Arapça Dilbilgisi PDF

Anadolu
İmam-Hatip Lisesi
10. Sınıf
Arapça Dilbilgisi
Adnan HOYLADI
2015
Örnekli
Anadolu İmam-Hatip Lisesi

10. Sınıf
Arapça Dilbilgisi
Adnan Hoyladı
Adnan Hoyladı 1979’da Devrek-Zonguldak’ta doğdu. 1996’da Devrek İ.H.L.’den mezun oldu. Marmara
Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde lisans eğitimini 2001’de tamamladı. Aynı yıl D.İ.B’de, 2004’te M.E.B’de
çalışmaya başladı. 2010’da M.Ü.S.B.E.’de İslam Hukuku alanında yüksek lisans eğitimini tamamladı. Din Eğitimi ve
İslam Hukuku alanında çalışmaları bulunan yazar, evli ve iki çocuk babasıdır.
Bu kitap internetten derlenmiştir. Özellikle fasiharabic.com kullanılmıştır.

Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
İçindekiler
1. Mâzî, Muzâri, Emir (Tekil) ............................................................................................................................................................................................................... 5

1.1. Mazi Fiil......................................................................................................................................................................................................................................... 5
1.2. Muzari Fiil .................................................................................................................................................................................................................................... 7
1.3. Emir Fiil ...................................................................................................................................................................................................................................... 10
1.3.1. Emr-i Hazır....................................................................................................................................................................................................................... 10
1.3.2. Emr-i Gaib ........................................................................................................................................................................................................................ 11
1.3.3. Emr-i Mütekellim.......................................................................................................................................................................................................... 12
2. İsim Cümlesi ....................................................................................................................................................................................................................................... 13
2.1. İsim Cümlesinin Ögeleri ...................................................................................................................................................................................................... 13
2.2. Haberin özellikleri ................................................................................................................................................................................................................. 13
3. İsim ve Sıfat Tamlaması Örnekleri (Basit İsim Cümleleriyle)........................................................................................................................................... 15
3.1. İsim ve Fiil Cümlesinde İsim Tamlaması ........................................................................................................................................................................ 15
3.2. İsim ve Fiil Cümlesinde Sıfat Tamlaması........................................................................................................................................................................ 16
َُ َ َ
4. İşaret Zamirleri ( ‫ َھﺆﻻ ِء‬- ‫ َھﺎﺗ ِﺎن‬- ‫ ) َھﺬ ِان‬....................................................................................................................................................................................... 18
4.1. Yakın İçin Kullanılan Zamirler ........................................................................................................................................................................................... 18
4.2. Uzak İçin Kullanılan Zamirler ............................................................................................................................................................................................ 21
َُْ َ َُْ َ َُْ
5. Kişi Zamirleri ( ‫ أﻧ� ﱠن‬- ‫ ُھ ﱠﻦ‬- ‫ ﻧ ْﺤ ُﻦ‬- ‫ أﻧﺘ ْﻢ‬- ‫ ُھ ْﻢ‬- ‫ ﻧ ْﺤ ُﻦ‬- ‫ أﻧﺘ َﻤﺎ‬- ‫ ) ُھ َﻤﺎ‬................................................................................................................................................ 23
ُ ُ ُ
6. İyelik Zamirleri ( ‫ ﻛ ﱠﻦ‬- ‫ ﻛ ْﻢ‬- ‫ ُھ ﱠﻦ‬-‫ ُھ ْﻢ‬- ‫ ﻛ َﻤﺎ‬- ‫ ) ُھ َﻤﺎ‬......................................................................................................................................................................... 25
7. İsim Cümlesi (İkil - Çoğul)............................................................................................................................................................................................................. 28
7.1. İsim Cümlesinin Ögeleri ...................................................................................................................................................................................................... 28
7.2. Haberin özellikleri ................................................................................................................................................................................................................. 28
8. Beş İsim (Esma’ul - Hamse) ........................................................................................................................................................................................................... 30
9. İsim ve Sıfat Tamlaması (İkil - Çoğul) ....................................................................................................................................................................................... 33
9.1. İsim Tamlaması ....................................................................................................................................................................................................................... 33
9.2. Sıfat Tamlaması....................................................................................................................................................................................................................... 36
9.2.1. Tanımı ............................................................................................................................................................................................................................... 36
9.2.2. Sıfat ve Mevsuf Uyumu .............................................................................................................................................................................................. 37
10. İnne ve Benzerlerinin Muttasıl Zamirlerle Kullanımı ...................................................................................................................................................... 39
10.1. İnne ve Benzerleri ................................................................................................................................................................................................................ 39
1
Adnan Hoyladı
10.1.1. (‫ ِ)إ ﱠن‬...................................................................................................................................................................................................................................40

َ
10.1.2. (‫ )أ ﱠن‬...................................................................................................................................................................................................................................41
ََ
10.1.3. (‫ )�ﺄ ﱠن‬.................................................................................................................................................................................................................................42
َ
10.1.4. (‫ )ﻟ ِﻜ ﱠﻦ‬................................................................................................................................................................................................................................42
َ َ
10.1.5. (‫)ﻟ ْﻴﺖ‬.................................................................................................................................................................................................................................42
َ
10.1.6. (‫)ﻟ َﻌ ﱠﻞ‬.................................................................................................................................................................................................................................43
َ
10.1.7. (‫ )ﻻ‬Nâfiye Li’l Cinsi.....................................................................................................................................................................................................44
10.1. İnne ve Benzerlerine Zamirlerin Bitişmesi ..................................................................................................................................................................46
11. Sayılar (20-100 / 21-22…100 / 100-1000) ..............................................................................................................................................................................46
11.1. Atıflı Sayılar ............................................................................................................................................................................................................................46
11.2. Kök Sayılar ..............................................................................................................................................................................................................................47
11.3. Yüzlü Sayılar ...........................................................................................................................................................................................................................48
11.4. Binli Sayılar .............................................................................................................................................................................................................................50
12. Muzâri Fiilin İkili, Müzekker ve Müennes Çoğulu (Gâib-Gâibe-Muhâtab-Muhâtaba-Mütekellim) ..............................................................51
13. Saatler (Çeyrek / Yirmi Dakika) ................................................................................................................................................................................................53
14. Sayılar ve Temyizi (20-100/21-22…99/100-1000) ..............................................................................................................................................................55
14.1. Müfred Sayılar .......................................................................................................................................................................................................................55
14.2. Mürekkeb Sayılar .................................................................................................................................................................................................................56
14.3. Ukud Sayılar ...........................................................................................................................................................................................................................56
14.4. Ma’tuf Sayılar.........................................................................................................................................................................................................................56
15. Mâzî Fiilin İkili, Müzekker ve Müennes Çoğulu (Gâib-Gâibe-Muhâtab-Muhâtaba-Mütekellim) ..................................................................57
16. Mâzî-Muzâri Fiillerin Olumsuzu (İkiller, Müzekker ve Müennes Çoğullar) ............................................................................................................58
16.1. Mazi Fiilin Olumsuzu ..........................................................................................................................................................................................................58
16.1.1. Harfu Nefy .....................................................................................................................................................................................................................58
16.1.2. Cahd-ı Mutlak ..............................................................................................................................................................................................................60
16.1.3. Cahd-ı Müstağrak .......................................................................................................................................................................................................61
16.2. Muzari Fiillerin Olumsuzu ................................................................................................................................................................................................62
16.2.1. Şimdiki Zamanın Olumsuzu ...................................................................................................................................................................................62
16.2.2. Geniş Zamanın Olumsuzu .......................................................................................................................................................................................63
16.2.3. Gelecek Zamanın Olumsuzu ..................................................................................................................................................................................63
17. Muzâri Fiilin Cezmi (Tekil – İkil - Çoğul)...............................................................................................................................................................................65
17.1. Cahd-ı Mutlak ........................................................................................................................................................................................................................65
2
17.2. Cahd-ı Müstağrak ................................................................................................................................................................................................................ 66

17.3. Emr-i Hazır .............................................................................................................................................................................................................................. 67
17.4. Emr-i Gaib ............................................................................................................................................................................................................................... 68
17.5. Emr-i Mütekellim ................................................................................................................................................................................................................. 69
18. Gelecek Zaman (İkiller, Müzekker ve Müennes Çoğullar) ............................................................................................................................................ 70
19. Emir Fiili (İkiller, Müzekker ve Müennes Çoğullar) .......................................................................................................................................................... 71
19.1. Emr-i Hazır .............................................................................................................................................................................................................................. 71
19.2. Emr-i Gaib ............................................................................................................................................................................................................................... 72
19.3. Emr-i Mütekellim ................................................................................................................................................................................................................. 73
20. Kâne ve Benzerlerinden Bazıları............................................................................................................................................................................................... 74
َ َ
20.1. ‫( �ﺎن‬..idi, oldu) ....................................................................................................................................................................................................................... 74
َ
20.2. ‫( ﺻﺎ َر‬oldu, dönüştü) ............................................................................................................................................................................................................ 77
ْ ‫( َأ‬sabah (vakti) oldu, sabahladı)............................................................................................................................................................................ 77
20.3. ‫ﺻ َﺒ َﺢ‬
20.4. ��َ ‫ﺿ‬ ْ ‫( َأ‬kuşluk (vakti) oldu, kuşlukladı)........................................................................................................................................................................ 77
َ
20.5. ‫( ﻇ ﱠﻞ‬gündüz (vakti) oldu, devam etti) .......................................................................................................................................................................... 78
َ
20.6. ‫( أ ْﻣ َ�ىى‬akşam (vakti) oldu, akşamladı).......................................................................................................................................................................... 78
َ َ
20.7. ‫( ﺑﺎت‬geceleyin oldu, geceledi) ......................................................................................................................................................................................... 78
20.8. Ef’âlü’l-İstimrâr ..................................................................................................................................................................................................................... 80
21. Leyse ile Olumsuz Yapma ........................................................................................................................................................................................................... 81
22. Muzâri Fiilinin Nasbı (Tekil - İkil - Çoğul)............................................................................................................................................................................. 83
َْ
22.1. ‫( أن‬mek, mak) ........................................................................................................................................................................................................................ 84
َ
22.2. ‫( ﻟ ْﻦ‬asla …meyecek, mayacak) ......................................................................................................................................................................................... 84
َ
22.3. ‫…( � ْﻲ‬mek için, ..mak için) ................................................................................................................................................................................................. 85
22.4. ‫…( ِل‬mek için, ..mak için, ..sın diye) ............................................................................................................................................................................... 85
ْ َ ً
22.5. ‫ إذن‬- ‫( ِإذا‬öyleyse, o zaman, o halde) ............................................................................................................................................................................. 85
22.6. ‫…( َﺣ ﱠ�ى‬.ıncaya kadar).......................................................................................................................................................................................................... 86
ُ ‫َْ َُ ﱠ‬
22.7. ‫اﻟﺴ َﺒ ِب ﱠﻴﺔ‬ ‫اﻟﻔﺎء‬............................................................................................................................................................................................................................. 86
23. Mâzî Fiil (Meçhûl) ......................................................................................................................................................................................................................... 87
24. Mâzî Fiilinin Olumsuzu (Meçhûl) ........................................................................................................................................................................................... 89
25. Meçhûl Çatılı Fiille Soru .............................................................................................................................................................................................................. 89
26. İsm-i Mevsuller ( Tekil, İkil, Çoğul ) ........................................................................................................................................................................................ 90
26.1. Müşterek İsm-i Mevsûl ...................................................................................................................................................................................................... 90
3
Adnan Hoyladı
26.2. Hususî İsm-i Mevsul ............................................................................................................................................................................................................92

26.3. Sıla Cümlesinin Özellikleri ................................................................................................................................................................................................94
26.4. İsm-i Mevsulun Cümlenin Unsurlarından Biri olması .............................................................................................................................................95
َْ
27. (‫’)ان‬ni Mastariye.............................................................................................................................................................................................................................96
28. Mübteda Haber Uyumu ( Tekil, İkil, Çoğul ).........................................................................................................................................................................97
َ
29. Mâzî Fiilinin Başına (‫ )ﻗ ْﺪ‬Gelmesi .............................................................................................................................................................................................98
َ َ
30. Muzâri Fiilinin Başına (‫ )�ﺎن‬Gelmesi .......................................................................................................................................................................................99
َ َ َ
31. Mâzî Fiilinin Başına (‫ )ﻗ ْﺪ �ﺎن‬Gelmesi......................................................................................................................................................................................99
4
1. Mâzî, Muzâri, Emir (Tekil)

1.1. Mazi Fiil
Geçmiş zamanda, yani söylendiği andan önce meydana gelen fiillere denir. “Gitti, oturdu, yazdı, gitmişti,
okumuştu” gibi fiiller mazi fiil grubuna giren fiillerdir. Arapçada mazi fiilleri mazi kalıpları ile tanırız.
َ
Fiili maziler Türkçeye en çok “dili geçmiş zaman” ile çevrilir. Mesela ‫ ﻛ َﺘ َﺐ‬yazdı gibi. Fiili maziler bazen de
“dua kipi” anlamında gelir. Mesela ‫ﷲ‬ ُ ‫ َرﺣ َﻢ‬Allah rahmet etsin, ‫ﷲ‬ُ ‫ َﻗ َﺘ َﻞ‬Allah öldürsün gibi.
ِ
Örnekler:
Türkçesi Arapçası Türkçesi Arapçası
Geldi ‫ﻀ َﺮ‬َ ‫َﺣ‬ Yardım etti ‫ﺼ َﺮ‬َ ‫َﻧ‬

َ َ
Kırdı ‫ﻛ َﺴ َﺮ‬ Açtı ‫ﻓ َﺘ َﺢ‬
Duydu ‫َﺳ ِﻤ َﻊ‬ Buldu ‫َو َﺟ َﺪ‬
Konuyla İlgili Cümle Örnekler:
Türkçesi Arapçası
َ َ َ
Ali okula gitti. ‫ذ َه َﺐ َﻋ ِ� ﱞ� �ا�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ‬
� َ ََ َ ‫َ ﱠ‬
Çocuk kardeşine selam söyledi. ‫اﻟﻮﻟ ُﺪ َﻋ�� ا ِﺧ ِﻴﮫ‬ ‫ﺳﻠ ﻢ‬
َ � َ
Okudu ve yazdı. ‫ﻗ َﺮا وﻛ َﺘ َﺐ‬
َ َ َ
ُ ‫اﻟﻄﺒ‬
Doktor geldi. ‫يﺐ‬ ِ ‫ﺟﺎء‬
َ ْ ْ ََ
ْ ‫اﻟﻔ‬
Sınıftan çıktık. ‫ﺼ ِﻞ‬ ‫ﺧﺮﺟﻨﺎ ِﻣﻦ‬
Muzari fiil çekimi aşağıdaki tablodaki gibidir.
Müennesi Türkçesi Müzekkeri
َ ‫َﻧ‬
‫ﺼ ْﺮ ُت‬ Ben yardım ettim. َ ‫َﻧ‬
‫ﺼ ْﺮ ُت‬
‫ﺼ ْﺮ ِت‬َ ‫َﻧ‬ Sen yardım ettin. ‫ﺼ ْﺮ َت‬َ ‫َﻧ‬
‫ﺼ َﺮ ْت‬ َ ‫َﻧ‬ O yardım etti. ‫ﺼ َﺮ‬َ ‫َﻧ‬

َ َ َ َ َ َ
‫ﺼ ْﺮﻧﺎ‬ ‫ﻧ‬ Biz yardım ettik. ‫ﺼ ْﺮﻧﺎ‬ ‫ﻧ‬
ُ َ َ ُ َ َ
‫ﺼ ْﺮﺗ ﱠﻦ‬ ‫ﻧ‬ Siz yardım ettiniz. ‫ﺼ ْﺮﺗ ْﻢ‬ ‫ﻧ‬
5
Adnan Hoyladı
‫ﺼ ْﺮ َن‬
َ ‫َﻧ‬ Onlar yardım ettiler. ‫ﺼ ُﺮوا‬ َ ‫َﻧ‬
َ َ َ َ َ َ
‫ﺼ ْﺮﻧﺎ‬ ‫ﻧ‬ Biz ikimiz yardım ettik. ‫ﺼ ْﺮﻧﺎ‬ ‫ﻧ‬
ُ َ َ ُ َ َ
‫ﺼ ْﺮﺗ َﻤﺎ‬ ‫ﻧ‬ Siz ikiniz yardım ettiniz. ‫ﺼ ْﺮﺗ َﻤﺎ‬ ‫ﻧ‬
َ َ َ َ ‫َﻧ‬
‫ﺼ َﺮﺗﺎ‬ ‫ﻧ‬ O ikisi yardım etti. ‫ﺼ َﺮا‬
Başka bir muzari fiil çekim tablosu:
ٌ َْ ْ
‫( َﺟ ْﻤ ٌﻊ‬Çoğul) ‫( ﺗﺜ ِن َﻴﺔ‬İkil) ‫( ُﻣﻔ َﺮ ٌد‬Tekil) Açıklama
َ َ َ َ ‫َﱠ‬
‫ﻓ َﺘ ُﺤﻮا‬ ‫ﻓ َﺘ َﺤﺎ‬ ‫ﻓ َﺘ َﺢ‬ ‫( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐ‬Müzekker)
Uzaktakiler
Onlar yaptılar O ikisi yaptı O yaptı Türkçesi
َ َ َ ٌ َ ٌ َ
‫ﻓ َﺘ ْﺤ َﻦ‬ ‫ﻓ َﺘ َﺤ َﺘﺎ‬ ‫ﻓ َﺘ َﺤ ْﺖ‬ ‫( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔ‬Müennes)
َ َ َ َ َ ‫َﱠ‬
‫ﻓ َﺘ ْﺤ ُﺘ ْﻢ‬ ‫ﻓ َﺘ ْﺤ ُﺘ َﻤﺎ‬ ‫ﻓ َﺘ ْﺤ َﺖ‬ ‫( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐ‬Müzekker)
Yakındakiler
Sizler yaptınız Siz ikiniz yaptınız Sen yaptın Türkçesi
ُ َ َ َ ٌ َ َ ٌ َ
‫ﻓ َﺘ ْﺤ� ﱠن‬ ‫ﻓ َﺘ ْﺤ ُﺘ َﻤﺎ‬ ‫ﻓ َﺘ ْﺤ ِﺖ‬ ‫( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔ‬Müennes)
َ َ َ َّ َْ
‫ﻓ َﺘ ْﺤ َﻨﺎ‬ ‫ﻓ َﺘ ْﺤ َﻨﺎ‬ ‫ﻓ َﺘ ْﺤ ُﺖ‬ ‫( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢ‬Ortak)
Kendisi
Bizler yaptık Biz ikimiz yaptık Ben yaptım Türkçesi
َ
Not 1: Mazi fiilin başına gelen (‫ )ﻗ ْﺪ‬miş’li geçmiş zaman yapar.
Örnek:
َْ َ ََ َْ
Öğrenci okula gitmiş. ِ ‫ﻗﺪ ذھ َﺐ اﻟﻄ ِﺎﻟ ُﺐ ٕا�� اﳌﺪ َر‬
‫ﺳﺔ‬
َ
Not 2: Mazi fiilin başına gelen (‫ )ﻗ ْﺪ‬kesinlik ve vurgu katar.
Örnek:
ْ� ُ َ َْ
‫يﺖ َﻣﺎ اﻓ َﻌ َﻞ‬ ‫ﻗﺪ � ِﺴ‬ Ne yapacağımı unuttum.
َ
Not 3: Mazi fiilin başına gelen (‫ )وﻗ ْﺪ‬durum bildirir.
Örnek:
6
َ َ � َ َ َ ُ َْ
Camiye girdiğimde imam Fatiha'yı okumayı bitirmişti. ‫اﻻ َﻣ ُﺎم اﻟﻔﺎ ِﺗ َﺤﺔ‬� ‫َدﺧﻠﺖ اﳌ ْ� ِجﺪ وﻗﺪ ﻗ َﺮا‬
َ ‫س‬
َ ‫اﻟﺪ ْر‬
‫س‬ ُ ‫ﺼﻞ وﻗﺪ َﺷ َﺮ َح اﳌُ َﺪ ّر‬ ْ َ ْ ْ ََ
Sınıftan çıktığımızda öğretmen dersi anlatmayı bitirmişti. ِ ِ ‫ﺧﺮﺟﻨﺎ ِﻣﻦ اﻟﻔ‬
ُ ‫ﺎت اﳌَﺮ‬ َ ‫يﺐ وﻗﺪ َﻣ‬ ُ ‫اﻟﻄﺒ‬َ َ َ
Doktor geldiğinde hasta ölmüştü. ‫�ﺾ‬ ِ ِ ‫ﺟﺎء‬
َ ‫… َ)ﻗ ْﺪ‬mişti anlamına gelecek şekilde geçmiş zamanın hikâyesi yapar.
Not 4: Mazi fiilin başına gelen (‫�ﺎن‬
Örnek:
َْ َ ََ َ َ َْ
Öğrenci okula gitmişti. ِ ‫ﻗﺪ �ﺎن ذھ َﺐ اﻟﻄ ِﺎﻟ ُﺐ ٕا�� اﳌﺪ َر‬
‫ﺳﺔ‬
Not 4: (‫( )ﷲ‬Lafzatullah) tan önce mazi fiil getirilirse bu bir temenni ya da dua ifade eder.
Örnek:
Allah ondan razı olsun. ‫ﷲ َﻋ ْﻨ ُﮫ‬

ُ ‫َر�� َي‬
ِ
Allah ona merhamet etmesin. (Olumsuzu ‫ ﻻ‬ile yapılır.) ‫ﷲ‬ُ ‫َﻻ َرﺣ َﻤ ُﮫ‬
ِ
1.2. Muzari Fiil
Şimdiki zaman, geniş zamanda bir iş, bir oluş ve bir hareket bildiren fiillere denir. Demek, mazi fiil geçmişten
haber verirken; muzari fiil şimdiki zaman, geniş zamandan haber vermektedir. Duruma göre ve başına aldığı ekler
ٔ
ile geleceği de ifade eder. Muzaraat harflerinden ( ‫ ن‬، ‫ ا‬، ‫ ت‬، ‫ ) ي‬uygun olanının mazi fiilin başına getirilmesi ile
Muzari fiiller elde edilirler.
Muzari fiil için şu kaideleri sıralayabiliriz:
1. Muzari fiil mazi fiilden yapılmaktadır. Mazi fiilin başına elif, te, ye ve nun (‫ )ا ت ى ن‬harflerinden biri şahsa
ََ
göre getirilir. Bu harfler “eteyne” (‫ )اﺗ ْ� َن‬kelimesinde bir araya gelmiştir. Bu harflere “Muzaraat harfleri” denilir.
2. Muzaraat harflerinin harekesi sülâsi (üç harfli fiiller), humâsi (beş harfli fiiller) ve südâsi (altı harfli fiiller)
fiillerde fethadır. Rubâi fiillerde ise damme yani ötredir.
3. Mazi fiil muzari yapılırken fiilin sonuna bir takım ekler getirilir. Sonuna ek gelmediği yerlerde harekesi
damme yani ötre olur.
7
Adnan Hoyladı
4. Sülâsi mazi fiil muzari fiile çevrildiğinde orta harfinin harekesi fiilden fiile göre değişir. Sülasi fiillerin
muzari sigasını öğrenmek için sözlüğe bakmak gerekir. Yani sülasi fiillerin muzarisi semaîdir. Hâlbuki rubâi (dört
harfli), humâsi ve südâsi fiillerde muzari fiil belli kalıplara göre gelir.
َ getirilerek “yakın gelecek zaman” ve “sevfe” (‫ ) َﺳ ْﻮ َف‬getirilerek de “uzak
5. Muzari fiilin başına “se” (‫)س‬
ْ َ ) getirerek ‫ َﺳ َﻴ ْﻜ ُﺘ ُﺐ‬şeklinde söyleyecek
gelecek zaman” elde edilir. Mesela: ‫“ َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ‬yazar” fiilinin başına “se” (‫س‬
ْ َ
olursak, mana “yazacak” anlamına gelir. Eğer ‫ َﺳ ْﻮف َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ‬dersek, bu da uzak gelecek zamanda “yazacak” manasına
gelir.
Örnekler:
Türkçesi Muzari Mazi Türkçesi Muzari Mazi
Vuruyor ‫ﻀ ِﺮ ُب‬ ْ ‫َﻳ‬ ‫ﺿ َﺮ َب‬ َ Yardım ediyor ‫ﺼ ُﺮ‬ُ ‫َﻳ ْﻨ‬ ‫ﺼ َﺮ‬َ ‫َﻧ‬
َ َ
Biliyor ‫َ� ْﻌﻠ ُﻢ‬ ‫َﻋ ِﻠ َﻢ‬ Açıyor ‫َﻳ ْﻔ َﺘ ُﺢ‬ ‫ﻓ َﺘ َﺢ‬
Zannediyor ‫َﻳ ْﺤ ِﺴ ُﺐ‬ ‫َﺣ ِﺴ َﺐ‬ Güzelleşiyor ‫َﻳ ْﺤ ُﺴ ُﻦ‬ ‫َﺣ ُﺴ َﻦ‬
ََ
Fiil-i muzâride dikkat edilmesi gereken husus şudur: Yukarıda örnek olarak gösterilen ve ‫ أﺗ ْ� َن‬harflerinden
biriyle başlayan sülâsi (üç harfli) fiillerin ortak noktası; muzaraat harflerinin üstünle başlaması ve hepsinin son
harfinin harekesinin merfû olmasıdır. Ortadaki harfin harekesi ise değişkendir. Üstün, ötre veya esre olarak
gelebilir ve bunun belli bir kaidesi yoktur. Ancak ezberlenmek ve sözlükten bakılmak suretiyle orta harfi bilinir.
Sülasi mücerret dediğimiz üçlü fiillerde mâzî ile muzâri fiil aşağıdaki altı şekilden biriyle meydana gelir:
Türkçesi Muzari Mazi Türkçesi Muzari Mazi Bab
ُ ُ ْ َ َ َ
Alıyor ‫َﻳﺄﺧﺬ‬ ‫أﺧﺬ‬ Öldürüyor ‫َﻳ ْﻘ ُﺘ ُﻞ‬ ‫ﻗ َﺘ َﻞ‬ 1. Bab
Dönüyor ‫َﻳ ْﺮ ِﺟ ُﻊ‬ ‫َر َﺟ َﻊ‬ Oturuyor ُ ‫َﻳ ْﺠ ِﻠ‬

‫ﺲ‬ َ ‫َﺟ َﻠ‬
‫ﺲ‬ 2. Bab
َ َ ْ َ
Soruyor ‫َ� ْﺴﺄ ُل‬ ‫َﺳﺄ َل‬ Gidiyor ‫َﻳﺬ َه ُﺐ‬ ‫ذ َه َﺐ‬ 3. Bab
ْ َ
Korkuyor ‫َﻳ َﺠ ُﻞ‬ ‫َو ِﺟ َﻞ‬ Şahit oluyor ‫َ�ﺸ َه ُﺪ‬ ‫ﺷ ِه َﺪ‬ 4. Bab
ْ َ َ
Büyük oluyor �ُ �ُ ‫َﻳﻜ‬ �َ �ُ ‫ﻛ‬ Çirkin oluyor ‫َﻳ ْﻘ ُﺒ ُﺢ‬ ‫ﻗ ُﺒ َﺢ‬ 5. Bab
ُ َ
Seviyor ‫َﻳ ِﻤ ُﻖ‬ ‫َو ِﻣ َﻖ‬ Mirasçı oluyor ‫َﻳ ِﺮث‬ ‫َو ِرث‬ 6. Bab
Muzari fiilin çekimi aşağıdaki gibidir.
ْ َ ْ َ
‫اﻏ ِﺴ ُﻞ‬ Ben yıkıyorum. ‫اﻏ ِﺴ ُﻞ‬
8
َْ َْ
‫�ﻐ ِﺴ ِﻠ َ�ن‬ Sen yıkıyorsun. ‫�ﻐ ِﺴ ُﻞ‬
َْ ْ
‫�ﻐ ِﺴ ُﻞ‬ O yıkıyor. ‫َ�ﻐ ِﺴ ُﻞ‬
َْ َْ
‫�ﻐ ِﺴ ُﻞ‬ Biz yıkıyoruz. ‫�ﻐ ِﺴ ُﻞ‬
ْ َْ ُ َ
‫�ﻐ ِﺴﻠ َﻦ‬ Siz yıkıyorsunuz. ‫� ْﻐ ِﺴﻠﻮ َن‬
ْ ْ ُ
‫َ�ﻐ ِﺴﻠ َﻦ‬ Onlar yıkıyorlar. ‫َ� ْﻐ ِﺴﻠﻮ َن‬
َْ َْ
‫�ﻐ ِﺴ ُﻞ‬ Biz ikimiz yıkıyoruz. ‫�ﻐ ِﺴ ُﻞ‬
َ َْ َ َْ
‫�ﻐ ِﺴﻼ ِن‬ Siz ikiniz yıkıyorsunuz. ‫�ﻐ ِﺴﻼ ِن‬
َ َْ َ ْ
‫�ﻐ ِﺴﻼ ِن‬ O ikisi yıkıyor. ‫َ�ﻐ ِﺴﻼ ِن‬
ٌ َْ ْ
َ ‫ﺼ ُﺮ‬
ُ ‫َﻳ ْﻨ‬ ُ ‫َﻳ ْﻨ‬ ُ ‫َﻳ ْﻨ‬ َ ‫َﱠ‬
‫ون‬ ‫ﺼ َﺮ ِان‬ ‫ﺼ ُﺮ‬ ‫( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐ‬Müzekker)
Uzaktakiler
Onlar yardım
O ikisi yardım ediyor O yardım ediyor Türkçesi
ediyorlar
‫ﺼ ْﺮ َن‬ ُ ‫َﺗ ْﻨ‬ ُ ‫َﺗ ْﻨ‬ ٌ َ ٌ َ
ُ ‫َﻳ ْﻨ‬ ‫ﺼ َﺮ ِان‬ ‫ﺼ ُﺮ‬ ‫( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔ‬Müennes)
َ ‫ﺼ ُﺮ‬ ُ ‫َﺗ ْﻨ‬ ُ ‫َﺗ ْﻨ‬ ُ ‫َﺗ ْﻨ‬ َ َ ‫َﱠ‬
‫ون‬ ‫ﺼ َﺮ ِان‬ ‫ﺼ ُﺮ‬ ‫( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐ‬Müzekker)
Yakındakiler
Sizler yardım Siz ikiniz yardım Sen yardım
Türkçesi
ediyorsunuz ediyorsunuz ediyorsun
‫ﺼ ْﺮ َن‬ُ ‫َﺗ ْﻨ‬ ُ ‫َﺗ ْﻨ‬ ُ َْ ٌ َ َ ٌ َ
‫ﺼ َﺮ ِان‬ َ ‫ﺼﺮ‬
‫�ﻦ‬ ِ ‫ﺗﻨ‬ ‫( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔ‬Müennes)
ُ ‫َﻧ ْﻨ‬ ُ ‫َﻧ ْﻨ‬ ُ ‫�ا ْﻧ‬ َّ َْ
‫ﺼ ُﺮ‬ ‫ﺼ ُﺮ‬ ‫ﺼ ُﺮ‬ ‫( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢ‬Ortak)
Kendisi
Bizler yardım Biz ikimiz yardım Ben yardım

Türkçesi
ediyoruz ediyoruz ediyorum
ََ َ َ َ
Not 1: Mâzîdeki ilk harfi hemze olan ‫( أ� َﻞ‬yedi) –‫( أ َﻣ َﺮ‬emretti)- ‫( أ َﺧﺬ‬aldı) gibi fiillerin hemzeleri, muzâri
ُ َْ ُ
mütekellim vahde (ben) siygalarında, iki hemze yan yana geldiği için (‫ )أا� ُﻞ‬şeklinde değil, birleştirilerek ‫آ� ُﻞ‬
ُ ُ
(yerim), ‫( ُآﻣ ُﺮ‬emrederim, emrediyorum), ‫( آﺧﺬ‬alırım, alıyorum) şeklinde uzatılan tek hemze halinde söylenir.
َ
Not 2: ‫ ﻗ ْﺪ‬: Muzari fiilin başına geldiğinde 'muhtemel', 'bazen' ya da 'kesinlik' ifadesi katar. ('kesinlik' ifadesi
nadiren kullanılır.)
9
Adnan Hoyladı
Örnekler:
َ ُ ْ
Yağmur yağabilir. ‫ﻗﺪ َﻳ ْﻤﻄ ُﺮ اﳌﻄﺮ‬
Hala uyuyor musun? Kalk! Neredeyse ikindi ezanı َ ‫ﻧﺎﯨ ًﻤﺎ؟ ُﻗ ْﻢ َﻓ َﻘ ْﺪ �ا ّذ َن ﻟ‬
ْ ‫ﻠﻌ‬ ٔ ‫ال‬ ََ ٔ
okunmak üzere.
‫ﺼ ِﺮ‬ ِ ِ ِ ُ ‫اﻻ ﺗﺰ‬
ُ ‫اﻟﻜ ُﺬ‬ َ ُ ُْ َ َْ
Yalancı bazen doğruyu söyleyebilir. ‫وب‬ ‫ﻗﺪ ﻳﺼﺪق‬
Oysa benim size gönderilmiş Allah'ın bir peygamberi ُ َ
‫ﷲ ِإﻟ ْﻴﻜ ْﻢ‬ ُ ُ َّ َ َْ َ ْ َ َ
olduğumu biliyorsunuz. ِ ‫وﻗﺪ �ﻌﻠ ُﻤﻮن أ ِ�ﻲ َرﺳﻮل‬

ُ ْ
Öğrenci dersine çalışır. ‫َﻳ ْﺠ َ� ِ� ُﺪ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬ‬
َ � َ
Halit kardeşini görüyor. ‫َﻳ َﺮى ﺧ ِﺎﻟ ٌﺪ اﺧ ُﺎﻩ‬
َ ‫َ ﱠ‬ ْ�
Gelecek durakta iniyorum. ‫اﻧ ِﺰ ُل �� ا� َحﻄ ِﺔ اﻟﻘ ِﺎد َﻣ ِﺔ‬
َ ُ
Yağmur yağıyor. ‫َﻳ ْﻤﻄ ُﺮ اﳌﻄﺮ‬
Yumurta yerim. َ ‫ُآ� ُﻞ ْاﻟ َﺒ ْﻴ‬
‫ﺾ‬
1.3. Emir Fiil
1.3.1. Emr-i Hazır
Muzâri fiilin muhatap-muhataba sîgasının başındaki muzârat harfi kaldırılır. Muzarat harfi atıldıktan sonra
kalan ilk harf cezimli değilse başa bir şey getirilmez. Ama kalan ilk harf cezimli ise okuyabilmek için başına bir
hemze getirilir. Bu hemze fiilin orta harfinin harekesine göre harekelenir. Üç harfli fiilin orta harfi ötreli ise emir
ُ
fiilinin başına ötreli hemze (‫)أ‬, üç harfli fiilin orta harfinin harekesi üstün ya da esre ise emir fiilinin başına esreli
hemze (‫ ِ)إ‬eklenir. Fetha ile harekeleme yoktur. Sonu da cezim yapılır.
Örnekler:
Çoğul İkil Tekil
ْ َْ َْ
‫َﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮ َن‬ ‫ﺗﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن‬ ‫ﺗﻜ ُﺘ ُﺐ‬
Müzekker Muzari
Sizler yazıyorsunuz Siz ikiniz yazıyorsunuz Sen yazıyorsun
10
ُْ ُْ ُْ
‫اﻛ ُﺘ ُﺒﻮا‬ ‫اﻛ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫اﻛ ُﺘ ْﺐ‬
Müzekker Emir
Sizler yazın İkiniz yazın Yaz
َْ َْ َْ
‫ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن‬ ‫ﺗﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن‬ ‫ﺗﻜ ُﺘ ِﺒ َ�ن‬
Müennes Muzari
ُْ ُْ ُْ
‫اﻛ ُﺘ ْ� َن‬ ‫اﻛ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫اﻛ ُﺘ ِ�ي‬
Müennes Emir
ََ َ َ َ ُ ُْ
Not: Mâzîdeki ilk harfi hemze olan ‫( أ� َﻞ‬yedi) ‫( أ َﻣ َﺮ‬emretti) ‫( أ َﺧﺬ‬aldı) gibi fiillerin emir fiili (‫ )اا� ْﻞ‬şeklinde
ُ
söylenmez. İki hemzenin okunuşu dile ağır geldiği için hemzeli kısım atılır. (‫( )� ْﻞ‬ye) olarak emir yapılır. Hemzeler
atıldıktan sonra geriye kalanın çekimi yapılır. Cemi müennes nûnu hariç fiil çekiminde yer alan nunlar düşer.
Önekler:
Çoğul İkil Tekil
ُ َ ُ ُ
‫� ُﻠﻮا‬ ‫ﻛﻼ‬ ‫� ْﻞ‬ Müzekker
Sizler yiyin İkiniz yiyin Ye Türkçesi

ُْ َ ُ ُ
‫�ﻠ َﻦ‬ ‫ﻛﻼ‬ ��ِ ‫ﻛ‬ Müennes
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
ْ ْ َ ْ
Kitabını aç ve onu oku. ‫ِاﻓ َﺘ ْﺢ ِﻛﺘﺎ َﺑ َﻚ َواﻗ َﺮأ ُﻩ‬
ََ ْ ْ
Yerine otur. ‫ﺲ َﻣ�ﺎﻧ َﻚ‬ ‫ِاﺟ ِﻠ‬
َ ْ َ
İkiniz ödevi yapın. ‫ِا ْﻋ َﻤﻼ اﻟﻮا ِﺟ َﺐ‬
َ ‫َْْ َ ﱠ ﱠ‬
Arabalara binin. ‫اﻟﺴﻴﺎرا ِت‬ ‫ِارﻛ�ن‬
َ َ ْ
Fakirlere merhamet edin. ‫ِا ْر َﺣ ُﻤﻮا اﻟ ُﻔﻘﺮا َء‬
1.3.2. Emr-i Gaib
Üçüncü bir şahıstan bir şeyi yapmasını talep etmektir. “Gitsin, yazsın, Ali’ye söyle, her gün ders çalışsın” gibi
emirler emr-i gaibe örnektir. Emr-i gaib, muzari fiil tablosunda gaib ve gaibe çekimlerinden elde edilir. Önce muzari
11
Adnan Hoyladı
fiilin gaib ve gaibe çekimi alınır. Müfred gaib ve gaibede sigaların sonu cezimlenir. Cemi müennes hariç
sonlarındaki “nun” (‫ )ن‬düşürülür. Başına emir lamı ( ‫ ) ِل‬getirilir.
Örnekler:
Çoğul İkil Tekil
ْ ْ ْ
‫َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮ َن‬ ‫َﻳﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن‬ ‫َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ‬
Müzekker Muzari
Onlar yazıyorlar O ikisi yazıyor O yazıyor
ْ ْ ْ
‫ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ُﺒﻮا‬ ‫ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ْﺐ‬
Müzekker Emir
Onlar yazsın O ikisi yazsın O yazsın
ْ َْ َْ
‫َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن‬ ‫ﺗﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن‬ ‫ﺗﻜ ُﺘ ُﺐ‬
Müennes Muzari
ْ ْ ْ
‫ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ْ� َن‬ ‫ِﻟ َﺘﻜ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫ِﻟ َﺘﻜ ُﺘ ْﺐ‬
Müennes Emir
َ َ ْ َ
Kendini korusun. ‫ِﻟ َﺘ ْﺤﻔﻆ ﻧ ْﻔ َﺴهﺎ‬
َ ْ
Görevlerini yazsınlar. ‫ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ُﺒﻮا َو ِﻇﻴﻔ َ� ُ� ْﻢ‬
َ ْ ْ َ َْْ ْ
Gazetedeki haberleri okusunlar ve onları anlasınlar. ‫ِﻟ َﻴ ْﻘ َﺮأ َن اﻷﺧﺒﺎ َر ِ�� ا� َج ِﺮ َ�ﺪ ِة َوﻟ َﻴ ْﻔ َه ْﻤ َ��ﺎ‬
ََ ‫ﱠ‬
Ali pencereyi açsın. ‫ِﻟ َﻴ ْﻔ َﺘ ْﺢ َﻋ ِ� ﱞ� اﻟﻨﺎ ِﻓﺬة‬
1.3.3. Emr-i Mütekellim
Emr-i mütekellim, muzari fiil tablosunda mütekellim sigalarından elde edilir. Önce muzari fiilin mütekellim
çekimi alınır. Bu sigaların sonu cezimlenir. Başına emir lamı ( ‫ ) ِل‬getirilir.
Örnekler:
Çoğul İkil Tekil
َْ َْ َْ
‫ﻧﻜ ُﺘ ُﺐ‬ ‫ﻧﻜ ُﺘ ُﺐ‬ ‫أﻛ ُﺘ ُﺐ‬
Mütekellim Muzari
Biz yazıyoruz. Biz ikimiz yazıyoruz. Ben yazıyorum.
12
ْ ْ َْ
‫ِﻟ َﻨﻜ ُﺘ ْﺐ‬ ‫ِﻟ َﻨﻜ ُﺘ ْﺐ‬ ‫ِﻷﻛ ُﺘ ْﺐ‬
Mütekellim
Biz yazalım. Biz ikimiz yazalım. Ben yazayım.
ً َ َْ َ ُ ْ
Yarın futbol oynayalım. ‫ِﻟ َﻨﻠ َﻌ ْﺐ ﻛ َﺮة اﻟﻘ َﺪ ِم ﻏﺪا‬
ْ
Bu günlerde ders çalışmalıyım. ‫س ِ�� َه ِﺬ ِﻩ اﻷ ﱠﻳ ِﺎم‬
ْ ‫ِﻷ ْد ُر‬
2. İsim Cümlesi
2.1. İsim Cümlesinin Ögeleri
İsim cümlesinin 2 temel ögesi vardır: Mübteda ve haber. Mübteda, cümlenin öznesidir. Genellikle isim
cümlesinin başında bulunur ve ref (harekesi zamme) durumunda gelir. Haber ise cümlenin yüklemidir ve
mübtedadan sonra gelir. Haber, mübteda hakkında bilgi veren ögedir.
Haber (Yüklem) Mübteda (Özne)
‫ُﻣ ْﺠ َ� ِ� ٌﺪ‬ �‫َﻋ ِ� ﱞ‬

