แนวทางการสื่อสารกับผูปวย

ที่มารับบริการรานยา
และโรงพยาบาล (ฉบับความรูเบื้องตน)

เรียบเรียงโดย
เภสัชกรหญิงศรัณยา จําปาวงษ
เภสัชกรหญิงประกายดาว สุพรรณสาย
เภสัชกรหญิงสุดที่รัก มหานิล
เภสัชกรหญิงอรณิชชา ธนวิชัยกุล
เภสัชกรหญิงวรันธร อินทรมวง
เภสัชกรหญิงพิชญสุภา สุวรรณพานิช
ปรับแกไขโดย
รศ.ภญ.สุณี เลิศสินอดุม

ฝายวิชาการและพัฒนาวิชาชีพ
คณะเภสัชศาสตร1 มหาวิทยาลัยขอนแกน
5 พฤษภาคม 2558
 คํานํา
เอกสารแนวทางการสื่อสารกับผูปวยที่มารับบริการรานยา(ฉบับความรูเบื้องตน) ฉบับนี้จัดทําขึ้นเพื่อ
เปนแนวทางในการเรียนรูการสื่อสารกับผู ที่มารับบริการรานยาแกรุนนองและผูที่สนใจ ถึงแนวทางการซัก
ประวัติเพื่อใหไดขอมูลประกอบการบริบาลผูปวยในรานยา ผูจัดทําหวังเปนอยางยิ่งวาจะทําใหรุนนองหรือผูที่
สนใจนําไปศึกษาตอยอด ฝกฝน ตรวจสอบความถูกตองของเนื้อหาและปรับปรุงใหดียิ่งๆขึ้นไป

สุดทายนี้หากเอกสารฉบับนี้มีความผิดพลาดประการใดทางผูจัดทําขออภัยไว ณ ที่นี้และขอขอนอมรับ
ขอเสนอแนะเพื่อปรับปรุงแกไขตอไป

คณะผูจัดทํา

2
Contents
Case STD/UTI ................................................................................................................................................................................... 5
1. Vulvovaginal candidiasis1 .................................................................................................................................................. 5
2. Vulvovaginal candidiasis 2 ................................................................................................................................................. 6
3. Urinary tract infection ......................................................................................................................................................... 7
4. Gonococcal urethritis .......................................................................................................................................................... 8
Case ยาคุมกําเนิด/Hormone ........................................................................................................................................................10
5. ยาคุมกําเนิดฉุกเฉิน ................................................................................................................................................................. 10
6. ยาคุมกําเนิดในหญิงใหนมบุตร ............................................................................................................................................... 11
7. ยาคุมกําเนิด(Drug interaction) ........................................................................................................................................... 12
8. ยาเลื่อนประจําเดือน 1 ...........................................................................................................................................................13
9. ยาเลื่อนประจําเดือน 2 ...........................................................................................................................................................14
Case Dermatology........................................................................................................................................................................ 15
10. Tineacorporis (ketoconazole induced jaundice) .................................................................................................. 15
11. Tineavesicolor ................................................................................................................................................................... 16
12. Herpes labialis ................................................................................................................................................................. 17
13. Psoriasis ............................................................................................................................................................................... 18
14. Contact dermatitis ...........................................................................................................................................................19
Case Gastrointestinal disorder ................................................................................................................................................. 20
15. Dyspepsia (NSAIDs induced Dyspepsia) ....................................................................................................................20
16. GERD .....................................................................................................................................................................................21
17. Diarrhea (Lithium toxicity) ............................................................................................................................................. 22
18. Diarrhea (Food poisoning) ............................................................................................................................................. 23
19. Constipations (Calcium induced constipation) ....................................................................................................... 24
20. Constipation....................................................................................................................................................................... 26
21. Hemorrhoid ........................................................................................................................................................................ 27
Case Musculoskeletal disorder ................................................................................................................................................ 28
22. Osteoporosis...................................................................................................................................................................... 28
23. Rheumatoid arthritis........................................................................................................................................................29
Case EENT .......................................................................................................................................................................................30
24. Viral infection(Eye) ...........................................................................................................................................................30
25. EENT (Eye allergy) ............................................................................................................................................................31
26. EENT (Hordeolum) ...........................................................................................................................................................33
27. EENT (Glaucoma)..............................................................................................................................................................34
Case Headache ............................................................................................................................................................................. 35
28. Migraine ............................................................................................................................................................................... 35

3
 29. Migraine ............................................................................................................................................................................... 36
30. Tension ................................................................................................................................................................................ 37
Case Acne .......................................................................................................................................................................................38
31. Acne 1.................................................................................................................................................................................. 38
32. Acne2(กฏหมาย) ................................................................................................................................................................. 39
33. Acne 3.................................................................................................................................................................................. 40
Case Respiratory ........................................................................................................................................................................... 41
34. Tuberculosis (ไอเรื้อรัง).....................................................................................................................................................41
35. Allergic rhinitis ................................................................................................................................................................... 42
36. Asthma ................................................................................................................................................................................ 43
37. Pharyngitis (Amoxicillin, drug interaction) ................................................................................................................ 44
38. Common cold ................................................................................................................................................................... 45
39. Sinusitis................................................................................................................................................................................ 46
40. Otitis media........................................................................................................................................................................ 47

4
 Case STD/UTI
1. Vulvovaginal candidiasis1
ขอมูลผูปวย
เพศหญิง สถานภาพโสด อายุประมาณ 23 ป อาชีพพนักงานขายเครื่องสําอางในหางสรรพสินคา มาขอซื้อยาเพื่อ
รักษากลิ่นเหม็นที่อวัยวะเพศ เปนมาไดประมาณ 1 สัปดาห ไมมีตกขาว ไมแสบหรือเจ็บบริเวณชองคลอด แตมีอาการคัน
เล็กนอยดานนอกชองคลอด ไมไดใชยาอะไรมากอน ไมมีโรคประจําตัวหรือแพยาใดๆ ไมไดใชยาอะไรอยูเปนประจํา ปกติใช
น้ํายาสวนลางชองคลอดเปนประจําทุกวัน เชา-เย็น เพราะรูสึกวาอยากใหสะอาดที่สุด
เภสัชกรซักประวัติและใหคําแนะนําการใชยาที่เหมาะสมกับผูปวย

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ

ทักทาย/แนะนําตนเอง ขอซื้อยารักษากลิ่นเหม็นที่อวัยวะเพศ
หนอยคะ
ถามวาใครคือผูปวย ดิฉันเองคะ
ถามวานอกจากกลิ่นเหม็นที่อวัยวะเพศมี ไมมีตกขาว ไมแสบหรือเจ็บบริเวณชอง
อาการอยางอื่นรวมดวยหรือไม (เชน มีตก คลอด แตมีอาการคันเล็กนอยดานนอก
ขาว, คัน, แสบ/เจ็บชองคลอด) ชองคลอด
เปนมานานเทาไหร เคยเปนมากอน เปนมาไดประมาณ 1 สัปดาห, ไมเคยมี
หรือไม อาการแบบนี้มากอน
โรคประจําตัว/ยาที่ใชอยูเปนประจํา ไมมี
ไดใชยาอะไรเพื่อรักษาอาการดังกลาวมา ไมไดใช
หรือไม
หาสาเหตุของโรค เคยใชยาสวนลางชอง ปกติใชน้ํายาสวนลางชองคลอดเปน
คลอดหรือไม หรือทําความสะอาดบริเวณ ประจําทุกวัน เชา-เย็น เพราะรูสึกวา
นั้นอยางไร อยากใหสะอาดที่สุด
สรุปไดวาผูปวยเปนอะไร/อธิบายสาเหตุ คะ อาการที่ผูปวยเปนนั้นมีสาเหตุจากการสวน
ของการเกิดโรคในผูปวยรายนี้ได ลางชองคลอดบอยเกินไป ทําใหแบคทีเรียที่
ดีถูกกําจัดไป เชื้อราตรงบริเวณนั้นจึง
เจริญเติบโต อาการแบบนี้ไมจําเปนตองใช
ยา ถาปฏิบัติตัวดีก็จะหายไดเอง
Ref: Thomas E.R. Brown and Thomas
W.F. Chin. Pharmacotherapy: a
pathophysiologic approach. 7th ed.
United States of America: The
McGraw-Hill; 2008. 101, superficial
fungal infections; P1958.
แนะนําการปฏิบัติตัว/หากตองการจายยา ขอยาเพื่อรักษาอาการคันดวยคะ แนะนําใหผูปวยหยุดการสวนลางชองคลอด
ใหยาครีมรักษาเชื้อราทาบริเวณที่คัน รักษาความสะอาดและทําใหบริเวณอวัยวะ

5
ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ
เพศแหงอยูเสมอ เชน ใชกระดาษชําระเช็ด
ใหแหงหลังปสสาวะ โดยเช็ดในทิศทางจาก
ดานหนาไปดานหลัง

2. Vulvovaginal candidiasis 2
ขอมูลผูปวย
ผูป วยหญิ งไทยเดี่ ยวอายุ 22ป อาชี พมาที่ รานยาเพื่อขอคําปรึ กษาเกี่ย วกั บอาการตกขาวที่ ผิด ปกติ เป นมาแล ว
ประมาณ 2 วัน ไมเคยมีอาการแบบนี้มากอน นอกจากตกขาว มีอาการแสบและคันชองคลอดเล็กนอย ไมไดใชยาอะไรเพื่อ
รักษาหรือบรรเทาอาการดังกลาวมากอน ไมมีโรคประจําตัวหรือแพยาใด แตปจจุบันรับประทานยา Doxycycline เพื่อรักษา
สิวอยางตอเนื่องกันมาประมาณ 3 สัปดาหแลว ผูปวยอยากทราบวาตนเปนโรคอะไรและเกิดจากสาเหตุใด
เภสัชกรซักประวัติและใหคําแนะนําการใชยาที่เหมาะสมกับผูปวย

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ

ทักทาย/แนะนําตนเอง สวัสดีคะ ขอปรึกษาเกี่ยวกับตกขาวหนอย
คะ
ถามวาใครคือผูปวย ดิฉันเองคะ
มีอาการอื่นๆ รวมดวยหรือไม มีอาการคันและแสบชองคลอดเล็กนอย
เปนมานานเทาไหร เคยเปนมากอนหรือไม เปนมา 2 วันแลว, ไมเคยมีอาการแบบนี้
มากอน
ไดใชยาอะไรเพื่อรักษาอาการดังกลาวมา ไมไดใช
หรือไม
โรคประจําตัว/แพยา ไมมีโรคประจําตัว/ไมแพยา
ปจจุบันไดใชยาอะไรอยูเปนประจําหรือไม ชวงนี้กินยารักษาสิว doxycycline มา
นาน 3 สัปดาหแลว
หาสาเหตุของโรค เคยใชยาสวนลางชอง ไมไดใชน้ํายาอะไรคะ
คลอดหรือไม หรือทําความสะอาดบริเวณ
นั้นอยางไร
สรุปไดวาผูปวยเปนอะไร/อธิบายสาเหตุของ สรุปวาดิฉันเปนโรคอะไรคะและเกิดจาก ใหความเห็นวาตกขาวจากเชื้อรา
การเกิดโรคในผูปวยรายนี้ได อะไร candida ซึ่งเกิดจากการรับประทาน
ยาปฏิชีวนะเปนเวลานาน
แนะนําการปฏิบัติตัว/หากอาการสิวดีขึ้น อยากทราบวาตองใชยาหรือไม ใหคําแนะนําการปฏิบัติตัวเพื่อปองกัน
แลวใหหยุดยา doxycycline อาการตกขาว ตอนนี้อาการสิวดีขึ้นแลว การกลับเปนซ้ํา เชน
ก็จะดีขึ้น/หากตองการจายยาใหยาเหน็บ - หลีกเลี่ยงการใชแผนรองชั้นใน
ชองคลอด clotrimazole vaginal tablet หรือกางเกงรัดๆ หรือกางเกงในที่ทํา
100 mg 1x1x6 days or 2x1x3 days or จากผาใยสังเคราะห

6
500 mg 1x1 hs และแนะนําการใชยา - ทําความสะอาดอวัยวะสืบพันธุ
เหน็บชองคลอดอยางเหมาะสม จากดานหนาไปดานหลัง เพื่อปองกัน
การติดเชื้อจากทวารหนัก

3. Urinary tract infection

ขอมูลผูปวยลูกคาหญิงไทยอายุประมาณ 25 ป มาขอซื้อยารักษาอาการปสสาวะแสบขัดที่รานยาโดยมีอาการปสสาวะบอย
ปสสาวะแสบขัด และปวดหนวงที่ทองนอย เปนมาประมาณ 1-2 วัน เลยรีบมาซื้อยา ไมเคยเปนมากอน ไมมีโรคประจําตัว แต
แพยา Norfloxacin (นําบัตรแพยามาดวย) ชวงนี้เดินทางบอยจึงกลั้นปสสาวะบอย ตองการทราบวาตนเปนโรคอะไรและ
ตองการยาสําหรับรักษา
เภสัชกรซักประวัติและใหคําแนะนําการใชยาที่เหมาะสมกับผูปวย
ประเด็นซักถาม หรือแนะนํา ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ
โดยเภสัชกร
ทักทาย/แนะนําตนเอง สวัสดีคะ จะมาขอซื้อยาแกปสสาวะ
แสบขัด
ถามวาใครคือผูปวย ดิฉันเองคะ
มีอาการอื่นๆ รวมดวย ปสสาวะบอย ปสสาวะแสบขัด ปวด
หรือไม หนวงที่ทอง
เปนมานานเทาไหร เคย เพิ่งเปนได 1-2 วัน เลยรีบมาซื้อยา
เปนมากอนหรือไม
ไดใชยาอะไรเพื่อรักษา ไมไดใช
อาการดังกลาวมาหรือไม
โรคประจําตัว/ปจจุบันไดใช ไมมีโรคประจําตัว/ไมไดใชยาอะไรอยู
ยาอะไรอยูเปนประจํา
หรือไม
ปกติแลว ดื่มน้ํานอย กลั้น เปนคนดื่มน้ํามาก แตชวงนี้เดินทางบอย
ปสสาวะหรือไม ทําใหกลั้นปสสาวะบอย
แพยาหรือไม แพยา norfloxacin โดยเคยไดรับยา
จากโรงพยาบาลตอนทองเสียแลวแพยา
เปนผื่น หนาบวม ไดบัตรแพยามาดวย

7
ประเด็นซักถาม หรือแนะนํา ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ
โดยเภสัชกร
สรุปอาการ/โรค ฉันเปนอะไรคะ แลวจะไดรับยาอะไร
จากการซักประวัติผูปวย
ผูปวยมีอาการคลายกับ
กระเพาะปสสาวะอักเสบ
อาจเกิดเนื่องจากการกลั้น
ปสสาวะบอย เภสัชกรจะ
จายยาดังตาราง (ยกเวนยาก
Ref: Dipiro JT, et al. Pharmacotherapy handbook. 7th
ลุม FQ)
ed. New York, NY: McGraw-Hill; 2012: 1003.
แนะนําการปฏิบัติตัว ขอบคุณคะ 1. อยากลั้นปสสาวะ เพราะจะทําใหเปนโรคนี้ไดงายขึ้น
2. เปนโรคนี้ควรดื่มน้ํามาก ๆ (ประมาณวันละ 3-4 ลิตร)
และชวยลดอาการปวดแสบปวดรอนเวลาปสสาวะ
3. หลังถายอุจจาระควรใชกระดาษชําระเช็ดทําความ
สะอาดจากขางหนาไปขางหลัง เพื่อปองกันมิใหนําเชื้อโรค
จากบริเวณทวารหนักเขาสูทอปสสาวะ

