Historia Rerum Gestarum Inter Ferdinandu

H IS To R I A *
E RVM GESTARVM
inter
F E R D IN A N D VM
E T
I O A N N E M
Vngariæ Reges,
ufque ad ipfius Ioannis obitum,
Aućtore
O A N N E Z E R M E G H,
A M S T E L E D A M 1,
d IACOB VM LEPIDIVM.
M DC LXII,
VITA AV C T O R IS ,
Per N. I.
§'®3 Clavomia pars eff Jljrici

§ hujus ætatù , à multis /e
AWW, culi, Panmonia attributa.
§>*%è Rex emim Ladi/laus ejus
momimi Primus, qui po/fea imter Di
vos relatus eſt,ante ſexcentos annosDal
matiam & ejus partes mediterrameas,
que omnes recentioribus momimibus
Croatie & Sclavonie appellantury ar
tim affinitate cum zelemero Dalmatie
Rege comtraäa, partim armis,Vngarico
Regmo adjecit,&jus Comitiorum earum
regiomumpopuli, conceffit.Ex hac Scla
vomia, quae Crìfienfis vocatur , (mam
& i//a eque ac Vngaria im Provimciaa ,
& ceu tribus qua/âam dividitur)
Ioammeszermegoriumdus fuit,qui hamc
Ahifroriam rudi dr incomdito /ermome »
Áortamte Simone Forgatz, com/¢rip/ít.
Sed im hac fcriptorum, qui res Wmga
> - А 2 ricas
rica memorie traderent penuria, ve f
miam ei dandam cen/emus, qui profeo

captu dº modulo res geſtas à clade
Ludovici uſque ad obitum Ioanmi,
Regis comdiderit : poffquam, ut ille
ait , hiftoria qualitercumque fëripta
deleéfat. Primùm Albamemfium Præpo
fito Stamiflao , in Wagariam veniens,
ac demum Alexio Turzo,qui apud Fer- !
dinandum magna autoritate pelle
bat, operam præffitit. Poffremo im mu
merum, ut appellatur, Comfiliariorum
Cameræ aßitus, cum ibi Stephamum
Radetium AErarii Prefečium ſatyra
quadam im illius comtumeliam carmime
fèripta offemdiffet , quamquam ipfe id
comffamter megaret, & ZMaximiliamo ;
etiam Imperatori ob verba quædam
prolata mom admodum gratus effet, offi
cio ejeâus , domi/uæ mom procul à Ni
tria /ęptuagemarius fêmex temui re do-,
meſtica, G Lutherana tabe infeāus
«wita migravit,
R E. s.
5
!,
R E S G E S T AE
º inter
FERDIN AND VM
E T
I O H A N N E M,
Hungariæ Reges,
ufque ad obitum
I O H A N N IS R E G I S.
N; Rofligato adMohachum
944. Rege Ludovico, စ္တပ္အင္
\ά in fuga aquis fubmerfo,
Š% vičtor Sulimanus Tur
carum Imperator rectà Budam con
tendit. Regina audita infelici pu
gna, & morte mariti, deſperatis
febus & planè præ moerore & trifti
ſ tia exaniñnis, cum aliquot Proceri
bus, fignanter Iohanne Bornemizza,
Alexio Turzone, & Thoma Epifco
o Befprimienfi fugam arripit; re
.ே & fupelle&ile raptim navibus ,
.* А 3 impo
6 Geffa inter Reges Hungarie.
impofitis Pofönium profugit : na
vibus oneratis adverfò flumine fe fe
quentibus. Miferi cives vifà regi
riæ fübita fuga, rebus perpaucis col
le&is in diverfàs partes diffugere,
urbe vacua reli&ta. Hoftis poft pau
cos dies fùbfequutus cum copiis
urbem defèrtam ingreditur , occu
pat, diripit, & incéndit. Arci foli,
admiratus ingentem ftruéturam &c
aedificiorum pulchritudinem , ma
gnificentiamque ; vel reputans fè
cum fortunæ viciffitudinem , quod
multorum potentiffimorum regum
alumna fuerat , jam tandem in fuam
poteftatem deveniffet ; idem poffe
füæ quoque regiæ contingere fuc
cefu temporum, pepercit. Hisačtis
quoquò verfum militem prædatum
mittit. Confluxerat multitudo ru
fticorum cum uxoribus & liberis ad
_pagum Maroth , inter montes Ver- .
tes vocatos , inter Budam & Stri
gonium fitum, quibus nobiles quo
que nonnulli & militares viri ,Tqui
ex prælio evaferant, fefe conjunxe
rant. Hos Turcæ prædatum miffi, |
Tubito ,
Geffa inter Reges Hungarie. 7
fübito infüłtu aggreffi funt. Illis ta
men fortiter refiftentibus, nihil no
cere per biduum fere potuerunt.
Tertia die au&tis copiis, & addu&is
ex caftris multis falconetis,ruperunt
caftra , & totam វ៉ែ 2
mares cum foeminis & parvulis , fè

nes & juvenes miſerabiliter truci
darunt: irritati ſuorum cade. Nam
ipfis quoque non incruenta vi&oria
hæc fuit. ' Ex qua clade , pauci ex
noftris evafiffe ferebantur. Inter
quos memorabilis miles , Michaël
Dobozy levata in tergum equi poft
• fe uxore, ut per multos narrabatur ,
è medio cacdis evaſerat; Turcista
men illum infequentibus , mulier
vifa propinquitate hoftium maritum
infequentium, confiderata etiam de
bilitáte equi & laffitudine, obfè
craffe fertür maritum , ut antequam
ad manus hoftium improbe deveni
ret, fejugularet. Ille ut vir fortis,&
amantiffimus conjugis , eam con
ſolabatur, & animabat : eſſet for
ti animo , effe&urum Deum, ut in
columes evaderent. Sed omnia irri
A4 ta
8 Geffa inter Reges Hungariæ.
ta fuere. Nam infequentibus Tur
cis & jam propè maritum urgenti i
bus, fæmina de equo defilit. Ille
converſùs ftrićta framea, conjugem
ut petebat obtruncat ; feque in me
dium hoftium conjicit,atque ita for
titer dimicando occiditur. Hoſtis
præda & fpoliis noftrorum onuftus,
hon paucos ducens captivos, ad ca
ftra ad Imperatorem fùum reverti
tur.Ille tanta potitusviétoria,& cæ
de ac fanguiné noftrorum fatiatus ,
hyeme quoque appropinquante, ad
propria revertitur.Iohannes Comes
Scepuſienſis , qui praefectus ſive
Vaivoda Transfilvanus erat , & qui
xx & amplius millia militum, in au
xilium Regis collegerat, ducebat
que, fed praelio interefe non po
tuit propter citum hoftis ad regia
caftra adventum : Danubium cum
¢opiis trajicit, urbem Budam incen
fàm , direptam , & civibus vacuam
reperit. Quæ rerum facies homini
Principi , & toti exercitui maxi
mam commiferationem, lućtum &
lachrimas movit. Inde circa diem
Divo
Geffa inter Reges Hungariae. 9
Divo Martino facrum , itum eft Al
bam Regiam ; quo ad dictum Co
mitem oinnes Proceres Vngariæ,
tam Ecclefiaftici quàm Seculares
convenerant ; exceptis his qui Re
ginam fequuti fuerant ; & Palatino
Stephano Buthory , qui fimiliter
parti Reginae adhaeferat. Agitatum
eft in Conventu Procerum & No
bilium, de reftituendo ftatu Regni,
& creando Rege. Omnium votis
& fuffragiis Ioha.ines Vaivoda Co
mes Scepufientis Rex declaratur.
Verùm ante quam coronaretur, in
formatus per quendam ex Aulicis
Domini fuiLudovici Regis,Cetricz
cognomine, de loco & ftagno in
quòd Ludovicus cafü equi præcipi
tatus &fubmerfus fuerat: protinus
indicem & dele&os aliquos Pro
ceres cum equitibus & curribus ad
locum indicatum mittit ;. ut regium
corpus, quæfitum fi inveniri poffit.
honefto & rege digno modo, & fu
nebri pompa Albam adducerent.
Qui miiffi fuerant , indice locum
• oftendente, corpus inveniunt,jam
A 5 21 CI13
ro Gefta inter Reges Hungariæ.
arena & limo penè obrutum, extra
hunt, repurgafit, & uti juffi fuerant,
Albam dedúcunt. Cui & ele&us
Rex cum Proceribus , Nobilitate ,
omnique promicua multitudine
praeeunte, magno & celebri nu
mero cum folitis ceremoniis ob
viam proceffit : funufque magna
cum veneratione, in ædem Divæ
Virginis,in qua Reges fèpeliebantur,
deducit. Sequentibus diebus, pera
&tis ominibus, quæ circa fepulturam
regiam fieri confueverunt,funus Re
gis maximo & honeftiffimo om
nium, præfertim elečti Regis, moe
rore & lu&u eft tumulatum. Nec
voluit bonus Princeps prius diade
mate ornari, quåm Regi domino
fuo jufta perfolveret. P6ft hæc ru
mores adferebantur novo Regi jam
Budæ exiftenti , Reginam cum fuæ
partis Proceribus velle comitia Vn
garis indicere ; & moliri omni co
natu, inftigante Palatino, ut Ferdi
nandus Archidux Auftriæ in Vnga
riam contra Iohannem induceretür;
prout antea hac de re inter Maxi
milianum
Geffa inter Reges Hungariae. 1 r
milianum Primum,Romanorum Im
peratorem, ac Wladiflaum Regem,
Ludovici patrem, Sigifmundumque
Poloniæ Regem, fratrem Wladiilai
convenerat, nempè ut deficiente fò
bole Wladiflai Regis, familia Au
ftriaca in Regnum Tfùccederet. Io
hannesreintellečta,Confiliumcogit,
confultat quomodo imminenti tan
tae tempeſtati eſſet occurrendum.
Quifque Procerum qui Confilio
adhibiti fuerant , fuas protulere fèn
tentias , inter quos Comes quoque
Chriftophorus de Frangepanibus,vir
º militari virtute ac ម្ដុំ fcientia .
clarus, homo prope fexagenarius,
interrogatus à Rege , in hanc fertur
reſpondiſſe ſententiam:Quando qui
dem Divina voluntate, ô Rex, Tua
Majeftas confecuta eft omnium fuf
fragiis, qui tibi fidem præftiterunt,
dignitatem Regiam : quam in ipfo
principio fortiter retinendam &
3efendendam eflejudico, habefque
: militum copiam non contemnen
dam ; neque dubium eft, quin Fer
dinandus ex profeffo hoftis tibi fit '
: A 6 futu
12 Geffainter Reges Hungarie.
futurus ; fuaderem ut confeftim ad ſ
Tata caſtra poneres, permittereſque
me non plures quatuór millibus mi
lites deligere , quibufcum rectà Au
ftriam invaderem , igne & gladio in
omnes partes graffarer : fperarem
me hocpa&o poffe efficere, ut ne
dum adverfàrius tuus tibi nocendi
animum fumeret;fed potius miffisad
te Legatis pacem deprecaretur. Cui
Rex : Scio, Comes; hanc effe viam
ad confequendos & retinendos
Principatus, ac acquirenda imperia
& regna, nempè hoftilia quæque &c
crudelitatem exerceri debere : ego
tamen quum fim Chriftianus,in illos
cum quibus mihi religio communis
eft,nolo,neque poffumtamatrociter
faevire, ac Chriftiano fanguinema
nus inficere. Ille Deus qui me ad
hoc fàftigium extulit, fi ejus volun
tas fuerit, potens eft me citra om
nem crudelitatem in eo retinere:
fin minus, fiat quod ejus divinæ Ma
jeftati vifum fúerit. Atque ita non
fine Comitis commotiorie, ut erat
homo fervidus, & belli cupidus,
Confi
Geffa inter Reges Hungarie. 1 3
Confilium folutum eft: Rege melio
ra & quietiora cogitante : fpem
que in divina folàm providentia col
locante : & ut erat fapiens, multif
ue rebus exercitatus, ftudebat in
繼 fideles fübditos beneficiis & li
beralitate fibi devin&tiores reddere:
eos verò qui partes Reginæ fequuti
fuerant, & Ferdinando favebant, &
per literas & per nuncios ad fe alli
cere. Qua quidem re non multùm
profecerat. Nam Palatinus,qui inde
ab initio Iohannis æmulus fuit,
cum effet magnæ au&oritatis, nihil
prætermittebat eorum quæ ad au
gendam fa&ionem Reginæ, & pro
movendas res Ferdinandi fpectare
videbantur; & non paucos à Iohan
ne fuis hortatibus abftraxerat: atque
hoc pa&o Regnum in duas partes
eft divifum, fà&iofis pro fuæ partis
Principe omnia molientibüs &fata
gentibus. Hæc dum fiunt, furre
Σit quidam ex fece hominum, non
nifi agafonibus aliquibus notus, qui
illum in ftabulo Iohannis , dum
adhuc Vaivoda effet , equos curan
A 7 tem
r4. Gefta inter Reges Hungariæ.
tem cognoverant. Is coadunatis fibi
fimilibüs cepit fe ex familia Defpo
tarum Serviæ oriundum prædicare,
&, ut ferebatur, re&talinea genea
logiam deducendo, multis perfuafe
rat etiam ex præcipuis Nobilium
Rafcianorum,rem ita fe habere. Fit
concurfus ad eum multorum ex
Raſcianis, Valachis & Vngaris er
roneis militibus, ufque adeò ut bre
vi tempore circiter quinque millia
hominüm circa fe in caftris habue
rit: & voluit fe vocari Iouanczar,
id eft Iohannes Imperator. Quin
etiam pedites fexcentos pro cufto
dia corporis fibi delegerat, quos ja
niceros appellatione Turcica voci
tabat. Füiffe fertur acri ingenio,
eloquio fuavi & comi: ita ut facilè,
uæ volebat, fe fequentibus per
ಸಿà: ; homo gracili corpore,
mediocri ftatura, nigra facie, nafo
aquilino. Nam vidi caput ipfius, ut
pot fequetur, à cujus dextro tem
pore defcendebat fignum quod
dam , ad latitudinem unius digiti,
quod à fummo ufque ad plantam
dextri
Gefta inter Reges Hungarie. 15
dextri pedis deduétum cauterio ne
an natura fuiffc dicebatur.Vagabatur
per omnes partes circa Temefium
8c Tibifcum prædabundus. Auxit
hominis animós,quod uterque Prin
ceps, & Iohannes & Ferdinandus
eius amicitiam ambiebant : mitten
醬 ad eum nuncios & munera. Ve
rùm quia Ferdinandus magnis pro
miffis,donis,& mifHo etiam militibus
ftipendio Iohannem anteverterat ,
hominem in fuas partes pertraxit.
Iohannes re intelleéta , dat mandata
ad Petrum Pereny, quem in Vaivo
dam Tranffilvaniæ præfecerat, ut
confeftim tam ex Tranffilvanis ,
quam Vngaris armaret militem: &
quomajorem pofIetexercitum com
pararet : atque ita glifcentes la
tronis illius vires opprimeret. Pe
trus jufIa exfequitur ; & compa
ratis non contemnendis auxiliis &
copiis, hoftem aggreditur ; cum
que eo congreffusfuperatur, acce
ptaque infigni clade fugatur, In quo
pralio Francilcus Bezercdys vir
militari virtute infignis, fuit inter
- ei le
emptus. Hoftis vi&oria & præda
titus majores fumit animos , &
indies ejus augebatur exercitus.
Præerat tunc Themefvario Emeri
cus Cibac, vir ftrenuus & rerum
gerendarum prudentia pollens, qui
etiam Epifcopatum Varadienfem
oſt caeſum in praelio Mohachien
體 Franciſcum Pereny, qui Epi
fcopus Varadienfis erat , guber
nabat. Dantur ad hunc manda
ta, ut milites Perenianos, qui ex
conflictu evaferant 3 ac infuper ex
omnibus Comitatibus colligeret
milites, & quo majorem poffet,
cogeret exercitum, omnique co
natu ad opprimendum vagabun
dum illum latronem infurgeret. Ille
juffisimpigrè peračtis, cum ab om
mibus amaretur,brevimagnum exer
citum congregat, & non procul à
Zeghedino hoftem aggreditur, pri
moque impetu aciem ejus, tandem
univerfùm exercitum illius in fu- .
gam convertit ; multi ex hoftibus
¢æfi, reliqui fibi fuga fàlutem quæ
fivere. Dux ipfe fàuéius in quendam W
pagum
pagum infra Zeghedinum Diod ,„.
nomine paucis comitantibus , fèra liuges
note divertit Valentinus Teorec, ".
qui tum in illis partibus cum fuis tigter
militibus diverfâbâtur, etiam Iohan- £Ä.
ni Regi adhaeferat, & paulò ante .ே
aliquàm manum militum Iouan 7*
Czar oppreferat; & miferat Bu-Tºr“.
dam Régi Iohanni duobus curribus
capita Raſcianorum, ad probandam
Principi fùam fidem. Ad hunc cum
醬 nocte perlatum eſſet, Iouan
zar ex praelio ad pagum praedi
!
&um confugiffe;omni mora fepofita
pagum invadit, & Iouan Czarum
cum füis opprimit, & obtruncat,
ejufque capüt Budam Regi mittit.
Is fuit illius tumultuarii belli exi
• tus. Interea coguntur Comitia per
Palatinum Pofonii: fit decretum,ut
Ferdinandus, velut ele&us Rex , in
Vngariam inducatur. Ille coaéto va
lid6 exercitu Germanorum , multis
etiam ex Vngaris fèfè fequentibus,
Budam verfus caftra movit. Primò
Pofonium , deinde Comaronium
occupat ; Strigonienfis quoque
- Archie
Archiepifcopus Paulus de Varda,
uem Iohannes Rex eo fàcerdotio
onaverat, in partes Ferdinandi
conceffit. Antequam moviffet Fer
dinandus circa feſta Pentecoſtes
anni millefimi, quingentefimi, vige
fimi feptimi, venerat infignis Orator
Francifci Regis Galliarum ad Iohan
nem Regem, Antonius Rinco, de
ferens fædus perpetuum & amici
tiam Pontificis Romani, item Re
gis fui,& Veneta acFlorentinae Re
rum-Publicarum nomine. Quæ pax
in æde divæ Virginis , quæ Germa
nica appellabatur , eft præfente Re
ge, & omnibus Proceribus ac ma
gna multitudine Nobilium mili
tum, per Stephanum Verböcy Can
cellarium promulgata ac declarata.
Iohanni navales T quoque copiæ
erant ; quarum duces erant Iohan
nes Fillieres, & Ambrofius Fogas.
Hos Rex magnis fùmptibus & ma
蠶 labore inftruxerat, non ftipen
ia, non veftes, non vićtus, nec ulla
alia neceffitas navalis illis defuit:
follicitati tamen per Palatinum, &
alleſti
alleéti promiſſis & muneribus, me
dio Stephani Revay abnegata fide
ad Ferdinandum defecere : tamen
cum adhuc infra Budam longo in
tervallo effent ; Iohannique defe&io
effet revelata : Rex jubét, ut fingu
lis no&tibus, armatæ naves, eorum
adventum , inter Peftum & Budam
expe&arent. Erant in utraque ripa
Danubii ere&a propugnacula, &
munita bombardis & falconetis,
quibus fi perduelles tranfitum inter
duas urbes tentare voluiffent, remo
rarentur. Hæc cuftodia diu fervata
eft : tandem illi in filentio fèfè con
tinentes, & fimulantes permanfio
nem , & quod cuftodia inftituta ef
fet foluta animadvertentes , una no
ćtiumfubdiluculum auf fünt fübita
navigatione inter duas urbes tranfi
re adverfo flumine , atque ita non
parvaja&ura militum, & rerum ac
cepta, partibus Ferdinandi fefè con
jufixere. Iohannes interea intelle&o
áefcenfü Ferdinandi,poftquam ut di
&tum eft, Archiepifcöpus partes ejus
fequutus fuerat, cum his, qui con
ftanter
2o Geffa inter Reges Hungarie.
ftantereiadhaeſerant, Budam deſe
rit, Danubium trajicit, infra Peftum
circa prædium Gubach caftra me
tatur. [Erat fecum Simon Epifcopus
Zagrabienfis , Iohannes Statilius
Præpofitus veteris Budæ, fæculares
perpauci. Nam ante triduum Fran
çifcus & Vrbanus Batthiany , ac
Valentinus Teorec deſerta fide, à
Rege ad caftra Ferdinandi perfuge
rant. Moratum eſtad Gubach ferè
, per fex dies , & indies augebantur
copiæ Regis tàm equitibus quàm
peditibus , diverforum dominorum
& comitatuum. Francifcus quoque
Homonnay cum jufto ferè exercitu
advenerat; item Lucas de Kiſmaria,
& Blafius Arthandy ferè 4oo equi
tes adduxerant. Dům ibi mora tra
hitur,deprehenfüs fuit quidam fenex
nobilis Blafius Okichy homine, qui
multas literas Palatini cruri fafcia
alligatas apud fe habebat, fimulans
fe habere crus exulceratum. Is na
&ta occafione, ad quos literæ datæ
fuerant, illis ே Quæ res
tandem Regi indicata fuit,atque ille
captus,
Gefta inter Reges Hungariae. 2r
captus,& capite plexus eft. Ex Gu
bach movit TRex circa ferias Divi
Stephani Regis, Augufto menfè ;
pofitifque in Hathuan caftris, mifit
Franciſcum Bodo,infignemmilitem,
& Paulum Bakith, ut fè cum exer
citu fuo, interiori ripa Danubii in
gredienti Budam Ferdinando, qui
die Divi Stephani Regis ingreſus
fuit, oftenderent, & qüantum pof
fent , copias Ferdinandi, quales
quantaeque effent foecularentur &
confiderarent. Id quod ipfi ftrenuè
exfequuti funt ; & redeúntes quæ
viderant Regi indicarunt. Profe
quuti fuerant eos Germanijacula
tionibus bombardarum , quarum
globos quoque aliquot in caftra at
tulerant. His a&is Rex verfùs
Gicongicos oppidum copias movit;
& non procu[àb oppido caftra me
tatur. Ibi Simon Epifcopus Zagra
bienfis, qui ei confianteradhærebat,
& quem Rex propter ipfius inte
gritatem & conſilii dexteritatem,
Epiſcopatu Agrienſidonaverat, im
petrato à Rege commeatu, Agriam
profi
22 Gefta inter Reges Hungarie.
proficifcitur. In ejus exercitu erat
ihobilis vir Ioh. Ravony, Germanus
frater Michaëlis Ravony, dein Pro
tonotarii, cui ego traditus fueram ,
(cum eſſet Secretarius Regis)ut ſub
eo difcerem & formam fcribendi ,
& ftylum Cancellariæ. Ille confi
derato diverſo exitu belli, metuens
ne quid adverfi contingeret , me
unà cum altero collega meo, cum
fratre fuo dimittit. Tum primum
fa&us fum eques , empto equo à
fratre meo Stephano Zermegh.
Qui etfi parvus erat , præcellebat
tamen multosfè majores & weloci
tate & etiam flexione oris. Itaque
ab eo ordine atque tempore caftra
Regis non vidi. Nam Iohannes Ra
vony, quem fequuti fuimus, obtenta
venia ab Epifcopo, in Sclavoniam
unà nobifcum profe&us fuerat.Hæc
ideo annotare volui, quia fèquentia
de reliquo rerum Iohan. progreffu,
& fùcceffu , quæ fcripturus fùm,
non omnia vidioculis, 醬 à viris in
tegris, &c bonæ fidei audivi.
Cum in Sclavoniam perveniſſe
InuS ,
mus, reperivimus Comitem Chri
ſtophorum de Frangepanibus in op
pido San&i Georgii, (quod eft pro
pinquum Dravo flumini ; quodque
erat Magnifici viri Iohannis Erne
fti , alio nomine Hamponis,) con
gregantem copias adverfùs faétio
nem Germanicam , tam nobiles,
uam rufticos. Sequebantur eum
ੇ proceres Iohanni Regi fide
les, ut Iohannes Banffy, Iohannes
Tahy, Petrus Marcus de Kerekzal
laas , & plerique præcipui Nobiles.
Dum ipfe cogit exercitum, interim
蠶 ad propria me contuleram, quæ
ab aliquotannis non videram.Comes
convocata multitudine ruticorum
circiter Io millium, ducens etiam
equites ter mille , bellum contra
rebelles Regis füi Iohannis fùfcipit.
Inprimis autem Ludovicum Pekry,
器 illum laceffiverat, aggreditur.
aftella ejus Precrecz, Cüftierocz,
Szentlelec, & Rafcinia expugnat,
& demolitur. His dumf odcüpatur
Comes, fa&io quoque Ferdinandi
in unum coit : duce & Bano Fran
-- cifco
cifco Bathiany. Cum quo multi
etiam Domini proceres Regnorum
Croatiæ & Sclavoniæ, ut Iohannes
Carlovith, Petrus Keglevith, Zriny,
Zluvy, Blagay, & alii præcipui
nobiles militabant. Auxiliâ quoque
Germanorum non contemnendaex
Stiria & Carinthia & Carniola fibi
adjun&a habebat. Comes accepto
apparatu hoftium, nihil cun&tatus
contra eos caftra movet: avidiffimus
quanto citius poſſet, rem praelio di
rimere. Habebat caftra ad Crifium
oppidum. Quo & ipfe utpote ju
venis & avidus videre quæ gereban
tur, perveni : fuique üfque ad exi
tumbelli in caftris, cum Michaële
Tomadoczy, cujus filia mihi adhuc
uero matre ita volente defponfàta
erat. Illinc profe&ivenimus pro
pè Ludbregh, funtque caſtra pofita
Ad Dravum. Veniunt nuncii adfe
rentes velle Germanicam faétionem
fortunam prælio experiri. Lætus
Comes, ut erat folitiis, fùmmo ma
nè fùrgit, copias educit, phalan
gem peditum aciem aliàs inftruit:
- impe
impedimenta poſt exercitum ſtata
rium conftituit, ut pueros,equos vi
liores, fàrcinas & alia impedimenta,
in quo agmine & ipfè füi. Datum
fuit & nobis vexillum , ducefque &
curatores circa nos adhibiti; qui
agmen regerent & gubernarefit.
Ipfe Comes circumire órdines, ani
mare milites , & omnia quæ vel
procedente exercitu folita füerant,
vel alio aliquo modo , prout ipfè
diſpoſuerat, immutata, reſtaurare
& in priftinum ordinem reducere.
Ad noftrum quoque agmen diver
tit, &inclamat voce alta: juvenes,
pueri , eftote forti animo , nunc
difcite quomodo hofti refiftendum
fit: ne terreat vos clamor , non
bombardarum &tympanorum ſo
nitus. Hæc enim fünt militiæ gau
dia, non terroris ſigna. Qui ve
ftrùm habet gladium , ftringat
unusquifque. Terribilis enim eft
hofti rutilantium armorum fulgor.
Hæc præfatus, rurfùs aliò fé rece
pit. Dum fic inftru&ti gradimur ;
êcce redeunt qui præmiffi fuerant
Ᏼ fpecu
ſ.