çalışkandır. Ali
Harekesi Zamme Harekesi Zamme
Nekre İsim Marife İsim
Haber bir cümle veya bir kelime olabilir. Mübteda genelde bir isim veya mastar olur.
2.2. Haberin özellikleri
Haber Türkçedeki yükleme karşılık gelmektedir. Türkçede …dır…dir ile biten kelimeler haberdir. Haberin
özelliklerini şöyle sıralayabiliriz.
1. Haber tek bir kelime olarak, (müfret, tesniye ve cemi) harf-i cerin mecruru bulunan bir isim olarak veya
zarf olarak gelebileceği gibi cümle (isim, fiil veya şibih cümle) olarak da gelebilir.
2. Haber, mübteda gibi ref durumunda gelir. Ancak harf-i cerli isim, zarf ve cümle olarak geldiğinde ref
alameti açıkça görülmez. Ref alametini açıkça göremediğimiz için, “yer itibariyle merfu” anlamında “mahallen
merfu” ifadesini kullanırız.
13
Adnan Hoyladı
3. Mübteda gayr-i âkıl cem’i olduğunda, yani akıl sahibi olmayan varlıkların cemisi olduğunda haber
müfred-müennes olarak gelir.
4. Haber tek bir kelime olduğunda şu kaideler geçerlidir:
A) Mübteda önce, haber sonra gelir.
B) Mübteda marife, haber nekra olur.
C) Haber mübtedaya cinsiyet, (müzekkerlik ve müenneslik) sayı (müfret, tesniye, cemi) ve irab (her ikisinin
de harekesi zamme olur) açısından uyar.
5. Haber, harf-i cerin mecruru olan bir isim veya zarf olduğunda haber mübtedadan önce gelebilir. Bu
durumda mübteda nekra olur. Cümle Türkçeye, “Bir yerde bir kimse veya bir şey var.” şeklinde tercüme edilir.
6. Haber bir fiil cümlesi olabilir. Bu durumda mübteda mutlaka başta gelir ve marife olur. Haber
konumunda olan fiil ise cinsiyet ve sayı bakımından mübtedaya uyar.
7. Haber isim cümlesi olarak da gelebilir.
Örnekler:
Açıklama Türkçesi Arapçası
Müzekker ve tekil Kitap faydalıdır. ‫ﻴﺪ‬ٌ ‫ﺎب ُﻣﻔ‬ ُ ‫َا ْﻟﻜ َﺘ‬
ِ ِ
Müzekker ve ikil İki kitap faydalıdır. ‫ﻴﺪ ِان‬ َ ‫َا ْﻟﻜ َﺘ َﺎﺑﺎن ُﻣﻔ‬
ِ ِ ِ
Müzekker ve çoğul Müslümanlar ihlaslıdırlar. ‫ﺼﻮ َن‬ ُ ‫َا ْﳌُ ْﺴﻠ ُﻤﻮ َن ُﻣ ْﺨﻠ‬
ِ ِ
ٌ َ ُ ُ ُ ُ َْ
Müzekker ve çoğul (akılsız) Kitaplar faydalıdır. ‫ﻴﺪة‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ ﻣ ِﻔ‬
ٌ ُ ‫َ ﱠ‬
Müennes ve tekil Araba hızlıdır. ‫ﻟﺴ ﱠﻴﺎ َرة ُﻣ ْﺴ ِﺮ َﻋﺔ‬ ‫ا‬
َ ‫َ ﱠ‬
Müennes ve ikil İki araba hızlıdır. ‫ﻟﺴ ﱠﻴﺎ َرﺗ ِﺎن ُﻣ ْﺴ ِﺮ َﻋ َﺘ ِﺎن‬ ‫ا‬
Müennes ve çoğul Müslümanlar ihlaslıdırlar. ‫ﺎت‬ٌ ‫ﺼ‬ َ ‫ﺎت ُﻣ ْﺨﻠ‬ ُ ‫َا ْﳌُ ْﺴﻠ َﻤ‬
ِ ِ
ٌ ُ َ ‫ﻟﺴ ﱠﻴﺎ‬ َ
Müennes ve çoğul (akılsız) Arabalar hızlıdır. ‫ات ُﻣ ْﺴ ِﺮ َﻋﺔ‬ ‫ا ﱠ ر‬
‫ﺎﻧﮫ‬ َ ْ َ َ َ ُ ّْ َ
Müzekker ve haberi fiil cümlesi Öğrenci sınavını geçti. ِ ‫اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬ ﻧجح �� إﻣ ِﺘﺤ‬
َ ‫ﻴﺬ ُة َﻧ َج َح ْﺖ �� ْإﻣ ِﺘ َﺤ‬ َ ّْ َ
Müennes ve haberi fiil cümlesi Öğrenci sınavını geçti. ‫ﺎ��ﺎ‬ ‫اﻟ ِﺘﻠ ِﻤ‬
Müzekker ve haberi isim cümlesi Kalemin rengi güzeldir. ‫ﻴﻞ‬ ٌ ‫َا ْﻟ َﻘ َﻠ ُﻢ َﻟ ْﻮ ُﻧ ُﮫ َﺟ ِﻤ‬
Müennes ve haberi isim cümlesi Silginin rengi güzeldir. ‫ﻴﻞ‬ٌ ‫َا ْ ِﳌ ْﻤ َﺤ ُﺎة َﻟ ْﻮ ُ� َ�ﺎ َﺟ ِﻤ‬
14
ْ ُ َ
Müzekker ve haber car-mecrur Müdür bürosundadır. ‫اﳌ ِﺪ ُﻳﺮ �� َﻣﻜ َﺘ ِﺒ ِﮫ‬
ْ ُ ُ َ
Müennes ve haber car-mecrur Müdire Hanım bürosundadır. ‫اﳌ ِﺪ َﻳﺮة �� َﻣﻜ َﺘ ِ� َ�ﺎ‬
َ ‫َْ َ َ َ َ ﱠ‬
Müzekker ve haberi zarf Kalem masanın üstündedir. ‫اﻟﻘﻠ ُﻢ ﻓ ْﻮق اﻟﻄ ِﺎوﻟ ِﺔ‬
Müennes ve haberi zarf Çanta masanın üstündedir. ‫اﻟﻘﻠ ُﻢ ﻓ ْﻮق اﻟﻄ ِﺎوﻟ ِﺔ‬
3. İsim ve Sıfat Tamlaması Örnekleri (Basit İsim Cümleleriyle)
3.1. İsim ve Fiil Cümlesinde İsim Tamlaması
Arapça izafet terkibi olarak adlandırılan isim tamlaması Muzâf Muzâfun İleyh adıyla iki isimden oluşur.
Muzaf tamlanan olup muzafun ileyh de tamlayandır. Bu iki mana açısından birbirini tamamlarlar. İzafet terkibi
isim cümlesinde mübteda ya da haber olabilir. Mübteda ile haberin harekesi zamme olduğundan isim cümlesinde
muzafın harekesi zamme olur.
Muzafun İleyh (Tamlayan) Muzaf (Tamlanan)
َ ْ ََ
‫اﻟ َﻮﻟ ِﺪ‬ ‫ﻗﻠ ُﻢ‬
Çocuğun kalemi
َ ََ
‫َوﻟ ٍﺪ‬ ‫ﻗﻠ ُﻢ‬
(Herhangi) Bir çocuğun kalemi

Harekesi her zaman mecrurdur. (Kesra) Harekesi cümledeki yerine göre değişir.
َ َ
Marife olması için (‫ )ا ْل‬takısı alabilir. (‫ )ا ْل‬takısı almaz.
Nekre olduğunda iki kesra alır. Tenvin almaz.
Çocuğun kitabı güzeldir. ٌ ‫ِﻛ َﺘﺎ ُب ْاﻟ َﻮ َﻟ ِﺪ َﺟ ِﻤ‬

‫ﻴﻞ‬
َ َ ْ َ
Çocuğun iki kitabı güzeldir. ‫ِﻛﺘﺎ َﺑﺎ اﻟ َﻮﻟ ِﺪ َﺟ ِﻤﻴﻼ ِن‬
ٌَ َ ْ ُُ
Çocuğun kitaları güzeldir. ‫ﻛﺘ ُﺐ اﻟ َﻮﻟ ِﺪ َﺟ ِﻤﻴﻠﺔ‬
َ ‫اﻟﻄﺎﺋ َﺮة َﺣﺎﺿ ُﺮ‬ ‫ﱠ‬
Uçağın yolcuları geliyor. ‫ون‬ ِ ِ ِ ‫ُﻣ َﺴﺎ ِﻓ ُﺮو‬
ٌ ‫اﻟﻄﺎﺋ َﺮة َﺣﺎﺿ َﺮ‬ ‫ُ َ َ ُ ﱠ‬
Uçağın bayan yolcuları geliyor. ‫ات‬ ِ ِ ِ ‫ﻣﺴﺎ ِﻓﺮات‬
15
Adnan Hoyladı
Sizin kitabınız faydalıdır. ‫ﻴﺪ‬ٌ ‫ﻛ َﺘ ُﺎﺑ ُﻜ ْﻢ ُﻣﻔ‬

ِ ِ
�‫ا‬ ‫َ ْ ُ ُْ ْ َ ْ ُ ﱠ‬
Mü’minin kalbi Allah’ın evidir. ِ ‫ﻗﻠﺐ اﳌﺆ ِﻣ ِﻦ ﺑيﺖ‬
Mü’minlerin kalbi Allah’ın evidir. �‫ا‬ ‫َﻗ ْﻠ ُﺐ ْاﳌُ ْﺆﻣﻨ َ�ن َﺑ ْي ُﺖ ﱠ‬
ِ ِِ
�‫ا‬ ‫َﻗ ْﻠ ُﺐ ْاﳌُ ْﺆﻣ َﻨ َ ْ ُ ﱠ‬
Mü’minelerin kalbi Allah’ın evidir. ِ ‫ﺎت ﺑيﺖ‬ ِ ِ
‫َ ُ ﱠ‬ َ
Dönenler bir okulun öğrencileridir. ‫ا ﱠﻟﺮ ِﺟ ُﻌﻮن ﻃﻼ ُب َﻣ ْﺪ َر َﺳ ٍﺔ‬
ُ َ ُ َ ‫َ ﱠ‬
Dönenler bir okulun kız öğrencileridir. ‫ﺎت ﻃ ِﺎﻟ َﺒﺎت َﻣ ْﺪ َر َﺳ ٍﺔ‬ ‫اﻟﺮ ِﺟﻌ‬
َ َ
Dönen iki kişi bir okulun iki öğrencisidir. ‫ا ﱠﻟﺮ ِﺟ َﻌ ِﺎن ﻃ ِﺎﻟ َﺒﺎ َﻣ ْﺪ َر َﺳ ٍﺔ‬
َ َ َ
Dönen iki bayan bir okulun iki kız öğrencisidir. ‫ا ﱠﻟﺮ ِﺟ َﻌ َﺘ ِﺎن ﻃ ِﺎﻟ َﺒﺘﺎ َﻣ ْﺪ َر َﺳ ٍﺔ‬
َ ْ َ
Çocuğun kitabı bulundu. ‫ُو ِﺟ َﺪ ِﻛﺘﺎ ُب اﻟ َﻮﻟ ِﺪ‬
ََ َ
İki çocuğun kitabı bulundu. (Nekre) ‫ُو ِﺟ َﺪ ِﻛﺘﺎ ُب َوﻟﺪ ْﻳ ِﻦ‬
ََ ْ َ
İki çocuğun kitabı bulundu. (Marife) ‫ُو ِﺟ َﺪ ِﻛﺘﺎ ُب اﻟ َﻮﻟﺪ ْﻳ ِﻦ‬
َْ َ ّ َ
Okulun iki öğretmeni gitti. (Müzekker) ‫ذ َه َﺐ ُﻣ َﻌ ِﻠﻤﺎ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ‬
َْ َ ّ َ
Okulun iki öğretmeni gitti. (Müennes) ‫ذ َه َﺒ ْﺖ ُﻣ َﻌ ِﻠ َﻤﺘﺎ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ‬
َْ ّ َ
Okulun öğretmenleri gitti. (Müzekker) ‫ذ َه َﺐ ُﻣ َﻌ ِﻠ ُﻤﻮ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ‬
َْ ُ َ ّ َ
Okulun öğretmenleri gitti. (Müennes) ‫ذ َه َﺒ ْﺖ ُﻣ َﻌ ِﻠﻤﺎت اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ‬
َ َ َ
Hâlit’in iki kitabını gördüm. ‫َرأ ْﻳ ُﺖ ِﻛﺘﺎ َ� ْﻲ ﺧﺎ ِﻟ ٍﺪ‬
َ َ َ َ َ َ
Halit ana babasının ölümünden sonra ne yaptı? ‫ﻣﺎذا ﻓ َﻌ َﻞ ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ َ� ْﻌ َﺪ َﻣ ْﻮ ِت وا ِﻟﺪ ْﻳ ِﮫ؟‬
َ َْ ْ ََ َ ُ َ ْ َ ‫َ ﱠ‬
Ahmet Cuma namazını şehrin mescidinde eda etti. ‫ﺻﻼة ا� ُج ْﻤ َﻌ ِﺔ ِ�� َﻣ ْ� ِج ِﺪ اﳌ ِﺪﻳﻨ ِﺔ‬ ‫أدى أﺣﻤﺪ‬
َ ْ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َْ ُ ْ ‫َ ﱠ‬
Tatil günlerinde ailemle başkente giderim. ‫�ي ِإ�� اﻟﻌﺎ ِﺻ َﻤ ِﺔ‬ ِ ‫ِ�� أﻳﺎ ِم اﻟﻌﻄﻠ ِﺔ أذهﺐ ﻣﻊ ﻋﺎ ِﺋﻠ‬
ُ َْ ‫َُ ُ ﱠ‬
Okulun öğrencileri her işte ona sorarlar. ‫َ� ْﺴﺄﻟ ُﮫ ﻃﻼ ُب اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ ِ�� ِ ّﻞ َﻋ َﻤ ٍﻞ‬
َ ْ ً َ ُ‫َ ْ َ ُ ﱠ‬
Allah bütün insanları kıyamet gününde toplar. ‫س َﺟ ِﻤﻴﻌﺎ ِ�� َﻳ ْﻮ ِم اﻟ ِﻘﻴﺎ َﻣ ِﺔ‬ َ ‫اﻟﻨﺎ‬ �‫ﻳﺠﻤﻊ ا‬
3.2. İsim ve Fiil Cümlesinde Sıfat Tamlaması
En az bir isim ve bir sıfattan meydana gelen tamlamadır. Arapçada sıfat tamlaması yapılırken önce isim sonra
onu niteleyen sıfat gelir. Özelliği belirtilen isme mevsuf; özelliğe de sıfat, denilir. Sıfat tamlaması isim cümlesinin
16
bir ögesi olabilir. Mübteda veya haber olan sıfat tamlamalarının harekesi zammedir. Haber olan sıfat tamlamasının
önüne harfi cer-zarf gelirse veya başka bir ismin muzafun ileyhi olursa harekesi kesra olur.
Sıfat (Na’t) Mevsuf (Men’ut)
ٌ ْ
‫َﺟ ِﻤﻴﻠﺔ‬ ‫ِﺑن ٌﺖ‬
Güzel bir kız
َْ َ َْ
��ُ ‫اﻟﻜ ِﺒ‬ ‫اﻟ َﻮﻟ ُﺪ‬
Büyük çocuk
Ben yeni bir öğrenciyim. ‫ﺪﻳ ٌﺪ‬ َ ‫َأ َﻧﺎ ﺗ ْﻠﻤﻴ ٌﺬ‬
‫ﺟ‬
ِ ِ ِ
َْ َْ ُ
Büyük evin şehirdedir. ‫َﺑ ْيﺘ َﻚ اﻟﻜ ِﺒ ُ�� ِ�� اﳌ ِﺪ َﻳﻨ ِﺔ‬
ُ ‫َ ُ ﱠ‬
Ödül çalışkan öğrencinindir. ‫ا�جﺎ ِﺋ َﺰة ِﻟﻠﻄ ِﺎﻟ ِﺐ ا� ْج َ� ِ� ِﺪ‬
َ‫ﱠ‬ َْ َ
Muhammed lisede öğrencidir. ‫ُﻣ َﺤ ﱠﻤ ٌﺪ ﻃﺎ ِﻟ ٌﺐ ِ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ اﻟﺜﺎﻧ ِﻮ ﱠ� ِﺔ‬
َ ْ َْ ْ َ َ َْ
Çocuk evin büyük bahçesindedir. ‫اﻟ َﻮﻟ ُﺪ ِ�� َﺣ ِﺪﻳﻘ ِﺔ اﳌن ِ� ِل اﻟﻜ ِﺒ َ�� ِة‬
ٌ َ ْ ُ ٌَ َْ ُ ٌَ ْ ُ َ َ
Fatıma çalışkan ve ihlaslı bir öğrencidir. ‫ﺼﺔ‬ ‫ﺎﻃﻤﺔ ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬة ﻣﺠ� ِ�ﺪة ﻣﺨ ِﻠ‬ ِ ‫ﻓ‬
َ ْ ُْ ُ ‫َْ ُ ُ ُ ﱠ‬
Küçük evler büyük şehirlerdedir. ‫اﻟﺼ ِﻐ َ��ة ِ�� اﳌ ُﺪ ِن اﻟﻜ ِﺒ َ�� ِة‬ ‫اﻟﺒﻴﻮت‬
َ َ ْ
Kur’an’da açık deliller vardır. ‫ِ�� اﻟ ُﻘ ْﺮ ِآن آﻳﺎ ٌت َﺑ ِّيﻨﺎ ٌت‬
َ َ َ َ ْ
Bahçede büyük kızlar var. ‫ِ�� ا� َح ِﺪﻳﻘ ِﺔ َﺑﻨﺎ ٌت ﻛ ِﺒ��ا ٌت‬
َ َ‫َ ﱠ‬ ُ َ
Ondan iki parlak göz bakıyor. ‫ﺗ ْﻨﻈ ُﺮ ِﻣ ْﻨ ُﮫ َﻋ ْﻴﻨﺎ ِن َﺑﺮاﻗﺘﺎ ِن‬
َ َ َْْ ْ َ َ
Kütüphaneden iki yeni kitap aldım. ‫أﺧﺬ ُت ِﻣ َﻦ اﳌﻜ َﺘ َﺒ ِﺔ ِﻛﺘﺎ َﺑ ْ� ِن َﺟ ِﺪﻳﺪ ْﻳ ِﻦ‬
َ ‫َ ََ ﱠ َ ُ ﱠ‬
Başarılı öğrenciler geldi. ‫اﻟﺘﻼ ِﻣﻴﺬ اﻟﻨﺎ ِج ُحﻮن‬ ‫ﺣﻀﺮ‬
َ ْ ُ َ َ ْ ُْ ُ َ ّْ َ
Çalışkan öğrenciler imtihanda başarılı oldu. ‫اﻻ ْﻣ ِﺘﺤﺎ ِن‬ ِ ��ِ ‫ﻧ َج َح ِﺖ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬات ا�ج� ِ�ﺪات‬
ً ً َ ً ََ َْ
Uzun güzel bir kalem satın aldım. ‫إﺷ� َ�ْﻳ ُﺖ ﻗﻠﻤﺎ ﻃ ِﻮ�ﻼ َﺟ ِﻤﻴﻼ‬
َ ُ ‫ﱠ‬ ‫َﱠ‬
Çalışkan öğrenciyle konuştum. ‫�ﻠ ْﻤ ُﺖ اﻟﻄ ِﺎﻟ َﺐ ا� ْج َ� ِ�ﺪ‬
17
Adnan Hoyladı
ً َ ْ
‫ﺎت اﻟ َﻌ َﺮِ� ﱠﻴ ِﺔ ﻟ ْﻴﻼ‬ َ َ ��َ ‫َأ ْﺳ َﺘﻤ ُﻊ إ‬
Geceleyin Arap radyolarını dinliyorum. ِ ‫اﻹذاﻋ‬ ِ ِ ِ
َ ‫ُ ُ َ ْ ََْ َ ُُْ َ ﱠ‬
Zor kitapları anlamak istiyorum. ‫اﻟﺼ ْﻌ َﺒﺔ‬ ‫أ ِر�ﺪ أن أﻓهﻢ اﻟﻜﺘﺐ‬
‫ﱠ َ ﱠ‬ َ ْ َ ‫ﱡ‬ ُ َ
Gelecek yıl Arapçayı sağlamlaştırmayı umuyoruz. ‫اﻟﺴﻨ ِﺔ اﻟﺘ ْﺤ ِﻀ ِ��ﱠﻳ ِﺔ‬ ��ِ ‫ﻧ َﺘ َﻤ ﱠﻨﺎ ْأن ﻧ ْﺘ ِﻘ َﻦ اﻟﻐﺔ اﻟ َﻌ َﺮِ� ﱠﻴﺔ‬
َُ َ َ
4. İşaret Zamirleri ( ‫ َھﺆﻻ ِء‬- ‫ َھﺎﺗ ِﺎن‬- ‫) َھﺬ ِان‬
4.1. Yakın İçin Kullanılan Zamirler
Yakındaki isimlere işaret etmek kullanılır. Bu amaçla kullanıldığında işaret zamirinden sonra gelen isim
marife olur. İşaret zamirinden sonra gelen kelimeye muşârun ileyh (işaret edilen) denir. Bu isim müzekker ve
müennes olması açısından işaret zamiriyle uyumlu olmak zorundadır.
Adam Bu
ُ ‫ﱠاﻟ‬ َ
‫ﺮﺟ ُﻞ‬ ‫هﺬا‬
Muşârun İleyh İsmi İşaret (İşaret İsmi)
Marife İsim Marife

Örnekler: Tekil ve Çoğulu
Çoğul (Ortak) Müennes Müzekker
َ ُ َ
‫َهﺆﻻ ِء‬ ‫َھ ِﺬ ِﻩ‬ ‫َھﺬا‬
Bunlar Bu Bu
ّ َ َُ ْ ْ ُ ‫هﺬا ﱠاﻟ‬
َ
ُ ‫اﻟﺮ َﺟ‬
‫ﺎل‬ ِ ‫هﺆﻻ ِء‬ ‫هﺬ ِﻩ اﻟ ِﺒن ُﺖ‬
ِ ‫ﺮﺟ ُﻞ‬
Bu adamlar Bu kız Bu adam
Örnekler: Tesniyesi
Müennes Müzekker
َ َ
‫َهﺎﺗ ِﺎن‬ ‫َهﺬ ِان‬ Ref (Zamme) Hali
ََ َ
‫هﺎﺗ ْ� ِن‬ ‫َهﺬ ْﻳ ِﻦ‬ Nasp (Fetha) ve Cer (Kesra) Hali
Bu ikisi Bu ikisi
ْ ْ َ َ َ ْ َ
‫َهﺎﺗﺎ ِن اﻟ ِﺒن َﺘ ِﺎن‬ ‫َهﺬ ِان اﻟ َﻮﻟﺪا ِن‬ Ref (Zamme) Hali
18
Bu iki kız Bu iki çocuk

ْ ْ َ َ ْ َ
‫َهﺎﺗ ْ� ِن اﻟ ِﺒن َﺘ ْ� ِن‬ ‫َهﺬ ْﻳ ِﻦ اﻟ َﻮﻟ َﺪ ْﻳ ِﻦ‬ Nasp (Fetha) ve Cer (Kesra) Hali
Bu iki kız Bu iki çocuk

Ref hali kelimenin harekesinin zamme (ötre) olduğu durumlar demektir. Bir kelime cümle içinde mübteda
(özne), haber (yüklem) ve fail (özne) olduğunda harekesi zamme olur.
Nasp hali kelimenin harekesinin fetha (üstün) olduğu durumlar demektir. Bir kelime cümle içinde meful
(nesne) olduğunda harekesi fetha olur. Tesniyelerde kelimenin sonuna ‫ ْﻳ ِﻦ‬cemilerde ise müzekkere ‫ ﻳﻦ‬veya
َ
müenneslere ‫ات‬
ِ eklenerek nasb edilir.
Cer hali kelimenin harekesinin kesra (esre) olduğu durumlar demektir. Bir kelime cümle içinde başına harfi
cer gelirse, muzafun ileyh olarak gelirse veya bir zarftan sonra gelirse harekesi kesra olur. Tesniyelerde kelimenin
َ
sonuna ‫ ْﻳ ِﻦ‬cemilerde ise müzekkere ‫ ﻳﻦ‬veya müenneslere ‫ات‬
ِ eklenerek cer edilir.
Her cansız çoğul tek bir müennes hükmünde olduğundan insana işaret olmadığı takdirde cemi yerine
müfred müennes işareti kullanılır.
Türkçesi Arapçası Türkçesi Arapçası Türkçesi Arapçası
ُْ ُْ ْ َ َْ
Bu kitaplar ‫َه ِﺬ ِﻩ اﻟﻜ ُﺘ ُﺐ‬ Şu kitaplar ‫ِﺗﻠ َﻚ اﻟﻜ ُﺘ ُﺐ‬ Bu kalemler ‫َه ِﺬ ِﻩ اﻷﻗﻼ ُم‬
İşaret isimlerine harf-i cer birleştiğinde harf-i cer işâret isimli kelimenin önünde yazılır.
َ ْ َ
Bu kitapta ‫ِ�� َهﺬا اﻟ ِﻜﺘﺎ ِب‬
Bir yeri göstermek için (burası, burada) manasına kullanılan işaret sıfatı ‫ ُه َﻨﺎ‬dır.
ُ
Burası evimizdir. ‫ُه َﻨﺎ َﺑ ْﻴت َﻨﺎ‬
Uzak bir yeri göstermek için ise ‫ ُه َﻨﺎ‬sıfatının sonuna ‫ َك‬takısı gelir. (‫ﺎك‬
َ ‫ ُ)ه َﻨ‬orası, orada. Daha uzak bir yeri
göstermek için (‫ ُ)ه َﻨ ِﺎﻟ َﻚ‬kullanılır.
ُ
Orası okulumuzdur. ‫ﺎك َﻣ ْﺪ َر َﺳت َﻨﺎ‬َ ‫ُه َﻨ‬
َ
Onu taa orada gördüm. ‫َرأ ْﻳ ُﺘ ُﮫ ُه َﻨ ِﺎﻟ َﻚ‬
19
Adnan Hoyladı
Not: İşaret isimlerinden müfred ve cemilerin harekesi mebnidir. Yani cümle içindeki hali ne olursa olsun bu
kelimelerin sonunda bir değişiklik olmaz.
Örnekler: Müfret
َ ْ َ
Bu çocuk geldi. ‫َﺟ َﺎء َهﺬا اﻟ َﻮﻟ ُﺪ‬ Ref müfret müzekker
ْ ْ
Bu kız geldi. ‫َﺟ َﺎء ْت َه ِﺬ ِﻩ اﻟ ِﺒن ُﺖ‬ Ref müfret müennes
َ ْ َ َ
Bu çocuğu gördüm. ‫َرأ ْﻳ ُﺖ َهﺬا اﻟ َﻮﻟ َﺪ‬ Nasp müfret müzekker
ْ ْ َ
Bu kızı gördüm. ‫َرأ ْﻳ ُﺖ َه ِﺬ ِﻩ اﻟ ِﺒن َﺖ‬ Nasp müfret müennes
َ ْ َ َ ‫ﱠ‬
Bu çocuğa selâm verdim. ‫َﺳﻠ ْﻤ ُﺖ َﻋ�� َهﺬا اﻟ َﻮﻟ ِﺪ‬ Cer müfret müzekker
ْ ْ ََ ُ ‫َ ﱠ‬
Bu kız çocuğuna selâm verdim. ِ ��‫ﺳﻠ ْﻤﺖ ﻋ‬
‫هﺬ ِﻩ اﻟ ِﺒن ِﺖ‬ Cer müfret müennes
Örnekler: Tesniye
َ َ ْ َ
Bu iki çocuk geldi ‫َﺟ َﺎء َهﺬ ِان اﻟ َﻮﻟﺪا ِن‬ Ref tesniye müzekker
ْ ْ َ
Bu iki kız geldi. ‫َﺟ َﺎء ْت َهﺎﺗﺎ ِن اﻟ ِﺒن َﺘ ِﺎن‬ Ref tesniye müennes
َ ْ َ َ
Bu iki çocuğu gördüm. ‫َرأ ْﻳ ُﺖ َهﺬ ْﻳ ِﻦ اﻟ َﻮﻟ َﺪ ْﻳ ِﻦ‬ Nasp tesniye müzekker
ْ ْ َ َ
Bu iki kızı gördüm. ‫َرأ ْﻳ ُﺖ َهﺎﺗ ْ� ِن اﻟ ِﺒن َﺘ ْ� ِن‬ Nasp tesniye müennes
ََ َْ َ ْ َ ُُْ ُ ْ َ َ
Paraları bu iki çocuktan aldım. ‫اﻟﻮﻟ َﺪ ْﻳ ِﻦ‬ ‫أﺧﺬت اﻟﻔﻠﻮس ِﻣﻦ هﺬﻳ ِﻦ‬ Cer tesniye müzekker
Paraları bu iki kızdan aldım.

ْ ْ َ
‫ﻮس ِﻣ ْﻦ َهﺎﺗ ْ� ِن اﻟ ِﺒن َﺘ ْ� ِن‬ َ ‫َأ َﺧ ْﺬ ُت ْاﻟ ُﻔ ُﻠ‬ Cer tesniye müennes
Örnekler: Cemi
‫اﳌ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮ َن‬ ُْ َ � َ َ َ Ref müfret müzekker

Bu Müslümanlar geldi. ‫ﺟﺎء هﻮﻻ ِء‬
Bu kızlar geldi. ‫ﺎت‬ ُ ‫َﺟ َﺎء ْت َه �ﻮ َﻻء ْاﻟ َﺒ َﻨ‬ Ref müfret müennes
ِ
ُْ َ َ
Bu Müslümanları gördüm. ‫َرأ ْﻳ ُﺖ َه �ﻮﻻ ِء اﳌ ْﺴ ِﻠ ِﻤ َ�ن‬ Nasp müfret müzekker
َ ْ َ َ ُ َْ
Bu kızları gördüm. ‫ﺎت‬ِ ‫َرأﻳﺖ ه �ﻮﻻ ِء اﻟ َﺒﻨ‬ Nasp müfret müennes
20
ُْ َ َ ‫ﱠ‬
Bu Müslümanlara selâm verdim. ‫َﺳﻠ ْﻤ ُﺖ َﻋ�� َه �ﻮﻻ ِء اﳌ ْﺴ ِﻠ ِﻤ َ�ن‬ Cer müfret müzekker
َ ْ َ َ ََ ُ ‫َ ﱠ‬
Bu kız çocuklarına selâm verdim. ‫ﺎت‬ ِ ‫ﺳﻠ ْﻤﺖ ﻋ�� ه �ﻮﻻ ِء اﻟ َﺒﻨ‬ Cer müfret müennes
4.2. Uzak İçin Kullanılan Zamirler

Uzaktaki isimlere işaret etmek kullanılır. Yakın için kullanılanlarla aynı kurallara tabidir.
Örnekler: Tekil ve Çoğulu
Çoğul (Ortak) Müennes Müzekker
َ ُ ْ َ َ َ
‫اوﻟ ِﺌ َﻚ‬ ‫ِﺗﻠ َﻚ‬ ‫ ذ ِﻟ َﻚ‬- ‫اك‬ ‫ذ‬
Şunlar Şu Şu
ّ َ َ ُ
ُ ‫اﻟﺮ َﺟ‬
‫ﺎل‬
ْ ْ ْ
‫ِﺗﻠ َﻚ اﻟ ِﺒن ُﺖ‬ ُ ‫َذﻟ َﻚ ﱠاﻟ‬
‫ﺮﺟ ُﻞ‬
ِ ‫اوﻟ ِﺌﻚ‬ ِ
Şu adamlar Şu kız Şu adam
َ ُ
‫ اوﻟ ِﺌ َﻚ‬kelimesindeki vâv yazıldığı halde okunmaz. İşaret isimlerinden yalnızca tesniye halleri murabdır, yani
merfû ve mansûb ya da mecrûr oluşuna göre değişir. Diğerleri ise mebnidir. İşaret isimleri normal olarak isimlerden
önce gelirler. Sayı yönünden ve müzekkerlik müenneslik bakımından önüne geldiği kelimelerle tam bir uyum
halindedirler.
Örnekler: Tesniyesi
Müennes Müzekker
َ َ
‫ﺗﺎ ِﻧ َﻚ‬ ‫ذا ِﻧ َﻚ‬ Ref (Zamme) Hali
َ َ
‫ﺗ ْي ِﻨ َﻚ‬ ‫ذ ْﻳ ِﻨ َﻚ‬ Nasp (Fetha) ve Cer (Kesra) Hali
Şu ikisi Şu ikisi
ْ ْ َ َ َ ْ َ
‫ﺗﺎ ِﻧ َﻚ اﻟ ِﺒن َﺘ ِﺎن‬ ‫ذا ِﻧ َﻚ اﻟ َﻮﻟﺪا ِن‬ Ref (Zamme) Hali
Şu iki kız Şu iki çocuk

ْ ْ َ َ ْ َ
‫ﺗ ْي ِﻨ َﻚ اﻟ ِﺒن َﺘ ْ� ِن‬ ‫ذ ْﻳ ِﻨ َﻚ اﻟ َﻮﻟ َﺪ ْﻳ ِﻦ‬ Nasp (Fetha) ve Cer (Kesra) Hali
Şu iki kız Şu iki çocuk

Örnekler: Müfret
21
Adnan Hoyladı
َ ْ َ
Şu çocuk geldi. ‫َﺟ َﺎء ذ ِﻟ َﻚ اﻟ َﻮﻟ ُﺪ‬ Ref müfret müzekker
ْ ْ ْ
Şu kız geldi. ‫َﺟ َﺎء ْت ِﺗﻠ َﻚ اﻟ ِﺒن ُﺖ‬ Ref müfret müennes
َ ْ َ َ
Şu çocuğu gördüm. ‫َرأ ْﻳ ُﺖ ذ ِﻟ َﻚ اﻟ َﻮﻟ َﺪ‬ Nasp müfret müzekker
ْ ْ ْ َ
Şu kızı gördüm. ‫َرأ ْﻳ ُﺖ ِﺗﻠ َﻚ اﻟ ِﺒن َﺖ‬ Nasp müfret müennes
َ ْ َ َ ََ ُ ْ ‫َ ﱠ‬
Şu çocuğa selâm verdim. ‫اك اﻟ َﻮﻟ ِﺪ‬ ‫ﺳﻠﻤﺖ ﻋ�� ذ‬ Cer müfret müzekker
ْ ْ ْ َ ‫ﱠ‬
Şu kız çocuğuna selâm verdim. ‫َﺳﻠ ْﻤ ُﺖ َﻋ�� ِﺗﻠ َﻚ اﻟ ِﺒن ِﺖ‬ Cer müfret müennes
Örnekler: Tesniye
َ َ ْ َ
Şu iki çocuk geldi ‫َﺟ َﺎء ذا ِﻧ َﻚ اﻟ َﻮﻟﺪا ِن‬ Ref tesniye müzekker
ْ ْ َ
Şu iki kız geldi. ‫َﺟ َﺎء ْت ﺗﺎ ِﻧ َﻚ اﻟ ِﺒن َﺘ ِﺎن‬ Ref tesniye müennes
َ ْ َ َ
Şu iki çocuğu gördüm. ‫َرأ ْﻳ ُﺖ ذ ْﻳ ِﻨ َﻚ اﻟ َﻮﻟ َﺪ ْﻳ ِﻦ‬ Nasp tesniye müzekker
ْ ْ َ َ
Şu iki kızı gördüm. ‫َرأ ْﻳ ُﺖ ﺗ ْي ِﻨ َﻚ اﻟ ِﺒن َﺘ ْ� ِن‬ Nasp tesniye müennes
ََ َ َْ ْ َ ُُْ ُ ْ َ َ
Paraları şu iki çocuktan aldım. ‫اﻟﻮﻟ َﺪ ْﻳ ِﻦ‬ ‫أﺧﺬت اﻟﻔﻠﻮس ِﻣﻦ ذﻳ ِﻨﻚ‬ Cer tesniye müzekker
Paraları bu iki kızdan aldım.

ْ ْ َ
‫ﻮس ِﻣ ْﻦ ﺗ ْي ِﻨ َﻚ اﻟ ِﺒن َﺘ ْ� ِن‬ َ ‫َأ َﺧ ْﺬ ُت ْاﻟ ُﻔ ُﻠ‬ Cer tesniye müennes
Örnekler: Cemi
‫اﳌ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮ َن‬ ُْ َ َ ُ َ َ Ref müfret müzekker

Şu Müslümanlar geldi. ‫ﺟﺎء اوﻟ ِﺌﻚ‬
Şu kızlar geldi. ‫ﺎت‬ُ ‫َﺟ َﺎء ْت ٔ ُا َوﻟﺌ َﻚ ْاﻟ َﺒ َﻨ‬ Ref müfret müennes
ِ
ُْ َ ُ َ
Şu Müslümanları gördüm. ‫َرأ ْﻳ ُﺖ اوﻟ ِﺌ َﻚ اﳌ ْﺴ ِﻠ ِﻤ َ�ن‬ Nasp müfret müzekker
َ ْ َ َ ُ ُ َْ
Şu kızları gördüm. ‫ﺎت‬ِ ‫َرأﻳﺖ اوﻟ ِﺌﻚ اﻟ َﺒﻨ‬ Nasp müfret müennes
ُْ َ ُ َ ‫ﱠ‬
Şu Müslümanlara selâm verdim. ‫َﺳﻠ ْﻤ ُﺖ َﻋ�� اوﻟ ِﺌ َﻚ اﳌ ْﺴ ِﻠ ِﻤ َ�ن‬ Cer müfret müzekker
َ ْ َ َ ُ ََ ُ ‫َ ﱠ‬
Şu kız çocuklarına selâm verdim. ‫ﺎت‬ ِ ‫ﺳﻠ ْﻤﺖ ﻋ�� اوﻟ ِﺌﻚ اﻟ َﺒﻨ‬ Cer müfret müennes
22
َُْ َ َُْ َ َُْ
5. Kişi Zamirleri ( ‫ أﻧ� ﱠن‬- ‫ ُھ ﱠﻦ‬- ‫ ﻧ ْﺤ ُﻦ‬- ‫ أﻧﺘ ْﻢ‬- ‫ ُھ ْﻢ‬- ‫ ﻧ ْﺤ ُﻦ‬- ‫ أﻧﺘ َﻤﺎ‬- ‫) ُھ َﻤﺎ‬
Munfasıl Zamir: Hiçbir kelimeye bitişmeden ayrı bir kelime olarak yazılan zamirlerdir. Bu zamirler kendi
arasında ikiye ayrılırlar: 1- Merfu munfasıl zamir. 2- Mensub munfasıl zamir.
Merfu Munfasıl Zamir: Zamirlerin sonu aslında cümledeki yerlerine göre değişmez. Yani mebni
kelimelerdir. Bu zamirler fiil cümlesinde fail, isim cümlesinde mübteda veya fasıl zamiri olarak kullanılırlar.
(Harekesinin zamme olması gereken her durumda bu zamirler kullanılırlar.) Başka bir kelimeye bitişmezler. Fiil
cümlesinde çekimli fiilden sonra gelirler.
Müennes Türkçesi Müzekker
ََ ََ
‫أﻧﺎ‬ Ben ‫أﻧﺎ‬
َْ َْ
‫أﻧ ِﺖ‬ Sen ‫أﻧ َﺖ‬
�َ �ِ O ‫ُه َﻮ‬
َ َ
‫ﻧ ْﺤ ُﻦ‬ Biz ‫ﻧ ْﺤ ُﻦ‬
َُْ َْ
‫أﻧ� ﱠن‬ Siz ‫أﻧ ُﺘ ْﻢ‬
‫ُه ﱠﻦ‬ Onlar ‫ُه ْﻢ‬
‫ُه َﻤﺎ‬ O ikisi ‫ُه َﻤﺎ‬
َْ َْ
‫أﻧ ُﺘ َﻤﺎ‬ Siz ikiniz ‫أﻧ ُﺘ َﻤﺎ‬
َ
َ
‫ﻧ ْﺤ ُﻦ‬ Biz ikimiz ‫ﻧ ْﺤ ُﻦ‬
Merfu munfasıl zamir çekim tablosu
ٌ َْ ْ
َ ‫َﱠ‬
‫ُه ْﻢ‬ ‫ُه َﻤﺎ‬ ‫ُه َﻮ‬ ‫( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐ‬Müzekker)
Uzaktakiler
Onlar O ikisi O Türkçesi

ٌ َ ٌ َ
‫ُه ﱠﻦ‬ ‫ُه َﻤﺎ‬ �َ �ِ ‫( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔ‬Müennes)
َْ َْ َْ َ َ ‫َﱠ‬
‫أﻧ ُﺘ ْﻢ‬ ‫أﻧ ُﺘ َﻤﺎ‬ ‫أﻧ َﺖ‬ ‫( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐ‬Müzekker)
Yakındakiler
Sizler Siz ikiniz Sen Türkçesi

َُْ َْ َْ ٌ َ َ ٌ َ
‫أﻧ� ﱠن‬ ‫أﻧ ُﺘ َﻤﺎ‬ ‫أﻧ ِﺖ‬ ‫( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔ‬Müennes)
23
Adnan Hoyladı
َ َ ََ َّ َْ
‫ﻧ ْﺤ ُﻦ‬ ‫ﻧ ْﺤ ُﻦ‬ ‫أﻧﺎ‬ ‫( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢ‬Ortak)
Kendisi
Bizler Biz ikimiz Ben Türkçesi
Mansub Munfasıl Zamirler: Cümlede daha çok meful olarak kullanılır. Mefuller nasb durumunda
olduğundan bu zamirlere mensub munfasıl zamirler denir. Mensub munfasıl zamirleri şu tabloda toplu olarak
gösterebiliriz.
ٌ َْ ْ
َ ‫َﱠ‬
‫ِإ ﱠﻳ ُﺎه ْﻢ‬ ‫ِإ ﱠﻳ ُﺎه َﻤﺎ‬ ‫ِإ ﱠﻳ ُﺎﻩ‬ ‫( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐ‬Müzekker)
Uzaktakiler
Onlara, onları O ikisine, o ikisini Ona, onu Türkçesi
ٌ َ ٌ َ
‫ِإ ﱠﻳ ُﺎه ﱠﻦ‬ ‫ِإ ﱠﻳ ُﺎه َﻤﺎ‬ ‫ِإ ﱠﻳ َﺎهﺎ‬ ‫( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔ‬Müennes)
ُ ُ َ ‫إ ﱠﻳ‬ َ َ ‫َﱠ‬
‫ِإ ﱠﻳﺎﻛ ْﻢ‬ ‫ِإ ﱠﻳﺎﻛ َﻤﺎ‬ ‫ﺎك‬ ِ ‫( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐ‬Müzekker)
Yakındakiler
Size, sizi Siz ikinize, siz ikinizi Sana, seni Türkçesi
ُ ُ ٌ َ َ ٌ َ
‫ِإ ﱠﻳﺎﻛ ﱠﻦ‬ ‫ِإ ﱠﻳﺎﻛ َﻤﺎ‬ ‫ﺎك‬ ‫ﱠ‬
ِ ‫ِإﻳ‬ ‫( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔ‬Müennes)
َ َ َّ َْ
‫ِإ ﱠﻳﺎﻧﺎ‬ ‫ِإ ﱠﻳﺎﻧﺎ‬ َ ‫إ ﱠﻳ‬
‫ﺎى‬ ِ ‫( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢ‬Ortak)
Kendisi
Biz ikimize, biz
Bize, bizi Bana, beni Türkçesi
ikimizi
Örnekler: Merfu munfasıl zamirler
َْ ٌ َ َ ُ
O evde hastadır. ‫ﺾ ِ�� اﳌ ْن ِ� ِل‬ �‫هﻮ ﻣ ِﺮ‬
َ ََ َ ً ََ َ
O, teyzesine bir mektup yazdı. ‫ِ� َ� ﻛ َﺘ َب ْﺖ ِرﺳﺎﻟﺔ ِإ�� ﺧﺎﻟ ِ��ﺎ‬
Sen öğretmen misin? ‫س؟‬ ٌ ‫َه ْﻞ َأ ْﻧ َﺖ ُﻣ َﺪ ّر‬
ِ
ٌ َْ
Sen öğretmen misin? ‫َه ْﻞ أﻧ ِﺖ ُﻣ َﺪ ّ ِر َﺳﺔ؟‬
ّ ‫ﺳﺎ َﻟ ًﺔ إ َ�� َﺟ‬ َ ُ َْ َ َ َ
Ben dedeme bir mektup yazdım. ‫ﺪي‬
ِ ِ ‫أﻧﺎ ﻛﺘبﺖ ِر‬.
َ ‫ﱠ‬ ُ ‫َﻧ ْﺤ ُﻦ َﻧ ْﺪ ُر‬
Biz lisede okuyoruz. ‫س ِ�� اﻟﺜﺎﻧ ِﻮ ﱠ� ِﺔ‬
َ ْ
O ikisi Arapça okudular ‫ُه َﻤﺎ َد َر َﺳﺎ اﻟ َﻌ َﺮِ� ﱠﻴﺔ‬
24
َ َْ
Siz ikiniz gittiniz. ‫أﻧ ُﺘ َﻤﺎ ذ َه ْﺒ ُﺘ َﻤﺎ‬
ََ َ ْ َ
Biz (ikimiz) otobüse bindik. ‫ﻧ ْﺤ ُﻦ َر ِﻛ ْﺒ َﻨﺎ ا�حﺎ ِﻓﻠﺔ‬
Örnekler: Merfu munfasıl zamirler
Ben seni ve onu çarşıda gördüm. ‫اﻟﺴﻮ ِق‬ ‫َأﻧﺎ َ َرأ ْﻳ ُﺘ َﻚ َو ﱠإﻳ ُﺎﻩ �� ﱡ‬
ِ
َ ‫َ َْ َ ُ َ َ َ ﱠ‬
Kadın Aişe’yi o sandı. ‫ﻇ ﱠﻨ ِﺖ اﳌ ْﺮأة ﻋﺎ ِئﺸﺔ ِإﻳﺎهﺎ‬
Adam Halit’i sen zannetti.
‫َ ً ﱠ‬
‫اﻟﺮ ُﺟ ُﻞ ﺧﺎ ِﻟﺪا ِإﻳﺎ َك‬‫َﻇ ﱠﻦ ﱠ‬
Adam Halide’yi sen zannetti.

