K. K.

H O F B I B L I O T H E K
OSTERR. NATIONALBIBLIOTHEK |
 #2. ,, *3 * '
' * '/.''^
----

AD • ' • '

R E R V M
H V N G A R I C A,
RvM HisToRi AM
' GASPA R IS ENS L.
RERVM PRoxiMI s Qy AT VoR RETRo
«mis adprefentis vfque M D C v 1 1 I. menfem
septembrem eo in regno & vicimis regioni.
! büsgeftarum N a R R A T I o N E M.
profeqüens.

|
|
|

€o L o N 1 A s AG R I P P i N A ■
Apud VVilhelmum Lutzenkirchen,
Anno MD CVIII.

.
 -A^•

'.
-
 è L Â Â IS S τ M Ö C ONSVL.
tissiMo Qye vIRO, D. GOTHO
w% E D o LavT £ RY, Â ò H, I. V. I) o c r ó
ri,dominó & fautori fuo plurimum
obferuando.
WA fA£a&um 4gunt, V. Cl, quiHy s τ ο R ί.
N a M dilaudant. Vt quid enim/olem, cuius
yim admirabilem # tam neceffarios
, humánímamtiatantum,/el inania etiam quotidie
£ntiunt,operofè commendandum fibi quę putet?
faliipr&fe&iofifferia: Sot qüideh Mündi huius,
£tita dicam,litterarj; mom òbfcura tamtum illu
fram,/ed intermortüis etiam viuificans,& ab$n-
tetitucon/eruans.Tamvero iucundum eius eft/tus ,
diiiythgalliciartantü,feddetineat etiä&nieétat,
Mihiquidem idem quod Vlyßis fácjs. gujiatalote,
accidiffefateor. Scripfifuperiorutempore Hunga- .
ficarüm rerum Hiftóriám,&protrifiim públicä,
Nam Appendicem, fiue Supplementum. Hoc
quidquid effúpella, V. Cl. tibi dico & dedico, vt
iyffet animi ineic* obferuantia ergate qiialecun
qüemonumentum. 4wítarium addã, thálamo taâ
iuper debitwm, fèd hucvfque dilatum. Vtrumque
' ■accipias quo dantur ahimo,rogowro.Vale.Coloii:
JIl. IdusSeptemlris. -

t. A. -

obferüantiffirhus
Cafparus taut* '

A s ' çobe.
 ód D EvR ID v s L AvTER BACHivs;,
Angrammatifmus:
3. Gav D E T TH o R o iv R 1 s Ba c v l v s.
.. anouapompa?quis hicplai/ìs?quefeffa,camema*
Ttimefcin'? GA v D E r Magdales erìeTH o R o.
, Qui? BA C v L vs Iv R 1 s:vir callemtiffimiis aquii
- Tutiimfarriuimentem animumg, gerens.
MAGDALENA PIR GENsis.
• anagrammatifmus.
» Pe R G £ a M A N s. DI G N A LI s.
8)•mfamffonfis amat,fponfùm quoqueffonfavitißim,
$icyfmilfieripoßrämabiliiis. ' (eft L 1 s.;
ofelixpar{PB § G s ita AM A N s.hacDi o N a thêrê
affečtu quamde certatyterqüepari.
- -
 A D

RERVM HVN.
G AHRI SITC A R V M.
O R I A M]
supplementum s libros totius operisx.
& XI. comprehendens.
£; Quibus ea que ab Anno MDC IV. vfjue ad prefam.
i tem ammum M D C V I I I. tam in Hungaria
.. quàm Tramffluamia comtigerunt,
, - déféribuntur.-

Auctore GA s P A R E Ens L.
ES HVNGARICAE Hoc i664.
ÎZ annô ancipites valde& dubiae fu
**; ere.Turcas vtangebat Paefti amif
ê íí
§è§
§?
w

fio,itafubleuabat Aibg regalis re

cuperatio: econtra noftri etfi ia
&iuram loci admodum muniti & ad multas res op
portuni,fecerant,Budae tamen,quae regia eft & to
tius Hungari; metropolis,breui potiundg fpe eri
gebantur.Sic ergo ab vtrifque magna fpe, magno
animo resgeri coeptae. vtrofque eadem premebat ,
neceffitas,annonae fcilicet penuria; cui dum vtriq;
eonfulere conantur,vtrinq; vulnera illata funt&
accepta.Et fioftri quidem cum quadraginta curri
- - . - A. bus :
*.
 * § RE R v M Hv N G a R r c AR v M .
«»• p.°°°'j3°"'° £í:íig;£j; ę
'7.jììù£$*j5 tentarunt:idquum Turcaeperexpfo
~infercipitur. £atores cognouiffent,in itinere non procul à È*- /
T*" fto eos anteiierterunt, & numero istipares, nullò
`negocio in fugam egerünt ac diffiparunt,comeatu
~omni intercepto:quem dum abdûcereTufcae conâ
tür, Paeftani de noftrorüm cæde & fuga certiores
-faéti,oppido ad duo milia fere fe eijciunt, & ma
gno animo in Turcas illati,praedam, multis hoftiä
: caefis,Pgftumfecum,quò deftinata ante fuerat,per
* duxeraht.Hanc cladém vtvlcifcercntur*rurcæ, fí
* mulq; ram grauium vicinortm metu fe-diberar&,
emiffis aliquot cohortibus, Paßanum oppidü per
'flumen glacie concretiiteítarunt,fed irrito euen
tú:qutitmq; fraüdc parí profcciffent, apeito;Marte
: noftris ififultare corpentant:;Hanc contum feliâ rni
*•foi.«fi. nime ferendam rati praefidigrjaliquot, eppido e
greffi,hoftesjBudávfq; repulerünt : indequü ad fu
os recipére fevellét.barbari magno número adfe
“rendam fuis opem proruentes,Paeftó vfq; eas per£e
' quuti fùnt,ibiq; à præfidio maioris pericvli mera,
- * nie fe.furcæ viià iii 6ppidà irruerefi?, exriufos, ad
vnú oés trucidârunt, mag^o cú applauturâ fuis ex
- eepti.Non diuturna tamen haec ipfis fuit lætitia.
Nó multo pòft.n.prìmarij quidàm cú gybæceo ad
* thermas,fecutido aut tertio fapide à Buda profe&i
,^ * dü lotioni ceterifq; voluptatibus operâ dant;à no
3iem Budifet. ftris oppreffi,quáuis initio fatis acriter refifterent,
tandétâmé oés itidécaefi,fanguine fuo infelix ball
'neum cruentarüt;muliexibus ita vti eraht nudae,ad
fuos profugicntibus, qui ex hac ridiculo fimul &c
miferabili fye&aculo quid faélú effet intelligétes
fert;m nin**s iam non in balneo , fed fanguine fuo»
iiatantibús,auxiìium fumrniferunt. Iam enim no
v - - ftri re
v.
 HI s T o R 1 A £ Sv P P £ £ M £ N T v M. ;
£ri receptui canentes,oppidum promifcui repete
bant:vbi vero hoftes a tergo ingruere animaduer
terunt,feruatis ordinibus,cum hofte nihilominus
præliantes,retrocefferunt;quoad in tutum perue
niffent. Eodem tempore vagi illi Tartari ad Sacrna
riam vfque progreffi,obuia quæque ferro ac flam
|ma populati funt,viginti'circiter pagis incenfis:ia
Stiriam quoque irruptione facta, incendio ioca •
plurima deuaftarunt,&in miferrimam feruitutem
magnum mqrtalium numerum abduxerunt. Eadé 1

calamitas quindecim aJios pagos qui circa Vara

dinum minus funt,inuoluit , vbi itidem homiines
& pecorabarbaris prædæ fuere.Et huiufmodi qui
dem excurfiones quum Tartari tum Turcae quoti
dièfaciebant; fed non eadem fortuna omnes.Nam
qui Solnocci & Agriae in praefidio erant , partim
przdae agendae,partim frumentationi, caufâ egref
fi;ilia arniffa,hac infe£ta,noftrorum militum vir
rutereie&i funt & profligati. `•--•. • — •

In his rerum aiiguftijs Rudolphtis Imperator Š*-

Auguftus comitia Ratisbonam indixit : ad quæ “
uim ipfe grauiffimis impeditus caufis : ire rion
poffet,fratrem fuum illuftriffimum Archiducem
jyiatthiam ablegauit:cum mandatis,yt principibus
& Ordinibus imperij neceffitates belli Türcici
expóneret,& ab ijs auxilium quantum rerum fta
tus fiagitabat,expeteret:qui p6ft multam difcepta ,
rj e» nem,Cæfaris poftulata,vt par erat,admiferunt,
& auxilia non conténenda equitum peditumque
d 1 creueruht; - *.

Pappam hoc anno cafus magis, vel potiüs Dei Pappa perire.
£»enignitas,quam humana vis conferuauit, prodi- loluberatur.
eione exitiabili mirum in modum detecta. Ma- '
A 2 ' gnus
 4 * RÉ R v M Hv N o A R I c A R v nt -

gnus erat Turcarum captiuorum in diéto loco nú

merus,atpraefidium hon ita magnum, & praefeéto
abfente,omniapaullo negligentius adminiftrabá
tur.Hac perfpeéta occafione,captiuiidoneo vfiin
terprete,fuis oppidi ftatum aperiunt, eiufque per
' vim fimul & dolum expugnandi rationem com
monftrant,quae talis fuit.MonentTurcas,vtad xi.
diem Februarij,quem diem fciebant à noftris per
lætitiam tranfaétum iri,cum hominum,quanta fa
tis effet,multitudine,praefto fint,& tribus fimullo
cis per foffas gelu duratas in murum enitantur:in
terea fe ftabulo praefeéti ignem inieéturos, vt nó
, ftris ad reftinguendum incendium auerfis, tanto
facilior illis fit oppidi occupatio. Haec quidem ad
hunc modum nefariè ab illis cogitata , longe aliü
quam opinabantur habuere exitum.Quidam enim
proditionis non confcius tantum,fed etiam inter
nuncius,dum Albam Regalem proficifcitur,in fyl
ua à noftris militibus cafü deprehenfus, & exami
matus,reiji omnem enunciauit: captiui vero , quæ
* ftione habita fcelus confeffi,merita fupplicia iue
runt.

wda taratur. Budam premebant noftri, contrà Turc* Paefto

infidiabantur.Dum nofiri crebris ictibus hoftilia
moenia conuerberant, globiis cadens ir, puluerem
tormentarium,qui in turri quadam murali affer
uabatur,i]lapfus, & turrim ipfam à fundamehtis
euertit,& proximam parté muri magno curn fra
`gofe conuulfitac difturbauit,non fine adftantium
ftrage, inter quos duo Agae,fiue militum tribuni e
flffemiurar adem correpti fuere ruina. Hinc Althaemius, vir
magni animi & confilij, occafionem rei praeclarè
gerédæ captans,ad mille circiter legionarios Ger
manos cum paucis Hungaris equitibus in infidijs
v ~ ' ' collo
 HI s τ ο R I A £ sv P P l a M £ N r v M ς
pollecauit,eo confilio vt Turcis egreffis nec opi- '
' nato fuperueniret,& quantum poffet,noceret De- '
i, te&is per exploratores infidijs,mane à Turcis Lxx, ,
equites emittütur,qui infidias explorarét: in quos
noftri maturius aliquanto quam oportebat É
quos quidem affequi poterant,interfecerunt,cete
ris vero pri mü hoc agmen fequentibus, inter quos v

ipfe Budenfiserat præfeétus, cffugiendi occafioné

raebuerunt. -

Eundem conatum paullo poft infignisheros Co rurce à co!

' lonitfius menfe Martio fufcepit,paullo ante eque- nifioceditu
-| ftri dignitate ab umperatore,ob bene nauatam ha
{tenus operam ornatus. Is igitur vt honore hoc di
gnum fe oftenderet,ante lucem cum mediocri pe- l

ditum equitumq;manu ad Canifam profeëtus,pri

mum ne qua aduentus fui indicia emanarent, rufti.
; canos homines,vtrifque tributarios,in locum aii
quem defertum & auium conclufir,fuos deinde in,
' proxima fylua collocatos,in omnem euentum in
tentos e{{e iuffit.Muito iam die quinque Turcae li-.
' I gnatum prodeunt,è quibus tres interfeéli, quartus.
'] captus, quintus vero fuga in oppidum eiapius, tu-.
multu & terrore omnia impleuit. Id commodum.
') noftris accidit, quod præter paucos Vngaros no
' ftrorum neminem viderat.Qgare Turcae contemta ,
1 hoftium paucitate,quadringenti circiter numero,
'1 ad loca vbi praedones confpeóti dicebantur,explo
{ randa proficifcuntur,fed malis aufpicijs.Colonit
*| fius enim, ex infidijs opportunè confurgens,fic eos.
1 excepit,vtpauci euaferint.fed nec noftris incruem,
| ta fuit victoria,barbaris,vt in re defperata, ne in
ulti caderent,acerrimè pugnantibus.Quadraginta,
% caeforum capita(intcr quos Aga fuit, primi nomi
' ais)ànoftris cum ceterâ præda relata, cótifjue ad
; A 3 Cù£t;ìen- ^
 ¢ R£ R v M Hv N g A R I c A R v M
Carmentinae arcis portam infixa, diu fpeétacafo
fuere. -

igitetur .£*°° modo repreffis magis quam prohibitis Ca

riifienfium excurfionibus, idem maius a!iquod o
peræprecium faéturus, oppidum ipfum tentauit.
Ηabebat in exercitu fuo Gaflum natione, homi
nem verfatilem,& non minus ad celandam fraui
^ dem aptum, quàm ad audendum proieétum. Hic,
confcio Colonitfio,ad hoftes Camifam profeétus,
grauiterque de iniurijs noftrorum conqueftus,ce
teris defertoribus aggregari cupiuit , ftipendium
cum ijfdem fub Turcis faëturus. Hoc facilè impe
trato , locis maximè opportunis ignem fubiecit,
fomite ita attemperato vt conftituto tempore plu
ribus locis fitnulerumperet incendium, inque eo
reftinguendo Turcis o&cupatis,Co!onitfius arcem
inuaderet . Spem augebat Valonum defertoruna
feceffio,qui ob non foluta ftipendia coeperant tu
multuari.Perfecit quod promifit Galius, fic vt mo
mento temporis exardefcens flamma proxima
quæque corriperet.Iam ædificia omnia Auftro &
occidenti obuerfa in cineres fubfidebant,rotaset
iam quibus tormenta muralia fufìinentur, ignis
affixus & haerens confumebat ; Turca: tamen nèg
feéto incendio,in hoftem vnicè intenti, conatus e
ius obferuabant. Poterant tum Valones deferto
, res maculam fuperioris fceleris egregio facinore
eluere,fi coniun&is viribus Turcas oppritnere,ac
noftros intromiffos recipere ftuduiffent : fed tan
· tum abfuit,vt etiam multo pertinacius, quatn Tur
cae ipfi contra Chriftianos pugnarint. Tanta vero
yis fuit incendij, vt non domos tantum, fed fupel
le&tilium etiam magnam partem flamma haufèrit,
multi etiam ex arcé profiigere coaóti fuerint,quos
CXCC
 HI s τ ο R FA e, Svp.p r. g M E N r^v M. y
«xeeptos noftri milites,partim interfecerunt,par.
tim captiuos abduxerunt. Sic Colonitfius fpepo
riundae arcis fruftratus, vehementer deformatam.
ac paenè vacuam hofti reliquit : quam ftatim Tur
cae, ad fedecim milia èproximis praefidijseuocati,
reftaurarunt. Idem non multò poft, quum hofti
Jes copiæ prædandi vaftandique caufaia agros cir
ca Comaram minorem liberius fe effudiffent, eò.
profectus,acriter cum ijs conflixit, & quingentis.
circiter interfeétis, multifjue captis, Cæfari ma,
nubias, Turcica aliquot vexilla,&: captiuum ma
gni nominis mifit. Sed quuna hæc quamuis fe!icia ,
proclia ad,terrorem quidem hoftibus inferendum.
ad fummam verò rerum parum admodum profi
cere fciret: – Turcas.quibuspoffet locis deijcere,_
noftrofque compedibus quibus quotidie premebãs
tur liberare ftatuit. Duae erantijs in locis arces,
quarum præfidia noftris, multa damna inferebát,
, & ad res gerendas erant impedimento, Lacca &:
Pallantuaria,quinque milliaribus à Canifa, non*
procul à lacu Balatonic fitae. Has fummo cum fi-.
Ientio fa&o itinere, cum decern milium, exercitu.
aggreffus,poft horarum aliquot oppugnationem :
qccupauit,illam quidem incendit, hanc verò tre•.
centórum peditum Hungarorum praefidio firma
vit.
Econtra Strigonium Turcae, eadem qua Cani- $trigmjpro.
£am noftri ratione tentarunt. Venerat nup$r eò è diiùdaicę.
* Turcia miles Chriftianus quidem profeffione.
fed qui fuperiori tempore defestus noftrisadTur
cas defecérat.Is nefarium fcelus magis nefario cu
mulaturus,Strigonium profeëtus eft eo animo, vt
fublato quocumquc módo loci4.grzfe&o , ignem '*.
- A. 3Γβ\3^
 s . RE R v M Hv N G A R I c A R v M
armamentarioinijceret,&Turcas,noftris ad incô
dium accurrentibus,& inopinato cafu perterritis
in oppidum reciperet.Hgc quidem adfufpicionem
captüs,& in quæftionem datus,ita faffus eft, & ad
hanc proditiónem àpraefeéto Budenfi mercede,cu
ius pártem iam acceperat, conduétum effe ; fedti
more nefcio quo perterritum, cogitatum fcelus
perficere ha&enus non potuiffe,Baffam tamen Bu
denfem quo in ftatu res apud Strigonium effent,
certiorem feciffe, quodque facilis fibi videretur
'expugnatio,ad mouendum aliquid effe cohortatü.
Ità fingulariDei mifericordia magna cladesàChri
ftianorum ceruicibus eftauerfa,redijtque in au&to
/ rem fcelus. - .
Tartari fllyri Circa idem tempus Tartarorum & Turcarum
saepepalän* multa milia è Bofhiäin illyricum fe effuderunt,& '
quacumque ierant in folitudinem omnia redege
funt.Forte tum fexcenti è noftris militibus praeda
tum exierant,quos Turcae,deie&o ponte per quem
tranfierant,internecione omnes occiderunt, qua
tuor exceptis,qui cladis nuncium perferrent.Inde
caftella për agros illos hinc inde fparfa aggreffi,
oäg dirutis, pagifque & vicis plurimis incenfis,
multa hominum milia, præter eos quos hoftilis
gladius & vis flammae abfumfit, itemque magnum
armentorum numerum,Quinque ecclefias abduxe
runt.Sed non eadem fuit omnium fortuna.Horum
enim pars non exigua à Comite Serinio in campis
Marofinis ex improuifo oppreffà fuit & caefa, &
uadringenti circiter Chriftiani è feruitute vin
icati. Sed & alibi quoque noftri Marte aequiore
funtvfi. Quum enim Tartari magno numero Ca
1onem vicum oppugnare coepiffent, noftrique te \\
!is diu acriter fe defenderent: tandem Rogatius
I. ILoifius
 HI s T o R r A E S v P P L E M E N T v M. q.
: Loifius, Nigrus Pauli, & IftuanusBatoriuscum co
j pijs fuis fuperuenientes,magnoardore cum hofte
: conflixerunt,eoque fufo & fugato,praefidium ob- • '
» feffionis periculo liberarunt,magnaque omnis ge
„ nerjs praeda, atque inter cetera quingentis equis
potitifunt. - - - -

I. – Quomodo Albam Regalem Turcg expugnarint, 4lbae regali*

„ fupériori libro di&tum eft. Huius qüoqüe poffeffi-ßarkiaex
r onem ne qnietam Turcis noftri reiinquerent, quú pilatur,
, vrbem capere non poffent,fuburbium non itapri
| dem inftauratum tentare decreuerunt. Quam ad
{ rem Turca quidam transfuga ducem feprgbuit.Sic
J igitur fub exitum Maij no&tu per femitas à duce o
ftenfas in fuburbium perueniunt, omnibufq; quos
| ibi repererant,interfe&is, aedificia incendunt, &
cum magna præda reuertuntur, quinque infuper
; vexillis potiri. - - -

A Paullo ante Comes Ifolanus,Italus, qui Albae re comestfole

: galis quüà Turcis caperetur,praefeáturám gerebat mus libertati
& cum alijs Conftantinopolim captiuus miffus fu- reßituitur,
\-
, erat,interceffione Gallorum ÁÉ
Sultanum
| oratoris,in libertatem reftitutus, ad Cæfarem re
j dierat,hac conditione vt pacem quibus pofTet mo
] dis promoueret,quae fi coire non poffet, captiuum
fe rurfus fifteret.fdem negocium SultanusÂchme
ti Baffae dedit,qui fcriptis ad Colonitfium litteris, P4x infe*
fubdole magis noftrorum animos tentauit, quam chrißianor 6
vllam fpem pacis oftendit.In his etfi Strigonij re- turam tra
ftitutionem & tributi penfionem annuam potiffi- gauur.
mum vrgebant:poftea tamen quum ad pacis traéta
; tionem effet defcenfum,non Strigonium tantum,
fed Tranfyluaniam quoque & Paftum reftitui fibi
: poftulabanti, pro his Agriam & Canifarn noftris
;
.Âeddituri.Sednon tantum
A 5
poftulatorum impudó
tia,
1 --
 y0 Re R v M Hv N G A R I c A R v M
tia, fed etiam intermedijTurcarumconatus,quana
pacis ßudium cordi ipfis effet, facilè prodebant,
|Nam copias quadraginta milium expeditas tum &
fub fignis habebant, quibus magnum commeatu
um vim Budam,cui praecipue timebant, inferre,at
queinde longe lateque fufa populatione, noftris
omnibus modis nocere decreuerant. Idipfum agi
arbitratus Colonitfius ceterique, pacis traétatio
– ne abrupta,advim diligenter fe compararunt. Et
quia magni intererat ne commeatus Budam de
portarentur,Colonisfius cum tribus equitum pe
ditumq; milibus vias omnesdiligenter obfedit,&
*urcarum agmen quod cum alimonia Budam mif
fum erat,difiecit & fugauit,o£toginta civciter cap
tis,& centü Chriftianis in libertatem vindicatis.
«„.,. „„. , Non multo poft idem Hungarorum manum cú
damànoffrä ducentis fclopetarijs,& tormentis aliquot maio
tépt4. ribus,nauibus impofuit, & adTolnam vfq;, Prin
cenftaenio duátoré, defcendere, ibique förtunam
tentare iuffit,quae audentibus quoque praefto fuit.
Safuariam enim,Paxam & Calatfam, ijs in locisar
ces non ignobiles,parua fuorum iactura expugna
runt, & quod tam procul di£fitae teneri non po£
fent,dirutas & incenfasfolo æquarunt:inde ad Ef*
feggium profe&i,pontem difturbarunt & deiece
runt,& cum trecentorum captiuorum, inter quos
Aga fuit,locorum illorum præfeétus,aIiaque præ Í
da Paeftum feliciter redierunt.
riamfyluani« Tra
Dum haec iu Hungaria vario euentugeruntur,
*gt*, i
nfyluania nouis iterura motibus vehementer
' exagitari coepit. Mofas enim Zecclerorum dux
poftquam è fuga,vt priori Tomoà nobis eft expli
catum,in arcem fùam Solomofiam fe recepiffet,e-
amátic Paullo poft,quodacchicfatistuto latereÂ
- - peffe
 -

