Xấp xỉ nghiệm bằng pp Halley và Newton

Giải Tích Số 1
Phạm Quốc Thắng và Nguyễn Từ Huy
17TTH1TN
Ngày 30 tháng 4 năm 2019
Phạm Quốc Thắng và Nguyễn Từ Huy (17TTH1TN) Giải Tích Số 1 Ngày 30 tháng 4 năm 2019 1 / 35
Phương pháp số tìm nghiệm xấp xĩ của phương trình một
biến bằng thuật toán Newton và Halley
Nội dung
1 Newton-Raphson
2 Halley’s Method
3 Newton-Halley
4 Thuật toán, hàm và tốc độ hội tụ
5 Chứng minh sự hội tụ
6 Ví dụ - Nhận xét
Newton-Raphson
Ta tiếp tục với phương pháp điểm bất động. Câu hỏi quan trọng đặt ra ở
phương pháp này là làm sao từ phương trình f (x) = 0 ta tìm được hàm
F (x) sao cho x = F (x) có tốc độ hội tụ nhanh và thỏa mãn định lý điểm
bất động.
Newton-Raphson
Ta sẽ tìm một hàm h sao cho nghiệm của f (x) = 0 có thể được xấp xỉ
bởi nghiệm của h (x) = 0 và ta có thể dễ dàng tìm nghiệm của h (x) = 0.
Ta sẽ chọn hàm h xấp xỉ theo f thông qua định lý sau:
Newton-Raphson
Định lý 1.
Nếu hàm f liên tục trên (a, b) và có đạo hàm đến cấp n ≥ 1 trên (a; b) thì
ta có thể xấp xỉ hàm f tại điểm x0 ∈ (a; b) như sau
n
X f (k) (x0 )
f (x) ≈ f (x0 ) + (x − x0 )k + Rn (x) .
k!
k=1
trong đó Rn (x) là phần dư bậc n của khai triển.
Newton-Raphson
Ta gọi xk là một xấp xỉ của nghiệm của f (x) = 0. Ta sẽ chọn hàm h

thành một hàm tuyến tính có nghiệm x = xk và h (xk ) = f (xk ). Ta xấp
xỉ h bởi f theo khai triển Taylor đến cấp 1 tại điểm xk .
h (x) = f (xk ) + f 0 (xk ) (x − xk ) .
Newton-Raphson
f (xk )
Phương trình h (x) = 0 tương đương với x = xk − .
f 0 (xk )
Do xk+1 cũng là 1 xấp xỉ của nghiệm phương trình nên ta có thể xây dựng
dãy lặp như sau:
f (xk )
xk+1 = F (xk ) = xk − 0
f (xk )
(Newton-Raphson’s Iteration).
Newton-Raphson
Ngoài ra ta còn có thể xây dựng dãy lặp theo hướng đại số như sau.
Ta sẽ đi tìm hàm h sao cho
x = F (x) = x + f (x) h (x) .
Với x0 là nghiệm của f (x) = 0 ta cố gắng tìm h để F 0 (x0 ) < 1 hay tốt
hơn hết là F 0 (x0 ) = 0 (làm tăng tốc độ hội tụ). Ta có
F 0 (x0 ) = 1 + f 0 (x0 ) h (x0 ) + h0 (x0 ) f (x0 ) = 1 + f 0 (x0 ) h (x0 ) .
Newton-Raphson
Để F 0 (x0 ) = 0 thì
1
h (x0 ) = − .
f 0 (x 0)
với f 0 (x0 ) 6= 0.
Lúc này cách đơn giản nhất là chọn
1
h (x) = − .
f (x)
Từ đây ta lại có
f (xk )
xk+1 = F (xk ) = xk + f (xk ) h (xk ) = xk −
f 0 (xk )
(Newton-Raphson’s Iteration).
Halley’s Method
Thay vì tìm hàm h bằng cách xấp xỉ bằng định lý Taylor đến cấp 1, ta xét
hàm h như sau:
a
h (x) = + c.
x+b
Ta cần chọn hàm h thỏa mãn h và f đều bằng nhau tại xk từ đạo hàm
bậc 0 đến 2. Do đó
a
h (xk ) = f (xk ) = + c.
xk + b
a
h0 (xk ) = f 0 (xk ) = − .
(xk + b)2
2a
h00 (xk ) = f 00 (xk ) = .
(xk + b)3
Halley’s Method
Từ hệ trên ta sẽ đi tìm mối quan hệ giữa các đạo hàm cấp 0, 1, 2 của f
như sau:

