Std06 Maths TM PDF

ezeˆÿ
–[ÏgØ ÷ÿ∑F∫
ZzbªÏ∞g a¥ ∑Ï÷uC un∂Ú
ZzbªÏ∞g a¥ ∑¥G™ÿ[}[gØ
ZzbªÏ∞g g>µµ√µkœ∞gn[}[ un∂Ú
µ—h·‰Ïª’M∑F
∑Ïªfl∂Ú ehegØ
e∂Ú•¶uCuÏ∞∂, ukœ∞kñ600 006
© µ—h·‰ÏM ¢r¨
±µ[} ∑c∑F∫ ñ 2003
gt∑c∑F∫ ñ 2006
ÿdµ√ µ ∞∂÷Ï»
c¥. ‚eÏ. Q>÷Ïukœ

l∞z∑F ‚∑rÏV¶nÏ»,
efiµµ√U∞[,
gÏs∂eˆ e∂Ú•¶ (µkœkÏª’V),
ukœ∞kñ600 005.
‚g∂Ïn› ÷ ÏıÏ» e ı¤
‚∑rÏ. (c¥gc) ∆∂Ï ‚∑Ï®ƒ c¥. gÏ.S. ¨∑FNrgfinkœ
U∞[µ√ µ∞∂÷Ï», efiµgØ U∞z lneˆÿ‰Ï»,
≈HG™ªkœ WgÏª’≥ e∂Ú≈Jn∂Ú –V¶nÏ» e∂Ú≈ –rÏn›uCV
‚ggØ∑Ïª’M st÷kgØ, g[}tgØ ∑J[}V lneêegØ,
ukœ∞kñ600 005. ukœ∞kñ600 006.
fl∂ÏV¶nÏ» e ı¤
c¥. ∑Ï. ‰ÏerÏokœ c¥. gÏ. ∑h>÷Ïukœ

±Ue∞∂ ∑ª’ªµÏ¶ –V¶nÏ», ±Ue∞∂ ∑ª’ªµÏ¶ –V¶nÏ»,
¸®ƒ.¸®ƒ.≈. ‚g>∞∂∑F∑ı¤L, |.V.¸∑F. ‚g>∞∂∑F∑ı¤L,
≠G™eÏ ‰eÏ», ukœ∞kñ600 038.
ukœ∞kñ600 003.
c¥. ∑Ï. ‰ÏerÏokœ c¥. c. ecÏ»‚÷∂Ú

∑ª’ªµÏ¶ –V¶nÏ», qµ≈µ√ µ∞∂∞gnÏV¶nÏ»,
∑Ï.rÏ. ¢r¨ qnÏ»s∞∂∑F∑ı¤L, ¢r¨ ‚g>∞∂∑F∑ı¤L,
∫h∂Ú ñ 600 066. ¢¥gØ∑ÏeêgØ,
c¥÷ı¤ÙÏ» gÏ÷ª’ªgØ ukœ∞kñ600 106.
∑ÏªG™eı¤ µnÏ¶∑F∫ : µ—h·‰ÏM ¢rëêÏe

∑ı¤Leê∂Ú≈ lneêegØ, µ—h·‰ÏM.
l‰Õfl∂Ú 60 K.¸®ƒ.¸gØ. µÏL∂Ú ¢uCVª∑F∑ª’Mı¤ıU.
÷∑F –∑F uª’ ±∞[J∂Ú ¢uCVª’‚ªÏÏ» :

ùTôÚ[PdL
m
TdLm
1. Gi¦Vp 1
1.1 GiLs – ÁsTôoûY 1

1.1.1 CVp GiLÞm ØÝ GiLÞm
1.1.2 CVp U§l×m CPU§l×m
1.1.3 ®¬YôdLd Ï±ÂhÓ Y¥Ym
1.2 ØÝ GiL°p SôuÏ A¥lTûPf ùNVpLs 5

1.2.1 áhPp
1.2.2 L¯jRp
1.2.3 ùTÚdLp
1.2.4 YÏjRp
1.3 Gi AûUl×Ls 14
1.3.1 YÏj§Ls. LôW¦Ls Utßm UPeÏLs
1.3.2 CWhûP GiLÞm Jtû\ GiLÞm
1.3.3 TÏ GiLÞm TLô GiLÞm
1.4 AÓdÏd Ï±Âh¥p ùT¬V GiLs 18
1.5 YÏTÓkRuûU - ªsTôoûY 22
1.6 ÁlùTÚ ùTôÕ YÏj§Ùm Áf£ß ùTôÕ UPeÏm 25
1.7 ØÝdLs 30
1.7.1 §ûNùViLs
1.7.2 ØÝdLs Utßm GiúLôh¥p ØÝdL°u Y¬ûN
1.7.3 ØÝdL°p áhPÛm L¯jRÛm
1.7.4 ØÝdL°p ùTÚdLp
1.7.5 ØÝdL°p YÏjRp
1.8 ©u]eLs 44
1.8.1 ©u]eLs - ªsTôoûY
1.8.2 ©u]eL°p áhPÛm L¯jRÛm
1.8.3 ©u]eL°p ùTÚdLÛm YÏjRÛm
1.9 RNU GiLs 56

1.9.1 RNU ©u]eLs
1.9.2 RNU ©u]eL°p SôuÏ A¥lTûPf ùNVpLs
2. Au\ôPd LQdÏLs 69
2.1 ®¡RØm ®¡R NUØm 69
2.1.1 ®¡Rm - AûUjRp
2.1.2 ®¡ReLû[ Jl©Pp
2.1.3 ®¡R NUm - AûUjRp
2.1.4 ®¡R NUm – TVuTôÓLs
2.1.5 úSo ®¡Rm
2.2 NRÅRm 82
2.2.1 NRÅRm. ©u]m Utßm RNU©u]m – ùRôPo×
2.2.2 CXôTm Utßm SxPm
2.2.3 CXôTm Utßm SxP NRÅRm
2.3 AeLô¥d LQdÏLs 90
2.3.1 Th¥Vp ùRôûLûVf N¬TôojRp
2.3.2 Th¥Vp RVô¬jRp
2.4 ¨§d LQdÏLs 96
2.4.1 R² Yh¥ (AXÏ Øû\)
2.4.2 R² Yh¥ ãj§Wm
3. A[ûYLs 101
3.1 ùUh¬d A[ûYLs 101
3.1.1 ¿hPp A[ûYLs
3.1.2 ¨ßjRp A[ûYLs
3.1.3 ùLôs[[ûYLs
3.1.4 ùUh¬d A[ûYL°p áhPÛm L¯jRÛm
3.1.5 ùUh¬d A[ûYL°p ùTÚdLÛm YÏjRÛm
3.1.6 TWlT[Ü A[ûYLs
3.1.7 L] A[Ü A[ûYLs
3.2 LôX A[ûYLs 119
3.2.1 NôRôWQ úSWØm CW«púY úSWØm ; NôRôWQ BiÓm Äl BiÓm
3.2.2 SôhL°u Gi¦dûL LQd¡Pp
3.2.3 ¡ZûU LiÓ©¥jRp
3.3 TWlT[Üm Ñt\[Üm 129
3.3.1 NÕWj§u TWlT[Üm Ñt\[Üm
3.3.2 ùNqYLj§u TWlT[Üm Ñt\[Üm
3.3.3 ùNeúLôQ ØdúLôQj§u TWlT[Üm Ñt\[Üm
3.3.4 SôuÏ ÑYoL°u TWlT[Ü

4. CVtL¦Rm 145
4.1 A±ØLm 145
4.2 L¦Rd átßLs 145
4.3 CPkRôe¡Ls 146
4.4 GÝjÕÚdLs 149
4.5 Uô±−LÞm Uô±LÞm 150
4.6 Uô±«u AÓdÏ (T¥dÏ±) 152
4.7 ùLÝdLs (ÏQLeLs) 153
4.8 Eßl×Ls 154
4.9 Eßl×L°u áhPÛm L¯jRÛm 156
5. Y¥®Vp 159
5.1 A¥lTûP Y¥®Vp LÚjÕLs 159
5.1.1 ×s°
5.1.2 úLôÓ
5.1.3 L§o
5.1.4 úLôhÓj ÕiÓ
5.1.5 R[m
5.2 ×s°Ls úLôÓLÞd¡ûPúVVô] ùRôPo×Ls 164
5.2.1 JÚ ×s°Y¯d úLôÓLs
5.2.2 JÚ úLôhÓl ×s°Ls
5.2.3 ùYhÓm úLôÓLÞm CûQúLôÓLÞm
5.3 úLôQeLs 169
5.3.1 úLôQØm úLôQjûR A[jRÛm
5.3.2 úLôQeL°u YûLLs
5.3.3 ¨Wl×d úLôQeLÞm ªûL¨Wl×d úLôQeLÞm
5.3.4 úLôQj§u CÚNUùYh¥

5.4 ØdúLôQeLs 1174
5.4.1 ØdúLôQj§u TôLeLs
5.4.2 ØdúLôQ YûLLs
5.4.3 ØdúLôQj§u £X Ød¡V Ti×Ls
5.5 £\l× SôtLWeLs 179

5.5.1 SôtLWØm ARu TôLeLÞm
5.5.2 £\l× SôtLWeLs
6. ùNnØû\ Y¥®Vp 185
6.1 Y¥®Vp LÚ®l ùTh¥ 185

6.2 úLôhÓj ÕiÓ 188
6.3 ùLôÓdLlThP A[®tÏ JÚ úLôhÓjÕiÓ YûWRp 190
6.4 ùLôÓdLlThP JÚ úLôhÓjÕi¥u ¿[jûR A[jRp 192
6.5 ùLôÓdLlThP JÚ úLôh¥tÏ AdúLôh¥u úUXûUkÕs[
JÚ ×s° Y¯VôL ùNeÏjÕd úLôÓ AûUjRp 194
6.6 ùLôÓdLlThP JÚ úLôhÓj Õi¥tÏ
ûUVdÏjÕdúLôÓ AûUjRp 197
6.7 ùLôÓdLlThP úLôQeLû[ A[jRp 200
6.8 ùLôÓdLlThP A[ÜLÞdÏ úLôQeLû[ AûUjRp 202

6.8.1 Lô¡LR U¥l× êXm 90° Utßm 45° AûUjRp
6.8.2 úLôQUô² ER® ùLôiÓ úLôQeLû[ AûUjRp
6.9 ùLôÓdLlThP JÚ úLôQj§u CÚ NUùYh¥ AûUjRp 205

6.9.1 Lô¡R U¥l× Øû\
6.9.2 úLôQUô² Utßm LYWôVjûRl TVuTÓjÕRp
7. ×s° ®YWeLû[d ûLVôÞRp 205
7.1 NWôN¬«u ùTôÚs 205

7.2 CûP¨ûXV[Ü 209
7.3 ØLÓ 210
7.4 ®[dLlTPm 212
7.5 ùNqYL ®[dLlTPm 216
®ûPLs 223
1, Gi¦Vp
‘‘GiLs G]Õ SiToLs’’ Gu¡\ôo £\kR Ck§V L¦RúUûR CWôUôà_u,
AYo GiLû[ ªLÜm úS£jRôo. L¦Rj§tÏ AYo Bt±V TeÏ A[®PtL¬VÕ,
ØkûRV YÏl×L°p GiLû[d ùLôiÓ £X A¥lTûPd LQd¸ÓLû[ Sôm
ùNn§Úd¡ú\ôm, Gi¦V−p Sôm Lt\Ytû\ ÑÚdLUôL ¨û]ÜáoúYôm,
Gi GuTÕ JÚ LÚjÕ BÏm, ‘Juß’ GuTÕ Gi¦u ùTVo AûRd Ï±dL ‘1’
Gu\ GiÔÚûYl TVuTÓjÕ¡ú\ôm, ‘IkÕ’ GuTÕ Jo Gi¦u ùTVo, AûRd
Ï±dL ‘5’ Gu\ GiÔÚûYl TVuTÓjÕ¡ú\ôm, TZeLôXj§p EX¡u TpúYß
TÏ§L°p TpúYß Ï±ÂÓLs GiLû[d Ï±dLl TVuTÓjRlThP], ClúTôûRV
Øû\ 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 Gu\ TjÕ GiÔÚdL[ôp AûUkÕs[Õ, CmØû\
Ck§VoL[ôp EÚYôdLlThÓ AúW©VoL[ôp úUtLj§V SôÓLÞdÏ A±ØLm
ùNnVlThPÕ, AR]ôúXúV CqùYiLs Ck§V – AúW©V GiLs
Gu\ûZdLlTÓ¡u\], CmØû\ EXLm ØÝYÕm Htßd ùLôs[jRdLRôL Es[Õ,
1.1 GiLs – ÁsTôoûY

1.2 ØÝ GiL°p SôuÏ A¥lTûPf ùNVpLs
1.3 Gi AûUl×Ls
1.4 AÓdÏd Ï±Âh¥p ùT¬V GiLs
1.5 YÏTÓjRuûU - ÁiTôoûY
1.6 ÁlùTÚ ùTôÕ YÏj§Ùm Áf£ß ùTôÕ UPeÏm
1.7 ØÝdLs
1.8 ©u]eLs
1.9 RNU GiLs
1,1 GiLs – ÁsTôoûY

1.1.1 CVp GiLÞm ØÝ GiLÞm
1,1,1 (A) CVp GiLs :

1, 2, 3, ……… G] CVpTôL GiQdá¥V GiLs CVp GiLs Guß
AûZdLlTÓ¡\Õ, CVp GiLs 1 Gàm Gi¦p ùRôPe¡ JqùYôu\ôLd á¥f
ùNp¡u\], CVp GiL°u ùRôÏl©û] N Gàm Be¡X GÝjRôp Ï±d¡ú\ôm, CVp
GiL°p ‘2’ I 1Cu ùRôP¬ Gußm 1I 2Cu Øu² Gußm AûZd¡ú\ôm,
G]úY N = {1, 2, 3, ……… }
CVp GiL°p LûP£ Gi GÕ Guß Eu]ôp á\Ø¥ÙUô?
1
(B) ØÝ GiLs
CVp GiLÞPu éf£Vm Gu\ GiûQÙm úNodLd ¡ûPlTÕ 0, 1, 2, 3, ……… .
Gàm GiL[ôÏm, CûY ØÝ GiLs Guß AûZdLlTÓ¡u\], ØÝ GiL°u
ùRôÏl©û] W Gu\ Be¡X GÝjRôp Ï±d¡ú\ôm,
G]úY W = {0, 1, 2, 3, ……… }

0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 Gàm GiÔÚdLs CXdLeLs Guß AûZdLlTÓ¡u\],
CkR TjÕ CXdLeLû[l TVuTÓj§ ØÝ GiL°u GpXô GiLû[Ùm Sôm
EÚYôdÏ¡ú\ôm, GÓjÕdLôhPôL CWiPô«WjÕ Sôòtß GiTjúRÝ GuTûR 2487
G] GÝÕ¡ú\ôm, CeÏ CXdLeLû[ CPU§lúTôÓ TVuTÓjÕ¡ú\ôm,
Gi¦p JqúYôo GiÔÚÜm Ko CVp U§lûTÙm. Ko CPU§lûTÙm
ùTß¡\Õ, GÓjÕdLôhPôL, 2487Cp 2, 4, 8, 7 Gu\ CXdLeLs Es[], AYt±u CVp
U§l× Øû\úV 2, 4, 8, 7 UhÓúU, CÚl©àm AkR CXdLeLs CÚdÏm CPjûRl
ùTôßjÕ JqúYôo CXdLØm JÚ R² U§lûTl ùTß¡\Õ,
2487Cp
2Cu CPU§l× 2000;
4Cu CPU§l× 400 ;
8Cu CPU§l× 80 ;
7Cu CPU§l× 7;
CqYôß CPU§l× Gu\ LÚj§]ôp. TjÕ GiÔÚdLû[d ùLôiÓ GjRûLV
GiûQÙm SmUôp GÝR Ø¥Ùm,
CPU§l×, Ju±XdL CPj§−ÚkÕ 10Cu AÓdÏL[ôL A§L¬jÕf ùNp¡\Õ,
GiL°u CXdLeLs YXl×\j§−ÚkÕ CPl×\UôL 1, 10, 100, 1000, 10000BL
CPU§lûTl ùTß¡\Õ, 894063217 Gu\ Gi¦u JqúYôo CXdLj§u CPU§l×m
©uYÚUôß :
7Cu CPU§l× 7 JußLs 7
1 Cu CPU§l× 1 TjÕ 10
2 Cu CPU§l× 2 èßLs 200
3 Cu CPU§l× 3 B«WeLs 3000
6 Cu CPU§l× 6 TjRô«WeLs 60000
0 Cu CPU§l× 0 XhNm 0
4 Cu CPU§l× 4 TjÕ XhNeLs 4000000
9 Cu CPU§l× 9 úLô¥Ls 90000000
8 Cu CPU§l× 8 TjÕ úLô¥Ls 800000000
ClúTôÕ CkR GiûQ GiTjùRôuTÕ úLô¥úV, SôtTÕ XhNjÕ AßTjÕ
êu\ô«WjÕ CÚètßl T§ú]Ý G]d á\Xôm, ARû] 89,40,63,217 G] GÝRXôm,
CûRj R®W TX SôÓLÞm TVuTÓjÕm Utù\ôÚ Tu]ôhÓd Ï±ÂhÓ Øû\Ùm
YZdLj§p Es[Õ,
2
Gu]ôhÓd Ï±ÂhÓ Øû\«p 742894063154 Gu\ Gi YXl×\UôL Ju±XdL
CPj§−ÚkÕ Ømêu\ôLl ©¬jÕ 742, 894, 063, 154 Guß GÝRlTÓ¡\Õ,
Tu]ôhÓd Ï±ÂhÓ Øû\«p CPU§l× CÓm Øû\ ©uYÚUôß:
©p−VuLs ªp−VuLs B«WeLs èßLs TjÕLs JußLs
TjÕ ªp−Vu
TjÕ ©p−Vu
èß ªp−Vu
èß ©p−Vu
TjÕ B«Wm
èß B«Wm
ªp−Vu
©p−Vu
TjÕLs
èßLs
B«Wm
JußLs
7 4 2 8 9 4 0 6 3 1 5 4
ClúTôÕ CkR GiûQ GÝètß SôtTj§WiÓ ©p−Vu Giætß
ùRôiætß SôuÏ ªp−Vu AßTjÕ êuß B«Wm ètß ImTjÕ SôuÏ G]d
á\Xôm,
GÓjÕdLôhÓ 1:
5, 47, 61, 893 Gu\ Gi¦u CXdLeL°u CVpU§lûTÙm. CPU§lûTÙm RÚL.
¾oÜ :
CVp U§l× (CXdLm) CPU§l×
5 5,00,00,000
4 40,00,000
7 7,00,000
6 60,000
1 1000
8 800
9 90
3 3
AhPYûQ 1.1
CkR Gi GÝjRôp IkÕ úLô¥úV SôtTjúRÝ XhNjÕ AßTjúRôWô«WjÕ
Giætß ùRôiætß êuß G] GÝRlTÓ¡\Õ,
Tu]ôhÓd Ï±ÂhÓ Øû\«p úUtá±V 5, 47, 61, 893 Gu\ Gi 54, 761, 893 G]l
©¬dLlThÓ ImTjÕ SôuÏ ªp−Vu, GÝètß AßTjúRôÚ B«Wm, Giætß
ùRôiætß êuß G] GÝRlTÓ¡\Õ,

Ko GiûQ CPU§lûTl TVuTÓj§ ®¬Üd Ï±ÂhÓ Y¥Yj§Ûm GÝRXôm,
G ÓjÕdLôhÓ 2:
53624I ®¬YôLd Ï±ÂhÓ Y¥Yj§p GÝÕL,
¾oÜ :
53624 = 50000 + 3000 + 600 + 20 + 4
= 5 × 10000 + 3 × 1000 + 6 × 100 + 2 × 10 + 4
3
GÓjÕdLôhÓ 3:
3 × 10000 + 2 × 1000 + 8 × 10 + 3 Gu\ ®¬YôLd Ï±ÂhÓ Y¥Ym Ï±dÏm GiûQd
LôiL,
¾oÜ :
3 × 10000 + 2 × 1000 + 8 × 10 + 3 = 30000 + 2000 + 80 + 3
= 32083
®Yô§dL:
Sm SôhÓ YZdLlT¥Ùm, Tu]ôhÓd Ï±ÂhÓ Øû\lT¥Ùm TpúYß GiLû[
GÝ§ ARu CVpU§lûTÙm CPU§lûTÙm LiP±L,
T«t£ 1.1
1) CVp GiL°p ªLf£±V Gi GÕ?
2) ØÝ GiL°p ªLf£±V Gi GÕ?
3) ØÝ Gi 1Cu Øu² VôÕ ?
4) CVp Gi 10Cu ùRôP¬ VôÕ ?
5) ªLlùT¬V SôuÏ CXdL Gi GÕ?
6) ªLf£±V SôuÏ CXdL ØÝ Gi GÕ?
7) úLô¥hP CXdLeL°u CPU§lûT (Ck§V Øû\«p) Ï±l©ÓL,
(A) 832758 (B) 78430 (C) 100258 (D) 289 (E) 372853461
8) úLô¥hP CXdLeL°u CPU§lûT (Tu]ôhÓ Øû\«p) Ï±l©ÓL
(A) 7483216 (B) 615308457 (C) 41932673 (D) 37047854 (E) 477931
9) ©uYÚm GiL°u Gi-ùTVoLû[ Ck§V Øû\«p GÝÕL,
(A) 2005624 (B) 732416 (C) 503302
10) GiQôp GÝÕL,
(A) AßTjÕ êuß XhNjÕ CÚTjúRôWô«WjÕ ùRôs[ô«WjÕ SôtTjRôß,
(B) CWiÓ XhNjÕ Økètß SôuÏ,
(C) GÝèt±WiÓ ªp−Vu ùRôs[ô«WjÕ ØlTjÕ SôuLô«WjÕ Sôòtß
CÚTÕ,
(D) CÚ ©p−Vu SôtTjúRôÚ ªp−Vu GÝTjùRôuTRô«WjÕ AßTjûRkÕ,
11) (A) JÚ XhNj§p GjRû] B«WeLs?
(B) JÚ ªp−V²p GjRû] XhNeLs?
(C) JÚ úLô¥«p GjRû] ªp−VuLs?
(D) JÚ ©p−V²p GjRû] ªp−VuLs?
12) ©uYÚm GiL°p GjRû] B«WeLs Es[]?
(A) 3785 (B) 642135 (C) 7000000
13) ©uYÚm ®¬YôdL Y¥Yj§p Es[Yt±u GiûQ GÝÕL,
(A) 3 × 10000 + 5 × 1000 + 2 × 100 + 6 × 10 + 4
(B) 2 × 10000 + 7 × 1000 + 5 × 10 + 3
14) ©uYÚm GiLû[ ®¬YôdLd Ï±ÂhÓ Y¥Yj§p GÝÕL,
(A) 25638 (B) 72804 (C) 600003
15) 65354 Gu\ Gi¦p 5Cu CPU§l×Ls ùTßm ®j§VôNjûRd Lôi,
4
ùNnÕ TôodL :
(A) Rªr GiÔÚdLû[ Ko AhPYûQ«p GÝ§ Eu YÏlTû\«p Lôi©dL,
(B) úWôUu GiÔÚdLû[Ùm, AûR GÝÕm Øû\ûVÙm Ko AhPYûQ«p
GÝ§d Lôi©dL,
(C) EXLj§p SûPØû\«p CÚdÏm TpúYß Gi Øû\«]eLÞs E]dÏj
ùR¬kRYtû\ Th¥V−hÓd LôhÓL,
(D) Ck§V – AúW©V Gi Øû\«]eLs Ut\ Gi Øû\«]eLû[d Lôh¥Ûm
£\kRÕ GuTûR ®Yô§dL,
¨û]®p ùLôsL
(1) CVp GiLs N = {1, 2, 3, ………}
(2) ØÝ GiLs W = {0, 1, 2, 3, ……}
(3) Gi¦p JqúYôo GiÔÚÜm JÚ U§lûTl ùTßm, AÕ ‘CVp
U§l×’ Gußm AkR GiÔÚ CÚdÏm CPjûRl ùTôßjÕl
ùTß¡u\ U§l× CPU§l× Gußm AûZdLlTÓm,
(4) GiÔÚ®u CVpU§l× GlúTôÕm GiÔÚ®u U§lTôLúY
CÚdÏm, GiÔÚdLs CPU§l×, Gi¦p AkR GiÔÚ CÚdÏm
CPjûRl ùTôßjÕ UôßTÓm,
(5) Ck§V Øû\«p èt±XdLj§tÏl ©\Ï CWi¥WiPôLl
©¬dLlThÓ GÝRlTÓ¡\Õ,
(6) Tu]ôhÓ Øû\«p Gi Ju±XdL CPj§−ÚkÕ êuß êu\ôLl
©¬dLlThÓ GÝRlTÓ¡\Õ,
1,2 ØÝ GiL°p SôuÏ A¥lTûPf ùNVpLs

ØÝ GiL°p SôuÏ A¥lTûPf ùNVpLs ùNVpTÓm Øû\Lû[ ØuúT
Lt±Úd¡ú\ôm, ClúTôÕ £X G°V Øû\Lû[l TVuTÓj§ AqY¥lTûPf ùNVpLû[
G°RôLÜm ®ûWYôLÜm ùNnÙm Øû\Lû[d LôiúTôm,
1.2.1 áhPp
1.2.2 L¯jRp
1.2.3 ùTÚdLp
1.2.4 YÏjRp
1.2.1 áhPp :
GÓjÕdLôhÓ 4:
áhÓL : (A) 59 + 21 (B) 118 + 122
¾oÜ :
(A) 59 + 21 = 50 + 9 + 20 + 1
= 70 + 10 = 80
(50 + 20) + (9 + 1)
(B ) 118 + 122 = 110 + 8 + 120 + 2
= 230 + 10 = 240
®Yô§dL :
úUtLiP GÓjÕdLôh¥p Ju±XdLeLs GqYôß ùRôÏdLlThÓs[]?
5
GÓjÕdLôhÓ 5:
áhÓL: (a) 65 + 37 (b) 48 + 76
¾oÜ :
(A) 65 + 37 = 65 + 35 + 2 = 100 + 2= 102
(B) 48 + 76 = 40 + 8 + 70 + 6 = 110 + 14 = 124
®Yô§dL :
CkR GiLs Hu ©uYÚUôß GÝRlThÓs[]?
37 = 35 + 2, 76 = 70 + 6 Utßm 48 = 40 + 8
GÓjÕdLôhÓ 6:
áhÓL : (a) 62 + 70 + 8 (b) 43 + 62 + 17 + 38
¾oÜ :
(A) = 62 + 8 + 70
62 + 70 + 8
= 70 + 70
= 140
(B ) = 43 + 17 + 62 + 38
43 + 62 + 17 + 38 = 60 + 100
= 160
®Yô§dL :
úUtLiP GÓjÕdLôhÓL°p GiLs ùRôÏdLlThP Øû\Lû[ ®Yô§dL,
GÓjÕdLôhÓ 7 :
áhÓL : 8 0 , 7 6 5 + 25,437 + 9,502 + 108
¾oÜ :
1 1 1
2
8 7 0
6 5
2 4 5
3 7
5 9
0 2
1 0 8

11 5 8 1 2

®Yô§dL :
úUtLiP GÓjÕdLôh¥p ×s°«hP úLôh¥tÏ úUp GÝ§V GiLs GqYôß
ùT\lThP]?
1.2.2 L¯jRp :
L¯jRÛm, áhPÛm G§oUû\f ùNVpLû[d ùLôiPûY GuTûR Sôm
A±úYôm, JqùYôÚ áhPÛdÏm CÚ L¯jRp átßLs EiÓ,
GÓjÕdLôhPôL.
2 + 8 = 10 GuTÕ JÚ áhPp átß, C§−ÚkÕ ùRôPo×ûPV CWiÓ L¯jRp
átßLû[d á\Xôm AûY 10 – 8 = 2 Utßm 10 – 2 = 8.
6
®Yô§dL :
6 + 5 = 11 Gàm áhPp át±tÏ ùRôPo×ûPV CÚ L¯jRp átßLs VôûY?
G ÓjÕdLôhÓ 8:
7349 C−ÚkÕ 2568Id L¯dL :
¾oÜ :
6 12 14
7 3 4 9
2 5 6 8

4 7 8 1

®Yô§dL : ×s°«hP úLôh¥tÏúUp GÝ§Ùs[ GiLs GqYôß ùT\lThP]
GuTûRd LôiL,
L¯jRp GuTÕ áhP−u G§oUû\f ùNVp, BRXôp. L¯jR−p YÚm
®ûPLû[d áhPûXd ùLôiÓ N¬TôodLXôm,
ØuLiP GÓjÕdLôh¥p
1 1
2 5 6 8
+ 4 7 8 1

7 3 4 9

GÓjÕdLôhÓ 8Cp, 7349 – 2568 = 4781.
áhPp ùTôÚ°uT¥. 7349 = 2568 + 4781.
∴ ®ûP N¬Vô]RôÏm,
®Yô§dL :
áhP−p ùNnRûRl úTôp L¯jRÛm £X G°V Øû\Lû[l TVuTÓjR Ø¥ÙUô?
25 – 9 = 25 – 10 + 1 = 15 + 1 = 16 CÕ G°RpXYô?
4678 – 999, 846 – 98?
B¡VYt±u U§l×Lû[ GqYôß LôiTôn?
T«t£ 1.2
I.¸rdLiPYtû\ G°V Øû\ûVl TVuTÓj§d áhÓL, úUÛm úS¬ûPVôLd
áh¥ ®ûPLû[f N¬TôodLÜm,
(A) 199 + 61 (B) 256 + 184 (C) 62 + 57 + 38
(D) 2003 + 200 + 97 (E) 38 + 81 + 92 + 49 (F) 38 + 41 + 52 + 79
2. ¸rdLiP L¯jRp LQdÏLû[ G°V Øû\ûVl TVuTÓj§ L¯dL, úUÛm
úS¬ûPVôLd L¯jÕ ®ûPLû[f N¬TôodLÜm,
(A) 37 – 9 (B) 85 – 7 (C) 258 – 99
(D) 564 – 98 (E) 4583 – 999 (F) 7325 – 998
3. L¯dL :
(A) 5 4 8 3 (B) 1 7 8 2 5
–3758 – 9574
 
 
7
4. ¸rdLôÔm áhPp átßLs JqùYôu±tÏm CÚ L¯jRp átßLû[d áßL,
(A) 15 + 6 = 21 (B) 38 + 65 = 103
5. 74689 Gu\ GiûQj ùRôPokÕ êuß Øû\ GÝ§ AYtû\d áhÓL,
6. 7, 5, 1, 8, 4 Gu\ CXdLeLû[ JúW Øû\ TVuTÓj§ ªLlùT¬V Ik§XdL
GiûQÙm, ªLf£±V Ik§XdL GiûQÙm GÝÕL, AYt±t¡ûPúVVô]
®j§VôNjûRd LôiL,
7. JÚ Ï°oTR]l ùTh¥«u ®ûX ì, 12,500, JÚ ùRôûXdLôh£l ùTh¥«u ®ûX
Ï°oTR]l ùTh¥«u ®ûXûV ®P ì. 8750 A§Lm, Ï°oTR]l ùTh¥ Utßm
ùRôûXdLôh£l ùTh¥ CYt±u ùUôjR ®ûX GqY[Ü?
8. JÚ ¡WôUj§p 3847 úTo Es[]o, AYoLÞs 2014 úTo BiLs G²p Aqî¬p
Es[ ùTiLs GjRû] úTo?
9. 5200 úTo EûPV JÚ ÏÝ®p 2500 úTo ‘A’ Gu\ ùRôûXdLôh£j ùRôPûWÙm,
1940 úTo ‘B’ Gu\ ùRôûXdLôh£j ùRôPûWÙm Tôod¡u\]o, AdÏÝ®p
GjùRôPûWÙm TôodLôRYo GjRû] úTo?
10. Au× Ko AeLô¥dÏ ì, 1500I GÓjÕf ùNu\ôu, ì,. 250dÏ JÚ NhûPÙm,
ì, 350dÏ JÚ LôpNhûPÙm úUÛm ì, 500dÏ JÚ ú_ô¥ LôX¦Lû[Ùm
Yôe¡]ôu, ClúTôÕ AY²Pm CÚdÏm TQm GqY[Ü?
1.2.3 ùTÚdLp :
ùTÚdLp GuTÕ JúW GiûQ TXØû\ áhÓm ùNV−u ÑÚe¡V Y¥YUôÏm,
8+8+8+8+8+8 = Bß Øû\Ls 8
= 6×8
= 48
Ï±l× : 6 × 8 GuTûR 6 Øû\Ls 8 ApXÕ 8 Øû\Ls 6 G]Xôm,
GiLû[l ùTÚdÏmúTôÕ £X G°V Y¯Lû[l TVuTÓj§]ôp, ùTÚdLt TXu
G°RôLÜm ®ûWYôLÜm ùT\ CVÛm,
©uYÚm GÓjÕdLôhÓLû[d LY²dL,
GÓjÕdLôhÓ 9 : 283I 101Bp ùTÚdÏL :
¾oÜ :
283 × 101 GuTÕ 101 Øû\Ls 283 BÏm
ApXÕ 100 Øû\Ls 283 + JÚ Øû\ 283
ApXÕ 28300 + 283
ApXÕ 28583
∴ 283 × 101 = 28583
GÓjÕdLôhÓ 10 :
ùTÚdÏL : 750 × 99
¾oÜ :
750 × 99 GuTÕ 99 Øû\Ls 750 BÏm
ApXÕ 100 Øû\Ls 750 – JÚ Øû\ 750
ApXÕ 75000 – 750
ApXÕ 74250
∴ 750 × 99 = 74250
8
GÓjÕdLôhÓ 11 :
U§lûTd LôiL : 10 × 5 + 12 × 5 + 13 × 5
¾oÜ :
10 × 5 + 12 × 5 + 13 × 5 GuTÕ
10 Øû\Ls 5 + 12 Øû\Ls 5 + 13 Øû\Ls 5
ApXÕ 35 Øû\Ls 5
ApXÕ 35 × 5
ApXÕ 175
∴ ARu U§l× = 175
GÓjÕdLôhÓ 12 :
NôRôWQ Øû\«p 843I 54Bp ùTÚdÏL,
¾oÜ :
8 4 3 ×
5 4

3 3 7 2
4 2 1 5

4 5 5 2 2

®Yô§dL : úUtLiP LQd¡p ùTÚdL−uúTôÕ CWiPôYÕ Y¬ûN«p GÝRlThP
GiLs Ju±XdL CPj§−ÚkÕ Hu K¬Pm Rs° GÝRlTh¥Úd¡\Õ?
T«t£ 1.3
1. ¸rdLiPYt±tÏ ùTÚdLp átßLû[ GÝÕL :
(A) 7 +7 + 7 + 7 + 7 + 7 = 42 (B) 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2 = 16
(C) 0 + 0 + 0 + 0 + 0 = 0 (D) 3 + 3 + 3 = 9
2. ¸rdLiPYt±tÏ áhPp átßLû[ GÝÕL :
(A) 5 × 6 = 30 (B) 0 × 3 = 0 (C) 8 × 1 = 8 (D) 10 × 4 = 40
3. ÑÚdLUô] Øû\«p ùTÚdLtTXu LôiL
(A) 86 × 99 (B) 165 × 101 (C) 102 × 101 (D) 999 × 20
(E) 34 × 3 + 47 × 3 + 29 × 3 (F) 18 × 10 + 25 × 10 + 12 × 10 + 15 × 10
4. ùTÚdLtTXu LôiL :
(A) 2003 × 476 (B) 8432 × 423 (E) 521 × 304 (F) 294 × 2004
5. ØÚLu GuTYo AYWÕ NúLôRWûWl úTôp êuß UPeÏ F§Vm ùTß¡\ôo.
AYo NúLôRWo ì, 1800 F§Vm ùTß¡\ôo G²p ØÚLu GqY[Ü F§Vm
ùTß¡\ôo?
6. JÚ úT]ô®u ®ûX ì, 12 JÚ ùTu£p ®ûX ì, 1, CWiûPÙm Es[Pd¡V 220
ùTh¥Lû[ JÚ Ts° YôeL úYiÓUô«u AlTs° ùNÛjR úYi¥V ùRôûL
GqY[Ü?
7. JÚ UôQYu 468 Gu\ GiûQ 45Bp ùTÚdÏYRtÏl T§XôL 54Bp ùTÚd¡
®hPôp ¡ûPdLlThP ùTÚdLtTXu GqY[Ü A§Lm?
9
1.2.4 YÏjRp :
YÏjRp GuTûR JúW GiûQ ÁiÓm ÁiÓm L¯dÏm ùNVp ApXÕ NUUôLl
Te¡Óm ùNVp G]Xôm,
GÓjÕdLôhÓ 13 : 40I 8Bp YÏdL,
¾oÜ :
40
– 8 … (1)

32
– 8 … (2)

24
– 8 … (3)

16
– 8 … (4)

8
– 8 … (5)

0

CeÏ YÏjRp GuTÕ ùRôPof£Vô] L¯jRp Øû\«p ùNnVlThÓs[Õ,
40 −ÚkÕ 8 ùRôPof£VôL IkÕ Øû\ L¯dLlThÓs[Õ,
40 ªhPônLû[ 8 ÏZkûRLÞdÏf NUUôLl Te¡hPôp JqùYôÚ ÏZkûRdÏm 5
ªhPônLs ¡ûPdÏm,
YÏjRp GuTÕ ùTÚdL−u G§oUû\f ùNVXôÏm,
¸rdLiP TPjûRl Tôo :
5Bp ùTÚdL
8 5Bp YÏdL 40
JqùYôÚ ùTÚdLp át±tÏm ùRôPo×ûPV CÚ YÏjRp átßLs EiÓ,

CkR GÓjÕdLôh¥p 8 × 5 = 40 G²p
(A) 40 ÷ 5 = 8 (D) 40 ÷ 8 = 5 Gu\ CÚ YÏjRp átßLs Es[],
®Yô§dL :
JqùYôÚ YÏjRp át±tÏm, ùRôPo×ûPV JúW JÚ ùTÚdLp átß EiÓ,
ARôYÕ 40 ÷ 8 = 5 G²p 8 × 5 = 40
GÓjÕdLôhÓ 14 :
56 – 8 – 8 – 8 – 8 – 8 – 8 – 8 = 0Cu YÏjRp átßLû[ GÝÕL,
¾oÜ : 56C−ÚkÕ 8I 7 Øû\ L¯dL ®ûP éf£VUô¡\Õ,
56
CûR JÚ YÏjRp át\ôL Gußm
8 =7
56
Utù\ôÚ YÏjRp át\ôL Gußm GÝRXôm,
7 =8
10
GÓjÕdLôhÓ 15 :
42 – 7 – 7 – 7 – 7 – 7 – 7 – 7 = 0Cu YÏjRp átßLû[ GÝÕL,
¾oÜ :
42 – 7 – 7 – 7 – 7 – 7 – 7 – 7 = 0Cu YÏjRp átßLs
42 42
úUÛm
7 = 6 6 =7
®Yô§dL : ¸rdLiP ùTÚdLp átßLs JqùYôu±tÏm ùRôPo×ûPV YÏjRp
átßLs RWlThP ®RjûRd LY²dL :
1×0=0 , 2×0=0 , 3×0=0 , 15 × 0 = 0 , 23 × 0 = 0
⇓ ⇓ ⇓ ⇓ ⇓
0 0 0 0 0
(A) 1 = 0 , 2 = 0 , 3 = 0 , 15 = 0 , 23 = 0
0 0 0 0 0
(B ) 0 = 1 , 0 = 2 , 0 = 3 , 0 = 15 , 0 = 23
úUtLiPYt±−ÚkÕ Sôm CÚ ®VléhÓm Ti×Lû[l ùT\Xôm,
(A) éf£VjûR, éf£VªpXôR ØÝ GiL[ôp YÏdLd ¡ûPlTÕ éf£Vm BÏm,
(b) éf£VjûR, éf£VjRôp YÏdL TX U§l×Ls 1, 2, 3, …… G]d ¡ûPd¡u\],
CÕ HtLlTPôR Ju\ôÏm, G]úY éf£VjRôp YÏlTÕ GuTÕ L¦Rj§p
AàU§dLlTPôRùRôu\ôÏm,
®Yô§dL :
éf£VjûRl Tt±V UtßùUôÚ ®]ôÜm GÝ¡\Õ,
éf£VUpXôR ØÝ GiLû[, éf£VjRôp YÏjRôp Gu] ¡ûPdÏm?
ARôYÕ 1 ÷ 0, 2 ÷ 0, 3 ÷ 0 úTôu\Yt±u U§lûTd LôQ úYiÓm,
JÚ úYû[1 ÷ 0Cu U§l× JÚ ØÝ Gi G²p ARtÏj ùRôPo×ûPV ùTÚdLp
átß
(ØÝ Gi) × 0 = 1 Guß B¡\Õ,
B]ôp GkR GiûQÙm éf£VjRôp ùTÚd¡]ôp éf£VúU ¡ûPdÏm GuTûR
Sôm A±úYôm,
G]úY úUtLiP átß RY\ô] át\ôÏm, C§−ÚkÕ
ØÝ GiLû[l éf£VjRôp YÏlTÕ GuTÕ AàU§dLlTPôR ùNVp Guß Sôm
A±¡ú\ôm,
CWôUôà_u Sm Sôh¥u ªLlùTÚm L¦RúUûRVôL ®[e¡VYo, AYo
RªrSôh¥p ÏmTúLôQj§Ûs[ PÜu EVo¨ûXl Ts°«p Lp® T«u\ôo, AYo
HZôm YÏl©p T«ÛmúTôÕ JÚ Sôs AYWÕ B£¬Vo Ko GiûQ AúR GiQôp
YÏjRôp ¡ûPlTÕ Juú\ G]d á±]ôo, EPú] CWôUôà_u GÝkÕ Aq®§
éf£Vj§tÏm ùTôÚkÕUô G]d úLhPôo, GlT¥ CWôUôà_u AYWÕ
B£¬VûWÙm, YÏlûTÙm ®VlTûPVf ùNn§Úd¡\ôo Tôoj¾oL[ô!
GÓjÕdLôhÓ 16 :
20I 6Bp YÏdL,
11
¾oÜ : CeÏ 20 GuTÕ YÏTÓm Gi
3 6 GuTÕ YÏ Gi
 3 GuTÕ DÜ
6 20
18 2 GuTÕ Á§

2

20 = 6 × 3 + 2
YÏTÓm Gi = YÏ Gi × DÜ + Á§
YÏjRp GuTÕ ùRôPof£VôLd L¯dÏm ùNVp GuTûR Sôm A±úYôm,

B]ôp, YÏ GiûQ ®P YÏdÏm Gi ªLlùT¬VRôL CÚdÏmúTôÕ YÏdÏm
ùNVp L¥]Uô]Rô¡ ®Ó¡\Õ, G]úY AYtû\ G°RôdL SUdÏ £X ÖÔdLeLÞm
úRûYlTÓ¡\Õ,
GÓjÕdLôhÓ 17 :
639I 3Bp YÏdL,
¾oÜ :
CeÏ YÏTÓm GiûQ ®¬YôdL Øû\«p (CPU§l×d Ï±ÂÓ) GÝÕ¡ú\ôm,
200 + 10 + 3
3 600 + 30 + 9
600 + 30 + 9
DÜ = 200 + 10 + 3 = 213.
ClúTôÕ £X ùTÚdLp Utßm YÏjRp LQdÏLÞdÏ ÑÚdÏ Øû\ êXm
LQd¡Óm Øû\Lû[d LôiúTôm,
GÓjÕdLôhÓ 18 :
5Bp ùTÚdÏL.: (A) 240 × 5 (B) 3645 × 5
10 2400
(A) 240 × 5 = 240 × 2 = 2 = 1200
10 36450
(B) 3645 × 5 = 3645 × 2 = 2 = 18225
GÓjÕdLôhÓ 19 :
25Bp ùTÚdÏL.: (A) 32 × 25 (B) 2003 × 25
100 3200
(A) 32 × 25 = 32 × 4 = 4 = 800
100 200300
(B) 2003 × 25 = 2003 × 4 = 4 = 50075
GÓjÕdLôhÓ 20 :
5Bp YÏdL :
(A) 170 ÷ 5 (B) 2345 ÷ 5
12
¾oÜ :
170 170 × 2 340
(A) 5 = = = 34
5×2 10
2345 2345 × 2 4690
(B ) = = = 469
5 5×2 10
GÓjÕdLôhÓ 21 :
25Bp YÏdL : (A) 325 ÷ 25 (B) 875 ÷ 25
(A) 325 ÷ 25
325 325 × 4 1300
= = = 13
25 25 × 4 100
(B) 875 ÷ 25
875 875 × 4 3500
= = = 35
25 25 × 4 100
®Yô§dL : Ko GiûQ 125Bp YÏdL úUtLiP Øû\Lû[l úTôp Juû\ Eu]ôp
á\ CVÛUô?
T«t£ 1.4
1. ¸rdLiPYt±tÏ YÏjRp átßLû[d áßL,
(A) 63 – 7 – 7 – 7 – 7 – 7 – 7 – 7 – 7 – 7 = 0
(B) 12 – 2 – 2 – 2 – 2 – 2 – 2 = 0
(C) 4 – 4 = 0
(D) 15 – 5 – 5 – 5 = 0
2. ¸rdLiP YÏjRpLÞdÏ ùRôPo×ûPV ùTÚdLp átßLû[d áßL,
(A) 18 ÷ 6 = 3 (B) 84 ÷ 7 = 12 (C) 120 ÷ 10 = 12 (D) 121 ÷ 11 = 11
3. ùLôÓdLlThP ùTÚdLp átßLÞdÏj ùRôPo×ûPV CÚ YÏjRp átßLû[d
áßL,
(A) 8 × 7 = 56 (B) 10 × 8 = 80 (C) 12 × 14 = 168 (D) 13 × 5 = 65
4. ÑÚdÏ Øû\«p ùTÚdÏL,
(A) 777 × 5 (B) 264 × 5 (C) 3256 × 5 (D) 988 × 5
(E) 299 × 25 (F) 472 × 25 (G) 5329 × 25 (H) 6251 × 25
5. ÑÚdÏ Øû\«p YÏdL,
(A) 85 ÷ 5 (B) 315 ÷ 5 (C) 1995 ÷ 5 (D) 2875 ÷ 5
(E) 1225 ÷ 25 (F) 550 ÷ 25 (G) 2875 ÷ 25 (H) 8775 ÷ 25
6. ¸rdLiPYt±tÏ DÜ Utßm Á§ LôiL,
(A) 564 ÷ 6 (B) 1234 ÷ 12 (C) 2925 ÷ 23 (D) 8243 ÷ 43
7. JÚYo ì, 345I 25 LôÑL[ôL Uôtß¡\ôo, AYÚdÏ GjRû] 25 LôÑLs ¡ûPdÏm?
8. JÚ LQd¡p YÏ Gi 15, DÜ 4 Utßm Á§ 2 G²p YÏTÓm GiûQd LiÓ©¥,
9. Ko GiûQ 215Bp YÏdL DÜ 74, Á§ 19 ¡ûPd¡\Õ, AkR GiûQd LôiL,
10. CÚ GiL°u ùTÚdLtTXu 140436, A§p Ko Gi 249 G²p Utù\ôÚ GiûQd
LôiL,
11. JÚ YP Ck§Vl TVQj§p 42 úTo TeúLt\]o, AlTVQj§u ùUôjR ùNXÜ
ì, 90,300 G²p, JqùYôÚYÚm ùNÛjR úYi¥V ùRôûL GqY[Ü?
13
¨û]®p ùLôsL
(1) GiL°p SôuÏ A¥lTûPf ùNVpLs áhPp, L¯jRp, ùTÚdLp,
YÏjRp BÏm,
(2) áhPp GuTÕ CWiÓ ApXÕ ARtÏ úUtThP GiLû[f úNojÕ
JúW GiQôLd áßYRôÏm,
(3) L¯jRp GuTÕ áhP−u G§oUû\f ùNVXôÏm, CeÏ
ùLôÓdLlThP Gi¦−ÚkÕ Ïû\Yô] U§l×ûPV GiûQ ¿d¡
Á§ûVd LôiTRôÏm,
(4) ùTÚdLp GuTÕ JúW GiûQ TXØû\ áhÓm ùNV−u Y¥YUôÏm,
(5) YÏjRp GuTÕ JúW GiûQl TXØû\ L¯jÕ Á§ûVd LôÔm
ùNVXôÏm,
(6) YÏjRp ®§ :
YÏTÓm Gi = DÜ × YÏ Gi + Á§,
(7) GkR GiÔPàm éf£VjûRd áh¥]ôp AúR GiûQj RÚm,
GkR Gi¦−ÚkÕm éf£VjûRd L¯jRôp AúR GiûQj RÚm,
GkR GiûQÙm éf£VjRôp ùTÚdL éf£Vm ¡ûPdÏm,
GkR GiûQÙm éf£VjRôp YÏdÏm Øû\ YûWVßdLlTP®pûX,
1,3 Gi AûUl×Ls
1.3.1 YÏj§Ls, LôW¦Ls Utßm UPeÏLs
1.3.2 CWhûP GiLÞm Jtû\ GiLÞm
1.3.3 TÏ GiLÞm TLô GiLÞm
ClTôPj§p YÏj§Ls, LôW¦Ls, UPeÏLs Utßm TLô GiLs Tt±V
LÚjÕLû[d LtL CÚd¡ú\ôm, úUÛm Gi AûUl×L°u £\lTô] Ti×Lû[l
Tt±Ùm TôodL CÚd¡ú\ôm,
1,3,1 YÏj§Ls, LôW¦Ls Utßm UPeÏLs :
YÏj§Ls :
24 Gu\ GiûQ GÓjÕd ùLôsúYôm, 24 Gu\ GiûQ 3Bp YÏdL Á§ 0.
G]úY 3I 24Cu YÏj§ Gu¡ú\ôm, AúR úTôp 24I 2Bp YÏdL Á§ 0.
G]úY 2IÙm 24Cu YÏj§ G]Xôm, AúR Øû\«p 1, 4, 6, 8, 12, 24 B¡VûYÙm
YÏj§Ls B¡u\],
G]úY 24Cu YÏj§Ls 1, 2, 3, 4, 6, 8, 12, 24 BÏm,
13Cu YÏj§Ls VôûY? 1, 13 UhÓúU YÏj§Ls BÏm,
GÓjÕdLôhÓ 22 :
(A) 18, (B) 45-CYt±u YÏj§Ls VôûY?
¾oÜ :
(A) 18Cu YÏj§Ls 1, 2, 3, 6, 9, 18
(B) 45Cu YÏj§Ls 1, 3, 5, 9, 15, 45
14
Gi YÏj§Ls ®YWeLs
24 1, 2, 3, 4, 6, 8, 12, 24 1 × 24 = 24 ; 2 × 12 = 24
3 × 8 = 24 ; 4 × 6 = 24
13 1, 13 1 × 13 = 13
18 1, 2, 3, 6, 9, 18 1 × 18 = 18, 2 × 9 = 18, 3 × 6 = 18
45 1, 3, 5, 9, 15, 45 1 × 45 = 45, 3 × 15 = 45, 5 × 9 = 45
19 1, 19 1 × 19 = 19
AhPYûQ 1.2
Ï±l×: AhPYûQ 1.2Cp £X GiLs CÚ YÏj§Lû[ UhÓúU ùTt±Úd¡u\],
AqYÏj§Ls 1 Utßm AúR Gi UhÓúU,
LôW¦Ls :
Jo Gi¦u YÏj§L°p ‘1’IÙm AkR GiûQÙm R®W Ut\ YÏj§Ls. AkR
Gi¦u LôW¦Ls G]lTÓm,
GÓjÕdLôhÓ 23 :
GpXô YÏj§Lû[Ùm, LôW¦Lû[Ùm LôiL : (A) 20, (B) 32
¾oÜ :
(A) 20Cu YÏj§Ls 1, 2, 4, 5, 10, 20 BÏm,
20Cu LôW¦Ls 2, 4, 5, 10 BÏm,
(b) 32Cu YÏj§Ls 1, 2, 4, 8, 16, 32 BÏm,
32Cu LôW¦Ls 2, 4, 8, 16 BÏm,
UPeÏLs :
Gi 4I GÓjÕd ùLôsúYôm,
1, 2, 3,.......... Gu\ GiL[ôp 4Il ùTÚdL
4, 8, 12, 16, 20,............. Gu\ GiLû[l ùTß¡ú\ôm,
CûYùVpXôm 4Cu UPeÏLs BÏm,
GÓjÕdLôhÓ 24 :
(A) 8Cu UPeÏLs B±û]d LôiL, (B) 12Cu UPeÏLs Ik§û]d LôiL,
¾oÜ :
(A) 8Cu UPeÏLs
1×8 = 8
2×8 = 16
3×8 = 24
4×8 = 32
5×8 = 40
6×8 = 48
∴8 Cu UPeÏLs 8, 16, 24, 32, 40, 48 BÏm,
(B) 12Cu UPeÏLs
1 × 12 = 12
2 × 12 = 24
3 × 12 = 36
4 × 12 = 48
5 × 12 = 60
∴ 12Cu UPeÏLs 12, 24, 36, 48, 60 BÏm,
15
1,3,2 CWhûP GiLÞm Jtû\ GiLÞm :
ØÝ GiLû[2Bp ùTÚdLd ¡ûPdÏm UPeÏLû[d LY²dL,
0 × 2, 1 × 2, 2 × 2, 3 × 2, 4 × 2, ……………
ARôYÕ 0, 2, 4, 6, 8, ………… GuTûY 2Cu UPeÏLs,
ØÝ GiL°p 2Cu UPeÏLs ApXôR GiLû[d LY²dL,
ARôYÕ 1, 3, 5, 7, 9, …………… GuTûY 2Cu UPeÏLs ApX,
ØÝ GiL°p 2Cu UPeÏL[ôL Es[ GiLs CWhûP GiLs G]lTÓm,
CWhûP GiLû[ 2Bp YÏdL ¡ûPdÏm Á§ 0 BÏm,
ØÝ GiL°p 2Cu UPeÏL[ôL AûUVôR GiLs Jtû\ GiLs G]lTÓm,
Jtû\ GiLû[ 2Bp YÏdL ¡ûPdÏm Á§ 0 ApX, Á§ 1 BÏm,
¸rdLiPYtû\d LY²dL:
(A) 2 + 2 = 4 ; 2+6 = 8 ; 4 + 8 = 12 ; 10 + 20 = 30
(B ) 2 × 2 = 4 ; 2 × 6 = 12 ; 4 × 8 = 32 ; 10 × 20 = 200
(C) 1 + 3 = 4 ; 3+5 = 8 ; 7 + 9 = 16 ; 13 + 11 = 24
(D ) 1 × 3 = 3
; 3 × 15 = 15 ; 7 × 9 = 63 ; 13 × 11 = 143
úUtLiP GÓjÕdLôhÓL°−ÚkÕ ¸rdLiPûY ùUnVô] átßL[ôÏm,
CWhûP Gi + CWhûP Gi = CWhûP Gi
CWhûP Gi × CWhûP Gi = CWhûP Gi
Jtû\ Gi + Jtû\ Gi = CWhûP Gi
Jtû\ Gi × Jtû\ Gi = Jtû\ Gi
1,3,3 TÏ GiLÞm TLô GiLÞm :

©uYÚm AhPYûQ 1.3Id LY²dL :
GiLs YÏj§Ls
1 1
2 1, 2
3 1, 3
4 1, 2, 4
5 1, 5
6 1, 2, 3, 6
7 1, 7
8 1, 2, 4, 8
9 1, 3, 9
10 1, 2, 5, 10
AhPYûQ 1.3
Sôm ®Úm×m YûW CqYhPYûQ«Ûs[ ®YWeLû[j ùRôPWXôm,
úUtLiP AhPYûQ«p GjRû] GiLs CÚ YÏj§Ls UhÓúU
ùTt±Úd¡u\]?
2, 3, 5, 7 B¡V GiLÞdÏ CÚ YÏj§Ls UhÓúU Es[],
16
CVp GiL°p CÚ YÏj§Ls UhÓúU ùTt±ÚdÏm GiLû[l TLô GiLs
Gu¡ú\ôm,
CVp GiL°p CWi¥tÏm úUtThP YÏj§Lû[l ùTt±ÚdÏm GiLû[l TÏ
GiLs Gu¡ú\ôm,
®Yô§dL :
1 Gu\ Gi TLô GiÔm ApX. TÏ GiÔm ApX. Hu?
G ÓjÕdLôhÓ 25 :
¸rdLiP GiLû[ TLô GiL°u ùTÚdLt TX]ôL GÝÕL,
(A) 6 (B) 10 (C) 12
¾oÜ :
(A) 6 = 2 × 3 (2, 3 TLô GiLs)
(B) 10 = 2 × 5 (2, 5 TLô GiLs)
(B) 12 = 3 × 4 = 3 × 2 × 2 (3, 2 TLô GiLs)
CeÏ GpXô TÏ GiLÞm, TLô GiL°u ùTÚdLt TX]ôL GÝRlThÓs[],
CmØû\ûVl TLôdLôW¦lTÓjÕRp Gu¡ú\ôm,
C§−ÚkÕ GlTÏ GiûQÙm, TLôd LôW¦L°u ùTÚdLt TX]ôL GÝR Ø¥Ùm
G] A±¡ú\ôm,
CWPôvR²v Gu\ ¡úWdL L¦RúUûR TLô GiLû[d LôiTRtÏ Ko G°V
Y¯Øû\ûVd á±Ùs[ôo, AqY¯Øû\ûVl TVuTÓj§ 1 ØRp 100 Ø¥V Es[
GiL°p TLô GiLû[d LôiúTôm,
1 ØRp 100 Ø¥V Es[ GiLû[ GÝÕL,
1 TLô Gi ApX, AûR A¥jÕ ®Ó,
2 TLô Gi, AûRf Ñt± YhPªÓ, ClúTôÕ 2-Cu UPeÏLû[ GpXôm A¥jÕ
®Ó,
3 JÚ TLô Gi, AûRf Ñt± YhPªÓ, ClúTôÕ 3Cu UPeÏLû[ GpXôm
A¥jÕ ®Ó,
4 JÚ TÏ Gi, CqùYiÔm CRu UPeÏLÞm HtL]úY A¥dLlThÓ ®hP],
(Hu?)
5 JÚ TLô Gi, AûRf Ñt± YhPªÓ, ClúTôÕ 5Cu UPeÏLû[ GpXôm
A¥jÕ ®Ó,
Sôm GÝ§V GiLs GpXôm YhPªPlThúPô, A¥dLlThúPô CÚdÏmYûW
úUtá±V Øû\ûVj ùRôPokÕ ùNnúYôm,
ClúTôÕ YhPªPlThP TLô GiLû[ ¸rdLiP AhPYûQ«p GÝÕúYôm,
1 ØRp 100 Ø¥V Es[ GiL°p GLô GiLs:
2 3 5 7
11 13 17 19
23 29
31 37
41 43 47
53 59
61 67
71 73 79
83 89
97
AhPYûQ 1.4
17
AhPYûQ 1.4C−ÚkÕ £X ®YWeLû[ Sôm Lôi¡ú\ôm,
1 ØRp 100 Ø¥V Es[ GiL°p 25 TLô GiLs CÚd¡u\], 2Ij R®W GpXô
TLô GiLÞm Jtû\ GiLs, 5Ij R®W 5Cp Ø¥Ùm TLô GiLs JußªpûX,.
GÓjÕdLôhÓ 26 :
20, 30 CYt±tÏ CûP«p Es[ TLô GiLû[ GÝÕL,
¾oÜ :
20, 30 CYt±tÏ CûPlThP TLô GiLs
21 22 23 24 25 26 27 28 29
∴ 23, 29 TLô GiLs BÏm,
T«t£ 1.5
1) ¸rdLiP GiLÞdÏ GpXô YÏj§Lû[Ùm LôW¦Lû[Ùm GÝÕL,
(A) 16 (B) 25 (C) 27 (D) 42 (E) 125
2) ¸rdLiP GiLû[ TLôdLôW¦lTÓj§ GÝÕL,
(A) 36 (B) 24 (C) 80 (D) 63 (E) 120
3) 30, 40 CYt±t¡ûP«p CÚ YÏj§Lû[ UhÓm ùLôi¥ÚdÏm GiLs GjRû]?
4) TLô GiLû[ GÝÕL,
(A)1, 20 CYt±t¡ûP«p (B) 45, 50 CYt±t¡ûP«p
(C) 55, 65 CYt±t¡ûP«p (D) 90, 100 CYt±t¡ûP«p
¨û]®p ùLôsL
(1) ùLôÓdLlThP GiûQ Ko Hi Á§«u± YÏdÏUô«u, AkR Gi
ùLôÓdLlThP Gi¦u YÏj§ G]lTÓm,
(2) £X GiLs, 1 Utßm AúR GiûQ UhÓúU YÏj§L[ôLd
ùLôi¥Úd¡u\],
(3) Ko Gi¦u YÏj§L°p 1IÙm AkR GiûQÙm R®W Ut\
YÏj§Ls AkR Gi¦u LôW¦Ls G]lTÓm,
(4) ØÝ GiL°p 2Cu UPeÏL[ôL Es[ GiLs CWhûP GiLs
G]lTÓm,
(5) ØÝ GiL°p 2Cu UPeÏL[ôL AûUkR GiLs Jtû\ GiLs
G]lTÓm,
(6) CVp GiL°p CÚ YÏj§Ls UhÓm ùTt±ÚdÏm GiLû[l TLô
GiLs Gu¡ú\ôm,
(7) CVp GiL°p CWi¥tÏm úUtThP YÏj§Lû[l ùTt±ÚdÏm
GiLû[l TÏ GiLs Gu¡ú\ôm,
(8) GlTÏ GiûQÙm TLô GiL°u ùTÚdLt TX]ôL GÝR Ø¥Ùm,
1,4 AÓdÏd Ï±Âh¥p ùT¬V GiLs

Ko GiûQ ARû]d ùLôiÓ TXØû\ ùTÚd¡d ùLôsYRôp HtTÓm ùTÚdLt
TXû]d Ï±dL Ko G°V Øû\ Es[Õ, AûR AÓdÏd Ï± Y¥Ym GuTo, CqY¥Ym
ªLlùT¬V GiLû[ GÝÕYRtÏ ER®VôL CÚd¡\Õ,
6 × 6 GuTÕ ÑÚdLUôL 62 G] GÝRlTÓ¡\Õ,
18
62,Cp 6 GuTÕ A¥Uô]m Gußm 2 GuTÕ AÓdÏ ApXÕ T¥ Gußm á\lTÓm,
62 GuTÕ 6Cu AÓdÏ 2 Guß á\ úYiÓm,
©uYÚm AhPYûQ 1.5Id LY²dL:
AÓdÏ
§ÚmTj §ÚmT AÓdÏd Ï±
ApXÕ
ùTÚdLlTÓm Gi A¥Uô]m T¥dL
Y¥Ym T¥
6×6 62 6 2 6Cu AÓdÏ 2
ApXÕ 6CuT¥ 2
ApXÕ 4Cu YodLm
5×5×5 53 5 3 5Cu AÓdÏ 3
ApXÕ 5Cu T¥ 3
ApXÕ 5Cu L]m
2×2×2×2×2 25 2 5 2Cu AÓdÏ 5
ApXÕ 2Cu T¥ 5
10×10×10×10×10×10×10 107 10 7 10Cu AÓdÏ 7
ApXÕ 10Cu T¥ 7
AhPYûQ 1.5
AÓdÏd Ï± Y¥Yj§p GÝR, AÓdÏ A¥Uô]j§u YXl×\j§tÏ úUúX
GÝRlTÓ¡\Õ,
ùTôÕYôL ªLlùT¬V GiLs CdÏ±ÂhûPl TVuTÓj§ GÝRlTÓ¡\Õ,
103 = 10 × 10 × 10 = 1000
5
10 = 10 × 10 × 10 × 10 × 10 = 100000
107 = 10 ×10 ×10 ×10 ×10 ×10 ×10 = 10000000
®Yô§dL :
108Cp 1dÏl ©\Ï GjRû] éf£VeLs GÝRlTÓ¡u\]?
1036Cp 1dÏl ©\Ï GjRû] éf£VeLs GÝRlTÓ¡u\]?
Ko GiûQ ®¬YôdLd Ï±ÂhÓ Øû\lT¥ CPU§l×Pu GÝÕmúTôÕ, AÓdÏd
Ï± Y¥Yj§Ûm GÝRlTÓ¡\Õ,
GÓjÕdLôhPôL, 58634Cu ®¬YôdLjûRl ©uYÚUôß HRlTÓ¡\Õ,
58634 = 50000 + 8000 + 600 + 30 + 4
= 5 × 10000 + 8 × 1000 + 6 × 100 + 3 × 10 + 4
= 5 × 104 + 8 × 103 + 6 × 102 + 3 × 10 + 4
©uYÚm ùTÚdLpLû[d LY²dL:
1×1=1 5 × 5 = 25 9 × 9 = 81
2×2=4 6 × 6 = 36 10 × 10 = 100
3×3=9 7 × 7 = 49 11 × 11 = 121
4 × 4 = 16 8 × 8 = 64 12 × 12 = 144
Ko GiûQ AúR GiQôp ùTÚdÏmúTôÕ ¡ûPdÏm Gi YodLm (CÚT¥)
G]lTÓ¡\Õ,
1, 4, 9, 16, 25, 36, 49, 64, 81, 100, …… GuTYtû\ YodL GiLs Gu¡ú\ôm,
19
®Yô§dL :
1C−ÚkÕ 30 Ø¥V Es[ CVp GiL°u YodLeLû GÝ§ AYtû\d LY²dL,
YodL GiL°u Ju±XdLm 0, 1, 4, 5, 6 ApXÕ 9 B¡V CXdLeL°pRôu Ø¥¡\Õ,
2, 3, 7, 8 B¡VYt±p Ø¥Ùm Ju±XdLeLû[d ùLôiÓ YodL GiLs AûUVôÕ,
GÓjÕdLôhPôL,
20, 51, 44, 35, 46, 39 úTôu\ûY YodL GiLs ApX,
®Yô§dL :
0, 1, 4, 5, 9 B¡V CXdLeL°p Ø¥Ùm GiLs GpXôm ¨fNVm YodL GiL[ôL
CÚdÏm Guß SmUôp á\Ø¥ÙUô?
GÓjÕdLôhÓ 27 :
75Cu YodLjûRd LôiL,
¾oÜ :
75Cu YodLm = 752 = 75 × 75
= 5625
©uYÚm ùTÚdLpLû[d LY²dL :
1×1×1=1 6 × 6 × 6 = 216
2×2×2=8 7 × 7 × 7 = 343
3 × 3 × 3 = 27 8 × 8 × 8 = 512
4 × 4 × 4 = 64 9 × 9 × 9 = 729
5 × 5 × 5 = 125 10 × 10 × 10 = 1000
Jo Gi AúR GiQôp êuß Øû\ ùTÚdLlTÓmúTôÕ ¡ûPdÏm Gi AkR
Gi¦u L] Gi (ØlT¥ Gi) G]lTÓ¡\Õ,
1, 8, 27, 64, 125, ……… B¡VûY L] GiLs G]lTÓm,
GÓjÕdLôhÓ 28 :
13Cu L] Gi GÕ?
¾oÜ :
13Cu LQm = 133 = 13 × 13 × 13
= 169 × 13
= 2197
GÓjÕdLôhÓ 29 :
216I AÓdÏd Ï± Y¥Yj§p GÝÕL,
¾oÜ :
216 = 6×6×6 6 216
= 63 6 36
6

GÓjÕdLôhÓ 30 :
(A) 81 JÚ YodL GiQô? (B) 125 JÚ L] GiQô?
¾oÜ :
20
(A) 81 = 9 × 9 = 92 G]úY 81 JÚ YodL Gi,
(B) 125 = 5 × 5 × 5 = 53 G]úY 125 JÚ L] Gi,
GÓjÕdLôhÓ 31 :
5 × 5 × 7 × 7 × 4 × 4I AÓdÏd Ï± Y¥Yj§p GÝÕL,
¾oÜ :
5×5×7×7×4×4 = 52 × 72 × 42
GÓjÕdLôhÓ 32 :
23 × 32 × 52Cu U§lûTd LôiL,
¾oÜ :
23 × 32 × 52 = 2×2×2×3×3×5×5
= 8 × 9 × 25
= 1800
®Yô§dL :
Jtû\ Gi¦u YodLm Jtû\ Gi,
CWhûP Gi¦u YodLm CWhûP Gi,
Jtû\ Gi¦u L]m Jtû\ Gi,
CWhûP Gi¦u L]m CWhûP Gi,
TLô Gi¦u YodLm (2Ij R®W) Jtû\ Gi,
T«t£ 1.6
1. AÓdÏd Ï± Y¥Yj§p GÝÕL,
(A) 2 × 2 × 2 × 2 × 2 × 2 × 2 (B) 10 × 10 × 10 × 10
(C) 8 × 8 × 8 × 8 × 8 (D ) 3 × 9 × 7 × 5 × 3 × 7 × 5 × 5 × 3 × 9 × 5
2. AÓdÏd Ï± Y¥Yj§p GÝÕL :
(A) A¥Uô]m 6, AÓdÏ 4
(B) A¥Uô]m 4, AÓdÏ 7
C
( ) A¥Uô]m 10, AÓdÏ 6
3. ©uYÚY]Yt±u YodL Utßm L] U§l×Lû[d LôiL,
(A) 5 (B) 14 (C) 8 (D) 15
4. ©uYÚY]Yt±u U§l×Lû[d LôiL :
2 2
A
( ) 17 B
( ) 21 ( ) 63
C (D) 123 (E) 24 × 32
(F) 2 2 × 5 2 × 7 2 (G) 105 × 53 (H) 107 × 23
5. (A) Gi 64I YodL GiQôLÜm, L] GiQôLÜm GÝÕL,
(B) Gi 1I YodL GiQôLÜm, L] GiQôLÜm GÝÕL,
¨û]®p ùLôsL
(1) Ko GiûQ AúR GiQôp TXØû\ ùTÚd¡d ùLôsYRôp HtTÓm
ùTÚdLt TXû]d Ï±dÏm G°V Y¥Ym AÓdÏd Ï± Y¥Ym
G]lTÓm,
(2) AÓdÏd Ï± Y¥Yj§p GÝR, AÓdÏ A¥Uô]j§u YXl×\j§tÏ
úUúX GÝRlTÓ¡\Õ,
(3) Ko GiûQ AúR GiQôpó ùTÚdÏmúTôÕ ¡ûPdÏm Gi YodLm
(CÚT¥) G]lTÓ¡\Õ,
(4) LKo Gi AúR GiQôp êuß Øû\ ùTÚd¡d ùLôsÞmúTôÕ
¡ûPdÏm Gi AkR Gi¦u L] Gi (ØlT¥ Gi) G]lTÓ¡\Õ,
21
1,5 YÏTÓkRuûU – ÁsTôoûY
GiLÞd¡ûPúVVô] YÏTÓkRuûU Tt± A±kÕ ùLôiPôp, GiLû[
ØÝYÕm YÏdLôUúXúV YÏj§Lû[d LôQXôm,
éf£Vj§p Ø¥Ùm GiLs 10Bp YÏTÓm
GÓjÕdLôhPôL 10, 20, 50, 580, 2700 B¡V GiLs éf£Vj§p Ø¥YRôp GpXô
GiLÞm 10Bp YÏTÓm,
0 ApXÕ 5Cp Ø¥Ùm GiLs 5Bp YÏTÓm
GÓjÕdLôhPôL 10, 15, 35, 175, 825 (0 ApXÕ 5Cp Ø¥¡\Õ) B¡V GiLs 5Bp
YÏTÓm,
0‚ 2‚ 4‚ 6, 8 B¡VYt±p Ø¥Ùm GiLs 2Bp YÏTÓm

GÓjÕdLôhPôL 20, 32, 64, 76, 28 B¡V GiLs 2Bp YÏTÓm,
®Yô§dL :
Jo Gi 2 Utßm 5Bp YÏTÓm G²p 10Bp YÏTÓm,
Ko Gi¦u LûP£ CWi¥XdL Gi 4Bp YÏThPôp AkR
Gi 4Bp YÏTÓm,
GÓjÕdLôhÓ 33 :
216, 1900, 1788 B¡V GiLs 4Bp YÏTÓUô?
¾oÜ :
216, 1900, 1788 B¡V JqùYôÚ GiÔm 4Bp YÏTÓm, Hù]²p
216Cu LûP£ CWi¥XdL Gi 16, 16 SôuLôp YÏTÓm,
G]úY 216 SôuLôp YÏTÓm,
1900Cu LûP£ CWi¥XdL Gi 00. éf£Vm 4Bp YÏTÓm,
1788Cu LûP£ CWi¥XdL Gi 88, 88 SôuLôp YÏTÓm,
GÓjÕdLôhÓ 34 :
1930 Gu\ Gi 4Bp YÏTÓUô?
¾oÜ :
1930Cu LûP£ CWi¥XdL Gi 30, 30 SôuLôp YÏTPôÕ,
G]úY 1930 SôuLôp YÏTPôÕ,
Ko Gi¦u LûP£ êu±XdL Gi 8 Bp YÏThPôp AkR
Gi 8Bp YÏTÓm,
GÓjÕdLôhÓ 35 :
¾oÜ :
78848Cu LûP£ êu±XdL Gi 848. CeÏ 848 GhPôp YÏTÓm,
G]úY 78848 GhPôp YÏTÓm,
22
GÓjÕdLôhÓ 36 :
¾oÜ :
23102 Cu LûP£ êu±XdL Gi 102. CeÏ 102 GhPôp YÏTPôR GiQôÏm,
G]úY 23102 GhPôp YÏTPôÕ,
Ko Gi¦p CXdLeL°u áÓRp 3Bp YÏThPôp AkR Gi
3Bp YÏTÓm,
GÓjÕdLôhÓ 37 :
¾oÜ :
CXdLeL°u áÓRp = 6 + 2 + 3 + 4 = 15
15 Gu\ Gi 3Bp YÏTÓm,
G]úY 6234 Gu\ Gi 3Bp YÏTÓm,
Ko Gi¦p CXdLeL°u áÓRp 9Bp YÏThPôp AkR Gi
9Bp YÏTÓm,
GÓjÕdLôhÓ 38 :
¾oÜ :
CXdLeL°u áÓRp = 7 + 6 + 2 + 3 = 18
18 Gu\ Gi 9Bp YÏTÓm,
G]úY 7623 Gu\ Gi 9Bp YÏTÓm.
®Yô§dL :
Ko Gi êu\ôÛm, CWiPôÛm YÏTÓUô«u 6Bp YÏTÓUô?
Jo Gi¦u CXdLeLû[ Juß®hÓ Juß áh¥d
¡ûPdÏm CWiÓ ùRôûLL°u ®j§VôNm 11Bp YÏThPô,p,
AkR Gi 11Bp YÏTÓm,
GÓjÕdLôhÓ 39 :
¾oÜ :
9 2 7 8 5
9 + 7 + 5 = 21
 CÚ áhPpLÞdÏm CûP«p Es[ ®j§VôNm 11.
2 + 8 = 10
CÕ 11Bp YÏTÓm,
∴ 92785 Gu\ Gi 11Bp YÏTÓm,

GÓjÕdLôhÓ 40 :
23
¾oÜ :
4 9 8 5 3
4 + 8 + 3 = 15
 CÚ áhPpLÞdÏm CûP«p Es[ ®j§VôNm 1
9 + 5 = 14
CÕ 11Bp YÏTPôÕ.
∴ 49853 Gu\ Gi 11Bp YÏTPôÕ.
T«t£ 1.7
1. * Ï±«hP CPj§p AûUVdá¥V CXdLm ApXÕ CXdLeLû[ LiÓ©¥,
(A) 7354 * , 10Bp YÏTP (B) 275*0, 10 Bp YÏTP
(C) 5381*, 5Bp YÏTP (D) 634*, 4Bp YÏTP
(E) 57*2, 4Bp YÏTP (F) 6*432, 3Bp YÏTP
(G) 2463*, 9Bp YÏTP (H) 5326*, 8Bp YÏTP
(I) 4*3016, 11Bp YÏTP (J) 495*38, 11Bp YÏTP
2. ¸úZ ùLôÓdLlThÓs[ GiLs 2, 3, 4, 5, 6, 9, 10, 11 B¡VYt±p GkùRkR
GiL[ôp YÏTÓm? LôWQm RÚL,
(A) 4356 (B) 73520 (C) 480963 (D) 792135 (E) 202408 (E) 2004
3) (A) 4Bp YÏTÓm Gi 2Bp YÏTÓUô? GÓjÕdLôhÓ RÚL,
(B) 9Bp YÏTÓm Gi 3Bp YÏTÓUô? GÓjÕdLôhÓ RÚL,
4) N¬ ApXÕ RYß GuTûR GÓjÕdLôhÓPu áß,
(A) 4Bp YÏTÓm Gi 8Bp YÏTÓm,
(B) 2 Utßm 4Bp YÏTÓm Gi 8Bp YÏTÓm
(c) 3Bp YÏTÓm Gi 9Bp YÏTÓm.
¨û]®p ùLôsL
(1) éf£Vj§p Ø¥Ùm GiLs 10Bp YÏTÓm,
(2) 0 ApXÕ 5Cp Ø¥Ùm GiLs 5Cp YÏTÓm,
(3) 0, 2, 4, 6, 8 B¡VYt±p Ø¥Ùm GiLs 2Bp YÏTÓm,
(4) Ko Gi¦u LûP£ CWi¥XdL Gi 4Bp YÏThPôp, AkR Gi
4Bp YÏTÓm,
(5) Jo Gi¦u LûP£ êu±XdL Gi 8Bp YÏThPôp, AkR Gi 8Bp
YÏTÓm,
(6) Ko Gi¦p CXdLeL°u áÓRp 3Bp YÏThPôp, AkR Gi 3Bp
YÏTÓm,
(7) Ko Gi¦p CXdLeL°u áÓRp 9Bp YÏThPôp, AkR Gi 9Bp
YÏTÓm,
(8) Ko Gi¦u CXdLeLû[ Juß®hÓ Juß áh¥d ¡ûPdÏm
CWiÓ ùRôûLL°u ®j§VôNm 11Bp YÏThPôp, AkR Gi 11Bp
YÏTÓm,
24
1,6 ÁlùTÚ ùTôÕ YÏj§Ùm Áf£ß ùTôÕ UPeÏm
1,6 (A) ÁlùTÚ ùTôÕ YÏj§ (ÁlùTÚ ùTô,Y,) :

