ირაკლი გორდიაშვილი

• ენერგია წარმოადგენს მატერიის მოძრაობის და

ურთიერთქმედების სხვადასხვა ფორმის საერთო
რაოდენობრივ საზომს;
• ენერგია ეს არის მუშაობის შესრულების უნარი;
• ენერგეტიკა ეს არის დარგი, რომელიც მოიცავს
ენერგიის წარმოებას, გადაცემას და მოხმარებას;
• ელექტროენერგეტიკა ეს არის ენერგეტიკის ნაწილი,
რომელიც მოიცავს ელექტრული ენერგიის წარმოებას,
გადაცემას და მოხმარებას;
• ელექტროენერგეტიკა არის ეკონომიკის
მნიშვნელოვანი ნაწილი, რომელსაც უდიდესი გავლენა
აქვს სოციალურ სფეროსა და მოსახლეობაზე.

• ამიტომ ელექტროენერგეტიკის გენერაციის წყაროების

და გადამცემი ინფრასტრუქტურის საიმედო
ფუნქციონირება და განვითარება არის ქვეყნის
სტრატეგიულიმნიშვნელობის ამოცანა.
• კაცობრიობა თავის ყოველდღიურ საქმიანობაში იყენებს
ბევრად მეტ ენერგიას, ვიდრე ადამიანებს შეუძლიათ
შემქმნან ბუნებრივად
• ეს ენერგიაა მექანიკური, თბური, სხივური…
• ენერგიის წყაროების დიდი უმრავლესობა მისი
მოხმარების ცენტრებიდან ათეულობით ან ასეულობით
კილომეტრზეა დაცილებული, ამიტომ საჭიროა მისი
დიდ მანძილებზე გადაცემა
• ელექტროენერგია წარმოადგენს გადასაცემად ყველაზე
ოპტიმალური ენერგიის სახეს (მინიმალურია
დანაკარგები, შედარებით მარტივია ინფრასტრუქტურა)
• ელექტროენერგია კაცობრიობის ყოველდღიური განუყოფელი
ნაწილია:
• საყოფაცხოვრებო მოხმარება: განათება, ტელევიზია,
კონდიცირება, გათბობა
• წყალმომარაგება
• გარე განათება
• ელექტროტრანსპორტი (მათ შორის მეტრო)
• წარმოება
• საინფორმაციო მაუწყებლობა
• სტრატეგიული ობიექტები: სამთავრობო, ჯანდაცვის, თავდაცვის
პუნქტები, აეროპორტები
• ამიტომ ელექტროენერგიის თუმდაც რამდენიმე საათიანი შეწყვეტა
იწვევს დიდ პრობლემებს საზოგადოებაში.
• აქედან გამომდინარე, ელექტროენერგეტიკული ინფრასტრუქტურა
უნდა იყოს დაგეგმილი საიმედოობის N-1 კრიტერიუმის დაცვით
• ელექტროენერგეტიკული სისტემის სრულ ჩაქრობას
აქვს მძიმე შედეგები.
• ამიტომ არის რომ მისი ოპერირების დროს
ითვალისწინებენ ელემენტების შეძლებისდაგვარად
დარეზერვებას ასევე დაცვების რამდენიმე
საფეხურს.
• თუ სრული დარეზერვება შეუძლებელია, უნდა
იქნას უზრუნველყოფილი მინიმალური რაოდენობა
მომხმარებლების შეზღუდვა და მათთვის
ელექტროენერგიის მიწოდების უმოკლეს შესაძლო
დროში აღდგენა
• ქვეყნის ენერგეტიკული უსაფრთხოების მთავარი პირობაა
ელექტროენერგიის ან/და ენერგომატარებლების
იმპორტის დამოკიდებულებაზე შემცირება
• დასავლეთ ევროპაში მზისა და ქარის
ელექტროსადგურებით ხდება თბო და ატომური
ელექტროსადგურების ჩანაცვლება.
• ეს ამცირებს დამოკიდებულებას აზიურ და რუსულ
ნახშირბადოვან (გაზი, ნავთობი) და ატომურ (ურანიუმი)
საწვავზე და ამცირებს ნახშირორჟანგის გამოტყორცნას
• თუმცა ქარის და მზის გენერაცია ცვალებადი და
არასტაბილურია ამიტომ მარეგულირებელ სადგურებზე
იზრდება დაწოლა.
• ერთ კაცზე მოხმარებული ელექტროენერგია
წარმოადგენს ქვეყნის ეკონომიკური განვითარების
მნიშვნელოვან მაჩვენებელს
• მსოფლიოს საშუალო მოხმარებაა ერთ კაცზე 3100
კვტსთ
• საქართველოს საშუალო მოხმარებაა ერთ კაცზე 3000
კვტსთ
1000 კვტ სთ/კაცი
• ელექტრული სისტემა ეს არის კაცობრიობის მიერ შექმნილი
ყველაზე გრანდიოზული სისტემა
• ელექტრული სისტემა შედგება ელექტროენერგიის
გენერაციის, გადაცემის, შენახვის და მოხმარების
ობიექტებისგან
• თითოეული ობიექტი შედგება მრავალი ათასი
ელემენტისგან
• ელექტროენერგიის წარმოება (გენერაცია), გადაცემა და
მოხმარება დროში თანხვდენილი პროცესია
• გენერაციის ობიექტებს წარმოადგენენ
ჰიდროელექტროსადგურები (ჰესები),
თბოელექტროსადგურები, ატომური ელექტროსადგურები,
ქარის და მზის ელექტროსადგურები.
• ელექტროენერგიის გადაცემა ხორციელდება ძირითადად
ცვლადი დენის ელექტროგადამცემი ხაზებით, თუმცა რიგ
• დროის ნებისმიერ მომენტში გენერირებული და
მოხმარებული სიმძლავრე ერთმანეთის ტოლია
• გენერაცია-მოხმარების ბალანსს ასახავს სიხშირი. ბალანსის
არსებობისას სიხშირე შეადგენს 50 ჰერცს
• რაც მაღალია ძაბვა, მით მეტია ქსელის
გამტარუნარიანობა,
• გამტარუნარიანობა დაახლოებით ძაბვის კვადრატის
პროპორციულია,
• მაგალითად 500 კვ ხაზს 220 კვ ხაზთან შედარებით
დაახლოებით (500/220)^2=5.2-ჯერ მეტი
გამტარუნარიანობა აქვს,
• 500 კვ დაახლოებით -1600 მგვტ, 220 კვ - 300 მგვტ.
• საქართველოს გადამცემი ქსელი შედგება ძირითადად
500, 220, 110 კვ ქსელისგან, ასევე მეზობლებთან არსებობს
400 და 330 კვ ქსელები.
 მძლ ავრ ი მძლ ავრ ი მძლ ავრ ი
ჰე სი ჰე სი თბო ესი მე ზო ბელ ი
SG SG SG
ქვეყნებისკენ
16 კვ 20 კვ 25 კვ

