Ένα παλαιό πρόβλημα της νέας Εκκλησίας.

Το κίνημα του
Λιπκόφσκι ὡς πνευματικό, κανονικό και εκκλησιολογικό πρόβλημα
των ἐν Ουκρανίᾳ Εκκλησιών

Σεργίου Σουμίλο,

του Διευθυντή του ἐν Κιέβῳ Διεθνούς Ινστιτούτου

της Αγιορείτικης Κληρονομιάς

Τιμία εικόνα του ανακηρυχθέντος ὡς Αγίου της Ουκρανικής Αυτοκεφάλου Ορθοδόξου Εκκλησίας
(ΟΑΟΕ) ιδρυτή αυτής «μητροπολίτη» Βασιλείου Λιπκόφσκι

«Το κίνημα του Λιπκόφσκι, δηλαδή η εκκλησιαστική αναρχία, το

επαναστατικό κίνημα εντός Εκκλησίας, διείσδυσε βαθιά στις μάζες του
λαού στην Ουκρανία, ιδίως στους σοσιαλιστές διανοουμένους όπως και στον
ιερό μας κλήρο. Και παρόλο που φαινομενικά δεν έμεινε σχεδόν τίποτε και
κανείς από την Εκκλησία του Λιπκόφσκι, αυτό το κίνημα ως μαύρος
κόρακας αιωρείται πάνω από την Εκκλησία μας, φθείροντας αυτή έσωθεν
μέχρι σήμερα…Και αυτό το κίνημα του Λιπκόφσκι έπληξε έντονα την
καθαρότητα της Ουκρανικής Ορθοδοξίας, στερώντας της δόξας την
Εκκλησία μας», προειδοποίησε ακόμη το 1950 ο πρώην Αρχιεπίσκοπος Χολμ
και Ποντλιάσγιε και στη συνέχεια ο Πρωθιεράρχης της Ουκρανικής

1
Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας στον Καναδά Μητροπολίτης Ιλαρίωνας (ο
καθηγητής Ι. Ογκιένκο)1.

Αυτό το θέμα, παρόλο που είναι φαινομενικά του μακρινού

παρελθόντος, παραμένει ωστόσο άκρως επίκαιρο για τη σύγχρονη
Ουκρανική Ορθοδοξία εδώ και 90 και πλέον χρόνια. Και μάλιστα είναι
περισσότερα επίκαιρο απ΄ ο, τι θα μπορούσε να σκεφθεί κανείς εκ
πρώτης όψεως…Μία νέα σημασία αποκτά υπό το φως των τελευταίων
αποφάσεων του πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως να απονέμει τον
Τόμο Αυτοκεφαλίας στην Ουκρανία. Το επίκαιρο αυτού διαφαίνεται
κυρίως στο πλαίσιο του ζητήματος εκκλησιολογικής καθαρότητας της
διδασκαλίας και της κληρονομιάς της Ουκρανικής Ορθοδοξίας, κάτι το
οποίο χρήζει διεξοδικής και πολύπλευρης μελέτης και συζητήσεως.

Αδριάντες και ιερές εικόνες προς τιμήν του «σχεδόν» Αγίου

Πρόσφατα τα Ουκρανικά ΜΜΕ διέδωσαν την είδηση ότι ο

Προκαθήμενος της νεοσύστατης Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας
μητροπολίτης Επιφάνιος Ντουμένκο και ο Πρόεδρος της Ουκρανίας
Πέτρος Ποροσένκο προέστησαν στις 18 Ιανουαρίου 2019 στο Τσερκάσυ
της πανηγυρικής τελετής αποκαλυπτηρίων του ανδριάντα του πρώτου
μητροπολίτη της ΟΑΟΕ Βασιλείου Λιπκόφσκι2.

Τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα πραγματοποιήθηκαν με αφορμή

τη λήψη του Τόμου Αυτοκεφαλίας της Ορθοδόξου Εκκλησίας της
Ουκρανίας (ΟΕΟ). Στην τελετή παρουσιάσθηκε και ο ίδιος ο Τόμος, τον
οποίο μπόρεσαν να θαυμάσουν οι κάτοικοι της πόλεως Τσερκάσυ
τοποθετημένος δεξιά από τον ανδριάντα του μητροπολίτη Βασιλείου
Λιπκόφσκι.

1
Іларіон Огієнко, митр. Перешкоди до поєднання Українських Церков // Часопис “Слово Істини”, Місячник Митрополичого
собору у Вінніпегу, Канада, Ч. 3 (27), січень 1950 р. С. 3-10.
2
Πρόεδρος της Ουκρανίας και ο προκαθήμενος της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας με αφορμή τον Τόμο Αυτοκεφαλίας
τέλεσαν τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του μητροπολίτη Βασιλείου Λιπκόφσκι // Релігія в Україні. Мережевий ресурс. URL:
https://www.religion.in.ua/news/ukrainian_news/42360-prezident-ukrainy-i-predstoyatel-pcu-v-chest-tomosa-ob-avtokefalii-otkryli-
pamyatnik-mitropolitu-vasiliyu-lipkovskomu.html [дата звернення: 19.01.2019].

2
 Κατά την τελετή αποκαλυπτηρίων του ανδριάντα ο προκαθήμενος
της ΟΕΟ μητροπολίτης Επιφάνιος Ντουμένκο και ο μητροπολίτης
Τσερκάσυ της ΟΕΟ Ιωάννης Γιαρέμενκο τέλεσαν δοξολογία και αγίασαν
τον ανδριάντα του μητροπολίτη της ΟΑΟΕ Βασιλείου Λιπκόφσκι.

Αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Βασιλείου Λιπόφσκι στις 18 Ιανουαρίου 2019 στην πόλη
Τσερκάσυ.

Ομιλώντας κατά την τελετή αποκαλυπτηρίων ο προκαθήμενος της

ΟΕΟ μητροπολίτης Επιφάνιος Ντουμένκο σημείωσε: «Σήμερα έχουμε
προσέλθει εδώ για να αποτίσουμε φόρο τιμής στο συμπατριώτη σας, το
μεγάλο Ουκρανό και μεγάλο πατριώτη, τον εκκλησιαστικό ιεράρχη
μητροπολίτη Βασίλειο Λιπκόφσκι, ο οποίος χρημάτισε ο πρώτος
μητροπολίτης της Αυτοκεφάλου Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας.
Ονειρευόταν εκείνο, το οποίο πετύχαμε εμείς με κοινές μας
προσπάθειες…Ο Κύριος με αξίωσε μεγάλης τιμής να λάβω τον Τόμο από
τα χέρια του Παναγιωτάτου πατριάρχη Βαρθολομαίου, αλλά αυτό το
έκανα για λογαριασμό όλων σας, των Ορθοδόξων Ουκρανών, οι οποίοι
συμπαθούσατε, προσευχόσαστε και αναμένατε αυτό το σπουδαίο
ιστορικό γεγονός. Με κοινές μας προσπάθειες πετύχαμε εκείνο, το οποίο
λαχταρούσαν οι πρόγονοί μας, υπέρ του οποίου αγωνίζονταν και
πέθαναν, όπως αυτό συνέβη με αυτό τον μεγάλο άγιο ιεράρχη της
καθ΄ἡμᾶς Ουκρανικής Αυτοκεφάλου Εκκλησίας μητροπολίτη Βασίλειο
Λιπκόφσκι. Λαχταρούσε, ονειρευόταν, κήρυττε και τελικά
θυσιάσθηκε…Σύντομα, και το πιστεύω αυτό, θα έχουμε αναγνώριση από
τις αδελφές μας Εκκλησίες, οι οποίες δέχονται την πράξη του
3
Οικουμενικού πατριάρχη Βαρθολομαίου περί αναγνωρίσεως του
αυτοκεφάλου καθεστώτος της Ουκρανικής Εκκλησίας»3.

Αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Βασιλείου Λιπκόφσκι στις 18 Ιανουαρίου 2019 στην πόλη
Τσερκάσυ.

Κατά την τελετή αποκαλυπτηρίων ο Πρόεδρος της Ουκρανίας

Πέτρος Ποροσένκο τόνισε ότι με αυτή την πράξη «επαναφέρουμε την
ιστορική μας μνήμη, γλιτώνουμε από ψεύτικα είδωλα και αποτίουμε φόρο
τιμής στους γνησίους ουκρανούς ήρωες. Μεταξύ αυτών και ο
συμπατριώτης σας, ο πρώτος μητροπολίτης της Ουκρανικής
Αυτοκεφάλου Ορθοδόξου Εκκλησίας, ο γνήσιος πατριώτης της
Ουκρανίας ο Βασίλειος Λιπκόφσκι, τον οποίο οι σύγχρονοί του
αποκαλούσαν «απόστολο της Ουκρανικής θρησκευτικής εθνικής
αναγεννήσεως». Αυτός ο ανδριάντας μας υπενθυμίζει το μεγάλο σχέδιο,
το οποίο συλλήφθηκε την εποχή της Ουκρανικής επαναστάσεως…Ο
πατήρ Βασίλειος Λιπκόφσκι αγωνιζόταν σε άκρως περίπλοκη κατάσταση.
Με τους ομόφρονές του στις 14 Οκτωβρίου 1921 στην Αγία Σοφία του
Κιέβου συνεκάλεσε την πρώτη Πανουκρανική Εκκλησιαστική Συνέλευση,
η οποία επιβεβαίωσε τον ορισμό του Πανουκρανικού Εκκλησιαστικού
Συμβουλίου για το αυτοκέφαλο. Οι μετάσχοντες της Συνελεύσεως

3
Πρόεδρος της Ουκρανίας και ο προκαθήμενος της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας με αφορμή τον Τόμο Αυτοκεφαλίας
τέλεσαν τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του μητροπολίτη Βασιλείου Λιπκόφσκι // Релігія в Україні. Мережевий ресурс. URL:
https://www.religion.in.ua/news/ukrainian_news/42360-prezident-ukrainy-i-predstoyatel-pcu-v-chest-tomosa-ob-avtokefalii-otkryli-
pamyatnik-mitropolitu-vasiliyu-lipkovskomu.html [дата звернення: 19.01.2019].

4
εξέλεξαν τον Βασίλειο Λιπκόφσκι ὡς πρώτο μητροπολίτη Κιέβου και
πάσης Ουκρανίας, δηλαδή, τον πρώτο αρχηγό της Ουκρανικής
Αυτοκεφάλου Ορθοδόξου Εκκλησίας».

Σύμφωνα με τον Π. Ποροσένκο, «ζωντανή παραμένει η μνήμη του

μεγάλου έργου της ζωής του» και «πραγματικότητα έγινε και το όνειρό
του, όνειρο ενός μεγάλου πατριώτη και μεγάλου εκκλησιαστικού ηγέτη».
«Μετά από εκατό χρόνια εμείς μαζί σας κάναμε πραγματικότητα το
όνειρο, ολοκληρώνοντας το έργο ολόκληρης της ζωής του μητροπολίτη
Βασιλείου. Έχει αποκατασταθεί η δικαιοσύνη για τον μητροπολίτη»,
ανέφερε ο Πρόεδρος4.

Αγιασμός του ανδριάντα του Βασιλείου Λιπκόφσκι στις 18 Ιανουαρίου 2019 στην πόλη
Τσερκάσυ.