CWiÓ GiL°u ùTôÕYô] YÏj§Ls TX CÚdLXôm, AYt±p ªLlùT¬V
YÏj§ûV ªlùTÚ ùTôÕ YÏj§ (ÁlùTÚ ùTô,Y,) Gu¡ú\ôm,
GÓjÕdLôhÓ 41 :
12, 16Cu ÁlùTÚ ùTô,Y, LôiL,
¾oÜ :
Øû\ 1 : ÁlùTÚ ùTô,Y, LôQ
(1) 12, 16Cu YÏj§Lû[ GÝÕL,
(2) 12, 16Cu ùTôÕYô] YÏj§Lû[ GÝÕL,
(3) ÁlùTÚ ùTôÕ YÏj§ûVj úRokùRÓ,
12Cu YÏj§Ls : 1, 2, 3, 4, 6, 12
16Cu YÏj§Ls : 1, 2, 4, 8, 16
ùTôÕYô] YÏj§Ls : 1, 2, 4
ÁlùTÚ ùTôÕ YÏj§ : 4
Øû\ 2 : ÁlùTÚ ùTôÕ YÏj§ LôQ
(1) 12, 16Cu TLôd LôW¦Lû[ GÝÕL,
(2) ùTôÕYô] YÏj§Lû[ YhPªÓL,
(3) YhPªhP ùTôÕYô] YÏj§Lû[l ùTÚdÏL,
12 = 2 × 2 × 3 (TLôdLôW¦lTÓjÕRp)
16 = 2 × 2 × 2 × 2 (TLôdLôW¦lTÓjÕRp)
CeÏ ùTôÕYô] YÏj§Ls 2 CÚØû\ BÏm,

G]úY ÁlùTÚ ùTô,Y, = 2 × 2 = 4
Øû\ 3 : ÑÚdÏ Øû\
2 12‚ 16 (ùTôÕYô] YÏj§ 2Bp YÏdL)
2 6‚ 8 (ùTôÕYô] YÏj§ 2Bp YÏdL)

3, 4

∴ ÁlùTÚ ùTô,,Y, = 2 × 2 = 4 (ùTôÕYô] YÏj§Lû[l ùTÚdLd ¡ûPjRÕ),
Øû\ 4 : ùRôPof£Vô] YÏjRp Øû\
ùT¬V GiLÞdÏ ÁlùTÚ ùTô,Y, LôQ ùRôPof£Vô] YÏjRp Øû\
TVuTÓ¡\Õ,
CmØû\«p ØR−p ùT¬V GiûQ £±V GiQôp YÏdL úYiÓm, ¡ûPdÏm
Á§Vôp YÏ GiûQ YÏdL úYiÓm, Á§ éf£Vm ¡ûPdÏmYûW CmØû\ûVj
ùRôPW úYiÓm, LûP£VôLd ¡ûPjR YÏ GiúQ ùLôÓdLlThP GiL°u ÁlùTÚ
ùTô,Y, G]lTÓm,
25
GÓjÕdLôhÓ 42 :
124, 648Cu ÁlùTÚ ùTô,Y, LôiL,
¾oÜ :
124) 648 (5
620

28) 124 (4
112

12) 28 (2
24

4) 12 (3
12

0

CeÏ LûP£ YÏ Gi 4. G]úY 124, 648Cu ÁlùTÚ ùTô,Y, 4.
GÓjÕdLôhÓ 43 :
10, 15, 20B¡VYt±u ÁlùTÚ ùTô,Y,I ÑÚdÏØû\«p LôiL,
¾oÜ :
5 10‚ 15‚ 20 (ùTôÕYô] YÏj§ 5Bp YÏdL)
2‚ 3‚ 4
∴ ÁlùTÚ ùTô,Y, = 5
GÓjÕdLôhÓ 44 :
TLôdLôW¦lTÓjÕm Øû\«p 12, 18, 60 B¡VYt±u ÁlùTÚ ùTô,Y, LôiL,
¾oÜ :
12 = 2 × 2 × 3
18 = 2 × 3 × 3
60 = 2 × 2 × 3 × 5
CeÏ ùTôÕ YÏj§Ls 2, 3.
∴ ÁlùTÚ ùTô,Y, . = 2 × 3 = 6.
GÓjÕdLôhÓ 45 :
JÚ ùNqYL AhûP«u ¿[m 12ùN,Á,. ALXm 8 ùN,Á, C§−ÚkÕ NU A[Üs[
NÕWeLû[, AhûPûV ÅQôdLôUp ùYh¥ùVÓdL úYiÓm, AjRûLV NÕWj§u TdL
A[Ü Gu]YôL CÚdÏm?
¾oÜ :
ùNqYLj§u ¿[m, ALXm CYt±−ÚkÕ
ÁlùTÚ NU A[Yô] ¿[eLû[ ùYhP 8
úYiÓm, CRtLôL 12, 8 CYt±u ÁlùTÚ
ùTô,Y, LôQ úYiÓm,
12
26
¿[m 12, ALXm 8 CYt±u ÁlùTÚ ùTô,Y,
12 = 2 × 2 × 3
8 = 2 × 2 × 2
∴ ÁlùTôÚ ùTô,Y, = 2 × 2 = 4
∴ NÕWj§u TdL A[Ü 4 ùN,Á,
1,6 (B) Áf£ß ùTôÕ UPeÏ (Áf£ß ùTô,U,) :

CWiÓ GiL°u UPeÏL°p ùTôÕYô]Yt±p ÁLf£±V Gi Áf£ß ùTôÕ
UPeÏ (Áf£ß ùTô,U,) G]lTÓm,
Áf£ß ùTô,U, LôÔm Øû\:
(1) ØRp Gi¦u UPeÏLû[ GÝÕL,
(2) CWiPôm Gi¦u UPeÏLû[ GÝÕL,
(3) ùTôÕYô] UPeÏLû[ GÝÕL,
(4) AYtßs Áf£ß ùTôÕ UPeûL GÝÕL,
GÓjÕdLôhÓ 46 :
8, 12 B¡VYt±u Áf£ß ùTô,U, LôiL,
¾oÜ :
8Cu UPeÏLs : 8, 16, 24 , 32, 40, 48 , 56, 64, 72
12Cu UPeÏLs : 12, 24 , 36, 48 , 60, 72 , 84
ùTôÕ UPeÏLs : 24, 48, 72,…………
Áf£ß ùTôÕ UPeÏ : 24
Utù\ôÚ Øû\ (YÏjRp Øû\) :
GÓjÕdLôhÓ 47 :
30, 12 CYt±u Áf£ß ùTô,U, LôiL,
¾oÜ :
2 30‚ 12 (ùTôÕ YÏj§ 2)
3 15‚ 6 (ùTôÕ YÏj§ 3)

5, 2 (ùTôÕ YÏj§Ls CpûX)
Áf£ß ùTô,U, = 2 × 3 × 5 × 2 = 60
GÓjÕdLôhÓ 48 :
36, 48 B¡VYt±tÏ ÁlùTÚ ùTô,Y, Utßm Áf£ß ùTô,U, LôiL,
¾oÜ :
2 36‚ 48 (ùTôÕYô] YÏj§ 2)
2 18‚ 24 (ùTôÕYô] YÏj§ 2)
3 9‚ 12 (ùTôÕYô] YÏj§ 3)
3, 4 (ùTôÕYô] YÏj§ CpûX)
∴ Áf£ß ùTô,Y, = 2 × 2 × 3 = 12 [ùTôÕYô] YÏj§L[ôp UhÓm
B] ùTÚdLt TXu]
Áf£ß ùTô,U, = 2 × 2 × 3 × 3 × 4 = 144.
27
GÓjÕdLôhÓ 49 :
(a) 8, 12Cu ÁlùTÚ ùTô,Y,. Áf£ß ùTô,U, B¡VYtû\d LôiL,
(b) ÁlùTÚ ùTô,Y,. Áf£ß ùTô,U, B¡VYt±u ùTÚdLt TXu LôiL,
(c) 8, 12 B¡VYt±u ùTÚdLt TXû]d LôiL,
(D) CYt±u ®ûPL°−ÚkÕ Gu] Lôi¡\ôn?
¾oÜ :
(A) 2 8 ‚ 12
2 4‚ 6
2‚ 3
∴ ÁlùTÚ ùTô,Y, = 2×2=4
∴ Áf£ß ùTô,U, = 2 × 2 × 2 × 3 = 24
(B) ÁlùTÚ ùTô,Y,. Áf£ß ùTô,U, CYt±u ùTÚdLt TXu = 24 × 4 = 96.
(C) 8, 12 B¡V GiL°u ùTÚdLt TXu = 8 × 12 = 96.
(D) ÁlùTÚ ùTô,Y,, Áf£ß ùTô,U, B¡VYt±u ùTÚdLt TXàm ùLôÓdLlThP
GiL°u ùTÚdLt TXàm NUUôL CÚlTûRd Lôi¡ú\ôm,
CR]ôp
CÚ GiL°u ÁlùTÚ ùTô,Y,. Áf£ß ùTô,U, B¡VYt±u
ùTÚdLt TXàm, ùLôÓdLlThP CÚ GiL°u ùTÚdLt
TXàm NUm,
GÓjÕdLôhÓ 50 :
36, 80 B¡V GiL°u ÁlùTÚ ùTô,Y, 4 G²p AYt±u Áf£ß ùTô,U, LôiL,
(ÁlùTÚ ùTô,Y,) × (Áf£ß ùTô,U,) = (ùLôÓjR GiL°u ùTÚdLt TXu)
∴ 4 × Áf£ß ùTô,U, = 36 × 80
4 × Áf£ß ùTô,U, = 2880
4 × Áf£ß ùTô.U. 2880
= CÚ ×\eL°Ûm 4Bp YÏdL)
4 4 (
2880
Áf£ß ùTô,U,. = 4
Áf£ß ùTô,U, = 720
GÓjÕdLôhÓ 51 :
12, 20, 32 CYt±tÏ ÁlùTÚ ùTô,Y,. Áf£ß ùTô,U, LôiL,
¾oÜ :
ÑÚdÏ Øû\ûVl TVuTÓjR
2 12 20 32
2 6 10 16
3 5 8
∴ ÁlùTÚ ùTô,Y, = 2×2=4
Áf£ß ùTô,U, = 2 × 2 × 3 × 5 × 8 = 480
28
GÓjÕdLôhÓ 52 :
CÚ GiL°u ÁlùTÚ ùTô,Y, 2, Áf£ß ùTô,U, 48, JÚ Gi 16 G²p Utù\ôÚ
GiûQd LôiL,
CÚ GiL°u ùTÚdLt TXu = Áf£ß ùTô,U, × ÁlùTÚ ùTô,Y,
(JÚ Gi) × (Utù\ôÚ Gi) = Áf£ß ùTô,U, × ÁlùTÚ ùTô,Y,
16 × (Utù\ôÚ Gi) = 48 × 2
= 96
96
16 × (Utù\ôÚ Gi) / 16 = 16
∴ Utù\ôÚ Gi = 6
GÓjÕdLôhÓ 53 :
3, 5 CYt±u ÁlùTÚ ùTô,Y,. Áf£ß ùTô,U, LôiL,
¾oÜ :
3, 5 CYt±u ÁlùTÚùTô,Y, = 1 1 3‚ 5
3, 5Cu Áf£ß ùTô,U, = 15 3 5

®Yô§dL :
(A) CÚ TLô GiL°u ÁlùTÚ ùTô,Y, 1 BÏm
(B) CÚ TLô GiL°u Áf£ß ùTô,U, Aq®Ú GiL°u ùTÚdLt TXu BÏm,
T«t£ 1.8
1. ©uYÚY]Yt±tÏ ÁlùTÚ ùTô,Y, LôiL :
(A) 3 × 5 × 7, 3 × 7 × 13 (B) 2 × 2 × 2 × 3, 2 × 3 × 5 × 7
(C) 18, 24 (D) 26, 32 (E) 16, 32, 48 (F) 15, 20, 30
(G) 120, 274 (H) 285, 480
2. ©uYÚY]Yt±tÏ Áf£ß ùTô,U, LôiL :
(A) 2 × 3 × 3 × 3, 2 × 3 × 5 × 7 (B) 3 × 5 × 11, 2 × 5 × 11
(C) 8, 15 (D) 12, 20 (E) 6, 18, 24 (F) 20, 30, 45
3. 12, 16, 24 CYt±u ÁlùTÚ ùTô,Y,,. Áf£ß ùTô,U, LôiL,
4. CÚ TLô GiL°u ÁlùTÚ ùTô,Y, Gu]? Áf£ß ùTô,U, Gu]?
5. JÚ Y¦Lo 120 −hPo, 180 −hPo A[ÜûPV CÚ ùYqúYß GiùQn
ûYj§Úd¡\ôo, AYtû\ NU ùLôs[[ÜûPV ¥uL°p Ft± ®tL ¨û]d¡\ôo,
AqYôß EÚYôdLlTÓm ¥u²u ªLlùTÚm ùLôs[[Ü Gu]?
6. JÚ YÏl©Ûs[ UôQYoLs JÚYÚm ®ÓTPôUp 6 ApXÕ 8 úTo ùLôiP

ÏÝdL[ôLl ©¬dLlTP, AqYÏl©p Ïû\kRThNm GjRû] úTo CÚdL
úYiÓm?
7. 72, 252Cu ÁlùTÚ ùTô,Y, 36 G²p Áf£ß ùTô,U, LôiL,

8. CÚ GiL°u Áf£ß ùTô,U, 1320. ÁlùTÚ ùTô,Y, 12. Ko Gi 132 G²p Utù\ôÚ
GiûQd LôiL,
29
¨û]®p ùLôsL
(1) CWiÓ ApXÕ CWi¥tÏ úUtThP GiL°u ùTôÕYô]
YÏj§LÞs ªLlùT¬V YÏj§ ÁlùTÚ ùTôÕ YÏj§ (ÁlùTÚ
ùTô,Y,) G]lTÓm,
(2) CWiÓ ApXÕ CWi¥tÏ úUtThP GiL°u ùTôÕYô]
UPeÏL°p ªLf£±V Gi Áf£ß ùTôÕ UPeÏ (Áf£ß ùTô,U,)
G]lTÓm,
(3) CÚ GiL°u ÁlùTÚ ùTô,Y,. Áf£ß ùTô,U, B¡VYt±u ùTÚdLt
TXàm, ùLôÓdLlThP CÚ GiL°u ùTÚdLt TXàm NUm,
1,7 ØÝdLs
Sôm CÕYûW ØÝ GiL°u TX Ti×Lû[Ùm áhPp, L¯jRp, ùTÚdLp,
YÏjRp B¡V SôuÏ A¥lTûPf ùNVpLû[Ùm T¥j§Úd¡ú\ôm, B]ôp
5 – 7, 6 – 10, 20 – 30 úTôu\ L¯jRpLû[ ØÝ GiL°p GÝÕm Øû\ Tt± Sôm
T¥dL®pûX, CYtû\d Ï±l©ÓYRtLôLúY ØÝ GiLû[ ®¬ÜTÓjR úYi¥V úRûY
HtThÓs[Õ,
AjRûLV GiLû[l Tt±l T«ÛYRtÏ Øu, GiLû[j §ûNÙPu Ï±dÏm ×§V
LÚj§û]l TôodLXôm, CqYôß §ûNÙPu úNojÕd Ï±dLlTÓm GiLû[j
§ûNùViLs Gu¡ú\ôm,
1.7.1 §ûNùViLs
1.7.2 ØÝdLs Utßm GiúLôh¥p ØÝdL°u Y¬ûN
1.7.4 ØÝdL°p ùTÚdLp
1.7.5 ØÝdL°p YÏjRp
1.7.1 §ûNùViLs :
Au\ôP Yôr®p ‘G§ùW§o’ Gu\ LÚjûR Sôm A¥dL¥ TVuTÓjÕ¡ú\ôm,
¡ZdÏ – úUtÏ, YXm – CPm, úUp - ¸r, CXôTm – SxPm úTôu\ûY ‘G§ùW§o’
GuTRtÏ GÓjÕdLôhÓL[ôÏm,
©uYÚm ãr¨ûXûVd LY²dL,
úUtÏ
West ¡ZdÏ
East
I H G F TPm
A 1.1 B C D E
TPm 1.1Cp ¡ZdÏ úUtLôLf ùNpÛm JÚ NôûX LôhPlThÓs[Õ, CÚ

AÓjRÓjÕs[ CPeLÞdÏ CûP«p Es[ ùRôûXÜ 1 ¡,Á, BL CÚdLhÓm,
A Gu\ ×s° JÚ úTÚkÕ ¨ûXVjûRd Ï±dLhÓm, Yô¦Ùm ùNp®Ùm úRô¯Ls,
CÚYÚm úTÚkÕ ¨ûXVj§p C\e¡ G§ùW§o §ûN«p ùNp¡\ô[oLs, ClúTôÕ
ùNp® DCÛm, Yô¦ GCÛm CÚd¡\ôoLs GuúTôm, CRu ùTôÚs Gu]?
ùNp® úTÚkÕ ¨ûXVj§−ÚkÕ ¡ZdLôL 3 ¡,Á, ùNu±Úd¡\ôs, CûR 3 ¡,Á, →
G]d Ï±l©ÓúYôm,
AúRúTôp Yô¦ úTÚkÕ ¨ûXVj§−ÚkÕ úUtÏ §ûN«p 2 ¡,Á, ùNu±Úd¡\ôs,
CûR ← 2 ¡,Á, G]d Ï±lúTôm,
30
úUtLiP Ï±ÂÓL°−ÚkÕ AYoL[Õ RtúTôûRV CPjûRj ùR°YôLd LôQ
Ø¥¡\Õ,
ùRôûXÜLÞPu §ûNLû[d Ï±l©PôUp CÚkRôp AYoL[Õ CPjûRf
N¬VôLd LôQ Ø¥VôÕ,
G]úY §ûNLÞPu ùRôPo×ûPV GiLû[ §ûNùViLs Gu¡ú\ôm,
GÓjÕdLôhÓ 54 :
®Uô]m LPp UhPjÕdÏ úUp

2000Á EVWj§p T\d¡\Õ, ¿o êr¡d
LlTp LP−p 800Á BZj§p ùNp¡\Õ,
CûR §ûN GiLû[l TVuTÓj§ GÝÕL, Á
¾oÜ : 2000 m
®Uô]m T\dÏm EVWm 2000Á ↑
¿oêr¡d LlTp ùNpÛm BZm

800 Á ↓.
800 Á
m
TPm 1.2
GÓjÕdLôhÓ 55 :
úU¬ Ye¡«p ùNÛj§V ùRôûL ì, 1000, CÕ ì, 1000 → G]d Ï±dLlTÓ¡\Õ,
AYs Ye¡«−ÚkÕ §ÚmTl ùTt\ ùRôûL ì, 400. CûR AYs GqYôß Ï±lTôs?
¾oÜ :
úU¬ ùNÛj§V ùRôûL ì, 1000 →
úU¬ §ÚmTl ùTt\ ùRôûL ← ì, 400.
TpúYß ¨ûXLû[d Ï±dL ←, →, ↑, ↓ B¡V Am×d Ï±Lû[l
TVuTÓj§«Úd¡ú\ôm, ARtÏl T§XôL G§ùW§o ùNVpLÞdÏ ‘+’ , ‘–’ Gu\
Ï±ÂÓLû[ Sôm TVuTÓjRXôm,
TPm 1.1I ©uYÚUôß Uôt± GÝRXôm :
–4 –3 –2 –1 O +1 +2 +3 +4
I H G F A B C D E
TPm 1.3.
CeÏ B, C, D, E……GuTûY + 1, + 2, + 3 … G]d Ï±dLlTÓ¡\Õ,
úUÛm F, G, H, I…… GuTûY – 1, – 2, – 3, …. G]d Ï±dLlTÓ¡\Õ,
+ 1, + 2, + 3, + 4, … B¡V GiLû[ ªûL GiLs G]Üm,
– 1, – 2, – 3, … B¡V GiLû[ Ïû\ GiLs G]Üm áß¡ú\ôm,
®Yô§dL :
éf£Vm ªûL GiQô, Ïû\ GiQô?
éf£Vm B§l×s°ûVd Ï±d¡\Õ, AÕ GkR §ûNûVÙm Ï±dL®pûX, BLúY
éf£Vm ªûL GiÔUpX, Ïû\ GiÔUpX,
31
GÓjÕdLôhÓ 56 :
LiQu úNªl×d LQd¡p ì, 5000 ùNÛj§]ôo, ©u× AYo ì, 1500 §ÚmTl
ùTt\ôo, CdátßLû[ ªûL Gi. Ïû\ Gi B¡VYtû\l TVuTÓj§d áßL,
¾oÜ :
LiQu ùNÛj§VÕ : + ì. 5000
LiQu §ÚmTl ùTt\Õ : – ì, 1500
T«t£ 1.9
©uYÚm átßLÞdÏl ùTôÚjRUô] §ûNLû[ Am×d Ï±«hÓ GÝÕL,
1) ùNu\ YôW Cß§«p úR£Vl TeÏfNkûRd Ï±ÂhÓ Gi 26 ×s°Ls EVokRÕ,
CqYôWm úR£Vl TeÏf NkûRd Ï±ÂhÓ Gi 15 ×s°Ls Ïû\kRÕ,
2) úTÚkÕ ¨ûXVj§−ÚkÕ 10 ¡,Á, YPdúL ùNpÛRp,
úTÚkÕ ¨ûXVj§−ÚkÕ 12 ¡,Á, ùRtúL ùNpÛRp,
3) UûZdLôXj§tÏ Øu ¡Qtß ¿o UhPm 1 ÁhPo ¸úZ ùNu\Õ, UûZdÏl ©u
¿oUhPm 2 ÁhPo EVokÕs[Õ,
4) LûPdLôWÚdÏ úStß ì,, 500 CXôTm ¡ûPjRÕ, Cuß AYÚdÏ ì, 100 CZl×
HtThPÕ,
5) ªu çd¡«p 5 R[m úUúX ùNpL, ©u 3 R[m ¸¯\e¡ YÚL,
6) úUtLiP IkÕ átßL°Ûm ‘+’ , ‘–’ Ï±Lû[l TVuTÓj§ GÝÕL,
1.7.2 ØÝdLs Utßm GiúLôh¥p ØÝdL°u Y¬ûN :

ªûL GiLs, éf£Vm, Ïû\ GiLs B¡V êYûL GiLÞm úNokR ùRôÏl×
ØÝdLs G]lTÓm,
ØÝdLù[i AûUlûT Z G]d Ï±l©Ó¡ú\ôm,
G]úY Z = { … – 3, – 2, – 1, 0, + 1, + 2, + 3, ….}
+ 1, + 2, + 3, … GuTûY ªûL ØÝdLs
– 1, – 2, – 3, … GuTûY Ïû\ ØÝdLs
Ï±l× : ªûL GiLû[ ‘+’ Ï± CpXôUÛm GÝRXôm,
GÓjÕdLôhPôL +5, +4, +3, +2, +1 GuTûR 5, 4, 3, 2, 1BL GÝRXôm,
ØÝdLs GiúLôh¥p ©uYÚUôß Ï±dLlTÓ¡\Õ,
–4 –3 –2 –1 O 1 2 3 4
TPm 1.4
TPm 1.4Cp
4 B]Õ 2 Gu\ Gi¦tÏ YXl×\m Es[Õ ∴ 4 > 2
3 B]Õ 0 Gu\ Gi¦tÏ YXl×\m Es[Õ ∴ 3 > 0
0 B]Õ – 1 Gu\ Gi¦tÏ YXl×\m Es[Õ ∴ 0 > –1
– 2 B]Õ – 4 Gu\ Gi¦tÏ YXl×\m Es[Õ ∴ –2 > –4
3 B]Õ 5 Gu\ Gi¦tÏ CPl×\m Es[Õ ∴ 3 < 5
– 1 B]Õ 3 Gu\ Gi¦tÏ CPl×\m Es[Õ ∴ –1 < 3
– 3 B]Õ – 2 Gu\ Gi¦tÏ CPl×\m Es[Õ ∴ –3 < – 2
– 4 B]Õ – 1 Gu\ Gi¦tÏ CPl×\m Es[Õ ∴ –4 < – 1
32
GiúLôh¥p YXl×\m ùNpXf ùNpX Gi¦u U§l× A§L¬d¡\Õ, CPl×\m
ùNpXf ùNpX Gi¦u U§l× Ïû\¡u\Õ,
GÓjÕdLôhÓ 57 :
– 4, – 2 CYtßs GÕ ùT¬VÕ?
¾oÜ :
CqùYiLû[ GiúLôh¥p Ï±dL :
–5 –4 –3 –2 –1 O 1 2 3 4
TPm 1.5
GiúLôh¥p – 2 B]Õ – 4 Gu\ GiÔdÏ YXl×\m Es[Õ,
∴ – 2 > – 4.
G ÓjÕdLôhÓ 58 :
Hß Y¬ûN«p GÝÕL :
– 5, 2, – 1, 0, 3, 4, – 3
¾oÜ :
CqùYiLû[ GiúLôh¥p Ï±dL,
–7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4 5 6
TPm 1.6
ClúTôÕ CqùYiLû[ CPl×\j§−ÚkÕ YXl×\UôL GÝ§]ôp HßY¬ûN«p
AûUkR GiLû[l ùT\Xôm,
– 5 < – 3 < – 1 < 0 < 2 < 3 < 4.
∴ HßY¬ûN«p– 5, – 3, – 1, 0, 2, 3, 4 BL AûUÙm,
GÓjÕdLôhÓ 59 :
C\eÏ Y¬ûN«p GÝÕL :– 4, 5, 0, – 2, 3, – 6.
¾oÜ :
CqùYiLû[ GiúLôh¥p Ï±dL,
–6 –5 –4 –3 –2 –1 O 1 2 3 4 5 6 7
TPm 1.7
ClúTôÕ CqùYiLû[ YXl×\j§−ÚkÕ CPl×\UôL GÝ§]ôp C\eÏ
Y¬ûN«p AûUkR GiLû[l ùT\Xôm,
5 > 3 > 0 > – 2 > – 4 > – 6.
∴ C\eÏ Y¬ûN«p 5, 3, 0, – 2, – 4, – 6BL AûUÙm,
®Yô§dL :
CÚ ØÝdL°p GÕ ùT¬VÕ GuTûR GiúLôh¥u ER®«u± Eu]ôp
¾oUô²dL Ø¥ÙUô?
33
T«t£ 1.10
1. ©uYÚY]Yt±t¡ûPlThP GpXô ØÝdLû[Ùm LôiL :
(A) 0, 6 (B) – 1, 5 (C) – 3, + 2 (D) – 8, – 1
2. CPkRôe¡L°p ‘<’ ApXÕ ‘>’ Ï±«hÓ ¨Wl×L :
(A) 3 – 1 (B) – 1 –4 (C) – 15 0
(D ) 5 – 5 (E) 0 – 10 (F) – 24 – 48
3. ©uYÚm úNô¥ GiL°p GÕ ùT¬Õ?
(A) 37, – 45 (B) – 28, – 18 (C) 0, – 145
(D) – 200, – 318 (E) – 145, – 150 (F) – 100, 0
4. ©uYÚY]Ytû\ Hß Y¬ûN«p GÝÕL,
(A) – 3, 4, – 5, 10, 7, – 10, 9 (B) – 4, 7, 4, 0, – 7, 2, – 2, 3
5. ©uYÚY]Ytû\ C\eÏ Y¬ûN«p GÝÕL,
(A) – 4, 3, 6, – 8, 0, – 5, 2, – 1 (B) – 100, 4, – 20, 50, 45, – 65, – 75

1.7.3 (A) áhPp :
GÓjÕdLôhÓ 60 :
3EPu 4Id áhÓL,
¾oÜ :
+3 +4
–6 –5 –4 –3 –2 –1 O 1 2 3 4 5 6 7
TPm 1.8
ØR−p 0Cp ùRôPe¡ 3 AXÏLs ùNpL, ©u Ae¡ÚkÕ 4 AXÏLs YXl×\UôLf
ùNu\ôp Sôm AûPYÕ 7.
G]úY 3 + 4 = 7.
GÓjÕdLôhÓ 61 :
– 2 EPu– 5Id áhÓL,
¾oÜ :
–5 –2
–8 –7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4 5 6 7
TPm 1.9
ØR−p – 2dÏf ùNpL, ©\Ï Ae¡ÚkÕ CPl×\UôL 5 AXÏLs ùNu\ôp Sôm
AûPYÕ– 7.
G]úY (– 2) + (– 5) = – 7.
GÓjÕdLôhÓ 62 :
7EPu– 3Id áhÓL,
34
¾oÜ :
7
–3
–3 –2 –1 O 1 2 3 4 5 6 7
TPm 1.10
ØR−p 7dÏf ùNpL, ©\Ï Ae¡ÚkÕ CPl×\UôL 3 AXÏLs ùNu\ôp Sôm
AûPYÕ 4.
G]úY 7 + (– 3) = 4.
GÓjÕdLôhÓ 63 :
– 6EPu 4Id áhÓL,
¾oÜ :
–6
+4
–8 –7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 O 1 2 3 4 5 6
TPm 1.11
TPj§−ÚkÕ (– 6) + 4 = – 2.
GÓjÕdLôhÓ 64 :
3EPu– 3Id áhÓL,
¾oÜ :
–3
+4 +3
–4 –3 –2 –1 O 1 2 3 4
TPm 1.12
TPj§−ÚkÕ 3 + (– 3) = 0.
£X NUVeL°p JÚ Ïû\ GiûQÙm JÚ ªûL GiûQÙm áhÓmúTôÕ éf£Vm
¡ûPd¡\Õ, AqYôù\²p AqùYiLs JußdùLôuß áhPp RûX¸¯Ls Guß
AûZdLlTÓ¡u\],
CeÏ 3, – 3 JußdùLôuß RûX¸¯Ls,
AúRúTôp 4, – 4 ; 5, – 5 ; 6, – 6 GuTûY áhPp RûX¸¯LÞdÏ
GÓjÕdLôhÓL[ôÏm,
®Yô§dL :
(1) GiúLôh¥p, GÓjÕdLôhÓLs (60) Utßm (63)Cp £X AXÏLs YXl×\m
ùNp¡ú\ôm, GÓjÕdLôhÓLs (61) Utßm (62)Cp £X AXÏLs CPl×\m
ùNp¡ú\ôm, Hu?
(2) úUtLiP GÓjÕdLôhÓL°−ÚkÕ, JÚ ªûL GiûQÙm, JÚ Ïû\
GiûQÙm áhPd ¡ûPlTÕ JÚ ªûL Gi ApXÕ JÚ Ïû\ Gi ApXÕ
éf£Vm BÏm,
G]úY ØÝdL°u áhPp ùNVÛdÏ ©uYÚm G°V Y¯ TVuTÓjRlTÓ¡\Õ,
35
JÚ ªûL GiûQÙm JÚ Ïû\ GiûQÙm áhP, Ï±«û]d
LÚRôUp, ùT¬V Gi¦−ÚkÕ £±V GiûQd L¯jÕl ©u
ùT¬V GiÔdÏ¬V Ï±ûV CÓL,
ClúTôÕ ØÝdLs GiL°p GiúLôhûPl TVuTÓjRôUp áhPûXf
ùNnúYôm,
GÓjÕdLôhÓ 65 : áhÓL : 10 + (– 12)
¾oÜ :
10, 12 CYtßs ùT¬V Gi 12
CYt±tÏ CûPlThP ®j§VôNm (12 – 10) = 2
ùT¬V GiÔdÏ¬V Ï± –
∴ 10 + (– 12) = – 2
GÓjÕdLôhÓ 66 :
áhÓL : (A) (– 3) + 8 (B) (– 9) + 6 (C) 7 + (– 2) (D) 3 + (– 5)
¾oÜ :
(A) 3, 8 CYtßs ùT¬V Gi 8.
CYt±tÏ CûPlThP ®j§VôNm 5.
ùT¬V GiÔdÏ¬V Ï± +.
∴
–3 + 8 = +5
= 5 (Hu)
(B) 9, 6 CYtßs ùT¬V Gi 9.
ùT¬V GiÔdÏ¬V Ï± – .
∴ –9 + 6 = –3
(C) 7, 2 CYtßs ùT¬V Gi 7.
ùT¬V GiÔdÏ¬V Ï± +.
∴ 7 + (– 2) = + 5
= 5
(D ) 3, 5 CYtßs ùT¬V Gi 5.
CYt±dÏ CûPlThP ®j§VôNm 2.
ùT¬V GiÔdÏ¬V Ï± – .
∴ 3 + (– 5) = – 2
CÕYûW CÚ ØÝdL°p
(A) CWiÓm ªûLVôL CÚdÏmúTôÕ
(B) Juß ªûL, Utù\ôuß Ïû\ BL CÚdÏmúTôÕ áÓRp LôiTÕ GlT¥
GuTûRl TôojúRôm,
ClúTôÕ CÚ ØÝdLs GiLÞúU Ïû\VôL CÚdÏmúTôÕ áÓRp LôiTRtÏ
G°V Y¯ûVd LôiúTôm,
T¥ 1 : Ï ±ûVd LÚRôUp CÚ GiLû[Ùm áhÓL,
T¥ 2 : áh¥V ®ûPdÏ Øu ‘–’ Ï± CÓL,
GÓjÕdLôhÓ 67 :
– 5IÙm– 3IÙm áhÓL,
36
¾oÜ :
T¥ 1 : 5 + 3 = 8
T¥ 2 : – 8
G]úY – 5 + (– 3) = – 8
1.7.4 (B) L¯jRp:

ØÝ GiL°p áhPÛm L¯jRÛm G§ùW§of ùNVpLs GuTûRd Ltú\ôm,
úUÛm JqùYôÚ L¯jRp át±tÏm JÚ áhPp átß EiÓ GuTûRÙm Sôm
Lt±ÚkúRôm,
8 – 2 = GuTRtÏ áhPp átß 8 = + 2 G] GÝÕ¡ú\ôm, CRu ùTôÚs 8
¡ûPlTRtÏ 2 EPu GûRd áhP úYiÓm GuTRôÏm, CRu ®ûP 6 GuTûR Sôm
A±úYôm,
GÓjÕdLôhÓ 68 :
7C−ÚkÕ 3Id L¯dL,
¾oÜ :
7C−ÚkÕ 3Id L¯dL, 3EPu GûRd áh¥]ôp 7 ¡ûPdÏm G]d LôQ úYiÓm,
CRu ®ûP 4 GuTÕ ùR°Yô¡\Õ,
GÓjÕdLôhÓ 69 :
8C−ÚkÕ– 2Id L¯dL,
¾oÜ :
8C−ÚkÕ– 2Id L¯dL, −2EPu GûRd áh¥]ôp 8 ¡ûPdÏm GuTûRd LôQ
úYiÓm, CûR GiúLôh¥u êXUôLf ùNnúYôm,
–6 –5 –4 –3 –2 –1 O 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
TPm 1.13
TPj§p– 2C−ÚkÕ 8Ø¥V 10 AXÏLs Es[ûR Sôm Lôi¡ú\ôm,.
∴ 8 – (– 2) = 10
B]ôp 8 + (+ 2) = 10 GuTûR Sôm A±úYôm,
G]úY 8C−ÚkÕ (– 2)Id L¯dL, 8EPu (– 2)Cu áhPp RûX¸¯ûVd áhÓYúR
úTôÕUô]RôÏm,
CûRùVôh¥ ©uYÚm G°V Y¯ L¯jRpLû[f ùNnVl TVuTÓ¡\Õ,
JÚ ØÝdLù[i¦−ÚkÕ Utù\ôÚ ØÝdLù[iûQd
L¯dL, CWiPôYÕ ØÝdLù[i¦u áhPp
RûX¸¯ûVd áhÓYÕ úTôÕUô]RôÏm,
ClúTôÕ ZCp L¯jRpLû[ GiúLôÓLû[l TVuTÓjRôUp ùNnúYôm,
GÓjÕdLôhÓ 70 :
L¯dL : (A) – 10C−ÚkÕ – 4 (b) – 5C−ÚkÕ 3
37
¾oÜ :
(A) – 10 – (– 4) = – 10 + (– 4Cu áhPp RûX¸¯)
= – 10 + 4
= –6
(B ) – 5 – (3) = – 5 + (3Cu áhPp RûX¸¯)
= – 5 + (– 3)
= –5–3
= –8
T«t£ 1.11
1. GiúLôhûPl TVuTÓj§ áhÓL :
(A) 5 + 3 (B) (– 3) + 7 (C) 6 + (– 4) (D) (– 3) + (– 4)
(E) 4 + (– 4) (F) 0 + ( – 3)
2. ©uYÚm TPeL°p LôQlTÓm áhPp ApXÕ L¯jRp átßLû[ GÝÕL,
(A)
(B)
(C)
(D)
(E)
(F)
3. GiúLôhûPl TVuTÓjRôUp áhÓL :

(A) 11 + (– 7) (B) (– 13) + 8 (C) (– 15) + (– 18)
(D) (– 250) + (+ 150) (E) (+ 380) + (– 273) (F) 0 + (– 36)
38
4. L¯dL :
(A) 35 – (– 20) (B) (– 15) – (– 45) (C) 28 – (– 12)
(D) – 67 – (– 67) (E) – 73 – (– 38) (F) – 850 – (– 350)
®Yô§dL :
+ Gu\ Ï±Ùm – Gu\ Ï±Ùm TpúYß ¨ûXL°p TVuTÓjRlThÓs[],
(A) + Gu\ Ï± GqYôß TpúYß ®Rj§p TVuTÓjRlTÓ¡\Õ?
(1) ªûL Gu\ RuûUûVd Ï±dL,
(2) áhPp Gu\ ùNVûXd Ï±dLl TVuTÓjRlTÓ¡\Õ,
(B) − Gu\ Ï± GqYôß TpúYß ®Rj§p TVuTÓjRlTÓ¡\Õ?
(1) Ïû\ Gi RuûUûVd Ï±dL,
(2) L¯jRp Gu\ ùNVûXd Ï±dLl TVuTÓjRlTÓ¡\Õ,
1.7.4 ØÝdL°u ùTÚdLp :

ùTÚdLp GuTÕ ùRôPof£VôLd áhÓYRtÏf NUm GuTûR Sôm A±úYôm,
GÓjÕdLôhÓ 71 :
ùTÚdÏL : (A) 2I 3Bp (B) (– 2)I 3Bp
¾oÜ :
ùRôPof£Vô] áhPp Øû\«p ©uYÚY]Ytû\l ùTß¡ú\ôm :
(A) 2×3 = 2 + 2 + 2 = 6.
(B) (– 2) × 3 = (– 2) + (– 2) + (– 2) = – 6
CYtû\ GiúLôÓLû[l TVuTÓj§f N¬TôolúTôm,
–6 –5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4 5 6 7
TPm 1.14
(+ 2) × 3 = 2 + 2 + 2 = 6
–7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 O 1 2 3 4 5 6
TPm 1.15
(– 2) × 3 = (– 2) + (– 2) + (– 2) = – 6
úUtLiP GÓjÕdLôhÓL°−ÚkÕ
(A) CÚ ªûL ØÝdLù[iLû[l ùTÚdLd ¡ûPlTÕ ªûL ØÝdLù[i,
(B) Ïû\ ØÝdLù[iûQÙm, ªûL ØÝdLù[iûQÙm ùTÚdLd ¡ûPlTÕ
Ïû\ ØÝdLù[i
GuTûRd Lôi¡ú\ôm,
Gi úLôÓL°p 2 × 3, (– 2) × 3 B¡VYt±u ùTÚdLt TXû]d LiúPôm, B]ôp
2 × (– 3), (– 2) × (– 3) B¡VYt±u ùTÚdLt TXû] GiúLôÓLû[l TVuTÓj§d LôQ
CVXôÕ,
39
ClúTôÕ ©uYÚm ùTÚdLp AûUl©û]d LY²dL,
(+ 3) × (+ 3) = + 9
(+ 3) × (+ 2) = + 6
(+ 3) × (+ 1) = + 3
(+ 3) × (0) = 0
Gu] Lôi¡ÈoLs? úUtLiP ùTÚdLp AûUl×L°p NUdÏ±ÂhÓdÏ CPl×\m
ØR−p Es[ Gi AúR Gi, CWiPôYRôL Es[ Gi JqùYôu\ôLd Ïû\kÕ
ùLôiúP YÚ¡\Õ, YXÕ×\m Es[ ùTÚdLt TXu êuß êu\ôLd Ïû\kÕ
ùLôiúP YÚ¡\Õ,
CqYûUlûTj ùRôPokÕ ¿h¥jRôp ©uYÚm ùTÚdLp átßLû[l ùT\Xôm,
(+ 3) × (– 1) = – 3
(+ 3) × (– 2) = – 6
(+ 3) × (– 3) = – 9
CYt±−ÚkÕ JÚ ªûL GiûQd Ïû\ùViQôp ùTÚd¡]ôp ¡ûPlTÕ
Ïû\ùVi GuTûRd Lôi¡ú\ôm,
ClúTôÕ (+ 3) × (– 3) = – 9 GuTûR GÓjÕd ùLôsL, CPl×\j§p CWiPôYÕ
GiûQ AúR GiQôLÜm ØRp GiûQ JqùYôu\ôLÜm Ïû\dL, ©uYÚm
ùTÚdLp AûUlûTl ùTß¡ú\ôm,
(+ 3) × (– 3) = –9
(+ 2) × (– 3) = –6
(+ 1) × (– 3) = –3
0 × (– 3) = 0
YXl×\m GiLs êuß êu\ôL A§L¬lTûRd Lôi¡ú\ôm,
CqYûUlûTj ùRôPW
(– 1) × (– 3) = +3
(– 2) × (– 3) = +6
(− 3) × (− 3) = + 9 G]d Lôi¡ú\ôm,
CYt±−ÚkÕ CÚ Ïû\ ØÝdLù[iLû[l ùTÚdLd
¡ûPlTÕ ªûL
ØÝdLù[i B¡\Õ,
G]úY ØÝdLù[iL°u ùTÚdLp ®§Lû[l ©uYÚUôß áß¡ú\ôm,
CÚ ªûL ØÝdLù[iL°u ùTÚdLt TXu JÚ ªûL
ØÝdLù[iQôÏm,
JÚ ªûL ØÝdLù[iûQÙm JÚ Ïû\ ØÝdLù[iûQÙm
ùTÚdLd ¡ûPlTÕ JÚ Ïû\ ØÝdLù[iQôÏm,
CÚ Ïû\ ØÝdLù[iL°u ùTÚdLt TXu JÚ ªûL
ØÝdLù[iQôÏm,
CûR ©uYÚUôßm GÝRXôm :
ªûL Gi × ªûL Gi = ªûL Gi
ªûL Gi × Ïû\ Gi = Ïû\ Gi
Ïû\ Gi × ªûL Gi = Ïû\ Gi
Ïû\ Gi × Ïû\ Gi = ªûL Gi
40
GÓjÕdLôhÓ 72 :
ùTÚdLt TXu LôiL :
(A) (+ 6) × (– 5) (B) (– 12) × (+ 12) (C) (– 15) × (– 4)
¾oÜ :
(A) (+ 6) × (– 5) = – 30 (ªûL Gi × Ïû\ Gi = Ïû\ Gi)
(B ) (– 12) × (+ 12) = – 144 (Ïû\ Gi × ªûL Gi = Ïû\ Gi)
(C) (– 15) × (– 4) = + 60 (Ïû\ Gi × Ïû\ Gi = ªûL Gi)
GÓjÕdLôhÓ 73 :
ùTÚdLt TXu LôiL :
(A) (– 3) × (+ 5) × (+ 2) (B) (– 2) × (– 5) × (+ 10) (C) (– 4) × (– 2) × (– 6)
¾oÜ :
(A) (– 3) × (+ 5) × (+ 2) (B) (– 2) × (– 5) × (+ 10) (C) (– 4) × (– 2) × (– 6)
= (– 15) × (+ 2) = (+ 10) × (+ 10) = (+ 8) × (– 6)
= – 30 = + 100 = – 48
T«t£ 1.12
1. ùTÚdLt TXu LôiL :
(A) (+ 5) × (– 3) (B) 20 × (– 8) (C) 11 × (– 7) (D) 0 × (– 13)
(A) (– 6) × 8 (B) (– 13) × 6 (C) (– 15) × 6 (D) (– 7) × 9
(A) (– 15) × (– 4) (B) (– 8) × (– 4) (C) (– 25) × (– 4) (D) (– 17) × (– 17)
(A) (– 3) × (– 5) × (+ 4) (B) (– 12) × (– 5) × (– 10) (C) 8 × (– 7) × (+ 12)
(D) (– 4) × (0) × (– 28) (E) (– 4) × (– 4) × (– 4) (F) 14 × (– 2) × (– 2)
5. ¸rdLiP ùTÚdLp AhPYûQûV ¨Wl×L:
X –2 –1 0 1 2
–2
–1
0
1
2
6. JÚ ®]ô¥®]ô ¨Lrf£«p 50 ®]ôdLs JqùYôÚY¬PØm úLhLlThP],

N¬Vô] ®ûPdÏ 2 U§lùTiLÞm. RY\ô] ®ûPdÏ – 1 U§lùTiÔm,
®ûPV°dLôUp CÚl©u 0 U§lùTiÔm YZeLlThP], Ak¨Lrf£Vp NÄm
39 ®]ôdLÞdÏ N¬Vô] ®ûPÙm, 6 ®]ôdLÞdÏ RY\ô] ®ûPÙm A°jRôu,
Á§ ®]ôdLÞdÏ ®ûPV°dL®pûX G²p NÄm ùTt\ U§lùTiLs GqY[Ü?
41
1.7.5 ØÝdL°p YÏjRp :
JqùYôÚ ùTÚdLÛdÏm CÚ YÏjRp átßLû[l ùT\Xôm GuTûR Sôm ØuúT
20 20
T¥j§Úd¡ú\ôm, GÓjÕdLôhPôL 5 × 4 = 20 GuTÕ Utßm Guàm CÚ
5 = 4 4 = 5
YÏjRp átßLû[j RÚm,
ClúTôÕ ©uYÚm GÓjÕdLôhÓLû[d LY²dL,
GÓjÕdLôhÓ 74 :
+ 21I + 7Bp YÏdL,
¾oÜ :
(+ 7) × (+ 3) = + 21 GuTûR Sôm A±úYôm, ClùTÚdLÛdÏj ùRôPo×ûPV CÚ
+ 21 + 21
YÏjRp átßLs Utßm BÏm,
+7 = +3 +3 = +7
+ 21
G]úY
+7 = +3
GÓjÕdLôhÓ 75 : (+ 30)I (– 6)Bp YÏdL,
¾oÜ :
(– 6) × (– 5) = + 30 GuTûR Sôm A±úYôm, ClùTÚdLÛdÏj ùRôPo×ûPV CÚ
+ 30 + 30
YÏjRp átßLs Utßm BÏm,
–6 =–5 –5 =–6
+ 30
G]úY
– 6 = – 5.
GÓjÕdLôhÓ 76 : (– 15)I (+ 3)Bp YÏdL,
¾oÜ :
– 15
Hù]²p (+ 3) × (– 5) = – 15]
+3 = –5 [
GÓjÕdLôhÓ 77 :
(– 35)I – 7Bp YÏdL,
¾oÜ :
– 35
Hù]²p (– 7) × (+ 5) = (– 35)
–7 = +5
úUtLiP GÓjÕdLôhÓLs 74, 75, 76, 77 B¡VYt±−ÚkÕ
ªûL Gi
= ªûL Gi
ªûL Gi
ªûL Gi
= Ïû\ Gi
Ïû\ Gi
Ïû\ Gi
= Ïû\ Gi
ªûL Gi
Ïû\ Gi
= ªûL Gi
Ïû\ Gi
GÓjÕdLôhÓ 78 :
YÏdL :
(A) (+ 200) ÷ (+ 25) (B) (– 144) ÷ (+ 12) (C) (– 75) ÷ (– 15) (D) (+ 96) ÷ (– 8)
¾oÜ :
+ 200 – 144 – 75 + 96
(A) + 25 = + 8 (B) + 12 = – 12 (C) – 15 = + 5 (D) – 8 = – 12
42
(– 32) × (– 2) (– 45) × (– 2)2
GÓjÕdLôhÓ 79 : ÑÚdÏL : (A) ( B)
(– 8) (– 3)2
(– 32) × (– 2) + 64
¾oÜ : (A) (– 8) = –8 = –8
(– 45) × (– 2)2 (– 45) × (– 2) × (– 2)
(B ) =
(– 3)2 (– 3) × (– 3)
(– 45) × (+ 4) – 180
= (+ 9) = +9
= – 20
T«t£ 1.13
1. YÏdL :
(A) (+ 100) × (+ 25) (B) (+ 18) ÷ (+ 18) (C) 28 ÷ (– 4) (D) 441 ÷ (– 21)
(E) (– 156) ÷ 12 (F) (– 91) ÷ 7 (G) (– 108) ÷ (– 6) (H) (– 77) ÷ (– 11)
(I) (– 84) ÷ (+ 42) (J) 350 ÷ (– 70)
2. Lô−«PeLû[ ¨Wl×L :
(A) (– 18) ÷ (– 3) = (B) (– 20) ÷ (+ 10) =
(C) (28) ÷ = 4 (D) 84 ÷ = –7
(E) (– 56) ÷ =–8 (F) (– 169) ÷ = 13
3. ÑÚdÏL :
(– 4) × (– 8) (– 3) × (– 12) (– 2) × (+ 12) (– 2)2 × 32
(A) (+ 16) (B ) ( C) ( D)
(– 9) (+ 4) × (– 6) (– 4)
¨û]®p ùLôsL
(1) ªûL GiLs, Ïû\ GiLs Utßm éf£Vm AûUlTÕ ØÝdL[ôÏm,
Z = {… – 3, – 2, – 1, 0, 1, 2, 3, … }
(2) JÚ ªûL GiûQÙm, JÚ Ïû\ GiûQÙm áhP, Ï±«û]d
LÚRôUp, ùT¬V Gi¦−ÚkÕ £±V GiûQd L¯jÕl ©u ùT¬V
GiÔdÏ¬V Ï±ûV CPúYiÓm,
(3) JÚ ØÝdLù[i¦−ÚkÕ Utù\ôÚ ØÝdLù[iûQd L¯dL
CWiPôYÕ ØÝdLù[i¦u áhPp RûX¸¯ûVd áhÓYÕ
úTôÕUô]RôÏm,
(4) (A) CÚ ªûL ØÝdLù[iL°u ùTÚdLt TXu JÚ ªûL
ØÝdLù[iQôÏm,
(B) JÚ ªûL ØÝdLù[iûQÙm, JÚ Ïû\ ØÝdLù[iûQÙm
ùTÚdLd ¡ûPlTÕ JÚ Ïû\ ØÝdLù[iQôÏm,
(C) CÚ Ïû\ ØÝdLù[iL°u ùTÚdLt TXu JÚ ªûL
ØÝdLù[iQôÏm,
(5) ªûL Gi
= ªûL Gi
ªûL Gi
ªûL Gi
= Ïû\ Gi
Ïû\ Gi
Ïû\ Gi
= Ïû\ Gi
ªûL Gi
Ïû\ Gi
= ªûL Gi
Ïû\ Gi
43
1,8 ©u]eLs
©u] GiLû[l Tt± ØkûRV YÏl×L°p T¥j§Úd¡ú\ôm, ©u]eLs Tt±V
£X ®YWeLû[ ClúTôÕ ¨û]ÜáoúYôm,
1.8.1 ©u]eLs - ªsTôoûY
1.8.2 ©u]eL°p áhPÛm L¯jRÛm
1.8.3 ©u]eL°p ùTÚdLÛm YÏjRÛm
1,8,1 ©u]eLs – ÁsTôoûY :

©u]m GuTÕ ØÝlTÏ§«p JÚ TeÏ ApXÕ TX TeÏL[ôÏm,
©uYÚm TPeLû[l TôodL JqùYôu±Ûm ¨Z−PlThP TÏ§Ls
ØÝlTÏ§«p Gu] ©u]m GuTûRd Ï±l©ÓL,
TPm 1.16
(i)
(A) (ii)
(B) (iii)
(C)
2
TPm (A)Cp 4Cp 2 TeÏ ¨Z−PlThÓs[Õ, CûR G]d Ï±d¡ú\ôm, CeÏ 2
4
GuTÕ ùRôÏ§ G]Üm 4 GuTÕ TÏ§ G]Üm AûZdLlTÓ¡\Õ,
1
TPm (Bi) Gu\ ©u]jûRd Ï±d¡\Õ,
4
3
TPm (C) Gu\ ©u]jûRd Ï±d¡\Õ,.
5
JÚ ©u]j§p ùRôÏ§, TÏ§ûV ®Pl £±VRôL CÚkRôp Al©u]m RÏ©u]m
G]lTÓm,
2 3 5 19
GuTûY RÏ ©u]eLÞdÏ GÓjÕdLôhÓL[ôÏm,
7 , 4 , 8 , 37
Ko CVp GiÔm RÏ ©u]Øm LXkÕ AûUÙm ©u] Gi LXl× ©u]m
G]lTÓm,
4 7 10 28
GuTûY LXl× ©u] GiLÞdÏ GÓjÕdLôhÓL[ôÏm,
3 , 2 , 4 , 5
®Yô§dL :
JÚ RÏ ©u]m GlúTôÕm 1I ®Pd Ïû\Ü,
RNU ©u]m GlúTôÕm 1I ®P A§Lm,
Jo CVp GiÔm RÏ ©u]Øm LXkÕ AûUÙm ©u] Gi LXl× ©u]m
G]lTÓm,
1 1 3 2
2 2 , 3 4 , 10 4 , 4 7 GuTûY LXl× ©u] GiLÞdÏ GÓjÕdLôhÓL[ôÏm,
GÓjÕdLôhÓ 80 :
19
RLô ©u]m I LXl× ©u] GiQôL Uôtß :
5
44
¾oÜ :
19
ØR−p Cu DÜ, Á§ûVd LiÓ©¥dL,
5
ARôYÕ 3

5 19
15

4

19 Á§
∴ 5 = DÜ + YÏ Gi
19 4 19 4
5 = 3 + 5 ARôYÕ 5 = 3 5
GÓjÕdLôhÓ 81 :
3
LXl× ©u]m 4 I RLô ©u]UôL Uôtß,
5
¾oÜ :
3 4×5+3 20 + 3 23
45 = 5 = 5 = 5
TÏ§Ls JúW GiûQd ùLôi¥ÚkRôp AûY K¬] ©u]eLs G]lTÓm,
1 2 5 8 10
GuTûY K¬] ©u]eLs,
7 , 7 , 7 , 7 , 7
TÏ§Ls ùYqúYß GiLû[d ùLôi¥ÚkRôp AûY úYt±] ©u]eLs
G]lTÓm,
3 5 6 13 20
GuTûY úYt±] ©u]eLs,
4 , 8 , 7 , 14 , 11
JúW ©u]jûRl TX Y¯L°p ®[dLXôm,
(A)
(a) (B)
(b) (C)
(c) (D)
(d)
TPm 1.17
1
TPm (A) TÏ§ ¨Z−PlThÓs[Õ,
2
2
TPm (B) TÏ§ ¨Z−PlThÓs[Õ,
4
4
TPm (C) TÏ§ ¨Z−PlThÓs[Õ,
8
8
TPm (D)Cp TÏ§ ¨Z−PlThÓs[Õ,
16
GpXô TPeL°Ûm ¨Z−PlThÓs[ TÏ§ NUUôÏm,
1 2 4 8
G]úY
2 = 4 = 8 = 16 .
45
CYtû\ NUô] ©u]eLs Gu¡ú\ôm,
CWiÓ ApXÕ ARtÏm A§LUô] ©u]eLs JúW U§lûTl ùTt±ÚkRôp
AYtû\ NUô] ©u]eLs Gu\ AûZd¡ú\ôm,
Ï±l× :
JÚ ©u]j§u ùRôÏ§, TÏ§Lû[ JúW GiQôp ùTÚd¡]ôÛm, YÏjRôÛm
©u]j§u U§l× Uô\ôÕ,
GÓjÕdLôhÓ 82 :
5
Cu NUô] ©u]eLs HúRàm êu±û]d áßL,
12
¾oÜ :
5 5×2 10
12 = 12 × 2 = 24
5 5×4 20
12 = 12 × 4 = 48
5 5×7 35
12 = 12 × 7 = 84
5 10 20 35
Cu £X NUô] ©u]eLs
12 24 , 48 , 84.
GÓjÕdLôhÓ 83 :
120
GuTûR ÑÚd¡V Y¥®p GÝÕL,
280
¾oÜ :
120 2 × 2 × 3 × 10 3
280 = = 7 (ùRôÏ§ûVÙm, TÏ§ûVÙm Øû\úV 2, 2, 10Bp YÏdL)
2 × 2 × 7 × 10
GÓjÕdLôhÓ 84 :
85
GuTûR ÑÚd¡V Y¥®p GÝÕL,
175
¾oÜ :
5 85 ‚ 175
17‚ 35 85, 175 CYt±u ÁlùTÚ ùTô,Y, 5.

85 5 × 17 17
G]úY
175 = 5 × 35 = 35 .
Ï±l× : JÚ ©u]jûR ÑÚd¡V Y¥®p Uôt±j ùRôÏ§ûVÙm TÏ§ûVÙm
AYt±]s LôW¦L[ôp ùRôPokÕ YÏdL úYiÓm ApXÕ AYt±u
ÁlùTÚ ùTô,Y,Bp JÚØû\ YÏdL úYiÓm,
GÓjÕdLôhÓ 85 :
5 6
CYtßs GÕ ùT¬Õ?
7,7
¾oÜ :
6
J¬] ©u]eL°p ùRôÏ§ ùT¬Rô]ôp Al©u]úU ùT¬RôÏm, G]úY ùT¬V
7
©u]UôÏm,
46
GÓjÕdLôhÓ 86 :
2 3
CYtßs GÕ ùT¬Õ?
5, 7
¾oÜ :
CeL ©u]eL°u TÏ§ûV K¬]Uôd¡l ©u Jl©ÓL,
TÏ§Ls 5 , 7 CYt±u Áf£ß ùTô,U, 35.
2 2×7 14
ClúTôÕ
5 = 5 × 7 = 35
3 3×5 15
= = 35
7 7×5
15 14
ùT¬V ©u]m,
35 35
3 2
G]úY Gu\ ©u]m I ®P ùT¬VÕ,.
7 5
Ï±l× : CWiÓ ApXÕ ARtÏm A§LUô] úYt±] ©u]eLû[ Jl©ÓmúTôÕ,
GpXô ©u]eLû[Ùm J¬] ©u]eL[ôd¡l ©u Gl©u]j§p ùRôÏ§
ùT¬RôL CÚd¡\úRô Al©u]úU Ut\Ytû\®P ùT¬V ©u]m Gu¡ú\ôm,
ARtÏl ©uYÚm Øû\ûVl TVuTÓjÕ¡ú\ôm,
(1) TÏ§L°u Áf£ß ùTô,U, LôiL,
(2) Áf£ß ùTô,U,ûYl ùTôÚjÕ ©u]eLû[ ùTôÕYô] TÏ§L[ôdÏL,
(3) AYtßs ùT¬V ùRôÏ§ûVl ùTt\ ©u]m ùT¬V ©u]m,
GÓjÕdLôhÓ 87 :
JÚ YÏl©p 35 úTo Es[]o, AYoL°p 20 úTo UôQY¬Vo, YÏl©Ûs[
UôQY¬u Gi¦dûL. UôQ®V¬u Gi¦dûL B¡VYtû\ ©u]j§p áß,
¾oÜ : YÏl©Ûs[Yo Gi¦dûL = 35
UôQ®Vo Gi¦dûL = 20
∴ UôQYo Gi¦dûL = 15
15 3×5 3
∴ YÏl©Ûs[ UôQYo Gi¦dûL ©u]j§p = 35 = =7
7×5
20 4×5 4
YÏl©Ûs[ UôQ®Vo Gi¦dûL ©u]j§p =
35 = 7 × 5 = 7
GÓjÕdLôhÓ 88 :
©]YÚm ©u]eLû[ Hß Y¬ûN«Ûm C\eÏ Y¬ûN«Ûm GÝÕL:
2 3 5 1
3 , 4 , 6 , 4
¾oÜ :
2 3 5 1
Áf£ß ùTô,U,Il TÏ§VôLd ùLôiÓ B¡VYt±u NUô]
3 , 4 , 6 , 4
©u]eLû[d LôiL,
Áf£ß ùTô,U, = 12 3 3‚ 4‚ 6‚ 4
2 1‚ 4‚ 2‚ 4
2 1‚ 2‚ 1‚ 2 3 × 2 × 2 = 12
1‚ 1‚ 1‚ 1
47
2 24 8
∴ 3 × 4 = 12
= 3
3 33 9
4 × 3 = 12
= 4
5 52 10
6 × 2 = 12
= 6
1 13 3
4 × 3 = 12
= 4
3 8 9 10
CYtû\ HßY¬ûN«p. G] GÝRXôm,
12 , 12 , 12 , 12
1 2 3 5
GuTûY HßY¬ûN«p AûUkRûY,
4 , 3 , 4 , 6
5 3 2 1
AúR úTôp , , , GuTûY C\eÏ Y¬ûN«p AûUkR ©u]eL[ôÏm,
6 4 3 4
T«t£ 1.14
1. ©uYÚm TPeLs JqùYôu±Ûm ¨Z−PlThP TÏ§Ls ØÝlTL§«p Gu]
©u]m?
(A)
(a) (B)
(b) (C) (C)
(c)
(B) (D)
(d)
(D) (e)
(E)
2. ©uYÚm RLô ©u]eLû[ LXl× ©u]eL[ôdÏL :
10 25 138 100 235
(A) 3 (B ) 4 (C) 11 (D ) 9 (E) 8
3. ©uYÚm LXl× ©u]eLû[ RLô ©u]eL[ôdÏL :

2 8 1 1 3
(A) 3 5 (B) 2 12 (C) 14 3 (D) 13 9 (E) 25 4
4. CPkRôe¡Lû[ ¨Wl×L :
2 20 2 13 39 21
(A) 5 = 10 (B ) = 1 (C) 16 = (D) 4 = 28
1 2 3 4
(E) 5 = 10 = = = 25= 30
5. ©uYÚY]Yt±tÏ HúRàm êuß NUô] ©u]eLû[j RÚL :

3 1 2 5
( A) 4 (B ) 6 (C) 5 (D) 7
48
6. ©uYÚm ©u]eLû[ ÑÚd¡V Y¥®tÏ UôtßL,
36 60 144 432
(A) 48 (B) 48 (C) 180 (D) 576
7. HßY¬ûN«p GÝÕL :
2 3 11 7 9 8 5 7
(A) 3 , 4 , 15 , 20 (B) 10 , 15 , 8 , 12
8. C\eL Y¬ûN«p GÝÕL,

2 8 1 3 5 4 2 9
(A) 5 , 11 , 2 , 4 (B) 6 , 5 , 3 , 10
9. JÚ áûP«p 150 TZeLs CÚd¡u\], AYtßs 25 TZeLs ùLhÓ ®hP],

ùUôjRj§p SpX TZeL°u Gi¦dûL ©u]j§p Gu]YôL CÚdÏm?
10. Tôà L¦Rj§p ØRp úRo®p 20dÏ 18 U§lùTiLs ùTt\ôs, CWiPôm
úRo®p 50dÏ 41 U§lùTiLs ùTt\ôp G²p GjúRo®p AYs £\lTôLf
ùNn§Úd¡\ôs?
1,8,2 ©u]eL°p áhPÛm L¯jRÛm :

1,8,2 (A) ©u]eL°p áhPp:
JúW TÏ§Ùs[ ©u]eLû[d áhP, AYt±u ùRôÏ§Lû[d áh¥j
ùRôÏ§VôLÜm, TÏ§ûV AúR TÏ§VôLÜm GÝR úYiÓm,
GÓjÕdLôhÓ 89 :
2 3 1 3 2
áhÓL : (A) 9 + 9 (B ) 7 + 7 + 7
¾oÜ :
2 3 2+3 5
(A) 9 + 9 = 9 = 9
1 3 2 1+3+2 6
(B ) 7 + 7 + 7 = 7 = 7
©u]eL°u TÏ§Ls úYßTÓmúTôÕ áhÓYRtÏ ©uYÚm Øû\ûVl

TVuTÓjÕ¡ú\ôm :
(A) ©u]eL°u TÏ§LÞdÏ Áf£ß ùTô,U, LôiL,
(B) Áf£ß ùTô,U,ûY TÏ§VôLd ùLôiÓ GpXô ©u]eLû[Ùm NUô]
©u]UôdÏL,
(C) Áf£ß ùTô,U,ûY ùTôÕYô] TÏ§VôLd ùLôiÓ, ùRôÏ§Lû[d áhÓL,
7 11
GÓjÕdLôhÓ 90 : áhÓL : 8 + 12
¾oÜ : 8, 12 CYt±u Áf£ß ùTô,U, 24
7 7×3 21
∴ 8 = = 24
8×3
11 11 × 2 22
= = 24
12 12 × 2
7 11 21 22 43 19
8 + 12 = 24 + 24 = 24 = 1 24
49
GÓjÕdLôhÓ 91 :
1 1
úY¦ ØRp Sôs 2 ¡,Á, SPkRôs, AÓjR Sôs 3 ¡,Á, SPkRôs, Cq®Ú
2 4
SôhL°Ûm AYs SPkR ùUôjR ùRôûXÜ GqY[Ü?
¾oÜ :
1
ØRpSôs úY¦ SPkR ùRôûXÜ = 2 ¡,Á,
2
1
CWiPôm Sôs úY¦ SPkR ùRôûXÜ = 3 ¡,Á,
4
1 1
úY¦ SPkR ùUôjR ùRôûXÜ = 2 Cu Áf£ß ùTô,U, 4)
2 + 3 4 (2, 4
5 13 5×2 13
= 2 + 4 = + 4
2×2
10 13
= 4 + 4
23
= 4
3
= 54
3
CÚ SôhL°Ûm úY¦ SPkR ùUôjR ùRôûXÜ 5 ¡,Á,
4
1,8,2 (B) ©u]eL°p L¯jRp :
JúW TÏ§Ùs[ ©u]eLû[d L¯dL, AYt±u ùRôÏ§Lû[d L¯jÕj
ùRôÏ§VôLÜm TÏ§ûV AúR TÏ§VôLÜm GÝR úYiÓm,
©u]eL°u TÏ§Ls úYßTÓmúTôÕ L¯lTRtÏ ©uYÚm Øû\ûVl
TVuTÓjÕ¡ú\ôm,
(a) ©u]eL°u TÏ§LÞdÏ Áf£ß ùTô,U, LôiL,
(b) Áf£ß ùTô,U,ûYl TÏ§VôLd ùLôiÓ GpXô ©u]eLû[Ùm NUô]
©u]Uôd¡V ©u L¯dL,
GÓjÕdLôhÓ 92 :
7 4
C−ÚkÕ Id L¯dL
15 15
7 4 7–4 3 1
¾oÜ : 15 – 15 = 15 = 15 = 5
GÓjÕdLôhÓ 93 :
13 5
C−ÚkÕ Id L¯dL
24 12
¾oÜ : 12, 24 CYt±u ªf£ß ùTô,U, 24.
5 5×2 10
= = 24
12 12 × 2
13 5 13 10 3 1
24 – 12 = 24 – 24 = 24 = 8
GÓjÕdLôhÓ 94 :
7 8
L¯dL :
10 – 15
50
¾oÜ :
10, 15Cu Áf£ß ùTô,U, 30.
7 8 7×3 8×2
10 – 15 =
10 × 3
–
15 × 2
21 16
= 30 – 30
21 – 16 5
= 30 = 30
1
= 6
4 3
GÓjÕdLôhÓ 95 : 5 C−ÚkÕ 7 L¯
4 3 4×7 3×5
¾oÜ : – = – (5, 7 CYt±u Áf£ß ùTô,U, 35)
5 7 5×7 7×5
28 15
= 35 – 35
13
= 35
2 3
GÓjÕdLôhÓ 96 : 3 5 – 2 8
2 3 17 19
¾oÜ : 35 – 28 = 5 – 8
17 × 8 19 × 5
= – (5, 8 CYt±u Áf£ß ùTô,U, 40)
5×8 8×5
136 95
= 40 – 40
41
= 40
1
= 1 40
1 1 1
GÓjÕdLôhÓ 97 : ÑÚdÏL : 3 + 2 2 – 1 6
¾oÜ :
1 1 1 1 5 7
3 + 22 – 16 =3 + 2 – 6
1×2 5×3 7×1
= + – (3, 2, 6 CYt±u Áf£ß ùTô,U, is 6)
3×2 2×3 6×1
2 15 7
=6 + 6 – 6
2 + 15 – 7
= 6
10 5 2
= 6 = 3 = 1 3 (GlT¥)
51
T«t£ 1.15
1. áhÓL :
5 7 5 11 4 18 17 13 7 11 4
(A) 16 + 16 (B) 15 + 15 + 15 (C) 20 + 20 (D) 17 + 17 + 17 + 17
2. áhÓL :
1 3 2 4 4 5 11 13
(A) 2 + 4 (B) 5 + 9 (C) 9 + 18 (D) 12 + 14
3. áhÓL :
1 3 8 1 1 14
(A) 2 4 + 1 4 (B) 2 9 + 3 3 (C) 3 5 + 2 25
1 1 2 5 5 1
(D ) 2 3 + 4 4 + 1 3 (E) 3 6 + 2 12 + 5 18
4. L¯dL :
1 3 5 13 24 17 17 4
(A) 8 C−ÚkÕ 8 (B) 16 C−ÚkÕ 16 (D) 25 – 25 (E) 33 – 33
5. ÑÚdÏL :
1 1 1 1 4 2 7 2
(A) 2 – 4 (B) 4 – 10 (C) 5 – 3 (D ) 8 – 3
6. ÑÚdÏL :
1 1 1 1 1
(A) 1 – 2 (B ) 3 – 1 2 (C) 5 – 3 4 (D ) 4 4 – 3 2
2 1 2 3
(E) 5 3 – 2 3 (F ) 4 5 – 2 4
7. ÑÚdÏL :
2 1 5 5 3 13 1 1 3 1 4 1
( A) 3 + 4 – 6 (B) 8 + 4 – 24 (C) 2 4 + 1 2 – 2 4 (D) 3 4 + 5 – 2 10
1,8,3 ©u]eL°p ùTÚdLÛm YÏjRÛm :

1,8,3 (A) ©u]eL°p ùTÚdLp :
ClúTôÕ JÚ ©u] GiûQ ØÝ GiQôp ùTÚdÏm Øû\ûV GiúLôh¥p
TôodLXôm,
0 1
0 1 2 3 4 5 6 7 8
8 8 8 8 8 8 8 8 8
TPm 1.18
1 1 1 1 1 1
CeÏ 5 ×
= 8 + 8 + 8 + 8 + 8
8
5
= 8
CúR U§lûT ©uYÚm Øû\ êXØm AûPVXôm,
1 5 1 5×1 5
5×8 = 1 ×8 = = 8
1×8
52
G]úY CÚ ©u]eLû[l ùTÚdÏmúTôÕ ùRôÏ§«u ùTÚdLtTXû]j
ùRôÏ§VôLÜm TÏ§L°u ùTÚdLtTXû]l TÏ§VôLÜm ùLôiP ©u]jûR AûUdL
úYiÓm, ©\Ï ÑÚd¡V Y¥Yj§tÏ Uôt\ úYiÓm,
GÓjÕdLôhÓ 98 :
3 8
CYtû\l ùTÚdÏL,
5 ,6
¾oÜ :
3 8 3 ×8 24
5 × 6 =
5 × 6
= 30
4
= 5
GÓjÕdLôhÓ 99 :
1 1
3 2 , 4 7 CYtû\l ùTÚdÏ,
¾oÜ :
1 1 7 29 29
32 × 47 = 2 × 7 = 2
1
= 14 2
GÓjÕdLôhÓ 100 :
2 3 6 3
ùTÚdLtTXu LôiL : (A) , (B ) 7 , 8
5 4
¾oÜ :
2 3 2×3 6
(A) 5 × 4 =
5×4
= 20
3
= 10
(B ) 6 × 3 = 6 × 3 =
18
7 8 7×8 56
9
= 28
GÓjÕdLôhÓ 101 :
3 4 5 2
ùTÚdLtTXu LôiL : (A) 1 , (B) 22 , 4 5
4 7
¾oÜ :
3 4 7 4
(A) 14 × 7 = 4 × 7 = 1
5 2 5 22
(B ) 22 × 4 5 = 22 × 5 = 1
Ï±l× : CÚ ©u] GiL°u ùTÚdLt TXu 1 B]ôp Aq®Ú ©u] GiLs
7 4 22 5
JußdùLôuß RûX¸¯ BÏm,. GuTÕ Cu RûX¸¯, GuTÕ Cu
4 7 5 22
RûX¸¯.
®Yô§dL :
(1) 1Cu RûX¸¯ 1
(2) éf£Vj§tÏ RûX¸¯ CpûX,
53
GÓjÕdLôhÓ 102 :
©uYÚY]Yt±u ùTÚdLp RûX¸¯Lû[d LôiL,
3 3
(A) 5 (B) 5 7
¾oÜ :
3 5 3 5
(A) 5Cu RûX¸¯ 3 , Hù]²p 5 × 3 = 1.
3 38
(B) 5 7 Cu RûX¸¯ 7
38 7
∴ 7 Cu RûX¸¯ 38 .
1,8,3 (B) ©u]eL°p YÏjRp :

JÚ ©u]jûRÙm Utù\ôÚ ©u]jRôp YÏdL, ©uYÚm Øû\«p ùNnL,
(1) CWiPôYÕ ©u]j§u RûX¸¯ûVd LôiL,
(2) ØRp ©u]jûRÙm CWiPôYÕ ©u]j§u RûX¸¯ûVÙm ùTÚdÏL,
GÓjÕdLôhÓ 103 :
5 5 3
(A) 8I 7 Bp YÏ (B) 6I 9 Bp YÏ
¾oÜ :
= 8 × 7Cu RûX¸¯
5 5 5 5
(A) 8 ÷ 7  
5 7
= 8 × 5
7
= 8
6 ÷ 4 3Cu RûX¸¯

3
(B )
  = 6 × 4 
= 1 × 3 = 3
6 4 24
 
= 8
GÓjÕdLôhÓ 104 :
6 3
2 11I 1 11 Bp YÏ,
¾oÜ :
6 3 28 14
2 11 ÷ 1 11 = 11 ÷ 11
11  14
Cu RûX¸¯ 
28 11
= 11 × 14  11 14
= 2.
GÓjÕdLôhÓ 105 :
2
JÚYo 42 ¡,Á, ùRôûXûY 4 U¦«p LPd¡\ôo G²p 1 U¦«p AYo ùNpÛm
3
ùRôûXÜ GqY[Ü?
54
2
¾oÜ : 4 3 U¦«p JÚYo LPdÏm ùRôûXÜ 42 ¡,Á,
2
1 U¦«p AYo ùNpÛm ùRôûXÜ 42 ÷ 4 3 ¡,Á,
42 14
= 1 ÷ 3
42 3 126
= 1 × 14 = 14 .
= 9
JÚ U¦«p AmU²Ro LPdÏm ùRôûXÜ 9 ¡,Á,
T«t£ 1.16
1. ùTÚd¡f ÑÚdÏL,
3 7 5 2 5 3 22
(A) 14 × 10 (B ) 8 × 5 (C) 21 × 7 (D) 11 × 39
1 1 2 5 1 5 1
(E) 2 5 × (10) (F) 7 2 × 1 3 (G) 2 8 × 1 2 (H) 5 9 × 7 5
12 9 5 1 1 5
(I) 18 × 10 × 6 (J) 4 2 × 1 3 × 2 6
2. YÏjÕf ÑÚdÏL,
2 5 5 10 3 5 5 5 3 4
(A) 3 ÷ 7 (B) 6 ÷ 11 (C) 10 ÷ 6 (D) 22 ÷ 33 (E) 7 ÷ 5
2 5 1 16 3 1
(F) 10 ÷ 3 (G) (5) ÷ 6 (H) 21 ÷ 12 (I) 21 ÷ 8 (J) 15 4 ÷ 4 4
1
3. JÚ ûRVpLôWo 19 ÁhPo Õ¦ ûYj§Úd¡\ôo, AûRd ùLôiÓ 16 £±V
5
NhûPLû[j RVô¬dL úYiÓUô«u JqùYôÚ NhûPdÏm úRûYVô] Õ¦«u
A[Ü GqY[Ü?
1
4. JÚ ¡úXô C²l©u ®ûX ì, 85 G²p 2 ¡úXô C²l©u ®ûX Gu]?
4
2
5. JÚ L«t±u ¿[m 16 ÁhPo, AdL«ß 10 NUÕiÓL[ôL ùYhPlTÓ¡\Õ
3
G²p JÚ Õi¥u ¿[m Gu]?
1
6. JÚYo Ru²PØs[ ì, 802 I R]Õ êuß ULuLÞdÏf NUUôLl Te¡hÓj
2
RÚ¡\ôo G²p JqùYôÚ ULàm ùTßm ùRôûL GqY[Ü?
1 1
7. CÚ GiL°u ùTÚdLt TXu 11 AYt±p Ko Gi 4 G²p Utù\ôÚ
3 4
GiûQd LôiL,
¨û]®p ùLôsL
(1) ©u]m GuTÕ ØÝlTÏ§«p JÚ TeÏ ApXÕ TX TeÏL[ôÏm,
(2) JÚ ©u]j§p ùRôÏ§, TÏ§ûV ®Pf £±VRôL CÚkRôp Al©u]m
RÏ©u]m G]lTÓm,
(3) JÚ ©u]j§p ùRôÏ§, TÏ§ûV ®Pl ùT¬VRôL CÚkRôp Al©u]m
RLô©u]m G]lTÓm,
(4) Ko CVp GiÔm RÏ ©u]Øm LXkÕ AûUÙm ©u] Gi LXl× ©u]m
G]lTÓm,
(5) TÏ§Ls JúW GiûQd ùLôi¥ÚkRôp AûY K¬] ©u]eLs G]lTÓm,
55
(6) TÏ§Ls úYßúYß GiLû[d ùLôi¥ÚkRôp AûY úYt±] ©u]eLs
G]lTÓm,
(7) CWiÓ ApXÕ ARtÏm A§LUô] ©u]eLs JúW U§lûTl ùTt±ÚkRôp
AûY NUô] ©u]eLs G]lTÓm,
(8) JÚ ©u]j§u ùRôÏ§ Utßm TÏ§Lû[ JúW GiQôp ùTÚd¡]ôÛm,
YÏjRôÛm ©u]j§u U§l× Uô\ôÕ,
(9) úYt±] ©u]eLû[ K¬] ©u]eL[ôdL ©uYÚm Øû\ûVl
TVuTÓjÕ¡ú\ôm,
(A) TÏ§L°u Áf£ß ùTô,U, LôiL,
(B) Áf£ß ùTô,U,ûYl ùTôßjÕ ©u]eLû[ ùTôÕYô] TÏ§L[ôdÏL,
(NUô] ©u]UôdÏL),
(10) CWiÓ ApXÕ ARtÏm A§LUô] úYt±] ©u]eLû[ Jl©ÓmúTôÕ,
GpXô ©u]eLû[Ùm K¬] ©u]eL[ôd¡l ©u Gl©u]j§p ùRôÏ§
ùT¬RôL CÚd¡\úRô Al©u]úU Ut\Ytû\ ®P ùT¬V ©u]m
Gu¡ú\ôm,
(11) K¬] ©u]eLû[d áhP, AYt±u ùRôÏ§Lû[d áh¥j ùRôÏ§VôLÜm,
TÏ§ûV AúR TÏ§VôLÜm GÝR úYiÓm,
(12) úYt±] ©u]eLû[d áhÓYRtÏ ©uYÚm Øû\ûVl
TVuTÓjÕ¡ú\ôm,
(B) Áf£ß ùTô,U,ûYl TÏ§VôLd ùLôiÓ GpXôl ©u]eLû[Ùm NUô]
©u]UôdÏL,
(C) Áf£ß ùTô,U,ûYl ùTôÕYô] TÏ§VôLd ùLôiÓ, ùRôÏ§Lû[d
áhÓL,
(13) K¬] ©u]eLû[d L¯dL, AYt±u ùRôÏ§Lû[d L¯jÕj
ùRôÏ§VôLÜm, TÏ§ûV AúR TÏ§VôLÜm GÝR úYiÓm,
(14) úYt±] ©u]eLû[d L¯lTRtÏl ©uYÚm Øû\ûVl
TVuTÓjÕ¡ú\ôm,
(B) Áf£ß ùTô,U,ûYl TÏ§VôLd ùLôiÓ GpXô ©u]eLû[Ùm NUô]
©u]Uôd¡V ©u L¯dL úYiÓm,
(15) CÚ ©u]eLû[l ùTÚdÏmúTôÕ ùRôÏ§L°u ùTÚdLtTXû]j
ùRôÏ§VôLÜm TÏ§L°u ùTÚdLt TXû]l TÏ§VôLÜm ùLôiP
©u]jûR AûUdL úYiÓm, ©\Ï ÑÚd¡V Y¥Yj§p GÝR úYiÓm,
(16) JÚ ©u]jûR Utù\ôÚ ©u]jRôp YÏdL, ØRp ©u]jÕPu
CWiPôYÕ ©u]j§u RûX¸¯ûVl ùTÚdL úYiÓm,
1,9 RNU GiLs

