Theodor Bry - Chronologica Pannoniæ Res Per 1608

[.il .!llllll .
____
.. 51.13.41 a «i,
…i Â«.Mflmfl 4.154
...
I.
BIBLIOTECA NAZ.—'
Vittorio Emanuele |||
-
Mſ ÌÎZ .;
nna.
\?2
;- E.
_..
M
nn-----I‘—----o
\.
Gi
©..
)
._
_
N Pb‘u "ii.!
- -- .. ...—.f
. "
' 'u
‘
|
. " l | '
’ \
‘ .
4. o ' ‘
. .
a ..
. ,x
} . , ,.. .
ì .
'
>
… .
. ...-..
nol"
\
‘ - '
. (. . .,
4 d
'
.. _ . -o
' o , *
. . . _
v \ «
| .
‘ \
. , . .
o '
, ) r
I . I '
. ’ \ \
ÿ ‘
,
;
.
‘ _ I -
' . ' ’ J [\ . \ "
\ . . \ & ‘ ſſ ’ .
‘. - .
. ' ‘
..
' a
.
- '
. \
, . .
, ' . w ' ' _
, _ ! .
, \ e .
o '
. v
\ \
. * '
. T . ; .
. ,
.
. \ . ' n *
I \ . 4 "_ _.- \
- _ _ -; .
.
» . ſi
. . l _ \ &
, \ . *- . \
o , , " o
. . o
' . n‘ ' .‘ '
.
\ . -
‘
. - I
* . . .
-
. . _ .
4
e ’ , ' - '
.
v . \
.
.
* ' - ,
.. «
l . \ _
l . l
- . ‘
ſi .
E
FES \
.:ÎROD u’H’ſſ \ ' ſi , ſſ-*" ſſ' _ : , ._kſſ A ___;
ſi 'ſſſiſſſſ—ſſſſ'Îſſ “B"—" Hxﬅoua Chronoîoglc ' 'f' "- BEBE‘—FTL
PANNONIAÈ: _
' RES PER HVNGA
GARlAM ET TRAN SYLVANlAM, Z‘
iam inde :\ conﬅitutionc Regnotum illomm, vſquq
adinuidiflÎRomep. R o o 0 L P H v M I [. Hun
garia: Regan Chtiſh'anum )( X X X. & Screnilſ ſi
S 1 a 1 s M v N o v M Bathoriumſſrauſyluaniz —
Duccm,maximè vero hoc diutumo
bello gcſìas;
Manas [TB M VI T.):sgſſſſvs ‘ BT VICTo- .
riu,Reg»m,pxc»m (9- pncn‘umſiam Chriflianorum qua)» ' '
Turcirornm , “ [nanne In. Boiffìzrdo Vtſ-infine delineata, ’
WÌUHÌIHI. "
AD ANNVM VSQYE M. D. CVll. CON-' '

tinuata & deduﬅa, Studio & opera '
M.Gotardi A"bus Dantiſcani.
ADDXTA EST TABVLA CHOROGRA— ;.
ghica (otius Hungariz noua, effigiaciones item topo- f
graphicz Ali:,in :; art‘iflciosè inclſz & in luccm |
dat2,per Theodori de Bry rcliùzm vì— *
.- duam & fili '
FRANCOFVRT .cn-m.! '
- ":
?a»
—
'
(
1
—
. .
-
\ \ ‘ ‘
| . \
, \
.
€
\
n
-
o .
’
. .
…. .. . -; ‘ .,.nſi- ‘
‘ . '
.
_ .
. I . ‘
1 \
.
a ‘ v
' o
.
' '
l J
7
[ 1 .
| . ,
Ì
)
, .
|
I ' .
|
.
o
( : . .
I. \ . “' ‘ .
‘ d\ . \ o . -
,
l , » v ’ I
'!\- ix. .. . I k
l
. "* )r- - ,
‘il; ‘ a
ſ
zzz-W&W WWWWW
&& <> WW: \ gwÒYMEMÈMW
THEODORUS ET
IS‘RAEL ‘DE 'B'R‘T,FRA
tres, Lcfiorz' beuewloſalm‘em dimm.
, “ “€” NimadvertimusLeéìor bene
2 vole,hiﬅ9ria\m hanc Chrono
‘ , *;ſſſſ logia-umquam Theodorus de
ſiſi'ſi—‘ſiſif “\ Bry parens noﬅer pix memo
riae, ſupcrioribus annis inlucé
dedit & evulgavit, rerum tantum modo ad
annum|59o.uſque geﬅarum commemora
tionem,continere.Cum igitur ob deſcéìù e
xemplarium feliciter haétcnus diﬅraéìorù,
ncceflitas poﬅularc viderctur, ut ſub przlù
ea irerum darctur,& multi eſſent,qui ejus ſi- —
bi copiam fieri ſubinde cxpeterent , addita
' continuationc,cam compiere, & cum pa
cis traéìatione inter Chriﬅianos & Turcas
Anùo 1606. habita, finire voluimus. Addi
dimus Vèro etiam pro majori operis cxorna
tione & leéìoris obleé‘tationc , icones & i
magines aliquot, in aes artificioſè inciſàs,c6
fidimuſqueomnino fore, uti ﬅudium hoc
):( 2 noﬅrurn
noﬅrum gracum ſibi &acccptum hiﬅorîa—ſi -
rum amantcs habeanc,& ad majora mello
‘raquc quae ſub manibus liabcmus,propc
_ diem abſolvenda, calcar nobis &
incitamentum ad
dant‘.
PROGNOSTlCON
ANTONI] TORQVA TI FERRARIEN.
SIS PHILOSOPHI, MEDICI ET ASTROLOGI c LARIS
fimiſiuiuz Tum adunfiuſeſnipti, (fab Vngamjaà‘utmnſhif Hiﬅa
n'arum monumenti; ipfimet mentionemfeciffi:
dimmur. Him initium rale e_ſl.
,la-Z‘ D IMMANlSSlMOS- TVRCAS
‘ì’ſi
racioncm meam conucrtizquos longumJa
il:
Ì) (fié:magnumimpcriumdivirian‘imagm
… 'B‘ V. cudo,frcqucnciavî&oriarfi&gloriamtan
cum cxcolichorumqucanimos &ſjacm ſic clevabic. vc
fibi pucaturi ſinc ncc ccclum rcſiﬅcrc poſſc. Acq; idcir
co ad cotius orbis imperium aſpirabunc. Aſſyrips Brt/E
gyptiosmaximis przlijs fra-3:05 ſupcrabunc. Armenios,
Parthos & Pccſas. concinuis przliis molcﬅabfic.Plurics
aducrſus cosviétorcs & ſiipcriorcs cuadcnt,&quando
quciſuccumbcnt.Magna ﬅragc ſuorum in Chriﬅianos
armamoucbflr.Ecparuoinrcruallo,ipſc etiiannusqui
Chriﬅianos dicitur ſummo gaudio affcéturus, utpotc
v_oci cdpoccs faaurus,indicatur.Pcrſcquar icaqz. Vene
u's primfi‘ multa inferéc damon-,poi}: coni amici faéìchk
gradù'mdicioné recipient, Rhodum ſupcrabuntſi. Pan
noniachVnſſgariam multis cladib.afficicnt. Tandem
vimC6minanccs,ccgnfi.Vngarorumlaccrantcs,'ſi'mul
(In; lmpcciumRomamîGci-manumq; diutiffimis bel
lis tcntnntcs in eorummanus-cadcnr. Annus critſiChri
(fi 1594.vch;-95.Vcrfi&alin quzdimalaantcCLhoc bo
nfi còtingamb illisimpcndercait.Subiùngit.n.Scd pri
us Apuliàincrabùc,5iciliam
claſſeſſ: , Gſiallix Hiſpanizqſſliccora
(uaſſmzc non lcaliam molePc-abunt &. affligcncTi
- morem— magnumChnﬅianis im mictcnc. Sed Chriﬅus'
tandem- ſuorum ﬅragcm non fcrcns,&c. Plura qui dcſi
dcrac,aucorcm ipſumſiconſulcrc ſupcrijſdcm 'poccric.
Finiſ fragile/Zizi Antony" Tergu-m' Ferrarienſi: [rali Philqfipbi, Medici éì Aſlro
log] c[àr-ſſimiſhnnù ab bin: :mmm ume ab ipſopubhmti
):( ;, VATI
?
VATlCINl VM
TVRCARVM, {VOD ANTE MN
NOS COAMPLVRES CONSTANTINOPO
Iiſiflrope tcmplum S. Sophia in Ttorri quadam ruinoſhſuper
corticearborùſiriptum ”premuta/ſ; mmc chri
ﬅianù ea quaſiqm'mr ocra/ione com -
mancata)".
AN N 0159 5.1‘n Oé'tobri Agrienſcs Vicum infra Bu

dam nobilcm , Sagadinum nomine diripicnccs,
aliquoc Chriﬅianislzbcrtaci rcﬅituris , filium Bauari
cuiuſdam, quiannisvigincià Turcis capcus Conﬅan
\inopoli commoratus fucrac , inter cos offendcrunr.
ls Vacicinium , àTurcis vcipſc aicbac , ſzzpius grauiffi
mo animiaffcéìu cxaminatum ,quod ſubSulcano hoc
MahomctclI.Annox;97.aucad ſummum anno Chri
ﬅildoz. in cffcdum crcduntdcduéìum iri, pencs ſcſc
habuit , illudquc 31 fa ipſo in Launam & Ger
, manicam linguam ſichurcico idiomacc
conucrſum noﬅrishominibus com
municauic.
VER
VERBA TVR- -EADEM IN LATINVMſſ
cicz prophc - conucrſa.
uz. ]Mpcraror noﬅer
aris ſahoms vcnicc,
ghclur, Ethnici principis -
Ciiafcrum rcgnum capict,
rubrum quoque pomum ſi
mcmlekcci
alur capiet & in ſuam po
Kurulamai tcﬅaccm rcdigcc.
alur ' quodſiinſcprimum vſquc
Kapzeilcr annum(qui dcnorac 97.an
icdiy num)Chriﬅianorum
Ladcch Giaur gladius non inſurcxeric
Kclcci ciſiſmſſc vſque ad
oriki Duodecimfflqui denotat annum.
ylaiech. 12.poﬅ 9o.cﬅq; annus iGoz.
on larum cis dominabicur:
Bcglighcdcr domos _ſſzdificabit:
enliapar Vincas plantabit:
Bagidkcr Horcos ſepibus municc:
Babcſai baghiar ]ibcros procrcabit
Ogludkcſi poﬅ duodecimum
olur annum.
on Kiyl ' exquo
denſzora rubrum pomumin
H.ﬅria illorum porcﬅatcm re
non Keliccr daéìum fucricappa
cſikaur rcbit Chriﬅianorum gladius,
ol Turcki qui Turcam
ghcrcſinc quoqucvcrſum
'ſhui-‘kurc in fugam conucrtcc.
SYMBOLVM
ſ …THEODORI DE ERY.
L—EODlEN.
Hei quantum à primo miſeri mutamur Adamo!

Verillizcernum riſic,& alma quics.
A \ nunc cura homines facit irrequieta bcacos,
Hucratio,huc omnis vis ſubitingenij.
Scilicec vc corpuſque animamque & cetera ſcrucs,
Res tibi cum curis perpetuata venit.
Parua fed ingencis formicalaborisimago
Exèmplo haec nobis dat documenta ſuo.
At mihi quando anima dabicur curare ſalutcm' ,
Non me deficient quas colic orbis opes.
Wines. Chriﬅicolas nunc vnica cura fatiget,
Qua Scythieum reprimantexcuciancquejugum.
Tu D E vs (“> mentcm meliorem & ſobria noﬅris
Peéìora,pro meritis ah grauiora,dabis.
Vr crudele queant procul euicare fiagellum,
Teque Redemptorem concelebrare D E VM.
\
F'iNis.
-— —.
. .-
-—-—- __ _
_,y.‘ __ L -
‘ .—_—--—-ſi n—UMÌ *
_ __.- -- .. o ..- * ___. M..-
'.
I
.
'
I "
.
\ .
.
.
I
.
.
1
A. *
'
.
.
.
o .
- , c ‘ a, '- . \
.0-2
" .
** .|
Y .*
. l "'.Y
n',
\
'
..
\
I
\ I
.
' I
.
)
.
.
.
_ 5
'
..
.
.
l
I
.
i \
a o
a o
'
. o
-
,. ..-ſſ-ſſ- -—-----qu*'
, ,, I. &, -4ſſ1ſſu.
'
. |
.
'\
.
‘ l
_ I Q
\
. .
.
,
.
1 .
***-|G
.
l
.
.
.
.
-
l .‘ .
' n
'
|
.
I
‘ .
o
I
.
I‘
.
.
.
|
.
J THEODORVSDEBRY
AD CANDIDVM LE
CTOREM.
_ ſ VM ſupcnore anno Ia
‘ a nus lacobus Boiſſardus Veſunti
' nusad mc miſiſſet librumlcom‘i,
uſ in quo vita aliquor illuﬅrium
_ gg percgrinorum virorum, rcgum,
: * & Sattaparum continentur, &
" eo maxi mè Turcicorum Princi
… ___pum
- hiﬅotiaà ſua primaorigine
vſquc ad noﬅra tempora ſuccinét‘e quidem, ſèd accuratè
dcſcribitur:cumq; hunclaborcm multis doCtis viris pro
. bari, &laudari animadvcrtcrem ,Scripta que ad me miflà
crant, cum ſuis imaginibus mcis impcnſis ahcneis typis
cxſculpta non ſolum … lucem emi ttcrc volui, verum et
iam, vt opus aliqua adiunfkione ornarem, addidi hunc
traéìatum dc rebus Hungar icis, quem à probatiffimo au
torc Germanica lingua conſcriptum,in Latinum fermo
nem converti curavi , vtcum Boiſſardianis iconibus ſi.
mu] excudcretut. Ncque abs rcidſaftum eſſc quiſquam
judicabi t, cum à centu m annis, & am plius Hungariz rc
ìgnum ſub Amurare, ſub Selymo I. ſub Solymanno,
Sclymo ll. & Amucdtc lll. tantas viciffitudincs paſſim
legamus &videa mu; , cantis motibus perturbatum ,,toc '
'proditionibus concuſſum tot incurſionibus abaéìis vn
dique p1xdis dcpopulatum & exhauﬅum , vr quod olim
florentiſſimum opulentiffimumquc fuit , quodque fo
- ‘b lam
PR EFAT1O
lum pmpugpaeulum opponiſipoflſiecmckbamg Turcicz
potentizmunc ex maiori partcà barbarisòccupetur, per- _
mittente id divina proVid‘entia , propter nbﬅram ingra
titudinem &peccara -, qiiibns De,-um quotidie ad vltio
nem provocamus. Reliqua queſupercſ} miſcraz provin
cia pargquotidie magisac magis exagitatur,’ & diſeerpi
tut ab iisdcm Turcis ,‘ dum.- Ch riﬅiani reges & Pri ncipcs
mutuisinimicitiisinter (E. cxardcſcentes Rcmpublicam
Chtifflſimam defox'rnant,& funditus cvettfir : non aglio
ſc'entes,dum ambitioni & avaritix ſuze inſèrviunt, trucu
lenfiffimoChriﬅiani nominis hoſìi foreslaperiunt, per
quas in ſccurus.
irtepat noﬅramEt pernicicm,&
in ercorumruinam omnium exemple
Imperatorumſſ fidelium
porcrant diſCere,.qui ſuis ſimultatibus induigétes, barba

ros exAfia in Europam admiſerunitfflcr quos ta ndem op
preſſi ſum. Vercn dum eﬅ,prol‘1 dolor , ne & noﬅri eadem
mentis caligin-e cxcuticnres, dum ſe hoﬅiliter inviccm
impetunt , vcxant , & opprimunt , in precipieium ruin:
inevitabilis,cui proni incumbu nt, devotvanmr: citinsq';
“opprimantur a communi omnium hoſ’ce , quam einsadſi
vétum poſiînt
vnde. bella precièntirc.
ſſno'fira eivîha , At ille iam tragicos
&furorcs in ſpeculis’incubar,
ptoſpiciar,
cxpcéìetque oppoc'tunam occaſi'onem invadendi non
folum Vidas, ièd etiam Videl-es opibus, ſuis viribusque
ſpoliatos. Qyzcunque enim bella inter nos geruntur, ea
cum nofl'xa pernicie & damno fincm ſortiunturlſiamc‘n
cabilem, & exitiuin \ècum attrahunt,quod effugi Velcvi
tati nullo modo poteﬅ. Dum Galli & Belga inteﬅinis
difſidiis interſe‘furentct ſaeviunt ,implacabilibusque di
ſeordiìs exzﬅuant iam per annos triginta,dumque partes.
diffidentium regum tutantur Germani , [tali, &Hiſpani,
nonne
AD LEC TOREM.
nòm: totì’ Chriﬅiani orbis nobilitasfere ad intemcciouſié
cafè eﬅ , rcgnorum omnium robur, facultates & opes cx
hauﬅaz ſhnt,nihilque vidcamus Vbìqnc quam ſolitudjnes,
'vrbium devaﬅaxiones , & cvcrſiones omncm rdigioncm
corr'uptamJoca fam profanata, & xtanopîorum dolo
re cultſum divinum fere vbique aut deſertum , ant corru
ptum. Bideniminhis bclliſhrocibusìntegcum felin
qui poteﬅ? Progrcditur interixmin dies magis ac magis
hoﬅis publicus,& exnoﬅris damnis &conten‘cionibms ſik
ſi' m adﬅruit viàori-am,& triumphum p_rxparat. Etiam in
periſſculum vcncrant noﬅxi anno ſuperiore , Tuccicis co
piìs Hungarian depopulantibu's , Auﬅrizqueimmineu
tibus, &ditìoncs vicinas abaffls prazdis, abduéìi—squein
calamitoſamflzrvìtuxem ſiincolſiisſiiîripicntibus difficolta-,
que exhacclade ſécx'emiſſent ;. uiſi Deus ſuorum miſer-Î
tus.&pio.rum pccc‘ibusdclintims, Murſſarcmeius uomini:;
temum COnﬅantinopolitanum imperatore-m maturò
ſuﬅuliſſct, qui in'xuinam CbriflianàeEcclcſizſſzſi, &lmperii
nòſhi coniuravcrat. Ncquc eius morte liberati videbaſſ
mur tam horrcndo metmſuperﬅixc Muchcmctc Mutui,;
filianivt erat Princepselato animo,crudclì,ambicioſq
& adrcs arduas aſpiranxe , Imperium Turdaunzdcptus.
dccr'chrat bellum à pan-c coeptum perſcqui. «BdM-imm
potcﬅatem redigere reliquias Pannonia; . ſizbva'ccreIW?
yeti…um Gcrmamcum , Romaque cxpugmm, tem-pls 131
cm in Muſhlmaunicas Meffitas convenute; & vt brevi;
mrdieam nomen, Chrifiianamque rdjgionem penims
endugucre&:bolerqſuperindudaMah-omcdﬅarum dp
&.cina,quxfere rerum orbcm terra:-uminundavìt. Deus
tamen qui hominum con filia , conaxusque marcalium
deccehs conpcmplatur , &ixxicos , quoticslubcr, pad-dix,
‘ ‘ b 2 tyran
P R ſi E F A T I O
tyrannum in noﬅrum excidium incubnmem vita ptivaſ-ſi
ſe dicitur, ante-quam cocpto operi lix min-am manum im
poncrct. Nam eum poﬅ paternam , mortem Otmanno
rum conſilctudine &inﬅituto , novcmdccim quos habu
ic fratres , vt ſolus rerum potirctur,trucidnſſct , nequepa
tcrnis amicis,vxoribus,& conſiliariis parcerec,à ſùis Prin
cipibus,& bcliorumduc’ibus,quibus eadem pericuin im
pcndebaſintwita & imperio privatus c'ſſe dicitur. Hac rari
one‘bclli inchozffl ardor ex aliqua “parte extinéìus eﬅ,‘
& Tufcarunî audacia refraznata. Credendum cſì id non
caſu,ſed Dci clementis providen tia contigiſſc; vc‘tempus
commodum reſipiſcendi nobis daret,& conſilia ad colli
gcndas Chriﬅian orum vires,quas hoﬅi tam potenti teni
peﬅivè opponanclìt iam felicitcr armo ſiipcriorc faéìum
erat ad Strigonium, vbi mem‘orabili clade Turcas affecic'
illuﬅriffimus—Comes Carolus Maisſc’ldius, omniumquc
animos in ſpem mcliòrcm crcxcratzHunc tamen,magno
Chriﬅianorum damn'o, ad ſe Deus evocavit , neque per
miſit gcneroſum Hei-oem a‘dcpta picnic-re viétoria meri
tum'rcportarc triumphum ; qucm fortaſſc alij relèrvat,
dummodò noﬅra ambitio, ingratitudo, ſocordia , & pu
fillanimitas hanc beatitudine nobis non invideatOpor
tcbit Principes Chriﬅianos pios & magnanimos opel-am
dard , vc felicia cocpta ad fcliciorem promovcant exitum
tam diu ab omnibus bonis expeéìatum , tot prccîbus &:
fici-ymis cfflagitarum ſ&hoc opus niſi volontarie adgrc
dimm, timcndum cſì ne neceflìtas cò illos adigac : niſi
malint cum patria , vxoribus ,liberis , aris & ſocis perire,
quod omen Deus avertat : imo pociùs Ecclcſiam ſiuim
protegatzòc tucatur advctſustruculcntam hanc bel]uam,
&inſatiabflcm Charybdin quzincxplcta voragine vio
len
AD LECTOREM.
lentcrdeglubit alienas provincias :&in his miſembilibus
tempeﬅaribus , quibus tamdiu fluéìuatur Chriﬅiana rcſ
publica , attentè & auidè ad littus confidens expedatſilo
nec naufragos oppri—mat, & funditus demergat. Tu vcrò,
Leé'tor optime , hoc opuſculum placidè excipics ; quod
hac ratione aggreſſus ſum,vt oﬅcnderem quam ab cxigu
is prmcipiisortum ducentes Turcz, ex Aſia in Europam
'diſſentionibus Grascorum irrepſcrint , paulatimque mu
ruis'bcllis debilitatos vifflm-viàoremque ſi-mul opprdî
ſerint. Chrfflianorumquc regna poftca ita concuſſcrint,
*Vt longè latèq; dominent11r,&iam noﬅrz GcrmanieJxa
—lix,Galli-.e, Hiſpanix & Angli; inhientzdcqz invadendis
& occupandis tam florentibus ditionib’ éòſilium ſumàt,
'ſi Hungariam ,- cuius hic-dcſimi-ptionem inﬅ'rtui,ſi1xſubii
”cere poſſmt pot'c'fiati. Deus altiffimus & potentiſſimus,
-q11iDc115 eﬅ exercituum,pct quem imperia rcgn aque cò.
fiﬅunt,& conſcrvantur integra-,noﬅri miſèrcatur , tyran
aumquc immaniter graſſantcm procul à nobis
aver-tar: ciusq; vires & potentiam infrin
gat,ſuamq; Ecclcſinm ſalvà &in
columcn in perpetuum
ſcrvct.
P'bllſ "’ !
‘lilii'j'
\ ,
.
4
..
I
.
\
\
«lì.…..
. ‘
" n‘ \
Cu.
. "‘
w .
\ I
.
f
.
I'
.
’d .
. . .
.;
. »
..
\
.
. .
.
o a ".
I, .|!|\ l\
r'l'
«.
|\
8
I
.
\ ...
/
»
I]
I
|
I
.
4
al
..
.
Coiiſitn'oxvn I.
HISTORIA: RERVM
VNGARICARVM; INTſſEſiR
PRETE. TEVCRIO ANſiſi
'N. AE O Pſſr'rvaw, C cx Germani
co , in Latinum.
ANNONlA, quaehodic ' ?

Vngaîia dici-tor, à vaiijs oli-m Nati:
onibus culta fuit. Arma Dilts-vj
éî Anno poﬅ Dil…uvium \;5. BA N U;.
Sambuci ap
‘ N O Nlapctho Noha filio [z}-ogm pwd”:
; rus,primus in his ten-is rcgnun‘r ſibi
‘ ſi }‘ :on-ſìiruihà quoPannonizr
mditum quick-am nomen
arbitranturfiunt '. \ ‘
\ ' *- 'Jſi
, ta menà Pannonio monte , vulgò— S. Martini titulqillud

dcducant : VN G A R I A ad annos zoo. ſub Romanis
‘ fuit , nec deſunt Imperatores qui. Natalfes ſuos huc refe
rant,-vrporc Aurelianus, Mami minus, ProbusDÌocletia
nusJovianus, Valentinianus, Vaìcns & Gratianus,
’ ' TY-B’ERIVS Romanorum-lmpcmtor. [I ]. imperan
tc adhuc OàavioAuguﬅo,cir'ca tem porn NacivitatisDo
minime, Auﬅriam, Stirinm, La'cum Peiſonintalatho
niumquc cum‘Schumatc ſub Romanorum Imperium
rcdegit. ‘ ' ..
CFAVD I‘V SRomanorumImpcmtor V.—P"anno-î
…ſi; ..
niam ſupcriore‘m à Poſoniovltra Colozam vſq; dwbaitzz
TIRA IANV S Daciam ſubjugavir. - ' . *
Legio quarta Gcrmanica per Schuttam lnſulam ca Schur“; 171/7414
flmmetata fuit, vt- andos à finibus iﬅis arccret.
Fòài- '
’]
2 ſſHl-STORlA—S
rpg-ariadefiu" Fodinze metallicx defecerunt à Romanis lmpctatoribus
WWW" ſubAureliano & Valentiniano... .
P AN N O N ſA IN F ERl—O R,téotc Mariani deſecit
PANNONIA SVP. qua: Auﬅrixvicina cﬅ, tempme
;În‘coZtVn- Iuﬅiniani ſe Attila: Regi ad1ux1t,Cvmet1) cnimGallogrc
guru!"- ci, Pannonij, Galli, Sarmatze Windi, Hunni,Gothi,
Suevi, Avati ſive Abiti & Bulgari ſucccſſivc. has tctrasin
vadentesincoluerunt
”'<; L…Q, ' HVNGARanomc ab Hunnis dedu'ciputant:H11nni
Abr-717.355]?- enim Anno Chriffi- 373. Scythiam Alias, pattià (imam pro
Aw’m' ptcr ſoli ﬅcrilitatééchominu multitudincm deſcrentes.
Pannomam temporibus Valentiniani ocValcutis ingteſ
fiſunt, & plures eorum quam dcc1cs ccntcna millia ſi
mu] cum vx0tibus liberis, armentis & ſuppellcàile , ca
Pti amaznitate & fertilitate loci ſcdes ibi fixeru nt
”“"“ Anno-101. Cum ARCADIVS IMP Romaeſſct,
Hunni duce ſuoòt przfcdo belli Kcvva , cruentum bel
lum contra Macrinum, cui Romani eam provinciam
commiſetam,ſuſceperunt: Macrinum ipſiim, ſimulque
Thetricum,qu1Macrmo ſhppetia-s tulctat, cum multis
Italorum millibus trucidarunt. Hunnot 11m quadraginta \
millia eo beilo occubuemnt, amiſſisinſupct Principibus
ſuis Bela, Kem'e & Kadiéì‘ſſia.
A..", 4128. Anno 4. z 8. AT T 1 L A. ptimumVngariaz Rege elege-ſſ
unt, ts Germania:, italia, aliisque Nationibus infinita
pene vulnera inflixit.
[.e-{jm Attila autem morte ſublato Hunni inter ſe diviſi
funavtſcnbit lotdnandes & VVaidmarus, & occupanf
tes planiciem cam, qua inter Budam crm VVciſſenbur
gum cﬅ hic dominabantur.
Amm. An. 805.CARo‘Lvs MAGNVS HunnosperP-inoui- '
2 R‘!
RERVM VNGARIC. 3
am funditus delcvit, & ut ſibi in futur-um caverct,Amol-A
dum conſanguineum ſuum, qui poﬅcalmpcrator faCìus
eﬅ Auﬅtiae Principem conﬅituit. Vladiſlao vcrò inferio
risMoraviae Principi Pannoniaminferiorem regendam _
tradit.Vladiflaus Presburgum ex ruderibus oppidi, cuius- Zſzſi‘f" ‘"”)
dam Romani jam olim diruti , ac ovilis ſpcciem ſolum- '
modo rcpreſentantis erexit, eamquc Poſonium dixit.
Alii quoque affirmant, cos , qui hodie ſcrun
tur Hungari , ab illo Hunnorum genere propagarì,
quod Anno Chriﬅi 899. vel9oo.quarta vice Panno- M…,...
niam invaſintunc enim Hunni imperante Arnolpho
Sehytiam egredicntes , coniunxetunt ſc cum reliquis ,
conterraneorum ſuorum qui cx prionbus remanſe
tant.
VNGARIA à SEPTENTRIONE Mora- Mſ.“
viam & Poloniam habet, in quorum confinio montes ;;;?” V'"
ſunt praealti; quorum Nomina hzc ſunt: der Valter-\ '
der Mandy der Wurlzgrund/det Schnecberg/acſi dieas,
Pater , Monachus,Vallis aromatum, mons nivium, &c.
quiauri, argenti atquccupri hodie etiam venas habent,
ſicuti Videre cﬅ Chemnitii , Shemnitij &c. & in reli
quis locis,q ue in tabula noﬅraChorogr-aphica malleo in
ſignita ſunt : Finis eos promiſcuc Germani , VVindi &
Vngari habitant ,Abortu habet Vngaria Tranſylvanos
ſibi vicinos, àmeridieRaſciam & Boſniam : ab oecaſu
Auſh'iam. '
Tres ſunt omninoordines in Vngaria:Ece1eſiaſſﬅi- Offline: v.
eorum, Nobiiium , qui milites ſub [è habent, &‘Ruﬅico- “""
rum.
Regio aérem habet temperatum ,vinumgcneroſum,
frumcntfi,pceora,piſecs,zdificia ſplendida, &quzcùnq;
. - c tum
4 HISTORIIE
tum vitae ſuﬅcntandx, tum rccrcandze vſui cſſc poſſunt,
LM Voz-rit. adcòvt tcﬅe Bonfinio omnes alias regiones , quotquo
ſub caelo ſunt, jure ſuo cxcellat.
_ VNGARIA habuìtab Anno Chriﬅì 969. vclſc
L‘î-ſifîîrffl' cundum 31105 9 9 o. ad annum vſquc praeſcntcm 159 5.
{,…-° quo invidiffimus lmpcmtor RODOLPHVS II. lo… m
potitur, Reges Ch1iﬅian os quadraginta, quorum nomi
na & rcs gciìas ordine pcrﬅringcmus
Wolf-L‘Xb- POLITICA ADMINISTRATlO regnihu
\ ius, poﬅ chiam Maicﬅatcm , cﬅ pcncs Comitcm Palati
P‘1‘"”“" num, quì proximus cﬅà Regc, & olim potcﬅatcm habuît
chcm ipſum regno cxucndi , ſì minusis rcgiam ſunm
maicﬅatcm tucrctur. Dignitasſſ ea non cﬅ hxrcditaria in
ſobolcm, ſcdlibcra: clcéìionis.
IVD EX C VRI AE ſequìtur proxima Palatinum,
C AN C ELLARÌI duo ſunt Alter cuius Dignitas haz
rcdiraria cſì, quam Archicpiſcopus Strigonicnſis per ſuc
ccffionem ſibi acquirit:Alteruch pro ſuo natu còﬅituit.
HOS SEB/[TVR Magiﬅcr Curia.
QVlNTA DlGNlTAS cacﬅ, quam Magiﬅcr
Thavcmiorum chalium obit.
SEQYITVR MAGISTRATVS.
VICE-PALATlNV S.
VIC E-IVD E X curia: , qui cﬅ ludcx pcſſonalis prz
ſcntiz.
PROTONOTARH tantem tres.
PRAETER H OS SVNT lN AVLA
R E G I A.
Magiﬅcrzrarij.
Camcrarius.
— Magiﬅer
RERVMVNGARIC. ;
Magiﬅcrcquorum five (tabuli.
Magiﬅcr Pincernarum.
Verum cum regnum ipſum late pateat , molc
ﬅiffimum foret ſubditis , ſi curiam Regiam adeö ex lon
ginquo fequi cogeren tur : proinde per vnivcrſum regnü
ſpccialia quædam judicia conﬅituta ſunt, ca Vngari Co
mitatus,G etmani conventus vocant, talis eit.
I C 0 M IT A T V S Mulncnſis, cui nomcncﬅ à villa
Muzom, paula infra Ovvaram (ita.
11 C 0 M IT A T V S Soproncnſis , aliàs Iaurincnſis M…“.
ad Danubium,ab laurino oppido , quod Araba flu men
praeterlabens, cum Danubio illic commiſcct.
— P AV L 0 V LT E RIV S vcrſus Danubiü cﬅ Poſoni- ”fi…-m;”
um , i n (igni Epiſcopatu nobile, quod Vrbanus Prazfcéìusfiummm
ſ ærarii, apud Regem Matthiam magnificis zdjficijs exor
navir.Non procul ab lauro aſſurgit mons Pannonius,qui1’muonim
Templo auguſh'ffimo S. Martino conſccrato celebratur: ZW “”'
idem mons regioni nomen fcciſſc à plazriſq; cxiﬅimatur. '
111 C O MIT A T V S Caſh-i—fcrrci.
] V C 0 MI T A T V S Zaladicnſis , vltra lacum Bala- Bonſ"- lib. I.
thoncszﬅ aut cis lacum , ſì noftram plagam rcſpicias m‘“- "
(fi quidem Bonfi nius qui horum autor cﬅ. Budæ hiﬅori
am ſuam conſcripſit , qua ratione multi Geographorum
fallunturin Thihan , locum illi vltralacum aſſignantcs, Thi/… ci, [.
cum fit fecundum Bonfinium in noﬅris partibus) Lacu cum Mer/n
ipſo fere circumquaque includitur Thi hanChcrſoncſus, ”"”
quæ ex piſcium abundantia,ex aötes ſalubri & temperata
eonititutione ,temploq; mngnificcnciffimo Andree Re
gis ſum ptibus olim extructo, eiusdemq; Regis fepultura
admodum celebratur. ' . . .
v. COMITATVS VESPRlNſſENSIS nomen "fim"…
c : ſuum
6 " HÎISTORÌÌE
ſuum àVcſprino civitate adeptus , quam olim German
ab albis fontibus ita dixcrunt.
Alb; regal-'ſ.
VJ. COMITATVS ALBEN‘SIS illi proximus cﬅ,cui
Alba regali-s nomen ſecit‘, ea vrbs plane in vligine—Zt 10
m paluſh'i ſita hoﬅibus difficiiem admodum acceſſum —
‘ aber.
Sepultum Ra- Pl! Tcmplum‘S. Stephani primi—Vngatiaz Regis viſi
;“ Vacri-z., tur ibi ſplendidiffimum.Hui’> loci Epi-ſcopuscx regis Ste
phani indulgentia, maximis privilſſegiisgauder, nec enim
niſi Papam ſupetiorem agnoſcit , nec ſubditi decimas ſu
as, praeter ſummi Tem-pli Capitul'aribus ul-li exol—uunt.
CMM-u.,
Vllſi. CO MITATVS COLLOCRIENS l S no
men ab Archiepiſcopali Civitate-Collocza invenit.
Vill.. COMITATVS PiLlSS-lEN SIS vergit
adDanubium , huius territorium totam montoſum cﬅ
vini feraciffimumzlicet idipſum propter Thor mas prope
moddm ſulphur olcat , ebrietatemq-ue facile iuducat.
Ho in loco ad vtramque Danubij ripam con ſpicitur v
traque Buda, Nova videliccr,& Vetus à Budinis antiquifl
ſifimis Scytharum populis extraéta, eadem quond'am Si-.
cambria dicebatur.Quando ſubſiregeMatrh-iaſundamen
ta ams-regime Beatticis ponetentur,effoſſum fuit ſàxum
lutibus Charaétcribus delcriptum, ciusrei'indicium.
' V ] C E G RA D VM arx regia,quze olim & civitas &
View-lun..
ſedes fuit regia ,tribus à Buda miliaribus (ita Matthìiſi-r regis
ſumptibus :\ fundamento reﬅaurataſſ efi… IN. EÌO‘ D E M
Iulm-ia 8. conventuSabariaſſeﬅ S.Martini patria, vrbs omnium an
'.llmini po. tiquiffima, quae Sambathe vulgſſò nuncupatur.
”il.
IX. CO Ml T A T V S Strigoni‘enſis àStrigonio me'
ttopoliVngatia: diCtus. . Vrbs ea dncuTemplar ſùmma in;
Duo
tagſ-pl» stfigo-ſſ cludit magnificentiſſi'ma, quorumal'terum-Atehiepiſco
,… 'U.»
patum habet , à rege Stephane in loco cditiflimo,propc
' arcem.
RERVM V‘NGARLC. 7
Arcem exttuC‘cumzAlterumin civitatis plano: ſitum fun
davit Bela IIII. rex Vngariz. , ſ
X. C DM 1 T A TV 8 Tholnenſis ad D'anubifi,ibi ſunt
ttesAbbati'eNillis undiquaq; quam plutibus circundatz.
XI. KEMARIENS IS C OMITATVS, nomen
à Romana Scythatum vrbe ſortitur , cain inſula Scutta
conſpici tut, quam Danubius uti-inque alluitzin hoc con
ventn TH AT A eﬅ, que &Dotis appellatur.lbidem re- ”… Do,,s,
gia atx tanto cum apparatu prominet , vt non immeritò mxmumtifi
quibuscunq; aliis Principù caﬅris & palatijs przſeréda ſit. fim“
BAM AB VNA parte ambit Lacus 7000. paſſibus
patens, Lucijs & Cyprinis foecundiſſimus. Atx ipſa nové
intra ſe molas frumen tarias còpleéìiturln veﬅibulo arcis
exigua quarda m area eﬅ, qua: circ fimquaq; hypocauﬅa &
cubilia tota dcaurara oﬅenrat. Lacunar ſeu contignatio
ſumma puto auto incruﬅata & emblemate vetmiculato,
tcſſclatoq; opere mire exornata eﬅ.Ab vttoqz arcis latere
ſingule ſun \ ſumma templa,ſing1{le villa: ſatis conſpicuz;
praeterea eamfjſſlvaz cinguntammniffimxéc feris abun
damesNec procul àDanubio veﬅigia qned'am Romana
rum Legionum etiamnum apparentzAb altera parte ſolî
ſas habet bis cingentes, ex ſolido ſaxo exciſas , ad quas al
ti lli ma propugnacula ſurgunt;
Atque hazc dixiſſe de ijs quae cis Danubium ſunt hoc
loeoſuffieiat; '
X I L Pol0nienſis C'omitarus nomen à Poſonio habet.
XII I. Nittienſis ab Epiſeopali civitate Nitria.
XI V; Turoezenſi's,ſerrum:gignit in copia.
XV. Comitat. Scepul'éſisPolonos maxime vicin os haber.
POST HOSCE NVMER‘ANTVR.
XVI.. Ziptoni'enſis.
c ; XVI I.
3 H 1 S T O Rl JE
XV Il . Novizdicnſis. :. .
XV 11 I. Horncnſis.
XIX. Honcnſis.
XX. Novigradicnſis.
X Xl. Pcﬅhicnſis.
ECCLE 8 [A8 TIC A ADMlNlSTRATlO.
Ecclcſiaﬅica adminiﬅratio per Vngariam antchac
fuit pencs duos Atchicpiſcopos , quorum alter Strigoni
um,altcr Colloczam habitat.
Strigonicnſi-s Legatus fuit Apoſìolicus & primm-ius
rcgnils tanquam ſummuschni Cancellarius,1nagnu1n
regis ſigillum cuﬅoditzſub codè ſunt Xl. alii Epiſcopatus:
quos omnes TuL-ca occupavinexceptis Nittièſi & Agrièſv.
Sunt autem:
lauricnſis, Sirmicnſis,
Vcſprincnſis, S. Eccleſicnſis,
Agricnſis, Zagrabicn [is,
Nitticnſis, Tranſylvanicnſis,
Vacicnſis, Boſncnſis.
Chonadienſis.
GAYSCAſſREX VNGARIAE.
G-ſſvlîf 5- S”“ G AY S C A S [VE G EYS E Pattr S. StephaniRc
“:x:? gis Vngarix,primus rcgumClziriﬅi fidcm pro'fcſſus,bapti
gini/fun…. zatus fuit ab Adclbcrto Epiſcopo Pragcnſi.
Amg”, Anno Chriﬅi 9 o 9. vcl lècundum Abrahamum
Babſcaſi, Anno 9 6 9. naſcitur Stcph an us , qui tandem ca
nonizatus fuit,baptizatur per diè'tù Epiſcopù Pragcnſem.
Circa eadem tempora ThcodatusPrinccps Apulia,
quem Rex Gcìſa profugum in aula ſua alcbat,quiquc Ste
phanum inſantcm cx ſacro Baptiſmatis fonte ſuſccpcrat,
Cocnubiù quod cfi adiunao pago cxtruxitmomî: ſiindzi
tous
..
.:
RERVMVN'GARÌC. 9
toris ſui, ltalicc Thata obtinuit , noﬅro autem ſee ulo ap
pellatione Dotis innotuit. Dori.- tandiu.
]. REX VNGARIE.
Anno 954. vel ſccundum alios 1006. D. Imperator s, Ste; lanx »:
Henricus iororem fuam Gifetam Regi Stephanoin ma. P'imus Rex
ci…]… m
trimonium locavit : pol‘c hæc univerla Vngaria ad Chri Vult-rit.
f'tum converſa &.ch ipſe limite vivebatfummum tem
plum in monte Strigomcnſicondebardlludqdiberaîiſſtcr
dotabat. Adhæc S. Martini coenobium in altiilimo
monte IocabatzTemplum itcm ſum mum in Alba regali,
ſcpulturmnRegum,comp1uresquc alias fundatîones,pla
neregia munificentia fieri curabat. Obiit Anno 10 3 8. Obijt
fepultus Strigonij in fummo Templo. Anna logi.
11. Rex.
P E TRV S Stephani ex ſororc nepos in regno ſhffe Petru: obj:
Anno mq 7.
&us cﬅ, fed propter tyrannidemindc ejicitur, cui Abba
ſucccffit.
I II.
A B B A triennium ad regni gubernacula [edit, ſed
cùm maiorem quà' anteceſſor tyrannidem exerceretJ'e
trus Abba expulſo reﬅitucbatur. illo rerum potiente'Vn
garia paulatim à fide Chriﬅiana deficiebat. Regnavit
autem Petrus annos quin qucſimenſcs ſex:Abba vcrò an
nos tres:m0riturAnno 1 o 4.7.
llII.
A N D R B A S Regi— Stephano junCtus Em
guine Chriﬅianiſmum reﬅituit , filios habuit Salo
monem & Davidem. Salomonem in regem coronari
fecit , cum quinquennis cſſct, propterea , quod cum
Bella fratre de regno dimicare cogeretur. Occiditur
Anno
10 HISTORIÌE
Anno 1062.
Anno 10 62. Sepeliturin ThihaninS. Amiani coeno’
11,11…) extm- b.? 0, quod ipſc adiacum Balathonem condide1at, An
Hymn» “19- no 1059
V.
Bela Regis Andree à ſc bello deviéìi fratel", acgte fetebat
Salomonem in regem coronatum, tres enim habebat fi
lios:Geiczam,Ladiſlaum ,poﬅea reges &ipſos, &Lam- -
pertum. Hic monetam argenteam primus cudi fecit;
pondera&menſuras eſſejullit, & mCl'ClbllS quibuscunq,
1ì1um prcci—umindicavit. Egre ium illud coeuobium iu
Zcuukzardo cond1dit,in quo ſÎpultus fi1it. Dicnut Bela
hic dum arma in fratrem movetet , Cceſatem Heuticu m
ſfatti eius auxiliarcs copias adduccntcm , in montibus
quos vcrtentes ſeu verthilcs vocant,adeo obſediſſe, & ad '
tantam rerum omnium inopiam compuliſſc , vt Czſàt
1pſc caﬅra deſerete, ſcuta pur) icere,& tetga vertere coaCt’
fuerit.Vnde mont1bu51d n01n1n1s poﬅea iuhacſit. Obijt
obj: Anno
Anno 1065. ſepelitur loco,quo diéìum fuit ſupra.
1001 VI
8 AL 0 M O N Regis Andre-re filius in regno quidem
ſucceflit, rerumà fratris ſui dcfunéti filijs Geicza & Ladiſ- '
0161: lao inde expe'lliturAnno 1077. Eremita ergo Padus obiit
Anno 1 a".
Polar m Iﬅria, vbi eius ſepulcrum apparet.
VII
GEI C ZA RE G I S Bela: filius natu maximus , du
oshabuit filios. Colomannum, poﬅea Regem fa‘étum,
obj: & Almum.Huius temporibus mgcns fuit fa mes per Vn
Anno 1080. gariam:ObiitAnno 10 10.5epcliturVac1ae,cu1u51plefun
Vacimſi: Epi
fear-M datoſ fuit.
VlII.
LA:
RERVM VNGſſARIC. 11
, LADlSLAVSGEICZAERegisſrater,quemVn- ', . .
gari propter vit-ze innocentiam Sané’cum appellavetunt, DM,“ 6
ch eligitut, ſupcrﬅite Salomone rege expulſo : Hic Dal- C.,…“ Wiz»
matiam & CtoatiamVngariaſi: adiecit. Cum Scythis cre- ria dici:-ar.
bra bella gel’ſitDbijt abſquc hzredibus Anno 1 0 9 5. Obi-"t up:.
’ IX. ., \
C 0 L O M A N N V S chisG—aeicze ſi-lius,is ſecundum Coleman…“

quorundam opinionem antea- Epiſcopus VVaraldinuls E‘:";Îîo”
fuit,& hinc diſpenſatione ſaélza regnum obtinuit. Vngari MS,… ,;
hocregnante graves & plurimas moleﬅias pertuletunt, dir.
multorum enim malorum & magnet tyrannidis autor .. …I
fuit. Fratrem ſuum Dueem Al mum &filium AlmiBa
lam Oculis privavit. Almum inſu‘p‘eripſum in tem pld oc
cidijuſſtt; Duos habuit filios Ladislaum & Stephanum.
Pollea regem faétum : Male vixit,male peri)" \. Anno 1 1 1 4. “i' . ,. “
ſepelitur Alba: regali.
X. …
STEPHANVS 11. Colomàni Regis filius adole- ' " ‘ " ’
ſcehs admodum regnum occupavit, ſubditi eum cogn o
méto Radium ſeu fulguta-tionem dixerunt, quod omnia
ctieco & concitato animi impetu perageret , is eum nul
lam ſobolcm excòiugc ſpetaret , nec vitae ſuaz terminum
longius abeſſe praeſenrirct , Mon achus faCtus obiit An
nouzr. . riſi ſſs .)
‘ Xl. . . ‘l.' “I-"tw \
B EL A Il. Caecus diéìus,Almi qui f'rater Colomanni
Regis fuit filius, quam exeoecati Colomannm fècérat,
prudenter regni adminiﬅrarionem obivithatuorſilias
generavit,Geiczam ,Ladislaum,Stcphanum, qui tres po- -
ﬅea in regno ſueceſſerunt,& Almum quichu'nx Regis,; , … ſi__,@
ColornanniSpurium dimicantem armata manu in fi:
- ſ— — ſ .'Îd".".’î’gàii1
iz HISTORIJE
"i,-, , , “.givertitfflìe decem: Anno 1144. fepeliturAlbæ regali.
XII.
GElC ZA II. defunéìi Regis Belæ films natu maxi
,“…-MM, mus,adoleſcens pius repreflit armis Saxones , Auﬅriacos
Atreyu-t. & Bauaros Poſoniam tum occupanteangariamquc dc
populantes. Hoc regnante Poſonia à Germanis fuit ha
bitataJs regnum ſuumcompluribus ,iisquc magnificen
. tiffimis Templorumædiücüsinfh'uxit.Quatuorülios rc
liquit, Stephanum, Belam, ambos poﬅea reges, Axpadk
Obiit : : a :. Gciczam.0biit Anno 1 1 6 LfepeliturAlbæ regali.
* XIII.
8 TE P HANV S Il I. Geiczæ regis ſecundus filius,
arma contraVenetos in Dalmatia, contra Emanuelem
. etiam Græcorum Imperatorem , & contra ſanguinc ſibi
iunéìosLadislaum &Stcphzmum dive-tiis te mporibus tu
lit. A conſànguincis ſuis profligatus obiit abfque fobolc
“s'-'in ”.
Anno 1 i 7 3.ſepclitur Strigonii.
XI I ll.
LAD I SLAVS II. Belze cocci filius , ſex menlis re
gnavit,Srephano rege profugo adhuc ſuperﬅite. '
XV
S T E P H A NV S IlII.Ladisſilai regis fratcr,mcnſes quin
quc regnavit vidus: autem àStcphano IILambo eodem
anno fimulvita exccſſerunr.
- . XV I.
B E L A III. RE G I S Stephani I I l.fratcr,RegisGeìc
Zæ lI,filius Vngariam à latrociniis perputgauitDuos ha
buit filios Emericum & Andream.0bijt anno 11 9 6. Al
oü"- n". ba: regali vbi quoque fepelitur,
* XVII. . \
EMERICVS REGIS Belæ III. filius, patremﬅatim
morte
RERVM HVNGARIÒ. nz
morte ſecutus vnìcum filium Ladiflaum rcliquit , ſepeli
mr Agriat.
XVlI [. .
LADISLAVS lll. Emerici filiusſcxtantummen- \
ſcsregnum poſſcdit.
XIX.
AN D RE A S [I. R E GIS BelzJILfiIius'regisEmc
rici fratcr,quatuor liberos ſuſcepit ex coniuge ſuaGertru
da,Bclam,Colomannum ,Andrcam, & filiam S. Eliſabc
tham. Rexi pſc in terram ſanéìam expeditionem ſuſèepiſſr,
&feliciter cum Sultano Babylonienſi manus conſeruit,
ob quod ſaéìum Hieroſolomytani cognomen reporta- Andre-cilind
vit.Anthue vero hanc expeditionem adornaret, Gertru ””W""
da regina lcthaliter perBanchianum Palatinum ſeuvice- OM " ,,
regemVngariaz vulnerataſi: ſuit:cauſa fiiit,quod coniugem a“, W;},
Palacini fratri ſuo ex Germania tum advenerat , regina i
pſa ad libidinem eius nefarie cxplendam , adduxcrat.Rex
poll expeditionem reverſus Palatini Eﬅenſis fili am ſecun Mar-gui: fia.
do ſibi matrimonio copulat , ex qua ſuſizepir Stephanum ”“" "“W
patrem Andrea: Veneti , qui poﬅea in rcgnum lùffcéìus
fuit. Nobilitatcm Vngarix multis privilegiis &immuni— “V' ' 8 31
tatibus decoravit , frmque iiſdem - fecit; ſiObiit Arr-z
non”. . . ' .ſſ. i,! …-r;
XX. "r..ſ*°' 413…"
BELA lIll. REGIS ANDREAE Il. filius: hoc "‘ ‘
regnante, quinquies ' centena millia Scythanſium totem Sqrh c'e-u
Ruſciam & Podoliàm devaſharunt: Inde Vngarìami-n: ?‘;‘ſivſſîm
greffi aliquotics Peﬅhamadbrtſiìſunt.R’ex ipſc'Bclai exim [;;;-r:;fì.
proviſoinauté
cidcrunt ‘caﬅris
tficdeprehenſus habiuuſſiènvili,‘intſieizquosfii
viri primarij—cdmplfures vix 'e'vafich. —' .' :.ſ ‘ ”.:
_ÎÎÌÎ
crunt A rchicpìſcopus Strigonicnſis, ArchepiſcopusCol
:. loczien
14: JH,-HISTORIA, }
Se,-rin Strigo- loEzicnſis, EpilcopusNitrienſis &C". Scythz dchincDanu-“
”“M “”P“” bium etiam traiicicntesS trigonium cxpugnarunnin quo
vtriuſque ſexus & aztatis homines crudeliter trucidarunr.
Triennio ciapſo furioliiﬅi & rabidì przedonc's tepetentcs
Macoticam paludem in patria… redierunt, & Mahometisſi
rraditiones poﬅ haec amplexiſunt. Bela Rex Vngariz ope
“i”! ' AW
z7" &
noaunlxo eq111tu111Rhodior1'1
1275. ſepelitur regno reﬅitutus. Obiit an
Strigonii apudai"1anciſcanos.
X X I.
STEPHANV S V. RE G IS Belzfilius IV. ſecun
cio inartebella geffit:v1citchem Bohc' mize Othocarum:
Hffi‘fflffl“ Reg-em 1temBulgarim,adh-ſſec vniuerſamMyſiam (ibi tri
"‘ ' ’ butariam fecit: Liberos rcliquit Ladiſlaum & Maria quas
Sicilia.-Regi Carolo nupta,CarolumMartellum ex eo ſuſ
cepit ,qu1 filium Carolum procrcavit,poﬅca Vngaria-re
OHtArmo gem faCttun Stephanus obijt An. 12 7 81 &ſcpultus eﬅin
“” InſùlaBuda. ,_ . :
- -. ' . X XII. ſ ‘ ‘ -5
LADI SLAVS IV. REGIS StephaniV. 1111111111
ff?““"”? &us Kuunlazlo.H uius temporibus Scythe deuronga
7322? "' riam invaſenint, ferro&1<rneomn1a Peﬅham vſquc mi:
ſcredcvaﬅ’antcs .: ‘.Biicn'nio tandem elnpſocumingdntiz
pravda adfines ſuos teverſi ſunt.Rex hic àCumanis morte
”ridurla-An- trueulentaintctemptus periit' Anno 1 2 9 r.
" “5"- " . — XXIII. "
ANDR ÈAS IV. STEPH ANI,qui ex filio nepos e
_- ratRegis Andrea ] Lexcognomentchncms: hic Auﬅria
. '.._Î '« ſib1 ſub1ugav1t, obiitBudeub1 m arch. Ioannis Euang'e
“in! ' liﬅzlèpelimr Anno 1301 1110 mortuo Pontifex Caroli
…,, Martelh-fihum optaſſetmrcgemVnganae. VV
‘ - '' . en
I
RERVM HVNGARIC.15
X X IV.
VVENCESLAVS AB VNGARIS Ladiſlausdi
&us,Regis Bohemiae filius. Hiccontra Carolum Martelli
filium' eligebatut,
rcvocatus ſed a Parre
vſuit: Vngari enimſuo tandempattini
diſcordcs in Bohemiam
hunc 1
pſum,part1m Carolum,partim etiam tettium quendam Tm " “ "_
regem Othonem Banane Duet“: ſequebantur,reg110prae- ‘,… ‘
fuit circiter annos-.ſex
0 TT H O D VX Bauatia:XX V. , &ſſhic ex quorundam ‘
gratia in regem coronabatur Alba: 1egali: regnum fere Am, ,, , .
triennium obtinuit: Hunc Ladiflaus Vayvoda Iazygum
captivum duxit,ſpoliavit,& regnoeieen.
XXVI.
-CAROLVS R OBERTVSficharolobcrmsfi
“lius Caroli Martelli , quem Matia regis Stephani V.fi'lia
peperit corona regia inauguratus eﬅ,An no 1 3 1 0.15 vicit
ptazlio Mattheum Comité à Tinschen non procul à Caſ
ſovia.LateVngati-x fines protulit:Dalmatlam enimCto- Daſ-mich
at1am,Sertoram, Ladomeriam, Ruſciam, Comaniam,;"‘1"s"""‘
u gari-x. Ru
Bulgariam & Boſniapoſſedit.Vixitin matrimonio cum ſ… @. Roſ,…
ſotc re Calimiri Regis Polonize,exquaL11dovicumawenu- "gm Vng-ru
inA nno 1319. Rege Carolo cum regina & liberis ſu1sm “d"a"
ipſo Paſchatis ſcﬅo diſcumbcnre in aree Vicegradi, Feli- Arx Vite-gm
cianus nobilis aulieus … regem ﬅtiéto gladio?irruit \ tvi- “"W A""
tam ci eriperet:ob quod faeinus te’ ſupplicio merito affe
aus fuit. A nno 1 z 3 9. Dux Ruſciae Carolum regemVicc- " ”'
gradi inuiſit. .
ANNO 1340- CASIMIRVS rex Polonit; Affini:"‘ffl
ſuum reaemCatolum1nv1ſtV1eeſſrad1& tegnum Polo
niae Ludovico , Regis Caroliex ſotore ipſius filio , quod
d 3 ipſè
/
*16 HISTORIÌE
. “il (341.
ipſe fine-prole eſſct,vltro detulit.Carol. obiit Anno 1342.
ſepelitur Albz regali.
' XX V I I.
LVD 0 VI C V S R E G 1 S_ Caroli filius,Rex fuit Po
lonia &Vngarizfilium quidem nullum,ſilias autem clu
as genuit. Alteram Mariam Regi Bohemiz Sigiſmundo
nuptam, qui propter eandem regnum Vngariae obtinuit:
Alteram Heduigam Reginam Polonia:. Ludovicus hic
feliciter bella geſſit Iudzeos omnes ex Vngaria eiecit.
obj": un. Obijt Anno rz 8 2. ſcpcliturAlbz regali in ſacello quod
viuus ſibi fieri curaverat.
)( )( VI 1 I.
M AR 1 A filià rege Ludovicì in locum partis ſuceeſ
ſic : ac Sigiſmundo regi Bohemia: qui Imperator tandem
ereatus fuit,nupſit:Verum cum Sigiſmundus admodum
adhuc adoleſccns effet, ipſa regina eum mati-e Eliſibctha'
"regni adminiﬅrationem intercaobibat, quosdam lmpe
rii proceres ſibiiungens,quorum nutu omnia peragebatzſi
quod Vngarize proceres moleﬅe ferentes,accerſebant Re
gem Neapolitanum Carolum , eique coronam regni de
Cunha Rtx
Neapoliſ-au:
ferebant : non multo autem tempore poﬅ , Carolus ſub
auditor. ſpeeic colloquij cum mulicribus iﬅis reginisinﬅituti oe-:
ciditurJtalis ex tota Vngaria profligatis: Et regina regnfi
recuperar : Sed ecce dum comitata matte ſua atqueaulz
magìl’tro reliquisque aulicis in regno eircumveheretur,
Ilan Caroli eapitur à Ioanne Croatia PraeſeCto,quiCaroli Regis mor
Mau-.
tem vlciſei ﬅatueratls ergo interfeéìorem Caroliobtrfi
cat : Reginam ipflm cum Matre paſſis capillis trahcns per
Eli/'aberluflu
ſolum‘raptat : Matrem flumine immerſam ſuffocat.Re
mini inner/Î ginam auté carceri includinatq; gynzeeum eius ſcelera
pari:, te proﬅituit ; tandem tamen metuens ſibi Reginam libe
' ram
RERVM HVNGARlC. - 17
ram dimitritkàz vbidomumreverſàeſièt,rcgem&ma
ritum ſuum Sigiſmundum cx Bohemia cum magno ex
ercitu adventantcm videt: isVngariam nullo prohiben
tc occupac,& coronaturanno :etatis ſuae )( X. (Midas cx
aéìis cxpcditionemin Croatiam ſuſcipit Przſeétum ob- 311555752;
ſidet , captumquempitali ſupplicio afficit , atque ad eum m.,?"
modum morsvnius‘mortealteris expiatafuit.
XXIX.
CARO LV S Il. Cognomcnto minor, Rex Neapo.
litanus, filius Andree qui fratcr erat Ludovici Regis , eli
gitur in regem Vngariaz, contra Sigiſmundum &Mari
am , ſedinﬅindureginae Eliſabethae pchlaſium Forgat Cm]… obj:
Budx'in arceinterfeàus cﬅ,Anno 13 8 5. A”" ‘3 ' "
)( XX.
S IG ISMVND O Vngaria: rcgnum :\ Maria, vt
qua: c'ſſct fine liberis, vltrò rclinquitur.Mariacxpiravit on““.
Anno 13 92.8igiſmundus regnum occupanòr matrimo- A,,î. , , 92,
nio fibi jungic Comitiſſam Cilix,ex qua vnicam filiam
Eliſabetham ſuſcepit,Anno 1 3 9 6. Turcarum imperator"
Bulgarian], quae ad Vngarim rcgnum pertinebar,armis
occupar,cui SigiſmundusRex cum excrcitu obviam pro
ccdcns,partéeius provincia: ſednon niſi multo cum (Em
guincòc aperto praelio recuperanccciderfit u'l ad- zoooo. ""Î‘îſicſimſſi‘
Chriﬅianorum,Turcarum auréadeooooLhriﬅiani ta- LT]; Tm"
men prelio viéìi ſuntzRex ipſe vix fuga ſibi c'onſifluit.An- ,.
no ! 4. o 1. Vngari regem ſuum carceri inclu‘ſerun t, q ui li- : 4 o ..
beratus poﬅca regno reﬅitutus eﬅ.Anno 14 09. Sigiſ- "° 9
mundusRex denuo àTurca ſuperatur. Anno 1 4.1 caligi 1410,
tur Romanum imperator-cm. Duas ſeditiones ruﬅicanas
divcrſis temporibus per Vngariam ſopivit. Obijt Anno
143 7. AEtatis Anno 71. Scditad rcgnigubernaculain
Voga
' 18 H I S T O R I JE
Vngaria, ſimul cum coniuge annos quinquaginta &"
vnum. '
. XXX [.
AÉLB E R T V S Archidux Auﬅriz vxorem duxir Eli
ſàbethamwnicam Sigiſmundi Imperatoris filiam,quam
cit ComitiſſaCilia:
ſſſimul ſuﬅ11lerat,ex
Bohemiae &Vngariar quo matrimonio
obtinuit tr.-gufi
, atq; Romanorum
Imperator inſu per eligitur. Duas ſibi filias progcuuirzEli
ſa'betham q'uan‘rCaſimiro RegiPolonie ccffit: &Annam,
quà VV1lhelmo Duci Saxonix nupſit,anno 1 4. 3 8. Amu
rathes Turcarum Imperator in Vngariam impreffio
nem fecit,cui obviam procedcns Albertus caﬅrametarus
e\’t vltra Danubium ſupra Pcrﬅham. imperator Diarrhea
in caﬅris correptus,B udamque petens , ſeﬅiuo graduVi
ſſ enni contendit.Sed in itinere in pago quodam non pro
°57' ' "’" culàPoſoniaNelìmel vitam finijt,auno 1 4.3 9. Prolem
quidem maſculam nullam , Coniugem tamen Eliſabe
rham gravidam ex ſe reliquieQia: cum volcns Vladiflao
”""”?" , fratriregisPolonix &Duci t1'1Lit11anix deſpòſàtafiſſetina
Dux L‘……" cerea peperit Ladiflaum filium & naturalem Vngariae
hzrcdesziſſare vbi ſilium regem peperiſi'et,iam non ul
terius Vladiflai
diffidia orta &matrimonium deſiderabat.Vnde
Vngariaz tegnſium magna
milèrc conqua'ſ
Djſ-“du i… "_ ſatum fuit. Regma filium ſuum menſes quatuor num 111
gaia. cum ſumma ſolenmtate in regem Vngame coronart
curabat. ſ
- XXXII.
VL AD I S L AV S nihilominus Vngariam ingreſſus
ìquibusdam Rex ſalutatur . Obſidet Strigonium dude
aggere ad montem S. Thomx. Vrbem deditione capit.
Regina aſſumpto filio ſuo confiigitin Auﬅriam ad tuto
rem
RERVM VNGARIC. .,
rcmeius Fridericum Imperatorem , aufcrens ſimul n- S.Cnm.‘
eram regni coronam, qux regibus legitime eleCtis impo- ùthìnAx- \
ni debet , &. annis zz. poﬅ , precio dato per Marthiam re- M- ;
gem recuperata fuiLVladiſlaus interim cum teliquiis, de i
S. Stephani regis capite demptis coronatut.l-]iſec diſſidi
is gliſeentibus Turca anſ-am tegn um invadendi arripuit,
ſiquidem Amurarhes Raſciam _interea occupat. Wa
dtiennio elapſo Vladiflaus Rex plane adverſo martcin- vui-finn .,
gens przlium cum Amurathe commiſit. Rex enim ipſe "‘"‘Ì‘AW
in przliooccubuit, cacſis fimul principibus & Prazlatis ;;;? ‘gîſſ
quam plurimis, cum triginta millibus Chriﬅianorum. fizz-naſ.
X X X 1 I I. ì
Ladiflaus RexAlberti Regis filius tantum quinque
annos natus erat,cum Ladiſlaus occumberet , erat autè
tum Viénafloìnes ergoHùniades ſive Corvin’preficitur
viecrex,quam praefeéturam ſumma cum dexteritate obi
bat, Vnde & proPter animi fortitudinem ab Vladiflao
in VayvodamJazygum deputatus e\l,fi quidem ſecundo Comi,-u;
marte contra Amuraten bella geſſlt. Inde ubi Ladiſlaus "IW“
Rexgetatis annum rz. attigiſſet, in'Vngatiam ſè contu- ’
lit,&Corvinum ob fidclem adminiﬅrationem & fervida
przﬅita comitem Biﬅriat conﬅituit. WÈZ’Z‘C"
Anno 14 5 5, Corvmus denuo Mahomctem in ſu- TW" “lſſi“ . .
gam vertens,magna tormenta bellica ccntum illi eri- ' .….
puit.0biit ann o ſequèti videlicet1456.Ladiflao ergo iam
regnare ptoceres regni acerbiffiſimis odijs inter ſe diffide— Comi-" abit
re.Comes CiliaeVlticus occiditur à‘Ladiflao & Matthia ""’
duobus filiis defunéîti Hunniadis, ob quod ſadum La
diſlaus capite truneatus. Matthias verò, qui & jpſi: po
(lea Rex fuit, Praga: in carcerem adduéì'us eﬅ. ,
Anno 1 4 5 7. Ladi'flaus Rex felieiter pugnavit
€ CD!]
\
zo , HISTORIZE
. contra Sultanum,aliquot millia Turcarum proﬅernens.
ob;- ”,,,. Ladiſlaus poﬅmodum nuptias celebravit Pragae eum
Magdalena Caroli regis Gallia: filia, Anno AEtatis ſuz
19. & inipſa ſolcnnitate nuptiali inox-tuus efi.
_ X X X lV.
fizz; :; MATTHIAS Corvinus ”filius Ioannis Hunniadis
d‘y-,… ‘ Prag-x carceri incluſus redcmptus fuit per Epiſcopum
VVaradinenſem quàdraginta Vel ſecundum alios ſſſexa—'
ginta millibus ſeuratorum , ſìmulquein regem Vngariae"
eligitur. Fridcricus IH. imperator regnum ſibi arroga
bat,praetendcns 'ſc proximum ex virili flemma-te' hztedé
defunao reg" ſiicccdcre. Matthias autem natus tantum
modo annos 17. prxvercit eum, ea lege,vt fi abſhuelòbo
le decederet , domus Auﬅriaca ex tcﬅato ſîbircgnum iì
lud'hatreditarium' haberet. Pri mum matrimonium cum‘
filia regis Bohemìx—conti'axitiRex ipſe bella ſatis feliciter
'“ſſ’z- '4‘3- adminiﬅravit,qua=: ann0\461.&1463. contraTurcam
”" gelſit. Poﬅquam anno 1 4 “6 4. ſaeram regni coronam lè
s.;mn» rrli- xaginta millibus ſcucatorum àdomo Auﬅriaca redemitî
””’"' fer-, coronatur Albaz regali cum ſummaſolennitateò'c
Dn“).- “. congratulatione ſuorum. Matthias rex dum contra Turf
bmn'nbſidcmr cam arma mouererſſ, Bohemi ìnterea Tyrnavram vrbern
. + € 6- in finibus MoraVìx obſidcnt, ‘(èd rcinfefta-Aimo : 4. 66.
' obſidionem ſo'lverunt. '
z 4 a :. Anno 1 4 6 7. conVOcat'is proceribus regni ſui conſul
. tavit contra TurearſſnòtBohemos. Diſcedens inde Poſo
niam petiit,totaqu fere Moraviam eum Sileſiſia devicir,
atque adeo Anno 14.6 9. Olmutiz rex Bohcmìe coro
: 4 7 :. natur, Anno 14.7 1. Caſimirus filius Caſimiri regis Po
lonia: à quibuſdam Przlatis ad regnumVngariaz aecerſi
nm MM:. tu:.Verumis Nitriam vſque delatusà Macchia doglia?
no 8
RERVM HVNGAR‘IC. 21
noétis autem beneficioCaſimirus evadcns P‘oloniam re
;mflvﬅ. , ſ
Anno 1 4.7 z.magnam multitudinem in finesPolonie : 4 r s,
traduci curavrt ad oras illas incolendas.
MAT THlAS REX I. Komaram , quod ca
ﬅrum erat aliàs obſcurum & ruinoſum in front-iſpicio
InſulaeScuttae verſus oriètem,egregièinﬅauravit. Eﬅau
tem Scut ta lnſula locus amoeniſſlmus , vbi ſunt viridaria
&horti regi] cultiſſimi , Arca: aucupijs ﬅratae , piſcinz
ſalubres, & quicquid ad volupratem ſpeétarc poffit. An
no 1 47 3. bellum geffit cum Caſimiro Polonia: , &Vla t4rn
diſiao Bohemie regibus,res tamen pacificatione tandem
compoſita fuit.
A N N O 14. 7 5. Obiit doaiffimusMathematicJoan- lvl-mr Re:-’e:
nes Regiomontanus,quem Matthias rcx ſummo honore "if?,“ "’"
proſecut’ oéìingentis ſcutati s cohonc ﬅavit pro ſolaDcdi '
catione Ephemen'dfi in annos triginta ſupputatarum.
Anno 1 4. 7 6. Coronata fuitin chinam Beatrix filia ' 4 7 "
regìs Siciliae , Coronatio Albz regaliſaéta , Nuptìz Bud: _
celebrate , que dum fierent , TurcaDalmatiam devin- ;;;-;;;
cit , in Vngariam ad caﬅrum—vſqne ſcrreum Stiriz pene- ſiomm fuit.
trat , & vltra trigq'nta millia hominum captivos abducit,
‘Daciam ſcrro & igne devaﬅat. Matthias quod ſecundum
quorundam opinionem Kuncgundam filiam Frideriei ,
lmperatoris non obtinuiſſct , n uptiis finitis Auﬅriì bello SIZE};
petit , capit caﬅrum munitiﬅìmum Truotzmanſdorff, m.
Pctcrsdorffiòc alia. TMW-wſ
A N N 0 r 4. 8 \. Ca.-(ariani in caﬅris & Vrbem Haym- 222%,“
burgum improvilb à Matthia obrutl carduntur. Anno
ſcquenti RexMatthias vrbcmillam obſidîone cingit,que H; mha-gum
in confinio Vngariac & Auﬅrix ſita decè milliapaſſuum ’ """“
e : lùpra 1.
2’2 ‘ HI S 'T O R I E
ſupra I’oſoniu'm , ‘cis Dan11bium,ad przaltum monte-m
.S‘
_ ſi- condita cſì, in cuius faﬅigio arx qux nulli facile acceſ
Mſſſi.‘ ſum prebet'ſupraemin‘etſſqfl: cam ante adſizofiadiaPrue
' ka e1v1tas eﬅ. Rex‘Marthias ſ‘atis ſibiperſpeéìum habebar
[c.riihil magnopere in Auﬅr'ſa c'onfeéturfimiſì Haymbur
gii prius occupaſſct,qua'm ob c'auſàm obſidet cam at&i us
przezterisfriderìcuſis Imperatortriaſſmillia equità in oc
curſum
ſſkam ei _prazm'iſſt‘tit
ſuperiores , qui praelio 'non
fucrunrfiteph‘anus ita'magno
Barbari vnusad Prue
ex'Mat
chic Ducibus incoſiprielioc‘api'tur , & additis duobus à la
tere cuﬅodibus,dum cafteri ‘Vngaros perſequerentur,
’Pruc'kam abducitu‘r, is in itinere capra occaſione gia
snpb-misa- dium alteri cuﬅodum, qui à larva erat,, è vagina deripicns
2225323 _vtruqueociem confoèiît,quo'facinoretpcrpetrato, iam
Vr!”"é-c-flnî
‘ 'libetatus ad ſ11os étcdi
bergamſiVrſſbem in c'aﬅr‘a
tionetevertiturIMa
'capit,‘&‘nrcemhiaSinde Haym
à'Przeſeéìo eius
"""-"’"W’ tribus‘fciìtatorum' millibus numerar'is‘ accipitLl-linc exer- "
“PÌM‘N. . .oitum
, . ſi
ad'Pruckam . . .,
movct , qux‘vrb‘s *non* lhilltlblls tan
_ tum,praeſid1ar'ijs,‘& mſſ'u'tis follisque przealtisſſe'd arccinſu
.per muniti'fſi ma , flumine"-vivoeitcumlabente‘fitpropu
gnaculis aliisqz defenſion'eparatis optimè'erat inﬅtuàa‘,
ipſa inplano c‘òditaad
quequatuor menſiſiumripaèL‘eythe fluuii ,ſita, torin'entisq;
dbſidione cingcbat EÌÌHanc' ita
Puch-' — fa)». crcbro in cam fiilmina‘ns tandem multa Viſieandem expu
jguat..Sed quſiòd Vienna nullo modo Obſideri‘poſſet,cieli
'berat ſecum qua via adiacentcs vicos occuparet. (Ligue
KW Korneiiburgum vltraDanubium obſidione capit,arc’em
2203333 Guntzam,Claudivicem, &Ebetsdorfium ,quod egregle
pm.-r. 'ſe hoﬅi opponebat, tandem ipſam'etiamViennam in po
V‘mfffdſi‘fi ' tcﬅarè ſuam redigir.ViÎéna_m fama cò adcgerat,Kal.‘ vr Iu.
run-Î»: nij .ſe Vltrò dederet , quo die maximusterrze motusÈ}:
iu
RERVM VNGARlC. .23
Qnib" confcéìis ſeptemmenfes Neuﬅadifi obſidet,quam Neu 41m m
deditione accipit.Rex Anno 1 4 9 o. curis om-nib. ſepoſi- Fi"… __
.- . - . . . . , . 1 4.9 o. ()h—r
t1san1mu hbereſiexpheatus atq; … rpſoPalmaru feﬅo lula- m …,,ſiſſſſ_ſſ,_
ris admodfi menſcaccumbés , jubet ſrbi ficos apponi qui
*cum'ſele'éìiotes haberi nò pofſent , in tantu ira intumuit,
vt apopledicus conciderct,ac-vel.ut abomni ſe-n ſu expers ,
jacerer, nec quicquà c'loquerctur, ſed beluz cuiuſdam in
-ﬅat inter horrendosmug tus-expirarctAlbam ergo rega
lem deportatus ibidemſepelitur.’
"X XX V. — —
VLADl SLAVS IL qui & izpſe RexBohemi-x iam
ante erat,mattimonio ſibi viduam‘Matthiae jun_git,&Rex
ita Vngarìre ſalutatur. - Circa haec tompota‘Maxi-milian us Î‘Z’É‘mſſſſ'ſi"
. . . . _ _ . NHH-M "
p .'1 mus V1ennam recuperar , Ncuﬅadru—m item & Prucka “,,,", , A15“
li mul eum vniverſa fere Auﬅria. Adhzecarmata manu item neg-11.1»,
Albarn regalem ſirccipit , "V-efiirinum etiam &‘Sabariam ;;;-ZZ?” 5“
cumarcibus munitiſſim'is quamplurimis. .Alba autem, '
Vesptinum & quaedam alia Vladiflao reſlituta ſunt.Mor
tua priore coniugeducebatfilii eomitisexGaſſllia, ex qua
Ludovi'cum'écAnnam ſiiſccpitLPſirazterea eum Maxi mili- Tmnſitiy {ml-r
an’o ita eonv'entumeﬅvt'ſiRexabſque liberis- decederet, gfſi'îſſſſzzî
M'axi milianus om‘nesq; .poﬅerieius in regnis Vngaria &
Bohemialegitime ſuccederent.
An'? ! S 1 4- {112115113 (EditioperſſVngari-am *coortaeﬅ, 3.1.1}. ,, , 4_
dum enim“ Cardmahs 'Strrgonien fis'Ctucem..ad p"opulfi
aununciaret, & multa ſubditorfi ini-Ilia nomina ſua pto- Pnijiutin'unr
fiterentur, Vladiſlaiinteri-mleg'aſitiocum Iurcarumlmſi ”“W“" 6'
peratore Selymo paeiſeituriVeru-m-qui-nomi—na ſuadedc 'sſſljmſſſi’
rant , 'neuriquà ob idab armis deſiﬅebantzquin imòCa- __ _
_ pitaneum'Georgium Zeck,quìTurcamiam autealiquo- CMS,-,,, 2,11
ties profligavetamn Regcm ſibi conﬅituunt prim11111 per Rtx.
- e 3 Vnga- - \ \ſſ
2'4. ' HISTORIÌE
Furorfiditio Vngariam tanquam furore conciti eaﬅra non paucaéc
fim"- Coenobia perrumpunt. Nobilcs quà plurimos cum vxo
rib'us & liberis trueidant,bona eorum diri piun t;,Virgines
conﬅuprant,Epiſcopum Chonadienſcm paio ligneo per
corpus adaéto-tta-nsfigunt,idemque5rri’gonicnſi Archie
. piſcopo & aliis minitantur. Poﬅeaquam autem novus
Îf‘ſſÎM'S‘“ iﬅe Rex Georgius vnà cum Dueibus à Comite loanue
“and… M, Va yvocla eaperetur, inaudito & horribih' prorfiis ſu ppli
plifium in Ze- di genere affeéìus fuit. Primum Rex ipſe Corona cande
""""‘”' ſcente ferrea coronatur: dehinc ſanguis ipſi è duab’ venis
ſeais detraaus fratri eiusLucx ad bibcndum propinatur:
Praeterea triginta ruﬅicos per triduum fame maccratos
eò immanitatis compellebant,vt deutibus Regis fui ad
1Wf‘ff” "’”- huc viventis viſcera dilaniarent deglutirentque.Rex au
"m‘u' tem ipſe miram interim conﬅantiam tira: ſe ferendo ne
ingem—iſcebat quidémee expaueſcebat ullum tormèti ge
nus : hoc vnum obteﬅans , vtfratri ſuo Luce pareerctur,
ſiquidem à ſe ad bellum iﬅud compulſus fuiſſet.Tandem
vbi iam omnia fermé membra difeerpta eſſent, exenteta
runt eum & corpus fruﬅulatim eoneiſum partimveru
inn-aim. bus toﬅum,partim lebetedeeoéìum militibus eius man
ducandum appoſuerunt. Quſſos ita paﬅos pariter cumLu
Vladi uc ca Zechet varie exearnifieatos,ſupplicioſuﬅulerunt. Vla
obj: : : r 6. diſiaſſ‘RexBudae obiit Anno 1516.& Albe; Regaliſepelitur.
XXXVI. LVDOVLCVS ll. Regis Vladiſlai fili’ ſucceſ
fit Parri in Regnis Vngariaſi: &Bohemiz Anno 1511. Seiy
maimus Turcarum Im'perator Vngariam eum exercitu
”'.“ 5." "'" ingreſſus omnia tabiolè devaſiauit. Siquidem Colloeza
FI:-W:! Archiepìſeopatus primus hoﬅium incurſionib’ patebat,
Rex ope Pontificis Paulum Tomori in Archiepiſcopum
eius loci conﬅituit, cumq; tantum non viole'nter ad id
com
-.RERVM VNGARlC. 25
compulit. Bellogrado enim amiſſo loc’ hic virum n on cora-{,. Ar
tam ſanfflmoniainſignem, quam homiuem rerum po- "".-“"'fſiſiwſ-"W
liticarfi callidum , & prudente aliquem atq; fortcm pro
tcàorem ſibi exigebat.Tomori de quo hic fermo inﬅitu
irur, ordinem Franciſcanorum religionisſiergo ingreſſus
fuerat ,is viraliàs planè ﬅrenuus,& admodſi ſeuerus erat,
nec ſemel quid virtus ſua in Turcas poſſct animo prazſen- ’
tiſſi mo cxpertus fiierat. Rex Ludovicusconiugem habe
-bat Mariam agnatam Maximiliani Imp. quae poﬅca Gu
bcmatrixfuitin Belgio.Soror autemRegis Ludovici An- ‘
naFcrdſſceffir, qui& ipſedeindeRex Vngaria: faCtus cﬅ.
Anno 15 2 6. Vbi Rex Ludovic’ an imadvert'ifl'etſſur- uz!
cam denuo-cum maximiscopijs Vngariam petere , ipſe
mer cumexercituil-lisobviam proceffit. Siquidem N obi
les quid-am renuebàt-cum- ſolis belli ducibus & ſolfi cum
«regni-proceribus expeditionem illam ſ_uſcrpcre , preten
dentes privilegia ſua,quibus caurum erat , ne mìli tarfi irc
cenerentur , nifi Rex-przſims inter ordines ſoret. Hac dc
cauſa Rex ipſcin armis—eſſc compulſus {hit,òc ingentiprc
lio ſed planèadverſoMarre .cn-m'hoﬅcdecertatfi fuith
cidcruntenim ad novendecimmilliaChriﬅianorfignul— : 9 o 0 «CH
ti inſuper- Principes & Palmi,-Ware Ladiſlaus Zalkanus l'im “fl
…Archiepiièop’ Strigonienſis , Paul" Tommi Monach.di
&usArehiep. Collocz. & generalis milirie-I’refcé‘tîpiſi “ "mx;
-5.eccl.laur. Chonad.& Boſn. Rex iraq; dfi iam fuge inté- fay-Z'…“ ':
ruseffet eum equo cui inſidebat in loc-iun paluﬅrem & by:-oſ..
vliginoſum delatus miſerè in co perijtſſ Corpus exac'ìis
menſibus duobus po'ﬅ' armi; indutum &equus euſdem
reperta,A‘lbam-rcgalèadu&a&ibiden1 ſepulta ſunt.Tur
caſupra lacum Balathoaélan-rinum viqurogreſſus,quq
cunq; obviamhabuit.,.incédijs&larrocinijsdcvaﬅabar. numa-14:55.
‘ 'Budam l‘a-rima.
26 HISTORlAì
mi» llediſio- Budam Mctropolim obſidebat, quae nullo negotio in
"6 “mi"iſ’î- manus eius veniebat: m axima eni-m pars quin &china
ipſa profugerant inde Viennam , ſola. mhabcbat mili
tes praeſidiarios German os , quam Turca cunienlis
expugnare tentabat,quod milites animadvertentes con:
yſſſilſſ T….. vcnerunt cum hoﬅe , vt- ſublatis ſarcinisindc ſalui diſcc
derent , fides autè. illis non ſervata eﬅ , & quotquot eran \
ad vnum omnes cimeterris conciſi pericmnt , Solus ca
pitaneus i'ncolumis evaſit, quod milites eius arccm ipſo
I’m/ziſèsſjln. invito hoﬅi obtulifl‘c‘nt. ln ſylvis quas Vetthi ſes vocant,
vltta 25000. Chriﬅiani , praeter vxores & iibero‘slarita
bant, in quos Turca magna tormenta diſplodentcs o-.
mnes
ſi per propemodum
Pannoniam ſuﬅuleru'ntſurca
adoritur, ſuperiorem vltra
ignc &ſetto qucunque inſu
Danubium obvia devaﬅat, quibus peraétis Conﬅanti