Επίσης στους παρόντες μίλησε και ο μητροπολίτης Τσερκάσυ της

ΟΕΟ Ιωάννης Γιαρέμενκο. Στην ομιλία του τόνισε: «Σήμερα είναι μια
σπουδαία ημέρα, διότι τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του
αυτοκεφάλου μητροπολίτη του παρελθόντος αιώνα από τον αυτοκέφαλο
μητροπολίτη του σήμερα, της σημερινής μας Ουκρανίας, είναι η
τοποθέτηση εκείνης της ψηφίδας η οποία έλειπε από τα θεμέλια της
Ουκρανικής μας ψυχής. Αυτή είναι η συνέχεια της παραδόσεώς μας…Η
4
Πρόεδρος της Ουκρανίας και ο προκαθήμενος της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας με αφορμή τον Τόμο Αυτοκεφαλίας
τέλεσαν τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του μητροπολίτη Βασιλείου Λιπκόφσκι// Релігія в Україні. Мережевий ресурс. URL:
https://www.religion.in.ua/news/ukrainian_news/42360-prezident-ukrainy-i-predstoyatel-pcu-v-chest-tomosa-ob-avtokefalii-otkryli-
pamyatnik-mitropolitu-vasiliyu-lipkovskomu.html [дата звернення: 19.01.2019].

5
συνέχεια της παραδόσεως τονίζεται επιπλέον και από το γεγονός της
παρουσίας στα αποκαλυπτήρια του εγγόνου του μητροπολίτη Βασιλείου
Λιπκόφσκι, του Κωνσταντίνου Αλεξάνδροβιτς Λιπκόφσκι. Είναι ένας
άνθρωπος της προχωρημένης πλέον ηλικίας, αλλά είναι μεγάλο πράγμα
να βλέπει πῶς τιμούν τον παππού του, τον μεγάλο μας μητροπολίτη και
μάρτυρα πίστεως, τον μάρτυρα υπέρ της Ουκρανικής μας Εκκλησίας και
Πολιτείας. Εκφράζουμε την ειλικρινή μας ευγνωμοσύνη στο γένος σας ἐν
τῳ προσώπῳ του παππού σας και όλου του γένους σας γι΄αυτό το
βλάστημά του, στο οποίο οφείλουμε το δικό μας μητροπολίτη Κιέβου, τον
οποίο αναγνωρίζει ο κόσμος ολόκληρος. Γι΄αυτό εκφράζουμε στο γένος
σας την ειλικρινή μας ευγνωμοσύνη»5.

Νωρίτερα, σκιαγραφώντας τις προετοιμασίες για τα

αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Β. Λιπκόφσκι στο Τσερκάσυ, η
επίσημη ιστοσελίδα της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας του
Πατριαρχείου Κιέβου (ΟΟΕ ΠΚ) στην ανάρτησή της στις 7 Σεπτεμβρίου
2018 χαρακτήρισε τον Βασίλειο Λιπκόφσκι «εμπνευστή μιας ανεξάρτητης
Ουκρανικής εκκλησίας», ο οποίος «έθεσε τα θεμέλια και άρχισε τη
διαδικασία της αυτοκεφαλοποιήσεως της Ουκρανικής Ορθοδοξίας, η
οποία η διαδικασία πλησιάζει τώρα, μετά από εκατό χρόνια, στο λογικό
της πέρας». Κατά την ιστοσελίδα της ΟΟΕ ΠΚ η έγερση του ανδριάντα
του Β. Λιπκόφσκι αποτελεί «σπουδαίο γεγονός όχι μόνο περιφερειακής,
αλλά και πανουκρανικής εμβέλειας, καθώς αυτή η διακεκριμένη και
εξέχουσα προσωπικότητα θα χαραχθεί ανεξίτηλα διά παντός στις ψυχές
και τις καρδιές των σύγχρονων Ουκρανών». Και αμέσως εδώ, συνδέοντας
αυτά τα σχέδια με την αναμονή του Τόμου από την Κωνσταντινούπολη, η
ιστοσελίδα της ΟΟΕ ΠΚ σημειώνει: «Άλλωστε, ακριβώς τώρα η
συντριπτική πλειοψηφία του Ουκρανικού λαού στο εγγύτερο μέλλον
αναμένει την εκχώρηση αυτοκεφαλίας από την Κωνσταντινούπολη στην
ενιαία επιμέρους ουκρανική ορθόδοξη εκκλησία, η οποία επιτέλους θα

5
Πρόεδρος της Ουκρανίας και ο προκαθήμενος της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας με αφορμή τον Τόμο Αυτοκεφαλίας
τέλεσαν τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του μητροπολίτη Βασιλείου Λιπκόφσκι//// Релігія в Україні. Мережевий ресурс. URL:
https://www.religion.in.ua/news/ukrainian_news/42360-prezident-ukrainy-i-predstoyatel-pcu-v-chest-tomosa-ob-avtokefalii-otkryli-pamyatnik-
mitropolitu-vasiliyu-lipkovskomu.html [дата звернення: 19.01.2019].

6
καταστήσει την ουκρανική εκκλησία πλήρες μέλος της παγκοσμίου
οικογένειας των τοπικών ορθοδόξων εκκλησιών»6.

Ο «επίτιμος πατριάρχης» της ΟΕΟ (παλαιότερα πατριάρχης της

ΟΟΕ ΠΚ) Φιλάρετος Ντενισένκο επίσης στα μηνύματά του χαρακτήρισε
επανειλημμένως τον Βασίλειο Λιπκόφσκι «μητροπολίτη» και «μεγάλο
ιεράρχη της Ουκρανίας», ο οποίος «έφερε επί των ώμων του το ωμοφόριο
του επισκόπου», αίροντας το «σταυρό του ιεράρχη», και «η πορεία της
ζωής του μητροπολίτη Βασιλείου Λιπκόφσκι μας εμπνέει»7.

Η ΟΟΕ ΠΚ, κατόπιν ευλογίας του πατριάρχη Φιλαρέτου Ντενισένκο

και τον αναπληρωτή του, τον μητροπολίτη Επιφανίου Ντουμένκο, του
Πρυτάνεως της Θεολογικής Ακαδημίας Κιέβου της ΟΟΕ ΠΚ, διεξήγαγε
επανειλημμένως θεολογικά συνέδρια και επετειακές εκδηλώσεις, τις
αφιερωμένες στον Βασίλειο Λιπκόφσκι και την παρακαταθήκη του και
τέλεσε επιμνημόσυνες δεήσεις και ιερά Τρισάγια προς τιμήν του ὡς
νόμιμο μητροπολίτη-μάρτυρα κλπ8.

Η ΟΑΟΕ προχώρησε ακόμη πιο πέρα με την Γ’ Τοπική

Κληρικολαϊκή Σύναξη της ΟΑΟΕ διά του ορισμού της 27ης και 28ης Μαΐου
1997 να ανακηρύξει αγίους τον Β. Λιπκόφσκι και λοιπούς Ιεράρχες της
ΟΑΟΕ της χειροτονίας του τη δεκαετία 1920, καθιερώνοντας τη «Σύναξη
των Αγίων Νεομαρτύρων της Ουκρανικής γης» και κατατάσσοντας
αυτούς επισήμως στο αγιολόγιο της ΟΑΟΕ (η μνήμη τους τιμάται στις 14
Νοεμβρίου)9. Ακόμη η ΟΑΟΕ καθιέρωσε ξεχωριστή ακολουθία στους
«Αγίους Νεομάρτυρες της Ουκρανικής γης», στον «ιερομάρτυρα»
Βασίλειο Λιπκόφσκι και τους λοιπούς χαμένους ιεράρχες της ΟΑΟΕ της

6
У Черкасах спорудять пам'ятник митрополиту Василю Липківському // Офіційний сайт УПЦ-КП. URL: https://www.cerkva.info/posts/u-
cherkasakh-sporudiat-pamiatnyk-mytropolytu-vasyliu-lypkivskomu [дата звернення: 07.09.2018].
7
Вітальний адрес патріарха Філарета з нагоди 150-річчя з дня народження митрополита Василя Липківського від 14 травня 2014 р. //
Офіційний сайт Львівської єпархії УПЦ-КП. URL: http://gradleva.com/?info=1488 [дата звернення: 14.04.2014].
8
У КПБА вшанували митрополита Василя Липківського // Офіційний сайт УПЦ-КП. URL: http://archive.cerkva.info/ru/news/kiev/4587-
kpbalypkivsky.html [дата звернення: 20.03.2014]; Митрополит Василь Липківський. Відзначення 150-річчя з дня народження //
http://lypkivskyivasyl.in.ua/yuviley.html [дата звернення: 20.03.2014]; Політило П., прот. Ідея самобутності Української Церкви та держави у
духовній спадщині митрополита Василя Липківського // Офіційний сайт Львівської єпархії УПЦ-КП. URL: http://gradleva.com/?info=1489
[дата звернення: 14.04.2014].
9
Ухвала Третього Помісного Собору УАПЦ «Про причислення до лику святих українських подвижників благочестя і сповідників віри
Христової» // Релігійно-інформаційна служба України. URL: https://risu.org.ua/ua/index/resourses/church_doc/uaoc_doc/34061/ [дата
звернення: 28.04.2007].

7
δεκαετίας 1920, αγιογραφήθηκαν οι σχετικές εικόνες, ευλαβούνται οι ὡς
άνω ὡς «Ορθόδοξοι Άγιοι», τελούνται δοξολογίες, χαιρετισμοί προς τιμήν
τους κλπ. Μετά τη συνένωση της ΟΑΟΕ με την ΟΟΕ ΠΚ σε μια νέα
οντότητα με ονομασία «Ορθόδοξος Εκκλησία της Ουκρανίας» (ΟΕΟ),
αυτές οι εικόνες του Β. Λιπκόφσκι παραμένουν πλέον σε Ναούς της ΟΕΟ.

Ιερά εικόνα των ανακηρυχθέντων από την ΟΑΟΕ το 1997 Αγίων «μητροπολίτη» Βασιλείου
Λιπκόφσκι και λοιπών αυτοχειροτονήτων ιεραρχών της ΟΑΟΕ

Ακόμη περισσότερα, κατά την επίσημη ιστοσελίδα της

εκκλησιαστικής επαρχίας Μουκάτσεβ και Καρπαθίας της ΟΕΟ, στις 19
Μαρτίου 2019, ο Επίσκοπος ΟΕΟ Βίκτωρ Μπεδ, ποιμενάρχης της επαρχίας
Καρπαθίας της ΟΕΟ, με αφορμή την 155η επέτειο γενεθλίων του
Βασιλείου Λιπκόφσκι τέλεσε «δοξολογία προς τιμήν του αγίου ιεράρχη
και ιερομάρτυρα Βασιλείου». «Προσευχόμενος ο Θεοφιλέστατος Βίκτωρ
ζήτησε την πρεσβεία του Αγίου στον Ουράνιο Πατέρα μας»10.
Σύμφωνα με τους πρώην εκπροσώπους της ΟΟΕ ΠΚ και της ΟΑΟΕ
ο μητροπολίτης Βασίλειος Λιπκόφσκι ήταν «εμπνευστής» και «ιδρυτής»
της αυτοκεφάλου ουκρανικής ορθοδοξίας.

