lOSEPHI SCALIGERI

‘ IVL CJES. F-

DE
RE NVMMARIA
Diflfertatio,

LIBER POSTHVMVS:
Ex BMotheca Ac»detnU
Lugd Bftt.

Ex Officina Plantimiaka
%tA^neLS^Gl%
 Z)\ris^
^cadmU Lugdmo Bataua
CVR ATORIBVS,
ADRIANO A MATENES,
Domino in Matenes,^^ Opmeer;
CORNELIO VAtvIDER MIILE,
Domino in Mijlen , Equiti;

E T

tAwplilfimis PrudentllJimisque rviml

KeipuUicit Leydenfis

C O N S V L 1 B V S,
lOANNf IISENHOVTIO VANDER NES,
FRANCONI DVICKIO,
CASPARO BANCHEMIO,
CORNELIO WESPIO;

^mplijjtmo T^mdentifjlmoque Vira

N I c o L A o S E Y S T I O,
Eiufdem Reip. Syndico, & DD*
Curaroribus A secre ns.
Viri Amplissimi,
'
VANTAM nummarias
rei cognitio veterum

j
fcriptis lucem afferat,
‘
vt non vtilis folum,
» fed etiam neceffaria vi-
deatur, tot Joca, tam que illuftria apud
philologos,oratores,hiftoricos p affim
obuia fatis fuperque demonfcrant^quce
vt a peritis rerum fumma cum oble-
(Sbatione leguntur, ita ab imperitis plu-
rimum fine frudtu aut vtilitate vlla
tranfmittuntun Nam quem non ifta
in admirationem rapiunt, fi frugalita-
tem infantix Imperii Romani, cum
illa adultx xtatis effufione, hoc eft , fi

prima cum mediis & extremis conten-

das: cum impendia, qux in rempubli-
cam,in militiam, donationes,deIubra,
amphitheatra, porticus, aquxdudus,
hoc publicam munificentiam de-
eft, :

inde priuatorum hominum cenfum,

Imperatorum dc Regum liberalita-

tem,
tem, aliorum immenfam cupiditatem
& auaritiam ,
horum prodigentiam,
hoc eft, illam hominum vitam Amo-
res tot retro feculis aftam
cum animo
tuo tecum ipfe fubduces ,
& tanquam
tabulas accepti expcnfi in abaco tuo
ipfe conficies ,
atque pretia fingulq-
rum definies. Neceffe profedo eft ani-
mum ifta perfpicue 5c intelligenter

explicantem fumma oblecftationc dc

gaudio affici , fi quando illa tempora

cum fuoquifquc feculo comparabit.
Cum videbit populum Romanum,
cuius imperium iifdem, quibus vrbs
fru-
ipFa limitibus initio continebatur,
galitate & continentia a tam paruis

incunabulis exorfum , pene totius or-

bis imperio potitum tandem fummi j

omnium rerum tanquam

affluentia ,

pt^dones publicos totius mundi ra-

pinis fpoliifqueonuftos, mole lua
grauatum corruifle. Hic enim ille
populus eft orbis domitor ,
cui ne ift

nuptiis quidem ac repotiis licuerit

* 2 amplius
 ampiius quam centenos xns infuipcr
re , quae fumma co feculo valebat
denariisdecem, & Iiabenr pondus ar-
genti quinque dc Teptuaginta flufcror
rum Hollaiidicorum. atque id qui-
dem iam Afla deui£la,quae tamen lu-
xuriam primum inifit in Italiam. Hac
enim animi magnitudine populus il-
Je fuit, vc cum priuatis in rebus fuis-
que lumptibus minimo contentus tc-
nuiflimo cultu viueret , in Inaperio at-
que publica dignitate omnia ad glo-
riam Iplendorcmque reuocarct. Cuna
tamen Reipublicae annui reditqs vf-
que ad Pompeiuip Magnum non ad-
modum magni /ucrint. Is enim poft
fubadlum Orientem, cum de tot re-
gibus populRque ampliffime trium^
phaffet,literis recitatis declarauit, quod
cum Re/publica antea c veftigali-
biiscaperet denarium quingenties, tum
editionibus a fe adiedtis acccfliiTeni:
denarium oclingcntics. Ergo cum
Ile/pub» antea pofljidcret annuatim
florenos
 florenos noflrates 165102.10 Cuc da- ,

leros Hifpanicos 701PS76, poftmo-

dum e reditibus annuis habuit flore-
I
nos 4i5>5i548,qu2efummaetfi ampla
pro magnitudine tamen Imperii Ro-
mani haud magna hodie videatur, dc
tot legionibus alendis ,
fbciorumque
auxiliis vix fuffe6tura,nifi ftipendii ex-
ilitas omniumque rerum vilitas eo fe-
culo lummafuiflet* tum enim militis
diurnum fuit denarii pars tertia, ftuferi
noftrates 1}. Verum vt ifta infra mc-
diocritatern , ita illud contra omnem

modum &propemodum fidem exce-

dere videtur quod de vno Caligula
,
Tranquillus narrat , qui tanquam gur-
ges dc vorago publici patrimonii (e-
ftertium vicies fepties millies, qui funt
floreni Hollandici113011847 non to-
to vertente anno abfumferit vt iam .

minus incredibilevideaturquod deVe-

fpafiano idem prodidit rProfeflus cft,
inquit ,
quadringenties millies opus ef-
fe^vt rcfpublica flare poffet; quod cum
ipfe imperare coepiflec fumma eflec
serarii fifcique inopia, ea fumma ad
Hollandicos florenos redada ^ yalcc
florenis 33 0404 1175?, hoc efl: tonis au^
nnoftris amplius triginta tribus mil-
libus &
quadraginta ; quas profedo
imitienfa pecunias vis eft. Longum cC
icr fingula referre & fpiflum opus.
Quare cum ifta , castcraque huius ge-
neris compluria , vnde maximarum
fepe rerum momenta pendent , abf-
que veterum nummorum ^ftimatio-
ne ac pretio cognofei & intelligi non
pofTint 3 eam ob caufam dodiflimus
quifqne hic operam fuam vtiliffime
collocari purauit, fed cum ardua &c
magn^ difficultatis ea res eflet
,
poft
Alciatum , Budasum exterosque , qui
hanc inter primos aggreflifunt, non
defierut de eadem fuam fententiam
re
publicis literis confignare viri dodif
limi Agricola, Hotomannus, aliiquc!
fed finguli e fux eruditionis & obfer-
uationum penu canquam fymbolam
aliquam
 a

aliquam huc contulerunt l & quas a

prioribus vel non obferuata vel minus
red:c annotata deprehendiffent, tan-
quam in commune confultantes, pro-
tulerunt. Multa enim fune qua: aliter
Grasci, aliter Latini de eadem re prodi-
derunt , qui error non animaduerfus
illis quoque errandi occafionem inie.

cit: nonnulla etiam enuntiata

fi nimis preffc &angufl:e accipiantur,

veroabefle videbuntur: verum ha:c

'

etiam fortafiis leuiora,pra: iis quod fx-

pe locos minus fanos quilibet pro fc
rapiat, atque ideo cum tantopere in-
tricata ,
& tot difficultatibus obfepta
effet huius rei explicatio , non miran-
dum eft tam multos commentarios a
do£Hffimis femper viris de hac vna re
confiriptos extare : vt etiam ii qui ex
!
profeflb idnon agunt , tamen vbi oc-
j
cafio oblata id finat, non aliquid inde
I
delibanda putent. Quamobrem
fibi
cum eruditorum ille Phoenix lofephus
Scaliger etiam hanc rem fua cura

5 indu-
induftria non indignam cxiftimaue-
rit , &c ipfc multa ab aliis male expref-
la, vcl in alienum fenfum detorta, vel
denique nondum obferuata in hanc
diatribam coniecerit , cuius copiam
fibi fieri omnes vndique efflagitant,
eam veftro nomini. Viri Ampliflimi,
nunc offero. Poftquam enim dodifli-
mi Sc clariflimi viri hunc librum pu-
blica digniflimum cenruernnr,
luce
non puto equidem quidpiam caufe
cffe,curetfi mole exiguus fit,yeftri
nominis fplendore & titulo minus di-
gnum arbitrari quis poffit : cum non
magnitudine fed bonitate iftae mer-
ces , vt gemmx ,
^cfl:imanda^ fint.

Et quoniam hunc librum veftras Bi-

bliotheca ab autore dicatum priuatim
receperitis, eundem publico omnium
vfui veftrisaufpiciis expofitum, etiam
tanto gratiorem futurum confido,
quanto publica vtilitas priuatas eft
anteferenda, de quo vt non dubitem
facit animus 6^ affectus vefter literis
promor
promoucndis natus : quem vc perpS
tuum npbis cGTc velit, fummurn illud
«umen fupplex veneror.

Vefira

addidliffimus

Willebrordvs Sne)Llxvs
R* F.

NO-
 5

jSI OMINA AVT ORVM

VETERVM ET RECENTIORVM
qui hoc libello citantur, explicamur, aut
emendantur.

A
A.
cta AlmeUini Pa-- B edA
Berefchith
Biblid Graea
8 .itf.4o
Rabba 60
^ 95
t/£liatius 10. Brodam,&abeo dijfenfum
AgricoU Georgius abeo 66
diffenfum^. 7. 50. 58. Budans 18. ei no afenfum,
yi. 88 18.50.38.81.82.88
Alexander
I.C.
Mammaa apud

Ambrofius 5 S .emedatus 40
C
APiTOLiNvs emen-

Capanus
datus 77
100
Ammonim 1 Ca^iodorus S9
AnaSiafm 11 Cato.
Anaxandrides Ceniiem 1 Catullus 18. 5S.75
AntbologtaPplgrammatum Cedrenus 55.89
Gr acorum 11,57.(3/ Celfus 36. emendatus 40
Anmiui Auguflinus ^i.ab Chariftus (38,69.72.80
eo diffenfum 91 Ciacconust Petrus 85. ab

Antonius Pifo 48.71 eius fententtd abitu.ioo

Appianus ^yemendatusZ6 Cicero 25,73* 7 J» 7 <5 , 77 t
Apuleius 73 78,79380,85,87, 973'
Aripophanes 3.1 4-^4 emendatus 75,78,
Ariftoteles 4 *
5
*^ 80,8^
Arnobius ^ Cleopatras ^^.^8„4^.46.
Codex Theodojtantss 55.
Athenaus 4 i

Aurelianus Imp. apud LC. 5’^, 573 ^4 ,<»5 .j

Codex vetulius Comm. tn

Aufonius S Hatthaum Gracus , ex

Bibito
 Bibliotheca Budctifi emendatus 8o
Columella 70 (jloffagracolat, 54.64.87.
Crojjes Comicus 11 loo.v^frrw 10.14. 28.5^
Curopalates, 61^6^ Glyca Annales, j/
Curtius 75 Gregorim Magnus 61
Cyprianus 73 Gregorim Turonenfis
TT ARMENOPVLI
D ARDANVS,4|?Ki
FrifcUnum JL 1 SchoUa^es,
Demonhenesiitiijiii^^- Harpocration 13. 20*26.
65

Didjmus 11 emendatus 52
VigeUa emendata, 53 Hero Alexandrinus, Ma-
Viocapus $6,Sjeim error thematicus 19. 35.41.
emendatus Z6, 2 j. 45.44.48. emendatus
reprehenfus 97 ^^>^$.reprehenfuti^,
Diodorm Siculus 8.4^ 44*45
rcHARMVS 6^, Herodotm ij, 47.98. eius

E p

Bpiphanius
emendatus
56, 58.
7
60
intricata numeratio<f8,

59. emendatus 25
emendatus 56 Hefychim 1. j. 6 , 11. 18.
Etymologicum vetus Gra- 1$. 16.^8 emendatus
eum 2.19.27 ^8, 60. reprenfm 6,
Euangeliu Gracum 58,59 Hieronymus 10. 57. xoi.
Euclides 49» 50 emendatus 58
Eugenii Panegyricus 98 Hilarius 58
Eupolis iS Hippocrates Comicus sS
Eufebius $6 Hipponax 17»28
Euflathius 1, in Homerum Homerus 3.7
19. reprehenfus, 19 Hdi'4rii«25,28,53,7Z,73,
asti Siculi 81,90
F Feltus Pompeius
57
T nscriptiones 4«i-
X qua,marmoreayAneA
47,48

G alenvs
47.73.80,
36 ^^.51.53^14» 5^i7o,
71,72,75 5» 84»
 Jofephus
jfaus
Jfidom io. ^4,) S>S(^,S7*
M aut
ACROBIVS 58.74
Matius Volupanus,
Voltifius,

emendatus
89,90.

64. eius ineptu 30 Manilius

3
C. lulitu Romanus, apud Manutm, Paulus yS.ah ed
Charifium 6Z dijfenfum ibid,
J«r#/fo/tt/f»f4z,7o.7r,5>/. MarccUinus Comes 53.60
Vide Digesi. Pandeii.(!^(, Martialis n,j;6,8i,^y
Ius Coniiantinopolit, 8^9, Martianus Capella 81,82
orientale 53.95 Menander x
luuenalts i,z8 j6,y yeius Monumenta antiqud. vide
GloJIa. 73 Infertptiones,
A%PRIDIVS Mofes X3
I^ 60, emendatus.

tegatio Armeniorum 6
N avos. Cornelius
pos
Nicandri appendix
Ne-
-jC

54
leges Vrancorum 6i,6z Nicandri interpres 55.48
leges Vriftonum, 62. Notitia Imperii Romani
leges Ripuarmum$y.6 . 2-4‘SS
70. emendata yo Nouella luUiniani
N duella Theodofii
'

leunclauius 5-3 61
Lexicon in Iliadem Home-
ri

Xit^r
19
Limitibus agro-
2.7 O RIGENES
Otho*nanm,feu An-
tonius Hottomannus 77.
lOI

rum 9>6t ab eo dijfenfum.