nopolim tepetit.
)( X XV I l. -
quda M- loanncs de Zapolia Vayvoda apud lazyges , mortuo
”zm Rm Ludovico ‘a quìbusdam Rex eligitur : Tamctſi Stepha
nus Bathori Palatinus Vngariae , eum praxipuis prxlatis
in elcéìionem eam—non conſentiret. Ferdinandus enim
Caroli V. ImperatorisFrater ad capeſſcndum regnum
iam vocatus erat, qua ratione faéìum fuit, vt duo Reges
tum elcCti eſſcnt.
*, Anno 15 2 8. Vayvoda à Rege Gallie flippetias ſibi
”‘“riff; "’' ferri petivit, contra Ferdinandum chem : prztcrea Ca
! ' rolo V. lm peratori, & ordinibus ſcriptis literis ſupcr Fer
dinandi Regis iniquitate conqueﬅus, protcﬅatur ſì con
tingat vt aliunde ſibi auxilium parare neceſſe haberet, ne
ld vitio ſubvcrtant : fertur etiam Ferdinando conditio
nem obtuliſſe , quod bencſicianus ſcuvaſallns cſſe. vc
. ſi , lit,
RERVM VNGARIC. 2.7
lit, Verum ubi ’omnis ſpes auxilij ipſi pra-,eiſa cſſet non
multo poﬅ, inﬅitutum ſiium, quod diu iamin animo
propolùcrar (vrdelicet,ſi Ferdinandus Rex Viribus ipſi ell vma-r...
ſet ſuperior quodTurea: patrocinio vti vellet) in aCtum “BMW
dcduxit , ſcq; Solymanni fidei atque tutele credidit. ”"'
X XXV Ill.
Ferdinandus Arehidux Auﬅriz , Rex ct ipſè Bohe
mix, eligitur Rex Vngariz. .
Anno \ 5 2. 7. magnis copiis conflatis Budam vſquc Amu ": !.
profcéìus,vrbemeam & potiffimam regni partem oc- K“?"
eupat, hinc Albe regali in Regem Vngarisecoronatur. '
Generalis belli eius Praefeéìus Cafvmirus MarchioBran- c.,ſim-m,
denburgenſis Buda: obit in ipſà expeditione, & pompa Mt'ſ-Us Bri
funebri digna principe ibidem ſepclirur.. - ’ jflfw’m
Anno 1529.Solymannus lmperator Tureicus taei- ? *
tèinﬅigatus è Vayvoda Iazygum Vngariam adoritur, Solymnmu
vrbem Budam &arcem, quam undccies ſruﬅra oppu- ””:-rim i»
gnaverat,vi capit. lonnnes Vayvoda Iazygum à Turcis S"“… _
Erdelban nus appellatus,magnis muneribus Tures ob- fxxfſſ‘
viam prxcedens manus eiusdem deoſculamr, à quo Rex 9.
Vngaria: confirmatus Bud-am in ſedcm Regiam ab eo- "‘}Wd‘ſi' T"
dem obiatam acceptat, quam deinde ad finem vſque vi- “"’ ““P'f'
taz fila:, in annum videlieer ! 5 4 o. fixum ſibi rctinuitiu- 322353?
coluitque. His affls Solymannus ſeeus Danubium cum '
exercìtucouſccndens,in tranſitu deditione capit Koma— Kam-m
zam,Vieegradum,Ovvamm &c. Viſuntur adhucOvvar-ſie gigs-fiuw
1obi muros
gnti-a tormentari’
dus.) incentes
o , quos in obſidioneill3 ſparſit Tm.""'”
oſſſipſſ'
X XV [. die Septembris obfidione ViennamAu- rimani-jeff».
ìrix cingebat, bis centcna millia Turcarumin exercitu
ho numerans. Vrbem ipſam dies zo.continuos tor
f mentis
"as -- HlSTORiJE
mentis
fruﬅra adconquaſſabat , ſepiùstùmſſTurcarum
oriens. Ccciderunr cam ineurfionibus licet
vltra odo
‘- ginram—iliia, tàd‘em ſrigſſore compulſus obſidionem fol
_ uit, & Budam Conﬅantinopolimque rcpetit.
Am 1:31. Annovero 15 3 z. eumingenti manuvidelicet tereeriſi
Tm" “'?“ tcnis millibus reverſus eﬅ, advchens ſccum centum & vi
m Vogarum . . . . .
M…,. giuri tormenta bell1ca magna , quxcapitaha (cu Cartau
_ nen, 12. ex eo gencreque mortaria, 40. qua: Serpenrinſſz;
"'!
' &centum quazàf'alconibus noﬅris hominibus denomi
Gmſſu- nantur.0bſ1det ergo oppid-ulum & arccmGuntzam;
ſ‘ffi” quam Dominus Nicolaus Iurirſch natione Vngarus ele
fendebat. Oppidulum ipſum ferme funditus tormenti!
collabcfaé’catu m erat,ſìquidem ter & decies fruﬅra ab ho
ﬅe— oppugnatum fubfiiterat,Turcis quam plurimis eadem
tibus. Turca ergo magnani mitatem Domini Nicolai vi
dens,per nunciumipſi lìgnifieat, ſi lèin poteﬅatem eius
traderet , honorarii loco arcem cum oppidulo repo-rta-ſſ
turum, necvlli civium deineeps id damno fore. (Dam
condition-em Vngarus iile acceptavit ,. Civesqueſuos—ea
_ fines
rarione-ſaluauit. Turcaindcconvertir
& lacum Balathonem caﬅra movit,ſequc
: Supremùad'Stiriz
Baſiìimſſ
Tm- MU?!- ſuum cum exercitu levis armature ad 15". millia 110111111171
{"" “"”"“ praemiſit , qui longè lateque populabundi Aredatcn vſq,
excurrerunt damna plurima paffim inferentes. Sed dum
_ _ prada onuſii retrò ad ſuos cog1tai‘ét,1ra111ter mon tes cir
:::-:::”er eumuenti ſunt,per quoſdam equites qui conſcnptiVien
' nam rum primum adventarant,vt vix 200. de 15. millibus
evaſerint.In1peratoria Maieflas breviſſimo temp01e Vi
ennac exercitum eollegerat, ad triginta millia equitum,
peditum autem ad bis centena millia. Cuius rei ſimul ac
Turca eertior faéìus , ſigna illico vellit & ad fines ſuos
retro
RERVM V‘NGARI-Cſſ 29
rctrocedit ,“ neque no‘ﬅri eum vlterius pcrſequi Iabo- ſſ
rant. '
Anno 153 7 . Rex Ferdinandus denuo exercitum
conſcripfit, oCto videlidet milli a cquitù,& ſedecim mil
lia pedirum, cuius dux fuit Catrianus, is pcſſimae fidei no
tam ſibi inuffit, ſiquidem ad Turcas deficiens,exercitum
perfide re prorſus inſeéta prodidit. Nec longè poﬅ Catri- Qanianìpnfi
anus ſc ad Comitem Nicolaum de Serino conrulit, cuius "’“
aliàs intim us fuer-at , il li perſuadere conatur , vt & ipſe ad
Tureas deficeretzcuiComesNi colaus caput prazcidi iuſſìt,
m Omna-'‘
quod FerdinandoRegi tran ſmiſit,& pro co honora rij 10
co, omnia Catriani bonaà Ferdinando ſibi coll-ata re
portavit.
Anno 15 4. o. vel ſecundum alios [ 5 4.1. Ioannes Va- 1,40. obj“:
yvodaTranﬅYlvanigBudx obijt,is fili um puerum adhuc “mV-jul
reliquic, qui per aetate-m regno prxeſſe non poterat, ob id
mater eius interea vices illas adimplebat. Exercitus au
tem Ferdinancli Budam in qua erat Vidua cum filio lo- B““ "M"
annc-Srephano obſidet,ſibique cam dedi poﬅulat: Tuto- ‘
rcs Regis adhuc impuberis neutiquam in id conſentie
bant, ſed Turca przfidium contra implorabant , qui pri- Buda I‘m-urp
,,,—W;”,
marium qucndamBaſcam cum exercitu propere pre-mit
tens efidemin propria perſona haud multis'diebus poﬅ ff" d‘f‘W‘
ſubſequebarur. Tametſi vero milites Fcrdinandi vndi- ‘
quaque tormentis 1'n vrbem fulminarent , depulfi tamen
ſunt',& cccidcrunt ex ijs ad :oooo. imperator Turcarum
Budam & Peﬅham occupar, ſibique vtranque retinet,
_quamm Praeſcéturam Bellerbego demandat, de vida.-:
autem & filio eius diſponic , vſitin Tranſſylvaniam eon
cederent. _, * . '
Anno 1 5 4. a. denuò numeroſusexercit’ iu Vngaciam
& .," . f 2 ſ àFer
30 ‘ HlSTORIIE
{Ferdinando rcgc miſſus eﬅ, cuius belli prxſeéìus Gene-'
ralis erat loachimus Elcéìor Brandeburgicus. Pon tiſex
duce Alexandro Vitellio tria millia equitum illis adiun
filib- olvſtffî.
gebat , ea vice Peſ’tha totmentis & incurſionibus acritcr
oppugnata fuit , ſed male ceſſit , ſiqui dem lues horrtnda
in exercitum adco ſcuijt, vt multa eorum millia perime
ret,ſicuti eodem anno V1cnnac etiam i8000. cx pcﬅilcnti
coutagio pericrunt.
”ganzi?- Anno 15 43. Turca ticnuo graſlans perVngariſſam cum
Alba,-3.15.
""-Iſ». exercxtumulta
cnſevi ad io.Auouﬅ1d\em vrbem
occupat,quamuis & (totis
obſclſi aﬅrum dti-w om
ViribusDſe dc
fenderent: Ad ;. Nouembris Albam ieg.ilem deditione

capit,ea tamen conditi onc,vt cmes illel'os dimittcret. So
lymannusveroviétis iniungit , vr in arcem ſimul conue
niant , quo fado armis cos exuit , & quoſdam qui Viribus
corporis pre; reliquis valerent exiis l?:ligitCa’teros Cime
tetris di ſſecari mandavit , his peraéìis Mahoincté laoglis
Gubematorcm totius Vngaric conſ’tìtuit.
A N N 0 i 5 4. 7. Anna Regina Vngarix Ferdinandi
Regis Coniunx Ioannam parturiendo expirauit.
:; “P" ANN O 15 4.3. Fcrdinandus Rex Agi-iam in pote‘ﬅa
tem ſuam rcdigebat, Duce Comite à Sal m: ‘Vrbis autem
captaz przſeduram StephanoDeboJ?ranClſCO Zay &Ni
colao Olaho committebat.
. ,”. AN N O 15 4 9.Comes à Salm multa caﬅra in (operi
ore Pannoniaexpugnabat.
ANN 0 155 o. MAT THIAS Teiiffel Perdinandi
[Gun. Regis Copiaru—m Dux à Bellerbego Budenſi apud Palla
"ff “‘/5,7", tium ſuperatur. Turca etiam capit Dregelt, Gyarmath,
,Muſifflz Zetſchin, Pallatium & oppida quaedam adiacen tia. Obà
lari-* "ſ'ffiſ- fidct inſupex Agriam copiis luis omni-bus mvnum colle
{ti:
RERVM VNGARIC. , zl A.…..
&iswerum qui invrbe etant , vnanimiter eontra hoſìcm

con l'pirabannfidemque fuam ſubſcriptionc è proprio ſà
guine fhéìam,învicem aſh'inxerant. Tui-cic, itaque exer
citus pudore confuſus obſidioncm ſoluit ,duodecies mil
le globisin vrbem per magna tormenta diſploſis,qui nu
merus collcéìis globis iﬅis demonﬅrati potuit. Cccide
runt autem omnino trecenti ex noﬅris.
A G R I A (edes eﬅ- Epiſcopalis , quæ fecundum Bonfi— Agri-
nii opinionem , primum ab Agrianis Illyrici populis ha
bitata fuit. Sunt qui à riuulo Agria urbem alluente eam
denominatam exiﬅimaut : Sunt etiam quiveterum Vi
nundriam putant,cuius Ptolomaeus in ſùperiorisPanno
nia: tabula meminit,eique trigeſimum G&aufi cum dimi
dio gradum longitudinis, &quadrngefimü fextum eum -
dimidio latitudinis affignant. Temporibus Bonfinij ' ' *
quantum cx Hiﬅoria eius eiicerepoſſum us, Civitas ea ſa
t' s exiguamec muris adeo munita fuit : Verum ſub Fcrdi
n in do , à Prefetto Etaſmo Teufel egregie inftautata cﬅ:
Arcem vctuﬅatc minus conſpicuam habet,nec vilis pro
pugnaculis firmam,-portis ſblummodò vtcunque clau
fam. Non multo tempore poﬅ Dominus Anthonius
Vcrnantius Epiſcopus Agricnfis & Nobiliffimus Fran UH- uræ
ciſcus Zay Przſeéìus Caſſovienſis, Conﬅantinopolimà
Regia Maieﬅate delegati pacis conditiones traüarunt.
ANN 0 r 5 5 6. deficientes Tranſſylvani à Rege fuouxd.
Ferdinando iungebant ſc Ioanni Sigifmundo VayVOdæ
filio Vayvodæ illius de quo ante fermo fuit.
AN N O ! 5 5 8.Ferdinandus Reangariæ &Bohemiæ ms.
eligitur in Romanorum Imperatorem.
AN N 0 x 5 6 o. Turca Felicam capit,]ocus is in ſuperio- ' ’ ‘ °: “"""
re Pannonia munitiſiimus cn. Nec multo temporc poﬅ "'” "'
3 Fer
a
32 H'l’S‘TORlſſffì
Perdinandus Imperator & Solymannus foedus inìcmnl‘z
quod Vtriq; parti tolerabile fuit , & ratum illzſumq; per
ﬅitit,quoadlmperator Ferdinandus in vivis erat.
. "64- A N N O 15 6 4… ad 2.5.lulii diem Ferdinandus Impera
tor Vienna: fatis concedens Praga: ſepeliebatur.
XXX I X.
M AX I MILI A NVS 1 I. Ferdinandilmperatoris fi
lius,qui iam ante Rex Bohemix , Romanorumq; dehinc
imperator eleéìus erat, coronabatur anno 15 6 3. v ua
cum Maria coniuge ſua in Regem Vngatiae ſuper‘ilite acl-‘
‘huc pati-e ſquerdinandoImperatore.
A N N O 15 6 4. ſub finem fere anni loannes Sigi
ſmundus Voyvoda Iazygum vaſallus & ſubditus Sol y
Zum-vanni]: ,manni male fortunatus, pace violata Zatvvarumexpu
ffi‘m' gnavit , in quo Maximiliano Imperatori plurimum era:
ſitum.Vayv.oda Balaffi Melchior-em i nde expulit , coniu
gem & liberos illius , cum omni ſuppellefflle , clenodiis,
etiam & prompta pecunia abduxitzVerum Maximilianus
Imperator miſſo belli duce Lazaro à Schvvencli efi exer
eitu, Zatuai um recuperavit, ſimulcum aliis adiacentib’
locis non paueis.
ſi' A N N O 15 65. Vayvoda Solymannu tantopere ſoli
citavit, vtis cle expeditione in Pannoniam ſuſcipienda,
plane ſecu conﬅitueret. Qſiiare Ballin Budenſi mandatur.
v-c arma paret, &bellum auſpicetur, qua ratione Vayvo
da ille , patriam ſuam'in extremum exitium adduxiſſt. Re;
ge eni m ſeVngaria: d1&abat,& conventu ſuorſifi habito in
zuumm- re— Marti'o menſc ptoponebat illis quod exPatroni
1nentiſfimi,SuItaniSolymanniſententia ſui cle
& poteſiﬅate ple »
‘;Î‘Zîiîmſim naria omnibus Vngariz ordinibus ediéto iniunéìum, vc
fig.-{, ſub poteﬅatc & ſeeptrQ ſuiVayvode effe teueantur.thd
e -
RERVMVNGARÈIC. 33:
Quſſod ediéìum Lazarus à Schvvendi conﬅan ter & ſolidc
refutabat.Necmulto poﬅ Solymanno Vngariam ingreſ_ '
ſo , Vayvoda cum muneribus plane reg1is o'bviam pro
ceffit,ſpe,licet fruﬅmta,Vngariz regnum ab eo obtine "': ",,,, .zſi. ;
di. Baſſa Budcnſis Palotam o'bſidens,crat autem in ca Ca : > 66
pi tancuchorg..Thurinus vir cqueﬅti virtute còſpieuus,
perintegrum offlduumſſ còtinuc tormentisin illam ful";
minabat,adco vt murisconquaſſatis ſoloque tantum no
equatis caﬅrfi ipſum- extremepericliraretur,przetcr ſpem
liberatum fuit per Comitcm Gcorgium ab Helſenﬅein,
Tui—cx con ſpeCtis 'Chriﬅianis profugerunt, pulverc tor
’ mentat-io, farina,:or-menris, & tétorijs omnibusrcliétis. "fi…-,…, ….
Muri deruti deinceps rcparati—ſiſhnt. pruſ»
A D 29.1unii dicmChriﬅiani Veſprinfi obſidione cirr
gcn tes poﬅero die oecuparunt, caeſis omnibus quotquot
ex Turcis obvios habuerunt , quinque tantum aeceptis. Thru-pu.
In Iulio Comes à Salm Thatau arcem quam noﬅri Do- —
tin vocant,expugnauit,& prazſidiariſio's ad vnum vſquecx
tinxit. Turca: qui Geﬅes locum munitum-tcnebant , vbi
dc adventu Comites certiores ſaéìi cſſent , inde profuge- GM:: ì Tur
runt : quorum exemplum—imitari ſunt qui VVeytam te- WWMM
* . « - Item V Vers.
ncbant. Eodcm anno dcythx ſuadente Vayvoda Iazygu Scyth‘ſi‘ſſiſſ
& Solymann-o cos evocante ſuperiorem Pannoniam nm. Pam,-.';
adorieban tur,omnia ferro & igne d avaﬅantes plurimos- "“’-“"”ſi
queChriﬅianos ſecum abripientesſiHorum decem millia
Dominus Lazarus dc Schvvendi , parva ſuorum jaCrura
parti m excidit,parrim eangaria profl'gavitHis peraéìis
diaus Schvvendi eaﬅra quaedam , Sabaéìam videlicct, UMM-Creſ
Craſuahurcam, Pilovvicx,& alia expugnavit,quz ad Ge- ;îfſi‘îjſiîſif
orglum Bebccium vnum cx Vngariar proceribus pettine "Zè Seb-mm»
bant , is autem perfide lmperatorem deſerens Vayvod'ac- liſ-Pm"
partes
34- \ HISTORÌAÎ,
partes ſeq-ucbatur. PraeteteaZatuarum deditione capit.
Turca ergo infetiotem Pannoniampafflm miſere depo
pu lan tc,& omnia vi occupante, ita vt de Kom-ara & lau
rino etiam metucndum eſſet,lm—peratoriaMaieﬅas maxi
mis copiis conflatis ipſemet prazſcns expeditioncm {iiſce
22:73:23}: pit,& adKomoramlautinumquecaﬅrametatus,muniti
gm,-,,,, mw, ones eas ad commun em Chriﬅianorum ſalntem à Tur
_ catum furore tutas teddidit. ln menſe Oétobri dum lm
Eſ:-ZZ (:;: perator Iaurini commoraretur , incendium ingcns ibi
flaps-uit. exarſit,ex quo fere tota civitas con flagravit, milites dum
reﬅingncndo incendio occupati cſſe debuerant, adm 0
dum opimam ptazdam ex bonis mercatorum iﬅicdcpo
ſitis tctuletunt: Imperator poﬅmodiim magnampccu
nite ſummam ad zdiſicia tcﬅauranda incolis deputavit. ,
. ,,,, AN N O 15 6 7. Epiſcopus Agtiéſis & Dominus Chri
ru- wg‘irm— ﬅophorus è Teuffenbach liber Baro,Couﬅantinopolim
”""““ “' miſſi ſunt vt de pace traétarent,quazAnno 15 6 8.inter Im
peratorem Maxi milianum ll. & Sultanum Selymumin
oecénium eonﬅituta eﬅ, vna ex conditionibus illius hzec
fuit,vt quiſque (ibi rctineret,quae in poſſeſſione ſua habe
tetzqu—ae pacificatio annis poﬅerioribus prolongata cﬅ.
1, "- "‘/"‘W- A N N O 15 7 1. loan nes Sigi ſmundus Vayvoda lazy
;îîîîìſi ,,,), gum,obiit abſq; ſobole,nec abfuit ſuſpicio venenillli l’ite
radunò-deni- ccffit Stephanus Bathori annexa tamen ſetvitute,
dcchPolam'c. qua annuatim tribuni Sultano pendctet. Hic
ipſus eﬅBathori—ille , qui anno 157 5. ex
commendationcSultani inRe
gem Polonia: ſuffe
&us cli:.
AMV
[\\i .di
A a
. . .I
. «
.
_ . o —
.
\
I
. \
.
'
’
. ſi ‘
'
n
4
\ '
. .
.
. ,.
. ſ …‘
i
o
.
.
v '
.
.
.I
an .
.
.
.
.
a
. .
. .
l .
l « I
I a
. .
o
.
. * .
. .
0
\
.
- ox . ..
.
s . . .
v .» .
.
I .
\
< \]
. .
« . n
. .
. . .
0
. .
.u
. .
. .
A
P .
I \
. .
.
\ I
ſ‘î "T.-.. -. '
.ſſ'f,‘ a], . _
AMVRATHES
gegè NN O 1 5 74. durante adh'ucpacc; nj";
F1 :; Turcapropelacum Balathonem Vngan‘am
l adortus,vltra mille Chriﬅianos trucidavir,
3 & opimam admodum pradam auexit. Circa
ti…… nuius anni obijr Selymus Conﬅantinopoli. in cu.
us locum filius eius Amurathes ſucccliit. ‘
\
sz _ANNQ
sì amie-e [edin-, Amuuthiz buim allaplemu rognaſtere velù, requimx

I'm-mmm vim lta/niuno; Snuff-crdi Vg/unn'm', vbzfol. 3”. omnia cxaétè
referem ur. ,
- ' ' , ‘.36
RVDOLPHVSH.'èſi
lMPERſiATOR.
- N N O 1 5 7 9.‘Obijt lmperatorMà ;: 14273;
, ximilianusin Comitistacisbonze.
. ' XXXX. ,
, ſi - -. Rodolphus II.filius ImperatorisMaxi'milia
111,q11i11u11c ad Imperij gubcmàcula ſedet, & ipſe mm in
te Vngarix &Bohcmiz Rex eligiturinRomanorum Im
peratorem.
A N N O 15 7 7.ln NovembriBegusVillacenſis vrbcm n".
Sixo quzinſuperiore Pannonia eﬅ, dum mercatus an- *
nuus celebraretùr, improviſo obruebat, & mermes il
Ios c1mertcrris diſſccans bo'na eorum diripicbat,bis mil
le ex iis copulatos equorum inﬅar ſecum abducens dum
ad ſuos retro cedcrct , noﬅrieum petſecuti ſunt,& ope
Vngarorum ruﬅicanorum capt1v051pſi eripueruntzmul
tos eri-ì pri marios Turcaru partiin occickerunr, parim ca
ptivos abduxerunt, domum rcverſi ſunt.Przda onuﬅi
Anno 15 8 o. Turca: ſuperioremPannoniam Sepſy vſque :: 8- Segy
depopulabantur,vicos complures diripiebant & flammis
prorſus exurcbant, multos etiam Chriﬅianorum ſecum
abripicbant, ſed dum cerro ad ſilOS vergerét à noﬅris pro
{pe Agriam ſuſi ſunt, & ita captivi & przda recuperata eﬅ. '
Anno 15 81 .Imperatoria Maieﬅas Poſonium ſcconferés [""
cum Vngariz Proccribus con ſultavit , qua ratione quod '
in Vngaria reſiduum eſſet, dcfendi , & caﬅra quae limite.-.
regni eſſen t,re6tius communiri poſſent.
*. Eo anno & pace adhue vigente ſexaginta millia Tur.
; ; amm
57 RODOLPHVS Il,
Zap-li» ile-v»- earum coierunt, qui duce Sanzaco ſuperiorem Pannoni
5‘“ am incurſarunt.Zapoliam devaﬅàteswieos aliquot flam
mis abſumenrcs,multos in captivitarem dueentes &in
gentem prazdam avehentes: Verum in reditu à militibus
Caeſarianis prope Agriam magna exparte czſi ſunt,& bo
na ab ipſisrecuperata. Que cum Conﬅantinopoli relata
eſſent,Turca admodum commouerunt: Aſt vbi intelle
xiſſet , Turcas nulla provocatosiniuria priores petulan
I tcr Chriﬅianos incurſaſſe, paulatim detumuit, atque vl
. ,“ ,..-u tro expetivit pacis conditiones poﬅhac illl’oatas continu
W14’534’" ari.Ea rat1or1e mter Romanorum Imperatorem Rodol
Phum lI. &Sultanum Amurathem III. paxdcnuo con
lìituta fuit in .oétennium inteogrum,qua: Anno 1 5 8 4…ipſ1s
Kal.Ianuarij capit. '
.”.Nmmn'. AN L\ O 15 37. Turca: féptendeeimpagos,verſusNe
metuos cirravltraque Limpach fitos devaﬅabant , nee
paucos Chriﬅianos abripiebant. Comes verò
Georgius a Serino przdam cam recu
peravit &vlrrazooo. illo
tum cacci-clic.
40950
.?
ANNO
28.
"SINAN BASSA." '

l da}? NNO 15 8-8. ſub finem Scptcm
' ‘. A €“ bris, Beglcrbegus , vel ſecundum alios Sinan
' ſ Baſſa Budenſis 11000. Turcarumpropc Fil
_ lecam collegit , ea intentione vr totam ſupc
perioſc ſibi dedi poﬅulavicPutnock eaﬅellum,ſcd ſruﬅra, BTU-fin
Tranſmiſſo ergo flumine Schayo, Sixo vicum petés eius-Mumm.
que Templum & turrim continuo tormentis impetens -
templum ipſum & vicum vniverſum qui plusquam ex Si’" ma?“
qui ngentis adificijs conﬅabat plane ex11ffit.Tandem co
pias coilcgit gcneralis militi; per Vngariam Przfedus
Dominus Claudius à Ruſſcl , qui hoﬅem adoriens przlio
cum co dccertavit , in quo vltra 2500 . Turca-: caeſi & 300.
in Schayofluvio ſubmerſi perìerunt. Noﬅri poﬅmodum a ! Bk…
in Turcarum fines irruptionem facientes Blauenﬅcin flſiîccupm.
Geﬅcs.&caﬅra quaedam alia occuparunt.
A NN O 1 5 8 9.Sinan BaſſaBudenſis Conﬅantinopo
lim quod parum ſecundo marte in Vngaria nobiſcum
bella gcreret , praeièrtim apud Sixo : quapropter Ferratus
ſſBaſſaipſi ſubﬅituiturls iam an te in Perſia lmpcratorisſui
ſ negocia ſatis felicitcr cxpedivcrat.Fertur hic Fen-at" Bafſ:
à comite dc Nagcrol, qui circa hxc tèpora nominelm’pe,
_ ratoris in Vngaria agebat , literis ſcriptis ſàlvum condu
éìum petiiſſe vt liceret ipſi dc pace cum noﬅris traéìare.
‘ AN N O 15 9 1. Poﬅquam‘ iam aliquoties Torce con- , , , ,,
tra iCtum foedus varia per Vngarîam & Crabatam hoffli- Tn“ Pm
cer ccntarant.ImperatoriaMaieﬅas in SeptembriConflfi- “'W'
' > ' h tinopo
.*“. .,
zſi9ſi HISTORIA
tinopolimllegatos miſit,quiA1nurathis damna à ſuis da
ta exponeret requirentes fimul 111'1 id juſſu Amuratis ha
C’cenus accicLiſſet, ſ11 minus,vr ſuos cohibe1ct.Q_ſſo fado
Turca ad tempus ab ineurſionibus abffinuerunt, & pa'x
ſatis ratainterea conﬅitit:Siquidem Amurathes .pacisil
las eonditiones in oéìenniu 111 ſuſceptas inviolatasvrique
eſſe voluit.Poﬅquam verò Sulta nus eum Rege Perlàrum
foedus pepigiſſet, Baſſat quidam ipfi fiiggeſſerunt , vt fines
Vngaria: & Crabatia:
tuisOvulneribus tentai-et,
& bellis ſiquidcm
inteﬅinis paſſim Chriﬅiani mu-Î
ſibiipfisinfefli
eſſent. .
119 :. l-Ioe conſilio Anno 15 9 z. me—nſe Iunio Crabatos
atmis infeﬅat, nce vlla mora interieéta infandis calamita
tibus. eos immergit : ”pallini enim ſuperior impune per
fines illorumvagatur : Adhazc Baſſa Badcnfis magnoap
paratu bellum moliturlìam ob cauſam linperatoriaM a
ieſ’cas ad ele-Stores, Principes &; Ordines Imperij legatis
miſſls illorum opem rebus ita conﬅitutis requirebat , qui
ſe promptos & bcnevolos omnes obtulerunt. Cum vero
vidoria omnis à diui 110 1111111 pe11deat,Principes & Ordi
nes Chril’cianorum ſubditos l‘ùos ad. preces Deo pro pc
!me: ”il”. tria fundend-as pie. exhortati. ſunt.. . . .
Tun…“… MEN S E Iulio Turcae m diverſis locis Chr1ﬅ1ancs
li'-"tm. , improviſo adorri ſunt,& ad? 200. Palan tes ſeptcm millia
ria iam àCaſſovia aberant,armenta &equos plurimos ſc
Îgſſſi‘jſîf cum abripientes,quosDominus Prazpoſitus VVari Ccn
‘…ſiſà, turio Agriéfis retrocedétes perſèq-uebatur , ſcd nihil ma
gnopere profecit.Tandé vbi VVari in hol’céiueidit,terga
Vertere eoacîtus fuit , &ſeptingenti fere pedites ex noſ’cris
occubuerunt. Turca: inſuper prope Agriamin ſexcentos
noﬅrorum, qui ad mercatum iter inffituerant , armata
manu
RERVM VNGARIC. ſi4-o
manu irruerunt , ex quibus circiter quadringentos tru
cidarunt reliqui ,fugaſibiconſuluerunt. -
ANN O 15 93. ad ;. Marti)" Praga: conventus habi- , ,, , c.,…“
tus eﬅ.I. quia nficiabatur pre certo quod Amurathestotis mPraga
viribus expeditionem ſuſciperet, ſeq, ad bellum Chriﬅia- .
nis,quantum quidem conieéìura haberi poterat,inferen
dum,praepararet. H. praeterea vt peeuniaz,quas Imperato
ria Maieﬅas ob foedusàTurcis ruptum , interveniente
ſponſioneprazcipuorumillius regni Officiatorum , iam
tum in magna ſumma ad defenſionem impendiſſet , Cre
ditoribus refunderetur. III. adhzc ſi Imperatoria Maie
ﬅas neceſlìtate compulſa aperto marte ſe hoﬅi opponere
&ſub dio caﬅra metari cogeretur , vt bello tum ſubſidia
pararentur:I III. Turn verò vt certus militum limitane
omm numerus cohtra Turcam conﬅitueretur.
AN N O 15 93. 36. Septembris SinanBaſſa Veſprinfi …, LV,/zm;
civitatem Epiſcopalem, non fine magna ſuorum clade “mmm.
expugnabar. Occupabat etiam munitionem Palottam
Palomo.
deditione,& cum deviétis contra datam fidem perfidiffi
me agebat.Tertio Septembris. Thihan inſulam arccm & TM…
camobiumin potcﬅate m ſuam redigebat.
D _E C IM O ciuſdem Menſis die,Melchior‘a Rhedern
complures Chriﬅianos eorumque hberos ex captivitate
Turcicaliberabat.
V). CE 8 IM O Q&obris FerdinandYComesHai-dccc’éſſ- Suburbx'umAl
És ſuburſibium Albe. regalis fflPugnPbat,cxPUgnatamquc ;;;-,infi- mu
iganuuditus
Hoﬅe veròexurebar.
ſupeſirveniente. aperto prxlio decertarum ml.-m .,,
cﬅ,… quoplunmr Iurcarum cec1derut,&Chr1ﬅ1an1 opi- im
mam praedarn extormentiàcumbus & armentis còﬅan
temfibireportarunt. —
' h : Decimo
:,ſſſſ H. RERVM'VNGAMC.
Subaru apu. D E C IM O oàavoDecembi-is Fridericus Dominus a
I"“"- Teuffenbachpbſidebat caﬅrumTurcicum- Sabutcamin
ſuperioreP-annoni a,poﬅerotîue die illud expugnabat,zſi5 0.
Tui-cas pra"! idi acios in lìati'one trucidabat: hinc caﬅra ad
F ili-u expla
gr.-nj»,
firmiſſi main n‘mnìtionem Fillecam admovit, quam )( I.“
hui us tormentis impctebatſſurcz quidé virilitcr ﬅabant
pro Oppido verum nihil proſiciebant,illudqz 14… dic hui’
mcn'ſis à noﬅris expugnarum fuit. Caﬅtum ipſum triduo
poﬅ, &interior arx 18.eiuſdem menſîs in poteiìatem no
ﬅram dedi tione vcni‘t,pertinét ad caﬅtum illud oCtingéti '
v w ” m. pagî: Dum rumof nie increbeſccret , Turca: munitionea
…{,ſi/Znſibmduas Dyvvyn videhcet &‘Hamallty noﬅris tradiderunt:
Blaumſkin, quas ſecuti ſunt Zet ſchin,‘Blauenﬅei n, Dregel,Palancka,
ii:—if;)?“ Somoske & alie. Poﬅmodi‘i anno 15 94. in Feb.!imiliter
far-,,,, ſſ ' Novigradfi , Olezi,Hell'ock‘& VVaskevv noﬅris ceſſetfit.
”9 4- No“-tv:”— M E N S E Marcio Tui-caz Strigonium przſidiofirma
{;;;}: 'glſî‘ ma‘ban‘ t,propugnaculum in monte .Thomx extrueba'ir
waſ/ww …. cui duo forme nta bellica addiderunr.
{':-rd HARDYVA ".'-' in Apr. 5 Domino àTeuffenb. obſi
ſ, mf” ' detur,ea triplici foſſaaquis infidantib’ , & propugnaculis
eﬅ munitiffima. Obſeſſi ſcriptis literis à'Budenſibus ſup
petias rogaverunt,diﬅat autcmBuda‘ ſexinde milliaribus,
venerunt ergo Budenſes 15000: viris illisin fiibſidium58c
magno prelio decertatumeit Dominica que erat 21. Apr.
TVR C AE in fiigam'verſî, cxſi's aliqnot millibus eo
rum , czteri Peffl‘iam v-ſque profligati. Noſh-i in red…!
munitiſſimam domum Iaſprinum occupit, non
fine opima przdaDominusàTeuffenbach
denuo munitionem Harduanam vil
que in menſem Iulifi fruﬅrata
men obſidcbat.
T
il
I
,
l' o . ſ.
. I «a a v
.
. \
4a
q
.
. .
. I
n . A \
‘
1 . i
).
I.,
n \ .!
.
« . \n. .
.
.
.
. c .
.
I . l
. \
b
. m-\
f
. «
. .
Q
. \ » «
.
\ » l
av .
. .
. v
c . ..un-...
I .
|
l
«. . .: )
.' r
1
.
. o o
\
. . . .
. .
.
.
u \\
. \
o
. l
s .
.
.
4 | \
0
‘
.
.
ſi o .
z
1 '
—
v )
4 .
. , n o
C a
I ..
_ |
. v
.
.
|
. '
J
.l . |
.
. . —
.
,
l- \{ I
.I. .!
cl vd ...
.I.! ..
0.
- . ... , .
.. l . .
|
.
a .
\ r .
.
v... . .
\ . a \.
a .| . [
. .. .. . a
. |
\ .
'
p ..-. . . . . -.- » .
. .
..
. fu.-,… FL. ab.. :.
.
z
- .
_ .
Q ' - l
WMW-..A. ,..
.... ., .“ 43
ſ
MATTHIAS
- CHIDVXxAV
AR.
ICESIMO quarto Aprilis Sere- Strizonìumoh

. _ niffimus Archidux Auﬅriae Matthias caﬅra ſ'ffm
lp,-, ſſ -vrbi&arci-Strigonienſì admovct, quae to
? a;..{s ,...—. "ta die ad 2.7. eiusdem menſis tormentis cò
quaiiatafuir. Summum Templum S.— Adelbertiex ma
chinze ignito globo exarſrt , & fere totum confla
grr-.Vir. '
KAL MAY Glira1iun1,opc Gliriumincolarum por Glîmim “'
ras vltra recludentium occupatur. anntumuis autem "FM""
noﬅri Vrbem aquaticam , ipſamque arcern a-li quoties ct
iam oppugnarent, re tamen inſcCta in Iulia diſceſſe
runt. "
MENSE Iulio Sinan Bafſ-a magnis copiis addué’tis,
quae ad centena millia virorum computatae ſunt,in Vn- . \,
gariam ven-ir , capit deditione Dorin- munitifiìmam‘, . _
montemquePannonium.I—lincIaurinum obſidet,ir1’quì 111,433:,‘Îf'ſſſi'ff
vrbcm totis Viribus tormenta diſplodebat, eamque du- ”iu-.
{to aggere ferme ad valium vſque pomcerij.obſidebat..'ſſ
VICE S-IM O nono Auguﬅi,Turc:e magno numero
Danubium navibus tranſmiſerunt, &Chriﬅian Os noéìu
in caﬅris adverſo flumine,in'1nſula Scatta imparatos ad- CMF-'Mi?"
orti ſunt, ex quibus occiderunt mille'ducentos , reliquos s‘““"f“ſi
profligarunt,caﬅra, tentoria,torméta,archiva,currus, na '
vesque commeatu onuﬅas , decem etiam galeatas naves .
. ?
ſiue
43 HlSTO-RIÌE
five trircmes omni pararu bellicoinﬅruEt-as ,OCC11pantes
qux o1nnianoﬅrireliquerant,qua m Sereniffimus Ar
chidux Auﬅriat, Matthias cum ca*teris belli Ducibus fuga
775/315va ſubita Ovvaram delat’ vix evaſit. Turca: dehinc longe la
axa-fim. .teq; palantes VVlſelburgum flammis abſumebant.
D E C IMſiO tertioSeptembris poﬅquàTurea: in lauri
nenſem munitionem omni’impctu tor-mentis fulmina
uerant , duoque propugnacu'la effoffls cunicu'lis pulvere
I‘M op)- tormentario ſubie&o& incenſo iam diſiſiecerant,pcr dies
.‘”‘m quinque continues orbem oppugnarunt: qui-bus Omni
buste—ntatisComes’Hardeccen [is,PrazfeCtus laurien lis,ſi
mul cum reliquis Ccnrurionibus inducias à Sinan Baſſa
petijt,tum primarij prorcﬅarione fa &a ſubſcribentes, cer
' tis condirionibus vrbem hoﬅi rradiderunr 2.9.die Sept.
N O S T RI ergoà Turca Ovvaram vſque ſalvi dedu
Cti ſunt,& conﬅans rumor fuit,vinum,ſatinan1, carta-aq;
Vidual—ia praeter cemtum magna tormenta bellica , ma
gnaque ſulphuris tormentarij vini, copioſe tum in aree
Cm“ ""‘“ adhuc -ſuperfuiſſe.Comes I-Iardeccenſis ob deditionem
mſ,-"’. , ‘ 9 ‘. faciamfiapita'li ſupplicio affeCtus fuit,Vi,ennaz 5. Iunij vna
cum Perlino.
- RomA-HW 25. S E P TEM B RIS Anno 15 914… "Tures Kommì
at&iſſime oblèderunt, in qua non vltra 2.50. milites prz
ſidiarii crautzverum re infeéta ableedere coaCti , Scuttam
lnſulam deſeruerunt. Decimo quinto Dccembris,
dum Turca: qui Iaurinu—ſim tenebant , in
Scutram inſulam excurfiones ten
tabàtà ruﬅicis eius lOei pro
hi‘biti centfi ex ſuis
deſiderarfit.
' MAI-IO
67
MAXlMlLIANVS D. G.
ELECTVS REX POLONIIE, AR
CHID VX AVS TRIAE, BVRGVND. C O
mes Titoli-s &c. Ordinis Teut. Magnus Magiﬅer,
Catſ. Maieﬅ Prorex per Vngariam.
’ €}? Nno 15 9 4. Menſe Ianuario , commiſſzſunt

Ì * Sereniſſimo Archiduci Auﬅriaſi: "M A X I M l- 159 4
@ LIAN O vices Caeſarcaz Maieﬅ. per regnum
. Vngariae ranquam Proregc & generali eius
Gubernarori.
Menſe Iulio Sereniffimus Archidux MAXI
M ! L IA N V S Petrinam munitionem Croatia, acritcr Petrina exp-"
tormentis oppugnarifccit : Tureae ergò videntcs rem tan. ("“‘
to conaminc gcri, ipfi oppidumlex quatuor angulis pice
incenſumcremantesſi, ſponte cxceſſerunt, Vltima crgò
Iulij à Sercniſfimo nOCtu occupata fuit.
. Ex-pugnarunr interca ducenti milites Chriﬅia- .
ni Hraﬅovvicum , erant in co quadraginta Q&o przſi- Buffon-tz.
diarij Valaquij , quibus trucidatis, centi-im Chriﬅianos ”"W“"
partim Ger-manos par tim Sclavos ſubﬅiruerunt.
Carrera Sereniffimi-huius Archiducis ada , inlequen—tì
Relatione Vngarica ſuſius exponemus,qu2 Leé’cor bene
uolus ad calcem huius operis requiret. '
I : llluﬅriſſi
59
'ILLVSTRISSIMVS NICOLA…
VS ſiPALFIVS BARD DB ORDEP. DO
minus Biberſpurgi S.Cclàr. Maieﬅ. è.
Conſflijsé‘ccopiarum Prac
chbas
NNO 1593. Menſé lanuario, eum ter mille WWWF"
“ ſi'ſi Turca: ad Caﬅellum Neuheuſèl”, 'cui Domi
_ =_ ' nus Palfi’us przficiebatur in vnum: conne
">.—.;
:;)
i‘ſſſi "<i? niiſent', &diuiſo agmine altera'pars dìſparc
"’” ſ rer,aſtera aperto marte rem aggredi & data
figno noﬅros Iaceſière audei‘et, Incolar eius luci armata
manu vrbem-egreſſi hoﬅem fugamſimularrtcmſſ inſèque
bantunjamquc-aliquatenus ab vrbe proccſſerant,cum al
tera Turciei agminis pars, quaemſidijs ſuerar , ſubitò pro
runrpens ad munitionem- accurrit , nec mul—rum— abfuir',
quin hoc ﬅratagemate Caﬅello—potiretur. V'eru m— przſi
diarij ani—mos protinus col'ligentes pontedera-riffa», vi tor
mentorum—hoﬅes propulſos in fligamz conuertunt.
Vicefimo quarto Octobris,ecrto-nunciatur hoffem in?
firuéìaacie appropinquarcdamquc adcò— in‘ con(peé'tu eſ- dedcfttnfif
fe, quo nuncio accepto,F‘erdinancfus Comes-Hachena
fis ordines
ribus ſùos itateneret,
lmrari‘rala’m inﬅruit,vt Dn.Palfi'us,cum
ipſeſivcrò [irisSerino,
eu—m-Comite cohor
Nadaﬅio &ſſBudiano d‘extramobiret. Dn. Palfius cumſii
is agmcn przecd‘ebat, ,
in cerca alteru m Turca rum comu—quod ad‘ d‘extra n‘] e
rat nonnihil reliqſſuos przuerrerat, ca fortaſis conſilio, vt'
Chriﬅianorum—poﬅ'eriores
dus ordinesaddrireturzFerdinan"
itaque Hard eſiccenſis Petro Huſſaro edicit,vr Huſſaris _
* ' ſ I 3 Palfianis
ſi—o‘ NICOL. PALPiVs
‘Palfianis aflociatis , &ijs qui colore rubi-otquiqueiiilùo;
chla midfiti etant, Vn acum'ducentis ſ_clòpctatijs Germa
nis holiiuin illi comu an tearcſib etcurreretz Ipie inﬅru
,da acie pene incedebat. Hoﬅis ordines ſhos … latum ex
;plicauerat,vnde & ipſe neceſſum habebat , vt ſimili forma
aciem ſuam diſponeret: Agm‘ine itaquein latum diduCto
in‘hoﬅemrmoue-t, iamquetàm prope inter ſeſe aberant,v.t
tormentis. vtrinque proﬅarent : ,.Hoﬅis ,campeﬅres ſuas‘
machinas,quas numero triginta duas ſecum vehebat,ma-‘-.
turius diſploſas &ſupra Chriﬅianorum coh01tes euOlan- '
tes,abſi:1uc notabili aliquo noﬅtorum damno ſruﬅratur;
quo facto Chriﬅianiconſertimin hoﬅem progreſſi, adv-1,
num omnes vna cum Bafflano Budenſi, quiſeinter O\dig
nes agebat,trueidant.
Anno 1594… ad 25. lanuarij Dominus Palſius expreſſo
mandatoà SereniflimoMatthia Archiduce Auﬅria: ac-_
ceperat,vtNouigradum qua munino tum ſub Turc1s e,-_
rat primo quoquedie expugnaret, Omnibus itaque tàm
pedeﬅrib quàm equeſh 1bus copijs, quibus ille prxerat,in
vnum coileétis, & ad moenia vrbis adduéìis, oppugnarc
cam ﬅatuit. Turca: aduentum 11 oﬅrorum conſpicati , ob
ſidionem nòn tulerunt , ſed oppidulo quod admunitio
nem erat flam … is de 11 alìato,in-arcem conccſſerunt.Tum
vero Chriﬅiani continuò tormentomm glandibus im
plucntes,iamque 1 pio Don."ino Palfio ſeriò obſeſſos
.compellantc in deditionem neceſſita
xc adaai ,venetum.
ILLV
'l
1
"
7;
ILLVSTRlSSIMVS
AC GENEROSVS DD. CHR].
STOPHORVS, LIBER BARO àTEVF
fenbach, Mairhouie S. Cacſàreq Maieﬅ.a
Confilijs belli &militìa: ſuperio
* ns Vn ariae Praefcétus
eneralis.
.. MNO 1593 die zo.Nouemb1-is Dominus
‘“Ì"-'« ?Chriﬅophorus à Teuffenbach exercitum
ſuum Zetſchinum mittit, qui 23. eiuſdem
m èiis die,loco deﬅinato adeﬅ, Oppidani ve
ſ *ſi’fiſi—ſſ rò Chriﬅianis couſpeétis,azdificijspaffim in
cenſis profiigerunt ; Vbi ergo Chriﬅiani oppidulum
nemine prohibcnteiam tenerent, Przfedus à Teuffen
bach incendiſſa reﬅringui jubct necpauca xdificia à con
fiagratioue deſendit, oppido ſuorum 'praeſidiis mu
nito.
inde cum cxercitu monet Blauenﬅeînium, non Hunaja...
proeula thſchino, quod incola: eiusloci videntes igne
paſſim domibus inieéto auſugerunt, Chriﬅiani tamen
incendia plxraque prohibentes ſuorum praeſidiumibi
reliquerunt.
'
- - …Mlimodoaéìum fuitcum Salce. M“.
Anno 159 4. dic quinto Ianuarij, bis mille Tur— "munari!

ca: co fine coicrunt, _vt paganos in confinio Villecz ujî.
qui
\
74 CHRISTHOF. à TEVFFENB.
quinoﬅris nomina dcderant ,incautos adorirentur cap
tosque abducerent. Wod Dominus à Teuffenbach
prxmonitus , cum aliquot copijs Turcae obuiam proce
dit,& acri praelio hoﬅem viéìum internecionc doz
' " let. Ceciderunt & capti ſun t in eo con- *
flié’cu Turca-um mille trecens
ti circiter.
ì
IS .‘
iLLVsTiìiſſSSIMvs PRl— 77.
CEPS C'AROLVS— MAN'SFBL
DIAE -COMES, SVMMVS CAESAREI '
exercitus imperator in Vngaria
contra Turcas.
- ſi,_ 'AR OLVS Comes à Mansfeld virﬅrenuſi- ”.”. M,
ſ us, atq; ì primo gratis florein bellis. exercita
' tiſſimus, ſub initiumMìnſisFebruarii, ﬅy
ſiſſ' _ l'o nouo,An1101595'. àCacſîireaMaieﬅ.è Bel
- - -* gio vocato reCfo itinere” per Germaniam
contendit', &: per Ci‘uitatem Imperial’cm Franeſortum
ſi verſus Pragampergir, vt beili'aleamf contraTurcas expe
riretur ;.Veruntamert dum- iam— in itinere Bohemito cſ
ict,ingens aquarum inundatio ſubitò coorta eﬅ, itaqu‘e'
in Oppido Bilſen quod adPragam-cﬅ, aiìquàdiu'commo
rari neccſſe habuitſi. _.
Septi‘ma tamen‘ Marti; die Praganr fizlieiter aduenir,"'* “"""
. &decima— eiuſd'em Menſis ad Caeſirrem. ciementiſſime
ad Excrcitus
miffiis fuit.
quem conſcſſrjpſerar, d'uo- nimſrum millia e nn.:quim
Jacopedim.
qni'ru m,& ſèx pedi‘tum millia-. non-. muito i'ntcri'eéfotem
pere ſubſequebatur. ſi
Qian—quam Eieàores & reliquiari Rhenum Principes,
rchinc—inde deliberata , aegre' ipff per ſuas ditionſies tranſi
mmſipermiſe'runr. .Wmobrem alìquot ea de re inter
Celàrem&Principesillos[iter-:r pcrferi-pt'az ſunt : Vnde
Principes, Comites & reliqui Ordin'cs ad- Rhcnum paſ
fim przfidìa &ſicuﬅodias ſuas in 0111nem eucntum. reﬅau
- ‘ K 3 _ ratas
.?
7à' CAROLVS
rataspoſut-riinuòcirademum tranſeunteſſs Mansfeldianqs
citta noxam abirepalli,ſunt. ,
z7.Apr. t;". Porro Carolus … tanta _fuit gratia & antorîtàte apud
Mansfeldiuc Impe1atorem,ut non ſolum ad 2.7. Aprilis diem, Equitis
filmata: aurati titulo inſignitus, ſcd & Principali inauguratiòne
Prin-upſ. ornar us, & aureo torque inſuper magni precij ab eodem
donatus ſuerit. Simulac vcrò pars quarda exercitus Mans
feldici, vnavidelicet equitum Turma,& pedites aliquot
Praga m aduentaſſent,qui Viennam ipſum deducerent,il
lis comitatus ad Screniffi mum Atchiducem Auﬅria:
Matthiam pcrgit,VbiArcl1iduci ſumma belli commiſſa
hic ſummus belli Capitaneus deſignatur. "
.Paulò pòﬅ Sereniflimus Archidux Mansſeldium cum
numerata & valida manu ablegatum, ſupremum eorum
Ducem conﬅituit. Carolus paratis omnibus ad bellum
neceflariis antequam cum vniuerſo exercitu inde moue
ret exploratores quoſdam premiſit , qui diligentcr cir
cumſpicerent, ſi quò fortè [ceo hoﬅes itinere ipſum pro
hibituri laterent, cumque nihil periculi ſubeſſe cognoſ
ceret,ret1 o itinere ad Etucam oppidum,quod ad Leych
flumen efi, Ovuaram verſus contendens,vnoinde milia
ri prope VViſelburgum caﬅrametatus fuit, vbi aggerem
mira celeritate atque artificio duxit,ita ur Leytha amnis
iqcluflumî. per medium labetetur, quod equitibus qui ſtepe alias
cum periculo aquarum egrediuntur erat commodiſſi
mum.
Hoc itaque aggere militibus, machinisque'bellicis
probè firmato, ipſe qua potuit celeritate cum cohor
tibus aliquot Iaurinum accelerat,vt naturam & ſitum lo
ci contemplaretur, quem Vbl diligenter contemplatus
fuit, ſimulauit ſc cum omnibus copiis arcem illam ob
_ - ſeſſurum
è MAN'S FE’LD. 79
fèſſuru—m vtque firmiorcm addueeret ſimulaÎtionifidcm
— locum figcudis eafitis,aggeribusque jacicndis dcſignac,‘6<
ſigno dato edicit Vt omnes omnino- cuiuſcunque eſl'cnt
dignitatis ſiue ordinis operi manus admo uerent : Iple et-..
iam ſuoexemploeeteros alacriores rcddcns aridornm li'
gnorum faſcieulos, aliaque id genus equo ſuo impoſita
fercbat.
Potrò enm Nobiles aliqnot Vngnri manus opcriad- Exempla»:
monete detraàarent, Carolus tandem ad vnum ex ijs e- "ff'flfl’ſdbìſ‘
quo accedens,peenliariterilli & ferio iniungit , vr ſuo ex- “ſ‘ ”"-.
emplo ad aggeres conﬅruendos lignorfi faſcieulos com
portaret , quod eum Vngarus (è faéìurum negare \, Caro
lus gmuiter commotus, faſciculum quem ipſe equo gere
bat Vngari equo impoſnit, hac comminationc addita;
Hune,inquit, ergò tu Vngare, faſeiculum ad aggerem
perferwſſk vide ſtc quid aggas, ad qua: Vngarus faﬅuoſc
vallam obcquitans,vbi tamlongcà Carol-o abcſſct vtſc
cxipſius oculis jam proceffiſſe putaret , faſcieulum abie
cit: quod Carolusàlongè eonſpieatus,quibuſdam è ve- '
ﬅigioin mandatis dcdit ,chngarum illum refraCtarium
inſcqncrcntnr: comprehenſum itaque vt aliis exemplo
cſſet, veﬅe & armis militaribus indutum dc proxima arbo
re fuſhendi fecit: quae ſeueritas & tune & deinccps profu
it, itavr ſponte & promptiflimc quilibetſuo loco facctet ‘
offieium. ‘ . »
Cxterum poﬅquam repentina hce obſidîo Turcis
nunciata effet, continuò ingens multitudo ex diuerfîs
Ioeigpi‘aecipuèlaurienſesſi
ſubleuandos verò Strigenio,
confluit:Veſprino,
C A R 0 Paletta , ad
LV S crgò
ſub finem Inni)”, media node , cum omnibus ſuîs
' copijs
w CAROLVS
eopîisinde ce‘leberrimè mouit;& Strigonium ad Lmenſis
Iulii diem cum omni exercitu delatus felicirer ob'ſidet,
.diuerſisquc inlocis obſidioni eommodioribus , vndi
Strigouìum que eaﬅrametatur, Principale caﬅrum fiue vallam inter
ob/îdctur 'pri- S…)gomum _fu11& Zatuarum, . . . . . .
,,,, Mii ,” 5, 1 oﬅero file qm erat V1fitat1on1s B. Mariae _V1rg1ms , m
uoeato diuino numinc , & beatiffima Maria Virgine ma
tre , fortuuam bellii—n Ciiſario Oppido oppugnando cum
deleCtamillemilitum manu , &paucis equitibus experiri
ﬅatuit : Verum cum ad meridiem eius diei circirer horam
primam ad id acceffiſſet, nemo quiſquam viſus fuit :qui
ſ arma contraferret,q11are magismagisque approPinquàs
, portas apertas offendit ,quàtumuis afitinſidias ſiibeſſeſu
ſpiearerur,prxmiſit tamen quoſdam, qui oppugnaren t,
Vbi verò nemo quiſquam appareret,Carolus cum omni
bus copiis vrbem ingreditur,& portis vallisque prius mu
nitis diligenter omnia perquiri iubet ,fi quo forte loco
ſubterraneo puluis tomxentariusdefoſſuslateretwerùm
. nihil deprehenſum praeter ignem inieé'tum & eadauera ,
eum paucis quibuſdam Turcis ſauciis qui prseſidiarios o
mnes auſugiſſe faiebant. ' Ignibus crgò, quos profugi do
mibus iniecerant extinàis, mortuisque teri-az mandatis,
oppidum noﬅrorum prxſidio munitumefl.
Golem mpg. Nec longè pòﬅDn. Palfius, ad Gokarenſemoppugna
pum. tioncm, quae-munitio‘ ex aduerſoStrigonij vltra Danubi
um eﬅ, eum oéìingcntis equiribus à Mansfeldio deputa
tur,is confeﬅimex-nauibus ratibusque pònte per Danubi
um ﬅrato,munitionem totis Viribus aggreditur, eamque
tandem marte fauentecXpugnat. Turca: munitionem in
_ firmiorem vi'dentcs,quam cui ſalucem ſuam in obſidio
‘ ne com
.\
à MAſiNSFELD. ef
necommìrterent ,deſerucnmteam , “& in’vrbem aquari
cam conceſſerunt.
Secondo Iulijdie duoruﬅiciStngonioprofiigi "indica- "- "“*
runt,'Turcas qui in przeſidio eiuserant in maximo *metu '
verſari ,"propter tam reperite amiſſas duas illas munitio
nes, Gokſiaren‘lem videlicer & alteram-quam Glirarium
populariter dicunt. “QR dum :ita'fierent caﬅraſſinterim
iuxta Fronſpergij doàrinam .aggcribus =edu6tis egregie
diſpoſita ﬅabant. _ ‘
Decimo 'tertioiulij Chrìﬅianus quidam diu Badzu-434.13,
prus ad Mansfeldij caﬅra profugus retu'lit, Przîidiar'ios
Budianos'iam muito tempore cibari‘orfi'inopia ’laborare’,
&ſicubihaberent,id ad ſubleuandum Strigonìum inde
cxportari,quin eriamTurcis tantomaîorem'incuſſum eſ
ſe tcrrorem , quanto'hzcbbfldiomagìs ſu'bitaneaeîſet &
inſperata, de qua ipſi peràſom'nium nequidem cogitarint;
adhaxc pleraſque Turcarum copias lin TransſYluaniam &
Valaquiam mittendas eſſe: ide-m aſſeuerabat,-ea quede Tartufi ;,
ﬅrage &Vidoria Chri‘ﬅianorum de 'Tartaris parta relata “Tanja,…"
cſſenr,quodquc in illaﬅragc {Exagùita curribus omnium M.
rerum affluenria onuﬅis potiti‘ſueri'nt.
Die 14. iulij "Carolus duos Nobiles ‘ﬅranguiari iuſſit, BMW-Sile:
quod ﬅariouesin noéturm'sexcubijs deſeruiſſent,-quaqui-PM:-lm".
dem ſeueritate apud Tribunos ., Centuriones 'aliosque
militumPrefeaos , atque adeò apud omnem- exercitum
mctum &obſeruationem ſui non exiguam 'ſibi compa
ram-r.
Porròc'irca idem tempus copia:;anxîliucz ex lalia-Vidon. Itali.
ennam aduenerunt< agmen cao millium ſhiopemio
rum ſupra q uàm credibile forer omariflimum)interquos
crantnmki Nobilee Itali, qui non vt cateri,ﬅipendia-me
L ' rcbanc
8.5" CAſſROLVS;
rebant, ſed proprios ſumptus, vitam etiam & ſortunam
in id bellum 'conferebant , quorum magnam partem Ar
"Chidux Auﬅri-ze Matthias cùm pro more,ſacramento ini
' litarieos obﬅrinxiflèr, ad 15.1ulij Carolo 111ìſit.’ zu” i:
- - ſi L’EGES cſiASſiſRENsésſi
-( l
"
16. mm. ' Decimo ſexio Iulii, Carolus’conﬅitutiones & leges -

qu'aſdam cai’trcnſes in maiorcm diſciplinae obſeruatio
nem promulgat,'quasſeruandas ſeriò omnibus edicit. '
.,ſſ ' ’ " 1.” "
Î_ .Diebus fingulis mane & veſperi tormenta tria per ca
fira diſplodàtur,ad quorumintonationem omnes & ſm
guli flexis genubus nomen Dn. noﬅriIESV CHRlSTI
in auxilium contra Turcas d 'uotè implo.rcnt Con-eina
tou'bus autemòc confeſiàrijs iniuné’tum ſt , vt ſub grauiſ
,fima penna, in delinquentcs accurate obſeruent.
- II.
Scotta omnino à caﬅris arceantur, deprenſain illisin
proximo profluentc flumine eueﬅigiò iubmergantur.
. ' lII
vi.- Caupones nemini,ex militibus dietim vltra vna men-ſi
- futam germaniam vini porrigant,ſecus qui fecerit, poma
confiſcationis omnium honorum mulCtetur. ‘ \
-— , IV. . '
Qijcunque vinoſeiniurgitauetit, aut nomen Domi-ſi
'niprofanauerit , aut in luſu maiores ſummas depoſuetit,
adDucis nutum carcere luet. "
' V.
Vinum ſublimatum idque genus liquida calidiora, m
caﬅl‘is
MANS FELD.
caſh'is diuendèdi omninò prohibe‘mns quippe' quxſſ ſqui
_sz,
nautica, & morbotum inflammantium eau-l'x ſaepius exi
\lant. .-1 : ſiſ
-- (VI. .
Canes nutrire non quibuslibet permittimuspropter .
fbetorem, im'ò propter
tudmc ſiiboritur. . annOnam,ſ qua-: ex illorum mu‘lti
_ ;,
' ;VII. ‘ '
Si quis per vim cuipiam quid rapuerit, quantumuis
vel minimi pteeij, abſque ulla. venia ﬅtangulabitur.
‘ . , Vlll. ‘ :, _
Nemo quiſquam durante obſidionc cuiuſquam com.
ditionis fucrit, sumptuoſa conuiuia apparct, ſub penna
pecuniaria.
ln ſumma ea fuit cillrorum dìſciplinaſſ, vt ex eius ob
ſe1ſiuatione ca', qua ad vitam ſuﬅcntandam rcquiruntur,
ſuflieicnter omnia & precio quidem t'oletabili m caftris
proﬅaient, ' .. …— .- .. …
Vltimo-:lulìj viginti millia Turca-um, qui ex Buda ſè- ”n.rumrì.
cus flumen Danubij conſecndebant, ad miliare vnum _
infra Strigonium apparuetunt, eo propoſito vt Chtiﬅia'q
nos biduo .poﬅ ab obſidione Strigo‘nij armata manu de
pellerent.
Wa de rc certior jam Carolus-confeﬅimexpoùtosah
quot equites, ſiue HippoſelopCtasxosqucFraneos orien
talis &Valloncsin oecurſum hoﬅi 11-e jubct. ! 1-11 vt Pti}
m ùm adhoﬅem propius aceeſſerantfiatim ad arma pro.-.
ruerunt,tanriſquc vtrinquc Viribus concurſum ell, vt plu
rimi oceumberent. . 1 _.. , ‘.— '
z. .. , . ' L :. Przci
[
“ CAROLVS
Przeipue autemin hoc; eonfliCtu duo Chriﬅiano
rumeohortes, &equitesci'reitercentum, ad. hacePràfe
Ctus equitumvnus- & ipſe‘ Francus.natione,vna—cum ali—.
jsoCto vel ſeptem primariazNobilitatis. equ1tibus deſide-
radi fiinrſi
;.. Aqlfflk. xPoﬅero die ad‘tertiumznimiruvaugulîi circa meri"
,client, dum Prineeps-Mansfeldiusinſſ— prandiaeſſet , nun-.
ciatut hoﬅem procul'apparere: q_uod-‘cum Carolùsintel
lexiflìt ,; iplîimer cumaliquot Nobilihus ﬅatirmacci‘ngi
tun &rem‘amnemprzlèns coguoſci‘r; Vbi ergo omnia
patuemnrJîgna per caﬅ'racanete, &act armaconcurrere.
imperat ,.licet milites. vt. p_u'mùm: rumor de hoffei‘ncre
buerat, quiſque per ſèjamf ſuaﬅatione manerer, iamque.
amdàée—animis prompti obièruarengne qua hoﬅisjn. ea.
flra prommperer. . ‘ſ
Hoﬅisinrerea adlagtum‘S‘. G‘eorgii intermontes Scriv
gonia vicinos,ex ca;—partequa Budam {pedane magis ma
gisqueinconſpefimmſſnofflorumvenir, Strigorfi'enſibus.
nimirumſiopitui‘arurus,perſdripſèrantenimkud‘am, ni
mature ipſis fùbueniatur, (E Vitra d‘ecemzautd'uod'ecim
*porr'òdiesòbſidionem; non; ſuﬅinere. poſſe‘, quodì inde
colligereerat quod'parſſticulas.ferrifìaftiſigſſloborumſiſilocp
dlſpldd‘erent..
Conſpeîto itaque hoﬅ'e multa-.ſane-znearum glandi
um tormentain primaszurcarum—acicm-, qua: preceſ;
ſerat , ànofiris dlſploſa"; funk.. A1 hoﬅis nihil iﬅis— concerti
tusnunecollemconſEendens , nunc viaſiſiquzefNeuﬅadi-ſi
/ um dueit deièend'ens, intrepide agmen itahucilluccon
uertit ,-vc quo. moturns tandem. eſſe't nemo facile quis
eolligeret,dbnec manife‘ll'o- tandem- apparerer, eum re—.
Efo; itinere.- Glirarium— oppidum perete ;; proi'nd’e Do
- minus.
à MANSFELD. 85
minus Palfius cum. Vngaris-fiiis-qui- P‘rzſidìarii erant in
eo, obuiam kioﬅi proeed'ens, tanto impeto in" eos ſercba.
tut, vt Tureas cum magna ſuorum ﬅ'rage terga dare com
pelleret. Hincaliam Viam hoﬅ'es-ingrcffi, Valonum ca
{tra petierunt,d0n‘ccomm's exercitus ſubſequeretur.
S CHVVA RZENBVRG IVS verò ſub odorans, Schuman-î
quos hoﬅis euniculos tentaret , affiimptis (è: ſuorum pg,-:;... '
eommil‘i‘tonibus
fiuces Capitaneis,
quaſ-fam anguﬅas & tormentis
& profundſias eampeﬅribus,
admodum inter:
S. Thomam & vicegradum-obfidct, norat enim hoﬅem
hand facile. iter_ex ea parte habiturum ;. quare ordini
bus diſpoſitis inter montes cos , qui‘ vtrinque ſurgunt.
hoffcm praeffol'atun Nec mul'té— poﬅ Boffi! ea. ipſaz
via— reda' Danubium" verſus: comend'ens feruidus in
greditur, adſieò vt noﬅris prius quam-animad'uerſumſi fe
m efi'et imminerent. Chriffiani itaque-agmen ſnum ad:
vtrumque iatus dluiſum explieantſi, &“ globus in Hoffem:
medio incedentem ex tormentis campeﬅ‘ribus- impl'u
rmt, tantaque ai'acritare in hoﬅem pugnantwt Breui'tenb
porisihtcruaiio cum—…magnaex parte (underentî.
A tli'cet &ipſiTurcaein noﬅ‘ros l'anueis iîiis acriter fer-
.rerentuié, nihil tamen fere damniicatapl'iraéfis & obera
cis noﬅſiris equitibus itiſe'rebanr, quin imò lanceis ſuis ad".
ferrata noﬅrorum’ peffora crepantibusflnerm'es &— ini-
to marte vt piſiurimù'm pugnaBantîſſ ' ‘
Tanti‘s autem Viribus & tà‘m prOpe' concurffim eﬅ‘, vt“
equites noﬅri maeliinas ſu'as non'niff in hoﬅium pedo
ribusimpaCfas diſpfod‘erenr, ſta vr non facile irritosglo
bos (pargerent; dhmquealii'gſilobosſhos ianr emiſſſſent,
ﬅati'm aliîrecen tes iir ordincm fficcedeiiannqui inﬅſſrué‘ti.
pugnanr continuarentſi
L ; Hoc
36, CAROLVS
Hoc modo ter per 1nedi11mT11rcarum agmen perru 111
pcntes, tcr ret-1 ogreſſi przlium acerrime inﬅaurarunr.
Don. 104». de
Medico:.
Porro Don koan. de Mediccs,prox-in1um colle-111 iuxta
quem pnanabatur, opere & arte ad1d paratiffimum, ſu-l'k
cohortibus & aliquot tormentis maioribus occupans,
nouo quodam globos ſpargendi artificio vritur: loco e-.
nim globorum ferri (51 s&i particulas,clauos, cathcnarum
fragmenta & cmſnodi in hof’ccm diſpe1gens, non rarò
vuo 1111petu
n acrem decem,d1iodecim
diſijcir, Vigin-ti
quin claui paffimo hoﬅium
corpora &vltra
pertranſcun
t-is turmatim eos corrucre faciebam; Hocitaque in prae
4000. Tum lio l1oﬅes adeò attriti,fi1ſi, &profligatiſunt, vtquatuot
fu/i. corum-millia'111 acie procumbcrcntffiauci admodum 111
columes euaderent.
Porrò mtermortuos reperti ſunt duo 'Baſſx, item
Capit-anci &"Prxſcéti Turcici quàmpluri mi noﬅris inco
"vacuum gnìti, duo item millia Camelorum & Mulorum, tum
(w;-uu. ſauciorum, quam ſaluorum, in campo quo przelium
commiſſum crſi1t,varijs rebus, vtpote commeatu,pccu
nijs & aliis ad bellum 11eceſſarijs,qn9: o'b‘ſefflsſſſubleu'an
dis zpportabautur,& maxi-mo precio indicabantur, onu
{& . tormenta
fiorum ,vnacum triginta ſex tormentis campeﬅribUS &
campa/lm. vigintiſeptem vexillis hoﬅium principaliori'bus inuenta
ſunt, 1n ſumma pmdatam o_pima erat, vtmodum prope
omnem excederet.
Barumini geruntur,àlia ex parte Turcarum aliquoc
cohortes in valium noſh-uſſm ad Leyth-x flumen,aquati
cumdixeramus,irruentes inuaſèrunt , ij à noﬅris circum
uenti ad vnum omnes conciſi ſunt.
Quod non Caroli caﬅris ſimiliter —eue11iret , ipſe duo
equi
àMANSFELD.’ ſſSÎſiſi?
equitum agmina circum eaﬅra ſua locabat,ſi& vt ab, om ni
parte in procinCtu eſſcnt, illis iniungit : At Turcas pani
cus quid-am terror adeò i nuſſaſcrat, vt & Valones noﬅri piu
rimos corti confoderent, quo‘dam etiam vinéìos in e.t \ i
ſtxa addueercnt. Vnde nemo non (1ter1 eogebatur, vi