Εδώ ας προσπαθήσουμε να εξετάσουμε τι ακριβώς δημιούργησε

στην πραγματικότητα το 1921 ο Βασίλειος Λιπκόφσκι και εάν δύναται να

10
В Мукачівсько-Карпатській єпархії молитовно вшанували світлу пам’ять свт., свмч. Василя Липківського, Митрополита
Київського і всієї України, Першоієрарха УАПЦ до 155-річчя від дня його народження // Мукачівсько-Карпатська єпархія,
офіційний сайт. Сетевой ресурс. URL: http://keuapc.org/novini/novini-eparkhiji/2473-v-mukachivsko-karpatskij-eparkhiji-
molitovno-vshanuvali-svitlu-pam-yat-svt-svmch-vasilya-lipkivskogo-mitropolita-kijivskogo-i-vsieji-ukrajini-pershoierarkha-uapts-do-
155-richchya-vid-dnya-jogo-narodzhennya.html [дата обращения: 20.03.2019].

8
αναγνωρίζεται από την οικουμενική ορθοδοξία ὡς κανονικός ιδρυτής της
εκκλησιαστικής ζωής, ορθόδοξος μητροπολίτης και άγιος.

Ο Πρωθιερέας Βασίλειος Λιπκόφσκι και η ανακήρυξη της ΟΑΟΕ

το 1921

Οφείλουμε να δεχθούμε ότι η μορφή του Βασιλείου Λιπκόφσκι είναι

πράγματι μοναδική και σε ορισμένο βαθμό ευφυής. Και όμως, με τις
απόψεις του και τη δράση θύμιζε περισσότερα ένα μεταρρυθμισμένο
προτεστάντη παρά ένα ορθόδοξο ιεράρχη. Ως απλός έγγαμος ιερέας
κατέβαλε προσπάθειες τη δεκαετία 1920 να αναλάβει επικεφαλής του
ουκρανικού κινήματος υπέρ αυτοκεφαλίας. Αλλά πορευόμενος την οδό
της μεταρρυθμίσεως το έφερε σε βαθιά κανονική κρίση.

Ο Πρωθιερέας Βασίλειος Λιπκόφσκι, ο ιδρυτής της ΟΑΟΕ το 1921

Το 1921, αφού εξασφάλισε τη συγκατάθεση και την υποστήριξη των

μπολσεβικικών σοβιετικών αρχών και δέχθηκε από αυτές προς χρήση τον
Ιερό Καθεδρικό Ναό Αγίας Σοφίας και σειρά λοιπών Ι. Ναών Κιέβου, ο
Πρωθιερέας Βασίλειος Λιπκόφσκι με ομάδα των οπαδών του κήρυξε τη
συγκρότηση της Ουκρανικής Αυτοκεφάλου Ορθοδόξου Εκκλησίας
(ΟΑΟΕ) (στο εξής θα αναφέρεται ὡς ΟΑΟΕ (Λ), δηλαδή κατά το επώνυμο
το ιδρυτή της του π. Β. Λιπκόφσκι σε αντιδιαστολή με τα άλλα ρεύματα
9
της ΟΑΟΕ – σημ. συν.). Ο τρόπος όμως, ο οποίος ακολουθήθηκε,
προσέκρουε σε όλες τις κανονικές αρχές και τάξη της οικουμενικής
ορθοδοξίας. Έτι μάλλον, ο Λιπκόφσκι απέρριψε τους κανόνες των επτά
Οικουμενικών Συνόδων, υιοθετώντας νέους, δικούς του, τους ούτως
λεγομένους «Κιεβινούς κανόνες». Επίσης καθιέρωσε την έγγαμη ιεραρχία
χωρίς την αποστολική διαδοχή και με καταγωγή από τις πρεσβυτεριανού
τύπου αυτοχειροτονίες των απλών ιερέων.

Ο ουκρανός μητροπολίτης Ιλαρίωνας (καθηγητής Ι. Ογκιένκο)

προέβη επί τούτῳ σε αρκετά σκληρό σχόλιο: «σε ατμόσφαιρα της
σοσιαλιστικής συσκοτίσεως του πνεύματος δημιουργήθηκε η Ουκρανική
Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία (ΟΑΟΕ). Αυτή η εκκλησία διέκοψε
αποφασιστικά τους δεσμούς της με την με παραδοσιακή και έχουσα ιστορία
αιώνων Κιεβινή Εκκλησία και την μακραίωνη ουκρανική παράδοση της
αμώμου Ορθοδοξίας. Αυτό ήταν ένα πρωτοφανές και καινοτόμο μόρφωμα,
το οποίο διέκοψε αποφασιστικά με την ίδια τη ψυχή της Ορθοδοξία, δηλαδή
με τους κανόνες των επτά Οικουμενικών Συνόδων, υιοθετώντας δικούς του
‘κανόνες’. Κατά τρόπο βάναυσο καταπατήθηκε η δική μας μακραίωνη
εκκλησιαστική ιδεολογία. Οι αγράμματοι φωνακλάδες και δημαγωγοί
χαρακτήρισαν αυτά «Αναγέννηση της Ουκρανικής Εκκλησίας», ενώ στην
πραγματικότητα ήταν η πλήρης διακοπή με την παραδοσιακή μακραίωνη
Εκκλησία του ουκρανικού λαού. Εφόσον η αναγέννηση είναι η
αποκατάσταση των γενομένων παλαιότερα, όσα διεπράχθησαν το 1921
ουδέποτε σε όλους τους αιώνες της υπάρξεως της Ουκρανικής Εκκλησίας
υπήρξαν»11.

Οργανωτικά η ΟΑΟΕ (Λ) διαμορφώθηκε κατά την πρώτη αυτής

Πανουκρανική Συνέλευση τον Οκτώβριο 1921. Συνεκλήθη χωρίς να
σεβασθεί η κανονική διαδικασία, άνευ συμμετοχής των Ορθοδόξων
επισκόπων. Την πρωτοβουλία αυτής ανέλαβε το ούτως λεγόμενο
«Πανουκρανικό Ορθόδοξο Εκκλησιαστικό Συμβούλιο» (ΠΟΕΣ), ένας
κοινωνικός φορέας, τον οποίο συγκροτούσε μια μικρή ομάδα ομοφρόνων

11
Іларіон Огієнко, митр. Перешкоди до поєднання Українських Церков… С. 3-10.

10
ιερέων και λαϊκών με πρόεδρο τον πεπεισμένο σοσιαλιστή Μιχαήλ
Μορόζ. Μεταξύ των πρωταγωνιστών αυτής την κυρίαρχη θέση κατείχε ο
των αριστερών πεποιθήσεων Πρωθιερέας Βασίλειος Λιπκόφσκι. Με
πρωτοβουλία του ΠΟΕΣ στη σοβιετική Ουκρανία δημιουργήθηκε και
καταχωρήθηκε η «Ουκρανική Ένωση των Ορθοδόξων Ενοριών» (ΟΕΟΕ)
βάσει της οποίας θα έπρεπε να συγκληθεί η Συνέλευση.

Αρχικά η εκδήλωση προγραμματίσθηκε ὡς το «Α’ Πανουκρανικό

Εκκλησιαστικό Συνέδριο της Ουκρανικής Ενώσεως των Ορθοδόξων
Ενοριών», αλλά στα πλαίσια της προετοιμασίας μετονομάσθηκε σε
«Πανουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησιαστική Συνέλευση», παρόλο που
πολλοί εκ των συμμετασχόντων είχαν την εντολή όχι της Συνελεύσεως,
αλλά του συνεδρίου12. Και ακόμη στις συνεδρίες αυτής μέρος των
συμμετασχόντων δεν δεχόταν να μετονομασθεί το συνέδριο σε
«συνέλευση», ουδενός επισκόπου παρόντος. Αυτοί οι αντιφρονούντες
όμως στερήθηκαν του δικαιώματος ψήφου και συμμετοχής.

Οι πρεσβυτεριανού τύπου χειροτονίες του π. Λιπκόφσκι και

λοιπών επισκόπων της ΟΑΟΕ

Τη στιγμή της ενάρξεως της «πανουκρανικής συνελεύσεως» στις 14

Οκτωβρίου 1921 καταχωρήθηκαν 472 εντεταλμένοι, μεταξύ των οποίων
ήταν 64 ιερείς, 17 διάκονοι με τους υπόλοιπους λαϊκούς (κυρίως αγρότες
και εργάτες)13. Σημειωτέον είναι το αρκετά χαμηλό ποσοστό
συμμετασχόντων κληρικών. Σύμφωνα με στατιστικά, το 1914 μόνο στην
Ουκρανία του Δνείπερου (χωρίς τις Δυτικές περιφέρειες της Ουκρανίας
και της περιφέρειας των Καρπαθίων) κατοικούσαν 10 656 ιερείς, 1825
διάκονοι και 10 793 ψάλτες14. Δηλαδή, 64 ιερείς και 17 διάκονοι ουδόλως
μπορούσαν να εκπροσωπήσουν τα συμφέροντα και τις γνώμες του
σύμπαντος ιερού κλήρου της Ουκρανίας. Επιπλέον, δεν είχαν και σχετική

12
Перший Всеукраїнський православний церковний собор УАПЦ, 14-30 жовтня 1921. Документи і матеріали. Київ-Львів, 1999.
С. 251.

13 Αυτόθι.

14 Власовський І. Нарис історії Української православної церкви. Т. 4. Ч. 1. Нью-Йорк, Бавнд Брук, 1961. С.108.

11
εξουσιοδότηση από τις εκκλησιαστικές επαρχίες αυτών, μετέχοντας της
συνελεύσεως κατόπιν ιδίας αυτών πρωτοβουλίας.

Οι εντεταλμένοι της Α’ Πανουκρανικής Συνελεύσεως ΟΑΟΕ (Λ) μπροστά στον Ιερό Ναό Αγίας
Σοφίας του Κιέβου τον Οκτώβριο 1921.

Οι σημαντικότερες αποφάσεις της συνελεύσεως ήταν η ανακήρυξη

της ΟΑΟΕ και η τέλεση των του πρεσβυτεριανού τύπου (ἐν ἐλλείψει
επισκόπων) χειροτονιών των πρώτων ιεραρχών αυτής.

Να το πως περιέγραψε στις σελίδες του επισήμου δελτίου της ΟΑΟΕ

(Λ) «Tserkov i zhizn» («Εκκλησία και ζωή») το 1927 αυτό το γεγονός ένας
εκ των αυτοπτών μαρτύρων και μετόχων:

«Ήρθε η μεγαλοπρεπής στιγμή της χειροτονίας. Ολόκληρη η

κοινότητα του Χριστού, ολόκληρη η Συνέλευση ενώθηκε σε μια ένθερμη
προσευχή στον Ουράνιο Πατέρα, προκειμένου να χορηγήσει, να αποστέλλει
το Άγιο Πνεύμα επί τον πρώτο Ουκρανό επίσκοπο. Του πρεσβυτέρου κατά
ηλικία πρωθιερέως αναγιγνώσκοντος την ευχή χειροτονίας, όλα τα μέλη
της Συνελεύσεως τοποθετούσαν χέρια στους ώμους ο ένας του άλλου,
εκείνοι μεν στο σολέα στους ώμους των διακόνων, οι δε διάκονοι σ’ εκείνους
των ιερέων, οι δε ιερείς στον υποψήφιο. Με τους εκκλησιαστικούς ύμνους
και τις ευχές ενέδυσαν τον χειροτονούμενο την αρχιερατική στολή και
έφθασε η στιγμή της καθαρής και αγίας χαράς»15.

15
Часопис «Церква і Жить». Ч. 4. 1927 р. С. 279.

12
 Όπως βλέπουμε, η περιγραφείσα διαδικασία με την επίκληση «να
αποσταλεί το Άγιο Πνεύμα», στην οποία διά τοποθετήσεως χεριών του
ενός στον άλλο συμμετείχαν οι λαϊκοί (άνδρες τε και γυναίκες),
υπενθυμίζει ἐν μέρει τελετές των επιμέρους χαρισματικών
προτεσταντικών ρευμάτων και αιρέσεων «μαστιγουμένων».

