ZADATAK 1 – TRAKASTI TEMELJ OD NEARMIRANOG BETONA

TEMELJI PLITKOG FUNDIRANJA se dijele prema:

- Načinu opterećenja
- Obliku naliježuće površine i
- Savitljivosti temelja na:

1. Trakaste temelje ( ispod zidova )

2. Temelje samce (stubovi)
3. Temeljne nosače ( niz stubova)
4. Ukrštene temeljne nosače
5. Pločaste temelje

1. Trakasti temelji

- da bi neki temelj bio trakast mora da zadovolji tri uslova :

1. Da je opterećen linijskim opterećenjem

2. Da mu je duža strana dva puta veća od kraće L > 2 x B
3. Savitljivost u poprečnom pravcu dva puta veća od savitljivosti u podužnom
pravcu

TRAKASTI TEMELJ OD NEARMIRANOG BETONA

- Temelji ispod zidova ( od opeke, kamena )

b bo b
t – dubina fundiranja
B – širina temeljne stope
V b – dužina prepusta
b0 – širina stuba
h h’ – visina nadsloja tla
1,0m ht – visina temelja
t
Ce
U proračunu se izdvaja lamela
ht
α dužine 1,0m.
Ct
Poznato je opterećenje temelja
po metru dužnom a nepoznate
B/2 B/2
su: t, B, ht

Algoritam proračuna:

A) Određivanje širine B

B) Centrisanje temelja

C) Određivanje visine ht

D) Izračunavanje računskih pritisaka i poređenje sa dozvoljenim

E) Ako su Pdoz < Prač ponovno računanje B

F) Proračun za povremeno opterećenje

G) Kontrola visine ht

POSTUPAK PRORAČUNA

A) ODREĐIVANJE ŠIRINE TEMELJA B ( izdvaja se lamela L = 1.0 m )

Centrično pritisnut temelj ili je centrisan ( ravnomjeran reaktivni pritisak )

∑V = 0
V + G = F × Pdoz
G = β × γ b × F × t - Procjenjuje se težina temelja i tla nad temeljem
V + γ b × F × t = F × Pdoz ⇒

V
F= - Izraz za određiva nje širine temelja
Pdoz − βγ b t

t – pretpostavlja se za prvu probu

( za nearmirane temelje od 1.5 do 2.0 m )
F – potrebna površina osnove temelja
G – težina temelja i tla iznad temelja
Pdoz – dozvoljeno opterećenje na dubini fundiranja
t – dubina fundiranja
V – korisno opterećenje
β – koeficijent (orijentaciono 0.85)

Napomena: Dimenzije zaokružiti na 5.0 cm!

Ekscentrično opterećenje ( iz nekih razloga se temlj ne može centrisati )

V V +G ∑M
Pmax = ±
min
F W
H M Pmax = Pdoz
F = B × 1.0
B2
W=
6
Pmin Pmax (Pdoz − β γ b t )B 2 − VB − 6 ∑ M =0

B
Izraz za određivanje širine B

Napomena: U zadatku se računa kao za centrično opterećen temelj, pa se zatim vrši

centrisanje
B) CENTRISANJE TEMELJA

Svrha centrisanja temelja je dobijanje približno ravnomjernog reaktivnog pritiska tla.

1. Nevezano tlo (nekoherentno) – centrisanje se vrši tako da P1 ≅ P2 za sve

kombinacije opterećenja
2. Vezano tlo (koheretno) – teži se da P1 = P2 za stalno opterećenje
V
Dužine prepusta:
H M
bL bo bd B b
bL = −e− 0
2 2
B b0
Ce bd = + e −
2 2
e e – Ekscentricitet se dobija iz uslova da je:
C
∑Mc = 0 (Kvadratna jednačina po e)
B/2 B/2
B

Napomena: U zadatku se kao polazna pretpostavka usvaja odnos visine temelja i

h
dužine većeg prepusta tgα = t = 1.25 . Obavezno se mora uračunati težina nadsloja tla
b
kao i momenat koji ona pravi u odnosu na težište temeljne spojnice. Dobijeni ekscentricitet
se zaokružuje na 5cm a zatim se izračunavaju veličine lijevog i desnog prepusta.