« * ,

HI s T o R 1 A E Sv p p . E M E N T v M. **
£ poffe arbitraretur,Temefuariam cum vxore & li
Iberis profe&us,Turcis prodidiffet, in omaem in
* terim occafionem intentus,temporibus infidiaba
: tur.lam enim ad decem milia Turcarum & Tarta
:orum fub fignis habebat,nec dubitabat,quin fi£his
i copijs inTranfyluaniam duceret,magnæadeas in **•
: colarum acceffioues effent futurae. Adiuuit tum
hominis quamuis fceleratum confilium fortuna.
: Quia enim rumor percrebuerat,Baftam, cuius vire
itütem & felicitatem Tranfyluani aliquoties noa
η fine magno fuo malo experti fuerant, in Hungari
… am euocatum iri,cique famae fidem non leuem fa
' ceret. quod Bafta Vifeburgi non diu commora*
itus,Claufeburgtini magnis itineribus profeétus e
fi
magna pars tam nobilitatis quam plebis,quo
rum orhnium f£uia funt ingenia, & adquamuis
iuram circumagantur, nouis itcrum rebus ftude
' re,& Mofi adiungere fe coepit. Is igitur iam nume
rofo confe&o exercitu, caftellis aliquot ex itine
re oppugnatis, praefidijfque deletis, Viffeburgum
duxit,fpe felicis fucceffus paenèexplorata. Noue
fat enim ad fuftinendam obfidionem paium; ad
modum prouifum effe, militefqne ob rioii foluta
(tipendia tuinultuari , imperiumque detre&are.
: Sed & vehementer;cum ftimukabát Turcica legaa
tio,quae i11is ipfis diebus litteras fplendidis pro
miífis plenas attulcrat. Magno ergo anirno oppug
'nationem adortus,intra trcs feptimanas præfidia
riosadeasanguftias tedegit, vt poteftati ipfius &
, fidei fefe permiferint, id tantum pa&ti vt incolu
J mes Varadinum vfque deducerentur.Sed & in hoc
quoque barbarorum eos frnftrata eft fides: qui
& dedititios in itinere aggreffi,ad vnum omnes con
cidiííent,nifi quidam globo fa&toger vim fibi viâ
:. - - ape
 i» RE R v M Hv N g A * 1 c AR v M , ,
aperuiffent, vxoribus & liberis hoftium libidi
reli&is. ;
ni,
Capto Viffeburgo,Mofes litteras in omnes re I.
gionis partes mittit,quibus incolas ad pileum vo
cat,& magnis propofitis praemijs hortatur,vt con
. . . iunéìis fecum viribus patriam tueantur, ijs qui có-|
*•?faiuaria tràfacerent,omnia hdftilia 1nterminatus, Samof
*bfidetur. uiuariae tum Bafta erat, cum praefidio non ita ma
, gno.Id quum Mofes comperijffet, exercitum ade
am arcem oppugnandam confeftim admouet. No-|
ftri de prgfeéti falute folliciti,fex equitum turmas I.f
fubfidio mittunt,in quibus tamen parum fuit prae /
fidij In itinere enim rebellantes, non modo pro
gredi recufarút,fed etiam, magnis datis per agros
quacumque ierant datmnis , Caffouiam retro con
tenderunt.*bi à legato praefeéti quantum fcelus in
fe commififfent admoniti,qui ducem {ua rebellio- |
ne,quantum in fe effet,hoftibus prodidiffent, cul.
pam deprecati,& in gratiam recepti funt, fex prae
cipuis feditionis auctoribus traditis,quorum $. I.
plicijs & ceterorum deii&um eft expiatum,& fi1
ïmilis conatus repreffus. Qjium res ita in angufto
ver{aretur,periculumque effet, ne Bafta in hoftiú
manus venirct:finitini aliquot, fed imprimis Va
Iachiae regulus Radul, magnas copias auxiliaréi
coegerunt.Sedantequam hæ conueniffènt,iam Ba
fta,loci defenfione fuis mandata, ex arce ia tutum
fe receperat , magnaque diligentia exercitum ad
!
foluendam obfidionem,colligebat: inprimis ve
rò Saxonicas ciuitates quæ vocantur, à rebellibus
ad defe&ionem vehementer folicitatas, in officio
continere ftudebat. Commodum tum noftri Va
radino Temefuariam profe&ti, pecoribus aba&i
fuburbioque incenfo, damni multum, plus $
terro
 , HI s T o R 1 A n Sv P P L E M E N T v M. 15
terroris hoftibus intulerunt:cuius cladis fama per
territi Turcae,reliétis Zeccleris, fuapotius ab ho
fiium iniuria defendenda, quam aliórum commo
disprofpiciendum putauerunt. Hoc modo magna
parte virium detraéta,Mofesobfidionem, re infe
âa,foluit:nihilominustamen quum viribus non
multum poffet,ciuiumperfidia adiuuabatur.Eftijs claudax,
inlocis oppidum nobile admodum, Claufeburgüdefici.
noftratibüs (Claudiopolis Latinis) nuncupatum.
Eiusciuesviolato, quo Cæfareae Maieftati obftri
άierant,iureiurando, feciuitatemque fuam Mofis
Zcccleri poteftati permiferunt, diufruftra diffua
dente,& ad conftantiam hortante loci prgfe&o,&
repugnantibus præfidiarijs, quos dedita vrbe vi
£er Mofes per montana in tutum deduci curauit.
HôcficceíTurcæ alacriores fa$ti,magno iterumi
sumeroadMofen confluxere: qui in fpem vniuer
f. Tranfyluaniae fubigendae ere&tus,& adTeiffam \
taftrametatus,vxorern & Jiberos Temefuaria,quò -

mteprofugerat,euocauit:quos vbi audiuit à præ

torianis militibus detineri, toties perfidae nátiótii
fidem non effe habendam di&itantibus, ingeriti i
faexarfit,ac plane hanc inruriam (qua erat animi
ferocia)nifi alibi diftentus fuiffet, probè vlturus
-
yidebatur.
- - i • .• - •*

Iterim Valachiae regulus copias non contemné- ÀMofes zecc!e-

-

in omnem euentum paratas habebat:Bafta etiá rum profligasar

ullum tempus in contrahendo Caefariano exer
itu intermittebat.His coniunétis quum imparé:
Mofesanimaduerteret,fingulos aggredi & car
eredecreuit,aftuto quidem confilio,at finiftro e
sentu.EtValachi quidem, quod nec caftra valde
munita haberent, & excubiâs fatis negligentera
£rent,non difficilimo conatu opprimi P$ vida
- - 2ntur.
 36 RE R v M Hv xo A R 1 c A r v ra ,
bantur. Sed quam ille ignauiam putabat,aftus eratlt
& infidiae. Valachus,quafi viribus fuis diffifus , ad'
primum ftatim Zecclerorum aduentum caftris cef"
fit: quæ quum hi ftatim occupafíent, & in ijs fecurè :
agerent,i!!e multò curh maioribus copijs reuerfus|*
hihil tale fufpicantes oppreffit & ad interneci6-];
nem occidit, praedamάue omnis generis opulen
tiffimam eft adeptus,è quafigna militaria centuma
, & quinque ad Cæfarem Pragam funt imiffa. Dux|.
quidem ipfe primum Tarnefuariam profugiffe pu
tabatur,exercitum reparaturus : eius tarnen cada
, uer poftea inter caefos inuentum; caputque hume-|
ris abfciffum ; Coronoftadij publicè omnibusad]
terrorem fpeétaculo eft propofitum : equus etiam ||
phalerisargenteis mirum in modum exornatus,|
Cæfari àvi&tore dono miffus.Hic exitusfuit huius t;
nefariae confpirationis: quò tamé nihil territi qui |;
proelio abfuerant,du£tore quodam Alberto Na
gio,in coepta rebellione perfiftebant , magno nu- f;
mero quotidie ad Lippiam oppidum , & Caftrum I.
ferreum confluentes. Ad hos reprimendos Bafta |
cum exercitu prefeélus,non tantum bmnem eorü |
multitudinem fudit & fugauit,fed etiam loca ple
raque omnia recuperauit, defeétionis auctoribus ;
punitis,reliquis vero qui poenam depregabantur, j;
in gratiam receptis. Et haec quidem ad hunc mo- 1.
dum hoc anno in Tranfyluania gefta funt, quæ nó }
bellitantum calamitatibus,fedfame etiam?mifer. |.
rimè affligebatur,quod reliétisagris, plebs vel in |
*. oppida fe recepiffet, vel etiam in Turcicas ditio- ;
nesprofugiffet. ' . }|
cent;#awrfiri , Interim in Hungariabellum fumma animorum p!
fianornmc- & virium contentiene vtrimque adminiftraba- F
Tartam.] tur,vario,vt fierifolet in bcllo splerumque euen-
• " '-• . tu:quum
}
 Hf s ro R r A E 8w p p L £ M E N f v m. 1;
τύquumque tam noftri qui Paeftum quam Turcæ
qui Budam praefidio tenebant,annonae penuria ve
hementer laborarent,pars illa quae alteram com
meatu prohibere poffet,non leue ad viétoriammo
mentum confequutura fibi videbatur. Primum i.
gitur Turcae magnam alimoniae vim in Megacium
infulam comportarunt,atque inde aduerfo flumi
ne ad Effeggium, vfque fubuexerunt,& pontem,
quern è noftris deieétum fupra diximus,refici ma*
gna induftria curarunt. Noftri dehocipforum
conatu certiores faéti,adtria miliaeo proficifcum
tur, Colonitfio & Comite Sultzenfi duétoribus,
fortünam periclitaturi. Sed iam furcae caftra itä
munierant,vt non facile eis noceripoffet : noftri
nihilominus, oppreffis excubitoribus, pugnanì
1 magno animo capeffiuerunt , quae anceps primò
„ fuit:fed quum Turcae cedentes noftros in loca ini
\ qua pertraxiffent, exituque interclufiffent,vi&o*
… riaun iam in manibus fe habere nihil dubitabant;
I!
f?Hic quum aut vincendurh aut morienduai noftri
' viderent,vnamqge falutis fpem,poft Deum in ma
-..-
;*

nibus haberent,dici non poteft quanto ardore iri

aduerfam aciem illati fint, quantamque ftragem
hoftium paffim ediderint. Sed quum multitudine
fuperarentur,ne ficquidem effugere poterant, ni
peditum aliquot cohortes per flumen ad ponrern
delatae hcftem diftinuiffent, pontejue incenfo no
ftris euadendi fpacium praebuiffent. In hoc con
fiiétu etfi par fere fuit caeforum vtrimque nume-,
, rus:noftri tamen , ereptis hofti duobus praetorijs
'vexillis,& captiuis etiam aliquot;inter quos Sexa
.renfiserat caftellanus,abduétis, pro viétoribus fe
gefferunt, idque tapto magis quod in redituTiir
carum quiaque miliain fugam egerant,caftrifque
• cxiie
M.
A.
 j& R Ε R v M Hv N & A R I – A R v M
exueraut,præda tamen rurfus amiffa, & hofti è fu- |
ga fe recolligenti,reliéta. _ - '

Diuerfis tum locis noftri caftra habebát,ad Co

imaram fcilicct, Budam,& in 1fifula quadam propo
vaciam.Quum vero hofles quotidie vires omnes
in vnum contrahere animaduerterent (iatn eniiii
multa Turcarum milia in infulaad Mogaciiurh có
federant)& ipfi coniunétis copijs hofti obuiam e
tandum exiftimaucrunt.fhfula eft paulJo infra Bu
dam fatisfpaciofa,pagifque aliquòt exculta, fmul
tafque ad res eam tenétibus opportuna. Hic locus
caftris deleétus,ftatimque pars exercitus per pon
tem Danubio impofitum eò traduéta, excitatis vbi
opus erat munitionibus.Interim SerdarBaffa,Tur
cici exercitus duétor, progreditur ; & vbi ad no
ftrorum caftra peruenit,cohortes aliquot qui prae
lijinitium fácerent,præmittit. Erattum in eius e
xercitu eius Scribæ qui iam diu in Afia rebellaue
rat frater, tribus armatorum milibus ex Arabia
ftipatus.Hiccum €hriftianis,quorumvirtutem in
bello nunquam expertus fuerat, fùmmopere con
figere cupiens,in prima acie verfabatur. Noftri v.
bihoftesad proelium inftruétos viderunt, fuam &
ipfi ex aduerfo componunt aciem, in quatuor co.
Hortes diuifam.In prima acie quatuor erant Valo
num,totidemque Bohemicorum , duodecim Hun
garorum, & duae Caffaggorum turmae. Secundaè
mille Morauicis, & quingentis fi:b Ringrauio e
quitibus,nec non Merfpurgij,Hofkirchij, Pezij&
Sultzenfis Comitis legionibus conftabat.Tertiam
aciem quatuor Colonitfijturmæ, & mille equites
Hohemici,cum Auftriacæ & Morauienfis legionά
peditatu tenebant:extremávero mille & quingé
ti equites,Comite Hohenloenfi duciore, & legio
'Tn& ,
 1rA ÉÉÉɤ; 17 ,
üngarica claudebant. Hoc modö ' ,:
yniuerfàm noftri iam albefc£.
fimo feptimo die Septembris pro
quod nebulæ tum omnem profpe
nt,aliquamdiu confifturt, Difcu£
3nfli&tuseditur acerrimus,hinc nd
iiigfurcis
Afabümpertinaciffimè pugnantibus.
fui fiducia,vt magnam par- •

§nudi,in noftros incurrerent, gla- >

aquæque meterent: quorum
fi ità repreffèrunt,vt facilètamea
intel- \ _'
•

it;iioiicum vagis ilfis & maleariiatis la

Κγibußum domi bella gerunt;fed cum
íáíôftiffimifque militibüs fibi rem effe.
íúm fex hörarum confliétum Turcae
$cedere,& confertim ad naues reci
co£tifìint,è quibus nonnul1; infiIienti
iltitúdine deprcffæ funt: reliqui, quibus __ .,
Ijíáãêábatür,flumen ingreffi; veià no- !** tedam.
jfàéêïífunt,vel in aquis perierünt; tanto “
te;$t $iris,equis,eorumque apparatu totú
áfícóftratum videretur: Ferunt in hac
item adoéto milia leétiffimorum mi i

faffe,interque eos Baffam quemdam

fijìegum fiue praetorem Belgradiensé,
;i5tialijs;quorum cadauera tentorijs illa
fatimúltis lachrymis & luétu eft profe
$£fthaec Turcae caftris fe dies aliquot c6
ruft;cg!li impofitis,noftri vero vt hoftem
quibifcumque modis impedirent,
- í h procul inde,ad Danubij ripam ae
perunt. Erumpunt mox Turcae, ma
ihoræ præfidium aggreffi,quamquam
B Pug- .. ••
 *t - - - - - ' ; •• *• • **.**

à R* * * w wvwo xxx exkvw**,

pugnaudi finem fecerunt, quam praefidio ora
- interfe&o,caftellum cepiffènt.Magnotumin
riculo eratColonitfius, ac nifi à militibusifiriä
uemimpofitusin aduerfam Danubij ripam eü.
fiffet,procul dubio in hoftium veniffet pote
tem.lnterea Turcae commeatuum vi non exi
Ëàm Albam regalet,&invicina aliqüöä.,
ftella,illata,caftrá noftrorum fumma vi oppi
gnare nunquam deftiterunt. Quare nòftri ;£ |

É Santandreanam cum omnibus&opijs, bro-l

feéti,& ad ripam fluminis adüerfam, expöfitię |
« militibus,nöprocul ab hofte caftra metätifun
iandé poft diës aliquotvelitationibus leuibüfj
proelij$cösütos,Turcae x6.Qáobris, ingrüenti
- iam hyeme,caftra mouerunt,&Belgiaduifm, ii;
dealiùs alio,in hyberhafe receperuììt.'
Turcis,vti diximus,digreffis,noftriHaruan*,
Heuamia 3mo ne&praefidiò nec cómeatibus fàtis inftfu&i* ei
-frà occapatur ercitum admouerunt: in cuius obfidionis pfit;
cipio Strafoldius Itafus,vir confilio & íiá
promtus,dum caftris nietandis locum fpecüí;
£ur,tormento manuario i&us;occubuit [Addû* I.
tribus immani deditionem
&tispraefidiariosad
ftri machinis, nô
magnitudinehortantur:qu
•,•
è
nififtatim facerent,ymnem ad gratiam aditú,ci
liberis & vxoribus praeclufum iri, commináti;
Territi Turcae,abfente præfe&io,fpatium adde,
berandum petunt,& tandé fuperioris cladis ibi
acceptae memores,liberifque & vxoribus & fo*
tunis fuis metuentes,oppidum tradunt,vitae tam
- tum & fortunarum incolumitarem paéti. Ita sä
- nullo noftrorum damno oppidi fatis muniti ac
» ceffio fupcriorem viétoriam veheinehter auxit,
multcóúe fecit illuftriorem, béêïétis Solnoc*]
-

*
- - - ;
-
. . cum vf
… - -
-- - - , *• -

- -
 ££_..…, • -

- e itis* ow ix. Sv f p i ■ M £ N t W m. r$ . '

fùriivfqueTurcis, Rufvormius oppidum praefi- -

3: cómmeatibus quantum praefens require- ^

5at neceffitas,communiuit. , . .
3 Paullo ante;menfe Nouembri, FridericusSi
gififiufidusTrautmanftorfius hoftes itidem nofi .
íiedidcri clade affecit, pönte magni operis ad
„i
êåíäefcinum exufto, düobufque
is,& ducentisTurcis ëxpugnatisca-
partim cæfispartim . , «
cá- Poߣgiw*
, ptis.Il1yrici quoque praefe&us, Váreftino edu- regięffaru,
' άis cöpijs, Pöffeggiorum regionem föngè late-
- Ê
fex miliaria,ferro fiammaq; omniavafta
t;trècétis circiter pagis exuftis,in primis P6f.
- - -

vico,qui mille & qüingenta cótinebatã

i;funditus delet6.Cauffa erat, quod ijs in -
magnâ Turcärü&Tartarorü rtiânus quotã -

hiscöire,& inde in noftras regiones prædãtù ex

ürrere;nönnunquã etiâ hybernare ibi föfebät.
äjäcumq; circumferres óculos, in Hungaria
ífiíì nifi depl6rarida miferabilium rerum fpe
gfa dc£ürrebânt. Has cladesduo cumprimis ,
già fi non praefignificarunt;certèpræceffe
iiit.Nani&Varadihi terræmotus ingens faétus Predigit;
àdeô vt oppidum vniuerfum nori contremi- *T*"
ttätiimjfedetiam ruinam miiiitaretur.Mu
quoq;,Sueua natione; ibidem oéto infantes
partuedidit:& öuis agnum anteriore parte , -
1. pròèeffifigúra;enixa eft, Haec naturae peccáta a
*' hiiisquis dixerit;atnoftra funt, vel certe noftris
peccátis impendcntem pœnam portendunt.
j Tranfyluanispr£fens annus funeftus admo- traa5luai.
Idam fuit & lüétuofus.Nam præter alias calami- j.,..
ites,& magnam militum licétiam, tanta fames' . '
regionem*gnè vniuerfam peruafir,vt cibi à qui- -

alias hominum natura abhorret, ia delicijs *

* • • ■ • . . . . habe- •
* •
 haberentur.Cauffà,przter Dei iram qua h
numpeccatacaftigat,iIlaerat,quodincolis
timbelloabfumtis,partim militum iniuria
xatis,agrifquallidi& inculti iacerent, meffibtis,
vel in ipfa herba corruptis,vel horreis incei
atque exinanitis.His malis vt medicinam ad
beret,& motus quibusadhuc tumefcebatTrai
fyluania plane còmpefceret,Georgius Baß cę
nfiitiaindixit,ijfqueleges quafdam & decretaäd.
regionistranquiilitatem pertinentiafciuit,qui- |
bus fiftetiffentincolæ,ad tanta mala quae iámivi ||
άemus,noin deueniffent, tanta vero eft tamê iè'
indomita harum gentiura ferocia, vt diu quîèf
cere non poffint,hec vllo poenarum aut nio
quantumuis horrendo genere ab inftituto diiiiö
ueri fe patiantur.Senfit hoc Bafta,qui quum mi
tafeuerititis exemplaftatuiffet, cauere tamëni
potuit quin feditiones & confpirationes, velut
Hydrae capita,fubinde repullularent.Scd praeter
ceteros,quamuis amiffo duce, vtfuperius eft £xa *;
plicatum,Ciculi noua cum Turcis &Tartaris £ä
filia agitabant,quibusTranfyluanorum féditiö:
fiffimus quifqué fefe aggregauit. Erat interêôå
Bethlinus Habor quidam,qui iam olim rurcäriï
auxilia folicitabat.Magnotum cfi exercituTur*
cae in Hungariatn afcenderant, Strigoniufm ob
feffuri:quáre diflri&tis noftris & ipfé aliquidt&
tandum fibi ratus, ad quatuor hóminum mili
cogit,& non procul àTemefa confidet, vnà ciim,
purpurató quodam, qui focias res adiuuaret, de
que ijs quae gererentur Turcas certiores fäceret,
vt inde confilia fua moderarentur. Lippae tum,
Caefaris nomine res adminiftrabat vir fortis &.
aobilis Dampetra, qui de Bethliai aduentu, &.
- 6X\C&•
-,
 ££*s ror f A* sv » P r e M est v M. £t • . *. -/
Excubiarum in caftris negligentia edo&us, quâ
to poteft filentio copiasadeum ducit,& caftra $eiHiw ma
greffus magnam, edit czdem, adeò vt Bethli- borprsfé*•
iiisipfe,cum purpuratovix feminudus traie&o.
tjuio euaferit.Cognitafuorum fuga, Temefua
fenfis praetor legatum futum cum aliqua militú.
fiiafiu auxilio fubmittit,qui profligató iamBeth
ifio quum Temefuariam recipere fe vellet,à no
:ris & ipfe circumuentus eft & interfe&us. Hac
* vi&oriâ alacrior fa&us Dampetra, Iulamverfus
*rogreditur,&Turcas paffim praedae intentos ad
£svfque arcisportas perfequitur & caedit,in- .
£tantibufqueà muro praefidiarijs fuburbium , Σ
',
ipit & incendit. Sed ecce, vix hoc motu re
ireffo,alius exoritur,Botfcaio quodam Iftuano.
$$ifma£ia duce,quivel odio
m
Belgiof* Comi* rogaiuneu.-
s citâ,
$,quem Bafta in Hungaria profeótu legatum.ex m*u.
ííeliquerat , vel rerum nouandarum ftudio,
£la bitiönis oeftro percitus,tum huius tragoe,
fíæ;telam eft exorfus. Conflarat is è Turcis,
affaris,Hungaris ,Polonis&Tranfyluanis ma
m,
£n, exercitu iamque galam Tranfylu aniae
íihcipatum,cuius à Tiircisfaéta ipfi fpes e(t,af
£tabat.Qgare Belgiofa euocatis quae in propin
j6erant præfidijs,& ipfe cum exercitu óptime
iiiftruéto Botfcaio non procul ab Adoria occur
£it.nec mora, committitur proelium, fed initio.
fíìtim Hungaripedites nefaria proditione Ger
tnahosacSilefios circumfiftunt, ac quamuis din,
förtiter fe defenderent, fœdiffime fternunt &
obtruncant,paucis fuga elapfis.Captifunt intes.
alios Petzius grauiter faucius, qui iamdiu Cxfa
reae Maieftati cum fumma laude in pace acbello.
§ęnam egeram nauauit;& PaIIas Lippaius , qui .

•.. - ** ' ' - ...