Από το στενογράφημα της Α’ Συνελεύσεως της ΟΑΟΕ (Λ)

διαπιστώνεται ότι εξαιτίας των διαμαχών γύρω από τις αυτοχειροτονίες
(άνευ συμμετοχής των επισκόπων) και λοιπών μεταρρυθμίσεων επήλθε
ρήξη μεταξύ των μετασχόντων.

Ήδη κατά την πορεία εργασιών της Συνελεύσεως, όπως δήλωσε

ένας από τους μετόχους αυτής εκ της αδελφότητας της Πολτάβα π.
Δημήτριος Χραπκό, «διαφάνηκαν δυο ρεύματα: ένα ήταν αμιγώς
Ορθόδοξο, ενώ το δεύτερο ήταν σαφώς προτεσταντικό-αιρετικό»16. Στην
προτροπή να σεβασθούν απαρεγκλίτως οι κανόνες, ο. Λιπκόφσκι
αντιλόγησε με το «να μην είσθε δούλοι αυτής της θεολογίας»17. Μερικές
ημέρες κράτησαν ζωηρές διαμάχες και συζητήσεις σχετικά με την
εφαρμογή των αποστολικών αρχών και κανόνων στο θέμα χειροτονίας
νέων επισκόπων για την κάλυψη αναγκών της ουκρανικής εκκλησίας.
Τελικά, οι οπαδοί της παραδοσιακής κανονικής θέσεως στιγματίσθηκαν
ως «προδότες» και απομακρύνθηκαν εκ των πραγμάτων από τις
εργασίες.

Η πρεσβυτεριανού τύπου σε «επίσκοπο» και «μητροπολίτη» χειροτονία (ἐν ἐλλείψει τῶν ἐπισκόπων) του π.
Βασιλείου. 23 Οκτωβρίου 1921, ο Καθεδρικός Ναός Αγίας Σοφίας Κιέβου.

16
Перший Всеукраїнський православний церковний собор УАПЦ… С.114.
17
Перший Всеукраїнський православний церковний собор УАПЦ… С.130.

13
 Οι σοσιαλιστές Μ. Μορόζ και ο Β. Τσεχόφσκι, οι οποίοι διηύθυναν
τις εργασίες, επέμειναν στο ότι ανταποκρινόμενη στις προκλήσεις της
επαναστατικής εποχής η νέα ουκρανική εκκλησία οφείλει να κόψει
αποφασιστικά με τα παλαιά αρχοντικά αρχιερατικά έθιμα και να
δημιουργήσει «μια νέα, πράγματι παλλαϊκή ιεραρχία με βάση τη
συνοδικότητα», η οποία δεν θα προέρχεται από άρχοντες επισκόπους,
αλλά από τον απλό εργαζόμενο λαό. Προς τεκμηρίωση αυτής της θέσεως
ο επικεφαλής της «Αδελφότητας εργατών του Λόγου» Β. Τσεχόφσκι,
βάσει προτεσταντικής ερμηνείας, επινόησε μια θεωρία, κατά την οποία
δεν είναι οι επίσκοποι, οι οποίοι έχουν τη χάρη του Αγίου Πνεύματος,
αλλά η Εκκλησία, δηλαδή η κοινότητα των πιστών, και γι’αυτό η
τελευταία δύναται να χειροθετήσει τον υποψήφιο και να του χορηγήσει
τη χάρη και τις δωρεές του Αγίου Πνεύματος18. Επίσης πίστευε ότι τα
μέλη της συνελεύσεως δύνανται «με το κερί της πίστεώς τους να
ανάψουν τη χάρη του Αγίου Πνεύματος»19. Παράλληλα, παρέπεμπε στην
υπόθεση η οποία ήθελε τους επισκόπους στις παλαίφατες Εκκλησίες
Αλεξανδρείας και Ρώμης, προ συγκλήσεως της Α’ Οικουμενικής Συνόδου,
να χειροτονούντο από τους πρεσβυτέρους άνευ συμμετοχής επισκόπων,
ενώ οι επίσκοποι στην Α’ και την Β’ Οικουμενικές Συνόδους νόθευσαν
αυτή την πρωτοχριστιανική πρακτική, σφετεριζόμενοι την εντός της
Εκκλησίας εξουσία. Σημειωτέον είναι ότι πολλές έρευνες αποδεικνύουν
ότι μια τέτοια ερμηνεία είναι υπερβολικά απλουστευμένη και εσφαλμένη.
Στην Αλεξανδρινή (Αφρικανική) Εκκλησία στην αρχαιότητα πράγματι
υπήρχε μια τοπική παράδοση συμμετοχής πρεσβυτέρων στις χειροτονίες
επισκόπων. Και όμως επρόκειτο για μια επιπρόσθετη τελετή, η οποία δεν
καταργούσε ούτε αντικαθιστούσε την εἰς επίσκοπο χειροτονία από
επισκόπους, όπως ακριβώς απαιτεί αυτά ο Α’ Αποστολικός κανόνας
(«Ἐπίσκοπος χειροτονείσθω ὑπὸ ἐπισκόπων δύο ἢ τριῶν»). Κατά τη
λογική του Τσεχόφσκι από το παρελθόν της αρχαίας Εκκλησίας δύναται
να υιοθετηθεί οιαδήποτε αίρεση ή εσφαλμένη πρακτική, οι οποίες κατά

18
Власовський І. Нарис історії... С.116-117
19
Перший Всеукраїнський православний церковний собор УАПЦ… С.195.

14
διαστήματα ανεφύοντο, προκειμένου να κηρυχθούν βάση της
διδασκαλίας πίστεως και εκκλησιαστικής παραδόσεως. Αλλά οι
Οικουμενικές Σύνοδοι συνήρχοντο ακριβώς για την ομαλοποίηση και
καθιέρωση των ενιαίων κανόνων και αρχών με ισχύ σε όλη την
Οικουμενική Εκκλησία και προς αντιμετώπιση διαμαχών και αιρέσεων
(ειδικότερα δε γνωστικισμού, αρειανισμού, νεστοριανισμού κα.), οι οποίες
έφθειραν έσωθεν την πρωτοχριστιανική Εκκλησία.

Ο ιδεολόγος και «κήρυκας» της ΟΑΟΕ (Λ), αρχηγός της «Αδελφότητας των εργατών του
Λόγου» Βλαδίμηρος Τσεχόφσκι

Αργότερα, με βάση την εισήγησή του στη συνέλευση ο Β. Τσεχόφσκι

συνέταξε ένα επιμέρους έργο με τίτλο «Οι αρχές απελευθερώσεως της
Εκκλησίας από τους άρχοντας του αιώνος τούτου», όπου λεπτομερέστατα
τεκμηρίωνε την ιδέα των του πρεσβυτεριανού τύπου χειροτονιών και την
απόρριψη των εκκλησιαστικών κανόνων των επτά Οικουμενικών
Συνόδων.

Στην ουσία ο Τσεχόφσκι κατέφυγε στη χειραγώγηση των

γεγονότων. Κατά της επιχειρηματολογίας του τοποθετήθηκαν στη
συνέλευση ο π. Ξενοφών Σοκολόφσκι20 και πολλοί άλλοι ιερείς, οι οποίοι
κατείχαν θεολογική μόρφωση. Ἐν τούτοις, οι ενστάσεις τους δεν
λήφθηκαν υπόψη από το προεδρείο με επικεφαλής τον Μ. Μορόζ και τον
π. Β. Λιπκόφσκι, το οποίο στέρησε ακόμη ορισμένους εξ αυτών και του
δικαιώματος ψήφου.

20
Перший Всеукраїнський православний церковний собор УАПЦ… С.197-200, 226-245.

15
 Σύμφωνα με την ομολογία του Λιπκόφσκι, τη συντριπτική
πλειοψηφία των μετασχόντων της συνελεύσεως αποτελούσαν οι
ολιγογράμματοι αγρότες και εργάτες. Φυσικά, ότι δεν κατείχαν τη
σχετική θεολογική γνώση και ούτε είχαν τη δυνατότητα να ελέγξουν την
αξιοπιστία των λεχθέντων από τους ηγέτες της συνελεύσεως. Σύμφωνα
με τις αναμνήσεις του μετάσχοντος αυτών των γεγονότων και αργότερα
του προέδρου του ΠΟΕΣ της ΟΑΟΕ (1924-1926) πρωτοδιακόνου Βασιλείου
Ποτιένκο: «Δεν κρύβω: οι εντεταλμένοι της συνελεύσεως ήταν κατ’εξοχήν
άνθρωποι με ελλιπείς γνώσεις των εκκλησιαστικών κανόνων και κάθε
μορφής ιεραποστολικών πονηρών συλλογισμών». Επί του θέματος
χειροτονιών επισκόπων άνευ συμμετοχής των ιδίων των επισκόπων
σύμφωνα με τον Β. Ποτιένκο: «Αυθεντίες, τους οποίους έχουν εμπιστοσύνη
οι εντεταλμένοι, ισχυρίζονται ότι αυτό μπορεί να γίνει. Τότε, ωραία είναι!
Πήραμε μια ανάσα…Αυτή η πράξη θα γινόταν ούτως η άλλως: έτσι ήρθαν
τα πράγματα. Δεν θα γινόταν μόνο σε περίπτωση εάν ουδεμία εκ των
αυθεντιών κυοφορούσε μια τέτοια ιδέα»21.

Αυθεντία, στην οποία παραπέμπει ο Ποτιένκο, ήταν ο π. Βασίλειος

Λιπκόφσκι. Αυτός υποστήριζε πλήρως τις επαναστατικές προτροπές του
στενού συναγωνιστή και συμβούλου του του Τσεχόφσκι «να
απελευθερωθεί η Εκκλησία από τον αρχοντικό επισκοπικό αυταρχικό
ζυγό» και στη συνέχεια, στα επίσημα μηνύματά του, αφού αναδείχθηκε
«μητροπολίτης», με περηφάνια αυτοαποκαλείτο «επαναστάτης της
Εκκλησίας».

Ο Πρωθιερέας Β. Λιπκόφσκι: «ορθόδοξος μητροπολίτης» ή

«επαναστάτης της Εκκλησίας»;

Μετά την του πρεσβυτεριανού τύπου εἰς επίσκοπο και μητροπολίτη

χειροτονία του ο Βασίλειος Λιπκόφσκι στο πρώτο μήνυμά του της 23ης
Οκτωβρίου 1921 έγραφε περί εαυτού ότι ήταν «θεράπων του Κυρίου Ιησού
Χριστού, ο εκλεγείς από την Πανουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησιαστική
Συνέλευση και με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος χειροτονηθείς διά

21
Потієнко В. С. 104-105.

16
τοποθετήσεως χεριών των Ουκρανών ιερέων και όλης της
Συνελεύσεως»22.

Το νεοσύστατο δόγμα, εκτός της νομικής επωνυμίας «Ουκρανική

Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία» (ΟΑΟΕ), στο επίσημο μήνυμα της
Συνελεύσεως χαρακτηρίζεται ως «ελεύθερη, παλλαϊκή συνοδική,
ορθόδοξη, ουκρανική Ζώσα Εκκλησία»23.