étoriam hanc Chriﬅiauis dininitus obtigiſle.
Princcps Carolus prazlium hoc memorabile tanta
cum fortitudine atque animi magnitudine ipſemet Vbi.
que prceſens obiuit , & huc illuc obcquitand'o omnia ita.
diſpoſuit, vtequum cui inſidebat tribus vicibus recenti a
Iio mutare neeeffe haberet ; quin exclamationibus atque
exhortationibusin tantum dilaborauit, vt finito przlio
gmuem rauccdinem &ſanguinis epumationem contra
xerit, vnde lcthalis tandem morbus ſubſecurus fuit.
’ Poﬅero'die CAROLVS ſummum' Marſcalli Capi
taneum',c11m eſixpcdins aliquot equitum Germanorum
&Vngarorum turmis ad hoﬅium caﬅra mittit- Hoﬅes.
ſi mulae de aduentu ipſorum cognoucrunt rebus ſuis dif
fidentes, belli aleam denuo ſubire non ſuﬅinuerunſſt ſed
permontes ſubito elapſi ſunt.
Bcglerbeg1j tamen Magiﬅer militix, & quidam gran
dzuus, veﬅc viridi holoſerica capti & à noﬅris m caﬅra
adduàiſuntflnde omnis exercitus noﬅer ad deſerta ho
ſ’tium eaﬅra proceffit, vbi omnia erant d’e‘ſol'ata, praeter
paueos quoſdam ſaucios & mcrtuos eomplures,quia ez
fortè nof’ce ca—vulnerib.deceſſcrant.Por1-ò tétoria hoﬅi
um numero mille & quingcnta omnigeno ſuppelleéti
Ie adeò abundabant, vt quingenta noﬅrotum plauﬅra
iis auehendis .vix ſuffiecrent.‘ ‘
' Tento
W CAROLVS
Dominus Ki
Tentorium *Beglerbegi in diuiſione eeffit Domino
nukiu. Ki niskio, Przfeéìo equitum , eius-precium ad quater mil
le loachimicos indicatum ;fuit,—ſitanro.artificio & opere
Turcico intertexrum erat.
Potrò bis mille'Equites illiquos Caro'l’è belgio adduxe
rat, hoﬅi ſane pr: cazrerisplus damniîamfliſſecredunrur,
quod tam egregiam in hoc prz'lio-operam *nauarenr, vt
quadringenris equis , &vel mille cimererris-przter alias
dei mias prazdas,& eaptiuos , potiti ſin't.
Carolus poﬅ przliumcommiſſumſiﬅatim adSereniſſi
mum Arehiducem Auﬅrix Matthiam _generalem belli
Prteſcéìum nuneium mittit , qui viCtoriam hanc opta-till
{imam & marte prolperrimo pattern fideliter illi expo
nerct.
Nunzi-u Vì Is ergo ad Archiducem vbiveniſſetſſ & ſingula ordine
anudmmſſ vti geﬅa erant enarraſſct , aureo torque trecentorum
torque. coronatorum ab eo donatus ſuit. ‘Sequenti die Domi
Gmmch- niea,qua: ſexta erat Auguﬅimanè in :Guiſmorum rem
url-pn Vlflo— plo Liraniarn cum ſolennibus admodum ccremonijs,
ria. Sereniffimus Archiduxpto tam i nfigni Victoria-conſeeu
ta celebrati fecit , & iple Sacro Offieio praeſens inter
fuit.
Die ſeptima Auguﬅi Carolus Strigonium &Neuﬅa
dium ſibi dediZdenuò poﬅu‘lat,ad qua: Turczſſ primo
quidemdeditionem calli-defimxflamut, ea tamen condi
tione,vt omnibus ;qua': ferre poſſent ablatis, lalui dimit
terentur.
At qua-. Carolus reſpondit non omnino'penes le
eſſe , vt ſaluum conduàum ipſis eoncederet,mîlitare e
nimin caﬅris ſuis tres diuerlàs nationes alias, quidiuer
fimodi ergalioﬅes eſſent affeCti,itaq; vt maxime liberum
ipfis
à MANSFELD. 89
ipſis diſceſſum veliet permitrere,periculum tamen eſſe ,
ne ‘a czteris trucidarentur; illi ergo tridui ſpacium ad de
liberandum petierunt, quibus Carolus .viginti quatuor
horasmorebe'llico offerſ, at illi eveﬅigi0'reiponderunt,ſe
ad extremum vſqueiialitumin proſſpugnatſſionearc‘is per
ﬅituros, necpedem latum'inde exce'ſſuros. ‘Wam'Tur
carum ſententiam'vbi Carolus cognouiſſeuſextormen
ra muralia ad mcenia adduci jubet,&arcemacr'ius.,- quam
ante hac vnquam oppugnar ; aggerem nouumſi'écſſfoſſas‘
alias ad arcis muros vſq ue pertingentes educit, effoſſis
cuniculis, in quibus, nilipriusindeditionem veniat,ca
ﬅello aliquot tonnas puluerisrormentarij ſubﬅcrnat, &
ijs accenſis funditus‘illudeuertat. .
Nono Auguﬅi die :Cardlusſſva'letudinis ergo Goma
ram ſe deferri curar , ſed-morbi vis nihilo ſècius non remi
ſit, quin indies magis magisque inualuit,& Dyſenteria ve
hemens .acceſſit , cui .nulla omnino medicina dari po
tcrat. ,
Carolus itaque ſe inmort'is articulo .conﬅitutum vi
dcnszvocat ad ſe przeipuos excapirancisquibus Strigonij
obſidionem, & reliquaad beilumconficiendum neceſſa
ria ſeriòſſcommendarmominar— etiamtresCapitaneos,cx
quibus ('ummum militiaeſiDucem Sereniſſimus Archidux
Matthiasiu ſui .defunéti’locum ſiifficeredeberet.
Rebus ad eumrmodum-eonﬅitutis tempore'pomerì- Cmtw MZ:
dia-n o.“ hora tertia,pie & placide Koma rz obdormiuit Il- feldìuc Kom
luﬅriffimusÎPrin'ceps i Mansfeldt ‘ſummus "Dux 'militiz mobiìr ws
Chriﬅian orum in Vngaria—contra‘ Turcam,‘cuius .inteﬅi- ”Mum” "*_- '
naibidem cum-pompa ſplendida &Principe digna, terra: 6’5'4'Wſi5
mandata ſunt: ”Corpus in Belgium 'trans‘lacum eﬅ.
Dic nono Auguﬅi Tabeliio Budamiſſus, àChriﬅianis
' "M inter
90‘ CAR0LVS
interceptus in caﬅm adduéìus literas Turcicas fèrebdt,
quibus pcricribebatur,Turcas ex prſelio profu‘ros ad Pe
filmm denuò invuum collio1I-re111Baſſam l1111ine11-leu1
vna cum aliis duobus primariis Baffis … preclio oecubuſi
iſſe: Item tres Beglerbegi filios adoleſccntes dcſiderari ,.
ob quos litcrze ad omnes ome eius Turcas ſu—bditos per
ſcribitze ſint, vt diligèterinquircrcnt, nam & illi in prxlio
o_ccubueriut,ſiue num alicui capti detineantur, Item gra—'
d 131111111il-lum Tui-cam … caﬅris captum,non elle Begum '
Hàlopcnſem quemiplè ſc finxerat,ſcd Baſlàm TemeſVVa.
rienſem. Item Beglc‘rbegum cum przecipuis ex Turcisau
fugiſſc, quod Imperatorem ſuum ob tantam cladem ac
ceptam metucret. Item quod PraefeOtus Sigetti ob certas
quaſdam & magni momèticauſas ad duodecim Auguﬅi,
ſſſſBudaſi: capite-pleéìendus ſi-t. item Hàtuanos &Solneecen- -
ſes à Buden-ſrbus per literas ſubſidia petere quod-breui cr
iam fibi de obſid‘ionc mctuerent.
Mmm-mì E- Duodccimo Auguﬅi die aduenerunt in caﬅm equites
quim. Mantuanorum, cumſexſignis ſiue cohortibus peditumè
Marchionatu.
Cmc/dici»; Circaidem tempus Equites Chriffianorum, qui louì
dîſ'Pſîm- predatori ſacri pcrhibentur infra Budam vſque przdam
petentcs vicum Cruckhemium in luſula Vizze, quae inter
Strigonium &Budam— conſpicitur , diripienres incolas o
mnes internecione delerunt, & merces ſpleudidiſſimas
rnpto abﬅulerun't; fuerant- aut-em incole prediuitcswt qui
ta'pctis & precioſis aulzeis mercaturam illic exercueri nt.
deem Equites red1tu111cideru11r 111 currus aliquot fru
Frmmm ’W- mentoonuﬅos,&v1g1nt1oéìoChriﬅianos captiuos, illis
fl‘ "‘P‘W poſiticaptos &prazdam ad caﬅranoﬅraverterunt. .
ILI-V
\
e .,
" .. AA . .
'
.....
' "'-Lu..
I .
.‘
.‘ .
' -
.
' ſi
' .o
.
- o
. -
.
I. .
.-
a
… Sa…-225
—
4/\ ſ,.
i.;-24
93
ELL-V SſiT R.] S S I MVÌS'
IſiOAN'NESſiMEDI‘CES MAGNI
\COMſiES-Î, FILIV S IOANNIS, NE
pos,ſiìmmus armamenta
ri)“ Magiﬅer.
' pote Dn.Ioanncs de Medices,ſummus arma ‘““”W""

ſi . " . ſi mentari] 'Magiﬅ'cr,cum*Dn:
gnando Neuﬅadìj PalſioDn.
confiituerunt; dc icaque'
oppu— '
' ' ” Palſius decimo ſexto Auguﬅi die cu cohorti

bus ſuis Germanis &Vngaris ab vl'teriore parte oppugna
tione“: ſummo diluculo orditur ,cui Turce tantopere reſi
ﬅunt,vt omnis eius conatus eſſet irritus, pedemque retro- ſ
ferre cogeretur;
Sed Doni-can. de Medices inlocum eius ſuccedens re- -
eentique manueos adortus,3dîdèditiònem compulitf, &
Vrbcm in poteﬅàtemſſſiiamnccepit'l'ioraièjzyfiina'eiùſdem
dici matutina;. Tui-cx vero-cumſiresſiias—ſieo in'ﬅatu ver
làri coram aſpìccrentzoppidulùm paſſim incendijs vaﬅan
tes, in arcem Strigonienſem ſeCeſſerunt. Oppugnatio ad
tres horas continuatafuit, in ca Capitaneus Bètziùs gl'o- 3,333...
bo non
tione tamenlethali
treccntos vulneratus eﬅ.
Tùrcas-;ceperunt Chriﬅiani indirep
&equiſſsduccntis aliis
que plurimis potiti ſunt ',.liberarunr: quadiſiaginta' Chri
fiſſianos captiuos.…
Arx Sti-igeni
Arcem deinde Strigonienſem circumcircaita obſide mfis olv/(Uk.
mm, vr obſeſſos aqua omnino intercluderent, vnde ln
M 3 ſingu
ſſl-Oz‘i NNES 96
ſmſſrulos non plusquam ſpougiacaperet,&ſihordii pugile ..
'. o - . . . .
l1 tresdmctim diﬅnbuebatur.
Colloquium
Dn. Pdfiicum
' Pmilò poi‘t Dn. Palſius colloq1iiu111 Begii Strigonien‘ſisb
Bega Stringe experiuit, quare dc ſaluo conduétu ipſum compellari fa
alan/î. 'cit , necegré id & Bcgo obtinet, qui miffis obſidibus Dn.
Palfio iis eauetz' itaquc Palfius ex urbe ad arcemipſe con
.ſecnde ns, cum diCìo arcis Prxfeéto, qui è mutò arcis ver
ba Facieba t, ſermones com mutat. Sciſcitatur primum, vt
quid deditionem tantopere‘protrahatmum negare non, »,
,poſſet, in quibus angufflis verſiiretmfiquidem exinter- -:*
ceptoru m indicii s id conﬅaret,cumque auxilium ipſi nul- .
’lum deincepsexpeé'tandum fit,-ob inſigne—m nuper acce
ptam eladem ; & ſubſidium-ſſe—x-Tranſyluania ſperatum . '
fim'ditus-‘deletum :addens item "alia multa , colloquium
adi-ntegram horam continuat: monet inſuper, quodſì
arcem vlrrò cedat, omnes ineolumes dimiſſos fore , (in
-ob‘ﬅinarè rebellare velit, tormentis & ſulphure arcem
primo quoque die (ubuerſam iti.
Ad qux Begus, ſe annoneòc pabuli inopia-haud qua— .
quam labor-are reipondit, propter obſidioncm ardio
rem quidem haé'tenus de ſubſìdio nihil relata aceepiſſe ,
ideò tamenin poteﬅatem hoﬅis non venturum , quippe
qui iam-fit fèptuagen arius , ſeque mori obnoxium , iam- ſ
que adeò vieinum ſciretz ad haec Imperatoriſuo fidem
ſiobﬅruxiſſetfiatuant proinde Zl'hriﬅiani de eo , quicquid
ſſvelint.
Hoc Finito ita colloquio-, utrinquc diſceſſum eﬅ ablî _
que damno , at cunieulis inchoatis , deinceps- magis ma- ,
gisque ſub arcem noﬅri moliti ſunt.
15. Aug-alli ’ Die 15.3Auſiguﬅi Sereniiſimns Archidux Auſ’cria: Mat
rhias
DE M E D ICE. 94,
thiacVi‘cnna oram ſolucns ſccundo fluminc ad Chriﬅia
nom m caſh'n dcſccndit; _ ,
Dicviccſimo ſccundo Auguffiidcm Scl'cniffimus non
tantum oppugnationcm munitionis cius ſerio dcccrnit,
ſcd & przecipuos & maxime cxc ruiz-Atos milites in id deli-_
git. At quoniam co ipſo dig Italotum & Valorum coe
pix, adhazc Rhcncnſium cquitatus in caﬅra aducntarunt, Mii { MGM
conſultiùsjudicarunt,rcmſſconjuné’cis copijs aggredì, ſi-ſſ Riffnmſfî "
quidcm muri arcis adcò tormentis conquaſſati cſſcnt , vt “““““ "ff“
Vitra canibus per eos aditus patcrct, ſin minus propoſi— "‘ ““m""
tum ſuccedcrctwttum dcmum ſubucrſionc , per puluc.—_
rcm in cuniculìs ſuccenſum , omnia ſub ruerentur "fun.
ditus. '
Vltimo'Auguﬅi, oé’c'o cii‘citer millia equitum Germa
norum , Italorum , Valonnm &. Vngarorum ad "Turca,
rum caſ’cm populabundi nocî’cu cxcurrcrunt , & fummo
diluculo—l‘cuiprzlio commiſſo ſcx-ſiigiuta circitcr_Turcas \,
pattim ptoﬅrauerunt, par-ti m ccpcrunt , Inter quos Bcgus
Copancnſis viuus ſub tei-ram dcfoſſus &ſcpultus cﬅ.
Eodcm dic Archidux Matthias in Gokarcnſcm muni—Be m'de
tìoncm, tormentum vaﬅzr magnitudinis, quod noﬅriſpſſ‘î vim C'"
perantiphraſin ab horrcndo boatu, Modularriccm eine palm. "
Sdngcrinwdcangdtduci curar. Huius violentia hoﬅis manum”.
vndiqucin tantas anguﬅias intra arccm-ſircdigcbatut , Vt
nullibiin ea tùtò vel latitarc vel conſiﬅcrc poſſet, quin
om nes paritcr cuiuſcunquc Matis cſſcnt qui in aree Grant,
damnum ex co tulcrunt. , -
Poſìcro itaquc dic , qure prima Septembri’s erat,,
fummo manc,ſigno cxarcc dato & tantum globorum
gra-ndincm deprecati colloquium iuﬅitui- petietunt , ſ
‘ mittunt
“ IOANNES
mirttmtſſergò ad nos legatos-ſuos , & obſides in vicem re
eipiunt,qui licet-peterent, vt omnibusſublatis quae poſ
ſent, per flumen Budam .verſus'à noﬅris deduCtiincolu
mes .dimitterentumamen adſcriptisſolùmhiſce condi
tionibus ſaluum condudum acceperunt , nimirum
V1 latera gladijs accinéìi , .-& quantum quiſquc ſerre
poſſec .humeris .'ſublatis, *vna --.eum‘1ib.eris & onribus
ex aree dimiſſi , "& ſeeundo 'flumine .aueétideſcenderent
Budam verſus, reliéìis eqtiis"& a'liis quae haberent in arce :
ipſi quoque .vice‘vei'ſa incolumes reﬅituerent-eos,.quos
forte captiuos ex Chriﬅianis haberenc, quoru miam tum
vel viginti emiſſi client,-ad'haectrans'fugeChtiﬅiani ſi qui
penesſe eſſent,ſiſi militer traderent eos : atqueita conuen
tum hinc inde'fuit,ſiin-.euius .réi-fidem Sereniſſimus Ar
chidux Matthias Diplomateà Iureisaecepto (ibi ſolen
niter cauit.
At verò quoniam eodem adhucdìe non omnes ſe ad
abitum repenrinumparareſipoterant, ea noCtejviCti cum
viétoribus ad id deputatisin .arce Vna pernotîtarunt: po
ﬅridie acciné-ìi gladijs“& quantum quiſquc-‘ſerre poſſet,
via quazper Neuﬅadiumducit,ſiprogre‘ffl triginta nauibus
…, @ , ,,,, completis‘Budam deſcenderunr. ,
ex Striganio Erant exillis milleſeptingenti-viri armis habiles ; on
dmìjs’i. res,liberi,zegroti,-ſauciieranteire‘iter mille dueenti. Ci
30- WWMM bafiorumù-apparams nonztanta quanta putabatur erat
penuria. 'Tormenra'bellica omnis generis aderant tri
ginta,quetamen ob crébrasdiſploſiOnes admodum eon
tuſa & nullius fer'è vſus erant.
Hoe itaque modo 'noﬅri ‘Strigonium *mnnitiſlimum,
_Regiam olim,&Archiepiſcopalem Vngariae ſedem, nunc
recuperatam poſſident, quam Turcaz duos &quinqua
gmta
. . ſſ,D'_E_ MEDJCE. 97
gìnta annos èontinuos haéìcnus obtinucrant; pro qua
ineffabili gratia'òc beneficio D EI Opt.Max. nos in arter
ſſnum illi gratias agcn tes , preca bimur,vt huic Chriﬅiano
rum expeditioni potrò ſuis auſpièijs przeſcns adcſſc dignc.
tui-. ' '
VICEGRADI IN VNGARIA EX.

PVGNATIO PER DN. ALDOBRAN
dinu'm. Anno 1595.
' ſi-‘ſ ”Ì Oﬅcaqnam ad decimum quartum Scptem- pkm,M4,-nſi
bris diem, Vicus Marotz , quem ali} Libcrum (aj-ppm…
Oppidulum vocant, & poflcro dic oppidum Vìugmfi ec
ſi ſi . ' ,Viccgradi , cui Turca: igncm inieccrant , à cup-mm.
nofiris occupata forènt : dic decimo ſcxto ciuſdem men
ſis , arccm munitiffimam Viccgradum ad Danubium in
monte \ìtam arCtiſlìmc obſidcrunt. Hinc noﬅri rc bcnc
conſuìtata, camita aggrcffi ſunt, vtnimirum propc duos
aggcres cdué’cos,in montcm cditum direth cx aducrſo ar
cxs ſurgcntcm,duodcci m tormenta muralia non quidem
cquis, ſcd funibus , & maxime aliqua magnaòmumctoſa
hominum manu, manus ipſas operi admoucntium , ſub
lata & attraCta poncrcntur, quae continuo diſjuloſà òmné
vim in arcem molirenturzquae rcs cum ita in aéìum dedu
{ìa cſſet,iamquc omnia parata ﬅarcnt,à Turcis deditîo ar- _
cis ſerià poﬅnlata 'cﬅ, qui cum nullo modo in cam edu
ſentirc vcllcnt,-noﬅ1_*i continuis tormentor-umj pulſibus
per integrum biduum in arccm fulmina‘runmdco vt nec
vllus cx Turcis in arcis ipſius propugnaculis con'ſiﬅcrc vel
apparerc audcrct, po’ﬅ tantum tormen‘torum impetum
N Turca:
91»: DN. ALDOBRANDÌNVS
Tui-cx c'um'nolìris tan-dem in colloquiumveni-repetun r. :
Dri-. ”&er Dn. verò-Aldobrandinus, qui' obſidiom' prxeram—iuod;
dbm.
Turca- petitam prius deditimremdetrefi’caſfen-t , min-imèî
in id conſenſitz d'onec dii'ced-endi faeultatem acl oſibſeſſo-î
rum :111tel1ac Strigoni'enſiumi morem ſibi indulgeri ſub
miſſ1us rogarent,quod licetilli orarent,nihil tamc11,pr:e
tèi‘quamîvt' giadii‘s 'ſepoſì'tis & ſublaitis ſc‘ipionibus calo-'
num inﬅar diſcedercntwltenus imperi-Munn. Difèeden
tes numerati ſunt giacenti (Exaginta ſex, inter quos erat
Aga Genitzarotum (' qui Strigonio—dimiſſus in ſubſidiii
, ”arcis huius cum centum quinquaginta Turcis ven-erat)
multa inſuper perform: (Enio còufeétae. Sereniſſi mus Ar
‘chidux Matthias ſpcéîatum
ſideſccnderarmecverò cos ſecundo adcrat
mul‘tusapparatus fl'umine ad caſh'a
, ſed naui
buspt'emerè impoſîti Bud‘am petebant, quod ſpeéiîaculum
fingfqdìmfis exnuditateipſorumtriſfius appare-bat. Reliéìa obſeſſorfi
dimèmmmr. 50112 &.ſacultates Itali vniuctſî ſibi artogarunt; Tin-caz
“di: ſane quantum ex i'pſorum conſe'ffionibus conii-at, pror
— ſusimpoſſibili rati tot tantaque magna tormenta in mòſſ
tem adeò circelſiìmì noﬅris ſublata‘iri , que cum comm'
àſpexiſſent, ſatis mirati non poruerunt.F11i't autem in cze
itera hchnoque cauſà, Tures primo in deditione 111 non
conſenſetint , videlicer quòd Sultanus ipſorum ingenti,
fuorum clade accepts, munition‘emſſ ilia—m antehac fibi
Onan-enga— :icquîſmerît, adhec quod corona inaugrrationis regiae in
via Vic-gradi,. Vngarîa quondam ibi aſſeruata: ſuerit. V1deu-tes itaque
? Vota» « quiWotzenhabit'ant , prxſidianosVicegr-adi in deditio
«pm f nem veniſſe, & ibi locum eumineontinenti deſerue
… -.runt,quem noﬅrì oceupantes , preeſidio ſuo
' '' ' :umimpofit‘o muniueruut.
\
' "" '" 3121111
'r
ſiſſ
«.
—.-..._
.
‘ ._u-Ì
\ \ viali - . | ."1! .. Ilol lt.]. :.

A.,-.: T
1‘.
{
e». . -'
_
" ,. ..“/“* . ;;
\\rſiì‘î' "r- —.
ÒVWÎÀ ii:-W .
gare?;eo ,,,/gq ſi ſ i-ſi
. " _ " 101,
SERENISS'] MVS“ SI;
'GISMV-N'DVS TRANSYLVA
NIAÈ, VALAQYIAE ET' MOLDA
uiae Princcps , Comes Za
kuliae, &c.
A&cnus omnibus cquidcm innotnit , qua
' ' 'ſi fortitudinc,quofcmorc,qua diſciplina atq,
dauiae Primcps, Comes Zakuiiae &c. in

fcﬅuminfcnſnmquc «Chriﬅiani nominis ’hoﬅem , Tur
cam vidclicct hucuſiiuc rctudcn'r, plurima Scytharu mil
lia proﬅrauerir, nccita pridcm mcmorabilcm ad modum Maria T…,
Vidoriam non proculàZarbaſſes', dc Sinanc Baſſa gcnc- ſjludnìapud
rali militix huins Turcicae Praefeéìo , gloriosè rcpor- Zarbaffn.
tarit.
Tacco ſ’cragcm illam tàm memorabilcm,quam'mitio MP"? "”'
mcnſisIunij,Anno 15 95. cum idem Serenità. noﬅcr ſo-Ì
ſ),“‘m'
lcmni more Screniſſuni Archid'ucis Caroli filiam ſibi ;:no. Turca
matrimonioiungcrct: Tures ènim de‘ Nuptiarum ccle m» fufi.
britarc ccrtiorcstum fadi conﬅimcrant colleéko exerci
tu tricies bis millemilitum ad cam fcﬅi uitatcm adcſſc : c
ms rei Scrcniſiîmus pramonitus, nulka interpoſîta mora,
&acic optimcinﬅruCta hoﬅibus-oîmiam procedit, quos ,5_ Buffi: “fi
ad vnum omnes internccionc delct. lnrcr czſos reperti
ſunt quindccim Baſſx,przda omnis, omnisquc bcliicus
. apparatus noﬅriscx aſſc cedcbat.
,ldem Hcros &Princcps Screniffimus ope Dci opt. max.
3 proximc
1402—- BlGlSMVNDVS
proximc élapîis' menîibusmon minore animi robore‘, de
eodcmſſSinane inhetera to milite , egregias aliquot 'vi‘éioì
rias ,quales vixin hiﬅoriis alibi repetias. diuerſis in locis
denuò obtinuit. At priusquam ſeriem harum perlequar,
quzdam ſcitu neeeſſaria, nec ab vllo ante hac mem'orata
'nunczverò hoc loco ordineàmcf'exponen'da. hicpaucis
,przmilèro.
' ' VITA .SL’NANIS BASSE.

Sim" un'-w sl'NAN B A S S Aprofugus. nunc & Chriﬅiani nomi
‘mfflflîffl- . .nis hoﬅiinfenſiffimus, annum matisſuziam aduage
_ _ ſimum teruum agens , natione Albanienſis ſiue Epirota,
ZTL:; ?;“- tyrocm111m iuumfeeit Anno .Chriﬅi 15 28. ad_ Viennam
' " " Auﬅnz, Anno ni-mirum zetatis ſuze decimo ſexto,quan-_
doGenitzariﬅipendio meruit; inde Chriﬅianorum .ho-,
fils & perſecutor im-maniffimus faéìus, in hunc vſque di'.
cm antiquum obtinct; quam animi ſui crudelitatemàbſſ
' uncle lane demonﬅrauir Anno C HRIS TI primo, &
. -ſccundo,.& tertio,& quarto, ſupra milleſimum, quingen
tcſimum ,ſeptuageſimum ,.eùm regno Cyprio armis oc
cupato Nicoſiam Famaguﬅam , & Goletam expugnaret:
Îltcm nouam munitionem propc Thunas in "Africa vi ca
perer, aliaque quamplurima infeﬅo marte acquireret.
Irem'à ſecret'is quondam eonſiliis fuit vnà cum Ma

fiapha Baſſa, Ochial ,.AliBaſſaòtaliis, quando cruentum
dccretum fiebat,'de incomparabili illoſimilitiz Przfeéto
B RA C AD I N O in Cypro. praeter fidem datam exeo-'
riando; de Domino Theophilo ﬅrangulando, caztckisq‘,
- : ' Przfeétis
T R A—N‘S'Y L'V A N 1 E… xozſſ
Fraefeèìis omnibus more” pluſquam barbaro ante Muﬅa.
{e Baffx tentoriamſruﬅularim concideudis. Horum
omnium quidem-Shan lnc conſultor tum extititzAtno
ﬅra hac tempeﬅate Deus benigni ffimuseum per nominis.
Chtiﬅìani propugnatorem aecertimum , Sereniffimum
videlicet— Transſyluania: Principem ,longè lateque ſudit
profligauitque denuò.. ’ .
S lN AN enim pof’ceaquam maxima clade affeétus
multa ſuerum millia deſideraſſet,inter quos eomplures
primaria: autoritatis viri , & ex Baffis preeipuus q-uidam
H AID A R nomine fuer-ant: Ptineeps autem TranſyL Hail-cr Bufi-'i.
uania: ex tormentis r-eeuperatis, commeatu, &reliquo
apparatu bellico,praedam admodum opimam retulerat. Sin-115711“!!!
Hoflis enim omnino profligatus ; quin ipſe Sinanus o-fl'ſif‘f‘flfi“
mnis mali fomes, tum quidem pmſugus de ponte in pa— *“
luﬅ'ria preceps (laws,-Huis in multorum pernit—iem inde
agi-e cxtraiìus, vix cuaſitg'ta vt ad tempus nihil dc ipſo cò
flaret,glob®ne an vulnerc ié’cuspcrijſſe-t, anne viueret,&
‘fimtvari—omm cadere varia: opiniones paſſim chartisin- "
vulgata-:, quinnec plerique ſuorum d'e ipſo aliquid certi Si'…” "‘
affirmare poterant: At veteranusille & omnis miſeriagpm‘f'" C“"
fons ſumma interim ſcﬅinau'one ad portam ,Conflnnti-ſi‘"",'"7'5'
aepolitanam eonﬅititf . ' - “ff “"'
. —_ zNihilq; morarus omnes&animi-& ingeniì' nome:; in? "‘ . ..
tendinfiqua Chriﬅinnos & maxime Tranſfvluaniae prin- ſ
cipem— v.lciſcatur. Et tum quidem ſimul de Tartavis con- -
. . . . Confizlratio
tra Moldamam & Valaquiam,conſiilnoribus qmbuſdam “Mumm.
Chriﬅianis &hoc ipſo Sinana profugo trac‘ìatum eﬅ. ' ,,,-… Ò- y,“.
.’. ÎVetùaiàVtintei-ea temporis donecà porta Conﬅanti- quì-m.
nopolitana ipſe abſeederet, animi ſufi virulentia & tvran
dein Chriﬅianosacerbiflìmr‘i aliqno arguméto proBarec
depri
104. ſiSiGIMV.NDVS .'
& primarijs Turcici imperatoris Conſiliarij , qui rum C6
ﬅantinopoii vna erant,ſpeéìaculum aiiquod gratum ede
rct, parùm memor quam clementer, quamque bcnignè
milites lui occupato Strigonio à noﬅris dimifli eſſent;
112. Ciprì/lia
ſiChriﬅianos qui Nandoralbar miſere in carceribus detine
ni Cori/14m. - banrur Conﬅan tinopoiim rapi jubet ,erantiliorum een
rapri. tum & duodecirn , praeter pueros,mulieres & inſantes qui
non tant—um brutorum more per miiiaria centum' dies
noéìesque adi: ſed & compedibus & manicis ferreisirr
nexi famelici, ſitibundi, &ex itineri's aſperitate excarnifi
' cati, ad haec pra! anguﬅia & dolore quem ex corporibus
affliiìis,& liberarti—m arumnis expericban tur , inter funes
& ferramenta exanimos piazrique coneidcbant. Dn. Fri.
der'icus de Samaria, Dn.de_Hofkircl1en& Fa. Matthias
ſuper currum ruinoſiim _fcrreis Vincuiis affixi ſimul cum
illis abripiebantur. Eos ergo Conﬅantinopoiim addu
aos, SinanBaſſa ante pòrtas conﬅitutus, omnes per vr
bem in conſpeétu‘m Sultani'rruculenſſter raptari , & in tur
1311.014101 ?” rim , quam .atram.dicant,ad Dn. Oratoris miniﬅros &
““"““ zm. Marthiarn Zin , qui mulroiamrempore , ad triremes_mi
ſerrìme datusfiierar,<:onijci facit. '
Examinatis captiu'is inuenti ſunt inter illos quidam
"‘S'”… [“P“ Brybegy,quos Turca: vt primum…agnouerunt,adaffixos
Pſiſi'gmſſ hamos & vncos acuminatos conieeerunt', illisque im
bſiſſmdum' ‘paéìos ſemianimes huc iiiuc ſetorquentes ,ringen
tes &trementes lento &crudeliiiimo mor- '
tis genere necabant. î ., ’
'
. :
‘FEMiNA
…
TRAN.SILVAſſNIÎE.' ’ '105' \
1i tum C6 .FEMINA CHRISTIANA

ſſum cdc
benigne "M I L E S..
îcliènt;
define
ſi Emina praetercaìnterilios reperta eﬅ habitu 'viri
j' :rffſiſiìſſ li, ſiquidem Turca-.* omnia-accurate cxplorant ,ex
rm ccn
ncsqwſſ ' * ea ſeuerè & diligentifflmequae‘ſitum, nunc ſe ſub
11 dies tali praetextu etiam libidini proﬅituerìt; adhxc ſſqui ſimul
cjsin
capti eranr ſupcr eadem re ſollicire examinati conﬅanter
miſi & iuramento affirmarunt, quod eam non niſi virum vn
'1bu5
quam aliter credidiſſcnt.
mes Haec itaquc miles ſubreptitia pro miraculo ad Sulta
Frſ
num adduaagienuo ab illo ipſo etiam ſcuere examina
ta fuit, & intercxtera interrogatamum 'ſubrali .habitu
1415
11
Turcam aliqucm vnquam proﬅrauiſièt; adſiquzilla , vt
quae Ìſibivtique moriendum putaret, maxim—e verò “tam
crudelicarccrczjamlibcrari cupcret , ſe dum ﬅipcndia fe
ciſſct , nunquam :a'liter, quantum quidem [pro ſua virili
praeﬅare potuiſſet, a_c deccretmiiirem ‘ﬅrenuum atq; for
"tem egiſſe *nec in velitat'ionibus ”& ;praeliijs Turcas ſolùm
omniimpetu "retudiſſe, ſed vel decemeorummanu pro
ſhatos‘òccimeterris îſruﬅulatìm conciſos ‘ſuﬅuliſſe. W
bus Imperator Turcicus a uditis , pro ſpeàaculo cam per
totamvr‘bcm
ſuaa circumducimandar
Imperatricſiilhonorarìj ,tande-mqueConiugî
loco przſentat. ”Ira 'faé'tum eﬅ,
vt tota vrbc'rumoribus completa omnes conſpcaum
eius dcſidcrarent. .
Dum’hatc agun tur'Sinanus interea res ſiſugs ita MO“ 700003:- a
nit,vt breui ſcptuagin ta millia militumincaﬅrishaberetſi'ù SÌW'Ì
inter quos ſicomplures-eranc 'Genitzari': hoc-exereim'ina
Ma&mapſc 1am1tcrum inter viuos computer , &alium
Z‘.
O . denuò
106. S I Gl S M V’NîlD VS. DVX
denuò pontemDanubio im‘penfis Vel ſexagin-ta millium '
Ioachimicorum ad arcem S. Georgij in Valaquiainﬅer
nic, qua de rc plura infra“ diccmus. ;
\
1
\
.':‘M
_ J- "' 1% !,}! "
A?“
ſiAÌ-i
.'ſirszſi.
colleéìo, Sinanus milites ſuos paſſimin caﬅella per Mol-

Sinonimi-' dauizòtValaquiz-fines partitut, eo conſilio vt Tranſyl- —
"'-, uanum—in medio eoncludat, ipiè ſenſim procedcns cum
' exer
T RA .Nſis .Y—L V ‘AN 11 JE. 167
cxercitu‘ſiibſequitur. Adiunxcrunt ſe praetcrea' Sinano
HaſſanBaflà , ”& Michael Vayuoda "antchaeValaquiaz,
tune transſuga & perfidus , complures-etiam alii magni
que nominis Ìurcx & Tartari. Ipſe Sinanus ad Vrbem
Tergouiﬅam- cum exercitu'pergit, vbi c'oenobium vrbie
ab ipſo in arcem redaCtum omnique apparatu bellico,
commeatu , cxtetiſque ſine—ceſſariis abunde inﬅruéìum
efi. ' .
’ *Eo crgòin loco caſhjametatur , quo Tranſyluanum in
medio concludens &ditione illa & ſubditis—cxueret ;‘Ve
rum id propoſitum ,Vt breui poﬅdicetur, in autoris tam
inuenterati verti‘cé ſingulariprouidentia D'El redundaſi
uit. Interea Sereniſſimus perexploratores,in-quos Sete-
nitas eius maximas ſane impenſas facit è Conﬅantinopo
li admonitus vt adeſſel , ſiquidem Sinanus-inſummam
Imperatorisſui indignationem incurriſſet , tùm quod rfi
tum exercitum,tamque-e-xercitatos ac ﬅrenuos militesin
prazlio cum Tranſyluano commiſſo-peſſundediſſet , tum
"“A
d\‘ifl'
SÎÌ-— quo'd‘Srrigonium &:alia loca vmunitiſſima xàm fcede 3-
miſiſſet. ſ .
Interea Sultanus n'aues quaſdam Co‘nﬅantinopoli ſòl
uere mandat verſus Alcxandriam ,‘Caramamam &c. vt
fr'umentaconquirerent‘, addita expreſſo mandato , vtin
quoſeunqueinciderent, ſiue viri ij bello .ha'biles, ſiue fe-Î
mineìuueuculx forent, quibuſcunque ſane Vel in tetris
\\<uI" Velinſulis,’ſiueſſmari in trii'emibus, nauigijs-cymbis &c.
dummodoijs ſupcriotes {int,indiſcrctèrapencnt & ſecum‘zeſipm-g np
abdueerentz'nec vlli nationum'praeter Venetorum par- cio mali.-m. ..;
cercnt,adiungit frumentariisſi mul alias naues {qui vehé—
dis hommibus raptis c-ſſcn t, qua: omnia ſuis ſubſidioſſcſſc ,
comm Tranſyluanum volebat. ſi
" - - — "0 :; Quſſod
108 SIGIS'MVNDVS'DVX
Quſſod propoſitum-cum jaminnoteſceret,*ﬅatim quì.
, maritima incolunt,.monentur ,vr ſibi à. Turcarum rapti
bus przcauerent & vim vi qua poſſent audaàerpropul
furent. _
1 l-lincſax‘lìumjeﬅwt prope Petraſſum &aiias Inſulas Ar
Pti/panna»: madaHiſpanicainfcﬅiffimam eiaſſcm Turcicam habue
armada cl.-_]î'e'.
Turcicam. iu. rit; eo fine, vt à. propoſito. cam prohiberet , & ſrumenta
fiji-tt.. cum raptis hominibus,ſi inﬅitutum carum procederet vi
ab hoﬅe repeterent: Ipſum‘ autem Cycaiam Przièéìum
claffis Turcica: , viUum caperet. Id vbi Turca: animad
uerriſſenr,infe&a te,paueis ſaltem raptis. illos retroeeſſe
runt; Nec longo interuaiio‘poﬅaiiaz d'enuò triremes Cò
\ fianti'nopoli ’ſoluunt, eodem quo- priores inﬅituto , quo
priſidia nimirum ampiîora contra Tranffluanum para
rent,verùrn & ipſat perſiHiſpanos repuiſa: ab ineepto dcſi
ﬅereiterque remetiri coaftx. ſunc
\ QiſſapropterTurcarÎim Imperator aiiam vi'am ingreſ
ſus,eomplln:es veredari'os aiiosque offi'ciatos per prouin
cias ſuas-ire mandar, qui‘militem conſcribant,vnde faci
le coliigimus,eumpotiſſ1mum Imperi}. ſui robur in Tri
ſyiuanum conuertere conﬅituiſſe, ne qua aceeptam cla
dem muitamreiinquat.
c)“)… Conſcripſit praeterea Cycalam,1cui vt inﬅruékum ha
bereteXcrci‘tum, quemSinanoBaſſaaconiungeret, atque
vt bellum 111 TranſviuaniaVaiaquia & Moldauia,qua poſ
ſet feﬅinationcpcrſèqueretur, mandar, fidem faeiens ſe
em» T‘r- C H‘AMVM ad bellum depuraturum,ipſe Cycaia mo
untain-. dò,nec tempeﬅatibusmec hyemis rigore ſe in ca expedi
tione 1mped1r1 patiatur. Adhsc Cycalz mgentem pecu- '
niae vim proexereituaiendo decreuit, vt militibus ﬅipen
dia prompte exoiueret,eoſque poﬅhae diſciplinameiiore
. in of
TRANSILVANIB*- 109
in officio retincns pro mptosòt expeditos in armis habe
ret, neue ciuitates & caﬅella tcmerè adeò deſcrerent , ſed
pugnantcs ﬅrenuè , fiationemq; ad extremum aſſereren
tes, res & ſpes omnis cumipſìs aut ﬅaret aut rueret : Cura
turum ſc practerea, vt ex Aſia ſ1 neceflìtas vrgeret, non
minus inﬅrué’cus exercitus. inTranfìluanos & Pannonas
expedirctur.
Cum itaque’ſranſyluaniae Princeps, hincìnde hoﬅili
. terimpeta tur, & vndique— arma arripere neceſſe habear,
adhec Polonusin Moldauia viékoriaseius inhibeat , ipſe
priores ſuas copias, in quantum potuîr,înﬅauratiores au
éìioresque reddiditzad quas equites Sil'elîi in quatuor ſi- Bauknsilgſip
gna ſiuc turmas diſtributi-omnesque probe armati tum
primumaduentantes,aeceſſerunt ;.& vt eo magis aduer- sì…;
ſus hoﬅcs ſuos—mili‘teprx‘ﬅaret, “Siculîs priﬅinasimmuniſi Mm mio.
_tatcs , libertates, jura,‘bona item .hgteditaria non pauca
èonceffit; iîquidem illiomnem Operam & fidem ſuam in
holìe propulſando conﬅanter promiſèruntfionditioniſi;
bus tamen ſubſcriptis expreſàereſeruatis.. ' '
(10151131110an- ZAEKEs
lijspaéìzſi
I.
VcDucatus ille toto Imius belli tempore,,ſui ſumpti-- “…ſi 2,1“.
bus quadragies. mille militeSexpeditos in armis &in ca- [ii.
flris aleret. '
II.,
Vt quotannisdequalibet domo vnum. Foachimicum
Principi pendant.
o ; nr.vè
uo ;Sſſl‘Gî SLM V NDV‘S D V X .
' ' ;III.
' "Vt triti'ci modium‘vnum,'quem germani ein Suit!)
vocant,per ſingulas. domos quotannis contribuant.
- ' lV.
ſſ 'Yttantumdcm auena‘: admetiantur.
' - ' ' ‘ V. ‘ _
_ -Vt Ptiſanae'pro_coqucndaſſCercuiſia, dimidium eiuſ:
ſ idem modii 'ſingul'a: e'des addant. '
- .VI. '
'Adhazc fi Screnitas "eius pro bene'di'éìion e'diuina au Cìì
rſſ:orfiat Hazrcde regni,",quazquc domus bouem ſhginatiì
' vnumipſi "maui-am przliare tum reneatur. ‘ /
. (Liz omnia Zakulii volentcs & cupieu tes rata habuc
. runnquin etiam ﬅipul'atiſunt, ſi,quo'd didum eﬅ, Sereni-'
ras eiusſſprole maſculabeatiorflat,quod tumjpro hon ora
rio ſiunmam "pecunia: non'ſſleuern hxre‘ditar‘io‘ſuo nato
Principi .Oltrò offerte velint. Qta: cun'Cta ad Zakulios
.i1'1' càſ’cris publicata & palam omnibus proclamata fuerfit
juramento inſupcr db. omnibus volcntibus religioſc con;
"firmata. … . . . . . . '
.Zàkulii'èrg'ò quò‘d vltra Viginti quinque miliia in ca
ﬅtis tum non haberenr , illicò prsecipuos ex ſuis cum mì
.riatisire iuſſerunt, qui reliquos deeies quinquies- mille-vi
ros pro perito Principis.&_Zakuleorum promiſſo ad ex
' ſiplen‘dum \iarutum-numerum eueﬅigio i'n L'altra adduce
. .rent , quod-breui temporeilli fideliterexeeuti'ſunt. (Lia-.'
eum ſingulaeſſcntrite confeéìa,Sercniffi mus plures quì
"”,. i” “_ Soooo._par_ti111.pcdites partimſiequites,ovmnesque egregic
fi… Wwf)" adbcllum'inffluéìosſiſub-aulpmusſuisrecenſuit.
«ai.
Ipſe pra‘ſens inter cohortes … caſh'ls obuerſatus, tan ra
follieitudine rcmomnem obiuit, vt memò .omnibus ad
- ſi nura
R‘._ J
TRANSYLVANÌE nr
rnirationi eſſe poffit, adeò vt _ſaepe numero nec cibum ca
peret, nee menſam aliquam Principe dignam apparati"
fecerit, nequeſe vilis praeterea negoc1)s, licet vel maxime-‘ '
ad Serenitatem ſuam pertinentibus admiſcuerit: ſed 'o
mni cura & diligentiaid vnice ageret, vt hoﬅifi vires qua-
qua poſſetinfringeret,& Chriﬅianos pro virili ſua ab im
maniTurcarum tyrann—ide ﬅrenue defenſos daret.
Hisita conſeais Screnitas eius vndique certior reddi
tur, Sinanum & Haſſan Baſſam vna cum profugo Vay-
voda Valaqu12& Beglijs quàm plurimis Turcisque pri-ſi
marieautoritatis,atquc adeò cum omni exercitu ad muſſ-ſſ
ſi nitionem Tcrgouiﬅienſcmconſediſſe,ibidemque ad vr-ſi
bis moema & arcem cam caﬅrametatum, iamqueſiTran-
lîluanum mcautum adcriri, & Mold‘auiae atque Valaquie
quaeque peffime ﬅruere ſèeum eonﬅituiſſe.
(La: ſimul ac Principi relata eſſent, h‘oﬅem aperto Renji-wii
expeditio in
marte prior aggredi ſum ma aiac-ritate przſumit , quapro EMM“
pret per caﬅra ſignum pugna: tubis& tympanis dari im
perat, cui-ſe—omn-es—accinai parent, Hinc diuinoimplo
ratonumineinﬅruàaacieTergouiﬅam verſus procedit.
AQYIL‘A AD - CA—‘STRZA: ADV OL A NS-.

" Cee autem dum adpagum, qui in finibus Valaquìzſſf
' primusoccurrit,Principis & aliorum terr-toriajam ex
panſa ﬅarent, AQVILA Viribus &‘corporis mole- praecelſi
lens,d'e vaﬅa & excelſii rupevicina,per aerem d'elapſà ,ti!»
pra caﬅra aduolaui t,& in princi pis tentorio ita deſcendir,
vr noﬅrieam ceperim, &.hnncvſque … diem … cali—ris,
(eruent. & alam… - .. ,
.— ngn-ſ‘
… SlGISMVNDVS 'Dvx
Figura hace ob -oeu‘ios*ponit duo ìnſignia miracula , alte
rum quidem—terreﬅre ,‘ſedſiecleﬅe alterum , Cometam videli-_
cetnouum in caelo .ardentemr ;òcéprzgrandem Aquilamſi,
qua! ſuprì Sereniffimi Pri-nci is Tranſyluani
caﬅrìs in aere ſe li rauit.
“ "\ ”_“;1: . ſ
‘ ”\ ÎWM‘HMH _ “_ſſ r _
- "51:55": imp-r:- - _.
**BY—"ì“! sé...-1.1...
. ";“ ſſſi‘ \, “.'/11111117 ’

‘ '. .,"" ‘\ , ‘ſiM «. www
111/N10,!
I Cometa nouus caelo fer-eno apparens.

ll Rupes populariter Lapis regius dcr Kdm‘gﬅcin dida, de
qua ſe Aquila _voiatu demiſit.
iii.Aquiia
TRANSYLVANIJE-ſſ 113:
IlIſi. Aquilgwiribus & mole corporis praecellcns.
IV,. Pagusqui primus in Valaguia occurrit.
V., Cafira Piincipis Tranſyluani.
VI. Tentorium eiuſdem. , '
_VlI Exercitus Tranfìſſluani.
VIll Vrbs &arx Tergouiﬅa.
lX.. Milites Tranſyluani expuanant Tctgouiﬅ'am.
X, Smams Baſſaz 1cntorium & eaſìra.
FTW-*
WAH—::.…
A... 111.5111411 Balla ſua fuga deferens Tergouiﬅam con-_
tendit. _ -
Xll. Waruor millia Fſurc1ru111 qui pr-xdatum exie
tant, rcucrſi cun'i piasd.1. armentorum numeroſ[11
(
ma,exTra_nſalpi11a abaCthum, ſead Sinanum ſu
‘ umredn'eputant ſed … Trinſyluanum inciden
tCS ad vnum omnes peteuut‘.
[ .1- :
COMEI'A SVPRA
,.f * o As—TRA .…
ÌNtcrea dum Tranſyluanizſi. Princeps _de itinere Puo,
quod direCtein Qin-einem intenderet-minime remitte
rcr,j-.1mquc ad lex 11012111111 ſpacium àTergouiiìa abeſſer,
.-—-:-—‘—Q‘ſi—
W
Cometaardens ſupm caſ—his Tranſyluanicis a\ìint ad 15. ,; Oa.,"
Òaobris diem, qui lolc1am orto_vitra’. horam integrarli "'
caelo [creno conſpeCtus fuit r
‘ L‘...-...
PRINCLPS CONFITETVR ET
- - .-.'S SYNAXl SE MVNI—ſi-ſiT
VBI Screniſſimus
uiﬅam ergò
conflitìſlìſſct,lo ad 16.
ccitus OCtobris
intra bidmunpropeTergo-16.oaobrù.
Vel apettof’
marte
114 SſGISMVNDVS DVX
martecum hoﬅe congredi, vel in caſtris, à quibus quar
tam miliaris partem abetat,eum adoriri ,ipſe Princeps efi
prxeipuis & quos à ſecretis conſiliis habebar Conſeſſioni'
&communioni ſe praeparat, atque vtrunque cumſum
ma deuotione preeﬅat
Tempore huius dici pomeridiano duo C'h'riﬅiani ex
Term-panic-m
in “fire': sì. Turcarum captiuitate elapſi ineaﬅra & conſp'céìum Prin
Imb.
eipis vemunt iiiſ crnifieabant biduo antè tantam con
ﬅernationem tam capitaneos, quam gregarios milites i'n
caﬅris Sinanis corripuiſſe, vtres plana admirationem &
ﬅuporem mereatutzmaxime'verò cum paulo antè Tran
ſyluaniam & vieinaloca populabiidiinuadcre voluerint,
\ &quòd hoﬅcmipſum in conſpeéìu nunc haberent.Aie
ban't przterea Ianitzaros eaiplà nodemiſi vi aSinanein
hibiti fuiſſent,ſugam incditatos , quin affirmabît aliquo
ties centenos Genitzaros [preto Sinanis mandato iam
tum elàm abìiſſe. Ware eum conﬅernatio hzc & pani
cus quodìmodo terror proeul omni dubio diuinitus tam
in Sinanis quam reliquorum corda immiſſus‘ſit, Sinan
corus nunc con ſiiii inops &animi dubius paueis quas ſe
cum h'abebat copiis comitatusmecillorum ,quos ex ſuis
przdatum miſerat, reditu expedato fuga ſbi conſulens
.. - ocyus abiit, euaſit, exceffit,er11pit,reli&is{quam plurimis
tentoriis expanſis, tormentis item & apparatu bellico cò
3;,m…7ſſ_ meatuq,abundante,&iis modoablaris, quae precioſ ora
gguìjhu n- aantſſergouiﬅam venir,& arcem eam quam ex Corno
»ìt. bio vrbes cxeitatam communitamque eommeatu egre
gie ini’truxerat praeſiidio firmat, eu1us PrzſeCturam & pro
pugnationem Haſſan Baſſaſi: & Michaeli Vayvoda: ante
hac Valaquienſi , cnrn Begis aliquot, & cxereitu quater
mille Turcarum pattini equitum pai-tim peditum, com
meam
-TRANSYLVANL1E
meatu apparatuq; rerum omniumſiquè ad aſſrc‘isdeſenſioſi
…
nem facere poſſcnt', ſatis affluente diſcedcnscorr'xmittìt, SM 1.”
fidcmque facit de aliquoties'millenis poﬅero {’ca'tim dic‘ ”#4qu ,,
auxilio affuturis. Hociraque modo Sman ille'trepìdus & '
feﬅinus admodum fugam Bocateﬅam vſque fugit,quz
magnodieivniusitinete à Tetgouiﬅa diﬅat, vbi exitum
ſi— ſiì-ſi-I ſ
obſeſſorum tutus expeàare conﬅituerat. Verùm quò ſe
. corripitocyus,hoc terror cum vrget-vehementius, adeò
vt nec viris nec cquis pabulum ſumendi tempus conce
deret,prìuſquam' ad tertni num conﬅitutum elapſus perti
giſſet. Qſſuem tum jam attigifl'etliteris ſctiptis Haſſan Bal:
lam hortatur ſecus quam paulò ante verbis ipſi promiſe- .
rat,vt caﬅrum cui prxeſſet prxſidio , in quantum poflèt
firmiſſimo muniret , (in minus prima oeeaſione aufuge
tet ocyus ad pontem Danubioinﬅratum & dem olitioné
eius anteuerteret,ez' literz à nouris interccptz, ad Haſſan
non delata: ſunt.
‘ Sereniſſimus interea per exploratores edoé'tus, quod
Turca-. circiterquatu orîmillia hominum vtriuſque ſexus
& xtatis exValaquia'abaétorum, per pontem add'ueerét ,
jamque in itinere eſſent, (Dare qu'ingentos pedites Tran
ſyluanos plures adiunCturus deﬅinatj, qui illos per deuia
4000. Valquk
peruerterent,&incerccptos Turcas quidem trucidarent,
«eb-«damn.
Valaquios autem liberarent,& res quidem ex voto ſuſceſ
ſit; Turcis enim omnibus deletis e'aptos in libertatem aſ
'ſeruarent.
Decimo ſeptimo G&obris die Sereniffimus Tranſvl- ,””modo.
danix Princeps caﬅrafproſugi & conterriti Sinanis ad
Tergouiﬅam nullo impediente cum‘ 'ſuis oecùpat , c;)!" Sinni
adm-at Varia ſuppellcx , tcntoria,[tormenta, ſiappara- occupata.
‘tus bcl]icus,comm‘eatus,armenta,Camcli, mulizcalones
P N ‘s;
116 'si'cisMVN'DVs DVX
& aliaquamplurima. Èodem die Tergouiﬅ'am etiam de
’ diſibimore belli poﬅuiat,
Dccimooéìauo Q&obris die poﬅeaquam Haſſan Baſ-ſſ
ſa,vt qui Tergouiﬅe Prwſeſtus eſſct (eﬅ autem Tergouiﬅa '
ſedcs principalis,
Vayvoda: & viro
Vaiaquiar principe digna
habitare_Dſoient) manſio,
coram vidiſſetquam
Sina"
num fuga
ereirum ſibi conſuiuiſſe,quod
oemcnſuszadhzc animo ſuo
Sina nisChriﬅianorum ex
caﬅr'a à noﬅris'jam
occupata, direpta, & per 1n1litesd1ﬅributa client, Terdo
uiﬅam Principi traderc & ſe ſupsque ſaiuos praeﬅarc vo
1uit._At Genitzari quorum circirer duo millia ade‘rant in
aree _neutiquam conſentientes,arina p_otiùs contra ferſire‘
parati erant. Ware Sereniſſimus eo ipſo die adh’ſiuc muni-'
tionemaeerrimè oppugnat,e__aque aperto marte potitur,‘
Haffim 34421 przeſidiarios omnes ad'internecionem deiet, ſoio i-Iaſſari'
Clpl‘lld’. Baſſaexccpto‘, quem Scremffimusipſemetm ſuam pote"
__ﬅatem eaptuin ſuſcepit, duobus etiam Begis vita indu‘itd
eﬅ,alteri _Tergouiﬅienſi Syſim, alteri Boccareﬅi'e'iiſi Tu
ran nomine, & praeter eos piucis quibuſdam primarijs
Michal flî'ſ- Îurcis. At Michaeiilie transfuga & Apoﬅata,Vaiaq'uie
l’url Wîſfl- priùsVayvoda, cuius aliquoties ſuprà meminimusin'ter
.‘. occiſos repertus eﬅ
Occupata itaque aree Tcrgouiﬅienſi, omnium rerum
c_opiafimul aderar, maxime autem frumenti. Sinan enim
ex omni territorio 1lio,tar1quam ad granarium & theſau
maliquem illud compoi tari curauerat: aderat'item ap
peratus bellicus copioſus, pecunia numerata , monilia
aurea & argentea, e_um _quadraginta duobus tormentis
eampeﬅribus. QioniamVCrò "totaeadies ad no&em vſ
que concubiam in_ 'direptione & aliis eurandis vtſac11e
c_oniicere eſhinfiimpta iam eſſet,& Prmceps oinnib. quz
fieren
TRANSlLVA'NIÌE. " 117
fiercnt przeſeris adſuiſſet, laboreſàuc vt pluriinùm in ſè
ipie recepiſſet,vti virum Principem & bellicoſum par c
1:11, excubijs‘ pratſidijsque diligenter curatis, noCte en 0
mnia ſiluerunt
,Arſſxitaque haec tam in aliquam
praeter cafiris, quàm in aree
notabilem & Oppido.
jaCìuram rio-.
{iL-0111111 diCto modo recuperata eﬅ.
V1ceſmo nono eiuſdem mentis, Sereniffimus ad ſc
adduci jubet Haſſam Baſſam, monetquc illum ſerio V1
bon‘afidc ad quxſitareſpondeat,dicatque quanta eſſent
Sinanis Copie in vniuerſu'm,quid porr'òis‘ apud ſe" conﬅiſi
tuiſſet, quoue iter ſuum dei'nceps dirigeret? quid cauſie
ipſum Haſſan‘eo confidentiz adege-rit, vt manu tam exiz
«un ſe Chriﬅianis oppo'nere nòn ſit veritus. Ad qua: Haſ
an animo ſatis confirmato, quid heroico quodammo
‘tio vultu, cum reue1en1ia debita reſpondet, non vltra vi- ;…, in “fin"
ſi “ſiaf-.P-
‘ginti oéìo autadſummum triginta millia hac vice in Si- sinanic.
"nanis caﬅris militare,ſiquidcm aliquot millia per caﬅella
& alialoca diﬅribuerit, quae in momento cum ipſo con..
iungi non poſſent.
Niſi ctiamTarſſtarorum Chamus, eu1us copias auxilia
‘i‘cs ad ahquot "millia indies expeéìaret, ipſi ſubueniret, Si
nanem ſatis nudum ab exercitu fore, neque commodc
‘-' 11 m1pio aétum 111 Tum quantum ipſi quidem confra
rct, Sinanem iter ſimmvcrſus Bocarcﬅaminﬅituturum,
e<peéìatun11b1qu1ddecaﬅ1is ſuis & prxſ d1o Tergouiﬅi
"c11ſifiat, quodſi res exvoto aliquatenus ſuccedant,n15.
iurum 1b1 ad tempus, ſ11 minus ipſiimcum luis ad 8. Gc
orvium conceſſuru'm ( quae in Danubio eﬅ munitio) ni
"ſnirum vt per pontem illac proten'ſum euadere poſſet ?
uod cum manu ndcò cxigua ſe principi oppoſueiit,' id
perſuaſu Sirianis feciſſe, qui certam ipſi ſpem dc ſubſidio
.. 1 P 3 addu
its SlGlSMVNDVS DVX
adducendo fceerit ; ſiquidem recens ille Tranſvluaniz
Vayvoda per Polonia-. ſiCancelim-iimconſhtutus expedi
ta iam liabeat quinque—millia virorum', qui in itinere ſinc
auxilio affuturi Turcis,ad liec quòd iplèSin'an deeies mil
le viros \ìatim altero die ſe miſſurum ſpem feccrit ,imde
cercò ſubſidium ſibi promiſiſſet ,nec (è vllomodo defer
tum fore credidiſſet. Addit 111-eterea Haſiànus, ſe à Si nane
perſuaſum, non eſſe Tranſyluano ram nume-roſum exer
citum,quam rumore ſiſpargaturzquin Zakuli os iﬅos, quoi
Tranſyluanus in ſuas partes attraxerit,quoſque ipſe Sinan
breui à Tranifvlua noiterum abalienatos ſibi confbedera
turus nullo negorio ſ1t,inzbellis non ita exereitatos,ſed rei "
militaris vt plui-i mum im peritos cſſc.Q11_od ſi abſq; hac fi…?
duci-a fuiſſet,minime manu tam exigua eo in loco Còſiﬅll
rus ſuiſſet. .Se verò nunc re ipſaexperiri ,quòd àSinane
dolo circumuentus & commentis atque vana ſpe laﬅatus
in hoſcecaſſes inciderit. Aſſcrebat idem Hai-Tan ,niſi Sere
niſſimus pontem Ocyus prxuertat, cercò Sinanem per e
um euaſuru 111,nec facile deinceps ad laqueos poſitos redi
turum ; quod (i ipſius Serenitas ponté preoccupanhaud
dubie Sinanem jam in ipſius Sereniſſimi manus inci
diſſe.
Porrà idem Haſſan Baſſa aperte coram Sereniſſimo
loquebatur,quod rationcs (has aliter inire non ,poſſet,
quàm Sinanem-deliberato &ﬅudioſe hoc infortunium
(quod Screniſsimo tamen ſcliciter ccſſiſſet) ſibi Haſſano
ﬅruxiſſe, & cam quidem ob cauſam ,quòd parerHaſſani
acerbo odio,in Sinanum vſqueflagraucrir, idquc certi:
quibuldam de cauſis; proinde quibuſeunque modis &ra
tionibus fortunam Sinanis impedierit.
Nunc
TRANSYLVÀ-NIE. ' m
Nunc cum Sinan animum ſuum liuore & inuidentia
plenum, adeoque vltionis cupidiſſimum in Mahomete
parte ſuo,pro libituexaturare non valuerit, id in filio, in.
ſè nimirum Haſſanum demum tali artificio przeﬅireritſi.
lnterea etiam ,vbi iam dicendi finem feciſſct Haſſanus, "‘N" BAF
dctulitSereniſſimo centena millia Vngareorum Scura- umana m…“
torum , [i libertari clementerreﬅitucretur: inﬅans ſimulfiſſmmm
rogando vt cuﬅodia benigniore haberetur. ?" liber-«tim
Ad quae vltimò petita Sereniſſimus haud multa fànèſui ofm.
reſpondit, ſcd eum in locum deputatum reﬅituit, adhibi
tis cuﬅodibus ordinarijs. Itaque poﬅeaquam Serenilî \
ſimus ſingulo ex Haſſano percepiſſet,arcem oppidumque
ſat1sfirmo pratſidio communit,Sinanamq; abſque mora
perſequi inﬅat. At is ſimulac per exploratores dc amiſſa
Tergouiﬅa deque omnibus qua: acciderant , cerrior eſſet,
animo plane conﬅernarus , iam ipſam quoque Bocareﬅe
munitionem apparatu omni bellico inﬅſiruCtiffimam rc.
linquere &tertio demum loco, ad munitioncm nimirfi
S. Georgij, pon re ſuperato caﬅra figere conﬅituit , ſimul
que propoſitum ociſſimc exequitur ,ita vt tormenta ali-Sinn Roure-'
quot,eommeatumitem,Camelos aliumque apparatum fim ſfizi!
bellicum fugiens , Bocarcﬅx in magna copia pre fettina
tioneîreliquer‘it.
Dum haec fiunt interea quatuor millia Turcarum il- “”- TW"
la, quot SINAN predatum cxire iuſſerat, nec dumi- cumpudn ""
pſo ex caﬅris fugiente, reuerſh tandem omnium geﬅo- "”
rum ignari ad caﬅra priﬅina redeunt credentes ſe S I
N A N E M ſuum petcre, verùm in noﬅris incidentes ,
ad internecionem omnes deleti ſunt, & omnis praeda ,
quam adduxerant viéìoribus ex aſſe ceffit. Abege- “""
rerum ”…""
Qi- .
tant autem ex Moldauia & Valaqula ſexaginta millia 84.
armen
120 SlG-ISM‘VNDV'S DV'X
armentorum,quaz Sinan Conﬅanrinopolim miſſurus fu
iſſet. Moldauia afit & Valaquia pecore & frumentojadeò
2,125;:zzz: abundant , 111 non cai-nes ſoiùm pro. rot; Conſìantino
fili,-“_ poli 'abunde ſuppetanr , ſcd &ſiquotan 1115, ad mimmuni
.: -. . cenrum & quinquaginta naues reliquis vi&ualiis onuſtas
._ per nigi-11m mare,conﬅantinopoiim mitrant , qua: tante:
, cominoditatcs hoﬅi nunc pro ſmgulari gratia & benigni,
- tate Dei Opt.Max. per noﬅros penitus prazciſa: ſiint,
Dic viceſimo primo C&obr. Screniſſimus ſummo di _

”, 03,57, lucui'o caﬅra ſua Tcrgouiﬅa inouir , aſſumpris copijs prz
ter eos, quos in ſſprzeſidio poſuir ;inﬅruéìisquc ordinibus
Bocareﬅa-m contendir,» Sinanemcaptatum: qui dum in
itinere eſi'et,paſſ1m in Phll'll‘l‘lOS. Turcarum, qui tei-,qua
tcrvcl quinquies centeni parrim equites , parrim-pcdites
palantes Sinanem ſuum prxuium ſubſequebantur, inci
dens,cos ad vnu-m omnes tollit,cuius rei paſſim per agro
indicia ex cadaueribus petì'potcra nt. » - '
Dum vero Sereniſſimus . totumagmen jam Boca-,
"x-v— '
'aciìacadmouiſſet, Sinanus paulo ante eli-111 ſuis inde cxccſ
Fſcrat ,pcrens reéìa pontem quem Danubio inﬅruxerar, &.
areems.‘ Georgij ,, quare Screniſſimus Boeareﬅa 111 1111110
prohibcnte occupat , tormenta , com mcarus , apparatus
b'eilicusin copia aderar , munit arcem prazſidio, & Sina
mm profugum 1"cſi&a cu 111 eopijs ſuis per ſcquitur; in qua
inſccutionc ſimilitcr in 'aliquot 11111113 Turcarum inci
elens , omnes ferro cxcindit, ita vt ad aliquot miliariarca
dauera numana ‘, cq uorum , Cameiorum ſparſim jacctéy ’
& a-errotus grau'iffimo factor—e inficcretur.
Poﬅea,
TRANSY'LV'AN'IJE'. - m "
' .» . Boficaſſquam Scrcnìffimus ad S. Georgium iam confli
tìſſct, Sinaniiàtismaturc eius aduentus fignificatus erat: :
,Is ergolicet ponte citeriorilloJongifüme per Danubium
__ _ grorèſo , iam ſupcrato ,cis arcö caﬅra metatus cſſcx, ligna
7—4— . .
. . _ , , ,» .; o .' ' . \ .“\\—\\
. .
xv "FT? B'- _ ___ \ .' « .
.. ‘l‘ - *- \ '». . , , \ .
\ . ‘ r \ ' . "" ‘ " ") ;'Wmïï ^ . » .
, u . ‘ — \ … ') . . a, o\ . f. 4, n...
'- ſi—- ‘ , . _ .
: A " " .. ' Z 5’7 I" ſſz' ‘ ,,.4 : \ .- 'ſſ' . '
a _ ſ - , ‘! . «
. - ' ' \ſ "at
,
.. " ".. .‘ , fd .
. \ ' ‘ "" ſſ -‘ - ‘ 4 »,4. . _ | . "' ' , ,- Au ' '
ramen quantum poterat; trepidus vellit , & per pontem orgia cl.-bim
. vltcriorcm cum paucisqqîbuſdamexſuis
.;ur. ſi ' veloeiter
' Ielabi-per
' " pontem.
- . ' (L Quin
.
12; S ] GTI S M V'NZDV S" D"‘V"_'X

