Eksproprijacija

PROFESOR DR DRAGAN GOLIJAN

 EKSPROPRIJACIJA

 Eksproprijacija se smatra kao oduzimanje ili

ograničavanje određenog imovinskog prava
upravnim aktom državnog organa radi opšte
svrhe uz istovremeno davanje odgovarajućeg
prava nekom drugom licu i to u pravilu uz
naknadu, (jedno lice gubi određeno pravo, a
drugo stiče pravo, organičavanje ili oduzimanje
prava na nekretninama). Vrši se upravnim
aktom.
EKSPROPRIJACIJA

 Korisnici eksproprijacije:

 Političko-teritorijalne jedinice,
 mjesne zajednice,

 druga pravna lica i

 udruženja građana,
EKSPROPRIJACIJA

 → Potrebe – mogućnosti i nemogućnosti

 izgradnja puteva, pruge, mostova, aerodroma,

kanala, zgrada, objekata, centrala, prenos
električne energije, fabrike, luke, pristanšte,
rude, navodnjavanja naselja, vodovod, silosi,
škole
EKSPROPRIJACIJA

 Nepokretnosti se mogu ograničiti ili eksroprisati

uz novčanu nadoknadu, ako to zahteva opšti
interes neophodan utvrđen na osnovu zakona (
potpuna i nepotpuna ) i ograničena vreme do 5
godina istrage. ( pripremne radnje)
EKSPROPRIJACIJA

 Eksproprijacija je poznata od rimskog carstva.

U vrijeme kapitalizma zadire u privatnu svojinu i
veoma se rijetko koristi (svojina je nepovrediva i
sveto pravo). Posle I Svjetskog rata se širi i
olakšava, može se provoditi samo zbog javne
koristi. Naknada se reguliše kao „primjerna“ (
može se zakonom propisati kao eksprop. bez
naknade.)
EKSPROPRIJACIJA
 U evropskim zemljama tri faze eksproprijacije:
pitanje umjesnosti eksproprijacije, te određivanje
opsega i uslova eksproprijacije i pitanje naknade.
 Kod nas Ustav SFRJ iz 1946. godine predviđa
eksproprijaciju. Danas je eksproprijacija
regulisana Zakonom o eksproprijaciji (Službeni
glasnik Srbije br. 23/01 i 20/09, 55/2013 -odluka
US i 106/2016 - autentično tumačenje).
 Eksproprijacija nije moguća na pokretnim
stvarima, a nije moguće ni na stvarina u državnoj
svojini
EKSPROPRIJACIJA
 Postoje dvije vrste eksproprijacije-potpuna i nepotpuna.

 u potpunoj eksproprijaciji nepokretnost postaje državna

svojina, a korisnik stiče pravo korišćenja takve
nepokretnosti u određenu svrhu. Obuhvata sve što je na
zemljištu (zgrade i objekti)
 u nepotpunoj eksproprijaciji ne dolazi do promjene svojine
nego se na nepokretnosti ustanovljava službenost na
određeno vrijeme (telefoni, plinovodi, RTV mreže, može i
zakup do 5 godina, kamenolom glina, pijesak),
Eksproprijacijom može da se ustanovi i službenost na
nepokretnosti ili zakup na zemljištu na određeno vreme.
EKSPROPRIJACIJA
 Zemljišta, zgrade i građevinski objekti u svojini građanskih i pravnih
lica.
 Eksporprijacijom se može uspostaviti i službenost na nekretnini.
 Na poljoprivrednom zemljištu - zakup.
 Eksproprijacija se vrši u korist države ( mesne zajednice, preduzeća i
ustanova, opštine, retko i kod građana)
 Korisnik eksproprijacije stiče pravo da nepokretnost koristi za svrhu
 Korisnik stana u eksprop. zgradi kao i poslovni prostor.
 Naknada je u novcu, pravična.
 Eksproprisana nepokretnost se može vratiti.
 Eksproprisano zemljište poljoprivredno – može drugo zemljište
 Stambena zgrada - smeštaj na zahtev
 Razlike u ceni
EKSPROPRIJACIJA
 Utvrđivanje opšteg interesa