Απόψεις και διδασκαλία του π. Βασιλείου Λιπκόφσκι, σύμφωνα με

όλα τα κριτήρια της Ορθοδόξου Αγιοπατερικής θεολογικής επιστήμης και
των κανόνων των επτά Οικουμενικών Συνόδων, είχαν χαρακτήρα
εκκλησιολογικής αιρέσεως. Κάτω από την φαινομενικά εθνική
τελετουργική μορφή της Ορθοδοξίας κήρυττε ἐν μέρει τυπικές
προτεσταντικές απόψεις περί Εκκλησίας και πίστεως, αναμεμιγμένες με
σοσιαλιστικές επαναστατικές ιδέες και τα σλόγαν της εποχής. Ο ίδιος ο
Λιπκόφσκι θεωρούσε τον εαυτό του σχεδόν «Απόστολο» και «Λούθηρο
της Ουκρανίας», ο οποίος καλείτο να απελευθερώσει την ουκρανική
εκκλησία από τα «δεσμά του παρελθόντος» και τον «επισκοπικό-
αυταρχικό ζυγό».

Η απόρριψη της παραδοσιακής κανονικής ιεραρχίας δεν ήταν μια

τυχαία και αναγκαστική πράξη, όπως αγωνίζονται να την παρουσιάσουν
ορισμένοι. Η ανάλυση πολλών κειμένων που έχουν σχέση με τα
γεγονότα εκείνα πείθουν ότι επρόκειτο περί ευσυνειδήτου και σκοπίμου
κινήσεως. Το μήνυμα του Β. Λιπκόφσκι και του Πανουκρανικού
Εκκλησιαστικού Συμβουλίου της ΟΑΟΕ προς τον Ουκρανικό λαό το
Δεκέμβριο 1921 τονίζει:

«Σας ανησυχεί και φοβίζει η παραβίαση των παλαιών κανόνων.

Ανοίξτε δε λοιπόν τα μάτια σας και να καταλάβετε ότι με την καθολική
καταστροφή όλου του παλαιού θα πρέπει αναποφεύκτως να καταστραφούν
όλα εκείνα τα παλαιά και στενά κατασκευάσματα του παρελθόντος της
εκκλησιαστικής ζωής και να οικοδομηθούν νέα, τα πλέον ευρύχωρα...
22
Власовський І. Нарис історії... С.126.
23
Власовський І. Нарис історії... С.125.

17
Γι΄αυτό η διαχρονικά Ζώσα Εκκλησία του Χριστού πρέπει να είναι μια
Εκκλησία διαχρονικά δημιουργική, οικοδομούσα τη ζωή της συμφώνως προς
τις γενικές συνθήκες της εποχής...Αποτινάξτε δε το ζυγό της δουλικής
υποταγής στην επισκοπική αυταρχία στην Εκκλησία. Έχετε και τώρα
μπροστά σας μια απείρως μεγαλύτερη και η μόνη αξία οδός υπηρεσίας του
θεράποντος του Θεού, να είναι δηλαδή ο πρώτος θεράπων της οικείας
αυτού λαϊκής Ζώσης Εκκλησίας. Βαδίστε δε σ’ αυτή την οδό…Σας ανησυχεί
μεγάλως η δημιουργία από την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία της οικείας
αυτής ιεραρχίας με τον τρόπο, ο οποίος προσκρούει σ’ εκείνο τον
παραδοσιακό και χαρακτηριστικό της εποχής της επισκοπικής αυταρχίας,
γενομένη όμως συμφώνως προς την πρωτοαποστολική, συνοδική και
εκκλησιαστική τάξη. Να καταλάβετε όμως ότι αυτά ουδεμία παραβίαση
συνιστούν της ορθοδόξου πίστεως, ούτε αθέτηση των δογμάτων της
Ορθοδόξου Εκκλησίας από πλευράς της Συνελεύσεως. Μόνο υιοθέτησε τον
πλέον αντάξιο και τον πλέον κατάλληλο για την αξία της Ουκρανικής
Εκκλησίας και στο πνεύμα της πίστεως του Χριστού τρόπο δημιουργίας, με
τη δύναμη της οικείας μας πίστεως και ελπίδας, των ανωτάτων οργάνων
προς αποκατάσταση της εκκλησιαστικής μας ζωής…Φοβείσθε ότι δεν θα τα
αναγνωρίσει η Παγκόσμια Εκκλησία; Η Παγκόσμια Εκκλησία, η οποία
οικοδομείται βάσει της ορθοδόξου πίστεως, αλλά συμφώνως προς νέες
απαιτήσεις της ζωής, είναι μια ζώσα Εκκλησία, μια Εκκλησία του
μέλλοντος, η οποία σίγουρα θα αποδεχθεί αυτό το γεγονός, ως συνέπεια
της ζώσης ζωής. Ενώ η Παγκόσμια Εκκλησία του παρελθόντος, είναι μια
Εκκλησία ερειπωμένη, ποῦ είναι; Να μην σας φοβίζουν οι αναθεματισμοί
τους οποίους μας σκορπούν οι ηγέτες και οι θιασώτες της παλαιάς
Εκκλησίας-τάφου»24.

Ιδού ένα άλλο πολύ εύγλωττο έγγραφο, το οποίο προβάλλει τρανώς

τις απόψεις του π. Β. Λιπκόφσκι και όλης της ΟΑΟΕ (Λ). Στην Διακήρυξή
του της 15ης Αυγούστου 1927 προς την Κεντρική Κυβέρνηση της
Ουκρανικής Σοσιαλιστικής Σοβιετικής Δημοκρατίας ο Β. Λιπκόφσκι
έγραφε τα ακόλουθα:

24
Власовський І. Нарис історії... С.133-134.

18
 «Είμαι επαναστάτης της Εκκλησίας, διότι η Ουκρανική Εκκλησία και
αναδείχθηκε και απελευθερώνεται και πολεμά το παλαιό καθεστώς κατά
τρόπο επαναστατικό, οιαδήποτε παλινδρόμηση μη ανεχομένη. Γι΄αυτό
επικροτώ και χαιρετίζω την πολιτική και κοινωνική επανάσταση, την
καθολική απελευθέρωση και την πλέον δίκαιη ικανοποίηση των
εργαζομένων. Όλη τη ζωή μου ενδιαφερόμουν μόνο για τα πράγματα
εκκλησιαστικά, ονειρευόμενος την απελευθέρωση της εκκλησίας, δηλαδή
μια τέτοια κατάσταση αυτής, όταν δεν θα υπάρχει μέσα της ουδεμία
αρχοντιά και δεσποτισμός, αλλά μόνο η αδελφοσύνη, χωρίς να επεμβαίνει η
πολιτεία στα της εκκλησίας. Είμαι χαρούμενος ότι ζω την πραγμάτωση
αυτής της καταστάσεως στην εκκλησία με τη Σοβιετική εξουσία, συμφώνως
προς τους νόμους της περί χωρισμού Εκκλησίας και Πολιτείας. Ουδέποτε
συμμορφωνόμουν με εκείνη την κατάσταση της Εκκλησίας με το
καπιταλιστικό καθεστώς και το ρωσικό τσαρισμό, όταν επί αιώνες
ολόκληρες βεβαρυμένη με απείρους θησαυρούς, υπηρετούσε τον μαμμωνά
και κατ΄αυτόν τον τρόπο αθετούσε τις εντολές του Χριστού, σβήνοντας έτσι
μέσα της το πνεύμα του Χριστού, κατά το λόγο Του: «οὐ δύνασθε Θεῷ
δουλεύειν καὶ μαμωνᾷ» (Ματθ. 6. 24), προσφέροντας τον εαυτό της στην
υπηρεσία της κρατικής εξουσίας με αντάλλαγμα αυτό τον μαμμωνά. Είμαι
χαρούμενος ότι με την Σοβιετική εξουσία η Εκκλησία απελευθερώθηκε από
το φορτίο του καπιταλισμού, επανερχόμενη στην κατάσταση του Χριστού /
... / Όλα τα αισθήματα της ανώτατης χαράς στη ζωή μου, που ζω χάριν της
Σοβιετικής εξουσίας, με καθιστούν ειλικρινή οπαδό της Σοβιετικής
εξουσίας, με αναγκάζουν να επιθυμώ την πρόοδο και την ενίσχυση αυτής /
... / Ακολουθώντας τον Αποστολικό ρητό, υποτάσσομαι στη Σοβιετική
εξουσία ως ευσυνείδητος πολίτης αυτής, εφαρμόζοντας τους νόμους αυτής
και αποδίδοντας αυτή τον προσήκοντα σεβασμό όχι μόνο λόγῳ του φόβου,
αλλά συνειδητώς. Ουδέποτε η Σοβιετική εξουσία θα με έχει εχθρό ή
στασιαστή. Τα ίδια επιμαρτυρώ και εκ μέρους όλης της Ουκρανικής
Εκκλησίας / ... / Ομολογώ και κηρύττω ότι η Εκκλησία του Χριστού είναι
υπερκομματική, μη γνωρίζουσα κόμματα, και η Ουκρανική Εκκλησία
τυγχάνει εκ των πραγμάτων Εκκλησία εργατών και αγροτών. Γι΄αυτό η
ευτυχής ευσυνείδητη ζωή των εργατών και αγροτών την παίρνει
κατάκαρδα, ενώ κάθε τυραννία και εκμετάλλευση των εργαζομένων και
19
των αγροτών δεν τα ανέχεται αυτά / ... / Αυτές είναι οι διαθέσεις της ψυχής
μου και πεποιθήσεις, με τις οποίες ζω και εργάζομαι, και τώρα με κάθε
ειλικρίνεια και αλήθεια τις διατύπωσα»25.

Αυτή η διακήρυξη του Βασιλείου Λιπκόφσκι του έτους 1927 αποτελεί

το ιδιόμορφο «σύμβολο πίστεώς» του, όπου εκθέτει τις εκκλησιολογικές
του απόψεις και τη διδασκαλία περί Εκκλησίας και σοσιαλιστικής
επαναστάσεως.

Οι «Κιεβινοί κανόνες» της ΟΑΟΕ (Λ)

Όπως διαφαίνεται από τα προαναφερθέντα έγγραφα, η Συνέλευση

της ΟΑΟΕ (Λ) βάδισε συνειδητώς στην οδό της επαναστατικής
μεταρρυθμίσεως, αθετώντας στην ουσία τους κανόνες των επτά
Οικουμενικών Συνόδων ὡς «απαρχαιωμένους», για να υιοθετήσει τους
δικούς της, δηλαδή τους «Κιεβινούς κανόνες» της ΟΑΟΕ (Λ).

Ο Γ’ κατά σειρά πρωθιεράρχης της ΟΑΟΕ (Λ) «μητροπολίτης» Ιβάν Παβλόφσκι

τη δεκαετία 1930

Ειδικότερα δε, η πρώτη παράγραφος αυτών των «κανόνων»

υπογραμμίζει ότι το «επισκοπικό-αυταρχικό καθεστώς της Εκκλησίας, το
οποίο διαμορφώθηκε κατόπιν ιστορικών περιστάσεων και του κρατικού
μοναρχικού καθεστώτος εκείνης της εποχής, με το οποίο είναι
διαποτισμένοι οι παλαιοί κανόνες, είναι αδύνατο να παραμένει ὡς έχει και
θα πρέπει να αντικατασταθεί με την εκκλησιαστική συνοδική διάρθρωση».

25
Власовський І. Нарис історії... С.178-181.

20
Μεταξύ άλλων, οι νέοι «κανόνες» διακηρύττουν (§ 2, εδάφ. 12) ότι η ΟΑΟΕ
«η ίδια διαθέτει την εκκλησιαστική αυτής ζωή με καθοδήγηση του Αγίου
Πνεύματος»26.