fpeculatum, ubi hoftes nos expe
arent, referentes nuſquam hoſti
lem exercitum potuiffe affequi.
Nam quamprimum cognoverant
Comitem paratum adventare ; non
fünt auf fecum manus conferere,
ſed ſubita fuga, ſub Ormoſd, Ca
ftro Lucae Zekel, Dravum per pon s
tem tranfierant. Comes re intel
le&a, convertit exercitum verfùs
Zamlachia, quod oppidum erat
Francifci Batthiany, âtque ibi ca
ſtra poſita ſunt. Sequenti die circa
horám prandii advenerant ad Co
mitem fiuncii civitatis Varafdien
fis , offerentes omnem obedien
tiam , fimul cum clavibus porta
rum. Sola arx fefè fùbdere noluit ;
i.
cui præerat Paulus Keohkes, Pa
latifii -officialis. Altero die , qui
erat dies Mercurii, mota fùnt ca
ftra ad Varaflinum, ut arx expu
gnaretur. Eo die jam poſitis caſtris,
& fequenti, agitatum eft in Confi
lio , an obſidio arcis eſſet conti
nuanda ufque in finem ; vel Dra
vus transmittendus, & eundum ad
COՏ
Gefta inter Reges Hungarie. 27
eos Comitatus , qui Comitem ma
» gnis obfecrationibus ut ad fè veni
& ret , _ orabant. Se enim paratos
a effe fùb ipfius du&u pro Rege füo,
jam eje&to fedefua, omnia pericula
fibire. Vifum fuit, ut ego intellexe
- ram ex focero meo, is àutem Confi
* lio interfuerat,ut cum ha&tenus Do
minus Comes quaecumque tenta
: verat, feliciter perfeciffet, eam quo
醬 arcem ne pateretur ab adver
âriis poffideri: daret literas ad eos
a Comitatus, ut fèfè fortes præbe
e rent ; primo quoque tempore ,
& expugnata arce, quod brevi futu
* rum fperaret, feadeos venturum;
3 ac ea præftituruma , quæ Deus &
£ fortuna permitterent.7 Hoc pa&to
è concluſo & ſoluto Conſilio, Co
$ mes omnia quæ ad expugnatio
nem arcis pertinebant, molizi &
* præparare incipit : aguntur cun1
№ culi, paranturcorbesterra repleti,
' adhibentur machinæ , conftituun
& tur pedites in foffätis pro cuftodia -
: machinarum ; & hæc omnia ipfo

& præfente , ibique diverfànte age
0. B 2 ·· bantur.
' 28 Geffa inter Reges Hungariæ.
bantur. Ferè circa horam Vefpe
rarum Iohannes Banffy, & Iohan
nes Tahy, acfocer meus , chartis
ludebant ; nos juvenes aftabamus;
exploduntur ex arce duæ bombar
dæ, quas barbatas vocant, tertia
manuaria paulo pot exploditur.
Non poft multum temporis accur
rit adoleſcens Comitis, dicens eſſe
dominum fuum ictum globo bom
bardæ. Attoniti omnes, imò con
fternati animis, omiffo ludo extra
tentorium proceffere : nos quoque
eos fèquuti, & ecce Comes equo
infidens, ac fi integer fuiffet, ve
niebat. Adcurrit Ióhannes Tahy,
quærit quomodo fe haberet , ille
refpondit, ut Deo vifùm eft; fimu!-.
que defcendit ab equo , quem cum
Iohannes Banffy fùbleváre vellet,
ab eo prohibitus eft ; & quamvis
vulnus lethale erat , tamen fine ali
cujus auxilio tentorium fùum in
greſſus eſt. Adducuntur chirurgi,
sit vulnus viderent ; & fi qua po£
fert medicina faucio opem?errent.
Illi vifo vulnere, cum etiam excre
- IlleIltat
menta per illud exirent, ipfe etiam
Comes ſentiret ſe in extremis eſſe,
(nam erat vulnus inter umbilicum
& femur) à medendo ceſſatum eſt.
Advocantur omnes qui potiores
erant in caftris, tam Domini quàm
Nobiles ; eos publicè hortatur Co
mes , ne ab incepto defifterent,
fed abfoluta obfidione, quam illis
ſummopere commendabat; Dravum
trajicerent, fè cum Vngaris conjun
erent,ac Regi exuli fùam fidem fa
醬 declararefit.Dicebat ipfùm quo
que regem intellecta eorum prom
ptitudine, cum fuis reverfürum : &
adverfàrio fuo undique negocium
faceffurum. Summám autem rei
bellicæ Iohanni Tahy commenda
bat; utpote qui in confiniis Turca
rum enutritus fuiflet, ஆ præ
clarè gefta vidiffet, & audiviffet ;
romittunt omnes, fe quæ juberet ,
醬 longè aliter evenit.Illa
enim ipfà no&e, quæ fecuta fuit,
ne unus quidem pedes in caftris re
manfit. Me quoque aliquot mei
coloni , qui in caftris aderant, per
В 3 invia,
3o Geffa inter Reges Hungariæ.
invia, fàltus , & montes , ad pro
pria reduxerunt. Audivi pofteà to
tum exercitum fuiffe dilapfum ; folo
Comite adhuc fuperftite, cum mil
le füis equitibus reliéto. Hi domi
num jam animam agentem ad ca
ftellum Martinancium deducunt,
ibique optimus vir vitam finivit.
Illific corpus currui impofitum ad
Caproncza per filos deducebatur ;
quòd Germanica faétio,ubi de mor
te Comitis certior faéta fuiflet, in
fequitur. in itinere deprehendit.
Præfertim verò Ludovicüs Pecry,
cujus arces expugnaverat, multis
conviciis in eum debacchatus fuiffe
dicitur.Quem tandem Iohan. Carlo
vith, cum eſſet Comitis affinis, duris
verbis increpaffe & compefcuifle
fertur.Sicque corpus pacifice fuitad
Caproncza dedu&tum.Illuc accerfita
conjux, (aut potius tantùm fponfà ,
Catharina Dragffy, vidua Ladiflai
Canifay,)& omnia quae ad pompam
funebrem attinent, praeparata; at
que ita comitante conjuge funus
Modruffiam dedućtum & in tu
mulo
Geffa inter Reges Hungariae. 3r ,
mulo majorum honorificè tumu
latum extitit. Poft cujus mortem
omnes , qui partium Iohannis Re
gis fuerant, in Croatia , & Sclavo
nia , ac etiam in Vngaria, animis
concidêre. Indicuntur Comitia per
Francifcum Batthiany Bauumi ,
, Sclavis & Croatis Crifium, quod
tunc frequens erat oppidum. Quò
ad condictum diem frequentes con
venêre ; & ferè omnes in partes
Ferdinandi conceſſére : unico
Iohanne Banffy, viro incompara
bilis animi Conftantiæ excépto.
Ille enim tam firma & conftantifide
erga Iohannem Regem fuit, ut nul
lis perfuafionibus amicorum, nullis
prómifforum ampliffimorum ille
cebris, non vaftatione bonorum
fuorum adduci potuit, ut à parti
bus Iohannis avelleretur. Ferunt
conjugem quoque fùam, Lucæ Ze
kel germanam fororem, humi pro
ftratam cum lachrymis maritum
obfècraffe ; ne fe & liberos fuos ad
ruſticitatem, è tanto dominio quod
poffideret, quodque majores fui
В 4 acqui
32. Geffa inter Reges Hungarie.
acquifivißent, dejiceret; illum re
fpondie conjugi fe obtetanti; ó
Conjux chariffima , fcisne virum
bonüm non habere nifi unicam fi
dem ? quam fi femel violaverit , po
ftea non poteft ritè reputari pro
homine: fèd fàltern pro larva homi
nis. Quamdiu igitur vivere Iohan
nem Regem meum, cui femel fidem
dedi, intellexero, nunquam alte
rius domini partes fequi & agnof
cere volo : etiam fi mihi amiffis om
mibus bonis, equus Iohannis cu
randus fuerit. Sic vir memorabilis &
rari exempli, ufque dum Rex Io
hannes in fedem fuam reftitutus
fuit , fidem integrè & inconcuflè
ei ſervavit, in ſola arce Veröce ſe
cum füis continens. Interim rumc
res adferuntur Iohannem Regem
ad Tokai eſſe victum per exerci
tum Ferdinandi ; & vix evafiffe per
gifften , quo Tibifcum ftraverat.
ub quo naves quæ connexæ fue
rant, dicebantur fuiffe per aliquot
proditores perforatæ ; '& tantum
aquæ in illas ingreffum , ut vix Rex
CllIll
«cum paucis pertranfire potuerit.
Reliqüi huc illuc fuerunt `difperfi.
Inter quos Paulus quoque Bakith
Zeghedinum verfùs, cum pontem
tranſire non poſſet,profugerat. Qui
tandem & Ferdinandi & Palatini
literis , nunciifque follicitatus , Fer
dinandi partes eft fèquutus. Sub
idem ferè tempus captus fuit per
milites Ferdinahdi, Francifcus Bo
do, miles inſignis, 8 qui per Iohan
nem omnibus ejus cópiis Capita
neus conftitutus fuerat. Is quòque
admirabili conftantia deduétus ad
Novam Civitatem Aüftriæ, diutur
nam fùftinuit captivitatem, in qua
& mortuus eft : nec potuit ulla ra
tione adduci, ut aut domi quietus
maneret; aut Ferdinando Regi fefe
adjungeret. Rurfus poft infelicem
pugnäm Iohannis, coadunatis co
piis, tam ex fufo , fugatoque exer
citu fùo, quàm etiam ex amicorum
auxiliis ad oppidum Scina confe
diffe fertur. Quo etiam vi&or exer
citus Ferdinandi, duce Cacianero
■ progreffus , quadam proditione
- IntCI
intercedente, Iohannis exercitum
non magno negocio fuperat, & dif
fipat. Ille cum paucis in Poloniam
profugit , fidens in prote&tione
Regis Poloniæ, qui fororem fùam,
antea in conjugem habuit. Di
vertit autem ad quendam Baronem
Ioham
216???,
Matthæum Tharnofzky ; qui tanta
humanitate & fubmiffione Regem
exulem excepit, ut arcem in qua
ipfè morabatur , unà cum oppido
fibi adjunčto , ei & fe fequeñtibus
aliquot Proceribus inhabitandam
conceßerit. In qua toto tempore
exilii fùi, Rex cüm fuis permánfit.
Sic pulfo ex tota Hungaria Rege
Iohanne , & ut præmiffum eft, in
Polonia exulante, Sigifmundus Po
loniæ Rex, ejus , ut antea di&um
eſt, affinis, miſeratus ſortem ho
minis, coepit apud fè cogitare, fi .
qua ratione , affini fic oppreffo, &
calamitofo fübvenire poffet. Aper
tè enim nolebattale quicquam con
tra Ferdinandum committere ;
quQd fibi & Regno fuo aliquod im
pedimentum in futurum ádferret.
.‫ ﻣ‬.‫ب‬: 3-' Tunc
Tunc enim Domus Auftriaca, te
nente Imperium Carolo Quinto,
multis vi&oriis , tàm contrà Tur
cas , quàm contra Pontificem, &
Regem Galliarum clara erat ; &
fefè efferebat plurimùm. Et pro
pterea Sigifmündus nihil planè in
‫اع‬ favorem Iohannis apertè confùlere
立 volebat. Erat inter Proceres Polo
-- nos Hieronymus Lasky , Palati
nus Siradienfis, vir acri ingenio,
º literarum peritus , belli pacifque
tempore prudentiffimus , confiliis
pollens. Qui antea aliquoties,juffu
Regis füi, cui foedus centum anno
' rum cum Sulimano Imperatore
Turcarum pa&um fueratT, illius
Portam adiverat , & legatione per
fun&tus fuerat. Hic, ut opinio erat,
de voluntate Regis fui, Iohannem
convenit ; fùadet, ut Turcarum
Imperatoris favorem & amicitiam
fibi conciliet. Effe enim eum Prin
cipem fapientem , &juftitiae aman
盟 Cui fifüæ calamitatis or
dinem, quomodo per Vngaros in
Regem eleétus & inauguratus :
Ᏼ 6 poftea
poftea verò per eofdem, qui à fè
defecerant, proditus defertufque
extitit, declararet: feque ejus tu
telae & protectioni committeret,
voveretque illi obedientiam & fi
dem amicitiamque ; futurum quòd
Cæfar ipfè Türcarum , ut effet
ಶ್ಗ ဖွံ့ႏိုင္ဆို iniquè, auxilium
ierre ; quòd Iohannes ejus ope ef
fet fuo regno , potiturus , & re
giam fedem adepturus. Cognove
rat enim Laskius jam antea omnia
quæcunque circa Iohannem per
Hungaros a&a fuerant. Ille audita ,
Lasky ſuaſione; diſtulit delibera
tionem in aliquot dies. Sunt qui
dicant illum confilia Lasky, Regi
affini ſignificaſſe : & petiviffe fü
per his ejus fententiam. Id an ita
fit a&tum, incertum eft. Ad po
ftremum Iohannes accerfito ad fe
Laskio , ejus fèntentiam approbat :
& fertur dixiffe illud ម៉្លេះ
Flecteref nequeo Superos, Acheronta
- movebo :
Ergö mi Laski, ſuſcipe quicquideſt
oneris pro me.Si cœptis Deiis fave
Tit 3
Gefa inter Reges Hungarie. 37
rit , promitto in verbo meo Regio ,
ita me tua beneficia,quæ in me con
tuleris,repofiturum, ut quicquid be
neficiorum & gratiæ Principes in
amicos de fè bene meritos conferre
folent, in te liberaliffimè, & co
piofiffimè declarabo. Scio enim te
ad Portam Imperatoris aliquoties
fuiffe : ac res tibi commiffàs fide
liter peregiffe. Nunc me & fortu
nam meam fecundum Deum, tuæ
induftriæ, fidei , & integritati tuæ
committo. His fic 醬 Las
kius prompto animo legationis
ejufcemodi onus affumfit ; feque
1tineri accinxit : præparatis om
nibus ad id neceffariis Conftanti
nopolim proficifcitur. Imprimis
Ludovicum Gritthium , qui tunc
Galathæ morabatur, adit : ftatum
rerum Iohannis Regis ipſ ordine
proponit, eumque effe fui illuc ad
ventus caufàm indicat : exulis Re
is voluntatem & Cæfari fubmif
iionem ac obedientiam, fi ipfùm
in regnum reftituerit, fidelemque &
conftantem amicitiam , perpetuò
в 7 dura
duraturam declarat. Gritthius his
intelle&is, rem totam ad Hibrai
mum ſupremum Viſirium defert.
Laskium quoque ad eum inducit,
ut & ipfeTIohannis calamitatem ,
& indignam oppreffionem , ut qui
primus poft cladem Mohachienfem
fuit perVngaros in Regem ele&us ;
& poftea per defertofes proditus
& ejectus eſſet, recenſeret. Hibrai
mus cùm à Gritthio , tùm etiam
Lasky oratione permotus, & mi
feratus Iohannis indignam calami
tatem , recepit fe apud Caefàrem
caufàm Iohannis diligenter & fide
liter ačturum. Poft biduum indu
citur Laskius ad Sulimanum, rem
fibi commiffàm multa oratione Im
eratori proponit. Poft difĉeflum
confpe&u Imperatoris Lasky ;
Hibraimus,ut erat pollicitus,Iohan :
nis poftulata, Sulimano commen-` ſ
dat. Intera fupervenerant à Ferdi

