DEPREM İZOLASYON DERNEĞİ

DEPREM YALITIMI
YÖNETMELİĞİ

Mayıs 2008
DEPREM YALITIMI YÖNETMELİĞİ

İÇİNDEKİLER

1. GENEL HÜKÜMLER
1.1 Simgeler
1.2 Tanimlar
1.2 Kapsam

2. AMAÇ ve GENEL İLKELER

3. YALITIM BİRİMLERİ
3.1 Elastomer Yalıtıcılar
3.1.1 Elastomer Yalıtıcıların Özellikleri
3.1.2 Elastomer Yalıtıcıların Tasarım Kriterleri
3.1.3 Elastomer Yalıtıcıların Bağlantıları
3.2 Düz ve Eğri Yüzeyli Sürtünmeli Yalıtıcılar
3.2.1 Düz ve Eğri Yüzeyli Sürtünmeli Yalıtıcıların Özellikleri
3.2.2 Düz ve Eğri Yüzeyli Sürtünmeli Yalıtıcıların Tasarım Kriterleri
3.2.3 Düz ve Eğri Yüzeyli Sürtünmeli Yalıtıcıların Bağlantıları

4. YALITIMIŞ BİNANIN MODELLEMESİ

5. DEPREM YER HAREKETİ

6. HESAP YÖNTEMİ
6.1 Analiz Metodları
6.2. Eşdeğer Yatay Yük Yöntemi ile Doğrusal Analiz
6.2.1. Tasarım Depremi Seviyesi Yerdeğiştirmesi
6.2.2. Tasarım Depremi Seviyesinde Etkin Periyot
6.2.3. Enbüyük Deprem Seviyesi Yerdeğiştirmesi
6.2.4. Enbüyük Deprem Seviyesindeki Etkin Periyot
6.2.5. Toplam Yalıtım Birimi Yerdeğiştirmeleri
6.2.6. Eşdeğer Yatay Yükler
6.2.7. Katlara Etkiyen Eşdeğer Deprem Yüklerinin Belirlenmesi
6.2.8. Göreli Kat Ötelemeleri
6.2.9 Yalıtım Sistemi Üzerine Etkiyecek Düşey Deprem Kuvveti
6.3. Doğrusal Dinamik Analiz (Mod Birleştirme Yöntemi veya Zaman Tanım Alanında
Analiz)
6.4 Zaman Tanım Alanında Doğrusal Olmayan Dinamik Analiz:

7. BAĞIMSIZ KONTROL HEYETİ

8. YALITIM BİRİMİ DENEYLERİ
8.1 Elastomer Yalıtıcılar
8.1.1 Tip Testleri
8.1.2 Kabul Testleri
8.1.3 Elastomer Yalıtım Birimi Kabul Kriterleri
8.2 Eğimli Yüzeyli Sürtünmeli Yalıtıcılar
8.2.1. Tip Testleri
8.2.2 Kabul Testleri
8.2.3 Eğimli Yüzeyli Sürtünmeli Yalıtım Birimi Kabul Kriterleri

EK-A - ZEMİN SINIFLARININ TANIMLANMASI

1. GENEL HÜKÜMLER

1.1 Simgeler

Ap = Kurşun çekirdekli elastomer yalıtın birimlerinde kurşun çekirdeğin alanı

Ar = Tek bir elastomer katmanının çelik plaka ile yapışmış, yüke maruz yüzey alanı
B = Çelik plaka ile yapışmış elastomerin çapı
BL = Kurşun çekirdek çapı
BM = Enbüyük deprem seviyesi için yalıtım sisteminın eşdeğer viskoz sönüm oranı
ile ilişkili olarak belirlenmiş spektrum azaltma katsayısı.
BD = Tasarım yerdeğiştirmesi seviyesinde yalıtım sistemin eşdeğer viskoz sönüm
oranı ile ilişkili olarak belirlenmiş spektrum azaltma katsayısı.
D = Yanal yerdeğiştirme miktarı, oluşan maksimum yerdeğiştirme
DL = Hareketli Yük
DD = Tasarım depremi seviyesinde yalıtım sistemi etkin rijitlik merkezinde oluşacak
yerdeğiştirme
DM = Enbüyük deprem seviyesinde yalıtım sistemi etkin rijitlik merkezinde oluşacak
yerdeğiştirme
Dy = Etkin Akma Yerdeğiştirmesi
Ec = Elastomer yalıtım biriminin basınç modülü
et, x, y =Yalıtım sisteminin sırasıyla x ve y yönlerindeki toplam dışmerkezlilik mesafesi.
F = D yerdeğiştirmesine karşı gelen dayanım
Fa = Kısa periyot spektral genlik düzeltme katsayısı (zemin etkisi parametresi)
Fi = i. kat seviyesinde göz önüne alınan yönde etkiyen yanal kuvvet
Fv = 1s’lik periyot spektral genlik düzeltme katsayısı (zemin etkisi parametresi)
FVD = Tasarım depremi seviyesindeki düşey deprem hareketinden kaynaklanacak
düşey kuvvet
FVM = Enbüyük deprem seviyesindeki düşey deprem hareketinden kaynaklanacak
düşey kuvvet
Fy = Etkin Akma Dayanımı
G = Elastomer malzemenin kayma modülü
g = Yer çekimi ivmesi(9.81m/sn2)
GAS = Elastomer malzeme kayma modülü alt sınırı
Ge = Etkin kayma modülü değeri
GNOM = Elastomer malzeme kayma modülün nominal değerini
GÜS = Elastomer malzemenin kayma modülü üst sınırı
Hi = Yalıtım ayayüzü ile i. kat seviyesi arasındaki mesafe
hi = i. kat ile (i-1). kat arasındaki mesafe
KD, max = Tasarım depremi yerdeğiştirmesi seviyesinde yalıtım sisteminin maksimum
etkin rijitliği
ke = D yerdeğiştirmesine tekabül eden eşdeğer doğrusal (Sekant) Rijitlik = F / D
kexı,eyı = i. yalıtım biriminin sırasıyla x ve y yönündeki ortalama etkin rijitliği.
KM, max = Enbüyük deprem yerdeğiştirmesi seviyesinde yalıtım sisteminin maksimum
etkin rijitliği
KM, min = Enbüyük deprem yerdeğiştirmesi seviyesinde yalıtım sisteminin minimum etkin
rijitliği
Kv = Yalıtım sisteminin toplam düşey rijitliği
kv = Elastomer yalıtım biriminin düşey rijitliği
k1 = Başlangıç Rijitliği (Elastik Rijitlik)
k2 = Elastik Ötesi Rijitlik
L = Elastomer katmanı kenar yüzeyi alanı
LL = Canlı Yük
N = Yalıtım arayüzü üstünden itibaren toplam binadaki toplam kat sayısı
P = Elastomer üzerinde sabit ve hareketli yükünden kaynaklanan toplam düsey
yük
Pcr = Yanal yerdeğiştirme olmadığı zaman elastomer yalıtım birimlerinin burkulma
yükü
'
Pcr = Yanal yerdeğiştirme olduğu zaman elastomer yalıtım birimlerinin burkulma
yükü
Q = Karakteristik dayanım veya etkin akma kuvveti
R = Yalıtım birimi kayma yüzeyinin eğrilik yarıçapı
rx,y = x ve y yönlerindeki burulma atalet yarıçapı değerleri
R1 = Yük azaltma katsayısı
SD(T) = Tasarım Depremine karşı gelen %5 sönümlü Yatay İvme Spektrumu
SD(TD) = Tasarım depremi seviyesinde TD periyodundaki spektral ivme.
SM(T) = Enbüyük deprem seviyesinde %5 sönümlü yatay spektral ivme (g)
periyotlu spektral ivme (g)
SM(TM) = Enbüyük deprem seviyesinde TM periyodundaki spektral ivme.
SM(0.2) = Enbüyük deprem seviyesinde %5 sönümlü kısa periyotlu yatay spektral ivme(g
SM(1) = Enbüyük deprem seviyesinde %5 sönümlü 1s periyotlu yatay spektral ivme (g)
SMR(0.2)= Enbüyük deprem seviyesinde referans zemin için, %5 sönümlü, yatay, kısa
periyotlu (T=0.2s) spektral ivme (g)
SMR (1) = Enbüyük deprem seviyesinde referans zemin için, %5 sönümlü, yatay, 1s
S1 = Birinci şekil katysayısı
S2 = İkinci şekil katsayısı
T = Periyot (s)
t = Elastomer plaka kalınlığı
TD = Tasarım yerdeğiştirmesi seviyesinde deprem yalıtımlı yapının yanal etkin
titreşim periyodu
TL = Uzun periyot bölgesine geçiş periyodu
TM = Enbüyük yerdeğiştirme altında deprem yalıtımlı yapının yanal etkin titreşim
periyodu
To = Spektrum köşe periyodu başlangıç değeri
Tr = Toplam elastomer kalınlığı
TS = Spektrum köşe periyodu bitiş değeri
Tv = Elastomer yalıtım birimleri ile yalıtılmış yapının düşey yöndeki titreşim
periyodu
Vb = Tasarım yerdeğiştirmesi seviyesinde yalıtım sisteminde oluşacak kesme kuvveti.
Vs30 = Zemin ortamının üst 30 metresi için hesaplanan ortalama kayma dalgası
yayılma hızının değeri
W = Üst yapının toplam ağırlığı
Wd = Bir histeriz eğrisinin içinde kalan alan
wi = i. kat seviyesindeki ağırlık
xi , yi = i. yalıtım biriminin yalıtım sistemi rijitlik merkezine göre koordinatları
βD = Yalıtım sisteminin tasarım yerdeğiştirmesi seviyesindeki eşdeğer sönüm oranı
βe = Eşdeğer Sönüm Oranı
βM = Yalıtım sisteminin enbüyük deprem yerdeğiştirmesi seviyesindeki eşdeğer
sönüm oranı
τyp = Kurşun malzemenin kayma akma gerilmesi
αG = Sıcaklık, yaşlanma, çalışma etkilerininden kaynaklanacak özellik düzeltme
katsayısı
αμ = Yaşlanma ve kirlenme etkilerininden kaynaklanacak özellik düzeltme
katsayısını
γC = Birim şekil değiştirme
γS = Yanal yerdeğiştirme altında elastomer malzemede oluşan kayma birim şekil
değiştirmesi
μ = Sürtünme katsayısı
μAS = Sürtünme katsayısının alt sınır değeri
μNOM = Sürtünme katsayısının nominal değeri
μÜS = Sürtünme katsayısının üst sınır değeri
δxi ,yi = Büyütme faktörleri

1.2 Tanımlar

Yalıtım Sistemi
Yapının ana kütlesi altında yer alan bir arayüze belirli bir düzenle yerleştirilmiş yalıtım
birimleri topluluğudur.

Yalıtım Arayüzü
Yalıtım sisteminin yer aldığı yapı ara kesitidir.

Altyapı
Yalıtım arayüzünün altında kalan (temel dahil) yapı kısmı.

Üstyapı
Yalıtım arayüzünün üzerinde kalan yapı kısmı.

Yalıtım Birimi
Yalıtım sistemini oluşturan aşağıdaki elemanlar yalıtım birimleri olarak adlandırılacaktır.

♦ Elastomer Yalıtım Birimleri (Kurşun Çekirdekli, Yalın ve Yüksek Sönümlü

Elastomer Yalıtıcılar)
 ♦ Düz ve Eğri Yüzeyli Sürtünmeli Yalıtım Birimleri (Düzlem veya Küresel yüzeyli,
Tek veya Çift taraflı kızaklı)

Etkin Rijitlik Merkezi

Yalıtım sistemindeki birimlerin tasarım depremine karşı gelen etkin yanal rijitliklerine ve
altyapı rijitlik dağılımına bağlı olarak bulunmuş rijitlik merkezidir. Yalıtım arayüzünün
zemin katın ortasında yer alması gibi özel durumlar dışında altyapı tamamen rijit olarak
kabul edilebilir.

Tasarım Depremi
50 yılda %10 aşılma olasılığına sahip deprem yer hareketi

Tasarım Yerdeğiştirmesi
Tasarım Depremi etkisi altında yalıtım sisteminin arayüzdeki etkin rijitlik merkezinde,
göz önüne alınan yatay doğrultuda oluşan maksimum göreli yerdeğiştirme (üstyapının altı
ve altyapının üstü arasındaki göreli yerdeğiştirme)

Toplam Tasarım Yerdeğiştirmesi

Tasarım Depremi etkisi altında yalıtım arayüzündeki yalıtım birimlerinin herbirinde
yapının yanal ve burulmalı davranışı sonucu, göz önüne alınan yatay doğrultuda oluşan
maksimum göreli yerdeğiştirme (üstyapının altı ve altyapının üstü arasındaki göreli
yerdeğiştirme)

Enbüyük Deprem
50 yılda %2 aşılma olasılığına sahip deprem yer hareketi.

