Grupa a

Substancje o znaczeniu
biologicznym ! "# #$%&' ()*#+,&$ %

)0%(% (+!%#1+$).2'

-%.% *,/$%

I Wpisz znak X przy właÊciwoÊciach tłuszczu pochodzenia roÊlinnego. 1 p.

3*,4*-&/$ / 5.%$#()+1 /$ % 64%7%)./7#,4/! ,&$8 9%,4*'%$ /#':'*-& /#;7*!*'/<

#./!- nienasycony (01/'2+/&2(03&1'(4(25

!"#$%$&'()*+,,-
%+67!- nasycony nie odbarwia wody bromowej

2 Oceƒ prawdziwoÊç poni˝szych wniosków na podstawie schematu i obserwacji z doÊwiadczeƒ chemicznych. 2 p.

Wpisz znak X.

woda benzyna woda bromowa

37*;2')% =;(/7'%,</
1 84/*6%&9!-2/!&9(&9(2+6'$%:,+;
2 84/*6%&'($9")%+!&#+3;
1 2 3 3 84/*6%&,+6&(01/'2+!&2(0-&1'(4(26<;

Smalec rozpuszcza si´ w wodzie. PRAWDA FAŁSZ

Smalec rozpuszcza si´ w benzynie. PRAWDA FAŁSZ

smalec Smalec ma g´stoÊç mniejszà ni˝ woda. PRAWDA FAŁSZ

Smalec jest tłuszczem nienasyconym. PRAWDA FAŁSZ

3 Do dwóch probówek z próbkami produktów spo˝ywczych dodano st´˝ony roztwór kwasu azotowego(V). 2 p.
Skorzystaj z podanych obserwacji i uzupełnij tabel´, wpisujàc znak X.

>-/$.8?)%,<%#@# A+!/7# A%&'%#&%,4*-&C,/<#

=;(/7'%,</ B8$ )#172;8
'8)78'%$ / 17*;2') 7/%),< #,4/! ,&$/<

.!"#$%$=2 1 brak zmian wykryto nie wykryto reakcja biuretowa

1+/!67 reakcja hydrolizy

2 $>=!7,+3%+6 wykryto nie wykryto
%"7'=2 reakcja ksantoproteinowa

4 Zaznacz dokoƒczenie (A–H) podanych wyra˝eƒ (I–IV), tak aby zdania zawierały prawdziwe informacje. 2 p.
Białko, np. jaja kurzego, pod wpływem
I. zasad Êcina si´ A / B.
II. soli metali lekkich ulega C / D.
III. podwy˝szonej temperatury E / F.
IV. alkoholu ulega G / H.

A. nieodwracalnie C. denaturacji E. nie ulega denaturacji G. wysalaniu

B. odwracalnie D. wysalaniu F. ulega denaturacji H. nieodwracalnej koagulacji

–1–
5 Oceƒ wpływ roztworu chlorku potasu na roztwór wodny białka jaja kurzego. 1 p.

Po dodaniu roztworu KCl do roztworu wodnego białka jaja kurzego nast´puje TAK NIE
koagulacja białka.
TAK NIE
Opisany proces jest odwracalny.

Zachodzàcy proces to wysalanie białka. TAK NIE

6 PodkreÊl poprawne informacje w kolumnach I i II. 2 p.

6+)78 I II
A.&@/<5&9'(#.5&1"0(23; %D&C'$-7!/0/4+&#5&#/%:/'($/&(B2$('$6&D12H22O11&+B%6*"*($/&(B2$('$6&ED6H10O5)nF&7.='6&
?;&9'(#.6 B.&A1"0(2/,6&#5&$B7+*7"&*"1&2+6*"& "*6G/<5&:-0'(*+$+6;
4(,(#/%:/'-0=2; ;D&&C'$-7!/064&<6#.&G*"7($/&(B2$('$6&D6H12O6F&7.='/&,+6&"*6G/&:-0'(*+$+6;
A.&@/<5&9'(#.5&1"0(23; %D&C'$-7!/0/4+&#5&#/%:/'($/&(B2$('$6&D12H22O11&+B%6*"*($/&(B2$('$6&ED6H10O5)nF&7.='6&
H;&$!(>(,6 B.&A1"0(2/,6&#5&$B7+*7"&*"1&2+6*"& "*6G/<5&:-0'(*+$+6;
4(,(#/%:/'-0=2; ;D&&C'$-7!/064&<6#.&G*"7($/&(B2$('$6&D6H12O6F&7.='/&,+6&"*6G/&:-0'(*+$+6;

