IN D.

THOM-*
DE ENTE
^

THOMAE A VIO CAIETANI

Cardinalis Tituli Sandi Xifti
Cominenuria.

ROAAA ;

LV GD yN h
Apud loannam lacobi lunta: F
mTI^TlYxix^^
 1 % '

rnm
\

M O • i 1 .U. /. I

l I

:( 1 H 4

_-* f
I

A T
V •

/i i ^ ^ a
'-’'
7 'i il ?

i
/ T O17 ' f
r
l
•

j
•
l

i i>J X 4 .' -
. I

y
1

-11 'i I
/ '•
^
y .
i-
'\-

- ' ** ..'4
f
‘
* -<
•

, /-Vv ,»• ,?<r'

. .%i • * <

^••712 .nw
• V ; i, -
•
, < 1 .. ; I*..
7}cX‘ ,

,. V ^ 31'-
.-V
»•'%.
_ .
_ ^ ^

,^JS' :. », '/‘V^iyV «i
-i
. H. . f.‘W '».,''4^ “ "

r '• •»
=•
Vv' - k l

i- ,
•;:"
r-.. V. .

'-^-
1
A‘
i'

-•. -1
. f
'
• '
v; . i •
- V ..
^

'
' ’ ? i j'

X.
 T H O M AE
VIO C AIETANI CAR-
DE
DINALIS TIT. S. XISTI
in librum Diui Thom* Aquina>
tis de Ente & ElTentia

Commenta-
ria.

t EntU & Zffentt* nomine qminam fi^nificetnr oflsuiif.nomiM ite

y^rla ponit, efjentiam fi^uificant.
Snhji-tntiarnm effentiam proprie iiti/utiietUinm'a»temyno nififi-
tnnAnm qnii ojtendtt. Nohiltores item tjfe fimplidnm efjentias
,

quam umpofitarum fuhfiantiarnm probat. Hjtod demum effentin

yelinterea aliqua exco~
jUbJfitia compofita non materianon forma,
^itata relatio, -rtlqmd piam ipfi compofitofnperaddkum,jed ipfum
ftcompo/itnmyariis rationibus demof^at.
generis,Jpeciei .indiuiduorum, quomodo tam abfilute quam
S EjfentU
dtjhnguantur : quomodo
prima itnpoftionsbus nominibus comepta
deferant, txponit.Deinde
item genus jbccies, diferentia, diffinitio
quotnedo ejftntia jpecieiipfis indiuiduis comparentur,
declarat.

effentia conueniat gmus Jpeciey

4 }^anam
ratione compofitotum effie

np- differentsamofiendit.
fimplkium fubfiantiarum efjentia maxime fit e» materia fjy
J Huoi
item coparetur
fgrma,quid iipofitum,fed tantum forma ‘.quomodo
• eompo^oru effetUsa.ty quod ex e/fe Cr tjfentiafit compofita : quod,
potentia com~
denique intelligentia efeftiua fint a Deo,exaflu fSr
pofita muUiplicittr.
< Dei,quanam item ratsone infimplicibusfun-
fi*
fi^issfeparatis , & 'aqno genus & dtferentiafumendumfit, <5*

quomodo muUipUcati exs cottti»gat,exponit^

* aa a
 4 Thom.^Vio Caiet.Camm.’
atodentia haheit ejfentlam intomflttam^ofleitdihyarU
7
accidentia dijtinguit : Cr^nomodoin ipjis fitmat»rgta»sf^ di^^^
rentiaexptnit,

P R O OE MI V M.
^critmqftt dicenda funt/ptilitatem ac necejiitatempenit: dtfjUnl-i
tatem item il^t*m& ordinem ea exponendi, odocet.

Via parans error in principio magnas efi infine,fecundam

Philofopham primo Cali &
mandi: ens aatem &
ejfentia
funt,qaa primo sn intelleda concspiantar , yt dkit Aai~
^ cenna in metapbyfica , ideo primojne ex emam ignmantia
errare contingat ad heram difficultatem aperiendam dicendam eJf
,

quid nomine Ejfentia tJr Entis fignificetur, &

quomodo in diaerfis in
tteniantur,^ quomodo fe habeant ad intentiones logicas Jcilicetgent
Xa Jpeci(s,nr dtjf^eutias.

PVS iftud infi^ne in duas partes, diuiditur princi

palesanpioocnuum fcilicct,& tradlatum incipiente
ibijSciendum cil,&c.In proocreiio artem Rhetoricx
feruado tria agit primo reddit auditores beneuolos
’
vtilitatem {c necdTitatem dicendorum oftendens tdi ratione,
Omnis errans circa principia omnium intcUigibilium magis
errabit circa alia:omnis errans circa effentiam &
ens etrat cir-
ca principia omnium intelligibilium: ergo omnis errans circa
ciTentiam & ens magis errabit circa alia. Vtilc igitur nccefla
&
rium eft tradere notitiam de eflentia ente ad vitandos mul-
tiplices errores, qui ex eorunr ignoratia accidunt,huius ratio-
nis Maioris Tubintelled^ probatio ponitur in litera fumpea eij
primo c^li cex.commentario triccmnotertio. ^nor aute pro-
paturautboritate Auicem. Primo fuae Metap. capite feptimq,
Cat « in
euidemiam maioris &fua: probatiopis fcito, quod quia''
principium eft paruum in quantitate , ideo error in principio ,
V ’
paruus appellatur ,& quia principium eft magnum in virtute
(-vtpote virtualiter continens omnia principiata) ideo error in
principio paruus, in fine efficitur magnus. Crefeit enim error
iicut&. dilatatur principiumin fuis principiatis , vt manifeftd
patet in principio biuij , in quo modica deuiatio ad magnam
'

diftantiam deducit io procefiu<

 In Dc ente & eflentia. i
Q^^STIO I.

ens fit primitm cognitum ordine fjf' yU originis,

A d euidentiam minoris occurrit

^rica Can fcilicer ens fit
ab intcUe({lu noflro.
dubitatio in
primo cognitum ordine originis
hoc {ludio

In hac qu?ftionc quinque agam.Primo declarabitur in qud

ftat difficultas quaeftionis: fecundo ponetur opinio Scoti cum
fundamentis fuis: tertio ponetur opinio fandi Thomz, & im-
pugnabitur fimul opinio Scotiiquartb arguetur cocra didafan
di Thom?,& refpondcbitunquinto fatisri et argumentis prin-
cipalibus. .

Quo ad primum notandum eftquod vniucrfalc (quod tan-

tum ab intelledu dircde coguofci fupponimus) duplicem ha-t
’>ct touUtatem : eft enim totum diffinibile ,& ell totum vni-
ucrfale. Diffesunt autem hac totalitates tripliciter. PrimOj
quiacotalitas diifinitiua fundaturfupra adualitatesrei :tota-
litas autem vniuctfalis fupra vinutem feu potcllatem. Secun-
do,quia illa eft in ordine ad fupetiora, fi habet ea i ifta vero eft
in ordine ad inferiora.T ertio, q,a illa naturaliter eft illa prior.
habet duplicem totalitacem ipfum vniuerfalc : iraha-
,£t fient
^et duplicem cognitionem confuiam, &
duplicem diftindam.
Prima cognitio confufa eft jqua cqgnofcitur vt totum diffi-v^^'
nibile,non refoluendo in partes dift^tiuas. Secunda cogni-
tio confufa eft, qua cognofeitur vt totum vniuerfale non com-
ponendo ipfum cum partibus fubiediuisi Prima diftinda eft^
qua cognofeitur t!btum diffinitum , refoluendo ipfum in fin-
gulas partes diffinitionis , &
hacc refpondet primae ccniusc. i
Secunda diftinda eft, qua cognofeitur totum vniucrfalc, com-
ponendo ipfum cum luis partibus fubicdiuis : hxc refpon- &
det fecundx confuse. Differunt autem illx dux cognitione»
confuse inter fe tciplicitcr. Primo^quia prima cognitio refpi-
cit obicdura, vt totum diffinibile , lecunda vero vttotum vni-
uerfale.Secund6,quia prima nullam notitiam diftindam eiuf-
demobicdi fecum compatitur , fecunda vero compaciiur fe-
cum notitiam diftindam eiufdcm obiedi ui eo qu6d totum :

diffinibile j vtpotd nonfibioppofitam. Similiter enim ignoro

animal in fuis Ipeciebus^Sc noui quid fit animal. T eitio, qtiia *

>tima naturaliter eft prior fecunda: ex quibus popo vetba-

{emdiffeiemiami £t prima vocetur cognitio coufufaaduaiis
»a 3
 € Thom.l Vio Calet.Comm.'
fecunda vero notitia virtualis coufufa. Ec meritorco quod pri-
ma cognitione coguofeitur cofusc id quod a^Eualicer inobie-
. ito tcpericur, fecundavero cognofcicu r cofusc, id quod virtua
liter in obiero includitur.
Illx vero duje dillmila: cognitiones differuntetiam tripli-
citer.Primo, quia prima cognitione penetratur res ,vt totum
diflinibile:fccuda vero vt totum vniucrfalc.Sccund6,quiapri-
macompatiturfecum ciuldcmobie^ti aliquam cognitionem
confufamvniucrraiemjfcilicctvtpotefibi non oppofitam , fe-
cunda vero nulbm confufam fecum compatitur , cum notitia
emm animalis cum fuis fpeciebus non ifta ignorantia animalis
in fe:& ex hac fcquitur tertia differentia, quod fecunda diftin--
Aa infert primam ,& non econuerfo. £x quibus ponoetiam
hic verbalem differentiam :& prima quidem vocetur notitia
diflin^a adlualis,fecuda vero notitia diflinda vinualis, & me
zitdiquia prima penetratur res fccuduni id, quod aduahter in
ea iuuenitur,fecunda autem cognofeitur res fccundu id,qubd
virtualiter in ea includitur.
Exhis elicio primo diffinitiones iftarum quatuot cogni-
uonum:deinde coordinationes quatuor carundcm.Et quia pti
, uatiocognofcitur&diffiniturpcrfuumhabitumndeo adilHrf'
*'*'*^ *
ftis incipicdo, dicitur quod cognitio diiliud^aatlualiseif; qua
^^*^P^*®^cnctratur id, quod a£lualitcr in obicdo inueuitur. Cognitio
'
’
ifs e 1
^ '
*
adfualis eft ,
qua circa penetrationem cognofeitur id,
quod adualiter ioobiedo in ucnitur, Cognitio dilhnifn virtua
. l^s eft,quaobic^umpenetratur,fecundum id quod virtnalircr

. - in ipfo includitur. Cognitio confufa virtualis dt, qua obicdu

'
.Jk fecundum id , quod virtualiter lu ipfo includitur non perfci^e
cognofeitur.
) Coordinationes harum cognitionum funtillar, Prima eft
cognitionum confularum aCtu;.lium:l«:cuiidaconfufaruin vir
tuaiium : tertia diltin^arum aqualium quarta diftinclarum
:

virtualium. In prima eft cognitio , qua coguofeitur fubftantia

in fcipla non penetrando tamen , & cognitio qua cognofeitur
corpus, & qua corpus animatum ve fic , & qua animal vt lic&r-
qua homo vt hc,linipctabfqi pcnerrationc,id eft ,ablquc hoc
quod iiabeatur laiio lurmalis elata refoluta. In tertia funt
cognitiones oppoiita; iupradiclis , fciliccc qua fubft.aitia,&
quarorpus& qua ai'.iiTuI,£c qua homo quidditatiucCognO-*
isuntur. In fecunda funt cognitiones, quibus fubifanua, cotv
 In I)certte&cflentla^ 9
pus, iforpusanimatum ,2r animal cogiioicnntar,noncompu-
ncndo cum inferioribus fuis. In quarta fuiit cognitiones hts
oppodtx^ fcilicct qua fubilantia iam cum fuis inferioribus pec
fecta cognitione coponitur totum rniucrfalc, fcilicct cum fuis
panibus, & qua corpus fimiluci* cum fuis pn itibus fubictfiuis
penetratur,&ficdc aliis.Ctim autem, tc ex dictis patet ,urdo I»fr* y;
cognitionum confufarum aqualium fit via originis pxiorex- Sf.artit.
tens primum cognitum in ordine cognitionis confulyadua- yjubtilif
lis, erit primum cognitum fimplicitcr,& lic cum hic qu^iamus /<"><' nida
quidAtprimum cognitum iimpliciter ab intcllccfu noitro via w?
originis nihil aliud dubitamus fit qind nili primum cognitum ledo.. ea
in ordine cognitionis conful^ adualis.Stat ergo inti;i nos& JUliutex
Scotum difhcultas in hoc , an in ordine cogniuoois. confufz a-, pojittr,
dualis via originis primum cognitum At ens an fpcctes fpe>
ialinlma.l: x quo patet defedus Antoni) Trombctx,qui hanc
quxftioncm moucndo adducit opinionem fandi Thomxex
pnma parrc,q.8^.art.eccnim a fan.Tho. nulla ibi fada clf com-
paratio inter cognitiones confutas aduales ^ dc quibus ell hic
tota queftio , fed comparatus ibi cognitiones diihnctas actua-
les inter fc,comparriuic quoque dilhnda aduaiem fupctioris
diftinde virtuali eiuiiiem, Comparauit &
confufam vueualem
fuperiorisdillincix virtuali eiuldcm, comparauit conRtfam &
aduaiem diltindx adualis eiufdem obicdi,vt patet intuenti.
£r eft hxc de pnmoi
Quo ad fecundum Scotus primo fen.tiiii. 3.'-q. 2ipcinit hanc;
conclnAoncm , Primum cognitum cognitione confufa aduoli
elUpccies fpccialiilima , cuius lingulare eiHcacius pcxmo mo->
uetfeufum. £t probat tribus latiumbus.
J Ptimacll,Caufxnaiuraics non impeditx producunt ptitnb
Scu Jt
pcrfcdillimum clfedum, quem poliunt primo producere, pa- «
^
tet ilta,quia agunt fecundum vltimuin potcntix fux,fcd agen-
tia ad primum odum incciicdus funt cauix naturales non
impcditx ergo producunt primo perfediilimum elfedum,
,

quem poifum primo producere talis eftedus non eil nili con-
ccptusadualis confuius lpcciciiVecialiilimx,crgo&c,Piuba-
ttii hoc vltimo allumptum,quiali talis conceptus Icihcecpcc-

itdtilimus At conceptus cuimuumuiiSjfequitur quod nun-

quam illa agentia poter Dtpioducere conceptum Ipecicilpc-
cialillimx , 1 cnet confequt mia , quia nunquam aliqua poten-
tia poteil ctfedum pcrrediorem fud perbedtUtmu ette^tuj
” 1 -... . a a *
 5 Thom.SVio Cajct.Comm^
«onceptus autem fpcciciilpccialiininx cftpcrfcdior coneeptti
communiori:licut totum iua partc.Et conhrmatur, inquit An-
ton.Trombeta,quaiulocuuque funt aliqua duo naturalia agen
tia xque approximatapaffo debite difpofito,id quod eft adua
lius,prxuenitid quod eft minus adlualc in agedo ergapaffum.
V
'
Sed rationes obicdiuxfpccici fpccialiflimx ,&cuiulcunque
fuperioris funt huiufraodi.fcilicet quod fpecicsfpccialifllma
'
eft actualior, ergo fpccicsfpeciaMima prius
producit effeft ii
,

fuum quam genus. .

Secunda ratio eft ifta, Termini Metaphyficales ,Tclvniuef-

. .

fali(nmi funt vkimo aftualiter noti via dofttinx. Patet ifta ex

iaedsim.
j j^eja.c.3.diccntx ,qu6d Metaphifica eft vitima
otdinc
doftrin^.fcdcctmini illi funt vniuerfalillimijergovniuerfalio-
•

ra non funt prius nota adualiter. Et confirmatur , ait Anton.

Trombcta,quiaordo feientiarum quo ad nosattenditur penes
* ordinem cognofeibilium quo ad nos.fi ergo Metaphifica eft
vitima , quo ad nos,ergo termini fui erunt etiam vltimo noti
,
quo ad nos. /. . . -
Tertia ratio eft ifta. Si oporteret ante fpeciei conceptu con-
eipete vniuerfaliora,tunc fuppofito fcnfu in adu & intellcdu
foluto, magnum temporis interuailum accideret antequa in-
telledus cognofeetet fpeciem.Tcnet c6fc^uentia,quia multa
funt prxdicata media inter fupremum &infimum.
T
Quarto ad idem arguit Ant. robeta fic,id prius cognofei-.
tuc quod eft facilioris abftradionis,fcdfpecies fpccialiffima
eft facillima •abftradionis, ergo fpecies fpccialiffima prius
co-
gnofdctc^ProbaturMaiorrquia ciim intcllcdus non intelligat
nifi abftrahcndoificutfc habctradabftrahcndum , ita fc
habet
ad intcliigondum.Minor patet, quia k fimilioribus facifior eft
abftradio.quam idiliimilioribus indiuidua autem vnius fpe-
eici, a quibus abftrahiturgenusjfcuquoduisfupcrius.
Quinto , Id vniuerfalc prius cognofeitut ab intellcdu, cu-
ius lingulare fortius mouct fcnlum , fcd lingulare fpeciei Ipe-
cialiffimx fortius mouet, lenfum qua cuiulcunque iupciioris
fingularcrcrgo fpecies fpecialilfima primo cognofeitur ab in-
telieduiMaior patct,quia noftra cognitio intellediua nalcitur
ex fcnfitiua.Minorprobaturdupliciter.Primo,Seniusmouctur
a fingulari,crgo maxime mouctur a maxime lingularifper re-,

zJTffk. gulam Topicam ,

ficutfimpliciteradfimplicitcr)fcdniaximc,
lingulare eftfingulaxclpecici Ipccialilfimx : quia eft dctcimi-
'

® natum
 In De ente & eflcntJa. 9
natum non folum determinatione finguIatitatiSjfed etiam na*
turx determinatx,non amplius determinabilis per aliam natu
ram,(^uod indiuiduis fuperiorum non conuenit; ergo, &c. Se-
cundo probatur eadem minor fic, Singulare adtualius fortius
mouetlcnfum,fedfingularefpccieifpecialiffim; cft adbiialius,
cum fit petfeftiustcura ad alia fingularia addat, ergo lingulare
fpccieifpecialifilm» fortius mouet.
Sexto fic,Compofitius eft prius notum:fpecies fpecialilTima
eftcompofitior omnibus fuperioribus :ergofpecics fpecialif-
fima eft prius nota omnibus fuperioribus. Maior habetur a
Commentatore primo Phyficor.commeto tertio. Minora Por
quod fpecies abundat a genere. Et hoc de fe-
phyrio dicente,
cundo.
C ON V
C L S I O.
j£»stontret»m qwddttatifenfibiliefi frimftm co^wtHot
{ognithne adttali cenfmfa.

a Vo ad tertium ponuntur du» cbclufiones.Prima eft, Ens

concretum qnidditatifenfibili
gnitione confufaaituali.
cft primum cognitu co-

Antequam hrcconclufio probetur duo prarmitam. Primo

declarabo quid nominis fubiefti conclufionis, fcilicct quid fit
dicere ens concretum quid ditati fenfibili. Secundo declarabi-
tur quoddam,quod prasfupponit ipfa conclufio.
Circaprimumfcito quod ens fub triplici conditione poteft AbUra-
terminare aiftum intelle<ftus.Primo vt habet conditione iftam fliofvr-
qU2 eftabftradliototalis,non dico afingularibus fcd a fpecie- maUs
bus& a generibus. Secudo modo, vt habet conditionem ifta totalit
quae ^abftradlio formalis fimiliter a fpeciebus
&
generibus, quidjint.
Tertio modo, vc neutram illarum conditionum habens:abftra
dium tamen a fingularibus. Primo modo ens non eft pertinens
ad hanc quxftioncm: quia ipfum vt fic efttotu rniucrfalcnos
autem loquimur de cognitione confufa adluali no virtuali. Se
eundo modo ens eft terminus Metaphyficalis ; & forte adhuc
viris dodlidimis non innotuit. T ertio modo ens cft
primum
cognitum, & nuncupatum cft ens concretum quidditati fenfi-
bili: quianon cft feparatum aliqua didlarum
abftradlionum i
quidditarc l'pccitic3,vel gencrica.
Ad horum pleniorem intelligentiam nota quod ficut eft AlTl'*-
duplex compofitio,fcilicet formae cura materia, totius cum il>o.
&
partibusrita duplex eft abUra^io per intelledlum fcilicct qua
,

aa 5
 -

IO Tlioin.i VioCaiet.Comm.
formale abflrahitur a materiali & quia totum vniuerfalc ab-»
:

flrahitur a partibus fubicctiuis , fecuifclum primam quantitas

abllrahitura materia Icnlibiii: iuxea fecundum animal abllra-
hitur a bouc & Icone, primam voco abilradlioncm formalem,
fecundam vero voco abilradioncm totalcmyco quia quod ab-
Arahitur prima abltraiflioncjcil vr forma cius, a quo abllrahi-
Quod vero abllrahirurlecunda ablfra&ionc , cllvt totum
tur.
vmucrblc rcfpetfu cius, a quo abllrahitur.
Differunt autem hx dux abftracfionesquadtupliciter; Pri-
mo , quia in abftraiAione formali fcorfum vterque conceptus
completus habcturcius fcilicet quod abArahitur&. cius a quo
abllrahitur , id cll formalis & materialis : ita quod conceptus
alter alterum non includit linea enim in eo quod dnCa babcc
complete fuain diffinitionem non includentem materiam fen-
fibilcm, & econucrfo materia fenlibUis linex habet complecd
fuam difhnitionem non includentem aliquid lincx,in eo quod
linea : aliter diffinitiones naturales abflrahercntur a irraieria
fenlibili.ln abllradione vero totali non remanet feorfum yter
que conceptus completus,itaquod alter alterum non includit:
fed vnus tantum,cius, fcihcct quod abllrahitur. Quando eaiui
abAraho animal ab homine non prxcidunc le inuiccm conce-
ptus hominis & animalis fed tantum conceptus aiiimajis uoa
;

includit conceptum hominis: homo cnini non cll incclligibi-

lis line animali, fundamentum huius differentix cA,qu6d
illaabAradlio iit per conii derationem alicuius, quod cll de
ratione inferioris:^ per iemotioncm,id ell,uon conlidcratio-
nem alicuius, quod cll de ratione ilUufmet inferioris: abllra-
hitur enim animal ab homine per hoc ,qudd incelle^lus confi
dera in homine animal & nou rationaic , quorum vtruuquc
cA de ratione hominis.Illa autem abllraclio non ht per confi
derationem alicuius quod fit dc illius ratiouc materix , &per
non conlidcrationcm alicuius , quodfic de illius ratione: Icd
potius Ht per feparationem coruin,qit^lunt de ratione forma
lis,ab his que fi nt de ratione m3tcnaiis,&;ccoucrlo,vt cxcni-.
pjunidatum ollendit.
Secundo diffcruni:,quia per abAradlionem formalriu ori-
tur in eo quod abltraliuur attuaiitas,dUliattio d: uiteliij;i-
bliitas.In abltradUonc vero totali oritur m
co i[u6dai>ura-
hitur pctcnrinhtatis confulio: bc minor intdlq'i..uicas. I cr-
tio diff erunt : quia tu abllradlionc formali qu.uuu aiiquiil clt
abftra^
 In De ente & eirentia.' ii

abiftrai^ jus, tanto cft notius naturx.Inaliftra^lionevfro totali

quanti notius nobis. FimJamcntuin
cft abftraftius, tanto eft
harum differentiarum, cft quia ablfra^tio formali s fit prr fepa
rationem a materialibus potcntialibus ,&huiurmodi. Ablfra*
Aio autem totalis fit per Icparatioiiem a rpccilicis aAuilitati-
bus:a quibus quanto aliquid cfl ablfraAiui,t.antu eJl potcnria-
lius,cum genus poteftatc contineat inferiora Hc tanto elf mi-
:

nus intelligibile , cum aAus fecundum fe fit notior poiemia

fexto Metaph.tcxt.Comment.r.
Qnart6 differunt,quia penes diucrfos modos abflraAionis T, cm, u
formalis feientia; fpeculatiuac diucrfificantur.Tt patet fexto
Mctaphy.in principio. AbflraAio autem totalis communisell
omnifeiemiae. Propter quod Mctaphyficaliavt ficnoncom-
^arantur ad naturalia per modum totius vniucrfalis ad parces
ubicAiuas ,fed «t formalia ad mctarialia , Ccut & Matnema-
ticalia : licet enim gradus Metaphyflcalcsfint vniucrfaliorcs
alL4, & comparari poflinc ad alia vt ad parces fiibieAiuas ,eo
quod eide potcfl vtraque abftr.-iAio conuenite,tamen inquan-
rum flancfub confiderationeMctaphyficali, non funt vniucrfa
HareftcAu naturalium, fcdformx,& naturalia funt earu ma-
teriamoc cll valde notandum. Patet ergo quomodo ens quan-
doque habet abilraAioncm formalem, quando fcilicct cum
prxeifione exterarum rationum geneticarum &
fpccificarum
accipitur :& quomodo quandoque habet abllraAionem tota-
Iem,quatidofcilicet vc totum vniucefale poteftatc includens
ca:tef a genera &fpccics,confidcratur. Patere ccia poceftquod
nunc intendimus, quomodo ens fit concretum qitidditacifen-
fibiti, cum fcilicet neutra illarum abftraAionum fulcitur fcd
,

inquidditate fenfibiliabrtraAaafinguIaribus abfquc aliqua

feparacionc iofpicitur , &
lic cll manifcftum quid figiiiticccur
homine Entis concreti quidditacifenfibili.
Id vero quod prxfupponit conclulio, cft ens pofTe cognofei Sttffh*
cognitione aAuali contsifa, quodScotiftx negant tenentes ment^ w*
,
ens non poffe cognofei cognitione aAuali confula ftd diftiii-
, conU»fi«^
Aa tantum Et probant fic.Id quod habet conceptum fnnplici- ne.
, non poteft cognofei cognitione cunfufaaAua-
ter fiinpliccm
li : ens Uabet conceptum fiinphccmicrgo. Maior patet cx eo,
quodeogmno confufa aAualis fit cum intcHcAus fertur in
,
obicAum fecundum rd quod aAuaiitcr in co includitur , uc-
feiendo relbluerc in partes rationis illius obiecti. In id au-
tem
 >

Thom.aVioCaiet.Commr
tcm quod habet conceptum AmpUeiter Amplicem non con-
,
mtelledum ferri fecundum aliquid, & fecundum ali-
tingit
quid non:al iter conceptus eius elTet compoAtus. Minorpatet:
quia conceptus entis eft irreA)lubilis.Vt autem videatur quod
concluAo non prarfupponit aliquod falfum,& pateat in luffi-
cientia huius rationis , aduertasquod Acut de ratione cogni-
tionis diftinfle actualis non eft ,quodobicftum cognbfcatut
per refolutionem in partes rationis,vt patet,ciim diltindVc cp-
gnofciturensjfed eius, ratio ftatin hoc, quodobieftum pene-
tretur ab intellciftu fecundum omne , quod aitualiter in illo'
inuenitur: Auehoc Aat per refolutionem obiefti in partes ra-.
tionis,Aue Aat ex claro intuitu obiedi Amplicis: ita non eft dp.
ratione cognitionis confufa: a£l:ualis,qu6d intelleftus iutel-
ligat obiedtum fecundum aliquid , & fecundum aliquid igno-
ret : quod intellcdlus feratur in obieftum ipfum
fed fufficit
a(ftualiter,& non penetret eius adualitatem , ita quod in hoc
adualis , quod intelledus fera-
ftat ratio cognitionis confufa;
tur in obiedum fccundlimid,quodadualitcr in eo eft j non
penetrando ipfum.Siue autem id contingat ex eo, quod obie-
dum eft rcfoiubile'in plures conceptus , Aue ex alio per acci-
dens, hoc fe habet ad cognitionem confufam adualem ; &
ratio Scoti aftumit maiorem falfam & probationem peccan-
:

tem falfamconAcquentis, ab inferiori ad fuum liiperiusncga-

tiue,anegatiua vniusmodi cognitionis confufqadnegatiuanl
vnius modi.Et quod ita At , & quod ens & quodlibet limplicin
ter Amplexpoftit cognofei cognitione confufa aduali, probo*
Ac:Q^andocunqucintelledusfenurin ens adualiter ipluiii
c6ncipien(fo,& nefeiendo feparare ens a fubftantia &
acciden-
tCjhabct de ente cognitionem confufam adualem, fed multo-
rum hominum inteiledus eft huiufmodi:ergp, &Ci
Maior Ac manifcftatunquia cum inrellcdus adualiter fer-
tur in ens,& tamen nefcitlcpararc propriam eius rationem a
rationibus propriis fubftantiae& accidentis, aut habet cogni-
tionem coniufam, autdiftindam^ Non dilbndam ,quia ctfe-i
dus infcparabilis cognitionis diftinda: , eft feire illius obicdi
diiTerentiam ab aliis,crgo confufam: &
ciim poAtUm At quod
At cognitio adualiSjfequitur qu6d At cognitio confufa adua-
lis.Minorcm experientia docet: videmus enim multos per plu*
res annos exercitatos in ttudiis adhiic nefeire diftmguerc
rationem propriam cotis i fubftatia & accidcateiquos ncfcire
habere
 In De ente & eflentia. ij

habere conceptum aftualem entis fatuum e(l dicere,& contra

fenfuro. Confiderant enim ens fecundum idquoda£lualitcr
in fe habet, & totum attinguntrfcd quia non totaliter compre-
hendunt, idponcfciunt ipfum ab aliis fcparare: reftat igitur
prxfuppohtum in noftra concluhpne folidum , & falfum clfe,
quod ens fola cognitione actuali di{lin£ia cognofcatur. Nunc
(upereft probare conclufionem ,quam haberquo ad primam
partem a S. Tho.&Auicen. dicentibus, quod ens cft idquod
intellei^ui nortro primo imprimitur probatur ergo fic con-
,
cludo. Conceptus iinperfediflimus omnium eft primus via
originis: fcd conceptus adlualis confufus entis elt conceptus
imperfefUlTimus omnium;ergo eft primus via originis.Maior
patct:quiaimperfe£tiora funt priora via generationis. 9 Met.
.

text.fpm. 15. Minor etiam eft de fe euidens; quia omnis alius j- ..

conceptus cum addatad entis conceptum eft perfeftior illo,
,
deut totam fua parte.
Refpondet.Anton. Trombeta,quodperfc(ftio conceptus eft
duplex:perfe(ftio obie£talis& perfeftio euidentix, illx conce-
ptus eft perfc^lio obie<ftalis, quihabet obieAum perfctftius
podtitie ; ille autem eft pcrfpiftior euidenter qui habet obic-
,

4tum paucioraincludcns,ex Arift,(inprocE. Meta.) Vudeli in

argumento fit fermo de perfeftione obicftali maior eft falfa,
,
^cminorvera ;fi de perfciftionecuidcntix, maior eft vera,&
miupx falla. Coutra,& probo quod minor fit vera deperfe-
^ionp euidentix loquendo ita quod conceptus adbualis con-
:

fufus entis fit imperfedtiflimus quo ad euidenriam. Ille con-

pepfps eft omnium euideiuiftimus,fubquointelle(ftuspofi-
t^usmagis remotus eft a cognitione aliorum omnium, quam
fub quocunque alio conceptu: conceptus a£^ualis confufus
entis eft huiufmodi fcilicet quod intclleAus habens ipfum,
, ,
|nagi$ diftat ab aliorucoguitione,quam habens qucmcunque
alium conceptum ; ergo conceptus a<ftualis confufus entis eft
cuidcntillimus omnium. Maior patet exeo quod euidentia
conccptus,cum,fit propria perfedio hirclle£^us, quanto maior
eft , tanto intelledum magis
propinquum reddit ud aliorum
cpgnitioncm,prxfertim cum int^llc^usex euidentibus ad
ineuidentiam naturaliter procedat. Minor vero probatur fic,
Qi^andocutiqi funt aliqui duo cpnteptus, quoru vuus atf uali-
ftr alteri^ includit & non econuerfo
, intpllcftus habens iU
,
lom , qui adtuoliccc includit alterum eft in proadmiori difpo-
,
fttionc
 .

14 Thom.a Vio Caiet.Comm.'

litionc .nd cognoccndum tcliquuir, cjuam conucrfo : modd
conceptus entis it.i fc habet ad alios>qu6d ipfc alios non inclu

vero a<^ualitcr ipfum includunt, ergo intcllcftus ha-

dit, alij
bens conceptum entis magis diftar ab aliorum cognitione,
quam habens qucmcunque alium conceptum. Et confirmatur
per Sco. dicentem , quocl pars rationis Au:.liter intclleftx eft
fatis proxima intelledlui,ade6 vt proximus elTc non polllt.
Illud autem quod adducitur exprou;. Meta, quod cuidentia
attenditur penes obic(!^um pauciora a^u includens, ad propo-
(itumnonelltquomam certitudo ilia c(l certitudo obie&alis:
fermo autem nofter eft de euidcntiafc tenente exparte intcl-
lc6^us:ex talibus enim euidentibus& certis procedit intclle-
ftus ad fibi incuidentia &
incerta.
Secundo probatur eadem conclufio ficCognitio primorum
principiorum cftprimacogniiio c6plexa:crgo cognitio entis
eft prima cognitio incomplexa ; Antecedens patet ex eo qudd
cognitio, qua: ell a natura,debet prxcedere eam, qui eft ex in-
duftria:& ex eo quod in omnium funt notitia etiam in pueri-
tia, &CXCO quod prifupuonuntur adquodlibct
difeere; vt
quia cum
T.nm.J. habetur primo Pofte. Conlcquentia vero probatur ,
ens fit terminus ille, ex quo conficitur principium prmmn , 11
ens noncirct primun cognitum, fcd aliquid aliud,poirct tunc
fieri alia complexio ab intcllcdu, adhuc non
habita notitia
principi j,&c. . . «. r-i/-
Ctiitra Contra ipfam politionem Scoti arguitur: Species fpecialili-

Sc»ti poft
manoncltobicCtum confulilfimum limpIicitcr,ergo cognitia
^ cittm
chis aaualis conf>’fa nou cll prima fimpliciter & confequen-
:

’
ter ipfa non eft primum cognitum. Confequentia
tenet expo-
fitioiieaductfadiccntc,qu6d ideo fpccicslpecialiflima eft pri-
mum cognitum quia eft confufirtima . Antecedens probatur
:

Genus eft confulius fpccie ergo ipfa non eft confulillima.

fic. :

Conkquciuiaiicium cll nota: Antecedens probatur Qupd .

plura continet, cfteontufius, genuspjura conrinct

quainlpe-
- cies: anim al enim continet plura,quam homo,ergo,^&c
Rcfpodcnt, quod continentia eli duplex, quidam a<iluulis,
nu.rdam polcntialis; & quod id cll coniufius, quod plura con-
tinet adlualitcr,non potcntialitcr, modo genus continet pliua
in potcntU:rpccicsautem in aclu,& ideo Ipccics eft confufior,
Contra,coufufiuscft quod continet plura fmc ordine, qnam
quod coptiqct plura ^um oidmcifcd com incus aaualitcr cqn-
 In De ente & eflentia. 15

tinet plura ordinate, fpecies enim ordinare cotinctpartcsdif-

' finitiuas:concinens autem in potentia continet plura line ordi
BKcrgo continens plura potentialiterell confulus.
Relpondet Anto. T rombeta, quod genus continet fpecies
ordinate &non line ordine eo quod non refpicit eas nili me-
,

diis differentiis qui funt valde ordinatx. Contra Genuscou- T.Aedtfi

tinet fpecies & differentias in a£Vu
fed in potetia (vt dicitPor fireuitu.
:

pbyrius: ergo continet eas indiftinde. Tenet confequentia:

quiaadfus eft qui diftin^uit,feptimo Meta.tex.c0m.4y.ciic vl- T.cf. 47.
tima continet indiftin£lc:crgo nonordinate.Tenet confeque-
tiaiquia ordo abfque diilintflione non eft imaginabilis (eciain
fi fingendi detur licentia.) Qjidd autem dijeit genus, fcilicet

, non refpicere fpecies nili mediis differentiis ordinatis, non

iuuotieo quod non folum fpecies , fed etiam differenti.as inter
fc ordinatas genus abfque ordine continetivt probatum clL
Aduertas hic, quod confufio non fequitur continentiam
pluriuni (vt Scotifti fingunt) lIc enim vniuerfum elTct m.axi_
me confufumtfed continentiam plurium line ordine, vnde pro
aerbium cft.Vbi pluralitas fineordine,ibiconfulio,u«:c.
Secunda Conclulio eft illa. Inter conceptus aftuales confu-
fos Pridicarorum quiJditutiuorum non eft clTentialis ordo
origiu<s,probatur lic , t^andocunquefunt aliqui conceptus
eircntiolitcr ordinati orouie originis, impolTibile eft extre-
iros generari n 5 geni is intermediis. Ifta patet de fc alioquin
non elfet ordo cllcntialis originis inter illos fed dc faclo ha-
,

bemus conceptus confufos atfuales extremorum abfquein-

tcrmcdiorum conceptibus ergo non eft inter co cirentialis
:

ordo originis.Minorem expcriccia declarat: experimur nanqt

nos concipere homincni,& fiibftantiam ,& tamen intermedia
ignoramus non foliimdillmfte, fed confuse. Caremus enim
coceptibus propriis eorum: quibus a^ualitcr in ipfa dirigitur
intclledus acies:& non folum ignommus lefolueie ij>fa inpar
teSjdilfinitiuas. Et quia hxc ratio couincit inc,ideololani ad-
duco.Ex hoc patet dcfciftus Scotiftarum dicentium , quod eft
ordo clfcnti alis inter conceptus confulbs : uon enim polfimt
foluerp hanc rationem.
Sed immediate contra hic obiicitur fic, Inter conceptu»
confufosaduales fuperioris& inferioris non ordocftelfen-
ciolis originis, ergo ita poteft primo generari conceptus Ipc-

«cilpcaaliilim?:,ficut entis., quod clt contra prim^ conclur

ilonem
 J6 Thom.i Vio Caict.CortimJ
Concra.Tenet confcqucntia:quia ordo non efTencialis non cft
ncccfTarius,& variari poteft.
Ad hoc dico negando confcqueBtiam,licet enim non fit or-
do eflentialis inter omnes conceptus confufos: eft tamen talis
ordo inter conceptus entis:& quemcunquc alium.Nec hoc eft
voluntarium, eo quod conceptus entis eftquaeda formagcne-
raliflima ipfius intelledus,ficut forma corporeitatis eftmrma
gcneraliflima ipfi vnde ficut inter formam corpo-
us materix,
leitatis & alias cft ordo elTentialis , non
autem inter alias for-
ni as inter fe:ita inter conceptum entis & alios , non aute inter
alios inter fc :
poteft enim poft conceptum entis quodcunque
aliud concipi, fi uefubftantia,fiue accidens, fiuefpecies, fiue ge
uus. £ft etiam conceptus entis quafi naturalis ipfi intelledoi,
fi cut &
cognitio primi principijtftatim enim prxfentatum ens
ab omnibus cognofcitur,& ideo ipfum oportet efie prius alii
elTcntialitcr ficut vniuctfalitcr a Aus naturalis
prsccditcztr
non cft autem fimilis ratio d
ros , qui penitus ab extra funt :
conceptibus inter fe.£t hxc de tertio.
aliis

Hjtin^ue Quo ad quartum, quia Anto. Trombctaimpunatquxdao

dithrum di£laS.Do£l.in prima parte,q.S5.art.3.vbi tradit ordinem iutc
Icdualis cognitionisfccundum viam Peripatetica, ideo addu*
S. Tfy»n.
dtfcnjio.
co cius impugnationes , & foluo. Qmnquc autem funt dida,
contra qua: arguit. Primum cft, Intellcdus cft vniuerfalium
& prius magis vniuerfalium. Secundum, Intellcdus nofter
procedit de potentia ad adum.Tcrtium,Notitia rerum in vni
uerfali cft notitia incompleta. Qjiartum, Notitia in vniucrfali
eft notitia fecundum quid , & in potentia. Quintum , Senfus
exiens de potentia ad adum prius communius ^ua<n (pinuit
,
commune cognofeit.
Primo in Cotraprimu arguit fic,S.Tho.tcnct , q>quicquid cft inre&:
teUeilns ex natura rei fit fingulareiaddo huic alia propofitionc , f.illud
tftyniner
quod prxccdit adu intclligcdi cft reale,tuc fic,quicquid cftin

falins,
re cft nngulare,quicquid prima intellcdionc intclligitur,cft i»

frim mA- rCjCrgoquicquid prima intclledione intelligitur,clt fingularc

OZ!tyM ergo no poteft incelligcrc magis vniuctfalitcr.Maior eftS.Th*
Minor ex fecudo fuppofito patct,quod quadrupliciter jpbatux
Tu quia ens rationis eftpofterius adu collationis intelledus.
Tu quia tale obiedu eft caufa entis realis, f.primi adus incelli
gediTom.quia talis primus adus refertur ad obiedu relatib:-
nc qux non eftnifi ad terminum realem. quia talis
primus
 w

'
In De ente & efTtfntTi.*’
j^mus a£his dependet ab obiefto; vt ^ mcofurajent autem tea
le non dependet ab ente ratbinis.
Ad hxc refpoidio , quod maior poteft habere duplicem fert-
- foiD.Ptimus cft ,qtrod quicquid cft iii re |Tlt fingulare id eil,
,
•
ijaicquid ertihre eft fingularttas,& fic eftfaha;c«cniin
mSor
tenon folum Kngularitas,'Ted humanitas Sc aniiiuhtas.Secun-
'das lenfus iift.^iiicquid eft in rc,cft fi iguiare, id crf, quicquid
cft
. in re.habctelTe finiiilarizitum: 8l hoc modo eit apud
Petipato
ticos veriffimatTnde argurficncnm fi debCt ciTc tnbustcrminis,
^aioreftFalta in prirti6f*v>ru.In fecunao autem conce«l'tur to
fiquidem primo cbghitiim non habet
rilc rcaientfi fn fingolanbtis.Q^z ducem addic>Qtiancuin TCti-
*
icem habeat infripatebir. - «i.
- .

Contrafecandumdiftnm,ftilicetihtelleana nofterprocc- SeriJii^

de potentia ad atftiim^ al^uitut fic,lfta ptopofitio
it
ifiumitur telle£hu
S.Tho.ad probandum illam cOnclufioncm^f.rnagis
vniucrfalc hnmanmM
-rius tntelligitur , aut ifta ptopofitio concludit
nihil ad propo- procedtt
tum,aut ip|a eft (implicitet falfa.Qviadi ii^telltgit quod intei*
ex potetiM
.•auspnusinteltigataliudin potennajquiminaifta.iplacft udatli,
^ opofitom: concedo eoiUjqu^d intclleaut
.
I^usintelligitfpeaem fpcciahnimam* in potentia, quam
in
r uftuifed hoc non habctur.q, ptius genurf^qfuith
fp^cichi intelli-
gat.SiametrrioteHtgat,q^lioaintcllcclr,s ‘procedit de
potentia
adaftum.id eft,denotiiia imperfcftaad perferum,
ip(a non eft
VQiuetfaliccc vera, rf patet cfim procedituri notitia
primilTarfi
ad conclufiones , &
i notitia caufie,ad cfFcaus noiitiaroA per
noc patetetiam illud e(Te falfum fcihcct inielle&us prius
,
Jcruenitad aftum imperfedlum quam perfctSinhi ,nam aerii-
iummatosnon pnusimperfefla.dciriacpctfcift^, illuminator
i fole.fimpliciter intcilcftos prius recipit afturo
qiiim
k tamen adus eft perfeaior habitu yvndead hoc quod habitu:
propol
-
probare ordinem e(Tdntialem adus incum
,
plet! ad a^um completum.
Ad hocrclpondeo quodS.Tho ,intelligit illam propofifio-
ntfm neutro Fortim modorum prxcific.fed hoc
i
modo, Intcllc-
aus Cliens de potentia ad aiftum vltimatc pctfcftum tranfitU-
rt s per mrltos
aftiis^ medios prius peruentt ad
attum imperfe
ctum quam pcrfc<ftu.& habetur ifta ptopofitio ex
odauo Phy.
tcxcom.\8.& nono Mcra.tex.cem.ij.& inlibro
t.dc pattibux
'ammalium,qu6dphora via generationis lunt impcifcdioisa
De emc&cficm bb

v'
iB Tfiom. JVio CaietComm^
$ub iilacrgo maior fubfumatur (nmor,fcilicct , intelleftas
(Icieftczicns de potentia adadlum vltimatcpeifcftum,puta
cognirioncm dilUo^a.fpecici rpecialiflimz ttafiturus per mul-
tos a Aus intermedios, etgo prius pcrueotc ad aAum) impct£p«
Aum quam fetfeAum,mioorcfteuideos:eoqa6d coenitiouM
generum ab omnibvs conceduntur aAus intecmem) & ite ,

ratio concludit quod prius magis Yniucrfale quam minus vnt-

uerfale diftinAecognofcamus:quod intendebat beatus Tbo.
fed ille deceptus clb quia credidit S. Tho.ioqui de cognitioni-
bus copiuiis a Aualibus. cdm (icut Tupra di Auin eft loquatot
tie &
cognitione confufarittuali ipfius fpeciei , diftinAa eiuf*
dem genens: cognitio enim diftinAa a Auaiis generis app ella-
turibi confufaipiius genetis & fpecicium,eo quod conrutdi'
illafpecies & generis poreftas cognofeantur. Ad id quod add
tur contra hanc propoiitionem, InteUcAus procedit de cotir
imperfe Aa ad petfcdam,dico quod hzc propofitio cft rera t
ocrtaliUi tre.fi intclligatur.
&
Pro cuiusinccllcAu omnium inftantiarum folutione a
ueite primo ,.qudd procefTus natura^ &
intclIcAused duple
alter fecundum ordinem generationis tantam, alter fecundur
&
ordinem generaupais canfalitatis cffeAiuae.vel finalis. Pri-
&
mus procefTus ell quando inter terminos media non cadic
nifi prioritas 6c pofleriotitas fecundum
generationem. Secun-
dus cfl quando vitra idamprioritatem inucniruE in illo quod
cd prius etiam ptiotitas caufz efTcAiuz vel finalis.
Secund6aduette quod aliud ed pcrfcAius altero duplici-
ter, fcUicet (impliciter vel fecundum quid : fiat enim quod ali-
quid fit fimplicitet , id ed fccundumf fuam naturam altero pej^>
m<dius:quodtameafecudum aliquam conditionem edimpdc
fubdantia materialis ed fimplicicer perfe-
fccltius illotficut
dior accideote,quo tamen edimpcrfeAiot fecundum quid,io
quancii aAuatut per illud.Dicit ergo quodtam natura, quam
inteiledus inprocefTa generaciunis tantum femper piocedir
de in perfedo fimplicitet ad petfedum fimplicitet: eo quod
ordo geucraiionis acrenditui penes genus caufx materialis:
ficut aninial prius generatur, quam humo, vc dicitur inlibr^
de animalibus, Iu procefTu autem fecundo proceditur de iot-
pctfedo non fiinpliciter,fed fecundum quid, ad perfediusfe-
pundura qi id.ficut fubdantia ed ptior generatione accidcptc)
Ic vitia fioc ed priei; caufalitatc finali, co quodeft finis eius,
4c qnand
 In D c«nte & cfientlar
4c<qsan<!oqae agens, con/latautem iprim cfTe feCOn^dm qai<i
Imperfc&iorcm accidece inquantum cftin potcnciatefpeda
cius :& caufalitate marctialcm patticipac.
Adprimasn igitur inftantiarum dicitur quod przmiiTx non
I aut priocei coclufiones via generationis tantum, leJ etiam oc
d ine caufalitatis effediue (vt dicitur fecundo rh]r.tez.comm.)
Jaalialiiera,Tttefl'aturibiS.Tho.dc colligi potell exprimo
Foftenorora ,dcideo fufHcitqudd notitia carum fit impetfe-
Aior fecundum quid ; vnde etiam in genere caufx miteiialis
^llocancur, fecundo Phyfic^ibide Sc quinto Mecaph.ccx.com.^i<
Jdem dico ad fecundam de procelTu notitix caulx adciFe&um.
De aere illuminato non eft ad propofitum : qu^a illuminatio
non eftrucccfnu3,conccptu8 vero generis &lp:cici0bifucce>
ioot.Falfum quoque ell quod aAus prxccdcns.habitum iit fini
(kitec habitu pcrfcdtionlicet hoc iit verum de aAu elicito ab
;>lb habitu, vt habes primo Ethi.talis autem cft poiferior habi

Iu. Ordo quoque eiTentiaiis conceptus genetici ad fpccificumy

ntis fufficieocer notus in notitia dillin^ eil ex dictis ibidem,
vode non oponebit aliter laborare.
Cootratenium,rcilicet ^
notitiain vniuerfali cft notitia in-
Tertlinm
cooiplcta,arguitiic,Dcmonftratiovniuetfaliscil potior demon
kxatione particulati,ergo notitia in vniuerfali , qiix acquiritur
nifttrfili
per dcmooftrationem voiuerfateeit potior notitia paniculari.
ejinetitid
Adhxc dico qu6d argumentum peccat per fallacum xqui-
«ocationis illius termini vniuerfale. Atiftoce. enim vocat
t*.
xaonftrauonemvniuerfalcm illam , qua pallio defuo proptio
/iibie^o fciiur.& hoc tam in palliooibns geneticis , quam Iper
«ficis , &
vult dicere quod potior ell notitia iila,qu.'im acquu
rimus pec demonftrationem demonllrantem pslTtonem de
/no fubicdbo primo, quam illa qux fitper demonftrationem,
^ua illa pallio democfttaturde parte fubie^a primi fubietfti.
.Nosantem dicimus quod cognofeete hominem in animali
cft cognofccre homine imperfe&ius, quam cognofccre horni*
Aem in feipfoidc hanc vocamus cognitionem in vniuerfali.Ma*
nifeftum igitur cft omni habenti ingenium quod noftra didta
,
Atift. non repuguant. Aliud cft enim dicere. A cognofeitot
in vniuerfali : &,A demonfttacutdemonftratione vniuerfali,
primo modo A non cognbfcitur io lemetipfo ,
fed io fuo fupe-
liori : fecundo modo A in fcipfo cognofeitur inefie fuo ptioMi
ibbieda
hh t •
V
 •io Thom jiVIo Caiet.Comm.
Contra qnartum , fcilicet notitia in voiucrfali rft notitia fc*
J^otnU condum quid & in potentia propirrcd quod in ipfo voiucrfali
;

inynitte. intclliguntui patticulatia fubquadin) confufionc. Ezquoin-

falitjtuo fcrruT.ctgo notitia in vniuetfali cft notitia confufa.
tittafeci Contra.illi ptobatio nulla eft qu* procedit fecundum fall^
dit ^ttod ciam Jpquiuoc/itionisiifla cH hniufniodi, ergo Declaratur
ar in [>o minore : quia aliud e(l loqui de ootitiaaduaii dibiedti, aliud &
tenuu.ac de notitii-tinuali cotum, quae inipTo includuntur. Licet enim
Konfnfit, notitia riitual s particularium in voiucrfali (it confufa. tamen
-notitia adnblis ipfiu< voitci fslis eft difiinda : &
quia ab hi^
-quae adu.^icr cnnfundun urin obiedo, attenditur confufio'
botitiacjcum notitia fptcificetur ab obiedo : 8i his,quat fum w
trinfera non debent d ici notitia confufa, fcd diftinda.
Ad harc dico quiod lila non intclHgit S.Thn. qui vult , quq'
notitia d;(iatrda animalis ,vt cft totum diffitiib'lc , fitnotit
corfufa animalis, vt cft tofum vniuetfdlc ;&confeqUenfer riq-
tttia cvoPuIfa f|(iecicrum,& ideo non accidit qquiuocatio. F:-
«emufcntnfqdod rtotiria qua aftoalitct fertur intelledus ik
ipfum vniucrfale,&nonio fuas fpecies cftnotit.^
aniijial, vt
*f V confufa anhnaHstvr totum vniuetfele cft:8r nOnfolumfpccicru
•>f eiusjvtcip ellc dicit ibi S.Thom.vndc contingit animal fimul
dlTe notum diftiniftc St cbnfufe diuctfimod^ , »t fapri didum
V \ ?ft.Necopo>tct quod fi iftae duar notitiae fimul inucniantuf,
&
»'m fint e*dcm cum etiam Teparentur : putaciim Scadualiter
.1 . ^rtualirer animal dtllindc cognofeitur. Quod autem addit,
quod talis notittanoD debet dici confofajfalfumcfTcoftcndt-
tur,ex eo, quod minor eft confu fio adualis quam potcniiali#,
Quod vltimo additur quod notitia fpecificatur ab obicdb ft
,
Q^lntn. eius inttinlccis,ad ptopofitum non-ciLConfufio enimStdiftin
SeJ‘*s*xdioiion font fpecies cogri-ionum talioquin cognitio confu**
iesdepo fa & diftinda citfdfm obicdi non cfTtntciufdcm fpecici,&
tintiaad fic Dorttia non fpec.ficatctur ab obiedotvndc affumpiuro eiai
aftnm, implicat contradidionem in piopofito.
mogud -
Contra quintam, fcilicet quod fenfus exiens de potentia ad
tnnne adum prius communis quim mimis commune cogoofcitur,at
frint Mt- guitur fic : Senfus non cognofeit nifi fingularc , ergo non prius
tingit cr^gnolcit magis commune. Qu* d fi dicas fenfum non cogno-
quatumi fecre magis commune, fcd pro cognofccre fingularc magis
«fc cw/j- communis ; coutri,aui cognofeit fingulare magis commu-
mrnut, jiius , ita quod fingulaiius cU xatio cognofccndi: aut ita qudd
naiura
 InrDe ente & effenila* 2ft

Bataracomrmniis (itratiu cognofccadi :primnm no cA dicen-

dum, vedefe pacet mec fecunaum pote A dicia TbomilUszquia.
koc ideo e(Tet quia natura lUaeiTet ratio moaenii feofum.
Contra quod arguitur iic,iUuduoneAracio moueQdi,quod.
eAidem reSc ratione ciicuitepugnatntio mouea lu^ed natura
communis eil eadem re &r3tione (ingulatitati,cuiiepugnac
ratio mouendi:etgOj&c.Pr</ batur minor : quia natura 8c fingu*.
Ure non diftinguuntur rcalirer , non ex natura rei apud te , nefi
zacione.quod probo^uia diAindio rationis fequicur a^um ii^'
tellcAnSjin illo autem priori nullus adus eft inteliedus.Et c6
firmatur , quia a^us realis non dependet ab ente rationis , fcd
(enfano eft a^us realis,ergo non depedet ab ecteracionis , fed
ubie Aum fenfibilc habens in fe diAindionena rationis, eA cos
«^tionisyvcl aggregatum ex ente reaii &
racioois,ergo.&c.
Et confirmatur ratio ptmcipaiisfic,Qj^cuque fune indiAiia
vta omnino fecundum rem fi vnum terminat ad aliquam adio
nem realem & reliquum terminabit eandem, fed natura ma
eis communis & minus communis fuot homini, ergo, &c.8c
B^jc fuppofita debiu approiimacione ad feufum. Confirma^
tur fecundo, idem fenfus primo cognofeit quod fpccies fenfi*
bilis primo reprarfencat (ed (pecies fcnfibiiisprtmdrcprxfciw
,

tat fingulare fpeciei fpecialifliinx pofica debita diAantia, erga

Scc. Minor probauit , Species fenfibilis primo reptxfentac
obicdumfub ea ratione, qua imprimitur fenfui , (ed impri-
mitur ab ubicdo/ub ratione nacurxfpccificx, cum quia eA
adualior & perfedior, tum quia fpecicsfenfibtlis eAoacura
lisfimilitudo caufaca ab obiedo reprefentans ipfamadxquole
fecundum rationem fibi effentialius competentem ergo ma* ,

^ reprxfentat ipfum ratione, qu^ fibiefientialius^ perlediut

Competit,quam fub ea ratione quxfibi remote &miausprin«
cif’

a Ad impugnationem dico, quod natura talispu.

8c reda.
ta color & non natura communis id cA color communis cA
,

ratio mouenduAd improbationem negatur minor pro vtra-.

que fui parte nam apud S. Thom.in Prima parte.q.3. artic.3an
,

rebus materialibus natura & (jpgubritas difiinguuntur rca-

Uter,& didindio rationis, licet adualitetfit poA fenfatio-
nem , fundamentaliter tamcnprxueuit ipbm,&hoc fuAicit.
Ad coitfirmationcm dicitut primo jquodobiedum fetxfihUci
 Thorft.i Vio Ciict.Commr
liabens diftindioDcm rationis fandimentaliter, non eft ens
donisniec ageregatona*» ente tcali &
ente tationis.Dif^ic Aitf
enim rationisTundamentaliter nihil addic Aiprarem. Dicitur
fecundb quod fenfatio aoo caufatur a diAindione naturr, fed
ilnacnra ipfa habente talem conditionem &
ideo dato quod
diilindtio iUii ciTct en s rationis,adhnc nihil concludit, no enim
eoior inquantom diftinAUs a fua fingniatitate monet: fed hie
color inquantnm color, de cnius tatione,nec di Aiu£kio nec ada
natio eA.Ad aliam confirmationem dtcitur,qu6d maior eftfal-
iaquo ad asiones nihil teale ponentes in fui s terminis, quales
fnnt ciliones immacehtes.PofTum enim intelligetc Dei fapie^
tiam non intelligendo eius bonitatem. Ad alias cdfirmatioocs
przmitto,qu6d non dicit S.Thom.quod fempet fenfus ptiusco
gnofeat magis commnne,quim minus commune: vetba coirr
fua fnnt ifta-, £t quia fenfus exit de potentia ad aftum , fiuit
intelledlus,idem etiam ordo cognitionis apparet in fenfu.Nam
prim6 fecundUro fenfum diiudicamus magis commune,quini
minus commune fecundum locum, & fecundum tempus. £x
quibus verbis non habetur nifi,qu6d fenfus primo fecundum
locum & tempus cogoofeit fiugutare magis communis, & noa
habetur, quod femper ita fit:rnde argumenta illa non funt con
ttaS.Thora.licecoon concludantisIJum enim eft,qu6dfpccics
fenfibilisprim6 reprzfentetfiogulare fpeciei fpecialiifimx :&
eius probatio falfa eft,fciiicet quod fpccies fenfibilis fiiptim6
imprefia a natura fpecifica:nam fpccies fenfibilis primo iropri»
mituli per fe primo obicAo fenfus. nullius autem lenfus oh*
iedum primum cll fpccies fpecialiilima ,vt patet difeutrendo*
Propcerca fpccies vifibilis imprimitur piimda vifibili in eo
quod coloratum, Senonab ipiOyHn eo quod eft album velni>
gram.Nec obftac , quod albedo fit adlualior colore , quia hoc
non fufficit : fed requiritur quod fit ptimum obic^lum poien-
tiac.Nec e A verum quod alTumit,fcilicct qaod eAentialius iufic
quam natura generis amo huic vi
ieufibili natura fpecialiifima
fibili,vtficcAentialior eftcolor auam albedo ,fiuemgicdo,
quod patet ex hoc,quodfublata albedme,fiue nigtedine vifibi
le remanetioon autem econuerfo. Et Ixxc de quarto.
Quo adquintum refpondeiuc ordinate argumentis (adis :
tc ad primqm negatur illud vltimo aiTumpeum , fcilicec
-quodpecfcCriAlmus clFc^us, quem poA^unt primo producere
^ageattiaad mccUciboncm ,fic conceptus fpecijBcuSt Dico enim
quod
 TnDcentc&efl^tiat; 2)
^od perfedifiimu$,quem pro tunc po/Tunc, eft conceptas eo»
tishmo nullum alium polTuncprotunc. Eccum contra hocar>
^uitut,quia (ic nunquam produceretur conceptus fpecificus,
non valet confequentia. Ad cuius probationem dicitur, quod
nulla vircus potell in perfcAiorcm cifcdlram fuo cfFci^u perfe-
didlmo (Implieiteriquarlibet tamen virtus potefl in efferum
perfediorem fuo peifcAilllmo c^e^u, in quo pote/l pro ali>
quo prioti:quia ille non cH pcrfc&i/nmus ,nili fecundum q uid.
Exemplum. Virtus generatiua leonis nonpotcftinpetfet^io-
xemefieAum ,quim fit leo: quia huiuftnodi eft eius efferus
petfedillimas fimpliciter : pqtcftumen in efiedlum perfediio»
rem illo quam producit in principio asionis : quia tamen elfc-
(^us fuit peife^ifiimus, quem pro tunc pollet producere. Ad
:onfitmationem dicitur , quod minor eft falfamam intellegat
tt^fiens in pura potentia no dl xqu^ difpofitts ad conceptum
.pecificum,ficuc entis, non per politionem alicuius contra<>
risedifpofition is fcd propter ordinem conceptus generalilfimi
ad fpeciales :ficut materia prima omni contraria difpofitione
inconfide raca, non ellatque difpofita ad formas fpecificas,&
formam corporcicatis :fcd oportet primo recipi formam cor-
poreicatis propter ordinem formx generalis aa Ipeciales, pto^
pter quod coafueuitdici quod cll indil^fims pnuaciuzicnoa
contratic.
> Ad fecunda patet relponfio ez di^s,nam termini mecaphy*
ficales Tt fic,Don
ponantur a nobis primo cognofei : funt enim
termini Metaphyficales abftra^iabftra^ione fi>rmalifed dici*
mus quod figuificatum huius termini ens concretum quiddici
tisfcnfibilis cll primo cognitum.

I
Ad tenium dico,quod non oportet in quacunque formatio*
he conceptus fpecifici femper ugillatim praeformare conceptu
confufum entis:redrufficit eos ptimo omnium fuilTecognitut
in illo enim omniavittualicer cocipiutur.Ylcerius dicitur,quod
cum apud nosnoo ponatur ordo clTeatialis inter illos concep*
tus coafufos,non oportei; tantum temporis interelTc.
Ad quartum dicitur , quod fpecies Ipecialillima non cll faci-
lioris abllraflionis, quam cos, loquendo de abllra<%ione ad
propoficum requifita: fient enim ad conceptum confufum fpe-
ciei fpectalilHmx requiritur, &fufiicic duplex abllra^io ; alte-
ra per adum intellcftus agetis, fcilicct fepatatio i fiogulatibuis
iltcxa pe; aflum iutcUcitus polfibilis fcilicct adualicce in*.
,
bb 4,
 9S4- Thomk^Vio Caiet.Comm.'
cucri rpccicm,& non ad^ualitei intueri grnusataad conceptam
confufum adualcin entis duplex e(l abftradto nccefraiia pci-;
inaeft aparticulatibus,quzqui(lcfit, cuntlpecies quxcunque
abftiahicursbiniellc&u agente: jUeia ficab intclk&upollibili'
pethoc,qu6d in quidditatcquxcanquc fibi primo prxlenrata
a^lualiter, primo concipit ens, non concipKndg adualitct cx-.
cera qux io illo font : ypd^ tanu & tam faci)is ei^ abibradio tUa,-
cntis.quam facilis cllabftradio fpccici fpecialilluna: : imo ab«‘
(hadio ilUi entis eft facilior, quia facilius c(l adualitec conci<<
pere prius fine pofteiiori, quam ecouetfo. cx quo patet , quod
abftradio illa de qua loquitur argumentum, non cdoccciTaiia
ad cognitionem confufam.
i Adquinturo dico,qudd.Minor eft falfa: & ad eius probad^r
• nem negatur coniequcntia,eo quod feofus non ipoueturifin
gulari lo eo quod Ijmgulare. lUe enim modus arguedi fecund'
xegularnTopicam non tenet, nifi cum prxdicatqm conuc9t
fubiedo, fecundum quod ipfum , vt habes a fao. Tho. in textiq
contraGentiles ca.u 9 -quodin propoiito no reperiturmo emm
kic color, inquancum hic,mouct vifunufcd inquaniu color. Ad
aliam probationem dicitur , quod maior alTumpra non eti veta
vntuetraiiterieo quod coloratu magis mouet vifum, quim hob
nigtum;quu4 remotioribus mouet. Agens nauqne corporale
quanto in remotius agit, tanto fortius videtur.Secundo dicitur*
quod fortius mouet l^iifum multa fingularia impcrfeda,qaam
Tnum adualius & pecfediu$:& quia omnia iluguiaria funt lin*
ulariacntis,idcocogitatiuapueii,inquo noua cognitio oriri
§ ebet, magis moueiur ilfingalaiibus entis ,qu ima fu gulari»
bus huius lpeclci,&cum intededus accipiat vuiucrfale ex mui
aisf ngularihus , vt dicitur i. Pofer. & in prommio Meta, ideo
prioscognorcuens,quimfpecics:&fecundum hoc dicitur ad
argumentum,qu6d maior cll vera <:artetis paribus : non autem
bi aliqua imparitas f cuc in propof lo accidit , prxpondcranf
|naenitur:muko enim plura ungularia entis ptxponaeiant pau
cioribus fngularibus fpccici, fcuc pius trahunt' mille hoinioe»
non nimis fortcs,quam decem Fortes.
Adfextum dicitur,qu6d maior f mplicicet eft fUfi. Ad auto4
ritatemPhilofophi dicitor primo,quod cex.Comnieatatoris cit
corruptus: debet enim legi confufa &noncompofta. Dicitur
iecundojVtfalucmus Commentatorem , qu6d compof inm eft
notius fuis compoucmibuSfTtfc >&on autem ablolHi^:vndf
piius
 , InDccnte&e/Tentia. ^
ll^inseoofuftcof^nofco homine, quam partes cia$4i®o^“*^*
t hcuhi^lnte tam^n prius cognofeo magis yniacrfale.Exhif •

apparet veritas minoris autorirate Aoicennx approbaiar. >

Deinde reddit auditores attentos ,dicedorum.diificul ratem

aper iens, tria proponendo, quid nomine EiTcntix & Entis Egoi
ficecnr,& quomodo in diuerEs diueiEmode inueoiacur,3t quo
iDodofe habeant ad intentiones Logicas. Horum enim difE>
cultas non modica eft,vtdiuetEtas opinionum circa ipfa tefta*
tut:funi enim maxime Yniuerfalia que ruotdiiEcilluxLaadca>
gourcendumivt dicitur primo Metaphy.
Circa hanc particuiam nota,quoa Ecut quidrei eft quidditas
Xei.ita quid nominis eil quidditas nominis , nomen autem.
Cum clTcntialitec Et aotaearum,quxfuntobie^ue in anima
paffionuna ( ex primo Perihermeoias ) non habet aliamquid-

dicatemniE hanc j quod e(l Egnum alicuius ceiintclledz Tea

cogitatsiEgDum autem vc Ec,iciaduum eil ad Egnatum : vnde-
''
cognofecre quid npminis nihil ell aliud, quam cognofeere ad
quid tale nomen habet rebtionem : vt /ignum, ad Egnatum.
ialisautem cognitio poteft acquiri per accidentalia illius E>
nati, per communia,per eiFcnualia, per nutus, &quibufuisa>.
fis modis, Ecut a^Grxeo quxrcntibus nobis, qdid nominis an>-
thtopos, E digito oilcodatur homo, iam percipimus quid nomi
nis:& Emiliter de aliis, interrogantibus vero quidiei , oporte^
aiCgnare id quod conuenit rei EgniEcatae in primo modo per>
feitatis adaequatae. Et hsceft eEcntialis differentia interquid
nominis & quidrciyfcilicet , quod quid nominis eft relatio no-
minis ad Egnatum: quid rei vero cll rei relatae feuEgniEca-
tae eEcntia:^ ex hac differentia fcquuntur omnes alix quae di-
ci/blent,puta quod quidoominis ht uon entium complexoru, -

.
per accidcncalia,pcr communia, per extranea : quid rei vero clk
cncium incomplcxotum per pcopiia ic elTcntialia: relatio enim
vocis poteii terminati ad non entia in ictum natura, & com-
plexa, & declarati per accidentalia , & huiufmodi : eEentia au-
tem rei non niE per pcopiia eifentialia habetur de entibus id
complexis.
compoptit cofftitimtm acciftr* debemmt
‘

ex pefieri«ribfu iexenire tn pri«r4,'vr xfMilunibm incipientibix et

UtnieotitrjUtdiftiphnttiUtttxpgntpcatioxteMtu xd fignifitatienem
fjfeuH* pmedt»ditm tft,'

% la hac tertia pacte pcommij reddit auditoces dociles oidi*

bb j
 ^ Thow. I VioCaictCdmm'
ffrin dieendortim propocen$ tali conclu(ionc:Ab cnxcaicffcH
ttam procedendum e ft;quam probatduplici medio. Primo fic,
£z compoliiis ad Gmplicia procedendum cA : fcd ens cA relue
cbmpoucum,& eflentia relut (impiez : ergo ab ente ad eiTeuda
^ procedendum eA.' Secundodic: ExpoAcrioribusio priora pro»
cedendum cA:fcd ens cApoAerius eAeniia ergo ab ente ad el^
,

fentiam procedendum eft Maior vtriufqae rationis probaiun

([uia ex facilioribus eA inchoandumicompoGta autem 6c poAe,
riora funi nobis faciliora Gmplicibus.
Circa minorem primx rationis nota quod ens,rt infti d«c«
t<ir,GgniGcac idquod habet elTend autem quod habet eAe, com
prehendit in fecAentiam reifentia rero GgniGcat idquodim»
portat diAiniiio,vtdicetur: quae non dicit cAe vclnon cAe ,ex^
^
primo PoAeriotu.ens ergoitafe habet ad cAentia,quodcdple-
Aitur in fe vttuque,cAcntu fcilicet & c Ae : eAentia vero altera
^ cantum, & ideo ens appellatur compoGium refped^u eAentia;.
Circa maiore fecundae rationis feito , quod quando dicimus,
£x poAciioribus procedendum eA , intelligitur ex poAeriori*
bttsfccundufnnaturamptiotibas quoad nos: innata enim eft
nobis via ex notioribus nobis in ignorantia naturx , vt dicitut
primo PhyGc.ccxi.comment. x. Minor fecundz rationis proba*
turex eo,(]u6dcompoGcum eA poAerius coi^onentibus : dc-
‘
ens(vididomeA)compoGcamcitrefpcftueGentiz.
' • Entis C^ejJtnti4nomin'9i,quidnam fignijicetur,
o{iend'T.Nomina item ifAria ponit, qux ejjett

tiamjignijjcant. Cap. i.

Citmdmm fJi,^nod fitutin quinto JMetafhjficd Philofophm

dkit,tm ptr fe dicitur dupliciter, V^no mede,quod diuiditut
ylT per decem genera. Alie modoyquod Jlgnificat propojitionum
^ "reritatem. Horum autem ii^eretia «/i, quia fecundo modo

potefi dt ii omne illud , de quo afjirmatiua

propojitio formari potefi^etii

illud in re mhil ponat : per que medu priuationes0’ negationes entio

fi
dicit uridicimui enim quod affirmatio efioppoftta ntgateonifirquod co
modo no pitdici aliquia quodJit ens,nifi quod,
titaeeji 7 oculo.Sed primo

tn re aliquid ponat. Phde primo modo cacitae^huiufmodiho funt entia%

nefumitur ab enteftcudo modo diclo:aliqua e*
sgitur ejjentia
nim dicuntur hoc modo eutia,qua tf]'eutii no habent, yt patet in priuSr
$iouibu»\fedfu>nitur ejfenti* nuente prmomodo diiiojfnie CSm.iue0
tUm
 InDcentc&cflcntia. 27
iflouikit: JSHsprIme mpioiitlum eft quodfigmificatJuhJUtiamrtk
Hic incipit tractatus diuifus ia duas panes la c^uarom pri-
ma dcciaiataiqnid nomine Entis, & EiTcntix fignificetuc. lH;
fecunda recOjqnomodo ciTentia indiucifisdinettimodeinue-
niatuc pars prima vnico abfoluituc cap. pars fecunda frx:&: fic
cotum integrant traftacum capitula (eptcm.Q^arum primum,
quod prae manibus habemus, tres panes conemet , in prima de-
claratur qnid nofflipe Entis lignhicerar, in fecunda quid no-
mine E(Tentix,ia tertia dilFerencia nominum ipfius edentix dc
fignatur.Prim um tali diuihooe declaratur, ens per fe duplicitec
dicitur.vno modo, vtdiuiditur per decem genera,alio modo tc
lignificac veritatem propoficionuro:quemadnu>du dicit Arift.f.
'
Meu.tez.com.t^Oixit ens per fe ad diiferentiam entis perae-
cidens aggregati ez rebus diuerfornm generum, vt homo al-
hos.-de quo habes j Meta.tez.com.15. Et innuit,qu6d tripliciter
di£Fcrunt ens primo modo,& ens fecundo modo. Primo, quia
ens primo modo prxdicatur non nih dc rebus exiftentibusin
decem generibus, eos autem fecnodo modoprxdicaturdeom
ni eo,quod potell elTe fubie Aam propoilcionis sfE; matiux.Se
eundo differuequia ens primo modo eft illud compohtam «de
quo fupr^idiximus , quod aliqualiter complebitur in ie ciTcn-J^^’^
tiam & clTe : ens autem fecudo modo non eft huiufmoi^quo pr»
niam aliquid eft hoc modo ens ( puta negatio aut chimera).
uodnonhabete(Tentiam aliquam. Etezhoc fequir.ur tertia quUmlk
3 ifFerentia,qu6^ab ente primo modo tanquamacompoilto
notiori EfTentix nomen fumitunnon autem fecundo modo.
Circa primam difFcreniiam adaerteptimo,quod veritas pro- T.tom i^
pohtionis,quxeft eotisfccuado modofiguincad, nihil aliud r.i.^.a.to
eftquam compo/itio faba in fecunda operatione intetfebus
obiedo conformis, vctbi gcatta,Sorceseftcxcus,]ycft,noah-: (^opedA
gniheat inhxtcmiam cxcuatis in Sorte, eo quod excitas omni
inhxrentid caret, cum iohxteie'teaUum accidentium fit: fed
fign^cat compofitioocm fabam ab intcllebu adxquantefeip-
' fum per illam obicboSorti,rcilicet carente vircote rifiua,vn^
y.Meca.fti alia iitetadicicur,quod ensfignificans veritatem pro
ofitionis figuificat.quoniara propofitio eft vera. Prima auten»
Jgnificatio entis quia fic,infra viucbitor.
"'ADVERTE fecundo quod licet nuUo intelleba coofide-
rante Sortes fic cxcus ,&per confiderationem incelicbus noi|
fiaciuagU vel minus cxcus: cornea cxcius nullo intcllebii
confii
 *8 Thom.i VioCaiet.Comm.
cnnfiderante nuUom habctefTe in Sorte :AaDt enim i(Ia
A inui. Quod iicdeclar.itor, Sortem cfTecxcumyVtiic noncfl:
Sortem habere nlic|Qod c(Te rubftanttalc, vt patcUDec.accidcn»
tflle.r^uia Sortes fic czcus fola abfeDtia vifiuz virtutis, quz oi>:
hilfupra Sortem addit tvndeczcitasnuilum cfTe omnino po-
ait in Sone ac per hoc quod ab'que omni conhdcrationc in-i
:

telle^us virtus v>(iua Sorti -non ineft, oportet Sortem nulla

intelleftu confidcrante effe cxcum Dubitatio autem in hac re
accidit q^iua non redle infpicitur quod e(Tc czcum non ell clTe
aliquidtled carere virtute vihua. Exemplum, Nauis caret gu^
bernatore nullo incellc&u conhdcrancc,abicntia tamen gubet
nantis nullum eife TubHantiaie ,auc accidentale p<tnit innabc,
trnde naoem c(Te iine gubernatore extra animam non eft
elTealiquod , fed oon ede gubernatam. Acquicuntautcroede
& dum entia priuationes denegationes , ex hoc
quod intclie>
Ausinteiiigens ptiuationes per habitns:& negationes per ;<dU
mationes format in fcipfo tei catentis aliquo modo idolum
quoddatn. Verbi gratia, cum imelleflus format in ie idolum
quoddam nauis gubernatore catcniistquod cft ifta propodtio
fticnult$,Nauis eddne gubernatore , non przfencia guber-
I
-f .

natoris ,qux extra animam nihil ponit in anima ,dc ens :pec
hocquod incelle6tus fecit iplampropofiiionis terminum ali-
1* -

quem, & cum hoc ede dt in anima, & nullum aliud elTe habeat:
confequens cft quod negationes huiufmodi & piiuationcs
non dnt entia nid in anima obicdliuc: & dicarum ciTc nihil
altuded, quam toieUigi quomodo cantum omnia entia rauo-
• *.! i-
ois habent ede.
.

aduenendum eft , quod cum no-

Circa tertiam differentiam
'--r mina fiotdgna conceptuum, fecundam ordinem concipiendi
eft& ordo nominandi: proptcrcli deut ab ente primo modo
tanquam a compodto nobis notiori edeutiz notitiam furopfi-
nuisrfic Eifcmiz nomen ab ente oiigincmhabcr. .

JEt ejt tnshoc mododid^nm diitiditttr per decem

mera,»j>ortet tj^d ef)entiajignifitet ahq»dd commitne omnibm
tu. per ijUtu dmerfu entut indtutrfh generibit*& jpetUbmPcoHacan^
IwmumtM ejt elfentta bominst:&' JH de aliit
tHr,(itut ^

In hac tecunda particula dcciatatut quid nomine Edcnciae

imporretui tali coocluiionc-Elfcntia iignidcac quoddim conP»
niune omnibus naturis omnium entium. Cuius talem dcclar^
tionem infiniucfuac cns iigiudcai aliquod coaununc omni-
bus
 InDcente&efTcnda. 19
1»tis ntiftentibasitaencntia , cum abillo fumatur , fignificat
,

aiiquoci c 5 muDC omnibus generibUsiScfpccicbui : &(icu( cos

fignificat id quo<{ cftin quolibet genere &
qualibet Ipecie, ita
cirenriaoportetquodfiguiiicet idquo aliquid ci^ in quocunqs
geocredc quauis fpecie.habencenim fe ens & cifeiuia rtquod
&quo.cum aurem naturae rerum fintillsquibns res reponun-
tur in generibus &fpeciebus: Tequitur quod cirenuA fi givfi^ax
aliquod tommurve, omnibus natuhsrerum: vnde quemartmo-
dumens praedtearuede homine, boue, &fimilibas, .]uacfunc
ingrueribi«:itaeficmiaprardicarui dc humanitate boiiiia- &
ce,quibu$M geneiabiis reponuntur, per nomen eigo Elfcotiae
^
iorelligimc natata rei ^ficut per nomen EnuStid quod habcc
saturam litam. > ni' ^

, CtV at ST I O 11 . .

ijJitmEos^Ejfeati* ji^mpeent immedute i^JU ^ddkamtnta,

ytliUvritm natitra^,unmtdiuti.

C irca hanc particulam infurgit dubitac>o valde difficilis:

an ens & efteotia fignificent imnacdititcipra praedicame-
-

tafeu naturas ebrum.an mcdiaie.ln hac dubiuiione tria

aga.Primo declaral^tur titulus qusfiionisifecundo adducetur
opinio Sco"i,& impugnabiturircrno poneturopiuij S.Thom.
Pro primo Icito, quod figoificare mediate in propoficoeft
figntficace aliquid mediante aliquo fupetion : ficut animal fi-
gmficacrpeciesfuas mediate mediante fcilicet natura fenfibi-
n,non enim animal fignificat homine, nifi quia homo,eft fub-
’
ftantia animata Tenfibiiis.Significare immediate e(l figoificare '

aliquid non per aliquam naturam feureaiitacera fuperiorein, •

fedperipfam primotficucanimaifignificatgradumrenfictuum .

feu rcalitatcm Icafitluam immediare,vt patet.Veititur ergo in

dubium bocan>ens fignificet aliquem gradum feu aliquam u>
realiutem abftrahibilcm k naturis pi^edtcamcntalibus com-
munem eis ficut fupcrius eflentiaie Tuis infciioribus:& fic me
diate fignificet przdicamenta , an immediate fignificet ipfas
naturas przdicamentales.Hxc de primo.
Quo ad fecundum Seo. vc colligitur cx primo fcn,diftina.?. .fc*4.di/I
q.i.&}. &dill.8.q.a.opinatur,q; cos fignificet decem pixdica- a. ^.1. ^
menta mediatciimaginatut cnim quod a quibufeuoque fimili- 3. d^Jt.
^usfitabftrahibUis vna realitcr obiediua vciiufque commu- j.a,
nis&puoc saoquc:& ficcum TublUmiadc accidens habeant
fisas
 ;! ‘Thom.i Vio Csuet.Commr
fimilitadinem in ente ab eis eft abftrahibilis ma rado obtel-
fbalisvtrique communis, & priortam rub(boda,qoam acd*
4cme quar nomine entis fignificatur. Q^od vt melius intelli»
gatnr pono procciTum iflaru ab(tra6Honum dtifasc.Cumenim
Sortes conueniat cum Platonein humanitate & non cum Bni*
nello.ab eis poteftabftiahi humanitas communis & prior eis:
Scintie cum homo conueniat cum Brunelioin feoiilMlitateflC
non cum planta,ab cis potclt abftrahi animalitas communis tC
ntioi cis:& inde cum animal conueniat cum planta in regeta-
bilitate,& non cum lapide, ab eis poteft abftrahi rita commu-
nis 9c prior cis : inde ciim viuum conueniat cum U^ide incor-
-poreitate& noncum intclligentiit«ab.eispoteftabftrahicoc-
poreitas communis &prioreisiinde cum corpus conueniat
intelligentiisiarubftantialuate,& non cum accidentibus, ab
eispotcftabftrahi fubllanrialitas communis Sc prior cis : inde
curafubftancia conueniat cum accidente in eotitacetcali,&:
non cum entis rationibus, ab eis eftabftrahibilis entitas com-
munis & prior cis, & cum hic realius rltimo abflrahibilislic
illa,quam iignihcacens immediatd, oportet quod prxdicam^
-tales tcalitatcs feu naturz mediatd fub ends hgnificadone
cbudantur.
Ad hanc pofidonem confirmandam multa pofTent addaci
inedia: quz ne digrediamur ad analogiam entis& compara-
tionem tranfce&dentium ad prxdicamenca , an fciliect hne eo-
rum pcatdicata quiddicatiuarel non,omiaemus pro nunc,quia
infra fpeciales erunt de his quzHiones. i

Cdj>. Contra hanc opinionem arguo dupliciter. Primo autoritate

Arill.il.Mcr.tex,com.i6.vbi folueos quzftioncm. quid-
eir.mt. in <iitas ht vna, dicit quod in fubftantiis feparatis non elt quzreor
^Hvdam da alia caufaiquia in eis non eft nifi forma,quz ftatim fcipfa eft
d*ht*. ens & vnum, quemadmodum nec Itatim fcipfo eft fubftanriaft
T.c.i^. quantitas :& extera przdicamcnta : non expedtans aliud fk'
ciens:iplum naturas przdicamentalcs,cx qua autoritate ar^uir
tut hc, ens llgntficat quandam tealitatem priorem przdicai?
meatis ; ergo expedat aliquid contrahens ipfum ad przdica-
Co0.\f, mcnta;coniequendaQora:coofequensauiem eft comta Atift,
ergo a dcftrudionc coofequentis ad dcftuidionem atuec&*
.« dentis ens non (tgnificat reaiicatem priorem prardica mentis.
Secundo arguitur autoritate Comment,io.Metaph.com.xl|
Metuis, quodhoc nomen ens, vnum fignificac id quod figni-
£ctf
 JnDc ente fir cffentiai»
<cat •io pr^rdicagacQto {ubllaacue fc quaaticatis tc qualitati»
^ prima Hgaificauouc fine medio & nou
mediante aliqua coo^-
muni. Quid clarius? Rationenooarguo:quiaopbrteretcgrcdt
iimites.Hxc de fccando.
Q^oadtettium pono opinionem S.Thoucx duabus concit^
ilonious eliciendam.Q^arum prima eft ifta,Ens fig'"£aar vnu
.conceptum formalem communem in repr^fentando fubdaa'*'
cix& accidenti Oeo &; cteaiurx.
Secunda clliRa, Ensfignificacrtcooceptiim obicdalemaU
quod realeinuentum in omnibus teneribus diftin^um fecu^
^dam rationem a ptoptus conceptibus pbieA^ltbus omniumi
generura;nullum.gculumfup:a naturas gencrlcas/pecificas k
udiuiduales azpriraws. '
.
^
Pro intelligenci^ terminorum nota , quod conceptus eftdu*
plex, formalis & obie^lis. Conceptus formalis e(l idolu^
quoddam, quod intcllc£kus pofiibilis format in fcipfo repra;-
feniatiuu obie^licer nei intelledx quoda pbiiofophis roca*
:
turiateouo fcuconceptas‘^Theologts vero verbum Conce-
>tus autem obie^alis,e(lrcs perconceptumfotmilem reptae^
Jentata iu illo, terminans adlumin^cUigendi. Verbi gratiarcou**
ceptus formalisieonis eft imago unquam incelle^us poflibl
lis formac^lc quidditate leonina, cum rultipfam iatcliigerer
conceptus vcrp obictUlis eiurdem, eft Qaturaipfa leonina re-
pr^fentata^ intelle^. Necpuundnm eft cum dicitur oomra
i^nificare conceptum,quod ngnificet alterum tantumtfigoia*
cat enim Lcppts nomen conceptum vetunque, licet diuerfi-
.jnode: cft ijiianque fignum conceptus fptmalis , vt medij , fctl
quo,& ef^ fignum. cancepeos obie&alis,vtvltimi,feu qup^
.Vodeidccft loqui de conceptu entis ^defignificatione eius.
Ptobo ergo conclufione primam tali medio , omnia fioul^a
quacunque fimilitudme etiam analoga feu imitatiua fccun-
aumidin quo alTiipilaocor,po(rautper eandem imaginem rc-
pxxfeatari, fed Deus &
creaturx fubftantia &
accidens habent
fimilitudinem inter fe faltem analogam : ergo fecundum id ia
quo afiimilanturpofTunt per eandem fimilitudinem reprxfen-
tari. Sed oiGmiioncuc iuefictergo eadem firaiiitudine poterunt
reprxfcntari io quaotu babent dTetfimiliiudo illa eft cocepeus
formalis entis,ergo,&c. ProcefTus clarus eft, &
propofitiooes
ab omnibus funteoocefixteum mtuor fuerit dilncidata, qua de
«X no tiptibus fuadcmustVbicunqi iim«nitat ^ens producere
 l

fi Thbrti.i VIoCaict.lrbiTimi
fuifimilttffdineminaliOjfi idaliudprodacat aliad fimnefibf
'fecundum id, quo ipfum aflimilatoi primo , opoiftct icnifi affi-
milari virique catationc:quiaqaicquidcftIimile alicui ineo,
g? illud cilalieri (imilc, ell iimile nriquerficut fpecies Sortis iti,

'oculo meoptoduCla ab ittiagincSortisinfpccuioeftfiniihiu-

dorepra:fcntatiuaTttiufquc,& figurifolis, in f^cculoa qua
immediatccftcaufata,&fi^rx Sonisia fcipfda qba'clt'me-
. diai^caufara.Sed ita cft modo iDtctbabenriaanaiogafimr-
litudincm l^cum & cfeatmtafubltanrirfm Acacci^dttiy.repcriiac
'huiufmodi habltddb iti ordittead conce^ptbhi Fdtmalc, igitu^,
’&c.Firaut6hoc fic m^Snifeftum cxem^larirer; Sapientia diuink
'producit fapientiabannanl, iquac cft qoacdaifuifiinilVt^db, im-
pcrfeAam tamctufapicntiaautchumaiia producit Emititudih?
fui in intclle^' o'(fiftro;qi& dilal^^ qtiamfapicotia intin-
^ntcntionali : ficut fapicfltia 'extra cft fapientia ihe-ffe naturali
'Cum autem fttnibtiido ifta (apientix in intcllcftu reprxfcnt^
'fapientia humanam fecundfr id qoo ftlaaffittiilatar 'tapientix
‘diuinXjt^uiatcpi^fehtarcaiViftfcuhdfi propfiam rationem
“fr ilcm, lcquitur.de nccf flitate^q) hlcvbitadimilitudo repras-
Tfcntat Ttranuj humana fc^lidct &
dteina, rtpotc <Jux fimilis
vttiq},licCt an humana ficiihiiiediatcexfplata,^ dtuiila tnedia-
^
te.Ex hoc exemplo in terminis fpecialibusitituerepropofitBin
Cum
*noftru in rertnini^ttitrfcbpdcntibus, qualis cftens. enim
^elfc creaturx afftmilctiffi^ didino i qub exeplatfifcft &
elfc ,

accidauafeTaffrthiTetur ^'ffeftibftanridra qubcmtnat:fimilitu-

-

"do produfta hfintfcireiftu ab clTc fubftanriali fiucaccldentali

iuquantu allimnytdrjCtifomoiu tcprxfentaiilia Imago, & cuifa
'coccprusDoh reqdiraturad intellcftidnem nifi xt obtedtaliict
ieprxfentet'rem vinCq conceptu intcUeftdsin-Deu&creato-
xam in quocnsfcrtftuf :& fimiliterin fubftantiam & accidens,
't^Icc opottcrpbncrc pfures conceptus & multiplicare
entia fi-

itc ncceiritbrc. Qu6d aut^ hxc fint non foluin fccundu-

metent
S.Tho diftdjfcd ctiafccundu cxpreiraui-fcntcntiatn, patet id <^. ,,

dedi, potentia Dci.q y.arr.r.in corpore ; vnde hanc ratiood ao-

cepi:& io cade q.ar.tf.vbi circa finem corporis q;adduxit exem
pium d: fpcculo;& dicit exprcire,g> fic fc habet conceptus no-
ad Deum & ^rcaiurai ficut fpccics rei vifx in fpcculo ira
fter
:

^Ocus fe habet vt res producens fimilitudinem luamiu fp^

culo fpcculo : conceptus nofter vt lipoi-
«creatura vt ^pccifi^irt
'litudo cxtradlai ipecic in focculo vttittfouc rcprxfcntatiua.
 In Decnte& effentla,'’ /
ya^e nnllas mentis compos poteft hoc negare in eius via.
Conclaho fecunda habet tresparces.Qu.6 ad primam de*
claratur fic>cdceptus obiedalis enas eft id iquod reptatfencatur
per eius conceptum formaleaa:fed eiusconccptusfortnalis re ,

ptxfcntat id,in quo allimilacur omnia entia realia, quod opoc

tetin eise(re,ergo conceptus obieda!is entis ell aliquid leale
inuentum in onmibus.Seiunda propo/itio afluuipta licet pate
cepoiIic,ex didis tamen declaratur adhuc, hcuc conceptus for
malis animalis reprxfentac fundamentum hmilitudinis gene*
rica>:& c5ccptus formalis hominis rcpraefcntac fundamentum
fimilitUdinisrpecihc«,3c vniuerfaliter quaelibet imago com-
munis pluribus in reprxfentando tcprxfcntat fundamecnmfi
miliradinis inter illa plura: rt patet in exemplo fupri polito de
Specie in oculo caufata a fpecie Sortis fpeculoiquoniam illa re
ptaefentatnonhmilitudincm inter fpcciemin fpecuio&Sor*
cis:cumhc relatio, fed fundamentum illius fimilitudinis puta
&
qnaliutes lineamenta q nx funt in vtroque: hc conceptus en
tis formalis rcprzfentat fundamentum analogicz limilicudinif
inelTe inter omnia entia realia exillentis quod in omnibus ede
abfque opere intellcdus ex eo patet, vnde quod fimilia funt ex
cra aaimamicum hoc fundamentum repraefentatum iltconce-
obiedalis entis, vt didum eft, rt patet conceptura obieda
»tus
{ em entis
elTc aliquid reale inuentumin omnibus:quod ccat in
prima parte conclulionis pohtam.
Secanda pars conci udonis fequitar ex ifta:d enim coceptur
obiedalis entis ionenitur in omnibus , & nullus conceptas ob
iedalis proprias fubftanctae aut accidentis innenitur in omni*
bns , confequens eft quod non omnino funt idem, & quod fal* •

cem ratione diftinguatur c6ceptas,encis a propriis omnium co

ceptibus obiedalibusiquod erat fecunda pars conclulionis.
Tertia pars euifdemdc declaratur. Si conceptus obiedalis
entis clTet aliquis gradus fupra gradus fpecificos Scgcnericos
tnne conlideraris prascifc gradibus fpecificis & geneticis com
,
eorum praecife paftionibus non elTctia cis Tt fic, inuenirepaf-
gones eatis,hoc cftfalfum ergo i dcihudionibus confequen-
tis,&c.Confequeatia declaratur: quia enim animal dicit alinm
gtadnm ab homine, ideo homini fecundum diftcrentialem
coiKepcam prxeife non infunt palltones animalis noften- :

aitfaldcas ifttus reduplicariax,homo inquantumtationalis,eft

bipes,circumloquendo pcrly(bipcs) padionem animalis pro-
De ente 3c clTcn. ec
 j

H Thom.J Vio Caict.Comm^

priam,& fi ens dicit alium gradum a fubfiantia. feqirf»
fimilircr
cur quod confiderata praecise ratione confiituta fubfiantia?
fubiVaotia non cft vna nec vera nec bona &c.Q^* nominat paf
fiones entis ,Scc. Falli tas confequ^ntis probatur fic , m-Homo
quantiim rationalis praccife cft vnum quid vnitate, qu* cft paft
iio entis: homo inquantum rationalis dicit alium gradum ab
ente fecundum te ^ contra quem arguojergo pallio entis con-
,

ucnit aliis gradibus ab ente praccife, vt fic acceptit; quod cft op

polituro coleqnetis.Priroa propofiiio alTumpta habetur ex Sco,
infecundo lcn.dift.j.quaeft.i, tenente veritatem mediammino»
icm vnitate numerali & maiorem genetica efie palfionem eri-
tis, & fcqui natura fpecificam ratione vltimar difFcrcatias.Mani-
fcfta quoque fit fic pro nunc cancro propofitio.Homo inquan-
tum rationalis cft indiuifibilis fotmalircr,fuppofito quodra^
tionale fit vltima dilFerentia;etgo homo inquantum ratio-
nalis cft vnus formaliter.Vnitas enim nihil aliud cft , quam iii«^
diuifio.Seddc hoc ciim de vnitate naturae agetur, amplior erit
ferrao.Nunc 'autem fufficiar,qu6d in gradibus fpecificis prxei-

fd acceptis & fimiliter geneticis ,

cft inuenircpallioncs entis
quod erat probandum, & oonfequentcr,qu6d ens non fignificac
qiftinitum gradum d naturis fpecificis &gencricis quod erat :
'
tertia pars conclufionis. ^
Sed tunc ex quotcsfignificataper hoc nomen ens , cft ali-
quid inuentum in omuibus:& non cft gradus diftinflus contsa
fpecificos &generico$: declarandum lupereft quid fit. Quod
fic declaratur, Qtadus quicunque geneticus vel fpecificus , v^
dilFcrcncialis vel diuidualis, habet in fc vnum quod moltia
modis concipi polfi::& fecundum quod quilibet gradus cft ha-
bens clTc, nomine Entis importatur & ad conceptum obie-
^alem entis pertinet fccunafim ver6 quod abfolutc talis gra-
;

dus confidetatur, nomine proprio fignificatur & eooceptus ob-

icftalis illius eft.vcrbi gratia
,
humanitas ex ftia propria perfe-
drionc formali, qua diftinguitur contra reliquas vniucrfi pexfe-
diones, habet quod per conceptum formalem huroaniutif
icptxfcntetur & cognofeatur , & fignificetur. Humanitatis no-
mine, humanitas: vtfic etiam habet auodfibi debeatur ,feu,
conucniat clTc quidditatiuum,&adualis e*iftc®^* I'® •

ptxfentatur conceptu formali entis tanquam pars fui obieda-

lis Conceptus & Emis nomine fignificatur.
Similiter animal

(quemadmodum fu|>ra fatis cxprcUd dcclira^um efle apparet)

 In D e ente & cfTentia, ^
kxc iao in fe habet ,&fiede aliis. Vnde conceptus obie^Iic
entis lant natur*gencric*& fpecificx, vel habentes cflc.fic
enim tundant analogam fimilitudiDem,de qualoquinmr,&
pio
ptcreaens&paflioncs eius in quolibet gradu prxcifc
accepto
faluantmiquihbet enim gradus vt fic habetin fe
vnde fit,& m-
diuilusfit & confiri^abilii iniclledui & appctitui,&c.Quod
aponemibus ens abftrahibile gradibus fpccificii-&
a geo^cis
faluan non potcft.Quod autem h*c fiat fecundum
doffttina rn
S.Tho.diiigcnter intuentem ciusdoftiinamcecrorcmcoafti-
tuo. Infra tamen ciim de analogia entis
agenus, hoc oftende-
musrpro nunc facisfaciant hzc difta. prxfcrtim
, nuod tam pri-
ma quam fecunda pars conclufionis ex praccdcntc conclufio
i.ereqaitur,quam confiat cfTc fandii Thorax.
Tertia aurem pars ab omnibus Thomiftis
artentur vnsnirai
ter. Sic ergo patet qualiter ab omnibus
entibus vtporc fimili-
bus abftrahibilis eft conceptus entis non modo
, Scotifiico.vc
patet qualiter fit verum quod hic S.
Tho.dicit , Idlicet dTen^ia
lignibcat aliquid commune omnibus
naturis omnium v»cne-
rura &fpecierum:non enim intendit quod
ertcntiafigniii«t
ali
quam naturam communem omnibus naturis/cd u6d
q fignifi-
eet omnes naturas, vtaflimilantur in hoc, qu6dert’cntia?uat.
quxhbetemm naturx vt funt (quibus res funt) ertintix
ratio-
nem faabenn ficut quxlibet res habent rationem
entis , vcfunc
Itabcntes efle fcu qux funt.

Etq»iajai*d,perqi^res <ofiituiturinfrafriegenne-tel
flicle.tfi
qmodfigMfitamm fer diffinUione indicantem qnid
efi res. Inde^ qJd
mmeneJfentianphiUfiphis innemenqniddituismnutnr.
£tlfLefi
quedfhUcJipbns infepttmo Meuphjfica fceqneter
nominat,qncd qJid

'
fif^>*<i>*»*q^dperformamfi^niJUatnrperfeaso.yelcertit»doLtnrc»^^
*m*frei,JicntdscitA»icennainfecHndoMet.xp\nftcafna.H^^
Mo nomsnenatura dicitur accipiendo naturi
ficundum primum msdn
aerum q»atuor mtderu,quos Boetius de
duabus naturu aprnat, Cecm
Kt^quod natura dicitur ejfe illud, quod quocunque
modo intellt
^ capipotejhnon enimres inteSigehiUs eji
^t(feMMm.EtfuetMm
nsfi per fuam
dicit Philofiphuc in quinto
diffinitionem
MetaphificaMuU
•mi^fubfi^it efinaturaiNomen autem Natura hoc
modofumnia ri
^turftgnijicare ejfentiam rtifecundbmqnod
hahetordinem relordinn
tWM Mfrofrtam oferatHne rei, cum nuiU res prepria
deJUimatmropt
cc t
 Thom. IVio CaietComm.
ratient.Q^UtatU yeri nomtnfumUur ex hoc , q^od fer diffititionem
res ha
fignificaturfed ejfentla dicitur fecwdim quod fer eam,&inea
beteffe.
la hac tetiia parte haias capituli declaraturus quomodo dif
ferant nomina Eflcnti*: inter ft,enumerat quinque eius nomi-
na:primo.Ccffentia , quidditas,qu6d quid erat effc,fotma,& na-
tura: quorum ratio &
differentia fatis clare ac manifefto fermo
nc in htera traditur ,adc6vt addere non fit opus.
^

Mota tamen circa id quod de Boetio affertur, quod Boetius

parum in libro de duabus naturis & vna perfona Chrifti, naturam qua
feft fria- drupliciter accipi dicit.ptim6 omne intclligibilc,fccudo
omnis
eifium. fubftantia.tcnio principium intrinfccum motus, quarto fpccifi
ca eflentia fcu diffcrentia.quos modos (fi Boetium non habes)
Tide fi placctin fecundo fent.fand. Tho.dift.37. qua?ft.i.artic.i.
primo modo accipit hic naturam fao.Tho.quoniamfic c5mu-
nis eft efle ntiis fubftantialibus & accidentibus geneticis & fpc
cificis,&c.
GAP. X.

SuhfiantUtum effentiam frefrie diti,accidentium autem non nifi/e

eundum quod cflendlt : nobiliores item ejje fimpticium effentias,
quam compofitorumfubfiantiarum frobaf.qubd demum ejfentia
' jubflantia tompofita non materia,non forma , yel inter ea aliqua
. excogitata relatio,yel quippiam ipji compofctofupperadditumjed
ipfum fiteompofitum yerisrationibusdemonjlrat.
Ea quia ens abfolute tjT primo dicitur de fubftantiit
'
,
fofierims^

S (P fecundum quid de accidentibus : inde eft quodeffentia proprii.

