T.C.

KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ
MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

EREN DUYGUN
090218063

SUNUMLU PROJE
PROJE KONUSU:BANTLI KONVEYÖRLERİN KONSTRÜKSİYONU

PROJE DANIŞMANI:Doç.Dr.Müh.Adalet ZEREN

OCAK - 2013

1
1.BANTLI KONVEYÖRLERİN KONSTRÜKSİYONU i
1.1. GİRİŞ i
2. BANTLI KONVEYÖRLERİN KULLANILDIĞI YERLER 1
3. BANTLI KONVEYÖRLERİN ÇALIŞME ŞEKLİ VE ELEMANLARI 1
4.TAŞIYICI BANT YAPISI VE ÖZELLİKLERİ 2
4.1.Konveyör Bantlarının çeşitleri 3
5.TAMBURLAR 8
5.1.Tambur İmalatı 8
5.2.Tahrik Tamburu 8
5.3.Yardımcı Tamburlar 10
5.4.Motorlu Tamburlar 12
5.5.Tambur Yataklanması 13
6.BANT TAHRİK YÖNTEMLERİ 13
6.1.Eğimsiz Çalışma Durumu 13
6.2.Eğimli Çalışma Durumu 14
6.2.1.Yukarıya Doğru Tahrik Yöntemleri 14
6.2.2.Aşağıya Doğru Tahrik Yöntemleri 15
7.TAŞIYICI VE DÖNÜŞ MAKARALARI 15
7.1.Makara Konstrüksiyonu 16
7.2. Makara Konstrüksiyonunda Kullanılan Malzemeler 17
7.3 Darbe Makaraları 17
7.4.Makaraların Yağlanması ve Sızdırmazlık 18
8.GERGİ DÜZENİ 18
9.BANTLI KONVEYÖRLERİN YÜKLEME SİSTEMLERİ 21
9.1.Besleyicilerde Bantlı Konveyörlerin Yüklenmesi 21
10. BANTLI KONVEYÖRLERİN BOŞALTMA SİSTEMLERİ 22
10.1.Sıyırıcılarla Boşaltma 23
10.2.Boşaltma Arabasının Konstrüksiyonunda Dikkat Edilecek Hususlar 23
10.3.Boşaltma Olukları 23
11.BANT TEMİZLEYİCİLERİ 26
12. BANTLI KONVEYÖRLERİN ŞASİ KONSTRUKSİYONU 28
12.1.Şasinin Bölümleri 30
12.1.1.Orta şasi 30
12.1.2.Baş taraf şasisi 30
12.1.3.Tahrik şasisi 32
12.1.4.Kuyruk taraf şasisi 32
12.1.5.Gergi düzeni şasisi 32
13.KONVEYÖR GALERİLERİ VE KÖPRÜLERİ 33
14.BANTLI KONVEYÖRLERİN İŞLETMESİ VE BAKIMI 35

2
 1.BANTLI KONVEYÖRLERİN KONSTRÜKSİYONU

GİRİŞ
Bugün endüstride işletme ekonomisine en fazla etki eden faktörlerden biri malzeme
iletimidir. Bantlı konveyörle, sürekli malzeme iletiminde bir çok uygulama alanları
içinde en elverişli sistemi oluştururlar. Erişilebilen yüksek taşıma kapasitesi, uzun
mesafelere yük taşıma yeteneği, transport yolunun kavisli olabilmesi, basit tasarım,
hafif yapı, güvenilir işletme gibi özellikler bantlı konveyörleri en çok kullanılan
transport makinası durumuna getirmiştir. Taşınan malzemeler kuru veya ıslak,
pülverize hububatta olduğu gibi tane veya kömürde olduğu gibi parça halinde olabilir.
Bantlı konveyörler esas itibariyle iki kasnak arasında gerilmiş ve rulolarla
mesnetlenmiş uçsuz bir banttan ibarettir. Normal olarak bandın üst yüzü malzemenin
naklinde kullanılmakla beraber dönüş kolundan istifade edilen konveyörler de vardır.
Malzemenin yüklemesi ve boşaltılması konveyör boyunca herhangi bir noktada
yapılabilir. Daha önce belirtildiği gibi mesafeler uzun ve kapasite büyük olursa bantlı
konveyör uygun malzemenin naklinde en ekonomik çözümü sağlar. Büyük kapasitede
yığma malzemenin sürekli olarak uzun mesafelere yatay veya az meyille iletimi söz
konusu olduğu zaman, genellikle bantlı konveyörler en uygun çözüm olmaktadır. Bu
tip konveyörlerle kuru veya ıslak her türlü malzeme taşıyabilmektedirler. Bantlı
konveyörler günümüzde özellikle maden cevherleri, kömür, kum ve tahıl gibi yığma
malzemelerin iletiminde başarılı bir uygulama alanı bulmuştur. İletilecek malzeme bir
veya birkaç tambur tarafından hareket ettirilen bant tarafından taşınır.Bantlı
konveyörün malzeme naklindeki sağladığı avantajları şu örnekle açıklayabiliriz: M.Ö.
2800 yıllarında inşa edilen Gize Piramidinin inşaatında yaklaşık olarak 100.000 işçi 30
yıl çalışmıştır. Bu piramidin hacmi kadar toprak (2.600.000 m3) bugün 3 m
genişliğinde bir bantlı konveyörle 130 saatte (20.000 t/h) taşınabilirdi.