4. Gonococcal urethritis
ขอมูลผูปวย ผูปวยชายไทยคูอายุ 35 ป มาขอซื้อยาเนื่องจากมีของเหลวสีขาวขุนไหลออกมาจากอวัยวะเพศ เปนมาประมาณ
1-2 วัน นอกจากนี้ยังมีอาการแสบเล็กนอยเวลาปสสาวะ ไมมีอาการคันหรือเจ็บที่อวัยวะเพศ ไมเคยมีอาการแบบนี้มากอน ยัง
ไมไ ดรั บการรักษาใดๆมากอน ไมมี โรคประจํ าตั ว ไม แพย า มีภ รรยา 1 คน แตเป นคนชอบดื่มสุ ราเที่ ยวกลางคื น ลาสุด มี
เพศสัมพันธกับหญิงขายบริการโดยไมไดสวมถุงยางอนามัยประมาณ 7 วันที่ผานมา
เภสัชกร ซักประวัติและใหคําแนะนําการใชยาที่เหมาะสมกับผูปวย
ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ
ทักทาย/แนะนําตนเอง สวัสดีครับ มาขอซื้อยาเนื่องจากมี
ของเหลวสีขาวขุนไหลออกมาจากอวัยวะ
เพศ
ถามวาใครคือผูปวย ผมเองครับ
มีอาการอื่นๆ รวมดวยหรือไม มีอาการแสบเล็กนอยเวลาปสสาวะ ไมมี
อาการคันหรือเจ็บที่อวัยวะเพศ
เปนมานานเทาไหร เคยเปนมากอน เปนมา 1-2 วันแลว, ไมเคยมีอาการแบบนี้
หรือไม มากอน
ไดใชยาอะไรเพื่อรักษาอาการดังกลาวมา ไมไดใช
หรือไม
โรคประจําตัว/แพยา ไมมีโรคประจําตัว/ไมแพยา
ปจจุบันไดใชยาอะไรอยูเปนประจําหรือไม ไมไดใช
สอบถามประวัติการมีเพศสัมพันธ มีภรรยา 1 คน แตเปนคนชอบดื่มสุรา
8
 ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร
(แตงงานหรือยัง มีภรรยากี่คน, ประวัติ
การมีเพศสัมพันธโดยไมไดปองกัน)
สรุปไดวาผูปวยเปนอะไร/อธิบายสาเหตุ
ของการเกิดโรคในผูปวยรายนี้ได
เลือกจายยาอยางเหมาะสม
ถามถึงภรรยา/คูนอนวามีอาการ
เชนเดียวกันหรือไม
แนะนําการปฏิบัติตัว/และนัดกลับมา
ติดตามอาการ
ขอมูลจากผูปวย
เที่ยวกลางคืน ลาสุดมีเพศสัมพันธกับหญิง
ขายบริการโดยไมไดสวมถุงยางอนามัย
ประมาณ 7 วันที่ผานมา
สรุปวาผมเปนโรคอะไรคะและเกิดจาก
อะไร
ยังไมไดมีเพศสัมพันธกับภรรยามา
ประมาณ 2 สัปดาหแลว แตหญิงขาย
บริการไมทราบวามีอาการหรือไม
ขอบคุณครับ
9
ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ
ใหความเห็นวาอาการคลายโรคหนองในแท ซึ่ง
อาจเกิดจากการมีเพศสัมพันธโดยไมไดปองกัน
ตองเลือกจายยาใหเหมาะสม และทําการ
รักษาหนองในเทียมรวมดวย เชน
Azithromycin 2 g once. Or cefixime 400
mg once plus doxycycline 100 mg
1x2x14 days Ref: แนวทางการดูแลรักษา
โรคติดตอทางเพศสัมพันธ พ.ศ. 2553
เภสัชกรอธิบายวา โรคที่ผูปวยเปนเปนโรคที่
ติดตอทางเพศสัมพันธ ตองทําการรักษาคูนอน
ดวย
หากจะมีเพศสัมพันธในขณะที่โรคยังไมหายดี
ควรสวมถุงยางอนามัยทุกครั้งและควรสม
ถุงยางอนามัยทุกครั้งเมื่อมีเพศสัมพันธกับผูอื่น
เพื่อปองกันโรคติดตอทางเพศสัมพันธตางๆ
เชน โรคหนองใน, เชื้อ HIV เปนตน
 Case ยาคุมกําเนิด/Hormone
5. ยาคุมกําเนิดฉุกเฉิน
ขอมูลผูปวย ลูกคาหญิงวัยรุนอายุ 20 ป อาชีพนักศึกษามาพบเภสัชกรในรานยาเพื่อขอซื้อยาคุมกําเนิดหลังมีเพศสัมพันธโดย
ไมไดปองกัน เนื่องจากมีเพศสัมพันธเมื่อคืนนี้แตยังไมตองการมีบุตร ไมมีโรคประจําตัวหรือแพยาใด
เภสัชกร จงสัมภาษณประวัติเพิ่มเติมจากผูปวย เพื่อใชประกอบการพิจารณาจายยา ระบุยาที่ตองการจายและใหคําแนะนํา
เพิ่มเติม
ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ
ทักทาย/แนะนําตนเอง สวัสดีคะ ขอซื้อยาคุมกําเนิดหลังรวมเพศ
คะ
ใชเองมั้ยคะ ใชเองคะ
มีโรคประจําตัวหรือใชยาอะไรอยูหรือไม ไมมีคะ
แพยาหรือไม ไมแพคะ
ไดใชวิธีคุมกําเนิดอื่นๆหรือไม ไมไดใชคะ
เคยใชยาคุมกําเนิดฉุกเฉินมากอนหนานี้ เคยคะ
หรือไม
ใชยาคุมกําเนิดฉุกเฉินบอยมั้ยคะ ประมาณ 4 กลอง/เดือน เภสัชกรตองเนนย้ําวาหามใชเกิน 4 เม็ด
หรือ 2 กลองตอเดือน เนื่องจากจะเสี่ยง
ตอการตั้งครรภนอกมดลูกได
มีเพศสัมพันธเมื่อกี่ชั่วโมงที่ผานมา ประมาณ 8 ชั่วโมงที่แลว
จายยาและใหคําแนะนําที่เหมาะสม เชน พยักหนาเขาใจ, หากเภสัชกรถามวาเคยใช -ยาตัวนี้ชื่อ Postinor® เปนยาคุมกําเนิด
Postinor, Madonna ยาอยางไร ใหเภสัชกรอธิบายใหฟงใหม หลังรวมเพศนะคะให
เพราะอยากไดขอมูลที่ถูกตองจริงๆ กินยาเม็ดแรกทันทีหลังรวมเพศหรือ
ภายใน72 ชม. หลังรวมเพศ และอีก 12
ชม. ตอมา จึงกินเม็ดที่ 2 หรือ ใหกิน
ครั้งเดียว 2 เม็ด ภายใน 72 ชม. หลัง
รวมเพศ
-หามใชเกินเดือนละ 4 เม็ด
บอกถึงอาการขางเคียงที่อาจเกิดขึ้น เชน ขอบคุณคะ
อาการคลื่นไสอาเจียน เนื่องจากเปน
ฮอรโมนที่สูง

10
6. ยาคุมกําเนิดในหญิงใหนมบุตร
ขอมูลผูปวย ผูปวยหญิงไทยคู อายุ 33 ป มาที่รานยาเพื่อขอซื้อยาคุมกําเนิด ไมมีโรคประจําตัวหรือแพยาใดๆ ขณะนี้กําลังให
นมบุตรอยูโดยคลอดบุตรมาได 2 เดือน ประจําเดือนยังไมมา เมื่อกอนเคยใชยาคุมกําเนิดคือ Marvelon 28 เม็ด
เภสัชกร จงซักประวัติ จายยาและใหคําแนะนําแกผูปวยอยางเหมาะสม

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย

ทักทาย/แนะนําตนเอง สวัสดีคะ ขอซื้อยาคุมกําเนิดคะ
ใชเองมั้ยคะ ใชเองคะ
มีโรคประจําตัวหรือใชยาอะไรอยูหรือไม ไมมีคะ
แพยาหรือไม ไมแพคะ
ไดใชวิธีคุมกําเนิดอื่นๆหรือไม ไมไดใชคะ
เคยรับประทานยาคุมกําเนิดมากอนหนานี้หรือไม เคยใช Marvelon 28 เม็ด ขอซื้อยี่หอนี้ไดมั้ยคะ
ตั้งครรภหรือใหนมบุตรอยูหรือไม ใหนมบุตรอยูคะ
คลอดมากี่เดือนแลวคะ เดือนที่สองคะ
ประจําเดือนมาหรือยังคะ ยังไมมาเลยคะ
ตั้งแตหลังคลอดมา ไดมีเพศสัมพันธุหรือไม ยังไมมี
เลือกจายยาคุมกําเนิดที่เปนชนิดฮอรโมน progesterone ทําไมใช Marvelonไมไดคะ อยากไดยี่หอเดิม
เดี่ยวเชน Exluton
เภสัชกรอธิบายวา ขณะใหนมบุตรจําเปนตองใชเฉพาะ ยังตองการใหนมบุตรตอไป
ฮอรโมน progesterone จาย Marvelonใหไมไดเพราะเปน
ฮอรโมนผสมระหวาง estrogen และ progesterone ซึ่ง
estrogen จะทําใหยับยั้งการหลั่งน้ํานม และยังสามารถ
ผานน้ํานมและอาจเปนอันตรายตอบุตรที่กินนมได
แนะนําการกินยาคุมกําเนิด ฟงคําอธิบาย
-เริ่มรับประทานยาคุมกําเนิดวันนี้ ใหรับประทานครั้งละ 1
เม็ด วันละ 1 ครั้ง ซึ่งอาจเลือกรับประทานกอนนอนได
-ใหรับประทานตามลูกศรที่ระบุแผง
-อยาลืมกินยา เพราะจะทําใหประสิทธิภาพคุมกําเนิดลดลง
-เมื่อหมดแผงใหเริ่มแผงใหมเลยไมตองเวน
บอกถึงอาการขางเคียงที่อาจเกิดขึ้น เชน ประจําเดือนอาจ ขอบคุณคะ
ไมมา หรือมีอาการเลือดออกประปดกระปอย

11
7. ยาคุมกําเนิด (Drug interaction)
ขอมูลผูปวย ผูปวยหญิงไทยคู อายุ 40 ป มาขอซื้อยาคุมกําเนิดยี่หอ Marvelonชนิด 28 เม็ด ซึ่งเคยใชอยูเปนประจํามา 6
เดือนแลว รับประทานยาคุมกําเนิดอยางสม่ําเสมอ ผูปวยไมมีโรคประจําตัว แพยา Penicillin แตในวันนี้ผูปวยมีอาการเปนไข
เจ็บคอ คอเปนหนองชัดเจน ไปซื้อยาที่รานยาอีกรานมารับประทานไดนํายาตัวนั้นมาดวย คือยา Clarithromycin ยังไมไดเริ่ม
กิน
เภสัชกร จงซักประวัติ จายยาและใหคําแนะนําที่เหมาะสมแกผูปวยรายนี้

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ

ทักทาย/แนะนําตนเอง
ใชเองมั้ยคะ
มีโรคประจําตัวหรือใชยาอะไรอยูหรือไม
ตั้งครรภหรือใหนมบุตรอยูหรือไม
แพยาหรือไม
เคยใชยาคุมกําเนิดมากอนหนานี้แลว
ใชมั้ยคะ
เคยลืมทานยา หรือมีปญหาเกี่ยวกับการ
ใชยาคุมกําเนิดมั้ยคะ
ปจจุบันไดใชยาอะไรอยูหรือไม
เภสัชกรอธิบายถึง Drug interaction ที่
เกิดขึ้นไดระหวางยาเม็ดคุมกําเนิดและยา
Clarithromycin ได
สวัสดีคะ ขอซื้อยาคุมกําเนิดยี่หอ
Marvelonชนิด 28 เม็ด คะ
ใชเองคะ
ไมมีคะ
ไมคะ
แพ penicillin(เอาบัตรแพยามาดวย)
ใช Marvelonชนิด 28 เม็ด ตอเนื่องกันมา
ประมาณ 6 เดือนแลวคะ
ไมมีคะ ไมเคยลืมทานยาคุมกําเนิดเลย เวลา
ทานก็ทานวันละเม็ดกอนนอน
ไมไดใชยาอะไรเปนประจํา แตวันนี้มีอาการ
เปนไข เจ็บคอ คอเปนหนองชัดเจน ไปซื้อยา
ที่รานยาอีกรานมารับประทานไดนํายาตัวนั้น
มาดวย คือยา Clarithromycin ยังไมไดเริ่ม
กิน
พยักหนา เขาใจ แนะนําใหผูปวยใชวิธีคุมกําเนิดอยางอื่น
รวมดวยเชน การสวมถุงยางอนามัยในชวง
ที่ผูปวยรับประทานยา Clarithromycin
อยู เนื่องจากยา Clarithromycin จะไป
ลดประสิทธิภาพยาคุมกําเนิดได
Ref: คูมือทักษะตามเกณฑความรู
ความสามารถทางวิชาชีพของผูประกอบ
วิชาชีพเภสัชกรรม. สภาเภสัชกรรม.

12
8. ยาเลื่อนประจําเดือน 1
ขอมูลผูปวย ผูปวยหญิงอายุ 30 ป น้ําหนัก 45 kg. ตองการซื้อยาเลื่อนประจําเดือนเนื่องจากจะไปเที่ยวทะเลกับครอบครัวใน
อีก 3 วัน ขางหนา ซึ่งคาดวาประจําเดือนจะมาพอดีในชวงนั้นเนื่องจากปกติประจําเดือนจะมาประมาณวันที่ 5 ของทุกเดือน
(วันนี้วันที่ 2) ไมมีโรคประจําตัว ไมแพยาใดๆ ไมไดใชยาอะไรอยู
เภสัชกร จงซักประวัติ จายยาและใหคําแนะนําที่เหมาะสมแกผูปวยรายนี้

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย

ทักทาย/แนะนําตนเอง สวัสดีคะ ขอซื้อยาเลื่อนประจําเดือนคะ
ใชเองมั้ยคะ ใชเองคะ
มีโรคประจําตัวหรือใชยาอะไรอยูหรือไม ไมมีคะ
แพยาหรือไม ไมแพคะ
เคยใชยาเลื่อนประจําเดือนมากอนหรือไม ไมเคยใช แตมีเพื่อนแนะนํามาซื้อคะ
ปกติประจําเดือนมาสม่ําเสมอหรือไมคะ สม่ําเสมอคะ
ประจําเดือนมาวันที่เทาไหรคะ ปกติจะประมาณวันที่ 5 ของทุกเดือน
ตองการเลื่อนจากวันไหนถึงวันไหนคะ ไมใหมาในชวงที่จะไปเที่ยวคะ จะกลับจากไปเที่ยวประมาณ
วันที่ 10 จึงพรอมใหประจําเดือนมาคะ
เภสัชกรเลือกและแนะนําวิธีการใชยาเลื่อนประจําเดือน คือ พยักหนาเขาใจ
จาย Primolut N 1x2 pc. เริ่มรับประทานวันนี้ไปถึงวันที่ 8
แลวจึงหยุดทานยา หลังจากหยุดทานยาประมาณ 2-3 วัน
ประจําเดือนก็จะมาซึ่งประจําเดือนนาจะมาในวันที่ 10 พอดี
คะ
จายยาทั้งหมด 14 เม็ด
แนะนําเพิ่มเติม ขอบคุณคะ
-ไมควรใชยาเลื่อนประจําเดือนติดตอกันเกิน 14 วัน
-อาการขางเคียงที่อาจเกิดขึ้น เชน คลื่นไสอาเจียน ปวดหัว

13
9. ยาเลื่อนประจําเดือน 2
ขอมูลผูปวย ผูปวยหญิ งอายุ 25 ป น้ําหนัก 50 kg. ตองการซื้อยาเลื่ อนประจําเดือนเนื่องจากจะไปเที่ยวตางประเทศกั บ
ครอบครัวในอีก 3 วันขางหนาซึ่งจะไปเที่ยวประมาณ 20 วัน ไมอยากใหประจําเดื อนมาเลยขณะอยูตางประเทศ กลัวว า
ประจําเดือนจะมาชวงนั้นพอดี ปกติประจําเดือนจะมาไมสม่ําเสมอคาดการณไมได ไมมีโรคประจําตัว ไมแพยาใดๆ ไมไดใชยา
อะไรอยู ไมเคยใชยาเลื่อนประจําเดือนมากอน
เภสัชกร จงซักประวัติ จายยาและใหคําแนะนําที่เหมาะสมแกผูปวยรายนี้

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย

ทักทาย/แนะนําตนเอง สวัสดีคะ ขอซื้อยาเลื่อนประจําเดือนคะ
ใชเองมั้ยคะ ใชเองคะ
มีโรคประจําตัวหรือใชยาอะไรอยูหรือไม ไมมีคะ
แพยาหรือไม ไมแพคะ
เคยใชยาเลื่อนประจําเดือนมากอนหรือไม ไมเคยใช แตมีเพื่อนแนะนํามาซื้อคะ
ปกติประจําเดือนมาสม่ําเสมอหรือไมคะ ปกติประจําเดือนจะมาไมสม่ําเสมอคาดการณไมได
ตองการเลื่อนจากวันไหนถึงวันไหนคะ จะไปเที่ยวตางประเทศกับครอบครัวในอีก 3 วันขางหนา
ซึ่งจะไปเที่ยวประมาณ 20 วัน ไมอยากใหประจําเดือนมา
เลยขณะอยูตางประเทศ
เภสัชกรเลือกและแนะนําวิธีการใชยาเลื่อนประจําเดือน คือ พยักหนาเขาใจ
จาย ยาคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนผสมจํานวน 1 แผง ใหเริ่ม
รับประทานวันนี้เปนวันแรกวันละ 1 เม็ดไปถึงวันที่พรอมให
ประจําเดือนมาแลวจึงหยุดทานยา หลังจากหยุดทานยา
ประมาณ 2-3 วันประจําเดือนก็จะมา
แนะนําเพิ่มเติม ขอบคุณคะ
-อาการขางเคียงที่อาจเกิดขึ้น เชน คลื่นไสอาเจียน ปวดหัว