"V **
yere eft infubftantiufed i» accidentibus eft quodammodo ^fecua-
dum quid.fStc.
Expedito primo propofitorum exequens in hac iccunM
parte tranatus , quomodo eflentia in diuerfis diuerfimode in
ucniatur,quod fecundo loco propofitum erat. Primo decla-
rat quomodo eflentia inueniatur in fubftantiis compqfitis in
tribus capitulis , fecundo in fubftantiis feparatis duobus capi-
tulis: tertio in accidentibus rnico capitulo. Circa fubftantias
compofitas tria declarantur in illis tribus capitulis . In primo,
quid fint entia fubftantiarum compofitarura in fecundo quo-
modo differant i|ner fe cflentiae fubftantiarum, compofitarum;
In tertio, quomodo fe habeant ad intentiones Logicas:inci-
'
,

piis autem exequi in hoc cap. quomodo eflentia in diuerfis di

ucrfimowc inucniaiur.primd hoc declarat in communi , omnes
 In De ente & cffentia^ j7
cfle^a$ TniBerfi adinaicein comparando in
duabus compara-
tionibus.Secundo,quid fit clTentia fubftantiarura
compofitara
tribus condufionibus ncgatiuis,
& quarta affirmatiua. Tertii
mouetdubiuuonem quandam circaconclufioncmaffirmati-
uam,fcloIiut eam. Facit primo comparationem
primam intir
ellentiaslubftantiarura& accidentium tali
concIufione.Sub-
&
mntia rtte proprid habet elTentiam. accidens
autem
dum quid.quam fit probat.Vnumquodque ficut eft ens, fecuQ>
ita ha-
bet eflcntiara:fedfubftantia eftens fimplicitcr:
accidens vero
eft ens fecundum quidiergo fubftantia
habet efientiam fimpli-
citcr,accidens autem fecundum quid, maior
ex diftis in prxee
denti capitulo patet.Minor licet habeatur
feptimoMeta.in prin
cipio , tamen fic probatur in litera : illud
eft ens firapliciter de
luo ens abfolute primo prxdicai^killud eft
& ensfecudfi quid
ue quo ens pofterius,& fecundu quidifed
de fubftantia ens dici
tutabfolute & pnmo,dc accidente autg
pofterius
ergo fubftantia eft ens fimpliciter accidens
&
fecudu o d*
, veri fcefidu qmdl
Qu^dio. Cap. 3.

dtytnq»eymittci.
particulam dubitatur an ens per prius
dicatur de
J^fubftantiafc pofterius de accidente, an vniuocd
In hac quatftione quinque de vtroq:.
agenda funt. Primi declarabitur 3 -
T«ti6
bm Quarti ponetur opinio S.Tho. Quintiarguetur contra il-
refpondcbitur
* ar-
gumentis in oppofitum.
^6 adprimafeiendum
^iquibusprsdicari
eft,q, aliquid duplicitercitingit
de
pet prius &poftcrius.Vno modo fecldum
Iccundu propria rationem eiuf
de

pr^dica^per prius*
pofte
rin^!f
nus de fms‘r
fpecicbus.eo quod perferius efte
neceflarii habet
in vna fpecir,quam in alia.vnde
com.n
Met.com.z.dicit,quid
pnoritas & poft«ioritas fpccierum
pon impedit vnitatem «-
Dctis,& hoc modo non quxrimus hic,
per fc enim notum eft o-
mmbus quod ens perferiori modo eft in fubftatia, quim in ac
** P*^*<i‘«tur per prius fcpoftctius.
in "J*“*'*j
Illud vero dicitur prxdicati analogici, feu
pet prius &po-
ftenu» fecundum rationem propriam
,quid de vno prxdicmuc
««3
 Thom.3 Vio Caiet.Comm"
fine terpefto ad aliud de altero vero non nifiin rerpeftna4
aliud. Vnbigratia:Sanum pizdicanir de animali fineicfpe-
dka ad d< 2etam , medicinam & vrinam jdciftisvcroprssdica-
tur non nifi ia refpeftu ad animal dicitur enim animal fanum
,

«VfQue additione aliqua, vrina vero non dicitur fana, nili quia
clUigoumfanitacis exiftentis inanimali!& di*ta fimiliter non
eft fana, nili quia eft conferuatiua fanitatis : & lic de aliis. Cum
enim dilHnics fanum praedicatum de animali,no pones in ciu*
diffinitione refpe^umad aliquid botum.Dum amem difiinies
fanum przdicatumde vrina,in diffinitione ciusponeturtcfpc-
Aus ad fnnitatem animalis cum ipfa animalis fanicate,& firoiU
tet in diffinitione dixtae Sc mediciux in eo, quod fanx funt , di-
ces enim {vt iara didium) q> vrina eft fana , in eo q> fignum eft:
/anitatis: dixta in eo q> conferuatiua.& medicina m eo cau-
fa eftillius:& hoe modo vertitur hic in dubium,an ensprxdice
curanalogicd:ita quod abfoluteprxdicetur de fubftantia: de ac
«identibus vero no nili relatiud ad fubftantiam-.quod idem eft
quod quxrere. vtrum fubftantia in eo . q> ens non includat ac-
cmensiaccidens vero in eo q? ens includat fubltantiam:'8c in hoc
pedet tota quxltio inter o os fc Scotuminuoniain accidens i n
eo,qu 6 d accidens induere lubtiantiam ab om ni bus conc edi-
turaed non accidem lo eo.qu 6 d ens .Hxc de pri mo.
'T^cd ad fecundam Scocus primo fen. dill.j.q.i.& 3 S.q.i. po
nit hanc conclulionem.Enscftvniuocum fubftanuz & acci-
denti Deo & crcatutxr& probat eam lic,Omni$ intclle&us^cec
&
tus de vno conceptu, dubius dc diueclis : habet conceptu de
quo eft certus,alium a conceptu dc quo eft dnbius: incellcdlas
uifquc potcftcirc certus dc Deofeu dcprQpriapalfioncrquod
Z t ens,dubita doanffi ens fiuicup vclinfinituni,ljuc an llt fub
ftantia tcI accidens : ergo conceptos entis eft altus a concepti-
bus iftis,& ita neutrum cftcxfc,rcdin vtroque illorum incltt-
ditur; igitur vniuocus. prima propollcio patet cz icrminis.Mi-
noremverd experientia docet.
Secund 6 lic,£DS non eft vniuocoro,crgo Deus non eft d no-
bis naturaliter cognofcibilis aliquo conceptu limplicL hoc eft
falfum,crgoadcftraftionc confequentis ,&c.Conlequcntia
probatur , nullus conceptus eft ptoducibilis in intcllc^u no-
ftro , qui non contineatur eirentialitcr,vclviitualircrin obic-
&o relucente in phantafmatc;fcd conceptus non vniuocus ,

JDco& obicifto relucente in phantafmatc eft imn contentus

tam

I
 inDeente&e(fenCia7 0
tent e^eatuliter,quam virtualiter ia obiedo relucente in pha-
tarmate,ergo nullus conceptus dl ptoducibilis io incclledlu nd •

rniuocus obicdo relucenti in phancafmate:hoc ait

{Irojoili fit
tem eftereatura j ergo omnis conceptus fimplex, quem habe>
i
inus de Dco,eft Tniupeus creamrx& confequenter conceptui
entis. Maior patet , Minor declaratur quia obic6lam creatunl
:
centinet clTentialiter cdceptum,incceatiim, Tt de fe notum eft^
nec virtualiteriquia ptiusnon includitur virtualiter in poilfr>
ziorijfed e conuerfo;
Tertio lic , Omnis inquiiitio MetaphyUcalis de Deo proce«
ditjconfidcrand* rationCm formalem aiicuiu$:5t auferendo ab
fea imperfediontm,quam habet in creaturis
, &
referuando ili
lam rationem formalem , & atribuendo libi omnino fummattl
perfe&ionem:& dc ponendo illam ih Deo. ergo omnis inqui-
£tio de Deo fupponit illum intelleAum habete conceptant
eundem vniuocura,quem accipitcxcrcatutis.
Quarto fic, Eos non eft vniuocum fubftantix&aecidentii
ergo fubftantia nen eft A nobis naturaliter cognofcibilis hod
eft falfum;ergo,&c.T enet confequentia, eo qu^
cum lubftaui \

tia non immutet immediate intelleftum oofttumad aliquartt

ihtcllcftionem luiifcd tatiim accidens fcnfibile, ftqulturquod
nullum conceptum quidditatiuum habere poterimus de ea, nii
fi aliquis talis polfit abftrahi i conceptu accidentis tfcdnuU ’

Ius quidditatiuus abftrahibilis eft a concepta accidentis»

talis
nifi ens vniuocum accidenti &
fubftanti*. Hoc autem quod id
ratione aftumit. fcilicet quod fubftatia noq immutet intd-
ifta
ledum nofttum ad aliquam fui intelledionem probatur fici
,
Quicquidfuaprxfcntia immutat intellcAum.abicniia illius
poteft naturaliter cognofei ab intellcau quando imtautatut
(ficut apparet cx fecundo de anima) quod rifus eft tenebr* c6
gnofeitiuus, quando lux non eft pr^fens.eo quod tunc vifus no
Unmutatut.igitur fi intcUe^us naturaliter immutatura fub-
ftantia immediati^ ad adium citea ipfam
, fcqueretur quod
jiiando fubftantia non elTct prxfens poiTet naturaliter cogno>
,
Jcinoncife prxren8l& iu naturaliter cognofei polTct in hd-
ftia confecratanon elfe fubftaniiam panis quod eft madifeftd
;
lalfnm.
Qointo arguitur authoritatibds fecundi Mctaphy.tej. coiii-*
tnen.4.Prob£ns Ariftotcles caufam entitatis Sc veritatis maxi>
,
entia & V era aHumit hanc propofitionoro. Y numquodqud
sc 4 r
.
1
»
 40 Thom.iVio Caiet.Comoir
<nazimdiprum aliorum dicitur, fecundum quod aliis inedT*
niuocatio.ens ergo Tniuocumdicicurapud Ariftorelem decad
fj COI itatis ,
fciliccr Deo 3c aliistaiiter procefTus Ariftocelis nui*
«r(dmt. lusciTec. arguit enim ile ,Caufa vniuocaentitatis&Teritatis
eilmaxlmeen$:& ver^ Deus eil liuiufmodL ergo Auiccona
quoque primo Metaphy. capitulo fecundo dicit, Subftaotiajc
quantitas nnn habent intentionem communem niil entis, cu-
ius quardam funrquafi ft^erit.j,&qu»damquafi accidentia pro-
pria.£t capitulo quinto facit acgumentum,quodaddudumeft
de conceptu certo, & dubiis, Omnes, inquit, imaginanto; ccc-
t***^*^^®™ autem vtrum fitagent rei patiens,
jtlraiel
* ^ ’ Algazelin MetaphyCea fua tradiatu primo habet, quod qui*
dam homines putaueruDt,qu6d ens non przdicat alium con-
ceptum a fuis inferioribus, dicentes qu6d elTe accidentis ni-
hil aliud fit quam cfTcfubllantix. Multa alia argumenta addu-
cuntur ad hocifedquia ( Yt parebit ^ non probant vniuocario^
nem,fed alietatem conceptus entis, omitto :3e etiaquia exd.«
cendis cuilibet ingeniofo patebit cefponfio ad omnia. Hjcc de
.
fecundo.
rrmdfd Quoadtertium arguo ptiraofic. Nullum Tniuocatuminrai
tionefui Yciuoci habet aliquid plus,qua.m reliquum vniuoca-
tum:fubftantia &
accidens funt Toiuocata per ie in enre : ergo
accidens non habet aliquid pius in ratione hti vniuoci,fcilicec
entis, quim fublUociaidifcucfus bonus : conclufio vero eft fiil-
la : ergo altera prxmifiarum , non Maior quia illa habetur ez
^ :

anteprxdicamentisiergo Minor,qux efi conclufio aduetfie par

tis.Falfitas conclufionis habetur rcptimoMcta.textibus&com
>. mentis fecundo & tertio , vbi dicitur quod in ratione acciden-
tis ,inquantum enspbnicur fubj[lantia,vndeComment. dicit'
in commento tertio , qnod fedeos ftans non dicuntur efien-
tia fine fubftantia.patet autem quod in diffini tionefubftamiar,
inquantum cos non ponitur accidens nec fubtlantia , eo qudxl
abftrahit apud eos ab illis. Patet fccund6 falfitas illius conclu-
fionis ex didfis Antonij Ttombetx qui in hac quaKUone fate-
,
tur in diffinitione accideoti$,inquantam ens , cadere fubftan-
tiam. V n de e rfi ratio po flit a Scoto fc enndum apparentiam fbU
ui,glolTando Atiftutclem ( glofTadcfliucQte textum } nullo ca-
Viiedi mcnpadopoteftab AutonioTrombetafolui:coqu6dabip(a
hv< fT9p$ veritate coadius conccfiic in
Q^oiibeto faofalucatemcoa-
/r«R» (i>. clofioiUS,quam$cotusAcgaict.
Secundo
 In Dc ente & eflentla.' 41
Sccttod6argaltut(ic,£as eflroiuocucn prxdlcatam in quid me.huim
da floribus difterencibai fpccie , io nulla differentia quiddiu- itc.fectt»
tiuemclurum:ergq eft genus. Tenet coDfcqaemiacz diffinitio dofofitt,
ne generis,dc conditione appofita a Scoto io primo fenten. dift’. t.6, cires
3.vltunam enim particulam aOumpeam- exigi dicitad genus & me. 0’yU
bene y fecundam Ariftot. quarto Topic. Autccedens quodad de,u cift
primam partem & fecundam Scoti ibidem cft. Quo ad tertiam q»etism
autem probatur lic: Si ens cfTct inclufum in aliqua differentia Arifi.i,
non vlcima , fequerctur quod addendo differentiam non tlti- di.j.j.j,
mam generi , effet nugatio hoc ell falfum : ergo , &c. Tenet
:
<sf.y
confequentia quia bis ens poneretur eodem mqdo ; Icmel ra-
;

&
tione generis, fcmcl ratione differenda:» Verbi gratia, Si
ens
mctuditut quidditatiuc in ratione animalis. & rationalis, di-
cendo animal rationale, erit nugatio.Cum enim primapars ra-
donis ani malis fit ens, erit ratio propria animalisens, A,B,
C. Similiter cum prima pars rarionis rationalis fit ens
erit ra-
,
>

tio rationaliscns,D,E,F.& fic dicendo animal rationale, dicens

cos, D, £, F.dc confequenter pones ensbis:& ex-
preflenugationemcommittes.Nec eft opus impugnare rcfpon i
uonein Scoti , vbi fupri ad hoc argumeutum ,quianone(lad
propomumtait enim quod ficut dicimus,animal album abfq ue thscquim
nagatiqne.eo quod ens claufum in ratione albedinis
denomi- tt'c*ntrs
na^ccidencaliter ens claufum in ratione animalis, ita
in pto- ynisoes-
ponto dicimus animal rationale, eo quod ens claufum in ratio t*»nem tm
nali denominat cficatiaiiter cos claufum
inanimaliabfqucnu
gatione.
Hoc enim non eft ad propofitum, aliud enim cft loqui dc en

p(sdiCTa,& ^ud eft loqui dcetuc pariiculatiter accepto.Licec

emm palliari pofEc, quod ens particulatum ad
album&rauo-
nale denominat ens patticulacum ad animal non
, tamen poteft
inteUigi quod prima pars rarionis albi
formaliterfumpta, de-
nominet primam partem tadonis animaiis.Eacnim cft
cos eo-
dem inodo fumpcum,cum vniuocum fit, temaoet ergo, quod
nugatio cft dicere apud Sco. animal rationale
,imo animal al-
bum eodem modo arguedo, vt prius xteodo loco nominum
eo
rum rauonibus quidditatiuis.
Quod fi aliquis vim faciendo in verbis Scoti fortd dixerit,
,
eos non cbu<di in rationali quidditatiud
&
albedo, fed in ratio-
baluati Ic albedioe , tunc interim fcquitur
principale inten-
cc 5
 :

4* Thom.iVioCaietCemrtiI
cum Doftrum quod fciltcet ens in nulla differentia incladata#
:

quiddicaciuc:quia rationalitas non efldifferentia^ fed diffetecif

piiiicipinro fecundum veram AuicennzdoArinarn: diffetentil
emm przdicatuc de fpeciettationaiitas autem noh, quare,
Tertio arguitur fic, Ens cft vniuocura fubftamiae & acciden-
tisier^o in ratione fubftantix czptefle cadit ensrergo in difEni
cxplicite cadit ensthoc eftinc6uenicn$&c6u»
Ariftotelcm 6c viam communemtergo , &c. Prima confequeni
^ j
tiaprobatur ex eo quod omne Tupenus vniuocum cxplicite ca
- dit in ratione fui cficntialis infetioristllcut animal cedit expli»
cire in ratione horainis.Sccuda confequeeia probatur ex autho
titate Atiflotelis poEca in fccudo itbro Topicorumiilla fciliccc
quando aliquid pouicur in diffinitione alicuius loco i!lius:fi po
natur eius ratio , clarior erit intellctfluSi Cum ergo fubllantia
ponatur in diffinitione liominis,& loco fubflantis liceat pone«
re eius rationem, in qua ezplicita cadit ens,rt clarior fit diffinia-
tio,fequicur quod ens debeatponiin diffinitionehominisex-
plicitcirt clarior reddatur.Hec prohibet hoc communiffimus
ambitus ipfius entis , aut carentia diiferentiarum. Sicutnec ex
his prohibetur ens tanquam przdicatura vni uocum quiddi>>&
tatiuum cadere in ratione fubftantiz. £t confirmatut hoc per
Scotum,qui in primo fententiarum diflin.tertia , ponit enseffd
primum cognitum cognitione difiinfta : eo quod ens cadat ia
• conceptu quidditatiuo omnium taquamprimumprzdicatuoi
quidditatiuum.Hxc de tertio.
^
5. Qbo ad quartum principale prznoto differentiam inter y-
niuocum &zquiuocum, purum & analogum. Vaiuocatafunt«
quorum nomen cft communc:& ratio fecundam illud nomea
eft eadem fimpliciter. Puta zquiuocata funt quorum nomeii
,
efl commune , & ratio fecundum illud nomen eil diucrfa fim«
plicitcr.Analog.nta funt quotum nomen eft commune, Sc rati^
fecundum illud nomen eilaliquo modo eadem & aliquo mo«
:

^ do diucrfa feu fecundum quid eadem , & fecundum quid

> diucrfa. Vetbi gratia, Animal & Medicina funt analogatafub
> fano :vndc habent illud nomen tcominuneivtrunque enim iU
lorum dicimus fanum, diffinitio autem eorum inquantnm
fana funt , efl aliquo modo eadem , & aliquo modo diucrfa
' nimat enim, i nquamum fanum , efl habens faniutem : medici»
na , inquantiim fana , cA canfa ianitatis : funt enim ezdem a»
liquo modo iftz diffinitiones: quia in omnibus includitut
faniuss
 In De ente & elTentia.'
^aitas:& funt diaetnE aliquo modo:quia diuerfts modis Hmi-
analogum cft medium inter purum
^tateiD refpiciunc:vnde
qniuocum & Toiuocum : ficuc inter idem (impliciter 5c diuet-
ium fimplicitcr cadit medium idem fecundum quid &diuer«
fum fecundum quid & ficut medium fapit naturam Ttriufqne
:

cxtremi.dicit enim quodammodo plures rationes Sc quodam*

modo vnam propter quod inuenitur quandoque apud illulltes
philofophos , quod analogum dicit plures rationes 8c quaa*
,
mque quod dicit Tuam rationem.
Notafecundo, quod duplicia funt analogata. Quxdam fe-
cundum determinatam habitudinem vnius ad alterum. Quas-
dam fecundum proponionalitatem. Exemplum SabHanriadC ;

accidens funt analogata primo modo fub ente. Deus autem dC

creatura fecundo modo:infinita enim eft diilantia inter Deum
dccceaturam.OifFerunt autem hxc plurimum:quoniam analo-
gam primo modo ita fc habent quod pofterius fecundum no-
:
men aoalogum di/Knitut per fuum prius:pnia accidens, inqua-
tum ens per
fubllantiam. Analogata veto fecundo modo nont
creatura enim inquantum ens non diffinitur per Deum. Vnde
analogata primo modo habent nomen commune: rationem &
lecunoum illud nomen fecundum quiJ eandem & fecundum
quid diuctfam:pcr hoc quod analogum illud fimplicitcr, id eft, .

fine additione aliqua de primo dicicur:& de aliis vero non, nifi

diuerlimode refpicicndo primum ,quod cadit in eorum ratio-
nibus, fient in exemplo de fano manifeftum eft. Analogata vero
fecundo modo habent nomen commune, & rationem fecun-
dum illud nomen aliquo modo eandem & aliquo mododiuer
fam,non propter hoc , quod illud fimpliciter dicatur de ptimo
&dcaliisrelatiudad piimu.fcd habent rationem eandem fe-
cundum quid propter identitatem proportionis, quz in eis in-
nenitur,& fecundum quid diuetfam propter diuerfitatem na-
,
turarum fuppofitarum illius prt^oriionibus. Exemplum, For-
ma & materia fubftantialis & forma materia accidentium
&
funt analogata quardam fub nominibus formx &
materix,ha-
bent enim nomen commune puta formam H materiam ra- &
,
tionem fecundum nomen formx fiue raaterix eandem &di-
uerfarn hoc modo,quia forma fubftatialis ita fc habet adfub-
ftantiam , ficut forma accidentalis ad accidens fimiliter ma-
,
teria fubftantix ita fe habet ad fubftantiam ,.ficut materia
ac-
cidentis ad accidens, rcrobique enim ialuaxur identitas pro-
portio
 44 Thom.J Vio Caiet.Comm«
CSxi. & portionum cura diuerfitatc naturarura, & vnitatenominu:hue
SJUstap. modum analogiae exprimit Commentator ix. Mccaphy.com>
Cwn.ii. mento i8.& clarius cum Arift.i.Ethi.cap.7.
thea me- Q^ihus fle prarlibatis , pono duas conclufloncs. Prima eft,
iiumc/j, analogice Ttroquemodo analogiz dicitur de fubftantia
ConcUfto & accidente. Secunda concluflo. Ens
dicitur de Deo & crea*
madȣ. fecundo modo tantum. Prima concluflo probari poceft
tationibusfadis contra Scocum,& maxime prima. Autoritate
autem Acifl.4.Mctaphy. tcxt.com.3.& Conunentatotis ibidem:
exprefleenim ibi dicitur, quod ens vnum, fed ad vnum. Duo-
decimo, quoq; Mctap.tcx.com.x8. cxprefTc dicitur, quod prin-
cipia ptaeoicamentotum non funt aliquo modo eadem niflfe-
cundumproportionem. Super qua autoritate potcil argui fle,
Ilia non funt vniuoca,quae nullam idcntitatemnabencmfl pro
portionistfed principia propria fubflantiae & accidentium fune
nuiufmodi ergo,&c. Minor exprclTc cft in litcra Arillot. Ma-
;

ior cfl nota cxtetminis:fl enim nullam aliam identitatem ha-

bent nifl proportionis oponec quod carcant Tiiitat^ vniuoca.
:

Ethzc autoritas cfl notanda contra Scoti(las,quia fl conce-

dant ens habere entitatem analogam, dicant cum hoc, quod
habet etiam identitatem vniuocam:cuius oppofltum Arift.di-
cit,folam identitatem proportionis inter principia prxdicamen
torum ponens.
/» «Mi?. Secunda concluflo non aliter pro nunc probetur, quam an-
de Aua- toritatcS.Thom.in quarftionibus de veritate, quzft.x. anict.
vbi examinans quomodo feientia flt analoga Icientix diuinx
&fctcntix crearx,cxpreflc fatetur, quod fecundo modo flt ana
loga & non primo modo. Vnde cum ens dicitur de Deo &
creatura, hoc modo dicitur proportionabiliter,qui exprimitur,
quod fleut Deus fe habet ad mumefre,ita creatura ad fuum:
led de his alias, cum ex propoflto tra6iabitur, diifuflus loque-
mur modo fuffleiant hxc pauca dixifle , ex quibus innotefccre
poteft,quod conceptus entis formalis eft vnus inxqualiter re-
prxfentas efle fubflantix & accidentis Dei & crcaturx:& quod
conceptus obieAalis non habet nifl voitatem proportionis
determinatx ex identitate termini vel vnitate propoitionabi-
litatis & identitate propottionum.Ex quibus elici potefl,quod
cum talis vQitasapud.Arifto.4.Mctaphy.text.comm.x.fufficiac
ad obie^um fcientix, ens non oportet poni vniuocum ad hc c
quod pafliones habeat : it. contiadi^ioncm fundet , & reliqua
huiufm
 In De cntc & eflentia. 41
hoinrmocii habeant Hb! conuenientia.Hzc de quarto.
Quoad quintum refpondetur ordinate ad argumenta.
Et ad primum dicitur, quod argumentum illud, (i aliquid
probat,aiietatem conceptus non vniuocationem probat : ncut
&
ipremetScotus dicit, ideo gratis concedimus illud,{icut etii
Auicen. qui tenet eni non elTc prxdicaium quidditatiaum,
concedit ens dicere alienum conceptum , non tamen vniuocu
&quidditatiuum.
Ad fecundum negatur confequentta. Ad cuius probationem
dico,qa6d aliquod continere vircualiter aliud , potcft intelligi
dupliciter. Vnomodoficut caufain virtute fua continet cfFc-
ftum.Alio modo ficut cfFcftus continet virtutem caufr, parti-
cipando illam fic : hoc ftante, Minor cftfalfa , etenim eifcdus
quilibet virtualiter continet fecundo modo Deum.Nccopor-
tet quod continens iftb modo ht prius :im6 necelTarid eft po-
fterius. Quod fi nihil dixeris, quod hoc eft abuti vocabulis»
quia apud omnes contineri virtualiter non attribuitur nifi cau
lz:dico quod fi fiat vis in verbo , falfa eft Maior:eo quod datur
triplex modus continendi, fcilicet eficntialiter , virtualiter , Sc
parricipatiue:ficut clFcftus continet in fc caufam.
Ad tertium, conccflb toto antecedente , negatur confcquen-
tiarfufficit enim analogia illius rationis formalis.
Ad quartum negatur confequentia. Ad probationem dici-
tur,quod falfum fupponit , fcilicet quod fubftantia non immu-
tet intelle£lum per propriam fpeciem. Vndeadeius probatio»
&
nem dico,qubd quantitas accidentia in Euchariftia agunt 8c
patiuntur totum, quod ageret &
pateretur fubftantiadt eftet:
ficutenim acceperunt modum cfiendi fubftantue , fcilicet
abfque fubie^o : ita etiam agere &
pati eius :& ideo ex mul-
generatur in intelleftu fpecies intelligibilis
tis hoftiis fenfatis
fubftantia* panis :& eius
quidditatiua cognitio, ficut ad nu- & ^
tritionem agunt , ac fi efict ibi panis non enim minus ex illis
:

accidentibus nutrimur, quam ex aliis hoftiis non confecratis:

ficut non mitius ex confecratis generantur vermes cineres, &
qudm ex non confecratis. Vnde ad argumentum dico, quod pa-
nis abfens immutat : quoniam non eft omnino abfens : reman-
fit enim ibi accidens fuum ,quod eft vice panis : quare non eft

fimile de vifu refpedu tenebue. Nec eft contra nosautoritas

Arift.quoniam hxc omnia habent locu , vbi eft fimpliciterab-
feotia obieduquam hic non concedimus quo ad operationes.
Ad
 4<5 Thom.i Vio Caiet.CommJ
Ad quintum dico, quod quia medium comparatum tbi «*•
trcmorum,vtoppofuumiDduitaltctumextrcmorum> vt dici-
tor quinto Phy.tex.com.^. ideo anaiogum» comparatum zqui-
uoco,quoddiuerfas rationes fim^liciter fooat,vniuocum ap-
pellatum eft abArift.ibi:St merito, eo quod vtebatur analogo
iccundum id, quod habet de Toitate oportet enim ad veiifica-
:

dam illam maximam, quod Sc eifeftus non in fola voce conne

X)iant,red in ratione aliqua formali eadem aliquo modo in U-
listvndc textus ille non eft contra nos.
Ad Aoic. & Algazelem dico, quod nihil contradicunt : quia
alictatcm non rniuocationem conceptus entis infinuant.
Ad 'tlti- Suh^iantiarJ* yero q»tdam funt JimfUces, qttxdam t$mj>opt£,
m»m. i„ ytriufq; tfi tjfentia;ftd in fimplicibut ytriori ^
nobilhrimcdf
fecundum etiam quod habent ejfe nobilitu ,funt etii caufaeorum q»»
(emfojita funt^adminui fubJiantiaf rima jd^fimplex, qua Demefi.
Htc ponitur fecunda comparatio , quia fubftantias inter fe
comparat tali conclufione tSubftaotia; iimplices nobiliori
modo habent cfrentiam,quam compofitar .quam probae
Tcriori
duphcitet.-primo (tc, Qjiorum eife eft nobilius,eorum eiTcntia

cft nobilior: fubftantiarum limplicium efte eft nobilius, quam

compoiitnrumzergo cftentia fubftantiarum limplicium cft no-
bilior.^ecundo lic, Caura,rupplc cfFcdiua,non vniuocahabet
nobiliorem clTentiam fuoefFeduifubftamialimplexfaltempri
ma cft huiufmodi caufa compontarum : ergo fubftatia fimplex'
eft perfe^iotis clTentix quam compolita.

Subflan- euidentiam huius partis nota, quod vt habes a S.Thonu.

tiaftmpli quarto fen.dift.ii.q.i.attic.i.ad primum : fimplicitas nec perfe-
ces fubfi- itionem fimpliciccrncc impctlcftioncmfonat:tc$ enim exeo
ftetes per quod limplcx, non habetperfediooemmaioreifcdexeoquod
fefhores taliter hmplez, id cft ftmplicitatem fubliftcntem habet. Vnde
funt fub- materia prima cft limplicilUma,&formZ accidentales funt fim
/awtiMfo pilees,5c tamen non funt perfeftiores fubttantiis compofitis.
l<^eo ciim dicimus fubftantias hmplices efte perferiores
fefiiu.
compolitis ,intclligas non dc quibufeunque limplicibusfub-
'

ftamiis,fcd dc iimplicibas fubftantiis in fua fimplicitate ; qux*

Sto.i. iif le* funt fubftantix fepatatx omnes.
't.q. i.ad Propterca caucto hic opinionem Scoti in primo fent. dift.|,
rr:,>:um q.i.diccrtislimplicitatcm clTc petferionem limpliciter.Vtau-'
atohbtt. temveritatemtutariacfalfumimpugnaicfcias,QOUtoquidfiK
t. petferiu fimplicitec.
 In De ente & effentia.’ 47
Perfeftio fimpIicitcr,apaJ Anfclinum Monologinmi^ eft
^nzin vaoquoque melior cft ipfa,quam nonipfa GlolTalic.In tioperft-
noquoqac , iaquamum cft inciiiiiduum entis , id cit hoc ens
son inqoancumeft indiuiduum huius vcl illius naturr,puta,y^'«p^f/-
hic homo, aut hic angelu s,mclior cft,&c. quia comparatiuum
includit fuupi politi uum:ideo melior cft, id cft bonitatem fea
perfeAionem meliorem ponit, quam non ipfa^id cft quam
quodlibet libi incompoflibiic:itaqu6d(ly non ipfa)ncn tenea-
tur contradi(ftorie , fed incorapo/fibiliter. Vode pcrfetftio lim-
pliciter exigit duas conditiones, primo, quod dicat perfe^tio-
nemtfccuodo.quod illa pctfeAio in indiuiduo entis ht melior,
qudm quodiibet libi in eoincoropolEbile. Propter dcfcvtum
tnim prima; conditionis ram relatio,quatn negatio a pcrfc^lio
-Ilibus fimpliciter excluditur.
Propter vero dctetftumiecundx,
ratiocinati, ridere, Iatrare,&
huiuimodi perfcftioncsfimplici-
tetoonfuntiquiaifta etfi fint meliori indiuiduo huius vcl il-
lius naturar,non tamen cntis.Oiximus quod ly(non ipfajtcnc-
cur ineompollibiliter &
non contradifloiic : quia aliter omne
pofitiaum cllet perfe^io limplicitetiquia indiuiduo entis me-
lius cft politiuum quodlibet eotradi£lotio ftirmaliterfumpto.
Ncc fuperficietenus confideres primam conditionemiquunia
propter defe^um eius (implicitas non dicit perfe^ionem fim
pliciter.Simplicitas enim nihil aliud cft quam negatio compo-
/icionis:vndenon cftpetfctftio imperfe^ionis. Propceica defi-
cit talismodus arguendLIn indiuiduo eatisquodlibet incom~
poflibile fimplicitaci dicit imperfe<ftionem:crgo ipfalimplici-
cas cft melior invnoquoque quam non iplasfc conTcquentec
fi^pUeiter, Oportet enim addere io antecedente, dc
ipfa dicit petfcAioncm, quod falfum eft, quia
negatiuum prae-
dicatam cft.
Poteft autem contra Scoti politionem arguere fic:Nullapec-
fedHo fimpliciter laluatur in relatione, vt rclaiio eft: liinpiici- •

tas autem laluatur in relatione, vt relatio eft:ad,liquidein

cft
iimplicillimum, nullam enim compo lirionetn includit, &
vni-
uerfaliter fecundum Scotum omnis dilFcrcmia
vltimarclatio-
ms,ergo,&c.maior patct,cx eo.quod rclatio,vt relatio,ncc per-
xed^ionem nec imperfeftionem fonat ncc apud nos ncc
apud
,
$cotura.
Przcerei,quod diuidituc per quantum, &
non qqantura,
Hoacft pctfcaiq fimpliciter. Patet ifta, quia implicat quod
aliquid
 InDeente&dTentia. <4
Miaot habetur ez 5>.Meca.tex.com.ie.vbi dicitur, quod princi
pium cogaofcendi eftadus& non potentia.
,
Secunda ratio eft, Effentia fubftantiat compofitx eft id quo ,

res ponitur in genere Sc fpecic fed materia fola non eft id ouo
:

res ponitur in genere &fpecie, ergo materia folanon eft eHen-

riambftantiz compofitx. Maior efteuidens inducendo in fin>
gulis: Sortes enim per fuam naturam in fpecic humana collo _
catut:fimiliter in genere animalis, & fic de aliis.Minor proba-
car:quia id,qno aliquidin fpeciereponitur, oportet quod a£tua 7*

Ic fitjCO quod cft principium dUlinguendi ipfum ab aliis fpecic

bus:& coUocaadi ipfum in tali gradu vniuctfi:matctia auic fo-
laaftnalitatem non includit.
. etUm forma tantumfitbftdtnHtcomffofit/e tffcntla dki potefi, £Jfe»tM
quamuHqmiamhoc affer ne canentur. Ex hu enim,qua dtftafuntpa-J^"^^^^
tetjquid ejfetia efiid,quoi fer diffinitione rei ftgnifcatur, diffinitio an ^®i**/^*‘*^ .

tem fubfiaatiarum naturalium non tantumformamfed (if materiam

fontinetuditereuim diffinitionesnaturales CfJ^athematica nondiffer
rent, Nec etiam fotefi dici,qubd matnia indiffinitionefubfiantia nat»
ralu fonatur,ftnt additum ejfentia,eius,yel ens extra iUam naturam^
yel ejfentiam eius, quia bk modus fropriut efi accidentibus, qua ejfen-
tiam ferfede non habent. ynde oportet, quod in diffinitionefuafubjlan
tiain yel fubiedum recipiant , quod efi extra genut eorum patet ergo
,
quod ejfeutia comprehendit materiam formam.
Hic ponitur fecunda conclufio negatiua talis , EiTentia fub-
ftaniixcompofitxnonefifolaformatquam vnicarationepro-'
bat fic , illud efi efientia fubftantix copo fitx, quod per eius di£
finitionem fignificatur: fed folaforma pereius diffinitionem
non fignificatunergo folaformanon cll efientia (ubfiatixeom
pofitx.Maior efi de fe noca,m inor probatur : quia di ffiniciones
naturales per hoc differunt a Mathematicis:quia iftx fignificlc
foiam formam , id ell formam abfque materia fenfibilunacura-
les veto fignificant formam &
materiam fenfibilem.
Sed ad nane rationem potefl; dici.quodcum fignificari pet
-

diffinitionem contingat dupliciter,V no modo, pars rei d ffini- t

tae,alio modo.vtfubicdum reidiffinirx:feu vt deferens rediffi.

nitam^er diffinitionem naturalem fignificatur fola forma, vc
res didita : &
ideo quidditas eft fola formatmateria autem fi-* '

* '
gnificacurvtquidditatcm deferens.
Contra hancrefponfionem fubiungltut in Utera talis ratio,
illud quodell proprium accidentibus , ez imperfe^lionc fux
Dedite& efien. dd
 0 Thom.i Vio Caict.Comnir
cfTentiz.no contienitfpecificis fubftantiis, fcd recipere in Jiflf
nitione aliquid extra eflentiam Aiam eftpropriatn acctdentiW
bus ex iropetfe£Uone fuz eiTcntiZjCrgo hoc non conuenit fub
ftantiisfpecificisiMaior patet ex terminis, qnod enim eft pro-
prium alicui ex fua impctfedione,non conuenit alteri habend
perfe^ionem oppofitam illi perfeflioni.Minor habetur ex fep
timo Metaphy.tex.com.i3.i^.&.i^. -
Circa maiorem nota, quod licet formae partis, pyta anim^
conueniant edam difhoiri per aliquid extra e/Tcntiani eius^
ac per hoc iftud videatur eiie non proprium aecidentibus,fed
cpmune eis & formis partiam,in rei tamen veritate proprium'
• eft accidentium, eo quod difBnitio non cft nifi rerum exilleU-

Diffi l-
reda linea praedicamentali habentium fpeciem com>
pletam ,cum difhoitio componatur ex genere & differentia,'
^ .

*^^^fola autem accidentia interentia &fpecie completa funt per-

®‘^‘^“amentum diffinibilia.ft ideo proprium accidentibus di-
diiferen-
xit eife tali modo diffiniri, vnde& anima diffiniturperaliuiT^
effentiam fuam pro quanto participat de accidentis na--
Efftntia

iefojltx , JVw» etUm pQteJi ditl,^itod ejfentlaJ!gnifi,cet reLtthne, qtt* eji iotcr,
f»e» eji re mater idm^ formam, -rei aliquid ftfer addi A iUh,q»ia hotde nece^
Hatio inter tate effet accidens extraneum a re, nec per eamres cogmefi^tur: qua ««l
materii nia effentia (o\f,ueniunt,per formam enim.qua eft aC^us nuiterU,r»at*^
fornii ria efficitur ens aftu (*r hoc aliquidiynde illud quod fuperaduenit, »oj%
^ut ait- dat effeaClufimpliciter materia, feit^e ailu tale yficut accidentia fu‘
quod fu- ciunf.ytalhedofacitaffu album,yode quando talit fnrna ttcqtUtitw/Tt^
feraddi- non dicitut generarifimpliciteT,fed fecundum quid,
tumcom-
Hic ponitur terriaconclufio negatiua , ElTcntia fubftand*:
'ito.
compoutz non eft aliqua relado inter materiam ^ formam'
aut aliquid additum compofito ex materia & forma, quam,
probat ex duabus rationibus. Primo fic , Omnis relado media
mter materiam & formam,& fimiliter omne additum compo-
£to ex materia & forma eft accidens extraneum fubftantiarj
nulla efrentia fubftantiz compofite eft accidens extraneum:et>
go minoreft de fe nota , maior vero probatur,Omne adueniea
ci^iiflmplicitccfacieos formalitec ens tale eft accidens exrra-
riez naturx a fubftantia , omnis relatio media inter mate-;
;(lam& formam ,&omnc additum compofitoadueniuntenti
^P(\plicitcr, faciu^ic eps tale ^ ergo omnia huiufmodi funt
accident^
 In D e cntc & eflcntia^ fl

accidentia extranex naturs a fubftaaiia compodta.Huins pro

/jllogirmi niinordeclaiatur,prinn6 ex eo quod forma fubftan-
tialis adueniens mateiiz facit c(Te impliciter ,& hoc aliquid,
Tt dicitur fecundo De anima, tcz.com.i.Declarabitur fecundo
ex eo.quod generatio tcrminau ad formam fubftaniialem cft
generatio impliciter. Terminata reto ad formam accidenta-^
Km eft generatio fecundum quid , rc dicitur 5.I?hyi.text.c.7.
cum enim materia Sonis acquirit formam fubllantialem,tunc
fine additione dicitur Sortes fieri : acquiiia autem forma fub-
ilantiali ,cum magnitudinem acquirit, non dicitur Sortes fic-
ti & fine additione,fed fieri magnus.
fimplicitcr
Secunda ratio eft ifta,Nullum additum vt relatio illa media
autvt qnomodolibct fcquenscompofitum ei materia & foc-
ina eft proprium principium a priori perfeda; notitiae fubftan-.
tiaecompofita;: cftentia fubftantix compofitx eft proprium
principium a priori complctx notitix eius:ergo,&c. £cetimr»
ergo, ^»id nemenEjfentU in fubftantiit compojhif fi libro d»
gnificdt Ulni quod
ejl ex materia &
forma (ompofitum-.tSr hHicpbfitio dmah* ms
mijenatyerhum Boetifs» commeato pradkamrutorum,ybidkit,quod tnrit
uufia fi^ficatcompofitu.OufiaenimafudGracosidemefi,quodeffeio ynaftrfio
tia apud nos,ytipfimet in lib.de duabut uaturufatetur. Auk.aute di- im chr^i.
eit, quod quiddttoifubfiantiaru eompofitatu efiipfa tompefitio forma

^ materia.Commttator autem dicitfuperfeptimo Metapl)jfica,uatu plij. e.

4 .

ra quam habet Jpecies in rebusgeneralibm,ejl aliquod medium , id eft C\m. xi,

tmnpofitum ex materia tP"formaiHuic etiam ratio concordat:quia ejfe
fiobftantia compofita non eft tantum forma nec tantum materia fed if
ftus compofitiiejfeatia autem eft fecundunyqui res dicitur effe.V^nde •-
ftrtet yt ejfentia,qua res denominatu'tfns^o tantifitforma, nec tan-
tum materia,fed ytruque:quamuis huiufmedi ejfefiueejfentiafolafar
ena fuo modo fit caufa , Skut enim in aliis yidemus , qua ex pluribm
frincipiu conftkuuntur ,quod resnondemmflranturtxaltttoilletuin
principiorum tantum, feti ab eo quod ytrunque compUClitur , ytpatet Vulceii-
infaporibue,quia ex adionc caCdi digerentuhumidumcaufiiturdul- niscarfa,
eedo.fp’ quTmii hoc modo calefit caufa dulcedinis no» tame denomina
tur corpus dulce a calere fed afapore,qui calidi et humidi coplefbtur.
Hic pouituc quiru concludo aificmaciuaiEftcntiain fub-
iUniiis compofitis dgnificat compodeum ex materia forma, &
quam per locum a diuidoae concludit ex autotitaie Boetij,
Auicennz, Commentatoris, feptimo Mc.c9m.i7. & ratione ta-
li probat» I d quo tanquam principio com picto denominante, v
 f* Thom.l Vio Caict.Comm^
fublUDtia compotita eft ens eft compofitamrfed ctTcntia ipfiot
fabftantiz compotita; etUd,quo tanqu a principio completo do
nominante fubftantixcompotitx ctl ens tergo etTencia iptios
fubtlantiz compotitz ctl corapotita.Minor de fe etl claratdi-
citur enim,& etl Sortes eos propter fuam etTentia,quam habet.
Maior vero declaratur tic, quaodocuq; aliqua resezpluribus
principiis coniti tuitur, non eft talis ex altero eorum ,vtcom>
pleto principio : fed ex complectente virunque ; fed fnbtlantia
Compohta ett ens ex pluribus principiis conttitncuin , fcilicei
materia & forma : ergo non ex altero tanquam completo prin-
cipio, fed compleCtente vtrunq; ett, & dicitur ens : fed id quod
compleCtitorvtrunque,ettcompontum: ergo id quod robtlan»
tia compotito tanquam copleto principio denominante ctTca
oportet etfe compotitum : quod erat probandum .Maior huius
profyllogifmi exemplariter in fapoiibus declaratur in liteta
tanquam ex notioribus:& declaratio ettmanifetta per fe, quod
Sttcem dicitur , quod fola forma & caufa etfendi, ini&ipacebit,
QVJESTIO. IIIL
'

J^um materiafit pars qmdditatisnatffralii. \

C irca pr^diCta dubitatur,an materia tit parstjuidditatis na<!-

dobitadone tria faciam : primo ponam opi*
turatistin hac
nionem Commentatoris : fecundo ponam opinionem S.Tho^
tertio rcfpondcbitur argumentis oppotitis. '

Quo ad primum.Commcntator tf.Mctaph:com.^T.&34.opi-

natur,InatcriaIn non ctTe partem qiiidditatis naturalis, fi^cadd
re in diffinitione rei naturalis , vt deferens illam qnidditatem,'
adducit autem in 34.com. ad hxc rationem talem. EtTentiarei.
ctlfubllantia declarans rem quidditatiu^:materia o'0n eftfubv
liantia declarans quidditatem rci:er^e materia non pertinet ad
etfentiam rei minor colligitor ex pruno Phyficommjtex.com.-
vbi dicitur, g> materia fecundum fe eft ignot2;& per confc-'
quens alterius declaratiua noneli.Ex commento vero ii.por.
teli elici talis ratio adhoctliquidditas hominis efiet homo
compofitus ex m'ateria& forma, tunc quidditas hominis ha*
betet quidditatem :&ficquidditatiseirct quidditas;quodel^
falfura.Tcnet confeq nentia:quia quzeunque funt idem,quic-*
quid habet vnnm, habet rcliquum:fi ergo quiddicas homi*
ni$,&homd compofitus funt idem, cum homo compofitus har
beat quidditatem, fequicur quod quidditas hominis habeat
quiddiiatcm.i^Anc c4 dem portione t;decux dopete
Metapb*
 iil De ente & elferttii.’
Metaphyfiitext.com.34 exprcfs^ dicens matctiam oon cfle pac
tem quiddicacis:&recua lo Phyficorum,tcx.com.z8.partes oifi
finitionis in genere caufas formalis collocans. Vndc & 10. Me-
Uphy.tcx.com.25.dicit quod mas Sc fcemina non variant fpcciS
quia funt diifetcutiae materiales.
Idem etiam pcrfuadcri poteftex confcqncntibas materiam;
Materia eninii cft caufa corruptionis ,
diftinft ionis fuppofiti k
narara fenlibilitatis & (Imilium quorum oppofita conucniunc
,
quidditatibus:funt enim elTentiae rerum ineenerabiles j incor-
toptibiles,in(^ofibiies & huiufmodi.H'*c «primo.
CONCLVSIO,
Mattrldtfifarsq»iii^a$HfitbfianH€nat»ralk.

a Vo ad fecundum Sandt.Thom. 7. Metaphyfi. Tupratext.

cornmen'33.8t prima parte q|^x(ho.7 v&tticul.4.& hic te-
net materiam iue partem quidditatis rubdantix naturalistpro-
bat hanc conclulionem tribus rationibus quarum dux in Ute-
LeSi.fi

:
ra pofitx funt.T cttia verd cft ifta.Quicquid eft de clTcntia om-
niumindiuiduorum contentorum lubfpccie,vniuctfaUtcrcon
elfcistia fpecie ifta cft veta pro tanto :quia alitet
kW entia fpccificacionprxdicarct
i

effcat|alitet totam eflentiam

ihdiuidui : fcd tnateria cft de clTentia omnium indiuidudtum
^hirdiuiti tergo materia vniucrfaliter accepta cft de clTcntia
l^ciei,& lic n6n cftdit inlpecie, vt deferens ipfain fcd vt pars
,
cTentialis.

!
^d primam rauonem inliierafa^am dicutaduerfari),qu6<I
ptoprium eft Accidentibus diffiniri per additamentum alterius
generis :& hoc non conuenitfubftantiis fcd diffiniuntur fUb-
,
f^ntix per additum fui gencristmateria Cnim cft in eo genere»
" •
:i6‘qno cft quidditas delata.
. Contra, £rgo nulla eft differentia interdiffimeionemfor-
|mxj>arti$,& diffinitionem formx totius, njfi fortd fecundum
liMbdum fignificandi/cum v traque per additum fui generis dif-
finiatur : & fic eadem erit diffinitio animx & viui ; Cc tunc ficut
Udilum genus prt^icamenti lubftantix ponitur in diffinitione
,a'nimx ; ita nnlliftti ponetur iu diffihitionc viiii : & fic de aliis;
quod eft manifeft^ mlfum.
;
Confirmatur fan^.Thom. pofitio adhuc tripliciter. Primo
fic in omni obieffo quLdditatiu^ fumpto, cui conuenit aliqua
paffioadxquata, oportet inucniriintiinfece caufamillinspaf^
fionisifed corptrs comrarietaii fubieclu quiddtta tiu^ fumptutA
dd I
 !

Y4 Thom.l Vio Caiet.Comni# **

i
eft fubic(flam ,cni conueoic corruptibilicas per. modum pa/*
fionis adaequata*: ergo io corpore cootrarietaci fubicftoquid.
ditanu^ fumpto oportet intrinfecemuenire caufam corrupti- i

bilitatis:& talis caufa non eftnifi materia tergo ,>&c. Miioteft ^

^
fc notatquiapadlo fluit ab iotriafecisprincipIiaquidditatjSy
aliter non conucniretei fecundum ijHodipfa. Minor er
eo ma- '
f’
nifeflatur^quod corruptibilitas primo concluditur de corpore »'}

contranetatifubieAo4Q^od autem caula corruptibilitatis fle &

materia,clarum cll,apud Commcn.mazime. « *

Secundo flc,id quod eft pars humante naturx cftpars quid-

ditatishumanx:quianatura&quidditasroacidem,redmace- ,

ria eft pars naturae humanx r ergo &c. probatur minor ex

, , eo
^
qu6dmateriaeftnaturafecnn^Phyflco.teX.com.ai..£iflnon
*ftp^rs»oponet qu6din Sorte fint dux naturx non partiales,
pattes alicuitA naturx, quod eftiropolfibile.Tcr
thy/i cap.
79 9
fuilTe mentem AriftoteL primo ezodtauo^

^®“P|*y^**®***^°™*"*°**J*^ i6.vbiaflignatcaufam, quare'

^
^
tnetaiiphy'
diffinitio eqiApofitorura eft rna.quia exadu
.€»m.
^ & potentia na-
autem flmplices feipfls , inq uit 5
T. ( 7 habent
vnitatem ftatim,eo quod formx taotum flot,ez quibus ' ^
r f \, i
habecar,qu6dflefrcuciarubftaotixcompofltxefretfolaforma
nonoportet Ariftot.aflignarccaulam propierquidfltvna,FoCb •

ma enim feipfa eft vna,(cd quia eft compoflta., ideo dixit quod '
quidditatehabet,ezeo quodalterapatseftaaus,altctapotcn-
tia. Similiter Meraph. textu vltimorum commentorum dide ^
quod in quidditatibuscompofltorum accidit error, nonautem
iu qoidditatibus flmplicium propter multitudinem panium,
J.'
ez quibus funt compofltxillx quidditates vnde ex earum com :

^nnone error accidere potcft,quiinflmpIicibus,cumcareanc ^ ;

partibus,locumnonhibct,exquibusappareciprumopioari ef ^
fentiam compoflti efTecompofltam,& nonflmplic& dequod.
X
quiddiras fubftantix materialis differti quidditate f»arata, ex ^
eoquodiftaeftelTentialiter firaplex, illa vero eft cSntialitet
compoflta.Hxc de fecuado. ‘ir
' Ojioad tertium dicendum eft ad rationes in oppofleum , ad
uarum primam negatur minor , licet enim materia fecon-
S um fciideft foliutie fumpta flt ignota, adiun^a umende
^
it.
fubftra^uliformxfpeciflcx fluegencticx dcclaraduaeftal-
ecnus.
Ad l^nadamficgatai conrequentia , ad cuius, probationcin
 U

_ In Dc ente & cflcntliT ^

4icitnr, ^ maioi illa potdl intelligi dapliciter. Vno modo fic.
Q^scaaqaerancidciilrealitcriquicquidrealiter coniaa<!%um
cltvoi,cft&realiteiconiundum alteri rScfic conceditur ;fed
non eft contra nos. Alio modo fic , Q^srcanquefuat idemrea-
liter>(]uicuaidpra:dicatar dc vno przdicatur de altero : Sc hoc
,
saodo cft nlla, Aliquid enim conuenic vni vt diftindo fccan-*
,
idum rationem ab altero:quod non conuenic alteri^hctii in pro-
pofito:habere quidditatem conuenic homini» vt dillin fto a fua
quiddicate fecundum racionem:di(Unguitur eQimabilla,vchi
&
bens ab hahico ; quia lic oportet diftingui illam Maiorem in
propofico,ideo argumentum non procedit.
Ad id quod additur ez A rilL dicitur »q>fepcimo Metaphyll» r.M.34;
cx non rcmoucc materiam a quidditaterled materiam particu-
&
larem eas partes» qux Mr accidens fe habent ad fpecieiin-
telledlum»vtmaaus &pedes:verbi gratia ab hominis ratione:
,
& has carnes Ic hxc olla. Q.uo d autem partes diffinitionis in
genere cauix formalis collocentur non cft contra id ouod di^
cimu$.Mcminiflc enim oportet quod omne fuperius ic habere Secunda
Vt formale refpcau infcrioris:rt ibidem, ab Arift.habctur. Ma-
Phyfieor:
fculusqnoque ^ fcemina ctfi no difFerant Ipecie in genere aoi- T.C.
18 .
inalis»licuc album 8c lugrum differunt tamen fpecie ia
, genere
Icxusicuins diiFcrencix ad genus animalis per accidens fe ha-
bent & ez parte materix : & proptcrca in illo genere non eaii-
iant diuecutateih fpecifieam.
Advltimam confirmationem dc paffionibus materix dici-
tur quodiliafequunturmaceriam paniculariter eziftentem:&
non fcquuniur materiam abftradlam a fingularibus»qux cft
pars qoidditatis fpecificx ; &
ideo non oportet illa inefle quid-
dicati nec oportet materiam rcmoueti .a quidditate
t propter
hoc,quod illorum oppofitaquidditati infunt.
Sedqmiai^iuUuatioahprindpmm ifl materid, ex k forte yide-
h^feqMyquii epintia,q»a (omfUattuTinfe fimul Grformam, tun
fit
tiom partkitUrH nen yniioerfidu, ex quofequeretitr,y»iuerfjUa dif
fi>utiontmnonhahere,fiefftniM eft,Uquod Per diffinitionem
firnifi-
fatnr.
In hac tertia parte huius capituli obiicic contra quartam
conclufionem lic » td quod comprehendit in fe materiam in<>
^nlecc,cft particularetclTcntia fubftantia: compoficx compre-
henditinfe materiam inctinfccc: ergo circncia fubftaotixeft
pxiticularistcrgo nou datur cffeniia lubftantix compofitx ynt*
^6 Thom.siVio Caict.CoTrtin.
aerfalisrquodeftfalfura.Ecvltctius fcqoitur, quo<l YniderTalii
naturalia non funtdifRnibiliatquia rerum naturalium non nifi
enentiz funt diffinibiles:eo quod diffinitio figuificat ciTcntiam
rci;e(rcntixautem naturalium ,vc dedudum eft, particulares
funt. Maior probatur fic.Quod habet m
fc aftu intrinfec^ prin-
cipium indiuiduationis, dlparticularefhabcDsintiinreccmate
tiam, habet in fe principium indiuiduationis , quia materia eft
principium indiQiduationis:eigo,&c.
£tideofclendumeft ,q»ii materia ndn quomodolihet' accepta efi
principium indiuidtMtienn.fedfolum materia figtiata^t dico materia
fignatam,quafub certU dimeujionibm cenfideratur hac autem mate^
riain diffmitionehominitjnquantum homo ponitur ,fed poneretur im
diffinitione Socratitf Socrates diffinitionem naberetfm diffinitione a»
tem hominis ponitur materia^non fignata:nonenim in diffinitione horni
nis ponitur hoc os,(^ hac caro,fid es ty cato abfoluie, qua fu nt materUt
hominis tsen fsgna ta.
Hiccefpondct obiedlioni,deftrBcndo Maiorem cum fua
probatione dicens, qu6d materia dupliciter accipitur :fignata
icilicet& non fignatatfignata cfl principium inaiuidaationis»
non ^nata ponitur pars efTentiar fpecincarifi^nataponeretori
io' difiuntione. Socratis , fi diffiniretur : non lignata ponitur in
diffinitiobe vnioetfaliu.TndeCc patet vniuerfalia diffiniri , ft ,

tamen materiam inclndcre:red non fignatatn,qua: partrcul^^

tatis cfi principium.
QYASTIO. V.
ifum materia eft priruipiumindiuiduatieuis.

G lrcahHnc panem dubitator ,an materia fitprincipium i4

diuiduationis.Tn hac quxftionc ruur fex agenda.Primo de
clarabicurtirulus : fecundo ponetur opinio Scoti;tcrtio impo-
^abicunquarto ponetur opinio S.Thom. quinto arguetur c6-
p:ailiam;reicto refpondebitui argumentis in oppofitum.
Qjuo ad primym nota ,<jucd cum depripcipio indiuiduatio-
pisagitur.cumindioiduum duo dicat,kilicetindiftinftomift
diftiudhim ab aliistuihil aliud quanitur , nifi per quid prima
natura fpccifica reddatur incommunicabilis; ita quod repu-
gnet fibi communicari pluribus;vtfupcrius inferioribus com-
|nunicatur,atqoe per quid hocindiuidoum primo dillingoimx
teaiiterab aliis 'ciufdcm fpcciei.Doo ergo quKrnntur concur-
fcntiaadindiuiduarioncni,fciUcetqao (primo) natura Ipecifi-
faxeddatur iucominunicabiUs Sequo (ptimo)rcaliter diftmgua
.1
 InDecntc&clfentia.
larab aliis eiufdem fpccici. £t aduertas bene lingulas panes
citalt,quas deciatauimus, quoniam aliquos in hac parte errate
inuenio. Agicut enim hic de inc5municabilitate , qus opponU
tur communicationi reali,& non de incommunicabilitate, qu(
opponitur communicationi fotmx. hanc enim nullusdubitac
primo conuenixe materiz.Ethmiliter agitur hic dc dillin^io
oetcaUindiuiduornm fub eadem fpecie, qua; non eft nili inter
entia realia :& non de diftiadione, qua Sortes viuus& Flato
inortuusdilHoguuntur.Aduenendnfcmper,qu 6 d no loquimur
nuuc.oih deindiuiduatioaefubllamiarum materialium. Hacc
'

de primo.
SCOTI PROPOSITIO.
^»n materia, nec forma,ytlcempofitnm,fed indluidnalit pro-
frietaa,heccbeitai,principii*m tfl indiniduationu.

a
illud
Vo ad (ccund ii,Scotus fecundo fcn.dift. 3 . q.
quod natura fpcciftca indiuiduatur per quoddam politi-
«um per fe contrahens illam, & faciens vnum cunrilU:ita quod
politiuum nec ell
6. opinatur»

materia, nec forma, nec eope litum : fcd

eft modus omnium, feu vltima rcalitas materia?, forma; compo-
fiti:eadcm apud eum ds principio indiuidua»
illis realiter:3t lic

tionis ponitur talis conclulio.Principium indiuidnationis non

eft materi3,ncc forma, nec quantitas fed proprietas iudiuidua*
lis,fcilicet hccchcitas.
Huius conclulionis probationes, quo ad tres primas parcet
nunc omitto, pofttriodum quantum ad propofitumfpcAacad* «
ducendas: Pro quarta arguitur hc : Vnicas iequicur emitatera»
proportionalitcr loquendo, eodem enim modo res eft ens &v
na,igitur vnicas linipIicicervUima, fciiicetnnmeralis feu indi*

uidualis fequitur cutitatem indioidualcm,fed claram eft,qu 6d

entius illa indiuidualis noA eft aliquod eorum , qux funt a Au
in fpecie nec aliquod accidcnsrcum omnia accidentia line poft;
ergo eft proprietas indiuidualis, tndiuiduorum fcilicet confti-
tutiuar&arguitur lic ,
Illud ad quod primo fequitur Tnitasnu»
meralis,eftprincipium indiuiduarionisrproprietas illa feu hec*
cheitascft id , ad quod primo fequitur vnitas numeralis : ergo
heccheitas eft principium indiutduationis.Maiotpatci;quia v*
nitas proportioualitcrfcquitur ens.Miuor probatur:quiavniut
numeralis non fequicur quiddicatem , vt pater: nec ad aliquod
accidens,cum prarcedat torum genus accideutium.
Secundo lic ,'OxQnis -dilfereaua difrcrentium reducitor ad
dd 5
 Thom.SVio Caic^C6llirtl*
aliqua primo diucrfaralioquin non ciTct ftatusin diferemibai
fcd indiuidua proprie diifcrunt, ergo eorum differentia reduci
tur ad aliqua primo diuerfa,hxc non funt aaturzipforunijnec
priuationes, nec accidentia aliqua.crgo fuut beccheiratcs,pro-
batio huius vitimi aOumpti quo ad tertiam parccm:quia fi diffc
zentia indiuiduotum reducitur ad aliquod accidetis maxime
,
Zeducitur ad quancitatemtfed hoc no.(^od fic patet: queratur •

enim per q oid harc quantitas & illa quantitas differant» non Te-
enim Ipecifice difHnguerentur , ergo aliquo alio , puta
ipfis: fic
fitibus;Sedhoc non poteft eiirrquiaaut diftingunntur ficu» qui
efi (pcciale praedicamentum, & noc non quia ille eft pofletiox
:

quantitate:autfitu,qui eft differentia quantitatis ,& noc non,

quia quaeratur per quid illi ficus dillinguucur,auc rcipfis,5choe
non poteft dici,quia feipfis non funt hi,auc aliquo alio , & fic ia
infinitumXc propterca cum ficus, qui efi difierentia quantiutis
integretur ex continuatione &
permanentia partium idem eft
dicere, h^c quantitas differt ab illa propter alium ficum,&:^DO<l
bxc quancius differt ab illa quantitate feipfa.
T prtib fic , id quod fe Coto primo conAituit aliquod fingula>
re in fua enti rate fingulari,& vnitate confequente talem enciu
tem,ei fe toto primo repugnat diuididiuiuoneoppoficalUiT-
nicatijconfeauenter ell principium indiuiduationiSjfedfoU
proprietas indiuidualis feu heccheitas efthaiufmodi. ergo,&Ci
Maior patet ex terminis , Minor eodem modo probatui , Tt fu-
prd.Ha;c de fecundo.
• Quo ad tertium arguitur contra opinionem Sco. quadrupli-'
*C« citer. Primo fic. Omnis a£tiis fingulatis pracexigitpotentiaifi
fingularem,quam atAuac.fed heccncicas eft adus fingulatis, e^
go przexigit potentiam fingularem, quam aduat , fcd illa po-
CetraSc» tentia cA natura feu in nacuraipfius indiuidui, ergo natura io»
ti exilii- diuidui cAfiogularis ante aducotumbecchciutis,&fic hec»

matio. cheicas non elt principium indiuiduationis. ptopofitiones afi>

fumpta; omnes funt Scoci in hac ma:cria,ctiam maior, quar ta-
men probatur ex dodfrina AtiA.t.Phyfic.icx.com.38.vbidoceC
comparationes caufarura.vndc ficueforma particularis prxexi
git maceriam particularem, fic aftus potetiam. Si dicacur,quodi
noc e A verum,vbia^«ts& potentia diAinguunturrealiter, ea
quod tunc potentia realitet recipit a&um , boc non ob Aat , eo
quod fecundum Scot. quando aliqua duo adunantur realiter,
eundem ordinem cx uacura rei zccin6t , quem babexet fi efTcnt
diAin^
 In De ente & eflentla.'
realiter : cum ergo adus (ingularis fi didindas eflet
kealiter,ex natura Ajapczeiigeret poceocia fingularem : opot»
tet quod & nunc hoc idem exigat, cum ordo idem feruetur.
^
Secundo fic,UIaqaxruntpcincipiaindiuiduationis,funtfe«
^
ipfisprime diuerfa: heccheitas Sonis & Platonis non funt hu-
iafinodi:ergo.Maior eft Scoti, minor probatur, Id quod conne»
• nit magis cum vno quam cum aliomon eft primo diuerfum ab
co,cum quo magis conuenit:fed heccheitas Platonis magis
conucniteum heccheitatcSortis.quam cum heccheitate albe*
dinis.*ergo heccheitates Platonis , & Sortis non funt primo di*
uerfx.Maior profyllogirmi patet exterminis:primo enim diuer
Tam ab alio non conucniteura illo. Minor probaturduplicitet;
rimo^quia heccheitas Soccis & Platonis conueniunt in fpecie
E eccheitates Sonis &albcdinis differunt gcncre.$ecand6,quia
illamagis conueniunt qux magis afOmilanturcmagis autem af
fimilanturquzAint magis comparabilia: heccheitates autem
Sortis ii Platonis funt comparabiles magis quam heccheitates
Sortis Si albedinis:ficut rniuerfalitcr res ciufdcm prxdicamen*
ci funt nugis comparabiles, quam res diuerforum prxdicame*

Cocum.
Tenio fic,Q3od conuenit 8c repugnat alteri indiuiduo eiuf-
dem fp.ccici prxcxigit ncceflario ipforum dilUndionem ; pro-
& repugnat
prietas indiuid uali.s, puta Sortf itas conuenit Sorti,
Platoni eiufdcmfpccieiindiupduolergo proprieus indiuidua-
lis pezexigit 'diltindionem Sortis i Piatone ,&fic proprietas
indiuidualis no n efl id,quo primo Sortes diftinguitur i Plato-
ne.Conclufio efl falfa fecundum Scot. procefTus cfl bonus:er-
go altera pcsmiifarum eft &lfa:maque autem eftfua:ergo om
ninofalfusconuincitur:& Maior quidem habetur i Scotoin
quoKbet.quxfUone x. Minor autem cftfua conclufio qua nunc
impugnamus^^iano oftendo hanc poUtionem contradicere 2***^*4J*

t Peripateticis, Arilt.& Com.xx.enim Meta, text cora. x.fic haec

4
confequcntia,primum cxlnm,id eft primum principium vnum
fpecie & plura numero:ergo habet materiam qux conrequen-
,
tia nulla cfTec,!! proprietas indiuidualis poneretur diftingueee y
indiuidua eiufdemi'peciei«
GlofTam autem Sco.intelligentis per mater iam indiuidua-
lem proprietatem, defltufiiuam efle textus , apparet ex Com-
mentatore ibi dicente , Omne quod eft vnu in fpecie , & plura
in nameco,habet materianufed iam declaratum ef^quod priu-
cipiiun
 1

<o Thom. iVio Calet.Comm.’

cipiam cali non habet materiam ^czqaibus verbis appareri
quod de illa materia loquitur, quam dcelarauit non clfe in pri-
mo principio. Apparet autem inccxticom.jo.expteiredecla-
ralTc motorem csrli non habere materiam ad vbi 3c ad elTc,8c
nullam fecilfc mentionem de proprietate indiuidiiali. Appa-
ret quoque Hdtio illius gloflxcx 3 .Meta.cez.cbm.u. vH dicU
tur.quod omnis multitudo, aut eft rertfm differentium fccuni
dum forroam>aut fecundum quantitatem, quod idem habes
in Coromentatorein primo Phyfi.com.
Nec admiranda eft glofia Anionij Trombetfle,qnodfntel*
iigiturconcomitanter, eodem enim modo &vniforraite'r de-
bet teueri,Iy fecondum,in primo membro & in fecundonn pri-
mo autem notat canfalitatem, ergo & in rpiiquo. Deprehehdl
quoque poteft cire’puram fifiionem nonam hhne de hecchei^
n ' 9 tatibus inu entionem^ex primo caeli rexc.commeni.^ x.&-^ .vbi
3
O y}. vmiatcm &pltjralitatemindiuiduorum in eandem fpeocm, id'
rebus materialibus non nifi ex matetia,a(ngaanc Ati^iSc Coni'
mentHzc de tertio.

CONCLVSIO. ,

'
AttUtria fignata tfi perfe intrinfecum indiuiduathnkpriittlplumf
'
non autem quippiam aggregatitm ex materia ^ quantitate, '

a Vo ad quartum opinio S.Tho.pofitaab eohic,&ln mui

tisaliislociseii quod materia lignata eft ptincipium.
Circi hanc condufionem aduettendum eft, quod Thomi-‘
fty inter fc differunt & conucniunt. Coueiiiuot in hoc omnes*'
quod ad indiuiduationem dqd coocarrercdebenr,materia 8C
quantitas : differunt autem : quia aliqui tenent Modaggrega-
tumex materiaSc quantitate fit intrinfecum^s^iuiduationit
prttJcipium : materia dante incommunicabilitatem , fineindi-
ftrnditonem in fe , quantitate dante diftindiiooem ab aliis : Sc
t i!c aggregatum dicunt clTc materiam lignatam. Aiij vero lon-
ge melius lennunt dicentes, quod principium intrinfccumin-
diuiduationis &quo ad incommunicabiliratem:dr quo ad di-
llirdlionem ab aliis eft materia fignata non matieria quanta:
'feu aggregatum cx materia 8: quantitate. Et cum hoc iudi-'
CIO meo fit dodfrina S.Tho. vera vr oilendiitUrndcp hauc de-
cisure volumus ii tueri; declarando primo quid impbrtcc -
 In De ente & effentia. 61

maceria fignata : fecuado excludendo primam expolitionem

Thomiftarnm:tertio probando conclufioncm inteucam.
Materia lignata nihil aliud e(l quam matetia capax huius
quantitatis :ica quod non illius : nxenanque materia cll pars
incrinfeca Sortis de diffinitione cius li diffiniretur. Imaginan-
dum eft enim quod agens particulare, puta hoc femen cotinue
appropriac maieriaad formam inducendam hoc modo , quod >

fient femen humanam appropriac materiam ad animam hu*

manamdta hoc femen ad hanc anima, vnde cum in primo in-
ilanti generationis Sortis, quod eft primum efle Sortis, & pri-
mum nonelTe formz przcedentis& accidentium primo or-
dine naturs fiat particulare compofitum: deinde naturali or-
dine fequuntur omnia accidentia (in via noftra) in illo priori
fecundum naturam,quo compofitum particulare terminat pec
fe primo generationem : materia quz ell pars intrinfecaeius,
fcilicec Soctis,itaefi appropriara ipfi Sorti ab agente particu-
lari, quod non efi; capax alterius quantitatis quameiusquam
Sonesfibi determinat:omnium enim natura conflantium de- T.c.^
terminata eft ratio magnitudinis & augmenti, vt dicitur fe-
cundo de anima ex com.4i.& talis materia Tocatuc materia
fignata. Nihil ergo addit materia fignata fupra materiam, nili
capacitatem huius quantiutis : itaquod non illius. Capacitas
autem materiz refpe£tu huius quatitatis nihil aliud ell quana
potentia receptiua huius quantitatis:ita quod non illius, po-
tentia autem receptiua nihU realiter diltin Aum in redo dicit:
fed addit aliquid reale diftindum fecundum rationem tantum
i materia. Sicut materia propria nihil addit fupra materiam
realiter difUndum ab ipfa: dicit tamen aliquid reale in mate>
lia , quod non explicat materia fecundum fe:matecia enim fi-
gnata non elt diifinibilis nifi per hanc quantitatem fi diffini-
retur;!^^ propria potentia non nifi per propriam adum diffi
nitur,vt dicitur tertio Phyfic. text, com.io. Maceria autem fe-
cundum fc hanc quantitatem in fua diffinitione non exigit,
nde materia propria indiuiiui,& matetia fignata, & matetia ^•^•***
fubcectisdimenfionibas idem importantiSc propterea S.Tho.
non dicit materiam fignatam materiam cum certis dimenfio-
nibas,fcilicet fub certis dimenfionibus :& alibi dicit, quod fi-
cut materia in ordine ad formas generale$,puta formam tota-
lem & partialem diftioguit gencrice corpora ca;lcftia ab in>
fexioribttsdca maceria in oedme ad hanc vel illam quantiutem
*
dilUn
 62 Thom.i Vio Caict.Comm.'
Jiftingoit numeralitcr in rebus materialibui. Materia
igituf
fignata tion dicit aggregatam ex materia,
&
quantitate fedma
teriamin re^lofignificat, quantitatem vero in obliquo, ficuc
potentia materiae lignificat materiam inre^oun obliquo vera
aftum, quem tefpicir, eo quod non nifi perarum eftdiffintbir
i*"portet materia fignata.
iw.
5.Tr»m. Quod autem Thomtftx alij non conueoienter exponant,
tra^atM nc declaratur, Idem eft principium
diliin&iuum indiuidui 4
ipecie &
ab altero indiuiduociufdcm Ipecieitfed materia noa
fioindmi quanta, fed /tefignata modo prxexpomo
eft principia inttiq^
dtMtiwii. fece diftinftiuum indiuidui a
Ipecietergo non materia quanta
fed materia fignata eft principium ioirinfccum diftin^iuum
indiuidui ab altero einfaem (peciei indiuiduo. Minor ab eia
conceditur, & eft S.Tho.exprcfte in tranatu, qui de principio
indiuiduationis vocaturtqui &
fecundum veritatem antic^uum
titulum vocatur de potentiis cognofeitiuistvt habetur inBi*
bliotheca fummi Pontificis in qua fola ttafbttum illum com>
,
^
pletum vidizeft enim truncatus ille qui communiter habetur*
,
^'^orvero non nili voce 4 protetuis negari poffe' videtur. vni-
^ ,
* uerfalitcrnanque verum videmus, quod quandocunq> aliquod
commune diuiditurin plurcs partes fubicftiaas, per idem dif-
ferunt inferiora interfcafupcriori ,ficut per idem, homo dif-
fert ab animali &
i leonc,fcilicet differentia propria: vndc&t
Potphyriusties adius differentix dat diuidere fuperius ,con-
,
. ftruete inferius, % diftiugnere conditurum a fupenori,&aiiiS
conmatibus. Probatur ergo hxc concliifio modo prxexpoii-
> Icilicet materia fignata eft iutrinlccum indiuiduationis,

principium illud eft incrinfecum principium indiuiduationis,

cui primo repugnat communicati pluribus per modum quo
,
vniuerfale communicatur particulari: fed materia lignata eft
id, cuiprimo repugnat communicari^Tttpiucrfaleparticu-
lari,ergo,&c.Maiot ab omnibus conceditur. Minor vero pro»
.c’ .
hatur.lcd nota , quod Minor duo includit io fc,fcilicct quod
materix fignatx repugnat communicari pluribus, & quod pri-.
moci repugnat, primum horum ex fc patet : materiam enim,
capacem huius quantitatis tantum impoflibile eft plurifica-
ti. Secandum autem probatur, Illud competit primo mate-

fignatx quod circpinfcripto quocpnquc: alio libi conuenic

& ipla circumferipta nulla alteri conuenic (cx primo Pofte-
xiotum) Sed non communicari pluribus vc voiucifale parci-
culad
I
 InDecntc &efrentla. «j
ciTCumfcripto ^uocunq; alio exiftence in Aibftantia fen-
^tiliri
conuepit matenz (ignacx : & ipla circumfcripta hulli al-
teri conocoit: ergo noacomnuinicari pluribus primo conue-
|xic materiz fignatz inter omnia, qua; in fubftamia
fcnfibili
inueninntur.Probatur minor,quo ad rcranquefui partem, quo
ad primam fic. Id quod materia Hgnata przcifc fumpta libi
Ten^cac,itaqnod fuib eius oppofito non cft intelligibilis,coa-
uenit Ubi circumlcripto quocunque aliojpatet illa cx terminis,
fed incommunicabilitas conuenit materiz lignatz przcifz rt
fic acceptsrrita quod fub eius oppofito materia lignata
non eft
in^lligibilis ; non enim poteft inteliigi materia propria indi-
uidui cqmmunicabilis : ergo incommunicabilitas conuenic
materis fignatzcircqmfcripto quocunque alio. Secunda
pars
^noris patet cxemplaritenquia circumfcripta Sortis materia
fignau,feu materia propria quod idem cft, certum eft quod x
;
non remanet hic, neque forma cius remanebit hic, neque
ip&materia:fi enim materiam propriam non habet per quid, o
exigit ordinem communium. Secundo probatur eadem
con-
^‘*^**‘
elufio fic, Fruftrafit per plura, quod poteft fieri per
pauciora,5c
*que benetfcd abfquc quibufqnc aliis cx materia fignata fuffi-
cienter faluatbrinaiuiduatiolubftantia; compofitattcrgofru*
ftra adduntur qnxconque.Minor ex dicendis apparebit:
vbi Ib-
luris aduetfariorum rationibus, Habilis ac firmaremanebit po-
fitio noftta.ht confirmatur : quia cum in fubftantia compofita
non fiqt nili materia ,& forma & compofitum ex his ,& acci»
dentia quapeunque indiuiduo accidunt, nullam aliam
intrinfe-
cam caufam habept , nifi aliquid horum fic ad iuucftigah-
;

dam indiuiduationis caufam no oportet extra hoc vagari. Pro-* .

'

batur tertio eadem conclufio authoritatlbus Arift.&com.fqr ’

pra indudis,quas non opus eft repetere. Apparet ‘

‘
quidem apud
cos euidentei omnem diftindionem aut ex formis aut
a quau»
ritate oriri, fft igitnt materia lignata intrinfecum indiuidua*
rionis principiumtquo intrinfece, licet particulariter
Sortes cft
hic. Dico autem particulariter; quia non
arbitror materiam
fignaum efle iplam indiuidualem proprietatem feu difFercn-
ctain:(cd pocius differentiae' indiuidual][s cncntiale
principium»
Opinor enim quod ptopofitio materis fignats ad proprieta-
tem feu dilFetcntiam indiuidualcmfit ficut ptopottio Liimi?
humans ad diftetentiam hominis confticutiuatp: ficut enim
inteUcaiuanoneft ipfa differentia, puti^rationalcifcd
 64 Thom.i.Vio Caict.Comm.
fnmiturncanmcnafignataDon cftipfa diifereotuiii»
diuiduaiis-.fcdid Vndc futnitur, 5c quodcaufat ipfam inttinfe»
cc.Et ficut homo eft homo,& per rationale tanquam per prin,
(cipium formale totale, & per animam intcllcftiuam tanquam
per principium partiale intrinfecu formale, 4 quo rationale mc
dicat & caufaturrita 'Sortes eft hic per difFcrentiam indiuidua-
Icm tanquam per totale quoddam denominans : quod nihil
^ aliud eft,qu4m gradus indiuidualis :ficut differentia fpecifica
cft gradus fpccincus, & per materiam fignata tanquaper prio-
zem caufam inirinfecam , 4 qua ipfa i ndiuidualis differentia
mendicat. Vtftc inter nos &Sco. in hoc (let diueifitas ,qi|pd
ipfi differentias indiuiduales abfque cfrentiali dependentia a
materia lignata multiplicant : nos autem licut animal contra»
herenefeitemusad hominem &
bouem line formis panium,
4 quibas differentia; contrahentes animal caufantut: ficfpe-
ciem,puta hominem contrahere ad indiuiduum non nouimus
fine materia fignata quz cll caufa indiuidualiu differentiaru,
^confequenter primum principium indiuiduationis intiinfe-
cum.Moneor ad hoc dicendum : quoniam teneo Sortem fub»
ijbantialiier fumptum in reda fcilicet linea prxdicamcntali fub
fpecieelTe vnumnumerornonvnitate de prxdicamentoquan-
ticatistfedfubftantialitquam necclTe cll antecedi, cum fit entis
pallio ab indiuiduali gradu:quem ipfa indiuidualis differentia
tmportat.Ethocan nt de mente S.Thom.non ceoTeatquif-
Caf. xf7> quam,ptiurquam legerit ipfum & in conmendio Theplogix,
:

Veprin~ cap.157.Tbi vult Sortem eodem numero elTc poft refprrcAio*

eipio iodi Qcm eius quantitate numerata, & intraiSatu fupradi^.
oid»atic~ Quo ad quintum arguitur contra conclufionem ,& di^
oOtCr d. ine^Sco.vbifupra.Primo fic. Impoffibile eft aliquid depen-
3.^.7« dens apofteriori naturalicer, cireidemprioiinatutaliiatctquia
tunc edet prius,&nonprius:fed fubftantiacft ptioz naturalia
tec^uatitatc:igitur nihil caufaium 4 quantitate fiue qualiter»
cunque ptxcxigens naturam quantitatis potcifelTc Hemfub-
ftaacia,nonigitut fignatio ifta
4 quantitate caufata eft eadem
fubftanria, probatio Maioris, vbi eft vera & realis identitas, li-
cet non formalis , ibi impollibileeft hoccfre,& illudnon.
fit

cfie,qniatnncidcm realitcrcfTct : &

noneffet : fed pollibile cll
' prius naturaliter elTe fine pofteiiori naturaliter: ergo multo
magis abfque eo quod dcreli^um eft : vei caufatum 4 pofte»
{ioti naturaliter.
.. Pr«
 In De ente & elTentia. «j
Pneterea:, id qnodeftaeceiraiia condicio cao&in
cin&n-
do,no^oTeft habere cfTe a caufaco:quia tunc caufa inunao*
,
Vntn lafficieM ad caufknducn efl« caufata
k caufico : 5c illud
«aofo faii(’fios ; fed hnguiaricas fiuc hznatio
lobftannxeftneceftatia conditio in fubftanria ad
caufindam
qnanmateinrqmacaaratom finjrolarc requirit caufamfioen-
latem,«goiinpoffibUc«ftiftam fignatibnem fcu
fineulariu.
®
tem elTc a c^uandeate.
Pw*«ea Quxro quid eftqaantiutem canfare rcl
, dereliiip
V»«e talem modum ieu fignificationem 'in fubftanria fi nihU
« Iweft^ifi quod praffhuquanritari ,
,
tunc nullo modofigna
no eft per quantitatem; quia tunc fignificatio
fubftanti* ntttt’
«alucr praecedit ipfam quantitatem.
Si autem aliquid aUud.
qn?ro quomodo eaufeturd quantitate.* in
quo genere caulj
Powu» relinquit talem mo-
dMinl^ft^^ quam qualitasrnon idetur ratio:quia
fi-
etatqualitaauifeipla mformat fapediciem, nihil rcUnquendb

Pr*ter^,Qmuirita«iib .quarad indiuiduationem

concur-
nt,anteftquaati»st^mau,aut intcrminau.non
termi.
n^uiailla Sequunt formam in materiam,* per
confcquen<
fingilantat^ ^bftantlx <^a fieutfnbftantu
;
cft caufa eiua,
Yteft terminata; Ita hax fubftanria
cft eaula eius vtefthic

qaanjf“a,;ermfnam
^etur fola rarefa^one.idcm indiuiduum erit multis fin:
gdariuubas idcm;quod eft impoffibAe . Si
autem intciminau
ta.contri:illa manet eadem in genito * eotrupto
«‘liaiduationcra, vc
fitptimbdiftimfta
nuroerahter ad ^a;fed tunc tua
propofitio non eft vera-illa
falicct,omnis d^r^naformalis eft lpecifica,quautitas

riSfm
nutem T
excipias ab lUa proportione
«mofi.TndcptopabttUr , quod differentia
Quod fiq^.
fundamc^ali xdS
cirim

formalis litlpecifi^
 Thom.i Vio Caict.CoTrimr
•bfqac (iependcntia i quantitate,qux eft pofterior.
Btconficmamtiquia nihil reponitur in aliquo genere jp6S
•liquid,quo(l fu extra illud genus.Multa alia argumenta nut
4 Scoto St aliis:fcd quia concludunt materiam fotam, rei quaa
titatem folam, vel aggregatum ex materia& quantitate noa
c(Tc principium indiuiduacionis omilimihil enim conua nos»
,

Omiilprxtere^ quarindire^e contra politionem nollram eft

ient,breuitati ftudens.Hzc de quinte.
Quo adrextumrerpondendum eftargumends fadis aoo^
^eimie aliis pro opinione contraria indudlis.
Ad primum igitur illorum dicitur^quod falfa ell Maior. A4
^uiut euidentiaro ell notandu proportio materia; lignatae
ad hanc quantitatem ell proportio poientiat ad prop|iu a<^uoi
Tndc licut potentia materia ell eadem lealiter ipfi maceris
tamen dependet a forma:ita poiencia feu capacitas^ materis re
fpedu huius qu^nticatis,qus vocatur eius lignario, depeodec
^ quantitate tamen ell eadem materis, £c quia potentia ell
prior & pollcridr, & naturaliter adu , prior c(i io genere cau^
is materialis pofterior in ordine caufs formalis; ideo ligna»
,

tio maceris e(l ptior quantitate ordine eaufs materialis :po»

lleiioraateir. in ordine caufs formali s,ynde veroque modp
Jlaior cll falfanam fi imelligitur de prioris polletiori fecuq-
um genus caufj; materialis : quam fi intelligator de priori
&polleriori }d ordine caufs foimalis, Aliquid enim nepeor
densa formaell idem ceaiiter materis :& aliquid dependens
^ matetiae(l idemtcalicecfbims vt patet. Ad probatione pri»
mam qua dicicuirquia tunc efict prius non priu$,,dico qu64
non elt inebuepiens in diuetfis generibus canlarum. aliaiA
probationem,qua dicitur , Vbi cll ycra l}(xealis identitas
Ncgirut fecunda piopolitioalTumptatopn enim omne ptiof
pocell elTc fine pollcrioruvt alias oftendetur,

hfrae.j.
Ad fecuudum negatur Maior , cum eaufatum eH Cau^^^ l*u^
Catils in illogenere caors,licmin propof;to aectdit ; macet in
enim lignata eH caufa qnantiutis in genere <;aufx matcrialisa
qriantitas cll caufa materis fignars in genere caufs fprmn
](s,vca^us pqtenttz. £c patet falfitas Maioris in caemplo
ftipra polito : potentia enim materis eft oecelTaria condicici
materis ad rap'andum formam :&umcn dependeri forma
hi genere ca ifz formalis. Ad pcobauoncm dicitur, quod caula
caula^uecm iiinm dcpeicc 4 luo effera
^ feibeee
 In Deente&eiTcntSar* ^

IniiCtt f«tma:fe<laoD inqaantumeftefFc4(aseiiM*re(Iioeo

4jaode(lcaufaaiatchx:cauiiK eaim funt fibi inaicem caafx
vt dicitar fecundo phy(icoi. te ic.com. 5 *.ood ergo inconucnic
caufam in caufando dependete d cauiato : no tc caolato fed
Tccaufa cft fecundum aliud genus.
Ad teniu dicitur , quodquanticatecaufare tale Agnationem
in maceria nihil aliud eft, qudm materiaro elTe fub hoc agente
£s&am capacem adeo huius quantiucis, quod non illius & fic
iquantitas concurrit ad fignationetn materiz vt adus propter
nem talis capacitas fit. Agens ver6 vt efficiens aliam & cran>
2gnatio feu capacitas prxeil ipfi quantitati io genere caufie
materialis: & non poteft es hoc inferri, ergo non fit per quao«
citarem : eo quod hc quantitate in genere caufx formalis qiUB
-ficueSt finis inter caufas polferiores iaelTe numeratur.
Ad quartum dicitur, quod non folum quanticastali modo
'AgQatmateriara,fed etiam qualitates proprie. Materiaenim
Sortis ita eft capax haram qualiutum ,quod non aliarum fed
quia fola quantitas immediate recipitur in fubftantia, ficex
/bla quantitate oritur radicaliter dilfiodio materialis, ideo ad
propoficum, materiam fignatam, maceriam fab^cettixdunea*
fionibns Bc non fub certis qualicacibus dicimus.
Ad quintum dicitur t quod quantitas illa quacadiadiuidaa->
.donem vc originalem non inctinfecum indiuiduacionU prin-
cipium concurrit , rft quantitas terminata. Nec obftac , quod
fequatur formam: quia etiam forma fcquicur potentiam ma-
terix, i qua tamen caufatur:& coacediroushancfubllaotiam
cfTe caulam inaterialem huius quandutistfed econuerfoia
genere caufx formalis hauc quantitatem elTc caufam huius
Hgnationis materix modo prxexpofito. Ad confirmationem
Antonij Ttombetx dicitur,quod quantitas terminata ad indi-
ttiduationem concurrens non ftac in diuifibili: fed lacicudiaem
kabet. fient enim quxlibetfpecies naturalis decermiuat fibi
^oandtatem maximam &
minimam infra quandam lacicudu
nem:ica & quodlibec indiuiduum deceiminax fibi hanc quanes
utem infra tales limites , Sc non indtuifi bilis : vnde poteii fieri
rarefadio fine eius (vtindiuiduatiua cft) variationemon enim
hic accipitur quantitas cecminau pundualicer , fed cum cetU
laciradine.
Adfexcum dicitur concedendo confeqoenctamptimam/ed
BCgsodo qoddcx W fequUacfidfiuiUUus propofitionUfoBp
eo t
(68 Thom.i Vio Caict.Comm.
Omentalis firmUSmi «difieij. Pcccaotteaim arguens
tonazimo non diltinguens inter differenti suntbinialem 9^
formarem omnis enim diffetenda formalis eft fpecifica, ooa
:

aotem omnis differentia forro9mm,vt dicit S. Thom. fecun-

do contra Qentiles c. iS. alioqoin forma huios ignis 8c forma
. illius ijgnis di(Uogneretarfpecificc,cufincforma;,
^ differant^
Tnde linea mathematica diuifa in partes, habet duo indiuidoa,
quzlibct enim pars Unez eftlinea;&iUaindiuidua funtfor-
mz,& differunt, fed non differentia formali. Appellatur aucena
differenda formalis illa
,
quz eft per principia quidditadua^
Hzc enim fempet oritor 1 forma io eo qu6dfbrm9s<)aalisnaia
eft inter hanc lineam & illam,cum fit eadem vtritirqoe quiddi-
cas, verumarguends error eft valde puerilis, ficut formz,& dif*
fcruct;ergo difterunt formaliter:eft monachuSt&cftalbuSjCr-
go eft monachus albus.
Advldmumnegatur confequenda; licet enim id^odeft
‘in prac4fcamento fubftantix fit prius firoplidter quolibet ali»
prSrdicamento : tamen aliqua conditio > fine qua indinidnnm
Vt fienon eft in przdicamcnco ,poteft effe pofteiiorin genete
&
caoCe formalis , alterius prasdicamend , eo quod caufa fofv
]|nalis eft pofterior in effe.

Ad confirmadonem dicitur mqoodlibet pr^camencum

tdmpletur per res fui generis, filoqnamor de hisqozponun»
tbf ihprzdtcamentis,& de ratione reponendi ea in illis,n5 au-
tem filoquamur de conditione rei repafitx io przdicamenco.
Sodes enim txp eft nifi fubftantia,& ratio ponens infam io prx-
dicamento efl fnhftaoda ; condido irutem indiuidnadonUliDe
qua tioo eft rado reponendi ipfum ioprzdicament6,nonin
fonuenitqnod coezigat aliquod accidens jpuuquamitarem.
Ad primum vero eorum, qua; pro oppoficaconclofiooead-
du6kafunt, diciturquod Miomr^ fal(a,ad materiam nanque
gnatam primo fequitur voitas numerUis.
Ad fecund(tm dicitur,quod differentia indiuiduomm i^edo-
titurad quandtatei,quatitates au te differunt fidbusptopriit»
qui fimt aifferentiz quamitads,fitus autem non (blummce-
gtatorex illis duobus, fcilicec permanentia &
condnuadooe
paniomtfedez his duobus eum cprtio ordine, fcilicec pat-
rium in toto:vc docet Alberic. ia przdicamends, cap. de quan-
titate, per hoc enim differt i fitu fpeciali przdicameotq qui
^ci< prdjocm partium inloco : vnde fitus in piopofito diftin-
‘

• guuncuf

l
 in De ente 8c elleatiai ii
^norai fais ordinibus panium io toto , qui funt de eorum ra*
tieoek>rdine< autem feipiis , io diifinitione enim ordinis cadic
dtftin^o ;&fic^atet^qudd non eftxqu^ dubium de his ,ad
quxfacimus tedn6bioa.enitde de quantitatibus,& quod non o«
l^rtet quantitates propter hoc diitingul formaliter : talis enim
•tdo i^artiuid in toto et materiale quid , eft in ipfaqoaatiuto
quod mnuUaalia forma inuCoitun
Ad tertium Antoni; l'rombetx dicitur qobd Minor eftfaUas
materiaenim hgnata , vt probatum eft , eft id , cui prima repo*
gnatdioidi,vtvniuerfaleio particulaiia,taciooc enim repu>
gnat cfTcitati.
<!:Apvt. IX.
^uUimiturmn qmmtio tam ahjU»te,qMA
~ frima imfifmanti ntminibm tonetft* dtflingnantur.qmomodo itt
Geam,SpetieSfDifftrtntia^ffinitioilifftrant,tKfoniuUindt qn»
moit sjfentia liciti tffis tmd^UmtcomfaretwrUtdarnt.
Atet trgo,qtiiAtffeatia heminis (^'Setratit non iiffetnnt , nififi» Cem.lO^
P tmninmfiffsatmn^nenfigMtnni.ynde CensMtitfitfefZ.Mt- EffinH»
tafh.qnoi Sotrates ssemalind tfirmam animalitat ^ratiotkditJt,qii* genorit
fisntqnidditaeeimzSktst etiam tffittstiagtnttH^ effentiafietieifi- fieciei^
tnudnmfipsatnm^ttonfignatnm differnnt qnamitit alitet modus dA» tndinidit^
figaatioms fit ytrehlqtte , qttia defignatio iniitsidui rtfitihi fietiel efi diflingm
fer materiam determinatam demtnfiouibns ^defignatia antem fietiet tnrabfil»
tefiefhsgeneris nfiftr differ enttam (oa^mtinam t^naetefirmaret te, confide
fiqnitmr.
^
pQftquaHd«etminatdmTft<fo!d11f eiT(9ftir(^
* taUfe» ^
nes figns
Ooifapoutarum in communi, 'HT hoc tertio capfte intendens rwindrai
agere de differentia elTentiarumcompofitatuminterfetcum figtoain,
.eilentue coropoiirz hnt tres, fcilicet generics,fpecifica,&
iodinidualis , quinque facit. Ptiilidi loquitor de difteientia
earum abfolutd , fecundh determinaturus de dUTereotia ea-
rum , Ttfubfunt primis intentionibus ,& illatum notninibus,
ofteodit quomodo edentia genetica differat i fpecihca , ter* '

tih genus, fpeciesy differentia , diffinitio qualiter inter fe difte*

rant , declarat , quand excludit quaudam dubitatiooiem, quin-
.tdaflignatditfcrentiam inter eflentiam fpecificam It inmui^
/dualem. .

: Ad euideotiam dicendorum prxootaadnm eft ^ de cffemill

poflumuscti^iciter loqui, piim6 , de eis abfolut^ abfque habi-^
«idine HUgtirn»* ¥«1 fteuadas mteatioaes, fecundo .de ciS;,Ti> . : ,

- -
 70 Thotn.lVio Caiet.Co!iim5
fablnnt nominibas ptimz iotemionis tertii ) Tt robfnotiioinf*
nibas reconHx intentionis : veibi giAtU , De natura humana
contingit loqui fecundum fe t id eft>fecunduRi eatquz conue*'
aiunt tioi ratione fuiicoatingit loqui de ipfa vt (lat fub hoc no«
aune humanitas^ hoc nomine, homo , Sc iimihbas t contingit
& tertio loqui de ipfart (lat fub hoc nomine fpeeies.S.Thom<
etgo in prima huios capituli pirte loquitur de elTentiis teruni
ptimo modonn toto reto refiduo loquitur de eis fecundo mo-
do fumptii.in fequenti autem capitulo de eis tetiio modo ac-
ceptis termonem faciet : & hoc, fi non ris decipi in hoc capitu-
lo diligentiflime notato : ponit igicut alGgnando differentiam
inter cfTentiara geneticam, fpecincam , Sc indiuidualem fecun-
dum fe funmtas nane conclofionemi clTentia; praedidxnon dif-
ferunt nifi (fundum fignatum,8e non figuatum;h oc fic acclara
tor,ahi malis hominis , Sortis eiTencU; ptopne non difiecunc
nifi per hoc : quia in ratione animalis cadit (ubftantia animata
^ fen^ilis abfque determinatione eius-per rationale : tn tatione
autem hominis poniturfnbfiatia animata fenfibilis rationalis:
' 8c fic additur in ea de fignatio per differentiatrado vero Sor. pq
nitfab(laotiamanimatam,feofibilcm,rationalemin illis cami
* bos Sc illis ofi[ibos,& fic in ea additur defignatio materix , qiSB
fton ponebatur in ratione hominis, Tode abfulut^ loqnedo,& le
'
* cundufuas rationes proMias apparet has eifentias, non nifi fe-
^ • eundum lignatura Sc no ugnatu dilfirrre^d c ft fecundo explici*
CMnjncluliqnem alicuius defignationis fiue detcimloanoni^
«» ,
ro eapliaram idcTuliancillius , licet talis defigdano novni-
-
. fonniter fit io natura Ij^citica^dt in natura indiutduudetermi- .
nado enim, quam addit natura fpecifica fupra generi caufa, cft
formalis clfentialiter diucrfificans genus: vipoi^ i formain eo,
«forma fumpta determinatio autem, quanatnra indiuidualis
(upta fpecificam addic ell materialisjnon focmaliter , fed mate-
xi^ter untnm diueifitarem io fpecie faciens , vtpoic fumpeai
snatciialis conditionibus rei. Ex his habes q> homo Sc humani-
tas,animal Sc animalitas fecundu fe,id dl, natnras fignificacasa
ttuilo modo difieraot,eadem omnino ellratio uatucxfigmfica
&
cx pei homin£ humaniut£,itaqi nulladefigoatione dittetnt^
fed,Ttpo(l dicetar.dilfcruot vt fubluot nominibus ptimx inten
‘lionis.Qma vero d iftindio per fignacum 8c non lignatum no g
efldillmCtio realis^ ideo dicit coro. 7 .Met.com.lo.q> Sortes iti^
m i—UQ, totfialucriumptus nil aliud cft quam anunaikas fc rationali -
— r 'J tas,qux
 fn Dc ente & cfferttiiiJ 7*
- funk quidditas clui.Sortciias enim , qn* nataram Sot-
*Unorainat,eadcmrealiiereftaniraaJitati&tatioBalita'i.
HtCMtttm determinatio eft
injpetie re/^e{h Cenuef»

gmern^n eft fer aUqmid i» effeatiajptiiel ext^eUs, qi*od nnUo modo foratur ^
,yt ad Jf et ie
intffmtiagenernfitume qmcqntdejUnJpeeie^eJtetidmingeHere
non junt
uondeterminatmaji enim animal non ejfettetnm , qnod eji home.fed
paneimjtmpTaduarttnTdtee.tnmnnlLifatsintegralMfTaditttitr tine fatt
Zfnome. . .
. ^ .
t*n>*
In h^c fecunda paitecapicali detenninatur qu&tiiodo clTcn-
lia gcnerica differti fpccifica,fccundura quodambxftani fub ,

hominibuf primxintentionis.pa» quomodo differunt clTen- -r

iia honainis& effentia animalis fub nis nomimbu$,homo Sc 1-
^itna l , 3c intendit ouod effentia figaificaia pet nomen geneti-
ca puuanimai,& eUentia Cgnlficaia pet nomen fpccificunijpa
sabomoyoon differunt pet hoc>qu6d effentia fignificata pet no
jncn&ecificum includat aliquam determinationem » qux om-
nino |ic extra rem fignificatam per nomen geneticum , fedpet
iioc quod effentia pet fpectei nomen impotiala includit a«U
defignatione fpccinca^qux fit pet differentiam cius conftituti-
nam,ficut bomo aAaiucludit tationaleiponitur naque in eius
di£dURt01l2.'Circntia verb nomine genetico (ignata confuse &
^indeterminatd imporcat defignatiouem illam tficutanimalin
j|K>tcotia includit rationale , Yt dicit Porphyrius : Tndc apiroal
.Sc Yniuetfalitcr omnis effentia genetico nomine Impotuia
*£*^”'*
Yt fic totum includit ouod includit rpccies^ficct non eodeln
^
modo.Et propterea au pofitz differentix declarationem ponit
,
talem conclunoncm.(aenus dicit totum effe fpeciei : quam fie

ptobat. Omne prxdicatum dicit totum effe cius,de quo ptxdj^-

.catur,genurpixditJi'ur de ipfa ^ccic,ergo natura generi^ r

ca,puta animal dicit totum effe fpcciei. Maip.tcm probat pet^

'

,
Koc,quia nulla pars prxdicaiut de luo toto. Vbi aduettendum
cft quod hic fermo y er u$ efl de ptxdicatione in recto , Sc dirc-
.&o,fiue cffeDtiali,huedenominatiua,6c de patie , in eo quod
.pais,& Qondepatte vcfignificatur per modum totius. Poceff
jenim pars rtrobique mo do hgniScati ,(icut materia hgnifica-
eux TC pars lei , ( pet ly materia , } (igni^catilt autem vc tptuoiy
(per ly materiale, }his enim modideata conditionibus , propo-
rpofitioilla,fcilicec nulla pars prxdicatot de fuo toto ^ nullam
-paricuiinftantiam :cum enim dicoddomo eft albus, ly albut^
'Confundit in fc totum quod eft in homine,& hmilUcr cum di«
1 • «c 4
 ^
72 ThonuiVio CaieuCommr
co.Homeeftauterialis,ly materialis comprehendit in Te i»j'
^
pUcii^ totum quod eltiiomo:&lic cum dicirat. Homo eftaaix
mal,lyanimal,continetimplicitc totum quod ellhomo>modo
_
' qui infira declaiabitur;& fic probandum ed,quod edentia gene
lico nomine importau includit dcfignationemrpecificam: ex*
tta eorom enim nihil eft.
" atUtm qmemedi natingatyyideri potefiji inficiatur ttrfmft^
cmndmm quod penitmrfars animalM,&fecmndnm qnod p*n*tnr^e»mt
na» enim f»Ufi dici fmcdttfftgmmjqm^tfipan integralitimiptut
* 7'**^ Bom*n,qned eficerpntymnltipliciter accipi
peteftictrpm enimfecnmdmm
qnod efiinpradicementefnbfiantiajdicitnr ex te q»ed habet talem iM
tnram,yt in tedefignari pefiinttres dimtnfitnei-Jpfa antem tres deme»
fienes defignata fient cerpm qnedefi in genere qnantitatk. Centingfit
antem inrebncyqnod habet ynamperfe£bienem,ad ykeritrtmttrfedln
mtm pertingat,fient patet in hemiue,qni natnramfenfitinam habet,
ylterim mtellthinamfimiliter etiam ^
finptrhanc perfeHi*nem,q»m
efi habere talem formam'.^ yt in ea pefiinttres dimenfimtetdtppeari^

tfi alia perfefhe adinugi,yt yita ytl aliqnid hninfinedkpeteft ergn

C urmtn cerpm,rem qnadam dtfignare,qna habet talem fermam,eee
qnafeqnitnrinipfa difignabilitae trinm dimenfimnjgjir^jjf^
Jcilket exilia forma nnUa ylterimperfediefeqnatwr, fed fi atiqnid
lindfnper additnr.fitprater fignificationem cerperisfit diilij^het mm
'
de ter^ erit materialis tf integralis pars animalisiqniafic anima e-^
.X titprater id qnedfignificatnm efi nemine cerperis,^ fnpernenietuipji
cerperiitaqned ex ipfit dnebm yfcUket ex anima ^cerpere, fient eix
partihmcerfiitnitntanimaLPetefietmm hecnemen,Corpm,hocmedn
accipi,yt figntficetrtm qnandam,qna habet talemfiirmam.ex qna pef

^^fint in ea tres dimenfienes defignari : gnaenn^ firma fit iSa fisse ex en

fefistprenenire alia ylterier perft(He,fine nns rtp* hec mede cerpm erit
f >
gentes anhtsalis:qnia in anitnali nihilefi accipere , qned incerppre ifn^
j
plieste nm centisseatnrinen enhn anima fi alia abiUa firma , per qiei
in re illa peterant defignari tres dimenfientsMee qnide dicebam, qned
cerpm fi ,quedhabet tale fermam ,ex qna p^nnt defignari tres dmf
fenes,in eeinteUigebamqnacnuqntfermae^tillafine amma effietfi--
see lapideitae.fineqnacnnqne aliaferma , Cr fic forma animalis implim
‘ *
eiti in cerperefinein terperitfermdtmtitsetssrtprentefigenm ehet.

Quoniam declaratum eft,genus comparari ad fpeciem, ndia

t nut patrem ,fcd vt totum aperire intendit hic quomod6
:

aes per gcntiicum nomen ftgoificaa poi£t vtroque modo ac-

cipi.
 In D e ente & elTentia." 7?
cipi,n Ptts fcilicec & totum :tc primo in corportcatiqaani
oodori:deinde io aaimali, dicens qu(^ ezquo non poteft eo-
riera modoCtimptates efle parsrei& genus eiurdem (ftoften-
fum eft)rcice debes,qu6d hoc nonseo Corpus, accipitur dupli-
**/apri.
ciceneftenimzquiuocum ad corpus quod eft res przdicamen
si Sub(lantiz,& ad corpus quod ell res ptzdicameotiquantits*
tu’Cbfp6s~vtligaiiicac rem przdicaiaaeoti Subrianriz , impot-
lac naturam,ex qua nata eft fluere trina dimenfiQ.Corpus itt6
vtflgoiEcatrem przdicamenri quantiutis,imporuc ipiam tri-
nam dimeoEonem.
Iterum corpus quod Egniflcatrem przdicamenri Subftaa-
^

ttz,de quo nunc cil Termo,accipitur dupliciter. V no modo, Tt

fignifleat naturam illam, ex qua nata eft fluere trinadimeu-
iio ,cnmprzciEone omnis fubflantialis perfcAioaisvltecio-
risJUio modo , Tt EgniEcat illammec naturam abfqucpracci-
iioncTltenoxisperTe^ionis rubflanriali&. Caufam huius &E-
tniliumdiftin^iionum afllguat in litera,ex eo quod res ha-
bens aliquam pctfcAionem fubflantialem , non excludit afo
aliquam aham viteriorem Tubdamulem pcrfeAioncm,ficac
homo exeo quod habet petfc(flionem fenEriuam ,non exclu-
dit a Te perfe«K>nem intelle^liuam : & Emilitei cordus ex eo,
qu6d habctperfe^onem corpoream , non excludit aie perfe-
Aionem ritalem:£( Ec de aliis: cum euim prior perfe^ioTub-
ftantialis non excludat Tecundam Si tertiam maniTcfluid
fit etiam quod non includit eas in a£lu poiefl prior perfe^io
:
concipi & EgniEcsri, Ac cum przciEone Teu excluEone alia-
rum. Ac cum incluEone conTuTa earum. £x eo nanque,quM
formahtet non includit alias, potefl przcili^ concipi Acltgoi-
ficari.£xeoveid,qu6d coniunidtioaem cum aliis non exclu-
dit, potefl cum aiuiumcoofulaAcpotcatialiinduEoneCOD-
>;cipi At EgniEcaritynde natura Egnincaca per hoc nomen Cor-

pus, quia non Turmaliter includu perfe&ionem vitalem, nec

leofitii>am,necincelle^iuam ,potefl cum ptzciEone hornis
smtn horum concipi Ac Egnificari: Ac quia non excludit adu-
natiooem cEcatialem fui cum iilis : ideo pocefl abTque eomia
przciEone concipi Ac Egnificari , vc confuTd Ac determinatd
includens omniailla. Colligitur autem ex textu triplex dilTe-
xencia inter hzc;difFcrunt enim primo io hoc, quia corpus pri-
'
mo modo dicit corporeitatem Tobm,exqna nata efl fluere tri-
'VaduacnEo ,Ac nulU vltuiot peefe^io : corpus verdlecond#
- ce $
 74 Thom.I Vio Caiet.CofAiii«
modo dicit formam qoamcanqae, i qua fitcor^rcitasiei
oara eft ducte trina dimenfio cum quacunque alia perfedtO'^
nc.Secundo differunt « quia corpus primo modo eft pars foe*
cieiyCO quod figniii catum formale eft prarter dC extra ugniaes-
cum eius ! fient anima rationalis eft extra corporeitatem : func
enim in homine duo , peifeftio fcilicet corpordis « quam prg -
cife acceptam p acet non includere a liquo mori o intcHeftuJi-
mtem A perlcCTio iotclieCtualls.qog eft altera pars ! corpus Te<*
rofecundo modo eft totum refpedu fpeciei, eoquia perfero
feu forma formaliter importata per Ipecicm includitur in figni
ficato corporis fic accepti^ignificat enim quamcunque fotnaa
i qua fitpctfedio corporeatdt fic anima imelledina includkuC
in Ip quacunque. Tertio differunt quia corpus primo modo
,
non eft in reda linea przdicamentall , fient necquxcunqtie
pars i corpus xero fecundo modoeftdireddinpratdicamenco
fubftamix,ficut & quodlibct aliud genus.
£t etiam taDs eft MnimaUshabit»d0 ad hominem. Slehlm animat
AiUtm. nominaret tantum rem talem, qua habet qmanda perfellionem, yt fof-^
Jit fentire^ moueri per primipium inipfo exi^iens,cnmpratljime 4 /-
terim perfedionis-.tunc quacunque aliaferfe£lto ylterim fupermenirtt
haberetfe ad animal per modum partis, ty" non fuut implicite contenta
in ratione animalis:& anitnal non ejfetgenm fecundum quodjignijt-
eat rem quidam:ese tuim formapeteft prouenite fenfut motm,q»4-
tUnque fitilla forma fiuefit atsinufenfibilis tantum Jinefit animajbti^
fibiUt rationalisfimul.