-.
- -
: - - - •*, - -

-_-
 ao RE R v M Hvs G A R 1 ca* ww **,
haberentur.Cauffa.Prztcr Dei iram qua homi
num peccata caftigat,iIlaerar,quod incolisp
timbelloabfumtis,partim militum iniuriaî
xatis,agrifquallidi& incultiiacerent, mefii
vel in ipfa herbacorruptis,vel horreis incenfis |
, atqueexinanitis.His malis vt medicinam adhi.
beret,& motus quibus adhuc tumefcebatTraii.;i
fyluaniaplane compefceret,GeorgiusBaftacçi
mitiaindixit,ijfque leges quafdam & decretaädi
regionistranquiilitatempertinentiafciuit,qui=
bus fiftetiffent incolæ,ad tanta mala quae iärtivi
demus, non deueniffent, tanta vero eft tamά
indomita harum gentiura ferocia, vt diu , Qi] -

cere non poffint,nec vllo poenarum aut niortis |

quantumuis horrendo genere ab inftituto dimö
ueri fepatiantur.Senfit hoc Bafta,qui quum mii
tafeuerititis exemplaftatuiffet, cauere tamé ni
potuit quin feditiones & confpirationes, velüti
hydrae capita,fùbinde repullularent.Sed praetei
ceteros,quamuis amiffo duce, vt fuperius eft ei
plicatum,Ciculi noua cum Turcis &Tartaris;
filia agitabant,quibus Tranfylüanorum féditiö: f
fiffimus quifque fefeaggregauit. Erat inter£ö§ f
Bethlinus Habor quidam,qui iam olim rurcäriï
auxilia folicitabat. Magno tum cfì exercituTui
cae in Hungariatn afcenderant, Strigofiiufm Š
feffuri:quáre diflri&tis noftris & ipfé aliquidt&
tandum fibi ratus, ad quatuor hóminum milia
cogit,& non procul àTemefa confidet, vpà ciim.
purpurato quodam,qui focias res adiuuaret, de
que ijs quae gererentur Turcas certiores fäceret,
vt inde confilia fua moderarentur. Lippae, tum,
Caefaris nomine res adminiftrabat vir fortis &
mobilis Dampetra, qui de Bethliai aduentu, &:
- �X\CE
 ££1 sr o r r A a sv » p rem e N*w w. at
Éxcubiarum in caftris negligentia cdo&us, quâ- ' . • *
$poteft filentio copiasadeum ducit,& caftra ReiHiw ma
itigreffus magnam, edit caedem, adeò vt Bethli- bor prefigas
fisipfe,cum purpuratoyix feminudus traie&o.
nio euaferit.Cognita fuorum fuga, Temefua
íénfis praetor legatum futum cum aliqua militá.
manu auxilio fubmittit,qui profligat6 iamBeth
lino quum Temefuariam recipere fe vellet,à no
s& ipfe circumuentus eft & interfe&us. Hac
ki&oriâ alacrior fa&us Dampetra, Iulam verfus
ęgreditur,&Turcas paffim praedae intentos ad
isvfque arcisportas perfequitur & caedit,in
£tantibufqueámuro praefidiarijs fuburbium.
pit & incendit. Sed ecce, vix hpc motu re
ífeffo,alius exoritur, Botfcaio quodam Iftuano.
- ££ ifmaria duce,quivel odio fielgiofae Comi- » p.iu.....
$,quem BaftainHungariam profectus legatum,extiti, m*u.
- $eliquerat,ve! rerum nouandarum ftudio,
iambitiönis oeftro percitus,tum huius trago$,
Ëtelam eft exorfus . Conflarat is è Turcis,
tris,Hungaris,Polonis & Tranfyluanis ma
£im exercitum, iamque galam Tranfyluaniae
íihcipatum,cuius à Turcisfaéta ipfi fpes eft,af
ἐtabat.Qgare Belgiofa euocatis quae in propin.
όerant praefidijs,& ipfe cum exercitu óptime
ftruéto Botfcaio non procul ab Adoria occur
fit.necmora, committitur proe!ium, fed initio.
ßätim Hungaripedites nefâria proditione Ger
ganosas Silefios circumfiftunt, ac quamuis din.
förtiter fe defenderent, foediffimefternunt &
obtruncant,paucis fuga elapfis.Capti funt intes
álios Petzius grauiter faucius, qui iamdiu Cxfa
feae Maieftatiêum fumma laudein paceacbello.
'.
»nam 9geram nauauit;& BPaflas
4. - ; • • 3. Lippaius, qui .
I^ pòftea'
 ** - R £ R v M Hv w 6 A R I c A R v M. **
• -.. .. "
poftea à Botfcaio perfuafus fuum quoquen6mi
coniurationi dedit,fed ob fufpicionem tanderú,
•, eiufdem iuffu fupplicio eft affeétus. Belgiofačl
-
fuga Varadinum maius fe recepit. Hac viétori;
quamuis perfide parta elatus Botfcaius,magnaiae;
rerum gerendarum fpem animo concepit. Sulta;
no maxime hominis ambitionem & vanitatemi ,
magnis promiffis alente. Monitus vt tormenta';
Debrecinium aut in aliurm tütü locú deduceret;
arroganter refpondit,aliam reftare prædam, ad:
quâ extorquendam his vti vellet. Poft haec acce*]t
pta àSultano magna vi auri,publicè proclamari? -

iuffit,nuilâ aliam ob cauffam bellâ à fe fufceptú:

quâ religionis, quam qui defeadere fecú vellét,
ftipendia eis non defutura. Ita fan&iffimo nomi
ne etiam maximè nefarij conatus ve!antur.bici.
certe non poteft quam breui tempore haec peftis;
nonTranfyluaniam tantü,fed etiam Hungariata
peruaferit,adeò vt copijs fretus Botfcaius iäitì*
tegris regiouibus inhiaret,BelgiofatumVaradi
no Caffouiam vbi vxor eius degebat,aduenerat,
Haidacci cap. fed à ciuibus exclufus,recepta vxore, aliud fibi
!•iam occupât domici lium quaerere neceffe habuit. Ea res Hai
duccis (ita enim vulgo iam rebelles i}li nomi
nantur)gratiffima accidit;qui in oppidum intro:-i
miffi,Caefareae Maiaftatis prgfidio eie&o,deten* ;
tistamen Nagatio Epifcopo,& Iofepho Ganfiò.
zrarijcuftode,inCatholicos miferádum in mo:
dumfaeuierunt.Huius rei fama ad Baftam perla.
ta,conftitutis ad Strigonium quantum poterat
rebus,ad coniurationem delendana cum exerci.
tu xiv.milium, Nouembris initio proficifcitur.
fraeter Caffoniã enim multa alia loca muniti[…
fima in Botfcaij concefferant poteftatem, pauca?
- fponte;
- _
+
— ' -
.
 ry sf ex r Av sv P p L* M e NT v M sa
[! leraq; metu.au&tus enim mirum in mé
ieius erat exercitus, Ciculorum imprimis xv.
fartarorumv.milibus,quin etiamàSepufien
isagri&arcis praefeéto Belgiofam qui eò confx ,
&gerat tradifibi poftulabant:ni faceret, &coniá
£tis armis religionemfecum propugnaret,hofti
iterim euma&uros, neutram conditionemac
»itpraefeétus,fed quam debuit Deo & Caefäri
iftantiam praeftitit,nec Haiducci quod de Ba
Idugntualiquid inaudiffent, vim tum expe
udebant,frequentestamé qüotidio & cóti
sexcurfiones circa illa loca faciebant,vt pa
£ü ob obfidione abeffè viderentur.Bafta tertio à
£ilfecca à Haiduccis itidem oppugnata, miliari,
çùm exercitu cófiftit;fetrocedétibus Haiduccis,
ipfe Budnocum verfuscaftra mouet. Interim
Haiducci omnibusex partibus copias cohtrahüe
nimo,vtaperto Marte cú Bafta configerent:
iquorum conatu animaduerfo,& ipfe ex aduerfo.
£parat, miffistamen prius internuncijs qui hor.
ärentur vt mutato confiHio arma ponerent, &
id officium redirent. quum vero illi fùrdis haec
£uribus acciperent,& vltrò prouocarent,cohor
äes quafdamlocatas,caedit
tineribus eorum ad Filleέcam intercludédis £?
ac delet, comprehenfo grau.s.
f�
$tephan• Nemetio,primario earum duce, quià
pedibus fufpenfus,quum diu animam ageret,nec
èffiare poffet, capite poftea huit. Nonnihil qui
idem haec vi&oria noftris rebus attulit emolumê
*i:exercitustamen ab hoftibusvndique circum
! feffus,& temporis iniuria rerumque nece{faria
* * rum inopia vehementer conffi&tatus, in magnis
verfabatur anguftijs , adeo vt Bafta non tam vi
gêoriamfibi promitteret, quam recedendi occa
*. - 3. 4 ' ' • fionent.
*s.
•«•
- .

-v '

-**-. ' • - ` .
.•! . . , i' .
 £ RE R v M Hvngarica ***?
fionem quaereret & optaret. Mágnótátú
mo rebelliú incurfiones & impetus fuftinébit:
qui etfi velitationibus quibufdamdiebüs£rég;.
tinuis,xxy.fcilicet, & fequentibus menfis N
uembris fuperiores fuerant,ad extremunita
xxviii.eiufdem menfis,quae erat prima;
tus Dominica,magno proelio fufi funt&
in quo è noftris Fridericus Magnus Comi
menfis,praeter paucosalios fuit defideratu
modo repreffa ijs in locis aliquantulum Ha
corum infolentia,Bafta fub dio amplius c?
re milité nequiens,ad Caffouienfeslittera
tit,quibus deliétorum eis veniam pron.
refipifcant;& Caefàris nomine praefidium
^ /.
tant:eodemque exemplo ad Epperienfes
r3f3uia iw re Sed Cafouienfibus animos faciebant?
beliione perfi.
copiæ,quæ tum quadraginta hominum
ffit.
cebantur cxcedere; ab obfidione quoque
ni tempeftate nihil fibi periculi efíe fci
' Quum ergo minus ad Baitae fententiam ret
diffent,exercitum propius vrbem admoue
cè tamen magis litteris quam hoftilitergladio,
cum ciuibus pugnans. Vbi verò eos obftingtg*
vidit,& 1n caflra hoftiliter iaculari: Comi
Hohenloium cum Rotuitio Epperiam ablegat;
cum mandatis vt Caefàreanum exercitum recipi*
ant,& quibus poffent rebus iuuent, ipfe Caf&
uia a.d.v.Decébris reliéla eos fubfequitur ;£
aiiquam difceptationem, Epperienfeis in fic
obédientia C£faris futuro$ íe dixerant,fifu*
1igionis exercitium permitratur,fi militesabi
iurijs,deprædationibus & incendijs cehi
tur,hifque de rebus idoneè fibi caueatur. Qgum
hxcinüiolábiliter fexuatnm iri8atia & i;;
- -
 --

£Ht s τ ο R Ι Α Ε sv P p L 2 M * N r v M 34
££ fuam interpofuiffent: adobedientiâ
ídierunt,milite recepto,cuitumfrigoreac coe
íiiniurijs paenè eueéto nihil optatius potuitac
cidere.Epperiae exéplum Leutfa, Zobena& Ne
ritorfia,non ignobilia ijs in locis oppida fequu
£a, fimiliter imperata fecerunt,accommeatu Ba
£am iuuerunt.ibi fummo cum periculo per am
, frä£tuofa & difficillima itinerà adeum yenitSi
3 gefridusColonitfius,vir magna virtute & auéte
fitate,vtconfilia deturbulentiffimis iftis moti
bus compefcendis communicaret;idemque mif.
fis adomnes Pannoniæ ordines ac nobilés, & ad
ipfum quoque Botfcaium litteris, vt in officio -

Έ incendio huic aquam potiusCaefaree

quàm /
1eum affunderent,eft hortatus. Erat in ,
rum caftris magna ha&enus penuria;adeò vt
£tuseffet ne ob fùmem frigoris iniuriarn ali
ue ærumnas breui diffipareatur,cum irrepa
yili Cgf May.damno.Quare3o. currus panno
p£cuaiaque onuftosViennam miffos Solinenfis
:omes cum fuis equitibus & Starenbergico pe- *'

litátu,in caftra deducere iubetur.HisTanhaüfè

ris isoo.Hufaros(funt Hungari equites)adiumxa
ra;,vttanto minusab Haiduccis,qui itinera om
nia obfederant,effet periculi. At hi duobus à Fil
l€¢¢a miliaribus in fylua quadam impedita ea.
fide qua Haiducci antea, in gommilitgnes putari erat.
feruntur,eofque quas defendere debebant dete- auccorum per.
ftabilifcelere inuadunt,caedunt ac diffipant,cur fjia initátur:
tus deinde diripiunt,cumque praeda ad Botfcaijº
caßra proficifcuntur , Solcmenfi Comite ægre è
manibus ipforum elapfo. Hic rumor quiim in ca 1

ftris Caefìrianis percrebuiffet, magno primum -

dolore,deinde indigi:atione miles exarfit,falsú

*. , ; ". B' ; , … hanc
----

n. -
 a& . rw R v M Hfv n & Arrc Arvw ; 5*.
kunc rumorem effe di&titans,&ad fe tantum.
dificandos,& inani fpe laétandosconfiélü. Hun
motum Bafta partim verbis& promiffis,partim
numis & mercibusàvicinis oppidis commoda+
tis prudenter fedauit. Inter hæc Haiducci Sen- |;
dräm arcemaffiliunt,actandem poft multosiri; -

petusexpugnant,præfidiarijs omnibus interfe*

&is.Hinc progreffi Filleccam oppidum diripię ;
unt & incendunt,arce monti impofita ne tenta<|
ta quidem,quâ tamen poftea, vt infra dicemus; ||
obfederunt.eadé fortuna fuitBoluarae,Setshini,£1i
Dregelae, Buraci,HoIloci,Blaueafteni, necnoii |
Cabrahetiae,quò Hatuanienfes anteà fuis muni.
tionibus diffifi torméta traduxerát:quumq; Co£!;
penfisarx deditioncm facere recufaret, fubur* 1.
bio incenfo ad arcem Sitnenfem contenderunt.
qua occupata,Ferentius Radaius & Carolus Hßufs ,
anus,rebellium duces,oppidis metallicis,vt y¢ ;
cátur,non pecuniâtantum imperarunt, verííet:
j*effaânoffri* iam in verba fua adegerunt. Haec in fuperiori
defert«, Pannonia.Interim in parte inferiori nihilom
Jius fe res habebat, noftrorú magis ignauia q
hoftium virtute.Paeftam prgfidio tenebat Iagén
reuterus,de cui* virtute magna erat opinio;qui
tamen turpiter ille fefellit.Is auditoTurcici ex.
ercitusadgentu, Panigo quodam terrore corr£ ,
ptus,nondum vifo hofte,de relinquendo & incę
dendo oppido, corruptis tormentis ac reliquo
commeatu, confilium inijt,idque etiam v. Septé
|
bris die eefequutus eft,praefidioStrigonium de
•duéto.Turcae re intelleéta eò ftatim mittunt,qui
munitiones non omnino deftruétas,igne reftin
€to inftaurarent, noftrorum ignauiam magno* |
pere admirâtes.Strigonium appulfus Iagenreus
v
· | -
. * terus,
: •
 £Hrs* o R r A s Sw P p L Ε Μ Ε Ν τ v M. »*.
ter\is,quum defertiturpiter oppidi nullam aliâ
gäüffàm afferret quam hoftium,quorum fe impa
;em fuftinendae potentiæ dicebat, metum, Althe ,
ijijiuffu in vincula conijcitur, peftquam hone
fincertum mortis metum, ignominiofae paenè
tto mortis periculo redemiffet. - - i
$trigamia**
£aefta ita feliciter recuperata,Turcarum exerï
isadStrigonium xix. Septembris die caftra,L.T
it,cum quibus praefidiarijaliquoties erupti *.
^
ne£aéta fortiffime funt congreffi; illis nihilo * *

iimus munitiones quotidie propius agentibus.

mxxiv.Septembris cruentum admodú pro3
gicommiffum eft,Turcisarcem affilientibus,
ßßris vero non è muris tantum & fuperiori lo
infeftiffime pugnantibus, fed etiam magno
[I]

nero erumpentibus,aequato vtrimque Martis

£ticulo.ETurcis plus minus feptingenti,è no
Eriscentum circiter defiderati dicuntur,& in
fer ceteros Cafimirus Comes Hohenloius,in cu
ius cadauer etiam hoftis faeuijt,auribus primum
*naribus truncatis,dein capite quoque abfcif
3;quod tamen poftea,ne viuis captiuis haec cru »
íélitas effet luenda,in arcem remiferunt, etiam
íi mpacis ftudium fimulantes. Eandem viam cir NofriHatuê
áid tempus quam Paeftani, Hatuanienfes infti- nia profagia*
int,turpiterque deferto oppido,tormentisa
; £iatraduétis,& corrupto comeatu, in loca tuti
$ra& ipfi abierunt: iuftiorem tamen tanto ha
*, bebant metus cauffam, quanto infirmius erat
í quod tenebant oppidum.
g, “T. Augefcentibus in Tranfyluania & Hungaria
: rnotibus; Georgius Bafta Botfcaiuma rebellium
*ducem litteris admonuit , mutaret animum,
5. : - £gm^
 s *•*** ***« arrea***;
arma poneret,feditioforüm montesad obediéâ ih
tiam Caefari debitâ reuocaret. Botfcaius adhæg;,
kis conditionibus arbitrari fe pacem fieri pot
refpondit: Si Tranfyluaniae totius gubernatiô,
fibi relinquatur: fi praefeétus generalis natioi
Hungarus eligatur:fi praefidiarijs per Hungar
militibus Hungaritafitum praeficiántur:fi Való
nes & Galli milites ex Hungaria Š. -

6 Hungaris fuus in pofterum honos praeftetur.

vtque pecunia in militum ftipendia femperit, 1
omtu fit profpiciatur:fi liberum religiónisi. ||
publico exercitium permittatur: fihorum mo:
tuum au&ores puniendi Hungaris tradantiir:fi
Cæfar ipfe ad comitia Pofonium veniat,& pr
fensinterfit: f Germani milites praefidiarijíit
p. g¤; fuis maneát,excurfionibus inv
s & pagosabftineant,& agricolis pofthac
hi! damni inferant.Haee dum in deliberatione
vocantur,Heiducci Gockeram oppofitum Str
gonio oppidum diripiunt , Vacciamqtte tur;
noftrorum fuga nondum confpeéto hófte de
ram occupant,vt& Sacrmariam arcem valde op
portunam:quam praefidiarij viribus fuis di£
(fexaginta enim tantum erant) & annona defti*
tüti,vitam pa&i dediderunt.Toccaiam ijdem iti*
feliciter tum per glaciem tentarunt:quia fubf
derc fatifcente complures fubmerfifunt, mult
ctiam telis exarce confeéti perierunt. Eratin
arce non fane magna comeatuum copia, de qu&.
ede&tus Bafta,vt annonam importaret, Bodaccâ,
verfùs exercitum duxit;fedà rebellibus qui in- *
cenfo oppido in arcem confugerant,acriter ex
ceptus,Epperiam per abfentiam ipfius periclitâ:
eeiaredijt.Venerät Caffouiam Turcicus purpu-*
ratus*
- -
-
 1st or 1 As sy*? 1 gmsnt vM. s,
imagnamvim pecuniae efferens: quae inter
bellesdiftributa,multum eos in propofito có
£irmauit,dum interim Caefariani pâffirh tumula
antes&feditiofeftipendiaflagitantesaon mi
sus quam hoftes à É formidantur.
Neufolia quoque poftridie CalehdasMartijno.
uos hofpites Haidüccös habuit, fion inuitatos
quidem,fedinterea dum de rebus quibufdam cú
Éiuibus traétatur,vifub fignis ingreffos,fedbre
iiitempore in hoc diuerforio commorati funt,
àTtübelio quiarceni tenebät päucas pofthora$
expulfi. Iajî aliquot mentes Filleccáarx muni
iffima obfeffá nóftrorum opem diu hequicquã
$:petierat & exfpe&tarat;cui vt fuccürreret Co
fòìi;fius nihil intentatum reliquit, fruftra om=
iibusvijs ita abitamenfà Turcärum,Tartarorú
' &rebellium multitudine òbfeffis vt nullibia
'i dit ispateret.Quocirca Colonitfius, cuius ditid
iiiingehs illatum erat damnumi, miffioncm fiue
£;atfäöratiónem querulis admodurri litteris
çfare& confiliarijs non ferfiel flagitauit.ln ijs
hic recenfetur lócorum à Turcis & rebclfibüs
' 6ccupatorum catalogus:Setfchinam,Iarmetuiii
$egela,Pallanca,Samotfchinum, Plaugnfiaenâ
§abénftaenum,Váccia,Conigfperga, Dilleniumi'tác
$igänza,Corpentin,Tabra,iibetenium,Sittriâ,#w
Bibinium sagmafia,Stiidryoaotuti, Diefgiö.
im,Satuaria,Calo,Scharofp9tacupn, Budnöcü,*
§¤É Tranfyluani£fere tota. I
Pofthaec Heiducci Viglacium irrito conatu affi
; lierunr,à præfidio ita excepti vt currus vulnera
tis per möntana tranfportandis vix fùfficerent.
hotfcaius Caffouiae erat, quo xxvii.Martij Na
fragius & Forgatius de pace aäuri venerunt.;
* - - - --- - . - - -

, ■ - ' T. . .
Børf.
r •, - -
*•• •• •

- - -
 §o . r* R v M Hv N G AR 1 e AR v 4 ;
Βotfcaium Turcae intentiffime obferuabant
cum quoquamfine arbitris fermonem mif&
permittebant.Is primo ftatim congreffu aperti
»rofiteri non dubitauit,fi ab Hungariæ pró&eti.,
bus miffi effent,gratum fibi effe eórum legatio: At
hemi,& fiiandata libenter auditurum;finà'Caefā
re,fruftraadfeveniffe,qui iam eò pedem indúe:
rit,vndé retrahere non poffit. Sub finem Aprili$
idem vniuerfos Hungaris proceres & ciuiíaturâ f
1egatos Sereiitiäm publico ediéto $.
vt áerebusadreftitüendam publicam patriæ fá:
Jutem & libertatem, cuiüs ftudium Vnicè pra
feferebat,pertinentibus,deliberaretur. ffitété
£aftamagfio in vitæ pericülo verfabatür; qüéiii
milites ftipendiórum inopia pæne iti furóre
verfi,non ácribus tantum verbis,fedetiam fcl& ;
pis & armis in fuo hofpitio impetierunt. hinę :
, per agrös effüfi, obuia quæque diripuefuht, in: i
- É atque euaftafunt: inter feliquaiiiprá ;
âam, quae opiilenta fàns erat, decem filiäís: *
ùm,&áuò équorum milia Pofoiiiufn fiueprés: si
burgum auexerunt; multa grauiora nifi ftipetiã $i
dia quampriinum venirent,intermihati: # ;
inulii ciues periculo territi;ieliétislaribus,vâ j
ennam concefferunt. Quodfuperius Heiduccii ;
in Neofoliaocciipandaiionfúéceffiffe dixiiïê í
idxvi.aprilisfucceffit,magno cum ciuitati$& ;
incomparabili damno: quum pridie Cibihiüm, &
uoque, Portfeldam , nec nön Sthelicium & fi
ïhemnicium fuae pòteftatisfeciffent. His xxiii: í
eiufdem menfisVaffoniüih arx acceffit , ftrata. }
ííí à quibufdam captiuos fé adducere fimu.*
antibusvhàcum præfécto obuiam eis prodeá-*
teintercepta, Necvero Hungariæ finibus tantâ j
•. ' . -
-

-
- cala
v. - - -
- - ν • …
 3.**'*** **
££*s*o* 1 xw sw* p tw ww w* w w. s* •
- ítalaiitas fe continuit , fed proximas quoque .
Š eft peruagata. Morauiam inprimis, è wara**
jüa incendijs& caedibus horribiliter defœdata ßatur.
ftra quatuor hominum milia fimül ih miferri
iám feruitutem abduétafunt.Turcarüm rebus
äffae Budenfis hominis verfatiffimi caedesmul
üú incommodauit. Erat enim hic rerum Hun
壉ricarumperitiffimus,acpraecipuus & przte- \

£iiorum &przfentium injTranfyluania&Hun

IĘgária contraCaefarem eiufquelegatos excitate
+ ;* íijingtuum au&or, Tirhaquoque,vtè capti-
_•* • . •- * T m. • r- • -wä .-* _ - - -
. . .

'£g3gnitum fuit, exclufo Baftae Germanorurà

Ê, Redaio Ferentio Botfcaijlegato por -

täsaperuit.fantum vero nominisGermanici e- '

. fa* dium,vtquum tertia ferè pars ciüium Ger
£ani
,j£iii effent,re!iqui Hungari & illyrici impetâ ,
j £d quuinmutuis affinitatibus effeatiùnéxi,nod
eós facere,& internecione delere voluerint; -

,•

a ! rfidiam tantum, fed veftitum etiam Heiduc

;. $fum imitari £oegerunt. Girca vigefímum
3* £um Maijdiem Turcz & Tártari coniunâis
; i£;eflium £gpjs xiv.pagosad lacum Balatgni
} fijatque alibi nori pauciores exufferiit, triftif- -'
** £itiis vbique inauditæ crudelitatis reliétis vê- , `
ἀ ÉÉÉ,
menfeSimega,Grotâ & Cóperna: - '
: ; ;ac paullo poft Ginfiurn quoque ijfderi pr§
} áëfúeré, Inde Hohengoa LicHtefiftaenij,& Ni*
f deffprunga Colonitfijmfunicipium ferro fatii- •
. mw£ue vaítarunt,& viciniam illam lotfgé late- -

*;,. quead imperata facienda coegerunt folae ijs in

£{ocis Altenfolium & Chemniciti*i in fide incó
'Εcuffae perftabant,quarum ciues & praefidiarijc!* ,—
fídem nonvnam hóftibus intulerunt, Aiunt qui- s ,
dam circa hoc tempus Botfcaium à fut£arum .'•
i.*
-

*.
* - -

- ' -*•
-

* * .'* 3,*
-a- _
-
Sultá
- - - - a.
 j. . . R£ R v M Hv N o AR 1 c A r vii.*, |
sultano Hungariae regem,miffo ad eum yene:&
dae antiquitatis,quodVladislai fuiffe dicitur,di.
ademate,falutatum effe: quod minus credibile ;
facit & ryranni illius qui nullos fert regesami,
vitio;& quod Botfcaius ab eo titulo É
ftinuit. Media aeftate Stiriam quoque latrones !
peruaferunt,agentes ferentes omnià,nemine ré; ,
36{tente:adeo vt rufticani homines etiam è lofi: ,
ginquis locisGraetziam perfugerunt.Intariiprá ,
íénti periculo Corhes Sęrinius, Nadaftus & Bu- |
dianus,qui magnas haétenus contra furcas pro
republica Chriftiähâ res géfferünt, fe fuafjue
fortuhas,quumí áliáin declinafidi mali ratiönë.
non ihuenirent,ih Botfcâj fidein petmiferüat. .
AfHiâiffimui Auftri* & Hufigáriá ftatum noti
tredo me poffe hdelitis depiiigéré quafh fequen
tibus littefisà ciue qu6daiii Viennenfi defcrip
ius eft.T9ta,ifiquit,Auftria iìiferijs & calamits
íibus redundat.Exarce heic & vailo liceat qui
doquevho & eodem contuitu quindecimi inc&
diain fubieétöagroprofpeétare,paftimärebet;
libüs & Turcis,partim à noftris feditiofis mili
tibus excitatâ, Odenburgum adhuc obfidetur;
ad Himbergüyfque Heiducci excurrerunt; quos.
ihifi Collonitfiani imilites repreffiffent,iam fub*
urbia hæc éapta effent & iii cinerem reda&a.Ne
όftádium ab höftibusvndique coanguftatur. pa
iomnes circa Viennam ad Drefskircham vfq;
incendijsfunt defolati. Neoftadienfes quidefh
hoftium agtneri carpere aggreffi funt,fed parum
feliciter,fupra quinquaginta interfe&tis.Brunna
& Entzeiidorffium quoque in cineribus iacent,
ValonesadMiedlingam caftra habent,populum
waiferrime diuexantes omnibufq; fortunis fpo
, *. ; liantes,
 I w -