14
 Case Dermatology
10. Tinea corporis (ketoconazole induced jaundice)
ขอมูลผูปวย ผูปวยชาย อายุ 45 ป มาขอซื้อยาที่รานยาโดยนําซองยามาดวยเปนยา Ketoconazole ซึ่งผูปวยมีรอยโรค
ลักษณะเปนวงๆ ขอบนูน หลายวงมาก บริเวณกลางหลังมีอาการมาประมาณ 2 สัปดาห นอกจากนี้ผูปวยยังมีอาการคันรวม
ดวย อีกทั้งสังเกตวาเมื่อวานมีตาเหลืองสําหรับยา Ketoconazole ผูปวยเคยใชมากอนโดยเมื่อกอนเคยมีอาการแบบเดียวกันนี้
ไปพบแพทยที่คลินิก ไดยามาทานประมาณ 2 สัปดาหแลวหาย เมื่อมีอาการซ้ําจึงซื้อยามาใชเอง ในครั้งนี้กอนที่จะมาใชยา
มาแลว 2 สัปดาหอาการดีขึ้นแตยังไมหายครั้งนี้จึงมาขอซื้อเพิ่ม ผูปวยดื่มสุราเปนประจํา ปฏิเสธโรคประจําตัวและยาอื่นๆ
ผูปวยปฏิเสธการแพยา
เภสัชกร ซักประวัติ จายยา ใหคําแนะนําแกผูมารับบริการ

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย

ทักทาย/แนะนําตนเอง
ถามวาใครใชยา
ซักถามรายละเอียดของอาการ เชน บริเวณที่เปน ลักษณะที่
เปนหรือขอดูรอยโรคที่เปน
มีอาการอยางอื่นอีกหรือไม เชน คันหรือไม
อาการดังกลาวรวมถึงอาการตาเหลืองเปนมานานเทาใด
ครั้งนี้ใชยามานานเทาใดคะ
ใชยาแลวเปนอยางไรบาง
ซักถามรายละเอียดเกี่ยวกับประวัติการใชยา ketoconazole
เชน เคยมีอาการแบบนี้มากอนหรือไม เคยใชยามากอน
หรือไม ไดรับยาจากที่ใด
ซักประวัติปจจัยเสี่ยงที่อาจทําใหเกิดตับอักเสบ เชน ดื่มเหลา
หรือไมคะ/ครับ และบอยแคไหน
ผูปวยมีโรคประจําตัวหรือรับประทานยาใดอยูเปนประจํา
หรือไม
ผูปวยเคยแพยามากอนหรือไม
ใหคําแนะนําวา อาการตาเหลืองที่เกิดขึ้น อาจมีความผิดปกติ
ที่ตับ เนื่องจากดื่มเหลาเปนประจํา พรอมทั้งผูปวย
รับประทานยา ketoconazole ที่ใชตอเนื่องเปนเวลานาน
อาจมีผลตอตับไดดวย
แนะนําการแกปญหา
แนะนําใหผูปวยหยุดยากอนและรีบไปพบแพทยเพื่อตรวจ
เพิ่มเติม หากตองการใชยาใหยารักษาเชื้อราทาไปกอน
15
สวัสดีครับ มาขอซื้อยาฆาเชื้อราครับชื่อยาตามนี้ครับ (พรอม
ยื่นชื่อยา ketoconazole)
ใชเอง
เปนวงๆขอบนูน หลายวงมาก บริเวณกลางหลัง
(ถาไมถามคําถามนี้ ไมตองใหขอมูล)
คันมาก และครั้งนี้สังเกตวามีตาเหลือง
คันมานานประมาณ 2 สัปดาห สวนตาเหลืองเพิ่งสังเกตเมื่อ
วานนี้ครับ
ใชมาประมาณ 2 สัปดาหแลว
อาการดีขึ้น แตยังไมหาย จึงมาขอซื้อยาเพิ่ม
เมื่อกอนเคยมีอาการแบบเดียวกันนี้ ไปพบแพทยที่คลินิก ได
ยามาทานประมาณ 2 สัปดาหแลวหาย เมื่อมีอาการซ้ําจึงซื้อ
ยามาใชเอง ครั้งนี้จึงมาขอซื้อเพิ่ม
ดื่มเหลาเปนประจําประมาณ 1-2 แกวตอวัน
ไมมีครับ
ไมเคยแพยา
ฟงการอธิบาย
ฟงการอธิบาย /สอบถามถึงยาอื่นที่จะใชแทนยา
ketoconazole
11. Tinea vesicolor
ขอมูลผูปวย ผูปวยเด็กชาย อายุ 12 ป มีรอยโรคบริเวณหลังและคอ ลักษณะวงกลมสีขาว เปนขุยๆ เปนบอย โดยผูปวย
ชอบเลนกีฬาและไมอาบน้ํา เวลาทําความสะอาดรางกายมักไมคอยสะอาด ผูปวยไมแพยา
เภสัชกร ซักประวัติ จายยา ใหคําแนะนําแกผูมารับบริการ

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย

ทักทาย/แนะนําตนเอง สวัสดีครับ มาขอซื้อยาฆาเชื้อราครับ
ถามวาใครใชยา ใชเองครับ
ซักถามรายละเอียดของอาการ เชน บริเวณที่เปน ลักษณะที่ มีรอยโรคบริเวณหลังและคอ ลักษณะวงกลมเล็กสีขาว ขุย
เปนหรือขอดูรอยโรคที่เปน
มีอาการอยางอื่นอีกหรือไม เชน คันหรือไม (ถาไมถามคําถามนี้ ไมตองใหขอมูล)
ไมคัน หรือจะคันตอนที่เลนกีฬาแลวเหงื่อออก
อาการดังกลาวเปนมานานเทาใด เปนมานานแลว เปนๆหายๆ เปนบอยๆ
กอนหนานี้ที่เปนไดใชยาใดรักษามากอนหรือไม ไมเคยใชยารักษามากอน
สอบถามเรื่องสาเหตุ หรือปจจัยเสี่ยงที่ทําใหเกิดอาการ ผูปวยชอบเลนกีฬาและไมอาบน้ํา เวลาทําความสะอาด
ดังกลาว รางกายมักไมคอยสะอาด
มีโรคประจําตัวหรือใชใดเปนประจําอยูหรือไม ไมมีโรคประจําตัวและไมเคยใชยาใดประจํา
ผูปวยเคยแพยามากอนหรือไม ไมเคยแพยา
สรุปอาการของผูปวย ฟงการอธิบาย
จากรอยโรคของผูปวยเขา ซึ่งเปนรอยโรคของการติดเชื้อราที่
ผิวหนัง ทั้งนี้อาจมีสาเหตุมาจากการที่ออกกําลังกายแลวไม
อาบน้ําหรือทําความสะอาดดีก็จะทําใหเกิดรอยโรคดังกลาวได
นะนําการแกปญหา ฟงการอธิบาย
จายยาทาฆาเชื้อรา เชน Ketoconazole, clotrimazole แก
ผูปวยใหผูปวยทาบริเวณรอยโรคหลังอาบน้ําเชา เย็น
ติดตอกันอยางนอย 2-4 สัปดาห หากเปนบริเวณกวางอาจให
ยารับประทานเชน ketoconazole 200 mg 1x1 pc พรอม
ทั้งแนะนําใหใสเสื้อผาที่ระบายอากาศไดดีเชน ผาฝายและ
หลังออกกําลังกายควรเช็ดเหงื่อใหแหงและเปลี่ยนเสื้อผาหรือ
อาบน้ําทันที

16
12. Herpes labialis
ขอมูลผูปวย ผูปวยหญิงไทย มาขอซื้อยาทาแผลที่ปาก จากลักษณะรอยโรคคือเปนตุมๆบริเวณริมฝกปาก ประมาณ 2-3 ตุม
ผูปวยใหขอมูลวามีอาการดังกลาวมา 2 วัน กอนหนานี้ลักษณะตุมเปนตุมน้ําใส มีอาการเจ็บและแสบรอนเล็กนอย ผูปวยเคยมี
อาการดังกลาวมากอน และเคยใชยาปายปากแลวหาย ครั้งนี้จึงอยากไดยาปายปาก ผูปวยมักมีอาการดังกลาวเมื่อมีอาการ
เครียด หรือพักผอนไมเพียงพอ และชวงนี้ไมคอยไดนอน จึงมีอาการดังกลาวขึ้น ผูปวยปฏิเสธโรคประจําตัว และการแพยา
เภสัชกร ซักประวัติ จายยา ใหคําแนะนําแกผูมารับบริการ

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย

ทักทาย/แนะนําตนเอง สวัสดีคะมาขอซื้อยาปายปาก
ถามวาใครใชยา ใชเองคะ
ซักถามรายละเอียดของอาการ เชน บริเวณที่เปน ลักษณะที่ รอยโรคอยูปริเวณริมฝปากรอบโรคคือเปนตุมๆบริเวณริมฝก
เปนหรือขอดูรอยโรคที่เปน ปาก ประมาณ2-3 ตุม
มีอาการอยางอื่นอีกหรือไม เชน เจ็บหรือแสบรอนหรือไม (ถาไมถามคําถามนี้ ไมตองใหขอมูล)
มีอาการเจ็บและแสบรอนเล็กนอย
อาการดังกลาวเปนมานานเทาใด เปนมา 2 วัน
กอนหนานี้ที่เปนไดใชยาใดรักษามากอนหรือไม เคยใชเปนยาปายที่ปากคะ
สอบถามเรื่องสาเหตุ หรือปจจัยเสี่ยงที่ทําใหเกิดอาการ ถาหากมีเครียดหรือวาพักผอนไมเพียงพอ นอนนอย จะมี
ดังกลาว อาการดังกลาว
มีโรคประจําตัวหรือใชยาใดเปนประจําอยูหรือไม ไมมีโรคประจําตัวและไมเคยใชยาใดประจํา
ผูปวยเคยแพยามากอนหรือไม ไมเคยแพยา
สรุปอาการของผูปวยจากรอยโรคของผูปวยวาเปนเริม ซึ่งเปน ฟงการอธิบาย
รอยโรคของการติดเชื้อไวรัส โดยเชื้อไวรัสนี้ถาหากผูปวยเคย
เปนมาแลวจะหลบอยูตามปลายประสาท และเมื่อผูปวย
รางกายออนแอ หรือพักผอนไมเพียงพอเชื้อก็จะกําเริบทําให
เกิดอาการดังกลาวๆ
แนะนําการแกปญหา จายยาทาฆาเชื้อไวรัส Acyclovir แก ฟงการอธิบาย
ผูปวยแนะนําใหผูปวยทา 5 ครั้งตอวัน โดยหางทุก 3-4 ชั่วโมง
รวมทั้งแนะนําผูปวยวาใหพักผอนใหเพียงพอ ออกกําลังกาย
จะทําใหผูปวยสุขภาพแข็งแรงแลวก็ไมเกิดอาการดังกลาว

17
13. Psoriasis
ขอมูลผูปวย ผูปวยชายอายุ 40 ป เปนสะเก็ดเงิน มีอาการคัน สะเก็ดเงินกระจายทั่วตัว พบมากบริเวณหลัง โดยหลังอาบน้ํา
จะมีอาการคันมากขึ้น เมื่อทาเจลเย็นจะรูสึกดีขึ้น เปนมานาน 2 ป ไดรับยาทา Topicorte® (Desoximetasone 0.25%)
อาการดีขึ้น ปฎิเสธการรับประทานยาทุกชนิด เนื่องจากมีโรคประจําตัวเปนโรคตับ กลัวยารับประทานจะมีผลตอโรค ปฏิเสธ
การแพยา
เภสัชกร ซักประวัติ จายยา ใหคําแนะนําแกผูมารับบริการ

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย

ทักทาย/แนะนําตนเอง สวัสดีครับ มาขอซื้อยาทาหนอยครับ
ถามวาใครใชยา ใชเองครับ
ซักถามรายละเอียดของอาการ เชน บริเวณที่เปน ลักษณะที่ เปนสะเก็ดเงิน มีอาการคัน สะเก็ดเงินกระจายทั่วตัว พบ
เปนหรือขอดูรอยโรคที่เปน มากบริเวณหลัง โดยหลังอาบน้ําจะมีอาการคันมากขึ้น เมื่อ
ทาเจลเย็นจะรูสึกดีขึ้น
อาการดังกลาวเปนมานานเทาใด เปนมา 2 ปแลว
กอนหนานี้ที่เปนไดใชยาใดรักษามากอนหรือไม ไดรับยาทา Topicorte® (Desoximetasone 0.25%)
อาการดีขึ้น
สอบถามเรื่องสาเหตุ หรือปจจัยเสี่ยงที่ทําใหเกิดอาการ พักผอนไมเพียงพอ และชวงนี้เครียดเรื่องงาน
ดังกลาว
มีโรคประจําตัวหรือใชใดเปนประจําอยูหรือไม มีโรคประจําตัวเปนโรคตับและไมไดรับประทานยาใดเปน
ประจํา
ผูปวยเคยแพยามากอนหรือไม ไมเคยแพยา
สรุปอาการของผูปวย ฟงการอธิบาย
จากรอยโรคของผูปวยเขา ซึ่งเปนรอยโรคของโรคสะเก็ดเงินที่
ผูปวยเปนอยู ทั้งนี้อาจเกิดเนื่องมาจากความเครียด หรือการ
พักผอนไมเพียงพอ ก็เปนสิ่งกระตุนใหผูปวยมีอาการขึ้นมาได
แนะนําการแกปญหา ฟงการอธิบาย
จายยาทา steroid Topicorte® (Desoximetasone
0.25%) แกผูปวยใหผูปวยทาบางๆบริเวณรอยโรค วันละ 2
ครั้ง เชา เย็น แนะนําใหผูปวยหลีกเลี่ยงสิ่งกระตุนตางๆที่ทํา
ใหเกิดอาการ อีกทั้งแนะนําไมใหผูปวยเกา เนื่องจากอาจจะ
ทําใหผูปวยติดเชื้อแบคทีเรียไดอีก

18
14. Contact dermatitis
ขอมูลผูปวย หญิงไทยอายุ 3 ปมาปรึกษาเภสัชกรที่รานยาเนื่องจากมีผื่นขึ้นที่บริเวณมือ มีลักษณะเปนตุมแดงๆ มีอาการคัน
โดยเคยเปนผื่นแบบนี้มากอนเปนๆหายๆ ผูปวยมีอาชีพขายอาหารทะเลอยูที่ตลาดโดยสวมถุงมือยางเปนประจํา
เภสัชกร ซักประวัติ จายยา ใหคําแนะนําแกผูมารับบริการ

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย

ทักทาย/แนะนําตนเอง สวัสดีครับ/คะ
มาขอคําปรึกษาคะ พอดีมีผื่นขึ้น
เปนผื่นบริเวณไหน? ขอดูลักษณะผื่นสอบถามอาการที่เปน? เปนผื่น ตุมแดงบริเวณมือที่เดียวคะ มีคันดวย
เปนมานาแคไหนแลว? เปนมา 1 สัปดาหแลวคะ
เคยมีอาการแบบนี้มากอนหรือไม? เคยเปนมากอนคะ เปนๆหาย