nando Legati ad Sulimanum, ejus
nomine poftulantes, ut arces quiaf
cunque à tempore Regis Ludovici
violenter ab Hungaris avulſiſſet,
puta
puta Handoralbam, Zerem Vilak,
Zalonkemen , Varadinumpetri ,
fibi & Vngaris reftitueret. Quod fi
faceret , fervaturum fè cum Suli
mano vicinitatem bonam, & fir
mam amicitiam Ferdinandus polli
cebatur.Ex Legatis unus fertur fuiffe
Germanus, alter Hungarus, Iohan
nes Obordanzky nomine. Vifà eft
Legatio Imperatori Sulimano ad
modum infölens,& fùperba. Igitur
commotus rei indignitate, ut fo
lent Turcæ ſedere complicatis
fùbter fè pedibus, totum fè com
movit , inquiens ; . Belograd, Be
: lograd. Hac voce prolata intuens
Legatos Ferdinandi, fertur nullo
expectato Divano,dixife:Hancrem
ad Confilium non referam, nec vos
diutius remorabor: ite, dicite Re
gi veftro , ecce copias meas jam
contraho, & itineri me accingo.
Quotquot arces Hungaricæ ditio
nisin poteftate mea fùnt ; omnium
claves ad collum meum appendam ;
in Vngariam deferam Tad illum
campum, in quo non ita pridem
- Regem
Regem Ludovicum, maximo Deo
favente , & juvante , vici , qui &
mortuus eft. Si illic Rex vefter me
cum congredivoluerit, megue ſu
peraverit, de collo meo abfciffo ca
pite , claves arcium , quas petit,
áuferat, illifque potiatur. Quod fi
in eo campo eum non invenero ;
Budæ perquiram , & fi neque ibi
aderit, Viennæ quoque eum vifi
tabo. Tam fèver6 refponfo dimif
fis legatis Ferdinandi} imperat ut
undique copiæ conveniant. Accur
runt ex orfinibus partibus fui Im
perii duces , bellatores, quifque
cum fùo exercitu , & paulatim,
particulatimque propter multitudi
nem Sirmium verfüs diriguntur.
Imperator ipfè poftea cum Iani
ceris & Veziriis copias infequitur.
Laskium antequam moviffet , læto
cum refponfö ad Iohannem re
mittit : fè nimirum bellum illud,
motum indigna ejus calamitate, :
fufcepife : effećkurum Deo juvan
te, üt priftinæ fuæ fedi, dignita
tique reftituatur , addita etiam
COil
{Geffa inter Reges Hungariae. 4r
confolatione , ne defponderet ani
mum , & ut meliora fperaret, fè
illi fùa ope non defuturum, quouf
que vel altem una framea potietur:
occurreret fibi ad campum Moha
chienfem fecurė , omni metu depo
fito ; ubi de omnibus rebus ube
rius & apertius eſſet ſecum trans
a&turus. Dum ifta fiunt , Ferdinan
dus Rex non diu Budæ commora
tus Viennam fe recipit, Palatino
Stephano Bathory Buda loco fui
reli&o ; interim dum ifta fiunt,
Laskius revertitur cum refponfo
體 & votis fuis refpondenté: ille
iteras in Vngariam ad amicos,
quibus fidebat, dirigit. Imprimis
Tiortatur Gothardum Cun , Eme
ricum Czibac, Stephanum Batory
de Somlio. Quibus aperit ea quæ
cum Imperatore Turcarum per
Laskium tractata, & conclua fue
rant. Admonet eos, ut fidem fibi
præftitam recognofcerent ; quam
non dubitaret ſinceram erga ſe in
filentio retinuiffe : fè brevi miffu
rum ex Polonia , quantas poffet
coPlas ,
42 Geſta inter Reges Hungariæ.
copias,& tentaturum ipfis auxilian
tibus, ut iter fibi in Vngariam, ver
füs Lippam aperiatur. Acceptis illi
literis imutuò fè cohortati , & jam
adventum Imperatoris Turcarum
intelligentes , equites comparant,
quifqùe pro füa facultate : fimu
lantes fefè facere , quòd putarent
Regem FerdinandumTurcarum co
piis occurfurum. Et ut fihoc foret,
ipfi quoque invenirentur parati &
inftru&ti." Interim Iohannes habito.
cum Proceribus exulibus , qui fè
fèquebantur confilio , indicat fe
velle expedire in Vngariam Simo
nem Literatum Athinay, cui mul
tùm fidebat, cum quingentis pedi
tibus & ala equitum; ut ille quanto
citiùs fieri poffèt, verfùs Vngariam
moveret. TOpus erat pecunia ad
conducendos pedites ; cujus inopia
Rex fùmmè laborabat. Proceres
exules conferunt in unum , imò
etiam reliqui aulici quantam pote
rant conficere fùmmam pecuniæ ;
quin etiam Morio Regis, Valenti
nus Bolond di&tus , decem aureos
regi
regi dono obtulit, dicens ; ô Rex,
cum Budæ fueris , pecuniam hanc
uam tibi dedi, mihi reftitues. Rex
ੇ fatui colloquutionibus,
Simonem Literatum dimittit cum
copiis fuo du&tui & imperio com
miſſis; Præmonuerat ſignificans
illis jam Simonem cum copiis Po
lonicis iter ingreffum , & verfùs
Caffoviam , ubi Ferdinandus co
pias aliquas habebat, accelerare ;
& ut ipfi quoque fub du&u folius
Gothardi Cun, quo plures poffent
equites & pedites, Simoni óbviam
mitterent. Iuffa 證醬 illi exe
quuntur. Gothardus Cun, acceptis
undique haud contemnendis copiis,
obviam Simoni procedit. Cofjun
guntur caftra. fit rumor in exercitu
Ferdinandi, cujus dux erat Stepha
nus Revay & Thomas Lifcanus.
Hi quoque impigrè obviam exer
cituiIohannis prodeunt ; non pro
cul Caffovia pugna committitur.
Superatur Revay cum fuis, & in
fugam convertitur. Qui remanfe
rant à pugna, in Cafoviam ಸುಣ್ಣ
& in alias civitates ei vicinas, con
fugerunt. Iohannes Rex accepta
fuorum vićtoria , ex Polonia mo
vit; feque fuis conjungit, & Lip
pam rectà profe&usT ingreditür.
Poft cujus, eò ingreffum, multi ex
Hungaris & Tranfilvanis, memo
* res veteris amicitiæ , & datæ fidei
ad Regem confluunt. Proceres ali
醬uotin
醬 Sclavonia, ut Simon Epi
Banf
fy de Lindna, Iohannes Tahy, Pe
trus Marcus ; intelle&to Iohannis
Regis füi, cui fùb filentio fidem fer
vaverant, ex Polonia ad Lippam re
ditu,Imperatoris quoque Türcarum
in Vngariam ingreffu , animos fù
munt : copias quo majores fieri
potuit, equitum & peditum ma
ximè rufticorum congregant. Ita
que င္ဆိုႏို့ & comparato juto
exercitu, Civitatem Montis Græ
cenfis , quam Ferdinandus præfi
dio , feptingentorum Hifpanorum
militumimuniverat, obfidefit. Dum
ibi morantur, Labacenſis Epifco
pus, & quidam ex Germanis pro
ceribus
Gefta inter Reges Hungariae. 4y
ceribus cognomine Pullar, coa&is
Germanorum equitum & peditum
copiis , in auxilium obfeffæ civitatis
exercitum ducunt. Conjunxere feil
lis omnes DominiSclavi & Horvati,
qui partes Ferdinandi fequuti fue
rant.Ferebant effe in caftris Germa
norum plus minus decem millia mi
litum. Dum has copias Iohannis fa
ćtio adventare fenfiflet; foluta obfi
dione ad interiora Sclavoniae ſeſe
confert : & arcem Ladiflai More
Szenterfebet vocatam obfidet.
Germani füpervenientes arcem
*
Epifcopi Zagrabienfis, è regione
-
civitatis Montis Graecenfis fitam ,
*
º
gravi obfidione cingunt. In qua
arce ipfè quoque Rationiftam agens
adfui. Obfeffa fuit arx circa ferias
º divae Margareta, anni 1 s29: & du
:
ravit obfidio ufque ad ferias Nativi
".
tatis Mariæ.Sub quo temporis fpa
cio,cum murifragæ bombardæ Ger
manis deeffent, ſub murum per cu
niculos actos , & per ஆ in{tru
menta tentatum eft, fi quo modo
arx per Germanos capi & expu
gnari
naripoffet : verùm omnia fruftrà
ម្ល៉ោះ ceffêre. Faćtis per noftros
crebris eruptionibus, cuniculi ſub
ruti , & multi ex Hifpanis &
Germanis partim cæfi , partim ca
ptiin arcem fuerunt indu&ti. Tan
dem Præfe&us arcis Iohannes Va
gorovits, vir fènex, fèd tamen mili
taris, cum videret Germanos con
tinuare obfidionem , dimiffo per
murum quodam fàcerdote cumili
teris ad Epifcopum , qui etiam ar
cis prædićtæ Ladiſlai More obſ
dioni incumbebat, edocet Epiſco
體umindies
arcem in periculo effe , vi&tua
deficere : feque cum e
cum reli&to præfidio, multis vigi
liis, & labõribus valde attritum.
Propterea orare Epifcopum, arci
periclitanti fine móra opem ferret.
Tabellarius cum literis ad Epifco
pum falwys perwenerat 3 ad nos
uoque ſimili modo cum grato re
ponſo reverſus eſt. Reſponderat
enim Epifcopus fè etiam?djun&o
Turcarum auxilio brevi nobis auxi
liumlaturum, Exhilaratiomnes,die
fequen
fequenti quotquot bombardæ in
tra arcem erant, omnes in fignum
latitiae explofe fünt; &tympanis,
buccinifqüe fignificatum hóftibus
obfeffos lætari , & animos fùmfiffe.
Iuvit etiam res noftras explorator
Germanorum, ut poftea cognitum
fuit : qui Germanis retulerat fè
oculis vidiffe magnum Turcarum
exercitum ad 蠶 noftrorum ve
niffe. Erat in cacumine templi ere
&tum vexillum quoddam vetus,
quod Germàni arbitrati funt Tur
cicum eſſe : ac ita perterriti, di
miſſa obſidione diſceſſere, noſque
omni metu liberati, Deo optimo
maximo gratias egimus. Iam mef
ſis appetebat, & Imperator Turca
rum Sirmium cum füis copiis per
venerat. Ibi traje&to Savo exerci
tum transducit. Dravum quoque
transmittit. Iohannes, intelle&to
progreſſu Imperatoris , ad Mohach
&umifüis progreffus, ibi Imperato
rem § Qui Buda fue
rant, cognito adventu Turcarum,
Viennam profugère, relićto 鑒 Gr
48 Geffa inter Reges Hungariæ..
Germ"-Germanorum præſidio, & præfe
;** &o arci Thomâ Nadafly, viro im
#eram pigro, & tambelli quànm pacis tem
£;" pöre ad confülendum, &ad agen
;££ dum res aptiffimo. Dum Iohannes
ម្ល៉េះ Imperatorem ad Mohach præfto
***#*latùr ; ille fùpervenit: Regem aman
#ter falutât, excipit, aniñat & con
£££ folatur. Affigiátur Iohanni in ca
£, ftris cum fuis locus ; ubi tentoria
2:* figat,& fèfè deponat. Adhibentur
ef
773, etiam cuftodes, qui fibi & fuis ab
- - - -
# omnibus incommodis caveant ,

eumque tueantur. Sic continuatis
itineribus, Budam pervenitur. Ci
vitas non magno negotio capta
extitit. Germani in arcem unà cum
civibus civitatis ad Nadafdium fefè
receperant. Qui, viſa ingentiho
ftium multitudine & terribili acin
genti apparatu bellico, fractiani
mis & metu perculfi, Nadafdium |
deditionem diffuadentem •, ca
piunt, in cuftodiam recludunt, pa
ćtis conditionibus fuper incolumi
tate vitae, & rerum armorumqueli
bera eduétione, fèfè & arcemíhofti
- de-.
Gefia inter Kege; Hungarie. 49
dedunt; Nadaſdio in captivitate re
li&to. Quem poftea nonnulli ex
Vngaris liberatüm ad caftra Iohan
nisTperduxerunt. Ille füpplex ad
tentórium Regis adcurrit: preca
tur multis & magnis precibus gra- `
tiam Principis, & uf vitæ fuæ par
ceretur. Rex ut erat pronior ad mi
ferandum , quàm adulcifcendum,
invitis planè'omnibus füis Confilia
riis, füpplici homini parcit ; eum
醬 in fuam recipit gratiam. Qui
editionem fecerant , poftquam
urbe effent egreffi, non procul ab
ea omnes ad unum fuere cæfi. Im
perator Turcarum urbe & arce
otitus, Iohannem eò mittit, cum
üis, & fedi fuæ reftituit. Ipfè re&à
Viennam exercitum ducit.' In pro
greffu dum Strigonio appropin- '
quat, Paulus Archiepifcopiis, qui,
ut di&tum eft, à Iohanne defecerat,
capto ex tempore confilio decre
vit, ſeſe Caeſaris clementiœ ſub
mittere: præmiffifque adeum nun
ciis , liberum fibi acceffüm ad Cæ
fàrem obtinuit: ingreffufque in ca
C ſtra
ftra ad illum admittitur , & manus
Caefaris ofculatur , cum magna ac- .
clamatione totius exercitus Alla,
Alla; gratulabantur enim ſummum
ಘಿÌ Chriſtianorum in Hun
garia, Imperatori fuofè fubdidiffe.
Öuem Cæfar Viennam quoque uf
que fècum deduxerat , & penes fe
retinuerat ; eique Iohannis Regis
gratiam in reditu conciliaverat.
Fertur dum Iohannem conveniffet,
plorabundus dixiffe : recognofco
me metu coa&um , multum tibi, ô
Rex, deliquiffe : verùm ne diva.
quidem Virgo miferabilius deplo
ravit filium füum, aétum ad crucem,
quàm ego te exulem & calamitate
Oppreffüm. Cui Rex; fieri poteft
höë quod dicis ; diva tamen Virgo
filium füum ufque ad Crucem pro
fècuta eft : tu verò ne ufque ad pa
tibulum quidem me deduxifti. Se
ne&tuti tamen tuæ omnia in me
22 die commiſſa condono, teque in gra
Bus op. tiam recipio. Admotis Viennae Im
pugna
vir Vien perator copiis,eam ferè per menfem
£,vel
4xmpliua, amplius obfidet. Difcefferat ex
Cíl
ea Ferdinandus audito adventu Tur
carum, relićto valido praeſidio in ci.
vitate ipfa , & etiam Ducibus ftre
nuis , inter quos primus fuit Comes
Nicolaus à Salmis.Qui ſatis ſtrenuè
contra Turcas & urbem , & fè de
fenderunt. Et cum jam hyems ap
propinquaret , tantaque multitudo
Turcarum inopia viétualium la
boraret , reli&ta Imperator obfidio
ne revertitur, praemiſſis, qui Da
nubium, inter Budam & Peith pon
te ſternerent. Cum Budam perve
niffent, arcem ingreffüs , Iohan
nem cum fuis Proceribus accerfit,
Diadema Regium , & alia orna
.
menta Regalia , quibus tempore
..
inaugurationis Reges ornari folent,
menſæ imponi jubet. Aftabant
etiam Baffæ Vezirii , & alii purpu
rati. Coràm quibus imprimis Io
hannem alloquutus fuiffe fertur:
Amice & frater ; ಟ್ಗೊಳ್ಲಿ
in
tua calamitate ad me & meam
opem, poft Deum, confugere vo
ltiifti , €go quoque intellecta jufta
tua caufa, in patrocinium meum
С2 ſuſce
32 Geffa inter Reges Hungariae.
fùfceperim ; promovente conatus
utriufque noftrùm Deo, ea quæ pro
te agenda ſuſceperam, peracta ſunt.
En in manus tuas & poteftatem
tuam arcem, Budamque urbem &
totum Regnum Hungariæ hodie.
trado, & te Regem Hungariæ de
claro & pronuncio. Vobis autem
Proceres Vngari denuncio, ut huic
Regi veftro fitis obedientes, ejuf
que imperio fideliter obfequamini.
Id fi feceritis , habebitis me ami
cum. Sin minus, mea framea fæviet
in vos. Tu verò amice Rex, Dei
& beneficiorum meorum memor
efto. Hic habes diadema, hic reli
qua omnia ornamenta Regia, qui
bus & tu & hæredes tui, feliciter
in futurum utantur. His diétis Im-
醬 arcem egrediens, Danu-
ium per pontem trajicit. Sicque
Iohanne Budæ reliéto ad propria
revertitur. Et quia Regii diadema
tis mentio fit , vifùm eft operæ
precium fore , ut quo paéto ad ma
hus Caefàris Turcäruni deveniffet,
ejus commemoratio fiat, Cum Cæ
ſar l
{àr cum copiis Sirmium attigif
fet , Petrus Pereny , cui Iohan
nes Rex , poftquam coronatus
fuiffet , utpöte fibi , ut tum
putabat , amiciffimo & fideliffi
mo, Diadema cum reliquis orna
mentis Regiis crediderat, poftquàm
animadvertiffet Iohanni fortunam
malè favere: protinus Ferdinando
adhærens, diadema & omne aliud
ornamentum Ferdinando tempore
inaugurationis exhibuit. Quæ rur
fusipi aboluta coronatione fue
runt reftituta, ejufque obfervationi
commiffa. Is quum intellexiffet Im
peratorem Turcarum in Hunga
riam adventare , uxore, liberis , &
omni gaza fua, diétifque ornamen
tís Regiis, curribus impoſitis, ex
arce Soclios profugit, volens ad
Saroſpatac migrare. Diverterat
que ad pagum quendam juxta flu
vium Saarwize T fitum , ' Caidach
nomine, illic perno&aturus, Io
hannes Zerechen , Iohanni Regi ,
ut ferebatur, affinis , eique fidiffi
mus, qui tunc Epifcopatum Quin
3 quec
º
54 Geffa inter Reges Hungariæ. |