, H1 s T o R 1 a E sv p P L E M E N T v M. 33
hiantes,Altenburgum municipium no&urnis in
fîdijs Heiducci interceperunt & ingenti praeda,
abduéta exufferunt.eandem fortunam arx fubi
tura erat,nifi ei centum fclopetarij forte fortu
nâ eo delati,pr;fidio fuiffent.Viffelburgo ad fex ,
milia hoftium circumfufa funt. contra hos an
VaJones quidquam tentaturi fint valde dubita
tur.Presburgum;quoque in fummo eft periculo.
praefidiarijenim,nifi ftipendia intra diem con
ftitutum numerentur, ciuibus direptionem &
dira quaeque minantur.Qui fi inde difcedant,du
bium non eft quin Heiducci ftatim reliéta abi
pfis hofpitia fint occüpaturi.Religionem hi qui
dem prœtexerunt;fed quam eius ftudiofi fint re
cens exemplum miniftri non procul à Cobels
dorffio faeuiffime ab ipfis excarnificati demon
, ftrar.Valachiae Vaiuodam aiunt neutri parti ftu
; dere: in quam prouinciam ingens Tartarerum
' numerus, Botfcaio fuppctias venientium, con
, £uxit.Omnia fora & compita heic omnis fexus
| & aetatis profugis plena iacent, miferabili fane
fpe&aculo.vias omnes noftri obfident milites,
comeatufque intercludüt: & quid multa dicam,
, crudelitate & hoftilibus faétis ipfos paene ho
ftes vincunt. Ex rebellibus Hungaris qui nuper
rime Auftriam peruagati funt,vltra oéto armen
torum milia abegerunt;quæ vnà cum captiuis in
Turciam miffa. Pueros & infantes qui per ætaté
incedere non poffunt,equis impofitos fecum ra
ptant:quorum heiulatuvel faxa moueri poterät.
non tamen illi mouentur, quin multi humo af
fi&ti atque illifi paffim reperiuntur.Tätam quo
que in moribus immanitatem rebelles prae fe fe
runt vtipfi etiamTurcae obftupefcant. Strigoni
'. C 1 enfes •
 • ' * -

$ κεκ v M Hv N & A* r eA Rw $a
*enfes Hungari omnes cum fupremo legato dere. r,
'ftabili perfidiaadTurcas defecerunt.venerant
enim Turcae, quafi mò latrinas è flumine abdu
&uri.heic Hungarierumpentes & cum hofte c&
fi&turos fe fimulantes,mox cum ijfdem Peftam,
Budam & Vacciam defcenderunt.Circa1fenfta
dium omnia ab hoftibus ablata atque aba&tasât. . -

INeohufienfes à triginta milibus obfeffi viros

-haétenus fefe præftiterunt,& fecundam iam im
preffionem multa cum hoftium ftrage répule
runt. In caftris adhuc duo Tartarorum, totidema
rebellium;ac tredecim Turcarum milia exfpe
ętati ferunt: quifi venerint,vix eft vtilli eorùin
impetum,præfertim à comeatibus non optime
inftruéli,poffint fuftinere. Neohufio occüpato
Strigonium motuvos fama eft. Duodecim Tur
carum miliaad Effecum oppidum iam póntem,
tranfijffe;& Botfcaio qui circa Epperias caftra.
habet,magna pecuniae & virorum auxilia veni
ºre dicuntur, qui paétum cum Sultano feciffe di-,
citur, vt quemcumque locum alter prior occu
pauerit,eius loci ius & integram habeat poffe£
fionem. Ehrenricus Tanhuferus qui Fiìkeccæ.
praefe&uram nuper adminiftrauit, Botfcaio, vti.
£; confilijs eft. Huftae in franfylua
nia Germenchius trium menfium comeatum in
*ulit. Deus affli&ae noftræ patriæ mifereatur. s
<Haec ille:è quibus,puto,leétor facile rerum Hun
garicarum flatum cognofcit.Ab Odenburgi ob
£idioneTurcæ & rebelles xxirr. Iunij£afta cum
mediocribus copijs appropinquante receffe
runt,& multis fecum captiuis & duobus armen
torum milibus aba&is , Rabam traiecerunt.
MenfeIulio deinde Totifà quoquein rebellium.
- - - partes
a*
 - ~

HI s τ ο R r A e Sv p P 1. E M E N T v M. 3$
partes conceffit, dum interim Neohufium nos
minus fortiter à noftris defenditur, quam impi
grè à Redaio Ferentio rebellium duce oppugna
tur.Schutam infulam rebellium tenebat manus,
qui per hos dies è fuis quefdam ad Caefàreanos ^ .
ablegarunt,& ad quatuor milia fi ftipendia fibi -
numerarentur,in officio fe futuros,& fub Caefà
reae Maieft.fignis Collonitfio duce, militaturos
fe promiferunt,vxoribus & liberis Presburgum
obfidum loco miffis , hi deinde non femel bonâ
operam Caefari praeftiterunt.Cum Botfcaio quo
que Caefàrei commiffarij iam diu de pace ege
runt, qui rurfum has conditiones, propofuit: .
Ante ornnia rogare fe,quamuis inter Hungarici.
— regni decreta fuperiori tempore conftituta &
hoc fit, vt qui Catholicam religionem non fe
: qúuntur omnes extremo ignis fupplicio afficiâ
1) tur,ne tamen Cæfar in religionis controuerfijs,
, cuiufquam confcientiæ vim fieri pateretur:Trá
» fyluaniæ imperium fibi quoad viueret, permit
teretur;fe mortuo, ad Caefarem rediret, ita ta
3 men vt Hungarus natione pro Caefare abfente
1 earn adminiftraret,vt & fummum Hungariæ prg
*, feéturam. In fenatu ne plures vno epifcopo fe
*l derent, ifjue Cancellarij munus, fi ita videre
* tur, obiret,fibi vero Palatinum conftituendi 1us
effet. Hungariae ftatus in pace & tranquillitate
: conferuaretur.In fifcum coaéta bona ne vende
$i rentur,fed ex ijs viris de patria bene meritis pr;
*' mia perfoluerentur.Noxae omnes Hungaricife
%, natus arbitrio dijudicarentur. Ad epifcopatus ,
» nulli nifi nobili Hungarorum profapia nati pro
ueherentur. Omnium denique offenfarurn, in
A iuriarum, diétorum ac fa£torum æterna obli
* *..*.» . . ° C a | wie
 - -
i
v
1
g6 Re R v M Hv N G A R 1 c A rv w •
uio & remiffio fanciretur.Haec fifierent, pacem
fe quoque inter Caefarem & Turcarum Impera
torem quibus optimis poffet conditionibus pro
curaturum. Interea vero limitaneae munitiones
praefidijs firmarentur, commercia vtrimóue li
beraeffent;ea vero de quibus tranfaétum fuerit,
Romani Pontificis,Caefareae Maieftatis & Impe
rijac regnorum ipfius Ordinibus,&Polonorum
regis chirographis confirmarentur. Pacificatio
n1s hoc ftudium Turcarum tyrannus ægerrimè
tulit, & tantum non aureos montes pollicitus,
Botfcaium miffis legatis & donis preciofiffimis
ab eo auertere conatus eft. Quum tam cito pax
confici non poffet, Turcae Strigonium fummis
viribus oppugnatum tâdem fir. C&tobris adde
ditionem coegerunt.Magna hæc fuit hoftium vi
&toria,qua non animi tantum , verum etiam res ,
ipforum vehementer funt auétae, inter cetera fe
ptuaginta circiter tormentis in vrbe atque arce
repertis.Pofthaec tota Tranfyluania, Moldauiae
& Valachiæ reguli in Botfcaij verba iuraruntj,
ifque cum viginti quinque milinm exercitu ad
reliqua qtioque Hungariae loca occupanda tum
feaccinx , at,Tranfyluafiae 2dminiftratione Si
giimi: odo Rogatio, pacis vero tra&tatione Eliae
Hafquie interim commendara. Ad hunc prima
rius quidaj, Matthiæ Archiducis minifter able
gatus cum his mandatis redijt,PoftulareHunga
ros Matthiam fibi regé, ac ve!}c vt vel Presbur-.
gi vel Viennæ fedem habeat , & praefens res re
gni adminifiret. Hoc fi intra alterum menfem
».».uf.i a.. impetrare non poffent, ipfosfibi regem ele&tu
auir. ros.Pau!Jo poft Strigonij deditionem xviu.O&o-
/ bris
v ,•
N, obt.fii.m,
- ..-
quoque diu fcrtiffimc defensâ
Caefà :
 HI s r e R r A E sv P P r ■ M ■ N r v M gy
Caefarianisereptum fuit: qua vi&oria Turcae &: , .
rebelles elati multoaltius criftas erigere cœpe
runt,nihilominus tamen vtrique in houam pa- •
cis traétationem confenferunt, de cuius exitu
i infra dicemus.Nunc in Belgium redeamus. \
Deftinauerat hoc tempore Perfarum Rex tres Legati prf*
ad Caefàream Maieftatem Legatos,qui cum fepa- 2ceßre di.
rátum vnus poftalium venirent,finguli peculia- ni£i.
ribus literis inftru&i, .9.Nouemb.Pragadimi£
fi funt.Erat autem Legato primo refponfum hu-
!
- -
/

: iufmodi datufn: Qyem ad nos Serenitas veftra

-

Legatum mifit Zeinel ChanBegi,fanè quam hibé

ter vidimus & complexi fumus, quaeq; in man
datis habuit, explicantem audiuimus. Gratum
nobis inprimis & iucundum eft,quod Serenitas
veftra tam amicè nos falutandos, amicitiamάue.
nobifcumadeò follicitè alendam & conferuan
dam ducit,quo affeótum noftrum in mutuaami
citiae ßudiaplurimum fibi deuincit.vt noftravi
ciffim ex parte,quae Serenitari veftrae grata funt,
praeftareparati fimus, nihilque magis optemus,
quam vtamicitia noftra indies magis magifque-
<onfirmetur,&vtriufque partisbono,ir multos, `
annos conferuetur,in quo quidem noftras defi- , , 1

derari partes nequaquam patiemur. QuodSere- -

nitas V.bellum in Turcas, cuiusiuftas adeò cau

fas habuit,magno animo fufceperit,&felicibus. .

adeo viétoriarum fùcceffibus continuet, eidem,

ex animo gratulamur,quemadmodum & omnes. . .
Chriftiani merito gratulantur, Nos verò etiam,
vt in bello,quod tot iam annos, eodem cum ho
ftegerimüs,continuando, fortiter conftanterq;
pergamus,plurimum animamur, minime gubi
tantesquiniufticiae vindexDeus,Serenitatis Ve
C 3 ' ftrae co
;£ R s R v M Hv N G A R I c A R v M ':* I ,
ftrae conatus ita fecundaturus fit, vt non folum'
fibi ablata recuperaret, fed etiam perfidi hoftis.
potentiam 1abefa&tet ac peffundet. Quod vt fa
cilius fiat,etiam nos arma noftra redintegramus
viresque maiores colligimus,& fummos Prin
cipes Chriftianos per Legatos & literas,poten
tiàm vt fuam in communem hoftem exerant,at
que oportuniores SerenitatiVeftrae, rei in Afia
benè gerendae occafiones praebeant, hortamur
& excitamus. Viétoriarum quidem,quas con
tra Turcas infignes his annis obtinuimus, cur
fum,tumultus, quos Turcae in Hungaria per fe
cretas machinationes concitarunt , aliquantu
lum remorati funt, verum confidimus, diuino
conceffu,in priftinumomnia ftatum,propediem
reftitutum iri,vt nos totos abfque impedimen
to conuerterein Turcas poffimus. Hoc verò in
terea apud Serenifs. Hifpaniarum Regem à no
bis effe&um eft , vt claffem nauatem in mariti
mas terrarum oras ad vires iliorum diftrahédas
expedierit, cuius fucceffus profperos expeéta
mus.Permouimus etiam Pontificem Maximum,
vt & ipfe auxilia in commune conferat, aliosę
Principes excitet, quod magno ille ftudio facit.
De ijs autem quae porrò fuccefferint, Serenitaté
veftram per literas & Legatos,prout res tulerit
certiorem faciemus,quemadmodum in praefen
tia celebrem & primarium virum, Baronem à
Dolina, qui inopinato hifce diebus cum omnia
ad iter comparata haberet,obijt,mittere ftatue
ramus,niß inexpeétata rerum Mofcouiticarum,
(non enim alia noftris hoc tempore in Perfiam
via patet)viciffitudo diffuafiffet. De ifto fiquidé
magno Principe, qui rerum ibi modo potiri di
•, • · a. citur,
 - Fa I >. 1 J rv r a w > w rr l e m = .•.. • ... „„.
„ citur,quis ipfius animusfit,nondum fatisexpío
, £atum habemus. Interim verò perpetuam acfir
mam inter nos & Serenitatem Veftram amiciti
am ftabilitam ac certamfecuramque commerci.
orum libertatemita cupimus,vt fi viétoriamSe
renitas V. quod optamus, ad mare vfque protu-.
'*. lerit,nauigatio ac negotiatio Serenitatis V.Sub
ij. ditis per omnia regna ditionefque noftras pate
I'^at. Gratias item agimus Serenitati V. quod hu
I ' maniter adeo in regnis fuis Chriftianos comple
Jf. άitur,ijfjue libera religionis exercitia permit>
, tit,tum gero etiam,quod legationem ad Francig
e £egem,licetabfque optato fruétu miferit,vndé
follicitum in omnes partes circumfpe&anté Se
. renitatis V.animum colligimus. Ad eos denique.
-

qui à Serenitate V. miffi fuerunt, quod attinet,

accuratè fideliterque illi officium fecerunt, vt
laudem &gratiam tum hic,tum in Perfia mare
anrur,quos Serenitati V. plurimum commenda
, , mus,cui & amiciffimum animi affeâumadqug
»' '. uis offpon
' ' Ref mus,&c,ato
erifum Leg alteri datum eft huiufino -

' di:Cum in expeditione prioris Serenitatisv.le

gati Zeinel Ghan Begi verfaremur, fuperuenit.
alter.eiufdem Legatus Methi Culi Begi, quem.
y benignis oculis afpeximus, & propenfa animi.
inclinatione audiuimus. Ex cuius fermone,
^ quemadmodum & ex Serenitatis V.literis,tum
amicam eiufdem falutationé, tum felices, quos
poft prioris Legatiabitum contraTurcas fecerit :
rogreffus,tuma etiam , quam beneuolam erga
Jhriftianos iftis in partibus ipfa affe&ioné ofté - -

dat,cü fingularivoluptatis sëfu intelleximus.Re

tulit quoq; nobis legati noftri in itinere mortui

-
:
 4o Re R v M HvN G A R 1 c A R v M
“famulus,quam humaniter à Serenitate Veftra ac
ceptus fuerit, & quam feipfam in communé ho
ftem animatam oftenderit, quod nobis auditu
gratum & iucundum fuit. Vt verò ad vtramque
Legationem folennius refponderemus, celebré
viciffim Legationem ad Serenitatem veftram
mittere decreueramus,nifi ea impedimëta , quae
1iteris noftris priori eiufdem Legato datis ex
plicantur, incidiffent. Quamprimum autem &:
quoties fieri poterit, vel per literas vei pcr Le
gatos,conabimur animi noftri affeétum vberius
teftari.Vt itaque Serenitas V. & in amicitia no
bifcum conftanter colenda & in hofte commu
ni fuis armis debellando fortiter pergat,magno
perè cupimus,parati viciffim huic ad quaeuis pr£
-ftanda, quibus amicitiae mutuae conferuandae de
' fiderium,noftrofque in bello conatus teftemur.
Deus Serenitatem V.diu incolumem & aduer
fus communem inimicum viétoriofam velit,
&cæt.
Refponfum Legatotertio datum erat eiufmo
di:Cutn Serenitatis V. Legatus Ius Baffi Haffam
18egi, quem ad Franciae Regem mifit, iter hac eo
tempore habuerit, quo alij duo eiufdem Legati
adcffent,eadem ipfum humanitate, qua illosac
cipi,donec coniunétim dimitterentur, volui
mus. Et quoniain communisbeneficijcaufa, ea
- Legatio expedita fuit,etfi optato fucceffu carue
rit,gratias Serenitati V.merito agendas,eandem
que & per hunc Legatum amicè falutandam du
*imus,quem ipfiplurimum cómendamus, quod
interea,dú hic in aula noftra degit, fefe ita gef
ferit,vt noftram & Serenitatis v. gratiam mère
atur, cuius illüparticipcm cupimus,DeusOpt. `
( • • • ' Max.
-* I.
 ------

HI s r o R r A * Sv P P L E M E N r v M. 41
: Max.Serenitatem V.omni felicitatis gratia cu
» mulatiffimam velir,& in multosannos feruet,
Dimiffis cum literis hifce Legatis,in Poloni- RegwPerfr#
am eorum alter conceffit, ftudiofiffimaque Re- Legam adre
.
I:
gis Perfarum,quem nuper Chriftianum fa&um &• P**
diétitabat,officia & omnem beneuolentiam re- **'
gi offerens,poftulauit primo,vt fe ad amicitiam ,
& fraternitatem adiungeret, deinde vt arma fu
emeret aduerfus Crucis fanétæ inimicum, datu
: -

rum enim operam fefe per inuocationem nomi- • .

U nis Iefu,vt non deponat arma,donec hoftis ille

3 ad internecionem deleatur,dummodoChriftia
J , nus orbis auxilium ab altera parte ferre velit. -

: Inauditum hoc antea in Polonia fuit, itaque o

mne humanitatis & l:beralitatis officium Nun
cio exhibitum,& poftmodo cum bona fpe con
fequendi omnia qugpoftulauerat,honorificè di
miffuseft. , - - -

Sub initium Decemb.Turcarum &Seditiofo- salusfuas

rum ingens multitudg ad Hydvvegam confu- geriaï,
» ens,Caefarcanos in caftris milites clam opprime Gaf.
1 reftatuit, qui de hoc conatu tempeftiuè àdmo.
* niti,cum diligentes in excubijs cffent, ita aduen
t tantes exceperunt,vtad primum confli&tum, fu
v, gam arripere cogerentur. Perfequentes autem –
. illos Canifiam verfus noftri, cæfis mille vel am- -

si plius ducestos plus minus, cum mille & quin

* gentis equis captiuosabduxerunt,cumaq; hyems , • .'
n, iam praefgribus effet,tra£tu illo, qui Canifiam .-
, ' ducit,fufficientibus praefidijs firmáto,iter fuum , .
| Viennam verfus inftituerunt. In itinere autem -

Valonum aliqui,in pago quodam, prope Neo

ftadium repugnantibus admodum colonis fub
ftiterunt,cumque illis oneri effe more confue- , •
- C % to per- -
; :4• : Re R v M HvN GA R r c A R v M
' . . . . to pergerent,ruftici magno numero in eos infùr
- „ gentes,trucidatis aliquibus,pago expulerunt.E-
- *•*** iant interea Commifîàrij Öa fàris 'comorrk* ;
Τ congregati,pacis negotium vt fupra diétum, tra
- ;* * étatúri,Horùm cum íiteras à Bafîà Budenfi 6.De
cemb.die accepiffent,nauigijs fequenti die con- .
fcenfis Budam aliqui concefferunt, vbi honori
rifice accepti,cum de pace multa vtrinque egif
fent,parumque difficultatis, nifi quod fine Hun
garorum confenfu & præfentia nihil fefe ftatu
•, -
ere
bonapoffe
cumdicerent,parum noftris&obieétum
fpe, quemadmodum effet, ,
Sigifmundus
\ , Forgatfius à Botfcaio-ad noftros reuerfi funt.Cg
terum cum Botfcaius Caffouiam itcrum concef
furus,omnem íIlishafcio poteftatem, nagotium .
hoc pacis promouendi atque traétaudi dediffet,
. ipfeverò ab Archiduce Matthia falui condu£tus
literas accepiffet,fub fihem Decembr. vna cum ,
a ', ' coniuge fua, Viennam profeétus eft. Admiffüs
.. ' . autem ad Archiducem , cum fefquihoram apud
. . eum fuiffet , & iam fingulis diebus ab o&lauaad
duodecimam cum Confiliarijs contuliffer, om
nem difficultatem quinque tantumarticalis, re
* , Jigionem potiffimum, cuius exercitium Hunga
* ri liberum , concernentibus, exceptis, compo
fuit,vt bona fpes pacis indeaffulgere exoptanti
bus illam videretur. .
afeiìacsi ci. Multum hoc menfe Heiducci,miferis in fupe
èinienfibui mo riori Hungaria colonis damni intulerunt, cru
ikffifast.- deliffimèin omnes cuiufcúque vel conditionis
vel aetatis effent,f;uientes, cum verò infultatie
v
' . nem etiam in tredecim Cibinicnfium ciuitates
facere non dubitarent, tametfi reie&ti fortiter
a* pcdcm retrahcre,(defenfioncm facientibus Po
-

* . • '-' lonis
- -*
ι.
|#
Hτ s τ ο R I A e Sv p P L Ε M E N T v M. 43
..

lenis & Cofaccis) cogerentur.damni tamen in

cotis haud parum illatum eft , de quo cum apud
l!
Poloniæ Ę poftmodo conquererentur,ipfe
legatione ad Betfcaium Caffouiam miffa, vtia ·^
uocarentur ex partibus illis Heiducci obtinuit,
Erat fub finem Ianuarij pacis cum Hungaris ini- Hungari reli
tae publicatio Viennæ facienda,verum cum pro- gionis exerci
ceres quidam Ecclefiaftici, religionis exerciti- tium liberum
um,nón omni promifcuè populo,fed aobilibus i^Petr<*•
tantum liberum facere vellent,impedita publi
catio eft , Illishafcio caeterifque Commiffàrijs
Hungaris,infe£ta pace reditum ad fuos paranti
bus,Cum igitur pacem cum Hungaris aliter fie- '
ri non poffe conftaret,conclufum tandem eft,vt
quantumuis inuitis Ecclefiafticis, petitioni Hú
garorum hac in parte fatisfieret,& tam Augufta
hae confeffionis, quam Pontificiæ religionis ex
ercitium,eo quo Maximiliani & Ferdinandi té
poribus fuerat modo , liberum omnibus per
1Hungariam pofthac relinqueretur. Super qua /
conclufione literæ I!!ishafcio traditæ funt,reli i

quis quae componenda adhuc reftabant , ad co 1

imitia Pofonijpaulo poft habenda reie&is..

; Detenti fuerunt ha&enus Pofonij, qui Stri- milite, qui
'gonienfis propugnaculi deditionem fecerant strigonienfis
* milites,Cum igitur caufa in iudicio variè difpu- propugnaculi
tata,contra datam fidem egiffe,& damnum hàud deditionem fé
exiguum Reip. Chriftianâ dediffe deprehende cernj./*??'*
rentur, Prolata in eos fententia, fupplicio af- ** affciuntur
fe&tifunt. Primus eorum praefe&us erat, Leon
hardus Fridericus Schlecker, Stutgardianus, Is
• amputata prius dextera , & lingua per collum
extra&a,patibuloqueaffixis, laqueo vitam fini
- r -
re de
 44 R b R v M H v N & A R r c A xv Mt
redebebat,verum ad multorum interceffionem
gladio percuffus eft. loannes Michael Schore
rus,natieneThuringus;Iohannes Hopfius, Die
tenhouius,Adamus Lindavver , Philippus Dur,
& Cafparus Zielharter,amputatis prius dexte
ris,eifque adpatibulum affixis,laqueo vitam fi
nire debebant,fedad Comitis Mansfeldij inter
ceffionem,non amputatis manibus,in crucema
.\ &i funt.Ioannis Lautenbergeri iudicium eiat,vt '
viuus in quatuor partes diffecarentur, quod qui
dem etiam fa£tum eft,Mansfeldio tamen vti ca
pite prius minueretur,precibus impetrante. Io
annes Bifchoff cum vndecim alijs laquéo fimpli
citer fuffocati funt, Laurentius Marefchalcus
' Stutgardianus,ad integro biennio, contra com
nmunem hoftem in finitime aliquo propugnacu
!o,accepto gregarij militis ftipendio feruiendü
damnatus,fed Mansfeldijinterceffione aunusi
„ pfivnus condonatus eft, feremiae Strelinij iudi
cium fuit,vt cum fuga fibi confuluiffet, patibu
lo nomen eius affigeretur, comprehenfus verò
poftmodum in crucem ageretur, manu eius dex
tra prius amputata & ad patibulum affixa. Pauli
Schmidij& Iohannis Schauberi iudicium erat,
vt cum füga itidem elapfi effent, nomina ipforâ
ad patibulum affigerentur, comprehenfi verò in
quatuor partes difiecarentur.Ferdinandi Ehin
geri,& Ferdiraudi Bartenis iudicium itidem e
rat,vt affixis modo ad patibulum nominibus i
pforum,comprehenfialiquando in crucem age- !
rentur.Reliqui 24. fignorum mihites ftipendio
fuo priuatifunt,eorum verò quiStrigonijman- ;
ferunt nomina adpatibulum affixa funt,ea cum
conditione vtcomprehenfi aliquando,haftis ob
* . - ijce
- .'

' , •
 , •• .. - v - - -—
•* , . '.