3
 2. BANTLI KONVEYÖRLERİN KULLANILDIĞI YERLER

Bantlı konveyörlerin başlıca kullanım alanları aşağıdaki gibidir;

•Maden ocakları
• Cevher hazırlama tesisleri
• Dökümhanelerde kum hazırlama tesisleri
• Termik santraller
• Liman yükleme ve boşaltma tesisleri
• Büyük inşaat şantiyeleri
• Hafriyat ve beton hazırlama tesislerinde
• Kimya, kağıt, çimento ve şeker sanayinde
• Tahıl silolarında

3. BANTLI KONVEYÖRLERİN ÇALIŞME ŞEKLİ VE ELEMANLARI

Yük genellikle üst şeritte gider ve alt şerit boş olarak dönüşü sağlar. Tahrik tamburu
hareketini tahrik biriminden alır, gönderilecek mal makinanın üstüne kurulmuş bir ya da fazla
sayıda yükleme haznesinden bant üzerine yüklenir. Bant tarafından taşınan yük, baş tamburu
üzerinde boşaltma oluğuna ya da taşıyıcı boyunca herhangi bir noktaya yerleştirilmiş, özel
boşaltma düzenlerine boşaltılır. Bant temizleyici de banda yapışan malzemeleri sıyırır. Bir
bantlı transport makinasını oluşturan bölümler Şekil 2.2’de görülmekte olup, ana elemanları
şunlardır :
a) Malzemeyi nakleden bant
b) Taşıyıcı ve dönüş makaraları
c) Baş, kuyruk, gergi ve saptırma tamburları
d) Tahrik düzeni
e) Gergi düzeni
f) Şasi
g) Yükleme düzeni
h) Boşaltma düzeni
i) Bant temizleme düzeni
j) Diğer teçhizat

4
 Şekil 1.1 Bantlı Konveyör

4.TAŞIYICI BANT YAPISI VE ÖZELLİKLERİ

Taşınan malzemeler kuru veya ıslak olabilir,pülverize hububatta olduğu gibi tane veya
kömürde olduğu gibi tane veya kömürde olduğu gibi parça halinde olabilir.Çalışma sıcaklığı
normal bantlı konveyörlerde 100 0C-150 0C ,özel sentetik bantlı konveyörlerde 150 0C
kadardır.İşte bu çeşitlilik konveyör sistemlerinde değişik yapıda bantların geliştirilmesini ve
kullanılmasını gerektirmiştir.Konveyör bandı,malzemenin nakledilmesine ilaveten hareket
için gerekli olan çekme kuvvetine,malzemenin mekanik ve korozik aşındırma tesirine,rutubete
ve sıcaklığa dayanıklı olmalıdır.Konveyör bandı ayrıca malzemenin yükleme bölgesinde
darbe tesirine,rulolara yaslanmasından ve kasnaklara sarılmasından ötürü eğilmeye ve
santrifüj kuvvete de maruzdur.Banttan beklenen özellikler şu şekildedir;

1.Az nem çekme

2.Yüksek mukavemet

3.Düşük özgül ağırlık

4.Az uzama

5.Tamburlara sarılma ve oluklaşmadan ileri gelen eğilme tesirlerine karşı mukavemet

6.Eğrilik değişmelerinden ileri gelen alternatif gerilmelere karşı mukavemet

7.Malzemenin aşındırıcı etkilerine karşı mukavemet ve uzun ömür

8.Darbeye karşı yüksek dayanım

9.Düşük ağırlıkta ve uzamada,enine ve boyuna yüksek elastisite

10.Kimyasala bileşenlerden etkilenmeme.

5
4.1. Konveyör Bantlarının Çeşitleri
Yukarıda da sıralandığı gibi malzeme iletimi görevini yapan bantın,özellikle çekme,darbe ve
aşınma dayanımları yüksek olmalıdır.Banttaki bu özellikler,orta kısımda bulunan ve
mukavemeti temin eden doğal veya sentetik (pamuk,viskon,polyester,poliamid vb.) olarak
yapılmış ve birkaç tabakadan oluşan dokuma maddeleri ile temin edilir.Bantlarda dokuma
tabakalarının arası,üstü,altı ve yanları lastik veya kauçukla kaplıdır.Bantın ortasındaki
dokuma tabakalarının hepsine birden “karkas” adı verlir.Karkas banttaki çekme kuvvetini
karşılar ve bantın yük taşımasını sağlar.Bantın alt yüzündeki kaplama ,bantın makaralar
üzerinde yük etkisiyle ezilmesini önler.Üst veya taşıyıcı yüzeydeki kaplama ise daha kalın ve
daha yüksek nitelikli olup,bilhassa yükleme bölgesinde malzemenin darbe tesirlerine karşı
bantı korur.Banttaki bu koruyucu kaplamanın kalınlığı 0,8 ile 12 mm arasında değişmektedir.

Bant yükünü taşıyan karkas;pamuk veya sentetik malzemeden dokunmuş olabileceği gibi
iplik kortlu,çelik kortlu veya çelik sac şeklinde de olabilir.Şekil 1.2’de doku karkaslı iki ayrı
bant kesiti görülmektedir.Şekil 1,3’de yine bir tekstil (dokuma)bandının yapısı görülmektedir.

Şekil 1.2 Doku karkaslı iki ayrı bant kesiti

Şekil 6.5a ‘daki bant yapısı normal çalışma koşulları için olmakla beraber Şekil 6.5b’deki
bant darbelere karşı güçlendirilmiş ve sıcağa dayanıklı bir ara tabaka ile desteklenmiştir.

Bantın karkas kısmını oluşturan dokuma malzemeleri yapı içinde boyuna v enine şeklinde
yer almaktadır.Bantın asıl zorlanması çekme yönünde olduğu için dayanım olarak göz önüne
alınacak doku özelliği boyuna mukavemet değeridir.Sentetik malzemeli ipliklerin çekme
dayanımlarının iyi olmasına karşın yük altında fazla uzama göstermeleri tek başına
kullanımlarını sınırlandırmaktadır.Bu nedenle polyester dışındaki karkas dokular(sentetik
dokular) genellikle pamukla birlikte kullanılır.Doku malzemeleri sembollerle
gösterilir.Örneğin B-Pamuk,Z-Viskon,R-Rayon(yapay ipek),P-Poliamid,E-Polyester
gibi.Bu malzemelerle yapılan dokuların gösterilişinde sembol sonrası yazılan rakamlardan ilki
malzemenin boyuna ve ikincisi enine olan dayanımdır.Örneğin B 80/32.Ancak

6
hesaplamalarda genellikle boyuna mukavemet değeri kullanılır.Bant karkası iki ayrı
malzemeden oluşuyorsa gösterimde çözgüde olan malzeme önce atkıda olan ise sonra
yazılır.Örneğin EP-çözgüde Polyester atkıda Poliamid,RP-çözgüde Rayon atkıda Polyester
gibi.