quecclefienfem obtinebat , poft
uam de fuga Pereny vefperifuif
器 informatus , collectis ſubitò ſuis
tam equitibus, quàm peditibus,
concubia no&e pagum invadit ;
Perenianos fopitos opprimit; ipfum
Pereny cum uxore, liberis , & om
ni fuo thefauro ac regiis ornamen
tis capit , & captivum Iohanni
Banffy, cujus fidelitatis erga Io
hannem Regem mentio fuperius fà
&a eft, ad fervandum & cuftodien
dum mittit : qui illum unà cum fuis
omnibus ad arcem fuam Sopron
ciam cuftodiendum mittit. Illinc
tandem cum Cæfår Turcarum ad
Mohach perveniffet, fuit ad eum
Petrus Pereny , unà cum ornatu
regio addu&us : {ု့ Cæfar ipfè .
regalia ornamenta ad fè receperat,
& Iohanni tandem, ut di&um eft,
eadem tradiderat , Petro etiam Pe
reny illi donato. Quem Iohannes
modeftè ಶ್ಗ , ut erat cle
mens & placido mitique ingenio,
liberum dimifit : & omnesÂrces,
quas antea Pereny poffederat,eidem
1.eti
retinendas, poffidendafque reliquit:
uxore & liberis quoque ei benignè
reftitutis. Sed neque tanto benefi
cio quicquam apud hominem pro
fecerat. Nam & poftea volens füi
juris, princeps & abfolutus effe, à
Iohanné defecerat, & fè neque Io
hannis , neque Ferdinandi, fed fo
lius Sulimani Vafallum mifla lega
tione fieri contendebat.' Sed fuit
valdè fua opinione fruftratus : ut
poftea fequetur.
С4 L I
56 Geffa inter Reges Ηurgoie.
L I B E R SE c VND V S.
S Vlimanus compoſitis in Hun
aria, pro ſuo arbitratu, re
獸 & Iohanne Rege in fè
dem fùam collocato , Ludovicum
Gritthi penes eum reliquit : fimul
cum Vaivoda Cazzon, & ala equi
tum. Quibus etiam navaleis copias,
aliquot nimirum celoces , quas no
ftri Nazadas vocant , duce Numill
Vaivoda , adjunxerat : in eum fi
nem , ut fi neceffitas poftularet,
ſemper Johanni praſtò, & adma
num effent, & quodjuberet, face
rent: deinde ut Hungari metu illo
rum firmius Regi füo adhærerent,
& conftanti fidé, debitam præfta
rent obedientiam , atque in officio
continerentur. Itaque Iohannes fic
醬 Imperatorem præfidio & auxi
iis munitus, indies coepit cogitare,
&c confultare, quomodo totum
Regnum unire , & in fuam ditio
nem pertrahere poffet. Indicitita
que Comitia univerſis Regni Stati
- bus, \
Gefta inter Reges Hungariae. 57
bus , & Qrdinibus. Ad quæ qui
dem non admodum multi,neque fre
quentes conveniffe ferebantur : nifi
hi qui metu coačti , Ferdinando pa
ruerant; tacitè tamen fidem Iohanni
datam retinebant. Alii qui ex fide
libus faćti fuerant perduelles, obe
dientiam præftare recufarunt. Hinc
orta eft in Regno divifio in duas
partes , terribilis & execranda tu
multuatio ; credo malis fpiritibus
ejufmodi inteftinum malum conci
tantibus. Fa&tio Iohannis , Hun
garos Ferdinandi partes fèquutos,
Germanicam faétionem ; hos verò
illi Turcicam appellabant ; atque
ita in mutuas cædes , pagorum &
villarum direptiones , agreftium
deprædationes , & டிஃ:
infenfiffimis animis ruebant : nulli
hominum tutum iter , aut quieta
domi fuæ manfio permittebatur:
adeč ut Turca genuinus hoftis
Chriftiani nominis, mitius fe erga
Vngaros , quàm ipfi invicem geré
ret. His ita gliſcentibus, Ferdi
nandus primùm exercitum com
С5 parat ;
parat ; eo animo ut regnum recu
peraret, Rurfus in Hungariam in
greffus , obvias fibi arces expu
gnat ; quibus capiendis dum im
moratur, Iohannes cum Gritthio ,
& aliquot Proceribus, utpote Eme
rico Cibac, Gregorio Pefthieny ,
Stephano Verböcy, Simone Lite
rato Athinay, de quo fuperius
mentio fa&a eft, & aliis militari
bus viris, induéto in urbem præfi
dio Turcico , omnia quæ ad de
fendendam eam fpe&abant , cura
re : aggeres in locis opportunis
juxta mürum erigere , bombardas
locare , militibus ftationes dividere,
duces quorum juffis parerent, con
ſtituere, annonam congregare, &
alia ad hos ufüs 醬 provi
dere. Induxerat in urbem Peftha |
nos quoque cives , ut præfidium
eò magis augeretur. Dum Ferdi
nandus defcendit Budam verfus ;
Paulus Archiepifcopus Strigonien
fis , qui rurfus ad Iohannemi redie
rat, Sulimanumque Viennam obſ
dentem fequutus fuerat, rurfùs ad
Fer
Ferdinandum deficit. Atque ita
Ferdinandus cum valido exercitu
in menfe Novembri, anno 3o , fù
pra Iooo , & 5oo, Budam urbem
obfidione cinxit. Miferat antea Io
hannes Rex Thomam Nadafdy, Io
hannem Zerechen, Francifcum Ca
polnay ac Cazzon Vaivodam cum
Turcis ad expugnandam arcem Zi
gheth , quam Valentinus Teorec
poffidebat. Illi dum rem fibi com
miffam agunt, interim , ut fupra
di&tum eft , Buda eft obfeffa. Rex
miffis tribus fchedis propria manu
fcriptis, & annularifigillo ſignatis
ad Dominum meum Staniflaum
Præpofitum Albæ Regiæ, ut eas
er hominem fuum ad prædićtos
omines & dominos ac exercitum
füb caftro Zigeth exiftentes, pri
mo quoque tempore, per intervalla
trium aüt quatüor horarum perfe
rendas curaret. Quæ Provincia
mihi demandata commiffaque fué
rat ; nimirùm ut noéte , quæ immi
nebat , Tholnam defĉenderem ,
quqd oppidum ad Danubium per
- C 6 quàm
6o Geſta inter Reges Hungariæ.
quam celebre habetur ; & ut fuerat
mandatum per Regem miffionem
fchedarum per intervalla fieri cu
rarem. Quod Deo propicio felici
ter effeceram, ita ut omnes fchedæ,
ad exercitum & dominos, qui ei
præerant , perlatæ fint. Contenta
fchedarum de verbo ad yerbum
hæc erant: Bada eft obfeffa ; civi
tas eft in poteftare noftra: feftinate
fieftis fideles ; fùbfcriptio: Iohan
nes Rex. Illi acceptis fchedis obfi
dionem deferunt. Thomas Nadaf
dius , Iohannes Zerechen & Turcæ
Albam Regiam veniunt : Francifcus
Capolnay rupta fide ad Germanos
deficit. Præpofitus dominus meus
hortatur Nadaſdium & Zerechen
ut omni qua poßent via Budam in
gredi , & Regi obfeffo auxilium
ferre maturarent. Moti & Regis .
ſcripto, & monitis Præpoſiti,
cQadunato agmine , movent Bu
dam verfus , non defuerunt qui mo
tum illorum ad caftra Germanica
geferrent. Quo cognito Vilhelmus
Baro à Rogendorff, fupremus belli ,
Capi
6effa inter Reges Hungarie. 6r
Capitaneus , equitatum tam Hun
garorum, quam Germanorum præ-.
mittit, qui Budam ingredi völen
tes exciperent infidiis, & ab in
greffu prohiberent. Quod noftri
übi ab illis, quos fpeculatum præ
miferant , cognoviffent , rürfus
poftliminio Al5am rediere. Inter
cefferant ferè tres dies à reditu eo
rum, cùmThomas Nadafdyjam fè
rò vefperi, cum fùis quafi trecen
tis eqüitibus civitatem ingreditur :
convenit Præpofitum ; indicat fè
omninò tentaturum ut Budam in
º grediatur. Habebat ducemitineris
quendam Blafium Kochis, qui pol
licitus fuit ei, tutö ſe una cum ſuis
Budam dedu&turum. Haufto Tho
mas vini poculo , juravit fè necefü
rum neque bibiturum , nifi prius
Regem fùum conveniret, & Wide
ret. Atque ita egreffus votum iter
feliciter peregit. Paucis poft diebus
eodem Blafio Kochis duce, Iohan
nes quoque Zerechen & Vaivoda,
ſimiliter Budam ingreſſi ſunt. Op
pugnabatur urbs fortiter, & magna
C 7 pars
62 Gefta inter Reges Hungariæ.
pars muri civitatis à tribus partibus
demolita bombardis fuerat, à par
te vici Logod nomine,& ab ea par
te, in qua erat domus Raskay, à
tertia verò ubi fita erat domus Or
zagh, fa&us eft impetus five afful
tus per Germanos ad loca ruinoa.
Quæ tamen ftrenuè per obfeffos
defenfa cum magna caede irruen
tium extitere. Ex qua clade territi
Germani amplius nón funt urbem
aufi aggredi: `fed faltem longa obfi
dione obſeſſos fatigare pergebant.
Iam ferè omnia vi&tualia, & præ
fertim in urbe defecerant; & obfeffi
equinis carnibus vefcebantur. Equi
verò qui nullum paftum habebant,
per plateas civitatis vix titubanti
gradu errantes fame moriebantur.
Hæc ipfè oculis vidi. Nam domi
nus meus me unà cum altero fervo
meo ad Regem mifèrat ; cui detu
leramus diverſa victualia in uno
equo onerato , avibus fafianis, tur
dis, perdicibus, caftaneis, panibus *
optimis , ac etiam pifcibus , nempè
carpionibus in loiigum concifis,
&
- & fale ac fumo maceratis, cum
, quibus auxiliante Deo , fàlvi ad *
: Regem perveneramus ; & pro qui

bus filimus remunerati ſinguli no
| ftrüm Io aureis numis,&profingula
, vefte de panno purpiano. Atque ita
rurfus ab Rege dimiffi, eademifelici
fortuna ad dominum noftrum re
verfi fuimus. Dum obfidio con
tinuatur , & pluviæ frequentes
, pluerent, nec poffent equi & ho
.
mines eam tempeftatem ferre, aut
. toIerare ; lutum enim ingens tam
equis hominibus T quietem
: prohibebant ; , & jam promifcuè
moriebantur ; lues enim Germanos
more folito invaferat: Rex & Grit
thius per crebras literas & nun
cios Memhetbegum Nandoralba
Præfe&um , qui poftea Baffa Bu
denfis fuit, ut fibi auxilium ferret ,
accerfebant : Iohannes quoque
Banffy}, quem Iohannes Palatinüm
creaverat, non parvam manum No
» bilium & agreftium in unum colle
gerat. Iamque hi adventare in auxi
lium Regis ferebantur : Rex quo
que
ue cum Gritthio convenerat, &
ੰ cumprimum vel fal
tem Memhetbegus adveniffet, fa
&a eruptione Germanorum caftra
invadere. Quæ dubio procul vel
faltem illi ipfi proterere & vaftare
potuiffent, utpote qui pluviarum
incommoda non fenferant, erant
que Germanis vegetiores; tametfi
panis illis deerat; tamen efù car
nium equinarum fefe fuſtentabant;
erantque numero fere vI 1 I millia
hominium virorum. Verùm cùm
Germanis Memhetbeghi adventus.
innotuiffet , reli&ta obfidione cum
maxima rerum füarum ja&tura , &
ingenti dedecore, Hungari ad pro
pria, Germani in Auftriam reverfi
fünt. Eo ipfo tempore Paulus Ar
thandy , & Blafius frater fuus Ger
manus , qui ante obfidionem per
Iohannem detenti fuerant , ob fu
fbicionem defe&tionis ad Ferdinan
um , inſcio Rege, juſfu Gritthi
fuerunt decollati.T Rex Iohannes &
Gritthius obfidione liberati, coepe
runt in hoc incumbere , ut Regnum
- omni
t omnibus viis , modis & rationibus
unire, & in Regis ditionem redi
i gere potuiffent. Parum tamen füis
conatibus effecerant. Nam Scla
vonia tota à Ferdinando , fimul
cum Proceribus , qui fe illi poft
pulfum ex Vngaria Iohannem ad
a junxerant, avelli non potuit. Sed
& Petrus Pereny , quem ut antea
di&tum eft , libertate donatum Io
hannes in gratiam receperat, miffis
ad Imperatorem Turcarum lega
tis contendebat obtinere , ut Im
perator fe in fuam clientelam fuf
ciperet. Cui offerebat omnem fi
delitatem, modo à jurisdictione
utriufque Regis liber & immunis
effe poflet. Hæc dum ita fiufit, re
cordatus Iohannes beneficiorum
©ritthii (de quibus Hieronymus
Lasky, qui jam ad Iohannem ve
nerat, fæpiùfque eum admonebat ,
fuadens ut aliqüo infignititulo Grit
thium decorâret) rem ad Confi
lium retulit : ipfè quoque propen
fùs ut Gritthium cönfültis Proce
ribus , quo majori poffet, gratia
Profe
66 Geffainter Reges Hungarie.
profequeretur. Nonnulli Gritthio º
faventes ejus fuiffe feruntur fènten
tiæ , ut Rex hominem Gubernato
ris titulo infigniret. Porrò alii dif
füadebant, hac ratione , quòd Rex
maturæ ætatis, & virilis , jam feré
quinquagenarius, Gubernatore non
indigeret. Vfu enim effe receptum,
ut pueris Principibus , nomi illis,
qui per fè curam regni poffent ge
rere, Gubernator adhiberetur. Diu
certatum eft fèntentiis. Pervicit
tandem pars Gritthiana , juvante
maximè ejus partes Laskio &
Verböcio. Hi enim, ut fpargeba
tur, dicebant, palàm Regi, ut in
eorum fèntentiam accederet , fi
vellet Hibraimi amicitiam erga fè
folidam retinere. Atque ita Grit
thius in Gubernatorem , Rege vo
lente, praficitur, & diploma ſu
perinde erigitur.Quodhi,quibusfa
&um difplicebat,ut Iohannes Stati
lius EpifcopusTranffilvanienfis , &
herus[meus Staniflaus Præpofitus
Albæ Regiæ, Thomas Nadaſdy, &
Simon Literatus Athinay, nequa
quam
: quam fùis figillis firmare voluerunt.
: Vnde Gritthius ម្ល៉េះ in eos ani
: mum concepiſle erebatur. His per
a&tis, Iohannes Rex Varadinum fe ,
i Gritthius verò ad Portam Cæfaris
- Turcarum contulerunt. Non mul
tò poft intercefferunt inter utrum
º que Regem induciæ, fub quibus
Strigonium Legatis Regis Poloniæ
& Ducis Saxofiiæ, (propter defe
| ctionem Archiepiſcopi à Iohanne
… fequeftro datum fuerat; & Commif
fàrii amborum Regum eò conve
nerant. A parte Iohannis erant De
legati Praepoſitus Albae Regia Sta
niflaus , ac Bernardus Baxay : à
蠶 verò Ferdinandi Francifcus
Revay & Emericus Nagh de Var
jas Vicepalatinus. His quatuor vi
, ris datum negocium, ut omnes con
troverfias, quæ fùb induciis utrin
que contigilent, jure cognoce
rent ; ac ſi qui comperti fuiſſent
alíquid contrã induciarum condi
tionem deliquiſſe , adverſum hos
: fententiam ferrent ; & ipfis Prin
cipibus puniendos relinquerent.
Quo
68 Geffa inter Reges Hாழாக
Quo tempore ante alios Ladiilaus
More, qui per Comitatus Alben
ſem,Simigienſem,Tholnenſem,We
fprimientem, & in Sclavonia mul
tas prædas cum füis agebat ; & qua
qua verfüm depraedationibus mife
ræ plebis atrociter graffabatur,
fuit condemnatus, & permiffum Io
hanni Regi, quò hominem planè
neutrius partis liberè puniret. Io
hannes mifo Hieronymo Laskio,
cum copiis Hungarorum & Tur
carum , illum in arce fùa Palotha
obfidendum curavit. Et cum diu
obfidio protraheretur , utcunque
ille no&è egreffus , elapfüfque eft.
Addu&i fuêre ex Montanis ope
rarii foffores, qui mineras eruunt;
& paratæ teftudines, fub quibus
tutò poterant foffores illi ufque ad
murtim arcis deduci. Id quod præ
paratis omnibus ad id neceſſariis
effe&um fuit: & teftudines no&e
ad murum dedu&ae & applicatae
funt, opufque demolitionis muri
inceptum. Brevi tempore ita murus
excavatus extitit, ut congeftis ari
dis
dis lignis, & inter tibicines , qui
crebri muro füppofiti ಹಿಸಿ -
ſtentabant, congeſtis, & incenſis

