Φύλλο Εργασίας στην κατακόρυφη κυκλική κίνηση

Σώμα μάζας m είναι δεμένο στο άκρο νήματος μήκους L και διαγράφει κατακόρυφη κυκλική τροχιά.
Το άλλο άκρο του νήματος είναι στερεωμένο στη θέση Κ.


T

1 W
Ερώτηση 1

Εκτελεί το σώμα ομαλή κυκλική κίνηση;

Απάντηση

Σε κάθε θέση της τροχιάς, η τάση είναι κάθετη στην ταχύτητα    , οπότε δεν εκτελεί έργο.
Έργο εκτελεί μόνο το βάρος, οπότε διατηρείται η μηχανική ενέργεια του σώματος: K+U=σταθερό.

Όταν το σώμα κινείται στο τόξο  , η βαρυτική δυναμική ενέργεια αυξάνεται, οπότε ισόποσα
μειώνεται η κινητική. Έτσι όμως μειώνεται και το μέτρο της ταχύτητας. Συνεπώς η κίνηση στο τόξο
 , είναι επιβραδυνόμενη κυκλική.

Αντίστοιχα όταν το σώμα κινείται στο τόξο  , η βαρυτική δυναμική ενέργεια μειώνεται, οπότε
ισόποσα αυξάνεται η κινητική. Έτσι όμως αυξάνεται και το μέτρο της ταχύτητας. Συνεπώς η κίνηση
στο τόξο  , είναι επιταχυνόμενη κυκλική.

Ερώτηση 2

Για μια τυχαία θέση της τροχιάς στο τεταρτοκύκλιο ΑΗ, να χαρακτηρίσετε ως σωστές (Σ) ή
λανθασμένες (Λ) τις επόμενες προτάσεις:

α)  F  T  W β)  F  T  W  F K γ)  F R  F K  T  W δ)  F R  F K  T  W y

Απάντηση

1
α) Σ β) Λ γ) Λ δ) Σ

a 
T
Wy

Σε κάθε θέση ρόλο κεντρομόλου δύναμης έχει η συνισταμένη της τάσης T και της ακτινικής
συνιστώσας του βάρους W y στη θέση αυτή

Ερώτηση 3

Στη θέση (Γ) όπου το νήμα είναι κατακόρυφο να χαρακτηρίσετε ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ) τις
επόμενες προτάσεις:

T
W

α)  F  T  W β)  F  T  W  F K γ)  F R  F K  T  W δ)  F   F R  F K

Απάντηση

α) Σ β) Σ γ) Σ δ) Σ

ΠΡΟΣΟΧΗ
Μόνο στις θέσεις που το νήμα γίνεται κατακόρυφο, οπότε το W βρίσκεται στην ακτινική διεύθυνση
ισχύει ότι:  F   F R  F K

2
Ερώτηση 4

Είναι δυνατόν να φθάσει το σώμα στη θέση (Η) όπου το νήμα είναι οριζόντιο, με μηδενική ταχύτητα; Αν
ναι, ποια η ταχύτητα εκτόξευσης του σώματος στη θέση Α;

Απάντηση

Έστω ότι το σώμα φθάνει στη θέση (Η) με μηδενική ταχύτητα υΗ=0.

H
Κ
T

W
Α 

2
FR  FK  m  FR  0 FR  TH TH  0
Τότε όμως θα έπρεπε: L Όμως: Οπότε:

Δηλαδή πρέπει η τάση του νήματος στη θέση (Η) να μηδενιστεί, αν το σώμα φθάσει στη θέση αυτή με
μηδενική ταχύτητα.

Η ταχύτητα εκτόξευσης του σώματος στη θέση Α, υπολογίζεται μέσω της ΑΔΜΕ:

1
m 2  mgL     2 gL
2

Ερώτηση 5

Αν το σώμα εκτοξεύεται από τη θέση (Α) με αρχική ταχύτητα    gL να βρείτε τη μέγιστη γωνιακή
εκτροπή του νήματος, καθώς και την τάση του νήματος στη θέση αυτή.

Απάντηση

Το ανώτερο σημείο της κυκλικής τροχιάς βρίσκεται στο τεταρτοκύκλιο A για ταχύτητες εκτόξευσης:
0    2gL

Η θέση μέγιστης γωνιακής εκτροπής, αντιστοιχεί σε στιγμιαίο μηδενισμό της ταχύτητας.