Επίσης οι «κανόνες» της ΟΑΟΕ (Λ) καθιέρωναν ὡς «κανονικές» τις

του πρεσβυτεριανού τύπου εἰς επίσκοπο αυτοχειροτονίες (§ 4, εδάφ. 6),
επιπλέον θεσπίζετο έγγαμη ιεραρχία (§ 11, εδάφ 2, 16), όλη την εξουσία
την ανελάμβαναν τα εκκλησιαστικά συμβούλια (το λεγόμενο «συνοδικό
δίκαιο»), ενώ η πλειοψηφία των αρμοδιοτήτων της ιεραρχίας
παραχωρούντο στους λαϊκούς (§§ 1, 3 και 4), θεσπίζετο το δικαίωμα στους
ιερείς να συνάπτουν οι ίδιοι ή να διαλύουν γάμους κατ’ επανάληψιν, του
δικαιώματος αυτού διεπομένου μόνο από τις αρχές της αστικής
σοβιετικής νομοθεσίας (§ 11, εδάφ. 2, 16-18), καταργείτο το «παλαιό
ελληνικό μοναχικό τυπικό» (§ 9, εδάφ. 3) με τις Ιερές Μονές να
μετατρέπονται σε θρησκευτικές εργατικές κομμούνες εντασσόμενες ως
επιμέρους αδελφότητες στις ενορίες (§ 9, εδάφ. 1-2), επετρέπετο η
τροποποίηση των ιερών ακολουθιών με την εισαγωγή «νέων έργων, ὡς
εμπνευσμένων εκφράσεων της ζώσης εκκλησιαστικής θρησκευτικής
δημιουργίας» (§ 10, εδάφ. 2), υιοθετούντο και άλλες διοικητικές και
εκκλησιαστικές κανονικές μεταρρυθμίσεις27.

Επίσης η Συνέλευση της ΟΑΟΕ (Λ) ενέκρινε την έκκληση προς όλες
τις Τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες της υφηλίου με προτροπή να
ακολουθήσουν το παράδειγμά της, προχωρώντας σε ανάλογες
μεταρρυθμίσεις, προκειμένου στη συνέχεια με κοινές προσπάθειες, προς
επικύρωση των ἐν λόγῳ εκκλησιαστικών μεταρρυθμίσεων, να συγκληθεί
ἐν Κιέβῳ η Η’ Οικουμενική Σύνοδος28.

Αντιπολίτευση στις ριζικές μεταρρυθμιστικές τάσεις και σχίσμα

εντός του ουκρανικού κινήματος αυτοκεφαλιστών

26
Канони УАПЦ, затверджені на Всеукраїнському православному церковному соборі… С. 377.
27
Канони УАПЦ, затверджені на Всеукраїнському православному церковному соборі… С. 375-400.
28
Власовський І. Нарис історії... С. 135.

21
 Λόγῳ επικρατήσεως στην Κιεβινή Συνέλευση το 1921 των ριζικών
μεταρρυθμιστικών τάσεων, μέρος των παραδοσιακά διατεθειμένων
εντεταλμένων όχι μόνο δεν υποστήριξε αυτές, αλλά και αποχώρησε από
αυτή. Τα στενογραφήματα της Συνελεύσεως σώζουν αρκετά ονόματα
ιερέων και εντεταλμένων λαϊκών, οι οποίοι δεν μόνο συζήτησαν, αλλά
και διαμαρτυρήθηκαν κατηγορηματικά κατά των προτάσεων σχετικά με
τις του πρεσβυτεριανού τύπου αυτοχειροτονίες και άλλες
μεταρρυθμιστικές καινοτομίες. Οι διευθύνοντες της Συνελεύσεως ακόμη
αφαιρούσαν λόγο και ψήφο από τους πλέον δυναμικούς εκπροσώπους
της παραδοσιακής αντιπολιτεύσεως. Ὡς αποτέλεσμα, από 472
εντεταλμένους τις αυτοχειροτονίες υπερψήφισαν μόνο 258. Λιγότερο από
το ήμισυ, δηλαδή 214 εντεταλμένοι, απείχαν της ψηφοφορίας και
αποχώρησαν από τη Συνέλευση29. Μάλιστα, εκ των παρόντων στη
Συνέλευση 64 ιερέων και 17 διακόνων στην αυτοχειροτονία του Βασιλείου
Λιπκόφσκι δέχθηκαν να συμμετάσχουν μόνο 30 ιερείς και 12 διάκονοι30.
Δηλαδή, περισσότεροι από τους μισούς ιερείς (34 εκ των 64) για διάφορους
λόγους απείχαν της αντικανονικής, κατ’ αυτούς, πράξεως.

Ο Αρχιεπίσκοπος Πολτάβα Παρθένιος Λεβίτσκι

29
Перший Всеукраїнський православний церковний собор УАПЦ… С. 258; Власовський І. Нарис історії... С. 118.
30
Преловська І. Видатний церковний діяч Іван Теодорович // Теодорович І. Благодатність ієрархії УАПЦ. К., 2010. С. 32.

22
 Έχει συμβολική σημασία ότι κατά της αποδοχής της αποφάσεως της
Οκτωβριανής Κιεβινής Συνελεύσεως της ΟΑΟΕ (Λ) τάχθηκαν
κατηγορηματικά οι οπαδοί του ουκρανικού κινήματος αυτοκεφαλιστών
όπως ο επίσκοπος Αγαπητός Βισνέφσκι, ο επίσκοπος Αντωνίνος
Γκρανόφσκι και ο αρχιεπίσκοπος Παρθένιος Λεβίτσκι. Ο τελευταίος, ὡς
ποιμενάρχης της εκκλησιαστικής επαρχίας Πολτάβα, ηγείτο πνευματικά
του ουκρανικού εκκλησιαστικού κινήματος στην περιοχή της Πολτάβας
και εθεωρείτο εμπνευστής της αναγεννήσεως της ουκρανικής εκκλησίας.
To 1920 αυτός δεχόταν να παραχωρήσει κανονική κάλυψη στους
Πρωθιερέα Β. Λιπκόφσκι και συν αυτῷ υπό το ωμοφόριό του και ακόμη
έδωσε τη συγκατάθεσή του να γίνει προκαθήμενος της Ουκρανικής
Αυτοκέφαλης Εκκλησίας, ενώ το 1921 πλέον, αφού γνώρισε από κοντά τις
σοσιαλιστικές προτεσταντικές και ριζικές μεταρρυθμιστικές ιδέες αυτού
του ρεύματος, άρχισε πλέον να απορρίπτει αυτές. Δεν αναγνώρισε τη
νεοσύστατη ΟΑΟΕ του Λιπκόφσκι. Οι λόγοι ήταν αμιγώς ιδεολογικοί,
κανονικοί και εκκλησιολογικοί. Ὡς συνεπής φιλουκρανός, στα ζητήματα
εκκλησιαστικά και κανονικά έμεινε συνεπής συντηρητικός και
παραδοσιακός. Ο στενός μαθητής και συνεργάτης του ο π. Θεόφιλος,
Μπουλντόφσκι και αυτός μη αναγνωριζόμενος την ΟΑΟΕ (Λ), μετά από
ενάμιση χρόνο (τον Ιανουάριο 1923) χειροτονήθηκε κανονικός επίσκοπος
Λούμπεν και Μόργκοροντ και το 1925 συμμετείχε στη δημιουργία της
εναλλακτικής του κινήματος του Λιπκόφσκι λεγομένης «συνοδικής
επισκοπικής» ΟΑΟΕ (δηλαδή, της «Συνόδου Λούμπεν» ή ΟΑΟΕ (Μπ) του
Μπουλντόφσκι). Κατ’αρχάς αυτής ηγείτο ένας από τους παλαιούς
αρχηγούς του ουκρανικούς κινήματος αυτοκεφαλιστών ο ιερέας Παύλος
Πογκορίλκο, τον οποίο το Πανουκρανικό Ορθόδοξο Εκκλησιαστικό
Συμβούλιο της ΟΑΟΕ προέβαλε ὡς υποψήφιο επίσκοπο. Μη δεχόμενος
τις αυτοχειροτονίες, τον Ιανουάριο 1923 χειροτονήθηκε επίσκοπος από
τον τέως κανονικό επίσκοπο Αντωνίνο Γκρανόφσκι. Με αυτό το ρεύμα
συντάχθηκαν οι τέως κανονικοί επίσκοποι Αικατερινοσλάβ Ιωαννίκιος
Σοκολόφσκι, Πριλούτσκ Σέργιος Λαμπουντσόφ και Σνοφ Σέργιος
Ιβανίτσκι. Από το 1926 αυτή την «συνοδική επισκοπική» ΟΑΟΕ (Μπ) την
ανέλαβε ὡς μητροπολίτης πλέον ο προαναφερθείς Θεόφιλος

23
Μπουλντόφσκι, ο οποίος στη συνέχεια, το 1942, συνενώθηκε με την
ΟΑΟΕ (Π) του μητροπολίτη Πολυκάρπου Σικόρσκι.

Ο Πρωθιεράρχης της «συνοδικής επισκοπικής» ΟΑΟΕ (Μπ) μητροπολίτης

Θεόφιλος Μπουλντόφσκι

Η ανάδειξη της «συνοδικής-επισκοπικής» ΟΑΟΕ (Μπ) ήταν μια

εναλλακτική απάντηση των ουκρανών παραδοσιακών αυτοκεφαλιστών
στην ανάδειξη της μεταρρυθμισμένης ΟΑΟΕ (Λ) αυτοχειροτονήτων. Με
την ΟΑΟΕ (Μπ) συντάχθηκαν τότε αρκετοί παράγοντες του ουκρανικού
κινήματος αυτοκεφαλιστών, οι οποίοι συμμετείχαν δυναμικά ακόμη από
το 1917-1918, αλλά δεν τους εύρισκε σύμφωνους όλους οι αντικανονικές
αποφάσεις της Κιεβινής Συνελεύσεως του 1921. Την ίδια εποχή, από το
1925 στην Ουκρανία εμφανίζεται μια άλλη η ούτως λεγόμενη «συνοδική»
ή «ανακαινιστική» «Ουκρανική Ορθόδοξη Αυτοκέφαλη Εκκλησία»
(ΟΟΑΕ) με επικεφαλής τον τέως αρχιεπίσκοπο Ποντόλσκ Ποιμένα
Πέγκοφ. Ο Γραμματέας της Συνόδου της ΟΟΑΕ αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ
Λιάντε αργότερα εντάχθηκε με τον οικείο αυτού βαθμό στην Υπερόρια
Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία (ΥΡΟΕ), όπου αναδείχθηκε μητροπολίτης και
επικεφαλής της Μητροπολιτικής Περιφέρειας Μεσευρώπης της ΥΡΟΕ.

24
 Ο Πρωθιεράρχης της «συνοδικής-ανακαινιστικής» ΟΟΑΕ μητροπολίτης Ποιμήν
Πέγκοφ

Όλα αυτά τα τρία ουκρανικά εκκλησιαστικά ρεύματα (ΟΑΟΕ(Λ)

ΟΑΟΕ (Μπ) και ΟΟΑΕ) ήταν ούτως ή άλλως «εμπνευστές μας
ανεξάρτητης ουκρανικής εκκλησίας» αρχίζοντας αυτό το κίνημα
αυτοκεφαλιστών. Κατά το πρώτο στάδιο όλοι αυτοί απολάμβαναν
ενεργούς υποστηρίξεως των σοβιετικών αρχών, οι οποίες ενδιαφέρονταν
για τη διαίρεση εντός της ορθοδοξίας στην Ουκρανία και την
αποδυνάμωση της θέσεως της πατριαρχικής Εκκλησίας του Τύχωνα. Και
όμως τη δεκαετία 1930 όλοι αυτοί υπέκειντο σε καταστολές από το
κομμουνιστικό καθεστώς με αποτέλεσμα να εξολοθρευθούν.