Qain & hoc \irategemate hoﬅcm remoratur, ſimulac
pontem ſuperailet,rcbus ſuis portò diffidens, pontemin
Quem plus minus ſexaginta millia loachimicorum- ſumſi'
prus fecerat', ex ulterioris ripa parte abſcindit ,- ignique
‘eonſecrar,itavt & hoﬅi & ſiiis, quos ad aliquot millia poﬅ
ièreliqniſſet, tranſtum intereluderet. Inde noſh'i reli
é’cos ferroſſadorti, ancipiti marte rem gerſit, donee omnes
“00°. in C;- noﬅrorumcopixin vnumcolligerentur, &. Sereniſſimus
”,,-, Sinai. ad lèxaginta milliaſecum militantesnumeraret,qui Tur
cistantopereinﬅabant, vt plurimos in pontem-retroce
dere, ſeque in flumen precipites dare cogerent: ad haec qui
fugientes Sinanem per pontem ſequi &vlteriorem ripam.
contingere inﬅabant,illi abrupto ponte przpediti , no
ﬅ'ris prada erant. Si quidem-Sinanex vlteriore ripa pon
tem praeciderat,& Chriﬅian—i idemin Citeriore parte faci
cntes, Tartarosſſéc Turcas qui medium pontem-tenebant
magno ſane numero in ex1tium adducunt.
wimdo m- Danubiusenim coin loco-alia duo flumina in ſè reci
Wffl- piens,ad-quartamvnius miliaris germanici partcm, & cò
amplius ibi pater. (Di ex Turcis reliqui in Inſula erant, &
* ipſiànoﬅriscircumuenti ferro occubuerunt.
" @"Sſifi' Intcrea dumomnia caedſhus ſerucrent, quidam ex Se

in. reniſſimi militibus,eum,quiin arcemducit pontem, vi
quoque occuparunt. Arx enim circumcii'ca protenſo Da
nubii brachio ſatis amplo alluitur.
Erant ſolummodò ſeptingenti przſidiarii in- arce, qui
-. licet numero &viribus noﬅris planè imparcs eſſent,ìtavt
.deſaluteſua nihilic'onfidere poſſen—t, ﬅtenuèſe tamen tan
.tisqueviribusnoﬅris oppoſuerunt, vt globorum grandi
ne non
b 'd
-TRANSYLVAN—I}E.‘ .… ' _ ._-_. _l
ne non lcne’damnum noﬅrisinfetrcnt. Tumſiquidem . . ..…ſſ

noﬅnob feſtinationc-m &i‘tincris incommoditatem , vl- _
tra qua tuor— aut quinque—tormentamagnaflicet etiam re
liq ua poﬅ adducerenturf) nondum in promptu habe-'
banr. Sereniſſimus itaqueDominumSilDricolomini Dritolamìuì
ſum mum armamentarij magiﬅrum ad ſe vocat,-&vt ipſe "mammà
tormenta illa arci admoueret, eum admonet. Is oppu-Nm"… .….
gnationem tormentorum glandibus auſpicatur, verum 83/7"
cù dies iam inclinatus cſſet,*nihil ea noàeffluaz 2.6. OCtob.
erat, vlterius confeétum e-ﬅ.
Sed media-nocte ſequenti—tormentis"continuis res -
(la, donec illuſcerct, &ſſmuri ſatis amplo hiatu iam- parà"
cerent,adeò vt milites incorrere &:muros conſcendere
poſſcnt. Turca: ſe contra omni vi & impetu defendfit,tor
menta intonant, volant ſaxa , (parguntur ignes.
Noﬅri nihilo ſecius inna-nt, vrgen't, “& bonammuri
pai-tem occupant, cui vexillum indant ae Turcas prefi
diari 05 in inferiori propugnaculocolleàos omnes truci- Ccflmu :.
dan r,reliqui ad extremum ſcdefcndunt : centumex Tur- Georgii capu
cis ſe ex aree praecipites in Danubium dederunt, ſaluti (”‘-'m
fi poſſent conſulereita-volentes , verum quòd arx a no— -
ﬅriscircumcirca at&iſsime obſeſſa effet,delapſi etiam no- -*
ﬅrorum globos nò euaſerunt,ſed aut traicftiaut' ſubmerſi
ſi perierunt. - ſ
Sinan anthuam Chriﬅiani ‘lnſulam cam, quaz ſafîî

per ſe ſpacioſii eſ’c, tenerent, nauese'x vlteriore cout‘r
"nentis ripa ad Inſulz oram traduci curauer'a't , & ipſe
ex aduerſo arcis , ad candem oram appulerat’, aliquot
tormenta maiora ſecum aduehcns, &" quaſiiam ex eo
Qſſ-z- genere ;
.|[I"-"
12—4. Sl‘G is MVN D M DVX
S;,“ a … genere machinarum quas duplices Falcones vocant, qui-«
inſ-tlc ,,,/;… bus continente: d1ſpioſis ,nò lcue damnum noﬅris mili
WWF“- tibus,quiin aree Oppugnanda &circa eandem circumſu
ſi occupabantur,inde inferebat.
At vbi atx ànoﬅris teneietur, iamque omnis in porc
‘Sìmm ex Infu— ﬅatem noﬅrorum venerat,magna tormenta ad illam in
l-fugum. —ſ111a: oram Chriﬅiani “conuertunt, Sinanemque illarum
" - impetu cò adigunt,vc noéìucum ſummo dedccore & iri
fami'a ſic‘inde ſoiuerc&ad vlteriorem continente ripam
el abi neceſſe haberer, ad quam ſuganſii naues i 3.111 tum in
0cin'&u habebar.Porrò vn'a Galeata,un interinſulam
25'0- _"Î‘ _ pontem media tenebar,&ad bis millequìngcntosTur
“"” ""m" cas &Tarraros vchcbar , globorum nube ai noﬅris ſubru
"”“"" ta & ſubmerſa peri)t, pauci admoclum ad_ inſulam appul-u
ſi emcrſeru'nt. ‘ ' _
'Noﬅri eadem vice tormenta aiiquot in alia triremi rc
cuperarunt, qua: priorc‘ anno Turca: in InſulaſiSeythica
Tamm.: "_ noﬅriseripuerant, in aree fucrunt torinenta maiora‘tri
“?",“, que ginta nouem,piurim‘11niitem _apparatusbcllici ,‘còmca
Turu prim tus& alia ne'ccfiîiria ſucrunt; Equi prazcipue nitidiſſimi
floflflſil cripta- gcneroſiffimique Traſalpiiſiii, quos Sinan Conﬅanrino
un. polim mittere còﬅicuerat, ſcd temporisf angui’tia & Chri
ﬅianorum aduentu improuiſo ab inﬅituto prohibitus eﬅ;
aderant muli, Cameli,tenioria piurima , &quzcunq; alia
precioſiffima,qu-x noﬅris omnia eeſſerunt , ſuntq; ſimul
4.000. Chriﬅianbrum przter onres & liberos , quos Si
ma cx Valaquia abegerat, libertari ſua: rcſ’cituti.
Ducentiquinquaginta circirer noﬅrori‘i in arcis huius
oppugnarione occubuerunt , compiurcs vulnerati ; Tur
camm & Tartarorum à decimo oé'tauoOékobris ad'vlti
m um vſque eiuſdem menſis,tùm hic tum aliis in 10cis,vr
pote
. T RiA N S Y-LV A 'N I E. Î”; 36000 Turu
pote Tergouiﬅae, Bocateﬅze, & in perſequendo ms,-perie-ſſmm “fi.
runtſiviginti ſex millia. , , \
Cum itaque Sinan vnaeum ſuis iam tota ea regione &
orbe Chriﬅiano profligatus, maximam ſuorum ﬅragem
acceperit,quin&ipſum promontorium Imperij Tui-dei, pm,”… igm
tres&Vaſſlaquiam
“am videhcet regiones haſce,
omnino Tranſyluaniam, Moldaui-
amiſerit,quare,noﬅri pontem ‘bſumpt'u.
eum,de quo haé'tenus [Ermo fuit,totum vulcano tradidez
runt triceſimo G&obris die”, nevidelicet Turca-: poflhae
excurſionibus ſimiIe quid in eas terras,beneficio,pontis,
molirentur.Recuperatnm ſane hoc bello fuit tantum ter
ra:-um, quantum à nullius memoria repetere poſſis, quòd
Turca: illud ſibì acquiſiucrint. Tanta autem yirtus atque
animi-magnitudo Screniffimi Principis Tran(ÌIuanix ef
fulſic,vt omnium admirationem plane mereatur,&diui
na gratia in omnibus manifeﬅa apparent. ‘ »
Qicmadmodum iraq; Deus Mansfeldium egregium
per inferiorem Pannoniam,bclli ducem nobis eripuit; ita
idem Deuselemenriſſimus Ducemòc Heroem aliumlò
ge bellicoſiffimum fortiſſimumque S I Gl-SM V N
D V Mvidclicet Tranffluaniz Principem nobisinJOcum
demortui Mansfeldii ſuſcitauit : qui diſciplina: militaris
obſeruationem ſàné’cè cuﬅodiens digniſque honoribus
atque meritis provehens, Turcis ſolius Screnitatis ſuz
audito nomine nonminusformidini atq; terroriexiﬅit,’ ' '
quàm in-Vngari-a Mansf'eldlj memoria priùs illos con
tremefecerit— , id quod aliquot Turcarum primario
rum captorum-confeſlîonibus inuulgatum eﬅ,qui ſè ex
ipſo Sinane non lèmelaudiuiſſe affirmabant, Prin cipem
hunc adhuc iuucnem Sinani ſibi— veterano,omne partum
decusz omnemgloriam & bcatitatem,quam _tot annoi-fi
'- Q, ; duxiffi
126 SIGISMV'NDVS DVX ,
-.duriffi-1nisl:1boribus hadenus ſiconq11iſiuerit,penitus abſi
ſì1iliſi7c,& quanrumuis manus illius cffugcri‘tſic tamen-adi
fliodum-mctuere ,-ne per eundcm hu—nc Principem in-de
crepita’ztate & vitae ſuae & bonotum honorumq; omni
um) 181111111111 pati cogatur: Siquidem omnes rationes,
quas contra cum iuierir infeliciffimc ſb1 haéìenus ccſſc
rint,& criﬅem damnoſumque cxitum pierunque fortic-x
\int.
Nec verò dubium eﬅ, ſi Sereniffimusſex làltem hora
rum ſpacio , ad munitionem S.Gcorg1} przuertiſſetquin
Sinaniſiipctuenicns , eum-in potcﬅatc ſua nunc haberet;
Eﬅ nutemidem Sinan fons & ſcaturigo tàm haéìenus a
fflquàm futurìbelli inPannonia, omniumque impen
ſarum‘ſi, quasmaximas in— id hucuſque faéìas conﬅat.
Propofinm
Trabia-mì. “Cum itaque Sereniffimusnunc Danubio intercluſus,
Sinanem vltcriuspcrſequi prohibeatur , ﬅarui—c ipſius Se
.renitas, aſſumptis viginti quinque aut trig‘mta militum ‘
minibus. cxpeditionemin Moldauìam &Valaquiam ſuſ
cipere, yt illicaduerſitates & turbas à Pdlonicis illis Tur
cis & Tartarìs motas Doo fauente componat.
, Munitionc itaque S. Georgij przſidio pro tempore
_ſuflìcienti communita, *Sereniſſimus iter ſuum ſſreme
"M…,,"- titur.
.. “Preda quam rcportaratſſìngcns ſanc‘ erat, tormenta
mu. magnà plura quam centum, apparatus bellicus inﬅruétiſ
ſimus,.frumenti copia immenſa; Camclorum, Mulo
rum,Equorum generoſiſiìmomm tanti gre-gts, vc nec e
quites nec duéìotesill'rsſufficerent , ‘ſcd gregatim agi ne
ccſſe habcreut, armentorù multa mi‘l—liaz-pceunia prom
pta, aurea & argentea monilia, tentoria &c. quae omnia
inline exeurſi one, impreffione,jperſecucione & Viamia.
' cx
TRANS—YL VANI—IE. 117
ex ſingulari gratia Dei Opt. Max.. Screnifiimus felicilsi
moſucceſſu obtinuit..
Idem Seteniſsimus vicos d‘uos, & munitionem vnam
ſatis ſplendide 1.11 monte ſitam, quam Turca: Rueflìng
vocarunt, poﬅ oecupationem S. Georgij armis qu0q11e
c:\-pugnauit.
' Sequuntur'
ACTA QVAEDAM, VAE ET lPSA’lN
menſe Nouembri contigerunt, edin continuatione pie-
cedentis H1ﬅor1az Tranſyluani'cae pra-.termiſſa crant. Liz
terzitemaliquot,tum13tine, tum Germanico apri.
marijs quibuſdam viris, earum rerum bene gna.- ſ ſi. __
ris perſcriptae, quas. in' teﬅimonium & - ,
confirmationem pr-xmiſſorum ' '
adiecimusſi _
Vm S'ereniſèimus Tranffl‘uania: Princeps in expedié .,
tione contra Sinancm oc-cupatus- cflèt, munitio- &m‘c“ (:?
nem& arcem Iennam diCtam, propter quam viaregia . ’
ad Iulam &Temeſvvar ducit, per ſuos'obſideri facit; e
rant in ca ſèptingenti Turca-: &vltra,praetcr vxores&li
bcros, vnacum precipuo quodam Bega Sangiachi,ij vi
ceſimo quarto die OCtobris- munitionem eam dedidee Mugi-«chi "_
runt, veniam deprecati , cum quibus eiuſmodi eonditio- '
nibus eonuentum cﬅ,vt accinffi gladijs ad Panodam vſ
que deduéìi ſalui dimittercnt'ur, Sed quoniam libera ar
-mentari0rum cohors certiorcratſſmcas eos conſpiraſſe
clam cum reliquis,qui Iulat &Temeſvvarx erant, v-t vbi
cum ſuis'jam per Chriﬅianosdeduffl, è.]ena diſceſèiſſent,
Temeſvvaricnſes propePanodam ininfidijs eſſcnt,& de
ducentes Chtiﬅianos adotti proﬅ’emerent.
— .; Dimiflbc
128: S l‘G'l‘S M V'ND VS" Dſi—V X
"Dimiſſo's iraque Tureas armentari) in itinere inuadffi,
ſpoliant,& ferro e medio quadringcntos rollunt, przdam
que diuitcm admodum reportant: nec multum morati,
“E T…; viterius 111 Tui-cas illos qui in inſidſiijslocati prope Pano
fuſi, , 'dam Chriﬅi'anos deducentes przeﬅolabantur, reCta per
gunt, & leui quidem ſed acerrimo & diuturno pra-2110 cò
miſſo vtrinque plurimos proſìernunt, tandem tamen
farmentarij viCtores &&i rormentis campeﬅribus ſex pori
untur , hoﬅcs reliquos … fugam agunt. _Hinc maxime
commoditarcs VVaradcnis natz ſiint,& via: publica gui
bus lulam & Terneſvyarum tranſitur, ad aliquot miliaria
'Villazoſma. ſccuratx
Eodcm die Sereniſſimo literaſſ: 'ſunt reddit-x, quibus cò
firmarur Turcas etiam VVillagoſmarum tradituros, ia
que certis conditionibus cum 115 conuentum eſſezne pro
inde occupandis munitionibus ,arcibus, vicis &c. mora
. — vlla fiat: Siquidem Sanzacus in Ienna aperte conſeſſus
" " ', ' fuerit,Turcarum lmperatorem admodum nuper minci
"os paſàim ad Baſſàs & Begos ſuos aliosque officiato‘s mi
ſiſſe, qui ſente'ntia'm eius de munitionibus 'Turcìcis à'
Chriﬅianis obſeſſis ad illos taiem perfcrrcnt: Nimirum vt
qualkunque munitiones praſidiarij (”111 non defender-::
poſſent, eas tempeﬅiue traderent' a11t deſererenr,quo vi
ri beiiicoſi à diſcrimine & internecione vindicarentur.
14m” Allium Paucos ante dies Ianos Alberrus fuit Tcmoſvvari,indc &
Confiantìnopolim ad Sultanum perrexit, nec dubium

eﬅ,q111n 1110111111 aliquid alat.
SNMP-“’”" Suncko enimPathori,l\1uan,& Cardinalis,filium Iffio
m‘“- _ Iani ad Sultanum a‘blcgauir , ac hi quidem nunc cum Si
C‘M’W'" nane 'agunt,e111us rei nos certi fumus.
‘ - Nec
TRANSYLVANIB. :”
Nec minus indubitaro refer-cur, potiflìmam panem
excrcitus Sinanici ſuſam … Tranſalpina parua admodum
noﬅrorum jaàura. \
Sequùntur
\
PRIMÌE LlTERIE LATlNE SCRL '- EPM-21414
PTAE, DN. PETRI ALFONSI CARLLLH,“"1"’P“
_Se'renifflmi Principis Tranſyluanì è Conſclſi-onibus &
Cancionibusaulicis, qmbus ille agitde fuga Sina- '
' nis ',Baſſz deViCtoria ab eodem *
reportata, &e.
" .: O D [E mane ad me miſit ſercniflimus qué

. ‘Îj dam nobilem ,perquem de Hatu belli certi
î * ,- .; :;; or fierem. Is à ſereniffi mo deceſſerat. 16 0
‘“F ‘. Ctobris,quo dieconfcſſioncm &communîo
nem ſercmffimus princeps inſtituerat vno
quartali miliaris diﬅanrc à Tergouiﬅo, vbi Sinanus ſu
umexercitumhabet. Decrcueratautemſerenilìzfpugna
re poﬅduosdies,hcri nimirum 18‘;0&obris. Decima ve
r‘o quinta ad auroram ,viden'te etiam nobilcCometa ap
paruit ſupra‘ exercitum ſercniſs: amplius quam per horam
coel'o ſereno. Cum autem iam veniam diſcedendi volu
iſſet accipere hic nobilis a ſereniſs: adduCti fuer-unt duo
Chriﬅiani à manibus Turcarum liberati, qui fatebantur
ideò fuiſſe Turcicum exercitum conﬅernatum vicinita
tetanta ſereniſhmi , vt Sinanus, … ea noéte ne auf'ugeret
exercitus. vixpotuerit cfficcre. Conﬅar tamen vnam par
tem
ſibilis,lanizarorum,i11v1to
ſb1 vidcri exercitumSinano rcceſſiſſe:
ſereniflìmi Affirmat
So. millia no
vel certè
R ' maio
no SlGIS—MVNDVS'DV X
maiorem ﬅrigonienſi exercitu anni elapſi,c11i ipſi: inter
fuerat. Heri 1cveniens Llaudiopoli, hic reperi likeſ-as, P:
Valentini ſocietatis leſu,quem miſi cum Sei emlìimo pro
concionibus Hungaricis, dams 6. Oéìobris, qui rcſcrt ,
eum tentorium Sereniſs:Pri11cipis cxtendcrc111r,ad 111-i
mumpagum Valachizead illud ex edita rupe vicina, quì
valgo {focant Lapidem Regium, Aquilam przgrandcm
a'dvolaſſe, atq, in illo ita condeſcendiſſe, vt à noﬅris capta
ſuerit, quam ſerva'nt & alunt m caﬅris pro bono omine,
ſed arbitror melius omen effe,quod idem pater addit,ete
bras m caﬅriseſſe conſeſiìones ,& multos ad fidem Catho
licam converti, Dat. Alb: lui: 19. Oé'tobris, Anno 15 9 5.
Sit Deus benediéìus in ſecula, qui pro ſumma ſua be
ninuitate cocelìut 18 OEto. Screnil: Principi,vc abſqzvllp
tì1o11ſſ1ſanguinc de Sinano triumpharet, ſ'enex enim & 111"
vcremt’ dicru malor1‘1 Iuvenis Principis conſpeétu paſſus
non fuit, (ed perculſus timore , intelligens conﬅitutum
eſſe omnino pugnare, magno cum dedecore duab. horis
antequà veniſſet Sereni (è: Tergoviﬅum, cum exercitu au
fugit' , rel-ido tant1‘1 przſidio 4.ooo.Tu1-carſ1 cum Haſſan
Baſſa & Michael Vaivodaplim Val-achize , nuncveròTur
ca fado,… arce,quam ex monaﬅerio Civitatis excitamt & .
munierat. Sereniſsi : potitus fliit plurimis przdis & Bom
bardis Sinani,cepit & inter fecit plurimosTureas qui cum
proculiviſſent predatumſſevertebìtur ad caſìra Sere: tan
qua ad caﬅra Sinani,1niieri verò tu capiebantur & mada
banmr, gementcs agnoſcebant mutata caﬅra, Die tanti?.
18. Q&ob:
em, Serenità:vi
interfeéìo cepit arcem
toto prxſidio. Tergoviﬅam,
lpſeveroopropria & civita
manul—Iaſ
ſan Baſſam cepit, quem ideò interfici non eﬅ paſſus , alii
_Beglij capti,& Miſcr MichaelVayvoda olim, merirò peri
jt. Si
TRAN‘S‘YLVA‘NIÌEI' iz'r '
jt,Smanus pet Turcamànoﬅris captum,literis monebat
Tui cas prxſidiarios ,vt, ſi poſſen-t , relitto przſidio, aufu
gerent, ſc celeriterperg ereut traijceret Danubium,quarc ſ
ivit vcrſus Boliorreﬅum quem noﬅri inſequiconﬅitue
banc. Magna audacia aliquot diebus ante quingentiſo
l-l ped1tes Trauſyl-vanici per invia venerant ad loca inter
Danubium &Bohorreﬅum,vbi plurimos Turcas interch ,
cerunt &iiberaruntzooo.Chriﬅianorum Valachornm,
qui a Turcis captivi abducebantur.
Ex literisP. Alphonſi CarillijSere; Tranſyſi—l-ſi‘
*' PnnciprsCon‘fefl'otis.
liner: Dn.Stephan1 ( .
IESTO, EX ARCHÌVO 5131151113311…" EPM"
Pnncipis Tranſyluaniac, data: ad virumquen - _ſſ fa“.
.dam primarium, Anno 1595. . .
W. ‘ 24- Octobris.
Plìzcisè circa VeſperamtabellariusexTranſyluamaveſi ' ſſſi'Ìſi‘.

tut; qui lattanobis &fauﬅiſſima attulit; videlicet Se
reniffimum Tranſyluauiz Principem planè ſecumcon
ﬅituiſſe ad18. Odob. cum Binarie-Baila aperto marte &
inﬅruéìa. acie,omn1busque copijs {ine iuﬅo przlio eon
grcdi,ſ1uein caﬅris cum ad Tergouiﬅam aggiedi; Sina
nem verò per exploratores ca de te praemonitum, quat
cunque habuerit precioſiſſima, quzque tumultuarie ſpa
cio duarum. aut trium lmrarum cogcre & comportare
potuerit ( que lime"mgentem thcſautum xquarint ) cur
rib. &equisimpoſita (nec expeéìatis quidem"ijs quos prz
datum excurrere iuſſerat ) aliò deportariea, &primum
-. .-. . .- R : ſi quidem
152 SI'GlSMVNDVS DVX
quidem Bocarcﬅzdeponi curauiſſe,-lp_ſum vetò eum to-Î'
to cxcrcitu ſubſecutum, ,reliCtis tcntorijs, aliquot torme
tis maioribLis,p11irimo apparatu beliico,c0111mearu,alijs'-
que multis.
Tum verò Sereniſſmum Tranſyluanie Principem re
&a Sinanis caﬅra muaſiſſc,omn1busns p_otitum. lnterea
dum aliquot millia Turcariim, quos Sinan pre-datum cx
currere juſſcrat , rcuerterentur, credentes (& caﬅra ſua &
Sinanum repetcreancidiflè eosinexercitumSereniiàimi;
vna cum innumero armentorum gr‘ege,queme11 Molda
uia & Valaquia abegeranr' , abaéìores ad vnum omnes
occiſos & paueosquoſdam primariosex illiscaptos: No
ﬅros Tergouiﬅam vrbem &arcemipſìm, 'q-uat cx como
biovrb1se_xc1ta_taeﬅ,prope quam Turca: cafirametati fue-,
rint,fîmiliter cxpugnaſſeffirzjlîdiarios etiam ad vnum o
mnes ſuﬅuliſſe: praeter H'aiiîin Baſſam, quem Sereniſìi
mus manu ſua fùſheptum ſaluarit-, przter etiam duosBc
gos primarios.
Micha-(nau Michaclem antehac Valaquia: Vayvodam,ſed transfuſi
foga. gam deinceps & apoﬅataminter cseſos cxanimcm reper
tum; atque haec quidem omnia, lîngularì prouidentia
Dei abſiiuc notabili noﬅrorumiaétura°fe1iciiìim0 ſucceſ
fu occupata & obtcnta teneri
Viceſimoprimo eiuſdem menſs Screniſèimus cum o
mnibus"eopiis Tergouiﬅa mouir,& hoﬅem profiigiim
perſèquendo cepit arccm &vrbem Bocarcﬅam. Expecta
mus quotidie bona nona, nimirum, vr aut reliqui Turci
planè fuſi aut totailla dirione profligati p_crhib'ean- '
tut. DatzAlbzluliae 2.4… O&obris_ſi.
..-1 hrv11:11 Almè, 5195
Sequitur
T_ÎRANSYLVANIL "ſ 151":
‘ Sequitur " ' '
SYLLABE LlTERARVM VlRI CV." 3- \P'fl'" "‘
IVSDAM à SECRETIS SBRENISSlMl , E Mmm"
Claudiopoli, de fuga Sinanis,‘de eiuſdem expeditì- Î'ſſ"
' ’ one &c. ſcriptamm ad vit-um @eéìatum '
2.6. Oétob.Anno1595ſi. ‘
SEreniſsimus Tranſvluanix Prince'ps ad vxoré & quoſ ’

dam à Secretis ſuis tabellarium auiiefl Tergouiﬅa, qu;
inVallaqui'aeﬅ,“amandanit decimo nono O_Cfobris,qui‘
heri ſub veſperam hucClaudiopoliin aduenit,ſſis cetta:
&fauﬅa quaedam nunciatain l‘itetis ad nos" pettert, deijs
qua: huc vſquein Valaquia euenetunt, videlicet Sinanem
Baſſam Principis noﬅri aduentu contermum ocyus pro
fugiſſe prefeﬅinatione,trepidatione,& puſ]lan1m1tare,ca
(lta ſua, tentoria a,ppar-.ttſ1 b'elhcum,‘ còmearum &c. ca
iones1tem plurimosin caﬅris rcliqmſſe, quz omnia Sere
niſsimo noﬅro ceſſerunt. Scribitur pratterea in ijſden’î
literis,quod aliquot Turcaru 111 miha ad Sinanis caﬅra ci'i
numeroſh armentorum grege & prada varia'ex Molda
uia & Valaquia paſsim abaéka ad caﬅra deſèrta tcuerſi ſint,
ignari qua“? geterentut,‘maximè autem fuga Sinanis ‘ſui; .'
ſcque iam ad eum in cuffia tenerti crcdentes,quibus o
mnibusdeletisingens preda Chriﬅi'anis acceſſetit. Scri
bitur etiamſſ, hoﬅros arcem Tergouiﬅieuièm vi & armi:
expugnaſiezprzſidiarios ad vnumomnestruddaſſgprz
ter-Haſſan Baſſam, quem manu propria Seteniſàimus ca
ptu ſalu‘auerit, prefer duOs1tem alios Capitaneos Turci
cos, quos illi Begos vocant. Ex 1) ſdeml1tens accepimus,
Aquilam praegtandem ſupra caﬅrisSercniisìmiaduolaſſſe,
R ; cq;
\
1311 SlGlSMVNDVS DVX
ſeq_ue'in tantum demiſiſſe,vt àSereniſſimi militibus p_rce
teritis capta fucrit: item quod Cometa juil-ae magnitu
- dinis & coruſcan te ſ_vdcre, ſupra Sereniffimi caiìra ad lio-'
' -=- chael
ram intcgtam
antehſſac arſerit. Prxtctea quod Transfuga ille Mi
,Valaquiz_Vayvoda inter przſidiarios ar-ſſ
cis occu‘buetit. [tem quodPrinceps nunc (dumvideli
cetipſe tabellioinde abſccde‘bat) aceingat, vt poﬅeto clie
ſummodiluculo cum omnibus copijs Sinanem inſequa
tur,q110d Bocareﬅam .verſus cum exercitu'moi-turns ſt,
[ e bona fultuspforc vt' Sinanem illic comprehenda-t.
ua: ſanc vobisitaconﬅarcvoluiſi, locorum diﬅantìa ni
mia, tabellionumque infrequentia literas noﬅtas faz—pe
moratur. Data: Claudio-poli 9.6. Anno 1595.
' SEQVNDA COMA EPISTOLAE LATLſſ '
n'e' ſcriptaſiz,ex Claudiopoli, z. Noucm- \
6
bris, Anno 1595 ſi '
_ ODlE manè curſotexValachia venit cum literis Sere

‘ niſs. Prin cipis atque aliorum dati's 7,6.0Ctobr. quo dic
eeperat ſua ſer: oblidcre atee": Georgie przeipuam Sina
’di in Valachia is.enim neque‘nic auſus fuit expeéìaremeq,
in Bocarello , inilla aree iam occupata à ſer: repetta
_ 39. tormenta,in arceſſvcrò Tergouiﬅienſi, eana ſercniſì:
diſceſſerat zo. OCtob. inſequens Sinanum 4!.'tormenta
inventaſied properafugſia iratumultuariè traijcere voluit
Danubium vtſſponte fméìo, plurimi Tu1'cac-ſ1ierint ſub
mei'ſi, ipſe vero miſet Sinanus _( qui noſìros anno elapſo‘
«: Inſula diſcedere feeerat) cum parte ſui exercitus coa
&usſuitinlnſiilaDanubij hxreie, ex qua fugere cupiaiſiſ
(ict, ſcd fraauspon-s impedit, Nocîìu autem ab lnſula prae
dida
TRA-NsY-Lv—Aſiſimffl; -\ 135
dida
lòge àNaue ſugitiuus
Georgie obſèﬅoSinanus auſugir,
à ſer: ſunſit Diﬅat&lnſula
vere indicia operanon
Dex
fereniiì: Princeps gerit ſe tam vigilanter &‘bene,vt omnes
ſateantur breuiffi mo tempore evaſiſſein ﬅrenuum mili
tem & prxclarum lmperatoren1.Sit Deus benediéìus, Aſi
{tum Claudiopoli :. Nouemb. Ann. 1595,
TERTIA COPIA EPISTOLA'È LATINÉ ygflfiouu

ſcr1ptae,ex l1ter1s partis Alfonſ 8. Nouem.Ann.- 0111:[m,-.'.
1595. Alba Iulia: datis.
O DIE venit eurſor à Sereniſîimo Principe cum lit

tiſsimis literis,confe&um enim fuit bellum feliciffimè
contra Sinanum, ante novem dies vi Sereniſiimus arcem
Georgiocoepitin qua reperta ſunt,39. tormenta, deleuit
ad interneéìionem fere ttiginta milla Turearum,qui cum
Smano non potuerunt tam ccleriter fugere: potitus eﬅ
tot impedimentis bellicis, vt ſicut ſua ſerenitas ſcribit,
ſufficerent pro duobus regnis Tranſyluaniar, capta: multe
nanes onuﬅaz,liberata etiam plurima mancipia, v'nde Se
reniffimus triumphans iam eﬅ in reditu circa Bochore
ﬅum, Scribit Dominus Marſchalchus domum Otto
mannicam nunquam maiorem cladem accepiſſe, Reſert
etiam curſor rumorem ſuiſſe de Sinano vinéìo deduéìo
Conﬅantinopolim , cras fient publica-: gratiarum aCtio
_ nes in noﬅro Temple. Alter Exercitus ſèteniſſimi
coepit deditione Vilagesvar non pro- ,
cui è lenna.
1111'
.'ſſDecimo
'.136 SlſſGlSMVN-D—V-S DVX,
Pmi/m ſſſſi, _Deeimo ſexto Noucmbris Sereniſèi1nus_Tranſyluani_e
”…. Prmceps tabellanum Romam ad San-‘…hſàmum Dom1
,num noſh-um cum l1tens 11-e1ubet ,quibus ordine ſeriem
parte viétorie perlèquitur, fidemq, ſimul Sandiffimo Ba
t'ri ſacit,q110d prima quaque occafionc aliquot Turci'ca
vexi lla prmc1paliora, qua Sinane ſuperaſito :eportarit, ad
eum miſſurus ſir'.
Q_as cum S. D.N. perlegiſſct,ingentigaudiopcrſuſiis,
ſerenitaù eius data fide promiſit, quod omnem opcram
opcm'que , quantum quidemin ſe eſſct. ſeu militibus ſiue ,
pecunia opus l1abe'ret,ipſi prazﬅare velit: quin ſi neceſèi
tas ita poilulet, quod omnes copias filas , quas in _Vngaria
ircliquas habecet, 111 Traniì'luauiam traduci curaturus ſ1it,
"quodque ob pattas tot viéìoi-ias per omnia templa & Ec
dei1115 Deo Opt. Max. hymnis & Lytauijs gracias agi edi
&o ['no velit p1zcipere.
rien-14111 l'ai-' Nec minus etiam Vienne eum Screniſsimus Archi
prum. "dux Auﬅriaz Matthias per portam , quam vocant popula
riter Hypocauﬅicam equo inoDreſſus ell'et,i:1n1que prope
S. Stepham Eeùcſ am delèendiſlet,tuminillo ipſo tem-\
p_lo,t1uî11alijs per totam vrbem ob partum hane Vidori
tiam Litania cantata, & gratiarum adiones precesquc'ad
Deum publicè e cathedris pro coneione inﬅicutzòtha
bica: ſunt.
Pugnmſcri _, Ha.-eltaque haéìenus cnarrataH1ﬅoria de Vidotia Se
P‘“- ten1ſsm11Prmc1p1s &Doxmm 'DominiSigiſmundi,Prin
pis Tranſyluaniae, Valaquiae & Moldauix, Comitis Sicul
D,, c,")… lorum &e. Pragam ſimiliter przſeripta eﬅ à“ Dn. Carola
Magma ecſ Magno S. Cmſar. Maieﬅ. pEr Tranffluaniam Oratore,
11.14.0141”. uif11gam Sinanis occupata cal’cra Sinanis ad Tera oui
Rainſſcrgouiﬅx oppngnacionem, & quo modo HÎflan
Balla
\
:TR-ANSYLVA‘NIE. . 137
Baſſa vua cum duobus Begis aliis in areeillaàPrìncipe ca
ptus fuerit,reliqui auté przſidiarij omnes trucidati, quod
Boeareﬅa fugiente hoﬅe occupataquodquevicflsòt mu
nitio S. Georgij vi expuguata ſit,ae compiute; ibidemcfi
Turcae,tùm Tartarìoccubuerint,quz quidem omniain
conſpeéìu‘Sinanis voſſlentis nolentis & Inſulz illius , qua
in Danubio eﬅ,oram interimtenentìs,ita geiìa ſunt ; add.
hzc quòd duosvicos & munitionem Rueſſmgſupra mò
tc ſitam,cum alijs compluribus fimul locis Seteniſſimtu
oaupaueritduculenter 1n {criptis ſuiscomprobauit , quae
ad vrros illuﬅres mizſſa ſunt, ſub 21.8: 2.8. Nouembris
die.
;l’ragamioem tabellatius à Sereniſiimomiſſus eil,q1‘1ì "‘S‘" P'
ad quartumDrcembt.eòaduenit, &inſiter cetera retulix,ſ‘"P“‘”‘*
quod occupatoS Georgio,ſexeenri Turexloaipletiores
ma cumvxoribusòcliberis, omnibusque ſaeultatib. pts 15000.Tum ci
falſfllflſìblfi
timore &Tranſalpina fiigam adotnarint,q.uòd vbi Prin nfugînt.
cipifign 1ficatum dſet,quoſi;iam luoru-m mi'ſit, qui locum
in quem illi eonſugerant, oceupantes , omnes trucidaq
runt,p1wdamque admodurn opimam cum vxoribus &
l1ber1s eorum captis auexerunt, Chriﬅian os autemvltru
ſeptuagintaliberarunc.
liſiiem &liter‘rsSezenìfiimus perſeripſetac, 6: cettiorcm
fifflmquòd Sultanus paffim per regna ſua ſencrè k— ſub
poma capitali—omnibusſuis ſubditis «liuteria, vt ſub Mods—'
tempus parati ad expeditionem in Trunffluaniam LRN—1.
munque .Pannomam ripenſcrn acciuga-imm ſſSìqfiideuvi;
pſc met ImperatorTum—icumdeò uumnoſomliveWtwl,
maris aer-eum zquctad.bellum hoc ſſìrctqonﬅituerit.
d' untiamrdenuo item Sereniffimo ex Gennarino-1.
poli", Sultanum , poﬅeaquam de damno per Tranſylua- '
num
13‘8 SlGI-S M;.V NſiD-VS- DVX
nominato certior fadns \ît; itemrtot'ciuitates, munitio
nes, arca, vicos vr pote Tergouiﬅam, B‘ocareﬅam,
lenuam , Villogeſvuarum, S. Georgium & R—uſſmg in
mòte &c.amiſſae-, plurima itent Turcarum millla occu
buifl'e, apparacum' bellicum infiruétiſſrmum- , opesinr
menſas, armenta innumera & equos generoſi-ſſrmos in
Chriﬅianorum poteﬅatem veniſſe, in ſtimma ipſum Si
nanem tota ditione expulſum & exercitum eius ad inter
aecionem delemm ,obﬅupuiſſe adeò cum omnibus qui
ſimul cum eo eram, iraquciminmnuiiſſe, vtnulla-prora
fiis mora-interieéìa, praeter prius-ediétum- quod'ſub poema
capitali propoſuerat, Conﬅantinopoli ter cre belli ſignfi
Sult-1111 cm dari,& proclamati palàm.juſſerit,vc ſeſe omni terra'mari
flemma/u que ad. expeditionem parent, quod'ipſe in perſona prc»
pms infero].
pria…vere aduertanteinTi-anſyluanos & Clmﬅianos tan
”“W
'tiscopijs, tantoqne apparatu profeéhirus ſit', vt paremex.
'pedimonem domus Ottomarmica nullam meminei'it;
Az ſngula: ſereniſſimus Cazſarea: Maieﬅati perſcriben.
do, apud eandem ſi hac itaeueniant,quod Deus clemenſi
ter tamen anci-tac, ſolliciroinﬅitit,vt ope &conſilio unn
ipſi adeſſe velit. 8. Decemlr Anno 95.
Quoniam'itaque res eò d'euolutz ſunt, vtſquodſſ exi ms
probauit, & quiuis rerum belliearum peritos facile aſſe
quitur,
belli niff ſingulari prouidentia
fortiſſsmusofin-virtute Dei Heros
Martis011115 hic ſuﬅinu
haéìenus & Qu:
iſſet, immaniſſimus lioﬅis- Chriﬅia—ni nominis noﬅrisna

tionibns, przeipueverò vtriqueiipenſi-Panuonieipſique
ideò Anﬅciz peſſima-quzeque dediſſet. '
DI‘. () iraqne OptimO! maximo ex imis animi noﬅri
peoetralibusgracias agamus proimmcnſo beneficio, quo
Ecclefi
S
'TRANSYLVANIÌE. 7139
Eccleſiam ſiiam dcſenlàm cſſe ('ubhoe inuiîuſſDuce doſ
meutiffimc .voluit.
- * - Acta Polonica
11:11 MOLDAVlAM GESTA, QYI.
BVS NlMIRVM MODlS ſiD N. IOANNES
de Zamoſcio, Generalis &magnus Cancellarius Polo
nia:,colleé‘tiscopijs in Podoliam-Zc hinc in Moldauiam
inopinatò irruptionem faciens, Vayvoda' Tranſyluanico
inde expulſo, al'ium in eiuslocum ſubﬅituerit; quomodo
“ etiam literis ad Sinanem ſcriptisconfirmationem earum
rerum ab eo petierit , .& tributum vltrò illi obtulerit : nec
non rebusparatisMoldauiam Turcisreﬅituere-promiſe
rit, tres item viasin Tranſyluamam per-nouum
Vayvodam Turcis Tartarisquepa
. .tcfecerit. '
*
EX‘Ci-acouia ſcribitur in ’haec— verba , 'ſparſos-rumores
deCancellario magno regni Polonia:, Generali no-'
ﬅrohiſce literisconfirmare placuit. Is autem proximoſi
menſe in Podolia cum exercitu conﬅitit,‘vt immanem
tyrannidem Tartarorum vi reprimeret'òt inhiberet, quos -'
prazſentia eius à propoſito abﬅertuit , adeoque "timido:
reddidit,vt11e ſemel animos ſumerc-nt, noﬅrorum ro
*F
bur-virtutemqucmilitarem collatis ſignis experiundi.
;. Aare & ea vice, ſicuti & annoelapſo ſimiliter ege
rant, quòd omnis ſpes .inuadcnda: iﬅius-ditionis ipſis.
prxciſa effet, retrocedentes patriam ſuam repetiuemnt,
ſiquidem à Molèovita .ſxbi memebant, ne is ditionem
- ’ ' 55 : illornm
'””
<
140 Sl'GlSMVNDV'S DVX

illorum , (171 cuius cxereitus admodum numexſioſiisſjaxfi
colleCtusGencrali noﬅro conﬅarct)populabund1ìs graſ
ſaretur. His aéìis cx tabellarijs. Tranſaſpinis Cancellazi
usintellexitValaquiosſupplic'c's ipſì fieri & opem protc- _
Qionemquſſe eius Wimiconiènſhſiimpl‘orare. _ ‘ _
' (Lum-occaſio tamopoctune oblat'a,ci1m.quibuſdàm“ex
noﬅris acceptiffi'maeſi‘èt,G.enetalis. n'oﬅer Dn. Cancella
riu‘s nullain terieàamora, omnmnexercitum ineos Vaz
laquiz fines ttaduxit, "& primo «eius. menſîsſidie fiumen
Neﬅammrranſi'ens,.oras eas adiit. Is d'onec nòﬅci traijceſi
re'nt cummm &;carronumſi muluſimdine ffuminisimpetfi
”a…“ remi- remora… conatus, eflì—cu vtnnd’a 1nterrupta adeo mm"
5,“ ideîf-î' meſc‘eret,vtducen1i.currnsſubrutiffilurimusque appaia-'
“un… mi; rusbcllieus & aliai‘mmerſà ſi'mul pe'ritent,hominibus 116;
]ubruìt. ad‘mod'um periclitansibus'. ‘ '' ’
Katung ; Po- Poﬅero die ad Kotzſhgenſem. munitionem omnibus
”"'? “SHP-m'i- necel-lìrijs ſatisinﬅ'ruétam—adUentarunt,qnam-vbi.Genc
ralisſinoﬅec àPrzſì-ào traditam—accepiſſeL, pra-.(îdiarios in
“"’“ ‘ſi "‘-" oa ,Comitemà BELTZAVV cummomilitumnume-ſſ'
“‘"" ro conﬅituit. - ſ .
(Muto eiufflemmentis-die noﬅri Iaſinum: Metropoſi
lim & ſedemregiampetemes,‘ ab.ineolis honorificentiſ
fime excepti ſunnGubem-ator Tranſìluanicus biduo an
te, indecumcopijs ſuisin ſiiperioremVàIaquiam—conceſ
ſ’erat,vtcumM’1ehaele eius ditione Vàyvocfa- fìedus ini
tet. Suntqu‘xaffirmſſent duosillos Vayvodastriginta mil-'
lia equitum incaﬅrislnlſimiſiì, pro Principe-Tranſvl'uanie
…! CM: verùm exi‘tusali‘ter‘

Greci-. multò d'emouﬅrauit
noﬅri‘ Orientalesde tanta annonae caritatſſcinſſ
f…)… Gonfiantinopoli'nunmannquantam annis quinquagin
' ta—ſſante non meminerim,quo malo interuenienre, ("pcm
mus.
1'
ſ . . .
* TRANSYLV’ANUE- 141
111115 hunc Sultanu'm vix numeroſumadeoexet'citum,
quanto alias qu1demconſuener1r, m Chrifkianos expedi
turum ſ
Cancellarius nondumexpeﬅatur;Regia maieﬅas clie
busldecern vix "dum elapiîs, mille ’qu‘lngentos equites—&, m ' “i,“
bis mille pcd1tes omnes i-Îme bellieoſſ Mos, & optimem, àzoſioſipſſſi
ﬅtué’rosipſi adduei ſecit,quofineid etia'mnum- fare!:A5 in "(mi
ſeueratur tamenaggreſſur‘osſſ
aliquid'prſiazelari Poionos noflros hacipla adhuc
Tabellarius,quem Vayhyeme
voda
Valaquiz ad Generalem noſh-um miſerat , ad Kaleſſn. Nei-’
uemb. reuerſi13eﬅ»,i‘s retulit triginta Tarraroruſim millia
iam denuòin ſiexpedit'rone efl’e,qui-ipſum remorentun.
_ Canzellarius Zazainter duoflumina caﬅrametatu's
fertur. L o in loco Moldamj,dumSman-adTetgouiﬅam
Occuparetur, Pacis vexillum àSmane pro recens ab ipſis
el'e‘éìòVayvoda petierunt, ﬅipulati iuxtà tributum, tàm.
pra-retin quam anni przſentis. Smart verò petitiònein il:-'
]orum reſpuens reipondit, hnperarorem ſuum potentiſ
ſimum eas regibnes Tartar1s1am tum conccffiſſe. Nihiſi
lominus eIeCtus Vayvoda ille Tartari's ſaqu'm‘ Condu
&nmad’ſranfjrluaniam tnbusmlocrspunnſqmrmrumz
I.per CotturatumZakuliorum,II”.viam qua: adAlbainlu- rm adir— ,,
liam d'ucir,&llk per Valaquiam: Vnde optimas'lî'ranſyr- Tranjylucuìî
uaniz Princeps— le rnrpireraſiſuisſalſum & prod1tu'nr tan- perfida pne
dem cognouit.. f“7'
EX CAST-RIS POLONIClS—IN
MOLDAVIA SCRlBlTVR
, :. Dece.Ann01595.
( :Hamus Tartarorum rogaru & quodammodo iuſſu CWW“ Td"
Sultani'1n Moldauiam venit cum exercitu ſuorum ""m""
8 ; admo
… SlG iS-M‘VN DVS DVX
admodum copioſo,& aliquot ſimul millibus Turcarum,
ee fine-vx Sanzacum'Amath Begum , conﬅitueretB-gil
ſam Moldauinx. ls ergo Chamusdimidio—miliaci à ca
(tris Polonieis abetar,vbitentoria ſigens cum ſuis confli
ti’t: nec multumiamen illic motatus , eodem diecum o
ſſmnibus copijsinde mouens,ſuos dicecîtè nol-iris oppoſu
it, iiavtomnis eſſet'in :: oÌrorum conſpcétu, &cafiraeius
_ſſpalàm omnibus paterent. . , - '.
Poloni interea lcuibus prielijs Tartaros laceſſedant,
‘ſratetChair-ii natu miuimus adnimaduertens tot ſuorum
in con ſpeéìu ſuo occumbete , illieo duongmina ſuorum
ſatis copioſa conuocans,‘ trianntumvcxillaillis prazſcrt,
&inoenti clamore ſublato 111 Polonommfoſſaséc agge
re'simpetum facit.
No‘ﬅri vtpote qui àSereniſſimo Tranſyluanie"Princi
ſipe miffi, quique ab eodem huic ditioni przſefti fuerant,
ita ſe parant, vt eueﬅigiò aliquot equitum turmz , & viri
equeſh'is ordinis primarii ,cum ſeleéìo exercitu Tartari;
obuiam procedentes, Polonis flippetiasſerrent, ij autem
alioer- ſibi non petſuaſum habcbant,quam l’.-olona: à ſuis
’ partibus (lare.
Quite Tartatos reperite & improuiſo adorti , repulſos
in fugamvetterunt oé’cingenti, eorum pam'mcaeſis ,par
trim vulneratis: noﬅrorum pauci admodum deſderati,
'equi plurimi Tartarorum ſiigittis confixi procubuerunc.
Chamus itaque ſuorum \lravem coràni aſpicie ns,adprio
ra caﬅra ſua reuerſus, 'ſuos eò collegit. l’oſtero.dic iterum
exercitum ſuum noﬅris oppoſuit, id conſpìcati Poloni
maioribus tormentis vno ſimul'imſſpetu diſploſis'meo:
.hmrendum fulminarunt.
Dum
1111- ANS Y. L- v A N 1 11:- …
Dùm'hzc ficrent SanzacusBſicgus eolloquiumcum
noſiris inﬅituere , & cum nono Moldauixſſ Vayuoda', qué
Sul…
Poloni ea ditione inueﬅire intendebant , przſens confer
m cupienaeeſſationem ab impugnatione tam acri toga
uit. Habebat autem Generalis noſìc-r exprefl'um Regis &
omnium Ordinum Poloni-x mandatum, ne vllo modo
ſoeduscum Turca-initum. violata—; quare Generalis no
ﬅer cò promptiùs Sanzaci Beglij petitioni acquicſcens,
in id c_olloquium conſenſit; Vbi ergo conventum eſſet 1n
eolloquium, Bcgliusinducias petit *Genetalis conditio
nes quaſdam SanzaeoBeglio, & mamme quidem Cha
mo acceptandas pwponit.
BOND-[TIGNES PAClS INTEK

CANC-EL LARlVM POLONLAE
' &Tàr-tatos pai-iz…
]:
Vr intratridùumChamus cum—onmibus cogne-Mol;
dàuia exccdau .
— IL
N'c Chamus deinccps fìucperPOlonomm, ſmc Mol
dauorum finesin Chriﬅianos militatum cat, neue exc:
citum fiuc is eopioſus ſiuc exiguus fue-ritſſin Chtiﬅianoa
- poflhae per alios quoſeunque mittar;
- 1' ] l 1.
1 V: Yàyvodà quan ipſc Gcneralîsinroenmlîcgis ſui
Moldàuia- inv'efiiri-ſeeerit, per omne tempus vitae tran
quillamſiéc ſccurampofl'éflîoncm & iuriſdiaìoncm ne
minc prohibemcſiin cam dicionem_cxercezt.
' In biſcc
… S:.IGlSMVNDVS DVX
Dìplonu »Mi 111 l1oſ1e arriculos pariter omnes Chamus firmit'et cò
garorjm_T.;4,7
ſenſit, idque Diplomate oblato, tarum habuit,inq11e ma
unum. iotcm rei g ﬅmfiden1,Chamus ipſemet vna cum Sanza
co Bcglio,literas
pria, cas obligatorias ſubſeripſit,& manu pro
ſivgillisquc conficmauir.
lnrcr caztcra vobis quoque conﬅare volui, Chamum
hiſce pe1a&1s ﬅatim eum ſuis inde abſceſſiſſe, pro ut eon
uentum fuerar , & poﬅerodie ad Thaganiam munitio
nem petueniſſe,inde vlterius'111 Moldauiam perrexiſſe.
Vnde Geueralis nuucin metuverſatur,ne fotte C‘ha
"Petn- Geriflîi mus frati-em ſuum Petru 111 Geriffi, qui Turearum partes
from Clumì. deſendcns munitionem Thagarienſem tcnebar, 111ﬅ1ga
ret,vt aliquot ſuorum copias in fines Turcicos Belgradu
11m.v_erſus-mitrerer, _quz Chtiﬅianis damno dato affliſi
gcrent.
Dominus Schctſiuus Hcrbrodus per'Càncella'rium re
gni noﬅri ad chemlegatus, vt quiomnibus przſcns ad
fui ſſet,tcﬅimonio ſuo coram tegc confit mauir, Tattaros
decimo nono Octobris cum noﬅtis m Valaquia prali
11111 iniuiflìe, verumvbi tes ad arma venetitmo'ﬅros tanta
virtute pugnaſſe, vt Tartari ex_ praelio profitgerinr.‘ ’
Zafon Tant Poﬅero die Tartatorum Za tſus legatum Thambski
nrunl. ad Cànceilariumno‘ﬅrum mifit , qui ſiſciſcitatetur, vt quid
exereinun tandem in Turcici regni finibus, quidue mou…
ﬅn__ipſeCancella-ius”m animo alot-et,.ſiquidem ſibi Zarſo
eàm regionemà Sultanoſeommiſſam, &a'ncum quoque,
finem ſeexpeditionem ſuſeep‘iſſe, vt nimirum occupato
co regno affincſſm ſuum Carianum ilia ixmoſhifee. 'Vbi
C&cezllarij reſponſum Zarſo minus phoniflet, comfcﬅim
deoem miilia Tartarorum ad Polemorum cafu-a appro
pinqu'aruut, quos Poloni maioribus cor-mentis bis omni
--ſſ.ſſ1_ ». ' n‘.'olimi
\
'Î: 'TRANSYLV'ANIAZ. - 145

molimineimpctitos in'fugam vcrterunt. Tcrtio dic poﬅ
Tartari denùòinducias petentes prioresipſi pacis condi
tione-S.propſioſuerunt , ad quas traétandas, quaternas tan- ""…,”qu
tùm perſonas_vtrì nque dccerni petiuerfit.Cancellarioita— Tami; ,,,.
quc,conſcnticnt,c,Tarrari iuramcntum przeﬅitcrunt, di- llimm.
gitis ſuper ﬅriCto acinaec ſiue cimcterra impoſitis, quod
videlicet poﬅhae nullo modocontra noﬅros militatum
ite-vellent: faé’cxiſſtaque induciee ac menſès Q&o. , Equi-«Caml
,- Equus Cancellarii per Genitzarum globo traieCtus hc- 14,3,-globo ru
roinſidentc coneidir. Aliquot noﬅrorum ſagittis gra- ita…,
uitcr vulnerati‘. Tartarorum tria millia , inter quos ali- Montanara-'
quot primari) , occubucrunt. rum ful-'.
Charioſſn Tartarusamarè conqueﬅus fuit, ſcinﬅinéìu
SanZagiBeglijin eamcalamicatem adduﬅum. Aiunt
‘ ‘ ſepruaginta m1llia_i11 Tartarorupm caﬅris militaſſe, qui "°°°-Tm"
cum vxoribus &liberis.ſidc finibusſuis cgrcffiſiMoldaui- "F“".‘ſſſi
am habitaudam aduenerinſiquorum aliqui in auto &ar- "‘ > " "”'
genro ac ſcrico Chriﬅianis armo ſupcriorc 111 Vngaria c
rcpto ſaris ſplcndiclc veﬅitiſieranr. Tartari hinc Tornam
ſſvcrſus regrcllì ſunt. Cancellarius mille equitibus in Valar ‘_
quia reliflis,-cum reliquis copijs,qux \èpties mille viris Ndip. Wei
conﬅabant,in rcbelles Vaſſan os coerccndos , & prodiro- ‘k‘ſſ -
rem Nſſallpo VVeic—ka comprehendendum-abijt. _
Ex Cracouia ſcribitur 14..Noucmb. 15 65. in haec verba:
Hodic lega-ri Valaquiorum Cracouix ad Regiam Polo
norum Maiefiatcm admilli ſuntjznee vero dum ,conﬅat,
qua: _ſit eorum pctitio. , » . .
, Cpanccllarius ſiueGeneralis noﬅerprimariaeNobilita
tîs vii-um cu m li tcris ad nos miſit, qui Maicﬅari regia; _co-z
ram diſceſſum Tartarorum,& inducias eum _Chamo ad
menſes odo padas cxponeret: is in Tarrarorum exer
- T citu
An]
14.6 SIG ISMVNDVS DVX

citu Q&oginta millia ſuiſſe affirmat , ſeque legatiorre fim-,
:mao. ram -
anni ad Tartarosin caﬅris illorum de pacis conditioni
ri… bus traéìaſſe; vbi prrtſens cum-erncxercitum eorum con
templatus fueritzqu-ilicet nudi fere, & panms kolum ob
* ſi-ti eſſc alias ſoleant,ea tamen vice ad dCCcm- m illia cx ijs, }
holoſerico,ſerico viiloiſſo & ſeri—co vulgari ſatis ſplendide
veﬅiros fuiſſe. Cancel-larium item ari-te pacem con-(titu
tam vltra triginta millia eorum. fudiſſe; ſiquidem- eos ﬅra
tagemate paulatim ad caﬅra ſua pellcxerit :fuiſſe etiam in
caﬅris Cancellati)” tum non vltra oc'to millia , vnd‘e ſc ſa
tis periculoſo tanto excrcitui oppoſucrit, qui niſi pacifi
catio interucniſſet, Principi Tranſyluania: plurimùm ne
go'eij facefliſſent,id quod ea via nunc ſublatum eﬅ. Su
ſpicantur tamen alij Cancellarium non tam Tranfilua
ni, quàm ſua ipſius cauſa hanc expeditionem- ſuſccpiſſe.
16- Nouqmbr. Pontifcx Romanus ad 16.Noucmb.Nobilem virum Mar
1595. garcﬅam ad regem Poloni; miſit,qui id apud’R-egem Po
“478474“ }; lonia: ager-:r, vt poﬅhac Cancellari—us à" Moldauia & Vala
Pwifiu mi[ quia abﬅineret, neque _Tranſyiuano moieſtus effe per
flat. gerer. . -
AdhxcvtCanceltariusPoIonix & CardinalisBarhoſi
rius rebus cum Tra-nſyluano amice compoſitis. contra _
Turcam confoedarari fiant; maxime verò vt Cardinalis
tam- obliquam iriuidiam in Tranſvluanum còfànguinc
um ſuum, homine Cbriﬅian-o przſcrtim— Ecclefiaﬅico &
Prelato ‘omninòindignam,jamque diu multumquc ex
ercitum tandemexueret, conſiderarer rem-publics Chri
ﬅianam,ageretq-ue dc commiffis paenitentiam , & apud
Principem ore & animo ea deprecaretur (quemadmo
dum etiam lMPERATOR RODOLPHVS non,
- — minus—
'TRANSYLV‘A‘NIAÌ.‘ 147
minus apud Regcm Polonia: per Legatos ſimiliter egerit,
V1 Moldauia & Valaquia pacata neutiquam Rex conce
derct Tran ſvluanum vltetius moleﬅari) edieeret etiam
ſhucrè Cardinali Barberio vt dmn: Romam ceda (è
_ confcrret.
Quoniam verò Cancellarîus Moldauiaz prouineiam

de iure ad Polonos pertincre omni no intendit (quod ta
men- aiixer … ſi vi bcHi ante multo s annos factum còﬅat)
quin l'ubprzetcxtu eiuſmodi iuriſdjfflonis ccm eo.promo
uct,.vt tanquam omnia candidè & citta dolum ageret,
Regi-perſuaſecit, quo Moldauia occupata & Vnyvoda per
Tranſyluan 1‘1 nunc còﬅituto,expulſo,ali1‘1illiſubﬅitueret:
hoc etiì addens, poﬅquà Txanſyluanus Turcx rebellis fa
Ctus ſit, peticulum cſſe ncomni ſua d1t1onexandem amiſ- WMW
ſa, hoſ’ccm tam potentem minime ſuﬅineat, cònſultius.1241114114111.
eſſc ſua quidem opinione, vt data occaſionexzm Opor
tuna Moldauiavindicaretunde Turcico Imperatore non
eſſe quod metuat, ſcd facile iliud'curaturum. In co itaque,
Propoſito Dominus Cancellarius confirmatus, de iure
proprietano prouinciam cam ad Polonospextinerc eon-.
tendit. .
Nec moratus legatum ad Sìnanem -mÌttit , qui prote

ﬅarctur apud eum, ne animo iniquio‘re ferat Moldauiam
à PolonoV111dicari,aliumqueVayvodampriori ſubﬅitui:
quin vcipſe Sinan nouum Vayvodam nomine Turcici
Imperatoris confirmet ., Moldauiam enim non minus
quam antea, poﬅhac etiam ſub Sultano fore; Tributum
praeter-iti,
nia: quidem przſentis & futurorum
tr—ibucum annorum
quod vlttavigintì (Tranſylua
quinque millſſia.
. _ſi ,. T : Ioachi
1
'148' SIG-[SMV ND-VS *DſiſſVX'

loachimicorum‘ non excul refer, longe cxccdcns) annua; '
tim prompte & citta controuerſiam ipſi Sultano pendiſi
debcre. -
Sinan vetò' forrunie adhuc velo ſecundiore vtens ani-r
moque turgcns, nec vllo modo rebus ſuis contra Tran-”'
ſylunnum diffidcns,Cancell:1rio reſpondet. Rcmin eo
minime verti,pote1_1tiffimum Imperatorem ſuum' per ſè
ſufficereiis prou1nc1}s dcfendcndisſſam‘etſiabﬅwe Polo-ſſ '
norum op'e foret; adhzc cqs ipſas Chamo Taitarorum ‘
in rcmunerntionem
aliislocisab officìorum
eo pràcﬅiroru—m haéìenus 111 Vngaria
conceſſasjainrum & '
àoSulra-ſi
no, & ob id Tartaros cum libetìs & vxoribus ad aliquot'
miiiia‘ adeſſcſſiui p10uincias eas occupent. '
Exquibus manifeﬅe pater, qnàm parum fideliter Dn.
'— Cancellarius'111 rebus Moldauiae Verſètur', & vtrum hàs'
' prouin'cias Auſh-iacis porius, aut Tranſyluano, ſiue Po
lonſio‘, quàm Tare-x & Tartaris concedete malir.
.. (Lilod ſi Turcz ſupcriores fiiiſſent(quod Chrìſ’tus ta-- '
men clementer aucrrat) Tartarus vltro iam przﬅò Mol- ſ
daniam per immaniſſimam tyrannidem & cruenta laſ
trocinià occupaſièr, peflimeque cum Tranſyluano heroe'
incomparabili,-cuqu ſubditis & regione eiusaéìum fil-'
iſſet ;quod iam tum per rccens à Cancellario confirma
tum‘ Vayvodam t'e‘tatum cſſe apparet,dum Tartaris Tur
cisqſinettes in Tranſyluaniam vìas,'vtpote per Zakuliam, '
ad'Albam lulian1‘&Valaquiam vltrò aperuerit, '
_Zakulij pOpuius liber & ſui iuris ab antiqua, fortem lit-*
nè & fidelem , i]'admodu operam Sercniſèimo Tranſyl-
uàniae Principi 1n hac‘expeditione n‘auarunt (Din omnia”:
officià_&prazﬅantiſſ1maquzque hon'otat‘ia‘ Principi prc)‘
exeufl'o Turcarurn iugo {ponte detulerunt.’ Tanru1ne-
quidem
—a- \ «
—-T R-AN-S YL VAN. I E... . . 149

quidem valet Charitas,Diſeiplina &gponcordiaquz iun
éìaſimul tum rem bellicam tùmaìia quxque negocia ad
optatum finem feliciterperducunt.
Ware pofieaquam Sereniſſimus tandem experientia
edoCtus manifeſievidet , quanto in diſcriminc rcs ipſa ver
ſetur, quodquc Moldauia pmer ſui ipſius Serenitatem
tres Dominos exteros proìze'modum nada ſ\ Î‘eam ob
cauſam minime cundandum ratus, nò ita pridem vicies .
quinquies millcviris, fortiſſimis inﬅruétifliimìsquc par
11m equmbus partim peditibus miſſisVayvodz a ſè con
ﬅitùto Moldauie przfeéturam comm1ſ\, q111'procul du
bio"m negocio hocﬅrenue & ſedulò procurando,ſediu’o
nibusque per cos fines eompeſccndis,comj>onendis,que
tum V115 ad Tranſyluanîamapcrtisiterum intereludendis }
ſceuran'disque niſiireliquumfaciet. Deus autem & dies
interimexitumearum rerum nos doeebunt. .
»"..g'
T 3 SVLTAN
‘ -'....'…..…. ,…Wſſſm .… ,-—-m.—*-,— ._.. ,.., _, .'...

- » ſſ, . ._.
… ..;. —
«”> ph, _
#4.»‘1 .14.* ..; ,.ſi ,_
[eſ,/(.,,
.W
""h”-H.:u-uſſ»
151
SVLTAN MAHOMET
I]. TVRCARVM ]MPERA
T O R XV. Marti) ingrefſiis, Anno Chri- '
ﬅi1595. AEtatisAnno XXIX.
N N 0 159 ;. Odiauo Ianuarij dic oſibnt
-; imperator Tuicarum Amurathes III.Gonfianti
nopoli ex Calculo renum, ſive Nephritide, natus ‘
annos quadtaginta oéìo , mortem eius ad dies aliquotſi
caelauerunt,donce filius natu maximus Mahometes 11. ex
Aſiaaceerſitus adimperium demortui pa-tris capeſèendii
Gonfiantinopohm veniret; conceperant nonnull‘i ſpcm _
dc fratre eius nam minimo,Vt cuius nò tanta eſſet animo , '
ferocia, in imperium admittendo, ſed frufirati concepts '
opinione, Mahometem fette, coaéìi ſunr. _
Is vt primum in ſolio patris ſedit,om nes ceteros f'ratre; '
ſhos,q11os numero novedeci m habebat ,pro more Otto-. ſi
manica: Saſſnéìionis recepto,laqueo e vivis ſuﬅulit: Adhec
dccem primarias vxores panis ſui … mare ſubmerſas [uffa '
camt.Sup1-em1'1 Cameratiu, qui obitfi Amurathis ad Ma
homctis uſq; adventfi ela habuerat, iu recòpenfàtioè ac. "
eepti benefici) bis mille Ceehinis donauit.Sultanc;Mat1-i _
fue annu u piecio decies mille coronatorum honorarijſi
vicededit. Eandé matrem ſuam cum divitſſe ad modu via-' = '
ricoad terra-s quasda remotiores incolcndas amandavit.
Gcnetzari exteriqwmſſilites , vt primum de morte [1
murathis aeceperunt, ſeditioſi faéìi ingentibus turbis mo
ig. cis Conﬅantinopolim diripucrunt ; quin adeo ab lpſis
HBB-.gif
Tfr.
\"
faeuitum eﬅ,ut maximum inde malum impenderet.Verîi
tumultus ilic per novum Sultanum tandem nec niſi ma
ximo labore ſopitus quieuir,cuf_todia per omnes vrbis vi
cos probccurata. Him:
15_1 SlGlSMVNDVS DVX
Hinc ſplendidum quoddam & magnificumtentoti
um more Turcis viſitato ante S. Sophia: Templum ex
panſurn ﬅetit, in quod Sultanus pater demortuus, vna
cum nouendedm fih 1s ſuis ﬅrangulatis deſertur. Pater ad
dexrram, filii ad ſiniﬅram ordine poſt1 omnibus palam
conſpiciendi exponuntur,donec ſolennitas ſepulrurze fiè
tet. Vbi funus'13m
&usillud deduccbaturJìques
praecedir, ad quidam car-_a‘phriî
vrrunquc lacus ſequuntur Genitzſiaſi
ri,Hinc Saccrdotcs iuminaria manibus praeſerentcs mo
te (ho narnias cantabant Paulo poﬅ peraé’tum funus, no
nus Tur'caru
_ {ima ,&cquoSult'anus Mahometcs
maſignificè II. pompaillud
veéìus' ad templum ſplendidiſ
proce
dit,vbi is prim ùmpalam omnibus conſpicicnduserat, fi
dem coram manifelie facicns, ad ſhturam proxime z- .
fiatemmon
italia, Vie'nnam ſolùm
quin vniucr'ſum Auﬅriae,
orbem ſcd Romam
Chriﬅianutſin etiam
debellaturfi,
' ſimulque Conﬅantinopoli, & per totum Turcicam Im

perium edicir, vt quaccunque ad cam expeditionem ne,
ceſſaria fint,ea omnes vbiuis locotum in prompru habe.
ant: In ſumma tota Conﬅantinopolis erat tum temporis
ocCupatiliima. Ex Theſauro *lmperij eius tricies centena
mil-lia florenorum ad perſoluendos Genitzaros,reliquos
que ﬅipendiarios milites dcprompta ſunt Eod'em tem
poreſuio‘nouo
l‘egatus Per (‘cus gtarulaturus
Turc'arum nomine Regis
Sultano Gonfianti
nopolim appulit.
UL}…
COMMENTARXVS - 153.
DE BELLO VNGARL ]
COlNCLVO EA QVEABAN. ,ſ
NO1591. lN PRAESENSVSQVE
tempus inter arma perVngariam .acciderùt,
breuiterquidé, ſcd fidebona &per
ſpicucenarrantur.
NN O 15 9 1. menſc lulio SultanusTurcic’ “"I“…"
** "Î claſſeinſlruéìa, quadragìnta ſiuc quinqua
ſ
, ſ zſ €; ginta millibus tam peditumquam equitum
Vf), Kommam quam minorem dieunt,quazq;
ſſ ? ***-"’ munitiſhmaadfiuesTu1cicosjacet,animo
hoﬅiliappulit, eàquè tormentis expugnara occupataq, ,
quotquot in ca eranc omnes a meterris fruﬅularim
diſſccat.
Marte itaquc fauente vſus, ad Mentzent & Zache Me?-fen:
perrexit , quasambas munitiones ui expugnaras ſimili- Zac °
ter eapitzin incolas & preſidiarios eodem quo in Kamari
enſcs furore graſſatur, ramctſi aliquoties inter ipſum &
lmperatorem Romanorum antehac conuenrum paéìù
què toret, nevllum tormentumaius in Romanilmpc
11) fines inueheret.
Inde pergit ad Caniſam munitiſſimaſſm in finibusſi-C‘mſi'
tam. Dum in itinere eſſct rumore accepit proccres- c'ms
regni omnes in armiseſſe,jamq11e eum admodum copi
oſo exercitu quem tumultuariecollegiſſentmbuiam ipfi
procedere: qui rumorcum confirmaretur , ſubitòadea
loca , quae prius occupàrat-conccdit , omniaqz incendijs
dcvaﬅans , nc ſcilicet noﬅri ijs tecupcratis fruerentur,de
V folata
. - , _"- .____—-__n_.d_ſſ
lq4ſſ COMMENTARIVS
'593'\" ""” folata reddit, quibus peiaétis domum verſus 1ter remen—ſſ
, _ (us finibus illis excedit.
vv’hſſſd‘ Anno 1 5 9 z nono dic lunij Turca: VViliitſch ob
ſident , qua ci ex tribus locis tormentis &incurſionibus
HZ." Ch ri- acriter oppugnantesoecupannbr qumquc millia (_)hriﬅi- .
ﬅſi un om… anorum fruﬅular1m1n1b1conc1dunt.L1beros opp1dano
in Turci,… rum ci1 citcr oé’cingentos ex Baſſa: Boſnenſis mandato'in
mi‘ffi. Turcia m mittunt.
(Lui reliqui erant ex ciuibus Sultano-nomina ſua, da
re coacîìi ſunt. Capitanei , officiati,'mil1tcs ﬅipendiarii,
inter quos vigin ti Germani erant accinéti gladijs dimiſſi.
& per duo miliaiia deduéti, rande m per Vayvodam qua
dringentis equis Slun vlq; comitati abierunt.
Thom,, Interea Thomas Bally nobilis & excubiarum magi
Bally. Pter'1ra incenſus primarium quendam Turcam Aga Beli,
quod'lS concubinam eius de fiupro ſollicitaſſct,& germa
nis alioquin moleﬅiffimus fuiſſet , globo tra1)c1r,vnde
ſubitò tumul'tus coortus, & Tute-e'… germanos irrucn
tes eos ad vnum omnes proſh'averun‘t, vnus tamen Car
po Bagdcy nomine,euaſit, qui Slun delatus, nec ipſe ta
men,an aliqui ſuorum ſeruati ſint, quiduc de nobiliBal
ly portò aé’cum ſt,reſerre potuir.
3.54“, Oftauo Iulii Turcaru m ducenti apud Sondra m‘
' quz ſeptcm milliaribus abefl à" Caſcha , in armis còpa
ruerunt, eo die eoelrî erat nubilum-, proinde oltogintae
equi ad excubias noﬅras & repagulaſiue can cellos popu
l'abundi obcquitabant ,. eo E ne vt noﬅros ex aree ad ſuo
orum ﬅationespellicerent. Verum noﬅri id ſubodorati
intra concellos ſc continuerunt. Turcacitaqucreccden
tes ſexperſonas qua: in ipſos extracaﬅrumincidcrant,ra
yucmnt.
‘. ‘ Polic
ll
/
/
DE BELLO VN-GARICO. ;;;.