Enbüyük Yerdeğiştirme
Enbüyük deprem etkisi altında yalıtım sisteminin arayüzdeki etkin rijitlik merkezinde,
göz önüne alınan yatay doğrultuda oluşan maksimum göreli yerdeğiştirme (üstyapının altı
ve altyapının üstü arasındaki göreli yerdeğiştirme)

Toplam Enbüyük Yerdeğiştirme

Enbüyük deprem etkisi altında yalıtım arayüzündeki yalıtım birimlerinin herbirinde
yapının yanal ve burulmalı davranışı sonucu, göz önüne alınan yatay doğrultuda oluşan
maksimum göreli yerdeğiştirme (üstyapının altı ve altyapının üstü arasındaki göreli
yerdeğiştirme)

Etkin Sönüm Oranı

Yalıtım sisteminin belirli genlikli yerdeğiştirmeler altında göstereceği eşdeğer viskoz
sönüm oranı. (Tasarım yerdeğiştirmesi ve enbüyük yerdeğiştirme için ayrı ayrı belirlenir).

Etkin Rijitlik
Yaltıcı sistemde oluşan toplam kesme kuvvetinin rijitlik merkezindeki göreli
yerdeğiştirmeye bölünmesi ile elde edilen rijitlik değeri. (Tasarım yerdeğiştirmesi ve
enbüyük yerdeğiştirme için ayrı ayrı belirlenir).
Etkin Yalıtım Periyodu
Kütlesi üstyapı kütlesine eşit ve rijitliği yalıtım sisteminin etkin rijitliğine eşit tek
serbestlik dereceli bir sistemin doğal titreşim periyodu. (Tasarım yerdeğiştirmesi ve
enbüyük yerdeğiştirme için ayrı ayrı belirlenir)

1.3 Kapsam

1.2.1. Bu şartname yatay deprem yalıtımı uygulanacak (yeni yapılacak veya mevcut) bina
ve bina türü) yapıların deprem tasarımı esaslarını kapsamaktadır.
1.2.2. Deprem yalıtım birimleri olarak elastomer yalıtım birimlerinin, düz ve eğri yüzeyli
sürtünmeli yalıtım birimlerinin kullanımı kapsanmaktadır.
1.2.3 Bina düşey yüklerinin çelik yaylar vasıtasıyla taşındığı yalıtım birimleri kapsam
dışındadır.
1.2.4 Bu şartname belirli bir arayüz yerine yapının değişik yerlerine dağıtılmış yalıtım
birimlerine dayalı tasarımları kapsamamaktadır.
1.2.5 Bu şartname kapsamında yapılacak deprem yalıtımı tasarımlarının bağımsız
uzmanlar (Bağımsız Kontrol Heyeti) tarafından bütün aşamalarında kontrol edilerek
onaylanması zorunludur. Bağımsız uzmanların nitelikleri, belirlenmesi ve
atanmasına ilişkin kurallar Bölüm 8’de verilmiştir.
1.2.6 Madde 1.2.2’de kapsanmış yalıtım birimlerine ilave olarak yerleştirmiş harici
söndürücüleri içeren yalıtım sistemlerinin tasarımı Bağımsız Kontrol Heyeti’nin
onayına tabidir.

2. AMAÇ ve GENEL İLKELER

2.1 Bu şartname kapsamına girecek yapılarda yalıtım birimlerinden oluşan yalıtım

sistemi yapının ana kütlesi altında yer alan bir yalıtım arayüzüne yerleştirilmiş
olmalıdır.

2.2 Uygulanacak yalıtım sisteminin ana amacı, yapının yatay yük yaşıyıcı sistemine
gelecek deprem kuvvetlerinin azaltılmasıdır. Bu azaltımın sağlanması için, yalıtılmış
yapının doğal titreşim periyodunun uzatılması ve/veya yapı etkin sönüm oranının
arttırılması gereklidir.

2.3 Yalıtım Sistemi aşağıdaki özellikleri içermelidir:

Yüksek düşey rijitlik
Yalıtım işlevini sağlayabilecek ölçüde düşük yatay rijitlik
Düşey yük taşıyabilme
Enerji yutumu
Deprem sonrası yeniden merkezlenme
Deprem harici yatay yükler (Rüzgar gibi) karşısında yeterli akma dayanımı

2.4 Tasarımda aşağıda belirtilen iki seviyeli deprem yer hareketi göz önüne alınacaktır.
• Tasarım Depremi - 50 yılda %10 aşılma olasılığına sahip deprem yer hareketi.
• Enbüyük Deprem – 50 yılda %2 aşılma olasılığına sahip deprem yer hareketi.
2.5 Bu şartname kapsamında projelendirilmiş ve deprem yalıtım sistemi uygulaması
yapılmış binalarda Tasarım Depremi etkisi altında yapısal sistemde herhangi bir hasar
oluşmayacak ve tasarım depremi sonrasında doğrusal elastik davranışa yakın bir
davranış gösterecektir. Etkin bir yalıtım sistemi uygulanmış binada yanal
yerdeğiştirmelerinin çok büyük bir oranının yalıtım sisteminde yer alması gereklidir.
Bu amaçla üst yapı yüksek rijitlikli (küçük göreli kat ötelemeleri) olarak tasarlanır.

2.6 Bu şartname kapsamında projelendirilmiş deprem yalıtım sistemi uygulanmış

binalarda Enbüyük Deprem etkisi altında deprem yalıtım sistemi kararlı olacaktır.
Deprem etkisi altında üstyapıda en az “Can Güvenliği” performans hedefi
sağlanacaktır.

2.7 Yalıtılmış üstyapıya bağlı tüm boru, kablo ve diğer tesisat ve elemanlar Tasarım
Depremi etkisi altında hasar görmeyecek şekilde düzenlenecektir. Enbüyük Deprem
etkisi altında ise bu elemanlar tamir edilebilecek ölçüde hasar görebilecek, ancak can
güvenliğini sağlayacak şekilde davranış gösterecektir.

2.8 Kullanılacak Yalıtım Sistemi birimleri toplam enbüyük yerdeğiştirme ve düşey yükün
ortak etkisi altında, artan yanal yerdeğiştirmelerle artan direnç göstermeli ve tekrarlı
yükler altında fiziksel özelliklerindeki değişimler bu şartnamede belirtilmiş sınırlar
içinde kalmalıdır.

2.9 Yalıtım sisteminde enbüyük yerdeğiştirme altında oluşacak yatay kuvvetle

bu yerdeğiştirme miktarının yarısında oluşacak kuvvet arasındaki fark toplam yapı
ağırlığının 1/40’indan daha büyük olacaktır.

2.10 Burulma etkilerinin azaltılması için yalıtım sisteminin etkin rijitlik merkezi ile
üstyapı ağırlık merkezinin yalıtım arayüzündeki düşey izdüşümü mümkün olduğunca
birbiri ile çakıştırılmalıdır.

2.11 Yalıtım arayüzünün üstünde ve altında oluşacak kuvvetleri emniyetle dağıtabilecek

rijitlik ve dayanımda bir yapısal sistem oluşturulacaktır.

2.12 Üstyapı ve altyapı arasında yalıtım birimlerinin denetim, bakım, yeniden

merkezlenmesi ve değiştirilmesine izin verecek açıklık ve yapısal düzen bulunmalıdır.

2.13 Yalıtım birimlerinin yangın, kimyasal madde ve patlamalardan korunması için

önlemler alınacaktır. Yalıtıcı sistemi için istenecek yangın güvenliği, yalıtıcı
arayüzünde bulunan diğer yapısal elemanlara eşdeğer olacaktır.

2.14 Yalıtım sisteminin tasarımında yalıtım birimlerine herhangi bir çekme kuvveti
gelmemesi esastır. Ancak, özel durumlarda çekme kuvvetlerinin karşılanabilmesi
için özel nitelikli yalıtım birimleri kullanılabilir. Bu birimlerin gelecek çekme
kuvvetlerini karşılayabildiği deneylerle doğrulanacaktır.
2.15 Doğal titreşim periyodu 1.5s’nin üzerinde olan binalarda veya çok yumuşak zemine
(Zemin Sınıfı F, Ek-A) oturan binalarda yapılacak deprem yalıtımı uygulamaları
Bağımsız Kontrol Heyetinin iznine tabidir.

2.16 Herbir yalıtım birimi tipinin yatay yükler altındaki mekanik davranışı tam ölçekli
deneylere dayalı olarak tesbit edilecektir.

2.17 Herbir yalıtım biriminin mekanik özelliklerini ve davranışını açıklayan rapor

gereklidir. Mekanik özelliklerde üretim ve yerleştirme nedenleri ve zamanla meydana
gelecek değişimler ancak gerekli kontrollerin yapılmış ve tasarım aşamasında en
elverişsiz koşulların göz önüne alınmış olması durumunda kabul edilebilir.

2.18 Yalıtım birimlerinin üretim, yerleştirme ve fiziksel özellikleri ile ilgili analitik ve
deneysel kontrolleri de içeren bir kalite planı ve belgesi olmalıdır. Bu belge yalıtım
birimlerinin ayrıntılarını, boyutlarını, kalite düzenlemelerini ve yerleştirme
toleranslarını içermelidir.

2.19. Yalıtım birimleri için bir bakım programı geliştirilecektir. Program kapsamında
yalıtım birimlerinin yerleştirilmesi ve gerekli durumlarda değiştirilmesi ile ilgili
işlemler, yalıtıcı birimlerinin yaşlanmasını hızlandırabilecek çevresel etki ve
unsurlar, yangından korunma, periyodik kontrol ve bakımları tüm binanın ömrünü
kapsayan bir süre için tanımlanacaktır.

3. YALITIM BİRİMLERİ

Bu şartnamede kapsanan hükümler dışında yalıtım birimlerinin tasarımı ve tahkikleri için

“European Standard EN 1337-3:2005: Structural Bearings - Elastomeric Bearings”
dökümanında yer alan hususlar göz önüne alınacaktır.

3.1 Elastomer Yalıtım Birimleri

3.1.1 Elastomer Yalıtım Birimlerinin Özellikleri

Elastomer yalıtım birimleri çelik plaka ve elastomer katmanların ardalanmasından oluşur.

Birimlerin yanal rijitliğini elastomer malzemenin kayma rijitliği sağlar. Sönümü kurşun
çekirdek veya yüksek sönümlü elastomer malzeme sağlar (Şekil 1). Elastomer yalıtın
birmleri kendilerine özgü yatay kuvvet-yerdeğiştirme (histeresiz) eğrileri, eşdeğer
doğrusal rijitlikleri ve eşdeğer sönüm oranları ile tanımlanır. Kurşun çekirdekli elastomer
yalıtım biriminin teorik histeresiz eğrisi Şekil 2’de gösterilmiştir.
 Sekil 1. Kurşun çekirdekli elastomer yalıtım biriminin basitleştirilmiş kesiti

Şekil 2. Kurşun çekirdekli elastomer yalıtım birimi için tipik kuvvet-yerdeğiştirme

(histeresiz) eğrisi
Şekil 2’de
Q = Karakteristik Dayanım
k1 = Başlangıç Rijitliği (Elastik Rijitlik)
k2 = Elastik Ötesi Rijitlik
ke = D yerdeğiştirmesine karşı gelen eşdeğer doğrusal rijitlik (Sekant Rijitliği)
F = D yerdeğiştirmesine karşı gelen dayanım
Fy = Etkin Akma Dayanımı
Dy = Etkin Akma Yerdeğiştirmesi

Verilen bir yükleme çevrimindeki (histeresiz eğrisi) eşdeğer doğrusal rijitlik (keee) o
çevrimde ulaşılan maksimum dayanımın (F) maksimum yerdeğiştirmeye (D) bölünmesi
ile elde edilir.

ke = F/D (1)

Eşdeğer sönüm oranı (βe) bir yerdeğiştirme çevriminde yutulan enerjinin (histeresiz
eğrisinin içinde kalan alan =Wd) 2π F D değerine bölünmesi ile elde edilir.

1 ⎡ Wd ⎤
βe = ⎢ FD ⎥ (2)
2π ⎣ ⎦

Kurşun çekirdekli elastomer yalıtım birimlerinde:

Q ≅ Fy = Ap τyp (3)

olarak alınabilir. Burada Ap kurşun çekirdeğin alanını, τyp ise kurşun malzemenin kayma
akma gerilmesini göstermektedir.

Kurşun çekirdekli elastomer yalıtım birimlerinde başlangıç rijitliği büyük ölçüde kurşun
çekirdeğin elastik rijitliği tarafından belirlenir. Tüm elastomer yalıtım birimlerinde elastik
ötesi rijitlik, elastomer malzemenin kayma modülü (G) ile elastomer katmanının kapalı
(çelik plaka ile yapışmış) yüzey alanının (Ar) çarpımının toplam elastomer kalınlığına
( Tr = ∑ t ) bölünmesi ile bulunur.

k2 = G (Ar / Tr) (4)

Dairesel kesitli ve kurşun çekirdekli elastomer yalıtım birimlerinde Ar = (π / 4)( B 2 − BL2 )

olarak hesaplanır (Şekil 2). Yalın (kurşun çekirdek içermeyen) elastomer yalıtım
birimlerinde ke = k2 alınır.