7 Oceƒ prawdziwoÊç informacji na temat sacharydów. Wpisz znak X. 2 p.

A. Glukoza to bezbarwna ciecz. PRAWDA FAŁSZ

B. Skrobia jest bezbarwnà, krystalicznà substancjà stałà. PRAWDA FAŁSZ

C. Glukoza dobrze rozpuszcza si´ w wodzie. PRAWDA FAŁSZ

D. Celuloza dobrze rozpuszcza si´ w wodzie. PRAWDA FAŁSZ

E. Glukoza ma słodki smak. PRAWDA FAŁSZ

F. Celuloza ma słodki smak. PRAWDA FAŁSZ

8 PodkreÊl dokoƒczenia (A–H) podanych ni˝ej wyra˝eƒ (I–IV), tak aby zdania zawierały prawdziwe informacje. 2 p.
I. Reakcja hydrolizy to rozkład zwiàzku chemicznego w reakcji z A / B.
II. Hydrolizie ulegajà cukry C / D.
III. Reakcj´ hydrolizy sacharozy przedstawiono nast´pujàcym równaniem: E / F.
IV. W reakcji chemicznej przedstawionej równaniem w punkcie III G / H.

A. kwasem chlorowodorowym E. C12H22O11 + H2O C6H12O6 + C6H12O6

B. wodà F. (C6H10O5)n + n H2O n C6H12O6
C. proste G. produktem jest glukoza
D. zło˝one H. produktami sà glukoza i fruktoza

9 Dopasuj po jednej właÊciwoÊci sacharydów do odpowiadajàcych im zastosowaƒ. Wpisz litery (A–D) 1 p.

w puste miejsca.

6+)78 BE%F, '*F, 9%(.*(*'%$ %

8!(0$6,+6&9(.'/2&0*/&,+64(2*5.;
A.&I!/)%+2()%+&,/2+*>/<5%6;
B.&8!(07+&#4/7;
Glukoza C'$64-#!&%"7+6',+%$-;
C.&J/.2(&9'$-#2/</*,/&9'$6$&('G/,+$4;
D.&K6$1/'2,/&#"1#./,%</;
C'$64-#!&7(#46.-%$,-;

C'$64-#!&#9+'-."#(2-;
A.&C3%$,+6<6&2B%+69!6<&2(0$+6;
B.&L*6G/&M6'46,./%<+&/*7(:(*(26<;
Skrobia C'(0"7%</&M/'1&+B>-2,()%+;
C.&L*6G/&:-0'(*+$+6F&/B,/#.39,+6&$/%:(0$+&9'(%6#&M6'46,./%<+;
D.&L*6G/&1+(06G'/0/%<+;
C'(0"7%</&.2('$-2&#$."%$,-%:;

–2–
10 W laboratorium przeprowadzono doÊwiadczenia chemiczne, w których wyniku zbadano skład pierwiastkowy 1 p.
białek. Skorzystaj z podanego schematu oraz obserwacji doÊwiadczeƒ chemicznych i uzupełnij tabel´,
wpisujàc znak X. Mo˝liwa jest wi´cej ni˝ jedna poprawna odpowiedê.
'($.2='& '($.2='&
wodorotlenku azotanu(V)
sodu (!(2+"ENNO

1 2 3

9'=17/&9'(0"7."&
#9(>-2%$6G(

A+!/7#
=;(/7'%,</# :$ /).27/#'$ *() B8)78./#1 /7' %(.) #,4/! ,&$/
17*;2')
C'=17/&9'(0"7."&#9(>-2%$6G(&$23G*+!/&#+3;&P/&)%+/,7/%:&
1 9'(1=27+&9(</2+!-&#+3&7'(9*6&16$1/'2,6<&%+6%$-&Q&2(0-; /$(.BBBB 23G+6*BBBB #+/'7/BBBB 2(0='

K-!&2-%$"2/*,-&%:/'/7.6'-#.-%$,-&$/9/%:&/4(,+/7";
2 /$(.BBBB 23G+6*BBBB #+/'7/&BBBB tlen

I-.'5%+!&#+3&%$/',-&(#/0&#+/'%$7"&(!(2+"ENNO;
3 /$(.BBBB .*6,BBBB&&&& #+/'7/BBBB 2(0='

11 Napisz słownie przebieg reakcji hydrolizy tristearynianu glicerolu, stosujàc podany zapis ogólny: 2 p.
tłuszcz + woda kwas tłuszczowy + glicerol.
Opisz znaczenie tłuszczu dla organizmu człowieka.

