Almakos: Pas dhjetë viteve nga zbatimi, Ministria e punës dhe politikës soc

vendim për ta ndërprerë shtesën për fëmijën e tretë. Masa u tregua jo e

arsyeja e ndërprerjes së saj është mungesa e financave? Mbi cilën bazë ësh
vendim?

Mila Carovska: Që të mos ketë manipulime të rënda me qytetarët që tashmë e s

masën, fillimisht është me rëndësi që të them se shtesa për fëmijën e tretë edh
do të paguhet për ato persona që e kanë fituar të drejtën dhe tashmë janë
shtesën për fëmijën e tretë. Njashtu, të drejtën e kësaj shtesë do ta ketë sec
aplikoje në afat prej dhjetë muajv nga dita e futjes në fuqi të ndryshimeve lig
vendosim kompensim për fëmijën e parë, të dytë dhe të tretë dhe e rrisim
shfrytëzuesve të shtesave të fëmijëve dhe shtesave arsimore. D.m.th. masa nuk
por transformohet në një pako të vërtet sociale që do të mundësonte ndarje
mjeteve dhe ndihmë për kategorinë më të dobët të qytetarëve. Sipas këtyre nd
për fëmijën e parë ndihma njëherësh do të jetë 5.000 denar, për fëmijën e d
denar dhe për fëmijën e tretë 60.000 denar. Në mënyrë shtesë, të gjithë fami
ardhura minimale dhe shfrytëzues të ndihmës sociale i mundësohet shtesa
fëmijëve. Këto shtesa deri më tani i kanë shfrytëzuar vetëm 3000 fëmijë,
reformës do t`i pranojnë 70.000 fëmijë.
Transformimi i shtesës për fëmijën e tretë bëhet pasi që edhe pse kanë kaluar
janë harxhuar mbi 200 milion euro për realizimin e saj, ajo nuk i dha rezultate
Nataliteti edhe më andej vazhdon që të bie, nga viti 2011 deri në vitin 2016 kem
13.3 % në 11.1 %. Reformën të cilën jemi duke e bërë, është me rekomandim
Botërore dhe e vlerësuar pozitivisht nga FMN-ja dhe me të në mënyrë dir
ndikojmë në uljen e varfërisë dhe sigurimin e kushteve më të mira për rritje dhe
fëmijëve.
Almakos: Si i komentoni akuzat e partive politike shqiptare se shtesa për fëm
ndërpritet vetëm për të dëmtuar bashkësinë etnike shqiptare?
Mila Carevska: Masa është e dedikuar për të gjithë qytetarët pa dallime të pë
tyre etnike dhe nuk shoh se si mund progresi i saj të dëmtoje vetëm një
Maqedonia është shtet social e cila mban kujdes të njëjtë për të gjithë qytetarët
etnike. Masa transformuese do të jetë e pranueshme për të gjithë qytetarët në
dhe gjatë pagesës nuk shikohet nëse dikush është shqiptar, rom, maqedona
ngjashëm. Ashtu si përmenda edhe më herët, ndryshimet për shtesën e fëmijë
bëjmë pasi që pas një dekade zbatim edhe më andej nataliteti bie. Madje në
ndaras regjionet, do të vërejmë se në Regjionin e Pollogut në vitin 2011 natalit
11.7 % ndërsa në vitin 2017 është ulur në 10.3 %. Rënie të natalitetit kemi edh
lindore të Maqedonisë ku në vitin 2011 kemi shkallën prej 9.9 %, ndërsa në viti
%. Sipas këtyre të dhënave, është e dukshme se shtesa për fëmijën e tretë ësh
funksionale dhe është e patjetërsueshme që të transformohet, me qëllim që t`i
nevojave reale të qytetarëve.
Almakos: Paralajmëruat se me reformën sociale do të ulet varfëria në Maqedo
sociale rritet për 300%. Po vendoni shtesën arsimore dhe atë fëmijërore.
mundësi të na sqaroni çka nënkupton kjo gjë në praktikë?
Mila Carovska: Me kënaqësi mund që të ju them se jemi duke përgatitur n
gjithëpërfshirëse, e cila në tërësi do t`i ndryshoje dhe përmirësoje sistemet
sociale dhe mbrojtjes së fëmijëve. Kjo reformë në formë praktike nuk është refo
e ndihëms sociale, por koncept i plotë i mbrojtjes së qytetarëve dhe zhvillimit t
punës. Nga njëra anë do t`i ngremë qytetarët e kategorive të ulëta sociale m
varfërisë, përmes rritjes së trefishtë të kompensimit. Nga ana tjetër, përmes pu
me pranuesit e ndihmës do t`i motivojmë dhe rikualifikojmë që të kanë
punësohen dhe me këtë do të kemi kuadro të ri në treg. Kjo nënkupton se do t
direkt në rritjen e numrit të qytetarëve punëtor dhe do të përfshihemi në
problemit me mungesën e kuadrove, që është një problem i madh në Maqed
kur jam në krye të Ministrisë së punës dhe politikës sociale jemi duke i kushtua
veçantë edhe mbrojtjes së fëmijëve, pasi që për ne çdo fëmijë është i rë
Pikërisht për këtë, me reformën sociale edhe fëmijëve të pranuesve të ndihm
edhe fëmijëve të familjeve me të ardhura të vogla i takojnë kompensime ars
fëmijërore.
Secila familje që i plotëson kushtet do ta marr ndihmën e saj, e cila do të llogarit
prej rrezikut ku gjendet. Në praktikë kjo nënkupton se me reformën, një familje
anëtarëshe me dy fëmijë të vegjël do të marr 10.600 denar të ardhura të
minimale. Shuma e tanishme që e merr një familje e tillë është 3.029 denar. Kë
marrin 70 % e shfrytëzuesve. Dallimin që do ta marrin me reformat është mbi 7
ose rritje prej 300 %.
Ashtu si përmenda më herët, me reformimin e sistemit të drejtave të mbrojtjes s
e drejta e shtesës së fëmijëve për herë të parë do të jetë e zbatueshme edhe
me të ardhura të ulëta, dhe jo vetëm për shfrytëzuesit e ndihmës sociale. Kjo
se numri i fëmijëve që do të pranojnë shtesa të fëmijëve nga 3.200 shfrytëzues
në 73.500. Në mënyrë shtesë do të vendosim në të drejtë të re-shtesën p
dedikuar për fëmijët në arsimin fillor dhe të mesëm. Ai është i dedikuar për fam
ardhura të vogla dhe për fëmijët e shfrytëzuesve të ndihmës se garantual mi
këtë, numri i fëmijëve që do të pranojnë shtesën arsimore do të rritet nga 3.800
Almakos: Përfshirja e fëmijëve të moshës parashkollore në kopshte është shu
Cka jeni duke bërë për ta përmirësuar gjendjen e këtillë, por edhe në tërësi fo
kopshteve në Maqedoni?