no&te, operariis fefè fùbducentibus,
& in caftra recipientibus, ubi flam
ma omnia ligna fub muro excavato
exiftentia confùmpfiffet ; ingenti
ruina , integer監鬥 arcis concidit.
Quod ubiTfa&um eft , confeftim
& Hungari & Turcæ per partem
Jam muro carentem ın arcem ır
ruunt ; eamque capiunt. Ferunt
habuiffe in arce Ladiílaum More
magnam vim auri & argenti 5 par
--
,- timi cufi, partim in diverfà vafà re
º daéti. Quæ omnia fuere per milites
-
in prædam converfâ ; filius & filia,
qui ibidem erant, Ladiflai More,
:-
Budam ad Regem deducti, & uf
*
r
i. ad ejus obitum in captivitate
etenti. Poft hæc Iohannes cogitare
coepit fi qua ratione folida pax inter
fe & Ferdinandum conciliari poffet.
Cumque nulla commodior & com
pendiofior via appareret , quàm
fi Imperator Carolus fefe medium
jnterponeret ; Francifcum Comi
- t€ΓΓι
zo Geffa inter Reges Hungariæ.
tem de Frangepanibus, Ordinis
Ëan- Francifcanorum Archiepifcopum
;. Colocenfem ad Carolumin Hipa
£££ nias mittit , ejus Principis fè fidei
È" in iis quæ inter fe , & fratrem fùum
Ferdinandum de pace tranſigere
vellet ; modo id honori & dignitati
fuæ non obeffet, committit. Lega
tus accepta inftru&ione , in lega
tionem proficifcitur: Imperatorem
in Hifpäniis convenit, Iohannis le
gationem ſibi commiſſam ordine
醬 Imperator intelle&o Io
annis animo à concordia non alie
no ; affumit haud invitus tra&andæ
rei provinciam : refponditque pro
pensè fe daturum operam, ut diffi
dentes animos Principum duorum
ad pacem & concordiam inducat;
miſſurum ſe non multò poſt Lega
tum ad fratrem Ferdinandum, ea de
re ipfumq;diligenter admoniturum,
n6 器 à bona pacis unione & con
cordia ſubducat. Colocenſis acce
pto refponfo ad Regem fùum re
vertitur. Carolus, ut fe fa&urum
££- promiferat , Leodienfèm Epifco
denfem, - - - - - - - - -
*. քաIn
Geffa inter Reges Hungariae. zr
pum Georgium , ad Ferdinandum I•han
cum legatione mittit , cum Cor-“
nelio Sceppero , animum Iohan
, nis Regis illi aperit. Tra&atum
fuit , ut poftea ex domino meo Præ
pofito Albenfi intellexeram, multis
diebus de modo & conditionibus
pacis.* Nam & Imperator fignifi
caverat Ferdinando , ne ab his quæ
utraque pars tolerare,fine detrimien- *
to honoris & dignitatis poffet ,
alienus ele vellet. Et concluum,
| eſt , ut Leodienſis à Ferdinandore- Lun
, &à ad Iohannem, qui tum Varadini**^
.. agebat, defcenderet. Ille nihil cun
. &tatus, iter ingreditur: Varadinum.
3 fe confert, atque ibi cum Iohanne
de pace traétando , ferè totam
| aeſtatem tranſigit. Tandem abſolu
ta legatione & habitis traćłatibus
per Iohannem ad Ferdinandum
1 remiffus eft. Eo dimifHo Rex Bu
dam fe confert, tres legatos deli
git; nimirúm Colocenfem Archie
pifcopum,cujus fuperius mentio fa
&ta eft , Stephanum Brodericum
Epifcopum Wacienfem , & Ste
• - - phanum,
phanumVerböcium Cancellarium. |
His data facultas de pace conclu- di
five cum Ferdinando agendi , qui T
tum Viennæ morabatur. Hi ut jüffi ;
fuerant, Viennam fè conferunt ; de
pace cum Ferdinando tra&tant, & í
tranfigunt. Quifque eorum fingil- R
latim ad Ferdinandum habita lucu- te
lenta oratione de pace. His condi- T
tionibus conventüm eft : ut Iohan
nes fuperftes ufque ad obitum Re
gno potiretur. T Poft ejus obitum
Ferdinandus, aut unus ex filiis fuis
in regnum fùum fùccederet. Si Io
hannes filium poft fe relinqueret; illi
omnes arces paternas Fវ្នំ 2
aut hæres ejus, unà cum Tranffil
Prem. vanja redderet & affignaret. His
££; pera&is Legati ad Iohannem rever
Ἀ: tantur. Rem , ut erat conclufà, or
**m. dine referunt. Interea venerat fama
ad Iohannem , Cæfarem Turcarum
rurfùs in Hungariam valido cum
exercitu cgrefⓞrum Ad quem
adhuc Conftantinopoli exiftentem,
Petrus Pereny, oblitus beneficio
rum Iohannis, nuncios Emericum,
filium •
filium Iohannes Bika , patrem An
dreae qui in Ziget periit, cum co
mite TNicolao Zrinio , mififfe
ferebatur ; fupplex orans, ut fè Cæ
ſar privatim in ſuam clientelam re
ciperet, & àjurisdictione amborum
Regum liberaret : ut planè Prin
ceps fui juris effet. Quod etiam
opera Gritthi ad Iohannem dela
tiim fuit : & Petro occultè per Hi
braimum, ut poftea fequetur, apud
º Caefarem infidiae funt paratae. Suli
.'
manus contra&is omnibus füis co
piis in Vngariam ့ီး ; navales
ĉopias fimul cum Bombardis majo
ribus murifragis , ac navibus com
meatu oneratis Budam adverfo flu
mine dimittit. Quæ omnia dum
ipfe cum terreftri exercitu & cam
peftribus falconetis , fub civitate
Keozeg , quam obfidione cinxerat,
moratür ; Cæfarem ipfùm, inter
Budam & Pefthum operiebantur.
Hæc Sulimani copiarum divifio fa
&a fuiffe , poft finem, belli fereba
tur, conſilio Hibraimi, qui habuiſ
fet intelligentiam cum Imperatore
- Carolo.
-Carolo. Dum Sulimanus circa Mo
hach caftra habet, navalefque co
pias Budam dimittit, pervenit ad
èum Petrus Pereny cum fexcentis
equitibus, omni ornatu equeftris
auro & argento ſplendide inſtru
&is , præmiffis antea muneribus
Imperatoriipfi, Hibraimo & aliis
Veziris oblátis. Cui in caftris unà
cum ſuis, ubi ſe collocaret, locus
fuit defignatus.Altera die accerfitus
ad Hibraimum , dum per medium
Ianicharorum duceretur , uti erat
commiffum à Caefàre, captus fuit ;
& Iohanni Regi miffus, fimul cum :
potioribus Nobilibus, qui eum fè
quebantur. Inter quos fuêre duo
inſignes & animoſi milites, Nico l
laus Pecry , & Stephanus Dely ,
quorum utrumque novi. Hi quum
viderent Turcas in fe fpoliandos
& capiendos irruere, mutuò fefe
cohortati; ſtričtis frameis Ianicha
ros invaferunt, multos exillis par
tim occidentes, partim fàuciantes;
Nec deſtiterunt à pugna , prius
quam fùnt fortiter மது Lle
.
CÍCH
t
defendendo à Turcis interempti.
Pereny poftea dato pro obfidé fi
lio majore natu Francifco, fuit rur
fùs Imperatore jubente, dimiffus.
Filiolus obſes per Gritthium ad Su
limanum deduétus ; ipfè verò Pe
reny ab eo tempore Iohanni ufque
ad ejus obitum, fidem & obedien
tiam utcunque fèrwavit. Dum Tur
ca oppidum Keuzegh obfidet, ve
nerat Viennam Carolus Imperator ,
cum validis Hifpanorum & Germa
norum copiis. Quod perfenti
fcens Solimianus, cepit de deferen
da obfidione civitátis cogitare.
'Nihil enim, etfi omni arte civita
tem ့PPႏို့ illi nocere po
tuit ; T defendente eam ftrenuè
Nicolao Iurifith Dalmata, qui vul- e,„,
gò Miculizza vocabatur. Verùm ad 燃
oftremum oppidani & viribus'&£
acti, & annona deſtituti, petente:
Solimano, vel ejus nomine Hibrai-je
mo, ut in civitatem, aliquam par-ff'*'
tem ejus copiarum , cum vexillis
& tympanis, ut fe in muro tan
quam captæ civitatis , in fignum
D 2 vićto
vi&oriæ oftenderent, & fùum illud
Alla Alla proclamarent ; admiſe
runt: dante illis fidem Hibraimo ,
quod nihil effet eis nociturus ; fed
ea ceremonia peraéta, copias abs
醬 omni oppidanorum damno edu :
urus. qüöd & præftitit. Nec
diu ibi moratus, verfùs Sclavoniam,
caftra movet ; fama enim erat illum;
förtunam Caroli extimuiffe. Traje
&o Dravo cum omnibus copiis
Sclavoniam igne & ferro vaftat ;
multofque captivos abducit, & per º
Pofegam & Sirmium ad propria re
vertitur. Navales quoque copiæ,
ubi accepiffent. Sulimafium reliéta
obfidionéKewzegh moviffè ad pro
pria: a Budafolventes, illae quoque
illum fequutæ fùnt. Paulo poftT&
Gritthius ducens fècum obfidem fi
lium Pereny, Cæfarem infequitur.
Difcedente Gritthio , Rex Iohan
nes rurfus Varadinum fé confert.
Dum Rex Varadini moram trahit,
interim Ferdinandus, deſignato in
Vaivodam Tranſylvanienſem Bal
thafareBanfydeThallocz,eum cum
certo.
certo numero equitum & peditum
ad occupandum Tranſylvaniam mi
ferat. Ille continuatis itineribus ad
oppidum Zathmar & Nemethi per
venit. Vtrumque diripit & incen
dit. No&tu efiim oppida ipfà inva
ferat. Miferi incolæ , noćturno
tempore, incendio & clamoribus
perterriti, multi promiſcuè viri, foe
minæ, pueri &infantes partimflam
mis, partim in flumine Szamos ,
quod oppida ipfà interfluit, mifè
rabiliter perieré. Iohannes accepto
hoc doló, confeftim copias cogit;
'Gothardum Cun Balthafari, Ban
fy obviam mittit. Ille reintelle&a,
& Iohannis exercitus copia terri
tus , iter inceptum deferit ; tem
plo oppidi Zathmar, vallo munito,
& aliis munitionibus inftru&o ,
Matthiaque Horwath pro Capita
neo ibi reli&o ; Gothardus 濫
ut fibi per Iohannem commiffum
fuerat, cum copiis, & alio bellico
apparatu Zathmiar verfùs progredi
tur : munitionem noviter erećtam
obfidet , & ut erat animo & virtu
D 3 TE
te militari praeditus, omnibus co
natibus adhibitis fortiter oppugnat.
Et dum milites hortatur ad pugnam,
omniáque boni & ftrenui ducis mu
nia obit, globo bombarda: majo
ris, quæ Barbataappellatur, fuit in
crure percuffus, & lethaliter vulne
ratus. Nihilominus tamen milites
ita forti affultu munitionem aggref
fi funt, ut fübito eam caperent, u
nà cum omnibus militibus Capita
neóque Matthia Horvath ; qui à
cædé fuperftites fuerant. Atque ita
potitusvi&oria Gothardus, Vara
dinum dimiffo exercitu revertitur:
Rege tum in venatione exiftente ,
ubi dominus quoque meus aderat.
Hæc a&ta fuere circa ferias Divi
Bartholomaei; quo die bonus Got
hardus Cun ex vulnere obiit. Rex
habebat cervum ita cicurem ut eum
ubique comitari folitus fuerit. Ve
rùm tunc juffu Regis Varadini reli
&tus fuerat. Is diim Principis vi
dendi defiderio , fếpem qua ftabu
lum cinċtum fuerat, trañfilire co
natur , fùpernè acutus palus ejus
ventri
ventri infigitur , atque ita effufis
inteftinis mortuus decidit. Rex in
tellećta morte Gothardi, fimul et
iam cervi, valde indoluit, & redi
ens ex venatione ,ရ္ဟုိင္း"ို €rant
captivi, fùfpendio affecit , Matthia

Hörvath palo fuffixo, Francifco ve
rò ម្ល៉េះ , ad interceſſionem fra
trum Ladiflai & Bartholomaei Par
laghi capite plexo. His peractis Io
hannnes Budam revertitur.Adferun-
ལྡུས།།ioff;
tllr Gritthium è Conftanti
nopoli Der Bulgariam & Transalpi
႔ီ. 醬 & ម្ល៉េះ
millibus equitum Turcarum, & ali
quot Hungaris Iohanne nimirum
Docy , Vrbano Batthiani & Ga
{paró Peruffith in Tranßlvaniam
adventare. Informatus fuerat Io
hannes ex Porta Caeſaris, Gritthi
um fibi fuifque infidias moliri.
Quod perveniente in Tranfylva
niam Gritthio, plane dete&tumfuit.
Nam cum Emericus Cibac , qui
tunc præerat Tranfylvaniæ, Grit
thio obviam honoris & officii gratia
proceffiffet, confèdiffetque, nihil fi
D 4 bi
8o Geſta inter Reges Hungarie.
bi metuens ad oppidum Alwincz:
Gritthius maiffo âd obtruncandum
eum cum ala equitum Vrbano Bat
thiany, virum infignem, fera noćte
រ៉ែ & decollandum cu
ravit. Proceres Tranfylvaniæ, &
præfertim confànguinei & affines
Cibacky,intelle&a ejuscrudeli mor
te, ad arma concurrunt : Gritthio
undique & ad egreffüm, & ad re
greffüm iter præcludunt. Ille cum
videret fe undique circumventum,
civitatem 醬 cum omnibus
fùis copiis ingreditur. Quæ potuit
ſubito acquirere adtolerandam ob
fidionem comparat; advolant un
dique Tranfylvani, multi etiam ex
Vngaris ; & ipfè quoque Petrus
VajvodaMoldavus,ac etiam Trans
alpinus advolant. Qui omnes u
nanimiter, de nece tanti viri maxi
mo dolore affecti, vindićtam de
Gritthio & ejus fequacibus, maxi
mo defiderio fumere cupiebant.
Obfidetur civitas, adhibetur undi
que cuftodia , nequis noctu clàme
vadere poffet. Intus quoque non
minori
Geffa inter Reges Hungarie, 8r
minori conatu per incluſos defen
fio procuratur ; ut quibus de vita
ageretur. Multi dies obfidionis,
quam fortiter inclufi tolerabant,
præteriere. Ad poſtremum per oc
cultè miffas litteras,&internüncios,
Hungari , & potiffimum Vrbanus
Batthiany & Gafparus Peruffith, u
nà cum oppidanis à Gritthio defece
re : & accepta à Capitaneis Tran
fylvanienfibüs & utröque Vajvoda
impunitatisfide , portas civitatem
obfidentibus aperuère. Illi repente
ingreffi Turcas ad unum omnes ce
cidere : oppidanis & Hungaris fer
vata fides.TGritthius cum duobus
filiis & Iohanne Docy ad caftra
Moldavi deduótus , obtruncatur.
Hic fuit finis occultorum Gritthii
confiliorum: qui ita fecum decre
viffe ferebatur, ut fi Budam perve
nire potuiffet , fùblatis Iohanne &c
füis Confiliariis, fedem regiam oc
cupaffet. Quod ei divinitus dene
gatum fuit. Ferunt Cæfarem Tur
čarum , dum Medgies obfideretur,
Iohanni mâgnis comminati9nibus
D 5 denun
denunciaffe , ut obfidionem quo
quomodo poffet , folvendami &
Gritthium I liberandum curaret.
Ille nulla alia ufùs excufàtione , nifi
hac & quidem veriffima , quòd fé
tum temporis non putaret regia aù
&oritate & poteftate fungi, ita ut
poffet furentem exercitumiullis mi
nis, ullis adhortationibus ab ince
to rewocare ; vires werò fè nullas
abere , quibus totamicos Cibaky
& tantum exercitum compefceret,
IDeprehenfus eft confcius fuiffe hu
jus Gritthianae conjurationis & par
ticeps Hieronymus quoque Lasky,
醬 Rex, ut de fè benemeritum âd
ígnitatem Vajvodatus Tranfýlva
niæ ante Cibacum evexerat. Re ita
3]སe intelleéta, fuit juffu Regis Bu
ae in carcerem conjectus; & du
Iohannerbio procul , fuiffet affe&tus digno
4 រ៉ែ ; nifi Magnifici viriMat
thæus Tharnowsky, qui ut diétum
eft , Regem exulem hofpitio exce
perat , & dominus Terlo fuperve
hifient ; & magnis precibus vitam
S libertatem reo impetraſſent. Di
'. - - mifio
miffo ad prædiétorum Dominorum
preces Laskio, Matthaeum utpote
in fè beneficum Rex magnis mune
ribus donavit, nimirum clypeo &
clava Gritthii , quæ utraque æfti
mabantur ad aureäm nummām XL.
millia. Dominum quoque Terlo
ို့ရိွႏိုင္ရ aurea, & equo infigni, fel
la, freno, argento & auro inſtructis
donavit: & utrumque ad propria
dimifit. Circa id tempus, dùm præ
miſlæ res geruntur, Ferdinandus
*%ifariam duos exercitus mittit ;
Quorum uni Iohannem Cociane
rum , alteri verò Leonardum Felcz
in Duces præfecit. Cacianerus cum
fibi datis copiis & omni bellico ap
pa.atu in Sclavoniam deſcendit,
vindicaturus eam provinciamàTur
carum graffatione. Iam enim Tur
cæ Comitatu Pofega toto occupa
to, fùperiora quoque ejus provin
ciae depopulari, 8 vaſtare non ceſ
fabant. ម្ល៉េះ fibi commium e
xercitum in Scepufium ducit. Et
quia Petrus Pereay jam partes Io
hannis fequeretur , juffüs fuit Fel
D 6 zius
zius ejus caftra ut perduellis expu b
r
gnare ; & imprimis arcem Saaros
óbfedit, ut fibi infidelem puniret.
Itaque Felzias fibi juffa exequitur,
arciexpugnandæ incumbit. Iohan
nes reintellecta, ſubitò numeroſum
cogit exercitum ex Tranfylvanis ,
Moldavis & Vngaris, cui prafecit
Fratrem Georgium Heremitam, ac
Petrum Pereny, & Francifcum Be
bec. His dat negocium ut Fel
zium ab inceptis conatibus compe
fcant. Dumque hi Duces IohannisT
*
tardius progrediuntur, Felzius in-*
terim caftrum Saaros expugnat , &
capit. Ac dum copiæ Ióhannis ad
ventant, reli&to in arce ipfà præfi
dio , Felzius ad moeniâ civitatis
Eperjes caftra metatur ; vallo &
cúrribus ea munit ; vi&ualium co
piam undique convehendam in ca
ftra curat , quorum etiam in civi
tate non deerat copia, & ſic ho
ftium adventum expe&at. Illi ubi
adveniffeat, undiqüe caftra Felzii
|
obſidere; frequentibus incurſioni
bus & irruptionibustentatis ſatage
§ - - bant
bant Felzium ad pugnam provoca
re , & caftris elicere. Verùm ille,
ut erat fagax & rei bellicæ peritus,
videretque fè imparem hoftibus, in
tra caftra fèfè continebat, atque ita
hoftium conatus eludebat. Erant
ui opinabantur aftu Pereny faćtum
uife, quòd res à parte Iohannis
lentè & remiſsè contra Felzium ge
ftæ fuiffent. Tandem copiæ Iohan
nis defperatis rebus, cum viderent
fe nihil Felzio nocere, retroceffè
rant, & fic obfidio caftrorum Felzii
fuit foluta ; qui fùmpto animo hos
etinfequutus. Quorum extremam
នុ៎ះ ad Tokay eft confequutus,
ifturbavit & fudit. Multi illic de
exercitu Iohannis cæfi , & in Tibi
fco fùbmerfi fùnt ; inter quos Ni-
colaus Bathori de Gagy, Iohannes
Kekedi, & Iohannes Cornis perié
re. Arx quoque Tokay expugnata
fuit. Et nifi res Cacianeri infelici
ter eodem tempore ceffiflènt, pro
culdubio Felziüs contra Iohannem
optatafortunafuiffet ufus.Iam enim
fama percrebueratCocioneri copias
D7 ad
ad Ezecüm fame attritas, prorfùs
deletas per Turcas eſſe. Imprudens
enim düx dum feftinaret , reli&tis
poft fèfè multis arcibus Turcarum
præſidio refectis, ad obſidendum E
zecum, confifus in promiffis Ra
fcianorum, qui fe ei auxilio futuros
romifèrant, longè diverfam, quàm
fperabat , fortunam eft expertus.
Nam Memhetbegh qui tum arci
Nandor Albæ præfidebat, coadu
natis undiquaque Turcarum & Ra C.
fcianorum copiis, caftra Caciane º
ri incurfando die noôtuque fatiga
bat , eiſque pabulandi 'Ïಥಿ
præripiebat: ufque adeo, ut equi,
8c milites ingenti fame laborarent.
Confültatum eft in caftris, quomo
do imminens toti exercitui pericu
lum ewitari poffet : decretumque
ut pugnando reducerentur copiæ ad
loca pacatiora. Mota fünt caftra,
& paululum progreffum, fortiori
bus quibuſque militibus à క్షి
ercitus reliétis. Inter quos Paülus
quoque Bakith, vir omnibus cor
poris animique virtutibus infignis,
& reibellicæ peritiffimus, fuerat:
nempe ut hi impetum Turcarum
remorarentur, & exercitui tutum
praeberent progreßum. VerūmTur
cæ fcientes milites Germanos & et
iam reliquos præ fame femianimes
effe : fortiffimè undique ordines
incurfànt, perturbant , proterunt.
Ibi tùm Paulus quoque Bakith, in
quem omnium oculi erant conje&ti,
cafu equi per Turcas oppreffus, &
器 privatus eft. Multi etiam alii
infignes milites ex Vngaris & Ger
manis cæfi ; & totus exercitus di
fturbatus, pedites omnesferé adu
num partim capti,partim interfećti.
Dux ipfe & alii Proceres cum pau
cis eqüitibus fuga fibi fàlutem quæ
fivere.Vi&or Memhetbegh captivis
& præda, ac caftris, tormentif
que potitus ad propria revertitur.
Ätquie is fuit tentatæ per Caciane
rum obfidionis Ezekianæ exitus,
qui tanto metu Ferdinandi animum
percelluerat, ut Felzium à conti
fiua incepta contra Iohannem vi
&oria revocaret ; atque ita ftatus
- 1'€Γum
88 Gefta inter Reges Hungariæ.
rerum Iohannis in tranquillum fuit
reftitutus. His a&tis adferuntur ru
mores Cæfarem Turcarum contra
&o valido exercitu, velle rurfùs in
Vngariam egredi. Quæ res & Io
hanni Regi, & toti regno maxi
mum terrorem incußerat. Nuta
bant omnes animis, nec poterant
inire confilium, quid fa&to opus
effet. Iam Turcæ fœdus quoque
inter Iohannem & Ferdinandüm
innotuerat ; verebaturque tam
Rex quåm Proceres, ne Cæfår
Turcarum propterea indignaretur.
Verfàbatur etiam ob oculos cædes
& mors Gritthii, ejufque filiorum, .
ac Turcarum cum illo unâ interfe
&orum, qui omnes ut di&um eft,
crudeliter cæfi fuerant, ne fcilicet
bellum hoc Cæfarin vindićtam eo
rum fufcepiííet. Brevipoft moven
te jam Cæfare Turcarum & pro-
rediente cum copiis, fignificátum
£jst. fuiffe fertur Regi Iohanni per Hi
# braimum, ne ſibi quicquam à Cae
ºfº ſaremetueret. Nam illere&ta con
tra Moldavum eſſet ducturus co
Pias. «
Geffa inter Reges Hungarie.
pias. Iohannes re intellecta, fòlutus
magno metu animum refùmit ; ad
monet Ferdinandumde Caeſaris ad
ventu in Moldaviam. Et quod ipfè
quoque timeret , ne Cæfar vafta
ta & depopulata Moldavia, Tran
fylvaniam quoque invaderet : Se
: etiam eò omnes copias, quas ha
bere poffet, dedu&urum, & pro
fpe&urum auxilio DEI , ut fi Cæ
滥 ingreffum in Tranfylvaniam ten
tare vellet, fefè illi opponere, eique
refiftere poffit. Et £i ဒိုချိုုး
& Principes Imperii fibi auxilium
ferre velfent , paratum fè effè in
loco tam opportuno cum ipfò Cæ
{äre Turcarum extremam förtunam
experiri. Audivi referente domi
nomeo, fuiffe fpem datam Iohanni
per Ferdinandum , quod ad ejus
anni menſem Iunium Principes Im
perii effent ipfi miffuri in aüxilium
equites cataphra&os o&o millia,
& peditum XL millia. Rex cum
his promiffis animatus, in Tran
fylvâniam cum omnibus quas ex
Vngaria habere potuit copiis pro
ficà
ficifcitur. Ingreffus in Tranfylva
niam, ibi quoque omnes ad arma
concitat, comparatque ad o&to
ginta millia hominum. Cum exer
citu caftra metatur ; aditus Alpium
omnes per quos hofti ingreffüs pa
teret, firmis custodiis munit : Prae
menet Petrum Vajvodam Molda
vum, ut ipfe quoque, quo majo
rem poffet exercitum cogeret.Nam
omnem vim Caefàr in illum exerce
re decreviffet. Hæc verò omnia
ſecretò inter Principes tractaban
tur. Ille confeftim edicit per o
mnem provinciam , ut quotquot
ad arma idonei eflènt , tam nobilis
quâm plebeiae conditionis , ad fe
(locum illis praefcribens) adcurre
fent. Quod brevifa&um fuit. Ha
buiffe fertur in caftris ad Lx. millia
hominum. His ita conftitutis, Cæ
fàr Turcarum progrediebatur ver
fus Moldaviam iteraperte dirigens,
jamque provinciam attigerat. 蠶 -
ceres & Nobiles Valachi, quos Bo