‫َ ً ﱠ‬
‫اﻟﺮ ُﺟ ُﻞ ﺧﺎ ِﻟ َﺪة ِإﻳﺎ ِك‬‫َﻇ ﱠﻦ ﱠ‬
‫ُْ َُ ﱠ‬
Hoca yalnız beni methetti. ‫َﻣ َﺪ َح اﻷ ْﺳﺘﺎذ ِإﻳﺎ َى‬
َ‫ْ ُ َ ُ ﱠ‬
Hoca yalnız bizi methetti. ‫َﻣ َﺪ َح اﻷ ْﺳﺘﺎذ ِإﻳﺎﻧﺎ‬
ْ َ ُ ُ ََ ْ َ
Kardeşlerinizi ve sizi zengin bulduk. ‫َو َﺟ ْﺪﻧﺎ ِاﺧﻮاﻧﻜ ْﻢ َو ﱠإﻳﺎﻛ ْﻢ أﻏ ِﻨ َﻴ َﺎء‬
ُ �� ‫ﺪا َو إ ﱠﻳﺎ ُﻛ ﱠﻦ‬ ً َ ُ ْ ََ
Halit’i ve sizi çarşıda gördüm. ‫اﻟﺴﻮ ِق‬ ِ ِ ‫رأﻳﺖ ﺧﺎ ِﻟ‬
Ben seni ve o ikisini çarşıda gördüm. ‫اﻟﺴﻮ ِق‬ ‫َأﻧﺎ َ َرأ ْﻳ ُﺘ َﻚ َو ﱠإﻳ ُﺎه َﻤﺎ �� ﱡ‬
ِ
َ‫ْ ُ َ ُ ﱠ‬
Hoca yalnız biz (ikimiz)i methetti. ‫َﻣ َﺪ َح اﻷ ْﺳﺘﺎذ ِإﻳﺎﻧﺎ‬
Not: Mef’ûl munfasıl zamirler başa geldikleri takdirde vurguyu kuvvetlendirmek amacıyla “yalnız, ancak
sana, ancak ona..” manası verirler.
Örnek:
َ ‫ﱠ‬
Yalnızca sana ibadet ettim ey Rabbim! ‫ِإﻳﺎ َك َﻋ َﺒ ْﺪ ُت ﻳﺎ َرِّ�ﻲ‬
ُ ُ ُ
6. İyelik Zamirleri ( ‫ ﻛ ﱠﻦ‬- ‫ ﻛ ْﻢ‬- ‫ ُھ ﱠﻦ‬-‫ ُھ ْﻢ‬- ‫ ﻛ َﻤﺎ‬- ‫) ُھ َﻤﺎ‬
Bu zamirler fiil cümlesinde meful olarak kullanılırlar. Ayrıca aitlik (iyelik) zamiri olarak cümlelerde herhangi
bir öge olarak kullanılırlar.
Müennes Türkçesi Müzekker
‫ي‬ Beni, bana, benim ‫ي‬
25
Adnan Hoyladı
‫ِـﻚ‬ Seni, sena, senin ‫َـﻚ‬

‫َـهﺎ‬ Onu, ona, onun ‫ُـﮫ‬
‫َـﻨﺎ‬ Bizi, bize, bizim ‫َـﻨﺎ‬
ُ ُ
‫ـﻜ ﱠﻦ‬ Sizi, size, sizin ‫ـﻜ ْﻢ‬
‫ُـه ﱠﻦ‬ Onları, onlara, onların ‫ُـه ْﻢ‬
‫ُـه َﻤﺎ‬ O ikisini, o ikisine, o ikisinin ‫ُـه َﻤﺎ‬
ُ ُ
‫ـﻜ َﻤﺎ‬ Siz ikinizi, siz ikinize, siz ikinizin ‫ـﻜ َﻤﺎ‬
‫َـﻨﺎ‬ Biz(ikimiz)i, biz(ikimiz)e, biz(ikimiz)in ‫َـﻨﺎ‬
İsimlerin sonuna birleşen zamirler, isim tamlaması [muzâf (tamlanan)-muzâfun ileyh (tamlayan)] şeklinde
o ismin kime ait olduğunu bildirir. Sonuna zamir alan kelime ise artık harf-i tarif almaz. Çünkü zaten belirli hale
gelmiştir.
Örnek:
ََ
‫ﻗﻠ ُﻤ َﻚ‬
Muzafun İleyh Muzaf
Senin kalemin
İsimlerin sonuna eklenen birleşik zamirlerin tablo halinde gösterimi
ٌ َْ ْ
ََ َ ََ ََ َ ‫َﱠ‬
‫ﻗﻠ ُﻤ ُه ْﻢ‬ ‫ﻗﻠ ُﻤ ُهﻤﺎ‬ ‫ﻗﻠ ُﻤ ُﮫ‬ ‫( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐ‬Müzekker)
Uzaktakiler
Onların kalemi O ikisinin kalemi Onun kalemi Türkçesi

ََ ََ ََ ٌ َ ٌ َ
‫ﻗﻠ ُﻤ ُه ﱠﻦ‬ ‫ﻗﻠ ُﻤ ُه َﻤﺎ‬ ‫ﻗﻠ ُﻤ َهﺎ‬ ‫( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔ‬Müennes)
ُ ََ ُ ََ ََ َ َ ‫َﱠ‬
‫ﻗﻠ ُﻤﻜ ْﻢ‬ ‫ﻗﻠ ُﻤﻜ َﻤﺎ‬ ‫ﻗﻠ ُﻤ َﻚ‬ ‫( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐ‬Müzekker)
Yakındakiler
Sizin kaleminiz İkinizin kalemi Senin kalemin Türkçesi

ُ ََ ُ ََ ََ ٌ َ َ ٌ َ
‫ﻗﻠ ُﻤﻜ ﱠﻦ‬ ‫ﻗﻠ ُﻤﻜ َﻤﺎ‬ ‫ﻗﻠ ُﻤ ِﻚ‬ ‫( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔ‬Müennes)
َ ََ َ ََ ََ َّ َْ
‫ﻗﻠ ُﻤﻨﺎ‬ ‫ﻗﻠ ُﻤﻨﺎ‬ ‫ﻗﻠ ِ�ي‬ ‫( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢ‬Ortak)
Ken
d
26
Bizim kalemimiz İkimizin kalemi Benim kalemim Türkçesi

Not: Zamirlerin harekesi değişmez fakat zamirden önceki ismin harekesi fâil mef’ûl vs. oluşuna yani
cümledeki yerine göre hareke alır. Ancak mütekellim yâ’sı (‫ )ي‬birleşen ismin son harfinin harekesi her durumda
esre olarak harekelenir. (‫ َ)ﻣ ْﺪ َر َﺳ ِ�ي‬okulum, (‫)ﺻ ِﺪ ِﻳﻘﻲ‬
َ arkadaşım gibi.
Örnekler:
ََ ْ َ
Onun (erkek) kalemini aldım. ‫أﺧﺬ ُت ﻗﻠ َﻤ ُﮫ‬
Onun (kadın) kitabını gördüm. ‫َر ْأﻳ ُﺖ ِﻛ َﺘ َﺎ� َ�ﺎ‬
َ َ
Bu senin kitabındır. ‫َهﺬا ِﻛﺘﺎ ُﺑ َﻚ‬
َ َ
Elbiselerini giydim. ‫ﻟ ِب ْﺴ ُﺖ َﻣﻼ ِ� َﺴ ِﻚ‬
‫ﻘﻴ َﺒ ِ�ي‬ َ َ
Bu benim çantam. ِ ‫ه ِﺬ ِﻩ ﺣ‬
ُ
Bu bizim okulumuz. ‫َه ِﺬ ِﻩ َﻣ ْﺪ َر َﺳت َﻨﺎ‬
َ ّ َ ًّ َ ُ ْ َ
Ali’yi gördüm ve ona selam verdim. ‫وﺳﻠ ْﻤ ُﺖ َﻋﻠ ِﻴﮫ‬ ‫رأﻳﺖ ﻋ ِﻠﻴﺎ‬
َ ُ
Sana söylüyorum. ‫أﻗﻮ ُل ِاﻟ ْﻴ َﻚ‬
َْ َ َ َ
Çocuğun okuldan geldi. ‫ﻀ َﺮ َوﻟ ُﺪ َك ِﻣ َﻦ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ‬ ‫ﺣ‬
ََ ْ َ َ َ
Ahmet kalemini buldu. ‫أﺣ َﻤ ُﺪ ﻗﻠ َﻤ ُﮫ‬ ‫وﺟﺪ‬
ََ َ َ
Ahmed dersini senin kaleminle yazdı. ‫ﻛ َﺘ َﺐ أ ْﺣ َﻤ ُﺪ َد ْر َﺳ ُﮫ ِﺑﻘﻠ ِﻤ َﻚ‬
َ ‫ﱠ‬ َ َ َ َ
Kitabını masaya koydu. ‫ﺿ َﻊ ِﻛﺘﺎ َﺑ ُﮫ َﻋ�� اﻟﻄﺎ ِوﻟ ِﺔ‬ ‫و‬
َ َ َ
Kapısını açtık. ‫ﻓ َﺘ ْﺤﻨﺎ ﺑﺎ َﺑ ُﮫ‬
ََ َ
Halit hayatını din için bağışladı. ‫َو َه َﺐ ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ َﺣﻴﺎﺗ ُﮫ ِﻟ ِّﻠﺪ ِﻳﻦ‬
ُ ْ َ َ
Kitaplarını aldılar. ‫أﺧﺬ َن ﻛ ُﺘ َ� ُ� ﱠﻦ‬
‫ﻘﻲ‬ َ ََ َ ‫َ ْ ُ ﱠ‬
Arkadaşımla çay içtim. ِ ‫ﺪﻳ‬
ِ ‫ﺷ ِﺮ�ﺖ اﻟﺸﺎى ﻣﻊ ﺻ‬
َ ََ َ
Kapılarını açtık. ‫ﻓ َﺘ ْﺤﻨﺎ أ ْﺑﻮا َ� ُ� ْﻢ‬
ْ ُ ْ َ
Evde kitaplarımı okudum. ‫ﻗ َﺮأ ُت ﻛ ُﺘ ِ�ي ِ�� اﻟ َﺒ ْي ِﺖ‬
27
Adnan Hoyladı
‫ﱠ‬
Arabama bindim. ‫َر ِﻛ ْﺒ ُﺖ َﺳﻴﺎ َرِ�ﻲ‬
َ ‫َ ﱠ ﱠ‬ َ َ َ ََ
Ahmet ve Adil babalarından bisiklet istediler ‫اﻟﺪرا َﺟﺔ‬ ‫ﻃﻠ َﺐ أ ْﺣ َﻤ ُﺪ َو ﻋﺎ ِد ٌل ِﻣ ْﻦ وا ِﻟ ِﺪ ِهﻤﺎ‬
7. İsim Cümlesi (İkil - Çoğul)
7.1. İsim Cümlesinin Ögeleri
İsim cümlesinin 2 temel ögesi vardır: Mübteda ve haber. Mübteda, cümlenin öznesidir. Genellikle isim
cümlesinin başında bulunur ve ref (harekesi zamme) durumunda gelir. Haber ise cümlenin yüklemidir ve
mübtedadan sonra gelir. Haber, mübteda hakkında bilgi veren ögedir.
Türkçesi Haber (Yüklem) Mübteda (Özne)
Ali çalışkandır. ‫ُﻣ ْﺠ َ� ِ� ٌﺪ‬ �‫َﻋ ِ� ﱞ‬

ّْ َ
İki öğrenci çalışkandır. ‫ُﻣ ْﺠ َ� ِ� َﺪ ِان‬ ‫ﻴﺬان‬
ِ ‫ﻤ‬ ِ ‫ﻠ‬ ‫ا ِﻟﺘ‬
َْ
Müslümanlar ihlaslıdır. ‫ﺼﻮ َن‬ ُ ‫ُﻣ ْﺨﻠ‬
ِ ‫اﳌُ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮ َن‬
ٌ ُ َ
Ayşe çalışkandır. ‫ُﻣ ْﺠ َ� ِ� َﺪة‬ ‫َﻋﺎﺌِﺷﺔ‬
َ َ ْ َ
İki (kız) öğrenci çalışkandır. ‫ُﻣ ْﺠ َ� ِ� َﺪﺗ ِﺎن‬ ‫ا ِّﻟﺘﻠ ِﻤﻴﺬﺗ ِﺎن‬
(Hanım) Müslümanlar çalışkandır. ‫ات‬ٌ ‫ُﻣ ْﺠ َ�� َﺪ‬ ‫ﺎت‬ ُ ‫َا ْﳌُ ْﺴﻠ َﻤ‬
ِ ِ
7.2. Haberin özellikleri
Haber Türkçedeki yükleme karşılık gelmektedir. Türkçede …dır…dir ile biten kelimeler haberdir. Haberin
özelliklerini şöyle sıralayabiliriz.
1. Haber tek bir kelime olarak, (müfret, tesniye ve cemi) harf-i cerin mecruru bulunan bir isim olarak veya
zarf olarak gelebileceği gibi cümle olarak da gelebilir.
2. Haber, mübteda gibi ref durumunda gelir. Ancak harf-i cerli isim, zarf ve cümle olarak geldiğinde ref
alameti açıkça görülmez. Ref alametini açıkça göremediğimiz için, “yer itibariyle merfu” anlamında “mahallen
merfu” ifadesini kullanırız.
3. Mübteda gayr-i âkıl cem’i olduğunda, yani akıl sahibi olmayan varlıkların cemisi olduğunda haber
müfred-müennes olarak gelir.
4. Haber tek bir kelime olduğunda şu kaideler geçerlidir:
A) Mübteda önce, haber sonra gelir.
B) Mübteda marife, haber nekra olur.
28
C) Haber mübtedaya cinsiyet, (müzekkerlik ve müenneslik) sayı (müfret, tesniye, cemi) ve irab (her ikisinin
de harekesi zamme olur) açısından uyar.
5. Haber, harf-i cerin mecruru olan bir isim veya zarf olduğunda haber mübtedadan önce gelebilir. Bu
durumda mübteda nekra olur. Cümle Türkçeye, “Bir yerde bir kimse veya bir şey var.” şeklinde tercüme edilir.
6. Haber bir fiil cümlesi olabilir. Bu durumda mübteda mutlaka başta gelir ve marife olur. Haber
konumunda olan fiil ise cinsiyet ve sayı bakımından mübtedaya uyar.
7. Haber isim cümlesi olarak da gelebilir.
Örnekler:
Müzekker ve tekil Kitap faydalıdır. ٌ ‫ﺎب ُﻣﻔ‬

‫ﻴﺪ‬ ُ ‫َا ْﻟﻜ َﺘ‬
ِ ِ
ِ ِ ِ
ٌ ُ ‫َ ﱠ‬
َ ‫َ ﱠ‬
Müennes ve çoğul Arabalar hızlıdır. ‫ات ُﻣ ْﺴ ِﺮ َﻋﺔ‬ ‫ا ﱠ ر‬
Müennes ve haberi isim cümlesi Silginin rengi güzeldir. ٌ ‫َا ْ ِﳌ ْﻤ َﺤ ُﺎة َﻟ ْﻮ ُ� َ�ﺎ َﺟ ِﻤ‬
‫ﻴﻞ‬
ْ ُ َ
ْ ُ ُ َ
29
Adnan Hoyladı
8. Beş İsim (Esma’ul - Hamse)

Arapça’da Esmâ’ü’l-Hamse denen ve tamlama kalıbında kullanıldığında alışılmamış bir şekil değişikliğine
uğrayan 5 isim vardır. Bu beş isim şunlardır:
َ َ ُ ُ
‫( َﺣ ٌﻢ‬kayınpeder) ‫( أ ٌب‬baba) ‫( أ ٌخ‬erkek kardeş) ‫( ذو‬sahip) ‫( ﻓﻮ‬ağız)
Bu isimler mütekellim yâ’sı (‫ )ي‬dışındaki zamirle birleştikleri takdirde (vâv:‫ )و‬ile merfû, (elif: ‫ ) ا‬ile mansûb
ve (yâ: ‫ )ي‬ile mecrûr olurlar. Yâni bu isimlerden birinin fâil ya da mübtedâ veya nâib-i fâil olması durumunda son
َ َ ُ َ
harfinin merfû (ötre) olması gerekirse zamirle birleşmeden önce sonunda vâv bulunur (‫ﻮك أ ُﺑﻮ َك‬ ‫ أﺧ‬gibi). Mef’ûl
َ ََ َ َ َ
gibi mansûb (fethalı) olması gerekirse zamirle birleşmeden önce sonunda elif bulunur (‫ أﺧﺎك أﺑﺎك‬gibi). Harf-i
cer’den sonra gelmeleri gibi esre olmaları gereken durumda ise sonunda yâ bulunur. (‫ﻴﻚ‬ َ ‫ﻴﻚ – ﻣ ْﻦ َأﺧ‬
َ ‫ ﻣ ْﻦ َأﺑ‬gibi).
ِ ِ ِ ِ
Beş ismin irabının harflerle olabilmesi için şu şartların oluşması gerekmektedir:
1. Müfred olmalı. Tesniye veya cemî olmamalı.
2. Mütekellim yâ’sı dışında herhangi bir isme veya zamire muzâf olmalı.
3. Musaggar olmamalı. Yani küçültme vezninde (ism-i tasgir) olmamalı.
Bu şartları taşıyan beş ismin ref hali vav ( ‫)و‬, nasb hali elif ( ‫ )ا‬cer hali ise yâ ( ‫ )ي‬ile olmaktadır. Beş isimden
ٌَ َ ُ ُ
‫ َﺣ ٌﻢ – أ ٌب – أخ‬bu şartları taşımazlarsa normal müfret kelimeler gibi hareke alırlar. ‫ ذو‬- ‫ ﻓﻮ‬ancak yularıdaki şartlar
ُ َ
dahilinde kullanılırlar. Ağız anlamına gelen ‫ ﻓﻮ‬, ayrıca mim harfiyle de kullanılmaktadır. ‫ ﻓ ٌﻢ‬Mim ile kullanıldığında
َ َ َ
muzâf dahi olsa irabı harekeyle olur. Misal: ‫ ﻓ ُﻤ ُﮫ – ﻓ َﻤ ُﮫ‬- ‫ﻓ ِﻤ ِﮫ‬
Mecrûr Hali Mansûb Hali Merfû Hali Beş İsim Türkçesi
َ َ َ َ َ
‫أ ِ�ﻲ‬ ‫أﺑﺎ‬ ‫أ ُﺑﻮ‬ ‫أ ٌب‬ Baba
َ َ َ ُ َ َ
��ِ ‫أ‬ ‫أﺧﺎ‬ ‫أ ﺧﻮ‬ ‫أ ٌخ‬ Kardeş
َ
‫َﺣ ِ�ي‬ ‫َﺣﻤﺎ‬ ‫َﺣ ُﻤﻮ‬ ‫َﺣ ٌﻢ‬ Kayınpeder
َ ُ ُ
‫ِذي‬ ‫ذا‬ ‫ذو‬ ‫ذو‬ Sahip
َ ُ ُ
��ِ ‫ﻓﺎ‬ ‫ﻓﻮ‬ ‫ﻓﻮ‬ Ağız
Konuyla İlgili Cümle Örnekler: Merfu
َ ‫ﻮك ﻣ َﻦ‬
‫اﻟﻌ َﻤ ِﻞ‬ َ َُ َ َ
Baban işten döndü. ِ ‫َرﺟﻊ أﺑ‬
َ َ َْ َ ُ ُ َ َ َ َ
Kardeşi Ankara’ya gitti. ‫ﻮﻩ ِإ�� أﻧﻘ َﺮة‬ ‫ﺳﺎﻓﺮ أﺧ‬
30
Ağzın dert görmesin. ‫ﻮك‬َ ‫ﺾ ُﻓ‬ ‫َﻻ ُﻓ ﱠ‬

َ ُ َُ
Kayınpederi çok zengindir. ‫ﻮﻩ ﻏ ِ� ﱞي ِﺟ �ﺪا‬ ‫ﺣﻤ‬
ٌ ‫اﻷ َدب َﻣ ْﺤ ُﺒ‬ َ ُ
Edep sahibi sevilir. ‫ﻮب‬ ِ ‫ذو‬
Konuyla İlgili Cümle Örnekler: Mansub
َ َ َ َ ََ ُ َْ َ
Babam, kayınpederini akşam yemeğine davet ediyor. ‫اﻟﻌﺸ ِﺎء‬ ��‫أ ِ�ﻲ ﻳﺪﻋﻮ ﺣﻤﺎك ِإ‬
َ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ ََ
Diş doktoru hastadan ağzını açmasını istedi. ‫�ﺾ أ ْن َﻳ ْﻔ َﺘ َﺢ ﻓ ُﺎﻩ‬ ِ ‫ﻃﻠﺐ ﻃ ِﺒيﺐ اﻷﺳﻨ ِﺎن ِﻣﻦ اﳌ ِﺮ‬
Kim olursa olsun hak sahibine hakkını ver. ‫ﺎن‬ َ �َ ‫ا�ح ّﻖ َﺣ ﱠﻘ ُﮫ َ�ﺎﺋ ًﻨﺎ َﻣ ْﻦ‬َ ‫آت َذا‬
ِ ِ ِ
َ َ ََ ُ ْ َ َ ‫َ ْ ﱠ‬
َ ‫اﳌ ْﺮ ُﺣ‬
Hangimiz rahmetli babanı tanımayız ki! ‫ﻮم‬ ‫ﻣﻦ ِﻣﻨﺎ ﻻ �ﻌ ِﺮف أﺑﺎك‬
ّ ‫َََ ُ ُ َ َ ّ َ ﱠ‬
Müdür, Ali’nin kardeşini sınıftan attı. ‫ﻒ‬ ِ ‫ﻃﺮد اﳌ ِﺪﻳﺮ أﺧﺎ ﻋ ِ� ٍ� ِﻣﻦ اﻟﺼ‬
Konuyla İlgili Cümle Örnekler: Mecrur
َ
Ağzımda su var, ağzında su olan kimse konuşabilir mi? ‫ِ�� ﻓ ِ�ي َﻣ ٌﺎء َو َه ْﻞ َﻳ ْﻨ ِﻄ ُﻖ َﻣ ْﻦ ِ�� ِﻓ ِﻴﮫ َﻣ ٌﺎء‬
ً َ ‫ُ ْ َ َ َ َﱠ‬
Kardeşine söyle bir daha benle konuşmasın. ‫ﻴﻚ ﻻ َﻳ َﺘ�ﻠ ْﻢ َﻣ ِ�� ﺛﺎ ِﻧ َﻴﺔ‬ ‫ﻗﻞ ِﻷ ِﺧ‬
ُُ ْ َ ْ َ ْ َْ
Kötü ahlaklı kişiden uzak dur. ‫ﺺ ِذي ﺧﻠ ٍﻖ َﺳ ِ ّي ٍئ‬ ٍ ‫ِاﺑﺘ ِﻌﺪ ﻋﻦ �خ‬
ٌ َ ْ ُ
Her kız babasına hayrandır. ‫� ﱡﻞ ِﺑن ٍﺖ ِﺑﺄ ِﺑ َ��ﺎ ُﻣ ْ� َج َﺒﺔ‬
Dersten sonra kayınpederine uğrayacağım. ‫ﻴﻚ َ� ْﻌ َﺪ ﱠ‬
‫اﻟﺪ ْر ِس‬ َ ‫َﺳ َﺄ ُﻣ ﱡﺮ ﺑ َﺤﻤ‬
ِ ِ
َ َ
Bu beş isimden ‫ َﺣ ٌﻢ – أ ٌب – أ ٌخ‬tamlama kalıbında olmadıklarında normal kurallı isimler gibidir.
Örnekler:
Baba çarşıdan evine dönüyor. ‫َا ْ َﻷ ُب َﻳ ْﺮﺟ ُﻊ إ َ�� َﺑ ْي ِﺘ ِﮫ ﻣ َﻦ ﱡ‬

‫اﻟﺴﻮ ِق‬ ِ ِ ِ
ََ ٌ َ َ ُ َ
Kayın pederin senin babandır. ‫ﺣﻤﻮك أب ﻟﻚ‬
ُ
‫( ذو‬sahip olan) sadece tamlama yapısının ilk elemanı olan muzâf olarak görev yapar ve belirsiz (nekre) şekli
de yoktur. Zamirlerle kullanılmaz.
31
Adnan Hoyladı
Örnekler:
ُ
Gerçekten sen akıllısın. ‫ِإ ﱠﻧ َﻚ ذو َﻋ ْﻘ ٍﻞ‬
‫َْ َ ُ ُ َ ْ َ ﱠ‬
Kerim insanlara karşı fazilet (iyilik) sahibidir. ‫ﻀ ٍﻞ َﻋ�� اﻟﻨﺎ ِس‬ ‫اﻟﻜ ِﺮ�ﻢ ذو ﻓ‬
ُ
Bu beş isimden biri olan ve Kur’ân’da çok geçen ‫ ذو‬isminin çekimi şöyledir:
Mecrûr Hali Mansûb Hali Merfû Hali
َ ُ
‫ِذي‬ ‫ذا‬ ‫ذو‬ Müfred-Müzekker
َ َ َ
‫ذا ِت‬ ‫ذا َت‬ ‫ذا ُت‬ Müfred-Müennes
َ َ َ َ
‫ذ َو ْي‬ ‫ذ َو ْي‬ ‫ذوا‬ Müsennâ-Müzekker
ََ َ ََ َ َ َ َ
‫ذوا� ْﻲ‬ ‫ذوا� ْﻲ‬ ‫ذواﺗﺎ‬ Müsennâ- Müennes
َ َ َ
‫ذ ِوي‬ ‫ذ ِوي‬ ‫ذ ُووا‬ Cem-Müzekker
َ َ َ َ َ َ
‫ذوا ِت‬ ‫ذوا ِت‬ ‫ذوا ُت‬ Cem-Müennes
ُ ُ ُ ُ
��‫أ ِو‬ ��ِ ‫أ‬ ‫أوﻟﻮ‬ Cem-Müzekker
َ ُ َ ُ َ ُ
‫أوﻻ ِت‬ ‫أوﻻ ِت‬ ‫أوﻻ ُت‬ Cem-Müennes
Beş ismin tesniyeleri:
Nasp Hali Merfu Hali Beş İsim
َ َ َ
‫أ َﺑ َﻮ ْ� ِﻦ‬ ‫أ َﺑ َﻮ ِان‬ ‫أ ٌب‬ Baba
َ َ َ َ َ
‫أﺧ َﻮ ْ� ِﻦ‬ ‫أﺧ َﻮ ِان‬ ‫أ ٌخ‬ Erkek Kardeş
‫ﺣﻤ َﻮ ْ� ِﻦ‬
َ ‫ﺣﻤ َﻮ ِان‬ َ ‫َﺣ ٌﻢ‬ Kayınpeder
َ َ ُ
‫ذ َو ْي‬ ‫ذ َوا‬ ‫ذو‬ Sahip
َ َ َ ُ
‫ﻓ َﻤ ْ� ِن‬ ‫ﻓ َﻤ ِﺎن‬ ‫ ﻓ ٌﻢ‬- ‫ﻓﻮ‬ Ağız
Beş ismin cemileri:

Merfu Hali Beş İsim
32
َ
‫َآﺑ ٌﺎء‬ ‫أ ٌب‬ Baba
ٌ ْ ٌ َ ْ َ
‫–إﺧ َﻮة‬ ِ ‫ِإﺧﻮان‬ ‫أ ٌخ‬ Erkek Kardeş
َ
‫أ ْﺣ َﻤ ٌﺎء‬ ‫َﺣ ٌﻢ‬ Kayınpeder
َ ُ ُ ُ
‫ ذ ُووا‬-‫أوﻟﻮ‬ ‫ذو‬ Sahip
َْ َ ُ
‫أﻓ َﻮ ٌاﻩ‬ ‫ ﻓ ٌﻢ‬- ‫ﻓﻮ‬ Ağız
Örnekler:
َ ْ َ َ َ ًَ َ َ
Kaç kardeşin var? İki kardeşim var. ‫ﻛ ْﻢ أﺧﺎ ﻟ َﻚ؟ ِ�� أﺧﻮا ِن اﺛﻨﺎ ِن‬
َْ َ َْ َ
Çocuklar ana babalarına saygı gösterir. ‫َﻳ ْﺤ� ِ� ُم اﻷ ْﺑﻨﺎ ُء اﻷ َﺑ َﻮ ْ� ِﻦ‬
َ َ َ َ ُ َْ
Ana babamız bize yardım ediyor. ‫ﺼ ُﺮﻧﺎ أ َﺑﻮاﻧﺎ‬ ‫ﻳﻨ‬
ُ ََ
Çalışkan iki kardeş geldi. ‫َﺟ َﺎء اﻷﺧ َﻮ ِان ا� ْج َ� ِ� َﺪ ِان‬
ْ َ َ
İlim sahibi iki kişiyi gördüm. ‫َرأ ْﻳ ُﺖ ذ َو ْي ِﻋﻠ ٍﻢ‬
ُ َ ‫ﱠ‬
Babanıza selam verdim. ‫َﺳﻠ ْﻤ ُﺖ َﻋ�� أ َﺑ َﻮ ْ�ﻜ َﻤﺎ‬
Kardeşler birbirlerine yardım ederler. ‫ﻀﺎ‬ ً ‫ﻀ ُه ْﻢ َ� ْﻌ‬ ُ ‫اﻹ ْﺧ َﻮ ُان ُ� َﺴﺎﻋ ُﺪ َ� ْﻌ‬
ِ ِ
َ َ َ َ ُ ُ
Babalar çocuklarının eğitiminden sorumludurlar. ‫اﻵﺑ ُﺎء َﻣ ْﺴﺆوﻟﻮن َﻋ ْﻦ ﺗ ْﺮِ� َﻴ ِﺔ أ ْوﻻ ِد ِه ْﻢ‬ َ
Babam her yıl bir kere düzenlenen kayınpederler ‫َْ َ ﱠ َُ ُ َ ً ُ ﱠ‬ َ ْ َ َ َ َ

toplantısına katıldı. ٍ ‫ﺷﺎرك أ ِ�ﻲ ِ�� اﺟ ِﺘﻤ ِﺎع اﻷﺣﻤ ِﺎء اﻟ ِﺬي ﻳﻘﺎم ﻣ ﱠﺮة �ﻞ‬
‫ﻋﺎم‬
َ َُ َ
İhtiyaç sahipleri geldi. ِ ‫ﺟ َﺎء ذوو ا�ح ِﺎﺟ‬
‫ﺎت‬
َ َ ُ َْ
İhtiyaç sahiplerini gördüm. ‫ﺎت‬ ِ ‫َرأﻳﺖ ذ ِوي ا�ح ِﺎﺟ‬
َ َ ََ ُ ‫َ ﱠ‬
İhtiyaç sahiplerine selam verdim. ‫ﺎت‬ ِ ‫ﺳﻠ ْﻤﺖ ﻋ�� ذ ِوي ا�ح ِﺎﺟ‬
9. İsim ve Sıfat Tamlaması (İkil - Çoğul)
9.1. İsim Tamlaması
Arapça izafet terkibi olarak adlandırılan isim tamlaması Muzâf Muzâfun İleyh adıyla iki isimden oluşur.
Muzaf tamlanan olup muzafun ileyh de tamlayandır. Bu iki mana açısından birbirini tamamlarlar. İzâfet terkibi
Türkçe’ye çevrilirken genellikle önce muzâfun ileyh sonra muzâf tercüme edilir. Muzâfun ileyh bağlanırken ..ın, in,
33
Adnan Hoyladı
..un, ün takısı alır. Muzâf cümledeki yerine göre hareke alır, yani fâil olduğunda merfû, mef’ûl olduğunda mansûb,
veya harfi cerden sonra geldiğinde mecrûr olur. Muzâfun ileyh’in ise sonu hep mecrûrdur (esredir). İki ismin
birbirine müzekkerlik-müenneslik veya müfret-tesniye-cemi hususunda uyması gerekmez. Muzafun ileyh marife
olursa tamlama belirtili isim tamlaması, nekre olursa belirtisiz isim tamlaması olur.
Muzafun İleyh (Tamlayan) Muzaf (Tamlanan)
َ ْ ََ
‫اﻟ َﻮﻟ ِﺪ‬ ‫ﻗﻠ ُﻢ‬
Çocuğun kalemi
َ ََ
‫َوﻟ ٍﺪ‬ ‫ﻗﻠ ُﻢ‬
(Herhangi) Bir çocuğun kalemi

Harekesi her zaman mecrurdur. (Kesra) Harekesi cümledeki yerine göre değişir.
َ َ
Marife olması için (‫ )ا ْل‬takısı alabilir. (‫ )ا ْل‬takısı almaz.
Nekre olduğunda iki kesra alır. Tenvin almaz.
İzafet ikiden fazla isimden de oluşabilir. Zincirleme isim tamlaması dediğimiz bu terkipte harf-i tarifi veya
tenvini en sondaki isim alır. Aradakiler bir sonrakine muzâf olarak esre alsa da harf-i tarif almaz.
Örnekler:
ْ َ َ
Evin Bahçesinin Kapısı ‫ﺑﺎ ُب َﺣ ِﺪﻳﻘ ِﺔ اﻟ َﺒ ْي ِﺖ‬
َ َ
(Herhangi Bir) Evin Bahçesinin Kapısı ‫ﺑﺎ ُب َﺣ ِﺪﻳﻘ ِﺔ َﺑ ْي ٍﺖ‬
Tamlamalı isimlerde harfi cerler tamlamanın önüne gelir.
Örnek:
َْ ْ َ ‫َ ْ َ َْ َ َ َ ﱠ‬
Sabah gazetesini okulun kütüphanesinde mi okudun? ‫اﻟﺼﺒﺎ ِح ِ�� َﻣﻜ َﺘ َﺒ ِﺔ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ؟‬ ‫هﻞ ﻗﺮأ ِت ﺟ ِﺮ�ﺪة‬
Muzaf olan kelime tesniye (ikil) ya da cemi (çoğul) müzekker ise bu kelimelerin sonunda bulunan nun harfi
silinir.
Örnekler:
İsim Tamlaması İsim Cemi Müzekker İsim
34
َ َْ َ َْ
‫ُﻣ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮ اﻟ َﺒﻠ ِﺪ‬ ‫اﻟ َﺒﻠ ُﺪ‬ ‫ُﻣ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮ َن‬
َ ْ َ َْ
‫ُﻣ ْﺴ ِﻠ ِ�ي اﻟ َﺒﻠ ِﺪ‬ ‫اﻟ َﺒﻠ ُﺪ‬ ‫ُﻣ ْﺴ ِﻠ ِﻤ َ�ن‬
Ülkenin Müslümanları Ülke Müslümanlar
İsim Tamlaması İsim Cemi Müennes İsim

َ َْ ُ ْ ُ َ َْ
‫ﻤﺎت اﻟ َﺒﻠ ِﺪ‬ ‫ﻣﺴ ِﻠ‬ ‫اﻟ َﺒﻠ ُﺪ‬ ٌ ‫ُﻣ ْﺴﻠ‬
‫ﻤﺎت‬ ِ
Ülkenin Müslümanları Ülke Müslümanlar
İsim Tamlaması İsim Tesniye Müzekker İsim

ََْ َ ْ ُ ََْ َ ْ
‫ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬا اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ‬ ‫اﳌ ْﺪ َر َﺳﺔ‬ ‫ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬ ِان‬
ََْ َ ْ ُ ََْ َ ْ
‫ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬ ْي اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ‬ ‫اﳌ ْﺪ َر َﺳﺔ‬ ‫ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬ ْﻳ ِﻦ‬
Okulun iki öğrencisi Okul İki Öğrenci
İsim Tamlaması İsim Tesniye Müzekker İsim

ََْ َ َ ْ ُ ََْ ََ ْ
‫ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬﺗﺎ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ‬ ‫اﳌ ْﺪ َر َﺳﺔ‬ ‫ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬﺗ ِﺎن‬
ََْ َ َ ْ ُ ََْ ََ ْ
‫ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬ� ْﻲ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ‬ ‫اﳌ ْﺪ َر َﺳﺔ‬ ‫ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬﺗ ْ� ِن‬
Okulun iki öğrencisi Okul İki Öğrenci
Örnekler:
ْ ُ َ
Bir evin kapısı ‫ﺎب َﺑ ْي ٍﺖ‬
ُ ‫َﺑ‬ Evin kapısı ‫ﺎب اﻟ َﺒ ْي ِﺖ‬ ‫ﺑ‬
ُ َ ََ
Senin dayın ‫ﺧﺎﻟ َﻚ‬ Muhammed’in kalemi ‫ﻗﻠ ُﻢ ُﻣ َﺤ ﱠﻤ ٍﺪ‬
َ َ
Bir çocuğun kitabı bulundu. ‫ُو ِﺟ َﺪ ِﻛﺘﺎ ُب َوﻟ ٍﺪ‬
35
Adnan Hoyladı
َ ْ َ
Çocuğun kitabı bulundu. ‫ُو ِﺟ َﺪ ِﻛﺘﺎ ُب اﻟ َﻮﻟ ِﺪ‬
ََ َ
İki çocuğun kitabı bulundu. (Nekre) ‫ُو ِﺟ َﺪ ِﻛﺘﺎ ُب َوﻟﺪ ْﻳ ِﻦ‬
ََ ْ َ
İki çocuğun kitabı bulundu. (Marife) ‫ُو ِﺟ َﺪ ِﻛﺘﺎ ُب اﻟ َﻮﻟﺪ ْﻳ ِﻦ‬
َْ َ ّ َ
Okulun iki öğretmeni gitti. (Müzekker) ‫ذ َه َﺐ ُﻣ َﻌ ِﻠﻤﺎ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ‬
َْ َ ّ َ
Okulun iki öğretmeni gitti. (Müennes) ‫ذ َه َﺒ ْﺖ ُﻣ َﻌ ِﻠ َﻤﺘﺎ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ‬
َْ ّ َ
Okulun öğretmenleri gitti. (Müzekker) ‫ذ َه َﺐ ُﻣ َﻌ ِﻠ ُﻤﻮ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ‬
َْ ُ َ ّ َ
Okulun öğretmenleri gitti. (Müennes) ‫ذ َه َﺒ ْﺖ ُﻣ َﻌ ِﻠﻤﺎت اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ‬
َ َ َ
Hâlit’in iki kitabını gördüm. ‫َرأ ْﻳ ُﺖ ِﻛﺘﺎ َ� ْﻲ ﺧﺎ ِﻟ ٍﺪ‬
َ َ َ َ َ َ
Halit ana babasının ölümünden sonra ne yaptı? ‫ﻣﺎذا ﻓ َﻌ َﻞ ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ َ� ْﻌ َﺪ َﻣ ْﻮ ِت وا ِﻟﺪ ْﻳ ِﮫ؟‬
�‫ا‬ ‫َ ْ ُ ُْ ْ َ ْ ُ ﱠ‬
Mü’minin kalbi Allah’ın evidir. ِ ‫ﻗﻠﺐ اﳌﺆ ِﻣ ِﻦ ﺑيﺖ‬
َْ ْ ََ َ ُ َ ْ َ ‫َ ﱠ‬
Ahmet Cuma namazını şehrin mescidinde eda etti. ‫ﺻﻼة ا� ُج ْﻤ َﻌ ِﺔ ِ�� َﻣ ْ� ِج ِﺪ اﳌ ِﺪ َﻳﻨ ِﺔ‬ ‫أدى أﺣﻤﺪ‬
َ ْ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َْ ُ ْ ‫َ ﱠ‬
Tatil günlerinde ailemle başkente giderim. ‫�ي ِإ�� اﻟﻌﺎ ِﺻ َﻤ ِﺔ‬ ِ ‫ِ�� أﻳﺎ ِم اﻟﻌﻄﻠ ِﺔ أذهﺐ ﻣﻊ ﻋﺎ ِﺋﻠ‬
ُ َْ ‫َُ ُ ﱠ‬
Okulun öğrencileri her işte ona sorarlar. ‫َ� ْﺴﺄﻟ ُﮫ ﻃﻼ ُب اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ ِ�� ِ ّﻞ َﻋ َﻤ ٍﻞ‬
َ ْ ً َ ُ‫َ ْ َ ُ ﱠ‬
Allah bütün insanları kıyamet gününde toplar. ‫س َﺟ ِﻤﻴﻌﺎ ِ�� َﻳ ْﻮ ِم اﻟ ِﻘﻴﺎ َﻣ ِﺔ‬ َ ‫اﻟﻨﺎ‬ �‫ﻳﺠﻤﻊ ا‬
9.2. Sıfat Tamlaması
9.2.1. Tanımı
Varlıkların nasıl olduğunu, yani rengini, durumunu veya sayısını bildirene kelimelere sıfat denir. Kırmızı,
sarı, büyük, küçük, uzun, kısa, birinci, beşinci gibi kelimeler sıfat grubuna giren kelimelerdir. Arapça olarak birkaç
َ ‫ َأ ْﺧ‬yeşil gibi kelimeler sıfat
َ küçük; ��ٌ ‫ َﻛﺒ‬büyük; ‫ َﺟﺪ ٌﻳﺪ‬yeni; ‫ﻀ ُﺮ‬
örnek verecek olursak: ‫ َﺣ ﱞﺮ‬sıcak; ‫ َﺑ ِﺎر ٌد‬soğuk; ��ٌ ‫ﺻ ِﻐ‬ ِ ِ
grubuna giren kelimelerdir. Sıfatlar isim grubunda yer alır ve ismin özelliklerini taşırlar. Yerine göre tenvin veya
elif-lam takısı alırlar. Müfred, müsenna ve cemi olurlar. Müzekker veya müennes olurlar.
En az bir isim ve bir sıfattan meydana gelen tamlamaya sıfat tamlaması denir. Arapçada sıfat tamlaması
yapılırken önce isim sonra onu niteleyen sıfat gelir. Özelliği belirtilen isme mevsuf, diğer ifadeyle men’ut; özelliğe
de sıfat, diğer ifadeyle na’t denilir.
Sıfat (Na’t) Mevsuf (Men’ut)
ٌ ْ
‫َﺟ ِﻤﻴﻠﺔ‬ ‫ِﺑن ٌﺖ‬
36
Güzel bir kız