X/«m5 13.20.29 31» 32, 82.84.85
?3»?7i38,43-79>S'o. ALLADAS in Aniho-
82. 84, 85, 86. joo.
emendatus 1 3. 37 80.
P log.Grac.Bpigr, 65
Pandema 5 3. emendati 5 5
84- 86 P^r/ii G/o/d! 83
Lucilius 24.67,68 PiM emendata 8 3
Ljfhti J 1.20.21 27,4
Phi-
 V

ThiUmg 19 Allvstivs
ThiloHratas de Vitd Apol-
hnii
S Sebo liaftes Homeri ve-
73

24 tus
Thciams , Vredenandm 20,21, 30,
5^’ 73»76, 79i 80^96.
Plautus 2,10,13,14,1/, emendatus 79,80
l^jI7,20, 24, 2 5,26. Septuaginta Interpretes.
31, 32,45,68,69.
emendatus 10.17 100
Plinius 36, 37, 49, /o, Sidonius 25
51,82,84,85,93,101. Solinus. Si
emendatus. 36,37,49, Spartianus SS
50,81,}^ 2,
84 Statius
52
Plutarchus 55, 49, 74. 85. «’«j fmr. 85
76,77,84,85,87.^^- Suetonius 33, 41,74,76.
datus 48, 49, 85, 88. 77.78, 79, 8** 86,97*
97. eius error repre- emendatus, 78
hensus 85. 97 3,4,12.14,24,26,
Pollux 15. 16. J 5 . S 7 * 58, 60, 94.
18.20. 22. 41. 26.2S. emendatus 3,4, 55,58
47. eius error 5.23. Synodus quarta Cartbagi-
emendatus 5.7. 18. nienfts
19 57
Polus Venetus
Polybius
Pomponius
loa
15.15.23
Attellanams
T acitvs 73 77 . 78 .

datus
,

81,82. emenda-
77,78,81,87
90 Tadica
tPrifdanus ly, ^o. Talmud, 27.60
54,73,
jG.eiusnugatio 29 Terentius 16,20,28, >i*
(5
^ 100
52 Tertullianus 74,85

R 69
e MN I

Hti5'ftnendum
s Pauinus
TeUamentum Cretenfe
Gracum in marmore
incifum 23
 TifiotmentumNouumGTd- VeUeius 77,78, j^(j, 100.
•

cum 95 emendatus 79
Xheodoritus 55. emenda- Vincentius beluacenfisC^.

tus eius locus corruptui.ibid»

Theognis 16
Theopompus Comicus 6 Virgilius 19. lO.iS.fitti
Thucydides ly Vita ''10.74
^ ApronM Edi^u
Turei Vita Imperatorum ^7.
Tumbus 81,81 emendata ^8
Tyrius p Gulielmus 63. Vitruuius 6.i^.i6
emendatus 63 VopifcusinBonofo 58

V ALERIVS
«w
M4
76,84,100
7»9>42-»49#54><58,
A;i- OPHON.i3.27.
(^4
on a r as 12. 54.
69 JlL/ 57. 87. emenda-
''
Vfgetius 10 ffts, 87,88

H OTOMANSVsad illum Liuii

^nts quatuermilUa fiere %yttticemm.
locum ; Siisti trgtnti tUe-
*.)(}*& "i/temt, trium

firi denariorum injin^ulu eSi fondtu: tandem poft longam diflertatio-

nem fubiicitf ....
'Dixerit nunc autfolutio-
aliquis, licquid igitur Conciliationis
,

nis affers / Ad Ciceronem, inquibat Aquilius Gallus, fi quis ad cum

defafto rettnliffet. Ad Scaligerum igitur, autPurcanum, auiPaffe-
ratiura, autLipfium, inquam ego ; vel alium pari ingenii felicita-
te|| prxdicutn • Scc,

rosB-
 X

lOSEPHI SCALIGERI
IVL. Ci£S. F.

D E

RE NVMMARIA
ANTIQ.VORVM,
DISSERTATIO)
Liber foBhunm.

V o D Latinis Pecunia /ignara;

nomine intelligitur , id Gt^cis
No/Miojuce dicitur ; vt funt Nummi;
qui non dicuntur Pecunia , fcd'
pecunia nomine cen/enrur. Ne-
que enim dicimus Denarius eft :

pecunia argentea valens fexdecim affibus : /ed,

Denarius eft pecuniiE argentete nummus.N9/M/flrfa
media; vetuftatis Gr^ci pro quaiiis fpecie Num-
mi dicunt. Sic Hefychius ; a^yo^U
Vetuftiflimi autem nummum non
vifjiiiTti* j led >'0ju/(riWrt7^e/re dicebant. Talentum
vcvo yiiAia-fAx vocabant , quia dinumeratione, non
corpore conftabat. Non enim Talentum eft num-
mus , fed toiAtauctlQ^ dp^velu J^et^(AAt .

N ummus, vt ait luuenalis, eft

Concifum argentum in vultusfacies^ minutas:
ciiiufmodieft Drachma &
Denarius. At Talen-
tum non ita quod non nummi, fed pecunia: no-
;

A mine,
 S I

mine, intelligicur. Non enim eft «fyifomrt

ffjieti ^ed dfyjfb Q-' oA»m, ly uQfonrfxa,- Locus
eft luculentus apud Ammohium: TiTfkyjuaVy tc ro-
fxia-fjtct- TiTSA^^yfjiQV nosd^m Jpayyiav. Qui
aliis 7«TMp vel hoc proprie
dicitur ,

dicitur T27j«;)(^/Koy. Valor autem eius vtquatuor

drachm£E,aut x x 1 1 1 1 oboli. Mihi contra (entire
videtur, Staterem ipfum propriedici Tetradrach-
mon ,
& fpeciem nummi argentei j l:^7tAyJ^w au-
rem drachmas aut XXIII
cius yalorcra, puta iv
obolos , aut c X c I r E uftathius putat de-
prauatum efle ex ^<if£tS'£jypx. Etymologicen
negat. Porro ,
liuc yo]M/{r/Mc«, aut pondere
aut dinumeratione fungebatur. Menander:
0*A»icy TtXa,f7\t sro/<T/ar,

TV^av.
^ondm talenti auri tihi appenfumferuOjO pueri
Npn enim nummum reprazientare potuit ,
cuius
modi nullus erat j fed pondus. Aliter dinumera-
batur. Plautus:
Talentum argenti ip/ksfua dinumerat manu.
Quod igitur traditione vnius fpeciei praeftari non
poterat, hoc fiebat aut pondere, aut dinumeratio-
ne,vt oftenfum eft* Nulla enim gens eft,qure non
folura nummis ,
nummorum col-
fed etiam certa
le<5tione nonvtatur, quas nummi quidem vnius

vice fungitur, fed tamen nummus non eft, quia

tanti ponderis fpecies cudi non poiruntj.cuiufmo-
diTalentum,Mina,Libra,&:apudTeutonas Ton-
na auri, quas eft oMtii, aut jtbctot:/?, non nummus. e’f
foiJi'er{M 7 i Grascorum huiufmodi «Apo/V/ueeT» duo

funt.Mina & Talentum:,in Romana pecunia, vni*

ca Libra eftquod, verbum triplici notione fun-
:
gitur.
 DE RB NVM maria.’ $
gitur.Naril Sc certum pondus vndc Li-
fignificat •

brales lapides dicuntur; &id, ad quod pondera

examinantur vnde Libripens o : & pe-
; ,

cuni£e corpus ,
quod tam numero qukm pondere
^
fungitur. H^c tria quoque in vno nomine Tce-
ihapfn deprehenduntur. Nam & ponderis nomen
eft, quod dicitur vnde rhihttvTietm
^Tut-hret^^cu/lov ,

& TctheLvliciictquod Latinis Librales

j

lapides^ & Libralis grando 6c examen , vel truti-

:

na. vt Homero:
^va iTi-ntm -inhct/lA*

Ariftophanes:
M Tnhdvra fjimm 5a9^«(7?3‘
& denique voiAiaiMetJQ^d^oiijp.d rt. Vnde Talentum
Euboicum, ^Egineticum, Babylonicum, Atticum,
Siculum,

P E c V N I , vt iam diximus , maximus mo-

dus apud Grtecos Talentum apud Romanos Li-
bra. Apud Siculos Talentum erat ctJ»«Aop^K Libi^e
Romana; , non autem }av^‘cwet[^ov. Et quidem Apd-
quatenus duodecima eius pars erat Nb/mim©-,
vtLibrjERomanae Vncia. VmS‘uouiJi6v autem Ro-
manae Libr^ non erat, vtpote quod Denarii Ro-
mani vix feptima pars elTet Igitur Talentum Si-
.

i , culum prids erat xx 1 p^y.[jLo}v: poftea xii aefti-

1 1

matum eft. eratque non nummus, fed fi-

ue oAjtM. NvixfjLQ- autem erat Tfiaf ^(itaCohiap , hoc

^
eft X 1yethae^Py quantorum odio eft obolus Atti-
cus, Sed Tarentinis erat argenteus ,
cui
incufus erat Taras Neptuni Delphino inli-filius
dens. cuiufmodi mnltos vidimus hodie drachmae
1
pondere, fi bene raeminj. Apud Suidam : Ta T«-
A I ^etmv
'4 lOSEPHI SCAtlGlAl
‘5 SiMMarsui to
79 ytuT ^iyoi^sfov A*t7/x.o{>
,

h (Jum Legenduin v^fjtf/ap

v.^\ 'lUM JJ iriS\

xcT'. Quje mendofa ledio impofiiit dodiffimo

Agricolas pag. i^6. Skuhm, inquit, vetus ^ fuit
^uatmr viginti minarum . Itaque Talentum
Siculum erat cxl 1 1 1 ,
x v i i i obolorum,
ttium drachrnarum Atticarum. Quod & Fefti au-
doritatecomprobaturjapud quem legimus;(v//e-
xandrinum ("Talentum^ xi i denarium : Neapoli-
tanumJex de narium :S'yracufanum triu denarium:
Rheginufn viUoriati, Atque ita Talentum Sicu-
lum erat d.vdhoyof Librae Romanae , quatenus , vt
diximus , in duodecim n^yMs tribuebatur, vt Li-
bra Romana in totidem vncias ; cuius partibus
][o.nge conuenientius refpondebat A/jT<«. Nam &
Libra eft nomen Siculum, quod ipfis diceba-
tur: &Vncia,Sextans, Q^drans,Triens, Dextans
funt plane Sicula nomina. £t Afjyae non erat num-
mus ;
ledoXxjjjWco^oTOf, Eius duodecimi
pars dicebatur duodecimae duae tres

7* 7S'«f ,
quatuor tj/toV , quinque duodecimae 7r«/U*
,
dimidium vifjdhi^oTf , feprem duodecima:
i'^iuyKioViV^^ tyHaiyiuoii’. 8c iic deinceps. Qiiare Vn»
cia non eft Romanum , fed Siculum , vt Sextans,
quod eft Ulat prius didum &
poftea quod aliis tpeivtiHs^ vp.m( ,diyhmSi
vt
Siculis & Doribusomnibus <favS(<p&v^l©^i niisZi
•Tifiavl^Q^idiyKai a.tyKOM']©^* Pollux libro iv, poft-
quam docuit AtTfOM efte verbum Siculunj ,
& Do-
rienfium, fubiicit; A*ei^lUti( ^ A'vl£^y%nlvc»f

leSsl^Hf/,iv?7o mrrniupTzt ht'^euf,

H‘ I;)
(Tu/joJ) oCohav Aiyivcuov. cv j)' V(ii^!ov !id-
 DE R.E NVMMARlA. f
T 3 ivetHyxiloM, Ari(lotcIcs,incjuit,duos ^rco-
los a Siculis vocari perhibet; vnum au-
tem iyuat.v. Mirum vero genus loquendi
vocari, pro fexta parte ^ iiyXumaTifQ»
diceretur r? ^Jrseti. Mirum, inquam , ge-

nus loquendi ;fed quod exemplo non caret. Nam

‘
quo modo dicitur T^munvh » Tghn tS fmfh , eodem
dicendum eilet ImnKtrsov, Nam ^unt fex
menies &: ad hanc analogiam edent fex
j

libras non fexta pars libr^. Etvjf/f^fpop funttres

I ,

menfeSj^ymjWiyl^ tertia pars menfis. Sed error cft

in codicibus Pollucis,& legendum, 7^( S‘vo
i^TAvnt v^><x<rt’ quod poftca demonftrabimiis. Se-
quitur, %vei HyiiloMy •riio7ffif‘fi4iciv7et. Sane

Tgioxfivlct no eft verbum Siculum ; neque vllo mo-

do efficies, vt '^i 4mT(tCint •)(AKYjn. 'In libro ix

i hasc fere repetuntur.*' Kcu p. It t» A^xfttyf-frim» :xda/-

I vvet <T^iavj>VTct

S‘UUXSl^ 5 T kIt£^V oCohOP Al}ifCU0V- 4 ?A« !^V 70 /

«//7$ M r^V(jU£^tm 7 toa/t«c4 19 «AAa cipo/j S/xsA<»y oi'o-

T«A<i/'7<5!,
fjtttlet. ojov liyKJcU', ^
oas® <ToO 19 Tf/A TttkcUflA ,
OTnp 19
A/“

pov, 00 }y hiT^v, 00 tircu oCohov- Quod hic di-

citur ,
tres asreolos, fiue tres vncias vocari 14-
i
ha/Ja, fupra libro quarto dicit vocari ^^'/esxorta.

Atqui, vt diximus, neutrum eft verbum Siculum;

j

& praeterea 7?/^ 7»A6U/t«. non eft vnum verbum jfed

Hefy-
duo. Legendum igitur;
^ retavlet o0 , 7^tl'V.'

^ Ai-
^

chius: Tf/ct<17©-, <^o§y» ha(A 4 vn(m TftamrA' 0

I

’
Legendum omnino: Te/^rT/fj^rofr» A«8p<-
CapHou. retupia* 0 ^ MpUa Awm, Sed errat Pollux, qui
^tAPtat, putat elle 7f«f yAXp^f :
quum didlum iit,
non a numero duodecimarum ,
liue vnciarum,
; A J,
fed
 i

6 ^
I0«EPHI SCALIGERI
numeio partium , quae metiuntur duodena^
fed ^
rium numerum, qua; funt i, 1 1 1 1, ti 1 ,v i. hoc , 1
1

cft,vncia,fextans, quadrans, triens, (emis. Qiiod

autem w «•ofy», quae mcrccdem acciperet , di^
cta iit ab co elt ci,quod apud Pol-
lucem legitur: 7rofyi«;,quae sar«^ mercedem acci-,

peretj ^xviexJhL di 6 tam elTe d Theopompo Comico

it

Oy (pnm Irai^ay lUf {Jiiaus

S 7si7jfexS'cu> *—->
Aliter sameA^Ut dicebantur. Nam saraf/cAeiycftfa-

T»f©- ^^tov vt S‘^'^(a(J)ov Rurfus apud

Heiychium : , mpct-^avov tj </Via.o 4 ,

rus riosupag ^hKV(, Idem error, qui Pollucis.