jeros vocant, imminentis periculi
metu Perculfi, animifdue confterna
tl
- Gefta inter Reges Hungarie: 91
ti nutare ceperunt. Et nifi Princeps
eorum fuga fibi confuluiffet , ùt
ferebatur, vivum in manus Cæfàris
a Turcarum tradidiffent. Deferti ita
º: 器à Principe paſſim dilabuntur.
ajvoda cum duobus comitibus
in Tranfylvaniam ad arcem Chi
chio,quæejus nomine poffidebatur,
profugit. Cæfar Moldaviam ingref
fus re&ta ad Zuchvam, quæ fedes
Vajvodae eft, exercitum dücit, Re
giàm capit, thefàurum, ut diceba
tur, ingentem naétus aufert ; plebi
parcit. Intelle&o Iohannis appara
fu, & quod aditus Alpium cufto
diis muriiviffet, Chiaüfum ad eum
mifit, cum fevero nuncio, expro
brando ei beneficia in illum collata ;
inquiens: Tu ingrate, jamnè obli
tus beneficiorum meorum, quae mi
fertus calamitatis tuæ in te contuli,
exulem reduxi, in fèdem Regiam
collocavi, omnibus Hungaris de
nunciando, ut te pro fuo Rege ha
beant, & colant. Tu verò auus es
ladium tuum contra me ftringere.
} ម្ល៉េះ pofthac , & quoniam 還
C
*
clementia abufus es, loco ejus fève
ritatem meam experieris. Audivi
Juliu, poftea ab eodem domino meo,
- .ே egem per Hibraimum , qui ipfi
ἈIfincerè favebat , fecretò admoni
j, tum fuiffe , ut quo humilius poffet,
' Cafari refponderet, fe non Contra,
fed profua majeſtate arma fumpfif:
fe ,” ne fcilicét Tranfylvania fibi
commiffà, per Petrum Vajvodam,
apertum proyinciæ hoftem, invade
retur, & vaſtaretur: Quandoqui
dem cognoviffem illum copias co
醬 ; atque ipfe quoque ad defen
onem ejus provinciæ tuæ Majefta
tis, huc veni. Et ut teftatam red
derem Majeftati tuæ fidem meam,
continuò ubi audivi perduellem
Vajvodam ipfùm ad arcem Chichio
rófugiffe, eam obfedi, & omni
穩 viribus adnitor, ut vivum pof
fim Majetati tua praefentare. Non
eft igitür cur Majeftas tua, de mea
erga fè conßanti fidelitate , quam
ad extremum ufque vitæ inviola
biliter retenturus fum , dubitet.
Poft reditumad Caefàrem Chiaüfii,
ubi
Geffa inter Reges Hungariæ. 93,
ubi refponfum Iohannis Cæfarifuif
fet relatum , praefente Hibraimo ,
ille quoque, quantum potuit, ani
mum Caeſaris, mitigare contendit.
Compofitis pro arbitratu fuo Cæ
fàr in Moldavia rebus , & alio Vaj
voda conftituto, ad propria rever
titur. Iohannes expugnata arce Chi
chio, Petrum Vajvodam capit. Oc
cultè, tamen confolatur hominem,
eique fignificat fe illum ad Cæfaris
Portam miffurum ; ne timeret ta
menullum periculum. Quandoqui
dem ita tra&affet de rebus fùis cum
PHibraimo, ut omnia ejus negocia
effentfelicem habitura exitum ; fic
醬ueCæfari
Vajvodam animatumfubcuto
mittit. Vbi ferè per in
tegrum annum converfatus, opera
Hibraimi gratiam confècutus, rur
füs dignitáti füæ & fedi reftitutus
fuit. Iohannes Rex plàcato fibi
per Hibraimum Caefare , dimiffis
copiis Budam revertitur, deceptus
in promiffis per Principes Imperii
in auxiliis, quæ prorfus nulla ab eis
acceperat. Reverfòjam Cæfare ad
pro-
propria , & Iohanne adhuc in
Tranfylvania exiftente, fupervene
runt âd oppidum Debreczen pedi
tes Hifpani ferè ter mille & quin
genti , ac equites Vngari fùb du
&u Francifci Nyari , Balthafàris
Banffi de Thallocz, & Nicolai O
ftrofith , per Ferdinandum miffi.
Hi intellecto Caearis Turcarum dif
ceffu , & rei per eum geftae fine:
pedites quidem Debrecenii ali
quandiu manfèrunt: Capitanei ve
rò equitum cupientes videre Io
bannem,in Tranſylvaniam ſeſe con
tulerant. Quos Rex hilari vultu &
gratanter acceptos, per aliquot dies
ibidem retentos &c largè remu
neratos dimifit. Hifpani poftea in
Sclavoniam contra Turcas dućti
fuiffe ferebantur , ex quibus non
multi rediifle ad propria diceban
tur. Nam aliquoties congreffi cum
Turcis , adverfâ funt ufi fortuna.
Poſt tot exantlatos labores, & di
verfos incontantis fortunae cafus,
jam quafi parta quiete, coepit Io
hannes cogitare de ineundo matri
monio, *
monio, reque deliberata cum his
quos fidos habebat , ftatuit ducere
üxorem filiamSigifmundi Primi Re
gis Poloniae, mitrifuelegatis Ste
phano Broderico Epifcop6Vacien
fi , cujus fùperius quoque aliquo
ties mentio fa&a eft, & Stephano
Verbeoczi, petit à Rege ipfö ut fi
liam füam Ifabellam , fibi in con
jugem traderet. Quod quidem
Pex non abnuit: præfertim cum
antea fororem Germanam Iohan
nis , ut di&um eft, habuiffet in u
xorem. Fa&tæ funt nuptiæ, earum
que dies conftitutus. Legati cum
optato reſponſo à Polono ad Io
hannem rediere. Approximante
nuptiarum termino, deleĉtifunt ex
Proceribus , qui pro fponfà Iohan
nis deducenda mitterentur. Hi fuê
re , idem Stephanus Brodarith E
piſcopus Vacienſis, Petrus Pere
ny, & Stephanus Homonnai : qui
delegatam fibi provinciamjuffigna
viter peregere: receptamgue vir
| inem Reginam in Vngariam.de
duxêre. 懿 Iohannes niclಣ್ಣಿ
-
€
96 Geſta inter Reger Hungariæ.
Reginæ & Legatorum adventu, re
li&ta Buda , Albam Regiam, cum
proceribus utriufque ordinis , &
íplendido equitatü conceffit. Ibi
omnem ceremoniam nuptialem , fi
mul etiam coronationem Reginæ
celebraturus. Difcedente Buda Re
嶺。 paucos poft dies Legati cum
ponfa eò perveniunt. Vbi duosfe
rè dies mórati Albam defcendunt.
Erant in campo Albenfijuffu-Regis
tentoria aliqüot ere&a , ubi Rex
Reginam & 醬 opperiebatur.
Quiubi adveniffent, fàlutato Re
ge, benigne & jucunde, præfertim
autem Regina , amanterque fùnt
excepti, Illinc reditum ad urbem
eft. Altero die , qui fuit Do
minica Invocavit, Rex cum Regi
na templum ingrediuntur , Sacra
fiunt, Regina Diademate infigni
tur, jurat uterque in fidele & Sa
crofàn&um jus matrimonii. A&is
, demùm D £ o Optimo Maximo
gratiis , egreffi templum, magno
cum gaudio epulantur ; refonabant
ubique diverfâ mufica inftrumenta
Regas *
Geffa imter Reges ாழri; 97
Regalia, virginalia, lutinae ſeute
ftudines, cytharæ, tibiæ, buccinæ ,
tympana: ita ut præ eorum fòno &c.
ftrepitu vix proximi cujufque homi
nis verba aüdiri poffent. * Abfòlu
tis Rex nuptialibus ceremoniis, i
pfè paulo poft pertæfus diuturnæ &
planè inutilis ſèrvitutis, & arguen
tibus me certis Dominis mihi bene
volis,accepta à Domino meo licen
tia, & venia ad Magnificum Domi
num Alexium Thurzo me contule
ram , cui jam antea perlitteras Ni
colaíTurcovirh & Pauli Zentliivany
fui commendatus. Iam me apud
ipfùm exiftente, & D e o rebus rfieis
profpiciente , indies fortuna mea
crefcebat & augmentabatur. Et ut .
veterano Domino meo progreffüm
rerum mearum fignificarem: feci ad
ejus ufùm fabrefieri unum currum.
penſilem, omnibus neceſſariis, præ
terte&um, inftru&um : ficque ob
tento à Domino meo commeatu ,
currum ipfè ad Dominum meum,
priorem ម៉ៃប៉ោះ ſllC C1'atC1C
%
optimè deaurato donaverat, cui va
E ledi
ledi&oBudam me contuleram.Dum
Budæ hæreo per biduum, Rex Io
hannesin Tranſylvaniam cum omni
bus copiis , quas fübitò contrahere
& habere poterat, & omni alio bel
lico apparatu, profectionem cura
bat. Perlatum enim ad eum fuerat,
Stephanum Majlath, & Emericum
Baláffam, qui tum beneficio Iohan
nisTranfylvania Pręfećturamgere
bant, defećtionem moliri. Poft bi
duum relićta Buda, ad Dominum
meum Turzonem redii : poftea
| frequentes veniebant rumores ,
Iohannem cum validis copiis in
Tranfylvaniam fe contuliffë , ac
imprimis contra Emericum Balaf
fàm, expugnatis ejus arcibus Almas
& Diod,fèvera animadverfione fuif
fe ufum. Emericus Balaffa,wifa Prin
cipis gravi indignatione , vilibus in
dutus veftibus , clanculum in caftra
Regis pervenit, ad ejus tentoriam
adcurrit,ad pedes Regis provolutus
cum lachrimis, & ejulatu gratiam
implorat , adjuvantibus Procerum
quoque precibus, Rex illi vitam
- douaty
donat, retentis in fua poteftate ex
pugnatis arcibus. Illinc adverfùs
Stephanum Majlath caftra movit.
llle , ut Emerico bellicofior & po
tentior, arcem Fogaras, rebus ne
ceffariis , commeatu , & munitio
nibus bellicis, fortiter & pruden
ter muniverat, quo diutius immi
nentem ſibi obſidionem tolerare
poffet. Hanc Rex obfidione cin
git. dat negocium Valentino Teo
Íeck , fùpremo belli Capitaneo,
ut dies & no&tes expugnationiarcis
inftet & incumbat. Ille negotium
diligenter & ſtrenue aggreditur,
Rege interim ad Szafzfebes, gra
viter ægroto , propter valetudinem
fefè conferenté. Dum oppugna
tio arcis Fogaras continuatur , ac
cipit Iohannes Buda lætiffimum
nüncium : nempe natum fibi effe
filium. Quo accepto in maximam
lætitiam , tam ipfe quam Proceres
foluti fuere. In caftris quoque non
minus gaudium fuit. Quod tam
apud Regem, quam apud milites
teſtata ſunt crebrae bombardarum
r.
|
Е 2. ejacu
1oo Geffa inter Reges Hungarie. .
ejaculationes , clangor tubarum &
tympanorum ftrepitus. Sic Rege
& omnibus fingulari laetitia , hilá
* ritateque occupatis , contigit, ut
audivi à Francifco Taffi, qui tum
temporis apud Regem fuit, contro
verfa quædam inter duos nobiles
milites' Tramfylvanos. Quorum
caufà & diffenfio (agebatur enim
de utriufque honore per modum
militaris curiæ , ac duelli ) cum
ad Regem delata fuiffet : volens
negocium vel jure, vel per concor
diam tranfigere, pro tribunali fe
dit. Et neddum per caufantes pro
pofita ad finem] aëtione , cœpit
Rex, quafi confufa mente, Hun
garico fermone dicere ; Boßßu
ságot téß emmekem , ac £i diceret;
injuriam mihi facis: Hoe diéto
Rex nequicquam poftea locutus
fuiffe dicitur.`Atqué in hunc mo
gum bonus Princéps, inter manus
Cubiculariorum , in cubiculum de
duétus , morte füblatus , relićta
vidua conjuge , & pupillo infante,
vitæ fimul & bello finiemimpofùit.
------- EPI
E P I S T O L A
Clariffimi viri Domini
IOANNIS COBENCZEL S
- à PROSSE CK,
Equitis Mariani , C A R o L 1, Ar
chiducis Auftriæ , Confiliarii &
Cancellarii , De Legatione füa,
nomine M A x 1 M I L I A N I II,
Gloriofæ memoriæ, Imperatoris ,
apud Magnum Mofchoviæ Du
cem Iohannem Baflidem an
no 1576 obita,
Ad
{} E O R G I V M
DRAS KOVITHIVM,
Archiepifcopum Colocenfem , E
pifćopum Zagrabienfem fćripta,
& miffa eodem anno
1576.
E 3 Ері
-
хо;
Epifíola Clariffimi /iri D.Iohannù Co
benczel à Profecki, Equitis Mariani,
Caroli, Archiducis Auffriae, Confi
liarii & Cancellarii, De Legatione
faa, nomine AMaximiliani II. Glo
riofè memoriæ Imp. apud A4agnum
AMo/éhoviæ Ducem Iohannem TBafi
lidem anno 1576 obita, ad Geor
gium Draskgvithium Archiepiféo
pum Colocen/em, Epifcopum Za ~
grabienſem féripta, & miffâ eodem
anno 1576.
| T quas
Go accepi in Polonia litteras,
8. Aprilis proxime ela
* pfi D. V. Illuftriffima ad me
dedit , quia Sua Majeftas cum duo
bus င်္မိိဒီး ad Diaetam Varſovien
ſem me expediverat , quæ hiſce
diebus fuit celebrata, fèd non fuit
conclufàjuxta defiderium noftrum,
obံ့ႏိုင္ရစ္ႏို quæ fa&a fuit ad
3. diem Iunii, ubi denuo oporte
bit convenire , & juxta præfcri
ptum noftræ inftru&ionisTagere,
quæ res mihi multum füpra ómnes
alias molefta eft, maxime cum de
E 4 aliquo
IO4. Epital D. Iohan. Cobenczel, -
aliquo fruétu defperem, nihilomi

nus fi mandatum fuæ Majeftatis ac
cefferit, obedientia erit opus , &
id quod reliquum eft, divinæ volun
tati commendatum erit , per quam
Reges regnant. &c.
Pergratum mihi accidit D. V.
Illuftriffimæ charum fuifle id quod
fùmmarie de rebus Mofcoviticis,
eidem nuper perfcripferam. Credo
D. V. Illuftriffimam poftea uberio
rem relationemearundem rerum ha
buiffe , pofteaquam mea expeditio
ubique fparfà fit. '
Sua Caefarea Majetas forfitan
nondum de iftis participem fecit
Sanétiffimum Dominum Noftrum ,
volendo prius haec cum Sacro Im
perio communicare , & poftea cum
eiufdem confilio Suæ San&titati &c
醬 Principibus Chriftianis notifi
care, & hoc (ut credo) ut in il
lam confoederationem induci pof
fint , quam Mofcovita contra Tur
cam vehementer defiderat. Et pro
pterea hæc taciturnitas non debet
in illum fenfüm interpretari. Ego
ípero .
de Legatione ſºa, &c. Io;
fpero fine dubio, Divino auxilio ac
cedente, quod illa omnia ad effe
&tum deduci poterunt, de quibus
fuperioribus diebus ad eandem fcri
pfi , quarum fumma hæc fuit.
Quod populi illi facili opera ad
蠶 S.Ecclefiæ Catholicæ re
ucipoffint, & tanto facilius, po
fteaquam nunquam difcefferunt ab
ea Religione, quam acceperunt &
didicerunt ab Ecclefia Græca.
Quanquam in hodiernum ufque
diem cum maximo zelo & fervore
fervant, ita ut vix credipoffit; unde
fperandum eft , quod übi animad
verterint errores quibus implicati
funt, ( tametfi illi quoque nón fint
de effentialibus) 醬 ad unionem
accedent, & hoc paéto numerus
nofter vehementer augebitur, &
triplo vel quadruplo 體 lucrabi- ,
mür, quam füperioribus annis in
Germania & Francia perdidimus:
-ideoque deberemus fummopere ela
borarein illorum populorum acqui
fitione, quod lucrum profe&o glo
riofius effet quam ullum aliud inhoc
E 5 mundo.
ro6 Epiftola D. Iohan. Cobenczel,
-
mundo. Et ut facilius D. V. Il
luftriffima in meam fententiam con
defcendat, libentiffime illi fignifi
cabo caufàs, quæ me in eam fen
tentiam pertraxerunt, humiliter ab
ea petendo, velit benevole audire.
Ac imprimis D. V. Illuftriffima
fciat quod Princeps ille extreme &
ex animo defiderat confoederatio
nem inire cum Majeftate Caefarea,
cum S S. Domino noftro , Rege
Hifpaniarum & aliis Principibus
Chriftianis ; hoc profe&o ex divi
na infpiratione profeétum eft. Et
quamvis aliqui fcripfèrint, natio
nem illam valde inimicam effe no
bis, qui Sedem Apoftolicam agno
fcimus, mihi tamen fecurè credere
့် rem non ita fe habere , fed
oc certiffimum eft , eos etiam cum
fùfpiriis teneri defiderio videndæ
Romae , & vifitandorum Sacrorum
locorum, ubi ex le&ione hiftorià
rum intelligunt paſſos eſſe & ſepul
tQs multos San&orum, quos `illi
plus quam omnes Catholici vene
rantur & celebrant. Quemadmo
- dum
de Legationeſia, &c. Io.7
dum illi qui mihi adjun&i fuerunt,