Şekil 1.3a

Şekil 1.3b
Şekil 1.3 Doku karkaslı bantın yapısı

7
 Lastik(kaplama) içerisine,çekme kuvvetlerini karşılamak üzere,çelik tellerden kortlar
yerleştirilerek çelik kortlu bantlar yapılmıştır.Bu bantlarda;

-İletim (konveyör) boyu çok daha uzun yapılabilmekte,

-Uzama az olduğu için germe mesafesi daha kısa olabilmekte,

-Bant ömrü daha uzun olmaktadır.

Karkas kısmı kauçuk malzemeden yapılmış lastik bantların ön hesaplamaları için yaklaşık
bant ağırlıkları Cetvel 1.4’de verilmiştir.

Cetvel 1.4 Yaklaşık bant ağırlıkları:GB (daN/m)

Çelik kortlu bantlar,tekstil (dokuma) bantlara nazaran daha pahalı olmakla beraber sahip
oldukları özellikler nedeniyle daha ekonomik olup özellikle uzak mesafelere malzeme
iletiminde ve darbeli yüklemelerde tercih edilmektedir.Şekil 1.4 ‘de çelik kortlu bir bantın
kesiti görülmektedir.Çelik kortlu bantlar 70 ile 850 daN/cm’ ye varan bir çekme dayanımına
sahip olup yükleme sınırları oldukça yüksektir.

8
Cetvel 1.5 Bant Mukavemetleri

Şekil 1.5 Çelik kortlu bant kesiti

9
 Ortasında çelik kortlar yerine yüksek dayanımlı çelik sac bulunan bantlar da
yapılmaktadır.Kullanılan çelik sacın kalınlığı 0,5 mm ile 1,6 mm,üst kaplama kalınlığı 3-10
mm,alt kaplama kalınlığı ise 2 mm seçilebilir.Bu bantlarda kullanılan çelik sacın kopma
dayanımı 120 daN/mm2 olmakla beraber emniyet gerilmesi 35 daN/mm2 alınmaktadır.Çelik
saclı bantların sakıncası,enine esnekliğinin az olması nedeniyle bantın oluklaşmasında ortaya
çıkan sorunlardır.Şekil 1.5’de bir çelik saclı bant kesiti görülmektedir.

Şekil1.6 Çelik saclı bant kesiti

Kaplama yüzeyi düz olan bantlarla malzeme iletiminde eğim açısı 22 0 yi

geçmemelidir.Daha yüksek eğimlerde malzemenin geri kaçmaması için bandın üst yüzeyi
uygun profillerle donatılır.En uyun taşıyıcı yüzeyin seçimi taşınacak malzeme ve kullanım
şartlarına bağlıdır.Üretici firmalar tarafından bant yüzeyine en çok yapılan profil şekilleri
balık sırtı,ince ve kaba pürüzler,tırnak ve çıkıntılar olarak sayılabilir.Bant yüzeyine verilen bu
profillerle hafif taneli malzemeler için 120-150 ve nemli malzemeler için ise 450 eğim açılarına
kadar taşıma yapılabilmektedir.Şekil 1.6’da bant yüzeyine verilmiş iki ayrı profil şekli
görülmektedir.

Şekil 1.7 Bant yüzeyine verilen profil şekilleri

10
5.TAMBURLAR
Tamburlar makaraların aksine sadece düşey yük taşımanın haricinde kendilerine yüklenen
işlevleri olan parçalardır.Bu işlevlere göre dallara ayrılır.

5.1.Tambur İmalatı
Tamburlar döküm veya daha çok kaynaklı olarak imal edilirler.Döküm tamburlar,çelik
döküm veya dökme demir olabilirler.Döküm tamburlar,hafiflik bakımından kollu
yapılırlar.Bunlar tek veya çift kollu olabilir.

5.2.Tahrik Tamburu
Hareketi bantlara ileten tamburlara tahrik tamburu denir.Sistemde bir veya daha çok tahrik
tamburu kullanılabilir.Neticede hareket sürtünme kuvvetleri aracılığıyla iletildiği için yüksek
sürtünme kuvveti aranan bir özelliktir.Çelik yüzeyli tamburlarda sürtünme katsayısı 0.05-0.45
arasındadır.Ancak,opsiyonel bir özellik olarak sunulan tambur kaplamasında 12-16 mm
kauçuk malzeme kullanılabilir.Kauçuk lastik kaplama malzemesi,suyun tamburdan atılmasını
kolaylaştırarak tambur ömrünü uzatır.

Şekil 1.8 Tahrik tamburları

11
 Bant kaymasını önleyerek,tamburun itme performansını arttırır.Bant kalkışlarını
kolaylaştırır.Bantla tambur arasındaki sürtünme katsayısını arttırarak,bandın daha düşük
gerilmelerde çalışmasını sağlar.Kauçuk kaplama sayesinde sürtünme katsayısı 0.20-0.60
arasında değerler alabilir.

Tahrik tamburunun enine kesiti resmi

Tahrik tamburu ve bant ile malzeme iletimi

12
5.3.Yardımcı Tamburlar
Tahrik tamburu haricindeki tamburların genel adıdır.Sırasıyla Şekil 1.9a ve 1.9b de
kuyruk,Şekil 1.9c de saptırma ve Şekil 1.9.d de gergi tamburları görülmektedir.

Şekil 1.9a Konveyör bant kuyruk tamburu Ø 400x400

Şekil 1.9b Konveyör bant kuyruk tamburu

13
Şekil 1.9b Konveyör bant saptırma tamburları

Şekil 1.9d Konveyör gergi tamburu

14
5.4.Motorlu Tamburlar
Tam olarak kapalı bir sistem olan motorlu tamburlara hiçbir şekilde yağ sızıntısı veya
ortamdan hava irtibatı söz konusu değildir.Basit dizaynlı ve güçlü olan bu tamburlar 140
kW’a kadar güç üretebilir.

Yağlama ve ısı transferi için planet dişli sistemi ve elektrik motoru özel yağ içinde
çalışır.Tambur kapakları (flanşlar) özel toz keçeleri kullanılarak monte edilir.Keçeler
sertleştirilmiş paslanmaz çelik burç üzerinde dönerler,ilave bir metal keçe sayesinde zarar
görmeleri engellenmiş olur.