Elastomer yalıtım birimlerinin eşdeğer doğrusal rijitlikleri ve eşdeğer sönüm oranları

elastomer malzemenin kayma modülünün (G) alt ve üst sınır değerlerine (GAS ve GÜS)
bağlı olarak değişir. Tasarım amaçlı olarak bu sınır değerler, üretim farkını ve sıcaklık,
yaşlanma ve çalışma (scragging) etkilerini yansıtacak şekilde Denklem 5 ve 6 vasıtası ile
belirlenecektir.
 GAS = 0.9 GNOM (5)

GÜS = 1.1 αG GNOM (6)

Burada GNOM elastomer malzeme kayma modülünün nominal değerini, αG ise sıcaklık,
yaşlanma ve çalışma (scragging) etkilerininden kaynaklanacak özellik düzeltme
katsayısını göstermektedir. Bu katsayının enküçük değeri αG = 1.2 olarak alınacaktır.

Elastomer yalıtım birimlerinin Birinci Şekil Katsayısı (S1) herbir elastomer katmanının
çelik plaka ile yapışmış, yüke maruz yüzey alanının (Ar) elastomer katmanı kenar yüzeyi
alanına (L) bölünmesi ile bulunur. S1 değeri genellikle 30’dan küçük olmalıdır.

S1 = Ar / L (7)

Dairesel kesitli ve kurşun çekirdekli elastomer yalıtım birimleri için S1 değeri

S1 = ( B 2 − BL2 ) / (4 Bt ) (8)

olarak bulunur. Burada:

B = Çelik plaka ile yapışmış elastomer çapını

BL = Kurşun çekirdek çapını
t = Elastomer katman kalınlığını

göstermektedir. Kurşun şekirdek içermeyen (yalın) elastomer yalıtım birimleri için BL =0

alınacaktır.

İkinci şekil katsayısı (S2) herbir çelik levhanın karakteristik plan boyutu veya çapının (B)
elastomer katmanlarının toplam kalınlığına (Tr) bölünmesi ile bulunur.

S2 = B/Tr (9)

Elastomer yalıtım birimlerinin düşey rijitliği (kv) Denklem 10 ile verilir.

E c Ar
kv = (10)
Tr

Burada Ec elastomer yalıtım biriminin basınç modülüdür ve

E c = 3G (1 + S12 ) ≅ 3GS12 (11)

ifadesi ile verilir.
Elastomer yalıtım birimlerinin imalatında kullanılacak malzemeler prEN 15129-2007
numaralı Avrupa Standardı Bölüm 8.2.2’de kapsanan spesifikasyonlara, eşdeğer Japonya
(JIS), eşdeğer ABD (ASTM) standartlarına veya üreticilerin (Bayındırlık ve İskan
Bakanlığı tarafından kabul edilmiş) özel kalite kontrol programlarına uyacaktır.

3.1.2 Elastomer Yalıtıcı Birimlerinin Tasarım Kriterleri

Elastomer yalıtım birimleri:

♦ Hiç bir yanal yerdeğiştirme olmadan 1.5(DL+LL) büyüklüğünde bir düşey
kuvveti emniyetle taşıyacaktır.
♦ Toplam enbüyük yanal yerdeğiştirme altında (0.8DL – |E|) büyüklüğünde bir
düşey kuvveti çekme gerilmesine maruz kalmadan taşıyacaktır.
♦ Toplam enbüyük yanal yerdeğiştirme ve (1.2D+LL+|E|) yük kombinasyonu
altında düşey ve yatay kuvvetleri emniyetle taşıyacaktır.

Burada DL sabit yükü ve LL hareketli yükü göstermektedir. “E” deprem yükünün

belirlenmesinde düşey deprem bileşeni de göz önüne alınacaktır.

Elastomer yalıtım birimlerinde deprem, sabit ve hareketli yükler altında oluşacak kayma
birim şekildeğiştirmesi ve kararlılık durumları kontrol edilecektir.

Deprem olmadığı durumlarda, basınç altında elastomer malzemede oluşacak kayma birim
şekildeğiştirmesi Denklem 12 ile bulunacaktır.

6S1 PDL+ LL
γ CDL+ LL = (12)
Ar EC

Burada PDL + LL , elastomer yalıtım birimi üzerinde DL sabit ve LL hareketli yükünden

kaynaklanan toplam düşey yükü göstermektedir. Ec elastomer yalıtım birimi basınç
modülünün hesaplanmasında elastomer malzemenin kayma modülünün (G) nominal
değeri kullanılacaktır.

Deprem olduğu durumlarda, basınç altında elastomer malzemede oluşacak kayma birim
şekil değiştirmesi Denklem 13 ile bulunacaktır.

6S1 PDL +0.5 LL +|E|

γ CDL + 0.5 LL +|E| = (13)
Are EC

Burada, PDL +0.5 LL +|E| elastomer yalıtım birimi üzerinde DL sabit, LL hareketli, ve E
deprem yükünden kaynaklanan düşey yükü göstermektedir. E deprem yükünün
belirlenmesinde düşey deprem bileşeni de göz önüne alınacaktır. Are ise tanımı Şekil
3‘de yapılmış olan azaltılmış elastomer alanıdır. Ec elastomer yalıtım birimi basınç
modülünün hesaplanmasında elastomer malzemenin kayma modülünün (G) nominal
değeri kullanılacaktır.

Sekil 3. Elastomer yalıtım biriminde azaltılmış elastomer alanının tanımı.

Yanal yerdeğiştirme altında elastomer malzemede oluşacak kayma birim

şekildeğiştirmesi ( γ S ) Denklem 14 ile bulunacaktır.

D
γS = (14)
Tr

Burada D yanal yerdeğiştirme miktarı, Tr ise elastomer katmanlarının toplam kalınlığıdır.

Yanal yerdeğiştirme olmadığı durumlarda elastomer yalıtım birimlerinin burkulma yükü

( Pcr ) Denklem 15 ile bulunacaktır.

α GAr BS1
Pcr = (15)
Tr
Bu denklemde B, çelik plaka ile yapışmış elastomer çapını (dairesel kesitli elastomer
yalıtım birimi için) veya küçük boyutunu (dikdörtgen kesitli elastomer yalıtım birimi
için) göstermektedir. Ar çelik plaka ile yapışmış elastomer katman yüzeyinin (kurşun
çekirdek alanı dışında kalan) alanıdır. Kayma modülünün (G) belirlenmesinde nominal
değer kullanılacaktır. α katsayısı dairesel kesitli elastomer yalıtım birimi için 1.1 ve
dikdörtgen kesitli elastomer yalıtım birimi için 1.3 olarak alınacaktır.

Yanal yerdeğiştirme olduğu durumlarda elastomer yalıtım birimlerinin burkulma yükü

( Pcr' ) Denklem 17 ile bulunacaktır.

δ − sin δ
Pcr′ = Pcr ( ) ; δ = 2 cos −1 ( DMi / B) (17)
π
Burada DMi enbüyük deprem seviyesindeki toplam yanal yerdeğiştirmeyi (Madde 6.2.5)
göstermektedir.

Pcr yükünün tayininde kayma modülünün etkin değeri ( Ge ) kullanılacaktır.

keTr
Ge = (18)
Ar

Burada ke enbüyük deprem durumuna (yerdeğiştirmesine) karşı gelen eşdeğer doğrusal

rijitliktir.

Elastomer yalıtım birimlerinde oluşacak elastomer malzeme kayma birim

şekildeğiştirmeleri, burkulma yükleri ve yanal yerdeğiştirmeler aşağıdaki koşulları
sağlayacaktır.

• Elastomer malzemede enbüyük yanal yerdeğiştirmeye karşı gelen kayma birim

şekildeğiştirmesi 2.5 değerinin altında kalacaktır.

γ S ≤ 2.5
♦ Elastomer malzemede deprem yükü hariç düşey yüklerden (DL+LL) meydana
gelen kayma birim sekildeğiştirmesi 2.5 değerinin altında olacaktır.

γ CDL+ LL ≤ 2.5

♦ Elastomer malzemede deprem yükü dahil düşey yüklerden (DL+LL+|E|) ve

enbüyük yanal yerdeğiştirmeden meydana gelen toplam kayma birim
sekildeğiştirmesi 6.0 değerinin altında olacaktır.

γ CDL + 0.5 LL +|E | + γ S ≤ 6.0

♦ Elastomer yalıtım birimlerinin yanal yerdeğiştirme olmadığı durumlardaki
burkulma yükü Pcr , PDL + LL düşey yükünün enaz 3 katı olacaktır.
 Pcr
≥ 3.0
PDL + LL

♦ Elastomer yalıtım birimlerinin yanal yerdeğiştirme olduğu durumlardaki

burkulma yükü Pcr' , PD +0.5 L + E düşey yükünün enaz 1.1 katı olacaktır.

Pcr′
≥ 1.10
PD + 0.5 L + E

♦ Elastomer yalıtım birimlerde meydana gelecek enbüyük toplam yerdeğiştirmeler

(DMi , Madde 6.2.5) aşağıdaki sınırlar içerisinde kalacaktır.

3
DMi ≤ (1.5 − )B ve D ≤ 0.7 B
Pcr
( )
PDL + LL

3.1.3 Elastomer Yalıtıtım Birimlerinin Bağlantıları

Elastomer yalıtım birimlerinin üst- ve alt-yapı bağlantılarının tasarımı toplam enbüyük

yerdeğiştirme altında 1.5(DL+LL+|E|) yük kombinasyonundan kaynaklanan yatay ve
düşey kuvvetleri taşıyacak şekilde yapılacaktır. Burada DL sabit yükü, LL hareketli yükü
ve E deprem yükünü göstermektedir. “E” deprem yükünün belirlenmesinde düşey
deprem bileşeni de göz önüne alınacaktır.

Elastomer yalıtım birimlerinin üst ve alt yapı bağlantıları için Şekil 4’deki standart
civatalı bağlantı şekilleri kullanılabilir. Bu bağlantı şekillleri dışındaki uygulamaların
yeterlililiği ayrıca kanıtlanacak ve Bağımsız Kontrol Heyeti’nin iznine tabi olacaktır.

Şekil 4 a,b. Elastomer yalıtım birimlerinin için standart civatalı bağlantı şekilleri.
Yalıtım birimleri ile üst ve altyapı bağlantılarının çekme alabilen düzende (Şekil 4a)
olmadığı ve yanal yüklerin kesme kuvveti aktarıcıları (Shear Key) vasıtasıyla yapıldığı
(Şekil 4b) durumlarda elastomer yalıtım birimlerde yuvarlanma (Rollout veya Rollover)
kararlılığının sağlanması için aşağıdaki tahkik yapılacaktır.

(2 / 3) P0.8 DL −|E|
DMi ≤ ( )B (19)
ke H + P0.8 DL −|E|

Burada P0.8 DL −|E| , elastomer yalıtım birimi üzerindeki 0.8DL sabit ve çekme (negatif)
yönünde alınan E deprem yükünden kaynaklanan enaz (minimum) düşey yükü
göstermektedir. E deprem yükünün belirlenmesinde düşey deprem yer hareketi de göz
önüne alınacaktır. H yalıtıcı birimin üst ve alt çelik başlik plakaları arasındakı mesafedir
(Şekil 1). Yalıtıcı birimin enbüyük deprem yanal yerdeğiştirmesi DMi (Madde 6.2.5) ve
buna karşı gelen eşdeğer doğrusal (sekant) yanal rijitliği ke ile gösterilmiştir.

3.2 Düz ve Eğri Yüzeyli Sürtünmeli Yalıtım Birimleri

3.2.1 Düz ve Eğri Yüzeyli Sürtünmeli Yalıtım Birimlerinin Özellikleri

Düz ve Eğri Yüzeyli Sürtünmeli Yalıtım Birimleri içinde bir kayıcı elemanın yer aldığı
bir veya iki taraflı içbükey çelik elemanlardan oluşur (Şekil 5). Bu tip yalıtım birimlerinin
teorik histeresiz eğrisi Şekil 6’da gösterilmiştir. Yalıtım biriminin elastik ötesi rijitliğini
(k2) içbükey kayma yüzlerindeki eğrilik yarıçapı, sönümünü ise teflon kaplamalı kayıcı
birim ve paslanmaz çelik kayma yüzeyi arasında sürtünme nedeni ile oluşan enerji kaybı
sağlar. Düz yüzeyli yalıtım birimlerindeki yatay rijitlik (k2) sıfır olarak alınabilir. Eğri
yüzeyli sürtünmeli yalıtım birimleri kendilerine özgü yatay kuvvet-yerdeğiştirme
(histeresiz) eğrileri, eşdeğer doğrusal rijitlikleri ve eşdeğer sönüm oranları ile tanımlanır.