Η ανάδειξη στην Ουκρανία της ΟΑΟΕ (Μπ) και της ΟΟΑΕ ήταν μια
συγκεκριμένη αντίδραση στην αντικανονική ανάδειξη της ΟΑΟΕ του
Λιπκόφσκι.

Το πρόβλημα της ελλείψεως της κανονικής διαδοχής της ιεραρχίας

και του κλήρου της ΟΑΟΕ (Λ) δεν αφορούσε μόνο τα εκκλησιαστικά
γεγονότα των δεκαετιών 1920-1930. Το 1942, όταν στα κατειλημμένα από
τους Γερμανούς εδάφη της Ουκρανίας οι δύο τέως αρχιερείς της
Ορθοδόξου Εκκλησίας της Πολωνίας, ο επίσκοπος Πολύκαρπος Σικόρσκι
και ο αρχιεπίσκοπος Αλέξανδρος Ινοζέμτσεφ, ανεκοίνωσαν την
επανασύσταση της ΟΑΟΕ, στους κόλπους αυτής της νεόκοπης
εκκλησιαστικής δικαιοδοσίας («ΟΑΟΕ» της κοπής 1942» ή «ΟΑΟΕ (Π)»
του μητροπολίτη Πολυκάρπου Σικόρσκι) εντάχθηκαν με οικείους αυτών
βαθμούς οι επιζώντες μετά την κομμουνιστική εξόντωση
αυτοχειροτόνητοι κληρικοί της ΟΑΟΕ (Λ) του Λιπκόφσκι. Το γεγονός
τούτο προκάλεσε εντός Εκκλησίας μια νέα αναστάτωση. Η ιεραρχία και ο
κλήρος της Ουκρανικής Αυτόνομης Ορθοδόξου Εκκλησίας με επικεφαλής
τον μητροπολίτη Αλέξιο Γκρομάντσκι αρνήθηκαν να δεχθούν ὡς
κανονικές τις παρόμοιες ενέργειες και τη νέα ΟΑΟΕ (Π). Επίσης
αρνήθηκαν να εισέλθουν σε κοινωνία μαζί της και οι επιφανείς Ουκρανοί
ορθόδοξοι ιεράρχες-αυτοκεφαλιστές όπως ο αρχιεπίσκοπος Χολμ
Ιλαρίωνας (ο καθηγητής Ι. Ογκιένκο) και ο επίσκοπος Κρακοβίας και
Ποντλιάσγιε Παλλάδιος Βιντυμπίντα-Ρουντένκο, οι οποίοι για τους ὡς

25
άνω λόγους και αργότερα, κατόπιν μεταναστεύσεως στον Καναδά,
αρνήθηκαν να ενωθούν με την ΟΑΟΕ (Π), ζητώντας τρόπους
προσεγγίσεως με το πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Στις ΗΠΑ η
ΟΑΟΕ (Π) ενώθηκε με την ΟΑΟΕ (Λ) του αρχιεπισκόπου του κινήματος
Λιπκόφσκι Ιβάν Τεοντορόβιτς, ο οποίος, παρόλο που αναχειροτονήθηκε
ὡς κανονικός ο ίδιος, ουδέποτε αναχειροτόνησε τους κληρικούς, τους
οποίους είχε χειροτονήσει προηγουμένως. Επίσης στη διασπορά
εμφανίσθηκε μια άλλη μορφή της ΟΑΟΕ (Σ), δηλαδή του «συνοδικού
δικαίου», η οποία αποσχίσθηκε από την ΟΑΟΕ (Π) και ανακοίνωσε την
πλήρη επαναφορά της στις παραδόσεις του Λιπκόφσκι και τους
«Κιεβινούς κανόνες» του 1921. Το 1994 αυτή η αντικανονική οντότητα της
κοπής του Λιπκόφσκι με επικεφαλής τον αρχιεπίσκοπο Αλέξανδρο
Μπυκοβέτς, ὡς αυτόνομη εκκλησία, εντάχθηκε στην Ουκρανική
Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Κιέβου του μητροπολίτη
Φιλαρέτου Ντενισένκο, εισάγοντας έτσι την κληρονομιά του Λιπκόφσκι.

Έτσι, όπως διαπιστώνεται, η παρακαταθήκη του Λιπκόφσκι δεν

εξέλειψε τη δεκαετία 1930 και μέσω αλλεπάλληλων μεταμορφώσεων
διείσδυσε στη σύγχρονη ουκρανική ορθοδοξία τόσο στη διασπορά, όσο και
στην Ουκρανία.

Ουσιαστικά, κάτω από το εξωτερικό τελετουργικό κάλυμμα της

ορθοδόξου εκκλησίας το 1921 δημιουργήθηκε ένα νέο χριστιανικό δόγμα,
το οποίο θύμιζε ἐν μέρει το προτεσταντικό. Γι’αυτό το λόγο από ουδεμία
κανονική εκκλησία παγκοσμίως αναγνωρίσθηκε, θεωρούμενη
αυτοχειροτόνητη και αιρετική, κάτι το οποίο και προκάλεσε νέα σχίσματα
εντός της ουκρανικής ορθοδοξίας.

Το κίνημα του Λιπκόφσκι ως εμπόδιο στην συνένωση των

Ουκρανικών Εκκλησιών

Ο ήδη μνημονευθείς ουκρανός μητροπολίτης Ιλαρίωνας Ογκιένκο

στο υπό σύνταξή του στον Καναδά «Τον Λόγο της Αληθείας»,
αναλογιζόμενος τα εμπόδια στη συνένωση και την αναγνώριση των
Ουκρανικών Εκκλησιών, από τα σοβαρότερα προβλήματα εδώ διέκρινε
ακριβώς την κληρονομιά του Λιπκόφσκι, συνέπεια των κατόπιν επιρροής

26
των μπολσεβικικών επαναστατικών τάσεων στην Ουκρανία το 1921.
Συμφώνως προς την πεποίθησή του, αυτή η κληρονομιά σαν τον ιό επί
δεκαετίες φθείρει και καταστρέφει έσωθεν την Ουκρανική Εκκλησία. «Η
πίστη χωρίς να αποδεχόμαστε τους ιερούς κανόνες των επτά Οικουμενικών
Συνόδων είναι προτεσταντισμός. Δι΄αυτό η ανά την Οικουμένη Εκκλησία δεν
αναγνώρισε την Κιεβινή ΟΑΟΕ το 1921 ὡς Ορθόδοξη και με κακό μάτι
βλέπει τώρα την νέα ΟΑΟΕ, η οποία επίσης κατάγεται από το κίνημα του
Λιπκόφσκι. Είναι από τα κύρια εμπόδια στην αναγνώριση και την συνένωση
των δικών μας Εκκλησιών / ... / Και παρόλο που δεν έμεινε σχεδόν τίποτε
και κανείς από την Εκκλησία του Λιπκόφσκι, αυτό το κίνημα ως μαύρος
κόρακας αιωρείται πάνω από την Εκκλησία μας φθείροντας αυτή έσωθεν
μέχρι σήμερα», έγραφε ο μητροπολίτης Ιλαρίωνας31.

Από την εποχή που αυτά ειπώθηκαν από τον Ιλαρίωνα Ογκιένκο,
έχουν περάσει 60 και πλέον χρόνια, και όμως τα λεχθέντα του
παραμένουν επίκαιρα μέχρι σήμερα. Δυστυχώς ακόμη το 21ο αι. η
παραχαραγμένη πνευματικά και αιρετική εκκλησιολογία και κληρονομιά
του Λιπκόφσκι δεν έχουν αντιμετωπισθεί από τις ουκρανικές εκκλησίες
(τόσο από την ΟΑΟΕ και ΟΟΕ του ΠΚ, όσο και από την ΟΕΟ). Καίτοι
εξέλειψε πλέον η συνέχεια των χειροτονιών της αυτοχειροτόνητης
ιεραρχίας του Λιπκόφσκι σε αυτές, ἐν τούτοις αυτή η κληρονομιά του
Λιπκόφσκι στο επίπεδο εκκλησιολογικό και πνευματικό-ιδεολογικό μέχρι
σήμερα προσεγγίζεται εκεί ὡς βάση αναδείξεως της αυτοκεφαλίας της
Ουκρανικής Εκκλησίας, αξιέπαινη, αξιομίμητη και αξιοσέβαστη ούσα.
Τούτο προκύπτει από πολλά δημοσιεύματα τόσο της ΟΑΟΕ, όσο και της
ΟΟΕ του ΠΚ.

31
Іларіон Огієнко, митр. Перешкоди до поєднання Українських Церков… С. 3-10.

27
 Συνέδριο στη θεολογική ακαδημία της ΟΟΕ ΠΚ, το αφιερωμένο στη μνήμη και
την κληρονομιά του Λιπκόφσκι στις 19 Μαρτίου 2014

Έτσι, το ψήφισμα της κατόπιν ευλογίας του πατρ. Φιλαρέτου και του
μητρ. Επιφανίου στη Θεολογική ακαδημία Κιέβου της ΟΟΕ ΠΚ
πανηγυρικής εκδηλώσεως με αφορμή την 80η επέτειο της «Κιεβινής
Συνελεύσεως» 1921 και την του πρεσβυτεριανού τύπου εἰς «επίσκοπο»
χειροτονία του Β. Λιπκόφσκι, τόνισε:

«Η Πανουκρανική Συνέλευση του 1921 είναι ο σπουδαιότερος σταθμός

στην ουκρανική εκκλησιαστική ιστορία του 20ου αι. Είναι εξίσου σπουδαία
και για την ΟΑΟΕ, και για την ΟΟΕ ΠΚ…Η Συνέλευση 1921
αντικατόπτρισε τα καθολικά για τους ορθοδόξους προβλήματα πιστότητας
στις παραδόσεις και την ικανότητα ανακαινίσεως, το οποίο μέχρι σήμερα
είναι τα θεμελιώδη προβλήματα της Εκκλησίας…Η Συνέλευση του 1921
ήταν πλήρης αγίου φωτός της πίστεως. Ενώ η ριζοσπαστικότητά της θύμιζε
τα του Σωτήρα»32.

Από τον ορισμό αυτό διαφαίνεται ότι τόσο η ΟΑΟΕ, όσο και η ΟΟΕ
ΠΚ εξακολουθούν μέχρι σήμερα να εξάγουν την ιδεολογική-ιστορική
καταγωγή τους από τον Β. Λιπκόφσκι και την ΟΑΟΕ αυτοχειροτονήτων
της κοπής του 1921. Επιπλέον, η Σύνοδος της ΟΟΕ ΠΚ το 1994 ενέταξε
στους κόλπους της με τον οικείο αυτών βαθμό ιεραρχία και κλήρο την
ούτως λεγομένης «ΟΑΟΕ του συνοδικού δικαίου» στις ΗΠΑ, οι οποίοι
πρεσβεύουν επισήμως τους ούτως λεγομένους «Κιεβινούς κανόνες» του

32
Інформаційний бюлетень «Київська патріярхія. Офіційна хроніка». № 14 (73), 30 жовтня 2001. С. 7-8.