 Osnovni uslov za eksproprijaciju je da se utvrdi opšti interes za

izgradnju objekata ili izvođenje radove, a utvrđen je:

 ako je akt donio parlament ili skupština opštine (potrebno je navesti

sve podatke o objektu i zemljištu),
 potrebno je da postoji regulacioni plan (izvod sa granicama
potrebnog zemljišta),
 opšti interes se može utvrditi i posebnim aktom organa, Zakonom,
uredbom, odlukom, rješenjem (samo se navode šire lokacije)
 opšti interes za istraživanje rudnog bogastva na zemljištu koje će biti
predmet eksproprijacije.
EKSPROPRIJACIJA
 Neophodno za izgradu objekata u oblasti
zdravstva, obrazovanja, socijalne zaštite, kulture,
vodoprivrede, sporta, saobraćaja, energetike,
komunalne infrastrukture, državni organi i lokalne
samouprave, odbrane zemlje, eksploatacije rudnih
blaga, stanova za izbeglice.
 Potreban je planski akt.
 Predlog se podnosi republičkoj geodetskoj upravi
(Vladi)
 Protiv akta Vlade može se voditi upravni spor
EKSPROPRIJACIJA
 Pripremne radnje

 da su potrebne radnje verovatne

 Do podnošenja predloga može se dozvoliti da se

izvrše određena ispitivanja. – U dozvoli se navodi :
svrha, nepokretnost, vlasnik te radnje koja će se
vršiti, navesti radnje i rok

 Rešenje o dozvoli vršenja priprenih radnji

EKSPROPRIJACIJA
 U predlogu za dozvolu vršenja pripremnih radnji moraju se
naznačiti svrha radi koje se namerava da predloži
eksproprijacija, nepokretnost na kojoj se namerava vršenje
pripremnih radnji, sopstvenik te nepokretnosti, priroda, obim
i svrha radnji, kao i vreme njihovog trajanja.
 O predlogu za dozvolu vršenja pripremnih radnji rešava
ministarstvo nadležno za poslove finansija.
 Predlog za eksproprijaciju se može podneti tek kad se utvrdi
opšti interes, a podnosi ga korisnik. a podnosi se organu
geodetske uprave, može se podnijeti u roku od dvije godine.
Prije donošenja rješenja saslušava se vlasnik. Pravo posjeda
se stiče po pravosnažnosti rješenja ili kad se odredi
rješenjem.
EKSPROPRIJACIJA
 Pored vanrednih sredstava postoje dva
posebna slučaja kad pravosnažno rješenje
može biti poništeno-deekspropijacija:
 ako to korisnik i raniji vlasnik zahtjevaju
 na zahtjev ranijeg vlasnika, ako korisnik
eksproprijacije u roku od tri godine nije
započeo značajnije radove. (rješava
prvostepeni organ)
 Vlasniku nepokretnosti plaća se nakanada
EKSPROPRIJACIJA

 U postupku se razlikuju tri faze:

 postupak za utvrđivanje opšteg interesa

 postupak donošenja rješenja

 utvrđivanje naknade
EKSPROPRIJACIJA
 Predlog se podnosi opštinskim organima – ako je
utvrđen opšti interes – predlog za eksproprijaciju
može u toku dve godine

 Predlog može podneti korisnik eksproprijacije

pošto je utvrđen opšti interes za izgradnju

 U ime R. Srbije podnosi javni pravobranilac

 Predlog se podnosi imovinskoj upravi.