Şekil 5. Bir ve İki Taraflı Eğri Yüzeyli Sürtünmeli Yalıtım biriminin basitleştirilmiş
kesiti
Şekil 6. Düz ve Eğri Yüzeyli Sürtünmeli Yalıtım Birimleri için tipik kuvvet-
yerdeğiştirme (histeresiz) eğrisi

Sekil 6’da:
Q = Fy = Karakteristik Dayanım veya Etkin Akma Kuvveti
k1 = Başlangıç rijitliği (fiktif)
k2 = İkinci Rijitlik
ke = D yerdeğiştirmesine karşı gelen eşdeğer doğrusal rijitlik (Sekant Rijitliği) = F / D
F = D yerdeğiştirmesine karşı gelen dayanım
Dy = Etkin Akma Yerdeğiştirmesi (çok küçük fiktif akma yerdeğiştirmesi)

Karakteristik Dayanım veya Etkin Akma Kuvveti sürtünme katsayısı (μ) ile yalıtım
birimi üzerine etkiyen düşey kuvvetin (P) çarpımına eşittir. (İki taraflı eğri yüzeyli
sürtünmeli yalıtım birimleri için μ = μ1 + μ2 olarak alınabilir)

Q = Fy = μ P (20)

Başlangıç rijitliği, hesaplarda çok yüksek bir değer olarak alınacak fiktif bir rijitliktir.
İkinci rijitlik, düşey kuvvetin (P) Eğri Yüzeyli Sürtünmeli Yalıtım birimi kayma
yüzeyinin eğrilik yarıçapına (r) bölünmesi ile belirlenir. (İki taraflı eğri yüzeyli
sürtünmeli yalıtım birimleri için yaklaşık olarak r = r1 + r2 alınabilir)

k2 = P / r (21)

Verilen bir yükleme döngüsündeki (histeresiz eğrisi) eşdeğer doğrusal rijitlik (keee), o
döngüde uygulanan kuvvetin (F) ulaşılan maksimum yerdeğiştirmeye (D) bölünmesi ile
elde edilir.
 ke = F/D = (P / r) + (μP / D) (22)

Eşdeğer sönüm oranı (βe) bir yerdeğiştirme döngüsünde yutulan enerjinin (histeresiz
alanı =Wd) 2π F D değerine bölünmesi ile elde edilir.

1 ⎡ Wd ⎤ 2 ⎡ μ ⎤
βe = = ⎢ (23)
2π ⎣ FD ⎦ π ⎣ μ + D / r ⎥⎦
⎢ ⎥

Düz ve Eğri Yüzeyli Sürtünmeli yalıtım birimlerinin eşdeğer doğrusal rijitlikleri ve

eşdeğer sönüm oranları sürtünme katsayısının (μ) alt ve üst sınır değerlerine (μAS ve μÜS)
bağlı olarak değişir. Tasarım amaçlı olarak, bu sınır değerleri, üretim farkını ve yaşlanma
ve çevresel kirlenme etkilerini yansıtacak şekilde Denklem 24 ve 25 vasıtası ile
belirlenecektir.

μAS = 0.8 μNOM (24)

μÜS = 1.2 αμ μNOM (25)

Burada μNOM sürtünme katsayısının nominal değerini, αμ ise yaşlanma ve kirlenme

etkilerininden kaynaklanacak özellik düzeltme katsayısını göstermektedir. Bu katsayının
enküçük değeri αμ = 1.3 olarak alınacaktır.

Düz ve Eğri Yüzeyli Sürtünmeli yalıtım birimlerinin imalatında kullanılacak malzemeler

prEN 15129: 2007 numaralı Avrupa Standardı bölüm 8.3.2’de kapsanan
spesifikasyonlara veya eşdeğer Japonya (JIS), eşdeğer ABD (ASTM) standartlarına veya
üreticilerin (Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından kabul edilmiş) özel kalite kontrol
programlarına uyacaktır.

3.2.2 Düz ve Eğri Yüzeyli Sürtünmeli Yalıtım Birimlerinin Tasarım Kriterleri

Eğri yüzeyli sürtünmeli yalıtım birimleri:

♦ Hiç bir yanal yerdeğiştirme olmadan 1.5(DL+LL) büyüklüğünde bir düşey
kuvveti emniyetle taşıyacaktır.
♦ Toplam enbüyük yanal yerdeğiştirme altında (0.8DL – |E|) büyüklüğünde bir
düşey kuvveti çekme gerilmesine maruz kalmadan taşıyacaktır.
♦ Toplam enbüyük yanal yerdeğiştirme ve (1.2D+LL+|E|) yük kombinasyonu
altında düşey ve yatay kuvvetleri emniyetle taşıyacaktır.
Burada DL sabit yükü ve LL hareketli yükü göstermektedir. “E” deprem yükünün
belirlenmesinde düşey deprem bileşeni de göz önüne alınacaktır.

3.2.3 Düz ve Eğri Yüzeyli Sürtünmeli Yalıtım Birimlerinin Bağlantıları

Düz ve Eğri Yüzeyli Sürtünmeli yalıtım birimlerinin üst ve alt yapı bağlantılarının
tasarımı toplam enbüyük yerdeğiştirme altında 1.5(DL+LL+|E|) yük
 kombinasyonundan kaynaklanan yatay ve düşey kuvvetleri taşıyacak şekilde
yapılacaktır. Burada DL sabit yükü, LL hareketli yükü ve E deprem yükünü
göstermektedir. “E” deprem yükünün tanım ve belirlenmesinde düşey deprem
bileşeni de göz önüne alınacaktır.

4. YALITILMIŞ BİNANIN MODELLENMESİ

4.1 Üst- ve alt-yapı doğrusal elastik olarak modellenecektir. Bu modellemede DBYBHY

Bölüm 7.4.4, 7.4.6, 7.4.7, 7.4.8, 7.4.10 ve7.4.13 maddelerinde kapsanan hususlar göz
önüne alınacaktır.

4.2 Yalıtılmış binanın düşey doğrultudaki temel titreşim periyodunun (TV , Madde 6.1.1)
0.1s’den daha küçük olması durumunda yalıtım sistemi ve üst yapı modelinde düşey
serbestlik dereceleri göz önüne alınacak ve tasarımda deprem yer hareketi yatay ve
düşey bileşenleri ile kullanılacaktır.

4.3 Yalıtım sisteminin her durumda doğrusal olmayan şekilde modellenmesi mümkündür.
Yalıtım birimlerinin ve yalıtım sisteminin modellenmesinde (eşdeğer doğrusal
modelin kullanılamadığı durumlarda) Bölüm 3’de sunulmuş doğrusal olmayan
modellemeler Bölüm 8 kapsamında gerçekleştirilecek yalıtım birimi deneylerine
dayalı olarak kullanılacaktır .

4.4 Aşağıdaki hususlar sağlandığı takdirde yalıtım sistemi eşdeğer doğrusal olarak
modellenebilir.

a) Yalıtım sisteminde tasarım yerdeğiştirmesine karşı gelen doğrusal eşdeğer (sekant)

rijitliğin (ke), tasarım yerdeğiştirmesinin %20’sine karşı gelen doğrusal eşdeğer
(sekant) rijitliğe oranı en az 1/2 olacaktır.

b) Tasarım yerdeğiştirmesi altında yalıtım sisteminin özellikleri düşey yüklemeye

bağlı olarak ençok %10 oranında değişecektir.

c) Yalıtım sisteminde tasarım ve enbüyük yerdeğiştirmeya karşı gelen eşdeğer sönüm

oranları %30 değerini geçmeyecektir

4.5 Eşdeğer Doğrusal modelde herbir yalıtım biriminin ilgili tasarım aşamasındaki
(Tasarım Depremi veya Enbüyük Deprem) yerdeğiştirmeye karşı gelen etkin rijitliği
göz önüne alınacaktır. Yalıtım sisteminin toplam etkin rijitliği yalıtım birimlerinin
etkin rijitliklerinin toplamına eşittir. Yalıtım sisteminin toplam burulma rijitliğinin
hesabında yalıtım birimlerinin zati burulma rijitlikleri ihmal edilebilir.

4.6 Eşdeğer Doğrusal modelde etkin sönüm oranı yalıtım sisteminde, yalıtım
periyodundaki bir yükleme çevriminde yutulan enerjiye bağlı olarak bulunan (eşdeğer
viskoz) etkin sönüm oranı ile belirlenecektir. Bu etkin sönüm oranı her iki tasarım
aşaması (Tasarım Depremi veya Enbüyük Deprem) için ayrı ayrı belirlenecektir.
4.7 Yalıtım arayüzü yerdeğiştirmelerinin hakim olmadığı yüksek titreşim modlarındaki
viskoz sönüm oranı üst yapıda rijit temel (deprem yalıtımı yok) kabülü altında geçerli
olan sönüm oranına eşit alınacaktır. Özel durumlar dışında, yüksek titreşim
modlarındaki eşdeğer viskoz sönüm oranı %5 alınabilir.

4.8 Rijitlik, sönüm ve sürtünme katsayısının alt sınır (enküçük) değerlerinin kabulü ile
enbüyük (yalıtım arayüzü) yerdeğiştirmeleri, rijitlik, sönüm ve sürtünme katsayısının
üst sınır (enbüyük) değerlerinin kabulü ile de enbüyük üstyapı ivmeleri, atalet
kuvvetleri, yapısal gerilme ve yerdeğiştirmeler elde edilecektir. Tasarımda
kullanılacak üst ve alt sınır değerleri Tip Testleri sonuçları ve Denklem 5, 6, 24 ve 25
ile belirlenmiş düzeltme faktörleri kullanılarak bulunacaktır.

5. DEPREM YER HAREKETİ

5.1 Tasarımda aşağıda belirtilen iki seviyeli deprem yer hareketi göz önüne alınacaktır.
Tasarım Depremi - 50 yılda %10 aşılma olasılığına sahip deprem yer hareketi
Enbüyük Deprem – 50 yılda %2 aşılma olasılığına sahip deprem yer hareketi

5.2 Bu şartname kapasamında kullanılan zemin sınıfları Ek A’da tanımlanmıştır.

Referans zemin sınıfı olarak B ve C Zemin Sınıfları ara sınırı (Ek-A, en üst 30 m
için tanımlanan eşdeğer kayma dalgası hızı VS=760m/s) kabul edilmiştir.

5.3 Göz önüne alınan zemin sınıfı için Enbüyük Depreme karşı gelen %5 sönümlü Yatay
İvme Spektrumu, SM(T), kısa ve 1s periyotlu spektral genlikler (SM(0.2) ve SM(1))
kullanılarak bulunacaktır.

SM(0.2) = Fa SMR (0.2) (26)

SM(1) = Fv SMR (1) (27)

Burada:
SM(T) = Enbüyük deprem seviyesinde %5 sönümlü yatay spektral ivme (g)
SM(0.2) = Enbüyük deprem seviyesinde %5 sönümlü kısa periyotlu yatay spektral
ivme (g)
Fa = Tablo 1’de sunulmuş kısa periyot spektral genlik düzeltme katsayısı
SMR (0.2) = Enbüyük deprem seviyesinde referans zemin için, %5 sönümlü, yatay,
kısa periyotlu (T=0.2s) spektral ivme (g)
SM(1) = Enbüyük deprem seviyesinde %5 sönümlü 1s periyotlu yatay spektral ivme
(g)
Fv = Tablo 2’de sunulmuş 1s’lik periyot spektral genlik düzeltme katsayısı
SMR (1) = Enbüyük deprem seviyesinde referans zemin için, %5 sönümlü, yatay, 1s
periyotlu spektral ivme (g)
 Enbüyük deprem seviyesinde %5 sönümlü kısa periyotlu ve 1s periyotlu yatay
spektral ivme değerleri (SMR (0.2) ve SMR (1) ) 18 Ağustos 2007 Tarihli ve 26617
Sayılı T.C.Resmî Gazete’de yayınlanmış “Kıyı ve Liman Yapıları, Demiryolları,
Hava Meydanları İnşaatlarına İlişkin Deprem Teknik Yönetmeliği - Ek A” da
verilmiştir.

5.4 Fa ve Fv Spektral Genlik Düzeltme Katsayısıları sırası ile Tablo 1 ve Tablo 2’de
verilmiştir. Bu tablolarda kullanılan zemin sınıfları Ek A’de tanımlanmıştır.