มีโรคประจําตัว/แพยา อะไรหรือไม? ไมมีโรคประจําตัว ไมมีแพยา

เคยใชยาอะไรเพื่อบรรเทาอาการแบบนี้มากอนหรือไม? เคยใชโลชั่นคาลาไมลทาเพราะมันคันคะ อาการดีขึ้นแตก็ไม
หายเปนผื่น
กอนหนาที่จะเปนผื่นไดไปสัมผัสอะไรหรือทําอะไรที่คาดวา ไมไดไปโดนอะไรคะ แตสวมถุงมือยางทํางานเกือบทุกวัน
นาจะเปนสิ่งกระตุนใหเกิดอาการหรือไม? หรือสอบถามอาชีพ เพราะตองใสตอนขายอาหารทะเล
และการสัมผสสารบางอยางอยูเปนประจํา
สรุปอาการ วานาจะผื่นผิวหนังอักเสบจากการสัมผัส
(Contact dermatitis) สาเหตุสวนใหญเกิดจากการสัมผัส
สารเคมีที่ทําใหเกิดการแพ ซึ่งในกรณีนี้เปนไปไดวานาจะเกิด
ผิวหนังอักเสบจากการสัมผัสกับถุงมือยาง
วิธีการรักษา คือ ควรหลีกเลี่ยงสิ่งกระตุนที่ทําใหเกิดอาการคือ
การสวมถุงมือยางโดยอาจจะเปลี่ยนชนิดของถุงมือเปนถุงมือ
พลาสติกหรือแบบอื่นแทน เพื่อปองการการกลับมาเปนซ้ํา
 เลือกจายยาทาเสตียรอยด (Topical steroids)
และ/หรือ ยา Anti-histamine และแนะนําการใช
ยาที่เหมาะสม

19
 Case Gastrointestinal disorder
15. Dyspepsia (NSAIDs induced Dyspepsia)
ขอมูลผูปวย ผูปวยเพศชายเปนนักกีฬามหาวิทยาลัย มาขอซื้อยาธาตุน้ําขาว 1 ขวดเพื่อบรรเทาอาการปวดแสบทอง เปน
มาแลวประมาณ 1 อาทิตย ยาที่กินเปนประจําคือ diclofenac 50 mg ครั้งละ 1 เม็ดวันละ 3 ครั้ง หลังอาหารบาง หรือกิน
ตอนทองวางบางถาไมไดกินขาว 1 สัปดาหที่ผานมาปวดมากขึ้นเพราะซอมกีฬาหนักจึงกินยาแกปวดประจําเดือนของแฟนชื่อ
ibuprofen 400 mg ดวยเพราะคิดวาจะทําใหหายเร็วขึ้น โดยกินคูกัน ถาปวดมากๆ ก็กินกอนนอนดวย
เภสัชกร ซักประวัติ จายยา ใหคําแนะนําแกผูมารับบริการ

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย

ทักทาย/แนะนําตนเอง
ถามวาใครใชยา
ถามวาทําไมจึงใชยา (อาการเปนอยางไร)
ถามวามีอาการเวลาไหนบาง และมีอาการมากี่วันแลว
ถามวามีโรคประจําตัวและยาที่ใชเปนประจําหรือไม
กินยาอยางไร กินมานานเทาไรและมียาอื่นที่ใชรวมดวยหรือไม
ถามการแพยา
สรุปอาการของผูปวย
“จากอาการที่ผูปวยเปนนาจะเปนโรคแผลในกระเพาะอาหาร
เนื่องจากไดรับยาแกปวดที่มีฤทธิ์ระคายเคืองกระเพาะอาหาร ชวง
นี้กินถึง 2 ตัวจึงทําใหมีอาการมาก”
แนะนําการแกปญหา
1. ใชยายับยั้งการหลั่งกรด omeprazole 20 mg 1x1 ac โดยให
ยาอยางนอย 1 สัปดาห แทนยาธาตุน้ําขาวเพราะมีประสิทธิภาพ
ดีกวายาธาตุน้ําขาว
2. หยุดใชยา ibuprofen เพราะการใชยากลุม NSAIDs 2 ตัวจะ
เพิ่มอาการไมพึงประสงคใหกินเฉพาะ diclofenac เวลามีอาการ
3.กินยาหลังอาหารทันทีและดื่มน้ําตามมาก ๆ เพราะยาระคาย
สวัสดีครับ/คะ
ปวดแสบทอง ขอซื้อยาธาตุน้ําขาว 1 ขวด
ใชเอง
มีอาการแสบทอง ตรงลิ้นป
แฟนบอกวาอาจเปนโรคกระเพาะเพราะเคยเปนแบบนี้ ใหกิน
ยาธาตุน้ําขาวอาการจะดีขึ้น
มีจะมีอาการชวงเชาหลังตื่นนอนและหลังกินขาวอิ่ม เปนมา
นานแลวเปนๆ หายๆ มา 1 เดือนแตมาเปนหนักชวง 1
สัปดาหนี้
ไมมีโรคประจําตัวใดๆ แตกินยาแกปวดที่ไปซื้อจากรานยาชวง
นี้ตองซอมกีฬาหนักชอบปวดขา กินยาจากที่ไปซื้อจากรานยา
(ยื่นแผงยา diclofenac ใหดู ถาไมถามไมตองยื่นแผงยาใหด)ู
กินชนิดละ 1 เม็ด วันละประมาณ 3 ครั้ง เวลาปวด กอน
อาหารบางหลังอาหารบาง 1 สัปดาหที่ผานมาปวดมากจึงเอา
ยาแกปวดประจําเดือนของแฟนชื่อ ibuprofen มากินดวย
(ถาไมถามถึงยาอื่นที่ใชรวมดวยไมตองบอกประเด็นนี)้
ไมแพยา
ฟงการอธิบาย
ฟงการอธิบาย

20
 ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย
เคืองกระเพาะ
4. หากอาการไมดึขึ้นหรือเปนมากขึ้นใหไปพบแพทยเพื่อตรวจ
วินิจฉัยวาเปนโรคกระเพาะหรือโรคอื่นๆ หรือไม

16. GERD
ขอมู ลผู ปว ย ผูป วยหญิ งเดี่ย ว อายุ 40 ป สวนสูง ประมาณ 155 cm น้ํ าหนั ก ประมาณ 50 kg ผูปวยมาขอซื้ อยา
GAVISCON® มีอาการแสบรอนยอดอกเปนหายๆ มักมีอาการตอนกลางคืน ชอบนอนหลังจากรับประทานอาหารเสร็จ และ
ผูปวยมักดื่มกาแฟในตอนเชา
เภสัชกร ซักประวัติและใหคําแนะนําผูปวยรายนี้
ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย
ทักทาย/แนะนําตนเอง ขอซื้อยา GAVISCON®
ใชเองหรือเปลาคะ ใชเอง
ซักถามรายละเอียดเกี่ยวกับอาการที่เกิดขึ้น มีอาการแสบรอนยอดอก เปนๆหายๆ
มีอาการอยางอื่นอีกหรือไม มีอาการเรอแลวรูสึกขมคอ
มีอาการดังกลาวมานานเทาใด ประมาณ 2 สัปดาห
สอบถามเรื่องสาเหตุ หรือปจจัยเสี่ยงที่ทําใหเกิดอาการดังกลาว ชอบนอนหลังจากรับประทานอาหารเสร็จ และมักจะดื่ม
กาแฟในตอนเชา
ผูปวยไดทําการรักษาหรือกินยาใดเพื่อบรรเทาอาการมากอน ยังไมไดใชยาใดในการรักษา
หรือไม
ผูปวยมีโรคประจําตัวหรือรับประทานยาใดอยูเปนประจําหรือไม ไมมีโรคประจําตัว และไมไดรับประทานยาใดเปนประจํา
สรุปอาการของผูปวย ฟงการอธิบาย
อธิบายสาเหตุของอาการแสบรอนยอดอก และอาการเรอเปรี้ยว
หรืออาการขมคอที่ผูปวยเปนอยูวาเกิดจากที่ผูปวยนอนทันที
หลังจากที่รับประทานอาการเสร็จ ซึ่งจะทําใหกรดที่อยูใน
กระเพาะไหลยอนขึ้นมาที่หลอดอาหาร อีกทั้งผูปวยยังมีปจจัยที่
สงเสริมคือการรับประทานกาแฟ ดังนั้นจึงทําใหผูปวยมีอาการ
ดังกลาว ซึ่งเขาไดกับอาการของโรคกรดไหลยอน
แนะนําการแกปญหา ฟงการอธิบาย
จายยาลดกรด เชน ยากลุมPPI (Omeprazole 20 mg 1x1
ac) ให แกผู ปวย แลวแนะนําผูปวยว าระยะเวลาในการรั กษา
ประมาณ 8 สัปดาห สําหรับยา GAVISCON® ไมใชยาสําหรับ
รักษาเปนเพียงยาบรรเทาอาการเทานั้น และสามารถใชรวมกับ
ยา omeprazole ได และนอกจากนี้ แ นะนํ า ผู ป ว ยให
ปรั บ เปลี่ ย นพฤติ กรรมร วมด วย คื อ ไม ใ ห นอนทั นที ห ลั ง จาก
รับประทานอาหารเสร็จ ควรงดกาแฟ เพราะเปนการเพิ่มปจจัย
เสี่ยงของอาการกรดไหลยอนได

21
17. Diarrhea (Lithium toxicity)
ขอมูลผูปวย ผูปวยหญิง อายุ 42 ป มาปรึกษาเรื่องอาการทองเสียที่รานยา เนื่องจากถายอุจจาระเหลวมาประมาณ 5 ครั้ง
ถายเหลวมาตั้งแตเมื่อวานนี้ กอนมีอาการทองเสี ยไดรับประทานลาบหมูม ากอน เมื่อเชามีอาการออนเพลียและมือสั่น ไม มี
อาการไข ยังไมไดรับประทานยามากอน โรคประจําตัวและรับประทานยา lithium อยู รับประทานยาแลวไมมีอาการผิดปกติ
อะไร และอาการกระวนกระวายที่เปนอยูก็ดีขึ้น
เภสัชกรซักประวัติและใหคําแนะนําผูปวยรายนี้

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ

ทักทาย/แนะนําตนเอง ขอซื้อยาทองเสีย
ใชเองหรือเปลาคะ ใชเอง
ซักถามรายละเอียด ไดแก ถายกี่ครั้ง ลักษณะ ถายอุจจาระเหลวมาประมาณ 5 ครั้งคะ
อุจจาระเปนอยางไร มีไขหรือไม ไมมีไขคะ
มีอาการอยางอื่นอีกหรือไม สังเกตวามีอาการเพลียมาก ไมคอยมีแรง
และมีอาการมือสั่นดวยคะ
มีอาการดังกลาวมานานเทาใด ถายเหลวมาตั้งแตเมื่อวานนี้ แตเมื่อเชามี
อาการออนเพลียและมือสั่นคะ
ผูปวยทราบสาเหตุที่ทําใหทองเสียหรือไมหรือ นาจะมาจากรับประทานลาบเมื่อวันกอน
ซักถามหาปจจัยเสี่ยง
ผูปวยไดทําการรักษาหรือกินยาใดเพื่อบรรเทา ยังไมไดใชยาใดรักษาคะ
อาการมากอนหรือไม
ผูปวยมีโรคประจําตัวหรือรับประทานยาใดอยู มีโรคประจําตัวและไดรับยาประจําจาก
เปนประจําหรือไม โรงพยาบาล (คนไขหยิบซองยาจาก
กระเปา และยื่นซองยาใหเภสัชกรดู เปน
Lithium (300 mg) bid pc)
ผูปวยไดรับยานี้จากโรงพยาบาลนานเทาใดแลว ประมาณ 2 ปคะ
กอนหนานี้ ในชวงที่รับประทานยานี้อยู มี ไมมีอาการผิดปกติคะ อาการที่กระวน
อาการผิดปกติอะไรหรือไม กระวายที่เคยเปนก็ดีขึ้น
สรุปอาการของผูปวย ฟงการอธิบาย Neurologic effects of lithium
อธิบายสาเหตุเกี่ยวกับการถายเหลวหลายครั้ง toxicity include the following:
ทําใหผูปวยสูญเสียน้ําอาจมีผลทําใหเกิดอาการ Tremors
พิษจากยา lithium ที่ผูปวยใชอยูไดโดยอาการ Lethargy
พิษคืออาการมือสั่น รูสึกไมมีแรง Confusion
Seizures
Coma
Ref :
http://emedicine.medscape.co
m/article/815523-

22
 ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ
clinical#a0217
แนะนําการแกปญหา ฟงการอธิบาย
แนะนํ า ให ผู ป ว ยรี บ ไปพบแพทย ป ระจํ า ที่
โรงพยาบาล เพื่อตรวจวัดระดับยาในเลือด

18. Diarrhea (Food poisoning)

ขอมูลผูปวย ชายไทยเดี่ยว อายุ 20 ป มาขอซื้อยาแกทองเสีย โดยกอนมีอาการรับประทานยําวุนเสน แลวมีอาการคลื่นไส
อาเจียน ถายเหลวเปนน้ํา 3 ครั้งไมถายเปนมูกหรือมีเลือดปน ไมมีไข ไมปวดเกร็งทอง
เภสัชกรซักประวัติและใหคําแนะนําผูปวยรายนี้

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย

ทักทาย/แนะนําตนเอง มาขอซื้อยาแกทองเสียครับ
ใชเองหรือเปลาคะ ใชเองครับ
ซักถามรายละเอียด ไดแก ถายกี่ครั้ง ลักษณะอุจจาระเปน ถายเหลวเปนน้ํา 3 ครั้งไมถายเปนมูก หรือมีเลือดปน ไม
อยางไร มีไขหรือไม มีไข ไมปวดเกร็งทอง
มีอาการอยางอื่นอีกหรือไม มีอาการคลื่นไสอาเจียน
มีอาการดังกลาวมานานเทาใด เปนมาตั้งแตเมื่อวาน
ผูปวยทราบสาเหตุที่ทําใหทองเสียหรือไมหรือซักถามหาปจจัย กอนมีอาการรับประทานยําวุนเสน
เสี่ยง
ผูปวยไดทําการรักษาหรือกินยาใดเพื่อบรรเทาอาการมากอน ยังไมไดทานยามากอน
หรือไม
ผูปวยมีโรคประจําตัวหรือรับประทานยาใดอยูเปนประจํา ไมมีโรคประจําตัว และไมไดรับประทานยาใดเปนประจํา
หรือไม
สรุปอาการของผูปวย ฟงการอธิบาย
จากอาการของผูปวยคือ มีอาการทองเสีย ถายเหลวหลายครั้ง
อีกทั้งยังมีอาการคลื่นไสอาเจียนรวมดวย ซึ่งกอนหนาที่จะมี
อาการผูปวยไดไปรับประทานยําวุนเสนมา ซึ่งอาการดังกลาว
เขาไดกับอาการทองเสียจากอาหารเปนพิษ
แนะนําการแกปญหา ฟงการอธิบาย
ใหผงถายดูดซับสารพิษ Activated charcoal 260 mg (CA-
R-BON) 2x3 po pc ใหยาแกคลื่นไสอาเจียน
Domperidone10 mg 1x3 po ac
และใหเกลือแร ทดแทนเกลือแรที่เสียไป ORS 3.3g (OREDA
R.O.®) อีกทั้งแนะนําใหผูปวยรับประทานอาหารที่สุกสะอาด
ปรุงสุกใหมๆ เพื่อปองกันอาการทองเสียจากอาหาร

23
19. Constipations (Calcium induced constipation)
ขอมูลผูปวย ผูปวยหญิงตั้งครรภ มีอาการทองผูก อุจจาระไมออกมาหลายวัน มีอาการหลังรับประทาน calcium ไม
แพยา ไมมีโรคประจําตัวยังไมไดรับประทานยามากอน
เภสัชกรซักประวัติและใหคําแนะนําผูปวยรายนี้
ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ
ทักทาย/แนะนําตนเอง ขอซื้อยาแกทองผูกคะ
ใชเองหรือเปลาคะ ใชเองคะ
ซักถามรายละเอียดคือมีอาการอยางไรบาง ชวงนี้ทองผูกคะอุจจาระไมออกมา
หลายวัน
มีอาการอยางอื่นอีกหรือไม มีอืดแนนทอง คะ
มีอาการดังกลาวมานานเทาใด ถายไมออกมาหลายวันแลวคะ
ปกติแลวหนึ่งสัปดาหถายกี่ครั้งคะ ถายทุกวันคะ
ซักถามถึงสาเหตุหรือปจจัยเสี่ยงที่ทําใหเกิด ทานปกติ คือชอบรับประทาน
อาการทองผูก ไดแก การรับประทานอาหาร เนื้อสัตว รับประทานผัก ผลไมเปน
ผัก ผลไม ประจํา
ผูปวยมีโรคประจําตัวหรือรับประทานยาใด ไมมีโรคประจําตัวคะ แตตอนนี้
อยูเปนประจําหรือไม รับประทาน calcium อยูคะ
ถามถึงสาเหตุที่ไดรับประทาน calcium ชวงนี้ตั้งครรภคะ หมอเลยให
calcium บํารุง
อาการทองผูที่เกิดขึ้นเกิดขึ้นกอนหรือ นาจะเกิดหลังนะคะเพราะกอนหนา
หลังจากที่รับประทานแคลเซี่ยม นี้ที่จะกินยาก็ไมไดมีอาการคะ
ผูปวยไดทําการรักษาหรือกินยาใดเพื่อ ยังไมไดใชยาใดรักษาคะ
บรรเทาอาการมากอนหรือไม
ผูปวยตั้งครรภหรือใหนมบุตรหรือไม ตั้งครรภอยูคะ 3 เดือนแลวคะ
ผูปวยเคยแพยาหรือไม ไมคะ
สรุปอาการของผูปวย ฟงการอธิบาย Constipation. During pregnancy, the
อธิบายสาเหตุเกี่ยวกับอาการทองผูกของ muscle contractions that normally move
ผูปวยคืออาการทองผูกของผูปวยอาจจะเกิด food through your intestines slow down
จากการที่ขณะนี้ผูปวยรับประทาน because of higher levels of the hormone
แคลเซี่ยมอยู ซึ่งแคลเซี่ยมสามารถทําใหเกิด progesterone. Add to that the extra iron
อาการทองผูกไดอีกทั้งในขณะนี้คุณตั้งครรภ you're getting from your prenatal vitamin,
อยู ซึ่งการตั้งครรภจะทําใหเคลื่อนไหวไดชา and the result is uncomfortable
ลง ทําใหเกิดอาการทองผูกได constipation and gas that can keep you
feeling bloated throughout your
pregnancy. Increase your fiber intake and
drink extra fluids to keep things moving
more smoothly. Physical activity can also