Non enim Ttrc^s quatuor duodecimas fignificat,
fed quartam partem de duodecim. Non eft tamen
error, quatenus eft Uteiv<xyLos. Ita enim loqueban*
tur vulgo, atque eam y^ttra^nenv cernere eft apud
Vitruuium,libro x, cap.x i,qui diuiiionem in par-
tes quatuor & otfto , vocat tetrantes, & otftantes,
^nca^itibits circino diuidiintur circinatiombui eo-r

rum tetrantibus in partes cjHatuor , vel o^antibm

in partes 0^0 du5Hs Une^. Vides quadrati & odto-
goni d?ftgnationesin circulo ISwlfKas ^
f7Kas vocari tetrantes,
dc otftanres. quod profedlo
idem eft, quod HePychius dixir,T^7£^»'7z« rxrQ^yivit
ri^ufsa.- Uem-.TiT^vrlas, n7£^‘)m0^,y i^gos.T-c^
. trantes igitur, trientes, odantes funt verba Sicula.
Nam ojt7aj/T<t eadem analogia efferre poftumus, yt
•‘^7irQ^ptail^Tupret>r£taPT^ Quincuncem vero vo-
•

cabant , quo modq ^ Romani, mfxTuymp. Nam

» fw-Ts illis eft irivTi.’, Epie harmus dt * (j^turcionf,
:

«u9**varcrg^orJ) ytweup.is dv TnfjiTrufraop dpyvexap.

 db re nvmmaria» 7 ,

tJ
a/t£5!J'i eu y (*9 n[^\t7$0V

€u p. y’^n(/o.iuveu. Idem : E''^ 3S ro $<a-

a*Vt/oi» A/ 5fO(Ti»x.<eA/Tf op t^ayytlv tj ^ ww7a»/or • ^r&p-

7 ayym dicit,quod (n^za.myL-n-iyyiov' *|«^/ov autetp,

quod ibidem M,«A/7fop. Re(5tum, enim erat

Q^ibvs animaduerfis manifeftum cft Ro-

mani a Siculis in re nummaria rnaltaaccepiire;
NftmmumyV nciam,fextant em, quadrant em y i rien-

tem, libram • non m^cm Siculos a Romanis^ v't

faifo credidit vjr fumraus Georgius Agricola.

Nara &
Varronis audoritare^immoucri poteft;
quiita (enhit: In argento Nvum id elh a Siculis. .

Pollux : O* 5 nQ)u/u{9^ «/ixe? P'«)f<«s/©p TKPOfiut

7H VQ[AtO'jfMl d eAAUP/Xop 8^ es ^
oplav(Aaptiap legendum. ) quae Agricola aduer-
fantur. Sane qu^e partes metiuntur AlTem, i,i f,
I n,iiiijVi,. vncia, fextans , quadrans, triens,
C 3 omnino funt a Siculis. Qqincunx, feptunx,
S,

' quoque imitatione eorundem dicebantur , crs;<-

B ESI, & D OP R A NS ha^enus
'jTs/^K/oPjS^ajxwp.
originem Tuam non produnt. Be (Tem quidem (ci-
mus compofitum e(Te, & pofteiim membrum e0e
ab Alfe. Veterum hic mos fuij, vt alTem ‘fiue inte-
gritatem trifariam fecarent,qu^§ Gpei vq-
i eant. Homerus:
d mg^^KiV 5'
i

i Tav S'vo —
^vo /Mo/pcc; illas J'///o/pop vocabant ,
Latini BeiTems
j

j
quod prius Ducrsem>,vt Duellum, Bellum : Duo-
num, Bonum. Quia enim ex v no afse tres fece-
rant, ideo duos afses vocabant illas duas partes.
Podrans mire deficit ab origine fua. Nam vt De-
A 4 xtans
8 lOSEPHI SCAtlGtl^I
xrans dicitur pro Delextaus j ita Dequadrans
prius dicebatur
,
cui quadtans deerat ad duode-
cim. ‘Dequadrans igitur prius poftea Dodrans,
,

mira detorfione. De, vt omnes fciunt, eft ?tpj)T/xof

/jioetov: vt Demens,qui mentem non habet, (k De-

fextans ,qui fextantem non haber , ad complen-

dum duodenarium Dequadrans cui dceft..qua-
; ,

drans. Poftea Dodrus & Dodralis fumptumpro

nouenario; vt apud Aufonium:
5ro7©-* ^ dei^(4o(i^ [Aht, oTfor, sAsmot,
J^'fnv,aKasS(iTeiyLu/,^wfihjuJhiff 7ri 7riet.
& Latine Dodras potus vocatur apud eundem
Auibnium. Deuncis aperta eftoriginatio.Scd mi-
riim D^uncerhlabulTem, aut Labuiscm , vtquse-
dam exemplaria habent, dici ^Beda j ab Arnobio
Dibuftem. Video quidem pofterius membrum ex
< A^Cjvr Deflem. Sed vr reliquum ignoramus, ita a
putidisconieduriscalamum connnebimus.' lam
Litrte Siculse valorcm deprehendere non admo-
dum operofiim, quandoquidem Ariftoteles Ar7jPK{#

fcripfit ^twd^ oC 6 hh A/Va^oi^.Obolus autcitii£gi-

heticus ad Atticum habebat rationem qus&dici-
,
tur a prifeis Latinis befakera id eft folidum cum;

beire, vtx ad VI. Obolus Atticus erat flue

aereoloinm Ergo obolus .^Egineticus , qui
olfto.
& Corinthiacus,erit areoloium xi 1 1 cum trien-
te. Sic drachma ^ginetica erat obolorum Atti-

corum decem. Sed repugnat Diodorus qdi ait ,

AH^efpfcT/oj' nummum aureuvaluifse decem drach-

mis Atticis, dc rSs:a6(UK vocaturo vulgo a Sicu-

!is «•MT»>Wi'7aA/7po>'. Quod fi A/T£^?cft
‘
, in quinquaginta A/7^/r , fiue obolis iEginc-
ticis
^
erunt oboli Attici 83 j.qute funt drachmas
Atticae,
 DE RE NVMMARIA. ^
Amcx fere 14, non 10. nam
x drachmJE Atti-
ca funt '36 a/7^.i Siculas. qu£c multum abfunt a
verbis Diodori V effet drach-
X. Contra, ex
ma Attica . Vncia autem paulo maiulculacnt
«reolo. Quemadmodum autem apud Atticos, &
alias Graeciae gentes in argento non erat
maius Talento ita apud Siculos in xre minus
;

4^ot(rfx* erat n U%A\t%v,

maius n
nullum maius aeris vocabulum erat. ,t»
vitra illud
quidem erat aereolorum cxxxiii ^ tn^n-
tis; X/S<T€JwV;gr autem Mccciii& tfitintis,
paulo plus quam obolorum Atticorum cixvi>
drachmarum Atticarum xxviii non folidarum,
quod Graece diceretur Iu hoc
quoque etiam Siculos Rornani fecuti fiint': apud
quos modicum eft Dficvssis, maximum
Centvssis. Varro; Q^dfrimum tH ab decem af-
Jtbpts Decvssis. Sectindum ab dptobi46
decujfibtis\ r-

CESSIS. 2^ ; vt Tricessis fr9

porticne, vfqtee ad CenT vssis, qm maius aris^o-
prium vocabulum non eft. As igitur Romanis, vc
i\;7e5e Siculis, eft folidum quid, &
integriras , non

folurain re nUmmaria , fed etiam in magnitudi-

nibus j
vt hereditas , &
pes ; quia &
hereditas in
'
duodecim &^es'in duodecim pollices di-
partes ,

uiditur; qutcpartes tam hereditatis quam pediS,

Vnciae vocantur. Nani pedis diuifio duplex eft, &
eodem vtraque recidit.' Diuiditur enim in iexde-
cim digitos, itemg. in duodecim vncias, qui fune
pollices. & haec diuifio fortafse dicitur moneta-
lis, quia As &Vncia funt monetariorum verba.
Legimus in libris de Limitibus agrorum : Item
dicitur in ^ermmidin Tungris pes Drujtanus ,
qui
A j
habet
 io IOSEPHI SCAt^GERI
hakt monelulem pedem , ^
fefcunciam. Vidcs^
quando pes diuiditurin vncias pedem moneta-
,
lem dici. Nam Vnci^ funt Pollices, vt apud Vege-
tium. Inde etiam Hieronymo Vnciales literae id
,
eft Pollicares. Pes igitur ille Drufianus maior eft
Romano fefcuncia. enim xxii digitorum,
Fuit
quantorum lexdecim eft pes Romanus. Ex quo
^olligimus pedem Druiianurn omnino cEe eum,
qui hqdie in Gallia &
Belgio in vfu eft ; qui pro-
fedlo maior eft fex digitis,quantprum xvi eft pes,
qui Romae in hortis Angeli Colotii fcalptus in fa-
3^0 vifitur. Eum enim nps cum pede Gallicano
comparantes id veriffimum else deprehendimus.
Pollicesigiturynciasvocabant, vt ex Vegetio &
Hieronymo docuimus. Bt in Aquitania maiori &
parte Galliae ^dhucdigiiFvpcanturvnciae. Hinc
plauto Copulae felcunciae, vel, vt timc loqueban-
.
turjfecunciae , hoc eft {efquipollicari crafficudine.
nimirum re<H^Mc/kjc7yA/«£7oi 7» In j

plauti Epidico in optimo exemplari fummi viri

loachimi Gameiarii ita legebatutA
? ^N^per vrbem dm dejit)ccati]fnes
in pimibta geB^amc<\puloi
fi-
Kum-
vhi fecunem mani,fefto legendum, quod’ alii di- j

eunt felcunciasjvt lexdecira, ledecim^treldecim,

tredecim ; (cdecimus fexdecimus in Vita Virgilii.
Itaque Pondo, As, erat pes : &
Dupondius Co-
lumellae duo pedesj aut bipedalis menfura Inde .

hic (efquiSj hoc (elqui, o »fuo\tiQ-‘, 75 quod

eft SEMis cvM ASSE,Compofita cum nomine As
varie delinunt; Odlulfis^O^as ; Selcuilis, SeB
quas. In CloiTisiSeJ^uaji \i «ordertir,

/
 ,

DE B.E M VMM ARI A. 11

t)idymiis: To 5' chckoyac ctiwSstbV ch ,
KOYM, AC, ACCIC. )(gl‘^r MfWffU <rtW efcfiJst-
^ ffS

el&>, ^7 isiv h n(M<m dosdaov. As, ^ Aflaiius, idem

fed alterum Ibbftaniiuum , alterum adiedi-
eft.

uum. quod quum dicimus Aflarius 5 intelUgituc

tiuramuSjVt Denarius, tS: Seftertius. femper enim
de nummo K3>Wjs>f» 3 Graecis vero fcmpcr peutro
-

genere, 75 70 dxrdetof, 7® cnis'if7iop* Sic Du-

pondium di Dupondius pro eodem quum dice-
rent, Dupondius nummus intelligitur. At Du-
pondium eft fu bftantiuum. Quia vero initium
pecuniae in ^re ^propterea omnis ratio nurnmaria
^ris nomine appellata. Nam aes pro Afle. V ar-
ro ; Pro ajfibn4 mnnfinquam A'ES dicebant antiqui»
a quo dicimus ajfem tenentes : hoc ae aere
AENEACLVE IIBRA : & MILLB AERIS LEGASSE,
NumquaniiCs pro Afsedi(ftum. Nam quod di-
citur HOC AB AERE, id eft laudulculo , quod
i

quum mmatum efsetin afteni, retinuit nomen

i

aeris, fiue raudufculi. EtMartialis merito repre-

hendendus; : ,
®
Amphora vigejfi, moditts venit are quaterHo.
aes quaternum,funt quatuor aftes. Et vini, ampho-
rae precium quintuplum ad frumenti modium cf-

fe fignificat. Et tamen ad iftud exemplum non di-

xeris argento quaterno , auro quaterno. quia ar-
&
gentum aurum , pro coiledtione nummorum,
non pro (ingiilari nummo fumitur; vero pro
vtroque. Nam Mille aeris , cft colledl:iuum ;
Aere

I
quaterno, eft ftngulare. Sed hoc iblus Martialis
vfurpauit. Athenis omnis pecunia j-atAjt/oy voca-
batur, vt docet Pollux. Sic Romanis Aes eft om-
nis pecunia.
rnetf
li lOSEPHI SCAtIGERI
—-rnmeofum faufer in are.
Inde ee;^«\xe7jf cft pecuniam non habere. In Epi-
grammate;
Hitf
Mmin ir(f>a7u S^eif n ^mpeteior.
Nummus aureus Athenis lemper didus fuit
9 antiiquitus
«i>
Nam pofterioribus temporibus
.