1.9.1 RNU ©u]eLs
1.9.2 RNU ©u]eL°p SôuÏ A¥lTûPf ùNVpLs
1,9,1 RNU ©u]eLs :
RNU Øû\ - ÁsTôoûY :
©u]eLû[l Tt± Øu YÏl×L°p Lt±Úd¡ú\ôm, ClúTôÕ ©u]eL°u
TÏ§Ls 10,100,1000... BL CÚdÏm R²YûL ©u]eLû[l Tt±d LtL CÚd¡ú\ôm,
Cl©u]eLs 10Cu AÓd¡p CÚlTRôp CYtû\j RNU ©u]eLs Gu¡ú\ôm,
56
1
I Tj§p Juß Gu¡ú\ôm, CûR 0.1 G]d Ï±d¡ú\ôm,
10
1
I èt±p Juß Gu¡ú\ôm, CûR 0.01 G]d Ï±d¡ú\ôm,
100
1
I B«Wj§p Juß Gu¡ú\ôm, CûR 0.001 G]d Ï±l©Ó¡ú\ôm,
1000
RNU GiLû[ CPU§l× Y¥Yj§p GÝÕRp :

Sm Gi Øû\ AûUlTô]Õ 10I A¥Uô]UôLd ùLôiÓ EÚYôdLlTÓ¡\Õ,
Ko Gi¦u CPU§l× Tj§u AÓdÏL[ôL YXl×\j§−ÚkÕ CPl×\UôL
EVokÕ ùLôiúP ùNp¡\Õ, CPl×\j§−ÚkÕ YXl×\UôL CPU§l× Lû\kÕ
ùLôiúP ùNp¡\Õ,
CmØû\«p RNU GiL°u CPU§l× AûUYûR CeÏ LôiúTôm,
GÓjÕdLôhÓ 106 :
2843.654 Gu\ GiûQ CPU§l× AhPYûQ«Ûm ®¬YôLd Ï±ÂhÓ
Øû\«Ûm Lôi©dL,
¾oÜ :
è±p B«Wj§p
Tj§p
B«WeLs èßLs TjÕLs JußL JußLs JußLs
JußLs
103 s 1 1
102 101 1
1 10 102 103
2 8 4 3 6 5 4
CqùYiûQ
‘CWiPô«WjÕ Giæt± SôtTjÕ êuß ×s° Bß IkÕ SôuÏ’ Guß T¥dL
úYiÓm,
CqùYiûQ ®¬YôLd Ï±Âh¥p ©uYÚUôß GÝRXôm,
2843.654 = 2 × 1000 + 8 × 100 + 4 × 10 + 3 × 1
1 1 1
+ 6 × 10 + 5 × 100 + 4 × 1000
1 1 1
2843.654 = 2 × 103 + 8 × 102 + 4 × 101 + 3 × 1 + 6 × 1 + 5 × 2 + 4 × 3
10 10 10
Ï±l× : RNU×s°dÏ CPl×\m CÚlTûY ØÝ GiLs, RNU ×s°dÏ YXl×\m
CÚlTûY RNU ©u]eLs,
RNU GiLû[ GiúLôh¥p Ï±jRp :
GiLû[ GiúLôh¥p Ï±lTûR Sôm A±úYôm, AúRúTôp RNU ©u]
GiLû[Ùm GiúLôh¥p Ï±dLXôm,
GÓjÕdLôhÓ 107 : 0.3, 0.5, 0.8 B¡VYtû\ GiúLôh¥p Ï±dL,
¾oÜ :
P Q R
0 .1 .2 .3 .4 .5 .6 .7 .8 .9 1
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10
TPm 1.20
57
0C−ÚkÕ 1 YûWÙs[ GiúLôhÓl TÏ§ûV 10 NUTôLeL[ôLl ©¬dL.
TPj§p P Gu\ ×s° 0.3, Q Gu\ ×s° 0.5, R Gu\ ×s° 0.8 Gu\ RNU
©u]eLû[d Ï±dÏm,
©u]eLû[ RNU ©u]eL[ôL UôtßRp :
©u]eLû[ RNU ©u]eL[ôL UôtßYRtÏ êuß Y¯Øû\Lû[l
TVuTÓjÕ¡ú\ôm,
Øû\ 1 :
JÚ ©u] Gi¦u TÏ§ 10 ApXÕ 10Cu AÓdÏL[ôL CÚkRôp. ©uYÚUôß
RNU ©u]UôL Uôt\lTÓ¡\Õ,
3 37 376 3768
GuTûY
10 , 100 , 1000 , 1000
3 37 376 3768
10 = 0.3 ; 100 = 0.37 ; 1000 = 0.376 ; 1000 = 3.768
Øû\ 2 :
JÚ ©u] Gi¦u TÏ§ 10 ApXÕ 10Cu AÓdÏL[ôL CpXôUp CÚkRôp,
ØR−p Al©u] Gi¦u TÏ§ûV 10 ApXÕ 10Cu AÓdÏL[ôL Uôt±V ©u RNU
©u]UôL Uôt\lTÓ¡\Õ,
Øû\ 3 :
JÚ ©u]jûR ØkûRV Øû\L°p UhÓUpXôUp, NôRôWQ YÏjRp Øû\«Ûm
RNU ©u]UôL Uôt\Xôm,
GÓjÕdLôhÓ 108 :
3
I RNU ©u]UôL UôtßL,
8
¾oÜ :
(A) ©u]j§u TÏ§ûV 10 ApXÕ 10Cu AÓdÏL[ôL Uôt\ SUdÏd ¡ûPlTÕ
3 3 × 125 375
8 = 8 × 125 = 1000 = 0.375
(B) YÏjRp Øû\lT¥, 0.375

8 3.000
24

60
56

40
40

0

3
∴ 8 = 0.375
Ï±l× : £X ©u] GiL°u TÏ§ 10 ApXÕ 10Cu AÓdÏL[ôL Uôt\ Ø¥VôRT¥Ùm

Es[],
58
1
©u] Gi I GÓjÕd ùLôsúYôm, CûR ØÝûUVô] RNU©u]UôL GÝR
3
CVXôÕ, Ø¥®u±f ùNpÛm, (YÏjRûXl TôodL),
0.33333……

3 1.00000000
9

10
9

10
9

10
9

10
9

®Yô§dL :
1) RNU ©u] Y¥®p GÝRØ¥VôR Ø¥®u±f ùNpÛm HúRàm CWiÓ
©u]eLû[d áßL,
(2) 0.5, 0.50, 0.500, 0.5000 GpXôm JúW U§lûTl ùTt\ûYVô?
(3) 0.3, 0.03 CWiÓm JúW U§lûTl ùTt\ûYVô?
Ï±l× : 0.5, 0.50, 0.500, 0.5000 GuTûY NUô] ©u]eLs G]lTÓm,
GÓjÕdLôhÓ 109 :
8.37 Gu\ RNU ©u]jûRf NôRôWQ ©u]UôdÏL,
1 1
¾oÜ : 8.37 = 8 × 1 + 3 × 10 + 7 × 100
3 7
= 8 + 10 + 100
8 × 100 3 × 10 7
= + + 100
1× 100 10 × 10
800 30 7
= 100 + 100 + 100
837
= 100
GÓjÕdLôhÓ 110 :
0.2 Utßm 0.09 CYtßs GÕ ùT¬Õ?
2 20
¾oÜ : 0.2 = 10 = 100
9
0.09 = 100
59
20 9
Gu\ Gi I ®Pl ùT¬VÕ,
100 100
0.2 GuM\ Gi 0.09 I ®Pl ùT¬VÕ,
T«t£ 1.17
1. ©uYÚm RNU GiL°p ‘5’Cu CPU§lûTd LôiL,
(A) 413.258 (B) 4.31524 (C) 503.826 (D) 216.9253
(E) 5216.293 (F) 385.432
2. ©]YÚm RNU GiLû[ ®¬YôdL Y¥®p GÝÕL,
(A) 2458.615 (B) 405.008 (C) 11.111 (D) 0.0005
3. ©uYÚY]Ytû\ RNU GiL[ôL GÝÕL,
5 3 6
(A) 6000 + 200 + 40 + 8 + 10 + 100 + 1000
2 8 9
(B) 2 × 103 + 7 × 102 + 3 × 101 + 4 + 10 + 2 + 3
10 10
4 8 9 5
(C) 10 + 100 + 1000 + 10000
1 1 1
(D) 5 × 100 + 4 × 10 + 3 × 1 + 2 × 10 + 4 × 100 + 5 × 1000
4. RNU ©u]eL[ôL UôtßL,
3 5 7 9 5
(A) 5 (B ) 8 (C) 25 (D) 125 (E) 3
5. ¸rdùLôÓjÕs[ úNô¥L°p GÕ ùT¬Õ?

(A) 0.3, 0.03 (B) 0.4, 0.08 (C) 0.6, 0.06 (D)1.09, 1.90
6. ©uYÚm RNU ©u]eLû[ NôRôWQ ©u]eL[ôL UôtßL,
(A) 0.4 (B) 0.8 (C) 0.66 (D) 0.25
(E) 0.75 (F) 0.08 (G) 1.250 (G) 2.125
7. ©uYÚm RNU ©u]eLû[ HßY¬ûN«p GÝÕL,
(A) 10.271, 10.207, 10.272, 10.222, 10.277
(B) 0.9876, 0.9918, 0.9753, 0.9873, 0.9921
8. ©uYÚm RNU ©u]eLû[ C\eÏ Y¬ûN«p GÝÕL,
(A) 5.81, 5.08, 5.88, 5.85, 5.87, 5.82
(B) 3.301, 3.031, 3.310, 3.290, 3.931, 3.321
1.9.2 RNU ©u]eL°p SôuÏ A¥lTûPf ùNVpLs :

1.9.2 (A) RNU ©u]eL°p áhPÛm L¯jRÛm:
RNU ©u]eLû[d áhÓmúTôÕm, L¯dÏmúTôÕm RNU GiLû[ Ju±u ¸r
Ju\ôL AYt±u CPU§l©túLt\ YûL«p GÝR úYiÓm, ©\Ï ®ûP«p AkR
GiLÞd¡ûP«p Es[ ×s°dÏ úSWôLl ×s°«P úYiÓm,
GÓjÕdLôhÓ 111 :
16.302, 3.672, 145.07, 76.3, 2 B¡VYtû\d áhÓL,
60
¾oÜ :
CkR IkÕ GiL°p CÚ GiLs A§LThNm 3 RNU CPeLû[l ùTt±Úd¡u\],
U§l×Lû[ Uôt\ôUp Ut\ êuß GiLû[Ùm 3 RNU CPeLÞdÏ ©uYÚUôß UôtßL,
ARôYÕ 145.07 = 145.070
76.3 = 76.300
2 = 2.000
ClúTôÕ Cl©u]eLû[d ¸rdLiPT¥ GÝ§d áhÓL,
16.302
3.672
145.070
76.300
2.000

243.344

GÓjÕdLôhÓ 112 :
362.725C−ÚkÕ 573.863Id L¯dL,
¾oÜ :
573.863
– 362.725

211.138

GÓjÕdLôhÓ 113 :
ÑÚdÏL : 37.62 – 14.05 + 15.467 – 27.108
¾oÜ :
CYtû\f ÑÚdL ©uYÚUôß ùNnL :
T¥Ls (i) ªûL GiLû[d áhÓL (ii) Ïû\ GiLû[d áhÓL
(iii) ®j§VôNjûRd LôiL. (iv) ùT¬V Gi¦u Ï±ûV CÓL
áhÓL : 37.62 + 15.467 = 53.087 37.620
15.467

53.087
áhÓL : 14.05 + 27.108 = 41.158

®j§VôNm = 53.087 14.050
– 41.158 27.108
 
11.929 41.158
 
ùT¬V Gi¦u Ï± ªûL,
∴ 37.62 – 14.05 + 15.467 – 27.108 = 11.929
61
GÓjÕdLôhÓ 114 :
JÚ Y¦Lo 235.5 Á, Õ¦ ûYj§Úd¡\ôo, ùRôPokÕ êuß SôhL°p 32.25 Á,
105.5 Á, 83.75 Á Õ¦ûV ®tßs[ôo G²p. ®tLôR Õ¦«u A[Ü GqY[Ü?
¾oÜ : ØRp Sôs ®tTû] = 32.25 Á
CWiPôm Sôs ®tTû] = 105.50 Á
êu\ôm Sôs ®tTû] = 83.75 Á

ùUôjR ®tTû] = 221.50 Á

Õ¦«u ùUôjR ¿[m = 235.50 Á
ùUôjR ®tTû] = 221.50 Á

®tLôR Õ¦«u ¿[m = 14.00 Á

T«t£ 1.18
1. áhÓL :
(A) 4.7 + 0.47 (B) 3.002 + 2.030 (C) 38.102 + 6.138
2. L¯dL :
(A) 175.562 – 43.84 (B) 325.042 – 119.072 (C) 100 – 13.452
3. ©uYÚY]Yt±u áÓRp LôiL :
(A) 19.465 + 10.201 + 32.457 + 13.0583
(B) 137.291 + 118.321 + 108.005 + 0.927
4. ÑÚdÏL :
(A) 45.743 – 25.06 + 12.345 – 11.214
(B) 345.421 – 131.140 – 421.263 + 507.215
5. K¬Pj§p SôuÏ SôhL°p ùTnR UûZ«u A[Ü 7.52 ùN,Á, 4.05 ùN,Á, 6.15 ùN,Á.
5 ùN,Á, BÏm, SôuÏ SôhL°Ûm ùTnR UûZ«u ùUôjR A[ûYd LôiL,
6. G¯XW£ SôuÏ ùRôPokR UôReL°p úNªjR ùRôûL ì,, 105.50, ì, 84.25, ì, 38.75,
ì, 110.75, AY°u ùUôjR úNªl× GqY[Ü?
7. CÚ GiL°u áhÓjùRôûL 74.65. Ko Gi 39.28 G²p Utù\ôÚ GiûQd
Lôi,
8. JÚ Ri½o ùRôh¥«p 0.875 TôLm ¿o ¨Wm© Es[Õ, Cuàm GqY[Ü TôLm
¨WmT úYiÓm?
9. éeÏZ− AeLô¥dÏ ì, 100 GÓjÕf ùNu\ôs, AeÏ úR¿o ì, 8.25dÏm. A¬£
ì, 43.50dÏm, LônL±Ls ì, 23.25dÏm, TZeLs ì, 15.75dÏm Yôe¡]ôs, AY°Pm
ÁRØs[ TQm GqY[Ü?
1,9,2 (B) RNU ©u]eL°p ùTÚdLÛm YÏjRÛm :

RNU GiLû[l 10Bp ùTÚdÏRp :
©uYÚm ùTÚdLpLû[d LY²dL.
12345 12345
12.345 × 10 = 1000 × 10 = 100 = 123.45
12345 12345
12.345 × 100 = 1000 × 100 = 10 = 1234.5
12345
12.345 × 1000 = 1000 × 1000 = 12345 = 12345.0
62
úUtLiP GÓjÕdLôhÓL°p Sôm LY²lTÕ,
RNU GiûQ 10Bp ùTÚdL RNUl×s° CPÕTdLj§−ÚkÕ 1 CPm YXl×\UôL
SLÚ¡\Õ,
100Bp ùTÚdL RNUl×s° CPÕTdLj§−ÚkÕ 2 CPm YXl×\UôL SLÚ¡\Õ,
1000Bp ùTÚdL RNUl×s° CPÕTdLj§−ÚkÕ 3 CPm YXl×\UôL SLÚ¡\Õ,
RNU GiLû[l 10Bp YÏjRp :
©uYÚm YÏjRpLû[d LY²dL :
123.45 12345 12345
= = = 12.345
10 100 × 10 1000
123.45 12345 12345
= = = 1.2345
100 100 × 100 10000
123.45 12345 12345
= = = 0.12345
1000 100 × 1000 100000
úUtLiP GÓjÕdLôhÓL°p CÚkÕ ©uYÚm Ø¥ÜLs ¡ûPd¡\Õ,
10Bp YÏdL, RNUl×s° YXÕ TdLj§−ÚkÕ 1 CPm CPl×\UôL SLÚ¡\Õ,
100Bp YÏdL, RNUl×s° YXÕTdLj§−ÚkÕ 2 CPm CPl×\UôL SLÚ¡\Õ,
1000Bp YÏdL, RNUl×s° YXÕTdLj§−ÚkÕ 3 CPm CPl×\UôL SLÚ¡\Õ
GÓjÕdLôhPôL
85.6 × 10 = 856
3.48 × 10 = 34.8
0.032 × 10 = 0.32
0.124 × 100 = 12.4
7.325 × 100 = 732.5
43.6 × 100 = 4360
0.2934 × 1000 = 293.4
GÓjÕdLôhPôL
531.4 ÷ 10 = 53.14
8.9242 ÷ 10 = 0.89242
2.574 ÷ 100 = 0.02574
54.32 ÷ 100 = 0.5432
7 ÷ 1000 = 0.007
25 ÷ 1000 = 0.025
®Yô§dL :
1 1 1
10 × 10 = 100 . G]úY .1 × .1 = 0.01
1 1 1
10 × 100 = 1000 . G]úY .1 × .01 = 0.001
1 1 1
10 × 1000 = 10000 . G]úY .1 × .001 = 0.0001
1 1 1
100 × 100 = 10000 . G]úY .01 × .01 = 0.0001
63
RNU GiL°p ùTÚdLp:
GÓjÕdLôhÓ 115 : ùTÚdÏL (A) 15.4 × 1.2 (B) 6.43 × 0.22
¾oÜ :
154 12 154 × 12 1848
(A) 15.4 × 1.2 = 10 × 10 = 100 = 100 = 18.48
643 22 643 × 22 14146

(B) 6.43 × 0.22 = 100 × 100 = 10000 = 10000 = 1.4146
CqùYÓjÕdLôhÓL°−ÚkÕ Sôm A±YÕ Gu]?

RNU GiL°u ùTÚdL−p, ØR−p ×s°Lû[d LÚRôUp ùTÚdLt TXû]d LôQ
úYiÓm, ©\Ï AqùYiL°u ùTÚdLt TXû]d LôQ úYiÓm, ©\Ï AkR GiL°p
ùUôjRm GjRû] RNU CPeLs CÚkR]úYô AjRû] RNU CPeLÞdÏ, ¡ûPjR
®ûP«p YXl×\j§−ÚkÕ LQd¡hÓl ×s°«P úYiÓm,
GÓjÕdLôhÓ 116 : ùTÚdÏL : 14.2 × 2.13
¾oÜ :
ØR−p 142 × 213Cu ùTÚdLt TXu LôiL 142 × 213

426
142
142 × 213 = 30246. 284

30246

CWiÓ GiL°Ûm Es[ RNU CPeL°u Gi¦dûL 3
∴ 14.2 × 2.13 = 30.246
GÓjÕdLôhÓ 117 : ùTÚdÏL : 2.1 × 1.3 × 1.2
¾oÜ :
ØR−p 21 × 13 × 12Cu ùTÚdLt TXu LôiL 21 × 13

63
21

273
273× 12

21 × 13 × 12 = 3276. 546
êuß GiL°Ûm Es[ RNU CPeL°u 273
ùUôjR Gi¦dûL 3 
∴ 2.1 × 1.3 × 1.2 = 3.276 3276

64
GÓjÕdLôhÓ 118 :
JÚ ¡úXô NodLûW«u ®ûX ì, 14.70 G²p 6.5 ¡úXô NodLûW«u ®ûX Gu]?
¾oÜ :
1 ¡úXô NodLûW«u ®ûX = ì, 14.70.
6.5 ¡úXô NodLûW«u ®ûX = 14.70 × 6.5 1470 × 65
= 95550 
= 95.550 7350
= 95.55 8820

95550
∴ 6.5 ¡úXô NodLûW«u ®ûX ì, 95.55 
RNU GiL°p YÏjRp:
JÚ RNU GiûQúVô ApXÕ ØÝ GiûQúVô JÚ RNU GiQôp YÏdL,
YÏdÏm GiûQ 10 ApXÕ 10Cu AÓdÏL°p ùTÚd¡ ØÝ GiQôdL úYiÓm,
úUÛm YÏTÓm GiûQÙm AúR GiQôp ùTÚd¡l ©u YÏdL úYiÓm,
GÓjÕdLôhÓ 119 :
YÏdL : 8.4 × 1.4
8.4 8.4 × 10 84
¾oÜ : = = 14 = 6.
1.4 1.4 × 10
8.4
1.4 = 6
GÓjÕdLôhÓ 120 :
66.65 I 0.215Bp YÏdL,
66.65 66.65 × 1000 66650
¾oÜ : = =
0.215 0.215 × 1000 215
= 310
310

215 66650
645

215
215

0

66.65
∴ 0.215 = 310
GÓjÕdLôhÓ 121 :
YÏdL : 37.5 ÷ 1.5
65
37.5 37.5 × 10 375
¾oÜ : = = 15
1.5 1.5 × 10
25

15 ) 375
30

75
75

0

37.5
∴ 1.5 = 25
GÓjÕdLôhÓ 122 :
30 úT]ôdLs ®ûX ì, 172.50 G²p JÚ úT]ô®u ®ûXûVd LôiL,
¾oÜ :
30 úT]ôdLs ®ûX = ì, 172.50
1 úT]ô®u ®ûX = 172.50 ÷ 30
= ì, 5.75
5.75

30 ) 172.50
150

225
210

150
150

0
1 úT]ô®u ®ûX ì, 5.75 
T«t£ 1.19
1. ùTÚdÏL :
(A) 12.15 × 23 (B) 3.562 × 47 (C) 0.625 × 12 (D) 4.5 × 2.8
(E) 34.3 × 5.3 (F) 0.4 × 0.4 (G) 0.25 × 0.25 (H) 0.007 × 0.2
(I) 0.09 × 0.08
2. 132 × 214 = 28248 Gu\ ùTÚdLt TXû]l TVuTÓj§ ¸rdLiP LQdÏLÞdÏl
ùTÚdLtTXu LôiL,
(A) 1.32 × 2.14 (B) 13.2 × 21.4 (C) 0.132 × 21.4 (D) 132 × 0.214
(E) 013.2 × 0.0214 (F) 0.132 × 0.214
3. ©uYÚY]Yt±u ùTÚdLt TXu LôiL :
(A) 1.2 × 1.1 × 0.2 (B) 3 × 4 × 1.3 (C) 12 × 0.25 × 2.5 (D) 0.5 × 0.4 × 8.0
4. YÏdL :
(A) 96.85 ÷ 5 (B) 4.5 ÷ 3 (C) 7.91 ÷ 7 (D) 0.144 ÷ 12
(E) 24.8 ÷ 0.4 (F) 3.42 ÷ 0.02 (G) 0.168 ÷ 0.8 (H) 0.0064 ÷ 0.008
66
5. JÚ −hPo ¼Np Ft±]ôp JÚ úTÚkÕ 8.75 ¡,Á, ùNpÛm, 3.5 −hPo ¼NÛdÏ
GqY[Ü ùRôûXÜ ùNpÛm?
6. JÚ ¡úXô A¬£«u ®ûX ì, 23.75 G²p 25 ¡úXô A¬£«u ®ûX Gu]?
¨û]®p ùLôsL
(1) ©u]j§u TÏ§ 10 ApXÕ 10Cu AÓdÏL[ôL CÚl©u Al©u]m
RNU©u]m G]lTÓm,
(2) RNU©u]eL°p NUô] ©u]m GuTÕ, ©u]eL°u YXl×\d
LûP£«p éf£VeLû[f úNodLd ¡ûPlTRôÏm, 0.5, 0.50, 0.500,
0.5000 GuTûY NUô] ©u]eL[ôÏm,
(3) RNU GiLû[d áhÓmúTôÕ RNU GiLû[ Ju±u¸r Ju\ôL
AYt±u CPU§l©tÏ Ht\ YûL«p GÝR úYiÓm, ©u áh¥V
®ûP«p AkR GiLÞd¡ûP«p Es[ ×s°LÞdÏ úSWôLl
×s°«P úYiÓm,
(4) RNU GiLû[d L¯dÏmúTôÕ RNU GiLû[ Ju±u¸r Ju\ôL
AYt±u CPU§l©tÏ Ht\ YûL«p GÝR úYiÓm, ©u L¯jR
®ûP«p AkR GiLÞd¡ûP«p Es[ ×s°LÞdÏ úSWôLl
×s°«P úYiÓm,
(5) RNU GiL°u ùTÚdL−p, ØR−p ×s°Lû[d LÚRôUp
AqùYiLû[l ùTÚdL úYiÓm, ©\Ï AkR GiL°p ùUôjRm
GjRû] RNU CPeLs CÚd¡u\]úYô AjRû] RNU CPeLÞdÏd
¡ûPjR ®ûP«p YXl×\j§−ÚkÕ LQd¡hÓl ×s°«P úYiÓm,
(6) JÚ RNU GiûQúVô ApXÕ JÚ ØÝ GiûQúVô JÚ RNU
GiQôp YÏdL, YÏdÏm GiûQ 10 ApXÕ 10Cu AÓdÏL[ôp
ùTÚd¡ ØÝ GiQôdL úYiÓm, úUÛm YÏTÓm GiûQÙm AúR
GiQôp ùTÚd¡l ©u YÏdL úYiÓm,
AXÏj úRoÜ – 1
TÏ§ – I 20 × 1 = 20
N¬Vô] ®ûPûVj ùR¬kùRÓ,
(1) ØÝ Gi 1Cu Øu²
(A) 0 (B) 1 (C) 2 (D) 3
(2) ©uYÚY]Ytßs TLô Gi
(A) 93 (B) 95 (C) 97 (D) 99
(3) êu\ôp YÏTÓm Gi
(A) 215 (B) 138 (C) 209 (D) 200
(4) SôuLôp YÏTÓm Gi
(A) 114 (B) 202 (C) 512 (D) 126
(5) 5, 7 CYt±u ÁlùTÚ ùTô,Y,
(A) 1 (B) 5 (C) 7 (D) 12
(6) – 6 Cu áhPp RûX¸¯
(A) 0 (B) – 6 (C) + 6 (D) 1
(7) (– 6) + (– 2) GuTÕ
(A) – 4 (B) + 4 (C) + 8 (D) – 8
15
(8) 60 Gu\ ©u]j§u ÑÚd¡V Y¥Ym
1 1 1
(A) 4 (B) 5 (C) 6 (D) 4
(9) 123.456 Gu\ Gi¦p 5 Cu CPU§l×
1 1
(A) 100 (B) 10 (C) 10 (D) 100
67
(10)5 × 0.2Cu U§l×
(A) 0.1 (B) 1.0 (C) 10 (D) .01
©uY]Ytû\ ¨Wl×L:
(11) 215083 Gu\ Gi¦p Es[ B«WeL°u Gi¦dûL____________ .
(12) 21dÏm 25dÏm CûP«p Es[ TLô Gi ____________ .
(13) 12, 18 CYt±u Áf£ß ùTô,U, ___________ .
(14) 23, 32 CYtßs ùT¬VÕ ___________ .
(15) (– 15) – (– 5) = __________ .
(16) (– 20) ÷ (– 5) = ____________ .
1 1
(17) 3 + 5 = _________ .
(18) 3/7Cu ùTÚdLp RûX¸¯ _________ .
(19) 0.0123 × 1000 = __________ .
1.25
(20) 0.25 = __________ .
TÏ§ – II (10 × 2 = 20)
Juß ApXÕ CWiÓ T¥L°p ®ûP RÚL :
(21) Ko AhûPlùTh¥«p 144 ùWôh¥Ls ûYdLXôm, 348 AhûPl ùTh¥L°p
GqY[Ü ùWôh¥Lû[ ûYdLXôm?
(22) CÚ GiL°u ùTÚdLt TXu 45355. AYt±p Ko Gi 235 G²p Utù\ôÚ
GiûQd LiÓ©¥,
(23) 31526 Gu\ Gi 11Bp YÏTÓUô GuTûRd LôiL,
(24) 15, 20, 30 B¡VYt±u ÁlùTÚ ùTô,Y, Gu]?
(– 8) × (+ 3)
(25) ÑÚdÏL : .
(+ 6) × (– 4)
5 7
(26) 6 , 8 CYtßs GÕ ùT¬Õ?
3 9 17
(27) Hß Y¬ûN«p GÝÕL : 4 , 16 , 48 .
1 1
(28) 3 4 C−ÚkÕ 1 2 Id L¯.
(29) áhÓL : 4.312 + 9.26 + 7.18 .
(30) ùTÚdÏL : 18.46 × 1.2
TÏ§ – III (4 × 5 = 20)
®¬Yô] ®ûPV° :
(31) JÚYo 220 BÓLs ûYj§ÚkRôo, JqùYôuû\Ùm ì,. 650 ÅRm ®tßd ¡ûPjR
TQj§p TÑdLû[ Yôe¡]ôo, JÚ TÑ®u ®ûX ì, 5800 G²p AYo GjRû]
TÑdLû[ Yôe¡ CÚlTôo?
(32) 32, 48, 96 CYt±tÏ ÁlùTÚ ùTô,Y, Utßm Áf£ß ùTô,U, LôiL,
2 3 11
(33) 15 , 5 CYt±u áÓRûXd LQd¡hÓ AûR 12 C−ÚkÕ L¯dL Gu] ¡ûPdÏm?
(34) JÚ YôPûL EkÕ RÚm ¨ßY]m, ¡úXô ÁhPÚdÏ ì, 5.50 Yã−d¡\Õ, JÚYo
Ko EkÕûY YôPûLdÏ AUoj§ 120.5 ¡,Á, TVQm ùNnRôo G²p AYo
Ak¨ßY]j§tÏf ùNÛjR úYi¥V ùRôûL GqY[Ü?
68
2, Au\ôPd LQdÏLs
JqùYôÚYÚm ReL[Õ YôrdûL«p úSW¥VôLúYô Uû\ØLUôLúYô Gi¦VûX
(arithmetic) TVuTÓjÕ¡ú\ôm, GÝjR±Ü A[Yô]Õ êuß ‘R’Lû[d ùLôiÓ
LQd¡PlTÓ¡\Õ, CeÏ Be¡X YôojûRL[ô] ‘Read’, ‘wRite’ and ‘aRithmetic’ GuTûY
êuß ‘R’Lû[d Ï±d¡\Õ, CYt±−ÚkÕ Gi¦VXô]Õ JqùYôÚY¬u Au\ôP
YôrdûL«p ªLÜm Ød¡VUô]Õ GuTRû] ùR¬kÕ ùLôs¡ú\ôm, ùYt±LWUô]
Yôr®tÏ JqùYôÚYÚm Gi¦V−u Ød¡VjÕYjûR AY£Vm A±k§ÚdL úYiÓm,
2.1 ®¡RØm ®¡R NUØm

2.2 NRÅRm
2.3 AeLô¥d LQdÏLs
2.4 ¨§d LQdÏLs
2,1 ®¡RØm ®¡R NUØm
2.1.1 ®¡Rm – AûUjRp

2.1.2 ®¡ReLû[ Jl©Pp
2.1.3 ®¡R NUm - AûUjRp
2.1.4 ®¡R NUm – TVuTôÓLs
2.1.5 úSo ®¡Rm
2,1,1 ®¡Rm AûUjRp :
A±ØLm :
SUÕ Au\ôP YôrdûL«p Sôm U§l×Lû[ AYt±u A[ÜL[ôp Jl©PXôm,
JúW Uô§¬Vô] CÚ U§l×Lû[ Sôm YÏjR−u êXm Jl©ÓmúTôÕ SUdÏd
¡ûPlTÕ AkR CÚ U§l×L°u ®¡Rm BÏm,
YûWVû\ :
®¡Rm GuTÕ JúW Uô§¬Vô] CWiÓ U§l×Lû[ YÏjR−u êXm Jl©ÓYÕ,
GÓjÕdLôhÓ 1 :
JÚ YÏl©p 25 UôQYoLÞm. 15 UôQ®VoLÞm Es[]o G²p UôQYoL°u
Gi¦dûLdÏm UôQ®VoL°u Gi¦dûLdÏm Es[ ®¡Rm Gu]?
¾oÜ :
25
UôQYoL°u Gi¦dûLdÏm,UôQ®VoL°u Gi¦dûLdÏm Es[ ®¡Rm = 15
5
= 3
= 5:3
5
3 Gu\ ®¡Rj§û] 5 : 3 Guß GÝÕYÕ UW×, 5 : 3 GuTRû] 5dÏ 3 G] T¥dLÜm,
Ï±l× :
1) ùTôÕYôL “ : ” Gu\ Ï±, ®¡RjûRd Ï±dLl TVuTÓjRlTÓ¡\Õ,
69
2) ®¡RjûR ùTôÕYôL a : b G] Ï±l©PXôm,
3) ®¡Rm ÑÚd¡V Y¥®p CÚdL úYiÓm, GÓjÕdLôhPôL, 2 : 4 GuTÕ ÑÚd¡V
2
Y¥®p CpûX, Hù]²p 4 GuTÕ ÑÚd¡V Y¥®p CpûX, CRu ÑÚd¡V
1
Y¥Ym 2 . G]úY 2 : 4Cu ÑÚd¡V Y¥Ym 1 : 2 BÏm,
4) ®¡Rj§p Eßl×L°u Y¬ûN Ød¡VUô]RôÏm, GÓjÕdLôhPôL, UôQYoL°u
Gi¦dûLdÏm UôQ®VoL°u Gi¦dûLdÏm CûPúVÙs[ ®¡RUô]Õ
UôQ®VoL°u Gi¦dûLdÏm UôQYoL°u Gi¦dûLdÏm CûPúVÙs[
®¡Rj§−ÚkÕ UôßThPRôÏm,
5) ®¡Rm GuTÕ JÚ ùYßm GiQôÏm, ®¡RjûR GkR JÚ AXÏPàm GÝRd
áPôÕ, (GÓjÕdLôhÓ 3I TôodL),
6) CÚ U§l×LÞm JúW AX¡p CÚdL úYiÓm, (GÓjÕdLôhÓ 4 Utßm 5Il
TôodL),
®Yô§dL :
GÓjÕdLôhÓ 1Cp UôQ®VoL°u Gi¦dûLdÏm UôQYoL°u
Gi¦dûLdÏm Es[ ®¡Rm Gu]?
GÓjÕdLôhÓ 2:
WôØ®u RkûR«u YVÕ 40. WôØ®u YVÕ 10. WôØ®u RkûR«u YVÕdÏm
WôØ®u YVÕdÏm Es[ ®¡Rm Gu]?
¾oÜ :
WôØ®u RkûR«u YVÕ = 40
WôØ®u YVÕ = 10
RkûR«u YVÕdÏm. WôØ®u YVÕdÏm Es[ ®¡Rm = 40 : 10
= 4:1
Ï±l× : úUtLiP ®¡RjûR 1 : 4 G] GÝÕRp áPôÕ, Hu?
GÓjÕdLôhÓ 3:
JÚ úSôhÓl ×jRLj§u ®ûX ìTôn 20 Utßm JÚ úT]ô®u ®ûX ì, 15 G²p
úSôhÓl ×jRLj§u ®ûXdÏm. úT]ô®u ®ûXdÏm Es[ ®¡Rm Gu]?
¾oÜ :
JÚ úSôhÓl ×jRLj§u ®ûX = ì, 20
JÚ úT]ô®u ®ûX = ì, 15
CWiÓdÏm Es[ ®¡Rm = 20 : 15
= 4:3
Ï±l× : CkR ®¡RjûR 4 : 3 ìTôn G] GÝÕRp áPôÕ,
GÓjÕdLôhÓ 4:
3 ¡úXô¡WôØdÏm. 750 ¡WôØdÏm Es[ ®¡Rm Gu]?
Ï±l× : CeÏ CÚ U§l×LÞm JúW AX¡p CpûX, G]úY ØR−p CWiûPÙm JúW
AX¡tÏ Uôt\ úYiÓm,
¾oÜ : 3 ¡úXô ¡Wôm = 3 × 1000 = 3000 ¡Wôm
G]úY úRûYVô] ®¡Rm = 3000 : 750
= 300 : 75
70
= 60 : 15
= 12 : 3
= 4:1
GÓjÕdLôhÓ 5 : 50 ùN,Á,dÏm 3 ÁdÏm Es[ ®¡Rm LôiL,
¾oÜ : 3 ÁhPo = 3 × 100 = 300 ùN,Á,
G]úY úRûYVô] ®¡Rm = 50 : 300
= 5 : 30
= 1:6
GÓjÕdLôhÓ 6 :
2 : 3dÏf NUô] CWiÓ ®¡ReLû[d LôiL,
2 2
¾oÜ : 2 : 3 = 3 × 2 (TÏ§, ùRôÏ§ûV 2Bp ùTÚdL)
4
= 6 =4:6
2 3
2 : 3 = 3 × 3 (TÏ§, ùRôÏ§ûV 3Bp ùTÚdL)
6
= 9 =6:9
∴ 2 : 3dÏf NUô] CWiÓ ®¡ReLs 4 : 6 Utßm 6 : 9
®Yô§dL :
2 4 6
GÓjÕdLôhÓ 6Cp, 3 , 6 , 9 …… GuTûY NUô] ©u]eLs BÏm,
2 : 3, 4 : 6, 6 : 9…… GuTûY NUô] ®¡ReLs BÏm,
JÚ ©u]úUô ApXÕ ®¡RúUô ùLôÓdLlThPôp NUô] ©u]eLs ApXÕ
NUô] ®¡ReLs GqYôß LôQlTÓ¡u\]?
GÓjÕdLôhÓ 7:
úNWu ì, 10000 NmT[UôLl ùTß¡\ôo, AYWÕ úNªl× ì, 2000 G²p AYWÕ
A) NmT[j§tÏm, úNªl©tÏm
B) NmT[j§tÏm, ùNX®tÏm
C) úNªl©tÏm, ùNX®tÏm Es[ ®¡ReLû[d LôiL,
¾oÜ :
A) úNW²u NmT[m = ì, 10000
úNW²u úNªl× = ì, 2000
úNW²u ùNXÜ = ì, 10000 – ì. 2000
= ì. 8000
NmT[j§tÏm úNªl©tÏm Es[ ®¡Rm = 10000 : 2000
= 10 : 2
= 5:1
B) NmT[j§tÏm. ùNX®tÏm Es[ ®¡Rm = 10000 : 8000
= 10 : 8
= 5:4
71
C) úNªl©tÏm. ùNX®tÏm Es[ ®¡Rm = 2000 : 8000
= 20 : 80 = 1 : 4
GÓjÕdLôhÓ 8:
1 1
2: 1 2 Cu ÑÚd¡V Y¥Ym Gu]?
¾oÜ :
1 1
1 1 1 3 2 2×2 1
2 : 1 2 = :
2 2 = 3 = 3 = 3 = 1:3
2 2×2
GÓjÕdLôhÓ 9:
1.3 : 6.5Cu ÑÚd¡V Y¥Ym Gu]?
¾oÜ :
1.3 1.3 × 10 13 1
1.3 : 6.5 = 6.5 = = 65 = 5
6.5 × 10
= 1:5
T«t£ 2.1
1) ¸rdLiP ®¡ReLû[f ÑÚd¡V Y¥®p GÝÕL,
1 1
(A) 6 : 15 (B) 10 : 25 (C) 4 : 20 (D) 35 : 77 (E) 1.2 : 4.8 (F) 3 : 1 3
2) ¸rdLiP ®¡ReLû[f ÑÚd¡V Y¥®p GÝÕL,
(A) 1 ¡,¡,dÏ 250¡ (B) 20 ùN,Á,dÏ 2Á
(C) 500 ª,−,dÏ 3 − (D) 30 ¨ª,dÏ 2 U¦
(E) 25 LôÑdÏ 2 ìTôn (F) 60 UôQYoLÞdÏ 2 B£¬VoLs
3) JÚ Ts°«p T¥dÏm 2000 úT¬p 500 úTo ÑtßXô ùNußs[]o,
(A) ùUôjR UôQYoL°u Gi¦dûLdÏm, ÑtßXô ùNu\YoL°u
Gi¦dûLdÏm
(B) ùUôjR UôQYoL°u Gi¦dûLdÏm ÑtßXô ùNpXôRYoL°u
Gi¦dûLdÏm Es[ ®¡ReLû[d LQd¡ÓL,
4) _ôu GuTY¬u YVÕ 50. AYWÕ UL²u YVÕ 10 G²p AYoL[Õ
YVÕLÞd¡ûPúVVô] ®¡Rm
(A) 5 BiÓLÞdÏ Øu]ôp (B) RtúTôÕ (C) 5 BiÓLs L¯jÕ GqY[Ü?
5) JÚ AÛYXLj§p ùUôjRm 250 úTo úYûX ùNn¡u\]o, A§p 150 úTo BiLs,
Ut\YoLs ùTiLs G²p
(A) ùUôjRØs[YoL°u Gi¦dûLdÏm BiL°u Gi¦dûLdÏm
(B) ùUôjRØs[YoL°u Gi¦dûLdÏm ùTiL°u Gi¦dûLdÏm
(C) BiL°u Gi¦dûLdÏm ùTiL°u Gi¦dûLdÏm Es[ ®¡RjûRd
LQd¡ÓL,
6) ¸rdLiPYt±tÏf NUô] ®¡ReLs Ïû\kRÕ CWiÓ LôiL,
1 1 2
(A) 1 : 4 (B) 2 : 5 (C) 2 : 1 2 (D) 1 : 3
7) (A) 8 : 32 GuTÕ 16 : 60dÏf NUUô]Rô ?
(B) 99 : 11 GuTÕ 9 : 1dÏf NUUô]Rô ?
72
8) NUô] ®¡ReLû[l ùTôÚjÕL :
A B
2:3 12 : 15
1:4 6 : 15
4:5 6:9
2:5 12 : 16
3:4 5 : 20
2,1,2 ®¡ReLû[ Jl©Pp :

CWiÓ ®¡ReLû[ Jl©P Ø¥Ùm, ®¡ReLû[ JúW TÏ§ÙûPV ©u]eL[ôL
Uôt±V ©u× Jl©P úYiÓm,
GÓjÕdLôhÓ 10:
3 : 4IÙm 4 : 5IÙm Jl©ÓL,
¾oÜ :
3 4
4 IÙm 5 IÙm Jl©P úYiÓm,
TÏ§Ls 4, 5
4, 5Cu Áf£ß ùTô,U, = 20
3 3 5 15
4 = 4 × 5 = 20
4 4 4 16
5 = 5 × 4 = 20
16 15
20 B]Õ 20 I ®P ùT¬VÕ,
16 15
G]úY 20 B]Õ 20 I ®P ùT¬VÕ,
G]úY 4 : 5 B]Õ 3 : 4I ®Pl ùT¬VÕ,
®Yô§dL : úUtLiP GÓjÕdLôh¥p, TÏ§L°u Áf£ß ùTô,U, Hu LôQ úYiÓm?
GÓjÕdLôhÓ 11 : ì, 240I 3 : 5 Gu\ ®¡Rj§p ©¬dLÜm,
¾oÜ :
3 : 5 GuT§p ØRp TÏ§ 3 TeÏLs G²p CWiPôm TÏ§ 5 TeÏLs,
G]úY ùUôjR TeÏLs = 3 + 5 = 8
CeÏ 8 TeÏLs = ì, 240
240
∴1 TeÏ = 8 = ì, 30.
∴ ØRp TÏ§ = 3×30 = ì, 90

CWiPôm TÏ§ = 5×30 = ì, 150
GÓjÕdLôhÓ 12:
JÚ ùNqYLj§u ¿[, ALXeL°u ®¡Rm 4 : 3, ALXm 21 ùN,Á, G²p ARu
¿[jûRd LQd¡ÓL,
¾oÜ
¿[, ALXeL°u ®¡Rm = 4 : 3
73
C§p ùNqYLj§u ALXm = 3 TeÏLs
∴ 3 TeÏLs = 21 ùN,Á,
21
1 TeÏ = 3 = 7 ùN,Á
ùNqYLj§u ¿[m = 4 TeÏLs
∴ 4 TeÏLs = 4 × 7 = 28 ùN,Á
G]úY ùNqYLj§u ¿[m = 28 ùN,Á
T«t£ 2.2
1) (A) 2 : 3 ApXÕ 3 : 4 CYt±p GÕ ùT¬VÕ?
(B) 3 : 5 ApXÕ 4 : 7 CYt±p GÕ £±VÕ?
2) (A) ©uYÚm ®¡ReLû[ Hß Y¬ûN«p GÝÕL : 2 : 3, 4 : 5, 3 : 4
(B) ©uYÚm ®¡ReLû[ C\eÏ Y¬ûN«p GÝÕL : 3 : 5, 7 : 9, 5 : 7
3) (A) ì, 300I 2 : 3 Gu\ ®¡Rj§p ©¬dL
(B) 5 ¡úXô 600 ¡WôûU 4 : 3 Gu\ ®¡Rj§p ©¬dL
(C) 2 ÁhPo 25 ùN,Á,I 5 : 4 Gu\ ®¡Rj§p ©¬dL
(D) 2 U¦ 30 ¨ªPjûR 1 : 4 Gu\ ®¡Rj§p ©¬dL
4) 'A' Gu\ LXûY«p £ùUiÓm. UQÛm 1 : 4 Gu\ ®¡Rj§Ûm,
'B' Gu\ LXûY«p £ùUiÓm. UQÛm 2 : 7 Gu\ ®¡Rj§Ûm Es[] G²p
GkR LXûY«p UQp A§LUôL Es[Õ?
5) ì, 5,500I ®úYd, ¾Td CÚYÚdÏm 6 : 5 Gu\ ®¡Rj§p ©¬jÕd ùLôÓjRôp,
A§LUôL TQm ùTßYÕ Vôo? A§LUô] ùRôûL GqY[Ü?
6) JÚ ùNqYLj§u ¿[m, ALXm 7 : 2 Gu\ ®¡Rj§p Es[], ¿[m 35 ùN,Á, G²p
ALXm GqY[Ü?
7) JÚ ÏÓmTj§u ùNXÜ Utßm úNªl×L°u ®¡Rm 5 : 2, ùNXÜ ì, 2,500 G²p
úNªl× GqY[Ü?
8) JÚ ûT«p Es[ C²l×Ls NWYQu, ÏUWu Gu\ CÚYÚdÏm 3 : 4 Gu\
®¡Rj§p ©¬jÕd ùLôÓdLlTÓ¡\Õ, NWYQu 36 C²l×Ls ùTt\ôp ÏUWu
ùTßYÕ GqY[Ü? ûT«p Es[ ùUôjR C²l×Ls GqY[Ü?
2,1,3 ®¡R NUm AûUjRp :

A±ØLm :
JÚ Ï±l©hP YûL úT]ô Ju±u ®ûX ì, 5 GuL, G]úY 5 úT]ôdL°u ®ûX
ì, 25 Utßm 8 úT]ôdL°u ®ûX ì, 40. úUÛm Gi¦dûLLÞd¡ûPúVVô] ®¡Rm
5 : 8, ®ûXLÞdÏ CûPúVVô] ®¡Rm 25 : 40. ®ûXL°u ÑÚd¡V ®¡Rm 5 : 8.
G]úY 5 : 8 = 25 : 40
YûWVû\ :
®¡R NUm GuTÕ CWiÓ NUô] ®¡ReL°u CûQl× BÏm,
GÓjÕdLôhÓ 13 :
4 úSôhÓl ×jRLeL°u ®ûX ì, 24 Utßm 7 úSôhÓl×jRLeL°u ®ûX ì, 42
G²p ®¡R NUm Gu]?
74
¾oÜ :
Gi¦dûLL°u ®¡Rm = 4 : 7
®ûXL°u ®¡Rm = 24 : 42
∴ ®¡R NUm 4 : 7 = 24 : 42
Ï±l× : 1) CkR SôuÏ GiLÞm ®¡R NUj§p Es[] G] Sôm áß¡ú\ôm,
2) GkR JÚ ®¡Rj§u Y¬ûNûVÙm Uôt\dáPôÕ, CeÏ 4 : 7 ≠ 42 : 24
Hu?
2 : 3 = 10 : 15 Gu\ ®¡R NUjûR GÓjÕd ùLôsL, C§p ØRp Utßm SôuLôYÕ
(2, 15) Eßl×Lû[ “úLô¥ Eßl×Ls” GuúTôm, CWiPôYÕ Utßm êu\ôYÕ
(3, 10) Eßl×Lû[ “SÓ Eßl×Ls” GuúTôm,
SÓ Eßl×Ls
2:3 10 : 15
úLô¥ Eßl×Ls
Ød¡Vl Ti× :
úLô¥ Eßl×L°u ùTÚdÏj ùRôûL = SÓ Eßl×L°u ùTÚdÏj ùRôûL
2 × 15 = 3 × 10
30 = 30
®Yô§dL :
JÚ ®¡R NUj§p. úLô¥ Eßl×L°u ùTÚdÏj ùRôûLÙm. SÓ Eßl×L°u
ùTÚdÏj ùRôûLÙm NUUô G]f úNô§dL, CRû]l TVuTÓj§ ùLôÓdLlThP 4
GiLs ®¡R NUj§p Es[]Yô G] A±VXôUô? JÚ ®¡R NUj§p HúRàm 3 GiLs
ùLôÓdLlThPôp ®ÓThP GiûQd LiÓ©¥dL Ø¥ÙUô?
GÓjÕdLôhÓ 14 :
4 : 3 = 8 : 6 GuTÕ ®¡R NUUô. CpûXVô G]f N¬TôodL,
¾oÜ : úLô¥ Eßl×L°u ùTÚdÏj ùRôûL = 4 × 6 = 24
SÓ Eßl×L°u ùTÚdÏj ùRôûL = 3 × 8 = 24
CÚ ùTÚdÏj ùRôûLLÞm NUm,
G]úY 4 : 3 = 8 : 6 GuTÕ JÚ ®¡R NUm BÏm,
GÓjÕdLôhÓ 15 :
2:5=6: GuTÕ ®¡RNUm G²p ®ÓThP EßlûTd LôiL,
¾oÜ :
úLô¥ Eßl×L°u ùTÚdÏj ùRôûL = 2 ×
SÓ Eßl×L°u ùTÚdÏj ùRôûL = 5 × 6 = 30.
CÕ Y¡RNUm GuTRôp 2 × = 30
CÚ×\Øm 2Bp YÏdL
2 × 30
2 = 2
30
∴ = 2 = 15.
75
GÓjÕdLôhÓ 16 :
3 × X = 4 × Y G²p X : Y LôiL,
¾oÜ :
3×X = 4×Y
CÚ×\Øm 3Bp YÏdL
3×X 4×Y
3 = 3
4
X = 3 Y
CÚ×\Øm YBp YÏdL
X 4Y 4
Y = 3Y = 3
G]úY X : Y = 4 : 3
Ï±l× : GÓjÕdLôhÓ 16Cp
X:Y= : Gu\ôp ®¡R NUl TiûTl TVuTÓj§ LhPeLû[l éoj§
ùNnL,
GÓjÕdLôhÓ 17 :
JÚ ÏÓmTj§u YW®tÏm. ùNX®tÏm Es[ ®¡Rm 7 : 2, ÏÓmTj§u YWÜ
ì, 5,600 G²p úNªl× GqY[Ü?
¾oÜ :
ÏÓmTj§u úNªl© = ì, x GuL,
G]úY ®¡RNUm 7 : 2 = 5600 : x
(YWÜ : ùNXÜ) = (YWÜ : ùNXÜ)
G]úY 7x = 2 × 5600
7x 2 × 5600
7 = 7 = 1600
x = 1600
G]úY ÏÓmTj§u ùNXÜ = ì, 1600.
GÓjÕdLôhÓ 18 :
3, 10I SÓ Eßl×L[ôLd ùLôiÓ CWiÓ ®¡R NUeLû[ GÝÕL,
¾oÜ :
SÓ Eßl×Ls 3, 10.
: 3 = 10 :
SÓ Eßl×L°u ùTÚdÏj ùRôûL = 3 ×10 = 30

G]úY úLô¥ Eßl×L°u ùTÚdÏj ùRôûL = 30
30I 2 × 15 ApXÕ 6 × 5 G]Üm GÝRXôm,
G]úY 2 : 3 = 10 : 15
6 : 3 = 10 : 5
76
CWiÓ ®¡R NUeLs 2 : 3 = 10 : 15 Utßm
6 : 3 = 10 : 5
GÓjÕdLôhÓ 19:
7Á Õ¦«u ®ûX ì, 49 G²p 5 ÁhPo Õ¦«u ®ûX Gu]?
A[Ü (Á) ®ûX (ì,)
7 49
5 ?
®¡R NUm
7 : 5 = 49 : ?
SÓ Eßl×L°u ùTÚdÏj ùRôûL = 5 × 49 = 245
úLô¥ Eßl×L°u ùTÚdÏj ùRôûL = 7 ×
7× = 245
7× 245
7 = 7
245
= 7 = 35
5 ÁhPo Õ¦«u ®ûX = ì, 35.
T«t£ 2.3
1) ùLôÓdLlThP SôuÏ GiLs (AúR Y¬ûN«p) JÚ ®¡R NUjûR AûUdÏUô
G]f N¬TôodL,
(A) 1,2,3,4 (B) 5,10,15,30 (C) 2,4,6,8 (D) 10,12,18,20 (D) 0.2,0.4,8,16
2) ©uYÚm ®¡R NUeL°u ®ÓThP GiLû[d LôiL,
(A) 4 : 6 = :3 (B) 7 : = 21 : 15
(C) : 1.5 = 6 : 4.5 (D) 10 : 25 = 25 :

3) JÚ ùNqYL ¨Xj§u ¿[, ALXeL°u ®¡ReLs 6 : 5. ARu ¿[m 120 Á G²p
ALXjûRd LôiL, (®¡R NUjûRl TVuTÓjÕÕL),
4) £ùUiÓm UQÛm 2 : 7 Gu\ ®¡Rj§p JÚ LXûY«p Es[Õ, A§p £ùUi¥u
GûP 100 ¡úXô G²p UQ−u GûP Gu]?
5) JÚ Õ¦«u 3 Á ¿[j§u ®ûX ì, 135 G²p AúR Õ¦«u 7 Á ¿[j§u ®ûX
Gu]?
6) (A) 4 Utßm 15I SÓ Eßl×L[ôLd ùLôiÓ CWiÓ ®¡R NUeLs LôiL,
(B) 4 Utßm 10I úLô¥ Eßl×L[ôLd ùLôiÓ CWiÓ ®¡R NUeLs LôiL,
2,1,4 ®¡R NUm – TVuTôÓLs :

JÚ Åh¥u §hPlTPjûR (plan) Sôm YûWÙmúTôÕ Åh¥u EiûUVô] ¿[m,
ALXeLû[d ùLôiÓ YûWV Ø¥VôÕ,
YûWVlThP ¿[j§tÏm, EiûUVô] ¿[j§tÏm Es[ ®¡Rm a : b GuL,
77
1) aCu U§l×m bCu U§lûT ®P Ïû\Ü G²p SUdÏd ¡ûPlTÕ Ïß¡V TPm
BÏm,
2) aCu U§l×m bCu U§l×m NUm G²p SUdÏd ¡ûPlTÕ NU A[ÅhÓl TPm
BÏm,
3) aCu U§l× bCu U§lûT ®P A§Lm G²p SUdÏd ¡ûPlTÕ ùT¬RôdLlThP
TPm BÏm,
GÓjÕdLôhPôL.
1) Åh¥u YûWTPm – Ïß¡V TPm BÏm,
2) úSôhÓl ×jRLj§p YûWVlTÓm Y¥®Vp TPeLs – NU A[ÅhÓl TPm,
3) EÚlùTÚd¡ Y¯úV TôodLd á¥V Öi¡ÚªLs – ùT¬RôdLlThP TPm,
a
Ï±l× : b Gu\ ©u]Uô]Õ ©W§ ©u]m G]lTÓm (a Ùm bÙm JúW AX¡p CÚdL
úYiÓm)
GÓjÕdLôhÓ 20:
1 ùN,Á,dÏ 200 ¡,Á, Gu\ A[Üj§hPj§p JÚ TPm Es[Õ, A§p
(A) ©W§ ©u]m Gu]?
(B) TPj§p ùSpûXdÏm, ùNuû]dÏm CûPúV Es[ çWm 3 ùN,Á, G²p, AkR CÚ
CPeLÞdÏm CûPlThP EiûUVô] çWm GqY[Ü?.
¾oÜ : C§p YûWVlThP ¿[Øm. EiûUVô] ¿[Øm JúW AX¡p CpûX,
CWiûPÙm JúW AX¡p Uôt\,
200 ¡,Á, = 200 × 100000 ùN,Á,
= 2,00,00,000 ùN,Á,
1
(A) ©W§ ©u]m = 20000000
(B) TPj§p ùSpûXdÏm. ùNuû]dÏm Es[ çWm = 3 ùN,Á
G]úY ùSpûXdÏm ùNuû]dÏm
Es[ EiûUVô] çWm = 3 × 200 = 600 ¡,Á.
®Yô§dL :
CW«púY Y¯jRPeLû[d LôhÓm Ck§Vô YûWTPjûRl TôodL, TPj§u
A[Üj§hPlT¥ 1) ùNuû]dÏm. §Úf£dÏm 2) ùNuû]dÏm. ùPp−dÏm
3) ØmûTdÏm. ùTeLðÚdÏm CûPúVÙs[ çWeLû[d LôiL,
T«t£ 2.4
1) 1 ùN,Á,dÏ 1000 ¡,Á, Gu\ A[Üj §hPj§tÏ JÚ TPm YûWVlThÓs[Õ, A§p
(A) ©W§ ©u]m Gu]?
(B) TPj§p Ï±dLlThÓs[ 4.5 ùN,Á, ùRôûX®u EiûUVô] ùRôûXÜ
Gu]?
(C) EiûUVô] ùRôûXÜ 2200 ¡,ÁhPûWl TPj§p GqY[Ü ùRôûXYôLd
Ï±dL úYiÓm ?
2) 1 ùN,ÁdÏ 500 Á Gu\ A[Üj §hPj§tÏ JÚ TPm YûWVlThÓs[Õ, A§p.
(A) ©W§ ©u]m Gu]?
(B) TPj§p 7.5 ùN,Á, ùRôûXÜ EiûU«p Gu] ùRôûXÜ BÏm?
(C) EiûUVô] ùRôûXÜ 2250 ÁhPûW TPj§p GqY[Ü ùRôûXYôLd
Ï±dL úYiÓm ?
78
3) éoj§ ùNnL :
A[Üj §hPm EiûUVô] A[Ü YûWVlThP A[Ü
(A) 1 ùN,Á = 100 Á --------------- 3 ùN,Á
(B) 1 ùN,Á = 250 ¡,Á 1250 ¡,Á ---------------
(C) 1 ùN,Á = ------Á 3750 Á 5 ùN,Á
ùNnÕ Tôo :
500Á, ¿[Øm, 300Á, ALXØm ùLôiP JÚ ùNqYL ¨Xj§u Uô§¬ YûWTPjûR
ùTôÚjRUô] A[Üj §hPlT¥ YûWkÕ TôodL,
2,1,5 úSo ®¡Rm :
CWiÓ CWô£Ls JúW ®¡Rj§p ùRôPokÕ Uô±]ôp AûY úSo ®¡Rj§p
AûUkÕs[] G]lTÓm,
GÓjÕdLôhÓ 21:
JÚ úT]ô®u ®ûX ì, 10 G²p 5 úT]ôdLs. 8 úT]ôdLs. 10 úT]dL°u ®ûX
Gu]?
úT]ôdL°u Gi¦dûL 1 5 8 10
®ûX (ì,) 10 50 80 100.
1 5 8 10
CeÏ 10 = 50 = 80 = 100 GuTÕ ùUn
G]úY úT]ôdL°u Gi¦dûLÙm. ®ûXLÞm úSo®¡Rj§p Es[],

GÓjÕdLôhÓ 22 :
ùLôÓdLlThÓs[ AhPYûQ JÚY¬u YVÕ Utßm AlúTôÕ AYÚûPV
GûPûVj RÚ¡\Õ,
YVÕ 5 10 15 20
GûP 20 30 40 50
5 10 15 20
CeÏ 20 ≠ 30 ≠ 40 ≠ 50
C§p YVÕ A§LUôL GûPÙm A§LUô¡\Õ, B]ôp CYt±tÏ CûPlThP

A§L¬dÏm ®¡RUô]Õ ºWôL CpûX, G]úY YVÕm, GûPÙm úSo®¡Rj§p CpûX,
®Yô§dL :
¸rdLiPYt±p GÕ úSo®¡Rj§p Es[Õ?
(A) YôeLlThP úT]ôdL°u Gi¦dûLÙm. ARu ®ûXÙm
(B) JÚ U²R²u EVWØm. GûPÙm
(C) NÕWj§u TdLØm Ñt\[Üm
(D) JÚ Ï±l©hP úSWj§p úYLØm. çWØm
GÓjÕdLôhÓ 23:
ºWô] úYLjÕPu TVQm ùNnÙm JÚYo 150 ¡,ÁhPûW 3 U¦ úSWj§p
LPd¡\ôo, 5 U¦ úSWj§p AYo LPdÏm çWm GqY[Ü?
¾oÜ :
5 U¦ úSWj§p TVQm ùNnÙm çWm = x GuL,
79
LôXm (U¦) çWm (¡,Á)
3 150
5 x
LôXØm. çWØm. úSo®¡Rj§p Es[],
∴ 3 : 5 = 150 : x
3 × x = 5 × 150
3×x 5 × 150
3 = 3
5 × 150 750
∴x = 3 = 3 = 250 ¡,Á,
G]úY 5 úSWj§p TVQm ùNnR çWm = 250 km.

GÓjÕdLôhÓ 24:
Ï±l©hP úYLj§p JÚ ×jRLjûRl T¥dÏm JÚYo 20 TdLeLû[l T¥dL 2 U¦
úSWUô¡\Õ G²p AYo AúR úYLj§p 50 TdLeLû[l T¥dL GqY[Ü úSWUôÏm?
¾oÜ :
50 TdLeLû[l T¥dL BÏm úSWm x GuL,
A[Ü úSWm
(TdLm) (U¦)
20 2
50 x
A[Üm, úSWØm úSo®¡Rj§p Es[],
G]úY 20 : 50 = 2 : x
20 × x = 50 × 2
20 × x 50 × 2
20 =
20
50 × 2
x = 20 = 5 U¦
GÓjÕdLôhÓ 25:
¸rdLiPûY úSo®¡Rj§p Es[Rô G]f N¬TôodL,
ANp 300 450 250 600
Yh¥ 18 27 15 36
¾oÜ :
ANûX Hß Y¬ûN«p GÝR,
250 300 450 600
15 18 27 36
250 50 300 50 450 50 600 50
CeÏ ®¡Rm 15 = 3 ; 18 = 3 ; 27 = 3 ; 36 = 3 .
250 300 450 600

∴ 15 = 18 = 27 = 36
GpXô ®¡ReLÞm NUUôL Es[], G]úY CûY úSo®¡Rj§p Es[],
80
T«t£ 2.5
1) ¸rdLiPûY úSo®¡Rj§p Es[Rô, CpûXVô? G]f N¬TôodL,
(A) ×jRLeL°u Gi¦dûL 10 8 20 4
®ûX (ì,) 25 20 50 10
(B) LôXm (U¦.) 2 3 5 4
çWm (¡,Á,) 70 100 175 120
(C) YVÕ (YÚPm) 2 6 4 8
GûP (¡úXô) 3.5 10.57 14 24
2) ©uYÚm AhPYûQ úSo®¡Rj§p CÚdÏUô]ôp, ®ÓThP CPeLû[ ¨Wl×L.
(A) 8 10 15 4 2
20 — — — —
(B) 5 – 12 15 10
— 21 36 — —
(C) — 20 — 15 10
45 — 60 — 15
3) JÚ úTÚkÕ 3 U¦ úSWj§p 135 ¡,Á, LPd¡\Õ G²p AúR úYLj§p 8 U¦
úSWj§p LPdÏm çWm GqY[Ü?
4) 10 ùN,Á, ¿[Øs[ ùLh¥d Lm©«u GûP 256 ¡Wôm G²p 25 ùN,Á, ¿[Øs[
AúR ùLh¥d Lm©«u GûP Gu]?
5) JÚ Ï±l©hP ANÛdÏ 5 BiÓLÞdÏ Yh¥ ì, 600 G²p, AúR ANÛdÏ AkR
ÅRj§p 8 BiÓLÞdÏ Yh¥ GqY[Ü?
6) Ko Aû\«u 2 UôR YôPûL ì, 4400 G²p AkR Aû\dÏ Jo BiÓ YôPûL
GqY[Ü?
7) Ko CVk§Wm 30 ¨ªPeL°p 750 TdLeLû[ AfN¥d¡\Õ G²p 4500 TdLeLû[
AfN¥dL GqY[Ü úSWUôÏm?
8) 15 SôtLô−L°u ®ûX ì, 2250 G²p ì, 10500dÏ GjRû] SôtLô−Ls YôeLXôm?
9) 5 ×jRLeL°u ®ûX ì, 250 G²p 12 ×jRLeL°u ®ûX Gu]?
10) 10 ¡úXô A¬£«u ®ûX ì, 200 G²p 2 ¡úXô A¬£«u ®ûX Gu]?
11) 144 ¡,Á, ùNpX JÚ EkÕ®tÏ 12 −hPo G¬ùTôÚs úRûYlTÓ¡\Õ G²p 720
¡,Á, ùNpX GjRû] −hPo G¬ùTôÚs úRûYlTÓm?
¨û]®p ùLôsL
1) JúW Uô§¬Vô] CÚ U§l×Lû[ Sôm YÏjR−u êXm Jl©ÓmúTôÕ SUdÏd
¡ûPlTÕ AkR CÚ U§l×L°u ®¡Rm BÏm,
2) ®¡Rm ÑÚd¡V Y¥®p CÚdL úYiÓm,
3) ®¡Rj§p Eßl×L°u Y¬ûN Ød¡VUô]RôÏm, ®¡Rj§u Eßl×L°u
Y¬ûNûV Uôt\d áPôÕ,
4) ®¡Rj§tÏ AXÏ CpûX,
5) CWiÓ ApXÕ CWi¥tÏ úUtThP ®¡ReLû[ Jl©PXôm,
6) ®¡R NUm GuTÕ CWiÓ NUô] ®¡ReL°u CûQl× BÏm,
81
7) JÚ ®¡R NUj§u ØRp Utßm SôuLôYÕ Eßl×Ls úLô¥ Eßl×Ls
G]lTÓm, CWiÓ Utßm êu\ôm Eßl×Ls SÓ Eßl×Ls G]lTÓm,
8) JÚ ®¡R NUj§p.
úLô¥ Eßl×L°u ùTÚdÏj ùRôûL =SÓ Eßl×L°u ùTÚdÏj ùRôûL
9) YûWVlThP ¿[j§tÏm EiûUVô] ¿[j§tÏm Es[ ®¡Rm a : b GuL, C§p
(A) ‘a’Cu U§l× ‘b’Cu U§lûT ®Pd Ïû\YôL CÚkRôp SUdÏ ¡ûPlTÕ
Ïß¡V TPm,
(B) ‘a’Cu U§l×m ‘b’Cu U§l×m NUUô]ôp SUdÏd ¡ûPlTÕ NU A[ÅhÓl
TPm,
(C) ‘a’Cu U§l× ‘b’Cu U§lûT ®P A§Lm G²p SUdÏd ¡ûPlTÕ
ùT¬RôdLlThP TPm BÏm,
10) CWiÓ CWô£Ls JúW ®¡Rj§p ùRôPokÕ Uô±]ôp AûY úSo®¡Rj§p
AûUkÕs[] G]lTÓm
2,2 NRÅRm
2.2.1 NRÅRm, ©u]m Utßm RNU ©u]m – ùRôPo×

2.2.2 CXôTm Utßm SxPm
2.2.3 CXôTm Utßm SxP NRÅRm
2,2,1 NRÅRm, ©u]m Utßm RNU ©u]m – ùRôPo× :

A±ØLm :
NRÅRm (percent) GuTÕ Percentum Gu\ Xj¾u ùUô¯ YôojûR«u ÑÚdLUôÏm,
ètßdÏ GuTÕ CRu ùTôÚ[ôÏm,
YûWVû\ :
NRÅRm GuTÕ TÏ§«p 100I EûPV ©u]UôÏm.
"%" Gu\ Ï±ÂÓ NRÅRjûRd Ï±dLl TVuTÓjRlTÓ¡\Õ,
GÓjÕdLôhÓ 26:
¸rdLiPYtû\f NRÅRUôL UôtßL :
2 3 1
(A) 5 (B) 4 (C) 2
¾oÜ :
2 2 100 40
(A) 5 = 5 × 100 = 100 = 40%
3 3 100 75
(B) 4 = 4 × 100 = 100 = 75%
1 1 100 50
(C) 2 = 2 × 100 = 100 = 50%
GÓjÕdLôhÓ 27:
¸rdLiPYtû\l ©u]UôL UôtßL,
(A) 25% (B) 30% (C) 80%
82
¾oÜ :
25 1
(A) 25% = 100 = 4
30 3
(B) 30% = 100 = 10
80 4
(C) 80% = 100 = 5
GÓjÕdLôhÓ 28 :
¸rdLiP RNU ©u]eLû[f NRÅReL[ôL UôtßL,
(A) 0.25 (B) 1.6 (C) 0.175
¾oÜ :
100 25
(A) 0.25 = 0.25 × 100 = 100 = 25%
100 160
(B) 1.6 = 1.6 × 100 = 100 = 160%
100 17.5
(C) 0.175 = 0.175 × 100 = 100 = 17.5%
GÓjÕdLôhÓ 29 :
Á]ô®u UôR YÚUô]m ì, 4000. UôR YÚUô]j§p 80% ùNXÜ ùNnRôp. Á]ô®u
úNªl× GqY[Ü?
¾oÜ :
Á]ô®u UôR YÚUô]m = ì, 4000
UôRf ùNXÜ = 80% of 4000
80
= 100 × 4000 = ì, 3200
G]úY úNªl× = 4000 – 3200 = ì, 800
Uôtß Øû\ :
ùNXÜ = 80% of 4000
∴ úNªl× = 20% of 4000
20
= 100 × 4000 = ì, 800.
GÓjÕdLôhÓ 30 :
1
5 3 %Il ©u]UôL UôtßL,
¾oÜ :
1 16 16
1
53 3 3 ×3
5 3 % = 100 = 100 =
100 × 3
16 4
= 300 = 75
GÓjÕdLôhÓ 31 :
1
4I (A) ®¡RUôL (B) RNU ©u]UôL (C) NRÅRUôL Uôtß
83
1
¾oÜ : (A) 4 = 1:4
1 1 100 25
(B) 4 = 4 × 100 = 100 = 0.25
1 1 100 25
(C) 4 = 4 × 100 = 100 = 25%
Ï±l× : NRÅRjûR ©u]UôLúYô, RNU ©u]UôLúYô GÝRXôm,
TPm 2.1 TPm 2.2 TPm 2.3

TPm 2.1Il TôodL :
1) ùUôjRm GjRû] £±V NÕWeLs Es[]?
2) £±V NÕWj§tÏm. ùT¬V NÕWj§tÏm Es[ ©u]ùUu]? 100

1
 
3) ARu RNU ©u]m Gu]? (.01)
4) ARu NRÅRm Gu]? (1 %)
TPm 2.2Il TôodL :
1) GjRû] £±V NÕWeLs ¨Z−PlThÓs[]? (25)
2) ¨Z−PlThP £±V NÕWeLû[
(A) ©u]UôL 100 (B) RNU ©u]UôL (0.25)

25
(C) NRÅRUôL (25%) LôiL,
 
TPm 2.3Il TôodL :
¨Z−PlThP £±V NÕWeLû[
(A) ©u]UôL (B) RNU ©u]UôL (C) NRÅRUôL UôtßL,
T«t£ 2.6
1) AhPYûQ«p ®ÓThP CPeLû[l éoj§ ùNnL :
©u]m
RNU
ÑÚd¡V TÏ§ NRÅRm
©u]m
Y¥Ym 100BL
1 25
4 100 .25 25%
1
2 — .5 —
3
4 — — —
— — — 40%
60
— 100 — —
84
2) ¸rdLiPYtû\ NRÅRUôL UôtßL.
2 7 3 1 1
(A) 5 (B) 25 (C) 50 (D) 2 2 (E) 2 5
(F) 1.25 (G) 2.15 (H) 0.05 (I) 0.25 (J) .125
3) ¸rdLiPYtû\ ©u]UôL UôtßL.
(A) 20% (B) 15% (C) 30% (D) 60%
4) ¸rdLiPYtû\ NRÅRUôL UôtßL,
(A) ì, 20p ì, 2 (B) 25Cp 5 (C) 15Cp 3
1
(D) 2 −hP¬p 100 ª,−, (E) 1 ¡,¡,Cp 250 ¡Wôm (F) 1ÁhP¬p 50 ùN,Á
1
5) (A) 80Cp 25% (B) 60 ªhP¬p 3 3 %
4 1
(C) 20 ¡,¡,Cp 5 5 % (D) 12 −hP¬p 7 2 %
1 1
6) 500Cp 5 2 % ApXÕ 300Cp 3 3 % GÕ £±VÕ?
7) 25 UôQYoLs úRoùYÝ§V JÚ L¦Rj úRo®p 20 UôQYoLs úRof£