24
 ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร
แนะนําการแกปญหา
จายยา Mucillin® 1 ซอง ผสมน้ํา 1 แกว
(ประมาณ 250 cc) คนใหเขากัน แลวดื่ม
และควรดื่มน้ําตามอยางนอยอีก 1 แกว
รวมถึงผูปวยควรรับประทานผักผลไมมากๆ
ดื่มน้ํามากๆ และเขาหองน้ําใหเปนเวลา จะ
ชวยลดอาการทองผูกได
ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ
help.Ref :
http://www.webmd.com/baby/guide/first-
trimester-of-pregnancy
ฟงการอธิบาย Pregnancy.
Use dietary fiber, increased fluid intake,
and exercise as the main treatment
options. Laxatives can be used if this fails.
Use drugs only for short periods. Drug
safety is the main concern in pregnancy.
Bulking agents are thought to be safer
than stimulants. Senna is considered safe
at normal doses, but caution is necessary
when it is used near term or if the
pregnancy is unstable. Bulking agents and
lactulose will not enter breast milk.
Senna, in large doses, will enter breast
milk and may cause diarrhea and colic in
infants.
Ref : World Gastroenterology Organisation
Practice Guidelines: Constipation
25
20. Constipation
ขอมูลผูปวย หญิงไทยคู มาขอซื้อยาใหลูกอายุ 1½ ขวบ มีอาการทองผูก ถายไมออกมา 2 วัน เด็กรองงอแง
เภสัชกร ซักประวัติและใหคําแนะนําผูปวยรายนี้

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย

ทักทาย/แนะนําตนเอง ขอซื้อยาแกทองผูกคะ
ใชเองหรือเปลาคะ/ใครใช ถาเด็ก สอบถามอายุ ไมคะ ซื้อใหลูกคะ ลูกอายุ 1½ ขวบ
ซักถามรายละเอียดคือมีอาการอยางไรบาง นองทองผูกคะ ถายไมออก เหมือนเขาจะอึดอัดแนนทอง
มีอาการอยางอื่นอีกหรือไม ชวงนี้งอแงคะ
มีอาการดังกลาวมานานเทาใด ถายไมออกมา 2 วันแลวคะ
ปกติแลวหนึ่งสัปดาหถายกี่ครั้งคะ ถายทุกวันคะ
ซักถามถึงสาเหตุหรือปจจัยเสี่ยงที่ทําใหเกิดอาการทองผูก ไดแก นองก็ทานเหมือนเดิมปกติทุกวันนะคะ ไมมีอะไรเปลี่ยน
การรับประทานอาหาร ผัก ผลไม นมที่ดื่มเปลี่ยนยี่หอหรือไม ดื่มนมยี่หอเดิม
ผูปวยมีโรคประจําตัวหรือรับประทานยาใดอยูเปนประจําหรือไม ไมมีโรคประจําตัวคะ และก็ไมไดรับประทานยาอะไรเปน
ประจํา
ผูปวยไดทําการรักษาหรือกินยาใดเพื่อบรรเทาอาการมากอน ยังไมไดใชยาใดรักษาคะ
หรือไม
ผูปวยเคยแพยาหรือไม ไมคะ
สรุปอาการของผูปวยและแนะนําการแกปญหา ฟงการอธิบาย
จากอาการของผูปวยที่มีอาการถายไมออกมา 2 วัน ดังนั้นยาที่
เหมาะสมกับเด็กจะแนะนําใหยาน้ําเกลือสวนทวาร ขนาด 10
ml อีกทั้งแนะนําวิธีการใชยาสวนทวารแกผูมารดาดังนี้
การใชยาสวนทวารหนัก มีวิธีดังนี้
1. ลางมือใหสะอาด
2. ถามีฝาปดหลอดสวน ใหเอาฝาปดออกกอน และหลอลื่น
ปลายหลอดสวนดวยสารหลอลื่นหรือสบู
3. ใหเด็กนอนตะแคง โดยใหขาลางเหยียดตรง และงอขาบนขึ้น
จนหัวเขาจรดหนาอก
4. สอดปลายหลอดสวนเขาไปในทวารหนัก สอดโดยคอยๆหมุน
ขวดยาเขาไปอยางชาๆ และเบาๆ ในเด็กทารกไมควรสอดลึก
เกิน 7.5 ซม.
5. คอยๆ บีบยาออกจากขวดหรือภาชนะบรรจุน้ํายาอยางชาๆ
จนน้ํายาหมด
6. พยายามขมิบทวารหนักไว 2-3 วินาทีหรือใหมารดาบีบกน
เด็กไว
7. ใหผูปวยนอนในทาเดิมประมาณ 15-30 นาที แมจะมี
ความรูสึกอยางถายก็ใหกลั้นไวกอน หากลุกไปถายทันทีหลังจาก

26
 ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย
สวนยา จะทําใหยาออกมาจากทวารหนักกอนที่จะออกฤทธิ์ได
เต็มที่ โดยกลั้นไวนานที่สุดเทาที่จะทําไดแลวคอยไปถาย

21. Hemorrhoid
ขอมูลผูปวย ผูปวยชายไทยคู อายุ 49 ป 3 วัน PTA ผูปวยมีถายอุจจาระเปนเลือด ไมมีปวดบริเวณทวารหนัก ไมมีติ่งยื่น
ออกมา โดยกอนหนานี้ มักมีอาการทองผูกเปนประจํา และเคยถายอุจจาระปนเลือดเมื่อเดือนกอนและรับประทานยารักษา
ริดสีดวงจากแพทยแลวดีขึ้น หลังจากนั้นจึงปรับพยายามปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ดื่มน้ํามากขึ้น ทานผักมากขึ้น แตยังดื่มกาแฟ
ทุกวัน
เภสัชกร ซักประวัติและใหคําแนะนําผูปวยรายนี้

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย

ทักทาย/แนะนําตนเอง ขอซื้อยารักษาริดสีดวงครับ
ใชเองหรือเปลาคะ ใชเองครับ
ซักถามรายละเอียดคือมีอาการอยางไรบาง ถายอุจจาระเปนเลือด ไมมีปวดบริเวณทวารหนัก ไมมีติ่งยื่น
ออกมา
มีอาการอยางอื่นอีกหรือไม มีอาการทองผูกบอยๆหรือไม กอนหนานี้ มักมีอาการทองผูกเปนประจํา และเคยถาย
เคยเปนแบบนี้มากอนหรือไม อุจจาระปนเลือดเมื่อเดือนกอนและรับประทานยารักษา
ริดสีดวงจากแพทยแลวดีขึ้น
ครั้งนี้มีอาการดังกลาวมานานเทาใด เปนมา 3 วัน
ซักถามถึงสาเหตุหรือปจจัยเสี่ยงที่ทําใหเกิดอาการทองผูก หลังจากที่เคยเปนริดสีดวงครั้งนั้นจึงพยายามปรับเปลี่ยน
ไดแก การรับประทานอาหาร ผัก ผลไม พฤติกรรม ดื่มน้ํามากขึ้น ทานผักมากขึ้น แตยังดื่มกาแฟทุกวัน
ผูปวยมีโรคประจําตัวหรือรับประทานยาใดอยูเปนประจํา ไมมีโรคประจําตัวครับ และไมไดทานยาอะไรเปนประจํา
หรือไม
ผูปวยไดทําการรักษาหรือกินยาใดเพื่อบรรเทาอาการมา ครั้งนี้ยังไมไดใชยาใดรักษาครับ
กอนหรือไม
ผูปวยเคยแพยาหรือไม ไมครับ
สรุปอาการของผูปวย จากอาการของผูปวยที่มีการถายเปน ฟงการอธิบาย
เลือด แลวนอกจากนี้ผูปวยมีอาการทองผูกเปนประจํา ซึ่ง
อาจเปนสาเหตุของริดสีดวงทวาร
แนะนําการแกปญหา ฟงการอธิบาย
จายยารักษาริดสีดวง Daflon® 1-2x3 pc ใหแกผูปวย อีก
ทั้งแนะนําใหผูปวยพยายามดื่มน้ําใหมากๆ รับประทานผัก
ผลไมเยอะๆ ลดการดื่มกาแฟลง พยายามฝกเขาหองน้ําให
เปนเวลา จะชวยเรื่องการขับถายใหเปนปกติได

27
 Case Musculoskeletal
22. Osteoporosis
ขอมูลผูปวย ผูปวยชื่อ นางสาวชมพู นานอย เปนโรคกระดูกพรุนไดรับยา Alendronate นําใบสั่งยามาพบทานที่หองยา
โรงพยาบาล
Rx: Alendronate 10 mg 1 tab/week #10
เภสัชกร ใหอธิบายวิธีการใชยาแกผูปวยรายนี้

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย

1.ทักทาย/แนะนําตนเอง ชื่อ ชมพู นามสกุล นานอย
เภสัชกร: สวัสดีคะ ดิฉัน/ผม เปนเภสัชกรนะคะ/ครับ ผูปวยชื่อ
และนามสกุลอะไรคะ/ครับ
2.มีโรคประจําตัวอื่น, แพยาหรือไม, ใชยาอื่นรวมหรือไม, เคยใช ไม
ยามากอนหรือไม
3.บอกชื่อยา ขอบงใชของยา
(ชื่อยา Alendronateใชรักษาโรคกระดูกพรุน)
4.วิธีรับประทาน รับประทานครั้งละ 1 เม็ด สัปดาหละ 1 ครั้ง สะดวกกินเปนวันจันทร
(ใหระบุวันตามความสะดวกของผูปวย)
5.บอกวิธีปฏิบัติตัวหลังรับประทานยา
-รับประทานตอนทองวางแนะนําใหรับประทานหลังจากตื่นนอน
ในตอนเชาผูปวยควรไดรับประทานยานี้รวมกับนํ้าเปลา 1 แกว
(ตองเปนน้ําเปลา หามรับประทานรวมกับน้ําผลไม ชา กาแฟ)
-หลังรับประทานยาควรงดรับประทานอาหาร เครื่องดื่มหรือยา
ใดๆเปนเวลาอยางนอย 30 นาที เพื่อใหยาดูดซึมโดยสมบูรณ
-ไมควรเคี้ยวเม็ดยา ตองกลืนทันที
-ไมควรนอนราบหลังจากรับประทานยาแลวอยางนอย 30 นาที
เนื่องจากจะทําใหเยื่อบุปากหรือทางเดินอาหารอักเสบได
-ผูปวยควรรับประทานยาอยางตอเนื่องตามคําแนะนําของ
แพทย
6.หากมีอาการโรคหลอดอาหารขึ้นไดแกกลืนอาหารลําบากหรือ
กลืนเจ็บจุกเสียดบริเวณลิ้นป ปวดบริเวณกระดูกอก ควรหยุดยา
หรือรีบปรึกษาแพทย
7.แนะนําการปฏิบัติตัวอยางอื่นๆ สําหรับผูปวยกระดูกพรุน

28
23. Rheumatoid arthritis
ขอมูลผูปวย ผูปวยหญิง ชื่อ นางแชม ชื่นใจ อายุ 48 ป อาชีพคาขาย มารับยาที่หองจายยาผูปวยนอก
ใบสั่งยา Rx: Methotrexate (7.5) 1 tab q 1 wk #4
Prednisolone (5) 1x2 pc # 60
Ranitidine (150) 1x2 pc # 60
เภสัชกร ใหคําแนะนําการใชยา Methotrexate ในผูปวยรายนี้

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย

1.ทักทาย/แนะนําตนเอง ชื่อ นางแชม ชื่นใจ คะ
เภสัชกร: สวัสดีคะ ดิฉัน/ผม เปนเภสัชกรนะคะ/ครับ ผูปวยชื่อและนามสกุลอะไรคะ/
ครับ
2.ซักถามอาการ/อธิบายเรื่องโรค -มีอาการปวด บวม ที่ขอมือและนิ้วมือคะ
เภสัชกร: -หมอบอกวาเปนโรคขอคะ แตไมทราบ
 วันนี้มาพบแพทยมีอาการอยางไร รายละเอียด
 แพทยไดบอกหรือไมคะวาคุณแชมเปนโรคอะไร
 โรคที่ผูปวยเปนคือโรคขออักเสบรูมาตอยด ซึ่งเปนโรคที่มีการอักเสบของขอ
เรื้อรัง มีการสรางเยื่อบุขอมากผิดปกติและทําลายกระดูกและขอ
3.การใหคําแนะนําการใชยา ไมเคยเพิ่งไดรับยาครั้งแรกคะ
(สอบถามประวัติการใชยา)
เภสัชกร:เคยใชยารักษาโรคขอนี้มากอนหรือไมคะ/ครับ
(แนะนําการใชยา)
เภสัชกร:ยาที่ไดรับมีทั้งหมด 3 ตัว
- ยานี้ชื่อยา Methotrexate ขนาด 7.5 มิลลิกรัม เปนยาที่ชวยชะลอการดําเนินไป
ของโรคขออักเสบรูมาตอยด
- รับประทานยาครั้งละ 1 เม็ด อาทิตยละ 1 ครั้งโดยรับประทานยาในวันเดียวกันของ
แตละสัปดาห
- รับประทานตามที่แพทยสั่งอยางเครงครัด ไมควรเพิ่มลดขนาดยาหรือหยุดยาเอง
- หากลืมรับประทานยาใหรับประทานทันทีที่นึกไดและ รับประทานยาตามแพทยสั่ง
อยางสม่ําเสมอ
(อธิบายยาอีก 2 ตัว)

29
 ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย
4.แนะนําผลขางเคียงจากการใชยา
ระหวางรับประทานยาเหลานี้ อาจเกิดอาการขางเคียงไดแก
- เกิดแผลในชองปาก จึงควรรักษาความสะอาดของชองปากระหวางใชยา
- อาจเกิดอาการระคายเคืองกระเพาะอาหารจึงควรกินยาโรคกระเพาะที่แพทยใหดวย
- การรับประทานยานี้อาจทําใหภูมิคุมกันลดลง จึงควรหลีกเลี่ยงการไปในที่ชุมชนเพื่อ
ปองกันการติดเชื้อ
- หากเกิดอาการผิดปกติอื่นๆเชน เกิดผื่นแพ ตัวเหลือง ควรรีบไปพบแพทยทันที
5.แนะนําการปฏิบัติตัว
แนะนําใหหยุดพักการใชงานขอที่ปวดในชวงแรก เพื่อลดการอักเสบ
จากนั้นควรมีการบริหารขอ เคลื่อนไหวขอบาง เพื่อลดอาการขอติด

Case EENT
24. Viral infection (Eye)
ขอมูลผูปวย ผูปวยหญิงไทย อายุ 25 ป มาขอซื้อยาใหลูกชายอายุ 5 ขวบ เนื่องจากเมื่อ 3 วันกอนมีอาการตาแดง โดยเริ่ม
เปนจากขางขวาลามมาขางซาย สังเกตเห็นวาลูกชายมีอาการเคืองตา เนื่องจากชอบใชมือขยี้ตาบอยๆ
ขอมูลเพิ่มเติม ลูกชายเรียนที่เนสเซอรี่หมีนอยกุกกุก
เภสัชกร ซักประวัติพรอมทั้งใหคําแนะนําในการใชยาแกผูปวย