27IITMP pro tetradrachmo acceptus eft Tetra- ,

idrachmum igitur argenteus nummus erat Sra- 5

ar»f aureus, pondere duarum argentearum drach-

marum, valore viginti. Zonaras Ua£^ ^ mt e\- ;

fiasvjsr^p
lia ftaterum,
^ decem millia
^[JtATXiP ait quinque mil-
drachmarum , tria ta-
lenta, item decem, & Icptem talenta omnia fimiil
conficere talenta xt/ Sanelummaoraniutn,pras-
lerquam ftaterum , conficiunt drachmarum cen-
tu triginta millia, quae fi de ducentis quadraginta ;

millibus drachmarum, quot nimirum funt in Ta-

lentis xt, deducamur relinquentur centum de-
j

cem millia drachmarum; qus diuiraperquinqUe

millia ftaterutn, relinquent ftaterem drachmarum ^

XXI I . Sed oM^^eSf haec dida runt,n6 aicfiCas.Dixk ]

enim lion Talenta elle, (ed <sfei' i

zirnt, Hefychius :

^o)i>pufiyfeiuJ'tS'^X.pieiv /. Idem Suidas repetit, i

Drachmam auream ait eHe non nummum , fed ^

pondus viginti drachmarum argenti. Sed ca eft ^

« saT«p. Nam proprie erat decem

drachmanmi argenti. Idem; XfvcrSV. rioAe^p^j 1

JWe^ia/ <pviat ^ ^vatuu tb/V A*^tx/ni Ipct^pas J

ivo. 7tw vS <if >vp/«

rvfsrifTt^vfift Hic 1
tur

1
 bk RB nvmmariaJ 15
tiir apertius quam priore loco, ait Drachmam au-
ri valere drachmisdecem argenti. Ideo Minaetac
decem drachmarum auri , ft acerum autem quin-
que,quos vocac crefTi Daricum eundem eC '

fc cum ftatere , nemo dubitat j

& Harpocratiq
oftendit : aIj-kot ^4 vHf ^uJet^ r dpyu^s
S'pk)(^(^a{oHTd,eS(^':ripTS AapiKkt S'ux!a^ (jlvxv dp-yj--

fla. Et mediocriter peritus cenfuerit legendum

»*• fimilimdo in libris feri-
ptis fit inter k. «, non eft monendum. Tex^tKtat

AdfHM) Xenophonti CanzHi&ldKctfret. Talentum

autem (3000 drachmje. ErgoAeef«» 9 ^ (unt 20 dra-
chmae. Auri enim poteftasad argentum decupla
erat tam in re nummaria, quam ponderaria. Pol-
lujf,quod& ab aliis citatur ; To 0 on^df-
yopk i
<m^u( «V 71 f cd -j? MiveJS^pH
<©g?« 5r®V 3S'
0*Mtuj TetAOMTH Qoi^-miS‘loPy

E’Vw(JSt —
tvd}H raZlet 0*4 7eiu7V ^ijeip'
<

MctKclaQ- mhpQ* J\KaTdha»TOP mtet^etyeip.

Talentum auri,decem talenta vocat. Polybius fii-

per fcedere iEcolico Ai^hrit : J^Uetfipdr

p/V, ixPdP. quod Liuius vertit : Dupft proar-

gente16 decem aurem vnm valeret vbi ab-

undat. Ita loquitur Plinius, alioquincft barbariis
mus. Nummus aureus valet pro decem drachmis.
Drachma igitur auri cft decem drachmaru argen-
ti. Hanc drachmam Anaxandrides Comicus

;
Nvmmvm Siculi A»/t.wp»-
vocat Plautus :

Ttpp rofa<T/i(rt.Neque Nummus abfolute apud Plau-

tum pofitus, aliter accipiendus.V t in Pl^udolo co-

cus ait:
m
 ,

14 lOSEPH s cAt r6ERt

me nemo fotefi
Illi drachmis ijfent wiferi.

Minoris quifqmm nummo yVt furgam^fuhigere '.

En hic plus eft Nummus quam ,

aliquot drach-
ma. Nam, vt putamus , quotidiana coqui merces
erat vt illius apud Arhenteum:
Arkii <hc6 jds riHapai
^Qetha, (pn<Ti, rt/jj
In Aulularia quoque cocus quum dicit:
Nummofum conduUm-^ plus iam medico merce-
de efl opus-,
ibi quoque Numhias efi: merces coqui decem ar-
genteae drachma?, zmntJu^OffHs , vt Anaxandtides
vocauit. InMenaechmis porci factes nummo prae-
ftinantur. Quod fi nummi nomine drachma aut ,

nummus feftertius intelligeretur

,
quam ridicu-
lum elTet porculos adultiores, drachma, aut mi-
noris venircfSed apud Ariftophanem porci facres
tribus drachmis indicantur:
E/f ^almav fiot xf
Glollaapud Suidam: EtI su>\oV7au ^ ,
cs,..

lorei oI fwipospoi In Perfa:

Qmd igitur ifexcenti nummi quid agunt f quas
turbas danunt?
Sexaginta minas, quot fcilicet puella vendita fuit,
lexcentos nummos vocat.hoc eft lexcentas drach-
mas auri , quod eft talentum Atticum. Drachma
enim auri eft decima pars Min^ argenti . In Tru-
culento feruulus,qui vna mina argenti opfonaue-
rar, quinque autem ad herilem amicam defert, ait
fele de ea mina qua opibnauerat, partem Hercu-
,

laneam reliquarum quinque minarum detraxifle

quinque nummos. Pars Herculanea efl! decuma. ,

& proinde decuma de quinque minis , fiue quin-

“ eentis
 S)£ AB NV^MAAiA.’ )f/
gfentis drachmis , fune drachmae quinquaginta,
quas nummos quinque vocat. Ergo quinque
ipie
illi nummi funt ;^y(wi,aut »/«/'-

^V(T»h quae cft Herculanea pars earum quinqtie

minarum argenti , quas ad meretriculam defere-
bat, nimirum quinquaginta drachmae, quas de
inina,quaopfonauefari detraxit, vt quinquaginta
drachmis duntaxat opfonaiierit-; reliquas quin-
quaginta furatus fit. Hinc quod in Peria leno
queritur de (exaginta minis , nummos fibi detra-
ftos duos;
intelligendum nimirum de fex milif*
bus drachmarum viginti drachmas delibatas efle*
Neque aliam ob caullara Trinummo fabulae no-
itien fa<^bum credas , quam ob
quae funt drachmae argenti xxx. In Mollcllaria:
Fhi fmt tFH plagipatida» ferritribaces virit
ITH» e^ui trium nummorum caujfa fubeunt fub
falas f

I
Memineris re legere palliatam argumenti Attici.
Nihil ertira hic Romanum eft; quod putarunt vi-
ri eximie dojfli , colligentes ex Polybio J'idCohoi,
Atqui non funt tres afles. Sermo eft igi-
tur de illis militibus Atticae terrae, quibus drach-
ma in ftipendium diurnum procedebat: vt raen-
|ftruum ftipendium fuerit triginta drachmarum
:argenti , quae funt drachmae auri , fiue
i hoc, eft nummi Plautini ,
rres . Thucydides do
Aihenienfibus '•
^ nfdpof exce?©-
i
Ccu/c» : & in extraordinario ftipendio idem ponit
oT^Irtif. qui fane funt, qui
Polluci libro quarto, capite altero ^ vigefimo, in
fine, vbi etiam quidam milites Comica vernilitate
dicuntur >
a triginta drach-
i

mis
JfS ioSBPHI SCAtlGBRI
mis argenti menftrui ftipendii ; &
Falis , quas, vt
Plautus indicatjfubibant. vt dubium non fit, quiii
Plautus ab eodem Gomico illa de fuuip ferit. In
iftis Plautinis verfibus de flipendio Romani mili-

tis intelligere,eft toto c«lo errare. Polybius enirri

Plauto aetate inferior fcribit faeculo fuo militi
Romana diiirnumftipendmm fuille^qui
eft triens denarii • ita vt militi raenftruuni ftipen-

dium eliet drachmae decemiqui eft nummus Plau-

tinus. Quivero hoc putantj non cogitarunt num.
mum abfolute pofitum apud Plauturh efte drach-
mas decem ; argenti autem mentione adied:a,eflc
drachmam, vt in Pfeudolo:
Nimu mifer fum : nummum nufquam referiri
argenti queo.
hoc eftjdrachmam argenti, vt in Epidico:
Locare argenti nemini nummum queo.
InRudente vero expreflit:
Nummi o6Hngenti aurei in marfupio infuerunt.
Ibi funt 8c drachmae auri. Et in Epidico
plane dixit auream , hoc eft drachmam,
vt Comicus, vnde accepit,
Non meminiUi me aurea ad te adferre natnli dief
M (Ufjumftu ^vovvuj Qo) c;rejfJ5p|i&5\^*g/uS’ ctnif
Nummos enim adferri herilibus filiis

natalibus diebus a feruulis,nemo ignorat. Et ali-

quid de hoc more delibatur in Phormione , fce-
na, Amicusfummus meusy ^
popularis , Getzi. Irt
Epidico:
Redde igitur i quot minis emit i th . 'Tot., qua-
draginta minis.
(Tot. digito notauit quadraginta, ex Computo
manuali, quem docet Beda.)
 DE RE NVMMARIAI 17
td adeo argentum ab Danilia afud Theho4ffim^
fitfcenoret
In dies i minasque argentiJtngulas i nummis, e p.

‘lapa!
Vnius litcrula; commutatione toia fententia per-
turbata. Legendum;
In dies^minasqm argentiijlngttlis nummis,-^
id eft drachmis auri. Immanis, & inufitata,ac ve-
re lenonia vfura, quae in duodecim menfibus con-
f urgebat 4400 drachmas , quae liint cxLi 1 1
ad 1

minsE. Singulae enim Minae in annum reddunt

tantum x 1 1 drachmas: ac proinde ex xl minis aiK
nux redeunt cccclxxx drachmae, quae eft trigefi-
inapars huius lenonii fcenoris ; vt merito feruus
exclamauerir papa. Nam in x 1 1 diebus leno lu-
,
cratur,quod cccxxxex legitimo foenpre fperare ius
/inebat. Atque haec fatis dc nummo Plautino tam
argenteo quam aureo. Sed ad sKT«f«e ,
vnde defle-
ximus, rcuerteudum Et errant qui apud Plautum
.

numinum interpretantur ssTMpec. NamsaT«f,vt

diximus, eft duplus nummi Plautini, erat eninl
pondere cftJ'£<y;y,uK. nummus autem Plautinus
Ipef/jAti ^vcr*l quod Syracufanis dicebatur
,

fiimp. Smriip vt diximus , apud veteres Atticos

,

erat nummus aureus valens drachmis argenti vi-

ginti. Namargenteus sutmp, non hoc, fed
nomine vocabatur. Swthp dnftns eft
9 kdvojtt quod eft ponderare quemadmodum Si- ;

clus Hebricis ,
qui erat Tirg?-
, fimiliter didus abeo verbo ,
quod He-
braice Uivut y & ponderare fignificar. Hoc enim
cft*7p^. Et quemadmodum Hebrxis Siclus pon-
dus momenianex lancis dicitur, ita etiam saiitp

B Atticis,
) iS lOSEPin SC A LICITU
Atticis, qui aliter Mv£. Pollux : o*<Ti

THf (^raf H(Ta*<«7a . Dele vocem luclulara

virgulis, Planillimus {enfus relinquitur : sa-
«rnp {ArSvni'twctTv,jy^ov7VK Igafjtivon r /umr ^ po';r«<
fittTMfrt ovo^^.(mvi Defignat enim Mtai» duplicem

efse. alias enim fo^srlM, fiue lancis momeritaneae

pondus ;
alias fignificari. & quidem poM
illis Verlibiis Etipolidis:
., — 1.1 gfy* Lm fm 7j>tindrssQ^,KfQ}u*f
TlifTi 9itn§ci; ei
^ yeu fAa r ^i'et>

NuM ^ffvTU ^ S'U9Tct\aj'7ttpahaf.

In his fenariis citandis raultUm haliiicinatur fura-
mus vir Budatus , cui vox obreptitia impo-
fuit. Nam tara ^r«p, quam rttKcuiny notionem po-
ernj habet , hoC eft , non h[^i<r(/etlQ^ , fed ponderis, ,

Inde ideft ^rTap^yotu;, Hippocrates

Comicus
C^ldLP jS, \<£ko(
A’p3/o? (T/ksWvstr, ««OaVTpv^cTr,
nerTitrstSwpai', wewpt’ «y».
Ita enim caftigandi hi fenarii apud Pollucem;
Ibi snmMTUf ©- eft crzvTdfJLvu^, ^od nimi*
rum, vt ait Pollux, sarlif & /wraiinre ponderatia
fint idem Itaque rede apud HefycHium TeTf<«-
. ;

^etwpoVy rtw nrgdiAvup. in nummaria immane quan-

tum dilcrepant. Sed quod Comicus dixit •nvra^-
ftfTWf©- compolitovcrbo j^idfimplici quoque di-
cebatur quod Hefychius interpretatur
•^zPTdfAiotw. quiapondus quoddam dicebatur St«-
Idem Hclych. '^ds <!rip- 5'

71 (Avd(. Ha^dpnt autem vofjua-fJietlQ- duplex erat,

TctKeufTev ntAetPTtyeepyjpiii, alterum quidem
m»p;^va-dt , fexaginta drachmarum argenti» alte-
'

rum

f
 RE NVMMARIA, 151

tum (dxaginta minaruiu ,

fex millium drachtna-
£Um algenti, Pollux ; H*J‘uw«79 Jj
ittKojf-

•KV A^rhuns , w5w pais

In Eiytrjologico ex vetefious Scholiis

Iliados; H’<Ttu;'<s67T5 iyretKapTvv ^vaKsrpfif- Philemo:

— tiy ^uo
TcthavTUy ^v<rHf'*c^
vocat : Nam t^
Duo talenta lex aureas drachmas
^v<rtf dicit , quod alii Tf «j. Addit Gram-
maticus ex Lexico in Iliadem Homeri; T A AAN-
TA. ritu^ hiywvtt mf A’'i?/JW« In-
telligic Scholia illa breuia Horaerijin quibus ho*.
die ita legitur: 1.
E't3 ’ »TvgH( rpt'waS‘uii <T i>& 3 rethapra, -

•tHsvvp mp ii ivjHiKvpfJtAPMi t|4ex/^x»W saTHf tfj.