AûPkRôp úRof£ NRÅRm Gu]?
8) 35 úTo Es[ JÚ YÏlTû\«p 10 úTo UôQ®VoLs G²p UôQYoL°u NRÅRm
Gu]?
9) W®«u 20% YÚUô]m ì, 3000 G²p AYWÕ ùUôjR YÚUô]m Gu]?
10) JÚ úRo®p ¸Rô 95% U§lùTiLs ùTt\ôo, ùUôjR U§lùTiLs 500 G²p
AYo ùTt\ U§lùTiLs GjRû]?
11) JÚ SL¬u UdLs ùRôûL 2,25,000, JqùYôÚ BiÓm UdLs ùRôûL 3%
A§L¬jRôp. AÓjR Bi¥u UdLs ùRôûL Gu]?
12) Ko EkÕ Yi¥«u úYLm U¦dÏ 60 ¡,Á, úYLm 10% A§LUôÏmúTôÕ EkÕ
Yi¥«u ×§V úYLm Gu],
1
13) JÚYo R]Õ UôR YÚUô]j§p 8 3 % If úNªd¡\ôo, AY¬u UôR YÚUô]m
ì, 15,000 G²p AYWÕ UôRf ùNXÜ GqY[Ü?
14) JÚ UôQYu ØRXôYÕ úRo®p 10dÏ 8 U§lùTiLÞm. CWiPôYÕ úRo®p
20dÏ 15 U§lùTiLÞm ùTt\ôp. GkR úRoûY AYo Su\ôL GÝ§]ôo?
1 2
15) LXûY ACp 22 2 % A¬£Ùm Á§ TÚl×m Es[], LXûY BCp 5 TeÏ A¬£ Á§
TÚl× G²p GkRd LXûY«p A¬£ A§LUôL Es[Õ?
2,2,2 CXôTm Utßm SxPm :
A±ØLm :
JÚ LûPdLôWo RVô¬lTô[¬PªÚkúRô. ApXÕ ùUôjR ®VôTô¬«PªÚkúRô
JÚ ùTôÚû[ YôeÏ¡\ôo G²p. ùTôÚû[ YôeÏYRtÏd LûPdLôWWôp
ùLôÓdLlTÓm TQm APdL ®ûX G]lTÓm, (Yôe¡V ùTôÚÞdÏ úUÛm HúRàm
ùNXÜ HtTÓUô]ôp AkR ùNX®û]Ùm APdL®ûX«p úNojÕd ùLôs[ úYiÓm),
ùTôÕYôL LûPdLôWo AúR ùTôÚû[ APdL®ûXûV ®P A§LUô] ®ûXdÏ
®tTôo, LûPdLôWWôp ®tLlTÓm ®ûX ®t\ ®ûX G]lTÓm,
85
APdL ®ûXûV ®P ®t\ ®ûX A§LUô]ôp CXôTm HtTÓm,
∴ CXôTm = ®t\ ®ûX – APdL ®ûX
úUÛm, APdL ®ûX = ®t\ ®ûX – CXôTm
®t\ ®ûX = APdL ®ûX + CXôTm
APdL ®ûXûV ®P ®t\ ®ûX Ïû\Yô]ôp SxPm HtTÓm,
∴ SxPm = APdL ®ûX – ®t\ ®ûX
úUÛm, ®t\ ®ûX = APdL ®ûX– SxPm
APdL ®ûX = ®t\ ®ûX + SxPm
GÓjÕdLôhÓ 32 :
JÚ ùTôÚ[ô]Õ ì, 450dÏ YôeLlThÓ ì, 500dÏ ®tLlThPôp HtTÓm XôTm
ApXÕ SxPm LôiL,
¾oÜ :
ùTôÚ°u APdL ®ûX = ì, 450
ùTôÚ°u ®t\ ®ûX = ì, 500
CeL ®t\ ®ûXûV ®P APdL ®ûX Ïû\Ü, G]úY CXôTm HtTÓ¡\Õ,
= 500 – 450 = ì, 50.
GÓjÕdLôhÓ 33 :
JÚ ùRôûXdLôh£l ùTh¥Vô]Õ ì, 10,500dÏ Yôe¡ ì, 9,500dÏ ®tLlTÓ¡\Õ
G²p CXôTm ApXÕ SxPm LôiL,
¾oÜ :
ùRôûXdLôh£l ùTh¥«u APdL ®ûX = ì, 10,500
ùRôûXdLôh£l ùTh¥«u ®t\ ®ûX = ì, 9,500
CeÏ ®t\ ®ûXûV ®P APdL ®ûX A§Lm, G]úY SxPm HtTÓ¡\Õ,
SxPm = APdL ®ûX – ®t\ ®ûX
= 10,500 – 9,500 = ì,1,000.
GÓjÕdLôhÓ 34 :
JÚ ûTVô]Õ ì, 200dÏ YôeLlThÓ 10% CXôTj§tÏ ®tLlThPôp ARu ®t\
®ûX Gu]?
¾oÜ :
CXôTm = ì, 200Cp 10%
10
= 200 × 200 = Rs. 20
®t\ ®ûX = APdL ®ûX + CXôTm
= 200 + 20 = ì, 220
®Yô§dL :
GÓjÕdLôhÓ 34I ¸rdLiPYôßm ¾odLXôm,
®tTû] ®ûX =  100  × APdL ®ûX

100 + 10
 
110
= 100 × 200 = ì, 220
86
GÓjÕdLôhÓ 35 :
JÚ CÚ NdLW Yi¥ ì, 10,000dÏ YôeLlThÓ 15% SxPj§p ®tLlTÓ¡\Õ
Gu\ôp ARu ®t\ ®ûX Gu]?
¾oÜ : SxPm = 10,000Cp15%
15
= 100 × 10,000 = ì, 1500
®t\ ®ûX = APdL ®ûX – SxPm
= 10,000 – 1,500 = ì, 8,500
£k§dL :
úUtLiP GÓjÕdLôhûP ¸rdLiPYôßm ¾odLXôm,
®t\ ®ûX =  100  × APdL ®ûX

100 – 15
 
85
= 100 × 10,000 = ì, 8,500
2,2,3 CXôTm Utßm SxP NRÅRm :

CXôT, SxPm NRÅRUô]Õ APdL ®ûXûVd ùLôiúP LQd¡PlTÓm,
CXôTm
CXôT NRÅRm = APdL®ûX × 100 %
SxPm
SxP NRÅRm = APdL ®ûX × 100 %
GÓjÕdLôhÓ 36 :
JÚYo JÚ ùTôÚû[ ì, 2000dÏ Yôe¡ ì, 2500dÏ ®t\ôp HtTÓm CXôT NRÅRm
Gu]?
¾oÜ : CXôTm = ®t\ ®ûX – APdL ®ûX

= 2500 – 2000 = ì, 500
CXôTm
CXôT NRÅRm = APdL ®ûX × 100 %
500
= 2000 × 100% = 25%
GÓjÕdLôhÓ 37 :
JÚYo 75 Bl©s TZeLû[ ì, 375dÏ YôeÏ¡\ôo, £X SôhLÞdÏl ©u× 5
Bl©sLs ùLhÓl úTô«], ÁRØs[Ytû\ JqùYôußm ì, 6dÏ ®t\ôp HtTÓm
CXôTm ApXÕ SxP NRÅRm LôiL,
¾oÜ :
75 Bl©sL°u APdL ®ûX = ì, 375
5 Bl©sLs ùLhÓl úTô«],
∴ ÁRØs[ Bl©sLs = 75 – 5 = 70
Ko Bl©°u ®t\ ®ûX = ì, 6
∴ 70 Bl©sL°u ®t\ ®ûX = 70 × 6 = ì, 420.
∴ CeÏ ®tTû] ®ûX APdL ®ûXûV ®P A§Lm,
87
∴ = 420 – 375 = ì, 45
CXôTm
∴ CXôT NRÅRm = APdL ®ûX × 100
45 9 3
= 375 × 100 = 75 × 100 = 25 × 100
= 12 %
GÓjÕdLôhÓ 38 :
JÚYo JÚ ª§Yi¥ûV ì, 600dÏ Yôe¡ ì, 480dÏ ®t\ôp HtTÓm SxP NRÅRm
LôiL,
¾oÜ :. ª§Yi¥«u APdL ®ûX = ì, 600
®t\ ®ûX = ì, 480
∴ SxPm = APdL ®ûX – ®t\ ®ûX
= 600 – 480
= ì, 120
SxPm
SxP NRÅRm = APdL ®ûX × 100 %
120
= 600 × 100 %
= 20 %
GÓjÕdLôhÓ 39 :
JÚYo JÚ Yôù]ô−ûV ì, 1200dÏ Yôe¡ ì, 1000dÏ ®tTRôp HtTÓm SxP
NRÅRm LôiL,
¾oÜ : SxPm = APdL ®ûX – ®t\ ®ûX
= 1200 – 1000 = ì, 200
SxPm
SxP NRÅRm = APdL ®ûX × 100%
200 50
= 1200 × 100% = 3 %
2
= 16 3 %
T«t£ 2.7
1) ®ÓThP CPeLû[ éoj§ ùNnL.
APdL ®ûX ®t\ ®ûX CXôTm SxPm
(A) ì, 500 ì, 400 —
(B) ì, 750 ì, 600 —
(C) ì, 300 — ì, 50
(D) — ì, 250 50
(E) — ì, 500 ì, 100
88
2) ¸rdLiPYt±tÏ ®tTû] ®ûX LôiL.
(A) ì, 15dÏ YôeLlThP úT]ô 20% CXôTj§p ®tLlTÓ¡\Õ,
(B) ì, 60dÏ YôeLlThP ×jRLm 10% CXôTj§p ®tLlTÓ¡\Õ,
(C) ì, 700dÏ YôeLlThP L¥LôWm 15% SxPj§p ®tLlTÓ¡\Õ,
(D) ì, 150dÏ YôeLlThP ùTh¥ 12% SxPj§p ®tLlTÓ¡\Õ
3) ¸rdLiPYt±p CXôTm ApXÕ SxP NRÅRm LôiL,
(A) ì, 6000dÏ YôeLlThP SûL ì, 6500dÏ ®tLlTÓ¡\Õ,
(B) ì, 15000dÏ YôeLlThP ùRôûXdLôh£l ùTh¥ ì, 13000dÏ ®tLlTÓ¡\Õ,
(C) ì, 50000dÏ YôeLlThP EkÕ Yi¥ ì, 40000dÏ ®tLlTÓ¡\Õ,
(D) ì, 60000dÏ YôeLlThP ÅÓ ì, 70000dÏ ®tLlThPÕ,
4) úWô³ JÚ EkÕ Yi¥ûV ì, 75000dÏ Yôe¡ ì, 15000dÏ TÝÕ Tôod¡\ôo,
ARû] ì, 1,10,000dÏ ®t\ôp HtTÓm CXôTm ApXÕ SxP NRÅRm LôiL,
5) JÚYo 150 BWgÑl TZeLû[ ì, 500dÏ Yôe¡]ôo, £X SôhLÞdÏl ©u× 10
BWgÑl TZeLs ùLhÓl úTô«], ÁRØs[ BWgÑl TZeLs JqùYôuû\Ùm
ì,5dÏ ®tTRôp HtTÓm CXôTm ApXÕ SxP NRÅRm LôiL,
6) ÁWôu JÚ P_u ì, 15 Gu\ ®ûX«p 600 ØhûPLû[ Yôe¡]ôo, AYtû\
®t\Ru êXm 15% CXôTm AûPkRôo G²p AYo JÚ P_u ØhûPLû[
Gu] ®ûXdÏ ®t\ôo?
7) Ñ²p GuTYo JÚ ¡úXô A¬£ ì, 15 Gu\ ®ûX«p 250 ¡,¡Wôm A¬£ûV
Yôe¡]ôo, ARû] 20% SxPj§p ®t\ ®ûX Utßm SxPm LôiL,
¨û]®p ùLôsL
1) NRÅRm GuTÕ TÏ§«p 100I EûPV JÚ ©u]UôÏm.
1
2) JÚ NRÅRjûR ©u]UôL Uôt\, ùLôÓdLlThP GiûQ 100 Bp ùTÚd¡,
YÚm ©u]jûR ÑÚdL úYiÓm,
3) JÚ NRÅRjûR RNU ©u]UôL Uôt\, % Ï±ûV GÓjÕ®hÓ CPÕ

TdLj§−ÚkÕ CWiÓ RNU CPm §ÚjRUôL ×s°ûVd Ï±dLÜm,
4) JÚ RNU ©u]jûR NRÅRUôL Uôt\, YXÕ TdLUôL CWiÓ RNU CPm

§ÚjRUôL ×s°ûV SLoj§V ©u× % Ï±ÂhûP GÝRÜm,
5) CXôTm = ®t\ ®ûX – APdL ®ûX
6) SxPm = APdL ®ûX – ®t\ ®ûX

CXôTm
7) CXôT NRÅRm = APdL ®ûX × 100
SxPm
8) SxP NRÅRm = APdL ®ûX × 100
89
2,3 AeLô¥d LQdÏLs
2.3.1 Th¥Vp ùRôûLûVf N¬TôojRp

2.3.2 Th¥Vp RVô¬jRp
2,3,1 Th¥Vp ùRôûLûVf N¬TôojRp :

Sôm JÚ LûP ApXÕ TpùTôÚs AeLô¥dÏf ùNuß ùYqúYß ùTôÚhLû[
YôeÏmúTôÕ ®tTû]Vô[o SmªPm JÚ Th¥VûXj RÚYôo,
Th¥VpL°p ùTôÕYôL IkÕ ©¬ÜLs CÚdÏm,
(1) Y¬ûN Gi
(2) Yôe¡V ùTôÚhLs
(3) ùTôÚhL°u ®ûX
(4) Yôe¡V A[Ü
(5) ùRôûL
Th¥V−u ùUôjRj ùRôûL ¸úZ ùLôÓdLlTh¥ÚdÏm,
GÓjÕdLôhÓ 40 :
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ùWôdL CWºÕ
Gi. 123 Sôs : 4.12.2002
ùNpYm TpùTôÚs AeLô¥
15, ºVô[m ùRÚ. AûPVôo.
ùNuû] – 20. ùRôûXúT£ : 24912020
Y, ùRôûL
C]m ®ûX A[Ü
Gi ì. ûT.
1. A¬£ ì, 20 / ¡,¡ 5 ¡,¡ 100.00
2. TÚl× ì, 30 / ¡,¡ 2 ¡,¡ 60.00
3. NodLûW ì, 15 / ¡,¡ 1 ¡,¡ 15.00
4. úReLôn GiùQn ì, 100 / ¡,¡ 1 150.00
1 2 ¡,¡
ùUôjRm 325.00
ûLùVôlTm
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Th¥VûXl TôojÕ ¸rdLiPYt±tÏ ®ûPV°dLÜm,
(A) JÚ ¡,¡, NodLûW«u ®ûX Gu]?
(B) A¬£dÏd ùLôÓdLlThP ùRôûL GqY[Ü?
(C) Yôe¡VYo ùLôÓjR ùUôjRj ùRôûL GqY[Ü?
(D ) Th¥V−p Es[ ùRôûXúT£ Gi Gu]?
(E) GkR úR§«p ùTôÚhLs YôeLlThP]?
90
GÓjÕdLôhÓ 41 : ¡rddLiP Th¥Vp ùRôûLûVf N¬TôodL :
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ùWôdL CWºÕ
YôNu AeLô¥
25, ùL]ôp úWôÓ, ûNRôlúThûP.
ùNuû] – 15. ùRôûXúT£ : 24925115.
ùRôûL
Y.Gi C]m ®ûX A[Ü
ì,. ûT.
1. LôpNhûP ì, 150 / Á, 1.20 Á, 180.00
2. NhûP ì, 80 / Á, 2.00 Á, 160.00
3. úYx¥ ì, 120 / Juß 1 120.00
4. ÕiÓ ì, 30 Jtß 2 60.00

ùUôjRm 520.00
ûLùVôlTm
¾oÜ :
C]m 1: 1Á, Lôp NhûP«u ®ûX = ì, 150
1.2 Á, Lôp NhûP«u ®ûX = ì, 150 × 1.20
= ì, 180.00
C]m 2: 1 Á, NhûP«u ®ûX = ì, 80.00
2 Á, NhûP«u ®ûX = ì, 80 × 2
= ì, 160.00
C]m 3 : 1 úYx¥«u ®ûX = ì, 120.00
C]m 4 : 1 Õi¥u ®ûX = ì, 30
2 ÕiÓL°u ®ûX = ì, 30 × 2
= ì, 60.00

∴ ùUôjRm = ì, 520.00

G]úY Th¥Vp N¬VôL Es[Õ,
91
T«t£ 2.8
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1)
ùWôdL CWºÕ
Gi : 555 Sôs : 27.9.02
U¦ AZÏ NôR] AeLô¥
20, Ød¡V Å§, úTô¥SôVdLòo,
úR² UôYhPm, ùRôûXúT£ : 283456.
ùRôûL
Y,Gi C]m ®ûX A[Ü
ì. ûT.
1. úNôl× ì. 11 / Juß 5 55.00
2. TtTûN ì. 25 / Juß 2 50.00
3. GiùQn ì. 160 / − 500 ª,−, 80.00
4. ©ú[Ó ì. 33 / ùTôhPXm 2 66.00
ùUôjRm 251.00
ûLùVôlTm
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
úUtLiP Th¥V−−ÚkÕ ®ûPV°dL :
(A) Th¥Vp úR§ Gu]?
(B) ùRôûXúT£ Gi Es[Rô?
(C) JÚ úNôl©u ®ûX GqY[Ü?
(D) JÚ −hPo GiùQ«u ®ûX GqY[Ü?
(E) YôeÏTYo ùLôÓjR ùRôûL GqY[Ü?
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2) Th¥VûXÙm, ùRôûLûVÙm N¬TôodL :
ùWôdL CWºÕ
Gi : 234 Sôs : 3.11.02
Tô× ×jRLd LûP
15, Ød¡V Å§
úLôVm×jço.
ùRôûL
Y,Gi C]m ®ûX A[Ü
ì. ûT.
1. ×jRLm ì. 8.50 Juß 5 42.50
2. úT]ô ì. 102 / P_u 1/2 P_u 51.00
3. úTlTo ì. 48 / Ãm 1/4 Ãm 12.00
4. Eû\ ì. 10 / P_u 3/4 P_u 7.50
ùUôjRm 113.00
ûLùVôlTm
92
3) Th¥VûXÙm, ùRôûLûVÙm N¬TôodL :
ùWôdL CWºÕ
Gi : 1050 Sôs : 5.2.02
úLô× AZÏ NôR] AeLô¥
15, Lôk§ ùRÚ,
UÕûW – 2.
ùRôûL
Y, C]m ®ûX A[Ü
Gi ì. ûT.
1. úNôl× ì, 9.50 Juß 4 38.00
2. TtTûN ì, 32.50 Juß 3 97.50
3. ©ú[Ó ì, 12.00 / IkÕ 10 24.00
4. TÜPo ì, 45 Juß 2 90.00
ùUôjRm 249.50
ûLùVôlTm
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
4) Th¥VûX N¬TôodL :
ùWôdL CWºÕ
ÁWô ULlúTß UÚjÕYUû]

ùNuû] – 41.
Gi : 8889 Sôs : 27.8.02
ùRôûL
Y,Gi C]m ®YWm
ì,. ûT.
1. TÓdûL LhPQm 7 SôhLs @ ì, 75 / Sôs 525.00
2. UÚkÕLs 7 days @ ì, 125 / Sôs 875.00
3. UÚjÕYo YÚûL 7 days @ ì, 50 / Sôs 350.00
4. R² LY²l× 7 days @ ì, 40 / Sôs 280.00
ùUôjRm 2030.00
ûLùVôlTm
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(Ï±l× : @ Gu\ôp “ÅRm” Guß ùTôÚsTÓm,)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
93
5) Th¥Vp ùRôûLûV N¬TôodL :
ùWôdL CWºÕ
ã¬Vô TYu EQYLm
§Úf£,
Gi 567 Sôs : 8.7.02
SToL°u Gi¦dûL : 3
Y, ùRôûL
YûL ®ûX A[Ü
Gi ì. ûT.
1. Ch− ì, 6 CWi¥tÏ 6 18.00
2. YûP ì, 5 Ju±tÏ 3 15.00
3. ùTôeLp ì, 8 Ju±tÏ 3 24.00
4. Lô© ì, 4 Ju±tÏ 3 12.00
ùUôjRm 79.00
ûLùVôlTm
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2,3,2 Th¥Vp RVô¬jRp :

ùYqúYß C]eLÞm AYt±u ®ûXLÞm ùLôÓdLlThPôp Sôm Th¥VûX
Gq®R £WØªu± RVô¬dLXôm, £X úSWeLs ØR−p Sôm ùTôÚhLû[ Yôe¡
®ÓúYôm, £X SôhLs L¯jÕ Th¥VûX Aàl© ûYlTôoLs, G]úY SUdÏl Th¥Vp
RVô¬lTÕ ùR¬k§ÚkRôp, YWdá¥V Th¥VÛm, Th¥Vp ùRôûLÙm N¬VôL Es[Rô
G] Sôm ÑXTUôL N¬TôojÕ ®PXôm,
GÓjÕdLôhÓ 42 :
¸rdLiPYt±tÏl Th¥Vp RVô¬dL :
(A) Juß ì, 4.50 ÅRm 10 úSôhÓl ×jRLeLs,
(B) JÚ P_u 18 ÅRm 6 úT]ôdLs,
3
(C) JÚ Ãm ì, 40 ÅRm 4 Ãm ùYsû[j RôsLs,
(D) 1 P_u ì. 24 ÅRm 9 ùTu£pLs,

¾oÜ :
C]m 1 1 úSôhÓl ×jRLj§u ®ûX = ì, 4.50
∴ 10 úSôhÓl ×jRLeL°u ®ûX = 4.50 × 10 = ì, 45
C]m 2 12 úT]ôdL°u ®ûX = ì, 18.00
18
∴ 1 úT]ô®u ®ûX = ì, 12
18
∴ G]úY 6 úT]ôdL°u ®ûX = 12 × 6 = ì, 9.
C]m 3 1 Ãm ùYsû[j RôsL°u ®ûX = ì, 40.00

3 3
∴ 4 Ãm ùYsû[j RôsL°u ®ûX = 4 × 40 = ì, 30
94
C]m 4 12 ùTu£pL°u ®ûX = ì, 24.00
24
∴ 1 ùTu£−u ®ûX = 12
24
∴ 9 ùTu£pL°u ®ûX = 12 × 9 = ì, 18
G]úY Th¥Vp ¸rdLiPYôß AûUÙm :
ùRôûL
Y,Gi C]m ®ûX A[Ü
ì, ûT,
1. úSôhÓl ×jRLeLs 4.50 / Juß 10 45.00
2. úT]ô 18 / P_u 6
9.00
3. ùYsû[j RôsLs 40 / Ãm 3
4 Ãm 30.00
4. ùTu£pLs 24 / P_u 18.00
9
ùUôjRm 102.00
T«t£ 2.9
1) ¸rdLiPYt±tÏl Th¥Vp RVôo ùNnL :
(A) ¡úXô ì, 12 ÅRm 5 ¡úXô A¬£,
(B) ¡úXô ì, 24 ÅRm 2 ¡úXô TÚl×
(C) ¡úXô ì, 16 ÅRm 3 ¡úXô NodLûW
(D) ¡úXô ì, 10 ÅRm 500 ¡Wôm El×

(A) TjÕ Uôj§ûWLs ì, 7.00 ÅRm 15 Uôj§ûWLs
(B) Juß ì, 23 ÅRm 2 TtTûN áÓLs
(C) 100 ª,−, ì, 150.00 ÅRm 60 ª,−, UÚkÕ
(D) 10 ª,−, ì, 2.00 ÅRm 100 ª,−, GiùQn
3) B®u ®tTû] ¨ûXVm, ùNuû]-20Cp 5.10.02 Auß YôeLlThP
ùTôÚhLÞdÏl Th¥Vp RVôo ùNnL,
(A) JÚ −hPo ì, 13.00 ÅRm 500 ª,−, Tôp TôdùLhÓLs 5
(B) ¡úXô ì, 175 ÅRm 100 ¡Wôm ùSn
(C) ¡úXô ì, 160 ÅRm 250 ¡Wôm ùYiùQn

(A) Juß ì, 20 ÅRm 5 ©W§Ls ×§]eLs
(B) Juß ì, 45 ÅRm 7 ©W§Ls ùNôpXLWô§Ls
(C) Juß ì, 15 ÅRm 15 ©W§Ls §ÚdÏ\s
(D) Juß ì, 25 ÅRm 10 ©W§Ls TôW§Vôo TôPpLs
95
2,4 ¨§d LQdÏLs
2.4.1 R² Yh¥ (AXÏ Øû\)

2.4.2 R²Yh¥ ãj§Wm
2,4,1 R²Yh¥ (AXÏØû\) :

SUdÏ TQm úRûYlTÓmúTôÕ R²Vô¬PªÚkúRô ApXÕ Ye¡L°−ÚkúRô
ApXÕ ¨§ ¨ßY]eL°−ÚkúRô Sôm TQm ùTß¡ú\ôm, §Úl©d ùLôÓdÏmúTôÕ
Ï±l©hP LôXj§tÏ AkRl TQjûRl TVuTÓj§VRtLôL Yôe¡V TQjûR ®P Ntß
áÓRXôLj RÚ¡ú\ôm,
Yôe¡V TQm ANp G]lTÓm,
áÓRXôLd ùLôÓdLlTÓ¡\ TQm Yh¥ G]lTÓm,
ùUôjR ùRôûL = ANp + Yh¥
AXÏ Øû\:
5 ×jRLeL°u ®ûX ì, 50 GuL, Sm 10 ×jRLeL°u ®ûXûVd LôQ úYiÓm,
5 ×jRLeL°u ®ûX«−ÚkÕ JÚ ×jRLj§u ®ûXûVd LQd¡hÓ ARu ©u 10
×jRLeL°u ®ûXûVd LôQúYiÓm,
5 ×jRLeL°u ®ûX = ì, 50
50
1 ×jRLj§u ®ûX = 5 = ì, 10
G]úY 10 ×jRLeL°u ®ûX = 10 × 10 = ì, 100

úUtLiPYôß TjÕ ×jRLeL°u ®ûXûVd LôÔm Øû\dÏ AXÏ Øû\ Guß
ùTVo,
AXÏ Øû\ûVl TVuTÓj§ R² Yh¥ LôÔm Øû\ûVd LôiúTôm,
GÓjÕdLôhÓ 43 :
ì, 500dÏ BiÓdÏ 6% ÅRm JÚ BiÓdÏ Yh¥ LQd¡ÓL,
¾oÜ : ANp = ì, 500
BiÓ Yh¥ ÅRm = 6 %
ì, 100dÏ Ko BiÓdLô] Yh¥ = ì, 6
6
ì, 500dÏ Ko BiÓdLô] Yh¥ = 100 × 500 = ì, 30
GÓjÕdLôhÓ 44 :
1
ì, 1200dÏ BiÓ Yh¥ ÅRm 5% G²p 2 2 BiÓLÞdÏ R² Yh¥ LôiL,
¾oÜ : ANp = ì, 1200
ì, 100dÏ Ko BiÓdLô] Yh¥ = ì, 5
5
∴ ì, 1200dÏ Ko BiÓdLô] Yh¥ = 100 × 1200
= ì, 60
96
1 1
G]úY ì, 1200dÏ 2 2 BiÓdLô] Yh¥ = 2 2 × 60
5
= 2 × 60
= ì, 150
GÓjÕdLôhÓ 45 :
JÚYo ì, 2000I JÚ Ye¡«p ØRÄÓ ùNn¡\ôo, Ye¡ BiÓdÏ 4% Yh¥ RÚ¡\Õ
G²p 3 BiÓ Ø¥®p AYo ùTßm Yh¥ GqY[Ü? 3 BiÓLs L¯jÕ AYo ùTßm
ùUôjRj ùRôûL GqY[Ü?
¾oÜ : ANp = ì, 2000
ì, 100dÏ JÚ BiÓ Yh¥ = ì, 4
4
∴ ì, 2000dÏ 1 BiÓ Yh¥ = 100 × 2000 = ì, 80
∴ ì, 2000dÏ 3 BiÓ Yh¥ = 3 × 80 = ì. 240

ùUôjRj ùRôûL = ANp + Yh¥
= ì, 2000 + 240
= ì, 2240.
T«t£ 2.10
1) U¦ GuTYo BiÓdÏ 7% Yh¥ ÅRj§p ì, 7000I JÚ BiÓdÏ ØRÄÓ
ùNnRôp AYo ùTßm Yh¥ GqY[Ü?
2) ØÚLu GuTYo BiÓdÏ 9% Yh¥ RÚm JÚ ¨§ ¨ßY]j§p ì, 10000I
1
BiÓLÞdÏ ØRÄÓ ùNn¡\ôo G²p 1 2 BiÓ Ø¥®p AYo ùTßm Yh¥
GqY[Ü?
3) ì, 12000dÏ BiÓ Yh¥ 6% ÅRm 2 BiÓdLô] Yh¥ GqY[Ü? 2 BiÓ
Ø¥®p AYo ùTßm ùUôjRj ùRôûL GqY[Ü?
4) JÚYo JÚ ¨§ ¨ßY]j§−ÚkÕ ì, 4000I 24% BiÓ Yh¥ ÅRj§p LP]ôLl
ùTß¡\ôo G²p 6 UôR Ø¥®p ùLôÓdL úYi¥V ùRôûL GqY[Ü?
5) ÑúWx GuTYo ì, 50000I JÚ Ye¡«p 8% Yh¥ ÅRj§p ØRÄÓ ùNn¡\ôo,
Yh¥l TQjûR BiÓúRôßm 4 ULuLÞdÏ NUUôLl ©¬jÕd ùLôÓjRôp
JqùYôÚ ULàdÏm GqY[Ü TQm ¡ûPdÏm?
1
6) JÚ Y¦Lo ì, 40000I SiT¬PªÚkÕ 12 2 % Yh¥ ÅRj§p YôeÏ¡\ôo, CWiÓ
BiÓ Ø¥®p ì, 5000 Utßm JÚ CVk§WjûRd ùLôÓjÕ LPû] AûPd¡\ôo
G²p AkR CVk§Wj§u U§l× GqY[Ü?
2,4,2 R² Yh¥ ãj§Wm :

p ANp
r Yh¥ ÅRm
n LôXm GuL,
97
ì, 100dÏ JÚ BiÓ Yh¥ = r
r pr
∴ ì, pdÏ JÚ BiÓ Yh¥ = 100 × p = 100
pr prn
G]úY ì, pdÏ ‘n’ BiÓdLô] Yh¥ = 100 × n = 100
pnr
Yh¥ (I) = 100
ùNVpTôÓ :
T«t£ 2.10Cp Es[ LQdÏLû[ ãj§WjûRl TVuTÓj§ R²Yh¥ LQd¡ÓL,
¨û]®p ùLôsL
1. Yôe¡V TQm ANp

2. áÓRXôLd ùLôÓdLlTÓ¡u\ TQm Yh¥
3. ùUôjRj ùRôûL = ANp + Yh¥
pnr
4. I = 100
AXÏj úRoÜ – 2
TÏ§ – I 20 x 1 = 20
N¬Vô] ®ûPûVj ùR¬kùRÓ,
1) 3 : 4 dÏf NUô] ®¡Rm
(A) 12 : 9 (B) 6 : 10 (C) 4 : 3 (D) 6 : 8
2) ì, 150I 3 : 2 G] ©¬dÏmúTôÕ ¡ûPdÏm ùT¬V TÏ§
(A) 50 (B) 90 (C) 100 (D) 120
3) ¸rdLiPYt±p GÕ ®¡R NUm AûUdÏm?
(A) 2 : 3 = 3 : 2 (B) 2 : 5 = 4 : 8 (C) 3 : 2 = 6 : 4 (D) 3 : 4 = 4 : 5
4) 3:5= : 10 G²p ®ÓThP Gi
(A) 5 (B) 6 (C) 7 (D) 8
5) JÚ TPj§p 1 ùN,Á, B]Õ 10 ÁhPûWd Ï±jRôp ©W§ ©u]m
(A) 1 : 10 (B) 1 : 100 (C) 1 : 1000 (D) 1 : 10000
6) 25% dÏf NUUô]Õ
1 1 1 1
(A) 2 (B) 3 (C) 4 (D) 5
7) 25Cp 5 B]Õ
(A) 20% (B) 25% (C) 30% (D) 40%
8) ì, 10dÏ YôeLlThP ûTVô]Õ ì, 15dÏ ®tLlTÓYRôp ¡ûPdÏm CXôT
NRÅRm
(A) 25% (B) 50% (C) 75% (D) 100%
9) ì, 20dÏ YôeLlThP JÚ ùTômûU ì, 10dÏ ®tLlTÓYRôp HtTÓm SxP
NRÅRm
(A) 25% (B) 50% (C) 75% (D) 100%
10) ì, 200dÏ 5% BiÓ Yh¥ ÅRj§p JÚ BiÓ Yh¥
(A) ì, 5 (B) ì, 10 (C) ì, 15 (D) ì, 20
98
éoj§ ùNnL :
11) JÚ ¡WôªtÏm JÚ ¡úXô ¡WôªtÏm Es[ ®¡Rm ________
12) ×jRLeLÞm ARu ®ûXLÞm ________ Uô\−p CÚdÏm,
13) 0.125 ___________ %
14) 75% GuTRu ©u]j§u ÑÚd¡V Y¥Ym ______________ .
15) 3 : 7 = ____________ : 21
16) 4a = 3b G²p a : b = ______ : ______ .
17) 300Cp 20% = ______________ .
18) CXôTm = ______________ – APdL ®ûX,
19) CXôTm ApXÕ SxPm ______________ ®ûXûVl ùTôßjÕ LQd¡PlTÓm,
20) áhÓj ùRôûL = ___ + I
TÏ§ – II 10 x 2 = 20
21) 2 : 3 ApXÕ 3 : 4 CYt±p GÕ £±VÕ?
22) 3 : 5dÏ CWiÓ NUô] ®¡ReLû[ GÝÕL,
23) ì, 1200I 2 : 3 Gu\ ®¡Rj§p ©¬dL,
24) 10 : 15 = 2 : 3 GuTÕ ®¡R NUUô G] BWônL,
25) 1.61 ¡,Á = 1 ûUp G²p 3 ûUpLÞdÏ GjRû] ¡,Á,?
26) JÚ YÏlTû\«p Es[ 50 UôQôdLoL°p 70% UôQYoLs G²p, UôQYoL°u
Gi¦dûLûVd LôiL,
1
27) 36Cp 8 3 % LôiL,
1 1
28) 50Cp 12 2 % ApXÕ 20Cp 2 2 % CYt±p GÕ £±VÕ?
29) ì, 8dÏ YôeLlThP ûTVô]Õ 25% SxPj§tÏ ®tLlThPôp ®t\ ®ûX LôiL,
5
30) ì, 525dÏ 2 % BiÓ Yh¥ ÅRj§p 2 BiÓdLô] Yh¥ LQd¡ÓL,
TÏ§ – III 4 x 5 = 20
31) U¦«u UôR YÚUô]m ì, 12000. AYWÕ Uû]®«u UôR YÚUô]m ì, 8000
G²p
(A) U¦«u UôR YÚUô]j§tÏm AYWÕ Uû]®«u UôR YÚUô]j§tÏm
(B) U¦«u UôR YÚUô]j§tÏm ùUôjR UôR YÚUô]j§tÏm
(C) AYWÕ Uû]®«u UôR YÚUô]j§tÏm ùUôjR UôR YÚUô]j§tÏm Es[
®¡ReLû[d LôiL,
32) 25 ×jRLeL°u ®ûX ì, 300 G²p
(A) 35 ×jRLeL°u ®ûX GqY[Ü?
(B) ì, 2400dÏ GjRû] ×jRLeLs YôeLXôm?
33) JÚYo 65 ØhûPLû[ ì, 81.25dÏ YôeÏ¡\ôo, £±Õ SôhLÞdÏl ©u 10
ØhûPLs AÝ¡ ®Ó¡u\], ÁRØs[ ØhûPLû[ ì, 1.50 G] ®t\ôp
¡ûPdÏm CXôTm ApXÕ SxP NRÅRjûRd LôiL,
99
34) Th¥VûXf N¬TôodL :
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ùWôdL CWºÕ
TôW§ AeLô¥
ùNuû]– 5.
Gi : 1234 Sôs : 12.12.2002
ùRôûL
Y,Gi C]m ®ûX A[Ü
ì, ûT,
1. úNôl× ì, 10 Juß 5 50.00
2. úReLôn GiùQn ì, 160 / −, 250 ª,−, 40.00
3. TÜPo ì, 180 / P_u 2 30.00
4. TtTûN ì, 250 / ¡,¡, 100 ¡Wôm 25.00
ùUôjRm 145.00
ûLùVôlTm
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
100
3, A[ûYLs
3.1 ùUh¬d A[ûYLs
3.2 LôX A[ûYLs
3.3 TWlT[Üm Ñt\[Üm
3,1 ùUh¬d A[ûYLs :

ùTôÚhL°u ¿[m. ùLôs[[Ü. GûP ØR−VYtû\ A[dLl TVuTÓm A[Ü
Øû\LÞdÏ A[ûYLs Guß ùTVo, TX SôÓLs RUdùL] R²Vô] A[Ü Øû\Lû[d
ùLôiÓs[], G²àm ùUh¬d A[ûYLs, LQd¡P ªLÜm G°RôLÜm ÑXTUôLÜm
Es[Rôp. EX¡p Es[ ùTÚmTôuûUVô] SôÓLs ùUh¬d A[Ü Øû\ûVúV
TVuTÓjÕ¡u\],
ùUh¬d A[Ü Øû\«p
¿[j§u A¥lTûP AXÏ ÁhPo (Á)
GûP«u A¥lTûP AXÏ ¡Wôm (¡)
ùLôs[[®u A¥lTûP AXÏ −hPo (−)
ùUh¬d A[ûYL°u Ut\ ÕûQ AXÏLs Tj§u AÓdÏL°p Es[Rôp. CÕ
RNU Øû\ G]Üm AûZdLlTÓ¡\Õ,
C² ¸úZ Es[ AhPYûQ 3.1d LôiL :
1 (AXÏ) 1 1 1
1000 100 10
10 100 1000
ÁhPo
¡úXô ùadúPô ùPLô ¡Wôm ùP£ ùNu¥ ªp−
−hPo
AhPYûQ 3.1
CkR AhPYûQ 3.1Cp A¥lTûP AXÏL[ô] ÁhPo. ¡Wôm. −hPo
ØR−VûY AXÏ CPj§p (unit’s place) Es[].
úU−] AXÏLs ùPLô, ùadúPô, ¡úXô (Øû\úV TjÕ. èß. B«Wm Gu\
ùTôÚ°p) Gu\ Øu²ûQl×LÞPu AûZdLlTÓ¡u\],
¸¯] AXÏLs ùP£. ùNu¥. ªp− (Øû\úV 10Cp Juß. 100Cp Juß. 1000Cp
Juß Gu\ ùTôÚ°p) Øu²ûQl×LÞPu AûZdLlTÓ¡u\],
Uôt\m (Conversion) :
ùUh¬d Øû\«p JÚ úU−] AXûLd ¸¯] AXLôL Uôt\m ùNnV ARû]l
Tj§u AÓdÏL[ôp ùTÚdL úYiÓm, ¸¯] AXûL úU−] AXLôL Uôt\m ùNnV
ARû]l Tj§u AÓdÏL[ôp YÏdL úYiÓm,
¸úZ RWlThÓs[ T¥lTPm 3.1(step diagram)Id LôiL :
¡,Á, × 10
↓
ùa,Á, × 10
↓
ùPLô,Á, × 10
↓
Á, × 10
↓
ùP£,Á, × 10
↓
ùN,Á, × 10
↓
ª,Á,
TPm 3.1
TPm 3.1.Cp Es[ T¥Ls, ÁlùTÚ AX¡p (¡úXô) CÚkÕ. Áf£ß AXûL (ªp−)
AûPYRtLô] Y¯Øû\ûV A°d¡\Õ,
GÓjÕdLôhÓ 1 : 3 ¡,Á-Id ¸¯] AXÏL[ôL UôtßL,
¾oÜ :
3 ¡,Á = 30 ùa,Á (3 × 10) = 3 × 101
= 300 ùPLô,Á (3 × 100) = 3 × 102
= 3000 Á (3 × 1000) = 3 × 103
= 30000 ùP£,Á (3 × 10000) = 3 × 104
= 300000 ùN,Á (3 × 100000) = 3 × 105
= 3000000 ª,Á (3 × 1000000) = 3 × 106
©uYÚm T¥lTPm 3.2 Áf£ß AX¡p (ªp−) CÚkÕ, ÁlùTÚ AXûL (¡úXô)
AûPYRtLô] Y¯Øû\ûV ®[dÏ¡\Õ,
¡,Á,←
÷10
ùa,Á, ←
÷10
ùPLô,Á, ←
÷10
Á, ←
÷ 10
ùP£,Á, ←
÷10
ùN,Á, ←
÷ 10
ª,Á,
TPm 3.2
GÓjÕdLôhÓ 2 :
1273865 Á,Á-I úU−] AXÏL°p áßL,
1273865 ª,Á = 127386.5 ùN,Á  10 

1273865 1273865
¾oÜ : =
101
= 12738.65 ùP£,Á 
1273865 1273865
100  =
102
= 1273.865 Á,  1000 
1273865 1273865
=
103
= 127.3865 ùPLô,Á 10000 

1273865 1273865
=
104
= 12.73865 ùa,Á  100000 

1273865 1273865
=
105
= 1.273865 ¡,Á 1000000

1273865 1273865
=
106
102
Ï±l× : CúR ùNVpØû\«û] Ut\ CWiÓ A[ûYL[ô] ¨ßjRp Utßm
ùLôs[[ûYL°Ûm ©uTt\Xôm,
RNU Øû\«p úU−] AXLôL UôtßmúTôÕ RNU×s°ûV CPl×\UôL SLoj§Ùm,
¸¯] AXLôL UôtßmúTôÕ RNUl×s°ûV YXl×\UôL SLoj§Ùm G°RôL Uôt\m
ùNnVXôm,
GÓjÕdLôhÓ 3 :
(A) 378.6 ù,Á-I ÁhPWôL UôtßL (B) 40.1735 ¡,Á-I ÁhPWôL UôtßL
¾oÜ :
(A) (CeÏ ùNu¥ÁhPûW Át\WôL Uôt\ Esú[ôm, ARôYÕ ¸¯] AXûL
úU−] AXLôL Uôt\ Esú[ôm,
100 ùN,Á = 1Á
378.6
G]úY 378.6 ùN,Á = 100 Á
= 3.786 Á (RNUl×s°ûV CÚ CXdLeLs
CPl×\m SLoj§ Esú[ôm),
(B) (CeL úU−] AXûLd ¸¯] AXLôL Uôt\ Esú[ôm, G]úY RNUl×s°ûV
YXlTdLm Rs° ûYdL úYiÓm),
1¡,Á = 1000 Á
40.1735 ¡,Á = 40.1735 × 1000 Á
= 40173.5 Á
3.1.1 ¿hPp A[ûYLs
3.1.2 ¨ßjRp A[ûYLs
3.1.3 ùLôs[[ûYLs
3.1.4 ùUh¬d A[ûYL°p áhPÛm L¯jRÛm
3.1.5 ùUh¬d A[ûYL°p ùTÚdLÛm YÏjRÛm
3.1.6 TWlT[Ü A[ûYLs
3.1.7 L] A[Ü A[ûYLs
3,1,1 ¿hPp A[ûYLs :
JÚ ùRôûXdLôh£l ùTh¥«u A[®û] GqYôß áß¡ú\ôm? 53 ùN,Á, 63 ùN,Á
Guß ùNu¥ÁhP¬p ApXYô? JÚ YÏlTû\«u ¿[m Utßm ALXjûR GqYôß
A[d¡ú\ôm? ÁhP¬p ApXYô? CWiÓ CPeLÞdÏ CûPúV Es[ ùRôûXûY
GqYôß áß¡ú\ôm? ¡úXôÁhP¬p ApXYô?
CûY Aû]jÕm ¿[m. ALXm. EVWm. ùRôûXÜ úTôu\ ¿hPp A[ûYL°u £X
GÓjÕdLôhÓLs BÏm,
HtL]úY LPkR YÏl×L°p ¿hPp A[ûYLû[l Tt± ¿eLs T¥jÕsÇoLs,
C² ¸rdLiPYtû\ ¨û]ÜáoL,
1. ¿hPp A[ûYLs ÑÚdLUôL GÝÕm Øû\
ªp− ÁhPo ª,Á
ùNu¥ ÁhPo ùN,Á
ùP£ ÁhPo ùP£,Á
ÁhPo Á
ùPLô ÁhPo ùPLô,Á
ùadúPô ÁhPo ùa,Á
¡úXô ÁhPo ¡,Á
103
2. Uôt\p AhPYûQLs :
10 ª,Á = 1 ùN,Á
10 ùN,Á = 1 ùP£,Á
10 ùP£,Á = 1 Á
10 Á = 1 ùPLô,Á
10 ùPLô,Á = 1 ùa,Á
10 ùa,Á = 1 ¡,Á
100 ùN,Á = 1Á
1000 Á = 1 ¡,Á
AhPYûQ 3.2
®Yô§dL :
AhPYûQ 3.2Il TVuTÓj§ ©uYÚY]Ytû\ ¨Wl×L :
(A) 1 Á = __________ ª,Á
(B) 1 ¡,Á = _________ ùPLô,Á
(C) 1 ùa,Á = ________ Á
(D) 1000 ùP£,Á = _________ ùa,Á
(E) 100 ª,Á = _________ ùP£,Á
3,1,2 ¨ßjRp A[ûYLs :
LÓÏ. ª[Ï. A¬£. NodLûW. TÚl× úTôu\ ùTôÚhLû[ U°ûLd LûPL°p
CÚkÕ Sôm GkR A[ÜL°p YôeÏ¡ú\ôm? ¡Wôm, ¡úXô¡Wôm úTôu\ A[ÜL°p
ApXYô? LônL± ®tTYoLs LônL±Lû[ GqYôß GûPúTôÓ¡u\]o?
¡úXô¡WômL°p ApXYô? ùUôjR ®VôTô¬Ls ùTôÚhLû[ A§L A[®p GlT¥
YôeL¡\ôoLs G]j ùR¬ÙUô? Ï®iPôp Utßm PuL°pRôú]? ReLjûR SmUôp
ùTÚm A[ÜL°p YôeL Ø¥ÙUô? ReLj§u ®ûX A§Lm, G]úY SmUôp ReLjûR
A§L A[®p YôeL CVXôÕ, UdLs ¡Wôm Utßm ªp−¡Wôm A[ÜL°p UhÓúU
ReLjûR YôeÏ¡\ôoLs, CjRûLV A[ûYLs ¨ßjRp A[ûYLÞdÏf £X
GÓjÕdLôhÓLs BÏm,
®Yô§dL :
(A) ¨ßjRp A[ûY«u A¥lTûP AXÏ Gu]? ARu úU−] Utßm ¸¯]
AXÏLs VôûY? AYtû\f ÑÚdLUô] Øû\«p GÝÕL,
(B) 1 NYWàdÏ GjRû] ¡Wôm ReLm EeLÞdÏj ùR¬ÙUô?
¸rddP AhPYûQ 3.3Id LôiL:
10 ª,¡ = 1 ùN,¡
10 ùN,¡ = 1 ùP£,¡
10 ùP£,¡ = 1 ¡
10 ¡ = 1 ùPLô,¡
10 ùPLô,¡ = 1 ùa,¡
10 ùa,¡ = 1 ¡,¡
1000 ª,¡ = 1¡
1000 ¡ = 1 ¡,¡
100 ¡,¡ = 1 Ï®iPôp (Ï®)
1000 ¡,¡ = 1 Pu
AhPYûQ 3.3
104
®Yô§dL :
(A) JÚ PuàdÏ GjRû] Ï®iPôpLs?
(B) 1 ¡,¡,p GjRû] ªp− ¡WômLs Es[] ?
3,1,3 ùLôs[[ûYLs :
UÚjÕYoLs ÏZkûRLÞdÏ UÚkÕ Utßm úTô−úVô ùNôhÓ UÚkÕ
úTôu\Yt±u A[ÜLû[ GqYôß öQ«d¡\ôoLs? ªp− −hP¬pRôú]?
RtLôXeL°p ª]Wp ¿o ÏYû[L°Ûm (cans) Ïl©L°Ûm (bottles) ®tLlTÓ¡\Õ,
ÏYû[Ls Utßm Ïl©L°u ùLôs[[ÜLs Gu] ùR¬ÙUô? −hPo Utßm ªp−
−hPo ApXYô? E]Õ RôVôo §]Øm GjRû] −hPo Tôp YôeÏ¡\ôoLs?
úUtLiPûY ùLôs[[ûYLÞdÏf £X GÓjÕdLôhÓLs BÏm,
AhPYûQ 3.4Il T¥dL
10 ª,− = 1 ùN,−
10 ùN,− = 1 ùP£,−
10 ùP£,− = 1−
10 − = 1 ùPLô,−
10 ùPLô,− = 1 ùa,−
10 ùa,− = 1 ¡,−
AhPYûQ 3.4
®Yô§dL :
(A) 1 −hPÚdÏ GjRû] ªp− −hPoLs?
(B) 500 ª,−,-I −hPWôL UôtßL,
(C) 1 ¡,− Ri½ûW JÚ Yô°«p ¨WlT CVÛUô? Hu?
ú\ULiP APPYûQLs 3.2, 3.3, 3.4 CYtû\l TVuTÓj§ ¿hPp, ¨ßjRp
Utßm ùLôs[[ûYL°p Ko AX¡û] AYt±u Ut\ AXÏLÞdÏ Uôt\m ùNnVXôm,
GÓjÕdLôhÓ 4 : 6 ÁhPûW ªp− ÁhPWôL UôtßL,
Ï±l× : CeÏ ÁhPo AXûL ªp− ÁhPo AXLôL Uôt\ Esú[ôm, ARôYÕ úU−]
AX¡û]d ¸¯] AXLôL Uôt\ Es[Rôp ùTÚdLp ùNVûXl TVuTÓjR
úYiÓm,
¾oÜ :
Y¯Øû\ 1 : 1Á = 1000 ª,Á
G]úY 6Á = 6 × 1000 ª,Á
= 6000 ª,Á
®Yô§dL :
T¥lT¥m 3.1Cp ÁhP¬p CÚkÕ ªp− ÁhPûW AûPV GjRû]l T¥Ls
¸¯\eL úYiÓm? 103Cu U§l× Gu]?
Y¯Øû\ 2 :
Á ùP£,Á ùN,Á ª,Á
6 0 0 0 = 6000 ª,Á
G]úY 6Á = 6000 ª,Á
105
Ï±l× : CWiPôYÕ Y¯Øû\ûVl TVuTÓjÕmúTôÕ ùLôÓdLlThP AX¡p
ÕYe¡ Uôt\ úYi¥V AXÏ YûW, AXÏLû[ C\eÏ Y¬ûN«p GÝR
úYiÓm,
GÓjÕdLôhÓ 5 :
8 ¡,¡ 3 ùPLô,¡ CRû] ¡Wôªp GÝÕL,
¾oÜ :
Y¯Øû\ 1 : 1 ¡,¡ = 1000 ¡
1 ùPLô,¡ = 10 ¡
G]úY 8 ¡,¡ 3 ùPLô,¡ = 8 × 1000 ¡ + 3 × 10 ¡
= 8000 ¡ + 30 ¡
= 8030 ¡
Y¯Øû\ 2 :
¡,¡ ùa,¡ ùPLô,¡ ¡
8 0 3 0 = 8030 ¡
®Yô§dL :
úUtLiP CWiÓ Øû\L°p GkR Øû\«p ùNnYÕ G°ûUVôLÜm, ÑÚdLUôLÜm
Es[Õ? CWiPôYR Øû\«p ùa,¡, Utßm ¡Wôm CYt±tÏd ¸úZ Hu ‘0’
GÝÕ¡ú\ôm?
GÓjÕdLôhÓ 6 :
5 ¡,− 7 ùa,− 8 −-I ùNu¥ −hPWôL UôtßL,
¾oÜ :
¡,− ùa,− ùPLô,− − ùP£,− ùN,−
5 7 0 8 0 0 = 570800 ùN,−
®Yô§dL :
(A) úUtLiP GÓjÕdLôhÓ 6-Cp ªp− −hPo AXûL GÝR®pûX, Hu?
(B) CkR LQd¡û] Y¯Øû\ 1-Cp ùNnL,
GÓjÕdLôhÓ 7 :
2769 ¡-Id ¡úXô¡Wôªp áßL,
¾oÜ :
1000 ¡ = 1 ¡,¡
2769
G]úY 2769 ¡ = 1000 ¡,¡ (CeÏ Hu YÏd¡ú\ôm?)
= 2.769 ¡,¡
ÑÚdÏØû\ :
¡,¡ ùa,¡ ùPLô,¡ ¡
2 7 6 9 = 2.769 ¡,¡
Ï±l× :
2769 ¡ = 2000 ¡ + 700 ¡ + 60 ¡ + 9 ¡
= 2 × 1000 ¡ + 7 × 100 ¡ + 6 × 10 ¡ + 9 ¡
= 2 × 1 ¡,¡ + 7 × 1 ùa,¡ + 6 × 1 ùPLô,¡ + 9 ¡
= 2 ¡,¡ + 7 ùa,¡ + 6 ùPLô,¡ + 9 ¡
106
GÓjÕdLôhÓ 8 :
60541 ùN,Á-I ùPLô ÁhPWôL UôtßL,
¾oÜ :
ÑÚdÏØû\ :
ùPLô,Á Á ùP£,Á ùN,Á
60 5 4 1 = 60.541 ùPLô,Á
®Yô§dL :
ùPLô ÁhPÚdÏ ¸úZ 60 (ARôYÕ CWiÓ CXdLeLs) GÝ§Ùsú[ôm, Hu?
GÓjÕdLôhÓ 9 :
7.2513 ùa,¡-I ¡Wôªp áßL,
¾oÜ :
1 ùa,¡ = 100 ¡ [100 = 102]
7.2513 ùa,¡ = 725.13 ¡
Ï±l× : úU−] AXûLd ¸¯] AXLôL UôtßYRôp RNUl×s°ûV YXl×\m SLoj§
Ï±d¡ú\ôm,
GÓjÕdLôhÓ 10 :
5925.8 ùN,−,-I ùPLô −hP¬p áßL,
¾oÜ :
1000 ùN,− = 1 ùPLô,− (1000 = 103)
5925.8 ùN,− = 5.9258 ùPLô,− (GlT¥?)
GÓjÕdLôhÓ 11 :
7402 ¡,¡,-I Ï®iPô−p GÝÕL,
¾oÜ :
100 ¡,¡ =1 Ï®
7402
7402 ¡,¡ = 100 Ï®
= 74.02 Ï®
GÓjÕdLôhÓ 12 :
3 Pu 7 Ï® 18 ¡,¡,-I ¡úXô ¡WôUôL UôtßL,
¾oÜ :
1 Pu = 1000 ¡,¡
1 Ï® = 100 ¡,¡
G]úY 3 Pu 7 Ï® 18 ¡,¡ = 3 × 1000 ¡,¡ + 7 × 100 ¡,¡ + 18 ¡,¡
= 3000 ¡,¡ + 700 ¡,¡ + 18 ¡,¡
= 3718 ¡,¡
GÓjÕdLôhÓ 13 :
25 ¡,− 37 −-I −hPWôL UôtßL,
107
¾oÜ : 1 ¡,− = 1000 −
G]úY 25 ¡,− 37 − = 25 × 1000− + 37 −
= 25000 − + 37 −
= 25037 −
®Yô§dL :
úUtLiP GÓjÕdLôhÓ 13-Cp Es[ LQdûLf ÑÚdÏ Øû\«p ùNnL,
T«t£ 3.1
1) ÁhPWôL UôtßL :
(A) 6873 ¡,Á (B) 9080 ùPLô,Á (C) 5432 ùa,Á
(D) 454 ùN,Á (E) 7524 ª,Á (F) 879 ùP£,Á
2) ¡úXô¡WôUôL UôtßL :
(A) 5824 ùP£,¡ (B) 1840 ¡ (C) 1246 ùPLô,¡
(D) 3905 ùa,¡ (E) 2798 ùN,¡ (F) 4195 ª,¡
3) ªp− −hPWôL UôtßL :
(A) 3948 − (B) 25 ¡,− (C) 307 ùP£,−
(D) 532 ùN,− (E) 41 ùa,− (F) 38 ùPLô,−
4) ¡úXôÁhPWôL UôtßL :
(A) 4¡,Á 3 ùa,Á 4 ùPLô,Á 6 Á (B) 17 ¡,Á 5 ùPLô,Á 3 ùP£,Á
(C) 8 ùa,Á 6 Á 7 ùP£,Á (D) 5 ¡,Á 3 Á 1 ùP£,Á 9 ùN,Á
5) ùNu¥¡WôUôL UôtßL :
(A) 7¡ 8 ùP£,¡ 6 ª,¡ (B) 5 ùPLô,¡ 4 ¡ 7 ùP£,¡ 3 ùN,¡
(C) 19 ùP£,¡ 8 ª,¡ (D) 12 ¡ 33 ùN,¡
6) −hPWôL UôtßL :
(A) 3 ¡,− 5 ùa,− 4 ùPLô,− 6 − (B) 7 ùa,− 9 ùPLô,− 6 ùP£,− 4 ùN,−
(C) 7 ¡,− 233 − (D) 10 ¡,− 74 −
7) ¸rdLiPYtû\ AûPl©p Ï±dLlThÓs[ AX¡p UôtßL :
(A) 73.593 Á (ùa,Á-Cp) (B) 9301.78 ¡ (¡,¡-Cp)
(C) 1208.2 ùPLô,− (¡,−-Cp) (D) 13.1 ¡,Á (ÁhP¬p)
(E) 60.49 − (ùP£,−-Cp) (F) 4.937 ùPLô,¡ (ùN,¡-Cp)
8) ‘Pu’-L°p áßL:
(A) 8691 ¡,¡ (B) 764 ¡,¡ (C) 546 q (D) 3293 q
9) Ï®iPô−p áßL :
(A) 72 Pu (B) 3.7 Pu (C) 4321 ¡,¡ (D) 809.2 ¡,¡
10) ¡úXô¡Wôªp GÝÕL :
(A) 3 Pu 5 Ï® (B) 4 Pu 7Ï® 51 ¡,¡
(C) 6 Pu 38 Ï® (D) 72Ï® 34 ¡,¡
108
3,1,4 ùUh¬d A[ûYL°p áhPÛm L¯jRÛm :
ùUh¬d A[ûYLs Tj§u AÓdÏLû[ A¥lTûPVôLd ùLôiPûY G]
HtL]úY TôojúRôm, G]úY ùUh¬d A[ûYL°p áhPÛm L¯jRÛm Gi¦V−p
Es[ áhPp Utßm L¯jRp úTôuú\ AûUÙm,
GÓjÕdLôhÓ 14 :
áhÓL : 7 Á 2 ùP£,Á 5 ùN,Á ; 4 Á 3 ùP£,Á 6 ùN,Á 5 Á 8 ùN,Á
¾oÜ : Á ùP£,Á ùN,Á
7 2 5
4 3 6
5 0 8

16 6 9

áÓRp : 16 Á 6 ùP£,Á 9 ùN,Á
GÓjÕdLôhÓ 15 :
JÚYo 4 SToLÞdÏd ¸rdLiP A[ÜL°p NhûPjÕ¦ Yôe¡]ôo :
2 Á 1 ùP£,Á 5 ùN,Á, 2 Á 4 ùP£,Á, 1 Á 9 ùP£,Á 6 ùN,Á, 2 Á 8 ùN,Á. AYo
Yôe¡V Õ¦«u ùUôjR ¿[jûRd LôiL,
¾oÜ :
Á ùP£,Á ùN,Á
Õ¦«u A[Ü ØRp STÚdÏ 2 1 5
CWiPôYÕ STÚdÏ 2 4 0
êu\ôYÕ STÚdÏ 1 9 6
SôuLôYÕ STÚdÏ 2 0 8

áÓRp 8 5 9

Yôe¡V Õ¦«u ùUôjR ¿[m 8 Á 5 ùP£,Á 9 ùN,Á.
GÓjÕdLôhÓ 16 :
8 ¡ 2 ùP£,¡ 9 ùN,¡ «−ÚkÕ 6 ¡ 4 ùP£,¡ 5 ùN,¡-Id L¯dL,
¾oÜ :
¡ ùP£,¡ ùN,¡
8 2 9
6 4 5

áÓRp 1 8 4

®j§VôNm 1 ¡ 8 ùP£,¡ 4 ùN,¡
GÓjÕdLôhÓ 17 :
JÚ EQYLj§tÏ Sôù[ôußdÏ 500 − Tôp úRûYlTÓ¡\Õ, JÚ Sôs 427.75 −
Tôp UhÓúU ùT\lThPÕ, Tt\ôdÏû\ Tô−u A[Ü Gu]?
109
¾oÜ : úRûYVô] Tô−u A[Ü 500.00 −
ùT\lThP Tô−u A[Ü 427.75 −

72.25 −

Tt\ôdÏû\ Tô−u A[Ü72.25 −.
®Yô§dL :
500 − GuTÕm and 500.00 − GuTÕm NUUô? GÓjÕdLôhÓ 17Cp 500 − GuTûR
500.00 − G] Hu GÝÕ¡ú\ôm?
T«t£ 3.2
1) ¸rdLiPYtû\ áhÓL :
(A) 6 Á 5 ùP£,Á 2 ùN,Á + 7 Á 5 ùN,Á + 3 Á 6 ùP£,Á 8 ùN,Á.
(B) 7 − 253 ª,− + 15 − 705 ª,− + 3− 127 ª,−
(C) 18 ¡,¡ 523 ¡ + 11 ¡,¡ 75 ¡ + 8 ¡,¡ 65 ¡
(D) 23.137 ¡,Á + 30.058 ¡,Á + 7.009 ¡,Á

2) Jo A¬£ ®VôTô¬ ØRp Sôs 860.95 ¡,¡ A¬£Ùm. CWiPôYÕ Sôs 525.8 ¡,¡
A¬£Ùm. êu\ôYÕ Sôs 605.56 ¡,¡ A¬£Ùm ®tTû] ùNnRôo, êuß
SôhL°Ûm úNojÕ AYo ®tTû] ùNnR A¬£«u A[ûYd LôiL,
3) ©WLôx 15 − 357 ª,− ùYiûU YiQléfÑm (paint), 6 − 235 ª,− £Yl×
YiQléfÑm. 12 − 569 ª,− ¿X YiQléfÑm Yôe¡]ôo, AYo ùUôjRm
GjRû] −hPo YiQléfÑ Yôe¡]ôo?
4) Ko JlTkRdLôW¬Pm JÚ NôûX AûUdÏm T¦ JlTûPdLlThPÕ, AYo ØRp
SôuÏ YôWeL°p Øû\úV 56.08 Á, 80.47 Á, 73.95 Á, 69.72 Á ¿[Øs[ NôûX
AûUjRôo, SôuÏ YôWeL°Ûm úNojÕ AYo AûUjR NôûX«u ¿[jûRd
LôiL,
5) JÚ NodLûW BûX«p êuß SôhL°p EtTj§ ùNnVlThP NodLûW«u A[Ü
YÚUôß : 5 Pu 7 Ï® 65 ¡,¡; 8 Pu 6 Ï® 72 ¡,¡, 7 Pu 3 Ï® 25 ¡,¡. êuß
SôhL°Ûm úNojÕ EtTj§ ùNnVlThP ùUôjR NodLûW«u A[ûYd LôiL,
6) L¯dL :
(A) 77 ¡,Á 506 Á – 39 ¡,Á 369 Á (B) 79 − 515 ª,− – 25 − 923 ª,−
(C) 36 ¡ 272 ª,¡ – 27 ¡ 160 ª,¡ (D) 85 Á 38 ùN,Á – 43 Á 29 ùN,Á
7) JÚ ùUÝÏYoj§ûV Ht±ûYdÏmúTôÕ 32 ùN,Á ¿[m CÚkRÕ, RtúTôÕ ARu
¿[m 25 ùN,Á 8 ª,Á G¬kR ùUÝÏYoj§«u A[Ü Gu]?
8) JÚ ÏYû[«p (can) 16 − GiùQn CÚkRÕ, A§p 9.275 − GiùQn
TVuTÓjRlThPôp ÏYû[«p Á§ Es[ GiùQn A[ûYd LôiL,
9) JÚ NjÕQÜd áPj§tÏ 75 ¡,¡ 450 ¡ TÚl× JÕdLlThPÕ, A§p 53 ¡,¡ 275 ¡
TÚl× TVuTÓjRlThPÕ, Á§ CÚl©p Es[ TÚl©u A[ûYd LôiL,
10) ¾Tu 7 − 250 ª,− ùThúWôp Yôe¡ YkRôo, A§p 5 − 750 ª,−. ùThúWôp
TVuTÓj§]ôo, AY¬Pm RtúTôÕ GqY[Ü ùThúWôp CÚdÏm?
110
3,1,5 ùUh¬d A[ûYL°p ùTÚdLÛm YÏjRÛm :
ùUh¬d AXÏLs Tj§u AÓdÏL°p Es[] GuTûR HtL]úY LiúPôm,
ùUh¬d A[ûYL°u ùTÚdLÛm YÏjRÛm Gi¦V−p Es[ ùTÚdLp. YÏjRûX
Jj§ÚdÏm,
GÓjÕdLôhÓ 18 :
7 Á 18 ùN,Á–I 12Bp ùTÚdÏL,
¾oÜ : 7 Á 18 ùN,Á = 7.18 Á
7.18 × 12

86.16 = 86 Á 16 ùN,Á

G]úY 7 Á 18 ùN,Á × 12 = 86 Á 16 ùN,Á
Ï±l× : ùLôÓdLlThP A[ÜLû[ JúW AXLôL Uôt±V ©u×Rôu ùTÚdLúYô
ApXÕ YÏdLúYô úYiÓm,
®Yô§dL :
GÓjÕdLôhÓ 18-Cp Es[ LQdûLf ùNu¥ ÁhP¬p Uôt±f ùNnL,
GÓjÕdLôhÓ 19 :
JÚ úUûN«u GûP 12.523 ¡,¡. AúR A[Üs[35 úUûNL°u GûPûVd LôiL,
¾oÜ :
1 úUûN«u GûP = 12.523 ¡,¡
35 úUûNL°u GûP = 12.523 × 35

62615
37569

438.305 ¡,¡

∴ 35 úUûNL°u GûP 438.305 ¡,¡.
GÓjÕdLôhÓ 20 :
4 − 650 ª,−-I 15Bp YÏdL,
¾oÜ :
4 − 650 ª,− = 4650 ª,− (£±V AXLôL Uôt±d ùLôsÞRp)
310
= 
15 4650
45

15
15

0

111
4650 ª,− ÷ 15 = 310 ª,−
®Yô§dL :
GÓjÕdLôhÓ 20-Cp Es[ LQdûL −hPo AX¡tÏ Uôt±f ùNnL, ®ûPûV
−hP¬p LôiL,
GÓjÕdLôhÓ 21 :
JÚ úUô§Wm ùNnV 5 ¡ ReLm úRûYlTÓ¡\Õ, 1.5 ¡,¡ ReLj§p CÚkÕ GjRû]
úUô§WeLs ùNnVXôm?
¾oÜ : 1 ¡,¡ = 1000 ¡
1.5 ¡,¡ = 1.5 × 1000 ¡
= 1500 ¡
ReLj§u ùUôjR GûP = 1500 ¡
5 ¡ ReLj§p ùNnVlTÓm
úUô§Wj§u Gi¦dûL = 1
1500 ¡ ReLj§p ùNnVlTÓm
úUô§WeL°u Gi¦dûL = 1500 ÷ 5
= 300 úUô§WeLs
∴ ùUôjR úUô§WeL°u Gi¦dûL = 300
T«t£ 3.3
1) ùTÚdÏL :
(A) 5 Á 7 ùP£,Á 6 ùN,Á × 3 (B) 7.208 ¡,Á × 8 (C) 8 ¡,¡ 145 ¡ × 7
(D) 9.27 ¡ × 13 (E) 5 − 670 ª,− × 16 (F) 4.026 ¡,− × 20
(G) 27 Ï® × 11 (H) 9 ¡,Á 15 Á × 25
2) JÚ èp EÚiûP«p Es[ è−u ¿[m 64 Á 5 ùP£,Á. AÕúTôu\ 15 èp
EÚiûPL°p Es[ è−u ¿[m Gu]?
3) Ko C²l×l ùTh¥«u GûP 2 ¡,¡ 250 ¡. AúR A[Üs[22 ùTh¥L°u
GûPûVd LôiL.
4) JÚ ‘¥u’ 4 − 200 ª,− Ri½o ùLôsÞm, AÕúTôu\ 30 ‘¥u’L°p ùLôsÞm
Ri½¬u ùUôjR ùLôs[[ûYd LôiL,
5) JÚ SôtLô−«u GûP 13.23 ¡,¡. AúR A[Üs[25 SôtLô−L°u GûPûVd
LôiL,.
6) ¸rdLiPYtû\f ÑÚdÏL :
(A) 57 Á 84 ùN,Á ÷ 6 (B) 75 − 3 ùP£,− 6 ùN,− ÷ 12 (C) 84.59 − ÷ 11
(D) 13 ¡,¡ 600 ¡ ÷ 8 (E) 6 ¡,Á 471 Á ÷ 9 (F) 40 Pu 625 ¡,¡ ÷ 13
7) JÚYo 5 ¡,Á 250 Á ùRôûXûY 10 ÑtßL°p LPd¡\ôo, JÚ Ñt±p AYo LPkR
ùRôûXÜ GqY[Ü?
8) JÚ ‘¬lTu’ ®tTû]Vô[o 1 ùPLô,Á 5 Á ¬lTu Yôe¡ AûRf NU A[®Xô] 20
ÕiÓL[ôL ùYh¥]ôo, JqùYôÚ Õi¥u ¿[jûRd LôiL,
9) JÚ GiùQnd Ïl© 150 ¡ GiùQn ùLôsÞm, 16.5 ¡,¡ GiùQûV ¨WlT
AÕúTôu\ Ïl©Ls GjRû] úRûY?
112
10) Ko CÚm×d Lm©«u ¿[m 26 Á 40 ùN,Á. AûR JqùYôußm 2 Á 20 ùN,Á
¨[Øs[ NUUô] ÕiÓL[ôL ùYh¥]ôp. ùYhPlThP ÕiÓL°u
Gi¦dûLûVd LôiL,
3,1,5 TWlT[Ü A[ûYLs :
¿[m, EVWm, ùRôûXÜ úTôu\ ¿hPp A[ÜLs Tt± HtL]úY T¥jÕsú[ôm, JÚ
¿hPp A[ûYûV JÚ úLôhÓj ÕiPôLd LÚRXôm, AûR ÁhPo ApXÕ ARu
ÕûQ AXÏL°p Ï±l©PXôm, C² TWlT[Ü Gu\ôp Gu] GuTÕ Tt±Ùm ùUh¬d
Øû\«p AûR GqYôß Ï±dLXôm GuTÕ Tt±Ùm LôQXôm,
JÚ ×jRLjûR JÚ úUûN ÁÕ ûYjRôp AÕ úUûN ÁÕ £±Õ CPjûR AûPjÕd
ùLôs¡\Õ, LÚmTXûL ÑYt±u ÁÕ £±Õ CPjûR AûPjÕd ùLôs¡\Õ, RûW ÁÕ
JÚ TôûVl TWl©]ôp, Tôn RûW«p £±Õ CPjûR AûPjÕd ùLôs¡\Õ, CqYôß
ùTôÚhLs AûPdÏm CPj§u A[Ü AlùTôÚ°u TWlT[Ü G]lTÓ¡\Õ,
G]úY. JÚ ùTôÚs JÚ NUR[l TÏ§«p AûPdÏm CPj§u A[Ü AlùTôÚ°u
TWlT[Ü G]lTÓ¡\Õ,
TWlT[®u AXÏ:
TPm 3.3Il TôodL, AÕ 1 ùN,Á. TdL A[Ü ùLôiP
JÚ NÕWm BÏm, G]úY AûR “1ùN,Á NÕWm” Gu¡ú\ôm, 1cm
1cm
ARu TWlT[Ü 1 NÕW ùNu¥ÁhPo BÏm, CûRf ÑÚdLUôL m 1cm
1cm
“1 N,ùN,Á” G] GÝRXôm, CûRúV Sôm “AXÏ NÕWm” 1cm
1cm
Gu¡ú\ôm, TWlT[ûY A[lTRtLô] A¥lTûP AXÏ CkR
AXÏ NÕWm BÏm, TPm 3.3
JÚ ùTôÚ°u TWlT[ûYd Ï±dL NÕW ùNu¥ÁhPo
ApXÕ ùN,Á 2 Gu\ AXÏ TVuTÓjRlTÓ¡\Õ,
Ï±l× : 1 ª,Á ApXÕ 1 ùN,Á ApXÕ 1 Á úTôu\ TdL A[Üs[ JÚ NÕWjûR
TWlT[Ü LôQ A¥lTûP AXLôLd ùLôs¡ú\ôm, JÚ TÏ§«u TWlT[Ü
LôQ ùYqúYß A[ÜLÞs[ NÕWeLû[l TVuTÓj§]ôp N¬Vô] TWlT[Ü
LôQ CVXôÕ, G]úY TWlT[®u A¥lTûP AXÏ AY£VUô¡\Õ,
2 ùN,Á
C² TPm 3.4Il TôodL, CÕ ‘2 ùN,Á NÕWm’ BÏm,

2 ùN,Á 2 ùN,Á
ARôYÕ 2 ùN,Á TdL A[Üs[ NÕWm BÏm, CfNÕWm
4 AXÏ NÕWeLû[d ùLôiÓs[Õ, G]úY CRu TWlT[Ü
2 ùN,Á
4 N,ùN,Á BÏm,
TPm 3.4
C² TPm 3.3, 3.4 CYt±p Es[ Y¥YeLû[Ùm TWlT[ÜLû[Ùm Jl©ÓL,
TPj§u Y¥Ym TPj§u TWlT[Ü

TPm 3.3 1 ùN,Á NÕWm 1 N,ùN,Á
TPm 3.4 2 ùN,Á NÕWm 4 N,ùN,Á
®Yô§dL :
(A) 10 ùN,Á NÕWm GjRû] AXL NÕWeLû[d ùLôi¥ÚdÏm?
(B) 10 ùN,Á NÕWjûR 1 ùP£,Á NÕWm Guß á\XôUô?
113
Ï±l× : ×jRLm, AgNp AhûP úTôu\ £±V ùTôÚhL°u TWlT[ÜLû[d Ï±dL
N,ùN,Á-I AXLôLl TVuTÓjÕ¡ú\ôm, B]ôp ®û[VôhÓj §Pp.
YÏlTû\. úRôhPm úTôu\ ùT¬V TÏ§L°u TWlT[ÜLû[d Ï±dL N,Á-I
AXLôLl TVuTÓjÕ¡ú\ôm,
§hPp A[ûYLs TWl× A[ûYLs
1 ùN,Á = 10 ª,Á 1 N,ùN,Á = 100 N,ª,Á (10 × 10)
1 ùP£,Á = 10 ùN,Á 1 N,ùP£,Á = 100 N,ùN,Á
1Á = 100 ùN,Á 1 N,Á = 10000 N,ùN,Á (100 × 100)
1 ùPLô,Á = 10 Á 1 N,ùPLô,Á = 100 N,Á.
1 ùa,Á = 100 Á 1 N,ùa,Á = 10000 N,Á
AhPYûQ 3.5
YV−u TWlT[Ü Cuàm ùT¬RôL CÚdÏUôRXôp ARu TWlT[ûY NÕW
ÁWhPo ApXÕ Ho ApXÕ ùadúPo úTôu\ AXÏL[ôp Ï±d¡ú\ôm,
100 N,Á = 1 Ho
100 Ho = 1 ùadúPo
10000 N,Á = 1 ùadúPo
AhPYûQ 3.6
C² ùLôÓdLlThP TWlT[Ü AXûL ARu Ut\ AXÏLÞdÏ GqYôß Uôt\Xôm
G] LôiúTôm,
GÓjÕdLôhÓ 22 :
5 N,Á-I NÕW ùNu¥ ÁhPWôL UôtßL,
¾oÜ :
1 N,Á = 10000 N,ùN,Á
5 N,Á = 5 × 10000 N,ùN,Á
= 50000 N,ùN,Á
GÓjÕdLôhÓ 23 :
3675 N,ùN,Á-I NÕW ÁhPWôL UôtßL,
¾oÜ :
10000 N,ùN,Á = 1 N,Á.
3675
3675 N,ùN,Á = 10000 N,Á
= 0.3675 N,Á
GÓjÕdLôhÓ 24 :
12500 N,Á-I (A) HWôL (B) ùadúPWôL UôtßL,
¾oÜ :
(A) 100 N,Á = 1 Ho
12500
12500 N,Á = 100 Ho
= 125 Ho
114
(B) 10000 N,Á = 1 ùadúPo
12500
12500 N,Á = 10000 ùadúPo
= 1.25 ùadúPo
GÓjÕdLôhÓ 25 :
7 ùadúPo-I (A) HWôL (B) NÕWÁhPWôL UôtßL,
¾oÜ :
(A) 1 ùadúPo = 100 Ho
7 ùadúPo = 7 × 100 Ho
= 700 Ho
(B) 1 ùadúPo = 10000 N,Á
7 ùadúPo = 7 × 10000 N,Á
= 70000 N,Á.
GÓjÕdLôhÓ 26 :
165Ho-I (A) NÕW ÁhPWôL (B) ùadúPWôL UôtßL
¾oÜ : (A) 1 Ho = 100 N,Á.
165 Ho = 165 × 100 N,Á
= 16500 N,Á
(B) 100 Ho = 1 ùadúPo
165
165 Ho = 100 ùadúPo
= 1.65 ùadúPo
GÓjÕdLôhÓ 27 :
0.4 ùadúPo-I (A) H¬p (B) NÕWÁhP¬p áßL,
¾oÜ :
(A) 1 ùadúPo = 100 Ho
0.4 ùadúPo = 0.4 × 100 Ho
= 40 Ho
(B) 1 ùadúPo = 10000 N,Á
0.4 ùadúPo = 0.4 × 10000 N,Á
= 4000 N,Á
®Yô§dL : 10 Á = 1 ùPLô,Á
10 Á × 10 Á = 1 ùPLô,Á × 1 ùPLô,Á
ARôYÕ 100 N,Á = 1 N,ùPLô,Á