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ

ทักทาย/แนะนําตนเอง ผูปวยมาขอซื้อยาหยอดตา

ถามวาใครใชยา
ถามวาทําไมจึงใชยา (อาการเปนอยางไร)
เปนมากี่วันแลว
มีอาการอยางอื่นรวมดวยหรือไม
ไดใชยารักษาอาการมากอนหนานี้หรือยัง
เคยมีอาการมากอนหนานี้หรือไม
มีประวัติแพยา/โรคประจําตัวหรือไม
อธิบายวาอาการที่ผุปวยเปนคืออะไร พรอมทั้ง
จายยารักษา
จากอาการที่ผูปวยเลามา คาดวานาจะเปน
ใหลูกชายคะ
มีอาการตาแดงคะ
เปนมา 3 วัน
หลังลูกชายกลับมากจากเนสเซอรี่
หมีนอยกุกกุก ก็เริ่มมีอาการตาแดง
โดยเริ่มเปนจากขางขวาลามมาขาง
ซาย สังเกตเห็นวาลูกชายมีอาการ
เคืองตา เนื่องจากชอบใชมือขยี้ตา
บอยๆ
ยังคะ
ไมเคยคะ
ไมมีคะ
อาการที่อาจเกิดขึ้นได เชน อาการตาแดง
เคืองแสบตา น้ําตาไหล เจ็บตา น้ําตาไหล
มักเปนที่ตาขางใดขางหนึ่งกอนแลวจะ

30
 ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ
การติดเชื้อไวรัส สังเกตไดจากอาการจะเริ่มเปน ติดตอมายังอีกขางหนึ่งได และมีตอม
ที่อีกขางหนึ่งแลวลามไปอีกขางหนึ่ง และโรคนี้ น้ําเหลืองหนาหูโต
เปนโรคที่ติดตอจากการสัมผัสได เนื่องจากนอง
เรียนที่เนสเซอรี่ก็อาจมีการติดจากเพื่อนๆนะคะ Ref.
โรคนี้สามารถหาไดเองภายใน 7-14 วัน หากมี http://www.nlm.nih.gov/medlinepl
อาการเคืองตามาก จะจายยาหยอดตาเพื่อลด us/ency /article/001010.htm
อาการเคืองตาใหไปหยอดคะ จาย Lac oph R
หรือ Hista ophR หยอดครั้งละ 1 หยด วันละ 4
ครั้ง เชา กลางวัน เย็น กอนนอน
แนะนําวิธีการเก็บรักษาและการปฏิบัติตัว สาเหตุของการติดเชื้อ viral
- เนื่องจากโรคนี้สามารถติดตอไปยังผูอื่นได ให conjunctivitis สวนใหญเกิดจากเชื้อ
ลูกชายใหสิ่งของเครื่องใชแยกจากผูอื่น เชน adenovirus ติดตอโดยตรงจากการสัมผัส
ผาเช็ดตัว เปนตน น้ําตาของผูปวย ที่ติดมากับนิ้วมือ และ
- ลางมือใหสะอาด และไมควรขยี้ตาบอยๆ แพรจากนิ้วมือมาติดที่ตาโดยตรง
เนื่องจากอาจทําใหเกิดการอักเสบได Ref.
- หลังเปดใชเก็บที่อุณหภูมิหอง 1 เดือน http://www.nlm.nih.gov/medlinepl
- ไมควรใชยาหยอดตารวมกับผูอื่น เพราะอาจ us /ency/article/001010.htm
ทําใหติดตอกันได

25. EENT (Eye allergy)

ขอมูลผูปวย ผูปวยชายไทยอายุ 35 ป มีอาการคัน เคืองตา มีน้ําตาไหลเปนระยะ อาการมักเปนเวลาอากาศเย็นๆ และเวลา
โดนลมพัดเขาตาแรงๆ เชน ขับรถมอเตอรไซต เปนตน
เภสัชกรซักประวัติพรอมทั้งใหคําแนะนําในการใชยาแกผูปวย
ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ
ทักทาย/แนะนําตนเอง ผูปวยมาขอซื้อยาหยอดตา

ถามวาใครใชยา ใชเอง
ถามวาทําไมจึงใชยา (อาการเปนอยางไร) มีอาการคัน เคืองตา
เปนมากี่วันแลว เปนมา 2 วัน
มีอาการอยางอื่นรวมดวยหรือไม มีน้ําตาไหลเปนระยะ
มีปจจัยใดกระตุนแลวทําใหอาการแยลงหรือไม อาการมักเปนเวลาอากาศเย็นๆ และ
เวลาโดนลมพัดเขาตาแรงๆ เชน ขับ
รถมอเตอรไซต เปนตน
ไดใชยารักษาอาการมากอนหนานี้หรือยัง ยังครับ
เคยมีอาการมากอนหนานี้หรือไม เคยครับ
ตอนนั้นไดยาอะไรรักษา ตอนนั้นไปหาหมอไดยาหยอดตามา

31
 ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ
แตจําชื่อไมได
มีประวัติแพยา/โรคประจําตัวหรือไม ไมมีครับ
อธิบายวาอาการที่ผุปวยเปนคืออะไร พรอมทั้ง สาเหตุของ allergic conjunctivitis เกิด
จายยารักษา ไดจากตาสัมผัสกับสารกอภูมิแพ เชน
จากอาการที่ผูปวยเลามาคาดวาจะเปนอาการ เกสรดอกไม ฝุน ยา ควันบุหรี่ รังแคสัตว
ของโรคภูมิแพที่ตา เนื่องจากผูปวยมักเปน เปนตน
บอยๆเวลาอากาศเย็นและโดนลมพัดเขาตา อาการของ allergic conjunctivitis คือ
และจากอาการที่เลามาก็เขาไดกับโรคดัง คันตา เคืองตา ตาแดง มีน้ําตาไหล มักจะ
กลาวคือ มักมีอาการคันตา เคืองตา และน้ําตา เปนกับตาสองขาง อาการมักเปนตาม
ไหล ฤดูกาล และมีอาการน้ํามูกไหลรวมดวย
จายยาหยอดยา antihistamine เชน Ref.
Histaoph หยอดตาครั้งละ 1 หยดวันละ 4 ครั้ง http://www.nlm.nih.gov/medlinepl
เชา กลางวัน เย็น กอนนอน us /ency/article/001031.htm
แนะนําวิธีการใชยาหยอดตา
1. ลางมือใหสะอาด
2. เปดฝาครอบขวดยาออก โดยไมวางฝาขวด
คว่ําลงบนพื้น
3. นอนหรือนั่งเงยหนาขึ้น
4. คอยๆใชมืออีกขางหนึ่งดึงเปลือกตาลางลงมา
ใหเปนกระพุง และเหลือบตาขึ้นขางบน
5. หยอดยา 1 หยด ลงในดานในกระพุงของ
เปลือกตาลาง ระวังอยาใหปลายหลอดหยด
สัมผัสถูกตา ขนตา เปลือกตา มือ หรือสิ่งใดๆ
6. ปลอยมือจากการดึงเปลือกตาลาง และอยา
กระพริบตาสักครู (อยางนอย 30 วินาที) หรือ
อาจหลับตาเบาๆสักครู
7. ปดฝาใหสนิท
แนะนําวิธีการปฏิบัติตัว
- ลางมือใหสะอาด และไมควรขยี้ตาเนื่องจาก
อาจทําใหเกิดการอักเสบและติดเชื้อได
- เก็บในตูเย็นชองธรรมดา 1 เดือน
- ไมควรใชยาหยอดตารวมกับผูอื่น

32
26. EENT (Hordeolum)
ขอมูลผูปวย ผูปวยหญิงไทย อายุ 25 ป มีตุมนูนบริเวณใตเปลือกตาบนดานขวา เปนมา 1 วัน กอนมาที่รานยารูสึกตึงๆ ไมคัน
ไมเจ็บ ไมมีขี้ตาผิดปกติ ไมมีแพยา ไมมีโรคประจําตัว
เภสัชกร ซักประวัติพรอมทั้งใหคําแนะนําในการใชยาแกผูปวย

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ

ทักทาย/แนะนําตนเอง ผูปวยมาขอซื้อยา

ถามวาใครใชยา
ถามวาทําไมจึงใชยา (อาการเปนอยางไร)
เปนมากี่วันแลว
มีอาการอยางอื่นรวมดวยหรือไม
ไดใชยารักษาอาการมากอนหนานี้หรือยัง
เคยมีอาการมากอนหนานี้หรือไม
มีประวัติแพยา/โรคประจําตัวหรือไม
อธิบายวาอาการที่ผุปวยเปนคืออะไร
พรอมทั้งจายยารักษา
จากอาการที่ผูปวยเลามาคาดวาจะเปน
อาการของตากุงยิง โดยเกิดจากการติด
เชื้อแบคทีเรียชื่อ S. aureus
จายยาฆาเชื้อใหกลับไปกิน
- Cloxacillin250-500 mg qid ac
- Dicloxacillin 250-500 mg qid ac
- Erythromycin 250 mg qid ac
รับประทานยาติดตอกัน 5-7 วัน
แนะนําวิธีการปฏิบัติตัว
- ลางมือใหสะอาด และไมควรขยี้ตา
เนื่องจากอาจทําใหเกิดการอักเสบและติด
เชื้อมากขึ้น
- ประคบน้ําอุน
ใชเอง
มีตุมนูนบริเวณใตเปลือกตาบน
ดานขวา
เปนมา 1 วัน
รูสึกตึงๆ ไมคัน ไมเจ็บ ไมมีขี้ตา
ผิดปกติ
ยังคะ
ไมเคยคะ
ไมมีคะ
ตากุงยิงเปนการอักเสบของตอมไขมันบริเวณฐาน
ของขนตา ใตเปลือกตา โดยมีอาการบวม แดง
รอน และอาจมีอาการปวดแตไมเปนอันตรายตอ
สายตา
สาเหตุเกิดจากการติดเชื้อ Staphylococcus
aureus เปนสวนใหญ
โดยผูปวยมักมีกอนที่เปลือกตา และมีอาการปวด
หนังตา กรอกตาหรือหลับตาอาจทําใหปวดได
Ref.
http://www.siamhealth.net/public_html/
Disease/eye_ent/stye/stye.htm

33
27. EENT (Glaucoma)
ขอมูลผูปวย ผูหญิงวัยกลางคน มาขอซื้อยาหยอดตาชื่อ Dex-oph ED เพื่อบรรเทาอาการระคายเคืองตา เมื่ออาทิตยที่ผาน
มาไปตรวจตากับจักษุแพทย ผลการตรวจพบวาความดันในลูกตาขวา เทากับ 23 mmHg และตาซาย เทากับ 22 mmHg
กอนหนานี้ซื้อยามาใชเองเปนยา prednisolone 1% หยอดตาสองขาง วันละ 4 ครั้ง นาน 8 wks
เภสัชกร ซักประวัติและใหคําแนะนําการใชยาที่เหมาะสมกับผูปวย
ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย
ทักทาย/แนะนําตนเอง ขอซื้อยาหยอดตาหนอยคะ
ถามวาใครใชยา ใชเอง
ถามวาทําไมจึงใชยา (อาการเปนอยางไร) มีอาการระคายเคืองตาบอยๆ
ไดใชยารักษาอาการมากอนหรือยัง กอนหนานี้ซื้อยาหยอดตา prednisolone 1% มาหยอดเอง
โดยหยอดตาสองขาง วันละ 4 ครั้ง นาน 8 สัปดาห เมื่อวาน
ไปหาจักษุแพทย คุณหมอบอกวาความดันในลูกตาขวา
เทากับ 23 mmHg ที่ และตาซาย เทากับ 22 mmHg
มีอาการอยางอื่นรวมดวยหรือไม มีตามัวหรือไม แพทยบอกวา ไมมอี าการอื่นคะ แพทยบอกอาจเปนตอหิน ใหหยุดยา
เปนอะไร หยอดตา prednisolone ไมทราบวาจะขอซื้อยา Dex-oph
ไปหยอดไดไหม พอดีมีคนแนะนําเพราะเคืองตา
ไมควรใชยา Dex-oph เนื่องจากอาจทําใหอาการความดันใน แลวควรใชยาตัวไหน
ลูกตาแยลง
ใช hista-oph แทนเพื่อลดอาการระคายเคืองตา คะ
หยอดตาครั้งละ 1 หยดวันละ 4 ครั้ง เชา กลางวัน เย็น กอน
นอน แนะนําวิธีการใชยาหยอดตา
1. ลางมือใหสะอาด
2. เปดฝาครอบขวดยาออก โดยไมวางฝาขวดคว่ําลงบนพื้น
3. นอนหรือนั่งเงยหนาขึ้น
4. คอยๆใชมืออีกขางหนึ่งดึงเปลือกตาลางลงมาใหเปนกระพุง
และเหลือบตาขึ้นขางบน
5. หยอดยา 1 หยด ลงในดานในกระพุงของเปลือกตาลาง
ระวังอยาใหปลายหลอดหยดสัมผัสถูกตา ขนตา เปลือกตา มือ
หรือสิ่งใดๆ
6. ปลอยมือจากการดึงเปลือกตาลาง และอยากระพริบตา
สักครู (อยางนอย 30 วินาที) หรืออาจหลับตาเบาๆสักครู
7. ปดฝาใหสนิท
แนะนําวิธีการปฏิบัติตัว
- ลางมือใหสะอาด และไมควรขยี้ตาเนื่องจากอาจทําใหเกิด
การอักเสบและติดเชื้อได
- เก็บในตูเย็นชองธรรมดาอยูไดนาน 1 เดือน
- ไมควรใชยาหยอดตารวมกับผูอื่น

34
 Case Headache
28. Migraine
ขอมูลผูปวย ผูปวยหญิงไทยอายุ 35 ป มาขอซื้อยา แกปวดไมเกรน มีอาการปวดหัวขางเดียว ลามมาทายทอย เคยใชยา
ไมเกรนมากอน โดยอาการมักกําเริบตอนอากาศรอนๆ และตอนเครียดเรื่องงาน แพยา Amoxicillin และ ยา paracetamol
มีโรคประจําตัวคือ เบาหวาน และใชยา Metformin 500 mg 1*1 pc
เภสัชกร ซักประวัติและใหคําแนะนําการใชยาที่เหมาะสมกับผูปวย

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย

ทักทาย/แนะนําตนเอง ขอซื้อยาแกปวดหัว ไมเกรน
ถามวาใครใชยา ใชเอง
ถาม อาการเปนอยางไร มีอาการปวดหัวขางเดียว ลามมาบริเวณทายทอย
ถามระดับความปวด (pain score) เต็ม 10 ให 7 คะแนน
ถามปจจัยที่ทําใหปวด /สิ่งกระตุน อาการมักกําเริบตอนอากาศรอนๆ และตอนเครียดเรื่องงาน
ถามความถี่ของอาการ 3-4 เดือนเปนครั้ง
เคยใชยาใดเพื่อบรรเทาอาการมากอนหรือไม ใชยา Ibuprofen400 mg 1 tab กอนมารานยาประมาณ
1 ชั่วโมง แตอาการไมดีขึ้น
ถามโรคประจําตัว เบาหวาน
ถามประวัติแพยา แพยา Amoxicillin และ ยา paracetamol
มียาอื่นที่กําลังใชอยูหรือไม Metformin 500 mg 1*1 pc
กําลังตั้งครรภหรือใหนมบุตรอยูหรือไม ไมมี
เลือกจายยา Cafergot®
อธิบายเกี่ยวกับยาเปนยาบรรเทาอาการปวดหัวแบบไมเกรน
อธิบายวิธีการใชยา รับประทานทันที 1 เม็ดเมื่อมีอาการปวด
หากไมหาย อีก 30 นาทีรับประทานตอไดอีก 1 เม็ด
อธิบายขอระวังในการใชยา
1 วันไมควรรับประทานเกิน 6 เม็ด และ1 สัปดาหไมควร
รับประทานเกิน 10 เม็ด เพราะจะทําใหเกิดเนื้อตายบริเวณ
ปลายมือปลายเทาเนื่องจากเลือดไมไปเลี้ยงได
ใหคําแนะนําเกีย่ วกับการหลีกเลี่ยงอาการปวด โดยผอนคลาย
ความเครียด ฟงเพลง หรือพักผอน และหลีกเลี่ยงอากาศรอน