Motorlu tamburlarda,her iki tarafta da kare kesitli mil kullanılarak rijit yataklama
sağlanır.Böylece reaksiyon torku konveyör şasesinin her iki tarafına dağıtılmış olur.Tambur
kapakları (flanşlar)tambura güçlü civatalarla monte edilmiştir.Böylece demontajı da kolaydır.

Şekil 1.10 Motorlu tambur

Dişliler uzun ömür sağlamak üzere alaşımlı çelikten imal edilirler,sertleştirilmiş,taşlanmış ve

honlanmış olmaları önemlidir.Yağ seviyesi kontrolü veya yağ değiştirme işlemi motorlu
tamburu şaseden ayırmadan yapılır.Enerjinin tambur içine girişini sağlayan klemens kutusu
90 derece dönebilmekte böylece şase özelliğine uyum sağlamaktadır.Backstop(mekanik geri
dönüş freni) veya elektromekanik fren uygulanabilir.

15
5.5.Tambur Yataklanması
Milin yataklanması bakımından yataklar ikiye ayrılabilirler;

a) Dıştan yataklı

b) İçten yataklı

Tahrik tamburları daima dıştan yataklıdır.Yardımcı tamburlar ise içten veya dıştan yataklı
olabilirler.Tamburlar normal olarak(yatak kuvvetleri küçük çıksa bile) 222 veya 223 seri çift
sıra makaralı rulmanlarla yataklanmalıdır.Hafif hizmet tipi konveyörlerde çift sıra oynak
bilyalı 12,13,22 ve 23 serisi rulmanlar kullanılabilir.

6.BANT TAHRİK YÖNTEMLERİ

Yukarı doğru iletimde,iletilen bantın ve bant ağırlığının hareket yönünde dik bileşeni
sürtünmeyi arttırmaktadır.Bir konveyör aşağıya doğru eğimli bir pozisyonda çalışıyorsa
,yüklerin bant doğrultusundaki bileşenleri de faydalı etkide bulunur ve bant kollarındaki
germe kuvvetlerinin daha az olması sağlanır.Bu nedenlerle,uygun konstrüksiyonlar yapıldığı
taktirde,bant kollarındaki germe kuvvetleri büyük değerler almamaktadır.

Şekil 1.11 Eğimli tahrik edilen bir bant sistemi

6.1.Eğimsiz Çalışma Durumu

gösterilmiştir.Her bir şekilde tahrik tamburunun konumuna uygun olarak tambur

dönüş y Bandın düz satıhta çalıştığı yatay pozisyonunu koruduğu konstrüksiyondur.Şekil
1.12’da eğimsiz durumda 3 değişik tahrik yöntemi gösterilmiştir.Şekil 1.12a’da eğimsiz
baştan tahrik,Şekil 1.12b’de eğimsiz kuyruktan tahrik ve Şekil 1.12c’de her iki uçtan tahrik
yöntemleri önleri ve oluşan bant gergi kuvvetleri işaretlenmiştir.

16
 Şekil 1.12 Eğimsiz tahrik yöntemleri

6.2.Eğimli Çalışma Durumu

Konveyör bandının yatayla açı yaprak malzemeleri yukarıya veya aşağıya doğru taşıdığı
konstrüksiyondur.

6.2.1.Yukarıya Doğru Tahrik Yöntemleri

Şekil 1.13’da yukarıya doğru eğimli durumda 3 değişik tahrik yöntemi gösterilmiştir.Şekil
1.13a’da yukarıya eğimli baştan tahrik,Şekil 1.13b’de yukarıya eğimli kuyruktan tahrik,Şekil
1.13c’de yukarıya eğimli iki uçtan tahrik yöntemleri gösterilmiştir.Her bir şekil üzerinde
tahrik tamburunun konumuna uygun olarak tambur dönüş yönleri ile oluşan bant gergi
kuvvetleri işaretlenmiştir.

Şekil 1.13 Yukarıya doğru tahrik yöntemleri

17
6.2.2.Aşağıya Doğru Tahrik Yöntemleri
Şekil 1.14’de aşağıya doğru eğimli durumda 3 değişik tahrik yöntemi gösterilmiştir.Şekil
1.14a’da aşağıya eğimli baştan tahrik,Şekil 1.14b’de aşağıya eğimli kuyruktan tahrik ve Şekil
1.14c’de aşağıya doğru eğimli her iki uçtan tahrik yöntemleri gösterilmiştir.

Şekil 1.14 Aşağıya doğru tahrik yöntemleri

7.TAŞIYICI VE DÖNÜŞ MAKARALARI

Taşıyıcı makara (rulo) grubu en basit halde genişliği banttan daha geniş olan silindirik bir
rulodan ibarettir.Bu tip düz taşıyıcı makara grupları daha çok parça malzemenin naklinde
veya besleyici bantlarda kullanılır.Bantlı konveyörlerde makaraların iki önemli görevleri
vardır:
*Malzemeyi taşıyan banda veya dönüş kolunda baş banda mesnetlik etmek
*Gerektiği zaman banda oluk şekli vermek

Şekil 1.14 Makara Grupları

18
 Diğer bir uygulama ise V açılı ikili,üçlü,dörtlü ve beşli olarak tertiplenen makara gruplarıdır
(Şekil 1.14b).Bu şekilde bandın taşıma kapasitesi arttırılmaktadır.
Günümüzde yaygın olarak yatay bir rulo ve her iki yanda da yatayla açı yapan birer rulo
içeren üçlü taşıyıcı makara grupları (20-0-20 ve 45-0-45) kullanılmaktadır.Yan makaraların
eğiminin artması ile kapasite de artmaktadır.(Şekil 1.14d)
Bu yüzden günümüzde en geniş bantlarda bile standart üçlü makara grubu (20-0-20)
kullanılmaktadır.Üçlü bir hizada bulunan makara gruplarında,bandın sıkışmasını önlemek için
makaraların üst kenarları arasındaki aralık 10 mm’den büyük olmamalıdır.Makaralar genelde
çelik konstrüksiyon bir şasi üzerine mesnetlenir.Makaraları taşıyan bu şasi bant şasisine
civatalarla bağlanır.makarların bant hareketine dik yönde ayarlanabilmesi için makara şasisi
üzerindeki delikler oval yapılırlar.Makara şasisinin tasarımı makaraların kolayca sökülüp
takılmasına imkan verecek şekilde olmalıdır.Ağır malzemelerin taşınacağı geniş bantlarda
makara şasisinin yeteri kadar rijit olmasına dikkat edilmelidir.