2a a
+c
f (xk ) f 00 (xk ) (xk + b)3 xk + b −c (xk + b)
1− 2 = 1 − 2 = .
0
2 f (xk ) 2a a
(xk + b)4

f (xk ) 1 a (xk + b) a
0
. 00 = +c . = + xk + b.
f (xk ) 1 f (xk ) f (xk ) xk + b c c
1− . 2
2 f 0 (xk )
Halley’s Method
Do phương trình h (x) = 0 có nghiệm

a
x = − − b.
c
Do xk+1 cũng là một giá trị xấp xỉ của nghiệm phương trình h (x) = 0 nên
a f (xk ) 1
xk+1 = − − b = xk − 0 . .
c f (xk ) 1 f (xk ) f 00 (xk )
1− . 2
2 f 0 (xk )
Halley’s Method
Do đó ta xét dãy lặp
f (xk ) 1
xk+1 = F (xk ) = xk − . .
f 0 (xk ) 1 f (xk ) f 00 (xk )
1− . 2
2 f 0 (xk )
(Halley’s Iretation).
Halley’s Method
Ta quay lại bước lặp của Newton. Giả sử còn tồn tại hàm g 6= f thỏa mãn
bước lặp của Newton. Lúc này
g (x)
x− = F (x) .
g 0 (x)
Hay là
g 0 (x) 1
= .
g (x) x − F (x)
Giải phương trình vi phân này ta được
 
R dx
 

g (x) = e x − F (x)
.
Newton-Halley
Định lý 2.
Bước lặp Halley cho phương trình f (x) = 0 chính là bước lặp Newton cho
f (x)
phương trình p = 0.
f 0 (x)
Newton-Halley
Chứng minh
Xét phương trình f (x) = 0.
Lúc này bước lặp Halley cho phương trình này chính là
f 00 (x) .f (x) .x − 2f 0 (x)2 x + 2f 0 (x) f (x)

F (x) = .
f (x) f 00 (x) − 2f 0 (x)2
Ta tìm hàm g để bước lặp Halley cho g (x) = 0 chính là bước lặp Newton
cho g (x) = 0. Tức là
g(x) 2f 0 (x) f (x)

x− = F (x) = x + .
g 0 (x) f (x) f 00 (x) − 2f 0 (x)2
Newton-Halley
Lúc này ta có
g 0 (x) f 0 (x) 1 f 00 (x)
= −
g (x) f (x) 2 f 0 (x)
Giải phương trình vi phân này bằng cách lấy nguyên hàm 2 vế ta được

1 0 f (x)
ln g (x) = ln f (x) − ln f (x) = ln p

2 f 0 (x)

Do đó bước lặp Halley cho phương trình f (x) = 0 chính là bước lặp
f (x)
Newton cho phương trình p = 0.
f 0 (x)
Thuật toán Newton
Thuật toán
INPUT sai số T OL; số vòng lặp tối đa N0 ; hàm f , giá trị p0 .
OUTPUT Nghiệm xấp xỉ p hoặc thông báo thuật toán thất bại.
Step 1 Gán i = 1.
Step 2 While i ≤ N0 do Steps 3–6.
Step 3 Đặt p = p0 − f (p0 ) /f 0 (p0 ); (Tính pi .)
Step 4 Nếu |p − p0 | < T OL thì:
Xuất ra p; (Thuật toán thành công)
Thoát khỏi chương trình.
Step 5 i = i + 1.
Đặt p0 = p. (Cập nhật p0 )
Step 7 Xuất ra (Thuật toán thất bại).
Newton
Hàm Newton trong Matlab:

1 function p=Newton(f,p0,N0,tol)
2 i=1;
3 while (i≤N0)
4 p=p0-f(p0)/df(p0);
5 if(abs(p-p0)<tol)
6 fprintf('nghiem xap xi= ',p)
7 break;
8 end
9 i=i+1;
10 p0=p;
11 end
12 if(abs(p-p0)>tol)
13 fprintf('thuat toan that bai');
14 end
Tốc độ hội tụ đối với thuật toán Newton
Định nghĩa 1.
Phép lặp pk+1 = F (pk ) hội tụ bậc n nếu
F 0 (p) = F 00 (p) = ... = F (n−1) (p) = 0; F (n) (p) 6= 0.
Định nghĩa 2.
Với p là nghiệm của phương trình f (x) = 0 thì tốc độ hội tụ của phép lặp
pk+1 = F (pk ) là:
(bậc 1) linear: nếu F 0 (p) 6= 0 và F 0 (p) < 1.