Mila Carovska: Jemi duke punuar në mënyrë të përkushtuar që secilit

mundësojmë kushte për rritje dhe zhvillim më të mirë. Sidomos më gëzon fakti
kohësh siguruam 30 milion euro nga Banka Botërore, para të dedikuara për m
fëmijëve dhe kopshte. Me këtë buxhet jemi duke planifikuar që të ndërtojmë
reja dhe t`i zgjerojmë kapacitetet e atyre ekzistuese duke krijuar hapësira për 7
plus. Përskaj kapacitetit në vazhdimësi do ta rrisim numrin e kujdestareve të
por edhe pagat për to. Me këtë strategji për katër vite pres që numri i fëmijëve
në kopshte të rritet në 50 %.
Pavarësisht prej mjeteve nga Banka Botërore, nga fillimi i mandatit tim deri m
hapur 11, ndërsa deri në fund të vitit do të hapim edhe 13 kophste të reja m
2018 do ta përmbyllim me 24 kopshte të reja në tërë Maqedoninë. Njashtu, nga
këtij viti e deri më tani, MPPS ka siguruar pëlqim financiar për punësimin e
personave prej të cilëve pjesa më e madhe prej tyre janë me afat të pacaktuar
do ta fuqizojmë kuadrin po i rrisim edhe pagat në mbrojtjen e fëmijëve. Të gji
punësuarit, në pagën e muajit shtator që e kanë pranuar në muajin tetor kanë
prej 5 %. Në mënyrë paralele me investimet në infrastrukturë, jemi duke investu
përmirësimin e cilësisë së arsimit parashkollor. Jemi duke punuar në një sist
licencimit dhe avancimit të cilësisë së programeve në kopshte. Arsimi parashk
kyç për zhvillimin e mëtutjeshëm dhe progresin e secilit fëmijë dhe me përmirë
ndërtojmë gjenerata të reja cilësore dhe shoqëri më të mirë.

Almakos: Jeni marr me zbatimin e procesit të deinstitucionalizimit për

mendime të ndara në opinion. Me këtë proces fëmijët duhet që t`i lëshojnë
janë vendosur, ndërsa për ato që do të qëndrojnë duhet që të ketë kushte du
të mira për jetë dhe zhvillim. Shumë dilema ka hapur funksionimi i këtyre ins
deri më tani. Si po rrjedh procesi?