Şekil 1.15 Makaraların tamburdan itibaren düzeni

7.1.Makara Konstrüksiyonu
Makaralar genel olarak sabit bir mil üzerinde iki notada yataklanmış,serbest bir borudan
ibarettir.Makara konstrüksiyonunda dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır:

* Yağlamanın iyi olması,

*Rulmanlara toz ve zararlı maddelerin girmemesi için iyi bir sızdırmazlık,

*Yatakların aşırı yüklenmemesi için makaralar hafif ve dengeli olmalıdır,

*Seri imalatta ucuzluk sağlayacak bir konstrüksiyon.

19
 Şekil 1.16 Makara montaj resmi

7.2.Makara Konstrüksiyonunda Kullanılan Elemanlar

Makaralar çelik,dökme demir,plastik veya lastik kaplı borudan;rulman yatakları ve
kapakları preslenmiş sac,çelik,temper,kır döküm veya hafif alaşımlardan pres döküm
olabilir.Mil işlendiği taktirde St 42 ve St50 kalitesinde çelikten;işlenmediği taktirde soğuk
çekilmiş çelikten imal edilir.Tek sıra bilyalı veya konik rulmanlar kullanılır.Yağla bir gres
nipeli ile yapılır.Nipel kapağa veya sabit olan mile takılır.Günümüzde kendinden yağlamalı
rulmanlı yataklar yaygın olarak kullanılmaktadır.

7.3. Darbe Makaraları

İri parçaların banda yüklendiği yerde,bandın hasar görmemesi için lastik kaplı darbe
makaraları kullanılmaktadır.Lastik kaplama,darbe etkilerinin daha kolay absorbe edilmesi için
girintili çıkıntılı imal edilir.

Şekil 1.17a

20
 Şekil 1.7b
Şekil 1.7 Lastik kaplı darbe markaları

7.4.Makaraların Yağlanması ve Sızdırmazlık

Makaralardaki rulmanların yağlanması gresle yapılır.Çalışma yeri ve çalışma sıcaklığına

bağlı olarak uygun gres seçilir.Genelde markalara gres tek taraftan,sabit milin ortasından
gövdedeki gres hücresinin uygun bir yere açılan bir delik vasıtasıyla sevk edilir.Yağ kanalının
ucuna bir gresör takılır.Mille iç boru arasındaki bir yağ deposu oluşturur ve diğer yatağın
gresle beslenmesini sağlar.Makara grubuna sadece bir taraftan yaklaşılabilen konveyörlerde
destekle yağ kanalı veya boru donanımı bulunan bir yağlama tertibatı kullanılır.Periyodik
olarak dıştan gres pompası ile gres basılır.

8.GERGİ DÜZENİ
Gergi düzeni bant kollarındaki gerekli çekme kuvvetini temin eder.Gergi kuvvetinin az
olması bakımından gergi düzenini banttaki çekme kuvvetinin az olduğu yere yerleştirmek
tercih edilmelidir.Çoğunlukla gergi düzeni konstrüksiyonun elverişli olduğu yere
konmaktadır.Bandı hareket ettiren bir kuvvete ihtiyaç vardır.Bu kuvveti elde etmek için
bandın gevşek kolunda bir çekme veya germe kuvvetinin mevcut olması gerekmektedir.İşte
bu kuvvetleri oluşturmak için kurulan düzeneğe germe veya gergi düzeni denmektedir.Gergi
düzeni kullanılmasının dört nedeni vardır;

*Bandın tahrik tamburuna kayma yapmaması için gerekli kuvveti temin etmek,
*Bilhassa yükleme bölgesinde bant oluklaşmasının bozulmaması ve bandın makaralar
arasında gerekenden fazla sarkmaması için olan asgari bant kuvvetini temin etmek,
*Bantta hasıl olan uzama ve kısalmaları karşılamak,

21
 *Bant ekleri için bir miktar bant stoku elde etmek.Aksi halde ek yerinin tamiri esnasında
çift ek yapmak zorunluluğu ortaya çıkar.

Genellikle küçük kapasiteli konveyörlerde vidalı gergi düzeni,büyük kapasiteli olanlarda ise
otomatik gergi düzeni kullanılır.

Şekil 1.18 Karşı ağırlıklı gerdirme sistemi

22
Şekil 1.19 Düşey ağırlıklı gerdirme sistemi

Şekil 1. 20 Vidalı gerdirme sistemi

23
9.BANTLI KONVEYÖRLERİN YÜKLEME SİSTEMLERİ

Bir bantlı konveyörün iyi bir şekilde çalışabilmesi için sağlaması gereken iki şart vardır;

*Bantlı konveyör iyi bir şekilde kullanılmalıdır.

*Bantlı konveyör iyi bir şekilde boşaltılmalıdır.

Bantlı konveyör konstrüksiyonu bu iki hususa en büyük dikkati vermelidir.Bantlı

konveyörlere malzeme genellikle bir oluk vasıtası ile verilir.Oluk malzemenin etrafa
yayılmasını ve dökülmesini önleyerek,muntazam bir şekilde banda verilmesini
sağlar.Malzemenin banda yüklenmesinde bilhassa üç noktaya dikkat edilmelidir;

*Bant düzgün bir şekilde ve bant eksenine göre simetrik olarak yüklenmelidir.

*Banda gelen darbe ve aşınma tesirleri asgariye indirilmelidir.

*Malzemenin bant yönündeki hızı,bant hızına eşit olmalıdır.

Bant düzgün bir şekilde yüklenmez ise bandın kapasitesinden tam olarak faydalanılamaz ve
bant kenarından malzemenin dökülmesi ihtimali artar.Bu durum özellikle yüklemenin bant
eksenine dik doğrultuda olması halinde görülür.Bandın en çok tahribe uğradığı yer yükleme
bölgesidir.Zira ne gibi tedbir alınırsa alınsın,yükleme bölgesinde malzeme banda daima
yüksekten dökülür ve bu dökülmenin banda dik tesiri banda darbe şeklinde bir zorlama
yapar.Dökülme hızının banda paralel bileşeni ise bandın aşınmasına sebep olur.Aşınma
tesirini azaltmak için malzeme bandında hareket yönüne dökülmelidir.Malzeme hızı aynı
değilse yükleme noktasında hız farkı yüzünden bir malzeme türbülansı oluşur.