(bậc 2) quadratic: nếu F 0 (p) = 0 và F 00 (p) 6= 0.

(bậc 3) cubic: nếu F 0 (p) = F 00 (x) = 0 và F 000 (p) 6= 0.
Xét phương trình f (x) = 0 có nghiệm p. Khi đó
f (x)
F (x) = x − .
f 0 (x)
Ta có
f 0 (x)2 − f (x) .f 00 (x) f (x) f 00 (x)
F 0 (x) = 1 − = .
f 0 (x)2 f 0 (x)2
Do đó
f (p) f 00 (p)
F 0 (p) = = 0.
f 0 (p)2
Mặt khác
00 f 0 (x)2 .f 00 (x) − 2f (x) f 00 (x)2 + f (x) f 0 (x) f (3) (x)

F (x) = .
f 0 (x)3
Do đó
f 0 (p)2 .f 00 (p) f 00 (p)
F 00 (p) = 3 = 0 .
f 0 (p) f (p)
Đến đây ta nhận xét nếu f 00 (p) 6= 0 thì phép lặp hội tụ bậc 2.
Ta thấy rằng còn tùy vào hàm f ban đầu nhưng phép lặp này cho ta bậc
hội tụ ít nhất là 2.
Thuật toán Halley
Thuật toán
INPUT sai số T OL; số vòng lặp tối đa N0 ; hàm f , giá trị p0 .
OUTPUT Nghiệm xấp xỉ p hoặc thông báo thuật toán thất bại.
Step 1 Gán i = 1.
Step 2 While i ≤ N0 do Steps 3–6.
2f 0 (p0 ) f (p0 )
Step 3 Đặt p = p0 + .; (Tính pi .)
f (p0 ) f 00 (p0 ) − 2f 0 (p0 )2
Step 4 Nếu |p − p0 | < T OL thì:
Xuất ra p; (Thuật toán thành công)
Thoát khỏi chương trình.
Step 5 i = i + 1.
Đặt p0 = p. (Cập nhật p0 )
Step 7 Xuất ra (Thuật toán thất bại).
Halley
Hàm Halley trong Matlab

1 function p=Halley(f,df,dff,p0,N0,tol)
2 i=1;
3 while (i≤N0)
4 p=p0+(2*df(p0)*f(p0))/(f(p0)*dff(p0)-2*(df(p0))^2);
5 if(abs(p-p0)<tol)
6 fprintf('nghiem xap xi=',p);
7 break;
8 end
9 i=i+1;
10 p0=p;
11 end
12 if(abs(p-p0)>tol)
13 fprintf('thuat toan that bai');
14 end
Tốc độ hội tụ đối với thuật toán Halley
Xét phương trình f (x) = 0 có nghiệm p. Khi đó
2f 0 (x) f (x)
F (x) = x + .
f (x) f 00 (x) − 2f 0 (x)2
Do đó ta có

f (x)2 3f 00 (x)2 − 2f 0 (x) f (3) (x)
F 0 (x) = 2
f (x) f 00 (x) − 2f 0 (x)2
Do đó F 0 (p) = F 00 (p) = 0.
Do đó tùy vào hàm f ban đầu nhưng ta có nhận xét là thuật toán này hội
tụ ít nhất là bậc 3.
Sự hội tụ
Định lý 3.
Cho f ∈ C 2 [a; b] sao cho tồn tại nghiệm p ∈ (a; b) của phương trình
f (x) = 0 và f 0 (p) 6= 0. Khi đó tồn tại dãy (pn )n≥0 tạo bởi dãy lặp
Newton hội tụ về p.
Sự hội tụ
Chứng minh
Ta có
f (x)
F (x) = x − .
f 0 (x)
và
f (x) f 00 (x)
F 0 (x) = .
f 0 (x)2
Do F xác định như trên là liên tục trên p ∈ [a; b] nên