Tablo 1. Kısa Periyotlu Spektral Genlik Düzeltme Katsayısı, Fa

Kısa Periyotlu Spektral İvme (g)a
Zemin Sınıfı*
≤ 0.25 = 0.50 = 0.75 =1.0 ≥ 1.25
A 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8
B 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0
C 1.2 1.2 1.1 1.0 1.0
D 1.6 1.4 1.2 1.1 1.0
E 2.5 1.7 1.2 0.9 0.9
F –b –b –b –b –b
* Bkz. Ek A
a
Kısa Periyotlu Spektral İvmenin ara değerleri için lineer interpolasyon yapılacaktır.
b
Sahaya özel geoteknik inceleme ve dinamik zemin davranış analizi yapılacaktır.

Tablo 2. 1.0s Periyotlu Spektral Genlik Düzeltme Katsayısı, Fv

1.0s Periyotlu Spektral İvme (g)a
Zemin Sınıfı*
S1 ≤ 0.1 S1 = 0.20 S1 = 0.3 S1 = 0.4 S1 ≥ 0.5
A 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8
B 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0
C 1.7 1.6 1.5 1.4 1.3
D 2.4 2.0 1.8 1.6 1.5
E 3.5 3.2 2.8 2.4 2.4
b b b
F – – – –b –b
* Bkz. Ek A
a
1.0s Periyotlu Spektral İvmenin ara değerleri için lineer interpolasyon yapılacaktır.
b
Sahaya özel geoteknik inceleme ve dinamik zemin davranış analizi yapılacaktır.

5.5 Enbüyük Depreme karşı gelen %5 sönümlü Yatay İvme Spektrumu, SM(T), Şekil
6’da sunulmuş spektruma göre belirlenecektir. Bu spektrum şekli SM(0.2) ve SM(1)
spektral ivme genlikleri ve T0, TS ve TL köşe periyotları tarafından belirlenmektedir.
Spektrumun 0 periyodundaki spektral ivme değeri (enbüyük yer ivmesi) 0.4SM(0.2)
değeri ile verilmektedir. SM(T) spektrumunun hesaplanmasında Denklem 28 ve 29
kullanılacaktır.
 Spektral İvme (g)
SM(T)
SM(0.2)

SM(1)
SM(T)=
SM(1) T

0.4SM(0.2)
SM(T)= SM(1) TL
T2

T0=0.2 Ts 1.0 TL=10 s

T
TS=SM(1)/SM(0.2)
Periyot (s)
Şekil 6. Enbüyük deprem ivme spektrumu

S M (0.2)
S M (T ) = 0.4 S M (0.2) + 0.6 T (To ≤ T )
To
S M (T ) = S M (0.2) (To ≤ T ≤ TS )
SM (1) (28)
S M (T ) = (TS ≤ T ≤ TL )
T
SM (1) TL
S M (T ) = (TL ≤ T )
T2

Bu denklemlerdeki spektrum köşe periyotu TS Denklem 29 ile tanımlanmıştır. T0 köşe

periyodu T0=0.2 TS, uzun periyod bölgesine geçiş periyodu olan TL=10s olarak
alınacaktır.
SM (1)
TS = (29)
SM (0.2)

5.6 Göz önüne alınan zemin sınıfı için Tasarım Depremine karşı gelen %5 sönümlü
Yatay İvme Spektrumu, SD(T), kısa ve 1s periyotlu spektral genlikler (SD(0.2) ve
SD(1)) kullanılarak bulunacaktır.

SD(0.2) = Fa SDR (0.2) (30)

SD(1) = Fv SDR (1) (31)

 Burada:
SD(T) = Tasarım depremi seviyesinde %5 sönümlü yatay spektral ivme (g)
SDR (0.2) = Tasarım depremi seviyesinde referans zemin için, %5 sönümlü, yatay,
kısa periyotlu (T=0.2s) spektral ivme (g)
SD(0.2) = Tasarım depremi seviyesinde %5 sönümlü kısa periyotlu yatay spektral
ivme (g)
SDR (1) = Tasarım depremi seviyesinde referans zemin için, %5 sönümlü, yatay, 1s
periyotlu spektral ivme (g)
SD(1) = Tasarım depremi seviyesinde %5 sönümlü 1s periyotlu yatay spektral ivme
(g)

Enbüyük deprem seviyesinde %5 sönümlü kısa periyotlu ve 1s periyotlu yatay

spektral ivme değerleri (SDR (0.2) ve SDR (1) ) 18 Ağustos 2007 Tarihli ve 26617
Sayılı T.C.Resmî Gazete’de yayınlanmış “Kıyı ve Liman Yapıları, Demiryolları,
Hava Meydanları İnşaatlarına İlişkin Deprem Teknik Yönetmeliği - Ek A” da
verilmiştir.

5.7 Tasarım Depremine karşı gelen %5 sönümlü Yatay İvme Spektrumu, SD(T), Şekil
7’de sunulmuş spektruma göre belirlenecektir. Bu spektrum şekli SD(0.2) ve SD(1)
spektral ivme genlikleri ve T0, TS ve TL köşe periyotları tarafından tarafından
belirlenmektedir. Spektrumun 0 periyodundaki spektral ivme değeri (enbüyük yer
ivmesi) 0.4SD(0.2) değeri ile verilmektedir. SD(T) spektrumunun hesaplanmasında
Denklem 30 ve 31 kullanılacaktır.

Spektral İvme (g)

SD(T)
SD(0.2)

SD(1)
SD(T)=
SD(1) T

0.4SD(0.2)
SD(T)= SD(1) TL
T2

T
T0=0.2 Ts TS=SD(1)/SD(0.2) 1.0 TL=10 s
Periyot (s)

Şekil 7. Tasarım depremi ivme spektrumu

 S D (0.2)
S D (T ) = 0.4 S D (0.2) + 0.6 T (To ≤ T )
To
S D (T ) = S D (0.2) (To ≤ T ≤ TS )
SD (1) (30)
S D (T ) = (TS ≤ T ≤ TL )
T
SD (1) TL
S D (T ) = (TL ≤ T )
T2

Bu denklemlerdeki spektrum köşe periyotu TS Denklem 31 ile tanımlanmıştır. T0 köşe

periyodu T0=0.2 TS, uzun periyod bölgesine geçiş periyodu olan TL=10s olarak
alınacaktır.

S D (1)
TS = (31)
S D (0.2)

5.8 Enbüyük deprem ve tasarım depremi seviyesine karşı gelen Düşey ivme spektrumu
ilgili yatay ivme spektrumunun 2/3 oranı alınarak belirlenecektir.

5.9 Enbüyük Deprem ve Tasarım Depremine karşı gelen yatay ve düşey ivme
spektrumlarının belirlenmesi için Bağımsız Kontrol Heyeti tarafından uygun
görülecek özel etüdler kullanılabilir, ancak elde edilen ivme spektrumlarından
bulunan spektral genlikler herbir periyot için 5.5 ve 5.7 maddeleri kapsamında
belirlenen yatay spektral genliklerin ve Madde 5.8 kapsamında belirlenmiş düşey
spektral genliklerin %90’ından daha küçük olamaz.

5.10 Zaman Tanım Alanında yapılacak analizler için özel olarak belirlenmiş ivme kaydı
takımları kullanılacaktır. Bu kayıt takımları 50 yılda %2 ve %10 aşılma olasılıklı
deprem tehlikesinin ayırımı (deaggregation) ile elde edilen deprem senaryosunun
özellikleri (aletsel büyüklük, fay uzaklığı, standart sapma faktörü) ve kaynak
mekanizması ile uyumlu olan gerçek (ampirik) deprem kayıtlarının ölçeklenmesi ile
belirlenecektir. Bir takımdaki her spektrum için ayni ölçekleme kullanılacaktır.
Yeterli ampirik kayıt bulunamadığı durumlarda deprem yer hareketi deprem
tehlikesinin ayırımı (deaggregation) ile elde edilen deprem senaryosunun özelliklerine
dayalı fiziksel yaklaşımlarla simüle edilecek ve-veya spektrum uyumlu yer
hereketleri üretilecektir. Enbüyük deprem senaryosu aletsel büyüklüğünün (moment
büyüklüğü) 7’den fazla ve fay uzaklığının 20km’den az olduğu durumlarda direktivite
etkilerinin belirlenmesi için uygun fiziksel modellere dayalı deprem yer hereketi
simülasyonları yapılacaktır. Herbir iki yöndeki yatay deprem yer hareketi takımı için
ortalama yatay spektrum her iki yatay spektrum genliklerinin kareleri toplamının
karekökü alınarak belirlenecektir. Ortalama yatay spektrumunun 0.5 TD ve 1.25TM
periyotları arasındaki spektral genlikleri Madde 5.5 ve 5.7’de belirlenmiş enbüyük
deprem ve tasarım depremi yatay ivme spektrumlarının en az 1.3 katı olacaktır.
Düşey doğrultudaki deprem yer hareketi spektrumu genlikleri herbir periyot için
 Madde 5.8’da belirlenmiş düşey ivme spektrumu genliklerinin %90’ından daha büyük
olacaktır. Zaman tanım alanında yapılan analizlerde en az yedi ivme kaydı takımı
kullanılacak ve sonuçların aritmetik ortalaması alınacaktır. İşbu ivme kaydı
takımlarının elde edilmesinde Bağımsız Kontrol Heyeti tarafından uygun görülecek
yöntem ve uygulamalar kullanılacaktır.

6. DEPREM HESABI

6.1 Analiz Yöntemleri

Binanın yapısal ve yalıtım sistemi özelliklerine bağlı olarak aşağıdaki analiz metodları
kullanılabilir.
a) Eşdeğer Yatay Yük Yöntemi ile Doğrusal Analiz
b) Mod Birleştirme Yöntemi ile Doğrusal Analiz veya Zaman Tanım Alanında
Doğrusal Analiz
c) Zaman Tanım Alanında Doğrusal Olmayan Analiz

Eşdeğer Yatay Yük Yöntemi ile Doğrusal Analiz her durumda yapılması gerekli olan ve
tasarımda göz önüne alınacak referans değerleri sağlayan temel analiz yöntemidir. Mod
Birleştirme Yöntemi ile Doğrusal Analiz veya Zaman Tanım Alanında Doğrusal Analiz,
Eşdeğer Yatay Yük Yöntemi’nin yeterli olmadığı durumlarda kullanılabilir. Zaman
Tanım Alanında Doğrusal Olmayan Analiz yöntemi her durum için geçerlidir.

6.1.1 Eşdeğer Yatay Yük Yöntemi aşağıdaki koşullar sağlandığı takdirde yeterli bir
analiz yöntemidir.

a) Madde 5.3’de tanımlanmış, enbüyük deprem seviyesinde referans zemin için 1s

periyotlu yatay spektral ivme, SMR (1), 0.6g değerinin altındadır.
b) Binanın oturduğu zemin A, B, C veya D sınıfındadır (Ek-A)
c) Yalıtım sistemi eşdeğer doğrusal (visko-elastik) olarak modellenebilir (Madde 4.4)
d) Üst yapı toplam yüksekliği 20m’nin altındadır.
e) Enbüyük deprem seviyesinde deprem yalıtımlı yapının yanal etkin titreşim periyodu
3s’nin altındadır (TM <= 3s)
f) Tasarım depremi seviyesinde deprem yalıtımlı yapının yanal etkin titreşim periyodu
(TD ), rijit temelli üstyapı periyodunun en az üç (3) katıdır.
g) Her iki yatay asal eksen doğrultusunda yalıtım sistemi rijitlik merkezi ile üst yapı
ağırlık merkezinin izdüşümü arasındaki dışmerkezlik, göz önüne alınan doğrultuya
dik doğrultudaki üstyapı plan boyutunun %5’inden daha azdır.
h) Elastomer yalıtım birimleri ile yalıtılmış yapının düşey doğrultudaki temel titreşim
periyodu Tv , 0.1s’den daha küçüktür.

W
Tv = 2π (32)
gKV

Burada W üst yapının, DBYBHY (2007) Madde 2.7.1.2 kapsamında belirlenmiş toplam
ağırlığı, Kv yalıtım sisteminin toplam düşey rijitliği ve g=9.81 m/s2 yer çekimi ivmesidir.

KV = ∑ kv (33)

Burada kv herbir elastomer yalıtım biriminin Denklem 10’la belirlenmiş düşey rijitliğidir.

6.1.2. Mod Birleştirme Yöntemi ile Doğrusal Analiz veya Zaman Tanım Alanında
Doğrusal Analiz 6.1.1. b ve h madde hükümlerinin sağlandığı durumlarda kullanılabilir.

6.1.3. Zaman Tanım Alanında Doğrusal Olmayan Hesap Yöntemi her durumda geçerlidir.

6.2. Eşdeğer Yatay Yük Yöntemi ile Doğrusal Analiz

Eşdeğer Yatay Yük yönteminde üst ve alt yapı rijit kabul edilir ve üst yapıda her iki
doğrultuda yatay öteleme ve burulma serbestlik dereceleri (3 serbestlik derecesi) göz
önüne alınır.