9.1.Besleyicilerde Bantlı Konveyörlerin Yüklenmesi

Bantlı konveyörün düzgün bir şekilde yüklenmemesi bant üzerinde boş ve aşırı yüklenmiş
bölgelerin meydana gelmesine yol açar.Bu durum kapasitenin azalmasına ve bandın
kenarından malzemenin dökülmesine sebep olur.Malzemeyi düzgün bir şekilde sabit debi ile
nakleden makinalara besleyici denir.

* Bantlı besleyici

* Çelik plakalı besleyici

* Vargel besleyici

* Vidalı besleyici

* Küreyicili besleyiciler

* Titreşimli besleyiciler

* Döner kanallı besleyiciler

24
 * Döner tamburlu besleyiciler

* Döner tablalı besleyiciler

* Döner küreleyici besleyiciler

Şekil 1.21 Besleyiciler

10. BANTLI KONVEYÖRLERİN BOŞALTMA SİSTEMLERİ

Bantlı konveyörlerde en çok rastlanan boşaltma şekli baş tamburdan malzemenin

boşaltılmasıdır.Baş tamburdan direk olarak boşaltılmasında malzemenin yörüngesi bir
paraboldür.Boşaltma olduğunun konstrüksiyonunda malzeme yörüngesinin çizilmesi şarttır.

25
10.1.Sıyırıcılarla Boşaltma
Sıyırıcılar sabit veya bir araba üzerinde hareketli olabilirler.Sıyırıcılar hem yığına hem de
parça malzemenin boşaltılmasında kullanılabilirler.Sıyırıcılar düz veya ok şeklinde
yapılabilirler.Ok şeklindeki sıyırıcılar bir mafsal etrafında dönerek bandın üzerinden
kaldırılabilirler.Normal çalışma esnasında,sıyırıcının lastik kenarları bandın üzerine
bastırılırlar.Bandın hasar görmemsi için sıyırıcının bastırma kuvveti gerekli olandan fazla
olmamalıdır.Ok açısı 60-90 derece arasında alınır.

10.2.Boşaltma Arabasının Konstrüksiyonunda Dikkat Edilecek Hususlar

i) Tamburlara tesir eden bant ve ağırlık kuvvetleri çizilerek tekerlek basınçları hesaplamalı ve
arabanın devrilmeye karşı emniyeti kontrol edilmelidir.

ii) Boşaltma arabasına çıkan bandın eğimi,o malzeme için müdaade edilen azami bant
eğiminden fazla olmamalıdır.

iii)Arabanın hareketi sınırlanmalıdır.

iV)Özellikle geniş bantlı konveyörlerde bant kuvvetlerinin bileşkesinin boşaltma arabasını

hareket ettirme ihtimali mevcut olduğundan bu gibi hallerde boşaltma arabasının yürütme
düzeni bir frenle teçhiz edilmelidir.

V)Boşaltma arabalarında kullanılacak olan tambur çapları ile boşaltma arabalarının yükseklik
ve ağırlıkları,bant genişliğine bağlı olarak bazı çizelgelerde verilmiştir.

10.3.Boşaltma Olukları
Boşaltma olukları malzemenin yerçekimi kuvveti ile naklini sağlar.Oluk eğimi malzemenin
rahatça akmasını sağlayacak kadar büyük seçilmemeli fakat malzemenin bir çığ gibi akmasına
da sebep olmamalıdır.Oluk eğimi oluk malzemesi ve nakledilen malzemeye göre
değişmektedir.Boşaltma oluklarının konstrüksiyonunda gerekli itinanın gösterilmesi her
zaman için faydalıdır.oluk konstrüksiyonunda aşağıdaki hususlar göz önüne alınmalıdır;

* Boşaltma eğrisi

* İnce ve tozlu malzemenin tozlanması

* Asgari oluk eğimi

* Banda yapışan malzemenin banttan sıyrılması

* Boşaltılan malzemenin istenilen yere yöneltilmesi

26
Şekil 1.22a İki yanlı boşaltma pulluğu

27
Şekil 1. 22b Hareketli boşaltıcı

28
11.BANT TEMİZLEYİCİLERİ
Siliciler ya da kazıyıcılar bandın dış yüzeyine tutunan kuru malzemeyi temizlemeye
yararlar.Islak ve yapışkan malzemenin temizlenmesi için döner fırça kullanılır.Kazıyıcı
düzeneklerde temizleme işlemi,ya mafsallı bir çubuğa tutturulmuş bulunan bir lastik şeritle
fırça durumunda ise sert kıl fırça ya da silindirik fırçaya ana doğruları boyunca tutturulmuş
1,0-1,2 mm arasında capron fiberi şeritlerle yerine getirilir.Bant temizleyiciler,boşaltma
tamburunun yakınına yerleştirilirler ve kazınan malzeme boşaltma oluğuna dökülür.

Bandın iç yüzeyini,istenmeden saçılan malzemeden temizlemek için kuyruk tamburu

yakınına bir kazıyıcı yerleştirilir.Bazı durumlarda,malzemenin alt tarafa dökülmesini önlemek
için,alt ve üst kayış arasına bir dolu bölme yapılır.

Şekil 1. 23a Kazıyıcı

29
Şekil 1.23b Kuyruk tamburu kazıyıcısı

Şekil 1. 23c Döner fırçalı kazıyıcı

30
12.BANTLI KONVEYÖRLERİN ŞASİ KONSTRÜKSİYONU
Bandı taşıyan taşıyıcı ve dönüş makara grupları bir şasi üzerine tespit edilirler.Kullanma
amaçlarına göre,bu şasi konstrüksiyonu farklı şekillerde olabilir.Devamlı çalışan tesislerde
şasi konstrüksiyonu genellikle hadde profillerden yapılır.İnşaat işlerinde kullanılan portatif
konveyör ise daha ziyade hafif profillerden veya borudan yapılmış şasi konstrüksiyonuna
sahiptir.Gerek inşaat ve yol şantiyelerinde,gerekse yer altı maden galerinde kullanılan
konveyörlerin konstrüksiyonunda montaj ve sökülmesinin kolay yapılabilmesine dikkate
dilmelidir

Şekil 24 U-Profil Şasi: Daha ziyade eğimi olmayan, zemine yakın olarak konulan, kısa ayaklı
konveyörlerde kullanılır

Şekil 1.25 Bükme Sasc Şasi: Daha ziyade uzun, geniş ve yüksek kapasiteli bant
konveyörlerde kullanılır.