frequenter ea de re mecum contu
lerunt, femper affirmantes, in vita
fe nihil magis cupere , quam ea lo
ca vifitare, & maxime B. Virginem
Lauretanam , reétius illis notam ,
quam multis Gallis & Germanis.
Ac pro majori argumento & con
firmatione ejus rei, D. V. Illuftrif
fima fciat quod dum ego peterem
mihi dari poteftatem videndi ima
ginem S. Nicolai, quem ipfi exi
mie venerantur, humaniffime mihi
refponfüm fuit, id mihi non iri ne
gatum, fi antiquæ Romanæ religio
nis effem ; non Lutheranæ, quia i
pfi quoque hoc vocabulo utuntur,
& majori odio quam Turcas pro
fequuntur , ita me Deus adjuvet.
Videntur magis ceremoniofi
quam nos Catholici , nunquam
tranfèunt monafterium , aut aliud
templum, vel fàltem fignum S.Cru
cis, (quibus omnes fere plateæ &
anguli pleni funt) ficut & illi qui
mecum erant faciebant, exequis &
curribus deſcendentes, & quaſi ad
E 6 t€ΓΓΔΓΩ
- - -- __‫س‬--
ro8 Epifíola D. Ioham, Cobemczel,

terram genua fleétentes , tribus vi
cibus figno S.Crucis fèfè fignantes,
fèquentia verba dicebant, Hofpodi
pomilui, Hoſpodi pomilui, Ho
fpodi pomilui, hoc eft , ter Kyrie
eleifofi. At poftea ubi ੰ
ad aliquod templum, 監 Miffa di
ceretur , nunquam tranfire volunt,
nifi prius intráverint & Miffam au
divérint, genua fle&entes, & fron
tibus aut pavimentum , aut vicinam
parietem pulſantes, & hoc praeſer
tim dum elevatur & portatur SS.
Euchariftia. Principalis meus affi
ftens , qui fuit Demetrius Aleman,
nunquam priùs cibum fumpfit, nifi
priùs Miffam audiviffet;& ut verum
fatear, ego nunquam interfui alicui
eorum fàcro, tum ob id ne cum eo
rum fchifmate participarem : tum
quia idem Dux me mönuerat, non
omnes me in eorum templis libenter
vifuros, fed deforis ad inſtar eo
rum, qui cum mulieribus converfati
-
effent, & neque balneati neque loti
eflent, vidi eorum fàcra celébrari,
cum ea devotione qua major dici
Il0Il
-
đe Legatione fila, Če. Iop.
non poteft. In fàcrificando utuntur
veftimento noftrofimili: Sacrum feu
NMiffa eorum longior eft, quam duæ
noftræ.Sacrü fit lingua vulgari,fem
per adftantduoauttresDiaconipræ
fentes, ac fimiliter fine intermiffione
canentes, interdum Hofpodi pomi
lui, interdum vero ingeminando Al
leluja,Alleluja: fimiliter omnes cir
cumftantes canunt continue, figno
S.Crucis fe fignando. In ufù habent
candelas & imagines, &alia omnia
inſtar Catholicorum, & ſpecialiter
utuntur aqua Benedi&a & fàle ; po
ftremo Sacerdos diftribuit certa fru
ftra panis Benedi&ti,quæ populus cú
magna reverentia accipit, domum
deferens,& iis qui Sacris non inter
fuerunt, per micas faltem diftribuit.
In monafteriis quotidie in galli
cantu Miffa celebratur, ad quam
foli mafculi conveniunt , quemad
modum multi illorum ex fervore
devotionis, pervigiles noctes una
cum Monachis agunt, qui quQti
die pfàllentes Deum laudant , aliis
recedentibus, aliis fuccedentibus.
- E 7 Ia
1 ro Epiftola D. Ioham. Cobenczel,
In domibus ipforum fünt ima
gines devotiffimæ, & nemo exit vel
intrat , priusquam terfe inclina
verit antè imaginem Crucifixi vel
Deiparæ Virginis , quas in ftubis
vel cameris continue cum lumine
conſervant, & quotidie ſe ſignant
ſigno S.Crucis, dicentes, Hoſpodi
pomilui. Ac priusquam iftam cere
moniam peregerint , neque invi
cem falutant & alloquuntur, neque
fibi invicem valedicunt, frequenter
quoque utuntur figno S.Crücis ad
menſam: & V.D.Illuſtriſſima ſecure
credat, quodille Magnus Princeps
nunquam buccellam panis accepe
rit, aut femel biberit, abfque figno
S. Crucis. Quod ego vehementer
miratus fum, cum effem cum eo
ad menfàm. Sciat quoque D. V.
Illuftriffima eos ufitatiffimas habere
Proceſſiones , in die Epiphania
rum Domini, quamvis acerrimum
gelu fuerit, tamen univerfus Clerus
& populus exiens civitatem Dro
goburfàm , ubi tunc forte eram,
cum crucibus & vexillis ad ripam
Bory `s
de Legatione ſha, &c. III
Eoryfthenis fluvii venit, ubi manfè

rüt plusquam per integram horam,
dicendo multos Pfàlmos & oratio
nes: & hoc totum fuiffe fa&tum in
memoriam Salvatoris noſtri bapti
zati in Iordano intellexi.
In fànétiffimo Baptifmate, quod
ab ipfis tanti fit, quântià nobis , &
eodem modo adminiftratur, exce
pto eo quod dicunt : Baptizetur
infans iftein nomine Patris,&Filii,
& Spiritus San&i , Amen. In fàn
ćtifiimo Sacramento Poenitentiae i
dem, excepto quodConfeffarius &
confitens ftant in medio templi,
neque tigua ། ſedent : ſatisfactio
autem eft frequentiffima & rigo
rofiffima , quemadmodum in pri
mitiva Ecclefia fuit : fingulis an
nis accipiunt fàcratiffimum Sacra
mentum Euchariftiae & communi
cant ; quæ Euchariftia pro infirmis
{altem in die Coenæ Domini confe
V, cratur, & aflervatur in templis cum
fumma reverentia, tantum fùb fpe
cie panis, de qua cũ Cochlearirum
pitur una particula, & adfunditur
parum
r 12 Epifíola D. Ioham. Cobenczel,
parum tepidæ aquæ, & fic ægroto
exhibetur cum fùmma adoratione |
& intima devotione. Atque fic |
non differunt à nobis , nifi quod illi |
inſtar Graecorum pane fermentato W
utuntur. San&i, quemadmodum !
jam dixi, apud illos funt in fù |
prema veneratione, & invocatione |
pro illorum fuffragiis apud Divi |

ရိုႏိုင္ရန္မာႏိုင္ဆိုႏို
nam majeſtatem, D.
• Nicolaum pro fingulari patrono
habent, cujus 器 fervant in
civitate quæ Mofaisko dicitur;
cum fümma devotione & honore,
cui Magnus Princeps fingulis die
bus facit offerri ünam magnam
quantitatem panis, carnium, cerevi
fiæ, & hydromelis, quæ fumma po
ftea diftribuitur Miniftris illius tem
pli , qui continue Divinum cultum
exercent, Deum exorando pro fe
licitate illius Magni Principis.
Ab eo loco paucis milliaribus di
ftat unum mönafterium San&iffi
mæ Trinitatis, ubi ' continuo 7oo
Monachi manent, qui fùftentantur
ab eodem Mägno Principe , & ob
eandem
de Legatione ſha, &c. I 13
eandem caufàmin eo templo habent
fepulchrum S. Ignatii, & frequen
ter ibi figna apparent. Omnes illi
Monachi fùnt ordinis S. Bafilii, &
vivunt pie ac exemplariter , & fi
militer quoque in fuis monafteriis
Moniales, Monafteria funt fre
quentiffima, ita ut in fpacio duo
rum aut trium milliarium femper
monafteria reperiantur.
In univerſa Moſchovia non re
peritur Schola , vel alia ratio addi
fcendarum linguarum, nifi quod ia
ipfis monafteriis addifcitur ; & pro
pterea inter mille peronas vix una
reperitur, quæ fciat legere vel fcri
bere. Sacerdotibus licitum eft fè
mel matrimonium contrahere, ſed
mortua uxore opus eft cælibibus
permanere. In ſingulistemplis funt
aliqui Diaconi, qui mortuis Pa
rochis ſubſtituuntur; Purgatorium
negant, & tamen devote & conti
nue in Mifarum celebrationibus &
aliis orationibus orant Deum pro
fidelibus defunétis, hoc eft, ut fua
Majeftas dignetur condonare pro
IIlêI1tíS
r 14 Epiftola D. Iohan. Cobenczel,
meritis poenas, & recipere illos in '
cœleftem patriam, ita[quod ipfi à
catholicis non re,fèd faltem nomine
differunt. Praecipuus illorum error,
meojudicio hic eft, quod affirmant
non fuiffe ulli hominum licitum
poft prima feptem Concilia ullum
áliud celebrare ; ac quemadmodum
illa feptem Concilia univerfa ample
&untur, ita pofteriora omnia re
futant & rejiciunt, atque propter
ea ab obedientia Sedis Apoftolicæ
difceditur.
Neminem reperire potui qui ali
quid intellexiffet de différentia
inter nos & ipfos Græcos circa
verbum έμο&ατόν. Habent fuum
Metropolitanum, à quo dependent
9mnes Epifcopi & ufiiverfùs clerus,
à quibus tanti fit, quanti à nobis
fummus Pontifex. Non negat fe i
pe dependere a Patriarcha Con
ftantinópolitano, fed certiffimum
£ft parvam inter ipfos effe corre
ſpondentiam & affectionem, cum
ille fit Turcæ, hic Mofcovitae fub
ditus,Principum fibi admodum ini
IIllCO
de Legatione ſha, &c. 11;
micorum. Ille Metropolites Mo
fcoviticus fingulis annis Synodum
celebrat, in qua omnes Archiepi
ſcopi & Epiſcopi comparere de
bent, quemadmòdum ego, dum ef
tem Drogoburfae, vidi aliquos ve
nientes abipfo Metropolitano,qui
bus praeferebantur baculi paſtora
les, ficut ante Legatos Apoftolicos,
cruces praeferri 蠶 , & fingulos
comitabantur aliquot Monachi, &
蠶 aut fèni fervitores. Nunquam
aliquis affumitur ad Epifcopatum ,
nifiex Monachis, quieo magis fá
tagunt exemplariter vivere, ut 盟
modi dignitátem con(equi poffint.
Vnde mihi fuit affirmatüm pro re
certiffima, quod multi ex illis a
more &fervitio Divino ita exarde
fcant & incendantur, quod & vivi
& defun&i miracula operantur , &
tales poftea canonizantur.
In Mofcoviam perveneram fübi
nitiumAdventusDomini,& cum in
ftarem pro matura audientia apud i
fü MagnüPrincipem,mihi refpon
t fuif, quod licet ipfe vehemen
- tCÍ
116 Epiftola D. Iohan. Cohenczel , t
ter cuperet me videre, & amplečti,

tanquam Oratorem fui chariffimi &
pretiofiffimi Fratris,ele&iRomano
rum Imperatoris, (hoc enim titulo
Cæfåream Majeftatem communi
ter nominant) tamen cumà majo
ribus fùis acceperint ut per totum
:
illud tempus fanétum non aliud fiat
nifivifitatio fàcrorum locorum, &
ut in illis devotioni ftudeatur, ideo
:
' que ne nunc quidem Principem i
pfum aliud facere poffe, fed fubito
celebratis feftis natalitiis vellet me
vocare & audientiam dare, & fa
cere omnia quæ fùa affe&io erga
Majeftatem Cæfaream requireret ;
quod poftea liberaliter fecit. O
mnia eorum negotia & a&iones
auſpicantur abinvocatione Sančtiſ
fimæ & Individuæ Trinitatis, cum
tanta religione & zelo, quod V. D.
Illuftriffima vix credere poffit.
CJuadragefimam univerfàm `jeju
nant valde ftriéte, nihil co&i cóme
dendo, nifi forfitan ob adverfàm
valetudinem quis cogatur. Qua
dragefimaillofum unä feptimanà eft
lon
de Legatione ſha, &c. 117
Iongior quam noftra ; & hic eft eti
am unus articulus in quo à nobis ,
differunt. Similiter per totum Ad
ventum ita faciunt, vocando illud
jejunium S.Philippi, fimiliterjeju
nant feptimanam'Rogationum, &c
medium Auguftum ; illud prius vo
catur jejunium S.Petri, & hoc po
fterius jejunium B. Virginis.
Et hæc habet D. VIIlluftriffima
de rebus ipforum fpiritualibus, ex
器 intelligere poteft manifefte ,
acillimam rem effe, obtinere & in
tam proxime ymbolizantibus con
cordare,maxime fiid fiat medio ido
nearum perfonarum, & quæ in ipfò
principio perpendere ſcirent non
quid fieri déberet, fed quid præftari
poffit , quafi parvulos lactando,
ficut D. Paulus fecit in fuis novel
lis Ecclefiis.
Iam D. V. Illuftriffimae pergam
narrare breviter, quomodo ab ipfis
exceptus & tra&tatus fuerim. Cum.
rvéniffem ad civitatemOrfàm,qug
celebrishabetur propter vicinumlo
cum in quo Sigifmundus Primus,
- - - - - - Rex
118 Epiftola D. Ioham. Cobemczet,
Rex Poloniæ, cum ipfo Mofcovita
congreffüs fuit, mifit unum curfo
rem ad Palatinum de Smolensko,
quæ civitas ab Orfa diftat 26 mil
liaribus, rogando velit mittere ad
me recipiendum & conducendum
in confpe&umMagni Principis mo
re ſolito. Interim ego expectarem
refponfum in Orfà, id quod tertia
die juxta defiderium meum confe
3. fui. Itaque ex Orfà profe
us perveni adTocum deftinatum
12. milliaribus. Sequenti autem
die circa ortum Solis, reperiunum
nobilem cum 3o tragis, five kochi,
quia tot perſonas mecum habui,
ui fümmo honore me recepit, &
ੰ dixit , quod accepiflet :
commiſſionem de me conducendo
& tractando, quanto melius in il
lis locis fieri poffit. Et propterea
uod vellet me & meas res trans
rre ad illos currus, remittendo
mea, & ut venirem fecum hilariter,
& ut nullam curam haberem, quia
cmnia neceffaria mihi ੰ
rentur , pro ratione locorum &
tem
de Legatione fua, &c. 119
temporum._ Pro qua liberalitate
ratias egifümmo Principi, & illud
feci quod mihi fuit di&um , & eo
die confecimus fex milliaria, altero
-vero die quatuor. Ibi obviam fa
&tus fuit nobis füpra di&us Dux
Demetrius, ftipatus Ioo equitibus
& multis tragis, qui me recepit val
de folenniter. Sæpius repetendo
quomodo Dominus fùus libentiffi
me intellexiffet adventum meum,&
quod mififfet ipfùm ut mihi obvia
ret, & ad fe pérduceret, cum omni
debita provifione rerum neceffaria
rum. Cui ego refpondi replicando,
& fic confcendimus tragas,&trans
miſimus per Smolensko unam ci
vitatem quæ magnitudine æquat
Romam, per mediam defluit Bory
fthenes, & eo die confecimus fex
milliaria, fequenti vero die 14. à
Dragoburfa, & ibi 5o diebus in
tegris propter füpradi&tam caufàm,
* id eft devotionem ម្ល៉េះ
, man
fimus: & cum ibi o&iduum fùb
titifemus, Magnitudo fua mifitad
me füum Magiftrum curiæ, qui vo
CՁէԱ*
e
12o Epiftola D. Ioham. Cobenczel, ſ
catur Dux Mitica Romanonicius ,

cum altero Duce de fuo Secreto
Confilio & Cancellario , ftipatus
magna manu Bojerorum, five nobi
lium , qui omnes veftiti fuerunt
panno ex aureis & argenteis telis
contexto , & pelliciis cibellinis.
Legatio fuit hæc, quod ille Prin
ceps ageret Suæ Cæfareæ Majeftati
ratias, pxo honore quem faciebat
觀 Magnitudini me ád ipfum mit t
ſ
tendo, excufàndo fe qu6d propter t
ſupra dictam cauſam, ſubito me vi :
dere non poffit, animando me ut I
haberem patientiam , donec fua
Magnitud6 me vocaret. Quibus
ego tanquam fecundis Commiffariis (
replicui & reſpondi, rogando eos (
'ဂျွိုpro eorum poffe , vellent au 1
ientiam meam promovere, quod
|
fè faćturos promiferunt , & ad |
Principem reverſi ſunt , qui poſt
octiduum ad me cripitunas litte |
ras preciofiffimas , quæ fùmmarie
eadem continebant, quæ prius per
Qratores di&ta fuerunt , & qüod
libenter fubito me vellet vocäre ,
ſcd 4
fed cùm id fieri non poffet propter
fupra di&tam caufàm , effem bono
animo, .& haberem patientiam , &
quod poftea abfque ulla dilatione
me effet vocaturus , & quod pro
fpicere vellet, ut quanto citius fieri
oſſet , expedirer ; adjunctae et
iam fuerunt aliæ gratiofiffimæ obla
tiones. - -
Iam vero Magnitudo füa hilari

ter hoc fecit, & cum ego procef
fifIem,& ab ipfo non diftafem nifi
tribus milliaribus, per unum ex fuis
aulicis mifit mihi dono unum cur
rum , & unum pulchrum equum ,
adornatum cum una pelle urſina
alba, & certa tapetia Perſicana, di
cendo quod me expe&aret , &
quod cito cum oculis fùis exhilara
retur, (ifta phrafi multum utuntur:)
體 quibus cum gratias agerem ,
icut conveniebat, me præire fecit
plusquam cum Ioo tragis, & cum
duo milliaria progreffüs fuiffem,
obviam fa&a funt mihi tria millia
equitum pulcherrime inftruétorum,
qui comitabantur tres Commiffa
* ,
"r
122. Epiftola D. Ioham. Cobenczel,
rios, quos füa Magnitudo miferat
ad me recipiendum. Quorum pri
mus poft invocationem SS. Trini
tatis mihi dixit, quod fùa Magni
tudo juberet me interrogare, quo
modo valeret ſuus chariſſimus &
pretiofiffimus Frater ele&us Roma
horum Imperator. Secundus eo
dem modo interrogavit me , quo
modo iter ီ|ိ mihi. Ter
tius poftea dixit , quod Magnus
Princeps dediffet in mandatis illi,
ut mihi de hofpitio provideret, at
que ipſe hoc ſolicite eſſet facturus.
Ego ut refpondiffem eis , prout
<cónveniebat , progreffi fümüs , &
fui conductus ad hopitium fatis
commode præparatum , ibi mihi
fubito fuit fignificatum , ab illo !
tertio Commiffario, quomodo fùa
Magnitudo mihi ordinaverit multa
viétüalia, quæ fùffeciffent non fo
lum pro 3ó, fed pro 3oo perfo
nis, eo vfèpere & féquenti diè fa&a ,
fùnt ibi diverfâ officiâ. Tertio poft
die dicti Commiſſarii deduxerunt
me ad Magnum Principem, ubi
reperit
reperi omnes plateas populo plé
nas, & ante caftellum duo millia
pixidariorum optime inftru&torum,
poftea poft primam portam caftelli
totidemi. In prima domo reperi
circiter 5oo nobiles, in fecunda
paulo plures , in tertia duplo plu
rcՏ, గ్రీ omnes primi, fecundi &
tertii pretiofo pânno aureo , &
pelliceis cebellinis veftiti fuerunt.
În ultima domo, fêu camera , oc
currerunt mihi tres magnæ per
fonæ , quæ me ad Principem in
troduxerunt , cum quo erant in
univerfum 24 Confiliarii , fedentes
12 à dextris, totidem à ſiniſtris.
Iam cum appropinquaffem ad i
pfùm Principem , unüs Confiliario
zum exurgens dixit fuæ Magnitu
dini , Magne Cæfar, Princeps &
Domine, (quo titulo femper utun
tur ) Orator tui chariffimi & pre
tiofiffimi Fratris Maximiliani ele&ti
Romanorum Imperatoris, tibi fa
cit reverentiam, ac dum ipfè prolo
queretur, ego humillime ad genua
procubui. Quo fa&oipfàmet Ma
F 2 gnitudo
124 Epiftola D. Ioham. Cobenczel,
gnitudo fùa me interrogavit , quo
modo valeret Sua Majeſtas, nomi
nando ut jam prædi&tum eft , cui
refpondi quod illam optime valen
teIn ಶ್ಗ Poftea interro
gavit quid rei adferrem, refpondi
me litteras attuliffe , quas illiexhi
bui, una cum dono per Suam Ma
jeſtatem miſſo, hoc eſt una medaia
adornata cum 52 adamantibus ſa
tis magnis, cui erat füperpofita co
rona Imperialis una, quae valebat
ad minimum o&o millia coronato
rum. Poftea dedit mihi 蠶 Ul
ulterius loquerer, quod & feci quafi