6.2.1. Tasarım Depremi Seviyesi Yerdeğiştirmesi

Yalıtım sistemi her iki yatay doğrultuda oluşacak tasarım depremi seviyesi
yerdeğiştirmesini karşılayacak şekilde projelendirilecektir.

2
⎛ g ⎞ S (T )T
DD = ⎜ 2 ⎟ D D D (34)
⎝ 4π ⎠ BD

DD = Tasarım depremi seviyesinde yalıtım sistemi etkin rijitlik merkezinde oluşacak

yerdeğiştirme
TD = Tasarım yerdeğiştirmesi seviyesinde deprem yalıtımlı yapının yanal etkin titreşim
periyodu
SD(TD) = Tasarım depremi seviyesinde TD periyodundaki spektral ivme.
BD = Tasarım yerdeğiştirmesi seviyesinde yalıtım sisteminin eşdeğer sönüm oranı ile
ilişkili olarak belirlenmiş spektrum azaltma katsayısı.

1
= 0.25(1 − ln β D ) (35)
BD

Tüm yalıtım sisteminin tasarım yerdeğiştirmesi seviyesindeki eşdeğer sönüm oranı (βD)
ile gösterilmiştir.
 1 ⎡ HisteresizAlani ⎤
βD = ⎢ ⎥ (36)
2π 2
⎢⎣ K D ,max DD ⎥⎦

Burada “HisteresizAlanı” tüm yalıtım sisteminin tasarım yerdeğiştirmesi çevrimindeki

histersiz eğrisinin içinde kalan alanı göstermektedir.

KD, max = Tasarım depremi yerdeğiştirmesi seviyesinde tüm yalıtım sisteminin maksimum
etkin rijitliğidir.

6.2.2. Tasarım Depremi Seviyesinde Etkin Periyot

Tasarım yerdeğiştirmesi seviyesinde deprem yalıtımlı yapının yanal etkin titreşim

periyodu aşağıdaki ifade ile belirlenir

W
TD = 2π (37)
K D ,min g

TD = Tasarım depremi seviyesinde deprem yalıtımlı yapının yanal etkin titreşim periyodu

W = Yalıtım arayüzü üzerindeki üstyapının DBYBHY (2007) Madde 2.7.1.2 kapsamında

belirlenmiş toplam ağırlığı,

KD, min = Tasarım depremi yerdeğiştirmesi seviyesinde yalıtım sisteminin minimum etkin
rijitliği

g = yerçekimi ivmesi= 9.81 m/s2

6.2.3. Enbüyük Deprem Seviyesi Yerdeğiştirmesi

Yalıtım sistemi etkin rijitlik merkezinde oluşacak enbüyük deprem seviyesindeki spektral
yerdeğiştirme aşağıdaki ifade ile belirlenir

2
⎛ g ⎞ S (T )T
DM = ⎜ 2 ⎟ M M M (38)
⎝ 4π ⎠ BM

DM = Enbüyük deprem seviyesinde yalıtım sistemi etkin rijitlik merkezinde oluşacak

yerdeğiştirme

SM(TM) = Enbüyük deprem seviyesinde TM periyodundaki spektral ivme.

TM = Enbüyük deprem seviyesinde deprem yalıtımlı yapının yanal etkin titreşim periyodu

BM = Enbüyük deprem seviyesinde yalıtım sisteminin eşdeğer sönüm oranı ile ilişkili
olarak belirlenmiş spektrum azaltma katsayısı.
 1
= 0.25(1 − ln β M ) (39)
BM

Tüm yalıtım sisteminin enbüyük deprem yerdeğiştirmesi seviyesindeki eşdeğer sönüm

oranı (βM) ile gösterilmiştir.

1 ⎡ HisteresizAlani ⎤
βM = ⎢ ⎥ (40)
2π 2
⎣⎢ K M ,max DM ⎦⎥

Burada “HisteresizAlanı” tüm yalıtım sisteminin bir enbüyük deprem yerdeğiştirmesi

çevrimindeki histersiz eğrisinin içinde kalan alanı göstermektedir.

KM, max = Enbüyük deprem yerdeğiştirmesi seviyesinde yalıtım sisteminin maksimum

etkin rijitliği

6.2.4. Enbüyük Deprem Seviyesindeki Etkin Periyot

Enbüyük deprem seviyesinde deprem yalıtımlı yapının yanal etkin titreşim periyodu
aşağıdaki ifade ile belirlenir

W
TM = 2π (41)
K M ,min g

TM = Enbüyük yerdeğiştirme altında deprem yalıtımlı yapının yanal etkin titreşim

periyodu

W = Yalıtım arayüzü üzerindeki yer alan üstyapının DBYBHY (2007) Madde 2.7.1.2
kapsamında belirlenmiş toplam ağırlığı,

KM, min = Enbüyük deprem yerdeğiştirmesi seviyesinde yalıtım sisteminin minimum etkin
rijitliği

g = yerçekimi ivmesi= 9.81 m/s2

6.2.5. Toplam Yalıtım Birimi Yerdeğiştirmeleri

Deprem yalıtımı uygulanmış binalarda yalıtım sisteminin rijitlik merkezi ile üstyapı
ağırlık merkezinin yalıtım arayüzü üzerindeki izdüşümü arasındaki mesafe dışmerkezlik
olarak adlandırılır ve yapının her iki x ve y asal doğrultularında belirlenir. Buna ek olarak,
gözönüne alınan asal doğrultuya dik doğrultudaki bina plan boyutunun %5’i oranında bir
dışmerkezlik (ek-dışmerkezlik) göz önüne alınacaktır.

Yalıtım sisteminde yer alan i’inci yalıtım birimindeki DDix , DDiy ve DMix , DMiy yatay
yerdeğiştirmeleri, yalıtım sisteminin etkin rijitlik merkezindeki DD ve DM yatay
yerdeğiştirmelerinin x ve y asal doğrultudaki dışmerkezliklere bağlı olarak Denlem 43 ve
44’de verilen faktörlerle (δxi ve δyi ) büyütülmesi ile elde edilecektir.

DDix = δyi DD
DDiy = δxi DD
DMix = δyi DM (42)
DMiy = δxi DM

et , x
δ yi = 1 + xi (43)
rx2
e
δ xi = 1 + t ,2y yi (44)
ry

Burada xi ve yi i yalıtım biriminin yalıtım sistemi rijitlik merkezine göre koordinatları,

et,x ve et,y ise yalıtım sisteminin sırasıyla x ve y doğrultularındaki toplam (±%5 ek
dışmerkezlik dahil) dışmerkezliğidir.

rx ve ry Denklem 45 ve 46 tarafından verilen x ve y doğrultularındaki burulma rijitlik

yarıçapı değerlerini göstermektedir.

2 2 2
ry = ∑ ( xi k eyi + yi k exi ) / ∑ k exi (45)
2 2 2
rx = ∑ ( xi k eyi + yi k exi ) / ∑ k eyi (46)

Burada kexi and keyi i’inci yalıtım biriminin sırasıyla x ve y doğrultularındaki ortalama
etkin rijitliğidir.

Eşdeğer yatay yük hesap yöntemi kapsamında δxi ve δyi büyütme faktörleri 1.1 değerinin
altında olmayacaktır.

6.2.6. Eşdeğer Yatay Yükler

Tasarım yerdeğiştirmesi seviyesinde yalıtım sisteminde oluşacak kesme kuvveti, Vb,

Denklem 47 vasıtasıyla bulunacaktır.

Vb = KD, max DD (47)

KD, max = Tasarım depremi yerdeğiştirmesi seviyesinde yalıtım sisteminin maksimum

etkin rijitliği
DD = Tasarım depremi seviyesinde yalıtım sistemi etkin rijitlik merkezinde oluşacak
yerdeğiştirme

Altyapı (yalıtım sisteminin altı), Vb kesme kuvvetini doğrusal-elastik davranışla taşıyacak

şekilde deprem yalıtımı uygulanmamış konvansiyonel bina tasarımındaki esaslar göz
önüne alınarak tasarlanacaktır.

Üstyapı (yalıtım sisteminin üstü) göz önüne alınan deprem doğrultusunda, Vt azaltılmış
taban kesme kuvvetinin (toplam eşdeğer deprem yükünün) etkidiği rijit temelli (deprem
yalıtımı uygulanmamış) konvansiyonel bir bina gibi tasarlanacaktır.

Vt = Vb / R1 (48)

R1 = Deprem yükü azaltma katsayısı

1 ≤ R1 = R/4 ≤ 2 (49)

Burada R, DBYBHY Tablo 2.5’te tanımlanan Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı’dır.

Toplam eşdeğer deprem yükü, Vt aşağıdaki koşulları sağlayacaktır:

Vt >= Birinci mod titreşim periyodu TD olan konvansiyonel eşdeğer bir binanın tasarımı
için DBYBHY (2007) Madde 2.7.1.1 kapsamında belirlenecek eşdeğer deprem yükü.

Vt > Rüzgar tasarım yükünden kaynaklanacak kesme kuvveti

Vt > Yalıtım sistemini harekete geçirmek için gerekli yatay kuvvetin (elastomer
yalıtıcılarda kurşun çekirdeğin akması, eğimli yüzeyli sürtünmeli yalıtıcılarda statik
sürtünme kuvvetinin yenilmesi veya özel tasrımlı kurban birimlerin dayanımı ) 1.5 katı

6.2.7. Katlara Etkiyen Eşdeğer Deprem Yüklerinin Belirlenmesi

Denklem 45 ile hesaplanan toplam eşdeğer deprem yükü, Vt bina katlarına aşağıdaki
denklem ile dağıtılacaktır.

wi H i
Fi = Vt N
(50)
∑w H
j =1
j j

Fi = i’inci kat seviyesinde göz önüne alınan doğrultuda etkiyen yanal kuvvet
wi = DBYBHY (2007) Madde 2.7.1.2 kapsamında belirlenecek i’inci kat seviyesindeki
ağırlık
Hi = Yalıtım arayüzü ile i’inci kat seviyesi arasındaki mesafe
N= Yalıtım arayüzü üstünden itibaren toplam binadaki toplam kat sayısı
6.2.8. Göreli Kat Ötelemeleri

Bina katlarındaki göreli ötelemeler 0.01 hi değerinin altında kalacaktır.

Burada hi , i’inci kat ile (i-1)’inci kat arasındaki mesafedir (i’inci kat yüksekliği).
Ötelemelerin hesabında doğrusal elastik yöntemlerle bulunacak kat yerdeğiştirmeleri
deprem yükü azaltma katsayısı, R1 (Denklem 49), ile çarpılacaktır.

6.2.9 Yalıtım Sistemi Üzerine Etkiyecek Düşey Deprem Kuvveti

Yalıtım sisteminde yer alan yalıtım birimlere deprem nedeni ile etkiyecek düşey yükler
yatay deprem hareketinden oluşan devrilme momentinden ve düşey deprem hareketinden
kaynaklanacaktır. Üst yapının düşey doğrultuda rijit davrandığı kabulü ile sadece düşey
deprem hareketi nedeni ile yalıtım sistemine etkiyecek düşey kuvvet, tasarım depremi ve
enbüyük deprem seviyelerinde (FVD ve FVM) aşağıdaki ifadelerle ile bulunacaktır.

W
FVD = ±0.3( ) S D (0.2) (51)
g

W
FVM = ±0.3( ) S M (0.2) (52)
g

FVD = Tasarım depremi seviyesindeki düşey deprem hareketinden kaynaklanacak düşey

kuvvet

FVM = Enbüyük deprem seviyesindeki düşey deprem hareketinden kaynaklanacak düşey

kuvvet

6.3. Mod Birleştirme Yöntemi ile Analiz veya Zaman Tanım Alanında Analiz

Mod birleştirme yönteminde maksimum iç kuvvetler ve yerdeğiştirmeler, binada yeterli

sayıda doğal titreşim modunun her biri için hesaplanan maksimum katkıların istatistiksel
olarak birleştirilmesi ile elde edilir.

Yalıtım sistemi davranışının Madde 4.4 hükümleri kapsamında eşdeğer doğrusal olarak
modellenebildiği durumlarda doğrusal dinamik analiz kullanılabilir.

Yalıtılmış binanın düşey doğrultudaki temel titreşim periyodunun (TV) 0.1s’den daha
küçük olması (Madde 4.2) halinde sistemi iki yatay ve bir burulmalı serbestlik derecesi
olmak üzere üç serbestlik derecesi ile modellenecektir. Döşemelerin yatay düzlemde rijit
diyafram olarak çalıştığı kabulü ile üstyapının her bir katında birbirine dik doğrultuda iki
yatay serbestlik derecesi ile kütle merkezinden geçen düşey eksen etrafındaki dönme
serbestlik derecesi gözönüne alınacaktır.
Düşey doğrultudaki deprem yer hareketinin etkileri Madde 6.2.9 kapsamında
belirlenecektir.