∀ε > 0, ∃δ > 0 : x ∈ (p − δ; p + δ) ⇒ F (x) ∈ F (p) − ε; F (p) + ε .
Hay là
∀ε > 0, ∃δ > 0 : x ∈ (p − δ; p + δ) ⇒ F (x) ∈ (p − ε; p + ε) .
Sự hội tụ
Chọn ε = δ ta có
∀ε > 0, ∃δ > 0 : x ∈ (p − δ; p + δ) ⇒ F (x) ∈ (p − δ; p + δ) .
Do f (p) = 0 nên F 0 (p) = 0.

Do đó
∃δ1 ∈ (0; δ) , ∃k ∈ (0; 1) : ∀x ∈ (p − δ1 ; p + δ1 ) : F 0 (x) < k.

Do đó bằng cách chọn p0 ∈ (p − δ1 ; p + δ1 ) ta sẽ tạo được dãy
pn = F (pn−1 ) , n ≥ 1
hội tụ về p.
Sự hội tụ
Định lý 4.
Cho f ∈ C 2 [a; b] sao cho tồn tại nghiệm p ∈ (a; b) của phương trình
f (x) = 0 và f (p) f 00 (p) − 2f 0 (p)2 6= 0. Khi đó tồn tại dãy (pn )n≥0 tạo
bởi dãy lặp Halley hội tụ về p.
Sự hội tụ
Chứng minh.
Ta có
2f 0 (x) f (x)
F (x) = x + .
f (x) f 00 (x) − 2f 0 (x)2
Do đó ta có

f (x)2 3f 00 (x)2 − 2f 0 (x) f (3) (x)
F 0 (x) = 2 .
00 0 2
f (x) f (x) − 2f (x)
Do F xác định như trên là liên tục trên p ∈ [a; b] nên

∀ε > 0, ∃δ > 0 : x ∈ (p − δ; p + δ) ⇒ F (x) ∈ F (p) − ε; F (p) + ε .
Hay là
∀ε > 0, ∃δ > 0 : x ∈ (p − δ; p + δ) ⇒ F (x) ∈ (p − ε; p + ε) .
Sự hội tụ
Chọn ε = δ ta có
∀ε > 0, ∃δ > 0 : x ∈ (p − δ; p + δ) ⇒ F (x) ∈ (p − δ; p + δ) .
Do f (p) = 0 nên F 0 (p) = 0.

Do đó
∃δ1 ∈ (0; δ) , ∃k ∈ (0; 1) : ∀x ∈ (p − δ1 ; p + δ1 ) : F 0 (x) < k.

Do đó bằng cách chọn p0 ∈ (p − δ1 ; p + δ1 ) ta sẽ tạo được dãy
pn = F (pn−1 ) , n ≥ 1
hội tụ về p.
Ví dụ - Nhận xét
3 2 −12
r x + 4x − 10 = 0 trên [1; 2] với p0 = 1, 5;T OL = 10 .
Xét phương trình
10
Ta xét g (x) = đối với phương pháp Fixed-point.
4+x
n Bisection Fixed-point Newton Halley

1 1.50000000000 1.34839972493 1.37333333333 1.37333333333
2 1.37500000000 1.36737637199 1.36526201487 1.36523001342
3 1.31250000000 1.36495701540 1.36523001392 1.36523001341
4 1.34375000000 1.36526474811 1.36523001341
5 1.35937500000 1.36522559416
10 1.36474609375 1.36523001356
15 1.36521911621 1.36523001341
20 1.36523008347
30 1.36523001315
38 1.36523001341
Xét phương trình 2sin (x) + ex = 0 trên [−2; 0] với
p0 = −1;T OL = 10−12 . x
−1 e
Ta xét g (x) = sin − đối với phương pháp Fixed-point.
2
n Bisection Fixed-point Newton Halley