Decbrat hoc quoque io hoc genere , quod eftaaimahpo*

ceft enim animal accipi vc fignificat fi>imam,ex quaprxeisd
oriaotut fenCus 6c motus , quibus animal i pon animali difcex*
nieat:vtdiciturptimodeanima,tex.com.xy. Poteft etiam ac-*
cipianimaljXt dicit formam quancuoque, ex qua otiantur feo>>;
fus& motus non prarcise : eft genus. Primo autem modo
eft pars fpeciei : vade homo eft compofitus ex animali intel* &
lediuo principio tanquam ex luis partibus efientialiboS} ac-
cipiendo animal primo modo , fic enim extra fignificatum
eius eft inceUediua natura : animal veto fecundo modoeft^ta-
tum refpeda hominis impliciti includens fpecificuS' perfie-
dioncsycum euim fic dico , animal , dico habens natatam fea-
fitioam indeterminate relinquendo : per quam formam ha-
beat fenfitiuam naturam, & fic implicitdincladaniux omnes
foimid

1
 In De ente & eflentia.’ 7^
foraue rpeeificz:habetur enim natura fco£tiaa non niii per foc
fflam homi«is,leonis vel bouis^c Ex his patet differentia in-
•
cereflentiam genericam &
fpecihcamtvt mbfant nominibus
encrioo &
fpecifico primz intentionisrquia fcilicec difFcioaC
S CQC inclBdeot implicite & includens explicite illameu

• SH^mrgtmmfignific4Umdetermin4teidt9tmmyq»*dtfii»Jpttit, ViieAA
Mfi» tmim tantmn mattrUm,fimilittr etiam difftrentia f*ff**,
fUatidtHmm,q»ed^mf^ie,<!fnontantmmf9mMm:<9‘etMmd*f- tuf»

,^mitiefig»ijuatt9tum,f^ etiam /peties,ftd diieerfimedi. Qi^genttt fer tet»,

t»t»m,tt qttadam denominatie determinant id, qued eji ma Geniti
fignifieat
tetialeinrefinedeterrmnatime ^efri* ftrm€.ynde genm fnmitnr * ties,dijfe
Wtateriairmdefatetex h9t,q»odcerfiitdt(it»r ex h9C,qnod habet tale rentia,at
ferfeiiUneTHfyt fejiintin et defignari tret dtmemjienes. qna quidem diffmitit,
ferfidi* e^,yt materialu feht^ent adylteruremfeTfeHimem.Diff9 idem ^
reuHa yeri eeenuerft efl,/itut quadam determinatie a forma determi^ realiter
»ata fumfta frater hoc/}uod de iutetteitufrimo fit materia determi funt: dh-
tMa,yt patet cum dititur animatum, fiUket iHud , quod habet animi, fim^***
n9udeterminaturquidfit,ytrumcorpui,yelaliquiialiitd.ynde Aui- tur autt
eeu.quidgeutu non eft in differentiajitut pars ejfentia erm,fed fehkn formali-^
fitut eniextraquiddkatem,fiue ejfentiam ,fitut etiam fubieitumeji
bus eorm
de utteBailu pajfiieuum ,t3y ideo geum neu prodicatur de dijfereutia
fer fe loquendo, yt dicit Ar^i. in tertio de anima, tjrquartoTopicorumi tu.
uififerte ficut^iedum prodicatur de pajiioue. Sed diffinitiofiue fpe- S
metap,
•

etes comprehendit ytrumque ,fiiUtet determinatam materiam , quam ca.t

circa

defigmat nomen Generu,<!f determinatam formam, quam defignat no mediuM.

men Differentia.
In hac tertia pane capituli comparat genus, fpeciem,dif{e>
centiam de difioitionem inter fe quo ad coucnienciam St, diffe
xentiam-Conucnire ait hf c omnu in hoc quod quodlibet eoru
&gnificat totum quod cll infpccie. Quodcxpratdi&isiiiune'’
dutc reqnitoc: fi enim genus fignificat cotum, quia vere dc
proprid przdicatur de rpccie,& confundit in fe omnia , ad quz
le extendit, paci ratione differentia cum vere& proprie prac^
dicetur de fpecie. St confundit in fe omnia,ad qux fe excendiiy
vt przdicabiie , totum fignificabic. Differentiam aiitcm du»,
plicem ponit inter ea. Difictunc pruno quo ad formalia fi>
ificara eorum, ouiafbtmaie fignificatum generis eft peefe*
S o mateiialis, rormale autem fignificatum diiferentix eft : 9.%'' \
perfero formalis » formale vet6 fignificatum fpeciei eft ag* •

grc^an
 7^ Thom.lVio CaietComiTl*
gregatum ex rtraque petfe^^ione , uon diftingaeodo eas rfer^i
male autem (igniiicatam difiioitioDis eft fi^iter :^grega»
tum ex Ytraque perfedione : fed diuidende in fiagalas : Tcibi
gratia , (brmale fignificaturo animalis eft natata fenfitiua
qua: fe Labet Tt materialis ad perfedionem mtelleftualem^
quar formaliter importatur per rationale : &confequcnter
>erfe^o intelle£koalis,re habet vt formalis : fimilitex forma-
!e fignificatum hominis ,& animalis rationale eft aggrega-
tum ex natura fenhtiua &intellcdiua:fcd animal rationale
fepatadm explicat Ttrunque: homo vero aon< Prointelle&a
horum nota quod lignificatam formale nominis ad prqfeos eft
perfe^io feo. forma determinate:& primd explicata per illud
nomen^ateriale vero eft illud quod fub nominis fignificatio
* ne cadit non primo : vnde confiderato omni eo quod tam for«
maliter quam materialiter imponatur per genus, fpeeiem,dif-
ferentiam & diffinitionem dicit, quod idem fignificat,2e quod
conueniunt. Confideratitautemformalibuseorumhgnifica-
tis,dicimus,qaoddifremnt& quod non fignificant idem. Sed
ne vageris.qnxrendo differentiam inter fignificatum formale
fpecici & diffinitioni$:quooiam nulla eft, fed in modo tantum
exprimendi idem formale fignificatu differunt. Species enim
inoiftindlea^u tamen explicat totum: diffinitio reio diuidic
in finguIa,Tt dicit t.Phy.tex.com. 5. Geneticum ergo nomen, po
ta animal formaliter & determinati explicat materialem hoi^
minis petfc^ionem fcilicet fen fitiuam : & ideo genus fumituf
‘X’" d materia, 8.Meta.ex com.9. Differentiz vero nomen puta ra-
tionale,formalitet tc determinate explicat formalem rei petfe-
£Honem:ideo dicitur ibidem fumi i forma. £t ficut in formali
octkGdo pei differentiam tmpoc
fignificato generis non cadit
tata,qni.iindeterminate in illo inciaditonita in formali con-
ceptu differentix non cadit genus eadem rationerquia fcilicet
perfcAio genetica indetciminat^ cadit in nomine diffeten-
tix.Sicui enim ex eo'quod animal fignificat habens naturam
fenfitiuam,duo figntficat,naturam fenheiuam formaliter, pri&
mo,5c quod habet illam indetetminatd : non enim explicat atx
id fit homo Tcl bostfic rationale, ex eo quod fignificat, habeii*
rationalitatem, duo fignificat, fcilicet tationaluatemfoiinafi-
ter & &
primo, Cc habens illam fecundarib indeterminate : noa
JUeta. t. enim determinat quid fit id habens anbotno,Tclanimal,Ac
ideo^icit Aaicco.qn6d genus non eft in diffiBteatia,ficut patn
cfie»
 In Deente&eflTentia. 77
ffircQtixeiuc.Mefl; fieat pars fui formalis figaifieaci , fed eft
extra formale figaificarumeiusificucfubieftum eft eztrafor-
inale figoificatum fua;pal!ionis.Album enim param qualica-
tem figmficat:vc dicitur io piasdicamentis. Edicet genus non met» fui
fitde intellc6ku diiforendae tali modo,rcilicetvt fornuiiter
^gnificatum pet iUam ; ell tamen de intelledn eius alio modo
Tcfubiedum fcilicetde intciledupaflioDis. Dupliciter enim
tropridiAum ell, aliquid cadit inrationealicuius.Vnomo-
^ yx pars quidditacis, Alio modo vt fubie^ium eius : quomo-
do fubie&um inuat di£Baitionempainonis:Tc habes 7-Metap.
textxom.i^ A ideo dicit ArilL). Metap.text.com.io.& 4. T opi.
cap.3. quod genus pet fe non prxdicatnr de difFereotia,ni(i
fone mbie^kum pratdicatur de painone.Ratio primi di£tieft,
.q.oia genus in nullo modo dicendi per fe piafdicatuc dediffe-
fenda tnon quidem in quarto >quia diffetenda non explicat
caufam generis : nec in lecundo , quia diiforenda non ponitur
fo generis dUfinidone , nec edam 10 primo proprii >quia prae-
dicata primi modi intego, quae proprie pnedicantur,fant ea
ux intriarecein radone cadunt,it non ea quae per addicamen
Siman eafnnt homo enim non praedicatur proprie de rifibili

in primo modo,quod patet ex eo qu^ illa, Riubile efthomo,

cft per accidens, Tt dicitur i.Pofter. cap.18. Rado fecundi ell,
uiafigenus cftde intelledudifferentix,hcutfubieftam eft

Se intde&upadionisiconfequens eft quod genus praedicetur

de differentia ,ficut fubicdnm de palhone. Qupd dicit forte
non dubitantis eft,fed non determinantis.confueuit enim apud
ipfom reiqon decifa fub dubia verborum forma poni.
Aduerte quod licet in intelledudiffctetix cadat genus de-
terminatemomen tamen differentix genus illud non explicat
determioateerationaleenim non explicat animal cum radona-
litate,fed habens rationalitatem, heut dtin diffinidonerifibi-
lis cadit homoede tamen boc nomen tihb ile non explicat ho-
minem determinate, hgnificat enim hibens rilibilitatem.
•
Et em hfc fatetrath , quaregenm <Jr J}»ecks d* differeutia fe hs^ Ge»mJU
h$Mt frefvrtkmaliter ad tnaterUm ferma compofitum innatura mitur 'a
•fuaaeHenmfintidem cum illu,quia neque geam eft materia,ftd fu- materia,
mitur a materia ytfignifieans tatuminec differentia eft forma,fed fu- quam ni
mitur afirma,ytfigni^ans totum. Ende dkimmhomment effeani- fignifeat
wtal rati9nale,& non ex anhnali &
rationali, ftcut dkimm eumeffe dij^en-

fie trtfne omimaEm corpore enim 0“ anima dkHur ejfe bomofteut tta yerc a
•X
 7? Thom.i Vio Caiet.Comm»
ptmA rx duabus rtbits quadam tertia rts tmfiituta, qua neutra Utarmm ejk
, ^
quam ni horne enim ?tec eft anima neque cerfus-.jed fi heme alique mede ex aut
impertat mah raticnali ditatur e/fe,nm mr ficut res tertia ex duabus rebuf,
fpetiesye fedfistutinteUellut tertim ex duehrn inteUedibsesJntellefhm enim asei
re item- malit tfl fine determinatione forma Jptcialit staturam exprimens rai,
ex ex eeqnedefi materiale rejjsefiuyhimaperft^henn. Intelledm asetx
pej-.te

ytraque, hmttsiifferentiaratioualfttonfiPiitin determinatione forma fpetut~

qua ta~ lu^ex quibus duobus inteUefhbus tenfiituitwr inteUedu* fpecseiyet
sntn non difftssitioHuxtS' ideo fit ut res cenfiituta ex aliquibut, non retipitprmii
fifftificat. taHenem earum rerum, ex quibus tenftitmtur:ita net mteUeflut rece->
fit fradUatienem eorum intelleduum,ex quibus tifiituiturtnen enim
ditimms,qsseddiJfinitiofit^euusyeldsjferentia.

Corxetaric concludit fecundam difirrentiam inter genas 9c

fpeciem & differentiam: quia fcilicet genus ptoportionaiitei
fe habet ad materiam ,quxeft pars compofici,& nonfignificac
ipfamtdifferentw proponionalirer fe habet ad formam,& non
hgnificat ipfam. fpecies propordonaliter fe habet ad compofi-
tam ei materia & forma :&vtfic non ftgcificatcompofitum
ex roatetia& forma, led aliqua compieAeos geuus &
diffe-
rentiam. In aflignatione huius differentix fecundum quodli-
bet membrum ponuntur dux particuix: puta in primo raem-
j

bro prima panicula efl, quod genus proportionaiiter fe habec

ad materiam;fecunda Tero cft, quod genus non figoificatma-
teriamdimilitet in fecundo & tertio membrii. Prima particuhi
omnium fcquiturei fupradi^tis. Si enim perfefkto genetica
quxfbrmaliter importatur per genus cll materialis refpeftm'
u V . peifc^ionisdiffercntialis ,quxrormalitetimpoIt3turper(iif-
« ferentiam,opottetqusd ficut fe habet materia refpcAu formae
io compofito naturali , puta Sortedta genus refpe^adiffcien- I

tix ih compofito rationali : fcilicet fpccie , vt ficut materia eft

potentialis,& perficitur ac fpccificarur per formam,fic generi-
cajpetfedio eft potentialis perfeAibitis , &
fpccificabilis per
V difFerentiam.Sccanda vero particula , licet fequacur etiam es
- fopiadidis quia ex eo quod genus difteieotia& fpccies figni-
ficat totum,fequitur immediate quod genus non fignificctma <

m teriamquia materia oou eft totu:&quod differentia non figni

ficerfbimam,quia forma non eft toturo:& quod ^ecicsvt fic
non dicat copofitum ex materia Ic forma, eo quoti panes cius
TtficnoD funt materia & forma, fed genus & diftcxcmia. Ac-
 In D e ente & effentia.' 79
tamen S.Tho. probat eam tali ratione, MaceriaSe forma fant
panes fui tociosificutdaz res cercix relgenus& differentia
nonfuot partes fui totius,fcilicet fpeciei^vt dux res lenix rei:
ergo genus Cc differentia non funt materia, & fo marpeciei.
Maior patet ex fe, homo enim eft alia resi materia fua, in alia
Ifua forma. Nec eft curxmodo verum fit res diflindia cealU
ter vel fecundum rationem ab illis duabus coni\mdis.rufficU
euim oobis,qii6d fit cercia res tealicerdiflm da i qualibet par*
ce. Minor vecQ declaratur Iroe modo. Si genus & dificreoiil
componerent fpeciem , vc dnx res tertiam , tude homo efiet
compoficos eaemimali 9l tacionaii : hoc efi falfnm , ergo d de,’
(Irndionc confequentit genus &; difictentia non componuat
fpeciem,vt dux resterdam:quod erat probandum.Confequen
na pacet ex fe:falfius ver6 confequentis probator, ex eo quod
xuiUa pars prxdicatut de fuo toto, vc fupri didura di Habetur
quarto Topicorum cap.ii. Animal autem prxdicacur de horni*
ne:fimiJicerratiooale.mcimuseoim quod homo eflanimal,|c
quod eft rationalis.
^aenenduro efi quod S.Tho. in textu explanando Maio-
rem exenmlariccr dicic,quodhomo didtur efie ex anima 2c
corpote, ficut ex duabus rebus tertia res. Circa quX verba du*
bitacur quomodo hoc fit verum, cius dodrinam fufiinendo
ponentis voicam formam fubflantialcm in compofito aux*
cunque enim fune idem realiter , non confticupnt aliquod , vt
dux te« tertiam, pexfedio autem corporea Ac anima funt idem
re^ter,^ voiea forma ponitor.quomodo ergo conftituenc ho-
minem, vc dnx res teitiam!
Hanc dubitationem propter eius magnam difficultatem di-
cer fimodefoluunt. Quidam dicuntCorpusAc anima non funt
fecundum rem partes hominis, fed fecundum rationem tan-
tum: licet epim. anima, fir vete pars .corpus autem fecundum
xem.cfisqtum, dicit enim compuficumex materia k forma,
qux cA anima ;ideo non cA compofinus ex anima , Ac corpore,
tanquam ex dqahus pacdbus fecundum rem, fedfecundum ta-
cioncm,fed bene eA compofitus excis unquam ex duabus re-
bus:eo modo, quo totum Ac pars funt dux res,vc tenia res fe-
cundum ratioDcm diAindam ab altera, fcilicec corpotetAcfe-
cund^ rem ab altera, fcilicec anima,
Altj dtcunt,Acin idem redit, qu6d homo eA compofitus
gX aoioia A; qo^orcaficuc ex caqfa formofi,A( eo cuius eA
cnfi
So Thom.iVio Caiet.Cdmm.'
caoiaformaH$.Dmerrx enim res fanc fecandum Auicen.caoft
fotmalis,& id caius cft caufa formalis : {icat lucidam eft com>
pofitam ex luce & lucido,xnde de ifti dicunt,quod eft compo*
Acus homo ex duabus ^(ci licet extoto &ex parte:fedaoo ex *

duabus partibus fecund um rem.

Alij dicunt, quod locatio illa eft intelligenda perffnecdo«
chem,Homo efteompefitus ex anima & corpore ratione Ctxx
artis, fcilicetniaterix. Mihi autem pcooupc videcotdicea»
S nm,qu6dhomoeftcbmpofitascx anima & corpore, non {b>
Ium canquam ex duabus rebus tenia res : fed unquam ex dua^
bus partibus fecundum rem tntom, accipiendo corpus, nou
genas,fedTt{igni{icBtpartem:dc accipiendo animam prxcifac,
Xtdi^iiut fecundo de anima. Significat autem corpus fic ao-
ceptumcompoficum cx materiade perfeAione corporea prxei
fx.AniroaTcr^perfeftionc vitalem ptxcifx. Probatur intentfi
fic, Corpus dimrtrealitet ab anima, de non vt totuma parte:
ergo Tt pars i parte.ptobatur mediatqUia totum confuse falt£
includit pattem,cerpDS autc fic acceptu excludit anima : vade
in difiBrutioneaninix ponitur corpus, vtfubieftu defeteus ani-
mxTt ibi dicit S.Tho.Prima propofitio efi: ex fe euidens, dc ab
omnibus cocefTa. Gbfequctia autecx fufficifti diuifione robuc
trahit:oponet ehimTcl tt totu d parte, vel vt pats i parte, cor-
pus realitet differre ab animatfirealiter diSerdnt,homoigictic
cfteopofitusex corpori dc anima tanqu ^ ex partibus rcwitec
diftioAistqnod erat intento m.Et aduerte quod corpus, pars cu
importarcorporcitatemprxeifae extra ipfrnn, eft identitas pet-
fcAionis corporex ad animaro feu perfe^onem viulem : ac>
cidit enim, accidente extraneo corpori prxcifx , <juod eius
perfeftio fit idem cum anima:per fe euim prxfeindit animam:
de ideo per fe loquendo fubtiliter di Aum eflihominem compo
ni tealitcr ex anima dc corpore. Vnde fecundum hocad obie-
dionem deducam , dic quod licet perfe^io corporea feu for-
ma corporeitatis fic eadem realiter animx, cordus tamen aliud
e(l tealitcr ab anima, dc ipfaperfeftio corporea, per fe loquen-
do, non cfl eadem realiter tpfi animx , imo ipfam exdudit prae,
cifx accepta : dc ideo corpus Ic anima eum prxcifiqne , pec fe
loquendo realiter partes ipfius hominis conceditur elTc-Huie
rclponfioni fanent verba texc.vbi affgnatur pro caufa didi
przcifio animx i fignificato corporis. Quod diximus de cor-
pore eft anima lefpedu animalis , dicere potetis de animali dC
anima
 In D e ente & eflentiar St
anima intellcAiua rerpcAu hontinis, de corpore & forma la-
lapidis, & lic de aliis
femper accipiendo terminos
,
prxeife pro partibus, licet non confuetum fit dici inanimataco
poni ex corpore & forma fpccifica,ficut animata exanima&
corpore, propter latentem differentiam inter corporeitate Sc for
mam infimatorum :& etiam quia forma animatorum cleuat
copofitu ad hoc,qu6d moucat fcipfum,oportuit in ipfo diflin*
guere partem mouentem,& partem motam : animam fcilicet
& ctnpus
: fod non inucnitur in formis inanimatorum,
Aduerte fecundo, quod S. Tho.ad clarificandam Minorem
otcit quod homo n5 cft cx animali & rationali
, , ficut ex dua»
bus rebus tertia restfed ficut intellcftus tertius cx duobusin-
teUe^bus.Vbifcicdum,qu6dgcnus,fpecies & differentia pof
funt accipi tripliciter. Primo modo pro re fignjficataperno»
meo genericum,fpecificu , & diffcrentiale primz intentionis.
Secundo modo pro conceptu formali talium nominum.Tcrtio
modo pro re fignificata per epru nomina fecudz intentionis:
verbi gratia, animal, homo , & rationale pofTunt accipi primo
pro re fignificata per hzcnominazfecando pro coceptibus eo-
zum formalibus : tertio pro relationibus generis,rpcciei Sc dif»
ferentiz,Ptimo modo nec fpecies nec diffinitio cft corapofita
cxgenem&: differentia, eo quod res fignificata per fpeciem
& aifinidonem cft eadem realiter cum re fignificata perge-
otis Sc differentiam: idem enim non coponitur exfeipfo.Ter-
cio modo fimiliter nec fpecies nec diffinitio corapofita cx
cft
gra ere quod difFcrcntia,eo quod relatio fpeciei rclatiuz oppo
nitnr relationi generis, vt dicitur a Porphyrio. Nullum autem
corrclatiuum componitur cxfuo correlatiuo vniuerfoliter
noapparet quomodo relatio poflit componi cx aliis relationi-
bus: vnde ficut relatio,quam fignificat hic nomen propoficio,
non cft coinpofita cx relatione przdicati ad fubieiftum ; fedeft
.relatio attributa ab intcllcdiuipfi complexo ex przdicato&
fubic(fto:ita relatio
di£nitioo|s cft relatio atributa tali forma-
to fnceptui in prima operatione intclle<ftus explicanti diftin-
de genus Sc differentiam.
Secundo veto modo tam fpecies, quam diffinitio eft copofi-
taex genere Sc differentia, conceptus enim formalis fpcciei in •>'

tegratur cx co nceptu formali generis Sc edeeptu formali di^e-

ictiz tanqua cx duabus partibus,vetbi gratia,C6ccptus
forma
lis hominis cft aggregatum quid cx coceptu formali animalis,
Decnte&effen. ff
 Thom.i Vio Caict.CommI
^xSeeptu formali rationalis. Quod ex fupradi^lis (ic.dediicl-
car:ex eo enim quod oftcDdiinus, genus & differentiam & Coc-^
ciem differre in fignificato formali, liquet quod conceptus ror<>
malis animalis elfcoceptusperfedionis fcnfitiuae & c5ccpws
formalis rationalis efV conceptus pcrfefhonis incelle^iux,
conceptus fornialis hominis eft conceptus vtranqjperfcAio-
nem cople^f ens ex iliis tanqua conceptus tertius illoru aduna*
tione formatus:^ fic homo efl ex animali & rationali taquam'
intelledtus tertius ex duobus intclle^libus : id efl tanqua con-
&
ceptus tettius ex duobus conceptibus, no tanqua res ex dua-
bus rebus:& quia nulla pars Tt parsprxdicatur inredlo dcfnq
totoddeo intelledlus fiue conceptus formalis animalis no peat-
dicatur in re&o de intelleflu, id e!l coceptu formtdi hominis,
Ifla enim efl falfa. Conceptus formalis homipis efl conceptus
formalis animalis: quia conceptus formalis hominis aggregac
totum cxintellc£liua& fcnfiiiuaperfcdionisconiunaucbni
ceptus rero formalis animalis non nifi partem ,1'cilicct^crfc-»
^ionem fenfitiua dicit:licec,vt fupra di^um cfl,recundu coor
ceptum feu fignificatum materiale & formale hmul totum di*
cat.homp ergo fecundum fuum formalem intelledu feu con-
ceptum acceptus non cil animal, neque tauonale:i'ed ex anima
li& rationaIi.£tficut didum efl de nomine qui efl fpecies, ita
dicito de animali quod efl diffiniiio:animal enim rationale fcr
eundum fuum formalem conceptum,non efl animal neque ra-
tionale, fcd ex animali &
rationali:differt nanque formalis con
ceptus animalis rationalis a conceptu formali animalis i
conceptu rationalis heut totum a partibus.
Hoc autem quod didlum efl conceptum formalem, fcilicec
fpeciei Sc d fhnitionis
i componi ex coceptibus formalibus ge-
neris 5c diffcrentiz pptefl dupliciter intelligi , vno modo de
conceptu mentali,alio modo dc conceptu obicdaliforinalicec
lumptp. Si primo modo,adhuc dupliciter intelligi potefl. Vno
tnodo de coceptu mentali fecundum effe fubiediuum, feu fe-
cundum id quod efl. Alio modo de illo fecundum effe repras-
ftntatiuu:conccptus materialis fpeciei, fccundumid quod efl,
&
non efl copofitus ex conceptibus mentalibus genetis diffe-
rcntix,rccundumid quod func,eo quod omnes funt qualitates
fimplices,nec pofTunt diflingui in plures partes componentes.
Non enim efl imaginandu,cu intellc£lus format conceptu dif
^uuipnis liominis, rcill 9 ct animal rationale, formet plure^
^
 ItfDecntc&effentia^ 8j

conceptus, fed ynnm tantum , qui eft quzdam fimplex Qualitas

cUlHnft^ lingulas reprxlentamem,licut in te extra, res ailfinita
cft &
habens rem generis dilfetctix abfque compolicione rea-
li:rndelioc primo di £lum noflrum non cft verum: conceptus
vero mentalis fpeciei fecundum elTereprxfeQiatiuumformali-
ter acceptu $ eft compolicus ex c&cepiibus mentalibus generis
&difFcieotix fecudumcirereprxretjcaciuum formaliteracce*
priSjlicut idolum rcprxfcncans totum ex idolis partium:homo
enim in mente repi zfentat aggregatum ex petfcdione feofi*
ciua& iDtellt£liua. animal veiu in mente formaliter non re«
ptzreniatmlipctfcdrionemfcnlitiuam, rationale autem non
niliintef ediuan'.:vnde hoc modo verificatur didrum noftrum.
Conceptus autem obicdalis fpeciei formaiiter fumptus , cqm
nihil aliud ftc, quam lignificatuni for male, conceptus menta»
lis eiufdem efteompoluus fecundum rarionemex concepti»
bus obiedalibus eeueris & diiferentiz formaiiter acceptis;
ficut fignificatummrmale fpeciei cft compolitum fecundum
tatienemex lignificatis formalibus genetis & differcotiz^vc
fopraoftcnfumclhvnde homo acceptus vc eft obie^us conce-
ptui mentali, fuo fcilicct fpecifico non cft animal neque ratio-
nale: fed ex animali & rationali, accipiendo etiam animalfie
rationale, fecundum quodobiedtafunt fuis mentalibus conce-
ptibus : vt oftendit fallitas huius propofitionis.Obic£lutB for-
oiale fpecilicum eft obie^um formale geneticum, (i uedifle
rentiale: dicit enim homo vt lic aggregatum ex perfcAione
fenficiQa& inicllediua : animal veto vtlic non niuvnam par-
tem aggregati , feibeet fenfiriuam nacuram , rationale, vt fic
non oih alteram partem , fcilicct intdiediaam perfedioneins
manifeftum eft autem quod aggregatum non cft aliquod ag-
gregatorum :vnde & hoc modo, didam noftrum veritatem
coDunett&eft maxime ad propolitum. Et lic animal quo ad
rem imporcacem , nec eft pars nec totum refpedu hominis dc
,

animalis rationalis, quo ad ligaificatum veto materiale &foc- <

snalefimulefttotum:quoad iignificatu, formale au>c cft pars

tatn obicdalicer,quam reprz(entatiuefumptum.Vadecum di
co,Homo eft animal rationale, fi res ipfa foliim attendarur, nec

partis, nectotiusraiiofaiuabitur,fiver6 res ipfa fic fignifieo-

ta., fclicet implicite includens inferiora infpictatur , couus ra-
tionem babec fi aute res ipfa fic fignificaca attendatur fecna-

dum ichquod cxplicitc includit vt uc : patris raaonetn (bcriton

ff »
 ?4 Thom.a Vio Caict.Comm*
propter qnod animal ponitur indiffinicinoehomlnit,Trres^
Res enim de re pra:dicatur vt totum , quia przdicatur in re
& VI pars, quiaadditurdi£Fetentia,quaaliuo explicat, &c.
Quod fupra diximus dc fpecie , dicito de diffinitione feruato
fupcr eo quod dicitur I. Phy fi.text. com. .rcilicet quoddiffinU
5
tiodiuidit in lingularnon autem fpecies. Ncc fallari$,nofttadi.
in hac materia legens, & fupra (quoniam fupra) nec conce*
ptum formalem conceptum mentalem difiin^um contra ob'
legalem accepimus. In hac materia veto per intcllc^fnmfea
concepturo formalem tam mentalem conceptum quam obie>
,
7<tmer^ f^alemformaliterfumptum intelligi volumus. • •

gtnM jt- ^jMtnuu aittemgeninfignijictt totam ejfentiam JpecM , nm tamm ,

gmfiett y ej>oTtet ytditmfatmm Jpecitrum,<juaTH eji idem genus,fit yna ejfentiaz

mam ef- ynitas generis ex ipfa indeterminatione yel m differetia proeediti
fentiam, autem ita quod id quod fignificatur f>trgenm,fit yna natura »»• ,•

flu es ta mero in diuerfis jpetitbus tuifuperueniat res alia qua fit differentia
,
mi n Jpe- determinans ipfumfic utforma determinat materiam, que yna num
efi
ties tjien-
meroifed quia genus fignificat quandam formam, tamen non determoy
tialitcrdi nate hancyelillam jquam determinate differentia exprimit , qua non
ftinguun- eft aha quam illa qua indeterminatefignificahatur per genusiUir ideo
,
tnr, dklt Commentator in ii Metapbyfi.quod materia prima dkitur yna
ferremotionem omnium formarum fed genut dkitur ynum per comma
nitatem forma fignataiynde patet, quod per additionem differentia re-
mota illa indeterminatione. qua erat caufa ynitatss generis , remanam^ ,
ffecies diutrfaptrefftaiiam.

Xn quarta parte capituli huius intendit exclu dete talem ob'*

ieAionem.Q^zcunque habent vnum genus, habent vnam el^ :

fcntiamtdiucrlz fpecies habent vnum genus: ergo diuetfz (pe*

cies habent vnamcfreotiam,quodcfifaifum:quiafpecics di&
ferunt cfFentiailitcr. Maior probatur cx eo , quod genus fecun-
dum przdidta dicit totam cfTcntiam fpeciecum. £t Ucet ilta
obiedio faciliter foiui pofTct «dicendo gp fpecies habent ean-
dem cfTcntiam generice.oon tamen fpccificc ,
quia tamen ar- .

gumemumaltiorem difficultatem petit, ex altioti principio

rcfpondere oportuit. Indudaenim harc obiedio ad con-
cft
cludendum diucrfasfpecies habere eandem cfTcntiam fimplici-
tcr,& non genetice : vt patet ex medio affumpto fic arguendo»
£a, quorum tota cfTenua cft vna, habent eandem cHcntiam
fimpli^iccridiucrfarum fpccicium ciufdcm gcnciis , tou c fTen
 .

in De ente &effcnti*al 85
kiaeftTnatergodiaerne fpecies eiurdem generis habentean-
dem ciTentiam fimpliciter.Minor patet ex eo,qu6d genus dicit
4otam enenciam rpccierum,& c(l vntim in cis.
Ad haius obieAionis exclufionem declarat quomodo ge-
nas eft vanm,& innuit talem diftm£lionem y aliquid figa'ficat
Timm dupbciter:vno modo per pofitionera vninsdeterminatf
Kci iignificatattalio modo per indifferentiam fcu indeterminat
rionem plutium rerum imTOttatarum.Primo modo genus non
fignificat Tnnm,fed fecundo modo.Iilud enim primo (ignificac
mumycuius fignificatam fecundum feacceptum eftvna ali-
qua natura & determinatatiicut homo figniHcat humanitatem
qnzeft certa & detetminata natura, fcilicet humana. Illud au-
tem quod hgnificat rnum fecundo modo , habet fignificatum,
non aliquam determinatam nataram, fed plures naturas inde*
terminate:ficuc animal hgnificans perfeAionem feu naturam
fcnfitiuam non figniEcat aliqua certa & determinata naturam
£ue formam: nulla enim eftin vniuerfo forma ,qux fit anima
icofitiiia,fed quaelibet cll vel
bouina, vel leonina vel humana,
&e.Vndc dicitor 7 Phyfictcxt.com. 3i.quodiuxta genus latent
multa.& 10 Mctaphy.tex.com.a4.qu6d natura generis diuetfa
& x.dc Anima.tex.com.qu6d ratio animalis fe-
eft in fpeciebus
cundum vnumquodque animal cll altera , eft igitur genus vnu

fecundo modo: /ndc ad forma rationis dicitur lecundum prae-

miffam di ftindionem, quod quorum eft tota efTentiatna pri-
mo modo,eorum eft cfTcnria eadem fimpliciterinon aut£ quo-
tum tota efTentia eft vna fecundo modo ; ficut eft in propofito;
fpecierum enim totam efreotiam non adunat genus nifi vmta-
te indeterminationis.
Aduertendum autem eft , in Utera appofitam fuiffe differen^
tiam inter vnitatem generis & vnitatem materix priihx ad
maiorem prxdi^orumeuidentiam, quam differentiam ponit
Commenta, ii. Metaphy. Comment. 14. vbi nota quod dc ma-
teria contingit loqui dupliciter. Vnomodo,vteftquoddam
totum vniuerfalerefpiciens hanc materiam vel illam , vc par-
tes fubiedfiuas & fic dc ipfa modo non eft fetmo , idem enim
:

eftiudicium de eius vnitate &de vnitatecuiufque vniuerla-

iis. Alio modo contingit loqui dc ea folitarid fumpta fecun-
dum fe non prout eft vniaer(alis,aat paniculatis:aeque prout
:

eftin hacfpecie vel illa, & fic dc ca loquitur Comment.ibid.6C

fao^.Thom.hic , differunt ergo vnitas materix fic acccpu6C
(i' }
 Thom.i VioCalet.Cbmm^
Toitas generis in hoc, quod vnicasmaterizcftTnuas dttfne^
xalis fundata lupra determinatam rem , vuicas tcio geneti-
ca eft Tnitas non numeralis , fed indctermioationis fundata
fupra dluerfas naturas indeterminate. Cum autem audi» voi-
tatem materis prims elTe vnitatem numeralcm^nteUige nega-
tiuc non poiitiuc. Dicitur enim aliquod vnum numero du-
pliciter :poiitiuefcilicet&negaduc. Illud eft numero pofiti-
ciue , quod eft Tnumper politionem proprietatis feu difreren*
cis numeralis : licut Sor. &hoc modo materia primaiecun
dum fe non eft vna numero : quia nullam proprietatem indi-
nidualem includit.Illud eft voum numero negatiud, quod
Tniuerfaiecum non Iit , eft non plura numero , hoc autem eft
illud,quod nullum diftin6fiuum includit in fe : vnde pluialito-
Cem & numerum habere queat:& hoc modo materia prima fe>
eundum fe eft vna uumero:& talis vnitas numeralis rundatut
fupra determinatam entitatem illam, fcilicet qus eft materia:
,

quz nullum diftimftiuum includit cum ab omni denudata fit

a^n, cuius eft diftinguere:& ideo dicit Com. quod materia eft
vna per remotionem omnium formarum, quia vnitatem fuam
oegatiue habet, ex hoc quod no habet diftincf luas formas.Ge-
nus autem non elTe vnum numero neque pofitiu^,neque nega
ciueptoprieloquendo,ex eo pater,quia vnitas numeralis tam*
pofiiiue ,quam negatiu^ fundatur fupra certam & determina-
tam rcmiquod in genere non inuenitur : dicit enim genus plu-
tes naturas 8c res , ex quibus numerari poteft. Scd& quod ge«
nus fit vnmn vnitate indeterminationis.ex eo patet quod natu
sx plures per genus importats nou adunantur in eius figuifica
tione,nifi propter hoc, quod indeterminate fignificat eas. Ani-
tnai enim ideo adunat in fe equuro,bouem leonem , &c.qnia
,

non determinate explicat quis eorum fit habens perfedionem

feofitiuam:& ideo dicit Commcu.ibi , quod genus eft vnu per
communitatem forms fignificats,id eft eo quod communiter
Sc non determinate formas figaificat. Vnde & patet quomodo
propofitoS.Tho.dcferuitinduifta authotitas. Sicnim materia
& genus in hoc differunt quod maceris vuitas eft per negatio-
nem formarum fupra entitate determinata fundata , & genus
non eft vnum nifi propter hoc quod fignificat communiter plu
j'aMoafequen$ eft quod genus non fic vnum nifi exindetermi-
nadone/]uod erat propoficom.
quia

V
 '
In De ente & clfentUi 8?
” jit ^ui***t ditium
tfl , nat wa JpecieieJl indeterminate reJpeShi in £jfentin

tinidni.fUntnatnragenerureJpeftn jpecieijnde eji quod J^ectes ift

q$t«i fient id
dinidnt*
ifigennf,frontf>rddicatnrde Jpecie implicite in fna fignificatione^ qna~
nn indiftuUhe-.totn id qnod determinate efl inJpecie,tta id quod ejtjpe compara^
iiesfeciidHmqnodpredicatnrdeindinidno.oportetqnodfignificettoti, tam totn
qnodeffentialkereflihindimdnolketindifiiniliityboc midoefietia contingit
pectesfignificatnr nomine Hommnvrndehomo de Sertepradicatur.St efiedrpat
te,yt an~
dntemfignificatdr natura Jpeciel cnm pracifione materia fignota , qna
ift principium indinidnationit,fiefe habebit per modnm partii itirhk tem pars
modofignificatnomenhumanitatu: bumanitai enimfignificat id yttde ejlde iiUs
hemo eft homo. AIateria autem fignata non efiiiud '^yndehomoefibo- minima
mr.tiritanuUo medo continetur inter iHa , ex quibuthomohabet quod pradicu-
fit hemo, cum igitur bumanitai in fuo inteUeilu includit
tantum ea, e)c tur,yt a»
quibui bomebabet,quod fisthe)no,patei quod a fignificatione eiui exdu tem totn
iitur yelpraciditur mdteria determinata yelfignata.Kt quia pars non ejl C?' in
fradkatur de toto, inde eft, quod bumanitai nec de homine, nec de Sory concreto
tepradkatur.yndedkitAuk.qubd quidditat compofiti non efi ipfum nominefi
tompofitum,cuiui quidditai, quamuu etiamipfa quidditat fit c em ~ gnificatn
fefitaficuthumanitat,lketfittcompefita,nontamenefihomo,imb opor- deiUis
tet quod fit recepta in aliquo, quod tft materia fignata. Sed quia yt di- pradkn*
€iumeft,defignatk JpecieireJpeftugenerii efiper format ,defignatio tur,
nutem itidiuiauirejpeftu Jpecki eft per materiam : ideo oportet yt no-
menfignificans id,ynde natura generitfumitur, cum pracifioneformn
determinata perficientu Jpeciemfignificet partem materialem totiinifi-
tut corpmeft pars materialu bominh-.uomen autem fignificans
id,ynde
fumitur natura jpeciei cum pracifione materia defignata, fignificat pait
tem formalem:(*r ideo bumanitai ffignificaturyt forma quadam. Et
dkitur quod eft forma totius yUon quidem quafifupcr addita partibut
ejfentialibui materia tStfotma ,ficut forma domus fuperadditur par-
tibus integralib tts elus.fed magu eft forma , qua eft tot um , fcilkttfor-
&
mam compleflens rnateriamteum pracifione tamen eorum , per qua
materia nata defignati. Sic ergo patet , quod cftentia hominis figni-
eft

ficatur hoc nomine , homo , &

hoc nomine , humanitas fed diuerftmo-
:

de ,ytdi£lum eft: quia nomen, homo , fignificat eam yt totUm,ini

quantum fcilket non ptatendit defignationem materia , fed implkitb
continet eamitSf indiSiintle ,ficut diclum eft, quod gentis continet dif*

ferentiam.dr ideo pr aditatur hoc nomen , homo , de tndiuiduiifed ho(

nomen bumanitai fignificat eam yt partem , nec continet infua figui-
ficationenifiid quod e^t bominitinquantum homo, tSr praccdit omnei»
 88 Thom.iVio Caict.Comm»
defignationem materU,ynde de indiuidttit hominit nen prddicantmt^
& f repter hoc quandeq; hoc nome ejfentia innemtur prcedicatmn de rez
dicitur enim Sortit ejfentia quadamitlf quandoque
negiUurJicut dici^
mu*,q uod ejfentia Sortit noneji Sortes.
In hac quinu& vltima parte huius capitali comparat eiUea
ciam (pecincam ad indiuiduum fecundum totaliccmjpartiaIi<*
utcm,pra:dicabiUtaccm & formalitatem.
Adquorumcuidentiamaducncnducft,quod(icatfupra de
eflcntta gcnerica di«ftu eftjquod poteft fignificari per
modii to
tius & per modii pa'rti$,ita nunc icitur, quod effentia (j>ecifica
poteft accipi vtfignificaca nomine primx intentionis per mo«
dum totius, & per modii partis.Per modum quidem totius heue
eflentia humana fignificatur per ly(homoj per modii veropar»
risficutillametfignificatutpcrly ( humanitas.) Differt autem
ipfaafe altero modo (ignificata in hoc quod hgnificataper mo
dum totius impliciti includit indiuidua.-fignificata Tcropcr
modum partis excludit illa a fui fignificatione. Quod fic decla-
ratur excmpIariter.Homo cum lignificet habens naturam hu-
m3nam,impliciccincluditfubly habens omnia indiuiduii hu-
mana.Habcns enim naturam humanam eftquodc iique indiui-
duum humanum humanitas autem ciim lignificet quo homo
:

eft homo, omne aliud ab humanitate excludit a ly quo:n ullum

enim aliud ab humanitate eft, quo homo eft homo , & ideo cu
principia indiuiduantia fint aliud ab humanitate, vtfupradi-
dum eft , fcquitur quod humanitas excludit principia indioi-
duantia a fui fignificatione,& confcqucntcr iudHudua,qu5 fine
indiuiduatione intclligibilia non funt, ficut nec fpccies abfque
differentia intclligi poteft , & cum pars vt pars non prxdicctur
de fuo toto,omne autem prxdicatum in redo habet rationem
totiusjideo effentta primo modo,id cftpcrmodu totiusfigni-
ficatadeindiuiduis in redo prxdicatur , fignificata verdper
modum partis, ncquaquam.Sc propter hoc illa eft vera , Sortes
'

eft homohlla autem falfa.propric loquendo , Sortes efthuma-

nitas(vt Auic.tcftatur)& tic iam patet pioponio effentix Ipecr
ficx ad indiuiduum fecundum tiia,fcilicct totalitatem partia-
,
litatem,& prxdicabilitatem. \

^
Quo ad formalitatem vero declaratur appofita differentia,
inter effentiamgencricam per modum panis fignificatam re-
Ipe Au ljpeciei,& effentiam (pccificam per modum partis figni- >

ficatam relpcAuindiuidui.Diffcrunt enim in hoc, quod illa ell

pars
 Tn De ente & cflentia^ J9
pars materialis Ipeciei rerb dl pars formalis indiuidauEc
,ifta
racio eft,qaia illa ,fcilicct clTeotia geucrica comparatar ad alce
ratn partem fpeciei , tc materia ad forma & pcrfcdibilc ad fua
perfe£tiouem,cum deiignatio feu decermioatio genetis ad fpe
ciem fiet per (iifFcrentiatn,quae fumitur a fpecifica foimn ,quar
perficit & complet pcrfcdlionem gencricam.iiU vero , fcilicec
rpecificaciTentiacomparatur ad alteram partem indiuidm,Tt
forma ad matetiam,& perfedio ad perfe^ibile , cum defigna-
do feu determinatio ipecici ad indinidua fiat per materiam li-
gnatam, q uam impetfcdioncm ciTc fpecifica forma, qua clTen-
cia fpecifice fumitur, c6(lat:idco animalitas eft pars materialis
hominis,humanitas vero cil pars formalis Sortis:& dicifquod
eil forma totius non quafi fuperaddita,&c. \
Adeuidentiam horum verborum e(lnotadum,qu6dforma
totius & forma panis,vt in fecundo ca.vifum fuit,diff;rant rea
liter : non licut vna forma differt ab alia forma, puta albedod
dulcedine,fed licuttotu& pars, & ideo dicitur hic, quod for-
ma totius non eft quafi fuperadditapattibus,ideft,noo ellfor-
ma addita materia; & formae,ficut forma domus elt, forma ad-
ditalignis,lapidibus, carmento ,& castcris partibus Icd magis :

eft fotma,qux c(f totum,id eli ipfum compofitum refultans ex

pattibus.Qjmd cu per modum partis formalis fi^nificatur,for
ma totius appellatur,eo quod totius cit complete certificariuu
tc difiindiuum£e detetminatiaum.-ha; enim funt conditiones
foima;.£t refiduum fermonis cpilogus per fe patens elt.
CA P. I 1 I I.

Qujenam ratione effenti^e conueniat ejjegemts, ‘f-

fpedem.yel diferentiantiOilendit,

V lfi quid fignijicttmrnominit

iijferentUyqnia autem
EffentUm fubfiantiis comf>ofitU,‘yi~
denditmejt quomodofi hubeatad rationem geueru fietiei dy
, ^
pofttx
gnificaU
cm conuenit ratio generts Jpeciei yel dijferen- per tnod»
tia,pradicatur dehocftngularifignato.impofiibile efi quod ratio gene-
pfittu, eft
TH yel fieciei yel dijfer entia conueniat ejfintU Jecnndum quod per mo genm,yel
dum partu fignificatur.yt nomine bumanitatuyel animalitatn,dride« Jpecies
ditit Auic. quod rationalita* non efl differentia,fid differentia princi yel diffe-
pium,tir eade ratione humanitaa non ejifpecies ,
nec animalitatgtntu, rentia,^.
In hoc quarto ca.intcdcns determinare, quomodo ellentia Metaxa.
fubftantiarum compofitaruiu fe habeat ad intentiones logi- 6.inpfin
cat,fcilicet gcnutafpeciccn, differenciam quatuor facit: primo rip.
 90 . Thom.S Vio Caict.Comm.’
fex cohclufionibus deterinmacinteatu:rccua(i6 excludit quf*
dam Aucr.ctrorem; cercio excludit quadam aliam obie^ioaej
q uarco icfpondcttacit* obieftioni.
Pro intcllcd-u prima: partis ootandx funt du^ diftindiones^
Prima cft ifta;Natara fcu efleutia rubllaatia: compofitae poceft
ttiplicitcc accipi:primo,vt fignificata per
modii partistfecuada
'
vtpcrfccxiftcDsfeparatafingulatibus,tcrti6,vtfigDificatapcr .

modum cotius.Secunda diftim^io, qu* cftfubdiuiuo tertij me

bricftiftarNatura rubdantixcompoiicae Hgn^ficacapccmodu
totius poccfl accipi tripliciter:prim6, fecundum l'c:fccund6, fe-
cundum efle quod habet in hngulaiibus, teitio^fccundum tfle
quod habet in incelledu.
His pra:libatis , feias quod fecundum iingulamerobrahatu
diuifionuponit lingulas conclufiones fecundum primam qui-
dem.duo mebra vtriufquc dtuihonis ponitquatuor ocgatiuasf
fecundum vero vltima viriufque ponit duas afhrmaciuas, ita
quod fecundum quamlibet diuilionem primo ponit duas nega
tiuas, deinde tertiam alHrmaciuam.& Itc fiunt fex conclufiones.
^
PrirWcrgo conclulio negatiua cft, Elfcntia fubftantiz com
'politae /igniiicata permodum partis,licuc animalicas , humani-
tas, rationalitas, non cft genus nec^ue fpecicsnct^uc differentia.
Quam probat nc.Tam genus, quam fpecies, quam differentia
prxdicacurin rcdfo dehoc particulari fuppohco,puta Sotce,ef-
fcnciafubftanciz compohtziignihcata pec modum partis non
praedicatur in rc^o,dc hoc particulari fuppolito , ergo elTcntia
taliter hgnificata no eft genus, nec fpecies, nec difterentia.Om*
nes propofitiones patent cxprxcedcnii capit. & ideo dicit A-
uic.quod rationaiitas,quz hgnificatper modum partis, no eft
difterentia,fed principium diftercntix , & fiaulitet animalicas
non eft genus, fcd generis principium,& humanitas non eft fpe
cieSjfedfpeciei principium, licut albedo cft principium albi , &
Effentia pars eft principium cius, cuius eft pars.
fer fefub Similiter etiam nonfotejt dki^aed ratiegcnerin^ffecieijlljferentis
fiftens^i conueniat effe,fecundum quod ejl quada res exiSlens txtra Jm^ulartUf
infingula "vt Platonici ponebant,quia fic genus & fpecies no pradicaretur de hot
ribtss eft indiuidu 0 ,n»n enim poteft dici quod Sortes Jithoc quod ab eo feparAti»

gtnusyel eft. Necfeparatmn illud proficit in cognitione huius fingularu figssati,

Jpecies, Hic ponitur fecunda concluuo negatiua, Llfcntia lubltan-
ytldiffe- tix compoht^ per fc non in lingularibus exiftens no eft fpecies
reatist, huc gcnns.£t probat eam duplici ratione, Primo hc,Gcnusfea
fpecies
 In De ente deflentia.'
^pedes ^dicator de hoc particulari: ciTcntia per fc fubfiftcn»
>non in hngularibus non prxdicatur dc hoc parcicolari,ergo ef
fentiaper (efubfiftens nonia fiogularibusnoedg^DUsfeufpe
cies:Ma'torpatet,Minorprobatur (ic,Subie£tum eftidqaodia
xe6to dc eo prxdicatur, Sortes n5 cft hotno feparatus: ergo Sor
tes non eft fubiedum rcfpc^u hominis fcparati,ergo homo fe
paratus no prardicatur de Sorte, quod erat airaioptum in Mino
re.Secundo fic, Genus fcu fpecies eftid,quo indiuiduacognof'
non in hngularibus non eft id,
cantur,e(Tentti pet fe fubfillcns
quoindiuiduacognofcuntur,etgo efTentiaper fe fub(Ulens,no
cftgenns neque fpecies, Maior patet exeo quod vnumquod>
^ne per fuum genus, fpeciem,diiFercntiam cognofeitur. Minor
Teroexeo,quod vnumquodque cognofciturquiddiutiudpcc
id quod e(l in eo,& non per id quod non eft in co. Efentis
Et Ut» reliaqMitur,qH»d rati» reneris , -reiJptcki , ytl differentia
Mutemat tffentia,fecnnd»m quoafignijicat per medum totius, yt nomi f^mpofita
me Heminis,yel animalis pront implktte ty indiflin£le continet tetnm
hec,qn»dinindi»id»oefi. tetimt
Hic ponitur tertia concludo affirmatiua,ElTentia fubftantix
compodtxdgnificataper modum totius cft fpecies, genus vel
ditfereotia,&c.ptobatut dc.Genus , fpecies fcu diiferentia fub- ^^.^e
ftantialitercontinct& implicite totum, quod efttuindiuiduis:
eflentia fubftantix com^ofitx non nidfignificata per modum
” rug
totius continet implicite totum ciTc indiuiduoru,ergo eifentia .

fubftantix compoiitx fignificata per modum totius eft genus

vel fpecies veldifferentia.Propodtionesomnesezprxccdenti
cap.patentjvbi diximus genus, fpccicm, differentiam , conueni-
te in hoc quod lignifteae totum, quod eft in inferioribus, & fua
abftra^a excludere ea,qux fuutin inferioribus , eft igitur ani-
mal genus,borao fpecies, rationaledifferentia.
Natnraaueemyelejjentiafic accepta poteft dupliciter cenfiderari. Effentia,
y'no medo fecundum naturam ^rationem propriam: tSr hac ejlab- yelnatu-
yerum de ea dicere ,nifi raper fe,
foluta cenjiderotio ipfiuf,rsr hoc modo nihil eft
quod conueniatfibi, fecundum quod huiufmodi. ynie quicquidalio ideftab»
rum ftbi attribuitur fal/a eft attributio : yerbi gratia , Homini tn eo, Jblute <tc-
quod eft homo fConuenitrattenale Crantmafci’ alsaqua ineimdif ceptano»
^itione cadunt. Album yero yel nigrum yel quodcunque huiufmodi, nifi pradi
quod non eft de ratione humanitatis , non conuentt homini in eo , quod cata quid
ffthomo.jdeo jiquaratur ytrum ifta natura pofiit dici yna yel plu~ ditatiua
res/teutrui» concedendum iftiquht ytrunque eft extra inteUedumhu- couemUt,
 91 Thom. iVio Calet^Comnl*
fkmpUye -ttrunque fottfi jibi accidere. SiemmplurAlitMeJfetii
royt ha. ratione eim yntnu]uam poffet effeynaicmm tamen yna fit fecmndnm
hetejfein qf*edeJtiuScrte.Similiterfiynitaeefftt de intelle^n&ratumeeinty
fingulart- t*»c effet,yna tly eadem natura Scrtn tp- PUt nec in pluribmS
poffet
bu*,yelin plnrtficaru Aliomodoconfideratur, fecundum qnod habet in fe inhoe
anima ce yel in ille:fp’ Jic de ipfa pradtcatur alitjuid per accidens ratione eina
neniunt^ in quoejt : fient dicitur quod homo efi albm, quia Sortes
efi albus^
pradicata quamuu homini non conueniat in eo, quid efi homo. Hac autem natu,
per acci- ra habet duplex effe.ynum infingularibus, aliud inanima:^ fecun^
dens, ar dum ytrunqueeonfequuntur accientia diilam naturami&fic in/ut
denomina palaribus habet multiplex ejfe fecundum diuerfitatem fingulariumt
tiua, Cr tamen ipfi natura fecundum propriam confiierationem fcUicet ab~
ahfolute fi>lutam,nullum ifiorum efie debet falfum enim efi dkere:quod naturrt
fumpta hominujnquantum huiufmodi,habeat ejfe in hoc fingulariifi enim effi
efi , qua i» becfin^ulariconueniret homini, inquantum efi homo , net effetyn.
pradica - quam extra hoc fmgularefimiliter fi conueniret homini ,
inquantnm
turdein. *fi homo,nontffe in fingulari, nunquam effet in eo Sed ytrum efi dte
diuiduu, cere,quod homo,inquantum efi homo,non habet quod
fit in hoc fingn^
lariyel in iUo,patet ergo quod natura hominu abjolute confideratet
abfiraliit a quolibet effeiita quod non fiat pracifio alicuius eorum
;<Jr
hac natura fic confiderata,efi qua pradicatur de omnibus indiuiduit.
Hic antequam ponatur quarta cooclufio,inchoatui fecuotU
diuiHo fupra pofita cuius terminos oportet ptsrdeclarati ad in-
telledtum conciufionu. Natura per modum totius lignificata^
fecundum naturam feu rationem propriam , vel fecundum fe,
idem funt quod natura con^derata fecundum eas coditiones#
^
(' fiue ea prxdicata, quz conueniunt (ibi ex fua difEnitione fuc
,
in primo modo dicendi per fe. Natura vero fecundum efle ia
iingularibusidem fonat quod natura coiideiata fecundum eas
conditiones, (iue fecundum ea prasdicau.quae conueniunt fibi
ex hoc, quod in fingulari vel
in Euguiaribus eife habct.Natura
autem fecundum eifein intcUcdu idem fonat quod natura cd
Ederata fecundum eas c6ditiones,Eue lila pra;dicata,qu 3e con-
ueniuntEbi exboc,qu6d habet effe inintellc^u.DiiFerut auie
quadruplicitctjVt extextu colligitur , conditiones conuenien-
tes natura: fecundum has diuerfas acceptiones, eu quod condi
tiones debita: naturi fecundu fe fumpta: funt pratdicata elTen*
, or ti^i®>homo enim fecundum fe eft niE animal rationale,condi-
nones vero debitznatutz reliquis duobus modis funt praedia
.... uca denominati oa, homo enim non cft res illa, quz conucnic
ei cM
 In De ente & cffentia. 9j
la ex eflein fingularibus,rcdab eadenominarannoo enim ho
mo eft albedo qux couenic ei ex hoc, quod eft in Sorte, fed ab
ca denomi natur albus. Simili ter homo non eft res illa,quac c5*
ueoit ei elTe in incelledu , puu relano voiucrlalicatis , aut fpe-
ideifed dpaominarurab eavDiuerTaliSj&fpecies. Ecliccthxe
doo vliima mebra io hoc coaeoianc q? attenduntur penes piz«
(dicata denominaiiua.diffcrunttameuquia prxdicata denomi-
natiua.quz conueniunt natur^ fecundum elTein lingularibus,
aliquid ponunt realefupraipfamilicuc albuaddic fuprahomU
nem, naturam albedmis quar eft ens reale.Przdicata vero deno
mioatiua,quz cdueniuot rei fecundum elTe in intelledu,nihil
ponunt reale fupra naturam ipfam:fed denominationem nega
dua aut relatiua fecundum aliquam relationem rarionis.Ciim
enim dico,homoeft fpecies,ly ^fpecies) nihil realeaddit fupra
komine/ed folam relatione rationis, qua refpicit fuum genus;
fnecies enim generis eft fpecies.Secundo difterunt iltius dtui-
nonis pofitz mebra in hoc quod natura abfoloce fumptanec
eft vnanumeromecplutes numero :li enim elTet vna numero,
no poiTct leperiri in pluribus numero : quod patet clTc falfum,
eo 9» qatura humana eft in Sorte Sc Platone. Cofequetia proba
cur lic-Natura fecundu fe eft rna numero:ergo non poteft elfe
diftinda numero:ergo non poteft reperiri in pluribus nume-
ro:quod erat intentum. Prima confequentia harum exeo eft
clara,quia impo/libile eft alicui conuenire oppohtu eius quod
coueoit ei fecundum fe:hcut impollibile eft homini conuenire
itrationalc.diftindio autem numeralis eft oppo lita vnitati nu*
xnerali,& ideo ii natura fecundum fe habet vnitate numerale,
nunqua habere poteft diftindion£ numeral6.Similiter proba-
tur, quod natura fecundum fe no Iit plures numero:feqneretuc
enim naturam humanam non elTe io Sorte, quia non polTet ha
bete vniiace numeralem,ex quo vendicat libi fecundu fe diftin
Bionem numeralem. Natura autem fecundum elfe in hngula-
ribus vnitatem&diftindionem numeralem fortitur:proptcrea
nanque homo eft vnu$ numero , quia Sortes eft vnus numero:
& propterea homo eft diftiudus numero in pluribus: quia
Sortes & Placo funt diftindi numero. Tetdo differunt in hoc,
quia natura fecundum fefumpta nullum elfe fibi vendicat,fci-
Ucec nec eife in lingulari aut lii^ularibus, tiecelTe in intelle-
dumec etia vendicat libi non eue in fingulari & fingulatibus,
Mcaoa eHe ia iatcUcdu,quod pacet ex cildcm fuadamcntis,fi
enim
 94 Thcm.i Vio Caiet.Ccirm»
wim cflein (ingubri ((Tetde ratione fua, nunquam ertraiUtt^
ioucnirctuncum nthilinueniatur extra id quoa cll de eius ra.-'
tione,(imilitcr ii eiTc io iirigulatibus, ciTet de eius ratione, mo-
do po^ctinTooinacnirirquiain vno naturaexiftensDODcft
in plutibus. Similiter ii cite io iotelle^u ciTct de ratione eiuv
nunquam poiTet extra intelledium rMeriri, eodem modo (i no •

ciTcin iingulatibus aut iingulari eiiet de cius ratione , nun-'

quampoiTct habete eife in aliquo fingulari :& ii non eiTein*
-inieUedu ciTet de eiu& ratione, nunquam poiTet habere eiTe in •

iutelledu cz ilio fundamento. Nulli potcil cooucnire oppoii-

tum;quod cft de ratione fui: vnde natura abfolute fumpta ah-
omni eiTe & non eiTe abiltahit iine przci(ione,id eft nec inclu-
dit nec excludit aliquod huiufmodi eiTe vel non eiTe. Natata
autem tam fecundo , quam tertio modo accepta «alterum ilio- '

tum ciTcincludit,& aherum excludit, vt de fe patet. homo -

enim fecundum quodcil in hngularibus,nonell in intellectu, i

& ccontra : fecundum quod eil in intelleCtu , non eft io iinga-

laiibus. Quarto diffcrunt:quia natura per modum totius ii-
gnificata Iccundum fe fumpta eft ea, quz przdicaturdeindi- :

uidais , cura dicitur, Sortes cft homo. Natura autem fumpta.

tam prout eft in lingularibus, quam prout in intelledu non ;

przdicaiurdeinditiduisiquod declaratur iic. Id prxdicatnx '

de indiuiduis ,quod attribuitur illis in propohtionerfed nam- i

ta abfolute accepta & non fecundum eife in iingularibus,neq{i

fecundum eiTe in imellcdu attribuitur indiuiduis in pro-
puiitiooe:ergo natura abfolute fumpta &
non fecundum eiTe '

ia iingulan vcl inrelleCtu przdicarur de indiuiduis. Maior

-

eft nota ex terminis. Minor declaratur exemplaritcr, cum di-

*

co.Sortes cft homo, fcniuspropoiitioniseft. Sortes eft animal

rationale : ita qijod in ifta propoiitione nihil attribuitur Sorti
''
animal rationale:quz funt conditiones-naturz huma-
nifi ciTe •

nz abfolute acccptzivt pater, non enim cum dico ,Sones eft >

homo attribuo Sotri aliquod debitum naturz humanz ex

'

ciTeinftngulatibus,aut cxeiTcin iotelledurncqueautibuo

Sorti habere, nsturam humanam cum aliquo addicoifed tan-
tum attribuo Sorti habere naturam humanam, feu eiTe animal
rationalciquz ftlDt,v t diCtum eft, conditiones naturz humanae '

Vitbita- fecundum fe acceprZ' Natura igitur primo modo fumpta cft i

fio. quz przdicarur dc indiuiduis, & non natura fecundo & tertio- '
modo. In hoc loco antequam vlterius ptocedatuC) dubia quz--
dam
 In Dc ente & efTentia.' 9S
4am examinantia funt. Circa ptxdit^a dabium e(l. Primo circa
primam differentiam afllgnatam in eo, qnod didum cft,qu6d
nacutx fecundum fc fumpex non iofunt nifi praedicata quiddi-
tati ua; hoc enim patitur difHcuItatem tum propter tranfeen-
4entia,tum propter quaedam praedicata negatiua,!! enim tran-
fcendenda,qu*funt, cns,res,vnum, aliquid, verum, & bonum,
conuenire alferantur naturae ablolutc famptae erunt praedicata
quidditatiua,& fi fic ponatur iRdi/Haitio.nuIla enim diffinitio

omnia prxdicata quidditatiua includat: ttan -

eft completa, pifi
fccndetiaautem in diffinitione poni omnes ncgant.Confirma
lurconfequentiaex didis S.Tho. in litcra,vbi habetur quod
qux infunt natura abfolute funtde diffinitione illius: fi autem
tranfeendentia dicatur non conuenire naturae abfolute tunc
,

homo fecundum fc fumptus non cfl aliquid, nec rcs,ncc vnum

quid:quod omnino negatur.
De praedicatis vero negatiuis occurrit difficultas talis quia
:
negationes naturam difparatarum fi conucniunt naturxabfo-
lutx erunt prxdicata quidditatiua; & fic negatio erit de diffi-
nitione fubfiantiae. Si autem conueniunt naturx fecundum
elTc in fingularibus ycI in intcUcdu tunc accipiendo
, homine
abfolute, ifla erit falfa,Idomo non cfileotquod videtur irra-
donabile.
Ad horum diffolutionem confiderandum eft primo ;quo«
ipodo tranfeendentia fehabeantad naturas rerum,fupra quas
cadunt. Yt autem fupra in qu*ftionc dc fignificationc entis ta-
4^mn fuit,‘nuUum tranfeendentiura importat alium gradum,
fcu aliam naturam agradibusfeu naturis eorum,
quibus appo
nuocuc,cum enim dico,cns homo,vnus homo,res homo.vcrus
homo, bonus homo, aliquid homo, nullum alium gradum ab
humanitate fignifico.fcd ipfam humanitatem diuerfis modis,
fy
cnSjfignificat humanitatem, prout habet cfTctly (vnus)
illam prout non eft diuifa formaliter:ly(rcs) illam prout C4
raritu-
dinem habet,vtpote non ex intcllecftu fabricata; (bonum)
ly
ipfam,prc^t perfedUua eft appctitus;ly (verum) ipfam, vt pet-
fejftiua eft intcUedus:ly (aliquid) ipfam, vt aliud
quid eft ab
aliis-Simili modo eft dicendum accepto quocunque
gradu gc-
nerico;vt faciliter exemplo manifeftari poteft.
Confiderandum eft fecund6,qu6d cum primum intertran*
fcendetia
fit cns|(co quod cius ratio cJetcrorum rationes
pr^ue
pu)& omnia fonuctpmtur cum ante, unquam cius
paffiones,
cu.-u

l
 ' 96 Thom.iVio Caiet.Coram.'
cumdcclaratum fuerit quomodo ens conueniat naturi* reru,
5(«.T«di< planum etit de exteris. Scotusergo primo fentent.di(Und.3.
jHttc.^.q. quxft.3. opinatur ens effe Tniuocum & prxdicari, inquit, de’
in yi/. omnibus inferioribus exceptis vltirnisdifFcrentiis.Ecptimum
3
qyftfu- quidem horum tanquam per fe notum fupponens, fecundi du^
pra di£}H plicem rationem reddit.
tji. c.i.q. Primo, quia fi difFerentix includant ens vninoce diflum de
eis,& no funt omnino idemtoponet quod fint diuerfa alit^uid^
3 prhna
ratit. idementi.at&confequenter feqaitur.quod diiFerentiz vltimae
funt proprie differentes, & fic habent alias difierentias & non
,

fnntvltimx.
Secundo, quia ens compofitum in re eft compofiturh
ficut
ex adu& potentia : ita conceptus cpmpofitus per fe vnuseft
compofitus ex conceptu a£iuali& potentiali determinabili &
detcrminante.Sicut ergo refolutio compofiti in re ftat ad fim-
pliciterfimplicia,fcilicet a£ium rltimum 8c potedtiam tlti-
mam:itaqu6d adus nihil potentix , & potentia nihil aAus in>'
cludatiita refolutioconceptus debet ftare ad coceptus fimpli-
citer fimpticesadualem & potentiam determinabilem tan-
tum, itaquod nihil determinantis includat ,& determinantem
tantum quod nihil determinabilis includat, tales funt coiice-
ptus entis & vitimx diifeientix : ergo vltima differentia non
includit formalitcr ens.
Contraptiraum arguitur; quia fequeretur, quod ens. pone*
retur io diffinitione,contra Arift.J.Metaphy. tex.com.rtf .
T.c.i 6 .
praetereafequiturqu6d effet negatio in diffinitione , vtfu-
pra inquxft.de vniuocatione entis deduximus.
Cap. x.q.
Contra fccundu didum arguo fic, Omneid, de quo forma-
Jijcr fumpto prxdicaturin fecundo modo paffiones entis in-
l.
ratione

eludit in fe formalitcr enstfed de vltima differentia formalitec

fumpta prxdicantur in fecundo modo paffiones entis ergo :

’ vltima differentia includit in fe formaliter ens. Minor patet,,

» quia vltima differentia eft per fe vna &
intelligibilis. Maior

probatur fic, omne formalitcr includens medium proprium i

priori , per quod demonftrantur paffiones entis, includit in fe

formalitcr ens , patet ifta; quia entis conceptus eft illud me-
'
'

dium. Sed omne id, de quo formalitcr fumpto prxdicantur in

fecundo modo paffiones entis, includit in fe fornulitbr mediu,
perqnod tales paffiones de eo fnnt dcmoftrabilcsicrgo omne
includit formaliter ens. Patet ifta Minor , quia implicat
oppo
 ^
n
•* •

-• In De ent&'flrenentfa^
•ppofirotn.<$t emm fbrmaliter boo' tncladic ^roptiunki nic-
dium cooduderuii B,.quoxnodb de.A formalirer (uinpto cric - •

_
priori dettioniliabili B.^Secundo arguo,&inidcmtedUOm»
nis {uflio cuaueoicnr pluribus furmaliiei fampcis^ couehk eis
xatioucolicuius commuuis ineis ibrmalicec ihciufiyCuiilla
pa£o primo cooueaic , fcd vnitas vcl iotcUigtbilitas cftpaffio •?

conucniens omnibus vltimis differentiis formaliietfumpris,

<ergo coaacnic eis ratione alienius comunis formaliter incla-
'fi incis,calpii{nbconuenit , tale autem eft ens, ergo omnes

-diffesensuB virimz includunt ens. Minor eft per fe oota.Ma<

‘ ''
iot «fr Artfto.j. Pofter. nec potell dici ad Maiorem, quod
cfitAoulubieifitum denominatiuc includi in cis,quibusibrma
'4iter 'iumptis connemt pa/Iio illius rubic^t. Qma
cum tota
-tario quate pallio alicuius infic alteri, fit pacticipacio illius fub***’^
- iei^i primi, iialicuifurmaliteriuropto incft pallio, idem fot-& »
rBsaUcerfumpeo incft ,& fubietftum ,& li formaliter fu mptum
'iubie^i'expcrs eft quomodo-fbrmalicetrumpcumilliuspaf-
ifionem habere poteft. Vt arguatur lic,Id quod tormalitct fum
|cumi fe fubiedum excludtc,ctia« a fe paflion^m excludit,
}ed vkimxdiffcrentix formalttcrlumptx non excludunt dfe
-palfiones entis in fecundo modo, etgo nec excludunt ensia
primo mdo. Nec paiiancur aures eux audire refponlionem
-Fraacifca»deMaronis dicentis regulam addutftam Pofteriori- '
fiicam Arift.noa ceneeein traafcendeotibus.Voloacaria «nim
*
deftrudiua totius Metaphyllcx glofa eft.
- Ad rationes autem Scod dicitur, qiibd cum ta prima quam
^
deeunda fiippooat habere conceptimi obicAum vnum lim
piiciter, nihil concludic.Dicitur fecundo ad fecunda^, quod
argumcDtum afimili .claudicat, licet enim fit ftmilitudo quo
ad aliquid inter compoifitam naturale &inielle(ftuale, difiimi- *r**f^^
fitudo tamf eft magis ia propofito,q uia partes compofiu oacu **^"*^^
ralismutu6.f&excluduot,quia quxdam resfpccialcs ruar,par«
tes autem compofici intelleiftualis non poUunt mutuo feeX''^
'cladere,qaiaaltera(puta eos) df adeo voioerfaliSiTt nihil pof- ™
( 0»c€ftm
fit «am'mbMrfageret. •
•

-
Auideiia autem, Alpharabins 8c Algazel,« teftator AI-
l>eitus in Poftpcapdicamentis cap.j». opinantur, quod ens non *®i****
,
coQueniat naturx ablblutc fumptx. Vade dicunt hanc confe-
ajuentiam non valere , Homo eft rubnantia,ergo homo sft
mS} co quod ens fignificat aliquid additum effentix rei ,quod *5*

Decmelitcffcn. gg
 98 Thom.a Vio Caiet.Comm.
ooneftdejrius ratione: quod cxprclTc etiam deAuieenna re*
Cap.i. fert CommcRtator 4.Metaphyuc. com.3.fiC lo. Mecaphyfic»
commento S..
S. Thom. autem cuius eft opus, quod exponendum fufeipi-
•

Circdj. mus fuper4.Metaphyf.lcdLi.fupertcxtucom.5.3c fupetiea.

€om.^. i.fupta tex.com. K.expiciTe in hoc tepichendit Auicen. rnde
Circa t.(, lententia eius non eft Ciinfenda eadem opinioni Auicen. licet
*• difficile fit videte in quo di&rat ab ea, ciim ipfc teneat nullum
aliudaOeocficensper fuam eflcntiam,fed per aliquid addi*
tum fu^efTentiatt&exprclTc dicat in qnolibeto fecundo ,qux
i^clib. Ilione fecunda, articulo primo, ens non clTc ptatdicatum eflen-
x.iji.ar, tialc:&in primo contra Gcn. cap. %6.dicat ens non cadcie in
i.contra
conceptu fubftanti^ ,quod eft genus ccneralilfimum. Piopt^
quod aquibufdam dicitur, quodens dupliciter fumitur ,fcili‘-
cet nominaliter & participaliter. Et quod ens nominalitcc
quidditatiuc & intrinfecc de omnibus prxdicaiur j 6c enim
vnumquodque eft ens peteflentiam fuam. Ens rcro participa*^
liter ciim idem fonct quod exiftens , non eft praedicatum quid
ditatiuu: fic enim nihil alhtd eft a Deo ens per elTcntiaro fuam^
vnde fecundum iftos ens nominaliter conucnit natur* ablblu-
te, non autem ens participaliter. Addunt quoque quod ens
,
np-
miualiter cftdiuifum in decem prxdicamcnta ,&efttranfcea^
densconuerfum cum aliis, proprie loquendo ,non eos fccuu-
jtparte.q.
modotS: ideoreprchcnfibiliscratAuic.quihanc diftin^iQ-
nem ptxtcrmifir. -
_ .
’

aiprm.m dicendum occurrit : Dico ewm quod

^j^i autem aliter
quodcftttanfccdens,diuifumindc*
jaiticipalitcr eft id
xi tap.j. prxdicamcnta.Q^od ex eo patere poteft ,quodS. Thom*
mdtcpM.
pjjjjjj parte , quxftione quinta & fexta>> & in
quxftionc de ve«-
bmiMtdt-
jimto^qujc(iionevigcfimaptuna,oftcndit bonum , quod etiam
Uriua cS*
<jjujJitur in decem prsfdicamcnta(vt dicitut ptimo EthicorumJ
f»jte.iaf. patticipalitccnon nominaliter yt clwi pa»
tet ex duobus.
^ Primo ex eo quod dicit , quod cum bonumAcensconuct
ffudiiutt.
bona : fcd non eft ens pet elicne
ficut tes eft ens ,
ita

tiam fuam i ergo nec bona. In quo procefiu , vt fallaci^ xqui-

Bocationis vitetur, non nifi deente participaliter cftfetraol
Secundo, ez co- qu^ dicit, id, quo tes foimalitercft bona,
•< pon efie en$:quod di^um deente noroinaliiet falforo eft*
V
'*'cfTe a^uqlU cjift?nti?: , quo ?cs ctt ens ^ b^na , eft etu,
quia
noqjW
 r

Kf: o:.

'•6mipiAlj|«t<Ef(iii^tacqao(l!o^Qi€rtitaEca(n)bi<>iio.<]a9<lo(jk
cwofcfcoflcaviiailum in decem pfxtiibcan)enu, eft ens p;iEtici'^

fislker. ' bi, c. i .

Sed in> Eatis nomine ^uo aTptct pofrant,fcUicct id i qno no^

.

>neo eati«6t<nkoc fc»iicec iprumeiTc ,qnoics e(l..£cid ,a4 infrxJi,

..qnod nom^Q.Eotis impolitum cll fciiicet id
enim,inpnMipio operis diftumelb, ens lignificare id quod
cCk io quolibet ptardicamenco : &
in j^oc dinqtre ab cITcntia, »>»^'f*eK
qnx fignilicat. id quo res io praedicamento reponitor. Ynde ^•^•3* •

Primo. Ph)r{icoruro,tc)rta commenti decimit^rtifAtift.lpco . ..

tf (ens) ponit ly (quod eAO Auicenxrgo attendens adid , quo

xesdt,Tadeao(neoentisfa«ipiumeft)dixit impliciter > ens
eiTe praedicatum extra clTeniiam rei, Sancus Tbomas tcio
.iotuens id quod eft, ad quod nomen Entis impolitum cft, S.Thm,
Auicen.nonaclbxkt.Nauquciprumqubdeft,nonprxdicacaU* D.A ^
i^uidextra eirenciamteL.lnfuper44nertens,quddiprumiquq
jces ell,fcilicer aftualis elTcntia, non eft extraoex nacnix a|>
4pfo, quod eft ,rcdpeiptincipiap/:opriaipGus, quod eft, con-
^
«ftruitux inter prxdicata accidentalia, cos anqumerare noluit;
,boc enim non poteftalTcri de quocuque alio extra cireutiacq .-•V i ‘

.91.». C
.xei. Nihil enim extra elTentiam rei per propriapriocipiaipGus
xeiconftituicur ,niG rei exiftentia. Qjgpdcunque enim iUiud
per principia propria alterius generis conftituitur, fcilicet ge>
aus proprium , & differentiam propriam ,& rniuejgOUiccr prot
ptia illius prxdicameoti principia,
li IpAim antem exiftere non niG per genas.& differentiam
& principia ipGus ,
quod eft conftituitur. £t hxc eft ratio , qua
.t
:^nftus Xho.acguit Auiceo. qnxn»Mctaphy,Abi Tupri , rnde CIrutK
ens prxdicacum de aUquo,puta homine, cum non trahat ho*
minem extra proprium genus Sc propriam differentiam: uee
ratione iplias,qupd<ftfubftantiale,prxdicatum elTe, reiia*,
Ruitur cum Ariftotele Sc Commentatore , vhi fupra : licdc. T.^ r,|.
a«n hc omnino eodem modo fubftantiale,qno prxdicata il*
la, qux in diffinitione caduqt. His prxlibatis , ab dubium
jdico qqdd tranfeeodeotia 'non fune prxdicata propria nant»
.
rx fecundnm fuam abfolntam coGderatipne, neque fecundum
dfe in Gngulaxibus ,ncqi fecundum cGe in iacellcAu :(ei fune ims pd* ..

fr^edicata commnoia nacurxquomodoliberacccptx, eonne- mmfri»^

liiencianon folum concomitatiue ,
fcd jccaufalitcr.Et dena>ripW«.
cauqui4«m$imrecundo quam tertio modo accepta, patecex
n.i ,1.
gs
 tdq Thomi»Vl5c5i€tCofn»!^;
hbe^lm'€fddi»hortO io finOTlaribu»ino«irit«ir«*t5t,TiAn
fwv& rtliquoriMfa rfttoiwh» h4bcr.Similucr4» hoc qaod habe^
•“ .*.
cffc in iniclleau eni cft aliquo modo indiuifum , &c. de-
' ‘
b«ur enim fit-iSbl Idiqutfd eife ,lic«tirarioni».P&batuTaaB-
'
*cm primo tnodo fumpta.tatdi^is patere poteft,« Cx eo quod
in quocunqne inuenitur poftetius trtfnfcendcn* jinucnfitordc
ptiOs. Mariifcftuin eft auMWi de j^fttrioribux tranfccndcnti-
bu jjqtfjt funt v^om ,m, aliquid ,&c.qu6d coriyeniont natur»
Cinrn.t. abfqtute.Vhdcdc homirie abfolm^ loquendo ifta cft Vcia.Hb-
i-«- <^eft eniVndt « S.Tho.didt fuperlo.Mctaphyfi.ybf fupfl,
. _ bUod ^n> przdicat naturas decem gertcrum , fecundum qu^d
'
mnta^u vel potentia, & nontantum fecundum qtlod fuiU aftft,
^
hd rationem in dubio Tatftom, qua dicebatur ergo
^ tranfccn dentia efient pbnend* in diiffinitione:dicitut prinio
g,n6nopopctomuia ptafdicata cflcntialia poqi iii difflhitio-
bfc;’ftd ea tantiimquaf explicant alium gradum i^fientiaieta
^rfitnttt, qualia non (Unt ttanfcendcntia, dcquibps diAum
eft;
vcl differentia im-
Smpr^ea. qood enqdd gradu pr^rdicitnt ,-qucm genus
porrat.Ynde S. Mctaphyfi.tex. com i^^.dicit AiiftO. quod iddb
1 i 1 jin. ,

fchs (tUttlb
^

T.(.i6. Mip ens ponitur indiifinitionibus y ned tnuni'; quift

eft vhumquodqurt diffinitio cnifn (oirpleta tunc eft jCUm oBl»
nes rti gradus explicantur a prifna potentia vlquead vlrimOiii
tfftum intrinfecain,q) finettanfiendeptibus , qbs6 Pdllom gtac
dtitn addunt.fir.Dieitur feepndb de ente, quod quia ens impoP»
Jmmedia tat aliquomodo ipfum elTc,qubd pertinet ad quzftionein , aii
te ftepra. eft:& hon dd quapftionem,qttid cft,ideo a ptardicatis quiddica4
r.<ao. uisalrquaKterdMinar. <'
, .

Ad diAumS.Tho.dlcftati.qaBdtratifeeodfcfttiadBo habent;
•«
& quod in bulla diffinltiofiepdftatut ratio dlAa,& quod in quo |

iiBfereiinc^ru includantor,vt dicitur de ente^j.Me^^^^y^-^®*»

c'dro/fo.qu6dfcct;ndamid^diAum arbittdr, quia era Kcndcn
*' tia-buemlibcc gtadimi comirantut :& ldc6 toiftdp#ui nulli de
ftbif ^Er fic dico quod ea qu* natur* abfolpii
cbnueoiunt , iO
dfiiuli ratibDe cadunt conuehiupt reii'n eo
quod talis ; homo
enitn in co quod honto,eft etis,ted, aliquid, &c. Ex Kis diligedt
,

Utfectm TeAbf -^abes vifdc dioerfa diftaCS.Th.fiine intclligere debert.

iktnifi' <^6 ad ptafdtcata negatiiii Tctb diditur bieuitcr>qUbdne-
bfiiSii de' gatibntsilfxpofTunt duplicftbr^dcctpljfothieliter
fpilicet ,tc

fundamentaliter. St for malitbr falfum eft,qood cohueniabe

pr^dUutu daturat abfoiuic ;per inccUeAus-ittxibbimtur ei
 ^

tn Deente&^(fentiJU
fcdin negatiooetcncii ratioois &nt.Si fuoddmentaUter,eam ne
gacio Ai|>er affirmatione fuodeuit* conceditur efleprsedicata
qoidditatittat&dficfampcar mhil aliud fnnr, qiiiagenmi& difle
xeotia propria.Fundanientum eoiiB negarionom natoxarD d^
pacatarii de homine nihil aliud cft,qua nMntaJloininis:eahdc
naoquC)i|ji homp eft animal tattonale,no efHcoineqacboSjdu
.a. . Qjf A S T
l O V-'!. :t .3«. -iq

flmralitahntitabedt.
Dtthiiun fecundo cft circa didun&.S.Tho. ialiterain alHgni
^

Cione fecundae diffiexentiie

«
quo dtcitqr >quod nafraAK^r^nf
'
fDmptanccv,nitatcm,nec piuraliutem babeti
Videtur enint hoc cfreimpoffibileiCiun id.^-quod rnnmnbn
•

eil,diffinibile non fit»n dicitur in hletapi tei. com.aj. imo nec O.io.
iatell^ibilejiirtliabctuc 4 .Metapfa.oenajo.£tfi nitaceM natu-
xaeabfmncdhabereconcedatuciquaiisflcillavnitat inoneftfiu
cilcaffignaxctouniAon numeralis ftt,Ttdeclatatum efi^nec^e» *’<*•

•ifica.nccgenerica vcnro hz cz iotellcda fiant, nec abalogica^

exlcfe patet:homp enim non efi todoiialogice, Necetiafnfi^
oilequHqaam diceC{an Tbiias illa fit Xealii an notu
- Ad euideariam huius «dubitadohit
quinque faciehdafirat.
(rimo videndam eft-quid fit rnitasqaaeliblet^6aod6,vn^4ns .

beat vnitas reaiitaeem.Tcrti 6,quomado vnitasquadibet fuek

era animam.Qiurto refpxmdedum cft dubitationi motaecQuin^
c^quatdamobie^iionesezclndeadzfDnb
fTtX^o adprimumfciendDmeftquodreBteemimnihil addbt
fiipca ens, nifipciuatTonem diuifionisiita quod vnttaihUafiini
cft quam eas iadtuiram:vt dicitur 4 Metaph.tet^ com^^ Voitlti
quaelibet nihil aliud «ft, quam rci iodiuifio^Exquiaqdaelibet ^f**^^*^
pnuatio petituum h^bkdm cognofcitunideo vnicatqastindb
oifioncm fonar,exnatuta diuifionisqaatn piaat>OAgno£sidc>
becdc fccudum diuifionis multiplicitatem, multiplicitatem vni
taxis acciperb oportet. r . .

- <2onhderandome(Hgitar,qnoddiuifocfFdnpleZ|quifdam
bft materialis per principia indiaiduacionis
caufata^qnrdam **tf^****
eftfiirmalisvquzyer elTentialia fit. £t haec habet latitudinem, ••

quia qusdam eftpec elTenciaiia pnncipiaptopria,Q^dam w:

per ptiacipiacfrcntiolia communiat&hoc iterum habet l^^*
tundiAem,(jecuodum quod principia efTeDiialia comnoiafuat
liagisdC'X^utx 6maDia,Tcxbi gtatia , Inter ^on£& Plaxoneol
gg i
 Jhz Thom^VioCCaiec.Coftimt
efttUai/io numeiahk 8c BonfoVnnralisVqaia non-cau(attir JiftJlli'
'focorum exe(rcDtialibus,fe<iindittulaalibusprincipiis.lnter
Sortem veip &ikuDcleooerti,(iato quod leo dk homo elTeat lub
eode genoEc ptozimo, cft diuiiio fotmalis per elTeotialia priu-
cipia propria, vhin)3s,(cilicec'differentu$ per tantum, loter Sor
tcm.vcio&hauc plantam cft maior dioilio formalia pecptiaci'
pia,rcilicct elTetialia cemunia Sorti,dc multis aliis fpccicbus,!!
rencibile,&iofenhbile.Inter Sortem reto dchtmd lapidem eft
diuiflo fotroalisadhuc maior per communiora principia, r.pet
animat umdr ihaoimatam.Etiic fcmpetafcendvtfdoititenditar
dinifio formalis ^ada^^ inter Sortem &
haud albedinem eft
maxima diuifio foimaltstat potd per propria; dc cSmuniffimA*
•t ' prineipi3eficotialia,rcilicex(ab(taotiuumSc difpohtiuummo*
'
dos entis prjedioamentorumconftitutiuoa. ^
t ' w. SimtUterper omniadevuitate dicandum eft;Vnitas enim
V » cft duplex. Quardam numeralis , dcquxdam formiilia. Vuitaa-
numeralis aucndirorpeoes ptiuationem diuifionis numeia-
Us. Ynitas autem formalis attenditur penes priuatioocm diai*
,£onisiormalis:&hxchabeclacicudinem.-Q«^Kdam enim pri«
patdiuifionc formali. omomocaufabili per principia propri»
aommuniaidc hacc eft anitas fotmalis fimpiictter.Qiu;dam re-
«dpxiuat diuifiooc formali non fimplicitetfed taliter canlabi*
bjlcilicct per principia dommunia dr haec eft ynitas formalis fe
cudunrquidj&habctlaticudincmfccandum quoddiuifio pri
nata caufabilis e(l a magis, minus communibus principiis >

-cftemiaUbus ; v«bigiariai,Sdrtcr eft mus numero t quia non

cftpeEmatciiaidsdiffctchiiasfolc diftinftuSiHonio cll hraplii
citeranuxfbrmaiiccnquianon compatitur Iccumdiuifioncm- .

foiroalemqyatncunquc.Animaivcro eft vaurtifocmaIitcr,in»

^ qnansumnoD compatitur fecum diniiiooem per feolibiledciii.'
wbfibilemon tamen habet vmtatem fimplicitetiquia compati»
cor fecum dinihonem pet rationale dc irrationale. Corpus tc»
ro eft minus vnumformalitericft enim voum,quiaaon cft in io
diuifum per corporeum 4c incorporeum. Eft autem tainuay-
nom,qaiacompatitur fecum diuifionem formalem maiorem»
fidft.
fcilicecpcx animatum, d^ tnaoimacum. Ens autem minimi eft
.ynum,ynumquidem eft pro quanto non cft in fe diuifum pro
portionaliter,minime vero pro quanto tacum diuctEtatemiac
snalemcum fua vnicate compatitur.Ex hispatet primum,quid
isiiicec£t mius quasl^trquia/ciiicct vAuas eff tndiatfio , dc
 «

th l)t ente & elfend^u

(Slls tnitas eft talis iodiuifio.id e(l,diDifionis priiiatioiitaquod
nihil aliud eft dicerCiSortes crt tuus uamero id eftSones cft

fcns carens diuifionenamcralijHomo eft fnuiformaliter id tft»»# realt

/>ro»*t «ari
homo eft ens carens diuiftone forrtialiter.Hxc dc primoi
Quo ad fecandunt(eft feiendum qu6d ens reale dupliciter extr^
,

accipitur. Yno modo vt diftioguicur contra ens ab intellcdluyii-^wiM

fhbricatum. Alio modo Tt diftinguitur contra bon exiftens./^*
aftu.Primo modo omnis res prxdicamentalis eft ens reale flue
fit,fiue non. Secundo modo id tantam quodrealiier exiftit ex-
tra caufas fuas , eft ens reale. Et 'quia hoc propriceft eos reala
apud fandum 'Thoroam dicentem in quxftionibus de poten- pgttntU
tia Dei,q. 3 .anicoIo f.ad recundnm,qu6d res antequam
^
ftat,eft nihii:& eft fententia hzc confotipis Ariftoteli in przdi-,^ .
camentis dicenti, quod deftru&is primis Aibftantiis»
leeftaliqnidreroanere:ideo Toitas ficut&cztera realitatem jithjiitfat
habet proprie loquendot pro quanto ipfa exiftit a&u ezuaani.
mam & caufas fuas. '
j
Quo ad tertiam propono tres ptopontiones. Prima eft,Qute
libet toitas fupradi^a, tam fcilicet numeralis , quam formalis
txiftitextraaaim<m.Secunda eft. Nulla vnitas communis ez>
tra animam pluribus fuppofitalicer diftioAis exiftit inrerum
natura.Teriia eft,Omnis vnitas formalis exiftens extraanimam
multiplicatnr realiter ad multiplicationem ipfatum rerum.Pri- primdPr*
ma propofitio cft adeo manifefta,qu6d nullus fanz mentis po>
teft eam negare.ln Sorte enim przter omnem intellcAusojpe-^
rationem apparet Ttraque vnitas , Caret eoiminfeipfo diuiho-^
ne numerali formali caufabili per principia propria, & com- ^

muniasA: fic indiuilionem numeralem & formalem habet. Va-

de in Sorte non eft fola vnitas numeralis, fed formalis mulci^
plez fecundum multitudinem przdicatorum quidditatiuorum
6c(icutnon fola indiuidualitas Sortis eft extra animaro t fed
tquodltbet eius przdicaium qmdditatiuum : ita non fola vnitas
*nameralis,fed quzlibct cius vnitas formalis extra animam di*
tenda eft efte.
Ad iatelligentiam vet6 fecundde cft notandam, qudd res po* Pnhdtmf
tcft intelligi communis extra animam dupliciter. Yoomo-> fecmnda
ilo^o(itiu^:alio modo negatiud. lUa res eft communis poft-pr<p*j!rM
tine ,
quz iodiuifa manens in pluribus fappofttalicec diftin*
Ais inuenitur.llla vero eft communis negatiud , quz nulUfup-
poftto cft <pioptia. Primo ourdo , zcm communem nnllaa
fiS 4
 104 Thom.SVio CaictComm^ \

Dlitina recola a^erentcm dari extra animam niA eiTcBtiam diainank

fecundum fidem ChtiftiauamiSccundo, modo videiura c]ui«
lK*flretbufdam poni CCS extra animam communis, de quibus feimo
tZmumt eiit iniraidcqniaboc alienum a vctitatemihi videtur: ideo de
txHtuMi tali communitate intelligcndo fecundam ptopofitionem pto>
insmi bo dupliciter.
jnhdt^. Primo Ac, Nulla res exigens quidditatemlblitarieinueni'
ri extra animam exiftit in rerum natura : fed vniias communis
extra animam , negatioc pluribus fuppoAtaliter diftin<^is eft
res exigetMquiddiutem folitarie inucniri extra animam : ergo
. nulla Ynitas communis extra animam pluribus fuppofitaliiec
diAin^s exiftit in rerum rutura. Maior fic probatur ; uUum N
exigens ad fuum exiftere aliquod impofiibile inucnitur : fcd
qtndditatem exua animam folitarie inucnire eft impoftibilc:
.UlU. oponet enim ipfam elTe in aliquo fuppofito:crgo, id quod exi-
git ipfam folitarie inueniri
,
nunquam exiftit in rerum natura.
Minor autem probatur fic: Id, quod exigit quidditatem non
propriam alicui fuppofito extra animam, exigit ipfam folican^
exiftentem.Sed vnitas hominis extra animam pluribus fuppo-
ficalirer dilUn&is,exigic quidditatem non propriam alicui fup
pofito:eigo vnitas communi s extra animam plutibus fuppofi-
taiiter diftin^is exigit quidditatem folitarie in ucniri in rerum
natura.Huius prxallegati przmifix nota: funt ex terminis. Ma>
ior quidem, quia quiemitas non proprie alicui fuppofito neceft
iario eft folitaric.fi enim non eft folitarie, eft in aliquo luppofi-
to:& fi eft in aliquo fuppofito,cft propria illi.Minor veto pater
quia commune tc proprium fu nt oppofita : commune enim in-
cludit negationem propri j,& cconuetfo.Statim cnim vt res ap-
propriata eft alicui com munis negatiux , clfe definit , co quod
negatione appropriationir carefA ftatim rt communis negati
uaeftappropriataalicui,non eft , co quod negationem appro-
priationis habet. Oppofitum ergo piatdicati mfcix oppoluum
lobiefti in vtiaque przmilTa.
Prxtcrea fecundo probo fic:Omnis res exiftens in rerum
natura eft res particularis. Nulla vnitas communis extra ani-
mam pluribus fuppofitalitci diftin^is eft res particularis : er-
go nulla talis vnitas eft in rerum natura. Maior eft notaex
communi Peripateticorum fententia.Minor probatur fic; Om-
nis res particularis eft alicui vni fuppofito proptia taliter non
t&tpatcicuhuis< Nulla vnitas communis ezua animaro plu-
( ribus

(
 In De ente & efTentii. los
ribui fuppoCsAliter dUUn^it cft alicui mi ruppolito pio'
pria.Hoc patcc ex cermiuis : ergo nulla talis vnitas ell paiticu*
laris-
Tertia propoiitio probatur fictQaocieCcuDqae aliqua duo Pnhdtm
funtcoQuectibilitet idem realiter, multiplicato rcaliter mo,t«r«/tfpr*
multiplicatur &reliquum,red res vna& vnum ruotconuectibi fofiti*.
liter idem realiter , ergo multiplicata realiter multiplicabituc^
realirer &
eius vnitas.Sed pluralitasnumeralis cft realis ,ergo
plunficauteoumeraluerplurificabitur&etus rnitas, vnde la
Sottedt Platone ficucfunt dux corporeitates,aaimalitaies,&
liumanitaces,itafuntdux vnirates formales lequentescorpo-
xeitasidcduxfequences animalita tcs,& dux fequrnieshuma-
nitaces.Oporteteoim fecundum numerum prxdicatorum
femialium elTe numerum vnitatum formalium inquolibet in-
diuiduo.Sicut enim quodlibet prxdicatum quidditatiuum dat
aliquid elTe, ita date oportctaliquam vnitatem muia enim
, &
cos idem fuot,vt diciturquarto Mct.tex.com.j. T.e»m. a.
£xbis patet tertium, ^quomodo fcilicet miiates habeant ef-
fe extra animam, quia lunt non communes, fcd j^tucalatx Sc
abfohtti
multiplicatx numcialiter iuxia numerum indiuiduotum <\uo-fumpta
rumfuni.Hxc de tertio. -rJatem
^
Quo ad quartum dico , quod narura abfolutc fumpta habetformalem
Toiiatemquandam,vt efficaciter concludit ratio addudaiqux
cft S.Tho.in tranatu de natura gcociis. ^ %tlfhtcifi
Et quando quxtitur,auuUa vnitas eft numeralis , aut fpeci- (2 habet,
fica,dicoquod cft vnitas formalis, qux aliacft a numerali, ficut nonqui-
diuiho formalis alia cft a roaictiali.Ncc illa vnitas formalis cft d? /»r»«4
l^cifii:3,aat generica foimalicer , fcd cft fundarocnium vnita- Uurfei
tis fpeciiicx,& vnitaiisgenericx. Hxc enim vnitates formalU qitU talit
ter ab iDtcJicdxuli«nt,ilU vero omnefn adum inrclledus pix-
tienir.Quod autem inlitera dicitur,quod natura abfolute fum-
fundamt
pta.Dcccll voa >oeceft plutes , imelligcndum cft de vniutcfc
tumtfi,
pluralitate numerali.
ni*Uo a»-
Ad id vcro.q, dubitationi additur,an ifta vnitas fit rcalis,aut tem mvdt
son.dico quoa fecundum fc eft reahsprimo illorum modoru , 'fnitattm
quos fupra pofuimus , accipiendo ens reale ficut & natura ipfa ytl plm-a
fumpta,& ficutnatura fecundum efteinfingularibus/iMrrn*
abffiluie
eft ens lealclccundo modn,ita vnita s illa qux fcmpcrnaturi»>#w»er4/?
,
CQmitatur,m particularibus pofita, eft realis veid ,&proprid, /Mlierrd/
Idem citiudiciu de oatqia cius qnisate.Hxc dc quarto ri/*r.

gg f
 Thom.iVioCaietCoiftiif.'
,
Quoad Quintumdaoilabia propria occurrunt; PHiniiAI cA
cixca fecundam ptopoficionem , in quadi^um eft quod nulla
,
ell vnitas communis exrra animam.

^
Secundum cft circa id qudd nunc diflum eft :
qua fciiicet a-
liecate fitalia Tnicas formalis ^ nuracraH io Sorte.
Couttaptimum enim inftatur fic.Qjizcanque foppoficalt-
tetdiftinda fune rdum foimaliier extra animam habent ali>'

bent aliquam vnitatem libi communem extra animam. Maior

ex eo videtur manifcfta, quod & aliqua fuppofitaliter difltodla
funt vnum ineo,quodfont ^num ,in eo quod funcvnuntnoo-
diftiiiguuntur:& Hc illud vnnmcft commune vtriqoeextraa»
Dimam,ez quo fic funt vnum<
Praierca , Humanitas quz cft in Sorte,qnantu e A ex fe , non
eft determinata ad Sortem, vel Platonem ; ergo vnitas Formalia
. humanitatis,quzr(linSorte,qu3ncumc(lezfe,cftcommuDU
oegatiue Soni &Platoni.Con(equentia eft nota :quia etiam
nitas formalis non eft dererminata quantum eft exfe ad Soi*':
tem& Platonem. Antecedent autem defeeftmanifeftumtda-' |
tur ergo extra animam , aliqua vnitas communis negatiuc pio* \

ribusluppolitalitcrdiftindis.
Circa fecundum dubium videtur ,qu^d inter vnitatem for.»
malem,& vnitatem numeralem in ^ne
exiftentem Iit alieta«|
realisrqutaqnaruncunquepriuationum habitus diftinguuntur
realiter, ipfzquoquediiiinguunturtficut quia vi fus, <c auditur
A diftinguunturrealitcr,czctfas criam>& furditasteeiiterdiflo*
&
tunt : licd vnitas formalis , numeralis habitus diftingountnt
\ &
tealiter:ergo,&c.Patet ifta:quia diuilio formalis, diuifio na*
meralis adeo diftinguuntnr , quod in rebus feparatit i materia
formali fine numerali inaeniatun& in iftis inferioribus indiuia
, I- dua eiofdem fpeciei numeralem diuifionem abfque formali ha ,

beant.
* Ad oppofitaver6refpicienri apparebit, quod fit alietas ratio I

t nis tancum:quia(icurfe habet natura formalis ad naturam io* ;

i diuidoalem,ita vnitas formalis ad vniut£numerale:red natura

'
formaliierfumpta eft eadem naturx numcraliter fumptz,dc j
nonnifttatione ab eadiftinguiturtergo vnitas formalis eftetu <

dem tealitcrvnitatinomeralij&ndniii ratione ab illa eftalia* ^

.•;v PjtoDilfolutioDe primi diibij nou, quod aliqua duo fup-

^
.
pofi

I
 tnDccnte&efTcntia.
roum fbrmaliier contingit daplici-
pefltaiiter diftinAi eflc
modo per hoc, quodilU duo adunenturinaliquoex-
ter.Vao
cnaoimam communi vtiiqueindiuifo inYtroqucilloiuna. A-
Uo modo per hoc, quod illa duo habent mutuam negationena
inter fe diuiHonis formalis.Exeroplu primi non inucnio inte-
ram natura, niii (vt didum eft) fecundu fidem Chriftianam in
Trinitate. Exemplfi fecundi inueoitur in omnibus indiuiduis
ciurdem fpcciei.Sottcs cuim nullo iotellcAu confiderante, ha-
bet hanc negationem, fcilicet quod non eftdiaifus a Platone
ionnaliter ,& Plato fimiliter non eft diuifus a Sorte formali- -

ter. Ecquiaadeos elTe rnum formaliter, nihil aliud requiri-

tur,qudmeireindiftia^osformaliter: ideo fimplicitet»erum
Sonem & Platonem efie rnum fbrmaliter extraanimam.
'cft
Commiteitut ergo fallacia confequentis io argumento a fo-
peiioti adfuum tnferius affir matiue, elfe enim rnum formali-
tcrcftruperius ad habentia aliquod commune indiuifumin
eis extra animam, & ad habentia duas naturas cum mutua
negatione diuifionis formalis. Non enim cft imaginandum
Sortem dc Platonem efie^Ynum formaliter :quia conueniant
ioaliqao, inquo non diAinguuncur extra animam :fed ideo
qoia Yierque negatione diuifionis formalis ab altero gaudet.
Vnde enim formaliter nihil aliud cA , quam non dtuinun for-
maliter. -Et 4|uod dicimus de Ynicate formali fimplicitcrinccr
Sortem & Platonem , intellige de vnitate formali fecundum
quid inter Sortem 6c hunc leonem ,& hunc lapidem ,& hanc
intelligentiam,&c. Sicut enim quia Sortes &
Plato habent
duas naturas, inter quas non caditdiuifio formalis: ideo fine
iudiAin^i formaliter fimplicicer extra animam: ita quia in-
ter Sortis & huius leonis naturas non cadit diuifio formalis
talis qualis nata e(t caufari per fenfibile &
inreafibile;ideo
'

Sortes & hic leo fune iudilbadti formaliter fecundum quid.

Icaetiam quia inter Sonem dehunc lapidem non eA diuifio
fiormalis per corporeum dc incorooreum , ideo Soites dchU
iapis fune indi Ain Ai formaliter fecundum quid: ira quoque
quia inter Sonem dc GabrielemtioneAdiuiuo formalis: quia
oaiacA caufari per modos emis , fcilicet per fe dc inalio:ideo
Sortes -dt Gabriel fune indi AinAi formaliter fecundum quid,
dcconfequenter funtYoum formaliter abfque omni opere in-
telleAnst iam enim plocies diAum eA, rnu idem fonace quod
dnsindiaifam. : .

“i- Ad
 loS Thom.i Vio Calet.ComtU.
Ad &<unduni dico, quod aliud eft dicere, natun .kan(diA
***l^cps caira animam fecundum fe eft communis pluribus ne
gauitc, leuindifFecens negatiue: &
aliud eft dicere , natura ha*
mana exifteos cxira animam eft communis pluribus feu indii*
ferens negatiue: piima enim eft vera, fecunda vero eftfalf^ £c
veiuasprimz patet ex fuptadxftis, »bi diximus quod natura»
Su* eft extra animam, puta natura Sortis, fecundum fc ideft.fo'
litarie fumpta , non eft determinata , neque appropiiata alicui» •
& conlequenter eft indifferens feucommunis negatiue. Falfi*i
tas autem fecundz patet ex eo, quod omnis ptopofltio eftiim».
pliciterfalfa,in^ua przdicatu tepugnet fubie^o ratione con»
ditionis explicite importatz in illo; lieut ifta eft (impliciter faU t

fa, Ignis non approximatus combuftibili combutit:quiacotn«^

buiere repugnat igni non approximato palTot . j.