Sa-
ne omne talentum Atticum eft quod
n aliquod aureum talentum, vt vult ille Scholia-,
ft^s, ell fex millium drachmarum , if fuerint ;^y-
Gsi trecenti. Sed id ridiculum eflet, quum decem
talenta cum leptem tripodibus aeneis conferan-
tur, qui nuljo modo poliunt decem talentorum
adiimari. In eum locum Homeri Eu-
llathius non dubitat olim Athenienfibus fuille

'rah.oMm i^ctiu^iklcov s«Twf»f'. Quod efl: ineptum,

Virgilius tamen hunc locum Homeri in animo
habenSjintellexit de veratalento:
Et tripodas geminos yAttri duo magna talenta.
& alibi;
-argenti magnum dat firre talentum
Sed Hero Alexandrinus Mathematicus
Homericum falfo interpretatur Attpmop.
O^/UMp^Tet^MfTVP ^o^ofeS'vpan rri^ fUTU rauTct
i» t3 rdhapTvp A’t?W<
B 2
 ,
I OSEPH I S C A11GE R
yf^ixetrit r * nrrdfTUt J^\eiS‘rt Ttejzcpetf *. Sed
rd\apm dixit, quod '/jpvai dicendum erat,
ettkrd\tinet funx lances ponderarije, aut libra mo-,
rftencanea. rdhctfTiti ell Creberrima
mentio Magni Talenti apud Plautum, Virgifmm”,
& Terentium,alios. Et tamen,quod mireris,nun-
quam Grxci (M-yttha ra^wTii meminerunt. Hoc, iii-
quam , fatis mirari non poflum. Sed antequam
ds Magno Talento agamus, hoc ad viam pi£emu-
jTiendam dicendum nobis eft. Numerus aut abfo-
Ifttiis eft ,
quod Grajci vocant dm§Tihaylaj»\ item
u^pTtTfdplw 4-nf oy* aut aliquid ei decft, aut fuper-
eft. Aliter d^pTt&(MvQ- dicitur
,
quando
Millenarii, relictis paucis Centenariis ,
aut Cente-
mni negleiftis ftimmulis excurrentibus, vlurpan-
tur. vt Lyfiae:^/?t/o/, prop^A/o<V>rtKo<7w/. Harpocrar ^

tion in vocibus p^/A/o/ /ietKociot. \v 7leti 5 ^'

^>>pi

KXff/ctp, >9 cf TjT •eza-sp N»t/» tf-ao«p^p/^ W j

e^n^To, yixUi «ctvtij. Vulgo voca-

tur Numerus rotundus. Hoc lecutus Pollux Ta-
lentum Babylonium dixit habere
XiAdf , q uu m tamen haberet «Tuo iCtfbf^i^KtPTet fxvdgt ’

iioc eft ^Auatcti iCIianus

et.Talentum & Mina limt numerus,
& colleiftio pecuniae, non fpecies nummi, Quic
igitur conftabant numero, non fpecie,corara fum-
ma nunc integra pr^ftabatur , nunc maior , nunc ,

minor. Quod enim Talentum non feroper eo-

dem numero datetur , fidem fecerint verba Liuii
in foedere Antiochi : Talentum ne minmfondo
oEfogittta,Ti^manis ponderibus pendat. Si eadem
fumma Talentum femper fungeretur , non opus 1

erat praeftituete rhodiira illius. M. Seneca Con-

tiouerfi»
 x> fi RE N y MMA R 1 2S
ctufn omni-
troucrfiti V. lib.xi z^JtKtus , qui helluw
ius Atticis gerebat y quum donaret illiCalar talen-

tum y in quo xxini JeBertia funt tAmnienfiurn

morcy ^ fuerly , « apiM, tva [An K'HiKhn.

Talentum Atticum erat praecife v i millium ; Afi-

nius autem Atticos itaoderat,vt nihil, quod Atti-

cum morem referrer, amare poiret,iubebat Talen-
Et
to Attico aliquid addi , aut ei aliquid detrahi.
tamen femper vocabatur Talentum , fiue quid illi

deeUetj fiueacceffillet. Omnino quod proxime

modo Talenti, aut Mina;, fiue plus,
aberat a iufto
fiuc minus elset 'hoc ex illa insqualitatc non
,

amittebat appellationem Talenti aut Minae , per-

inde ac fi iuftus eius modus fuifset, yt in illo loco
Lyfiae alibi a nobis produdlo varep ^
viginti talenta, decem millia drachma-
rum, quinque millia ftatcrum,quae funt drachma-
rum ducenta triginta millia, dicuntur efse<5fei ?i 7-

Tct^dxfiprct circiter quadraginta talenta,

talenta XXXV 1 1 , drachmae yis
cum fint tantum
mille. Parua itemfiimma , quje fupra modum i,u-
ilum excurrit ,non magis extinguit nomen libra-
rum, quam illa longe maior, quae deeft, impedit,
quo minus talenta quadraginta dicantur , in qui-
bus trigefiraonono abloluendodefunt duo tiien-
millia , vt
tes, quae funt drachmarum quatuor
apud Demofthenem centefima vfura, ,

quae redit ex Minis Lxxx,in antiis duodecipi, ea

fi-

niul cum forte dicitur redigi ad Talenta tria.Cen-

tefima vfura minarum lxxx in annis duodecim

'
fiunt drachmcE lyip. quibus adde Scoodrach-
1
quas
mas minacum lxxx. Fiunt drachmae
tei*
fiint taleuta praererea ^
excurrentes
B 3
arachm®
 loiEPtti SCAt|«ERI
draclirnx mille quingentaE: vigfnti, Idem>^atcr
eloquentiae alibi aicxxx minarum centefimim in
odbo annis aequari forti.Sors fune Minae joco.
V fura odo annorum 1880. Defunt drachraxcxx.
Apud Anaftaiiuni78o.Talenta(edecim,quiE nunc
libr^ mille trecentae. Librae, in quas incurrunt
ixxi X argenteii, de quibus intelligit Anaftafius^in
talenta xv i, fiue atgenteos 9^000, dillributae da\it
libras ijjjy. Excurrunt librae 5L Lampridius
3
Elagabalo ; Numc^uam cenanit rAtnm uniumJe-^
fiertiisjhoc esi argenti libris trecentis. Centum Ic-
ftertia denarii ijooo. trecentae 25200. Ex-
librae
currunt 200 denarii. Anaftafius ; Talenta fexde-
cira ,
quae fiunt librae mille trecentae, xvi Talenta
funt c)$ooo drachmae, diuifa per 1300 dant libram
74 drachmarum fere. Atqui 72 tantum drach-
marum fuit Libra fenefeentis Imperii , de qua in-
telligit. Denique tb «-^w,aut K%yw\
non aufert, minuit , auget , aut mutat appellatio»,
nes fumraarum maximarum, ^rarrift Vt paulo
ante vidimus, eft drachmarum xx,& proinde obo-
lorum cxx. quorum fexta pars xx oboli . At qui-
dem apud Ci’atetem Comicum in Lamia, dimi-
dium Cextx partis to stsrwp^
,
(iint odo oboli, ita
vt (exta pars fint oboli xvi & proinde sarnp fit
tantum xy i» nonxx drachmarum. Pollux : Oi jS
«TJi oKTa oSoAo/, , kp (fnffn w»

Kfdwr
hlfUiKm joXTfl»' O0oAel.
Ille qui apud Comicum hoc dicit, xvi drachmas
argenti in manu habebat, quas saT«p<« vocauit,
quia quatubr tantum drachmis abeft a Statere,
piopterea vt c'A«^p^r , non«mf 7tKti^(%yi drach-
 de re NJi^M^MARlA. 5i.f

ita o<5to obolos dimidiu^

mas vocauit Staterem ,
dixit , vt folcbat, neri in
fextiE partis Stateris efle
lUftomodoTa-
fummis,quae propius abefsent a
lenti, Min.-e. Stateris
aut exiguo illum excede-
i

Errat enim Pollux qui octo obolos putet

,
reiit

efleTS«i«.Wr 79 srtT«p©«. Hoc etlim ex occatione,

non paucos
non ex vfu,pronunciatum eft. PolFem
adducere.in quibus Talen*
bcos ex Demofthene
qus nunc lufto maioira nunc mino-
ta vocantur,
,

Cretenfi non
ra funt. In vetuftiffimo teftamento
femcl dicuntur, qux antea dice-

bantur
'

Po>yt>'“S interpretatur^

Ta 747 «f 7.r^q»x»._
qum^ fit

at 7 er<¥TO oCo?.« 70 WytAwr. Sidonius

,>Sa<w
1 1 1 libri i i 1
Epiftola XXI
Canta centejtmaejtfoe-
.

qua per hiluBre produBatemptu tnodum

aratori,
cent^fi-
fortis adduplam adduxit. Oj^tennio difit
quum tamen udimc
mam vfura;m forti‘aequari
quatuor menfes defidercntur.
Qui btluBretem^
quantum eos der
pus interpretantur decennium,
dpi neccfle fit
j nemo non videt • Nam Lultrum
Latini nunc quadriennium
lulianum , nunc vetus
Romanorum quinquennium intelligunt.Lullrum
enim ea temporis quantilibet. Io libro
Numerorum capita cenlentur 22000,
Mofis, 3,39
erant .2 23 00. Sic Roms xxx
tribus di-
qu^ tamen
cebantur, quae tamen erant xxxv. Sic px Inter-

dicunt lxxii fuilk. Sic de-

pretes vocamus,quos
dicitur, id dt 1 rse-
iiique c#
qui tamen erant
fed:us quingentorum militum ,
igitur quae conitant
quingemt-i duodecim. Res
numero, pondere,& men fini, triplici
modo vfur-
pantur, aut
 24 10 S E P H I S C A tr G ERr
iff^TonTlov. luftus modus, fecLincliUTi qaem dicitur
«oafwAo>/<e ,
vocatur po/y/ajuee. vt in re nummaria,
yo/u/o-/j(ac (rastffyaw : in ponderibus, v^fAta-tAct n sa9^:
in menCLiriSfVafi/j-/uxnf/iTfit. Suidas; XoofJi^irv.
3vi»s J'Jo Xoi£(q y^. Ae/S5p«v»r
£iT/f Ka!7}jA©^, w t5
H Mjvhalf ro voiJLtu-(Jt/)t

Nam VQ(jU 7 fxet eft quicquid in vfu poiitumcfi:. Ari-

ftophaiies
— — — & TtP jS StOI
n HK SS7,—
(jLIV fOtAlVlX

Hinc apud Philoitratum ; tisTtCietorn^

voixi 7 (iAftw, hoceft jpixop/ TiCip/vKi^pay/uirluf, lib.i.
cap.x 1 . de vita Apollonii. Quod igitur modum
non excedebar, id commodum vocabatur. Com-
modum taIentum,commodum pondus, commo-
da amphora. Plautus Afinaria:
Viginti argisnti commodoA minoA ^ hmat quo4
dem matri.
In Mercatore:
FE. Numquam edepol me vincet hodie. cu»Com“
modis pojciti pater.
In Rudente:
Talentum^ argenti commodum magnum inerat
in crumena.
Au£tor prifcus in 6 ne Notitias Imperii : Commode
auEloritatisprifc& moneta. Vitruuius libro 1 1 1 1.
cap. I f , Sub t eblis,Ji maiora (patia funt, columen in
fummo fasHgio culmiHis vnde ^ columna dicun~ ,

turt ^ tranitra., capreoli. Si commoda, colu^

(Sr
men ,^ eant prominentes ad extremam fug-
er ii
gr undati onem. Hic commodum, quod iuftum «io-
dum habet. S/c Lucilio millia commoda, id
cft
 •

cft iufta ]
quibus nihil decft , nihil fupereft.
Milliai porro bis quina octoginta videbis
Commoda de Capua.
Nam ingens fumraa, tametii aliquid ei deefler,

non tamen nomen amittebar. Ideo folida dice-

batur. vt Horatius:
Fi decies folidum exorberet. —
Herodoto ^-TnjXt dicitur libro £7Ti , 157 : E*^<-
usoUf etfifopias dlTtrias
1 Sexcentas amphoras commodas capit udhenum»

i
quod in vfu eU Scythis. Male excufum cft ti&cire-
Idem Quatuor :

digitum commodorum. Itaque Hefychius dl)Ve-

Ticii interpretatur id eft, integre, vbi nihil

deeft fumm«, iuxta mentem Herodoti, vbi vide-
tur legifle quod eftvetuftum mendum.
Nam ^<&7rt7tatJhtKTu\us dixit ,quid ni& IvTiriat
d/Mpof l«t<? Hoc idem fignificat Herodotus:
Ai ^ $K^Top opyyu/ S'htueu otsi sdiiov i^d^i$pof :

\ tum autem vina commoda fiadium fex iugtrum

faciunt, quomodo apud Ciceronem iufta itinera.
Apud Herodotum idem eft (jtiretop modicum,
j
Nam libro primo : o* o «
f«Tp/« ^
1
fid^av 9$tsl JbimvhMct : Cubitus regius mo-
maior cH tribus digitis,
dico cubito {fiue commodo)
Vnde quas commodas Minas vocat Plautus noa
femel, eas modicas alibi dicit. In Pfeudolo:
yit me modicis multauit minis.
Et modica amphora, id cft commoda. Plautus:
! Anus hac ftit. quantillum jitit ? modica eii.
quadrantal capit.
Nampet modicam amphoram intelligit iuftam,

'
quae XLVi n fextarios capit, vt contra quinqua-
‘
B j genariam
 ,

^
51 ioSBPHI SCAtJfGEl^f
gehariam Catodicir, qu^ quinquaginta capitj
VicruUius \, Ordinatio eH modica membrorum

vieris commoditas,tam tb commoditas quam to

modica ab eadem Qtigine pendet. Theognis
vocatj quod Plautas modicam amphotam,auc
modicum quadrantal.
— /ufcg» )!B om,
Ou7| 17 u 71 hiUfj

Quemadmodum quod tb excedit, dicitur

•C&igfUTfoy ita quod ei abeft , vocabatur
Harpocrati© : A/d^u^r , tb &b' tS ft«*

ff«9*77©-. Atipap)^©* tj? Hottyyih/^,

Idem enim tb' o-o/u4«2Jk ,

quod fdtsm» In Ta(^icis:

gr/w ^ TO ffvsvfut t9 ^ dpef^tiV M •, ol ^n*c^ «V-

S‘ga» //E^ o/ TO iSw ^»9©'. S Tt\Piov <pttn.