Hi s τ ο R Ι Α Ε Sv p P 1. £ M E N T v M. 4; ' \
ijcerentur,Comes verò Dampierenfis in cufto
dia etiamnum detentus eft.
». Pacis negotium quam Turcis cordi ha&enus ravariswa
fuerit,18.Martij die Iauarinenfes praefidiarijsüt Turck t£tata.
experti,cum enim adpetitionem eorum diesis
praeftitus effet,vt conuenientes vtrinquenegoti
um pacis promouerent, quinquaginta non am
plius Turcæ ad portam accedentes intromitti fe
fe poftu]arunt,Noftri igitur nihil fibi ma i me
tuentes vt portas aperire parant, ecce fub denfa
nebularum caligine tria fermè millia latitare,
excubitor quidàm Stationarius animaduertit,
moxque ad arma conclamans,dolum hoftis ma
nifeftat, qui multa tormentorum difplofione à
propugnaculo reie&tus eft. - \

Caeterum ex Epperia, quae ciuitas à partibus . . ' .

caefaris hactenus
fub Aprilis füit, legáti quidam ciuitatis **fia*
initium venerunt , ftatumviennam Ζ; cô.
) mifefrimum noftris expofituri, quamuis enim **"**"*
patefaéto ipfis ante tres vel quatuor feptimanas
tamen
tranfitu,com meatus
à feditiofis Heiduccis vndique coangu
nonnihi!itaaccepiffent , iam - I

ftari fefe dicebant,vt nihil omnimo ad ciuitatem

amplius peruenire poffet,fperantes hac rationa ,
fefe effeéturos, vt fame & rerum neceffariarum - .
penuria preffà,in poteftatem tandem fuam per.
ueniat.Eadem enim ratione & Toccaia paulo an ferreis & fe
te potiti fuerant, in quo quidem propugnaculo *in*** •«*p«
fames ita inualuerat,vt non folum calceos, tho- ** -

racefque coreaceos in cibum milites affumpfe

rint,fed& pueros iam duos unaétarint,& fortem
aliqui de fe inuicem mactandis &: in cibum pará,
dis miferint,vnde Ruberus praefeétus deditioné
facere coactus eft,cui $oticaius quidem,quitum
- • , tempo
/
 -

as . R£ R v M Hv N 6 A R r c Α R v M
temporis Caffouiæ fuerat, ingentem pecuniæ
fummam,multaque bona a!ia obtuliffe dicitur;
fuis vti accederet partibus, quod ipfe vero con
ftantiffimè recufauit, in fide fefe & obedientiâ.
Caefaris,ad extremum vitae fpiritum permanfu- .
rum teftátus. · ·

fartari à Mo
Tartarorum 17. Aprilis die aliquot millia, fu
perato ad Budam Danubio,Albam Regalem vef
frù cefi. fuscontenderunt,cum vero praedam agentes,pe
cora ad Papiam,& Hufarorum aliquos captiuos
fecum abduxiffent, equites noftri eos infecuti,
poft ftragem non modicam, praedam omnem
Literae f!j*.
recuperarunt. Eodem autem tempore Il1ishaf
bafcijyiennâ cius, qui pacis negotium in Hungaria promoue
mißa. re haétenus non parum laborauerat, literasCaf
fouia,ad primarium quendam virum Viennam
dedit,quibus teftatur, Botfcaium- quidem abf
que Ordinum confenfu nihil in pacis negotio.
ftatuere poffe, qui in faciem ipfi non femel af
firmarint,fe quam exterorumgubernatorum fef*
uitutem admittere iterum vellent, fub perpe
tuum Turcarum patrocinium conceffufos pgti
useffe, promittit autem, fe, licet multam fibi'
apud Heiduccos inuidiam crearit, non ceffatu
rurn tamen, in Comitijs proximis Ordines ad
fuas partes traducere, dumrnodo quod Viennae
conclufum fuit non retraétetur iterum, pleros
άue enim metuere, nen feruatum iri quod Or
dinibusin caufa religionis maximè, profmiffum
effet,& propterea vt arma deponant & Turca
rum patrocinio fefe abdicent, perfuaderi non
dum poffe,donec de religione & priuilegijs fi
.
;

bi fatis fuperque cautum videant,nam guberna

terem quidem externum , cum quo fermonem.
mifce
- .
…
 * al- *. ;-

, ¥r s* o R r A e £w*» ■ * v'en rv w. 4y
mifcere nequeant, ferre eos nequaquam velle,
aec permittere etiam vt in politicis negotijs,E&
clefiafticorum vota colligantur. Itaque neceffa
rium fibi maximoperevideri affirmât, vt Hun
garis hac in partegratificari Caefar non dubitet,
& Tranfyluania quidem, in quamtot fumptus
facere håétenus coaótus fit, Bötfcaio permiffà,
Hungariae gubernatorem , qualem Ordines pe
tituri fint,praeficiat. Nam cum Turcis quidem
pacem fieri poffe,nifi Botfcaius & Hungariæ Or
dines traétationem eius fufcipiát,non effe quod
quifquam fperet, cum pacem ipfi fimulantes,fu
is ftudere commodis non femeliam deprehenfi
fiat. . -

rtfishafft,
Cæterum cum i!!ishafcum Hungari tantope tomtumelia a}
• re in pacis negotio laborare viderent,Gripeles Hungarù ob
hafcium eum,vt qui plus fufto ad Germanorum pacis tra£tati.
inclitaret Partes , nqminarunt, itaqge oppro- %£££,
brium hoc irtúigne admodum ferens {Ilishafci.
us, Epperiam ftatim præfentiam fuam Comitijs
futuris fubtraéturus conceffit , verum placatús
tamen & reuocatus à Botfcaio, oratione tam in
figni ad Ordines in Comitijs vfus eft, vt pacem ,
füperare magis magifque omnes iam inceperint
Interea Turcae Belgradi magno numero congre
gati,exitum huius traétationis expeétarunt,Iite
raeque à Sultano ad Botfcaium datae interceptæ .
funt,quibus vt in incepto pergeret,& Auftriarn,
Bohemiam, Morauiamque occuparet monebas
tür, fe enim Tranfyluania & Hungaria contem.
tam,prouincias omnes reliquas hæreditario iu
reB6tfcaio poffidendas reliéturum. . .
* Tartari pqrro irruptionem in Poloniatii
, • medita= ' . •
'* ' ' • • p.
 \

48 , re R v M Hvn o A r 1 c A r * m .
raraa ad Lip- meditabantur,cum autem crebris fuis excurfiò.
^*°* hgi- hibus Heiducais in fuperiori Hungaria non pa
4--a teji. rum etiam molefti effent,ipfi vires fiias conium.
gere & tam aduerfus Turcas quam Tartaros pu
gnare decreuerunt,neutri impofterum parti fi-,
dem habituri . Hinc cum Lippam expugnatum
magno numero Turcae venirent, Heiducci qui
dem,oppido planè deferto, arcem centenis ali
quot armatis firmârunt, plures in fpefácas hinc
inde diftribuerunt, & portam plateasque oppi
\
di,puluere tormentario formidabiles reddide
runt.Aduenientes igitur Turcae, cum relu&tanté
neminem inuenirent , portam vero fibi patere.
cernerenr,arcem occupatum,magna contentio
ne properarunt, Interea vero puluere tormen
tario ignem concipiente, incendium paffim in
gens extitit prorumpentefque ex fpeluncis &:
infidijs Heidùcci obüios quofque trucidarunt,
& ftragem inter Turcas haud exiguam ederunt,
, quam Botfcaius poftmodo ad Vezierem fcribés,
ita excufauit,vtaccufàret eorum perfidiam, qui.
cum Ratfijs non de Lippa folum, fed & de alijs.
finitimis arcibus fibi tradendis egiffent , vnde.
mercedem ipfi quidem fibi debitátulerint, Rat-,
, fijv.id effecerint,vt nullum pofthac fide1 fuæ có.
miffurhpropugnaculum habituri fint.
y./, a., . Circa Maijprincipium Sacmafiae,quod fupe
Éç fioris Pannoniae oppidum eft, duo monftrâ in
mata. Iucem edita funt,alterum à vacca, capita quidé
duo,vnum vrfi,cum eminentibus vtrinque den
tibus, alterum vero caniscü acuminato roftro,
fpeciem referens,pedes vero 9&io, leoninos par,
tim.partim vero vitulinos habens. Alterum. ve
*oaboue,capite humano cxiftés,& duobus pri
' ; oribus
- .

- •• •*
r*
 *

HI s τ ο R τ Α Ε Sv f P L ■ M E N T v M. 49
δribus pedibus manus humanas repraefentans. ordiæ afÂ
* Auftriae Ordines hoc quidem menfe habitis [triac
comitijs,cum parum haétenus defenfionis ex
É alijs effent,ipfimet impofterum contra
ioftesbona fua propugnare decreuerunt, duo- - -
6us millibus equitum contra Hungaros,nifi pa
cem fa&turi effent, & oéto millibus ad fubfidias:
deftinatis,quorum quinquageni quidem ruftici:
vnum fuftentare cogerentur. Reuerfi autem fub»
finem huius menfis Viennam, qui in pacis ne
gotio adfurcas ablegati fuerant, nihil;fefe ali
ud obtinere potuiffe,quá vt Turcg,qui ex Agria,
I3uda & alijs locis tormenta fua comportare &c
Iauarifiurh oppugnare conftituiffent, méfem ad
hucvnum inducias praeftare promiferint, pro
'.
feffifunt,vt fi ifto temporepax cum Hungaris fi- `
eret,ipfi etiam quid fibi porro faciendum effet;
viderent.Illis autem vixdum ad noftros reuer
£s,arx, Budenfis fulmine taéta eft, cumque mul=
tum tormentarijpulueris in turri quadam affer
uaretur,eo accenfo,turris diffipata & multi ho
mines lapidibiisobruti funt. Cæterum illishaf.
*, cius 3. Iunij;impetrata iterum fecuritate Viennâ
cüm vxoréfua'aduenit, de propofitis pacis ar- , ,
fieüfis cum deputatis ad hadc rem prolixiusas
€turus. -

interea Redeius cum equitum peditumq; Hö •

garorum fignis aliquot, Neuheufeliam vrbemi * •

íplendidiffimè ingreffusequitum magifter con- „

fîitutus eft.Turcae vero ex Alba Regali in mon- fwe4wwâ –
ìssanâi Martinivvaidam incideiites, captiuú *****
m cum multis fauarini præfidiarijs ab$ur- *i***
rùnt,& montem iftum fimul occuparunt.Villa
ei porrò,quæpræcipua eft Carinthiæ ciüitas sin
-
- - -v
-* -
, -. •
* • D -
* planicie
• • .
…,
• -

• • . ** -

- .s.
-

- -
-

- -
 , §• rw rvw Hvno ar* e A*vw
. * …
· Βlanicie addraui ripam dextramfita, fplendida
atque polita,incendium fortefortuna in doiiis |

* .- ;? exiftens,ita inualuit, vt breui temporis

, > . ^ fpatio integram ferè vrbem,paucis tantum ædi
v ** ficijs exceptis,deleuerit & deformarit. . .?* …

arartariprada- Primo fulij,centurio quidamTartaricusà fuis

adtauarium deficiens, Viennam venit , retulitque rartaros
•* , incendijs & rapinis omnia ad Iauárinum infe
- - {tareddere,& poftmodo Sigethum verfus con
cedere,ibique Vetzieris Turciciaduentum, qui
8elgradifubfifteret,expeétate decreuiffe.Quara
l -
-

uis igitur Iauarinis id mature fatis fignificare, .

tur, effentque in excubijs praefidiarijfatis dili
gentes,ipfi tamen captata occafione, qua colli.
2. gendis in agro frumentis operam {auarini da
f,' ' bant,iun&o fibi magno Turcarum & Seditiofo» !
„„ rum Heiduccorum numero aduentautcs, pecu- ;
\v des omnes cum magna mulierum & puellarum* i
**-

' ' Š; •
caterua,frußra perfequentibus cos Iauarinia-
dmodum i . _** -
.
;
- Egerat ha&enus diligenter admodum ip p ]
*a*g* Has-,;. É Vienn:* Ę Â£; !
de fequentibus inter partes conueniret articw.
lis,principio,vt religio impofterum per vniüe* £
fum Hungariæ regnum libera effet,& vnicuiáue
credere quicquidvellet permitteretur, f)eifidè
vt eligeretur quidem Palatinus, fi Hungaris ita
confültum videretur, interea vero Archidus 1;
. . Matthias non gubernatoris amplius fed Prore. ''
.• gistitulo vteretur.Tertio, vt diadema Hungari.
* , cum in Caefaris cuftodia relinqueretur. Quìrte, !
, Epifcopi nobiles qui in Hungaria nati propriâ?
·· · fua bona poffident, in confilium impofterun* '
… admitterentur,reliqui ver• qui folo Épifcops,&
- - -* - -i-
-* - - -
*-. -. |
- - - - - * .^ •, .- • •* - * ' !,
v. - - - -* - ', 1
 '•/ • . -
***..... . . . , • •
Σ?fis T o R r A e Sv P p I. E M E N T v M. $i
titulo gaüdent non itcm.Quinto,Borfcaiüs
*prò fe & hæredibus fuis mafculis, Tranfyluani- .
A rn retineret.Sexto,Hungariae tamén regno fùb- ,
ieétus effet.Septimo infigniorum loco, tria dia- . . .? .
•

£demata regia, & tres galeas apertas vfurparet, *

£©âauo, non Principem fefe pof}hac amplius,
£fed partium Regni Hungariæ dominutn appe!-
%itaret. Nouo, Heiduccis ftipendium , qüíeos
**confcripfiffení perfoluerent. Decimo Damni …
* *ha&enùs dati vtrinque obliuio fieret. vndeci
* *m6,Bohemia, Morauia, Silefia, Laufhitium &
* Auftria articulos hofce non literis folum & fi- •
£ giftis cónfirmarent , fed & iuramentuin in eos
iennæ præftatent. Duodecimo, Hungari fimi
*raliquos Viennam mitterent, qui literis, fi
gillis&iuramento articulos hofce confirma
£ht.Decimotertio, Domitia Hügarica ob mef
^) *fis incommoditatem, in hyerftem vfque differ- .
*fentur. Cecimoquarto , His omnibus peraétis,
anfaétio haec publicè confirmaretur , & tabu
s Regni Hungarici infcriberetur.Decimoquin
fò,f{ungaris quidem Princ'pes Imperij per Le- . -,
* £atos fuos, ad articulorum horum appröbatio
£ £iem & confirmationem inuitarc,permitteretur
rticulos hofce quindecim ex parte quidetn no
fraTrautamius,Mollartus, Sigfridus, Preune
tis, Lichteafteinius& Kreubergitis, ex parte ve
i** ro Hungarorum, Illishafcius, Petrus Èrdkodi
*l. us,Georgius Tiirfo , & Sigifmundus Forgarfius
M. fubfcripferunt,faétaque tandem fubfcriptione, *
% 111ishafaius Caffouiam iterum , ad Borfcaium
d $puae faéta geßaque effent relaturus conceffit. -
;4
* *
Tametfi,vt fupradiétum , pax cum Hungeris
■• -

- * - z* . -.-, fton it*

…”
M. **** - · ·\, · · …— *-•
*-* -. .- - - -
i -

- , •, .• * • .** „ • - , - - :
- a *'• • ** • * • - -
_- - _• - - - • - - , ' -
 -
-- --, ; - ..* **--* a.
]
-

. ;* :

[§z R E R v M Hv N o A R r ex* £;
Aleidactii* . . non ita pridem Viennae
conclufa & confirmatâ.
fungariaf- fuerit,motus tamen ab Heiduccis etiamnumv*
darifacilemos rijexcitati funt,vnde fub finem quidem Nouerii;
bfis fubditi Comitatus Bocotfienfis,pugnam cä.
- eis inire coaéti funt, quaab vtraque parte noii:
pauci ceciderunt,& tras pagi incendio deforma;
-ti funt.Botfcäius vero 13. Decemb. die, comitijs*
Caffouiae habitis,deliberandumOrdinibus pro
pofuit,primo quodfeditio quidem illa perHun
gariam nullo alio fine, quam pro conferuanda
libertate agitata haétenus fuiffet. Deinde cum
in Principem ab Ordinibus eleáis nihil haéte
nus abfque praefcitu eorum egiffet , & vero hoc
ipfo tempore cum confenfu eorum ab arcibus&
• i , ciuitatibus liberis decedere paratus effet, iatnjs
literas ad Archiducem Š pro mittehdis
legatis dediffet,deliberare eos iuffit, an titulumì
Principis relinquere impofterum deberet.Cæte.
rum cum bellum nullum fine damno geratur,ob
1iuionem eorum omnium qug haétenus fa&aef.
fent inftituendam,idque agendum cerifiiit,vtbg ,
- na omnia mobi!ia & immobilia quæ duráre hoc
bello acquifiuiffent, quilibet retinerent. Porro
in comitijs proximis id eos agere fummo ftudio.
& conatu iutfit,vtarticuli de comburendis hae
reticis,cum ornnibus Religioni contrarijs abro
/
gationem vrgerent,& à Palatini, vt ante hæc té
pora vfitatum fuiffot,conftitutione nihil remit- '
terent,darent vero operam,ne quid hifce proxi
, mis comitijsnegligerent, quodadpriuilegia &:
libertatem fuam facere videretur, propterea de
viris prudentia & authoritate præftantibus ad
comitia mittendis folliciti effent, qui clameri-,
bus contrariae spartis fe*obtundi
. . non
. facile pate
. ■ rentur.
r ^ ' . ^, . '.'• • • ' -
 -
*;
- • • -

* * *,
* * * * *ff st o R 1 A E sv P p le M £ N r v M ys.
, £entur.Tandem & hoc deliberare eos iuffit,quo . .
#modo vera & fincera confoederatio inter Hun- ;
gariam & Tranfyluaniam inftitui, & commer- ' ,
£ia vtrobique exerceri tranquille & quiete pof- Foifaia
_., . *ά
£ent.His § ÉÉ É
1
Arremeatum maius fumens, ita tandem inualuit, *""*
I. vt 3o. Decemb.die,Caffouiæ, magno cum totius.
fpopulilu&u & dolore vitam cum morte cómu
' tarit.Antequam autem moreretur, Cancellariá
fuum Ioannem Ianufium multis adhortatus eft,' ' .
vt fidem Imperatori feruaret , & nihil noui mo- - -

liretur.Verum enimauero,negleéta hac fideli ad

monitione,fueruntpaulo poft, qui de confcri- ,
bendo nouo exercitù protranfyluania occupâ
da laborarent.Itaque Archidux Matthias.Orato , -

rem ßatim ad fuperioris Pannoniae Ordinesab- , ,

- legauit,&, vt ruina illa, quam Hungaria haéte-. -

! nus.ex bello Turcico, feditionibufjue & moti- • ', ,

}| businreftinisvarijs accepiffet,cófiderata,ad qui
;|- etem fefe impofterum componerent, nec cón- -.
, ftituendæ iterum Tranfyluaniae modum Maie- / . '
, ftati Cæfareae praefcriberent, eos admonuit, :
, fecus cnim, fi facerent , Cæfarem eos im- . l

, pofterum ad machinationes fuas, vt ha&e- *• , ,

, nus conniuentem. non habituros dicens,qui po- . '
. tentiam fuam omnem ad extirpandos & delen- , '
$ dos modis omnibus.contumaces. cóuerfaruss£.
.} {et. ~ . . . .
.1 . Neuheuf:lia 11. Februarijdie, Sigefrido£o£ y.a&.af.t. ,
: lonitfio tradita eft, qui Viennam paulo poftad- coìonbii, a,
? ueniens,ingentemTurcarum multitudinem per tributa.
! feditieaem Belgradiconfurrexifíe,vrbem diri, ' ,, -

ipuiffe,oppidum aliudAlifchiram incendio fun- ' ''

, ìitus deléùiffe,&cum ingenti praeda adfeditio- .
| x' • ' _ D 3. * . fum , ' '
 -

^ _ ._..-.*. »*?'
, 34 RE R v M Hv N G A a 1 c A R w ma ***?*> a
- . fum Scribam conceffiffe: Redaium item Botfraí}**
• fub praefe&um,cum donatasfibi à Botfcaio po£'.
* * feffiones occupatum profeéìus effet, à fubditis,
* fuis in angufto quodarn tranfitu eum expe&a
tibus,trucidatum occubuiffe,nunciauit. *
%** C&terum ...Februarij Tránfyluaniae quida
** fiwrra. proceres,Claudiopoli congregati, in Guberna-;:;
Š torem & Principem Tranfyluaniae Sigifraun-£
- "* dum Ragotfium elegerunt, iuramentumque ia :**
templo primario ei praeftiterunt , oratoribus ' ,
poftmodo Viennam ablegatis, qui duodecimo * ,
ἈMartij Pofonium aduenientes,ele&ionem hanc in
' • • •non ideo faétam teftati funt,quafi à Cæfare,qué. ;
Dominum femper habiturieffent, defeëtionem 'i
rnoJirentur, fed quod neceffitas ita poftularit, ■
s multis ex Tranfyluaniæ & Hungariae proceribus , in
.
w
Principatui
ditantibus.
ifti inhiantibus,& nouos motus me, &
si* :
£edifieiw ae
$ - --- - - • Non ceffauit haétenus in Afia feditie, quie- a
***** nim fa&ionis eiusfunt, Thuriam Natoli£ciui-, $i
- ** tatem direptam igne deformarunt,& Smanfiene ;
fimiliter cum ea quoque agerent, quadraginta; i
' millium forenorum fummam extorferunt. Sed ,
' •- & Perfarum Rex expugnaris duobus propugna-, ,
culis, Sultanicum in finibus Babylonicis exer- „
- 7 άitum diffipauit. Quamuis autem Sultanus pa- ,
cem cum vtraque parte facere Chami Tartarici , ,
' , interueniente'opera conftituerit, proficere ta- i
-
, men nihil potuit,quod occupatas hâéìenuispro
uincias,& Taurinum quoquè ciuitatem,à Pérfà |
rum Rege fibi reftitui voluerit, quod ipfe vero.
facere omnino recufauit, armatâfefe mianu quae.
iam poffideret, ebtinuiffe, & ex parte adfe iam
\ , * - £atéa
-*£ m rst earam sv » • . * w * nrv* *
„£atea pertinuiffe di&titans. Scripfit autem eo- perfrwr*
Ęgem temporead Hifpaniae Regem litteras, qui- gü ad Regem
, §¤ÉÉÉÉÉÉÉ ab inuicem feparentur, po- Hiffamialùs
$entia eamen & communi erga regnum Otto- **• . '
jnannicum odio coniunótiffimos fefe effe affir- .
ęmat;commotum autem fe confideratione poten
„£9* & armorum eius, quibusvicina* fuusfa&us.
*fit,non poffe eum non amore & beneuolentia. ,
maxima profequi,imperaffe igitur omnibus fu-, .
is prouincijs tam in india quam in alijs vicinis…
locis,vti fubditis eius omnem exhiberent bene
uolentiam,& nihil tributi nomine ab illis exi
É & Adenum propugnaculum,quodSo ,
- ££t; proditionem aliquando occupa
rit,arrnis fuisfefe recuperaffe, & ad minifteri-. -

um Gubernatoris Hifpanici in Goa habitantis, '

defkiaa£fe,affirmat,teftaturque omnino fefe vel- ` *
£le vt omnes in regno fuo habitantesChriftiani,. · ·
eadem cnm fuis fidelibus dignitate, ijfdemque … ,,
i priuilegijsgaudeant atqae fruantur. Significa* ' '
i | praeterea feSultano iam per feptem annos armis. • • , '
füis negoxium faceffere, qui Chiamonum fibi . .
1, per infidiaseripuerit,pro quo recupetando, ex- •
, - ercitum eius,iam aliquoties fuderit, qui vifis. ^ . .
terribilibus fuis vexillis,tribusbufonibus & le- -

, onerubro nitentibus,fugam haud femel arripu-. .

., oriat.Gaeterum cum decretum fibi omnino fit. .
;| fineinbelli nullo modo facere,donec $ultanum, , ,
»| toto Oriente excluferit,& fedem Ifmaelis& Iu-. • • -
chelis maiorum fuorum in Babylonia, & Cairo – – –
recuperarit,orat vt cum tantaepotentiae Rex fit, ; '
, £oedus fecum facere , & claffem fermterribi-, • . .
: * kmin Arabiam mittere velit, promittens fé- ' .
. ar- . D. * . . . . . r*v* 3.