Sedilia propofitio fecunda, fcilicet natura exiftens extra ani*

tnam eft commuoispluribos negatiue, eft huiofmodbeigo ifta.
eft falfa.
Adeuidenriani minotU fcito quod cum dico natura fecnn-*:
dum fefeu naturaablblute,dicoduo,fcilicetnatur3m.&fblitu-^
dinem & ei us condi tioncm.Similitcr ciira dico,natura eiiftens;
extra animam,dico duo,fcilicet naturam
& particulare exiften-
tiam fibi coniun^am & eiuscooditionem. Vnde aliquid con«
uenit liue repugnat naturarabfolute ratione nacurz,& aliquid^
ratione folitudinis. Similiter aliquid conuemt duc repugnat]
naturz cxiftenti extra ratione natutz &
aliquid ratione aftb*
ciationis eius ad particulare. Cumigitur communitas negad>i
uz quz eft przdicatu in propofuione ooftra, noconucniat na«
tuizabfolu(crationcfui,fcilicctnatutae,quianon eft eius prae*,
dicatum quidditatmum,fcdconueniat ei ratione explicite coA
ditionis per ly fecundum , fculyablblut^quz eftfolitudo (es
hoc eium natura eft communis negatiue, quia folitarid accipi*,
turabfque determinatione ad bocvclillud) oportecquod ce*
pugnet naturz fub oppofita conditione fumpta tatione illiut'
oppofliz cbditionis. Explicat auiccoditioae oppofita folitudi-
ni natura exiftens excta,eoquod explicat coniunftione eius a4
tollit. £c ideocom*
particulare cxiftentia,quzfoiitudiijeiilius
munitas negatiue repugnat naturz cxiftenti extra .‘non ratio*
n^ naturz , Icd ratione coditionis explicitz. per ly exiftcnci ex*
tsa^mn;ia : &
confequenter ptopofitio illa, in q.tiaiubioftu etaO
natura exiftens extra, & przmcatuetac cdmumus negatiue efb
&mpU
 In Dtentc&effcntu. 109
eoim^ vc natura perdit folitadinf, com>
-flrapUcitc^r &Ua^tatim
munitarem quoque perdere cogitur.Amittitauiclblitudincm,
'quam primum tn alio e(l,Vnde apparet refponfio ad atgumen-
com^quod: licet tam natura, quam mitas formalis,quantum eft
ex re,ideltfulitari^, fit communis negatiuc, ipfa tamc cxiftcos
cxtra,if^eft cdmunis,iicut ipfa, quantum efl ex fe,no efl cum
aJio : ipfa' tamen exifl€s extra nccertarib eft cum alio,& fic non
licet inferre, ipfa quantu eftex fe noedcum alio.crgo ipfa ext-
ftens extra non eft cum alio:ita no licet inferre, Ipfa quancu eft
ex fc eft comunis negatiuc, ergo ipfa exiftens extra, eft commu
nis ncgatruc. Vtrobiqj enim id£ peccatu accidit, & cftfecundfi
’
fallacia accidcntiS.Ei (i hoc intuitus fueris, videbis in qiio dif-
fert poficio Scoti in fecundo fch.dift. .q.i.i politione nollri ij^
3
TOde opinionem incidit. Dicit enim pfc natari fpccifi-
in talf i
•^****>-^
wm^^ca humanitatem ratione fui fegui h*c duo, fcilicetvni. i 2’**
fate formali & communitate negatiua feu indifferentia ad pia-
ta numeto.Dicicnanq} io fine illius qua;ftiaai$,quodn6 opor-
tet querere catifam, quare natura iit commiunistquia natura ip-
iaeft caufafufficiens fuai comunitatisrfcd bene oportet q nite-
te caufam quare Iit lingularis quia non ex fe eftlingularis Sc :
:
tdeoficut extra animam inuenrtur natura vnafornialiccr, ita
inuenitar natura eomuois pluribus. Nos aure in primo nodtf-
fentimas,fed in fecundo. Dicimus enim naturi ratione fdife^
qei vniiati formaleifed comunitatem ncgatiui fatemur non le
qoi cairt tatione fur fed ratione folitudinis fux ficut lingrila-
, ;
**
fi^i feqai eam diximus rarioneairociacionis cius ad extften-
fia.Ecquiacbditio inlitudinis no cbtiuenitnaturaeracionerui,
nec ratione ipliuaeflc, ciuod habet extra animaj fed ratione iti-
kIIcAus,qui natus eft adunata diutdererideo ante omn£ aftum
iocelleilus nulla cohiunitas in natura inuenitur. Etllcucquar-
renda efteaufa, vnde habeat natura elfc folitariu,icclfe extrJl'-
quia de fe neutru habetrita querenda eft caula, vnde habear nx-
tura c5munitai€& linguiaritatem; de fe enim neutrum habet.
Cauia autem mde ralficasin hac Scotica procellit opinitt-
ncjviaetur duplex. Prima eft xquiuocatio illius
termini, ex
ft<fcu,dcfc. Pqteft enim Ttrunque eorum accipi
daplicicer. Ca»fui»
Yho modo pofitiui : & fic dicit aliquam habitudinem «uf*. pUx trr*
Alto modo negatiuc : & fic dicit fqluudinem id eft rioh 'tUrti tx piT?*-
,
aUo ,8e primo modo intellexit nituram clTc communeiti6i mi Scatis
IC) iuqu6aip£i eft fibi fuficiens caofa fo* commudltitis , vt
cx

a
 t

Thom.i Vio Cal€t.Comffl*

•

ex Terbis eius ibi patet, cdon tamen «IcbuitH^t ioteUi|;tte|^

cuado modo: natura cnimcxic,i<l cftnon coin alio,cttiB(ii&
ferent & communis :(icut quando dicitur, oamia ex fecft (b>
la:ly ex fe,non dicit aliquam cauralitatem,fed tantam n^ui»
nem coniundionis cum alio.
Secunda caufa eft diftantta inter prepofitionem*. nagatinam
&afHrmatiuamde przdicato itr£nito reduplicatione addita.
Licet enim ex affirmatiua de przdicato infinito Tequatur ne«
eatiua:& econnerfo,Tr dicitur in fccudo Perihermenios» quaa*
do non funt redupticaciuz, cum reduplicatione : tamen licet
iexaifirroatiua de przdicaio infinito , fequatar negatiua de
CafA. przdicato fiuito:nun tamen econtra.Hanc enim , Homo in eo
quod homo non cftalbas,nonfequitutil^a,Homoin coquod
homo eft non albus. Si enim homo in co homo cfiet non al-
bus,nunciuam homini coniungi pofletalbedo:qniaquod con-
nenit alie ui, fecundum quod ipfu m, coauenit ei femper neceA
fariolcpetfe. Apparet autem in hoc defecific manitefte pro-
ceiTumScoticam :cum enim commune negatiuHdcm fonec
quod non proprium , argumentatus cft fic. Natura , puta ho-
inanicasinquantum talis, non eft propria alicui: ergo humo,
nitas inquancum humanitas eft non propria : vbi cxprefle jpa^
ter defcflus przdidus. £t quod fic proccfierii, patet ex fuo
procedTu. Conclufioenimfua cftaifirmacia^ de przdicato inii-
\ oito,cum concludat,ergo natura ex fe eft communis, id eft dob
. propria. Antecedens Ycio eft ncgatiuum,fciUcet natura non eft
dele hic,idcftptoptiaalicui. Similiter patetexJilio procef>
fu,quem ibi inducit, fcilicct humanitati Sortis ratione fui noa
repugnat clTe in alio, ergo humanitas Sortisexfe eft commu-
nis, sbi aperte patccptf diftusdcfedus.Redupiicattonem enim
io primo proccffu fonat ly (ex fc ) fcu de fc in fecundo ly ratio-
'
ne fui,S(C.£t hoc eft valde notandum in hac materia, & in ma-
teria de Tniuctfalibus:eo quod hinc omnia pendent. Attencona
ergo oponet circ,qu6dhzc propoficio Natura ex fe eft com^
,

munis , fi dcbci cfte vera , oportet quod um

ly ex fe , qoam ly
communisitcneaturnegatiuc fecundum viam noftram,&
,
. ritatera ;& tunc idem eft, ac fi dicatur, Natura non cum alip
"
fumpta, eft non propria alicui ; quod patet efle verum. Sccun-
dum vcxoSco.ly ex l*c tenetur pofitiuc,&mald:& fenfus e/l^
Natuta ratione fui fiue inquantum talis eft non propria ali-
<oi:qaod eft maoifcftd fajfum. Aucmioz adhucfis,quod al^o4
 . {orDeente&tffltncU* 'tir

•tft ^icae.natBta^pnta humanitas , inquaotum hniulfasodinoa

Ecaliudelldicereyhumanicas, iaqaantum
•cft propria alicui.
:huiuiiTO<licft.ooa propria feu communis, quod idem ibnac
io propoitco, Prima enim eft veratquia humanitati in eo,quo<i
' humanitas,aoo conuenitqnod (itappropriataalicui.
Secundam rerb patet eile falfuro cx eadem radice, quia hu>
manicatiineo quod humanitas, non cooucnit,quod htooQ
appropriauidicui. Abftiahitenimab vcroque, fcilicet ab elTe
proprio, & aheiTe non proprio. Si enim humanitas in eo quod
. humanitas, efletnonappiopriaca, nunquam humanitas clTec
appropnata' alicui: quia Ycdiiflura efl exprimo Pofteriorum,
.quod contKoic alicui fecundum qaodtprumpra:ruppoDicde
omni,nccenariam&perle. Q^bd autem naiurx ratione rai-7*.c.it.
non conueniatilla communicas ,lcilicec fapra iqdiredd pro- jnlnutt.
batum fuerit, vbi duabus rationibus dcduftaefiialficas ilhus
propohtionis^vVnitasjexiftens. extra animam eft communis
.
pluribus lupponialiccr dilbndis tadfallicacem enim huius fe-
quiuii fdluas illius I quia quod non conuenic tci extra ani*
snam non conuenitei ratione fui. Dicefle tamen nuoc probo
£c. Omne quod feqaicur aliquam naturam ratioqe fui przdi»
,
rcaiur hmpUciter,ideft line aliqua additione de luppoiito iU
«Uus oatnrx: fed communitas requicur naturam humanam per
.ile ratione fui, ergo communitas pixdicatur (impliciter id eft
,

^ealiquaaddicioaedeAippoliio naturxhumanx, ProcelTus

:bonus in cercio prime :conclu(io autem e(l falfa , ergo altera ^
prflemi(Taram:noo Maior,vc declarabicn r : ergo Mioor qtue eft
.^heio tua. Palliias conciuhonis patet quia ilU ell hmplicitec
:

talla. Sortes ed communis pluribust&h addatur ly ( ex fe) ad-

huc cft falfumdiceteiSortes ex fe ed commynis pluribus. Ve-
xicas Maioris declaratur (i c, Q^d
fequitur naturam radona ^
.itti,aut ad(iaino^atmo«^as,aucprxdicabile per fe,auc perae*
4udcns,aotfeparabile,aut inl'eparabile.Modo omnia ifta ,£ co*
micantur naeutam ratione fui i itafe habenequod (icut natura
prxdicatut cirennalicec de iudiuiduo, puta homo de Sorte, ita
ida f redicantur denominatiue io fuo ordine de ipfomet ind^
niduo:vt patet difeurtendo.
£t confirmatur hoc, quia iq propofito nodto naturam hu»
manam fcquuntut vniias formalis & communitas ratione
4iii fecundum te. Vade neutrius cft alia caufa querenda nili na
«iica ipla : ergo fteoe xpius fotmalis pccdisaiut fimpUeitet de
'
' Sortes
 m ThofflwiVid CaietrC«imn.
Sorte enim ell fimpH cicer rera,Sonesrft mas fbrfeali*
ter, ita communicas ptxcii«abituc de Sorte fimph cicer dicea-
^OjSortes c(l communis.Hoc eft fatfam,ergo docjQuxaam eft
quam de commuuicare ,&‘qoareeo>
‘Snaior ratio de vnitate ,

rum , qux fequunuirnacucam ratione fui alia pntdicentnr de

dbdiuiduisalia noo.Non enim erit facile fin|;ereTa«iones Scoti
quas ibi facit :qaia non concludunt communitatem d&rt extra
animam, redvDitatem , ideofuperduum iudioa>uiaddacere.Si
quaradtem ex cis, aut ex politis ab eodem in 7t.Metaphpf.ad
communitatem probandam adduceremur, non erit difficile
fuinere tefpionfionem ex di£hs;id duas illarum hicindu^as.-
jfJ fe(un Ad fecUndi dubij euidentiam fcieodum quod vnum /cdm ,

d»m dm- -dic&t ens indiuihoum, importat aliquid pofitinunn, & aliquid
J^um, priutitiuum: Si loquamni de vnitate formali' & vnitate nume-
rali Aibllantiali, quoad propo ficum quod imporcant^ fic func
idem realirer ;
& d}ftinguonturrulataitone.'.Sicidemrealitec
-iunt Sortes 8c homo & rarionediAiogoancutt ea quod eadem
:

res eftquz eft vna formali ter &

numeralicer, Siauthm loqaa-
muir de hisvnitatibtis ,quoadprioacioDesdiuifioouminlpoI-
racas, fic dico quod diftinguuntur realitex : dummodo non fiac
'

'

vis in hoc, quod diftin<ftio realis fit piffio cnas cealis: eo.qnt^
aliapriuatio eftpriuario diuifionistforroaiisi&altvcApriaaiib
diuifumistiumoralis. Sicut aliacftdiuifio fbrmaliS^dc alu eft
diuifio numeralis. Nec ioconucait in vaD-cffc plnres vtutatas
f fubltaUtialcs rdaliter diftin£kas:quo ad priuariones importatas:
«rterantem impoflibileiovno cfic plorffi'vnitate8lubftantia-
les tealitet diftmftas quo ad res pofiriuas,quas imposcanCiVo*
de vtfiu tquc rationis adductas conclufio coneedendX'Cft>diubr
ficiiodtloqucndojoec aiicerrdfpondereettopiMui >.i : o
^ r '
iEjS T-I O
J-i- fc -'S -Ifl I

NtunmxtwtA ii
p»bl»m. Dubium cit tertio circa a^gnanonem quart* differcntiasr
tfniHm. non enim vidctuiT verum qtiod natura abfolutefixillaquzpiae
dicatur de indiuiduistquii natura abfolutd fumpta,non eft voi
aeriah^ieeqtcomanls.lnhuiufinodiautdpcopofisiooibiifiSoc
tcs eft homo, & Sortes eft animal &ftmihbn^pr?dic«acvniuer
faleSt Aiperius de particulari & infetiori. Similiter eciamcum
queritur, an ifta pt^dicario,Sor.efthomotfit aeqoalisde xquali,
vel inferioris dc iiifcrioti,nS videtur polTe celpddecs, ceocdo qp
natura abfolut^ pi^dicatut «fi iila^ec aqualis necfupcciotfi^
 '

InDecntc&cfTentla.
'A^lioc Jicenduroeft,qu6diicutin natura extra eft confide*
rate ipfam taiioncni agendi : & eft confidcratc conditionem
cins,(inc qua non operatur. Vcibi gratia io colore confideratuc
aatura eins , ez qua cft Ttfibiiis: & confideratur particulatitas,
qux eil conditio, fine qua non c(t viiibilis. Ita in natura prxdi^
cabili eft conliderare duo , fcilicet id qnod prxdicatur.dc attri*
buitui lubicil^u , & conditionem fine qua no attribuitur illi.Si-
cut in hac ptopolitionc , Sortes efl homo,idquodatttibuituc
fubicAo,eli ipfa natura humana & nihil aliud.Conditio vet6 fi
ne qual]r(homo)noo prrdicaiur de Sorte, cftefievniuetfale fu
erius commune, vclaiiudhuiuimodi:vt enim irfia patebit, &
S ^beiutab Arifi.y.Mccaphy.tez.com. 46. Nulla te» prxdica*
Cur,oifivt habctcirc in intclicAuicoquodprxdicatioab iotel*
leAudependcr.Vnde ad dubium dico, quod natura fecundum
fuam rationem cfi ii quod prxdicatur de iplb indioiduo. £ft
enim prxdicatio rci de re.Supcriotitas tamen & vtilitas & exte
xa huiufmodi , lunt condiciones eius. £t idc6 ad interrogatio*
nem,an in illis pr xdicationib us fi c prxdicatio xqualis vei fupe*
noris,dico quod ell prxdicatio fuperioris.
Nec obftat,qu6d (uperioritas non infir naturx abfolut^ quae
prxdicatur : quoniam non dicit S.Tho. qu6d naturx abfolure,
pxont abfirahit ab omniefie, conueniathxc condicio ,fcilicec
prxdicatio de indiuidui^tfed dicit, quod te» cui conuenit illa c5
ditio,eft natura abfolutc , & non aggregatum ex natura &efie
iniate)le^u,fea in fingulari.Non emm cum dico,Sortes eftho*
mo,eft fenlqs, Sortes cit homo fecundum efle in intelle£iu, aut *
infiogulari,aucfapecioci,aut aquali : Sortes ell habens huma*
nitatem^
V nde ralde attendenda efi diftindio inter id quod prxdica*
tar,& conditionem prxdicatiiqua non atteta forte decepti fime '

'
dicentes abfolutc ex hoc textu haberi, quod U):a,Homo eft ani
SDal,nec eft prxdicatio fuperioris ,ncc inferioris, nec xqualis.
Senius ergo literx ell , Natura abfolute qux eft prxdicatiir : id
eft natura fecundum conditiones fibi debitas ratio fui eft id
auod attribuitur fingulatibusidc non fecundum coditionesfibi
aebicasex efle in lotelleAu ycI fingulati cum quo ftat, quod
in intelledlu voiucrfalitas & fuperiotitas fint conditiones,
£oe quibas natura ipfa non prxdicatur dc fingulaiibus. ftunfta
tamen ftteji diti ,quid rath-rni»erfalis tenueniat matmr*
fit
Mttftdi^nia de ratio me ‘vanterfaUi tfi yuitai Cf commmmitof. mimtifalit
PccntcdcclTen. hk
 ^4 Thom.31 VioCaiet.Comm,
Natwrt d»ttm httmand neutritm eorum conueuit fecundum fluuet
ahfolutam conJiderAtionem.Si enim communitas ejjet de inteUe£ln hom
miniSitunci» ^uocun^ueinueatreturhununstaSiinueuiretsor communi
far.&hoc falfum ffl,quiA in Sorte ncniuueniretur communitae aliqus
fed ijuicquid ejiin eo,indiuiduat»m efi.
Hic iani ponitur aaarcaconclufioncgatiua»£0cnuarub«
Aaiuia; compodtar ablolute fumpca non cft voiucrfalis , vt fpe*
ci:!>,&c.Proba(ut fic,Vniucrfale eft Toum cotnmuHC malustef
fer.tia fub (lancix compoficx fecundum fc non cft rna cotnimis
T-e.^7* multis: ergo elTeatia fubn-antixcompofitz fecuudumrenon
e(l vniucrfaiis ,&c. Maior e(l Arift.a.Poderiorum: Minor veto
probatur ex eo quod It fecundum fc effenda fubftantiz compo
iicxeircvnafic c«mmuais, in quocunque inuenirecur Uiaef»
fcnria, c (Tet vna & communis multis , q^uod eft impoflibile. Et
eonfequcntia patet ex eo,quod omne quod conuenit alicui fe«
eundum fc , conuenit ei in quocunque ponatur ,Tt ex i. Polle*
r,c.ii. tiorum apparet. ImpoHibilitas autem coi^equentis adeo cft
maniFella , vt Auicen.cicat r.fux Metaphyf. quod nullus fanx
metis potefloppofitum illius opinari. Qu,is enim ell adeo far
tuus , qui dicat ciTcntiam Sortis Ubi comunem clTe &Platonif
Sed hic occurrit dubium circa ptopofitionem illam i.fupra
quam fundat ur totus pcoceirus,fcilicec Omne quod cpnuenic
,

alicui fecundum fcconueoit, in quocuoque ponatur videtur :

enim multas habere inllantias. Motus enim fecundum fe cft

T.c x. velocitabilisin inftnicum:ex<. Phylic.tex. com. 15 . Motus aur
T.c.z^. tem in ccslo poli tus,nequaquam,fcd cft velocitas ^vt dicitur x.
Cxii.tex.com, xS.Simiiicct continuum fecundum feeft diui-
T.c.^. libile injpfioitunijex tf.Phjlic.tex. com.
3
Continuum autem
.

in re naturali pbhtum , non cum omnium natura conftanuum

71c. 41. determinata ut ratio magnitudinis, vt dicitur fecundo de Ani*
T.C. 8
. ma,tex, commea , 14 Sirmlitcr motus fecundum fe habet cou*
.

if . tiarium , ex quinto Phylicorum , tez.comm.o(ftauo & decimo»

T.C XO. quarto: Moius autem in cxlo pohtuscaietcoutriiio , primo
Cxli,tex.Comm -xo.
Ad hxc & Itmilia dicitur prznotando, quod aliud eft dice»
re , A conuenit aliquid fecundum fe, &aliud eft dicere, A nou
repugnat aliquid fecundum fe. Ad veritatem entm primi ezi«
*.< gicur.quod A vendicethbiiiiudia primo, vel fecundo, vclquaz
^ modo perieitatis. Ad vctitateni fecundi fufficit qu^ ip-
^ A vtiu:.,i)ioa repugnet illqd. Ad veritatem quo<^uc ppnu
.. i- - . fequU

J
 . InDeente&cffcnttar ii?

feqiiicar ,eooucnirc (ibiiaquocuoque ponstttRad vcti-*

illud
tatctn fecundi , non mulca enim iunt,qux non tepugoantaoi*
jnaii in co quod animal:qu2 taaieoaoainuetiiuncutquolU
bcc animali. Qjiicquid autem conv.coit animali in primo, vel
iccuudo, vel quarto modo dicendi, per fc inucnicur ioomni
ahimah. Ynde io propoilco dico,quod nulla inftaotiatumad»
durarum e(l coatraptopontionem airumptam,eo quod omnia
<)ux in lilis dicuntur, intclligcnda funtpernon r^ugnantiuio
& conueniciitiim. cum enim dicuur, motum cllc fclocitabi»
lemin iu&aicum,iureliigimut mutui vt (i:,non repugnare ve
lociiatein in infiuicum. Similiier c lim dicicuc , cominuuin e(To
diuitibileininfiuitum , incelligitur cuotinuo fic.vt ,non tcpu«
gnare diuiiibiiiuiem in mituicum . Similircr cum dicitui,mo«
cum habere coacrariu{n,iniclligimus niorui,vt fic no repugna*
xe habere contrarium.
Q^dd fi hoc non placet, diciro q«iod aliud cft dicere, A ineo
quod Acoucoit ali ]uid:& iliudcfl liceie,A in eo quod A noa
Conuenicahquid,vt paret.Ec quod Muicquidconucnii A , in eo
<]uod A conucnit omni A:quicqiudauienonconucnu A,in co
quod Ajuonopotiet negrri ab omni A.Kiiibilecmm non con*
venit animali lu eo quod animabSc tamen r.6 negatur ab omni
aoimalLConucnicenim animali in hoiniuc.Etfuoiugico, quod
omnes piopofitiooes in inllantiisuddu^xfunc inrciligeuds
Bcgaciuc , v( (ii fcafus. Motus e(t velccitabilis in infiuuum.id
ctt motus vt hc , eft d cterminatx velocitatis. Similiter cotinud
cft diuifibilc io infinitum, id ell,coniinuum vt fir,non e(l decet»
mioatx diuiiioms.Simiiitcr motus habet c6rraciu m,id cll.mo»
cusTt(Ic,non deicrmioaifibi efie abfquc concraxio:& fiefe»
eundum YC.unque mndum refpondcndi remanet propohtioar
Tumpta vniuerfalitct vera. Peflet tamen & aliter dici ad h:sin>
ftauiiastrcd quia magis ad forma propolltionis actendotquam
udmaceriam,tdco imprxfcntutumper ranfeo.
SimiUtet etUm ma fottjl dut,^uod ratio^tneru attiJat aattifd hm
>

'*>*i>***
mundfrtvniu illud liabrt in indiuiduuitjyiuutiaueniturin
imdiuiduu naturAhumanu recMniuyaitatem ,ytfiynum^uidt9m»» /‘duyt ha
mient tjuod ratio yniutrfali* exigit. **
Hic poouur quinta conclulio negatiua , fcilicet efTeotia teguluri»
fubitantix compofitx fecundum tfie quod habet infioguUr^^*
ribus , non eft vniueifalis , probatur Gc. Vniuerfalceft in muU’

; c^cjDua IttUlapux compoiiu: iccuadum cifc q uod habee

c ' hh ^
 Thom.i Vio CaietComm^
in indiuiduis,noo eft vna in multis, fcd diueria io multis : ergo
cirentiarubftautizcompofirz fecucdum e/Te.quod habet ia
^jfentU indiuiduis,Bon e(lrniaerfalis:5e confequenter.nec rpecies,nec
yt genus, nec differentia quz yDinernilitatem fupponnoc.
<j(/e tn ii*- Beliiujmitur rati» accidat natura humana fecmniJ^

telledu hc^et in inttHt(}uJffa enim natura habet ejfe in inteS*

eji yniutv ahjirafium ab emnibm indiuidualibucytir habet ratientm ynifir^

fedn yel
tmnia indiuidua, qua funt extra animam: freut ejfentialiter
,

yt genu* imago omnium: ty inducens in cegnitienem omnium-jn quantum funt

yel Jpec i- homineSt&' ex hoc quod talem relationem habet ad omnia indiuidua,
es yeldif intededus adinuenitrationej^ciei:f!y attribuit fibiynde dkit Com.l.
ferentia, de anima ,
quod intelledm rjiquifacityniuerfalitateminrtbmihut
Com.8. in ftiam AukJn fua Metaphyfica i.dieit.
medio! l^um a diuiuone concluditur fexta conclufio affir
matiua determinata quxficx difficultatis ,fcilicet cfTeotia fe-
cundum effe inintelleflu eft
vniuerfalis, genus , fpeciesdiffe-
remii,&c. probatur fictVnum in multis & de multis eft, vni-
uetfale natura fecundum ciTe inintellcAu cftyna in multis 8c
de mult«$:crgo eft vniuerfale.Probatio minoris, vniformiter fe
habens ad multa, vt eftcntialis cotum imago, eft vnum in muU
^
tis Se de multis natura fecundum effe in inieltedtu eft huiufmo-
di: quia habet effe abftraAu ab omni difformitate indiuiduotu
clTentialiter eorum cognitionem gignens, ergo, &c,
Adeuidentiam huius conclufionis & rationis : quia termi>
ni multipliciter di Ai fecundum Arift. doArinam diftinguendi
funr.Nota pt imo diftin Aiones terminorum in conclulione po>
ilcotum.Eire in intcllcAu contingit dupliciter, fubicAiue dc-
obicAiue. Effe in intellcAu fubicAiu^ eft inhxrere ipfi ,ficuc
accidens fuo fuhieAo , vt albedo fupeificiei.EfTc in intellcAu
obicAiue. eft terminare aAum intellcAus. IntelleAuseft du*
plex in nobis, agens &paffibilis,vt dicitur tertio de Anima.
tex.commcn.dccimcfeptimo.IntelleAus agers eft ille , qui ab-
ftrahit fpeciem inreiligibilcm a phantafmatibus. IntelleAus
'' paffibilis eft ille , qui intelleAionem recipit in fe. Vniuer'-
* falc duplex, in reprzfentando & in prxdicando. Yniuecfale
'in reprzfentando in ptopofito eft quod reprzfentat rem , non
' '
* a'
'
'
repsailcntaodo conditiones ejus indiuiduales. Vniuerfale in
>rardicando eft illud quod przdicatur de multis differentibus
!ecundumeffe.
•*

. Hu v.hs, fcito concioEonem Ulam , fcilicet natura- fecuirdil

effe
 In Dc ente 8c effentla.' itf
eJTe in iotellefta eft roiuerfalis crificiaca Tcrificari. Primo fic.
Natura fecundum e{Te obiediiuum inincelle^lu agente e(t vni*
tterfalis inprzdtcando.SecundddcyNatutafccandum eirefub
ie^iuum in imelledu paftibilieft rniuerfalis in leprxfentado.
Tertio, fic, Natura fecundum efie obie^uum ia intcllefiu paf-
{ibiti eft raiaerfalis in pratiicando.
Sciendum eft feCundo , qu6d , res exct^,fecandiim quod eft
oftu intelligibilU eftobicdtiu^ inintelledu agente :uc enim
terminat eius adiionem , quia ad hoc pofitus eft ab Ariftotcle
intelledus agens , Ttfaciatrem intelligibilcm in potentia , in-
tellegibilem in aftu , Tt Comm.dicit tertio de Anima. Com.i8.
tk autem adu intelligibili s res exeta ab inteiled^u agente, non
er hoc quod recipiat aut perdat aliquid fecundum e(Te per il-
E us asionem, fcd ex hoc ,qu6d eius fpecies intelligibilispter'
ducitur ab intellcdiu agente. Per hoc enim res extra repraefen-
tatornoo reprtcfentatis conditionibus indiuidnalibustcumqui
bus in potentia intclligibtlis erat non inadu.Vnde i^fapro-
du&iofpecieiintelUgioilis cftfadlio rei extra tintelligibilis in
nftu.Habet enim ratio illa duos termiaostvnum intra animam,
fcilicetfpeciemintelligibilem,quz realiter producitor de nooo
in intelle Au palfibiluEt alium extra : fcilicet rem cuius eft illa
fpecies,qux nihil reale ex hoc acquirit,fcd cantum denomina-
tionem extrinfecam fciUcec,qu6d eft abftraAa ad hoc,& nunCi
quod eft aAu inteiligibilis,&c<
Natura autem extr^ fecundum quod eft aAu iatcUcAa,eft
ebiediu^ in intclleAn pairibilit fic enim terminaceiasadkio-
nera, quz eft intelligere .Fit autem & eft aAu intelleAa res
eztri.non per hoc qu6d.iUquid accipiat, aut amittat peraAio-
nem intellc Aus pa(Iibilis,fed ex hoc quod conceptus ciiis for-
matur ab intellcAii paflibilittunc enim res iatclligitur, quando
eius conceptum formamus. Vndeipfa conceptus formatio eft
faAio rei extta adtu intcUcAz: habet enim Sc hxcaAioduos
terminos.Vnum intra animaro, fcilicet conceptum, qui realitet
fit,qui mhilalind eft quam exprclTa fimilitudo rei.rem przfen-
temobieAali ter faciens inteUeAui palTibili.Etalcerum extrd,
rem quz ex produAo concepeu extrinfeCe deoomioa-
fcilicet
earaAuioteilcAa.
Ex his paccc,quz fit differentia,* quz fit couenienria iuter
rEobieAiu^in intelleAuagece* incelleAupaUibili. Drfferea-
uafiquide eft , quia ex hoc 9» obic Aiu^ in intelleAu ageocc
hh $
 liS Tholn.i Vio CaietC^oiUml
& cft aAa iDtcUigibilis ,non autem iniellcdJa. Ex hd<i vef«I
quod eft cbie Aiuc in jntel'e£^u pailibili qUse iam erat aftu in
a£tu intelle^a.Coiienienua autem c(i , quia tam
tclligibiiis,fit
cx hoc quod eft obte^iuc in intelle^u 3gi.u'c , quim exhoc
quod hoc eft obie&iue in in tcllcftu p^fflbiii»habct quod fit re-
prxrcDtataabfque iodhiidualibus & conditionibus >&coore«
quenter qu6d fit abfirafta ab hoc & nunc,&c.
Sciendum eft tertio exAuic.^ Meta.r.i.qudd rrinerfafeitt
<»/•!• przdicando ,efi id quod in inteliedu non efiimpoflibiie prae-
dicari de muitis.Erhoc triplicitcrpotcAfc habere.
Primo, quod illa nstilta fintsdu in rerum naturaificut homo
. obieflut intelleflui cA Toiuerrale refprdu Sortis & Platonis.
Secnndo,qu6d illa multa non finiipc Aint tamen cffe,ficat do
mus hcptangula obiedla intcllcd-ui.c A vniucrfaic relbcdu plo
xium heptangularum.qvx non runt,poAuot tamen efle.
Tertio, qr>6d illa multa nec funt ( Ac ficur Lena obieda in«
telleflui e A vuiuerfale telpcdlu pluiiura lunarum, quas im-
poAibile cA tfle. Ei Gabiiel obicilus intclIcAui cA Tniuet»
fale tc^eftu plurium Gabriclum quos implicat contradico»
,

13 nem clfe.Vniucrfalc primo modo vocatur a fao.Thom. prima

*rti.9.c. parre.q. 13. vniucifalc fecundum icm& fecundun. rationem:
quia let illa reshrereAin plutibus,& non folum vt obie^ia
intelle^ui. Vniueifile tertio medo vocatur ibidem vniuct-
fale feu cemmum fecundi m
rationem tantum rqnia resilit
non inuenirur realitct in pluribus , fcd vtobieC intclled
tantum. Vniuetfalc fecundo modo ibi d' Ainguitur contra vni-
ueriale primo modo. PelT.t tamen nomine proprio dici vni-
ucrfsle fecundum rationem & fecundum rem, ir porentiata-
snen.Nectolumromina ibi imponuntur afan.Tho.fed&di»
^oruroratiosAignaturvaldcfubtilis,quzfaper quatuorpto-
pofiiioncs fundatur.
Prima cA,Vn iuetfalitas & przdtcabilitas non conueniunt rei
Jmhte t* fecundum feniec fecuodoin cAe, quod habent extra aaimam:
fit9, patet illa ex diCs.
,
Secunda cA, Res materialis, qns fola propriam fpeciem
cognofciiur a nobis, fecundum quod eAin intclle^u noAra,
. obicdiiuercprzfentaturabfquc conditionibus indiuidualibuSs
patet illa etiam ex diCs.
Tertia tA.Rcs immarerialfs etiam Deus ipfc .fecundum
quod cA imcUcflu uoAto , cbiediuc zeprzfcntatur per mo*
4iua
 In De chte 8c eflenttf^

4hm rernm materialium , fcilicet non rcprasfcntati* ptoptitta-

cibus indiuidualibos; Patet illa:quia res illz non cosnofcuntuc
d nobit fecundum quod in feipus fant , fed per modum rerum
materialiom tnecpet proprias fpecies,fed per ipccies rerum
materialium. ^ ^
Q^rta cft)Res omnis Ttreprzfentata abfque c6ditionibu$ •>
?
indiuidualibusinomagisrefpicit Tnum quam plura indiuiduak
Patet illa^quia vtabftraftaeft, aequaliter ad vnu&multa fe ha*
bet.Nihilenimfineipoteft, vndcabfttadum,Ttabfttadu inu
&
magis refpiciatfquam plura>Tei eeontri.Vnde notantet Aui»
appofnitin difEnicione TotuetialisillapanicBla,fecundu quod
cft in intelie&u.Multa enim funt Toiuerfalia,quibu$ tam fecun
dum eife extra , quam fecundum propriam rationem repugnat
przdicari de pluribus , vt de intelligeuis dicetur. Nulli autem
niuetfalifecundu quod cft io intellectu reprzfentatft ,
abfquc
proptia'8c paniculati exiftcntia fcu proprietate & hypoftatiea
tepugnat pr^dicari de pluribus.£x quibus formatur tms ratio.
Res quzlibetAc fola zqualitcrfc habens ad Touradcpluraio*
diuidua eft roiuerfalis in aCtu.przdicando , res quxlibctfola vt
teprzfentata iotellcCluiooftro, eft zqualitcr fe nabens ad vnu
de plurainferiotatergo res quxlibet 8c fola , tc reprzfentata in*
tclleCtoi noftro,eft voiuerfalis in aAu io przdicando. Maior pa
cetezdifitnitionevoiuerfaiitaftignataab Ari. primo Pctihec*
menias.Miaor veto quo ad fecunda partem patet ez prima pro
pofttionctquo ad piimam autem partem ez reliquis tributk
Ez his corroilariC elicio } quod ad hoc quod aliquid fit vnh
«jerfale inaCtu in przdicando>non exigitur aqualis relatio na friucifA
turz obicdz ad particularia : fed fufEcit quod res ipfa Et in ea
difpoEtiooc , fecundum quam intcllc&us adhibitum polEt iU
4am relationem Ebi vet^atcribuctc, nihil addendo ptzterip*
-fam a&oalcip relationem. .

lftisptzlibatis,iam patete poteft concIuEo intenta Exun*

dum omnes tres fenfus alEgnatos.
Eiproprimoquidcm fcnfu argui poteft fie, Id quod in io- Primtu
tellcCiu non eft impolEbile ptzdicaci de multis , feu ( vt Aiift.
verbis rur ) aptum natum cftprzdicari dcmultiscftvniuct-
fale in prxdicando : fed res fecundum effc obieftutn inintel*
ledu agente eft huiufinodi, ergo tes fecundum tfle obie&i-
uatn in iuielieCla agente eft voiuerfalis in przdicando. Maior
patet ez Aqic.de Arut. Miuot veto ptobatut Ec » Kcs abftia ft»
 120 Thom.3 Vio Caiet.Comm*
2 cd(iirionibus indiuidualibus
rt fic,e(l apta nata pnedicari iJIs
pluiibus:res fecundum ciTe ubiediiuuin in intclle Au agente^
eftabftrcAa 1 conditionibus indiuidualibus:ergo,&c.Przmi4
fx omnes czdiAis funt manifefix.
»*fi- J* £x his habes quam male dixciicSco.fecondofen.diftin.j.q.
I* lan refponfione ad primum, dicendo, quod natura ante aAum
inteileAus paflibilis nihil habet , nifi <^u6d conucnic hbi extra
animam Patet enim iam qu6d fecundum fententiam Arift. eft
aAu inteliigibilis abilraAa ab hoc & nunc &confcqueotec r»
:

ainerfalis in a Au ante aAum intelieAus paflibilis.

' Pro tertio fenfu arguere aliter nonell opusteo quod eodem
modo procedendum clTet.
Setundnt Secundusautemfeofusintelligentibusterminos ex rationi
fcnfm. bos terminorum clarus cft.Natura nanque fecundum effe fub
ieAtuum in intelleAup:.fnbili, nihil aliud eftquam fimiliiudo ’

immaterialis fui rcprxlentatiua in ilio exiftens. Similitudo au«

tem immaterialis a fingularibus abftraAa.rcm vniuetfaliter
neceffe eft reprxfentetteo ipfo quod abftrc Aa eft. Si enim tem i

Tniuecfaiiietnonreprxfentet :led particularibus coditionibos {

immixtam:& non a materialibus coditionibus abftraAam,noa |

c0et vniuetfalis : ergo in reprxfentando ipfam ell vniuetfalit

res,fecuhdum quod eil fubieAiua in intelic Au pafhbili, id eft
fpecies,feu fimilitudo ipflus naturx pro quanto reprxfentat na
curam ipfam non reprxfentatis coditionibus indiuidualibus.
£t nota quod quia natura ipfa habet duas fimilitudioesia
V-'’ '
anima,f.fpecic inielligibilem &
coceptus,fIue fpeci6 in imptef
&
fam fpecie expreflam : ideo lecudu vtranque fpeciem rft Tni
uerfalis io reprxfentando. Quate autem oporteat duas fpeciet
|>oneie,& quomodo, fi Deus concefferic nobis vitam , alibi di» '

cetnr.Qumuis autem conclufio fecunda polCt omnibus mo>

dis diAisverificaritanamen primus &
tertiusfuotadptopofi-
tura literx. Intendimus enim hic de vniuerfali in prxdicando, -

quod intentionem logicam fonat, & non de voiuerfali in reprx

lentando, qnodnullaiotcntionefecundalogica diciiurvniuec
lale,fed ex effe proprio, quod fecundum rem fortitur.
^Literamficgloflare potes.Ipfaenim natura habet effe io in-
CelleAu9gente,vel paflibili tam obieAiue, quam fubieAiudab
fttaAu ab cinnibus indiuidualibus conditionibus. £t habet ra
donem voiformem obieAiue in prxdicando , fubieAiue in te-
ftxfcmando^ad omnu iu4iuidua qux fune exui , prout effen-
uaiiccr
 Tn Deente&efTcntia. m
cUliter eft fimiUtudo omniam obicAiu^ in eirendotfubieftiu^
in reprxfeacando, inducens cognitionem omnium ,tnqui(uin
fune hominestquia rt fie afltmilancur.Ec cz hoc quode^etn re
lationem,icilicct Tnifermitatis,& fimilitudinis ctTcncialis , vel
reprzfentatiux habet natura ad omnia indiuiduiintelie^af,
adinuenit rationem fpeciei,id eft, fecundam intentionem , qux
cft fpecies,& atuibuit ipii naturx vniformiter fe habenti ad in>
dinidua ex hoc, quod reprxfentatar abfque omni indiuiduaa*
dum difibtmitate.
QVdESTTO VIL
I^um yninerfaUa in aflitfint extra animam,

C Ircadidaeftquxftio no modica,An vniuerfaliainaAo

fint extra animam , an fiant per opusiotelicdos,quemad<
modum diftum eft.Ia hac quxihone primo declarabitur titu>
lus.Secundb ponetur opinio Scor. Tertio ponetur opinio San.
Tho.Quartb refpondebitur ad argumenta in oppofitum.
Quo ad primum; quia hxc quxtlio dluerfimode iiitelleAa, ^"****jj^
diu^s modis k philofophis determinata cft , imprxfentiarum ^
Peripatetica fententiam fupponendo,fcilicec, quod vniuerfalia
non fubfiftant extra fingular ia, declaranda cft quomodo Intel-
ligatur.
In nomine Vninerlaiis tria intelligimos. Priitib rniaerfali- ***•
catero,quxeft relatio rationis. Secundo rem, qux denomina- ' -

cur Toiaerfalis ab illa vniuerfalitate.Tenio aptitudinem adel^

fendum in multis, qux eft quid medium inter illa duo, &eft >

fundamentum proximum , quare res fufeipiat illam telatiuacn

denominationem: ideo enim rei intelicAus attribuit relatio-
nem Tniuerfalitatis, quia resilbaptanaueftefTeinpluribust
non venitur in dubium, an illa ratio , qux vocatur vniuerfale
formalitcr fit extra animam, eam enim omnes ab intelledu fie
ri dicunuNec quxritur an illa res qux denominatur vniuer-
,

falis,qux vocatur vniuerfaleobieAiu^ in potentia, fieextra ani

mam.Communis enim fententia eft , quod quandoque res illa
animam, quandoque non. Si enim res illa eft res rea-
eft extra
lis,puta &
homo, bos huiufmodi, ponitur extra animam.Siau-
cem res illa fit ens rationis,non ponitur extra vtrubiefturo,pr||
dicatum,propofitio,ryllogifmus,& fimilia.Sed dubitatio eftaa
aptitudoad efiendum in multisfitextraanimam:itaquodabll^
que omni tempore intellc^us inueniatur res apta nataclTe ia
multis, qux yocacar Yuiucrfalc ia a^u obied^iue : aa folum cz-
fih S
 *22 Thom.l Vio Caict.Coilim J
tradnihianintrcSk Apcitndo autem ad e (Teadum ia multis ln<>
Cii rei per opus inteiiediuSiEt quia aptitudo illa complet rad»f
nem vniuerialis in aiiu obicAiue iumendo vniuciijde , liceC
nonformaliterndcoquarretean extra animam inueniatui to-
tunl hoc,fciiicet resaptanata elTe in pluribus cA qu^ttcic an
, ,
fit extra animam Tninerfalc in adtu obiediue.

Vmntrfa £t debes fcire ad euidentiam terminorumyquodficutal*

It duplici bpm accipitur dupliciter , fcilicct fornjaliter>« fubiedliud : ita
Ur accipi vniuerfale accipitur dupliciter , fcilicet formaiiter ic. lubie^i*
tur. ue.SubieiAiiic enim accipi non potcA,co quod vniuerfalicas
in nullo cAfubiediuecum fit cos rationis. Vniueifale forma*

I
|‘t*rcAipfa Ynioerfalitas ,qux relationis cA. Vniuerfale ob-
iedfiue lubdiuiditnr in Tniuerfalc obiediue io a^iu , dc Tniuer«
falcobiediue in potentia. Vniuerfale obiediue inadu cA to»
tum boc,{cilicetrcs vnaapta nata elTc in pluribus# Vniuerfale
obieftiue in potentia c A res ipfa vna formalitettnoo adiungea
dofibiaptitudinemadcAcndam in pluribus. £x his patet, in
quo Aat di ffi cultas :& patet quo quid nominis terminorumt
in titulo quzAionis pofitorum. Intendimus enim non de vm*
uerlaii ix>rmalitcr,ncc de voiucrfali obiciAiue in potcncia,quiit
in his conuenimuSjfcd de vniuerfali obicd^iue in aftu,Propto»
rel ciim loquimur de vniuerfali in a&u,abfque additione, ob*
iedfiuc rntcliigi volumus ne in xquiuoco laboremus. Hzc de
primo.
Stt.y.me Quoadfccundum Scoiupray.Meta.q.i^.fcqucndofunda*
ia.q. 16. °^cncafua:qu6d,fciiicein3tutam extra animam fcquantur vni*
<&* 2 . di, ^ formalis & communitas , opinatur rem vnaro aptam natam
^.^. 1 .
fo pluribus dari extra animam : ac hoc dicit vniuerfale in

adu e/Tc in reru natura abfque omni opere intelledbus, adducit

quoquead hot multas rationes, quas in medium afferte cfTetU
mites intentionis noArx excedere rptopterea eas afferam , cx
quarum G3lutionc reliquarum dcbilicasinnotefcit.
Arguit primo per locum i diAioitioiie ad diffinitum fierCit*
cunfetipto quocunque a Au intellcAus ics apta nacacirein
j
pluribus tergo datur vniuerfale in a Au extra animam. Tenet
confequenti.-!, quia vniuerfale obicdtiue irr aAu, vtdiAingui*
turcontrafingulare &
prxdicabile diiHnitur primo Acrihec-
rnenias.VniuerfaleeAquodaptuip natum cft effc mpluribus»
ic f. IO.
Antccedensprobator: quia fi non, ergo aptitudo ad elfcoduia
phuibus xepugoat fibi , nc c conferri fibi pcAiA fidccra ab m»
‘ telle
 i
1

In Deeme&cflTentiJu
til^apritudine.
ttlleftifqnwtiSe pari ratione portet rtarcSom
intcUc-
P«rtcrei,Vniocrfale in a6to cft proprium' obiea«m
ftnstiptur praecedit aftum iniellcans. Tenet confe^uennaex
dicitur, quod obiefhun eftpnus
aau.
fecnnlo de aninra.rbi
Praeterea, Obicaum fcientix realit eft ens e*tra
anitnam, y* 7'.c. 55*

toiaetfale inaftu eftobieaumfcicnti*rcali$;igiturtniuerfaIe

io aftu eft ens extra animam.
Pr2terea,R.elatio menfurx cft realis, quinto MetapK, fed illa Txio.
fundatur in aliquo vniuecfali. Probatur : quia oportet efle ali-
quod mura menfotam aliarum fpccicrum: fed aoomumuur
xnero fecundum Arilbergo vniuerfale.
Praeterea, Operatio feu partio tealis primo & adaequati ineft T.C.3P.
TniuerfalitTt intcHigcrc homini ex primo pofteviorum , igitur
^Tur Toiuerfalc extra aoimam.
Pratterei , Contrarietas eft oppofi tio realis : Sc eius extrema
funt miuerfaliauon Ungularia , ergo dantur miueriaiia extra
animam.
Prxterea,Si vniucrfalc fit ab intelleau, quomodo rea prxdi-
tatur de re^& &
quomodd vniuerfalc eft vbique femper incor-
tuptibileSt zcernum ?& quomod6 maceria de forma pertinent
ad quiddhatcmmiuctfalisPhyfici? de quomodo Yniucrfalium
tantum eft diffinitio? de quomodo genera,de fpecies,de vniuer-
faliter przdicarornta fnot entia extra animam?
Praecerea,Si nihil cflet in re nifi fingulaci ,
nulla eflee Ynitat
numeralis, quz eft propria finguiati tconfequens eft
realis,nirt
f3dfum:ergo,dec.Hxc de fecundo.
Quo ad tertium fcito nos fequentes S.Tho.ac per hoc com- J.
munem Peripateticorum doftrtoam oppofieam io hac re pro* T»*m,
'
ferre feotenciam. Dicimus nanque, quod illorum trium , qux
in Yoiuecfalis nomine intclligiinmr,Tnum tantam quando-
ueeftextraanimamj-fcilicet res iprarna formaliterreliquis
Soobus opus intelleeftus confequentibus : quod dc probatur fi* fnhtc e«.
mili modo arguendo.quoAipra argutum cft,Quicquidfcqui- c.q.s.tir*
tur naturam ratione Illi, fimpliciter prjdicatur de indiuiduo ca Jintm,
illius naturz: fed apeitudoad erteudum in pluribus apendfe-
quirur nacuramtpuea humanitatem tariooe fui : ergo apeitudo
ad ertendum in pluribus prxiicatur fimpliciter de indiuiduo
humoox naturx : igitur ifta erit vera.Sortes eft aptus natus ef-
fe in pluribusiquud eft importibile.Maior manifefta fuit faprd,
'cx eo quod oamia,qax comicaoturnaturam ratione fui,non fc-
paraa
 'i

1*4 Thom.l Vio CaietCofnmr

parantur ib ca pofica in ic diu iduo :& coofcijDcntexpicdicftft^
turde eo:quia,rnc in,fuadat dici de.
Prartcrea Omnis apiitudoflucns ab aliqua na raca ,iDueni«
,

tur ioqualibec fingulan natura inferiori ad illam, fed apiitado

iHa,f(i.icecad clTcmium in plaribn$,floit abaliqua natura pu»
:
ta ab humanitate,crgo aptitudoad elTcodam ioplutibosioue»
nitur in qualibet natura numanaiprocelTus bonus, & conclufio
£alfa:ergodltera prxmiiTarum:non Maior, quz ex terminis pa*
tecrergo Minor, quz eft conclulio aduerratiorum.Fallltas con-
clufionis prqbatur lic, Illa apritudo actiibueda non eft cuilibet
humanitati. quz in qualibet humanitate impo/Iibiliscft reduci
adadium. Paietifta:qoiaalitetotioicdataeirettalit apritudo.
Aptitudo enim eft proptet a6tum:fed apiitodo ad eflendum ia
pluribus eft huiurmodi , fcilicec quod in qualibet humanicacc
pofica impoftibilis eft reduci ad adum : quia impolEbile eft, vt
humanitas Sonis adu fit in Sone & Platone,aut migret de Sox
te io Platonem:ergo aptitudo ad elTcndum in pluribus non eft
attribuenda cuilibet fingularitcr humanitati. Dicamus igitur
rem vnaro rfle ema ammam Aptitudinem autem ad eftendum
in pluiibus conueuire reifecuoaum eire,quod habet in iotelle*
fturquia conuenit ci fub folitudinis conditione ^fitz. Solita»
rie enim accepta natura apta nata eft in mullis, lucem fecunda
rationem efte.Solitudo autem cum impor.etfepararionem na*
turz a proprietatibus indiuidualibus , noo conuenittei nifi in i

intclledlu agente vel painbiliobiede. |

£t aduenas ad Maiorem ncftrz pofitionis euidentiam

'
quodhicaccidicfimilisdefedfusScotiilli ,qui pofiius eftfa-
'
pra. Cum enim aptitudo ad eftendum in pluribus fit idem, i

quod non repugnantia ad elTcndum in pluribus.arguic fic,Na- |

turz,pura humaniuti inqoantum humanitas non repugnat el^ i

fe in piutibusrergo humanitati,inquantum humanitas, conucr I

nic aptitudo , fcu non repugnan tia ad clTeodum in pluribus : dc

j

conlequenter humanitas eft vniueifalis abfque opere intelle*

|

ftus. Apparet autem roanifcfte peccatum io hoc ptocelTu, cunl

ez DCgatiua infertur effirmatiua dc przdicato infinito redo» I

plicatione addita. Prima enim ptopDficio,quzeftncgatiua

veritatem habcnSeciinda veto quz affitroatiua eft , eft impof-
eo,qu6d humanitas inquantum humani*
fibiiiE,quod patet ex
usabltiahita tepug^nentia ad clTendum in pluribus, & non
i icpugnamia ad efleudum io pluribus ficutabftiahit ab albo
Ic noa
 In De ente &e(Tentia.
•Bcnon albo5i enim humanitas vendicatet Abi inqnanram hu-
manitas, non repugnantiam ad cAendum in pluribus, nullo
|>adto humanitati polfetconuenire repugnantia ad elfcndum i*
in pluribus*^ Ac nec per fe,ncc per accidens poAVt repugnare
hamanitatieAein plnribus:quodeAmaoife(lc falfum. Huw
manitatis enim Sortis ratione adiu^x heccheitacis repugnat
cAe in pluribus.Confequeutiacenecquia oppoAtum eius quod
conuenit alicui, fecundum quod ipfum nullo modo poreAio'
ocnixi in illo : vt habes ex primopofteriorum. Qu imuis igi-
turnaturx ratione fui non repugnet eAe in pluiious : non ta>
menvendicacAbi ratione fui non repugnantiam ad eAendum
in pluribus:& cum eam non vendicet Abi fecundum eA*e, quod
habet in Angularibus, relinquitur quod vendicabic eam Abi
fecundum eife quod in iorellcflu fori itur.Ei qu ia ad hoc quod
aliquid Ac yniucrfalc in aAu , exigitur quod vendicet Abi nua
xepugnantiaad eAendum in pluribus, oiin in diffinitione eius
ponatui: quod enim ponitur in diffinitione per fe copecet diffi-
nito: ideo res ratione fui non poteft cA'e vinucrfalis in a£lu,
fed quam primum cft obie Aa intclle£lu age na vel poliibili, Ac
a^u , qux vniuerfalis erat in poceotia.
‘vniucrfalis in >mo> HeditHit
dd autem Aat huiufmodi redudio potentix ad aii^um , tm di> pQttntis
i

dumeft, fcilicetqudd ab intcllc6lu agente At per produdio> ad ac}m.

nemfpeciciincclligibilis, ab intellectu vcx6 poffibilipsr for-
mationem conceptus.
Qnd-J A aliquis Anxerit, TmuerfaleinaAuconAituiperne- Inhttu,
ganoDcm repugnancix ad cAendu in pluribus dc non exigere taf.
:

affirmationem non ccpugnacix aduertat fc errareptopeer tria.

Primo, propter hoc , quod in diffinitione vaiucrfalis affir-
matiux cadit ipfa apticado feu non repugnatia ad clTeDdumm
‘
pluribus.
Secundo, quia A ad Tniucrfalemfufficic negatio repugnatix
ad eAendum io pluribus, ad Angularx quoque fufficit negatio
rcpugnantixadeirendumin vno folo.Sicut enim vniuerlalefe
kabee ad multa, ita Anguiare ad vnum tantum :& A Ac e(l tuae
humanitas, inquantum humanitas ,ecic vniuerfalis & Angula-
lis:de ea enim vt Ac negatur vtraque repugnantia.
Tcnid,quiacum voiucrfale in a^u diftinguatur contra An-
^ularetAcut Angulari repugnat cAe in pluribus , iu vniuerfali
in vno tantam , humaoiuti autem , de qua neatur icpugnao-
<ia ad dTcAdum inplanbus | non repuguac eAe ia vuo Mtum:
er^o
 12^ Thom.i VioCaict.Comm.
ergo negatio talis repugnantiz ooo fufficic ad conflimeadoni.
t.di art. Tniuerfale in a6bu.£c poceft hxc ratio formari contra principa'*
le fic:Yniuerfalc in a^u repugnat c(Te in rnotancommumanU
tari inquamum humanitas non repugnat cflc in vno tantu,ati->
ter non pofTet fatuari in vniuoco tantum indiuiduo : ergo hu-
manitas vt fic non eft niuerfalis in a^u.Simiiiter dicas de qua
cunque>alia natura.Hzc de tertio.
Quoadt^uartum refpondcndum eftargumftis in oppofit^
Et primi quidem negatur antecedes, ad cuius probationem dt
citurnegando confequentiam. Non enim valet res circunCcri-
pto ailu intcllcftus : non eft genus: ergo fibi repugnat effe ge-
nus.Stat enim quod abftrahat ab vtroque : fic autem eft in pro-
pofito. Natura enim mfa circuferipto adu intelledus abitra-
hii ab apiitudine ad edendum io pluribus, repugnantia ad
cd*endum in pluribustvt ex didis patet.
Ad fecundum dupliciter refpondetur,& vtroque modo bene.
Primo negatur confequentia, fi fermo fit de inteiledu agente;
uia potentia adiua non przfupponit obiedum fnum.ftd facit
3 lud.Si autem fermo fit de inteiledu palTibili ,concefla confe-
quentia prima,non fequetur , ergo vniucrlale in adu eft extta
animam:quia fit per adum intelledus ageniis.Sccudb dicitur,
quod cum vniucrfalc in adu nominet duo, fcilicci tem Sc apti-
tudinem,&c.resipfa eft obiedum, aptitudo autem eft mooiu
a.di.4rt. obiedi fcu conditio, fine qua res non eft obieda. Sufficit aote,
3T.f. 3. quod rcf ipfa,qux eft obiedum.pizccdat adum intelledus: &
non oportet quod modus eius przccdat. Obiedum enim , ait

Atift.cft prius adu, non modus obiedi. Vnde ad

formam argu-
menti negetur cofequentiatouia &. fi pofterioritati anteceden-
mcdmro obiedi ; obftat tamen
tis non oblletaptitudinem efte

illationi cofequentis ex eo.prioticas enim modi non

poteft in-
ferrt ex poftciioriiate obiedi. ^ ^

,
Per hoc idem rcfpodctur ad tertium, quod fcilicet res obsc-
da feieutiz teali eft extra anima,non modus rei obiedz ; vnU
uerfaleameminadu uominat vtruoque, fcilicet rem&mo-
dum:& ideo vniuerfalc io adu no fequitur effe extra animam,
ex eo quod res, de qua eft feieptia eft extra.

Ad formam argumenti dicitur quod vera exiftente maiore

,

.
enim res obieda
comittitur fallacia figurx didionis; mutatur
iamndumrei,feuiritemcummod 9 .
^ ^

Sed ftUs icfponfioncs inftat Sco.ibi 3c primo conua :

primam

r
 In De ente & effentla.' 127

primam fic,Quicqui(ieft per intcllcdum agentem eft prima

intentio:ergo nullum rntuerfile ell in genere fubttanti*:con-
iiequcacer nulla eft prardicatioinquid lupedorum demleiio»
libas.
Prxeerea > Yniuerfale ptarcedic reafum,n alias probatu eft«
ergo przcedicintelle^um ageniem.
Prxterci,lDCelle^us agens & pafllbilis fune vnapoteati»:a-
lias quilibet homo haberet duos io tellciftust fed vnius poten-
tiae eft vnum obiedanuquare h praecedit a&u vnius , przcedit
aduraalrerius.
Prztetea , Secundam hoc non elTec generatio vmuocafine
a£iione intelledus agentis. Dicetur forte quod non habeaca-
liquam rottatem realem generans & genitum , fed hmiutudi-
nem. Contra,quia proximum fundamentum hmilitudinis elV
vnum, quinto Met3phyficz,fed non generans neque genitum,
ergo aliquid commune vtrique.
Contra fecundam vero refponhonem arguit, quia nullo in.^ 7'.c.ao.
tellcdu conhderante non erit vniuetfale in adu, tL ita feientia
habitualis non eftet obiedi vaiuerfalis in adu.
Przterea,Obiedura,inquanrum eft prius adu,non intelligu
cur fub hoc modo, ergo vel ftib nullo , vel fub oppohto modo,
fed non fub nullo,ergo,&c.
Prztered,Autille modus cftfadusab iotclledu,aatnpn,(i
son, habetur intentum li hc, ergo non eft necclTarius in obie*
:

Ao ,quia prius obiedum eft intellcdum fine vllo modo cau*

fato per intelledionem obiedL
Ad has inftancias refpondetur, przfupponendo Izpe iam di-
&
dum,qudd vniuetfale duo dicic,rem aptitudinem , feu voi'
aerfalicatem. Vniuetfale pro te pofita in przdicamento eft
przdicabilejfcibile eft obiedum inteiledus,diiiiaibile,& hu-
iufmodi. Vniuetfale autem pro aptttudine eft modus feu con<
dicio rei piziicamentalis przdicibilisjfcibilis.diffinibilisj&c.
neque intellcdus agens , aut pallibiiis facit cem , fed modum
cantam.
Adptimam ergo conceditur , quod vniuetfale pto eo quod
fit ab incelledu agente,non eft in przdicamcto fubftatiz,vlce-*
zior autem confequentia nullam habet apparentiam.
Ad fecunda negatur antecedens, vifus enim etfi fit coloris
vniuerfalicer , vt habet i S. Tho.prima fecondap q.a non
tamen eft colori; vniaetlalis.
 128 Thom. i Vio CaletComm*
Adteniam fimiliter negatur ancecedcos , neceiTariam enff
de anima , textu comm.17. io anima noftta
cft vc dicitur tertio
eircduosiocellcdus/cilicetagentc&panibilemjqui non pof-
func ciTe eadem potentia, cum potentia adliua,& potentia pa&
fiua non fint eadem apud Arift.
Ad tjuarcam negatur corequentia , & dicitur quod rcfpoDfio
illa ibi dau e(l eptimafane intelle^. Ad improbationem eius
aU
dicitur,quod limilitudo fundatur fupra res iplas , puta duas
bedines.velhumaniutes, unquam mudamcium :lc quodvoi-
tasnooeftfundamentum itmiluudinis, fcd conditio fundame-
ti:fuodatut enim limilitudo proprie di^ fupia duas res habe-
tes illaconditionem,rciiicet mutuam negationem dillio&ionis
formalis, puta duas aibedines: & hoc modo intclligenduseft
v.r.ao. Arift.Mctaphy.Et dato quod vnitas elTec faodamenium,adhuc
non fequeretur,dati aliquid comune vnuai ntique: dica enim
quod limilitudo no fundaiui fupra vnum.quod elt generans, ne
que rupiavnum, quod cft genitum: fcd l'upravnum,quodfunc
generans & genitum. lam autem declaratum eA fupia copa*
/f»b*rr. mitti fallaciam confequeotis , hlic procedatur, Generansjc
y. genitu funt voum foimaliier,ergo h^ent aliquid vnum cona-
monevtrique.
Ad primum eorum, qux contra fecundam tefponConem a4
ducuntur, dicitur quod prxeife loquendo, de ioielledlu polEbli
li, fecatur vniucrfale, quemadmodum fcicntia : ita quod feieo-
dainaducA vniucrfalis in a&u : fcienriain potentia e A vni-
, &
uerfalisin potentia fcicntia io habitu eA vniuerfalis in ba*
bitu quod tunc accidit , quando cum rolumus ipfam,ioa^u
,
facimus. Egtediendo autem ad inteliedum agentem dicitur,
,
quod nullo intcllcftu conlidciante , dummodo produ^ fic
fpecies intelligibilis,datut vniucrfale in a£tu:co quod Philolb-
pho dormicnte,rofa,cuiuslpccics intclligi bilis in illius intelle
du conferuatur,dcnomioatur tepixfcnuta abfque hoc, & duc
a&u intelligibi>is,&c.
Ad fecundum dicitur, quod obiedum vt prius adu noUuin
vendicat modum: abArahit enim ab omni elTe& modo
fibi

I
quiddius.
Ad tertium dicitur , quod modus ille fit abifitelleAu agen*
te:& ciim infertur, ergo non eAneccAarium, negatur confe-
oentia:quia potentia adiua no praefupponit conditionem fui
3 biedi/ed facit. Dicitur fcc udo, quo udato quod no fieret ab
inte

'
1

V I
 \
In Deente& elTentiar 129
intelleAn^^ence^ficabiotelledla pa/nbiU:8c fimiluet nega*
Kor illa confluentia. Ad probationem dicitur, quod falAim aA
famitjfcilicct quod prius intelle^us intelHgit rem,dcuide (acit
cius modum, (imul enim Ttrumque fit.lotelledus enim fbtma
&
do canccptam rem abfque hoc nane apud fe faci:: nequepq-
ceft imaginari , quod prius ficiatrenudeinde abfque hocfcn^
£cut Sortes fimul generat hominem nunc , tc non prius hoi^tr
aenudeinde hunc. ,
Ad quartum negatur , qu6d rebdo menfurar fundetur in aU
quo vniuerfaliifunditur enim neque in rniuerrali,nequeinhu
^ulari.vc lic:fed in lututa vnaformaliter,qux in fiugularirepe-
.

zitut: 3c flc non efl rnum numero : vefie mcafuta aUoruna Icd
,
Tnum formalitcr.
Ad quintum dicitur, quod nihil aliud c6cludit,nifi quod voi
nerfale pro re efl exrra animam:hc enim accepto vniuerfaliinr
cft primo paflio feu realis operauo : homo enim eflcuiprimd
conuenit ridere:non homo voiaerfaiisralioquin rihbUe noa uu
ueniretur in homine non voiuerfali,putaSonc.
Ad fextum dicitur fimiliter,» extrema concrariecatis funt rc*
tffx non res particulares , vt uc , neque vniuetfalcs ; aliter res
&
xion Tniuetfales,fcilicet haic albedo hate nigredo non eflenc
contrarix.
Ad feptimum dicitur quod ftant ifb duo fimul
, , Vniuctfale
prxdicatur de rebus, &Vniucrfalc fit ad imellcau: eoayni.
uerfale pro re eft id quod prxdicacut:&qao ad hoc nou &ab-
xncelleda.Yniaerfale autem pro aptitudiue eft coditio rei que
prxdicatur:& talis fit ab intelicau.Prxdicatio enim nondebe-
rebus, nifi habentibus conditionem aliqua intentionalenu
V &
nde Ar ift.'7.Mct.tex.com.4^.aic, quod fub ftantia non dici*
•
tur deTubie^o: qub loquebatur de eafecundu fuam naturam*
•
In prxdicamentit ver6 vbi de fubftantia induta accidenib in*
tentionalia loquebatur,dixit fubftantiam dici de fubieao.
Ad id vero quod ibi additur , dicitur quod omnia illa veri*
Beantur de rniuerfali pro re; fed exponenda eft a/Hrmatiua
fropofitio negatiue.Tt fit fenfus, Vniuerfalia funt vbique , &c.
*ft»Diturx ipfx denominatx vniuerfales non teroainauc
fibi locum neque tempus. Similiter dicitur
ad id,quodfub-
xungitur , quod forma & materb pertinent ad quanticaiem
vniuer falis, id eft rei phyficx,qux denominatur vniuerfalis.
Sumiitet vniuerfalium tantum cft diffinitio, id eft rerum qua
,
InDeeote&cficn. ii
 ?I

*i|o Thom.3 Vio Caict-Coirir.

deoominarz fnnt vniurtfales.Siiniiiter les dcnomiDarf gene*
,
la/pecirs , differcntiz fuot extra rnimaio : eoo ditiones autca
caii-mfiiDt peropus iniellr^us.
Ad« ^auuip dicitur,ci>6dper ly({jrgulate} duo iotclilgerc
fr<frunius::|uandoqueintelligituriprafiDgubiitas,(}uaDdoque
totum, fcilicet rcsiii>gubti}.Ptiir.o modoaccipirndofinguia*
re,conredi(ur coni'enuenna:fcd aotecedeos ooo eft veium.Se«
eundo modo amecedeos Petipatecicom eft tredeoofequeoria
-D>k:i vaiccupia enim iam diximus , io iingulaii multas Toiu-
tes czi(lete,& non tantum numeralem.
itf f. £t qmamuH hd( tuitura inieUefla habeat ratitmem ‘rniurtfuHt ,fim
tuudmm quod tomparatur ad res, qua funt extra ammam .quia eftyns
fimilitudo omnium ttamtn fetundum quod habet effe itt ho( iuttIUiiu
Caai.J. “ueliniUteJi Jpeties quadam inttUeftapartkuhiru:(9’idt0 fatetdeff
{huCommeutatoru luj d*a1nima:quiyolititexyuiuerJULtate frfm
ma iMtiSefix yuitatem intelUUui (onsludert ,quia no» eji ytuutrfu
iita» illiut forma fecundum hoc effe,qu'od halet intelledum , fed fecuum
dum qui>d ad res riftrtmr,yt fimihtudo rerum Sicut etiam fi effet yu4
Jtatuaiorporea reprafeutans multos homiitet , confiat quod idaima^o
ytljaciet jiatuahabtret effefiugulare tr froprsum ^fecuudum quod,
offet tn har mattrta ,fed Itaberet rationem communitatis ^fecundum
quod ( Jfji t commmte refrafentatiuum plurium.
Ia h^c teeundapatte cap. huius Aucr. errorem remonere
de Anima , comm. j. ez vniuetfalitaie
interidit ,qui in tertio
formz inteilc^z voluit declarate troitatem intelledus hoc
moHo, Quod cft vniuerlale , fuam vniuetfaliiatem letincoa eft
indii^mdnm numero: forma mtcllcdia, id cft, natura lecua'
dum elTe in iutelledu fubiediue eft voiteilalis ,fuam voiuct''
fal itarem tetinens ergo eft indillio£ta oumero: igitur fub'c>
:

£tum eius, quod eft imellrAus pc/IioUis non eft diftioAom

numero :& licvnus intcllc^us in omnibus hominibus coh*
eluditur. Maior vidcturcz fe notatquia voiucrfalitati oppo>
'oiiut djftii Aio numeialis. Minor «eioczro patet quod lpe>
ciet intcliigibilis leprzfeout vniuetfaic.Hzc ratio cifiake»
rius principium exigat profui dilTolutione , & pro fui preba*
tionr : attarr.cn quantum pizfcatis iotencionii cft ex didis fic
dcHiuitut.Vaiucrrale e(l aliquod duplex ,fcilicer in dTcodo
& in rcptxieniando.Vniuerfaleineirendoeiret, fi daretur na>'
tuta hominis fep3rata,vt idea Platonis :& de tali vniueilali
*^i.JiacllM^oi:lc(Ultlia>rlinot.Yctaqvuilcin Maio(,quuiuU
• Ysuuex-
 In De ente & eifentia. VIi

TBiaetfaUtCuin fecundum Toiucifaluatem rormtttr«fe>

ciTe
condum ctTe queeunque repagDabit dilHo Aio numetalis:Tnde
itnpofTibile cft imaginati plutes homiaes vniucifJes.Paliaaa*
cem eft Minor j quia fpecies incellieibilis non e(l vnincrlalia
iocncndo:cDmficinnngul3tirubieao,fciliccanccIlcAupof*
fibili qui indiuiduum quoddam cft, licet immateriale. Yniuec-
,
iale veto in repra;rcataDdo(vtdiAum fuit)eft quod rem vniuec
ialcm ieprzfcntat:& de tali voiucifalifairaed Maior, lictft Mi-
nor fit Ycra , & Maioris quidem falficasexeo cognofei poteil.
qnod cale vniuerlale Tninerfalitatem non habet IccundQ liium
cfle,quo tefpicic rubicAum,Tode vnius Tei plnralitas numeta-
lis in accidentibus orituidcd habec/raiuetfalitatcmrccundam
reprxfentationem , quz refpicit obieAumtvr.de non reprxfcn-
cat obieAa dillio Aa numero , fed ynum 6c idem obicAum om
Diumreprxfcntant omnes fpccies cuiufdam rei,putarpecies
liumanitatis io te St in me:hcuc eadem Sortis facies a pluribut' -

per plurcs fpecies idem omnino reptxfenMntes viuctur.Mioo-

zis autem fic intellcAx veritas cx fupeadiAis liqoccfpecies
enim inteliigibilis rept^fentat naturam , non reprxfcucando
conditiones particulatcseius, n
diAum cfl:bxc clUcmentiali-
ceix in hac parte.
J^tquia natwtt, huma»* fttuniumfmam ahfilutam cenfiieraiimtm
*»»»tnit,quid fradkttur d« S9Tte:&ratio Jp€(i*inm (•tmtnit fibi
amtdumfuam abfylutam,fitlutt human* uutur* cuifideratiuntm/fei
*Jt dt attideutihui,qu* tynftquuntur tJm^ecuudum qutddi eff* quid
habet i» i»teUt£t»\idei ntutc jpetiti ue» pradicatur defirte,yt ditatur
S*Tytfi ^ecies,qu 0d de neujiUate actideretji ratieJ^tieidueuit. et h*
ptinifecundum ejfe qued habet i» Serte, yelfecundum fuam abfilutam
*e»fideratituem,fcilketinquantum efi heme,qukquid enim capuenit h*
mini,inquantum eft heme.fradkatur de Serte.
In hac parte teniacap.huius talem obieAionem exfuprddi-
Ais excludere intendi t:quia quod prodicatur de Pt^dicaco pr«
dicatur Sede fubieAo:fed fpecies prxdicatut de nomine, quod
cflprcdicaturcfpc Au Sortis, ergorpecks prxdicatnrde Sor-
te:Scuc Sortes etit fpecies. Conclufio cft fa«£:: Maior veiaex
anteprxdicaroentis habetur.HuiusobicAionis peccatum vnde
oriatur. ex fupr polita diftinAiooc eorum qux conucniuntua
a
turx:maoi£ciut fimulexhociulinuansquam couueuieostta-
diu fuerit doAtina, cum ex cadiihcultates accidentales dif-
(alauacor.Cum enim diAdlit,q> triplicia fu»s,qux dc natura
11 a
 iji Thom.lVio CaietComrS.
&
Frz<!iC3ntar , quzdam fcilicet ibfolute , qaz3ain fecnndiim
cffc in intcllc&u,&qoz(lainfecan(lomeire in fingulari,eaqnS
conueniuntnatarz fecnodum e(Te in incelle^u non cbnue*
niunt ci abfoluid, neqne fccundu e{Te in fingalaii cum oppo(i>
ra iint:& ideo in przdiffco proceflu error accidit : quia denomi
natio fpecifica homini fecundun) elTc inintelledu conuenittflc
concluditur de homine fecundu e0c in lingulari, dum inferme
ergo Sortes ell fpecies. Vt autem ad formam argumenti dici
pollitinnuittalem diftin^ionem: Przdicaride przdicato cob«
tingit dupliciter. Vno modo vt przdicato, id ell fecudum quod
illud przdicatur de altero, licut animal przdicatur de ptzdicato
Sortis, fcilicet homineifccundnm id fecundum quod nomo pr{
dicaturde Soneifccundum idem enim homo recipit przdica*
tionem aninralis,8c przdicamrdeSorte,fecundum fuam nats*
jram:& hoc mo do Maior ell vera : Minor autem falla. Alio mo*
do contingit przdicari de przdicato , non vtprzdicaro, id eft
non fecundum illam ratione, qua illud przdicatum defuo fub>
ie£io przdicatur, licut in propolito fpecies non przdicatur de
homine inquantura homo eft przdicatu Sortis, id eft non prz<
dicaturde homine fecundum illud elfe, quo homo przdicatnt
de Sorte : eo quod homo prodicatur de Sorte fecundum fuum
elSt quidditathiumabfolute: fpecies autem przdicatur deho*
)nine no fecundu eius elTc quidditatiuu, fed fccundu clTe quod
inintelIe£iuhaber;&hoc modo Maior efl falfa : Minor aurem
vera fcmper:ergo altera przmilfarum eft falfa. £t hoc eft quod
sn Utera dicitur , quod ratio fpeciei no conuenit homini fecun*
J» het i, dum fuam abfolutam conftderationem , fecundum quam coii-
/». uenit libi przdicari de Sorterquia iic oportet etiam conuenire
Sorti ( vt luprididum fuit } fed conuenit ei fecundum efle iu
ioteIle^u,lecundum quod elTe przdicatur de Sorte.
Et tamen pradieari conenitgeneri perfi,cum in eiut iifiinitiune pt-
matur. Predicatie enim efl anoddam , quod completur fer adtonetk
inteHedm compeneutu fSf aiuidentit : habens tamen fundamentum
in re, ipfam ynitatern eorum , quorum ynum de altero dicitur. Pu^
de ratio pradfCabUitatit poteft claude in ratione hmtu intentionkt
qua eft genua, qua fimiliter per altiou? intelle^lue completuTynihilomh-
itfu id , cui intelleittu intentionem pradicabilitatis attribuit , tomp*»
'»ens id cum altero , non eft ipfa intentio generu fid potitu id , cni isi-
tellefhu intentionem generu attribuit, fi quid quod fignificatur nk
iomlfK Ulnimal^jh ^O patet qualiter ^entia ‘ttl natura /i ha-
bH
 Io De ente & elTentia. 1 «
gratiam* J^cM , quiarath Jpeckinmufi deiiu ,qtnt€nnttHiiMtei
Jttmndmmfitam abfilutam cai^trationenyjnque de >ttcidt»tibm,qitm
<9nJiqie»HtHripfdmfec»ndttm ejfe,<jtted Ihtiet extra animum, yt aibe-
da yel ninedeijed efi de atcidemtibnt , qna cen/eqnHhti^ eamficnmdf^
*Jfe,qned habet in intedeib»:^ fer hnnc medum (Wifenit fibi ratiege
mtrk yel differentia. ,

^
Inhac q^tcapartecap.hmas reCpondcre cuidani
tacitae obieftioai, qua: talis cft, Qup^
per Cp picdicatut de
fpeciebusiConucDit ipfis fpeciebus : led ly genus >,^c fe piatdir
(;aturde fpeciebus, puta homine 3^ boae ^ e^oly genusconue*
bit iphsfpeciebus:&fic homo erit genus &i^t|iilE|esb^
e(l ex terminis notatimplicat enim quod^aliqu^pcife prqdice
nii de aliquo in quocunque modo peifcitatjfi^ hon conuen^
^lL^^OI probatur itc,Illudj in cuius d^^^^pne ponitur p^z>
^caride{pecicbus,pcrfe praedicatur de lilts :fe4 ly.genus.dl,
cuius di/finitione ponitur przdicari de j&ccicbas ergo ge«
p
nus er 'praedicatur de fpeciebusi Maior {yliogifmf jhoAUS pa>
fe
:

^
p ***^ *
cetex eo,quod quaelibet pars diffinitionis iq xeuo ptimo mo>
‘4o perfeitatis conucnit diffinito. Minor aqtpm ex Porphyrio >
batetfic dicentCjGenus eft prxdicabile dqplufJ|>QS fpecie dif«
lexentibus. /

^
Similiter omnino poteft argui dpfpepiere^Aaindiutdai,
cum etiam in diffinitione fpeciei ponatur prxmcari de indiuU
iiuis,& hc videtur,quod mald diAuni ht, So;tein non eiCe fpe*
ciem.Muius obieaioois in Utera motiuum tantum tangitur,
(dim dicitur.Et ramen przdicari per fe conucnit generi,com in
inus diffinitione ponatur. *
.

B-efponAo autem in reiiduo ponitur : in quo ad plenam ma«

terix huius difcuffionem duas diAindliones innuit, prima eft:
przdicari dupliciter capitur , fcilicet formaliter 3c fundamen-
'
caliter (eu roateiialiter.Secunda eU, genus dupliciter accipitur,
fcilicet formaliter & fundamentaliter ,
feu materialiter. de«
^es fcire,vt terminos intelligas,quodin hac propofitione, Ho* ’

mo eft animal funt tria , fcilicet ly ( homo ly ( eft ) & ly ( ani* '

mal)qux extra animam nihil aliud funt,quam natura humana

^
importata per ly ( homo ) &
natura fenhtiua imponaca per ly
(animal}& vnitas feu coiunftio earuminter fe importata per ly
(eftlhxc enim triaintelledlus apprehendens infecuda fuaopc
ratione format hinc propoGtionem,Homq eft animal, qua fot-
aaaca rcflc^cndo fe fupes illa tib,vt terminant aAum fuicoo^ '

ii I
.% •
 1

n4 Thom.l Vio CaIct.Comni.'

oncatis adinnenic ic attnbuit eis quafdafn reladoflestdlcf/
Eomo, attribuit retationem fubicAi: & Ijr animal, relationeiit
prxdicati:& ly eft, relationem prxdicationis. Vndc prxdi-
catio formalitereft iUa relatio adinnenta ab intclledla ! fum>
damentalitet ter6 feu maierialitet e(l doninnd^io rei prardi»
catxcumjcfiibiedta. Similiter cum intellcAus ipprchendii
naturam (cAfi^mamSc reflexerit fe fu per illam , rt flat fub aftn
eius, »idfcStqu*c eam tc ficindifrctenierfe habere ad fpeciet
in quibnspthnd infpezerat naturam illam raluati,atttibuic na»
turx renfiriuz-feuanimait obiero relationem geoeris:&fie
genas form^itete^nia relatio.Genus autem fun^Hamentalitec
feo materialiti^bfl haiura ipfa , puu fenfltiuatSc fic patent cet>
‘

V minidiftirittioAfifa.
Ex his' rfia.HedtJebbrur.primum efl,qu5d cum genas funda-
mencaliter^nta aifimal,non includat in diflinicionerua prxdi-
, . cationera fundamentalem quia in difHnitione animalis noii
,
poniturcdSiqn£k?o ciascum nomine Yel boue,neque prard^ca-
tioncmfo»ma!ett>,qaiain diffinitionerei no ponitur res fecun-
Ca^IttU j jg intentionisrco^quens eft quod genus formaliter fumacur»
dtgtne- qnando diflidWirS Porphyrio.
Secandum efl, qu6d cum in diffinitioregencrisformalitec
non cadat prxdicatio fandamentalis de fpccie, puta homine,
quia relatio genetica no efl c6iun£la realitec rei, qux denomi-
natur rpecies:'confeqaens eft, qu6d przdicari de pluribus pofi^
tum in difBnitione eeneris (ic accipiendum formarer , fcilicet
^rofblatione prxaicationis,Yna enim relatio poteft caders
in difEoittooe alteriustita rt conceptus rclationi$,qux eft prao»
dicatio de plutibus&c. cadat in conceptu relationis, qux eft
genus.Et hinc habcs.qolm conformitet fandi. Thom.dicat af-
/7 « fiet <y» Arentes genus & fpeciem diffiniri pro fecundis intentionibut
dftS.frif-saconcreto. ^ ^
im itt.ft* Tertium deducendum efl , qu6d aliquid dicirat prxdican

/er p*r- de fpecic dupliciter. Vno modo denominata pexdicaa-

,Yt res
ine. bilisde fpeciebiis:5c fic animal prxdicatur de homine & boUe,
fhjr
dtgemert Alio mode : Yt id qu6 res denominatur prxdicabilis de fpccie-
i* frin. bus:& ficgeaus,iiTCHius diffinitione ponitur prxdtcari de
fpeciebus. ptxdicator de ipfius fpeciebus. Sicut aliquid dicitur
dirgregatiuum Yifus dupliciter. Voo modo, Yt res denomina*
'‘tam^rcgatiua Yifus, hoc enim modo oiz dicitur difgtcgaii-
aa tims. AlioTnodo , Tt id , quo ics danotnioatux difgregatiua
^ Tifu*
 ,

“•
tnDeentb&elTcntli]
onemadmodam albedodicinir difgregatiaa TiraiiC&ni
indimninooeeius ponatuf.dilgr^are ifum. Et fictultanc
iftaduo6mul,fcilicecqu6d icsaimmtaper difeiegate ifuna
eflaibedo,&nonoiz,res aacem dcnomtoatadUgrcgatioa tii
ifta da»
Ibs eftnix& nooalbedo : ita pr* sild io propo&to liant
fimul , fcilieet quod rct diffinita per prxdicari de fpedebus eft
relatio genericay res autem denominata prxdicabilis de fpe-
tiebus eft nacura,qox fubeft illi relationijputaanimil,ita quod
res diffiBitapctpratdieari Atc.cn genus lormalitcr,non mate*
rialiter itet aacem denominata ptrdieabilisi eftpenasnuce-
rialiter^non formaliter. Vode in Utera dicitur ,
quod ratio prae*
dicabilitatis clauditur in hac intentione ^ qo» eft genus., id
men,cui intelle^s iotentiooem pratdtcabilitatiiattnbuiti^n
«ll ipla intentio eeaeris,fedrer,cui etiam ipfa iotenciogdnerii
’ \
attribuitur.
.

Exquibusparet rerponfto ad obieftionC jOnia loquendo dd .

eo,quodper leprxdicatur de fpcciebus,^ res denominata pni 'H

<licati,Yetaclt Maior, fed falfa Minor, loquendo autem deeb
quod per fe praedicatur «Tt rario denoninaodi falfa cftMaioq
licet Minotfiteera.Vndecum femper altera ptaemilTorum fjt
falfa,nihilc6cludimr.Hacdiftinftione nuc aflign^iotermi*
Ilis fimplicibuf fic eti potcrids.prxdicabile de Ipeciebus dupli
citer,formalicer & denominatiud ,quod ptxdicatnr de homine
&
boue denominatiud eft animal', quod autem prxdicaturfbrv
tnaliter de homine & boue eft genus , de prxdicabtli nomina»
tind falfa eft Minor > de prxdicabili formaliter falfa eft Maior»
Jizcdidacdmapplieaueris ad fpeciem rcfpcdlu indiuiduoru
ad dilFcrentum,proptium ,& accidens , £c reliqua huiufmodi^
folnes multas obiediones , k illueefcet tibi reritas multarum
propofidonilm , qux obfcurx apparent, fteliduumcapituli eft
.epiiogas per fe patenr,&c. C A P. V.
«PM tsntmm ftrma : n«n item temfdretnr
trr»m effentiM,f9' quod ex ejfe 9effeutU tetnfojitx.idj^d demque «»*•
Smh^du»
teUigentix ejfritiuujmt « Deoex 4;>a <jr fotemtia eemfofirx , multk-
tia fimplt
flicfter otiendit.
reffdt Mdere fecundum queurtdmodum effeutia ft
iU atqua
ejletiaim
inJubTtuntix fef aratu fiillcet i»anima,iuteUigeutHeCp‘
materia^
taufa prima.<^amuu autem caufa prima /implicitate om-
nes FbUeJof hi coutedaat ttameu compo/ittomm motoria^ letfmii».
* ii 4
 ijf" Thom.iVio CaictComml
/» itittUigentiit <>* emimabm ^»iddm nit»ntm fmtft , tmtm
ftfitimufitiffedicitwrAmicihnnattter libri FontuyitdJFfft^utem db
£hipMtf»fl)9r»mreferittn qmid cffe tcntrarmm q»ia tMfHbJldmrtti
i materiafip^ratas nmuaattt &abfq^ omni materia efft probant <m-
tm demor^atio potifiima eft ex yhtuie inteUigendi, qna in eit eft, FI*
demut enim formae non ejfe intelligibiles in atln ,nifi fecundum ^nod
fiparantur a materia , 4 tmiitionibut eiminet effduntur inteUigf-
hiles ina(ln,nifi per yirtutem fubfiantia inteUigentie Jetuadmm quid
rteipiuntnrineOf&fecundumquid aguntur p*r eam :ynde oportet»
in qualibetfubkantia inteUigente ft omnimodo immunitae ama
teria^a nec habeat materiam partemfui , neque etiam JitJitutform4
knfreffamateria/rttfi dtfetmittuattrialibm.
r'' •
>

^ ^
r Hiciiidpiccrsdatusrccundus huius opras,intenacn$ in
-

pobfiau» daobus capitalis tradere notitiam .de eflentiii rubfiantiatum

,
tiarujim fitnpliciom ‘quemadmodum tradita eft de dTentiis fubftaptia^-
flkiutn, Kum compofitanim. Facitaat£ fex in praefenti capitulo.
Pein^
declarat , quod elTentia in fimpUeibus non lignincat coropofc
tum ^uid ex materia & forma, fcd formam tantum. Secando
comparat illa* effentias eflentiis fubftantiarum coropolitatum.
Tertio oftendit tales fubftantias efle compofitas ex effc , e^ &
’
feotb. Q^rto declarat inteliigentias habere effc cffcdiue 4
Deo.Qumto oftendit eas efle compofitas ex aA(V& potentia,
Sexro de multitudine eorum agit. PrxmilTa igitur primo con-
cordi lententia Philofophorum dcfimplicitate omnimotbjpri—
mxcaiilxt&quibufdam diflentientibus circa immateriauta-
temintelligcntiarumadduftis. Contra hos talem conclufi^
nem ponit.Omnis fubftantia intcllcftualis eft immaterialis , id
efteompofita ex materia & forma, & independens a materia;
quam fic|ftobat.Omnepatien$,telageos,vel recipiens, xel ha-
bens in fe intelligibilein aftu eft immateriale : omnisfubftan-
tia intelieiiualis eftpatiens,velagen$,vel
recipiens,»cl habeat

fe inteJligibile io a&u tergo omnis fubftantia

intellc^ualit
in
eft imroaterjalis. Maior quo ad tres fui partes ex eodetame-
• ••
djo probatur, fcihcetcx hoc, quod intelligibile in a Au opor-
•
tetelTe immatetialc, tertio de anima, text. com.Ji.&
' autem rem immaterialem oportet eife immatcmle ^etrquod
agens non poteft elTc ignobilius fuo eftcAu,vt dicitur }•
dq|^
• T.tn. nia,teA..eom. il.&icxt.com.40.rccipercquoqucimmateriale
non poteft rcsimmaierialis,ytpatet 3 .deanima,com. j-mum-
quodqut
 Ia De ente dc ef&ntia.'
^o4qne recipitar per modum recipientis
m
: 9c per idem inno -

tcfcit, quod Rabere non poteft res immaterialis immateriale Tlr.j.

cognofcibile in reipfa. Minor autem ab omnibus conceditur.
Fruftra enim elTet lubftantia intelleAualis nifi aliquid intelli-
^ret:cdm vnnmquodque fit propter fiiam operationem,Tt di-
citur i.Ca:li.tcz.commenM7. «
NttfottfiiUtre tUiq»k,qu9dinte^hibt4ttmn0n impediat $M~ hHeSigt
ttria qualibet,fed materia torpet alie tantmm
, Si enim hoceffettatione fi"*-
taateriacor^alietantnm.tnmmaterianonditatitrcorperalie ,nijift. pl<* i"*-
eandiem^HodJiat fieb forma cerporea,tmnceperteret ^qitid hoc haberet "*"»•* rjl

materia a formatorporalifiUicet impedire inteUipbilitate.Mthoc non "onmodt

pottji ejfe^nia & ipja forma corporalk aihojmtelligibilu eji,j^»t ^ corpora
a-
liafer ma ,Jed qnod a materia abShahuntnr. Knde in anima mteUedi- U,fed ab
na df inteUigentia nullo modo eft compojitio ex materia dtforma:yt hoc
modo accipiatur materia in ekiJicHt in fubUantincorporalibntifed eji teria
^i compojitioformxdy effe t^nde in commento noua propofitionn libri formati--
dt^foujis dicitur, quod intelligentiaejl habens formam
pituribiforma proipfaquidditate,ytltjftntiafimplici.
dfejfe, ^ acci-

Quia pofiet aliquis credere rationem fa£tam recipere re-

^nhonem:idco intendit hic excludere refponfionem,quz
polE:r imaginari fu£cieDS.Adhoc pofietaliquis diftineuere de
materia corporali,& materia fimpiiciter:& dicere, quod maior
eft vera de materia corporali, oon autem dematetia fimpliciter
dc conlequenter concedere, qu6d omnis fubftantia intelle&ua-
imm unis i materia corpotalimon autem a materia, quia
lis eft

noDmatetia,redmateriacorporalis impedit intelligibilitatem

inaftu.
.Contra hanc fugam inibuur ratione ducente ad impolTibile
fic,Materia corporalis impedit intelligibilitatem per te ergo
,
forma corporaliseft id vndc materia habet, qu6d impediat in-
*
ceUigibllicatem:hoceftimpoifibile:ergoadeft^Aionecoafe-
qoentis,& confequentia elf nota ex terminis; Cum enim mate-
ria corporalis duo dicatjrcilicetlyCmateria)^^!^ (corporalis)
dcexly materia fecundum aduetfarium non impeditur iatelli- *

gibilicas in adlu, rcftat ,qu6dhocimpedimeotumfitexly '

cor-
poraliifed ly corporalis mhil addit fupra materiam nifi
, forma
Corporeamtergo ex forma corporali.fcu corporea oritur,qudd
materia impediat intelligibilitatem in adu. Falfitas autem
coa
fequentis probatur fic ,Oomis forma non coacepcacuin
ma-
ceria eft aduintelligibilisipatctifta ex |.deaaima.texc.com.u, t

ii 5

I
 i)S Thom.siVio CaietComtn.'
2V..i.Fotniacotporcaeftfor<na fecundom fcnon conCfpra rnO! nat
ceriazaecipuurenim iiftinAa contra matciiamrergo forma cof
T
porca fecuodum fc eft ado inielligibilis , unc rltra, Nihil fc-
ciinddmreaduincdUgibileezre impedimentum prxiUimtel
ligibilicati^furma corporea efthomini tergo forma ,corporali»
non eft id ynde materia impedimentum intclligibihtans fii-
mattquod erae probandum. £ft igitur tam anima intclledtua,
quam iateUigentia qiizlibet non compofita ex materia & for*
J»r4p.x. nia,St accipimus cornpofitionemcz materia & forma ynipoed;
hlf t 0 .ta.
pfout fciKcer,materia& forma nominant partcseiTcntiaievrei
Z)mkl9/i. quemadmodum didum cft,fubftantia aliquas elTe compofitas,
fjij. IO. in prat cientibus, fed eft in eis aliud genus cqmpofirionis , fei-
liect ex forma efte » de quo infra erit fermo ; & fic habetur prU
mapars iotenii.rcilicet qu6d clTcntia io fubftantiis intclledua
tdtumftr libutnon fignificateompofitum quid ex materia ^ forma. R.e»
manet ergo modo declarandum ,quoimodo figuificet formanf

tantum.propterea fabinngir.
Et jmomedi htefit , efi didere. Quet»n^»e
enim itdfe
bent adinmicem^niJ -vnum tft cdmfa effe aittrim, ilhed qn«d habet rd
titnem canfs.frtejt habere ej)'e fine alter» fed ncncennertitur.Taln am*
teminnenUterhabitudomateriat^forma, qnod firma dateffemate»
rUitr ideeimfteftbile eft effe aliqnam materiam fine ferma: tamen
men tmpeftibUe
eft aliquam formam fine matetia : forma enim n»d
»ffe
habet in e» fqued forma dependentiam ad materiatn ,fedfi inuenian-
tnrahquaforma,qna n»n poffunteffe nifi in materia, hoc accidit enfi
tundunt quid funt dicantes a primo principi* , quod eft alhtt primie»
t^punu.
yhde iUaforma,qna funt propittquiflima prime principio, funtfor^
ma per fefine materia fuhfiTlenttt : nen enim forma fecundum totnat
^entu fuum materia indicet, yt didum ffl,& huiufmodt forma funt in
'‘telli^ontia:^idt»nenopertetyteff<.ntia,yel quidiitatetharumfudo^
ftautiarumfintaliuA,quamlpfa forma.
JJterlue lotendeus io his verbi» declarare , quomodo clfentia in fub-
taufaexi {^antiis firoplicibus fignificcr formam laotum , tali ratione hoo
pjobtt. Qirfcurique ira fc habent, quod i^num eft caufa dTe
g|(erius •&. non cconuerfo iilltid quod habet rationem caulx
'

quid fui poteft effe fine r.lrerojfed forma marctia ira fc habent , qudd
&
urdinu tf t^rmicanfarefre materiat, & non cconuerfo : ergb forma po.
fefauiU» tefteife fine materia,& materia non fine fotrna. Tunc ylira. EU
icniia inteUigeatiatum Bon eft compofiu ex matetia
fiefotnaa
ic noB
 Thl!>e ente & efTentU.'
ftttoA peteftefTe materia tantum, ergo eft forma tantum.
Et nota quod maior propoiitio poteft dupliciter iotelligi.
Vao modo iic,qu6d id quod eftcaufa alterius,&C. idemnume-
'
xUpofficelTe fine altero non afTaraitar i nobis , quia eft
fella fiteTtrapropofitam.Fairaquidem .‘quiafubiedumcaafat
cfTe propria^afnonis,& non econtrd : 9c tamen fubieduiA noti
poteftefTe nne propria pafnane.Escrapropo^tum vero, quia
BolumUs concludefe , quod forma ,quai eft ia materia., ficllr.e
'fnateria,fedquod aliqua forma non exigit materiam. Alio
modo intelligirar Maior , quod id quod habet rationem caufat
fecundum fuum ordinem , porefl elTe fine altero , id efl fecun*
‘
dum aliquod fui ordinis poteft reperiri fine altero,& fic eft tc-
ra,& ad propofitum. Vera quidem, quia caufacum indepen^ /

dens fit a caufato, confcquens eft , xt aliquod pertinens ad

funm ordinem poflit habere efTe extra caufatum. Adpropofi*
fitnm xerd ,quia Lmendimus Concludere , quod forma fecua-
dum fuum genus non dependeri materia, ita quod aliqua fbtw
ma poteft inueniti feparata. Vnde Sc in minori notancernoa \
'

adomitur forma materialis feu habens efTe in materia, fed fon-

ina fine additione aliqua ad infinuandum ,qu6d loquimur de
forma , n forma eft, non xt talis xel talis. Paterautem Minot
illa ex nouo Metaphyfic.text. commenta, & ij. xbi habetur,
quodaAus eft prior potentia fimpiiciter&independensabea.
£x eo enim quod forma efrenrialircr eft aAus,matetiaaat£ el^
feotialiterpotentia.fi nAut fecundum totam faam latitudi* . <
nem non dependeti potentia, confcquens eftqubd forma fe*
caaduaitotum fuum ordinem non dependeat a materia. Ma>
tenam autem cum effentialiter fit potentia ,nccefrc eft depen-
dere a forma, fine qua aAualicas non inuenirur:& fic paret
Minor, quii forma abfolute in eo quod forma, depenact i
'
materia io fuo elTe,ficut porcnrta ab aAu 9c non econuetfo.
,

Quodxerb alicui aAui conueniat .quod noninueniaturnU

fi receptus in aliqua potentia . hoc eftezeiusimperfcAione.

& non habet hoc in eo, quod aAus: & fimiliter quodaliqua;
farmx non fine nifi in materia hoc habent ex fui imperfe-
,

Aione , qux attenditur penes diftanttam a primo principio

Deo glonofo , & propinquitatem ad primam materiam ; xndu
tales formx non fnlum caufani efTe materi*, fcd&ipfaecau-
fec* fuQt quodammodb d mareria. Cauf* cnirnTunifibiinui-
•em caofae.rt dicitur a.Pii/fi.tezt. commsot. jo. Eifentia igitur
fubliau

)
 V

140 Thom.iVioCaiet.-CommJ
Ftrm^ fubftai i arom intcUeflualiu cftimixiatcnalis fnrmatawmttip
CLViEStlO VIII.
tUriim- Num materia fcjiit effejme fnrnd.
materia^ Circa hanc partem occathi ijuzltio
, &
hacc eft odana : am
Im. n^tcriapofficciTe fine forma. In hac quxftionc tria&cico&
- Tlr.ao. fanc: primo ponetur Scoti opinio, rccuodhponecucopinioS.
Tho.teitid lefpoDdebirar rationibus in oppofitnm.
Sc9. udi. Quo ad primam Scotus in a.fen.dift.ix.q.opinatur pp 0 c ma*
ix.q.x. teriam efle fine forma : atgurcque ad hoc probandum muld«
plicitcr.^ ,

Setmtdo. Primo fic,Non minns dependet acci^r^^fobflanclaqudiii

Iftjatra materia d forma:fcd accidens poteA el^^^hpTubftatia Tt patM
,
met*-^al- in Sacramento altaris:eigo materia poteu cuc fine forma.
tark. Przterc^, Abfolutediilicftnm^ prius alio abfolutopoteft
T. <.i6, efic fine illo abfque cotradi&ioneimateria refpediu formz eft
hniurmodi:ergo poteft efie fine formaiminot eft euidens., miu
« iorprobatur,qDiaprins ineo quod prius, non dependet a pofte
Ttrtii. accipitur hoc ex quinto Mctaphy.tex.comm. 16. priora
fnnt,quz pofiunc cfte fine aliis, alia non fine ipfis.
Prztcrca,Q^icquidabrolutumfacitDcus in creaturis me>
diante caufa fecun^^yz non eft de elTcntia caufati, poteft fa>
ccre fine illa :fed materiaro Deus facit mediante forma, qa^
pon eft de elTr n tia ei u< :ergo poteft frccre fine illa.
^l^arti Przterca, Quicquid Deus immediate creat immediate con«
Qmi mtr’ feruat vel coferuarc poteft: fcd materia Deus immcdiaid creat:
ergo immediate conleruare potcft,crgo fine omni forma.
Prztcrcd , Cum nihil Deus extra le neccftatio velit ex ho^
- qnod vult materiam elTc, non eft necelTe quod velit materiam
eire,nifipropter neceflariam connexionem vtriufque, fed inter
materia & formam non eft talis ncceftatiaconnexiozergo ,&c.
Quod autem non fit talis necclTaiia connexio inter niateriam
&Formam,probatur : quia tunc fequeretur , quod materia de-
terminaret fibi neceftatio aliquam determinatam formam»
Probatio confequentiz. Quod determinat libi genus formz
determinat fibi aliquam fpeciem in genere illo: & quod deter-
minat fibi fpeciem : determinat fibi efie in aliquo in diuldub
illius fpccici:omne enim quod de neceflltatc eft homo , necef-
farid eft hic vel ille homo : confequens autem eft falfum , ma-
teria enim nullam fibi determinat formam : ergo relinquitur,
quod materia no determinat fibi genus formz ad hoc quod fiL
. Coa
 In Deente&efTentia. 141

C6nfirniacar,Quicqui(i contiogenter fe habet ad qnodlibct

ceaeiisabroluci,comiQgenterfchabccad id genus abfolutain,
ied maceria contingeatet fe habet ad quamIibctfoci^m:ergo
xnateria concingenter fe habet ad genus formx. Probatur ad»
hac,qc6d fi materia fibi determinat de necclfitategenusfor-
inie quod etiam de necefficate determinat fibivnum indiui-
,

duum foliirn illius generis :

qiiia vnum eficntiale & vnum fin»
depeoaer e a pluribus rircntialiccreiafdt
j^olare e(l impofiibile -~—
generis:raateiia autem cft vna efientialis &
fingularis:ergo im
^ofiibile eft quod dependeata pluribus formis eiufdem gene-
zisc&ficfinecefiar determinat fibi genus formx, necelTarid
quoque determinabit fibi aliquam vnam formam,quod falfum
cltHzc deprimo.
Quo ad iecundum S.Thoman primaparte ,q.^tf.an.i.8c in M
^uxftionibus de potentia Dei,q. 4 .ar.i.& in qubii.q. 3 .ar.i.coa»
firmat id quod hic dtcit,fcilicet materiam no pofTe eUe fine for f «4»
fha duabus rationibus. Prima eft ducens ad impoflIbiiefic.Si
materia erifierct abfque omni forma, materia fimul non efiet:
& non efiet hoc implicat contradiftionemtergo,probatur con-
fequentia quo ad fecudam partem,quia quo ad primam ab ad» . ,
v
uerfatiis conceditur. Impoffibile elt e>i'e^u formalem fepara»
ri a form3,fedexi(lereeftefF^£fcus formalis formZjfic enim dif .

finitur.Forma eft quz dat efle rei , ergo impoffibile eft ponere
cxillentiam fine forma. Sicut enim impoffibile eft efte album
fine albedine.ua efie io adu fine adu,a£los autem primus,cu-
ius eft dare elTe,idem eft quod fotma. £z illa ergo propoj|i^o-
ne, Materia exiiUc abfque omni forma, fequuntur duo contra»
diftoria fimul vera, ex eo enim q^uod maceria exiftit , fequitur
quod fit in aAu,ez eo autem quod eft abfque omni forma, fe»
duiturquod non fit in a&uHuic rationi dat Sco.quandam re»
moDfionem,quz quia non ntfi chimerica,& tanquam indigna,
de qua verba nant, omittatur , quodlibet enim proferente con»
traria folicicu efie ftulcu eft, ait A.rift.a quo didicimus in lib.ji.
Metapb.QuidfitaAus Scquotuplez.
Secunoa ratio S.Tho.ad hoc idem eft ifta, Omne indiuiduu
determinatum ad gemis completum vel incompletu in rerum
natura per fe eziftens eft io aliqua ceru fpecie per fe vel redu-
iftiue : materia fola neque per fe neque redu^uc eft In aliqua
cena fpecie,er^o maceria fola no n poteft efie indiuiduu quod-
ctoque ia fetuui hatufaliitij||||^ ez fe clara, non enim facili

V
V' clfc:c
 14 * Thom.i VioCaict.CommI
qua determinata fpecie e^t materia fota.
e^Tcc 6ogcre>iQ -

Maior probatur cx eo quod indiuiduum omaenm comt

pictum ,quam iocomplctUifiperfeexiftitin rerum naratafi^-
pitatum ( quod dico propter indiuiduum generis .vihxcrub-
ftamia,boc animal , &c.) non continetur fub genere per fc vel
icdudiu^immediaie.red mediante fpecie: inter genera enim
jcindiuidua mediat fpccies , & inter principia generis 8c eritk-
cipia indiuidui mediant principia fpeciei pariibrmiter.Ini^ex
hxcMaiorpoteft probari ad hominem alTumendo di^ScOc.
f.argunicnt.ibi enim ipfe exptefse adumit, quod quicquid de« ^
terminat iibi genus aliquod , determinat (ibi aliquam certam
fpeciem illius gencris.Et potes etiam ex di£iis Scot.ibi argue-
re ad hominem, & piobareoppofitum intenti fui fic, Q^ic-
. quid determinataliquod genus, doterminatfibialiquamcec-
tam fpcciem illius genetis : materia lola determinat (ibi genua
fubftantixieigo determinat (ibi aliquam cenam fpeciem fub*
(lamis: (aitcmrcduAiue : ergo materia fola eflet in aliqua cer-
ta fpecie, hoc clUalfum. Minor eft omnium , ^cproceflusbo^
nus,ergo,&c.
DtHsqu» Hanc veritatem approbat Arift. (vt ipfe Sco.confitetur ) loco
allcgato.Sed qnia dicit exfalfo fundamento AiiA. hauc concla
fi* (ionem teuui(re,fcilicct ex hoc , quod Deus non poteft agere
fiut tau- (ine caufis fecundis ; oftendo in hoc Scotum errare ex didis

fitfefua- cnimPhyii. Comroen.ia.Au«r.cx eodem

Commeo, fccuudo
dit. prxcifc fundamento quod S.Thom. adduxit in prima ratione^
cenet idam cundfiihonein. Vbi nullam (ieri mentionem de co-
nexione caulaPicacis primz caufx apparet , fedtantdm de ada
Cvm.u. ^potctu:itaqu6d ex natura adu & natura prim^ materi(,que
i.fhjfi t. potcntia,coucludic Auer.quod duo conttadidoiiael-
fcntlimulvera, vtdcdudtimed, &c. Auicenoa quoque in
ftuagefi- Meuphydex fux,cap.tcitio , tenet conclufionc Scoti elTcim-
W.9. poff>biltro:li ramcnpofuitexprefsd materia elTecicacam. Va-
Ad fri- de hzc canquam dcArudiua Mctapbjficalium pciocipioruagi
tnuM» yitandaeft Hxc de fecundo.
Quoad tertium rcfpoudeo. Ad primum negatur antcced£s:
plus enim dependet potentia pura ab adu,quam adus impcx>
fcdusabadu pcifcdo.
Sed comta hoc inftac Antonius T rombeu dc, Magis depen*
dcc pofteiii' s i pTioii,quam prius a podeiioti: frd accidens eft
poftsiius rub(laiia:maiciia fouua: cigc magis
depen

'X
 In Dc cntc & elTentia* " ^4)

dependet accidens a fubieAo,quinn maceciai(bniia.For(edi-

cetetur (ait) quod materia ooneft piiortcd pollet iorfoima.
Comcacnam licet materia fit pollcrior forma ordine perfcdlio*
ris:cft tamen prior ordine geucrationisi^ coalcqucoterprir>r
fimplicitettvtarguatnrfic, Qundocunquefuntaiiqui duo or»
<lines,quotum vnus fimplicitet eft prior altero, quicquid c(i in
ordine prior cdfimpliciter prius quocunquccxtilciice lu ordi-
ne pofteriore : 1'edordo originis & ordo peifcCtionisita fc ha«
bent,qu6d ordootigiais dl fimpiicitcr prior otdmc petfedio»
nis (Sc huc io natura |rimtata} ergo quicquid c It p ius oiigine,
clt prius fimplicitecquocunque priore ordine pcrfLctior.istfed
kaell, qaodmaicfiiitelt prior urigine forma, licet rortna fit
prior perfe^ione,eigu mateiia clt limplicitci prior forma.Pro
cefiusbonuriSt maior probatur, quodlciiicet ordo uriginis eft
£ujpliciter prior or line petfe^ioms: nam jpnora generatione
funt poftetiora pctfc&ionct natura enim ;emper procedit de
__ imperfedo ad perfeduiergo ouicquid eltimpcrfcdius.clt fim
piicirer piius quocunque pertcdioriiled m.tcria prima elt im
perfedior forma,ergo materia piima elt fimpliciter prior for>
ma. Tunc vicra.Eit nmplicitci prior forma , 2c omne prius in
fuo priori potell clfe fine polteriori:ergo,&c.
Adboc refpoodecurcripliciterponlioae, adinfinuanduai'
gumcntimuUiphcemdcfcdum. /

Primo dicitur,qu6d forma,licet fic pollerior materia ordine

generationitteft tamen ptior etiam otdinegenerationis mate-
ziaexilteme.birgni enim refert dicere materiam, & maceriam
cziftentcmificat fuperficies e(t prior albedine, albedo tame eft
ptior fuperficie habente elfc album: vnde in propofico cum fer-
mo fic de maceria eziilente ( fi enim poueretnr materia folaiu
zcium natura, oportet ipfamexillete)pacetfatfum afiunai.
Sccuodb dicitur qu6d aliud falfum ibi alfumitur, fcilicec
^uod ordo generaciotiis fit fi iupliciier prior ordine perfcdiu*

nis,ltan<io infra limitesnature finiexteum euim adus fieprioc

potentia fim pliciter.tam fi ponatur Oeus finitus qudm mfiai* .
,
cos: vt patet ex y. Metapb. tex, com. 15. & ix. dc textu cotn.)0. i

'

^ptioCitas adus fic prioEitaspecfedtonis:cofequense{l quod

fecundum veriutem ordo peifedtonis llc fimpUeitee
Arillo.de
prior ordine generationis. Amplius , Id quod eil prius natu>
za ratione dc tempore, ell fimpliciter peins ordo petfediea|s
:

, fxioi iutiua tatieme dc cemporo oid^ impctfcdionis , qu^

 144 Thom.iVioCaict.Comm#
lisdl ordo generationis , qui fe tenet ex pane cauGr materia*
lis:oido igirui perfectionis eft prior finaplicitenmedia quoque
r.rf.7j. propofitio eft Arift. S. Phyfic.tex.com. y^.xbi expiefse loquitur
in naturafinira ad probandum>fcilicct motum circularem eflc
primum. Vnde ad probatiooem:concefib,qu6dpriora genera-
tione fuot impcrfeftiota , & quod natura procemt de impetfe-
doad,perfe6tum,negatur con(equentia:ergo ordo generatio*
nis eft fimpliciter prior : licet enim agens naturale prius attin-
gat imperfe^um , oportet tamen prius agens in fe perfeCtuaa.
efie: n dicitur in 13.Metaphy.texc.com. 40. Hic ^uectetu,
quod oportet mendacem efie memorem : in quaeitione de pci-
roo cognito. Anco. Trombfca, quas impugnat pcopofiiionea,
has*nunc aiTuroit,&c.
T.C#. 40<
Terti6 dicitur,qu6d dato toto pcocelTu,Tlcima cSfeqnenria
nihil Yalet,falfum eft enim > quod omne prius poffit fecundum
xemabfolui a pofteriori quodlibct(YC ad fecundum dicetur)..
, Sed contra primam refponfionem,qux ponit materiam non
habere propriam exiftentiom : fcd eam mendicare a forma^in-
ftatur fic:Cuicuoquec6ueoit aClu caufarepro aliquo figno^co-
uenic & exiftere pro eodem fignotfed materix primx io primo
figno,quo recipit formam, conuenit cauGire, ergo pro tunc fibi
conuenit exiftere : fed pro illo figno non habet exiftentia for-
mx, ergo propriam.
£tconnrmatur,quia materia aut caufat compoficu,&recipic
.

formam , quando exiftit, aut quando non exiftit : non quando

nonexifticiergo quando exiftit,ergo pro tunc cduenic ^ipro-
-pria exiftentiatquia exiftentia fbrmx fequituc totum compofi-
tum. Et confirmatur fecundo, quia caula non mendicat a fuo
cftedtu, maceria autem caufat exiftentiam compofici 8l formae:
ergo non mendicat exiftentiam ab eis,&c. •
Ad hxc dicitur , quod fufficit caufx pro quolibet inftanri t&
poris quo aCf u caufat habere exifteniiaminec apparet necella^
rium , quod pro quolibet figno naturx infit exiftentia fibi,quo
ineftcaufalitas. Ordo enim naturx talis eft in eodem inftanci
temporis,quod fcilicecmatetiarecipic fotma: ex quibus reful*
taccompofitum,cui iamelTeadualis exiftencix adueoit:quo
ipfum compofitum prim6 , forma fecundo, & materia tertio
cxiftunt.Ad formam autem primx inftantix negatur Maior.
Ad primam confirmationem dicitur , quod materia caufar,
.

4paudo exiftit: quia pro omni inftaw quo caufat, exiftit:

quari
 InDcentc^^eCTentia. •
14?
•
I
Ii , i .

<juan<io terminus tempornlis. Ad fecunda confirma-

enim cft

tionem dicitur,<J> licet caufavteaufa non mendicet i fupeffe T. C ii.

ftu:tam€ caufa materialis mendicat a fuo efFedlu, qui eft eius d».
caufa in altero genere caufie;co quod caufx funt fibiinuicem
cauijerquinto Mctaph.tex.com.t.Oportet autie has rcfpcfnfio-

nes a Scotiftis admitti: ijuia cUmSco. ponat fecundo fen. dift. '
:

3.q.3.exiftentiam elTe vltiraum a£lu pofteriorem tota coordi-

natione praedicamenta,licet non diftinfkum realiter a re cuiUs
rei habere habitudi-
eft oportet effentiam materiae ex natuta
nem ad fua cuidcntiam,vt potentiam ad aftum.Et tunc j^oteft
. airgui fic , Effentia matetix ,
vt diftinfta contra fuam exiften-
tiam caufat ex natura rei in genetc caufx materialis fua exi-
ftenriani recipiendo eam ergo fibi pte illo figno conuenit exi
ftcntia:& fic habet exiftentiara antequam recipiat eam,fimi-
recipit ex lutu-
liter ftanio in illo figno aut eflentia materix
,

ra rei fuam cxiftcntiam,quando eft,aut quando non eft,&c.