31
Şekil 1.26 Boru Şasi: Daha ziyade kısa stok bant konveyörlerde kullanılır.

32
12.1.Şasinin Bölümleri

12.1.1.Orta Şasi
Bir konveyörün orta kısmında sadece taşıyıcı ve dönüş makaralarını taşıyan kısımdır.Orta
şasi ayrıca U profilinden veya hafif konveyörlerde köşebent veya borudan imal edilirler.Bazı
bantlı konveyör imalatçıları orta şasi kısımlarını standart parçalar halinde imal etmektedirler.

Şekil 1.27 Orta şasi

12.1.2.Baş Taraf Şasisi

Baş tamburu ile boşaltma oluğunu taşıyan şasi kısmıdır(Şekil 28 a).Baş tamburu aynı
zamanda tahrik tamburu ise,tahrik şasisi de baş taraf şasisine bağlanır.Baş tambur ve oluğun
oldukça ağır olması ve banttaki çekme kuvvetlerinin alınabilmesi için,baş taraf şasisi oldukça
rijit yapılmalıdır.

33
 Şekil 1.28a

Şekil 1.28 b

Şekil 1.28 Şasi kısımları

34
12.1.3.Tahrik Şasisi
Tahrik tamburları ile bunların tahrik tertibatını taşıyan şasi kısmıdır.Bu kısmın
konstrüksiyonunda bant kuvvetleri ve zati ağırlıklar göz önüne alınmalıdır.

12.1.4.Kuyruk Taraf Şasisi

Bant germe kuvvetleri ve tambur ağırlığına maruzdur.(Şekil 28 b) Şasinin bu bölümüne
gelen kuvvetler baş taraf şasisine göre oldukça azdır.

12.1.5.Gergi Düzeni Şasisi

Gergi tertibatına ait saptırma tamburları aksamını taşıyan şasi kısmıdır.Gergi düzeninin yer
aldığı gergi şasisi aşağıda görülmektedir.

Şekil 1.29 Gerdirme şasisi

35
13.KONVEYÖR GALERİLERİ VE KÖPRÜLERİ
Günümüzde birçok tesiste ana nakil elemanı olarak kullanılan bantlı konveyörleri taşıyan ve
muhafaza eden yapı bölümlerine,yapılış şekline göre,konveyör galerisi veya konveyör
köprüsü denmektedir.Bantlı konveyörler arazi üzerinde korunmasız olarak inşa
edilebilirler.Bina içinde ayrıca bir koruma veya bir galeriye ihtiyaç olmaz.Eğer konveyörün
yer altından geçmesi isteniyorsa,bu taktirde konveyör bir beton galeri içine alınır.Bu galeri
beton bir kutu şeklinde yapılır.Bantlı konveyör zeminde yukarıdan geçileceği zaman bu köprü
inşa edilir.Bazı hallerde bant şasisi bir kafes kiriş haline getirilip köprü teşkil edilir ve yürüme
kolları bu köprüye bağlanır.Kafes kiriş hem bantlı konveyöre hem de yürüme yollarına taşır.

Şekil 1.30a Betonarme konveyör galerisi

36
 Şekil 1.30b Açık bant köprüsü

Şekil 1.30c Kapalı bant köprüsü

Şekil 1.30 Konveyör Galeri ve Köprüleri

37
14.BANTLI KONVEYÖRLERİM İŞLETMESİ VE BAKIMI
Bantlı konveyörler,bütün makinalar gibi muntazam olarak kontrol edilmeli ve bakımı
yapılmalıdır.Yani bir bantlı konveyörün işletmeye alındığı ilk haftalarda,bant fazla uzama
yapacağından, bilhassa vidalı gergi düzenlerinde gergi kuvveti sık sık kontrol edilmelidir.

14.1.İşletme ve Bakım ile İlgili Hususlar

*Malzeme nakletmek için dizayn edilmiş konveyörlerde,bant üzerinde insanların taşınması
ve çalışma esnasında bandın üzerinden atlanması yasaklanmalıdır.

*Hareketli bantlı konveyörlerde konveyör gezinirken bant durdurulmalıdır.

*Çalışan bantlı konveyörlerde bandın üst ve alt kolları arasına el,kol veya bir alet sokulması
önlenmelidir.

*Greslenecek noktalar kolayca erişilebilecek,görünür,tehlikesiz yerlerde olmalı ve kolayca

tanınabilecek tarzda işaretlenmelidir.

*Bantlı konveyör ve çevresi temiz tutulmalıdır.

14.2.Periyodik Kontroller
Konveyör bantlarına uygulanan kontroller,günlük kontrol,haftalık kontrol ve üç aylık
kontrol olmak üzere üç ana kısımda ele alınmaktadır.

Günlük kontrollerde aşağıdaki hususlara dikkat edilmektedir;

* Bant kenarında,üst ve alt kaplamalarda ve karkasta hasar olup olmadığı gözle kontrol
edilmeli;eğer gerekiyorsa derhal onarımı yapılmalı.

* Vulkanize ekli bantlarla ek yerinde ayrılma veya yırtılma olup olmadığı kontrol edilmeli.

* Mekanik ekli bantlarla,bağlantı elemanlarının tam yerinde olduğu kontrol edilmeli,kırılmış

veya eğilmiş bağlantı elemanları çıkarılıp yenileri ile değiştirilmeli.

* Bandın taşıyıcı yüzünde çizgi veya aşınma meydana gelip gelmediği kontrol edilmeli.

*Bant gerginliği gözle kontrol edilmeli,taşıyıcı makaralar arasında bandın fazla sarkması
bant germe kuvvetinin az olduğunu;bandın dönüş kolunun titremesi ise bant germe kuvvetinin
fazla olduğunu gösterir.