Poﬅero dic Prxfeéìus in Calo, quater mille Tur
eìs ad munitionem noﬅram appropinquans plurimo:
vieos in vicinia deuaﬅauit, incola: tamen vt plurimum
elapſi euaſerant , quòd aliquot maioribus tormentis
disploſis ex aree , tali nimirum ſigno dato, przemoniti
{aiuti ſuae cauiſſenc. Armenta & cquos complures ab
duxit. Dominus Przpoſi tus VVari Przſeéìus Agrienſis
in diſccſſu-quidem eos , fed absque fruélu aliquo notabili
”". —_.
perſecutus eﬅ.
Porro Doekai etiam Xl. Iulii inillos ad duo mì
1iaria progrcſſos impecum feccrunt , qui quod numero
à Turcis vincerentur terga dare coadiſu nt : Eos Turca:
inſecuti Vigint‘i Vngaros & Tureas exiis proﬅrauerunt,
quoſdam .ceperunt. Sunt qui dicantPrxpoſitum VVari
'Praeſeéìum Agricnſèm cum mille centum militibus ad
Horduam, qua: ſeſquimiliariinſra Agriam
pcrueniſſe ,& collatis ſignis tſier ordines illiuscﬅ, hoﬅiſu
perrupiſſc.
Vbivero ad- tormenta ventum eſſet , & quater milleho- rzpoſimſi
ﬅiunwno ag,mineinﬅarcnt,ipſe fuga ſaluti conſulere co- Eiſus.
Q&us tergauertith-cle pedites fereomnes, quos ſeptin
gen tos duccbat, ﬅrari,& pleriquermani Vngariq; equi
tes vel capti vel diſſeéìi ſunt.
D_chinc Turcae in ſ:xeentos Chriﬅianosad merca- 600311…
tum eun-tesirruentes propc Agriam ,exijs quadringcn- ﬅjanitrud,
cos proﬅrauerun f.ccetcri fuga claplì ſunt. daci.
Ex eo tempore Turca Caniſàm equìtibus circnn
dcdit , & Siſecam , quxinter Savum& Culpam interia- '
cet,obſidione preffit , quam addies complures viginti
quatuor forme—ncis impugnat continue , ſed re infe
Cta abſiﬅe—rc coaaus , ternis ordinibus copias circa can
dem diſponit. Przeſidec illi munitioni quidam ſummì
-‘ V : Tem
116" COMMENTARIVS'
camma” Templi Agroncnſis Can oni cus qui in defendcnda ea
gli?“ cmnem operam,omnem fidcm atq; inddﬅtiam animo
* przſcntlffimo impendit. Aſſon Baſſa Boſncnſis , vb1 ab
obſidione diſîzeffiſſet ,. per li tcrasi-lli grauiffimccommi-ſſ
natus munitionem ad przſcriptum tempus (ibi dedi po
ﬅulauit, additis minaciismi tradat cam inſeﬅo marte tai-’
dem expugnandam, ipſumquè Praefcéìum viuum cxco
riandum, tum ceteros omnes aceerb1ſſma morte peri
mendos.P1-aefe&usſſacceptislitcris legatum amicè exc1p1t
expiﬅatur ex eo quaecunque ſccrctiſſi ma habebat , vnde
videlicet Baſſa ille omnes munitiones & Cocuobii com-
modicates tàm accurate edoéìusſciret , &‘quod proditor
earum rerumintegto iam quinquennio pro Cocnobij &
munitionis proditionc à Turca pecunias accepiſſet (erat
autem prouilbt Coenobij iﬅius ,quì Turca: illud prodide
rat) Hinc Legato ſub benevolcntxz prztcxtu moram in
_ ijciens,tormcnta, com mcatum & quzcunquealia habe
"' bat ei offendit; ſed interim provide Legatum & prodito
'
Roditore;
rem capit,&_vtriquc manibus pedibusque conſh-iéìis,pro
Pofiido
ditotcm quidem"mSauo fluminc ſubmetgit,at Legatmn
per Feneﬅram praecipitatum in eodem flumine peſſum
ire ſinit.
Legatus vbi aequo diutius expeCtaretur, Baflà alio
nuncio Siſecam 'miſſo conqucricur apud. Abbatem &
Przefeéìum de detc nto Legato ſuo, id'quc contumaccm
inſultationcmintcrprctatur , quam ſuo. tempore probè
Vlciſci velit.
Cui Abbas per nunciumre‘lîaondetſic‘ Legatum ma:
tÎurè expediuiſſe,qui quòd nondum adcaﬅtared1et1t,e1us
mom ſe caulìm 1gnorare: fid‘emſimulnuncio facit, de
deditione munitionis , vtquam à Turcatumviolcntia
1 defend"
DE BEL'L-OVNGARI.CO...117
defen dere minime pc ﬅèt : [pièBaſſa modò viros aliquot
autoritarie praditosoeeupatum cam mirtat, quandoqui
dem infame foret , li vilioris eonclirionis hominibus
cam tradetetBaſſa hiſce auditis bene contentus,pr_imari.
os ſuorum infltuéìoseflejubenqiui citra ſanguineimpro- S
ut ſibi ille perſuaſèrar , locum illum oecupatum abircnt. e\':aîîgt
Inrerea Praefeéìus Coenobij,ſe non minus egregie praepa- g g '
rar,-Be tormentis ſuis quotquot eranr globis, Clanis , ca}
thenisque belle inﬅruéìis ca ſub celpireabſcondit, ne vili
paterent.
Vbi tertiusiam dies ille à PrzſeCto conﬅitutusillu
xiſſet,ecce Tui-ce magnificè in cQuis aderant terni ordine
inueéìi,przccdcbant,qui reliquis dignirateemincntiorcì'
erant , patebat ingreffis porta maior’, admittuntur quin
genti,qui vbi intra murosconﬅiterant,demittuntur cra
tesſerra-te, & diſploduntur tormenta ſimul vno impetup
vndeequites eum equis inopinatò peraerem diſperſi ca
teruatim euolarunt. W extra portam adhucerant , vbi
com militonum fuor-um ſortern alpexerunt, haud mul
tum morati ocyus proſugerunt ﬅationes ſuas repetentes.
Hoc tam inſigm ﬅraragemate Abbasillc Coenobium ſu
umquamplurimis Turcis ſimul—è medio ſu‘blatis defen
ſum dedit. _ ſ '
-‘ Viceſimoſeptimo ſéptembris die, rnanehoraſeptî
'ma—certus quidam Turcarfi n mnemsin ſummitate mò
tium,Cl11-iﬅianorumeaﬅra explorammscomparuit: n o
ſifÎ PTOi "dc qllinqmginm equites—proemittſunnqui iri‘ncra
perliiﬅmrcnt , at vbineminemexhoﬅibusſianimad'uerte
rent, ad- caﬅra reucrlî,. genioqueſècuri induſgentes extra.
‘periculum ſe eredi derunt. _
' ' V ;. Intel";a
15‘8 COMMENTARIVS
lnterea Turcarum centena millia per Chriſiﬅiano
rum excubias _perrumpentes improuilò caſtra eorum
‘obruunr.
* Pedires noﬅri arma contra ſeretes, omnemquevir
:tutem ſuam \lrcnuè excrenrcs ab hora dici pomeridiana.
ſecunda admedium lèptimaz vſque veſpettina: pugnabàt.
Erantinter-illos quorum ſinguli duodeeim, trcdecim &
quatuordecim hollium proﬅra11erant.Sutor quidſi Hans
‘ Collet-patria ‘Grzcienſis-oCtodecim in co confluito ſu
*ﬅuliſſc dicitur. Turcarum proﬅrara ſunt duodecim mil.
lia & qu1ngenti , (ed quod numero viucerent tandem ſu
periores erant. Pedites noſ’cri—plxrique omnes miſcrè diiî
ſcffl perierunt.Tanta ſu1r ﬅtages vt ad talos vſque ſanguis
profuſus inundarchapiranei pletri-que p1imo congrcſſu
hoﬅem quidem, ſcd minime pocnam tandem effugerùu
Prazfeéìusgeneralis militiar primò ſtatim d1ſparu1t, nec
qu'ò ſc proripuiſſet vlli conﬅitir. VVolfcrdorfcrs Capita
neus captus-mulc’ìa pecuniaria ſe redemi—t. Capitancus
Georgius Gleichsberger capite truneatus poenam luit.
CapitaneusDenck carceri=incluſus. Prouiſor & ſignifer
.uterque publicèinfruﬅaà Turcis (èé'ti ſunt. =O€toginta
qua'tuor pedites xgrè fugaelap'ſi in'Sacello quodam ſub
deſunéìorum ſcclctislaritarunt. onr prouiſoris vicina
iampartui,globo traieéìa et cimetcrra per trìſuerſum in
ventre graniter (àuciata, vbi ſe'mm in mortis articulo
conﬅitutam videret,tametſi infans … vtero ſubſultaret
viuus , togauit militem , qui gladio transfixam dolo
ribuseamexoluit. Turca ergo Chriﬅianorum caſ’cra
d1ripientes ſexaginta quatuor millibus loachimicorum
.quae quatriduo ante Linza proxﬅidenpiis mifl'a eram, fi
\
mul
— --—'I
“‘—ſi—Ìil—ſi—ſi- .:.-n... ..
DEBELLOV'NGARICO. 159
mul cum varia ſiipellctîiile & apparatu bellico omnige
nopotiti ſ11nt.LiberosWatuordecim
inﬅar ſuſpend‘ſſerun't. Chriﬅianorum plaufìra—
paffim vitulorum
truncatis
Chriﬅianomm capitibus cumulatè refetta aucxeruntſi
Saccllum vbi ſupra didi Chriﬅiani proſugi latuerant,
Turca:
poſì quatuordecim thonnis pulueris defoffis &.ttidua
ſuccenſis,ſubueſirteruntſſ
Decimo oéìauo ſeptembrisTurcat omni cumappas
tatu bellico , variaqz ſupelleé’cileinoppugnation—ibus vii—
tata ad munitionem Toeaienſem appropinquarunt,qui Tonia
cum ſe parum profeéìuros viderent , equis trecentis Go
mar-am mmorem petentes moema cimtatis eius cn-eum
cunt , ſedob paluﬅ'ria proximè adiacentia reinfeéta di
ſced-ere coguntur,nihilominus cominati lì: ad hyemem
vbi paludcs glaeie conﬅitiſſent reuerſiſos, rem ſerié &o
mnieumfetuore aggreſſuros. .
QLL dum fierent , Baſſa interea Boſnenſisingenì
ti exereitu col-leéìo—, facile quid monﬅri aleretindicium.
przbcbat, . . _ ’Duropolîz
Circa haec eadem tempora BaſſaBudenſis lnſhlam l,,ſiſſla dice
feraciſ-ſimam Duropoliam—ſiuc Turopolim “petens' inter Pfî- '
Culpam' & Savum flumina caﬅrametamr. Inde noéìu
acl viceiìmnm ſextum oé’tobris—ſaris robuﬅa manuin ln
ſulanos excurre—ns quadraginta pages in-vicinia cum duo .
bus vieis Chioſe & Goiritz diripit , flammisque fun
ditus omnia deuaﬅat,rapit citeiter bis mille Chriﬅianos, Pr da nn ſſſi
abcgit armenta quamplura , auehit plaufìra frumento nîhoﬅis
onuﬅa circiter "millelnſula Dominus Bearſ , ob inopiam potituſ
hominum, & quodſſcòpias auxiliares adhuc expcéìaret
vim vi repellère auſus non fuit, ſedimpune Turcas & pro
libitu graſſari permiſit.
Ka.
- .ſiſi
tw « COM‘MENTARI‘VS
Cflﬅffl‘kî‘ s' ' KL'O-Lìobris , media node Turca oétodeeim ſignis
“GCTS'J °° peditum occupat eaﬅcllum S. Gcorgij,quod inter S. Ni
‘uP‘mm' coiaum&VVitſchavvinterjacct; quotquot inerantcu
iuſeunque ztatis occidit, Caﬅellum funditus igneabo
let,centum quinquagintaChriﬅianos inde abducit.
.. . Polìeaquam ergò Turcarum furor per Croatiam
‘ qffl'm 111 & vicinaloeaindies obtineret,ad haec Baſſa Budenſis in.- .
‘ha” gentem exercitum eonſcriberctmee patcrct tamen, quid
moiiretur. Rodolphus Il. Romanorum Imperator, vt
quiiam coram videret, incolas tanto Turcarumſurori
reprimcndo non ſufficere, Legatos ſuos ad Ele&ores&,
cartel-os S. R. Imperi j ordines mittit, qui eos de ope &
auxilioin hac neceflitate ferendo ſalutare nt. ….
Principes itaque exteriquc Romani imperi) ordi
d1nes,non tam honoris obſervantixquc ergò , qua lm…
peratorì ſuo devinéìi ſunt, quàm vt ex pio affetta, Chri- .
fiianisillis oppreſſis ope ſua & auxilio adcſſcntvolentcs
& prompte tam“ in auxiliaribus copiis mittendis qui in
pecuniz ſumma hand leui contribuenda conſenſcrun t,
requc cum cuiusque ditionis proceribus conſultara pru
dentiffimeiiberatiſſunèquè de omnibus ﬅatuetunt.
Cum verò omnis vié’toria contra hoﬅem Eccleſia:
Chriﬅi , à ſolo numinc' pendeat, id Principes &ordines
Chriﬅian orum animis ſuis rcputantes , maxime neeeſſaa
rium judicarunt,robur,viresquc &viéìoriam ipſam con.
tra immaniſſimum Turcam in vera poenitentia & fideà
Prec" a,» Deopetere & expeétarc. Qonffltuemnt itaqueper Die…
Mmm cmfisſuasyt non tantum … mendie campana: pulſarcnz
tur,qu1bus—aud1tis adpreees fundandashommes admo
nerentur,ſcd &ſelefflores quaſdam prccationum-formu
las publicarunt , quas ſinguli vel priuatim vel publice in
" con
ſ —fſiſo-iſic—r—
DEBELLOVNGARICO. m
conventibus contra hoﬅem hunc Chriﬅiano nomini
' tam mfelſſ’cum inſenſumq, funderent.
ANNO M. D. XCIlI.
‘ ,ſſſſ' , N Ianuario BaGaBoſnenfis denuo exnovo
, =‘? ,ſi ſuo Caﬅello Petrina eruptìoncm faciens in Vochobîm
’ ſ ſì!} Duropoliam utrun ;chaﬅn'i &VieurnBcg ignc de 111-_
. Îffì Vochobinì ,flamma abſu1npfir,adh1eeprae— a‘“
ter immauem Tyrannidem quam exercuìt quadringen
tos circiter Chriﬅianos rapuit. Retuler—unt nonnulli
quod per Cirolﬅadianas & ipſe clade vidiàim affeét’ fit.
Tures paucos ante dies Vicum Martanitz prop: M rt .
Agramimprovisò adorti dcripuerunt,ſeptuaginta Chri- diîe ::::
ﬅianis parcim caelìs, partim captis. Turcaru—mautem ut P
ſiÌ-.j-ſi
aliqui rctulerunt quingcntioccubucrunt
Nec ita pridem ter mille Turca-. 'in infidiis propc
Ncuhcuſel locati , cam munitionem dolo occupare ag.
grcſſi àDn. Palffio excepti &proflgatiſunt,ut ſupm Videre
di pagina 69.
Poﬅeaquî Turca: przſidiarìi in Petrina ob profun
di nivem commeatu intercludcrétur , ine-dia adaéì'i pre
datum excur-runt,& Nobilis-cujuſìlì prazdium, quod tri .
bus indemilliaribus adCulpam abcrat armisadortidirì
piunt, lèxaginta Chriﬅianos ferro excindunt , pradam
opimam refcrunt. CccideruntTurcarum quingenti vel
citeiter, ‘
Hinc ſexcenti Turca: , tàm pedites quàm equites in
Chriﬅianorum fines populabfidi excurrunt, fed quod la
c1'1 11111311111: patenté tranſirc cogerentur , qui frigore tum
còﬅitcrat,jaqu ad dimidifi miliare ſupra eum proceſsc
X tant
m COMMENTAR'lVS
tant,cſium glacies ſubitò crepuit , & equos ſimul cum viris
ad vnum omnes abſorſit.
Comizi: Nono Martii Rodolphus lI. Romanorum Imperator
Prag!» Pragzindié’tis Comitijs, ordinibus & ciuitatib’ eiusRc
gni primò hzc fere proponitzVideiicet vt prius còﬅituta
ſuſſbſidiain triennium adhuc continucnt:Secundò vt mi
litum limitaneorum certum numerum contra Turcam
habcrentſſcrtiò vt przter iam diàos aliud q—uoddam ag
men quod hoﬅem à Regno arceret, in ﬅrutîìum alerent;
fimul cum omni apparatu bell1co, alijsq; ad expeditioné
neceſſarijs , qua: omnia & ſingula ſuis ſumptibus curarè't:
przter vnius cuiusq; quotam , in ordinana przſidiaimſſ
pendédam & cam ipſa … quidé duplicandam adſuturam
proxime :eﬅatem. Adhxc vt pecunia , quas Im peratoria
Maieﬅas ob ſwdus àTurcis ruptum interueniente Spon
ſione praecipuorum illius Regni Officiatorum , iam tum
in magna ſumma ad defenſionem im pendiſſer, Credito
'1'ibus reſundcrcnturLSi etiam Imperatoria ſuaMaieſlas in
propn'a perſona & aperto Marte fe hoﬅi opponere atque
filb dio caﬅrametari cogerétur, vt bellotum ſubſidia uli
teriora comparanda diſpicercnt.
Paulò ante breuiter expoſuimus quid Anno praeterito
179 z.Turca: adCoenobifi Siſccam moliti fuerint , & quì
HaffiſſB‘aſ; diguis modis ibidem-excepti in caſſes noﬅrorum incide
fa popula rmt. Ar Haſſan Baſſa oportunitatcm naé'tus hoc anno
tur ſiucs I 5‘ 9 z.i n Mente Iulio , robuﬅo exercitu conſcripto,ﬅari m
Chriſl—ia in initio a‘ﬅarispaſſim in Turòpoliam, Caraﬅinitz & Sa
numm. mabriam excurrit, incendiis om niaſideſolata reddés. Sub
îni'tiu m luuii ad Treutſchinum monet ,obſid‘i one ci c_in
gi r.& vi tormétorum occupati capit , diri pit , adultos par
tim obrru ncat par ri m captiuos ducit,& paucis intra hebv
domadas offlngeutos Chriﬅianos abducit ex-eaviciuiaſi
DEBEL’LOVNGARICO. 163,
Tandem ipſe & Bcglius Petrina: alijquc ſeptem prae» Sì ſeca de?
terea Beglij & Genitzari primatij ex Nobilita—te eius eum nuO obſi'ſſî
exercitu triginta mihmm, &millium , &tormentis ma
ioribus vno quidem horrendz magnitudinis, quod die
Kaizianm‘n vocant , alioitcm die Quartier Schlangm/
& quatuor campcﬅribus inﬅruai ad munitionem Siſeci
acccdunt, ſibique cam dedi poﬅulant. Vbi ergo Haſſanis
Baſſaſi: petitionem przſidiarij iﬅi Germani bteui reſponſo
detreCtaſl'ent, poﬅero dieHaſſan ﬅatim tormenta cis Cul
pam prope turrim quam cxcubiarum vocant, intra agge
res adduci curat,& fummo diluculo in munitioné Siſe
cam horrendfi intonat , turrim cam murali machina diſ
ploſa deturbat , in quo fimul armamentarij duo procu
buerunt. Obſeſſos pet decem dies continues oppugnan
do in tantas anguﬅias adigit,vt abſq; maturà aliquà ſuble
uatione,quan tum quidé humanis virib’ confiderc poſſu
mus , minime le contra tantam vim & furore“: hoﬅis
truculcntiſſimi defend-cre vllo m odo vlterius poſſent.
(Da: ſimulac Epiſcopus Aga'amen fis cum Dn. Ruper

to de Egenberg .PrzefeCto copiarum Cazſatianarum ad
Agram‘relatuacccpiſſet,ﬅati1ndcijsdcm Dn. Andream
de Auerſperg Praefec'ìum in Carlnﬅad certiorem fecit;
Is confeﬅi in de excrei tu filo aliquot copias equeſ’tres & pc
deltrcs patiter ſelcgit,& colleéììs ſimul ſclopetatiis &equi
tibus per dieccxrſes illas ordinarie dilÌzoſitis ad ſeptimum
lunij dié prope S. loannè lnfra inﬅavvitz prima vice per
noftauit. l’ol’tera dic caﬅra mouit, &propc Agram ſupra
Sauum flumen )" uxta eduéìos aggeres copias ſuas cùm Ca’.
ſatianis coniunxit. _
X : Nono
164- COMMENTARIVS
Nono die eiuſdem Menſisinfimaaacie Schelinum
verſus in Dni. Boani territoriumvenitcum exercitu. In
intcreaHuſsari Petri Herdeli quique in albo ehlamydati
zooſl'urcz
[“E.
erant,in treccntos Turcas apud Kupſchiram praedatum.
excurrentcs caſu ineidunt, quorum centum partim ea_
piunt,partim oceidunt, carreras in fligam vertunt; In
ter captivos erat filius perfidi illius Crabataz,qui Burggra
vium in Caﬅvvitz vinétum Balìa; tradiderar.
Menſe Iunio Schelini commorantes Comitem de
Serino operiebantur. Eodem die Baan Petrus Herdeli
& Dns. StephanusGraſvvein vom Trens/& lﬅuan Tahi ,
una cum Huſigoggls ad eos ScheIinum venit.
Vndccimo ejuſdem menfis die ad Greer uſq; appro
pinquant, ubi per nodem commorati Comitis Serini
adventnm uſq; dum operiebantur. Verum is prxpeditus
aliis negociis eos non eff ſubſeeutus.
Duodecimo die lunii mane fummo diluenlo mi
les quidam ﬅipendiarius Siſccenſis incaﬅra venit , qui
Domino Przfeéto nunciaret , fi unum przrerea diem
adventum (imm traheret , nee obſeflis in Siſeck eo'ipſò.
adhucdie optitulaturus veniret, plane imponibile eſse,
ut ſe ab hoﬅisvioientia amplius deſendantſcdneceſìitaſi
te compulſis in hoﬅium poteﬅatem ipſis utiq; venicndfi
cſse. Turri m verſus Culpam flumen plus quàm mediam
tormentorfiimpulſibus jam deturbatam eſse, & ad ve-.
ſperam eius dici hoﬅem muros citato milite con ſcſſenſu
nî, aggerem etià proximead portam ab hoﬅe eduCìfi , ita'
ut plano pcdein arcè pergere pofìit. His auditis Dn. An
dreas von Aucrſperg/Ruprechc vd Egambcrg/ Melchior
”MWm/Boan Petr” Herdeli,ceteri Praefeéti Dalmatiz
& Croa
DEBELLOVſſNGARlCO. 16;
&Croatie,in un1'1 conveni'nntfionſulturi de reb’ Siſècen
Aibus. Dn. Prazfeéì’ oon Auci-55:15 conſuluit &inﬅititq;
ut obſcſsis utiqzſubveniretur: in eujug ſcntentiam ibat
Dns.von Rddcm/ czteri omnes idi pſum diſſuaſerfit, cò
ſiderantes vires Chriﬅianorum perexiguas , ſi cum Tur
cis collare penſàrentur , quin Dn. Przfeéfo ſimul per
ſuadere conantur ,.ut & iplèſentenriam ſuam mutet.
Praefeéìus ubi puſillanimitarem illorum intellexit
aeritcr commotus rem omnem coram omnibus omni
cum affeé‘tu & ſeveritatc tradat, timidisq; ſimul Craba
tis illis animos ſcrmocinarione fila addit,cohortans illos
ut divmo numine ſulti hoﬅem alacriter praeſumcrent,
ipſamq; adeò viétoriam à Deo fidentes expedarent , quo
le rmonc eos ita confirmavit , ut uno orein praelium cò
ſentirent , jamq; hoﬅem aperto Marteaggredì , atqz Siſc.
cam ultrò propugnare pariter omnes arderen t.
(Liar-e eo irpſo die cum omnibus copiis , quae ultra
quatuor millia tamen militum nò connebant, proſeffiſſ
onem ſuſcipiunt & ad miliare unum germanicum à Siſe
ca conﬅituti ordines ſuos diſponunt. Hoﬅis ubi Chrifl'i
anorum adVentum intellexilset , eum equitu per pon
tem reeens extruCtum Culpa flumen trajieiens equites _
agmme bi partito diﬅribuit,quorumalteri‘1 agmen in in
fidiis ponit,ita ut nuſi1uam appareret , ſperans ſe Chriﬅi
anos hac arte in apertum campum pelleéìos in medio
circumdaturum. Quare inﬅruéìa acie ex viginti Turca
earum millibus , & fermè ad dimidium miliare, ſieos
quiin inſidiis .erant adnumeras,extenſi1 , Chriﬅianos à
ſummo mane expeCtat prope Ottoe‘k eis Culpa & Oderîi
flummina.Crabatz & Huſari agmen przeeſèerant, ut pri
ores nimirum hoﬅem adorircncur, qui ut primum .ho,
X 3 (file
16-6 ".‘ C O'M-MEN TA'RIVS
(tile robur & furorcm eorum conſpexiſsent , reéìà cou
Verſi fuga iam meditabantur. Verum qui pim’ in agminc
ordines ducebat , ﬅarim eoſdem inhibens , ad ſmiﬅram
Carlﬅadianos ctCarne—tianos SclOpetarios , ad dextram
cquos Carinthiorumgregarium
Carlnﬅadianorum , inmedio militem Carncriorum
quem Capita &
nſieus Dns.
Paradiſius ducebat , adquos Sileſii equites & Caeſariano
rum triaſigna ex ſubſidio aderant, ſum ma fortitudi ne in
hoﬅes movebat ,eosq; tormentis comin uis cò adigebat,
ViEron'a ut Baſſacuomm cora-cun ſuo terga dare ‘cogeretur. (Dé
Chriﬅiano Phnſham cum ommb-us copusòt odimb” r1ted1ſpoſitls
mm memo inſecuti pontem qué ſ11g1entes1ll1aſſequ1ſpcrabanc pra:
“bffiſi vertunt & occupanr : quoſcunq; … plano conſequuntur
ferro & globis perduut , reliquos in Culpam & Oderam
compellunt, ubi Equites ſimul cum eqms mi ſerè interie
runr: ne unus quidem exillis caprivitatis reſervatus: peri-,
erunr omnes przſonti morte , przedae ccſſerunt bis mille
equi& decem ſignamilitaria.
Dum haec ficrent , Turcxinterea in caﬅtis puis-'e
rem tor1nentarium,reliquumq, appararſſù bcll-icum i—gnc
abſumunt,&fuga ſimul tumultuaria conſiilcntes ſibiin
pedes ſe ocyus coujiciunt. Noﬅri Turcarum cal’rris occu
patis novem maj ora tormétaincorrupta adhueinvene
runſ , inter quae & illud erat quod dic Kasianrtin vocant,
Chriſtianisereptum annis ſupcribtibus, quod ſane caﬅel
la limitanea quotquot eorum erant haé‘tenus admo
dum hormcranr; erat enam aliud die Krupperin/ &duo
muralia , unum die Duardirſckzlang / quaruor campe
l’cria , globi aliquotie'sccnteni , quorum maiores quadra
giura, quadaginta quatuor & quadragiuta quinq, pon
dò erant: aderatBalSae tcntorium (àtis magnifian, &
uo
DEBELLOVNGARICO. 167
duodceim navigia magnaque omnia Silèeam adveéìia
ſunt. '
Sunt qui purent nullà parcntum noﬅ'rorum me'
imorià tantum Turcatum robur tantu-m appa-mmm
bellicum , totViros primariazNobilitatis Turciez tàm
procera-: & creda; ﬅaturae homines & germano more
tàm egregiè & magnificè armatos , atq; hic ipſeexer
citus Turcicus fuerit in Dalmatiae Croatizq; finibus
eonſpeé’cosfuiſse. Galcae,arma,loricze,
nes &c. omnia dcaurataſſ, eimeterrae,.pugio-
ſivc auro-argentoq; redimita, 18ooo.T'ur
earum ſiſſlſikſſ
Cceiderunt Turcarum oéìodecim millia, nec enim ex
omni illo vicies millenoTutcarum nnſimero, qui ſub dio
‘aeie ﬅeterat, ultra duo millia per pontem in caﬅra ſua
evaſerunt, ſiquidcm'plcriqz velin aqua vel in plano in
“'‘-l’ ſiterierunt , adeo ut non tantum per agros eadavera eon
tin na jaccrent . {ed & Culpa fiumen cadaveribus humax
nis& Caſſballinis ex Savo & Odera defluentibus eon
fertim manarit , quin ipſa flumina aliquatenus- inde in..
tumuerint. Ex Tuteis ceciderunt przter milites ﬅipcn
diarios , & eos qui minores magiﬅratus in bello obic
rant quam plates etiam Baſsa: , Beglii , Sanzacia &C.
qui inter eadavera in agris & in flumine demum agniti Hſiſſmgſſ,
ſunt. . fa,
Brat inter illos Haſsan Baſsa Boſnenſis qui in
fra pontem ex fluminecxtraétus veﬅibus precioſiièimis
& margaritis atq; gemmſiis Splendidilàimè adhuc indu- *
tusprarelam egregicaugebarzeratitem Mchemet Beglius
.de Hcrtzoguina filius Aehmeti Vezirbaſſz ad portam: ſ
S A F F E R B E G L I V 8 de TzcrnichfrarerBaBazin
BoſnarM E M lBEGLIVS deZuornich:HARMA
TAN Bcglius de Skendria ;Currius Bcglius cle Vazittìe
: ' ' Alì
rcs COMME'NTARIVS
Ali Bcglius de Wakertz : Hml'tanBegliusde Petrina:
Ybrain Begiius deLieha:Ve1i Kovel Beglius de Poltzegaî
Operti Bcgliusde Aleuno: N. Beglius de Orechovitza:
Naufi dcr Gravi :N. qui anno proxi-mc elapſoStitios ſe
duxerar: item Gtolhh deKlagenſurt ;.quiaulz magiﬅri &
conſiliarii Baſſa: fuerant. In ſumma ipſè flos &germen
Nobilitatis Turcicx in 'ca conflidu periit : Solus Mura
Mufflhc‘ thes Ma de Crup ſuperfies evaſiſèe creditur. Ex Chriﬅia
Ma de ſinis periit Dux Arehibuſiorum Carlﬅadìanus cum aliis
Crop. duobus equitibus , nec ulttaoào vel de'cè Huſàri cecide
rfit. Ex peditatu nemo aperto Marte procubuit : triginta
aut quadragintaI-Iuſgoggi&Cxlàriani,dfihoﬅé ad pon
tem prxverterentpartim influmcn delapſi,partcm inter
conferriſsimos,hincinderuentes hofieseliſi & eòculcati
expirarunt. Vidorià cà “tàm memorabili parta, omnis
exercitus ter Coenobium Siſe-cenſe circumiens,& quaq; ...I—._.
vice'in genna ſupplex procumbcns , Deo opt— max. pro

parrà vidorià gra-tìas devote egit, machiniſq; diſp‘loſis
ovationcm teﬅatus mutuo ſibicongratulatns fuit. (Ya:
cum przſidiariis Turcicisin Hara-ﬅovvitz ſingula relata
eſsent, prae timore munitionem eamdeſercntes anfugc
'runt,czteros etiam q-Uiin vìeinia Caﬅella defendebant
panicus terror omnes repenteinuaſit.
Dns". de Eckenberg ﬅatim poﬅ Viàoriam Siſecen- . ſi- ,.
PWÎMOB- fem exìguis quibuſdam copiis P E T R iN A M proficiſ
ſeſn. citur, eamq; equi tatu circuit, & (ibi ſſdedi poi’culat. At ubi
pracſidiarii obſidionem detreſcîìa'rent , neq; noﬅri pro
pter continentes pluvias tormenta per itinera cxpedire
tempeﬅiviuspoſſcnt, quin & commeatuspenuria forſàn
premerentur , ab oppugnatione ad tempusabﬅinendum
fuit. Tandem vieles mille hominum exercitum ad Petri
nam
DſſſſE BELL () VN GARl C 0 "169
nam admouentes,& per dies quinq; continues tormen
tismaioribusin munitionemſulminantes , re tamen vt
. plurimùminlſſ‘eétà abſcedere eoaéti ſunt. Hoﬅes autem
nihilo ſecius etiam in noﬅros globis impluen tes , nihil
} magnopere damni dederunt. ' ‘
Noﬅri cum pridie per pontem recens Culpa flumini
inﬅratum , tranſn1itterét,eo fine,vt Turcas in caﬅris ſuis
improuiſò obruerenr,inciditin ipſos Turca quidam, qui
vitam ſuam paciſcebarur, quòd Beglerbegius ex Graecia
amplius vno miliari inde non abeſſct , ſediam inirinere’
-ſit cum exercitu,Vt Baſſam Petrina egregio aliquo ſubſi
dio ſubleuaret , noﬅros autem cum omnibus copiis ſì
mul adoriretur. Vndc noﬅri incaﬅra ſua receſſerunt &
foſſas eduCtosqz—aggcrcs ſuos prouidè curabant :prazſer
tim quod viderent Comitem Serin. Dn. de Auerſperg,
& Prazſcftum generalem Dalmatize caﬅella ſuaad fines
eos {ira reperiuilſc, hoﬅem obſeruaturos nc improuiſò
forſan illos inuadetet.
NOVVM BELLVM PANNON’IB

INDICTVM, ANNO M.D. X C III. '
7. Auguﬅi.
. VLTANVS Turcicus ﬅrage ſuorum ad Sſſi

».ſſi .‘ ſ;cam intelleé’ca,tan1acceptum
infamiam damnù quà'm
inde natam acriter doluit,proinde
‘ ſi furore percitus & planè Chriﬅianos vlciſci

ﬅatuens nouum bellum contra Romanorſi
Imperatorem ad 7. Auguﬅi dicmrùm Couﬅanrinopoli
tùm Buda: proclamarifacit : mandar Mechmeto B'aſſae
' Y Temeſl
170 COMMENTARÌVS'
Tcmelizuarienſi, & Bcglcrbego ex Graecia ut ipſi hoc bel
11'1 loco ſuiipſius Sultani gereudfiſuſcipiant : Budenſi vc
rò'Baſsz ceterisqzimpcratorib. ut caﬅra &munitiones-in -
finibusimperii ſui prcſidio muniant , & conſcriptfi exer
citumjunéìi per ordines & per caﬅra adminiﬅrent,tum -
Sinani Baſsz , qui generalis ipſo—rum & militize iﬅius Prz
. feCtus futur-us ſit, &pro ſe Sultano per Vngariam bellum
. illud confcéìurus , morem gerant &debitam obedien
tiam praeﬅent.
Si…… Bat". Ad eum modum bellum Turcicum contra Chri
ſa venit in . ﬅianos natum eﬅ , & SinanBaſsa cum exercuu in Vnga
Vngariam-ſſ riam ad Budam venit , Beyerbegus ex Graecia cum co,, _ _—.-‘ſi-ſi ſi —|Aſi
Bfgleſbſi'g' piis duodecies mille militum in Croatiam abiit , non

lì“-” "" ,GW ſolùm ut Petrinam à Chriﬅianis at&iſsimè obſelàam cſì
. "MMM." omnibus ſuis copiis ſublevaret , ſed &ut Silecam denuo
erc1tum …
Croatia. ObſidCſcit. . . . .
Siſeca exp“ . Eam1taq5m11n1tione111 brev1 poﬅ contmuo tormen
gnatz & ;. totum fulmine1nfenſiſ51me1mpugnans,1n extrcmas an
miſsa 24. guﬅiasadigit, &tametſi obſeſèi omni virtute & roborc
Auguﬅi. pro vita ſua accrrime dimicarenr, Turca: tandem ſupeti
ores tamen
ﬅidie Annofaé‘ti , Siſecam
15 93. illam viceſimo
vi expngnarunt; quarto Augu
Przſidiarios intei'ſſ
quos ducenti crant germani milites , im maniſèim-e tru
cidatos & in fruﬅaconciſos in Culpam fiume ſparlèrunt .“ '
cxtera omnia direpta & devaﬅata.
. Inde mores, Savum flumcn trajicit,Agram uſq; excur
rit, obvia quxq; ferro & ignc devaﬅat , captos quinquies.
mille Chriﬅianos in ſervitutem adigit, & quocunq; pe
dem ſert , omnia miſerè deſòlata reddit. ' 1—-.-—._-1— ._-
ls ergo quod in ſubitaneo adeò terrore neminem faci
le arma contrà ferre videret , animes inſoleuter toltcns ,
Carol;
|
DE.B.—ELLO VNGARICO. 171
Carolﬅadium jam praeſumit, quin inviCtiſè. Rom. lmp. Bellum fm
peratori
Rudolpholl. per fecialem bellum,ruptofoedete,aperte Rom i di
indicit , nc ìpſe porrò tributum rceepturum, ſed in Chri- fiumi,; *
fiianos ferro& igne quibuſcunq; modis poſsitgraſsatu- Beglerbe
rum profitetur. gu :; (:;-3.
in Scptembri Petrus Hulàarus, quiPuppae commora- cia.
batur, juſsu Comitis Hardeccenſis , rationes ſuas con-tra Petr-us Huſ
Magiﬅrum xrarii Sultani Turcici , qui & ipſe ſub ſc qua- ſiſilſims E“:
t'uor quinquiesve millia Turcarum habebat , anda-Elet "‘ Mag'ﬅ“
diſponit, & cum ducentis equis cum dum ſtipendia mili- FP… “'
tibus ſuis ſolveret invadens, man us intrepide cum eo cò- cui}, due:!
*-ſfii-r—qnv fecitJ caduntTurcarum plurimi ,ipſc Petrus Magiﬅri at- ti: : uis, -
rariicaput, & vexillum primipili aufert ; decem Turca ad…-…,
capti Pragam abrepti. 5000, Tur
Chriﬅiani \èxics ſeptiesvc ad Chetzmetz velitationi- eas.
bus cum Turcis congreſsi proﬅraverunt ſummum ſigni- Vtfilîfcl'
ferorum Sultani, una cum Baſsà Kizaia, potin equis ge— Summa
acroſis , aliisq; multis prccioſis ex auto & argento. Zé“ “d'
8 I N A N E A S S A.
Veſprìnum
' XXII Septembris Sinan Balìa cum copioſilàirno ex- và Tu… “
etcitu Vsprinum , quod viginti quinq; miliaribus in- pugnacum,
fraViccn nam abeﬅ,& ab" anno uſq; milleſimo quingen
tcſimo ſexageſimo ſexto in Criﬅian orum potcſìatc fuit,
obſidionc cingit , oppugnar omni vi , & 27. Septembris
captum oecupat. -
‘ Chriﬅiani ut primum viderunt [e munitionem cam
contra Turcarum violentiìdefendcre nòpoſse ,"pulvcr'é
tormentariii,adjc&o igne defoderun \, &duab’ horis an
ce qui hoﬅis ea potitctur,clàm per anguﬅà quandi porti
‘ * Y : abierunt,
m ' COMMENTARIVS
*” abicrunr, qui plcriq, tamen à Turcis eorrepti'perierunr’.
Ferdinan- Preſcé‘tus Ferdmandus Samaria qu1 jam aliquones alr
dus Sam a_ quot eaﬅclla ﬅrenue defenderat, eum ducentis Chnﬅi
… & zoo. anis Vivus in manus Turearum venit. Pulvis defoſsusin
Ch riﬅiani primo ﬅatim tumulto exardens Turcas plurimosipſam
capti. que munitionem paffim admodum lzſit. Turca: nihilo
mi nus areem duobus Begliis muniendam defendédam
que eommittunt.
Palotta ea- Vltimo Septembris ad Palottam moventes ,dedi ſibi
PM- poﬅulantes accerti me tormétis in cà detonant. Dn. Fer
dinandus de Samaria & docenti Chriﬅiani eum eo pri
us Veſprini capti populares ſuosin Pallotta impugnare
‘ vìcompulſi ſunr. Munitioni przerat Petrus Ornandi,
_, nationc Vngarus & copia1um Dux is primum ineurſìo
nem ﬅrenue ſane ſuﬅincmt ubi ſu mmfi propugnaeulum
impetuacrloborum deturbatum vidiſſet, ſpem omnom
deſendendae munitionis abieeit,tamctſ1- qua: inſerius
erant deſenſioni parata ,infraéìa conſiﬅcrent ,—&uno ex
cepto , quiin ſummo propugnaculo everſo perierat , re
liqui omnes ſalvi adhue eſſent & colloquio efi hoﬅe in
ﬅituto , ſpondet ſe munitionem trad1turum & ſe ſilosq;
in Turcze poteﬅatem venturum, quatenus1ſb1fi1iſq,'ſal
vis abſeedereliecret. Wodlicet Sinan juratafideſanxiſ
ſet neutiquam tamen paCta przﬅitit, ſed munitione per
d'editionem accepta,dimiſit quidem praeſd1arios, d1m1ſ
ſos autem perfide omnes invadit & trucidat,ſolo Capi ta
neo eum duobus aliis excepto , quos captivosiſimul du
xit. Simili plane tyrannidetotum laeum Balathonem
Turcaimmanilèimusinfcﬅo Marte ſubjugavit.
X. Odo
" DB BELLO VNGARlCO. mc W
X. Q&obris.die Chriﬅiani inVngaria denuo cum ìnVn ma
Turca acri ptf-elio concurrunt. Melchior von Rddcrn/ l hg. '
natione Sileſius cum equis mille trecentis, quos ſub ſc Xfſiéòſiîſi,
habebat,fi1nditſex millia Turcarum , liberar quam plu— fſidjt 500°
rimos Chriﬅianos & tria milla puerorum, quos Sinan Turcarum.
in Turciam mittcre captivos voluerar.
A decimo tertio Novembris ad viceſi mum quar- CWVWWS
tum uſq, ejuſdem menſis diem Imperator noﬅer Rudol- P"?"
phus Il. Pragx in aree regia Conventum generalem Or
dinum regni Bohemici celebrar. Poﬅeaquam ergo
tam ſcripto , quam orarione Ordinibus expoſuilſièet ,
quibus modis Turcain Croatiam&vicinalocaimpreſ
ſioncm fecerit, ut multa millia & urriuſque ſexus Chri
ﬅiosin aztcrnam ſervitutem abduxerit, praecipuas item
munitiones, caﬅella & limitum propugnacula, inter
qua: Siſeca ipſa , vi & armis occupata ſibi acquiſiverit,
quodq; nilì à propoſito arceatur,peiora jam in animo
verlet , pctiit ut proximo conventu generali , ſcptimo vi
delicet Martii ado, decreta ſubſidia contra Turcam con
ferrc & prazﬅſſare vclint. —
X X I. Octobris dieque erat Dominica Ferdinan-ſi Hardwa
dus Comes Hardccceſſnſis cum‘omnib’ copiis ſuis eaﬅra' ſis “bam
moveſ. Circa tertiam vel quartam eius diei horam ,' cgſilcm
Albam regalem uſq; , neminc id obſervante , ( erant oppugnat.
enim nebulaz denſac co die) adventar. (Di prxceſserant -
primo ﬅatim occurſu , in armentorum greges , quos pa-'
{tum egerant, incidentes , retrò eaad exercitum inſe
quentem vcrtunt. lnrerea tertctcni circiter Turcz in
armis , ad hortos extra urbem conſpieiuntur, co fortaſ
iis animo,ut armenta antchac per Chriﬅianos abaéto,
reeuperarent, (fiquidé de noﬅrprum expeditioneillis ni
} Y 3 '
174— ſſCOMME’NTARlVS.
hilquicquì conﬅabat) Ware Gcneroſus Comes Fetdiſſ
nandus Hardccccnſis,cum Dn. Brecke , Brunone & Gai
lo & paucis quibuſdam qui aderantin eos fertur,quos:ad
urbisponté uſq; inſequitut. Hinc Huſsaro Petro & ſex
centis illis ,quos ducebarille ,in mandatis dat, ut quam
primt‘r cum militibus Vngaris in ſuburbium ubi Beglius
habitabat , impeti'i faceret. Hermanno Georgia impe
tat ut is ad alteram portam (quam VVelſChli vocàt)Mar
cis aleam oppugnando adiret; ipſe autemComes cum cx
crcitu eodè in loco conſ’ntit, ne quà forte manus a tergo
ſe tollar, que improviſbl—lulèarum adoriretur,utq,l1oﬅis
hincindc ſe defendere neceſsc haberet.
X X I I. OCtob. ad meridé oppugnarionem auſpicatur
Hardcccenſis , uti vcrò videret , abſqz obſidionc diutur
uiore,cui minimè paratus tum erat, nihil laude dignum
Huſsarus confieri polèe , re cum Capitaneis conſultara inde caﬅra
PetrusSub
movet. lntcrea nunciatur Huſsarum Petrum imperatis
urbiumAl
bz Regalis fatisfcciſèe & ſuburbium injuué’cum expuguaſse , pete
expugnat. bantur etiam duo tormenta magna , qua; l-‘luſsaro ad
ducetentur, ſpem bonam eſse, rem ſeliciter ceſèuram,
quod propoſitum licctComes Ferdinandus improbaret,
precibus tamen Nobilifi cedens , movetcx co loco,quo
Huſsarus in urbem invaſerat , & concedit duas illas peri-,
tas machinas: injungitautcm Huſsaro , utſiad mediam
cam noàem uſq; aliquid praeﬅare poſBet , id tentaret,
ſin minus ut tormenta miisa reﬅituere direpto &incenſo
ſi1burbio exccderet : is verà diutius equo morat’ doncc
illuxilset, zgrc nec niſi multo cum labore tormenta ſecſi
reducere poteﬅ: tria autem minor: quae ad Dm. Palſium
(peàabant, ob nimiam globorum nubem in ipſùmin
undantem relinquete cogitur, ipſe cum paucis ſuorum
non
\
…ſ_—
ſi
DE'BELLO VNGARICO. 175

non ad fòiìas urbis , quì oppiduminvaſerat,ſcd per pot
. tam Palatoramcxccdit.
X X I I I. Oàobris die, qua: Manutan-Comes,
paulatimindc movcns, ad medium miliare ab Albàlu
lià caﬅrametatur, qua in loco Huſà—arus etiam ad Co
mitem revertitur , cum paucis militibus ſuis, czterie
nim plaſirriq; deſarigati per compita jacebant.
X Xlll l. Oé'tobtis, dum excrcitus jam itineri expe
ditusieſsct , nunciatur, hoﬅemin propmquo adeſſe,&
egregiè inﬅruéìum apparere: Comes itaqz Ferdinan.
dus caﬅra egteditur ſpeéìatum , quid hoﬅis ferat , unde &
-ſ—-Ì—"ſ-i "—r-ſi
quo tendat,& quot copias ſecum adducat, primitt'is qui
dem vix centum ducenti aut trecenti credcbantur, &ſo
Ius Bcglius Albcnſis cum ſuis adeſse putabaturſied paula
tim numetum eorum augeri & multiplicari animadver
ſum (Dare Comes exercitum incedentem )am COW
ſiﬅere, imperat, &eum Capitaneis conſultat num hoflu
obviam procedendum1 fit nec ne. -
Cumitaqz omnes pariter precipue vero Dominus
Palſius pugnarc arderent , ipſe Comes Ordines inﬅruit
& more bellico ſuum cuiq; locum aſsignar planitie cà
partirà: ita ut Dominus Palfius cii ſuis ad ſiniﬅram. Co
mes ipſe juxta Comitem Serinum,Nadaﬅium & Budia
ſinum inter quos ſimul Capita-neus Sendelitz &Marcus
Beck a-d'f11erunt , partes ſuas defenderet. Nec verò minus
oportuno tempore de prxroga-tivà, quis nimirum prior
in hoﬅem iret ,con tenderét,primas eas partes primamq;
coitionem Dn. Palfio ultrò detulernnt.
Dum haec fierent , al terum Turcarum eornu‘ quo-d
ad dextru m erat, propius ad noﬅros aecedens rcliquos
._ nonnihil prev m
- er: 1, co fortaſſis confino ut noi’trorum
‘ crdines
176 ‘ C O M M E'N T 'A R’I'VſiS-ſſî
ordinesàtergò circumventos adoriretur. Quare Har-,
deecenſis Petro Huſsaroedieit, ut Huſsaris Palfianisaſ
ſociatis, & 1isquieoloren1bro,quiq; fulvo eltlamydati
erant, unàeum dueentis Sclopetariis Germanis, hoﬅi
um 1111 eornu antegreſso oeeurreret . ipſeinﬅrufiaacie
peneincedit. Hoﬅis ordines ſuosin latum explicaverat,
unde Comes neceſsum habebat ut ſimili forma aeicm
ſuam diﬅribucret. Agmineiraq,in latum diduéto in ho
ﬅem movet , jamq- tàm prope inter ſe aberant, ut utt-in.
que tormentis urrinque mutuò proﬅarent. oﬅcs cam
peﬅres ſuas maeh‘in as ,quas numero triginta duas ſec um
vehebar maturius diſploſas & ſupra Chriﬅianorum eo
hortes cvolautcs, abſq; aliquo notabili noﬅrorum da
mno cmitti t.
Milites Germani& tormenta propter teſqua & ſen
tcs aegrè ſubſequebantur:
nihiloommus at mihra
tamquam ﬅreuuus & Przſeéìus Dn. Gallus
virtutis amans opor
tune & in tempore juſso loco adſuit,partesqz ſuas cgregie
tieſendit. Ad eumitaq; modum aeieinﬅruétà alaeriter
in hoﬅem , ſimul efi omnib" eopiis, nee ullis aliis levis
.armaturae przmilsis, divino implorato nomine proce
dunt , eumq; p'rimo ﬅatim eongreſisu profligunt. (luan
quam non equites tantum, ſed et ipſi Genizari pedires
ſubinde inter fugicndum converſi acerrimc dimicarent.
Equi & viri ſimul noﬅrorum plurimi vulnerati ſunt.
Baſsx tamen Budenſis exercitus ſingulari prouiden
tia Dei , &ope Vngarorum atque adeò Germanorum
fortitudine ad unum uſq; interneeione deletus. (Dar-1
tum ex eaptivorum conſelsionibus habere potuimus,ſu
erunt in caﬅris Turearum viginti millia,inter quos quin
que millia peditum ut plurimum ex Genizaris, pleriq;
omnes
/
DE BELLO VNGARIC0177
omnes occubuerunt. Summa oeciſorum & qui in pei-"S‘fſa,g"s,1ſſ“r
luﬅribus perierunt , uti Dn. Nadaﬅius & alii qui jaeentcs ?ffiſiìîzz
eos al’pexeruntautumant fertur odo millium. Pauci ca- eînſc &Pal
pr'a plaeriq; ferro & globis ſublati ; locus in quo pugnaba- fio.
tur, ad ſeſquimiliare per Ordines patebat palsim cada
veribus conﬅratus. .
Baſsa Albenſis cum duodecim Begliis praeſens in
acie adſuit, Chriﬅianorum exercitus non ultra oe‘to mil
lia habuit in confliétu : quod plzeriqz pedites jam ante cli
ſeeſsiſſent, &bona pars militumin direptione Alber di
ſperfa cſset , pars etiam ad caﬅra iam pratcelîsiſſet. Comes
Hardeccenſis in crure vulnus accepit. Comes Serinus
r—q—r
<"ſi-—.-_.-=(—
equolapſante cceidit . Cim—eterra, quam Baſsa gclîserat,
confraCt-a inter eadavera reperta Comici Ferdinando o
blata fuit. Carceri ſimiliter complura Turcarum vexilla,
magnifice deauraras Cimeterras & pugione‘s reportarfit.
lX. Novembris die Chriﬅophorus à-Teuffenbach Gc- Dn. ì Teti-'
neralis militiaz Przeſeé’cus cum copiis ſuis ad decies quater Fcnbach Sa
\ millia militum numeratis à Caſehà,quae in ſuperiore Vn- bathgam
garia cﬅ , movct & biduo poﬅ ad Sabathgam,quam Tur- cxPugni"
caz occupabant , caﬅra ſua locat , cam tribus ex locis tor
mcntis &incurſionibus oppugnat , poﬅeroqz ﬅatim die ,
qua-. X il. erat Novembrisvi capit; Turcas prxſidiarios
duc'etosquinquaginta ſìmul oecidit, Sexaginta ruﬅicos,
quos Tute-.e ex Ri ma & Samboth oppidis acciverant , ut
cdificaudx munitioni operam ſu'am impenderent,vivos
relervat, quos deinceps ad Villccam aggeribus educen
dis aliisq; operibus adhibuit. Exiﬅimantnon eſse aliud
caﬅrum firmius nec munitamv magis per totam eam vi
einiam , eﬅ enim praealtis ſa'pius & caneellis praetcxtis, Sabachgz
propugnaculis egregiis , ſoſèis duabus aquaticìs & vallo deſcripcio.
muni
COMMENTARIVSÎ
' muniriſsimo eircundarum‘: ex eo Chrifiianis plurimu nr
ſemper damniillarum fuit. At munitione- eauunc e‘x
pugnata pater noﬅris per totam eam regioucm ſalvus &
liber conduéìus.
Hinc promovit & decimo quinto Novembris die ad
Villeca ob potentiſsimam Vrbem &muuitionem Villeeam caﬅra
ſeſsa,
metatur, cà Turca nunc triennium poſsedit. Pof‘rero die
omni cum fervore earn oppugnare incipit. Wed cum
Beglius Villacenſis viderct, ipſe cum aliquot ſuorum mi
litum , cla‘m ab altera parte aree excedit', exploratum
quas copias , quod robur Chriﬅiani adducercnr , & cſ] vi
cinis Turcis ſimul conſultatum , quidcontra Chriﬅia
nos tcntantum ſit. Baſsa Temcſwarienfîsècuterqz Be
glius lula: videlicet & Haduuani, ltem Schmuzhag von
Sam-m*] Villecam deſeniuri colligebant tumultuarie
aliquot mille viros ex przeſidiis circùm in caſlris locatis.
- ‘ Baſsa quidem Temeſî/varien {is , rogabar Odingenſſ
tos Genizaros, quos Sinan Vezir BaſsaBudz & Alba: re
gali rcliquerat, ut ad defendendam Villecam- adeſsenr,
Verumilli id recuſantes exprelsc reſponderu'nt, ſocios
ſuos temere & petulantei in exitium ad duéìos paulo
prius , idem ſibi ipſis nunc meruendum. Ware
Armenii quosmodo dié’cus VezirBa-ſſa cum filio (do , &
Baſsa Ferrato poﬅ ſe reliquerat ,,"ad expeditionem cam
ſuſcipienda m coaéìi ſunt.
Buda praeter-ea, Alba regalis , Schambotha paucos
admodum nec ultra mille quingentos viros propugna
rioni huic Villacenſi in ſnbſidium mittunt. Begrius ﬅriſi
gonienſis \ùbfidia non exigu-a ſublevand'is Villacen ſis
obſeſsis quidem mitteud‘a conflituerar, verum dum ca
in itinere e\èent exploratoribus edoCtus Dm. à Teuffen—ſſ
‘;1
bach.
DE BELLO .VNGIARI'CO. 17}. .
bach nò minus de Strigonio etiam obſdendo cogitare ,
adhzec Vayvodam Tranſvlvaniae cum aliquot millibus
ſuorum Chrilìianis opemlaturum fines regni eius jam ‘ '“
tenete, ſuos ocyus rcvocat. . ‘ '
.Reliqui ut pote Balìa Temcſvvaricnſis & tres Bcglii
flipradiàieumaliquot Chiis & Armeniis, addedes oeſſti
es mille numerati ſimul cum pluribus tormentis ma,
' joribus, &cum multo; apparu bellico Peﬅhà profeEti,
noéte circiter duo milliaria a Villeca conſiﬅunt ,eofinc
ut noﬅros irruentes in Villecamà tergo mcautos adori
rentur.
Przfeétus autem noﬅer Gcneralis unì eum Dn. Ste h,…”
Stephano Bathorio, aliad. &o Ragozi Humanui Maith- Bat ori , a
lini Laſzla & PogramiBenediéì11s,ex ploratoribus edoèìi liasRagoei.
cadere ipſosininſidiis poſitos antevcrtunt, Scligebant
ſepties mille equites Vngaros & Germanos, ad quos Dn.
Reubeniz vice przefeé'tus equitum nigro colore Chlamy
datorumcum duodecies mille equis , acceſsetat, inter
quos eranthuites recentes , adcrant item, centum Huſ
ſari & equites Argibuſiani longioribus ſclopctis de more
uten tes; & centum pedites.
Sub initium Dcccmbris paſsim per Marchionatum
Brandenburgicum,Saxoniam &alia Germania: loca mi
lites contra Tuream conſcripti & partim Viennam par
tim Pragam ad deleétumhabendum miſſi ſunt. Arra ſin
gulis numerata fuit florenus unus ſivc_loachimicus. -
x 1 1x & x 1 x. qui Lipſiaz nomina ſua dcdcrancſ-îpſmſes
iter ad bellum ingreſsi fune. _Similiterqui exnoﬅtis inſes °°“ſcr’Pd‘
riorem Pannoniam tenebant ', parati omnes ad expedi
tioncm accingebantur. Evocabantur Vienne quotidie
. , .. . -.:…Z. a...-. ; . ; pet!-itc;
42.1
. .. .
M...,—* 777:
tso .î'f‘ C'OMMENTARÌVS
pcdites ſigno publice more belli uſitato timpanis raucfi
inﬅrepentibus dato. _
12- 'Oſmffl .XX V 1. ejuſdem Menſis die , XXII. majora tormen
“G—Wm' ta,interqua: erant muralia, mortaria , Serperinazcam
“m "aa" pcﬅres &quindeeim à falconibus denominata , m'naves
deportata Gomaram adveéta fuerunt. In ſumma evoca
bantur omnes ubi vis loeorum ,ut contra Tuream "arma
ſumerent. ' ' ' >” .
Saxonîa & Invié’ciſèimus noﬅcr Imperator Rudolphus ll. perle
Bfflfflffl' gatos ſuos ſedulò agebat eum Eleéìori Brandenburgico,
bufgidcvo &Principi Anhaldino Chriﬅiano uti Celſ ipſorurn bis
m" mille equites in Vngariam mitterc— & ante pro‘ximum
10000. e—
Mattium
.
menſem , itin‘eri
_
expedire velint
. . .
: (Hare li
quites G cr S1leſios & Bohcmos cquxtes hls annumeres, ſperabanrur
mani. deeios mille equites” Germani vere inﬅanti in Vngaria
eonventuri.- - -
_Cir'eaidem tempus poﬅquamVayVodaPalottte ﬅran
gulatus eſser, jamq; ſexcenti Turcae alium in eius locum
eum ſaeult'atibus ſuis cò deducerent , & in prioris locum"
Huſsarus ſubﬅituere vellenr; Huſsarus Petrus qui Pappaz'e'rat, eum
Petrus6oo.
vieinis quibuſdam luis Turuacen ſibus , eoſdem exceptu
Turcas fun
dit prz‘dam rus mſeﬅo marte adontur , ﬅernit pletoſqz , Beglium etia .
"fem ipſum, qui Prxſeéturàillà recens infeﬅiendus erat , nee
{è ullo modo captum ſervarivolebar ', interfieir : cepit
Tureas circirer triginta quinq; ,& bona eorum quecunq;
habebant , rapta ſeeum avexit. _ .
IX. eiuſdem mcnſis die Turcarum Petrinenſium , Si
fèeenſium & Craﬅovicenſiſi tria circirer milliain unum
coeunt animo-Chriﬅianos incurſionibus moleﬅandi.
Cuius :ſacﬅi Dn: Albanus Graſ1 vein ubi eertior eſàet‘,
nenigenris viris tumultuarie eolleéìis, Turcis obviam
ſi .- pro
DEſſB—ELLOVNGARICO. 181
procedit , quingentos eorum proﬅernit , plurimos inter
quos multi erant primarii, capit , reliquos in Culpam flu
‘ men compulſos perdit; ita ut pauci admodum ſuperﬅi
tes vel incolumes e'vaſcrint. Scribit Dns.Cobentzel pra:
ter ſubm erſos cecidiſſe in confliétu ſeptingentos. Equi
complures generoſi prada: ceſserunt.
Vltimo Decembris die , Turcz quatuorſignis partim
equitum , partim peditum, Dregel uſq; excurrerunt cum
quibus noﬅri manus conſèrentes,proﬅraverunt multos,
plures tum equitum viri vulnerati. Turcae proﬅratos ſi
mul & ſaucios ﬅatim avexerunt , ut de numero eorum
conﬅare non poſset. In eo confliàu duo ſaltem Chriﬅi
ani ceciderunt, duo vulnerati , quatuor equi gcneroſi in
predam venerunt.
A NNO M.D.XCIV.
lanuarius.
V. Iannarii , Anno 15 9 4… circiter duo" milha Tur
Teuffcnſi' »
carum coierunt ,,eo fine ut paganos, qui noﬅris nomina
ſua dederant incautos oprimerent. Res ad Dn. àTeuffen bach 1300
Turcas pro
bach delata , is in occurſum accingitur, occidit mille tre Rernit.
centos ex iis capitqz complures.
X 1 X. ejulélcm Turca: aliquot filiam Beglii Copenſis, Filii Beglii
principali cuidam deſponlàram rheda circumvehebant , “Pfa
cain Dn. Brunonis milites incidens eapitur.
FE B RVARI V 5.
. .
X X V'. FerbruariiDn. Palfius_ Novigradum
_ . obſider, N ovigra-ſi
-
quod Turcae Videntes oppido emnſra munmonem ſito dum obſcſ.
incefso, acerrime n'oﬅris ſe opponunt. Interea Archidux ſum.
Matthias mille equites nigro chlamydatos adducens, ſex
Z 3 to:
821 ' 'COlv-IM‘ENTARIVſhz-z
tormenta majora,ab inferiore ſimul & ſuperiore parte in
munitionem diſplodi mandar. (Dod cum proimperio
faCtfiſiclset, jamq; tribus exſilocis' indeſinentcr tormentis
pugna retur , turris quadrata robuﬅiſsima cx arcc & pars
quota porte corruir, Turcis ingentida-muo illato. Vnde
alt'avoce exclamantes deditioné ſui Bcncdiéìo Bogrài &
BoriMichal volentes obtulerunt. Ware ArchiduciMat
this cettis ſe conditionibus tradunt. Arcem cam Turca:
ultra ſexaginta annos poſsiderunt.
MARTlVS.
thſchînſi XII. Martìì Comes Serinus & Dn. Nadaﬅicum de
°C““P“…“ cem minibus ſuorum ad oppidum , & munitionem Praz;
ſcnitz five Zetſchinum movent , ex quo loco Chriﬅianis
plurimi ſemperdamni fi1iti‘llatum : quare dc obſidenda
ca cogitant. Incola: & przſidiarii prxmoniti adventum
noﬅrorſſum non expeétarunt , ſed fugam meditantes no
éìu munitionem incenderunt,& elapſi ſunt ocyus,quam
Chriﬅiani occupatam prccſidiariis municrunt , & reſidu
os ſi qui crant , ferro ſuﬅulerunt. ſ
" XIV. Turca: ſimiliter cheﬅum pra: timore deſc
rentes ,incliſceſsu omniaincendiis devaﬅarunt.
A P R IL 1 s. ‘
X X. AprilisD. ChriﬅophorusàTeuffenbachmum
exercitu vicies mille virorum tàm ex cquitibus , quam
Zamanum peditibus conﬅate, Caﬅra ad Zatuanum mont &ur
oblcſsum. bem obſidet , obſelsos eò tormentis adigit, utàBuden -
ſibus ſubſidia rogarecogerentur. Baſſa iraq; Budenſis de- , -.
cem minibus colleffls , de Teuffcnbaciſiiio opprimendo,

\
"
““ &obſeſ
. .—_ _.
.-….
...——
D E BELLO V N G A R-I’C 0.119;
& obſeſsis ſubl'evaſiudis cogitar. Vcn‘m‘t Dn. à Teuffèn
“ bach ea d-e i'e' edoeîus, prid‘ie ei obviam proceditcum ſu
is, & toi-mentis majoribus diſploſis alacriter in eos pu
gnat, omneſqz ad unum uſq; internitione delct ; poti
tlll' tornicntis quotquot hoﬅes aduxerant, & l'eptend'e- I -ſ , _
eim'ſignis miiitaribus. (Di dum eſsctinitineriillolalî 125332:
primum ſimili modo capit, Tui-cee enim trepidantcsin- cupanun
_de a_ufligcrant quo in loco non contemnéndam ſanè .
praedam , ex varia ſuppellcéìile , vié‘tualiis , alioq; appara
tu : &tormenta aliquot majorainveniunt urbem prati
' diariis muniunr.
Id Turcx qui Zabolan munitionem tencbant,vi
dcntcs auſugcrunt & ipſi , quam munitionem Chxiﬅia
gni occupatam pm (ìdiomunium.
*ſi--—ſi—ſi-f"-—
MAIVS.
Hoc Anno CmſàreaſiMa-jellas Rudolphus‘ſſ. Comi- Comizi:
tiaRatisbonx indſiicit, quò Prigcipibus Eleéìoribus, ò- Ratiſbenî
mnibuſqz ImperiiOrdinibus aceitis, ip‘lèmetlmperato:
\
ad oaavumMa-ij computer.
X X I l I. Caeſarea‘ Majella; congregatis Eledorì‘bus
& lmPerii Ordin-ibus de variis negotiis ad imperium per- .* .i
tincntibus , maxime verò de expeditione hac in Tui-cas
fiiſcipì'encla proponi facit.
Sultana-s Turcicus pòﬅeaquam ſ_ùorum cladem di- Tui-certum
verſis in locis ſaé’lam acceperat , n'a incenſus , dſic ulcif— expedîtîo
cendis Chriﬅianis l'tatuit. Quake bis centena milli‘a vird- ’- °°°°°*
rorum tum ex [itis , tum ex vicinis regnis colleéìain Cra— _ , ſi
batos‘ & Chriﬅianos mi'ttit. Ex quibus ſeptuaginta mil
ſi
' lia latè omnia incendiis & rapinìs davaﬅantes pages g……
184- COMMENT’ARlVS.
& vicos paſsim diripiebant,iterq; per Podol1am,Valaqni
am minorem& Moldaviam, quibus in locis‘innumera
propemodum armenta coegerant,uti, nimirum tali {lta-'
tagemate vi Polonorum fines perrumperen t,ingrediun
tur. Poloni vero animoſe reſìﬅentes'1tinera paſsim obſi
dent, atq, ita ea circundant, ut nullibi tranſitus pateret.
Ware ad Polonia: fines pertingentes, ubi Dn.,Cancella
rii copias in armis conſpexiſſcnt , facile conjeélurà aſſe
quebantur , minime perPoloniam ſe intentatos tranſire
Stratagcma poſsc ; Bare armentorum inſſnumcros grcges praevios
ante aciem aé’cos, propugnaculi loco diſponun t,ipſi pau
latim' ſubſequendo promovent. ld Poloni videntes, tor
menta ſua in Tartaros omni im peru diſplodunt, tauros
tumultuarie'conſuſosin furorem agunt , qui partim ad
latera diſsultantes ,partim retro fuentes , perq; medium
Tartarorum agmen perrumpentes, ordines eorum pla
ne intervertunt, plurimumq, damni paſsim per eosinſe
, runt: Tune Poloni urgentes pugnam triginta millia oc
cidunt. _
1 V N I V S.
Glires i'nſſ - ’ln luuio Glires (quod nomen illis familiare eﬅ) in
Turcasconſi-Turcas conſpirant, quindecim eorum millia propc Te
ſpiranc. _meſvuarum colleé’ci, Pracfeé’cum ſive Vayvodam ex ſuis
eleftum, ſibìprreficiunt, arq,hoﬅibusanimisin Baſàam
Temeſvuarienſem, qui ſimiliter cum exercitu quinde
cim millium
exſiivcrat ad in
, jamq, prohibeudum
reditu ad ſuosLippenſium oſidionem,
erat, feruntur,quem eo
dem die bis aperto marte fundunt cazſis aliquot Turca .!
[
rum millibus.
Gliresvica Portò iidem Glires vicum Bctzkerecknominc , qui
000°?“ quatuor miliaribus Belgrado abeﬅ, armis occupanr, -
Turcas
..
DE BELL-O VNGAſſRLCQ xs;

_ Tureas quotquot inibi erant, ferroexcindunt. Ohet Ohtt caﬅd
ſicaﬅcllu—m ſimiliter vi capiunt. Oppidum quodprope [um capiùt.
_ arccm Baſcha , ad Theriſsam "liu—men reﬅ-expugnanr, ab
arcc vero ipſa defiſterecoaffl ,.abſcedunt. Tamckſiprz
fidiari'i eertis condition i-bus deditionem facere—iamm
gitarent, quastamen Olii-es detradaruntguoc‘l ſcirent
Turcas precio'ſiorem ſuamſitſſppeileai—lem _, & thelàuros
prazcipuos cò transtuliſſeſſ Mazul Balìa qui‘î'emeſvuarì
_.antea fuerat, una cum filio 'ſuo &cxercitu decem mìilffl
.obviam illis ibat , quo ab aree ea obſidionem avettetet,
'ſed à Gliribus ſubitò aggrelsus,.& exercitus eius .ita exce
ptus-fuìt, ut abomni illo decìcs milleno numero , vix "l’e
;m'el mille evaſerint. . ìSenior Balìa Temcſvuatienſismnà
_-cum.tribusBe_g,—liis , videlicetRentzſchave , Vidi n‘&Mu- Baſ” Te
.dagſſìnac'ie'ipſmnetoccubu'it: Filius eius fuga ell elapſus, mcſvuarìè'.
in co conflifiìu Gliceſis Q&odecim tormentis majoribus ſisù dccé
_potiti ſunt. Tandem VVcrſctz oppidum &przepofitu- millìaTur.
-ram‘-quanda111 Luthnomi-ne expugnatam ceperunt. De ear. fufi.
lhinc infra VVcche palam ſub diocaﬅrametari, literis ad
ſerenils'imum Archiducem Matthiam ſeriptis, copias-lì
bi auxiliares & tomentorum aliquotmagiﬅros mittiro
Lant, ſimulqz-ìlli omne-m operam ſuam _iſſn Turcaperpe
.tuò profligendo deferunt.
»Az ut primum —'ſin_gula “GliresTemeſmarìenſes rela- Glires alii
«tu accepcrant ,legatos-ſuosad modo diàos 'Glires in ca- "!13m deſi‘
{tris motantes m'ittunt,quiindicarcntillis , quod & ipſi mum.
.ad illorum partes accede-rc & vires ſuas cum illis con
,jungere‘velint, utq; de fui ipſorum fidcconfiarengòm
&liberOS ſuos ſimulobſidum locoofferunt. '
fflrxtereafilites quiinterDanubìum & Theiſam Hu»
miazhabiflmokgatis adDiſſnÀ Teuli'enbac'h miſsìs of
ſi A: Heron!
186 ‘COMMENTARIVS
ferunt ipſi deeem duodecimve mill1a v1roru expediriﬅi“
morum in auxiliu'm mittenda, quatenus proteﬅnonem '
ipſorum & deſet'xſionem ſuſeipere velit, qui data fide 1
pſos 111 proteétio'n'em ſùain & patrbeiniam ſuum ſuﬅeprt.
Circa idem ferè tempus Balìa Budenſis denuo‘ multa
ſuorum m1lliaexped1ens Dm. a Teuffenbaeh1mprovi
ſo … eaﬅris opprimere eogitat; verum Tcuffenbaehius
mature ea dere prxrnonitus cum quinq; millibus equi
tum in occurſum illi aeei 'n'gitur, qui hoﬅe nil tale veren
temin eaﬅris adoritur, cedit quinq, Turearum millia,
&pratdam opimam auſert.
" IVLIVS..
' Menſe Iulio Sinan Baſſa denuo'in armis eomparens,
ſſadBudam c'um exercitn eopioſiſsimo caﬅra Ioeat', & ra. .
tionès lilas ad areem Doris obſidendam confert , quam
reprimo‘ Iulii 'ob'ſide't; cuiChriﬅiani aliquot eopiasquidé
opponunt q11as hoſiﬅis tamen in fugam convertit.
V III eju‘ſdem die Turca: eum omnibus eopiis ad
Dotin moV'e'nt, jamq; ipſe Sinan przeſens inter ſuos ea
ﬅra ſupra montem v1e1num locat. Poﬅcro die Cxſàreani
cum omnibus eopiis 1 Strigonio movent, qui ea- adhue
veſpera inﬅmé'ta aeie' in apertum progreſsi prope Coma.
ram eonſiﬅunt,in itinere hoﬅium eaﬅ-ra tàm prope tran
fibant,ut niſi Danubius medius mter laberetur omnino
cum hoﬅe conſſgredie‘ndum fuiſset.
Czſariani-eaﬅra ſua non procul à Comara-locant , ubi
-utraqzeaﬅra mutuo ſibiin eonſpeétu ﬅabant. Praeſidia.
riiin Doris aliquot— vicibus in hoﬅes excurrentes levi-a,
cum eis prazlia rentant, vi hoﬅes repellunt, & quotidic
fere, ca'tſorum capita et equos vivos in munitionem rc
portam. ſ-ſ * X. ejuſdem
...— __..
_...…Aſ.….
DE BELLO VN G A—RIſiC 0. mi
/.X Ejuſdem die ubi hoﬅis tormenta aliquot ſibi addu
&a1a111acccperat, aggeres ﬅarim molitur, &tormenta ' ‘ *
in arcem diſplodi curar, quin ea adhuc .veſperarrib’edu
dis aggeribus, ad ipſos muros uſil, propcmodumpene
' trat.
Poﬅcro die quarto eduﬅov avDgere muros ruinoſos ut
bis omnes fere deturbar, & foramina ex quibuspalobis
obſeſsipugnabant, omnia praepedit.
Die ſequenti obſeſsos _indeſinenrer tormentis impe
tit, jamq, ſubter propugnacula cuniculos moliebatur,
quos lignorum aridorum faſciculis complet, eo fine, ut
arce erura Chriﬅianos per aera diſpergetet.
Rcbusira ﬅantibus mulieres,liberi, & paoam quorum
Vel mille … arcem eonfugerant , miſerè ejulare,Prxſe€tu
que per Deos
quidem obſeſſcrare)amyentum
ad ſupremum , ut ipfecnm hoﬅe paciſearur,
eſiſèetmec ſi
ullam porrò
oppugnation—é obſelsi ſuﬅinſierepoſsenr. (Ware ea adhuc _