35
29. Migraine
ขอมูลผูปวย ผูปวยหญิงไทยอายุ 27 ป มาขอซื้อยาแกปวดศีรษะใหแฟน เนื่องจากแฟนมีอาการปวดหัวขางเดียว ปวดตุบๆ
ตามชีพจร อาการมักกําเริบเวลาที่พักผอนนอย เปนบอยเดือนละ 2-3 ครั้ง ผูปวยมีโรคประจําตัวคือ HIV เพิ่งไดรับยาตาน
ไวรัสเมื่อ 1 สัปดาหที่แลว คือ TDF+3TC+LPV/r ไมมีประวัติแพยา
เภสัชกร ซักประวัติและใหคําแนะนําการใชยาที่เหมาะสมกับผูปวย

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ

ทักทาย/แนะนําตนเอง ขอซื้อยาแกปวดหัว Cafergot®
ถามวาใครใชยา ซื้อใหแฟน
ถาม อาการเปนอยางไร มีอาการปวดหัวขางเดียว ปวดตุบๆ ตามชีพ
จร
ถามระดับความปวด (pain score) ปวดมากจนลุกไมไหว
ถามปจจัยที่ทําใหปวด /สิ่งกระตุน อาการมักกําเริบเวลาพักผอนนอย
ถามความถี่ของอาการ เปนบอยเดือนละ 2-3 ครั้ง เนื่องจากมีอาชีพ
เปนยาม นอนนอย และไมเปนเวลา
เคยใชยาใดเพื่อบรรเทาอาการมากอนหรือไม วันนี้ไมไดใชยา แตเมื่อเดือนที่แลวที่แลวเคย
ใชยา Cafergot® เพื่อบรรเทาอาการมากอน
ถามโรคประจําตัว เปน HIV
ถามประวัติแพยา ไมมีประวัติแพยา

มียาอื่นที่กําลังใชอยูหรือไม TDF+3TC+LPV/r (ผูปวยถือยามา)

เลือกจายยา ไมสามารถจายยา Cafergot®ได
-Sumatriptan 50 mg prn เนื่องจากเกิด Drug interaction
-Flunarizine 1 tab hs กับยาในกลุม PI ทําใหเกิด
ergotism ได
อธิบายเกี่ยวกับยา
Sumatriptanเปนยาบรรเทาอาการปวดหัว
แบบไมเกรนและ
Flunarizineเปนยาปองกันการปวดหัวแบบไม
เกรน
อธิบายวิธีการใชยา
Sumatriptan 50 mg เมื่อมีอาการหากยังไม
หายปวด อีก 2 ชั่วโมง รับประทานไดอีก 1 เม็ด
Flunarizineรับประทานวันละ 1 เม็ด 1 ครั้ง
กอนนอน
อธิบายขอระวังในการใชยา
-Sumatriptan 1 วันไมควรรับประทานเกิน 4

36
 ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ
เม็ด
ใหคําแนะนําเกี่ยวกับการหลีกเลี่ยงอาการปวด
เชน พักผอนใหเพียงพอ

30. Tension
ขอมูลผูปวย ผูปวยหญิงไทยอายุ 18 ป มาขอซื้อยา แกปวดศีรษะ โดยมีอาการปวดตึงๆ เหมือนมีอะไรมารัดรอบศิรษะ ปวด
กระบอกตาเล็กนอย เปนมานาน 2 ชั่วโมง อาการมักถูกกระตุนเนื่องจากการเจอแสงแดดจา และอากาศรอนในตอนกลางวัน
รับประทานยา Paracetamol 500 mg 1 เม็ดแลวยังไมดีขึ้น ไมมีโรคประจําตัว มีประวัติแพยา sulfa
เภสัชกร ซักประวัติและใหคําแนะนําการใชยาที่เหมาะสมกับผูปวย

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย

ทักทาย/แนะนําตนเอง ขอซื้อยาแกปวดหัว
ถามวาใครใชยา ใชเอง
ถาม อาการเปนอยางไร มีอาการปวดตื้อๆ เหมือนมีอะไรมารัดรอบศิรษะ ปวด
กระบอกตาเล็กนอย
มีไขหรือไม ไมมี
ถามระดับความปวด (pain score) 4/10
มีอาการมานานหรือไม 2 ชั่วโมง
ถามปจจัยที่ทําใหปวด /สิ่งกระตุน เจอแสงแดดจา และอากาศรอนในตอนกลางวัน
ถามความถี่ของอาการ ไมบอย เปนนานๆครั้ง
เคยใชยาใดเพื่อบรรเทาอาการมากอนหรือไม รับประทานยา Paracetamol 500 mg 1 เม็ดแลวยังไมดี
ขึ้น
ถามโรคประจําตัว ไมมีโรคประจําตัว
ถามประวัติแพยา มีประวัติแพยา sulfa
มียาอื่นที่กําลังใชอยูหรือไม ไมมี
เลือกจายยา (ไมควรจาย celecloxib เพราะผูปวยแพ sulfa)
-Ibuprofen 400 mg 1*3 pc prn
อธิบายเกี่ยวกับยา
เปนยาบรรเทาอาการปวดหัวแบบ tension
อธิบายวิธีการใชยา
รับประทาน1 เม็ดวันละ 3 ครั้ง หลังอาหาร เวลามีอาการปวด
อธิบายขอระวังในการใชยา
รับประทานหลังอาหารทันที แลวดื่มน้ําตามมากๆ
ใหคําแนะนําเกี่ยวกับการหลีกเลี่ยงอาการปวดเชน หลีกเลี่ยง
การเจอแสงแดดจา หรือไปในที่อากาศรอน

37
 Case Acne
31. Acne 1
ขอมูลผูปวย ผูปวยชายไทย อายุ 18 ป มาซื้อยารักษาสิว เปนสิวอุดตันบริเวณแกมประมาณ 10 จุด มาประมาณ 5 เดือน เคย
ใชยา Benzac® มาแลว แตไมไดใชตอเนื่อง ไมมีประวัติแพยา ไมมีโรคประจําตัว
เภสัชกร ซักประวัติและใหคําแนะนําการใชยาที่เหมาะสมกับผูปวย

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย

ทักทาย/แนะนําตนเอง ขอซื้อยารักษาสิว
ถามวาใครใชยา ใชเอง
มีลักษณะสิวเปนอยางไรบาง เปนสิวอุดตัน บริเวณแกม ประมาณ 10 จุด
ถามระยะเวลาที่เปน ประมาณ 5 เดือน
เคยใชยาใดรักษามากอนหรือไม ใชยา Benzac®
- วิธีการกินยา / ขนาดยาของผูปวย ทาวันละสองครั้งกอนลางหนา ประมาณ 15 นาที แตไมคอย
ใชตอเนื่อง มักลืมทา อาการจึงไมดึขึ้น
- ยาอื่นที่ใชรวม ไมมียาอื่นที่ใชรวม
ถามประวัติแพยา ไมมี
ถามโรคประจําตัว ไมมี
เลือกจายยา
Retin-A 0.05% (Tretinoin 0.05%) apply hs
อธิบายเกี่ยวกับยา
เปนยาทารักษาสิว
อธิบายวิธีใชยา
ใหทายาบางๆทั่วใบหนา วันละครั้งกอนนอน
บอกขอควรระวัง
หลีกเลี่ยงการทายาบริเวณที่จะเกิดอาการระคายเคืองไดมาก
เชน รอบดวงตา มุมปาก มุมจมูก
บอกเกี่ยวกับอาการขางเคียง
- ยาทําใหผิวหนังไวตอแสง จึงตองใชครีมกันแดดรวมดวย
- หลีกเลี่ยงการขัดหนา หรือใชสารที่มีฤทธิ์เปนกรดทาใบหนา
ขณะใชยานี้
- ในชวง 1-2 สัปดาหแรก อาจมีสิวเหอขึ้น ไมตองหยุดใชยา
- หากทนอาการไมพึงประสงคไมได ใหลดความถี่ในการใชยา
ลงกอน เชน ทาวันเวนวัน
ถามวาผูปวยมีขอสงสัยเพิ่มเติมหรือไม ไมมี

38
32. Acne2 (กฏหมาย)
ขอมูลผูปวย ผูปวยหญิงไทย อายุ 25 ป มาขอซื้อยารักษาสิว Isotretinoin แบบรับประทาน มีสิวอุดตัน บริเวณแกม คาง
หนาผาก มากกวา 20 จุด เปนมาประมาณ 1 ปแลว เคยใชยา Isotretinoinแบบรับประทานมากอน โดยรับประทานวันละ 1
ครั้ง ครั้งละ 1 เม็ด กอนนอน ใชยามา 2 เดือนแลว
เภสัชกร ซักประวัติและใหคําแนะนําการใชยาที่เหมาะสมกับผูปวย

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย

ทักทาย/แนะนําตนเอง ขอซื้อยารักษาสิว Isotretinoin
ถามวาใครใชยา ใชเอง
มีลักษณะสิวเปนอยางไรบาง เปนสิวอุดตัน บริเวณแกม คาง หนาผาก มากกวา 20 จุด
ถามระยะเวลาที่เปน ประมาณ 1 ปแลว
เคยใชยาใดรักษามากอนหรือไม ใชยา Isotretinoinแบบรับประทาน
- วิธีการกินยา / ขนาดยาของผูปวย รับประทานวันละ 1 ครั้ง ครั้งละ 1 เม็ด กอนนอน
รับประทานยานี้มาเปนเวลา 2 เดือน
- ยาอื่นที่ใชรวม ไมมี
ถามประวัติแพยา ไมมี
ถามโรคประจําตัว ไมมี
กําลังตั้งครรภ หรือใหนมบุตรหรือไม ไมไดตั้งครรภและใหนมบุตร
อธิบายผูปวย
ไมสามารถจายยา Isotretinoinแบบรับประทานได เนื่องจาก
ยานี้สามารถจําหนายไดในสถานพยาบาลเทานั้น รานยาจาย
เองไมได
แนะนําผูปวย
ใหผูปวยไปรับยาที่โรงพยาบาล หรือคลินิกแพทยเฉพาะทาง
ผิวหนัง
ถามวาผูปวยมีขอสงสัยเพิ่มเติมหรือไม ไมมี

39
33. Acne 3
ขอมูลผูปวย ผูปวยหญิงไทย อายุ 22 ป มาขอซื้อยารักษาสิว มีสิวอุดตันและสิวอักเสบ บริเวณแกม คาง หนาผาก 10 จุด
เปนมา 6 เดือน โดยสิวจะขึ้นเพิ่มในชวงกอนมีประจําเดือน และประจําเดือนมาไมสม่ําเสมอ เคยใชยา Clindamycin lotion
เปนเวลา 2 เดือน โดยแตมเฉพาะบริเวณที่เปนสิว วันละ 2 ครั้งเชา – เย็น ผูปวยไมมีประวัติแพยา และไมมีโรคประจําตัว
เภสัชกร ซักประวัติและใหคําแนะนําการใชยาที่เหมาะสมกับผูปวย

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย

ทักทาย/แนะนําตนเอง ขอซื้อยารักษาสิว
ถามวาใครใชยา เปนคนใชเอง
มีลักษณะสิวเปนอยางไรบาง เปนสิวอุดตันและสิวอักเสบ บริเวณแกม คาง หนาผาก 10
จุด
ถามระยะเวลาที่เปน ประมาณ 6 เดือน
เคยใชยาใดรักษามากอนหรือไม ใชยา Clindamycin lotion
- วิธีการกินยา / ขนาดยาของผูปวย ทาวันละสองครั้ง เชา-เย็น เฉพาะบริเวณที่เปน
- ยาอื่นที่ใชรวม ไมมี
ถามประวัติแพยา ไมมี
ถามโรคประจําตัว ไมมี
กําลังตั้งครรภ หรือใหนมบุตรหรือไม ไมไดตั้งครรภและใหนมบุตร
เปนสิวเพิ่มมากขึ้นในชวงใด ชวงกอนมีประจําเดือน 3 วัน
เลือกจายยา
- Dianne® 1*1 hs
- Retin-A 0.05% (Tretinoin 0.05%) apply hs
อธิบายเกี่ยวกับยา
- ยา Dianne®เปนยาคุมกําเนิดเพื่อรักษาสิวที่เกิดจาก
ฮอรโมนเพศ
- Retin-A 0.05% ใชรักษาสิวอุดตัน
อธิบายวิธีใชยา
- ยา Dianne®รับประทานวันละ1 เม็ดกอนนอน
- Retin-A 0.05% ทาวันละครั้งกอนนอน
บอกเกี่ยวกับอาการขางเคียง
- ยาคุมกําเนิดอาจทําใหมีเลือดออกกระปริบกระปรอยหรือ
คลื่นไสอาเจียนได
- ยาทาทําใหผิวหนังไวตอแสง จึงตองใชครีมกันแดดรวมดวย
- หลีกเลี่ยงการขัดหนา หรือใชสารที่มีฤทธิ์เปนกรดทาใบหนา
ขณะใชยานี้
- ในชวง 1-2 สัปดาหแรก อาจมีสิวเหอขึ้น ไมตองหยุดใชยา
ถามวาผูปวยมีขอสงสัยเพิ่มเติมหรือไม ไมมี

40

34. Tuberculosis (ไอเรื้อรัง)
ขอมูลผูปวย ชายไทยอายุ 40 ป มารานยาเพื่อขอซื้อยาแกไอใหคนงานที่บาน
เภสัชกร ซักประวัติและอาการ เพื่อใหไดขอมูลที่จําเปนเพื่อประเมินปญหาสุขภาพของผูมารับบริการ และใหคําแนะนํา/รักษา/
สงตอแพทยอยางเหมาะสม
ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร
ทักทาย/แนะนําตนเอง
ถามวาใครคือผูปวย
ถามอาการลักษณะการไอ/มีอาการมา
นานหรือยัง
มีโรคประจําตัวหรือไม
มียาที่ใชอยูเปนประจําหรือไม
ใชยาอะไรรักษาอาการไอมากอนหรือไม
มีอาการอื่นรวมดวยหรือไม เชน มีไข
แนะนําการแกปญหา :
แนะนําใหสงผูปวยไปรับการรักษาที่
โรงพยาบาล (อาจจายยาบรรเทาอาการ
ไอเล็กนอยได) ผูปวยอาจจะเปนวัณโรค
ปอดซึ่งสามารถรักษาใหหายขาดได จึง
ควรรีบตรวจเพื่อวินิจฉัยและรับการรักษา
ที่เหมาะสมตอไป
Case Respiratory
ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ
ขอซื้อยาแกไอ
คนงานที่บาน
มีอาการไอแหงๆ มีเลือดปนออกมา
บางครั้ง มีอาการมานานประมาณ 2
เดือนแลว
ไมมีโรคประจําตัว
ไมมี
ซื้อยากินยาแกไอทั้งชนิดเม็ดและชนิด
น้ํา กินหลายครั้งแลวแตยังไมดีขึ้น
มักมีไขในตอนกลางคืน ตอมาเริ่ม
สังเกตเห็นวาผูปวยผอมลง ไอมากขึ้น
และไอมีเลือดปน
ลักษณะทางคลินิกของวัณโรคปอด ไดแก ไอเรื้อรัง
ไอเปนเลือด เหนื่อยงาย เจ็บหนาอก ออนเพลีย ไข
ต่ําๆ ซึ่งมักเปนตอนบาย เหงื่อออกตอนกลางคืน
หลังไขลด เบื่ออาหาร น้ําหนักลดโดยไมทราบ
สาเหตุ เปนตนผูปวยควรไดรับการเพาะเชื้อวัณ
โรคถือเปนวิธีมาตรฐานในการวินิจฉัยวัณโรคปอด
Ref: แนวทางการรักษาวัณโรคในผูใหญ พ.ศ.
2556 สํานักวัณโรค กรมควบคุมโรค, สมาคมอุร
เวชชแหงประเทศไทย, สมาคมปราบวัณโรคใน
พระบรมราชูปถัมภ
41
35. Allergic rhinitis
ขอมูลผูปวย ผูปวยชายอายุ 16 ป มาขอซื้อยาแกหวัด คัดจมูก น้ํามูกใสไหล เปนมา 4 วัน ไมรบกวนการนอน กินยา
Chlorpheniramine แลวไมดีขึ้น มีอาการงวงนอนมากจนไมสามารถทํางานได มีอาชีพทํางานโรงงานทอผา มีประวัติเปน
ภูมิแพตั้งแตเด็ก แพเกสรดอกไม แพยา Ampicillin (หายใจไมออก แนนหนาอก ผื่น)
เภสัชกร ซักประวัติและใหคําแนะนําการใชยาที่เหมาะสมกับผูปวย

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ

ทักทาย/แนะนําตนเอง
ถามวาใครใชยา
ถามวาอาการเปนอยางไร
เริ่มมีอาการดังกลาวมานานเทาไหร
มีอาการอื่นรวมอีกหรือไม
มีโรคประจําตัวหรือไม
มียาที่ใชอยูเปนประจําหรือไม
มีประวัติแพยาหรือไม
ไดใชยารักษาอาการมากอนหรือไม
สรุปอาการ
ผูปวยมีอาการของโรคภูมิแพโพรงจมูกอักเสบซึ่งมี
สาเหตุมาจากพันธุกรรมและสิ่งแวดลอม
จายยา Antihistamine 2ndหรือ 3rd generation
เนื่องจากผูปวยตองทํางาน เชน
- Loratadine 10 mg OD
- Cetirizine 10 mg OD
- Fexofenadine 60 mg BID or 180 mg OD
แนะนําใหหลีกเลี่ยงปจจัยที่ทําใหเกิดอาการภูมิแพ
แนะนําการปฏิบัติตัว ไดแก ออกกําลังกาย พักผอน
ใหเพียงพอ
ผูปวยใชเอง
มีอาการหวัด คัดจมูก มีน้ํามูกใสไหล
เปนมา 4 วัน
ไมมี
เปนโรคภูมิแพมาตั้งแตเด็ก
ไมไดใชยา
แพยา Ampicillin (หายใจไมออก แนน
หนาอก ผื่น)
ใชยา Chlorpheniramineแลวไมดีขึ้น
มีอาการงวงนอนมากจนไมสามารถ
ทํางานได
ผูปวยภูมิแพจมูกอักเสบควรไดรับการ
รักษาดวยยาตัวเลือกแรกคือ Oral
antihistamine สามารถใชไดทั้ง 1st 2nd
และ 3rd generation ในกรณีผูปวย
จําเปนตองทํางานไมควรเลือกจาย 1st
generation เพราะทําใหงวงนอนมาก
Ref: Dipiro JT, et al.
Pharmacotherapy handbook. 7th
ed. New York, NY: McGraw-Hill;
2012: 1003.