ARôYÕ 1 Ho = 1 ùPLô,Á 2
CúR úTôuß ùadúPÚdÏm NÕW ùadPôÁhPÚdÏm Es[ ùRôPoûTd LôiL,
115
T«t£ 3.4
1) ¸rdLiPYtû\ Ho-Cp áßL,
(A) 500 N,Á (B) 75 N,Á (C) 758 N,Á
(D) 2 ùadúPo (E) 3.2 ùadúPo (F) 8 ùadúPo
2) ¸rdLiPYtû\ NÕWÁhP¬p áßL,
(A) 3 ùadúPo (B) 0.15 ùadúPo (C) 1.8 ùadúPo
(D) 11 Ho (E) 4.7 Ho (F) 9 Ho
3) ¸rdLiPYtû\ ùadúP¬p áßL,
(A) 60000 N,Á (B) 130400 N,Á (C) 7300 N,Á
(D) 800 Ho (E) 2690 Ho (F) 36 Ho
3,1,7 L] A[Ü A[ûYLs :
SUÕ Au\ôP Yôr®p Sôm TX §Pl ùTôÚhLû[l TôojÕm AYtû\l
TVuTÓj§Ùm Esú[ôm. AqYô\ô] £X ùTôÚhLs ¸úZ ùLôÓdLlThÓs[],
If we place If we place
them them
somewhere somewhere
TPm 3.5
ClùTôÚhLû[ GkR Ko CPj§XôYÕ ûYjRôp Gu] BÏm? AûY
ûYdLlTÓ¡u\ CPj§p £±Õ ùYt±PjûR (space) AûPjÕd ùLôsÞm ApXYô?
AkR ùYt±PjûR AlùTôÚ°u L]A[Ü Gu¡ú\ôm,
G]úY,
JÚ ùTôÚs Ko CPj§p AûPjÕd ùLôsÞm ùYt±Pj§u A[Ü AlùTôÚ°u
L]A[Ü G]lTÓ¡\Õ,
L]fNÕWeLs A, B CYtû\l TôodL (TPm

3.6). CYt±p GkR L]fNÕWm A§L CPjûR
AûPjÕd ùLôs¡\Õ? L]fNÕWm A-I ®P
L]fNÕWm B A§L A[Ü ùYt±PjûR
AûPjÕd ùLôs¡\Õ, CpûXVô? L]fNÕWm A L]fNÕWm B
TPm 3.6
ám×Ls C, D CYtû\d LôiL, TPm 3.7.
CûY CWiÓm JúW Y¥YØm A[Üm C D
ùLôiPûY, ám× (EsÇPt\Õ, A]ôp ám× D
EsÇPt\Õ ApX, CWiÓ Ym×LÞm JúW
A[Üs[ ùYt±PjûR AûPjÕd ùLôsÞUô? TPm 3.7
Bm, CWiÓm NU A[Ü ùYt±PjûR AûPjÕd
ùLôsÞm,
®Yô§dL :
JúW Y¥YØm A[Üm ùLôiP CWiÓ §PlùTôÚhLs NU L] A[Ü
ùLôiPûY, NU L] A[Üs[ CWiÓ §PlùTôÚhLs JúW Y¥YUôLúYô JúW
A[Üs[RôLúYô CÚdL úYi¥V§pûX – N¬TôodL!
116
Ri½o. Tôp. GiùQn úTôu\ §WYeLs Y¥Ym At\ûY, AûY
ùLôsLXuL°u Y¥YjûR AûPjÕd ùLôs¡u\], BûLVôp §WYeL°u L]
A[ûY AûY ûYdLlThÓs[ ùLôsLXuL°u ùLôs[ûYd ùLôiÓ LQd¡PXôm,
G]úY,
Ko EsÇPt\ §PlùTôÚ°u Eh×\ ùYt±Pj§u A[Ü ARu ùLôs[[Ü G]
AûZdLlTÓ¡\Õ,
®Yô§dL :
Lôtß (ApXÕ GkR YôÙÜm) §PlùTôÚú[ô ApXÕ §WYl ùTôÚú[ô ApX G]
SUdÏj ùR¬Ùm, Lôt±u L] A[ûY A[dL CVÛUô?
L] A[®u AXÏ :
JÚ úLôhÓjÕi¥u ¿[jûR ùNu¥ ÁhPo AXLôp A[d¡ú\ôm, Ko CPj§u
TWlT[ûY AXÏ NÕWm Gu\ AXLôp A[d¡ú\ôm, CúRúTôp JÚ §PlùTôÚ°u L]
A[ûY AXÏ L]fNÕWm Gu\ AXLôp A[dLXôm,
AXÏ L]fNÕWj§u Y¥YjûRl TPm 3.8Cp LôiL, ØLm
ARu JqùYôÚ ®°m×m 1 ùN,Á ¿[ØûPVÕ, ARu ØLm
1 ùN,Á ØLm
JqùYôÚ ØLØm 1 N,ùN,Á TWlT[Ü EûPVÕ, ARu L]
1 ùN,Á
A[Ü A¥TWlT[Ü × R¥Uu (ApXÕ EVWm ApXÕ 1 ùN,Á
®°m×) BÏm, G]úY AÕ 1 L] ùNu¥ ÁhPo L] A[Ü
EûPVÕ BÏm, CRû]f ÑÚdLUôL 1 L,ùN,Á ApXÕ TPm 3.8
3
1 ùN,Á G] GÝRXôm,
JÚ §PlùTôÚ°u L] A[Ü LôQ AkR §PlùTôÚ°p GjRû] AXL
L]fNÕWeLs APe¡Ùs[] G]d Lôi¡ú\ôm, GÓjÕdLôhPôL, JÚ §PlùTôÚ°p 8
AXL L]fNÕWeLs APe¡«ÚkRôp AlùTôÚ°u L] A[Ü 8 L,ùN,Á BÏm,
§PlùTôÚ°u L]A[ûYd Ï±dL L] ùNu¥ ÁhPo ApXÕ ùN,Á3 Gu\ AXÏ
TVuTÓ¡\Õ,
§WYl ùTôÚ°u L]A[ûY AÕ ûYdLlThÓs[ ùLôsLX²u ùLôs[[ûYd
ùLôiÓ Sôm LQd¡Ó¡ú\ôm,
1−
500 1000
200 ª,− ª,−
100
ª,−
TPm 3.9
1 −hPo GuTÕ 1000 ªp− −hPo (ApXÕ 1000 ª,−) G] Sôm A±úYôm, 10 ùN,Á
®°m× A[Üs[ EsÇPt\ Lô−Vô] JÚ L]fNÕWjûR GÓjÕd ùLôsL, ARu L]
A[Ü (Eh×\ CûPùY°«u ùLôs[[Ü) 10 ùN,Á × 10 ùN,Á × 10 ùN,Á = 1000 ùN,Á3
BÏm, 1000 ª,− Ri½ûW CRàs Ft±]ôp CkR L]f NÕWm ØÝYÕUôLj
Ri½Wôp ¨WlTlTÓYûRd LôQXôm,
117
CRu êXm
1000 ùN,Á3 (1000 L,ùN,Á) = 1000 ª,−
ARôYÕ 1000 ùN,Á3 = 1 −
ApXÕ ÑÚdLUôL 1 ùN,Á3 = 1 ª,− G] A±VXôm,
®Yô§dL :
Ko AXÏ L]fNÕWj§u TdL A[Ü 1 Á G²p ARu L] A[Ü 1Á3 BÏm, CkR
L]fNÕWj§às ùLôsÞm Ri½¬u A[ûY −hP¬p áßL,
1 ª,− = 1 ùN,Á3 (1 L,ùN,Á)
1000 ª,− = 1000 ùN,Á3
1 − = 1000 ùN,Á3
1000 − = 1 Á3
1 ¡,− = 1 Á3
AhPYûQ 3. 7
GÓjÕdLôhÓ 28 :
ùLôÓdLlThÓs[ L] A[ÜLû[d ùLôs[[®p áßL,
(A) 75 ùN,Á3 (B) 3945 ùN,Á3 (C) 2 Á3 (D) 1.3 Á3
¾oÜ : (A) 1 ùN,Á3 = 1 ª,−
75 ùN,Á3 = 75 × 1 ª,−
= 75 ª,−
(B) 1 ùN,Á3 = 1 ª,−
3945 ùN,Á3 = 3945 ª,−
= 3.945 − (GlT¥?)
(C) 1 Á3 = 1 ¡,− (ApXÕ 1000 −)
2 Á3 = 2 ¡,− (ApXÕ 2000 −)
(D) 1 Á3 = 1000 −
1.3 Á3 = 1.3 × 1000 −
= 1300 − (ApXÕ 1.3 ¡,−)
GÓjÕdLôhÓ 29 :
ùLôÓdLlThÓs[ ùLôs[[ÜLû[d L] A[®p áßL,
(A) 273 ª,− (B) 1483 ª,− (C) 3.687 − (D) 65.7 − (E) 5.3 ¡,−
¾oÜ : (A) 1 ª,− = 1 ùN,Á3
273 ª,− = 273 ùN,Á3
(B) 1 ª,− = 1 ùN,Á3
118
1483 ª,− = 1483 ùN,Á3
(C) 1 − = 1000 ùN,Á3
3.687 − = 3.687 × 1000 ùN,Á3
= 3687 ùN,Á3
(D) 1 − = 1000 ùN,Á3
65.7 − = 65.7 × 1000 ùN,Á3
= 65700 ùN,Á3
(E) 1 ¡,− = 1 Á3
5.3 ¡,− = 5.3 Á3
T«t£ 3.5
1) ¸úZ ùLôÓdLlThÓs[ L] A[ÜLû[d ùLôs[[®p áßL,
(A) 37 ùN,Á3 (B) 407 ùN,Á3 (C) 8397 ùN,Á3 (D) 5 Á3
(E) 12.6 Á3 (F) 7.608 Á3
2) ¸úZ RWlThÓs[ ùLôs[[ÜLû[d L] A[®p áßL,
(A) 8 ª,− (B) 64 ª,− (C) 9317 ª,− (D) 47 −
(E) 3.126 − (F) 73.46 − (G) 3 ¡,− (H) 13.8 ¡,−
3,2 LôX A[ûYLs :

JÚ Sô°u Ï±l©hP úSWjûR GlT¥ áß¡ú\ôm? ûLdL¥LôWm ApXÕ
ÑYodL¥LôWeLû[l TôojÕRôú]? ¿eLs TX Uô§¬L°p ûLdL¥LôWeLû[Ùm
ÑYodL¥LôWeLû[Ùm Tôoj§Úd¡ÈoLs,
®Yô§dL :
ØtLôXeL°p L¥LôWeLs CpXôR ¨ûX«p UdLs GlT¥ úSWjûR A±kÕ
ùLôiPôoLs? UQp – L¥LôWm. ¿od L¥LôWm úTôu\Ytû\l Tt± ¿eLs
úLs®lTh¥Úd¡ÈoL[ô?
GjRû] U¦dÏl Ts° ÕYeÏ¡\Õ? LôûX 8.30 U¦dÏ ApXYô? CeÏ 8.30
Gu\ôp 8 U¦ 30¨ªPm GuTûR Sôm A±úYôm, KhPlTkRVeL°p 50 Á, 100 Á
ùRôûXÜLû[d LPdL BÏm úSWjûR ¨ªPm Utßm ùSô¥L°p Ï±l©Ó¡ú\ôm,
YôWj§u ØRp Sôs GÕ? Oô«tßd¡ZûU, ØÝ BiÓj úRoÜLs GkR UôRj§p
SûPùTß¡u\]? ùTôÕYôL HlWp UôRj§p SûPùTßm, GkR BiÓ Ck§Vô
ÑRk§Wm ùTt\Õ? 1947Bm BiÓ.
CûYùVpXôm Sôm Au\ôP YôrdûL«p TVuTÓjÕm £X LôX A[ûYLs
BÏm,
Cl©¬®p Sôm ¸rdLiPûY Tt± T¥dL Esú[ôm
3.2.1 NôRôWQ úSWØm CW«púY úSWØm;
NôRôWQ BiÓm Äl BiÓm
3.2.2 SôhL°u Gi¦dûL LQd¡Pp,
3.2.3 ¡ZûU LiÓ©¥jRp
119
3,1,2 NôRôWQ úSWØm CW«púY úSWØm ; NôRôWQ BiÓm Äl BiÓm :
ùTôÕYôL ùTÚmTôuûUVô] L¥LôWeL°p U¦ Øs. ¨ªP Øs. ùSô¥ Øs
G] êuß YûLVô] ØhLû[d LôQXôm, 1 ¨ªPj§tÏ GjRû] ùSô¥Ls? 60
ùSô¥Ls, 1 Sô°tÏ GjRû] U¦ úSWm? 24 U¦ úSWm, 7 SôhLs ùLôiPÕ 1 YôWm, 30
SôhLs ùLôiPÕ 1 UôRm, 365 SôhLs ùLôiPÕ 1 BiÓ G]Üm ¿eLs ùNu\
YÏl×L°p T¥jÕsÇoLs,
60 ùSô¥Ls = 1 ¨ªPm
60 ¨ªPeLs = 1 U¦
24 U¦ = 1 Sôs
7 SôhLs = 1 YôWm
30 SôhLs = 1 UôRm
12 UôReLs = 1 BiÓ
365 SôhLs = 1 BiÓ
366 SôhLs = 1 Äl BiÓ
AhPYûQ 3. 8
®Yô§dL :
GpXô UôReLÞm 30 SôhLs ùLôiPûYVô? 31 SôhLs ùLôiP UôReLs GûY?
ªLd Ïû\Yô] SôhLs ùLôiP UôRm GÕ? Ko Bi¥tÏ GjRû] YôWeLs?
éª Ruû]jRôú] JÚØû\ Ñt±YW 1 Sôs BÏm G] ×®«Vp TôPj§p
T¥jÕsÇoLs, ùTôÕYôL JÚ Sô°u Ss°WÜ ØRp UßSôs Ss°WÜ YûW Es[
LôXjûR 1 Sôs Guß LQd¡Ó¡ú\ôm, 1 Bi¥tÏ 365 SôhLs G]Üm EeLÞdÏj
1
ùR¬Ùm, EiûU«p. éª ã¬Vû] 1 Øû\ Ñt±YW BÏm LôXm 365 4 SôhLs BÏm,
CkR A§LlT¥Vô] 4 Sôû[4 BiÓLÞdÏ JÚØû\ 4 × 4 = 1 ©lWY¬ UôRjÕPu

1 1
JÚ ØÝ Sô[ôLf úNod¡ú\ôm, CjRûLV Bi¥û] Äl BiÓ Gu¡ú\ôm, G]úY Äl

Bi¥p 366 SôhLs Es[],
Äl BiûP GqYôß LiP±VXôm? 4Bp YÏTÓm BiÓ Äl BiÓ BÏm,
GÓjÕdLôhPôL 1952, 1960, 1996 B¡V BiÓLû[ GÓjÕd ùLôsúYôm, CûY
Aû]jÕm 4Bp Á§«u± YÏTÓYRôp CkR BiÓLû[ Äl BiÓLs Gu¡ú\ôm,
1947, 1958, 1978, 1983 B¡V BiÓLs Äl BiÓL[ô? Hu? CkR BiÓLû[
4Bp YÏjRôp Á§ ¡ûPd¡\Õ, G]úY CûY Äl BiÓLs ApX,
®Yô§dL :
èt\ôiÓ Gu\ôp Gu]? Sôm RtùTôÝÕ GkR èt\ôi¥p Esú[ôm? GkR
èt\ôi¥p Sôm ÑRk§Wm ùTtú\ôm?
1800, 1900, 2000 úTôu\ BiÓLs 100-Cu UPeLL°p Es[], CûY 400Bp
Á§«u± YÏThPôpRôu Äl BiÓLs G]lTÓm, CeÏ 2000 UhÓm Äl BiÓ BÏm,
®Yô§dL :
ULôjUô Lôk§, _YaoXôp úSÚ. PôdPo AmúTjLôo úTôu\ ùTÚkRûXYoL°u
©\kR Sôû[ Sôm JqúYôo BiÓm ùLôiPôÓ¡ú\ôm. SUÕ Øu]ôs ©WRUo
ùUôWôo´ úRNôn ©\kR Sôs GÕ ùR¬ÙUô? AYWÕ ©\kR Sôû[ Sôm JqúYôo BiÓm
ùLôiPôÓ¡ú\ôUô?
Ss°WÜ 12 U¦ ØRp SiTLp 12 U¦ YûWÙs[ LôXjûR ØtTLp (Ø,T, / a.m.)
Gußm SiTLp 12 U¦ ØRp Ss°WÜ 12 YûWÙs[ LôXjûRl ©tTLp (©,T, / p.m.)
Gußm áß¡ú\ôm, ÅÓ. Ts° úTôu\ CPeL°p ùTôÕYôL 12 U¦ úSW
120
L¥LôWeLû[ Sôm TVuTÓjÕ¡ú\ôm, B]ôp CW«púY. ®Uô]l úTôdÏYWjÕ
(HoûXuv) úTôu\ Õû\L°p 24 U¦ úSW L¥LôWjûRl TVuTÓjÕ¡u\]o,
CqYûLVô] 24 U¦ úSW L¥LôW úSWjûRl ùTôÕYôL ‘CW«púY úSWm” Gu¡ú\ôm,
CW«púY úSWeL°p ØtTLp (a.m.), ©tTLp (p.m.) Guß Ï±l©ÓY§pûX,
CW«púY úSWeL°p Ss°WÜ 12 U¦ûV 2400 U¦ ApXÕ 00.00 U¦ Guß
Ï±l©Ó¡ú\ôm,
CúR úTôp
SiTp 12 GuTûR 12 00 U¦ G]Üm
9.10 Ø,T, GuTûR 09 10 U¦ G]Üm
9.10 ©,T, GuTûR 21 10 U¦ G]Üm Ï±d¡ú\ôm,
Ï±l× : ©,T, Guß Ï±dLlThP NôRôWQ úSWjûR CW«púY úSWj§tÏ UôtßYRtÏf
NôRôWQ úSWjÕPu 12 U¦ûVd áhP úYiÓm, úUÛm CW«púY úSWj§p
úSWjûRd Ï±dÏmúTôÕ ‘U¦’ Guß Ï±l©P úYiÓm, ‘Ø,T,’, ‘©,T,’ Guß
Ï±dLd áPôÕ, CW«púY úSWjûRf NôRôWQ úSWUôL UôtßmúTôÕ 12
U¦dÏ A§LUôL Es[ úSWj§−ÚkÕ 12 U¦ûVd L¯dL úYiÓm,
GÓjÕdLôhÓ 30 :
(A) 386 ùSô¥Lû[ ¨ªPeLs Utßm ùSô¥L[ôLÜm
(B) 7 U¦ 25 ¨ªPeLû[ ¨ªPeL[ôLÜm
(C) 3 ¨ªPm 40 ùSô¥Lû[ ùSô¥L[ôLÜm
(D) 406 ¨ªPeLû[ U¦ Utßm ¨ªPeL[ôLÜm UôtßL,
¾oÜ :
(A) 60 ùSô¥Ls = 1 ¨ªPm 6 ¨ªPeLs
386 
386 ùSô¥Ls = 60 ¨ªPeLs
60 386
= 6 ¨ªPeLs 26 ùSô¥Ls
360

26 ùSô¥Ls
(B) 1 U¦ = 60 ¨ªPeLs

7 U¦ = 7 × 60 ¨ªPeLs
= 420 ¨ªPeLs
7 U¦ 25 ¨ªPeLs = 420 + 25 ¨ªPeLs
= 445 ¨ªPeLs
(C) 1 ¨ªPm = 60 ùSô¥Ls
3 ¨ªPeLs = 3 × 60 = 180 ùSô¥Ls
3 ¨ªPeLs 40 ùSô¥Ls = 180 + 40 ùSô¥Ls
= 220 ùSô¥Ls
(D) 60 ¨ªPeLs = 1 U¦ 6 – U¦
406 
406 ¨ªPeLs = 60 U¦
60 406
= 6 U¦ 46 ¨ªPeLs 360

46 ¨ªPeLs

GÓjÕdLôhÓ 31 :
121
¸rdLiPYt±p Äl BiÓLs GûY G]d LôiL,
(A) 1950 (B) 1960 (C) 1968 (D) 1900 (E) 1600
¾oÜ :
(A) 1950I 4Bp YÏjRôp Á§ ¡ûPlTRôp 1950 Äl BiÓ ApX,
(B) 1960, 4Bp Á§«u± YÏTÓYRôp AÕ Äl BiÓ BÏm,
(C) 1968, 4Bp Á§«u± YÏTÓYRôp AÕ Äl BiÓ BÏm,
(D) 1900I 400Bp YÏjRôp (Hu) Á§ ¡ûPd¡\Õ, G]úY 1900 Äl BiÓ ApX,
(E) 1600, 400Bp YÏjRôp (Hu) Á§ ¡ûPd¡\Õ, G]úY 1600 Äl BiÓ BÏm,
GÓjÕdLôhÓ 32 :
áhÓL : 15 U¦ 25 ¨ªPeLs + 12 U¦ 40 ¨ªPeLs + 16 U¦ 35 ¨ªPeLs
Ï±l× : ¨ªPm GuTûRf ÑÚdLUôL ‘¨ª’ Guß GÝÕL,
¾oÜ : U¦ – ¨ª
15 – 25
12 – 40
16 – 35

ùUôjRm = 43 – 100 1 U¦
= 44 U¦ – 40 ¨ª (GlT¥) 
60 100
60

40 ¨ª

100 U¦ = 1 U¦ 40 ¨ª
ùUôjRm = 44 U¦ 40 ¨ªPm
GÓjÕdLôhÓ 33 :
L¯dL : 14 U¦ 27 ¨ª – 10 U¦ 33 ¨ª
¾oÜ :
U¦ – ¨ª
13 – 87 (GlT¥? Hu?)
14 – 27
10 – 33

3 – 54

3 U¦ 54 ¨ª
GÓjÕdLôhÓ 34 :
ùTÚdÏL : 12 U¦ 15 ¨ª by 7
U¦ – ¨ª
12 – 15 × 7 1 U¦
 
122
= 84 – 105 60 105
= 85 – 45 60
= 85 U¦ 45 ¨ª 
45 ¨ª

GÓjÕdLôhÓ 35 :
¸rdLiPYtû\ CW«púY úSWj§p GÝÕL :
(A) 10.15 Ø,T (B) 5.05 ©,T (C) SiTLp
¾oÜ :
(A) 10.15 Ø,T, = 10 15 U¦
(B) 5.05 ©,T = 05 05 + 12 00 U¦
= 17 05 U¦
(C) SiTLp = 12 00 U¦
GÓjÕdLôhÓ 36 :
¸rdLiPYtû\f NôRôWQ úSWj§p GÝÕL,
(A) 01 42 U¦ (B) 00 00 U¦ (C) 19 10 U¦
¾oÜ : (A) 01 42 U¦ = 1.42 a.m.
(B) 00 00 U¦ = 12
(C) 19 10 U¦ = 19 10 – 12 00
= 7.10 ©,T,
GÓjÕdLôhÓ 37 :
JÚ Ye¡ LôûX 9 U¦V−ÚkÕ ©tTLp 3.30 YûW CVeÏ¡\Õ, ©tTLp 12.30 ØRp
1.15 YûW EQÜ CûPùY°, Ye¡ YôWj§p 6 SôhLs CVe¡]ôp. JÚ YôWj§p
Ye¡«u ùUôjR T¦ úSWjûRd LôiL,
Ï±l× : ùLôÓdLlThP NôRôWQ úSWjûR CW«púY úSWj§p Uôt±f ùNnRôp
ÑXTUôL LQdûLf ùNnVXôm,
LôûX GuTÕ ØtTLûXÙm (Ø,T,). UôûX GuTÕ ©tTLûXÙm (©,T,) Ï±dÏm,
¾oÜ :
LôûX 9.00 U¦ = 09 00 hrs.
3.30 ©,T, = 15 30 U¦
12.30 ©,T, = 12 30 U¦
1.15 ©,T, = 13 15 U¦
U¦ ¨ª U¦ ¨ª
Ye¡ êPlTÓm úSWm = 15 – 30 12 75 (GlT¥?)
Ye¡ §\dLlTÓm úSWm = 09 – 00 13 15
 (–) 12 30
CûPlThP úSWm = 06 – 30 
U§V EQÜ úSWm [13 15 – 12 30] = 00 – 45 00 45
∴ 1 Sô°p T¦×¬Ùm úSWm = 05 – 45
6 SôhL°p T¦×¬Ùm úSWm = 05 – 45 × 6 4 → U¦
= 30 – 270 
= 34 – 30 60 270
123
240

30 → ¨ª

∴ JÚ YôWj§u ùUôjR T¦ úSWm = 34 U¦ 30 ¨ª,
GÓjÕdLôhÓ 38 :
JÚ L¥LôWm U¦dÏ 5 ùSô¥ úYLUôL CVeL¡\Õ, ØtTLp 7 U¦dÏ AkR
L¥LôWm N¬Vô] úSWj§p UYdLlThPp, ©tTLp 3 U¦dL Gu] úSWjûRd LôhÓm?
¾oÜ : 3 ©,T, = 15 00 U¦
7.00 Ø,T, = 07 00 U¦

CûPlThP LôX A[Ü = 08 00 U¦

1 U¦ úSWj§p A§LUôL CVeÏm úSWm 5 ùSô¥
8 U¦ úSWj§p A§LUôL CVeÏm úSWm 8 × 5 = 40 ùSô¥
G]úY ©tTLp 3 U¦dÏ. N¬Vô] úSWjûR®P 40 ùSô¥ A§Lm LôhÓm,
ARôYÕ ©tTLp 3 U¦dÏ L¥LôWm LôhÓm úSWm ©tTLp 3 U¦ 40 ùSô¥,
GÓjÕdLôhÓ 39 :
ùNuû]«p CÚkÕ UÕûW ùNpÛm Yi¥ Gi 2635 ûYûL ®ûWÜ CW«p
Y¯«p £X ¨ûXVeL°p úNÚm úSWØm ×\lTÓm úSWØm ¸úZ RWlThÓs[],
¨ûXVm úNÚm úSWm ×\lTÓm úSWm
ùNuû] GÝméo –––– 12 25
®Ýl×Wm 14 45 14 50
®ÚjRôNXm 15 38 15 40
§Wf£ 17 35 17 40
§iÓLp 19 00 19 05
UÕûW 20 15 –
(A) ùNuû]«−ÚkÕ UÕûW ùNu\ûPV BÏm TVQ úSWm GqY[Ü?
(B) ®Ýl×Wj§p CÚkÕ §Úf£ ùNpX GqY[Ü úSWm BÏm?
(C) §iÓLp úNÚm úSWm Gu]?
(D) ®ÚjRôNXj§p GqY[Ü úSWm CW«p ¨t¡\Õ?
¾oÜ :
(A) U¦ – ¨ª
19 – 75 (Hu)
UÕûW úNÚm úSWm = 20 – 15
ùNuû]«p ×\lTÓm úSWm = 12 – 25

TVQ úSWm = 7 – 50

ùNuû]«p CÚkÕ UÕûW ùNu\ûPV 7 U¦ 50 ¨ª
(B) U¦ – ¨ª
16 – 95
§Úf£ úNÚm úSWm = 17 – 35
124
®Ýl×Wj§p ×\lTÓm úSWm = 14 – 50

TVQ úSWm = 2 – 45

TVQ úSWm = 2 U¦ 45 ¨ª,
(C) §iÓLp úNÚm úSWm 19 00 U¦
(D) U¦ – ¨ª
®ÚjRôNXj§p ×\lTÓm úSWm = 15 – 40
®ÚjRôNXj§p úNÚm úSWm = 15 – 38

¨tÏm úSWm = 00 – 02

®ÚjRôNXj§p CW«p ¨tÏm úSWm 2 ¨ªPeLs.
GÓjÕdLôhÓ 40 :
Yi Gi 6121 Lu²VôÏU¬ ®ûWÜ CW«p ùNuû]«p CÚkÕ 19 00 U¦dÏl
×\lTÓ¡\Õ. AÓjR Sôs 09.55 U¦dÏd Lu²VôÏU¬ ùNu\ûP¡\Õ, TVQ úSWjûRd
LôiL,
¾oÜ :
U¦ – ¨ª
Lu²VôÏU¬ ùNu\ûPÙm úSWm = 09 – 55
ùNuû]«p ×\lThP úSWm = 19 – 00
(ØkûRV Sôs)
TVQ úSWm = (24 00 – 19 00) + 09 55 (Hu?)
= 05 00 + 09 55
= 14 55
TVQ úSWm = 14 U¦ 55 ¨ª
T«t£ 3.6
1) éoj§ ùNnL :
(A) 1 U¦dÏ_________ ùSô¥Ls
(B) 1 SôÞdÏ_________ ¨ªPeLs
(C) 30 ¨ªPeLs =__________ ùSô¥Ls
(D) 10 U¦ = __________ ¨ªPeLs
(E) 5 SôhLs = __________ U¦
2) ¨ªPeL[ôL UôtßL,
(A) 3 U¦ (B) 5 U¦ 40 ¨ª (C) 10 U¦ 7 ¨ª (D) 8 U¦
3) ùSô¥L[ôL UôtßL :
(A) 7 ¨ª (B) 20 ¨ª (C) 12 ¨ª 23 ùSô¥ (D) 15 ¨ª 15 ùSô¥
4) ¸rdLiP BiÓL°p ‘Äl BiÓ’Ls GûY?
(A) 1840 (B) 1925 (C) 1700 (D) 1200 (E) 1996 (F) 2002
125
5) áhÓL :
(A) 7 U¦ 45 ¨ª + 5 U¦ 52 ¨ª + 9 U¦ 15 ¨ª
(B) 4 ¨ª 40 ùSô¥ + 8 ¨ª 55 ùSô¥ + 6 ¨ª 26 ùSô¥
(C) 3 Sôs 18 U¦ + 12 Sôs 15 U¦ + 7 Sôs 20 U¦
6) L¯dL :
(A) 12 BiÓ 9 UôRm – 8 BiÓ 10 UôRm
(B) 17 U¦ 24 ¨ª – 9 U¦ 55 ¨ª
(C) 15 ¨ª 48 ùSô¥ – 10 ¨ª 23 ùSô¥
7) ùTÚdÏL :
(A) 3 YôWm 5 Sôs × 6 (B) 9 U¦ 24 ¨ª × 11 (C) 5 U¦ 20 ùSô¥ × 8
8) CW«púY úSWj§p Ï±l©Ó :
(A) 1.20 ©,T (B) 4.50 Ø,T (C) 9.30 Ø,T
(D) SiTLp 12.00 (E) 3.15 ©,T (F) Ss°WÜ 12.00
9) NôRôWQ úSWj§p Ï±l©Ó : (Ø,T, ApXÕ ©,T, Ï±dL)
(A) 15 25 U¦ (B) 09 20 U¦ (C) 04 55 U¦
(D) 13 40 U¦ (E) 00 35 U¦ (F) 21 10 U¦
10) éeÏZ− ØtTLp 8.30dÏ Åh¥−ÚkÕ ×\lThÓ ©tTLp 6.10dÏ Åh¥tÏj
§Úm© YkRôs, AYs ÅhûP ®hÓ ùY°úV CÚkR úSWjûRd LôiL,
11) JÚ ªu ®£± CWÜ 9.20dÏ CVdLlThÓ AÓjR Sôs LôûX 5.30dÏ
¨ßjRlTÓ¡\Õ, ªu®£± CVe¡V úSWm GqY[Ü?
12) JÚ Ts° ØtTLp 9.15 ØRp ©tTLp 4.05 YûW CVeÏ¡\Õ, EQÜ
CûPúYû[12.25 ©,T, ØRp 1.15 ©,T YûW BÏm, ØtTLp Utßm ©tTLp CWiÓ
úYû[L°Ûm 10 ¨ªPeLs R²jR²úV CûPúYû[ A°dLlTÓ¡\Õ, 5 Sôs
T¦ ùNnÙm JÚ YôWj§p Ts°«u ùUôjR T¦úSWjûRd LôiL,
13) JÚ L¥LôWm U¦dÏ 6 ùSô¥Ls ÅRm RôURUôL CVeÏ¡\Õ, LôûX 6.00 U¦dÏ
N¬Vô] úSWj§p ûYdLlThP L¥LôWm UôûX 4.00 U¦dÏd LôhÓm úSWjûRd
LôiL,
14) úNWu ®ûWÜ Yi¥ ùNuû]«p CÚkÕ 21 45 U¦dÏl ×\lThÓ AÓjR Sôs
06 10 U¦dÏd úLôûY ùNu\ûP¡\Õ, CûP«p úNXj§p 5 ¨ªPØm DúWôh¥p
5 ¨ªPØm üß ùNu\ôp CW«−u TVQ úSWjûRd LôiL,
15) £X CW«pLs úLôVm×jç¬p ×\lTÓm úSWØm AWdúLôQjûRf ùNu\ûPÙm
úSWØm ¸úZ ùLôÓdLlThÓs[],
úLôûY«p AWdúLôQm
Yi¥ Gi Yi¥«u ùTVo
×\lTÓm ùNu\ûPÙm
úSWm úSWm
6628 ùYvh úLôvh ®ûWÜ Yi¥ 06 30 14 00
2676 úLôûY ®ûWÜ Yi¥ 13 40 19 53
6606 ¿X¡¬ ®ûWÜ Yi¥ 20 40 04 15

AWdúLôQm ùNu\ûPV
(A) GkR CW«p Ïû\Yô] úSWm GÓjÕd ùLôs¡\Õ?
(B) GkR CW«p A§L úSWm GÓjÕd ùLôs¡\Õ?
3,2,2 SôhL°u Gi¦dûL LQd¡Pp :
126
RtLôXeL°p TXo Ye¡L°p TQm úNªd¡u\]o, £Xo Yh¥dÏl TQm
ùTß¡u\]o, úNªl× ApXÕ LPu ùRôûLdÏ Yh¥ LQd¡P JÚ Ï±l©hP úR§
ØRp Utù\ôÚ Ï±l©hP úR§ YûW Es[ SôhLû[d LQd¡P úYi¥VÕ
AY£VUô¡\Õ, ClTôPl©¬®p ùLôÓdLlThP CWiÓ úR§LÞdÏ CûP«p Es[
SôhL°u Gi¦dûLûVd LQd¡P Esú[ôm,
Ï±l× : (A) LQdÏL°p “úR§ ØRp” ApXÕ “úR§ YûW” Guß
ùLôÓdLlTh¥ÚkRôp AkR SôhLû[d LQd¡P GÓjÕd ùLôs[
úYiÓm,
(B) “úR§ Auß” Guß ùLôÓdLlTh¥ÚkRôp AkR Sôû[d LQd¡P
GÓjÕd ùLôs[d áPôÕ,
(C) ‘úR§ Ø¥V’ ApXÕ ‘úR§Ùm úNojÕ’ Guß ùLôÓdLlThPôp AkR
Sôû[Ùm LQd¡P GÓjÕd ùLôs[ úYiÓm,
GÓjÕdLôhÓ 41 :
2002Bm BiÓ ©lWY¬ UôRm 3Bm úR§ ØRp AúR BiÓ BLvÓ 25Bm úR§
YûW Es[ SôhL°u Gi¦dûLûVd LôiL,
¾oÜ :
UôRm SôhL°u Gi¦dûL
©lWY¬ 26 (28 – 2) Hu
Uôof 31 (ØÝ UôRm)
HlWp 30 (ØÝ UôRm)
úU 31 (ØÝ UôRm)
_ýu 30 (ØÝ UôRm)
_þûX 31 (ØÝ UôRm)
BLvÓ 25 (“úR§ YûW”)

Total 204 SôhLs

GÓjÕdLôhÓ 42 : HlWp 15Bm úR§ ØRp AúR BiÓ _þûX 17Bm úR§ Ø¥V Es[
SôhL°u Gi¦dûL LôiL,
¾oÜ :
UôRm SôhL°u Gi¦dûL
HlWp 16 (30 – 14)
úU 31 (ØÝ UôRm)
_ýu 30 (ØÝ UôRm)
_þûX 17 (“úR§ Ø¥V”)

ùUôjRm 94 SôhLs

3,2,3 ¡ZûU LiÓ©¥jRp :
127
JÚ Ï±l©hP úR§«u ¡ZûU ùLôÓdLlTh¥ÚkRôp. ©u]o úLhLlThÓs[
JÚ úR§dLô] ¡ZûUûV Sôm LôQXôm, AqYôß LôQ ùUôjR SôhL°u
Gi¦dûLûV ØR−p LQd¡P úYiÓm,
GÓjÕdLôhÓ 43 :
2000Bm BiÓ _]Y¬ UôRm 6Bm úR§ ®VôVZd¡ZûU G²p AúR BiÓ _ýu
UôRm 9Bm úR§ Gu] ¡ZûU?
¾oÜ :
UôRm SôhLs Gi¦dûL
_]Y¬ 26 (31 – 5) Hu
©lWY¬ 29 (GlT¥)
Uôof 31
HlWp 30
úU 31
_ýu 8

ùUôjRm 155 SôhLs

22 YôWm
155 SôhLs = 22 YôWm + 1 Sôs 
7 155
∴ úRûYVô] ¡ZûU ®VôZd¡ZûUdÏ 14
AÓjR ¡ZûUVôÏm, 
15
G]úY _ý] UôRm 9Bm úR§
14
ùYs°d¡ZûU,

1 Sôs

®Yô§dL : Ï±l©hP ¡ZûUûVd LôQ ùUôjR SôhLs Gi¦dûLûV 7Bp Hu
YÏd¡ú\ôm?
T«t£ 3.7
1) éoj§ ùNnL:
(A) JqùYôÚ BiÓm SUÕ ÑRk§W Sôs _________ UôRm _________ úR§«p
YÚ¡\Õ,
(B) JqùYôÚ BiÓm Ï¥VWÑ §]jûR ____________ Sô°p ùLôiPôÓ¡ú\ôm,
(C) Lôk§´«u ©\kR Sôû[ JqùYôÚ BiÓm ____________ Auß
ùLôiPôÓ¡ú\ôm,
(D) úSÚ´ ____________ Auß ©\kRôo,
2) 1984Bm BiÓ _]Y¬ 25Bm úR§ ØRp AúR BiÓ úU 15Bm úR§ YûW Es[
SôhL°u Gi¦dûL LôiL,
3) 2001Bm BiÓ ‘Ï¥VWÑ §]’ Sô°p CÚkÕ AúR BiÓ ‘ÑRk§W §]m’ YûW
Es[ SôhL°u Gi¦dûL LôiL,
128
4) JÚ C[¨ûX ER®Vô[o 12.7.2003 ØRp 15.9.2003 Ø¥V ®Ól©p CÚkRôo, AYo
®Ól©p ùNu\ SôhLs GjRû]?
5) JÚYo 7.2.1995 Ye¡«p LPu ùTt\ôo, 20.8.1995 Auß LPu ùRôûLûVj
§ÚmTf ùNÛj§]ôo, AYo GjRû] SôhLÞdÏ Yh¥ ùNÛj§]ôo? (7.2.1995
ØRp G]d ùLôsL),
6) JÚ Ts° 24.4.2003 Auß úLôûP ®ÓØû\dLôL êPlThÓ 2.6.2003 Auß
§\dLlThPÕ, úLôûP ®ÓØû\dLôL AlTs° GjRû] SôhLs êPlThPÕ?
7) 2002Bm BiÓ _ýu 3Bm úR§ §eLh¡ZûU G²p AúR BiÓ ùNlPmTo
7Bm úR§ Gu] ¡ZûU?
8) 2003. _þûX 15Bm úR§ ùNqYônd¡ZûU, AúR BiÓ AdúPôTo 2Bm úR§
Gu] ¡ZûU G]d LôiL,
9) _]Y¬ 1, 2004 ®VôZd¡ZûU, úU 22, 2004 Gu] ¡ZûU?
10) SYmTo 14, 2003 ùYs°d¡ZûU, AúR BiÓ ¥NmTo 30 Gu] ¡ZûU G]d
LôiL,
3,3 TWlT[Üm Ñt\[Üm :

TWlT[Ü :
JÚ ùTôÚs JÚ NUR[l TÏ§«p AûPdÏm CPj§u A[Ü AlùTôÚ°u
TWlT[Ü GuTûRl ©¬Ü 3.1.6Cp T¥jÕsú[ôm,
TPm 3.10, 3.11, 3.12Cp Es[ ØdúLôQm. NÕWm Utßm ùNqYLm B¡VûY
£±R[Ü CPjûR AûPjÕd ùLôs¡u\], JqùYôußm AûPjÕd ùLôsÞm
CPUô]Õ ARu TWlT[Ü BÏm,
Z D C
S R
X Y A B P Q
TPm 3.10 TPm 3.11 TPm 3.12
Ñt\[Ü :
TPm 3.10Cp Es[ ØdúLôQjûRl Tôo, ARu TdLeLs VôûY XY, YZ, ZX
ApXYô? CkR êuß TdLeLÞm ØdúLôQjûRf Ñt± JÚ GpûXVôL AûU¡u\],
CkR ØdúLôQjûR JÚØû\ Ñt±YW BÏm ùRôûXÜ GqY[Ü? AkR ØdúLôQj§u
GpûX«u ¿[j§tÏf NUm ApXYô? CkR GpûX«u ¿[jûR ØdúLôQj§u Ñt\[Ü
Gu¡ú\ôm, CúR úTôp TPm 3.11Cp AB, BC, CD, DA CûY NÕWj§u GpûXVôL
AûU¡u\], CkR GpûX«u ¿[m NÕWj§u Ñt\[Ü BÏm,
®Yô§dL :
TPm 3.12Cp Gu] Y¥YjûRd Lôi¡ÈoLs? AkR Y¥Yj§u GpûXVôL
AûUÙm TdLeLs GûY? CkR êuß TPeLÞm ê¥V Y¥YeLs ApXYô?
úUtLiP ®[dLj§p CÚkÕ Sôm A±YÕ.
JÚ ê¥V Y¥Yj§u GpûX«u ¿[m ARu Ñt\[Ü BÏm,
C² ClTôPl ©¬®p NÕWm. ùNqYLm. ùNeúLôQ ØdúLôQm B¡VYt±u
TWlT[Ü Utßm Ñt\[®û]d LôQ Esú[ôm,
129
3.3.1 NÕWj§u TWlT[Üm Ñt\[Üm
3.3.2 ùNqYLj§u TWlT[Üm Ñt\[Üm
3.3.3 ùNeúLôQ ØdúLôQj§u TWlT[Üm
Ñt\[Üm
3.3.4 SôuÏ ÑYoL°u TWlT[Ü
3.3.1NÕWj§u TWlT[Üm Ñt\[Üm :

NÕWj§u TWlT[Ü LôQp :
©¬Ü 3.1.6Cp JÚ TÏ§«u TWlT[ûY AXÏ NÕWeLs êXm LôQXôm Guß
T¥jÕsú[ôm, CqYôß LôÔm Øû\ûV úSW¥ A[ÅÓ Øû\ G]Xôm,
C² Uû\ØL A[ÅÓ Øû\«p TWlT[Ü LôiTûRl Tt± LtLXôm, CkR Øû\«p
NÕWj§u TWlT[Ü LôiTRtLô] ãj§WjûR AûUjÕ TWlT[Ü LôQ Esú[ôm, CkR
Øû\ êXm úYLUôLÜm G°RôLÜm TWlT[®û]d LiÓ©¥dLXôm,
TPm 3.13Id LôiL, 1 ùN,Á 1 ùN,Á
JÚ Y¬ûN«p GjRû] AXÏ NÕWeLs Es[]? 1 ùN,Á 1 ùN,Á

2 NÕWeLs 1 ùN,Á 1 ùN,Á
ùUôjRm GjRû] Y¬ûNLs Es[]? 2 Y¬ûNLs 1 ùN,Á 1 ùN,Á
ùUôjRm Es[ AXÏ NÕWeLs GjRû]? 4 NÕWeLs TPm 3.13
ApXYô?
G]úY. NÕWj§u TWlT[Ü (2 × 2) 4 N,ùN,Á
NÕWj§u JÚ TdLj§u ¿[m Gu]? 2 ùN,Á ApXYô?
G]úY. 2 ùN,Á TdL A[Üs[ NÕWj§u TWlT[Ü 4 N,ùN,Á G] A±¡ú\ôm,
C² TPm 3.14Id LôiL, 3 ùN,Á
JÚ Y¬ûN«p GjRû] AXÏ NÕWeLs Es[]?
3 NÕWeLs
ùUôjRm GjRû] Y¬ûNLs Es[]? 3 ùN,Á 3 ùN,Á
3 Y¬ûNLs
ùUôjRm Es[ AXÏ NÕWeLs GjRû]?
9 NÕWeLs. 3 ùN,Á
G]úY. NÕWj§u TWlT[Ü (3 × 3) 9 N,ùN,Á. TPm 3.14
NÕWj§u JÚ TdLj§u ¿[m Gu]? 3 ùN,Á ApXYô?
G]úY., 3 ùN,Á TdL A[Üs[ NÕWj§u TWlT[Ü 9 N,ùN,Á G] A±¡ú\ôm,
úUúX ®Y¬jR NÕWeL°u TdLeLs. NÕWeL°u Gi¦dûL. NÕWeL°u
TWlT[ÜLs CYt±tLô] Ko AhPYûQ AûUjRôp ¸rdLôÔm AhPYûQ 3.9
¡ûPd¡\Õ,
TdLm TdLm AXÏ NÕWeLs TWlT[Ü

(ùN,Á) (ùN,Á) Gi¦dûL (N,ùN,Á)
2 2 4 4 (2 × 2)
3 3 9 9 (3 × 3)
130
AhPYûQ 3.9
TdLeLs Utßm NÕWeLs Gi¦dûL ApXÕ TWlT[Ü CYt±t¡ûPúV Es[
ùRôPo× Gu]?
úUtLiP AhPYûQ 3.9 Cp CÚkÕ TdLj§u A[Ü 2 ùN,Á G²p TWlT[Ü 2
× 2 N,ùN,Á. ARôYÕ 4 NÕW ùNu¥ÁhPo G]d Lôi¡ú\ôm,
CúR úTôp 3 ùN,Á TdL A[Ü ùLôiP NÕWj§u TWlT[Ü 3 × 3 N,ùN,Á.
ARôYÕ 9 N,ùN,Á BÏm,
∴ NÕWj§u TWlT[Ü = TdLm × TdLm
Ï±l× : CeÏ ‘TWlT[Ü’ GuTÕ NÕWm AûPdÏm TÏ§«u TWlT[ûYÙm ‘TdLm’
GuTÕ JÚ TdL A[®u ¿[jûRÙm Ï±d¡\Õ,
Ï±Âh¥p CRû],
A = a×a
ARôYÕ A = a2 G] GÝRXôm,
Ï±l× : ‘A’ Gu\ Ï±ÂÓ TWlT[ûYÙm ‘a’ Gu\ Ï±ÂÓ JÚ TdLj§u A[ûYÙm
Ï±d¡\Õ,
NÕWj§u Ñt\[Ü LôQp :
TPm 3.13Cp Es[ NÕWjûR JÚØû\ Ñt±YW BÏm ùRôûXÜ Gu]?
Ñt\[Ü 2 ùN,Á + 2 ùN,Á + 2 ùN,Á + 2 ùN,Á = 4 × 2 ùN,Á = 8 ùN,Á?
ARôYÕ Ñt\[Yô]Õ 4 × JÚ TdLj§u A[Ü ApXYô?
CúR úTôp TPm 3.14Cp Es[ NÕWjûR JÚØû\ Ñt±YW BÏm ùRôûXÜ Gu]?
3 ùN,Á + 3 ùN,Á + 3 ùN,Á + 3 ùN,Á = 4 ×3 ùN,Á = 12 ùN,Á
ARôYÕ Ñt\[Yô]Õ 4 × JÚ TdLj§u A[Ü, BûLVôp JÚ NÕWj§u Ñt\[ûY
ARu TdL A[®u 4 UPeÏ Gu¡ú\ôm,
G]úY.
JÚ NÕWj§u Ñt\[Ü = 4 × TdLm
Ï±Âh¥p CRû]
P = 4a G] GÝRXôm
Ï±l× : ‘P’ Gu\ Ï±ÂÓ Ñt\[ûYd Ï±dÏm,
®Yô§dL :
(A) TWlT[®u A[ûYLs VôûY?
(B) ¿[m. ALXm. EVWm. ùRôûXÜ ØR−VûY ¿hPp A[ûYLs GuTûR Sôm
A±úYôm, ‘Ñt\®û]’ ¿hPp A[ûY Guß á\XôUô? Ñt\[Yô]Õ
Ñt±Ùs[ GpûXd úLôh¥u ¿[m ApXYô?
GÓjÕdLôhÓ 44 :
JÚ NÕWj§u TdL A[Ü 12 ùN,Á ARu (A) TWlT[Ü (B) Ñt\[Ü LôiL,
¾oÜ :
(A) NÕWj§u TdLm a = 12 ùN,Á
NÕWj§u TWlT[Ü. A = a2
= a×a
131
= 12 × 12
= 144 N,ùN,Á (ApXÕ 144 ùN,Á2)
(B) NÕWj§u Ñt\[Ü, P = 4a
= 4 × 12 ùN,Á
= 48 ùN,Á
®Yô§dL :
JÚ NÕW Y¥Y úUûN«u TdL A[Ü 1 Á 6 ùP£,Á. TdL A[ûY JúW AX¡p áßL,
ARôYÕ (A) ÁhPWôL (B) ùP£ ÁhPWôLd áßL,
GÓjÕdLôhÓ 45 :
JÚ NÕW Y¥Y ÑY¬u TdL A[Ü 3 Á 50 ùN,Á, ARtÏ YoQm éN NÕW ÁhPÚdÏ
ì, 2 ÅRm BÏm ùNXûYd LôiL,
Ï±l× : TdL A[Ü ÁhP¬Ûm ùNu¥ ÁhP¬Ûm ùLôÓdLlThÓs[Rôp. AYtû\
JúW ®R AXLôL. ARôYÕ ÁhPo ApXÕ ùNu¥ÁhPWôL Uôt±d ùLôs[
úYiÓm. CkR LQd¡p NÕW ÁhPÚdÏ BÏm ùNXÜ ùLôÓdLlThÓs[Rôp.
AXLLû[ ÁhPWôL Uôt±d ùLôs[ úYiÓm,
¾oÜ :
ÑY¬u TdL A[Ü, a = 3 Á 50 ùN,Á
50
= 3 Á + 100 Á (GlT¥)
= 3 Á + 0.5 Á
∴ a = 3.5 Á
NÕW Y¥Yf ÑY¬u TWlT[Ü. A = a2

= 3.5 Á × 3.5 Á
= 12.25 N,Á
1 N,Á-dÏ YoQm éN ùNXÜ = ì, 2.
12.25 N,Á-dÏ YoQm éN ùNXÜ = ì, 12.25 × 2
= ì, 24.50
YoQm éN BÏm ùNXÜ = ì, 24.50.
®Yô§dL :
NÕWj§u Ñt\[Ü LôQ ãj§Wm Gu]? P = 4a ApXYô?
CRû] 4a = P G] GÝRXôUô?
NÕWj§u Ñt\[Ü ùLôÓdLlThPôp ARu TdL A[ûY GqYôß LôiÀoLs?
GÓjÕdLôhÓ 46 :
JÚ NÕW Y¥Y ®û[VôhÓj §P−u Ñt\[Ü 1200 Á, ARu TWlT[ûY ‘H¬p’
LôiL,
Ï±l× : JÚ NÕWj§u TWlT[Ü LôQ. ARu TdL A[Ü úRûY, NÕWj§u Ñt\[Ü
ùLôÓdLlTh¥ÚkRôp A§−ÚkÕ ARu TdL A[ûYd LôQ úYiÓm,
¾oÜ : NÕW Y¥Y §P−u Ñt\[Ü, p = 4a
ARôYÕ. 4a = p
132
4 p
CÚTdLØm 4Bp YÏdL 4 a = 4
1200
G]úY a = 4 Á [Q p = 1200 Á ]
∴ a = 300 Á
NÕW Y¥Y §P−u TWlT[Ü A = a2
= 300 Á × 300 Á
ARôYÕ TWlT[Ü = 90000 N,Á.
90000
= 100 HoLs (GlT¥?)
= 900 HoLs
∴ NÕW Y¥Y ®û[VôhÓj §P−u TWlT[Ü = 900 HoLs.
T«t£ 3.8
1) NÕWeL°u TdL A[ÜLs ¸úZ ùLôÓdLlThÓs[], AYt±u TWlT[Ü LôiL,
(A) 7 ùN,Á (B) 12 ùP£,Á (C) 2 Á 25 ùN,Á (D) 3.2 Á
2) LQdÏ 1-Cp ùLôÓdLlThÓs[ NÕWeL°u Ñt\[Ü LôiL,
3) 250 Á TdL A[Ü ùLôiP NÕW YV−u TWlT[ûY ùadúP¬p LôiL,
4) NÕW Y¥Yj úRôhPm Ju±u TdL A[Ü 75 Á, AûRf NUu ùNnV NÕW
ÁhPÚdÏ ì, 8 ÅRm BÏm ùNXûYd LQd¡ÓL,
5) JÚ NÕW Y¥Yd áPj§u TdL A[Ü 8 Á 5 ùP£,Á, ARu RûWdÏ KÓLs (Tiles)
T§dL NÕW ÁhPÚdÏ ì, 300 BÏm ùNXûYd LôiL,
6) 600 Á. Ñt\[Ü ùLôiP NÕWj§u TWlT[Ü LôiL,
7) JÚ NÕW Y¥Y Aû\«u Ñt\[Ü 22 Á, AkR Aû\«u RûW«u TWlT[Ü LôiL,
3,1,2 ùNqYLj§u TWlT[Üm Ñt\[Üm :
ùNqYLj§u TWlT[Ü LôQp
CÕYûW JÚ NÕWj§u TWlT[Ü Utßm Ñt\[Ü LiÓ©¥lTRtLô]
ãj§WeLû[d Ltú\ôm, ClTôPl©¬®p JÚ ùNqYLj§u TWlT[Üm Ñt\[Üm
LôiTRtLô] ãj§WeLû[d LtúTôm,
¸úZ Es[ TPm 3.15Id LôiL,
5 ùN,Á
4 ùN,Á 4 ùN,Á
TPm 3.15
133
TPm 3.15Cp Es[Õ Gu] Y¥Ym? CÕ JÚ ùNqYLm, JqùYôÚ Y¬ûN«Ûm 5
AXÏ NÕWeLs Es[], ùUôjRm GjRû] Y¬ûNLs Es[]? 4 Y¬ûNLs,
C§p ùUôjRm 20 AXÏ NÕWeLs Es[], CRu TWlT[Ü 20 N,ùN,Á. G]úY 5
ùN,Á ¿[m. 4 ùN,Á ALXm Es[ ùNqYLj§u TWlT[Ü 20 N,ùN,Á.
4 ùN,Á
C² TPm 3.16 Id LôiL,
C§p JqùYôÚ Y¬ûN«Ûm 4 AXÏ 3 ùN,Á 3 ùN,Á
NÕWeLs Es[], ùUôjRm 3 Y¬ûNLs
Es[], ùUôjRm 12 AXÏ NÕWeLs
Es[], CRu TWlT[Ü 12 N,ùN,Á, 4 ùN,Á
G]úY 4 ùN,Á ¿[m. 3 ùN,Á ALXm TPm 3.16

Es[ ùNqYLj§u TWlT[Ü 12 N,ùN,Á.
C² úUtLiP TPeL°p ¡ûPdLlThP ®YWeLû[d ùLôiÓ AûUdLlThP
AhPYûQ 3.10Id LôiL,
¿[m ALXm ùUôjR AXÏ NÕWeLs TWlT[Ü
(ùN,Á) (ùN,Á) Gi¦dûL (N,ùN,Á)
5 4 20 20 (5 × 4)
4 3 12 12 (4 × 3)
AhPYûQ 3.10
úUtLiP AhPYûQ 3.10Cp CÚkÕ ¿[m 5 ùN,Á. ALXm 4 ùN,Á BL
CÚdÏmúTôÕ TWlT[Ü 5 × 4 ARôYÕ 20 N,ùN,Á GuTÕ ùR°Yô¡\Õ, CúR úTôp
¿[m 4 ùN,Á. ALXm 3 ùN,Á CÚdÏmúTôÕ ARu TWlT[Ü 12 N,ùN,Á.
G]úY
JÚ ùNqYLj§u TWlT[Ü = ¿[m × ALXm
G]l ùTß¡ú\ôm, Ï±Âh¥p CÕ

A = l × b
ARôYÕ A = lb BÏm
Ï±l× : Ï±ÂÓ ‘A’ ùNqYj§u TWlT[ûYÙm. ‘l’ ARu ¿[jûRÙm. ‘b’ ARu
ALXjûRÙm Ï±d¡\Õ,
®Yô§dL :
A = lb Utßm lb = A . CWiÓm Juú\ ApXYô?
l × b = A GuTRôp. CÚ×\Øm bBp YÏdL.
A
l = b
TWlT[Ü
ARôYÕ ¿[m = ALXm
C² ALXjûRl TWlT[Ü Utßm ¿[j§p GÝR ØVÛL,
ùNqYLj§u Ñt\[Ü LôQp :
134
TPm 3.15Cp Es[ ùNqYLjûR AûPkÕs[ GpûX«u ¿[m Gu]? AûRf
Ñt±Ùs[ ùRôûXÜ 5 ùN,Á + 4 ùN,Á + 5 ùN,Á + 4 ùN,Á = 18 ùN,Á. ApXYô ?
ARôYÕ 5 ùN,Á + 5 ùN,Á + 4 ùN,Á + 4 ùN,Á = 18 ùN,Á
∴ ùNqYLj§u Ñt\[Ü = 2 × 5 ùN,Á + 2 × 4 ùN,Á
ARôYÕ Ñt\[Ü = 2 × ¿[m + 2 × ALXm
G]úY
JÚ ùNqYLj§u Ñt\[Ü = 2 ¿[m + 2 ALXm
CRû]d Ï±Âh¥p
P = 2l + 2b ApXÕ P = 2(l + b)
GÓjÕdLôhÓ 47 :
¿[m 2 Á. ALXm 70 ùN,Á Es[ ùNqYLj§u TWlT[Ü Utßm Ñt\[Ü LôiL,
¾oÜ :
ùNqYLj§u ¿[m, l = 2 Á ApXÕ 200 ùN,Á
ùNqYLj§u ALXm, b = 70 ùN,Á
(A) ùNqYLj§u TWlT[Ü, A = l × b
= 200 ùN,Á × 70 ùN,Á
∴ TWlT[Ü = 14000 N,ùN,Á.
(B) ùNqYLj§u Ñt\[Ü, P = 2l + 2b
= 2 × 200 ùN,Á + 2 × 70 ùN,Á
= 400 ùN,Á + 140 ùN,Á
∴ Ñt\[Ü = 540 ùN,Á
®Yô§dL :
úUúX GÓjÕdLôhÓ 47Cp Es[ ùNqYLj§u ¿[m. ALXm CYtû\ ÁhP¬p
Uôt± TWlT[Üm. Ñt\[Üm LôiL, Ñt\[Ü LôQ 2(l + b) Gu\ ãj§WjûRl
TVuTÓjÕL,
GÓjÕdLôhÓ 48 :
JÚ ùNqYL Y¥Y YV−u TWlT[Ü 3.75 ùadúPo, ARu ¿[m 250 Á G²p ARu
ALXm LôiL,
¾oÜ : ùNqYL Y¥Y YV−u TWlT[Ü = 3.75 ùadúPo
= 3.75 × 10000 Á2
= 37500 Á2
TWlT[Ü A = 37500 Á2
¿[m, l = 250 Á
A
ALXm, b = l (GlT¥?)
37500
= 250 Á
= 150 Á
ALXm = 150 Á
135
GÓjÕdLôhÓ 49 :
JÚ ùNqYL Y¥Yl éeLô®u ¿[m 170 Á ALXm 100 Á, AûRf Ñt± úY− AûUdL
ÁhPÚdÏ ì, 5 ÅRm BÏm ùNXûYd LôiL,
Ï±l× : JÚ ùNqYL Y¥Y ApXÕ NÕW Y¥Y ¨Xj§tÏ úY− AûUdL úYiÓùU²p.
AqYV−u GpûX«u ¿[jûRd LôQ úYiÓm, ARôYÕ. ùLôÓdLlThP
¨Xj§u Ñt\[Ü LôQ úYiÓm,
¾oÜ :
¿[m l = 170 Á
ALXm b = 100 Á
ùNqYLj§u Ñt\[Ü P = 2 l + 2 b
= 2 × 170 Á + 2 × 100 Á
= 340 Á + 200 Á
= 540 Á
1 ÁhPÚdÏ úY− AûUdL ùNXÜ = ì, 5
540 ÁhPÚdÏ úY− AûUdL ùNXÜ = ì, 540 × 5
= ì, 2700
GÓjÕdLôhÓ 50 :
JÚ ùNqYL Y¥Yd áPj§u RûW«u Ñt\[Ü 24 Á ARu ¿[m 7 Á,, ARu
TWlT[Ü LôiL,
Ï±l× : TWlT[Ü LôQ. ¿[m Utßm ALXj§u A[ÜLs úRûY, CeÏ ¿[m
ùLôÓdLlThÓs[Õ, G]úY Ñt\[®p CÚkÕ ALXm LôQ úYiÓm,
¾oÜ :
2 ¿[m + 2 ALXm = Ñt\[Ü
2 × 7 + 2b = 24 (GlT¥?)
14 + 2b = 24
ARôYÕ 2b = 24 – 14
2 b = 10
10
b = 2 = 5
ùNqYLj§u TWlT[Ü A = l b
= 7Á×5Á
ùNqYLj§u TWlT[Ü = 35 N,Á.
T«t£ 3.9
1) ¸úZ ùLôÓdLlThÓs[ ¿[m. ALXeLû[d ùLôiP ùNqYLeL°u TWlT[Ü
LôiL,
(A) 15 ùN,Á, 8 ùN,Á (B) 3 ùP£,Á, 5.6 ùN,Á
(C) 2 Á 5 ùP£,Á, 1 Á 20 ùN,Á (D) 6.5 Á, 4.5 Á
136
2) LQdÏ 1Cp ùLôÓdLlThP ùNqYLeL°u Ñt\[Ü LôiL,
3) JÚ RûW ®¬l©u ¿[m 5 Á ALXm 3 Á 5 ùP£,Á, JÚ NÕW ÁhPo ®¬l©u ®ûX
ì, 40 G²p AkR RûW®¬l©u ®ûXûVd LôiL,
4) JÚ ùNqYL Y¥Y YV−u ¿[. ALXeLs Øû\úV 500 Á, 69 Á. ARu TWlT[ûY
ùadúP¬p áßL,
5) JÚ YÏlTû\«u RûW«u TWlT[Ü 2880 N,Á. ARu ¿[m 60 Á G²p ARu
ALXm Utßm Ñt\[Ü LôiL,
6) JÚ ùNqYL Y¥Y úRôhPj§u Ñt\[Ü 160 Á. ARu ALXm 30 Á.
AjúRôhPjûRf NUu ùNnV NÕWÁhPÚdÏ ì, 2.50 ÅRm BÏm ùUôjR ùNXûYd
LôiL.
7) JÚ ùNqYL Y¥Y Uû]«u ¿[m 130 Á. ALXm 70 Á, AûRf Ñt± úY− AûUdL
ÁhPÚdÏ ì, 3.50 ÅRm BÏm ùUôjR ùNXûYd LôiL,
8) JÚ LôpTkÕ ®û[VôhÓj §PûX HÚdÏ ì, 500 ÅRm NUu ùNnV BÏm ùUôjR
ùNXÜ ì, 27,000. §P−u ALXm 60 Á G²p ARu ¿[m LôiL,
9) JÚ ùNqYL Y¥Y YV−u ¿[m 180 Á. ALXm 120 Á, Nk§Vô AkR YVûXf Ñt± 5
Øû\ SPkRôp. AYo LPkR ùRôûXûYd LôiL,
10) WúUx 50 Á TdL A[Üs[ JÚ NÕW Y¥Y Uû]ûV Yôe¡]ôo, ARtÏ AÚ¡p
60 Á ¿[m. 40 Á ALXm Es[ JÚ ùNqYL Y¥Y YVûX AúR ®ûXdÏ úP²Vp
Yôe¡]ôo, CÚY¬p Vôo A§Lm TVu AûPkR]o G]d LôiL,
3,1,3 ùNeúLôQ ØdúLôQj§u TWlT[Üm Ñt\[Üm :
JÚ ØdúLôQj§p GjRû] úLôQeLs Es[]? êuß úLôQeLs, AYt±p JÚ
úLôQm ùNeúLôQm (ARôYÕ JÚ úLôQj§u A[Ü 90°) G²p AkR ØdúLôQjûRf
ùNeúLôQ ØdúLôQm Gu\ûZd¡ú\ôm,
ùNeúLôQ ØdúLôQj§u TWlT[Ü LôQp :
ABCD Gu\ ùNqYL Y¥Y ÕiÓj Rô°û] GÓjÕd ùLôsL, AûR AC Gu\
êûX ®hPm Y¯VôL ùYhÓL, (¸úZ Es[ TPm 3.17Il Tôo) CWiÓ ùNeúLôQ
ØdúLôQeLs ¡ûPd¡u\] ApXYô? AYt±u ªL ¿[Uô] TdLeL[m.
ùNeúLôQeLÞm ùTôÚkÕUôß Ju±u ÁÕ Utù\ôuû\l ùTôÚjÕL, AûY
CWiÓm JúW A[®p CÚlTûRd LôiÀoLs, ARôYÕ JqùYôÚ ùNeúLôQ
ØdúLôQj§u TWlT[Üm ABCD Gu\ ùNqYLj§u TWlT[®p Tô§ ApXYô?
C A
D l C
b b EVWm (h)
b b
A l B C l D
A l B A¥lTdLm (b)
TPm 3.17
1
G]úY ùNeúLôQ ØdúLôQj§u TWlT[Ü 2 × l × b.
137
TPj§p ùNqYLj§u ¿[Øm ALXØm ùNeúLôQj§u A¥lTdLm Utßm
EVWUôL AûUYûRd Lôi¡ú\ôm,
G]úY JÚ ùNeúLôQ ØdúLôQj§u TWlT[Ü ùNeúLôQjûRj RôeÏm
TdLeL°u ùTÚdÏj ùRôûL«p Tô§,
1
∴ ùNeúLôQ ØdúLôQj§u TWlT[Ü = 2 × A¥lTdLm × EVWm
1
A = 2 bh G] GÝRXôm
(‘b’ A¥lTdL A[Ü. ‘h’ EVWm).

ùNeúLôQ ØdúLôQj§u Ñt\[Ü LôQp:
ùNeúLôQ ØdúLôQj§u GpûX«u ¿[jûR GqYôß LôiÀoLs?
AmØdúLôQj§u êuß TdL A[ÜL°u áÓRp ARu GpûX«u ¿[m ApXYô?
G]úY. JÚ ùNeúLôQ ØdúLôQj§u êuß TdL A[ÜL°u áÓRp ARu
Ñt\[Ü BÏm,
®Yô§dL :
JÚ ùNeúLôQ ØdúLôQj§u TWlT[Ü. AûRd ùLôiÓs[ JÚ ùNqYLj§u
TWlT[®p Tô§ G] SUdÏj ùR¬Ùm, C² AkR ùNqYLj§u Ñt\[ûYÙm. ùNeúLôQ
ØdúLôQj§u Ñt\[ûYÙm LôiL, ùNeúLôQ ØdúLôQj§u Ñt\[Ü. ùNqYLj§u
Ñt\[®p Tô§ Es[Rô G]f úNô§dL,
GÓjÕdLôhÓ 51 :
JÚ ùNeúLôQ ØdúLôQj§p ùNeúLôQjûRj RôeÏm TdLeLs 20 ùN,Á,. 21
ùN,Á. ¿[ØûPVûY Gu\ôp AmØdúLôQj§u TWlT[Ü LôiL,
¾oÜ :
b = 20 ùN,Á, h = 21 ùN,Á G]d ùLôsL,
1
ùNeúLôQ ØdúLôQj§u TWlT[Ü. A = 2 bh
1
= 2 × 20 ùN,Á × 21 ùN,Á
= 210 N,ùN,Á
®Yô§dL :
GÓjÕdLôhÓ 51Cp Es[ LQd¡p b = 21 ùN,Á, h = 20 ùN,Á Guß ùLôs[XôUô?
AqYôù\²p AúR TWlT[Ü ¡ûPdÏUô? N¬TôodL,
GÓjÕdLôhÓ 52 :
ùNk§p JÚ ùNeúLôQ Y¥Y Uû]ûV NÕW ÁhPÚdÏ ì, 200 ÅRm ì, 50,000
ùLôÓjÕ Yôe¡]ôo, ùNeúLôQjûRj RôeÏm TdLeL°p Ju±u A[Ü 25 Á G²p
Utù\ôÚ TdL A[ûYd LôiL,
¾oÜ :
Uû]«u ùUôjR ®ûX ì, 50000.
ì, 200dÏ ¡ûPdÏm Uû]«u A[Ü = 1 N,Á.
138
50000
ì, 50000dÏ ¡ûPdÏm Uû]«u A[Ü = 200 = 250 N,Á.
ARôYÕ ùNeúLôQ ØdúLôQj§u TWlT[Ü = 250 N,Á.
1
B]ôp ùNeúLôQ ØdúLôQj§u TWlT[Ü = 2 bh
1
ARôYÕ 2 × 25 × h = 250
2
CÚTdLØm 25 Bp ùTÚdL,
2 1 2
25 × 2 × 25 × h = 25 × 250
500
i.e. h = 25 = 20 Á
ARôYÕ h = 20 Á
T«t£ 3.10
1) ùNeúLôQ ØdúLôQeL°u ùNeúLôQjûRj RôeÏm TdLeL°u ¿[eLs ¸úZ
RWlThÓs[], AYt±u TWlT[Ü LôiL,
(A) 9 ùN,Á, 12 ùN,Á (B) 3.6 Á, 1.5 Á
(C) 24 ùP£,Á, 4.5 Á (D) 40 ùN,Á, 41 ùN,Á
2) JÚ YVp ùNeúLôQ ØdúLôQ Y¥®p Es[Õ, ARu ùNeúLôQjûR APd¡V
TdLeLs 75 Á, 40 Á, AqYVûXf NUlTÓjR NÕW ÁhPÚdÏ ì,3 ÅRm GqY[Ü
ùNXYôÏm?
3) JÚ úRôhPm ùNeúLôQ ØdúLôQ Y¥®p Es[Õ, ùNeúLôQjûR
APd¡Ùs[ TdL A[ÜL°u ¿[eLs Øû\úV 80 Á, 150 Á, AûRf NUlTÓjR Ko
HdLÚdÏ ì, 250 ÅRm BÏm ùNXûYd LôiL,
4) JÚ ùNeúLôQ ØdúLôQj§u TWlT[Ü 110 N,ùN,Á, ARu A¥lTdL A[Ü
20 ùN,Á. EVWm LôiL,
5) AdTo JÚ ùNeúLôQ ØdúLôQ Y¥Y Uû]ûVf NÕW ÁhPÚdÏ ì, 150 ÅRm ì,
90000dÏ Yôe¡]ôo, ARu ùNeúLôQjûR APd¡V TdLeL°p Juß 30 Á G²p
Utù\ôÚ TdL A[ûYd LôiL,
6) JÚ ùNeúLôQ ØdúLôQj§u ùNeúLôQjûR APd¡V TdL A[ÜLs 50 ùN,Á
40 ùN,Á JÚ ùNqYLj§u ¿[m 25 ùN,Á,. ALXm 20 ùN,Á, CkR CWi¥p GÕ
A§Ll TWlT[Ü EûPVÕ?
7) JÚ NÕW Y¥Y YV−u TdLm 16 Á, ARtÏ AÚúL AûUkÕs[ JÚ ùNeúLôQ
ØdúLôQ Y¥Y YV−u ùNeúLôQjûRj RôeÏm TdL A[ÜLs 24 Á, 20 Á.
CWiÓ YVpLÞm NU®ûXdÏ ®tLlThPôp GkR YVûX YôeÏYÕ
CXôTLWUô]Õ?
3,1,4 SôuÏ ÑYoL°u TWlT[Ü :
JÚ ùNqYL Y¥Y Aû\ûV GÓjÕd ùLôsL, Aû\ûVf Ñt±Ùs[ SôuÏ
ÑYoLû[l Tôo, ÑYoLÞm ùNqYL Y¥®p Es[], Aû\«u ÑYoLs NU EVWm
ùLôiPûY ApXYô?
®Yô§dL :
139
Aû\«u SôuÏ ÑYoLû[Ùm Ju\u TdLj§p Ju\ôL AûUjRôp GlT¥
CÚdÏm? AÕ ¿iP ùNqYL Y¥Yf ÑYWôL AûUÙm,
Ï±l× : JÚ ¾lùTh¥dÏs Ïf£Lû[d ùLôiP AhûPj Rôe¡ûVl ©¬jÕl Tôo,
SôuÏ ÑYoLû[ AÚLÚúL AûUdLlThP ‘Uô§¬’ ¡ûPdÏm,
¸úZ Es[ TPm 3.18Il Tôo
EVWm
¿[m ALXm ¿[m ALXm

TPm 3.18
¿iP ùNqYLj§u ¿[m Gu]? AÕ (¿[m + ALXm + ¨[m + ALXm).
ùNqYLj§u ALXm Gu]? ‘EVWm’ ApXYô?
ùNqYLj§u TWlT[Ü = (2 ¿[m + 2 ALXm) × EVWm
= (2 l + 2 b) × h
= Aû\«u Ñt\[Ü × EVWm
G]úY. SôuÏ ÑYoL°u TWlT[Ü =Aû\«u Ñt\[Ü × EVWm
Ï±ÂÓL°p CRû]
A = ph
CeÏ ‘p’ Aû\«u Ñt\[Ü. ‘h’ EVWm.
®Yô§dL :
(A) ph GuTRû] 2h (l + b) G] GÝRXôUô?
(B) Ko Aû\«u 4 ÑYoL°u TWlT[ûYj R²jR²úV LiÓ©¥jÕ, AYtû\d
áhÓL, A = ph Gu\ ãj§WjûRl TVuTÓj§Ùm ÑYoL°u TWlT[Ü LôiL,
®ûPLs NUUôL Es[]!ApXYô? GkR Øû\«p ùNnYÕ G°RôLÜm
ÑÚdLUôLÜm Es[Õ? ãj§W Øû\«p ùNnYÕRôú]?
GÓjÕdLôhÓ 53 :
Ko Aû\«u ¿[m. ALXm. EVWm Øû\úV 10 Á, 8 Á, 3 Á, Aû\«u SôuÏ
ÑYoL°u TWlT[Ü LôiL,
¾oÜ :
l = 10 Á, b = 8 Á, h = 3 Á
Aû\«u Ñt\[Ü p = 2 l + 2 b
= 2 × 10 Á + 2 × 8 Á
= 20 + 16 = 36 Á
SôuÏ ÑYoL°u TWlT[Ü = p h
= 36 × 3 = 108 N,Á,
∴ TWlT[Ü = 108 N,Á,
®Yô§dL:
GÓjÕdLôhÓ 54Cp Es[ LQdûL A = 2h (l + b) Gu\ ãj§WjûRl TVuTÓj§
ùNnL,
GÓjÕdLôhÓ 54 :
140
JÚ áPj§u SôuÏ ÑYoL°u TWlT[Ü 360 N,Á. ARu ¿[m. ALXm Øû\úV
20Á. 10 Á, EVWm LôiL,
¾oÜ :
ph = 360 N,Á,. l = 20 Á. b = 10 Á. h = ?
(CûR GqYôß GÝRlThÓs[Õ GuTûR úSôdÏL)
p = 2 l + 2b
= 2 × 20 + 2 × 10
= 40 + 20 = 60
p × h = 360
ARôYÕ60 × h = 360
CÚTdLØm 60Bp YÏdL.
60 × h 360
60 = 60
∴ h = 6Á
∴ EVWm = 6 Á
®Yô§dL :
ùTôÕYôL Aû\L°p LRÜLÞm. Nu]pLÞm CÚdÏm, ÑYoLÞdÏ
ùYsû[V¥dÏm TÏ§«u TWlT[Ü LQd¡P úYiÓUô]ôp LRÜ Utßm Nu]pL°u
TWlT[ûYf úNodL úYiÓUô?
GÓjÕdLôhÓ 55 : Ko Aû\«u ¿[m. ALXm. EVWeLs Øû\úV 5 Á, 4 Á, 3 Á, AkR
Aû\«p 2 Á × 1 Á A[®p 2 LRÜLÞm 1 Á × 0.8 Á A[®p 5 Nu]pLÞm Es[],
AkR Aû\«p ùYsû[V¥dL úYi¥V SôuÏ ÑYoL°u TWlT[Ü GqY[Ü?
¾oÜ :
Aû\«u Ñt\[Ü p = 2 l + 2 b
= 2×5Á+2×4Á
= 10 Á + 8 Á = 18 Á
EVWm = 3 Á
LRÜ. Nu]pLs EhTP

4ÑYoL°u TWlT[Ü  = ph
= 18 Á × 3 Á = 54 N,Á
2 LRÜL°u TWlT[Ü = 2 × l b
2 × 2 × 1 = 4 N,Á
5 Nu]pL°u TWlT[Ü = 5 × l b
= 5 × 1 × 0.8 = 4 N,Á
2 LRÜL°u TWlT[Ü 

+ 5 Nu]pL°u TWlT[Ü = 4 N,Á + 4 N,Á = 8 N,Á (Hu?)
ùYsû[ A¥dL úYi¥V (4 ÑYoL°u TWlT[Ü) –
 = 
4 ÑYoL°u TWlT[Ü  (LRÜLs Utßm Nu]pL°u TWlT[Ü)
= 54 N,Á – 8 N,Á = 46 N,Á
∴ ùYsû[V¥dL úYi¥V TWlT[Ü = 46 N,Á
GÓjÕdLôhÓ 56 :
141
16 Á TdL A[Ü ùLôiP JÚ NÕW Y¥Y Aû\«u EVWm 4 Á, ARu ÑYoL°u
1
TWlT[®p 4 TôLm LRÜLÞm Nu]pLÞm AûPjÕd ùLôiÓs[Õ, ÑYoLÞdÏ
ùYsû[ A¥dL N,ÁdÏ ì, 3.50 ÅRm GqY[Ü ùNXYôÏm?
¾oÜ :
NÕW Aû\«u Ñt\[Ü p = 4 a
= 4 × 16 Á = 64 Á
EVWm = 4 Á
4 ÑYoL°u TWlT[Ü = ph
= 64 Á × 4 Á = 256 N,Á
1
LRÜ, Nu]pL°u TWlT[Ü = 4 × 256 N,Á (GlT¥?)
= 64 N,Á
ùYsû[ A¥dL úYi¥V TÏ§«u TWlT[Ü = 256 N,Á – 64 N,Á
= 192 N,Á
1 N,ÁdÏ ùYsû[ A¥dL ùNXÜ = ì, 3.50
192 N,ÁdÏ ùYsû[ A¥dL ùNXÜ = ì, 192 × 3.50
= ì, 672
∴ Aû\dÏ ùYsû[ A¥dL ùNXÜ = ì, 672.
T«t£ 3.11
1) ¸rdLiP A[ÜLû[d ùLôiP 4 ÑYoL°u TWlT[Ü LôiL :
(A) Ñt\[Ü 50 Á, EVWm 3.2 Á
(B) ¿[m 7 Á, ALXm 5 Á, EVWm 3 Á
(C) ¿[m 45 ùP£,Á, ALXm 40 ùP£,Á, EVWm 28 ùP£,Á
(D) NÕWY¥Y RûW«u TdL A[Ü 6 Á, EVWm 3.5 Á
2) JÚ ùNqYL Y¥Y áPj§u ¿[m, ALXm, EVWm Øû\úV 12 Á, 8.5 Á, 5 Á. ARu
ÑYoLÞdÏ YoQm éN N,Á,dÏ ì, 12 ÅRm GqY[Ü ùNXYôÏm?
3) Ko Aû\«u ¿[m. ALXm. EVWm Øû\úV 8 Á, 5 Á, 4 Á, Aû\«p JqùYôußm
2.5 Á × 1.2 Á A[ÜL°p 3 ÖûZYô«pLÞm JqùYôußm 1.5 Á × 1 Á
A[ÜL°p 6 Nu]pLÞm Es[], ùYsû[ A¥dL úYi¥V TWl× LôiL,
4) 15 Á TdL A[Üs[ JÚ NÕW Y¥Y Aû\«u EVWm 4 Á A§p JqùYôußm
1.2 Á × 0.8 Á A[ÜL°p 5 Nu]pLÞm, 2.2 Á × 1.5 Á A[ÜL°p 2 LRÜLÞm
Es[], ÑYoLÞdÏ ùYsû[ A¥dL NÕW ÁhPÚdÏ ì, 3 ÅRm BÏm ùNXûYd
LôiL,
1
5) JÚ áPj§u ¿[m 10 Á, ALXm 6 Á, EVWm 5 Á, ÑY¬p 5 TôLm TWlT[ûY
ÖûZYô«pLÞm Nu]pLÞm AûPjÕd ùLôiÓs[], ùYsû[ A¥dL
úYi¥V TÏ§«u TWlT[Ü LôiL,
1
6) Ko Aû\«u ¿[m, ALXm, EVWm Øû\úV 8 Á, 4 Á, 3 Á, Aû\«u TWlT[®p . 6
TôLm LRÜLÞm Nu]pLÞm AûPjÕd ùLôiÓs[], ÑYoLÞdÏ £ùUiÓ éN
N,ÁdÏ ì,8 ÅRm BÏm ùNXûYd LôiL,
7) Ko Aû\«u 4 ÑYoLÞdÏ KÓ T§dL N,ÁdÏ ì, 25 ÅRm ùUôjRm ì, 12500
ùNXYô¡\Õ, AkR Aû\«u ¿[m Utßm EVWm Øû\úV 35 Á. 5 Á, ARu ALXm
LôiL,
¨û]®p ùLôsL
142
(1) ¿[m. GûP. ùLôs[[Ü CYt±u A¥lTûP AXÏLs Øû\úV ÁhPo. ¡Wôm.
−hPo BÏm,
(2) ùUh¬d Øû\«p,
(A) ùT¬V AX¡p CÚkÕ £±V AX¡tÏ Uôt\, ARû] 10Cu AÓdÏL[ôp
ùTÚdL úYiÓm, RNU Øû\L°p RNUl ×s°ûV YXl×\m SLoj§
ûYdL úYiÓm,
(B) £±V AX¡p CÚkÕ ùT¬V AX¡tÏ Uôt\, ARû] 10Cu AÓdÏL[ôp
YÏdL úYiÓm, RNU Øû\L°p RNUl ×s°ûV CPl×\m SLoj§
ûYdL úYiÓm,
(3) ùLôÓdLlThP AXÏLû[ JúW AXLôL Uôt±V ©\úL ùTÚdLúYô ApXÕ
YÏdLúYô úYiÓm,
(4) JÚ ùTôÚs JÚ NUR[l TÏ§«p AûPdÏm CPj§u A[Ü AlùTôÚ°u
TWlT[Ü G]lTÓm, TWlT[ûYf NÕW ùNu¥ ÁhPo (N,ùN,Á) ApXÕ
2
ùN,Á Gu\ AXLôp Ï±d¡ú\ôm,
(5) JÚ ùTôÚs Ko CPj§p AûPjÕd ùLôsÞm ùYt±Pj§u A[Ü
AlùTôÚ°u L] A[Ü G]lTÓm, §PlùTôÚhL°u L] A[ûY L]ùNu¥
ÁhPo (L,ùN,Á) ApXÕ ùN,Á3 Gu\ AXLôp Ï±d¡ú\ôm,
(6) Ko EsÇPt\ §PlùTôÚ°u Eh×\ ùYt±Pj§u A[Ü ARu ùLôs[[Ü
G]lTÓm, ùLôs[[ûY −hPo (−) Gu\ AXLôp Ï±d¡ú\ôm.
(7) JÚ NôRôWQ BiÓdÏ 365SôhLs. JÚ Äl BiÓdÏ 366 SôhLs BÏm.
(8) 24-U¦ L¥LôW úSWjûR CW«púY úSWm Gu¡ú\ôm,
(9) JÚ ê¥V Y¥Yj§u GpûX«u ¿[m ARu Ñt\[Ü BÏm,
(10) (A) JÚ NÕWj§u TWlT[Ü A = a2
(B) JÚ NÕWj§u Ñt\[Ü P = 4a. a = 4  .