- • : - - - - ' a.A * -
 £& Re R v M Hv N G A R r c a R v M ': • ,• •
re,vt facili negotio extirpatis Gttománicis, De
minum fefe Damafci& Aegypti faciat.Ad extré
mum munera recenfet quae ei mittat, imagines %
nempe Ifmaelis,Iuchelis,Ionæ, & fuá ipfius au-ê,
sro füfas,preciofiffimifque gemmis& vnionibusj
decoratas;menfam fcriptoriam Perficam ÉÉÉ |
anibusgemmis illuftratam: quatuor canes rubri,'
flaui & cærulei coloris punétulis ab aluo mater-*
na mirabiliter variegatos;tapetes duos aurogé
£mifque&margaritis preciofiffimis pi&tos,& res
geftas magni illius Tamerlanis fpeétantium ocu •
• . lis exhibentes;Cornua quatuor venatorum ex- ,

- , ercitio deftinata,glabra admodum & nitentia; , ,

Criftas duodecim ex variarum auiâ pennis mul
* / ticoloribus eleganter compofitas; pocula item -, ,
£* vitrea fex,ex yitro quod frangi nequit faéta;&c. ;
' * ' tandem le&ulos ex tapetibus tanta dexteritate.
compofitos,vtSellgalicuiüs formam referrent, :
& bellum inter Afancium & Chiufam Medorú.
regem quondam geftum^ fpeétandum exhibe-,
Jrejht. . .* • - -
-

f*f*ftw. De pace cum Turcis fa&a,fuperius diâum eft ,

sr<*udemfem Poft fufceptam igitur traétätiönem illam , om-3
£*••••• niapaffim quietâ & tranquilla per Hungáriam?
•m. fuerunt.Cum autem Orator quem cum muneri
.«
bus Conftantinopolim Cæfar deftinarat,iterfu
um de die in diem protraheret,TurciTartarijs • ,
non in finibus folum graffari iterum, fed & tra- .
ditos fibi obfidesarefto adftri&tos diligenter cu- !
ftodirevifi funt,cumque Baffà Budenfiseos ali
«quantulum relaxatos exfpatiari liberius permic |
, teret,Ianitfari quidam in foditionem confurgé- : |

tes,Baffam vt proditorem patriae lapidibus 6b-,

' ruere voluerunt, & ex obfidibus aliquem haud '
• … - leuitor
 * * HI s τ ο R 1 A* 3y P p L • M E N T v M, y?
- „feniter vulnerarunt,vt Baffa no&urno tempore
Aliquoscóprehendere & vndis in Danubio fuf
ffocare cogeretur.Secúdo Maijdie Tartari equos
plurimos in pafcuis ad Vaccium yerfantes, Vac
gienfibus non paucis trucidatis, abegerunt.Sed , \

& Ratziorum ducenti& quinquagifita, qüi fub '

|. Georgio Bafta fuperioribus annis militauerant,
adTurcas eodem tempore defecerunt, qui agro
rum ipfis partem aliquam circa Strigotiium ad-*
* fignarunt,vt eam exercendo & colendo fefe fuf
tentarenr,quaeres multis timorem iniecit, vti i
ter Conftantinopolim
caufam præbuit. verfus ingredi differrét
- ,. •• -

„VndeTurcae,de pacis confirmatione dubira- 28f. Aud*

ri,& obfides noftrös durius aliquantohabere cs jj* ***
perunt: pofteavero cum ad tentandam excurfio ucem M*.
nem aliquam fefe comparaffent,vt praetextum a- ibanitera.
liquem damnofi quod daturi effent facerent, &c ,
caufam omnem noftris imputarent, literas per ^
Baffam Budenfem ad Archiducem Matthiam da- -

ri curarunt,quibus tametfi decretum fit,vtab ex * A*

curfionibus & depraedationibus partes vtrinque
abftineant, Chriftianos tamen inquiunt, ab eo ', ,!
tempore excurfionem plufquam centies feciffe,
& multos Turcarum trucidaffe,maximè vero Le
uenfes & Setfchineafes in Mercatores Pefta- , ,
nos irruiffe,multos eorum interfeciffe,& ingen
tem pecuniæ vim,quemadmodum etiam ducen
tos & viginti equos cum pecoribus alijs,Potfen . . .
fibus eripuiffe,prætereaad Canifiä,dicunt, qua- .
tuor Turcas à Ghriftianis trucidatos,& viginti ' '
o&o in captiuitatem abdu&oseffe.Sed &medie • • .•

inter Hatuam& Budam loco,viginti quinq;Tur- - *.. .

casinterfe&os, equis rebufque quas habúerint < •.

*. v , ^ , - ,*. J» #. alijs
-*
-
-
- .^ -
- -
- -
* *, - -
 . **
$ re r v M HwN & A r I e A r * w * ,
alijs abreptis omnibus. Hæc & fimilia cum nw
, quaquam ad pacem ftabiliendam comparata fi
£j}$ eius de 1l1is admonere neceffàt
wm fibi omnino vifum fuiffe di&itant,exiftima-*
re enim fefe, qui in finibus praefe&i funt, paci* ,
ofores effe, idque depraedationibus fuis agere, …
quemadmodum Cæfarem vtrumque ante haeq*
tempora irritarunt,fic quod inceptum modobs ,
mum opus eft,difturbent iterum & priuatum fu-* . .
um commodum quacunque ratione adaugeant,
Cùm igitur ipfi nihil contra pacis 1eges tentare. (
& moliri cupiant,petunt vt noftri etiam in fuis*. C
fefe terminis contineant,& an pacem conferua- ;
– tam velint,per literas quamprimü refpondeant., t.
Cauffâ vero cur pacem tantopere expetcrent ;
- ; Turcae , haec erat quod non Perfarum rex tantum ,
- vti fupra attigimus Turcicas vires valde preme- ,
- ret ac carperet,veram etiam præfeéti quidam i&, ,
Afia minore & Syria quoque feditionibus om- ,
nia mifcerent,Alepienfis in primis, qui cruente* ;
admodum cum vefire Baffa cômiffo prælio6*. i
pote in quo ad quinquaginta milia Vefir Baffà, t
, .
•, '
. nec
Alepienfis verovi&us,copiarum
vi&or nec viginti milia amififíe fcribitur)
reliquias in mó- ',
sana & tuta loca traduxit.In Caramaaia quoque ,
noui exftitere motus,ad quos reprimendos àve. |
£re è Syria miffus exercitus,àpaucisper infidias |

fuit circumuentus. - -

Pacefa&a, Hangari Pofonium Außriaci verò

- Viennæ omnium Ordinum comitia indixerunt,
Hn Viennéfibus comitijs Caefaris nomine Archi- '
•omburk, dux Matthias,multa de fumma eius cura & fol
ne ordinum lieitudine in proraouendis fubditorum cömo
*u*ria. . dis,præfatus,fequentia capita Statuum delegatis*
- ~. , •- *, * * * * . * . propo
-
* . ^ - ,
/ - ' ~\
j* -

' ? *{I s τ ο R Ι Α Ε S v P p I. E M E N T v M. *• .
opofuit;Primo pctere Cæfarem,vtadtuendos
itionum fuarum fines,hoc etiam anno duplum .
tributum ijfdem quibus fuperiori conditioni
£us,conferatur. Si hoftis ingruat, vt copiae au
xiliares,x.peditum fcilicet Germanorum figna,
£ricenum virum,& x.equitüm turmae, quinqeaá.
'Qfdinum ftipendijs cohducantùr,id6iiei hómi
es militaribus munijs præficiendi fiitantur, & ,
fubditi in armis,vttanto ad defenfioné fuit para
tiores,exerceantur. Amnona diligenter curetur.
ContraTurcarum,incurfiones maximè præfidij
Canifani fines diligenter muniantur. Ad ruina
rum Iauarini & Viennæ reparationcin furnptus
contribuantur.Vt pace faéta,immenfis &£3;;i uja
rerum exaggerationibus modus ponatur. Vt fa
tionesineátur,quibusvagi milites & mendica
bula exterminentur:quibus rei monetaria: con- ^
fùlatur:quibus æsalienú diffoluutur&c.Ad quae
omnia & fingula Auftriae vtriufj; tá fupra quâ ia
fra Enfam,Ordines fatis liberaliter refpöderüt,
itatamen vtpacis eos,tä cum Turcis quá cú Hau. *
garisferuandae cupidos effe facile appareret. .
I. Per cofdé dies comitia HügarorüPofonijagi- .„„ pofi*
tabátur,ad quæ quãdiu quiCaefaris nomine pr*^ nijfiwe Pre*-'
effet nemo cópareret,Húgari, morae pertaefi reb. ,
iafe&is difcedere cóftituerãt, ac vix multis pre •*
cib* abArchiepif.eius loci perfuaderi eis potuit
vt ad 15.vfq; Septé.exfpe&arét,hac tamê côditio
* * ne,vt fi interea Archidux,Matthias,Caef.M.vica
rius nó adueniffet,omnib* difcedédi libera effet
facultas.Trepidü.n.nunciütü nönulli attulerât;
magnáTartârorü multitudiné ad HuftäTráfyl
; uaniae oppidü cüvxoribus & liberis cófediffe,ac
locú fibi ad habitádú nó fine minis petere. Budá
-
-* queq;tätavisTurci.militá cófluxerat,vtiivrbe *

-* *
… -
-

_* -* 1 •, , - , A.
 - - • * - - r

6o RE R v M Hv N c. A R r c AR v M ; * .
eos non capiente,fub papilionibus extra vrbem
quietemorarentur;ne noftris vllam belli retió*
uandi,aut inducias violandi cauffam praeberet 3.
Beglerbegus quoque fiue Græciæ præfesbis nii!.
le equites Paeftum adduxerat,vt pace non proce*
• . deate,in emnes occafiones tam noftros óppri-*
'-
f.
mendi quam fuos
nihilominus iuuandi,effèt
quotidie intentus. Nóftrę
ferè excurrebant,praeda£
• ^ . queagebant:qüa de rc Baffa Budenfis, miffis ad
, Archiducem litteris,grauiter eft conqueftus; &:
, quamuis vehementer effet iritatus,adeoque fatis
cauffæ per noftros quoque fines grafíandi babe
, re fe diceret,eas tamen iniurias fingulari pacis!
ftudio quo flagrabat condonaturum fe fimula
_ bat.Interim verò Hungarorum, præfertim pro
, * cerum quorundam animos clam follicitabat,fiè
- vt multià noftris deficientes,Turcis fg adiunge-'
: „ rent. . . **
/. - Ijdem Carmentum,eie&o Caefareae Maieftatis;
præfidio,infidijs interceperunt:& quia validg&
όrum mânos ad magnum Varadinum coire dice*
bantur,vicinis regionibus ingentem terrorem.
- incufferunt. ' - - • •

pepeliue* Tum temporis miferabilis cafus contigit in

Banfium a4. ter Adamum Eccium Popelium,& Banfiuih, in
*man* vmiät ,e, Hungariae proceres nô poftremum.Hicemina
quum apud illium hofpes,pranfuseffet,& vterq;
vino incalefcëtes,fenis equitibusftipati,in pro-^
, ( ximum campum animi gratia excurriffent: Po
pelius inter equitandâ Banfio,Tu,inquit, fiTur
ca effes,equidem iam hoc meo gladio te ex equo
' effem deturbaturus. Heic Banfius, Nequaquäm,
° ' ait,ego tale quid vel contra Turcam, qui amici
tiam meam & fidem fequutus ad me diuertiffet,
_ • •• • • _ • mmit
n • • ' ' . . . .
- - - z ^ • ' - .
 w* i -
*,*• : Hr s T o R I A E Sw P p L £ M £ N T v M. é*
â€ommitteré;quin potius,
$: humanum præbere
I.
vt par eft,Excomem
ipfi vellem. me
his atque
ijs verbis nata altercatione, Popelius ftriéto
adio Banfium inuadit , & vulneribus aliquos
nélim illatis,ex equo deijcit ; miniftros dein
,adauxilium domino ferendum accurrentes,
iifijcit, & ad Banfij yfque caftrum perfequitur:
vnde mox ceteri,Domini iniuriam(quem letha
liter fauciatum raptim intulerant) vlturi, faéta
' eruptione,Popelium cum miniftris aliquot tru
cidarunt,reliquis in fugani aétis. Ecce temulen
tiae & immodeftiae tam in faétis quam in verbis, -
acerbosfruétus. - - -

pofonijquum Hungarorum legati ad xv. vfq; **fi**,

* - . * *. comitijs Pofd
, | Giem Septembris Matthiæ Archiducis aduentú3 mienfibum de
| fruftra exfpeétaffent: domum quoque', fequcnti' 'cedunt.*
.1 apud Cathedralis Ecclefiæ Capitulum faéta pro
fèftatione,difcedendum fibi ftatuerunt. * T. -• • ~*
; I I. Nos Cathedralis Ecclefiae Pofonienfis Capi- Ęgari
, | tulum,ómnibus,quorum hoc fcire intereft, fio.
s | tum facimus,Illuftres,geaerofos,nobiles &flre
, | nuosviros,nec non Praefeóturarum & Liberar6
| ciuitatum,ceterorumque Hungarici Regni Sta
tuum,adPofonienfia haec Comitia, in D. Iacobi
' feftum indiéta à Cæfarea & regia Maieftatc con.
uocatos,& obediéter miffos Legatos,aoram no
bis comparuiffe,& vno ore vnoq; confenfu Prin
; cipalium fuorum nomine follenniter protefta
tós effe: Quamuis Cæfareae Maieftatis, regis fui
, | clementiffimi iuffu,ad praediéta comitia praefti- .
, , tuto tempore venerint, atque etiam duos pane
, iam menfes fereniffimi Archiducis Matthiæ, tá
., quam CaefaregMaieftatis vicarij,& in iam diétis
`comitijs Praefidisfuturi,aduentum præftolati fu
.| - . „erunt,
-
. …a.

| * • • . • ^ … , * i … —
v$.
 . /

& R£ R y M Hv N « A R I c A
erint,ifque nullws adhuc Š
haufta qùotidianis füntibus per tam diuturi
& Regni haétenusvfurpatis confuetudinib
pugnantem moram,crumena, diutius cofimmorâ
fi heic non poffent,fed domumquifque fuatn di.
fcedere ab ipfa neceffitare cogerentür; hikir&
*~
minus ad Cæfareae Maieftatis, regis fui clerneri:
tiffimi ediétum,quocumq; is loco & tempore fè
cundum Regni confuetudinem alium conüentá
indixerit,cum debita obedientia & fubmiffa fi
delitate rurfüs comparituros.
paci, wisimę Interea vero ne quid contraTranfaétionê fiue
fis articulorvo Pacificationéillâ,fuperiori Anno 1666. 23. Iunij
lam feruari. inter Caef.Ma.eiufq; fideles in Regno Hungari
co fubditos faétam & confirmatam,tétetur:pro |
teftantur ijdem follenniter,fepraelibatamTraii
faétionem, omnesque eius articulos Š
(abfq; tamen præiudicio ab Archiduce Matth.
fcripto Hungarici regni Legatis promiffae com- .
plafiatienis;& quorümdáaíticulorü peclariíi
bnis)exaéte feruaturos, ei fe acconamodaturös,
heque vel latâ vngué ab ca difceffures. Quodfi ^
vero quis,cuiufcüq; ftatus, ordinis & códitionis !
ijeffeht,cótra di&täillä Träfa&ioné officiá aíí
quod pablicü(quorú gollatio eiufdé Tranfa&iò
fiis virtute,ad Hungarici regni Cófiliarios per
tinet)à C.M.impetrauerint,aut iá impetraffentj !
eis fe hoc ipfo denáciare, à regni incólis & fùb- |
ditistales fiinime receptüiri, eorumq; mandata !
exfecutoriaDonationaJes & aliaque eiufinodi
fcripta & litteras, quocüq; eae nomine appella
itétur,à talibus promulgatas,nullâ omninò vim |

aut locü habituras,qua de re iterüatq; iterü co |

rä nobis ijdé Legati fuo acfüorü Principum no |
miaef•lléniter proteftatifunt, hanc$ fuá pre
/ • _ - v. •* * . ~
a' - - -* '. .
- - . • -
 - —

- * Hi st o r\ A ■ sv p p luwm n rvw. 8 .
\. £eftationem,vt tanto effet firmior, fcripto con *' . '
?ignari,& Capituli %$% muniri volue- •
-

. * •
;yür,&c.A&um Pofonijfiue resburgi poftridie \
-

gnatiuitatis B.Mari; Virginis,Anno MDCVII. *. .

$ His alijfq; de cauffis quü pax quoq; cü Turcis Tarseparâ, , ,

indies prócíaftinaretur pr&fe&üs fiiie Baffa Bu- /** /*/?**fè
*.

&enfis çonuocatisbelli âucibus, deliberare eos**

i. iuffit,quidporro agendü.Cuiusrei nuncius ma-*** T -

ignä noftrisattulit trepidationé, locis omnibus

Éer fiuminagélu durata,adinuafionéopportunis ^•

Tantâ tamen apud barbaros etiam honeftatis re

fpe&usvaluit,vt ab iniuria, quantüfieri potuit,
É téperarint:quinetiäSultanusipfe Budenfem.
praefe&iumlitteris monuit,vt quäuis Chriftiani
jagnos coetus facere,atq; hinc inde ad praedam -

£xcurrere dice;$tur,ipfetan$ quicfceret,& quò

§i; us fieri poffet, eorü infolertiâ perferret. Si
Â¥ero ijdé vim facerét jprimü fe faceret certioré
*.

$ interea fexcenti Turcae equires Belgradü ver- fùrre tsfüs

*fus proficifcétes,quùin itinere noftrös quoquè μ•f ma*. -

£übfignis ingrediáudiùiffent,ad caftra vfq; dúo

íbus a5Iauarino miliarib*,adequitarüt, féû mox
ÉÉÉÉÉ figno retrocefferüt.Paul ` … - ;
:}opoit Ibrahim Baffà cú ís. le&tiifimorü virorú - -

- # in Hungariâ venit,eo confilio, vt 3.exci

jatis caftellis,itinera omnia muniret;actü demù
ferio à noftris íííííí; pacëfie an bellâ ma* .
lent:ac fi noftriadbellüinclinarent, ipfe rapto
agmine vicinas oésregiones peruaderet aç dépo
É; CJgem in finé magnâ annónæ & ca
réfis fupelleétilis vim cöportari, rufticosquo
mnes cü curribus& equis âdimperiüpraeftofibi
effeiufferat. Eâ ob caufâ Archidux quqq; Mat * • , ,
*. A
thias Budiani & Serotini Comitis milites accli
|
I. **•siaariiìis,effe iuifit.
- . - - --- - -_ - . ' Aliquos
-

at - ' · ^- `••,-,
* .. -^ .
...
… *** .
…•*.
'.
\ *
| - - - • • ^
 , - - - **- - - .
&4 . r* rv M HvN G Α R 1 & à R v M
pro£iain : Aliquot tum prodigia animos quorundãteí
Ayungarid. fuerant.Nam Effeggijè frufto panis cruor
' häre vifus eft:& in oppido Varadihenfi (cognó*
É
mcntoMagni)duo lymphatici nudi difcurrerút,
' ' concionantiüm more ad pœnitentiam hortâtes
Gunfijquoqueinfans à partu recens, loquutus
effe dicitur. Quid vero haec talia portenderint;.
vt & Cometa, qui per eos dies apparuit , nouit
qui omnia.Isfaxit,nemagno hóftró malo id nos
quoquereäpfe ÉÉÉ; -1 - -

' > • . Ia tam ancipiti rerum ftatu,Hungari;aliquot

fé offenduii- , rqceres É inftituta,fed,vti ÉÉ:
… a comitia vehementer vrgere coeperunt.Quare
Àrchidux Matthias decem pedituí, figiia,&mil.
leac quingentosequites eo przmifit.Hiiic irita
tis fufpicione quorundam ahimis, Hungari in
flantiffimè petierunt,vt tam validumpr£fidium
•, cjuo minime opus fit,ftatim dimitteretur. Neq;
' énim fe difputationibus aut altercatiónibus ii.
ludcomitiorumi tempus conterere âut à pacecâ
Turcis fa&a difcedere velle; fed eo foluin ven
turos vt quae fuperiori anno,interpreteIllishaf.'
^ cio,conclufa ac conceffâ efferit,publico confen*
' fuiterum firmarentur.Interim multi tam proce
rum quam gregariorum militum ad Turcäs quo.
/ . tidie tranfibant:ac Pofonijetiam resad tumultú
- fere fpeétauit,quod Lutherani miniftri à conci ,
onandi munere ceffare & faceffere iuffi effent.'
!
· · Baffa quidem Budenfis ab Heiduccis vt noftros
, ,. ' inuäderet follicitatus,oblato decemmilium au
xilio,prolixe & liberaliter refpondit,conditio
ae tamen vti noluit,fpe pacis indu&tus. Heiduc
|
gi nihilominus cis & vltra Danubi'i magna coa
άamanü, Calopem arcem obfederunt, qua ex
„•.• • • , pugnae .
• • . . . . . - '•' - --_
 —-—-————

HI s τ ο R Ι Α Ε Sv P £ L £ M É N T v M. &;
\ íignata,Tranfyluaniae aditum in poteftate fibi
I.
abere videbantur.Voto potiri, Haiam quoque
arcem fui iuris fecerunt:dein pofitis ad Tibifcú
| £aftris, circüiacentes regiones licenter diu per
ùagati,loca omnia munisa expugnare fibiô; fub
ijcere conati fiunt.Ad horum conatus reprimen- ,
dosproceres quidam Hungarici clientesfuos ad
arma vocauerant:verum ijTartarorum ad Ono
dum pagum caftramietantium ope freti, vlterius
progreffi,Debritium gppiduih quoque expugna
funt:elatique viétoria, de Caffouia obfidefidâ,o-
imnique exfcindendâ nobilitate confilia agita
bant,quod ea fere àCaefàreae Maieftatis partibus
ftaret.QginetiämValentinum Humanaium,rha
gnae fiobilitatis virum, regem fibi expetebant: $uiireses
fedis,raro modeftiae exem5lo, non folum eofà *****i*
É afpernatus eft,verumetiam Cæfare;
Maieftatis Commiffarios, Caffouiæ degentes de
auxilijsipiterpellauit, ne fortaffe inuitus ad re
Ę vel ipfe raperetur,vel Redaius,in quem et
immiüliorum fìudiainclinabant, ipfius loco e
geretur.Àiuiit Heiduccorum tiim tantam fuif
fevefoniam,vtnon modo Turcarum amicitiami
vltrò ambirent äc ftudiofe colerent,atque in ea
fumi gratiam mülta fcelerà perpetrarent;verümi
etiamiquofcumque in poteftatemi fuam redegif- '
fent, eäs conceptis vérbis iurare adigerent, fé
Turcarum amicös, Germänorum auté inimicos
perpetuofuturos, ac futuro regi, interim vero
Heiduęcorum primarijs, omnem obedientiam
przftituros. • • • --.. -

£ffuiiw •#.
- -

Ineunte nierifeDecembri,Heiducci Caffòuiá

6bfidione cinxerünt ; fed inde aliquoties faéta A/lra.
imprcffioiie,repulfi;Paeftum i Strigoniüm É
ςefie&
w
 es rw rv w tvno A* 1 c A * * *
cefferunt. Ad hos Caefarea Maieftas Rogoziuá
' magnae au&oritatis virum ablegauit, vt eos ad
viam reduceret,& porro in officio contineret:
tantumque isprecádo atque obteftando effecit, M.

vtpoftquam is pollicitus effet, comitia Pofonij ]

quàmprimü celebratüiri,paullulum illi retro !

cefferint,promiffo addito,nihil fé contra Caefà

ream Maießatem molituros, nec quemquam ana
paaeurque plius offenfùros,fi poftulatis fuis fatisfieret; fia
dammodo. minus,quamcumq; poffent de Auftriacis &Ger
nmanis omnibus,vt qui paétis non ftetiffent,vltis
onem fumturos.Quum vero comitia Pofonien
fia nihilominus procraftinarentur: Heidtrccori
rurfus ad decem milia cbieruht, & fuperato Ti
bifco ffauio,inSepufienfem agrum irruerút:quo
euaftato,adtredecim illa oppida, quæ in illotrae
êtu ad Polonorü pertinent imperiü, agmen con ,
uerterunt,obuia quæq; agentes ferentes.Superi
oris quidé Hungariæ Ordines aggredieosàc&&
cidere decreuerant:fed Agrienfis praefe&i mini&
territi,nihil aufi funt,qui palá iaétabat,nifîquâ.
primum copias iá cogic£ptas dimitterent,fe eas
fuorü,Tartarorü,atq;ilIortim ipforum Heiduc
corâ opeprofligaturü.Pofthæc Heiducci adToc
rectam is. caiurn agmine duéto, deditioné eius fibifieri p6
ύ#.
ftu!arunt:cuius praefeétus ita refponûit, Quáuis
eius arcis cuftodia non à Caef.M.fedfegn1ÍÍun
garici Ordinibus fibi cómiffa fit; nolle fetamea
eam in Cæf.M.praeiudicium, fua facilitate atque
ignauia alijs quibus nihi! ifi eam itris,prodere,
fed çã eo quicüq; rex futurus effet,perrniffiurum, <
Medio hoc refpófo repulfi Heiducci,indies ma
gis magisqj cü Turcis colludere cœperät, eisά
quafi tótos fé tradiderät,PofitisadSendeliâ op.
pidácaftris ciuibus per litteras apertefignifié /
 -
- --- --
*, * ----
- -;

; HI $ f o R r A* Sv p P 1. § M E N r ww. 82
£runt,Qyum videant patriamatq; Hungaros ope
*a fua,vti ad faluté nolle,fe Turcarú fimperatori
:eâ locaturos & præftituros,omnefjs arces ac mu
hitiones quas poffent poteftati eius fubieéturos,
Yd quod etiâ fa&tis atq; ipfo opere quátú in ipfis,
fuit,efficere conati fiint. Nam & niodo di&am
munitionem & Budnocü arcem ter fummis viri
bus oppugnarunt,hanc etiâ expugnarunt : inde
äd Filleccum tentandum,animas adiecerunt,vfi
Turcarum,comeatu alijfq; rebus eos iuuantium
6pera,Budéfi inprimis prgfe&io (quäuis fummú
' pacis ftudiüis apud noftrosfimularet)conatuse
%rum clam promouentc. • • . . . .
* Quurn igitur in peius omnia indies ruerent, MPc^tri.
& retro fublapfà referrentur: Archidux Matthi
as Hungarici regni Ordines dehabédis,ve1 poti
us reftaùrandis Pofonij comitijs interpelfàuit, comitia fore.
;
ih quibus de remedijs tanto malo adhibendis cô mijreftaurátus
fùltaretùr:fimúlq; omnetn nobilitatem,otnmef.
que Statusedi&o monuit, vt ad rebei!es oppri
fhendosvires auxiliaq; conferrent. Ei império
Bator obfequutus,bisfuis profligatis,non inedi _

6ëre damnú accepit. Interea Fi11eccenfes præfi

diarijmagnisverfàbantur in anguftijs.Qyamob p,-f.g„.g.,
rem eoruni praefe£tus celerinuncio ad Matthiâ irâï
Archiducem miffo,auxilia,pecuniä,cormearum, liapetit.
aliaq;neceffària (quoriim iii arce nô magna erat
còpia)quarhprimâ mitti fibi petijt ; proteftatus, .
fi hac negleéta petitione,auxilia non maturaré.
rur,atque interirh arx ea & prgfidium atnittere- .
tür,nifii! culpae fibi aut fuisâttribui poffe. Eif.
dem litteris idem cauffas horum motuum has
potiffimurn Heiduccos praetendere fignificaa
bat*-, : quod Presburgi concionatores Re
• E 2 - forma
· ·

a. - - ` ,
 68 R£ R v M Hv N o A R r e av, w M _

Aeiduscorum formatae(vt ipfivocant)religionis nuper effent

querele. profligati,& contra pacis Wichaenfis articul64
Écclefiafticis perfoais nimirum iuris tribuere
tur:quodferre ipfi vllo modo nec poffent nag
vellentjfed potius inTurcarum clientelana con
ceffuros,adeoque & vitae & fortunarutn omait
ia&turam prius fa&turos,quam vt quae paceVien
nenfi conclufa & indulta funt,resocari,aut tam
quam irrita pronunciari pätiantur. His eorum
querelis nifi matnre in publieis comitijsfatisfi
at,aut eorum conatibus obuiam eatur, pericul&
effe ne rebellionis femiaa per totum regnumiâ
diufparfa, repullnlent,& multo acerbiffimos
fraétüs proferant.At tum praefeéti ac prsefidijc&
ftantia,tum anni tempeßate rigidiffimoquege
Ju fa&um eft,vt rebeiies infeéla re difcefferint,
obfidionemque foJiserint; quorum extrcmum a- .
gmen praefidiarij erumpentes ita earpferunt, vt
multisoccifis,viuo$aiiquot ceperint, de quibus
Fi1Iecci horrendum, ftipite per corpus ada&o,
fupplicium fumtwm. - -

4rcbiduxMat , 'tandem, xiv.Ianuarij Archidux Matthias vi.