َْ َ َْ
��ُ ‫اﻟﻜ ِﺒ‬ ‫اﻟ َﻮﻟ ُﺪ‬
Büyük çocuk
9.2.2. Sıfat ve Mevsuf Uyumu
Sıfat mevsufa 4 yönden uyar:
9.2.2.1. Marifelik- Nekrelik
Mevsûf harfi tarifliyse sıfat da harf-i tarifli, mevsûf harf-i tarifsizse sıfat da harf-i tarifsiz yani nekre gelir.
Örnekler:
َ َ َ ْ ََ ُ ْ ُ ْ َ ْ َ
Yeni topu getirdim. ‫ﺪﻳﺪة‬ِ ‫أﺣﻀﺮت اﻟﻜﺮة ا�ج‬
َْ َ ُ
‫ﺪﻳ ُﺪ ﻛ َﺮة اﻟﻘ َﺪ ِم‬ َ ْ ُ ‫َﻳ ْﻠ َﻌ ُﺐ اﻟ ّﺘ ْﻠ‬
Yeni öğrenci futbol oynuyor. ِ ‫ﻤﻴﺬ ا�ج‬
ِ ِ
9.2.2.2. Müzekkerlik- Müenneslik
Mevsûf müennes ise sıfat da müennes, mevsûf müzekker ise sıfat da müzekkerdir.
Örnekler:
َ َُْ َْ ٌ َ ُ َ َ
Ayşe ortaokulda öğrencidir. ‫ﻋﺎ ِئﺸﺔ ﻃﺎ ِﻟ َﺒﺔ ِ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ اﳌﺘ َﻮ ِ ّﺳﻄ ِﺔ‬
َ‫ﱠ‬ َْ َ
Muhammed lisede öğrencidir. ‫ُﻣ َﺤ ﱠﻤ ٌﺪ ﻃﺎ ِﻟ ٌﺐ ِ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ اﻟﺜﺎﻧ ِﻮ ﱠ� ِﺔ‬
9.2.2.3. İ’rab (Hareke)
Mevsûf’un harekesi ne ise sıfatın da harekesi odur.
Örnekler:
َ ْ َ ٌ َ ٌَ ْ ْ َََ
Küçük bir öğrenci büyük bir kütüphaneye gitti. ‫ﻐ� َ�ة ِإ�� َﻣﻜ َﺘ َﺒ ٍﺔ ﻛ ِﺒ� َ� ٍة‬ِ ‫ﻤﻴﺬة ﺻ‬ ِ ‫ذهﺒﺖ ِﺗﻠ‬
ْ ً َ ً َْ
O evde büyük bir kütüphaneye sahiptir. ‫ُه َﻮ َﻳ ْﻤ ِﻠ ُﻚ َﻣﻜﺘ َﺒﺔ ﻛ ِﺒ� َ�ة ِ�� اﻟ َﺒ ْي ِﺖ‬
َ ‫ﺧﺎﻟﺪ �� ْﺑيﺖ‬ َ ُ‫َ ْ ُ ُ َ ﱠ‬
Halit’in ninesi yeni bir evde oturuyor. ‫ﺪﻳ ٍﺪ‬
ِ ‫ﺟ‬ ٍ ِ ٍ ِ ‫�ﺴﻜﻦ ﺟﺪة‬
37
Adnan Hoyladı
9.2.2.4. Sayı
Mevsûf müfred ise sıfat da müfred, mevsûf tesniye ise sıfat da tesniye, mevsûf cemi ise sıfat da cemi
(çoğul) olur.
Örnekler:
Ben yeni bir öğrenciyim. ‫ﺪﻳ ٌﺪ‬ َ ‫َأ َﻧﺎ ﺗ ْﻠﻤﻴ ٌﺬ‬
‫ﺟ‬
ِ ِ ِ
َْ َْ ُ
Büyük evin şehirdedir. ‫َﺑ ْيﺘ َﻚ اﻟﻜ ِﺒ ُ�� ِ�� اﳌ ِﺪ َﻳﻨ ِﺔ‬
َ َ‫َ ﱠ‬ ُ َ
Ondan iki parlak göz bakıyor. ‫ﺗ ْﻨﻈ ُﺮ ِﻣ ْﻨ ُﮫ َﻋ ْﻴﻨﺎ ِن َﺑﺮاﻗﺘﺎ ِن‬
َ َ َْْ ْ َ َ
Kütüphaneden iki yeni kitap aldım. ‫أﺧﺬ ُت ِﻣ َﻦ اﳌﻜ َﺘ َﺒ ِﺔ ِﻛﺘﺎ َﺑ ْ� ِن َﺟ ِﺪﻳﺪ ْﻳ ِﻦ‬
َ ‫َ ََ ﱠ َ ُ ﱠ‬
Başarılı öğrenciler geldi. ‫اﻟﺘﻼ ِﻣﻴﺬ اﻟﻨﺎ ِج ُحﻮن‬ ‫ﺣﻀﺮ‬
َ ْ ُ َ َ ْ ُْ ُ َ ّْ َ
Çalışkan öğrenciler imtihanda başarılı oldu. ِ ��ِ ‫ﻧ َج َح ِﺖ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬات ا�ج� ِ�ﺪات‬
‫اﻻ ْﻣ ِﺘﺤﺎ ِن‬
Not 1: İnsanlara ait kırık bir çoğul (cemi teksir) genel olarak eğer mevcut ise kırık bir sıfat alır, aksi halde
kurallı bir sıfat alır.
Örnekler:
َ ٌ ُ ُ
Büyük yaşlılar ‫ﻮخ ِﻛﺒﺎ ٌر‬ ‫ﺷﻴ‬
İhlaslı yaşlılar ‫ﺼﻮ َن‬ ٌ ‫ُﺷ ُﻴ‬
ُ ‫ﻮخ ُﻣ ْﺨﻠ‬
ِ
Not 2: Müennes şahıslara ait çoğullar kurallı dişil çoğullar alır.
Örnekler:
َ َ َ
Büyük kızlar ‫َﺑﻨﺎ ٌت ﻛ ِﺒ��ا ٌت‬
َ ْ َ
İhlaslı kadınlar ‫ِ�ﺴﺎ ٌء ُﻣﺨ ِﻠﺼﺎ ٌت‬
Not 3: Kur’an’da bütün kurallı dişil çoğullar (cemi müennes sâlim) ve hatta cansız eşyalar tam uyuşma
düzeninde sıfat alabilmektedir.
Örnekler:
38
َ َ
Açık işaretler ‫آﻳﺎ ٌت َﺑ ِّيﻨﺎ ٌت‬
َ ‫ﱠ‬
Asma bahçeler ‫َﺟﻨﺎ ٌت َﻣ ْﻌ ُﺮوﺷﺎ ٌت‬
Fakat günümüz Arapça’sında Kur’ân’dan farklı olarak, insanların dışındaki (eşyalara ait) çoğullar, daha
ziyade eksik uyuşma gösterir. İnsanlar dışındaki şeylere ait olan çoğullar eksik uyuşmalı sıfat alır, yani sıfat müfred
münnestir.
Örnekler:
ٌ َ
Büyük şehirler ‫ُﻣ ُﺪ ٌن ﻛ ِﺒ َ��ة‬
ٌ َ ٌ ُُ
Küçük evler ‫ﺻ ِﻐ َ��ة‬ ‫ﺑﻴﻮت‬
Not 4: Bir mevsuf birden fazla sıfat alabilir.
Örnekler:
Uzun, güzel bir kalem ‫ﻴﻞ‬ ٌ ‫َﻗ َﻠ ٌﻢ َﻃﻮ‬

ٌ ‫�ﻞ َﺟ ِﻤ‬
ِ
ٌ َ ْ ُ ٌ َ َْ ُ ٌ َ ْ
Çalışkan, ihlaslı bir kız öğrenci ‫ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬة ﻣﺠ� ِ�ﺪة ﻣﺨ ِﻠﺼﺔ‬
Not 5: Bazen isim ve sıfat tamlamaları bir arada bulunabilir. Böyle durumlarda isim tamlaması önce yazılır.
Sıfat en sona getirilir. Sıfat hangi kelimeyi niteleyecekse ona uyum sağlar.
Örnekler:
ُ َ ْ َْ ْ ُ َ
Evin büyük bahçesi ‫َﺣ ِﺪﻳﻘﺔ اﳌن ِ� ِل اﻟﻜ ِﺒ َ��ة‬
َ ْ َْ ْ ُ َ
Büyük evin bahçesi ��ِ ‫َﺣ ِﺪﻳﻘﺔ اﳌن ِ� ِل اﻟﻜ ِﺒ‬
10. İnne ve Benzerlerinin Muttasıl Zamirlerle Kullanımı
10.1. İnne ve Benzerleri
(‫ ِ)إ ﱠن‬ve görev bakımından ona benzeyen edatlar isim cümlesi dediğimiz mübtedâ ile haberin önüne gelir,
mübtedâ ile haberin adını değiştirirler. Artık mübtedânın adı; (‫’)إ ﱠن‬nin
ِ ismi, haberin adı da (‫’)إ ﱠن‬nin
ِ haberi olarak
değişir. Bu edatlar isim cümlesinin başına gelip mübtedâ ve haberin adını ve irabını (harekesini) değiştirdikleri için
39
Adnan Hoyladı
değiştirenler manasında “en-Nevâsıh” (‫ﻮا�ح‬ ‫َ ﱠ‬

ِ ‫ )اﻟﻨ‬diye adlandırılırlar. Fiile benzeyen harfler de denilen bu harfler ve
işlevleri şunlardır:
َ َ َ َ ََ َ
‫ﻻ‬ ‫ﻟ َﻌ ﱠﻞ‬ ‫ﻟ ْﻴ َﺖ‬ ‫ﻟ ِﻜ ﱠﻦ‬ ‫�ﺄ ﱠن‬ ‫أ ﱠن‬ ‫ِإ ﱠن‬
(‫ ِ)إ ﱠن‬ve ona benzeyenler dediğimiz bu edatlar isimlerini mansûb (fetha), haberlerini merfû (zamme)
yaparlar.
َ َْ
‫هﺎ ِد ٌئ‬ ‫اﻟ َﺒ ْﺤ ُﺮ‬
Haber Mübteda
َ ْ
‫هﺎ ِد ٌئ‬ ‫اﻟ َﺒ ْﺤ َﺮ‬ ‫ِإ ﱠن‬
İnne’nin Haberi İnne’nin İsmi Edat
Harekesi zamme Harekesi fetha Harekesi değişmez
sakindir. deniz Şüphesiz
İnne’nin isminin harekesinin fetha olması sebebiyle bu isim tesniye (ikil) olarak gelirse (‫ ْ)ﻳ ِﻦ‬ekiyle tesniye
َ ekiyle çoğul yapılır. Eğer bu isim müennes çoğul ise (‫ )ات‬ekiyle
yapılır. Eğer bu isim müzekker çoğul bir isimse (‫)ﻳﻦ‬ ٍ
çoğul yapılır. Bunların dışındaki durumlarda fetha ile harekelendirilir.
Örnekler:
ً
Şüphesiz Hz. Muhammed peygamberdir. ‫ِإ ﱠن ُﻣ َﺤ ﱠﻤﺪا َر ُﺳﻮ ٌل‬ Müfret
َ َ ْ ُْ
Şüphesiz iki mümin kardeştir. ‫ِإ ﱠن اﳌﺆ ِﻣﻨ ْ� ِن أﺧ َﻮ ِان‬ Tesniye
ٌ ْ َ ْ ُْ
Şüphesiz müminler kardeştir. ‫ِإ ﱠن اﳌﺆ ِﻣ ِﻨ�ن ِإﺧ َﻮة‬ Müzekker çoğul
ٌ ‫أﺧ َﻮ‬َ َ ْ ُْ ‫ﱠ‬
Şüphesiz mümin hanımlar kardeştir. ‫ات‬ ‫ﺎت‬ِ ‫ِإن اﳌﺆ ِﻣﻨ‬ Müennes çoğul
10.1.1. (‫ِ)إ ﱠن‬
‫ ِإ ﱠن‬muhakkak, doğrusu, gerçekten, hakikaten, şüphe yok ki, şüphesiz manalarına gelen tahkik (pekiştirme)
edatıdır. Cümlenin başında gelir.
Örnekler:
ٌ َ ‫ﱠ َ ْ َ َ ﱠ‬
Şüphe yok ki Allah’ın rahmeti geniştir. ‫ا� وا ِﺳ َﻌﺔ‬
ِ ‫ِإن رﺣﻤﺔ‬
40
ٌَ ْ ََ
Gerçekten hac yolculuğu kolaydır. ‫ِإ ﱠن ِر ْﺣﻠﺔ ا� َح ِ ّج َﺳ ْهﻠﺔ‬
İnne ve benzerlerinin haberleri müfred, cümle ya da şibh-i cümle (zarf ya da câr-mecrûrlu cümle) olabilir.
Örnekler:
Türkçesi Arapçası Haberi
Gerçekten ev eskidir. ‫ﻳﻢ‬ٌ ‫إ ﱠن ْاﻟ َﺒ ْي َﺖ َﻗﺪ‬ Müfret

ِ ِ
َ ُ َُ ً َ ‫ﱠ‬
Gerçekten Hâlit’in babası zengindir. ‫ﻮﻩ ﻏ ِ� ﱞي‬ ‫ِإن ﺧﺎ ِﻟﺪا أﺑ‬ İsim cümlesi
‫ﱠ ُْ ْ َ ُ ْ ُ َ ﱠ‬
Gerçekten müslümanlar Allah’a inanırlar. ِ ‫ِإن اﳌﺴ ِﻠ ِﻤ�ن ﻳﺆ ِﻣﻨﻮن ِﺑ‬
�‫ﺎ‬ Fiil cümlesi
ْ َ َْ َ ‫ﱠ ﱠ ﱠ‬
Gerçekten araba evin arkasındadır. ‫اﻟﺴﻴﺎ َرة ﺧﻠﻒ اﻟ َﺒ ْي ِﺖ‬ ‫ِإن‬ Zarf
َ ْ ُْ َ ُُ َ‫ﱠ ﱠ‬
Allah ihlaslı kullarının kalbindedir. ‫ﻮب ِﻋﺒﺎ ِد ِﻩ ا�خ ِﻠ ِﺼ�ن‬ ِ ‫ِإن ا� ِ�� ﻗﻠ‬ Câr-Mecrûr
َ
10.1.2. (‫)أ ﱠن‬
َ
‫ أ ﱠن‬anlam bakımından ‫ ِإ ﱠن‬gibi tahkik (pekiştirme) harfidir. ..ki, ..dığını, …eceğini, …olduğu gibi manalarına
َ َ
gelir. Masdar manasını da ifâde eder. ‫ ِإ ﱠن‬başta, ‫ أ ﱠن‬cümlenin ortasında gelir. (‫ )أ ﱠن‬cümle başında kullanılmaz. Fiil
cümlelerinde mef’ûl durumundaki yan cümleciklerin başında bağlaç olarak kullanılır.
Örnekler:
Haccın nefsi temizlediğini öğrendim. ‫ﺲ‬ ْ ‫َﻋﻠ ْﻤ ُﺖ َأ ﱠن ْا� َح ﱠج ُﻣ َﻄ ّه ٌﺮ ﻟ ﱠﻠﻨ‬

‫ﻔ‬
ِ ِ ِ ِ
‫َ ْ َ ُ َ ﱠ ُ َ ﱠ ً َ ُ ُل ﱠ‬
Hz. Muhammed’in Allah’ın Rasûlü olduğuna şahitlik ederim. ِ ‫أﺷهﺪ أن ﻣﺤﻤﺪا رﺳﻮ‬
�‫ا‬
َ
‫ أ ﱠن‬isim ve haberiyle birlikte isim cümlesi olarak mefulun bih, fâil, naib-i fâil olabilir. Kendisinden önce bu
durumları belirleyen bir fiil gelir.
Örnekler:
Türkçesi Arapçası Cümlede
Ali’nin hasta olduğunu öğrendin. ‫�ﺾ‬ ٌ ‫َﻋﻠ ْﻤ َﺖ َأ ﱠن َﻋﻠ ﱠﻴﺎ َﻣﺮ‬ Mef’ûlün bih
ِ ِ ِ
َ ْ َ ُ َ ْ ُ ‫َ ُ ﱡ َﱠ‬
İmtihanda başarılı olmanız beni sevindirir. ‫اﻹ ْﻣ ِﺘﺤﺎ ِن‬ِ ��ِ ‫�ﺴﺮِ�ﻲ أﻧﻜﻢ ﻧﺎ ِجحﻮن‬ Fâil
َ ّ ََ ً َ ‫ُ َ َ ﱠ‬
Halit’in yarışta kazandığı duyuldu. ‫اﻟﺴﺒﺎ ِق‬ ِ ��ِ ‫ﺳ ِﻤﻊ أن ﺧﺎ ِﻟﺪا ﻓﺎز‬ Nâib-i Fâil
41
Adnan Hoyladı
َ َ
(‫ )أ ﱠن‬nin başına (‫ ِ)ل‬getirilmesiyle yapılan (‫ ِ)ﻷ ﱠن‬edatı “çünkü, …dığı için” irab bakımından (‫ ِ)إ ﱠن‬ve kardeşleri
gibidir.
Örnekler:
Araba geldiği için Muhammed gülümsedi. Muhammed َ ‫اﻟﺴ ﱠﻴﺎ َ َة َﺣ‬ َ َ

‫ﻀ َﺮ ْت‬ ‫ِا ْﺑت َﺴ َﻢ ُﻣ َﺤ ﱠﻤ ٌﺪ ِﻷ ﱠن ﱠ ر‬
gülümsedi, çünkü araba geldi.
Annesi meşgul olduğu için öğle yemeğini Zeynep hazırladı. ٌ َ ُ ْ َ َ َ َ َ ‫َ َ ﱠ ْ َْ َ ُ ْ َ َ َ َ ﱠ‬
‫ﻐﻮﻟﺔ‬ ‫أﻋﺪت ز�نﺐ اﻟﻐﺪاء ِﻷن وا ِﻟﺪ��ﺎ ﻣﺸ‬
Öğle yemeğini Zeyneb hazırladı, çünkü annesi meşguldür.
ََ
10.1.3. (‫)�ﺄ ﱠن‬
ََ
‫ �ﺄ ﱠن‬gibi, sanki, güya, ..yor gibi, mış gibi, ..casına. …ecek gibi, ..a benzer manalarına gelir. Mübtedâ’nın habere
benzediğini anlatır.
Örnekler:
ٌ َ ُ َ ْ ََ
Kitap hoca gibidir. ‫�ﺄ ﱠن اﻟ ِﻜﺘﺎ َب أ ْﺳﺘﺎذ‬
َ ْ َ َ َ ْ ‫ََ ﱠ‬
Ay sanki lâmba gibidir. ‫ﺼﺒﺎ ٌح‬ ‫�ﺄن اﻟﻘﻤﺮ ِﻣ‬
َ
10.1.4. (‫)ﻟ ِﻜ ﱠﻦ‬
َ
‫ ﻟ ِﻜ ﱠﻦ‬ama, fakat, lâkin, ancak, ne var ki, şu kadar var ki, manalarına gelir. İstidrâke delâlet eder. İstidrâk;
söylenen sözden muhâtabın zihninde doğacak yanlış anlamayı önlemektir. Daha ziyade cümle ortasında olur.
َ
Fiillerin önünde (‫ )ﻟ ِﻜ ْﻦ‬şeklinde sonu cezimli gelir.
Örnekler:
ٌ َ َ َ َ ْ َ َ ٌ َ ُ َ َْ
Bahçe geniştir, fakat ağaçları azdır. ‫ا� َح ِﺪﻳﻘﺔ وا ِﺳ َﻌﺔ ﻟ ِﻜ ﱠﻦ أ�جﺎ َرهﺎ ﻗ ِﻠﻴﻠﺔ‬
َ ْ ‫ََْْ ُ َ ٌ َ ﱠ‬
ٌ ‫اﻷ َﺛﺎ َث َﻗ ِﺪ‬
Ev yenidir, fakat mobilyalar eskidir. ‫ﻳﻢ‬ ‫اﻟﺒيﺖ ﺟ ِﺪﻳﺪ ﻟ ِﻜﻦ‬
َ َ
10.1.5. (‫)ﻟ ْﻴﺖ‬
َ
‫ ﻟ ْﻴ َﺖ‬keşke, ne olaydı, ne olurdu manalarına gelir. Temennî bildirir.
Örnekler:
42
ْ ْ َ
Keşke bugün hava ılıman olsa. ‫ﻟ ْﻴ َﺖ ا� َج ﱠﻮ ُﻣ ْﻌ َﺘ ِﺪ ٌل اﻟ َﻴ ْﻮ َم‬
ٌ ‫�ح‬ َ ََ ْ َ َْ
Keşke haber doğru olsaydı. ‫ﻴﺢ‬ ِ �َ �‫ﻟﻴﺖ ا�خ‬
َ َ
‫’ ﻟ ْﻴ َﺖ‬nin başına ünlem edatı olan ‫ ﻳﺎ‬eklenirse üzüntü, pişmanlık manası meydana gelir. Olmuş bitmiş şeyler
ve mümkün olmayacak arzular için “keşke şöyle olsaydı” “keşke şöyle yapmasaydım” vb. ifadeleri belirtmede
kullanılır.
Örnek:
ُ َ َ َ َ ََ
ْ ‫ﻳﺎ ﻟ ْﻴﺖ أﺑﺎ ُﻩ ﻟ ْﻢ َﻳ‬
Keşke babası onu dövmeseydi. ‫ﻀ ِﺮْ�ﮫ‬
َ
10.1.6. (‫)ﻟ َﻌ ﱠﻞ‬
َ
‫ ﻟ َﻌ ﱠﻞ‬belki, ola ki, ihtimal ki, umulur ki, ..bilir manalarına gelir. Tereccî (umma) bildirir.
Örnekler:
َ َ َْ ‫َ َ ﱠ‬
Belki hasta uyuyordur. ‫�ﺾ ﻧﺎ ِﺋ ٌﻢ‬‫ﻟﻌﻞ اﳌ ِﺮ‬
ْ َ َ َ َ ُْ ‫َ َ ﱠ‬
Belki yolcular şimdi gelmektedir. ‫�ﻦ ﻗﺎ ِد ُﻣﻮن اﻵ َن‬ ‫ﻟﻌﻞ اﳌﺴﺎ ِﻓ ِﺮ‬
َ َ َ َ
Not 1: ‫ ﻟ ْﻴ َﺖ‬ve ‫ ﻟ َﻌ ﱠﻞ‬nin manaları birbirine yakındır. ‫ ﻟ ْﻴ َﺖ‬vukuu güç olan şeyde ‫ ﻟ َﻌ ﱠﻞ‬ise daha çok vukuu kolay
ve mümkün olan şeyde kullanılır.
َ
Not 2: ‫ ِإ ﱠن‬ve benzerlerinin sonuna ‫ ﻣﺎ‬harfi geldiğinde ismini nasb haberini ref etmez. Tekrar mübtedâ ve
َ َ َ َ
haber gibi okunur. ‫ ِإ ﱠن‬nin sonuna ‫ ﻣﺎ‬gelince ‫ ِإ ﱠﻧﻤﺎ‬ya da ortada gelince (‫( )أ ﱠﻧﻤﺎ‬ancak, yalnız) olur ve artık kasr
(sınırlandırma) edatı olur.
Örnekler:
ٌ ْ َ ُْْ َ
Müminler ancak kardeştir. (Hucurat, 10) ‫ِإ ﱠﻧﻤﺎ اﳌﺆ ِﻣ ُﻨﻮن ِإﺧ َﻮة‬
‫ﱠ‬ َ َْ َ
Ameller ancak niyetlerledir. ‫ِإ ﱠﻧﻤﺎ اﻷ ْﻋﻤﺎ ُل ِﺑﺎﻟ ِﻨﻴﺎ ِت‬
َ
Not 3: Bu edatlar isim cümlesine gelirken, sonlarına (‫ )ﻣﺎ‬gelince fiil cümlesinin başına da gelirler.
Örnekler:
43
Adnan Hoyladı
ُ ْ ََ
Ben ancak… şikâyet ederim. (Yusuf, 86) ‫ِإ ﱠﻧﻤﺎ أﺷ�ﻮ‬
َ ََ
Sanki (şöyle) der gibiydi. ‫�ﺄ ﱠﻧﻤﺎ َﻳ ُﻘﻮ ُل‬
َ
Not 4: (‫ ِ)إ ﱠن‬ve (‫ )أ ﱠن‬tahfif de edilebilirler. Tahfif olması demek aynı manayı taşıdığı halde sonlarının şedde
yerine sükun (cezimli) olması demektir. Dolayısıyla bu halde fiillerin önüne gelirler ve o cümle artık fiil cümlesi
‫َ ﱠ‬
değil, isim cümlesi olur. Muhaffef (tahfif edilmiş) (‫ ِ)إ ْن‬in haberinde fethalı bir lâm bulunur, buna ayırıcı lâm ( ‫اﻟﻼ ُم‬
َ َ ْ
‫ )اﻟﻔﺎ ِرﻗﺔ‬denir.
Örnekler:
َ ْ َ ُ َ
Biz seni gerçekten yalancılardan zannediyoruz. (Şuarâ, 186) ‫َو ِإ ْن ﻧﻈ ﱡﻨ َﻚ ِﳌ َﻦ اﻟ�ﺎ ِذ ِﺑ َ�ن‬
َ َ َََْ
Muhakkak ki onların çoğunu fâsık bulduk. (A’râf, 102) ‫َو ِإ ْن َو َﺟ ْﺪﻧﺎ أﻛ� َ� ُه ْﻢ ﻟﻔﺎ ِﺳ ِﻘ َ�ن‬
َ َ ‫( َ)ﻟ ْي‬değil) ve (‫)ﻋ َ�ىى‬
Not 5: Muhaffef (‫ )أ ْن‬in haberi (‫ﺲ‬ َ (belki umulur ki) gibi tam çekimi olmayan fiillerden
olmadığı zaman şu harflerden biriyle başlamalıdır.
َ َ َ َ َ
‫ﻟ ْﻦ‬ ‫ﻟ ْﻢ‬ ‫ﻻ‬ ‫ﻗ ْﺪ‬ ‫َﺳ ْﻮف‬ ‫س‬َ
َ َ
Böylelikle onun (‫ )أ ﱠن‬den tahfif edilmiş (‫ )أ ْن‬olduğu anlaşılır.
Örnekler:
َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َْ َ َ
Ve senin bize hakikaten doğruyu söylediğini bilelim. (Mâide, 113) ‫ﺻ َﺪﻗ َﺘﻨﺎ‬ ‫و � ﻌﻠ ﻢ أن ﻗ ﺪ‬
İnsan zanneder mi ki gerçekten onun kemiklerini asla َ َ َ َ َ ْ ْ ُ َ ْ ََ
‫اﻹ�ﺴﺎ ُن أ ْن ﻟ ْﻦ ﻧ ْﺠ َﻤ َﻊ ِﻋﻈﺎ َﻣ ُﮫ‬
ِ ‫أ ﻳﺤﺴﺐ‬
toplamayacağız (bir araya getirmeyeceğiz) ? (Kıyame, 3)
َ
10.1.7. (‫ )ﻻ‬Nâfiye Li’l Cinsi
َ
‫ ﻻ‬olumsuzluk edatını takip eden belirsiz haldeki mansûb isim bu ismin ait olduğu grubun toptan yokluğunu
gösterir. Bu durumda ona “Lâ en-Nâfiye li’l-cinsi” denir. İrab bakımından ‫ ِإ ﱠن‬nin gördüğü işi görür, yani ismi
َ
nasbeder, haberi ref eder, merfû bırakır. ‫ ﻻ‬nın nâfiye olması için;
َ
a) ‫ ﻻ‬nın hem ismi hem haberi nekre olmalıdır.
َ
b) İsmi ‫ ﻻ‬ya bitişik olmalıdır. İsmi ile arasına başka bir kelime girmemelidir.
َ
c) ‫ ﻻ‬dan önce harf-i cer gelmemelidir.
44
Hiçbir yalancı sevilmez. Veya Sevilen yalancı yoktur. ‫ﻮب‬ ٌ ‫َﻻ َ�ﺎ ِذ َب َﻣ ْﺤ ُﺒ‬
َ َ َ َ
Kadın ve erkek arasında fark yoktur. ‫ﻻ ﻓ ْﺮق َﺑ ْ� َن َر ُﺟ ٍﻞ َو ْاﻣ َﺮأ ٍة‬
َ
‫ ﻻ‬nın ismi tek kelime olursa nasb üzere mebnî olur. En yaygın kullanım şekli budur.
Örnekler:
َ َ َ َ
Hiçbir engelimiz yok. ‫ﻻ ﻣﺎ ِ� َﻊ ﻟﻨﺎ‬
َ َ ََ
Gayret ve yorgunluk olmaksızın başarı yoktur. ‫ﻻ ﻧﺠﺎ َح ِﺑ ُﺪو ِن ُﺟ ْه ٍﺪ َو � َﻌ ٍﺐ‬
َ
Yukarıda belirtildiği gibi, ‫ ﻻ‬harfinin başında cer harfinin bulunması, isim ve haberinin nekre olmaması, ismi
ile kendisi arasına başka bir kelimenin girmesi durumunda nasbetmeyip sadece olumsuzluk ifade eder.
Örnekler:
…kendisinde ne alışveriş ne dostluk ne de şefaat ٌ َ َ َ ٌ‫َ ُﱠ‬ َ ْ َ َ

‫ِﻣ ْﻦ ﻗ ْﺒ ِﻞ أ ْن َﻳﺄ ِ� َﻲ َﻳ ْﻮ ٌم ﻻ َﺑ ْﻴ ٌﻊ ِﻓ ِﻴﮫ َو ﻻ ﺧﻠﺔ َوﻻ ﺷﻔﺎ َﻋﺔ‬
bulunmayan bir gün gelmeden önce…(Bakara, 254)
َ َ ُْ َ
Müslüman korkusuzca savaşır. ‫ُﻳﺠﺎ ِه ُﺪ اﳌ ْﺴ ِﻠ ُﻢ ِﺑﻼ ﺧ ْﻮ ٍف‬
َ
‫ ﻻ‬nın ismi muzâf veya şibh-i muzâf (muzâfa benzeyen) olursa yine mansûb olur.
Örnek:
َ َ َ َ
İyilik işleyen hiçbir kimse pişman olmaz. ‫ﻻ ﻓﺎ ِﻋ َﻞ ﺧ ْ� ٍ� ﻧﺎ ِد ٌم‬
Cinsini nefyeden lâ’nın haberi mahzuf (düşmüş) olabilir.
Örnek:
‫ﱠ‬ ‫َ ُ َ ﱠ‬
َ َ َْ َ
Allah’tan başka hiçbir güç ve kuvvet yoktur. �‫ﺎ‬ِ ‫ﻻ ﺣﻮل و ﻻ ﻗ ﱠﻮة ِإﻻ ِﺑ‬
َ ‫ﱠ‬
Grup olumsuzu olarak kullanılan ‫ ﻻ‬sık sık (‫ ِ)إﻻ‬ile birlikte kullanılır.
Örnek:
45
Adnan Hoyladı
‫َ ََ ﱠ‬
ُ ‫إﻻ ﱠ‬
Allah’tan başka ilah yoktur. �‫ا‬ ‫ﻻ ِإﻟﮫ‬
10.1. İnne ve Benzerlerine Zamirlerin Bitişmesi
Muttasıl zamirler inne ve kardeşlerinden biriyle birleşince onların ismi olarak (mahallen) mansûb olurlar.
Örnekler:
Haberi İsmi Nevasıh Haberi İsmi Nevasıh
َ ٌَ َ َ ‫ﱠ‬
ٌَ َ
‫ﻴﺪة‬ ‫� ِﻌ‬ ‫هﺎ‬ ‫ِإ ﱠن‬ ‫ﻴﺪة‬‫� ِﻌ‬ ‫اﻟ� َج َﺮة‬ ‫ِإ ﱠن‬
uzaktır. o Şüphesiz uzaktır. ağaç Şüphesiz
Örnekler:
Gerçekten onlar onu lanetlediler. ُ ‫إ ﱠ� ُ� ْﻢ َﻟ َﻌ ُﻨ‬

‫ﻮﻩ‬ ِ
َ ‫َ ﱠ‬ َ
Sanki o unuttu. ‫�ﺄﻧ ُﮫ � ِ�� َي‬
Gömlek ucuzdur fakat güzeldir. ‫ﻴﻞ‬ٌ ‫ﻴﺺ َﻟ ِﻜ ﱠﻨ ُﮫ َﺟ ِﻤ‬ ٌ ‫ﻴﺺ َر ِﺧ‬ ُ ‫َا ْﻟ َﻘﻤ‬
ِ
َ َ ّ
Gerçekten ben Rabbime gidiyorum… (Saffat, 99) ‫ِإ ِ�ﻲ ذا ِه ٌﺐ ِإ�� َرِّ�ﻲ‬
َ َ ‫ﱠ‬
O (mektup) Süleyman’dandır. (Neml, 30) ‫ِإﻧ ُﮫ ِﻣ ْﻦ ُﺳﻠ ْﻴﻤﺎ َن‬
َ ْ َ َ َ ‫ﱠ‬
Sen fakirsin biz zenginiz. ‫ِإﻧ َﻚ ﻓ ِﻘ ٌ�� َو ﻧ ْﺤ ُﻦ أﻏ ِﻨﻴﺎ ُء‬
“Muhakkak ki ben Allah’ın kuluyum ve O beni bir � َ َ ‫َ َ ّ َُْ ﱠ ﱠ‬
‫ا� َو ِإﻧ ُﮫ َﺟ َﻌﻠ ِ�ي ﻧ ِبﻴﺎ‬ ِ ‫ﻗﺎل ِإ ِ�ﻲ ﻋﺒﺪ‬
peygamber yaptı” dedi.
ُ‫َ ﱠ‬
Umulur ki size merhamet olunur. ‫ﻟ َﻌﻠﻜ ْﻢ ُﺗ ْﺮ َﺣ ُﻤﻮ َن‬
Şüphesiz alîm ve hakîm olan ancak sensin. ‫ﻴﻢ‬ُ ‫ﻴﻢ ْا� َحﻜ‬ ُ ‫إ ﱠﻧ َﻚ َأ ْﻧ َﺖ ْاﻟ َﻌﻠ‬
ِ ِ ِ
ُ ‫ﻮت َو ْاﳌَ ْﺮ َﺟ‬ َ
ُ ‫َ�ﺄ ﱠ� ُ� ﱠﻦ ْاﻟ َﻴ ُﺎﻗ‬
Sanki onlar yakut ve mercandırlar. ‫ﺎن‬
11. Sayılar (20-100 / 21-22…100 / 100-1000)
11.1. Atıflı Sayılar
20 den 99 un sonuna kadar olan sayılarda, sayılan isim (ma’dûd); müfred ve son harfi üstün tenvinlidir.
Sayıların harekesi ise cümledeki ötre, üstün ve esre oluşlarına göre değişir. Nasb ve cer halinde “on”un katlarında
َ َ َ َُ َ َ َ َ
vâv-nûn (‫)ون‬, yâ-nûn (‫ )ﻳﻦ‬haline gelir: (‫)أ ْرَ� ُﻌﻮن =أ ْرَ� ِﻌ َ�ن( ) ﺛﻼﺛﻮن =ﺛﻼ ِﺛ َ�ن‬
46
Türkçesi Müennes Türkçesi Müzekker

ًَ َ ُ ْ َ َ ْ ً َ ُ ْ َ ٌ َ
21 kadın ‫ون ْاﻣﺮأة‬ ‫ِإﺣﺪى و ِﻋﺸﺮ‬ 21 kapı ‫ون َﺑﺎﺑﺎ‬ ‫و ِاﺣﺪ و ِﻋﺸﺮ‬
ًَ َ ُ َْ ً َ َ ُ ْ
22 kadın ‫ِاﺛن َﺘ ِﺎن َوﺛﻼﺛﻮن ْاﻣﺮأة‬ 32 kapı ‫ِاﺛ َﻨ ِﺎن َوﺛﻼﺛﻮن ﺑﺎﺑﺎ‬
ًَ َ َ ٌَ َ ً َ َ ٌ ََ َ
43 kadın ‫ﺛﻼث َوأ ْرَ� ُﻌﻮن ْاﻣﺮأة‬ 43 adam ‫ﺛﻼﺛﺔ َوأ ْرَ� ُﻌﻮن َر ُﺟﻼ‬
ً ْ َ َ ً َ َ َ ٌ َ
54 kız ‫أ ْرَ� ٌﻊ َوﺧ ْﻤ ُﺴﻮن ِﺑنﺘﺎ‬ 54 çocuk ‫أ ْرَ� َﻌﺔ َوﺧ ْﻤ ُﺴﻮن َوﻟﺪا‬
ً َ ْ ‫َ ْ ٌ َ ﱡ َن‬ ً ْ َ ٌ َ
65 talebe ‫ﻤﻴﺬة‬ ِ ‫ﺧﻤﺲ و ِﺳﺘﻮ ِﺗﻠ‬ 65 talebe ‫ﺧ ْﻤ َﺴﺔ َو ِﺳ ﱡﺘﻮن ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬا‬
ًَ َ َ ً َ ٌ
76 gece ‫ِﺳ ٌﺖ َو َﺳ ْﺒ ُﻌﻮن ﻟ ْﻴﻠﺔ‬ 76 gün ‫ِﺳ ﱠﺘﺔ َو َﺳ ْﺒ ُﻌﻮن َ� َ�ﺎرا‬
ً ّ َ ُ َ ً ّ َ ُ َ ٌ
87 öğretmen ‫َﺳ ْﺒ ٌﻊ َوﺛ َﻤﺎﻧﻮن ُﻣ َﻌ ِﻠ َﻤﺔ‬ 87 öğretmen ‫َﺳ ْﺒ َﻌﺔ َوﺛ َﻤﺎﻧﻮن ُﻣ َﻌ ِﻠﻤﺎ‬
ً َ ُ ‫َ َ َ ْ ُ َن‬ ً َْ َ ٌ َ
98 resim ‫ﻮرة‬ ‫ﺛﻤ ٍﺎن و ِ�ﺴﻌﻮ ﺻ‬ 98 defter ‫ﺛ َﻤﺎ ِﻧﻴﺔ َو ِ� ْﺴ ُﻌﻮن َدﻓ��ا‬
ً َ ً َ ٌ
99 kadın ‫ِ� ْﺴ ٌﻊ َو ِ� ْﺴ ُﻌﻮن ْاﻣ َﺮأة‬ 99 adam ‫ِ� ْﺴ َﻌﺔ َو ِ� ْﺴ ُﻌﻮن َر ُﺟﻼ‬
Örnekler:
Türkçesi Arapçası Öge
ًَ ْ
21 kadın geldi. ‫َﺟ َﺎء ْت ِإ ْﺣ َﺪى َو ِﻋﺸ ُﺮو َن ْاﻣ َﺮأة‬ Müennes Fâil
َْ ً َ ٌ َ
99 adam okula gitti. ‫ذ َه َﺐ ِ� ْﺴ َﻌﺔ َو ِ� ْﺴ ُﻌﻮن َر ُﺟﻼ ِإ َ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ‬ Müzekker Fâil
ً َ ْ َ ً َ ُ ْ ََ
21 kapı açtım. ‫�ﻦ َﺑﺎﺑﺎ‬ ‫ﻓﺘﺤﺖ و ِاﺣﺪا و ِﻋﺸ ِﺮ‬ Müzekker Meful
Çarşıda 99 kadın gördük. ‫اﻟﺴﻮ ِق‬ ‫ﻌﺎ َو ِ� ْﺴ ِﻌ َ�ن ْاﻣ َﺮأ ًة �� ﱡ‬

ً ْ َ ْ ََ
‫رأﻳﻨﺎ ِ�ﺴ‬ Müennes Meful
ِ
11.2. Kök Sayılar
20 ile 100 arasındaki sonu sıfırlı olan onluk başlarında müzekkerlik-müenneslik aranmaz. Müzekker ve
ُ ‫ َ)ا ْﻟ ُﻌ ُﻘ‬sayılar
müennes için ortak olarak kullanılır. Ma’dûd gene üstün tenvinli ve tekildir. Onluk sayılara ukûd (‫ﻮد‬
denir.
Türkçesi Nasp ve Cer Hali Ref Hali Türkçesi Nasp ve Cer Hali Ref Hali
60 ‫ِﺳ ِّﺘ َ�ن‬ ‫ِﺳ ﱡﺘﻮ َن‬ 20 َ ‫ﻋ ْﺸﺮ‬

‫�ﻦ‬ ِ ِ
ْ
‫ِﻋﺸ ُﺮو َن‬
َ َ َُ َ
70 ‫َﺳ ْﺒ ِﻌ َ�ن‬ ‫َﺳ ْﺒ ُﻌﻮ َن‬ 30 ‫ﺛﻼ ِﺛ َ�ن‬ ‫ﺛﻼﺛﻮ َن‬
َ َ
80 ‫ﺛ َﻤﺎ ِﻧ َ�ن‬ ‫ﺛ َﻤ ُﺎﻧﻮ َن‬ 40 ‫أ ْرَ� ِﻌ َ�ن‬ ‫أ ْرَ� ُﻌﻮ َن‬
47
Adnan Hoyladı
90 ‫ِ� ْﺴ ِﻌ َ�ن‬ ‫ِ� ْﺴ ُﻌﻮ َن‬ 50

َ
‫ﺧ ْﻤ ِﺴ َ�ن‬ ‫َﺧ ْﻤ ُﺴﻮ َن‬
Örnekler:
ًَ َ ْ ً ََ ْ
20 gece ‫ِﻋﺸ ُﺮو َن ﻟ ْﻴﻠﺔ‬ 20 kalem ‫ِﻋﺸ ُﺮو َن ﻗﻠﻤﺎ‬
ً َ ُ ‫ْ َ ُ َن‬ ً َ َُ َ
40 resim ‫ﻮرة‬ ‫أر�ﻌﻮ ﺻ‬ 30 gün ‫ﺛﻼﺛﻮن َﻳ ْﻮﻣﺎ‬
ً َ ً ََ َ َ
90 kedi ‫ِ� ْﺴ ُﻌﻮن ِه ﱠﺮة‬ 50 kalem ‫ﺧ ْﻤ ُﺴﻮن ﻗﻠﻤﺎ‬
ًَ ُ َ ً َ َ ُْ َ
60 oda ‫ِﺳ ﱡﺘﻮن ﻏ ْﺮﻓﺔ‬ 70 at ‫ﺼﺎﻧﺎ‬ ‫ﺳﺒﻌﻮن ِﺣ‬
ًَ َ َ ً َ
40 kadın ‫أ ْرَ� ُﻌﻮن ْاﻣﺮأة‬ 90 adam ‫ِ� ْﺴ ُﻌﻮن َر ُﺟﻼ‬
Örnekler:
ً َ َ ََ
60 öğrenci gitti. ‫ﺳﺎﻓ َﺮ ِﺳ ﱡﺘﻮن ﻃﺎ ِﻟﺒﺎ‬
ً َ َ ‫ﱠ‬
Saatte 60 dakika vardır. ‫ِ�� اﻟﺴﺎ َﻋ ِﺔ ِﺳ ﱡﺘﻮن َد ِﻗﻴﻘﺔ‬
ً َ َ ْ ََ َ
َ ‫حﺎﻓ َﻠ ُﺔ �� ﻋ ْﺸﺮ‬
Otobüs 20 dakikada geldi. ‫�ﻦ َد ِﻗﻴﻘﺔ‬ ِ ِ ِ ِ �‫وﺻﻠ ِﺖ ا‬
11.3. Yüzlü Sayılar
ٌَ
‫( ِﻣﺎﺋﺔ‬yüz) sayısı yazıldığı gibi okunmayan bir kelimedir.
a) Yüzden sonra sayılan isimler bin ve sonrası da dâhil olmak üzere müfredtir (tekildir) ancak muzafun ileyh
durumunda olarak son harfi esre tenvinlidir.
Örnekler:
Türkçesi Arapça Türkçesi Arapça
َ ََ َ َ َُ
Yüz kadın gördük. ‫َرأ ْﻳ َﻨﺎ ِﻣﺎﺋﺔ ْاﻣﺮأ ٍة‬ Yüz odun ‫ِﻣﺎﺋﺔ َﺣﻄ ٍﺐ‬
َ َ ‫ﱠ‬ َُ
Yüz adamı selâmladık. ‫َﺳﻠ ْﻤ َﻨﺎ َﻋ�� ِﻣﺎﺋ ِﺔ َر ُﺟ ٍﻞ‬ Yüz balık ‫ِﻣﺎﺋﺔ َﺳ َﻤ ٍﻚ‬
َ َ َ
b) ‫ ِﻣﺎﺋﺘﺎ ِن – ِﻣﺎﺋ َﺘ ْ� ِن‬sayısı madûd (sayılan şey) ile birlikte yazıldığında nûn harfi düşer.
Türkçesi Nasb ve Cer Hali Türkçesi Ref Hali
ُ َ َ َ َ
İki yüz günden beri ‫َﻳ ْﻮ ٍم ِﻣﺎﺋ َ� ْي ُﻣ ْﻨﺬ‬ İki yüz öğrenci ‫ِﻣﺎﺋﺘﺎ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ‬
48
c) Yüz’ün katları iki sayının birleşmesinden oluşur. Yüz ve bin’in katlarında da müzekkerlik ve müenneslik
yoktur. Hem müzekker hem müennes için ortak kullanılır.
Örnekler:
َ َُ َ َُ
100 kız öğrenci ‫ِﻣﺎﺋﺔ ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ‬ 100 öğrenci ‫ِﻣﺎﺋﺔ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ‬
َ َ َ َ َ َ
200 kız öğrenci ‫ِﻣﺎﺋﺘﺎ ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ‬ 200 öğrenci ‫ِﻣﺎﺋﺘﺎ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ‬
َ َ َ َ
200 kız öğrenci ‫ِﻣﺎﺋ َ� ْي ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ‬ 200 öğrenci ‫ِﻣﺎﺋ َ� ْي ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ‬
َ َ َُ َ َ َ َُ َ
300 kız öğrenci ‫ﺛﻼﺛ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ‬ 300 öğrenci ‫ﺛﻼﺛ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ‬
َ َ َ َ َ َ
400 kız öğrenci ‫أ ْرَ� ُﻌ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ‬ 400 öğrenci ‫أ ْرَ� ُﻌ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ‬
َ َ َ َ َ َ
500 kız öğrenci ‫ﺧ ْﻤ ُﺴ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ‬ 500 öğrenci ‫ﺧ ْﻤ ُﺴ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ‬
َ َ َ َ
600 kız öğrenci ‫ِﺳ ﱡﺘ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ‬ 600 öğrenci ‫ِﺳ ﱡﺘ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ‬
َ َ َ َ
700 kız öğrenci ‫َﺳ ْﺒ ُﻌ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ‬ 700 öğrenci ‫َﺳ ْﺒ ُﻌ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ‬
َ َ َ َ َ َ َ َ
800 kız öğrenci ‫ﺛﻤﺎ ِﻧ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ‬ 800 öğrenci ‫ﺛﻤﺎ ِﻧ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ‬
َ َ َ َ
900 kız öğrenci ‫ِ� ْﺴ ُﻌ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ‬ 900 öğrenci ‫ِ� ْﺴ ُﻌ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ‬
İ’râbı (harekesi) birinci sayının sonunda görülür. İkinci sayı daima mecrûr olur.
Örnekler:
َ ْ َ َ ُ
Bahçedeki 700 ağaç kesildi. ‫ﻗ ِﻄ َﻊ َﺳ ْﺒ ُﻌ ِﻤﺎﺋ ِﺔ � َج َﺮ ٍة ِ�� ا� َح ِﺪﻳﻘ ِﺔ‬
َ ْ َ َ َ
Bahçede 700 ağaç gördüm. ‫َرأ ْﻳ ُﺖ َﺳ ْﺒ َﻌ ِﻤﺎﺋ ِﺔ � َج َﺮ ٍة ِ�� ا� َح ِﺪﻳﻘ ِﺔ‬
‫ﱠ‬ َ َ َ
500 adama selâm verdim. ‫َﻋ�� ﺧ ْﻤ ِﺴ ِﻤﺎﺋ ِﺔ َر ُﺟ ٍﻞ َﺳﻠ ْﻤ ُﺖ‬
ُ ُ ََْ
d) 25, 115, 675.. gibi sayılar birbirlerine atıf harfi olan vâv’la bağlandıkları için bunlara ma’tûf (‫)اﳌ ْﻌﻄﻮف‬
sayılar denir.
Örnekler:
25
َ ‫َﺧ ْﻤ َﺴ ٌﺔ َو ﻋ ْﺸ ُﺮ‬
‫ون‬ ِ
49
Adnan Hoyladı
675 ‫ِﺳ ﱡﺘ ِﻤ َﺎﺋ ٍﺔ َو َﺧ ْﻤ َﺴ ٌﺔ َو َﺳ ْﺒ ُﻌﻮ َن‬