Igitur ffu(ji}i8'^y & TiKwv idem, cui nihil

deeft, neque excedit; Quod autem praeter iuftara
menfiiram eft, illiideftautj^ TO|««Moy,aut;^T<o
» 7?o 7 ;quum plus, aut quum minus luftoeft.Quum
plus ert , hoc Graeci vocant d^pr, vt ^

quicxcedit ordinarium . yElianus apud Suidamj

Titds ^S^?^etCdyd$'p^tiiQ^ts'Bv^drnovi\^eiVTH^H>
Pollux dixit vt quum feribit : Aiyet 5 to jS
Kg5fTOT?rtA07.[hoc eft 7i7f«T£5(pi^//oy]«>'ou«7<*<rpo7ire5{-

X(d^‘ Aliter dicebant m^v. vt m^det iTe5e;)^/UM,quae- ,

#cunque excederet Atticam drachmam . qualis eft

.tfgineiica; quae ad Atxicam erat, vt decem ad fex:
& Achiua , dupla ad Atticam. Pollux : aV« (djuj
•ttw p, Ar/valiu A*7?/x«f . oS$- i

?d( «y oi A’9»y«e7« t4tet-

Mvui, fjiim ^ Kiyvn^ Aiyvdtuf j(5tX«r /um SffcAorTis- He«

iychius ;•
Ua^eiif
Quomodo Latine ha;c fumraa dici poffit , qii*
modum
 DE, RE ^VMMARIA» I7
modum excedit, nondticomminifci potui. Quod
autem minus eft, quam iuftus modus, id

vocabant, vnde retheum. AiuSlrot Etymo-

logici ,
ex quodam probato commentario iu Ho-
merum; E/< To ^ rA/«J'®-**

airt!pus 5 ^vaoi» jetKuPTa,

i
Ei )S"ofel TO «Aci/y« ^ EWxWV ^
Aarnp r ^vauluumf Aunist as p Ofyvp^g
n TUKctvTnv Hunc morem loquendi fe-
cutiis Peifius curtum centuirem dixit, cui aliquid
, deeft, & aliquot affibus deficitur. Sic Xenophon
tifeiCaa^.^. 148. 1 . Mtxfof 77 lAhearm dixit , non ali-

quem modum Talenti dcfihitiira ;fcd Talentum,

:
cui aliquid deeft. Non enim adicciflet t 4 iCpyvo.p»

p. in T/, 59 TOTO «70/ , T«A«tt'79f

In Talrawd legimus falmns ludens, id

eft non exatftus, cui aliquid deeft|auc fnpereft , 6c
vAo^fiSvpoy quam axeiCistpor di6tus eft. contra
fnorofus , vel anxius, id eft
n£5*D
«s;^/6Mf, cui nihil deeft, nihil fupereft. Sic Hippo-
nax, vt putamus, sttTMftf/ to irtpu Tpiy^ dixit, qui ap-
penli in ftateranon aquilibriura fapiunt, fed Tub-
fidunt,& lancem peftum dant. Hoc enim eft pe^-
fumdare in reponderaria , quum pondus lancem
I
degrauat. Ponam Epigramma Hipponadis, qua-
I
quam lacerum:
£'/vol )8 «J4 iJiiixaf uri t/a ^Keuyety
I ^Aeio-eitty ct ;^fjtapi tpapuaMp piyds,
OvT da-nip^at rus ^oPof
E*^jyw'4-</f , ds fsn fM/ ^ipUT^et ytyvii^
#

£i’ ftM *Epfjm Mstist^dis 9 Kv>Aipifi

A}(
 iosEPHr fcAt i eisKit
Ao< ^heufeuf V^rtrmetKTi, jS fty»,
Ktu ^tcfxCeut/^a, ^ ^
Aof yKeutoJt V<s":T4Sp«i'.7ff iWTaterUwty^
Keu OVlxCdAlKet, K^^MetKX, 19
XTttrilfetc t^nxfifTX ^Sripu n/^n,
STttTvgd^ r IrigH fortallfi' dixit rif inpipfS^eTff
Gallice trebHchanSi qui lancem in alteram partem
aj^penli inclinant, translatione a nauibus, qu£
*7tpor nTpjojp procumbunt, prout lafua, fiue dextera,
*vt Catullus loquitur, (pirat aura. Hoc Polluci di-
citur ,
neque analogia prohibet inparoi-
2jHf dicere. luvenalis Satyra x 1 1 . dixit Alternum
latus» Glo/Iie ; Latm dabat nauk , id eft
yirgilius:
» "' ' tum prora auertit, vndts \

Dat latm.
His ita demonftratis , nunc videndum quod :

fueritTalentum magnum. Nam magni quidem

mentio eftiemel apud Terentium , & non femel
apud Plautum .Id autem non to didlrum, ’

neque arbitrarium aut fortuitum eius^ (ed iuftum '

aliquem modum fuilIe,vtHoraiiofolidum,mani-

' ‘
ieftumeft ex Plauti Rudente:
Talentum argenti commodummagnum inerat ,

in crumena. ^ ;

Sane quia commodum vocat, aliquem certum eius

modum fuille oportet. Quterendum igitur quis i

modus fuerir,& quot drachmarum. In eadem fa-

bulapifcatori offeruntur a lenone mille centum
nummi. quibus ille Ipretis magnum talentum po-
ftulat fibi dari. Mille centum nummi Plautini,
millia
, fuht vndecim
Vtftipra dcmonftracum eft
drach-
 SE RB nvi^mariaI
drachmarum, centenos alteros nummos hic de-
fiderari conftat ,
vt talentum magnumi conficia-
tur, quia poft mille fpretos centum additi funt.
Talentum igitur conamodura magnum fuerit
duodecim millium drachmarum duplum ad Ta- ,

lentum Atticuiri * quod erat 6000 drachma-

rum Atticarurm At drachm» Attica dupla erat
Achaica^cjuas vocabatur vt fupra vidimus’.
Erat ergo Talentum magnum millium drach-
fex
marum Aciia’icarUm, Et quia drachmjE illae m-
vocabantur, ideo hoc Talentum retKavrof zw-
;^t»didum efle videtur, quod penuria librorum^
;
iiufpiam legimus quum tamen neceflefit,vt fi
5;

quaedam Mina fit fit etiam Talentum

I

I
quod ex ^o aut jioeiufmodi minis conftet. iieni
4 S‘f>Ui quemadmodum erat aut « ^£je- »•

^
I

!
Naiu TwAtfmr, certum efi numquam 110-

j
minatum fuifle vlium apud Grjecos , neque
!
Quodft & fuyi & fxixpop 7BAeM'7cj' aliquod hjillet jid
'
a Latinis maius & minus , non autem magnum,
& paruum talentum dici debuiffe. Prilcianus ma-
gnum Talentum a Liuio definiri feribit id , quod
j
ixxx librarum eller, quum tamen magni Talenti
mentio nulla fiat in verbis Liuii. Idem quoque
Grammaticus maiores nugas agit, quum feribit
i

ka; £r ei? fciendnmy quod fecHndnm Liuii comfU’^

tationetfiycentum minii Attic<n,i quarumpnguU_/^-
ftuagint a quinque drachmas habent 3 faciunt ta-
lentum magnum. Nam
minusfexaginta habet^Je-
! eundum Dardanum. Dardanum enim, aut ipfiim
Prifeianura vHum
talentum fuifse leptuaginta
quinque minarum putafse, idqiie maius talentum
I vocari, propterea quod aliud efsetjquod minusdi-
^
ceretur^'
I

i
JO lOSl-PHI SCAii.6BRl
ceretur, ineptum efsecenlemuSjquum tale Talei!t2
tum apud Atticos nullum fucritjled apud Euboe-
enles, quorum talentum fuit leptcm. millium
quingentarum drachmarum, Ixue ciftophororura,
vt fcrrbit Feftus.Quare Euboicum talentum,,
quod maius erat Attico mille quingentis drach-
miSjmagnum dici debeat potius, q>iam ^Egineti-
dura , quod quatuor millibus drachmarum Atti-
cum fuperabat , equidem non video. Quod igi-
tur de magno & paiuo talento dixit Prifcianus,
non maioris ponderis apud nos efse debet, quam-
quod poftea eum fecuti romniarunt viri do6bif-
Emi. Nam quod a Gr^cisdidura
fuit
,
id magnum
vocant plautus^ Terentius.' &
5ed non ideo conlequens cfl:,vUura talentum par-, i

uum dici. Citat Prifcianus ex decimo Epiftoh^i *

rum ad Nouatum Viginti qmtmr- feHertia;

:

t^Talentum Atticum 'garuam. Vltimavoxad- *

ditaeftaPrifciano. Nullum enim vmqdam par- .

uum talentum fuit, Georgius Agricola Piilcia-<

num voluit fuperare commento quum talentum ,
,

maius dicat fuifse txxx minatura, minUs autem :

fexaginta. facile confutantur iis quae fupra

ex Plauto adduximus ;
quibus manifeftodcmon-
ftiaiuu Talentum magnum fuilse drachmarum'
duodecies mille minarum centum viginti.
, fiue
Grammaticorum commenta fiint magnum Ta-
lentum, paruum Talentum, & apud Ifidorum mi- ‘

'nus,medium,rummum. qu^ funtineptiffiraa. Sic ^

Hitisconfultiflimus & apprime eruditus duplex
,

genus allium comminilcitur graues & leues.

^

quum tamen neque grauium neque leuium aC-

umii apud vllum veterem fcriptoreni mentio ex- ,

tet. j
 ^

Ufir RE NVMWARIA.’ 3®
teti Et {ieiufmodi'vlli afles fuifsent, ii gfianiorcs,
& leuiores , non gr^ues &
leues dicendi efse:?r.
Quemadmodum enim ex eo, quod Talenti magni
apud Plautpm & Terentium;wt
iiftentip fit ^
rt fuiit efsc aliquod patuum talentum;
hadolati
itaiftedo(5liffimus virex eo quod Liuius femper
memimegr^is asns ,.putauit afses quofdam fuif-
fe , qui dicerentur leuiores. quum tamen grauo
aesjvt& pueri fciunt, opponatur non fignato.
Grane aes eft t 3 aises autem jes £» ro/u/trfcee-
*

Ti. Sed quid faciemus illo loco ex Moftcllariai ybi

d uo talenta magna zequantu r quadraginta & oda-

ginta minisrquae funteXx minae, vt diximus. Nani
de aedibus ,quas filium praeftinafse feruulus apud
ienem fingit^ita legimus;
I.. — ,quid eas de^mt^
T R. Talentis magnis totidem qmt ego ^
r . fumus.
Sed arraboni has dedit quadraginta minas
Scena Perii hercle:
TH. Minas tibi oSlaginta argenti debeo.
Et poft aliquot verfus;
Th caue quadraginta accepijfe hinc te neges.
Hic duo magna talenta fiint cxx minarum i Sc
proinde vnum talentum magnum fexaginta mi-
narum, qiiod efl: talentum ordinarium. Quomo-
do ergo in Rudente talentum magnum^ft tnaius
yndecim millibus' drachmarum ; hic vero eft tan-
tum fex millium drachmarum?quod tanlen Agri-
cofa vocat talentum minus. Sane hic talentum
magnum nihil aliud eft, quam talentum c(/mmo-
dum integrum , folidura , ordinarium. In Cur-
,

culione;
(tAHas
jr lOSEPHI SCAtlGEItl
AliaStne pofcitproilU triginta minas,
Alias talentum magnum.
jiirairiimquia triginta ininaeeft dimidium talcntr
raagni. Sed in Rudente talentum magnum efl:
tot drachmarum , quot duo haec talenta, verba
funt haec;
'
jlA. Milledabo nummos. cK^fomnias. la. nihit
addo. abi. GK agitur audi.
Si hercle abiero hinc , hic non era la . 'vh^ cen^
tam ^ mille? gr. dormis.
lA. Eloquere hercle ofuantumpoBules . GK,qu§
nihil inuitm addas,
l^alentum magnum* non poteH triobolum hinC
abejje.

Poftulat aliquid addi vndecim millibus drachma-

rum ad talentum magnum abibluendum. ecquid
aliud ptfEter centum nummos vt proxime fece-
,

rat? Ergo talentum magnum in Moftellaria efl: ix

minarum in Rudente cxx. Q^d hic dicemus.?
,

Expedojqui nodum hunc foluat, quandoquidem

nos hic haeremus.
Libra eo loco Romanis fuit, quo Mina Graecis,
qUi maiorem , vt ipfi loquebantur , SmIuo voiaIct/sa-
vQ* non habuerunt. Nam talentum maior qui-
dem fummaefi:^ fed ex minis praecile conflabar.
Vnde Seneca minam Atticam libram vocauir, li-
bro X Epiftolarum ad Nouatura , citante Prilcia-
no iFtginti quatuorfeftertia, id e¥b Talentum At^
ticum \^paruum.'\ Eiginti quatuor enim feiiertia
fexaginta libras habent . Liuius quoque minas
AttiQ2iS pondo , id efl libras, vocat. Talentum ne
minus pondo oUoginta,Romanisponderibus,pendat.
Intelligic ^liip lxxx minas veteres Atticas, quae
talentum
 DE RE NVMMARIA. 33
taientam commodum conftituunc drachmarum
fex millium. Vetusenim mina Attica ante Solo-
nem, vt vulgo notum eft, erat lxxv drachmarum.
Apud Plutarchum enim perperam cxcufum eft
pro iChiAnxfiPTU frocliui
,

laphi ob' in or'. Poftea Solon quum <rHcra;i(fi«eu>

induceret ,
minam centum drachmarum confti-

tuit lege lata, qua drachmae pondus folido qua«

drante imminuit contradto pondere a lxxv i i i
;

!
fpeltisadLxi 1 1 i.Ita fadum, vt idern pondus ef-
i
fet nouae rain^ centum drachmarum, quod antea

! yeteris fuerat, quum efset Lxxv drachmarum, Ta-

:
men Talento lemper imputata funt od:aginta vc-
teres minae quemadmodum Romae
j
poftquarn ,

i
denarius Icxdecim allium aeftimatus fuit i infti»
i
j^endio militari deni afles in denarium numera»
i
bantur.Hinc Appianus Bellorum Ciuilium lib.ir,
in fine Icribit Csefarcm lingulis de populo Minam
j

! Atticam donalle quod de eadem re Plutarchus

;

l Ipquens in Brutp , in Antonio &

Tivn dixit ;
dc Suetonius in Caelare JeBertia
trecenta, id eft denarios leptuaginta quinque,quot
drachmas ponit Plutarchus. Romani autem in
foedere Antiochi Talentum pendi nolunt vlitatis
ponderibus Atticorum, hoc eft lxxx minis , qua-
j

rum linguliE funt LXXV drachmarum Solonis, ftd

I

ponderibus quibus Romana Libra pendi fo-

illis,

let.Qiiae fit illa Libra Romana, vklendum,& qua-

tenus ab Attica differat. Libram Italicam eandem
'
effe cum Romana, maior pars dodlorum homi-
num cenfet ,
& vtriufque pr.tterea pondus diuer-
fiim fuiffe. Vtrumque falfum efse demonftrabi-
tur, Nara libram Roraanam ab Italica non pon-
C dus.
|4, lOSEPHI SCAtlGElU
dus j
nummorum diuerfitas dl-
{cxJaigenteoruni
ftiuguir. Argenteus enim nummus Romanorum
denarius eft, Atticorum drachma. Sed pauciores
denarii vnciam Romanam conftituunt. quam
drachmas vnciam Italicam : quum tamen amba-
irum vnciarum eadem poteftas, atque tequale pon-
dus fir. Si igitur certo deprehendere pofserauis
diicrimen denarii <!?«: drachmae, vtriusque Librse
pondus exploratum haberemus, aut fi conftaret
nobis de pondere denarii, de libras modo dubitari
ftonpofset. quodinueftigandurheft. Et primum
negamus eandem fuifie libram Romanam cUm
Italica. Pondetatores pigmentarii ,aromatarii, &
incdici Graeculi propriam libram habuerunt dra-
thraarum nonaginta fex, quam Pdfcianus nunc
Libram, fine Minam , Graiam, nunc Italicam vo-
, non vtique Romanam, quomodo enim Ro-
cat
mana fuerit, quam Grasci medici in Italiam intu-
leffint ? Alioqui fi Romanam intellexiifret,non
Minam vocaflet , neque ftatim a Libra Romana
diftinxiilhjVt facit- neqiie ei drachmas ex Graeco-
rum inftituro, led denarios, attribuifset qui eft ;

nummus Populi Roinani C^iritium. Remnins

itaque Fauinus medicus initio Carminis ioi,
quum medicorum ponderibus
propofuiilet de
fcribercjvbi ad huius Libras mentionem peruenit,
cam medicam vocat,
Accipe f rAter ea, atrio quam nomine (jraq
f
^SKnam vocitant , noHrique ^J^inam dixere
priores.
Centum ha funt drachma, quod fi decerpferis
illis .