28
1921 και θεωρούν την κληρονομιά του Λιπκόφσκι βάση του συγχρόνου
ουκρανικού εκκλησιαστικού γίγνεσθαι.

Έτσι, με την αποδοχή στην εκκλησιαστική κοινωνία των ιεραρχών

της ΟΑΟΕ και της ΟΟΕ ΠΚ από το πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, το
πρόβλημα του κινήματος Λιπκόφσκι καθίσταται πλέον κανονικό
πρόβλημα και της Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως.

Θα μπορέσει το πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως να επιλύσει το

πρόβλημα και με ποιο τρόπο; Μέχρι στιγμής δεν εκδόθηκαν διατάξεις ή
ρήτρες από πλευράς του σχετικά με το απαράδεκτο της προβολής,
εκλαϊκεύσεως και του σεβασμού της κληρονομιάς του κινήματος
Λικόφσκι στο επίπεδο της Εκκλησίας, ως αντιπιπτούσης προς τους
κανόνες και τη διδασκαλία της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Τούτο ουδόλως
προκαλεί έκπληξη, άλλωστε εκεί (στο Φανάρι – σημ. μεταφρ.) αγνοούν
όλες τις λεπτομέρειες της ενδοουκρανικής εκκλησιαστικής ζωής.

Ἐν τῷ μεταξύ στη νεοσύστατη ΟΕΟ με αφορμή τη λήψη του Τόμου

Αυτοκεφαλίας από την Κωνσταντινούπολη ηγέρθη ο ανδριάντας του
Βασιλείου Λιπκόφσκι33. Ενώ οι εκπρόσωποι της τέως ΟΑΟΕ τονίζουν ότι
οι τελευταίες αποφάσεις της Συνόδου του πατριαρχείου
Κωνσταντινουπόλεως δηλώνουν μεταξύ άλλων και την αναγνώριση της
ΟΑΟΕ του 1921 και του ανακηρυχθέντος από την αυτή «αγίου» Βασιλείου
Λιπκόφσκι34.

33
Президент Украины и предстоятель ПЦУ в честь томоса об автокефалии открыли памятник митрополиту Василию
Липковскому // Релігія в Україні. Мережевий ресурс. URL: https://www.religion.in.ua/news/ukrainian_news/42360-prezident-
ukrainy-i-predstoyatel-pcu-v-chest-tomosa-ob-avtokefalii-otkryli-pamyatnik-mitropolitu-vasiliyu-lipkovskomu.html [дата звернення:
19.01.2019].
34
Вселенський патріархат визнав 101-річну боротьбу УАПЦ за відновлення своїх канонічних прав та утвердження своєї
церковної автокефалії // Офіційний сайт Карпатської єпархії УАПЦ. URL: http://keuapc.org/novini/153-vazhlivo/2288-episkop-
viktor-bed-vselenskij-patriarkhat-viznav-101-richnu-borotbu-uapts-za-vidnovlennya-svojikh-kanonichnikh-prav-ta-utverdzhennya-
svoeji-tserkovnoji-avtokefaliji.html [дата звернення: 12.10.2018].

29
 Ο ανδριάντας του Β. Λιπκόφσκι πλησίον του τοίχου του Καθεδρικού Ναού της
ΟΑΟΕ στην Τερνούπολη

Το πρόβλημα προσλαμβάνει ένα ιδιαίτερο χαρακτήρα και για τον

εξής λόγο: επειδή το κίνημα του Λιπκόφσκι ουδέποτε καταδικάσθηκε
συνοδικώς και επισήμως ούτε από την ΟΑΟΕ, αλλά ούτε και από την
ΟΟΕ ΠΚ, μετά την ενωτική Σύνοδο η νεοσύστατη Εκκλησία θα
αντιμετωπίσει το ζήτημα της αυτομάτου αναγνωρίσεως τόσο της
κληρονομιάς του κινήματος Λιπκόφσκι, όσο και της «αγιοκατατάξεως»
του Β. Λιπκόφσκι και άλλων αυτοχειροτονήτων ιεραρχών, στην οποία
προέβη η ΟΑΟΕ το 1997.35

Προς το παρόν δεν είναι ξεκάθαρο τι θα κάνει η Κωνσταντινούπολη

με αυτές τις αγιοκατατάξεις. Προφανώς, οι απόπειρες από πλευράς της
να περιορίσει τα δικαιώματα της νεοσύστατης ΟΕΟ σχετικά με τις
αυτοτελείς αγιοκατατάξεις και η απαίτηση συντονισμού όλων αυτών των
ενεργειών με τη Σύνοδο του πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως,
οφείλονται μεταξύ άλλων και στον φόβο, μήπως η νέα εκκλησία θα
προβαίνει σε αδιάκριτες αγιοκατατάξεις των οικείων αυτής
αντικανονικών παραγόντων, από τον Βασίλειο Λιπκόφσκι μέχρι τους
άρτι τελειωθέντας ιεράρχες της σημερινής εποχής.

Και όμως, χωρίς ακόμη να αναγνωρίσει αυτές τις αγιοκατατάξεις,

με μόνη την αποδοχή στη δικαιοδοσία του, άνευ οιωνδήποτε κανονικών
35
Ухвала Третього Помісного Собору УАПЦ «Про причислення до лику святих українських подвижників благочестя і
сповідників віри Христової» // Релігійно-інформаційна служба України. URL:
https://risu.org.ua/ua/index/resourses/church_doc/uaoc_doc/34061/ [дата звернення: 28.04.2007].

30
επιφυλάξεων, τους ιεράρχες και τον κλήρο της ΟΑΟΕ, το πατριαρχείο
Κωνσταντινουπόλεως προσλαμβάνει στον εκκλησιαστικό οργανισμό του
και αυτή την κληρονομιά του Λιπκόφσκι, όσο και τους «αγίους» αυτού.
Διότι στην Εκκλησία, ὡς μυστικό οργανισμό, όλα τα μέλη διά προσευχής
και Ευχαριστίας ενώνονται. Και ακόμη στη νέα δικαιοδοσία, με τους τέως
επισκόπους και ιερείς της ΟΑΟΕ να εξακολουθούν να τιμούν ἐν
προσευχαῖς τον Β. Λιπκόφσκι ὡς «τοπικό άγιο»36, να τον μνημονεύουν ὡς
«άγιο» κατά τις λειτουργίες, να τελούν δοξολογίες και χαιρετισμούς προς
τιμήν του κλπ. (όπως αυτή η πρακτική εφαρμόζετο στην ΟΑΟΕ μέχρι
σήμερα), όλα αυτά θα αφορούν πλέον και το πατριαρχείο
Κωνσταντινουπόλεως. Και δεν θα είναι πλέον μόνο ενδοουκρανικό
πρόβλημα, αλλά και το κοινό εκκλησιαστικό κανονική πρόβλημα της ανά
την οικουμένη Ορθοδοξίας. Και αυτό άλλωστε θα πρέπει αργά ή γρήγορα
να αντιμετωπισθεί κανονικώς.

Παράρτημα:

Χαιρετιστήριο μήνυμα του πατριάρχη Κιέβου και πάσης Ρως –

Ουκρανίας με αφορμή τα 150α γενέθλια του μητροπολίτη Βασιλείου
Λιπκόφσκι37

Η γνήσια Ουκρανική Εκκλησία διδάσκει αγάπη προς την Ουκρανία,

τον ουκρανικό λαό, τα ουκρανικά σύμβολα, τις ουκρανικές παραδόσεις,
διότι αυτή η Εκκλησία είναι των υιών και των θυγατέρων της Ουκρανίας,
οι οποίοι θυσιάσθηκαν υπέρ του ευτυχούς και ελευθέρου μέλλοντος των
μεταγενεστέρων γενιών.

Μεταξύ αυτών των σπουδαίων μορφών της ουκρανικής ιστορίας

ξεχωρίζει ένας γνήσιος πατριώτης και ποιμένας της Ουκρανικής
Εκκλησίας με καταγωγή από τη Γαλικία, ο μητροπολίτης Βασίλειος

36
В Мукачівсько-Карпатській єпархії молитовно вшанували світлу пам’ять свт., свмч. Василя Липківського, Митрополита
Київського і всієї України, Першоієрарха УАПЦ до 155-річчя від дня його народження // Мукачівсько-Карпатська єпархія,
офіційний сайт. Сетевой ресурс. URL: http://keuapc.org/novini/novini-eparkhiji/2473-v-mukachivsko-karpatskij-eparkhiji-
molitovno-vshanuvali-svitlu-pam-yat-svt-svmch-vasilya-lipkivskogo-mitropolita-kijivskogo-i-vsieji-ukrajini-pershoierarkha-uapts-do-
155-richchya-vid-dnya-jogo-narodzhennya.html [дата обращения: 20.03.2019].
37
Вітальний адрес Патріарха Київського і всієї Руси-України Філарета з нагоди 150-річчя з дня народження митрополита Василя
Липківського, 14 травня 2014 р. // Офіційний сайт Львівської єпархії УПЦ-КП. http://gradleva.com/?info=1488 [дата звернення: 14.04.2014].

31
Λιπκόφσκι. Δεν φοβήθηκε τους προβατόλυκους, δεν φοβήθηκε να αίρει το
δυσβάστακτο σταυρό ιεράρχη ανάμεσα στις δοκιμασίες, τους
εξευτελισμούς, τους διωγμούς, τις συκοφαντίες και τις διώξεις, ενώ
φόρεσε στους ώμους του το επισκοπικό ωμοφόριο και μέχρι τελευταίας
πνοής δεν χωριζόταν από το ποίμνιό του, μη δραπετεύοντας στο
εξωτερικό. Παρόλο που η τότε αθεϊστική εξουσία δεν τον άφηνε να
ιερουργεί, έμεινε στην οικεία αυτού ουκρανική γη, κοντά στο λαό του,
όπου εξακολούθησε να αγωνίζεται μέσα στην προσευχή και την αγάπη.

Χαιρετίζων την υψηλή επιστημονική ομήγυρη, η οποία προσήλθε

για να αποτίσει φόρο τιμής στον μεγάλο αυτό ιεράρχη της Ουκρανίας,
επικαλούμαι εφ’ όλους σας την ευλογία του Θεού. Είθε ο Αρχιποιμήν
Κύριος Ιησούς Χριστός μέσα από το παράδειγμα της ζωής του
μητροπολίτη Βασιλείου Λιπκόφσκι, να μας εμπνέει να αγαπούμε το
μέρος μας, να σεβόμαστε τη μνήμη των προγόνων μας, να εκτιμούμε τις
παραδόσεις του λαού και να μην υπηρετούμε τους αλλοδαπούς με το
σώμα μας στην πολιτεία μας, ούτε με τη ψυχή μας στην οικεία μας
Ουκρανική Εκκλησία. Εύχομαι το έργο σας να φέρει πλούσιους καρπούς
για την πολιτιστική και επιστημονική πρόοδο της νέας γενιάς της
ευλογημένης από το Θεό Ουκρανίας!

+ ὁ Πατριάρχης Κιέβου και πάσης Ρως-Ουκρανίας

Φιλάρετος,

14 Μαΐου 2014

Σύμφωνα με πληροφορίες της διαδικτυακής πύλης «Religia v

Ukraine», 13.12.2018.

https://www.religion.in.ua/main/bogoslovya/42034-lipkivstvo-yak-
duxovna-kanonichna-ta-ekleziologichna-problema-ukrayinskix-cerkov.html

32