َ َ ٌَ
115 ‫ِﻣﺎﺋﺔ َو ﺧ ْﻤ َﺴﺔ َﻋﺸ َﺮ‬
996 ‫ِ� ْﺴ ُﻌ ِﻤ َﺎﺋ ٍﺔ َو ِﺳ ﱠﺘ ٌﺔ َو ِ� ْﺴ ُﻌﻮ َن‬
Örnekler:
َ َْ ُ َ ٌَ
105 kalem ‫ِﻣﺎﺋﺔ َو ﺧ ْﻤ َﺴﺔ أﻗﻼ ٍم‬
ً ََ َ َ ََ َ َ
713 kalem ‫َﺳ ْﺒ ُﻌ ِﻤﺎﺋ ٍﺔ َو ﺛﻼﺛﺔ َﻋﺸ َﺮ ﻗﻠﻤﺎ‬
ً ََ َ َ ٌ َ َ
954 kalem ‫ِ� ْﺴ ُﻌ ِﻤﺎﺋ ٍﺔ َو أ ْرَ� َﻌﺔ َو ﺧ ْﻤ ُﺴﻮن ﻗﻠﻤﺎ‬
11.4. Binli Sayılar
ٌ َْ َُ
‫ أﻟﻒ‬kelimesi ma’dûd olduğunda ‫ ِﻣﺎﺋﺔ‬sayısından farklı olarak ma’dûd kurallarına uyar. 3-10 sayılarının
ٌ َ ٌ ُُ ً َْ
ma’dûdu olduğunda ‫( آﻻف‬nadir olarak ‫) أﻟﻮف‬, 11-99 arasındaki sayılarda ‫أﻟﻔﺎ‬, yüzler basamağındaki sayılardan
َْ
sonra da ‫ أﻟ ٍﻒ‬şeklinde gelir.
Örnekler:
َ َْ َ َْ ٌ َْ
2000 ‫أﻟﻔﺎ ِن – أﻟﻔ ْ� ِن‬ 1000 ‫أﻟ ﻒ‬
ُ َ َ َ ُ ََ َ
5000 ٍ ‫ﺧ ْﻤﺴﺔ‬
‫آﻻف‬ 3000 ‫ﺛﻼﺛﺔ آﻻ ٍف‬
َْ َ َ ً َْ َ َ
500.000 ‫ﺧ ْﻤ ُﺴ ِﻤﺎﺋ ِﺔ أﻟ ٍﻒ‬ 50.000 ‫ﺧ ْﻤ ُﺴﻮن أﻟﻔﺎ‬
ٌ َْ ٌَ
‫( أﻟﻒ‬bin) sayısından sonraki ma’dûd aynı ‫( ِﻣﺎﺋﺔ‬yüz) sayısından sonra gelen ma’dûd gibi müfred nekre ve
mecrûrdur.
ُ َْ َ َْ ْ َ
1000 yıl ‫أﻟﻒ َﺳ َﻨ ٍﺔ‬ 1000 yıl önce ِ ‫ﻗﺒ َﻞ أﻟ‬
‫ﻒ ﻋﺎ ٍم‬
Örnekler:
Türkçesi Arapçası Türkçesi
َ َ َ ُ ََ َ َ َ َ َْ َ َ ُ َْ
(‫ﺛﻼﺛﺔ آﻻ ِف ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ )ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ‬ (‫أﻟﻔﺎ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ )ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ‬ (‫أﻟﻒ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ )ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ‬
3000 öğrenci 2000 öğrenci 1000 öğrenci
50
‫‪Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi‬‬
‫َ‬ ‫ْ ُ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ َ َ‬

‫َﻋﺸ َﺮة آﻻ ِف ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ )ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ(‬ ‫ﺛﻤﺎ ِﻧ َﻴﺔ آﻻ ِف ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ)ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ(‬ ‫أ ْرَ� َﻌﺔ آﻻ ِف ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ )ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ(‬
‫‪10.000 öğrenci‬‬ ‫‪8000 öğrenci‬‬ ‫‪4000 öğrenci‬‬
‫َ‬ ‫َ َْ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َْ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ ُ َ َْ َ َ‬
‫ِ� ْﺴ ُﻌﻮن أﻟﻒ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ)ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ(‬ ‫ﺧ ْﻤ ُﺴﻮن أﻟﻒ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ)ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ(‬ ‫ون أﻟﻒ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ)ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ(‬‫ِﻋﺸﺮ‬
‫‪70.000 öğrenci‬‬ ‫‪50.000 öğrenci‬‬ ‫‪20.000 öğrenci‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َُ َ َْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ َْ‬
‫ﻒ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ )ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ(‬
‫ﺛﻼﺛ ِﻤﺎﺋ ِﺔ أﻟ ِ‬ ‫ﻒ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ )ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ(‬
‫ِﻣﺎﺋﺘﺎ أﻟ ِ‬ ‫ِﻣﺎﺋﺔ أﻟ ِﻒ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ )ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ(‬
‫‪300.000 öğrenci‬‬ ‫‪200.000 öğrenci‬‬ ‫‪100.000 öğrenci‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ َ ْ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ ُ‬ ‫َْ ُ َْ‬
‫ِﻣﻠﻴﺎ ُر ِ)ﻣﻠﻴﺎرا ُت( ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ )ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ(‬ ‫ﻒ ) َﻣﻠ ُﻴﻮن ج َﻣﻼ ِﻳ ُ�ن ( ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ )ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ(‬
‫أﻟ ﻒ أﻟ ِ‬
‫‪1.000.000.000‬‬ ‫‪1.000.000 öğrenci‬‬
‫‪Örnekler:‬‬
‫‪Türkçesi‬‬ ‫‪Arapçası‬‬
‫َ َ‬
‫ﻒ َو ِ� ْﺴ ُﻌ ِﻤ َﺎﺋ ٍﺔ َو ِ� ْﺴ َﻌ ٌﺔ َو ﺛﻤﺎ ُﻧﻮ َن‬ ‫َْ ٌ‬
‫‪1989‬‬ ‫أﻟ‬
‫َ‬ ‫َْ ٌ‬
‫‪1964‬‬ ‫ﻒ َو ِ� ْﺴ ُﻌ ِﻤ َﺎﺋ ٍﺔ َو أ ْرَ� َﻌ ٌﺔ َو ِﺳ ﱡﺘﻮ َن‬ ‫أﻟ‬
‫َ َ ً‬ ‫َ َ ََ ٌ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ََ ُ َ‬
‫‪3543‬‬ ‫ﺛﻼﺛﺔ آﻻ ٍف َو ﺧ ْﻤ ُﺴ ِﻤﺎﺋ ٍﺔ َوﺛﻼﺛﺔ َو أ ْرَ� ُﻌﻮن ﻃﺎ ِﻟﺒﺎ‬
‫َ َ ً‬ ‫َ َ ٌَ َ‬ ‫َ‬ ‫ْ ُ َ‬
‫‪10.543‬‬ ‫َﻋﺸ َﺮة آﻻ ٍف َو ﺧ ْﻤ ُﺴ ِﻤﺎﺋ ٍﺔ َوﺛﻼث َو أ ْرَ� ُﻌﻮن ﻃﺎ ِﻟ َﺒﺔ‬
‫َْ َ َ‬ ‫َ ََ ُ َ‬
‫‪3000 melek‬‬ ‫ﺛﻼﺛﺔ آﻻ ٍف ِﻣ َﻦ اﳌﻼ ِﺋﻜ ِﺔ‬
‫جﺎهﺪ َ‬ ‫َ ُْ َ‬ ‫َ ْ ُ َ‬
‫‪10.000 mücâhid‬‬ ‫ﻳﻦ‬ ‫ﻋﺸ َﺮة آﻻ ٍف ِﻣﻦ ا� ِ ِ‬
‫‪12. Muzâri Fiilin İkili, Müzekker ve Müennes Çoğulu (Gâib-Gâibe-Muhâtab-Muhâtaba-‬‬
‫)‪Mütekellim‬‬
‫‪Müennesi‬‬ ‫‪Türkçesi‬‬ ‫‪Müzekkeri‬‬
‫َْ‬ ‫َْ‬
‫أﻛ ُﺘ ُﺐ‬ ‫‪Ben yazıyorum.‬‬ ‫أﻛ ُﺘ ُﺐ‬
‫َْ‬ ‫َْ‬
‫ﺗﻜ ُﺘ ِﺒ َ�ن‬ ‫‪Sen yazıyorsun.‬‬ ‫ﺗﻜ ُﺘ ُﺐ‬
‫َْ‬ ‫ْ‬
‫ﺗﻜ ُﺘ ُﺐ‬ ‫‪O yazıyor.‬‬ ‫َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ‬
‫َُْ‬ ‫َُْ‬
‫ﻧﻜﺘ ُﺐ‬ ‫‪Biz yazıyoruz.‬‬ ‫ﻧﻜﺘ ُﺐ‬
‫َُْ َ‬ ‫ْ َ‬
‫َﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮن‬
‫ﺗﻜﺘ ْ�ن‬ ‫‪Siz yazıyorsunuz.‬‬
‫‪51‬‬
Adnan Hoyladı
َ ُْ َ ْ
‫َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮن‬
‫َﻳﻜﺘ ْ�ن‬ Onlar yazıyorlar.
َُْ ُْ
‫ﺗﻜﺘ َﺒ ِﺎن‬ O ikisi yazıyor ‫َﻳﻜﺘ َﺒ ِﺎن‬
َُْ َُْ
‫ﺗﻜﺘ َﺒ ِﺎن‬ Siz ikiniz yazıyorsunuz ‫ﺗﻜﺘ َﺒ ِﺎن‬
َُْ َُْ
‫ﻧﻜﺘ ُﺐ‬ Biz ikimiz yazıyoruz. ‫ﻧﻜﺘ ُﺐ‬
ََ َ َ َ
Not: Mâzîdeki ilk harfi hemze olan ‫( أ� َﻞ‬yedi) –‫( أ َﻣ َﺮ‬emretti)- ‫( أ َﺧﺬ‬aldı) gibi fiillerin hemzeleri, muzâri
ُ َْ ُ
mütekellim vahde (ben) siygalarında, iki hemze yan yana geldiği için (‫ )أا� ُﻞ‬şeklinde değil, birleştirilerek ‫آ� ُﻞ‬
ُ ُ
(yerim), ‫( ُآﻣ ُﺮ‬emrederim, emrediyorum), ‫( آﺧﺬ‬alırım, alıyorum) şeklinde uzatılan tek hemze halinde söylenir.
ٌ َْ ْ
َ َ َ َ ‫َﱠ‬
‫َ� ْﻌﻠ ُﻤﻮ َن‬ ‫َ� ْﻌﻠ َﻤ ِﺎن‬ ‫َ� ْﻌﻠ ُﻢ‬ ‫( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐ‬Müzekker)
Uzaktakiler
Onlar biliyorlar O ikisi biliyor O biliyor Türkçesi
َ َ َ َ َ ٌ َ ٌ َ
‫َ� ْﻌﻠ ْﻤ َﻦ‬ ‫� ْﻌﻠ َﻤ ِﺎن‬ ‫� ْﻌﻠ ُﻢ‬ ‫( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔ‬Müennes)
َ َ َ َ َ َ َ َ ‫َﱠ‬
‫� ْﻌﻠ ُﻤﻮ َن‬ ‫� ْﻌﻠ َﻤ ِﺎن‬ ‫� ْﻌﻠ ُﻢ‬ ‫( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐ‬Müzekker)
Yakındakiler
Sizler biliyorsunuz Siz ikiniz biliyorsunuz Sen biliyorsun Türkçesi
َ َ َ َ َ َ ٌ َ َ ٌ َ
‫� ْﻌﻠ ْﻤ َﻦ‬ ‫� ْﻌﻠ َﻤ ِﺎن‬ ‫� ْﻌﻠ ِﻤ َ�ن‬ ‫( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔ‬Müennes)
َ َ َ َ َ َ َّ َْ
‫� ْﻌﻠ ُﻢ‬ ‫� ْﻌﻠ ُﻢ‬ ‫ا ْﻋﻠ ُﻢ‬ ‫( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢ‬Ortak)
Kendisi
Bizler biliyoruz Biz ikimiz biliyoruz Ben biliyorum Türkçesi
Örnekler:
‫َُْ ُ َْ ُ َ ﱠ ﱠ‬
Müdür arabadan iniyor. ‫اﻟﺴﻴﺎ َر ِة‬ ‫ﺪﻳﺮ ﻳن ِ�ل ِﻣﻦ‬ ِ ‫اﳌ‬
‫َ ْ ُ ُْ ُ ﱠ‬
Müdür iki öğrenciye teşekkür ediyor. ‫�ﺸﻜ ُﺮ اﳌ ِﺪ َﻳﺮة اﻟﻄﺎ ِﻟ َﺒ َﺘ ْ� ِن‬
َ ُْ َ
Odada oturuyorlar. ‫َﻳ ْﺠ ِﻠﺴﺎ ِن ِ�� اﻟﻐ ْﺮﻓ ِﺔ‬
َ ‫اﻟﺸ‬ ‫ُ ْ َ ْ َ ُ َن ﱠ‬
Onlar çay içiyorlar. ‫ﺎى‬ ‫هﻢ �ﺸﺮ�ﻮ‬
ْ ْ َ
Onlar Kur’ân’ı ezberliyorlar. ‫ُه ﱠﻦ َﻳ ْﺤﻔﻈ َﻦ اﻟ ُﻘ ْﺮ َآن‬
52
‫َ ْ ُ ْ َ ْ َ ُ َن ﱠ‬
َ ‫اﻟﺸ‬
Sizler çay içiyorsunuz. ‫ﺎى‬ ‫اﻧﺘﻢ �ﺸﺮ�ﻮ‬
‫َُْ ﱠ َ ْ َْ َ ﱠ‬
َ ‫اﻟﺸ‬
Siz hanımlar çay içiyorsunuz. ‫ﺎى‬ ‫اﻧ�ن �ﺸﺮ�ﻦ‬
َ ُْ َ َ
Siz ikiniz odada oturuyorsunuz. ‫ﺗ ْﺠ ِﻠﺴﺎ ِن ِ�� اﻟﻐ ْﺮﻓ ِﺔ‬
Uykudan önce dersimizi yazarız. ‫َﻧ ْﻜ ُﺘ ُﺐ َد ْر َﺳ َﻨﺎ َﻗ ْﺒ َﻞ ﱠ‬
‫اﻟﻨ ْﻮ ِم‬
َ ْ َ َ َ َ َ َ ‫َُْ ُ ﱠ‬
Mektupları ailem ve arkadaşlarım için yazıyorum. ‫ئﻲ‬
ِ ‫�ي وِﻷﺻ ِﺪ‬
‫ﻗﺎ‬ ِ ‫أﻛﺘﺐ اﻟﺮﺳﺎ ِﺋﻞ ِﻟﻌﺎ ِﺋﻠ‬
َ ْ ََ َ
Ne içersin? ‫ﻣﺎذا �ﺸ َﺮ ِ��ن؟‬
ً َ َ ََ َ
Meryem ne resmi yapıyor? Bir ağaç resmi yapıyor. ‫ﻣﺎذا ﺗ ْﺮ ُﺳ ُﻢ َﻣ ْﺮَ� ُﻢ؟ ﺗ ْﺮ ُﺳ ُﻢ � َج َﺮة‬
ُْ َ ْ ُ َ ‫َ َ َْ َ ُ ﱠ‬
Öğrenciler ne ile oynuyor? Onlar top ile oynuyor. ‫ﻣﻴﺬ؟ ُه ْﻢ َﻳﻠ َﻌ ُﺒﻮن ِﺑﺎﻟﻜ َﺮ ِة‬ِ ‫ِﺑﻤﺎذا ﻳﻠﻌﺐ اﻟﺘﻼ‬
َْ َ ُ ْ َ َ
Mescitte ne yapıyorlar? ‫ﻣﺎذا َﻳﻔ َﻌﻠﻮن ِ�� اﳌ ْ� ِج ِﺪ؟‬
َ ْ َ ُ َُْ ْ ُ
Onlar Arapça tahsil ediyorlar. ‫ﺳﻮن اﻟ َﻌ َﺮِ� ﱠﻴﺔ‬ ‫ه ﻢ ﻳﺪ ر‬
13. Saatler (Çeyrek / Yirmi Dakika)
Saatlerde müennes sıra sayıları kullanılır. Çünkü saat kelimesi müennestir. Saatlerde kullanılan müennes
sıra sayıları şunlardır:
ُ ‫َ ﱠ‬ ُ َْ
İkinci ‫اﻟﺜﺎ ِﻧ َﻴﺔ‬ Birinci ‫اﻟ َﻮ ِاﺣ َﺪة‬
ُ َ َُ ‫َ ﱠ‬
Dördüncü ‫ا ﱠﻟﺮ ِا� َﻌﺔ‬ Üçüncü ‫اﻟﺜ ِﺎﻟﺜﺔ‬
ُ ‫َا ﱠ‬ ُ َ َْ
Altıncı ‫ﻟﺴ ِﺎد َﺳﺔ‬ Beşinci ‫ا�خ ِﺎﻣ َﺴﺔ‬
ُ ‫َ ﱠ‬ ُ ‫َ ﱠ‬
Sekizinci ‫اﻟﺜ ِﺎﻣ َﻨﺔ‬ Yedinci ‫ﻟﺴ ِﺎ� َﻌﺔ‬ ‫ا‬
ُ َ َْ ُ ‫َ ﱠ‬
Onuncu ‫ﺎﺷ َﺮة‬ِ ‫اﻟ ﻌ‬ Dokuzuncu ‫ﺎﺳ َﻌﺔ‬ ِ ‫اﻟﺘ‬
َ َ َ ‫َ ﱠ‬ َ ْ َ َْ
On ikinci ‫اﻟﺜﺎ ِﻧ َﻴﺔ َﻋﺸ َﺮة‬ On birinci ‫ا� َح ِﺎد َﻳﺔ َﻋﺸ َﺮة‬
Saatlerde kullanılan kelimeler:
‫ﱠ‬
Kala, var ‫ِاﻻ‬ Geçe, geçiyor ‫َو‬
ٌ ْ
Çeyrek ‫ُرْ� ٌﻊ‬ Yarım, buçuk ‫ﺼﻒ‬ ‫ِﻧ‬
53
Adnan Hoyladı
ٌ ٌ ُُ
Saniye ‫َﺳﺎ ِﻧ َﻴﺔ‬ 20 dakika ‫ﺛﻠﺚ‬
ٌ َ
Dakika ‫َد ِﻗﻴﻘﺔ‬ Saniyeler ‫َﺳ َﻮا ِ� ٌﻲ‬
ٌَ َ َ
Saat ‫ﺎﻋﺔ‬ ‫ﺳ‬ Dakikalar ‫َدﻗﺎ ِﺋ ٌﻖ‬
ً ُ ٌ ‫ﺎﻋ‬ َ ‫َﺳ‬
Öğlen ‫ﻇ ْهﺮا‬ Saatler ‫ﺎت‬
َ ‫ﺧ َﻼ َل َﺳ‬ َ
Bir saat içinde ‫ﺎﻋ ٍﺔ‬ ِ Yaklaşık �ْ �‫َﺣ َﻮا‬
َ ‫ﺼﻒ َﺳ‬
‫ﺎﻋ ٍﺔ‬ ْ ْ ‫ﺎﻋ َﺘ ْ� ِن‬ َ ‫ﳌُ ﱠﺪة َﺳ‬
Yarım saattir ِ ‫ِﻣﻦ ِﻧ‬ İki saat süreyle ِ ِ
َ ْ َ ‫َ َ ﱠ‬
Akşam ‫َﻣ َﺴ ًﺎء‬ Saat 5’e kadar ‫ﺎﻋ ِﺔ ا�خ ِﺎﻣ َﺴ ِﺔ‬ ‫ِﻟﻐﺎﻳ ِﺔ اﻟﺴ‬
‫ﱠ‬ ‫ﱡ‬
Gece ‫ِﺑﺎﻟﻠ ْﻴ ِﻞ‬ Öğleden sonra ‫َ� ْﻌ َﺪ اﻟﻈ ْه ِﺮ‬
Saatler ifade edilirken önce marife olarak saat kelimesi yazılır. Bunun yerine ‫ ﱠإ� َ�ﺎ‬veya �َ �ِ de kullanılabilir.
Ardından marife olarak belirtmek istediğimiz saat, sıra sayısı olarak yazılır. Ardında “geçiyor” kullanacaksak ‫َو‬
ekleriz. Daha sonra dakikayı marife olarak yazarız. Saatler sıfat tamlaması şeklinde yazıldığı için harekeler aynı
‫ﱠ‬
olur. “kala” kullanacaksak ‫ ِاﻻ‬ekleriz. Ondan sonraki dakika nekre ve fethalı olması gerekir. 11 ve 12 sayıları fetha
üzere mebni (harekesi değişmeyen) olduğu için bunların harekesi her zaman fethadır. Bu sayılarda birinci sayı elif
َ َ َ
lam takısı alırken ikinci sayı (‫)ﻋﺸ َﺮة‬ elif lam takısı almaz.
Örnekler:
ُ ْ َُ ‫َ ﱠ‬
Saat 01.00 ‫ﺎﻋﺔ اﻟ َﻮ ِاﺣ َﺪة‬ ‫اﻟﺴ‬
ُ ْ ّ َ ُ َ َ ْ َُ ‫َ ﱠ‬
Saat 05.30 ‫ﺼﻒ‬ ‫اﻟﻨ‬
ِ ‫اﻟﺴﺎﻋﺔ ا�خ ِﺎﻣﺴﺔ و‬
‫ُ ﱠ‬ َ ْ َُ ‫َ ﱠ‬
Saat 04.45 ‫ﺎﻋﺔ ا�خ ِﺎﻣ َﺴﺔ إﻻ ُرْ� ًﻌﺎ‬ ‫اﻟﺴ‬
ُ ُ‫ُ ﱡ‬ ‫ﱠإ� َ�ﺎ ﱠ‬
Saat 06.20 ‫اﻟﺴ ِﺎد َﺳﺔ َواﻟﺜﻠﺚ‬
َ ‫ََ ﱠ َُ َ ﱠ‬
Saat 09.02 ‫اﻟﺪ ِﻗﻴﻘ َﺘ ِﺎن‬ ‫ﺎﺳﻌﺔ و‬ ِ ‫ِ�� اﻟﺘ‬
ُ ْ ّ َ ََ َ َ َ َ َ ْ َ‫ﱠ‬
Saat 11.30 ‫ﺼﻒ‬ ‫اﻟﻨ‬
ِ ‫إ��ﺎ ا�حﺎدﻳﺔ ﻋﺸﺮة و‬
‫َ َ َ َ ﱠ‬
11.45’te ‫ِ�� اﻟﺜﺎ ِﻧ َﻴﺔ َﻋﺸ َﺮة إﻻ ُرْ� ًﻌﺎ‬
8.23’te
ً َ
‫�ﻦ َد ِﻗﻴﻘﺔ‬ َ ‫اﻟﺜ َﻼث َو ْاﻟﻌ ْﺸﺮ‬ ‫َ ﱠ َ َ ﱠ‬
‫ِ�� اﻟﺜ ِﺎﻣﻨ ِﺔ و‬
ِ ِ ِ
03.37’te
ً َ
‫�ﻦ َد ِﻗﻴﻘﺔ‬ َ ‫�� َا ﱠﻟﺮا� َﻌﺔ ﱠإﻻ َﺛ َﻼ ًﺛﺎ َو ﻋ ْﺸﺮ‬
ِ ِ ِ ِ ِ
54
14. Sayılar ve Temyizi (20-100/21-22…99/100-1000)

Arapçada sayılar “adet” olarak, sayılan şeyler ise “madud” olarak anılır. Arapçada sayılar ve kullanıldıkları
isimler belli kurallara göre gelirler. Örneğin “1 öğrenci” demekle, “11 öğrenci” “21 öğrenci” demek birbirinden
farklıdır. Sayıları kolayca öğrenebilmek için şu dört grupta inceleyeceğiz:
1- Müfred sayılar (1-10 arası olan sayılar)
2- Mürekkeb sayılar (11-19 arası olan sayılar)
3- Ukud sayılar (10’un katları olan sayılar)
4- Matuf sayılar (20’den sonra gelen ara sayılar)
14.1. Müfred Sayılar
1’den itibaren 10’a kadar olan sayılar, -burada 10 dâhildir- tek başına bir kelime oldukları için müfred sayılar
ismini alırlar. Müfred sayıların irabı şu şekildedir: “İki” sayısı müsenna bir isim gibi irab edilir. Diğerleri ise müfred
bir isim gibi irab edilir. Sonları cümledeki yerine göre değişir.
Şimdi sayıları teker teker görelim:
1 ve 2 sayısında önce madud sonra adet gelir. Adet, madudun sıfatı olur. İsimlerin müfredleri “bir tane”
olduklarını, müsennaları da “iki tane” olduklarını gösterdiği için 1 ve 2 sayısı kullanılmasa da olur. Sadece anlamı
ٌ ْ
kuvvetlendirmek için gelirler. Buna göre‫ َو ِاﺣ ٌﺪ‬bir demektir. Müennes olarak ‫ َو ِاﺣ َﺪة‬şeklinde söyleriz. ‫ ِإﺛ َﻨ ِﺎن‬İki
َْ
demektir. Müennes olarak ‫ ِإﺛن َﺘ ِﺎن‬şeklinde söyleriz.
Müfred sayılara ait kaideleri şöylece maddeleyebiliriz:
1- Müfred sayıların irabı şu şekildedir: “İki” sayısı müsenna bir isim gibi irab edilir. Diğerleri ise müfred bir
isim gibi irab edilir. Sonları cümledeki yerine göre değişir.
2- 1 ve 2 sayısında önce madud, sonra adet gelir. Adet, madudun sıfatı olur.
3- İsimlerin müfredleri “bir tane” olduklarını, müsennaları da “iki tane” olduklarını gösterdiği için “bir” ve
“iki” sayısı kullanılmasa da olur. Sadece anlamı kuvvetlendirmek için gelirler.
ْ ٌ َْ
4- ‫ َو ِاﺣ ٌﺪ‬kelimesinin müennesi ‫ َو ِاﺣ َﺪة ; ِإﺛ َﻨ ِﺎن‬kelimesinin müennesi de ‫ ِإﺛن َﺘ ِﺎن‬şeklindedir.
Şimdi 3 ve 10 arası sayıların özelliklerini öğrenelim:
3 ve 10 arası sayılarda şu kaideler geçerlidir:
1- Önce adet, sonra madud gelir.
2- Adet, madudun cinsiyet bakımından zıddı olur.
3- Madud “cemi ve cer” durumunda gelir.
55
Adnan Hoyladı
4- Adet ile madud izafet oluştururlar.

14.2. Mürekkeb Sayılar
Mürekkep sayılar, 11’den itibaren 19’un sonuna kadar olan sayılardır. Mürekkep sayılara ait kuralları
şöylece maddeleyebiliriz:
1- Bu sayılarda önce birler basamağı, sonra onlar basamağı gelir.
2- “On iki” nin “ikisi” hariç, diğer sayılar fetha üzere mebnidirler. Yani cümledeki yerlerine göre sonları hiç
değişmez. Sadece “on iki” sayısının birler basamağı olan “iki” sayısı, müsenna bir isim gibi irab edilir.
3- Bu sayıların madudları, müfred-mensub ve nekre olarak gelir.
4- 11 ve 12 sayıları hariç, mürekkep sayıların birler basamağı madudun cinsiyet bakımından zıddı; 10 sayısı
ise madudun cinsiyet bakımından aynısı olur. 11 ve 12’nin her iki basamağı da madud ile aynı cinsten gelir.
14.3. Ukud Sayılar
Ukud sayılar, 10 sayısının katları olan sayılardır. Bu sayılar için geçerli olan kaideleri şöylece maddelememiz
mümkündür:
َ
1- 3-9 arası sayıların sonuna “vav” ve fethalı nun (‫ )ون‬getirilerek ukud sayılar yapılır.
2- Cemi müzekker salim kalıbında geldikleri için ref durumunda “vav”, nasb ve cer durumunda “ye” alırlar.
3- Müzekker ve müennes isimler için aynı sayı kullanılır.
4- Ukud sayıların madudları, 11-20 arası sayılar gibi, müfred-mensub ve nekre olarak gelir.
14.4. Ma’tuf Sayılar
Birler basamağı, onlar basamağına “vav” atıf harfi ile bağlanarak yapıldıkları için 20’den sonraki ara sayılara
matuf sayılar denir. Matuf sayıların irabı da şu şekildedir: Birler basamağı müfred sayıların irabını ve kurallarını;
onlar basamağı da ukud sayıların irabını ve kurallarını taşır. Madudları ise müfred-mensub ve nekre gelir. Bu kural
11’den 99’un sonuna kadar geçerlidir.
100 ve katları için ise şu kuralları sayabiliriz:
1- Yüzün katlarını ifade ederken yüz sayısı, 3-10 arası müzekker sayılarla izafet oluşturur. Yüz sayısı
katlarıyla izafet oluşturduğu gibi madudlarıyla da izafet oluşturur.
2- Madudu, müfred-mecrur olarak gelir.
3- Müzekker ve müennes isimler için aynı sayı kullanılır.
56
1000 ve katları için şu kurallar geçerlidir:

1- 1000 ve katları, hem madudlarıyla hem de katlarıyla izafet oluştururlar.
2- Müzekker ve müennes isimler için aynı rakamlar kullanılır.
Şu kurala da dikkat edelim: Yüzden sonraki sayıların hepsi en büyük basamaktan en küçük basamağa doğru
okunur. En sona kalan sayının kuralına göre de madud şekillenir.
15. Mâzî Fiilin İkili, Müzekker ve Müennes Çoğulu (Gâib-Gâibe-Muhâtab-Muhâtaba-Mütekellim)
َ َ
‫ﻛ َﺘ ْب ُﺖ‬ Ben yazdım ‫ﻛ َﺘ ْب ُﺖ‬
َ َ
‫ﻛ َﺘ ْب ِﺖ‬ Sen yazdın ‫ﻛ َﺘ ْب َﺖ‬
َ َ
‫ﻛ َﺘ َب ْﺖ‬ O yazdı ‫ﻛ َﺘ َﺐ‬
َ َ َ َ
‫ﻛ َﺘ ْبﻨﺎ‬ Biz yazdık ‫ﻛ َﺘ ْبﻨﺎ‬
ُ َ َ
‫ﻛ َﺘ ْﺒ� ﱠن‬ Siz yazdınız ‫ﻛ َﺘ ْب ُﺘ ْﻢ‬
َ َ
‫ﻛ َﺘ ْ� َن‬ Onlar yazdılar ‫ﻛ َﺘ ُﺒﻮا‬
َ َ
‫ﻛ َﺘ َب َﺘﺎ‬ O ikisi yazdı ‫ﻛ َﺘ َﺒﺎ‬
َ َ
‫ﻛ َﺘ ْب ُﺘ َﻤﺎ‬ Siz ikiniz yazdınız ‫ﻛ َﺘ ْب ُﺘ َﻤﺎ‬
َ َ َ َ
‫ﻛ َﺘ ْبﻨﺎ‬ Biz ikimiz yazdık ‫ﻛ َﺘ ْبﻨﺎ‬
ٌ َْ ْ
َ ‫َﱠ‬
‫َﻋ ِﻠ ُﻤﻮا‬ ‫َﻋ ِﻠ َﻤﺎ‬ ‫َﻋ ِﻠ َﻢ‬ ‫( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐ‬Müzekker)
Uzaktakiler
Onlar bildiler O ikisi bildi O bildi Türkçesi

ٌ َ ٌ َ
‫َﻋ ِﻠ ْﻤ َﻦ‬ ‫َﻋ ِﻠ َﻤ َﺘﺎ‬ ‫َﻋ ِﻠ َﻤ ْﺖ‬ ‫( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔ‬Müennes)
َ َ ‫َﱠ‬
‫َﻋ ِﻠ ْﻤ ُﺘ ْﻢ‬ ‫َﻋ ِﻠ ْﻤ ُﺘ َﻤﺎ‬ ‫َﻋ ِﻠ ْﻤ َﺖ‬ ‫( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐ‬Müzekker)
Yakındakiler
Sizler bildiniz Siz ikiniz bildiniz Sen bildin Türkçesi

ُ ٌ َ َ ٌ َ
‫َﻋ ِﻠ ْﻤ� ﱠن‬ ‫َﻋ ِﻠ ْﻤ ُﺘ َﻤﺎ‬ ‫َﻋ ِﻠ ْﻤ ِﺖ‬ ‫( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔ‬Müennes)
57
Adnan Hoyladı
َّ َْ
‫َﻋ ِﻠ ْﻤ َﻨﺎ‬ ‫َﻋ ِﻠ ْﻤ َﻨﺎ‬ ‫َﻋ ِﻠ ْﻤ ُﺖ‬ ‫( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢ‬Ortak)
Kendisi
Bizler bildik Biz ikimiz bildik Ben bildim Türkçesi
Örnekler:
Elbiseleri giydik. ‫ﺲ‬ َ �‫َﻟب ْﺴ َﻨﺎ ْاﳌَ َﻼ‬

ِ ِ
َ
‫ﺼﻴ َﺤﺔ‬ ‫َ ْ َ ﱠ‬
Nasihatı işittik. ِ ‫ﺳ ِﻤﻌﻨﺎ اﻟﻨ‬
َ ‫َ ُُْ ﱡ‬
Soruyu bildiniz. ‫اﻟﺴﺆا َل‬ ‫ﻋ ِﻠﻤﺘﻢ‬
َ ُ ْ َُْ َ
Portakalı yediniz. ‫أ�ﻠ� ﱠن اﻟ ُ� ْ�ﺗﻘﺎ َل‬
َ َ ْ ُ ََ
Çantayı açtılar. ‫ﻘﻴ َﺒﺔ‬ِ ‫ﻓﺘﺤﻮا ا�ح‬
َ ُ ْ ُ َ ً ‫َ ُْ ْ ﱠ‬
Bir kıssa okudunuz ve top oynadınız. ‫ﺼﺔ َو ﻟ ِﻌ ْﺒﺘ ُﻢ اﻟﻜ َﺮة‬ ‫ﻗﺮأﺗﻢ ِﻗ‬
َ َْ َ ْ َ ْ َْ َ ْ َ
Mutfağa girdik ve kahve yaptık. ‫َدﺧﻠﻨﺎ اﳌﻄ َﺒﺦ َو َﻋ ِﻤﻠﻨﺎ اﻟﻘ ْه َﻮة‬
َ ْ َْ ْ َ َ ُ َ ُ َ َ
Aişe, Fatıma ve Zeynep mutfağa girdiler. ‫ﻋﺎ ِئﺸﺔ َو ﻓﺎ ِﻃ َﻤﺔ َو َزْ�ن ُﺐ َدﺧﻠ َﻦ اﳌﻄ َﺒﺦ‬
َ ْ َ َ
Erkekler haberi işittiler. �َ �َ ‫ا ّ ِﻟﺮﺟﺎ ُل َﺳ ِﻤ ُﻌﻮا ا�خ‬
َ ْ ُ
Kitabı buldunuz. ‫َو َﺟ ْﺪﺗ ُﻢ اﻟ ِﻜﺘﺎ َب‬
َ َ ْ َ ََ
O ikisi çantayı açtı. ‫ﻘﻴ َﺒﺔ‬ ِ ‫ﻓﺘﺤﺎ ا�ح‬
َ َ ْ ََ ََ
O iki kız çantayı açtı. ‫ﻘﻴ َﺒﺔ‬ ِ ‫ﻓﺘﺤﺘﺎ ا�ح‬
َ ْ َ ّ َ َ
Erkekler haberi işitti. �َ �َ ‫اﻟﺮﺟﺎ ُل ا�خ‬ ِ ‫ﺳ ِﻤﻊ‬
ْ َ ‫ﱠ‬ ُْ
Bugün yemeği yaptınız. ‫َﻋ ِﻤﻠ� ﱠن اﻟﻄﻌﺎ َم اﻟ َﻴ ْﻮ َم‬
ََ ‫َ ْ َ َ ْ َ ﱡ‬
Resmi çizdin mi? ‫ﻮرة‬ ‫هﻞ رﺳﻤﺖ اﻟﺼ‬
16. Mâzî-Muzâri Fiillerin Olumsuzu (İkiller, Müzekker ve Müennes Çoğullar)
16.1. Mazi Fiilin Olumsuzu
16.1.1. Harfu Nefy
َ
Mâzî fiilin başına ‫ ﻣﺎ‬olumsuz takısı eklenir.
Örnekler:
58
Türkçesi Olumsuzu Arapçası Türkçesi Olumsuzu Arapçası

َ َ
Bilmediler ‫َﻣﺎ َﻋ ِﻠ ُﻤﻮا‬ ‫َﻋ ِﻠ ُﻤﻮا‬ Yazmadım ‫َﻣﺎ ﻛ َﺘ ْب ُﺖ‬ ‫ﻛ َﺘ ْب ُﺖ‬
َ ‫َﻣﺎ َﻧ‬ َ ‫َﻧ‬ َ َ َ
Yardım etmedin ‫ﺼ ْﺮ َت‬ ‫ﺼ ْﺮ َت‬ İçmediniz ‫ﻣﺎ ﺷ ِﺮْ� ُﺘ ْﻢ‬ ‫ﺷ ِﺮْ� ُﺘ ْﻢ‬
Bulmadık
َ
‫َﻣﺎ َو َﺟ ْﺪﻧﺎ‬
َ
‫َو َﺟ ْﺪﻧﺎ‬ Vurmadın ‫ﺿ َﺮْ� َﺖ‬ َ ‫َﻣﺎ‬ ‫ﺿ َﺮْ� َﺖ‬ َ

Kapıyı açmadınız. َ ‫َﻣﺎ َﻓ َﺘ ْﺤ ُﺘ ُﻢ ْاﻟ َﺒ‬

‫ﺎب‬
Ata vurmadın.
َ ‫ﺼ‬
‫ﺎن‬ َ ‫ﺿ َﺮْ� َﺖ ْا�ح‬ َ ‫َﻣﺎ‬
ِ
ََْ َ
Kalemi bulmadık. ‫َﻣﺎ َو َﺟ ْﺪﻧﺎ اﻟﻘﻠ َﻢ‬
َ َ ‫َ ٌ َ َ ََ ﱠ‬
Adil gazeteyi okumadı. ‫حﻴﻔﺔ‬ ِ �‫ﻋﺎ ِدل ﻣﺎ ﻗﺮأ اﻟ‬
ََْ َ َ ََ َ ْ
İbrahim kalemi almadı. ‫هﻴ ُﻢ ﻣﺎ أﺧﺬ اﻟﻘﻠ َﻢ‬ ِ ‫ِإﺑﺮا‬
َ ْ َ َ ُ َ
Hatice kitabı açmadı. ‫ﺪﻳ َﺠﺔ ﻣﺎ ﻓ َﺘ َﺤ ِﺖ اﻟ ِﻜﺘﺎ َب‬ ِ ‫ﺧ‬
َ
Not 1: İki fiil birlikte olumsuz yapılacaksa ‫ ﻻ‬kullanılır. Mutlak olumsuzluk ifade eder.
Örnekler:
َ َْ�
Ne yedim ne de içtim. ‫ﻻ ا�ﻠ ُﺖ وﻻ ﺷ ِﺮْ� ُﺖ‬
َ � َ � َ
Ne biz onları gördük ne de onlar bizi gördü. ‫ﻻ َرا ْﻳ َﻨ ُﺎه ْﻢ وﻻ َرا ْوﻧﺎ‬
َ
Not 2: Mazi fiilin başına ‫ ﻻ‬getirilirse gereklilik bildirir.
Örnekler:
Kapıyı açmamanız gerekir. َ ‫َﻻ َﻓ َﺘ ْﺤ ُﺘ ُﻢ ْاﻟ َﺒ‬

‫ﺎب‬
Ata vurmaman gerekir.
َ ‫ﺼ‬
‫ﺎن‬ َ ‫ﺿ َﺮْ� َﺖ ْا�ح‬ َ ‫َﻻ‬
ِ
59
Adnan Hoyladı
16.1.2. Cahd-ı Mutlak