**i*Yiennam enna Pofoniu η verfus iter ingrcfkis,xv.cö per.
{¥e^/jf.
uenit,centum ferme curribus & trahis,ac ducea,
tfs Buchemijpraefeéti equitibus comrtatus, & â
ciuibus armatis pro rnore magnifice exceptus.
Tria peditum figna, quæin fuburbio præfidium
agitabant,quingentorum fere sapitum, adareę.
vfque ita erant difpofita, vt per ea Archidux snc
«dius ingrederetur: tum omnia tormenta tam ia
vrbe quam in arce,magno fragore exoneratasti;
multaque alia lætitiæ figna aedita.Archiducem &.
curru defcendentcm,Napragius epifcepas Iaua,
rinenfis egregia oratioae eft alloquutüs: prius.
vers
 HI s £ o R r A 8 sv P P 1. e M v NT vm . 69.
fero qüam appuliffet,Redaius,duo è Thurfonú
ilia,alijque è nobilitate Hungarica, Archi
iHeimburgurnvfque cum fex trahis obuiam
praecefferunt, eique felicem aduétum gratulati,
£ne vlla inora Presburgum fefereceperunt. ,
* Poftridie,xvr.fèilicet 1anuarij Forgatius Ar
€hiepifcopus Strigonieafis in arcem,infigniHá
aricae nobifitatis globoftipatus, afcendit, Ar
&hiducemque falutauit.
xxii.laauarijillishafcius cum decem aut duo erg;;j:;.
decim trahis Presburgum.inueétus efl:quem tre
centi Heiduccivfque ad vrbis moenia, nonagin
ea vero,eodena jú ami&i fatellites,ad diuer
{orium vfque comitati funt.
Sequentidie,xxvm.Ianuarij,connocatis Hun q.

garici regni confiliarijs, initium Confultatio

iis fa&um eft,eifque ab Archiduce res quaedam gefìitatię
grauiffimae ad deliberandum funt propofitae:quiiaiiiem. /
-

dena concilio,quodtotum eum diem,&fequen

sena quoque ad meridiem vfque tenuit , cui ne
mo Gerniaaerum,praeter ipfumArchiducem in
verfuit. Hungari xxy.multa iam no&e, adpoftu
lata fkripro refpoaderant, quo non fine ftoma
cho & acfibus verbis tam Archiducem quâAit
*.
ßriae Ordines commonefàciebant,prouiderent,
me resia neruum erumperet, ac tempeftiuema
' lis ingruentibus remedium adhiberent.
Poftridie,quixxvi.erat Ianuarij, Auftriae Or.
άίαes& Caefareæ Maießatis Confiliarij Germa
nici conciliusahabueraat,&quaeßionem ab Hú
ris propofitam ventilarunt:qug non abfimilis
illividebatur,qua olim Pharifæi ChriftumSal
uatorema aoßrum tentabant:Vtrum fcilicet,tri-,
butnm Gaefàri effét föluendum, vel non? Certe,
- - P. 3 ' tote.
 - -

fò- R p R v M H v N G A R I c A R. w M.
toto eo tempore quo conùentus durauit, tam fk*
riofa Hungari confilia agitaffe dicuntur, vt iam £
certos homines delegerint qui ad Turcarü Impé*
ratorera proficifcerentur,auxil:üq; eius,ß comi,
tiorum euentus minus ac voluntatem ipforuat;
fuccederet,implorarent. Poft multam difcepta
tioné,exHungaris &Auftriacis dein eleéti funt, ?
-4wffriae ordi eorúq; confenfu decretú in hancfententiam fa- , .
&tù:vt miffis quæ in controuerfiam vocabantur ;
nes Wiennens? conditionibus,omnes
Viennenfis Pacificationis
pacifrationé
*££epiaw.
fuperori anno cóclufae articuli rati atq; inuiola*
ti haberentur:in quod tádem vtriufq; partis Or
dines,ne maioribus malis feneftra patefieret, cô
fenfit. Qgamuis enim Ecclefiaftici Ordinis ho
naines acíiter inirio quibufdam articulis fefe op
ponerent;tamen Hungarorum viçti pertinacia, ,
qui non difcefuritantum, verumetiam grauius,
quid moliruri videbantur,ceaditiones & ipfi ac,
çeptarunt:vt fcilicettafh in vrbibus & oppidis,
quam in pagis & vicis libero Hungari religie
nis exercitio fruerentur,ipfi vero in defendea
dis Caef.M.tamquam regis fui legitimi, prouin-;
cijs,iure & auétoritate,omnesvires atq; adeo i-.
pfam vitâ impenderent,Histranfaétis, Archidux
Matthias Chiatum Cafparem cum litteris ad Bu
densé praefe&umablegauit,quibus cum omniuna
quae aéta fuerant,faciebat certiorem: Georgium
quoq;Turionem & Illishafcium in fuperiórem
Hungariam mifit,cum mandatis, vt Heiduccos,
qui fub fignis paffim ad rebellionem coierant,
ab inftituta expeditione reuocarét; ac nifi aequis
£c juftis conditionibus adpacem ac quieté fle&i
£e finerét,totius regni vires in ipfos cöuersü iri,
interminarentur. Decrctü vero in hoc conuentu
fa&um,ita fe habet: . Illus
 * * *. • * v &v. x Ama & v-w w r ■. ■ rvv rs uw l v ni •*

.1lluftri(fimi,Reuerendiffimi,Illuftres, Gene- ee*rtenses,

rofi,Nobiles,Strenui & Honefti regniHungari- uentu, Py
ci Ordines,&c.Vtriusq; Auftriae tam eius quæ fir mi
Pra quam eius quae infra Enfam eft,Deputati fiue
•delegati,non tantum exijs qugpartim fermone,
partim fcripto ab Hungaricae coronæOrdinibus
expofitafunt,verumetiam fuo ipforum exéplo,
& nimia,pro dolor,experientia fàtis fuperq;in
IV- tellexerunt,quam multis quamq; ingentibus mi
fkrijs & calamitatibus praedi&um Hungariae re
gnum & ab haereditario Chriftianae religionis
hofte,& inteßinis feditionibus acbellis,multos
iakm annos preffüm,ia6tatum atq; affliétum fue
rit,atq; etiamnum iaétetur. Qgum vero vtriusqs
Auftriae incolis nihil granius poffit accidere,
quâ vt eadem in regno noui motus oriantur, at
H
ue ita innocens rurfus Chriftianorum fanguis
; | É rähae quam vicinae regiones irre
cuperabili damno rurfus inuoluantur(quod qui.
dcm vt præcaueatwr & ipfius Caef.M. quam plu
rimum intereft, & ni fiat ad fubditorum inpri
tnis extremam perniciem atq; interitum eft re
dundaturum)fjdem Auftriae Ôrdinem delegati,
vtriusque tam fuperioris quam inferioris pro
i: 1
uinciae nomine declarant
nia ea quæCæfareae & promittunt,
Maieftatis fe om
per Matthiam vi
carium eius permiffu inter fe aliaque vicina re-.
;na& prouincias contraéta fint , inuiolabiliter
çuftodituros, eaque vt cuftodiantur & feruen
tur, Hungaricis Statibus, quantum quidem ex
hoc Pacificatione tenentur, auxilium praeftitu
ros,quod Deo in primis tum Caefareae Maiefta
ti,tamquam legitimo regi-ac Domino, & Mat
thiae Archiduci,täquälegitimo fucceffori&p!e.
aario Gubernatori,eorúq; fratrib*Archiducib*,
 - -

7, RE R v M Hv N G A R I c A R v M . .
atque adeo vniuerfae domui Auftriacae ex æqu
&bono reddéda ratio patietur, ant regni hui
acregionum poftulabit neceffitas:fperantqué
ciffifi,laudabiles regni Hungariae Ordines Vi£ ,
neafi Pacificationi,& fuper eam datae Affecur* …

rioneftaturas & ad vnguem fatisfaâuros,Auftri

acifque prouincijs & iam& in pofterum,quoti* , | .

esrequiret neceffitas,promiffaauxilia fuppes

taturos. - *;
In vnjuerfum deinde tam Matthias Archidux
quam Hungari atque AuftriaciOrdinespacifiga*
toriam. Decretum,& quafi fedus fecerunt,eiqiie
pmnes & fingulifubfcripferunt. Erat auté hanc
infententiam conceptum: *;
confederatie Nos Matthias,Dei gratia, Archidux Auftriae,
inter Matihi. &c.Caefarog Maieftatis,<lementiffimiac chari£
em4rchidacii fimi Domifii & fratris noftri,Gubernator&Ge
neralis in Hungariaatq; Auftria,&c.EtNos Prae
ΣΣr lati, Domini, Nobiles ceterique Status regni
Hungarici,vt& vtriufque ArchiducatusAuftrig,
Presburgi impraefentiarum congregati,& nó
ftro & eorum à quibus delegati fumus nomine,
Notum facimus omnibus & fingulis: É
adfedandos motus & rebellionem, quam Hei
ducci à Turcisinftigati de nouo iterum, molie.
bantur, reprimendam, hac in vrbe conuentum
indiximus,eoque omnia noftraftudia & curam
direximus,vt tam Hungariae regnum quam vici
nae regiones ac prouinciae ab extremo à quq non
proculabfunt,interitu vindicarentur,neque vel
Chriftianarcpublica penitus auellerentür, aut .
prioribus miferijs,à quibus necdum refpirärüt,
rurfus obijcerentur;confultiffimum ad id nobis
wifum fuiffe,fitam noftro quam abféntium
- • - . cerumpro
&
 HI s τ ο R 1 A E sv P P LE M £ N T v M. 7;
gerum & ciuium nomine firmiffimum fedus ra
et nosiceremus, quemadmodum etiam harum
ifterarum virtute icimus, hoc quidem modo,
hocque fqrma. Qgod fi ob Pacificationem fiue , •

a Pacis Capitulationem(quam ex noftra parte ac- , , *

curate feruareanimâ induximus) vel hoftis vel 1

' quiuis alius,communis pacis ofor ac perturba

, tor,Nos,vel prædiétum regnum & prouincias,
earumve membra & confoederatos vi atque ho
ftiliter oppugnauerit, coniunétis viribus atque
auxilijs tam à nobis quamà confederatis & fo
. sijs noftris commune periculum aut vim depul
furos,atque eosqtiam quipropter hancPacifica
tionem acConfederationem periclitati fuerint,
profe&uros ac defenfuros,ficque vnâ viéturos
aut morituros, & cæt. In cuius rei fidem & con- .
firmationem litteris his fubfcripfimus,& figilla
heftra appendimus,quae fcriptæ funt Presburgi
Calendis Februarij Anno M DC viII, : :
* Quum hoc modo depace omnes bene iáfpe
' rare inciperent: ecce nóuus inteftinus motus e- gsfitfiwd.
-^ tus, ómnia forfan commifcuiffet, nifi quum f*.
fius Dei benignitate & mifericordia,tam fin
iulari eorum,quorum intererat modeftia& pa
tisftudie,mature (vti fperamus) fuiffet fedatus,
É enim Archidux Matthias accepiffet, Cae
:! {àreae Maieftati non omnia quae inter ipfum &
] Status tam Hungaricos quam Auftriacos aéta e
rant,optime placere,fed exiftimare,fuae auéto
ritatis ac reputationis in quibufdam non eama
quam par erat,habitam effe rationem:fubitovi
| émna ad Neoburgum monafterium xv. Aprilis
1 gonceffit,admoxquam plurimiproceres,ijprae
V. Ε ; fertim
 t4 . RE r v M Hv M e A r * c Ar.v M ,
fertim qui Viennenfi Pacificationi interfiierae*
& fübfcripferant,(efe aggregarunt Quæ res ma-, '
gnam fane trepidationem in omnibus illis regi
, onibus conciuit.Iam enim non paucae quoq; mi
1itum copiae ad Archiducem Matthiam confu
xerant, ducibus Georgio Sigifmundo Barone.
Herberftenio,Georgio Andrea Barone ab Hof.
Virchen,GeorgioTurfone,alijfque exeadem fa-.
milia,Ioanne Chriftophoro à Bucheim, Rudol
hoTieffenbachio, Carolo & Maximiliano à
Ë. in Lemburg: Carolo Se
rotino,Erdodio,Palfio,IIlishafcio,ThomaNa
dafto,Turone FerentiQ,Valentino Humanaio,a-'
lijfque tam Hungaris quam Germanis,primarijs.
viris.fn£criptiones quorundam vexillorum his.
verbis erãt conceptae. Vnius: Cedat virtuti inut.
dia.Afterius: Ad taendam patriam. Rurfum alte
ruus:Fortitudo comes raea. Alterius: Pugno pro.
patria.Alterius: Sagíta Maria orapro nobis.Alte^,
rius: $anète Michaelora pro nobù. In multis vero.
ipfum MATTHIAE nomen aureis litteris infcri^
tum radiabat. …

Cæfarea Maieftas,accepto de his tumultibus

nuncio,Cardinalem Dietrichftenium (qui fane,
toti Chriftianae reipublicae in his turbis compo
nendis egregiam & fàlutarem operam magna
cum laude,fed non minoricum follicitudine&
labore nauauit) ad fratrem mifit, qui àcœptis
eum dehortaretur,ac Caefaris optimam volun
tatem &propenfioncm tam erga fratrem quam
'pacem dulciffimaa ,fignificaret. Archidux Mat
'thias nihilominus progrediendum fibi ftatuit,
vni(Ms circumquaque diplomatis ac nuncijs, ne
- - • . {131 Qu!
 HI s T o R r A * Sv p P L E M £ N r v m. ag.
lwmiai(modo quiefcat & paci ftudeat) à fuo miki
te vllam iniuriam aut damnú illatum iri:quod
|£ quis detrimenti aliquid accepiffe fe probare "
poffit,id fe conpenfaturum.
Interea Caefarea Maieftas,necipfà fratris(qné
] maleuolarum arque inquietorum hominum &6-
filijs ad hos conatus excitatum credebat) opti
1 mae in fe voluntati diffidens, ad bellum quidem
confilia minime ffexit, fuos tamen in ómnem
euentum cum armis paratos effe iuffit; c!ientes
etiam regni Bohemiæ fiduciarios, focios & con
,| federatos de auxilijs in promtu habendis,& in
cafu neceffitatispraeftandis interpeflauit. Etsa. £ax£• P*
xe quidem , cui arêta cum Bohemiæ regno ab denfurgewßt
antiquistemporibus neceffitudo,nec non Bran- ad Matthiam
denburgenfis Ele&ores Septemuiri , Matthiam εῖipwi* ,

Archiducem litteris xx. Aprilis fcriptis,deinde

per legatos etiam amiciffimae fimul & ferio mo
| iìuerunt, vti ab omni vi abftineret, ac fupremi
raagiftratus(nempe Caefareae Maieftatis)cui ipfi
noä vno nomine obligati fint,fui ipfius, ac vni
wierfae demus Auftriacæ,quæ per inte{tinum hoc
diffidium in magnum & præfentiffimum difcri
men vocaretur,rationem haberet. Sed Pragen
fes inprimis optimam animi fui erga Caefàream
ÉÉ propenfionem oftenderunt, inftitu*
ta ciuium luftratione: tum reliqui etiam Bohe
mi alacriter ad defenfionem fefe compararunt;
quorum primoribus Caefàrea Maieftas in fena
tum veniens, & dextram humahiffime perrexit
& clementiffime gratias egit. -

. Ne vero officium hocBohemorum & affeéti*

• - erga
 \

*$ R s R vm Hv N G A R r c A R v M
erga Cæfarem emnino effent gratuita: quidama
eorum,Huffitae inprimis,& qui diuerfam à Ca
thelica Romanafequuntur religionem, à Caefà
ve fequentiafibi concedi petierunt.I.Vt religio
ficut olim,libera relinqueretur, neque pars vna
alteram odio aut ludibrio haberet.II. Vt addig
nitates Ecclefiafticas & Prælaturas in Bohemia
nati promeuerentur.III.Ne Pragenfi Archiepif
copo temporalibus negotijs fefe immifcédi ius
effet.IV.Collaturæ beneficiorum peneseos qui
'%usius antiquum eft conferendi, tam fub vtraq;
(fpecie fcilicet,qua appellatione Huffitæ à Ca
tholicis Romanis diftinguuntur) quam fub vna,
manerent.V. Pontificiae in cauffis matrimonia
Hibus difpenfationes tollerentur.VI. Sacerdoti
bus& Ecclefiafticis perfonis ne fundos & terrae
bona emere,fine omnium trium Ordinum con
fenfu,lieeret;fedij fuis contentibeneficijs viue
rent.VIi.Vtrique pa£titay fubvtraq; quam fùb
vna,temploram in fuo folo exædificationes &,
£•puliara permitterentur. VIII, Confiftorio e.
$eram fub ytraque in Aeademia Pragenfi defen-,
feres confìituerentur, eo modo quo Imperato-.
risfardinandi temporibus. IX. Supremùs Bur,
grauius aliquis in hoc conueritu eligeretur. x,
Munera fiue officiorum publicorum loca vacam
via,intra menfis fpacium idoneis fubrogatis ho.
minibus explerentur.xM. Foro & iudicio tã pro
uinciali quam Cameraliaequali numeré hómi
aes fub vtraque & fab vna praeficerentur.x11. Ia
fecretius confilium Bohemus, qui res Bohemi
casinfpiciat& difceptet,afcifcerettir. x111. Cæ.
farea Maieftas,quantum fieri poffet, audientiam
ipfa omnibus daret,necminiftrorum,preferrim
arduis
*.
 Hi s r o R 1 A s Sv f * L £ M £ N r w m. %
arduis in rebus,operatátum vteretur. xiv. Quid
crimen laefae Maieftatis fit,& quoufque id fe ex=
| tendat,explicaretur xv. Poenarum genera difcri
minarentür,aec fortunis omnibusmultatus,ca- -

pitis infuper& vitae poftularetur.xvi.Orphano-. -

Éum,viduarum,& eiufmodi cauffae mature decia -

derentur,neque,vt haétenus,in longum protra.

herentur. xvii.Subditi,praefertim illuftri& no
bili loco nati,noa tam facile areftarentur, & in
cuftodiam cenijcerentur.xiix. Gladius ille de
auratus publicum vrbis olim ornamentumi,&:
regiae dignttatisinfigne cimelium)ètempli fiue
turris veftibulo olium detra£tus,repoaeretur,&-
G3°t,
Hgcaliaque(è quorüm magfio aceruö rios hgc
tantum breuiter excerpfimus)Bohemi ij prgf&ù
tim ques Huffitasvocant,hoc ftatu rerum,adfìia
ioftulata tanto facilius admittenda accemmao
ílato , à Cæfarea Maieftate flagitanda ceafue
rùnt. -, ' -

£odem tempore Moraui quoque conuenturii

agebant:ad qüorum animos explorandas Pop
jélius & Staüota miffi,valde eos fluétuare,&a-
Éérte ad Archiducem Matthiäm inclinare aua
ciarunt;ac vires infuper fuas oftentare,quum eti^
iam non magni nominis nobiles viginti, atque
etiam viginti quinque equitibus comitati ad co
snitia venerint. .
* Interea Archidux Matthias ad Morauiae fifies Matthiae iw
progrefTus,Znam venit, atque inde 2afslauiam, £siipra
uö Hohemos euocauit, vt quid ipfe vellet, eo$ fcifcitw.
oceret,& eorum fenteatiam,inprimisCaefare; ς

aieftatis,voluntatemque exquireret atque ex

ifcaretwr.Eò quidam de Gafareæ •isti;a£.
- ifu
 - _* * * . -
-
.*

v,
* RE R v M Hv N G A R i c A r v í . _
fenfu profeéti, o&to dierum inducias impeträ
runt,intra quos Archiducis poftulata ad Caefaré
referrentur,isque habita deliberatione, ádea râ
fp6nderet. - - -

££****'
*ti*,
pofteaxxrv.
tiab ArchiduceMaij pridiePentecoßes,fex
Matthia fegai
Pragara venerunt:Hü.
gari duo,epifcopus Iauarinenfis & Vefprimien
ís,& Nicolausturfo: Auftriaci duo, Eùftachius
à Kuenen, & GeorgiusErafmus N. duo item M6
faui, Carolus Serotinus & N N. Hi xxvi. dié
per areem in curiam prouincialem introduéti,
praecipuos è Bohemiæ proceribus cohgregatos
ibi inuenerunt ; quibus falutatis, confederunt.
Tum Serotinus cauffam legationis fuae expofuit
3: hoc fere modo.Primum Archiducis Matthiae ne
£. mine omnibas & fingulis plurimam falutem di
xit,eiusq; clementem animi affeétum fignifica
uitjdeinde prolatum commiff; legatiónis diplo
rna publice Iegi iuffit;addita demum,itidemqu
omnib.audiétib*à Sua Serijfdem data Inftruéti:
&ne.pofthæc Serotinus loqui exbffus, haec fert;
eonquerëtis more differuit, Multos pacis ofor
ac türbulenti ingenij homines pacificationem
täcum Turcis quam cum Hungaris initam & có
clufam ægre ferre,ac malam in partâ interpreia,
ri:hanc ób cauffam Presburgi cönuentum indi
&um effe & celebratum, in quo ea plene ßabili
rerur,ac nouis motibus anfà præcideretur.Inte-'
reafillium equitum tribunum Morauiam ho-.
ftiliter inuafiffe & depopulatum effe. Iamdiu ex
fmperiala aula quum alia,tum inprimis certum,
aliquod de ijs quæ ad Pacificationem pertinent,;
Ibccretum fruftra exfpeétari, Peregrinis homi-?
*. iìibus,*
-,
 Ytr s T 6 R* A* Sy* ptm m** rw w ws.
£iibus,ijfq; non fatis integræ exiftimationis, mú
* nera publica rerumque adminiftrationem com
mendari:quo quidem,vt & alijsrebus,patriae ip
ra & priuilegia violentur.Ac quoniam credibi
1e fit,Caef.Maieftatem, accedentibus iam ad pu
blicas tantorum regnorum atque fmperij tana
diu tamque feliciter& laudabiliter adminißra
vi curas,ingrauefcentis ætatis moleftijs, adociâ
& quietem afpirare:velle Archiducem de Comi
tatu Tirolenfi partem fuam ei cedere, annuum
infuper penfionem affignare.Quod fi hoc in con
άenta Regni Ordines Matthiam Archiducem
pro Rege accipiant;eumdé eis priuilegia omnia
confirmaturum,& quod contra ha&enus fa&á
£t,in integrum reftituturum,omniaque fa£turâ
quibus pax & tranquil{itas regni eoque iacer
paratarum prouinciarum conferuetur ac ftabi
Hiatur. Ad damaa à militibus iam paffirn per a
gros data quod attinet, licet Suae Serenitati ea
impiitari non poffint,vtpote qui de comeatibus
aduehendis delegatos per litteras follicite ro
garit,nihil tamen impetrarit, diffugiétibuspaf,
£m incolis,omniaque afportantibus(vnde fàétâ
vt milites ad prædam,neceffarijalimenti inopiâ
êêa&ti dxcurrerint) eatámen compenfaturam &
reftitùturam. -