42
36. Asthma
ขอมูลผูปวย ผูปวยชายไทย อายุ 40 ป มีประวัติเปนโรคหืด นําใบสั่งยามาที่รานยา
Rx
Symbicort® 1 puff bid and prn # 1
เภสัชกร ซักประวัติ อธิบายขอบงใชและเทคนิคการพนยาแกผูปวยเนื่องจากผูปวยไมเคยใชยาพนมากอน

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย

ทักทาย/แนะนําตนเอง มาซื้อยาตามใบสั่งแพทย
สอบถามชื่อผูปวย/รับยาเองหรือไม บอกชื่อตนเอง/มารับยาเอง
มีโรคประจําตัวหรือไม มีโรคหืด
มียาที่ใชอยูเปนประจําหรือไม ไมเคยใชยารักษา
มีประวัติแพยาหรือไม ไมเคยแพยา
เคยใชยาที่แพทยสั่งมากอนหรือไม ไมเคยใช
บอกชื่อยา ขอบงใชและวิธีใชยาที่ผูปวยไดรับ
- Symbicort® เปนยาสําหรับควบคุมโรคหืดที่ผูปวยเปนและ
เปนยาบรรเทาอาการหอบดวย
วิธีใช ใหพนสูดเขาคอครั้งละ 1 สูด เชา เย็น ติดตอกันทุกวัน
และพนเวลามีอาการหอบ
อธิบายวิธีการใชยาพนSymbicort®
- เปดฝา ถือขวดยาตั้งตรง ปลายหลอดอยูดานบน บิดฐานหลอด
ยาไปทางขวาจนสุดแลวหมุนกลับทางซายจนไดยินเสียง “คลิก”
แสดงวาบรรจุยาพรอมสูด กรณีเปดใชงานครั้งแรกใหหมุนจนได
ยินเสียงคลิก 3 ครั้ง
- หายใจออกทางปากจนสุด อยาพนลมหายใจเขาไปในเครื่อง
- ใชปากอมขวดยาใหสนิท สูดหายใจเขาทางปากแรงๆ เร็วๆ
- ใชผาเช็ดทําความสะอาด หามลาง แลวปดใหสนิท
- บวนปากและคอดวยน้ําสะอาดแลวบวนทิ้งทุกครั้งหลังพนยา
- สังเกตยาหมดโดยดูตัวเลขบนเครื่อง เปนเลข 0
แนะนําการปฏิบัติตัว
หลีกเลี่ยงปจจัยที่กระตุนใหเกิดอาการหอบหืดกําเริบ เชน ฝุน
ควัน เปนตน
ออกกําลังกายสม่ําเสมอ พักผอนใหเพียงพอ

43
37. Pharyngitis
ขอมูลผูปวย ผูปวยหญิงอายุ 23 ป มีอาการไข เจ็บคอ สองคอพบจุดหนอง มาขอซื้อยา Amoxicillin 500 mg เพื่อรักษา
อาการที่เปน ผูปวยใชยาคุมกําเนิดยี่หอ Sucee® ชนิด 21 เม็ด อยู ไมมีโรคประจําตัว
เภสัชกร ซักประวัติและใหคําแนะนําการใชยาที่เหมาะสมกับผูปวย

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ

ทักทาย/แนะนําตนเอง
ถามวาใครใชยา
ถามวาอาการเปนอยางไร
เริ่มมีอาการดังกลาวมานานเทาไหร
มีอาการอื่นรวมอีกหรือไม
มีโรคประจําตัวหรือไม
มียาที่ใชอยูเปนประจําหรือไม
มีประวัติแพยาหรือไม
ชี้แจงปญหาดังตอไปนี้
- การไดรับยาฆาเชื้อรวมกับยาคุมกําเนิดจะมี
ผลทําใหประสิทธิภาพยาคุมกําเนิดลดลง
แนะนําทางเลือกการรักษา
- แนะนําวาผูปวยควรเปลี่ยนยาคุมกําเนิดจาก
ชนิด combined pill เปน minipillเชน
Exluton®
- กรณีที่ไมตองการเปลี่ยนชนิดยาคุมกําเนิด
แนะนําใหใชวิธีคุมกําเนิดอื่นรวมดวย เชน
ใชถุงยางอนามัยในชวงที่ใชยา amoxicillin
จายยาฆาเชื้อ Amoxicillin 500 mg 1x3 pc
ติดตอกัน 7 วัน และยา Paracetamol 500 mg 1
tab prn for fever
แนะนําการปฏิบัติตัว ไดแก ดื่มน้ําอุน พักผอนให
เพียงพอ
ผูปวยใชเอง
มีไข เจ็บคอ สองคอแลวพบจุดหนอง
เปนมา 2 วัน
ไมมี
ไมมีโรคประจําตัว
ใชยาคุมกําเนิดยี่หอ Suceeชนิด 21
เม็ดอยู
ไมเคยแพยา
ยาฆาเชื้อมีผลในการฆาเชื้อ normal
flora ในลําไส ทําใหไปมีผลลด
enterohepatic recirculation
ของฮอรโมนคุมกําเนิด ลด
ประสิทธิภาพของยาคุมกําเนิดลง
Ref: Tatro DS. Drug interaction
facts. 2014.
ขอมูลจาก Drug interaction facts
2014 แนะนําใหผูที่ไมตองการ
ตั้งครรภสามารถใชยา 2 ชนิด
รวมกันได แตควรคุมกําเนิดดวยวิธี
อื่นรวมดวยในขณะที่ใชยา
Amoxicillin อยู
Ref: Tatro DS. Drug interaction
facts. 2014.

44
38. Common cold
ขอมูลผูปวย ผูปวยชายอายุ 20 ป มารานยาดวยอาการหวัด มีน้ํามูกใส คัดจมูก คันจมูก จาม เปนมาประมาณ 3 วัน
เภสัชกร ซักประวัติและจายยาที่เหมาะสมกับผูปวย

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ

ทักทาย/แนะนําตนเอง
ถามวาใครใชยา ผูปวยใชเอง
ถามวาอาการเปนอยางไร มีน้ํามูกใส คัดจมูก คันจมูก จาม
เริ่มมีอาการดังกลาวมานานเทาไหร เปนมาประมาณ 3 วัน
เคยมีอาการเชนนี้มากอนหรือไม/มีอาการบอยไหม เปนประมาณปละ 1 ครั้ง
มีอาการอื่นรวมอีกหรือไม ไมมี
มีโรคประจําตัวหรือไม ไมมีโรคประจําตัว
มียาที่ใชอยูเปนประจําหรือไม ไมมี
มีประวัติแพยาหรือไม ไมเคยแพยา
สรุปอาการ แนวทางการรักษา URI ตาม
อธิบายวาผูปวยมีอาการของไขหวัดธรรมดา Antibiotic smart use แนะนําให
(common cold) ไมจําเปนตองใชยาปฏิชีวนะ ผูปวยที่มีอาการ common cold
อาการสามารถหายไดเอง กรณีที่ตองการยารักษา ไดแก ไขต่ําๆ มีน้ํามูก เสียงแหบ
จะใหการรักษาตามอาการ จาม ตาแดง แผลในปาก อ ทองเสีย
โดยไมมีอาการอื่นๆรวมดวย ไดรับ
การรักษาตามอาการที่เปนโดยไม
จําเปนตองใชยาปฎิชีวนะ
Ref: สุทธิพร ภัทรชยากุล และคณะ.
การใชยาปฏิชีวนะอยางสมเหตุผลใน
รานยา. 2555.
จายยาสําหรับบรรเทาอาการคัดจมูกและอาการ ขอมูลจาก MIMS Thailand 135th
น้ํามูกไหล จาม edition 2014
- Nasotapp® สูตรผสมประกอบดวย
Brompheniramine maleate 4 mg +
Phenylephrine HCl 10 mg 1x3 pc
แนะนําอาการขางเคียงจากยา อาจทําใหงวงนอน
ควรหลีกเลี่ยงการขับขี่ยานพาหนะหรือทํางานกับ
เครื่องจักร
แนะนําการปฏิบัติตัว ไดแก ดื่มน้ําอุน พักผอนให
เพียงพอ

45
39. Sinusitis
ขอมูลผูปวย ผูปวยชายอายุ 36 ป มารานยาดวยอาการมีน้ํามูกขนเขียว มีไขสูง เจ็บบริเวณโหนกแกม มีอาการมา 10 วัน โดย
อาการเริ่มจากมีน้ํามูกใส ไอ และมีไข
เภสัชกร ซักประวัติและจายยาที่เหมาะสมกับผูปวย

ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ

ทักทาย/แนะนําตนเอง
ถามวาใครใชยา
ถามวาอาการเปนอยางไร
เริ่มมีอาการดังกลาวมานานเทาไหร
มีอาการอื่นรวมอีกหรือไม
ไดใชยารักษาอาการมากอนหรือไม
มีโรคประจําตัวหรือไม
มียาที่ใชอยูเปนประจําหรือไม
มีประวัติแพยาหรือไม
สรุปอาการ
อธิบายวาผูปวยมีอาการของไซนัสอักเสบ
(sinusitis) เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียที่บริเวณ
โพรงจมูกตองไดรับการรักษาดวยยาปฏิชีวนะ
จายยาปฏิชีวนะที่เหมาะสมรับประทานติดตอกัน
5-7 วัน
ยาหลัก : Amoxicillin/clavulanic 500/125
mg 1x3 pc
ยาทางเลือก : Amoxicillin/clavulanic
875/125 mg 1x2 pc หรือ Doxycycline 100
mg 1x2 pc หรือ Doxycycline 200 mg 1x1
pc
แนะนําใหผูปวยรับประทานยาติดตอกันจนหมด
แนะนําการปฏิบัติตัว ไดแก ดื่มน้ําอุน พักผอนให
เพียงพอ
ผูปวยใชเอง
มีน้ํามูกขนเขียว มีไขสูง
เปนมาประมาณ 10 วัน
เจ็บบริเวณโหนกแกม
ยังไมไดใชยา กรณีผูปวยเคยไดรับยาปฏิชีวนะมากอน
แลวอาการยังไมดีขึ้นตองพิจารณา
ประเด็นความเสี่ยงการติดเชื้อดื้อยา
ไมมีโรคประจําตัว
ไมมี
ไมเคยแพยา
อาการไซนัสอักเสบจากการติดเชื้อ
แบคทีเรียในผูใหญ ไดแก มีน้ํามูก คัด
จมูก ปวดบริเวณกระดูก maxillary ที่
ใบหนา อาการมักเปนติดตอกัน
มากกวา 7 วัน
Ref: Dipiro JT, et al.
Pharmacotherapy handbook. 7th
ed. New York, NY: McGraw-Hill;
2012: 528.
แนวทางการรักษา URI ตาม
Antibiotic smart use แนะนําให
ผูปวยที่มีอาการ sinusitis ไดรับการ
รักษาดวยยาปฏิชีวนะดังกลาว
Ref: สุทธิพร ภัทรชยากุล และคณะ.
การใชยาปฏิชีวนะอยางสมเหตุผลใน
รานยา. 2555.

46
40. Otitis media
ขอมูลผูปวย ผูปกครองพาเด็กอายุ 1 ป น้ําหนัก 9 กิโลกรัม มาซื้อยาที่รานยา เนื่องจากมีอาการไขสูง รองไหกวนตลอดเวลา
ไมยอมนอน รวมกับชอบเอามือไปดึงหู มีหนองไหลออกจากหู เบื่ออาหาร เปนมา 2 วัน
เภสัชกร ซักประวัติและจายยาที่เหมาะสมกับผูปวย
ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร
ทักทาย/แนะนําตนเอง
ถามวาใครใชยา
ผูปวยอายุเทาไหร/น้ําหนักเทาไหร
ถามวาอาการเปนอยางไร
เริ่มมีอาการดังกลาวมานานเทาไหร
มีอาการอื่นรวมอีกหรือไม
ไดใชยารักษาอาการมากอนหรือไม
มีโรคประจําตัวหรือไม
มียาที่ใชอยูเปนประจําหรือไม
มีประวัติแพยาหรือไม
สรุปอาการ
อธิบายวาผูปวยมีอาการหูชั้นกลางอักเสบเฉียบพลัน
(acute otitis media) เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย
ที่หูชั้นกลาง มักเกิดไดบอยในเด็กเล็ก
จายยาปฏิชวี นะที่เหมาะสม Amoxicillin dry
syrup 250 mg/ชอนชา รับประทานครั้งละ 1 ½
ชอนยา วันละ 2 ครั้ง หลังอาหาร ติดตอกัน 10 วัน
(ขนาดยา 80-90 mg/kg/day)
จายยา 2 ขวด พรอมอธิบายวิธีการผสมยาที่ถูกวิธี
แนะนําใหผูปวยรับประทานยาติดตอกันจนหมด
ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ
ลูกใชยา
อายุ 1 ป หนัก 9 กิโลกรัม
มีไขสูง รองไหกวนตลอดเวลาไมยอม
นอน
เปนมาประมาณ 2 วัน
ชอบเอามือไปดึงหู มีหนองไหลออก
จากหู ไมอยากกินอาหาร
ใชยา paracetamol ลดไข แต กรณีผูปวยเคยไดรับยาปฏิชีวนะมากอน
อาการยังไมดีขึ้น แลวอาการยังไมดีขึ้นตองพิจารณา
ประเด็นความเสี่ยงการติดเชื้อดื้อยา
ไมมีโรคประจําตัว
ไมมี
ไมเคยแพยา
อาการหูชั้นกลางอักเสบเฉียบพลันมัก
เกิดในเด็กเล็ก สาเหตุมากจากการติด
เชื้อแบคทีเรียบริเวณหูชั้นกลาง เชื้อ
สาเหตุสวนใหญพบ S. pneumonia
Ref: Dipiro JT, et al.
Pharmacotherapy handbook. 7th
ed. New York, NY: McGraw-Hill;
2012: 521.
แนวทางการรักษา URI ตาม Antibiotic
smart use แนะนําใหผูปวยที่มีอาการ
otitis media ที่ไมเคยไดรับยาปฏิชีวนะ
มากอนที่มีอายุนอยกวา 2 ปไดรับการ
รักษาดวยยาปฏิชีวนะดังกลาว
Ref: สุทธิพร ภัทรชยากุล และคณะ.
การใชยาปฏิชีวนะอยางสมเหตุผลในราน
ยา. 2555.
47
 ประเด็นซักถาม หรือแนะนําโดยเภสัชกร ขอมูลจากผูปวย ขอมูลสนับสนุนทางวิชาการ
แนะนําการปฏิบัติตัว ไดแก เช็ดตัวบริเวณขอพับเมื่อ
มีไข ดื่มน้ําอุน หลีกเลี่ยงอากาศเย็น

48