\ veſpeia cum-hoﬅecolloqmum1nﬅ1turum,&munitio cà
conditione hoﬅi tradita , ut prxfidiariis cum uxoribus DW‘hWÎ
& liberis. ſecunedimifsis & edue'tis ſalvus-conduètus con ""d“"
cedererut, verſſùm moreillorum fide bona paaameſsime
ſervata ſunr. Potrò Sina Baſsa aliquot millenos, Turcari'i'
Mons—Pan
ad montem Pannonifi diſponir,_q_uiv1cos per vicinìì igne nonius pro
deveﬅarcnt: Statuit 1te1n tormenta aliquot ſuper— cundè ditus.
montem unde preſidiarii deditionem ſe'eerunt. His aCtis
hoﬅis arcem cam ſolo aequante, ne videlicet Chriﬅianis
in bonum cederet
XX. ejuſdè poﬅhac. .
die SabbahtifiinanBaſſGanumeroſii admo _
du exercitum, decem videlicet virorfimillia numetan
te ad Iaurinenſem munitione obfidcndam mittir,Ver1‘ì
Ferdinandus Comes Hatdecccnſis, cum tribus equitum
Aa :. &uno
o: COMMENTARÎVS- ſi
Hardeecé— &unapeditum. ſi'grtis illi , in apertum proce-dit obuiam,
ſiI cum Si- &levi quidem, ſed aeri admodum praelio , cumilhs con-*
mi" mi,, greditur, quòdundique fere ab hoﬅe circund-aretur.
congrcdi- Interea Archidux Matthias pugnantib'us- eveﬅigiò
mr.. d'uo equitumſigna in ſubſidium mittit , quorum ope ad.
duo millia'l'urcarumfundunt. Eo peraéìo przlio Chri
ffiani ad {1105 in arcem tetroccdunt.
Eod’em dic Dn. Palfîus & Bruno copias ſuas propeCo
maram coni'ungunt,
retardantes eo. fine
inlèquerentur: ut ipſorum
quod Sinanemexciperen
propofitumt, (î-
&. ſ
mul'exccuti' ſunr. Tres enim Tribuni Gotthard ‘a Ster-ſi
neberg ,.al'acri'ter
ſeſicutos Razendorff, & plzroſq;
adorti Colluntzcarduut
trecentos Turcas
, inter— qu'osſub
Si
nanisMagiﬅer commeatus flierat ,. reffduos diſpcrſos aeſ
zoofl'uacz miliare fere integrum perſequuntſſnr , capinnr‘viginti pri- ’
ſufi zo. ca. mario: , potitiCameliscentum- 052. mulis zo. Bacchetta-,?"
tl. C'ubebes, pafſùlis , farina , Oryza, pecunia, aliiſq; precio-
r‘zda, OPÎ- ſioribusonuﬅis : Equis item triginta generofiſsìmi's. '
""* XXI. Iulii", quae. erat Dominica, Archid‘ux- Matthias '
Taurino excedeus, in Chriﬅianorimcafiraquae in lnſula; '
crantconceſài‘rſi
XXllll. Iaurinenſès. nonuex adverlb S.. Montis, im
Mumaggeresi‘nuunuubiunoeod‘emq; conflié’tu ſe
plein millia Turcarum ſuderunt.
P'oﬅero die Turca: novum alì’um aggerem ed'ucereſi, &
munitionem tormentis oppugnare incipi'unt‘.‘ E con tra
obſclsi baud ſegniùs tormenta ſuain boﬅemdiſplodhnt ::
Caſu autem globusignitus-in hoﬅîumpuſvercm torme
tarium conicékus; pl‘urimum eis damniì imulîtſi. ' '
XXV; Don-, loan : de Medices ſupremusfl'oren‘tino
anurinCliriſhanomm call ra adlaurinum advenirſi
(LW
DE BELLO VNG'AR‘I CO. 1891
quiubi-Archid'uei'nomenlim-m. defìrtiſſeuralàet’, ab ipſo
«11m— ſiimmozppfauſu&congramlationecxccptus eﬅ.
tria;X.Genitzarorum
X [ X. ejuſefemi-menſis clie-quinqz-Tartarorum,
millſiia Danubium &
mud-o traſecerùt
Turca inter natmd'um ad eqnommiquos'ſatrari habe-*
ban-t, caud'as append‘ebanſieoitaqzmodo adiillam por-'
tam D'anubiiſi, in qua Archidnx- Matthias commomba-ſi
tur, ſimui omnes ſalvi delati, Archiducem cum-ſui's ino-
pin-ato opprimerecogi'tabzmrNer-ùmita ZC hriﬅianis ex'— -
ccpti tianr, ut non‘— ulrra quingemos evafi'lèe relatumſi fit,.
Hufàarus Petrusſnpremus Praechfusin Pappa-, uni cſì
Îſribunis aliquot & equitibus Turca? eodem tempore
{udii , e\uoſd'am eaptosetìam abduxit.
Adhxc
gregatos Glires' , &.ochi-anſylvm'z
diximus-,. quorum ultra: millequingentos con-'
Princi piſſs ﬅ'rave
rum-Baſsſiam‘ Témcſvuarienſeſim: occiderflt plurts quam,
quatekmìlle'l-‘attaros &Tenùſvuarumipſunîoppidum- '
in poteﬅatemſuamredi'gemntſi
- Circa-ida”tempus—Archivio:
Ela: Maximuſ-mu;
Pctrinenſi' munitioni iſirr Croatia tormenta:
ad‘m'ovet', eaqu
acerrimo"globorumimpcmimpugnarſſùrwubi rem
feriògéri vid'erè't, munitione exquamor partibus i'n'c'enſi
flcxccdimt. (Dareultimo Iulii dicSercnit-‘asipſiùsdeſera
taineam1iaéìuoccupat.. .
Chriﬅianomm dnccnti'propterea- Hraffovui'tz-expu—ſi
gnam-, ubi quad'ragimzoétopmſidiariisVàkaquiìs caeſi's ;:
quinqjîagiMI-gcrmanis & torid‘em--Sclilav0111l'>us lodi
còniuni'umî. A‘: V' C' V— S T’ V S; ‘
MAMME Tureat-denuoſauri'num acerrimo
Wtîkoppugnanr, agguelffieòpmd‘ucuntmt mums; ,
e':-propugnaeuMWW-c‘omingerent.
Aa. z- Illſiojulî
1510 F CO'MMENTA‘RIVS
ſi- I I L' Ejuſdem die quater mille Tartari perDanubium '
in ter Iaurinum & Comar,equorumadminieulo trajeee
rune-. ſiquidem-adillorum eaudas peudenres Cimeter
ras ſuas ore natantes …trahebant. eranteumillis ſexeenti
.pedites,quive&ibus oblongis ſimul iunéìis,& medià eor
poris parte impoſità flumen tranabant, qui ubi jam ri.
pam ulteriorem ſimul contigiſsent , aggerem Chriﬅia.
norum que reétà ad Danubium adduxerant, invadunt,
ubi quinq, to1men ta majora reperta inChriﬅianos con.
vertunr. Quod ut primum Sereniſsimus ArehiduxMat.
thias rclatu aecepifèet , Tartaros ad unum omnesinter
netione deleri facit: ſi qui nando elabi nirebantur,&ipſ1
flumine ſubmerſi perierunt, vixdecemex omn1 nume
roſuſperﬅites evaſerunt ,
VIII. ejuſìlem ,denuo tria millia hoﬅium pchanu '
bium
norumnando traucmnt,qu1"ì.
caﬅn’irruunt & incenſo vico unoin
ſinoﬅris equitibus'1111Chriﬅia
(um ex
cepti, ur arma _ſimulom’net ptoiicientes,flumcr1q;)am
renare cupientes,\i1bmerſiad duo millia eorum interie
rint. , _ . . .
I X. Auguﬅi, tempore pomeridianoIaurinenſes'Vn
gari & Germani pedites equitesq51ſì mul 111 hoﬅium arwe
ren1,vix,pra:eedente node prope pat1bul um ad portam
Albenſem edué’cum, & rormentis maj oribus inﬅruétum
promunt,ubi Turcis ineautis ſiipervenientes Genitz—aros
inde profligant , dueentos T_urearum primarios truci
dant, inter quos duo ſimul Beglii czſi quinq; tormen
ta magnaimpatîtiseuneis ſerris corrupta. Iamq; aderant
equites Turcis opem latun quos globis tormentarns in
trepide noﬅri dejiciunt, quatuor Vèxilla capitalia , quo
rum unum in aſpiee argent-eum globumdeauratum ha
bebat
DEBELLOVNGARICO. 191
bcbat , reportant: przeterea quatuor ſulphuris tormenta
rii tonnis , cum globis, ephippiis, machinis bellicis,
clenod11s&alusà Turcis rcliéìis potiunmr. In hacim
pi cſsione Vngari & ltali ﬅrenue egerunt: cx parte Chri
fiianorum periit Ianùs Barbirer vir militaris; Huſsarus
Petrus globo b_rachium trajeéìuseﬅ.
Eodem die "trigintà Huſs‘ari inter Rabanitz & laurinu
trecentos equitesTureicos obviam habucrunr,quos par
tim proﬅernunt,' partim ’vivos capiunt,adhaſi:c mulos &
cquos aliquot raptos ſub Veſpernm … caﬅra adducunt.
Poﬅquam Chriﬅiani’jam certiores eſſent Turcas pom
tem navalem Budà adueherc ]amq; eL'1 adducere pedites
unà cum equitibus Dn.Palfio & D. Brunori-i.militabant,
itineri accinéìiad X 1 [. Auguﬅi ſummo marie pontem
ſieum, quem pagani curnbummpoſimmvehebant loco
admodum oportuno, ex'c'eper11nt,adcranr-i-bi tres etiam
Turcici legati à Porta Conﬅaruinopolitana miſài ma
griam pecunia: vimin Sinanis caﬅra portacuri: quareZc
pontcipſo & legatis &peccunia , multisq, multorum li
teris 51 Porta, ad Sinànem ſcripti potiti, & Turcis qui fil
vum peccunia: conduétum preeﬅabanx, omnibus."inter-.
emptis, praedam opimam avexerunr ,ipfi in caﬅra mco
lumc's
Xl reverſ.
& Xll. Auguﬅi Turczein aggcribus educendis acſiì
laurinum admodum deſuda—ru‘n‘t, jamq; ad muros uſq,
ita proceſserant, ut terra proicé’ca inde … folèas Vrbes af
quaticas deeidere'r, eoſàncin loco omncm opexa Tur
cze impenderunr'quò ſo'ſèas eas aridomm lignorum &
fltamincis faſcieulis c_om-plerét; at obſirſài ejuſmodi ho
ﬅium conatus, continue globis miſsis provirili prohi
buerunt
EocÎcm
m COMMENTARWS
EodcmdicTurczeſumma vehèmenflaòrimpetuglo
;borum continuo-inlaurinum intonant , ut obleſsi tertia
rum vice in hoﬅium aggetcs proc-nen tes eosprofiigant;
.ex equitibusautcm Tureicis,qui dcfendendoaggcri ade
‘rant nunc :hos nunc illos globis .dcjiciunt : quin obſelsi
majora tormenta adducentes & de muris accriterpu
fgnantes hoﬅi pluri-mum damnidabantillis dilploſis.
X 1 V. Auguﬅi. Hoﬅis den uo alium aggerc1n,.altitu
dine inferioris propungnaculi adducit , in quem torm‘é
mm Vaﬅcrmaſignirutidinis , cui velcentumboves vehen
donmſuffleermrgdeducere conflitueratgverùm militu
tum id non ſuece‘lsit.
XV. Auguﬅi. duo magnificiBribegliiin equis à Tur
cis ad Chriﬅianoſſsdefecerunt , ii retulenunt , Turcasplu
fes quam centum eurrus ﬅramine onuﬅos ſecfi habere,
quibusfoſsas aquaticas adlaurini mzniacomplcre deﬅi
marint , »,ut videlicct poﬅeto ſidie munitionem expediti
ons—i-ncurr-ere .poſsen-t, undcnoﬅri quantum potcrunt,il
flud incommodi avertere nitun-rut.
)( V I [. Auguﬅî Intere noétu ododecim globos in
flam1nantes in arcé conjiciunt nihil ,tamen Deo ita pro
vidente noﬅris magnopere damni intulerunt,obſe1ài e
nim di videntesſummo mane hoﬅium caﬅra invadunt.
Dn. Palfi-us enim decimo oCtavo ejuſrlem menſis die,
cumpcditibus ſuis per Albcnſemportam,cum equiribus
verò per ‘Vienenſcm : Capitaneus autem Geitz Kofflct
ad Danu‘biiripamquà periculum maximeimmincbat c
grediuntur,ita ut vicies milleChriﬅianipontem illum ex
ratibus ſjunflisﬅrutìumſi, pariter equites pediteſq; , Vn
‘gariòc Germani promifcue in hoﬅes Mes.,tranſmiſo
nnt. . -
DE BELLO. VNGARIC-O. 1931
Poﬅeaquam ergòarmentarij noﬅri hoﬅem prima"
congteſſu exaggcre profiigaſſcnt,iamque
ta cunei-s impaétis inutilia tſicciſſcnt, hoﬅistria
‘ſe tormen-ſi
interimf '
re colligens,atque omni im peru in Chriﬅianos Preta-'
ens, noﬅros ex aggere occupato vi tepcllit. '.
Waedum ita ancipiti martegcruntur, noﬅri in
terea caceruatim ex vrbe etumpunt, ad quos ex altera '
parte Huſſari & equites czteriaccelerant,vndc milites
noﬅri denuo animoſiores aperto marti ſe ctedunc, b_o -
ﬅemquecxaggete tettio prope'llunt.
. At'TurcxſſBcipſicqu-itibusiam audiores,pedita
tum .noﬅrum in tantum vrgent, vrequites, & maxime
qui in rubto ch‘lamydati ſub Dn. Emerico Von King
bc'rgl'ſimflitatentvimeontraferre necc'ſſeha'berent,do
nec reliquxnoﬅtorum turmz adeſſent:anthua1nve
ro illi in auxil-ium venit-ent , ipſe Dn. Kinsbergius tri
bunusin cent'fl equites , globo ignito traieéìus 'incerij c.’
At vbi equites iam omnesinvnum co'lleéti in proeinétu
eſſent,iamqucdpugnam animis przſumerent, hoﬅis o- -
mnes-eom-mo ‘ itatcsprior occupa,-icon nihil memo
rabile‘à noſìt‘is ea vice eonfefitum lì:-erit. Conceſſerat
agmen quoc‘lc‘lam hoﬅiuminvineas,quod equites Mo
\ 'tuſil'.
rapideCeciderunt
Arc‘hicuſiani-irmentes acri prarlia aggrediun-z
tum cx Turcis complures,<vulnerati
116 pauei. .'Ex noﬅris vero equitesſipeditesqucfi111111 cir
citereentumde'ſidctati. Equitibus ptzcipuum damnîi
cx maioribustormentis illatum.—Dn.Pa'lſius_glo'bo an
golari in'fcmorc'lz‘ſus. "Obſeruatumſiptzterea {o:-amen
ſatis ſpacioſu m.in‘ſubrerrancopropugnaculolauri—nen
lì, in quod quinquc Turcxnudi'ſe abdiderant, qui pri
ſſore node ſoſſas-nandotran‘ſmiſerant,iinibique ſe‘latita- !_
ſia'e poſſcſperarìrguorum vnuslapidibusobrutusſſaltct
Bb globo
194 COMMENTA RÌVS
globo rraicaosgrcs rcliqui ferro periti-unt. Conflidus
ad horam meridici duodecimam vſque, à ſcprima ma
tucina còtinuacus. Cecidcrunrquamum rumore co 11
ﬅabar,Chriﬅiani quadringcnri , quorum maior pars in
flumineperiir, Turcammſſvero quatuor-millia in acie,
procubuerunr,interquos Beglcrbcgliusercize viu us,
*. & cora aurea _vcﬅc indurus in noﬅrorum porcﬅatem
.venit , qui quod in fuga a'gre duccrcrur , fruﬅulacim ì
noﬅris conci ſus cﬅ.Capiraneus Gcnirzarorum eodem
faro criic. Noﬅri ſeprendecim vexillis Turcicis inter
qux ueratvnum prz reliquis cxcellencius , pori ti" ſu nc.
Eodem hoc momento fere viginci' millia Tarta
rorum flumé Rabanirium tran ſmicccmcs ,quzcunquc
obuiaigncòc ferro deuaﬅanr, quin Viennam Auﬅri‘z
vſqucexcurrunr. Przercrea odo millia Turcarum quos
Fcrachcs Baſſa ſccſu‘n Vngarii à Porca Con ﬅancinopo
litanaadduxerat, rerriroriumDn.Nadaﬅi.iinuaſcrunt, —
vbi circa triginta vicos paîplſque cicuaﬅanrcs Ouuari
errexerunr. Bizzi] Dn. adaﬅius relaru accepiſſer,
ſioﬅé inſecutus przdam aueai rccuperauir caeſis offln
gcnr-isTurcisJuorum autem uotquot poteracinliber
carcm afferris. S E P T MB ER.
Sexto dicMcnſisScptcmbris que; Veneris erar,tcm—'
,pore meridiano Tartari ad miliare vni‘i infra Ovuaram
traieccrunr Danubium,vbi vicum VViſenburgum fli
misdcuaﬅantes, &aliamulta mala crcanres randcmì .
noﬅris repulſi ſunr. Dn.Bruno Przſcaus Gomarie cc
piraliquorTurcas,cum centum bobus & triginta muli:
onuﬅis,quam praedam Gomaram vcrric.
Decimorerrio Scprembris dic,quz & i'pſa Veneri:
crar,Turczomiiibuscopiisà ſummo diluculo ad cre
puſculum vſque laurini'i oppugnarires à noﬅris ﬅrenuc
. rc pulſi
DE BELLO VNGARICO. 195
tepulfî ſunc.Biduo
municioncm poﬅ continuo hoﬅis haudvltra
cam opp11gſſnat,caclùchoﬅiu1n remiſſius
duo
decim millia. reli qui re inchta eum dedecorc abſcede
r-e oogu-ntnr. Sinau tamen Baſſa pro-pugnaculum vrbis
ſulphure diſrumpit,cuius ruina t'oſſze ſatis alte complc- -
cx ſunc.Lunz proxima cer vrbem acerrime incurſioni
bus aggredicur,verum ſpe non tan-cum fruﬅrarur, ſed &
ſuorum plurimos deſiderac.
lAVRlNVM TVR-CIS TRADlTVM.
Dum hzc geru ntur,Turca: obſidionem haud ſegnius
vrgenc, nunc cuniculos moliences,nuuc igne ſubicd‘o
prop ugnacula diruentes,quin_per dies quinq; continu
os m uros opp-ugnantesſeliìs v que recences ſufficiunt,
foſſaſ uedirurorum propugnaculorum rude-ribus cò
pIent oloque exazquancwtplano pede ferme—muros in
curſarepoſſenLObſeſſiiraq; licccroto obſidionis tem
pore viriliter hoﬅem ſuﬅinuiſſent,furcncesquè Turcas
ſzpius fortic-er repuliſſe'nc, plurimosquecon'i trucidaſ
ſeuc,candem tamen hoﬅium multicudine vidi animes
.remiſerunt.Comes itaque Hardeccenfis re cum còmi
litonibus ſuis commu n-icaca còſiliu-m iniit de induciis
cum Sloane paciſecndisdequc municione ea, ecrtis ca
mcn conditionibus hoﬅi tradenda. Bi cum facile in
telligerenc quantam infamia notam, quancumque pe
riculi in curſuri forent,ſi dediti-0116 ſacercnc,ad 17.Sept.
diépubliceproteﬅatione fa&a ad vniuerſos per Vnga
.rii mi-litantes Chriﬅianos innoccnrii ſuìatceﬅaci ſim‘t.
Sercniſs. Archidux Matthias interca eum copiis n.6
ita magnis Bruckz c6morabatnr,cui MarchioBrugcn
fis &Don Ioan deMcdices ſe c6iunxerant.chuentibus
diebus Mercurij &louis,qui ſub ſignis Marchionis erit
ſecundo flumine ad Iauſſrinum ſublcuandfi mitcuntusſi
Bb : _verum,
195 COMMENTARIVS
verum certiores de Iaurinenſium deditione ſaéîti in iti
nere ſu bﬅiterunt.
Bohcmi cum-Rotomannis quorum deleélus non
dum habitus crat,quique ſub triginta duobus peditum
ſignis & ſeptem equitum ad viginti millia numeraban
tur,V Velſz &circa eos finesin armis crane. '
Poﬅeaquam ergo Turca; laurinum in poteﬅate
ſua iam haberent, Tem l-um quod in vrbe erat tellure
complent,& tormenta (Sperimponunt, addunt Prarſiſi
diarios quatuormillia Genitzarorum,duo milliaequi
tem & mille Sphaiglios.
Viceſimooétauo SeprembrisTurca: munitionem
Komarienſe1n,in qua vltra quin uaginta &ſſducenti '
Prseſidiarii 116 erant , at&iſſima ob idionc & crebra tor
mentorum diſploſione eingunr,atque impetunt.
' O C. T 0 B E R.
Kal. Oétob. denuo fortitudinis ſux [pecimen c'dunt'
Zengij,duobus ſiquidem miliaribus àZengaTurcas in
cautos opprimentes przdam ad centenamillia loachi
micorum ſacientem in variis mercibus , illis eri iunt,ſi
vrbemque captam incendio vaﬅant. Quod aéì'um
cum Turcis finitimis &Venetianis innotuiſſet , ocyus
ad arma conſugiunt, Zengioſque intercipere propc-'
rant,verum reinſcé'ta recedere co untur.
TARTARORVM S’ RAGES.
Septimoeiuſdemmenſis die eXcrcitus Domini
Palli},- duo. Tartarorum‘ agmina'inuadit , quz partim
proﬅernit,partim capit.
Decimoquarto eiuſdem Menſis die, Sereniſiîſſ- ‘
mus A rchidux Matthias c'um exercitu Biſchoffidorf- '
fiunvenit, poﬅridie Kbmaram— iter inﬅituir,adquemſſſi
duo Vngaridz Turca vnus oportune tum ad‘etant , qui' ,
L\. ' "Turcas'
DE BELLO VNGARlC—O. 19;
Tui-cas proxima dic Vencris przterita ad vndecimun;
videlicct eiuſd‘cm Menſis,Schutta Inſula quae eﬅ inter
Komaram & Iaurinum exccflìſſc, noﬅroſque hoﬅi diſ
ccdcnti tormentum vnum ex maioribus vi eripuiſſe
Komaramqueadduxiſſe nunciabant. - !
uarevr primum de hoﬅium d1ſecſſu conﬅitit,
noﬅri ſimul de nauibus progreffi territorium Dotcnſi
um petunt,aggeresanca1-um inuadunt,maehinaſquo
eorum bellicas e6tundunt &inutilia reddunt , ſulphur
tormentariumincendunt, hoﬅiiî lurimos occidunt,
caﬅraque eorum diripiunt, ita vt 'omari'enſibus— pax
[itis tuta iterum aſſulſetit. Tu rear itaque priﬅinam ſuſi
am ﬅationem requirentes ad Dotenſium mon'tem ea-ſi
ﬅrametantur, donecde diſceflu plane tandem eouﬅiſi
tuerent,& inde abſccdentes hyberna lita Budam & cit-'
ca eos fines locatent. Quo peraéto Bohemi 'plzrique ex'
caﬅris domum redierunt.
cipuo equitatu Dn. èRoſeuberg
in _caﬅrſſis perﬅitit. cum pra-:
Dn. Teufſenbach
cum peditatu o&o1nillium,& Dn. Palfius cum duode
eim millibuspeditum, prztereos qui inde %: Danubij
fonte ad decem millia in caﬅravenerant, ſe cum Sere
niffimo Archiducc Matthiaconiungunt. ſ
Baflà qui reee'nslaurino prxcrat ,Sinani pernun- ſ
eiurn aperte exprobrat ,, quod is Sinan. fidem quidem
d'e Kumar: certoobſidend'aatqueoccupanda adeo fe
.cerit,verumreipſa cam ſeſellerit, rolnde nec fè poli.
hac in Iaurinoperﬅiturumſed delgrtionem eius &abì
tum eonﬅituiſſe.
Sinan interim quinque Turcas ſiib Iegati'o’nis [pe
Cie Komaram ad Dn. Brunonem mandar, qui ex Bru:
nonequzrcrentmum vl'tromunitionem cam traderc, ſ
feu belli potius aleam cxperi'rimal'it. , Vive rimum'.
B b- ; omar-“:"“
198 ”COMMENTARIVS
Kamut-.; adfucri’ir, Dn.Brun‘o quatuor cx illis eucﬅigi‘o
‘eapitibus truncari & capita corti ad vrbis in 11105 przeſi
gi facic,quint(1 Sinani rcmittit qui dicercr,ſc Bi'uiioné,
minimeHardccccnſis more proditorem cſſc,ſcd Rom.
Imperatorix Maicﬅatis ſidelcm officiatuimſeque prius
in .Turcarum cruorc loris manibus ſuis mortem prae
eligere, quam in curpcm munirionis ſuz prodicionern
conſentire.
'EXPEDITIO TRANSYLVANI.
Eodemferc tempore Prineeps TranſyluanixSigiſ
mund us ex cditioncm in arcé quandam Turcici, quz
poﬅTcmc vuarum lita eﬅ,ſuſeipit,vrividelicet obſide
ret cam: Verum cum vidcrchurcas Solnocam & inde .
in Trànſyluaniam cogitarc , ab obſidione dcſiﬅcre &
_.pr'oprixiam ſaluti conſulcrc cogitur.
ſi .POLONI TARTAROS AGGREDI
UHU-lſ.
Decimoquarto Oétobri's dicTai-rari ad ſedecim mi

liaria Cracouia: Polonia: metropoli appropinquanc:
Qua dc rc vt primuchx certior fadus cſſcc,no&cipſa
iamingruentc Conſiliarios ſuos ocyus conuocat , & lè
ſinatu habito ſummo dilùculo.ad15.0&obris diem cum
rota Nobilitatc eius orz Tartaris obuii procedens cos
in fugam-vertit. Prxfcdus Suadccccnſis munitionem
quand…-rm Turcicam Chocyram dierum occupat,opi
mamquc p-rxclam & commcatum copioſum' inibi ca
pit. Dn.Cancellarius magnus regni Polonici,Tartaros
qui _ex—Vngaria rcuerſiiri expcdabanrurfin armis operi
tur,ſiquidcin ram Vngari quam Poloni litcris ſcriptis
ſignificarantTarcaros illac iter ſuum dii-cantos, & in
patria ſuahyberna habiguros.
. ſſ. . Rex
\
DE BELLO VNGARÌCO. ipyſſ
Rex ipſe Polonizlireris ad Rom.?ontiſiccm ſcn'ptis
animum ſuum declarat,quod in proximo futurisregni
ſui Comitiis ad lanuarium inflantem indiéìis ,"de‘com
muni ope contra Turcas Chriﬅianis ſerenda conflitu
iſſet,quodque Turcis pacem paaam iam tum renunci
arit. - ' '
' NOVEMBER.
Qninto Nouem bri5 dic Dn. de Leucovuitz Przſc
&us Carlnﬅadienſis cum toto exereitu ſuo ad 1000. vi
ros numcrante noétu expeditionem ſuſcipi't,& ſummo
diluculo fcalas ad VVihitſch qua: vrbs eﬅ Croacix, ap
licat,vrbeque ea fine leo tormento magno potitur.
Ii'amerl‘ì vero Tui-caz maximis clamoribus & inſultibus
refiiìerent,paueis tamen excepcis, qui in arcem confu
gcrantferro &globulis reliqui omnes interierunr.Mil
le ducenti Chriﬅiani ex Turcicaſeruicute afferri ſunc,
ſſvrbs ipſa pr.-nde dara dircpta & igne deuaﬅaraeﬅ.in hoc
confliéìu vix tres Chriﬅiani deſid-erabantur: platea: &
“areas vrbis & ino-mia ipfi Turcarum & Valaquiorutn
cadaueribus conﬅrata cerncbantur, plurimi quoque
lioﬅium pernoﬅros de muris influmen przeipites dati,
Vrbe capta commearus plurimus , maxime vero fru
mentum & vinum ſublimacum in magna copia aderar,
que cunaa peditibusCroariis ceflerunt, uoniam equi
tibus dcſèendere ab equis nonliceret , 1ac przda itaſſ
ue capta cum ſatis numeroſo armentorum gregc
Brzfeé‘tus abſcedit, Vrbem ipiam VVihitſch, vc &
Drocſnickòc lſſuſchuſch, o pirla nullo amplius dam
no. afficit, vnde ad oaauum ouembris diem Carlﬅa
dium rediic.
occa
wa“ "C'OM—ME‘NTARlVS
O'CCASlO (LV‘A SERENISSIMVS
TRANSYrvi-ruxaa D_vx SICISMVNDV‘S 1111-
Cuſſo Turcarum iugo ſecumRom.Imperio '
coniunxir.
OﬅeaquamSereniffimusTranſyluaniz DuxSigiſ- '
mundus Turc1ciSulranipe1-fidiam aliquor iam an
nos expertus , tantaeque ſcruitutis pertzſus cſſet ,
animo ſuoplane conﬅituitſinem hiſce oneribus tandé
imponere,(iugqnimir1'i eo excuſſo,)ſequccum Roma:
110 Imperio coniungere , atq; Romano lmpetioopera _
opemqueſuam inprzſenti bello contra Turcas defer
re.Mittit ergoGeneroſum Domi'num Stephanum le
gatumſuum ad Cz'ſàream MaieﬅatemRodulphum ll.
ui interipſum &.Czſàream Maieﬅatcm zrernum foe
dus,eettìstamen&_prz‘ſcriptis quibuſdam conditioni
busſanciret. ’Cuiusad lmperatorem prepoſita in ſub
(criptis, a'rticulis continental-. *
. PETITA TRANSYLVANICAE L E G A— ‘ ‘
tionis ad Rodu‘lphum Il. Rom. Imp. '
, ' 'I.
R-omittat Imperator Romanorum tam ſuo quam
- ' .RegniVngarici nomine, quod bellum hoc contra
Turcas .ſulceptum continuare velit; & ſi quando
dopace agendum ſit , quod id non niiivtriuſque con
ſenſu & ap'pto'batione futurum .'ſitſſ, in cura traétatio'ne
nontantuiriTranſyluania cum-apperrinentibus regi- ,
-onibus,‘ſed-& vrraqueVdaquiaquz ex vol‘untate Prin— '
cipis'Tranſyluani'iam ìTurcarum ſeruitute ſc ſu bdu
cat,includide'bear. '
, l I'. Toca TranſyluanizProuincia , ſſqualis-quidem ea
- ) ‘ antehae
DE BELLO VNGARl'CO. 1.01.
antehac ſub Illuﬅriſſimis Principibus Ste hano &
Chtiﬅophoroconﬅitit, in omnibus ſuis affi us & re
galibus,quibuſcunque nominibus ea veniant, quieta
1nancat,& abſq; vlla Regum Vngaricorum interpella
tionc ſuis priuilegiis & immunitatibus permictatur,
quod vc ratum eonſtcr, ipſius Czeſarca Maieﬅas iam
nunc illi Prouinciaz totaliter renuncict, atque liberam
ita iutiſdié'tionem regni Tranſyluanici totaliteripſi Si
giſmundopcrmittac, quod ſane vt feliciterconflrma
tum habcatur, neceſſe eſſe, vtmodo przeſcripta condi
tio ab ordinibus regni Vngariz accepcata vnanimiter
&ſubſcriptaapprobetur. —
III. VtMaieﬅas Imperatotia Tranſyluanum Prin
cipali inaugurationecohoneﬅare velitpundemquc fi
mul Dignitatis gradum titu‘lumque imprmſcnciatum
partieulatim clementiſſimedee'lara-revelit. —
I V. Cx‘ſareaMaièﬅaspraereanuptamexSereniflì
ma Auﬅriacorum domo oriundam Sigiſmundo Prin—
cipi annuac, .‘ſimulque Legato _ſiptxſenti Sponſaliorum
Nuptiarumque diem & loeſium flatutum elementifliff
medcterminet. ,
V. Adhze "Czelàrea Maieﬅas Sigiſmu ndopromîttatſi
nominca-ogni'Vngariei,-quod'ſi ita neccfle
niat,’vwel fortuna: aleaſſm experiti vſu Sigi'ſiunndo
habitat, ve—
vel ſi
alio modoquocunqu'c ab hoﬅibusvrgeatuuvtminime
cumſiìvicinis ſuis Vngarisdeſcratur, \qu'inimo equibuſ
cunque mediis & viis .ipli ſubſidia decernaut, quibus
neee‘flîtatevrgenteeonſidere'au‘fit. _
VI. 'Czlàteam quoque Maieîìatem'haudjgtauate
curaturarnwtipſei’rincepsauſſreo valere,-qroidelicet
arfflus .Auﬅtiacz familia -obﬅ1ſii&us habeatur,-quam
ſ '
primum fieripoiſitdonecur. CE ”111-cum-;
“abi; COMMENTARZIVS . .
V‘Ì‘I.‘ « Quanto-'vero exercitu ,' tam èxſſ éVnga'l-is. quam
Germanis conltan'te Princeps op us Habiturus ſic,id«pròſſì
rei vrgenris occaſionc & ncccffitatc quouis tempore:.
æftimari debere, qui (Imc exercitus Rom. Imperatoris -
ſumpcibus tum ali debeat.
VIII. Adbæccüm numerata pecunia in varios vſus
durante hoc bello &alias opus (ir, Sercnifflmus Tran-z
ſyfuaniz Princeps centena millia florenorum offert,,
quam ſummamſingulisannisintcgram depoſiturus lic
Caſchoui'z : quoniam vero annus hic iam vcrcatur , di
&amſummam ad proximumMartium in commune
Chriﬅianorum commodum deponet.
IX. - ngtiescunquè.-contra Tu rcam ch bellum (uſ—
cipiendum ,- vel hoﬅis ncccſſario aggredicndus erit…
Czſarca Maicﬅas clcſſmen-ciffimc fidem faciat,quod re:
ita nata TranfyluaniæTP-rinccps.Præfeöto Caſſouicnſi
ſumptibus Romani Imperatoris ſubſidium ferre debe-«.
affina cum omnibus iis, qui eodem" ſ r&ant : fin vero;
' ipfe viribus inferior üt,quam.qui Ca ouicnſcsſublcua—ſi
re poffi c,vc tum MaieltasCæfa'rea de maioribus auxiliis;
mittendis Ramat. ſi . '. ſi
X. ' Quod vc maiore autoritate peragatur, 'Cæfareaf
Maicﬅas apud Romanum Imperium de eo titulo fatis,.
cauere norit: cuius {ànc Imperij ipfe Screniflìmus
Tranffluaniz Princeps vna cum dmnibus poﬅcris ſuis,
membrum (fine tamen ſuffragio,atq11c ſcflìonc) di'cen-,
dus numerandufque fit. t .ſſz , . ,— ſi - » - ,
XI. Cæterum Cæfarea Maieftas fidem fecerit, vt ea,
loca, quæ nunc {hb hoﬅium poccﬅacc funt , & dcfcnſiſi;
ani Chriﬅianorum opportuna effe poffint, fi fortuna.
noftra; militiæ affulſcric,_ quamprimum communiam
. . . . »ſi. . cut,;
4 1:45
a"
\ ,
:. J
DEBELLO'VNG-AR‘ICO.‘ ;“;
îſiwr ,prae'ſidioqucroborcnrunquod quidem negociſium
_l_iaud ſegnius àSerenicatcipſius ſuſcipietur. .
16! l._ : Qnodfi pro diuino nuta Vidor-ia cx-noﬅrorum —
partibus ﬅeteritmt tunc ii , qui à Turcis ex Tranſyluaſſ
nia expulſi in Vn aria ſedes ſiblſlXKS compararunt , in
tranquilla poſſeſléone vel quaſiſi permaneant. . « ;.
XH[. - Ne-vllus aliquis c‘uiuscunquc ſicvel condition-is
. vel dignitatis ab hoc priuilegio cxcludatur , quantu-m‘e
* vis autchac vel ipſam CzſareamMaicſìatem, vel eiuſdſié
parentes aut maiores offendericfiue qualicunquemo
doindignarionem eorum ineurrerit. ' . _.
XIV. Cum veto anceps ſit viétoria,& q'uqd DEVS tlc
menterauertat,ſ1 fors ipſe Princeps ab hoﬅe vincendus
profiiganduſve ſir,vt rune à Czſarea Maieﬅate Principi
Transſyluaniaequicunque dem um is in fiadceffiòne fu
‘ tut-us lit, a.?liquot arces cum tcrriroriis ſu-is occupandàz
* tradanrur‘Jn-quibus-pro repùtatione (ua degere poffic.
-XV.- Arx cu—né‘ta non ſolum i pſi Principiſed & omni
ibusiisqui vitam fortunaſquc ‘ſuas in tali diſcrimineim
Penderint, earumque iaéturam fecerint, rata eſſc dej
î-‘bent,eandemque'ob cauſam haud immerico ſubleua
ſ tionis "tituiodici-poſſunt. . ' }
ſi'X’Vl‘ſiVt-omn'ia càbor‘aaquzcunq; ſummusCapitaneus
—’“Tranſ‘yluaniz ,Franciſcus
hucuſq; in Vngaria Gcnrij
& Croatia , o‘ſſeſiìone vel
poflle’ditffloﬅhac “quali
fine in
- ſiterpellationeeadéquiere occuper,poſſ1deac , c6tinue‘t.
ſi FX V-ll. - Tandem vt praemem-oratz Conditiones‘ in in
"ﬅrumentum aliqimd fide dign'um”redigantur-,-a_tquc vc
iuramenro ab vtraq; parte, tamq; ab —Ordinib1'15 *V-r‘rgà
fix, quam ipſo Imperatore przﬅito confirmentur. "_ -
S uper quibus Legatus ſ ehona erigiturfore-VtCaz
l'area Maieﬅas expedice re pondcac : rogatquc nomine
1.- ' Lì." C c :, Illu
2.64 . ſſCOMMENTARIVS-ſi'
Illuﬅriffimi Principis ſui , qua potcﬅ ſubmiflìone,vtſi
quae ſint alia,quz traaationi huic obﬅare poſſmt, ca in
commodius tempus diffcrantur , ſcque ita obſequioſe
com mendacum eſſe cupit. '
Rodulphus ll. Imperator Romanorum propoſi
ta minime detreélar, ſed ea vltro citrdque cum ſeniori
bus conſultata aequanimirer acceptabac. Quo modo
faétum eﬅ,vt inter Czſaream Maieﬅatem & Principem
Tranſyluaniae foedus inirctur , ſcquentibus articulis
comprehenſum. .
FOEDVS lNTER RODVLPHVM Il.
Rom. Imperatorem,& Tranſyluaniz
Principem iétum.
ROmanorum Imperatoròc idem Vngarizòc Bohe- —
mix Rex, abſ ue Principis Tranſyluani ,conſienſu
cum Turca Zxdus nullum ſanciet, & vice verſa
necTranſyluanus al ..que Imperatore pacem cumTur
ca tentabit, ſed mutuam operam in communi hoﬅe
. propulſando rradeut., ‘
Imperator Romanorum vnacum omnibus Vngariz
ordinibus,renunciabit quibuſcunque reconuentioni
, bus,de quibus ab initio inde Tranſyluanos reconueni
repotuetint,eo modo vt Princeps Tranſyluaniar & o
mnes hxredes eius maſculi,.in linea tcéìa dcſccndendo
, ſint poﬅhac Principesliberi, nullumque alium ſuperi- .
orem aÈinoſcant ,, vnde & Titulum bochgebom, id eﬅ,
Illuﬅri mi Imperatoripſi decernit, cumque Princi
pem Im erij Romani conﬅituir; iuxrà (idem ſaciens ,
uodip ePrinceps vna cum Prouinciis omnibus ſuis
bîb Romani-Imperii proteétione & defenſione che de
Wr. "
Econtra
DE'BELLO VNGARICO. zoſi,
Eeontra Princeps ipſe reliquiquc Ordines Tranſyl- .
vani: in hoc firmiter conſenſerunt,_quod lì inlinea re
&a deſeendendo prolcs nulla maſcula ex Principe ſu
perſit, vt in tali eaſu omnes prouincize Tranſyluanicz
cune ad Regnum Vngariz haereditario tedeant _, ea ta
menlege,vc is qui tune Rex Vngarizfuturus ſit , ex pa
tito teneatur,ſilias ſi qux ex Principe relic‘lz ſint,non l'e,
cus ac germanas ſuas filias dotare & maritare. ln quo .
eaſu Tranſyluanis Gubernator qui eiuſdem fit nationis
conﬅitui debet : laluis & confirmatis ex integro omni?
bus iis Priuilegiis,Legibus, Conſuctudinibus & Liber
tatib us, quaſcunque à ſuis Principibus haétenus acce
pcrunt. _
, Mutuam operam pro re & neceſſitatc nata vtriu
que przﬅabunt (ibi tum Imperator, tum Tranſyluania:
P rineeps.
qucunque Princeps ſuis copijs, ſuoque marte
occupaner1t,ea tamquam propria polſidebit : Si tamen
ad Vngariz regnfi aliquid eiuſmodi pertineat, id pro
feudo obtinebit. 'Addicit Imperator Principi nuptam
ex domo Auﬅriaca, ſimulque vellus aureum.
Sieuentus ita ferat, (quod tamen fine ominc di
dum' ſit) vr Princeps ex finibus ſuis eijciatur , Impera
tor tcnebitur tantundem terrarum,tantundemq uc re
di tuum,in ſuis hzreditariis Prouinciis ipſi przﬅarewbi
vitam Principe dignam degerc poſlìt.
Ex eo tempore Tranſyluaniz Princeps Sultano
Turcico renunciar,& quibuſcunque modis poterat, ſe
Cazſareae Maieﬅati Rodolphe I‘I. Romanoque Impe
rio fidelcm przﬅat : Conſeribit exercitum validiſlìmiî,
equites pedites ue ſimul ad ſexaginta millia numerati-. .
temJamque 191%adiunflo ſibi VayvodaValaquienfi fi
Ce 3 nes
ſbk“ ſ 'ſi CO MMÈNTÌUÌ'IV‘S 3"
‘ “ncs'Turcìc‘os hòffi]iterinuàdic,ffi‘driano‘éolim quſi ex
. "tutta:,aberaquvix "credeeim'm‘ilîiaria àCofiﬅanc—ind
{Eli,ſſquzciîq; obm'a'in c'razì'fituigne ferro &‘dire-pcioni'ſi
s Vaﬅac: Congredicurmm T-urcis & Tartaris aperte
: marte, proﬅcmit aliquoc eorummiilia; capca-admodfl
ppm; prgdazcùìus milites gregarios ex bona partepàrſi
“ticipes facit : ?Vié’cor Îdotnum tandem redic ,‘ Romano”
‘rumq; Imperatori per Legatosipſius imperatoris criſi
'ﬅas precioſas ex co encre quod Fodfcdcm no'ﬅri V_0'
canr, aliaque ſplen iflìma 'donaria‘ ſuo nomine offerti
facit. ' ' '
' D E C E M B E R.
Dccimoquinco Decembris Turcae prxſidiari) in
Iaurino pchcych'icam Inſillam-excurrcrc auſi,verum à
. ‘pa‘ganisibicongregacis arumhumanicerexcepci,cir
- cicer cencum ex ſuis de 1dcrarunt,przcer cos qui fuga
'elapſi, q'uiquein proflueme peri-erunc.
‘ ' TRANSYLVA-Nl -
iT'A R—TAſiRO-S
- inuadu-nt. _
’ Hocipſo menſÉPrinceps Tradlyluahizf'l'urcasma
- xìmis damnis-afficic, afcemque nunc hanc nunc illum
*}Îoﬅi eripirſſribuſſs iti locis diueìſis "tendebac. ’Agmen
. "Vini duccbat Gcſti Ferens in—LttcarO-prOPe’Temeſvva
. ſ mm.Al‘cerum H—àrbot'Michal vlcra Danùbium; vc ni
. î’mir-umTux-cis vias Budam verſus inter‘cluderetzTercio
ſi, _ agrnini przerac Comois Caſpaſ propc Iuliſi, cui- ſc mille
’guingentie‘quitesex ſupèc‘rioreſſ Vngaria coniùngunt.
[ —“- . COSSA‘CI IN VALAQYI’AM ET
‘ * ‘ Poloniam excurrunc. ' ſi
- Circa hzc tempora'q'uatpordccim millia Còſſaco
ſiſii‘um Valaquiam inuadun'r, Przfeétoque cam oram lace
- *{qucqwaﬅamreddunt diripiuntquc omnia, ipſo Pm
qub
& * ** fgéìo
DE BÎELLO VNGAR100.' 117;
ſed‘otet-armis vida -fugatoqueſſ,,& ipſebis quidem agi-e.
cum vno atque altero comi te-euaſic. Còflaci ex indicio .
Valaquij cuiuſdi toto ciusThe—ſauro aureo argéceoqz, .
quéipſe diuerſis in locis depoſuerat defoderat ;,poci7
ti.vrbem incendunt,incolas ſerroexcinduſſnt,ab ucunt .
vl tra vicies ſexics millia armentorfi Cabanicorum (ele-1
&iffi morum abripiuntq;,ſeXcentas virgines nubiles.
Sepruaginta tormenta magna capiunt,quz partim
retinent, partim lapidibus impleta rumpunr : Boucm
vnum pro tribus mellis menſurjs diuendſgc, abſumpro
melle boues-vi repetnſſnt.‘ Hinc in—Poloniam ſipſiergunt ,
rapi u n tque Starolìîe qui Ezra: agit‘, vltra triginta millia
Io’aeliimicorum precio , ipſum-ſiSta-roﬅam pro. num
traéìant, dcuaﬅanr arces & oppida qnxcunqueſſffimfli
furore Sym-olaz, Baglonc ,.aliisque. in locis feruntur,
nunchicnuncillicſubſiﬅcntes. “
«
Poﬅea . Lembergam perunt , .poſcunt ab. op idanis,

pulueremtormentarium , equos & plumbum ibi ſilb*z
miniﬅrari ,.indieſ ueſſvaria hominum colluuie,vc ote
obzeratis ſacinoroùſque quibuſvis nullibi certas (Echi
habentibusaugeſcunt eo vſquc,donecad ſedecim mil— ;
lia excreſeerent,ſeloper_isetant fàcisinﬅruéìigribuſque -
ſignis eredis agmcn ducebanc,quorum vnumAquilamſi.
n‘igmm Romanam-habebat , &in ſumma pertica po
mum argentenm deauracumquc,qualelmperiiſſeſſc ſo-ſi.
let,przferebat.Alterumſaquilam niueam & in ſumma,
Perticaglobum argenteum oﬅentabanTertium ſignù',“
ip ſis erat proſprium,prxtendchant ſe ſub Romani lrn-_
p_cratoris au piciis militare,, &.V-ngariam petere.
TVR-CICA'LEGATIO
.ſſ'Polo'nosſi AD ſi— »_,
Legatus Turcicus Chammcfzamaducntac, .qui_ſi_ -
\
- ‘I à POlO-ſi
1.08." COMMENTARlſſVS' :
àPolonorum rego petit,vt pacem cum Sultano ad Fu
turam azﬅatem'colarwtque excreitui Sultauieo ſaluum
condueìum per Poloniam concedat , nec regi Vngari
eo quiViennaeagat,ſubueniat , addita comminatione,
fi ('ecus faxir quam ipſicuperenr,tum Sultanum reliàa
Vngariain Po onosexercitum conuerſurum.
Mano M @. XCV. '.
[amm-im.
COSSÎACI ET PODOLll CVM
Tranſyluanoſmdus. ’
IAnuarioineunte,poﬅcaquam Coſſaci & Podolij in
tolerabilisillius ſeruitutis Turcicx, uam haétcnus
tot annos ſuﬅinuiſſent,iam pertzſi,ad ze ﬅragem il,
_ lam mem orabilemTu rcarum Ta rtarumquc,& glorio
ſam Tranſyluanix, Moldauiz Valaquixque Ducis vi
eorum coram experti, d eque Glirium , Moldauorum
& Valaquiorum deſcé'tione certiores eſſent, conﬅitu
untòc ipſi fortunzaleam cxperiri,& iugum illud ſerui-ſſ
tutis intolcrandze tandem cxcurcre; cuius rei cauſa Le
gationem magnificam ad Tranſyluaniz Ducem expe
diunr.
Propoſita & petita illorum hxc cranr przcipua,vt
nimirum Screniras ipſius 'non niſi duorum menſium
ﬅipendium 1'pſispratﬅarcvelit, ſaluo ſimul còduéìu per
Trauiìluaniam conceſſo,ſede reliquo ex manubiis {ibi
proſpeéturos,omnemque opcram nauatutos, quo Ha
drianopolim in poceﬅatem ſuamredigant. Quid ſuper
his reſponſi tulerinr,in poﬅerum parebìt, ratioſe ta— '
men omnes &cum ſplendidis admodum onariis di
mm ſunt. ' '
Porro
m: BELLO 'YNGAKIGO. ,Q,
. Porro certo 'conﬅat, eos apud quoſdam Comites
vcrſatos Turcis non leuc damnum intuliſſe, przſertim
hocinſzgni ﬅraragcmarc ren rato : Erar Danubius acet
rimogelutum alìriC‘tuth-a vt paffim per eum curribus
&equis rranſitus pareret. lpſi iraq; clam ineiſa glacie,
Iacuuisqne excilìs. niue denuo expletis Tartaros
inſcﬅc inſequentcs in extremum periculum pellici
,.ſi;ſ—i
- ciunt plxriſquc eorum ſuffocaris. Ex quo. facile conii
cimusipſos voti petitioniſquc ſuae procul omni dubio
ex ſentcntia àTtanſyl uanie Duce compores effe fading.
RVSTICl lNFESTAſiNT
« Turcas.
Confluebat ingens Ruſhicorum maausquiTurez
& Tranſyluano iuramento obﬅrié'ti fuerant, ſier Vala
quiam aliiſqz in loeiſis ( intellexerant enim , ayuodam
Tranſyluani-ſſe & Moldauet eum imperatore Romano
fcedus iniiſſe Tranffluanuſimqueiam tum contra Tur
cam inarmis eſſe.) Hi ergo Turciam inuadentes tridui
itinere àConﬅantinoppli aberant curruum camelo- '
rumquemagnam gopiam omnigeno commeacu 01111
Bzorumrapiunr, prgſèrtim quad raginta miilia armen
totumpartim viuorum , parte ſale eonditoſirum , quam
prxdam omnemìn Vngariam auehſſcre conllituerant.
Turca: vero qui Vidualiaea dedueebaut , hoﬅium iam
ſceurimcc quicqui finiſſﬅri [uſpieantes,ad vnum omnes
deleti ſunc,pratda rapta,& noﬅris nullo impedicnte ad
ueétaeﬅsAflìrmaturpluſis milleſiTurcas in co conflict-u
Qccubuiſſcſſ- . '
TA RTARI 'CVIVSDAM
- eonſeſſio. ‘ ‘ '
Supra eommemomuimus, quomodo "Tm-cz in
intenfiffimo frigore Scythicainlnſulam aliaque vicina
— 1 - ' ' D. il * 'locl
. /
2.10 ' COMMENTARIVS

locainuaſerinr, Cliriﬅianos miſere paſſim affligentes,
-quoscum armis reprimere tentatum eſſct , illi arrepta
fuga cum przcda euaſerint, ex quibus Tartarorum vnus
rctardatus rcmanſit, qui ſequentiaconfeſſus cﬅ. Primo
enunciat,tamctſi àTurcisin mandatis habcant, vtliy
bernam his oris ponàntſipreto ramen eo, reditum , ſi
'modoiàluum condudumlmbuiſſcnt,
ditatos,ſiquidem in patriam
prouincſſia ipſorum miſere mc
depopuſi
‘lata dcſolacaque
*millia ſuorum,eosſit.ìTranCilyluanixDucc
Cum uc iam praemilerint
pene ſcdccim
delecos.
Adhxc Chancm Tartarorum prope Temeſvva

rum cum reliquiis conﬅitiſſe: apud Albarn ſuorum,
prazterſidiéìosxilc'bis mille ducentos. ln proxima dire
‘ptione,qux dic IOuis accidir, fuiſſe trecentos Tartaros
ſiéccentum Turcicos equites, eam przcipue ob cauſam
‘miſſos,vtRabum flum cn perluﬅrarent,ſi gclu ſatis acri
\ - ter conﬅiterit, & vbinam opportunior tranſitus eſſet.
Quodpropoſitum num 31 ſuis in aéìum ſit interea de
duétumjd ſibi minus co conﬅarc, quod equo lapſante
-- captus ſuos inſcqui non
telleſixerit,conﬅituiſſe potuerit.
nunc Et quantumaggredì.
ſuos Rapauarum ipſe m
Nihil ſe cerci poſſe affirmare dc pratſidiariis in Pap

pa,quod eadem nodequaadueniſſetfipſidiſcedèdum
etiam fuiſſet.
cim millia Tuln munitione
rcarumſi laurinenſi eſſe
przſidiariorum, ad quinde
quantum ipſe
- cx aliorum rclatione liabeat. Ad ſuturum ver aut nul

los aut perpaucos-Tartarorum in lia‘s oras militatuîn
vcnturos. Si quicorum adhucin hiſce finibus ſint,eos
iter ſuum,Agriam verſus dirigereſſurcas qui per mare
ad bellum hoc proſcffl fint,pcdem omnes rctuliſſe.
, Ferturcecidiſſe cx illis quadraginta milliaequitum.
Sultanum cum Perſa ferdus iniiſſc quidem JC
- . rum poﬅeaquam l’erſarum Regis filius ,quſſcm in Aula
Sul ta -
_—_ſi.— _ —
DE 'BELLOſſ'VNGARlCO. 1.11
Sultani Turcici habuerit,vica ſunétus ſit,mſnus ſe affit
mare poſſc num aliquid inde diſcordiarum ſitfuturum
nec ne. Similiter nec de Oripanis quicquam ſe affirma
re poſſe , vrrum cum Turcis bellum gerere, ſeu pacem
celere malinc.
Referebat idem circiter nongentos Ianitſcha
ros adGomaram occubuiile.Q1_10t eorum ad Iaurinum
ceciderint, pro cercoid ſe no_n ſcire, cecidiſſe ramen
quoridie duccntos trecencoſve , nonnunquam quin
qua inca ſaltem.
Zam vnicam cauſam fuiſſe, ob quam à Komara ab
ſccſſerint, quod videliccc diucius ad tantam tamque
munitiffimam arcem ſubſiﬅere ipſi lanicſchari nolueſſ
r1nt,ſatis ani1nacluertentes,quotnamexipſis rantazmo
li expugnandz debercnrur.
* Binquc millia Ch riﬅianocum ad fines Sambri
cnſes erant, qùi Tarcaros opcriebantur, hyberna ad
Solnocam & Hadicanum locacuri. PrzcipuiNobili—ſi
um ance fetias ſe domum reccperanLChriﬅ-iani medio
fere menſe lanuario VVaizam equis circumierunt cle—,
ditionem poﬅulantes,qua capra , Turcas & Mamelu
cas omnes in ca proﬅrauerunc. Sex millia Chriﬅiano
rum ex Sc‘yrhica inſula proſeffl Turcicos agros infe
ﬅarunr, vbi armenta complura,& clari nomini s Turcas
quoſdam rapueruur.Sirnilitcr noﬅri ad dccimumſex
tum lanuarii Viuaru m egreffi Datenſium agrum infe
ﬅaru nr, poﬅero die Vigintiquacuor boues , & tres Tur
cas primarios Viuarum adducunt.
Decimooéìauo eiuſdem menſis die Ouarienſes,
fines lau rinenſium ingrediuntur,in itinere quater mil— .
leTurcas obuios inuadunt, ducenros ex iis proﬅer
‘nences,vigintiquaruor viuos abripiences, quorum all
osPiſonium, alios Ouuarum adducunt. Valaquii Si
ſſDd :. nanem
SY! ‘ _’ COMMENTARÌV 'S ' 'ſ
nanemrr‘auſèu—arem “ad Tàurinum ſiue Nandoralbanî
Conﬅantinopolim verſus prazﬅolati, eos qui i pſum co'
mitabant'uròmn‘es ptoﬅernunt," & pra’dam quam ih
V-nga'ria ceperat,ab eo recuperant. Sinan ipſe acgre ſi bi
fuga conſuluit.Valaquiivero(Ecunda fortuna vſi pro-'
grfflientc—kſiflrèſis munitioncs non poﬅremas,Nicopo
lin,Ponteſam,K*il'la—m &Rebnyam armata manu capi-'
unt,inuade‘n‘tes ipſam Graeciam, & ad Con ﬅantino po
lin vſquefere pettingcntes, aberant enim niſi viginti
'quatuor milliarea, vbi Prazfeélus Genet-alis T-ranſiſylua
nicx militia: G'e'ﬅ‘i Potenti-. eum copiiſis ſuis ad eos ac
ceffit,l1—òeſiir'aql!è èkeroiît‘u inﬅru’éti, duodecim Tarta
rerum-millia 1111111111111, eosqs intermec—ione delent.
- - Mairie contiene 'rfumor fuit filium iﬅius Beglii,
qui Petrinam in Croatiacondidit,'Chti'ﬅianiſr'no iniri-1
acum,duob'ùsquc Cam'elis au'ro onerùt’i's Agr-iam ad
ueniff'e,qui'n Tu'rc’as quindecim qui in itinere eum re
morarſii auſi fue‘rint, manuſipropria ptàﬅrauiſſe, nou
dum tamen uſque adeo con rmatut,&eertiora quoti—v '
die expeéìan’tur. _ -
CO-MLTLA PIS ONl'l l-N VN
'garia hab1t-a.‘
Eòìlè'hì‘hbè'îhcſinſe corni [lapiſ-ohh ìh'c'l'iCEBW,’
q'uo é:"umSei‘eniffi—inus Are‘b‘id ux MatlÈlÌÎQS'fld Lg.!l‘anut
:i‘ij'di'c-m Humax-'a, baud multa mora-rus, nomine
ìfiapèfi'fiòîſsp'z‘offiò‘nebat, Vti pràzcipue Confirm-rante,
qual.-Mone Turca-obaiam-armi's itetſiur.
. ſ _ FE-BRVARLVS, .
Cem-11111111 Fébmarij 1111111111111 acume paſſim gelu
WWffloconſhriſſe'dr, Tureèarrepta-hac occa'ſiorſe
MaoScy'lfhieam lhſiilaifn in'fella'nt , ”vbi vicumſiqueh
Wdfflpfflmes, quetq-u'ot meo eram-1111111115 omnes
w…}?!ffl'. MOL-d
:0 ' . : - *. .
\
4
<…,
_—_
'DE «’BELLO VNGAR'ICO. …

!MOLDAVl ET VALAQYII- TVRCAS ’
- — & Tartaros grauiteraffligunt.
Hoc ipſo mcnſe certo refertur Moldauos & Vea
laquios ope Dueis Tranſyluanſſic numero-[um Tur—*
carum & Tartarotum exercitum rudi-Fe : poﬅea
quam-en[mCha-nTart'ai-‘ommannodapfoex mandato
Tureici Sultaniſſconatus eſſet Moldauos & Va nio;
rurſum ſub Tureammiugum quibuseu-nque mw is &
viis om niq; robot—e fuoco leétoredigerejd proſſpolìtum
eius Vayu'ode Moidauomm Aaroni {tar-im relatum
fuit. Qqaproptſſcrſub'ditos ſuos ‘ocyusad arma conno
cat,c011ccdensip‘ſis praeter menſ-irma fltpendia, (unu!
quaecun'que rap-ro au fette polle-int. Vnde omnes vltro
ad arma conduit-eran t, & Tartaros vno im peru inuaſe—ſi-
runt. ua ratione quo-que Valaſſquiorum Vayuoda Mi-u
.fiſ,.4… ch ael arma Contra Tatraros ſiſ11mpſit amneſque ſubdi
ros ſuos vnacum liberi-s & vxwibusin A.awm's Vayuo-z
dx commodum ad fines eius prou'irrcize deduxit, qui
paulatim recedcntes , ac lì Tartarorum ſazuitiam ſub
terfugetent fugamque meditarenrur, (tratagemate fa
do magis—mugi-ſque hoﬅem allicere con-‘abantur, quo
videlt'ce't expeditius—eum à tergo adoriri & in media
include-re : oſſent. Vſſbi ergo Moldauiam ferro &
igneiamiinfî'ﬅarent, Vay-uoda Aaron colleéìis omni
bus ſois Viribus -i'pſos adoriens, atque alacrirer in ed!
pugnanstribuspraliis diuerſisad vnumwſque'iureme
cionedelet, ac in .fugam verſos tota ea diti'oncpellit,
captaopima pr,-eda, quam ex Vngaria illi rnoper reputi-5
fa ranupneoipue vero equ os milleſſ-qu'ingenrosòtſomm
_ aliquot'ſclopetis-muſcatariis "onuﬅos,-vnanum'vex;illo
primipilar-i :liberabantur etiam mille Chrilìiuniſi-capri,
cadebantduodecim Tartarorum millia, plurimis vui-<
- . Dd 3 neratis
544 . : COMMENTARIVS
neratis, inter qu'os'filius erat Chanis Tartarorum , qui
vulnere ſhtis. periculoſo accepto gi'auitet decumbc
.bat. -
Eandcm hanc Vidor-iam dié‘tus modo Aaron vlteri
usproſcquebatur , capitq; in ſui ſubſidium arces haſce
munitiffimas ad Danubium ſub Turcico lmperio ſitas,
Bendarſi videlicc t,Schinitum,Tignî,Mechnim &Ab
tiſſitam,quas ſuorù pſſrazſid io munit. Occupat etiam to
tam prxdiuitem illam prouinciam Bobragam, quazà
Danubio vſque ad montes Noha protenditur,&inlon
Èumlatumque ſcdecim miliaria pater verſus Pontum'
uxinum,vna cum vexillis pluribus cgregiis , in quibus
Crux depida erat. Qu? peraéto Incola-ﬅatim foeclus
cum eo ineunt , ſigna urcica diſcerpunt flammiſq;
abſumunt,ſeq; cum Moldauis coniunount.
Vayuoda lanicula filius expulſi Vayuodat Valaqui
enſis Ianicula: Begtani apud Portam ſollicitauerat de
certo Turcatum militanſitium numero,quos Tartatis_
coniungeret,velle enim ſe ſrigore tam acuto flumina
paffim acritcr conﬅringcnte,Valaq uiam cùm eo exer
‘citu ingredi,Vayuodamquc Michaelem inde expellc
re & prouinciam ipſam rurſus Portae ſu bditam & trib’u- ſi
tariam reddcre.qu cum vo ti compos eſſet iamquc ad
iunétum haber-et Hebrin Haſſanem Baſſam dccé mil
liaTurcarum equitum peditumque probe ariiiatoruin
"ducentem; Aaron Vayuodaſimiliter ſuos in arma vo
cat, cui ſe ſcdecim Coſſacorum millia coniunxerant:
"quibus
Valaquiainﬅruc‘ſtushoﬅcm in caﬅris
miliari vno à Danubio ad Scherpetram
diſſſIìt-i,quinto Februain
rii diealacricer adoritur, coque in ſugam verſo, oéto
millia hoﬅiurn ſundir, capta ſimul pravda egregia. Mia
chal quoque Vayda baud ſegnior obſidct Ncﬅer VVei
' - . ſcnbur
DE BELLO VNGAR-ICO. 2.1;
ſenburgum,vbi ſuburbium capit, diripit &flam mis de
uaﬅar,animo ipſam quoque ciuitarem occupandi. —.
Geﬅa ea Aaron Vayuoda Moldauorum & Michael
Valaquiorum ordine ad Principem Tranſyluanize per
ſcribunr, ſigniſicautes iuxtà quod haétenus hoﬅem to
tius Danubii ripa pepuliſſent , occupatis omnibus iis
qua: ſub poteﬅare eius illic fuiſſent ad Albam vſq; Grz
cam, ſeque bona ſpe fulciri,ſi Tranſyluani copizacceiî
fiſſent ( erant au rem illa: ad decimumnonum Februarii
diem expediendze) forevrbreui non ſolum ipſam Al
bam grzcam & finitimas Turcarum arces occupent ,.
ſedòc Conﬅantinopolim vſque excurrant praedabun
di,vbi ipſis bona ſpes eſſer miſerosillos Chriﬅianos qui
nomina ſuaTurcarum fidei haé‘tenus profcffi eſſent, fl
- tres illi exercitus MoldauixNalaquia: & Tranſyluanix,
nimirum expedirentur, cum ipſis ſocia armain Turcas _
. moturos elle.
Dum haccgcruntur,ch Bohemiar Pragz comi
tiaindicit, proponit Ordinibus regni , vt in medium
. conſulant,qua via expeditio lia’c contraTurcam ſuſce
pta ad ſinem perducenda ſit. Propoſitio tertio Februa
rii die hora pomeridiana prima faéta fere in hanc ſen
centiam eﬅ."
Iningreſſu Maieﬅas eius in memoriam illis rcuocabac
ea, de quibus ipiìs Anno 1593.in Comi tiis ſpem ſeciſſet,
nimirù , de ſpecialibus Comitiisindicédis,in quibus de
priuatis regni illius negociis 11a6ìaretur,iiſque duobus
méſibus elapſis à ſuz (Lxſareaz Maieﬅatis reditu haben
diszverum honeﬅe earn propoſitioné excuſabar, vt quae
haftcnushoc tempore tam periculoſo locum non ha
buiſſet; in poﬅerum tamen ſe gratificaturumillis in co,
atque hzc ipſa Comicia in duobus przcipue punétis
. ' nunc
m- ſſ COMMENTARIVS -
nunc verſarLNenſipe in deſeuſionc ordinanda &copîis
auxiliaribus contra Turcam , bis mille videlicet pedi
tum & quater mille equitum vere proximo in Vngari
am mittendis: Sin vero Dcſenſio ordinanda, hac. vice
non poffitabſolui,velint tamen pro rei vrgentis neccſ
ficace, quod poﬅremum erat expedirc, & vnanimi con-
ſienſu dc ope ferenda in hac uccelli tate. decernere,quot
millia equitum peditumue in Vngariam aut limitanca
loca mittere poffinr. -Wſſotitemmenſ1busﬅipendia
miffis militibus ſuppedirare vclinc .; additinﬅare tem
pus vcrnum, & interea dc regni couﬅitutioue curan
dum.
Commemoratis praeterca quaz'lioﬅis interim ten,.
taſſet, commendac Opem nuper ab ordinibus prazﬅie
tam :addit etiam à quibusnam Czſàrca Maicllas in hoc
bellum auxilia peticrit, vrpotc a Romano _Pontiſicc,
Hiſpat1o,Polono, S ueco & Moſcouita,quid item à Ro; .-_-_ſ.i
mano Imperio acceſſctir.