Ad fecundum principale negatur Maior. Ad eius probatio-
'

nem dicirur,qupd non fola dependentia, fcd necclTariaconne cm.^

xio aliquorum poteft elfe caula infeparabilitatis eorum Ad id,
quod adducitur ex quinto Metaphy. dicitur quod vniuerlalis
affirmatiua no conuertitui fimpliateriifta enim efivera,^®
cunque poflunt effe fine aliis & alia, non fine jpfis funt priora,
fed non conuertiturquxcunquc funt priora, polTuht eifefine
aliis,& alia fine ipfis.
Et nota quod maxima illa Scotica, Omne prius abfolucum,
&c. non poteft faluari , etiam fequendo viam Sco. quo^ro
nunc ex duobus manifcftatur.Pnmo e* eo quod partes euen-
tiales fimul fumptJcfunt priores toto: 'tamen apud Sco. non
polTunt efte fine toto.
Secundo ex eo, quodprxdicamentum quatitatis eft abfolu
cum prius prxdicamcnto qualitatis prxfcrtim quo adqliat-
tam Ipccicm cius:& tamen non poteft fieri quantitas continua
fine ngura.Si enim quantitas fine figura fieri dicatur aut finita
aut infinita,non infinita. quia illa non dabilis,& fi forte imagi-
netur dari adhuc cum oporteat efle lineatam , aut ergo linea
,

re<fta aut curua,& fic eflet figura,fi finita, ergo figurata:figura

enim eft qux termino vel terminis clauditur limiliter aut

habet lineas redas,aut curuas,autcirculai‘cs,&c.

Ad tertium quicquid fit de Maiori,ncgatur Minor. Votrati jfJ.

enim ctfi non ut dc clfcntia materix ,

eft tamen de elfcntia tt 9mi
De ente ic clfcn. kk
 14« Thom.l Vio Caict.Comm*
xnatciiaf criftentis.
'

Adquarcumdicicux,q\]Qdcume(iiu fit duplex cficdiuu ^

pn>*» form 2 lc,quicquid iiTimcdiat^ Deus caufat ,
p6t abiP
,
que media cauracffc£liua confpruarc non autem abrq;m^
:

dia caufa formali quale medium eft forma cefpcdlu macerix«

Adquintum negatur,quod inter materiam & formam noq
!**»• fit necelfaria connexio. Ad cuius probationem negatutcon-
fequentia: cuius probationis falfaed Maior: per id autem
quod additur, fcUicet fecundum quod ncccfiario eft homo,
neceifario cdbic vel illehomo,nibil aliud habetur, nifi quo^
quia materia nccelfirio determinat fibi genus form;:ideo ma
terii non potcd efle fine hac vel illa forma: quod efi intentum
nodruni. Non epim vallet confequentia, A nccelfirio c.t ho-
•»
mo: ergo A nccelTario cft hic vel ille determinate, fed vage;fic
fic conceditur,materia necclTaiio determinat fibiformamicr-^
*
'
_
go ncccfiario deternunat fibi hanc vel illam formam non dc>
terminate, fed vage.
Ad confirmationem, cum dicitur. Quicquid contincenter
'^Tc habet ad quodlibct generis abfoluti, contingente^fe habet
X ad genus iplumteodcm modo rcfpondetur,di inguendo,con-< i

tingenterfe habete ad quodlibet determinatc,vcIvag^.Priind

'
enim modo falfa cft Maior.Sccundo vero falfacit Minor: ma-
teria enim non contingenter, fed necefiario fc habet ad quali-
hctformam indeterminate ,& vage.
V
*
Ad aliam probationem dicitur ,
quodj vnum cfientiolicer
vnum cft fingulare ncgatiue,ficur c tmateria prima,poteit cf-
Jentialiter dependere in cfTc a pluribus ciufdc genetis indetur
minate & vage, fecundum quod illa plura habent vnam ratio-
nem communem ,
omnes formae conueniut
ficut inpropofito
ip hoc quod dant clfc aiftuale RcflcAe hoc argumentum con-
tra Sco.de quantitate& figura, & forte perfuadebis infirmita-
|cm cius:quantitas enim continua determinat fibi genus figa
xae^nuUam tamen fibi figuram vendicat.Hacc de quarto.
J» boc trg» difftrt tfftntia JnhJfantit (em^optd flf
Jimflicis , quod efftntid fubjlantid tvmjfo/ifd non tamtttm fortnatt^f
^ec tostum materiam : fid (ompleftUmr forma (Jl* materiam : efftn-

'
fid tero fuhflantid fimpUdis efi firma tantsm. Et ex hee casfantmr

^ ^
dsd dlid digerentia ,
v«4 efi,qutd effentia Jsbftautid tompofif^
fotefi fignifitari tt totum ,yelrtpdn :quod accidit propter mot*m
fid defignatioaem , yt diiism efi , ideo nm quomodotibit pr addes-
 In De ente &efTentia. 147
^ tffeptia rei temfefiU
hemo fitqmiiiiUs fna. Sed
it ipfa re (ompvfita.Nm emmpetejt iki qitod
ejftntia rei fimfUOs, qu4t ejifih* forma nnn
fctefifignificari nifi yt tottem
(»m mhilfit ibi praterformam r^teafifotm
tnam recipiens ,)Et idte qtioatnq»t medo fnmatur effentia fmbjiuntis
fimpUtis de ea praikatnr, Vnde Anicenna duit , q»ei qnidditas fiobo
fiantU fimpUcis eft ipfummet fimplexi^nia nen eft aliquid rtcipieus ip*
fam.
in hac fecunda parte capituli comparat eflentias fubftan*
tiarumfimplicium clfcntiis fubilantiarumcompofitarum,tn-
plicitcr differentiam intereas alligando .Prima differentia
eft, quod eiTcntia fubftantia: fimpUcis fignificat formam taOf
tum -circntia autem fubftantiaecompofitx fignificatcompofi
,

tum quid ex materia & forma : vttaque pars difrcrcntix patee

ci fupra didis Secunda differentia e‘f, quod eflentia fubftan-
.

tixcompofitxpotcft fignificari vt totum & pars, non autem

dentia lubitantix fimplicis Vndcoritur:quod quia prxdicatii
non debet habere rationem panis , quod effcntialubr.antijB
(ompofite quandoque prxdicaturdc ea :*& quandoque uon^
cumfcilicct fignificatur vt pars. EfTcntia autem fubltaiuixfim
plicis, quia vt pars denotabdis non cftdemper prxdicatur de cO
cuius .

Ad cuidentiam huius differentix notandum : quia primo

qfpedu apparu falfa ex eo, quod patet , quod in pofitis no-
minibus fub'' antiis fcparatis , poflunt fignificari earum ef-
fentix in abftrado & &
in concrero, confequenter vt totum &C,
pars: polTum enim dicere, Gabriel &
Gabrielitas, Deus &
Deitas, &c.Sed licet ita appareat, diligenter tamen infpicicuti
Qppofitum illucefcit. Conlidcrandum enim ,quod loquimur
de effentiis rerum &conditionibuscatum,quxcaslequuu-
tur & non de illis, quxcxfolo opere inteUedus fiunt, clfen-
tix enimfubdantiarum compofitarum ex eo, quod duas par-
tes rcaliter habent, feu ex eo ,quod funt fornix in ijiateria
tx fe habent; vnde intcliedus fundet in eis fignificatipnem
per modum partis & per modum totius. Cum enim fignilicac
formam illam in habente feu deferente ,figijificacur vt to-
tum 2c concretum , vt homo cum aurem lignificar illam, non
:

Yt in habente feu differente ffcd per fe figmficat in abftrado

per modum partis, vt humanitas Efientix autem 1'ubllan-
.

tiarum immaterialium, quia dieunr formas non receptas in

zfureria: ideo cxfc non habet quod fi gnifi centuria concreto
KK i.
 J4? Tom. 1 Vio Caiet. Com.
& in abftradOjVt totum & pars,&c.Non enim cft ibi different
nec delatum. Sedquia intelle£lus noder intelligic res fimpli-
ces & alti/llmas per modum rerum compo{Itarum:Idco,vtdi
Ca.i6 ^
cuntCommen.ii.Mctaphyfi.com.jo.&S. Thom.prima parte
q. 13 fuitnecelTe , vt in illis formaret abftradu & concretum,
*3 '
i'
& intelligeret eas per modum totius & parcis. Differentia er-
go polita hic edeum additione incelligendailic quod effentia
mbdanriarum compofitarum ex fc habet, quod fignificabili*
(it per modum totius & partis, effentia autem fimplicium ez
Icnonhabetquod fignificetur per modu totius & partis, fcd
abin<elle£iutancuin:& ideo diuer{itas,qux inter abdrafbum
&
concretum in fubdantiis compolitis ed ex parte rei,& redu
citur ad didinflionem , quae cd inter fubic(dum deferens Sc -

fprmam delatam: diuerlitas autem , quae ed inter abdta^luiji

&
concretum infubdantiisfeparatis,non edid ex parte intelle
£tus:vtcommen. ibi dicit:Et propter hoc dicit Auicen. quod
Cafit.)9 quidditas fimplicis cd ipfum fimplex,
&
quidditas compofiti
/»• non ed ipfum compofitum.
u. ca. j.
Circa hanc particulam cd vuum dubium: An rerum fit
^uod in fubdantiis feparatis idem fit quidditas, & id,cuius cd
id cd natura & fuppontum.Ed autem ratio dubitandi quia S.
^utdUh. Tom.in quolibet, z.q. X. arti, t, dicit quod cum apud Arido,
z. q.t.dr, 7.Mecaph.tcx.€om.zo.& ti.in his,quibus admifcctur aliquod
t.T.r. 10. accidens,natura & fuppo licum diditiguuntur,& intelligcnciis
II. a prima aliquod accidens fit iu omnibus, excepta prima:
aliis
T.t.p. natura&fuppoutumdidinguuturnue quidditas, & ia cuius
ed Ex alia parte ^.de anima.Commen.7.dicic infcparacis i ma
tcria idem ed, quod quid ed,& id cuius cd.Et iii prima parte,
S.Tho.q.$.art.3.exprcffe hoc dicic:quod & apparet hic autho
ritace Auicenas.
Adincelleidum huius difficultatis ed notandum, quod cum
nomine Naturae intelligatur id quod per diffinitionem figni-
ficatur : nomine autem Suppofiti indiuiduum habens illam
quidditatemfecundum triplicem gradum fubdanriarum in
vniuerfo tripliciter inucnitur differentia fuppofiti a natura.
In fubdantiis fiquidem materialibus luppoficum differt
a natura dupliciter fecundum rem, & vitra hoc fecundum ra-
tionem , Differt primo modo intrinfecc , quia aliquod rcalc
fuppofitum fibi intrinfecum includit, quod non includit na-
tura, fcilicet principia indiuiduationis. Si enim Sortc$ didiru-
" "
retor
 I

In Decnte& cflentia, i^9

lenirem cius diffinitione poneretur haec materia,qua:

non po
tiitur in diffinitione natutae huraanq.difFcrt fecundo
extrincc
y
ci:quia aliquid reale cxttiufccum fibi includit luppofitum,fci
licet cfTc adlualeexillcnrixrquod non includit natura, exiften
'
tia enim primo cll a£lus fuppofiti, cuius eft hen:qux
wjnc ca
detet in Qiffinitionc Sortis, u diffiniretur. Differttertiofecu-
dum rationem, vt patet. ^ r j c
In fubftantiis autem feparatis aliis a prima fupjpofitum dif-
fert a n.aturaduobus modis tantum, f.extrinfccd lecundum te
dc fecundum tationemcnihil enim realc
intiinfecum libi indu
dit fuppofitum in cis,quod non includat
natuta:quianoindiui
duatur per aliquod politiuum contrahens naturam fpcc.ificam
differentia indiuidualisfuppofitio intriiifeca,fi- Jntt.taf.
quod fit vclut
cuteftinfubffantiis materialibus. Sed quia in eis, vt patebit
exiftentia diff^ert rcalitet an3tuta,qux primo,vt didum ell,eft
a natu»
aftus fuppofiti ideo fuppofitu in eis dinert extrincecc
raiaddit enim cxtrinfcce rcalitatem cxifteris.Diffcrt
fecunda
fecundum rationcm,vt patct.InDco vero gloriofo fuppofitum
yno modo tantum differt, fcilicct fecudum rationcm,quia nec
naturadiuinaindiuiduatur per additum, nec exiftentia fua di- >

ftindacft rcaliter ab cius effentia , vnde patet , ^ vtraque pars

*’
^bijtft vera aliquo modo,& quod in lubftautiis feparatis dif ^

fSunt fteundu rem quod quid eft, & id cuius eft, quia extrin-
fcca differentia diffcrutfecunduin rcm,&quod fint idemiquia
non differunt per aliquam intrinfccam diftcrcntiam realem;
hanc autem efle mentem S.Tho.diligentct intuenti didla cius

in locis allegatis facile innotcfccre poteft.

Setunda dtjfertotta tJh^uU effentia rtrum ttm^ofitarnm extoqtttd
in materi* dtfignat* , yel mulUfluantnrfecudnm dneifio fimplitii
nememStiOttUngit qned aliena jint idem j^e(ie,t5^ diuerfa numere, «eapluri
Sed titm effentia fimplitium nen fitretepta in m*teri*jnen pptefi ibi ef ficatur irf
qnod inueniantut plura inii- eademffj*
fe talis muUifUf>*tie.Et ideo non opertet
ijttut
midua vnius fpti ieiin illisJubTiantiisJed quotquot funt indtuidua,tet
conspopto
fmnt fpetiesyt Auitenua dicit exprefje.
Hic ponitur tertia differentia in ordine vocata fecunda in- r»ro.

ter eas qu* oriuntur ex prima,&dicitur quod differunt etiam

in hoc compofitx ,&cffentialubftantix
effentia fubftantia:
'
fimplicis,quod effentia fubftantix compofitx eft plutificabilis
numero in cad6 fpecic,ficut effentia humana diftinguitur nu-

ifacro in Socrate & Pbtone.fiffeniia autem fubftatix fi m plicis

KK j
 . Thom.aVio Caiet.Comifi^
idc^l^fcparataf a materianon eftplurificabilis in plura
dun eiufdcm fcd quodlibct indiuiduum conftiruit
fpeciei ,
vnam fpccicm,& diiiinguicurfpecificcabalio. £t fundamen-
rVw. 4^. tumciuseft in duabus propolitionibus : quarum prima eft,
«> vTO.li.
fit, quod diuidit &feparat.7.Mct.tcx.comm.4«.om

C«TO.^. diuifio aut eft formalis aut quantitatiua; vtArirto.inquic.3,

Meta.tex.com.ii.& Commentator primo Phylleorum, comm.
6.Sccunda c!l , formae fpecificx funt indiuilibiles formalii;cr.
£x his enim deducitur quod formx Ipecific;, qux recipiutur
in materia diuidunturaadiuifioncm materis per quantitatS
& fic fiunt mulca indiuidua ciufdem fpeciei.Porma autem fpe
cifica non recepta in maceria omni diuifienecarce &
formali
quidem cx co,quod fpccies Ipecialilllma eft, quantitatiua au-
tem ex co,qu6d non eft recepta in materia, quam fequitur qua
titas : & ideo no pocelt clTc mulca indiuidua in eadem Ipecics
multitudo enim diuifionem fequitur.
QV.*STIO IX.
JV»m fittUhet pectesfubfldntiarmm feParatar»m^ym»m tdntmm
bedt iniiuiiuum.

3.<}.7.
G 'Ircahancpartem occurrit quxltio, Anquxlibet Ipecier
fubfiantiarum reparatarum vnum tantum habeat indiui
duu.In hac quxltiooe tria funt fapcda.Pcimo ponetur opinio
Scoti cum fundamentis: fecuudd ponetur veritas Peripatetica
tectio refpondebitur argumentis in oppoficum.
Quo ad primum Scotus fecundo fenrcntiarum dLj. q. 7.opi-
nacut plures elTcintelligentias ciufdcm fpeciei talibus mediis.
Primo fic, Omnis quidditas quantum cildcfcelt commu-
nicabilis:intelligentia eft aliqua quidditas, ergo quidditas in»
telligentis eft de fe communicandis , ergo potclt inueuiri in
Maior probatur: quia fi quidditas omnis non clTcc
pluribus.
communicabdis,vel communicabilitas repugnaret ei ratione
perfeftionis quiddicatiux aut imperte^ionismd ratione per-
fedioi is,quiac6municabilitas , iecundum fidem catholicam
' <6uenit quidditaci diuidux:qux fumme Perfcfla ell,nec ratio
neimpeifedtiodis quiacominunicabiucas couenic quiddicaci-
bus fubftantiarum compoficarum:qux luntimpcrfedx. Cum
ergo ratione neutrius repugnet ii bi,rcfiac Maior vera.
Pextered , Omnis quidditas intdiigibilis lub ratione vni«
Sttmda, ucrfalis,abfqucc6tradidione cll plurmcabdis numero, quid-
dicaslcparaueit inteiiigibilis iuniauonc Yniucrlaii abfque
concr^

r •
 .

In bc entCT& eflcntia.'
^ntndiaionc,ergocftplurificabilis numero. Maiorproba-.
t.ur exeo, quod
implkatintcUigifub ratione vmuerlalis & cf- .
,
:

oppofita quidditati : ficuc

(tdc fc hoc : ett enim vniuerfalitas
implicat intclligcrc clTcntiam diuinam
fub ratione vniucrla-

^*P^tctca,Dc*ns poteft hunc angelum in hac fpccic annichi-

|arc:i(jo annichUato,Dcus
poteft fpeciem hanc reparate in ali
iftam opimonS
quo alio mdiuiduo,nonin eodem .fecundum
pofTet refurgcrcidem numero
quia fecundum iftos homono
intclicaiua
anima remanente eadem numero, ergo in ea-
nili

dem fpccic erunt plura indiuidua faltem fuccelUud. _ ’

Praeterea, Animx iHtclleaiux diftinguuntur

numero in ea-

dem fpccie:& tamen funtimmatcriales:crgo&c. .

Praeterea Aug.in Enchiridio

ca.ip.dicit.quod quia tota na-5^ii»M;
inifertus Deus ad ea lal-
tura fcu fpecies^umana rucretjideo
nandam venitmon autem venit ad faliiandam naturam angeli
cam:quiatota non ruit. Ecce, quod Aug.dicit totam naturam •

aneelicamnonlapfamcllcpcrpcccatum.quodnopotc.teire .

ycrum fi tot fune Ipecies quot

funt indiuidua : Uc enim mult*
haturx Angelicae lapfx totaliter clTcnt :
humana autem tantd
vrna,cum humana non fit nili vtia. j/-- ‘
ca.ia.dicit, quod
.Przteici, Damafccnus in Elementario
eundum vuamquanque Ipccrcm fecit Deus angelos.
prqdicla opi Qjtoli.
Ptetcrca,Arguit ad idem in quolibct.q.i.quod ^4
articulis.Primus ell.Si q.s x.jitfrX
uio eit daiqnata Parifiis in pluribus
dixerit Deum non polTc multiplicate formas
fine rriatcria,cr-p^,fjj^^
recipere diuifionem
ror Secundus , Si quis dixeritformam no
matcria,crror.Tertius.Quod quia intelUgentix no habet
limi
error;
materiam.Deusn6 poflit ciuldem fpecieifacctc plurcs,
Quod lidicatur^inquit Ane. Trombetaquod rdafeutcntia 5^/; ^
Patifiis lic fittcoiura, nam
tion cit damnata vbiquc.dato quod act.fAi
fententia damnata in aliqua. Vninerfitate
famofa, vbique cft
diococ-
«lpmn.ir aut iufpcfta dc hzrefi.non folum authoricate
.-i,

extra dc h«-*
fgn i fcd etiam authoritarc domini Papz, vt patet
teticis.capitul.adabolendam.Hxc dc primo;
e ON
e E V S 1 O.
Qitdmiliateliigentia (vnjtit»ityattinfpecieTii.

Vo adiccundum, veritas Per ipatctlca ab AriO. Com^

1 / fe S.Tho.accepta clt.quod quxlibct inteliigentia
con(U
.

ita quod no polline ibi

inuemt^plutaindiuiy
^i^si Ipccicnx
 Thom.i Vio'Caiet.Comm.
dua tiufdcm fpccici. Et fan. Tho.quidcm in quxftioaibus diA
S. Tho. I. plicatis dc fpiritualibus creatucis.artrcu.8.& infecundo contra

q. 50. 4f. C?cbti.c.93.& in prima parte q.^o.art.4. & alibi probat Kocmut
ti.4. tirs rationibus, quarum duabu^,nunc vtendum eft.

. .
Pxirna ex catum immaterialitatcfumitur.vndconihi pcin»
'*
tipio diftinftiiio numeralitcr carct:& formatur ratio fit. Om>
nis fpecies habens plura indi ui dira /habet in fe diftindiuiim
numerale: intelligcntia nonhabct tale principium diftinfti-
uam.er^o Mirioris probationem habes uipra immediate ante
'
quxll:ionem.£cnota,qu6d h?c ratio dl furapta ex u. Mecap.
text^om.
com.4j.vbrfit'hac‘coiifequcntia. Cotium , id cft, primum
41>* pr?ritipi'um cftvnmrifpccie &pluranumero, ergo cft matckia
leiynde cxprelT^ datur incclligi ,qu6d immatcrialitas cft fuffi-
ciensCaUlano plurificacionisnumeralis.Sed quia Sco. cxpref-
fc dicit loco praeallcgato , ^uod opinio fua cft contra Ariuotc;
idcb omittam authoritatcS.
TlMp.it. Secunda ratio S.Tho.eft fumpta ex ordine Vniucrfi fundae^'
'
prima cft, Vriiucrfum hab£s
friper tres propqfitiqheSiquif lini
tres partes , fcilicet fphatra'm gCiicrabilium 8c corruptibifiilm,
cdirpota csleftia,& fabilanitias immateriales habes pro boiv»
,
•

intriufecp ordinem, haec habetur 1 com.ji,

1 Jvlcta.tcx.
T. c.io.S.' Secunda propofitio’cft,qu6d ordo cft duplex, fcilicet per
fc
c.il. &per accidcns.Ordo per fc inter circntialiter ordinata, vt fpe-
>cics quae funt ficut numeri 8.Meta.tcx.com.ro. Ordo per acci-
dens cft inter indiuidua ciufdcm IpccieiiTt dicitur tectio Met,
• ' tex.commcn.1.
Tertia propofitio eft,qu6d ea pars vniaerfi,in qua cft ordo
tftfrfc purus , cft potior ea in qua cft ordo perfe admixtus or-
dini 'per accidetis, ex ia.Meta.text.comm.^i.vbicomparatux
' pitfiid pars vniucrfi filiifamilias, quibus nihil ordinatum per
^
-I
V accidcnsineft.Superhispropoficionibusfundatnr talisratio.
Id qiiod caret ordine per accidens non habet plura indiuidua
eiuiUem fpccici: 1'uprema parsVniuctfi caret ordine per acci-
<^ns:crgo non habet plura indiuidua ciufdcm fpccici. Maior
.
ex terminis patet. Minor licet ex Arift. habeatur loco allcga-
to:quia ifti tamen negant Arift. io hac parte , ficut & alibi, ra-
tione probatur fic,Non minus excludit ordinem per accidens
fupremapais vniucrfi, quam media pars: cum fuptema fit per-
fectior & bonitas vniucrfi in ordine coufiftar, & ordo per acci
deus fit imperfectum quid & deficiens ab ordiric perfe imo
ordina-
 Ili De ente & effentia.
orlinnta per sccideos eft inordinatum, co quod per accidens
e(l conditio diminuens 'ratione ordinis, fcdmcdia-pars exclu-

dit ordinem per accidens, vt" patet: corpora cinm carleftia non
habent plura indiuidua eiufdem fpccici, no enim cft nifi vnus
Sol,vnaLuna,&c.ergo fupremapars vniuerfi » fortiori exclu-
dit ordinem per acCidcns.Hacc de fecundo,
(^o ad tertium refpondetur argumentis Sco. Et ad primu nef^Qnie
qut«m,vt terminos Theologicos adniifceamus,quia t»r ai ar
mentum theologicum eft,dicitur quod communicabilitas ell ,rum.
tripIex,Quxdam cum diuifione aircnti;,(icut vniuerlale com-
municabiie cft particularibus. Quaedam vero abfque diuifto-
oc aliqua efTcntia: & cfTc per identitatem, ficut clTeutia diuina
communis cft tribus fuppofitis. Qjaaedam per alTumptibilita-
tem ad hypoftaticam vnionem, ficut natura humana comniu-
nicabilis cft omnibus fuppofitis diuinis.Si in prxmiflis Sco.af-
fumitcomniunicabilc primo modo , falfa cft Maior: patet in
eifentia diuina. Si fecundo modo, falfa etiam cft Maior : nulla
enim eflentia creata cft illo modocommunicabiUs. Si tertio
modo falfa quoqi eft Maior,vt patet de eflentia diuina.Si aute
accipiatur cominunicabilc neutro illorum modorum: fcd pro
communicabili incommuni non ddeendendo determinatd
ad hoc vel illud communicabile conccftb toto argumento , no
concluditur quod quidditas Angelica fit commuuicabilis ,fi>
cut vniuerfale particularibus.Committiturenim fallacia cbu-
fequentis a fuperiori ad inferius affirmatiuc. Vnde probatio
addu£la nihil contra nos facit: Communicabilitas primo mo -
do repugnat intelligcntiis propter carum pertedUone . (!!:Qm..
r^nicabilita s fecundo modo repugnat incelligentiis propter ^ ~

earum imperfedtionem.Communicabilitas tertio modo con- >

«
uenit eis ex earumimperfe^ione:quia ciTc diilinguiturccali*
cer abearum clTentia.
Ad fecundum dicitur diftinguendo maiorcm.Aliquid enim
ciTc intelligibile fub ratione vniucrfaUs conucnit dupliciter:
Vno modo ex parte rci& intellebtus,'vt verbis S. Thom. vtar.
Alio modo ex parte intcllcAus tamu. PCimo modo Maior cft
’
vera, & minor falfa. Secundo modo Maior ell falfa,licet Mi-
nor fit vcra:cum enim vniucrfalitatis fundamentum cx paxte
rei lltjinuemio illius quiddicatis in pluribus indiuiduisfimul
vel fuccclliudFundamcntum vero cx parte incellcilus fit prx-
Tcncatio illius quidditatis npn reprxfcntatis conditionibus

kk j
 <1

TKom.i Vio Caiet.Conim«

indiui Mustionibus , vt fic illud eft vniuerfale vtroq; modo ftii
licet exparte rei Scintcllcdus: quod vtroquc fulcitur funda-
mento, ucut huinana effentia cft intelligibilis fub ratione Tni-
ticrfalis ex parte rei: quia ipfa eftrealitetdiuifa& inuentam
multis , & ex parte intellectus : quia reprefentatur abfque hic
& nunc.Illud autem eft vniuerfale ex parte intcllcCtus tantum

^
quod altero tantum fulcitur fundamento follicet reprxfeuca^
' cione,&c. ita quod eius vniuerfalitas ex hoc folo habetur, q#
'
obictfiiuein intelleCtu ponitur: cui obiicitur res fecundum
Conditiones quidditatiuas nonindiuidualesvtiic:&hoc md
do quidditas intelligcntix cft vniuerfalis. Licet enim indiui-
&
duale fpecificum efle ibi idem habeat principium : quia ta-
men reprxfentatur vt talis res non vt hoc: quia no reptaefenta-
tur feciidum quod in fc c!^,fcd fecundum modum rerum coni
pofiurum, in quibus aliud eft natura, & aliud cft indiuiduum
naturx:ideo eft vniuerfalis, vtobleda cfttantu. Ex hoc
illius
eodem modo eft praedicabilis quidditas intelligcntix de plu-
ribus , fcilicet nec aftu nec aptitudine , fed vt obieCta cft intel-
leCtui,vt ab Auiceruhabes 5. Metaphy.quioimo ipfaquidditas
diuina hoc modo communis & vniuerfalis fecundum ratio-
nem cft,vnde& numeru pluralem apud Grammaticos habec.
ad probationem autem blaioris fte negatx patet rcfponlios
cum enim dicitur,quod implicat quidditatem effe de fe hanc
Sc vniuctfalem & prxdicabilem de plutibus:hoc cft verum ac-
cipiendo vniuerfale ex parte rci:& fimilitctprxdicabilc. Vni-
uerfale enim fecundum rationem tantum elt vnum in multii
&dc multis vtobie^MiM:ft tantum. Vniuerfale tantu ex par-
,
te rei c!t in- multis- fccu d u m. t ero, licet vaitatem habeat vt obw
^

S»fTdc. ic^tum cft Hscfi vis plene intelhgcrc,memento eorum, quaS

difta funt in de Vniuerfalibus."
ter- Ad tertium dicitur,quod ift cafu illo repararetur ncceiTario
timn. idem numero Angelus, ex eodem enimGabriclell hic & Ga,-
yjde Sa. i) N cc cft verum quod apud nos Deus non pollit idem nu-
The.qu«l. jitierorepatarc,licet dicamus quodfi in rcfutrcdlione.morcfu-
meretur eadem anima numero, qux non aiinichilataclTcde-
betjii refurrc(ftionis ratio faluada eft, no effet idem homo nu*»
mcro,quo Itat idem numero polfc reparari a Deo.
Ad quartum dicitur, quod noncu fimilc de intclligCntil*
animalibus intellcdliuis quo ad hoc, quia animx funt partes
fpcCici corporibus vnibilcs,nou autem iacelligetixtled de his
infri

I
 ^
Tfaotn.i Vio Caict.Comm*' 1?«

inita etit amplior fcrmo)

Ad quintum rcfpondetS.Thom.quod natura humana & an
gelica polTunt dupliciter accipi. Vno modo fecundum ciTc na-(»m*
tuc£:& fic natura humana cft vnarangclica vero plures. Alio Ca.S.^s»
modo accipiuntur fecundum clfcviaejfcilicctvtviatrices ad mdejpi^
beatitudinem fupernaturalem :&iic iicut natura humana cft
,
yna^ta nota latitudo angclicatu fpccierum c!l Tna natura, eo hms trea-
quod ficut omnes hommesvno modo tendunt ad patriam, fci-ti»rt5.^.
per liberum arbitrium flexibile remcdiabilitcr:fic omnes ynit.J»~
licet
Angeli Tno modo tendunt ad bcatitudinc,fcilicct per liberum pri
arbitriu flexibile urcmcdiabiliter,remelenimflcxureuertipriMiMiitf
a mplius non poteft:apprchendunt enim immobiliter. Et pro-
jitcrcaAug.vt Theologus loques ad quem pertinet coiidera*-
tio de homine & Angelis in clTe vix ^ patrix vocauit omnes
angelos vniusnaturx.
quod Damafc. opinionem illorum
Ai ^
Ad fextum dicitur, fortd
quosin hoc noufcquimur imitans dixit illa verba, Vclper^*’®*
/peciem intellexit fpeciem fubalternam non fpecialiffimam;
& hoc raihi placet magis,cum no conllet ipfum cotrarix opi-
nionis clTe:& nunc large Speciei nomen accipiendum cft,fi TC-
xitatem habere debet.
Ad feptimum dicitur primd, quod argumftum procedit ez Ai
malo intellc(ftu articulorum Potillen^um.illi enim funt con-
cra Auerroiftas,qui animam intcllcdliuara , non multiplicabi De artie,
lem numero dicynt: quia cft forma immaterialis:vndc fenfus pAtifi»»
primi articuli cft, Si quis dixeritDeum non polfe multiplicare
formas line ^i9teria,td cft line depcdctia,a materia, error.Si-
militcr fecundi,Si quis dixerit formas non recipere diuillon$
line matcria,id Cit line dependentia a materia,crrot.Similitec
*
tertij, quod quia intelligentix non habent materiam, Deus
“
non polTcteiufdcmfpecieifacercplures,ecror non habent mn
'

teriam,id dependentiam a materia, vel uou pulTet,id cft px

ell
impotentia Dcipioccdere.
V el dicatur fecundo, qu6d articuli Parilienfes , inquantum
tangunt vel tangere videntur dodrinam S.Tho.rcuocadfunc/iMrf^r**.
per dominum Scephanum Epiicopum Pariflenfem apud Bcr
cialicum,anno Doraim, 3 i^.diclouis ante lacras cineres, vt/rr.vwS-"
patet in litcris,qux mcipiuut,magiftra terum experientia cet dwfEy
Cis indiciis euidcntcr dcmonltrat. 5.T/»,

Dicitur temo, quod cuxaXaalitillijnus Y^^hanus Papa do-

Arinao»
 Thom.i Vio Caict.Gomm.
4ttH.Ca- ftrina S.Tho.approbaucric in Extrauagantiqu*
incipit,Latt-

pree.% di dabilis Deus in Sanflis fuis &

in fui maicftatc mirabilis: roi-

i.q. rum cft quomodo ifti audeant

cotra Romana: ccclcfias appra-
ftin.
xutd.S.co bationem reducere articulos Parilicnfcs. Sunt autem verba
tra fri~ domini Pap* incalccExtrauagantis ad vniuerfitaiem
Tbq-
mi t9ci» lofanam, illa, Volumus iiifuper ,& tenore prxfcntium vobis
finnim. iniungimus , vti didi beati Thoma: dodrinam tinqu am vo-
th«m£ ridicam & catholicam fcdcmini,eamqueftudcaiis totis
viri

dtOrina bus ampliare.Datum apud Montem Ilafconem,&c. Hxc ver

Catholi^ ba attendant aduerfati ,& videant
quanta tementate contra
44, mandatum furami Pontificis catholicam S.Tho. dodrinaim
pugnare nituatur.

f/uiufmeiieTgofHbUantuquammsfiHtformd Jint
if.
eji ornmmodd Jimplidtas,necfunt aftns p uriy ftd
habtut
txmtn in tn
pmplmn foittitifSr htxfu fntet^^CQuid tnim nm efi de
inteU
€mpofit£^^ f yel qniddiutis , hoc tjt adutntens txtra,& f<utens
lom^
pofitioncm(itffen[ta:qm4n»llaegintia fine his^u^funt farte stf-
rZ^r
^ *J Yf„tUMteUtv,ipoteJl.OtnnisautemejftntMyel^nidditasinttUipf0-
feutia^,
aliquid intelU^atur defitofaUo Poffutu tium luttU
^ hoc, quod
ignorare au ejp habeant i»
Urere quid eJi homo yel fhtmx ey tamen
yel quUditate,
r^u natura, ergo patet quod ejfe eji aliud ab ejfentia
In hac tertb pane capituli hiiius probatur fubftantias lepa-
ratas elTe compofitas ex
efle & circutia. Sed antequam ad ptO-
fubftantns materia-
bationem accedatur,pranotandum eft'in
dilliuda,fcilicet materiaro,tor
libus inueniriquatuorrcalitcr
&
ma elTcntiam compoiitam ex cis , elTcntiam. tormatfc
m In horaiim
confid«atcniattriam,inqua recipitur cius
enim cft
Ciuemii foripam ipfam,qus cft illius matcnx,adus : &
effcnti^ fiu-
nec forma , & cOc adualis cw-
dif manam , qua: nec cft materia
exiftit lu rerum natuta vnde bt,
feretia iu ftcntix quo homo formaliter
pertinentes ad genus
ttrcomfo vtm iftisfubftantiis dux compolinoncs
fitioueex fubftantix reperiantur. Quaium
prima cft ex materia &tor-
vocatur cqmpofi-
materU ma,lccunda cft ex elTcntia 6C cxiftcntia t^ux
intct Ic & dittcrunt
tr M- tio ex clfe &i eflentia. Conuemunt autem
ma, <jr f* hx compofitiones. Conuemunt quidem in duobus. Primo m
pofitiont boc,quod vtraque conftat
ex adu & potcntia,ma«riam enim
cftfeliabcrcvtpotcntiamdcadum.hllcn-
effin. &formam clarum
tia <Jr lia autem & elTe ex eo
liquet , quod le habent vt potentia &
tfie. quiddius quxUbei ex hoc ponitur in rcru natura
aduf :quia
 In De ente & efTencia. ir
quod exiftcntiam acquirit. ^
SecUndo conueniunt in hoc , quod vtriufquc extrema funt
eodem genere, tam enim materia & forma hominis, quim ef-f*"^.
fcntia&efTc cius.in genere fubftantiae&fpccie humanat repo
nuntur. differunt autem quo ad decem prim6,quia extre-
•ma primz copofitionis funt partes fubftantiz,& non funt fub
ftantia proprie loquendo, vtpatct.Matcria enim & forma non
funt in genere fubftantiz nifi reduftiue: vnde przdicationem
fubflamiz,quz cft 'genus generaliflimum non nifi in obliquo
fufcipiunt.£ztremorum veto fccundz compofitionis neuttu
•ftpats fubftantixifed alterum cft fubftantia, cfrcntia,fcilicet
qus cft in re£la linea prsdicamcntali,alterum vero extra fub
flantiam fcilicct exiftentia.
Secundo differunt, quia extremu illud quod fc habet vt po Sec»ndi,
tentiainprima compoutionc,cft ens,puta potentialc materia
fcilicct.Extrehium vero illud quodle habet in potcntia,in fe-
cunda compofitione no eft pura potentia,fcd ens in aliqua fpc
cie quidditatiud completum effentia fcilicet.
Tertid diffcrunt,quia extremum illud,quod fc habet vtpo Xertlfc
tentiain prima compofitione,non eft id quod ell nec quod Iit
proprie loqucndo-Materia enim non fit,vt dicitur 7.Metaphy.
text.com.i7.ciufdein autem eft cfTe, cuius eft Heri , cum heri ^
. ad clTc tetmInetur.Extrcmum vero id quod in fccuda copofi-
tioncfc habct,vtpot6tia cft id quo cft,& fit: cum omnis fadlio e®», n.
ad compofitum terminetur, vt ibidem dicirut.
Qjiatcd 4ifferunt quia extremum illud quod in prima com OiMrt*
^fitionefe habet, vt a^us no eft vltima adfualitas rei:fed cau
•
lat alium vlterioremaAumrforma enim hominis , quz citis y.M, xj.
mhteriam informat, caufando totum compofitum coplet pro
prium rcceptiuumipfiuscxiftentia;:&fic camcaul'at,qu3: eft
vlterior adus. Extremu vero illud quod in fecunda copoiitio ,

ne fe habet vt adftus,eft vltima adlualitcs illius generistpoft exi

ftentiam cnimSonis nihil fibi fu bftantialc amplius aduenit.
Q3intd differunt, quia extremum illud, quod inprima co-
poficiouc fe habet vt aiftus eft ita adus,quod tamen compara-
tur ad aliudyVt potentia.Extremum vero illud quod in fecun-
compofitione fc habet vt adluscjlita a<ftiis,quod ad nihil nio hanc
ipfi.u$ rei comparatur vt potentia. Cj^od patere poteft aducr .

tendo pr9poruoncm,qu(j cft inter formam & exiltcutiam.Eif^^pf^^^

.enim propoitio forma: ad cifc a<ftuale,ficut proportio diapha
• '
«cita
 Thom.i Vio CatctComm.’
neiutis adlamen, forma ficjuidem recipit ezidentiam 8c er^
fatcom,ficut diaphancitaslume. Sicut naiiquc aer in eo, quod
aer,non tft capax luminis , fed opportet ipfum diaphancitate
informarijVt proprium reccptiuu luminis fiauidcoqucn^ac
aer necdiaphaneitas,fcd aer diaphanus cft qui-
primo lumino-
sus eft, licet fecuodario larr aer
quamdiaphancitas lumine ca
ieat,ita inpropofito materia foLa ii5 eft
capax exiftcntixtquia
oportet in ipfa for^
a£tus in propria fufeipi debet potcntia:fed
inam recipi, vtpropxiumexceptiuum exiftcnria fiat,
non nia*
teria, nec forma,fed compofitum ex cis, id enim quod primo
exibit, e^l compofitum cuius primo etiam eftfieri:tamentam
jnateria ,quam forma fccundario afluatur illarnetexiften-
tia:Vude ficutdiapbaneitas eft caufa formalis acti diaphano,
& cius complementum formale ad hoc vt proprium fufcc-»
rtiuu luminis fit, & cum hoc comparatur ad
lumen aduenif*
recipiens licet fccundario ad aflum ita forma ;
vt potentia ,

eft caufa formalis compefito &

complementum cius forma-
cxiftentix fit ,ac per hoc,
le ad hoc, vt proprium rcccptiuum
potentia
comparatur ad ipfamcxiftentiam fubfcqueutcm vt
,vndcfit vt
recipiens,fecundario tamen ad aflum receptum
aliud comparetur, vt po
iprurh efle aflualis exirtentix ad nihil
tcntiaad aaum fed fit vltima aflualitas onturis tei ctiiipfiu$

formx. ,

Sexto differunt, quia extremum illud, quod in

prima com-
fcu diffinitione rei
pofitionc fc habet vtaflus ex de intellcAu
«xtrinfccerforma enim fecundum omnes intrinfccd
in diffini-

tione concipitur. Extremum vcr6illud

quod in fecunda corn-
pofitionefe habet vr aaus,ell extra
quiddttatem rcirdiffeiao
enim non fignificat efre,vel non clfc vt dicitur
pnmo Pofte.
Septimo differunt, quia ex extremis pnmx
compofitionu
itftime. £c vnum tertium per fcvnura.Ex extremis vero fccund^ com
poCtionis non fit vitom tertium pctfe
vnumncquc Mr acci-
rario huius difrercntiX
dens, proprie loquendo. Er colligitur
fit nifi cx duobus, quo-
cx fupradiflis, vuum enim per Ic non
fubftaiitix nulla enim fubftaiina com-
rum vtrunque eft pars :

•
“ pleta facitvnum per fc cum quqcunquc alio,& quotu alterum
pura potcntia;cx duobus enim a£libus non
nicrtiumpcf
clt
quorum alterum cll ita a<f^us, vt oflit comparari
(c vnum, & p
rpateria tonus,
•
ad aliquid aliud, vt potcntia,pattcs enim funt
quinio Metaphy. icxt. com.^. Cum amem
mynma copofic^
 I

Tn De ente & efrcntliT

eomnesi^tx compofitioncs falucntur,in fecundavero nulla:
fequitur quod in fecunda compofirione non fiat vnum tertia
CI fcneque etiam vnum per accidens lltiquia vnum per acci-
S ens , r^gregat res diuerlorum generum ; cum his tamen ftai:
§uod cflentii per fc adunetur cum elTc.
Ocitauo dificrunt,quia prima compofitio cft compoCtio c%
ideo fit ibi vnum tertium. Secundavero e'l compofitio
cum his.Nulla enim res datur, qua: conlletex effentia, exi- &
entia, proprie loquendo , ficut datur res conflans ex materia
& forma,fed clfcntia componit cum exifletia &
ceonuerfo: Sq
jdeo d i^um efl^qpod adunamur per fc non tamen componen-
do tertium.
Nono diffcrunt,ouia prima compofitioad pauciorafe ex;-
fcndit,quamfccunda.E?trcmaenimprimx copofitionis non
^nucniuntiir nifi in rebus fenfibilibus , eam namqucfolam ex
inateria &
forma conflare/upra conclufum cfl. Extrema vero
fecundae compofitionis reperiuntur &
in rebus icnfibilibus,5c
in rebus immaterialibus, habent enim intclligcnti«quiddita-
fem&cxitlcatiam. Vnde prima compofitio mfbrt fecundam,
fc non ccqnucrfo: omne enim compofuum exmateria&for-
^
ma e compofitum ex elTentia & clTeifed non conuertitur.
t **

Decimo differunt quo adpafliones fuasccompofitioncm

cnim primam q uantitas.accidentia fenfibilia, & tranfmutatio „ . .

falte localisfcquuntur.Compofitioncmautc fecundam neque

pucracio,ncquc corruptio neque trafmutatio aliqua Phylica
fcquitur.-fcd tantum recipere &rccipi,perficcf e
&pcrfici:quia
hxc fequutur adum & potentiam, lUa vero materia & forma, ^vrnua
In litcra igitur nane fecundam comj^fitiopcin in omni ente f^thnen$
circa primum inueoiti probatur tali conclufione propofita. i»
Omne ens aliud a primo pfl compofitum ex clfe &ellcntia. entefofi^
Katio talis cfl. Omnne ha)>cns aliqnid rcalitcr fus quidditati *'*•*».

f oniundum ,quod eft extra clTentiam pius, cfl compofitum

qmddjtate & ilio additamento, id cfl elTentia& efieromne
pns aliud a Deo habet aliquid rcalc fuae quidditati fcalitcr
cqnmndnm extra eflentiam cius,fciiicct clle ; ergo omne ens
aliuda Deo c t compofitum cx elfe& clfcntia. Maior rdin..
qmtur a lando Thom. pro manifcfta. Et cfl modificanda
ua.qnddiUud additum lit extra clfentiam rei particulariter
fumpmrn (quod dico propter urfcrius,cum fit extra cflentiatn
iuperiatis; non tamen componit^ cum dio) &ctia
deferuit fic
modi

f
 /

i€o Thotn.l Vio Caict.Comm.

modificata propofitio quia cfTc cft extra clTcntiam Sortis, noo,
enim poneretur in eius diffinitione fi diffiniretyr.Rclinquitur
igitur manifella "Maior, quia duo adunata, qilorum neutru oft
contrahens alterum: &
alterum' fe habet vt adns , & alteru vt
pqtentia non nifi per compofi tionem realitcr funt coniunda.
T.faf,iy Minorautem patet ex fexta differentia, Arift.ptimoPo- &
Acriorum dicentc,quod nulla diffinitio fignificat efle.
Nifi ferte fit aliqtea rti,tui»s <juidditas fitf**fn ejfe: <Jr htt res Mw
feteflejje ntfi yna fjr pTima,q»ia impofiibilt efii^^rtjidtflurificatu ali
tui»s nifi fer additioheaUtniusdijferenUa fient multiplitatnr natnta
grueris i» Jpecitbus.yel ptr hec,^uod formd recipitur in dsuerfis mate-
riis ,ficut multiplicatur natura Jpecieiindiuerfa indiuiduis. Felper
hocyouod -rnum tft obfimBum,^ aliud in alique receptu :
fientfi effiet

* quidam celor ftparatus,ejfitt alius a celere n^n fieparate, ex Ipfafuafi-

paraliene.Si autem penatur aliqua res, qua fiteffetantu,itaytipfum
effie fit fiubfiftens
,hec effie nenrecipiet additione differentia ,qniaiam
Hen effiet effie tantum fed effie jtirpr ater hoc forma aliqua. Etmultorhi-
nus recipiet additionem materiorquia iam effiet effie nen fiubfiftens , fed
materiale:ynde relinquitur quod talis res, qua fit fuum effie, nen peteft
effienifiynaiynde oportet ,quodinq1talibet aliarepratereifit aliud
*ffi^
fuumidr aliud quidditasvel natura,feu forma fua Vnde ininttl-
ligentiis opertet, quod fit effie prater formam , fifideo dUium eft,quod
. inteUigenti a eft forma tSr effie.

Hic ponitur fecunda ratio adidemqus inducitur per mo-

. jdnn^ exclufionis tacitx rcfponfionis quia aliquis poflet dice-
re ad rationem faffam, quod aliqua reseA,cuius quidditas eA
fuum effe & illius diffinitio non abArahit ab exiAere. Contra
hoc inquam inducitur fecunda ratio probans quod in vno ,

folo ente fcilicet primo , effentia cA idem quod exiAentia,&

,
* confeqnentcr in quolibet alio, efle & cAentia diAinguuntut
^
•
’
realiter.Ratiocinatur ergo fi c. Onmeplutificabile feu plurifi-
catum altero trium modorum multiplicatur vel peraddttio-
hem differenti? formalis,vel per receptione vtriulque in mare
ria,vel per receptionem vnius in materia & alteri us feparatlo-
ne,fed quidditas qux cA fuu exiAere, nullo iAoru modoru eft
V multiplicabilis.-ergo quidditas,qux eA fuum cAe,ncc eAe plu-
xificaoilis nec plurificata';ergo cA vna tantu & fic omne aliud
:

ab ea non cAcfua cxiActia.Proceffus clarus: Maior vero decla

xatur , quoniam cum pluralitas feqtiatur diuifioncm : diuifio
alfcaius fit per differentias formales, ficuc natura genetica
animalis

I
 »

•*' i'
In De Kl
•uffliriis^BratHpliMtur in homine &ieone.VelperdiflPereotias
indiuidbale!(, ncuc natura ff«dfiea: multiplicatur id Sorte &
Platone propter hoc , quod -htimaurtas^ Sortis efl in alia mace*
ab illa, iaquae(lhumanit^sPlaconis,Veltertlq mo
ria lignata
do pbtell itniginari diuiiio init dii' aliqua duo einCdemnodirc,
propteit'hde,quod alterum dlbirtoino feparatua materialibaf
conditionibds,alterum ver6 cdncretutn cil illis licut homo lh>
parariis apud Platonem ,difttngui(ur abhomine panictilaf?'-cr
propter hoc^qu^ihomo feparacus eft immaceiiali<: natura ve-
x6 SoTtfs cil rccepta io hac mftcria.Ncc apparebit difcatrcnti
per omnia Prie-Hcameota aliquisaliua modus cr alis' mnlcipli-
ca^ionit yidiuerlb.Nee aiiqtiiismihi ohiieiatquodquantitaa
Ir fubnaotia diftirguuniur realiter: & tamen non per d >£';red-
das forrmifes:nec>&c. Quoniam line modis fiuc differendi»
(iat dioilio.non fefett, dummodo contrahens ad aliquam limi-

tatam naturam' trahat contradum, Minor ante dedararur quo

ud omnes eius particulas. Primo quod non (ir mnlciplicabilii
,
^’r modum generis pater ex eo , quod genus recipit additio-
nem differentiae, per quam trahitor natura generis ad detetmf-,
natam naturam rpecificamr & fic perdit genus puritatem prol
priarntanimal enim contradum amumanamfpeciem non cft
purum animal ,fed animal humanum tquiddicas vero quae dl
foa exiftencia,eH ipfum clTc purum, & non coardacuro : ftatim
enim qaod contraheretur , perderet puritatem , &>eireotibi
dao,elTe fcilicet 9r quidditas,ad quam contradum effer.Sccud^
da pars Minoris darius patetiquod enim tccipirurlo alio, non
cft elTe porum,& per fclubliftens.fcd funentatut in aliorquid- “ H
ditas autem , qux cli fuum effe, cft pura & coDrequenter bet
;

fe fubliftens,& non alteri admix^in quo fuftentctur.Pcridem

quoque patet cercia pars Minoris ; fi enim vna qui ddicas, quae
eft fiiuro circ,eft feparata , altera qux cft recepta ex hoc quod
,
eft recepta , non, poterit effe eadem (ux exiftentix vt enim dU
:

Idom cft ,e(Te receptum non poreft effe idem quiddicati : & fiq
concluditur, quod quidditas.qux eft fuum circ,eftTna tantuttf'
qux^ prima caufa omnium, ac per hoc extera habent effe di»
mu^umaruitclTentiis. JlUtUipTm
Omne autem ^tttdctnuenitalicniftU eflcauJatumexptlncibJit tu funt
ieafu/afu€ ,ficut rijibile in hemlne ^ iid aduenit ab alique prinopio
efftShua
«xtrtnfece ,fi(ut lumen in aere exinjluentia Selu. Nen autem
pe~ prfduila
e 3^*^ *tf*'’**!f‘ tamfatnmab ipfa ferina ^ yt ouiidetm»
DccatcScdka* i\
 ^<2 Thom.SryioHGaietCcrmmr
f€i « ^»fa ejJickMt : q»iafic aliqiM rt$
t^eprf^tstt.quM eft imfj^ihilr.tt^e apur-
fSr aliqua res ftipfamin
tet,qu6iem»is talitro tttim aliud amatura/ua t qu«dbaiet0 ,

.efftabdbo. : ,
;

lohac parte quaruhuius capituli declaratux , ioc^nigen-

habete eife a Deo c;ffc^iuc , in quo omoioo ide eftefle cu
tias

.
piitnu horum in fua vniuctlali coDclufione hoc (cili-
clTcotia :

omne aliud a prima caufa. eft produdum ab ipla. pcob%>

cet
hCjOmne habens cftediftinftum ahia quidditate, ^pro»
tur
^du^um eifcAiuc a prima caufa (opipe ens aliud a cania pri-**
.iiu habetcHe diftin Au a fuaqoidditate: ergo omne ens aUu4
.a prima eft efte Aiue produAum a prima cau|i^ MioQtfuppoai
tur CK di Ais dicendis.Maior uobatur fic, Omne illcd>cui coor
,uenic aliquod diftinAuma Cna quidditate,i^a.& habet qu 64
Tdjpfum eft caufa cfFcAiua illius, aut habet illud ab alioe^
£eAiuc,o6 enim pqteft imaginati tertium : riiibilitas flquidein
dc albcdo , &quicquid aliud eonuenit homini, aut caufaturalb
*ipfo homine effcAiu^>.fU(^b aliquo alio , qudd^on efthomi^
quidditssfcd impoflibilc eft , vt aliquod eos efticiat fuaoa
^•^•47* piQpijiam exiftentiam » vt diciturx.de aniroa.tcx.comment. 4g^

ergo oportet quod illam Ir^beat ab alio cffeAiud. Qup d aur

^xu fti impoffibilc , Tt aliquid cn$ efficiat fuam propriam eW'»
ftenuanij>atct ex eo, quod fcquerctur, quod illud cfTct ante-
^
^•*'*7’
'quam eflct rex eo enim quod efficeret, efretromn&enuneffi-
.ciensexiftir. 3.Phvfi,tex.Commeot.i7.e4eovcroquodfuuia
propriutp cfie cau/aretfuuro exiftere>cius caufuUtatem feque-
- reiut;d{ficcftcni»ntcquamefrct.
£pttUia
quia aliud yteiutltut adii, quadefif er fe fi-
Mmacau adcaufam,primam:ide^ oportet quod fit aliqua ro t quafitcaufif
Ja eft fuu f^^ig^aihut rebus, eo quod ipfia efi effietantum.aliasireturmiufi-
>» (aufiSyCurjf enim res ,qua non eft offetantum habeat caufiaa^
mmedta- d,ilum eft.Patet ergo quod inteUigeutia eft forma &
tfft,^
ff fi*ff*- quod
efje ejfe taatumi
habeat aprimo effe,quod eft & net eft prima tawf

fa qua Deus eft. , r r -

^ic declaratur fecundum propofitorum,h*c concluuo , fci-
- \
fuumexiftcre, tali rarionc.Omnq
licet eflentia prima: caufa? eft

.
quod eft per aliud tale , ppte^ ditur ab co quod eft per fe tale:
•V omne ens alio di prima caufa eft per aliud tale id^ensrM-
.
goprreceditut ab co quod eft per fe eos , caufa eft oinnibusTf
ftpi! vt dicitur IfAcwphyfi.tcx. Comin(mi .4 prim®

'
/
 In'DrchtF&*clfenria^ !

cnfa cft cx pcrfe ens , &ccmfe4 ttentca:-fo*rdm<Mi-

fc ens, fcu
os eft ipfum cHe , aliter non ellet per fe : fed pier iJriua :k Tna
:
> .*t
ttidditate eos:& confe^uencer depeaderec ab aliotvc-ante po«
Jtaratione dedudu eft. Maior propolitio ecfibabeacutfccantf:
do phj(i.tcxt.Conimen. t.texS. CommeB«:9^-uinienia.
’
Utera probatur es eo ,qao'l aliter re<JucrecurprocwU 9 i»-jafi^< *•

oitamiacaa(it.SienimDone(retdeucDuead vauinper re.tate«^ j> < .Vi- nt

'
(ed omuia-efTeQt per aliud ialia:qua ra!tiooe,aut vaoine(l,^Uu(t '
> s
cadena ratione ance illud erit ali ud,&fic ia in&aicum.Mmoi¥p '<
'

SOcficoncluUoprxcedentisrarionis. «r*. i
.v.

Qji^iESTia X. • ,
/ic-)

Irca Uanc partem dnbitacur,aaiDtelligenciat effcftittx

^yproduAxaDeo. j '

: £t pro pane quidem negariua arguitur fic , Omne agent

aliipia agit illud per motammaUa caurafttbAaotiaiinn immt . . :

terialinm agit eas per motum: ergo nuUa caufa carum cA;igef
ets-Maior cA AriA.x.de Geacratione/toxt.Coiromen.4f-£rcoii ^ ,

firinaturtqnia apud AiiA.u.Mccaphy.tezc.Commeo.ia.omDtt '

pntdudio exigit uia, a quo, &adquod, quziafubAantiisim-

nnterialibas uluatioon polTutit.
» 'Pmerea., In primo Phvfi. texta Commenti uigcUioicertij,
communis conceptio Phuofopliorum eA,quod exoibilo nihil
fit.redfiintelligeati« funt cfFe^iuat i Deo, Tuot pxnihilo «der. T.r.4,
-«BrxteceaQ^rto Cxli.commeQ.i. nullum xternum, inquit r.oiav,^^
Auer.habetcracieosTefdniA per modum formz &.EuisjSLmi-
lirer ix..MetaphYfl.comme.44- reptch.bnditmodecnOrum mo«
rem,dicens,^ttod in feparatis i materia non c A rete agere.
Pcxterea,N ullum poinbile ex fe e A neccAaiium exauo, apud
Commentatorem jx.Met.commen.4imUt mocusifcdioieliigea::
tJx,A fint eiTediax a Deo , funt po^biles ez fe tergo aoa liuxd
OCcelTarix ex aUo,ergo corruptibiles. -

^ In bae dubitatione., quoniam noAta artate in hoc Pataoi'

no Audio non rettitur in dubium , an ita At ,quod Deus crea>
yeric ioteiligentias.fed an hoc fit fecuadum mentem AriA.dC
Commcntatorisiideo breuiter & incidenter perfuadere vola*
xnns , q uod omnes intclligentix funt a DeocAedtiue fecundu
'Commentatorem : Sc conlcqucntctAriA. omnes enim admit, ,/^‘*^*‘**'4->
tunc inliic te confequentiamiAam. Deinde quoniam multi
in Jiacre^iiaciuat modum,quo apud Comm.produ^i9iAa$tf «
 |S4 Thom.i Vio‘iCaict.Coniim^
'
dtilVwJJitoV^CcmodaspoiluAionii».
r> T^iirA^dtfci^tabiiar fic. Ii quod e ft maxime Tcniii%
eflca'afacrKitaUs'& verUaci^in caeceris, i-Mc^ap. text.com^
PeflJ «rt waximc eas & rerunfucrjro Deus eft caufa (ncicacUia'
carc«*ri». Si ikatur quk eft cauli finalis& non cfFeditia ^ontr^
44. quaelibet r?$ feparata a
f.^g tirca |i.MeTaph7 comrocn. matetia,
mriiN er otVidrcuaq^afl principio 6uafe, eft principium e$cipm: cc^^
^4 rW? pensoft principian>fi.)slciutelligeatiaram,erit8cpriQcipium'
«le ftrma cfficicnisearum.Dicitutlbne,^.Com.nooponitill^propofi«
halnei. tionem vniuerfaliter.ficut alTumpia eft,fed indcfiaitkmecontri
#<• Commentatoc ex feparatfone a materi^ fc'U immatcrialitate
reiponit •cAufaliratem cffcAiuam concomitaricaiifalitveta
fin^emrerpo^u eiufdem cfFeftus,xt ^tei ibi:crgovbicnnq^
reperftur iaimatcrialitas cum caufalitatc finali refpeAa ali-
cbto!i,t»ponct etiam repcti#i caufalitatem efFedUuam tefpefta
elufdcni;Gomfirmatur ex vetbis Commentatoris in d<; fubftaoi
tia otbjs, capitulo fecundo''. vbiexprelTe dicit catlutn agere »ii«

tfrUigeniianoafolum muuoote j-fed largient? io fuafobftitina

permanati tfam atteraartv. par-iatWa eft ratio deintelligenriis^
Quodfi dicatut,q)lpqiiitui; de caofa finali &formalrexenspta
ri : replica fa^a eft ; Sc adde ibi dicit Commentator, ^spfinia’-
figni&at agpnS fignlfitatibtae necciratia;& funt.verba xarde
Do(anda.%Kjficmaturadhac,quia Auertoif in u.Mctaphjr^
*
nunc, decorabitur , no nt fo4 um ponit ipfas produci , fed ctianf
0^44 -
‘
‘
miodum,qi^dbriniacaara:omnes producuntur, ailignat^Mto-
dus adtem-prbaoiiioriis ab Ipfoniet ponitu^,44.Comincnto
JtvMefaphyfi;reprchcndit-Amc.noaquiapdncbatin'tClligcn-
tias prodqcid D.CCKled quiapofiebat quod Deus caufat^ ea^.
,

pbtilpfedumnafUraf, icilicecquod ab vDo vnum tantdmoro-

cedat. Pbfuit enim Auicenna Deum gloriofum,qui aaua
UMs eft- inlelligendo fe , -producere primam intelligcntitm,
i quat produAa intelligendo Deum producebar fecUndana in
,

teUigcjitiawi intelligendo autem fc fecundum id , quod

bet de 'a^iaalitate, producebat animam primi orbis. ihtclli"-
^ gendo aucemfe fecundum id quod habet depoicntialitatej
pro, dufcebiic orbem primum ,& fimi liter fecunda inielligen^
tia faciebat vfque ad vliimam-»qu?pr»fidet fpharrx aftiut^
td 44 p 4 r ruro ic palfi,iiotam. Reprehenditur ergo Auicen.de hoc , quod
riim fofi )jnnm tantum procedere a Deo immediatd dicebat. Vndedi-
cit» Non tinim eft iUic proucatus , neque confccutio nequo
^ '.L
*
nwns
 ^ •

tn De ente 8e eiTendau i

kftionta; qnod dicatnaS «quddvna^^iqrcqvitarTDftni ageo-

tero. Vbi apparet quod propterea appofuit ly< lea quod tna
-aftio ,
Tt dedararet roodiim ptodudioais fe iropueaare. V nde
»1
& verz ptoduAiqnismoduro CubiuQgitin vcibiail^uc&tibut '

dicent «Tantum enitti eft illic caufa& cauratjuro«fecimdum

quod dicirous,ictelle^utn cft caufa ini;cUigentia, Ybi fciio ex
Albeno li-Metaphy. quod contemplatio intelligcntiaruin, fi

Teritatetn inuehitequzrit «ineasiVtoperatiuasnonfpecula-

tiuas tendat ,funt enim e/rentialiteropinces «vt earum iaihu*
.inenta corpora i Scilicet &caeleftiaprx fe ferunt. Inter artes
.enim tali siDucnitutproceirus.qbod ars communis &
principi
lis ipecialcs anes rubreruietes canfat eiempiatiter>& cficdtua
partialiter faltem prout diuerfis modis eftimitabilii. Verbi
gtitia,ars militatis caufat equeftrero dt frarnefa^iuam dcalias iV«M hk
huiurmodi,vtfic,& fic aliter imiiabilisiomncS enim inferiores de
artifices intuendo artem principalem , Sc communem , ad eius clarathmt
'iroitauonem fdrmatoperationes fuas pcopottionarasilli,Deus Dtusqu»
autem gloriofus eft ars prima 6c communilTima immicabilis ab mode jit
Anibus artificibus fpecialibus «quales funt omnes intclligen drsprfmd
ci^c.Vndc ipfa ars diuinave fic immitabilis,puta per modum ta ijr tSmi-
.lehi, qualis eft motus Saturni caufat anem ioteliigentix Sa> nipiiidi
turni:& TCalio mbdo imitabilis, puta per operationes tales,
quales fumlouisjcaufataitcintelhgcntia; iouis,& fi^de aliis, 'V

-^ofacdico non folum ezcpl3titcr>fed cfieftiuci& totaliter .Ars'

.etrim rniuerfalisinhumanis ideo non caufat nifi partialiter Sc \ ».

excmpfariter artes fpedales:quia no potefinifi concurrente Iu

mineiutcUcAus agentis in 'alterius intelle^usfieri.Sinanqae
ars vniuet.^alis ciTecfepararaa materia peefe rubfillcns-czrc-
hon prohiberetur quin pofTct artes fpeciales fui imitati uas ef-
feAiue producere. Vnde cum ars diuiua fu per fe lubfiftebs , Sc
fumme e fficaz,con requirit coagens:fed folaintelligendo fe Tj'
pluribus modis imroitabilem arces fpeciales orbium mbtiual
canqnam propriorum infirumencoium produzit : & quia artes
< illae non luntreccptx io aliquo, oportet quqdfintfubfiftcnteS»

& quod fint non folum formz intelligibiles, fed intelligeotfesa

• Omnis enim res immaterialis fi eilluofiAes,e(liotclltgcsfccii
dum do&rina Aci.5.de3nima,ce:r.Com.i6.'Vnde fcum Deusim^
• inediate producatplutes anes fpeciales fubfifteiites.fequituf
- quod immediate producat plures incelligeacias,ipfxcatai funf
Ucntialiter actes,dc fic ibi eyft uncum caufa Sc caufat om i fledt
i
 ThoihJlVioCaicf.Cbrfm^
* imelltiftmiid eft,arscomimiois iQtellc6la,eft cmla iutelfi^ci
-tis anificisit>br,eiuieoni.

fuggtg* Coflfifmanr hanc fcnfum verba feqacntia, quibas ait, Doa

’
cft! in^oAibile , vc id quod eflperfe inteiiigenm&inteU^
^ &um mdaufa plurimam cotium, fecundum quod ez eo ioceUt
gantar malci modi, Ars enim diuioa quar e(> pura intclligeo-
,
putum intelle&um, fecundum quod ioteUigicurdfepra^
tia lc
Aice pluribus modis imitabilis, pluiesaites producit. Ctli?*
ram cuilibet , quia quod concipit de ane communi , cft ratio
Ojperandi, cum fumat principia foaab illa: ideo fubdit, quod
•fiud eft quod concipit de primo motore motor orbis louis»
& aliud quod concipit motor orbis Satutoi: Sc eft caufa in anb
ma eius fciIicet,quod operetur.
Coofirmatqnoque hoc idem proportio inter ioteUigentias
cflignata ab ipfo Comment.aii enim in Commeo.44.qu6d ha-^
'4* .:
;bitudo intelligentiatum aliarum ad primam eft habitudo ar>
tium fpMialium ad communem:ita q> licut artes fpeciales peifi
ciuntur & caufantut 1 communi in humanis ; ita ptopothiio-
nabiliter inteliigentix alix perficiuntur &caufantura prima»
Ad primum in oppofitum dicitur,quod agens dupliciter
HM»m.
mitur.Quandoqt proprie pro illo , quod ez fua adionc infere
Jii (vs*
paffionem , qux magis fzaa abiictt a fubftantia &
fic fumitue
ibi ab Ariftot. agent:fic enim opponuntur agens & patiens. A«
'mtmCtm.
lio modo pro omni eo, quod in genere caui; efficientis caulats
Ic fic agens communius eft monente,vt patet ez feptimo Metu
phyficorum Commento 31. '

mam rs~
Ad confirmationem primam .dicitur,qn6d& iUuddcfims.
lia intelligenda funt de productione Phy6c.fciUcetper motum
dcmuutionem.Similicer dicitur ad fecundum. -t
dam T4t»
Adantoiitates Commentatoris adduCfas &fimilesfibidicl
th»€m.
ror,qQ6dloqaontur de agCce propriedifto & produftione Phy
ilea: vel contra pofitionem Ani.quod vnura ab vno emanat. >

Ad rationem fecundam concefTa : Maiore , negatuz Minor

ftat enim apnd Arift.Comment.& fanCt.Thoro .& Ycritatem al
quid elTe ab alio efFc^u£;& tamen elTe necelfatium ez fe.
Ad cuius euidcniiam notandxfuntquatuorpropoliuoneiL
1

- Prima eft
,
Poffibile ez fe eft id , quod habet in fcipfo pocen«
tiam adnon elTe. Patet ifta ez eztrcmis : ideo enim aliquid eft.
in ordine poffibilium & non in ordine neccfratioium : quia
habetih fciplb potentiam adnonffTc.Si enuacaiccetpotcu-
 In De tote & ^nctd*
kiaai non dTe .impolEbile ^ipfoip non cflc: k fic necc0aiio • .

effc illud clTc. .

,

Secunda propofitiofcft. Io folutt» habet in fcipfopctfcnuanu-.

ad non elTetcuiiis aliquid habet potentiam ad aliud clle.
iilaex eoyquodnulia potentia perfeptimo app^tnmieuct
omnis enim appedtut pet fe tendit ad aliquod eUc.led qu^::
cum illo ad quod tendit,non poteft ftare effe quod habet, vdeq ^

ex confequenti appetit non efle,quod eft priuatio fotmx

qua^
habet^icut mateiiaaqux per fe primo appetit formam igmj> 1

£ed quia cum forma ignis nonpoteft limul ftare aqux

forma,
»

ideo ex confequenti appetit priuationem fotmx aqux ,

quam ,
'
j
habet.Potttrtia ergo omnis appetens non ejfe prius natura
ap-
autem dixit in hac propofi-,
petit aliquod aliud eiie. Notanter •k
done,cuiut aliquid habet potentiam : quoniam non totum ap- ^
petit, aliud efle, fed pars potentialis.non enim totaaqua
appe-
tit eife ignis fed eiui materia. % 'f* e‘ ^
Tertia propolitio eft jblecellatinm fex fe eft illud, quod ca-
fetpotentiaad efle &non^efle. Patet ifta ex terminis quinto 1 >

l^detaphyflcx , textu Commenti fexti. Ncceflarium enim cft ^

qood impoflibile eft alitet fe habere, quod autem caret poten- ,

tiaad eflTcjk non efle, impolfibile eft aliter fe habere, omnis e-

aim fuccelijo,qux dicitur lld aliter fe habete , fit peipoflc hoe
eflc,perdere,& aliud acquirere.
Q^ariaptopofitio cft, quod nceiotclligentix,neceorpm4j
Capleltia habent aliquid fui, quod fit in potentia ad aliud ciTe.
Iftaquoadintelligentiascflperfenotaiquiafuntfimplicesfor ,

tpg ; quo.ad corpora cxlcftia Tero fecundum Auctroim firaili-.

^ex dicendum eft, quia funt fubftaptix fimplices apud i^furotfe-^
eundum autem (an&um Thomam ex eo cft vera , tmodrtrate^
^ £x
1
cuiufque eoxum non cft capax rufi formx quam habet. ^ ^

quibus q^uatuor ptopofitionibus fuccindic dcclaratia ^

'patete poteft,quod fecundum vcritatcin intclligentix &

tacatleliia funt necelTariaexfe arguendo fic.Omne carens po-
.tentiaad eflek non cflceft ncccliariumcx fcfintclligcntixi^
corporacxlcftia carent potentia ad efle non efle ergo ,&Cj &
Cum hoc tamen ftat ,
qupdfiitcftcditiuc ab alio :
poteft cniitt . ^
Tnamncccflatiumeflecfle^iuc ab alio neceflario , Tt dicuUt ^
o^Iauo Phyfico.cex.Com.i{.& quinto hieta, icxt. comment. 9 .

Vnde intelligentix kcorpota cxlcftia dupliciter funtnece^ T*(.&

feria & cx.fc k ab alio ,
cxie.quidcm formaliter & extrinfecqt
u 4
 Thom.i VI6 CalctCdmtrtJ
Thom.iVIo CatetComm.
ab alio vcr 6 effcftiui & extriofece. Vnde ^Commeo, u. MrtA«
Clw» 4i*
NtiAit- pby1i<Coni. 4i.(licic,<]uoci po pocell^elTe aliquid poflibile exle»
rabaeen neccin^riurn vero ez alio nili inotus: 8c non dixie inpbflibilo
cA aliquid elTe necelTariuai elTe ex fe & ez alio. Etcu hoc infM
zeris fugabuntur omnes dubicadones inter diAa eius in de
Sabftantia orbis, & bic.reputauic enim impoffibile nifi in mo-
ta aliquid elTe neceflariu ex alio pratci*^e. pro nue fufficiac h^e.
Int 'BigjS- Omnt autetn,qitti r^df>it aliquid ab ath,eH in pettntia rtfjvflm il
tia fuat liuiitir hoc quod receptum efi in eo,efi afluo tim,er^o oportet qu^d #p»
,
tompoptet Jb^ferma yelquidditat,qua eflinteUigeutiaptiu potentia ref^duejpt
ex adu ^uoda Deo reci pitfly illud effe receptum eji per modum afluo itot

t^poteu- •uueuituraduo d;' potentia m

inteOigeutiir.uon tameup>rma fu matu

tiatqu* rla.nip equiuore f^nde etiam pati,rtcipere:pobie£lum ej)e,v omnia bm

iupnodt,qua videntur ratione materia conuenire, aqmuoceconufmunt
tfi
qu^ eft.
ptbfiantiuintelitdualibmt^torporalobooe/ttintertiodeattimoLCoMm
mentator dicit. ,

CU^. 14 .
tirta prin
^
hac quinta particula declaratur talis coodufio, intelligen
tizTunt cotnpofitz ex adlu Sc potentia , quo eft& quod cA^fiei
eip.Mpit. omnequod recipit aliquid ab alio efFediue.eft compolttuaa
magno, cx recipiente potentia &adu recepto ,tntciligenriz'reciptttnc
tirtapri» aliquiciab aliotfcilicei elTea Deotergointclligeotizfunccom*
4^. p6mz ez potentia &aftu.Maior exeo patet, quodniliil eft in fe
ipfo.Minor autem ezprzcedetibus nou cft , £c quamuis lic fte
in intclligentiisinueniaturadus& potentia:noa tamen ha-
^
bent formam & materiam In plus enim fe habent adus &po^
ienti3,quamforroa&.matem.Vndcpati,rcci^eic,& Aibiictydr
limilb,quzruntpalIiones materiz zquiflocc iu inferioribus^
&
ruperioribusrcperiumur. Alia enim eft ratio recipiendi tbi
&hic:ibi abfque omni motu & materiali conditione, in iftts yt
ronon nili cum rootufic indiuidualibus condinenibux,Ttde
C0mmenrar0rteftatur3.de anima commen.i4.
|
Cap.fra. StquiaytdidumeflJnteSigentiaquidditaoeTlipfametintemgtm
I41» pri. tidfideo qulddltat vel effentia eiuo eft ipfum quod eft opfa , f^efftfuumt
Jnloh.de receptum k Deoeftid quod fubpflit tnrermm natura,& propter bt- k
fJobdo quobuplam huiupt.odipobftantit dicuntur compotoi ex quo ejt,dy qotoi
ma.cap.i. eftjVel ex quo eftftf-effentia^Qr Boetim dicit.
"
Stoyd.^. Aftignacratutncm , quate intelligentiz dicuntur eompofitae
j.l. eTquoeft:& quodcftjOmnecompofitnm exquidditaic,quz
‘
eft ipfum fuppolitum, & clTc eft c6politum-ex quo eft,&qik»d
cl^iutclligcotiz fune cbmpoittz cz qutdditate j quz eft ipia io*
1 * iciligcB
 '
Jh l>e ente & efTehttii ‘

tdligeai5a,8reffcqn6fttb{iftant.eFgo fu'ntC(<mypfit*excio^
eft&qaod cft.Omaiaaifunipta exprzdl6tis riintmanifefta.
•

CLVASTIO X.
Ifmn d{i»alii exifhntPM ^ effentia difitnffttMwr re Alitet,
lrcalujpradi^adu* dubitationes fant; Pritna eft,ah cW6
C adualis eziftentiz &; ciTcDtia diftinguantar realitcr.
Secunda an iateiligentiae fintcompofit*c*adu& po-
tentia.
Circa primom tria agenda funt:prim6 ponetor opinio Sco-
ti.5ecand6 ponetor opinio Sandi Tttomat; Tertior e fpondcM
*
tur argumentis. ,.7
Quo ad primum Scotus in tertio fententiarum, diftio^ione
fexta,quzftione primajOpinarar effe adualis eziUenti; effen &
ciam rei elTe idem icaliter licet diftinguantur ex natura rei , fi-
ent modus inttinfecus &quidditas cuius eft:ficut nec albedo
diftinguituta fuo modo intrinfeco gradu fcilicect vctriaTcl
quatuor. Approbandum autem hoc licet adduci pofient ratio-
nes Scoti:quia tamen vnionem natorzhumanz cum fuppofito
diutno concernunt, dece rationes indudas ab Antonio Trom'
beta in Quolibeto fuo nunc recitandasprimo cenfiirfr jlHtmtim
'
Primo arguit, Yt ipfe dicit, contra tundamcntumThbmac Trebets
ficManentc eadem ratione, manet idem effedusrfcd tota ratio
in
quare ponitur nb HHs , eflentiam differte ab efle cft propter in-
mtdUdi,
^fFercntiam ciTentiz ad e(re& non efre;nam,vc dicunt,lapis^
lin'potcntia,Ttfic & non fit, ergo vbi uli indifferentia ixiuem-
fur,ibi ponenda cft talis diftin^o.ded ita eft: quod efteonfimi-
lis indifferentia tffe sdcftc&non effe { efle enirntoCcinh/e-
lae non eft , in vere autem eft ) confimilis eriam indifftreniia
O .

cft clTentiz ad clTeDtiam 8i non efrentiam, effentia nanque crea

turzab zreroo non eft, ergo effe diffen rcaliicr ab cfTe,& eflen
da diflert ab efTentia;qu6d eft ridiculum.
P*ztcrea, (^apdocunquefuntrcliqnaduo cPentialiteror- SttnmJA-
dinata& realiter diftind^rius poteft une eontradidionc fieri
ebfqne pofteriori ifed eflentia non pOteft fieri fine exiftentia,
ergo Minor patct:qtria effentia particulari s,quz fola fit , necef-
lariocftexiftcos.
‘ Prafterci.QnafcUnquc diftingauntur,realiterfe habent ficot Tertii
Ac res:fed eflentia ic exiftentia non fc h^bcht ficut res res,ec* &
g^o,&c.Patet ifta:qaiares,propri^ loquendo , conuerticurcum
n.t-
noce in a^ aftualitate eztftentix.
 170 THom.i Vio CaietCamtn»
«
Pcx.teie&^ulU res componit cum faarealitate, ergo ntdl$
difflet teoliter a (ua exifteatia. Tenet confeqaemiaf
quia eziAcDtia cil ipfa reaiiias lei , nihil- enim aliud ell dicere
rem e^e reaUtet.quain eziftete , & .econaetfo. Antecedens eft
dc fe notum.K.idiculum eft enim dicere qu6d.aliqaidcompoi>.
hateumTuareaiitate.
Practetca,Homo rems non componiteum ruaTcritate : nec
,

'
Bomo affirmanscum fua aiBcmationeieigo quidditatno com>
onit cu fua eziftentia;Confequentia patet ex eo, quod rei qd-
S:emia nihil aliud eft, qua politio veticatis & a&matio beiosi
Antecedensaucetn oppofitum non videtur beneinteiligibile. $

StMti. Pra;terea,£xiftensia Sc elTentia habent idem contradico*

xium , ergo non diftinguuntur tealitet. Confeqaentia eft notas
antecedens vero manifeftatur ex eo quod oihil eft quodpri^
,
iict efTe,quin priuct c/Tentia: qec eft aliud nihil priuans efte :de,
^iud nihil prluanselTcmia. ),

Stptimi.
'
Pf3!Cerea , Homo in potentia non cotnponitcunrhomineifli,
aCu:ctgoeftentia & eziftentia non coponunt:& conTequetet
non reabterdiftiDgncntur.Conrequentiarelinquiturper feaq.
'
ta:quia eiTcntia eft in potentia , exiftentia vero eft aCuaiitas ea
ius.AoKCcdensveiopatetexeo ,quod aCus& potentia di«i>
dunt CDS,lrt conditio oiminuen$,& peificiensiGcut verum &pjU
-

' Cm.y. Cumdiuidunt animal, vt Commentator dicit nono Metaphp

^ommento Teptimo-homo ergo in potentiacum non ftt homo
£mpliciter,cum ftt homo in aCu ,folam conditionem diftra-
hentern perdit poGtum fub conditione perficiente :&(iciiuj^
Lmcompofitionem.habetcum homine in aCu. -

OitdMo. ,
Praeterea , £(Te exiftentiz fi eft diftinCum realiter i quiddir
tate,non eft fubftantia,nec accides, ergo probatur antecedens,
quod enim no fit acci deos vtcocelTum ponatur. Quod autem
hon fitrubftatia,proba‘tut:quiaaut eft mater ia, aut toxma,auf
jil^n -
compofituratnuUum illorum eft apudThomam’xrgo,&c.
Praeterea , £xiftcntia Sc elTentia diftioguuotur rcalitcr tergq
’
in qualibet generatione luhftaotialifunc duo termini totales^
& duo termini formalcs.Confequens eftimpolCbilexrgo , Atf.
Conrcquentia probatur quo ad viranque partem , fupponendo
• duo.Primumeft,quod compofitum perfe voomfit ezpexfe
aCu,&pcrfe potentia, ex oCauo Mctaphyficae,vbinaUam
caufamnouit Anftotcles quare compofitum TubHantiale eu
•T.e.iS- perfevnum,nifiquiamatciij^cftpermpo(cpti%, forma verd

i
U
 chlc & cfTentii' V 17*
ftefeftftat.Secund^ rapponitar^quod ctfimni
'teatiaxxiileDtu verget fea^as.Ex quibo$<onciuditut,quo4
idqaodrefultatexeflefic efTeodajcft pet fe Tnam»q.tto,dat^
fequitur quod erunt duo compofica per fc Tuitatem nabentii»
quorum alterum erit compoutum ex materia &(brma, altet
tum ex e(Te elTentia ; cum mumquedque per fc nuro na-
& &
tum fit ceuninare generationem : ergo in generatione etUBt
duo termini toulestfcfic patet prima pars. Erunneciam duo
termini formales, fcilicet exiftentia , & forma fuoftantiaUs;
quod etiam probatur fic, Terminus formalis generationis efl
Id, quo aliquid generatur feduin exiftentia, quam forma eft
:

ld,quo aliquid generatur, ergo, &c. probatur Minor fic, Eo

modo, quo aliquid eft ratio elTendi, eft ratio generandi: fed
'
V el forme-
exiftentia eft rado e{reodi,ergo eft ratio generandi.,
modo quo aliquid generatur, eo modo eft : fcd
tur fic rado,£o
perteipfum compofitum non generatur per efie fic, quod elTe
fit terminus generationis , ergo tion habet effe per iprum elTe.
-Confcquens eft falTumrergoaltera prxmifiarumtnon nuuor,er
^ominor.
Dfclmii
Piaeterea,£xexiftentia&efrentia fieperfernumt ergo da-
• ti.

tur proctlTus in infinitum in eireodis.Confcqueos eftimpof-

•*
fibile:etgo,dec. Antecedens patetex prarctdenti radone : & pro-
'baturfic,Nam ficut ex materia dc forma refultatterdum per
ie Tnum:quia illa eft per fcpotentia,hKc per fca^i:tta ex exi-
ftentia 8c elTenda,cum edam exifteo tia' nt per fe ad us.d( efien-
tia per fc potentia , eadem enim ratio eft. Coofcquenda autem
^ probatunquia fi ex efiede elTentia fit tertium per fc Tnum,com

illud iterum diftinguaturd fuaexiftentia,coroponetcum ea ,dc

>cxeis fiet aliquod perfe xnum: & itehim arguitur eodem mo-
•do deillordt ucin infinitum.Hzc de primo.
Qu.6adrecundaro,opiDioS.Thom.abeopofic3infccnndo OfljM».
'

comta geutiles,cap. 5 x.eft quod in omni creatura quidditas Sc Thotn. It,

i cius ellcadualis exiftendz diftingauotur rcaliter, Sc licet hzc citra Gi,
‘
conclufio nunc in textu probau lir,atcamen ad pleniorem de-
.«larationem deducam tres probationes ex S.Thodbi.
"' Prima eft , Omnis elTcatia creata habet aliquid fibi reali- Primsrd
•

ter coniundum , przter Cuuen elTe:nullom efie receptum ha-

bctaliquid fibi annexum przter fe ergo nulluni rlfe irtece-
,

ptum eft efientia creatorz,& confcquenter effe Sc elTentia non

ibne idcm,eifet enim ipAim cHe iireceptum,fi.eiretidcm cireu-
-> . . tiz

r
 17* Thom.SVIo GatetG<innmr
' jrtaf.fi«iir^ipfae(!«itia itreccpta de fabftanriis loqn^idij»,
Moior e{l'Doia per fe:Sortes enim habetqaao>
prjeter fau cflc
titarero, tUbedinem & Aibftamiz feparatz,vt
fimilia : fimiliter
ounc fup^nimarihabent aliquod accidens, pota a^umioteb-
lifi[endi fwem.Minor ver 6 declaratur ex eo,qood fi ajSBrmatio
efte 3 ura'a/Ertaationis, ocgacioerit eanfa negatioois:(ed pras^
Ciia caufit ,-quare cfie habeat aliquid praeter le aanexam efti^
quia eiTe cll receptum irt alio,in quo poteft recipi aliudiqucril
patet ex hoc,qnod efle fubftantiale Sorris & elie album eiofi»
dem nulla alia ratione adunator, nifi quia vcronque rbcipiti^
in Sottcfuntenim untum xnum fubiedo. Cum
ergo cffc noii
erit receptum , don remanebit aliquis modos, quo potcilhai»
berealiquid fibi annesnm,
Confirinator hoctqoia efie fubftantiale Sortis, aotadnoatur
&
cum aliis praeter fe identicc , hoc eft manifefld falfum elTei
efie enim fubftantiale Sortis,non eft elTe album. Autficotpo.
tentia&ai^us : ita quod efle fubftantiale fit potentia dtacci*
dentale a£lus eius;& hoc noo,q(iia nullu efle adlualis eziften-
tiaspoteftponi fubieftum altenus,cum fit Tltimaa^oalitaj^
^ ” Rctnanetiginir,qood ea ratione adunemur, quia ambo rcci-
f0p /OM piuntur in tertio:& ideo fublato hoc ab ipfo elTe adualis cxi-
^ ftentiar,quod fit, (ciliCet receptum , aufcnor etiam quod pplGc
habereatiquid fibi annexum :&hoc eftqnod Boetius dicit ia
Hebdomalibosjquodipfum quod cft aliquid, habet fibiprartq; .

verdiejrc nihil. /
Settmid
. Secunda ratio ad idem eft. Omne efle irreceptum eft in&U
,tumfiiDplioiter:nul|um cflic creatura: eft infinitum fimpitci-

ter, ergoi nullum efle

creatutx eft efle irreceptnro , ergo diftia»
,
gnitur ab eflentiaj&c. lilioor eft per fe nota. Maior probator
fiCjOmnc purum efle eft infinitum fimpliciter :Omoe efle ir-
‘ rcccptom' eft purum efletergo omne elfc irreceptum eft infi-
. nitum fimpliciter; Maior eft nota ex ter miois (efle enitft ideo
,\'0 cft limitatum, quia non eft potum fed prxdicamctis mixtam^

.it .. efle enim limitatur per oaturasprxdicamentales: i quibus £

deputetur, omni finitate carens infinitam omnioo ceftabic*
- T‘.- Minorvero etiam patet ex ptxcedenti ratione, &
ex ratione
fa^ fupri io textu. £t adhuc exemplariter declaratur, Albedo
9.4. fi ponatur non recepta in aliquo, eftqiura albedo ,& nihil ha«

berct nifi fe tantum, dceflee infinita io fpecie albcdinis, ut <)e'

tc datum cituion enim Pocc&i fano inicUcdu iipaginaci ad-
bed#
 •<^nl)lpcrite&eflentiar"^ 17%

reparata dcBaica a^-altqucm modum albedinJs:omoe

enim quod cft ptfWitale.habetomhem perf<*^dftcm po/Iibi-
|em iltinicurar riioUt hidmo fcpataius apud Piatohcm , habet
'

fWnemperfc<fhonem poflibHem naturas humifl*.

' N^Valtftid^qrfod AnW.TTombeta contra hoc dicit fnm*'

tum exScoto,recundo fcntentiarum,dift.| q.Tlt.quod (i albe»

5 tf eii^fcparata.lPhiberettoninem pcrfeitionero i»ofltbilcin
tali rpe^ tei , fc^ueretut quod atbedo ciTct infinita fimplicitrr;
qftia haberet perfeAionem infinitorum inJiui.iuorum poffi-
Biiium eflcfub fperfeilbcdinir. Hoc inqttam nihil raler, quo-
niam ficutinfinitafndiuidaaalbedinis, etiam fiitiul pofirano
/hnt perfcAiionit infinitar fimpUciter, cum fint limitata ad fpc-
216'nn albedinis-ita Htc albedo feparata eorum jpeifeftiones ha
bftnstiit infinita fiftlpHeitcr, Ted in tali fpccie.

*^ettiarario eftiflSild quod conuenit naturx fpedficxabfq-.-^^f^** W

Oitini caufa cffeStua /diUinguitur realitcr ab eo, quod conue-
hit iUj,'o6a nifi per aliquam caufamcfFcftiuamrred prxdicata
'quidditatiua cboiithitint reiabfqueomni caufaeifcftiuatexi»
flentia autem non coniienierei nifi per aliquod efficiens ; ergo
praedicata quidditatiAS it eziftentia rei diflinguuntur reali-
(er.Maior eft per fe hbta.‘Minor etiam quO ad fecundaro part6
^clariffim3:quo ad primam rero declaratur (iCfSedafa omui
Caufalitatc efFcdtua refpcdl\i rofx, quacto an if>a fir rcra,Rofa
tubftantia cbrp 6re 4 :li ficihabco intentum : fi non, ergo fola
‘ '
abfolutcfumpta nou eft ihptator&pratdicata primi modi pofl
funtincelligi non ad efletcfj& diffinitio feparatiir i diffinito:
qu» omnia non fnnt imaginabilia, &c. Videtur etiam hxc opi- Kided$
nid ab antiquis derinata,Plato.fcilicct, Alpharabio, Auic. AI- d*.
gazclc,Boctio,Htlario,Alberto, St eorum lequaetbus ; licet ab fmmtit*.
Atiftaiihilmanifdli in hac te habeamus.I^ec de fecundo. i» p«jf>
Quo ad tertiam rcfpondctur argumentis in oppofitum. Et ^.citc*
ad primam dicitur pr»mitcendo , quod arguetis non vidit S. prituip.x,
Tho.infontctvtcnim apparet cx fecundo coanaQeatiles,vbi ritr* Gt,
Cx intentione feptem rationibus fiindac fuara opihtonem feuMp.ja»
pofitionem : ratio afTumpta ab arguente qon nominarbr inter !
•

ulas : vnde peccaUit imponendo nobis hoc efretotom funda-

*

'mentum politionis noftrx,licet illa ratio ex didlisS^Tho. pri-

mo fcntcatiarum,dtftm.8.qa«ft-4.arti.t.elicipo(fit («bi tamen * d*)f.8.
de hac re nontraftat) & efV formanda : fi c ratio iUa,Efrentia
patticolarkct rampcacftindiffitiensad cfie&npncffe:e^o
 »74 Tho’m.l Vio GaietJColhni*
ccttiucr i fao ciTe. NeeTaletr^fpoDfioiaatluScal
* qo o :i|p anccce4ente4>porteca<l<ierc,qa6<l elTcDtia habeat pro
piiam rcalitatem aliam a tcalitate exillentix iqaia hoc eft voh
' luotarium. Diftin^io enim realis eft inter maceriam & formlt
quas PhilDfopbi non dubitant habete eandem realitatem 9ti>
ftentiz.cum ex cis ponant Toum per ie fieri, /j . .

Adarguntencum ergo comta hanc rationem fa^n^ioi^

tur quodf^ifunveijbquod elTe fit indifFerenaad elTe o5 & e^
Bc cucutia ad eficnciam &
non eficntiam : -nihil enim cftindiif^
ferensadaliqoaduotqootum alterum fibi determinat in fiuf
diffinitione :conftat amem qnod efieeft de intelleduefietfl(
eflentia de iotclicAu clTenti^.Quod autem eile rode in hyeiqQ
non fityfed in rete, hoc ideo eft, quia elfentia rofx, coi fempe(
lua przdicataquidditiua adfuot,ad a^um elTcndi non petue^
ttia:-''.4m,&aion ideo,quia ipfum efiefit inditferent/ CdmaateoTjKl*
.v^\ dit,quod eflentia eft indifFetens ad eireptiam,4c pon-eflcivr
^

tiam , quia non eft ab xtecno , non Ti4ctur intelUgere vocem

ptopriamtez negatiope enima^ut- eflendi ab aeterno .,beo«
bequitur, quod cola fic indifFereoa ad efle^c npn clFe : fednoa .

quod fit indifiereoa adrolamdc nontolamtYC enimdicnnf^

Alpharabius, Auicenna, Algazel,d; Aljber^ua, fiue rofa fit. fiue
non fit,rempeteftrofa,&: fempetpft fabftaotiacorpocea,&ct^
inaliquo termino menfutx io his vtiiicdt. :

Alfunn Ad Fecundum oegaturrtraqucpr^q;ii^A:Ac.Maior qoidei%'

dum. Minor teto oftenditut in Chci«
fuppofita oftcpla eft efle falFa.
fto in quo humanitas abfque cr$a^ exifteotiaa6taali eft.
Ai Uf- Ad tcctiumnegatur Maior ad inteliccium arguentis ; noizj
ti»m, enim requideue ad diftin^ionem realem » quod vccuiiquQ
eorum habeat propriam exiftentiaio.
'Ai Adquartumdicitur, quddficurclTeeftdupteZjfcilicecezve '

> . >
ftcmixAc clTeotixuta duplex eft tealiufelTeotix&eziftenTix:
... & licet nulla fes coponat cum fua^caliute, tamen cu hoc fta^
.»> ,.
^uod coponat cum rcalitatecxiftcntiar:vnde eflenti.a hominis
abfolutc in teali ptxdicamento,fubftamix Fcilicei , teponitutt
pofiu autem io^ctunvnatum fit reaiisrealiiatecziftcntixv
Ai Ad quintum dicituc eodem modo ; quia ciiom verum con«
nwb» uertitutcum rnte&re;vnde (implicitet homo dupliciter eft
vetus rcilicct vciitatc cflcntixdc ex jftenti^rbomo verus vcci-_
.a * -t
efli^ntia; non componit cum tali veritate ,qux mhilaliud

.iri.. duA
 .

.ff» <InDecntc &''eflcmiaJ! r

antem cum fuaTeriute exiddati^aid e(^
«Btadiic :cottipOnit ..

cum efTe,quod fundae hanc varietatem» homo tfft, fimilitcr di'^

citut de affiemadone.
; Adfextum neatur antecedens : eoioi probationis Ttruaque
alTanijptumeft t^om. Ciimenim quot modis voumoppohm-
rnm dicitur,tot dicatut & reliqnam{in primo Topicorum): Gr
cut ens dupliciter dicitar,rciiicet ens qutdditatiuum exiften&
cix:itanoaens,reu nihil dicitur dupliciter: fcUicetnihil quidr
ditatiue,& nihil exiftenter:homo enim abfolutc fumptus cun^
itt in prxdicamento fubftantix, eft ens ^uiddttatiu^ , non ta^
snen extra nihil oppohtu m aduali extftentix : Sc ideo aliud e(^
oppohtum emi prxdicamentali feu elTentia;, Sc aliud,
oihil
^nod opponitur ezifteotiz aduali,&c. SThmilicsc alia ell nega
do elTentix,& alia eil negatio exiftentix.
' Adfeptimum negatur cpnfequentia: non enim idem eftdi' -Ad Jtfi$
<cre, homo in potentia componit cum homine in adu, &ef- m»m,
feiuia coponit ,cam exiftentia. prima enim cft falfa quia idem
,
oon componit cum reipfo. Secunda autem e(l vera, quia extrer
ana cealiter diftinguuntur, vnde non eft eadem propolitio exi>
Aentix ad elTcntiam, & hominis in a^u ad hominem in potea
tia.Inter prima enim eilproporrio potentix receptiue adaAu:
AdiAin^o realis vtroque extremo pohto extra caufas fuas^
inter fecundavero non , fed eft proportio eiufdem ad feipfum
fecundum diuqffas fui di^ohdones hmul incompalfibiles,
fcilicet elTe in potentia & eile io adu,
. Ad odauum negatur antecedeot,exiftentiaenimfubftantix
cft fubftantia,& exiftentia accidentis eft accidens,
& (vtfupri
patet)eziftenua fubftantix non eft maceria, nec forraa,nec cor
pohtum,redadualius omnium eorum ^Ah^eft redudiuc in
genere fubftantix. Sed contra hoc inftat arguens, iic, Omne
puod eftredudiuc io genere , reponitur vt principium iphus: dtmct^,
Kd efle non eft principium fubftaoux,.ergo non eft in genere ''
T
fubftantix redudiue.
Ad hoc dicitur, quod cum efrehcvlcimaadaalitasreh&vl^
^
.

inom in generatione fit primum in incentione efie in genere

fub^ntixvtprincipium formale vltimaturnipfius fubftaati^
per hw enim res reponitur in genere fubftantix quia eft ca-
,
; t t
\
pax eflefubftantialis, etenim oifFerentix in omnibus generi;- C/tpU.i,
bns,vtinfra<declarabitur,fumuntur abocdineadipfumefie. pcr.^.
. noiuun negatur confisquenda. Ad cuius probationex^
dicit
 rr6 Thortn^S yio Caiet.Cotnmr
r.f-1^ dfcittfr,<}«ddminatn iuppofitum mai^ iotelledam addodli
thr, 60 oaod Artft.55.'Mcuphvfi. textu commcot.15.quem ar-
guens adducit, non duit quoa ex pei fe potentia per feado &
jn/hc^ refultetYnum terautn vfed quod ideo res habeot partes eft
^***' «>/• voarqvia altera eft adur, altera reto potentia, fc iateliigedum

eft (nent fupri declaratum fuit) fi ad eompofitionem

real^
Referatur, icflicet quod aheta parseftputa potentia . co quod
(!x duobus adibus non fit tertium per- fi» mnm:modo
qutddn^
kas rei &
exifteotia eius non i'e habent ficut pura potentia dc
adus,nec funt partes,vi patet ; Ttide authoritas illa non eft ad

>
Uropofitum.Reiioquitoxetgofiiirumeireqaodeireotiafiattex
cium pet (t ^um,dc codfequentet probatio conreqnenti; quo
ad primam partem nihil ralet, quu non funt ibi duo compofi*
t^.Ad probationem veto coorcqueaiix quo ad fecundam uax^
tem dicitur quod non conuenit generationem habere duos
^
tetmioos formales difformiter,enum primo, alterum fcco»
dana: terminus formalis generationis ptirtias eft forma, f^
londarius autem effe, ficut pet oppofitum creationis tenm*
nas formalis primo eft cfie : fecun^tius vero forma. St hob
‘'*
toodo conceduntur argumenta.
: Quod fi iqtcodat probate, quod efie fit terminos gener. fu-
]nit,lcilicec eo modo, quo aliquideft ratio eflcBdi, eftxatio
ge-
nerandi, falfumeftrlicct enim fit Tcrum,quod id quodeft ratio
clTendi.fit ratio tci,qu6djgeneietur;noo tam^eft »crum,qahd
eo modo quo eft ratio cflendi,fittaiio».gcnerandi, & ratio ef^
quia res per generatidn^ non exit dc non clTc omnino ad eiT^
r.t.7f. jfe<i de pnuatione adformam,vt
dicitur i.PhyfM;otu,crcationis
eqim eft proprium, vt res transferat dc no elfe omnino ad eife^
q\io fit^Tteftc,quod-eft primo ratio cflcudi,roento fitdt ptimp
•
pniiije produAioois,qu)e eft creatio:& forma, quz eft fe-
cundario ratio cifendi , fit prima ratio fecundas produdion^
T.m.66. generationis, f.Tndtac.nPhyficotum pjiocipu gencraiioniSi
67» ponuntor forma & ptiuatio. Pet idem patet ad aliam formam
ciafdem geucrationis. falfa enuq eft Maior, alius oanqueeft
Inodus quo res generatur ; &
alius quo cft:cft enim pet torma
'

focondati^iperlfe autem primoigeneraiurvefo Qconuctfo^

Jfi itet-
- Ad decimum patet rciponfio ex didis, folfurn enim eft aor
'
tecedens. , «
- Circa fecundum dubium fciendum
. ,
eft ,
communem
V Wulofophoinm fenwntiam efte inteiiigeatias alias d prima
iis . non
 1

In De ente & cffentlai 177

Bon effe a6bas omnino puros : fcd adm ixtionem iu fe potentia
jubentes: Tcrom diucrfiras inter cos magna eft de modo , quo ttdfintct
hxcduo:adusfcilicct,& potentia eis infunt. fofit* tic
Et vtreliquos omittamus, nclimitesintcntionisnoftrxegre afhtetp*
diamur^co.in primo rcntcntiarum,diftin£t.8. q.fecunda,opi- tentia,»f.
lutut omnem creaturam efTc compoGtam cxadlu& potentia
jbochomo, quiaquxlibet creatura cum non Gtnihil .oponet
quodbabeat aliquam a£iunl:tatcm : & ciim Gc diifinica ad cale
*
genus vel fpeciem feu gradum pcrfcAioUis, opoitctqubdhi-
'beat in fe negationem alterius pctfcftionis polTibilis reperi-
i.i
li in latitudine entis: & fiefit poftibilis ; quicquidenim eli en$
tc caret aliqua perfeftioae in ente po/tibi<i ,eft Gmpliciter
poflIbile,&Gcquxlibetrcs cftcompoGta exa<%u& potentia
V»
obiediuarex eo enim, quod eft, habet in fe aAum : ex eo verd
quodeft ens poflibile,nabec in fe potentiam ,poinoilc nanqne
i potentia dicitur. Cum autem folus Deus fit a£tuinon.poin-
biliSfidcft non potens terminare adionct^ alicuius agentis
fui fa6Uui : intelligentiae apud ipfum erant compofitz ex a£ta
& potentia obiediua tantum quia nullam in earumfubftan-
;
da rcceptiuam formam ponifi
San^s Thomas autem ex fundamentis in dubitatione prae
cedenti poficis opinatur inceUigentias Sc quamlibet creatu^
ramefie compofitas ex adu & potentia : ficut ex duabus rebus
difiin^lis tcalitcr , efic fciiicet 3c eflentia: nec oportet repetere RS Sc$K
probationes, fed foluercradonem Scotquam ibidem facit con* ykifrfrk.
tra'boc. Arguit eni m
fic, Si i
n qual i bec creatura dl compofitio
ea duabus rebus, accipio alteram illarum rerum componen-
dum,& quzro,an fic fimplex,an compofita. Sifimplexergo no
quaflibet res creata eft compofita.Si compofita, iterum quaere
cor de partibus eins:& fic in infinitum.
,
A^d hoc facillime rcfpondecur: procedit enim argumentum
ex malo intellcAu pofitionis noArx,cumnanque dicitur quod titr.
quodlibet aliud a Deo c(|compofitnm, ly quodlibet, diftri-
buic non nifiptohis,qux veie fuat,& proprie efie habent: qux
apud Arift.& veritatem funt fola lubGlientia ; omne ergo fnp-
P«jEcu tam fubllantiale.qulm accidentale.fi fic loqui licet, eft
Compoficumcxaelu& potentia realiter'd!ftin£fcis,quidditate Seftim*
fciiicet & dTeiSoctis enim quidditas, vt dcclatauimus , dillin MetapK
guicuc rcalitct jifuo efle ;& huius albi albedo diftinguitur r.c.ty.j,
j^caiiter a fui propriaexiilcntia,vtcx didis patere poedh Non q.fr 4€„
Dcente&clTcn. mm
 r

r?» Thom.i Vio Ca!et.Comtnr

.f' •,/
enim futDtis.a(!co infetifati, vt dicamqs omnem cntitat^ quaH[>
icrcunqnc eflecompofitam. Componentia enimTlcimaiPier
foliitione quis (iubint oportere cflc fimpliciapDicimusi^tas
inpropofitointelligcntias cum fubiinranc habere inTequiddi--
ratem, & cxiflentiam adunatas vt potentiam & a£tum,& fic co^
pofitas e(Te ex duabus rebus rcalitcr dUlinftis. Sc_o. putem fen-
kentiam renere poteft Tuam abfauc alterius larfione, fcd lingua
coercere debet.