Obtuor, efilcies hanc noHram denique libram i

NoBram
 ’

i)E RE NVMMARlAi 3S
I^ostram Ubramxhoct^j medicnni,fiuc»vtiplc
Vocauit antea, Pjeoniam. Ita enim exorfus eft:
T^ondera P Aoniis vetemm mtmoYAta libellis
Nojfe timat.
Toto c«lo errant ,
qiii Romanam libram intelli»
giint,inuiro fcriprore ipfo, Meminiise laltem de-
bebant, ex drachmis eam conftitui, non cx dena-
riis. Delibatis enim de centum drachmis quatuor,

vel, quod idemefl:, fextulis tribus, fadam ait efso,

hanc libram medicam, propter duodenarium nu-
merum fcilicet ^ cuius commoditas praelata eft
Centenario, quod plu res, quam ille diuifiones ca- ,

piat. Iccirco pulchre hanc Italicam Minam ab

Attica diftinguit Nicandri interpres;
H' [/vS hiTsay (ilctv h 3 A*'rh^n sdy.k tj/cs»
Italica Mina ed vnius libra; ,ideft lxi it i drach-
marum, & dimidiae. qu$ fiunt xcvi drachmas,
prfctcr has xcvi ,trias-«V*^‘J^^*^^> hoc ell ftxtulas
tres ,
vel drachmas quatuor , conftituunt Atticam
centum drachmarum. HerorTf §«.0 ©e? j
70 InKtyJp to^s-juei ^usiov. icvS‘vm(^<^ ydf /ffO-

TnVruhtM iztTapapydf ^ xft. « ^ 1* mhim

aIt^x ?arn§uv y^. Attica mina, inquit, eft viginti-

quinque ftaterum, vel 7i7f aS'^.^fxar: ergo centum

drachmarum, Italica autem xx iiti: ideoque xcvr.
Abutitur nomine Minte Italica, pro Libra, Idem
Hero : rdhavnp c« vo[^ie^tirt.

Hoc eft : Taletitum nummarium eft librarum

lix. s. Diuifis drachmis vi. m, quot talentum
conftitunntjpcr Lx .s, habebis xcv 1 drachmas in li-

bram. Sed Wa<77 o/,vtip{e vult, non erunt Attica,

& Italica; fiquidem altera quatuor drachmis pras-
ponderat, vf docet Cleopatras ; H* A' 77a«
C X iytloi
 ];(# IOSEi>HZ SCALX6ERI
iynloi s. Z'^, Attica Mina habet y ncias x 1 1 ^ s.
drachmas c. Galenus H* ^ ;

TttTf cfiriSKoyT» . Diofcorides: H*

^
vy%lat iS, Jyr. Scribunt medicis. non Qui-
ritibus./^f<^a enim.vt teftatur Plinius,libro xxi,
quum de drachma loquitur ^fere Attica obferua-
iionevtHntur, Item Celfus medicus in Epiftola ad
Natalem : Gmtci medici fondera medicamentorum
ad drachmam r edignnt Igitur mere peregrina fuk
haec libra, neque Gra;coruro, neque Romanorum
propria , led communis ytrifque ,
in Italia Graia
vocata, in Graecia vel ri 7DAs/^lKH,quod iti-

dem Alexandriae medicis, replafiariis,aromatariis

"
in vfuedet: neque magis Romanorum fuit, quod
Italica di^ta*; quam Graecorum, quod Graiaj aut
Alexandrinorum, quod Ptolemaica. Et fane illa
Libra ab audtoribus Graicis femper iVtfMxw, num-
quain V‘'ufJLo.h)i vocatur. Qu£E fit igitur Romana,
videndum. Plinius feribit libroxxxlii.cap.ix.
Alifcui t denario Triumvir Antonim jirrum lii . A
e pondere fubtrahunt , cjuum (it iuBum txxx i n x
e libris jignari.
: En oilageni quaterni denarii in
libram, quod confirmatur Epiftola Celfi ad Na-
talem, in qtia palam, ac nullis ambagibus Icribitur
bBaginta quatuor denarios in libram incurrere.
Lampridius Elagabalo ; ^d,em numquam minus
centum feSfertiis cenauit-^ hoc eB,argehti libris tri-
ginta . Sine vllo dubio legendum libris trecentis,
Di(ftum eft Non enim trecentis libris
commodis ad vnguem refpondent centum fefter-
tia, fi diuidantur per lxxxi 1 1 1. fed deerunt libra:
diKE, denarii xxx i i . Tamen h^ec verba Lampridii
dc libra txxx 1 1 1 1 denariorum agunt, quantarum
trecenta?
 X)B RB NVMMARIAT
rrccenteBpauxiHo excedunt ieflcrcia centum : hoc
eft denarium millia viginti quinque quum tce^ .

centsE libr^ Romanae ducentis denariis maidteS

fint feftertiis centum. Neque veronouumeft mi
ginta^iiotrecenti^\cgi. Idem etiam error inLhi
uii codicibus haii^ \ib.xxxm: Tulit iri triumph 9
av^enti denavios ttigintet, (puatuoT millia , ^ c^uin-

gentos quinquaginta. Quis tam exiguam ium-

mam in triumpho latam credat j
& non videat let-

gendu argenti denarium quatuor millia?

trecenta,

Hoc , vt Inperius oftendimus, quum de Talento

dilputaremus , Grseci vocant 9>^.yy ^ quum
fttxpsy fumma concipitur,hoceft
i? Plinius libroxii,cap.xi 1 i.de ture; Etiam^
num tamen inueniunturgutta^qua tertiam partem
tyiTinai hocefl xxii x denarium pondue aquent,
Graecus audor , vnde Plinius haec exferibebat,
Mm dixerat ,
quod Plinius retinuit , fed tamen ad
pondus Romanae librae accomraodauit vt vna
opera & libram Romanam odaginta quaternum
denarium ,&eiufdcm ponderis fere cum Attica
min^ fuiiTe nos doceret. Nara tertia lxxx i i i i de-
tiarium , funt xx i ix denarii & eadem tertia pars
•

centum drachmarum Atticarum , de quibus age-

bat fcriptbr, vnde Plinius ca haufit,funt drachmae
ti’iginta tres,fcripulus vnus. Tantum igitur pen-
debant centum drachmae Atticae, quantum dena-
rii Romani lxxxiii i.Dixi,fere:quiadilcrimencft
quatuor drachmarum inter Atticam minam , &
Romanam libram, quae pondere eadem eft cum
ltalica,diftributione aurem diuerfa,qiiatenus xcvi
drachmie in libram Italicam irapendutur,Lxxxiiir
aiitem denarii in Romanam. In loco Plinii, quem
C 5 proxime
5$^ ipSEPIfl SCAtlOE li. I

proxime a44uximus duorum veterum codicum

,

alc^r XXIX habebat, vndc xxi ix fecimus , .alter

1
1
qui confirmat emendationem nol^ram.
Jn eo tau^^en multum aeftuant duo fummi viri Bu-
c^us, S.V Agricola qui vt aliqua hincfeextrica-
;

ient.ridiculacomnienti funt, qu.x nec adducam,

neque confutabo. His animadueriis non erit ope-
jofum |:ationem denarii ad drachmam deprehen-
dere ex verbis Liiiii lib.xxx 1 1 1 1 . Signati oSlagin^
ta quatuor milliafaer e Atticorum. 'Tetradrachma
vocant. Trium fere denariorum injingulis argenti
esfppnduj. td fere non ad denariorum trium^j
led ad quatuor drachmarum excurrentem fura-
jnam (crupulariam pertinent. Si enim ratio dena-
rii ad drachmam eflTet,vtxxxi i ad xxii i i,pra?ci-
le Tetradrachmum xqiiale e 0et tribus denariis^
Sed illud fere ofte‘ndit rationem prxcilam noii
fuiire,vt fanenoneftjinter txxxi iii,& ixxv. Ita-
que ratio denarii ad drachmam fuit, vtxxvad
XXXI I. Nara quater xxv, funt centum; ter xxx 1 1*,

fiunt xcvi. vt paruura diferimen fit interTetra-

drachmum,& tres denarios. Cleopatras vult ra-
tionem fuific vt V ad 1 1 1 1 . itaque ter v fiiiir xy,

& quater iiii erunt xvi.' qua: ratip eft prixifidr

quam fiipcrior. Sed non refpondet ei qli^ eft qua-
tuor ad Nara aliud eft quinque ad quatuor,
tria.

aliud quatuor ad tria. Ex his ,quasdemonftrata

llmr, primi denarii Romani pondus ad drachmam
Atticam fuit.fercvt 82 granorum ad^4.Nam At-
riesE drachma: pondus fuit n-nteim quot hodie
lulius argenteus Pontificius , aut Regalis Cafti-
Jianus, aut ftutatus Solatus Francicus. Se^ eiuf-
modi denarii tam gtaucs , de quibus iam egimuj,
nulli
 pB RE NVMMAllIA^ 3«5>

nulli extant ho 4 ie,<^iii (ciicatum Solatum, aut lu-

lium Romanum fuperent XVI 1 1 granis, fiue «w-
Sed extant multi, qui 72 granis pendent, ca-
pite Vrbis Rom£E fignati,& nota Denarii x.Quod
fi drachma penderet 6 5 tantum grana ,
odo tales
erunt «quales feptem denariis 72 granorum pon-
deris. Huiufmodi igitur fuerunt denarii primi.
I

! Croxirae (equuntur ii
,
qui fepteni in v nciam im-
i piitantur,qu£e fuit odo drachmarimj; ita vt dena-
’

rius ad drachmam fuerit, vt odo ad feptem, hoc

Vt xcv I drachm« ad lxxx 1 i i i denariosj& vt
libra medica ad Romanam, C^od primus om-
nium nos docuit Cclfus: cuius verba h«c funt li-
bro VjCap.xvii. Sed ^
anteafciri volo, in vncU.
pondi44 denariorumfeptem ejfe : vnius deinde dena-
I riipondtu diuidi a me infex part es, id eTt, fex vn-
j
tias : vt idem in vricia denarii habeam , quod Graci

i
habentm eo quim iCohon appellant, /dadnoifra
,

!
pondera relatum paulo plus dimidio fcrupulo facit .

Tam notum eft , hunc locum deprauatura eiTc^

quam fcimusquid velit Celfus. Itaque dodus_
,

Agricola cenfet \c:gQnAnm,id eft, fext antes. Ve-

rum quidem efl:, denarium k Cellb in fex partes
diuidh neque id ignorari ppteft. Sed fextam par-
tem cuiusvis rei fextantem dici polFe ,
nili cius

I
quam alTem vocant Latini, iSc qu« in duodecim
partes «quas diuiditur, non cocedetuc illi, quam-
quam Gr«ci iK73)(/.Qeiw dicunt cuiusvis Iblidi fex-

I
tara partem ; Latine vero id fextantem non dixe-
I
lis, nififolidum duodecim partium fuerit. Vult
’
igitur Celfus, Denarium in tot partes diuidi, quot
obolos habet Drachma. Habet autem lex. ideo-
que vnus obolus eft fexta pars drachmae, non
"

C4 'fextaits,

!
(
4 ci lOSEPHi scAiigeri’
lextans. Nam fextans funt duae duodecimse vnius
folidi, Impofuic librariis ,
aut typograpliis vetus
jiota, qua concepta fuit ledlio Celii ; vmm deinde
denarii pondw dmidi a me infex partes , id eHfex
Vicias: vt idem in Vicia denarit habeamyCjfiod Gra-
ci habent in eo quem oCohh appellanti vicia j
eft (ex-
cla j
y'lennmm eft fexennium v 1 1 ennittm,
vt , ;
1

o(n:enniumj|>ro quo in Epiftoia Pafchali Ambro-

fii inepte cxcufum bienniumt quiiviennium puta-

runt ede imperiti librarii. Sexcla autem3& Sextu-

/<?; idem. Beda ; Sefula,fueSefcla,<^uatuorfcri-

puli. Scripdt igitur Celfus Sextulas ,

vel Sexclas.
& ita reponendum. Romani igitur duas duodeci-
mas fextantem vocant vnam autem (extam, fex- ;

tulam. Vt libram medicam, qus erat, vt vidimus,

drachmarum xcvi, Romanx adxquaret, lepteni
denarios vncix imputat • quod iple non innoua-
uit ,
vtex eius verbis colligi poreft : fed hoc eius
inuentum eft, denarium in fextulas diuidere;vt
vna fextula denarii dmAoyQ^effct vni obolo Atti-
co. dixi non ,
Nani ipfemet
docet, fextulam denarii die paulo maiufcula femi-
fcrupulo.' redre. XXI I II fcrupuli in viiidrachmis
funt. vt autem totidem fint in vn denariis mani- ,

feftum eft, vnam fextulam denarii paulo maiufen-

lam dimidio fcripuli efte. Ergo lxxxiiii denarii,
qux eft Libra Romana, ftmt xquales xcv i drach-
mis,quxeft Libra Italica , & medica. Et proinde
libra Romana fuit t« ItuA/xm, »? /uLu /ot-

^£co7©--, 19 Grxei dicunt Talentum La*

s-umv, 39 hrdo^ixpv ,
quod pari nummorum numero
conftat, 5c cuius partes pro portione funt alii Ta-
lento. Omne enim Talentum conftabat fexaginta
Minis
 DB RE NVMMARIA. 4I
Minis foci fui j
Mina autem centum drachmis
gentis eiufdem,& locivbi eius vfuscflet. Deni-
que , vt Pollux foribit > omne Talentum habebat
rcl(^:^€xisf eodem numero, quod
ia-o^dmy vocant Grs^cij;^ /c-cfeiQf/or. Hero;To A^iiuoy
T«A.flti'7»t/Vorawoy 'T^nroA«,«<tw^^A*i*77o;^x^,^iVa*-

Ci^lXav ^ Svsaifxa JJ «5 p. UnKi(Jia;liCixp 7* /o(xi(rfXk

^iTTAet^worj^jT/TTjy ? Aliud ergo eft
<71 ^, aliud Nam, vt ipfe interpreta-

tur, eft IcficttS/u©-*» quod in Talentis At-

tico, Ptolemaico, Antiochico /a©- erata5e<0/««f
Minarum ,
& in Minabar©’ «Jf/fl/uoj drachmarum.
Sedpoteftate longe differebant, quod drachma
Ptolemaica duum obolum Atticorum eflet , ideo
tripla erat drachma Attica ad Ptolema'icam, &
fesquitertia ad Antiochicam Nifilegiffem apud .