َ
Muzâri fiilin başına ‫ ﻟ ْﻢ‬takısı getirilip, fiilin son harfinin cezim yapılmasıyla gerçekleşir. Fiilin manasını
mâzîde (geçmişte) olumsuz yapar. Bir işin şu ana kadar olmadığını ve bundan sonra da olmayacağını belirtir.
Muzârinin başına getirilen bu edatla fiilde üç değişiklik olur:
1. Anlamı olumsuz olur. Bu olumsuzluk kesindir ve bozulması beklenmez.
2. Sonu meczûm (cezimli) olur.
3. Muzâriden yapıldığı halde mâzî manası verir.
Örnekler:
ٌ َْ ْ
ْ َ ْ َ ْ َ َ ‫َﱠ‬
‫ﻟ ْﻢ َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮا‬ ‫ﻟ ْﻢ َﻳﻜ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫ﻟ ْﻢ َﻳﻜ ُﺘ ْﺐ‬ ‫( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐ‬Müzekker)
Uzaktakiler
Onlar yazmadı O ikisi yazmadı O yazmadı Türkçesi
ْ َ َْ َ َْ َ ٌ َ ٌ َ
‫ﻟ ْﻢ َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن‬ ‫ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ‬ ‫( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔ‬Müennes)
َْ َ َْ َ َْ َ َ َ ‫َﱠ‬
‫ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮا‬ ‫ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ‬ ‫( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐ‬Müzekker)
Yakındakiler
Sizler yazmadınız Siz ikiniz yazmadınız Sen yazmadın Türkçesi
َْ َ َْ َ َْ َ ٌ َ َ ٌ َ
‫ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن‬ ‫ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ِ�ي‬ ‫( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔ‬Müennes)
َْ َ َْ َ َْ َ َّ َْ
‫ﻟ ْﻢ ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ‬ ‫ﻟ ْﻢ ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ‬ ‫ﻟ ْﻢ أﻛ ُﺘ ْﺐ‬ ‫( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢ‬Ortak)
Bizler yazmadık Biz ikimiz yazmadık Ben yazmadım Türkçesi Kendisi
َ َ َ َ َْ
Mal sahibine fayda vermedi. ‫اﳌﺎ ُل ﻟ ْﻢ َﻳ ْﻨﻔ ْﻊ ﺻﺎ ِﺣ َﺒ ُﮫ‬
َْ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ
Dün okula gitmedim. ‫ﺲ ِإ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ‬ ِ ‫ﻟﻢ أذهﺐ أﻣ‬
َ َ َ َ ‫َ ﱠ ﱠ‬
İki genç hayatlarında başarılı olmadı. ‫اﻟﺸﺎﺑﺎ ِن ﻟ ْﻢ َﻳ ْﻨ َجحﺎ ِ�� َﺣﻴﺎ ِ� ِ�ﻤﺎ‬
َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ َ ْ َ ْ َُْ
Siz dün bahçeye gitmediniz. ‫ﺲ ِإ�� ا� َح ِﺪﻳﻘ ِﺔ‬ ِ ‫أﻧﺘﻢ ﻟﻢ ﺗﺬهﺒﻮا أﻣ‬
َ ْ َ َ َْ
Sen elbiselerini yıkamadın. ‫أﻧ ِﺖ ﻟ ْﻢ �ﻐ ِﺴ ِ�� َﻣﻼ ِ� َﺴ ِﻚ‬
60
16.1.3. Cahd-ı Müstağrak

َ َ‫َ ﱠ‬
Muzâri fiilin başına cahd-ı mutlak takısı olan ‫ ﻟ ْﻢ‬yerine (‫ )ﳌﺎ‬getirilince; muzâri fiili cezmeder, mâzîye götürür,
geçmiş zamandan şu ana kadar olumsuz yapar. Ancak bu olumsuzluk konuşma anından itibaren bozulabilir.
Türkçe’ye “hiç ya da henüz …medi, ..madı” şeklinde çevrilir.
Örnekler:
ٌ َْ ْ
َ ‫َﱠ‬
ْ َ‫َ ﱠ‬ ْ َ‫َ ﱠ‬ ْ َ‫َ ﱠ‬ ‫ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐ‬
‫ﳌﺎ َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮا‬ ‫ﳌﺎ َﻳﻜ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫ﳌﺎ َﻳﻜ ُﺘ ْﺐ‬
(Müzekker)
Uzaktakiler
Onlar henüz yazmadı O ikisi henüz yazmadı O henüz yazmadı Türkçesi
ٌ َ ٌ َ
ْ َ‫َ ﱠ‬ ْ َ َ‫َ ﱠ‬ ْ َ َ‫َ ﱠ‬ ‫ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔ‬
‫ﳌﺎ َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن‬ ‫ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ‬
(Müennes)
َ َ ‫َﱠ‬
ْ َ َ‫َ ﱠ‬ ْ َ َ‫َ ﱠ‬ ْ َ َ‫َ ﱠ‬ ‫ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐ‬
‫ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮا‬ ‫ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ‬
(Müzekker)
Yakındakiler
Sizler henüz Siz ikiniz henüz Sen henüz
Türkçesi
yazmadınız yazmadınız yazmadın
ٌ َ َ ٌ َ
ْ َ َ‫َ ﱠ‬ ْ َ َ‫َ ﱠ‬ ْ َ َ‫َ ﱠ‬ ‫ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔ‬
‫ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن‬ ‫ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ِ�ي‬
(Müennes)
ْ َ َ‫َ ﱠ‬ ْ َ َ‫َ ﱠ‬ ْ َ َ‫َ ﱠ‬ َّ َْ
‫ﳌﺎ ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ‬ ‫ﳌﺎ ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ‬ ‫ﳌﺎ أﻛ ُﺘ ْﺐ‬ ‫( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢ‬Ortak)
Kendisi
Biz ikimiz henüz Ben henüz
Bizler henüz yazmadık Türkçesi
yazmadık yazmadım
َ ‫َ ﱠ‬ َ ‫َﱠ‬
Babam henüz seferden dönmedi. ‫اﻟﺴﻔ ِﺮ‬ ‫ﳌﺎ َﻳ ْﺮ ِﺟ ْﻊ وا ِﻟ ِﺪي ِﻣﻦ‬
ْ َْ‫َ َ ْ ْ َ َﱠ‬
Kitabı aldım ve henüz onu okumadım. ‫أﺧﺬ ُت اﻟ ِﻜﺘﺎ َب وﳌﺎ أﻗ َﺮأ ُﻩ‬
ْ‫ﱠ‬ ْ ‫َﱠ‬
Henüz kar yağmadı. ‫ﳌﺎ َﻳن ِ� ِل اﻟﺜ� ُج‬
َ ْ َ َْ ‫َْ ْ َ َ ﱠ‬
İki kız henüz bahçede oynamadı. ‫اﻟ ِﺒنﺘﺎ ِن ﳌﺎ ﺗﻠ َﻌﺒﺎ ِ�� ا� َح ِﺪﻳﻘ ِﺔ‬
Henüz fabrikada çalışmadılar. ْ َ‫َﳌ ﱠﺎ َ� ْﻌ َﻤ ْﻠ َﻦ �� ْاﳌ‬
‫ﺼ َﻨ ِﻊ‬ ِ
61
Adnan Hoyladı
‫َﱠ‬
Not: (‫ )ﳌﺎ‬edatı fiil-i mâzînin önüne geldiği takdirde …dığı zaman, ..diği zaman, ..dığında, ..diğinde manası
verir.
Örnekler:
َ َ ُْ َْ ‫َﱠ‬
Okuldan döndüğü zaman yemeğini yer. ‫ﳌﺎ َر َﺟ َﻊ ِﻣ َﻦ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ َﻳﺄ� ُﻞ ﻃﻌﺎ َﻣ ُﮫ‬
ْ ْ َ َ َ ‫َﱠ‬
Eve geldiği zaman dersini yazar. ‫ﻀ َﺮ ِإ�� اﻟ َﺒ ْي ِﺖ َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ َد ْر َﺳ ُﮫ‬ ‫ﳌﺎ ﺣ‬
16.2. Muzari Fiillerin Olumsuzu
16.2.1. Şimdiki Zamanın Olumsuzu
َ
Muzâri fiilin başına ‫ ﻣﺎ‬getirilmek suretiyle şimdiki yani şu andaki geçici, uzun sürmeyecek olan bir
olumsuzluk yapılmış olur.
Örnekler:
Türkçesi Olumsuzu Türkçesi Arapçası
ْ ْ
İçmiyor ‫َﻣﺎ َ�ﺸ َﺮ ُب‬ İçiyor ‫َ�ﺸ َﺮ ُب‬
ْ ْ
Yazmıyor ‫َﻣﺎ َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ‬ Yazıyor ‫َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ‬
ََْ َْ
Gitmiyorum ‫ﻣﺎ أذ َه ُﺐ‬ Gidiyorum ‫أذ َه ُﺐ‬
َ ُْ َ ْ ُ ْ ُ َ
İki kız kardeş müzeye giriyor mu? ‫َه ْﻞ ﺗ ْﺪﺧ ُﻞ اﻷﺧﺘﺎ ِن اﳌ ْﺘ َﺤﻒ؟‬
َ ُْ َ ُ َ َ َ ْ ُ َْ َ
Hayır, iki kız kardeş müzeye girmiyor. ‫ اﻷﺧﺘﺎ ِن ﻣﺎ ﺗ ْﺪﺧﻼ ِن اﳌ ْﺘ َﺤﻒ‬،‫ﻻ‬
َ ْ ُ ََْ ْ َ
َ �‫اﻷ ْو َﻻ ُد ْاﳌَ َﻼ‬
Çocuklar elbiseleri giyiyor mu? ‫ﺲ؟‬ ِ ‫هﻞ ﻳﻠبﺲ‬
َ ْ َ َ َ َْ َ
Hayır, çocuklar onları giymiyorlar. ‫ اﻷ ْوﻻ ُد ﻣﺎ َﻳﻠ َب ُﺴ َﻮ��ﺎ‬،‫ﻻ‬
‫َ ْ َ ْ ُ ُ ّْ َ ُ ﱠ ﱠ‬
Kız öğrenciler sınıfa giriyor mu? ‫اﻟﺼﻒ؟‬ ‫هﻞ ﺗﺪﺧﻞ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬات‬
ُْ َ َ ْ َ َ
Hayır, kız öğrenciler ona (oraya) girmiyor. ‫ اﻟ ِّﺘﻠ ِﻤﻴﺬا ُت ﻣﺎ َﻳ ْﺪﺧﻠ َﻨ ُﮫ‬،‫ﻻ‬
62
16.2.2. Geniş Zamanın Olumsuzu

َ
Geniş zamanın olumsuzunu yapmak için muzâri fiilin başına ‫ ﻻ‬getirilir. En çok kullanılan olumsuzluk edatı
budur.
Örnekler:
ْ َ ْ
İçmez ‫ﻻ َ�ﺸ َﺮ ُب‬ İçer ‫َ�ﺸ َﺮ ُب‬
ْ َ ْ
Yazmaz ‫ﻻ َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ‬ Yazar ‫َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ‬
ََْ َ ‫َأ‬
Gitmem ‫ﻻ أذ َه ُﺐ‬ Gidiyorum ‫ذه ُﺐ‬
İki kız kardeş müzeye girmez mi? ‫َه ْﻞ ﺗ ْﺪﺧ ُﻞ اﻷﺧﺘﺎ ِن اﳌ ْﺘ َﺤﻒ؟‬
Hayır, iki kız kardeş müzeye girmez. ‫ اﻷﺧﺘﺎ ِن ﻻ ﺗ ْﺪﺧﻼ ِن اﳌ ْﺘ َﺤﻒ‬،‫ﻻ‬
Çocuklar elbiseleri giymez mi? ‫ﺲ؟‬ ِ ‫هﻞ ﻳﻠبﺲ‬
Hayır, çocuklar onları giymezler. ‫ اﻷ ْوﻻ ُد ﻻ َﻳﻠ َب ُﺴ َﻮ��ﺎ‬،‫ﻻ‬
Kız öğrenciler sınıfa girmez mi? ‫اﻟﺼﻒ؟‬ ‫هﻞ ﺗﺪﺧﻞ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬات‬
ُْ َ َ ْ َ َ
Hayır, kız öğrenciler ona (oraya) girmez. ‫ اﻟ ِّﺘﻠ ِﻤﻴﺬا ُت ﻻ َﻳ ْﺪﺧﻠ َﻨ ُﮫ‬،‫ﻻ‬
16.2.3. Gelecek Zamanın Olumsuzu
َ
A) Gelecek zamanın olumsuzunu yapmak için muzâri fiilin başına ‫ ﻻ‬getirilir. Bu şekilde gelecek zamanın
َ َ َ
olumsuzu yapılabileceği gibi sevfe (‫)ﺳ ْﻮف‬ den sonra ‫ ﻻ‬getirilerek de yapılabilir. Bunun yanında fiilin başına gelecek
zaman yapmak için sin (‫)س‬َ getirilmiş ise ‫ َﻻ‬ondan önce getirilerek olumsuz yapılır. Bu olumsuzluk kesinlik ifade
etmez ancak çoğunlukla, hemen hemen olumsuz anlamı verir.
Örnekler:
ْ َ َ ْ َ
İçmeyecek ‫َﺳ ْﻮف ﻻ َ�ﺸ َﺮ ُب‬ İçecek ‫َﺳ ْﻮف َ�ﺸ َﺮ ُب‬
ْ َ َ ْ َ
Yazmayacak ‫َﺳ ْﻮف ﻻ َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ‬ Yazacak ‫َﺳ ْﻮف َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ‬
63
Adnan Hoyladı
ََْ َ َ ‫َﺳ ْﻮ َف َأ‬

Gitmeyecek ‫َﺳ ْﻮف ﻻ أذ َه ُﺐ‬ Gideceğim ‫ذه ُﺐ‬
ْ َ ْ
İçmeyecek ‫ﻻ َﺳ َيﺸ َﺮ ُب‬ İçecek ‫َﺳ َيﺸ َﺮ ُب‬
ْ َ ْ
Yazmayacak ‫ﻻ َﺳ َﻴﻜ ُﺘ ُﺐ‬ Yazacak ‫َﺳ َﻴﻜ ُﺘ ُﺐ‬
َْ َ َْ
Gitmeyecek ‫ﻻ َﺳﺄذ َه ُﺐ‬ Gideceğim ‫َﺳﺄذ َه ُﺐ‬
İki kız kardeş müzeye girmez mi? ‫َه ْﻞ ﺗ ْﺪﺧ ُﻞ اﻷﺧﺘﺎ ِن اﳌ ْﺘ َﺤﻒ؟‬
Hayır, iki kız kardeş müzeye girmez. ‫ اﻷﺧﺘﺎ ِن ﻻ ﺗ ْﺪﺧﻼ ِن اﳌ ْﺘ َﺤﻒ‬،‫ﻻ‬
Çocuklar elbiseleri giymez mi? ‫ﺲ؟‬ ِ ‫هﻞ ﻳﻠبﺲ‬
Hayır, çocuklar onları giymezler. ‫ اﻷ ْوﻻ ُد ﻻ َﻳﻠ َب ُﺴ َﻮ��ﺎ‬،‫ﻻ‬
Kız öğrenciler sınıfa girmez mi? ‫اﻟﺼﻒ؟‬ ‫هﻞ ﺗﺪﺧﻞ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬات‬
ُْ َ َ ْ َ َ
Hayır, kız öğrenciler ona (oraya) girmez. ‫ اﻟ ِّﺘﻠ ِﻤﻴﺬا ُت ﻻ َﻳ ْﺪﺧﻠ َﻨ ُﮫ‬،‫ﻻ‬
َ
Not: ‫ ﻻ‬ve ‫ َﻣﺎ‬birbirlerinin yerlerine de kullanılabilirler.
َ
B) Gelecek zamanın kesinlik bildiren olumsuzunu yapmak için muzâri fiilin başına ‫ ﻟ ْﻦ‬getirilir. Fiilin son
harfinin harekesi de fetha yapılır. Fiilin sonunda efâl-i hamse nunu varsa nun harfi atılır. Nun-u nisvelere mebni
oldukları için dokunulmaz. Bu nunlar muzari müennes çoğul fiillerde bulunur. Müzekker çoğul muzari fiildeki nun
atıldıktan sonra elif ilave edilir.
Örnekler:
ٌ َْ ْ
َ َ َ َ َ َ َ ‫َﱠ‬
‫ﻟ ْﻦ َ� ْﻌﻠ ُﻤﻮا‬ ‫ﻟ ْﻦ َ� ْﻌﻠ َﻤﺎ‬ ‫ﻟ ْﻦ َ� ْﻌﻠ َﻢ‬ ‫( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐ‬Müzekker)
Uzaktakiler
Onlar bilmeyecekler O ikisi bilmeyecek O bilmeyecek Türkçesi

َ َ َ َ َ َ َ َ ٌ َ ٌ َ
‫ﻟ ْﻦ َ� ْﻌﻠ ْﻤ َﻦ‬ ‫ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ َﻤﺎ‬ ‫ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ َﻢ‬ ‫( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔ‬Müennes)
َ َ ‫َﱠ‬
َ َ َ َ َ َ َ َ َ ‫ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐ‬
‫ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ ُﻤﻮا‬ ‫ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ َﻤﺎ‬ ‫ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ َﻢ‬
Yakındakiler
(Müzekker)
Sizler bilmeyeceksiniz Siz ikiniz bilmeyeceksiniz Sen bilmeyeceksin Türkçesi
64
ٌ َ َ ٌ َ
َ َ َ َ َ َ َ َ َ ‫ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔ‬
‫ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ ْﻤ َﻦ‬ ‫ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ َﻤﺎ‬ ‫ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ ِ�ي‬
(Müennes)
َ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ َْ
‫ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ َﻢ‬ ‫ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ َﻢ‬ ‫ﻟ ْﻦ ا ْﻋﻠ َﻢ‬ ‫( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢ‬Ortak)
Kendisi
Bizler bilmeyeceğiz Biz ikimiz bilmeyeceğiz Ben bilmeyeceğim Türkçesi
17. Muzâri Fiilin Cezmi (Tekil – İkil - Çoğul)
17.1. Cahd-ı Mutlak
َ
Muzâri fiilin başına ‫ ﻟ ْﻢ‬takısı getirilip, fiilin son harfinin cezim yapılmasıyla gerçekleşir. Fiilin manasını
mâzîde (geçmişte) olumsuz yapar. Bir işin şu ana kadar olmadığını ve bundan sonra da olmayacağını belirtir.
Muzârinin başına getirilen bu edatla fiilde üç değişiklik olur:
1. Anlamı olumsuz olur. Bu olumsuzluk kesindir ve bozulması beklenmez.
2. Sonu meczûm (cezimli) olur.
3. Muzâriden yapıldığı halde mâzî manası verir.
Örnekler:
ٌ َْ ْ
‫ﻟ ْﻢ َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮا‬ ‫ﻟ ْﻢ َﻳﻜ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫ﻟ ْﻢ َﻳﻜ ُﺘ ْﺐ‬ ‫( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐ‬Müzekker)
Uzaktakiler
Onlar yazmadı O ikisi yazmadı O yazmadı Türkçesi
‫ﻟ ْﻢ َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن‬ ‫ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ‬ ‫( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔ‬Müennes)
‫ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮا‬ ‫ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ‬ ‫( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐ‬Müzekker) Yakındakiler
Sizler yazmadınız Siz ikiniz yazmadınız Sen yazmadın Türkçesi
‫ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن‬ ‫ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ِ�ي‬ ‫( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔ‬Müennes)
‫ﻟ ْﻢ ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ‬ ‫ﻟ ْﻢ ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ‬ ‫ﻟ ْﻢ أﻛ ُﺘ ْﺐ‬ ‫( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢ‬Ortak)
Kendisi
Bizler yazmadık Biz ikimiz yazmadık Ben yazmadım Türkçesi

َ َ َ َ َْ
Mal sahibine fayda vermedi. ‫اﳌﺎ ُل ﻟ ْﻢ َﻳ ْﻨﻔ ْﻊ ﺻﺎ ِﺣ َﺒ ُﮫ‬
65
Adnan Hoyladı
َْ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ
Dün okula gitmedim. ‫ﺲ ِإ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ‬
ِ ‫ﻟﻢ أذهﺐ أﻣ‬
َ َ َ َ ‫َ ﱠ ﱠ‬
İki genç hayatlarında başarılı olmadı. ‫اﻟﺸﺎﺑﺎ ِن ﻟ ْﻢ َﻳ ْﻨ َجحﺎ ِ�� َﺣﻴﺎ ِ� ِ�ﻤﺎ‬
َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ َ ْ َ ْ َُْ
Siz dün bahçeye gitmediniz. ‫ﺲ ِإ�� ا� َح ِﺪﻳﻘ ِﺔ‬ ِ ‫أﻧﺘﻢ ﻟﻢ ﺗﺬهﺒﻮا أﻣ‬
َ ْ َ َ َْ
Sen elbiselerini yıkamadın. ‫أﻧ ِﺖ ﻟ ْﻢ �ﻐ ِﺴ ِ�� َﻣﻼ ِ� َﺴ ِﻚ‬
17.2. Cahd-ı Müstağrak
َ َ‫َ ﱠ‬
Muzâri fiilin başına cahd-ı mutlak takısı olan ‫ ﻟ ْﻢ‬yerine (‫ )ﳌﺎ‬getirilince; muzâri fiili cezmeder, mâzîye götürür,
geçmiş zamandan şu ana kadar olumsuz yapar. Ancak bu olumsuzluk konuşma anından itibaren bozulabilir.
Türkçe’ye “hiç ya da henüz …medi, ..madı” şeklinde çevrilir.
Örnekler:
ٌ َْ ْ
َ ‫َﱠ‬
ْ َ‫َ ﱠ‬ ْ َ‫َ ﱠ‬ ْ َ‫َ ﱠ‬ ‫ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐ‬
‫ﳌﺎ َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮا‬ ‫ﳌﺎ َﻳﻜ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫ﳌﺎ َﻳﻜ ُﺘ ْﺐ‬
(Müzekker)
Uzaktakiler
Onlar henüz yazmadı O ikisi henüz yazmadı O henüz yazmadı Türkçesi
ٌ َ ٌ َ
ْ َ‫َ ﱠ‬ ْ َ َ‫َ ﱠ‬ ْ َ َ‫َ ﱠ‬ ‫ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔ‬
‫ﳌﺎ َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن‬ ‫ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ‬
(Müennes)
َ َ ‫َﱠ‬
ْ َ َ‫َ ﱠ‬ ْ َ َ‫َ ﱠ‬ ْ َ َ‫َ ﱠ‬ ‫ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐ‬
‫ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮا‬ ‫ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ‬
(Müzekker)
Yakındakiler
Sizler henüz Siz ikiniz henüz Sen henüz
Türkçesi
yazmadınız yazmadınız yazmadın
ٌ َ َ ٌ َ
ْ َ َ‫َ ﱠ‬ ْ َ َ‫َ ﱠ‬ ْ َ َ‫َ ﱠ‬ ‫ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔ‬
‫ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن‬ ‫ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ِ�ي‬
(Müennes)
ْ َ َ‫َ ﱠ‬ ْ َ َ‫َ ﱠ‬ ْ َ َ‫َ ﱠ‬ َّ َْ
‫ﳌﺎ ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ‬ ‫ﳌﺎ ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ‬ ‫ﳌﺎ أﻛ ُﺘ ْﺐ‬ ‫( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢ‬Ortak)
Kendisi
Biz ikimiz henüz Ben henüz

Bizler henüz yazmadık Türkçesi
yazmadık yazmadım
66
َ ‫َ ﱠ‬ َ ‫َﱠ‬
Babam henüz seferden dönmedi. ‫اﻟﺴﻔ ِﺮ‬ ‫ﳌﺎ َﻳ ْﺮ ِﺟ ْﻊ وا ِﻟ ِﺪي ِﻣﻦ‬
ْ َْ‫َ َ ْ ْ َ َﱠ‬
Kitabı aldım ve henüz onu okumadım. ‫أﺧﺬ ُت اﻟ ِﻜﺘﺎ َب وﳌﺎ أﻗ َﺮأ ُﻩ‬
ْ‫ﱠ‬ ْ ‫َﱠ‬
Henüz kar yağmadı. ‫ﳌﺎ َﻳن ِ� ِل اﻟﺜ� ُج‬
َ ْ َ َْ ‫َْ ْ َ َ ﱠ‬
İki kız henüz bahçede oynamadı. ‫اﻟ ِﺒنﺘﺎ ِن ﳌﺎ ﺗﻠ َﻌﺒﺎ ِ�� ا� َح ِﺪﻳﻘ ِﺔ‬
Henüz fabrikada çalışmadılar. ْ َ‫َﳌ ﱠﺎ َ� ْﻌ َﻤ ْﻠ َﻦ �� ْاﳌ‬
‫ﺼ َﻨ ِﻊ‬ ِ
‫َﱠ‬
Not: (‫ )ﳌﺎ‬edatı fiil-i mâzînin önüne geldiği takdirde …dığı zaman, ..diği zaman, ..dığında, ..diğinde manası
verir.
Örnekler:
َ َ ُْ َْ ‫َﱠ‬
Okuldan döndüğü zaman yemeğini yer. ‫ﳌﺎ َر َﺟ َﻊ ِﻣ َﻦ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ َﻳﺄ� ُﻞ ﻃﻌﺎ َﻣ ُﮫ‬
ْ ْ َ َ َ ‫َﱠ‬
Eve geldiği zaman dersini yazar. ‫ﻀ َﺮ ِإ�� اﻟ َﺒ ْي ِﺖ َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ َد ْر َﺳ ُﮫ‬ ‫ﳌﺎ ﺣ‬
17.3. Emr-i Hazır
ُ
Örnekler:
Çoğul İkil Tekil
ْ َْ َْ
Müzekker Muzari
ُْ ُْ ُْ
Müzekker Emir
َْ َْ َْ
Müennes Muzari
67
Adnan Hoyladı
ُْ ُْ ُْ
Müennes Emir
ُ
Önekler:
Çoğul İkil Tekil
ُ َ ُ ُ

ُْ َ ُ ُ
ْ ْ َ ْ
ََ ْ ْ
َ ْ َ
َ َ ْ
17.4. Emr-i Gaib
Örnekler:
Çoğul İkil Tekil
ْ ْ ْ
‫َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮ َن‬ ‫َﻳﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن‬ ‫َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ‬ Müzekker Muzari
68

ْ ْ ْ
Müzekker Emir
ْ َْ َْ
Müennes Muzari
ْ ْ ْ
Müennes Emir
َ َ ْ َ
َ ْ
ََ ‫ﱠ‬
17.5. Emr-i Mütekellim
Örnekler:
Çoğul İkil Tekil
َْ َْ َْ
Mütekellim Muzari
ْ ْ َْ
Mütekellim
69
Adnan Hoyladı
ً َ َْ َ ُ ْ
ْ
18. Gelecek Zaman (İkiller, Müzekker ve Müennes Çoğullar)

َ ve ‫ َﺳ ْﻮ َف‬takısı getirilir. ‫س‬
Gelecek zaman için muzâri fiilin başına ‫س‬ َ takısı daha yakın bir gelecek için, ‫َﺳ ْﻮ َف‬
takısı ise daha uzak bir gelecekte yapılacak işler için kullanılır. İki takı da …ecek, …acak diye tercüme edilirler. Fiilin
sonunda herhangi bir değişiklik olmaz. Bazen muzari fiil gelecek zaman ifade edebilir.
Örnekler:
Türkçesi Gelecek Gelecek Muzari
َْ َ َْ َْ
Gideceğim ‫َﺳ ْﻮف أذ َهﺐ‬ ‫َﺳﺄذ َه ُﺐ‬ ‫أذ َهﺐ‬
ْ َ َ ْ َ ْ َ
İçeceksin ‫َﺳ ْﻮف �ﺸ َﺮ ُب‬ ‫َﺳتﺸ َﺮ ُب‬ ‫�ﺸ َﺮ ُب‬
ُ َ َ ُ ُ َ
Gireceksin ‫َﺳ ْﻮف ﺗ ْﺪﺧ ِﻠ َ�ن‬ ‫َﺳ َﺘ ْﺪﺧ ِﻠ َ�ن‬ ‫ﺗ ْﺪﺧ ِﻠ َ�ن‬
َ َ َ َ
O bilecek ‫َﺳ ْﻮف َ� ْﻌﻠ ُﻢ‬ ‫َﺳ َﻴ ْﻌﻠ ُﻢ‬ ‫َ� ْﻌﻠ ُﻢ‬
َ َ َ َ َ َ
O bayan bilecek ‫َﺳ ْﻮف � ْﻌﻠ ُﻢ‬ ‫َﺳ َﺘ ْﻌﻠ ُﻢ‬ ‫� ْﻌﻠ ُﻢ‬
Biz içeceğiz ‫َﺳ ْﻮف �ﺸ َﺮ ُب‬ ‫َﺳنﺸ َﺮ ُب‬ ‫�ﺸ َﺮ ُب‬
َ َ َ َ
Siz içeceksiniz ‫َﺳ ْﻮف � ْﺸ َﺮُ�ﻮ َن‬ ‫َﺳت ْﺸ َﺮُ�ﻮ َن‬ ‫� ْﺸ َﺮُ�ﻮ َن‬
Siz bayanlar içeceksiniz ‫َﺳ ْﻮف �ﺸ َﺮْ� َﻦ‬ ‫َﺳتﺸ َﺮْ� َﻦ‬ ‫�ﺸ َﺮْ� َﻦ‬
َ َ َ َ
Onlar bilecek ‫َﺳ ْﻮف َ� ْﻌﻠ ُﻤﻮ َن‬ ‫َﺳ َﻴ ْﻌﻠ ُﻤﻮ َن‬ ‫َ� ْﻌﻠ ُﻤﻮ َن‬
َ َ َ َ
O bayanlar bilecek ‫َﺳ ْﻮف َ� ْﻌﻠ ْﻤ َﻦ‬ ‫َﺳ َﻴ ْﻌﻠ ْﻤ َﻦ‬ ‫َ� ْﻌﻠ ْﻤ َﻦ‬
َ َ َ َ
O ikisi yazacak ‫َﺳ ْﻮف َ� ْﻌﻠ َﻤ ِﺎن‬ ‫َﺳ َﻴ ْﻌﻠ َﻤ ِﺎن‬ ‫َ� ْﻌﻠ َﻤ ِﺎن‬
Siz ikini yazacaksınız ‫َﺳ ْﻮف �ﺸ َﺮَ� ِﺎن‬ ‫َﺳتﺸ َﺮَ� ِﺎن‬ ‫�ﺸ َﺮَ� ِﺎن‬
Biz ikimiz içeceğiz ‫َﺳ ْﻮف �ﺸ َﺮ ُب‬ ‫َﺳنﺸ َﺮ ُب‬ ‫�ﺸ َﺮ ُب‬
ْ َ ْ‫ََُْ ُ ﱠ‬
Dersi bugün yazacağım ‫س اﻟ َﻴ ْﻮ َم‬‫ﺳﺄﻛﺘﺐ اﻟﺪر‬
70
َ ْ
Ödevi yapacak mısın? ‫َه ْﻞ َﺳ َﺘ ْﻌ َﻤ ُﻞ اﻟﻮا ِﺟ َﺐ ؟‬
Gemide beraberine ne alacaksın? ‫اﻟﺴ ِﻔ َﻴﻨ ِﺔ؟‬ ‫ﻳﻦ َﻣ َﻌ ِﻚ �� ﱠ‬ َ ‫َﻣﺎ َذا َﺳ َﺘ ْﺄ ُﺧﺬ‬
ِ ِ
َ َ َْ ْ ْ َ
Tatilde memleketine gidecek. ‫َﺳ ْﻮف َﻳﺬ َه ُﺐ ِ�� اﻟ ُﻌﻄﻠ ِﺔ ِإ�� َﺑﻠ ِﺪ ِﻩ‬
ً َ َ ْ َ َ ُ ُْ ْ
Öğretmen buradan doğruca eve gidecek. ‫َﺳ َﺘﺬ َه ُﺐ اﳌ َﺪ ّ ِر َﺳﺔ ِﻣ ْﻦ ُهﻨﺎ ِإ�� اﻟ َﺒ ْي ِﺖ ُﻣﺒﺎﺷ َﺮة‬
َ ُ َ َْْ َْ َ
Kalemleri satın alıp sonra resim çizeceğiz. ‫َﺳنﺸ�� ِي اﻷﻗﻼ َم ﺛ ﱠﻢ ﻧ ْﺮ ُﺳ ُﻢ‬
ُ َ َ َْ ْ َ ْ َ َ
Siz tatilde memleketinize gideceksiniz. ‫َﺳ ْﻮف ﺗﺬ َه ُﺒﻮن ِ�� اﻟ ُﻌﻄﻠ ِﺔ ِإ�� َﺑﻠ ِﺪﻛ ْﻢ‬
ُ َ َ َْ ْ َْ َ
Siz bayanlar tatilde memleketinize gideceksiniz. ‫َﺳ ْﻮف ﺗﺬ َه ْ� َن ِ�� اﻟ ُﻌﻄﻠ ِﺔ ِإ�� َﺑﻠ ِﺪﻛ ﱠﻦ‬
ْ ‫ﱠ‬ َ َ ْ
Onlar bugün sahile gidecekler. ‫َﺳﻴﺨ ُﺮ ُﺟﻮن ِإ�� اﻟﺸﺎ ِﻃ ِﺊ اﻟ َﻴ ْﻮ َم‬
ْ ‫ﱠ‬ َ ْ
O bayanlar bugün sahile gidecekler. ‫َﺳﻴﺨ ُﺮ ْﺟ َﻦ ِإ�� اﻟﺸﺎ ِﻃ ِﺊ اﻟ َﻴ ْﻮ َم‬
ْ َ ْ‫ﱠ‬ ُْ َ
O ikisi dersi bugün yazacaklar. ‫س اﻟ َﻴ ْﻮ َم‬ ‫َﺳ ْﻮف َﻳﻜﺘ َﺒ ِﺎن اﻟﺪر‬
O ikisi dersi yazacaklar. ‫س‬ ‫َﺳ ْﻮ َف َﺗ ْﻜ ُﺘ َﺒﺎن ﱠ‬
ِ
َ ُ َ َْْ َْ َ
Biz ikimiz kalemleri satın alıp sonra resim çizeceğiz. ‫َﺳنﺸ�� ِي اﻷﻗﻼ َم ﺛ ﱠﻢ ﻧ ْﺮ ُﺳ ُﻢ‬
19. Emir Fiili (İkiller, Müzekker ve Müennes Çoğullar)
19.1. Emr-i Hazır
ُ
Örnekler:
Çoğul İkil Tekil
ْ َْ َْ
Müzekker Muzari
ُْ ُْ ُْ
Müzekker Emir
71
Adnan Hoyladı
َْ َْ َْ
Müennes Muzari
ُْ ُْ ُْ
Müennes Emir
ُ
Önekler:
Çoğul İkil Tekil
ُ َ ُ ُ

ُْ َ ُ ُ
ْ ْ َ ْ
ََ ْ ْ
َ ْ َ
َ َ ْ
19.2. Emr-i Gaib
Örnekler:
72
Çoğul İkil Tekil

ْ ْ ْ
‫َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮ َن‬ ‫َﻳﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن‬ ‫َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ‬
Müzekker Muzari
ْ ْ ْ
Müzekker Emir
ْ َْ َْ
Müennes Muzari
ْ ْ ْ
Müennes Emir
َ َ ْ َ
َ ْ
ََ ‫ﱠ‬
19.3. Emr-i Mütekellim
Örnekler:
Çoğul İkil Tekil
َْ َْ َْ
Mütekellim Muzari
ْ ْ َْ
Mütekellim
73
Adnan Hoyladı

ً َ َْ َ ُ ْ
ْ
20. Kâne ve Benzerlerinden Bazıları

İrab (hareke) bakımından “‫ ِإ ﱠن‬ve Kardeşleri”nin tam tersine isimlerini ref haberlerini nasbederler. Kâne ve
kardeşleri sekiz adet fiil-i mâzîden oluşur. Bu sekiz fiili mâzîden her birinin muzâri ile emri de aynı işi yapar. Yani,
isim cümlesi olan mübtedâ ve haberin önüne gelip mübtedâyı merfû haberi de mansûb yapar. Bunlara nâkıs
(eksik) fiiller de denir. Nâkıs fiil denmesinin sebebi; merfû ismiyle birlikte tek bir mânâ ifâde etmeyip ikinci ismi
َ ْ َ َ ْ َ
istemeleridir. ‫ﻀ َﺮ اﻟ َﻮﻟ ُﺪ‬‫( ﺣ‬Çocuk geldi) deyince cümle anlamı yeterli olur fakat ‫( �ﺎ َن ا� َج ﱡﻮ‬Hava idi) deyince yetmez,
ً َ ْ َ
mana eksik kalır. Yanına ikinci bir isim ilâve edilerek ‫( �ﺎ َن ا� َج ﱡﻮ ﺑﺎ ِردا‬Hava soğuk idi) deyince mana tamamlanır.
Nâkıs veya Kâne benzeri olan fiiller ve işlevleri şunlardır:
َ
‫ﺑﺎ َت‬
َ
‫ﻇ ﱠﻞ‬ ْ ‫َأ‬
��َ ‫ﺿ‬
َ
‫أ ْﻣ َ�ىى‬ ْ ‫َأ‬
‫ﺻ َﺒ َﺢ‬ َ ‫َﻟ ْي‬
‫ﺲ‬
َ
‫ﺻﺎ َر‬
َ
‫�ﺎ َن‬
Örnekler:
َ َْ
Soğuk şiddetlidir. ‫اﻟ َ� ْ� ُد ﺷ ِﺪ ٌﻳﺪ‬
ً َ ْ ََ
Soğuk şiddetliydi. ‫�ﺎن اﻟ َ� ْ� ُد ﺷ ِﺪﻳﺪا‬
Çözümleme:
ً َ ْ ََ
‫ﺷ ِﺪﻳﺪا‬ ‫اﻟ َ� ْ� ُد‬ ‫�ﺎن‬
Nakıs fiilin haberi Nakıs fiilin ismi (Mübteda)
Harekesi fetha Harekesi zamme Nakıs Fiil
Nekre Marife
İsim cümlesinin kuralları nakıs fiilin ismi ve haberi için de geçerlidir.
َ َ
20.1. ‫( �ﺎن‬..idi, oldu)
َ
‫ �ﺎ َن‬fiilinin asıl manası ..idi olup nâkıs fiildir. Tam fiil olarak kullanıldığında ismi haberi şeklinde söylenmez.
Çünkü o zaman mübtedâ haberin önünde değil bir fiil cümlesinin içinde (birleşik fiil olmak üzere) yardımcı fiil
vazifesini görür. Bu durumda kânedeki gizli zamir kânenin ismi, fiil ise kânenin haberi olur.
74
َ َ
O yazdıydı. ‫�ﺎ َن ﻛ َﺘ َﺐ‬
Gizli ‫ ُه َﻮ‬kânenin ismi mahallen merfu
َ
‫ ﻛ َﺘ َﺐ‬kânenin haberi mahallen mansup
ً ُ
Sen hastaydın. ‫ﻛ ْﻨ َﺖ َﻣ ِﺮ�ﻀﺎ‬
‫ َت‬kânenin ismi mahallen merfu
ً
‫ َﻣ ِﺮ�ﻀﺎ‬kânenin haberi mansup
Örnek:
ََ ُ ََ َ ََ
‫�ﺎن ُو ِﺟ َﺪ‬ ‫�ﺎن َﻳ ْﻘ َﺮأ‬ ‫�ﺎن ﻛ َﺘ َﺐ‬
bulunmuştu okuyordu yazdı idi, yazmıştı
َ
‫ �ﺎ َن‬mazi fiilin bulunduğu bir cümlenin başına gelirse basit geçmiş zamanın hikayesi olur.
Örnek:
ََ ََ ُ
َْ َ َ َ
Ahmet mektup yazdıydı. ‫اﻟﺮ َﺳﺎﻟﺔ‬
ّ َ
ِ ‫�ﺎن اﺣﻤﺪ ﻛﺘﺐ‬
َ َ
‫ �ﺎ َن‬başında ‫ ﻗ ْﺪ‬bulunan mazi fiilin bulunduğu bir cümlenin başına gelirse bileşik geçmiş zamanın hikayesi
olur.
Örnek:
ََ ّ َ ََ َْ ُ َْ َ َ َ
Ahmet mektup yazmıştı. ‫اﻟﺮ َﺳﺎﻟﺔ‬
ِ ‫�ﺎن اﺣﻤﺪ ﻗﺪ ﻛﺘﺐ‬
َ
‫ �ﺎ َن‬muzari fiilin bulunduğu bir cümlenin başına gelirse geniş veya şimdiki zamanın hikayesi olur.
Örnek:
Ahmet mektup yazardı. ََ ّ ُ َُْ ُ َْ َ َ َ
‫اﻟﺮ َﺳﺎﻟﺔ‬
ِ ‫�ﺎن اﺣﻤﺪ ﻳﻜﺘﺐ‬
Ahmet mektup yazıyordu.
َ
‫ �ﺎ َن‬başında gelecek zaman eki bulunan muzari fiilin bulunduğu bir cümlenin başına gelirse gelecek
zamanın hikayesi olur.
75
Adnan Hoyladı
Örnek:
ََ ّ ُ َُْ َ ُ َْ َ َ َ
Ahmet mektup yazacaktı. ‫اﻟﺮ َﺳﺎﻟﺔ‬
ِ ‫�ﺎن اﺣﻤﺪ ﺳﻴﻜﺘﺐ‬
ً َُ ّ ََ
Yolculuk faydalıydı. ‫اﻟﺮ ْﺣﻠﺔ ُﻣ ْﻤ ِﺘ َﻌﺔ‬
ِ ‫ﺖ‬ِ ‫ﻧ‬ ‫�ﺎ‬.
ً َ َُ ُْ َ َ
Hoca yoktu. ‫�ﺎن اﻷ ْﺳﺘﺎذ ﻏﺎ ِﺋﺒﺎ‬
Ders kolaydı.
ً
‫س َﺳ ْهﻼ‬ ‫َ�ﺎ َن ﱠ‬
ُ ‫اﻟﺪ ْر‬
ً َ ْ ََ
Ev temiz idi. ‫�ﺎن اﻟ َﺒ ْي ُﺖ ﻧ ِﻈﻴﻔﺎ‬
ً َ َ ّ ََ
Kalabalık çoğaldı. ‫اﻟﺰﺣﺎ ُم ﺷ ِﺪﻳﺪا‬ ِ ‫�ﺎن‬
َ َ
‫ �ﺎ َن‬nin ismi de haberi de tamlama şeklinde gelebilir. Bu özellikler ‫ �ﺎ َن‬nin diğer benzerleri için de geçerlidir.
Örnek:
ْ َ ً ْ َ َ ْ َ ْ َ ْ ُْ ُ َ َ َ َ
Müslümanların Kâbe’yi tavafı dün kolaydı. ِ ‫�ﺎن ﻃﻮاف اﳌﺴ ِﻠ ِﻤ�ن ِﺑﺎﻟﻜﻌﺒ ِﺔ ﺳهﻼ أﻣ‬
‫ﺲ‬
Harf-i cer ya da zarfla başlayan (“var” manası ifade eden) cümle parçası mübtedâ değil öne geçmiş haberdir.
َ
(haber mukaddem). Var olan şey de muahhar mübtedâ olur. Böylece dolayısıyla (‫’)�ﺎ َن‬nin haberi de öne geçmiş
َ
haber, (‫ )�ﺎ َن‬nin ismi de sonradan gelen isim olmuş olur.
Çözümleme:
َ َ ُ ْ ََ
‫ِرﺟﺎ ٌل‬ ‫ِ�� اﻟﻐ ْﺮﻓ ِﺔ‬ ‫�ﺎن‬
Adamlar odada idi.
Nakıs fiilin ismi (Mübteda) Nakıs fiilin haberi Nakıs fiil
İsmi fâil “Kâne” fiilinin haberi olunca geçmiş zamanın sürekli halini oluşturur.
Örnek:
‫َُ ََ َ ً ﱠ‬
O Allah’a secde ederdi. ِ ِ ‫هﻮ �ﺎن ﺳﺎ ِﺟﺪا‬
�
76
َ
‫ �ﺎ َن‬fiili Allah ile kullanıldığında anlamı zamanla sınırlı değildir. Sadece geçmişi anlatmaz, durumu bildirir ve
ُ ُ َ
haberin sonsuz devamlılığını gösterir. ‫ �ﺎ َن َﻳ�ﻮن‬ebedidir, ezelidir manalarına da gelir.
Örnek:
ً ُ ‫�ﺎن‬ً ‫ََ ﱠ‬
Allah bilir ve hakîmdir. ‫ا� َﻋ ِﻠﻴﻤﺎ َﺣ ِﻜﻴﻤﺎ‬
َ
Olumsuz ‫ �ﺎ َن‬nin haberi muzâri olduğunda başında esreli bir (‫ ِ)ل‬bulunabilir. Buna inkâr lâmı (lâmul cuhûd)
َ
denir ve yanında gizli bir (‫ )أ ْن‬olduğu düşünülür.
Örnek:
َ َ ‫َ َ َ ﱠ ُ َ ُ َن‬
Arkadaş arkadaşına asla ihanet edecek değildir. ‫ﺻ ِﺪﻳﻘ ُﮫ‬ ‫ﻣﺎ �ﺎن اﻟﺼ ِﺪﻳﻖ ِﻟﻴﺨﻮ‬
َ
20.2. ‫( ﺻﺎ َر‬oldu, dönüştü)
َ
Bir halden diğer hale geçmeyi anlatır.(��ُ ‫)ﺻﺎ َر َﻳ ِﺼ‬
Örnekler:
ً َ ‫َ ﱠ‬
Elbise kısa oldu. ‫ﺻﺎ َر اﻟﺜ ْﻮ ُب ﻗ ِﺼ��ا‬
َ ‫ﱠ‬ َ
İki öğrenci çalışkanlaştı. ‫ﺻﺎ َر اﻟﻄﺎ ِﻟﺒﺎ ِن ُﻣ ْﺠ َ� ِ� َﺪ ْﻳ ِﻦ‬
َ َ ْ َ
İki öğrenci sevilen oldu. ‫ﺻﺎ َر ِت اﻟ ِّﺘﻠ ِﻤﻴﺬﺗﺎ ِن َﻣ ْﺤ ُﺒ َﻮ� َﺘ ْ� ِن‬
ْ ‫( َأ‬sabah (vakti) oldu, sabahladı)
20.3. ‫ﺻ َﺒ َﺢ‬
Mazi ve muzarisi ( ‫ﺼ ِﺒ ُﺢ‬ ْ ‫ ) َأ‬şeklindedir.
ْ ‫ﺻ َﺒ َﺢ ُﻳ‬
Örnekler:
Bahçe güzel oldu.