P
(11) (A) JÚ ùNqYLj§u TWlT[Ü A = lb. l = b ; b = l  .

A A
(B) JÚ ùNqYLj§u Ñt\[Ü P = 2l + 2b (ApXÕ) P = 2 (l + b).

(12) JÚ ØdúLôQj§u JÚ úLôQ A[Ü ùNeúLôQm G²p AmØdúLôQjûRf
ùNeúLôQ ØdúLôQm Gu¡ú\ôm,
1
(13) (A) JÚ ùNeúLôQ ØdúLôQj§u TWlT[Ü A = 2 bh
(B) JÚ ùNeúLôQ ØdúLôQj§u êuß TdL A[ÜL°u áÓRp ARu

Ñt\[Ü BÏm,
(14) SôuÏ ÑYoL°u TWlT[Ü A = ph (ApXÕ) A = 2h (l + b).
AXÏj úRoÜ – 3
TÏ§ – I 14 × 1 = 14
N¬Vô] ®ûPûVj GÓjùRÝÕL :
(1) 1 GuTÕ
(A) 10 ùN,Á (B) 100 ùN,Á (C) 1000 ùN,Á (D) 10000 ùN,Á
(2) 1000 GuTÕ
143
(A) 1 ¡,¡ (B) 1 ùa,¡ (C) 1 ùPLô,¡ (D) 1 ùP£,¡
(3) 1 −hPo GuTÕ
(A) 1 ùN,Á3 (B) 1 ùP£,Á3 (C) 100 ùN,Á3 (D) 100 ùP£,Á3
(4) 1 ùadúPo GuTÕ
(A) 100 Á2 (B) 1000 Á2 (C) 100 Ho (D) 1000 Ho
(5) 1 U¦ is
(A) 3600 ùS¥ (B) 60 ùSô¥ (C) 3600 ¨ª, (D) 24 ¨ª.
(6) 17 00 U¦ Gu\ôp
(A) 7 Ø,T, (B) 7 ©,T, (C) 5 Ø,T, (D) 5 ©,T,
(7) ùNqYLj§u TWlT[Ü
1
(A) 2h (l + b) (B) lb (C) a2 (D) 2 bh
éoj§ ùNnL:
(8) ùUh¬d Øû\«p JÚ ùT¬V AX¡û]f £±V AXLôL Uôt\ AûR 10Cu
AÓdLôp _____ úYiÓm,
(9) 1 HÚdÏ ________ NÕW ÁhPo,
(10) JÚ ùTôÚs Ko CPj§p AûPjÕd ùLôsÞm ùYt±Pj§u A[Ü
AlùTôÚ°u _________G]lTÓm,.
(11) 1 Äl YÚPj§tÏ _______ SôhLs,
(12) JÚ ØdúLôQj§u JÚ úLôQm ùNeúLôQm G²p AkR ØdúLôQjûR ______
ØdúLôQm Gu\ûZd¡ú\ôm.
(13) SôuÏ ÑYoL°u TWlT[Ü ________ .
(14) JÚ NÕWj§u Ñt\[Ü __________ .
TÏ§ – II (10 × 2 = 20)
¸rdLiP ®]ôdLÞdÏ ®ûPV°dL :
(15) −hP¬p áßL,: 5¡,− 3 ùa,− 4 ùPLô,− 7 −
(16) áhÓL : 25.183 ¡,Á + 16.725 ¡,Á + 11.804 ¡,Á
(17) 1 êhûP úLôÕûU«u GûP 25.318 ¡,¡. AúR A[Üs[ 7 êhûPL°u
GûPûVd LôiL,
(18) JÚ Sôs LôûX 5.55dÏf ã¬Vu ERVUô]Õ, UôûX 6.05dÏ Uû\kRÕ, Auß
TLp úSW A[ûYd LôiL,
(19) 10.5.2002 ØRp 25.11.2002 YûWÙs[ SôhL°u Gi¦dûL LôiL,
(20) 2.5 ùN,Á. TdL A[Üs[ JÚ NÕWj§u TWlT[Ü LôiL,
(21) JÚ ùNeúLôQ ØdúLôQj§u ùNeúLôQjûRj RôeÏm TdLeLs 15 ùN,Á.
8 ùN,Á. AkR ØdúLôQj§u TWlT[Ü LôiL,
(22) 2003Bm BiÓ _]Y¬ 26Bm úR§ Oô«tßd¡ZûU, AúR BiÓ Uôof 15Bm
úR§ Gu] ¡ZûU?
TÏ§ – III (4 × 5 = 20)
144
®¬Yô] ®ûPV° :
(23) 14 Pu 520 ¡,¡ A¬£ûV 120 êhûPL°p NUUôLd Lh¥]ôp JÚ êhûP«p
Es[ A¬£«u A[ûYd LôiL,.
(24) ÙYWôw LôûX 8.45dÏj Ru úYûXûVj ùRôPe¡ UôûX 5.15dÏ Ø¥jRôo,
CûP«p ©tTLp 1.15 ØRp 2.30 YûW EQÜ CûPúYû[dLôL úSWm
JÕd¡]ôo, Auû\V §]m AYo úYûX ùNnR úSWm GqY[Ü?
(25) 1 ¡,Á ¿[j§tÏ 10 Á ALXØûPV JÚ NôûXdÏ _p− TWlT 1 N,ÁdÏ ì, 20 ÅRm
BÏm ùNXûYd LôiL,
(26) Ko Aû\«u ¿[m. ALXm. EVWm Øû\úV 5 Á, 3.4 Á, 4.5 Á. ARu 4 ÑYoLÞdÏ
ùYsû[ A¥dL NÕW ÁhPÚdÏ ì, 6 ÅRm BÏm ùNXûYd LôiL,
145
4, CVtL¦Rm
CVtL¦Rm. L¦Rj§u JÚ ©¬Ü BÏm, ØLmUÕ C ©u Bp-úLôYô¬vª
Mohammed ibn Al Khowarizmi (H\jRôZ ¡,©, 825) Gu\ AW× L¦R YpÛSo ØRp
CVtL¦R èûX GÝ§]ôo, Ckè−u ùTVo Ap_To Yôp ØLTôXô (Aljebar W’al
Muquabalah) BÏm, ©u]o Ckèp Be¡Xj§p (Algebra) Ap´lWô G] AûZdLlThPÕ,
CVtL¦Rj§p. ùR¬VôR ApXÕ LiP±V úYi¥V GiLs Ï±ÂÓL[ôÛm
GÝjÕL[ôÛm Ï±dLlTÓ¡u\],
ùRôPdLdLôX Ck§V L¦R YpÛSoLs ùR¬VôR GiLû[d Ï±dL Ï±ÂÓLû[l
TVuTÓj§]o. Ck§Vô®u £\kR L¦R úUûRL[ô] BoVThPô (©\l× ¡,©, A.D.),
©WmUÏlRô (©\l× ¡,©, 598), UaôÅWô (H\jRôZ ¡,©, 850), cRWô (H\jRôZ ¡,©, 1025)
Utßm TôvLWô II (©\l× ¡,©, 1114) úTôuú\ôo CVtL¦R Y[of£dÏl ùTÚm
TeLôt±Ùs[]o,
Sôm CVtL¦Rj§p GiLû[l Tt± UhÓUpXôUp. A±®Vp Utßm ùRô¯p
ÖhTj§p TVuTÓm Ød¡Vd LÚjÕLû[Ùm Lt¡ú\ôm, CkRl TôPlTÏ§«p
CVtL¦Rj§u £X A¥lTûPd LÚjÕLû[l Tt±d LtL Esú[ôm,
4.1 A±ØLm
4.2 L¦Rd átßLs
4.3 CPkRôe¡Ls
4.4 GÝjÕÚdLs (Literals)
4.5 Uô±−LÞm Uô±LÞm
4.6 Uô±«u AÓdÏ (T¥dÏ±)
4.7 ùLÝdLs (ÏQLeLs)
4.8 Eßl×Ls
4.9 Eßl×L°u áhPÛm L¯jRÛm
4,1 A±ØLm :
Gi L¦Rj§p Sôm GiÔÚdLû[d ùLôiÓ átßLû[ AûUd¡ú\ôm,
CVtL¦Rj§p. GiÔÚdLÞPu Ï±ÂÓLû[Ùm GÝjÕLû[Ùm ùR¬VôR
GiLÞdÏl T§XôLl TVuTÓj§ átßLû[ AûUd¡ú\ôm, G]úY. CVtL¦Rm
GuTÕ Gi L¦Rj§u ®¬YôdLm G]d LÚRlTÓ¡\Õ, ARôYÕ CVtL¦Rm GuTÕ
GiÔÚdLs Utßm GÝjÕLs CûQkÕ TVuTÓjRlTÓm JÚ L¦Rl ©¬Ü BÏm,
4,2 L¦Rd átßLs :

átß GuTÕ YôojûRL°u Øû\Vô] úNodûL BÏm, CYtßPu GiLû[Ùm
úNojÕ JÚ át±û] AûUjRôp. Adátß L¦Rdátß G]lTÓ¡\Õ,
C² ¸rdLiP átßLû[ GÓjÕd ùLôsL :
1) G¯−u RtúTôûRV YVÕ 19. Cuàm 7 BiÓLÞdÏl ©u]o AY[Õ
YVÕ Gu]YôL CÚdÏm?
Cdátß êuß GiLû[ Es[Pd¡VÕ, A§p Juß Sôm A±VôR
(LiÓ©¥dL úYi¥V) Gi BÏm,
2) Ko Gi¦−ÚkÕ 6Id L¯dL ¡ûPdÏm Gi 3 BÏm,
Cdát±Ûm ùR¬VôR Gi Juß Es[Õ,
145
3) CÚ GiL°u ùTÚdLp TXu 18.
Cdátß CWiÓ ùR¬VôR GiLû[d ùLôiÓs[Õ,
úUtLiP átßLû[d L¦Rd átßLs Gu¡ú\ôm, AûY Juß ApXÕ CWiÓ
ùR¬VôR GiLû[ Es[Pd¡Ùs[],
ùNVp–1 :
Juß ApXÕ CWiÓ ùR¬VôR GiLû[ Es[Pd¡V L¦Rd átßLû[ AûUdL
ØVÛL,
4,3 CPkRôe¡Ls :
L¦Rd átßLs ùR¬VôR GiLû[ Es[Pd¡Ùs[] GuTûR A±ÅoLs, AkRj
ùR¬VôR GiLÞdÏl T§XôL Sôm , ∆, ?, úTôu\ Ï±ÂÓLû[l TVuTÓjÕ¡ú\ôm,
CdÏ±ÂÓLs CPeLû[j Rôe¡ YÚYRôp CPkRôe¡Ls G]lTÓ¡u\],
4,3,1 Ko CPkRôe¡ûV Es[Pd¡V átßLs :
GÓjÕdLôhÓ 1 :
7 Utßm 8 CYt±u áÓRp Gu]? Cdát±û] CPkRôe¡ûVl TVuTÓj§
GÝÕL,
¾oÜ :
Cdát±û]f ÑÚdLUôL 7 + 8 = G] GÝRXôm,
Ï±l× : CeÏ U§l× (®ûP) LôQ úYi¥V AY£VªpûX,
GÓjÕdLôhÓ 2 :
10 EPu GkR GiûQd áh¥]ôp 15 ¡ûPdÏm?
¾oÜ :
CRû] 10 + ∆ = 15 G] GÝRXôm,
GÓjÕdLôhÓ 3 :
©Ãj§«Pm ìTôn 18 Es[Õ, A§p ìTôn. 8dÏ TZeLs Yôe¡]ôp. AY°Pm
Á§Ùs[ ùRôûL GqY[Ü?
¾oÜ :
Cdát±û] 18 – 8 = ? G] GÝRXôm,
GÓjÕdLôhÓ 4 :
5 Utßm 12Cu ùTÚdLp TXu LôiL,
¾oÜ :
5 × 12 =
GÓjÕdLôhÓ 5 :
Jo GiûQ 9Bp ùTÚd¡]ôp ¡ûPdÏm ùTÚdLp TXu 36
¾oÜ :
∆ × 9 = 36.
®Yô§dL :
L¦Rd átßLû[ CPkRôe¡Ls ChÓ GÝÕYRôp TVu Gu]?
L¦Rd átßLû[f ÑÚdLUôLd á\ CPkRôe¡Lû[l TVuTÓjÕ¡ú\ôm, BLúY
CPkRôe¡Lû[l TVuTÓj§ GÝRlThP átßLû[d L¦Rd átßL[ôLl ùTôÚs
ùLôs[Üm A±Rp úYiÓm,
146
GÓjÕdLôhÓ 6 :
12 + 18 = GuTûRd L¦Rd át\ôL GÝÕL,
¾oÜ :
12 Utßm 18Cu áÓRp Gu]? G] GÝRXôm,
Ï±l× : Cdát±û]l TX ®ReL°p GÝRXôm,
GÓjÕdLôhPôL, AÚi 12 ¡,Á, úTÚk§p TVQm ùNnR ©u 18 ¡,Á, CW«−p
TVQm ùNnRôo, AYo TVQm ùNnR ùUôjR ùRôûXûYd LôiL G]Üm
GÝRXôm,
GÓjÕdLôhÓ 7 :
25 – = 10 GuTûRd L¦Rd át\ôL GÝÕL,
¾oÜ :
25C−ÚkÕ GkR GiûQd L¯jRôp 10 ¡ûPdÏm?
®Yô§dL :
úUtLiP GÓjÕdLôh¥tÏ úYß CWiÓ átßLû[ GÝR ØVÛL,
GÓjÕdLôhÓ 8 :
23 × 10 = ∆ GuTûRd L¦Rd át\ôL GÝÕL,
¾oÜ :
23I 10Bp ùTÚd¡]ôp ¡ûPlTÕ GqY[Ü?
T«t£ 4.1
1) ©uYÚm átßLs JqùYôuû\Ùm , ∆, ?, , ∇ úTôu\ CPkRôe¡d Ï±L°p
Juû\l TVuTÓj§ GÝÕL, (¾oÜ LôQj úRûY«pûX)
(A) 10 Utßm 13Cu áÓRp Gu]?
(B) Nf£u ØRp Cu²e£p 58 KhPeLs GÓjRôo, AkRl úTôh¥«p AYo
ùUôjRm 163 KhPeLs GÓj§ÚkRôp CWiPôYÕ Cu²e£p AYo GÓjR
KhPeLs GjRû]?
(C) 17 EPu GkR ØÝ GiûQd áh¥]ôp 28 ¡ûPdÏm?
(D) 32C−ÚkÕ 22Id L¯jRôp ¡ûPlTÕ GqY[Ü?
(E) L®Rô 5 TôPeL°p ùTt\ ùUôjR U§lùTiLs 450. 4 TôPeL°p AYs
ùTt\ ùUôjR U§lùTiLs 370 G²p IkRôYÕ TôPj§p AYs ùTt\
U§lùTiLs GjRû]?
(F) 16I 9Bp ùTÚd¡]ôp ¡ûPlTÕ GqY[Ü?
(G) GkR GiûQ 11Bp ùTÚd¡]ôp 33 ¡ûPdÏm?
(H) JÚ ùUÝÏYoj§ ùTh¥«p 12 ùUÝÏYoj§Ls Es[], ú_àdÏ 60
ùUÝÏYoj§Ls úRûYlThPôp AYs GjRû]l ùTh¥Ls YôeL
úYiÓm?
2) ¸rdLiPYtû\d L¦Rd átßL[ôL GÝÕL,
(A) 18 + 27 = (B) ∆ + 72 = 94 (C) 64 + = 105
(D) 32 – 18 = ∇ (E) 17 – ? = 5 (F) − 22 = 11
(G) 14 × 9 = (H) ∆ × 25 = 100 (I) 15 × = 60
147
4,3,2 CWiÓ CPkRôe¡Lû[ Es[Pd¡V átßLs :
CÕYûW ùR¬VôR JÚ U§l©û]d LôQúYi¥V átßLû[l TôojúRôm, ARtÏ
Ko CPkRôe¡ûVl TVuTÓj§ú]ôm, C² CÚ CPkRôe¡Ls TVuTÓm átßLû[d
LôiúTôm,
GÓjÕdLôhÓ 9 :
GkR CÚ ØÝ GiL°u áÓRp 25 BÏm?
¾oÜ :
Cdát±p ùR¬VôR GiLs CWiÓ Es[], G]úY CdátßdÏ CWiÓ
CPkRôe¡Ls úRûYlTÓ¡u\],
(A) + ∆ = 25
(B) + ∆ = 25 úTôuß ùYqúYß ®RUôL GÝRXôm,
GÓjÕdLôhÓ 10 :
JÚ YÏl©p 30 UôQYoLs Es[]o, £X ×§V UôQYoLû[f úNojR ©u]o AkR
YÏl©p Es[ ùUôjR UôQYoL°u Gi¦dûL GqY[Ü?
¾oÜ :
CRû] 30 + ∇ = G] GÝRXôm,
GÓjÕdLôhÓ 11 :
AdT¬Pm Es[ ùRôûL Utßm B]k§Pm Es[ ùRôûL CYt±u ®j§VôNm
ì, 60. Cdát±û]d Ï±«ÓLs TVuTÓj§ GÝÕL,
¾oÜ :
− ∆ = 60
GÓjÕdLôhÓ 12 :
JÚ ùNqYLj§u TWlT[Ü 24 N,ùN,Á,
¾oÜ :
ùNqYLj§u TWlT[Ü. ¿[m. ALXm CYt±u ùTÚdLp TXu G] A±ÅoLs,
G]úY Cdát±û] × ? = 24 G] GÝRXôm,
®Yô§dL :
Ko GiûQ Utù\ôÚ GiQôp YÏjRôp ¡ûPdÏm Gi 5. Aq®Ú GiLs
VôûY? Cdátû\ CPkRôe¡Lû[l TVuTÓj§ GÝR CVÛUô?
GÓjÕdLôhÓ 13 :
∆ + = 50 CRtLô] L¦Rdátû\ GÝÕL,
¾oÜ :
CÚ GiL°u áÓRp 50.
GÓjÕdLôhÓ 14 :
× 2 = ∆. CRu L¦Rd át±û] GÝÕL,
¾oÜ :
JÚ YhPj§u BWj§u CÚ UPeÏ ARu ®hPm BÏm,
Ï±l× : JqùYôÚ át±û]Ùm ARu LÚjÕ Tô§dLôR (Uô\ôR) YûL«p TpúYß
®RUôL GÝRXôm,
148
T«t£ 4.2
1) ¸rdLiP átßLû[ CPkRôe¡Ls ChÓ GÝÕL,
(A) CÚ CVp GiL°u áÓRp 37.
(B) JÚ YÏl©p Es[ UôQYoLs Utßm UôQ®Ls Gi¦dûL 80.
(C) LXô, UôXô CYoL°Pm Es[ ùRôûLL°u ®j§VôNm ì, 24.
(D) Gu²Pm 17 UômTZeLs CÚkR], AYt±p £X UômTZeLû[ £Yô®Pm
ùLôÓjúRu, Á§ûV NÄªPm ùLôÓjúRu, JqùYôÚYÚm ùTt\ UômTZeLs
GjRû]?
(E) CÚ GiL°u ùTÚdLp TXu 38.
(F) JÚ NÕWj§u TdL A[®u 4 UPeÏ ARu Ñt\[Ü BÏm,
2) ¸rLLiPYtû\d L¦Rd átßL[ôL GÝÕL,
(CPkRôe¡Lû[l éoj§ ùNnV úYiPôm)
(A) ∆ + = 32 (B) 6 + = (C) – ? = 13
(D) 28 – ∆ = (E) + ∇ = 75 (F) 13 × = ∆
4,2 GÝjÕÚdLs (Literals).:

CÕYûW ùR¬VôR GiLû[d Ï±dL CPkRôe¡Lû[ GlT¥ TVuTÓjÕYÕ G]d
Ltú\ôm, CPkRôe¡LÞdÏl T§XôL a, b, c, x, y úTôu\ GÝjÕdLû[d ùLôiÓm
ùR¬VôR GiLû[d Ï±dLXôm, CqYôß ùR¬VôR GiLû[d Ï±dLl TVuTÓm
GÝjÕLû[, GÝjÕÚdLs (Literals) Guß AûZd¡ú\ôm,.
GÓjÕdLôhÓ 15 :
CPkRôe¡ Øû\ GÝjÕÚ Øû\
1) 6 + 12 = 6 + 12 = x
2) 10 + = 15 10 + y = 15
3) –7 = 12 a–7 = 12
4) 6×7 = 6×7 = m
∆ x
5) 3 = 11 3 = 11
6) ∆+ = 28 x+y = 28
7) 23 − = ∇ 23 – a = b
8) ×? = 80 p×q = 80
∇ m
9) = 6 n = 6
Ï±l× : ªLÜm G°RôLl ×¬kÕ ùLôs[ CPkRôe¡LÞdÏl T§XôL GÝjÕÚdLû[l

TVuTÓjÕ¡ú\ôm,
®Yô§dL :
3 × x GuTûR 3x G] GÝRXôm, CúR úTôX x × y GuTûR xy G] GÝRXôm,
7 × m = 35 GuTûR GqYôß GÝÕYôn?
149
T«t£ 4.3
1) CPkRôe¡LÞdÏl T§XôL GÝjÕÚdLû[l TVuTÓjÕL,
(A) + 10 = 21 (B) 15 × ∆ = 90 (C) ∆ – =1

(D) + 17 = ∇ (E) 5 × = (F) 4 = 8
2) ¸rdLiP átßLû[a, b, m, n úTôu\ GÝjÕÚdLû[l TVuTÓj§ GÝÕL,
(A) 10. 33 CYt±u áÓRp
(B) úLô× LôûX«p 3 ¡,Á, ùRôûXÜm UôûX«p 2 ¡,Á, ùRôûXÜm SPkRôu, AYu
SPkR ùUôjR ùRôûX®û]d LôiL,
(C) 35C−ÚkÕ GkR GiûQd L¯jRôp 24 ¡ûPdÏm?
(D) Jo GiûQ 8Bp ùTÚd¡]ôp 40 ¡ûPdÏm,
(E) CÚ GiL°u ®j§VôNm 27.
(F) CÚ GiLû[d LÚÕL, ØRp GiûQ CWiPôm GiQôp YÏjRôp DÜ 12
¡ûPdÏm,
3) ¡rdLiPYtû\d L¦Rd átßL[ôL GÝÕL,
28
(A) 11 + 9 = x (B) 17 – y = 9 (C) 6 × a = 36 (D) x = 4
c
(E) m + n = 46 (F) x – y = 14 (G) 13 × p = 9 (H) d = 8
4,5 Uô±−LÞm Uô±LÞm :

¸rdLiP át±û] GÓjÕd ùLôsL,
CÚ GiL°u ùTÚdLp TXu 20.
CRû]
l × b = 20 G] GÝRXôm,
CeÏ 20. ¨ûXVô] U§l× ùLôiÓs[ JÚ GiÔÚ, ‘l’ Utßm ‘b’ CûY
GÝjÕÚdLs, CYt±u U§l×Ls ¨ûXVô]ûY ApX, GÓjÕdLôhPôL ¸rdLiP
ùNqYLeLû[d LÚÕL,
4 b 2 b
10
5 TPm
Fig.4,24.2 l
TPm 4,14.1 l
Fig.
úUúX Es[ CWiÓ ùNqYLeL°u TWl×LÞm NUm (ARôYÕ 20). B]ôp
AYt±u ¿[eLÞm ALXeLÞm ùYqúY\ô]ûY,
TPm 4.1Cp Es[ ùNqYLj§u ¿[m l = 5, ALXm b = 4.
TPm 4.2Cp Es[ ùNqYLj§u ¿[m l = 10, ALXm b = 2
ùNqYLj§u TWlT[Ü = ¿[m × ALXm = 20
ùNqYLm TPm 4.1Cu TWlT[Ü = 5 × 4 = 20
ùNqYLm TPm 4.2Cu TWlT[Ü = 10 × 2 = 20
150
CRu êXm
lCu U§l× 5 ApXÕ 10. ARôYÕ l ùYqúYß U§l×Lû[l ùTtßs[Õ,
‘b’Cu U§l× 4 ApXÕ 2. ARôYÕ bm ùYqúYß U§l×Lû[l ùTtßs[Õ,
C§p 20 JÚ Uô±−. l m, bm Uô±Ls,
CkR GÓjÕdLôh¥u êXm Sôm A±YÕ
(A) ¨ûXVô] Gi U§l× ùLôiP JÚ EÚ (quantity) Uô±− G]lTÓ¡\Õ,
(B) ùYqúY\ô] Gi U§l×Lû[d ùLôiP JÚ EÚ (quantity) Uô±
G]lTÓ¡\Õ,
®Yô§dL :
(A) x + y = 10 Gu\ átû\d LÚÕL, x, yCu GkR U§l×LÞdÏ Cdátß
EiûUVô¡\Õ? Cdátû\ ùUnlTÓjÕm x, yCu U§l×Ls £XYtû\ GÝR
ØVÛL,
(b) a – b = 5 Cdátû\ ùUnlTÓjR a, bdÏ £X U§l×Lû[d áßL,
GÓjÕdLôhÓ 16 :
p = 4s
x + 5 = 10
a – b = – 15 CYtû\d LÚÕL,
CYt±p
4, 5, 10 , – 15 GuT] Uô±−Ls,
p, s, x, a, b GuT] Uô±Ls,
Ï±l× : (A) GiÔÚdLs Uô±−Ls BÏm,
(B) Uô±Lû[d Ï±dL A ØRp Z YûW«Xô] Be¡X GÝjÕLû[l
TVuTÓjÕ¡ú\ôm,
GÓjÕdLôhÓ 17 :
¸rdLiPYt±p Es[ Uô±−Lû[ GÓjùRÝÕL,
5
8, a, x, y, – 25, 0, z, 35, 2.7, 8
¾oÜ :
5
8, – 25, 0, 35, 2.7, 8 GuT] Uô±−Ls BÏm,
GÓjÕdLôhÓ 18 :
¸rdLiPYt±p Es[ Uô±Lû[ GÓjùRÝÕL,
63, x, 27, m, p, q, 10, 0, y.
¾oÜ :
x, m, p, q, y GuT] Uô±−Ls BÏm,
GÓjÕdLôhÓ 19 :
¸rdLiPYt±p Es[ Uô±Lû[ GÓjùRÝÕL : A, – 15, q, l, 22.3, 73
¾oÜ :
Uô±Ls : A, q, l
Uô±−Ls : – 15, 22.3, 73.
151
T«t£ 4.4
1) ¸rdLiPYt±p Es[ Uô±−Lû[ GÓjùRÝÕL,
2
5, a, b, 11, p, – 15, 3.7, q, x, m, 7 , z
2) ¸rdLiPYt±p Es[ Uô±Lû[ GÝÕL,

6, c, – 12, h, k, 16, m, n, – 22, p, s, 30
3) GúRàm IkÕ Uô±−Lû[Ùm, IkÕ Uô±Lû[Ùm GÝÕL,
4,6 Uô±«u AÓdÏ (T¥dÏ±) :

16, x CYt±u ùTÚdLp TXu 16 × x G]Üm. CûR 16x G] GÝRXôm G]Üm
Ltßsú[ôm,
AúR úTôp x, y Gu\ CÚ GÝjÕÚdL°u ùTÚdLp TXu x × y = xy BÏm,
C² Ko GÝjûR AúR GÝjRôp ÁiÓm ÁiÓm ùTÚd¡]ôp ¡ûPdÏm
ùTÚdLt TXû] GqYôß GÝRXôm G]d LôiúTôm,
xI xBp ùTÚd¡]ôp x × x ¡ûPd¡\Õ, CRû] x2G] GÝRXôm,
x2 GuTûR xCu AÓdÏ 2 Guß á\Xôm, AúR úTôX, m × m × m = m3 GuTûR
mCu AÓdÏ 3 G]Xôm,
x2 Gu\ Eßl©p 2 GuTÕ AÓdÏ Utßm x GuTÕ A¥Uô]m BÏm,
m3Cp 3 GuTÕ AÓdÏ Utßm m GuTÕ A¥Uô]m BÏm,
Ï±l× : JÚ Uô±«u AÓdÏ GuTÕ. ARu A¥Uô]m (Uô±) ªiÓm ÁiÓm AúR
A¥Uô]jRôp GjRû] Øû\ ùTÚdLlTÓ¡\Õ GuTûRd Ï±dÏm,
®Yô§dL :
‘y’ Gu\ Eßl©u AÓdÏ Utßm A¥Uô]jûRd á\ CVÛUô?
GÓjÕdLôhÓ 20 :
©uYÚY]Ytû\ AÓdÏLû[l TVuTÓj§ GÝÕL,
(A) 5 × m × m × m (B) a × b × a × a × b (C) x × y × y × z × 3 × z × y
¾oÜ :
(A) 5×m×m×m = 5m3
(B) a×b×a×a×b = a×a×a×b×b
= a 3 × b 2 = a3 b2
(C) x×y×y×z×3×z×y = 3×x×y×y×y×z×z
= 3 × x × y 3 × z2
= 3xy3 z2
Ï±l× : x × 16 GuTRu ùTÚdLtTXû] 16x G] GÝÕ¡ú\ôm x16 G] GÝÕY§pûX,
LôWQm Uô±−ûV ØR−p GÝÕYúR YZdLUôÏm,
GÓjÕdLôhÓ 21 :
©uYÚY]Ytû\l ùTÚdLp Y¥®p GÝÕL,
(A) 8xy2 (B) a3b (C) 10p2qr3
152
¾oÜ :
(A) 8xy2 = 8 × x × y × y
(B) a3b = a × a × a × b
(C) 10p2qr3 = 10 × p × p × q × r × r × r
T«t£ 4.5
1) ¸rdLiPYtû\ AÓdÏLû[l TVuTÓj§ GÝÕL,
(A) 4 × a × a × b (B) 12 × x × y × y × x × y (C) 6 × m × n × m × n
(D) 5 × x × y × x × y × x × y (E) p × p × q × p × q × r × r.
2) ©uYÚY]Ytû\l ùTÚdLp Y¥®p GÝÕL,
(A) 9xz2 (B) p2q3 (C) 10a2bc3 (D) c3d3 (E) 7m2n
4,7 ùLÝdLs (ÏQLeLs) :

– 3a, 8b2, 5xy, – 2y3 Gu\ EÚdLû[d LÚÕL, CûY Aû]jÕm Uô±− Utßm
Uô±L°u ùTÚdLp TX]ôL Es[],
– 3a Gu\ Eßl©p – 3 B]Õ ‘a’u ùLT G]lTÓm,
CúR úTôp 8b2Cp 8A]Õ b2Cu ùLÝ,
5xyCp 5B]Õ xyCu ùLÝ.
úUÛm – 2y3Cp – 2 B]Õ y3Cu ùLÝ BÏm,
G]úY. JÚ Uô± ApXÕ Uô±L°u ùTÚdLt TXu CYtßPu ùTÚdLp (ApXÕ
YÏjRp) êXm CûQkÕ GÝRlTÓm Gi (Uô±−) ùLÝ (ÏQLm) G]lTÓ¡\Õ,
GÓjÕdLôhÓ 22 :
¸rdLiPYt±Ûs[ ùLÝdLû[ GÝÕL,
(A) 7x (B) – 11m3 (C) – y2 (D) 15pq
¾oÜ :
(A) xCu ùLÝ 7
(B) m3Cu ùLÝ– 11
(C) – y2Cu ùLÝ– 1 [l – y2 = – 1y2 GuTûR A±L]
(D) pqCu ùLÝ 15
®Yô§dL :
6, x CYt±u ùTÚdLt TXu 6x. C§p 6 GuTÕ xCu ùLÝ.
6 , x CYt±u áÓRp 6 + x. CeÏ 6I Gu] Guß áßYôn? xCu ùLÝ BÏUô?
CúR úTôp 6 – xCp 6I– xCu ùLÝ G]d áßYÕ N¬Vô?
T«t£ 4.6
éoj§ ùNnL :
(A) 10aCp aCu ùLÝ ____ .
(B) 3cCp cCu ùLÝ ____ .
153
(C) – 5mCp mCu ùLÝ ____ .
(D) q2Cp– q2 Cu ùLÝ ____ .
(E) 4x3Cp x3Cu ùLÝ ____ .
(F) yzCp yzCu ùLÝ____ .
(G) in – 20nCp nCu ùLÝ ____ .
(H) 15abCp abCu ùLÝ ____ .
(I) – 18uCp uCu ùLÝ ____ .
(J) 25pqrCp pqrCu ùLÝ ____ .
4,8 Eßl×Ls :
x
5, 3ab, – 9x, 28, 36, m, n2, yz, 50, p3, 5 Gu\ EÚdLû[d LÚÕL,
CYt±p,
(A) 5, 28, 36. 50 GuT] Uô±−Ls BÏm,
(B) m, n2, yz. p3 GuT] Uô± ApXÕ Uô±L°u ùTÚdLpL[ôÏm,
x
(C) 3ab, – 9x. 5 GuT] ùTÚdLp (ApXÕ YÏjRp) êXm CûQdLlThÓs[
Uô±− Ut\m Uô±L°u úNodûL BÏm,
CkR EÚdLs JqùYôuû\Ùm Ko Eßl× Gu¡ú\ôm,
G]úY,
JÚ Uô±−úVô ApXÕ JÚ Uô±úVô ApXÕ ùTÚdLp (ApXÕ YÏjRp) êXm
CûQdLlThÓs[ Uô±− Utßm Uô±L°u úNodûLúVô Ko Eßl× G]lTÓ¡\Õ,
Ï±l× : (A) Uô±− Utßm Uô±Ls áhPp ApXÕ L¯jRp Ï±L[ôp
CûQdLlTh¥ÚkRôp. AûY R²jR² Eßl×L[ôLd
LÚRlTÓ¡u\],
10 + m, x – 15 B¡VYtû\d LÚÕL,
10 + mCp 10, m GuTûY ùYqúß Eßl×Ls BÏm,
x – 15Cp x, – 15 GuTûY ùYqúYß Eßl×Ls BÏm,
(B) Uô±− Utßm Uô±Ls ùTÚdLp ApXÕ YÏjRp êXm
CûQdLlTh¥ÚkRôp AÕ JúW EßlTôLd LÚRlTÓ¡\Õ,
p p
GÓjÕdLôhPôL 12a, 5 CYt±p 12a GuTÕ JúW Eßl× BÏm, 5m JúW
Eßl× BÏm,
4,8, (A) JjR Eßl×Ls :
CÕYûW Ko Eßl× GuTÕ
2
(1) 4, 12, – 17, 3 úTôuß Uô±−VôL UhÓúUô,
(2) a, xy, m, y3, p2q úTôuß Uô± ApXÕ Uô±L°u ùTÚdLpL[ôLúYô

(3) 3a, – 5cd, 6x2y3, – 7a3bc úTôuß Uô±−Ùm. Uô±LÞm CûQkR EÚYôLúYô
CÚdLXôm G]d Ltú\ôm,
C² ¸rdLiP ú_ô¥ Eßl×Lû[d LôiL,
(1) 6m. – 8m, (2) x2. 3x2 (3) – 17pq. 13pq.
6m, – 8m Gu\ ØRp ú_ô¥«p CÚ Eßl×LÞm ‘m’ Gu\ Uô±ûVúV
ùLôiÓs[],
154
CúRúTôp CWiPôYÕ Utßm êu\ôYÕ ú_ô¥L°Ûm CWiÓ Eßl×LÞm
JúW ®R Uô±L°u ùTÚdLp TXû] (x2 Utßm pq)d ùLôiÓs[], CjRûLV
Eßl×Lû[úV JjR Eßl×Ls Gu¡ú\ôm,
G]úY.
JúW®R Uô±ûV ApXÕ JúW ®R ùTÚdLtTXu ùLôiÓs[ Uô±Lû[ ApXÕ
JúW ®R YÏjRp TXu ùLôiÓs[ Uô±Lû[ÙûPV CWiÓ ApXÕ ARtÏ úUtThP
Eßl×Lû[ JjR Eßl×Ls Gu¡ú\ôm,
®Yô§dL :
JjR Eßl×LÞdÏf £X GÓjÕdLôhÓLû[ GÝÕL,
4,8, (B) UôßThP Eßl×Ls :
(1) 3x, 10y (2) 11p3, – q3 (3) – 5m2, 12n2 Gu\ ú_ô¥Lû[d LÚÕL,
úUtLiP ú_ô¥L°p Es[ Eßl×Ls JqùYôußm ùYqúYß Uô±Ls ApXÕ
ùYqúYß Uô±L°u ùTÚdLtTXû]d ùLôiÓs[],
ARôYÕ 3x, 10y Gu\ ú_ô¥«p x, y ùYqúYß Uô±Ls BÏm, 11p3, – q3 Gu\
ú_ô¥«p Uô±L°u ùTÚdLt TX]ô] p3 Utßm q3 ùYqúY\ô]ûY BÏm, CúR úTôp–
5m2, 12n2 Gu\ ú_ô¥«Ûm m2, n2 Gu\ Uô±L°u ùTÚdLtTXu ùYqúY\ô]ûY BÏm,
CjRûLV Eßl×Lû[ UôßThP Eßl×Ls Gu¡ú\ôm,
G]úY,
ùYqúYß Uô±Lû[ ApXÕ ùYqúYß ùTÚdLp TXu ùLôiÓs[
Uô±Lû[ ApXÕ ùYqúYß YÏjRp TXu ùLôiÓs[ Uô±Lû[ EûPV CWiÓ
Eßl×Lû[ UôßThP Eßl×Ls Gu¡ú\ôm,
®Yô§dL :
x2 , x3 Gu\ Eßl×Lû[d LÚÕL, CûY CWiÓm x Gu\ JúW GÝj§u ùYqúYß
AÓdÏLû[d ùLôiPûY, CûY JjR Eßl×L[ô? UôßThP Eßl×L[ô? Hu?.
GÓjÕdLôhÓ 23 :
JjR Eßl×Lû[d ùLôiP ú_ô¥Lû[ GÝÕL,
(A) 7u, – 11u (B) – 3m2, – 10n2 (C) 5xy, 12xz (D) – 13p3, 24p3
¾oÜ :
JjR Eßl×Lû[d ùLôiP ú_ô¥Ls : (A) 7u, – 11u (D) – 13p3, 24p3
GÓjÕdLôhÓ 24 :
UôßThP Eßl× ú_ô¥Lû[d LôiL,
(A) 20a, – 12a (B) 15x2, – 11y2 (C) – 3u3, – 10w2, (D) mn2, – 9mn2.
¾oÜ :
UôßThP Eßl× ú_ô¥Ls : (B) 15x2, – 11y2 (C) – 3u3, – 10w2.
T«t£ 4.7
1) JjR Eßl×Lû[d ùLôiP ú_ô¥Lû[ GÝÕL,
(A) 12a. 15a (B) – 3b. 6c (C) – 23p. – 31q (D) m. – 18m
(E) – 4x2y. 13x2y (F) 3mn2. – 7m2n (H) 17z3. 35z3
2) HúRàm êuß ú_ô¥ JjR Eßl×Lû[ GÝÕL,
3) HúRàm êuß ú_ô¥ UôßThP Eßl×Lû[ GÝÕL,
155
4,9 Eßl×L°u áhPÛm L¯jRÛm :
CVtL¦Rj§p GÝjÕLs, GiLû[d Ï±dL TVuTÓYRôp, AûY L¦Rj§u
SôuÏ A¥lTûPf ùNV−LÞdÏ (áhPp, L¯jRp, ùTÚdLp, YÏjRp) EhThPûY
BÏm,
CkRl TôPlTÏ§«p CVtL¦Rj§p áhPp Utßm L¯jRp Tt±V A¥lTûPd
LÚjÕLû[d LôiúTôm,
CVtL¦RRj§p, Eßl×Lû[ JjR Eßl×Ls G]Üm, UôßThP Eßl×Ls G]Üm
©¬d¡ú\ôm,
JjR Eßl×Lû[d áhPÜm L¯dLÜm CVÛm,
GÓjÕdLôhÓ 25 :
(A) x + x (B) x + x + 2x
x + x = 1x + 1 x x + x + 2x = 1x + 1 x + 2x
= (1 + 1) x = (1 + 1 + 2)x
= 2x = 4x
Ï±l× : CeÏ Sôm JjR Eßl×L°u ùLÝdLû[d áh¥ GÝÕ¡ú\ôm,
(C) 5x, 12x Gu\ Eßl×Lû[d áhÓL,
úUtLiP Eßl×Ls JjR Eßl×Ls, G]úY áhP CVÛm,
¾oÜ :
5x + 12x = (5 + 12)x
= 17x
(D) 10m3, 8m3, 4m3Cu áÓRp LôiL,
ùLôÓdLlThÓs[ êuß Eßl×LÞm JjR Eßl×Ls, G]úY YhP CVÛm,
¾oÜ : 10m3 + 8m3 + 4m3 = (10 + 8 + 4)m3
= 22m3
(E) 13aC−ÚkÕ 6aId L¯dL,
¾oÜ : 13a – 6a = (13 – 6)a
= 7a
(F) 9xy – 15xyId LôiL,
CWiÓm JjR Eßl×Ls BûLVôp L¯dL CVÛm, B]ôp CeÏ £±V Gi¦p
CÚkÕ ùT¬V GiûQd L¯dL Esú[ôm,
¾oÜ :
9xy – 15xy = (9 – 15)xy
= – 6xy
úUtLiP GÓjÕdLôhÓLs êXm Sôm A±YÕ :
1) CWiÓ ApXÕ ARtÏ úUtThP JjR Eßl×L°u áÓRp, JjR
Eßl×L°u ùLÝdL°u áÓRûXd ùLÝYôLd ùLôiP Ko Eßl× BÏm,
2) CWiÓ JjR Eßl×L°u ®j§VôNm. JjR Eßl×L°u ùLÝdL°u
®j§VôNjûRd ùLÝYôLd ùLôiP Ko Eßl× BÏm,
CÚl©àm, UôßThP Eßl×Lû[d áhPúYô, L¯dLúYô CVXôÕ, CeÏ áhPp
Utßm L¯jRûXd Ï±dL AfùNVpL°u Ï±Lû[ ChÓ GÝÕ¡ú\ôm,
GÓjÕdLôhPôL,
(A) 4x, 7y CYtû\d áhÓL,
áÓRp 4x + 7yBÏm,
156
(B) 7m2, 6m, 10 CYt±u áÓRp 7m2 + 6m + 10 BÏm,
(C) 4cC−ÚkÕ 15dId L¯dL,
CRu ¾oÜ 4c – 15d BÏm,
T«t£ 4.8
1) JjR Eßl×L°u áÓRp LôiL,
(A) 8a. 11a (B) 7b2c. 5b2c
(C) x3, 4x3. 14x3 (D) 3pq, 8pq. 25 pq
2 2 2
(E) 14xy , 8xy . 3xy .
2.) CWiPôYÕ Eßl©p CÚkÕ ØRp EßlûTd L¯dL,
(A) 12y. 23y (B) 4a2b, 14a2b (C) 16m3, 10m3
(D) 17p, 22p (E) 19cd, 25cd
x × y = xy
Uô±Ls CPU§lûTl ùTt±ÚlT§pûX
7 × 5 GuTÕ 75dÏf NUm ApX, Hu?
¨û]®p ùLôsL
1) GiLû[d Ï±dL TVuTÓm Ï±ÂÓLs CPkRôe¡Ls G]lTÓ¡u\],
2) GiLû[d Ï±dL TVuTÓm GÝjÕLs GÝjÕÚdLs G]lTÓ¡u\],
3) ¨ûXVô] Gi U§l× ùLôiP JÚ EÚ (quantity) Uô±− G]lTÓ¡\Õ,
4) ùYqúY\ô] Gi U§l×Lû[d ùLôiP JÚ EÚ Uô± G]lTÓ¡\Õ,
5) JÚ Uô±«u AÓdÏ (T¥dÏ±) GuTÕ, ARu A¥Uô]m (Uô±) ÁiÓm ÁiÓm
AúR A¥Uô]jRôp GjRû] Øû\ ùTÚdLlTÓ¡\Õ GuTûRd Ï±dÏm,
6) JÚ Uô± ApXÕ Uô±L°u ùTÚdLp TXu CYtßPu ùTÚdLp (ApXÕ
YÏjRp) êXm CûQjÕ GÝRlTÓm Gi (Uô±−) ùLÝ (ApXÕ ÏQLm)
G]lTÓ¡\Õ,
7) JÚ Uô±− ApXÕ Uô± ApXÕ ùTÚdLp (ApXÕ YÏjRp) êXm
CûQdLlThÓs[ Uô±− Utßm Uô±L°u úNodûL Ko Eßl× G]lTÓm,
8) (A) JúW ®R Uô±ûV ApXÕ JúW ®R ùTÚdLp ùLôiÓs[ Uô±Lû[
ApXÕ JúW®R YÏjRp TXu ùLôiÓs[ Uô±Lû[ÙûPV CWiÓ
ApXÕ ARtÏ úUtThP Eßl×Lû[ JjR Eßl×Ls Gu¡ú\ôm,
(B) ùYqúYß Uô±Lû[ ApXÕ ùYqúYß ùTÚdLp TXu ùLôiÓs[
Uô±Lû[ ApXÕ ùYqúYß YÏjRp TXu ùLôiÓs[ Uô±Lû[ EûPV
Eßl×Lû[ UôßThP Eßl×Ls Gu¡ú\ôm,
9) JjR Eßl×Lû[d áhPÜm L¯dLÜm CVÛm,
10) Uô±Ls L¦Rj§u SôuÏ A¥lTûPf ùNV−L[ô] áhPp. L¯jRp. ùTÚdLp.
YÏjRp ®§LÞdÏ EhThPûY,
157
AXÏj úRoÜ – 4
TÏ§ – I 10 × 1 = 10
N¬Vô] ®ûPûV GÓjùRÝÕL,
1) 5x, Gu\ Eßl©p x JÚ
(A) JÚ Uô±− (B) Uô± (C) Eßl× (D) ùLÝ
2) – 7m3Cp m3Cu ùLÝ
(A) – 7 (B) 3 (C) m (D) m3
3) y × y GuTûR ______ G] GÝRXôm,
(A) 2y (B) y2 (C) yy (D) y
4) 3pqCu JjR Eßl×
(A) 3p (B) 3q (C) – 5pq (D) p3q3
5) 4a2, 3a2Cu áÓRp
(A) 12a2 (B) 7a4 (C) 12a4 (D) 7a2
éoj§ ùNnL :
6) ∆ + 5 Gu\ át±p Es[ Ï±ÂÓ ∆, ___________ G] AûZdLlTÓ¡\Õ,
7) ùYqúYß U§l×Lû[d ùLôiP Ko EÚ __________ G]lTÓ¡\Õ,
8) 2 × m × n × n × m × m GuTûR ____________ G] GÝRXôm,
9) GiÔÚdLs ____________ BÏm, (Uô±−Ls/ Uô±Ls)
10) ___________ Eßl×Lû[d áhPúYô, L¯dLúYô CVXôÕ.
TÏ§ – II (5 × 2 = 10)
Juß ApXÕ CWiÓ T¥L°p ®ûPV°dL,
11) x + 5 = 17 GuTRtÏ JÚ L¦Rd át±û] GÝÕL,
12) HúRàm CWiÓ JjR Eßl×Ls ùLôiP ú_ô¥Lû[ GÝÕL,
13) 3xy, 7xy, 18xy Gu\ Eßl×Lû[d áhÓL,
14) 13m3C−ÚkÕ 4m3Id L¯dL,
15) ¸rdLiP Eßl×L°p Uô±−Ls Utßm Uô±Lû[ GÓjùRÝÕL,
6x, – 11, 1.5, 12mn, y, 23.
158
5, Y¥®Vp
Y¥®Vp Gu\ TÏ§ L¦Rj§u Ød¡V ©¬ÜL°p Ju\ôÏm, Au\ôP YôrdûL«p
TX Y¥®Vp AûUl×L[ôp B] ùTôÚhLû[d ùLôiP ÅÓLs. ¡QßLs.
Lh¥PeLs. TôXeLs úTôu\Ytû\ EÚYôdÏm LÚjûR Y¥®Vp RÚ¡\Õ,
B¬VThPô. ©WmUÏlRô. TôvLWô úTôu\ Ck§V L¦R YpÛSoLs Y¥®Vp
LÚjÕLû[j ReLs èpL°p GÝ§Ùs[]o, C§−ÚkÕ Y¥®Vp LÚjÕ ªLl
TZeLôXj§úXúV úRôu±VÕ G] A±¡ú\ôm, Y¥®Vp GuTÕ EÚYeL°u Ti×Ls
Utßm EÚYeLÞd¡ûPúVÙs[ E\ÜLs NôoTô]RôÏm, AûY Tt± ©uYÚm
TÏ§L°p TôolúTôm,
5.1 A¥lTûP Y¥®Vp LÚjÕLs

5.2 ×s°Ls úLôÓLÞd¡ûPúVVô] ùRôPo×Ls
5.3 úLôQeLs
5.4 ØdúLôQeLs
5.5 £\l× SôtLWeLs
5,1 A¥lTûP Y¥®Vp LÚjÕLs :

ØkûRV YÏl×L°p, Y¥®V−u A¥lTûPd LÚjÕL[ô] ×s°. úLôÓ. L§o
Utßm R[m B¡VYtû\d Lt±Úd¡ú\ôm, AeL Lt\Ytû\ ClúTôÕ ¨û]ÜáoúYôm,
5.1.1 ×s°
5.1.2 úLôÓ
5.1.3 L§o
5.1.4 úLôhÓjÕiÓ
5.1.5 R[m
5,1,1 ×s° :
JÚ ùTu£p ApXÕ F£ûVd ùLôiÓ JÚ Lô¡j Rô°p JÚ ùTôhÓ ûYdLÜm,
(TPm 5.1), ClùTôhÓ ×s° Gu\ LÚjûRj RÚ¡\Õ, Cl×s° K¬PjûRd Ï±d¡\Õ,
B
A
TPm 5.1.
C§−ÚkÕ JÚ ×s°dÏ K¬Pm Es[Õ Gu¡ú\ôm, JÚ ×s°dÏ ¿[m. ALXm.
APoj§ GuTûY CpûX,
×s°Lû[ Be¡X GÝjÕL°u ùT¬V GÝjÕL[ôp A, B, C, D G]d Ï±d¡ú\ôm,
159
5,1,2 úLôÓ :
JÚ Lô¡RjûR CWiPôL U¥dLÜm, (TPm 5.2) , ©u]o AûRl ©¬jÕl TôodLÜm,
Sôm AdLô¡Rj§p Gu] Lôi¡ú\ôm? úSWôL AûUkÕs[ JÚ U¥lûTd Lôi¡ú\ôm,
Lô¡Rj§p AûUkÕs[ CkR úSWô]

U¥l×, úLôÓ GuTRtLô] GÓjÕdLôhÓ
BÏm,
TPm 5.2
JÚ Lô¡Rj§p A, B Gàm CÚ ×s°Lû[d Ï±dL, CÚ ×s°Lû[Ùm úNojÕ
CÚ×\Øm ¿hÓL, CÚ×\j§u Øû]L°p TPj§p (TPm 5.3) Lôh¥VYôß
Am×dÏ±Lû[ CÓL,
A B
TPm 5.3
↔
CÕ JÚ úSodúLôÓ BÏm, úSodúLôhûP AB ApXÕ úLôÓ l G]d Ï±l©Ó¡ú\ôm,
↔
AB GuT§u ùTôÚs
(A) ×s°Ls A, B AúR úLôh¥p AûU¡u\],
(B) úLôÓ A, B Gu\ ×s°Ls Y¯úV ùNp¡u\] GuTRôÏm,
Ï±l× : JÚ úLôh¥tÏ ùRôPdLØm CpûX Ø¥Üm CpûX, G]úY JÚ úLôhûP
ØÝûUVôL YûWV Ø¥VôÕ, G]úY ARu JÚ TÏ§ûV YûWkÕ
CÚ×\eL°Ûm Ø¥®u±f ùNpYRôp ARu CÚ Øû]L°Ûm Am×dÏ±
CÓ¡ú\ôm,
GÓjÕdLôhÓ 1 :
¸odLiP úLôÓLÞdÏl ùTV¬ÓL,
Q M
(A) (c) N
(B)
TPm 5.4
¾oÜ :
↔ ↔
(a) PQ ApXÕ úLôÓ PQ (b) úLôÓ l (c) MN ApXÕ úLôÓ MN
5,1,3 L§o :
ã¬V²−ÚkÕ J°dL§oLs ùY°lTÓYûRl Tôod¡ú\ôm, PôofÑ ®[d¡−ÚkÕ
CqYôú\ J°dL§oLs ùNpYûR SmUôp TôodL Ø¥Ùm (TPm 5.2), CûY L§o Gu\
LÚjûR ®[dÏ¡u\],
160
TPm 5.5
JÚ L§o GuTÕ ã¬Vu ApXÕ PôofÑ ®[d¡u JÚ ×s°«p ùRôPe¡ JÚ
§ûN«p Ø¥®pXôUp ùNp¡\Õ,
G]úY JÚ L§o GuTÕ JÚ ¨ûXVô] ×s°«p ùRôPe¡ Ø¥®pXôUp
HúRàùUôÚ §ûN«p ùNp¡\Õ,
A B
TPm 5.6
TPm 5.6Cp A GuTÕ JÚ ùRôPdLl×s°, CdL§o ACp ùRôPe¡, ABCu
→
§ûN«p Ø¥®pXôUp ùNp¡\Õ, CÕ JÚ L§o Gußm, CÕ AB Gußm
→
Ï±dLlTÓ¡\Õ, AB GuTûR ‘L§o AB’ Guß T¥dL úYiÓm,
¸rdLiP TPm 5.7Cp L§oL°u £X úTôdÏLs LôhPl ùTt±Úd¡u\],
P
N →
A AB B
→
MN
→
PQ
Q
A
M →
BA B
TPm 5.7
Ï±l× : úLôhûPl úTôXúY JÚ L§ûWÙm ØÝûUVôL JÚ Rô°p YûWV Ø¥VôÕ,
L§¬u JÚ TÏ§ûV UhÓúU YûWV Ø¥Ùm, G]úY L§¬u ùRôPdLl
×s°ûV JÚ Øû]«Ûm AÓjR Øû]ûV Am×dÏ±«hÓm LôhÓ¡ú\ôm,
GÓjÕdLôhÓ 2 :
→
AB Gu\ L§¬p
(1) GÕ ùRôPdLl ×s°?
(2) B GuTÕ ùRôPdLl×s° BÏUô?
(3) B Gu\ ×s° GeÏ AûUÙm?
→ →
(4) AB, BA Gàm L§oLs úYß úY\ô]ûYVô?
¾oÜ :
1) A GuTÕ JÚ ùRôPdLl×s°,
2) BLôÕ.
3) L§ûWl ùTV¬ÓYRtLôL. B Gàm ×s°ûVd L§¬p GkR CPj§Ûm
Ï±l©PXôm,
→ →
(4) AB, BA úY\ô] §ûNL°p ùNpYûRd Ï±lTRôp AûY úYß úY\ô]ûY,
161
5,1,4 úLôhÓj ÕiÓ :
úLôhÓjÕiÓ GuTÕ JÚ úLôh¥u TÏ§VôÏm, CRtÏ CÚ Øû]Ls EiÓ,
A B
l
TPm 5.8
l Gu\ úLôhûP GÓjÕd ùLôiÓ A§p A, B Gàm ×s°Lû[d Ï±dL (TPm 5.8).
l Gu\ úLôh¥p AC−ÚkÕ B YûWÙs[ úLôh¥u TÏ§. úLôhÓj ÕiÓ AB G]
 
AûZdLlTÓ¡u\Õ, CÕ AB ApXÕ BA G]d Ï±dLlTÓ¡\Õ, CûRd
‘úLôhÓjÕiÓ AB’ ApXÕ ‘úLôhÓjÕiÓ BA’ Guß T¥dL úYiÓm, Hù]²p
úLôhÓjÕiÓ ABÙm úLôhÓjÕiÓ BAÙm Juú\. A[ÜL°Ûm NUm,
GÓjÕdLôhÓ 3 :
¸rdLiP TPm 5.9Cp Es[ úLôhÓjÕiÓLû[l ùTV¬ÓL,
A B C
(A)
(a) Q R
(B)
(b)
TPm 5.9
¾oÜ :
  
TPm 5.9 (A)Cp úLôhÓjÕiÓLÞdÏ AB , AC , BC G]l ùTV¬PXôm,
  
TPm 5.9 (B)Cp úLôhÓjÕiÓLs PQ , PR , QR .
5,1,5 R[m :
RûW. ÑYoLs. úUûN«u úUt×\m. Sm YÏl©Ûs[ LÚmTXûL B¡VûY
RhûPVô] TWlûTd ùLôi¥Úd¡u\], CûY R[m Gu\ LÚj§tÏ
GÓjÕdLôhÓL[ôÏm,
R[m GuTÕ RhûPVô]RôÙm GpXôj §ûNL°Ûm A[®pXôÕ TWkÕs[Õ,
CRtÏ GpûXLs CpûX, G]úY R[m GuTûR YûWVúY Ø¥VôÕ, B]ôp R[j§u
JÚ TÏ§ûV UhÓm RhûPVô] TWl©p Ï±l©PXôm,
TPm 5.10 R[eLû[d Ï±d¡u\],
B C
TPm 5.10
162
®Yô§dL :
ùYqúYß EVWeL°p JúW úLôh¥p AûUVôRYôß êuß ùTu£pLû[l
©¥jÕd ùLôsÞeLs,
Jo AhûPûV AkR ùTu£pL°u Øû]Ls úUp T¥ÙUôß ûYÙeLs,
AhûP ùTu£pL°u Øû]l×s°Ls Y¯úV N¬VôLl T¥¡\Rô? Bm,
C§−ÚkÕ JÚ R[jûRj ¾oUô²dL JúW úSodúLôh¥XûUVôR êuß ×s°Ls
úRûY Guß A±kÕ ùLôs¡ú\ôm,
T«t£ 5.1
1) úLô¥hP CPeLû[ ¨Wl×L :
(A) F£«u Øû] SUdÏ _______________ Gu\ LÚjûRj RÚ¡\Õ,

(B) LÚm TXûL«u Y¥Ym SUdÏ ______________ Gu\ LÚjûRj RÚ¡\Õ,
(C) ÑY¬u Y¥Ym SUdÏ ____________ Gu\ LÚjûRj RÚ¡\Õ,
(D) JÚ R[jûRj ¾WUô²dL JúW úSodúLôh¥p AûUVôR Ïû\kRÕ
____________ ×s°Ls úRûY,
2) JÚ Rô°p A, B Gàm ×s°Lû[d Ï±dL, Aq®Ú ×s°Ls Y¯VôL.
A[ÜúLôûXd ùLôiÓ úLôÓ YûWL,
(A) Aq®Ú ×s°Ls Y¯VôL úYß úLôÓ HúRàm YûWV Ø¥ÙUô?
(B) AûY úTôuß GjRû] úLôÓLs YûWV Ø¥Ùm?
3) JÚ ×s°«−ÚkÕ ×\lThÓ. ùLôÓdLlThP úYù\ôÚ ×s° Y¯VôL GjRû]
L§oLs YûWV Ø¥Ùm?
4) R[eLÞdLô] GÓjÕdLôhÓLs CWi¥û]d Ï±l©ÓL,
5) JúW úLôh¥p AûUVôR A, B, C Gàm êuß ×s°Lû[d Ï±dL, AYt±p
CWi¥WiÓ ×s°Lû[ GÓjÕd ùLôiÓ GjRû] úLôÓLs YûWV Ø¥ÙúUô,
AjRû] úLôÓLû[Ùm YûWL, AdúLôÓL°u ùTVoLû[ GÝÕL,
C
D
B
6) TPj§p GjRû] L§oLs
Ï±l©PlThÓs[]? AYt±u O
ùTVoLû[ GÝÕL, E A
F
7) ©uYÚm TPeL°p úLôÓ. úLôhÓjÕiÓ. L§o B¡VYtû\d LiP±kÕ

ùTV¬ÓL,
M
P Q
N R S
163
8) ¸rdLiP TPeL°p LôÔm úLôÓLÞdÏl ùTV¬ÓL,
S R O
P Q M N
¨û]®p ùLôsL
(1) ×s° K¬PjûRd Ï±dÏm,
(2) JÚ úLôÓ GuTÕ úSWôLÜm CÚ×\eL°Ûm Ø¥®u±f ùNpÛm
↔
úLôÓ AB GuTÕ AB G]d Ï±dLlTÓ¡\Õ,
(3) JÚ L§o GuTÕ JÚ ¨ûXVô] ×s°«p ùRôPe¡ Ø¥®pXôUp JÚ
→
§ûN«p ùNp¡\Õ, L§o AB GuTÕ AB G]d Ï±dLlTÓ¡\Õ,
(4) úLôhÓjÕiÓ GuTÕ CÚ Øû]Lû[d ùLôiP úLôh¥u JÚ

TÏ§VôÏm, úLôhÓjÕiÓ AB GuTÕ AB G]d Ï±dLlTÓ¡\Õ,
(5) R[m GuTÕ RhûPVô]RôLÜm GpXôj §ûNL°Ûm A[®pXôÕ
TWk§ÚdÏm,
5,2 ×s°Ls úLôÓLÞd¡ûPúVVô] ùRôPo×Ls :

JÚ R[j§p ×s°LÞdÏm. úLôÓLÞdÏm CûPúVÙs[ ùRôPo×Ls £XYtû\
CeÏ T¥dLXôm,
5.2.1 JÚ ×s°Y¯d úLôÓLs

5.2.2 JÚ úLôhÓl ×s°Ls
5.2.3 ùYhÓm úLôÓLÞm CûQúLôÓLÞm
5,2,1 JÚ×s°Y¯d úLôÓLs :

JÚ Lô¡Rj Rô°p P Gu\ ×s°ûVd Ï±dL, P Y¯f ùNpÛUôß ‘l’ Gu\ úLôÓ
YûWL, AúRôÓ P Gu\ ×s° Y¯VôL ‘m’ Gu\ Utù\ôÚ úLôÓ YûWL, CqYôú\
ùRôPokÕ YûWúYôUô«u P Y¯VôL GjRû] úLôÓLs YûWVXôm?
Al×s° Y¯VôL TX úLôÓLû[ YûWV Ø¥Ùm,
n
P
l
m
TPm 5.11
TPm 5.11Il Tôo, P Y¯VôL CkRd úLôÓLs UhÓúU YûWV Ø¥ÙUô? CpûX,
Sôm. P Y¯VôL úUÛm TX úLôÓLû[ YûWV Ø¥Ùm, CpûXVô?
164
P Guàm ×s° Y¯VôLf ùNpÛm GpXôd úLôÓLÞdÏm JÚ ×s° Y¯f ùNpÛm
úLôÓLs G]lTÓm, P Gu\ ×s° ×s°Y¯d úLôÓLs Nk§dÏm ×s° Guß
á\lTÓ¡\Õ,
G]úY êuß ApXÕ ARtÏm A§LUô] úLôÓLs JúW ×s°Y¯f ùNpÛUô«u
AdúLôÓLs JÚ ×s°Y¯d úLôÓLs Guß AûZdLlTÓ¡u\], Al×s°,
×s°Y¯dúLôÓLs Nk§dÏm ×s° Guß AûZdLlTÓ¡\Õ,
GÓjÕdLôhÓ 4 :
TPm 5.12Cp ×s°Y¯f ùNpÛm
úLôÓL°u ùTVoLû[Ùm. AdúLôÓLs C
Nk§dÏm ×s°ûVÙm Ï±l©ÓL, D
¾oÜ :
↔ ↔ ↔
(A) úLôÓLs AD, BD, CD B¡VûY
JÚ×s° Y¯f ùNpÛm
úLôÓLs, AdúLôÓLs Nk§dÏm B
×s° D BÏm. A
↔ ↔ ↔
(B) úLôÓLs BA, BD, BC GuTûY
JÚ ×s°Y¯f ùNpÛm TPm 5.12
úLôÓLs, AdúLôÓLs Nk§dÏm
×s° B BÏm.
5,2,2 JÚ úLôhÓl ×s°Ls :

JÚ ×s° Y¯VôLl TX úLôÓLs YûWV A
Ø¥Ùm GuTûRl TôojúRôm, CÚ
×s°Ls Y¯VôL GjRû] úLôÓLs
B
YûWV Ø¥Ùm?
CÚ ×s°Ls Y¯VôL JúW JÚ
TPm 5.13
úLôÓRôu YûWV Ø¥Ùm, (TPm 5.13Il
TôodL),
CdúLôh¥p Cq®Ú ×s°Ls
UhÓUpXôÕ úUÛm TX ×s°Lû[d
Ï±dL Ø¥Ùm, CqYôß AûUÙm GpXôl
×s°LÞm JúW úLôh¥p AûUYRôp,
Cl×s°Lû[ JÚ úLôhÓl ×s°Ls
Guß AûZd¡ú\ôm,
F
E B
D
C
A G
TPm 5.14
TPm 5.14Cp ×s°L[s A, C, D, B GuTûY JÚ úLôhÓl ×s°Ls, ×s°Ls E, F, G
GuTûY JÚúLôhÓl ×s°Ls ApX, Hù]²p AûY AdúLôh¥p AûUV®pûX,
G]úY êuß ApXÕ ARtÏm A§LUô] ×s°Ls JúW úLôh¥p AûUkRôp
Al×s°Ls JÚ úLôhÓl ×s° Guß AûZdLlTÓ¡u\],
165
GÓjÕdLôhÓ 5 :
TPm 5.15Cp T
(A) JÚ úLôhÓl ×s°Lû[Ùm
P Q R S
(B) JÚ úLôh¥p AûUVôR £X
×s°Lû[Ùm GÝÕL, U V
¾oÜ : TPm 5.15
(A) P, Q, R, S GuTûY JÚ úLôhÓl
×s°Ls,
(B) T, U, V GuTûY JÚ úLôh¥p
AûUVôR ×s°Ls,
5,2,3 ùYhÓm úLôÓLÞm CûQúLôÓLÞm :
TPm 5.16Il TôodL,
A§p GjRû] úLôÓLs Es[]? A E B
êuß úLôÓLs ApXYô? AûY
VôûY?
↔ F
(1) AB
↔ C D
(2) CD
↔ TPm 5.16
(3) EF
↔ ↔ ↔ ↔
TPj§p ABÙm EFÙm E Gu\ ×s°«p ùYh¥d ùLôs¡u\], G]úY AB. EF
ùYhÓm úLôÓLs Guß AûZdLlTÓ¡u\],
AúR TPj§p úYß ùYhÓm úLôÓLs CÚd¡u\]Yô?
↔ ↔
AB Utßm CD ùYh¥d ùLôs¡u\]Yô?
↔ ↔
CpûX, TPm 5.16Cp AûY ùYh¥d ùLôs[®pûX, úLôÓLs AB. CD
CûQúLôÓLs Guß AûZdLlTÓ¡u\], G]úY CûQúLôÓLs Gl×s°«Ûm
Juû\ùVôuß ùYh¥d ùLôsY§pûX,
G]úY., Juû\ùVôuß ùYhPôd úLôÓLs CûQúLôÓLs Guß
AûZdLlTÓ¡u\],
ùRôPo Fo§l TôûRLs, LÚmTXûL«u G§ùW§o ®°m×Ls úTôu\ûY
CûQúLôÓLÞdLô] £X GÓjÕdLôhÓLs BÏm,
GÓjÕdLôhÓ 6 :
TPm 5.17Cp
(A) ùYhÓm úLôÓLû[Ùm. ùYh¥d
ùLôsÞm ×s°Lû[Ùm GÝÕL, L U
P Q
(B) JÚ ú_ô¥ CûQúLôÓLû[
GÝÕL, A B
¾oÜ :
↔ ↔
(A) úLôÓLs LM . PQ A Gàm C D
×s°«p ùYh¥d ùLôs¡u\]. R S
↔ ↔ M V
PQ. UV B Gàm ×s°«p ùYh¥d
ùLôs¡u\],
TPm 5.17
166
↔ ↔
RS , LM C Gàm ×s°«p ùYh¥d ùLôs¡u\],
↔ ↔
UV. RS D Gàm ×s°«p ùYh¥d ùLôs¡u\],
↔ ↔
(B) PQ . RS GuTûY CûQúLôÓLs,
GÓjÕdLôhÓ 7 :
TPm 5.18Cp
A
(A) JÚ úLôhÓl ×s°Lû[Ùm
(B) JÚ ×s°Y¯d úLôÓLû[Ùm
AûY Nk§dÏm ×s°Lû[Ùm B
GÝÕL, D
¾oÜ :
(A) TPj§p ×s°Ls A, B, C GuTûY C
JÚ úLôhÓl ×s°Ls,
↔ ↔ ↔ TPm 5.18
(B) úLôÓLs AD, BD, CD B¡VûY JÚ
×s°Y¯d úLôÓLs, D ×s°Y¯d
úLôÓLs Nk§dÏm ×s°,
GÓjÕdLôhÓ 8 :
TPm 5.19Cp
(A) JÚ ×s°Y¯d úLôÓLs G
(B) ×[°Y¯d úLôÓLs Nk§dÏm
×s°
D F
(C) CûQ úLôÓLs
(D) JÚ úLôhÓl ×s°Ls
(E) BCp ùYhÓm úLôÓLs C
B¡VYtû\ GÝÕ,
¾oÜ :
A B E
↔ ↔ ↔
(A) AB, AC, AD GuTûY JÚ
×s°Y¯f ùNpÛm úLôÓLs
(B) A ×s°Y¯f ùNpÛm LôÓLs TPm 5.19
Nk§dÏm ×s°,
↔ ↔
(C) BD. EG GuTûY CûQúLôÓLs,.
(D) A, B, E ; A, C, F; A, D, G ; B, C, D ; E, F, G GuTûY JÚúLôhÓl ×s°Ls,
↔ ↔
(E) BA. BC Guàm úLôÓLs B Gàm ×s°«p ùYh¥d ùLôs¡u\],
T«t£ 5.2
1) úLô¥hP CPjûR ¨Wl×L,
(A) ùLôÓdLlThP JÚ ×s° Y¯VôL _____ úLôÓLs YûWVXôm,
(B) CÚ úYß ×s°Ls Y¯VôL________ úLôÓ(úLôÓLs) ùNpÛm,
(C) JÚ R[j§p êuß ApXÕ ARtÏm A§LUô] ×s°Ls JúW úLôh¥p
AûUkRôp AûY _________ G]lTÓm,
167
(D) êuß ApXÕ ARtÏm A§LUô] úLôÓLs JúW ×s°Y¯f ùNpÛUô«u
AûY _________ G]lTÓm,
(E) JÚ R[j§p CÚ úLôÓLs Juû\ùVôuß ùYh¥d ùLôsÞm ApXÕ

___________ BL CÚdÏm,
2) EUÕ YÏlTû\f ãr¨ûX«p (A) ùYhÓm úLôÓLs (B) CûQ úLôÓLs

CûYLÞdÏ HúRàm JÚ GÓjÕdLôhÓ RÚL,.
3) JÚ ×s°Y¯f ùNpÛm úLôÓLÞdÏ YôrdûLf ãr¨ûX«p E]dÏj ùR¬kR CÚ

GÓjÕdLôhÓLs RÚL,
E D
4) TPj§−ÚkÕ.
(A) JÚ ×s°Y¯dúLôÓLs Nk§dÏm ×s° F C
(B) JÚ úLôhÓl ×s°Ls O
(C) HúRàm CÚ ú_ô¥ CûQ úLôÓLs

A B
5) TPj§−ÚkÕ. E
(A) ECp ùYh¥d ùLôsÞm JÚ ú_ô¥ D
úLôÓLû[ GÝÕL,
(B) ACp ùYh¥d ùLôsÞm JÚ ú_ô¥ F
úLôÓLû[ GÝÕL,
(C) JÚ úLôhÓl ×s°Lû[ GÝÕL, A B C
D
6) TPj§p JÚ ×s°Y¯d úLôÓLû[Ùm
(A) JÚ ×s°Y¯d úLôÓLs Nk§dÏm
×s°Lû[Ùm C
(B) ECp ùYh¥d ùLôsÞm úLôÓLû[Ùm A E
(C) CûQúLôÓLû[Ùm GÝÕL,