C) RAČUNANJE VISINE TEMELJA ht

Visina temelja ht se određuje iz uslova da ne dođe do prekoračenja dozvoljenih napona

zatezanja u betonu ( slika dolje desno). Na slici dolje lijevo je prikazan deformisani oblik
temelja. Prepusti se ponašaju kao konzole opterećene reaktivnim opterećenjem tla i
težinom prepusta i nadsloja tla. Zavisno od toga da li je temelj centrično ili ekscentrično
opterećen javlja se reaktivni pritisak pravougaonog odnosno trapeznog oblika.
V
V

s
bmax bmax h
1 +σb (pritisak)
t
ht
α
1 -σbz ( zatezanje)
Pn Pn
U presjeku 1-1 se sračunava rezultanta opterećenja Q ( površina dijagrama reaktivnih
pritisaka) i moment rezultante M. Na donjoj slici su prikazani oblici dijagrama i položaji
rezultanti.

V
težina nadsloja tla

bmax h
1
t
konzola
ht
α
1
Q1 [kN]

Pn centrisan temelj
reaktivno
1/3 bmax Q1 Q2
[kN/m2]
p1 ekscentricno
p2
opterecenje
2/3 bmax

Centrisan temelj

Posmatra se konzola dužine bmax ( prepust najveće dužine). Konzola je opterećena

reaktivnim pritiskom tla pn ( neto pritisak – nije uračunata težina temelja i nadsloja tla):

ΣV
pn = [ kN / m 2 ]
B
Transverzalna sila u presjeku 1-1 je:

Q1 = Pn bmax - transverzalna sila

Moment savijanja u presjeku 1-1:

1 1
M= bmax Q1 = Pn b 2 - moment
2 2
1 2
W = 1.0 ht - otporni moment
6

Odnos visine temelja i dužine prepusta je:

ht
= tgα
bmax

Iskoristićemo uslov da je napon zatezanja u betonu jednak dozvoljenom:

 1
P b2
M 2 n 1
σ bz = = = 3Pn 2 ⇒
W 1 2 tg α
ht
6
3
⇒ tgα = Pn ⇒ ht = tgα bmax
σ bz
σ bz - konstanta kvaliteta betona

3
ht = b Pn - obrazac za izračunavanje visine temelja
σ bz

Ekscentrično opterećen temelj

Reaktivno opterećenje je oblika trapeza sa vrijednostima p1 i p2. Dio dijagarma koji

opterećuje prepust je u intervalu od p do p2.

p 2 − p1
p = p1 + (B − bmax )
B

Trapezni dijagram dijelimo na dva trougaona dijagrama i računamo rezultante istih:

1
Q1 = p bmax
2
1
Q2 = p 2 bmax
2

Rezultante Q1 i Q2 djeluju u težištu odgovarajućih trouglova pa je momenat u presjeku 1-

1:

1 2
M = Q1 bmax + Q2 bmax
3 3

Dalji postupak je sličan kao kod centrično opterećenog temelja.

Dopušteni napon zatezanja pri savijanju nearmiranog betona σ bzs

- Za uobičajene inžinjerske proračune

βk
σ bzs = βk – marka betona [MPa]
40

120
ht = b Pn β k [MPa]
βk

ht = b co Pn Pn [MPa ]
 MB 10 15 20 25 30 [MPa ]
Co 3.47 2.83 2.45 2.19 2.0

[
Ako se računa sa pn u KN / m 2 ]
120
ht = b Pn = bµ Pn
βk

MB 15 20 25 30 35
µ 0.0894 0.0775 0.0693 0.0632 0.0586

- Za ostale materijale se usvaja

Vrsta materijala od koga je temelj izgrađen tg α

Lomljen kamen u krečnom malteru 2.0
Lomljen kamen u cementnom malteru 1.5
Obrađen i otporan kamen 1.0

- Po DIN 1045 (1 ≤ tgα ≤ 2)

Pritisak na tlo KN / m 2 Granične veličine tgα

za marku betona
15 20 25 30 35
100 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00
200 1.26 1.10 1.00 1.00 1.00
300 1.55 1.34 1.20 1.10 1.10
400 1.79 1.55 1.39 1.26 1.17
500 2.00 1.73 1.55 1.42 1.31

Napomena: U zadatku se radi o centrično opterećenom (centrisanom) temelju. Dobijenu

visinu zaokružiti na 5cm!

D) IZRAČUNAVANJE RAČUNSKOG PRITISKA I POREĐENJE SA DOZVOLJENIM

PRITISKOM U TLU

Pošto je sada poznata geometrija temelja i dubina fundiranja možemo sračunati računske
pritiske. Pri tome sve uticaje treba redukovati na težište temeljne spojnice. Potrebno je
uračunati i težinu temelja i nadsloja tla.