12 Oblicz stosunek mas pierwiastków chemicznych we fruktozie (mO = 16 u, mH = 1 u, mC = 12 u). 3 p.

Odpowiedê:

13 Oblicz zawartoÊç procentowà (procent masowy) sodu w mydle powstałym w reakcji zasady sodowej 3 p.
z tristearynianem glicerolu (mC = 12 u, mH = 1 u, mO = 16 u, mNa = 23 u).

Odpowiedê:

–3–
 14 Zaprojektuj doÊwiadczenie chemiczne z wykorzystaniem reakcji biuretowej, w którym udowodnisz istnienie 2 p.
białka w twarogu. Uzupełnij schemat wzorem u˝ytego odczynnika, zapisz obserwacje i sformułuj wniosek.

Obserwacje:

.2/'=G

Wniosek:

15 Zaprojektuj doÊwiadczenie Wykrywanie obecnoÊci skrobi w kisielu. Narysuj schemat, zapisz obserwacje 3 p.
i sformułuj wniosek.

Obserwacje:

Wniosek:

* 16 Zaprojektuj doÊwiadczenie chemiczne, w którym za pomocà próby Trommera udowodnisz, ˝e glukoza ma właÊciwoÊci
redukujàce. Narysuj schemat, zapisz obserwacje i sformułuj wniosek. Napisz równanie reakcji chemicznej.

Obserwacje:

Wniosek:

Równanie reakcji chemicznej:

–4–
Grupa b
Substancje o znaczeniu
biologicznym ! "# #$%&' ()*#+,&$ %

)0%(% (+!%#1+$).2'

-%.% *,/$%

I Wpisz znak X przy właÊciwoÊciach tłuszczu pochodzenia zwierz´cego. 1 p.

3*,4*-&/$ / 5.%$#()+1 /$ % 64%7%)./7#,4/! ,&$8 9%,4*'%$ /#':'*-& /#;7*!*'/<

#./!- nienasycony (01/'2+/&2(03&1'(4(25

!"#$%$&$2+6'$3%-
%+67!- nasycony nie odbarwia wody bromowej

2 Oceƒ prawdziwoÊç poni˝szych wniosków na podstawie schematu i obserwacji doÊwiadczeƒ chemicznych. 2 p.

Wpisz znak X.

woda benzyna woda bromowa

37*;2')% =;(/7'%,</
1 R*6<&'()*+,,-&9!-2/!&9(&9(2+6'$%:,+;
2 R*6<&'()*+,,-&'($9")%+!&#+3;
1 2 3 3 R*6<&'()*+,,-&,+6&(01/'2+!&2(0-&1'(4(26<;

Olej roÊlinny nie rozpuszcza si´ PRAWDA FAŁSZ

w benzynie.

Olej roÊlinny rozpuszcza si´ w wodzie. PRAWDA FAŁSZ

(*6<&'()*+,,-
Olej roÊlinny ma g´stoÊç wi´kszà PRAWDA FAŁSZ
ni˝ woda.

Olej roÊlinny jest tłuszczem PRAWDA FAŁSZ

nienasyconym.

3 Do dwóch probówek z próbkami produktów spo˝ywczych dodano wodorotlenek miedzi(II). Skorzystaj 2 p.

z podanych obserwacji i uzupełnij tabel´, wpisujàc znak X.