Effe etiam nuper conſoederatiouem faàam inter
Impetarorcm Romanorum & Tranſ luauos & Mol
dauos,‘quzhuic propoſito maximein etuiatxhiſizcum
enarrataeſſent,& vt propoſitio eſſetconciſier, offerto:
ordinibus libellus ſcriptus in quo fingula fuſe tra.
6tata eranc, admonentur ordines (erio vt copia: auxi
'liarcs ex veteranis militibus & ad minimum 9an ea
rum media ex exteris militibus eonſeribantu-r , ne E
modo cuocaticſſentmullo emolumento & 511111 peri-=
culo martem experiantm. ' ,
Item:
ſia'eqmnm linea:quinqueìplmria opera-imm infirw, leda! Lenzuola;

m' nio/a tran/în vel.-t.
-_- .-_
DE BELLO VNGARÌCO. 1.17
Bendarum videlieet,Schinitum,Tigna1n,Meehnim &
Abtiffiriquasſuorii przſidio munir. Oecupar etia ro
tam przdiuitem illam prouineia‘m Bobragam, quatì
Danubio vſque ad montes Noha protenditur,& inlon
' umlatumque ſedecim miliaria pater verſus Pontum.
tem: cum neceſiìtas poﬅulet, vr Komara fofiìs &ag
geribus mclioribus fortificetur communiaturque : &
in lnſula Scythica aliquot caﬅella contra hoﬅium in
curſus conﬅiruenda ſint primo quo-que tempore, vtin
hoc etiam conueniant,quid quantumve nimir'fl contri
buere velint.Ad:hec
ratiſſimi, propoſitaotdines
'Boemi,Mora omnes fuerc pa
ui,Sileſii,&Lulatiiſedſiecimmil
lia equitfi peditumque propriis ſumptibus ad ſex men
ſes,vtpore àKalendis Maij Anni 1595. computandos,in
Vngariacontra'Turcam in eaﬅris habere. dccernunt.
Boemi promirtunt equites Germanos —————— loco}
Equites ſclopetarios Archibufios ———--—--——— Goo.
Pedites -—-——-—- - ——--——r;oo.
Sclapecarios muſcatarios iooo.
Moraui 'promittunt 'Eqmtes ————-—--—-'— rgoo.
. Pedires —-—-—-————-———--zooo.
'Silcſii'òc Luſatii Equites ——-——-——‘-—zooo .
Pedites ————————--—-—-—-3ooo.
_ ſſ'Interea temporis Carolus Comes Mansfeldicus
. expeditioncmin Vngariam vocatus ſuſcipit,conſeribit
exercitum in inferiori Germania ex equitibus pediti
buſque, quibus Praefeé'kos alioſq; officiatos conﬅituit.
Adolphus Liber Baro in Schuuzfl‘tzburg ducebat bis
mille equites,partim cata-phraétos partim ſclopetarios.
Monſ.]e Coronell dans & Monſ de'Aflìco-uetvterque
bis mille Va'lones pedites ducebat. Monſ. Idou'lx dela
Boucletce &Monſ. de Mats ambo Magiſtri-equitum,
Ee &quiſ
\
..
uk COMMENTARlVS
& quiſq; eorunî mille pedites duccns.Hans Leonhardt -
Von Ifl/ Generalis procuratorhoſpitiorum erat.
NVPle‘E SIGISMVNDL PRINCIPIſiS
Tranſyluaniz & Anna Chriﬅinze Auﬅtiacx
faétxzzffieb.
Poﬅeaquam in conſmderatione inter Sigiſmun
dum Bathorium
norum" Vayuodam
lmperatorem cautum Tranſyluania: & Roma
eſſet, vtſſSigiſmundo nu
que
Pta cx
deducebatur,AnnaChriﬅina
domo Auﬅriaca cedcrct,id Aipſum
uﬅrica
in deſponcilata.
aéìum uo
Quam Ferdinandusò: MaximilianusArchiducesAu

ﬅrize,atque Legati Tranſyluanici ſubveſperam zz. Fe
bruarii Gràcij tempeﬅiue com'parent,vbi fplendidiſſi
me excepti totum illud negocium totaliter definiue
runt.'Poﬅero die ipſaDominica Sexageſima,vel ſecun
dumKal‘èndarium' reﬅitutum,Dominicalxtare,8porr
ſaperDominum Leibiciumin tempio aula: publice-Sc
ſolennite'r ad manus Legatorum Tranſyluanicorum
_ ui lllſiCÈS Principis ſui Sigiſinundi obibant,traditur.
Ambo Atehiduces ſuptadiéti Ferdinandus _videlieet
“& Maximilian-us Sponſam hinc inde a latere comita
bant'ur: Hocperaéto,cantabat chorus Litaniam ,Te
Deu'm,&c. & in congratulationis publicx ſignum tot
menta magna aliaque artificioſe exigne parata per ae
rem diiplodunturﬅnﬅituiturqz Epulum ſolemne lon
ge magnificentiſſrmu-mBiduo poﬅ Legati Tranſylua
nici venia petita d‘lſceſſum adornant Tranſyluaniam ſ
’repetentes. lnterea Graecii de deducendo Sponia,deqz
N'uptiis in Tranſyluania celebrandis vario apparatu
prouidetur.
- M A R*?
DB.—BELLO .VNGARſſlCO. _. 2.1,
MA'RTlVS: ſi '
NOVA EXPEDITIO CONTRA
Tutcam.
Secundo die Martij Archidux Auﬅria: Matthias
ex Comitiis Vngaricis Viennam aduenit,vt officia mi
litaria pro exercitu diſponerct, diﬅribuerctque,qui
quod haétenus parum feliciter in inferiori Vngaria mi
l1tizeprazfuiſſet, Przſcéturam-gcneralem per ſuperio-ſſ
rem Vngariam nunc obibac, cui ſubiungitur Carolus
Comes Mansfeldiz,qui nuper ex Belgio venerat. Max
ſi-ſw ſuî- '
milianus Archidux Auﬅriae, ſracer Macchia; Prazfeau
ram generalem militia: per Inferiorem Vngariam ca
pit, cui Dn. Chriſlophorus à Teuffenbach ſubiungi
tut-.Poﬅquam Kodulphus Il. Rom. lmperac.- apud o
mnes Principes de auxiliaribus copiis mittendis ſolli
citarat, totus exercitus deputacus in vnam ſummam
colligcbatureo vidclicet nu mer-o, quo ex Comitiorum
/
Ratiſponenſium conuentione ad futurum ver ex pu
blica ſiconcributioneòc extraordinarie contra Turcam
mittendus alenduſque erat. Contribuit autem
Romanus Pontifex—rooo Equites,& pedites—12.000.
Florentia 500 zooo.
Ferraria , 1500.
Mantua — 1000.
Viterbium -———--—-——500
Tirolis 4000.
Bauaria _ 3000.
Boemia—ſi- ———2.ooo —
Archibufios—-—6oo .
S1leſi'—- - 1500 . .. 6000.
Lulatij zoo rooo.
"“ ' .Ee :. ' Auﬅrij
zza 'COM-MENTARIVS
Auﬅrii 2.000 6000.
Vngarſii goo looo.
Saxonia ſuperior —— rzoo -' - -
lnferior,—-600
' Franconia——-———-—ſſ—rooo _
Sueuia 4900.
NobilirasSueuica,Rhenenſis&Franconica——4ooo.
Carolus Mansfeldiae Comes Equites Cataphraélos
—— , . . _ loqo'.
Equites ſclopetarios—iooo' ''
Valones pedites— - Coco-,
'Faciunrin vnam ſumrnam colleéli Equites——1z9oo
Pedues _ 51500;
LEGA,,TIOſſ TVRCICA IN ' _ Ì
Pſioloniammiſſa.
Po ﬅeaquam SultanusTurcicu's certior fadus effet,
Romanorum Imperatotem Rodulphum 11. &c, non
ſolum Lègatos perſuashzredirarias prouincias & Rc
gna , ſed & ad vicinos omnes &diflìta quidé reſgna Ini
fiſſe.vr itaquc & ipſe bello huic eo validior &, in radio:
ad finem vſqueadeſſc poflìt, flmilivia- ſibi procedendi‘i
cſſc neceſſe duxir. Principio mittit duos primarios e'x
'ſuisin Poloniam,q ui de copiis. auxiliaribus apud Regé
ſollicitarent, uod ſiimpetraret, vti tum de ſolution'e _ſi—ſi41.
filpendſſiorumſufficienti ſidem facerét , ſignificarentqs.
Sultanum id officii cum omni gratia in futura recom
Pcnſhturum. .
Verum vbi Legatiad Vayuod'am Valaquiaz veniſ
ſent,accepti abipſo Vayuoda humaniffime & .in pala
tium quoddam magniſicum dati utili ſun t ,vbi de 'variis
_rebus cum ipfis communicatet , in quo dum agerent
-. ' — " - * ma,
ſi._-—ſi_-.ſi_.
_«fp—fi
DE BELLO VNGARXCO. zu
ma, ecce irrumpunt Satellites didi Vayuodz ingenti
furore perciti, proﬅernuntſimul vrrunque Legatum,
hinc in reliquos Tu rcas comites &famulosLegarorum
feruntur,omnesque fruﬅularim concidunt, erant au
tem illorum cenrum quadraginta,ita vr Legatio hxc
param fortunata abſque vllo truéìzu interciderit.
SedTurcarum tamen Imperator nihilo ſecius in
propoſito ſuo- perrexit , aliamque denuo legationem
miſit, qux ſuperiora mandata exequeretur, & ea qui'
dem Mogillz proſpere appulir.
SlNAN BASSA AD PORTAM CON
ﬅantinopolitanam vocatur,in cuius locum Ferathes.
Baſſain Vngariam miſſus ſufficitur.. "L'
SVb finem hyemis przrerirae, vbi Tartari in ſireditu
, ſuo paſſim ab exereitu Tranſyluanico Moldauo &
Valaquio magnis przliisfuli, & caﬅella quzdi Tur
eica vicapta eſſent, ita vc fortuna minusà Turearum
partibus ﬅare manifeﬅe appareret , Mahometes I I ].
Turcarum imperator Sinanem Baſſam hucuſquc ge
neralem militiz Tu reica: per Vngariam Przſcétum ad.
Aulam Conﬅantinopolitanam vocarifECit ,vel vrcum.
eo de belli huius grauaminibus rebuſquc aliis neceffia
riis communicaret ,vel vt aliud quiddam alduum per
eum conſiceret.
In cuius locum Baſſa Fcrathes qui antehac gene
ralem militiae Przfeéturam in Perſia obieratgreſque
grauillìmas felicitet ibi expediuerar,in Vngari-am tan
quam Veziremen & przfedus eius belli generalis eum
exerc1tu m1tt1tur. , ,
Is itaque menſe Marcio Conﬅantinopoli diſcedit,
iterq; ad Albam Grzcam dir'igit. '
' Ee z ‘ S OPHIA
.n‘ - ’ C'OMMENTARÌ'VS
SOPHIA OPPIDVM PER- ARMENQ
ratios expugnatum diripitut.
Paulo antequam Ferathes Baſſa expediretur Con
_Ìantinopoli,in Bulgaria circitet bis mille armentarij
conſpiraruntfaéto cum Glitibus feedſ.-te, de Ciuitatc
Sophia (quzad quatuorliecim miliaria cis Conﬅanti
nopolim ſita eſt, & teﬅe Carione in Chronicis olim ſe
des fuit lmperialium Przſcétorum equitum in Euro
pa) occupanda diripiendaque. Bilbil? cum ea vice ni
ilobﬅaret,quodà propoſito ipſos arceret, ſiquidem
(hum illud propoſitum ſumma fe‘ﬅinatione vrgerenc
& eo ipſo tempore. Haſſan Baſſa magna ﬅtage, praeter
Tartarorum cladem,fuſus eſſet, iamque Conﬅantino
poliſolum id agerent, vt probe inﬅruéìum exercitum
in Vngariam expeditent, nihilqueminus quam de tali
_impreﬅìone cogitarent,ecce inflitutum hoc audaciſſi
[mum ptoſ etrimo ſueceſſu proſecuti ſunt. Captaita
que-iam vrîic , videntcs ſe ini-Eriorcs quam qui armis
cam deſenderènt,diripiunt cam & mature ſe in tutum
ſirecipiunt.Pra:dam poﬅmodum inter ſc diﬅribuunt , &
ccſſerunt fingulis citciter trecenti ſcutati aur‘ei.
CASTELLA PER VALAQYlAM ET

vicinaloca Turcis vi erepta.
Tartatìs iam tribus diuerfis przliis fu 65,8: eo angu
- fliarum adaétis , vt vxores ipſorum proprios liberos
ſſflammis correre & manducare cogerentur , quo nimi
tum taliexemploin oﬅerfl ab eiusmodiexpeditione
contra Chriﬅianos algﬅetrerentumd hzc poﬅquam ex
omniipſorum exercitu qui ad odoginta quinque mil
lia con
DE B'ELLO V_NGARlCO. az;
lia continebat, vix odo millia domumremeaſſent; no
ﬅri ope & conſilio ﬅrenui & gcneroſi. Herois atque
Principis Michaelis Vayuodze Valachij non ſolum ho
ﬅium quibuſcunquc modis poſſent conatus reprime
re,ſed& nunc hoc nunc illud caﬅellum'hoﬅi aperto
marte eripere aggreffi ſunt,& diuino auxilio propriaq;
virtute conſiſi non ita multo tempore poﬅ iupra me
morara caﬅella occupata ceperunt Ciuitatem Siliﬅrii,
eamque funditus igne abſumpſerunt, capta prxda im
men aſere , artamé cum ea vice nullis tormentis maio
ribus eſſentinﬅrùéìip rcem non potuerunt expugnare,
quam Turcis relinquere neceſſe erat.
. Inde Schmilam perrexerunt , quod oppidum
vna cumarce eXpugnarunt, in ca ceperunt ſeptende
cim tormenta magna, duobus ex illis inſcripta eram:
Inſignia & Nomina Ferdinandi imperatoris, & aliis
item duobus loannis Hunniadis , ea poﬅmodo Tran
_ſyluania: Duci honorarij loco miſſa ſunt. Munitionem
bis mille praeſidiariis Valaquiis firmarunt.
Hoc perado Oroſigkam venerùnt, vbi cgregius
eﬅ portus maris, qui non iniuria Turearum granati
um dici potuit, fiquidem eo omnia comporrantur,
quzcunque SultaniTutcici cocmptores paſiìm con
quirunt, vtpotemel,butyrum,adcps aliuſque comme
atus quicunque _fucrit. Proindc capta ea vrbe tantum
mellis & adipis noﬅri acceperunt quantum odingcn
cis hominibus integrum annum alendis ſufficeret.
Porro Kilecam , Galem o, & Prayllam noﬅri
ocCuparunt,‘ obſeſſa Praylla ad’aliquormenſes , quòd
ì Turcis termille defenderetur,quz & ipſa tandem in
noﬅrorum
zz4. "COMMENTARIVS
noﬅrorum
prxfidiariis.potcﬅatem
Verum vbidedizione venir,
pſſàtuit, quòd con ceſſaaurum
Turcarſſilli venit
argentumq; in panis maſſas‘ quas in abicu ſccum au Fér

rc cogicabant,doloſe pinſiſſcngmaîe ,ab' arm écariis no
ﬅris cxccptiſunc. Przterea caﬅellum firmiffimum S.
Georgij à commeacu inﬅcuéìiflìm'um cxpugnacum' ì
noﬅris fuit. Laganoea locus municiſſìmus Per dies vi
ginci obſcſſa.
VTRlVSQYE TVM SAXONICI TVM
Brandcnburgici Eleétoris Commiſſariorum appa
ratus bellicus contra TurcasinPo
lom'a.
.Bi—iam vcerqulcékor tam Sax0nicus quiBrandcn
burgicus certior eſſet de expeditionc Turczad z
. ﬅatcm proximam, & quanto femore-is rem gc re
rct,ad'hxc de diligcnu'a & ſollicitud—inc ffqua Czſarca
Maieﬅas'indcfenſionc vterecur, prxſeccim de confar
derationeſimulcorum-excerorumpri-ncipum & regno
rum , prz‘ſertim quod eius Maicﬅas .per Legatos 'ſuos
Poloni: ”regem de auxilia ferendo Chriﬅianisſollici
taſſetmeceflàriumcſſe chcipſi ‘ſuos Oratorcs ad cun
dcm Polonix regem micccrent, pru-dentcr iudicauc
runc. Cuinegocio Doft. Ioanncs de Koflitz', D. Idan.
Bcnkendorffin VVardino, Do&.Nicolaus Reuſnerus,
&: Do&.Chriﬅophorus Bronckendorffdcputancur.Hi
ergo ad decimum 'ſcp'u'mum .Martij dicſn ‘Orationcm
Latinam nomine Principum Ele-Eterna] in Comitiis
Cracouicn-ſibus 'habuerunc, qua Regia: Polonorum
Maicﬅaoi Perſuadercconabancur, vc volens Czſarcz
Maicﬅatife oppreſſse Vngariie ſuccurr'cret , vci Videre
eﬅin Oracioneillapublice edita. '
FE RA
.— .—_-— — -— 4
DE'BELLO UNGARlCO. 21.5

F'ERATHES BASSA AD B‘ELLUM
expeditur,& dcejusfortuna.
In principio Aprilis,d‘um Ferathes Baſſajam ſeirs
giura millia in caﬅris baberer inﬅruéìus trigmta tribu:
tormentis magnis & diſpoſitis expanſisq; tonroriis ut
expeditionem in Ungariam ſuſeiperet,ecce nodi: l'a-
nes quotquot ad tentoria expanſa erant elam incidun
tur,& tormenta ea plzraque clavis im ais- cori-um
punto:-' cuius fadi alii Cigalam, quod a officio ſuo-eſ
ſet remotusalii Genitzaros quod illi ipſummcc Sulta
num potius,quaua Ferathem Baſſam ſequi maluiſſent,.
authores infimtdabent.
Aprilia ,Amo 15.05.
ARMENTARIORHM MAGNIFI
centia,& ("unam annone vil-ius.
Exto A prilis ex Tranfflvania ſeribitur, Turcas qui
,per Moldaviam &Valaquiam paflîm habitarunt,no.
&u & opeTranſylvanotum ab incolis Chriﬅianis refi
duis oppreſſos & occiſoseſſe.Ex quofaao & memora
bili illa cede, quam Tartari & Turca: vere proxime :
lapſo alli ſunt_, tanta annonz vilicas inter Armenta
rios ( unt autem illi'homines nudi, bubulci crudiîter
goribus boum ealeeati—)oborta eﬅ,ut innumeri greìes
boum,vacearum,vitulorumque pro eentum ]oac i-‘
micis venales proﬅarent, quin Galeris cx precioſiflì
mis pellibus , qui raro aut nun uam armenta
riorum ſed divitum ſolummodo ornamen
ta ſunt,te&i magnifice in
eedebant.
F f— Dn.
426 COMMENTARIUS
DmPALHusAGRUMBUDENſiî
fem infcﬅat.
Poﬅeaquam Dn.Palfius duodecimo Aprilis ccrtior
fadus effet, Turcas Budenſes ﬅrenue expeditionem
vrgere, jamq; tormenta majora ſiiis locis diſpoſuiſſe,
quoſdam ſuorum emiſit,qui ipſos incurlarcnt,quod ob
cam maxime cauſam faciebat,utquid animi haberent,
quidve molirentur,plenius cognoſcerct.
Poﬅridic ubi ſuos ſal vos redire . captis quinqueiGe
nitzaris & capite vno truncato vidiſſet,captos exami
nari jubet,qui vno ore conſitebantur,Turcas jam ad
przlia & oppugnationes eſſe inﬅtuaos.Ncc multo té
pote poﬅ ubi percepiſſct,Beglerbeglium Grzcz cum
reliquiis Tartarorum Neuheuſel caﬅellum petcre vel
le,neceſſarium duxit,ut omnia quzhoﬅi propulſando
adcſſc decc—t , in prom ptu ibi ferenc; quare ipſemet ſu
ſcepto itinere co proſiciſcitur,& de firmo ſatis prcſidio
al'iiſq; neceſſatiis ſedulo & mature illic diſponit.
-TURCARUMSTRAGESPROÈE
Temeſwarfi Duce Geﬅi Ferens militi-; Tran
ſylvanicz Praſedo edita.
_ Poﬅeaquam Sultanus Legatum ad Budcnſes miſiſ
(et, qui cunétis fimul arma capcſſenda indicaret, &ſi
quis mandato huic minus pareret,ut is abſquc ulla ve
nia haﬅa transfigc tetur,uxore & libbcris ejuſdem in exi
Hum ejeCtis aut flumine ſubmerſismdha’e cum Temeſî
uuarijamjuﬅa multitudo Turcarum confluxiſſet , ani
moTranſylvanum aperto marte aggrediendi: Beglius
jcaque Bndenſis copias (nas,-Sc eos qui Tcmeſuuari C6
vene
DE BELLO UNGARICO. …
veneranr,inaeiem deducitJamq; in Tranſylvamî mo
vetzid Geﬅi Ferens Strenuus ille & magnanimus-ſſHe
ros atq; militiz ſub Tranſylvaniar Duce Przſeéìusani
madvertcns , tanta cum alacricate illi obviam procedi:
atq; arma c_oncra fert,ut pauciadmodum ex hoﬅium
agſninc evaſerinrzquin ipſe Beglius gtaviffime vulne
tatus,in itinere dum a ſuis domum veheretur animam
efflavit.H.1-citaq; Vidoria adco memorabilis, Divina
ope affulgente,denuoà Chriſtianorum partibus ﬅecic.
Dn.Praefe&us de manubiis vexilla duo, tympana mili
taria tria & capita truncata complura,pro more natio
nis cjus Duci ſuo Sigiſmundo Tranſylvaniz Principi
m iſ11. -
(munita, Amm _lſiſyo‘,
PRimo Januatii , Anno 1596. literis Srrigonio ad nos FITZ"

perlatum eﬅ,antc menſes pauculos , Odavo videli- al……"
cet Oàob.die,tria Valonum millia,ae quinq; Germa- {moﬅri‘ .
norum mill1a,cum Heiduccis & armentariis aliquot aſi """“?“ '
liosl à Przſedo Strigonienſi exeurſionem ſibi uri Bu
.‘dam verſus facere permir'teret,petiifl'e,facileque, cum
Tutcx in itinere jam eſſe, &]aurinumcommeatu ſub
levarevelle dicerentur,obtinuiſſe. lnﬅruéta igitur a
da, cum inter Sandi Andrea: caﬅrum &Sicambriam,
Turcas adventantes przﬅolaréturſieptem eorum mil.
-lia, cum curribus,commeacu & munitionibus variis o
. nuﬅis plùrimiijn occurſum ſibi tédere viderunr : pre
»l1oitaq; cosacri adorti ſunt. Ceciderunr utri-nq; non
pauci,ſed noﬅri tamen tandem Turcas in medio con
ſieludentes & corona quaſi cingen'tes,ad unum om'nes " ’
.trueidarunc. ‘ . — .-- __ .; Z'î; _ ___ ..
,' ) Fſ )- ’ - lm
-
m COMMENTARXUS
Imperi-ata VMan-iii. aliquot ex noﬅcis,animoſiores
faéìi,aſſumpto,quem ab interfeéìis Turcis obciſſnuerìt,
habicu.ſignilq; ſuis,devi&oruminﬅa—r in terram demiſ
fis,Turc1cis vero ereàis & explicatis, Budi verſus,c6
citato admodum eurſimc (] ab inſequentibus hoﬅibus
fugaci clabercncurpcogreflì ſunt,eo fine & animo , uc
dum Turca; ſeſe fugace; Emularent , portam Civicacis
inſigni ﬅramgemace occuparem.Verum eventus con
ſilio non reſponditBudenſes enim adventa mes hoſce
Tureas minci,ad portam ﬅacimSieambrienſem ma
gno numero confluunnnoﬅreſipidwmateTux-cico de
manibus orbis compellancsur tam-ſubito ad urbem
reverſi eſſcnt,rogances.Cum igitur noﬅri non ita con
rue &expedice in lin uaTurcica reſpondere poſſenc,
gudenſes dolum ſubogoraciflſiniﬅri quid ſuſpicati,e
dixerunt illis,ut ocyus inde recederétmumqfflſſflo n6
ﬅacim audientes,concr-a urgefenmd tormenta majors
converſi . baud param iyſisdamm‘ intulerunc: umecfi
duo ſaltcm globi fund-li eſſenLRecederc igicutcnafli
noﬅri. cum preda admodum opimamccupato com
meatu,& captivis aliquot Turcis primariis Scrigonii
tevetſi ſunc,magno cum defidſſerioglum BudenſesCG
meatum alium laurinum vehere intenda-ene, expe
dames-.e: eaptivorum enim conſeffionedidieerantmi
]autinenſi‘bus mature ſubvenireturmon poſſe eos mu
nitioni diutius przeſſemnde ſpes optima ipſis affiilſit,
fore,uc ſi commeacum ]aurinenſibus kerum interci
Ferepoflènmxcrema neceſſitate compulſidcdicioné
aciam.
ÎÎEÎÌÎ' lncerim,eum ad Verzirem Baffim,de memorabili
una… illa ﬅrage,& intercepco inter S. Andrea: caflrum & Si
," cam
DE‘BELLO UNGARICO. al?
*cambriam eommeatu,dela'tus nuncius— eſſet-,d’e eopiis ſccundo ’
, ſuis ad Tergoviﬅam colligendis,& co-mmeatu-anfrefu— "‘““‘P‘ '
turam hyemem ]aurinenſibus afferendocogirare ſe
dulo ctr-pic. At cum idTranſylvaniar principi innatu
‘iſſet,omnc ſuum roburcòtra Verzirem ﬅarim inﬅ'ruit,
>qui adventum ejus minime ex;>e&andumrarus,Haſſa L.A-ſi.-….ſi
ne Baſſa & Michaele TorofskiWaiwodaquodm per

fuga cum quater. mille militibus inmunirione ſua re
'liéìis,fugaſ1biconſulhit.€a'tcmm Tures: reliqui,qui
przdatum exicranrmodu teverſi,priﬅina ſua caﬅl‘a re
petierunt,quosubinoﬅr1 è longinquo conſpicat‘i eſ
fent, pariter omnes—conricuerunt, donee propius—alis
quanto aceederenmum mounoimpetu eos aggredì;
pleſoﬅl; trucidarunt,& fugatis- ommb‘usſi, pradam'ex-z
‘armentis alioqzapparatulocupletifflmamrcporrarunt.‘
Unde Smau Baſſaadeo eòﬅernatuseﬅiut 'ad omnes p_
fetîtos,qui in locis minus—munitis—erant,literas dederir, .
eoſq; uti fuga (ibi con ſulerent- fiortatus fit. .
Eodem hoc tempore Palſius &T‘ertskiusin Turca-* Chilli-ni
rum quandam cohortcm caſu ineidentesſſ quadrin— I:}:‘ſi’ſifſſ:
nris ſeretrucidaris , ſugientcsad Vaccium'uſqì-pr'o— nun. '
curi , indcq; cum multa predaSrrigonifi 'reverli (unt.
Sed & Vic‘egradum , multas pecudes in‘tulerunt.
Menſe Aprili Strigonio Totiſam verſus eum-re!!
tes Boves Turc'arum ln paſcuis conﬅiturosoccuparfir, '
Turciſq; non paucis interſeﬅis ]anitſarorum ad Toti
ſam przfedum eaptivum ſecum Strigo'nium ttaduxe
runt.
Eodem menſe cente‘ni aliquot Chriﬅianorum mì
fires Lippa egreſlì,in Tarrarorum “& Turcaru'm cohor
tes non procol à Bocſchio inciderunt,illiſq, fulis & fu
Ff 3 ga
azo COMMENT'ARlUS
gatis , pzdam ſatis opimam nadi ſunt , verum ab infi
diisTurcicis paulo poﬅ oppreffi , maximaq; parte czſi
occubuerunt.
Palfius porro cum trecentis militibus , Turcarum
ſexcentos fere à tergo aggreſſus,in fugam conjecit,du -
centiſq; trucidatis,quinq; & inter eos Agam quendam
primarium , eaptivos ſecum , Q&odecim tantum ex ſu
is amiſſis, abduxit. .
Sub Maii initium milites quidam Strigonio crum
pentes , multos Turcas Belgradienſcs occiderunt, ſex
primarios Strigonium ſecum captivos abducentes.
Sed & Heiduccorum Agtienſium ducenti,ſa&a ex
eutſione,centum cquos Tartaricos , quadraginta cg
ſorum capita & vivos aliquot Tu rcas 'captivos abduxc
ru_nt,in quorum numero ſubprzfeé‘tusSolnocceuſis e_
rat ,qui vitam ſuam quatuormillibus Ducatorum rc
dimete coadus eﬅ. ſi _ ., :
Menſe ]unio Turca ad Lugatſiam ,ar-menta & ho,-
mines non paucosabduxerunt,verum _cum id militi
bus przſidiariis innocuiſſet,illi Lugatſia ſimul Lippaq';
erumpentes , hoﬅes perſecuti (unt,fuſiſq; tribus tere
Tattarorfl millibus , inter quos Themeſvarienſis quo}
que Baſſa , glande plumbca trajeCtus periit, ſpolia o,
mma recuperarunt.
Tslanoda Eodem hoc tempore Tranſylvaniz princeps , expu
à Tranſyl
vams oc gnato Fallaco,Tſlanodam verſus progreſſus eﬅ, oppi
cupata. dumq; ill ud,licet ſatis firmum & munitum eſſet, occur
pat,diripit,accédit,ſundit°qz deletlndc Temeſcéìum
obſidet,_tormentiſq; muralibusadirrupcionem ſibi a
ditum patefecit.Turcaz vero Tartatiquc, -ut irruptio
nem eavercnt , caﬅra variis locis, ſed fruﬅraaggreſlì
\ (unt,
"DEBELLOUNGARI‘CO. 'zzt
ſunt, à Tranſylvanis enim tam Fortiter ipſs repugna
tum eﬅ,ut am1ſſ s aliquot m1ll1bus pedem tandem re
traliere coaéti fine.
A grienſesmtetea milites prope Solnocam tabella
rium quendam Turcicum ducentotum milliumjoa
chimicorum ſummam ,qua ptzſidiariis … Hatuan&
Solnock ſatisſieret, ferentem,deptehendentes,eum 11
una cum pecunia interceptum abduxerunt.
Sub finemju—nii militum Palficorum duo millia fere,
c1'1 ſedecim navigiis egreffi … duas ttiremes Turcicas
prope Vaccium conﬅitutas'imperum feceruno, tanto
que impetu oppugnarunt, ut qui in eis eranc, omnes
fere … aquam ſe praecipires dederinr,quo fa&o milites
illi,vaſa multa argentea aureaque una cum vex1llis al1
uot aureis literis ornatis occuparunt, & trecentos fe
re Chriﬅianos,quiin tr1rem1bus1ll1s captivi teneban
tur,inlibertarem aſſeruerunt.
Vaccium interea ſumma vi expugnarum, direptum “R‘?“ 3
&ad monaﬅerium uſque exuﬅum eﬅ. Propugnaculo 23113;
tamen ,propter hoﬅium relu&ationem maximam po.
tirinoﬅrinon potuerunt.
Dic 23. juin" , Maximilianus Archidux Vienna 111
_Hungariam, cum quadringenris Francis equitibus, &
aliquorValonum vex1ll1s, proſeaus eﬅ.
WartoAuguﬅi _die Princeps ille,generalis militi;
per Hungariam Dux conﬅitutus,cum quatuor milli
usm caﬅra advenir.
Equites Caniiienſes Dravum trajicientes, ad Pelle-_
‘vi_,cumarmentaequoſque,unacumv1g1nt1Turciseò-z
przhendunt & in potéﬅarem Chriﬅianorum redi-_
gunt. Turearum vero Danubium trajicientium quin
gen
…. .coſſMMBN'rAnlus
î . * ?*
’ «‘da—.‘ ' -- - - -... ' ...—. ,
, ° ſſſiſizſi* ",
‘ff'T ‘N’-"*
.ſi- "\ - —- aſ:
.
.… "*=;
. - ___
ſſ— ……—-'
\ jl “: '\"‘ ’ . e‘ "k -— ſſn
ſi_ ..-._-—__ſit-‘; *.*-"SPT. , ſſ._ )

. ' ‘ …' V‘ſirklſi'ſiiî'ſiſſſ- . M;- - q‘
.?Wie
Lì “.'-= ".—î'ze-ſi
“î-cſſ \ - ſè:: 'e.
‘ . ‘ 49- ;- *— _— .' * :. \— “‘-=.
*“ ;
ſiſſ‘ſſ-l
fa .
:r».
<…
«...4
«*- \\
ſi-ſſ - *: c—ſſ-ſi ſſ- — >=;
, \”;—
"-
,._ſi\ »
\\…ſiſſ
.W- a
_
* .*“, ”"‘-.’, x.- d . -< "
- ""-\ *
gentiàdueécis Tranſylvanieis mil—icibusin fugam ver-=

_" inducano: fere undis—ſubmerſos deſiderarunc. ‘ v
… ' Decimo
Age Auguﬅi
fuerunc, propcPalſius
Vacciumio:.Turcas inter uos
crueidavic,ſſſe duo’ -
& oéìo’ſi' ?
\
, navigia noﬅri occuparunc, & Turcas,qui in eis repe

riebancur,cencum & quinquaginta numero,trucidz '
runr. - -
ſi Terrio diepoﬅ Archidux Maximilianus cum Die-f ſ
ſi . * ' fcn-ſſ
DE BELLO UNGARlCO. 2.33
fenbachio & Palſio , ad Hatuarn applicantes , tribus 3315222:
caﬅris propugnaculum obſiſederunt. Et pr1nc1p1o qu1- PUB"…
dem ,.munimenta vel ſepimenta potius lignea'ſucci
derunt,poﬅea munitiones & caﬅra excitarunt, quique
ſub Terskio militabanc eo uſque progreffiſiſuxitmta

quam e‘x propugnaculi-ſoſſa per canales evocare & eli
cere aliquo modo potuerint,oppidumq‘;
g viginti tor
ſ men
234 .COMMENTARXUS
- mentis concutere ex quatuor ſimul locis-cwperunt.
Accidit auté zo.'Auguﬅi die,utJob Hartman.àTraut
manﬅorfficaﬅra obequitando perluﬅraretmumq; tor
mentum aliquod promovendum & collocandum eſ
ſet,ſub rotam forte concidens comminucretur.
Bid uo poﬅ ducenti circiter Turcz oppido erumpéf
tes, praeter alios , Greiffium etiam praefeétum trucida
rune
Vigeſimo quinto die Sacriſicus quidamTurcicus in
turrim aſcendens,Hala,Hala.Hala,more ſuo barbari
co clamabat, quod cum tormentarius quidam vidiſſet,
direéìo in turrim tormento,eam
jec1tatqzdiffipavit. ſi una cum ſacrifico diſ
Eodem tempore Chri'ﬅiani,commiſſa ad Vaccium
cum Turcis pugna,ducentos trucidarunt, quinqua
ging. inter quos Bega quidam fuit,in captivitatem ab
u is.
Secundo Sepmmbtisfihriﬅiani de A rchiducis Ma
ximilianimandato, ignitos in Hatuam globos Vibra
runt,unde incendium in oppido ingcns excitatum eﬅ,
quod vix magno cum labore & vitae periculo exrin
ere Turca valuerunt , qui videntes tanto conatu
& roborc Chriﬅianos obfidionem illam urgere utà
tot-mentis nulla rationeabﬅinerent,decedendi ſibi efi
uxoribus&bonis omnibus poteﬅatcm fieri petienît.
Verum ànoﬅris reſponſum ipiis nihil eﬅ.erat enim cis,
ne quid cum TUſClS loquerentur, ſub ptena capitis in
terdiétum ſerio , cmnq; de turmentorum diſploſione,
&«ig-nitorunigloborum in oppidum cuntorlîonc, ni
lnl quicquam noﬅri remitmrentſſantusinter mulieres
&}uvenvlem turbam cjulatus , ut‘in caiìcisChriﬅiano
rum exaudireſitur,extitit. . "[ cr
DE BELLO UNGARXCO. 23.1
Tettio Septembris die, inſultationem quatuor ſi
mul locis noﬅri fecerunncumſſquurcx magna ipſis a
lacritate teſiſtetent,ad ſeptemhorasinſultarioi 21 cd'
tinuata eﬅ.Veſperi veto inter quintam & ſextam hora;
propugnaculumipſumexglobis ardentibus accenſum
eﬅitaq; hoc viſo , Chriﬅiani urgete irruptionem maſi
gis magiſque ca*perunt,donec Tetskius cum vexillo
[uo prim us ſeſe in muro oﬅétaret.T‘um enim veﬅigiis
eius inſiﬅentes etiam alii propugnaculum armata ma
nn expugnarunt,obvium quemq; , pra-ter paucos quoſ
dam trucidantes.Ceciderunctum ex noﬅra parte tre
centi plus minus,Turcarum vero quatuor millia , uti“
1a comedura quis aſſequi facile poſlìt uoﬅtos , tametſi
incendio res precioſz plutima: perierit,inſignitamen
przda ibi potitos effe. '
Eodcm tempore mille & trecenti Heiducci in op
pidum quoddam Baba di&um irruenres , tantum prae
da: acquiſiverunr , ut centum & quinquaginta currus
eo onerarint,& Turcas ſimul non paucos mprimis ve
ro mulieres & inſantesincaptivitarem vivosabduxe
rint. Die [S.Septembhotribilisadmodum multis to
nittuis & coruſcationibus tempeﬅas juxta Vaccium
extitit,mulcoſq; in ﬅuporem convertir, cum prqſertim
terrazmocus etiam aliquis earn ſequeretur.
Turca interea Petrinenſepropugnaculum obſidio PMF!" Î‘b
ne ſirmiſſi ma cinxerantHoc audito,Lenk0witſius ﬅa (Lacrime:
tim& Sigiſmundus ab Herberﬅein,illud ſublevaruri vacur
contenderunr , comq; habita deliberatione, Culpam
trajicere niterentur,& Parti Baſſa id animadverteret,
Chriﬅianos reli&optopugnaculo fugam arripuiſſe e
xiﬅimans,cum ttibmillibus eos inſecutus eﬅ.A tChri
Gg z . ilia
2.36 COMMENTARIUS '
ﬅian—i in-eos acrius quam ,pucarant inſurgenccs,trecen
cis & amplius aqua ſuffocatis,multisc’1; inſuper contro-_ ’
cidatisfuga uti ſi bi pkoſpicerent facile cffe’cerùc.Hinc
ad propugnaculum reds progneffi, hoﬅe poﬅ pugnam
non parumcruencam, infngxm verſo,nonillud ſolum 5
obſidſſione liberatuntſiedù Lot-menta plurima, & opi -
maadmodum ſpoliaìnde-rcpmarunr. "
Poflcaquam Maximilinnus Arch1dux,ad 2.2. Sepré
bris diemiter Vivarem vetſus ingredi conﬅicuiflet,de
;,-.…
DE BELLO UNGARlCOſi 2.37
novis Turearum molitionibus nuncium a_cc-ſiepit,quod
nimirum cum magna manu Agriam obſidione cinxiſ
ſenr,daris igituradTranſylvanizPrincipem literis ut
abſq; mora, cum quindccim armatorum millibus ad
volet,in1pcrar,quo Agrienſibus ſubſidium mature fe
ratur. lnterea vero dum Principem illum Archidux
expcélat,Turcz tanta caﬅellum vi oppugnant , ut de
c1macertiainſultatione eo potirentur. L'hriﬅiani ta.
men propugnaculo ſequenti die erumpenres , caﬅellfi
non line magno Turcarum damno recuperanr. Cum
Qui…—
autem Turcz viderenrleoppugnaciombus &rormen
totum diſplolionibus parum profecturos , ſoſſam,q 11.1:
inter propugnaeulum & vineam eﬅ,rerra opplere ca:
peru11r.Chnﬅiani vero propugnaculo iterum erumpé
teslzſibrahimum Verzirem Ballam, in fugam cum ſuis
verterum. ſi
DecimoOc'ìobris
reperemes,arcem Turca inſultationem
vſiere1*e1n,(cumigms forte quinquies.
111 PuiVC-'
rem tormentarium Chriﬅianotum delapſus cll'er)o
&ingentis ferie-qui in ca 'fuerant militibus trucidatis,
occuparuntlnde ad cuniculos còverlì,propugnaculf1
pulvere tormenrario diﬅurbare conati ſunthuoſid cum
Chriﬅiam milites,max1me vero Valones ammadver
ten.-nr, obedientiam debitam pra-ſeéìis detrcéìames,
ad Turcas clam proſugezrt’ir,& religionem eorum am
plexi ſunt Caterivero ſacihus illud execrances ,dedi
tione111ſefaéluros,ſi armaris (ibi decedere ,& quanitî
poſſt nt auſerre permitrererur,aperte profeſſi ſunt (.'1‘1
quc Turcisiiaexperentibus , Paulum N1ari11m-,TerlÌ
kium item ptalſſecius cum Collerano Capitan-:o. &}u-ſſ
niorc Kmskiopblìdes ded1lſent,decimorcrtio Otto->.
. ſi Gg 3 bris
238 ’ COMMENTARIUS
bris die, zo oo. nu mero,indc egreſſi,propugnaculum
Turcis reliquerunt. Non ﬅeterunt autem promiffis
Turcx,ſed in itinere cum nonita procul adhuc à pro
pugnaculo abeſſenr , aſſumptis multis Tartaris impe.
tum in eos fecerunt boniſqpòc veﬅimentis exutos , mi
ſere occiderunt. Bed facinus tamen contra datam
fidem commiſſum,non omnibus ex equo placuiſſe di
eitur.
Tametſi vero Agria amiſſa eſſet,priusquam Tran
ſylvaniae princeps c0pias ſuas cum Maximiliani exer
citu conjungeretfimulatq; tamen conveniſſent, prat
lio cum hoﬅe concertare decreverunt,iraq; cum ſexa
ginta armatorum millibus progteffi,zz.0&ob,die.jux
ta pagum quendam incendio deſolatum, Kereſtes noſſ
mine ,caﬅrametati ſunt , centum & viginti tormenta
mediocria ſecumadducentes ,eo fine, ut pra-hum cſi'
hoſlze committerent,cui triginta tria tormenta & duo
vexilla precaria, paulo poﬅ eripuerunt,Turcis truci—ſſ
datis quamplurimis. Die 2.5. G&ob. ſummo diluculo'
Turcz cum tormentis aliis advenientes,aciem ﬅatimſſ
quemadmodum & Chriﬅianiinﬅruxerunt. Ut ad pu
gnam autem ventum eﬅ,Chriﬅiani ſuperiores, Turcas
in fugam,tormentis eorfi occupatisomnibus,.conjcſ
cetunt.Ex parte Chriﬅianorum Dietmarus à Ktîm'gsz
berg/magno tormento percuſſus occubuit. Sequenti
autem zo Odobdie Chtiﬅia ni hoﬅem iterum aggreſ-ſſ
ſi ſunt,in quo quidem confliéìu HolſatixDux Augu-
ﬅus occubuit Chriﬅiani nilulominus tormenta hoﬅiſſ
bus tum etiam eripuerunt,eoſq; ad tentoria Sultani uſ-ſſ
que perſccutiſunſ. Cum autem Hungari& Valonesſi
quemadmodum & Germani plurimi,ad predam nimis
'.
matu
DEB-ELLOUN.GARICO. 239
mature ﬅudium ſuum'convertentes.ﬅationem quiſq;
ſuam deſererent & o1d1nem diﬅurbarent , centuria
quidam Turcicus cui tentoriorum demandata cura e
rat,Cum ducentis]ani1ſaris,eos opprimés. ﬅragé hand
mediocrem ed1dit.Occubucrunr enim tum Erneﬅus
' Holſaria’. Princeps,‘i(\euceſiaus Poppel , Petros Peski
& Przfeéìi quidam alii cum 40. nobilibus. Ex parte
Turearum tamen multo plures hiſcc przliis trucidati
ſunt,loco enim quo pugna còmiſſa fuerat,decen1 mil
lia,in itinere vero quod fagientes ingreſſi cranr , circif
ter vigintidefun&orummillianumeracaſuut.
Amo 1 5317.
OCtavo Martii milites BotſcaicumHeiduccis Lip- Uè???"
pienſibus‘ad 'Hallacum applicarunt.Turcac igitur, :;, ,:ſiu'f'
cum pauci initio milites ſe videndos darent , facile eos peut-1111.
ſuperari poſſe putantes,propugnaculo egreffi ſunt. At
qui ſupervenientes Heiducci ad Cafìellum uſque eos,
perſecuriſunt,faeiliq;illud negotio expugnarunt.Hoc
faéto vicum Tlà11atd1ripuerunt,& opimis tandem ſpo
liis onuﬅiad ſuos reverii ſunr. .
Eodeminhoc
curiione menſefſia&a,innumeras
Cataram Sigiſmundus Guthſichius. ex
var1orum peco
rum gregesTurciseripuit. ' ' _
Sexro Mali die Chriﬅiani propeStrigonium in cur-
rus quoſdam commearu vario onuﬅos Budam trans-.
ferendosinciderunr,trucidatiſqztrecentis fere Turcis,
& tribus tormentis vulgaribus interceptis, Baſſam cf]
reliquoexercitu Budam verſus perſecuri ſunr.
Eandem fottunìetiamjaurinenſes Turcx tum cx
perri ſunt,q dum còvehendo còmearui darent operi,
a no
240 COMMENTARlUS
ànoﬅris varie czſi &profligati canc. Porro centum &
quinquaginta Heid ucci inita ſociecate,in Gepelam in
ſulam irrumpunt & obvium quemq; occidunt,quod
cumad Baſſam Budenſem relacum eſſet. cum mille &
ducentis armatis,auxilium inſulanislaturus advenit.
Verum Heiducci conſcxfderationis ſuz mòfnores . tan
to eos fervore reprimunr,ut non pauci‘ undis obruc
rentur,multi vero,qui navigia aſſcqui nò ﬅatim pote
rantinterſiccrentur.
Sub decimum Maii , Chriﬅiani Strigonio excurſio
nem Budam verſus fecerunt,id cum Baſſa Budéſis co;
gnoviſſet, in occurſurn illis cum copiis ſuis contendit,
qui divino adjuti auxflio mille fere Turcas trucida
runt.
Similiter & Palfii milites BeglerBeglium Grzcice
n…
aggreflì trecentos proﬅernunt, (exaginta captivos ab.
ducunt,Chriﬅianos captivos non paucos in libetraté
àſſerunt, &‘ſpolia ſatis ampladom um reportant.
Aliqui ex Gomorrha & Vivaria , irruptione in Feul
dualiam,quod odo miliaribus Hungaricis à Buda eli—*
ﬅans oppidulum eﬅ , fada,Turcas complures czdunt,
viginti & unum captivos abducunt,& multos equos a
bigunt. \
Trittiſiaà Duodecimo hujus , ]oannes Bernﬅeinius à Palſio
Chriﬅian .
occupaſia adjutus,Tottiſiam,quz Anno 1794. in Turcarum po
& nerucn tſieﬅatem tranſieratmodu invaſic & expugnavic,vetum
amiſſa.
diu poſſidere non poruit,ſed Turcis paulo poﬅ iterum
tcliuquerc coadus eﬅ.
Sub initiumJunii Chriﬅiani quidam, Strigonio Bu
dnm verſus excurrentes,in Turcas Buda egreſſos inci
derunt,commiſſaq;pugna ſexagintacaptivos accepe
tunt,
_
. .
D 5. BEI-120 WGA-m.?-
fu'—— ,
.ſi
m’ .
L
.
. , , - l
Î j n l
_ . ' .
' ' ' l
.
.,
‘ \ - \ L 4 ‘n‘ . “ . .. . _. :
,‘ . . .
.-
‘
, . £ I
TI J
'
. '
\ .
‘ 5
'
- l
. ' . ,
_
' . ' -- -‘ N- '
o ’
>: , " L;,

’! .
m/f'fï'ffff ſſ' '
x
-
"Wi-'
'
f
|.
I
5:H ff.,?nf,
\I.,,
runc,& feliciter in ptoþugnaculum (dum ſccum cra

' duxerunt. , . .
Sed & quingentas ovcs ante portam Bodcnſem'in'
paſcuis vcrſantes , [milites centum & quinquaginta.cli
aducncanccs abcgcrunc. , . . , .
-« Dacia)oquartojuniifihriltiani Calva erumpentes
ducentos Turcas offendunt, mulcos trucidant , & 78.
cum cgibusſivcxillis captivos abducunt. Ex parte aucòſſm
Chrjﬅianorum tantum quinq; ceciderunt; ' '
. .' ' H Il Dic.
242 GOMMENTIARHIS
Die zo. Junii, Heidueci, in caﬅra Tarrarorum ir
rumpentes,mulcas pecudes,boveſq; & equos plurimo:
abducunt. .
Sed & 225.Chriſiﬅiani hoc tempore in przdam cgteſ
ſi , Tartarorum Turcarumq; ſexaginta proﬅernunt,
reliqui in fugam verſi caﬅra deſetunt,unde opimaad
Chriﬅianos ſpolia, veﬅimenta nempe,pecunia & equi
cum multis pecoribus aliis pervenerunt. Bamvis au
tem Bega Sigethanus,auxilio Turcis veniret , tandem
tamen tergum vertere relidis poﬅ ſe vcxillis , coadus
ſ eﬅ.
ſ"i 'I ſiWſiÎffiſiY
RBT,“ Nono Auguiìi,tanto fervore Pappam Archidux in
upugna- vadit,ut circa ſecundam'pometidianam oppido poti
“‘ retur. Poﬅquam autem Chriﬅiani propugnaculum,
centum & ſexaginta Turcis inde decedentibusjngreiî
ſi e\ſent , ingens ſubito incendium in co exortum,de
cem tormenrarii pulveris cados corripuit, unde ducé
, ti milites una cum przſedo ab Hoffkirchen in aerem
\ diſſipati, perietunt, rotunda vero turris &arx ipſa una
cſ: armamentario , valde admodum diﬅraaa eﬅ.Tor ‘”':"ſmuffin-“"
“Ulm“ menta
Menſe Septembri
autem Archidux Maximilianus,ad]au-i
z7.in propugnaculo inventa.
_ ìnoflri: . _ , , .
fruflla ob— rinum apphcansfoſſas & vmeas aSinane Baſſa obrutas
ſiſſm- reparat,& pſſontem per Danubium ducit, ut com mea-*
tus in caﬅra pervehi eo commodiu's poſſet.Palfius Stri
gonio obſidionem hanc promoturus , duas equitum
turmas , unam viginti uno . & alteram ſexaginta tribus
equis conﬅantef, emittit,quarum prior illajuxta ﬅa
gnum nò procul a Buda,treccntos fereTurcas dormi-“:'
tes opprimir,multi ſq; trucidacis,duodecimcaptivos u
na cum generoſisahquotòc rebus variis onuﬅis equis,
* -’ Stri
"’_-.‘-l.—
m: BELLO 111191111130. …
.… l
1..- —-—«_ 1.4.7… » .“
=_
PAP PV
‘j—ſi—--—--ſi—-——-——-——-—-— - - “_.. ſiſſ's‘ffi,',- _ _ .“
Strigonium redueìt.Alrera Turcas undecim & 26. e

quos acquirit. His autem feliciterdomum revcrſis,e
quite: alios emiſit,qui in caﬅra Tartarorum irrumpé
ſ . tes,ducentos circiter trucidarunt , domumq; poﬅmo
do teverſi tantum tres ex ſuis defideraru'nt.
Interea vero dum obſidionem adjautinum Archi. _Caflellund '
dux urgetmon parti damni Chriﬅianis ex monte Mar.- RISI”
tini illatù cﬅ.Turce enim noﬅros in pabulationem eſſ à noﬅris
2 _ greſ; occupatfi.
144 - cſio M M E-N TWR : u s .; _.î
greſſos, graviter ſubind-É afflixerunt & laeſerunt,itaque
hoc cognito,Archidux Bernﬅeinium cum tribus Ger
ma'norum millxbus, & Collonitſium cum mille aliis,
expugnatum caﬅellumillud dimiſit. Ac vero Turco vi
ſis iﬅis copiis,poſt unam atq; alteram tormenti diſplo
ſionem,per poﬅicum ſeſe clam ſ'ubducentes in ſylvam
roximam abdiderunt.Caﬅello noﬅris reli&0,qui mi
litibusillud ſuis probe firmarunc.
Czterum Sultanus 26.5eptembris die,quadtaginta
militum millia in ſubſidium ]aurinenſibus deﬅinat,
Vaccium item per horas quinqzobſidet, & pattern ex
crcitus ad Martini montem mittit, quibus tamen ibi
moram nedere, opera precium vi ſum non eﬅ.Qt_tſſam
vis autem laboribus nullis Chriſìiani ad Jaurinum lta
Ctenus pepercerant ,tandem tamen, cum Turcarum
numerus longe major Chriﬅianorum numero eſſet,&
in caﬅris holh'um , ccntena millia,in noﬅris vero vix
viginti millia ,repcrirentur,Turcz praterea etii Stri
_ goniumobſidionccinduridicercntur,conſulcum Ar
chiduci,ſoluta adjaurinum obſidione, caﬅra ſua Co
morrham transferre,viſum eﬅ.
Tenneſ lnterea vero , dum ]aurinum obſeſſum. erat,Tran
variaob- . . - . . .
fidione ſylvaniz princeps Temelwanam obſidione cmxnt.
fmſiſzcîn Cumque Turcq Villcccium propugnaculum,metu p
gitut.
teri-iti ,deſeruiflent,m'ultis illud armatis municndum
&firmandum Tranſylvanuscenſuit. '
Sed & Georgius Barbelus Gionctt-um
armatotummillibusobſeſſum cum qu'înquc
, & à Turcisſipaulo poﬅ
deſettumoccupavit,cumq; locum hunc przlìdio no
Vo-firmaſſct , ad Temefirariam ſimilirer, Tranſylvano
. auxilium'lat'ur‘us progreſſus eﬅ. Nihil autem proficerc
'- — ' -
. pro
DBBÉL'LO UNGA'RICO.. 1.47
..
" ": - } FILLECL
propccrcxortum ſubìto frigus in caﬅris illis valentes,

vaſa conclamato & obſidionemtſolvcrc coadi ſunt. ‘. -
Mcnſc Decembri Agriénſcs- Turcz in przdam e;
, reffi,currusjam vigintiſexrcbusvariis onerarunt,cfl- \
’ ?upqrvcnìentcs cx i‘mproviſo Scthſchincnſcs, currus ”‘
illos recuperanc & quinquaginta'ducs Turcas,in quo
rum numero & Homar Aga fuic,captivos ſccum ab
ducunc.
Hb 3 ‘ Eodc'm
246 COMMENTARIUS ,
' Eodem men ſc Valones quidamJautinenſium Tur-'

carum cèntenos aliquot in pabulatione deptzhen dé ‘"ſi
WMFVT W LM
tes cadunt,& quadraginta ab eis currus acquirunt.

Amm 1198.
SUb initium Februarii, Andreas Botſhajus, Turca:

mil-le &quingentos aggreſſus,partim trucidavit,par
tim captivos abducit,inter quos etiam Sangiagh Bega
occubuit.
h…;nſi \, Dic 20. Martii,Dominus à PrincenﬅeinJaurinui-n "
3:77
ſik
IFB-'I
!
n°ſiſi= fl- verſus cum aliquoc navigiis c'ontendit,quem Schwar
Pugm'ſi" tzenburjcus continuo ſecutus eﬅ. In ipſa autem ex
peditione, Vivus ﬅatim aqurla Ducibus ſeſe illis oﬅcn
tans,ad veſperam uſquej uxta aciem volitavit.Scd & a
…{
ves majores aliz militibus apparebant,& vencus vexil
la o mnia hoﬅem verſus propellebat,quod veterani q_ ‘M
'la
i'
dcm milites bonum omen interpretati ſunt. Dic 29.
Martiiexercitus omnis,circiter horam tertiam matu
tinam ad prſſopugnaculumcongregatus ſeſe in terram .‘1
ne ab hoﬅe conlpiceretur, abjecit.Mox deinde vapor ‘

quidam denſus ex Danubio elevatus lunam prorſus
obſcuravit, quo fatîto Schwartzenburgius, implorato
divino'auxilio, oppugnationem ſequenti ordine ag.
. greſſus eﬅ:ptincipio, ubi ad propugnaculum ventum —
effet,?abacurtus cum centum atmatisprogſſrederetur,

& exoﬅri five machinam disjiciendis _portisinſervié
ccm,port3adhiberet. , '
. Mox deinde Magiﬅer Fabricc,eum exoſtra ſive ma'
china majori,.ſequeretur,eamq; portar. maiori admo
verct. Eam apertamFa—bacurtus cum armatis ſuis,oc-,
' cuparec, & inde uſqz ad latusſornicis alterum progre
'" dere
..A— *
:- - _ ſ .. …. ...I—...... -—-.lî'.“..-… ,- _
. .deretur.Hu*nc ſubprzfeétus ab Obernbſſurg, è veﬅigio,
cum duobus Valorium,&d_uobus Gallorum ſignis ſe
cutus,plaſiteam,quc; ad aream five forum ducic,occupa.s
ret.ln'de ſignum Gallomm & Valonum aliu'd ſequere-.
tut,ſeq; ad lacus 21 porta dexrrum, in proximam qua-. il…
lis ſeſe prima aperiret platea diſponeret, operamq; o'-.
mnem datet uti aream majorem occupate & in-proxi-ſi
mas ab utraque a'rez parte plateas petrumpere poſſqîu
'' ' ſi -— P° _".
248 COMMEN'TARlUſſS "'T
oﬅmodo univerſus Hungaricus peditatus ſequere
cut,-(eq; vel dexttam vel ſiniﬅram vetſus,ad vallum &
munitiones reciperet,imprimis vero daret operam uti
Caﬅella Czſarea,& quz ab utroq; latere verſus portam
Belgradiamexcutrunc occuparet.Hungaricas copias,
quiſub D.Lopes militabant , comitarcntur,ſeq; ſimili (\.
ter in vallum teciperent. Porro S cralſaldus cum militi

bus ſuis,ſiniﬅram verſus pergerec,ateaſq; & loca patè
tia occuparet,nec inde diſcederet, niſi t'orſitan hoﬅis
hanc vel illam tanto impetu invaſurus cohortem eſſet,
ut ſubſiﬅere non poſſe viderentur. Eo enim caſu auxiſ
lium ipſis ut mitteretur,imperatùcrat. Porro SchWar.
tzenburgius cum reſtduo Gallorum, Valonum & Ger.
manorum exercitu in forum ſe tcciperet,unde univer
ſis &ſingulis opem fette & ſuccurrere quam optime
poſſet.Hunc ſequereturMonſianus de Alvi cum equi
tatus ſui turma,& forum ſimiliter occuparec.
* Monſianus de Werlinga interﬅitium illud quod in
ter vallum &zdificia ad portam aquariam uſq; tuere
tur,ne ubi vires ſuas colligeret locus hoﬅi ullus per
mittetetur. Palfius tandem cum Huſaris ſuis agrum
circa proìpugnaculumdum vidoriam Deus noﬅris lar
giretur, efenderet.Loca haec omnia quilibet accozza
re tenebarùrpoena cap‘itis (ecus'facientibus propc ta. .
A,. depredatſiionibus ſiautem. ſinguliſ abﬅinete coge
bantur , donec propugnacul um plenarie expugnatum
effet, ut itahoc fa&0,przda omnis équaliterin ter mi
litcszdiﬅribuetetur. «\Czterumaurigz omnes cum cut-.
ribus antepropugnaculum ſubſiﬅerent,nec inde fine
exprofl‘o- mandato diſccderent. His ita con-lìitutis.
SoliPapzoqburgius; vſiſiiratn Bc. ;ſanguinqm ſqnmforti-ſi
- :" ' '
\
. , * . ter
\
}
DE BELLO UNGARlCO. 249

cer pugnando im pendere pro ſalute cxcrcitus promit
tcbat. Statim igitur Domino dela Mars , primzexo
{trae ſivc machine negotium commiſſum cﬅ, qui cum.
ad cacaraétas ligncas porta Belgradiz veniſſct , madhi
nam illam ſpontc ſua diffipatam animadvertit. Pro
grcſſusautcm , pomcm quidem vctſàtiicm dimiſſum
vidit,ut ad portam vero pervc'nit,mctus c'um ſubito tì
tus invaſit, ut machinam portaeadmovcrc non poſſct,
ſcd pcdcm re infcaa rctrahcrc cogcrctur. Fabacurtus
igitur occultato equitatu ſuo pontcm navigiis parati
jubct,ut ſi forte conatus ſuus irritus cſſcc,pcriculum ta-_
men commodecvitarct. Anthuam autem machina"
portate admovcrct, Turcas amicc compcllans, mulic
rem ſcſc ſormoſam admodum , & non parum com
m'eatu's affette, nimiſq; anthuam dies iiluſccrct, cam
civitati inferte vclle dicit,patatam interea machinam‘
accendinqux igncm tamen concipcrc noluit. Turcz
vero hoﬅcm cum cſſc vidcntcs,rcccdcrc ﬅatim,ni ma
le multati vellct.impcrant, moxq; ad tormenta con
vcrſi,quindccim vicibus di ſploſionc'm rcpctu—nt, unde
tres Chriﬅiani proﬅraci occubucrunc. Fabacurtusvcs
r'o,cum machina illa prior Hammam non admittcrct,
ad alceramconvcrſuscﬅ,quxigncm facile concipicnsſi
prio'r'cm etiam iliam accendit, magnoq; impctu por
tam cardinibus avulſam ad jadum— lapidis uſq; in ur-ſſ
bem protrudit. Chriﬅiani igitur vi magna irrumpcn
tc's,trucidatis cxcubitoribus, tormenta occuparunt &
centra Turcas uſurparc cocperuut, qui manibus ſeſc
v_ei-ſcminudi quamdiu potcrant tucbantur. Erant in
u'rbc quadringcnti plus minus cancs,latratus tamen cx
iilis , quod Chriﬅianorum prafcétotum aliquis arte
— Ii , qua
zjo ,COMMENTARlUS
quadam- ora ipſis przeluſeranauditus nullus eﬅ. Ex,
Turcis mille & ſexcenti , Chriﬅianorum vero quin
genti fere ceciderunt. Virgines mulieresq; Turcicz
non paucz per muros ſeſe in Danubium przcipitarfit.
Compoſito aliquo modo tumultu cum in loco quodi
ſubterraneo c6camerato centeni aliquot Turcz latere
animadverterétur,ut ſc daptivos dederét moniti ſunt,
cfiqueid facere modis omnib.recuſarent,& veroChri
ﬅianorum ad ſe irtuptionem vererentur, conjedo in.
cados aliquot tormentarii pulveris igne, ſe &omnes
irruptionem molientes,in aerem diffiparunt. Ptater
bos autem trecenti alii in loco quodam ſubterraneo a
ha repertiad diligentem Palſii petitionem,in poteﬅa
tem Chriﬅianorumſeſe dederunt.
Ca rerum cum omnia ex noﬅrorum ſententia com
poſita eſſent,accidit,ut Turca- alii cum comme'atujau
rinum deﬅinaro advenirent. A nimadvettentes id igi
tur noﬅri, quietos ſeſe admodum & tranquillos gcſſe
runt,amicoſq; ſe Turcarum fim ulantes omni apparatu
potiuſuntJnpropugnaculo hoc, ſeptingenti equi ge—ſi
netoſiffimi,armatura varia,ſeptem Camere farina re
pletz, m‘ellis item , ,oryza- , & catnium apparatus ſatis
copioſus,argenti przterea aux-iq, ſignati in tutte arcis,
&ſiCurrus Zebelinorum Martiumq; non pauci inVen
ti ſunt. Porro cum diesjam quatuordecim in propu
gnaculo noﬅri fuiſſent , omniaq, ſe quam dil igentiiîì
me perſcrutatos eſſe putar ent,tan dem ex ſono & rep
cuſſione, decontameratis quibuſdam ſub terra locis,
indicium facientes,plus argenti auriqzinloci's illis ſub-,
terraneis, quam in zdibus invenerunt. Erat enim ibi, »
argentum aurumq; tam ſignatum quam non ſignatum
copio
DE BELLO UNGARICO. zſieî
copioſum admodum,farinaeitem,mcllis,potus Turci
éi,panis bis coai,ſalis, aliarumq; ad vita: neceffirarem
er-ſitinentium , affluentia maxima, ſed &‘in ſubterra
neis iﬅislocis,ſeptuaginta quinq;.arq; ita in univerſum
centum & nonaginta quinq; tormenta znea reperra,
& quaedam adhuc alia poﬅmodum ex diffipara & diſie
&a Camera ſunt.
Globorum przrerea,zo.4o.&eo librashabentium,
ingensinventus eﬅ numerus. Cum vero ad Czſarem
de hac ram exoptara vi&oria perlacus nuncius eller, ſì
gnificari Schwartzenburgiojuffic.omnem illam ,auri,
argenti ,equorum & aliarum inptopugnaculoinven
carum rerum przdamjnter milites , ſecundum uniuſ
cnjuſqzvirtutem & fortitudinem, diﬅribuendam eſſe.
Sic igitur propugnaculum hoc , quod annos tres &
menſes ſept‘emTurcz hadenus tenuerunt',tandem i
terum in Chriﬅianorum,porcﬅ.1rcn1redaéìum eﬅ,pro
quo mii—gni benefieimvſidorqu—admodum mirab1li,
Lie-.e Oprah-11.31.1113.- immortales debentur.
lsic 1 :..-1 pnhs,pra‘datotes centeni aliquot Sexardt'i aSexardumſſ
przdaco.
Vcrſns quod duodecim miliaribus à Buda diﬅans Ca' tib.exuﬅ1'1,
ﬅciiuzn cli.excurrentes ,cum dimidio adhuc miliari
inde abeiient,occulranres ſeſe,in inſidiis adveſperam
uſq; laricarunt. Poﬅea admoris tribus oppugnatoriis
Scalis , cum ducenti vel circiter ſuperara munirione
portam aperuiſſenc, omnesq; ingreffi Caﬅellfi eſſent,
Turcas armata manu invadenres,omnes przerer Bega,
quem Domino Palſio Vqum poﬅea tradiderunt,cx
dunt,& ſequenti dieſſarce tribus locis accenſa,nonvul
garibus onuﬅi ſpoliis domum reverſi ſunr.
In reditu,arcem-etiam, cui Vayda nomen eﬅ,diﬅra
li 2. &am at
zsz COMMENTARlUS
&amatq; diffipatatam,ſunditus deleveru‘ntSub fine-m
A prilis , centum Huſhri Pappenſcs, in Turcas Belgra
dienſes quadringentos,qui curtus vario commeatu o
nuﬅos oduagintaKoppenum verſus agebant, itruen
tes,illis interceptis omnibusmultos ttueiclarunt,& cfl
triginta duobus captivis,_cqu1ſq; , quos naàiſuerant,
quadragintaoé'roJaeti hilareſq; domum redierunt. ,
Menſe Majo,cum Turca: Caniſienſibus & Bobotſi -
enſibus, de Vida & rebus neceſſariis aliis, proſpicete
vellent,idc'1; Chtiﬅianistempeflive innoteſceret, in a
.ciem egreffi,pugnam cumieis,medio inter Caniſam—&
Bobotliam loco eommiſerunt,czſiſq; mille & quingé
tis,curribuſqz quinquaginta apparatu vario onuﬅis',oc
cupatis ,ſalvi "& incolumcs redieruntCircahoctépus,
_ChriﬅianiJaurino-egrcffi,in non exiguam Tutcarum
.cohortemſſinciderunt,initoq; ﬅatim cum eis prìe!io,fu
ſis fugatiſ'q; quam plurimis,- lèptuaginta duos captivos
ſecum abdu-Xerunr.
Pradatotes-ſimiliter-Mohatſiam noch] invadunt,
"Turcas millecrucidant , pecudes 47o.acquirunt,& ex
vigintiſeptem navigiis,bonis variisonuﬅis,optimum
.quodqzabripiuntmavigiis ipſis cum bonorum-reſiduo,
inDanubmmſubmerſis. ſ !
-Menſe]unio Comes Setinius cum trecentis militi
. bus,Turcas odingentosaggrcſſus. trecentis &amplius
caefisſeptendccim captivos abducit.
Eodem fere tempore ſeptingenti Tartari,Temeſ
wariam verſus proſeéti,in itinere vires ſuas adeoauxe
ſſrunt, uc ad aliquot milliumlnumerum brevi temporis
ſpatio aſhendcrint. Poﬅquam autem ad Thonatu m ('e
cuci &hinc inde varie diſperſi ſubſiﬅetent,centeni ali-‘
. quot
DE BELLO UNGARlCO 255
quotTranſylvanun cos1rrucntcs ,.zso trucidant,cen
tum capcivos, Sebuſium Tranſylvanix abducunt.
Menlejulio Chriﬅiani motis ad Comortha caﬅris, Zſi’ſi‘ſiîîſſ
cum tormentis mediocribus lcdecim,Totiſam verſus "P“gnfl
profeé'ti arcem 1llam primo Auguﬅidic adeo concuſ— "
1èrun1,utabſq,ſcalis tutrimalteram conſcendere pqſ
ſencſſurcq qu1dem Merſcburgium,cui per ſortem de
ſignatum irtuptionis negotium erat , ter rejiciebant.
Verum ipſe reperita iterum irruptione propugnaculo
tandem trucidatis ducentis fere Turcis, per Dcigra
ciam potitus eﬅ. *
Hoc fado,Geﬅes àChriﬅianis occupatum eﬅ Tur
cis codeſerto diſcedentibus. S1militer & Veſerinum.
Cumq, mdc ad Falotam noﬅri progrederentur,Turcz
iìmiliter deditione fado. inde d1ſccſſerunt. Tormen
corumigitur in Caﬅellis hiſce & puivcris nitrati. ngn
parum noﬅriacquiſiverunt. Inſoia enim Falota,qua
tuordecim tormenta, & viginti pulveris centenarios
invenerunt. Sed & Tſaccocia & Valcs & Thiar,Caﬅel
la a noﬅris tunc occupata ſunt.
Menſe Auguﬅo mgens Sigethi incendium ,ſcptem
fimullocis eximprowſo exortum, commeatus pluri
mum, homineſque ex omni ſcxu,& cap…-os non pau
cos perdidit.
MenſcScptembri, Prcedatorcscirciterducenti.Cu
morrha,& centum Huſari Strigonio,Budam vetſusin
praedam egrcffi,oves ſeptingentas plus minusobtinue
runt.
Sed & przſeéìus ab Hcrberﬅein, Lencovitſi11,s &
Banius,vir’es ſuas conjungentes,cum mille & quingcn
tis armatis,in pernicicm Turcarum excurrerunt; Ta
" ' li 3 etfi .
>I,1
276 COMMENTARlUS
etiì veto Turca hac de re tempeﬅive admoniti,duo
millia in occurſum ipſis miſerint,àquibusſubito op
preﬅì delcrentur : Styvi tamen,quorum non amplius
trecenti tum numerabantur,titaalacritatein eos mo
verunt,ut Turcis trecentis fere trucidatis,totidem, in
ter quos Haly Aga etiam fuit,captivos Chriﬅiani ab
duxerint.
’ Porro vicum etiam Zerniccium Chriﬅiani' eodem
tempore diripientes. Turcas quadringentos czdunt,
’ntiﬅianos captivos quadringcntos & amplius libe-'
rant,&innumeros pecorum variorum greges acqui
runt.
Die quinto OdobChriﬅiani 'ſuburbium Buden-ſe a
Tartarisinhabitatum,quemadmodum & pomerium
ejus,quarto die poﬅ,vehementi impreffione , mille &
quingentis Turcis in hoc confliau trucidatis , eXpu
narunt. '
Dic 12. D&obris, Palfius,Caﬅello , cui Potentiana
nomen eﬅ,expugnato, Turcas circiter trecencos tru
cidavic.
eAnm :; 9 9.
SW initium ]anuarii przedatotes quidam Comor