∑ V ΣM ∑ V 6 ∑ M
P1 / 2 =
F
±
W
=
B
±
B 2
KN / m 2 [ ]
- poređenje sa dozvoljenim naponom u tlu

Pgr Pgr
P1 ≈ P2 ≤ Pdoz Pdoz = = koeficijent sigurnosti
Fs 3
E) KONTROLA ODSTUPANJA

Pdop − Prac
∆= × 100(% ) ∆ ≤ 5%
Pdop
za ∆ ≥ ±5% određuje se nova širina temelja (površina)

∑ VI ∑ V I
BII = = - ponavlja se postupak iz tačaka C i D
Pdop Pgr
3
F) PRORAČUN PRITISAKA ZA POVREMENO OPTEREĆENJE ZA DATU OSNOVU
TEMELJA

- Svi uticaji se svode (redukuju) na težište osnove temelja, pa se kontaktni pritisci

računaju prema obrascu:

Vi 6 M i
P1i/ 2 = ± 2
B B

- kontrolišu se maksimalni pritisci u odnosu na dopuštene (središnje i ivične)

Psr
P1i/ 2 ≤ Pdop Pdop =
Fs

Fs = 3.0 za središnji pritisak ( ps=Vi/B )

Fs = 2.0 za ivične pritiske ( p1,2 )
- ponavlja se postupak iz tačke (E)

Napomena: U zadatku su zadata tri slučaja opterećenja: stalno (g) , mjerodavno

povremeno za ivicu 1 (p1) i mjerodavno povremeno za ivicu 2 (p2). Dimenzije temelja
(B,ht – tačke A,B,C,D i E) se sračunavaju prema stalnom opterećenju a visina temelja (ht) i
računski pritisci se kontrolišu za kombinacije stalnog i povremenog opterećenja ( tačke F i
G). U zadatku treba odvojeno prikazati dijagrame za sva tri slučaja opterećenja a zatim
izvršiti njihovu superpoziciju (g+p1, g+p2).
G) KONTROLA VISINE TEMELJA ht :

1. Kontrola visine temelja ht za usvojenu marku betona, ili

2. Određuje se marka betona za usvojenu visinu temelja

- Određuju se ekstremni uticaji za presjek 1 – 1 temelja:

bmax
Težina nadsloja;
G z = h b max γ z

1 Gz h Težina betona:
Gb = ht b max γ b
t
Gb ht Moment u presjeku 1-1:

1 1 2 b b
Q1 Q2 M = Q1 bmax + Q2 bmax − Gz max − GB max
p1 p2 3 3 2 2

1. Kontrola visine temelja za usvojenu marku betona ( u zadatku).

Izračunava se hpot:

6M 1
h pot =
σ zs

Ako je hpot > ht onda se usvaja visina temelja hpot.

2 Određivanje marke betona za usvojenu ht :

6M 1
βk = 2
ht
40

Napomena: Proračun se sprovodi prema tački C – slučaj ekscentričnog opterećenja. U

zadatku treba sračunati visine temelja korišćenjem dijagrama g+p1 i dijagrama g+p2 pa
usvojiti veću od te dvije vrijednosti.

Konstruktivni detalji

Zbog uštede betona trakasti temelji od nearmiranog betona se mogu izvoditi stepenasto ili
sa nagibom kako je prikazano na donjim slikama. Isprekidana linija pod uglom α u odnosu
na horizontalu predstavlja prirodni tok opterećenja kroz temelj. Teoriski, šrafirani dio
betona se može ukloniti bez posledica po nosivost temelja. U praksi se to ne radi, već se
mora ostaviti minimalna visina od 20cm, jer beton ne trpi oštre uglove. Takođe, na spoju
stuba i temelja se ostavlja 5-10cm proširenja sa obije strane stuba iz razloga:

- lakše montaže oplate

- centrisanja zida nad temeljem

Stepenast oblik trakastog Sužavanje temelja u nagibu

temelja od nearmiranog betona
b b0 b
b bo b

5-10cm

~1/3 ht

ht
~2/3 ht min 20 cm
α
α
B
B

Ekscentrično opterećen temelj

b0

e
ht
α
B/2 B/2

Napomena:

- Uz proračun dati skice

- Na posebnom listu dati crtež temelja u tri projekcije ( osnova, poprečni i podužni
presjek ) u razmjeri R=1:50 . Na crtežu obavezno dati kote: terena (±0.00), fundiranja i
gornje ivice temelja.