3
 T
a Wy

Wx
 W

1 1 1
m 2  mgL(1   )  gL  gL(1   )  1    
2 2 2
ΑΔΜΕ
1  
       
2 3 3

2  mg
Ισχύει ότι: FR  FK  m  0  FR  T  Wy  0  T  Wy  mg T 
L 3 2

Ερώτηση 6

Είναι δυνατόν το σώμα να φθάσει σε θέση του τεταρτοκύκλιου  με μηδενική ταχύτητα;

Απάντηση

Αν το σώμα έφθανε σε οποιαδήποτε θέση στο τεταρτοκύκλιο  με μηδενική ταχύτητα, θα έπρεπε

2
FR  FK  m  FR  0 . Όμως:  FR  T  W y
L

Οπότε θα έπρεπε: T  W y  0 , κάτι που είναι αδύνατο, αφού οι δύο δυνάμεις έχουν την ίδια
κατεύθυνση.

T Wx
Wy
W

4
Ερώτηση 7

Αν το σώμα εκτοξεύεται από τη θέση (Α) με αρχική ταχύτητα    4gL να βρείτε τη γωνία που
σχηματίζει το νήμα με την κατακόρυφη, στο ανώτερο σημείο της κυκλικής τροχιάς στο οποίο φθάνει το
σώμα. Ποιο το μέτρο της κεντρομόλου επιτάχυνσης στη θέση αυτή;


a
Wy


Απάντηση

Στο ανώτερο σημείο της κυκλικής τροχιάς στο οποίο φθάνει το σώμα έχει ταχύτητα διάφορη από
μηδέν και ισχύει:

2 2 2 2
FR  FK  m  FR  T  Wy  m T  m  Wy  T  m  mg
L L L L

2
Στη θέση αυτή όμως το νήμα χαλαρώνει, οπότε: T  0  m  mg  0   2  gL
L
Ισχύει επίσης λόγω διατήρησης της μηχανικής ενέργειας:

1 1
m 2  m 2  mgL(1   )  4 gL  gL  2 gL(1   ) 
2 2
2
 2 gL  3 gL   
3

Άρα το νήμα, στο ανώτερο σημείο της κυκλικής τροχιάς στο οποίο φθάνει το σώμα, σχηματίζει με την
2
κατακόρυφη γωνία φ όπου  
3

2 gL 2
Στη θέση αυτή η κεντρομόλος επιτάχυνση έχει μέτρο: ak    ak  g
L L 3

5
Ερώτηση 8

Να βρείτε το μέγιστο ύψος στο οποίο θα φθάσει το σώμα, από το οριζόντιο επίπεδο που διέρχεται από
τη θέση (Α)

Μετά το ανώτερο σημείο της κυκλικής τροχιάς, το σώμα θα συνεχίσει να ανεβαίνει εκτός κυκλικής
τροχιάς, δεχόμενο μόνο την επίδραση του βάρους του, αφού το νήμα θα έχει χαλαρώσει. Τη στιγμή
2
που παύει να κινείται στην κυκλική τροχιά έχει οριζόντια συνιστώσα ταχύτητας  x     , η
3
οποία παραμένει σταθερή σε όλη τη διάρκεια της κίνησης, αφού το κατακόρυφο βάρος είναι κάθετο
στη διεύθυνσή της και δεν τη μεταβάλλει. Το σώμα θα ανέβει σε μέγιστο ύψος h1(max) από το
οριζόντιο επίπεδο που διέρχεται από τη θέση που εγκαταλείπει την κυκλική τροχιά:

1 1 2 4 2 5
m 2  m x2  mgh1(max)  gL   gL  2 gh1(max)  h1(max)  L
2 2 3 9 3 27

Το μέγιστο ύψος στο οποίο φθάνει το σώμα, από το οριζόντιο επίπεδο που διέρχεται από τη θέση (Α)
είναι:
2 5 5 50
hmax  L  L  h1(max)  hmax  L  L  hmax  L  2L
3 3 27 27

Παπασγουρίδης Θοδωρής

papasgou@gmail.com