Facile ejl
inteHigentin ponitur potentia ^ a{hos^on erit iiffelU’

piimcrum ^^**>*^fi’'”**ltit»dinemteUigentiaru:quoi ejfet impoJiibile.fi nntl a p&m

effet.Vnie dicit CimenJn tertio de anima, q»^ fi natura
ontelliten
pofiibiia fjfit Ignorata , non pojfemns innenire multitudini
tiarnm in
diJtinfHo earum adinuicemfetundum
ttenire cu
potentia ajlwjta quod inteHigentia fuperior,qua pbu pr*
fint com- S^^**”*
eSl primo,habetplus de a(lu,et minut do potentla,etfic de aliif
tolka ex PM***
^^^t^^^*^**^*^"tahumana,quatenetyltimumgraaum inirn^
a(lu <J7*
eius Jehabetad for
totetia e "
intelliglbiles ficut miteria prima qua tenet'rltimumgraduin ejja
ma^i
jfro chea
^
ideo Philofophus comparat eam tabula rafa,in qua nihil eji depUlum.
^
inteSiglbil^s plus habet da
Tertii de
potentia: ideo efficitur intantum propinquarobus materialibuo ^netre^
animd.
materialu traha tur ad participandi effefuum-Jta quod ex anima et cor
r.t.14,
pore refultat ynumeffe in ySsocompofito^quimuis iUud effe,prout efi aab
maflon fit dependens a torpore , &
ideo pefl ifiamformi , quaefianir
tna, inueniuntur alia forma plut de potentiaUabe»tes,fSr magis pro^
pinqua mcUeriaJntantum quod effe earum fine materia non eJfUn qui
bus etiam inuenitm ordo tSr gradus yfijue ad primasformas elementa
rum,quafUntpropinquifiima'materi‘a:ynde nec aliquam, operationem
^hr* habent nifi fecundum exigentiam qualitatum alUuarumf^papison-
mmj& aliorutn, quibus materia ad formam diffionitur.
Inhacfexta & vltima parte huius capituli de multitudine
inteliigentiarum agens primo propPnitduas CQclu(ione> , qua
rum prima efi, quod fecundum fundamenta przdiAa noa ,

cft dif&cileinneuire pluralitatem inteliigentiarum .Secun-

da cfl-, quod abfque talibus fundamentis impplHbile cfl in-
uenirein cis pluraliutem ,& hoc quidem non nili auihorita-
.1 teCommenr. 5.de anima, commcnt.i^. Probatio verd prims
cpnclu^ioni^ cll, qpia qucodocpnqiie aliquod medium per
^ ^anicip

A
 '

In Dc ente &cflcntiar'
]^3Ricipatioa£ Ttxiafqne extremi plarificaruro penes maiorem
participationem Tntut &
minorem alterius , Tctbt gratia, ln«
'pouator nomen coloribus mediis, flt Tocentur A : tunc A qoia
eft inter albedinem & nigredinem medium per participaii6*
,

nem multiplicatur in piares fpccies. puta pallidum ,

croceuiO»
cittinum, propter maiorem appropinquationem ad albedinem
& rece/Tum ii nigredine, & cconucifoded intclligentia eft quid
medium fecundum ptzhabiti inter duo extrema, fciliceca^u
purum & puram potentiam, panicipans naturam nriufque:
quia habet adum coniundvm potentia; : ergo intelligeatiaa
*
piares cfTe, ex hoc fundamento facile perpendi poteft , fciliccc
ex eo o uod funt compofitz ex adu & potentia.
'
Adh orum euideutiam eft feiendum , quod in latitudind
. entis funt duo extrema, fcilicet Deus gloriofus adus pumf
omnino , &materia prima pura potentia omnino : reliqsa
omnia funt intermeaia , vtpote habentia adnm & poteiK*
tiam attfditur eorum e/lentialis feu fpecihca mulcitodo
penes appropinquationem & elongationem ab extremis: quia
enim aliquid magis fapit naturam adas,qu^m aliud, ALil-
Jud,qnam aliud, ideo plura funt, & dignitas ineiscftpenec
maiorem appropinquationem ad extremum mobile, fcilicee
itdom purum quanto enim res eft adnalior& minus poten^
:
'

tialis tauto nobilior : omnes igitur formx intermediz par>

,

tir^ipaut adum & potentiam. Sed iater eas quardom cantum

'

adualitacis fonitx fuor,Ttadeo propiuqux (iacaduipueo, «

uod per fe abfque materia fubnftanc, vtpotd ab ea valde
3 ogatx:non tamen hne admixtioue potentiz, cuius puri-
tas eft ratio materix qiiod Hc extremum : &
inter has tanu la*
'

ticudo eft fecundum maiorem &

minorem participationem
&
adus potentix, TC vltima carum canturo potentialitatis ha*
'
beat ,qaod materiam informet, (anima fciliccc incellediua.)
Hxc enim inter omnes formas fubhftcnres elongata eft ma-
xime ab adu puro : propter quod con tingit, quod adeo appro-
j>inquacaltenextremo,rtmatetiamipram recipiat, & ad eius ^
effe trahatur. Alix autem formx cantum potencblitatis ha-
’
beot,quod 1 maceria dependent in cfTe Ac fieruinier quas etiam
magoa latitudo inuenitur,dum quxdam quibufdaro adnalio-
r^es mut. Quod ex operibus cognofeere potes- (operatio enim Afhutti^
£acic cogn^ere formam) vode formx clcmcntorum,qux funt *r<* ^»«(1
laximd potentiam habentes, rtpotc maicrix pcopinquUH c/rr /m
mm
a
 4 V

Thom.i VioCaiet.CommI
l9>sr:niiUius ruot principia operationis, nili per materialei qo«r
Utair $ y fcilicet caliditacem , (rigidicat.ein. Fonnz vero tnixtor
liun,*s pote elcu 3 tiorcs,a matedaaltiorimodo operantur (H*
PMi a 1 mas trahii fertum non ratione caiiditatis.auc ficigidita»
|is,icdcx naturz proptietatc. Formae autem animalium long^
adualiorrs digoorcumux, cum fcipfa mouere & alia difeeme*
re iiKucrnur.
,
>f.i his nonfolum percipitur, qnlm facilis fitaditusad plura
litarem intrlligcDtiar um cognolcendam , fcd etiam quod im>
poflibile c(l fingere illam abiquejioc fundamento. Quomodo
* ^im latitudo potcftmueniri in co ,
quod adu & potentia car
tct?Communee(l nanque omnibus extremis, iTcxtremafant
laitmdinem io fcipfis non compatitelTcnt enimNltima,& non
vltima.Tt de fe patcr.& ideo oportet media elTc illa, io quibui
latitudo quzritur.,quz vttiufque extremi naturam fapiant.Ec
quia iutelled^ualem naturam, quam ex boc, quod imelle^tua
b$ eftifcimus a^ualitatem habere , non cognotceremus habe-
te potentiam admixtam , nifi videremus jinimam nollram il-
lam habere, cum potentia zquiuoce dicatur de potentia rerum
mtclicdualium ,& de potentia rerum fenllbilium :& finepo*
tentianon potelHntelligi multitudo fubftaotr.rum intellc^loa
liumtidco Commentator ait , quod fi non cfici nota oatlira in>
tellc£luspolfibilis,noopoircmus inteUtgere pluraQutcm in
fubftantiis abfttadlis.

«M0M. f. . N oranda funtip hac Utera tria.Ptfmuih,elJl, hoc ex diftis Cq

rpeotatoris i>dducitur,quodfi non eficcuota oatura iqrelie
dus pollibilis non posumus fciic plnmiitaccm infubftantiis
‘ immaterialibus.
Secundum cft,quod S.Thoro,non dicjt animam mtelle&l-
uam elTe adeo pocemiz participem, yt fot iqa materialis fit : 1^
'
r.m^teriarrabacuradparcicipaHdumcU^cipltusanimz.
Tertium cftiquia dicit animz & corporis effe vnum flt idem
clTc,quod cfi iodependensa corpore.
Primo di^lo videtur obuiarc procclTas Arillat. ixMctaphy-
fiez, textu commenti 43 vbi ex pluralitate .motuum plu-
ralicaiem inteUigemiarum concludit, & nullo modo memi-
nit iis & pocenciz^Sed hoc refte intclUgeniibps non obftat.

Aliudcfienimconcludete numerum motorum aliud cft

; .concludere pluralitatem fuhftsntiarum inteUc^ualium , li-

'
ttecenim idem fubicdo fint motores prbium fubftantiac &
'
. iftixnat.
 In Dc ente & edentia.^ tSf

immatefiales i diffecaat omen tacione adeo n ^ diuerfa*

feientias perrineac , fecaodum Commeotatorttn iz Mecaphjr-
fic.commcQt. tf.&ideo ex pluralitate tnomam t^oamuis ^u-
raliras niototum Ttiic concludi pofCt : non tamen pluralicati
fubftantiacum iotelle£lualium vt fic. Intendunt igitur Aucr-
roU&S.Thotn.quodinteiligcnriatum jinquamum incdltgen-
tias fnnt,miilcitudo non nifi per no{am nataram intellc€Ius pof
'

£biiis difeemitut d nobis: licet earum ,inquancum mocricet

iunt orbium ex fuoramcfFeflaum numero pluralitas infera* - *

tur.Vel dicito , quod venatio illa fuppo£ca notitia habita in li-

bro de anima vbi radicaliter innotuit pluralitas fubftantiarunx
inteUe^bualiumpolIibilis quaerit exnucnero rhotuu.quodrunt.
Quod autem ibi rupponatur^mototes proprios orbium , hibe-^
re potentiam admixtam, poteft perfUaderi exeo,qu6d fupponi-
turibiyfcilicet motores proprios orbium elTeptoporrionatos
fuis ocbibus:ita vt vnus vnum tantum moucac orbem. £t £ ftel
la adderetur,vcl non moueret, vel tardius ( vt dicitur fecundo
*
caeli) textu commeatifeptuagefimiptimi. Taliserlim ptqpot- Tjt.lf*
tionisfeucommcnfaratiooistcam alterum extremum (it res
materialis,rcilicctotbis,reliquum exrtemum a potentia omnir
'

no denudatum puundum non eft: imoalano mtelledunon

Cftinrelligibile. <

Propterfecundum iotelligendum eiHnneniri duplicem re.*

rum ordinem in vninerfo , inteliigibilium fcilicet t Sc fenlibta j

linm.Ordo fcnfibllium materiali^ eft materiam £bi necelfa* ^

rio vendicans: omnes enim fubftantix feudbiles matcnaitt
habent.licer diuerfimode: vtdiciiurS. Meraphylic.texccoiri.
& II. Ordo inteliigibilium immaterialis eit, St i nutsiia noti T. r. j. &
dependens. IntcUigibile enira eft Ynumquodque perfepara ix<jr
tionem 1 maceria, vbi dfbiur 3. de anima, textu c0mmcnt.1l. 7'f.u. >
Cora ergo materia fic fub aliqua forma fcnfibilii ordinis ,cu-
infmodieft omnis forma habens tmnes vires fuas fenfibiU- v-T
bas organis affixas non egreditur limiTcs proprios :ipfa cnittt
ad illud genus pettinec. Cum vero fil.fub forma iatelligibilic
ordtnis,excra limites fuos afeendit &
trahi dicitur ad idquod
capacitatem cius iraufccndit, fcilicet cfTc reii fc non depend^i
‘*‘'=
tisrSw quia fupremum infimi attingit infimam fupremi fecun-
'

dum do^rina Dionifi) in libro dc cxlclliHit ta.ca.ldcofuprtf-

mfi.inter fcnfibilu^homo,f.reu maceiiaeius roiungitur infimz
'louiiK iacelligibUis oidiuis,fcUiccf animx iqtcllctliax &ciu»
mm 3

t ‘ Z'
 iS2 Thorn.i Vio Caiec.Comm
-
hoc didtuc quod matecU crahitocail
ciTe partidpac:5c propter
cSc cius,rleuatiu enim maceria ad fujerius.
Mumdfit Adeuidenciamrertij addaceadx iunt rationes Scod cotra
hoc did^am fandi Thomx ,tc magis reritas elucefcar, Sco. ia
(mftTH. quoUb.q.9.& 4.renteo. diftin.45. quxiLprima, fed moiiua con-
Sf.<iuoli. tra hoc facit iqaorum aliqua recitantur ab AotonioTrombe-;
u^nquxft. Tcrum corruptum per potentiam diuinam pcfOc
43.j.pri> idem numero A'edite,in quatam ipfe,quam Sco, vbi fupia fan«
104. Thom.opinionem non fuam attribuunt de eo,quod ibi quxrie
fc hoc quia locuti funt non nota lege perfpeda,& iuzta Arift.ad

Prhnk refpicientet de facili enuntiant.

Arguit ergo primo in propohto fic > £(Te animx hominis
cftidem : ergo animaconiunda corpori non eft perfedior fe-
ipfa extra co ipus : Confequens cllcontra iandum Thom^
prima parte quxdione 89. vbi dicit, animam habete perfedio»
xem ftatnm in corpote,quam extta.Cofeqoentia autem proba-
tuc:quia nihil habens idem elTe,ex hoc folo eft perfedius quod
'

Ctmdrma
communicat alteri, licctalterum petficiatur cx hoc,c5
manicare enim licet fupponat perfedionem in communican-
te , non umen dat illam ei : modo anima in corTOrc ht^fempec
zetinet ideciTe, nihil in coiporcplus habet, nin quod comma
nicatelTe fuum corpori: ergo ex hoc non cH- petredior fcipfs
fepacata.£t confirmatur, quia ex hoc folo quod caufa noh com
manicat aliquid,nullam imperfedionem acquirit, crTO aniM
non eft impetfedior feparata , fi idem efic retinet, nihil enim ,

unifitnifi lui communicationem corpori.

SetMBii Ptxterea anima habet idem dTe cum homine, ergo homo-
.

non eft perfedior in clTcndojpfa anima in elTcado. Antecedens

efifalfumicdafequcntia vero probatur,quiaquxcunquehabdt*'
omnino idfi efic funt X que pcrfcdji. in clTcndo , vel falte id cui
comunicaf illud eife no ell perfedias in circndocomunicate.
TVitie. Praeterea ,Hoir.o,vthomo,efi tertiu cnstcaUterdillindum

.Tencteoorequenda, quia
. ens debet habere diltin dum elTe.
ilturt* Pfxtcrea,£ire hominis in morte corrumpitur,elTe autem
animx non corrumpitur : ergo clTcahimx&nominisaonfunt
idemc:onrequeniia plana cii, & antecedens probatur , quiafi-
sot generatio terminatur adefie ccmpcfiu,fcilicet hominis
ita cor

f
 In De ente & efientia. i8j

ita eortoptio aci efTe ipfius.

. Przcctea,Homo
poft mortem non manenergo nec eflc ciut.
• Tunc vitri, Effc hominis non manet poft mortem ;crgo clfc
animx & hominis non eft idem: cum cUc animae remoneat, u .

ProcelTus totus clarus cft excepta ptima confequcntiaiqux.

probatorezcoquodnallius actuale eiTcinuenitur, cum illud
cuius eft,non innenitur.
Prxtecei.in homine eft alia forma przter animam : ergo io Setak
eaeft aliud eiieprzterc/reanimz.Coorequcatiaeftnotaiqaia *

forma habet proprium elTe : antecedens vero aiias

quaelibet •

probatum eft. ^
;

« Anteqdam ad argumenta hxc refpondeatnr , adnertas prt- ifar,q.

mo, fundamentum S.Tho.vniuerfalitcr effc, in omnicompo- 66 . a.ft ^
hto non inueniri ni(i vnum efte fubftaniiale adualis exiften*
tix, de que nunc fermo eft , eo quod vnam tantd formam fub' 9. ^im.iu
ftantialemin compofito tenet, ab vna enim forma noneftoih ^.5.1 p*r.
ynurociTe fubftantialc. Sed intet effc hominis &e{Te aliorum q.j 6 .f*-
diuetfitas eft, quod licet tam effc hominis , quam aliorum pri- pr« V ^
mo Htadus fuppohti , vtquodin homine: tamen totum cora- 4. Pottnm
pohtum mendicat illud effe i forma: cuius eft primo aflus j vt tUpti q.
proprij & completi principi) : in aliis vcfQ compohtis forma ^
mencheat illud acompolito. Eteft ratio'dirpa[itatis:quiain neq; for~
folo homine, qui fupremum tenet locum inter fcnfibiiia , or- matUmt
do inferior , feniibilis fcilicct trahitur ad ordinem fuperiorem ter»
ioceiiigibilem& iromatcrialcm.Vndcellenomicis.cumabani- 75.4 4.^
ma intellediua fluat , immateriale & altioiis ordinis, quam Vifferem
homo , fleut & ipfa anima : & ideo homo mendicat illud ab tia*
anima: cui eft proprium :vtpote ad fuum pertinens genus: de
inde eft quod poft mortem hominis anima remanet: cffcct- j»ter />0-
&
enim proprium independeos erat a compofito corrupto : lic miaS
illud retrahendo ad(c fubfiftic. Czterorum vci6 effc, cum fine aliacom-
eiufdem ordinis cum compo litis, quibus dtuibuuntur ,ficut2e pofita mj
formz a quibus fluunt, fotmz ipfz mcirdtcant a compofitis,fi- tefialid.
cut & fieri: ita quod tandiu illoeaudem ,quandiu in comjpofi- ,

tis funt.vndc corruptis compomis ipfzfcdm exiftenuarc.^

manere non poflini) dcfinuniftacim. .

Aduerte fecundo pro tefolurione argumentorum tcci pro- v

pofiiionrs. Vrima cft,quod cum duplcxTit perfe^io rei, prima
fcilicct& fecunda , res creata potens caularc ,etfi non efficia-
tur pcrfeAiox fecundi defe^ouem primam, cx hoc que^
,
eam 4 ‘

I
 184 Thom.SVioCatet.Comm.'
,
aAu caufat, efficitai tamen perfcftior fecundum pctfiftio*^
nem fccundani.Pacet hoc ex tribas. Primo cx eo tjuod cft in»-
fi- gij in aftu rc$,afta caufans re in potentia cauTaote.
operatio e-
«4. per- nim eft aftas fecundus caufr.perfcdUo autem adualitatem
fc-
fcilM. quitur,ficutimpcrfcdio potcntialitatcm. Secundo ^
<]uod vnumc]uodc]aee(^ perfedius coniundumfuofini, auani
feparatum ab illo:res autem adu operans coniunda cftfuo^fi'* ^

ni intranco,qui eft operatioriuxta illud fecundi de cxlo 5c mua

T.e.vf Jq cex.commcn. 17. Vnumcjuodrjuc eft propter fuaro opetatio-
Vtoqmt- cem.Tenia patet idem, quod vnumquodeme quanto eft fimii
nMdc^mit lius Deo, ramo perfedius eft: res autem adu caufans cftfimi-i
fimiliw lior Deo quam non adu caufans quia non folum
affimilamt
, :

Deo fecundum hoc, quod cftjfed etiam fecundum hoc, quo4

‘
eft communicare fe aliis.
Sccun da propofido eft,Res eft perfeda fimplici ter noii prt^
Hebd»- pterperfedionem primam fed propteryltima. Hoc traditura
wtadibm Boetio In libro de Hebdomadibus dicente. Intueor in tebuS
1.7. Surr- aliud effe quod fuDC,& aliud effe, quod bona funt:lc declaratut
tic.i. ifand.Thom.prima partc.q.5.arti ptiraq ad ptimuta,
• AAfri- Ad cuius iateUcdijm nota, qu6d,Yt idem dicit prima part^
m»m.vq. q.^,arti.terrio,triplex eft perfedio rci.fcilicct prima fecimdum
6.art.ye. qoam res conftitultur in luo clTc , ficut prima perfedio horoi*
Triplex ^i, effe fuum fubftantiale. Secunda vero eft, fecundum quarti
potens proximi tid fuas pcrfcftas operationes ucut viret
:

rei,
animx & habitas eas informantes , quibus homo imperfcdaih
.. operationem poteft exite. Tettia aurpm perfedio eft, fccu^
dum qua conimigitar fuo fini: ficut fpeculatio qu* hormoem
,

OpMf*» fubftanriis fep aratis vnit. Manifcftnm eft autem , non cuc no-
mtde difi minem fimplicilcr pcrfedum,qui fola naturx bonitate gaudeti
umplicitet^
auc qui a proprio Sue procul cft^vnde ordo entis
entx ad ens , fecundum quid oppofitUS'cft ordini pctfcdifiinpliCT-
ad perfedum fecundum quid fecundum nanque effe
flkittr, fub»
,

ftanrialc homo ens fimplicteer dicitur, peifedus

autem fccun*
f"/'^^dumquid.Idcocnnnqui nullam aliam perfedionem, ^bet,
UHfimpli honjo pertcdus,non afferitur fimplicitM, fcd cuiA
additione dicimus , quod eft perfedus fecundum cuc
iiter, fubftaiK
ope»
tiale.Secundura vero effe accidctalc, quale eft habiiuufc
- rationum,cns fecundum qnid homo dicitur, perfedus autem
j,
adperficieri-
fimplici:(if.nihilcnimtunc fibrdcficixeoru,qu*
dOmhoiiiin^mcxiguatur.Patct ergo intenu ptopofitio ,
quod
 Ih De ente & eflentia. i8?

fciHcecret eftperfeda fimpliciterexvltimaperfc^one.

Tertia propodtio cft ift^a,Realis pars eflVntiac perferor elV
ih'toto cxiftens,quam Teparata: & declaratur fic jVniimquod-
que perferius , ciim eft in complemento futelTerpecifici,
cft
quam cum deficit ab illo^pars autem elTcncialis , quando elt ii^
toto,'e(l ib complemeuto fua; fpcciei.ad cuius iutegritacem ef-
fentialiter ordinatur : cum autem eft feparata ab co, iam cutn
e/Te Zbmpleto fpeciei oon ell natura fpecifica materiam & Foe
mam aggregante , paredior igitur cft in toto parsclTcntiaiis»
quam leparata. Aaim*
Ex quibus ad propofitum dcFcendendo dicimus perfeftio-
,

rem flatum habere animam intcllciliuarh in corapofito,quam

extraieo quod quando eft cbniun^a corpori, hab^t nen Iblum
perfc&ioncm primam, qu 2 cfl eire,fed etiam perfcAionem Fe «
eundam influendo vires fuas corpoii, & communicandb ki»
ficfimiliorcflDeo>qulmfcparata: licet Deus omnino imma
”
cefialis&incomponibilisfitificut cor motum fimiiiusefl Deo
J
'qDimo6mbtum,ticetDeusficomninoimmobilis,pcrfeAio
. enim eorum confiAit in hoc.

EAprztereaperfcdior in corporeiquia in eo habet comple-

tum eA fpecificum ,quod non nifl partialiter obtinet Teparata.
quamilisenim integtum cfTe ctiAentiatrccineatreparata,quo<i
io compofito habebat :non tamea habent tunc integrum elFe
elTentix completum in Fpecie eo modo quo natf elt habere, x-i6.
,
Tcilicet vt pars in tototadbuod tamen habendumnonacciden-
taliterjfedeflentialiterordinatur, vnde falfumeAanimam fe- ^
»aratam rctinentem,idcm elTe aqualis exiAentiz , & nihil nifi it'.«
futcommunicatonem ex Feparatione perdi Ji(Te,amifit enim
elTe quidditatiui Fpecifici integritatem
,
quandoquidem io Tua
ipecie integra non m3net,vndc & bcarus Thom. in quzAioni-
bus deamma.q.j.ad i^.aic principia cAcntialia alicuius fpeciei
ordinari,abn ad clTe tantum,fcd ad clFe huiusfpecki. Licet i^i
tur animal poffit per fe clTc , non tamen in complemento Tuar
Ijiecieic/re fine corpore.
Ad primum ergo argiunentorum negatur confequentia.
Cuius, probaiionein patet ex prima propofitione aflomere
falfum,licec enim communicate fupponai primam perFe&io^
nem ia communicante ,umen peincit iplam perfefUonem'
fecunda, qua res perfcdlior fimpliciter dicitur, imb apud Dio-
V^fium luptemfi^quod participant creatura;, de Deo cA quod
mm 5
 V
f

Thom.iVio CaietComm*
commnaicatiuz funt. . .

Dicitur fccunj6,qu6(j etia minor probationis eft falfa,fcili

ictqu6d anima (cparata hoc fdlo carcat, fcUicet communica-
tione fui, «c patet ex tertia propbfitione tcareat enim integrita.
te^Tpeciflcifui efTe :hoc cft primum &
principale quod reddit
imperfediiotein animam fepatatam: ideo aanq^ueeareeperfe-
£^onibns fecundis,quiacaretintegritatefpecihca,& non eco-*
jtitmjtr Qcrfo. Ad conHrmatione patet ex prima proponcione: quiacats
4 ia creata ex hoc,qu6dcaufat, habet perte^iionefecuda: cuius
priuatio imp^efeAio magnac(i:&in propohto aliquid plus e(t
quiaanima feparata nonjGoliim definit communicare fe , & vi-
ie Jpiri res fuasifed cft in ftatu tali , in quo impeditur a fui fc Tuium
tualibm fuarumcomunicatione.&hoceftfignum imperfc&ionis noii
modicaTidt eft ea, quam diximus fciliccc feparatio a completq
,

<
eirequidditaciuxfuatrpeciciivtexptefse habetur afimoThom;
quxdione de fpiritualibus creatur.fecunda,ad quintum.
in . ..

jldfecm» Ad fecundum negatur confequentia. Ad probationem dUii-

dmm. tur,qu6d cum elTe fit duplex , quidditatiuu & exiftentiz aqua-
lis primum non remanet in anima nifi partialiter, homo vero
,
habet illud integraliter, & fecundum tale elTc homo cftpetfe-
dlior ib efiendo. Qmb ad elTe autem exiftentix potcA dici bo^
nio pcrfcdior,qu6 ad modum habendi hunc ,fcilicct quia ha^
bet illud vtfuppofitum,animaautem fecundum alium modunS
i perfeftior dici potcft,inquantumfcilicet tale cirecAfibi,& no
homini prjoptiuro,modo fupri dcclaiato,vndc fe habent in hoc
homo &: anima ficut excedens &exce(Tum.
,
jliter- Ad tertium negatur 'de elTe aqualis eziAen-
confequentia
tix loquendo , non enim ab alia habet
res diAin£ia rcalitei >

liam cxiAcntiain ab illa,iam enini dtdum cA ,partes& totum

habere idem cffc.Conceditur aurem confcquciia de cfie cAci^
tix,fcd hoc noAro fauce propofito.
Ai^iur Ad quateum dicitur ficui anc^, quod fi in aotecc^cntc fit fec-
Sonib modee/reciTcmix , vciumafTumitur inprimaciuspane,fc4
non In fecunda, liquet enim ex fupradi'(Ais , quod eire fpecificu
completum animx corruinpitur.
Si autem fit fermo de ede cziAcntix, potcA dupUeiret intcL*
Iigi.Primo , quod cAc adualis cxiAcntix hominis definat fim-
phcitcr,8r fic cA falfum retrahit enim anini^ illud ad fe. Alio
,

modo potcA intelligi , quod efie hominis in mone definat ef-

fe hominis , id cA , definat informare honunem « S: hoc modo
* conceth
 ' In Dc encc & cHTentia. i<7
•oaCeditunficut enim de generatione hominis fpecialem fec- ^ .
-

monemf3cimas,& non iic de cxtetoium propagatione 4nima

lium,dicente Arilhin fecundo degeneratione abimaliumcap.
j.quodintelle^os tantum venit ex intrinfeco fc ipfe folus cft CUp.j.
>
diuinas,eo quod operatio fua non habet communicatiobeni'
cum operatione corporali omoino:ita de corruptione eiufdem
fpecialisfcrrao elTe debet, dicente eod.1a.Meta.text.comm.17>
^uod in quibufdam nihil prohibet formam remanere poft,vt fi T^.Vf»
eft anima talis, non omnis forfan,fcd intellcdus.
,Ad quintum negatur prima conlequentia. £t ad probatio*
nem viendo diftin&ionc fa^a dicitur quod cum effe adluale
,
**®>
hominis dupliciter rumasur,fcilicet fecundum fe, feu fimplici*
Kr. Alio modo prout eft huius : primo modo remanere aon eft
impolllbile corrupto homine: fecundo modo noneftintelligi*
bile,quodtemaneat:nullius ergo rei eirea^uaiemanet,Tt cius m-. -"l
eft, quando id,cuius cft,n 6n inuenitur poteft tamen fimplici*
, p
ter inueniri:& ratio eft io propofito licpi iam didatquiaid cfie
rtpo eft proprium homini, fedanimz :ideo oportet quod inue>
aiatur femper quando eft id cuius eft proprium ctfi definas id,
cuius erat vt communicatum.
Adfexiiomocgatucantecedens. Ad probationes vero aliis
&as funt refponaones alias datx:rslioquitur igitarverumclTe
decfrea<ftaalis exiftentiz, quodroum omnino eft efieanimz
iotcUc^uz & hominis ,quod fecundum fcindependens eft i
corpore, vrpoce non caufatum ab illorquia non eft edudum de
potentia materiz,iicet prout eft huius, Icihcet homiais,noa
ni
h 4 corpore ibueniri polfit.
i

CA P VT V I.
HjMlifndmfit Efjintia Vei:q»anam item rAtieati» fimplidbm fuh
ftAnttitfiparatH,^ 4 q»egtntu (tr differentia
qnemodomnltiplkari ea* tontinjat,expe»it.
fnmendnmfit, ^ ,

H
enim
^syifis , patet quomediefjentiainnenitnr iadinerfis. Innemitnr Sffintia
autem trepUx tnodut habendi effentiam i» fubftaeutit laltquid diuinaefi
efificut DeM,cui»i effentia eft ipfum fuum effeit^idee 'imueniun ipfntn e»
tur altqit* Ehilofephi dkentes:qui d Detu habet
effentiam , quia effeua *•" effi*
tia ein» non ahud quam ejje eiue. ^
eft
Hoc eft principium capituli fexti,quod diuiditur inquatuot
partes. Io prima agitur de efientia Dei. In fecunda de e/Tcmia
sntclligcntiar u fic animz.In tertia oftcndicur quomodo
ifta fe
,
habeau»

/ I
 Thotn.i V16 Caict.Cofnin.'
Caf.^.in habeant ad intentiones loj^icas. In quana replicator' de effen^
prine. Cr riis compofitis.Dceffentia ergo DeipoCturus duasconcliifio-
eirca me- nts,&)exclulurusdnos eriores pome primam concIu(ionein
dinim. affirmatiuam talem, Eflcntia in Deo fignificatipfumefle eius.
Hanc conclufionem non aliter, quam cx fupradidis deducen-
do ponitiuic nanque fopra probara,& ab omnibus eft coceffa.
autem int ellcAus conclulionij, quod efle actualis exiften-
tiac diuinu quidditas cius ; ita quod ptatdicatUr de Deo
eft ipfa
ficui pr^dtcatuni primi modi dicendi per lerita quod ifta.Drus
eft, eft in primo modo pcrfcitatlsfquod dc nullo alio a Deo
communis via fatetut:dato ciiam,quod efte & clTcnria in crea-
turis teneatur efle idem rcalitcr,& quia ipfum exiftere eftcflctt
tia Dei: ideo a qutbufdam Platonicis, fcilicet, dicitur, quod
Deus non habet eflentiam,quafi puta' exiftentiafir.
Vttu ni Ettxhocfequitur ^uod ipjenonfit ingenere : emne^nod eft
efi inge- Ihgtttere,.portet quod habeat qmdditate prater ejje fitum, cum quid-
nere. ditoidut natura generif uut iptcioi non dijHnguaturfecundum ratio-
nem natura in tHu,quorumejtgenu* yel Jpecier.fed effe ejt ito diuetfit'
diuerjimode.
Hic ponitur fecunda conclufio & negaciua, Deus non eft ini
gencre:Probatur in litera examediftis fic .OmnequCid fcft in
genere, habet quidditatem ptarter fuum efle : Deus non habec
quiddiutem prascer fucm eflerergo Deus non eft in gcnere.Mi
nor eft conclufio praecedens : Maior probatur fic. Omnia, quas
ftint in genere, indiftin£^afuUc in clTeniia generis vel fpeciei^
diftinfla autem pccdiuetfimodd habere clfc illius natut^gene
ricx vel fpccificx: ergo efle naturx gcnericx vel fpecificx eft
ptxrer naturam, ipfam geneticam vel fpccificam :& fic omne
quod eft in gencrc,hjbct'natnrain prxter fou efle. A npeebdens
huins conlequentiz eft dc fe notum. HomO cDtm& leofont
indiftroAi in natura animalisrdiftinguuutur autem imer fe per
hoc,qu6ddiueifimodc habent clTc animatuigcnus enim diue^
fntn habet efle in fpccicbustfimiiitcr Sortes & Plato indiftindl
furit ih natura humana dtftinguunrut aureminter fetquiarha-
:
r
bcntdfuctlQm efle hurnanam:non enim eft inrclligibiic, quod *

homb habeat idem efle in Sorte & Platone. Cbnfequentia ve-

ro pajec ex eo, quod yidctut imaginabile, quod^d,quod aliqnx
8imciguonnir,non fit^riCtcrid,quo aliqua conaeniuoc.
Etoota,x7ctid ad intentum huius rationis fbfficit,quod efle
fitprstcrcfltniUjidcft ptJCier conceptum quiddiKtiuamific
. cnia» •

I
 In De ente & effentU# 189

eniiD fu^bitdifferre principiu conuenientia^a principto diffe*

rent<z,vtpatetde gcnereflc diffcrcmiis, quorum altcroconuc-
niunt,alteris differunt fpecics:& quia in folo DeoefTccftdc
conceptu quidditariuo,idco folusDeus extra genus ponitur.
Sed quoniam efle ideo eft pr^ter conceptum quid Jitatiuun»
qnia eft dillinffum rcaliter ab clfcnti ideo eft de concepta
quidditatiuo.quia eft idem rcaliter efTehtiz ideo ex hac radi-
;

ce,fciiicet,quod efle & cflVntia fune idetn realicer, in Deo pro-

cedere dicitur,quod Deus non fit in genetp.
Necte moucat.qtiod ratio illa digredi videtur abelTe a6lua
liscxiftentiaradelVe quidditatitmra-.quando quidem in Mino-
ie eft fermo de clTc a<ftualis exilleniiz ,&poftmodum io pro-
batione Maiotis quam oportet de eodem riTe loqui, rtanneur
:

ad elTe quidditatiuum cum dicitur, Species conueniunt in ge-

nere,& differant indrcdiuctfbthoccmnaTcrificatur de elTe
quidditatiuo fpecificc accepto, homo nanque & bos conue-
niunt in animali, & diftinguuntui differentiis rpecificis,quibut
animal in cis diuetfum elTc fpccificum acquirit. f’ropter hoc^
inquam.non opottecturbari : quoniam vt in hoc patebit capi-
tulo diifecenciz naturam geneticam non diuerfificanc nifi in
ordine ad diucrlucn elTc aqualis exiftentiar:& ideo mira fubtir
litateS.Tho. digreflusnon eft primam rationem diftindionii 7nh$cet-
natnrz generiez in inferioribus atteDaens, hoc aurem infra dem caf.
melius incelligccur cum commnniffiraa regula aflignabitur,
vnde fumahtur genus & differentia.
Ad euidentiam eius, quod hic fuppooitur,fcUicct,quodin Q^moda
Deo effe eft de conceptu quidditatiuo : quia eft idetp efTentiZ yeri /it,
nota tres f ropofitiones. Prima eft, Quidditas.quz eft fua eri- tj»ed h»
.ftentia a&uahs, non eft ad aliquod genus determinante. Hoc Deo effe,
declaratur bieuiter vnico medio fumpto ex fecundo contra fit de coce
Gentiles, cap.xvfic. Omnis Auiddius in genere limitata eft ft» qttid-
cfTenualiter defignabilis per differentiam, a *qua mdndicat effe ditatiuo
in adu,tmllaquidditas eadem fuz a£luati exiftentiz eft ef- ifffiw ft-
fcntialitcr defignabilis per differentiam a qua mendicat efie c tendo co-
in a^u, ergo nulla quidditas eadem fuza6fuali exiftentiz eft^ tra Ceip-
ad aiiqupd genus determinata. Maior notificatur iuducendo. tiJes.c.i^.
Animal enim eft effentialitec. determinabile per differen-
tias,rationale,fciiicet& irrationale , & ab eis mendicat efte it\.
a^uedm impoiUbile fit efie animal in aquali eziftcntia, nifi
fit tanonalc yp 1 iriaMnole : fimilitct color cfiemialitcr eft de-
termi
1
 &

ijK> Thom.l VioCalet.Comm. ^

teitninabilis per fuas differentias, per qnas exiftemiam
lem fortitur non cnira poteft inueniri color nifi albus vel ni»
:

ger,&c.miDor autem intelligentibus terminos patet ex fe:quo

jnodonanqueeiiftcntiamadnalis mendicabit efTc in a^tuab
aliquo alio (btmaliter? Si enim mendicat cfTc in aAn ab aliqua
differentia formaliter cum effein a Au nihil aliud fit.qulm ha-
bere exiflentiam aAualem tfeqaetnr quod eziftentiaaAualia
habebit exiflentiam aAualcra formaliter, per aliquid aliudl
fe:ficut animal per rationale formaliter acquirit exilleodan
aAualem.Hoc autem non videtur iotcUigibiIe:ergo,&c.
Secunda propofitio eft ifti,£xifleotia aAualisad nullum
genus determinata, efl purum effe: illa patet ex ftmilibus : fi
nanque anima non ftt determinatum ad aliquam fpe^em , pu-
rum animal erit:&albcdo fi non fit coarAata in aliquo fubie-
Ao.puraalbedo eritdta & cfTe ad nullius naturae prxdicamen-
talis capacitatem determinatum , putum effe neceffe efl: 8c fi
abflraAio huiufmodi efiper opus rmellcAustetia puritasipfa
dlfecundum rationem.Si autem fuerit fccondum rem,& puri-
tas ipfaeft fecundum rcm,vt defe patet.
Terna propofitio eftifla, effe elide concepta quidditaduo'
.puri cfTe cantum. Pater illa quo ad vtranque ezpofitionem,Sc
^uo ad primam quidem:quia non ell intelligibile quod de pu-
to elTe non prxdicetnr quidditatiu^ ipfum effe. St enim de eo
allquisprzdicaripoteft quidditatiue , illud oponet.effe ipfum
effe, cum purum clTe ponatur. Quod aurem cartera non reci-
pianreiTcin fuis quldditatinis conceptibus ex eo patet, quod
qum effe non habeant in fua puritate, fed fuis quidditatibus
coaptatumpofTunc fecundum fuas qniddicatesabfque effe,
nonefsedinnin. Exhis deducitur intentum,fic,ideoexiften-.
tia eftde conceptu quidditatis rei, quia res illa efl purum efses
‘

ideo autem res illa cfl purum efse :,quia non eft ad genUs ali-
quod limitata ; ideo autem res illa non efl ad genus limitata,
quiaeftidcmcum fua exilientiairigitut de p^rim^ advltimum»
ideo exiftentiacA de conceptu quiddicatiuo rei: quia res illa
eft eadem fu* cxillcntix.
Et quoniam fi affirmatio eA pixcif* canfa affirmationis;
negatio eA canfa negationis ex hoc, qnod rei creata noiieft
eadem fu* exiAentixefienoncA deeins concepta qniddita-
dno. Vnde cum Deus glotiofns fit fuum effe, ipfe nihil eft
aliud, quam ipfum cAc fecundum xcm‘feparatumd nararit
I
prxdi
1

i
 In Deentc Sceffentla.’ -

pr*dicaincntalibns i fua puritate fubfiftens.

Nec tfvrtetyfi diximut quod Dem efi effetantnmyt inerrarem Dem ni
etrnm incieUmtU ,qni Dettm dixerunt ejfe iU»d effexnitterfaU qua efi ipfitm
qnulAettes formaliter efi, Nae emmeffe, quod Dem efi h»im condi- om- ej}e

tianit efiytmUafihi additiofieri pofiit.yitde peripfittn fitam pmitatf niumquo

efi effit diflin£lum ah omni efieipropter quod in commenta mne prepofi resfarma
tionit libride C4 ujis dicitur, quod indiuidu.itio prima caufia,qua efi effit literfiunt,
tantum efi perpuram bonitatem elut. Ejfe autem commune ficutin
iutelleflufiuo,nen includit aliquam additionemiita nec mcludit in in->
teUedu fiuo aliquam prkcifioi^em additi onuiqui a fi 1m effiet, nihilpoJZ
inteUigi effiejn quo fiupereffie aliquid adderetur.
fiet

Hic exciuflitucpiimusquorundanierrorcaltszrciHcet^Dfqt
eftconm)aoccfreomniu:imagina:irunti(li, qaod cumomnia
conaenianc in boc , quod habent efTc ipfum e(Te omnium, quo
^cs formaliterfuncin cpmmuni, feu in vniuerDIiflt ipfe Deuf
gloriofus.Moti funt autetp tali latione.EiTc n ulla additione fpe
cificatum cft c(Te c6mune Peus cft e(Te nulla additione rpeci>
ficatu:eigoDcus dlcHe commune. Sed peccat ratio illapro-
pter multiplici maioris iotelleftutdupliciter enim intelUgipo*
teft elTe a nulla additione fpecificari.Vno modo fecundu rem
cztraanima iubliftcndotaliomodo fecundu intclle£(as cogi-
tationem tantiL primo modp Maior e(lfalfa:Minor autem ye>
* {a.Secundo modo Maior cft veratMinor aure falfate/fe nanque
commune per inceltedlam 4 fua abftra£iionc acceptum , nulla
contradidionc iqcludit: fecundum vero quodeft extrainteU
le^um,fine contradidloopnon inucnitunomoe nanq^ elTe cll
contradoiq ad fubftantiam vel accidens, clTe autem, quod dl
quidditas diuina, eft pumip abfque omni additione (bcaqdun^
Tcm,& ex ipfa fua puritate , fecundum rem dl diftin£iumab
aliorum elTe&hoc,& n alio modo c6mune,iicutaIbedolepa-
rata exhQcipfo,quodeiTet puraalbedo , dTcc dillindla albedo
ab aliis albedinibus cqm fubftantiis mixtis, & non dfec albe-
do io communi. Peccat fecundo Maior illa, quia qontlngic
adhuc dupliciter eife nulla additione fpecificari feu dootrahi.
Vno modo aftu tantum, alio modo a<%u & pocentia.Primo mq
do Maior dl vera, Minor vero falfa. Secundo/ modo Miior
eft falfa, Minor autem verx ElTe nanqut id communi, licet
nulla fit additione conrra<ftum,eft tamen contrahibilc,alitcf
nulla res haberet dfe , qux aliquid addit fupea ipfqm effe
,'fic homo Qou haberet dTe, cum vltiipa clTe habeat humani-
 192 Thom.i Vio Caict.Comm;
tatem,qpaDtitate 0),&c. Vpde cfTe commane ada cantQin', ipe*
. _ ,
^ificationecarct.efreTcrodiulnum nullam rpecificarionSha*^

'
bcra^u ,nec aliquam habere potcft,& ideoada & poceotia
additione carct.£th2ce(lfoIurio,qusm in litera S.Tno.ponit
fub aliUTcibis,diccns qudd omne commane nec includit,
nec excIuditad(iitionem,idell non incladiDa&u:poteft umeo
babereillam.ElTe vero diuinum non Iblum non includit illam
imo excludir,id cftnonrolumnoninclQdira£^n,imonecpo;
tcdri 3 ,& (ic excruditlllam, quod enim impodibile eft conacai-
yiiepri- rralicui ,ezcludicur omnino ab illa. De his diffusi habes in
fwo fotr/* primo contra G v:ritiles,cap.i7.
Gtntiiet, Similiter elfetant»m,nonefKirttt^»od deficidiit^ .

faf>.i7. tirelit^tm perfeflioius ytlnobilitMey. imobal/et amnes ferft£Hevist

J)eM* td' •Jtsefnnt inemnibtt*gentrihit» praf>Ur <ji*ed perfettnm fim^liciterJi-

metfi eJl citmr-.yt Philofafhttt Hr Commentatvr ht quinto Metaf>hyjic e dkmtt,

ipsu tfft, Sedhabet eas modo excellentiori omaibtti rebus, quta in eo omnesmi
omnes ta funt.Sedin altu dtuerfitatemhabent:& Inc eft, quia omnes ille perfo^
mtn in [iiones conueniunt fibi fecutsdum fuum effe fimplex. Sicut fi aliquk

iplo ptr~ per ynam qualitatem pojfet efficere operationes omnium qualitatum,
feiiiones iniUayna qualitate omnes qualitates haberet/ta Desu inipfoef^fut
habet. omnes perftSliones habet.
Excludi- Hic excluditur fecundus error talis, fcilicet Deos non efli
tirrfecun limplicicer peifedtus. Ratio autem huius erroris in propofico .
dmerror. ellifta. Id, ^od
habet c(Te untum,ell imperf^um reipcAi^
eius quod habet eife viucrrA intelligere , redDeus habet clTe
tantum, cr^o Deus efl impetfe^ior aliis. Maior ell ex fc nora.
Minor vero ^x didis deducitur fic.Q^od e(t purum elTe no cft
&
admixtum aliis, puta viuere intcliigere , aliter elTe purum 8C
non purum. Deus ed purum efFeiergo non cd admixtus aliis,C
viuete & iqrclligerc , & coniequenter Deus non habet nili ede
Cap.lp. quod erat probandum. Defedus huius rationis inlitci^noa
explicaturifed in primo concca Gentiles cap.i^. vbi declaratur
quod ex hac proj>olitione, Deus cd purum clTe fubliltens , fe>
• quitur.Dcumcdcvniuerlaliter pcrfcdidlmum. Etpropterei
notantet iti textu dicitur. Imo habet omnes perfediones,SK.
Ac ddictt quod es hoc non fequitur.Deu aliqua perfedione
carcrr:(cd oppolicu potius ex hoc concluditur. Eftaute modus
Cz illo fundamento intentum deducendi talis, Id cni connenit
ede fecundum totam virtute fcupotcftatcipfiustdc nulla per-
fedmnc fcu nobilitare edccili caret , fed ede ptimu fdbhliens
’
eft
 InDeente&eflentia.' I9f
cfHd,Ctti conne^ic ede fecandain totam TirtDtemfitopotefta*
tcm : ergo efle parum fabfiftent nulla perreAione
ipfios eflc
fcu nobilitate cffeodi caret. Maior declaratur ek eo <jo^d
f
omnis perfcAio cuiulcunque generis non nifi fecundam tJi- '

quod clTc eft.Non enim lapientia perficit hominem,nifi ea ho»

mo fapiens fiunec iuftitia perfediohpminis dici poteft,nifi ea
homo iuftus fit.Si igitur omnis perfe<ftio attenditur fecundum
aliquod elTe: id in quo tota plenitudo elTendi repetitur, om-
nem petfe&ionem patet habere t&ficrepiignat, quhdidha*
beat ciTe fecundum totam amplitudinem fuam,Cc aliqua per-
fe&ione efiendieareat. Minor Tcrd ezemplariter notificatur:
ficutenimfi albedo feparata inuenicnc,nihileideTirtuteal«
bedinis deede polTet. V t enim fupradi£lum eft ratio quare al
,
bedini huic non inefttota petfe£kio polfibilisreperitiiafpo*
cie albedinis eft quia coaptata eft tecwtiuo ,qu6d (ecundun
,
rotam pofle eius non recipit eam:ita e^
ipfum fi receptam eft
in ali^coarAarum eft ad naturx illius recipientis 1 imites,
fub»
l^tianafcilieet,Tel accidenst&confequcnterlimitatum adii
lius generis nobilitatem. Si Tcrd purum
8c non receptum in
aliqua fit natura, illimttatum de iMoitum fimpliciter eft ,dc
omnes pecreftiones poflibiles in ente reperiri fimpliciter
prxhabct. Cumautem audis quod albedo fi feparaufit, **
om-
nem perfcftiqnem poflibilem Auelpeciei habct non intcUi-
,
*muli obiiciunt, qu6d negatio ,fcilicetrece-
pciomseius in ^6 daret fibi illam perfe^onem fcd fieut
; re-
ceptio albedinis eft c6dido ad fuam requifita
imperfeftiooem
Ita negatio recqKioniS eft conditio
fu* illimitarx perfe^onia
comes. Vnde emcaz atgumentum,ez receptione
& fepatadonc
eius fummr,tanquam a cddidonibasnecelTariis
dcinfeparata
bilious. £t quoniam habere
perfeftiones omnium generum
poteftmMlh^ dupliciter ; Vno modo in feipfis, Alio modo in
aliqtm faperioiis ordinis: ideo ad
declarandum j quomodo
ipfeDeus , qui eft ipfum elTe efientialiter, habeat omnes
^uod Deus hon habet omnes perfcftiones
in feipus, id
^ diftmftas abinuicem in propriis naturis : fieut
homo habet fapientiam,iuftitiam,prudentiam, &e.Sic enim in
Deo oporteret mazima elTc compofitioncm,fcd habet eas indi
Itinac vnius in fuo effe fimpliciffimo.
Illud quippe clTc diui-
^m xquiual et omnibus perfeftionibus omnium generum,
dc czccdtt fingulas dc omnes fimul
vtpot(^
, res fuperioris & in.
Deemedceflen. nn
 1^4 Thom.JVioCjict.Commi
acceflibilis otdinis.Cuiusexemplu in luce Solis habes, qoa
Ius Sol potcft quicquid polTunt omnia inferiora per tot Vqtia^
qoalitates.proptereaa Philofopho& Coimn.j.Metaph. cap.de
petfefto , dicitur aDeus folus eftens hmpUciier peifeftunia
vniuerhtatem perfe^ionum in fe habens.
QJ/ASTIO. XII.
N»mftrfe£iuntsexifteuttsinDeofintali<^it*m»Ji« ii
JH»(ldpr£teromne»pmiutelU£hu,
Hic quxtitur an perfc^ones exillentes in ipfo Deo fiat ali-*
quo mododiftin^x abfque omni opere intelleAus:
Iohacquzftiooequioquea^endarunt.Primo declarabitur
titulus quzftionis.Secundo recitabituropinio Scoti, cum fiio-
damentis.Tertio declarabitur opinio S.Thomz. Qijartoimpa
gnabitur opinio Scoti. Quinto refpondebitur argumentis ia
oppofitum.
ftrjtEHo Quoad primum fcito primo perfedionem cfle duplicein;
Jimplici- qpj^ni eft perfcAio fimpliciter:& quzdam eft pcrfedio ia
ttr quU jjoc Yel illo. Perfectio fimpliciter e (Hila , qpx in luo proprio
fit. ac formali conceptu dicit perfectionem cum nulla impeife*
c*ti^ne,vtfapientia ,bonitas&fimilia.Petfectio vero in hoc
vel illo e(l,quz in fuo proprio ac formali concppta dicic
perfectionem imperfectioni mixtam , vi humanitas xqui^
&his(imilia. Dixi (in proprio ac formali conceptu) quiain^
eludere aliquam imperfectionem in conceptu communi fibi
& aliis, aut materiali , non derogat fax perfectioni finv^ct^
ter. Sapientia enim licet in generis CQnceptu , puta habitu,
feu qualitate imperfectlQucm dicat, potentialitatem fcilicec
aut dependentiam , &c. quia tamen in fuo differentiali conce-
ptu hoc formaliter non includit, non prohibetur qpinpetfc-
ctio (impliciter fit. Dixi dici perfectionem propter relatio-
nem ,qux in fuo proprio ac formali conceptu, cum nulla im-
pprfeccionc nullam perfectionem fonat. Scito fecundo , qqo4
' perfectiones cfTe in aliquo contingit dupliciter. Vnomodo
formaliter , alio modp viriualiter. Eife formaliter in aliquo,
cftefTein eo ,vt formaeftia habente ipfamtficuthumaniias,
albedo,quantitas,& alia huiufmodi in homine funnEife autcia
in aliquo vircualiter elt cfTc in eo , Ttcffctcuscft infua caufa
eifectiua,quxmadmodum calcr eft in Sole. Poteris autqm com
prehendere multum diftareinter hos modos e(Tendi in aliquo
cx hoc YQO eorum effectu pro nunc, 9^ ea qu^ primo modo iat
 . IfiDeente&efTentisu
deaomioant fuppofi tum tale. Eaaatemqux
fiintiiotrinTeee
fecundo modo infunt,noa determinatfuppofitumtale^Tt pacet
io Sole,quilucedicituc lucidus, calor autenondicicurcalidus. \
.Amplius , Perfe&iones dTc in aliquo formaliter , cootingic
dupliciter.Vno modo in fuis propriis naturis diftindas &
limi
catasilicut in &
homine eft elTe intelligerc tc11c,&c. Alio modo .

contingit eas formaliter elTe in aliquo fuperioris ordinis vni*

tas&illimitatas:hcut in Solis lucefunc vjrtuscalcfa^aa,8c
deficcatiua,&aliahuiufBiodi.Nec parum didant iftidup mo>
di inter fc.Lbnge nanquc excellentiuscd elTc inaliquo fccudo /naM*
modo, vt in exemplo di«o apparet, ^amuis igitur perfedio fiat iift.
nes omnium generum ezcelientiorimodoiintin Deo, quam titltat.
in creaturit:quia tamen petfeAiones non fimpliciter fiint in eo
vinualiter tantum (eis enim non denominatur talis) perfectio»
nes autem (impliciter funt in eo formaliter, dc non in propriis
naturis limitatzfed vt in re fuperioris ordinis realiter indiftin
'
illimitatz; ide6 vertitur in dubium, an perfeftiones
fimpliciter exidentes formaliter in Deo cum reali identitate
fioc aliquo modo abfque o mni opere intelledus didindz.Hcc
de primo.
Quo ad fecundum Scotusin c'fent. didinft. g.q.j, opinatur
perfe^iones has ede didin^s przcifo omni opere intelle-
,
Aus ^dindione ex natura rei formaliter. Appellat autem di. tttitm.
dinftion em ex natura rei quz innafeitur ex ipfarum rerum na
tura : ita quod abfque omni intelleftus operatione ed.Forma-
Icm verh addit:quia nominis didin Aio ex natara rei ed forma
lis,fed ea tantum quz exquidditatibusfeu rationibus formali
bus fit.Probat autem intentum fuum multis rationibus, quaru
eas adducendas cenfui,quz ex puris naturalibus procedunt:
quoniam theologiam nunc tradere non intendimus,&c.
Arguitergo primo dc, Sapientiale bonitas abfolute diltin- Pfintarm
uuntur formaliter exnacura rei; ergo fapientia infinita 8c ri*»
fonitas infinite didinguuntur formaliter ex naturarei: An>
cccedens ed euidens : Confequentia autem probator quiain-
:
finitas non variat rationem formalem eius ciii additur,
, la
qucicunque enim gradu perfcAionis fuz latitudioisintelli>
gatur perfeAio aliqua femper retinet eandem rationem for-
malem » vtpstec io omnibus.Si igitur rapientix& fapientiz
iofiniu ed udem ratio formaUs:flc ratio, formalis fapien-
tue diftinguitui cz natura rei a ratione formali bonitas, ne
nn a
 If4 Thom.iVio Caiet*Coiiim*
ceflatio fiMjoitiit qa6d ratio ibnnalii (apientue infinitae non
dodat ex natura rei rationem formalem boniotte.
Praeterea, DiAm£Uo praecedens rationem primi dilUnAini
non eiV pertale diftin^mnm ; fed diftindiio natarx Sc intelle*
£tn$ prxeeditintelledionem , qmeeft primum diftindiunm
fecundam radooem,ergo,0cc.probatur I^or t quia fi nuUadi-
Itin^o eorum Prxcederct,non magis diftinguereotur intelle-
dionCiTt inrellediio.ci^qaam ea,y t natura eft.Quequid enim
diftiogaitnrintelledione|eceftonminoiodiftin^ d natura,
diftinguitar etiam natura.
9^«*<4 Pr^eteatlUa qu{ fonnaliter diftindba bteiligutur intelle^
intuitino , habent diftiodionem n
eziftentem: fed Mtfe^o*
nes<Uainacintellignmur formaliterdiftindxab ipfoPeoin-
celleduintuiiiuoteim habent diftio^onem et edentem ia
eis, Ta^ianonpoteft efle diftin^o rationis t oporteret enm
Utelle dum ^utonm fua intuidone cauiare aliquam relatio-
nem radonis in fqaefient ia, re exUlcntemt^aodeftabfur-
dmmigitur talis di/Undio eft ei natura reLMaiorpatet ex dif-
forentra inter inteiledam intuidaamftabftradittom. Minoe
tero eft clara de fe,
il 0frt4 Pratterea^) eus intelligic eftendam fuam n
Teram : toIc aut€
Tt bonam : ergo Tetitas Sc bonitas diftinguuntnr ante omnem .

adum ineeUednStTenet confequendatquia diftindio obiedo

rum prxuenit diftindionem a^um,ficaccanfa efiedum.
Prxterea>Bonitas & Tentas in Deo non diftingnantnx ex na
Qpi&ts,
tutareitergorunc formaliterfynonyma,Confequenseftcontra
ce,confequentia autem probMur : quia bonitas Tetitas non&
fignificaot nifiiplaa puras perfediones in rcnullo modo diftia
dasinea,
Prxterea,Inter perfediones diuinas eft ordo dem6ftiMaaa
^0 dodores Tnam ex alia demonftrant : eft edam diftin^o
inter praedieadones formales dc non formales. Dicitur enim
quddupientia non prxdieatur formaliter deboniute : eftSc
C0/^ xqualitas fecnndiim Augu.it-deTnnitatciigiturdiftingoutar
ex natura reLVe quid enim dodores implent tot quincemos,&
omnia funt idem formaliter ? Praeterea inter perfediooes dim-
nas ante omne adum intelledus inuenitur contradidio : ita
quod Deus iatelledn intelligit non Tult : Tolnntatem antw
Tultdc non intelligic : ergo inter pctfediones diuinas diftin-
dio ex natura rei.
- Pi*

i
 in De ente 8c e(TentU. 97
^csttetei, Ad complementam dofttinx, diftinftio faa<ibuu
oiftiii^onem realem non dependet ab opere incelie^os : fed
.diftindio pcrfe^onom dininar nm fundat diftinftionem rea-
. lem emanationum diuinarumiigitur eft ex natura reuSc non ez
inteUedut operatiooe»&cHxe de fecundo.
CONCLVSIO.
Ftrftiiimesexi^ientti itt Vtoftttmium
liter tamen fittefutdameHtMlittr^t^danyH^^H
terminat a^»mimtelle{tmtiiiiiifpnnettit
~
ratiene,feia£lnaiiter. :

Q56 ad tertium praneimiATa Trinitate petfonaru dedarah-

dz funt tres propo n tioneS)in quibus confiitit fententia S.Tbo.
& Toritas-Primaell, in Deo fecundum fe nuUaeftdiftinftioa-
£toaliter.Secunda eft^oDeo ieCttndum fe eft diftin^o radonia
fundamentatitenTerda eftdu Deo , rt terminat
Tirtualiter feu
«ftum intelleftus noftri^eft di^dio radonis adualiter«
. Ad euidendamprim^propofirionis (ciendum eft,qnodaUad
eft indicium de rationibus formalibus rerum in ptopriisna*
aliud eft indicium de rationibus formalibus earundem
cnrii,flc
in re aliqua fupedoris ordinis formaliter eziftendbus. Res
enim in propriis naturis , ideo feclufo omni opere intelledns
iliftiognuntur formalitert quia fe mutuo non iucludunt in fuis
formalibus rarionibus.Ide6 autem rado formalis Toius non eft
altetiustquiaquzlibet carum ita eft ipia,quod no altera. Verbi
gtada,ideo rirtus calefadiua& virtus deiiccadua in ptopdis
naturis diftinguuntur formaliter ex natura reit quia rirtus 'j

calefadiua ita eft calefaciendi principium) quod non defie»

candi)& d conuerfo. Res autem adunatz in aliquo fnpetiotis
ordinis )ficut in mafimplici realtiori inueninntnrtita inil-
lius vnica ratione formaliter adunantur, ficquediftindione for «

mali ex natura rei necelTe eft caream, cum defit ibi talia di» “*

ftindionis radix iam dida, limitatio fcilicet illa, qua quasli-

bet earum iueft ipfa , qu6d non altera : neutra nanq ue earum,
cumronttaliterTnitz,eftmagis ip(a,quamalia. Verbi gra-
tia, profequendo exemplum datum. Virtus calefiidina ic
deficcatiua in luce Solis formaliter inuentz,ficut inTnalu-
cis natura adunantur: ita in lucis radone form:di indiftin-
dd formaliter funt, ita qqod affignata completa folarts lucis
diffinitione , non fitopur vitra earum quzrere diffinitiones:
Com^ctt enim diffinitione folatis lucis, eam in fuacdfitu-
no I

V
 ,

»8 Thom.i VioCalcLComml
^ -diner,qaa ioferiora iadiftind^e in feipfa ptanccipit;emll dc'
'clarec propter ad2quationem,qa3e debet e(Te inter diffinitid»
•nem & rem difinitam , virtutem eius calefadiuam & deficca-
ciuammanifcftat, quandoquidem virtus eius calefa^iua non
magis rft ipfamec , quam (it lux Sc virtus de/iccatiua , & econ-
uertn. Cum aute fecundum Dionifium quinto capitulo de Di*
uiais nominibus, pctfediones fimpliciter (int ia Deo non-ad
proprias naturas definiti, fed ad ipiiuseireillimitatipnemale-
uaierconfequens eft,vt fient omnes in vnafimplioiditnare for»
inaliter adunantur , ita io illis fimpliciflima ratione formali in
diltind^ formaliter fint. £t fient lapientia diuina non ma^s
c(l lapientia, quam bonitas, &veritas,& ipfiim e(Te diuinum, fc
econtra : ita ratio formalis ipfius e(Te dinini non magis inrln*
dittpfam eiTequdm fapientiam 8c bonitatem. Si enim adaequa*
ta diffinitio illius rei nmplici(fima*,qux Deus eft daretur, iis
illa vnicaratione formali qutequid ell Deos, includeretur fot«
maliter , aliter diffinitio celfitudinem difiioiti non adarqua».
rct,vnde &ipfe Deus gloriofus, qui feipfum per modum fui in*
telIigitur,voicamuntom rationem fomtalem format, Verbum
fcilicet.
^ Potes ergo fuperhxc arguere fic> Quxeunque formaliter
adunantor in vnica& adxquatarationefotmali ipfius Dei, non
diftineountur formaliter ex naturarei:fedperfeAiones diuiox
feclufo omniupereintelleftus,adunaotur in vnica & adxquara
radoneformali ipfius:ergo,&c.Probatur Minor: quianon nu-
gis adunantur virtutes qualitatu inferiorum in luce folati,qna
-perfodiones fimpliciter in Deo :fed illx adunantor formaliter,
Tt ex fe pater, & ab aduerfarii^ conceditur : ergo ,Scc. Probatae
Maior.-quia aliter diffinitio non adxquaretut diffinito.
StcMnoA Secnndd principaliter pro prima ptopofitione arguitur fic
Omnis adbualis dillin^o ex nato ra rei fundatur fuper a^aa-
Eoppofitione ex natnrarei:fed inter perfediones nulla eft
aduris oppofitio ex natura rei: ergo. Maior habetur exio.
Metaphyfic.text.comm.z 4.Minor probatur indudione, quod
enim ibi non fic oppofitio cootradidoria,neqne ptiuatiua for-
roaliter*ex eo quod patet, quod vtriufque oppofitionis alteram
membrirai eft formaliter negaiio,quam ponere io Deoforma-
lirer,aefias elt. Nec fufficit quod fic ibi negatio fondamentaii-
,

cecquomadiftindio adualiterexigit adualicer oppoficionem:

oppofitio autemadualiter exigit exuema adualucr , rt pace c
.
rcgola

/
I
 in l)e ente & elfchtii.* i9i?

^gitiiriter de omni oppofittone. Quod autc non fic oppofitio

intee eks ederari^, patet ex eo ,
<)uod alteru contrarioiu (emper
eft defc6biaain.i6.Metaph.tezt.com.i<. Quod veto non fit op- T.ed.i6i

pofido relatiaa inter illas, ex fc hianifeftu eft.Ncc obftat, quod

ez hoc fequi Tidetili', quod io Peo no fint multx pcrfcdionek,
fed Toarantu,puta deitas: vetifiimum enim eft quod Deus ipfe
non eft oifi vna petfe^io illimitata ,
omnino ptzhabeni in fe
multiplicatas & multiplicabiles in aliis petfediooes omnes.
Ad euidentia tam fecundat, quam teitizpcopofitionis hota,
quod (rt io quadam quzftionc foprd dizimus^iicut res illa fim t tttulm-
plicinima,qnam Deum dicimus, eftid , cui afiimilantuc omnes fitfrimdi
petfediones fimplicitec in prdpriis naturis ezifteotcs, ita eft
id,cui afllmilant ur omnes conceptus formales earum, ciim ni-
hil aliud fint,quam ipfasperfe^ionesioeireintentionali.Et
hoc autem,quod DeUs terminat conceptiones hasvtobicdu
in eis incelle^um necefie eft Deum iplum omnium earum cor
relatiuum intelligi pluribus relationibus rationis fecudum ca-
rum numerum:ficque diftin^ione in fe rationis adualiter ha->
bere:itaVtDeusobieflus pluribus conceptionibus feu rationi
bus formalibus dicatur habere in fediftinftionem rationis for
malem adualiter,obie^iue tamen,& propter pluralitatem co-
ceptuuth formalium^quibus obiicitur, & propter pluralitatem
tclariooum rationistquibus refertur, feu referri incelligicur ad
perfedioues przdi^as:um in clTe natura!i,quam in effe inren-
tionali.£z eo autem quod in Deo , fcclufo omni opere intelle-
iftuscft,vode caufarz^Sc terminare poffit conceptus przdi-
6ios, dicitur habere in fe diftin^iooem rationis virtualiter, feu
fundamentaliter. Habet autem hzc Deus ipfe ez fummailli-
mitata fui perfedione , cuius , ficuc nulla creatura eft capax in
effe naturali , ita nullus intellcdus creatus in cfTe intentiona-
li.Qmcunque enim intellectus creatus (etiam tidens Deum
percdentiam,imporens eft ad formand'um conceptum ,vnum
diuinz adzquatum perfeCtioni. Ynde pro fecunda propofi prthatmt
tioneargue uc.Omne habeas in fc, vade caufare &termioare^ fetitnJU
ac verificare obieCtaliter poflii, diftinCtaS rationes i feu conce- fropifi»
ptiones formales habet infe diftindionem rationis virtuali- th.
ter,feclufo omni opere intelleCtus. Deus gloriofus eft homi-
ni, ergo. Pro tertia vero propofitione argue fic,Omne ler-
xninans plures conceptus formales , habet inlcaCtualiter di-
ftiudionem ziuonisjDeus eft homioi crgo,&e. Hzc de tciti«<
nn 4
 -

loo Thom.i Vio Caiec.Commr

pnbatmt Quo ad qaanam argaitoi coooa Scotom hnpliciter. Et pft»
ftcmtiut n^lic,DilUodiofoiaaalisexDatura rei eft maior diftm&io di-
fnfofitM (lindlione reali perfe^ones diuinx oon diftineuuntur
Cantraar formaliter cx natura ttLConfequeatia tenet:& antecedens pro
g».fri. batut £c,Diftin&io per intimioraeft maior illa, qnx fit per ea
qaxfunt extra intima rei diftindio formalis ex natura rei eft
per nuximc intima rei diltindio amem sealisper eaqozfunc
'

X. extra intima teiKrgo,&c.Minor -patet ex Scoin lienten. diitio.

^4« 1. dicente quod dxliin^iio fotmdis cx natura rei fit perprardi-

cau primi modi quzinfunt rei in primo fignoidiftin^o autem
ue.i.qjhi tealis fit per ea quae infunt polLMaior probatur, Diftindio per
fnfifiti aliqualiter intima e(l aliqualiter diftin^o :dillin^o perma-
tirc* m€. gis intima ell maior dUlin&io :crgo diltin Aio permaxime in-
Stc»udi. rima ell maxima dUiinAio.Si enim fimpliciter fequitur ad fim-
Stot.1.4. plicitcr& magis ad magis maximum neeclTario fequiturad
,
maximum,&c.
m» fritf Secundo arguitur fic, FeifeAiones diuinx «abftraAx ab-
€ifalt. ftradionc pr9cici0ima,funt formaliter iofinitz;£rgo funt idem
formaliter ex natura rei. Antecedens eft. Sco.in x. fentent. di-
ftinAio. 8 quzftio. y in rcfponfione ad argumentum principa-
.

le.G>nreqnentia probatur, fupponendo Iccundum duplicem

infinitatem (in rclbonfione ad primum declaranda) dupliciter
pofte intelligi illud antecedens , fcilicet de infinitate infia pro-
&
priam rationem , de infinitate infra entis latitndinem j tunc
ncautintelligis illud antecedens vcrificari de infinitkte pri-
&
ma, hoc non: quia nnUum prius includit formaliter fuum
pofteriusiperfeAio autem diuina,puta fapientia, eft prior infi-
nitate illa,quia modos eius inttinfecus eft , &c.Aut intcUigituc
de fecunda infinitate, & tunc fequitur intentum, quia fi fapien-
tia diuina prxeise & formaliter fumpu eft , iu innniu quo ad
nullam entis perfeAionem fimpliciter & formaliter termina-
ta,(^net quod infra fux rationis formalis ambitum omnem
petfeAionem fimpliciter contineat , & quod illam a ratione
iua perfe Aionem formaliter excludat : & confequenter , quod
k nulla formaliter diftinguatur ex natura fua,ftatim enim quod
ab aliis perfeAionibus diftingui ponitur , coar Aata formaliter
infra entis ponitur latitudinem , quoad oppofitum anteceden-
tis fic intcllc Ai ,ponitur enim talcm,& tantam entis petfe Aio
nem formaliter importare , ita quod non omnem. Yetbi gra-
|u,ponitur quod rapientia formaliter cx natura fua eam peife-
Aionem
 De In ente & edenda. 201
dtoDcm ponit y quam enti iapienda addit (iu quod non eam
quam ioftitia fua bonitas ends addit, 8ec.
Terdo fic , Pcrfediones diuinai diftingaurar formalitate a Ttrti*.

siatura reuergo inter eas eft relatio. T enet confeqnenda ,

qnia
diltin^o ilia cdm fit relatio ezifiens io retum natura oecefie
eft quod fit realis , ficut non quodlibec aliud eziftcns in rerum
natura iealeeft,confequens autem eft contra Anicen. dicen-
tem qubd eiurdem adleipfum non eft relado realis.
Quo ad quintum prorefpdfione ad primam &deftm^o- 3 . muf.
nem Scoti fundamenti nota,qu6d aliud efie infinitum contin- ea.io. no,
git dupliciter. Voo modo fecundum propriam rationem , alio oftimidn
modo fecunddm quod ens feu fimpliciter. Illud eft infinitum fUx infi-
fecundum propriam rationem quoa nullis fux proprix latitu- nitn.
dinis clauditur terminiSjUcetfitad talem ends gradum defini-
tum quod non omnem efiendi perfe^onem habeat liiud re-
x6 eft infinitum fecudum quod ens feu fimpliciter,quod nullis
infra totius entis ladtudinem terminis limitatur, fed omnem
habe^rfe^onem elTendi.£zemplu in quatitate molis.Qua-
dta sfil^daretur infinita, eifet fecundum quandtatis radonem
infinita , eftet enim infinita quandtas , non tamen efiet fecun-
'ddm efie infiniu,efiet naoque ens finitum fle liuuMtum ad
quantitads genus. Similiter in quantitate vinutis , Albedo fi
efiet infinita intenfiud elTet infinita fecunddm propriam ratio-
nem,efiei enim infinita albedo , non tamen efiet infinitum ens,
quiaadfpeciem efiet definita. Non parui autem refert qua
quis infiniute dicat efie aliquid infinitum. Prima enim infini-
tas,cum attendatur penes ea, qux infra rei illius ladtndinem
funt , rationem rei formalem in ea,qua inuenit formali limita-
tione relinquit , Yt patet in exemplis dads.Secunda autem in-
finitas , quia attenditur penes ea ,ad qux totius eatis ladtndo
fe extendit, rem k eius rationem formalem illimitat ,fle elenac
ad hoCjVt ipfa omnis fit perfedio in ente poffibilis:flt non ma-
gis fit ipfa,quxcunque alia perfeftio fimpliciter,acper hoc di-
Itinflioncm flcformalem limitarionem,quiaab aliiifbrmaliter
cz natura rei abfoluic fumpta diftineuebatur , eam comitari
non finit.
Ad propofitum ergo defeendendo dico , qudd licdtfapien-
tix flt nen fapiccix infinitx prima infinitate fit eadem omnino
ratio formalis , tamen fapientix infinitx fecunda infinitate eft
longe aluor rado formalis. Concludit enim in fua ratione
nn 5

I
 2G2 Thom.a Vio Caiet.C6iniTi.
formali omnem petfedionem fimpUciter,&fic caminD^
lim perfodio nes omnes iofiniute, oportet omnium vnam efTe
fimpiicem rationem formalem.
Optime. •* Ad argumentum fub q uacunqne forma fiat rerpondeatnr^
,

; attendedo xquiuocationcm infinitatis : quoniam ytdidum cft

Htlei prima eft ilia qux non variat rationem formalem ,lc
infinitas
Sto, quxatteditur penes grados petfedionales proprix latitudinis
rei, non autem fecunda. Ynde fi perfediones diuinx non elfenc
infinitxnifi prima infinirate,argumeium conciuderctzquia ha-
bent fecuqdam ante omnem aduminteliedus,ideo nikilcoih-
eludit. Nec obftat quod forte infinitas prima cuiufcunque per
,
fedionis fimpliciter inferat fecundam. Sufficit enim quod ra-
tione diftinguantur,Yt aliquidfecundafiat,quodnon ptima.SU
militer non ob(lat,fi quis perfediones coromuniffimas, puta ef
fc bonitatem, & fimilcs,&c. vtranque infinitatem habere nega-
X rcimefciens in eis imaginari primam ; propterei quod propria
laucudine carcac.Hoc enim magis noltio fauet propofito;|quo-
niam fi vtranque infinitatem habent , quod alibi diicutiendum
ell,diftindione lupta dida opus eft. Si autem fecundam tan'
tum abfque diftindione aliqua negandam eft eiTe , & efie infi-
nitum habete omnino eandem rationem formalem : & fic ruit
totum Scoticum xdificium.
Mfetutt Adlecundum loquendo de difiindioneaduali quacunque
d»m. aegatut Minor. £t ad cius probatione dicitur negando omnia
fllTumpta.Sufficic enim ad hoc, qu6d aliqua diftinguantuc intel
lcdione,vt intellcdio cA , & non natura diiiindio rationis fun-
damentaliter intci naturam & intclledioncra. Vade quando di
citur,QuicquiddilUnguitur intellcdionc,vtomniaoinditiin-
dacAaoaiuradiAinguicur, ctiaina natura, di Ainguitnrlyin-
diftinda adeaiiter velfiuuiamcntaliict.Etprimo modo dic cC*
fefairam,fccundo modo vcrumifcdrunc negato Minorem fub
famcdam,fcilicctrcd intellcdio & natuta funt indiiUndcfnn-
dsiTientaliter ante omnem adum iptcllcdusthabent enim di-
ftindionem rationis fundamentaliter, vt dcclatauimus.
ret- Ad tertiu negatur Minor licet enim Deus intueatur perfc-
dionetfuasab xternodiAindas ,noD tamen ab xterno dittio-
das adualircr. Licet ponere diftindioncm rationis adualiter,
caufari pexadu intellcdus dtuinino fit a Phiiofophia alienum.
Auquaitiii» ntgatui confequentia. Sufficit enim quodob-
^« -n. *cila iuicilcdas «c volunutis pridiftinguantnx fundamen-
talireri
 •
i
f

In De ente & efTentia. 26 ^

caliter:aec eft opus difHndione aduali pro tunc , ^CUt neC ia-
telledui&rolantasDeipro tunc <liftiaguuotur,mfi fundat
naencali diftin^ione rationis.
Adquimum negatur confequentiajSynohymeitas enim eum -Ai f*/«
ftt paflm nominum,non attenditur penes identitatem rationis tmm.

formalis rei fecundum fe/ed penes identiutem conceptds foc

malis feu mentalis : voces enim funt notz earnmqnz funtia
&
anima pafHonum: vnde cum veritas bonitas Dei habeant di*
uetfos conceptus, in nobis non funt Tynonymi.
Ad probationem ergo dicitur,qu6d licet fi^nificent eandem .

rem formaliter fecunou fe, fc folum illam vc rem (ignificataro:

tamen fignificanc etia difUnfVe conceptus m£cales, vt rationes
fignificandi,& hoc deflruit Synonymcitateai, vt di^um efl.
Ad rextumdicitur,qo6d ex parte rei rnfficic ad omnia illa dixi /eZ-
(tinnio rationis virtualiter feu fundamecalitercura diflioAio- tum.
ne rationis adluali ex parte nofhi. Loquimur enim,nconcepi-
mus.Formamus autem diflindiones conceptus, quorum vnus
ex aliooritur ,fir de alio non przdicatur , & habet aliquam ha-
bitudinem,quam alius non habec.Et ideo demoftrariones pr;
^
idication^fque formales& identitates facimusmevamhfque de
'Deo fabvno conceptu quod affirmamus de ipfofub alio. Im-
plent ergoiibros doftorcs balbutiendo, vt poftunt,excelfa Dei
tiumano more refonantes, fimpliciffimam tllam rationem for-
malem, Omne quod in Deo eft formaliter compleAentem,non
nifi particularibus conceptibus inrpicere,trader^quepotentes*
& non propter diftin Aionem,quz ibi fit ex natura reL£quali-

cas autem inter perfediones diuinas ante omnem a£kum intel

leftus non <ff nifi fundamentalis non excelfus interfe , qui io^
ter eas vinualiter tantum diffinfias faluatur.
Adfeptimum dicitut,qu6d quia ante omnem aftum intetle- .
. ^
€fnsnoninuenitnrcontradiAioformaliter,redfundamenult-
ter tantumzquia alterum contradico rium eft formaliter nega-
tio.quznon eft nifi per opus intelleCus : ideo fufficit pro tunc
inquiri diftmCionem rationisfandamentalicertquod concedi '

musmec aliud e xigitur,vr patet per fr.

Ad vlcimum dicitur, quod emanationes diftinguutnr&rea- Aitff**
liter 3cformaliter:dc licec diftindionis formalis earum fnn- mtm.
damentum fit difttnCio &
voluntatis: non tamen*
intelleCiis
diftinCionis realis carum. Non enim ideo proceffiones dini-
DzdilUngaunturtcalitcr,quiaalteraeftabmtelleCn,alteraa
voluu
 so4 Thom.i Vio CaietCommI
DtTrM TolanutciTcd quia habent realem oppofidonem zelatiiiain (vf
9ate.tax. Boihias tta<lit.)Fairuinereo a(ramicm,qa6<ifcilicetdiftin6do
petfeiftionum Quinarum fundet diftioftionem lealem emana
donum diuinaiu. Ad fundandam autem diAindione fotmilf
inter eas fuffieit diAindio formalis fundamentalis intet intei-
ledum & Toluncate:ficutetiaip£K procefllones diuinae non di-
iUngoantur formali ter ex naturarei/eclufa diAindione reali,
fed diAindione rationis virtualiter tantum ante omne opun
intelledus ita quod abfqueseali oPpofitione tclatiua nonma
git diAinguuncur ex natura rei quam intelledus & voluutas.
AlUfitm PoteA autem breuius ad hoc Sc iimilia argum^ta dici , qu64
tubrtmk indininiscA ante ononem adu intelledus di Aindio formalia
^ «pfi- non formaltter, fed vittualiterj id eA eminenter contenta hoc
iM. modo:qoia quodlibet diuinum propria exequitur,ae fi efiec
diAiodum formaliter ab alio.Intellcdus enim ita intellijgit &
non vult:£c roluntat iu Yult:dnon intelligit : ac fi elTet di Ain>
dio formalis formaliter inter intclledum <Sc voluntatem:8c fic
S»hjta»~ de aliis. Fundatur autem talis modus habendi diAindionem
tiari »• formalem fupra dcitads eminentem vnitatem formalem for-
uUtll»*- maliter:& fuffieit ad omnia faluanda, quz per diAindioneki
Uwm tffu formalicerlaluandaiaducutar: quia illi eminenter xquiualet;
dimer/iun Stttmd» med* iiumutiHr infitbftantin treatk intclUilnnli»
tfi 4ib tf- bmjn qnibiu tfl aliud ejfi,qnam effeniia ipjir»m,qnamui( ejfentiafit
fin« matftia/fnde effe tarnm non tfiabfflutnmjedrtuftmnK^idn
mniU in limitatum Hrfinitum ad tafadtatttn natura rteipHutit. Sednatunt
ti$ ifi ma uil quidditat tarum tfi abfiduta n* rttepta in aliqua mattriatdr idtu

ttrUffi' dkiturim libn dttaufiSfqubdinttll^tntiafuntfinita fuftrim^im-

tarn tjfe finita inftritu. Suat tnim finita quantum adtfitfuumyqutd a fupt-
finkum, riuri rttipiuntmon tamtnfini untur inferiut, quia tarumfirma nm
ajfeutia mitantur ad tapacUattm alituiut materia rttipitntit tat:(Sr in talibm
amtfinfim Jubfiautiunan inuenitur muUkudu indiuidutrum inynaj^tcie
itiM tSf, dklnm tl^,nifi in anima humana propter corpmytuiynitur.
iiiqnu «r in hac fecunda parte cap. huius de elTentiis fubAantiaru in*
iimetam- telledualium creatarum, qux in fecundo ordine collocantur,
tS yltimn quatuor propofitiones colligit,Prima cA.In fubAantiis intellc*
Jetndnm malibus creatis efic cA aliud ab efiemia.Secnnda, In eis non
ummtri 'uraenitut materia. Tci tia, ElTc ear u e A finit umtefientia autem
multiplis infiniu: Quarta, Nulla earum multiplicabilis eA numetalitcr
iabilkefi nifiTltima,anima fcilicet humana. Prima & fecunda (tanqufun
m tap.f, dcclasatUomiffi$)tcttiamcxplatut ratione fic authoriiate.
 "

tdDeente&efTentis. fof
Ad rationis antem enidentiam eft notandum, adus fi*
aitnr per potentiam, in qua recipitur,
& potentia finitur per,
,
aAnni,quem recipit, diuerfimode tameniquod enim eft in po*
tentia,non eft determinatum, fed determinabile per a6tum,ad
quem eft in potentiatedtn autem ipfumreceperitabeo,fbcma-
“5®.*' Similiter aftus fecundum effentiam fuam recepti- .
J*
bilis eft in hoc vel illo : 8c confequenter determinabilis ad noc
velUlud fubiedum.C lim yer6 receptus eft in hoe,iam non re-
&
®anet in eo amplitudo indefinitio ad hoc tcI illudreft- enim
ad hoc determinatus. Eft ergo duplek finitas, & duplex infini-
M : altera fcilicet ex pane a^us, altera
cx parte potentiaf. Sed
infinitas ex parte potentiae imperfe^onem fona^cdmfitpee
carenti^ aiftus potentiam finientis. Infinius autem aaua
perfe^onem maximam did^ cdm fit per catentiam potentiae
aAum finientis. In cuius fignum fbrmae fecundum rem noa
receptae in aliquo lon^ perfe^ores fimt (brmis receptis, €
patetCiim ergo efie fubftantiamm intelledoalium fit receptft >
m earum efiencia ; confequens eft quM fit finitum eo mod^
''
quo adus finitor per potentiam , rnde 8c contraftum & limi*
tatnm eft ad genus fui receptiui,natnr(fcilicet,cuius eft.Qvin-
TeroelTentia earum non eft recepta in aliquo , cum fit formn
non recepu io materia, confequens quoque eft quhd fit infi-
,
niu infinittte fe tenente ex parte aftus, non eft enim determi-
nata ad capacitatem alicuius materue ipliun recipientia , fient
funt formae rerum materialium.
His praelibatis formetur ratio fie. Id, cuius efie eft reeept^ Pnhdtm
forma antem irrecepta, habet efie finitum,efientiam autem in- ttrtiafn
finium , intelligentiae funt huiufmodi, ergo. Et nou qndd tn fffith.
utione hac fermo eft femper nm definiute, quam- de infinita-
te le tenente ex pane adus. Talienim fioitate cfi*e intelligen-
tiarum finitum ^,Sc uli infiniute earum elTemia eft infioiu.
Si enim loqui rolumus de finiute fe tenente ex parte potdtix,
eamm efientia finiu inuenitur,eo qnddpotentia in eis eft ter-
midata per aAum efiendi.
Confirmatur autem hoe anthorlnte libri de Canfis, vbi di-
citur,qu6d intelligentix funt finitas fupetius 8e infinitae infe-
rins,quia efie earum, quod eft
fupremum in eis, eft receptum,
quod infimum eft,oon eft‘cecepca,dcquia efi*en-
efientia rero,
tia earum yt refpicit id quod ^
fupm fe fornuUter , ipfnm
fcilicet aftnm cfididi,& finita,tecipiendo ipfnm, nantem
refpicu
 1
2p6- Thom.i Vio Caict.Comm*
xefpicitid quod cft infra fc > materiam fcilicet , eft infinita ; tl>
pote nonrccepuioip(a,&c.
Aduette hocadmultoium fupradidorom intelligentiama
•& vc,euues errorem cotum, qui horum fundamentum non in>
telligentes, dicunt, quod efie ideo cft infioiiium fimpliciter , n
fupta diximus, quiain nullo receptum eft cum efTentia,ta fub*
ftantiaxum immaterialium, quam compofitarum in nuUo peni
tus tecepu Htietit infinita fimpliciter,quod eft ridiculunuTnde
cx irreptione infinitatem arguere, valde leue videtur.
•• Scitoigicutpofitionemhancfundariruperhacptopofitio-
ne , Omnis res fecundum fuum ordinem receptibilis in alio,
realiterirreceptacfl infinita infinitate oppofita finitati:quam
res fui ordinis recepta contrahit. Dixi, (ecundum fuum ordi-
nem receptibilis in alio propter compofita & nuteriam ,qnx
in toufua latitudine irteceptibilia funt.Dixi,eft infinitaio-
fioitatcoppofiu,|cc.quiaucutnon quodlibet receptibile eft
inquoliber,fcdquilibeta^us habet proprium teceptiuum ( tc
habetur io (ccundo de anima, text. Com. 14 Sc i 6 .) ita non ex
^ao. (qualibet receptione fequitur quzlibet fioiu : fcd determinata,
ex determinata, & per oppofitum ex tali irreceptione talis in-
finitas oppofita fcilicet nnitatiiquam ( fi recepu effet) res illa
contraheret. Verbi gratia, Albedo , cum fit receptibilis in fub-
ic£lo,fi ponatur irrecepta, erit infiniu , 000 quacunque infini-
tate,fed ea,qux opponitur finitati, quam in fubiedto habet. Ia
propofito ergo tam elTciquam forma fecundum fuum ordinem
receptibilis rationem habet (neutri enim recipi reputat ) fed
in alio & alio receptiuotreccptiuumenimptoprium ipfius ef-
fe,cftqaidditasfcu fuppofitu,forrozvetaeft materia. Et idea
ficut alterius rationis cil receptio fotmz in matetia a rece-
yfaT.ti»f ptione clTe in elTemia ,vt fupta ofiendimus:ita alterius ratio-
itm e. in nis eft finitas foritiX per materiam a finitate c{Te per ellco-
frin<.lut( tiamdicetconucniantinhoc, quod vttaque eft per modum,
immedin- quoadtus finitur jper potentiam :& finiiliter diuerfatum ra-
ti ft*prn. tionum oportet efle infinitatem, oiiam forma fortitur ex hoc
quod eft irreceptain materia;&infinit:.tem, quam clfe fortitur
exhoc,quod ioquidditateaullacft receptum. Forroaoamque
ex hoc, quod recepu in matetia infra ipfam claudicui,ampli-
cudinem fuam , qua ad hoc vel illud particulare eft indefinita,
amittit;& ideo ex hoc ,^qu6dfcpatataamaiciia eft, non aliter
eftiofinipt,nifi quia ad nullius materiat capacifatem coatAata
'
ciut
St.

I
 Tn Deente &eflentia. 207
'
eias terminis earer.£ire autem, quia ex hoc , quod recipitur iit
aliqua quiddicate,ad illius genus & n>cciem coar£iuur:ii irre»
ceptuffl ponacuc,ad nullum genus dilfinitum etit:& confcquen
ter cuiuilibet generis terminis carens (impliciter infinitum.'- >

Habes ergo dubi j folutione ex hoc, quod non dicimtrs, otii^

neirtccepcumiafioitum:fedremfccudum ordinem receptibi;> dwi^* pr«
lcmirrcceptam:& ex hoc,qu6d non dicimus , omnem rem !'e- ximi.
'

eundum fuum ordinem receptibilem irrecepta elTc eodem mo

do infinitum,reddiaerfimode:ex primo enim patet, quod (ub«
ftantiacompofiu nullam infinitaieezfua irreceptione habet:
ex fecundi vero,quod elTencia intelligentia; , quae clauditur in
ordine formae ciim fit pura forma foparau i materia, & non fit
ipfum elTe , ex fua irreceptione in materia etUnfinica : fed non
umpliciter,8ec.& quod elTe diuinum,qu6d fub ipfius efle ordi-
ne concluditur ex fua irreceptione in quiddiute rcuclTciuia
eft infinitum (impliciter.
Habes & hinc rnde Scotiftarumjc Scoti, eorum iudicio,
peccatum deprehendas io primo Sentcatiarum,difiin.a.qus(f.
'p.vbiab eis imponitur fan^Thom. ratio vltimo ibi indu^
^concludendam Deiinfiuitatem, quz eil talis. Forma finirur
per nuteriam:er^o fotma,quz non eftnata elfc , in materia eft
infinita. lamenim nodi qualem infinitatem ratio hic conclu-
dat, &quod infinitas Dei oltiores negat terminos fecundum
(^ftum Thomam.
-Vodeaduettastciplexibipeccatum.Primumeft,qu6dratio
pnedi^a ad concludendam infiniutemfimplicirer alTumpta 3l
nobis dicituncum apud nos non concludat nifi infiniutem fe-
cundum quid.
Secundum eft , quod ratio przdida fecundum fallaciam T r.51.
confequends Sophiis alTeritur ,quia jEbrma prius natura eft ./

finita in fe , quam finiatur per materiam fient illud terti j Phy-

;

ficorum, corpus finitur ao aliud corpus: ergo fi non eft fini-

tum ad aliud corpus , eft infinitum. Manifefte enim pacet
error :quiacum dicitur, Formafinitur per materiam, ly (per)
denout caufam przcifam finitatis fecundum quid fupradi-
dae: non enim forma fecundum fe eft tali modo finita: c^m-
iacundum fe fit indeterminata ad hanc vel illam materiam:
& ideo bene fequitur , ergo forma, qua; non eft nacarece- .

diin maceria, eft infiniu fecundum quid. Si enim affirmatio

eft caula prateifa a&matipnis negatio er^ caufa negatio-
 5

aof Thom.iVio C«et.Conimr

nis,iion eft antcni talis procefliis tettij PhyficocuiD, qnia cor-
pa* non finitur per aliud corpus caufaliter & prxcUe.
Tertium efi^quodioficiari conatur aliud (upradid^um : fci>
licet qu6d efiemia intelUgentix cft finita fuperiusper fuum
cire.-Conaaiinqait,circeftpoftetiuscfrcntia,8c accidens eius '

pnk Madvos^^oeifemtatotelligentix io primo figaonaracxTi-

detnr infinita mtenfiui^&conTequenter non finibilis perefie
in/ecundofigno.
Ad hoc quidem dicihir, quod licet efie fit polletius efientia
ordine generationis & accidens eius, id eft, extra conceptum
formalem : tamen efientia in illo priori eft finita fimpliciter>8c
per hoc quod eft receptiua ipfius efte, & non eft ipuim fuum
efte,8tcficnt enim per hoCyqnod efientia eft ipfum efte eft infi-
nita fimpliciter (vt patet in Deo ex diftis) ita per hoc quod
efientia non eft fuum efie,non eft infiniu fimpliciter ,iuzu
I. ptfie. maximam illam, Si afiirmatio eftcaufaafiirmatioois,dcc. Quia
T.ro jo. ergo in omni priori efientia intelligentix eft fundamentaliter
receptibilisipfius efie,& ab hoc abftrahi non potcft^icetnon
in omni priori habeatillud-.requitnr quod fit fim^iciter finita
t fuum efie,id eft per hoc non eft fuum efie, fed illaafluabi-
E Tel aquata eft,&c^ic enim intelligitur.jcum dicitur quod
efientia inteliigendxfioitur per fuum efiie. Quarta ptbpofitio
€.yq.9. quo ad primam panem fuperiusdifcufia relinquatur; <^6ad
(ecnndam ver6,qu^ feilicet anima intellediua , quz eft vld- :

Prthatmr ma inter fubftandas iiuellcAuales fit multiplicata numerali-

qiurta. ter,egetmagtraconfideradone. Intextu autem ailignatnr pro
caula huius ynioeinsad corpus: omnis enim forma ficvni-
ta corpori, qu6d dat ei efie Fbrmaliter , nccefiado mnldpli-
catorieeundum multiplicationem illius :alioquin plura cor-
pora haberent idem efie numero : ab rna enim forma non
* ptouenic nifiTnum numero efie fubftandale, &
merito ex
Tuione ad corpusanimamuldplicarinumer alitet diciturtouia
diftinftionnmetaliter,cum non fit formalis , oportet quod fit ^
. fecundum quandtatem (vtfuprd declaratum fuit) fecundum
*
* quandtatem autem efie non pofiet talis diftindio in anima , fi
mrmanoncfietrei quantz (rt intelligentix oftendnntj Effi-
cax ergo ratio ad concludendam pluralitatem numeralem
« ipfius animx ad corpus numeralitec
animarum eft coniun£do
At^m* moloplicatum.
hmmAnM. Et licet imdtuidmtieeiut ex ttrfere eccafinuditer iefenieat,
qiMw
 •In D r

ddJtU htch»aH«Hkm:^miia tihn atqmhUitf/tU fit M

^ cafimt
fit*i tndiiriiUdti» pereat : qnlif^imhdhifattfft ahfoMUiittgdd» ii- mitltipli^
fitifitum eji^^i djfe indlttiatt*hem,eie hec qutifada eftfwim 1i»tm «if
,
deirperH^uiftf^femper remiinrtiniiieiidiitum,^ idei dittt^‘Jfie}e. («rperi*
^

fiiii hidimidiMtie- animarum rmlilflicath JeptHiititt^eife, multipllL

ifUattitm adfui priuupiHm,fei uen quantdm ad fuifinetd^ tatienem^
«* Hict»bicftio ^axdam contra quarram propbfirio^jeiA <:x- permanet
^ttldicot-qn^ tatis eft. F6rma mniciplicata ad miiltipUcacib- defirud»
feem cbtporis de(bo Ais corporibus , non remanet in nia raol- <*rp»r<,
riCadinc^: atfima hnmaoa eft- multiplicata ad mnltipHcacio.
«em corpqri^! ergo non pdfTnnt remanere 'moltx ammxhu-
nanx deftruAis corporibus, &c. ProcelTus bonus concluflo ,

«utemfalla eft: ergo altera pncmifTaram, non Maior, vepro-

batonergo minor,quxfuicquarta propobtio. Maior ptobatuc
neo, -quod remota caufa,i%mouetur efFeAus. $i ergo caufa
mnltitudinis animaram eft ipfa multitudo corporum , remotu
tultitudincaorporura j remdocbicor etiam multitudo aniroa-i.
nim. Excluditur autem hioobicAio in litera, declarando for- \
oias dupliciter (purificari ad pluriHcationem corporumtrdliccc
cum dependentia i mateda , A: fine dependentia ab illa & pri- :
/
quidem deftiuuntur d^tuAis corporibus, fccUndXjrerb
temaneut, eoquodiiob uifioccafionaKter eorum indiuidoa-
tiod corporibus eft : de barom ititem numero eft entis anunt
inteUeAiuai
;
Adiiorbffletiidentiam no» primo,qnbd Idem eft iidfcinm
de elfe & vqitate & maltirddine rei quo ad dependentiam tc
,
iadej>endM^m:ita fcilitfet,qubd cuhis efte a materia non de-
odet,dee eius Tnteas: nec multitudo a materia dependeuCu-
f*
i«s abtem elTe a materia dependet , tam -vuitas qudm plutali-
,
(is-eias etiam ab illa dependens cftjTnnni enim & multa pallio
nesfant.'!
•
<Nota fecund6,qu6d fbrmx funt in triplici difforedtia.Q^-^
dam fiudt in materia & educuntor de (mtentia materri,nTf&‘t-
mx materiales.Qi^dara fiunt in materia, fed non cdncunfUr.-*-^*
de potentia matenx: rt anima inteIleAiaa,qnx renic de fotis dnimalt-
Qttzda neefiunt a materi^nec educuntur dc potebtia materi^
Ttformx fcparatx a materia intelHgcntix fcilicct. Non poteft
,

autenvdari quartnra genas earum, qux cducantar dc potentia

«erix , & non fiunt in macetia quia implicat, Ttdc fc pater.
;
Decnte&cfico. oo
 <UkbCormo!l
»% ^C' p«^c^Irtik<fl«etial^
• .» ^^*\'|9!’??><>®Q‘V>‘i»o‘icp<;n4f4tes & fc^W.lMoc « ma*
i*muliiplica4»iiea §wjvcx«i^er .^iTHpri.plob^ma»
c Q^ ,

xWJ’ «ufiPrim^c vcio &{ct^ndx,q^^ft,cc^fni»Atjuvfa^

/f; cflVcQapuiastf: proporitqnaj^^s wisrcccptiui*mateiU«,i»qui
f. 14. bu$nuui:ptpprioicmixi,a^ujoportccujptopriis^e«mateiii(l
^
Y vt diqiat ^Jc Anima,icx,com.^4.^ x6. Fouaa Icpnii
, 4cbccen*ecojninenfuraucorppnieomDo,iU'qiiA4lna(X.dq^UV’
. no;&huiuslconisfotqiaopQctecquq(ific coimncplurau b(U(
corjy^ri leonino, iuqnod nop iUi, 4cc.£t ex bocconre^ucxxHC
coucniunc ita in boc,quod vttrafque -oportet fitnui inultipUcaa
in propriis co]tporibus.CJ^xcu{iqvi(; enim opqrtebeironoicea
coaptatade pfpppriionata droulrecipiunt tnulatudideoa.dfi.vtii
(atem.vt patet in dircurrendoin iingulitifcnipprenimniuItipU
I cationem foxtqarutn in vna fpeeiciCqinitatuc mqJciplicajip^Of
poruqi ih illamet fpecie, & c copuei;ro ^.aliter xHxoa futn94io(t
let in diuft(I$ inatcriiszveldiuejirxniiateqxfub ^t^oibltnad-qtHi
luin vtmnque eft impoilrbiin. £x 40 vqi6 qubd /p):i{t)X $ofinii
:d,ucuqturde potentia nnatctix,pon &,(i;cund^di^f|tj^tiiue<
Je ip hoc quod primx bibent ciIe,4cpcnd«osa aia4ctia,bcuc4
caufa materiali earu clTe capfaote Sc. ruftcntantf.SiACUodteaai-
^ t^in habent cfTe excedes totam ma^eiix capacitate dt indepoar
Difftrut (jens ab ea, ripoic non cauCayg exilii £it confequepKjf
iattrft. di^rutrecundb,q>primarutam vnitas,quam mubitu4o ItinAr
teria dcpeQ4cns eU,ficut ^ ciTci^^tbi^i&SUcdeiba^is. dorpori
bus ipfx dcflruuntur, ira vnicas dc plut;alicascarii.;$iecvn<ia(utA
ve^o. tam ypitas^quam mulucn49 A n»Stctta,fi>:,
cpi^.cflc:^idc6 bcut^c(^^isf;orpotibusearumc-0e retask4‘^
nec,imvnr{a^& plut^licas^thocei^quo.dhicincen^b^. Xbf9«
'
diiuduatioof qi ^niiq^^U e$. vnicatctn eius. bt-rimUUeCi
intclligcbdumcUdc piurafitate occafionaliter ex corpose den
pcpt^iCi Pcpapdet enim hoc {podp vqai4 fit in corpore ».opa
Amm* autem ita «quod educatur de. potentia, corpotalis m^terbB.tft
^mod9 hoqc|Vquodrubdit,quia non acq.uittfiUudr io corpore :dtx^
rt tionetn addit, quia ciim habeat e^pabibiutums id eft, ioder>
peqdcos a corpore, corrupto cotpore,abrque iUo.temaocto
*of^;i9r- pocelb: & ideo Auiceo. dicte tndiuiduationem anima; ex cor<^
pote in fui iuitio depeoderemon autem in finc,qni{t fcUiofiinft
fit nib iu^orpoic. Po((^, d|C ^9 ch ppit
\ xii: ia fine
 ^

Aut ctfiyifaSCTficfolata «ftDbrteftitf Fd<ta;qiif« Maiof «ft &iTa

AflwQwiaroriline fbripatum^ailis eft aoima hoMttMl
oOAdiptdktkioaem ctuFum-f atcrqaid diceadunijqatacotp»*
ilOtn mohiphcadonoD eft proprie caura,feci occafia,3e non aiii

64i:i moltitudinis animam tn~,cejraate autem caafa in fieri.

{ltf

bbne«(&c cfie^us quoad rlTe. <

0.;. QJiESTIO Xlll. ;>

De mdiuiditationc anint* iMtlUitltu. t'

H 'Tcwcai6diuidaa(iooein'antmzinteUcAiaar,perqaodrci
lieetiodiuiduetur dubitat. In hac quxihone Mcieda fune
Secundo declatabiiur opi-
triliP/iind cecitabituriopioio Scoti. jjt
bio Sandi Thotnq.Tenid refpoadebicur argumeti&iroppofiiU midieuru^
c!Q^d-adtprimocn Sco.io irfcat. diO. 3. q.vlcA io quol>b.q.a. Heaiu/ua
Ftqbea$^dnficioacm Tuam de heccbeitacibus tenet animam, lua tnieiieilt^
pnipria' ozccheitace,indiutduari:arguitq}ficcontraS.Tbo.eo
primo, ^OD aliquid rft in a^u extra caufam & iot«Uc^um,eo dij' 1 3.^.'
)rimo-e{V’hoc;red anima ficut & quxlibet entitas pixcipu^ ab- 7.me.>^.
prmio ell in actu extra canfam & inreUectum er-
}bliita feipia : qm»i,b. q.
go aoima (eipia prima cft hxc. Maior probatur ; qma vniuer&- x. parum
Mas fibe effe o5 boc n6'cduenitrei nili hi intcllcciu.Minor pa^ pejtpriat,
tet exeo, quod res fcipfa primo recedit a non dfe.
<'
PiM^rea, Omnis diftinetio formatis fcu non per materia eft
^ctficatiipereeanimx iotdiectiux diftii^uucurforauiitcr,
Mintktt per<m3ceriam tctgt» didinguuatur Ipccitice tconclufjo
cftfiitOi ergb aketa prxmilTa non Minor quia animx inteUe-
, :

Ainx feparatxcaitc materiatergo Maior,qux cft fundamcarit

pofitiomstux. Qtmd fi dicas, quod animx habent ineltnario-
nes ad diuerracorpora,& per has dilliogauncurrcoacra, Aaima
rius natura eft terminus creationis,quivt talis formaliterell
J c^,qua vniatornuaterif rergoptiusnatuta anima cft hxctqui
vniacof matcrixfcrgo anima iadiuiduatur,& non per Yntooem
ad coijpus. Auteoc^ns probatur fic. Prius cft quod poteft efle
fine aho & aiiud non fine illo, ex .M<’Cap.tex. com. 1 ^ de Aoi'
5
ma,nonrolum(ecundumelTcotiani',rcd etiam fecundum exi-
ftcnriam poteft efte fine voionead materiaro, non aut6abfque>
&
hoc fit terminus creationis hic: ergo anima cft prius naturs{
rermintis ocearionis dt hxc quam fit in materia.
Si dicatur-, quod anima non cft hxc prr actualem Tnioneob
feu extftentiam-io materia, fed per apti tudincm eiTcodi io illas^
ConuiL Hoc tofticoadit difficttiUKeaa,^4tt«anatiirxabroluacfl'
00 a
 t» Thora.IbinbCdBt7G6nifc^*
Miii»hor IU4 ipr» Td» ap raim anihur cA^^ida4
liabrt hac aptitiidioe^aflhocAiiHKpogi^^&fi^^tc^Afgn^DX
£c,Quod copucnit voi,&;fepBgnatalieri eiurdem ifp^ciciuBon
coDucnicpet fehuicjfccuodum id:aaod commune cAiAis^rfl
faltem praEcxigic eorum ncce/Tatio diftiud^tooe , fciiteieUMMiM
ab ilioiled hzc aptitudo conuenithuic animz , &fcpugiv»t i||i:
ergo neccfTatip pr2'fc|igiif difttD^onem hnhisab ilU:igitut np
indiuiduatur apcitudiiuhus.
'

'ponfi^rroatui, Ratio aptitudinis, Normaliter l5queodp)li£eft

ad fe,Dec eft ratio entis io adu : ergo.non poteft cfTeiptiltuida^
atiuum prine ipiuroanimz,AD(cccd€t probatur pro jpfimppM
letquia b clTct ad fe , polTct imclljgi non ad aliud , jit ad termi*
'/ num,quod eft falfum.Pro fecunda quoque paitcprobattir,quia
,
quodaecelTaribexigit aliquid DppexiftcDS,ipfum eft non exi?
I
ftens in ad:ntaptitudo autem eft ad ietminom non cxifteBtemt

,
ergo cius ratio non eft ratio entis actu , Confequeatia pat«r^
quia difttuctjo teiatiua prxfupponit diftinctiooem. abrolut40D|
. “p quiA enim anima eft basc, ideo habet hanc aptitudicfmAoob
2 ccoot^a,&quiahxcanimaeft iiogulatisfingularitace actuala
fiuein actu «non eft hzc aptitudine ad hoc cotpuk-HsaftwC
‘

quz iftiin hac tefentiunt.

Nos autem Peripatetica fundamenta fcquentes » animam in
,
•

diuiduari commenAiraiipne fubftantialiadhoc. corpuj^.dici,'^

^ hanc animam >& illam diftingui coromenfiiiatippibiU
f,- S

5 9 9-
'
^
corpus ; probationes autem huius fupti ad-
doct* fuerunt, <um deducturo fuit diftinctionesn numctalero
quantitate Qiiginaiipofle.Vndc nunc fu/heittdecU
o’awn#>*
larc quornodo fit hoc quoddicimus.CommcnfuJcajtio.dttplici-
fumitur Vno modo pro relatione c6mcnfur4lioBir,aUo mo
ruenfura
doproipfafubftaniialicoaptatioBcreijptimomodoconiinen?
.

.J .

ihratio eft rcs rcfpectiua eliemialKer,&in genere. relationis»

Juetani*
- fecundo medo eft res abfoluta, Sc de przdicamcnto.lt.icomCB
. I

> eft enim

idem effentialiter quod ipfa. , fcd differens ab
^ ^L
f

‘ipfa fola ratione, & fimiater dico dc inclinatione , aptitudine,

coaptatione, figillattonei,&hmilibus,quzad expiinacadum
propofitum affamuntur.
Abfolutum quoque.pto nunc fumitnr dupHciter.Vno immo
9xeimtDo,& fic dicimus fwbftantiam .quantitatem Sc oiulita-
,
tem efle entia abfolina. Alio modo a tcccptiuo ien fubie^oi
i

fic nullum ptzdicanc^tam accidcnuim nff.^ahftiljituiq;

'
, fune
finM)4mu» «flcodalittt (teceptibilia rin fubftaadx C^m ergo
ilicuttc,qu0<i antfiue 6i«^m^eofdcationibut ioiuuduaB^uc,
towUigien^m cft cbnmiicnfrifttionibus iabft)iatxalibus,qU(a(
^C)Ve»»broluUBi tennims,^(titoairecepduitA non cpin*
«Bcofurationibos^oz fiitt tdadoncs » &c^i ciit nanqoe dc cfr
femia aniotx in «ommudi efl,quod elTeotuluer fic pioporcio-
oaucaKftofipbilbrbpk^ovgMiKo^quodm didiaitiooc
ponicututa de efTeacia aoimx aumaax eft ,c6inmeararati co& ^
pen kjaiBudo:eft aaoqtie ica petfocciua corpotis hamaoi,qdt)d
ooikboiiiiu: (ic quoque de'eiTcatia kiiiusanimae eftcoqamed.
6KatIo ad 'hoc corpus : iSdtc commeiirorattoadxorpas huina^
ijniD aon feqoituc aoitnarti tam humanam^ed cooftinsic ip£ita
j^Qounatn.Per hoc eaim primo differt aoiiiiahomiiiis^b aoi*
au booisiquiailiaeil proprius actus corporis humanhida Tcud
hooini.^oatUiaocen,quodidcmeftefle aecum proprium cot
poni humaoi^&efferubilaacialem rubftaofiaUcei commenfu*
cauns pctfecaonem eius. La fubftaQdalis eommenfuraiio ku«
hoc cbrpus,DO fequitqc anima hauc^fed coftituic
iusaaidxue ad >
K
ipCam haced euim hxc anima lubftaualiter proprius actus hu
ius coepotUirode hzc animia ab ilb primo differt : quia illa eft
-*•«*» ^
pcopriuihccus huius corporis, illa veto proprius aaus alceiius^ rwMri
i.

fthoceftquodS.Th.inx. contra Gen.cap.iS;cradic,&idqux« Ct»,

ftionibusde Anima,& vbicUiiquedehacieloquitur.Eftaatcm 81
fedueniens jppohcio tft^ principiis A|uft.doccrcnim in idib. de
satribuiamm 3liu,quod pioptix diffctentix alicuius diuifi de- tr«'C^«L
•eccffe.pct fe dilhnguemes hlud ineo quod cale: verbi gra- e.j 4.’^
iia, poopriz differentiz aoimalis non debent effe album ft ni- 79. c.
y
grnm,quz non diuidunt animal in eo, quod ainimal.&are eaim d* fiA:i^
«dencteas anunalis,cum liiatum dinccfitatcinec debeat effe na- A»imd^
bigariuutn & volatiumniquiarson diuerfificant hzc per fe ni-
taKamfoalitiuamirei debcoccffecale fenfitiuam vel cale. Ani*
«nalenim in co,qubdaamal,eumfeahciu6 conftetynon diuerr
fificatur per fe mu per differentias fentien di. Vndecumaoima
ia eo quodcalis drcniiaiicer lie actus corporis philorophici
propriis differentiis diuidicur per hoc,qupd aads talis oorpo^
rts vel talis :-ft iterum accustalis corpori$,pu:4 humani prd:
^riis differeniiis diuidimr (materialibus uotea) pechoc quod
dfthuius corpuns vel illius; Indiniduauturetgo ipGz animz
donoimcarucationibus fabftanrialibus nod ablolutis d rece-
pemis .ticuc ft iplz aaimz cllcati^tec fiint aoo abfolatSi dl'
:.' u bb i
 t* ^
Thom;i
pctfeAiiHKbos corpori bns earam<TecapBhiii;£cson «odMimll
rc hoc,rft B&aia «rioris eoniin,qai -dbdMnmbuc vbl4iqi> ««iiitdi
inodoiudicare ^ vt font Scob Aj^u^oihinidDnuitfndonfidbvaoc
proprias retiun«aniras ^ Ascet* filis aooceptibat adas^aase foL
hint acciilir Tt de omoiunrindididBatiaM eaBdeiTi‘pro&ra«c
fenccmiam,& in eomm oaotero J[iot;de quibus dicicurfecundd.
Cxli teakoiEt8o^Qddquj3taoc;!rfqoe<pTO non babeaiiKocicm
•d.ttkti dicere -atori s,;. » i cuiv.mni.^
i

‘
His vifisad rolmionem oraoniantorsBi proced««dimi
Jlifrk
- ' Ad primam didtur,qubdraira eAMaipc»-Jicetemin<qiMsli»
m»m. bec res pofitaeocna imelle^bmr Ac ‘-cauTans fit hste «nootamol
eodem primo hzcfftedimjpfoefre primo 'HarcaatcM
-bec clieitatcpiiiiw:simlca euim-ioieparabilicer fefe cociuatoij
qiiar n5 codCT principio hientur pcimotficut quodlibecj cos
abud i Deoextu inculedam,dicaufiuDeft> Aceft de^ndcM^
non tarocnxodem pcimoteftAc depcdec.- Minofqaoqi «fi lalikf
res enim non feipfitptimo,fcd pet czifienriam aaaaiemdsfiia^
c.