EKSPROPRIJACIJA
 Postupak eksproprijacije

 Naznačava se:

 naziv i sedište podnosioca ( korisnika) – predlagača

 nepokretnost i mesto

 vlasnik nepokretnosti i njegovo prebivalište

 svrha radi koje se predlaže ekrpoprijacija

EKSPROPRIJACIJA
 Uz predlog se podnosi:
 uz isupnjenje svih uslova donosi se rešenje
 izvod iz katastra i drugih javnih knjiga ( zemljišne knjige)
 dokaz da je utvrđen opšti interes
 garancije poslovne banke na iznos naknade ( garancija
važi do isplate naknade) ( da ima dovoljno sredstava)
 saslušanje vlasnika
 odluka o izgradnji objekta
 organ obaveštava vlasnika i saslušava
 vrši se zabeležba u zemljišne knjige.
EKSPROPRIJACIJA
 Rešenje:
 naznačenje akta o utvrđivanju opšteg interesa
 naznačenje korisnika
 naznačenje nepokretnosti - i ostali podaci
 naznačenje vlasnika i podaci
 svrha eksproprijacije
 obaveze korisnika eksproprijacije – naknada
 obaveze vlasnika nepokretnosti – da preda
nepokretnost
 naznačenje objekta ili radova eksproprijacije
EKSPROPRIJACIJA
 naznačenje lica koja imaju stanarsko pravo u objektu koji se
ruši te smeštaj istih
 predlog za zabeležbu eksproprijacije u katastar ( žalba protiv
rešenja kojim se usvaja predlog za eksproprijaciju samo
protiv netačnih činjenica )
 troškove snosi korisnik
 stiče pravo poseda
 fotokopija rešenja – obe strane
 ili ako u roku od 3 godine ako nije izvršio znatnije radove.
 rudno blago 6 godina
 rešava organ koji je doneo rešenje.
EKSPROPRIJACIJA
 Naknada

 Zakon o eksproprijaciji reguliše pitanja naknade.

Posle pravosnažnosti rješenja organ održava
usmenu raspravu za sporazumno određivanje
naknade, nastoji se da se postigne sporazum.
(oblik i visina naknade i rok ispunjenja. Sporazum
se unosi u zapisnik, a sporazum je postignut kad
obje strane potpišu zapisnik ima snagu izvršnog
zakona.
EKSPROPRIJACIJA

 Ako se ne postigne sporazum u roku od 30

dana od pravosnažnosti, naknadu će odrediti
komisija opštine. Donosilac prvostepenog
rješenja može dostaviti spise komisiji ako
stranke izjave da žele sporazum
EKSPROPRIJACIJA

 Komisija je dužna da izvede dokaze potrebne

za određivanje naknade i pružanja mogućnosti
da se na javnoj raspravi izjasne. Najbolje je
kada se stranke sporazumiju, postupak je
hitan. Komisija donosi rješenje, na koje se
može izjaviti žalba RGU, nema upravnog spora.
Troškove snosi korisnik eksproprijacije. Rok za
isplatu naknade ranijem vlasniku je 15 dana od
dana pravosnažnosti predhodnom vlasniku.
EKSPROPRIJACIJA
 Eksproprijacija kompleksa zemljišta za potrebe
stambeno komunalne izrgradnje samo ako je
donešen regulasioni plan i to u eksproprijaciji u
korist opštine, a ona davati pravnim i fizičkim
licima. Raniji vlasnik ima pravo prvenstva
korištenja

 Eksproprijacija na područjima zahvaćenim

elementarnim nepogodama većeg obima.
EKSPROPRIJACIJA

 Postoje posebni uslovi kao i specifičnosti,

opština utvrđuje opšti interes, nije moguća
žalba već upravni spor. Zbog hitnosti
neporetnost se može predati u posjed i prije
pravosnažnosti rješenja.
 Zamljište se može i privremeno zauzeti