>-/$.8?)%,<%#@# A+!/7# A%&'%#&%,4*-&C,/<#

=;(/7'%,</ B8$ )#172;8
'8)78'%$ / 17*;2') 7/%),< #,4/! ,&$/<

.!"#$%$=2 1 brak zmian wykryto nie wykryto reakcja biuretowa

1+/!67 reakcja hydrolizy

9(</2+/&#+3&%+64,(S(*6.(26&
2 wykryto nie wykryto
%"7'=2 zabarwienie reakcja ksantoproteinowa

4 Zaznacz dokoƒczenie (A–H) podanych wyra˝eƒ (I–IV), tak aby zdania zawierały prawdziwe informacje. 2 p.
Białko, np. jaja kurzego, pod wpływem
I. etanolu Êcina si´ A / B. III. podwy˝szonej temperatury E / F.
II. soli metali lekkich ulega C / D. IV. soli metali ci´˝kich ulega G / H.

A. nieodwracalnie C. denaturacji E. nie ulega denaturacji G. wysalaniu

B. odwracalnie D. wysalaniu F. ulega denaturacji H. nieodwracalnej koagulacji

–1–
5 Oceƒ wpływ roztworu chlorku sodu na roztwór wodny białka jaja kurzego. 1 p.

Po dodaniu roztworu NaCl do roztworu wodnego białka jaja kurzego nast´puje TAK NIE
denaturacja białka.
TAK NIE
Opisany proces jest odwracalny.

Zachodzàcy proces to Êcinanie białka. TAK NIE

6 PodkreÊl poprawne informacje w kolumnach I i II. 2 p.

G*-&%<#(%,4%78-+ I II
A.&@/<5&9'(#.5&1"0(23; %D&C'$-7!/0/4+&#5&#/%:/'($/&(B2$('$6&D12H22O11&+B#7'(1+/&(B2$('$6&ED6H10O5)n,
?;&C(*+#/%:/'-0- B.&A1"0(2/,6&#5&$B7+*7"&*"1&2+6*"&%"7'=2& 7.='6&"*6G/<5&:-0'(*+$+6;
9'(#.-%:; ;D&C'$-7!/064&<6#.&M'"7.($/&(B2$('$6&D6H12O6F&7.='/&,+6&"*6G/&:-0'(*+$+6;
A.&@/<5&9'(#.5&1"0(23; %D&C'$-7!/0/4+&#5&#/%:/'($/&(B2$('$6&D12H22O11&+B#7'(1+/&(B2$('$6&ED6H10O5)n,
H;&@(,(#/%:/'-0- B.&A1"0(2/,6&#5&$B7+*7"&*"1&2+6*"&%"7'=2& 7.='6&"*6G/<5&:-0'(*+$+6;
9'(#.-%:; ;D&C'$-7!/064&<6#.&M'"7.($/&(B2$('$6&D6H12O6F&7.='/&,+6&"*6G/&:-0'(*+$+6;

7 Oceƒ prawdziwoÊç informacji na temat sacharydów. Wpisz znak X. 2 p.

A. Sacharoza jest bezbarwnà substancjà stałà. PRAWDA FAŁSZ

B. Skrobia jest bezbarwnà, bezpostaciowà substancjà stałà. PRAWDA FAŁSZ

C. Sacharoza dobrze rozpuszcza si´ w wodzie. PRAWDA FAŁSZ

D. Skrobia nie rozpuszcza si´ w zimnej wodzie. PRAWDA FAŁSZ

E. Sacharoza nie ma słodkiego smaku. PRAWDA FAŁSZ

F. Skrobia ma słodki smak. PRAWDA FAŁSZ

8 PodkreÊl dokoƒczenia (A–H) podanych ni˝ej wyra˝eƒ (I–IV), tak aby zdania zawierały prawdziwe informacje. 2 p.
I. Reakcja hydrolizy to rozkład zwiàzku chemicznego w reakcji z A / B.
II. Hydrolizie ulegajà cukry C / D.
III. Reakcj´ hydrolizy skrobi przedstawiono nast´pujàcym równaniem: E / F.
IV. W reakcji chemicznej przedstawionej równaniem w punkcie III G / H.

A. wodà E. (C6H10O5)n + n H2O n C6H12O6

B. kwasem solnym F. C12H22O11 + H2O C6H12O6 + C6H12O6
C. proste G. produktem jest glukoza
D. zło˝one H. produktami sà glukoza i fruktoza

9 Dopasuj po jednej właÊciwoÊci sacharydów do odpowiadajàcych im zastosowaƒ. Wpisz litery (A–D) 2 p.

w puste miejsca.