Yalıtılmış binanın düşey doğrultudaki temel titreşim periyodunun (TV) 0.1s’den daha
büyük olması (Madde 4.2) halinde yalıtım sistemi ve üst yapı modelinde düşey serbestlik
dereceleri göz önüne alınacaktır. Bu durumda deprem yer hareketi iki yatay ve bir düşey
bileşeni ile göz önüne alınacaktır.

Hesaba katılması gereken yeterli titreşim modu sayısı için DBYBHY (2007) 2.8.3.
maddesindeki kurallar gözönüne alınacaktır. Mod katkılarının birleştirilmesi için
DBYBHY (2007) 2.8.4 Maddesindeki hükümler ve eleman asal eksen doğrultularındaki
iç kuvvetlerin belirlenmesi için DBYBHY (2007) 2.8.6 Maddesindeki hükümler
kullanılacaktır. Yalıtım sisteminde yer alan yalıtım birimlerindeki yerdeğiştirmelerin
belirlenmesinde her iki yatay doğrultuda yapılan analiz sonuçları 1. doğrultuda %100, 2.
doğrultuda ise %30 ağırlıkla vektörel olarak ve en elverişsiz sonucu verecek şekilde
birleştirilecektir.

Spektral analiz metodunun uygulanmasında, Madde 6.3 ve 6.5 kapsamında belirlenmiş

enbüyük deprem ve tasarım depremi seviyesi %5 sönümlü ivme spektrumları (SM(T) ve
ST(T)), sırasıyla T ≥ 0.8 TM ve T ≥ 0.8 TD periyot bölgelerinde, yalıtım sistemi eşdeğer
sönüm oranlarına (βM ve βD) bağlı olarak bulunacak spektrum azaltma katsayıları (BM ve
BD) ile bölünerek düzeltilecektir. Şekil 8’de düzeltilmiş ivme spektrum şekli jenerik
olarak gösterilmiştir.

Spektral İvme(g)

%5 sönümlü Yalıtım sistemi ile

üst yapı modları ilgili modlar

A1/A2=BM , BD
A1
A2

0.8TM TM
Periyot (s)
0.8TD TD

Şekil 8. Düzeltilmiş İvme Spektrumu

Üst ve alt yapı taşıyıcı elemanlarına gelecek deprem etkilerinin hesabı için tasarım
depremi seviyesi düzeltilmiş ivme spektrumu ve yalıtım sistemi etkin rijitliğinin
maksimum değeri göz önüne alınacaktır. Yalıtım birimlerindeki enbüyük
yerdeğiştirmelerin hesabında enbüyük depremi seviyesi düzeltilmiş ivme spektrumu ve
yalıtım sistemi etkin rijitliğinin minimum değeri göz önüne alınacaktır.

Zaman tanım alanında modal tek serbestlik dereceli sistemlerin integrasyonunda Madde
5.10 hükümleri ile uyumlu ivme kayıt takımları kullanılacaktır. Bu analizlerde
kullanılacak sönüm oranları, üst yapı ile ilgili modlarda %5, yalıtım sistemi ile ilgili
(yalıtım sistemindeki yanal veya burulmalı yerdeğiştirmelerin hakim olduğu mod
şekillerini içeren) modlarda ise yalıtım sistemi eşdeğer sönüm oranlarına (βM veya βD)
eşit olarak alınacaktır. Üst ve alt yapı taşıyıcı elemanlarına gelecek deprem etkilerinin
hesabı için tasarım depremi seviyesine karşı gelen ivme kayıt takımları, yalıtım sistemi
etkin rijitliğinin maksimum değeri ve eşdeğer sönüm oranı göz önüne alınacaktır. Yalıtım
birimlerindeki enbüyük yerdeğiştirmelerin hesabında ise enbüyük depremi seviyesine
karşı gelen ivme kayıt takımları, yalıtım sistemi etkin rijitliğinin minimum değeri ve
eşdeğer sönüm oranı göz önüne alınacaktır.

Üst yapı tasarımında taşıyıcı elemanlardaki iç kuvvet ve momentlere Denklem 49 ile

belirlenmis R1 yük azaltma katsayısı uygulanacaktır ve konvansiyonel bina tasarım
esaslarına uyulacaktır.

Alt yapıya etkiyen toplam yatay deprem kuvveti Denklem 47 ile belirlenmiş Vb
kuvvetinin %90’ın dan daha az olamaz. Altyapı bu yatay deprem yükünü doğrusal elastik
bir davranışla taşıyacak şekilde projelendirilecektir.

Yalıtım birimleri için enbüyük deprem etkisi altında hesaplanacak enbüyük toplam
yerdeğiştirmeler Madde 6.2.5 kapsamında belirlenmiş enbüyük toplam yerdeğiştirmelerin
(DMi) %90’ın dan daha az olamaz.

Göreli kat ötelemeleri için Madde 6.2.8 hükümlerine uyulacaktır.

6.4 Zaman Tanım Alanında Doğrusal Olmayan Dinamik Analiz:

Her koşul altında doğrusal olmayan dinamik analiz yönteminin uygulanması mümkündür.
Ancak Madde 5.3’de açıklandığı şekilde yalıtım sisteminin eşdeğer doğrusal olarak
modellenemediği durumlarda doğrusal olmayan dinamik analiz yönteminin kullanılması
zorunludur.

Yalıtım birimlerinin doğrusal olmayan modellemeleri Madde 8 kapsamındaki testlerle

doğrulanmış kuvvet-yerdeğiştirme özelliklerine dayalı olarak belirlenecektir. Tüm yapı
modelinde sadece yalıtım birimlerinin doğrusal olmayan şekilde modellenmesi gereklidir.
Üst ve altyapıların doğrusal elastik olarak modellenmesi mümkün ve yeterlidir.

Yalıtılmış binanın düşey doğrultudaki temel titreşim periyodunun (TV) 0.1s’den daha
küçük olması (Madde 4.2) halinde yalıtım sistemi iki yatay ve bir burulmalı serbestlik
derecesi olmak üzere üç serbestlik derecesi ile modellenecektir. Döşemelerin yatay
düzlemde rijit diyafram olarak çalıştığı kabulü ile üstyapının her bir katında birbirine dik
doğrultuda iki yatay serbestlik derecesi ile kütle merkezinden geçen düşey eksen
etrafındaki dönme serbestlik derecesi gözönüne alınacaktır. Düşey doğrultudaki deprem
yer hareketinin etkileri Madde 6.2.9 kapsamında belirlenecektir.

Yalıtılmış binanın düşey doğrultudaki temel titreşim periyodunun (TV) 0.1s’den daha
büyük olması (Madde 4.2) halinde yalıtım sistemi ve üst yapı modelinde düşey serbestlik
dereceleri göz önüne alınacaktır. Bu durumda deprem yer hareketi takımları iki yatay ve
bir düşey bileşeni ile göz önüne alınacaktır.

E ve F tipi zemine oturan ve zemindeki şekildeğiştirmelerin bina davranışını

etkileyebileceği durumlarda zemin-bina etkileşimi analizi yapılacaktır. Bu analizin nitelik
ve kapsamı Bağımsız Kontrol Heyeti tarafından belirlenecektir.

Deprem yer hareketlerinin belirlenmesi için Madde 5.10 hükümleri ile uyumlu ivme kayıt
takımları kullanılacaktır. Üst ve alt yapıdaki deprem etkilerinin belirlenmesinde Tasarım
Depremi seviyesine tekabül eden deprem yer hareketleri, yalıtım birimlerinin toplam
enbüyük yerdeğiştirmelerinin hesabında ise Enbüyük Deprem seviyesine tekabül eden
deprem yer hareketleri kullanılacaktır.

Yalıtım birimleri için enbüyük deprem etkisi altında hesaplanacak enbüyük toplam
yerdeğiştirmeler Madde 6.2.5 kapsamında belirlenmiş enbüyük toplam yerdeğiştirmelerin
(DMi) %80’in den daha az olamaz.

Göreli kat ötelemeleri için Madde 6.2.8 hükümlerine uyulacaktır.

7. BAĞIMSIZ KONTROL HEYETİ

Deprem yalıtımı ile ilgili tüm çalışmaların, bu alanda teorik ve pratik bilgi ve deneyim
sahibi yerli ve/veya yabancı bağımsız uzmanlar (Bağımsız Kontrol Heyeti) tarafından
tasarımın başlangıcından itibaren bütün aşamalarında ve uygulama sırasında kontrol
edilerek onaylanması zorunludur. Bina ile ilgili olarak verilecek proje, inşaat ve kullanım
ruhsatları Bağımsız Kontrol Heyeti tarafından verilecek rapora bağlı olacaktır.

Heyeti oluşturacak bağımsız uzmanların deprem tehlikesi analizleri, deprem yer

hareketlerinin seçimi ve belirlenmesi, doğrusal (lineer) ve doğrusal olmayan (nonlineer)
dinamik deprem analizi, deprem yalıtımı ve yalıtım birimi deneyleri konularında teorik
ve pratik (mesleki) bilgi sahibi olmaları ve bu özelliklere sahip olduklarını belgelemeleri
gereklidir.

Bağımsız Kontrol Heyeti üyeleri listesi Deprem İzolasyon Derneği tarafından Bayındırlık
Bakanlığı’nın görüşü alınarak belirlenecek ve herbir deprem yalıtımı projesi için
oluşturulacak Bağımsız Kontrol Heyeti üyeleri ilgili Belediye İmar Müdürlüğü tarafından
bu listeden seçilerek atanacaktır.
8. YALITIM BİRİMİ DENEYLERİ

Yalıtım sisteminde kullanılan yalıtım birimi tiplerinin yanal kuvvet – yerdeğiştirme

karakteristikleri, etkin sönüm oranları, etkin yanal ve düşey rijitlikleri deneylerle
belirlenecek ve tasarımda kullanılmış değerler doğrulanacaktır. Deneyler Bayındırlık ve
İskan Bakanlığı tarafından akredite edilmiş laboratuarlar arasından Bağımsız Kontrol
Heyeti tarafından seçilecek laboratuarda yalıtım sistemi tasarım mühendisinin gözetim ve
denetimi altında yapılacak ve deney sonuçları rapor ve tutanaklarla belgelenecektir.

Yanal harmonik yerdeğiştirme deneylerinde test hızı minimum 25mm/s olacaktır. Üstüste
yerleştirilmiş yalıtım birimlerin beraberce denenmeleri mümkündür. Yalıtım birimi
özelliklerinin yükleme hızına bağlı olduğu durumlarda harmonik deneyler TD
periyodunda yapılacaktır. TD periyodunda yapılan deneylerden elde edilen tasarım
depremi yerdeğiştirmesi seviyesindeki etkin rijitlik ve etkin sönüm değerleri ile 1.0TD ve
0.5TD aralığındaki herhangi bir periyotta yapılan deney sonuçları arasındaki fark
±%15’den daha fazla ise yalıtım birimi özelliklerinin yükleme hızına bağlı olduğu kabul
edilecektir. Yalıtım birimi özelliklerinin yükleme hızına bağlı olma durumu üretici firma
tarafından belgelenecek ve Bağımsız Kontrol Heyeti tarafından onaylanacaktır.

Ayni özellik ve boyutlara haiz yalıtım birimlerinin daha önce Madde 8.1.1 ve 8.2.1’de
belirtilmiş “Tip” testlerine tabi tutulmuş olması durumunda bu testlerın yeniden
yapılması zorunlu değildir. Yalıtım birimlerinin bu testleri üretici firma belgelenecek ve
Bağımsız Kontrol Heyeti tarafından onaylanacaktır.

8.1 Elastomer Yalıtım Birimleri

8.1.1 Tip Testleri

Herbir elastomer yalıtım birimi tipinden en az 2 adedine uygulanacaktır.

Uzun süreli Basınç Testi:

1.5(D+L) düşey kuvvetinin (herbir yaltıcı birim tipi için enbüyük olanı) statik olarak 5
dakika süre ile uygulanması

Düşey Rijitlik Testi:

Düşey kuvvetin 0 ve D+0.5L kuvveti (herbir yaltıcı birim tipi için enbüyük olanı)
arasında doğrusal olarak arttırılarak 5 kere uygulanması

Basınç + Harmonik Yanal Yerdeğiştirme Testleri:

(Yanal etkin rijitlik ve etkin sönüm oranının belirlenmesi)
 Test Tipi Basınç Kuvveti Çevrim Sayısı Yerdeğiştirme
A 3 0.2 DD
1.2DL + 0.5LL + ⏐E⏐
B 3 0.5 DD
(herbir yalıtım birimi tipi
C 3 1.0 DD
için ortalama kuvvet)
D 3 1.0 DM
1.2DL + 1.0LL + ⏐E⏐
E (herbir yalıtım birimi tipi 3 1.0 DTM
için enbüyük olan kuvvet)

8.1.2 Kabul Testleri

Herbir elastomer yalıtım birimi tipinden en az 4 adet olmak üzere tüm yalıtım
birimlerinin en az %50’sine uygulanacaktır

Basınç + Harmonik Yanal Yerdeğiştirme Testleri:

(Yanal etkin rijitlik ve etkin sönüm oranının belirlenmesi)

Yerdeğiştirme
Test Tipi Basınç Kuvveti Çevrim Sayısı
DL + 0.5LL
F (herbir yalıtım birimi tipi 3 1.0 DM
için enbüyük olan kuvvet)

DL = Sabit yük
LL = Hareketli yük
E = Deprem yükü

8.1.3 Elastomer Yalıtım Birimi Kabul Kriterleri

Elastomer yalıtım birimi kabul kriterleri aşağıdaki hükümlerle belirlenmiştir.