1 -0.5000000000 -0.1849930688 -0.0921111449 -0.4473233752
2 -0.2500000000 -0.4285529222 -0.3428552594 - 0.3574495458
3 -0.3750000000 -0.3317790345 -0.3572713722 - 0.3573274113
4 -0.3125000000 -0.3670065494 -0.3573274105
5 -0.3437500000 -0.3537334960 -0.3573274113
10 -0.3564453125 -0.3573535226
15 -0.3573303223 -0.3573272219
20 -0.3573274612 -0.3573274127
30 -0.3573274119 -0.3573274113
40 -0.3573274113
Từ hai ví dụ trên ta có thể thấy sự hiệu quả của phương pháp Newton và
Halley. Trong 4 phương pháp đã học thì phương pháp Halley mang cho ta
tốc độ hội tụ nhanh nhất và tiếp theo đó là phương pháp Newton.
Còn phương pháp Bisection thì tốn khá nhiều bước lặp mới có thể tìm
được nghiệm chính xác.
Phương pháp Fixed-point thì gặp trở ngại về vấn đề chọn hàm. Cho nên
có thể nói là phương pháp Newton và Halley chính là cách để khắc phục
nhược điểm của Fixed-point.

Xấp xỉ nghiệm bằng pp Halley và Newton

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Xấp xỉ nghiệm bằng pp Halley và Newton

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Giải Tích Số 1

Phạm Quốc Thắng và Nguyễn Từ Huy

Ngày 30 tháng 4 năm 2019

4 Thuật toán, hàm và tốc độ hội tụ

5 Chứng minh sự hội tụ

trong đó Rn (x) là phần dư bậc n của khai triển.

Ta gọi xk là một xấp xỉ của nghiệm của f (x) = 0. Ta sẽ chọn hàm h

h (x) = f (xk ) + f 0 (xk ) (x − xk ) .

x = F (x) = x + f (x) h (x) .

F 0 (x0 ) = 1 + f 0 (x0 ) h (x0 ) + h0 (x0 ) f (x0 ) = 1 + f 0 (x0 ) h (x0 ) .

Do phương trình h (x) = 0 có nghiệm

Do đó ta xét dãy lặp

f 00 (x) .f (x) .x − 2f 0 (x)2 x + 2f 0 (x) f (x)

g(x) 2f 0 (x) f (x)

Hàm Newton trong Matlab:

F 0 (p) = F 00 (p) = ... = F (n−1) (p) = 0; F (n) (p) 6= 0.

(bậc 2) quadratic: nếu F 0 (p) = 0 và F 00 (p) 6= 0.

Xét phương trình f (x) = 0 có nghiệm p. Khi đó

00 f 0 (x)2 .f 00 (x) − 2f (x) f 00 (x)2 + f (x) f 0 (x) f (3) (x)

Hàm Halley trong Matlab

Xét phương trình f (x) = 0 có nghiệm p. Khi đó

∀ε > 0, ∃δ > 0 : x ∈ (p − δ; p + δ) ⇒ F (x) ∈ (p − ε; p + ε) .

∀ε > 0, ∃δ > 0 : x ∈ (p − δ; p + δ) ⇒ F (x) ∈ (p − δ; p + δ) .

Do f (p) = 0 nên F 0 (p) = 0.

∃δ1 ∈ (0; δ) , ∃k ∈ (0; 1) : ∀x ∈ (p − δ1 ; p + δ1 ) : F 0 (x) < k.

Do đó bằng cách chọn p0 ∈ (p − δ1 ; p + δ1 ) ta sẽ tạo được dãy

Do F xác định như trên là liên tục trên p ∈ [a; b] nên

∀ε > 0, ∃δ > 0 : x ∈ (p − δ; p + δ) ⇒ F (x) ∈ (p − ε; p + ε) .

∀ε > 0, ∃δ > 0 : x ∈ (p − δ; p + δ) ⇒ F (x) ∈ (p − δ; p + δ) .

Do f (p) = 0 nên F 0 (p) = 0.

∃δ1 ∈ (0; δ) , ∃k ∈ (0; 1) : ∀x ∈ (p − δ1 ; p + δ1 ) : F 0 (x) < k.

Do đó bằng cách chọn p0 ∈ (p − δ1 ; p + δ1 ) ta sẽ tạo được dãy

n Bisection Fixed-point Newton Halley

n Bisection Fixed-point Newton Halley

You might also like