6+)78 BE%F, '*F, 9%(.*(*'%$ %

C'$64-#!&%"7+6',+%$-
A.&L*6G/&:-0'(*+$+6F&/B,/#.39,+6&$/%:(0$+&9'(%6#&M6'46,./%<+;
B.&8!(07+&#4/7;
Sacharoza C'(0"7%</&9'$6.2('=2&(2(%(2-%:
C.&T(1'/&'($9"#$%$/*,()U&2B2(0$+6;
D.&I!/)%+2()%+&7(,#6'2"<5%6;
C'$64-#!&#9(>-2%$-

C'$64-#!&M/'4/%6".-%$,-
A.&A0(*,()U&93%$,+6,+/;
B.&K"0(2/&2!=7,+#./;
Celuloza C'$64-#!&#9(>-2%$-
C.&L*6G/&:-0'(*+$+6F&/B,/#.39,+6&$/%:(0$+&9'(%6#&M6'46,./%<+;
D.&V6G"*"<6&9'/%3&<6*+.;
C'$64-#!&2!=7+6,,+%$-

–2–
10 W laboratorium przeprowadzono doÊwiadczenia chemiczne, w których wyniku zbadano skład pierwiastkowy 2 p.
białek. Skorzystaj z podanego schematu oraz obserwacji doÊwiadczeƒ chemicznych i uzupełnij tabel´, wpisujàc
znak X. Mo˝liwa jest wi´cej ni˝ jedna poprawna odpowiedê.
'($.2='& '($.2='&
wodorotlenku azotanu(V)
sodu (!(2+"ENNO

1 2 3

9'=17/&
produktu
#9(>-2%$6G(

A+!/7#
=;(/7'%,</# :$ /).27/#'$ *() B8)78./#1 /7' %(.) #,4/! ,&$/
17*;2')
K-!&2-%$"2/*,-&%:/'/7.6'-#.-%$,-&$/9/%:&/4(,+/7";
1 .*6,BBBB&& 23G+6*BBBB&& #+/'7/BBBB&& azot

C'=17/&9'(0"7."&#9(>-2%$6G(&$23G*+!/&#+3;&P/&)%+/,7/%:&
2 9'(1=27+&9(</2+!-&#+3&7'(9*6&16$1/'2,6<&%+6%$-&Q&2(0-; 2(0='B& 23G+6*BBBB&& #+/'7/BBBB&& azot

I-.'5%+!&#+3&%$/',-&(#/0&#+/'%$7"&(!(2+"ENNO;
3 2(0='BB .*6,BBBB&&&&&& #+/'7/BBBB&& azot

11 Napisz słownie przebieg reakcji otrzymywania tristearynianu glicerolu, stosujàc podany zapis ogólny 2 p.
reakcji chemicznej:
kwas tłuszczowy + glicerol tłuszcz + woda.
Opisz znaczenie tłuszczu dla organizmu człowieka.

12 Oblicz stosunek mas pierwiastków chemicznych w glukozie (mO = 16 u, mH = 1 u, mC = 12 u). 2 p.

Odpowiedê:

13 Oblicz zawartoÊç procentowà (procent masowy) potasu w mydle powstałym z tripalmitynianu glicerolu 3 p.
i zasady potasowej (mC = 12 u, mH = 1 u, mO = 16 u, mK = 39 u).

Odpowiedê:

–3–
 14 Zaprojektuj doÊwiadczenie chemiczne z wykorzystaniem reakcji ksantoproteinowej, w którym udowodnisz 2 p.
istnienie białka w mleku. Uzupełnij schemat wzorem u˝ytego odczynnika. Zapisz obserwacje i sformułuj
wniosek.

Obserwacje:

mleko

Wniosek:

15 Zaprojektuj doÊwiadczenie Wykrywanie obecnoÊci skrobi w budyniu. Narysuj schemat, zapisz obserwacje 3 p.
i sformułuj wniosek.

Obserwacje:

Wniosek:

* 16 Zaprojektuj doÊwiadczenie chemiczne, w którym za pomocà próby Tollensa udowodnisz, ˝e glukoza ma właÊciwoÊci
redukujàce. Narysuj schemat, zapisz obserwacje i sformułuj wniosek. Napisz równanie reakcji chemicznej.

Obserwacje:

Wniosek:

Równanie reakcji chemicznej:

–4–