ًَ ُ َ ْ
‫ﺻ َﺒ َﺤ ِﺖ ا� َح ِﺪﻳﻘﺔ َﺟ ِﻤﻴﻠﺔ‬ ْ ‫َأ‬
Meşgul oldular.
ُ ْ
‫ﺻ َﺒ ُﺤﻮا َﻣﺸﻐ ِﻮﻟ َ�ن‬ ْ ‫َأ‬
Onlar hemşire oldular.

َ ْ ‫َأ‬
‫ﺻ َﺒ ْﺤ َﻦ ُﻣ َﻤ ّ ِﺮﺿﺎ ٍت‬
ْ ‫( َأ‬kuşluk (vakti) oldu, kuşlukladı)
20.4. ��َ ‫ﺿ‬
Mazi ve muzarisi (��ِ ‫ﻀ‬ ْ ‫ َ)أ‬şeklindedir.
ْ ‫ﺿ َ�� ُﻳ‬
77
Adnan Hoyladı
Örnekler:
Cadde kalabalık oldu.

ً ‫ﱠ‬
‫ﺿ َ�� اﻟﺸﺎ ِر ُع ُﻣ ْﺰ َد ِﺣﻤﺎ‬ْ ‫َأ‬
ً َ َ َْ ْ َ
Bulut yoğun oldu. ‫ﺿ َ�� اﻟﻐﻤﺎ ُم ﻛ ِﺜﻴﻔﺎ‬ ‫أ‬
ُ ْ ْ ْ َ
Doktorlar meşgul oldu. ‫ﺿ َ�� اﻷ ِﻃ ﱠﺒ ُﺎء َﻣﺸﻐ ِﻮﻟ َ�ن‬ ‫أ‬
َ
20.5. ‫( ﻇ ﱠﻞ‬gündüz (vakti) oldu, devam etti)
َ َ
Mazi ve muzarisi (‫ )ﻇ ﱠﻞ َﻳﻈ ﱡﻞ‬şeklindedir.
Örnekler:
ً َ ُ ْ ‫َﱠ‬
Anne sabırlı olmaya devam etti. ‫ﻇﻠ ِﺖ اﻷ ﱡم ﺻﺎ ِﺑ َﺮة‬
Öğretmen talim (eğitim) hizmetinde devam etti. ‫َﻇ ﱠﻞ ْاﳌُ َﻌ ّﻠ ُﻢ �� ﺧ ْﺪ َﻣﺔ ﱠ‬
‫اﻟﺘ ْﻌ ِﻠ ِﻴﻢ‬ ِ ِ ِ ِ
َ ْ ْ َ ْ ‫َﱠ‬
Kızlar avluda oynamaya devam etti. ‫ﻇﻠ ِﺖ اﻟ َﺒﻨﺎ ُت َﻳﻠ َﻌ ْ� َن ِ�� اﻟ ِﻔﻨﺎ ِء‬
َ
20.6. ‫( أ ْﻣ َ�ىى‬akşam (vakti) oldu, akşamladı)
َ
Mazi ve muzarisi (‫ )أ ْﻣ َ�ىى ُﻳ ْﻤ ِ�ىي‬şeklindedir.
Örnekler:
ً َ ْ َ
İşçi yorgun oldu. ‫أ ْﻣ َ�ىى اﻟﻌﺎ ِﻣ ُﻞ ُﻣ ْﺘ َﻌﺒﺎ‬
َ َ ُْ َ
Öğretmenler mutlu olarak akşamladı. ‫أ ْﻣ َﺴ ِﺖ اﳌ َﺪ ّ ِرﺳﺎ ُت َﺳ ِﻌﻴﺪا ٍت‬
Öğrenci çalışkan oldu.
ً ُ ّْ
‫اﻟﺘﻠ ِﻤﻴﺬ ُﻣ ْﺠ َ� ِ�ﺪا‬ ‫ى‬ ‫�ى‬َ ‫َأ ْﻣ‬
ِ
َ َ
20.7. ‫( ﺑﺎت‬geceleyin oldu, geceledi)
ُ ‫ )أ َﺑﺎ َت َﻳﺒ‬şeklindedir.
Mazi ve muzarisi (‫يﺖ‬ ِ
Örnekler:
ً َّ ُ َْ َ َ
Hasta acı çeker oldu. ‫�ﺾ ُﻣ َﺘﺄ ِﳌﺎ‬ ‫ﺑﺎت اﳌ ِﺮ‬
ً ُ ّْ َ َ
Öğrenci çalışkan oldu. ‫اﻟﺘﻠ ِﻤﻴﺬ ُﻣ ْﺠ َ� ِ�ﺪا‬
ِ ‫ﺑﺎت‬
78
ً ْ َ ْ َ َ
İşçi yorgun oldu. ‫ﺑﺎت اﻟﻌﺎ ِﻣ ُﻞ ُﻣﺘ َﻌﺒﺎ‬
َ َ َ ْ ‫ﺻ َﺒ َﺢ َأ‬
ْ ‫ َ)أ‬kelimelerinin hepsi yardımcı fiil olarak ‫ﺻﺎ َر‬
َ
(‫ﺿ َ�� ﻇ ﱠﻞ أ ْﻣ َ�ىى ﺑﺎ َت‬ manasında kullanılabilir. Bunlara
ََ ََ
‫ ﺻﺎر‬benzerleri de denir. ‫( ﺻﺎر‬oldu) bir halden bir hale dönüşmeyi ifade ederken zaman mefhumu yoktur. Hepsi
de “oldu” şeklinde tercüme edilebilir. Ancak ifade ettikleri zamanın anlamı zihnen muhafaza edilir.
*Yukarıda ikinci olarak verilen anlamlar tam fiil olarak kullanıldığında tercüme edilir. Mâzî muzâri emir
olmak üzere bütün siygaları kullanılır.
Örnekler:
Adam hastanede sabahladı.

َ ْ َ ُْ ْ ‫َأ‬
‫ﺻ َﺒ َﺢ ﱠ‬
‫اﻟﺮ ُﺟ ُﻞ ِ�� اﳌ ْﺴتﺸﻔﻰ‬
ً ‫َ َُ ﱡ َ ٌ َ ﱠ َ َْ ُ ْ ُ ُ ﱠ‬
Niçin öğrencilerden çoğu (öğrencilerin çoğu) orduda ��ِ ‫ﺿﺒﺎﻃﺎ‬ ‫ﻴﺬ أن ﻳﺼ ِﺒﺤﻮا‬
ِ ‫ِﳌﺎذا ﻳ ِﺤﺐ ﻛ ِﺜ�� ِﻣﻦ اﻟﺘﻼ ِﻣ‬
subay olmayı sever (ister)? ‫ﺶ؟‬ َْ ْ
ِ ‫ا�جي‬
Mesela ilk cümlede ‫أﺻ َﺒ َﺢ‬
ْ yı tam fiil olarak kabul edersek, o zaman bu fiillerden sonraki isme ‫أﺻ َﺒ َﺢ‬ ْ ‘nın
ismi ve haberi demeyiz. Fiil cümlesinin elemanları olarak ‫ﺻ َﺒ َﺢ‬ ْ ‫ َأ‬fiil ‫ َا ﱠﻟﺮ ُﺟ ُﻞ‬fâil, ‫ �� ْاﳌُ ْﺴ َت ْﺸ َﻔﻰ‬da mef’ûlün bih gayr-i
ِ
sarih olur.
َ
Nakıs fiillerden en çok kullanılanı ‫ﺲ – ﺻﺎ َر‬َ ‫ َ�ﺎ َن – َﻟ ْي‬dır.
َ ُ
Not: Tahfif (kolaylık) kabilinden ‫�ﺎ َن‬nin muzâri meczûmundan (‫ َ)ﻳﻜ ْﻦ‬ve nehyinden bazen nun harfleri
düşürülebilir. Bu kullanılış daha ziyade Kur’ân-ı Kerim ve eski metinlerde görülür.
Örnekler:
َ َ ً َ
İyilik olursa kat kat arttırır. ‫ِإ ْن ﺗ ُﻚ َﺣ َﺴ َﻨﺔ ُﻳﻀﺎ ِﻋ ْﻔهﺎ‬
ً َ َ َ
Hâin olmadım. ‫ﻟ ْﻢ أ ُك ﺧﺎ ِﺋﻨﺎ‬
َ
Olumsuz ‫ �ﺎ َن‬nin haberi başına zâid (‫)ب‬
ِ harfi getirilince mana kuvvetlenmiş olur.
Örnek:
َ
ْ َ ْ ُ َ
Orada asla yabancı değildir. ‫�ﺐ‬ ٍ ‫ﻟﻢ ﻳﻜﻦ ِﻓ ِﻴﮫ ِ�ﻐ ِﺮ‬
َ ‫ َ)ﻟ ْي‬fiili hariç diğerlerinin mâzî muzâri ve emri mevcuttur. ‫ﺲ‬
Not: (‫ﺲ‬ َ ‫ َﻟ ْي‬nin yalnızca mâzî çekimi vardır.
79
Adnan Hoyladı
20.8. Ef’âlü’l-İstimrâr
َ
Ef’âlü’l-İstimrâr denilen (devamlılık ifâde eden) fiiller de irab bakımından ‫ �ﺎ َن‬ve kardeşleri gibidir. İsim
َ
cümlesinin başına geldiği takdirde mübtedâ ile haber üzerinde aynı etkiyi yaparlar. Birçok gramer kitabında ‫ �ﺎ َن‬ve
Kardeşleriyle birlikte zikredilmektedirler. Bu fiiller isminin haberiyle nitelenmesindeki sürekliliği anlatır ve
şunlardır:
َ َ َْ َ َ َ َ َ َ
‫ﻣﺎدا َم‬ ‫ﻣﺎ اﻧﻔ ﱠﻚ‬ ‫ﻣﺎ ﻓ ِ� َئ‬ ‫ﻣﺎ َﺑ ِﺮ َح‬ ‫ﻣﺎ زا َل‬
َ
Hepsi de “halâ, devam ediyor” manasındadır. Mâzî ya da muzâri olarak gelebilirler. Başlarındaki ‫ﻣﺎ‬
olumsuzluk harfi olmasına rağmen fiile olumsuzluk değil devamlılık manası kazandırır. Aksi takdirde devamlılık
vermez. Şimdi bunları örnekleriyle görelim:
Örnekler:
� ُ َْ َ َ َ
Hasta hâlâ hayattadır. ‫�ﺾ َﺣﻴﺎ‬ ‫ﻣﺎ زال اﳌ ِﺮ‬
َ َ ْ َْ َ َ
Çocuklar hâlâ uyuyorlar. ‫ﻻ َﻳﺰا ُل اﻷﻃﻔﺎ ُل ﻧﺎ ِﺋ ِﻤ َ�ن‬
ً َ ْ َ
Çocuk hâlâ hastadır. ‫ﻣﺎ َﺑ ِﺮ َح اﻟ َﻮﻟ ُﺪ َﻣ ِﺮ�ﻀﺎ‬
ً َ ُ َْ ُ َ َْ َ
Hasta hâlâ uyuyor. ‫�ﺾ ﻧﺎ ِﺋﻤﺎ‬ ‫ﻻ ﻳ��ح اﳌ ِﺮ‬
ً َ ‫ﱠ‬ َ َ
Tüccar hâlâ doğrudur. ‫ﻣﺎ ﻓ ِ� َئ اﻟﺘﺎ ِﺟ ُﺮ ﺻﺎ ِدﻗﺎ‬
َ َ � َ ْ َُ ْ َ
Câhil inadında hâlâ ısrarlıdır. ‫ﻻ َﻳﻔﺘﺄ ا�جﺎ ِه ُﻞ ُﻣ ِﺼﺮا َﻋ�� ِﻋﻨﺎ ِد ِﻩ‬
ً َ ‫ﱠ‬ ‫َ َْ ﱠ‬
Hava hâlâ yağmurludur. ‫اﻟﺴﻤﺎ ُء ُﻣ ْﻤ ِﻄﺮة‬ ‫ﻣﺎ اﻧﻔﻜ ِﺖ‬
ً ‫َََْ ﱡ ﱠ‬
Meltem (ılık rüzgâr) hâlâ tatlıdır. ‫ﻴﻢ َﻋ ِﻠﻴﻼ‬ ُ ‫اﻟنﺴ‬
ِ ‫ﻻ ﻳﻨﻔﻚ‬
ً َ ُ ‫َ َ ْ َْ َ َ َ ﱡ‬
Işık zayıf olduğu müddetçe okuma. ‫ﺿ ِئﻴﻼ‬ ‫ﻻ ﺗﻘﺮأ ﻣﺎدام اﻟﻨﻮر‬
� ُ َ َ‫َ ُْ ُ ﱠ‬
Diri olduğum müddetçe Allah’a ibadet ederim. ‫ا� ﻣﺎ ُد ْﻣﺖ َﺣﻴﺎ‬ ‫أﻋﺒﺪ‬
ً َ َ َ ُ
Aç olduğun müddetçe ye. ‫� ْﻞ ﻣﺎ ُد ْﻣﺖ ﺟﺎ ِئﻌﺎ‬
Bu ilk dört fiil örneklerde görüldüğü gibi yalnız mâzî ve muzâri siygalarında gelir.
َ َ َ ‫َﻟ ْي‬
‫… ﻣﺎدا َم‬dığı müddetçe: Kendinden önce gelen cümlenin müddetini kendinden sonraki cümleye bağlar. ‫ﺲ‬
gibi yalnız mâzî siygasında bulunur.
َ
Not 1: ‫ �ﺎ َن‬ve kardeşlerinden bu yana söylenen nâkıs fiillerin isimleri müfred, tesniye ve cemi de gelse fiiller
hep müfred gelir. Aksi takdirde normal fiil vazifesi görürler.
80
Örnekler:
َ ‫َ َ ﱠ َ َﱠ‬
İki adam konuşuyorlardı. ‫اﻟﺮ ُﺟﻼ ِن َﻳ َﺘ�ﻠﻤﺎ ِن‬ ‫�ﺎن‬
َ َ ْ َْ َ َ
Çocuklar hâlâ uyumaktadırlar. ‫ﻻ َﻳﺰا ُل اﻷﻃﻔﺎ ُل ﻧﺎ ِﺋ ِﻤ َ�ن‬
Not 2: Nâkıs fiillerin isimleri müzekkerse fiiller de müzekker, isimler müennes ise fiiller de müennes gelir.
Örnekler:
ً َ ‫ﱠ‬ َ
Ev geniş değildir. ‫ﻟ ْي َﺴ ِﺖ اﻟﺪا ُر وا ِﺳ َﻌﺔ‬
� ُْْ َ َ ََ ‫َ ْ َْ ُ َ ﱠ‬
Mümin yaşadığı müddetçe namazı hiç terk etmeyecek. ‫اﻟﺼﻼة ﻣﺎ دا َم اﳌﺆ ِﻣ ُﻦ َﺣﻴﺎ‬ ‫ﻟﻦ ﻳ��ك‬
Not 3: Nâkıs fiillerin haberleri isim cümlesinin haberi gibi müfred, cümle ve şibh-i cümle (zarf ve câr-
mecrûr) olarak gelir.
Örnekler:
Çeşidi Türkçesi Arapçası
ً ‫َ َ ُْ ﱠ‬
Müfred Terbiyeli daima sevilir. ‫ﻣﺎ زا َل اﳌ َهﺬ ُب َﻣ ْﺤ ُﺒﻮ�ﺎ‬
َ ‫ﱠ‬ ٌ َ ْ َ
İsim Cümlesi Sabahleyin Ömer’in kızı uyuyordu. ‫اﻟﺼﺒﺎ ِح‬ ��ِ ‫�ﺎ َن ُﻋ َﻤ ُﺮ ِﺑن ُﺘ ُﮫ ﻧﺎ ِﺋ َﻤﺔ‬
َ ُ ‫َﱠ‬ ‫ﱠ‬ َ
Fiil Cümlesi Öğrenci hocasıyla konuşuyordu. ‫�ﺎ َن اﻟﻄﺎ ِﻟ ُﺐ َﻳ َﺘ�ﻠ ُﻢ َﻣ َﻊ أ ْﺳﺘﺎ ِذ ِﻩ‬
َْ َ َ َ ‫ﱠ‬ ََ
Zarf Kız öğrenciler okulun önünde idi. ‫�ﺎﻧ ِﺖ اﻟﻄﺎ ِﻟﺒﺎ ُت أﻣﺎ َم اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ‬
َْ ْ َ
Câr- mecrûr Statta seyirciler vardı. ‫�ﺎ َن ِ�� اﳌﻠ َﻌ ِﺐ ُﻣ َﺘ َﻔ ّ ِﺮ ُﺟﻮ َن‬
21. Leyse ile Olumsuz Yapma
‫ﺲ‬َ ‫ َﻟ ْي‬değil, olmadı anlamına gelir. Muzârisi olmayan bir fiil olarak mâzî durumunda çekime girer.
Örnekler:
� َ َ ْ َ َْ
Hizmetçi güçlü değildir. ‫ﺲ ا�خﺎ ِد ُم ﻗ ِﻮ�ﺎ‬ ‫ﻟي‬
ً َ َ
Ben fakir değilim. ‫ﻟ ْﺴ ُﺖ ﻓ ِﻘ��ا‬
َ ‫ َﻟ ْي‬fiili ile yapılan cümlelerde haber kısmı iki şekilde gelir.
‫ﺲ‬
81
Adnan Hoyladı
1- Mansûb durumda;
Örnekler:
ً ْ َ
Sen mümin değilsin. ‫ﻟ ْﺴ َﺖ ُﻣﺆ ِﻣﻨﺎ‬
ْ َ
Onlar mü’min değiller. ‫ِإ ﱠ� ُ� ْﻢ ﻟ ْي ُﺴﻮا ُﻣﺆ ِﻣ ِﻨ َ�ن‬
2- Manayı te’kîd için (‫)ب‬
ِ harfi cerine bağlı mecrûr olarak;
Örnekler:
ً َ َ َ َْ
Bu bir şey değildir. ‫ﺲ َهﺬا ﺷ ْيﺌﺎ‬ ‫ﻟي‬
َ َ َ َْ
Bu hiçbir şey değildir. ‫ﺲ َهﺬا ِ�� ْي ٍء‬‫ﻟي‬
Nâdiren olumsuzluk edatı olarak kullanılır.
Örnekler:
َ َْ ُ َ ‫َﻟ ْي‬
Yağmur yağmıyor. ‫ﺲ َ� ْﺴ ُﻘﻂ اﳌﻄ ُﺮ‬
َ َ َ
Leyse’ye benzeyen edatlar denen (‫ ِ)إ ْن( )ﻣﺎ( )ﻻ( )ﻻ َت‬mübtedâ ve haber cümlesinin başına getirilerek
kullanılmakta ‫ﺲ‬ َ ‫ َﻟ ْي‬gibidir. Hepsi de “yok, değil” manasınadır.
ْ َ َْ
‫إن‬:ِ ‫ﺲ‬‫ ﻟي‬gibi görev yapar, ismini ref, haberini nasbeder. İsmi belirli veya belirsiz olarak gelebilir.
Örnekler:
ً َ
Adam ayakta değildir. ‫ِإ ْن َر ُﺟ ٌﻞ ﻗﺎ ِﺋﻤﺎ‬
ً َ
Zeyd ayakta değildir. ‫ِإ ْن َزْ� ٌﺪ ﻗﺎ ِﺋﻤﺎ‬
َ
‫ﻣﺎ‬: Hem belirli hem belirsiz isme gelir.
Örnekler:
ً َ ََ
Senden hayırlı kimse yoktur. ‫ﻣﺎ أ َﺣ ٌﺪ ﺧ ْ��ا ِﻣ ْﻨ َﻚ‬
82
ً َ َ
Bu ihmal edilmiş değildir. ‫ﻣﺎ َهﺬا ُﻣ ْه ِﻤﻼ‬
َ َ ‫ َﻟ ْي‬gibi kullanıldığı azdır.
‫ﻻ‬: Yalnız belirsiz ismin başına getirilir. ‫ﺲ‬
Örnekler:
ً َ ََ
Ondan hayırlı bir kimse yoktur. ‫ﻻ أ َﺣ ٌﺪ ﺧ ْ��ا ِﻣ ْﻨ ُﮫ‬
ً َ َ
Kaçan adam yoktur. ‫ﻻ َر ُﺟ ٌﻞ هﺎ ِر�ﺎ‬
َ َ
‫ ﻣﺎ‬ve ‫ ﻻ‬nın haberlerine (‫)ب‬
ِ harf-i ceri getirilebilir. Bu cer te’kit ifade eder.
Örnekler:
َ َ َ
Bu hiçbirşey değildir. ‫ﻣﺎ َهﺬا ِ�� ْي ٍء‬
َ َ
Ali asla huzurlu değildir. ‫ﻣﺎ َﻋ ِ� ﱞ� ِ��ﺎ ِد ٍئ‬
Bu cümleler ‫ ِإ ﱠن‬cümlesine gelen te’kîd lâmı gibidir.
Örnekler:
َ َ�
Gerçekten Ali huzurludur. ‫ِإ ﱠن َﻋ ِﻠﻴﺎ ﻟهﺎ ِد ٌئ‬
َ َ َ َْ
‫ﻻت‬: ‫ﺲ‬ ‫ ﻟي‬manasındadır. İsmini ref haberini nasbeder. Başında bulunduğu isim cümlesinin kısımları zaman
isimlerinden biri olur. Ancak kullanıldığı ifadede mübtedâ ile haberi birarada zikredilmez. İkisinden birisi,
َ
genellikle mübtedâ (‫‘ ﻻ َت‬nin ismi) mahzûf olur (düşürülür), haberi kullanılır.
Örnekler:
َ َ ْ َ
Pişmanlık vakti değildir. ‫ﻻ َت َوﻗ َﺖ ﻧﺪا َﻣ ٍﺔ‬
‫ﺎص‬ ََ َ ََ
(Artık) kurtulma zamanı değildir. ٍ ‫ﻻت ِﺣ�ن ﻣﻨ‬
22. Muzâri Fiilinin Nasbı (Tekil - İkil - Çoğul)
Aşağıdaki edatlardan birisi fiil-i muzârinin başına gelirse muzâri fiilin sonunu nasbeder (fetha yapar). Cemi
müennes nunları hariç (‫ )ن‬nunlarını düşürür. Bu edatlar şunlardır:
83
Adnan Hoyladı
ُ ‫َْ َُ ﱠ‬ َ َ َ َ
‫اﻟﺴ َﺒ ِب ﱠﻴﺔ‬ ‫اﻟﻔﺎء‬ ‫ِل‬ ‫َﺣ ﱠ�ى‬ ‫ِإذ ْن‬ ‫� ْﻰ‬ ‫ﻟ ْﻦ‬ ‫أ ْن‬
Nasp edatlarından herhangi biri fiili muzarinin başına gelirse fiil çekimi şu şekilde olur.
Örnekler:
ٌ َْ ْ
‫أ ْن َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮا‬ ‫أ ْن َﻳﻜ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫أ ْن َﻳﻜ ُﺘ ْﺐ‬ ‫( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐ‬Müzekker)
Uzaktakiler
Onların yazması O ikisinin yazması Onun yazması Türkçesi
‫أ ْن َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن‬ ‫أ ْن ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫أ ْن ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ‬ ‫( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔ‬Müennes)
‫أ ْن ﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮا‬ ‫أ ْن ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫أ ْن ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ‬ ‫( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐ‬Müzekker)
Yakındakiler
Sizlerin yazması Siz ikinizin yazması Senin yazman Türkçesi
‫أ ْن ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن‬ ‫أ ْن ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ‬ ‫أ ْن ﺗﻜ ُﺘ ِ�ي‬ ‫( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔ‬Müennes)
‫أ ْن ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ‬ ‫أ ْن ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ‬ ‫أ ْن أﻛ ُﺘ ْﺐ‬ ‫( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢ‬Ortak)
Kendisi
Bizlerin yazması Biz ikimizin yazması Benim yazmam Türkçesi
َْ
22.1. ‫( أن‬mek, mak)
Muzâri fiili nasbederek masdara çevirir. Mâzî fiilin de önüne gelir, ancak mebni olduğu için sonuna tesir
edemez. En çok kullanılan nasb edatıdır.
Örnekler:
َ ‫اﻟﺸ‬‫ُ ُ َْ َ ْ َ َ ﱠ‬
Çay içmek istiyorsun. ‫ﺎي‬ ‫ﺗ ِﺮ�ﺪ أن �ﺸﺮب‬
Kur’ân’ı anlamak istiyoruz. ْ ‫ُﻧﺮ ُ�ﺪ َأ ْن َﻧ ْﻔ َه َﻢ ْاﻟ‬
‫ﻘﺮ َآن‬ ِ
َ
22.2. ‫( ﻟ ْﻦ‬asla …meyecek, mayacak)
Daha önce de gördüğümüz gibi muzâri fiilin manasını olumsuz istikbale çevirir.
Örnekler:
ْ َْ َ
Seninle asla eve gitmeyeceğim. ‫ﻟ ْﻦ أذ َه َﺐ َﻣ َﻌ َﻚ إ�� اﻟ َﺒ ْي ِﺖ‬
84
َ ْ َ َ َ ّ
Gerçekten ben eşeğe hiç binmeyeceğim. ‫ِإ ِ�ﻲ ﻟ ْﻦ أ ْرﻛ َﺐ ا� ِحﻤﺎ َر‬
َ
22.3. ‫…( � ْﻲ‬mek için, ..mak için)
َ
Sebep bildirir. Daha çok aynı manada ‫ ِﻟ� ْﻲ‬olarak kullanılır ve sadece muzâri fiilin önüne gelir.
Örnekler:
َ َ َ َ ْ َ َُ ْ َ
Dersimi ezberlemek için okuyorum. ‫��ي � ْﻲ أ ْﺣﻔﻆ‬ ِ ‫أﻗﺮأ در‬
َ ُ َ ‫َ َْ ُ ﱠ‬
Öğrenciler başarmak için çalışıyor. ‫اﻟﺘﻼ ِﻣﻴﺬ ِﻟ� ْﻲ َﻳ ْﻨ َج ُحﻮا‬ ‫ﻳﺠ� ِ�ﺪ‬
Burada mesela birinci cümlede (‫��ي‬ ‫ر‬ْ ‫ َ)أ ْﻗ َ ُﺮأ َد‬temel cümle, (‫ﻆ‬
َ َْ َ َْ
‫ )�ﻲ أﺣﻔ‬ise yan cümleciktir.
ِ
22.4. ‫…( ِل‬mek için, ..mak için, ..sın diye)
َ َ
(Lâmu’t-ta’lîl) ‫ � ْﻲ‬gibi sebep bildirir. Aynı manada (‫ ِ)ﻷ ْن‬şeklinde açıkça yazılmış halde de gelebilir. Lâmu’t-
َ َ
ta’lîl’den sonra (‫ )أ ْن‬gelmediği takdirde bu fiilin mukadder yani gizli (‫ )أ ْن‬ile nasbedilmiş olduğuna hükmedilir.
Örnekler:
Anlaması için dersi açıkladım. ‫س ِﻟ َﻴ ْﻔ َه َﻢ‬ ‫َﺷ َﺮ ْﺣ ُﺖ ﱠ‬

ْ َ ْ َ ‫ََ َْ ﱠ‬
Sanatçı meşhur olmak için başkente gitti. ‫ﺳﺎﻓ َﺮ اﻟﻔﻨﺎ ُن ِإ�� اﻟﻌﺎ ِﺻ َﻤ ِﺔ ِﻟ َيﺸ َ� ِ� َﺮ‬
َ
‫ ِل‬den önce olumsuz “‫ ”�ﺎ َن‬veya türevlerinden biri geçerse olumsuzluğu kuvvetlendirir ve “lâmü’l-cuhûd”
َ
(inkar lâmı) adını alır. Olumsuz “‫”�ﺎ َن‬nin haberinin başındaki muzari fiili naspeder.
Örnekler:
ْ ُ‫َ َ َ ﱠ‬
Allah onlara asla zulmedecek değildir. ‫ا� ِﻟ َﻴﻈ ِﻠ َﻤ ُه ْﻢ‬ ‫ﻣﺎ �ﺎن‬
َ ْ َ ُ ْ ُ‫َ َ َ َ ﱠ‬
Allah size gaybı da bildirecek değildir. ‫ا� ِﻟ ُﻴﻄ ِﻠ َﻌﻜ ْﻢ َﻋ�� اﻟﻐ ْﻴ ِﺐ‬ ‫وﻣﺎ �ﺎن‬
ْ َ ً
22.5. ‫ إذن‬- ‫( ِإذا‬öyleyse, o zaman, o halde)
َ
Daha çok istikbal ifade eden cümlelere bazan de şart edatlarına cevap olarak gelir. ‫ إذ ْن‬in muzâri fiili
nasbetmesi için cevap cümlesinin ve muzâri fiilin hemen başında olması gerekir.
Örnekler:
85
Adnan Hoyladı
َ َ ً َ ُ ََْ َ
Ben çok okuyorum. Öyleyse başarırsın. ‫ ِإذ ْن ﺗ ْﻨ َج َح‬.‫أﻧﺎ أﻗ َﺮأ ﻛ ِﺜ��ا‬
ْ ًَ ً َ َ ْ ََ َ
Ben Arapça’yı çok çalışıyorum. O halde Kur’ân’ı anlayacaksın. ‫ ِإذا ﺗ ْﻔ َه َﻢ اﻟ ُﻘ ْﺮ َآن‬.‫أﻧﺎ أ ْﺟ َ� ِ� ُﺪ اﻟ َﻌ َﺮِ� ﱠﻴﺔ ﻛ ِﺜ��ا‬
Eğer muzâri fiilden sonra gelirse naspetmez.
Örnek:
َ ََْ َ
Öyleyse ben giderim. ‫أﻧﺎ أذ َه ُﺐ ِإذ ْن‬
Muzâri fiilsiz veya fiilsiz cümlelerde de kullanılır.
Örnek:
ٌ ‫�ح‬
‫ﻴﺢ‬ َ َ َُ َ َ ً
O halde o doğrudur. ِ ‫ِإذا هﺬا هﻮ ﻟ‬
22.6. ‫…( َﺣ ﱠ�ى‬.ıncaya kadar)
…inceye kadar, ..e, ..a kadar, ta ki, nihayet, …diye, ..mek için, …mak için anlamlarına gelir.
Örnekler:
َ َ ْ َْ ََ
Çocuklar doyuncaya kadar yedi. ‫أ� َﻞ اﻷﻃﻔﺎ ُل َﺣ ﱠ�ى ﺷ ِﺒ ُﻌﻮا‬
ً ّ َْ َ ُ ْ َ ‫َ ْ ُ ﱠ ﱠ َ َ َ ﱠ‬
Arabaya bindim ki okula erken varayım. ‫ﻀ َﺮ ِإ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ ُﻣ َﺒ ِﻜﺮا‬ ‫ر ِﻛﺒﺖ اﻟﺴﻴﺎرة ﺣ�ى أﺣ‬
ُ ‫َْ َُ ﱠ‬
22.7. ‫اﻟﺴ َﺒ ِب ﱠﻴﺔ‬ ‫اﻟﻔﺎء‬
Atıf harfidir. Bu harfle, cümlenin ilk kısmı sonraki kısmın oluşmasına sebep olur. Birincisi gerçekleşirse ikinci
َ
kısım da gerçekleşir. Fâ-i sebebiyye’nin muzâri fiili gizli (‫)أ ْن‬le nasbetmesi için kendinden önce ya nefî (olumsuz)
veya taleb (emir, nehiy, soru, temenni) gelmelidir
Örnekler:
ََ ُ ََ
Evini bilmiyorum ki ziyaret edeyim. ‫ﻻ أ ْﻋ ِﺮف َﺑ ْي َﺘ ُﮫ ﻓﺄ ُزو َر ُﻩ‬
َ ْ
‫اﻹ ْﻣ ِﺘﺤﺎ ِن‬ ُ َ ََْ ْ ُ َ ُُ ُ ُُْ
Derslerinize çalışın ki imtihanda başarılı olasınız. ِ ��ِ ‫أدرﺳﻮا دروﺳﻜﻢ ﻓﺘﻨجحﻮا‬
86
23. Mâzî Fiil (Meçhûl)

Fiiller aktif ve pasif olmak üzere ikiye ayrılır. Fâili belli olana Arapça’da ma’lûm fiil (aktif, etken fiil) denir.
Örnekler:
Bekir ata vurdu.

َ ‫ﺼ‬
‫ﺎن‬ َ ‫ﺿ َﺮ َب َﺑ ْﻜ ٌﺮ ْا�ح‬
َ
ِ
İşi yapan fâil (Bekir) bu cümlede bellidir. Fiili ma’lûmdur. Fâili belli olmayan (pasif, edilgen) fiile ise meçhûl
fiil denir.
Örnekler:
Ata vuruldu.
ُ ‫ﺼ‬
‫ﺎن‬ َ ‫ﺿﺮ َب ْا�ح‬
ُ
ِ ِ
Fâil belli olmadığından bu cümledeki fiil meçhûldür. Mâzî ma’lûm fiili meçhûl yapmak için üç harfli fiilin
baş harfi ötre, ikinci harfi esre yapılır.
Örnekler:
ُ َ
Yazıldı ‫ﻛ ِﺘ َﺐ‬ Yazdı ‫ﻛ َﺘ َﺐ‬
ُ َ
Açıldı ‫ﻓ ِﺘ َﺢ‬ Açtı ‫ﻓ َﺘ َﺢ‬
Bilindi ‫ُﻋ ِﻠ َﻢ‬ Bildi ‫َﻋ ِﻠ َﻢ‬
ُ َ
İçildi ‫ﺷ ِﺮ َب‬ İçti ‫ﺷ ِﺮ َب‬
ُ ََ
Yenildi ‫أ ِ� َﻞ‬ Yedi ‫أ� َﻞ‬
Meçhûl fiil cümlesinde, fâil olmadığı için cümlenin mef’ûlü, fâil yerine geçer. Arapça’da buna nâib-i fâil
(failin vekili) denir ve son harfi fâil gibi ötre okunur.
Örnek:
ُ
‫ﱠ‬
ُ ‫اﻟﺪ ْر‬
‫س‬ ‫ﻛ ِﺘ َﺐ‬
Naibu Fail Harekesi Zamme Meçhul Fiil
Meçhul mazi fiil çekimi aşağıdaki tablodaki gibidir.
87
Adnan Hoyladı
‫ﺿ ِﺮْ� ُﺖ‬ ُ Ben vurdum. ‫ﺿ ِﺮْ� ُﺖ‬ ُ
‫ﺿ ِﺮْ� ِﺖ‬ ُ Sen vurdun. ‫ﺿ ِﺮْ� َﺖ‬ ُ
‫ﺿ ِﺮَ� ْﺖ‬ ُ O vurdu. ‫ﺿ ِﺮ َب‬ ُ
‫ﺿ ِﺮْ� َﻨﺎ‬ ُ Biz vurduk. ‫ﺿ ِﺮْ� َﻨﺎ‬ ُ

ُ ُ
‫ﺿ ِﺮْ�� ﱠن‬ Siz vurdunuz. ‫ﺿ ِﺮْ� ُﺘ ْﻢ‬ ُ
‫ﺿ ِﺮْ� َﻦ‬ ُ Onlar vurdular. ‫ﺿ ِﺮُ�ﻮا‬ ُ
‫ﺿ ِﺮَ� َﺘﺎ‬ ُ O ikisi vurdu. ‫ﺿ ِﺮَ�ﺎ‬ ُ
‫ﺿ ِﺮْ� ُﺘ َﻤﺎ‬ ُ Siz ikiniz vurdunuz. ‫ﺿ ِﺮْ� ُﺘ َﻤﺎ‬ ُ
‫ﺿ ِﺮْ� َﻨﺎ‬ ُ Biz ikimiz vurduk. ‫ﺿ ِﺮْ� َﻨﺎ‬ ُ
Örnekler:
ٌ َْ ْ
ُ ُ ُ َ ‫َﱠ‬
‫ﻓ ِﺘ ُﺤﻮا‬ ‫ﻓ ِﺘ َﺤﺎ‬ ‫ﻓ ِﺘ َﺢ‬ ‫( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐ‬Müzekker)
Uzaktakiler
Onlar açıldı. O ikisi açıldı. O açıldı. Türkçesi
ُ ُ ُ ٌ َ ٌ َ
‫ﻓ ِﺘ ْﺤ َﻦ‬ ‫ﻓ ِﺘ َﺤ َﺘﺎ‬ ‫ﻓ ِﺘ َﺤ ْﺖ‬ ‫( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔ‬Müennes)
ُ ُ ُ َ َ ‫َﱠ‬
‫ﻓ ِﺘ ْﺤ ُﺘ ْﻢ‬ ‫ﻓ ِﺘ ْﺤ ُﺘ َﻤﺎ‬ ‫ﻓ ِﺘ ْﺤ َﺖ‬ ‫( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐ‬Müzekker)
Yakındakiler
Sizler açıldınız. Siz ikiniz açıldınız. Seni açıldın. Türkçesi
ُ ُ ُ ُ ٌ َ َ ٌ َ
‫ﻓ ِﺘ ْﺤ� ﱠن‬ ‫ﻓ ِﺘ ْﺤ ُﺘ َﻤﺎ‬ ‫ﻓ ِﺘ ْﺤ ِﺖ‬ ‫( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔ‬Müennes)
ُ ُ ُ َّ َْ
‫ﻓ ِﺘ ْﺤ َﻨﺎ‬ ‫ﻓ ِﺘ ْﺤ َﻨﺎ‬ ‫ﻓ ِﺘ ْﺤ ُﺖ‬ ‫( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢ‬Ortak)
Kendisi
Bizler açıldık. Biz ikimiz açıldık. Ben açıldım. Türkçesi

ُ َ
Not: Mazi meçhul fiili sadece ‫ ﻓ ِﻌ َﻞ‬kalıbında bulunur. ‫ ﻓ ُﻌ َﻞ‬kalıbında (5. bab) bulunan mazi malumların
meçhulü yoktur. Bu kalıp üzerinde bulunan tüm fiillerin hepsi lazımdır. Lazım fiilin meçhulü olmaz.
Örnekler:
ّْ َ َ َْ ‫َ َ َ ُْ َّ َ ُ ﱠ‬
Öğretmen defteri öğrenciden aldı. ‫ﻴﺬ‬
ِ ‫اﻟﺘﻠ ِﻤ‬
ِ ‫أﺧﺬ ِت اﳌﻌ ِﻠﻤﺔ اﻟﺪﻓ�� ِﻣﻦ‬
88
ّْ َ َْ ‫ُ َ ﱠ‬
Defter öğrenciden alındı. ِ ‫أ ِﺧﺬ اﻟﺪﻓ� ُ� ِﻣﻦ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤ‬
‫ﻴﺬ‬
َ َ َ َ َ ُْ ُ َ ْ َ َ َ
Takım maçı son anda kazandı. ‫�ﻖ اﳌﺒﺎراة ِ�� ِآﺧ ِﺮ � ْحﻈ ٍﺔ‬ ‫ﻛﺴﺐ اﻟﻔ ِﺮ‬
َ َ ُ َ َ ُْ ُ
Maç son anda kazanıldı. ‫ﻛ ِﺴ َب ِﺖ اﳌﺒﺎراة ِ�� ِآﺧ ِﺮ � ْحﻈ ٍﺔ‬
َ ‫َ َ َْ َ ُ ﱠ‬
Hasta ilacı içti. ‫اﻟﺪوا َء‬ ‫ﺷ ِﺮ� ِﺖ اﳌ ِﺮ�ﻀﺔ‬
َ ‫ُ َ ﱠ‬
İlaç içildi. ‫اﻟﺪوا ُء‬ ‫ﺷ ِﺮب‬
ُْ َ َ
Hasan öğretmenlere teşekkür etti. ‫ﺷﻜ َﺮ َﺣ َﺴ ٌﻦ اﳌ َﺪ ّ ِر ِﺳ َ�ن‬
ْ
Öğretmenlere teşekkür edildi. ‫ُﺷ ِﻜ َﺮ اﳌُ َﺪ ّ ِر ُﺳﻮ َن‬
َ ‫َ َ َُُ ﱠ ﱠ‬
Ömer bisiklete bindi. ‫اﻟﺪرا َﺟﺔ‬ ‫ر ِﻛﺐ ﻋﻤﺮ‬
ُ ‫ﱠ ﱠ‬
Bisiklete binildi. ‫اﻟﺪرا َﺟﺔ‬ ‫ُر ِﻛ َﺒ ِﺖ‬
24. Mâzî Fiilinin Olumsuzu (Meçhûl)
Meçhul mazi fiil normal mazi fiil gibi olumsuz yapılır. ‫ َﻣﺎ‬ve َ‫ ﻻ‬edatları kullanılır. Ancak ‫ َﻣﺎ‬daha çok kullanılır.
َ ‫َﱠ‬
‫ ﻟ ْﻢ‬ve ‫ ﳌﺎ‬edatları muzafi fiilin başına gelir. Anlam açısından mazi kabul edilirler. Yaygın bir şekilde kullanılırlar.
Örnekler ve daha fazla bilgi için ilgili bölüme bakınız.
25. Meçhûl Çatılı Fiille Soru
Meçhul çatılı fiille soru malum fiillerde aynı şekilde yapılır. Aralarında özel bir fark yoktur.
Örnekler:
Sınıftan niçin çıkarıldın? ‫ﺼ ِﻞ؟‬ ْ ‫ﻟ َﻢ ُﺧﺮ ْﺟ َﺖ ﻣ َﻦ ْاﻟ َﻔ‬ Soru

ِ ِ ِ
َْ ْ َْ َ ُ ْ ُ
Sınıftan yüzümü yıkamak için çıkarıldım. ‫ﺼ ِﻞ ِﻷﻏ ِﺴ َﻞ َو ْﺟ ِ�ي‬ ‫ﺧ ِﺮﺟﺖ ِﻣﻦ اﻟﻔ‬ Cevap
َْ َ ُ
Okula kiminle gidildi? ‫َﻣ َﻊ َﻣ ْﻦ ذ ِه َﺐ ِإ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ؟‬ Soru
َْ َ ُ
Okula Ali ile gidildi. ‫ذ ِه َﺐ َﻣ َﻊ َﻋ ِ� ّ ٍ� ِإ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ‬ Cevap
ُ َ َ
Buraya nasıl gelindi? ‫ﻛ ْﻴﻒ ﻗ ِﺪ َم ُه َﻨﺎ؟‬ Soru
‫ﺎﺷ ًﻴﺎ‬ َ َُ َ ُ
Buraya yürüyerek gelindi. ِ ‫ﻗ ِﺪم هﻨﺎ ﻣ‬ Cevap
ُ َ َ
Nereye gidildi? ‫ِإ�� أ ْﻳ َﻦ ذ ِه َﺐ؟‬ Soru
89
Adnan Hoyladı
َْ َ ُ
Okula gidildi. ‫ذ ِه َﺐ ِإ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ‬ Cevap
َ ُ َ
Kaç kitap okundu? ‫ﻛ ْﻢ ِﻛ َﺘ ًﺎﺑﺎ ﻗ ِﺮأ؟‬ Soru
Bir kitap okundu. ‫ﺎب‬ٌ ‫ُﻗ َﺮأ ِﻛ َﺘ‬ Cevap