EKSPROPRIJACIJA
 Administrativni prenos prava korištenja ili drugog
prava na nepokretni u državnoj svojini u svrhu
izgradnje. Prema zakonu, zemljište u državnoj
svojni se ne može eksproprisati, ali zbog
drugačijeg korištenja uveden je ovaj institut koji
se sastoji iz tri dijela;

 prenos prava korištenja u svrhu izgradnje

 ustanovljenje prema službenosti
 privremeno zauzimanje
EKSPROPRIJACIJA
 Ceniće se i korist koju može dobiti iskorišćavanjem
tog zemljišta
 prema tržišnoj ceni objekta u momentu zasnivanja
svojine ( u vreme predaje ili zasnivanje svojine )
može vlasnik zahtevati
 Utiče i vrsta zemljišta, poljoprivredno, građevinsko,
šumsko, voćarsko.
 Skidanje useva, šume – tehničko drvo, mladi
zasadi
 Vrednost voćnjaka – mlad i stari voćnjak
razlikovati ( kolika je potreba za uzgoj)
EKSPROPRIJACIJA

 Sporazumno određivanje naknade ili zamena

 Pismena ponuda – dostavljena ranijem
vlasniku
 Naknada izgubljene koristi, a ako ima
službenost manja je vrednost.
 Sporazum ima izvršnu ispravu , sporazume
mora biti u skladu sa pozitivnim propisom.
 Dostavlja se pravobraniocu
EKSPROPRIJACIJA
 Naknada za građevinske objekte – građevinske
vrednosti
 Ako dobije stan ili prostor vrednost eksproprijacije
se umanjuje 30 do 50 %
 Ako nema sporazuma mesno nadležni organ i sud
određuje naknadu.
 Danom pravnosnažnosti rešenja o eksproprijaciji
prestaju lične službenosti i svi stvorni tereti osim
stvarnih službenosti ako je moguće njihovo
korišćenje.
EKSPROPRIJACIJA

 Hipoteke prelaze na svojine koje su date u

naknadu ili neku drugu ličnu imovinu.
 Upis svojine se vrši na osnovu pr.rešenja

 Zahtev može predati svaka stranka.

 Poništaj rešenja o eksproprijaciji može staviti

raniji vlasnik po isteku tri godine od
pravnosnažnosti, ali ne po isteku od osam
godina od pravnosnažnosti.
EKSPROPRIJACIJA
 Rešava prvostepeni organ, a imovinske sporove redovni
sud.
 Postupak eksproprijacije je hitan.
 Eksproprijacija na područjima zahvaćenim
elementarnim nepogodama.
 Eksproprijacija na područjima na kojima dolazi do
sleganja zemljišta.
 Ako zgrada nema odobrenje za gradnju – nema
naknade može nositi materijal.
 Vreme predaje – vlasnik bira cenu u vreme predaje ili
donošenje rešenja.
EKSPROPRIJACIJA

 Ostali oblici nastanka države su: agrarna

reforma je kolonizacija, konfiskacija i
nacionalizovanje, ovo nisu redovni načini (nego
su sastavni dio ratnih i revolucionarnih uslova i
težnji ( predmet su proučavanje pravne istorije).
Danas se pred sudovima vode postupci gdje
podnosioci traže da im se vrati njihovo oduzeto
vlasništvo.
EKSPROPRIJACIJA
 Rekvizicije

 nastanak državne svojine nad pokretnim stvarima

(samo u nekim slučajevima – elementarne nepogode i
ratno stanje. Prvenstveno ovu obavezu daju pravna lica.

 Obavezni otkup

 postojao je u vrijeme administrativnog socijalizma,

odnosio se na poljoprivredne proizvode radi
ravnomjernog snabdijevanje, opšti propis ili ugovor.
 EKSPROPRIJACIJA
 Utvrđivanje opšteg interesa

 Ako akt o izgradnji donese republika, smatra se da je

takvim aktom utvrđen opšti interes

 Može biti utvrđen i regulacionim i urbanističkim planom

 Može i skupština opštine

 Ako na više opština – republika – protiv rešenje