- Ad haec Ordines per magnum Aulae magißîå2ohemiorum

tum ita refponderunt:Rem magnam effe atq*#t- feffúnfio.
duarn quae peteretur,ad quam: ponderandam tö
pore fit opus.Rogare ergo vt Legati dum delibs
ratio inftituitur,in hofpitia interea fe conferät,
actantulam moram patienter ferant.
Poftridie Dominicæ Trihita. Bohemici regni
Ordines Legatos adfevocatos hoc câ re{poffo
- dimifa
-

•*
�o - - RE R v M HvN G Α R 1 c â R v M ;
dimiferunt: Quamuis infolitum ha&enus atqué
inufitatum in regno Bohemiae fpe&taculüm fue
fit,vt frater fratri viuo ac videnti, praefertitnfi
ne vlla cauffa,in regno fürrogari, & quidemiär
matus flagitet, eoqwe Bohemici regni Ordines
fatis cauffae habeaiit fuae Serenitati aliter ad hâc
petitionem tali modo inftitutam occurrendi:fe
tamen,interceffione præcipue clemétiffimi fui
regis,Domini & Patris, Cæfareae Maieftatisin
«iu&tos,confentire,vt fi Reuerfalibus illis(quos
vocant)litteras publicoih cóueritu le&as , ope
reipfo à SuaSerenitatefatisfiat; ea pro Cæfareæ ;
Maieftatis in regno Bohemiæ fucceffore agnof
ceretur,iamque acceptaretur, hâc tamen cendi
tione,vt viuo Caefare, tamquam legitisao rege,
regni poffeffionem minime vi inuadat: quod fi
tefitarit, hoc ipfofucceffionisia&turam fecerit,
Hoc refpófo accepto,Archiducis legatiOrdines
• orarür,vt interea dum id ad Suam Serenitatem
referretur, exfpeétarent.Triduo poft ijdein re- ,
uerfi nunciarunt: Archiducem in eo quod ab ©r
dinibus refponfum,plane acquiefcere non pof
fè.Verendum enim effe ne ipfo difcedeate, di*
miffis copijs,maleuoli & inquieti homines Cae
fàreae Maieftati & regni Ordinibus alia rurfüä
confilia fuggerant,atque ea qug iami coafe£tavi
debantur,infe&ta,immo multo intricatiora red
dant.Velle igitur de Succe{fioneii quam Ordi
nes iam confenferunt(pro quo clementiffime e
isgratias agat)melius fibi cauerij plenarium ini
fuper annexarum prouificiaruin, fuperioris &,
inferioris §ííÉ & inferi, *is Lauf.
mitiae,nec non Morauiae gubernatiónem,finevl
kaMmitatiene aut reuoâtione concedi.Adhæc
 | 1 s T o R i A s svp p 1 s M 8 nt w w. ii.
[ wtintra triduum expediterefpondeatur,rogare?
* quo elapfo,mandatüm fibi effe,vtvelfine refpó
f fo adséreritaterii Suam reuerterentur.
j interea Bohemicæ cópi; magno aumero Prá
* gam omnibus ex lócis conducuntur, tormentâ
* exarmamentarijs extrahuitur,accommodis lo
'cis difponütur. Valde eiiim metüaugebat, quod
Archiducis exércitus, qui viginti armatöruni
* iiiilibus,quorüm maiór parsequites, conftabat,
* iiiagis magisqueappropinquáret, iamq; vnotan
tüíïì miliariâ Pragaabeffet. Nô niinor numerus βάráviris
' iii Caefàreahofiué Bohemico erat exercitu, fed
+ fufticanorum fere homirium & in armis mirius qüeεφiâ.
f exercitatorum.A vitamen & iuftäpugna, (quod
úíáé in tanta propinquitate vtrfùfj; exerçitus
1 infrándum)haétenùstemperaturii fuit: femeltä
-
tum atque iterum à paucis ad thanus ventum.
-
gum enifi circaxx.Iunijs durantibus itiducijs;
1 hidüéalis exercitus duces accepiffent, rhon 1

*tesquösdainvicifiosaliaq; loca, còntra iiiduci- !

arufì leges,machinis & armatis hpfiiifiibtis t6. pr.i;..„,,
ifiuniri: páuci adremi præfentem infpiciendam
; adequitarünt. Quos quurh ciues ndrinulli alijq;
* tonfpexiffent,maiefèriati quidam inter eos íé.
' perare fibi non potuerüt,quinHungaris qui naui
*tiiri: damni peragros paffimagricolis dederant,
- [& quotidie dabänt, conuitijsincefferent. fnde
f nata interpaucosyelitatio è caftris honnullos
*] ad arma exciuit, fed Bohemis in vineas proxi-. .
* mia:& vrbem diffugientibus, Huiigari caefis cir
1 citer viginti,& captisaliquot, adfuosfefe rece
perunt._ . _. -

{` Ad ßßerióra illa poftulata, Archidux Mat

% thiasxw. Iunijhaecquoqueaddidiffa & ad Bohe
R mos
 9* R b R v M Hv N G à R r c ù m vii
mos transmififfe fertur. Status fiue regni ordi- !
nes fuumptuum in munitionum exaedificatioiie ;
faétorum partem ferant. Praefidiarijs limitaneis :
quibüs nóndum folutum,ftipendia foluant. &
quotannis contribuant. Quinquaginta thalerò- !
fum milia Archiduci iam humïerent. Adfumtus
in pacificationemfurcicam fa&os,centum quin
quäginta milia dependaht. In huius expeditió
his fumtus,quatefcentena milia.Noxiorum cô
filiórum aüäores, qui patriam plurimium affli- !
xerunt,à Cæfarea Maieftate fummoueantur.De
fale in Hungariam & Auftriam inuehendo. $i !
Turca pacem infregerit,auxilia mittant. Domi- !
hatus äc ditiones ad Caefàreae maieftatis imperi- !
iimi pertinentes, infcio Archiduce ne alienei
tur.Hoherhis qui è regno ad Archiducem fecon
tulerunt,id fœdus fraudi non fit.bimiffis Bohe
micis&opijs , Archidux fuas quoque dimittat,
Supremiis Burggrauius de his feriiandis iufiùs
randurh interponat . Morauiae Marchionatui
Cæfar ζ, vt ä Bohemiz regno feparari
' poffit. Omnia quæ ad iam dicium Marchiona
ûum pertinent; eidem rurfus coniungere liceai.
Omnes incorporatæ regno prouinciâ contrá
&um hunc accipiant,ratümqüe habeant.Gmhes
iniuriae & offefifae vtrimque condorientur,
fempiterna obliuione oblitterentur. Darhnaà
militibus datarefàrciantur.Limitesvti fuerunt,
Paefßcarie ita maneant.Libertates, Priuilegiâ, & iura om
effe&um niafaftate&aatq; inuiolata âÄÈÉ
fet:itur. Poft multas vltro citroq; miffàs legationes,
Pontificis & Hifpaniarum regis Oratorü,Saxo
άice
 Hi s r.o R r A E Sv p P t h M £ N r v M 83
aicarnm & Brandenburgenfium legatorum in
teruentures tranfa&a eft & compqfita. Ac pri
| mum quod ad Archiducatum Auftriae attinet, e
| ius quifequitur tenorisinftrumgntum configna
, tum. - -

Nos Rudolphus,&c. Nos Matthias,&c.nosά Inftrumen

1 cum illuftriffima fua Celfitudine confoederati tuom ce(Iie
| status vtriufque Auftriae fupra & infraEnfàm, nis Archidu
.] tenore&vi præfentium litterarum fatemur,no- $atus ^*
;| tumque facimus omnibus & fingulis.Poftquam ftrias,
Nos Rudolphus &c, diligenter curas omnes &
fgllicitudines paternas, onera & labores, qui
busiam ad annos triginta fex continuQs in ad
J. phiniftrandis tam Sacro Romano Imperio quàm
•] hgreditarijs noftris regnis& prouincijs perfun
&i fumus;in in quo id femperfpe&auimus,iam
4uehocipfo vpicè fpeétamus, vt quum alia no
ftra regna & prouincias, tum inprimis noftrum
vtriufj; Auftriae Archiducatum tettam hoftiliü
.| quàm praefidiariarum copiarum inuafionibus,
al caftramctationibus, deprædationibus & fpolia

1
.| tignibus miferè vexatum atq; exhauftum in pri
ftinam pacem,tranquillitatem & profperitatem
reftituamus& reducamus.intefalia id nobiscue
randum inprimis & follicitè prouidendüanim
aduertimus,vt eidem Archiducatui Gubarnator
„ aliquistanto fnuneriatq;one;i par, praeficiatur,
.] Quod quidem gubcraationis munus chariffima
.] atq;ainiciffimo fratri noßroac Principi,D.Mat
:1 thiae Archiduci Auftriæ, &c. commendauimusa
qui pro fingulari fuo erga nesamorc & affe
fu ijs quibus à Deo ornatus eft virtutibus ac dex*
• veritate, in eo ita fe geffit, vt non folum exfpe
* étationi noßræ & votofatisfecerit, fedtoti etiá
F 2 Qhrie
 ut ... R* R v M hv ng A* *£ AR * *. . . i
êhriftianae Reipublicae vtiliffimam ac faluta;!
gperam nauaritjdum in defendendis noftris re
nis & prouincijs nullum vmquam periculum
Ê; vmquam laborem recufauit;
atq;inde cumimmortáli nominis fui gloria,mi
rificavniuerfi,per Auftriâ in primis, populi ftu
dia&fauoremerga fe confequütus eft.
His Nos alijfq; de cauffis, & maxime maiorú
pqftrorum confüetudine & exemp!o moniti,dü
adhuc in viuis furnus,tam fidelem operam,tam
άue fraternum in nos amorem & affe&um vt re
muneremur,officij noftri effe ducentes, ex libe
ra voluntate,naturo confilio & deliberatione,
{cientes volentes,ex iure nobis fine vlla contro.
gerfia competentiac plenaria poteftate,à praedi.
άi Archidücatus Statibus requifiti, cum chariffi
mo fratre noftro Matthia, his fequentibus con
ditionibus tranfegimus, quas Nos Rudolphus,
&e.Nos Matth1as, &c. nosq; Auftriae vtriusque
ordinum ad id plena cúpoteftate delegati , fùb
verbo Imperiali,regio,& Archiducali, fubq;fi-
de à fùbditis debita,firmiter inuiolateque férua ;
turos recipimus & pollicemur.
' * Ac primum Nos Rudolphus,&c.ex praedi&is - -

sauffisgrauiffimis,libera cufu voluntate, nec co ;

acti nec inuiti,fcientes volentes, matuya praeuia
deliberatione, Archiducatum neftrum Âuftriae ;
vtriufque, fupra & infra Enfam, cum omnibus,
eius terris,fuperioritatibus,magiRratibus,rega
libus, redditibus,bonis Camcralibus,^ iijfq; om.
ibus quæ Nos & prædeceffores poftri infüpra
di&to Archiducatu poffedimus atq; vfurpauimus
p fenarie fratri noftro Matthiae, ejúfq; liberis &
pofteris fegitimis mafculis ce{fimus, tranfpor
- - - - tauimus
 *®

HI s τ e κ r a s sv P P L . M E N T v M. 34.
#imansactradidimus,hocq; ipfo cedimus, trans
pag;amus actradimus: eumque in finem omnes
Auftriae Status,Prælatos,Barónes,Dominos, Ne.
biles & ciuitatesiuramenti olim nobis præfíi
-
ti,nexu foluimus,eoque folutospronunciamus
ita ytab ij fdem pr*diâo noftro fratri fidelitatis.
iuramenfum,aliaq; qugadinaugurationem per-,
singnt,fecundum priuilegia,libertatcs& cófue
gudines illarum prouinciarum, exigere ac prae
ßare (refpeétiue)liceat.idq; virtute diuerfarum
Ceffionum & Commendationum,xxv.Iufiijprg
£ens anni faétarum: quae omnia Nos Matthias,
nofq; di&arum prouinciarum delegati fraterno
animo ac humili cum gratiarum a&tione accep
tauimus,idq;apocha eodem dic à nobis fcripta
& in tabulasrelata,publice & follenniter tcfta
tifumus.
Deinde, Nos Rudolphus promittimus, intra
duorum menfium fpacium nos omnia fcripta,
A&a & monumenta,ad rerum Hungaricarum &
Auftriacarum expeditionem fiue adminiftratie
népertinentia,exCancellarijs noftris & Libro
rum apothecisin fratris noftri Matthiae manus
gradituros,actradi fa&uros. Qgod vero attinet
ad litteras quafdam authenticas, Viennae iam in
ciftula quadam inclufas,& à fratre noftro Muta
£hiaexpetitas,quum non noftra folum, fed om
nium etiam fratrum noftrorum,Auftriae Archi
ducum,res heicagatur,cum ijs hac dere delibe
rabimus,interea vero vidimitas (vt loquuntur)
earum copias ipfi faciemus. . -^ -

: De requifitis ab Imperio ad Hungaricos limi

testuendos contra haereditarium hoftem auxi
lijs, Nos Rudolphus Imperator promittimus B
- - C s ' le&e-
 •w

* Ranvm Hvno Aa fe ar v M
le£toresacStatus Imperijinterpellaturos, vt&-
proximiscomitijs certum quid definiatur, opé
iam daturos. ' -

Loco verò huius quoad Aufériæ Archiduca

tum quam Hungariae regnum (quae fingukarieti*
am inßrumento confcripta & configurata) cef
fionis: Nos Matthias, partem noftram Comita^
tusTirolenfis,&anteriorumAuftriae regionum,
cum omnibus regahibus,pertinentijs,& redditi
bus fratri ac domino noftro Imper. Rudolpho,
eiufque liberis mafcukis ac pofteris legitimènsa
tis trádimus accedimus,omnia&ioni vel iuriim
eum Comitatum renunciantes,&c.
* Debita quibus.tam Hungariae regnum quam
Auftriacae regionesgrauagae funt, Nos Matthias
in nos recepimus, hacfub promiffione ( modo
illa iufta fùnt & legitima ) nos intra aani fpa
tium omnes fyrigraphas & tabufas - - noftro
Hmperatori ipfius nomine confignatas reddi
ac reßitui curaturas. EcontraImperator ope,
ram dabit vt ea quae kiungarici regni & cef{àruna
prouinciarum fubditis in Imperio & a!ijs adhuc
áb ipforetentis regnis & prouincijs debentur,
bona quoque fide exfoluantur.
Qmhes iniuriae & offenfae, quâ publice quâ
priuatim, perpetua obliuioac deleantur, neque
èarum noniine vlia lis aut moleftia cuiquamvl- -
lo tempore intcntctur: omnibusq; Jiceat vbicú
que fuerint in praedi&tis regnis.& prauiucijs tu
to ac fecurèhabitare, commerciaque exercere,
Qgod verò attinet ad priuatas quáfíám perfo
nas,contra quas Archidux particulares a&iones
§« cauffas habere $e declarâuit, eas tamen,mode
- qua
 ***sae ortas sv p* 11. Many ww. &,
quapareftobedientiaeam requirant,ingratiam.
secipere promtumacpararum fe oftendit: Nos,
£mperatorbacin oblationeacquiefcimus, nec.
dubitamus quin idem Archidux frater nofterei.
omni ex parte fit {atisfa&urus, .
Harum denique compofitionum, cum omni
bus earumpun&is , claufulis&articulis, fyn.
graphae&tabulae publicae à Nobis Imperatore,
1Rudolpho,Archiduce Matthia,.& regnorumag
ditionum noftrarum deputatis.confcribentur,
expedientur & confirmabuntur: atque hæc om-,
nia rata habenda & fuis fuffragijs comproban
da regem Hifpaniarum, Eleâores Imperij, ac,
reliquos Auftriae Archiduces Matthiæ Archidu
ci requirere ac rogare fas erit,&c. A&um die .
Mercurijgoftfeftum loannis Baptiftae,Anno M.
PC.VIII. -

Alteriuscompofitionis de regno Hungarico-Alterius c&

&alijsarticuli hifere erant. Imperatoris con- pofitionis '
fenfu Hungarici regni corona Archiduci Mat-ärticuli,
thiae fratri tradetur.Idem Imperator ei toto Hú,
garico regno cedit,eiufq; fubditos iuramento,.
quo ipfi ha&enus obftri&i fuerunt,exfoluit: e
um in finem vt idemArchidux Matthias,& aon,
aliur,in regem eligatur.Proximis comitijs Im
peratbr deauxilijs ad Hungaricorum limitum.
defenfionem cóferendis,Imperijftatus& Prin
cipes appellabit.Intra duorum mepfium fpacie
um omaia Hungaricum regnum'concernentia
fcripta Archiduci tradentur.. Bohemici regni
ftatus nomine Caefareae Maieftatis, Viennae.
initam,& conclufam Pacificationem fiue Ca
itulationem cum Hungaris&Turcis, accepta*
$$& tatificabunt.Ad interceffione Caef. Maie¬
E. 41. {tatis,
~
sx R£ R v M Hv N 6 A R r e A* v M ' *'
ftatis,ArchiducemMatthiam proxirnum fucceß*
forem fiueexfpeétantem coronæ Bohemicæ de
clarant acdefignant,hac conditioae, fi isCaefà
ri fine mafculis liberis mortuo fuperftes fuerit,
hancq; promiffionem S.Venceslai figillo muni
erit,& in publicastabulas retulerit.Quodfi Im
parator miinorennes mafculos regniq; nondum
capaces ex fe natos reliquerit,Archiduci pupil
lorum tutela & regni adminiftratio committe
tur, ita tamen vt fenatum regium Bohemicum
in confilium adhibeat.Archidux MatthiasBohe
mici regni Ordinibus fyngrapha data promit
tet,fiad eum cafum res deueniatvt Imperator fi•
ne liberis decedat,fe Bohemicum regnum iuftis
ac legitimis modis & medijs petiturum, priuile
gia farta teéta conferuaturum,omniaq; pro mo
re maiorum fiue prædecefforum fuorum, faétue
rum.Vtvero de fucceffionis iure tanto çertior
fit,eidé titulo Defignati regis Bohemiae iàporro
vti licebit.Morauiae adminiftratio eidem Archi
duci vna cumMarchionis titulo fiiniliter conce
detur quoadImperator vixerit:quo mortuo,Mar
chionatuspraediétusadeum qui Bohemiæ rex fü
erit,deuoluetur;neque viuo Imperatore Moraui
proteétoré fibi eligédi ius habebunt. Epi£ opus
Colmucenfis,qui in téporalibus Bohemiæ regem
fuperiorem agnofcit, Archiducé interim agno
fcet,necauffarum forenfiumaliarumque rerum
confilio inde nafcatur. Archidux verò data fyn- '
grapha Cardinali Dietrichftenio,eüEpifcopatâ
iamtenéti, pollicebitur, omniapriuilegia, iura
&immunitates ei reliéturum & conferuaturâ.
$ilefijs & Laufatienfibus Caef. M. fua quoq; pri
uilegia & iura inuioiata relinquet,atque ètiara
* . augebit,
 | H#$*orraa svp Pr.b M ant ww $5* '•
gwgebit,modolicita atquehoneftapetierint.Ad
liniitum gontraTurcarum infultus defenfionem * * * ,
bohemi tantum quantum ha&enus conferrent,
Archiduci interina licitum erit poftulata fuaad
regni Ordines in publicis comitijs referre, qui
' bus illi eo modo quo vifum & decretum fuerit,'
fatisfacereftudebunt.Caef.M.titulum regnorum
etiam translatorum accefforum, nihiIominus'
vfurpabit.Amneftia omniumq; iniuriarum con' ] `
donatio
vtrimquefancietur ac promulgabitur. Ab armis.
difcedetur. -• - - -

Hi fere compofitionis articufi ad manus no- ' ' .

ftros venerunt,quorumytiattigimus,triplicem: -

nonnulli faciunt diftin&ionem, Auftriacorum ..

{cilicet,Hungaricorum,& Bohemicorum,earü
que quae ab his dependent prouinciarum:eos ta
njen diftinétè confcriptos nondum videre nobis
contigit,interim hos mifcellos Le&ori damus,
ita vti nobis communicati funt.
Pofthaec Imperatoria Maieftas Cardinali Die t-£,;,'
trichftgnio alijfîue interpretibus atq; internum Huigariti
cijs adhibitis,Hungarici regni infignia, coronâ Matihiatra.
peruetuftam,enfem S. Stephani, chlamydem fi- duntur. . '
üe*ogato auro rigentem, & pomum aureum ad |
atrèm Archiducem tranfmifit: qui legatis in
ftru£to militú agmine obuiam procedens,fum
ma cum totius exercitusgratulatione,inter hor
| rendostormentorú ac bömbardarü fragores,ea
& legatos magnifico & regali epulo accepit.
' His tranfa&is, Archidux in Auftriam redire qgiper Mere
arauis.Etfi autem fub capitali poena Edi$erat,í, 4f&-
iìe quis fùbditos aut incolas regni aliofue deprx, ßriamredit.
daretur aut fpoliaret:caueritamen non potüit{
diffugientibüs Praefertim paganis, &jvacuas ab
- P. s ' alimen-,
l ---
 ■* - Re R v M H v N c A R I c A R v M
' a!imentis domos relinquentiibus,quin multum.
'dampiperagrospaffim fit datum, ab Hungaris
praefertim, qui multa iumentorum ac currum
præda onuftórum milia abduxiffe dicuntur.Ac
ceffit poftea aliud inteftinum malum, . Namâ
Cæfareano exercitu nónulli ob non foluta fti
pendiatumultuantes,multa paffim licenter ac
petulanter perpetrabant, turrietiam Caefàreae
cuiufdamarcis in qua pufuisfulphureus adfer
uabatur,effraâa, eoque inter militesdiftribu
to:ita vt quamuis Hungari vix culmum ere&um
reliquerint,hi tamen alijque fpicas poft eos le
gere non dubitarint.
hunga* Difcedentibus Auftriacis&Hungariciscopie
sæ£i. js,nobilis quidam Bohemus damno isitatus, in
taltu quodam träfituris Hungaris infidias fru
rit,caefarü arborum ftrue vijs atque itineribus
cbuallatis:eofq;palantes ex inopinato aggref
fùs,ad nongentós concidit.Hinc iraaccenfiHü
.- **
gari igne pagos aliquot fuccenderunt; fed read
Archiducem perlata, ipfi mandato eiusincen
- dium reftinguere funt coaéti. -

Archidux Viennae interea magni ad Archiducem exci

AMatthias ` piendü fiebant tam püblicisjpriuatorüsütibus
vieanam apparatus,ciuibus omnibus fub figua diftribu
veaig. tis,&triumphalibus paffim arcubus & portis e
re&is. Et Ärchidux quidem fa&o per Morauiâ
itinere, cum decem militum leétiffimgrum mi
libus , & magna procerum comitatus caterua,
Wiennam venit; âd quem excipiendum vrbani
magiftratus prodeuntes,pulcherrimam vmbel
lam ferebant,fub quam Ärchidux receptgs,atq;
ita vrbem ingreffus eft,finiftro lateri
*men vmbellam,adequitanteftatreMaxlmili
É
- 3J10
 $i $* 6 R i A \ sv * * i£ M i N r w w. g; -

ifioArchiduce. Aiunt tantum fuiffè hominum

concurfum,vt piftores pánibus coquendis mori,
fuffe&erint;tantum vero tortnehtorum,borihbar
darum,campanarum ftrepitum, tantum populi
tlahorem,vt áures audientium quafi o6furde
fcerent.Ârchidux rubro holoferixo aureis filis
vndique acupi&to;ariii&tus;inter publigas accla
íiationes & gratulantiuiii voces,gladiutn præ
ferengevrfenbequio,in arcerh contendit:eâque
nox;& fequentesaliquot dies,pervrbem epùlis ,
alijfque feftiuitatibus mirum in modum funi
- èefebrati.Poft haec de ijs quae ad regni Hungari.
&ci cónftitutionem & corónationem pertinerit,
deliberari c;ptum:qu£ quomodo pröcefferint,
fuo tempore,Deo bene iuuante,dicemus.
Heicte Deus optimie imaximerogo quaefoque
vti piusacpropitius non Hungariam tantum &
vicinasTurcis regibnes contra hoftem tam iri
feftum,tam potentem defendas, fed vniuerfam
etiam Chriftianam Rempublicam fide ac ßabi
1ipace firmes ac ftabilias, ad nominis
tui glóriam, & noftratn otn
„ nium falutem.
;
-

f 1 • N 1 $.
 -
-
-.

.- * *• . *.
- • - -

-
- - -
- -
-
--
-
-
* - . -
-
- - - - -
-
- - -
-
- - -
*
- -
. -
- -
…
-
** . . . -
-

.-
- -
-
-

-
-
- - - - ' "• -
-
-

- - - - - -i -
• -
- -
-
- -
-
- - •. -

-
- -
- -
-
.- … * -
- - -

- - - I. -

* .- -
-
- -
-
- • l - -

- -

- *
-. •
- -

- - * • -

-
.-
-
-
-

- -
- -

- . -

.. - -

-
-

• *. - - -

-
-

- - -
-
-

.-
-

-
-
-

]
•,
- -
-
-

*
-
-
-

. -

-
.
.
-

-
- -
-
i
-
-

- -
- •
- .
-- - ---- ----__---- ----|-|- ----
Österreichische Nationalbibliothek

||||||||||||
+Z156720508
 ，，，，，，，，，，
+*：）*）（ ）（ *） ≤ i ≤
} ）;