per integram horam , legatione
mea id exigente , quæ fex capita
magnæ importantiæ continebat ,
guæ ipfè fibi quafi de verbo adyer- !
bum interpretari fecit, quo fa&to
oftea mihi manum exhibuit, po
ſtea juſſit me ſedere, in una ſede
nobiliſſime exornata ex oppoſito
fui locata. Vocatis tandem meis
comitibus, fingulis manum exhi
buit, quibus pera&is me invitavit
ut vellem cum eo panem mandu
- - care, 4
de Legatione ി , භීc. 12;
care. Pro qua & aliis gratiis füae
Magnitudini gratias egi. Tandem
conduétus fuià meis primis affiften
tibus in quoddam cubiculum , &c
ibi manfi quafi per mediam horam,
donec ad menfàm Principis voca
rer, quem reperi jam fedentem
mutatis veftimentis , quia primo
vidi ipfùm in uno paludamento, five
pallio Imperiali, cum una corona
in capite , quæ certè fimilis vide•
batur coronæ Papali, & habebat
fceptrum in manu. Res pretiofio
res & pulchriores in vitaTmea non
vidi. Anno ſuperiori vidi coro
nas five mithras SS. D. Noftri in
caftro S.Angeli mihi demonftratas,
per D. Malvagium Subcaſtellanum.
Vidi etiam coronam & omnia indu
menta Regis Catholici , fimiliter
etiam Maghi, Ducis de Thofcana,
& multas res Regis Franciæ, &
Suæ quoque Cæf. Majeftatis, tam
in regno Hungariae , quam in Bo
hemia & alibi. Credat tamen D.
V. Illuftriffima in veritate , quod
hæc omnia cum illis, quæ ibi vidi,
F 3
. - IlČ
126 Epiftola D. Iohan. Cobenczel,
nein minima quidem parte conferri
poffunt. Totum paludamentum
erat diftin&um adamantibus , ru
binis, fmaragdis , & fimilibus pre
tiofiffimis lapidibus រ៉ែ
unius nucis , ita ut mirarer quo
modo tantum pondus fùftinere pof
fet. Filius major natu fèdebat ad
dextram , fimiliter veftitus, nifi
uod corona ipfius repofita erat in
ိုီါ် , & fceptrum fion habebat,
fed Patris fcipiónem in manu tene
bat, qui patrem imitatus me inter
rogabât fîmilibus verbis, quomodo
pater fecerat.
Ad menfàm erant veftiti ferico
villofo rubeo, adornato pretioff
fimis gemmis, coronæ ipfórum fta
bant prope in uno fcamho, & loco
ipforüm^ habebant certa caputia
more Graeco facta , in quorum
filtalli༔ fuit unus rubinus, magni
tudinis unius ovi, qui refplende
bant maxime cum advefperâfceret,
tanquam duæ faces accenfae. Ipfi
ſoliad menſamſedebant, ego habe
bam propriam mentam, in 3.
i« º de Legatione ſila, Še. 127,
ab ipforum circiter unum paffum,
habébat Ioo fervientes , quorum
finguli fėmper totidem patinas ad
ferebant ex puriffimo auro fabre
fa&tas, ex quibus tres tantum una
vice ad menfam ponebantur , unam
Magnitudo fua profefervabat, al
teram filio porrigebat, & tertiam
mihi mittebat. ' Quemadmodum
etiam hoc fiebat, cum totidem pa
teris , quando bibere volebat, &
per pocillatorem nunciabat mihi.
Ivane, id eft, Iohannes ( quia fic
me vocabat) Иliki Czar, Knezi,
i hojodar, podaie, ideft, Iohannes,
AMagnus Caefàr, Princeps & Domi
nustibi mittit.Alias patinas faciebat
diftribuere inter meos, qui eidem
menſa aſſidebant & ſuos officiales,
quos jufferat federe ad tres
menſas ducentos. Convivium du
ಶ್ಗ
ravit integras fex horas : & pro
conclufioñe cumjam nos fürrexiife
mus, fingulis noftrum Magnus
Princeps 蠶 mihi & meis de pa
teris exhibuit unam pateram manu
propria: fa&a reverentia cum ma
F 4 gne
128 Epiftola D.Ioham. Cobenczel,
gno ftrepitu , & infinitis lucernis :
ad hofpitium dedu&ti fuimus. Vbi
oportuit denuo comedere cum no
ftris affiftentibus & aliis Dominis
ufque ad auroram , atque fic prima
audientia pertranfiit.
In fecufida audientia , ftatim fè
quenti die circa horam nonam fui
mus dedu&i ad Magnum Princi
pem, quo honorato ficuti primo
die fuit faétum, me federe juffit,
& dixit mihi fummarie, quomodo
intellexiffet meam legationem , &c
quod dediííet id negótii fuis quin
que principalioribüs Confiliariis,
ut mecum de eo ipſo negotio tra
&tarent. Et ut ego non deeffem
cum ipfis füper omnibus concor
dare, ut ipfè defideraret. Poftea
cum in certam domum five came
ram ingreffi fuiflemus, ibi per tres
integras horas tractavimus, & cum
auxilio Divino in omnibus concor
gavimus juxta præfcriptum inftru
étionis S. Cæſ. M 器 Quo
facto dičti Domini Conſiliarii für
gentes mihi dixerunt , quod vel
s lent
lent adire Principem', & illi tra
&tatum referre , & quod poftea de
mente ſuae Magnitudinis me edo
cere vellent. Ego illis gratias egi ,
& vix mediamThoram expe&avi,
dum revertuntur , & mihi fumma
rie referunt, quod Princeps totum
tra&atum approbaverit, quemad
modum ex ipfius ore in craftinum
id auditurus effem. Cum igitur
fequenti die mane efem ad ipfum
ម្ល៉ោះ , mihi perfonaliter dixit
übftantialiá.
Poftquam meus chariffimus &
pretiofiffimus Frater te ad me mifit,
& ego à te legationem intellexe
rim, quemadmodum etiam ex meis
Velihi Boyari,ideft, magnis Nobi
libus , quod cum illis traétafti in
tellexi. Ideoque dicas ipfi meo Fra
tri, quod ego totaliter fùm refolu
tus, & decreviperfitere & con
tinuare cum ipfo, in ipfâ incepta
amicitia & fraternitate , cum o
mnibus meis in perpetuum, quem
admodum etiam #. quondam
meus Dominus & parens cum fùo
F 5 patre
1 3o Epiftola D. Iohan. Cobenczel,
patre & avo Maximiliano & Ferdi
nando Cæfaribus. Et idcirco dum
& quando di&us meus Frater mi
ferit ad me fùos magnos Oratores,
perſuadendo id & aääinduäisPa
pa Romano & Rege Hifpaniarum
& aliis Chriftianis Potentatibus, ut
idem faciant , magno beneficio
Remp. Chriftianam afficiet. Quod
concedat San&a Trinitas unus
Deus, Amen.
Quemadmodum hæc omnia à
meis Magnis,meis Boyaris amplius
intellexifti , quibus debes credere
ficut mihimetipfi, & ut concor
dia veftra ſupertraétatum efficacius
& citius poffit executioni deman
dari, mitto ad Suam Majeftatem
Ducem Zachariam Sznbosky &
Andream Archibaſſam , qui ſede
bant inter illos 24 Confiliarios ,
qui audita eorum mentione, af
füfrexerunt, & humiliter fe inclina
verunt verfùs ipfum ) rogando ut
Caef. Sua Majeftas poftea eos cito
velit expedire & remittere ; & quo
niam jam noftra Fraternitas abunde
CΟ11-«
de Legatione ſha, &c. 13r
confirmata eft , poterimus unus
ad alterum cum fùâ commoditate,
:
3,
mittere minimos , majores & ma
ximos Oratores , ficuti ego nunc
te ad Suam Majeftatem remitto,
cui multam fàlutem cum mei re
commendatione dices. Poftremo
mihi & meis duas taccas five pa
teras , unam poft alteram adferri
juffit plenam hydromelis,&propria
manu exhibuit, quas exhaufimus,
licet jejuno ftomacho effemus.
Sic me tra&tavit fua Magnitudo,
& in meo difceffu , mifit mihi do
no o&to quadragenas pellium fce
bellinarum, quarum fingula Vien
nae aetimata et pro 7oo flor. Su
pra hæc omnia per totum id tem
pus quo in regno fùo fum conver- "
fatus, liberaliſſimè me traćtavit ,
ut ne obulum quidem expenderim ,
exceptis bibalibus , quæ dedi mi
niftris qui mihi inferviebant. Pof
fem D. V. Illuftriffimæ plura com
memorare , unde hujus Principis
videre & comprehendere poffit
magnam potentiam, fèd timeo ne
F 6 modum
r 32 Epiftola D. Iohan. Cobenczel,
modum epiſtolæ excedam , ne fim
eidem mdleftus , cum fat mihi fint
cognitæ ipfius a&tiones & occupa
tioiies. Nihilominus referam D.
V. Illuftriffimæ certa pun&ta, ex
quibus procul dubio omnia ma
gna imaginari poterit. Cum Ma
gnitudo ſua, relicto convivio me
excepiffet, ibi ante hypocauftum
in ufia domo multitudo erat pati
narum, orbium, paterarum , & fi
milium vaforum, quod pondus pro
fe&to 3o & amplius currus vº
nenſes onerati non potuiſſent ve
here , & tamen ibi `non erat füa
principalis credentia , ſed ſolum
èa , quæ pertinebant ad illud Ca
ftellum ubi pranfi fùmus. In Ca
ftello Metrópolitanæ Urbis Mo
fcoviæ, ejufmodi rerum tanta co
ia eft , ut numerus ignoretur.
ibidem habet fùum thefàurum,
pecuniam, & pretiofàrum gemma
rum,rem ftupendam & inaeftimabi
lem. Hujus Principis avus folus
conduxit & mifit in illum thefäu
rum poft captam & direptam Ma
**
gnam
gnam Novogardiam 3oo currus
.pecuniarum, & infinitam quantita
tem auri & argenti. Pater vero
hujus Principis fübjugavit 15 Prin
cipatus, & univerfùm argentum ,
| & aurum, quod fuit repertum in
ublicis aerariis, privatim portare
ecit in illum füum Paternüm the-.
fàurum. Hic Princeps idem fecit,
dum acquifiviflet duo regna feu
imperia, ut ipfi dicunt, Aftracanon
& Caffanenfe. Item illud empo
rium civitatem Dorpt & Pernavia,
cum multis aliis ditiffimis locis fù
periori anno in Livonia captis, de
qua præda ne obolus quidem mi
litibus fuit conceffus, fed omnia
diftributa fuerunt quemadmodum
à principio Romanifacere confue
Verant.
Habet præterea infinitos modos
parandae pecuniae, ac .praefertim
cum ipfe folus in omnibus regnis
mercaturam exerceat, & nunquam
quicquam impendat, ufque adeo
ut Oratores quoque , quos mittere
folet, & fimiles perfonæ nunquam
- F 7 Il6:
134 Epiftola D. Iohan. Cobencze!,
ne obulum quidem accipiant, fed
ipfimet fibi ipfis expenfàs faciant.
Similiter militibus fiunquam obo- '
lus datur, imo vero in profe&tione
& expeditione , & etiam in reditu
ac domi manentes finguli milites
circiter unum groffum folvunt ,
fub eo prætextu ut ಶ್ಗ Ill]
merus in expeditione profe&torum,

domi manentium , & à bello re
deuntium. Affirmatum mihi fuit
à Germanis, Mofcovitis & Polo
nis qui fe addixerunt füis fervitiis,
quod, quandocunque volet, intra
14 dies 3ooooo equitum in cam
pum producere poffit , ac infùper
1oo perfectiſfimorum pixidario
rum, & Ioo eorum qui arcu &
fagittis pugnant, quæ res videtur
quafi incredibilis , Tfed tamen ab
ipfis fanćtiffime affirmatum eft. In
genue mihi quoque ab ipfis fuit
relatum, quod in folis quatüor locis
haberet duo millia magnarum co
lubrinarum , & alia tořmenta bel
lica infinita, & quod aliqua ex
ipfis effent miræ loiigitudinis , &
- ta[IA
tam larga ut etiam procerus homo
altitudinem ejus attingere' non
poffit ; & hæc omnia 蠶 füas
neceſſarias munitiones, & inter a- .
lios, dixit mihi unus Germanus,
quod expertus effet in obfidione
Polofci loci munitiffimi, qui non
duravit refftendo nifi tribus die
bus, & quamvis haberet caftrum
munitiffimum , tamen illud brevi
སྨྱསipore
fuiffe folo adæquatum,
& dum fierentejaculationës bom
bardarum , videbatur coelum cum
terra mifceri.
Regnum fùum habet in longi
tudine 6oo milliaria, in latitudine
vero 4oo. Habet propemodum in
finita magna flumina, qualia funt
major & minor Dwina, & Narva,
quæ defluit in Oceanum, & mare
Glaciale, Volga qui defluit in mare
Cafpium , Thafiam quæ defluit
ad paludes Mæotidas, & Nigro
pontum, Boryfthenem qui exone
ratur in Pontum ; fingula fiumina
fecundo & contra Tnavigabilia.
Nunc eft in ea cogitatione ut con
{tituat
1 36 Epiffola D. Iohan. Cobemczel,
ftituat certam officinam fàlium ver
fus Livoniam & Lithvaniam , unde
fingulis annis , unum millionem
aufi habere poterit, & hoc fiet
cum immenfo damno Franciæ ,
quia hucufque in illis partibus fuum
fål expediebatur.
Ipfe folet mittere immenfam
quafititatem omnis generis fru
menti in Regna Suecia & Daniae, &
alia vicina loca , utpote verfùs ma
re Cafpium, mare majus & Pon
tum ; fimiliter etiam folet mittere
magnam quantitatem ferri , ceræ,
fevi, omnis generis lignorum , ci
neris , & omnis generis pellium
in magna quantitate. Non habet
opus rebus exoticis , fed omnia
dòmi habet , & in fùmma eft tan
tus & tam Magnus Princeps , ut
vix aliquis credere poffit, nifi quis
in toto vel in parte videre poterit,
& præfertim propter obedientiam,
quam habet à fùis fubditis , cum
ನ್ಹಿ। non habet opus tra&are
e uno vel altero negotio , fed
abfolute imperat , & fübditi foeli
CCՏ
I de Legatione fua , & c. 137
| ces ſe reputant, quoties pro Prin
cipe non folum fortunas, fèd etiam
-| vitam amittere contingit.
.! Soli Poloni fünt , qui in appa
1 rentia illum parvi faciunt, & res
ipfius contemnunt, fed ipfè ridet
eos, & poffidet ex eorum regno,
º 2oo milliaria, & hoc
a&tum fuit fine evaginatione gla
| dii, vel faltem ſigni dati recupe
rationis. Propterea cum ad ipfüm
illorum Oratores veniunt, tra&tan
tur ut beftiae ; quod mihi quoque
eventurum dum eo iter facerem,
multi ominabantur , & quodam
modo mihi compatiebantur. Sed
ID. V. Illuftriffima credat mihi, in
fide boni Equitis , quod non po
, tuerim melius Romæ vel in Hi
fpaniis traćtari, fi eo à Majeſtate
Sua ablegatus fuiffem. Nihilomi
nus hoc negare non poffum, quod
frequenter mihi di&üm fuerit di
verfàm effe eorum tra&tationem
ab ea qua majores ipforum ami
cos tračtabant. - -
Hæc volui D. V. Illuftri(fimæ de

illo
138 Rºjtola D. Johan Cobenczel ,
illo regno & de fùo Principe fcri
bere. ' Ac dum hæc fcriberem ,
jro certo intellexi , quod cum
ဂြို့ီ viderint tarditatem & ir
refòlutionem Suæ Majeftatis Cæfà
reæ, miferunt ad ipfüm Principem
Mofcovitam Oratores, ut cum eo
tra&arent, quo filium fùum Theo
dorum juniorem ipfis in Princi
pem daret ; lis quæ perterrefa
ciet multos , & multos poſt fè
trahet. -
Ego profectofi Sua MajetasCae

fàreá nón effet habitura illud re
gnum, & illum Magnum Duca
tum, cuperem ut ante alios omnes,
ipfè haberet, quia certe totum il
lüd quod füpra dixi in principio,
ad ੰ deduci poffit. Et po- .
ftea nos haberemus certiffimam
pacem cum Turca , vel tanto ma
jorem opportunitatem debellandi
<jus , poííeaquam ipfè Mofcovita
non mâneret fecum in pace unum
diem , ne dicam annum. Forfan
hoc modo Divina Majeſtas jam
poftremo nos vult juvare, & ab
. illo
º, de Legatione fua, &c. 139
£ illo Tyranno liberare. Quod Do
minüs Deus faxit , qui confervet
& cuſtodiat D. Veſtram Illuſtriſ
fimam , ficut ipfâ defiderat, diu
tiffime.
в і я s.
t
_2^
~）_-----
-~~~~）__
-----噴_
- … -- ：）------ →

Historia Rerum Gestarum Inter Ferdinandu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Historia Rerum Gestarum Inter Ferdinandu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

H IS To R I A *

§'®3 Clavomia pars eff Jljrici

miam ei dandam cen/emus, qui profeo

mares cum foeminis & parvulis , fè

26 Geffa inter Reges Hungariæ.

: machinarum ; & hæc omnia ipfo

dat. Intera fupervenerant à Ferdi

# omnibus incommodis caveant ,

54 Geffa inter Reges Hungariæ. |

: Regem perveneramus ; & pro qui

ſtentabant, congeſtis, & incenſis

captivi, fùfpendio affecit , Matthia

ceres & Nobiles Valachi, quos Bo

aliquo fruétu defperem, nihilomi

dum illi qui mihi adjun&i fuerunt,

ro8 Epifíola D. Ioham, Cobemczel,

Eoryfthenis fluvii venit, ubi manfè

pro illorum fuffragiis apud Divi |

ter cuperet me videre, & amplečti,

12o Epiftola D. Ioham. Cobenczel, ſ

catur Dux Mitica Romanonicius ,

Iam vero Magnitudo füa hilari

ulterius loquerer, quod & feci quafi

merus in expeditione profe&torum,

Hæc volui D. V. Illuftri(fimæ de

Ego profectofi Sua MajetasCae

You might also like