Ad feam
4'
^ afe czuanihil poniturp^t fiiprd declaratum£uic,Aui.
fecundam negauu Minoi.Dox enim animz homanas fq»
dtm
patataenon diiiinguuntoi formaiitecyfeoper materianuliocc
Mi»*.-) 1 totpurxfonnz a materia abfiradiacj Aliud enim cfi diCeoe^
difiin^io fotnaalis efi.fpecificsulmd ,«mais dtfiindio
niMhJt
enimioimalis,cumfit illa,qaxex pcim
*
cipitsdilbniuuisconfiac/peci%acfi.Qbsecunqueenim i»bCt
diuetfos diAnitiones rpecie.dmeiaof ^cum ialtrm difierentiap
fi

^1* ^ «Icimas kabeancnon e^dem^ 'quarom dtuetfitas lo^it adds*

.) A uerfitatemfpecificam tfedxatisoonefi jnteraUimani-^onUAc
PbuoniSybabencfiauidem eadem :di£niuonem. Diiiu>£Uo'ai|^
tem formarum cum fit» rudecunqueimctfoimasdiuifio acci^
jormar»
^cjQ^ua^t)^]ai,iiosl>nsreparat>id.efi«inucDKur ex hocquod
corporibus coaptatzfifitt.Vnde non eft fimilisratiodc
cis.Ac de aliis fubllantiis fcparatis , quz corporibus rhibilesue
faoc.£tfic refpotifio ibi data, efi bona» fi (ane intclligaturmo-»
'
do (cilicccexpofiipiquodanima; inclinationibus fubfiamiali-t
busaddiucrladiiUnguuntur;- ./iii . i .

Adidquodprunp.obiicitutyContxadieicur qubd non eoas

fludit loAcctum. Concluditur enim > ergo anima piius natura
cfthsecququv babcata^ualcin «nionem ad corpus: cu debeat
coocludexc,ci go anima prius natura efi hxc quam fic coapta*
-la^fittioiiiaam aAjboc>eorptt&i.Noa caim dicinuis aninaan^
l . _ indi
 .mrr fn De wte ic
lKf^n1dtt$^lbtt)aliter per Ji^aicm'Yn?oncni i3
^
per eooptatidbfcnl' fu bftanriitim^d h<6 ^ ^orpbs,' q^dmjmd t tik
«an debere «bimae quitn ipjfatn fnf6h6 ,fp^t txii
qa^<onfma bieper fetermihMhlH^i^i^ ,‘fi bo)i'db(AiaKol
exiAea« tV* et> , qudd ineffb pfjefdppdnir eflel ctTc adtfeffi par^
tioAaritam inimediattor eft , qblm^ibcirtf.' Yfldfe «ij^n/ib‘iM
recitata cA bona, cum erano ramen (aIi.s.P!ciQius erilm aniinA
indididaari pef i^titadineAr fubft^Aalebvfbd ^mm'&(bra-
cionem formaitteriper rnionem Tcr6 aftualcttt ad cbrpar cqn-
ditionaArer,id rAtanquam(ie)r conditionem .fincqoatwh
qaia prios baturk ineA rei ritio formalis qndm cbndhdo fine '
^ ^
qda non, ideo,8re.
'Mdtdat^mentom contra hbd patet reTpo)lfioiz diftis; »
mtt^mhoc-f3irum,reUicerJA fmMirahtAtiS abimzficprior'iij^ mtwvCti*
titndine^faa fubAantiali, yqoe' Maior af^mentiibi formati
pro fecunda 'piicre‘difiandiaat eft &ira,YaUcet„ quodqdodHbdt
tranenietis vni & reppp;nans alteid ciufijemf^def^teeiigit^j;^.
j
diftjnA:i«nebipfdtnb.'Star enfmqu&d^ritmprapcrigtt ^Tedfai-
dat diftinftiotjern JfT6mm,ficat qaodlftitmcidi imi ^eciei j ic
>repughatalter>eiuldem generis, nonopas eft jqfadd ptdr«lgat
iUirum fpecieToin diAin^ionem :Tbd ftat qiidd faciat ddluift
Hiftinftionem.Verbigraria, Rationale cdbdenTthorhitit',^^ei-
pugnat leotii,lc irrationale ccniienltleoni,& repugnat homhll,
Sc tam em raAdnale,& irrationale ron pficxigunt diAJrififW.
nem hominis &ledtais,fedfacidnt.Yndebbfiimas fubiUaMalW
ibte,Se'd hecebeins 3nima^ Sortis cottueeSt fibi & reppgtfat a^
nimx Platon is r ttgo hrccbfCitar roppobuntipfas^diftin&a^
fic fnadebis Sdo.ntb argumenti fui, &:c.
' Ad confirmatiobelb ciim dicirur. 7 '
, Ratio dpribiiftiiiltrffrdi’-.
bfi fe dico , quW ratio aptitndinis; fubftaorialis , d qualfii^W- •
v
t
mur^eft ad aliud , ftd non vt ad rctnnndtn', fed rt rceeptiudin;
Probatio atitem contra hoc nihil fbcitrtocedO enim,qa6d pd-
cefthicelligpoqn^d' aliud ^rt ad tenbinurtt j non autiem ndefjffi
feli nd 'rt rceepriabm, ficut quantitas
& qilalitat‘abfolh!i*fiitit'i
It
^ ^
termino,dc nbn i fu biefto. '

^
•

Ad id-quodrecdndo loco in amcdfedefate pbfaitnrilTdfipi^^'"’^^^...^

' ' '
qnbd tatlo aptitadinis non eft rado' ent?^ in a £hi , dfcoprin»6*
qr^ falfuni eft : Apeirudo enim ad ridendum , f^licet rifk
bihtas babet rationem entis'inad;u primo , licet pbtendatft
id aftnm fethuidoin'." Probationis reioj xtraque ptdpofilki
 Tho ytQrC^.Cemm»
emensio 4^^u. Q^Mbct eoim
in WWumcxifeilopcratwa^mfui
®®? iDaau,Mi(»orT«ji^»qui*
corpus noDcgrsWUaorpBs,
-<r
«<Qami^}f c(^:{ gu* fadt apcka<iiocm;aauDaB
<1 flo r.'

.
"r T-T"'— > 'iT^rr *
. '
—5 “iaocan»«f 4c aptkudmf ^ Apckidd
•n^mA^gnam
cn^Uta^guam inanima
in anima iotelUginms^oo eftjaifi.^onuncnru*
i

'
_ - ilu
^ ptitt^rculubftantialis
ilgillatio ipiius aaimx^A.boc corpus:
«inw^^itcorpoy ymta>&dpai cft
tu ‘hm’
^P^*-****i*®n>ficatinexcmploiupri pofarodeccrrfUquot.rAt.
•
^ »,
tmfr* *- gurnen^upj
au?cm prpec4it,»t apuwdaifta eflat goiditoucn-
«?c<ataos aliquid, g^icduc^ ipCun in a^luAc.
l^!Lm ^qucntiam patet qu^l <4c«;utlq^.(;t quia non cft Uiis diftii*.
con M
,
3W® ^wP^reda^fpiucpacUiiudadtcccptoix},3f<,. ^

•
qi^d'tta4 ttM. tfi idem 'quti effe-, j idtf
** * P^VCM^JiilesiuprMdieametitiff^ fr^ttrhetimMti^pri»ettgeimft

i^. J»repi90aUm efiam iff^diffneatid tjftntiaUsntbk

f(P differentia* atddentaUs^qna ex
fintialihneeriimtnrificnt caffa^m^atnrfitrjnf*^ jtffeitHimJkittht
/ feifekUnv dijfmttt*aheminH,^(tUentM aatfif^,fffifri4f\*i)HaHti4
nwi» itnmateruliitmniAH ignota, fnnti-tadc differenti^tffMfif nftfpf

< dft^n^^M^I^^.cnpiwU^utusdeclara^tiff^ibtOjqaoinor
il^^Sj^^i^c^inbftantiatumrepaiataru fc ital^amad iotea«
uonciiogica5,r.gcnus,(peci(Cm,^diffcj:eBtia*n,/tocj5nafUorno
t.^.far.y ^i^ fr abi<>luhcxcludendo pqit duas obiedioojes» Proponit
im frim. prim6 coclu&onem talem : XocelJigeDcia; Xuoai n prsccl}^
,9Wo:p^obacqae eam lic. Omne id ,inquo diftiqttnb eitencia,
^ io ptxdicamentodoteUigcnacruathuittitnodizetgQAc-Mia

M.r,
'^qao4 g^QUg <ie£ait{i «if. Qupd enim ad o ullum genus d«fi>
7'W^aJo
ainpq^l^ perfe Cub^ftit * Mide aut quoniodo elTciunicatoai
*Ki))>ecu>iancautem eos^in guo elTe dutioguitura ruaiclTentia,
*h^et c4f-l|in>inttom,vt lupra declaratum tuic : ergo omne ule
,c;ftin.pra;dicamento. £x quo corolarid cuududituxtj qf od bn«
fpccicm^4(di^t*AU^'Addi(aiic«A) ,.guarauis
occoi
 •eetfhjefiataobktiu«m^iFerendx:&TCxe(iKni(!cretidiifaiu^
‘
^
•'*
qua quis dicefcepcfTetiQaoinoiidlctaureiteirediiferea
,tioni
iliatgaorkmotfiUtenunftiredeeitqucftioDcmaii
jltas,fi
A
•& ignorare quseitioDenob quid eft : nominas inquam difFerentia
eiTe in aliis, kdqQaefiBtiite>IatetdatQncauceniiDtetligeatiarii
.to><L.9<W
dil&reaciare<ubd«ro:qttkc6miioe«fto03MbtatefabftaiiiahM
i>ere oeciilus dificr^daa proprias fecuduferdi in hoccdaenint •V i
cum fHbftanciisinfenonbusdatfc fecundum aecidcntaletptcd <i

earhm pafEones,quia exccdunrfacultaiem

prierares, qiix font **

naturale intclie^ut humani, qui fe habet admanifeftifhmain

'

' Batura:ficutocdhisno6knataalumenSolistlctn hoC-ddTenilnc

^en(ibilibusfubibiottia,quarum propriat- differentiz nomini*
bus Tuarum proprietatum fignificantunbcnt caulae nominibvt
Tuorum cfFe^umtrode omnino immaniieftasfimtnobis incel
l^cmiaium dilferentizqaoad quidrfant,&C»
r i^iESTIO XIML /

tfitm a ntbiiquiddkatmi tegmafiihiler i» hacyiUl

-i Circa hanc panicnlam dubitatur, an intelligentirfintiiUM
iHsquiddiiaiib^Dgnofctbilcsin hacTita,&c.^;! :]

In hac qieptem agenda funttprimd^clarabb titulum de in*

I
tendoncmqnfldHonisdecnddaddacetiitopinio-Auertoistccr-! /
dd impugoabitnhqi^KQ edpondedurar fuilMackmibas : quin*
cd dedambiciix opimo lextqpidducetactationcsloaai
deGandadobenicaS.!Pfal6.lepum6«is&mfietidcc.
- -Q^da(ipeiantmhod q«odaliudDcftoogiibfcereqiiiddItai>
9
tem ^ leu cognitio qaidditatis dr aliud eft coguitio quidditarb
q>kddit^
tta, fed cognelccrc t^tiiddicatine.Cognorcit ennn leonis q oiddit

aate quicu^nr Aouit aliquod CHas-peardicacu dTentialetCognof ^

cit auce quiddicaciadnon nili ille, qui omnia ptaedicataquukU- *j*>**^*^
•acisa vTquc^d.-rlumam difFercnttam nouit,dK.Cum autem 'cq ^**^<**»
gaoTcamus idtelligencias efle fubilantias,.& ef& imelle£luale^
decdiquetiquod' eaefi quidditates cognoTcimus; rnde hoc inda
bium non «cctitordcdrquaeftio eft 'i an qoiddkatind cognofeeto
«as pol&mus./yt pencttetmis , fciUcct dque ad rltimas earuta
.

4ifFerentias;& licet harc quatllio habebt opiniones plurinm,TC

patet tertio de anima vconLrjtf.qoia tamen non nifieunaScoti^
ftis &Aueiroiftia;hic agitur, &
Sco.icpiDio ia coDcluhone bon
diTcrepai^epatet in.pruno Tenten.diiiimd^xnm Tolo Qobisdir
dcptaodura<«filAaer.Haec deprimo, d
)

Quqaddccttudum Auciifi )deAauDa,camiD. }d, 4<ip{icilU>

i 90 I
 ifi/S ThgsO>j^1VI<t Gai«t»OotfirnZ
J*k4mAU -fifiiMc foa o{rfn&car, atidd intdi«£tkffwftbifiry3fC
•Trtnrfr#
«ppi^Ji^iijhotb^iBidWp^ oM^ifibvii «jedhe^i» fpeculatraifj
AlfhArd #t:pctborc«hiiapaca£toteiliAoi'ai|r^H:«c^nur
periltatt
bif.Aittr. imeUigbt Aibf^apdbifetparoni-sift
canrtfaoantrrJtAis^aibas pdc
face <jr
fabcficHntelkiflniiagtfo^foirBW.-iictMlmbAi -e^jMtbHBao* pbfr
the.StQt. fibibAota<]|a6d:fibiMiin]d»'prey
i»«cife6toin intelligi
pn.dj tj.
in»$jnateTBdb}ifctu»pferinteJledtarageiH!«iiv4otelligin(ni4
3.wy*/»- (a^^lltus^^panBu:i^H(t^ citu ••
vi .! >
mitolnt-arutm tstMMttt raanv^ab«» radbaibus. Pmnt
lyiHo fbndstuT fnppa duMi|itopDiirioiics>QQ3rinii'prTniaeA. Iit
m»tiinc. ioUedii»^& prima
intoRcdafp^cutaribaieiuibeat ficutformt
5 ckca lo«Dateria.Probari]r iiUfic ,1ila, qooEomefbvtMmccoperatioii
.

mediam. iMrjfuod^peratiorniarconiinooicetiir^crr,^»
Rabent , fient
ageo»& it^mmetitatn , v«i fient forxoPft matctwiledaatelle-
£tus agentes , & primomm intelle Aommifperatashioruin eft
Yoamet operatio :iM 4 *^ 6dopeFatioridleUe<Aus agentis ,fctli«

^
‘
eetficere intclic<fta;in a^ ^ commotiicatox 'pdmisfittelledtik
' fpecula£uis,eteo intelle^us agenS|& pritnai inctiieda rpecula>
tina fe habent fient agens Asindruibericum^^ifieiirforinait
mdMria^^atet <Minor^qiiiaintellcdus‘in habien^ poteft' non fo-
Inai iatellige/eUerifscerboodelufioDesiniciledMiasio potena
BM-tntetlc&MMadha^Ttrnfiiiue cnimxtpprinidbin nottra efa
fefotcftate^fialicrtintdKg^, &. &eetScoeonekxfioitnf adil io*
telledasm^iamibasi^cnii»iapp4)edidi:.^ax iadoiubiincHob
in^ tcHiflus^^entirfioofjinoeiJefta' io» a^ko^orMatova^tero no*
tmtcrdRuah(iu 9 uM>d propria opeiadn ,TDiosaoinmooicaa
qoia pUxns n»henretiiaoem »ad «andem^nperatioa
tur'alteri )
a ^cm eoncurrnoii, aoirtzimaijrfiwnt materia St fotwa ; ncc ficui
'?**^'**' a^ans -Sc inftrunieoaaro^f/Propterei quia alter: dlterint ptoa
I
jK^am operatiooekrnonibixinir.Ciaratn eft auibm; qu6d eonf
AHiaieans opecatioaena raaro-alterb coocurrendo idem fs
bbbetaddllndduocagtoiisptincipale ad ioftro mentum , quem*
•droodum 'Carpentarias) fimSifidHon^ixSibitar coimiranieacl
wi>firQcu.focmflad nuvcriamvficut caloD«alefiiAicntem aquee
fUbdfficojmmaDkaqOEididdc^Ttraqup patk^difiuo^vconemib
fit JflarquidtaMDpnmapacaoti^ufieftioreftjScnimas ad pror
Pofi(mn;^iden£om«Mnpatot fecuodiM» pastcmdeclataCy feiM
jieeiiaquoxl rpriflBa^Aiettsi^aifpecnlaana),;^ imelle^ntageali
- fe habeant, vt materia & fozma j^hacfabjrdtftlataiido ,quM
inlcUpftosagen wIrsymilotikmptima/tidjMifaBainiaUc^?^^^*
it 9 caiauttai
{
 •rn fipDe «ht^
wftiitiifeiiabent £eot fi>TioaiSc mater». Manlftftae aotem
4ia]pfiip/Q^(k>caoqDe eft aliqnod Tccepr^i»»M<}ooi>tta^
idiioniRiorcUaum torex fe kabvmiiite ^
ibnnaliat jcft fieot fbrmacid tero <^o«tle(biittpetfa^iis>^ na-
nus formale,habet'ranonemimatetiae.’fe<LinieUe^iis TOffibilis

eftreceptiuuf intelleftcrfamr^culatiikovan^tic-intclle&as at-

quitis ordinem inter fe habentiam : ita qnbdiiiibtieAafageas
aftipcTfe^or & formalior iiucUedis fpccniatiiiiKecgo intell»
An»«gent& inteUeOia fpecnlitiua fe habenb ^cma
inatetiaiDicitar autem in Maiori, otdinem inter fi habentium
ontaahtcrptopoficio non elTet ecra, fient patet deialbedine^
^alcedine iadis : quatom nentsaeft alteiiuK&n^ Comenim
okdinacafuotnecc({attd,rerifica'ptopofiriav^C'|>atei', eimaec
&
eeeipitook>rcm lumeawMinor.patet exeo,qnod ^nteUefhim
n^ipitario •intelUgence.IntelleAas autem pofiibdisinteiUgit,
Bt inteUefiam agenrent flqmt^leda ipecaiatiu8,4tca6c fi» pater
p«n».pEOpofitio. l* -j «ut tii
j* .

•-}Secnedapcopofitio>e(k.lnt8UeA«s poiEbilis fleapproptiatut

Bobis,qaandpquer«dpiemtdleda fpeculatiua&tatelleftnm
agentem io potentia ctmttxniquatidoqae partim m
adu,&par-
tim mpotcntia,qaadoqae totaliter in a^u. Ulapropofitio quo
adincelie^ fpecukit»a eft .dariffimatmteliedntnanqaein-^tr. ,

fantiseA io pura-poiteatia.fieutabularafayinqaaailiileftde* ^
*
^i^am.Poftmodom Tero tedpit primorum prinorpioromnod
ciam:dciademnirarahT.caociafionamfucceffiu^ 4cqairitnoti> ^ ^

&
pam : fic fecundum aliquid eil in a^o , puta fecundum prio> ^
cipiatte fecundum aliquid in potentia, puu fecundam coocla> *
,

fiones,& prftrerod:aeqaifitiaofflbibusconclufionTbus& totai> .

'

lken,d( fecundum omnia io actu tam principia, qti^meonclu.

fitee9.Hisficoniunxerisptiaiamptopofitioaem,illucefcetti- ,

bi i»9eiecandapropofirio,qud ad fecundam panettkSt enim ia \

^ile&uiagensefttocmaintellei^nim fpeculathidnim,'eadfi |Vi.a.iV,
mfitpcoponioconiundionisadiatelle£tumagcatem >quareft
imer intelledum poffibHqm,Jciatelleda fp«culatiaa> qndad
lioc quodfittotalttcr nijtosaliter dereliqnocoiiifiecai»tfi^at
'
tialitcrTai,partialicerdt reliquo coniunctuserie'
- ifiapraemiflis formatur prima Auer. ratio fit^Oraioe quod ftrm*.
mouecnr od acquifitiooem alicdiua^vt formx , illa perfectd ac-
tmrprims'
quifira poceft operari operatione propria iltius'n»ma9y;fed r4t(«
inteUccnis pplfibilia Vtapproptiatua nobU^weuatur ad-ari- Aiur»^
in-i quifi
 ' 120 Thoi^i^d Oriet>Cotf) . >

«}aiiidonludfiiKMlcAas ageads ,Tt &rin^er^iUi>ie^lHflMt

4

^KXKftpjterahopeiaucme propnaiUiiMdSed' operatio pKtfvii^

ibteUo^t^f^pmuc^intcajdf^dt^a^ilaiitu repatausr^ddi»
«uiii^rct^ififeUo^apadibtii» pdicf it pct iUiim intelligetf
:&bllioq 3»ri^aiiaiM: 8eCimiiatcUcdlus po (Tibilis operatio nor
nanos denoioinancooTequeoK^norpcriatellei^am agentem
ioteUtginiisfRUUimas firpaiaatt;&CwMator pater exempkrii^
cer,cuotaqoa inooctur a fbrmieaiotist acquiilco illo pbte^a
kface^&rfimiiitcil appatet in dnmtbus Kbnot vero prnhtf
<

dupUctc^i'- Primo ez duabur proportionibus ptzdstjQis fic^

jQnandoclu^ttcaliquidmouetatati-aiiqaBduo tccipidodata
tdiiUitftiaterJcjatdidquodeftfnrmaUsdcperfcilius tnoootp^
'mradfermam ex prima ptopofisiose :reiintcllc^s poiHtfiiis
tntiuelttr ad intoUc^ta rpecoiatiaa,atiacciiedl:am ogeoteintqvia
.quabfdoqudcft mpura poteDcia« quandoque panim in a&p )H
saninviopoKntia, ex. fecunda pcoportioneordtncJniotetfll
•
nabentia:quia mediantibus intelledisfpeculatiaisxccipkaf
iV«‘
intclkidiiaiageBC :-8c inteildiftais sgcn&eft formalior &.pcr£r4
^dhetgointeUcdluspodibtiishaoMecur ad acquirendum iart
A4' s
telle&um. agentem vt formam. Secundoprobatut illa Minoe
:

ficpotieile&us podibilis mouetur ad acquiurionem intellefttw

ogenus-TtHnismigo vc forhix. Anteceoens patet cj eoi;<)u 6<l
jpfciateUedlos agens eft efficiens Uliussnoius ^uo mouecac
X.ro.pun, ,
inteUeAus poffibtlisad ipfum 3 iofepacattsenim a liiateria idf
ibide cir~
«ticfficton*& finis motus vt'Gom>)i4 ii.Mota.habetur.Conre*
ttf tex.
qur^tia 4enopatctex fecundo •Pbp&tex;oom. 70. Tbidtcicari
C«m. ij.
letTA ge,
quod, finis; motus & forma idemfunt ,&.banc ptobasionem
<angicAaei:.UiMecapby(Lin-finoeommea.38. t

mt- ’.Secttodaxa|ip;Auer.pooitai
fecoodo Metaph. com.x.Slinccl
natura otiosd ^gtilet
iimm i.<j, ligett^oDii effent a nobis cpgnolcibilcs ,
cunfequ^sjeftttajfum. Confequentia probaturiquia fecioet id
8S. 4r. I.
qiaod. fft in>fe naturaliter inteUeffuromon inteiledum ab alifl%
ucut.^ /eciffite iolct» non comprehenfum ab aliquoTifu. £t
fefi me.
iitm. Quonam hzk ceofeqacniia caip fua probatione dctifibiltad
L^aatiiudioacai, propcerea^qudtlfrfllfia ell qaodnon poteft
coofcqui finetnifaum:: ie imeUigeatianim finis ooneftinteU
ligtanobiti dsao eounqttAdinteliigi:c(ret finis earnm, iiiffi«
«ki cit taxarihiritdligibilnau/, vt a feipurintelligaatui : non enim
V ’
dequitui , afamtelleAu hnnsano non incciliguntur ,ergo anu|ir
lo*.^iu ami/ «akifSoiaoaifidctux i' au^ua «eigo inolio yifa.-
L:up licii
 f

*nrtfoa>jeWte&*(^rrtla.:T m
^icc6 lotiud^Gaoda uo in 5 4 « anim^<4<»pU«4f
.

fPQ^quentiam.Prikno (iic«M,vjbod Comtnei«W&RpP

fioia rubOantiaciunlepaiAt^ibca
anowii
IcdTupponiturqu^iorclligcPtiae ex fe finit in^iUg^bUesab^ .-'-t

Bile4£kttnoftto,cumcPntinc«nturfub!eitt*9W^ftppti**‘o»^J? »;*.

CM ente:& cunc bene Ccquiiur^ intelUgeafUs raocex4e aatutatt

tee pQbii cogtkofisibilff^eTgo inteUeftu» nnfief naturaliter na* \.>^t
-,»»1

eft eas intclligctc< Natataliter enioi a^a.oquale‘ eft inteU

-. A
InCius^aliter potentia a^tiua efict fruAra iit natnrs-.Secundo ie »

duciturabeodeiUaconfcqucniiaKjuiaetfiintcliigentiatumfi- . c a
lispiinaaiiusBOdfiijntcliigiabintcUcAttnoitroeft tamcca- V

apm finis fircund«tuia*Agunt enim prima ioietione, propter fc:

fecundatio aoteit<f>«>ptcr alia:»t dicitur lecuodoessU, Coram. Ck«.M.
SJU3£ddeofeqB«utiqu^incelligcoti3e faUem,quoad finemTiN v"
«undarium eil^nt frattraj&fic naturafem^ttaliquid otiofe* on..5viu»t
ytopterea, inquit ^tonlcqocmiaConn.crtvna.propofitionibui iA. ..

per fc optis:5Cn6,cftderifibibs. Poccftadhue teitiddpduci illa ,\k

eoorequeaciaeS;didiiB.Con>.).dean^ia;Comm. 3^ ybiexamU
’
> ,

nans rationem^<bea>ifli)vdicK quod fi inteilcAusnoficrcllim. O^jo, .

materialis, confnqUenriaifta tenet, inteiie^us nqftcsintelli»»

eitres renfibiles^6^a4ifiiniaterfales,ergo iotclljgi.t resjecun*.
dumfe immatcriaUvttifuQdaturfiocdiclu fupee^ierbu Aiift,
tectiode anima. text,'Coro> 7 diceoris,qudd iotelle^us cxccU Iis*.,
..

knti ioieliigiWiiapprebeiilb rigoratur ad altius intelligendu; .

Ex quibus habetor in propofito,qupd iinmateiialitas e A ful& ..

tdens eaufa rirtuc) e.Qg«.of«itiuaf,quQd.inte,lligerepoffit fubfta ,

uatfeparatas,[Vi)de fie.probatur coBfcqueotia,lntelligeoiias

tsoofuntabinrclilci^qnpdto cognofcibilcs.crgoannUo alio ^ 0 .^.. 'A:»
« >«
font eognofeibites iSergO: fruftra funt CQgoofcibilcs ; ficut Sol, .

feoftra elTee^bd*s,fi 4 OoUo portet videti.Piimaconfequcp-

tia tenetex eoquddfiimmaterialitas pondatinteUeftui nor »

ftroiUasin.relligerevnuUi hoc dabit { quia tam declaratum e A xt,, bt

immaterialitpt.emerte fufficietemesufam btiius, ficut quia fco; ik»»

fitiuumcft.fufficicos.fMOpifcnfus taftU«ifipoficun>-imrnafpe-*i .wo
Oieaoima|islhoo,datetuiAum,nuUiqIij[hocdaret.Seeundacot <u
IhquentiaelajasAesempio. X^ilibBC, crgioiotelle^uspotelb
fubilaotias iep^atas cognofcc te et. &a i^raacetialitate »
plua .k -iXim
t^nen & rninm,C;cnn4qm quqdpiusi^tl^iup.eiie&iani^haj
'
bWt.H*fi.4ftoftdo.,; ,
r U- x .

ait
i
juui ux '«ft>
t aoii V
 lil Thoi(h.fVlbrOrfetfrofein.
il»id tt ^ arguitur coorta banc opimonetti «htpli^
pinuati» i^r^tpriitidplf&baflirtquodtaliscomihBario pofitafionipndflp
inttUt- eat r ooibiv 'appro^iiafuiQ ad raMilig#
^
iim age- das fubftdbjiaili^acaatidquod c^iuuatur inteUedili agdcf^
t*t ni fer ^hrdoiunrtptculariooruin noopoteil
ineat I» illuM intcKigerfe'rublkuKiasfeparatasquidduadad,ie«iltP
^
'
ttUeBnm reHcAatpoftbiUtjTcapptoprfatut |tobii'aotibauatur intclltf^
fefiikUe doiageftCilnoniB!<i/Ft forma: iritclkaferfim fpeculatiadkuW
; adeegni- ergo iatelle^us^ainbitis rtappropridraioobis-per talem
tieorm tioqatiooeafnon poteft intetiigere fubftaodas feparatasqnid^
qmidita ditatiu^.Maior probatur, fupponeordO|qu'dd ititclicAua ageti9
tinifmb^ habet prop<$'Ttionctdiuerfbr'Umotdlaom‘adrupeiiora* Scififftl
^aietSnri riora/abft^iar immateriales ftiltcet,& intelleda fpceulariaa)
immate . Ad fuperiota enim comparatur Yceo^{pliriutfSi0t Dotittec^
rialii.Po rumroriua.adiRfMiotaTetdjrtlaetiuusflfformd; HocftaOM
fithqnoi patet vifui maioris.QuandocuDque enim aliquod yuuio habc9
ttellethm diuetfioidioisfrbporcidnetnad dilitlrra,id quod coUtinaato4
feptbiliteijrecundor(i.qu6d habet proportioneUd inferiora ex hoc nft ,

WfZU^K' continuator fecood>il quod habet proporriOoemad'ruperiouai

Committitur rUittvmanifeAe fallacia accidentis ex vno alllid
y
ittanni''^ concludeudOildeCgoquodcdtiauatut tnielieffuiageti trrfb|{
fithjlitialt rhieihtclieccotuhi ipeculariaorom,DOo Woc cotitinuator ev
ftfaritiaa tcontcmpladfi^fubftaritiatu imaKMettalium.Minor ter6 &c
ftrhuel-^ Commentatoris dlAis habenu, nullum alittm’'motdu poneotid
UpU pombiiis cum agente^ mh pecin^
hapro'p()(it<>,qud'coti(tlnecut
j

,,

tefibi eo- leliefta rpeculltioa: vude iHcic,qtt6d

Cutteil idOara potdtiaatb
fmlatnm: ihtellcfta(prieuiatiua,eft& in pura pouNKia ad< ioteUcAutnaJ
adhueuot gdtcmtcum vet^parriiWeitio acta.flBq) attiluttt pbcentia rcfpe
»w» intel <taillonim,elterian]i^eut-rerpectufl(u)ti&cdm ^rittotaliw
tigeremm teriaactu rccoudum iticellecta rpccuktiUaicric •localker copol
iffat r*. latos intellectui Vgenri. ;.niih.jj> •}

i8. eirca 'Secad6-probaeUr,qDdjd-poiito,qndd'nlM cStihuatfo ad hoCf

-

mediam. ptetdoCeSdifintdledlumf t^bilj.nunqoatimetfoi^adhoc per«

<em. 50. ducercpoteflt&UrgiihW.ldquodcbtitWdarilrirtrellectuia^
ia friue. ^nonnifrvt<jolotat(u»lUm’ini,& inieHdeiixi dOlKbili non ntfr
&• fb-ra fleutcOlbfaium vlRiii noo poteil detiomin#rfop*ltaflsptoprili^
mediant. o|^ft(ioneltrminis:vt rirusTeuintclleccus ap;clkii .•uui p6<S*l
btns ; fed hbfc plfttttrdfiafis Kabet^lxajufmodi ‘cdUtlnUatioBrirf
cum his intcUeccibus:crgo non poteft denomihlitteieiansiB*
tllloVuiS; intcUigens fubftaiias immateriales, qux funt opera
tiones
 •r.

of eritibidtdldc wtpo fli!>ilii.M:ttc« «ft hoti^i‘iic^fflini 5Jdoi

limfpteft iftci;dici,qud4K;ol6ratu iltuminW,ii»t‘Vh!^cMU
•aotaucem pacu es teTho'dc wsim3^fd».fli)W?H0.‘ j? 38!’Nct-'6y- c^nJtr^
tr

ftat9liquaiaodofiiflm|iiadaitdat*,<jJ6d «citi -rirtuum

«ogitatioxfp^ontdizat pbao9afmata Colwatu^vcjro non fpi:?f‘
\,^ut ra^
•ndtzaccoioceslQdODia'^ fingimus Mldrdlfttfftitlftipro non
tioM
ocqlo,n^DC lumini, leckf^ttt&iBzatbil) tahtamlti
j»ffe oblici
y^ebn
%culo,qu6dprDpiia of cratio fpcai^in 'fc colorati fpintnalil asMut$»m
zarcr.fi^miluudocurrcra^aHtaorpedibusrSftamcntalcfpecii
oblecnimioinini & nfuUwn Tord ^ITftc denominati illu
tra m*I
alitnans,noqi.¥i(fcns;& hac ratio apparcfmib* licdibnftratiuai
ifcalias,fi Deus
cotecfltricoobisvitam, eius cificaciam plcdios
olldndemasvHzcda'ceiti(>;j'''' d*. .
rati*
c/iQ^.adqoacitiik^dprnbanitadonuA AQerrois, didnir
dftxjdiMpfditBr reneatur, stfeneri debet ad hoc
^
pr,mim
uodjntentuqi coraoludat^betenim vniuetfaliter teneri, ne
mediate
Jum rubidotami,£ed efiampiiedicatu hoc roodolOmn^ quod r^pj'^ *
oomecur ^
acquit^u uliijpa Fotmamfilla pei feet^ acquifita*' ^
pdoeftoDerart omoioperationd propria-ihlus fo/nirii aliter n9
«)pclUdcm.-poiot autem 4*nceiretal/atti jtx eo dbid fufficir^
qiu>dtd:<)iu>d acquifiuit abqoa fnrm^msparfidpe^iJlquaopd

di^id,qaodtoei^icrecpptiaumi&rac^5Huias cft alttj^oacaid

prima ratione comift.'Auerroim£aicta, quia feilicetbd opone^
rem contioutuamfomue' habenti diuerfas peoportiodesad in- ,

fdriota&fupcriora,exhoc,g» perfecti eontinoatut*ei‘fec«od$

kiierius, 9> eootinoetux ei fc eundum fupetius.' vnde
'
idtellectuspoinbilisjioquifiuitiatelleecum agentem , for- n ^
asam,liccclequatur,q»'poffiiibpetaciopeFatk>be!intcHeeius a-
gemis,TC cA forma inteilaccarum fpeculariri6nim vt'fic
acquititpr,r€iiicec formare intellecta in actu Ac catS^rd fc ad'
omnia intclligendo,ad quz ft ci tendic intelteCtus agens Vt fk
«riuusmon lame fequitur,qj poflitiomfiia intellecte quzrcipi
' ' ^
cicintcliectu$agens,'rcconteroplatiuuti
Ad fecuadam sarionem reipondecar nejg^riteonfequeoti^
4e ad primam probationem dicitur,quod comifiitchUr fallacia;
confcqucnrisafupctiQri ad fuum inferius affirmaiiui. Con-'
ceiTo enim qaodi^tcUigchciaEfaotcognoIribiies
 Thom^iVJo
ergo fonti nol^, ioteUigibtles (}oid Jitou«^. Noii eiuar
^pntencumjru^eoteeftquiddintiQc^loobis iiitelUgtbilofO
ensjicet (If no^ho ies>
ob.>c4luiD adxqiiiuuni intelledbui
adxquatumAdarquactonemutua »ie»
Vuc, &cftdicetc..qo6dlicctoinaccospoflitliiobtsiotcllae|^
non uinco omne cos poteft a noilto tocelleaai peoetian yfqnc
ad vltimas fliSctentiaCyhoccnim modo qoidditat rei marnut-
]is cft,obieetpn\ed2qoatuxn intellectus noAcijfeilicetad^ii^
lioDc Intennua «^folam naoque eam , &
omnem ihtellect os qq^
fter natos eft ioteUigerequiddicatiuc^ It.
Ad fecupcluin tnodom deducendi conrequtatiamfiroilicec
xcfpondci;pr,licet enim detur , quod intcliigi d nobis Ac finis^
.
! eondatius^MclIigenciaiutnon tamen ralec, ergo iotelligi quid
‘‘diutioca nobis cft finis (ccondarius :im6 hoc feft impollibile.
AV
Similrteradjceftnimmodumdickuriquodlicdt immatdria
^_ « . .. ^
fufficienscauraTiRoti cogabreitioA^ jqsod polEc ioed^
iigeterub(Uotiasrepararas:nontadieayaletcergoex imttuue»
^
'
.
^
|ialiutqhabe^quddpoifitcogaorcereeas4iudditatiud.
V AatbpIj^sautemArift.adducca*cumrecteintclUgiulc,noa
,
obAat.Adqq;teodoiit^fi;enimronfiunreipectaezcell£t*e&nfi-t
bilis,daq igniti, 2(q.uo(Uctli0et odpetfectd eognofeitiiiud^ A
^patitnrpafnoneconniipciuaabiUorinteUeotus atu€te{pecta
/
qa^dpeifestd
e^ceIleqtisintelii 2 ibilisprimuintaotuIxabet..iC
Bopintelligiiillqdb fla^ois enim cxpetsslhAc tiiio eftj qoib
fecundum lequitqt otaterii, cuius aciuieft.Tiitus fenfituian^
aucem .itucJ)cctiua:pfHnuia vero requirat impeoporriooempo
Tntiti* ceouxadqbieetum.,.qux ialuatuf ita intrirrateimmateriwt
4mhna. ficut rnater|pli. Sicut enim noctua ea fiia fpecie viTum im^irbu
ortiouatum^l^ro lumini habet, ita homo ex fua natata iuteU'
E;c;.umipnproportiooatum claro indeliigibili feparato, fqilicet
fecuDdqm reml:in»eria. CoBUcnianc ergo intellectus .& fen#
fus ip ptimo^rcidiffenint infecundo. £x qua differentia Ari*
fto.ibi dicit otiii^qq^ febfus excellens feofibile fenlatum
debilitAtui^> iicfAP $ > u > em poft exceilensimelligibile intcl^
lectum npn alteratur, msgit.pocefUnteliigece alia,quod intelli
gendum-ellfefUS^pi modum fibi polTitulem.£x hoc aut€ no
n^ct inferre >.c^gb pipfeAqniddkdtindcognofcere fubAantiaa
imro>t^ales:(«d, ergo npoprooeduex eius alteratione ,qubd
maapop polii; compreheodore (pod gratis-concediraus. Ha»
b;^ctun)tfpm^q4*KiUculi»|uiaMUUum,qiu«ri ymbta
;3
intcl
 'fTm 21^

^
jilifljipf
JjuucQCua)
tiafaptt4lfaac; teidaoytopottionanis narariilkcratl
uxclUgibile titin {mnunr&cbram^red tJbufmbci-
auip onaccFijBAtliialceft quivlilnasa/ren£bUibixs abftrihtbilii.
Hzcdequano. .p- . ;. OptnltS.
t pdneada cft opinio S. Tho, qtiam tx pri- > p«r.
W4 pattfliq;Wr& tcttio contra Gear. cap. ^j.& z.Mvrapbyfi. 4 *rt,
a{rutDO>Tcaccipr<ehancconcluiioneiii,Aaitna humana eorpo
nzoAiu£ta,aoa poteft q aiddicauaecogaorcerc fiibllamtas fm Gem. atp
nater ui44 9“*; pizfcns dupliciter probatur. P( im6 fic , In 4t‘ &. l.
tell.e«^ut exiftens in potcncta nbnnrG ad recipienda tDcelld£t.i Afttuph,
abllr^^ ab inteilcAu agemer nonpoteft inteUigctequiddi- F*rc4 tue,
japucfubftantias in matcrialeiuntclleaus humanus eft huiuf•<»»». i.
[modi,crgo.M.ioor ex termiais patct,oppo(itare «oim prz dicati
infert oppofitumfubiefti:quod enim poteflrnteUigerefilbdaa
feporatas quidditaciue,noheft'raatdni in potentia ad re«
cipienda abftr a<Sia ab incelled^a agente, quoniam fub fVdntiz fc
f aratx non funt abftra<flza naccriapet operationem incelld»
&Qsageati<. Minor ex Arifto.4olUginirj de Aatma.tex. eoot.
,l7.vbidiciiartqu6d inteUedus agens poteft omnia faccr^>q«ur
iocelledu* poffibilis poteft fierL Tsaf.iy,
Secundd probatur fic , Nullus cfFedus fenfibilis poreft du-
cere quidditatiuam cognitionem fu bllantiarafn feparataroni,
;Cigo intelledus humanus coniundus corpori ,
non poteft
.qnidduaiiue illas cognofcece. CoAfequentia tenet: quia nihil
ciQiio iotcjUieda>quin priusfueiitia leofu. Antecedens vero
^obatueexeo ,quod.efFcdus dupliciter potcftiu-ct^dicio-
semquidditatiuainrttzeattfxducere. Vel per modnin (iniili-
tudini^cficut effedu Tniubco cognito ,eius caufain quidclP-
,tatiuc cbgoofcimus : propterei quia funteiurdem naturoerit
-n
Jboc. modo .clarum eftnulluni renftbUe pofTe perdilcete id
.u>.u
^ttbdanciariim-immaKrtaitam noturas, eo quod diff^untnod
foldm fpecie,fed genere. Abo modo efFedus ducit qoiddi-
caeioAm cogoitiooem Tozeaur^ ,non jper moduin hmilicua
»
diois ^'led f«t hoc , qnoddcmonftrac totam Tittutciwfnseatt»
Iz. Sicut iocelligere oftendit totam virtutem anifUz iutcllefc
(^uz ; 9c tdedex tali opecatione in eins quidditatiuam cogfli»
nobem procedimus.- Nec hoc modo reaftbiiia valentadco^
gmtipucpa quidditatiuam’ ioteliigcnciarum nos perducere.
Nullos. enim efFcdas patdculans adzquat totam vittUcem '

*4d6K^ Wtuaii»:quoillibjcta^jttcai rco^bile eft effedus partW

r ; 'De eme &: cITca. pp
 W TiitHA»Vli^M?.C?oniin:
cularis |TC rnaterialetwitilkianeseaxiimcWftir(]ftieo1tei^SjlMl^f
cognittooem fnb
,(UmiarutQ matckialiamyqaae.caurK rniaetfaimiaix fum, perae
' nirepoirumus,&c.H;c de quinto. •

/« 4 ;». it ojiaad (cxiuM COotra hanc determinationetn ar^aktapti

di Aus loanide G.andauo in tertio dc Anima moltiphtiter. "
4^7, ant»., £c primo contra iltam panicubmin coclufione pdiitam-c6
ffttdtum. iuo^acptporijNullafouna impedituri fua nobilifliniaopen
/'rima, tionp propter Ytuonem eiasad propriam materiam:fed
intellt-
. gererubAantiarumrcparataruqoidditatc8,eft!|iobiiiifimaope-
. . ^^P-9- xatio aoimz humanx,vc patet in i.& lo.Ethicot: Corpus autem
buraanum cA cius propria materia ergo anima humani pro-
:

vpionem ad corpus non impeditur a fpcculauone-fabAiin

mpter
jliarom immaterialium. *
. Prztetea ad. idcni.iAnihM Humana ant nota arA intelligexfe
.fubAantias frparatas per iuam;fubAan’iam ,aut per fpccieth
influxam, aut per rpecipm caubtam ex phantafmate. Si p<ar
Aiapi/ubAaiitbtn,)CUtaidiibA£atia eius per vnioiiem 'ad t6tr
pus non impediatur , poterit eas intelligere ; fi per-fpecicn( A
•T-
' * phantafmate fumptam , »nio adcorpntiuuabit>i d^er fj^deik
inflazan>,quxritur quomodo Toio ad corpus impeoit aut hoa
,
peimjttit talem fluxum ficridroc enim non Tideiurrariobabile
aliquo modp effe , quia generatio vniusfpecid nOn impeditor
ja corpore,nifi. corpus haocat contrariam difpofitionem difpQ-
/itioni requifitpad.cius gcneratioocm^Vetbi grtitia,'qaia coi^
exigit.diaphancitatem in acre ,adboc Ttteoipift(ur iA'ce ,nu)-
Juro corpws impediet generatidoem fpecicr coloris,hifihab^t
.opacitatem, quar cbnttaria cA diaphancicati, modo corpus hu^

r W*QU***npUam habeat dilpofitionemcontrariam dil)>ofitionl^

gjiainexigit receptio fpecieiintelligibihs infloeodr rrtpaie*,
P94- prgo,Et confirmatur ratio-ficBonumfimpliciref alicuius nsttb
j;aenau.impcditur.ptopter botrum fimpliciter eiufdc ro oatbrsef.
i^od enim impedit bonum, fimpiicitar alicuius ttaturx eft
jflimalunx fimpliciter: led intelligere fubAantiarum immate*
^fiium quidditates, cA bonum fimpliciter aaimz buma'nz.'er»
q non impeditur per vnionem ad cotpuscum hoc fisci «tiatn
f qaura, fimpliciter, T ertioarguitut contra, conclafionf ipfank
T*tU* .^d>^it^Tho,fie,IAidicunt,quodcognorcimasefieintellig|
fiatumno quidditatcstautcflecAidemqttod qaiddiras autm»
diactfvqijcxgp TUiuxque fab noflraqadirpogftitiOii
«ji
. . • oe.
 • ’

Ih D<re«t e^e 02 htia.’ 227 . ,

iii(^ieaa^e enim cognofclc diuer ^tatern ali quoruqi>cog^(}

iTcic exifebiaiUlut diacrfitatis, rt <licicur t.tleAau^a,,tcxfu *4®*
idem, ergo conico rno cognofcitur^ rcUqaiinv
j^on).i 4 j.,Si
Stdicara^y^(lod€ogoolcimus’illasquiddiiates,rednopeifQ
di,ebntralPamo quia hoc repagnac duobus diftis. Thoroifta . .

1raoi,quorum primum e(l,quod.aos Oon iotcUigimus quIddUa

\e% fobftaUtiarum fcparitaiu; Secondii ell quod cognoffirnaa
,
elTe illarum hon quiddita|es. primo arguiiqtuc, Homo I

Wn liltelligit qOiddita^es fcparatasjcrgo nullo n^p,^o intelUgit

iias.Teaet coblequentia per lotum d tpto in modo ad fuam par
’
Vfeib.treMtinAEx fccdndo dlfto arguit iic, Ea eogqiritfnceatur
;de quidditatc,qux affirmatur de eflc , fcd clTe hon cogoolcitof
iinobis uifl ithpetfe^d: ergo cognitionem etiam impctfeftaiQ
Dcglrc intendunt dC qtlidaitdtibus. Si cnimTttaixqucimpeEr
'ti&i cognofcimus.quare magis alterum negatur cognolci,anc
altetum affirmatur-fccpnddprdbatul.quod rcfponSo infcfir
irtipCrfeftc cbgaofcirou$*juidditatcsiIla8 ^aut h,op
xft, qulancfcimus eas ita ^erfea^ ficut a fcipfis cogaofcuptur,
khoc rion : hoc elt tidicqlu Tertcrcxn dublun^^a^t quii
c/(iia

'nefcimUs eas pcrfcdiohedcbitXhobis fecundum nol)r;»mnar

lbirah):& hoc eft volontariuhimulla^cnun ratione
hbcjCOUuinfi
nanque ad corpus hoc impedire non potelLvt puto* i.#4iee>
1>atutneiV,Hxcdefeztd: Z. f.6i.art^
fi^timum pro relbon^one ad hxp arguqa^ta prac; t.
notandum c(t , quod fecundum ^o^tinam 5 T^g.pnma par 8>. 4rt. u.

?
.88.&8^.'iare'r cognitioneni animae cuniunAa: .fic
icpatatafc
oc inrcreft,qu6d coniunda ficut habet modum eircndi,conr
a.c. &
'sJttUendo corpus , ita habet modum inieUigcndi
concernendo
c* conformitate mddi operandi
Ha modum elTehdi^iic viinima coniundahteonuerfa ad phan>
jafmatafccuodnm intelledum paffibilem rt paffiuum adadi-
, n
ytfioo fic ab illis cum inccllc Au agcacc recipere
pof ^ r
?t^Pca‘^^ Sep«ataaurcm i coipqre;ficuthalctaliuramodEn
^endi abfq ue corpons ihforibanone , ita habet & alium moJt
cx conformitate modi operandi ad
nomim^eam fiat, vt anima feparataconuertatur fecundum *^**”**

ab eis induxam Ipecieru

illis redditas & corpo«.
ampljus phantalinaiibru»
^
PP *

I
 Thom Vyiq^iet*Comiii.
Seeund» Ex hoc aptem oricQt alia difictentia, quod Aulicct|gpiipa
c6idnaa odo pore(^ fubftantias immateriales cognofcetc
l^w^^cics a fcn/ibilibui acceptas. Alligatpseft enim cius ip-
«iJettus phantafaiatibus. Reparata reto poteft illas
.
cies propriascognorcere,cdm cpnuetfa iam Iit ad rupcnoraa
erf«. *
. blafci^u^ quoque ex hlf tertia differentia apud fubtilitcr' fpc-
eufames,animam effe partem fpecieii&TDiri corpori propccjt
mdipsiquiaiTcilicet cognitio,, qpam habet anima^per rpe^es
acfjuifiKrtv^ft cognitio didin^a &
qnidditatipa, pettingppp
^robe ad vlrWas rerum dvffcrcptias, Cognitio autpro ,quam
ftpabra ex^eciebut influxis (bititur , confufaeff* dciacom^
t'ei'tibnflcajL naturaliter pars ho-
Ihibit han^ralem modum intelligendi.exprppria natura fibt
Vifridiiaii pir fpecies accpptaf a phin^fmatibus it>tclligerq.,dE
ifon per fpdcies influxaKhjceltini 'modus intelligendi 'nat)ir<^it
^
'

in intelilgentiis ex fua jiaiprpt^i^pd (icut inte|lig£t1xpei^

]f^Snm rerum notitiam perTpccies ip^uxas habcpij^c amm«
^'iffpecies abquificas de ienflbilib'pV.notitiaal ,l^ecp Ppteff
^ * ! - Y
Vtftfed^am :fpecicscniroin^dxsir1 ^ nacpralcip
,,
iut elle-
, . I
,
,

eius excedunt.Eft hi;^j^qidiij^p^clmi ordini con^

animz uon C|pn.ae^^j^pi‘fi per quadam qcfe^>
tia^ partfcipationero. Cun>(tt‘p^'ercd talis inter (utdlaniiM
,»H.
intelredtrales ordo,qu64 ‘quo proximiores funtpriipa:|btniua

VI valt •TiLinica 4U»v^ bU l il lc(j iWI Uv^j* aU^wUW Wk a 14 S . UAkUka* XI4A

.X ya dearticulitas exigit fpecies fingularqm quidditatum
p't
,
®^ilai‘ opbneat habere' proptcf^U|pdac cot-
flinilitadincs
,
^vViriXf ^rt eas inde accipiat : 8c ideo vis eibf mtcUe&ioa^
ipcrfpbcles fuperipres, quales Cunt influxae,inteUigerej te<>
neat,opprimuurqooda'rotupd6,& confuTam tag|;ii^ neja
hi^etUcurdifcipuIus vniuerfahs conceptus przceptmuappre
• . h^iideretiod yaleDSabfque didinidacognitionecemaber^ Hd>
(ignum ed.qndd inifer homines, qui funcperij^cacit
^V>«> ingenti, ffdrimpropofltis priricipiis.aii concluflobes lefe confb>
.«ntn xtinr,8eeroifdem principiis maicasconclufloceslpecialcadcdu
cattt.Hcbetisautcmingenii.noaiflpriactpiir applm^s dprx
i^ptdreadflngulas c6clufloncs,& ipFbimariflogUric^&ci^
exemplis materialibus diltin^am peteiptunc vematera.
^^£xliik'hi!ib '^otes intclligere,quod anima hec coqilin^jMp^
rep*
X 11
 fn Pc cute tfii;' 2i9
fi^iitaqi^jditatituin cognirtoile fdbftantiara imnateritlid
kabr^ehar4f aliter potcftidc quod plus cft, habes ex his ,qudd
hoimaTeparata per fpecies ictflnxas nec boae nec iebnemqhid
ditatiu^ cognolcitifeci onltlili prarfer fuiiphus natiiram m
cbrtA m*m.
muninouit.Vbicuqae aiicctn alibiinacbicsiS.Tbo,diei,qa6d
anima feparata quidditdtes fabitintiarom inamatcrialiam n6- C^b.
ili(a&c;ivcoliio ab tpro vocari cognitionem qutdditatiuartl eo Vtiffi-
niiione eam, qnam habet de illis anima fepafau per proprias tMt Th^
^b^Sjqiiam habere non porcft. i*fi*t*^
,
’

'‘•'JM rationem igitur primam dicendam eft,qu6d licet intelll »»? J7

immateriales i (it nobillffima operatio animae ieantmM
||ete'febftaiiiias
intellccthi»,intelHgere tamen easquiddiiatiuceftbpetatioli- Ad fecit»
hiimpo(!ibitii;nec Arift.inTiaoiTo.Erhic.dixitop^Htumamb dum ali»

qdiHlto mota ab ipfo in j de Anima teit.com. ^6. nnlcjnam fo-

^
hKa rraeti{ur.Po{uitenimfaelidiratem humanam id.cbntfpla-
fkmemt^aiitiariim fe^aratarn A6bispo(nbilr,qoamqh^nefit
itla-StmiKtCr dicitur aa fecundam, quod tnio aniniii: ad corpd^
hon impedit cognitionem qiiidditairudhi fubfiitltidrum imma
tcHalhimt^uandoqaidem iflai atiitnz fecundum Omnem n'atn^
tx iVatUm eftdmpoinbiUs! Q^8d£hdrdartatioUetTutmemrur
id tobehrneddttm animam tbitam polFehaberCulcfnnotidS .

Bibftantiaram immaterialium, quaf em per earunffpi^ciiiTci^- Aifth

waa».
Vtvi habet, R.Cfpondeatur adpiihiim ocgando,jqu6din<fcflig«^
^ftfbftantias immateriales tallraqdoutabbilidtmd‘fi’mplnd- *
.

ti^bpetatioanima;,licet fitnObilifiBmd fecnndum‘timd : mditt- j

Iccmirnimpeilfectionem fimptidterf ponit, in ammdintetfi'^
fobl^Atiasrenfibiles dtilinctd Sc quldditatiu^iStfhbibaunisim
^
1

ihebincomufo :liceifit fecundum quid nobilior illa tbh'

iDtfilpctioexhociqnodeYipercanim^ecies &imttiarefijisfrci*
tff^ddo-.Vnde dico,qu6d non Thconutuitailimam^hArditf im
I
bediri ab operatione hobili(RSia'fecUifdum qiiid prO^tbtp'^^.
mtiOnem fibinobtHlRinamiimpHcitei acquiterfdatneiivmti; f' ^
)eelad propriam materiam.TndehoDfequitDr vnionem efiett5e’^‘"^ ”
^
{ethhtanUcmjfcudafaralifiiraam,vtpot^ proptet petftfttibireili
^ *' **
-rnatttfiropHcitcr ,jc prxlertim quia cogniti® illa .
'**
reparata'^ (ibi quon prartemanualis, ficut dc tirafdii^eirdmH^'' } -

^hemhabfet,«cc. ' ,
Ama
•
‘Ati flatanda dicattrr,quddimpcditnt anima erthibtffc KiFifiif
<^S/dAPt«cepiionfiaHsiAfiakaf eikboc^quod modfi efffeicdi m
 ||o Thom.iy|oj^<f^C«fniii*
corpore ii;qukar nodus o^ci:andi non nifi perfiSf fijfioccnral
pl^ntarmau;natatalis emxn conucrHo animae ad piiantarmat^
> ^in}peditiuaconuetfioni$a^fupetioxa:ptobatio autem cotiji
Aoc nihil facitcontingit enim alip inpdo impedimeptupi dari,
TC^m patet.Ad corfirmatipnem' dicitur ,quodMihor cli;f<a)(a.
maiiwie. I^telligete enim fubflantias immateriales tali modo eft )}oo&
animx lecundum quid &nonfimpUcitct,vnipvcco^CPtpu$
,v curo requcxttibuipfaimeftbpnum eius iimpiicit^.
jli t*r- Ad tettiu dicitur, quod &ac efre&e£rcntiadiftiogoatur:fi^
t$»m. fintidena,nen vanatur piopodtupoi^eo enim funcuj^w^f
aliis inielligeotiis dtftinguuntur & umen candide.
£erimus/eneentia,dicetes, 9pcogaofcimuse{reji^dquidditateni|
JUrpoiio ergo ibi dau reia efi/jub dicitur, mcogpofdmus ^4
ditateimperfed^.Ncc ^c
repugnat didis Thomiiiarum^NoiI
quide pjimo:quia illud deb^ iqtelligi de commone ^dditatif
lt8,&,n,P de.quacuqiCogqiuone:Todc no Taiet,ergo«ullo cqpr
cogn^cInius:led,ergo npliomodoqognoicimntiqaid^i^in^
Secundo autem dido nuUjitcqqs aaoerfaturif^qrpcpimdiiq
mus^qudd cognofcimuse^&ppn quidditat^ailpetiPcfif
pateticis {eznooibus«intpdu^‘^uqd Tcimusdc ;illis termiiyif
x^qpxdiooem an ed quz de cife qpzcit :& quddocfcimui df;
-It» '

u
^
&
tcfffiixme quarfiionem quid (^quz quidduatem fctotacuuip
^jcjr^cupdum aliquod pr/cdicaxumquidditauuomtcrmiqatf
, illam npqetimui notitiam itlag>(qyl^&; nonquidditatiuaq^Tq
Jenoaa c|wps)j^cq^eptcs Aii A.Tci^ia qui notitiam per
|
rei comuq^
/'•nr.i.
Aoalyiicis appelU^EtPtpp^
notitia propoitiop 9lite£ negatur de quiddi^ ^ Tpov
Spicii, iq propo£iq,auz^^Bmuatur de cfTezqoia notitia de peo^
j)ti|i'quacluooe quiddiutif non .liabcri didturmotiua vetq 4?
.^pj^quzfliQPiejphuV . .W,-,;' .

7«f* A4^i^^um,quo ptMjitHnquddrerponlio fiti^dbinTc44*r

cV»qpqdidfQ diicitux ipj^ imperfe^d nojitet
tkfmhjli- u9;^ ^inaterj^flcs ftognoicerc :,qnia.uon quiddicatiue,ppn^
^prel^ndcrc|,(Scmagis impcifcdd in hacvita;quia
iTFAdcsalio;i^m.£tlici^rprimd|np4o' eascognofccre iibiipiti
^
m» « nM,tpnt|iin cpnbehiat , St ridiculum. e/Tec dubitare an idy,qup4
(olfM iotcUigeotiis conulae aliis tnecclFatiiunu^
men ch dubitare an cognofccre eas quidditatiue Ubi folfp
,

^ifox noftrx couucni^tjt qubdfecundomodo eaaco-

^ npbif iuMc .uda ^pc^J^ik^noa^
'1
1
 »

IT tlZ
|(^4rf9 ne<ogcnt«<iKjfuf. Corpos enim Ynit®m.anim*>*ni-
'
Hjam a4f«nfibilUcoauei:dt:»t<ieclawwm€ft,8<Cr , ,

rf»*M in ilLn fnbSitfUm , &" iif,fitbJUptift fenfibiUktu.

^knfFtnnf fitnutnr ab matniaUiaxf>.4>jfft*f>fh*rirnify^‘*^^

it i» rtbm Kpn^fita 4« M4<«riM K&.f»r»^ .

difftrpntia («nititaitn •/(. iUft-jtan antenti^ql^i, ^Z*** »

^fafirPhkd^ i*£*Tt’*ti*4*4 q»ia
-•

& ikitttrtaUfy-difftttatia tjjt dtjftrtiftiajlfit

- »

fdtXfqnh'iH^knr:abt»t<J»odefifar^_qJ^dj$af^rtt^t£tiik.e^fr<^^t^^^*^'

Mi»fri»f»p,( .. .. „
plUtmuM^habfmt/HfiJ^ues ,i^aarnn^t (tf^ti,afnntC4 mpnfit,tt^ tna^"
0
teTM<Sr/»pj! 4 .^^ijf»»/»r^r etiam in.mi «X t»ta.e^entiafi*niti^rg^tiMn
medffamtft differei>ti./na tmim [nb^einfufafirat^ (fnfgif^cnm.^
lia tn.immattruditat«.Di_^*r»nt anttxi abinnicept

Mfttnfidamttceffum a ftentialifatt , fjT atcf^nm ad a^Wfn^ttravfi^

Etiit0 iik*M>f dft*l'*t^ iUo4 ,inqii^ntnm{i!^immaterialei^£t^^
tarineif^eatu /Untifttlleihtalitiif^yeiAifjxidhnii^m^ditsb eitfifU^
pad /f^¥**¥r Hi tkgradam fnficlienujnmi^ in ttf dijftrel^^l^•f^
I
Poai(i)ibicfe(UDduin.n 9.taE4 i^upyA4.c fttmat|nd»ft^«ftf,^rt4.
tia tp 4 c geniuip rubftan(ii^.in;upatenalibua , decUrat^^ ^dM
pofiu eo.^af^dpae a 4 Aib^lanoft rf^biles. ^ti..vjni>Sh^ . .

..,A 4
maiAtia (bnoA » qoacuot
,qtt* pA;aU«#rfi£a compofid fpc^^d,, forma leliiqoA, p?ff nmatMr* ,

'tQtaqui 44itaa^« 9 ^jbabet ratip.oei^ pc$fA^ibilia Tibeiior^pei;:)

ipfamcSMW
quiiidiws ,
formalem :v«ba gratia, in
Cf« coo(i.4 craxe maceriam , ip forrap
fo/mam'iD iUa. receptaro. Atloertcs; etiam
Wquantum ,c(i.i!bbAADiia S/ClV enii9,.ltoroo
(abftaacia/bAbcitirAtioaem pccCej^ibilia pet cprporqum, pci.
rationale , &c. A 4 gerre.otianii KpAatocro inquamum cft
lioDiUia batarae, quK eft vUiroa eius perfedio formalis»
/H4icm qvatwor if» fe.babeoc ad gc^Us & differendam ,qu^
4c,m4tf{i> >^yve.jCll
: paia^, it iplum tqi.um , pogfq^M
‘
C.JJfc PP
 gemii, diiKrfimcidd tamen. Fi^tmi qtueeft^pa^
n 8c ipfum totum vrpbftctiori petf«cti<dDe felinaU^ petfeaont
,

'***'**f'^’^ft*«T»idi#ernitiamvlrOTrfrtod^etbm.Ctim ebim
/»>•<0* ‘^-'^cAite contineat
dtif^entia$ii^^pler^qDej'Ci-itt pbtemih tei'
patw «M^nannrain explicer, rotumque Tticundum id qito adhne perfici
,
ttrt^. poteA iisporter^radnt aurem por»UaHt*tis intectu fentoili»
b%siin liuwnt mefit^i t»tBj1eetitjddm qtfdd
ti* naliteef^tijfic d mateda4 l>ra Ai«i dicHor^ Srmilitie
j^cnu*' tt>c£fmt^feUttili:.‘
ddlhvgty^iotempMfeftiohem .SadasHtaccm eiplicate. ta-
p«m
^
fmmah,
i6'tiaKtxn^ ti petfe^iobid fitfotttMi‘fmittdi’da!t<>to‘.
qttdd petfe^diM^ft ,dtti foima
*• ^Dkft^fimbd^Steto fdndittt gpimr ti d>^eientiaHf‘f
*
• ^ ’*^rrtimateria \ rciiieet& format^ft quiddit** tota^rperfc^ibali#
,i«.%
^ pferft^^ajSanvitar cbimvigttiuxdtota efTcoHaivrftaberfatHm
otta perf^AibiKx , tartquatt # rc'forniaiitc¥6gKifieaTflV

^
immhtdM qbipfo : i Unisteria Wrd
tanquathd tadlrt» fttWbittfcw»
UlvglinicMri.^Slmilittr diifttcntia fumitor&^ra rtfeutia fed
efindum viter ibretn petfc AidHetn , tanquam i’, te Ibnniiliterfii»
gultioarajfeb denob^aflnibtprata forma autdmjVtd rtdbaefui
lotmaHt^ftgbiticatiiti^tt emib'mareri ai^uar eft pat $ 4fomif. i$,de<
06Vninaiur ejasgenutmeque forma di^rel);ihi;l'edipM'&'pttHV
vtiubAaacia^v.( animal genetis denominationettf fdlllittrrlTl
^ V'Vi eiAtmreas tc rationali# diffecetitia: 'denottlilirtiOnaib baber.
Eb^oprerea quia gebVis' tt^didvieniiaro rbdiVdliter -fundant
XkC^iy^ materia & formatideo i Mctivtttt.-#om'^j.'dicittoi'^
habet Tota t^To' ad'hnamrciK^i 4#pitymkiotus
*v ttad^artetntei,l(-S.Mbt#/tiXT.<om. 3 '.it)Ucoie$geb<iifiHiH’l-tba3
. tenai /WyhfFfercotiam afoitoaiPitoerei 8c<St/inWft 4?ftbugd#
',

cariicdhi.45 ait, quod ct^facdiddcHri g^^

' reV&dii¥eiubt irifp^ie ^unT-compofitaeiamiWji^Sfdv^i
' ''
IlAie&idttjuoque^ qaii' ^bu't'ft diifereDttaiitt^ltff^gcifefit^
'
'liAinhb^vtd-tc itgnificat^DtbqiiM piiinxirif<tefiliSAi'^,'iK‘deikX^
Jbbutt^om1nclecuo'dieib'tebtiom$,6t oon^pafri#:iUiinteivi>
I’"’ j^^oerMquandoqoc-qudd^ genus non fnmkdiimaTrrtaett
diflrreatk bonfuitdtuT^ft^fttKitqaOtDm cutA' hlt^itotiuetit
raftiod e j^Aifitndidispdb-adaetfari videbis. A .a*? ,
i' ;

'
"'j ^^ijia^eumitafiijTiitfubftafltiii» materiJrtSbotJad^bftKHUtt
-iWtonii<t):.l;s afeehdentk^^l^nnstunii bon dkiiUtts i
1 '
r a fcMtcat^quia jcai<& tM- f arubi»iHrad#ttfttf«>-4c
;
'1
1 i tota
 ,

.n 2»
eVnte'^ elfcntia^T
^tou efTentia tam differentia non folum formali
teir^d etiam tadicilirti'Ui ehtfumatar.Prf>)^cccii£ Aaic.Tt ia
Utrtaxlicitaiaflrgaat diderfitatem inter ‘djiTefedtUm fubftan-
rttrum compofitarnm &
fimplicium, dic€s,qu6d differentia ia -,».n
^eiebuscompofii;>s c* materia & forma eftfiinpli^f. Differca i«.
na-rerA rerum non cQmpofitarom ,at>b : & yocat differendam
fiinplicem eam quaf non a toto radicaliter, fed i parte eius exic
^af fiibplcaelfc Sdnfunftir ergo exttHa efTenriamfubfiantii»
&
wmaterialibot genus, differentia , fcd differftertqaia genus
fbmitnr ex tbfa‘effentia fecundum id^uo elTcntialitervnaal*
tt^afntniiatdrxonueniant enim intelhgentiie in aliquo prardt- Gmm^
^ioQuidditadlib/I^ifferentia Tet6 fumitor a rota cffentia fc
cMdnm 'id
,
qi!iO‘Vda tfiffert fubftaodalitet ali aliis ; & hic eft
difimi*fetim'iIis'']^feAionis grados indiuifibilis formalitcr,
^anto aliqua intelHgefifia prbximiori puriffTtno
gforiofo fordtaiudHtrtahtt) perfedior erit: per hoc enim diffe-
mfii 4nterfe,qu$d vna altera propinquior eft afttai puro,& plui/
'
df^dedddithtts^toj^attfcedit. '
^ •tMu
V 'Ad ffidbremftdr^mihteUigendam iiltturetotdiendum eft.
idetadUm efth^h^e, quod aliud eft loqoi de genere diffe- &
^fimp'Rcithf , {bconduih eaejoie fibtacciHunt ,& per U
i^hiundalittil eft loqui de eis , fccundiim quod ad cales da*
ija^-ii|>plieanMr.^f dhint loquimur fecunddtn fe :£cad|
^e eis
i¥ufqiK 'gdoeril, (ciKc^ ic differeutix rationem «xigirar , IT
ftifiieiryi^tidd diif^>nt?aquidcm explicer certum Sc limitacuin^
tftadnm eriifs ctdn extranex naturx aaanira generis cuius eftf
rnuth 03 fbrmaliter: genus vero explicet cerfarh naturam de>
t¥rmioabi1em 'formalitcr. Et primum quidem horum quxdtt
dtimdcia dfcftnos ,fequitur ex eo quod differeatiaadueoiens'
|imen «bu^Hfbit ^enem , & ponit ipfam in determinato gta-!
m entis^Ho^ftilieerquerh explicat, vndd *. M^taph.coro.ioipjf
numefis aAmiilanturteo qu6d,ficut numeros fubttadiaa^
Ynitai Variat : fic''differeotia addita , tel fabtra£ia entti
hns ipfa dioetfificac.Secntidum aurem fcquitut ex eo,qu6ddif
fidentia dinerfibeare genus debettira vt non foldm ipfa fpei
cies hcaltera ab alccia iprde , fed natota generis in hac fpecicf
j
-
^ ^
litdiuerraanatura gcuVrfsinalia fpecie, mo.Metaphy. tckt.‘
c6m x 4 haberaT.Vnde'io ii-de animalibus': ait;Ariftot. quod fi
debeat diutdifigorajdrffcrcntia cius non eruiit habere angi^’
ibrxqixlei^^fiobtisitcftis^dc habere angulot xquales mdnrii'
SlJ
PP f
 .S“^'"“»<“gFn«ief;^ifrcrcoaa;»t applicamur ad fubftaua^
tta rr-

*»///,^ri
up^rplum cxplioi rem.& 4cterminabii4
radicpbjlitcr fumuui a n)ace^ia:&
M4 t^anmiluer >doh foltup ]fgmficar detern^^n^i.o oj^m
, & a<ftnto
lippem^cn^tu.fcdfumi^y^ ia<licabilitexar/o^iijf;ledh«fafg^
dum gciicnA differcniia: cx cp qu^A^lTcmMi , yujus fum, c4^
.
coponra.dc rcaliier in^^gtacacx uuobus.prMicipu$,p)acerla,(4:^
licet dctctnun^bil)>dc rotoaadeternii9ao|c<Pc^e,eoim coayf^

pumell gcnmij
dcrcffljk

A-*- cHcr gr n ui.Siroiljier raciPbald per fe ^

wow
^
.»«K tipcipaiiuam pmfe^ioDem elTeati^l^j^c^f^fi^^i^aai^
rjeienhriuaiJ^quia gradus intcUediuus^y4>«q^^^ 4^crq}ig
mt fenfitiua cx eo,q»od anima intelloft^u^ ^Ip^fpa
myp accidit huic diffctwfa:, fcilicct caiipp^l^
funiatuta furma.Np^ ngpu^
/ d.i
ut fte ( ,
GDc;: fc (2 D r tatioe i n au Uji 4i;^c tnqo^re t lep
1

qbfquc co qvi 9 m£brmatct am^ma corpa^ P{PP.<f ho^ c6m}^

^ (
qiicj- quoddituur fmnitij^ genus ab co,qpp4clt materiale, po,

t|y^quaa,ruatcriai5c diffcictia fumicut ab eq,quodcft forma*

l^pomis qpa i) fqrm?.IU »ul comienit eispe^e a^ccityp^
accidens.Cum.aytefubdauuatu immatexiaiiun^u^plex tu^f^
tiaGidctermiuata & dijffiaita adccrtii,ppii^i^mnWj^adu, qW
9
WGnuieniitati|.nonlitjC^fcqu« cft nlnc^m Tode genus
^^eieria fuip; qac4t.Ex hoc enim.quod dacjuraiimiuu cft*,e*,
^
ipia determinatippe^umitiir dilfeceacia. £x nuvy^aqtem epA
•rsiirvft rtn^ A^rmm\tr\^w‘t TT-T 1 .

acceptione gcncrU,Sc di6:renujcinfuJM1^4i»

i*
terialibusfalyaturidquod ellpct fc,rcilicet,.quodg 9 nu^Ggnhr
certam aatuxam foxojxalem
- dcteimiaabils^EcdtA^H^^bl
•
tia
 I

r .' ' .at«!cterm^mnpcrfeftioncmfubft*nuaI«»'fbrnia-

1^-. ,^{liratiq^V4m in ceiio gradu edti^aiiQCC-noD raloe-
^idqo^efl pc|;4ccidcns,fcilicct<jU!{>4 genPfcfdwnwr k nw 'i •

lpiia!|4i^cEenuavci6ii^r;na. ,i;
i
'
'
j
'

js, A“P*nf^nndiofcm
huius tci pcrfcrnt^tionetn Bptandxfun^ ,
ikO

4i(iinAa
AfiS pcopofiuooes.Prima ^^^uod pinqc ipdioidpnin
iMVSlV.V

jdfalicerafuo ciTe, kabec,phira praedicata «jpidditatiuatquo-

xu,m4ttcceflTa ac rpagis appropinquat ad fuum effc.ScT
magU
i^da propofiiio e(l ifta,Intet.prxdicauqoid4|utina fuptadi-
jftat^scd, ordo, quod cauto ynupaquodquc cft aqualius, quo
^propinquat cantp ieft potco^iajiua,quantotctnor
cius eftab effe, p&^tuicqr primo cxcmj^aricer ^deinde ratir^
pe propofitioo|^irih|B. Sortes .diftin^us ceaiitet'4 fuo e(Te ex^
fteotia: habet piura prxdicaca quiddicaciua,fcilicet fabdaciai^
^tpus Tiuuai,aiumai,l9roo,& certum eft,qudd Sortes inqua*
tum fabftantiayTalde elongatur a fua exifteatiq;igitnt enim aq
hoc,quod Sortes fit non folum quod fit fuhf^ncia , fed cciana
qpod£t corpus.Qum autem,acceperis Sortem inquancum cor
nsfyiciniot apparebit ad exlileaciam haben4am , licet adhoe
£^is clogecur abalia)exigicuc eoim^d hoc, quod $9tt^ fit,noo «u^ u
felum quod fit fub^ncia corporea , fed etjam quod^yiucos, T«»>;n
^cum.confiderauerU Sortem yt viruun, videbi;t.iqagis appto*
s^oaxe ad c0e,tameo adhuc remotum :ciiigitut:^im ad
^ c, quod Sone s.fit>n.on foli^ quqdfitiublUatia aoimatajfed

(itiam quod fit apim^d. £tcum inrpexeris ipium, inquancum

ipimal , proximiorem ad elTendum iqueoies, adhuc ramea
XjCfnntnm ex eo,quod, exigitur adhoe , quod Sones fitaonfe»^
Ifun quddfitfubft^tiaanimatarenfibiiis ,rcdetiaini^^ooali«
(nihil aliud enim poteii in rerum oacuta Aib aliquo genere c6*
lioeti quod non fubaliqua ljpxcie contineatur. X^nmantem
^ii£dct 2 tns fuetic ,yt iubftaptia animata l^fibilisrationalls»
^nfiiam aqualis exiftentixfurdpetepotcftjq;£ileoia|
ciTe
il^i^fprmaie imriurecum exigitur ad hocvqu6d fittUept teqqi
fantur canCEextrinTecaii &proprietas indLaidualit:ntcpadiiiiq
cjuftenria. Pateat autem addu«a prxdicaca ita fe habec^^ucd
(!empct id quod propinquius fe habet ad eai(^$ntiam»comp2tat
xgmad remotius (e habet yt aquale adpotentiale .,iiCuchonio
|l4animal,aaimalad yiuum,viaum ad ootpui»corpuaadfab«
^wtiam. Et ezcoarequentiid,quodpcoximii|S<;Aip^ nft
«daalius.iiiud vero qqodfcpapuus cA nk «ikpWV^.nAli ut:
wa ‘ «“i»
 Th&t)v.f'VSb(CtlcttCc{mm«
'
fic iwm.^tfMkjiie prtipodrio ercrrpltihi^ tr-.: ct-jzh
PrtbMwt Ratioi}t:iafttl^{«dbK};cutneniin ci7^4^il£tiraHlfimain di8l
tati^ne^
Dlfi COmplet»
V cflcmixadusptoprius fit,adhod<nb4^frenn;durreefcpdii8
4 yirop* n3t6p^f!*rtfl^kfft^^c6ftp!«im
Jitmti,
K
d^rtnmacam cflefi^ fi^cut
ad n<>«,grae< re«ipi3t1t»tneh oponit pfios^^petficiaiori dlU
pBaneitfaf^:^»fitiilr^Hi!itriTi^petfiidituV,‘& completui
tia his pri*ditetitqmdtlii3tiui$,ft ideo
quanti ptjdicirfiijuiS!'
ditatiui|iii^j{t iha^i dlTchtiafc dtrttrti/dnaiihtitt ,magifcappt«^
priabitipfBiii »d’hdt/^f»tteceprinOTriWopi1uhi ipfiils effdife:
peroppo(ituih(^U3tti'6 prafdkawm tjuwdiwrfnuln eft xnihas
derermiUdfiDtidi cffemijKurto idn<fd'edRV'd^prbpriar ad ho<5
^capdx(itipfius'djdTrenHx:5c q'bi'b’^tdum^«bt^6 quatatoHk
ptopinquius aAaa^(nmo>taot6 eft3£tuaIiur,(Sc'quiQcotetbb^
pus ab iUojtdtin» eftputdtialius. ldcii%6 ititer praedicati qui^
ahatiua talis. eifjyrtfp.q» propinqui tISipfl ektidft aetualiustf^
idotifls Vetopbtdbtiaiius. ' . -oa
KtgmU Hisdoabii^pfdpid^tibisibos,poftqaani'tertiatn addid«d%
^tntrslit AiiUcctquod gMliiPfbfnRtir ab eb,-quO«i eft vt potentialbiDifR
* ?**• f*‘ rtntia tUIo ab bd,^6d eft vt aduileicionfieicitm reguli 'gdt]i'^i
tnuttr^e- tkUIRtni^ ^titUBc difFeremiaitt- bmrtibis fumuntur
•M4 ^ cfltititia tdfiwbaduiU elongationem &- pTOpinquitateidtad^ipi
itfftun- fameffec¥iftefftiie.DifFe'rt?ptia enim Vb ima cum ficcooftitbti '

»«4. uafpecibhd^ptwpiiuiftilli inter-patiigf^dbfn donctirhimUtii

compieritMtil¥h'lpiids'e{n‘Qcia! eft,id hob qudd fir,- Vlttaeaird
enim (vtiiiWdiftatTf eft) itidididuutnnullmn aliud eompleiiilfc
tum ib^rinrdfUtS eipedafiVt ftc.Gdhds qnbquegeneralifltftiS
dum-HfedftM) majiimddeterminabilht^rexpiicetjab ddTutMs
turiqub^eftentii Ipl^ l.bexifteettii' mMgl3’fcft elongatarVtpofiii
detertnfnSbi|is d£ pgrfirftibilis dinolbtisdiffcteqtus ad hbc^Vt
eiTerurejpt^d-pbiw. Gpnera verb le^ diffcttftitiae interrfiddiat
ibkiTdftnbdHs^ftuttahturfdc propter hbd’dieitur- qu6i“d\iS^
tiopipKeibd^i^hitum ipfima potentif tfquead rlTinion/i^
M'm)ib^udieiiqbidcm primu genus, quod fumittir ab eopti
itib elFetttia ipf^bfdft habere effe!f& omnes dirfeientiai^quia
bus pdbUdfe eflehihl' dciermihatutdt aduatur vIque ad vitii
fifanrr <hfl%ir«dliain,quK eft adusViiiif>d 'dbfetittinans peVfl^ &
C4p.it ctehimbiraiVpeirifnabeat,propt'erea flfc Porphytms aityqa^
itjfcrt»- ft^unobm ihttiipfperfcrutaotes dHfcrontia eft,quae condludl);
tt». iade^e.M(tpiVpKf&ocquoddmii»asitueQdimu$>qt:dd gt^
nii#
 .'n
jpM & differenda fumantjgpab c/Tp aAmltf fcimq*
enim diffiaitioncs abffraliere abencifediaccJinfius^g^gcntis^
4>fferenciarumuncur(vt verbttS.Thotn.vcamuc)ab ot dificad
cffeafbualit exiffentiz. Ad ordine autem dicimu* ^^prelatio
ne ordinis,fed fundamento eius ab eo,rcilicecquo<(Tc(HiAap« '

pippintjuat vt receptiuun^ad ipfum e(Te,&; ab quo effentia

CQ
elongatur ab Et fecundum hasc Kabc$ Tpdc in iuteiligeo^
ipfo.
|iy,mbftantiis;inateriaUbus,& accidentibos fumautui genus
^differentia, vt fatuiqeff cuilibet exercitato deducete.in Hogu
hs.Et propter hoc IplusDeuscaretgericrc&diffcxeodaiqmdf Dem /i-
drtas enim fua cum itc.f4afiiftcntiaa(aualif, non poteft Imaere*
'onci
vt elongata ab exiffedtia vel propinqua illi. fuffi .icn- r*A,t ^e»a
tiffimam caufam S.Thodo,pcipcipio huiUs capi^uk<afftgnauit: re.
Deus nop,lu; g^n^we^Sc intclligemirfiqt i& praedica-
lnento;ouiaiUecllf^um^;)l^e,iftarum autem effebtia.diffiogui
g^ab efle proprio. ."ijO.v: •» •

'a-
Nec epvrtetlue effe ACtiiet*ttsniHUfinitfecundi hm*
^em ^ minorem perfi£f-i<^m,qihtn»niinerfificM (peclem. Grndmt
fnhnperfeiliomt^ reffpiendo eandem ftrmam,M dinerfificatfiecie^
pcutiilhn , fnmMalbrnn^infartictfdn^oeiufdemfftCHsalbedine^
ftd diieerfisgradibm perfe(lititii,inipfisfor^n t'ei naturi*: participa-^
tn,dmrfific4Ufpec^fi(Mtr^nr4.profeditffrgradm de ptitii,ad ani
w^a,pn qnadam,qna finmtmeoia inttranimali4 0>fiaMMjfeci*»’-
^

i^Philofophnmi^^lihkdpani^^ ^..

- exdudii;ur pnm^ pbi^^io.diftum eft enim^ quod diffe>

inintc^epdif fKj^uncar Adiueifisperfe^tonit gradi
fimeiae
bns^quibus vna altet;) ptomnquipx eft a^ui primo;Cotra ho«
^ftnur i)c,QinecoDqtie oiffemntrecupdum adum perfedii,
5l^.’?^°?*P®*f‘T.'!i“q*>d>ffereDtfolum accidentalibus diffcrcun
tiisnntelligentix differunt non nili fecundum magis minut &
p^fedum,etgq^dqiBeruot foliira accidentalibus differentiis.
Proceffus bonuarconclufto vero eft falfa: ergo altera prxmifi
iafurn.non A|l3im,i;t.probabkur
- j, .,5T.r ~
: ergo Minor ;^qux eft pofiiioi
I

fW-^didi^Probatio Maioris eft; quiama^sdc.miousnon ya»,

perfera Ic miniis perfciffa voius.
ip?cieifunt,q utcunque autem funteiufdem Ipcciei acciden*
Uftpqsfplam d4^cfcptiiadiifti))gQuotur,cum in omnibus et
i^tialibus conueniqtft.ldaoc poieAionera exclndic hac pul-,
chra diftiniftiopf. , p<t%j^ius & minus perfedlum polTunt at-'
ipt^rpl pea^ mpdum hAbendi aliquamioimam, tnam firo-
* pUe
 »?* ThtmiilV!<?CirA?eorfm;
pticiter, Tei p^^i pfas fonpas habitas Qugis & mions :
ptiAl
ino<ioDon variaticrp^^etn, fcd fecandamodo : <]aa;cancjae ^
oim Ita fe hibcnt ^dudd recundudiucifos gradas pcrfc^ooii
^ atomam furcipiuntfo^m^folo numero Tt nc diftingountur, ^
patetde alboi Vf dc albo, &
4. ESi rcrd qaac diuerfos gradtit
perfeftionis fion eiafdem formx , fcd plariam formarum
roipiuor) cifemialherfen fpedficd diftingui nccelTe eft,Ttpat^
&
dc homitie bdue. Vnde patet refpoofio ad obie£Hones,qa6d
primo modo Minor eft falf»,fccudo modo Maior.Cuius pro^
tio ideo Tidetur fine addidohetulgata,qt]iacomparattod^od^
• tata per ly (magis &
mrau$)non fit proprid nifi auatotna fpeci^^

l^eciterrnm ejinectfftriHm ,>r dMfid inttU*{fuali»m f»bStoiaUi>

rum fitfetTtptr ptr di^erintitu ‘verat ^ hoc efiimpofflbile i» o^i£>
'* ^
^>**^*^^ Philofofhm dic^^itAeanimaUbm^
Hic excluditur fecunda obiedio.Obiicicurenim cStra ideiil
didum fic,Vbicunque funtirernm genus & Tcr* fpccies,ibi de
bct e(Te anificialis oiuifio illius generis per duas veras diiFerdi
riai:fed in iatellieenriisiaueninrr Tcrum genus & ver; (pecic)^
ergo ibi debet eue diuifio per duas differentias Veras': CooclcA
fio eftcoDtrsdiuifionemfu^aaingnatam, ^dbdidum eft^Gel
intelligcntiariidcftkhdit ad (tkas^fpecieiiper magis perfe^
/»l»t ii
^“*** * minuSperfeAuhitqoic noti IbritTira: differentiae. ‘Mll
0ifio»»m.
probatur ex eo, quod Tbivetum'gcnuS Wm^etis^ftbi-
Cttp.t.
debus itiaeil1tUt)qpottet elTe dfuifinas ipfras^^cneris &rpecie>
rumeoDftitudtKisdiilfetentias:ex'CO'aateitl'qud'd didifio c(f Ri
ounduffi ^ewdbbef efie bimembriSiVoBOetius leftatut.Hainj^
obieAiobem excludirfanAus Thohr.dii:ens,b^orem effev^
nerfalitet impofGbUiem'fecubdum'Atift.n;otentnin ii) i.
animalibus. : i
' r ^ . u
Adeuius euidentlativ notandum , ^ildd-cdorrerje* diifered'1
tia; appeUentur differcntiae-pofitidae bonrenraneae contrarisf
Inter fe coRUembiles eum hisquorurafdiif dii^fentix ; ibi
dide Aiiflqt.cap'}: Gbhus illud, quod plurds duabuifpeciebtfi
aontiner^ immedtaid noh porelldibldi duabiis veris di^era^
tiis , fed fi veris. differentiis diuidebdu'm:eri(, poteflatem eius
euaeuantibus , opqrtctquod diuidatnr pluribus duabui : A&
dinifio oonertt bimembris-:fi enimdiuifione bimeinbripi^
nendum erit , oportet alteram dlfitmndam elTc nop‘ verate
erictenim ctmi pHUMiode asecp(a^ali^HMt^‘ ^ktu £ ahliii
’
unme
Smfn.ediar^ eomipcat hoiniocin,bouem & Iconierri.Oj^Jtei: tri^
.tus ^.cris diffcrehfiis^diaiifi vel alcen vera,puci rationdi, lita-
ta nc^n vcra,redpridatiu'a cbmmtini reliqiiis duabus, p<ica irt&
tiooabili.QuiaigiturintjeDiuniut aliquxrcsin rtuodo plurci
^oabus eod^ciitariiiffmediarlf Tub aliquo cotnmurii fjcm litet
yiuifibiH,idcoditirur,qu5d impoffibilc eft vftiucrfaliterqubd
lomnisdiuifio fiat per duas differentias veras, & hoc in propoli
to noftro accidit, enim intellijjentlaf cateant j>cDetc fub
^erBq,TtS.Th’pftI.ih tthft.de natura generis, cap ^.tertatur,eo ,
‘
tqUodpeifcAioeahith^expIuribus eOmuiiftion«)us dilferen-
ciatstn iJon conf\i^ir,(icut perfeftio IpecicrOmiri i/tis inferio
Hbas,quibas u’on.lui^cit^enu$ commune diffefentii, oai- &
nesimhbediaf^ftlbvirD genere coniinebilnt(ir,"& fic genus eai
tam,li veris differeotits ad illas defeandere debet, opnrtct mul
ciqi^mbtemi^cudiuifioaem nobis ignoeiuri,*qtt6d fibi piktira
diuifione contraheudom ciir, alreram fimpltciccr, necclTc eft
cfTenon veram, q.uia primtiuam, alreram propter deoiiicatcm
mtelle^snollriad nullam propriam earum differentia defr.
*icndcre'potCD'iiS,ncccire quoque efteircoon'vcram. Talci
,

sutem fuerunt differfriat in utera affigoauJ,fcilicet magis pec^

|bdlum& hiihuspejfedluro. .-.-i. <•(( u t
"

E* his i am^ fatetrefponfio ad obicfikipnem decraratq impofl

‘
•
i»

^ilitate Maioris Vniuetfalicer. Boetij verodii^um n§ obllat, <VMt

j^amuiienim dicat dinifionem omnem a 4 bimembrem redu»
^;non tamen dicit , quod omnis bimembris fiat per differen*
tus Veras inftriaram, per illam diuifionem' accipiCiidbrum.
Ttrtlomed» inittwjtur infuhftantikcompejitii eie m-xUria dr for^
1^,1» qmibm Cf" tjft tflttttpt» & infinitum prQpicr qn»d dt ah alii
Vffthabentyl^ UerntA 'natura yel ^uiiiitas tar»m iteepta
tfl i» mati
fiafigHata, dT ideejunt finita t^/uperim dr Inferim, a.'. Sj./
in iit iam
‘^pter dtulfioaem 'matirta lignata pofiibilu efi multiplicati» tudiuU ‘\
Vuorum inirnajpecie.‘&in hkfubfiantUi
'
>

,
^ualittr ft habtat ejfentia
itt intentiones
. 't
2,ogk(ufupra<wiuntefi.
Inhaeqnarta&vliimapanc huius cap, quatuor colligit de t
^flendis AibUantiarumcompofiurum. Primum efl , quod elTd
eanmeft limitat|im,quia habet illud ab alio vtpotddiftin^il
^$htet afe,&perhocpriw 6 diftinguicur aprimo ente cuius .. Ti*

CTc cft infinitum, & idem realitcr fuar quiddiuti.

V Secundam cft qa&defTenda earum eft recepta in maceria 11;
j^fuutenim in hoc vcl in illo, ad hte «c mmc determirate;
ficus
 949 Tho tp i^Yio Caidf^a9i m.
^CtU&rnEkj^lc./aumtnaceriala •

/ Teitium 9> ci litis duobus corolk|:j[e reqaitar,eftqood funt

finita: Tupcrtusdc iQreriqs.$uperii^squidem:quia habent e(TeU
siutatum,& ciTcntia eariiin periprum elIe,quod vt fuperiusie*
fplcic,tcrinibacur.Inrerius vero, qui^ recipiuntur earum
in materia>& ^pfa; ad hoc & illud termipanf ux q\zx refpiciut
ipferius:perhocqaodin his & illis codiciooibus materialibus
'
'
recipiuntur tauquam in parce materiaU.,
tuarum cft q> eiTcntia earum eft mulppUca^Uia onmeralv
't \' ter in eadem fpecie propter materiz (iguaca: dt^one,£t hate
tria difrerunt ab intelligentiit in fecundo prdiuP pofitis »qux
immunet a materia inhuitatque inferius partem (ibi non epof
patinntur.£t fic terminatur tradatusfccunfli^huiuslihti.,;-

CAPVT VIL‘ «

^ QjHdMcidtmtkthabeaut*lf*»tUmi»c9mpUtain»Jhnilt'.ykr1t^'^

gemm ^ difftrtntUt txptnif^

^

I— fcm

Crfp. t. i»
Accide
fi.

het tffen ^'*^d «• mado babtant effentiamt.qito habent di^tti-

ttam tn hontm.Dijfiniti»»em aatem habent incomfUtam,'qiti^^ffilfa»t 4^
tompltli. ^ri.nififonatat fnbitBam in eoru diffinitime:& hqcide^ eft. qn^
non habet in f* efje aBjolnin perfeit faheOoJed fient e^^ forma 0-. ifU
terta relinquyurelJe fiohfiantialeiqnado cifoMiar.^ta eteateidente <jr
fubieilorelitiqiiitmt^ accidentaleiqnmloaltidejiffb/e^toadneait Et
^e« etiam nccforma^ofiantialit comfletam ejjentifun habetjnet m4^
(eriaiqnia in Jhj^itiifie forma fubjhntiain ofpetet, qniod penatarU^
%.de ani lnd,t»iM*\ft f»ritta i^_Jta diffinitio eim^ fetitMitionemalicuim,
ma qnod extra 'eim gtnxt.ejfflent Hr diJ^Utia firma accUentalh,yt ettfi
T c 6. in diffinitieneanimi ponitur eorpm a natnraliiqn* cpnfiderat aaimf
Vtff^vtn Jiln^inqaanti* eflformiaPliyfici corporit.Srd tameia inter formae fitb^
tla^tn^i^ fiantiales a^^ieut4ft tantum interefi,qitia fientformafnbfiantia-
formaht Tu nonhahetferfe efp -dbjolutn fine adnenit, ita nec iQnd,cmt
fubji atia adnen^^^ilt^et niafirf* ^
ideo ex e4 ioitufilione ytrinfqne relinqui-
lem ac turiUnd e^,fn\%>>^eesf er te J»bfijht,& ex iu efficitur youfer/effn
cidenta- pter quod ex coniurtifione torum relinquitur effetetia quadi.Kndept;

iem. p^,quamuUjinf^confiderataMnhabtatratioaain tofleta^effentia^

tfimtefipari fficuita cifletajed iilud^cuj

V,
 In De ente 8c erRjntit.' 241
umfUtmm tonfiflens i» fi*» widtih «fft >hW*r^iter
SttUe»s,qm9iifitf>!tVHHit:&iiU 9 atcUenffHpermnits,tx
fmt»m n«» cattfat iUttil fiffe m» ref
q»o4 rts. t»s per fitftd taufat qHtddi effe fecit^ii fine ^no fesjn^^
fifitntinttHigi- peufi efftficnf prmnm petefi intelUgifinefitnnde , yel
ftdiitMtnm finefnbieho. Vtde ex etcddente ^fiubtePit^n y»»tn p^
fii/id yirnmperdtctfJens,(jffideeex f»entrf_eenint^iedeni refidtatef-
^nxinmficnt ex ctninnfiieneferine c»n> meurin, propter quej,
dceiient neqne reticnem complete effient ie habet , neqne pars comple-
fe effient^ ified fient efi ent fitcnndnm qniijte ejfienttefiecnninm
qttid hebet. v ? 3 j. .

. Io haetradlam tento , voico c».«oDtcnco, determinans; t

deacci^Qtlbus , vt nihil (tihlAtitudine entis incanum rema>

neat. autem ip. tres partes, in quarunt ptsnaquici
fieDifi.eete0<^tia in accidentibus declaratur, in fecunda rero
dtuerficas accidentium a fubdantia &iuiCetCe: in tertia autem
iqaomodo fe habeaotad intcatipnctlQgicas. Declarat ergp pn
inuni btlico^cUiiione. Accideutiahalteotenentiam incopletS
PiobatUcfic,quarcunque habept di^itiooem incompleta, ha
beoteiTentiam incompletamzaccidcntia habent diifiaitionena
iacotnplecaiergo. MaiotpatetcxeOv^eiTeQciaeftidquodpcy
'diffinitionem ugDibcatur.,vti 4 i^unvtuttinprincipiolibri.
. .Minoris probatio efl, quiaqivccunqu/sdiffiaiunturneceinu
tio.pecaiiquQfihqoodeftcxtraeor.uqtpirpntiaat ,h3bencdif&-
oidonero eQtpplctaai t dj^i/do enim MUum n.oo cpmj^etiu;
perintrinfcoa.fcdegotintrinffl^adiiftroCBtotlitdaccidcntia _
'
diffiniuntar ucecffatio pejr t^upd ,quqd el^. eatfa c«(tqm .

edentiam^qportet fiquidem io eorum diffinitione pd^qi iubte-^****

ftum.Tt dicitur. 7.Meupb.yr<tesc.<o,qunan. 15. ergo acci4epri» ^ .

habent diffinitionem in<;ompIetam. . rJlj : .ti <

,
. <
'

.,j Adeuidemer manifeliandam MinoremS. Thonuipliceiq, ^,^4

eompatataccidentiafbtmis ffibiiantialibus penes conuepis^ f^ ^
Ciam & diffiecentiam; inde enim elate patcbanqqom94P»*W?ti ,i.\
•

‘
dentia habcntciraniiamineptopletam. ,j ^ ,j . ,

Conuenire ait accidentia /brmU ffib^aptraUbna la Ceneniem

cobut.Frim9iahoCiqnQd nemium eorum habet eifqabfo.. tieforme
locuma fabie&o independensi ;rpcep'tiuo,red^cat ex forma fnbfietU
fublUnuaJa floniunfta roatecix &uU cite commune xt^ique; ht& ec-
itaex conittoftione accidentis , cum fubie(i^o rcliaqaiiqr pfTq ciitnte^
coramune Ttrique : ex conionftioac epim aibedinia cqm qdpe
DeentcficeiTen. qq
 Thom.l^ VioCa)ec.Comin>
fit eflV,qoo & albedo eft,& nix eft alba.
in hoc , quod neutrum Mtpn habet
Secundo conueniunt
dentiam completam qnia dTentia «riofqoe efliemialiter ad
:

receptiuum : forma hquidem fubftaniialif ef-

aliud refertur, vt
fentialiter eft entitas perfediua maieiix ; & ateidens efienda-
ter eft entiu* fubicfti qualificatiua.
Tertium autem, in quo conueniunt eft, quod neutrum co»p
mm
habet diftmitionem completam propriittetminis,fedpet
additamentum: ficutenim in diftimtione accidetis opottec po*
_ - aifnum fubiedu, quod eft exua eius genus : i» in difttoitione
iliJ patet
foitn* fubft^ti dis oportet ponere receptiuum.materiam fci»
eius genus proprium: nam genus formx eft
S udo licct,qux eft extra
(vt patet i. de anima,) materiam autem cunvens diaida»
ieMima
&
y** , ’ iut in aftum potent iam,fub potentia contineri clarum eft^fic
tonfequenter efle extra adum , quqd eft genus formx : huius
fignnm eft,quod fecit Aiift.dif^iendo animam,dum ^fuit in
duadiffinitione, corpus phyficum organicum ,quodpropra
jnateriaeftanimx in eo quod eft corpus , phyiici pMfcwtTk Ad
didit aut^-hoc, ne miretisquare in -diffinitione animx non po»
nitur materia, cum fit forma fubftatialis , fed corpus pbyficumt
hOc enim ideo eft,qnia phyficus non confiderat animam vt fot
marn fubftantialem,fed vc animam , qux vt fic,corpus phyficu

ptaiexigittanquam prppriamaaaftfriim.Hinc habes, quod con

fiderare animam intellediuam vt fic , fecundum fuamcomplo^
tam q^uidditatem non ift opus phjfici : ttetsam aadttAxUc ia
lib.j.dc partibus Unimalium,cap.il-! '
r
'
- DifferUbtHutemiliquinqU<J.Wiitd,q«iareeeptiuumfonn»
CdPX,
jj,^^,„^fobftaniiaUs nUn hahet rfffc Wr fe fitte
enim ia effe formx , eft

tioLter hoteouforme fux fown«,ficut

enim forma fubftantialis noa
nec fuum receptiuum
fomifub. habet efle praner Aium
receptiuum , ita

B41S? efle prxeet fnam formam , receptiuum veto accidentis

0'4fcid?hibet cfle^cifcptxter efle fui accidentis, f^uius dilferentix
nltid eft, quia receptiuum fotrox- fubftatialis cft'finsin putu po
teutia,tcceptiuutu vero formx accidentalis habet efle in a&d.
S^uiidd veri differunt quiae«' coUiunftione formas Aib-
,

'
ftahtialisad fuum receptiuum fefli^Uat efle illud »du<> rcsipfis
. fubfiftit feu fimpliciteirdKEx conWnftione vero formx aeeu
dratalis ad fubiedu m fluit efle, quo res fecundum quid eft»
I lixg differentia oritur ex prima , ex quo enim rteeptiuum
fortes; fuhftautialis caret efle potfo illo eflb, quod, ex £orma
{. j. .. . . : , fluit
 . 1

" In De enfte & effenda.' ‘

ffoit » piimd pec Oppofitam , ez quo aca^^-

tis proprio' cffe gaudet per adeptionem accidedris tale euc
icquiru,6c pon ene fimplicitenhoceuimpiaehabc^^ele^n
'ddm hoeptimiini ellc poteft intciligi c/Te fine fecuocib : pqt(^
eoinrfubftinria ab accidente feparari , rt dicitur rcptimo Me*
uphyr.tcz.comm.4. 1

Tertio differunt : quia ex compofi'tione formae fubftanti^js

'iumfub fubiedo fit rnum per fe.£z compofitieoe autem acc(>
driitic ciim fubieAo d 6 fit rouiti nifi per accidens.Oticiir aat£
ikate digerentia ezrecunda:eaquo eoimerforma rubdantia^ -

per (e eft , oportet q^vnum fimpTici*

elTe fimpliciter fitquo rea
ierfiatquo resfitperfevna^eps enrmfequitur Ynu. £zeoye> •• '• *

T5 , ^T^iedum& accidens duo eiTehabe^Tnam^rfcface:*

tepofipolTuiit eadem ratione:qoia,rciIicft Toumf^quiuiceni^r
noti emib pbteft eife,9» vnum per (e feqoacar ens ^r afcideni.
Qau to differunt . Quia ex coniunAioqe ferm^x rublUncu» • '
v
'

Bi'^ram^n^e^a^reiuitat effenda qoxdam^t^wa^licfiic^

tUu. £z conitm^one vqrq accidentis cdinru'lMe<dp iionfo ‘

afirfuaelTentla ti^rtia'. Oritur atifembirc differentia ex tertia,

cum. enim efienda Qt id qqpd per diffinitioa^ fignificatur, vt
rea diffibita t di {finitum autem oportet c(Te T»umpet Te iccua'
duni Ajifi.7. Mecaph. tc_aVcom.i<$«exeo quod en.accidente«
febi^dto ndn^fitivaura pct Ceiba quod nccelTentiaaU^
qfia fefuiut & p^r oppofituirbexeo quod ei form^rttbfiani^
‘
rr &-^niatjdrTa yuum per fe fitjcffentUi terna rcful tat, '
.

Qui^tb differunt rquia forma fubftatialis ctfi non Ulteffeaua

compfe|^<ft tamen para completx e/Tctiiuc. Accideqs^ vero
qon^ft eu^^ completa,,oec cncnpc complctx.Sfiqiritnr
b'utem hiec differentia quinta^cx quarta. Si enim cx fbfiM 4t
^^feri* fif effenda quzd^n.tefria forma fubfUnua^ -

exaccidenVe‘|Soul^ledo clfeodA^ ^
uV

apridenS^ncopletumacfeci^ndumquideftcna^acqQqJequcn.,
•**‘* *'’"' ,

•W’ rifentiamic ai^idpnem habct.^^^qtgXJnqjj

^^^^uod formam fubftandalero non abfolutaa rei^tiuo
j

**P“ nOo haj^re fiue matena modo, di^gacui 6c (uperiua qi^um p^f. g
^ ‘btelle^duara independentem d matqtia &
p:f»^hM. 6 ^parA.
iua lecundum rem remanere tfibe enim eft fimpljiciwr^ *
b^lhiad «erincadonem aiitemciua quodmododIxmiu.rM»
ani'mani' lntettefti>iam effeed enriaKf ^f ptiar>»|' i^?ti&rn^ **
 .