500 კვ 500 კვ

400 კვ
მდჩ
ელ სადგური
500/220 კვ
220 კვ ქვესადგური
ელ სადგური
ჰე სი

500 კვ SG
14 კვ

220 კვ 220 კვ
220/110 კვ
გა და მცემი ქსელ ი
ქვე სადგური
220/110 კვ
110 კვ
ქვე სადგური 110 კვ

ქვეგა დამცემი ქსელ ი

110 კვ 6 კვ
ქა რ ის WG
სადგურ ი

35 კვ მზის სადგუ რი
ქალაქისკენ ქარ ხნისკენ
PV გა მა ნა წილ ებელ ი ქსელ ი
3 კვ

35 კვ 35 კვ სამფ აზა პირ ველ ადი ფ იდერ ები

0.4 კვ
6 კვ ერ თფ აზა მე ო რ ე ულ ი ფ იდერ ები

SG საცხო ვრ ებე ლ ი კო მერ ციულ ი

მცირ ე მო მხმარ ე ბლ ე ბი მო მხმარ ე ბლ ე ბი
ჰე სი
• ელექტრული სისტემის ნაწილს, რომლითაც
ხორციელდება ელექტრული ენერგიის გადაცემა,
ეწოდება გადამცემი ქსელი.
• გადამცემი ქსელი შედგება გადამცემი ხაზებისგან და
ქვესადგურებისგან.
• გადამცემი ხაზები შედგება საყრდენებისა და
სადენებისაგან, რომლებიც ერთ ძაბვაზე ახორციელებენ
ენერგიის გადაცემას დიდ მანძილებზე.
• ქვესადგურის ძირითადი ელემენტია ტრანსფორმატორი,
რომელიც ამაღლებს ან ადაბლებს ძაბვას და
უზრუნველყოფს სხვადასხვა ძაბვის ხაზების
დაკავშირებას.
• საქართველოს ენერგოსისტემა ხასიათდება ჰიდრო
გენერაცია-მოხმარების სეზონური ასიმეტრიულობით:
• გაზაფხული-ზაფხული: მაღალი გენერაცია, მცირე მოხმარება,
• შემოდგომა ზამთარი: მაღალი მოხმარება მცირე გენერაცია.
• ამიტომ ზაფხულში ხორციელდება ჭარბი ელექტროენერგიის
ექსპორტი, ზამთარში ელექტროენერგიის ან მისი
გამოსამუშავებელი საწვავის იმპორტი.
• გენერაციის წყაროები ძირითადად დასავლეთშია,
მოხმარების ცენტრები კი აღმოსავლეთში (თბილისი,
ახალციხე), ასევე აღმოსავლეთშია თბოსადგურები.
• თბოსადგურები მუშაობენ მხოლოდ ზამთარში და
აბალანსებენ თბილისის მოხმარებას.
• ამიტომ საქართველოს გადამცემი სისტემა სტრესს განიცდის
ზაფხულის სეზონზე, როდესაც მთელი ელექტროენერგიის
ტრანსპორტირება უწევს დასავლეთიდან აღმოსავლეთით.
• საქართველოს ენერგოსისტემა იყო დიდი გაერთიანებული
ენერგოსისტემის ნაწილი. ის პარალელურად მუშაობდა რუსეთის,
სომხეთის და აზერბაიჯანის სისტემებთან.
• მისი რადიალური 500 კვ ქსელი რეზერვდებოდა მეზობელი
სისტემებიდან. ენგურჰესის ენერგია ძირითადად ხმარდებოდა
ჩრდილო კავკასიის პიკების დაფარვას, თბილისის რეგიონის
მოხმარების დაფარვა კი ხდებოდა 2000 მგვტ სიმძლავრის
გარდაბნის თბოსადგურით, ასევე სომხეთიდან და