. rha,Budam verſus excurrentes,in centum Turcart‘i,
, novum Baſſam,Budam deducentium,cohottem inci
derunt,eosq;fere omnes trucidatunt. Inde progreſſi
navem quandam Turcicam diripuerunt,& tria inde '
— vexillaprztoriaacquiſiverunt,
Menſe Martio,\Y/allachiz Princeps quindecim fe
re Turcarum millia in regione ’ſua deprzhendens,o
&ingentos plus minus ccdit,& Sanſiagem Beglium,ex
crei.
DE BELLO UNGARIQO. 2.77
ercitus illius duflorem captivum cum_mulris aliis ab;
ducit',reliqu1s ex regione ſua fugatis &eje&is omni;
bus. '
Similiter vero & ì ſubprzfeéìo Srrigonienſi ducenti
& quinquaginta milites Walam miffi,Turcas nihil mi
nus cogitantes opprimunt,tormen1a undecimlucranî
tur,nonagintaduos.unacum uxoribus liberiſq; capti
vos Strigonium 1.8.Martii traducunt, Ca\lello igne ac
cenſo & vaﬅaro. ſi
Menſe 'Aprili Tolnam ſubito opprimente: Chri
_ ﬅiani,Turcarum plurimos trucidarunt,& captiva
Olai Beglium cum omni commeatu &apparatu ſecum
abduxeſſrunt.
D'ie10.Maii,Dominus àSchwartzenburg ad Albi “JEEP;
Regalem circiterhotam ſecundam matutinam appli— %… obſcſ
cans,exoﬅram ſivemachinam portar admovit, eaque ſi- ‘
cardinibus evulſa, cum copiis ſuis etumpens,0mnes
fere in leélis & cubiculis adhuc conﬅitutos,& nihil ta
le metuentes oppreffit arq, trucidavit. Qnamvis au
tem machinaillapoﬅmodo adarcis etiam portam ad
moveretur,cum tamen terra earn ſubito obruiſſent,ir
ritus conarus omnis fuit. Chriﬅiani igitur pecuniam,
pecudesqzòc apparatum omnem , quem in ſuburbiis
invenerant,ſecum auferentes,ediſicia incendio defor
marunt.
Preſidiarii interea Sendra erumpentcs.Turcas Tar
taroſqzquadringentos numero,qu_i ﬅipendium Agri
enſibus numerandum vehebant, trucidarant , & Befg
lium quendam cum generoſis aliquoc equis,aurei q;
:Ooo'ooſccumabduxerant. "
Eodem Menſe. duo Chriﬅianorum millia, excur
’ fiona
)
258" [COMMENTARlUS
lione Budam verſus ſada,cum in borto quodam mu
lieresſiſurcica's'complures cum libet‘is ſuisludentes &
ihil tale metuentes inveniſſent , còprzhenſas omnes
acum abduxerun t.Tur‘caz vero hoc animadvertentes,
civitate mox,ſubſidium ipſis laturi erumpunt, verum"
ducentì eorum cz'dſiu'nt'ur,& Gimblia: Aga miſerc vul -'
nferatus'captivus abduétus eﬅ. ' .
’ Hci‘duc‘cì SolnòCèam vetſus excurrentes’offingen-i
ras ex paſcuis oves abigunt. Cum Be'glius ejusloci ſcſſ
eis oppoderetjn fugam ﬅatim verticur,triginta qſiuinqſi
Tureis incaptivitatemſidelatis. ‘
'Men'ſejunio Chriﬅiani Comorrha egreffi, ad Ca-ſſ
ﬅellum Bitſch nomine contendunt,trucidatiſq; prefi
diariisTurcis omnibus , captum Beglium diſſecanc,&
cuminſigni "preda domum revettunrur.
Die z.]ulii , Daminus à Schvàartzenburg, equesà
Czſare faCtus,& multis muneribus ornatus eﬅ.Eodem‘
menſe,mille &ſexcenti Heiducci,in odo millia Tur.
carum cohotté incidentes , multis trucidatixtrircmcs
duas,navigia vero plurimavariis bonis onuﬅa acqui-ſ
rfit.Sed & expugnaco Sergardinio Caﬅello, Turcas ? _
in co erant om nes trucidarunt,& Chriﬅianos 417.qui
captivi ibi detinebantur,libetarunt.
Poﬅquam Schwartzenburgicus de opprimendis a
liquando Budenſibus conſiliumcaperet, ſed propter
impedimenta quxdam
poil'er,accidit,ut in aa.-umBaſſa
Solymannus illudBudenſis
producete non
, animi'ſi
recréandigracia,Cun1’t'r'igintaequis, civitate egreſſus,
ad tr'anſitum-quèn'dam' forte ubi Heiducci noﬅri ﬅa
tionem ſuam habebant,veniret,& à ſuis , fugam ﬅatim '
at'rlpien'tibus,deſet‘tus,in captivitatem abdu‘ceretur.
Nono
DEBEL'LOUNGARlCO, 2—59
Nono Auguﬅi. Heiducci Fillcca & Setſchſſino cgteſl
ſi ſi,Solnocam media nude couſcendetunt, Beglium 11
na cum uxore & li'oetis comprehenſum abduxctunt,
&commeatu ſimul,Agtiam tum transfetendo. gotici
ſunt,ptopugnaculo iîne acccnſo & vaſtato.
. 'Dic zz. Auguﬅi aulus Niarius, Varadini majoris
Prefedus. Satckatum propugnaculum obſeſſum ex
pugnatſſurciſq; oduaginta ttucidatis,imbellem mu
lietum &libetotum gregem,cum multa pt.-eda capti
vum abd‘ucit.
Dic 24. Septembtis Palfìus milites aliquoc emiſit,
qui cum in oauaginca equites, & quinquaginta pedi
tes,ut & cuttus al1quot,appatatu vario onuﬅos adVee
tzirem Ba ſſam agentes,fotte incidiſſent , fuſis & fuga
tis illis
cum , viginti
Beghi odo&capita,&
ſivexillo quatuotdecim
quinquaginta captiVOs,
equis, Sttigonium
ttaduxetunt.
Potro centum &quadraginta oCto Chriﬅiani equi
tes,in ducentorum &ſſquinquaginta Turcatum co
hottem incidentes, triginta quinq; ttucidatis, tria vej
xilla acquitunt. "ſ
Menſe
ﬅatem Novembti Luccatranſiit,qui
Schwartzenburgici propugnaculum in pote-_
idem etii pau-ſſſſ' .
lo poﬅ Ballantvatiam armata manu expugnavit.
Turcz igitur qui Copani & Caﬅati erant, videntc'sſi
uod Chtiﬅianiduo iﬅa proſpugnacula jam tenetenr,
Hatione ſuaipſimet etiam de etta abierunt. ' '
Potro Capoſvetum progr-elli, male admodt'i à Tur
cis exceptiſuntmon ſolum enim Merſeburgicus gian-'
de plumbea in btachio percuſſus eﬅ,ſed & Dominus ì
Kynsky & cum eo docenti alii trucidati
‘Kk occubuerunt.
Cum‘ſſ
7:60 COMMENTA'RlUS
Cmnauteinali' iiahdo oppido erumpcntesTut-cein‘a
gdo numero C 'riflrîanos_pei‘ſequerſieiiîu'tſipz-Bkv'erdedl
l'ùltiùòù piaci ininfidiis poﬅ‘eareſiàala'terent'ſiTMùih
emu-emma etiam prefeflo,ex'ìufidiis ptogreflîffito
pb‘ ub’ſi'nehi
iia’euliim‘occuparent. ' ' ‘ " ' ' «* '
’hujuſis meti fis mille Camorrhzi & Preda
tores, ad oCtodecim miliaria infra Budam excurten
teszattaro's in caflris opprimunrſimaxima pai-tee:
dunt,qnadringentos Chriﬅiados captivos liberant , &
amplaadmodum ſpolia domum reportant. ‘
-'-* Anno tdae.
Dieu. April.Palfius in arte ſua, cui Bibeti‘bergo no
men eﬅ,ardenti febre correptus,vitam cum morte
commutavit. - »,
Menſe A prili,Nicolaus Horbathus Comi-ris Serinii
Weida,& A ndreas Thuffius.cum 450. armatis, verſiis
S'anéti Nicolai Caﬅellum excurtentesfortunam ſuamſiſi
experirivoſebant Baſſa autem 'Sigethanus in Nicolaù'
Hotbathum ex improviſo irruens.tanta eum volle-mé
tia oppugſſnavit, ut Nicolao quidem cum paucis evade
re vix licuerit.Poﬅquam autem praediétus Balla,.hoﬅé
nullnm veritus przdam agere inﬅituiſſet,ſuperveniés
Andreas Thuffius,Baſſam,qui eum luis <ſiq_uodeſcen
derat,oppteflit,eumq; invad‘ensſicum univerſo. Comi
tatu occidit. , \, , _ '
Menſe Majo, Przdatores Comorrha,Strigonio,a- .
fiiſque ex locis,numero asoo. egreffi ,Comboram _vi—\
cumdiripueruntJndeſEſſecam Dravi progreffifpoliis‘
non exiguisſibi potiunturîurcz igitur in propugna
Culis vicinis idanimadvertentesjooo.numero conve
-
niunt,
n 1-: ,B ELA-9. 1,111 os.—nic o. 251
minor,,tormentacpttisiptavulgariain unumconferfir.
_anurisramen
Aatofi‘es autemnoltritanto
Turearummajot,
eoſſs : .oientia effet, Prg
ore invaſerunt.ur
novunaillumfiig'ethanum Baſſam , .una eum duobus
Begliis,& armatis aliis quingentis trucidarint,& innu
merabiles alias vulnetarint,ex ſuo autem numero., 116
nil} quinquaginca amiſerinr.
ſ ſi ,Menſeſilunfio Heiducci Baſ-Tam Jamikam . qui Albi
_ egÎalem,Bſi-udatn_,Si ethum& loca alia commeatu ex
plere _volebar,_deprajc endunrſinſſavigia quatuo‘rdecim
ac uitunt,& quingenros Turcas occiduur. _
_ odem hoc tempoîeSendreenſes , Filleo'cii & Lip
penſes,conjun&is Viribus, ita ut, mille & o&ingenti
numerarenturJulam verſus excurrentes,ignem in op;
pidum- conjiciunc. Turca vero,ranto inde metu con
ﬅernunrur,ut ſeie ipſospetrumultum exponre in fol}
ſas arcis propellant. Noﬅri igituracriter labori in-ſiﬅéj
tes,Turcas
ſipla ièxcentos,equos ſimul
acquiſiverunr,ducentis centum.& ſpolia (itis
Chriﬅianis am
captivi
rate ſua liberar—is.
’ _ Poﬅquam autem Valones aliqui in Pappa, adverſus
_Pi-zfeàosòc magiﬅratum ſuumadeo inſurrexiſſenr,ur
"propugnaculum ifiudmafla deceffione libera,pro cer
ta pecuniz ſum ma,Tu rcistradete conﬅituerent , Pet
mus prima cumquadringentis equis,arà malo iﬅo ,p
poſiro eos abﬅerreret,able_gatus eﬅ,quem ipſi nò mo -
donon .audierunt, ſèd tormentis inſuſſper &ſclopetis_
acceflìone prohibere conati ſunt. ' .
Hoc eum Schwartzmburgius cognoviſſer , Domi
111111191Scharffenﬅein,dieazJunii ,]aurinomum tribus
amarorummillibusſiealis,machiniſq; àliis ad col-ier
- ' 2 ſ . CCR.
zzz CſiOM-M E-NTARlUS ſi
cendos Valones illos ablègavit,quos 24. poﬅmodfim
die inſult'antes,'ta'ntum abſuit, ut proditores iﬅi rejeſiſſ
cerint,ut etiam aeceſſum ipſis ultro patefecerint,acce
dite fratresîelamante‘s,propugnaculum enim veſ—trum .
eﬅ,& nos à pattibus veﬅris ﬅamus. Valones autem in- ‘
"cerea aſcendé'ntes trucidatint "miſere & interfecerint.
Preterea trecenti Valones in molendinishinc inde oc
cultati,non parum damni noﬅris intulerunt. Glande
autem plumbea percuſſus in hoc tumultu eﬅ ſubprzz
fed‘us primarius ,Hannibal Krztz ab Scharffenftein.
Primarius vero fabric: magiﬅet,Della Margeſe, nun
quam poﬅea tepertus eﬅ. Dic 21 ]unii,quinq; ex ſedi
tioſishiſce Valonibns compmbenſifl capillo veﬅitu.
que more Turcico ornati-,]aurinum captivi miflì— ſunt.
Die tz. Iulii, Dominus àSehvartzenbUt cume
quitum peditn-mq; novem millium exercitu ,î’appam
obſidens, Valones tormentis & bombardis varie op
pugnat,qui negl—edo omni‘iﬅboc conatu . urbe aliquo
ties egreffi'exercitumptoﬅern unt vari e & com pra hé
ſum przſedum aliquem,vivum excoriant,caputq; ejus
[dalla transfixum,ante propugnaculum exponunt.
Domin. ì Dic 29. Iulii Valones Pappa erumpentes , multas
Iehvat.
tzenbutg.
Mmrſeburgicos milites in excubiis conﬅitutos , qui
glande
vino ſeſemaxime ingurgitarant , trucidatunt. Dum i
plumbea gitur SchWattZenburgicus,caflraobequitandomciem‘ſi
trajtfius
montar. inﬅruere eonatut,glande plumbea per caput trajeétus,
occubuit,eujuseotpus]aurinum flatim delatum,&Vi-,
ennzpoﬅmodum honoriſice ſepultumeﬅ. _ -
In locum Sehvartzenburgici, Melchior à Rcedern
ſhcceffit,qui tertio ﬅatim Auguﬅi die,qnamvis nò ad
modum firmavaletudin'e ntetetur,in caﬅta ad Pappi
profeéìus eﬅ. ſ Die '
DEBELLO-UNG'ARICO. 263
…" Die 9.ſſ Auguffl'prodito‘res-ptopugnaculo,anthuì ſi'hîî’ſi‘"
dies-arirecut egreffi,deceffum per ﬅagnum aqua nu- ,,,-Huff,}.
datum mo!iebantur,id animadvertentes przfeéli,Sol- dis-ſfid
menſis,Tuttienſis,Collonitſius & Nadaﬅius,cum e- “"“"
quicatu ſuo,ttibus in cox-locis moverunt,& ducentos,
m' inter fruticeta ſeſe occul taranc comprzlienden'it.
Collonitſiusvero Valonum Ducem Della Nota ui in
captivitatem concedere modis omnibus recu bat,
glande plumbea percuſſum interfecit. Subptzfeéìum
&alios qui munen‘bus apud Valones' przerant, com
pedibusvinciri,& ad examen tcſer’vari , reliquos veto
vario ſuppliciorum genere affici Dominus à Rordern
curavit.Maxima pars haﬅis affixi,rotis impoſiti, uncis
fcrreis ‘diﬅraétidento igne cremati , varie diſſeéli; ace
to,ſale,pipere,liquefa&aEicmpulvete nitrato & ejuſ
modi rebus aliis conſper ,collotenus item in tetram
defoffi,perietunt.Colligati autem & in circolo conﬅi
tuti,ſociorum ſuppliciaintucri,ſpe&antium ſarcaſmos
audise,& donecipſietiam ad ſuppliciazvaria tayercn
tu acum timore & tremore expeaateeogebantut. Pe
trus Otfius proditotum quendam, in excavatam at
bore‘m inſutum ,ita ut caput ſolum ejus, promineret,
tribus horis aſſav—it,& cxſcàa ejus pudenda, reliquia,
quorumſi-ctuta rota collidenda erant,-devoranda ob
tulitſi. * » - , . . _ 'l.
DierySeptembrisſſ-ducenti Turca, Rockenſpur- C‘ſſ‘ì‘iſiîdî

gum vetſus excurretunt,His Serinius Comes cum e- FS,? '
quitatuſuo obviam proccffit,illise’pmaxima parte tru
cſiidatis'péìuaginſita-captivosChriﬅianosliberavit.
î—Menſe
greflì Odobri- Turca:
oppugnatuntwt Caniſiam
Chriﬅiſſani tanto impeto ag
, propugnaculum il
lud deſerere coaCtiſint. Kk ; ' Poﬅ
m; C O _M M E N T A Mus :" .fjf
*Poﬅ dies-autem pauculos. 044“? riempe Novemb;
Herberﬅeinius , Hochkirc—hius & qul,ouitſius praefe
Gtiin caﬅra Turcica tanto impeto movetunt , ut duo
bus millibus trucidatis,quatuordeei_m tomentqòtcè}
tum bubulos,inde aequiſietincſſſi _- . ., ,. ſi,
Sexto Deeemb.die,D.ominus ì Schvattzenbur ,
generalismilitic ſubprzſedus,Vienna= honorifice (€.
pultuseﬅ,._.-..- ' - ., .ſiſſ —
Ultimo Deeembîurcz, Copernoccumincendio
vaﬅarunt,&_ quicquid hominumzpecorum qzcomprx
hendereyotueruot, ſecum abduxerunt. _ .z .i , . -
'
-‘ —l.*
. Anno 1601. ]
HOC Anno magna a—nnona: caritas per Turciamfeitſi

titit,eaqu peﬅis moxſecuta hotm'nes paſſim gra
viffimeafflixic. - — ' > . '
MWWM ' Die 29. Auguﬅi , Tympanilìzcuju'ſdamſiſiibprofe—'
ſi'ſiſſîîfſſ‘ &o Seybolsdorffio,uxor,infantem enixa eﬅ, cuiſifacies
gemina ,tribus oculis fadata,excitit. Unum enna-o;
culum infrante,& du os ab utroq; latere: Os fimiluef
leporinaforma geminum,& aures duas “halm‘itn Dot-ſi
ſum inﬅar lucii diſſedum apparebatPeétote vero; ma'-
ni’busitem pedibuſqſihumananm formato referebat,ex
ore autemdentes quali leporini promi'nebancu "51 -’ "
AMF" Nono SeptemRuſvurmius equitum magiﬅetfleſiſi
ahsà no- . . _ . . _ſi
Z,,“Wſi, hberato cum przfeéhs rehqms coniìlioAibam Rega
sum- lem obſidione cinxitllt vidit autem preipugnaeulum ‘.
five arcem primariam expugnarimiſi ſuburbiis pnu‘s’
expugnatis occupatiſq; , non poſſe , ex captivis Turcis;
ruﬅiciſqſiquaparte arxilla-ſirmiffima'videretut, qua-ſ
vit,cumq; ver usſi'Sigethanum ſuburbiu-m firmiflìmaèſin—è ,
...-. ì “. ,)ſi... . .! e e'
.
D E È Eſiſſ'L'L 0 U N G [d'—R I C O. #26} *
*e‘fl'e cognoſeeret, propterea quod paludibus ea parte

admòdum profundis , &dimidium ferme miliare latis __
.cinéît'a eſſet,premiſſoîuno arqzaltero ex militibus-anſ!!
perari paludes ilia poſſent, tentavir,qui eum eas facile
ſupetaſſent,mil-le alios',lig1iorum arundinumq; faſci
culis inﬅru&os,quorum beneficio profundiores lacu
nàe explerentdr,ablegavit,qui node ea,‘horis riempe
novem,periculo omni ſuperato ,ad Sigethanum ſub
nrbium feliciter- ap plicaru nt. Ortus intereadies eﬅ, ut
quieſcendiérvires ſuas— aliquo modo reparandipote
ﬅas ipſis non daremr,pet-icuſſl+1m enim erat ne a Turcis
przſenriam eorum animadverrentibus epprimerena
rur,iraq;ſublaco ingenti clamore ſuburbium illud in
VadirTurcx metu perculii, reliélis rebus omnibus ad
op-pidum confugiunr. 111-hoc rumulru ſex Chriﬅiani,
in paludibus verooéì-o ſalrem perierunt. Progreſſl "au
tem aoﬅt-i,alterum etiam ſuburbium occuparuntOp
pidum ipſum firmiflimo ſepimenr—o- & profonda-ade
modum foſſa munitum erat. Cum igitur ſeqpenti 110-
_&e,ad ejusexpugnarionem ſeſe noﬅriconverrerenr,
Turca inicio illuderebratormentorum diſploſione,&
multa faxort‘i projeéì‘ione, rueri ab incurſionenoﬅto
rum conati , ſed tandem tamen in arcem coniugare;
coacîti ſunrzkuſvurmius occupato oppido, arcem ﬅa
tim germano milite obſedir,&1r.5eptem bris— die curri
duodecim tormenti; eoneutore tanta vehementia ce‘—
pit, utingreſſumduobus ſimullocis ſibi patefacerer.
Hoc faflo fiſſuram alreram Stambergius cumquinqz
militum ſignis,obſetv;vi_t,alreram vero Alrheimius &
Grisbetgius Bavariciexercitus.przfe&us,per irruptio
nem occupare conati ſunn'ſurca: quidem inicio tor
- menus
266 COMMENTARIUS :
mentis ſaxilq; eos avertere,& ſc tueri pet horam inte
gram ſati-s (drenue videbantumandem tamen, ut moe
nia noﬅri conſcendetant , pedem paulatim retrahere,
& reliéìis munitionibus in loca paludoſa ſeſe ptxcipi
tes dederunt , quos noﬅri poﬅmodum interceperunt
& incaptivitatem abduxerunt.Septuaginta fete,inter
quos & Beglius quidam fuit,ex zdibus pugnantes,ſacis
diu ſe curati ſunt,verum cum pulvere tormentario, cu
ius partem in domibus frumentariis, pattern in aree,
pat-tem in templo& locis aliis repoſitam habebant,de.
ﬅitueccflturmroſicere nihil potuerunt. Bin imo.pul.
vis tormentarius in aree repoſicus,cum ignem neſcio
quo caſu concepiſſetmdiſicia arcis omnia deformavit,
& Turcas ſexaginta,cum triginta Chriﬅianis in aerem
diffipavit.Sed & ducenti Turca per a—rundinetum ela-.
pſi ſunt,quos Collonitſius tamen retraxit, & in vincu
la conjeéìos abduxit.Expugnata igitur hac ratione Al
ba Regalimulierum liberorumq; Turcicotum ingens
numerusJaurinum delatus eﬅ,Beglio Viennam abdus
d'o & reliquis trucidatis omnibus.
Porto Turca in Tſikar & Tſokokor,arcem hanc a
miſſam—eſſe vidences, in Chtiﬅianorum ﬅatim poteﬅa
tem tranſierunc.
Die 2.3. Septembr. Przſcéìus Zengius,Beglium ex"
Lyka,no&e oppreffimentoria ei omnia eripuit , centtî
& quinquaginta equos,veﬅimenta item & arma pluri
ma , cum ma na przſentis pecunia ſumma , &
duobus mi libus pecotum capitibus abdu
xit,& multos captivos Chri
ﬅianos liberavit. . i
( , I
Anno
'
DE'BELLQUNGARICO. 267
Amm 1 6 o 2. '” "
._ —._ . -
SErdar Mahomet Gemiﬅochius ,Vctzitem in Hun.

gatia A—nno ſuperioti agens, apud Sultanum accu :...
ſatutquod proptettardiorcm ejus cum excrcitu. pro

_l
fcéìioncm ,Alba Regalis ami ſſa lit,unde fadum,ut C6
ﬅantinopolim captivus traduceretur. '
Die 2.6 Fcbruarii,Comcs Serinius,in Tutcatum feat
' ccntorum commeatum Caniliam vehere volentium
co'hottem,incidens,duccntos fere trucidavit. & ſexaſſ
ginta captivos,cum equis & curtibus, plurimis abdu:
Ufo.
Anna 1607,
Dle17.Maii,Turca Tattariq; in przdam egreſlî,mil.

le & amplius pecudes , propejautinum paſcentes,
acquiſiveru nt, & multas Chtiﬅianos in captivitatem
abduxerunt. .
Poﬅquam Calil Baſſadeaffinis ſuiCapi Aganqui de
collatus
lia , clamfuctat,bonis , quadtingenta
retinuiſſet,de coronatotfi
mandato ﬅatim mil
Sulcani,capſiite
truncacus p_etiit, uxor autem & liberi ejus , cum uni
verſa familia,in catcetem coujeéìi,& bona ej—us omnia
ſiſco applicata ſunt.Mamuthes Baſſa hoc co noſcens,
ad (editioſos in Aſiam cum ſuis concedere tuit, ve
rum ſſmaniſeﬅato ﬅatim conſilio ej us,,una cum CapiA
gae ſubptazfedo in quatuor partes diſſedus eﬅ.
Cztetum cum ſeditio illain Aſiavires indica majo
res acquiretet, ita Babyloniz etiam Baſſa , ſeditioſis ſc.
co njungeret,de pace cum eis facienda Sultanus co i
tans, Przfeflum ſeditioſotum Bloſnz Baſſam conﬅi
. ſi_ , Ll ‘ tuit.
a
m COMMENTA-aim
tuit. - Videotes igitur in Aſia ptatfeéti,perfidos illos &
maleficos tantisſihonorum titulis augeti &ornari, ſe
vero , qui' vitam & fortunas ſuas hadenus pro ſiſalutc
Sultani impenderant , negligi. & nullam ;ſui rationem
haberi,tantaadverſuscum ita accenfi ſunt , ut de filio
Sultani natu maiori, ad imperium'promovendoideli
berationem ſuſceperint,idq; eo magis, quodiSultant'i
in imperii adminiﬅratione i'ocordetn effe,&- nunquam
in bellum procedere viderent. Conſentiens in hanc
deliberationem Sultania , Aﬅrologum quendam ac
ceffit , & uti thema ctrliſilio ſuo majori erigat,expetit.
Is voluntati S ultanix parens,perfe6tum thema per EW
nuchum ei ttanſmitt‘it,& uti bono animo fit, filium
quippe ſuum,ad clavum imperii eved'um,& diadema
telm eratorioornatum,brevi viſura,admonet. Ve
rum omnium hoc malum ſo‘rtitum eﬅ exitum, literzf
enim interccpta: ad Sultanum ﬅatim deferuntur,qui
-Eunuchum,Sultaniamq;cum filioiﬅo,&quinquagin
ta viris rimariis aliis , laqueo ſuffocari curavi \.
Moiîs Zecclerorum Dux,3o.< Maii die Clauſebur
gum oblidet,& poﬅ modieam praeſidiariorum teluaa
tionem occupat,illi enim quamvis invito praefedo , ea
conditione,utdecedereſibiliceret,dedicionem fece
runt.Moſes igitur milites quidem ſalvos & inca-lu mes
dimittit, przfeCtum vero illum,qui in deditionem cò;
ſentire noluerat,inquatuor partes diſſecari jubet.Pot
ro Viſcburgum etiam,poﬅ trium ſeptimanarutſin ob
ſeffionem , occupat, & inde ad Samoſvivatiam, quam
Georgius Baﬅa tenebat progreſſus,deditionem ejus [i
biſietiexpetit. -
Perquam opportune autem "Radulenſts Princeffips' ‘
. o _
D E ‘ B E 'LſiL‘OÎ'W N _G_ AnlìſſI'C 0. 269
officii illius quod Baﬅaſſcontra Tartacosfibiſſaliquando
' przﬅiterar,memor;odo-atmatorum -millia,in _ſubfl
diu'm ei” mlt-tit, quo Niſo 'Moſes re-infìzéta-diſcedirgtié
bus millibus inoccurſum—Kadulenſiqui tranſitu &acg
ceſſu eum prohiberenmblegaris. Marſa Valachorum
przfeélus , cum Q&ingenns militibus quaſi fugam faz
&urus,ﬅarionem ſuam deſetit, qua occupata Zeccle
rii,prardam magna lxtiria inter le diﬅtibuerunr. Ve
rum enimvero dum hilares iﬅi.periculum nullum ve -
rentur,eèce converſus ſubiro przfc&us,omnes fere ad
unum catdit,inrerquos deinde Moſes etiam ipſemet,
mortuus reperrus eﬅ.
Turcx interea Albani Regalem , incredibili cum “PKR"
. . ,. geh; aTur
Re1publ.Clir1ﬅ1an:e damno recuperanr. Poll: menſiu dune,…
enim aliquot obſidionem,cum noﬅri militem & ali
moniam non ſemel introducere in urbem fruﬅra co
nati cflèntfiigethanum tandem ſuburbium rz. Augu
ﬅi die,a‘ Turcisoccupatum fuit,cxſis fere przſidiariis
omnibus,quimagnam partem Heiducci erant, Get
mani enim z’gre le in oppidum receperanr,quod Tur
caa ſequenribus diebusaliquor tanta contentione op
pugnarùt,utgregarii m1lires, abjeéla ſpe deféſionis,in
ſciis tribunis &duéìoribus,cum hoﬅibus de deditione
agere cmperint,quzdumtra&arur, Valones perfidi &
]anirſari muros ſcandt'ir & in oppidum erumpunr, ob
viis quibuſq; rrucidaris , &reliquis incaﬅra abduéìis,
qui ramen poﬅca ſalvi dimiſſi ſunt,du&oribus ſolum
modo & tribunis , qui in deditionem conſenrire no
lueranr,in cuﬅodia reſervacis.Na&i ſunr Tutcae in pro
pugnaculo iﬅo, praeterquam quz ibi fuerant, decem
tormenta enea,& pulveris tormentarii, ſaliſq; &_pecu_
- Ll 2. niz
\
z7o -—-CO--MMſſEN-T-ARIUS '

nia: non c'ontemnenda'm c‘opiam. Carter-um noﬅriîut
'aauram hanc compenſhrcnt,l’cﬅam occupant.Eﬅ ea
ex adverſo Buda: (ita civitas , quam ponte huic conju
xera-nt Turcas, ut commcatus hinc inde transfetri,ſſ&
auxilia ultro citroque ſummitti commodius poſſent.
'Noﬅri igitur.animadvertentcs ponte rupto,& inter
cluſo commeatu, minus difficilem fore urbis oppu
gnationemmavigia aliquotffino alveo demittunt,ad
quorum conſpeétum Turcx magno numero in ponté
provolant,& noﬅros telis globiſq; ſrequentibus petits.
Inter-ea Comes SultZenſis terreﬅri itinere profectus,
aquaticum oppidum cum ſociis occupat ,*& Turcas,
qui pontem propugnabant dejicit,inq; ſugam compel
lit. Hoc fado-reliqui pontem parrim l'cindunt,partim
ſcalis ad Peﬅam applicatis, urbem invadunt; Con-lier
nati Turcz,u‘bi circum venros ſeſe vident,dedirionem
offerunt, ſed noﬅri calidos adhuc animos continent
non valencesmagnam przſidiarmrum ﬅragem edide-
runtſillli ergoinſſlo‘caurſibis munitiſſnma ſeſe Conſerunt,
ſed cum noﬅros ingruentes vidcrenr vitam modmpaſi
&i , cum uxoribus liberiſq; ſeſe dedunt,idem à Bude‘nò
fibus quoq; przſidiariis ſeſe impetratutos prominen
tes. * * ſſ - -
Alba regali per Vetzirem Baſſſſim expugnata ,-cum
exercitum Conﬅantinopolim redu-&utus jam in tti-,
nereeſſet,admoncturab aliquibus , Chriﬅianos,dum
ad Albam regalem occupatuseſſet,Peﬅam expugnaſ
ſe , converſo ﬅatim itinere , ad propugnaculum hoc
applicat,-caﬅraq; ibi cum vigintiarmatorum millibus
metatur. Verum cum alimentis adeo deﬅitucrentur,
uc cquos etiam ſuos in cibum abſumcrentzintcmpeﬅa
tan
DEîBfELLOſſ'UNGARſſICO. .:7ſil
.tande‘m noEte motiscaﬅris,Belgradumdiſceffit, Chri
.fliani, ſſexorto poﬅmodum (ole, ut caﬅra m1lit1bus eva
cuata viderent, quinquies mille numero, Adonium
verſus, ub1 Budenſes commeatum ſuum reponere ſo
lebanr,profe&i, tantoilludfurorenggrediuntur, ut dc
ditionem T urca: inc-..crent. Paulo poﬅ Budenlcs com
meatum adveherc conantur. Verum Chuﬅianiea de
ſire mature admoniti, Peﬅa erumpuntmurrus quadra
ginta acquirunt, Turcisq, plurimis trucidatismonpau
cosmcaptiwcatem abducunt.
Equitùm … Peﬅa magiﬅr01ſigniſicatum hoc tem
pore eﬅ, primatios aliquot Turcas, una cum duobus
Baffis, &nobili natisgenere mulieribus, ad thermas,
qua non procul a Buda (unt,ptofeétos eſſe.‘iraq; aſſum
prialclopetatiisaliquot milit1bus, per glaciem Danu
bii ad thermas itidem proſicilcitur, omnes mhil tale
metuentes opprimit, & ad puerum uſq,,qui przſeffl
cujuſdam Turcici filius eſiedicebatumnterficit. Mu
llCſCS vero balne‘o, exiilientcs, ſugam ﬅatim nuda: ar
r1puerunt,quibus obverecundiamànoﬅrisparſum eﬅ,
quiTutcisillis ſanguine proprio pollutis, relidis, Pe
ﬅam1terum reverii ſunt. Famesinterea Peﬅx, obali»
menrotum deſedum tanta ingruit, utcaneſq, &.feles,
& quid non. in cibum aſſumereut Budenſcs vero A
domum ſeſe profefluros,\imulantes,qu1ngcntos cut
rus commeatuvario onuﬅosin urbem inſerunt. Inde
Palottam occupatum egreffi a noﬅris 1ta exc1p1untur, '
utcum dedecore ad ſuus redire necelle haberenc Ca
ſparo Horvatio, qui pra’h Ctum Pulottz tum agebat,
impoſituminorb1culoſiilcm,&lngenulam v1no reple
tam,ut1 quam cepiſſent hac venatione fcram c6direnr,
Ll ; & in
m COMMENTARIUÈ
&… ſalurem ſuam poculaquzdam evaeua‘tè't,eis mit-
tente.lrritati hoc dedecote Turca, tormentis 'Peﬅam
quatete incipiunt, verumſi‘illisſſ italdiſpoſi'tis, utpilteòc
globiazdificianeco'ntingete quidem pdſſengſed ſupra
civitatem abripetentur,detrimenti nòﬅris nihil illa
tum eﬅ. Accidit autem‘u't'i'gneper' imprudentiamin
pulverem tormentakri’um'delapſo,Tutce
rem diſſiparenturſiòc plurimi ih ae
maniacivitatis concuterentur.
Hoc cum Altheimius cognoviſſet, aſſumptis Germa
nis Huſariſq; mille , Heiduccis vero trecentis, impreſ
ſionem fadurusmo c6tendit.Verum Turca: de conatu
noﬅrorum tempeﬅiveedodimrbeerumpunt,multiſq;
trtici atis,captivos aliquos ſecumabducunt. '
Ptinccps Radulenſis interea,Turcas Silliﬅria i'n'pa
bulationem egreſſos cegnoſcés , trajeéìo magna cele
ritate Danubio.oppidum diripit,accendit,ſi& tredſſecim
ad Georgium Baﬅam,que inde acquiſierat vexiſilla triſ- *
mittit, ſ ‘ ‘ ‘ ' ' ſ
ſſMenſejulio Chamus Tartaricus , legatione ad Pò
l'oſiniz ‘Regem deﬅinata, tributum ſibi dati,tranſit’u m.
que permitti petiit,cumq; tributum quidem ſibi pro
miſſum,tranſitum vero denegatum intelligeret", per
Radulcnſis principatum erumpere vi maxima conaſi
tus eﬅ,quihoc animadvertens,in occurſum‘ novis‘ illis
'hoſpitibus contendit,&duobusprzliis, tria fere Tar
tarorum millia proﬅetnit.Tertio autem pralio itetum
congreſſi,poﬅ trucidatos ab uti-aq; parte plurimos , tì
dein vi ſumma perrumpit, caﬅra ad (Aiinqueccleſiam
metatur,& agricolas uti pecuniam & tarin‘am pro co
piis ſuis ad arcem Caniſiam deſerant,compellit. Sed &
Styriam invadens,loca pallìm omnia direptionibu‘sin.
, * fc ﬅa
DE BELLOUNGARICO. 273
*feﬅa reddit , pagos vigiuti incendio deformat,& m1l
le homines cum innumerabiliarmenrorum pecorum
quegrege abducitſſ ' ' ' _
Collonirſius por'ìo qui non ita'pridem in equitema
Ceſàre cooptarns fuerat,eum copiis ſuis Caniſiam ver
ſus proficiſeirur, comq; quadringentos Hciduccos ,p
pugnaculoegreſſos viderec.inito cum eis praelio, du
centos cedir,centumq; & triginra in captivirarem ab
ducit.Caniſienſes ut damnum hoc aliquo modo ulci
ſcercntur,Gallum quendam _quiàChriﬅianis defeciſî
ſe ſe ſimulabar,ad ſe invitanr,ſperanres ſe hoc du&ore
adcaﬅra Collonitſii perventuros, & Chriﬅianos faci
le oppreſſuros eſſe. Gallus auremilleanimadverrens,
Caniſienſes circa commeatum propugnaculo inferé
dum occupatos eſl'e,ſuppoſiro variis locis igne,ingens
incendium exc1ravir,quo rota arx,ab una parte , & qc
quid ibi reperrum eﬅ, conflagravir,multis ſimul ror
mentis ſubverſis. Turcze plurimiabincendio fibime- _
tuentes,clam propugnaculo ſe ſubducunt,ſed à Collo
nirſio comprahenſi czduntur. , _ſi . _
Interea dum ad Caniſiam hac fiunt,Turcz Tartari-_
que magno numero Alba regali erumpentes,mille ”pe-l
eorum capita,cum Chriﬅianis plurimis abigunr, verſr
maximam tamen parrem H uſari,ad pontem uſq; Albe
.Re alis Turcasperſequentes,_recuperant. ,
. gallonirſius paulo poﬅ Comorrham verſus profe
&us,in duorum millium Turearum cohotrem incidir,
czſisq; quingenris fere,vexilla aliquor acquirit, Ducé
que eorum comprahenſum Pragam poﬅmodo ab
uc1r. ; Turcas
Hog fado ' . Boſnenſes conjunétis cum Cha-ſi
» mo
“274 COMMENTARIU‘S
'moTartaricoviribus,munitioneso&o& pa os pluri
‘mos depopulantur,comprahenſisq; Q&o C riﬅiano
rum millibus,innumetas limul pecudesQuſſinquecch
ſiam vcrſus abigunc.
Sed & Collonitſius cum copiis ſuis'progreſſus , Lac
cam diri pit &accendit. inde Pallantuam occupatam
trecentis Heiduccis munit; Tantum autem przdzin
locis hiſceduobus invenit,utcuttus quos habebat bo
nis illis omnibus avehendis non ſufficerent,quemad
modum etiam tredecim vexilla hoﬅierepta ad Czſa
rem paulo poﬅtranſmiſit. ' .:
' * Menſe Septembri, Huſari in przdam egreſlì,cen
tum &viginti ſeptem equos acquirunt.Sed & Comes
Sultzenſis cum trecentis ſociis in centenos aliquot
Turcas-&ttecentosJanicſaros movens, qui cum [edi
tioſorum' Duce ex A ſia nuper Chriﬅianorum caﬅra vi.
ſuriſiadvenetant,fuſis fugatiſq; quamplurimis,prima
rios eorum Duces in captivitatem abducit.
Die 23.Menſis hujus, Vetzier Baſſa , mille Came
los , apparatu vario on uﬅos , verſus Albarn Regalem:
able at,ut noéìis beneficio Danubium trajioere,&Bu
den bus de commeatu proſpicere poſſet. Utautem
hoc eo commodius fietec,pontem in Adonia lnſulap.
Danubium traduci curavit,praeſidiumq; ei firmiflìmfl
addidit.Vcrum Ruſwurmius de hoc conatu edodus,
i'n occurſum'hoﬅi-bus tendit, equitatumq; abſq; ullo
labore-in fugam verrit,& quamvisJanitſari reſiﬅere ar
liquandiu noﬅris viderentur,attamen cum ſupſſerveni-i
eſinres mille pedites ,,clamorem ingentem excitarent,
diﬅraflo ﬅatim ordine,quaſi attoniti ad navi ia pro—.)
pferaruncfihriﬅiàui igitur eos lècuti fantani . ragîn
\- ſſ-« e '. >
- D'E BELLO UNGARICO. 275
cdider—untmt aqua Danubii ſanguine quaſi tinéìa ap
pareret, & navigia quaedam nimio onere preſſa mer
gerentur.
ln hoc confliétu,primarius quidam Baſſa & Belgra
dienſix Beglius,una cum mille & quingentisjanitſaris
occubuerunt,totidem.n.à noﬅris,pretet eos,quos Da
nubius ſuſſocatos abﬅuleratmumerati ſunt. Czterum
ex quorundam captiVorum confeſſione perceptum
poﬅmodoeﬅ,ſex millia peditum & quatuor millia e
quitum in pugnamegreſſosgamvero de omnibus illis
vix mille veﬅimentis nudatos & armis exutos, domum
reverſos eſſe. -
MenſeOéÌobriComitesd—uo , Sultzenſis & SerinE
fis,ſimilitet & Trautmauﬅorffius in Lamaſcinotum
pontem,duabùsloticis munitt‘i multiſq; navigiis cin
aum , impetum v1 ſumma faciunt. Turcx repugnant
initio,eumq; dum poſſunt,tuentur,tandem tamenlo- ’
rica una relida ad altetam tranſire coguncur. Quam
vis autem per horas quinq; deſenſioni ejus incubuiſ
ſent , Chriﬅiani tamen-,ea tandem conſcenſa,Turcas
ducentos trucidant,Pontem vi ſumma dtffipanr, navi
gia exurunt,& tormenta quedam vulgaria in profun
dum mergunt‘.
Sub finem Novembris-Comes Sulczenfis cum Ruſ— Hacuaì
wurmioad Hatuamapplicantes,oppugnare.ﬅatim ei 2333?“
incipiuntſſurcat ſortitcr noﬅris reſiﬅunt.acriterq; di
micant,donec ad tormenta converſus R-ſwurmius,
niſideditionem facerent,eandemeos, quam ante ſe
Henniù praz'ſidiarii , ſortunam experturos minaretur.
oc audit‘o , dimiffionem paffl ſunc,& cumuxoribus‘
libetiſq;,trecenci & ſexaginta numero,dic29-Novéb.
' m dcceſ
275 COMMENTARIUS -
deceſſerunt,dc ſupelleéìile ſua quantum portare unuſ
quiſq;p0tCrac,ſecum auferentes.Noﬅri eos Solnocam
verſus comitati ſunt, propugnaculum autem ingreſſn,
centum pulveris ſul'phurei centenarioséc 14. tormen
ta rotis impoſita.cum frumentipecorumq; apparato
ſacis copioſò,invenerunt.
Eodem hoc tempore Begedes Baſſa cum quinq; ar
matorum millibus ,Georgium Baﬅam ex improviſo
oppu—gna‘tum advcnit.Verum is hac de re tempeﬅive
admonitus, tanto ei cum roborc oceurrit,utmille&
amplius trucidatis, plurimiſq; in Maruſaflumine ſub
mcrſis , ſugam reliqui arripuerint. _
Inter trucidatos duo Aga reperti ſunt,prxdz vero
inde noﬅri non paruſſm acquiſiverunt.
Porro ducentos noﬅri Turcas Budenſesin pabul'a
tionem egreſſos,depreh—endunt,trucud—acoq; cum mul
tis aliis M-oha-tſioBega,C0panium Begammna cum ſi
lio ejus, & 2.4. TurClS ahis,in captivitatem abdueunt,
centum & ſeptuaginra equis,& centum ſexaginta pe
corum capitibus potiti.
Menſe Decem bri , Ruſwurmins ſexaginra quattror
vexilla q ux aTurcis haétcnusacquiſierat,ad Catſatemz
tranſmi ' . -
e/ſmza 160}.
SUB initium Februarii,Legati quidam Turcici adcaſi

ﬅra Co-lhm'itſiſſi pertingentes, miſſos ſeſe à Sultano,
ut pacemcum Lhriﬅianis ſaciant,alſetunt,petuntq; ut
oratores q—uidam Budam mittantur. Noﬅri [j. hu1us
menſis die", Turcas Bud-ad ſulenne convi'vium invi
tannquorum ſexccnti trajedo ﬅatim Danubio,Peﬅam
'
/
ad»
DEBELLOUNGARICO. 2.77'
adveniun'r,& prand—io ‘quod non procul ab urbe in ten
tar-iis aliquor pararum erat. excipiunrur. Cognirum
autem paulo'pſſo'ﬅ certiffimis indiciis eﬅ, dolo— haec o
mma & fimularione àTurcis fa&a,pacemq, ipſis cordi
nequaquam fu1ll'e. Nam non ſolum Peﬅam,ſub pul
chra amicnize ſpecie cſionſcendere videbanrur, ſed &
Buda, Albaq; reg.-111,8: Agria &propugnaculis aliis cò
mearu ſuffic1ent1jam muniris, excurliones denuo fa
cere & pratdam pa'ffim agereincipiebanr , unde & no
ﬅri, Turcas al1quor,rrecentas ciciter oves Albarn re
galem verſus agenres,in capcivirarem abduxerunt.
Hoc tempore v1gi 11 ci C'hriﬅiani,inretfe&is cuﬅodi
bus ſuis,capriV1rareleſe l1berarunr.
Porro Turca: Sigetho erumpenrcs Simninium Ca
ﬅellum no&u1nvudunt,Chr1ﬅ1anosqui in co erant o
mnes compfahendunt,caﬅe‘lloq; incendio deforma
to,d-omum reverruntur.dim1lirer &qſſuingenri Cani
ſiaerumpenteslſiimpacum dir1piunr& exurunr.Cum

autem in rediru effenr,C0mes Serinius,eos adortus,in
fugim VCfll\,Capth0lq; ex illis a11quos ſecum abducit.
Contra veto Heiducci Lippienieſis, Belgradum ver
ſus in praedam egrefli,cu'm ad ſirm1ffimum initinere
Cſiaﬅellum Reſomum perveniſſenr,e—o conſccnſo,Tur
cas omnes,q_uorum octingenti numero eranſſr, praeter
q'uadraginra , fuga elapios,&o&uaginta. in captivita
tem abdu&os.1rucidarunr, przdaq; ſaris opima poriti
funr. ' '
Sub finem Auguﬅi ſpet‘îtra duo rubra. Huſarorum
amulantia ſpeeiem, diademare aureo & crucibusva
riis inſignira,apparuerunt,quzdexrra manu vexillum
rubicundum, rubra cruce inſignitum geﬅarunt,& per
ſi Mm :. Parra
m COMMENTARIUS
Patraéìum fluviummon ſecus ac ſi glacie obduél us fu
iſſct, cquitarunt. Spedra haec qumgentis & amplius
. militibus,qui non procul àfluvioiﬅo ſubſiſiſſﬅebant, vr
ſa ſunt,quibus quid Deus monete & docere nos volue-ſſ
rit,tempus aperict. a.
Peſiaàno- Bomodo Turcas Budenſes,amicitiam cum Ch ri
ìſſlſiîzſidiî. ﬅianis inire , pacemq; facere ſimularint, paulo ante di
fiacé Tur- &umeﬅPoﬅquam autem non dolum tantum ſubeſſe
“‘ſil‘iſiſ- noﬅri ,exemplis plurimis hadcnus cognomſſent, ſed
& ad ]agenreuterum delatum eſſet,Vetzirem Baſſam
cum decem ]anitſarorum millibtſis,&innumeraTar
tarorum multitudinc,in itinerejam effe, nec neſcirer,
eum de Peﬅa pervim recuperanda mandacum àSulta
no acccpiſſe: prevenire melius eſſe quam przveniri
ratus,5.Septemb.Die,cum quinqueditum vexillis,&
ſcx equitum legionibus,Peﬅa egrediturwaſis trecen
tis,farina repletis,&multis tormentis in ca reliffls. Ac
cenderat autem paulo ante precipua civitatis zdiſicia.
Cum igitur Turca Budéſcsviſo incendio,nemincm,
qui extinguendo adeſſet,conſpicerent,advolantes ﬅa
tim urbem occupant,extinéìſſoq;incendioreparancòc
munitionibus novis ſirmant.
Idem hoc etiam Palantuariz przfeéius, accepto dc
Turcici exercitus adventu nuncio,facereconatur,ſed
in Turcas incideus capitur ,copizq; quas ſecum duce
bat omnes fere trucidantur. .
Comes Serinenlîs interea , trecentos plus minus
Turcas ad Sigethum offendens ,omnes fere truci
davit. ‘
Die z4..Septemb.Strigonium Turcz obſident,ar
mataq; manu oppugnant,ſed à Chtiﬅiauis magna vi
, . . teil
.
DE BELLO UNGARÌCO. " 179
'.
ejiciuntur,quidum perſequendis hoﬅibus plusjuﬅo
infiﬅerent,ininſidias Turcicas inciderunr, unde pra:
lium ſubito ingens exortumeﬅ,quo ex noﬅra quidem
parte, Caſimirus Comes ab Hohenluhemna cum cen.
.cum militibus aliis,ex parte vero Turcarum ſcptingcn
ti velamplius cecidetunt. \
Non pòterant ea veſpera no-ﬅ-ri,trucidati illius Co
mitis corpus propugnaculo inferte, itaq; cum Turcas
illud inveniſſent,auribus capiteé}; mutilatum,defor
marunt.Acciditautem ut poﬅero die primarius qui
dam Turca è noﬅris caperetur, iraq; pro eoliberando,
cadaver illud cum capite in propugnaculum remiſe
tunr.
Decimo Q&obrisſurcx ſoluta- ad Strigonium ob
fidione,reinfeéìaabierunt.
Cum Hatuani id cognoviſſeut , convaſatis. rebus
precioſroribus omnibus, farina vero quam adhucha
bebant,igne deformatamuin tormentis przcipuis de
- ceſſcrunt. ' _
Poﬅquam Bethlinus Haber-,perKecklìeres Ballata,
Princeps Tranſylvaniar declarandus & in iioſſeffioſiné
collocandus eſſet,juxraThe1neſam fluvium cum qua
tuorarmatotum millibus,quaſi extra peticulumomnc
conﬅ1tutus, ſubﬅitit.Cumſi igitur Comes Tambieren
fis hac de re certiot fieret,a-ſſumptis Heiduccispluri
mis, incautumopprimit; czſaq; parte militum maxi
ma,in tautaseumanguﬅias cogic ,un non niſi interula
indutusinaquam ſe przcipitaret.Comesindeduobus
VCXllliS p.tatoriisòt mille equ1s potitus eﬅ. Cztetum
Baſſa Temcſwarienſisſhac de re admonitus, ſupprar.
feàumſuumcum novo cxercitu, ut Berlin-num juva
Mm 3 ter,
280 COMMENTARIUS
ret & Temeſwariam ſecum trìduceret. ls poﬅ ſeﬅum
ſe venire videns cum Temeiſiwariam reducere exerci'L
tum vellet,in Heiduccos forte incidit,& ſub manibus
eorum petit.
Poﬅhxc ThambietéſisJulam verſus proſeéìus Tur
cas plurimos praedam paſſim agentesinvenit, & ad ar
cemuſq;petſequiturPraiidiani,quod metuerentme
Comes m arcem irrumperet,portam aperire eolq; in.
tromittere tecuſant,itaq; movuns m eos Comes , ad u
num omnes C2dlt,ſi1l)urbll.llîlq; incendio perdit.
Sub ſinem Septembtis Heiduccimoétu in Chriﬅia
norum caﬅrairruentes Catolum Collonitſium,Cop
pelium & Pettingerum , Auﬅriacarum copiarum prz
feéìos pugnalaceſſunt. Et Koppelioquidem‘cum ſuis
fere omnibus trucidato , Pettingerum incendio pet
dunt,circumej us enim ﬅationem ignem exrruxerant,
ut qui E ſigam meditarentumncendium evitare n6 poſ
ſcntCollonitſius igitur,& ſì non parum hac ſociorum
ſuorum clade perturbatetur: \
Cum przſertim,& equum ſuum glande plumbea
percuſſum corruere videret,artepto tamen ﬅatim a
ha ,ammos ſuorum ad pugnam,cordata admodum o
ratione accendit,moxq; tanto in Heiduecos impetu
proruit,utpropriis mambus quatuordecim interfice
ret , totamq; eorum cohortem in ſylvam proximam
conjiceret. .
Heiducci poﬅmodo Tartatis permixtiCovarem,ex
*oppoſito Strigoniiſitum oppidumdiripiunt,Germa
noqz in ca milite omni interſeéto , zdiſicia igne defor
mant.
At Radu'lenſis interea Princeps ex Valachiaerum
pens,
DE BELLO‘UNGARICOQ- 28i
pens, primariam Botſgaii arcem , quatuormiliaribus
Varadinio diﬅanrem ,. Kercium nomine, occupar &
Chriﬅianosaliquot , qui captivi inca derinebantur, in
libertatemaſſerit. \
No&eea,qu21.8 Septembris diem anteceſlic,Srri
gonii,iris,tora cruenta&ſanguinea,innub1bus viſa eﬅ,
quae ſupra Cocceram primum,deinde ſupra Srrigonifi,
& ſupra ſanCti Thomaz montem ſe extendens , tandem
iterum evanuir
Amro ! 6 a 4.
REbus humanis exempto Mahomere Sultano Tur— “film"?
cico, A chmaresſſ filius eius, vix novem annos na- H:;ſiſſſſſiiſi
tus , ad rmperium eve&us eﬅ, qui anrequamcorona- iniMPfflo'
returJanitſarc—s fibi conciliarar , magna pecunia! ſum- (““W"
ma in—tet eos diﬅributa,poﬅ*coronarroncm veroin au
reocurru.per'civitarem ,uri ab omnibus conſpicere
tur,ve&us eﬅ. Cum de bello Perfico-admonereturmò \
ſolum Oratorem—illum Regisquem Pater ſuuſis diu-ca
ptivum detinuerac,dimiſir,ſed & 1311171… Alepienſem,,
pacem cum eo faéìum ablegavic. -
Decimum acraris annum ingreſſus , varioſis corripi
tur,&_ per d1es quai-uordecim inleéìo detinetur. Con
filiarii interim de ſalure ejus deſperares , 'accerfirumju \
niorem ejus frarrem mittunt,utadeſſet qui eo extin&o

inimperium ﬅarim ſuccederet. Verum enimvero-ut
convaluititerum S»ultanus,diademaris-loco,funem ei
dedit.quo paulo poﬅm crucem a&us& ſuffocarus eﬅ.
Cercrum ne propter egritudinem iﬅam finiﬅri al1quid
de ſe Janirſari ſuſp'icarenturtquumfibi-elegantiffime
parati iuﬅìrmonſcenſoq; eo ſemel atq; iterum per civi
tarcna
\
232. COMMENTARILÎS
tatem equitavit, probare hac ratione ſubditis ſuis va.”
lens,ſe ad bellum gerendumſſ, non ineptum ſuturum
eſſe.ldem hoc & in venationibus obſervari licuit, feris
enim perſequendis ad multam uſque modem operam
dedit.Cumq; à Baſſa uno atq; altero,uti à perſeqſſuendo
ceſſaret & finem tandem venationi faceret, admone
retur,di&o nequaquam audiens invidcre cos ſibiho,
norem ſuumprofeſſus eﬅ. , .
Cum cognoſceret Baſſam illum , qui patentisſſſui té
poribus,Vetzircm Hungariaeegeratfortiter dimican
do , egregio admodum
ſolidoofficio ſuo fundumdonavit,in
eſſe , vexrl
lumſiei ,, &caﬅum auto coſſnſtantem
Que officio eum iteru—m confirrnaviteuiaccepta hac
remunerationenon parum Lacatus ci}, tormentotſiumf
que omniumdiſploſionem B .lgradi'fiericu ravit.Sic i
itur Sultanus hoc tempore Ciccalam quidem Baſ
Fam , bello Perſico, Vetzirem vero H ungatico gerena
do prxfccit. , ‘ '
Czterum hoc Anno Turca Peﬅam, Polantuariam,
Hatuam & propugnacula quxdam alia itetum regu:
perarunt.
. Anna lo'or.
le ar. Januarii Bathinajus copiarum trans Danuſi

ſ bium przſecîtus,Palantwariam,centum &.viginti
quinq; Turcis interfedis occupa-t, propugnaculumq;
quod ſatis munire non poterat,ſoljo zquatum deﬅru
&umq; relinq—uic. . ’ \
.Menſe A prilinuncium Comorrhei accipiuntſiBege
dem Baſſam Budenſem , cum ſeptendecim curribus,
pecunia boniſque aliis onuﬅis ,Buda cgreſſum ego,?
o .
DE BELLO UNGARICO. 283
Botſcajum Chamiq; Tartarici filium inviſere conﬅitu
iſſe.Cumigitur Baſſaiﬅe initinere ſecurus omnino ?
geret,& peticuli nihil metueret,Comorrhei eum ſubi
to opprimunt, ﬅragemq; non exiguam edunr. Baſſa
curtu deſiliens,equum ﬅatim conſcendit, atmaq; cor
ripiens,ſc tueti modis omnibus conatut, verum traje
Eta per \inii‘ttum pedus glande plbmbea,mortuusin
tertam decidit.Adſunt ﬅatim Turcze , elevatumq; ter;
ra corpus auferre ſecum conantur. Verum Comorrhei ‘
corona cindos effugere non permittunt . ſed maxima
parte czeſa, teliquos in captivitatem abducunt. Bonis
' igitur omnibus occupatis, Baſſam capite ttuncant, il. '
ludq; Comortham ſecum auſerunt.Baſſa:huj us gladifi
_veﬅemq; rubram Attalicam poﬅmodo Pragam ad Cg
ſatem noﬅti tranſmiſerunt. ' -
. Menſe Auguﬅo , qui Vicegradum &Novigradum
tenebant Pra-fidiarii, cum commeatu deﬅituti , ſu ble
vationem ſperare nullam poſſent , fada deditione in
Turcarum fidem tran ſietunt. .:
Die 24.Septembris Turcas Sand-i Thomzmontem
occuparunt,in quo tumultu multi veterani milites, ac
que iuterillos,Oetingenſis etiamComes,&Reichena
viusMenſe
ſubprzſeéìusxzii
Oàobri,Strioccubuerunt. .
onienſes ptzſidiarii , Dampie— Îſ‘ſffs‘fflìſſ'
renti Comite,qui przfgdum ibi agebat , in carcerem 4,32 e'
conjeéto , propugnaculi deditionem fccetunt, quos
Turcz armatos, explicato vexillo,cum bonis quae por
tare potetant omnibus,Comorrhamdimiſſos comiti
ti ſunt. ;, .v» .
Altenburgum Hungarian ab Heiduceis nodu con
ſcenſum & direptum eﬅ. Non poterant autem arcem
.... - --'Nn -- - tam
2.84. COMMENT—ARlU'S ?'
tam cito ſuperare , itaqSolmenfis Comitis grzſidiarii’,
auxilio eis venientes,_arcem conſervaruntp.“ ſi
Menſe Decembti,ſeditioſorum tutina: aliquot,ad
Hidvegum congregatiſinoﬅros iuaaﬅtis ſubito op
primere,conantur. Veruſim‘noﬅri de conatu b_oc tem
peﬅive admoniti,excubias diligenter agunt ,adventi
tcſque ita,ezcipiuat,ut tergum vertere quamprimum
cogerenturſſ ; , - 'ſi._ _ . , _-
u. {‘»—(; -— 44122710 16063“ " ‘ -
MEnſe Maio Sagmariz, quod ſuperioris Pannonia
oppidum eﬅ,duo monﬅramata in lucem ſunt', al
tetum ex vacca duobus capitibusſiòt odo pedibus prz
ditum erat.-quorum caput alterum Urſinum , alter-um
vero Caninum fuit,pedesvero partim leonum, partim
vitulorum reſerebant ſpeciem. Alter-um monﬅtum ex
ove prodiit,capite humanotpraeditumxujùs pedes an
teriores-manus humanas .re etebant, poﬅeriotes vero
ovium aliarum
.' Ultimo Maii,pedibus
ſulmineſimiles
ma; eﬅ erant.
tſſurris- quzdam
" in :P"'
pugnaeulo Budenſimîiigîtur polvere-tormentano ea
repleraeſſet,eo ignem concipiente, turris diffipata, o
flingétoshomines partim oceidit partim graviter vul
neravu. , «*
Die15.]uniiTurcz,Alba Regali excurren tes , Wai
dam de monte Sandi Martinicepetunt,quod ci“: Wai
da Bretſiavius audiviſſet, Cum copiis ſuis eos ﬅatim p
ſecutus,czſisq;mille& quingétis,tria Turcarum mil
liain captiuitatem abduxit , & ſex millia Chriﬅiano
tum,qui captivi lucrant, liberavit. — ſi
Eodem oc tempore ineendium Cdnﬅàntinopoli
in PlateaJudzorum exoniumeſhqufiodingenta adiſſ
ciacon
DE BELLO UſiNG—ARICO. 187
eia eonflagrarunc, & mille quiugeuti homines perie
runt,ita ut damnum iilud ad quatuot milliones auti
Computarerur. ' " '
Circa 28. Auguſh Prodtomus Turcicus,Bu_dam.&
petfid us quidam-Gallus,Moncartus nomine , cum tri
bus Tartaroru‘m millibus Peﬅam advenerunt.Vetziris
autem reliaa ad Paxiam claſſe ſua,Caﬅella duo deſola
taSamboccam &Wahalam ultra Totiſam ,Budam &
Albarn regalem verſus reparari',‘novumque aliquod in
Polgaramio monte excrui curavit.lnde ad nuptias Bafi
fat Budenfis, qu: Q&avo Septembtis celebrata ſunr,
pro fe&us eﬅ.Aderanr ibi etiam a Botſcajo legati,qu
rzitemfuturum
quod ab obſidione
eſſet,uruova dehortabantur.
pax cum Propterea
Auﬅriacis, Hunſſgarisq;
& Turcis conﬅiruererut.Eo enim fine lllishaſcium cfr
Georgi-o Humanojo,Franciſco Magorfio , Sebaﬅiano
Tocelio,Staniſiao Turſo & ducentis aliis,ira ur in uni
verſum quadringenri n'umerarent—ur, quos quinqua
ginta Huſari & rubicines alii przeeſſerinrcpatrim ,par
tim ſecuti finc,V1ennam nuperadveniſſe icebantſi
Sub initium Septembris,cum legatis hiſce Hunga
ricis,in pacis negotio diligentiflime agi eceptum eﬅ',
'internunciis ſubinde ad Botſcajum,qui rum temporis
morbo co rreptus decnmbebas,ablegatis,& articulis o‘
mnib. przter eum,q_ religionis negotium oòcernebat,
jlibetam omnino Hungari eſſevolebà't,acce‘ptatis &
approbatis. lnterea Alrheimius cum Gallo Ceſare &
ſex curribad idem negati i oumTurcis tra&andumſipſi
fe&us eﬅ. Die14.Septem.Paxinter Czſàrem- & Hun- Paxintet
gatosfaétaomninoq, confirmata eﬅ,quamvis non fine STK";
difficultate maximazîametfi enimjam antea conclu— ros fadî
Nn : ſum
28'6 …COMM‘ENTARI'US
ſumeſſetmt religioin genere omnibſi libera relinque»
retur, Hungari tamen enerale-illud religioni:-yoox
bulnm diſputando , in Fpecie ſipetierunt . ut Luhtera- _
na:, Calvinianz & Pontificie religionum exercitia
libera haberérurmec panis qdemſiniri traaatio potuit
donec petitioni eorum ſatisſaétum eſſet. Sequenti die
Hungari legatum quondam Budam ad Scrdarem Baſ
ſam-miſerunt,eumq; de tranſaCto pacis negotio, ne' "gd
n—ovimoliretur,cettiorem fecerunt. Propter ne oti'fi
hoc ci felicrtet finita die24,.Septem. Vienna in .Ste
phani—templo ſolennes Deo gratie,San&o illo,Te Det'i
laudamus,hymnodecantato,a&z ſunt. :;
Diezz,Sepr… Altheimius Viennam revetſus,indu
ciasſcſe ad dies aliquot cum Turcis padum eſſe dixit,
uc pacis negotium,cujus ,ppter Perſarum- & ſeditioſo
rum in regno Octomanmcoturbas varias ,appetentes
admodum (ſcd tacito tamen,ne idnoﬅri petſentiſcc
1ent)erant,intcrea eo tedius 'perrradaretur. .
Dico Odob.Georgius Turſo Nicolaus lﬅhuanJo
armes Mollattusòc Altheimius,Ceſarce MajeﬅJegati,
ad pacis traéìationem cumTurcis ſuſiſcipiendamqpl'eéti
_ſunnquibus SigeſridusCollonitſius & Budianus—cù eic
ercitu,ſiquidem Turcisp omnia nondt'i fidendu erat,
adjuné'tiſunt.Duxerunt a. ſecum utrnmq; Budenſcm
ſiBaſſam,Solimanm‘ìnempcgrerannos-leptem in Cz
iarea Viennen ſi arce captivus detentus ſuerat,& Alirn
Baſſam , ſericeis& coccineis veﬅibus elegantiſſime in
dutos,& duab praſidiariis na-vib.impolitos,quos cur
tusſex,cfimunerib,Sultanoofferédisflorenis nimitt'i
iooooo.vaſisaliqUOt argenteis & artificioſo admndſi
,horologtoſſſecuti ſunt.Die-21.0élo.Gallus Ceſat eum
. ‘, , . - , pc:.
D_EBELLO'UNGARÌCO. .287
.p'rzfeffis-quibuſdam Mansfeldicis egreſſus,loc um pa
.cistraétationiconveniétem ſeſquimiliarisſiitinete, ſub
Comorrhaelegit,qui ita comparatus erat,uc omnium
ttit‘i partium.Ca—t_arai riempe, Hangar. & Turc. legati,
rapidiſiìmis fluminibab invicem ſeparati, conſultatio
-nib.opetam dare,& nò niſi‘navigiorù beneficio conve
nire poſſent Die a;.OdobLegatiquidem Catſarei; cci
tutmis Misfeldicismille Hohenloicisbtgmgentis Bu
cheimicis equitibflmiliter & lllishaſcius cum—ſiprocef
rib Hungatis ad deﬅinatum loci'i ſcſe-còtulerunt,quos
deinde ét Turca cum 24. navigiis ſecuci ſunſit, ſin‘gulis
ad deﬅi nata (ibi loca concedenciò.-DicoNovemſſ-pre- Pax cum
miffis variisab utraqz'parte tradationib. pacis tandem gl'“ "'
negotium conſeàum&juramentuſſm ab ucriuſqz‘ partis
legatis prx'ﬅitum eﬅ,obſidibus in confirmationem u
tr1c’ppartitraditisſſHoc fado Turca uo-ﬅros 11. Ocìob.
die lplendidiſſimo-convivio exceperur'i t,:StBafl'a qui’dé
Budenſis ,peerumaliq uor-,ncm pe Mollartum, Milici
miu-m,Turſium.lﬅuanſium,Collonitſium,Budm‘bàm,
Endeodem,Gallum Ceſatem &iEleſchium‘, fingulos,
ſingulis equ-is genetofifliſſxisſſdiquo; afnempeiTeuſ
felium,Dotzi-um, Pograineum&ſſaliospannoAttalico
& Damaſceno,donav1t,cumq; milites- Misfeldicr-du
rire convivio ſcloporum & bombardatum diſploſione
teriium repetitſivoluptatcm alzò; &obleéarioné—Tur
cis alm] ſeciſſentducentos ipſisjoachimicos Alim Baſ
ſa dono dedit,quos ptaſeétus tamen Mìsſeldicus acci
pere tccuſavit,Gcrmanum quendam captivum mune
risloco (ibi dimittiexpetens,q, facile qdem obtinuit.
-Baſſam.pa‘ulopoli,-“&captiwm1]lum,&'ducentos illos
Joachimic‘os 1ntei‘ milites {clopetarios diﬅtibuendos,
abſq; ulla tergivetſatione milit,verum prefeﬅus reten
- Nn 3 to
288 COMMENTAMUS' ’
to eaptivo,pecunii itetum remifit.Sequenti [J.Oàobſi
die ob conﬅituti cum Turcis pacem Comorrhz in te':
plo ſolennes Deo gratiz,ſaCtoſan&o illo , Te Deiì lau
damus,l1ymno,adhibitis tubis tympaniſq; &muſicis
inﬅrumentis aliis,a6ta: ſunt,tormentorum diſploſione
tertiùmtepetitaq idem etii Neuheuſeliz & àTurcis
Strigonii habitantibfaétum eﬅ.‘A rticuli a.de quib. ine
ter partes in hac pacis traaatione convenit ſequentes
fuerunt. Principio ſub adventum utriu ſq; partislegaffl
torum,n6 niſi pacris & filii appellationib. utantut, Sul
tano'quidem Czſarem noﬅtfi patrem,Czſare vero nm
ﬅro eum filium nominando.
Deinde in literis utrinq; mit‘tendis, Imperatorismò
Regis titulis utitur.Tertſo,pacis negotio ét Tartari &
nationes aliz comprathendatur, ne quid finitimis re
gnis damni ab eis inſeratur.Qqarto;Uterqz imperator
id agat ſedulo,ut H ungaria &_,pvincie ad Hun ar.per
tinentes aliaz,una cum omnib.ad domum Aulîriacam
pertinentib.in pace conſerventur.Et ſi Hiſpaniz Regi
placeat'hac pace comprahendimeutra pars repugnet,
Winſo’ab excurſionib.& depopulationibus urraq;
- pars abﬅin'eat,reli6l:a cuilibet poteﬅate,piratas & prz
dones comprehendendiſcq; invicem,dedato p depo
pulatores,ſi q ſorte eXtiterint,damno admonendi ut &
delinquentes puniitùr,&bonorum abalienateni reﬅi
tutio,damniq; compenſatio fiat. ? -
Sexto, Arces &rppugnacula nulla ratione,ſive clam
five palam expugnentur,multo minus vero vel pecu
des vel homines in captivitatem abducantur,rel‘i&is
Botſcajo omnibus 61 in traétatione Viennenſu'pſi attri
buta fuerant.Septimo,captivi utriuſq; partis dimittan
tur,maxime tamenii,q pugnando ﬅrenuc in captivir
- ſſ- . tatem
“DE BELLO UNG-‘ARlCO. 289
tat_9tn—inciderunt,reliqui vero vel permutationewel ly
tti ſolurione praﬅira,libertate'm eonſequantur.
Oé‘ravoConrenrÌoſùbus Velcis vel trans Danubitî
forte exortis,àprzfe&o}nurinio , Baſſa Budenfi , Sclaſi
voniz przfide, aliiſq; militiaprîzfeffls componantur.
—Q‘L°d _ſi vero res majoris momenti ſ1t,qu5,quz ab ill—is
tranfigi poflirſſad uttumq, lmperatoretn tefcratur. _
Nono. Propugnacula & eaﬅelladiruta reparare,u
rriquattiliberum (innova vero excitare uttiq; inter
d_i&um.Decimo. A murarhesSetdarBaſſaOrarotes e1‘1'
munerib.ad Arehidu'cemſſ Matthii mirtatllndecim o.
Imperator noﬅer,ducentorr‘1millium floteuorſimun?
Conﬅanﬅinopolim quiprimum deferendfi cure:,Sulſi
tano fimiliter ſplendidi quandi legationem,cum pre
ciofiffimis munerib. Praga mittente. Duodecimo. Pax
hzcadſiviginciannosfaéto à 1607.anì10 inicio ,conﬅi
tura fit,1‘ca ramen utexaéto ſem per rrien nio,oratores
efi munerib _,plibitu & faculratibutriuſq; partis ad in
vicem mirtàtur.Comprzhenditur vero ér ſub hac tra
&ationeCeſar-ee majeﬅa.hercdes,ſſ& RegniHungaſut:
ceſſores,cum còiànguineis poﬅeris q; corti omnibus,q,
idem Et exparte S ulrani obſervetur.Decimotertio.Le
gati Czſarei ubi Conﬅantinop. pvenerint , zquum ali
quid &juﬅum à-Sultano perant,q, ipſequidem eisnon’
denegabiLDecimoquarto&qui-n-to, VaceiumChrir
ﬅianiretineà‘r & reﬅaurentſi, Strigonium Vero Turcis,
una cum pagis ei ſubjeéìis omnib.relinquar_ur,ita ramé
ut novo onere nemo gravetur,& q à tributi ſolutione
libetante haec tempora fuit, imm uniraré iﬅi rcrineat,
&.Turcz tributtî ſuum,n6 nifi ;; przetores & ju dices pa
gorumexigitmifi forte in mora illiſinc, & ſolutionem
certo tempore non przﬅenſirquo cafu. tà Turcis qpam
. — un
29° COMMEN. DE BEL. UNGAR.
Hungaris,quod
iſſs,in ſibi debeturexigereà
perſonaliceat. - debitoribus ſu
His ita peraétis Baſſa Budenſismuncios tres Cònﬅi
tinopolim ablegavir , & Sultanum de faCta jam cum
Chriﬅianis pace ccrtiorem fecit, qui magnam inde
concipiens animo lztitiam , cum mille & quingentis
]anitſaris, magnaqz ſubditorum multitudine, templſ:
primariumingreſſus,Mahometi ſuo ſolennes gracias
egit . ſequentemque diem magna cum feﬅivitatetta
duxic. ' . ſi )
. Die ts.Decemb.Mulier quaedam ex Croatia oriun
da,Eiſgrubii,qui duobus Poſonio miliaribus diﬅans
pagus eﬅ,infantem enixa eﬅ,uno capite,ſacie gemina”,
manibus quatuor, totidetnq; pedibus przditum. Pater
eum i‘tatim ﬅupefaétus & pudore ſuffuſus . in ﬅerquili
nium abſcondit.Cum autem ſuffocari non poſſet,eru
ere eum inde itetum jubencibus ita amicis coaCtus cli:,
quo faò‘to ſpiritum ﬅatim emiſit & extinél'us eﬅ. Mon -
ﬅrum bocPoſonium paulo poﬅ-delatum ,& de magi“
ﬅratus mandato,omnibus palam oﬅenſum-, tandemq;
.in templo landi Laurentii ſepultum eﬅſi Quid autem
illud nobis ominis apportet, Deoomnipotenti con
ﬅat,qui omnia impoﬅerum ad opcatum finem dirigat,
mala quzq; ab Eccleſia ſua avertat,& piis omnibus pa
cem atque tranquillitatem conﬅantem largiaturmtei
ſervireinjuﬅ-itia & ſanéìitate vera poflìnt , pro
pter Chriﬅum Dominum & Sal
vatorem noﬅrum.
'Amcn. '. ... “,,-jl. ‘
r " 4. .)
Flleſſî'ſſ‘ 5
— 1- -—-
lrlll
i’ll"
lm-l
\s\
00
.
\
_
ll

Theodor Bry - Chronologica Pannoniæ Res Per 1608

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Theodor Bry - Chronologica Pannoniæ Res Per 1608

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

[.il .!llllll .

AD ANNVM VSQYE M. D. CVll. CON-' '

AN N 0159 5.1‘n Oé'tobri Agrienſcs Vicum infra Bu

Hei quantum à primo miſeri mutamur Adamo!

porcrant diſCere,.qui ſuis ſimultatibus induigétes, barba

ANNONlA, quaehodic ' ?

, ta menà Pannonio monte , vulgò— S. Martini titulqillud

C 0 L O M A N N V S chisG—aeicze ſi-lius,is ſecundum Coleman…“

Danubium obvia devaﬅat, quibus peraétis Conﬅanti

fenderent: Ad ;. Nouembris Albam ieg.ilem deditione

&iswerum qui invrbe etant , vnanimiter eontra hoſìcm

sì amie-e [edin-, Amuuthiz buim allaplemu rognaſtere velù, requimx

"SINAN BASSA." '

ICESIMO quarto Aprilis Sere- Strizonìumoh

’ €}? Nno 15 9 4. Menſe Ianuario , commiſſzſunt

Anno 159 4. dic quinto Ianuarij, bis mille Tur— "munari!

16. mm. ' Decimo ſexio Iulii, Carolus’conﬅitutiones & leges -

ſtxa addueercnt. Vnde nemo non (1ter1 eogebatur, vi

' pote Dn.Ioanncs de Medices,ſummus arma ‘““”W""

' ' ” Palſius decimo ſexto Auguﬅi die cu cohorti

VICEGRADI IN VNGARIA EX.

\ \ viali - . | ."1! .. Ilol lt.]. :.

dauiae Primcps, Comes Zakuiiae &c. in

' ' VITA .SL’NANIS BASSE.

Irem'à ſecret'is quondam eonſiliis fuit vnà cum Ma

1i tum C6 .FEMINA CHRISTIANA

colleéìo, Sinanus milites ſuos paſſimin caﬅella per Mol-

AQYIL‘A AD - CA—‘STRZA: ADV OL A NS-.

. ";“ ſſſi‘ \, “.'/11111117 ’

I Cometa nouus caelo fer-eno apparens.

Dic viceſimo primo C&obr. Screniſſimus ſummo di _

12; S ] GTI S M V'NZDV S" D"‘V"_'X

" @"Sſiﬁ' Intcrea dumomnia caedſhus ſerucrent, quidam ex Se

ne non lcne’damnum noﬅrisinfetrcnt. Tumſiquidem . . ..…ſſ

Sinan anthuam Chriﬅiani ‘lnſulam cam, quaz ſafîî

Conﬁantìnopolim ad Sultanum perrexit, nec dubium

" .: O D [E mane ad me miſit ſercniﬂimus qué

Plìzcisè circa VeſperamtabellariusexTranſyluamaveſi ' ſſſi'Ìſi‘.

SEreniſsimus Tranſvluanix Prince'ps ad vxoré & quoſ ’

_ ODlE manè curſotexValachia venit cum literis Sere

TERTIA COPIA EPISTOLA'È LATINÉ ygﬂﬁouu

O DIE venit eurſor à Sereniſîimo Principe cum lit

iſſet, immaniſſimus lioﬅis- Chriﬅia—ni nominis noﬅrisna

140 Sl'GlSMVNDV'S DVX

…! CM: verùm exi‘tusali‘ter‘

BOND-[TIGNES PAClS INTEK

'Î: 'TRANSYLV'ANIAZ. - 145

14.6 SIG ISMVNDVS DVX

Quoniam verò Cancellarîus Moldauiaz prouineiam

Nec moratus legatum ad Sìnanem -mÌttit , qui prote

'148' SIG-[SMV ND-VS *DſiſſVX'

—-T R-AN-S YL VAN. I E... . . 149

‘ -'....'…..…. ,…Wſſſm .… ,-—-m.—*-,— ._.. ,.., _, .'...

' ſimulque Conﬅantinopoli, & per totum Turcicam Im

DE BELLO VN-GARICO. ;;;.

(Da: ſimulac Epiſcopus Aga'amen fis cum Dn. Ruper

vice'in genna ſupplex procumbcns , Deo opt— max. pro

NOVVM BELLVM PANNON’IB

. VLTANVS Turcicus ﬅrage ſuorum ad Sſſi

‘ ſi furore percitus & planè Chriﬅianos vlciſci

Bfgleſbſi'g' piis duodecies mille militum in Croatiam abiit , non

DE'BELLO VNGARICO. 175

cem minibus colleﬄs , de Teuﬀcnbaciſiiio opprimendo,

ſi_ ..-._-—__ſit-‘; .-"SPT. , ſſ._ )