Thqm^yio Ciuet.Corai«»
ciu9on.:&t9liino<}o ab illa infolobUero fecan4uin.;^&qai4-'
4liatiuaiD,yteias 4iffinit|o pften<Iif,8c qup4Tdrina (Qbftanti%
habeat vndefe^vDdumeffe aAua^lis etiftentiap
4 inatrnaibfoluatar & Indepeodens (it;licct aliunde ailiicai foty
tnar (ubiflantialihoc in.nt^ucacic Hoc,c^6d c(t inieUc^tW

fupradiAa tnvh^ funtdubia, Circa (ecandameflim

•dmbt»th
* *
^c6paehien|iaindubitaturj3u ntVervmqnodibidicituT,rciUcec
'^lipdcfTdr^ix accideiitalca ^ffenti^iter non fuo|c aHTo^x ^ ic;

'
;
Et hanc dabitation^comlt^tur ibajcirca tertia coaucnlcnci
ftiliccuccidpntiaricecjf^ rubiedum diiSiViaii^tur.
Ttrti»m '
•
'Qdchrfu 0 quoque qqxftiones cirea drffcrcnq*ji. afligqat»i.
it'

St prifqa‘^1df h^er^dubitanonem de nroqujjp^^bfqjif um

***''' ^cma TublUp^ali^ nuta? potei^ii; Unt^

Vba ra^ce!|n1(ciiicet
‘i , * .
' ^

~
1^»/» • bean<propnam

^^*£t*itdruhi' hfi ibi dobium t^inr fubllantta aecr4eut|

pointintcrtigfc|rcabr<ycbWAaic^^^^ '
^lii'
' IftasTcx dubhjitcipnes||>

Cpl».S€9

q."^a. afilt,^^^^ quanitiir aa"uRajri^^

rstfSf. tia^e[]^hii!iQ'alit fit de' 'cffentiSxdd^dentis. ScotJu ^‘f^rir. dr^
ii^2^?:deddit haoc^qbarftioheita , quo ad acefdenna abp^
JubF,;ft|litet'quantitatena& qualitatem :atque (ajesjqiii^op^
.' -1
.
/•Vd^tu^tld’ dubium : quid nominis ipfias inbzc^tije
imo|^ai:<^.'
cdntfrntorqde eft Tniea utfqne ad probandum qqdH^ii^^^
j
fibileiitiok^rentiamquanCUDque^irede efTcntia acctdequa
abfbht^ jlte. Nulla relatio cll de concepta focni^teiab/b-
'
ssaoTuixt- 's-j.unar.jillli-ii.v *
,
-

"''luti''

t
 .r inDerate&^ntliu *
^4^
itt^iciTAms iohxreotiil eft telacio, ergo nulla inlumimu cft de
coaceptu formali rei ab folocii. ^
Aliter harc ratio formattor ab ebdem » (ic , Id qdod dl elTen- i

Haliter ad le , non ioeludic in fd elTentialicer refpeAum j fecun»

dnm AugUft.'^ .de Trinitate i cap. i.fed acciderit ablblucumxft Ctmjirmm
ad fe:ergo accident abfolutuin nonincladit eflcnitaliteceerpb tMolmi,
^in, inhaerentia antem rerpe|^us eft,ergo. > '
'

-
Ab aliit autem coiilicmatric eadem raiio fic, Omne quod te*
latiu^ dicitnricft aliquid przter relationem : fandatneotum e»
nim relationis eft aliud formalicer i relatione ; fdd accident ab
folutum , puti qualitas relaiiud dicitur inhzreaat ergo cft alu
quid abfolutum przter inbzrentiam. » r ^ '
'

T^^ iU 4 I
^rztereairihzrentiaaptirudinalis eftdecftentUaccideotiS) y.

drgo quantitas & qualitas non funt genera gencrahi^una. Te* ^

fieteonleqUentia exeoq^add tunc a quantitate Ac qualitate dc
Caneris accidentibus poflctlbftrahicoceptus communit quid*
dicatiuuseinfdedi rationis in omnibus illis inferior concepta
emis <c fUpetior illis nouerit genecibus,fcilicct eife in: dc fic cS
Amnis talis conCeptus fit genut, nonem genera accidentium
•generalilfimanon erunt:haberent enim fu^tueniens genus;
*thomiftarum autem fenrentia eft inhzrendaittaptitudina^
^
‘a
iem erte de elTsncia accidentis, dc eam non effe relationem. ^
Sciendumeft enim aliquideireabfolutum vel refpe^ttotd
dupliciter, fcilicetd (ubie^o dt d termino; Abfolutum enim i
funieeio ent j eftidquod nori eft natum recipi in alio et fab*
ftantia.Rerpe£iiaum ad aliud, vtfubie^um eli id ^^uod efieni»
Halitet natum eft tecipl in alio , vt omne accident. Abfolutum
d termino eft id ,quod formaliter non refpicit aliud przcitd,
ttreirmioum ac quelti,Tt fubftancia, qaantitat,dc qualitas. R.e*
IpeAiuuro ad aliud n termiouiii eltid,quodfonrialitierfie>>
Iplcit&liudprzcisd, et terminum ad quem, fient przdicasden* .

tum relationis.In hoc enim diffett relatio pettioensadprzdi.

camentum relationis ab aliit terpedibut exterorum geoe*
Tum «quldquibufdam tranfecudentet TOCantur,qno4teipC-
•ftus pertinent ad genus ad altquidj cfientialitei eft ad tdiuda4
Tt teceptiuum , v^caufam eficientem aut finalem auc forma*
leih cfedprzcisd eft ad aliud taoquam terminum, voum eriim
telauuoram nec eft forma nec finis ncc efficiens alterius^ fed ^
'
terminus.Proprer quod dicit Magnus Aibertn$,qa6dTnom re
JaHaoram non eft diffioieadom p«t reliquum : eo quod iy pec
qq }
 Thom'.sl Vio Cttiet»Confmr
deabtat!ca«iiilitatein.RerpedasAatemaKoniin gen^nim tt)ai
propter Tocabulotam penariam rerpe&us dicitur t refpicii ef«
C*f.6.^. iieiitialitecalittd:fedvtrabie6huti, vel materiam vel formam,
&
huiufmodi: fic enim materia eirentialiterrefpicitfbrmam
&econtra: vtdecommenfuratione aninue intelle^ux fami
di^m eft cum ergo inhzreotia aptitudinalis importet teipe*
:

Aum adaliud Tt rcceptiuum ipfamnon de genere lelationil

iedidemtilicatamcailibet generi,modo abfolutom ensmodo
lelatiuumiignificare dicimus. Vndenon prohibetur inha:ren<
ria aptitudinalis efle de elTentia abfolati accidentis cx eo, quod
cft refpe^asamo ex hoc, quod accidens abfolutum non d fab»
ie€to eft , licet a termino, (eq uitur , quod de edentia eius dc ef>
I^ .

fehdalis dependentia ad rabie&um,qaaminhartentia apdtudi»

''

nalis explicat.
'
Cofona autem nofttapofitioratiPni oftenditar,ex c;o quod
fient ede ad,conftitoit accidens
relationem, ita ede in , condi»
Jm ie tnit accidens vniuerfale. Contrahitur enim ens per elTe in , ad
tfi

eJitMac nouem genera acci dentium, 3c ideo ficutad , ed de edentia rer

iidtntis. ladonis:ita in,ed de edentia accidentis. Vnde fimplicius in Cd»
mento prxdicamentotum dicit ede io,nullam condituitgenu^
‘
fc domne accidens Circuit.
£t confirmatur ex eo , qnodnifi apdtudinalis inhaerenda ef-
fet de edenda accidends,podct completa diffinitione ipfum ac
eidens concipi abfque apdtudioali inhzrentia in ^iusdidmir
tione pofita:quod ed impodibile:oportet enim ipfum in fua dif
finidoue habereedentidem dependentiam ad fubie^m, quS
inhaerentia aptitudinalis explicat:aliter fubiedo non edet opus
nd didiniendum.Propterea in pluribus locis ait S.Thom.quod
diffinitio accidentis ed hoc feu aliud haiufmodiites, cui debe-
tor ede iualio.Hxc de fecundo.
jfd fri Adprimumautemin oppoficum dicitur, quod Minor pri*
mmm, xni cd £tlf»,Sc deceptus viactur $cotus:quia non vidit diiFeren*
St9t. &
tiam inter refpedum In , Ad : refpe Aus enim In , non ed &
telado^ nam licet talis refpedtus terminetur ad fubie^um,4c
^toarequentetfubicdum fit terminus:camen non tcrminat,.vt
tcnninai,fedvcreceptiuum illius :& hoc oportet hic valde
4uxendere;aliud ed enim dicere A, cd ternunus talis rcfpedut:
AJL r«s>
dcA,«erminat calem refpedum vc terminus: vt ex didis patet.
£t per hoc patet refponfio tam ad fecundam , quam ad ter-
tiam ibrroam eioidem rationis, fempex enim fupponit apti-
ludin
 In De ente 8c efTeritia.
hidiBalcm iohzteadam efle reUrionein.
A <1 Tltiinom oegatac c6nfe<]ueficia:di cicur nanque,qaod e(^
ie in ^ eft diucrfacum rationuna in pczdicamencit ,ficuc& ens:
cft fiqaidcm in analogum ad noucm genera accidentium (icuc
& ens ad omnia genera.
£x his pacet foTutio fecandi dubi) , in qao Scotus nobifeum
concordat in quarto,dift. la.itaquod Toacimiter fatemur acci>
deos non pofle complete difEnin abfque additione fabie&i»vt
none eft ptobacum:quod plenius inferius patebit,cdm declara^
tum fuen c^Tode fumantur genus, & differentia in eis. T eilamr
ieho^ Ariltin 7.Mcu.tez.Com.i(.& 17.
Tertia dubiutio, quoniam nimis elt ampla , ilibi difcucien
da relinquatun oporteret fiquidem ad plenam illius refolntio-
&17.&
nem multos quinternos implere.
QJiESTlO XVI.
iVi»iO dimehfimesinterminat* ^rxcedantfirmatn ftdfidhthtUm im
mmteria •p.AukAefuhftdxtia 9rh'Mjc.ucU.%.frkn9 Pl^fi. tP r.63.

^.Phyt€.z^.prima ruti».
/
^
'Quarum vero , quia de accidentis natura eUtCuins trada>
ium agimus,non omnino ptzcetraitceodam duco : In qua tria
agen&funt: primo recitabitur opio. Auen fecUnd6 jpooctuc
opin.S.Tbo.terti6 refpondebitur argumentis iooppontum.
Sciendum eft quo ad primum ,Auerroim in libro de fubftan-
tia orbis fundaffe opinionem nobis contrariam «ponendo in
materia prima,qua; eft puta potentia,accipi dimenuooes it)ter-
minatas. Ezhoc enim fequitur non omne accidens cfTefubie*
dbueineoteinadu. , . ,0
Mouetur autem ad hoc opinandum ratiohibiis pletifqnd ^

docentibus ad impoifibile. Ptima eft,Dimen(io interminata

non e(t in materia cozternafibhergo corpus fit ex non corpP' . 1
>

re,& dimenfio ex non dimeofione : & tunc vltima feqoicor er«

go format corporales,id eft dimeofiones fune fibi inuicem con
trarur,& fuccedentesfibiinuic£infubiedai,ficutfibiinuiccm
fnccednnr formz fubftantiales in eadem materia, coofequens Jn Prxdi
eftimpofnbiie:ergoideftruAiooe confeqoentisi&c;impoffi' (dmtHtd
bilitas confequentis patet ex eo,q> neque motus , neque lOota' quduHts
tio aliqua eft ad qualitate iotermioatd.Augmccatioeiiim eftad m. :

4)uantitatem terminata.Patet quoqj ex eo,9>quantiuti nihil eft

contrarium, yt dicitur in pt zdicamentis. Cfoofequentia autem 74‘At
ftobatut caeotquod omne quod fit ex fuo conttatio/eopriup T.s.jtu •
qq 4
 348 Thom.i V4 d GaietComral
’ ’
ciue,Tt(licitar primo Phy.lei.com .^4.& f.eiurdeffl ter.coM/
fttmnia Secunda ratio cll ifla. Quantitas inceiminata non eft in ma-
rath. tena: ergo materia non potdl fimul formas diftmftasfpeciC
aucnnmero recipere, conAtquen) eft falfuni id (eoTum :ergo
confcciuentia probatur exeo quod diucrfa: fctmar non pof-
,
funrAmulrecipinidiodiueins panibus materiar, materia ve*
ro dinerfis partibus caret ante quantitatis receptionem ,fub«
fttotiafiqutdem excluia.^qaanticare indiuibbilis eft, rt dicitur
Tlr.H.ptimo Phyftex.com.15.
Ttrturst Tcrtia titio eft ifta. Quantius non eft in tnatCTU lubiefti-
ri«. ,etgoforma non dinidituf petdinifionem materik. Tenet
confequentia.-quisforma recipitur in materia indioifibili cum
quantitate ponatur carere. Tunc rltra , ergo fottna tecepta io
Cinrr«pti« materia nullam diuiiionem habet. Tenet confcqoentia: quia
•miM ffl omnis dinihoformi; materialis prxexigit diuerutatempattid
generatio itiaterix.T unc vitra ergo forma recepta in materia eft xtetna
,
alttriw. tc carenscontrario.T enet confeqncntta:quia temporalitas fot
mxcotruptibiliutcm cius fcquitur: corruptibilis autcMnon
eft forma aliqua , uum eius habeat diuetfas panes,
nili recepti
^T.e. 15. qnatum formam alia informet:c(im opor-
alteram ipfa alteram
T.e.jy. tet communicati in materia ea,quxitauicem cotiumpunttir,vc
yPhjfic. primo de generatione tex.com. 53.diciiur,4e tuntf vltimo fcqui*
T.t.-}y turquod nullam nili primam formam materia recipiat, oportet
enim corruptionem vnins efte generationem altenus , vt dicu
cer d.4 d. tur in primo de generatione ; tex.commen. 17. & confcqocntec
15.41. 4T caret contrario.Hxc deprimo. ‘

sk.x.^.4. Hanc opinionem , tc n inquibufdam fuislibris feqaator Sa.

Tlio. propria tamen fententia oppobtum vltimo detctminauic
44.41.4r in ptina parte, q.7^. artic.6. vbi rali ratione vtiint contta Aocr.
pofitionem. C^andocunque aliquid eft in potentia ad a^um
Shnncn- omnem otdinc quodam prius recipit adium ptimum iimpli-
cmU.ttr- 'citet & demum fequentes , fed materia prima fecundum fc eft
&
pn,^nat- in potentia ad omnes adus fubftantiales, accidentales ordi-
‘t»m (on- nequodamtergo adum priorem fimpliciier,dcin-
prius recipit
tr» Ce», depofteriorenitrcd primus adus iimplicitet etiam ordine ge>
nerationis eft cirttcrgo ptimum, quod intclligitur recipi in ma
diintra. tefiacfteirerubftaniiale,& non nifi aformafubftsmiali: ergo
de mtih prius recipitur in materia forma fubftantiahs qnamquodeuo*
r4>' queaccidens:& fic omne accidens reqnensadueniet enti in a«
^t.Q[Uod primus adusflmplicitcr iit clfe patet tota autotir»*
teli
 Th Dfe^tntc & effcrttri;
teKbit dc caofis in principio. Tum
Qoia cffc qnintnm pr*fu^ Materi*
•onltcfre:& fimilitet clTe quale pr*(u^pftit c%&
fic dc aUis.r4t« c«»-
inctJbuenien- traAtr.
SequUOTdt pratterci ad hanc politionem multa
Iia:'qu6d fcilicet cnj fecundum quid
prarcedatene nnapliciter.
ft quod eiii per accidens ht prius ente & quod materia
per fc :
genens:
inaioretn connexionem habeat cura forma
quanicum formapropri) genetis, exquo a qualibctronnalu^
accidAtali:»
tomiali eft dcnudabili$,& non i qualibet forma
fcdquatuoc
qu6d fubllantiac generabilis lint non folum tria,
principia,fcilicet maieri 3 ,forma,priuatio&
quantitas tctmin^

ta: non enim poteft fingi

quin fitprincipium,faUcmperacci-
pnuatione di-
dens,cum fit coniunfta principio per fe,ficut de
eft iguur
cituc,&fic debuit conaumeraiiabArifto. Tenenda
in ente & aftu, fhyf6^.
opi S.Tho.qu6d omne accidens eft fubicftiuc
& per hoc differt i forma fubftantiali.qua: eft fubicaiue
m en- <Jr 66.
le in pura potentia.Eiharc de fecundo. • ,

Ad primam rationem Aner. dicitur quod coofequenspn- Adfri-

mnm illarum habet niultiplicem fenfuro &quandoque treturo,
nanque Ijr
n»4i».

ic quandoque falfum ; 8t ideo diftingttcndum eft : fi

veru eft: corpus enim

(cx) dicat habitudinem caufx matcnalis
fit ex materia qux mmeft corpus ,& indiuifibilis in aau^, licet
dicat habitu
fit &
corpus, dioifibilisinpotcntiatfiautcmlyfcx)
ma«riam,
dinem termini i quo falfum cftincceffc eft enim
habuiffe cor-
Wc qua fit corpus immcdiaid , anie illud inftans
•orcitatem :& Tniuerfaliter in omnr inftanti temporis necelle
eft ipfam effc fub dimenfionibus ;
hoc modo intclligcndum
&
cftquod Arifto.tcrtio Ccli,tcx.corom.a 5>.& dicit,quodim* r M.ip,
pbflibile eft corpus fi'eri ex non corpoie,id
cftpoft noneor- 64.

pus. Amplius eftdiftinguendura ly (fit) corpus enim, feu dimc-

nonem heri intelligt poteft dupliciter. V no modo tcrminatiuc, ^
«//•»/*••
id fcftjVt fiat ranquatti terminus alicuius motus,vel mutationis,
it iioc modo eft impoflibilc fieri dimcofionecn. Alio modo
cbftcomitatiud,idcft, vefit tanquam aliquodconfequcnsip-
fbm terminum motus,feu mutationis ;3c hoc modo retum eft
corpus fieri. Neque enim generatio neque alteratio , neque
,

motus localis ad quantitatem terminatur, vt quantitas eft li- :

cet augmentatio tctminctur ad quantitatcin perferam, fcd

iuando generatio terminatur per fc , jnimo ad compofitum
Jobftantialc , generantur confccutiud cius
accidentia infepa-
rabilia : de quorum numero eft quantitas , qux fubftantialcin
J

/
 Thom.i Vio Caiet*Cotnni*
cotporeiutemfcqnicar. Peccatam ereo accidit toptinuratkH
ne Auerrois:qniaconcena prima con(eqaentia,pto quanto in
fert confequencja io feoruvao.ooo tenet fecunda conrequetia^
^, .

quz rapponirjdimenfiottes Heri non coacomitaciuc,& pec acci

dens,fe(ldetermioauue:dc illis enim qua; Eunt vt termini mu*
C3rioaum,veiificamr,qu6d corrumpuntec i contrario &
quod
fuccedunt (ibi inoiccfe mutuo expellentia , & non de illis qux
fiunt c«fcCutiu^,de quorum numero eftqoatitas interminatas
jfiftti- fecunda rationem negatur confequentiaJEt ad probatio-
nem dicitur , quod dluerfas formas pr» exigere diucrlas partes
in roareriapoteftintelligi dupliciter. Vno modo yt ly (prat) di-
cat ordinem temporis : &fic yerum eft quafcunque duas foi-
,
nas fimul recipiendas in materia ptarexieere eameifediftin-
^
^m immediati ante illud inftans, in quo illae
in pl ures partes
forma; inducuntuneadem enim parsmatcri« non poteft fimul
ad duasfbrmasalteratione fumcicnte difponi, fed ulis diftin*
Aio paniuiri materiae pratexa^a non oportet quod fiat per in-
rerminatas dimenfioncs ipfi materiae inhxrcmes,fed fitpetdi-
tnenfionesprxcedentium cpmpofitorum.Alio modo poteftiri
telligi y t ly prx, dicat ordinem necc (Tatium: ita quod in in(iany
ti introdu^ionis formatam neceffe fit materiam habere prius

natura diuerfitarem partium , fc poft formas diftiadas : & hoo

eft falfum:oportet enim prius natura materiam e(Te , quam di*
ftin^am e(Te:in illo ergo , & pro illo inftanti exigunt dux fbt-
mxdiftin^laspartes materia;,fednonprxeiigunt.
^iter~ Ad tertiam dicitur, quod formam diuidi per diuifionent
fubie^ potcft intclligi dupliciter. V no modo , y t ideo forma
diuifionem habeatex fubiedo, quia in maceria prxdiuifa tcci
pitur,fc boc modo quomodo fit verum & quomodo fitfaifot%
Duncnunc declaratum eft. Alio modo , yt ideo forma diuidatuc
ad diuifioncm fubicdli:quia forma habet ulem diuifionem ta
tione fui fubic^i,& hoc modo yerura eft:eo qu6d diuifio quas
titatiua conueoit formx fubftantiali ex hoc quod eft in mate-
ria , ratione cuius compofi tum eft quantum. Sicut enim quali*
tas (equitur compofitum ratione formx non iu tamen , quod
:

ipfa qualitas prxfit inipfa forma fubie^ue : iuqnantitasin-

cftcompofito ratione xnaterix non ita , quod prxfit io inate-
tia:quia ergo diuifio quantitatiua formx, non conuenitni^
ratione materix ,in quarecipitur,yt formx A materia fepara*
oftendun: : ideo formas diuidi ^diuifioncm fubie^i con-
cedimus
 . in De ente & ctTentu.’
Stpon tamca diuilioDcm iftim prxcedere formam, fed
comitari. Vnde pacet cefponfio ad totum ptoceiTum rationis
quoniam cuic,fundamento ftifo innicens, fundatur enina fupen
boc,qu6d io czpoiltiooe noftra requitut,foxma$ non diuidi ad
diuiuonemfubieduquod patet non fequi.
OmiM
Quinta dubiratiopTxtetmiifit argumentis fecundum S.Th.
do^ioam habet partem affirmatiuam veram. Cum enim ab
omni foima fluat aliquod eife,quia forma efl: qux dat efle rei, ti«.
necefleeft i forma accidentali fluere accidentaie clTe: flcucab
albedine efle album, 8c a dulcedine efle dulce. .

^ Quod aui6 efle quod fluit i forma accidentali non eft idem ActUems
habert <

quod efle fubftantiale, ex propriis rationibus fubflantix,6c ac-

nanquc fubftantiale efl clTc flmpli
cidentis notiiflmnm eftteife
*
citer fecundum fe independens &; primum. Efle autc accidcn-
nle efl efle fecundum quid in alio dependens 4 fubiefto,fcpo
aftualis exiflentix accidentis diftin-
ex^t
fterius. Nec eflefolum
guicur realiter ab efle fubie^i aqualis, fed etiam ab ipfa eflen
tiaformx accidentalisaqua efl.Iaro enim lupra probatum efl, fli.*.?. J»
quod nulla quidditas creata efl fuum efle exiflentix. Vnde exi a.
flentia albedinis , nec ofl ipfa albedo , nec exi flentia fubie£ti,
aec receptio albedinis in fubiedlo : fleut nec exiitentia fotmx
'
lubflancialis efl ipfa forma aut materia aut receptio formx in
maceria: fed quemadmodum forma fubflantialia recepta io
materia perficit ipfamvt vtraqueexiftentiamrecipiauitaalbe
do recepta , in fubiefto peificic ipfam vt efle album recipiat:
ita,qu6d ficut forma efl ratio materix Sc compofito fubftan-
xiali, quod elTebabeanita albedo efl ratio fubiefto com^fito
«xalbedine&fubie^oquod habeat tale e fle, album fdlicet,
'

U ficuttocefle fubflantialia in aliquo oportet elfe quot func 'X

formx fubflantialesfita fecuadum numerum formatam acci*

dentium multiplicatur efle accidentale. Aliud efl fiquidem '

efle album Sc aliud efl elfe dulce.

Ectanc propterei qui S.Tho. impofueeunt opinionem ceci-
-

catam a Sco.in 4 .fent.difl.ax. ^

(ip.c.

V r (Circa fextam dubitationem , an fcilicet diflantia acridenti

fubicdapoflit intclligielfe fine omni accideotc,declaranda eft im»
primo feiuentia S.Do&oris.£^ror deinde quidam elidendus.
, Adpercipiendum primam diflinguendum efl, quod de fub>
flantia & accidente dupliciter loqui poflumut. Primo modo
Ttfic, id efl de fubflautiafub ratione fabftantix dc dc accideie
« in eo

1
I
 Thoniri Vfo G^iei.C6mhi.
io coqoodaccitieDS. Alio riiodo
Coatin^tlbqoi de Aibftaiicfii
K accideote fab ratione talis fubl^antiz
Bc talis accidentia
pninomo^ (ubltantiaefl fepatabilis ab omni aceidente>eoi
qaod cllc fubftaDtiale,Tt fic, nallam cooneaione necefTariiam'
5“'?' accidentalijalioquin omnis fabltantia cflet AC*
.j
ademi lobieda. Secundo mo do fubftaniia non poteft feparari
'
'UV ab omni accidente quia non a ptopriapalHone
i
propter coiW
nez tonem necc0ariam,quc cftimerrabiedonl
fcpropriani
non propter hancquod fubiednm dependet a paf-
« ie
'
S.Thodn qtixfhonibus difpataiis de rpirito Jk
I
libuscreatutis,qu«ft. »Jt.adfcptimaro,&
inqaarftionibosde

« accf<ientali> vtfie, ait lubtettuni

polle enc uneaccidentali forma fibi
aduenitete. Oftendit aiW
tem natura demdnllrattoois AibieAura elTebon polTe
fine pat
none. Oportetnanqueconclnfionetfi qu*
,
inhatrentiam pa(«<
fionis lo fubieao conclodit necdfariam
cfic, &
impoffibilc
^ alii.
lerfe habere.

rr«T**
intolerabilis hic caaendus eft pofitus ab
,
Aa*
” *®nioTrombctaiaquoliber.fao dicente, quod quialccundon^
ff'

non elinificaofa materia^

Ji*
tcfpt^u^amonis, Sc^ailio eft accidens , e* quo necefiariA
^ fequitur fiibieftum polTcefle fine propria palbonei funda-
mentum autem huios confequentia? eft 'quia omnis potentia
pa/fiu^eft potentia contradiaioois ; fcd fubieaura eftrolnttt
inpamua potentia xcfpfcAu pailionis i ergo cft in potenda con^
traditionis, ergo poteft habere ipfam &noa ipfam. Maior
habetur ex nono Metaphyfic. text.cont1n.i7. Sc probatur etiam
ratione fic. Palliones entis diftuiAa; funt cales quod vaain^
^
dudit oegarionem alterius , ergo potentiam includit nega^
cionem a^us : & per confequeas potentiae tc potentia eft , non
"
#4v repugnat eife uue aftu, ergo omnis potantia eft potentia con*
'
cradi£lionis.
Prxtcrca ad idem ,Poffibilc eft medium inter necellarinm >
~
& impolHbile ; ergo cum neceirarium refpiciat elTe
(bium , Se,
•V impoUloilenon circfblum poflibile refpicic clTc &non edet
Sc fic omnis potentia cum ab ea dicatur poffibile eftpotemia .

CODttadidionis. . .

Pixtcrca ad idem, Ideo potfeia palCsa eftad clTequia poteft

ab
 pb »Ho reeipw ab agentcJi autct ab alio recipit
eflc>illocircunfcriptp<juaotuin eft in Iccftliib npn eue. Sicr-
o potentia pa/Goa cx icel^.fubnoncirf,& ab^a^cntcpotcft
fabere effc nece(Eiu6 /cqoiturquodeft potenuajonttadi-
,
d»onii,feiHceteirefcDon,eire.
.Accidit aurera error hic &in principiiadc in conduUone. 1 .^, 7^.

td principiis : qaiaS.Tno. jo prima parte.quaeft. 77 .art.7 .tenc|

Intentione, & probat fubieftumcaufar^ fu* propri*
clTc
)fx
palGonis in triplici genprc caufx, fcilicet matcriahs,cfFcdiu* ^ MetA.
6t'fioalis;Tndepaieccrtorminotis,Maior autem licet GtArift. T.c.vj^
y. __11_0.-P• .n;rr.m,r*r;.>i:e
tamen male incelle(f^:^& probau: potentia en immaterialis
1 1

.cft

eftduplex, quzdam ed receptiua tantum, quxdamTerb non

folimteceptiua^fcd «iam pafliua eztenfo nomine palfionis a4
omne genus tranfihutfjdoAis. Potentia receptiua tantum c(^
peceffario coatua'rpp uaix ,jcoqu6d fi effccantcfuumaaam, ^
oponeret quod per aliquam tranfinutatipnem ilium tecipp«
teff&ficpon efifct^cceptiua tantum tefpedu illius. Potentif
^iireti^aifiua nccc|Tario nulli aftu cojeua e^tefpcftu cuiu|

fft pamua,eo
quoa o mhem aftum per ttan^utaiionem acqu|
iit 9 &: copfcqueptpjt' pcttranfmuutionem perdit, omne enim
generabile eft corruptibile, rt dicitur primo C*1L Pxopofi^o
ergo iila,Omnis po^ptia cft potentia contradiftioois ,eft iq-,
tdligenda de po teuru pa^ua ,& non de receptiua tantum,
flinc gloffam& feofos ipfc A; jext. Atift, coquin^unt. Ad fen-
fom ewm patet, in e»lo effe potentiam recepauam fqx figu-.
!*:& umeo io eo talis potentia nonefi potenuacontr^di^o-
y^.^arlotn enim nqo eft in potentia ad alianafigoram,Ariftp,
T^r6iicxt.aUegafbnbup Meraph7fie.aU caflumpooplTeiappr 16.17.
ientia pafiionum, fcd ad terminos eiuf tantum tamen con- ijj,
O^t c4um habere potentiam receptioam rmmpcus;fndcestr,t.tir, ..

^oc iU^uaalt,quqd de potentia palfioa loquebatqc;c^paiffv

^xlumeft inpotcntia adtetminos lootus. Yndcc\^ fubien hH
6kutn non habeat potentiam padiuamifed teccpciqam cantum
refpeaupropri«jafljibh|f, quila enim mutatlf^mc^iqtep
fubiedum & paflionemtbportet fubie Aum non effe in poten-
M j
'
.
.

da conttadi^ooii dc4u^ r«.

^it fiftla.
,
.^.Adudones putem, qulhus argaeqs Wtitur illpm Tromb.
nemdcbinnipoteuqa rcccpdaa prol>Ve,rcfpoqdctur.#i o4 pri-

l^lma dicitor ,qqo4 paiCoopi eads difti^oiaias ule|,qu<i4

 »?4 ThOTrt.-tvweaeee6iS.-Ti;
Viia^etti^tncgati6o<biaIteiiuf,Tehmi ej(?QiiuviiaiiflAM

1“°'* amingai." r eon. 1. ii

,.
ttn..a r«™,uaB„.aa,:fc
tentiam raffiuni cffc potmriam

:srcV*^'&
contradiftiortKciJk S
f*T-Ad dicitur, quod propofitio
prima ibi adduda ftil?
IU»*. e«.ciuod idco potent, a eft ad ciTe quiVpotcft reeS eftS
aho,r<ciiicct ab agenrc,in rno
hmtn ly (poteft) dicat pbffc

^ ad efTerquia non
:

fcofuefl vefi.^ ibalr^n

diSS« ^ % «

cft impoflibile ipfam r?cipetc

efffab al?
r*
ab aho. ? autem
Si ly Cpotcft) dicat
ad moturnicnS
rotenrLm

ratur, adnoftram poi

pailiuafola^tadcire.

'
M ,T
..i-vT “"a."”’ ^u‘**“* ful>ftantf*ab bmniaebf
dfteiSconfhfprobatur.cxfupradiftiifacildgftrouS

StdqmiaiUud.qucidUitnr maximi
&ytrt(ilmlu a«^iA5!23i
\ tu *P €»» rtitJH» ta»fa emram.qttjt/uot pifl u lUt^rentJJ-Cr

‘^“Qctuli conclufiooe.Subftanriafeftca^
^““dentium >qfaampr6bat fic Miilmi :
-n<t iel «^'Veti/Iime- Vn'*4ft
ennum ^ fubftaBila eft maxnn^
dt verf (RMP
^ j ergo frirftanti» eft caufa aiiotflm
edtltfmf ftd taHjSff
accid
 In De ente & e(!Vtitla.
accidenria.Minor verb ex 7-Metaphyik.in prineti^o patet. Ma
ior vero ex fecundo Metaphy. tex.com.4. habetur, Vbi dicitor^ T.c.i.
^aodraiaeifaliterid quod eftmaxitne cale in alii^oo ordine, T.c.^
-quod eft caufa omniu aliorum in illo ordine , vt licrficuc ignis
<iai in ordine calidorum eft maxime calidus ; omnium calido»
rom eft caufa vtiint calida. VticuraucenS nomitie Generis iq
ittera, ficut Arifto, vtitur ibi vniuocacioneteo <^6d ad verima
lem huius propofitionis exigitur, quod caufa 'commudicet
&
cum efteftu in nomine ratione , licet analogice eadem, non
enim fequitur, cattum eft caufa omniuni calidorvyn , ergo er»
Ium eft maxime calidum:quod tamen fequetecur,u cado calidi
nomen non' xquiubcd conueniret. Quia igitur fubftahtia 8e
accidens innomine &ratione entis analoga tamba'conue>^
niaot,& fubftantia maxime eft ens, ideo caufa eft omuidm
qliorum vt entia (int. ru.-" .
-y-
Quodtam*» di»erfimoJe eontinvit : quia enim fkrtts f»y 7ituUHt
^nmt materi*
^ Jernf a, ideo qt*ed<tm atcideatla frincip*lifer cooje-
materiam, /iz
^
.Qj^ia acfid^l^ia.eavirancur a fubftaptia in ^ua funt,&'e^<s ,

j^um diuerij^use^ caulis ptonenit,afngnacdiu9tii.tatem inti^ formam^

decidentia a priori ex diueiftcate parciurn quibus
jRuuncaccideocia;& ponit uesdilUa^ipnes.^. Um,*iia
_
Q^um prima cum fuis diuiGooibus eft talis,'Accidentium
alia leqdnntur principaliter formain^;3liafequuncucprineipa^
Uter materiaro. Accidentiam fequehtium formani quxd^
ebrnmunicant matertx, quxdam Vero footfepatacaxmacecia. itohaUr
'(Accidentium autem fequentium maieriaqi , qCtxdam Cequuc» fi-
tur eam io os dine ad formam geoeralem^^u je<da|nin ordine
«4 formam fpecialem, r Smnait*
'^<£ft autem ratio primx diuiGonia quia cum vuumquodque
,
operetur per quod efte aCku, & fempet' Ipecies diqnuhouieta
A agere exiftimetur, vtdicitur ]-Phy Gc.tex.eommii77opottes
forma lequi, operationes 8c opcVatiuas^vlrtooasl ;£mslUer«ual
paciatur,i( tranfmutetur vnumquodq} cattooc mqtdtiaB,opotv
tec plura accidentia eam fequi, vt ea qux propter metnix di»
nerlam complexionem infunc , & ipfam motoi fubiiciunt,&c,
Appofttii autem in prima diuifiunely princiP3litar4^.ytdiftint -«p t.-:
gUitut contra tottUtenoullum enim accidenwftfolias fbrmx \v.'.
aut folius maierir:fed omnia funt compoGtifqtenin» ad ipfam t» u* >.i c
^
quoque inteUe&iopem opn foliim aniusa cpopi^uftd totum ' '

'
. eomjj

(
 Thoif^^ Vio CaietComm.
enim eft qui prtm^
intcl^git;eftcj:go fcd^j diuifion«,qupd accidentium
qiut^
^ Ccqiawmur fptmam non vt caqfiun totalem , fed principa.
lcm»«lt»ac<lamutnilucr lequaptut nuteriam tt caufam ptiocw
paleam con totalem. Cum efiitn omnium Mcidentium caufa
^ compqUmm
|isxa.^ix
ea materia ^ forma ; fed aliquorum
cft forma^ aliquorum
principa-
vero principalis radi^ eft mar».
ifia ,5 * «otenim io attiBcialibus aliquid conuenitcompo£to na>
»ion« *«DK<n^i&^quidrationematerif:qacmadmodum fein-
^ctc. «:oimemt ferrarratiooe fbrmat.duritics autem ratione ma-
^ctiae: i tn & m oaturalibuf aliquid orttur in compotito ratione
fbrrra* *^ aliquid ratione materi*:, quemadmodum in Sorte,
fcnii r c & WPjJigcre eft ratione formar : mafculioum tcio
r^
«ioDC «natctiac, Qu* autem fit reguU ad difeernendum acri.

Uifr» afligoabitut.
^

f#iT>
pn^ vpccauODi;i4oxn}Aitta) icw
-trrifrf- iotmUpropdnionatiid<beant;»tafi.cdrcmia,ipfius formmfic
k depei»**»* a virtus &
operatio cius:(cvim non fine ifk
ttriafff* fotin»
i tpafl«»uitpctfii^o«4) dependeat oportet a
matem.
£t& cficoi^forniJttfSft io4c^cttlcnxi invcjw^ i)ur|utcTO
'
alit»
/•.rtdu '•
^ yia® op9ificfibaborc‘4niatfi:|aHwJjpcn4cntc,aJipcju.i0 otioJHp
(eeilfanatauafisimiamdcpendeuicd^cciir^fiqmdqm naturam
cieoaca^pi» «aecuam Yt fic non pplfec pperarw^t cQoi^
,

T.e.17, quent«rneclinepaf|r«pDuincoDfcqu».. Yquniquodqi enim eft

jiccidtn- propterfaamopen»iione,Tcdicicur£bcon4o Cscli,tex.Cpma7.(
r>4 C;;^aerg9inam>,kut4uplca genui fonmurumrubftaotialumi
dt>n /r* dependentium icilicer a maceiia^vt funt omnes iortnsBiina-
atmMttr tcriaici,& indepeudctuiumab ea^Tteftanimahumanat.ideo
fjrtn* dt inneniuir. dupli» i^uju accidemium. fequentium focmar»i
Quzdam
 , InDccqtp^Scefljcrttia.' aS7
.^.:Qox(]ain^mflaantafotma<Ieprnciente 1 materUy& hxe ftndtutT.
ab ca, quod tamen recipiuntutfubicAiuc iocompo*
fito : pio pterea dicitor quod habent commuoicationcna cum Inde*
jp^ria;Ttfcouie, vegetate,S(hatufmodi. fedentem
.i-QMdam veto fluunt «forma independente a materia Tt iwutnrW
^crdch^icafluontab ip(afotoaa.quodrecipiantotin folafoc
mafubie&iUC:&proptcrea dicuntur Don habere commuuica-
tioacm eum materia,vtiotcUc^ut<( vpiuotas>intelligere»ycl«
lp,^hwMrmodi. »
bl{cc arbitreris nqt immeraorescontradicere ruperiasnopc .
4t^i(;vtcumque enim cft -verum quod , fciiicet omne acci- ,*
dent eft. compoflri > vt fupia diximus : St quod aliquod acci
deo^cflfoitusiutmz, vt modo dicemus. Accidens enim efle
«licqius potefl incelligi dupiicirer.Vno modo vt completi prhi ..u
cip j eiiciciui& receptiui. Alio modo vt fuppo(iti,homo. Secun-
do modo omne accides efl compaflei cuius eft ciTe & fieri , vn-
dqaaima non incelligU vt fuppoiicum quod operatur , fed Sor-
tes per animam.Piimo veio modo aliquod accidens eftipfioa
animae,lt aliquod eft compoflti. Virtus enim inrellcAiua non
,
eftfubietftiue in aliqua pacte corporis compollca ex materia
n
St fbtma , fed eft fubic&iuc in fola eflentia animz , vnde io tec . \
~tiodeanima,texlcommen. 4 dicitur quod intellcAus oulliua
.

corporis eft adus Virtutes autem fenficiux non funtfubicdi-

Txf;
uatf nfola aauna,fed indetecminacts corpoiis partibus Compo
tnsteria &
forma fubflantiali. Similiter completum i

elicitiuumpriacipium fenlationis no eft fola potentiaantmsr»

lc4 com pontum ex organo corporali & virtute animz. Intelle
^oois autem principium elicitiuum completum eft ipGi fo-
la vixtosintellcdiuaydccdm operatio immanens ficfubiedi— J

ne infuo clic i tiuo principio ,intelligcteMitinfolo inteUedn

ficurin-fubiedo. '
ji
FroptercaS.Thom.alibi dicit, quod anima intelligit- fleut,
octtiu^vidcr, videt vt
completum principium elicitiuum» Qc%rt
Insanim nominat compoutum exotgano coporeo &'virtp($sj
a n ny mon ergo contradicunt ifta,omne accidens eft compo-
i
:

firiy vrfoppofiti ,& aliquod accidens

cftfblius fotmz vteons-’
rccepciui.Etlicectotus feripO;fi.i4e; ^
accidpoubusXubftanciarum materialium , ea his tamen innui-^
**Hoati|raaccideniium,quzfc<Juuatur formam indcpeodcQft
Wm-d«aja:fia.,i:,
. p jaA Decwc&eflcn. tt
 Vi

Thoffr?i-VH CtietComm*
*>
'£cnou qa6d antequam ponatai alterius aneznbrif^b^ai'
quare non fit talis fubdiuifio de
fio,? fngnatur caufa in litera
,

aecklentibut fequendbus materiam, qualis fa^a cft dc his quas

reqnnntnrformain, «dicatur accidenti uin fequentium mace»
f j jm^quxdam copamonicanlnt fotm» & quxdam npn : fc caq>
pttueriaft
ntforma, gft^j^j.quia non iuuenitur duplex materia altera dependens
•,

a forma ^ altera non, fient innenitur duplex forma, nulla enim

materia poteft cfTe fineforma,vt probatumfuic.
Ca.yq. 8. Jn hti tamen auidentihns materiam tenfeqmentur , inmenifr
jiuiitn- Quadam diuerfttaa.il^dam enim attidenua tenfeijmentter materiam
tium,<jua jeemndum ordinem , quem hahet ai ^ma
j^edalein , -rt mafialinam
Jiquutnr (^fiemininmn Iv^qnimalibas qner»mdiaer/ita$ a^ ptareriamredtKim
materii, ^ff>tur in detimoMetafhy. -mde remota flnm% aetimalit di(ta
inplexge akddentia non remanent nifi aqnmoee.Qnaiam tero (onfiqmuntnr mn
Mw. ttriam feenndum ordinem, quem habet ^formam generalem : O* ide»
rrmeta forma Jpeciali adhuc in ea remanent, fient nigredo entis ejl Im
Aethiope ex mixtione elementorum, tJ' non ex ratione anima. fp'idto •

pofltnvTtemineoremanet.
Signum Hic ponitur alterius membri diuifio talis: accidentium (©•
differctia queotium materiam, quasdam fequuniurcam ihotdineadfbr-r
afiirnato. generalem: quadam in ordine ad forrnam foecialem. Illa
’
actidcntiadicuncurfequi materiam in ordine-ad formamge^
•*r •neralcmj <1 *1 * indiuiduo generis altioris conueniunt ratione
magis fu 2 niaceriasquam formaificuthocinixtam habes cuV
liSnigrcdirtem toon exratiaoe form* mixti, fed quia materia
vbi calor fblis abundat./
fua talis palTa eft, put^in tali climate ,
Illa vero dicuntur confequi
.
materiam io ordine ad formam
fpecialcm,qo*indiuiduo inferioris generis vel fpeeieicbnuC-^
riunt magis ratione materi* ,quimform* : ficut hoc animal
eft%iafcuJinum non ratione anim* principaliter , fed quia xnav
teriam ad animam difpofitam talis ^aflio comiiita eft:pu-'
ii'qrfia materia plcn^ domino
aftusvigorofi feminis fubie&a
nonfoir. Signum autem v^tjwod talia accidentii fe. habent ‘fei-
Ifcet^uod fequunnir materiam , fecundum quod i*efpieit 'fbr>-
inam altioris vel inferioris generis eftquodaliqua eorum c-.-
iofdem rationis remanent compofito corrupto: &4]usBdaid ir6 •

remanent nifi *quiaoce:nigtcdo fiquidem hominis

mortui eiufdem ratioris efl:mafculinitas autem non tcaufil au--
teM'hokis nulla eft alia, nifi quja roafculiniias fcquitur- animal'
propri* materi*. &jpropicica coriuptid>> animali
" fu*
natione
'
‘ '

'i\
•
(|c Qom
 remtocQte niifixqa!boc^opo(tecinaftuIinitttfrm,iocu
id«tatione poditnr anidial.sqQidoK remanere. Albedo autem'
uttantiti materiam fequitirr ib cadaubre remanentis fecni»»
,
Jdin eandem diffinitionem «on xqninoce remanet.
'.10 ; -
QJtiESTIO " X VlI.
tdiem d€cidt»ttanmtttr0fiktiageHit9f9’t*rr»ffto.Ainr*

- ifu. riJ-
« frimtPhjiiiS,-
'
til !• !0 £TL*

Q lf ca ea <^ar hic dicuntfbir acctifit diibinm»Vtmmaigre>*

dtfeucitin AethiopeViuo&iriotruofit naArcaieni nu-
iMro:& vnibAfalitet vtrbm ilitidetn numerg accidens in geni-'
lO'8cet>rrupto.In hacdub^catibhe trtaageada funtiprim^ rcei*’
cabitili; opinio quorundamtrecundo ponetur opinio S.Th'o.tec
do tefpondebitur ad obie^a.
; Quo ad primum quidiam' opinantur accidentia eommn-
aiageDtto& corrupto ellV eadem tlumero in vtroque; intet
^o« aliqui quibafdam rerbit Aiier. ienixi taii dhlinftione .

fuam promunt itnagioationenvk Accidentia conthinnia genito

& corrupto habent dupliCenvtnodcm cflVndi.tcrmio icuni, fei-
Ucet&ibteiminatum. Accidentia iarermioata vocant effentias
aocidentium abfque limitacione ^
talem vel uJem gradum.
Accidentia vero terminata dicant effentias acctdenddhl i»mi-
t^asadhunc vel illam gmdom.Accidentia interminata ponuC
eadem numero cfTe io genito & corrupto , non aurem tetmioa
ta^vnde ficuc quantitas interminataxommuois exprelTe a Com
men.fc eadem in omnibus pobkaf:ita color ihtCTniidatuscom
'
xnunis,& idem eft in aere igne. -

^onfirmatut aurem «pioio tfta anthoritacibaS.Scractoni. Tx,t»i

bU»;Atinqteles enim primo de gcnet!a«Ohe,tert.Comm.t^.di- i
cens. fa his autem fi diqna manent in genSto Kcdfrupto po-
,
caan aefe aqua fi ambo dtopihana iur humida ;dcc,6flendit
pon effe iucoouenieos quod aliquod idem aectden^ fit inge.
nita&Coftdpfo.Ec in fecihido de Genbtatione^dift^comn;. rc., r.c.af.
alc o^feiTequod in habentibus fytnbelumeftfacilidi rran-
£nc$,dc qwa eft faelio«cofn»mpere vn«m quam d'd!b Xuetrois
qttoque in libro de Sdbftaoiia orbis ^nOn tongd principio di-
^
cie a(^ibl4mdimcnfioneS'inrerminarasqtns fitbUtcbiWcat,
xesiuaere eadem in genito ^('ed Tniuerrahiet qualuikts omnea
ommunes^nUo Jcconupio.' ~
t

t t >
%
 Thpm4^o<»iMct.Q(^m
4
ji
j
qiwlitatcf. di^o£cntt»
t)9 acetui;nxiqUoriunQpen(JE,i^^u,3 m couqippaqVir
<jMnnir^lu4 p 4ucit^?“3.gcpc/cfpdain ,ao poceft
qa f^iioc^pn pote ft faceie nijft pefi <y^.7,
ilfutr fic agenjLc^a :
tates mediaV mVtodf <^ps”vn tapicr^:qualitate$ autcni ilbe cow
r ump^cvLo
xemane^ A,c4 b;l
W
Adppef^ip ao(cju](iu 6tioncm
(it quod educai,fprma ; quo 4 eft inapo^Iibile,
Prattcrca C^alitatcs ^pi\boia5aqua#ritari quo corrumpau'
tur,cttm DuUutn coDcratiamapparcat;&fiuilracorrumpiref
ccat^uriu aliquo ini^qciia quo eadeol opoKec-geaetaHT
‘'.';P/«ter^figura cadaup4 f>.°lg^‘ & cic^tciz ,tc£ qa«
iiiat buiurmodi U no rcn^appnt cadem,quxntur a quo/ geueilh
t)u; & cqmnpp po/Ht dici i quo gencaantur poqnu>d0ivHicqm]
• • l;p,9portepqap><l^'^.‘^9
lentur per modum feqaelae , probMUivAccidcntia euixa aliqu%]
idcp coniecutiiue ge^umuv,quia 4aQ< JTormauv^^i^cofldbrip*
ad formam , modo ifta adcidf ntiaj^epugnant fotm» nwM
gi$quam fequf otuc,cam:c\ii.a< dl quia lu|) ^ala «uU^
u^risadcoirpptioucnvt<;nduqt,^ 4wW} 4 cpiinio.T, n ioit| (lii.d
^
'f
ifn ,CO^CJLffjSnf)Qt^ -rb i
Ntnfuat 5:*l

aVp ad^iecundpm fcjeQdiHnA^;Tboim(Ui:umie^c opi-^

pjopc^^oqlluraaccidciiadreidfffl numeto io geui^.
&.coriup5o^qquitur cQiq)h5^b<pd&cio«< oollrvpxincipii«*}‘
l^^m 4 wUuip accid«* matBria:jSf noa dacuT'» •

qi^rsa ^ima/ublf^uti^lii^cpmppfitoiimpollibilediidcnt}
dffi4999f
ipigtaretii fiq«dc^ »c-j
cidens defubic 4 o in fubicftu4Hi^(rpt idcfn,dc -iioaiov^-
j. ,
N(^<^^ipBcsp|p.nqpcjadd'aw c«o4#fioncra aifcra0*,i.q»5u -

oppttqt q^ppc^acitcs iUud. peiocipinj

^ iToafoima.fgibftap-)'-
tiali^q^ gpplaujbo qup.tn.^o Jbo4 £( pplfibile , ficquomodft]
a-* * :»• ,a'
. .

^cciitnt^- fCcidAUS qoadropHciWl fiOO^gia

oppod^wfaQ contrario vt ftigu«T i,

^p^'^'aca^ 9t5pf;?^dd ad,aW^ confciuaiiui agooxis,TSW,l

ritmpitmr
^
'
“'?*?
’
^ ^^'fcccdcote. Tertio ad cottuptionem
fu$i 9 ^iff:(^j^»Iita» coauarpitufilHomino
,

a^^cmpyipfiMS© ? 5 rmini;i,y; Similitudo dAHoic «opitaulfcx

p^cmpto. & qdiaquot modi^(dicuuc.Tau»i(Oppfifil»J(:uai«
CPC
I >
 •in

*n>t Jicitur & tcliqcam ,

aCfcidcns, gcheratiilt ^Ijadni- QjMtmor
modis gt-
|)lieiter. Primdab a;^crityfibifiriinipcitranfmutldonita :^
ab^ne caHdo: •Secundo ad jprasfcntiam ntrtit»r
cut aqua calefit
•agentis iirfieri & cflc,viil\iinVn iri aere fit a fole^ ^?ac?chttfl acfideitt.

TerdS ad generationem fdbiiifti'^‘vi: rifibile gencratdt

mine genito', X^artd ad genebatidncnltttmini i VfS6ti:6 folo
rilboexiftehtCjiftstimad alrerius aibi generationem conTur-
'jgir in Sorte fimilitudo. Edicet rimnibriS iftisitribdJs coijtlifr

gait accidens fecundum totam, latitudinem corrumpi nullrit 'i

carhCn illorum modorum conuenit accidentibus omnibajl

fertius/ Cbmmunenanque eftomi^bus' accidentibus c^
xumpi eorum fabicAo corrideo cum accidentis elTc fit iji vk
eifef iSc ideo rufficiens caufa cbrcmtibniis' accidchtiuna reddi-
tur ^'(^n^qdb fubieifto corruptio amgnatiir. Y
nde cum ex aeri
fidgnis ;lfcet non oponeat Corrumpi calorem aeris ;.fedp(;i-
'tiUs intendi : «^oia tamen aer qui fubiedum illius eft corrum^
pitnt,ncceire eftipfum quoqu^caloremcotrampiabfquccoj^
ttatioadfolumfubieftidcfcftura'. . , . .

]^rop:erea apparet qualiter peccent peicato fallacias Iconle-

quemis arguinChta ea', qu* qualitates fyrhbolas & dilpofitiol-
‘Bcs pro foriria 'introducenda faciences', ^uia carent cootrario jr*.

coftUriipcnte, remanere inferunt: ^ ^ ^ ^

r
^ ^ ^ A
Et notandum , qu6d quando accidens g;cnctarur ad gener^
tionemTubie^i , vel corrumpitur ad corruptionem’ (uble^;
tUDCcum eadem adio terminetur ad vttunque ;a<l fubieifbiiA ^

'per{c,& accidens confctutiuc non oportet quaerere aliiidgq^ .

.

nerans vercotriimpensnifi gcncratiuumTelcottuptiuumfub»

icai.tdem‘cnim eft agens, quodytrunque fimul& eadem dpel
ratione facit,ficut CUm ignis, ex aerC ignem generat alterando
acrem , In fine altcrationis acrem Corrumpit per fc.StConfecqi

tiui calorem inkoduftum i &

vniuetraUter bmnla-accidentiaj
qux io aere fubicbtiui erant ea confecutionis neceflitate : quii
accidens fine fubicftoi proprio rcdianetC non poteil Sc, in eo-
dem initanti geficrat ignem per fe,& Calorem confccutiuc abl^
que alia media alteracione fimllcm balori ante illud inllanl
bx ioltanciSimile a*Utem cli iudlciutii ddquantitate &figiita^ _
aliis dilpoficiooibus , accidentibus fimilibus in genito & cor^
rupto : omnia cnimilta cooComitatiud producuntut, &: ideo W“- •*
non oportet quzrete generans nifi quod fubiebtum generar‘ iL.nu-»'
ct ctfmfupra^jftalofpcxeris, videbis , quod fimile a fuo fimilf
 Hi ThotmlrVI» OHM^Comtli*
concpttitaUjUjC&^erMcW qvandoque con^gkim&fiEf
oppo£[cvn[t4oQn nniiucppcoioitatiue ,pcr accideni geaeiati
t i>i >««
foutingitiprpin accidco|. Aii^w ergo quoties di|cit eademre*-
.«.i 6. ®*“«ej^^9p«o&coiruptp.cadeinfpecic,tionnuiDeto,ai{;
^ apcidcns.Yvriaturpoim vnius tjuiijcrjlis «non proi.
genwauonfs r Un,'fed fabicfii cottuptioocm.FacUior quo-
.
^ K*®“*o* *p Habentibus iymbolatn , non c* identuace » nu-
4'?
fymboH aceidemis , (ed ca non icpuenantia ilUu» in a-
^ 8^^o^«lp^cndoKqHenu.EtexHocquodforHiarfubftanwa
Kiid quibus fluunt umiles qualii^tps fune HniiUorestex effe.di
bus enim natura caulae inootercit^uetrois autoip(li faluaradp
pri» HcOcodetn m«do gldflctuf.
mmm. Ad rationem autem oppoHca; opinionis di.citqrf,£C :adptf>
|oan\qoidcm,qpdd educenaformbm in Vltimo inflanti »eil ge-
nerans extra , nqn per aliquam asionem , quam in fUo iolhmti
^ciat.rcdin tcr^ooadlionis , nudam materiae clTentiani attin
gens. Vnde , cum dicitur, agens extra , non poteft educere for-
mam , ni6 per qualitates medias introdudas , vcinmeft p dum
jtg^on autem , cum cll in termino a£lionis. Sufficit enim ic
cogitur alceralTe ad materias cxpoIiationem& dirppficionem
fccuodum dicitur , quod qualitates (ymbolae ,4: limilia,
^iftturn
eortuinpiintur per accidens ad corruptionem fubic<^i a cor-
tumpqpteperre fubiedlnm-i oecfrullra in eodem infanti cft
primum non elfe earum,
& primum clTc fimilium,fcd ivccella*
'xid necelEtate materiz,vt didum efl.
tertium dicftuif (quod figura , cicatrix &Huiufmodi pro-
*"***• 2ucnnturconfecutiuc,& per accidens , a generante eorum lub»
je£lum,rcilicet cadauet : nec eft verum quod fola illa acciden-
,
tia generentur confequutiuc,quar Tequuotur formam , fed mul ^
taaccidemia fequuntur compofitum ex neccflitate maceiiae,
quz funtjlicet non incompambilia : aliqualiter tamen oppofi
taipfi forma'vt patet de le^t ideo dico, qu6d figura ^ & fimilia
fequuntur cadauer ex neceflitate materix,.qvra fcilicet agent
scutale non poteft tam cito, dirpofiiiones pe'r to't .traofmuta-
liooes radicaus cotrumpctetbtaliter , & ideo jfimiles dirpofi-
tionet fequuotur:3c quia non funt facientes^, pro.fprma geniti,
i^****"^ ided ad cof ruptionem properatur.
tUi»fa Et ^mia yniijinq»t res indimd»Atut tx meterU .
ceUecMtxf
ixgentreytijpeiieperfitamformum , sdee accidenti* ^udcenfe^»»»^
tmtstateriamjnut accidentia mii»id** etia^ in^inh-
 ,

be In & cffentixi
kmttlttjiem f^etUl iifferunt sii(tmcem.At(ideutiayer»
^miHtmrf»rm4m:J»mtfnJ>rUfMjii9nrs yelg*neri*ytljpteiei,yndt ht
^•*»‘*'**i
fdrtkifantibm maimrAmge»erH ytl
f^Uec»nf«qmitiH' iii\>*mine fnnUm^fitkirifm (cntmfft €X aliena
iffrthtHfitnt hnnimif. •
^
Hic ponicoE fecunda diuifio accidencium.qax tali» eft , Ac- ^
7**"*
cidcmiumalia fuot accidentia indiuidui, alia font accidentia
genetis rei fpecieL _ ,

Duplex autem iotbt i(U differctia ponitur. Prima eft > quod
accidentia indiuidui confequuntur compolitum ratione ma-
terixptincipaliter.-accidentiaTetofpecici yelgerierisfequutt-.
tut compoCtum ratione formx. Secunda eft , quod, accidentia
indiuidui funt ea,|penes qux attenditur differentia inter parti-
cularia eiufde fpeciei. Accidentia yerofpeciei fiue generis fune ,

communia neceffario omnibus indiuidnis illius fpeciei velge

neris. Exemplum , mafculinum yii foemininum funt acciden-
us indiuidualia:fequuntur enim materiam, & penes ipfa diffe-
zunt Sortes & Bcrta.Rifibilc autem eft accidens fpeeificumtfM
quitur enim intelle&iuam apprebeniionem,&: omnibus homi-
nibus neceffario conuenit. Ailignatttt quoque radix proximx
^
'

dtfferentixjcum dicitur , qu6d materia eft principium indiui-.

duationiS|forroa autem eft, per quam res in genere yelfpeciti
collocatur-Ex hoc enim quod materia eft caufa effe indiuidui
lis vthcjfequitur quod Itt etiam radix accidentium confequen
*\
~
- dum ipfum effe indiuiduale: aeper hoc accidentia indiuidui
fuot qux confequuntur materiam, ex eo quod forma eft ptinA ...

cipium effe genetici &fpecifici, oportet quod eti^ fit caufa

proprietatum &accidentium confequeiuium fpeciem yel ge-
nus: & fic accidentia fpeciei line genetis fequuntur formam^
Secundx yero differentix ratio eft quia cum tam in foritu fpni
cificaquamgenericacoucniant omniacontentafub cis, opor-
tet etiam proprietates earum omnibus effe commune». Cuna
autena penes materiam differant indiuidua, accidentia quoque - ><

matetiriia oportet effe ea , fecundam qux ipfa particulariain-

cerfe differunt, vt effedius p|oportiooabiliter propriis refpon-
'

4eant caulis.
.
Accidunt hic duo dubia circa litbram. Primum eft qualitet
Tcrum, quod accidentia fequentia materiam fint ea penes
fit

qux differunt indiuidua in eadem fpecie, quandoquidem qu^

titas fcqaitoxmatcxiam>X( tamen eft communis omnibus. i»».
‘
4
 V - • . '

i«4 Thorti . j VI6 Ciiet.Comm?

, (iinidQtscorporisfc inferioram.
•T.c*p.i\.
^
Secandum dubium e(l,qaaliter verificetar quod accided^
"f.Ateta, ciafeqaentia materiam non fine paffionct- generis , 'vel fpecie^
cum marculinum fermininum fequantur materiamt&tameii
&
&
pamones animalis, vode animale in eorum diffinitione poni^
doftfKi rar,ficut fubtedum in difiinitionepaffionis,Ti lo.Meta.tex.cd-
ateidetu Inen. IJ. habetun Similiter quantitas videtur efTe pa/Hocorpo*'
fiquenttd rii de prxdicamento fubftancix;& tamen fequitur materiami
matrriif Ad euidentiam jprimi fcito verba illa fcilicet accidentiit fe»
,
imdmi. fjuentia materiam lunt tia fecundum quzindiuidua differunt^
d»4, non efle intelligenda vnifotimter fcd difformiter. Indiuidua
j
^nim differunt penes accidentia materialia dupliciter,velquia
num eorum habet voum,& reliquum aliudtvciquia vtrunque
habet idem, fcd alio tc alio mobo. Verbi gratia Sortes &
Berta
,

> differunt penes mafculinum & fcemininum, ex eo quod ille hd

bet ma(culinitatem,illa focminitatem.Differunt quoque penes
fuas quantitates ; non ex eo quod ille fit quantus dt illa oon^
fedexeo quod non eodem modo funt quanti: nunquam 'enim
inneniuntur duo quanta omnino fimiliatfitibus fiquidem pro'-'
priisdiffitneneceUeeft. Quantitas ergo licet fit communis om
nibusindiuiduis,quia tamen non vniformitereisconuenit, eft*
fecundum quam indiuidua inter redtfeiunt fecundo modo.&
hocfofficin V
fafionti Ad inteliigentiam fecundi notandum, quod paUtones gend-
tfnfrmm fumfuntdupiicest Quzdam conuenientes eis ratione
formaj
d»fU(ti4 genetica;:dt quardam ratione materis. Ilia qu* fequantur
for-1
mam
,vocarx funt hic pa/Iiones generum } 3c nonillzquttfe-
quuntureorum materia m,propterea quia natura generica ex
iuafofma efitalisdr non ex materia animal enim eft animal
i

ex forma,& non ex fua materia. Vnde cum in propofitoanx

malis , paffio ratione formz fit fenfibilitas', dt ratione materiai
mafculineirat vel foemincicasi diuerfis rationibus moti Ariflo;
so. metd. in Metaphyfi.de Samit Thom.hic dmerfimodd
^cutl funt.Q^ia
7’.t4 xj. enim eft pafHo animalis ratione
macerix, ideo vocata eftibt
y.metapi pafijo.^quia autcm non ratioucformz , ideo
hicoon efldida'
'T.cap ,ji paflio.

Similkerdicendilmefl de quantitate, quia feqoicQr corpus

rationorhireriar : fequirur enim, ipltim fecundum id^quodeft
in potentia diuifibile quod non cit nifi materia vt indi uifibi-'
, ,
luM rerum immatcriaiiu m-eilendit. £( nota oaod hate fecoU'<>*
d*
 daUiatfio ftccijenttmh 'tion differti pqma pef liiitnibridiai-
ra-
JcBriaicadert wiitti htiiiis& illius membra , fcdfecandum
ptionem, quia illa dinifio accepta cft pencs pfimAs carmn
ladi-

'Ces, materiam fciiicet& formam, ifta autem penes

fubiefta,qui
bas appropriantar,rdlicctgenas,fpecieni,&in<iiuiduum.
Scltndum etiam efi , tjuid ali^»ando accidentia ex^incifiUaffen^
Hahbmcaufantnrfec»nd um aStnm perfefhtm , fient cdifit inigne,cfk^
fem^er a£ln efi calidne. Aliqnando -feri fecnndnm aptitndinem tanti»
Jiicimflementum accifinnt accidentia ex agent» exteriori '.fient dla^
fhaneitas in aere,qna completur fer corfm* lucidum exterim:^ in ta^
lihm aptitndo efi accidens infefarahileifed complementum quod adne-
fsit ex aliquo principio,quod efi extra ejfentiam rei,yelquod non intrdt
4»n?iitutionemrei,efi jeparabile,ficut m»ueri,^huiufmodi.
Hic ponitur tertia diuifio accidentium. Quxdanieaufan-
tur ex principiis ciTcatialibus fubie£ii fccandum adum per-
fciftum, quxdam fecundum aptitndinem tantum. Illa acciden-
vocat caufari fecundum aftum perfefttim cz effentiali-
tia'
bus principiis, qux fecundum fuasa6kualitatesezintrinfecit
principiis lubiem in ipfo duunttvt caldr in igne.IUa verb dicit
ciufari fecundum aftum impcrfcftam ,fcuaptitudincmtan-
^fdm,quz non fecundum fuas a^ualitates, fed fecundum quafl
dani inchoationes ex principiis eirentialibus fubieftiinipfo
iuunf, Vt moneri furfum hiignc ex principiis ciuscaufatut
Ibcundum fui inclioationem,putaIcuitatem.DiiFcrunt autem,
'quia prima & fecundUm fuas aptitudines ^ & fecundiun fe ^
iofeparabiiia fune a fubicf^is : focunda YcrofecUndumfcqui-
*de‘m funtfeparabilii', fecundum autem fuas aptitudines noq
^
^oiTuntfeparati. i^igne enim neque aptitudo ad calorim ne-
que calor ipfo rcitiancntc': motus autem furfiim non fempjk
inedigni.fed aptitudo ad mbtum furfum.putaleuitas ell ini^
parabitis ab iplo:& Ciatifa horum cft quia ,
in illis ipfa a^uali-
tas accidentis ex folispriotipiis eiTentialibus fliiitnniftisvero'
^
^ aptitudo tantumex folls principiis eflentiatibus ffuit ripfaau-
tcm iflualitasaliuiiddezpcdaturex aliquo , fcilicetexttinfecd
concurrente, vel agendo vel non prohibcndotvtpatctincxcm- T.c.t9.
pio dato de mdtu furfuna,q^i non incftigni,nifi in aliquo con- PrimaS»
^
ciirtcnte excirinleco tcmoucntc fcilicct prohibens ,& diapha- enneU^f , '

deitas' dOn eiladu in acte,nifi concurrente eztrinfeco.illumi- lo.i^tk.'-

nanteiliimen enim eft aftus diaphani fecundam aftum, yt dici- i.^ ^ .
' ^ ‘‘
tur a.dcanima,tex.comniea.6^.
 Tho^^Vio Gaieti^Qmrii.*
.Profiipdiorcm au)cem huius diuiliopl^caaliupa^cwexpti-
jnafecun(lz;^io^,i^(i fecundum , qoodrcilic.ec ideoaliqus
iccideotiaofiuatur cz principiis eircntiaiibus infepaiiabilittf
Iccundupnadun^i^mpietuin, aliqua reparabilitci fe-
cdodum adum complccum , & inrepacabiliter fecundum aptir
tddiAcmiq uiailla fequuntur J:ri aduaiitatem ifta rero potcna
,
p^iurem.Q^od fic intelligo, quia rnumquodque agit fecuo^
qum qiiod cil adu:patitur autem fecundum quod eft in potest
tiaez lulhciente eiadualicace procedit quod accideds ik fd
complere producat , & per oppofiium ex infulciente aduali-
tate,& confequenter potentialitate exquagmoisfuficientia
eft, prouenit quod res habet accidens io fe fecundum aptitu*
dinem tantum;& quod ab illo expedet adualitatem feu quo^
accidens fepatabile fit fecuaddm adualitatem « quod idem
eft.

Amplius cum efie & bonum adualitatem (cqtiantnr, & noa

eflc& malum potentiam; ex adualitatereiprouenirc necelTo
‘eftclTc accidens perfedum & infeparabilt fecundum aduni
apcicudincm ; & per oppofitum ex rei potentiallutc proce-
dere oportet iocompletionem accidentis feparabilitatea. e^
,
IUS fecundum adum: eft enim fepacabilitas ipla quoddani noa
*^c,c4m nihil aliud fit, quam negatio neceftuix feqqels^
lui effe completi ad cfiefubiedi. Intelligete autetn hicvtfu^
prd/cilicetquodexadualitatefubiedi aptitudo eftiei poiefi?
^iuie autem feparabilius accidentis fecundum fuam adua-
litatem.
Aduertendum veto eft,andd fand.Thom. pafilooes,qoa: di'
cuotapticudinem non collocauit fimplicitcr intet accidentum
ex cfiemialibus principiis ftuentia : fed potius ipfarum paflioi
oum & aptitudinem adus quos fecundum incompletum cfiV
aptitudincsTOCauit.Fccit autem hoc: quia aptitudo defenod
habet rationem alicuius per fe produ& feu ptoducibilis , nui»
Ium enim naturale producens incendit aptitudinem, fed aptunS
Whismdn eft nanque opus rifibilitate ,nifi Tt rideatur, vnde Ac
nfibilicas^inchoatio quzdam tifos eft t p.topterea igitur inter
effedus enentialium principiorum aptitudo noneftfimplici^
••
*•?.
terpoljta,fed ad^
quia non ipfa , fed eius aduscftquia prid-
'
cipiisptodudiuis intenditur :& quia aptitudo nihil aliud eft
qoim inchoatio ^uxdam : inchoatio autem eft adus imperfe-
17 .-- '
dus , ideo accidentia fecundam adum incompletum apUtiiq
i\
dmei
i
 %

; .
JirpeTntc A rflTentlfc r 'l«7

^iDCt.TQCinrar. An^cjuim terminemos cradotnm de diuerfi;»

accideaciuti^ijaarmai &D omne accidenrhabec aliquod ^ub
icftam ptoptiuo^^auc aliqua accidcnua. Imc ica cemmuai;^,
^a6daulii propria. . .
^*'**-^^
Eftaateoa raciodubiuudiiquia fi omne accidens eft pro-
p^iuin alicui, cum proprium coDUcniatomni.folii&remper: f>’*

pullum accidens erit lepatabilc ab eo in quo eft.lnc^etci;um

(oli & femper proprio fubicdo.
AmpiiuSjScqucietur femper corroptionem cuiurcunque ao-
cideneu 'cornicem fieri corruptioni ftibftsoux,ficut corrupti} ti
Abiii corrumpitur homo.Patetconrcquccia, quia corrupto pro
ptiOpOccelTcell corrumpi illud , cuius cft propriam ;aliter non
conaenirec ei fcmpeiihxc autem experimur clTe falTa , rt paret
&
in accidentibus communibus adibus fecundis.
- £x oppofico autem , cum omne accidens fit di iHaibile , in &
(^'fiinicionc cadit fubiedum , de quo accidens per fe ptxdicn»
cfir,vt patet primo Poftetiorum,& fecundo Metaphyficx,opor-
iei quod omne accident habeat proprium. & per fe fubie Aum:
jperiehanqaefupponUdeomnifemper&neceirario. qAtVit^
^
Adhuiusdubuacioniscuidcntiamlciendumeft,qu6dcdm
ipodS.Tho.inquxftione de vircu,q.i.aitic. 5 .fubiedl;ttm habear
Uiplicem habitudinem ad proprium accidens, fcilicet fallent^ \laP-
tis ad fulteocatum,poicndx adadlum Ic principi j ad principia- ^
t^:ficui calor ignis nonhabet clTe,nifi fuftencccar in igne, Ic T^tap.it,
cft forma accidentalis eius , Ic oritur ex ipio : fecundum quod
participat iiUs conditiones ,petcft dici accidentis fubie&um,
& fecundum quod ab illis habitudinibus recedit, potell negari
accidentis fubicAum.Ynde ptopter defe£lum pnmx,qux pnn
cipaiiot ell| dicitur in primoPofteriorum,quod nuilumacci-
dens eft fubic^uc in alio accidcntciquia videlicet nullum acci
dens potell fullentarc aliud,fed /ola fubftamia, quz cll cos per
le,aliis fulcimentum pixbctcireodL
Q^ia autem aliquod vuum accidens potell comparari ad
aliud, vt potentia ad adum , It quandoque vt proximum prin^
cipium ad principiatum : Ic ideo conceditur etiam vnum acv
cideus elTc lubie&um alterius, quemadmodum fupeificies di>
ciiurfabic£lumcolotis,quiacllin potentia refpe&u coloris:
fc dulcedo clTc in calido Ic humido quia caulator ez calido Ic
,
humido.
Poteft ergo quadruplicem inteJlc&nsa habere dubitatio
mota.
C
 mori. Prim6 intelligi , ri qnxfartir, ak
nabeatproprinAlfdbicftain vtfufttfiiriauadj.SciiJando.aQ hii
^
beatptomiuTnfubicfttnn tpotriiri'3M.Tert1*6,an habeat pt<^
^
prium fuDi^ftum vt principium. Quart6, an habeat proprinilj
vtfuftcntatiuum potentiz,&prineipium uniul.
,

fit fecundum primum fenfum^ tefpondet ur

c ^
n^gaf
^ Hnd ^‘o3 fcifrceromni accidens habet proprium fubie£lditt
:
in ratione fuftentantis vt probant rationes primo inducat;
,
^ultaenim furit accidentia, quas nullurti ptoprium rollenrins
fibi vcndicdntjfcd communiter multis infunt. vt eorum fcpl|^
'ratio oftendit. Separatnturnanque a Tubilantia fuilentante ei

naturalirerrcmancntequod de propriis accidentibus dici nod

poteibEadem quippe fubftantia abfque fui mutatione contrai
'

ria fuftentar,vt dicitur in Prardicamentis; \

Siautem iuxta fecundum fenfum dubitetur, refpondetur a^
firmatiudiquod fcilicct omne accideris habet prdprium fubie>
ftum in ratione prdpriarpotentiaf,eo quod quilibet a^us re-
fjjicitptopriam potentiam-.ficut enirp aditis tefpicit potctiai^
adlud talem potentiam ,
fic talis &
aduslpecificus potentiam
fpecificeiaccidchsautetfl omneaftus quidem cftiigtturbmn;
accidens habet propriam potcntiam,cuiuseiladlus; propte^
quod tertio Phyfic.tcxr.Commenr.io. dicitur, potentia ad iiifip
mitateni eflalia a poteiitia ad tanitateni , eo quod fanitas efl^
aiiild ab infirmitate:& ii.Meta. longo procelT probjtur,prip*
a

In rdtione principii ptoprij: eo quod habere fubteaum pro^

priuha in ratiohe principij includit fluxum illius accidentis!
tali fubie dio ih genere caufx efficientis, eo modo quoduor^
,

cfFedluum ordinem inrcc fefe habentium piius eflcaufa cfFe>

iftiua eius, quod neceffatio primi prpdudliuncm fcquinir, liu^
illud fiibiedlum Gt receptiuum accidetis, vt quo, (iue vtquoth
patetquod non omne accidens fluita fuo receptiuo cffedlin^
fed multa fune, refpcdlu quorum receptiuum pute pafltue (c
Kabitc : vt patet cuih fpecies cci fenhbilis recipitur in (nedid^
(ue in fetllu'.
Si autem quarto modo. intelligatur quxflio, patet quid di<
‘
eendum fitincgaiiu^"dhfffi rcfpoiidcce oportet.
•

Sed
•
1 .

..,,Ia-Deent«j&€0enti3*;’ r
aduertendura eft.<|a6dhxc,quas diximuSj,ptelli'gi
^jaudcaecidenribuSjCciU^et fcorlara acceptis aftibus,ac^o£-^
fomaptuudinibas»loqueado nanqjde accidcntibu$,vtS.Tho*'
acciacn*^
ialitcraloquitui:fciUcctDon iudicando afti^itatcs
tUKq/coi;fuin ab j»ptiiudinibas i diccrcm quod
omne acciden»,
h^^uodainfuamiadicalemapticudiacm habet idiquodfubic-. ,

dum proprium potcnti*& princJptj»,

in ratione fullcntantis
licet non fecundum fuam adualiwtem , eo
quod aptitudo ad,
uk accidens non eft nifia tali gradu fublUntiali fluat medi*-
t4 vel imincdiatc.Jcconfequenter nili in tali gradu
fubiedmc,
ftjllentetut immediate vel mediate. Verbi gratia, Lumca Ic-.

eundum fuam adualitatem & fubftantiara,! cet (i t ab extrinfe»

i
.

cp, dt fit accidens fcparabilc ; tamen fecundam fuam inchoa-

tionem fcu radicalem aptitudinem , puta diaphancitatera, eft ^

h^parabilerdc fluita certo gradu fuoftantiaU communi fupe- ^

(iQtibus&iofctioribqs. Et fimilitct fedete Licet Ut accidens, ^ ^

pgc accidens tamcivfccundum fuam aptitudinem eft proprius _

df.noouatum conucnircnificertoenti ,putaanimaJitali,dec. .

ftiiitcnim aptitudo ad fedendum ex fuis principiis-Similiterdc . .

videre licet accidens fcparabilc sradicaiis tamen aptitudo

fix ^

ad videndum feparari a tali animali non poteft. ,

^Exhispatctquomodo.advttanqi partem rationes adduAat r»

TCium concludunt diuetfimodc. Naro loquendo de acciden- ^ ,
tibus fecundum luas clTcntiasdca^ualiiateSjConclulio ratio-
num primo addu^larum conceditur , accipiendo fubie&um
in ratione hiftencaniis, 8c ptincipij. In ratione autem poten-,
.

tisfalla eft conelrtlio.vt dhfturo cltNcc probatio conua hunc,

applicata fenfum vale'^t:co quod cum dicitut , quod proprium,
conuenit foli,oroni&fcmpft> intclligitur dc ipfo proprio non
, fecundum fuam aftualitatem ,
led fecundum apticurhnem. Et
iirudiebe cum icitur quod ad corruptionem proprij delinit.
fi*bije^ura,iiy;elbgitut, fi CQtrumpttur fecundum aptitudinem,i
nqn autcmfec.Widu9r a^uro> vnittctfaliier loquendo. Vel d|*o
c^rquodiofep3UbiUus,&huiufmqdi noq cooueoit accUi
denti, vt refpicit rubic^um in ratione propri* poteoli*,fcd vcl
foj^ntauuum^pirincipium. Loquendo, autem, dc accidetibus ^

fecundum fuasaptitudmes, patet quomodovUpucepeccantJ

OicQ enim. quod nullum accideus eft fepa^ilc. fecundum :

aptitudinem tadicalem laltem > fed coxpunr iubie^D-nccelIifri'>

xt9;AC;qq64 cotjuptO,45cidcptcIccuii4uoi.wlcfR apqtUdincmi
 *7b
poceft rubieftam corrurnpi.Ratio autem it^
oppofiWiA^^a^
concludit, quod omne acctd£s habet fubledum de quo
,
przdicaturfecundu fe, rei fecundum fuam aptiitudinem.
Cohi '

«im eiusfitaAus, cuius eft potentia (ytdicitviaSomDole*^

^gilia) idem fubieaum erit quod cadit in difinieionein acef-J^
X. «niis,fecundum aptitudinem & fecundum afttknrficnthomt^*^
debet poninoD folum in di0lnitioneri(ibilis,rednTus.StaiiC’
ergo ifta duo fimul quod accidens fccundiitte faam adkiairch»' -
,
tem non habeat proprium fubie^ium ,cuiTniuerfaIiter foli^
femperinfit: fletam en habeat propiiUm fubie^tum
perquod^
di fliniri debeatrquia ad hoc fecundum rufficic,quod
fecundanif^
fc vel fecundum fuim altitudinem per fe de ilio
fubir Ao pt^i^
Atditn dieetur.Adprimum veto fufiicit accidens fecudom fe tantuih^
‘^®P**^‘*^*riperfcdcfubiefto. u •

frtt» nc» Stemndum eft a$ttem,q»id in nuidtntiim imAlhnni» fmmmntnr^

in difftrtutid J^eits, ijnam in /nhit/mtin ^niu enim in fnb* *
f»nt :

•fridiia mnteria fnma jfiibfidntialifit ferfe ynnm/ma tjnadnWi

mttojid natntaeKeernm tommn{licneref»ltante,^nnfrefiiein Frndknmekn^
in ahjfrn te&ecatur idee in fnhfiantin nemmaeentreta,qnn^tri^^

£1» pre. t^fi**^H**f‘‘>»f^freprieingenereeffedicimtnr,fitntiemi^‘ret^jpk<

frie funt ^^**^*"^*^ Antemfe^ayel-mntetin eft m.Frddietti»^
in predi- '’^f*^*^^^de^nifiperrednni»nem : fient princifinin genere frinti»
famente, P*f^>** *jft dicuntur Sed ex accidente f^fnbitilenen ynnmftr^ fit
nen refnltat ex eernm ceninnltiene abqnanatura\ cni intettu i
fit“.ynde
ttegenem ttlffecitipefiitattrihnkyndenemina accidentium ctncr e»'
Hue ditia ntnpenuntur in Fradicament» zfient fheciet tel Tenerwrt ^
aiium yelmuficum yHififrrredutlienemJed
fiithn Jitnnvtm qned^
abftrutlafigmficaBtur,ytalbedr flr mnfica.
! In *hsc tertia parte capituli
huius determinatur ,quomodci
»

accidentia fe habeant ad intentiones logicas': fle prim^i'quo«'*

modo fc habent ad cfTc in Prardicaroentoideinde vnde Afniai<id
cur in cis genus fle differentia. Qu^o ad primum ponit dUMf'1
^
Moelufion«s,fcilrcet, Accidentia in concreto non funr prepiil^o
in f'rxdicaaiento. Et accidentia in abftrado ptoprid funt^fla^
FrxdicamcHto. ~ -jb
•
AdqoaiumeoidcntiaBv feicndumcfl,qi(qd'accidciina
kent uoemmoifitn cfrcndi,fciiicet effe in aHof ; notoem^nrrftbt •

iu6 inEnt^icuf; Habent autem daos modos -ietdlligendi, ed^

qaodinteltcdi:cls>ftnatos,^a,qux funt adunata itvre,diuid^^
tfiliueiJigtifitw cniib qukndoqae cointeUigeodefibi iiibie-'
. '1 ^um^
 '

i AT “in
• * '

ftVm. ctii iafnn^iB^fDte^^^ per mo^dm' accidentis ;^co

qupd accidentis e(fe eftin alio efTe. Quandoque v^o intclir
giintttc rolicaric,oon'cointelligendO}rcilicet cis fubiedam^
CQiTecuhdum jrCm infuDt; 8c tunc inteiliguntuc per mo4unni
r&blU'n^fx:'co qu63e{reperle,id cll folitaticrpiirubftanti^
cpnuenit : accideatia enim fcnipercoini|c<^ent, ^umautcnl ActUm^
tooduifignificahdi non fundetur Tupet modo eiTendijfcd^n-
telligendi , ficut habent duos modos intelligcndi ,Jic habenty*'”?^
duos modos fignificandi. Vnde hgnificantur qiiandpquc con-
^nificando fubieAumi& tyme lignificantu):.pec roodumaccir
dentis, & Tocantur ligoificata in concreto.: vt album, nigr{i,&et ,

Quandoque Tero fignilicantur ipfa fo^ abfquc fcHicct fub;>

i^i con(ignificatioae:8c tunc (ignificanciic per modunt fub^
^ntlae , & rocantur ligaificaca in ablira^o, vt' albido & ni-
gredo. Abftradum enim & concretuniih accidentibus , Ii-
^et differant in modo' jSghiiicandi , id 'penes configuifica-^
» fubiednm ,
^^oon cbnfigbificarc iltud cobueniunt tamen
:

la hgnificatione yphnsformx accidentali$. Album enim pu-‘

^‘m qualitatein' Prxdrcamentit dicitur) li-
(ignificat (ficut in
ciit& albedot.fed album hguihcatalbedinem in fbbie^o,al-
^do autem fi^ificatalbedinem abfqi^eillo. Qjjj.a igitur ac- ,

cidentiain concreto totufp coniuo&u‘mj^portant,puta ficut *“»**»<•

^umiUbedioem in Tubie^o ,comun£fun» autem hoc
cft Tnum per fe, fed ynum & ens per accidens ,,id autem quod[
in prxdicamento reponitur, debet iibpbftace Vnum^.eos peif
fe,cum pr;di(»men'ta diuidant ehsperTe,qurntb Metaphy-tea,
(]pmment.i^i4eq accidentia in cpqcreto nqn proprie 'repo- -
huntur in prxdicamento. Et hxe eff ratio, .quia in licef^E^ ^i
fonclufio probatur, qux fie forman poceiff, Kullufn nomen *L.‘

importans ^ni dr Tnpm per acpidens, eft prophe m,pt*dua- .

iento,conc|etum accidentale impoitarrnu^ itensperaccij-j

3ensjcrgo nompn concretum accid'cotafe"non ponimur pr^' ',
^ipamemo ptpprie per fc.^' Ad declarationem j^lnotirpo-
&
njtut differentia inter conctetuin
.
^
in hoc, ^uod. concretum Tubftant^]^ impbctatjtb^m^i^um;

jpprxdicantcptPrVtgenus vel fpecics,a<^idc,ntaievcr^^ 1 m

7,»*'^f‘.^j,
 U pizdicameAto ,
ai{I ledac^a^ ^i<^raoio ,quo let uppv^^
i|ix puritatem rff^irz i):ducitur.-,\’
..£c Hc lemanet fecuqdk coQclofib'^vera/<jubH ac.ddcncia,(ci-f
licet ia aBtlra&q, in przdicamcop fpeciei &'^enciis.i>rxdjci‘*
libnem ruTcipiunnulitct onmiao‘i 'pixcUcamcocis acpden^f
lumexcludcrida. ,
j.
iatetii audiii' abftraftam fbtlm imporrar^
«i
ideoitoediftum putes , quod ^llradium,^biedum fot'
' n>^>^ubiedqm formx a (c omnino cxciudi^‘4ibc emm Folfuna
Mi.w
eil iTed ideo quia abiliadum ex modo ‘rupuj^n>iicandi,qi^
fplo difFerci concreto', non includit fiibi^um principalicet^
fedfccundatl6,&ex confequenci. Qu,bd Cz conueoientia^
difFereptia interea ex modo (igniflcandi pcrmaderi poceft|
Contiehiunt enkiiiahoc , quod copa at)(tradua^ coi^
cretum ex modo iigoificandi impotrat dub jfcilicet qupds
^o,feufubicft ura& formam, iqcm enim importat defini^-
tiq Ik definitum, licejl'alib modo. Di/SditibaUtem rttiuique
Imporut vtru^(^^d[dorum,vt exemplariter pacet. Simit^^
.

tem enliti,dicimus Curuitatero nafi j^utit Uafdtti Curuiim/

(^6d iutem hoc fit ei modo fignlfibkndi j^cx co dirum clV
tatti"ibftri£lUm_^ quam concteiundpurim formam
.«br-rf n\
enificat.vt inKxdicimentis teftatu? /^rilibtelds. Di^ctiidr
'
.f/vL-A.l-i U.fn.1 ^ •

principaitccr luoicctum ,oc iccunaatio loimam. auuuciuu.

Vdrp^pfinci^j^Ver cx cbnrequdan fdb*J
^
ie^^Uiu.
'
C«f ' Adueitenidbid*fian^fie e contririO ^ditiele habent
fubie&um)
tia^^ituer TS^dincatiohe 'npmlnis ioncreti, 3^
tScretum eld's^d(^Ti& fighm^^di.^mportat » eoncrctdrfi ratione
f^ahfira gbificatioOi'$p{iii!d fdt‘hTa^& fubiedunonnifiex confcqued*
{l»m in u copula. <^6a(^'b'dum Ter6fignifican4iptimp fublejdUna
fr^dica- Sc. CX cdhT(^.Ueqd f8r}fiam iinpottat. Cuv“* iigdufc cft, qubt^
tttfto fub iiidiifinitiohc 2b^t(^tjLCxp^^ primo fublediun' unquaill .

(l*ntiM. ^ ^enil$,qaodpnrda Wfs eIl'diffiuitl:^’forma' fcVfipdo loco pb*

liithr' n^g qp "qu^4'^iu^
t'M f*cw7 iui cfiiafii.*’AbwiAiSVeko 'd^iez figdi^catibne ck.mbdq.
fighidcaiidi pllmd¥drtuam^l^ {ecunMtfj^aufcrh'
firadi Mc do'(ebnlcquboilitfaEiS^m.‘'locuiusfignum*m em$dt^oitib^

lU
 ’

In cntc 8: elTenti:t»
feaindari6 loco diftercociz ; vc ^acec^eum dicitur,'fimi tascH;
cUtiliras nafi.Oiitur aatem hzc ^(Ferentia creo, qii^d coocre
^
nUm importat habitudinem inter fubiei^iua&fotMftni prout? >m
incipit a fubiedoj&cerminacurad formam. Abftraffam ver^i .tkiwh^
importat habitudinem inter formam , Sc fabre prout inci.Aam >

pit a forma, &terminatur adfubiedlam,vtiq exemplis daris >

apparet. Ezhocenim quod habitudo importata per concrcr-

tum, importatur ex modo hgniheandi , rt incipiens afubie^lo*':
requiiur qu6d prim6 importet fubie^um , d quo incipit, &'{u -

niUirerexhoc,qubd habitudo importata per abftra^umim--

portatur er modo fignificandi , vt incipiensii forma ;conf^^
quens eft vt primo imponet formam a qua incipit.Caufa enim
huius diuerutatts eft, quia concreta ad compouta iigoificanda'
fiint inuentaicoropofitio autem i fubiedo orhur. Abftraifta ve-'*
rb inuenta funtad fignificandas formas apud noSinUenras fim-
Contrets
phees quidcm:fed d quibus denominatio ad fubiedaderioa-
flabit ^
tur, Tnde&coucreta compotitum qui (bnant , abfttada Verb
formas,vt cadentes tamen ad fubiedaNonigttur proptcrea'di
bf tlm eft,q uod abftradum folam formam importet quia dullo
;
niodo copulat fubieiftum , fedquiaez rtiodotignificandi 'com-
potitum non locat , nec principaliter importat ipfum fubleft •
u,
quemadmodum concietum , Icdcxttiniecccanttun terminum
habitudinis fornuetigniticatar. . i

Aduerte hic , quod de abftraddo , Ic concreto quomodo funt jlpttd

in praedicamento,alitcrMet3phyficus,3i: aliter Logicusiuddca Atetaph,
bit.Cum enim apud Meraphyficum qui resfecundum ruas-ef- qtttdfiti»
,
fentiat confiderat,& non lecundum niodosintelligendi, velfi- genere.
gnificandi abtira^m,6t concretam non difteranc,eo quod ea
dem tes abtiradfd,& concretd fit tignifiCita , dicetipfe Uent ab-'
ftradtum ita & concretum in genere efle. Res enim peir fuam-
clTentia ingredi cur, vel egreditur genus Mctaphyticalirerfum-
&
ptam,ideltperrem generis, non per modum tiguificandi;
vndenon dicc: Mctaphyticus album ens per accidens, fed hoc
album,yt patet 5.Metap.te*.com.f5:& i4.&7;eiutdemiext;c6|-
r.t.rj,
i^Logicusauicro, qui non resfecundum fuas naturas ,fedfe!.‘2',(4».^^
eundum incentiones adiundas primis intellegis , aefignifica-
tU contiderat , dicet abftradum efle in genere, concretum ve- *
xonon : quiaics nomine abftraAo tigniticata poteftdenomi^
nati fpecies,vt albedoA genus.vr color : concretum veib
ndija
propter ahetatem-modi ugnificsndi,vt dic^m eft. '
.
•

l>c cntc &clfcQ* $ S

S
 f

274 Thoin.iVio CaietCdiUOi*

JlfaiL» Onfa aut«m quare alletas mcxli fisuificaudi hanCTcriti^
.

tem Logico prxbear^eft quia modus fagnificandi prarucuit fe>,

imgtmett eundas intentiones y gc fundat quodammodo ipfas :|icet enim
fmkUmr. tam modus (igoideandi ,quam fecunda intentio conneniant
in hoc quod Tcquannit rem ,dod fecundum fe ,fcd vt intclie- •

ftam:prius tamen rem, vt inteliedam fequitur modus hgoifi*

candi,quam fecundaintentio,eoqu6d modus fignificadi nihil,,
aliud eft,quam fignuro modi intelligcndi , heut vox ftgniHcant
cft fignum rei incelledx :vnde (icut vox ngoificaiiua prius fe-
quitur rem intellegam,quam fecunda intetio , ita eius moduy .

^nificandi modum incelligendi : vt tutus ordo peninentinm

annomina nrimx iotcodonis prxccdat ordinem eorum quae
pertinent ad nomina fecundx intentionis. Q^ia igitur fecun' .

dxintendonestes *tintelleftas,& fignificacas denominant, ft

nonabfolutd, ideo flat eandem rem diucrlimode intelledam,
*
**
& fi^nificatam denominari fpeciem , Sc. confequenter efle di-
‘
rede in prxdicamento,non eife direde in eo , iicut eadem na- .

turahumanafigQificatanomine Hominis , fpecies eft , hgnifi- .

cata veto nomine humanitatis fpecies non eil, fed fpeciei prin-
cipium.Yndein propohtoapud Lodicum res, illa, quxalbedi-,
nis nomine intelligicur,diuerlimodc fi guificata, in prxdicame-
to^lTe affirmatur , & negatur. Si enim in abflrado fignifice-
tur ,cum fic fpeciei denominadonem habcat,inprxdicamen-
to reponitoi.-fi autem lu concreto fignificetur, cum fic fpeciei,
ei generis denominationem non habeat, quia rem extraneam
« ex modo fignificandi includit, in prxdicamento diredd eife
negarar. £t quia intendo S. Tho. cfi declarare quomodo acci-,
denda fe habeant ad intentiones logicas, Sc non ad cuius gene
tisrem pextiQcant,idco concretum accidentale a ptxdicamen-
dsfcparauir.
Cum
his omnibus aduerus , quod aliquid facit rem reponi
in przdicamcnto dupliciter. Vno modo vt ratio reponendi
ipfum in prxdicamento, alio modo vtcondido finequanon.
Rado reponendi rrm in genere fux fpeciei taro apud Logicum.
.
quam apud Metaphyficum eft effeniia illius rei: res enim pet
(uamenentiam ad genus & fpccicm definitur: conditio autem.
Mine qua non clf modus ipfc fignificandi. £tio prxdicamento,
quidem fubftantiz codiuo , fine qua res no fufeipit generis vel
(pecicij&c.dcnominatipoem,cfl modus fignificandi in concre-
to. In pcxdic^entif autem accidentium coaiiicio, fine qua
non
 In De ente & effcntia."'
noiueft modus figuificaodi in abftiado :ptoptexei cuna di^
cft,ab>crc(um accidentale uon dicedic 'reponi ia pt^dica,mea-
to a^d Logicum, inteliige hoc propter defei^um condicioniSt
^e &
qua noa non propter defedum rationis xepoocodi. £r fi
xniliter cum dicitur , quod humanitas &
vuiucualiter ahftx}*
Aum TubHaatiale non cU in genere rubdauat, inteliige prop^ex
defe^um conditionis, fine qua non. & non rationis reponendi
£t^mU*t(iien*ianon<tmftn»nt»r txmattrU ^forma:iie^nm Inxcclie
fteftin eisfi*migt»su 4 materM.^iiffer<»tUafarma ,ficutmf»b- tibm »*•
JlMitiit Sed «portet yt frimitmgeMU fxmatur ex iffe made fumUttr
tjfendi fttundtem qieed ens dheerfimodi feotnlumfrim ^fefieritu de gennt ^
iteemgeneuhmfrxdtCAtitv.ficitt duitur qudMitds ex e«,aui>d eji m?- itffnex.
'fxrd frbJiaatidjUP' qualitd* Jecunditm qud efi dl/fti/ttU ptijlantu a mx»
de diiuficxndxm PhilofephumiayndeeimoMetafhyficx, terU ,<jj*
fic

Hic declaratur vnde in accidentibus fumantur genus Bc dif /**^‘*i*^

^***''*/*
ferentia ptopofitionibus tribus. Prima clt. Genus dedifForen
cia non fumuntur in eis ex roareria & forma.^ Secunda eft , Pxi-
munv genus fumitur ex proprio modo eflcndi,quopiatdica- ’T.
mentum ipfum pars entis conlWtuitur.Tcrtiaeft,Diftctentix'r“
fijmumur in accidentibus ex dinerfitate propriorum princi
**
piorum. Prima patet lic , In compo/icum cx matetia & iaima,
, &
* ‘*’^***^“
non poteft habete genus fumpeum a materia differentiam
d forma ; fed accidentia funi incompofita cx materia & forma:
‘"v”****;*

igitur non poteft in cis fumi genus d materia, k differentia

d forma , fient fit in fubflantiis compofitis : quod qualiter in-

celUgendum fit , fupra di^umeft. Secunda patctfic, PnmuiXi^*
genus oportet explicare eficaciam Iccundum propriam poten-
tiam , qu^ eft io ea ficut vltima differentia debet explicate ef- : v
: ..

fentiam fecundum vltimum a6um :.fed effentia accideadt

fecundum modum illum,quapars cucis cooftituitui habeepto
priamfotenciorotctgo ex illo modo fiunendum eft genus pri-
mum. ...
Intclligendum eft pecquofdam mo-
hic primo eos diutdi
dos in pra>d>eamenca:ficut quodammodo genus infpcciespcr
differeotiastica quod ficut fpccics per id quo generis partes ef-
-£ciuntux io ef^ipecifico, eo^ituuntur : ita prxdicaulcncapef
id,quo panes entis fiunt, ineffe gcneralifrimo cqnfticuuDtujs
ic ideo modi proprij-quibui ens ad quodlibet pia;dicamca-
nundcfccadicfontUli, penes quos prima genera conftiMta
«s z
 '

q.% ThomilVloCateLortm^
Junt.Santatitcih'i/H modi per fabftaatrotrin, mrafdratlotttiii
*
tUrpdfitiuuni, telatiQum , a^uatti,&c."Tt dicftut^^Mctaphyfi.
'*
-iet.d0m.T4'.
^
'•^brand0meilfecnnd6,<]tid(leutn genasfumatpr J refe^
‘coridtim id qdo habet rationem determinabilis ,^mum get
nlM fumendom efti re fecundnm id ,quo primo habet rarionS
VieVernMnabilis * ptimb autem habet rationem determinabUb •
j:cs,fccunduro primum fwi gradum concepta. ^
f
'Primus autem gradus rei- is eft, quc|n res ex modo illo for-
titur, quo proprium Cbi locum inter parte» entis vendicatrde

\ ideo primum genus fumptum» ab illo modo entis importat

"
rcm,vt primo <weiminabilem:& proptcrea ^ifta (c confcqaui^
-tar/umi i re Teeundum propriaiirpotentiaih eius, id cft (ccui^-
.
’
3um id,qno prim,6 habet rationem determinabi!w,& fumi 1 te
’’
fc.cuodummodumifldm,qobentispars fit.£tfic patctaffunia
' '

^ptaratio.-
Inacciie fyijfe^r^hcye^intu f*mnntintx iiuerfiute prfnttf>i»rmm, at
tibus fth
ruuntur tefllcanfantstr^f^r&fkhi^^ttmfetiitiiYtH diffihitfoh«*otum Ut* Aif,
iifftrtn jrti^tr,'fiirab 7hd{fediffhAthtur, fec»t»ium<juvd fitHt ftVfriai»
Jecun g^ere Jient dtihtn, quid fimitai tfl‘nafi curultaitfed trtnurrjitffetfi
tidi

Jium di- eti^indiffiniiiofumn¥tmframdum qu«d ceMretiueMt^urt/i eniif

uerja iU p/it^ffuminetlrnmdi^httHone enititur/hui j^MOti^ktuntdifik
f
Itru {^o- rif^enhrperTnodurnfirh^aTitta^mcmnpijitaTumJ»^ rdtirg*.
rJa fumitiit kinaitria ,fteut didmits i quid fjUtUfh iff rikfot <MruUK
Sfi*- . i^HlitretUmtStJt''*nnmMtcideHS*keTiusaccidentUftincif»i»mJi*f
pditfrindjrinmreUtionittTtafh» dffupic ^quamitut:^ idtrj^
'A$n 9km hrediuidftPhfhJifhusrelationtminqutnHMemfhy^.
r.f iO.** J HicpoiriturtCTthi propoiitio'} fcilicefqnbd differenti» fo^
^nrontut fn‘accidcntibus er-diueifitate ptopribram-priocipio»'
'iuin:& dedaTaturipoftetidri. Signum eiiilt» i qttbd diffieren- •

ti» fumantur ex dtnerlitate proprionrtn' prinicipionim elK

quod in difiBnitione accidentium in abftrafto ,qux proprie
"liabent genus 8c diterentias , fubiedhnn ponitur loco diffe-

lenti». Hoc enim nbn effer, nifi accidentia differrent penei

•fta propria prineipiaiproptetca enim ptbpri» paflionr» diffe*-
time intet ft:quia|?i;id®*P‘* fubieiiii exx^ibus eao&ntut,inM^
' ‘
4e differunt. ^
^ ^
'Et quia poffet aliquis fignum hoc itmciati ,'dfeens
qooa
ftd>rc&nm proprium qttttdbqi ponitorin diffinitione proprlj
; aea

I
 . In Dcciitel&.effentw, 277
Accidentis loco genetis & non Jifftfrcniixiidco ad
hancobic-
^ioneni excludendam fubditur,.licet econoerfoelTcc.&cic
Tult dicere quod licet ita,cjudd;Cyaaqdoqae ponatur fubic-.

Aum in diffinitione proprij accidentis loco generis &

non c|if
ferenria?:quiatanien hoc nonfit, oid cum accidens in concre-
to diffinuur,quod Tt fic non cll in genere: ideo hoc ndjjbftat
noftrx fenteocia; ; quia accidentis differentiam, feeundu quod
in prasdicanaentq rft vndefumenda (it,decl^auimus. Caufa
cnim,quarein diffinitione accidentis in concreto lubieftum
ionitur loco generi s,noneft iptanatura accidentis : ita quod
fiibie^um. eius edentia pro genere dbi rendicet,fed eflnio-
dus eiu&dgnificandi quia enim concretum ex mojoi^oifi-
:

candi importat totum coaiun<^Qtn , fcUicet accidens Sc uibic-

domadeo per moduna terqm diffinitur compofitarum in qui-
bus genus rumitut a mntetia , &
differentia a forma: Sc pxo-
pterea,5ubie£tumicum fe habeat yt.materia, loco generis po-
nitur:& natura accidentis, cum fc habeat vt forma, Iqcq difFe-
rentix ponicurr & dicitur, limum cll nafus euruus:non dc
autemjcd.cum diffinitur accidens in abftra<^o.Tuac enim po-
nitur vt. genus in quod .edentia ipdus accidentis dctermjiuac
fibi Ttgenus:& ponitur loco differentiae id, a quo accidens fcr
eundum naturam fuam fpccidcam differentiam ttatic,fctK-
cetfubicaum proprium :& dicitur, droitas eft cutuicas nai(y
Manifedum quoque dr hoc fcilicet g> diffeteutix a«idcn-
tiumfumnntor ex diucidtate principiorum propriorum ^nqq
foliim quando accidens immediate caufatur a fubftantla , fcq
ctia qnandovnum accidens eft alterius principium proprium:
tunc enim dilferentvis fortiuntut accidentia caufata
diuerdtaiem accidentium caufantiura ,vt patet de rclationf
bns.quatum differentia attenditur penes fua fundamcntafcu
caulas, puta adfionqm,padioncm & quantitatem, vt patet c*
dinidoaetelatiuorum fafta ab Ariftotele quinto Metaphyd.
text.com.xo. Et per hoc excluditur obic^tio alia,qux pquet
fieri de fecunda & tertia paffione eiufdcm fubic^i. Podet
coim aliquis obiicere, quomodo alia eft differentia fecundx
paffionis a differentia primx, d ex principiis ex quibuifluic
paffio, differentia fumitur, quandoquidem eadem fune prine
cipia,aquibus fluunt primaCc fecuoda.Exclufaenintefthxc
obie^io per hoc qupddidum eft,qu6d quando Toum accu
4cns eft principium alteriusidifferentia pofterioris accidcuus
ss )
y

11% Thoin.i Vio'^C*ict.Comnn.

B»n ex dinerfirate rcmotonim principiorum, fed pro^iotvai
attenditur :& ideo cum prima paflio fit principium l«cundzv
non fune eadem propria & immediata principia prinue 5c fe^
cundz.
Sed qmia frefris prlncipU acciitnUitmnmJimpt* fit»t manift-
^ Jtajie» qttaadoque fumimw dHjftTtntttu actidtntium ex extxm
ntbntJiiutcexgregatixxm ^
dif^tgatmHm yif»idk»ntur dtjf^em
tu ceistia^q»* eaxfaatitr eXab»ndx»tia (p^paxt/tate qma dU
merft Jperies coierit eaitfuntitr. Sk er^o patet, qxomodo effeatU efiim
fubflantihfy accideMtibxs,t*f qitomeaom Jhbfiantiiicompofitu
plkibHStdy qttomedo intentiones Logic^ynitter^lts meit inttenmn-
tttr,extepto prima principio, qtted ejhmfinttn fimpliciMucniuoneo»-
menitratiogenersf ytl Jpedei, tfr per confeqnens nec diffinkic propter
JuamJimplicitMewt^nqneptfinit tiJt conjitmmatiolmiutjermouit.
Ojiiapoircrteccio aliquis dubitare de hocquoddii^ra eft^ .

fcilicct,qa6d diiFerentiz accidentiam famuntHC ea eoiu pro-

priis principiis,ex hoc quod quandoque fumiraus eorum dif*
fetentiasab cfFcdibus,ltcutalbedinis& nigredinis differen-
tias dicimos congregare & difgregare vifumrideoad hanc dtl>
bicacionem tollendam dixiCaquod hoc contingirnoo exna-
tura ipfornm accidentium, fed ex nobis, quibus propria prin-
cipia accidentium occulta cum fiot.opBS eft ex cfFe&ibas no-
tioribus difFerentias Tumete, quz di^ctetias veras nobis quo-
dammodo infinuant.ficut in exeplo propofito liquet. Albedo
ienim& nigredo differant i priori ex abnndantia & paucitate
iucis} lux enim in opaco corpore exiftens aliqualiter obum-
hrata, albedinem coftituittvalde au tem o^Tcata nigredinetm
ipofterioti autem differunt congregatione & difgre^done
ViTus :ex hocenim contingit dirgregare,quia ibi c(l latis de
luce, & non cconuerTo. Etquia abundantia &
paucitas locis
non itauobis manifcftz Tutu, (icut congregare &difgregare«
ideo loco propriarum differentiarum, congregatiuum & dif-
^egatiuum pooimus,diccntes,albedo ell color difgregatiuus
Tifus,nigredo vetocongregatiuus.
Poenas, quod non dixit TubieAum effe differentiam
'accidentis , fed ponit loco differentiz : habent enim proprium
C genus fui gcneris,quztamcnabfque
& propriam differentiam
obtcAo hon polTunt explicati copicte & ideo omnino opor-
:

cecfabicdumin diffinitione accidentis cadciCjVtdidorocffi

/ Vltim6

/
 In De ente 8c cflcntia. 179
Vltimo epilogus fit eorum qnat diftafunt:in qnornmcxpli-
^ catione meam opinionem ita prolatam effe rolo,»t fi ibi ve-
ritati confcntanca inuenta non fuerit, & ingenio & xtati ve-
nia (ietunadolefcenciam enim adhuc ago. Vbi autem veritatis
tramitem fccuta videbitur , graifiaciftn debitz adliooes diuo
Thomx habe3otur,aquo. quicquid veri efi> didicL
'j

Commentariorum Thom^e de Vio Caietani Cardinu-

lif fa,n6hi Sixtij in librum diuiThom^e
^quinatU de Ente ^
Ejjentia.
 7 ' ,

-c o2n j t r; I
l > :

-:i.;t 3 r3 utnc ' '

o. iri M 7 t,c!<^v rt^-. r-fi 3 Vi
•' 3 '
ih ::fc i?. 'ii.o;.;'i rjta j.it.' uj ..aar.;- t:.";.i

o;iio:3iigir-*u j ; . v^i. i$^,- .'

^ r«jt ' -
^ .'.i- i. ‘i 4i,ir i/

*^
• , ^ -i •>; •gk<vun‘\ )

v( »,- '.
, ,
ij t
^U',

. i •» t* \
.U

• ?- • V Vi

• I

/ /
 I

I»

—^ ?!•
rt-- H -

ju

Cav. G. DI GIACOMO
Rfst/ruro det lihro Antica

PESCARA
-

HV 'Digitized by Gbogie