1. Kuvvet-yerdeğiştirme eğrileri daima pozitif bir eğime sahip olacaktır.

2. Herbir yalıtım birimi için enbüyük deprem seviyesi yerdeğiştirmesi altında
ölçülmüş etkin rijitlik, bu birim tipinin tasarımında göz önüne alınmış etkin
rijitliğinin ±%15 sınırları içinde kalacaktır.
3. Tüm yalıtım sistemi için enbüyük deprem seviyesi yerdeğiştirmesi altında
ölçülmüş etkin rijitlik, yalıtım sistemi tasarımında kullanılmış etkin rijitliğinin
±%10 sınırları içinde kalacaktır.
4. Herbir yalıtım birim için enbüyük deprem seviyesi yerdeğiştirmesi çevriminde
ölçülmüş enerji yutumu (HisteresizAlanı) bu birim tipinin tasarımda göz önüne
alınmış değerin %75’inden daha büyük olacaktır.
5. Tüm yalıtım sistemi için enbüyük deprem seviyesi yerdeğiştirmesi çevriminde
ölçülmüş enerji yutumu, yalıtım sistemi tasarımda kullanılmış değerin %85’inden
daha büyük olacaktır.
 6. Yalıtım birimlerinin birinci yükleme çevriminde elde edilen mekanik
özelliklerinin üçüncü yükleme çevriminde elde edilenlerden farkı ±%15’i
geçemez.
7. Testlerden sonra yapılacak incelemelerde elastomer yalıtım birimlerinde kalıcı
deformasyon, çatlama ve çelik plaka ve elastomer katmanlar arasında ayrılma ve
sıyrılma görülmeyecektir.

8.2 Eğimli Yüzeyli Sürtünmeli Yalıtım Birimleri

8.2.1. Tip Testleri

Herbir yalıtım birimi tipinden en az 2 adedine uygulanacaktır.

Uzun süreli Basınç Testi:

1.5(1.2 DL+LL) düşey kuvvetinin (herbir yalıtım birimi tipi için enbüyük olanı) statik
olarak 5 dakika süre ile uygulanması

Basınç + Harmonik Yanal Yerdeğiştirme Testleri:

(Sürtünme Katsayısı, Yanal etkin rijitlik ve etkin sönüm oranının belirlenmesi için
üçüncü döngü sonuçları kullanılacaktır.)

Yerdeğiştirme
Test Tipi Basınç Kuvveti Çevrim Sayısı
A 3 0.2 DD
1.2DL + 0.5LL + ⏐E⏐
B 3 0.5 DD
(herbir yalıtım birimi tipi
C 3 1.0 DD
için ortalama kuvvet)
D 3 1.0 DM
1.2DL + 1.0LL + ⏐E⏐
E (herbir yalıtım birimi tipi 3 1.0 DTM
için enbüyük olan kuvvet)

8.2.2 Kabul Testleri

Herbir Eğimli Yüzeyli Sürtünmeli yalıtım birimi tipinden en az 4 adet olmak üzere tüm
yalıtım birimlerinin en az %50’sine uygulanacaktır.

Basınç + Harmonik Yanal Yerdeğiştirme Testleri:

(Sürtünme Katsayısı, Yanal etkin rijitlik ve etkin sönüm oranının belirlenmesi için
üçüncü Çevrim sonuçları kullanılacaktır.)

Test Yerdeğiştirme
Basınç Kuvveti Çevrim Sayısı
Tipi
DL + 0.5LL
F (herbir yaltıcı birim tipi 3 1.0 DM
için enbüyük olan kuvvet)
 DL = Sabit yük
LL = Hareketli yük
E = Deprem yükü

8.2.3 Eğimli Yüzeyli Sürtünmeli Yalıtım Birimi Kabul Kriterleri

Eğimli Yüzeyli Sürtünmeli Yalıtım Birimi kabul kriterleri aşağıdaki hükümlerle

belirlenmiştir.

1. Kuvvet-yerdeğiştirme eğrileri daima pozitif bir eğime sahip olacaktır.

2. Herbir yalıtım birimi için enbüyük deprem seviyesi yerdeğiştirmesi altında
ölçülmüş etkin rijitlik, bu birim tipinin tasarımında göz önüne alınmış etkin
rijitliğinin ±%20 sınırları içinde kalacaktır.
3. Tüm yalıtım sistemi için enbüyük deprem seviyesi yerdeğiştirmesi altında
ölçülmüş etkin rijitlik, yalıtım sistemi tasarımında kullanılmış etkin rijitliğinin
±%15 sınırları içinde kalacaktır.
4. Herbir yalıtım birimi için çevrim başına ölçülmüş enerji yutumu (HisteresizAlanı)
bu birim tipinin tasarımında göz önüne alınmış değerin %75’inden daha büyük
olacaktır.
5. Tüm yalıtım sistemi için ölçülmüş (HisteresizAlanı) tasarımda kullanılmış değerin
%85’inden daha büyük olacaktır.
6. Yalıtım birimlerinin birinci yükleme çevriminde elde edilen mekanik
özelliklerinin üçüncü yükleme çevriminde elde edilenlerden farkı ±%15’i
geçemez.
7. Testlerden sonra yapılacak incelemelerde Eğimli Yüzeyli Sürtünmeli Yalıtım
birimlerinde kalıcı deformasyon, kayıcı yüzey kaplamalarında ayrılma, sıyrılma
ve derin çizilmeler görülmeyecektir.
 EK-A
ZEMİN SINIFLARININ TANIMLANMASI
A.1. SİMGELER
dc = En üst 30 m’deki kohezyonlu zemin tabakalarının toplam kalınlığı
di = 1 ila 30 m arasında yer alan i’inci tabakanın kalınlığı (m)
ds = En üst 30 m’deki kohezyonsuz zemin tabakalarının toplam kalınlığı
Ni = 1 ila 30 m arasında yer alan i’inci tabakanın düzeltme yapılmamış standart
penetrasyon sayısı (ASTM D 1586, 100 vuruş/ft’den büyük alınmayacaktır.)
PI = Plastisite indisi
sui = 1 ila 30 m arasında yer alan i’inci tabakanın drenajsız kayma dayanımı (kPa),
(ASTM D 2166 veya D 2850, 250 kPa’dan büyük alınmayacaktır.)
vsi = 1 ila 30 m arasında yer alan i’inci tabakanın kayma dalgası hızı (m/sn)
w = Su muhtevası

A.2. ZEMİN SINIFLARI

A.2.1 – İvme Spektrumu’nda esas alınan zemin sınıfları aşağıdaki gibi tanımlanmaktadır:
A Sınıfı: Sert kaya, kayma dalgası hızı, v s > 1500 m/sn
B Sınıfı: Kaya, (760 m/sn < v s ≤ 1500 m/sn)
C Sınıfı: Çok sıkı zeminler ve yumuşak kaya, (360 m/sn < v s ≤ 760 m/sn) veya
N > 50 veya s u > 100 kPa
D Sınıfı: Katı zeminler, (180 m/sn < v s ≤ 360 m/sn) veya (15 ≤ N ≤ 50) veya
(50 kPa ≤ su ≤ 100 kPa)
E sınıfı: v s < 180 m/sn veya N < 15 veya su < 50 kPa olan zemin profili veya 3
metreden
kalın yumuşak kil bulunan zemin profili (PI >20, w ≥ %40 ve s u < 25 kPa)
F Sınıfı: Sahaya özel değerlendirme gerektiren zeminler:
(1) Deprem etkisi altında potansiyel çökme veya göçme duyarlılığı olan zeminler
(örneğin sıvılaşabilen zeminler), yüksek derecede hassas killer ve zayıf çimentolanmış
zeminler, vb.
İstisna: Hakim periyodu 0.5 sn’den düşük olan yapılar için sıvılaşabilen zeminlerde
spektal ivmelerin bulunmasında sahaya özel geoteknik araştırmaya gerek yoktur. Bu
durumda zemin sınıfı A.2’ye göre belirlenir.
(2) Turbalar ve/veya yüksek derecede organik killer (H > 3 m kalınlığında turba ve/veya
organik kil)
(3) Çok yüksek plastisiteli killer (H > 8 m ve PI > 75)
(4) Çok kalın yumuşak/orta sert killer (H > 36 m ve s u < 50 kPa)
A.2.2 – Zemin sınıfının A.1.1’e göre tanımlanabilmesi için yeterli geoteknik verinin
mevcut olmaması durumunda, E ve F sınıflarında olmadığından emin olunması kaydı ile,
zeminin D sınıfında olduğu kabul edilebilir.

A.2.3 – Zemin sıfınının tanımlanmasında kullanılan parametreler zemin profilinin en

üstteki 30 m’si için hesaplanır. En üst 30 m’de farklı kaya ve zemin tabakalarını içeren
profillerdeki tabakalar i=1’den i=n’ye kadar numaralandırılır. A.2.1’de yer alan temel
parametreler aşağıda tanımlanmıştır.
(a) En üst 30 m için eşdeğer kayma dalgası hızı:
n

∑d i n
vs = i =1
n
(∑ di = 30m) (A.1)
di
∑
i =1 vsi
i =1

(b) En üst 30 m için eşdeğer standart penetrasyon sayısı (kohezyonsuz zemin,

kohezyonlu zemin ve kaya tabakaları için):
n

∑d i
N= i =1
n
(A.2)
di
∑
i =1 N i

(c) En üst 30 m için eşdeğer standart penetrasyon sayısı (sadece kohezyonsuz zemin
tabakaları için):
m
ds
N ch = m
(∑ d i = d s ) (A.3)
di
∑
i =1 N i
i =1

(d) En üst 30 m için eşdeğer drenajsız kayma dayanımı:

k
dc
su = k
(∑ d i = d c ) (A.4)
di
∑
i =1 sui
i =1

A.3. SINIFLANDIRMANIN YAPILMASI

Zemin sınıflandırması için aşağıdaki adımlar izlenecektir:

A.3.1 – F sınıfı zemin için tanımlanan dört grup kontrol edilir. Saha bu dört gruptan
herhangi birine giriyor ise Zemin Sınıfı F olarak değerlendirilir ve sahaya özel
değerlendirme yapılır.

A.3.2 – 3 metreden kalın yumuşak kil tabakası olup olmadığı kontrol edilir (gerekli
kriterler PI >20, w ≥ %40 ve s u < 25 kPa). Var ise Zemin Sınıfı E olarak atanır.
A.3.3 – Aksi bütün durumlarda, A.2.3’te en üst 30 m için tanımlanan eşdeğer kayma
dalgası hızı ( v s ), eşdeğer penetrasyon sayısı ( N veya N ch ) veya eşdeğer drenajsız
kayma dayanımı ( su )’nun birisinden yararlanarak A.2.1’e göre zemin sınıflandırması
yapılır.

A.3.4 – Zemin Sınıfı B, kaya için kayma dalgası hızına göre atanmalıdır. Az aşınmış sert
kayalar için kayma dalgası hızının tahminine izin verilir. Yüksek derecede aşınmış veya
kırılmış kayalar için kayma dalgası hızı ölçülmeli veya Zemin Sınıfı C olarak atanmalıdır.

A.3.5 – Zemin Sınıfı A ataması sahada yapılan kayma dalgası hızı ölçümleri veya aynı
kaya türündeki profiller üzerinde yapılan ölçümlere göre olmalıdır.

A.3.6 – Kaya tabakası ile temel seviyesi arasında kalınlığı 3 m’den fazla bir zemin
tabakası var ise, Zemin Sınıfı A veya B olarak atanmamalıdır.

Tablo A.1. Zemin Sınıfları

Zemin vs (m/sn) su (kPa)a
Açıklama N veya N ch
Sınıfı
Çok sıkı zemin
C 360 - 760 > 50 > 100
ve yumuşak kaya
D Sert zemin 180 - 360 15 - 50 50 - 100
E Yumuşak zemin < 180 < 15 < 50
a
su yöntemi kullanılmış ve N ch ile su kriterleri farklı sonuç veriyor ise, daha
zayıf olan zemin sınıfı seçilmelidir.