Almakos: Procesi është duke rrjedhur edhe më mirë nga pritshmëritë, më vj

rezultatet nga puna e jonë tashmë janë të dukshme. Të gjithë fëmijët nga je
kujdesin e fëmijëve me probleme sociale “ 25 maji” tashmë janë vendosur n
vogla grupore, ndërsa numri i fëmijëve në institucionet e mëdha është rritur
Qëllimi i ynë është që deri në vitin 2020 të gjithë fëmijët të moshës nën
Maqedoni t`i nxjerrim nga institucionet e mëdha, që është ambicioze, por e arrit

Ngjarjet e pakëndshme që kanë ndodhur kanë qenë rezultat i një sistemi të r

praktika e vendosjes së fëmijëve në institucione. Personalisht mendoj se këto
janë gjëja më e keqe që mund t`i ndodh një fëmije. Atje në vend të k
përkushtimit marrin ngarkesa, e cila më andej sjell ngjarje të pakëndshme si at
pasur. Këtë gjë jemi duke e zgjidhur nga rrënja përmes procesit të deinstituc
gjegjësisht fëmijët t`i vendosim në shtëpi të vogla grupore, në vend të institu
mëdha. Në këto shtëpi fëmijët ndjejnë atmosferën familjare si në shtëpinë e t
po i sigurojmë kushte të dinjitetshme për jetesë. Kjo është shumë me rënd
zhvillim të drejt të fëmijëve dhe përfshirjen e tyre në shoqëri. Vetëm në këtë më
që të luftojmë kundër keqpërdorimeve të fëmijëve dhe ta zgjidhim këtë
frikshëm. Para disa kohësh, Qeveria e miratoi Strategjinë naci
deinstitucionalizimin e cila e bart emrin Timjanik, ndërsa Maqedonia mori l
sinqerta në sesionin e fundit të Komitetit të drejtave për persona me pengesa
për atë që e ka bërë deri më tani.

Almakos: Po punohet për aktualizim dhe promovim të nevojës prej më shum

kujdestare. Do të ketë risi?

Almakos: Interesi për të marr nën kujdes fëmijë është shumë i madh, me çka dh
edhe kampanja “Secili fëmijë meriton familje”. Përveç që e rritëm numrin
kujdestare, gëzohem shumë që me këtë kampanjë kemi pasur sukses që të tërhe
të ndryshme të familjeve. Gjegjësisht nëse paraprakisht këtë gjë e kanë bër
sociale e personave që kanë marr fëmijë për kujdes vetëm për shkak të parave
familje që janë të siguruara mirë, por edhe persona nga jeta publike. Kë
kujdesen për fëmijët nga dashuria, ndërsa motivi i tyre kryesor është që t`i afroj
ngrohtë dhe kujdes prindëror. Më gëzon fakti që më shumë njerëz janë duke treg
dhe kujdes për kategoritë sociale dhe fëmijët. Qytetarët tanë për nga natyra j
ndërsa ne si institucione këtë gjë duhet ta stimulojmë dhe t`i përfshijmë sa më s

Almakos: Fëmijët lypsar për çdo ditë janë në rrugë. A keni ndërmarr ndonjë gj
në lidhje me këtë?

Mila Carovska: Në lidhje me problemin me lypsarët duhet që në mënyrë të duk

kontribut reforma sociale. Pikërisht për këtë i kemi vendosur të drejtën e fëmi
drejtën arsimore për të cilët kushti obligativ për të ardhur te paratë duhet
shkuarja në shkollë. Ulja e varfërisë, përmirësimi i kushteve sociale dhe bash
afërt me punëtorët social me familjet e këtyre fëmijëve do të jap kontribut për
problemi. Për heqjen e tërësishme të këtij problemi është e nevojshme një
koordinuar e më shumë ministrive dhe institucioneve. Për rastet që janë në k
tona janë duke intervenuar Qendrat për punë sociale. Menjëherë pas vërtetimit
detyron fëmijën që të lyp, ose e shfrytëzon për lypje, sillet vendim për mb
përhershme dhe këshillim profesional të fëmijës dhe prindit. Ekipi profesiona
tregon mangësitë në kryerjen e të drejtës prindërore, po ashtu edhe obligimet q
njëjtën. Në mënyrë shtesë, në Shkup, tashmë një kohë të gjatë funksionojnë d
ditore, ku fëmijët nga rruga marrin shujtën ditore, larje, rroba të pastra, m
edukim.

Almakos: Po vendoset pensioni social. Kush do të ketë të drejtën që ta shfrytëz

Almakos: Shteti duhet që të kujdeset për të gjithë qytetarët, prandaj vlerësoj

patjetërsueshme që financiarisht t`i përkrahim personat që janë në moshë të
për shkak të rrethanave në jetë nuk kanë arritur që ta kanë të drejtën e p
rregullt. Me ligjin tërësisht të ri e rregullojmë të drejtën e pensionit social, me të
japim siguri financiare më shumë se 4.000 qytetarëve. Të drejtën e këtij kompe
kanë të gjithë personat që i kanë mbi 65 vjeç, kanë stazh pune më pak se 1
shtetas të Republikës së Maqedonisë dhe nuk kanë pronë. Në këtë mënyrë i m
jetë me dinjitet personave që e kanë ndërtuar shoqërinë tonë, por nuk kanë a
realizojnë të drejtën për pension, ndërsa nuk kanë burim tjetër të ardhurash p
mund që të mbaheshin.