B
F
7. TPj§p
(A) JÚ ×s°Y¯d úLôÓLs Nk§dÏm E D
×s°Ls HúRàm CWiÓ
(B) FCp ùYh¥d ùLôsÞm úLôÓLs A
B
(C) JÚ úLôhÓl ×s°Ls B¡VYtû\d C
Lôi
168
¨û]®p ùLôsL
(1) êuß ApXÕ ARtÏm A§LUô] úLôÓLs JúW ×s°Y¯f ùNpÛUô«u
AdúLôÓLs JÚ ×s°Y¯d úLôÓLs Guß AûZdLlTÓ¡u\],
Al×s°. ×s°Y¯d úLôÓLs Nk§dÏm ×s° Guß AûZdLlTÓ¡\Õ,
(2) êuß ApXÕ ARtÏm A§LUô] ×s°Ls JúW úLôh¥p AûUkRôp AûY
JÚ úLôhÓl ×s°Ls Guß AûZdLlTÓ¡u\],
(3) CÚ úLôÓLs Juû\ùVôuß JÚ ×s°«p ùYh¥d ùLôiPôp AûY
ùYhÓm úLôÓLs G] AûZdLlTÓ¡u\],
(4) Juû\ùVôuß ùYhPôd úLôÓLs CûQúLôÓLs Guß
AûZdLlTÓ¡u\],
5,3 úLôQeLs :
TPm 5.20Cp Es[ L¥LôWj§u CÚ ØsLs. LjR¬dúLôp. UPe¡V ûL. Rô°u
®°m×Ls B¡VYtû\d LY²dL,
12
11 1
10 2
9 3
8 4
7 5
6
CûYùVpXôYt±Ûm CÚ ×VeLs JÚ ×s°«p úNok§Úd¡u\]. CûY SUdÏ

úLôQm Gu\ LÚjûRj RÚ¡u\].
TPm 5.20
5.3.1 úLôQØm úLôQjûR A[jRÛm

5.3.2 úLôQeL°u YûLLs
5.3.3 ¨Wl×d úLôQeLÞm ªûL ¨Wl×d úLôQeLÞm
5.3.4 úLôQj§u CÚ NUùYh¥
5,3,1 úLôQØm úLôQjûR A[jRÛm :

) B
(T dLm
JÚ Rô°p O Gàm ×s°ûVd Ï±dL, ×Vm
→ →
O®−ÚkÕ OA. OB Gàm CÚ L§oLû[l m
úLôQ
TPm 5.21Cp Lôh¥Ùs[Yôß YûWL, O A
Øû] ×Vm (TdLm)
TPm 5.21
ClTPj§p CÚ L§oLs ‘O’ Gu\ JúW ùRôPdLl×s°«p AûUk§Úd¡u\], ‘O’
→ →
Gu\ ×s°«p JÚ úLôQm AûU¡\Õ, CÚ L§oLs OA. OB GuTûY ×VeLs ApXÕ
úLôQj§u TdLeLs Guß AûZdLlTÓ¡u\], ùTôÕl×s° ‘O’I Øû] Gu¡ú\ôm,
úLôQjûRd Ï±l©P TPj§p Lôh¥Ùs[T¥ (TPm 5.21) úLôQj§u ×VeLû[,
Øû]dÏ AÚ¡p JÚ £±V Yû[kR úLôhPôp úNojÕ Ï±l©Ó¡\Õ,
G]úY
JÚ ùTôÕYô] ùRôPdLl ×s°«p ùRôPeÏm CÚ L§oLÞd¡ûPúV JÚ
úLôQm AûU¡\Õ G]Xôm,
169
TPm 5.21Cp Lôh¥Ùs[ úLôQjûR AOB ApXÕ BOA Guß Ï±d¡ú\ôm,
AYtû\ úLôQm AOB ApXÕ úLôQm BOA Guß T¥d¡ú\ôm, úLôQ Øû]
GlúTôÕm SÓ®p GÝRlTÓ¡\Õ, £X NUVeL°p úLôQ Øû]ûV úLôQUôL O
GuTÕ úTôp Ï±dLlTÓ¡\Õ,
©uYÚm úLôQl TPjûRd LY²lúTôm, (TPm 5.22)
JÚ L§o GuTÕ ARu ùRôPdLl ×s°VôÛm. D
AdL§¬u ÁRûUkR Utù\ôÚ ×s°VôÛm
Ï±dLlTÓm GuTûR Sôm A±úYôm, C
→ →
G]úY OA, OB GuTûY JúW L§ûWd Ï±lT],
→ →
AúR úTôp OC, OD GuTûYÙm JúW L§ûWd O A B
Ï±lT], G]úY úUtLiP úLôQjûRl
TPm 5.22
©uYÚm TX Y¯L°p Ï±l©PXôm,
O , COA , DOA , COB , DOB , AOC , AOD , BOC , BOD

→
TPm 5.23Cp OA Guàm L§o ‘O’I B
ûUVUôLd ùLôiÓ G§odL¥LôW §ûN«p
→
ÑZuß L§o OBI AûP¡\Õ, AdL§o O A
EÚYôdÏm ÑZt£ A[Ü úLôQ A[Ü
Guß AûZdLlTÓ¡\Õ, TPm 5.23
5,3,2 úLôQeL°u YûLLs :
JÚ Lô¡Rj Rôû[l TPj§p (TPm 5.24) C
Lôh¥Ùs[Yôß U¥jÕl ©¬dLÜm, A§p CÚ ùYhÓm
úLôÓLû[d Lôi¡ú\ôm, AYt±tÏ AB, CD G]l
ùTV¬ÓúYôm, Cq®Ú úLôÓLÞm ùYhÓm ×s° ‘O’ Gu\ A
O
B
CPj§p SôuÏ úLôQeLû[ EÚYôdÏ¡u\], AOC ,

BOC , AOD , BOD Guàm SôuÏ úLôQeLÞm NUUôL D
CÚlTûRd Lôi¡ú\ôm, CkR JqùYôÚ úLôQØm TPm 5.24
ùNeúLôQm Guß AûZdLlTÓ¡\Õ,
JÚ ùNeúLôQm 90 NU TÏ§L[ôLl ©¬dLlThÓ JqùYôÚ NUTÏ§Ùm 1 TôûL
Guß AûZdLlTÓ¡\Õ, úLôQeLû[ A[dL ‘TôûL’ Gu\ AXûLl
TVuTÓjÕ¡ú\ôm, TôûLûV ‘ ° ’ Gàm Ï±ÂhPôp Ï±l©Ó¡ú\ôm, GÓjÕdLôhPôL
60 TôûL A[Üs[ úLôQjûR 60° G]d Ï±l©Ó¡ú\ôm,
ùNeúLôQm:
úLôQ A[Ü 90° G²p AdúLôQjûR JÚ ùNeúLôQm GuTo,
B
B
O A
O A
TPm 5.25
TPm 5.25Cp AOB JÚ ùNeúLôQm,
170
ùNeúLôhÓjRuûU :
CÚ úLôÓLs ùYh¥d ùLôsÞªPm ùNeúLôQUôL CÚl©u. JÚ úLôÓ
→ →
UtßùUôÚ úLôh¥tÏ ùNeÏjÕ Guß AûZdLlTÓ¡\Õ, TPm 5.25 (ii)Cp OA . OBdÏ
→ →
ùNeÏjÕ, CûR OA ⊥ OB Gàm Ï±Âh¥Ûm GÝRXôm,
ÏßeúLôQm : B
úLôQ A[Ü 0°I ®P A§LUôLÜm
90°I ®Pd Ïû\YôLÜm Es[ úLôQjûRd
ÏßeúLôQm GuTo, (TPm 5.26)
15°, 30°, 47°, 65°. 88° úTôu\ úLôQ O A
A[ÜLs ÏßeúLôQ A[ÜL[LôÏm, TPm 5.26
B
®¬úLôQm :
úLôQ A[Ü 90°I ®P A§LUôLÜm,
180°I ®Pd Ïû\YôLÜm Es[ úLôQjûR
®¬úLôQm GuTo, (TPm 5.27)
95°, 100°, 130°, 162°. 178° úTôu\ úLôQ
A[ÜLs ®¬úLôQ A[ÜL[ôÏm,
O A
TPm 5.27
éf£Vd úLôQm : B
úLôQj§u ×VeLs Juú\ôùPôuß O A
ùTôÚk§«ÚdÏmúTôÕ HtTÓm TPm 5.28
úLôQjûRl éf£Vd úLôQm GuTo,
CRu úLôQ A[Ü 0° BÏm, (TPm 5.28)
úSodúLôQm : 180°
180° úLô[ A[Üd[ úLôQjûR
úSodúLôQm GuTo, (TPm 5.29) B O A
→ →
AOB = 180°, OA , OB G§ùW§o
L§oLs, TPm 5.29
5,3,3 ¨Wl×d úLôQeLÞm ªûL¨Wl×d úLôQeLÞm :

¨Wl×d úLôQeLs :
CÚ úLôQ A[ÜL°u áÓRp 90° G²p AdúLôQeLû[ ¨Wl×d úLôQeLs
GuTo, JÚ úLôQm Ut\ úLôQj§u ¨Wl© BÏm,
GÓjÕdLôhPôL (TPm 5.30) 25°, 65° GuT] ¨Wl×d úLôQeLs, Hù]²p
úLôQeL°u áÓRp 25° + 65° = 90°
25°Cu ¨Wl© = 90° – 25° = 65°
65°Cu ¨Wl© = 90° – 65° = 25°
∴ 25°Cu ¨Wl© = 65°
65°Cu ¨Wl© = 25°
171
65°
25° 65°
25°
TPm 5.30
GÓjÕdLôhÓ 9 : 37° Cu ¨Wl© Gu]?
¾oÜ : 37°Cu ¨Wl© = 90° – 37° = 53°.
ªûL ¨Wl×d úLôQeLs :
CÚ úLôQeL°u áÓRp 180° G²p AdúLôQeLû[ ªûL¨Wl×d úLôQeLs
GuTo, JÚ úLôQm Ut\d úLôQj§u ªûL ¨Wl© BÏm,
GÓjÕdLôhPôL 50°, 130° GuT] ªûL¨Wl×d úLôQeLs (TPm 5.31). Hù]²p
Cq®Ú úLôQeL°u áÓRp = 130° + 50° = 180°
50°Cu ªûL ¨Wl© = 180° – 50° = 130°.
130°Cu ªûL ¨Wl© = 180° – 130° = 50°.
∴ 50°Cu ªûL ¨Wl© 130°, 130°Cu ªûL ¨Wl© 50°.
130°
50°
TPm 5.31
GÓjÕdLôhÓ 10 :
úLôQm 75°Cu ªûL¨Wl©ûVd Lôi,
¾oÜ :
75°Cu ªûL ¨Wl© = 180° – 75° = 105°.
Ï±l× : 105°Cu ªûL ¨Wl© = 180° – 105° = 75°.
G]úY 75°, 105° GuT] ªûL¨Wl×d úLôQeLs,
5,3,4 úLôQj§u CÚ NUùYh¥ :
JÚ L§o JÚ úLôQjûR CÚ NU B
TôLeL[ôLl ©¬dÏUô«u AûRd úLôQ
CÚNUùYh¥ GuTo,
TPm 5.32Cp AOP . POB B¡VYt±u P
→
úLôQ A[ÜLs NUm,. OP. úLôQm AOB I
→ x°
CÚ NUUôLl ©¬d¡\Õ, G]úY OP GuTÕ x°
AOB Cu úLôQ CÚNUùYh¥ Guß O A
AûZd¡ú\ôm. TPm 5.32
172
GÓjÕdLôhÓ 11 :
→
AOB = 80°, OP GuTÕ úLôQ CÚNUùYh¥ G²p AOP Id LôiL,
¾oÜ :
úLôQ CÚNUùYh¥ úLôQjûR CÚ NUTdLeL[ôLl ©¬dÏm G] Sôm A±úYôm,
G]úY AOP GuTÕ AOB Cp Tô§ A[YôÏm,
80
∴ AOP = 2 = 40°
T«t£ 5.3
(A) 50°Cu ¨Wl×d úLôQ A[Ü ___________ .
(B) CÚ úLôÓLÞd¡ûPlThP úLôQ A[Ü 90° G²p Aq®Ú úLôÓLÞm
JußdùLôuß _________ Guß AûZdLlTÓ¡\Õ,
(C) JÚ ùNeúLôQj§u ªûL¨Wl×d úLôQm __________ BÏm,
(D) úLôQj§u CÚ NUùYh¥ úLôQjûR __________ ©¬d¡\Õ,
(E) JÚ ÏßeúLôQj§u ªûL¨Wl×d úLôQm __________ BÏm,
(F) JÚ ®¬úLôQj§u ªûL¨Wl×d úLôQm _____________ BÏm,
(G) JÚ ÏßeúLôQj§u ¨Wl×d úLôQm ___________ BÏm,
2) ©uYÚm TPeLs Ï±dÏm úLôQeLs ÏßeúLôQm. ®¬úLôQm. ùNeúLôQm.
úSodúLôQm B¡VYtßs GqYûLûVf NôokRûY?
(b)
(a)
(c)
(d) (e)
3) ©uYÚm úLôQeLs GkR YûLûVf NôokRûY?
(A) 75° (B) 35° (C) 90° (D) 142°
(E) 89° (F) 180° (G) 0° (H) 127°
4) ùNeúLôQ A[ÜLÞdÏ YôrdûLf ãr¨ûX«p E]dÏj ùR¬kR CÚ
GÓjÕdLôhÓLs RÚL,
5) ©uYÚY]Yt±tÏ ®ûP RÚL :
(A) JÚ L¥LôWj§p. ¨ªPØs 15 ¨ªPeL°p GjRû] TôûLLs LPkÕ YÚm?
(B) 30 ¨ªPj§p. ¨ªPØs GjRû] TôûLLs LPkÕ YÚm?
(C) JÚ U¦ úSWj§p ¨ªPØs GjRû] TôûLLs LPkÕ Yk§ÚdÏm?
(D) 3 U¦ úSWj§p. U¦Øs GjRû] TôûLLs LPkÕ YÚm?
173
6) ©uYÚm úLôQeL°u ¨Wl©Lû[ GÝÕL :
(A) 20° (B) 73° (C) 60° (D) 45° (E) 82° (F) 14°
(G) 37° (H) 58° (I) 65° (J) 15°
7) ©uYÚm úLôQeL°u ªûL ¨Wl©Lû[ GÝÕL :
(A) 120° (B) 165° (C) 30° (D) 110° (E) 15° (F) 75°
(G) 96° (H) 63° (I) 122° (J) 47°
8) ©uYÚm úLôQeL°u úNô¥L°p GûY ¨Wl©d úLôQeLs. GûY ªûL¨Wl©d
úLôQeLs G] GÓjùRÝÕL,
(A) 30°, 60° (B) 85°, 95° (C) 45°, 45°
(D) 68°, 112° (E) 90°, 90° (F) 36.5°, 53.5°
9) (A) JÚ úLôQØm ARu ¨Wl©Ùm NUm G²p AdúLôQeLû[d LôQÜm,
(B) JÚ úLôQØm ARu ªûL¨Wl©Ùm NUm G²p AdúLôQeLû[d LôQÜm,
→
10) AOB Gu\ úLôQj§u A[Ü 110°. OP Gu\ L§o. úLôQm AOB Cu úLôQ
NUùYh¥ G²p úLôQm AOP Cu úLôQ A[Ü Gu]?
¨û]®p ùLôsL
(1) JÚ ùTôÕYô] ùRôPdLl ×s°«p ùRôPeÏm CÚ L§oLÞd¡ûPúV
JÚ úLôQm AûU¡\Õ,
(2) 90° úLôQ A[Ü JÚ ùNeúLôQm G]lTÓm,
(3) úLôQ A[Ü 0°I ®P A§LUôLÜm 90°I ®Pd Ïû\YôLÜm Es[
úLôQm ÏßeúLôQm G]lTÓm,
(4) úLôQ A[Ü 90°I ®P A§LUôLÜm. 180°I ®Pd Ïû\YôLÜm Es[
úLôQm ®¬úLôQm G]lTÓm,
(5) CÚ úLôQ A[ÜL°u áÓRp 90° G²p AdúLôQeLs ¨Wl×d
úLôQeLs G]lTÓm, JÚ úLôQm Ut\§u ¨Wl© BÏm,
(6) CÚ úLôQ A[ÜL°u áÓRp 180° G²p AdúLôQeLs
ªûL¨Wl×d úLôQeLs G]lTÓm, JÚ úLôQm Ut\§u ªûL¨Wl©
BÏm,
(7) JÚ L§o JÚ úLôQjûR CÚ NUTôLeL[ôLl ©¬dÏUô«u AÕ
AdúLôQj§u úLôQ CÚNUùYh¥ G]lTÓm,
5,4 ØdúLôQeLs :
JÚ ØdúLôQm GuTÕ êuß úLôhÓj ÕiÓL[ôp AûPTÓm JÚ R[ EÚYm
GuTûR Sôm A±úYôm, ClTôPj§p ØdúLôQj§u TôLeLû[Ùm. ØdúLôQ
YûLLû[Ùm. ØdúLôQj§u £X Ød¡V Ti×Lû[Ùm T¥dLXôm,
5.4.1 ØdúLôQj§u TôLeLs
5.4.2 ØdúLôQ YûLLs
5.4.3 ØdúLôQj§u £X Ød¡V Ti×Ls
174
5,4,1 ØdúLôQj§u TôLeLs :
A
JúW úLôh¥p AûUVôR A, B, C Gu\
êuß ×s°Lû[d Ï±dLÜm,
  
Al×s°Lû[d ùLôiÓ AB, BC, AC Guàm
úLôhÓj ÕiÓLû[ YûWVÜm, CqY¥Ym
ØdúLôQm ABC Guàm úLôhÓj
B C
ÕiÓLû[ YûWVÜm, CqY¥Ym
ØdúLôQm ABC Guß AûZdLlTÓ¡\Õ, TPm 5.33
‘∆’ Guß Ï±ÂÓ ØdúLôQm GuTRtÏl
TVuTÓjRlTÓ¡\Õ, G]úY ∆ABC GuTûR
ØdúLôQm ABC G]l T¥dLXôm,
×s°Ls A, B, C GuTûY ∆ABC«u Øû]Ls Guß AûZdLlTÓ¡u\],
  
úLôhÓj ÕiÓLs AB, BC , CA GuTûY ∆ABCCu TdLeLs Guß
AûZdLlTÓ¡u\], ØdúLôQj§u TdLeLs A, B, C Gàm Be¡X ùT¬V GÝjÕL[ôp
Ï±dLlTÓ¡u\], G]úY ∆ABCCp êuß TdLeLs. êuß úLôQeLs Guàm Bß
TÏ§Ls Es[],
5,4,2 ØdúLôQ YûLLs :
ØdúLôQeLs AYt±u (A) TdLeLû[ Jh¥Ùm (B) úLôQeLû[ Jh¥Ùm
YûLlTÓjRlTÓ¡u\],
(A) TdLeLû[ Jh¥V ØdúLôQ YûLLs :
TdLeLû[ Jh¥V ØdúLôQeLû[ êuß YûLL[ôLl ©uYÚUôß ©¬dLXôm, :
D
A
P
3 5
4 4
2 2
B
7
C Q
(A) E 2 F 2 R
(B) (C)
(A) TdLeL°u A[ÜLs NUªu± AûUkRôp AÕ ANUTdL ØdúLôQm
G]lTÓm, TPm 5.34 (A)Cp ∆ABC JÚ ANUTdL ØdúLôQm,
(B) GûYúVàm CÚ TdLeL°u A[ÜLs NUUô«u, TPm (B)Cp ∆DEF JÚ
CÚNUTdL ØdúLôQm,
(C) êuß TdLeL°u A[ÜLs NUUô«u AÕ NUTdL ØdúLôQm G]lTÓm,
TPm (C)Cp ∆PQR JÚ NUTdL ØdúLôQm,
GÓjÕdLôhÓ 12 :
ùLôÓdLlThÓs[ ØdúLôQeL°u TdL A[ÜLû[d ùLôiÓ AÕ GqYûL
ØdúLôQm G]j ¾oUô²dLÜm,
(A) AB = 3 ùN,Á ; BC = 4 ùN,Á ; AC = 6 ùN,Á
(B) AB = 4.5 ùN,Á ; BC = 3 ùN,Á ; AC = 4.5 ùN,Á
(C) AB = 5 ùN,Á ; BC = 5 ùN,Á ; AC = 5 ùN,Á
175
¾oÜ :
(A) GpXô TdLeL°u A[ÜLÞm úYßúY\ô]ûY, G]úY ∆ABC JÚ ANUTdL
ØdúLôQm-
(B) CeÏ AB = AC = 4.5. CÚ TdLeLs NUm, G]úY ∆ABC JÚ NUTdL ØdúLôQm,
(C) AB = BC = AC = 5. êuß TdLeL°u A[ÜLÞm NUm, G]úY ∆ABC JÚ
NUTdL ØdúLôQm,
(B) úLôQeLû[ Jh¥V ØdúLôQ YûLLs :
úLôQeLû[ Jh¥ ØdúLôQeLû[ Øuß YûLL[ôLl ©uYÚUôß ©¬dLXôm :
50° D
120°
60° 70°
90° R
Q (C) (c)
B (A)
(a) C E (B)
(b) F
TPm 5.35
TPm 5.35
(A) JlùYôÚ úLôQ A[Üm ÏßeúLôQUô«u. ARôYÕ 90°dÏd Ïû\YôL
CÚl©u AmØdúLôQm ÏßeúLôQ ØdúLôQm [TPm 5.35 (A)Cp]
(B) HúRàm JÚ úLôQ A[Ü ùNeúLôQUô«u AmØdúLôQm ùNeúLôQ
ØdúLôQm, [TPm (B)Cp] ∆DEF JÚ ùNeúLôQ ØdúLôQm,.
(C) HúRàm JÚ úLôQ A[Ü ®¬úLôQUô«u. ARôYÕ 90°I ®P A§LUô«u
AmØdúLôQm ®¬úLôQ ØdúLôQm, [TPm (C)Cp] ∆PQR JÚ ®¬úLôQ
ØdúLôQm,,
5,4,3 ØdúLôQj§u £X Ød¡V Ti×Ls :
ùNnÕ TôodL 1 :
HúRàm JÚ ØdúLôQjûR JÚ Rô°p

YûWkÕ ARu úLôQjûR TPm 5.36Cp C
B
Lôh¥VYôß Ï±dLÜm,
TPm 5.36
ØdúLôQj§u êuß êûXl

TÏ§Lû[Ùm úLô¥hP CPeL°p
A
ùYh¥. ARu úLôQl TÏ§Lû[ B C
©uYÚm TPm 5.37Cp Lôh¥Ùs[Yôß
AûUdLÜm, TPm 5.37
176
TPm 5.37Cp êuß úLôQeLÞm úNokÕ JÚ úSodúLôh¥p AûU¡u\]
G]lTôod¡ú\ôm, G]úY AûY JÚ úSodúLôQjûR EÚYôdÏ¡u\] G] A±¡ú\ôm,
úSodúLôQj§u A[Ü 180° GuTûR Sôm ØuúT A±úYôm,
C§−ÚkÕ
JÚ ØdúLôQj§u êuß úLôQeL°u áÓRp 180°G]Xôm.
GÓjÕdLôhÓ 13 :
©uYÚm úLôQ A[ÜLs. JÚ ØdúLôQj§u úLôQ A[ÜL[ôL CÚdL
Ø¥ÙUô?
(A) 40° , 80°, 60° (B) 70°, 80°, 60°
¾oÜ :
(A) êuß úLôQ A[ÜL°u áÓRp 40 + 80 + 60 = 180° G]úY 40°, 80°, 60° JÚ
ØdúLôQj§u úLôQ A[ÜL[ôL CÚdL Ø¥Ùm,
(B) êuß úLôQ A[ÜL°u áÓRp 70 + 80 + 60 = 210. ØdúLôQj§u êuß
úLôQ A[ÜL°u áÓRp 180° UhÓúU, G]úY 70°, 80°, 60° GuTûY JÚ
ØdúLôQj§u úLôQ A[ÜL[ôL CÚdL Ø¥VôÕ,
GÓjÕdLôhÓ 14 :
TPm 5.38Cp ∆PQRCp P = 90, Q = 30 G²p R Id Lôi.
¾oÜ :
R
P + Q = 90 + 30 = 120 ?
B]ôp P + Q + R = 180
∴ R = 180 – 120
90°
R = 60° 30° Q
P
TPm 5.38
ùNnÕ TôodL 2 :
JÚRô°p TX ØdúLôQeLû[ Eu ®ÚlTlT¥ YûWL, AmØdúLôQeL°u
TdLeLû[Ùm A[kÕ GÝ§d ùLôsL,
JqùYôÚ ØdúLôQj§u CÚ TdLeL°u A[ÜLû[ áh¥ AúR ØdúLôQj§u
êu\ôYÕ TdLj§u A[ÜPu Jl©ÓL,
C§−ÚkÕ Sôm Gu] A±¡ú\ôm?
CYt±−ÚkÕ
JÚ ØdúLôQj§p. HúRàm CÚTdL A[ÜL°u
áÓRp êu\ôYÕ TdL A[ûY ®P A§Lm,
G] A±¡ú\ôm,
TPm 5.39Il TôodL,
ARôYÕ ∆ABCCp
177
C
  
AB + BC GuTÕ GlúTôÕm AC I
®P A§Lm,
  
BC + AC GuTÕ GlúTôÕm AB I
®P A§Lm, A B
   TPm 5.39
AB + AC GuTÕ GlúTôÕm BC I
®P A§Lm,
GÓjÕdLôhÓ 15 :
©uYÚm GiLs ØdúLôQj§u TdL A[ÜL[ôL CÚdL Ø¥ÙUô?
(A) 8, 7, 13 (B) 6, 3, 2
¾oÜ :
(A) ùLôÓdLlThP 8, 7, 13 Gàm A[ÜL°p
8 + 7 = 15 GuTÕ 13I ®Pl ùT¬VÕ,
7 + 13 = 20 GuTÕ 8I®Pl ùT¬VÕ,
8 + 13 = 21 GuTÕ 7I ®Pl ùT¬VÕ
CeÏ CÚ TdL A[ÜL°u áÓRp êu\ôYÕ TdL A[ûY ®P A§Lm,
G]úY CûY ØdúLôQj§u TdL A[ÜL[ôL CÚdL Ø¥Ùm,
(B) 6, 3, 2 Gàm A[ÜL°p.
6 + 3 = 9 GuTÕ 2I ®Pl ùT¬VÕ
3 + 2 = 5 GuTÕ 6I ®Pl ùT¬VÕ ApX,
G]úY CkR A[ÜLs ØdúLôQj§u TdL A[ÜL[ôL CÚdL Ø¥VôÕ,
T«t£ 5.4
(A) JÚ ØdúLôQj§u êuß úLôQ A[ÜL°u áÓRp _________ BÏm,
(B) JÚ NUTdL ØdúLôQj§p Es[ êuß TdLeLs __________ .
(C) JÚ ØdúLôi§p CÚ TdLeLs NUm G²p AmØdúLôQm ________
G]lTÓm.
(D) JÚ ØdúLôQj§p JÚ úLôQm ùNeúLôQUô«u AmØdúLôQm _________
G]lTÓm.
(E) JÚ ØdúLôQj§p HúRàm CÚ TdL A[ÜL°u áÓRp êu\ôYÕ TdL
A[ûY ®P _______.
2) JÚ ØdúLôQj§u Bß TÏ§Ls VôûY?
3) JÚ ØdúLôQj§p AûUkR êuß úLôQ A[ÜLÞm NUm G²p. AkRd úLôQ
A[Ü GqY[Ü?
4) JÚ ØdúLôQj§p JÚ úLôQj§u A[Ü 100° Ut\ CÚ úLôQ A[ÜLÞm NUm
G²p AdúLôQ A[ûYd Lôi,
5) ¸rdLiP TdL A[ÜLû[d ùLôiP ØdúLôQm GqYûLûVf NôokRÕ G]j
¾oUô²dL:
(A) 3, 4, 5 (B) 1.5, 2.5, 2.5 (C) 7.5, 7.5, 7.5 (D) 8, 7, 10
6) ©uYÚm úLôQ A[ÜLû[d ùLôiÓ ØdúLôQm CÚdL Ø¥ÙUô?
(A) 25°, 75°, 80° (B) 10°, 70°, 80° (C) 110°, 40°, 30°
(D) 60°, 90°, 100° (E) 70°, 70°, 70° (F) CÚ ùNeúLôQeLs
178
7) ©uYÚm êuß úLôQeLû[d ùLôiP ØdúLôQj§u YûLûVj ¾oUô²dL,
(A) 60°, 60°, 60° (B) 65°, 55°, 60° (C) 40°, 50°, 90°
(D) 105°, 35°, 40° (E) 90°, 27°, 63° (F) 35°, 52°, 93°
8) ¸rdLiP êuß GiLÞm JÚ ØdúLôQj§u TdLeL[ôL AûUÙUô G]dáßL,
(A) 4, 5, 6 (B) 3, 6, 9 (C) 5, 9, 2 (D) 12, 13, 18
(E) 10, 20, 30 (F) 8, 15, 17
¨û]®p ùLôsL
(1) JÚ ØdúLôQm GuTÕ êuß úLôhÓj ÕiÓL[ôp AûPTÓm JÚ
R[ EÚYm BÏm,
(2) JÚ ØdúLôQj§p êuß TdLeLs. êuß úLôQeLs Guàm Bß
Ød¡V TÏ§Ls Es[],
(3) TdLeLû[ Jh¥ ØdúLôQeLû[ ANUTdL ØdúLôQm. CÚ NUTdL
ØdúLôQm. NUTdL ØdúLôQm G] êuß YûLL[ôLl ©¬dLXôm,
(4) úLôQeLû[ Jh¥ ØdúLôQeLû[ ÏßeúLôQ ØdúLôQm.
ùNeúLôQ ØdúLôQm. ®¬úLôQ ØdúLôQm G] êuß
YûLL[ôLl ©¬dLXôm,
(5) JÚ ØdúLôQj§u êuß úLôQ A[ÜL°u áÓRp 180°,
(6) JÚ ØdúLôQj§p HúRàm CÚ TdL A[ÜL°u áÓRp êu\ôYÕ
TdL A[ûY ®P A§Lm,
5,5 £\l× SôtLWeLs :

5.5.1 SôtLWØm ARu TôLeLÞm
5.5.2 £\l× SôtLWeLs
5,5,1 SôtLWØm ARu TôLeLÞm :

SôtLWm GuTÕ JÚ R[j§p SôuÏ C
úLôhÓjÕiÓL[ôp AûPThP Ko
EÚYUôÏm, D
óTPm 5.40Cp ABCD GuTÕ JÚ SôtLWm,

ARu TÏ§L[ôY]:
(1) A, B, C, D Gàm ×s°Ls SôtLWj§u
Øû]L[ôÏm,
A
   
(2) AB, BC, CD, DA GuTûY TdLeL[ôÏm,
B
(3) A , B , C , D GuTûY úLôQeLs,
TPm 5.40
 
(4) AC , BD GuTûY êûX ®hPeLs
G]lTÓm,
   
(5) SôtLWm ABCDCp ABdÏ. DC G§olTdLm ADdÏ. BC G§olTdLm,
(6) SôtLWj§u GpXô úLôQ A[ÜLû[Ùm áhP 360°.
ARôYÕ A + B + C + D = 360°.
SôtLWm GuTûRÙm ARu TÏ§Lû[Ùm TôojúRôm, ClúTôÕ £\l× SôtLWeLs

Tt±l TôodLXôm,
179
5,5,2 £\l× SôtLWeLs :
SôtLWd ÏÓmT YûWTPm
SôtLWm
N¬YLm
CûQLWm
ùNqYLm NônNÕWm
NÕWm
TPm 5.41
(1) N¬YLm : D C
JÚ SôtLWj§p JÚ ú_ô¥
G§olTdLeLs CûQVôL CÚkRôp
O
AkSôtLWm N¬YLm G]lTÓ¡\Õ, (TPm
5.42). TPj§p AB. DC GuTûY
CûQlTdLeLs AC, BD GuTûY êûX
®hPeLs, A B
TPm 5.42
(2) CûQLWm : D C
G§ùW§ol TdLeLs CûQVô]ôp
AkSôtLWm CûQLWm G]lTÓm
(TPm 5.43) CeÏ G§olTdLeLs AB. DC
CûQ Utßm AD, BC GuTûY êûX O
®hPeLs,
A B
TPm 5.43
CûQLWm ABCDCu £X Ti×Ls ¸úZ RWlThÓs[] :
   
(A) AB = DC Utßm AD= BC
(B) A = C , B = D
(C) A + D = 180°, B + C = 180°, A + B = 180°, D + C = 180°.

(3) Nôn NÕWm : D C
JÚ CûQLWj§u SôuÏ TdLeLÞm
NUUôL CÚkRôp AÕ Nôn NÕWm
G]lTÓm, (TPm 5.44)
Nôn NÕWj§p GpXôl TdLeLÞm
NUUôLÜm. êûX ®hPeLs
JußdùLôuß ùNeÏjRôL CÚdÏm,
A B
TPm 5.44
180
(4) ùNqYLm : D C
JÚ SôtLWj§p. G§olTdLeLs
NUUôLÜm. SôuÏ úLôQeLÞm.
ùNeúLôQj§tÏf NUUôLÜm CÚkRôp
AÕ JÚ ùNqYLm Guß
AûZdLlTÓ¡\Õ, (TPm 5.45).
  A B
CeÏ êûX ®hPeLs AC, BD
B¡V] NUm. TPm 5.45
A = B = C = D = 90°
(5) NÕWm : D C
JÚ SôtLWj§p SôuÏ TdLeLs
NUUôLÜm. SôuÏ úLôQeLÞm
ùNeúLôQUôLÜm CÚl©u. AÕ JÚ NÕWm
Guß AûZdLlTÓ¡\Õ, (TPm 5.46)
 
CeÏ AC= BD A B
A = B = C = D = 90° TPm 5.46
®Yô§dL :
(A) JÚ NÕWm GuTÕ JÚ NônNÕWm,
(B) JÚ NÕWm GuTÕ JÚ ùNqYLm,
(C) JÚ ùNqYLm GuTÕ JÚ CûQLWm,
T«t£ 5.5
1. N¬Vô RY\ô G]d LiÓ©¥,
(A) JÚ NÕWj§p GpXôd úLôQeLÞm ùNeúLôQeLs,
(B) JÚ Nôn NÕWj§p GpXôd úLôQeLÞm ùNeúLôQeLs,
(C) JÚ NônNÕWj§p GpXôd úLôQeLÞm NUm,
(D) JÚ CûQLWm ABCDCp A = C .
(E) JÚ ùNqYLj§p êûX ®hPeLs NUm ApX,
2. SôtLWj§u Ti×Ls HúRàm êu±û]d áßL,
3. CûQLWj§u Ti×Lû[d áßL,
4. NônNÕWj§u Ti×Lû[d áßL,
5. ùNqYLj§u Ti×Lû[d áßL,
6. NÕWj§u Ti×Lû[d áßL,
¨û]®p ùLôsL
(1) SôtLWm GuTÕ JÚ R[j§p SôuÏ úLôhÓj ÕiÓL[ôp AûPThP

Ko EÚYUôÏm,
(2) JÚ SôtLWj§p JÚ ú_ô¥ G§olTdLeLs CûQVôL CÚkRôp
AkSôtLWm N¬YLm G]lTÓm,
(3) JÚ SôtLWj§p G§ùW§ol TdLeLs CûQVô]ôp AkSôtLWm
CûQLWm G]lTÓm,
181
(4) Ko CûQLWj§u SôuÏ TdLeLÞm NUUôL CÚkRôp AÕ NônNÕWm
G]lTÓm,
(5) JÚ SôtLWj§p G§olTdLeLs NUUôLÜm SôuÏ úLôQeLÞm
ùNeúLôQj§tÏf NUUôLÜm CÚkRôp AÕ ùNqYLm G]lTÓm,
(6) JÚ SôtLWj§p SôuÏ TdLeLÞm NUUôLÜm SôuÏ úLôQeLÞm
ùNeúLôQj§tÏf NUUôLÜm CÚkRôp AÕ NÕWm G]lTÓm,
AXÏj úRoÜ – 5
TÏ§ – I 10 × 1 = 10
©uYÚY]Ytßs N¬Vô] ®ûPûVj ùR¬kùRÓ :
(1) JÚ úLôhûPj ¾oUô²dLj úRûYVô] ×s°Ls
(A) 1 (B) 2 (C) 3 (D) 4

(2) ©uYÚY]Ytßs ®¬úLôQm GuTÕ
(A) 38° (B) 90° (C) 108° (D) 300°
(3) 65°Cu ¨Wl×d úLôQm
(A) 25° (B) 35° (C) 90° (D) 115°

(4) ùNeúLôQj§u ªûL¨Wl×d úLôQm
(A) éf£Vd úLôQm (B) ÏßeúLôQm (C) ®¬úLôQm (D) ùNeúLôQm
(5) ©uYÚm Y¥YeL°p NUêûX ®hPeLû[l ùTt±ÚdÏm EÚYm
(A) N¬YLm (B) CûQLWm (C) NônNÕWm (D) ùNqYLm
úLô¥hP CPjûR ¨Wl×L :

(6) JÚ R[jûRj ¾oUô²dL JúW úSodúLôh¥p AûUVôR _______ ×s°Ls
úRûY,
(7) JÚ R[j§p Juû\ùVôuß ùYhPôd úLôÓLs __________ Guß
AûZdLlTÓ¡u\],
(8) CÚ úLôÓLÞd¡ûPlThP úLôQm 90° G²p Aq®Ú úLôÓLÞm

JußdùLôuß ______ GuTo,
(9) JÚ ØdúLôQj§u CÚ úLôQeLs 60° , 40° G²p êu\ôYÕ úLôQj§u

A[Ü ____ BÏm,
(10) JÚ NônNÕWj§p GpXôl TdLeLÞm _________ .
TÏ§ – II (5 × 2 = 10)
©uYÚY]Yt±tÏ ®ûPV°dL :
(11) 47°Cu ¨Wl×d úLôQm Utßm ªûL ¨Wl×d úLôQm Gu]?

182
(12) TPj§p GjRû]d L§oLs Es[]? ùTV¬hÓd LôhÓL,
13) TPj§p GjRû] úLôhÓj ÕiÓLs Es[]? ùTV¬hÓd LôhÓL,

M
N P
14) £X úLôQ A[ÜLs ¸úZ ùLôÓdLlThÓs[], AÕ GqYûLûVf NôokRÕ

G]d áßL,
(A) 49° (B) 90° (C) 125° (D) 180°
15) ùNqYLj§u úLôQl Ti×Lû[d áßL,
TÏ§ – III (5 × 6 = 30)

©uYÚY]Yt±tÏ ®[dLjÕPu ®ûPV°dLÜm :
16) TPj§p E
(A) JÚ ú_ô¥ CûQúLôÓLs

(B) ECp ùYhÓm úLôÓLs D
(C) CCp ùYhÓm úLôÓLs

A B C
B¡VYt±u ùTVoLû[ GÝÕ,
17) TPj§p
(A) GjRû] úLôhÓj ÕiÓLs T S
LôQlTÓ¡u\]? HúRàm Bß U
úLôhÓjÕiÓLû[ GÝÕL, V
O
(B) JÚ ×s°Y¯f ùNpÛm úLôÓLs R
HúRàm êu±u ùTVûW GÝÕL,
P Q
183
E
C
18) TPj§p EOC Id LôiL,
ARtLô] ®[dLm RÚL, O 30°
A B
120°
D
19) ØdúLôQeLû[
(A) TdLeLû[ Jh¥Ùm (B) úLôQeLû[ Jh¥Ùm YûLlTÓjÕL,
20) SôtLWj§u HúRàm IkÕ Ti×Lû[d áß,
184
6, ùNnØû\ Y¥®Vp
×s°Ls. úLôÓLs. L§oLs. úLôhÓj ÕiÓLs Utßm úLôQeLs B¡V LÚjÕLû[
A±Øû\ Y¥®Vp TÏ §«p Sôm A±k§Úd¡ú\ôm, ùNnØû\ Y¥®Vp TÏ
§«p ùTôÚjRUô]
Y¥®Vp LÚ®Lû[d ùLôiÓ GqYôßY¥®Vp TPeLû[ YûWYÕ Utßm AûYLû[ A[ÅÓ
ùNnYÕ Tt± A±kÕ ùLôsúYôm,
6.1 Y¥®Vp LÚ®l ùTh¥
6.2 úLôhÓj ÕiÓ
6.3 ùLôÓdLlThP A[®tÏJÚ úLôhÓjÕiÓ YûWRp
6.4 ùLôÓdLlThP JÚ úLôhÓjÕi¥u ¿[jûR A[jRp
6.5 ùLôÓdLlThP JÚ úLôh¥tÏ AdúLôh¥u úUp AûUkÕs[ JÚ ×s°
Y¯VôLf ùNeÏ
jÕdúLôÓ AûUjRp
6.6 ùLôÓdLlThP JÚ úLôhÓj Õi¥tÏûUVdÏ
jÕdúLôÓ AûUjRp
6.7 ùLôÓdLlThP úLôQeLû[ A[jRp
6.8 ùLôÓdLlThP A[ÜLÞdÏúLôQeLû[ AûUjRp
6.9 ùLôÓdLlThP JÚ úLôQj§u CÚ NUùYh¥ AûUjRp
6,1 Y¥®Vp LÚ®l ùTh¥ :
JÚ Y¥®Vp LÚ®l ùTh¥. Y¥®Vp Ltßd ùLôsÞm Aû]Y¬PØm CÚdL úYi¥V JÚ
A¥lTûPj úRûYVôÏ m, Y¥®Vp LÚ®l ùTh¥«p Es[ LÚ®Lû[ ¿eLs ùNu\ YÏl×L°p
TVuTÓj§«Úd¡ÈoLs, AûYL° u ùTVoLû[Ùm ETúVôLeLû[Ùm CeL ÁiÓm
¨û]ÜTÓj§d ùLôsúYôm,
1. A[ÜúLôs
TPm 6.1
JÚ A[ÜúLô−
u JÚ TdL ®°m× ùNu¥ÁhPo A[ÜL° Ûm Utù\ôÚ ®°
m× AeÏX
A[ÜL°Ûm A[ÅÓ ùNnVlTh¥ÚdÏm, JÚ A[ÜúLôp úLôÓLs YûWYRtÏ
m
úLôhÓjÕiÓL°u ¿[eLû[ A[lTRtÏm TVuTÓjRlTÓ¡\Õ,
2. LYWôVm
TPm 6.2
185
TPm 6.3 TPm 6.4
ùLôÓdLlThP BW A[Ü EûPV YhPm YûWYRtÏ m ùLôÓdLlThP A[®tÏ
úLôhÓjÕiÓ YûWYRtÏ m LYWôVm TVuTÓjRlTÓ¡\Õ, LYWôVjûRl TVuTÓj§
Ï±l©hP A[Ü úLôQeLs Sôm AûUdL Ø¥Ùm,
3. LûY
TPm 6.5
JÚ úLôhÓjÕi¥u ¿[jûR A[lTRtÏ
m CWiÓ úLôhÓj ÕiÓL°
u ¿[eLû[
Jl©ÓYRtÏ
m LûY TVuTÓjRlTÓ¡\Õ,
186
4 Utßm 5 JÚ úNô¥ êûX UhPeLs
TPm 6.6
TPm 6.7
ùNeÏ jÕd úLôÓLs Utßm CûQ úLôÓLs AûUlTRtÏ êûX UhPeLs

TVuTÓ¡u\], JÚ êûX UhPm 30° − 60° − 90° Gu\ úLôQ êûXLû[Ùm Ut\ êûX UhPm
45° − 45° − 90° Gu\ úLôQ êûXLû[Ùm ùLôi¥ÚdÏ
m,
6. úLôQUô²
TPm 6.8
úLôQUô² «u Yû[kR ®° m× 180 NU TôLeL[ôLl ©¬dLlThÓs[Õ, JqùYôÚ
TôLØm JÚ ¥¡¬dÏ(ApXÕ TôûLdÏ) NUm, úLôQUô²«u Yû[kR ®° m©p CPdûL TdLm
0°Cp ùRôPe¡YXdûL TdLm 180°Cp Ø¥¡\Õ, CúR úTôX YXdûL TdLm 0°Cp ùRôPe¡
CPdûL TdLm 180°Cp Ø¥¡\Õ, ùLôÓdLlThÓs[ úLôQ A[ÜLû[ AûUlTRtÏ m
úLôQUô²TVuTÓ¡\Õ,
187
Y¥®Vp TPeLû[ Õp−
VUôL YûWV ¸rdLiPûYLû[ ¨û]®t ùLôsL,
(A) Y¥®Vp LÚ®Ls APe¡V ùTh¥«p Es[ LÚ®L°
u ®°
m×LÞm Øû]LÞm SpX
¨ûX«p £ûRVôUp CÚdL úYiÓm,
(B) JÚ A¯lTôà m. LYWôVj§p ùTôÚjÕYRtÏ áoØû]Ùs[ JÚ ùTu£Ûm. úLôÓ
YûWRp. ×s°Ï
±jRp. A[Ü Ï±jRp úTôu\ûYLhÏTVuTÓjR UtßùUôÚ áoØû]
ùTu£Ûm G] CÚ ùTu£pLÞm Y¥®Vp LÚ®l ùTh¥«p CÚjRp úYiÓm,
(C) GlùTôÝÕm ×s°Utßm úLôÓLû[ ª
LÜm ùUp−
VRôL YûWV úYiÓm,
6,2 úLôhÓj ÕiÓ :

l Gu\ JÚ úLôhûPÙm (TPm 6.9) ARu ÁÕ AûUkR P Utßm Q Gu\ CÚ
×s°
Lû[Ùm GÓjÕd ùLôsúYôm, TPj§p PC− ÚkÕ QÜdÏ êuß TôûRLs (P1, P2, P3)
ùLôÓdLlThÓs[], CÕúTôuß PC− ÚkÕ QÜdÏ TX TôûRLs CÚdLXôm, Cmêuß
TôûRL°pªLÜm Ï
ß¡V TôûR GuTÕ PIÙm QûYÙm CûQdLdá¥V úSolTôûR BÏ
m,
. A±Øû\ Y¥®V−p. ùLôÓdLlThP P Utßm Q Gu\ CÚ ×s° Ls Y¯VôL JúWùVôÚ
úLôÓRôu ùNp¡\Õ GuTûR Sôm A±k§Úd¡ú\ôm, G]úY TPm 6.9Cp P«− ÚkÕ QÜdÏf
ùNpÛm úSolTôûR GuTÕ l Gu\ úLôh¥u P Utßm Q Y¯VôLf ùNpÛm úLôhÓj ÕiÓ.
ÕiÓ ApXÕ TÏ §VôÏ
m, G]úY CkRl TÏ§ úLôhÓj ÕiÓ PQ Guß Ï ±dLlTÓ¡\Õ, PÙm
QÜm úLôhÓjÕi¥u Ø¥Ül ×s° Ls BÏm.
TPm 6.9
ùTôÕYôL P Utßm Q Gu\ CÚ ×s°

Lû[ JÚ A[ÜúLô−
u ER®Vôp
úNolúTôúUVô]ôp SUdÏ PQ Gu\ úLôhÓj ÕiÓ ¡ûPd¡u\Õ, G]úY JÚ úLôhÓj
ÕiÓ GuTÕ CÚ Ø¥Ül ×s°
Lû[ EûPV JÚ úSolTôûR BÏ
m, P Utßm Q Gu\ CÚ

×s°
Lû[f úNodLdá¥V úLôhÓjÕiÓ Juú\ùVôußRôu EiÓ, ARôYÕ PQ úLôhÓj

ÕiÓm QP úLôhÓj ÕiÓm Juú\Rôu, G]úY PQ Gu\ úLôhÓj Õi¥u A[Üm. QP
Gu\ úLôhÓjÕi¥u A[Üm NUm,
Ï
±l×: JÚ úLôhÓj Õi¥tÏCÚ Ø¥Ül ×s°
Ls Es[], B]ôp JÚ úLôh¥tÏØ¥Ül
×s°
Ls CpûX,
T«t£ 6.1
188
1) ¸úZ ùLôÓdLlThÓs[ JqùYôÚ TPj§Ûm YûWVlThÓs[ úLôhÓj ÕiÓLû[d
LQd¡hÓ AûYL° u ùTVoLû[d Ï
±l©ÓL,
R
P Q
(A)
B
A C D
(B)
C
B (C)
E
F
G
D C
B
(D)
2) JÚ Lô¡Rj§p l Gu\ JÚ úLôhûP YûWkÕ úLôh¥u úUp 3 ×s°

Lû[d Ï
±l©ÓL,
¡ûPdÏ
m Aû]jÕd úLôhÓj ÕiÓL° u ùTVoLû[d Ï±l©ÓL,
3) ùLôÓdLlThÓs[ JÚ úLôhÓj Õi¥p GjRû] úLôhÓj ÕiÓLs Es[] Guß

Eu]ôp Gi¦ d á\Ø¥ÙUô?
4) ùLôÓdLlThP JÚ úLôh¥p GjRû] úLôhÓj ÕiÓLs Es[] Guß Eu]ôp

Gi¦ d á\Ø¥ÙUô?
5) EuàûPV YÏ
lTû\f ãZ−
p CÚkÕ úLôhÓj Õi¥tÏêußGÓjÕdLôhÓLs RÚL,
6,3 ùLôÓdLlThP A[®tÏJÚ úLôhÓjÕiÓ YûWRp :
189
GÓjÕdLôhÓ 1 :

7.8 ùN,Á, A[Üs[ AB YûWL,
¾ oÜ:
YûWTPjRôs JußGÓjÕ A§p Gi L§o JußYûWkÕ A[ÜLû[d Ï
±jÕd ùLôsL,
0 (éf£Vm) Gu\ ×s°
«ÚdÏ
ªPj§p A Gu\ ×s°
ûVd Ï
±dL, (TPm 6.10) Gi L§o Y¯VôL
A[Ü 7 AXÏ
Ls YûWf ùNpL, SUdÏ
j úRûYVô] úLôhÓjÕi¥u A[Ü 7.8 ùN,Á, BRXôp 7
AXÏ
LÞdÏ
l ©\Ï8 £±V A[®û]d Ï
±dÏ
m CPj§p B Gu\ ×s°
ûVd Ï
±dLÜm, ClùTôÝÕ AB
Gu\ úLôhÓjÕi¥u A[Ü 7.8 ùN,Á, BÏ
m,
A B
TPm 6.10
CqYôßGiL§ûWl TVuTÓj§ ùLôÓdLlThP A[®û]ÙûPV úLôhÓjÕiÓLû[
AûUdLXôm,

ClùTôÝÕ Gi L§ûWl TVuTÓjRôUp 7.8 ùN,Á ¿[Øs[ AB Gu\ úLôhÓjÕiûP
GqYôßAûUlTÕ GuTûRl TôolúTôm,
ùNVpØû\:
(A) A[ÜúLôûXd ùLôiÓ l Gu\ JÚ úLôh¥û] YûWkÕ ARu úUp A Gu\
×s°
ûVd Ï
±dLÜm,
l
A Fig 6.11
TPm 6.11
(B) LYWôVj§p 7.8 ùN,Á A[Ü GÓjÕd ùLôsL, ARu B¦

Øû]ûV A«p ùTôÚjÕL,
ùTu£p Es[ UßØû] AdúLôhûP B«p ùYhPhÓm.
l
)
A 7.8 B
TPm 6.12
Fig 6.12
 
(C) AB GuTÕ úRûYVô] úLôhÓjÕiÓ BÏ
m, AB = 7.8 ùN,Á,
l
A B
TPm 6.13
Fig 6.13
6,4 ùLôÓdLlThP JÚ úLôhÓjÕi¥u ¿[jûR A[jRp :

ùNnØû\ :
(A) A[ÜúLô−
u ER®ûVd ùLôiÓ l Gu\ JÚ úLôh¥û] YûWkÕ AdúLôh¥u úUp

RdL CûPùY°«p AûUÙUôß. A, B Gu\ CÚ ×s°
Lû[d Ï
±dLÜm, AB GuTÕ
ùLôÓdLlThP úLôhÓjÕiÓ BÏ m,
l
A Fig 6.14 B
TPm 6.14
190
(B) LûY«u JÚ B¦
Øû]ûV A«Ûm Utù\ôÚ B¦
Øû]ûV B«Ûm N¬VôLl ùTôÚjÕL.
l
A TPm 6.15 B
(C) LûY«u A[ûY Uôt\ôUp GÓjÕ JÚ A[ÜúLô− u úUp JÚ B¦Øû]ûV 0
(éf£Vm) Gu\ A[ÜdÏúSWôLl ùTôÚj§ Utù\ôÚ B¦Øû] A[ÜúLô− p GkR
A[®p N¬VôLl ùTôÚkÕ¡\Õ GuTûRl TôojÕ AkR A[®û]d Ï±dL, TPj§p
(TPm 6.16) Utù\ôÚ B¦
Øû] 0 Gu\ A[®tÏYXÕ TdLm 3 ùT¬V A[ûYd

LôhÓ¡\Õ, C§−
ÚkÕ AB «u A[Ü 3 ùN,Á G] A±kÕ ùLôs¡ú\ôm,
TPm 6.16
Ï
±l× : LûY«u JÚ B¦Øû]ûV A[ÜúLô−
p 0 (éf£Vm) Gu\ A[ÜdÏúSWôLl ùTôÚj§
úLôhÓj Õi¥u A[ûYd LôiTRtÏ
l T§XôL B¦ Øû]ûV A[ÜúLô−
p GkR JÚ
A[ÜdÏm úSWôLl ùTôÚj§ úLôhÓj Õi¥u A[ûYd LôQ Ø¥Ùm,
191
ERôWQUôL LûY«u JÚ B¦ Øû] A[ÜúLô−p 2 Gu\ ùT¬V A[ÜdÏ
ùTôÚk§Ùm. Utù\ôÚ B¦Øû] 6 Gu\ ùT¬V A[ÜdÏ úSWôLl ùTôÚj§Ùm
CÚkRôp úLôhÓj Õi¥u A[Ü 6 − 2 = 4 ùN,Á, BÏ m, ùTôÕYôL
úLôhÓjÕi¥u A[ûYd LôQ Cß§ A[®− ÚkÕ BWmT A[ûYd L¯dL
úYiÓm,
6,5 ùLôÓdLlThP JÚ úLôh¥tÏAdúLôh¥u úUXûUkÕs[
JÚ ×s°Y¯VôL ùNeÏjÕd úLôÓ AûUjRp :
(A) ùNnØû\ (úLôQUô²
ûVl TVuTÓj§)
Q
l l
P
TPm 6.17 (A)
Q
l
P
TPm 6.17 (B)

(A) l Gu\ JÚ úLôh¥û] YûWL,
(B) l Gu\ úLôh¥u ÁÕ P Gu\ JÚ ×s°
ûVd Ï
±dLÜm,
(C) Lô¡Rj§u úUp úLôQUô² «u ûUVl×s° P Gu\ ×s° «p ùTôÚkÕUôßm
úLôQUô²«u 0° − 180° Gu\ úLôÓ ùLôÓdLlThP l Gu\ úLôh¥u ÁÕ
ùTôÚkÕUôßm úLôQUô² ûVl ùTôÚjÕL, (TPm 6.17 (A))
(D) úLôQUô² ûV Lô¡Rj§p úUp AÝj§d ùLôiÓ úLôQUô² «u Yû[Ü ®°
m©p
90°dÏG§WôL ùTu£−u Øû]Vôp Q Gu\ ×s°
ûVd Ï
±dLÜm,
(E) úLôQUô²ûVd Lô¡Rj§p CÚkÕ GÓjÕ®hÓ A[ÜúLôXôp P Utßm Q Gu\
×s°Ls Y¯VôLf ùNpÛmT¥VôL JÚ úLôÓ YûWVÜm, (TPm 6.17 (B))
,ClùTôÝÕ PQ GuTÕ l Gu\ úLôh¥tÏ
. P Gu\ ×s° Y¯VôL YûWVlThP
ùNeÏ
jÕdúLôÓ BÏm,
192
(B) ùNnØû\ (LYWôVjûRl TVuTÓj§)
TPm 6.18
(A) l Gu\ JÚ úLôh¥û] YûWkÕ A§p P Gu\ ×s°ûVd Ï
±jÕ LYWôVj§u
B¦Øû]ûV P Gu\ ×s°«u ÁÕ ùTôÚjÕL, l Gu\ úLôh¥u ÁÕ P«u
CÚ×\eL°Ûm NU A[Ü BWØûPV A, B Gu\ CWiÓ ®tLû[l ùTu£p
Øû]Vôp ùYhÓL,.
TPm 6.19
(B) AB«u A[®p Tô§dÏ úUp BW A[Ü GÓjÕd ùLôiÓ LYWôVj§u B¦ Øû]ûV
A«p ùTôÚj§ ABdÏúUtTÏ§«p JÚ ®p YûWL,
(C) BW A[Ü Uô\ôUp LYWôVjûR GÓjÕ LYWôVj§u B¦ Øû]ûV B«p ùTôÚj§
Øu× ùNnRYôßABdÏúUtTÏ §«p Øu× YûWkR ®pûX Q Gu\ ×s°
«p ùYhÓUôß
Utù\ôÚ ®p YûWL,
Fig. 6.20
(D) P, Q Gu\ ×s°

Ls Y¯VôLf ùNpÛUôßA[ÜúLôXôp JÚ úLôÓ YûWL,
193
ClùTôÕ PQ GuTÕ l Gu\ úLôh¥tÏ P Gu\ ×s°Y¯VôL YûWVlThP
ùNeÏ
jÕdúLôÓ BÏ
m,
Ï
±l×: JÚ úLôhÓj Õi¥u ûUVl×s°Y¯VôL. úLôhÓjÕi¥tÏùNeÏ
jRôLf ùNpÛm úLôÓ
AdúLôhÓj Õi¥u ûUVdÏ

jÕdúLôÓ BÏ
m,
6,6 ùLôÓdLlThP JÚ úLôhÓjÕi¥tÏ

ûUVdÏ
jÕdúLôÓ AûUjRp :
(A) Lô¡
R U¥l× Øû\
AûUl× :
ùNqYL Y¥Y Lô¡Rm Juû\ GÓjÕd ùLôsL, (TPm 6.21 A), ARu ¿[l TdLeLs
JußdùLôuß N¬VôLl ùTôÚkÕUôß Lô¡LRjûR U¥dLÜm, (TPm 6.21B), ClùTôÝÕ
Lô¡RjûR ®¬dLÜm, Lô¡R U¥l©p ¿[Yôd¡p JÚ úLôhÓjÕiÓ AûU¡\Õ, AûR AB G]l
ùTV¬ÓL, (TPm 6.21C)
(A)
(B)
A B
(C)
TPm 6.21 (A), (B), (C)
ClùTôÝÕ Lô¡Rj§u ALXlTdLeLs JußdùLôußN¬VôLl ùTôÚkÕUôßLô¡RjûR
U¥dLÜm (TPm 6.22 A),, ClùTôÝÕ Lô¡RjûR ®¬dLÜm, Lô¡R U¥l©p ALXYôd¡p JÚ
úLôhÓjÕiÓ AûU¡\Õ, AûR XY G]l ùTV¬ÓL, (TPm 6.22 C),
194
(A)
(B)
X
A B
Y
(C)
TPm 6.22 (A), (B), (C)
   
ClùTôÝÕ XY B]Õ AB I CWiÓ NU TÏ
§L[ôLÜm AB B]Õ XY I CWiÓ

NUTÏ
§L[ôLÜm ©¬d¡\Õ, úUÛm JußdùLôuß ùNeÏ
jRôLÜm AûUÙm, G]úY AB B]Õ
  
XY Cu ûUVdÏ
jÕd úLôPôLÜm. XY B]Õ AB Cu ûUVdÏ
jÕd úLôPôLÜm AûU¡u\Õ,
B) HúRà
m JÚ ùYhÓjÕi¥tÏûUVdÏ
jÕdúLôÓ LôQp:
A B
TPm 6.23 (A)

JÚ ùNqYL Y¥Y Lô¡RjûRl TPm 6.23 (A)®p Lôh¥VYôß U¥jÕl ©u]o ®¬dL,
U¥l©p JÚ úLôhÓjÕiÓ AûU¡u\Õ, CdúLôhÓjÕi¥p TPj§p Lôh¥Ùs[YôßA. B
Gu\ CÚ ×s°Lû[d Ï
±dLÜm, A. B GuTÕ JÚ úLôhÓjÕiÓ
A B
Y
TPm 6.23 (B)
195

, AB «u ûUVdÏ
jÕdúLôÓ LôQ ÁiÓm Lô¡RjûR A Gu\ ×s°
Ùm B Gu\ ×s°
Ùm

JußdùLôuß ùTôÚkÕUôß U¥jÕ ©u]o ®¬dLÜm, ClùTôÝÕ XY Gu\ úLôhÓjÕiÓ
 
¡ûPd¡u\Õ, TPm 6.23 (B) XY B]Õ AB ûV CWiÓ NU TôLeL[ôLÜm ùNeÏ
jRôLÜm
 
©¬d¡u\Õ, G]úY XY GuTÕ AB Cu ûUVdÏjÕdúLôÓ BÏm,
C) LYWôVm TVuTÓjÕm Øû\ :
GÓjÕdLôhÓ 1 :
8 ùN,Á, ¿[Øs[ JÚ úLôhÓjÕiÓ YûWkÕ ARtÏûUVdÏjÕdúLôÓ YûWL,
ùNnØû\

(A) l Gu\ JÚ úLôhûP YûWkÕ AB = 8 ùN,Á Es[Yôß JÚ úLôhÓjÕiûP
AûUdL, (TPm 6.24Il TôodLÜm)
l
A 8 8ùN,Á,
cm B

(b) LYWôVj§p AB «u A[®p Tô§dÏ úUp GÓjÕd ùLôsL, AûV ûUVUôLd
ùLôiÓ AB«u úUtTdLj§Ûm ¸rlTdLj§Ûm CÚ YhP ®tLs YûWL,
l
A B
TPm 6.25
(C) LYWôVjûR AlT¥úV GÓjÕ A[ûY Uôt\ôUp BûV ûUVUôLd ùLôiÓ Øu×
YûWkR ®tLû[ X, Y Gu\ ×s° L°
p ùYhÓUôßCÚ ®tLs YûWVÜm, XY Y¯VôL
JÚ úLôÓ YûWL, (TPm 6.26).
l
A M B
TPm 6.26
 
ClùTôÝÕ AM = MB
196
 
úUÛm XY , AB dÏ
f ùNeÏ
jRôLÜm AûUÙm, LûY. úLôQUô²Utßm A[ÜúLôûXl
 
TVuTÓj§ AM Utßm MB ûV A[kÕ AûYLs NUUô G] TôodL, úUÛm úLôQUô²
 
ùLôiÓ A[kÕ XY , AB dÏ
f ùNeÏ
jRôL Es[Rô G]Üm N¬TôodL,
T«t£ 6.2
1) GiúLôhûPl TVuTÓj§ ¸rdLiP A[ÜLÞs[ úLôhÓjÕiÓLs YûWL,
(A) 8 ùN,Á (B) 5.9 ùN,Á (C) 6.5 ùN,Á
2) A[ÜúLôp Utßm LYWôVjûRl TVuTÓj§ ¸rdLiP A[ÜLÞs[
úLôhÓjÕiÓLs YûWL,
(A) 7 ùN,Á (B) 4.9 ùN,Á (C) 5.5 ùN,Á
3) HúRàm JÚ úLôhÓjÕiÓ YûWkÕ ARû] A[kùRÝRÜm,
4) ùN,Á,Cp Ï±dLlThP A[ÜúLô−
p LûY«u JÚØû] ùRôPdLl ©¬®u ÁÕm UßØû]
8.7 ùN,Á Gu\ ©¬®u ÁÕm ùTôÚkÕ¡\Õ, LûY«u CÚ Øû]Ls ùTôÚk§Ùs[
×s° LÞdÏCûPúV ùRôûXÜ Gu]?
5) ùN,Á,Cp Ï ±dLlThP A[ÜúLô−
p LûY«u JÚØû] 3ùN,Á, Gu\ ©¬®u ÁÕm UßØû]
9.7 ùN,Á, Gu\ ©¬®u ÁÕm ùTôÚk§«ÚkRôp CÚ LûY Øû]LÞdÏ m CûPúVÙs[
ùRôûXÜ Gu]?
6) ¸rdLiP A[ÜLÞs[ úLôhÓjÕiÓLs YûWkÕ. AdúLôhÓjÕiÓLÞdÏ
ûUVdÏ
jÕd úLôÓLs YûWL,
  
(A) AB = 6.8 ùN,Á (B) PQ = 7.7 ùN,Á (C) MN = 8.3 ùN,Á
7) JÚ Lô¡Rj§p 8.7 ùN,Á ¿[Øs[ úLôhÓjÕiÓ JußYûWVÜm, Lô¡R U¥l× Øû\«p
AdúLôhÓj Õi¥tÏûUVdÏ jÕdúLôÓ YûWVÜm,
8) JÚ NÕWY¥Yd Lô¡RjûR GÓjÕ Lô¡R U¥l× Øû\«p JußdùLôuß CÚ NUdá±Óm
úLôhÓjÕiÓLû[d LôiL,
ùNnÕ Tôo :
1) UôßThP A[ÜLÞûPV úLôhÓjÕiÓLs YûWkÕ AûYL° u ¿[eLû[ Gi
úLôhûPl TVuTÓj§Ùm Utßm LûY. A[ÜúLôûXl TVuTÓj§Ùm LôiL,
2) UôßThP A[ÜLÞdÏúLôhÓjÕiÓLs YûWL,
3) UôßThP A[ÜLÞûPV úLôhÓj ÕiÓLs YûWkÕ AûYLÞdÏ ûUVdÏ
jÕd
úLôÓLs YûWL,
6,7 ùLôÓdLlThP úLôQeLû[ A[jRp :

úLôQm Utßm TpYûL úLôQeLû[l Tt±V LÚjÕLû[ A±Øû\ Y¥®Vp TÏ
§«p Sôm
A±k§Úd¡ú\ôm, ClTÏ
§«p ùLôÓdLlThP úLôQjûR GqYôß A[lTÕ GuTÕ Tt±
A±kÕ ùLôsúYôm,
JÚ úLôQjûR A[lTRtLô] AXÏ¥¡¬ BÏ
m, JÚ úLôQUô]Õ úLôQUô²
«u (TPm
6.27) ER®ÙPu A[dLlTÓ¡\Õ,
197
TPm 6.27
GÓjÕdLôhÓ 3 :
TPm 6.28Cp ùLôÓdLlThP úLôQjûR A[kùRÝÕL,
TPm 6.28
TPm 6.29
TPm 6.29Cp Lôh¥Ùs[YôßúLôQUô²
«u A¥UhPd úLôh¥u ûUVl×s°B Gu\

×s°
ÙPu ùTôÚkÕUôßm , BC Gu\ L§o úLôQUô²
«u A¥UhPd úLôhÓPu
198
ùTôÚkÕUôßm úLôQUô²
ûVl ùTôÚjÕL, úLôQUô²
«u A¥UhPd úLôh¥p

ùTôÚk§Ùs[ BC Gu\ L§o úLôQUô¦
«u 0° (éf£Vm) Gu\ A[®u Y¯VôLf ùNp¡\Õ,
YXÕ×\m AûUkÕs[ 0°«−ÚkÕ ùRôPe¡ Hß Y¬ûN«p úLôQjûR Gi¦
dùLôiúP YÚL,

BA Gu\ L§o úLôQUô²
«u GkR A[®u Y¯VôLf ùNp¡u\úRô AkR CPj§u úLôQ

A[ûYd Ï
±dLÜm, TPj§p BA Gu\ L§o 70°«u Y¯VôLf ùNp¡u\Õ, CûR m ABC = 70°
G] GÝRÜm,
GÓjÕdLôhÓ 4 :
TPm 6.30Cp ùLôÓdLlThP úLôQjûR A[kùRÝÕL,
TPm 6.30
TPm 6.31
TPm 6.31Cp Lôh¥Ùs[YôßúLôQUô²
«u A¥UhPd úLôh¥u ûUVl×s°B Gu\

ÙPu ùTôÚkÕUôß BC Gu\ L§o úLôQUô²
×s° «u A¥UhPd úLôhÓPu ùTôÚkÕUôßm

úLôQUô²
ûVl ùTôÚjÕL, úLôQUô²
«u A¥UhPd úLôh¥p ùTôÚk§Ùs[ BC Gu\ L§o
úLôQUô²
«u 0° Gu\ A[®u Y¯VôLf ùNp¡u\Õ, CPÕ×\m AûUkÕs[ 0°

(éf£Vm)«−
ÚkÕ ùRôPe¡ HßY¬ûN«p úLôQjûR Gi¦ dùLôiúP YÚL, BA Gu\ L§o
úLôQUô² «u GkR A[®u Y¯VôLf ùNp¡u\úRô AkR CPj§u úLôQ A[ûYd Ï±dLÜm,

TPj§p BA Gu\ L§o 60°«u Y¯VôLf ùNp¡u\Õ, CûR m ABC = 60°.
T«t£ 6.3
1) ¸úZ ùLôÓdLlThP JqùYôÚ TPj§Ûs[ úLôQjûRÙm A[kùRÝÕL,
199
6,8 ùLôÓdLlThP A[ÜLÞdÏúLôQeLû[ AûUjRp :
6.8.1 Lô¡R U¥l× êXm 90° Utßm 45° AûUjRp
6.8.2 úLôQUô² «u ER®ùLôiÓ úLôQeLû[ AûUjRp
6,8,1 Lô¡
R U¥l× êXm 90°Utßm 45°AûUjRp :
(A) 90°AûUjRp :
TPm 6.32 (A). (B). (C)
Lô¡Rj ÕiÓ JußGÓjÕd ùLôsL (TPm 6.32 A). AûR CÚ NUTôLeL[ôL U¥dLÜm
(TPm 6.32 B) U¥dLlThP ®°
m×Ls JußdùLôuß N¬VôLl ùTôÚkÕUôß AûR ÁiÓm
200
U¥dLÜm (TPm 6.32 C), TPj§p Lôh¥Ùs[Yôß U¥dLlThP Ef£«p úLôhÓjÕiÓLs
90° úLôQjûR EiPôdÏ
¡u\],
(A) 90°AûUjRp :
TPm 6.32 A. B. C B¡VYt±p ùNnÕ Lôh¥VÕ úTôp 90° úLôQjûR AûUjÕd
ùLôsL, TPm 6.33Cp Lôh¥Ùs[Õ úTôp OA Gu\ ®°
m×m JußdùLôuß N¬VôLl
ùTôÚkÕUôß ÁiÓm AûR U¥dLÜm, U¥dLlThP Ef£«p EiPôÏ
m úLôQm 45° BÏ
m,
(90°«pTô§)
TPm 6.33
6,8,2 úLôQUô²ER® ùLôiÓ úLôQeLû[ AûUjRp :
GÓjÕdLôhÓ 5 :
ABC Gu\ 50° A[Üs[ úLôQm YûWL,
TPm 6.34
ùNnØû\ :
201

BûV Ø¥Ül ×s°
VôLd ùLôiP BA ûV YûWL, úLôQUô²
«u A¥UhPd úLôh¥u

ûUVl×s° B Gu\ ×s°
«p ùTôÚkÕUôßm A¥UhPd úLôÓ BA «p ùTôÚkÕUôßm

úLôQUô²
ûV ûYdLÜm, BA úLôQUô²
«u 0° Gu\ A[®u Y¯VôLf ùNp¡u\Õ, ClùTôÝÕ
0°«p ùRôPe¡ Hß Y¬ûN«p úLôQjûR Gi¦
dùLôiúP YÚL, úLôQUô²
«u AûWYhP
®°
m© 50° Gu\ A[Ü YÚmùTôÝÕ úLôQUô²
ûV Su\ôL AÝj§dùLôiÓ 50°dÏ úSWôL

áoØû]l ùTu£−
Xôp C Gu\ ×s°
ûVd Ï
±dLÜm, úLôQUô²
ûV GÓjÕ®hÓ BC ûV YûWVÜm,
úRûYVô] úLôQm ABC ¡ûPd¡u\Õ, CeÏm ABC = 50°
Ï
±l× : Y¥®Vp LÚ®l ùTh¥«p CWiÓ YûLVô] êûX UhPeLs Es[], Ju±p
AûUkÕs[ úLôQeLs 30°, 60° Utßm 90° BÏ m, Utù\ôu±p AûUkÕs[
úLôQeLs 45°, 45° Utßm 90° BÏ
m, 30°, 45°, 60° Utßm 90° úLôQeLû[ AûUdL
êûXUhPeLû[l TVuTÓjR Ø¥Ùm,
TPm 6.35
6,9 ùLôÓdLlThP JÚ úLôQj§u CÚ NUùYh¥ AûUjRp :
6.9.1 Lô¡R U¥l× Øû\

6.9.2 úLôQUô²Utßm LYWôVjûRl TVuTÓjÕRp
GkR JÚ úLôQj§Ûm úLôQjûR EiPôdÏ m ×VeLû[ JußdùLôuß N¬VôLl
ùTôÚkÕUôßU¥jRôp ¡ûPlTÕ AdúLôQj§Xu CÚNUùYh¥VôÏ
m,
6.9.1 Lô¡
R U¥l× Øû\ : C
202 D
A
 
ABC GuTÕ ùLôÓdLlThP úLôQm GuL, BA B]Õ BC «u ÁÕ N¬VôLl

ùTôÚkÕUôßLô¡RjûR U¥dL, ©u]o Lô¡RjûR ®¬jÕ U¥l©u ÁÕ BD ûV ×s°
d úLôhPôp

m, ∴ m ABD = m CBD .
YûWL, BD GuTÕ ABC «u CÚNUùYh¥VôÏ
6.9.2 úLôQUô²Utßm LYWôVjûRl TVuTÓjÕRp :
GÓjÕdLôhÓ 6 :
50° úLôQ A[®u CÚNUùYh¥YûWL,
Q
R
50°
A
O
TPm 6.37
Fig. 6.37
ùNnØû\ :
A[ÜúLôp Utßm úLôQUô²

ûVl TVuTÓj§ m ACB = 50° Es[Yôß úLôQjûR

AûUjÕd ùLôsL, 0ûY Ef£VôLd ùLôiÓ úTôÕUô] A[Ü BWm GÓjÕd ùLôiÓ OA ûY

P Gu\ ×s°
«Ûm OB ûV Q Gu\ ×s°
«Ûm ùYhÓUôßJÚ YhP ®p YûWL, PQ®u A[®p
Tô§dÏ
úUp BW A[Ü GÓjÕdùLôiÓ PûV ûUVUôL ûYjÕ JÚ ®p YûWL, BW A[ûY
Uôt\ôUp QûV ûUVUôL ûYjÕ Øu× YûWkR ®pûX R Gu\ ×s°

«p ùYhÓUôß Utù\ôÚ

®p YûWL, ORIf úNojÕ ¿h¥®hÓ OX Gu\ L§ûWd Ï
±dLÜm, OX GuTÕ AOB «u
CÚNUùYh¥VôÏ
m, A[kÕ TôodÏ
mùTôÝÕ m AOX = m XOB GuTÕ ùR¬V YÚ¡\Õ,
T«t£ 6.4
I) ¸rdLiP A[ÜLÞûPV úLôQeLû[ YûWkÕ AûYLÞdÏ
l ùTV¬ÓL,
203
(A) m AOB = 80° (B) m ABC = 90°
(C) m DEF = 120° (D) m PQR = 140°
(E) m LMN = 155° (F) m POR = 110°

2) Lô¡R U¥l× êXm 135° úLôQjûR AûUdL (90° Utßm 45°ûVl TVuTÓjRÜm).
3) Lô¡R U¥l× êXm 100° Utßm 80° úLôQ A[ÜL° u CÚNUùYh¥LôiL,
4) úLôQUô² Utßm LYWôVjûRl TVuTÓj§ 70° Utßm 110° úLôQ A[ÜL° u
CÚNUùYh¥YûWL,
ùNnÕ Tôo :
1) ùYqúYßúLôQeLs YûWkÕ AYtû\ A[kùRÝÕL,
2) ùLôÓdLlThP ùYqúYßA[ÜLÞdÏúLôQeLs YûWL,
3) ùYqúYßúLôQeLs YûWkÕ AûYL° u CÚNUùYh¥YûWL,
204
7, ×s° ®YWeLû[d ûLVôÞRp
×s° ®YWeLû[d ûLVôÞRp GuTÕ JÚ LûXVôÏm, £X NUVeL°p
TdÏYlTÓjRlTPôR (®YWeLs AlT¥úV) ×s° ®YWeLs. SUdÏj úRûYVô]
ùNn§Lû[l ùTßYRtÏ ETúVôLUôL CÚdLôÕ, N¬Vô] Utßm ETúVôLUô]
ùNn§Lû[l ùTßYRtÏ ®YWeLû[ Sôm ùNnØû\lTÓjR úYi¥V§Úd¡\Õ, NWôN¬
GuTÕ ùLôÓdLlThP ®YWj§−ÚkÕ ¡ûPdLdá¥V Ød¡VUô] Utßm ETúVôLUô]
Juß BÏm, ClTÏ§«p Sôm ¸rdLiPûYLû[ A±kÕ ùLôsúYôm,
7.1 NWôN¬«u ùTôÚs
7.2 CûP¨ûXV[Ü
7.3 ØLÓ
7.4 ®[dLlTPm
7.5 ùNqYL ®[dLlTPm
7,1 NWôN¬«u ùTôÚs :