აზერბაიჯანიდან იმპორტით.
• 90-იანი წლების შემდეგ, შესაძლებელია პარალელურად მუშაობა
მხოლოდ ერთ სისტემასთან.
• ენერგიის ძირითადი ვექტორი გახდა რუსეთი-ენგურჰესი-
თბილისი, რომელთა დამაკავშირებელი 500 კვ ქსელის
ნებისმიერი მონაკვეთის გამორთვა იწვევდა სისტემის ჩაქრობას.
საქართველოს ელექტრული სისტემა
2009
• აშენდა 700 მგვტ მუდმივი დენის ჩანართი და 400 კვ
გადამცემი ხაზი თურქეთთან;
• აშენდა 200 კმ ახალი 500 კვ ხაზი აზერბაიჯანთან,
• აშენდა 500/220 კვ ქვესადგურები „ჯვარი“ და „მარნეული“
• აშენდა 500 კვ ხაზები ზესტაფონი-ახალციხე-მარნეული-
ქსანი (რომელმაც დაარეზერვა აღმოსავლეთ სისტემის
დიდი, შეიქმნა დიდი და მცირე 500 კვ რგოლები თბილისის
გარშემო)
• აშენდა 220 კვ ხაზები: მენჯი-ხორგა-წყალტუბო, ბათუმი-
შუახევი, ქუთაისი-სათაფლია-ზესტაფონი.
• მშენებლობის პროცესშია 500 კვ ეგხ ქსანი-სტეფანწმინდა,
220 კვ ეგხ შუახევი-ახალციხე და 220 კვ ეგხ ჯვარი-ხორგა.
12.00 11.97
მლრდ. კვტ. სთ
11.03
10.17 10.38
10.00 9.69
9.26 9.38
8.44
8.08
8.00 7.64

6.00

4.00

2.00

0.00
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 P
მ ოხმარება
.

23
 იმპორტი ექსპორტი
1.40
მ ლრდ. კვტ.სთ

0.79
0.65 0.70
0.62
0.47 0.48 0.48
0.25 0.22

(0.53) (0.45)
(0.55) (0.56)
(0.68) (0.66) (0.70)
(0.75)
(0.93)

(1.52)

2008 2009 2010 2011 2012 24 2013 2014 2015 2016 2017 გ.
 მლრდ. კვტ.სთ
11.97
11.36 11.03 11.48
12.00
10.5910.38

10.00

8.00

6.00

4.00
2.27 2.13 2.43
2.00 1.40
0.70 0.66 0.48 0.56 0.70

0.00
2015 2016 2017
თბოსადგურების გამომუშავება იმპორტი
ექსპორტი გენერაცია
მოხმარება 25
საქართველოს ელექტრული სისტემა
2018
საქართველოს გენერაციის ობიექტები
განვითარების მამოძრავებელი ძალები
განვითარების მამოძრავებელი ძალები
საქართველოს ელექტრული სისტემა
2028
განვითარების მამოძრავებელი ძალები
აშენდება გადამცემი ინფრასტრუქტურა:
• 11 ქვესადგური ჯამური სიმძლავრით 3700 მგვა;
• 23 ელექტროგადამცემი ხაზი ჯამური სიგრძით 1100 კმ.

ჯამური ინვესტიცია დაახლოებით 700 მლნ. ევრო

აშენებულ ინფრასტრუქტურაზე მიერთდება:

110 ჰესი ჯამური სიმძლავრით 4000 მგვტ; გამომუშავებით 14.5 მლრდ.
კვტ.სთ

ჯამური ინვესტიცია დაახლოებით 7 მლრდ. ევრო

ელექტრული სისტემის გამოწვევები