ِ
Konu anlaşıldı mı? ‫ﻮع؟‬ ُ ‫ﺿ‬ ُ ‫َه ْﻞ ُﻓه َﻢ ْاﳌَ ْﻮ‬ Soru
ِ
Evet, konu anlaşıldı. ‫ﻮع‬ُ ‫ﺿ‬ ُ ‫ ُﻓه َﻢ ْاﳌَ ْﻮ‬،‫َ� َﻌ ْﻢ‬ Cevap
ِ
ُ َ
Ne içtin? ‫َﻣﺎذا ﺷ ِﺮ َب؟‬ Soru
ُ ‫اﻟﺸ‬ ‫ُ َ ﱠ‬
Çay içtim. ‫ﺎي‬ ‫ﺷ ِﺮب‬ Cevap
Sınıftan niçin çıkarıldın? ‫ﺼ ِﻞ؟‬ ْ ‫ﳌَﺎذا ُﺧ ّﺮ ْﺟ َﺖ ﻣ َﻦ ْاﻟ َﻔ‬ Soru

ِ ِ ِ
َْ ْ َْ َ ُ ْ ّ ُ
Sınıftan yüzümü yıkamak için çıkarıldım. ‫ﺼ ِﻞ ِﻷﻏ ِﺴ َﻞ َو ْﺟ ِ�ي‬ ‫ﺧ ِﺮﺟﺖ ِﻣﻦ اﻟﻔ‬ Cevap
ُ ََ َ
Hangi kalemle yazıldı? ‫ِﺑﺄ ّ ِي ﻗﻠ ٍﻢ ﻛ ِﺘ َﺐ؟‬ Soru
َ ْ ََْ ُ
Siyah kalemle yazıldı. ‫ﻛ ِﺘ َﺐ ِﺑﺎﻟﻘﻠ ِﻢ اﻷ ْﺳ َﻮ ِد‬ Cevap
َْ َ ُ َ ََ
Kahire’ye ne zaman gidilecek? ‫ﻮﻓ َﺮ ِإ�� اﻟﻘ ِﺎه َﺮ ِة؟‬ ِ ‫ﻣ�ى ﺳﺴ‬ Soru
ْ َْ َ ُ َ
Kahire’ye bugün gidilecek. ‫ﻮﻓ َﺮ ِإ�� اﻟﻘ ِﺎه َﺮ ِة اﻟ َﻴ ْﻮ َم‬ ِ ‫ﺳﺴ‬ Cevap
26. İsm-i Mevsuller ( Tekil, İkil, Çoğul )
Kendinden sonra gelen sıla cümlesiyle kendinden önceki kelimeyi veya cümledeki yerini (kendisinin karşılık
geldiği ögeyi) açıklayan isimlerdir.
26.1. Müşterek İsm-i Mevsûl
Müzekker ve müennesi, tekil ve çoğulu için ayrı ayrı lafzı bulunmayıp hepsi için ortak kullanılan ism-i
mevsûle müşterek ism-i mevsûl denir. Bunlara genel ya da ortak ism-i mevsûller de denebilir.
َ َ
ki o kimse, ki o şey, herhangi, hangi ‫ا ﱞي‬ ki o şey ki o kimse ‫ﻣﺎ‬ ‫َﻣ ْﻦ‬
َ
(‫ َ)ﻣ ْﻦ‬hem müzekker hem müennes ortak olmak üzere akıllı varlıklar (insanlar) için, (‫ )ﻣﺎ‬ise genellikle
َ َ َ
insanlardan başkası için, hayvan ve eşya için kullanılır. (‫ )ا ﱡي‬ise her ikisi için de kullanılır. (‫ َ)ﻣ ْﻦ( )ﻣﺎ( )ا ﱡي‬ortak ism-i
mevsulleri durumuna göre bütün kişileri belirtmek için has ism-i mevsullerin yerine kullanılır. Müfred ve
müzekkerleri de aynı olduğu için hem müfred hem de cemi manasına geçer. Hangi şahıs için kullanıldığı ism-i
mevsulden sonra gelen sıla cümlesindeki zamirden anlaşılır.
Örnekler:
90
َ َ
Gördüğüm adam geldi. ‫ﺟﺎ َء َﻣ ْﻦ َرأ ْﻳ ُﺘ ُﮫ‬
َ َ َ
Gördüğüm kadın geldi ‫ﺟﺎ َء َﻣ ْﻦ َرأ ْﻳ ُ��ﺎ‬
ُ َ
Evinize gelen kimseyi (adamı) gördüm. ‫َرأ ْﻳ ُﺖ َﻣ ْﻦ َﺟ َﺎء إ�� َﺑ ْي ِﺘﻜ ْﻢ‬
ّ َ
Çalışan kimse muvaffak olacaktır. ‫َﺳ ْﻮف ُﻳ َﻮ ِﻓ ُﻖ َﻣ ْﻦ َﻳ ْﺠ َ� ِ� ُﺪ‬
ُْ ُْ َ َْ
Kitaplardan istediğimi (istediğim şeyi) yazarım. ‫أﻛ ُﺘ ُﺐ َﻣﺎ أﻃﻠ ُﺐ ِﻣ َﻦ اﻟﻜ ُﺘ ِﺐ‬
َ َ
‫( أ ﱞي‬herhangi, hangi) kelimesinin yerine (‫ َ)ﻣ ْﻦ‬ve (‫ )ﻣﺎ‬konabiliyorsa ism-i mevsul olur ancak mu’rabtır
(duruma göre son harekesi değişir). Diğerleri kadar kullanılmaz.
Örnekler:
ً َ � َْ ْ
Faydalı olanı oku. ‫ِإﻗ َﺮأ أﻳﺎ ﻧﺎ ِﻓﻌﺎ‬
َ َ َ
Görevini yapan kimse hoşuma gider. ‫ُ� ْ� ِج ُﺒ ِ�ي ا ﱞي أ ﱠدى وا ِﺟ َﺒ ُﮫ‬
َ ُ َ َ
Hangisinin cesur olduğunu biliyoruz. ‫� ْﻌﻠ ُﻢ َﻣ ْﻦ ُه َﻮ �جﺎ ٌع‬
َ ُ َ َ َ
Hangisinin cesur olduğunu biliyoruz. ‫� ْﻌﻠ ُﻢ أ ﱡ� ُ� ْﻢ ُه َﻮ �جﺎ ٌع‬
َ
Mesela son cümlede (‫ )أ ﱞي‬yerine (‫ َ)ﻣ ْﻦ‬konabildiği için ism-i mevsuldür ve fâili sorduğu için zamme ile
َ َ َ
merfûdur. Esasen (‫’)أ ﱡ� ُ� ْﻢ‬den sonrası (‫ )� ْﻌﻠ ُﻢ‬fiilinin mahallen mansub mef’ûlü’dür.
َ
(‫ )أ ﱞي‬aynı zamanda isimlere muzâf olur, anlamını muzâf olduğu isimden alır.
Örnekler:
ْ َ ْ َ ُ ‫َ ْ َ ُ ّْ ُ َ ﱠ‬
Öğrenci Kur’ân’dan seçtiği herhangi bir sûreyi ezberler. ‫ﻮر ٍة َﻳﺨﺘﺎ ُر ِﻣ َﻦ اﻟ ُﻘ ْﺮ ِآن‬ ‫ﻳﺤﻔﻆ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬ أي ﺳ‬
Şehirde herhangi bir camide namaz kılarız.
َْ
‫ي َﻣ ْ� ِج ٍﺪ ِ�� اﳌ ِﺪ َﻳﻨ ِﺔ‬ ّ ‫ﺼ ّ�� َأ‬َ ‫ُﻧ‬
ِ ِ ِ
َ ُ َ
(‫ )أ ﱞي‬kelimesinin müennesi (‫ )أ ﱠﻳﺔ‬dur.
Örnekler:
91
Adnan Hoyladı
َ ََ َ ّ َ َ ْ َ
Bunu söyleyenin kadınlardan hangisi olduğunu söyleme ‫ِإ ْﺣﻔﻆ أ ﱠﻳﺔ اﻟ ِنﺴﺎ ِء ﻗﺎﻟ ْﺖ َهﺬا‬
ٌ َ ‫َ ُ ﱠ‬ َ
Çalışkan olan kız öğrenci başarır. ‫ﺗ ْﻨ َج ُح أ ﱠﻳﺔ اﻟﻄﺎ ِﻟﺒﺎ ِت ِ� َ� ُﻣ ْﺠ َ� ِ� َﺪة‬
‫ َﻣ ْﻦ‬ve ‫ َﻣﺎ‬lar başa geldiği zaman soru işareti olduğu gibi, cümledeki yerine göre çoğul manası taşıyan ism-i
mevsul olabilirler.
Örnekler:
‫ﷲ َﺑ ٍﺎق‬ َْ ََ ُ َ َ َْ َ
Senin yanındakiler ölür fakat Allah’ın yanındakiler bâkidir. ِ ‫ﻣﺎ ِﻋﻨﺪك ﻳ ُﻤﻮت وﻣﺎ ِﻋﻨﺪ‬
َ َ َ َ ‫ﱠ‬
ْ ‫اﻷ‬ َ ‫َﻟ ُﮫ‬
Göklerde ve yerde bulunanlar (bulunan şeyler) O’nundur. ‫ض‬ ِ ‫ر‬ ‫و‬ ‫ات‬
ِ ‫ﺎو‬‫ﻤ‬ ‫اﻟﺴ‬ � �ِ ‫ﺎ‬‫ﻣ‬
26.2. Hususî İsm-i Mevsul
Müzekker ve müennesleriyle birlikte müfred, tesniye ve cemileri bulunan ism-i mevsullerdir. Tesniyeleri
hariç mebnidirler.
Cem Tesniye Müfred
َ ‫َا ﱠﻟﺬ‬
‫ﻳﻦ‬
َ ‫َ ﱠ‬
‫اﻟﻠﺬا ِن‬
‫َﱠ‬
‫اﻟ ِﺬي‬ Müzekker ref hali
ِ
َ ‫َا ﱠﻟﺬ‬
‫ﻳﻦ‬
َ‫َ ﱠ‬
‫اﻟﻠﺬ ْﻳ ِﻦ‬
‫َﱠ‬
‫اﻟ ِﺬي‬ Müzekker nasp ve cer hali
ِ
O kimseler O iki kimse O kimse
‫َ ﱠ َ ﱠ‬ ‫َ ﱠ‬ ‫َﱠ‬
‫ اﻟﻠ َﻮا ِ�ﻲ‬-‫اﻟﻼ ِ�ﻲ‬ ‫اﻟﻠ َﺘ ِﺎن‬ ‫اﻟ ِ�ي‬ Müennes ref hali
‫َ ﱠ َ ﱠ‬ ‫َ ﱠ‬ ‫َﱠ‬
‫ اﻟﻠ َﻮا ِ�ﻲ‬-‫اﻟﻼ ِ�ﻲ‬ ‫اﻟﻠ َﺘ ْ� ِن‬ ‫اﻟ ِ�ي‬ Müennes nasp ve cer hali
Örnekler:
Beni döven adam geldi. ‫�ي‬ �َ‫ﺿ َﺮ‬ َ ‫اﻟﺮ ُﺟ ُﻞ ﱠاﻟﺬي‬

‫َﺟ َﺎء ﱠ‬
ِ ِ
َ َ ‫َ َأ ْﻳ ُﺖ ﱠاﻟﺬ‬
Kardeşimi ziyaret eden (kimse)leri gördüm. ��ِ ‫ﻳﻦ َز ُاروا أ‬ ِ ‫ر‬
‫َْ َ ُ ﱠ ﱠ‬
Bana öğreten kadın geldi. ‫َﺟ َﺎء ِت اﳌ ْﺮأة اﻟ�ي َﻋﻠ َﻤ ْﺘ ِ�ي‬
Bahar insanların sevdiği mevsimdir. ‫ﺼ ُﻞ ﱠاﻟﺬي ُﻳﺤ ﱡﺒ ُﮫ ﱠ‬
ُ ‫اﻟﻨ‬
‫ﺎس‬ ْ ‫َا ﱠﻟﺮ� ُﻴﻊ ُه َﻮ ْاﻟ َﻔ‬
ِ ِ
Arapça’da her ism-i mevsulden sonra görüldüğü gibi kendinden önceki kelimeyi açıklayan ve manasını
tamamlayan bir ilgi cümlesi mutlaka bulunur. Buna sıla cümlesi denir.
92
Örnekler:
َََ
َ ‫ا ْﻋ ُﺒﺪ‬ ‫ﱠ‬ ُ َ
Beni yaratan Allah’a ibadet ederim. ‫ﷲ اﻟ ِﺬي ﺧﻠﻘ ِ�ي‬
َََ ‫َﱠ‬
‫ ﺧﻠﻘ ِ�ي‬cümlesi ‫ أﻟ ِﺬي‬den önce gelen ‫ ﷲ‬kelimesini açıklamaktadır.
İsm-i mevsullerden her biri tekil çoğul, müzekker ya da müennes oluşlarına göre kullanılır:
Örnekler:
َ ‫َ ﱠ‬
(Kendisini) gördüğüm kimse geldi. ‫ﺟﺎ َء اﻟ ِﺬي َرأ ْﻳ ُﺘ ُﮫ‬ Müfret
َ َ ‫ََ ﱠ‬
(Kendilerini) gördüğüm kimseler geldi. ‫ﻳﻦ َرأ ْﻳ ُ� ُ� ْﻢ‬ ‫ﺟﺎء اﻟ ِﺬ‬ Cemi
َ َ َ ‫َ ﱠ‬
(Kendilerini) gördüğüm iki kişi geldi. ‫ﺟﺎ َء اﻟﻠﺬا ِن َرأ ْﻳ ُ� ُ�ﻤﺎ‬ Tesniye
َ َ َ‫ﱠ‬ َ
Giden iki kişiyi gördüm. ‫َرأ ْﻳ ُﺖ اﻟﻠﺬ ْﻳ ِﻦ ذهﺒﺎ‬ Tesniye
Böylece artık cümle, temel cümleye bağlanan içinde fiil de bulunabilen bir yan cümlecik daha almış, basit
cümleden bileşik cümle haline gelmiştir.
Hususi ism-i mevsuller hem akıllılar hem de eşya ve hayvanlar için kullanılır. (‫ﻳﻦ‬َ ‫ َ)ا ﱠﻟﻠ َﻮا�ﻲ( َ)ا ﱠﻟﺬ‬akıllıların
ِ ِ
‫َﱠ‬ َ
çoğulu için kullanılır. (‫ )اﻟ ِ�ي‬ve (‫ )ﻣﺎ‬akılsız çoğullar içinde kullanılır.
Örnekler:
َ َ ‫َ ْ َْ َ َ ﱠ‬
Yazdığın makaleleri okudum. ‫ﻗ َﺮأ ُت اﳌﻘﺎﻻ ِت اﻟ ِ�ي ﻛ َﺘ ْﺒ َ��ﺎ‬
َ َ َ َ ْ َ
Yazdığın makaleleri okudum. ‫ﻗ َﺮأ ُت ﻣﺎ ﻛ َﺘ ْب َﺖ ِﻣ ْﻦ َﻣﻘﺎﻻ ٍت‬
İsm-i mevsul marife isimden sonra geldiğinde sıfat olur.

Örnekler:
َْ َ ‫َ ْ ْ َ ﱠ‬
Okuduğun kitabı okudum. ‫ﻗ َﺮأ ُت اﻟ ِﻜﺘﺎ َب اﻟ ِﺬي ﻗ َﺮأﺗ ُﮫ‬
‫ْ َ َﱠ‬
Bu cümlede , (‫ )اﻟ ِﻜﺘﺎ َب( )اﻟ ِﺬي‬kelimesinin sıfatıdır.
Belirsiz nekre bir kelimeden sonra mevsul kullanılmaz fakat varmış gibi tercüme edilir.
93
Adnan Hoyladı
Örnekler:
َ ْ َ َ َ َ ْ ُْ ٌ ُ َ ََ ْ َ
(Sizden) bizi İslâm’a çağıran bir peygamber geldi. ‫اﻹ ْﺳﻼ ِم‬
ِ ��‫ﻗﺪ ﺟﺎء رﺳﻮل ِ)ﻣﻨﻜﻢ( دﻋﺎﻧﺎ ِإ‬
26.3. Sıla Cümlesinin Özellikleri
Sıla cümlesi âid (bağlaç) denilen açık veya gizli bir zamirle mevsul isme bağlıdır. Bu zamir açık değilse kişi
onu mevsul ismin türüne göre takdir eder. Aid zamiri sayı, müzekkerlik-müenneslik yönünden mevsul isme
uygun olur.
İsm-i mevsuldan sonraki sıla cümlesi; isim cümlesi, fiil cümlesi, şibh-i cümle (cümle benzeri) olarak zarflı ya
da harf-i cerli cümle parçalarıyla ana cümleye bağlanır.
İsim Cümlesi olarak:
Örnekler:
ٌَ ‫ﱠ ُ ﱠ‬
Güzel olan bayan geldi. ‫اﻟﺴ ِّﻴ َﺪة اﻟ ِ�ي ِ� َ� َﺟ ِﻤﻴﻠﺔ‬ َ ‫َﺣ‬
‫ﻀ َﺮ ِت‬
Fiil Cümlesi olarak:
Örnekler:
Gelen adamı gördüm.

َ ‫ﱠ‬ ‫َ َرأ ْﻳ ُﺖ ﱠ‬
‫اﻟﺮ ُﺟ َﻞ اﻟ ِﺬي ﺟﺎ َء‬
Şibh-i Cümle (Zarflı cümle parçası) olarak:
Örnekler:
َ َ ‫َ َ ْ ََْ ﱠ‬
Önündeki kalemi aldım. ‫أﺧﺬ ُت اﻟﻘﻠ َﻢ اﻟ ِﺬي أﻣﺎ َﻣ َﻚ‬
Şibh-i Cümle (Harf-i cerli cümle parçası) olarak:
Örnekler:
َ ْ ‫ََ ْ ُ ﱡ ُ َ ﱠ‬
Bahçedeki kuşları gördüm. ‫ﻮر اﻟ ِ�ي ِ�� ا� َح ِﺪﻳﻘ ِﺔ‬ ‫رأﻳﺖ اﻟﻄﻴ‬
94
Aid zamiri bazen terkedilebilir. Fakat ismi mevsul kendisinden sonra gelen ve harf-i ceri olan bir fiilin mef’ûlü
ise zamirin harf-i cere eklenmesi zorunludur:
Örnekler:
َ َ َْ ‫ّ َ ﱠ‬
Kendilerine gittiğimiz kadınlar ‫ِإ ﱠن اﻟ ِنﺴﺎ َء اﻟﻼ ِ�ﻲ َدﺧﻠﻨﺎ َﻋﻠ ْ� ِ� ﱠﻦ‬
َ َُ ‫َْْ َ ﱠ‬ َ
Onların getirdikleri bu şeyler nedir? ‫ﻣﺎ َه ِﺬ ِﻩ اﻷﺷﻴﺎ ُء اﻟ ِ�ي ﺟﺎؤا ِ��ﺎ؟‬
26.4. İsm-i Mevsulun Cümlenin Unsurlarından Biri olması
İsmi mevsul; fâil, mef’ûl ya da mübtedâ, haber ve nevasihtan (inne, kane ve kardeşleri) birinin ismi ve haberi
gibi herhangi bir unsuru olabilir. O zaman cümle içindeki yerine göre mahallen merfû, mahallen mansûb ya da
mahallen mecrûr olur.
Örnekler:
َْ ‫ﱠ‬
Emri işiten kimse secde etti. ‫َ� َج َﺪ اﻟ ِﺬي َﺳ ِﻤ َﻊ اﻷ ْﻣ َﺮ‬ Fâil
ُ َ
Bilene sor. ‫ِا ْﺳﺄ ْل َﻣ ْﻦ َ� ْﻌ ِﺮف‬ Mefûl
‫ُ ﱠ‬ ‫َﱠ‬
Okuyan kimse öğrenir ‫اﻟ ِﺬي َﻳ ْﻘ َﺮأ َﻳ َﺘ َﻌﻠ ُﻢ‬ Mübtedâ
‫َ َ َُ ﱠ ﱠ‬
Bu (kendisini) kitaplarında buldukları ��ِ (‫اﻟﻨ ِ� ﱡي اﻟ ِﺬي َو َﺟ ُﺪوا َ)و َﺟ ُﺪ ُوﻩ‬ ‫ه ﺬا ه ﻮ‬
َ Haber
peygamberdir. ‫ِﻛﺘﺎ ِ� ِ� ْﻢ‬
‫ُ ﱠ‬ İnne’nin
Şüphesiz ki okuyan kimse öğrenir. ‫ِإ ﱠن َﻣ ْﻦ َﻳ ْﻘ َﺮأ َﻳ َﺘ َﻌﻠ ُﻢ‬
ismi
ُّ ْ َ َ َ ‫ﱠ‬ ‫ﱠ‬ َ
Fakülteye giden iki öğrenciyi gördüm. ‫َرأ ْﻳ ُﺖ اﻟﻄ ِﺎﻟ َﺒ ْ� ِن اﻟﻠﺬ ْﻳ ِﻦ ذ َه َﺒﺎ ِإ�� اﻟ� ِﻠ ﱠﻴ ِﺔ‬
ُّ ْ َ َ َ ‫ﱠ‬ ‫ﱠ‬
Fakülteye giden iki öğrenci döndü. ‫َﻋ َﺎد اﻟﻄ ِﺎﻟ َﺒ ِﺎن اﻟﻠﺬ ِان ذ َه َﺒﺎ ِإ�� اﻟ� ِﻠ ﱠﻴ ِﺔ‬
ُّ ْ َ َ َ ‫ﱠ‬ ‫ﱠ‬ َ ‫ﱠ‬
Fakülteye giden iki öğrenciye selam verdim. ‫َﺳﻠ ْﻤ ُﺖ َﻋ�� اﻟﻄ ِﺎﻟ َﺒ ْ� ِن اﻟﻠﺬ ْﻳ ِﻦ ذ َه َﺒﺎ ِإ�� اﻟ� ِﻠ ﱠﻴ ِﺔ‬
َ َ ‫ََ ْ ُ ﱡ ﱠ َ ﱠ‬
Giden öğrencileri gördüm ‫ﻳﻦ ذ َه ُﺒﻮا‬ ‫رأﻳﺖ اﻟﻄﻼب اﻟ ِﺬ‬
َ ‫ﱠ‬ ‫ﱠ‬
Giden iki (kız) öğrenci döndü. ‫َﻋ َﺎد ِت اﻟﻄ ِﺎﻟ َﺒ َﺘ ِﺎن اﻟﻠ َﺘ ِﺎن ذ َه َﺒ َﺘﺎ‬
95
Adnan Hoyladı
َ ‫ﱠ‬ ‫ﱠ‬ َ
Giden iki (kız) öğrenciyi gördüm. ‫َرأ ْﻳ ُﺖ اﻟﻄ ِﺎﻟ َﺒ َﺘ ْ� ِن اﻟﻠ َﺘ ْ� ِن ذ َه َﺒ َﺘﺎ‬
َ ‫ﱠ‬ ‫َْ ُ ﱠ‬
Giden (kız) öğrencileri gördüm. ‫ﺎت اﻟﻼ ِ�ﻲ ذ َه ْ� َن‬ ِ ‫َرأﻳﺖ اﻟﻄ ِﺎﻟ َﺒ‬
ْ َ ‫ﱠ‬ ُ
Evle ilgilenen annemdir. ‫أ ِّﻣﻲ ِ� َ� اﻟ ِ�ي ﺗ ْﺮ َ�� اﻟ َﺒ ْي َﺖ‬
ْ َ ‫َ َ ﱠ‬
Sınavda başarılı olan geldi. ‫ﺻ َﻞ اﻟ ِﺬي ﻧ َج َح ِ�� ا ِﻻ ْﻣ ِﺘ َﺤ ِﺎن‬ ‫و‬
َ ْ ُْ َ ُ َ ْ َ ‫ََ ْ ُ ﱠ‬
Kongreye katılanları gördüm. ‫ﻳﻦ َ�ﺸ� ِ��ﻮن ِ�� اﳌﺆﺗ َﻤ ِﺮ‬ ‫رأﻳﺖ اﻟ ِﺬ‬
ْ َ ‫ﱠ‬ ‫ﱠ‬
Sınavda başarılı olan öğrenci Hasan’dır. ‫اﻟﻄ ِﺎﻟ ُﺐ اﻟ ِﺬي ﻧ َج َح ِ�� ا ِﻻ ْﻣ ِﺘ َﺤ ِﺎن َﺣ َﺴ ٌﻦ‬
ْ َ ‫ﱠ‬ ‫ﱠ‬ َ
Bu, sınavda başarılı olan öğrencidir. ‫َهﺬا ُه َﻮ اﻟﻄ ِﺎﻟ ُﺐ اﻟ ِﺬي ﻧ َج َح ِ�� ا ِﻻ ْﻣ ِﺘ َﺤ ِﺎن‬
ْ َ ‫ﱠ‬ ‫ﱠ‬
Sınavda başarılı olan öğrenci geldi. ‫ﺻ َﻞ اﻟﻄ ِﺎﻟ ُﺐ اﻟ ِﺬي ﻧ َج َح ِ�� ا ِﻻ ْﻣ ِﺘ َﺤ ِﺎن‬ َ ‫َو‬
ْ َ ‫ﱠ‬ ‫ﱠ‬ َ
Sınavda başarılı olan öğrenciyi gördüm. ‫َرأ ْﻳ ُﺖ اﻟﻄ ِﺎﻟ َﺐ اﻟ ِﺬي ﻧ َج َح ِ�� ا ِﻻ ْﻣ ِﺘ َﺤ ِﺎن‬
َ ‫اﻟﻄ ْﻔ َﻞ ﱠاﻟﺬي َﻳ ْﻘ َ ُﺮأ ْاﻟ ُﻘ ْﺮ َآن ْاﻟ َﻜﺮ‬ ّ ُ ْ ََ
Kur’ân-ı Kerîm okuyan (erkek) çocuğu gördüm. ‫�ﻢ‬ ِ ِ ِ ‫رأﻳﺖ‬
َ َ ُ ُ ْ َ ‫ََ ْ ُ ْ ْ َ ﱠ‬
Arkadaşına yardım eden kızı gördüm. ‫ﺻ ِﺪﻳﻘ َ� َ�ﺎ‬ ‫رأﻳﺖ اﻟ ِﺒنﺖ اﻟ ِ�ي ﺗﻨﺼﺮ‬
Bana yardım edene teşekkür ettim. ‫ﺼ َﺮِ�ﻲ‬ َ ‫َﺷ َﻜ ْﺮ ُت َﻣ ْﻦ َﻧ‬
Ödülü kazanan öne çıktı. َ ��َ ‫ﺼ َﻞ َﻋ‬

‫ا�جﺎ ِﺋ َﺰ ِة‬ َ ‫َﺗ َﻘ ﱠﺪ َم َﻣ ْﻦ َﺣ‬
Müslüman diğer Müslümanların dilinden ve elinden َ ُْ

‫اﳌﺴ ِﻠ ُﻢ َﻣ ْﻦ َﺳ ِﻠ َﻢ اﳌ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮن ِﻣ ْﻦ ِﻟ َﺴﺎ ِﻧ ِﮫ َو َ� ِﺪ ِﻩ‬
ُ
güvende olduğu kimsedir.
Söylediğim doğrudur. ‫اب‬ ‫َﻣﺎ ُﻗ ْﻠ ُﺘ ُﮫ ُه َﻮ ﱠ‬
ُ ‫اﻟﺼ َﻮ‬
َ ٌ ُْ َ ََ
Mahmut gördüğünü anlattı. ‫ﻮد َﻣﺎ ﺷ َﺎه َﺪ ُﻩ‬ ‫ﺣ�ﻰ ﻣﺤﻤ‬
ُ َ ‫َﻳ ُﻘﻮ ُل ﱠ‬
Adam yapmadığını söylüyor. ‫اﻟﺮ ُﺟ ُﻞ َﻣﺎ ﻻ َﻳ ْﻔ َﻌﻠ ُﮫ‬
Allah’a kulluk eden kurtuldu. (Bayan) ‫ﷲ‬َ ‫َﻧ َﺠ ْﺖ َﻣ ْﻦ َﻋ َﺒ َﺪ ْت‬
Allah’a kulluk edenler kurtuldu. (Bayan) ‫ﷲ‬ َ ‫َﻧ َﺠ ْﺖ َﻣ ْﻦ َﻋ َﺒ ْﺪ َن‬

َ
Kur’ân-ı Kerim’i ezberleyene uğradım. َ
‫اﻟﻜﺮ�ﻢ‬ ‫َﻣ َﺮ ْر ُت ِﺑ َﻤ ْﻦ َﺣ ِﻔﻆ اﻟﻘﺮ َآن‬
َْ
27. (‫’)ان‬ni Mastariye
َ
‫ أ ْن‬Muzâri fiili nasbederek masdara çevirir. Mâzî fiilin de önüne gelir, ancak mebni olduğu için sonuna tesir
edemez. En çok kullanılan nasb edatıdır.
96
Örnekler:
َ ‫اﻟﺸ‬ ‫ُ ُ َْ َ ْ َ َ ﱠ‬
Çay içmek istiyorsun. ‫ﺎي‬ ‫ﺗ ِﺮ�ﺪ أن �ﺸﺮب‬
Kur’ân’ı anlamak istiyoruz. ‫ﻘﺮ َآن‬ْ ‫ُﻧﺮ ُ�ﺪ َأ ْن َﻧ ْﻔ َه َﻢ ْاﻟ‬
ِ
ْ َ َ ُ
Dersimi yazmak istiyorum. ‫أ ِر ُ�ﺪ أ ْن أﻛ ُﺘ َﺐ َد ْر ِ��ي‬
ْ َْ َ َ ُ
Eve gitmek istiyorsun. ‫ﻳﻦ أ ْن ﺗﺬ َه ِ�ي إ�� اﻟ َﺒ ْي ِﺖ‬ ‫ﺗ ِﺮ ِ�ﺪ‬
َُ َ ُ ْ َ َْ
Sabretmeniz sizin için hayırlıdır. ‫�وا ﺧ ْ� ٌ� ﻟﻜ ْﻢ‬ �ِ ‫أن ﺗﺼ‬
Beşir memleketindeki hastalara yardım etmek için َ َ َْْ َ َ ُ ً َ َ ُ َ ْ َ ُ َ ُ ُ
‫�ىى ِ�� َﺑﻠ ِﺪ ِﻩ‬ ‫ﺸ�� أن ﻳ�ﻮن ﻃ ِﺒيﺒﺎ ِﻟيﺴﺎ ِﻋﺪ اﳌﺮ‬ ِ � ‫ﻳ ِﺮ�ﺪ‬
doktor olmak istiyor.
َ َ ُُ َ َْ ْ َ ْ َ ُ َ َ ُ ُ
Fatıma derslerini müzakere etmek istiyor. ‫وﺳهﺎ‬ ‫ﺗ ِﺮ�ﺪ ﻓﺎ ِﻃﻤﺔ أن �ﺴﺘﺬ ِﻛﺮ در‬
Çocuklar babalarından kendilerini başkente َ ْ َ َ ُ ْ َ َ َ َ ْ ََ
‫ﻃﻠ َﺐ اﻷ ْوﻻ ُد ِﻣ ْﻦ وا ِﻟ ِﺪ ِه ْﻢ أ ْن ﻳﺄﺧﺬ ُه ْﻢ ِإ�� اﻟﻌﺎ ِﺻ َﻤ ِﺔ‬
götürmesini istedi.
ْ َ ُ َ ْ ْ ُ َ ْ ََ
İnsan, (kendisinin) başıboş bırakılacağını mı sanır! ‫ﺎن أ ْن ُﻳ� َ� َك ُﺳ ًﺪى‬ ‫اﻹ�ﺴ‬ ِ ‫أ ﻳﺤﺴﺐ‬
Ateşten çıkmak isterler. ‫ُﻳﺮ ُ�ﺪو َن َأ ْن َﻳ ْﺨ ُﺮ ُﺟﻮا ﻣ َﻦ ﱠ‬
‫اﻟﻨ ِﺎر‬ ِ ِ
28. Mübteda Haber Uyumu ( Tekil, İkil, Çoğul )
Haber tek bir kelime olduğunda mübteda ile haber arasında uyum gerekir. Haber mübtedaya cinsiyet,
(müzekkerlik ve müenneslik) sayı (müfret, tesniye, cemi) ve irab (her ikisinin de harekesi zamme olur) açısından
uyar.
Örnekler:
Müzekker ve tekil Kitap faydalıdır. ‫ﻴﺪ‬ٌ ‫ﺎب ُﻣﻔ‬ ُ ‫َا ْﻟﻜ َﺘ‬
ِ ِ
ِ ِ ِ
Müzekker ve çoğul Müslümanlar ihlaslıdırlar. ‫ﺼﻮ َن‬ ُ ‫َا ْﳌُ ْﺴﻠ ُﻤﻮ َن ُﻣ ْﺨﻠ‬
ِ ِ
ٌ ُ ‫َ ﱠ‬
97
Adnan Hoyladı
َ ‫َ ﱠ‬
Müennes ve çoğul Müslümanlar ihlaslıdırlar. ‫ﺎت‬ٌ ‫ﺼ‬ َ ‫ﺎت ُﻣ ْﺨﻠ‬ ُ ‫َا ْﳌُ ْﺴﻠ َﻤ‬
ِ ِ
Müennes ve çoğul (akılsız) Arabalar hızlıdır. ‫ات ُﻣ ْﺴ ِﺮ َﻋﺔ‬ ‫ا ﱠ ر‬
Müennes ve haberi isim cümlesi Silginin rengi güzeldir. ‫ﻴﻞ‬ٌ ‫َا ْ ِﳌ ْﻤ َﺤ ُﺎة َﻟ ْﻮ ُ� َ�ﺎ َﺟ ِﻤ‬
ْ ُ َ
ْ ُ ُ َ
َ
29. Mâzî Fiilinin Başına (‫ )ﻗ ْﺪ‬Gelmesi
َ
Mazi fiilin başına ‫ ﻗ ْﺪ‬geldiğinde zaman ve anlam değişikliği olur.
1- miş’li geçmiş zaman yapar.
Örnekler:
َ ْ ََ‫ﱡ‬ َ َ ََ
Ahmet Arapça çalıştı. ‫س ا ْﺣ َﻤ ُﺪ اﻟﻠﻐﺔ اﻟ َﻌ َﺮِ� ﱠﻴﺔ‬ ‫در‬
َ ْ ََ‫ﱡ‬ َ َ ََ ْ َ
Ahmet Arapça çalışmış. ‫س ا ْﺣ َﻤ ُﺪ اﻟﻠﻐﺔ اﻟ َﻌ َﺮِ� ﱠﻴﺔ‬ ‫ﻗﺪ در‬
2- Kesinlik ve vurgu katar.
Örnekler:
ْ� ُ َ
Ne yapacağımı unuttum. ‫يﺖ َﻣﺎ اﻓ َﻌ َﻞ‬ ‫� ِﺴ‬
ْ� ُ َ َْ
Ne yapacağımı (kesinlikle) unuttum. ‫يﺖ َﻣﺎ اﻓ َﻌ َﻞ‬ ‫ﻗﺪ � ِﺴ‬
َ
3- ‫ وﻗ ْﺪ‬durum bildirir.
98
Örnekler:
ُ ‫ﺎت اﳌَﺮ‬ َ ‫يﺐ وﻗﺪ َﻣ‬ َ َ َ
ُ ‫اﻟﻄﺒ‬
Doktor geldiğinde hasta ölmüştü. ‫�ﺾ‬ ِ ِ ‫ﺟﺎء‬
َ َ � َ َ َ ُ َْ
Camiye girdiğimde imam Fatiha'yı okumayı bitirmişti. � ‫َدﺧﻠﺖ اﳌ ْ� ِجﺪ وﻗﺪ ﻗ َﺮا‬
‫اﻻ َﻣ ُﺎم اﻟﻔﺎ ِﺗ َﺤﺔ‬
َ َ
30. Muzâri Fiilinin Başına (‫ )�ﺎن‬Gelmesi
َ
‫ �ﺎ َن‬muzari fiilin bulunduğu bir cümlenin başına gelirse geniş veya şimdiki zamanın hikayesi olur.
Örnek:
Ahmet mektup yazardı. ََ ّ ُ َُْ ُ َْ َ َ َ
‫اﻟﺮ َﺳﺎﻟﺔ‬
ِ ‫�ﺎن اﺣﻤﺪ ﻳﻜﺘﺐ‬
Ahmet mektup yazıyordu.
َ
‫ �ﺎ َن‬başında gelecek zaman eki bulunan muzari fiilin bulunduğu bir cümlenin başına gelirse gelecek
zamanın hikayesi olur.
Örnek:
ََ ّ ُ َُْ َ ُ َْ َ َ َ
Ahmet mektup yazacaktı. ‫اﻟﺮ َﺳﺎﻟﺔ‬
ِ ‫�ﺎن اﺣﻤﺪ ﺳﻴﻜﺘﺐ‬
َ َ َ
31. Mâzî Fiilinin Başına (‫ )ﻗ ْﺪ �ﺎن‬Gelmesi
َ �َ ‫ َﻗ ْﺪ‬geldiğinde geçmiş zamanın hikâyesi olur. Gelmişti gibi.
Mazi fiilin başına ‫ﺎن‬
Örnek:
َْ َ ََ َ َ َْ
Öğrenci okula gitmişti. ‫ﺳﺔ‬ِ ‫ﻗﺪ �ﺎن ذھ َﺐ اﻟﻄ ِﺎﻟ ُﺐ ٕا�� اﳌﺪ َر‬
َ ْ ََ‫ﱡ‬ َ َ ََ َ َ َْ
Ahmet Arapça çalışmıştı. ‫س ا ْﺣ َﻤ ُﺪ اﻟﻠﻐﺔ اﻟ َﻌ َﺮِ� ﱠﻴﺔ‬ ‫ﻗﺪ �ﺎن در‬
99
Adnan Hoyladı
Notlarım:
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………..………………………………………………………………………………..………………………………………………………….……………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...
100
101
Bu kitap Anadolu İmam-Hatip Liselerinde
derse giren öğretmenler ve 10. Sınıf
öğrencileri için kaynak olarak
hazırlanmıştır. Sadece 10. Sınıf konularını
içermektedir. Konular örnekleriyle birlikte
anlatılmıştır. Gereken yerlerde detaya
girilmiştir. Ancak 10. Sınıf çerçevesi dışına
çıkılmamıştır.

Arapça Dilbilgisi PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Arapça Dilbilgisi PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Anadolu

Anadolu İmam-Hatip Lisesi

Bu kitap internetten derlenmiştir. Özellikle fasiharabic.com kullanılmıştır.

1. Mâzî, Muzâri, Emir (Tekil) ............................................................................................................................................................................................................... 5

10.1.1. (‫ ِ)إ ﱠن‬...................................................................................................................................................................................................................................40

17.2. Cahd-ı Müstağrak ................................................................................................................................................................................................................ 66

26.2. Hususî İsm-i Mevsul ............................................................................................................................................................................................................92

1. Mâzî, Muzâri, Emir (Tekil)

Geldi ‫ﻀ َﺮ‬َ ‫َﺣ‬ Yardım etti ‫ﺼ َﺮ‬َ ‫َﻧ‬

‫ﺼ َﺮ ْت‬ َ ‫َﻧ‬ O yardım etti. ‫ﺼ َﺮ‬َ ‫َﻧ‬

Allah ondan razı olsun. ‫ﷲ َﻋ ْﻨ ُﮫ‬

Dönüyor ‫َﻳ ْﺮ ِﺟ ُﻊ‬ ‫َر َﺟ َﻊ‬ Oturuyor ُ ‫َﻳ ْﺠ ِﻠ‬

Bizler yardım Biz ikimiz yardım Ben yardım

Konuyla İlgili Cümle Örnekler:

Sizler yiyin İkiniz yiyin Ye Türkçesi

‫ُﻣ ْﺠ َ� ِ� ٌﺪ‬ �‫َﻋ ِ� ﱞ‬

Harekesi Zamme Harekesi Zamme

Nekre İsim Marife İsim

(Herhangi) Bir çocuğun kalemi

Çocuğun kitabı güzeldir. ٌ ‫ِﻛ َﺘﺎ ُب ْاﻟ َﻮ َﻟ ِﺪ َﺟ ِﻤ‬

Sizin kitabınız faydalıdır. ‫ﻴﺪ‬ٌ ‫ﻛ َﺘ ُﺎﺑ ُﻜ ْﻢ ُﻣﻔ‬

Marife İsim Marife

Bu iki kız Bu iki çocuk

Bu iki kız Bu iki çocuk

Paraları bu iki kızdan aldım.

‫اﳌ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮ َن‬ ُْ َ � َ َ َ Ref müfret müzekker

4.2. Uzak İçin Kullanılan Zamirler

Şu iki kız Şu iki çocuk

Şu iki kız Şu iki çocuk

Paraları bu iki kızdan aldım.

‫اﳌ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮ َن‬ ُْ َ َ ُ َ َ Ref müfret müzekker

Onlar O ikisi O Türkçesi

Sizler Siz ikiniz Sen Türkçesi

Adam Halide’yi sen zannetti.

‫ي‬ Beni, bana, benim ‫ي‬

‫ِـﻚ‬ Seni, sena, senin ‫َـﻚ‬

Onların kalemi O ikisinin kalemi Onun kalemi Türkçesi

Sizin kaleminiz İkinizin kalemi Senin kalemin Türkçesi

Bizim kalemimiz İkimizin kalemi Benim kalemim Türkçesi

Ali çalışkandır. ‫ُﻣ ْﺠ َ� ِ� ٌﺪ‬ �‫َﻋ ِ� ﱞ‬

Müzekker ve tekil Kitap faydalıdır. ٌ ‫ﺎب ُﻣﻔ‬

8. Beş İsim (Esma’ul - Hamse)

Ağzın dert görmesin. ‫ﻮك‬َ ‫ﺾ ُﻓ‬ ‫َﻻ ُﻓ ﱠ‬

Baba çarşıdan evine dönüyor. ‫َا ْ َﻷ ُب َﻳ ْﺮﺟ ُﻊ إ َ�� َﺑ ْي ِﺘ ِﮫ ﻣ َﻦ ﱡ‬

Beş ismin cemileri:

Babam her yıl bir kere düzenlenen kayınpederler ‫َْ َ ﱠ َُ ُ َ ً ُ ﱠ‬ َ ْ َ َ َ َ

(Herhangi) Bir çocuğun kalemi

İsim Tamlaması İsim Cemi Müennes İsim

İsim Tamlaması İsim Tesniye Müzekker İsim

İsim Tamlaması İsim Tesniye Müzekker İsim

Güzel bir kız

Uzun, güzel bir kalem ‫ﻴﻞ‬ ٌ ‫َﻗ َﻠ ٌﻢ َﻃﻮ‬

değiştirenler manasında “en-Nevâsıh” (‫ﻮا�ح‬ ‫َ ﱠ‬

Harekesi zamme Harekesi fetha Harekesi değişmez

sakindir. deniz Şüphesiz

Gerçekten ev eskidir. ‫ﻳﻢ‬ٌ ‫إ ﱠن ْاﻟ َﺒ ْي َﺖ َﻗﺪ‬ Müfret

Haccın nefsi temizlediğini öğrendim. ‫ﺲ‬ ْ ‫َﻋﻠ ْﻤ ُﺖ َأ ﱠن ْا� َح ﱠج ُﻣ َﻄ ّه ٌﺮ ﻟ ﱠﻠﻨ‬

Araba geldiği için Muhammed gülümsedi. Muhammed َ ‫اﻟﺴ ﱠﻴﺎ َ َة َﺣ‬ َ َ

…kendisinde ne alışveriş ne dostluk ne de şefaat ٌ َ َ َ ٌ‫َ ُﱠ‬ َ ْ َ َ

Gerçekten onlar onu lanetlediler. ُ ‫إ ﱠ� ُ� ْﻢ َﻟ َﻌ ُﻨ‬

Türkçesi Müennes Türkçesi Müzekker

Çarşıda 99 kadın gördük. ‫اﻟﺴﻮ ِق‬ ‫ﻌﺎ َو ِ� ْﺴ ِﻌ َ�ن ْاﻣ َﺮأ ًة �� ﱡ‬

60 ‫ِﺳ ِّﺘ َ�ن‬ ‫ِﺳ ﱡﺘﻮ َن‬ 20 َ ‫ﻋ ْﺸﺮ‬