EuàûPV RôVôo E]dÏm Eu NúLôR¬dÏm CWiÓ JúW A[Üs[ LiQô¥d
ÏÓûYL°p Ï¥lTRtÏ Tôp ùLôÓlTRôL ûYjÕd ùLôsúYôm, EuàûPV
LiQô¥d ÏÓûY«p Es[ Tôp (50 ª,−, G]d ùLôsL) (TPm 7.1) Eu NúLôR¬«u
LiQô¥d ÏÓûY«p Es[ TôûX ®P (70 ª,−) (TPm 7.2) Ïû\YôL CÚlTûR ¿
Lôi¡\ôn, ¿ Eu RôVô¬Pm Eu NúLôR¬dÏd ùLôÓdLlThP Tôp E]dÏd
ùLôÓdLlThPûR ®P A§LUôL CÚlTRôL YÚjRlTÓ¡\ôn, Åh¥úXô úYß Tôp
CpûX, AlùTôÝÕ Eu RôVôo Gu] ùNn¡\ôoLs? Eu NúLôR¬«u ÏÓûY«p Es[
Tô−p CÚkÕ £±R[ûY Eu ÏÓûY«p Uôt± CWiÓ ÏÓûYL°Ûm Tô−u A[Ü
NUUôL CÚdÏmT¥ ùNn¡\ôoLs, ClùTôÝÕ CWiÓ ÏÓûYL°Ûm Es[ Tôp JúW
A[YôL CÚlTûR EQokÕ ¿ §Úl§ AûP¡\ôn,
CqYôß “NUTe¸hÓf ùNnØû\”Rôu NWôN¬ Gu\ LÚjÕdÏ A¥lTûP, CeúL
NU A[YôdLlThP A[Ü áhÓfNWôN¬ BÏm, (áhÓfNWôN¬ûV NWôN¬ G]d á±]ôp
úTôÕUô]Õ),
70ª.− + 50ª.−
NWôN¬ (áhÓfNWôN¬) = 2
120
= 2 ª,−
NWôN¬ = 60 ª,−
50 ª,− 70 ª,−
TPm 7.1 TPm 7.2
60 ª,− 60 ª,−
TPm 7.3
GÓjÕdLôhÓ 1 :
CWiÓ ùTu£pL°u ¿[eLs Øû\úV 18 ùN,Á. 24 ùN,Á, AûYL°u NWôN¬ ¿[m
LôiL,
18 ùN.Á + 24 ùN.Á
¾oÜ : NWôN¬ ¿[m = 2
42
= 2 ùN,Á,
= 21 ùN,Á
®Yô§dL :
EuàûPV RkûR EuàûPV RôVôÚdÏm. êjR NúLôRWÚdÏm. E]dÏm Øû\úV
ì, 50, ì, 40. ì, 30 ùLôÓlTRôL ûYjÕd ùLôsúYôm, NWôN¬ ùRôûL Gu]?
¸odLiP ERôWQjûR LÚj§p ùLôsL :
JÚ UôQYu IkÕ TôPeL°p ùTt\ U§lùTiLs Øû\úV 50, 40, 60, 55 Utßm
45, GpXô U§lùTiLû[Ùm áhÓmùTôÝÕ ¡ûPlTÕ 250. CÕ JqùYôÚ TôPj§Ûm
50 U§lùTi ùTt\RtÏ JlTôÏm, (CRu ùUôjRm áP 250).
BLúY áhÓfNWôN¬ LôQ ùUôjRd áhÓl TXû] NUUôLl Te¡hPôp
úTôÕUô]Õ,
50 + 40 + 60 + 55 + 45
áhÓfNWôN¬ = 5
250
= 5
= 50
LY²dL 50 + 40 + 60 + 55 + 45 = 250
50 + 50 + 50 + 50 + 50 = 250
úUtLiP GÓjÕdLôhÓL°−ÚkÕm LXkRôn®−ÚkÕm Sôm ©uYÚY]Ytû\
A±kÕ ùLôs¡ú\ôm,
(A) ùLôÓdLlThP TX CWô£L°u NWôN¬ GuTÕ AkR CWô£L°u U§l×Lû[
AYtßd¡ûPúV NUUôLl Te¸Ó ùNnYRôÏm,
CWô£L°u áÓRp
(B) áhÓfNWôN¬ = CWô£L°u Gi¦dûL
(C) CWô£L°u áÓRp = áhÓfNWôN¬ × CWô£L°u Gi¦dûL

Ï±l× : NWôN¬ GuTÕ ªLd Ïû\kR CWô£ûV ®Pl ùT¬VÕ GuTûRÙm. ªL
A§LUô] CWô£ûV ®Pf £±VÕ GuTûRÙm A±kÕ ùLôsL,
GÓjÕdLôhÓ 2 :
JÚ YÏl©p Es[ UôQYoLs L¦Rl TôPj§p ùTt\ NWôN¬ U§lùTi 42.
AqYÏl©p 55 UôQYoLs Es[]o G²p AYoLs L¦Rl TôPj§p ùTt\ ùUôjR
U§lùTiûQd LôQÜm,
206
ùUôjR U§lùTiLs
¾oÜ : UôQYoL°u Gi¦dûL = NWôN¬
ùUôjR U§lùTiLs = NWôN¬ × UôQYoL°u Gi¦dûL

= 42 × 55
= 2310
(Ï±l×: ùUôjRm = NWôN¬ × CWô£L°u Gi¦dûL)
®Yô§dL :
HúRàm IkÕ CWô£Ls GÓjÕd ùLôsL, AûYL°u NWôN¬ûVd LôiL,
ClùTôÝÕ JqùYôÚ CWô£ÙPàm CWiûPd áhÓL, IkÕ CWô£L°u ×§V
NWôN¬ûVÙm NWôN¬«u Uôt\jûRÙm LôiL,
GÓjÕdLôhÓ 3 :
JÚ YÏl©p Es[ UôQYoLs A±®Vp úRo®p ùTt\ NWôN¬ U§lùTi 46.
YÏl©p Es[ UôQYoL°u Gi¦dûL 40. B£¬Vo JqùYôW UôQYÚdÏm 5
U§lùTi JlTûPÜdLôLd ùLôÓd¡\ôo, ClúTôÕ NWôN¬ U§lùTi GqYôß Uôßm?
¾oÜ :
ØkûRV ùUôjR U§lùTi= 46 × 40
= 1840
áhPlThP U§lùTiLs = 5 × 40
= 200
∴ ×§V áÓRp = 1840 + 200
= 2040
2040
×§V NWôN¬ = 40
= 51 (= 46 + 5)
áhÓf NWôN¬Ùm 5 A§LUô«dLd Lôi¡ú\ôm,
GÓjÕdLôhÓ 4 :
JÚ UôRj§p ØRp TjÕ SôhL°p JÚ LûP«p ®t\ JÚ Ï±l©hP úNôl×L°u
NWôN¬ Gi¦dûL 12. AúR LûP«p AÓjR CÚTÕ SôhL°p ®t\ AúR úNôl×L°u
NWôN¬ Gi¦dûL 9, AkR UôRj§p ®t\ úNôl×L°u NWôN¬ Gi¦dûL Gu]?
¾oÜ :
ØRp TjÕ SôhL°p ®t\
ùUôjR úNl×L°u Gi¦dûL = 12 × 10 = 120
AÓjR CÚTÕ SôhL°p ®t\
ùUôjR úNôl×L°u Gi¦dûL = 9 × 20 = 180

UôRm ØÝYÕm ®t\
ùUôjR úNôl×L°u Gi¦dûL = 300

300
UôRf NWôN¬ ®tTû] = 30
= 10
207
GÓjÕdLôhÓ 5 :
CWiÓ ÏÝdLû[f úNokR UôQYoLs ùTt\ U§lùTiLs YÚUôß:
ÏÝ A : 19, 23, 60, 27, 71
ÏÝ B : 20, 38, 81, 30, 42, 65
GkRd ÏÝ A§Lj §\u TûPjRÕ GuTûRd LiÓ©¥dLÜm,
19 + 23 + 60 + 27 + 71
¾oÜ : ÏÝ ACu áhÓfNWôN¬ = 5
200
= 5
= 40
20 + 38 + 81 + 30 + 42 + 65
ÏÝ BCu áhÓfNWôN¬ = 6
276
= 6
= 46
ÏÝ BCu áhÓfNWôN¬ ÏÝ ACu áhÓfNWôN¬ûVd Lôh¥Ûm A§LUôL
CÚlTRôp ÏÝ BCu ùNVpTôÓ ÏÝ ACu ùNVpTôhûPd Lôh¥Ûm §\às[Õ,
Ï±l× : ùLôÓdLlThP CWô£L°u ùTôÕYô] Y¥Ym ARu NWôN¬VôÏm, G]úY
CWiÓ ùYqúYß YûLVô] ®YWeLû[ Jl©P NWôN¬ ETúVôLUô]RôL
Es[Õ,
GÓjÕdLôhÓ 6 :
16 UôQYoLs JÚ Sô°p NWôN¬VôL 8 U¦ úSWm T¥d¡u\]o, AYoL°p
CWiÓ úTo JÚ Sô°p Øû\úV 6 U¦ úSWØm 10 U¦ úSWØm T¥d¡u\]o, Á§
UôQYoLs JÚ Sô°p NWôN¬ GqY[Ü úSWm T¥d¡u\]o?
¾oÜ :
16 UôQYoLs T¥dÏm NWôN¬ U¦V[Ü = 8
∴ 16 UôQYoLs T¥dÏm ùUôjR U¦V[Ü = 16 × 8
= 128
CWiÓ UôQYoLs T¥dÏm ùUôjR U¦V[Ü = 6 + 10 = 16
∴ Á§ 14 UôQYoLs T¥dÏm ùUôjR U¦V[Ü = 128 – 16
= 112
112
∴ Á§ 14 UôQYoLs T¥dÏm NWôN¬ U¦V[Ü = 14
= 8
T«t£ 7.1
1) ¸úZ ùLôÓdLlThP 5 GiL°u NWôN¬ LôiL,
23, 44, 32, 11, 25
2) 6 ÏÓmTeL°u UôR YÚUô]m (ìTô«p) ¸úZ ùLôÓdLlThÓs[Õ, NWôN¬ UôR
YÚUô]jûRd LôiL,
1800, 700, 1300, 800, 1500, 1100
208
3) 7 UôQYoL°u GûP (¡úXô ¡Wôªp) ¸úZ ùLôÓdLlThÓs[Õ, NWôN¬
GûPûVd LôiL,
38, 42, 30, 34, 44, 37, 41
4) 25 GiL°u NWôN¬ 48 G²p 25 GiL°u ùUôjRm LôiL,
5) 30 GiL°u NWôN¬ 45. JqùYôÚ GiÔPàm 3Id áh¥]ôp ¡ûPdÏm ×§V
NWôN¬ Gu]?
6) ØRp 6 ØÝ GiL°u NWôN¬ LôiL,
7) 5 UôQYoL°u NWôN¬ U§lùTi 48. AYoL°p CÚYo Øû\úV 42
U§lùTiÔm. 48 U§lùTiÔm ùTt\]o G²p Á§Ùs[3 UôQYoLs ùTt\
NWôN¬ U§lùTi Gu]?
8) 6 UôQYoL°u EVWeLs ¸úZ ùLôÓdLlThÓs[], AYoL°u NWôN¬
EVWjûRd LôiL :
1.14Á, 1.22 Á, 1.21 Á, 1.20 Á, 1.05 Á, 1.08 Á
9) CWiÓ ÏÝdLû[f úNokR UôQYoLs JÚ úRo®p ùTt\ U§lùTiLs YÚUôß
:
ÏÝ A : 42, 33, 16, 35, 45, 51
ÏÝ B : 41, 35, 19, 36, 43, 54
GkRd ÏÝ A§Lj §\u TûPjRÕ GuTûRd LiÓ©¥dLÜm,
10) 10 GiL°u NWôN¬ 48 AûYL°p 9 GiL°u NWôN¬ 45 G²p TjRôYÕ
GiûQd LôiL,
áhÓfNWôN¬ (NWôN¬) R®W úUÛm CWiÓ NWôN¬Ls Es[], AûY CûP¨ûX
A[Ü Utßm ØLÓ BÏm,
7,2 CûP¨ûXV[Ü :
ùLôÓdLlThP CWô£Lû[ Hß (ApXÕ C\eÏ) Y¬ûN«p Y¬ûNlTÓj§]ôp SÓ
CWô£Vô]Õ CûP¨ûXV[Ü BÏm,
GÓjÕdLôhÓ 7 :
©uYÚm GiL°u CûP¨ûXV[ûYd LôiL,
16, 8, 19, 7, 12, 6, 13
¾oÜ :
ùLôÓdLlThP GiLû[ Hß Y¬ûN«p GÝRd ¡ûPlTÕ
6, 7, 8, 12, 13, 16, 19
↓
SÓCWô£
CûP¨ûXV[Ü = SÓCWô£
= 12
Ï±l× : CûP¨ûXV[Ü ùLôÓdLlThP CWô£Lû[ SÓ®p ©¬d¡\Õ,
®Yô§dL :
ùLôÓdLlThP GiLû[ C\eÏ Y¬ûN«p GÝ§ CûP¨ûXV[Ü LôiL,
GÓjÕdLôhÓ 8 :
¸úZ ùLôÓdLlThP GiL°u CûP¨ûXV[Ü LôiL,
5, 12, 9, 7, 21, 19, 14, 17
209
¾oÜ :
ùLôÓdLlThP GiLû[ Hß Y¬ûN«p GÝRd ¡ûPlTÕ
5, 7, 9, 12, ↓ 14, 17, 19, 21
SÓ CWô£ CeÏ Es[Õ
CûP¨ûXV[Ü = 12, 14 CYt±tÏ SÓúY AûUÙm Gi
12 + 14
= 2
26
= 2
= 13
®Yô§dL :
ùLôÓdLlThP CWô£L°u Gi¦dûL Jtû\VôL CÚkRôp CûP¨ûXV[Ü
GqYôß LôiTÕ. CWhûPVôL CÚkRôp CûP¨ûXV[Ü GqYôß LôiTÕ?
7,3 ØLÓ :
JÚ BVjR BûPdLûP ùNôkRdLôWo RuàûPV Au\ôP ®tTû] êXm GkR
A[Ü T²Vu. NhûP Utßm LôtNhûP A§L Gi¦dûL«p ®tLlTÓ¡\Õ GuTûRd
Ï±jÕd ùLôs¡\ôo, CûRlúTôuß ùNÚl×d LûP ùNôkRdLôWo GkR A[Ü LôX¦
Utßm `ý (shoe) A§L Gi¦dûL«p ®tLlTÓ¡\Õ GuTûRd Ï±jÕd ùLôs¡\ôo,
CqYôß Y¦LoLs LY²dL ®Úm×YÕ GpXôm ªL A§LUôL ®tLlTÓm
A[ûYjRôu, CjRûLV A[Üm JÚ NWôN¬úV BÏm, CfNWôN¬ ùLôÓdLlThP
CWô£L°u ØLÓ G]lTÓm,
ùLôÓdLlThÓs[ CWô£LÞs A¥dL¥ LôQlTÓm CWô£ AYt±u ØLÓ
G]lTÓm,
GÓjÕdLôhÓ 9 :
¸úZ ùLôÓdLlThP GiL°u ØLÓ LôiL,
10, 5, 7, 7, 8, 6, 7, 8
¾oÜ :
ØLÓ = 7 Hù]²p CÕ êuß Øû\ LôQlTÓ¡\Õ, (Ut\ûYLs CûR®Pd
Ïû\YôLúY LôQlTÓ¡u\]),
GÓjÕdLôhÓ 10 :
¸úZ ùLôÓdLlThP GiL°u ØLÓ LôiL :
8, 11, 10, 12, 11, 16, 10, 17, 11, 15, 10
¾oÜ :
CeÏ 10, 11 B¡V CWiÓ ØLÓLs Es[], (CûY JqùYôußm êuß Øû\
LôQlTÓ¡u\]),
GÓjÕdLôhÓ 11 :
¸úZ ùLôÓdLlThP GiL°p ØLÓ CÚdÏUô]ôp AûRd LôiL,
1, 2, 5, 7, 3, 8
¾oÜ :
CeÏ GkR JÚ GiÔm ÁiÓm ÁiÓm YW®pûX, G]úY CkR GiL°p ØLÓ
CpûX,
210
Ï±l× : ùLôÓdLlThP CWô£LÞdÏ NWôN¬ EiÓ, AÕÜm Juú\ JußRôu,
CûP¨ûXV[Üm EiÓ, AÕÜm Juú\ JußRôu,
B]ôp ØLÓ Juú\ Ju\ôL CWdL úYi¥VÕ AY£VªpûX, úUÛm £X
NUVeL°p ØLÓ CpXôUÛm CÚdLXôm,
2 A¥ 3 A¥ 4 A¥ 5 A¥ 6 A¥
TPm 7.4
NWôN¬ =
CûP¨ûXV[Ü =
ØLÓ =
5 A¥ 5 A¥ 5 A¥ 5 A¥ 5 A¥
TPm 7.5
NWôN¬ =
CûP¨ûXV[Ü =
ØLÓ =
T«t£ 7.2
1) ¸úZ ùLôÓdLlThPûYL°u CûP¨ûX A[Ü LôiL,
(A) JÚ ¡¬dùLh BhPdLôWo 7 JÚ Sôs BhPeL°p GÓjR KhPeLs
60, 10, 100, 78, 54, 49, 37
(B) GiLs
20, 18, 22, 27, 25, 13, 19, 21, 30
211
(C) ØRp HÝ GiLs
(D) JÚ úRo®p 10 UôQYoLs ùTt\ U§lùTiLs
5, 9, 6, 7, 10, 6, 7, 8, 8, 9
(E) GiLs
62, 66, 61, 65, 69, 60, 58
2) ¸úZ ùLôÓdLlThP GiL°u ØLÓ LôiL (ØLÓ CÚdÏUô]ôp)
(A) 3, 4, 5, 5, 5, 8, 7, 6
(B) 8, 12, 10, 15, 12, 16, 12, 20
(C) 9,9,9, 7,7,7, 6, 6, 4, 3
(D) 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70
(E) 2, 4, 3, 7, 4, 6, 7, 8, 7
(,F) 6, 3, 5, 2, 4, 1
3) ¸úZ ùLôÓdLlThP GiL°u NWôN¬. CûP¨ûXV[Ü Utßm ØLÓ
(CÚdÏUô]ôp) B¡VYtû\d LôiL,
(A) 2, 4, 2, 6, 6, 4
(B) 2.3, 4.7, 3.8, 3.2, 6
7,4 ®[dLlTPm :
ùLôÓdLlThP JÚ ®YWjûR ApXÕ ùNn§ûVf ùNôpX Sôm YôojûRLs.
Ï±ÂÓLs. YûWTPeLs Utßm TPeLû[l TVuTÓjÕ¡ú\ôm, ùNn§ûV. TPeL°u
êXUôLúYô ApXÕ Ï±ÂÓL°u êXUôLúYô Ï±l©ÓYRtÏ ®[dLlTPeLs
TVuTÓ¡u\], TPeL°u êXUôL Ï±l©ÓmùTôÝÕ ùNn§Ls G°§p ×¬kÕ
ùLôs[lTÓ¡u\],
GÓjÕdLôhÓ 12 :
¸úZ ùLôÓdLlThÓs[ ®[dLlTPm úLôVm×jço UôSLWj§p 1998Bm BiÓ
ØRp 2002Bm BiÓ YûW SPlThP UWeL°u Gi¦dûLûVd LôhÓ¡\Õ,
JqùYôÚ TPØm 1000 UWeLû[d Ï±d¡u\],
1998
1999
2000
2001
2002
TPm 7.6
úLôVm×jço UôSLWj§p 1998Bm BiÓ ØRp 2002Bm BiÓ YûW SPlThP
UWeL°u Gi¦dûLûVd LôhÓm ®[dLlTPm,
212
®[dLm :
1) ùLôÓdLlThP BiÓL°p GkR Bi¥p A§L UWeLs SPlTh¥Úd¡u\]?
2) ùLôÓdLlThP BiÓL°p GkR Bi¥p Ïû\Yô] UWeLs
SPlTh¥Úd¡u\]?
3) 1999Bm Bi¥p SPlThP UWeL°u Gi¦dûL Gu] ?
¾oÜ :
1) 2002Bm Bi¥p A§L UWeLs SPlTh¥Úd¡u\]
2) 1998Bm Bi¥p Ïû\Yô] UWeLs SPlTh¥Úd¡u\],
3) 1999Bm Bi¥p SPlThP UWeL°u Gi¦dûL 5000.
GÓjÕdLôhÓ 13 :
1995Bm BiÓ ØRp 1999Bm BiÓ YûW JÚ úTÚkÕ ùRô¯tNôûX«p EtTj§
ùNnVlThP úTÚkÕL°u Gi¦dûL ¸úZ AhPYûQ 7.1Cp
ùLôÓdLlTh¥Úd¡\Õ,
BiÓ EtTj§ ùNnVlThP úTÚkRL°u Gi¦dûL

1995 150
1996 250
1997 200
1998 300
1999 350
AhPYûQ 7.1
úUúX ùLôÓdLlThP ®YWjûR ¸rdLiP ®[dLl TPm Ï±d¡u\Õ,
50 úTÚkÕLû[ Ï±dÏm
TPm 7.7
1995Bm BiÓ ØRp 1999Bm BiÓ YûW JÚ úTÚkÕ ùRô¯tNôûX«p EtTj§

ùNnVlThP úTÚkRL°u Gi¦dûLûVd Ï±dÏm ®[dLlTPm,
213
®]ôdLs :
1) 1997Bm Bi¥p GjRû] úTÚkRLs EtTj§ ùNnVlThP]?

2) 350 úTÚkRLs EtTj§ ùNnVlThP BiÓ GÕ?
3) ªL A§L A[®p EtTj§ ùNnVlThP úTÚkÕL°u Gi¦dûLdÏm ªLd
Lû\kR A[®p EtTj§ ùNnVlThP úTÚkÕL°u Gi¦dûLdÏm Es[
®j§VôNm Gu]?
4) 1997Bm BiÓ Ø¥V EtTj§ ùNnVlThP ùUôjR úTÚkÕL°u Gi¦dûL
Gu]?
5) 1997Bm Bi¥tÏl ©\Ï (1997Bm BiûPf úNodLôUp) EtTj§ ùNnVlThP
ùUôjR úTÚkRL°u Gi¦dûL Gu]?
¾oÜ :
1) 1997Bm Bi¥p EtTj§ ùNnVlThP úTÚkÕL°u Gi¦dûL 200.
2) 350 úTÚkÕLs EtTj§ ùNnVlThP BiÓ 1999
3) ªL A§L A[®p EtTj§ ùNnVlThP úTÚkÕL°u Gi¦dûLdÏm ªLd
Ïû\kR A[®p EtTj§ ùNnVlThP úTÚkRL°u Gi¦dûLdÏm Es[
®j§VôNm 200. (350 – 150 = 200).
4) 1997Bm BiÓ Ø¥V EtTj§ ùNnVlThP ùUôjR úTÚkÕL°u Gi¦dûL 600
5) 1997Bm Bi¥tÏl ©\Ï EtTj§ ùNnVlThP ùUôjR úTÚkÕL°u
Gi¦dûL 650.
GÓjÕdLôhÓ 14 :
TPm 7.8Cp Ï±dLlThÓs[ ®[dLlTPjûRl TôojÕ ARu ¸rdLôÔm
®]ôdLÞdÏ ®ûPV°dLÜm,
ì,200I Ï±dÏm
ÅhÓ YôPûL
EQÜ
Lp®
ªuNôWm
úTôdÏYWjÕ
Ut\ûY
TPm 7.8
ÏUôo ÏÓmTj§p JÚ UôRj§p ùNnVlThP TpYûLf ùNXÜLû[d Ï±dÏm
®[dLlTPm,
®]ôdLs :
214
1) ªL A§L A[Ü ùNXÜ ùNnVlThP ©¬Ü YûL GÕ?
2) ªLd Ïû\kR A[Ü ùNnVlThP ©¬Ü YûL GÕ?
3) Lp®dLôLf ùNXÜ ùNnVlThP ùRôûL Gu]?
¾oÜ :
1) ªL A§L A[®p ùNXÜ ùNnVlThPÕ EQÜ YûLdLôÏm,
2) ªLd Ïû\kR A[Ü ùNXÜ ùNnVlThPÕ ªuNôWj§tLôÏm,
3) Lp®dLôLf ùNXÜ ùNnVlThP ùRôûL ì, 800.

T«t£ 7.3
1) TPm 7.9Cp ùLôÓdLlThP ®[dLlTPjûRl TôojÕ ARu¸r
ùLôÓdLlThÓs[ ®]ôdLÞdÏ ®ûPV°dLÜm,
☺ 1 XhNjûR Ï±dÏm
1996
☺☺ ☺☺
1997
☺☺☺ ☺☺
1998
☺☺☺ ☺☺
1999
☺☺☺☺☺☺
2000
☺☺☺☺☺☺☺
TPm 7.9
1996Bm BiÓ ØRp 2000Bm BiÓ Ø¥V Lu²VôÏU¬dÏf ùNu\ ÑtßXôl

TV¦L°u Gi¦dûLûVd Ï±dÏm ®[dLlTPm,
®]ôdLs :
1) ®[dLlTPj§p ùLôÓdLlThÓs[ ùNn§ VôÕ?
2) GkR Bi¥p ªL A§L A[®p ÑtßXôl TV¦Ls Lu²VôÏU¬dÏf ùNu\]o?
3) GkR Bi¥p ªLd Ïû\kR A[®p ÑtßXôl TV¦Ls Lu²VôÏU¬dÏf
ùNu\]o?
4) N¬Vô. RY\ô G]d áßL:
1996Bm BiÓ Lu²VôÏU¬dÏf ùNu\ ÑtßXôl TV¦L°u Gi¦dûL. 2000
Bi¥p Lu²VôÏU¬dÏf ùNu\ ÑtßXôl TV¦L°u Gi¦dûLûVl úTôp
CÚUPeLôÏm,
215
2) ¸rdLiP ®[dLlTPjûRl TôojÕ ARu ¸r ùLôÓdLlThÓs[ ®]ôdLÞdÏ
®ûPV°dLÜm,
E 100 ûNd¡sLû[d Ï±dÏm
1998 EEEE
1999 EEE
2000 EEEEE
2001
EEEEEE
2002
EEEEEEE TPm 7.10
1998Bm BiÓ ØRp 2002Bm BiÓ YûW JÚ ùRô¯tNôûX«p EtTj§

ùNnVlThP ª§Yi¥L°u Gi¦dûLûVd LôhÓm ®[dLlTPm,
®]ôdLs :
1) ®[dLlTPj§u êXm ùNôpXlThP ùNn§ VôÕ?
2) GkR Bi¥p ªLdÏû\kR A[®p ª§Yi¥Ls EtTj§ ùNnVlThP]?
3) GkR Bi¥p ªL A§L A[®p ª§Yi¥Ls EtTj§ ùNnVlThP]?
4) 2000Bm Bi¥p GjRû] ª§Yi¥Ls EtTj§ ùNnVlThP]?.
5) ªL A§L A[®p EtTj§ ùNnVlThP ª§Yi¥Ls Gi¦dûLdÏm ªLd
Ïû\kR A[®p EtTj§ ùNnVlThP ª§Yi¥L°u Gi¦dûLdÏm Es[
®j§VôNm Gu]?
7,5 ùNqYL ®[dLlTPm :
®[dLlTPj§p ®YWeLû[d Ï±dL Sôm TPeLû[ ETúVôLlTÓjÕ¡ú\ôm,
ERôWQUôL ¸rdLiP TPdÏ±ÂÓLs ùYqúYß GiLû[d LôhÓ¡u\],
☺E
®YWeL°u Gi¦dûLûV CÕúTôu\ ®[dLlTPeL[ôp Ï±lTÕ A§L LôX
A[ûY GÓjÕd ùLôsYRôL AûU¡\Õ, úUÛm CWiÓ YûLVô] ®YWeLû[ G°§p
Jl©P Ø¥VôRT¥ Es[Õ, G]úY TPeLÞdÏm Ï±ÂÓLÞdÏm T§XôL ùNqYL
®[dLl TPeLû[l TVuTÓjÕYÕ NôXf£\kRRôÏm, CqYûLVô] Ï±ÂÓ ùNqYL
YûWTPm ApXÕ ùNqYL ®[dLlTPm G]lTÓm,
216
GÓjÕdLôhÓ 14 :
ÏUôo ÏÓmTj§p JÚ UôRj§p ùNnVlThP TpYûLf ùNXÜLs
AhPYûQ 7.2Cp ùLôÓdLlThÓs[Õ,
YûL ùNXÜ (ìTô«p)
ÅhÓ YôPûL 2000
EQÜ 3000
Lp® 800
ªuNôWm 400
úTôdÏYWjÕ 600
CRWf ùNXÜLs 600
3200
3000
2800
2600
2400
2200
ùNXÜ (ìTô«p)
2000
1800
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
UôR YôPûL EQÜ Lp® ªuNôWm úTôdÏYWjÕ CRW ùNXÜLs
YûLLs
TPm 7.11
ùNqYL ®[dLlTPm,
ùNqYL ®[dLlTPjûR ×¬kÕ ùLôsÞRp,
(A) ùNqYL ®[dLlTPm LUôo ÏÓmTj§p JÚ UôRj§p ùNnVlThP TpYûLf
ùNXÜLû[d LôhÓ¡u\Õ,
(B) ¡ûPdúLôh¥p TpYûL C]eLs LôhPlThÓs[],
(C) JqùYôÚ C]j§tÏm E¬V ùNXÜ ùNeÏjÕd úLôh¥p LôhPlThÓs[],
úUtá±V GÓjÕdLôh¥p ùLôÓdLlThP ®YWeLû[ Utù\ôÚ ùNqYL
®[dLlTPm êXØm Ï±dLXôm, TPm 7.12Id LôiL, CeÏ TpYûL C]eLs
ùNeÏjÕd úLôh¥Ûm JqùYôÚ C]j§tÏm E¬V ùNXÜ ¡ûPdúLôh¥Ûm
LôhPlThÓs[],
217
CRW ùNXÜLs
úTôdÏYWjÕ
ªuNôWm
YûLLs
Lp®
EQÜ
ÅhÓ YôPûL
0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000 2200 2400 2600 2800 3000 3200
ùNXÜ ìTô«p
TPm 7.12

ùNqYL ®[dLlTPm,
(A) TpYûL C]eLs ùNeÏjÕd úLôh¥p LôhPlThÓs[],
(B) JqùYôÚ C]j§tÏm E¬V ùNXÜ ¡ûPdúLôh¥p LôhPlThÓs[],
®]ôdLs :
1) ùNqYL ®[dLlTPj§p ùLôÓdLlThÓs[ ®YWm Gu]?
2) ùNqYL ®[dLlTPj§p GjRû] YûLVô] ùNX®]eLs ùLôÓdLlThÓs[]?

AûY VôûY?
3) GkR YûLdÏ ªL A§L A[Ü ùNnVlTh¥Úd¡\Õ?
4) GkR YûLdÏ ªLd Ïû\kR A[Ü ùNnVlTh¥Úd¡\Õ?
¾oÜ :
1) ùNqYL ®[dLlTPj§p ùLôÓdLlThÓs[ ®YWm ÏUô¬u ÏÓmTj§p JÚ

UôRj§p ùNnVlThP TpYûLf ùNXÜLû[d Ï±dÏm ®YWm BÏm,
2) ùNqYL ®[dLlTPj§p ùLôÓdLlThÓs[ YûLL°u Gi¦dûL 6 BÏm,

AûYLs ÅhÓ YôPûL. EQÜ. Lp®. ªuNôWm. úTôdÏYWjÕ Utßm CRWf
ùNXÜLs BÏm,
3) EQÜ YûLdÏ ªL A§L A[Ü ùNnVlTh¥Úd¡\Õ,
4) ªuNôW YûLdÏ ªLd Ïû\kR A[Ü ùNnVlTh¥Úd¡\Õ.
218
GÓjÕdLôhÓ 15 :
TPm 7.13Cp ùLôÓdLlThÓs[ ùNqYL ®[dLlTPm ¸rdLiP AhPYûQ
7.2Cp ùLôÓdLlThÓs[ ®YWjûRd Ï±d¡u\Õ,
Bjço AW£]o úUp¨ûXlTs°«p 1998Bm BiÓ ØRp 2002Bm BiÓ YûW
B\ôm YÏl©p úNodLlThP UôQYoL°u Gi¦dûL
BiÓ úNodLlThP UôQYoL°u Gi¦dûL
1998 300
1999 250
2000 350
2001 600
2002 550
AhPYûQ7.2
700
úNodLlThP UôQYoL°u Gi¦dûL
650
600
550
500
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
1998 1999 2000 2001 2002
BiÓ
TPm 7.13
Bjço AW£]o úUp¨ûXlTs°«p 1998 ØRp 2002Bm BiÓ YûW B\ôm

YÏl©p úNodLlThP UôQYoL°u Gi¦dûLûVd LôhÓm ùNqYL ®[dLlTPm,
®]ôdLs :
1) ùNqYL ®[dLlTPj§p ùLôÓdLlThÓs[ ®YWm GÕ?
2) ªLÜm Ïû\kR A[®p UôQYoLs úNodLlThP BiÓ GÕ?
3) ªLÜm A§L A[®p UôQYoLs úNodLlThP BiÓ GÕ?
219
¾oÜ :
1) ùNqYL ®[dLlTPj§p ùLôÓdLlThÓs[ ®YWm Bjço AW£]o

úUp¨ûXlTs°«p 1998 ØRp 2002Bm BiÓ YûW B\ôm YÏl©p
úNodLlThP UôQYoL°u Gi¦dûLûVd LôhÓYRôÏm,
2) ªLÜm Ïû\kR A[®p UôQYoLs úNodLlThP BiÓ 1999
3) ªLÜm A§L A[®p UôQYoLs úNodLlThP BiÓ 2001.
T«t£ 7.4
1) ùNqYL ®[dLlTPjûRl TôojÕ ARu A¥«p ùLôÓdLlThÓs[
®]ôdLÞdÏ ®ûPV°dLÜm,
100
90
80
70
U§lùTiLs
60
50
40
30
20
10
0
Rªr Be¡Xm L¦Rm A±®Vp NêL A±®Vp
TôPeLs
LôXôiÓj úRo®p TpYûLl TôPeL°pAÚs ùTt\ U§lùTiLû[d LôhÓm

ùNqYL ®[dLlTPm,
®]ôdLs:
2) ªL A§L A[®p U§lùTi ùTt\ TôPjûRÙm A§p ùTt\ U§lùTiûQÙm

áßL,
3) ªLd Ïû\kR A[®p U§lùTi ùTt\ TôPjûRÙm A§p ùTt\

U§lùTiûQÙm áßL,
4) TôPeL°u Gi¦dûLûVÙm AûYL°u ùTVoLû[Ùm Ï±l©ÓL,
5) NWôN¬ U§lùTiLû[d LôiL,
220
2) ùNqYL ®[dLlTPjûRl TôojÕ ARu A¥«p ùLôÓdLlThÓs[ ®]ôdLÞdÏ
®ûPV°dLÜm,
N²d¡ZûU
ùYs°d¡ZûU
®VôZd¡ZûU
SôhLs
×Ru¡ZûU
ùNqYônd¡ZûU
§eLh¡ZûU
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70
NhûPL°u Gi¦dûL
§eLs ØRp ùYs°YûW JÚ BVjR BûP LûP«p ®tLlThP NhûPL°u

Gi¦dûLûVd LôhÓm ùNqYL ®[dLlTPm,
®]ôdLs :
1) ùNqYL ®[dLlTPj§p ùLôÓdLlThP ®YWm Gu]?
2) ªLÜm A§L A[®p NhûP ®tLlThP Sôû[Ùm. AkSô°p ®tLlThP
NhûPL°u Gi¦dûLûVÙm áßL,
3) ªLÜm Ïû\kR A[®p NhûP ®tLlThP Sôû[Ùm. AkSô°p ®tLlThP
NhûPL°u Gi¦dûLûVÙm áßL,
3) ¸úZ ùLôÓdLlThP ùNqYL ®[dLlTPjûRl TôojÕ ARu A¥«p
ùLôÓdLlThP ®]ôdLÞdÏ ®ûPV°dLÜm,
1100
1000
UûZ«u A[Ü (ª,Á,)
900
800
700
600
500
400
300
200
100
0
úNXm ùNuû] UÕûW §Úf£ úLôVm×jço
CPeLs
2002Bm Bi¥p ùYqúYß CPeL°p YP¡ZdÏ TÚYdLôt±uùTôÝÕ ùTnR

NWôN¬ UûZ A[ûYd Ï±dÏm ùNqYL ®[dLlTPm,
221
®]ôdLs :
2) ùNqYL ®[dLlTPj§p á\lThP CPeL°u ùTVoLû[d Ï±l©ÓL,
3) NWôN¬ UûZ A[Ü ªLd áÓRXôL Es[ CPj§u ùTVo Gu]? AeÏ ùTnR
NWôN¬ UûZ A[Ü GqY[Ü?
4) NWôN¬ UûZ A[Ü ªLd Ïû\YôL Es[ CPj§u ùTVo Gu]? AeÏ ùTnR
NWôN¬ UûZ A[Ü GqY[Ü?
4) ¸úZ ùLôÓdLlThÓs[ ùNqYL ®[dLlTPjûRl TôojÕ ARu A¥«p
ùLôÓdLlThÓs[ ®]ôdLÞdÏ ®ûPV°dLÜm,
2002
2001
2000
YÚPm
1999
1998
1997
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55
ùYlT A[Ü (¥¡¬ ùNp£Vv)
1997Bm BiÓ ØRp 2002Bm BiÓ YûW úU UôRj§p ùNuû]«p NWôN¬

ùYlT ¨ûXûVd Ï±dÏm ùNqYL ®[dLlTPm,
®]ôdLs :
1) ùNqYL ®[dLlTPj§p ùLôÓdLlThP ®YWm Gu]?
2) ùNqYL ®[dLlTPj§p á\lThP BiÓLû[d Ï±l©ÓL,
3) ùNqYL ®[dLlTPj§p á\lThP CPm GÕ?
4) GkR Bi¥p NWôN¬ ùYlTm ªLÜm A§LUôL CÚkRÕ GuTûRÙm AkR NWôN¬
ùYlT A[ûYÙm áßL,
5) GkR Bi¥p NWôN¬ ùYlTm ªLÜm Ïû\kRRôL CÚkRÕ GuTûRÙm AkR
NWôN¬ ùYlT A[ûYÙm áßL,
222
®ûPLs
T«t£ 1.1
(1) 1 (2) 0 (3) 0 (4) 11 (5) 9999 (6) 1000
(7) (A) 8 XhNeLs (B) 4 èßLs (C) 0 (D) 9 JußLs (E) 7 úLô¥Ls
(8) (A) 4 è\ô«Wm (B) 6 èß ªp−Vu
(C) 2 B«Wm (3) 4 TjRô«Wm (E) 3 TjÕLs
(9) (A) CÚTÕ XhNjÕ IkRô«WjÕ Aßèt± CÚTjÕ SôuÏ,
(B) HÝ XhNjÕ ØlTj§WiPô«WjÕ Sôòt±l T§]ôß
(C) IkÕ XhNjÕ êYô«WjÕ Økètß CWiÓ
(10) (A) 63,21,946 (B) 2,00,304 (C) 702,934,420 (D) 2,041,079,065
(11) (A) 100 B«WeLs (B) 10 XhNeLs (C) 10 ªp−VuLs (D) 1000 ªp−VuLs
(12) (A) 3 B«WeLs (B) 642 B«WeLs (C) 7000 B«WeLs
(13) (A) 35264 (B) 27053
(14) (A) 2 × 10000 + 5 × 1000 + 6 × 100 + 3 × 10 + 8
(B) 7 × 10000 + 2 × 1000 + 8 × 100 + 0 + 4
(C) 6 × 100000 + 3
(15) 4950
T«t£ 1.2
(1) (A) 260 (B) 440 (C) 157 (D) 2300 (E) 260 (F) 210
(2) (A) 28 (B) 78 (C) 159 (D) 466 (E) 3584 (F) 6327
(3) (A) 1725 (B) 8251
(4) (A) 21 – 6 = 15 ; 21 – 15 = 6 (B) 103 – 65 = 38 ; 103 – 38 = 65
(5) 224073 (6) 72963 (7) ì, 33750 (8) 1833 (9) 760 (10) ì, 400
T«t£ 1.3
(1) (A) 7 × 6 = 42 (B) 2 × 8 = 16 (C) 0 × 5 = 0 (D) 3 × 3 = 9
(2) (A) 5 + 5 + 5 + 5 + 5 + 5 = 30 (B) 0 + 0 + 0 = 0
(C) 1 + 1 + 1 + 1 + 1 + 1 + 1 +1 = 8 (D) 10 + 10 + 10 + 10 = 40
(3) (A) 8514 (B) 16665 (C) 10302 (D) 19980 (E) 330 (F) 700
(4) (A) 953428 (B) 3566736 (C) 158384 (D) 589176
(5) ì, 5400 (6) ì, 2860 (7) ì, 4212
T«t£ 1.4
63 12 4 15
(1) (A) 7 = 9 (B) 2 = 6 (C) 4 = 1 (D) 5 = 3
(2) (A) 6 × 3 = 18 (B) 7 × 12 = 84 (C) 10 × 12 = 120 (D) 11 × 11 = 121
56 56 80 80
(3) (A) 7 = 8 ; 8 = 7 (B) 10 = 8 ; 8 = 10
168 168 65 65
(C) 14 = 12 ; 12 = 14 (D) 13 = 5 ; 5 = 13
(4) (A) 3885 (B) 1320 (C) 16280 (D) 4940
(E) 7475 (F) 11800 (G) 133225 (H) 156275
(5) (A) 17 (B) 63 (C) 399 (D) 575
(E) 49 (F) 22 (G) 115 (H) 351
223
(6) (A) DÜ 94, Á§ 0 (B) DÜ 102 Á§ 10 (C) DÜ 127 Á§ 4 (D) DÜ 191 Á§ 30
(7) 1380 (8) 62 (9) 15929 (10) 564 (11) ì, 2150
T«t£ 1.5
(1) (A) 16Cu YÏj§Ls 1, 2, 4, 8, 16 ; 16Cu LôW¦Ls 2, 4, 8
(B) 25Cu YÏj§Ls 1, 5, 25 ; 25Cu LôW¦ 5
(C) 27Cu YÏj§Ls 1, 3, 9, 27 ; 27Cu LôW¦Ls 3, 9
(D) 42Cu YÏj§Ls 1, 2, 3, 6, 7, 14, 21, 42 ; 42Cu LôW¦Ls 2, 3, 6, 7, 14, 21.
(E) 125Cu YÏj§Ls 1, 5, 25, 125 ; 125Cu LôW¦Ls 5, 25
(2) (A) 2 × 2 × 3 × 3 (B) 2 × 2 × 2 × 3 (C) 2 × 2 × 2 × 2 × 5
(D) 3 × 3 × 7 (E) 2 × 2 × 2 × 3 × 5
(3) 31, 37 (4) (A) 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19 (B) 47 (C) 59, 61 (D) 97
T«t£ 1.6
7 4
(1) (A) 2 (B) 10 (C) 85 (D) 33 × 54 × 72 × 92
(2) (A) 64 (B) 47 (C) 106
(3) (A) 52 = 25 ; 53 = 125 (B) 142 = 196 ; 143 = 2744
(C) 82 = 64 ; 83 = 512 (D) 152 = 225 ; 153 = 3375
(4) (A) 289 (B) 441 (C) 216 (D) 1728
(D) 144 (F) 4900 (G) 12500000 (H) 80000000
(5) (A) 64 = 82 ; 64 = 43 (B) 1 = 12 ; 1 = 13
T«t£ 1.7
(1) (A) 0 (B) GkR CXdLØm (C) 0 ApXÕ 5 (D) 0 ApXÕ 4 ApXÕ 8
(E) 1 ApXÕ 3 ApXÕ 5 ApXÕ 7 ApXÕ 9
(F) 0 ApXÕ 3 ApXÕ 6 ApXÕ 9
(G) 3 (H) 4 (I) 2 (J) 6
(2) (A) 2, 3, 4, 6, 9, 11Bp YÏTÓm (B) 2, 4, 5, 10Bp YÏTÓm
(C) 3 Bp YÏTÓm (D) 3, 5, 9Bp YÏTÓm
(E) 2, 4 (F) 2, 3, 4, 6
T«t£ 1.8
(1) (A) 21 (B) 6 (C) 6 (D) 2 (E) 16 (F) 5 (G) 2 (H) 15
(2) (A) 1890 (B) 330 (C) 120 (D) 60 (E) 72 (F) 180
(3) ÁlùTÚ ùTô,Y, = 4 ; Áf£ß ùTô,U, = 48
(4) ÁlùTÚ ùTô,Y, = 1 ; ; Áf£ß ùTô,U, = CÚ TLô GiL°u ùTÚdLp TXu
(5) 60 −hPo (6) 24 (7) 504 (8) 120
T«t£ 1.9
(1) 26 ↑, 15↓ (2) 10 ¡,Á, →, ← 12 ¡,Á, (3) 1 Á ↓ 2 Á↑
(4) ì, 500 → , ← ì, 100 (5) 5 ↑ , 3↓
(6) + 26, – 15 ; + 10, – 12 ; – 1, + 2, + 500, – 100 ; + 5, – 3
T«t£ 1.10
(1) (A) 1, 2, 3, 4, 5 (B) 0, 1, 2, 3, 4 (C) – 2, – 1, 0, 1 (D) – 7, – 6, – 5, – 4, – 3, – 2
(2) (A) 3 > – 1 (B) – 1 > – 4 (C) – 15 < 0 (D) 5 > – 5 (E) 0 > – 10 (F) – 24 > – 48
(3) (A) 37 > – 45 (B) – 18 > – 28 (C) 0 > – 145 (D) – 200 > – 318
(E) – 145 > – 150 (F) 0 > – 100
(4) (A) – 10, – 5, – 3, 4, 7, 9, 10 (B) – 7, – 4, – 2, 0, 2, 3, 4, 7
(5) (A) 6, 3, 2, 0, – 1, – 4, – 5, – 8 (B) 50, 45, 4, – 20, – 65, – 75, – 100
224
T«t£ 1.11
(1)
+5 +3
5+3
(l)
(a)
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
+7
(– 3) + 7
–3
(æ)
(b)
–7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
6
–4
6 + (– 4)
(c)
(˘)
–7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
–4 –3
(– 3) + (– 4)
(d)
(‡)
–8 –7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
+4
–4
4 + (–4)
(e)
(ˆ)
–7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
–3
0 + (– 3)
(f)
(h)
–7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
(2) (A) 2 + 3 = 5 (B) 2 – 5 = – 3 (C) + 5 – 5 = 0 (D) (– 4) + (+ 3) = – 1
(E) (– 2) – (– 6) = 4 (F) (– 3) – (– 8) = 5
(3) (A) 4 (B) – 5 (C) – 33 (D) – 100 (E) 107 (F) – 36
(4) (A) 55 (B) 30 (C) 40 (D) 0 (E) – 35 (F) – 500
T«t£ 1.12
(1) (A) – 15 (B) – 160 (C) – 77 (D) 0
(2) (A) – 48 (B) – 78 (C) – 90 (D) – 63
(3) (A) 60 (B) 32 (C) 100 (D) 289
(4) (A) 60 (B) – 600 (C) – 672 (D) 0 (E) – 64 (F) 56 (6) 72
T«t£ 1.13
(1) (A) 4 (B) 1 (C) – 7 (D) – 21 (E) – 13
(F) – 13 (G) 18 (H) 7 (I) – 2 (J) – 5
(2) (A) 6 (B) – 2 (C) 7 (D) – 12 (E) 7 (F) – 13
(3) (A) 2 (B) – 4 (C) 1 (D) – 9
T«t£ 1.14
2 5 3 3 10
(1) (A) 4 (B) 15 (C) 8 (D) 4 (E) 35
225
1 1 6 1 3
(2) (A) 3 3 (B) 6 4 (C) 12 11 (D) 11 9 (E) 29 8
17 32 43 118 103
(3) (A) 5 (B) 12 (C) 3 (D) 9 (E) 4
(4) (A) 4 (B) 10 (C) 48 (D) 3 (E) 15, 20, 5, 6
3 6 9 12 1 2 3 4
(5) (A) 4 = 8 = 12 = 16 (B) 6 = 12 = 18 = 24
2 4 6 8 5 10 15 20
(C) 5 = 10 = 15 = 20 (D) 7 = 14 = 21 = 28
3 5 4 3
(6) (A) 4 (B) 4 (C) 5 (D) 4
7 2 11 3 8 7 5 9
(7) (A) 20 , 3 , 15 , 4 (B) 15 , 12 , 8 , 10
3 8 1 2 9 5 4 2
(8) (A) 4 , 11 , 2 , 5 (B) 10 , 6 , 5 , 3
5
(9) 6
(10) ØRp úRo®p
T«t£ 1.15
3 1 3 35 1
(1) (A) 4 (B) 1 3 (C) 1 4 (D) 17 ApXÕ 2 17
1 38 13 71
(2) (A) 1 4 (B) 45 (C) 18 (D) 1 84
2 19 1 11
(3) (A) 4 (B) 6 9 (C) 5 25 (D) 8 4 (E) 11 36
1 1 7 13
(4) (A) 4 (B) 2 (C) 25 (D) 33
1 3 2 5
(5) (A) 4 (B) 20 (C) 15 (D) 24
1 1 3 3 1 13
(6) (A) 2 (B) 1 2 (C) 1 4 (D) 4 (E) 3 3 (F) 1 20
1 5 19
(7) (A) 12 (B) 6 (C) 1 (D) 1 20
T«t£ 1.16
3 1 5 2
(1) (A) 20 (B) 4 (C) 3 (D) 13 (E) 22
75 63 1
(F) 6 (G) 16 (H) 40 (I) 2 (J) 17
14 11 9 3 15
(2) (A) 15 (B) 12 (C) 25 (D) 2 (E) 28
2 63
(F) 15 (G) 6 (H) 14 (I) 21 (J) 17
1 1 2 1 2
(3) 15 m (4) ì, 191 4 (5) 13 Á (6) ì, 267 2 (7) 2 3
T«t£ 1.17
1 1 1
(1) (A) 100 (B) 1000 (C) 1000 (D) 1000 (E) 1000 (F) 1
1 1 1
(2) (A) 2 × 103 + 4 × 102 + 5 × 10 + 8 + 6 × 10 + 1 × 100 + 5 × 1000
1 1 1 1 1
(B) 4 × 102 + 5 × 1 + 8 × 1000 (C) 10 + 1 + 10 + 100 + 1000 (D) 5 × 10000
226
(3) (A) 6248.536 (B) 2734.289 (C) 0.4895 (D) 543.245
(4) (A) 0.6 (B) 0.625 (C) 0.28 (D) 0.072
(D) 1.666666…… CRû] ØÝûUVôL GÝÕRp CVXôÕ,
(5) (A) 0.3 (B) 0.4 (C) 0.6 (D) 1.90
2 4 33 1 3 2 5 17
(6) (A) 5 (B) 5 (C) 50 (D) 4 (E) 4 (F) 25 (G) 4 (H) 8
(7) (A) 10.207, 10.222, 10.271, 10.272, 10.277
(B) 0.9753, 0.9873, 0.9876, 0.9918, 0.9921
(8) (A) 5.88, 5.87, 5.85, 5.82, 5.81, 5.08
(B) 3.931, 3.321, 3.310, 3.301, 3.290, 3.031
T«t£ 1.18
(1) (A) 5.17 (B) 5.032 (C) 44.24
(2) (A) 131.722 (B) 205.97 (C) 86.548
(3) (A) 75.1813 (B) 364.544
(4) (A) 21.814 (B) 300.233
(5) 22.72 ùN,Á
(6) ì, 339.25 (7) 35.37 (8) 0.125 (9) 9.25
T«t£ 1.19
(1) (A) 279.45 (B) 167.414 (C) 7.5 (D) 12.6 (E) 181.79
(F) 0.16 (G) 0.0625 (H) 0.0014 (I) 0.0072
(2) (A) 2.8248 (B) 282.48 (C) 2.8248 (D) 28.248
(E) 0.28248 (F) 0.028248
(3) (A) 0.264 (B) 15.6 (C) 7.5 (D) 1.6
(4) (A) 19.37 (B) 1.5 (C) 1.13 (D) 0.012 (E) 62 (F) 171 (G) 0.21 (H) 0.8
(5) 30.625 ¡,Á (6) ì, 593.75
AXÏj úRoÜ – 1
TÏ§ – I
(1) (A) (2) (C) (3) (B) (4) (C) (5) (A) (6) (C) (7) (D)
(8) (A) (9) (D) (10) (B)
(11) 215 B«WeLs (12) 23 (13) 36 (14) 32 (15) – 10
8 7
(16) 4 (17) 15 (18) 3 (19) 12.3 (20) 5
TÏ§ – II
(21) 50112 (22) 193 (23) 11Bp YÏTÓm (24) 5
7 17 9 3 3
(25) 1 (26) 8 (27) 48 , 16 , 4 (28) 1 4 (29) 20.752 (30) 22.152
TÏ§ – III
(31) 24 TÑdLs (32) ÁlùTÚ ùTô,Y, = 16, l. Áf£ß ùTô,U, = 96
11
(33) 60 (34) ì, 662.75
T«t£ 2.1
(1) (A) 2 : 5 (B) 2 : 5 (C) 1 : 5 (D) 5 : 11 (E) 1 : 4 (F) 1 : 4
(2) (A) 4 : 1 (B) 1 : 10 (C) 1 : 6 (D) 1 : 4 (E) 1 : 8 (F) 30 : 1
(3) (A) 4 : 1 (B) 4 : 3
(4) (A) 9 : 1 (B) 5 : 1 (C) 11 : 3
(5) (A) 5 : 3 (B) 5 : 2 (C) 3 : 2
(6) (A) 2 : 8, 3 : 12, 4 : 16 (B) 4 : 10, 6 : 15, 8 : 20
(C) 2 : 6, 3 : 9, 4 : 12 (D) 6 : 4, 9 : 6, 12 : 8
227
(7) (A) CpûX (B) Bm
(8) A B
2:3 6:9
1:4 5 : 20
4:5 12 : 15
2:5 6 : 15
3:4 12 : 16
T«t£ 2.2
(1) (A) 3 : 4 (B) 4 : 7
(2) (A) 2 : 3, 3 : 4, 4 : 5 (B) 7 : 9, 5 : 7, 3 : 5
(3) (A) ì, 120, ì, 180 (B) 3 ¡,¡, 200 ¡, 2 ¡,¡ 400 ¡
(C) 1 Á 25 ùN,Á, 1 Á (D) 30 ª, 2 U¦
(4) LXûY (A) (5) ®úYd. ì, 500 A§Lm (6) 10 ùN,Á
(7) ì, 1000 (8) 48, 84
T«t£ 2.3
(1) (A) CpûX (B) Bm (C) CpûX (D) Bm (E) Bm
(2) (A) 2 (B) 5 (C) 2 (D) 62.5 (3) 100 Á (4) 350 ¡,¡, (5) ì, 315
(6) (A) 12 : 4 = 15 : 5 , 10 : 4 = 15 : 6 (B) 4 : 8 = 5 : 10, 4 : 20 = 2 : 10
T«t£ 2.4
1
(1) (A) 100000000 (B) 4500 ¡,Á (C) 2.2 ùN,Á
1
(2) (A) 50000 (B) 3750 Á (C) 4.5 ùN,Á
(3) (A) 300 Á (B) 5 ùN,Á (C) 750 Á
T«t£ 2.5
(1) (A) Bm (B) CpûX (C) CpûX
(2) (A) 8 10 15 4 2
20 25 37.5 10 5
(B) 5 7 12 15 10
15 21 36 45 30
(C) 30 20 40 15 10
45 30 60 22.5 15
(3) 360 ¡,Á (4) 625 ¡ (5) ì, 960 (6) ì, 26400 (7) 180 ¨ª
(8) 70 (9) ì, 600 (10) ì, 40 (11) 60 −hPo
T«t£ 2.6
(1) 1 25 .25 25%
4 100
1 50 .5 50%
2 100
3 75 .75 75%
4 100
2 40 .4 40%
5 100
3 60 .6 60%
5 100
(2) (A) 40% (B) 28% (C) 6% (D) 250% (E) 220%
(F) 125% (G) 215% (H) 5% (I) 25% (J) 12.5%
1 3 3 3
(3) (A) 5 (B) 20 (C) 10 (D) 5
228
(4) (A) 10% (B) 20% (C) 20% (D) 20% (E) 25% (F) 50%
29 9 1 500
(5) (A) 20 (B) 2 (C) 25 (D) 10 (6) 3 3 % of 300 (7) 80% (8) 7 %
(9) ì, 15000 (10) 475 (11) 2,31,750 (12) 66 ¡,Á / U¦
(13) ì, 13750 (14) ØRp úRoÜ (15) LXûY B
T«t£ 2.7
(1) (A) 100 (B) 150 (C) 350 (D) 300 (E) 400
(2) (A) 18 (B) 66 (C) 595 (D) 132
1 1
(3) (A) CXôTm 8 3 % (B) SxPm 13 3 %
2
(C) SxPm 20% (D) CXôTm 16 3 %
2
(4) CXôTm 22 9 % (5) CXôTm40% (6) ì, 17.25
(7) SxPm = ì, 750, ®t\ ®ûX = ì, 3000
T«t£ 2.8
(1) (A) 27.9.02 (B) 283456 (C) ì, 11 (D) ì, 160 (E) ì, 251
(2) N¬ (3) N¬ (4) N¬ (5) RYß
T«t£ 2.9
(1) ì, 161 (2) ì, 166.50 (3) ì, 90 (4) ì, 890
T«t£ 2.10
(1) ì, 490 (2) ì, 1350 (3) ì, 1440, ì, 13440 (4) ì, 480, ì, 4480
(5) ì, 1000 (6) ì, 45000
AXÏj úRoÜ – 2
TÏ§ – I
(1) 6:8 (2) 90 (3) (C) 3 : 2 = 6 : 4 (4) 6 (5) 1 : 1000
1
(6) 4 (7) 20 % (8) 50 % (9) 50% (10) ì, 10
3
(11) 1 : 1000 (12) úRo (13) 12.5% (14) 4 (15) 9
(16) a:b = 3:4 (17) 60 (18) ®t\ ®ûX
(19) APdL ®ûX (20) êXR]m ApXÕ P
TÏ§ – II
(21) 2:3 (22) 6 : 10, 9 : 15 (23) ì, 480, ì, 720
(24) Bm (25) 4.83 ¡,Á (26) 35 (27) 3
1
(28) 2 2 % of 20 (29) ì, 6 (30) ì, 26.25
TÏ§ – III
(31) (A) 3 : 2 (B) 3 : 5 (C) 2 : 5
7
(32) (A) ì, 420 (B) 200 (33) 1 13 % (34) N¬
T«t£ 3.1
(1) (A) 6873000Á (B) 90800 Á (C) 543200 Á (D) 4.54 Á
(D) 7.524 Á (F) 87.9 Á
(2) (A) 0.5824 ¡,¡, (B) 1.84 ¡,¡ (C) 12.46 ¡,¡ (D) 390.5 ¡,¡,
(D) 0.02798 ¡,¡ (F) 0.004195 ¡,¡
(3) (A) 3948000 ª,− (B) 25000000 ª,− (C) 30700 ª,− (D) 5320 ª,−
(D) 4100000 ª,− (F) 380000 ª,−
229
(4) (A) 4.346 ¡,Á (B) 17.0503 ¡,Á (C) 0.8067 ¡,Á (D) 5.00319 ¡,Á
(5) (A) 780.6 ùN,¡, (B) 5473 ùN,¡, (C) 190.8 ùN,¡ (D) 1233 ùN,¡
(6) (A) 3546 − (B) 790.64 − (C) 7233 − (D) 10074 −
(7) (A) 0.73593 ùa,Á (B) 9.30178 ¡,¡ (C) 12.082 ¡,− (D) 13100 Á
(E) 604.9 ùP (F) 4937 ùN,¡,
(8) (A) 8.691 Pu (B) 0.764 Pu (C) 54.6 Pu (D) 329.3 Pu
(9) (A) 720 Ï® (B) 37 Ï® (C) 43.21 Ï® (D) 8.092 Ï®
(10) (A) 3500 ¡,¡ (B) 4751 ¡,¡ (C) 6380 ¡,¡ (D) 7234 ¡,¡,
T«t£ 3.2
(1) (A) 17 Á 2 ùP£,Á 5 ùN,Á (B) 26 − 85 ª,−
(C) 37 ¡,¡ 663 ¡ (D) 60.204 ¡,Á
(2) 1992.31 ¡,¡ (3) 34 − 161 ª,−
(4) 280.22 Á (5) 21 Pu 7 Ï® 62 ¡,¡
(6) (A) 38 ¡,Á 137 Á (B) 53 − 592 ª,− (C) 9 ¡ 112 ª,¡ (D) 42 Á 9 ùN,Á
(7) 6 ùN,Á 2 ª,Á (8) 6.725 − (9) 22 ¡,¡ 175 ¡ (10) 1 − 500 ª,−
T«t£ 3.3
(1) (A) 17 Á 2 ùP£,Á 8 ùN,Á (B) 57.664 ¡,Á
(C) 57 ¡,¡ 15 ¡ (D) 120.51 ¡
(D) 90 − 720 ª,− (F) 80.52 ¡,− (G) 297 Ï® (H) 225 ¡,Á 375 Á
(2) 967 Á 5 ùP£,Á (3) 49 ¡,¡ 500 ¡ (4) 126 − (5) 330.75 ¡,¡
(6) (A) 9 Á 64 ùN,Á (B) 6 − 2 ùP£,− 8 ùN,−
(C) 7.69 − (D) 1 ¡,¡, 700 ¡
(E) 719 Á (F) 3 Pu 125 ¡,¡,
(7) 525 Á (8) 0.75 Á (9) 110 (10) 12
T«t£ 3.4
(1) (A) 5 Ho (B) 0.75 Ho (C) 7.58 Ho (D) 200 Ho
(E) 320 Ho (F) 800 Ho
(2) (A) 30000 Á2 (B) 1500 Á2 (C) 18000 Á2 (D) 1100 Á2
(E) 470 Á2 (F) 900 Á2
(3) (A) 6 ùadúPo (B) 13.04 ùadúPo (C) 0.73 ùadúPo (D) 8 ùadúPo
(E) 26.9 ùadúPo (F) 0.36 ùadúPo
T«t£ 3.5
(1) (A) 37 ª,− (B) 407 ª,− (C) 8.397 − (D) 5 ¡,−
(E) 12.6 ¡,− (F) 7.608 ¡,−
(2) (A) 8 ùN,Á3 (B) 64 ùN,Á3 (C) 9317 ùN,Á3 (D) 47000 ùN,Á3
(E) 3126 ùN,Á3 (F) 73460 ùN,Á3 (G) 3 Á3 (H) 13.8 Á3
T«t£ 3.6
(1) (A) 3600 (B) 1440 (C) 1800 (D) 600 (D) 120
(2) (A) 180 ¨ª, (B) 340 ¨ª, (C) 607 ¨ª, (D) 480 ¨ª,
(3) (A) 420 ùSô¥ (B) 1200 ùSô¥ (C) 743 ùSô¥ (D) 915 ùSô¥
(4) (A) 1840 (D) 1200 (D) 1996
(5) (A) 22 U¦ 52 ¨ª, (B) 20 ¨ª, 1 ùSô¥ (C) 24 Sôs 5 U¦
230
(6) (A) 3 BiÓ 11 UôRm (B) 7 U¦ 29 ¨ª, (C) 5 ¨,ª 25 ùSô¥
(7) (A) 22 YôWm 2 Sôs (B) 4 Sôs 7 U¦ 24 ¨ª, / 103 U¦ 24 ¨ª,
(C) 42 ¨ª, 40 ùSô¥
(8) (A) 13 20 U¦ (B) 04 50 U¦ (C) 09 30 U¦ (D) 12 00 U¦
(E) 15 15 U¦ (F) 00 00 U¦
(9) (A) 3.25 ©,T, (B) 9.20 Ø,T, (C) 4.55 Ø,T, (D) 1.40 ©,T,
(D) 0.35 Ø,T, (F) 9.10 ©,T,
(10) 9 U¦ 40 ¨ª, (11) 8 U¦ 10 ¨ª, (12) 28 U¦ 20 ¨ª,
(13) 3.59 ©,T, (14) 8 U¦ 15 ¨ª,
(15) (A) úLôûY ®ûWÜ Yi¥ (B) ¿X¡¬ ®ûWÜ Yi¥
T«t£ 3.7
(1) (A) BLvÓ 15 (B) _]Y¬ 26 (C) AdúPôTo 2 (D) SYmTo 14
(2) 112 Sôs (3) 202 Sôs (4) 66 Sôs (5) 194 Sôs
(6) 38 Sôs (7) N²d¡ZûU (8) ®VôZd¡ZûU (9) N²d¡ZûU
(10) ùNqYônd¡ZûU
T«t£ 3.8
2
(1) (A) 49 ùN,Á (B) 144 ùP,£,Á2 (C) 50625 ùN,Á2 / 5.0625 Á2 (D) 10.24 Á2
(2) (A) 28 ùN,Á (B) 48 ùP£,Á (C) 900 ùN,Á / 9 Á (D) 12.8 Á
(3) 6.25 ùadúPo (4) ì, 45000 (5) ì, 21675 (6) 22500 Á2 (7) 30.25 Á2
T«t£ 3.9
2
(1) (A) 120 ùN,Á (B) 168 ùN,Á2 (C) 3 Á2 (D) 29.25 Á2
(2) (A) 46 ùN,Á (B) 71.2 ùN,Á (C) 7.4 Á (D) 22 Á
(3) ì, 700 (4) 3.45 ùadúPo (5) ALXm 48 Á ; Ñt\[Ü 216 Á
(6) ì, 3750 (7) ì, 1400 (8) 90 Á (9) 3000 Á (10) WúUx
T«t£ 3.10
2 2
(1) (A) 54 ùN,Á (B) 2.7 Á (C) 5.4 Á2 (D) 820 ùN,Á2
(2) ì, 4500 (3) ì, 15000 (4) 11 ùN,Á (5) 40 Á
(6) ùNeúLôQ ØdúLôQm (7) NÕW Y¥Y YVp
T«t£ 3.11
(1) (A) 160 Á2 (B) 72 Á2 (C) 4760 ùP£,Á2 (D) 84 Á2
(2) ì, 2460 (3) 86 Á2 (5) 128 Á2
(4) ì, 685.80 (6) ì,480 (7) 15 Á
AXÏj úRoÜ – 3
TÏ§ – I
(1) (B) 100 ùN,Á (2) (A) 1 ¡,¡, (3) (B) 1 ùP£,Á,3
(4) (C) 100 Ho (5) (A) 3600 ùSô¥
(6) (D) 5 ©,T, (7) (B) lb
(8) ùTÚdL (9) 100 (10) L] A[Ü (11) 366 (12) ùNeúLôQ
(13) 2h (l + b) ApXÕ ph (14) 4a
TÏ§ – II
(15) 5347 − (16) 53.712 ¡,Á (17) 177.226 ¡,¡ (18) 12 U¦ 10 ¨ª
(19) 200 Sôs (20) 6.25 ùN,Á2 (21) 60 ùN,Á2 (22) N²d¡ZûU
231
TÏ§ – III
(23) 121 ¡,¡ (24) 7 U¦ 15 ¨ª (25) ì, 2,00,000 (26) ì, 453.60
T«t£ 4.4
2
(1) 5, 11, – 15, 3.7, 7 (2) c, h, k, m, n, p, s
T«t£ 4.5
2 2 3
(1) (A) 4a b (B) 12x y (C) 6m2n2 (D) 5x3y3 (D) p3q2r2
(2) (A) 9 × x × z × z (B) p × p × q × q × q (C) 10 × a × a × b × c × c × c
(D) c × c × c × d × d × d (D) 7 × m × m × n
T«t£ 4.6
(A) 10 (B) 3 (C) – 5 (D) – 1 (E) 4 (F) 1
(G) – 20 (H) 15 (I) – 18 (J) 25
T«t£ 4.7
(1) (A) 12a, 15a (D) m, – 18m (D) – 4x2y, 13x2y (G) 17z3, 35z3
T«t£ 4.8
2
(1) (A) 19a (B) 12b c (C) 19x3 (D) 36pq (E) 25xy2
(2) (A) 11y (B) 10a2b (C) – 6m3 (D) 5p (E) 6cd
AXÏj úRoÜ – 4
TÏ§ – I
(1) (B) Uô± (2) (A) – 7 (3) (B) y2 (4) (C) – 5pq (5) (D) 7a2
(6) CPkRôe¡ (7) Uô± (8) 2m3n2 (9) Uô±−Ls (10) UôßThP
TÏ§ – II
(13) 28xy (14) 9m3
(15) (A) Uô±−Ls: 6, – 11, 1.5, 12, 23 (B) Uô±Ls: x, m, n, y
T«t£ 5.1
(1) (A) ×s° (B) R[m (C) R[m (D) êuß ×s°Ls
(2) (A) Ø¥VôÕ (B) Juú\ Juß
↔ ↔ ↔
(3) JúW JÚ L§o (5) AB , BC , CA
→ → → → → →
(6) Six, OA , OB, OC, OD, OE, OF.
→ ↔ 
(7) L§o PQ, úLôÓ MN , úLôhÓj ÕiÓ RS
T«t£ 5.2
(1) (A) TX (B) JúW JÚ úLôÓ (C) JÚ úLôhÓl ×s°Ls
(D) JÚ ×s° Y¯f ùNpÛm úLôÓLs (E) CûQ
(4) (A) A, B, C, D, E, F, O (B) A, O, D ; B, O, E ; C, O, F
   
(C) AB , ED ; BC , EF
↔ ↔ ↔ ↔
(5) (A) BE, CE. (B) AB , AF (C) A, B, C ; A, F, D ; B, F, E ; C, D, E
↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔
(6) (A) AB, AC, AD; BD, BC, BA; CB, CA, CD; DA, DB, DC
×s° Y¯dúLôÓLs Nk§dÏm ×s°Ls A, B, C, D
↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔
(B) AC, BD. (C) AB, DC; AD, BC
↔ ↔
(7) (A) A, B, D (B) FA, FE (C) A, B, C ; A, E, D ; B, E, F
232
T«t£ 5.3
(1) (A) 40° (B) ùNeÏjÕ (C) ùNeúLôQm (D) CÚ NUúLôQeLs
(E) ®¬úLôQm (F) ÏßeúLôQm (G) ÏßeúLôQm
(2) (A) ÏßeúLôQm (B) ùNeúLôQm (C) ®¬úLôQm
(D) úSodúLôQm (E) ÏßeúLôQm
(3) (A) ÏßeúLôQm (B) ÏßeúLôQm (C) ùNeúLôQm
(D) ®¬úLôQm (E) ÏßeúLôQm (F) úSodúLôQm
(G) éf£Vd úLôQm (H) ®¬úLôQm
(5) (A) 90° (B) 180° (C) 360° (D) 90°
(6) (A) 70° (B) 17° (C) 30° (D) 45° (E) 8°
(F) 76° (G) 53° (H) 32° (I) 25° (J) 75°
(7) (A) 60° (B) 15° (C) 150° (D) 70° (E) 165°
(F) 105° (G) 84° (H) 117-° (I) 58° (J) 133°
(8) (A) ¨Wl© (B) ªûL ¨Wl© (C) ¨Wl©
(D) ªûL ¨Wl© (E) ªûL ¨Wl© (F) ¨Wl©
(9) (A) 45° (B) 90°
(10) 55°
T«t£ 5.4
(1) (A) 180° (B) NUm
(C) CÚNUTdL ØdúLôQm
(D) ùNeúLôQ ØdúLôQm (D) ùT¬VÕ
(2) êuß TdLeLÞm êuß úLôQeLÞm (3) 60° (4) 40°
(5) (A) ANUTdL (B) CÚNUTdL (C) NUTdL (D) ANUTdL
(6) (A) Bm (B) CpûX (C) Bm (D) CpûX (E) CpûX (F) CpûX
(7) (A) ÏßeúLôQ ØdúLôQm (B) ÏßeúLôQ ØdúLôQm
(C) ùNeúLôQ ØdúLôQm (D) ®¬úLôQ ØdúLôQm
(E) ùNeúLôQ ØdúLôQm (F) ®¬úLôQ ØdúLôQm
(8) (A) Bm (B) CpûX (C) CpûX
(D) Bm (E) CpûX (F) Bm
T«t£ 5.5
(1) (A) ùUn (B) ùUnVpX (C) ùUn (D) ùUn (E) ùUnVpX
AXÏj úRoÜ – 6
TÏ§ – I
(1) (B) 2 (C) (3) (A) (4) (D) (5) (D)
(6) êuß (7) CûQúLôÓLs (8) ùNeÏjÕ (9) 80° (10) NUm
TÏ§ –II
(11) 47° Cu ¨Wl© 43°, 47°Cu ªûL ¨Wl© 133°
→ → → →   
(12) 4 L§oLs OA , OB , OC , OD (13) êuß MN, NP , PM
(14) (A) ÏßeúLôQm (B) ùNeúLôQm
(C) ®¬úLôQm (D) úSodúLôQm
233
TÏ§ –III
↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔
(16) (A) AE, BD (B) AE, DE (C) CD, CB.
(17) (A) 12 úLôhÓjÕiÓLs (B) O, P, Q, R, S, T, U, V (18) 90°
T«t£ 6.1
  
1) (A) 3 PQ , QR , PR
     
(B) 6 AC , AD , AB , CD , CB , DB
  
(C) 3 AB , BC , CA
        
(D) 18 AF , AB , FB BD , BC , DC AE , AC , EC
        
AG , AD , GD BG , BE , GE CG , CF , GF
3) Ø¥VôÕ 4) Ø¥VôÕ
T«t£ 6.2
4) 8.7 ùN,Á 5) 6.7 ùN,Á
T«t£ 7.1
1) 27 2) Rs.1200 3) 38 ¡,¡ 4) 1200
5) 48 6) 2.5 7) 50 8) 1.15 Á
9) ÏÝ B A§Lj §\às[Õ 10) 75
T«t£ 7.2
1) (A) 54 (B) 21 (C) 3 (D) 7.5 (E) 62
2) (A) 5 (B) 12 (C) CWiÓ ØLÓLs7, 9
(D) ØLÓ CpûX (E) 7 (F) ØLÓ CpûX
3) (A) NWôN¬ = 4 (B) NWôN¬ = 4
CûP¨ûX = 4 CûP¨ûX = 3.8
ØLÓ CpûX ØLÓ CpûX
234

Std06 Maths TM PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Std06 Maths TM PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ezeˆÿ

c¥. ‚eÏ. Q>÷Ïukœ

c¥. ∑Ï. ‰ÏerÏokœ c¥. gÏ. ∑h>÷Ïukœ

c¥. ∑Ï. ‰ÏerÏokœ c¥. c. ecÏ»‚÷∂Ú

∑ÏªG™eı¤ µnÏ¶∑F∫ : µ—h·‰ÏM ¢r¨eˆeÏe

l‰Õﬂ∂Ú 60 K.¸®ƒ.¸gØ. µÏL∂Ú ¢uCVª∑F∑ª’Mı¤ıU.

÷∑F –∑F uª’ ±∞[J∂Ú ¢uCVª’‚ªÏÏ» :

1.1 GiLs – ÁsTôoûY 1

1.2 ØÝ GiL°p SôuÏ A¥lTûPf ùNVpLs 5

1.7.5 ØÝdL°p YÏjRp

1.9 RNU GiLs 56

3.3.1 NÕWj§u TWlT[Üm Ñt\[Üm

3.3.2 ùNqYLj§u TWlT[Üm Ñt\[Üm

3.3.3 ùNeúLôQ ØdúLôQj§u TWlT[Üm Ñt\[Üm

3.3.4 SôuÏ ÑYoL°u TWlT[Ü

4.1 A±ØLm 145

4.2 L¦Rd átßLs 145

4.3 CPkRôe¡Ls 146

4.4 GÝjÕÚdLs 149

4.5 Uô±−LÞm Uô±LÞm 150

4.6 Uô±«u AÓdÏ (T¥dÏ±) 152

4.7 ùLÝdLs (ÏQLeLs) 153

4.8 Eßl×Ls 154

4.9 Eßl×L°u áhPÛm L¯jRÛm 156

5.1 A¥lTûP Y¥®Vp LÚjÕLs 159

5.1.4 úLôhÓj ÕiÓ

5.2 ×s°Ls úLôÓLÞd¡ûPúVVô] ùRôPo×Ls 164

5.2.1 JÚ ×s°Y¯d úLôÓLs

5.2.2 JÚ úLôhÓl ×s°Ls

5.2.3 ùYhÓm úLôÓLÞm CûQúLôÓLÞm

5.3 úLôQeLs 169

5.3.1 úLôQØm úLôQjûR A[jRÛm

5.3.2 úLôQeL°u YûLLs

5.3.3 ¨Wl×d úLôQeLÞm ªûL¨Wl×d úLôQeLÞm

5.3.4 úLôQj§u CÚNUùYh¥

5.5 £\l× SôtLWeLs 179

6. ùNnØû\ Y¥®Vp 185

6.1 Y¥®Vp LÚ®l ùTh¥ 185

6.8 ùLôÓdLlThP A[ÜLÞdÏ úLôQeLû[ AûUjRp 202

6.9 ùLôÓdLlThP JÚ úLôQj§u CÚ NUùYh¥ AûUjRp 205

7. ×s° ®YWeLû[d ûLVôÞRp 205

7.1 NWôN¬«u ùTôÚs 205

7.5 ùNqYL ®[dLlTPm 216

1.1 GiLs – ÁsTôoûY

1,1 GiLs – ÁsTôoûY

1,1,1 (A) CVp GiLs :

G]úY W = {0, 1, 2, 3, ……… }

1.1.2 CVp U§l×m CPU§l×m

1.1.3 ®¬YôdLd Ï±ÂhÓ Y¥Ym

1,2 ØÝ GiL°p SôuÏ A¥lTûPf ùNVpLs

JqùYôÚ ùTÚdLp át±tÏm ùRôPo×ûPV CÚ YÏjRp átßLs EiÓ,

YÏjRp GuTÕ ùRôPof£VôLd L¯dÏm ùNVp GuTûR Sôm A±úYôm,

1,3,1 YÏj§Ls, LôW¦Ls Utßm UPeÏLs :

1,3,3 TÏ GiLÞm TLô GiLÞm :

1,4 AÓdÏd Ï±Âh¥p ùT¬V GiLs

0‚ 2‚ 4‚ 6, 8 B¡VYt±p Ø¥Ùm GiLs 2Bp YÏTÓm

∴ 92785 Gu\ Gi 11Bp YÏTÓm,

49853 Gu\ Gi 11Bp YÏTÓUô?

1,6 (A) ÁlùTÚ ùTôÕ YÏj§ (ÁlùTÚ ùTô,Y,) :

CeÏ ùTôÕYô] YÏj§Ls 2 CÚØû\ BÏm,

2 6‚ 8 (ùTôÕYô] YÏj§ 2Bp YÏdL)

5 10‚ 15‚ 20 (ùTôÕYô] YÏj§ 5Bp YÏdL)

1,6 (B) Áf£ß ùTôÕ UPeÏ (Áf£ß ùTô,U,) :