* Makaraların serbest olarak dönüp dönmediği kontrol edilmeli.Sıkışmış veya aşınmış

makaralar derhal değiştirilmeli

* Kılavuz makara gruplarının eksenleri etrafında dönüp dönmediğini kontrol edilmeli.

38
 * Bantlı konveyör ekseni boyunca düz olarak hareket ettiği görülmeli,bant bir tarafa
kaçıyorsa sebebi bulunmalı.

* Normal olmayan gürültüler,büyük haberlerin habercisi olduğundan,bunların sebebi derhal

tespit edilmeli.

* Makaralara,tamburlara ve banda yapışan malzeme varsa bunları temizlemeli,temizleme

esnasında makaralara hasar verilmemelidir.

* Bandın eksenine göre simetrik yüklendiği görülmeli.

* Tahrik düzeninde ısınma ve zorlama olmadığını kontrol edilmeli.

Haftalık kontrollerde dikkat edilmesi gereken hususlar;

* Tambur ve bant sıyırıcıları kontrol edilmeli,gerekirse ayarlanmalı.

* Aşınan sıyırıcılar değiştirilmeli.

* Sıyırıcıların yataklar içinde kolay hareket ettiğine bakılmalı.

* Sıyırıcının topladığı malzemenin kolayca akıp akmadığına bakılmalı.

* Kılavuz levhalarının lastik kenarlarının düzgün durumda olduğunun kontrolü.

* Bütün emniyet ve kontrol teçhizatının gerekli şekilde çalıştığı kontrol edilmelidir.

Üç aylık kontrollerde konveyör şasesinde cıvata bağlantılarının gevşeyip gevşemediği kontrol

edilir.

14.3.Temizleme ve Yağlama
Konveyörlerin her tarafı temiz tutulmalıdır.Bantlı konveyör çalışırken bandın üst ve alt
kolları arasına el,kol ve temizleme aletlerinin sokulmaması kesinlikle
önlenmelidir.Makaralar,tambur yatakları ve greslenecek diğer noktalar yağlama talimatına
göre greslenmeli ve yatak ve keçe kenarlarından taşan gres temizlenmelidir.Banda gres veya
yağ değdirilmemesine dikkat edilmemlidir.

14.4.Açık Havadaki Bantlı Konveyörlerin Kış İşletmesi

Açık havadaki bantlı konveyörler eğer çalışmıyorlarsa arada boşta çalıştırılmalıdır.Özellikle
soğuk havalarda bu hususa uyulmalıdır. Bu tür boşta çalışma esnasında silgi ve sıyırıcılar
banttan kaldırılmalıdır.Eğer tahrik tamburu buzlanmışsa,bant ile tambur arasındaki sürtünme
azalacağından ; bandın hareket etmesini sağlamak için,bandın tambura sarıldığı bölgeye
toz,ağaç talaşı atılmamalıdır.Bu maksatla kum kullanılması uygun değildir.

Isıtılan binalardan açık havaya çıkan bantlı konveyörlerde ıslak malzemenin taşınması
çeşitli zorluklar gösterir.Malzemenin yüzeyindeki serbest su bant üzerinde donduğu
taktirde,üst kaplama hasar görmekte ve sıyırıcılar görevlerini yapmamaktadır.Bunun sonucu
makara ve tamburlara malzeme sarılmakta ve bant ekseni konveyör ekseninden

39
kaçmaktadır.Malzemede bulunan serbest yüzey suyunun donmaması için kaba tuz ilave
edilebilir.Kışın açık havada duran bantlı konveyörler muhakkak arada sırada boşta
çalıştırılmalıdır.

14.5.Bantlı Konveyörlerin Uzun Süre Durdurulması

Uzun bir süre çalıştırılmayacak olan bantlı konveyörlerin eğer mümkünse tamamen
örtülmeli tavsiye edilir.Eğer konveyör açık havada ise hareketli bütün parçalar
greslenmelidir.Bant iyice temizlenmelidir;bu iş için su kullanılması yeterlidir.Gerektiği
taktirde suya uygun bir temizleme maddesi ilave edilebilir.Gıda sanayinde kullanılan lastik
bantlar soğuk veya sıcak suya uygun bir temizleme maddesi ilave edilerek temizlenir.Bu
temizleme işinde alkol veya gliserin ilave edilmiş suda kullanılabilir.

Açık havada çalışan bantlı konveyörlerin üst ve alt kaplamaları oksitlenmeye,yaşlanmaya ve

ışığa karşı mukavemetli olmalıdır.Bu mukavemet lastik hamuruna uygun katkı maddelerinin
ilavesi ile sağlanır.Bu katkı maddeleri üst yüzeyde ince bir koruyucu tabaka meydana
getirerek hava etkilerine karşı yüksek bir mukavemet sağlarlar.

Çalışmayan konveyörlerin bantlarında germe kuvveti olmamalıdır.Gergi düzenleri

boşaltılmalı ve silgiler kaldırılmalı ve gerekirse tellerle askıya alınmalıdır.Tamburla bant
arasına kağıt veya daha iyi olan ince tahta yerleştirilmelidir.

14.6.Bant Hasarlarının Tamiri

Banttaki hasarlar derhal giderilmezse kolayca büyüyebilir.Hasar gören noktalardan giren
nem mukavemetin azalmasına ve belli bir zaman sonra karkasın çürümesine sebep
olur.Bantlardaki hasarlar üç grupta toplanabilirler;Kaplamada,kenarlarda ve karkasta.Lasitk
bantlarda bu hasarlar vulkanizasyon,soğuk yapıştırma veya mekanik elemanlarla tamir
edilebilir.Naylon kaplamalarda ise sadece soğuk yapıştırma ile tamir mümkündür.

40
 KAYNAKÇA

1-Gerdemeli,İ. , İmrak,C.E., Kesikçi,M.K., Sürekli Transport Sistemleri.Birsen

Yanıyınevi,2005.

2-Cürgül,İ., Taşıma Tekniği,Birsen Yayınevi,İstanbul,2010.

3-Aşık,E., Bantlı Konveyörler,Ersa Matbaacılık,Ankara,1992

4- NACE Makine Sanayi A.Ş.,Bantlı Konveyörler

5-Arslan,K.,Konveyör Sistemleri

41