Heronem, ego putaflem I<ror<*OTOF efle i<rosa0^<or. Sed

Heroni eft proportionale. Igitur Libra Romana
cfat lero^ujieifi^ Tf non autem I<recetSfx@->
1
^ /Vos-rtOT©-*
Ac proinde Denarius Romanus ad
Drachmam Atticam fuit, vtodoadfeptem. 3c
confequenter fi drachma fuit fli7«e»a>F LXiin, vt
re vera fuit. Denarius fuerit tempore Augufti , &
Tiberii «7«p/fi)FLXxiii,& plufculo amplius. Sed
mirum eft,ne huius quidem ponderis talem repe-
riri. Nam quod Agricola &do6H alii cauiantur,

nummos vctuftate rafos & detritos non pofte pri-

fcum pondus conferuarc ; nos allerimus , multos,
quos vidimus, tra6tauimus,& ad ftateram exarai-
nauimus, vix quicquam de figura deperdidifle,
imo tam integros fuilTe ,vtverc a(peri, vt Sueto-
nius & Perfius loquuntur ,
'dici potuerint. & ta-
men ad momentaneam libellam appenfi ,
non
C j multo
 1 OSE P H I sCA 1 1qE I
Hiulto granula lexaginta, aut Regalem
Hum, quod ef| verum pondus draclira^i excede-
bant. Nam qu? tanta vis vetuftatis efficere po-
teft, vt de nummo pulchenimp, cui nihil deelje

yidctur,& quem recenter ex moneta prodire ccij-

feas, nouena granuh dece (Te concedamus ? Addo,
cur fere omnes funt eiufdemcutn drachma pon-
deris /Hoc dubium peritis hariim rerum difcu-
tiendum relinquimus. Certe omnes denarios ab^
Auguftp ad .Conftantinum,& infra illud tempus,
qon qiultum pondere inter fediflerfe videmus.
Pf opterca apud lurisconfultum legimus cap. xxvi
pandati ; E huCop , }y t^a Cig m
nafyiptit S^^eieui Tmrrtt

^ , «V ^
^pnyticmta-onQMpiK^f o^sAkV
&nS'otrias Obolus eft
fexta pars drachma Atticis,vtderiarii in hac fyn-
grapha. Ergo Denarius & Drachma idem tempo-
re Iurisconfulti,(^culpSeueri,Caracalk, Alexan-
dri Maraaeas &c. Sed quis capit illum Ipcum Var-
ronis ex ternio Annali , apud Chari(ium ? KTfem-
mum argenteum flatum primum a Seruio 'Tullio
Mcunt /s quatuorfcriptulfl maiorfluit quam nue.
.
y
Tam enim falfum primum nummum argenteum
a Seruio Tullio Rege flatum
,
quam (criptuhs
quatUor maiorem fuifle denario pofteriotum fe-
cuiorum. Ira enim denarius Tullianus valuiflet
didrachmo & (crupuio vno.Quod profedto num-
quam fuir. Sed ita Varronem fenfilTe putamus,
yt denarius Tullianus fcripulorum quatiior fue-
.ritj& proinde maior quam hodie, quum hodier-
nus (it tantum fcripulorum trium. Varronis enim
di«^io
 D*E RE NyWMARlA. 4J
morofa eft , & aliquando ^

'melius expofuifsenc : TktctS S'tweie/ov !wn

rwj TiTldfavav y^fxiAimv. Sane ea fuit Varronis
f

mens, Veius igitur denarius ad pofteriorem eam

rationem habuit *
quam qua tuor ad tri^i. & certe
hoc ifaeile, fcrdus Antiochicum apud Liuium
oftcndit. vndc confirmatur quod alibi diximus^
vltimis temporibus Rcip. & iaeculo Augufti fere
idem pondus denarii & drachmae fuifse. Clarjus
igitur dixifset : Is quatuor Jcri^tulu ejuum ejfer,

maior fuit quam nunc. Cleopatras; T o ^Uuatm t^{

eft vetus denarius.De ratione Ta-
lenti Attici ad libram & dnchma ad
Romanam,
denarium, fatis quidetn in prtEfentia di^um a no-

bis : Sed tamen de Talento tacere non poftum,

qiite apud folum Heronem reperi; cuius verba

nondum edita hasc funt: TlAvTdhtwrof

fjLvSf^'. n Mpa saTJj^jrf xa. i o Snrnp «/
E’p^« otw 715 TetAeerroy /ur«< saTM£5fC 3'

il ff". « o£oP^Hie;j^i r'. 01$ oXo-

iyjnhn S' (xn ,hixc omni-

bus nota. Reliqua vulgo incognita. T« A*7?/koj'T<«-
^cu> 7 ov IcTifumiV /4 teJ nloKifxaiK^ 19
Ei^ixav Ir yrAtn * T^ot nummi impenduntur d" impu^ ,

tantur Talentis Ptolemaigo , & Antiochico ,

quot
Attico. Nimirum tot minfE & tot drachmre loci.
i
0 w p, UTohifxam ro vofxsfffia. TiTguiAamp
(TfiTT^eiciof omnino legenduiri) ^TStror 3 A>t7o-
Ti^o Tvtugi iovy : valore autemiuxta taxatio-
j

I nem nummariam ad Ttolemaicum triplum eji , ad

tyintiochicum autem fefquitertium , Tyrio vero
itquale. Ergo A^tJiuov rd Tuf/j) io-ofd^oy , Va-
eiifxoy, hdulctpjiv fuit, hoc ell dfachniam Tyriam
'
eandem
44 IO SEP HI SC AH G ERI
eandem proi fiiS cum Attica pondere , & valorc
fuille.- Ptolemaicam autcm ad Atticam , vt duo ad
fexj Antiochicam, vttria ad quatuor, fuifse, vtex
iequentibus conflat A’pcc\iyi>s § <s^7o 7et> cu/7ov
;

lAfaty 3 TWP satJ^f

S
^ tuvta
oa-lu} «*/p« ^ t3 to, S‘tecipo^f. Diftert Talen-
tum a Talento, drachma a drachma pro portione
valoris. Sequitur oTA : jJ |ua/»oj' If AVnoj^wjc t<«-
hAvroPiTspoPy 0 i^A7Aetciap'j ®^<Top

ro, 7%cP

To jy OTfp* 7elhttP7op /cror U^tultf To tiJ

pwTflt 7CIU 7A Aapm^. a'}^ ycuf 70 ^vfouJj 7 A^aP 7op

A’ 7?/XflJf S'V0, y^^lMTO. T, ^ 7t 7ctfms tDuAetS‘ii

TiosapHf. Tale^tnm tyfntiochen/e , mina-

rum propriarum Lx,/extuplum autem nummorum
numero. Quia Atticum Talentum eft fefquiter-
tium ad Antiochenfe , ideo qUantanJm 6000 dra-
chmarum eft Atticum , tantarum 4500 erit An-
tiochenfe. cuius fcxtuplum funtdrachmjc 17000.
Tot drachmarum erat lignarium Talentum An-
tiochenftj ita didu m
apud eundem Heronem
, vt

fyA/Ka/ fitT^nout- Bis autem apud Heronem harc

duo inter fe opponuntur; xatAsu/ror ly w/M/<r/waeT^T«-
Aeof7op ^uAiaop Talentum nummarium & Talen-
: ,

tu Ifgnarium.Scd hallucinatio eft apad Heronem:

,T« !} ^vAiKop c<r A*PVo^eia 7 dKtu>rlp Ai^ap 7 0 i':Ta- ^
lentu lignarium Antiochenfe efi librarum ccctxxv,
Paulo ante dixerat libram efle drachmarum <56.

quas in ccctxxv libras du,(fts dabunt drachma-

rum triginta fex millia. Quod nihil aliud eft
quam fcxtuplum Attici Talenti, Atqui ^umopfd- :

'

Aetyror
 DE Rfi NVMMARIAJ
KavTcrh dtperius dixerat fextuplum Ta-
lenti Antiochenlls nummarii. Manifefta halluci-
natio. Talentum autem Atticum ad Ptolemai-
cum, fiue Alexandrinum ,
triplam rationem ha-
bere omnino neccise eft; quia, vt videbimus poft-
ca ,
iCgineticamina ad Ptolemaicam eft: quintu-
pla. Sed eadem y£ginetica ad Atticam erat,vt x ad
VI. Quantorum igitur obolorum fex exat Attica,
tantorum decem erat Aeginetica. Sed quantorum
X eft Aeginetica, tantorum duum eft Ptoicmaica.
Ergo Attica erat tripla Ptolemaica?. Q^re fupra
t
75T]f<t5rAa6<77ci> legendum eft, vt mo-
'

nuimus. Quod clarius cx Plauto patet in Tritcu-

lento, vbi viginti Minae vocantur Talentum PhiJ
lippicum argenti magnum. Ita enim rufticus ft-
cum loquitur:
viginti mihi dat.
Jl<[ina6 accipio Jubens-
Condo in crumenam .
—
i)cinde in fine fabulae:
Hem tihi talentum argmti. Philippicum
' ei?.

t em tibi.
Si viginti minae funt Talentum Philippicum, &
fexaginta Atticum, Atticum Talentum Philippi-
ci triplum fuit. Eft ergo Philippicum idem cura
Ptolemaico,Et vere Macedonicum dicipoteft,
quod commune regibus Macedbnke, & Alexan-
dri fuccdlbribus.Porro Cleopatras feribit drach-
mam Aegyptiacam efse fex tam partem Atticae*
quod fi Atticus nummus triplus eft ad Ptolemai-
cum,fextuplus ad Aegyptiacum j ergo non idem
funt Talentum Ptoiemaicum, Talentum Ae- &
gyptiacum. Cleopatras : ^ o(xmv[*ae
A hrop /uif sr/ tw dpa»
4^ lOSEPHI scaiigiri
Rurfus Alexandrinqra §fX#wj'
eCohQpa.
ad Alexandrinum habet rationem fef^
iTnxc^&tov
quiquintara. Etc^md-^ro ^yjimv drach-
marum Atticarum, ideo ro. ^uMKor erit 5400. De
Talento Homeri eum nugari,fuperius declaratum
eft, Subjicit r oJa«> 9 «V« <T4
^ ^ ^
TiwTijS hl;yvcki<if (Jtvir

^ riTB AS/woTjtwf TnvTeiTKctaiov. Hoc iam expolitura

eft. i^ctTrhftsla» vmarnduj t-m
Infulatis drachma eft fextupla ad Ptolemaicam.
Sed Ptolemaica eft obblorum Atticorum duiim.
Ergo Infdlana erat duodecim dbolomm quot
fcilicet Achaica , qq^ & rntytio. dicebatur. Sequi-
turtTjfar A’7?/;trt (/MFct) (Oi^stIoj I*t«*A/k.Zu>' vaujtrfjui

jrccp
^ j :y
/Vdsraw©- rflVrtA/-
saTOffiiK j/flSf kL i) VraMKii hl^f* fUTtipaif
x«T^ eu ‘j KBtmifjiveuiPlx^osoi. Hadlenus autem /jroj'y-
Vet(>Loy ho^etmp 7 tw A.*TUrJjuij fLvSv tjT iVrtA/itK
dicit, nimirum negledbis quattior illisdrachmii
excurrentibus quibus Attica Mina ItaKcam li-
,
bram fuperat, SupereftCiftophorus num-
mus Afiaticus , cuius Cicero meminit non ierael
in Epiftolis ad Atticutn;& alicubi petit,' vt de per-
mutatione ciftophorf ad denarium agatur. Gifto-
phori autem ratio ad denarium qute fuerit , Iblus
Feftus nos docuit, qui feribit Euboicum talentum
feptem millium &
quingentorum Ciftophoro-
rum fuiile,denarium autem quater millium. Erat
igitur ratio Denarii ad Ciftophorunr vtxv, ad vni.
Quum igitur ratio ad Ciftophorunfi conficienda
erit, fummam' denariorum dudam in xv partire
per VII I.& contra fummam
Ciftophororum du-
d:am in vi 1 1 in xv diftiibue , fi ratio' ad denarium

I
confidenda
 B ,

tt Vit liviAiAXKik. 45r

c<5nficienda eft. Talentum autem i^Sgineticiim ad
Atticum fui(Ie,vr X ad vi,antca monuimus ex dra-
chmae proportione alterius ad alteram, vnde <iw-
elof Gellius Talentum vocatiit. Gellius:
Laidem D emoFbh enes clanculum adii
Jibi fui coniam faceret, petit. .At Lais fwfloi
Meminifsc debemus hoc
Xf^etstiTAKAiftop popofcit.
geftum fuif^e Corinthi. Corinthiacus autem obo-
lus idem erat cum Aeginetico , vt alibi oftendi-
mus, quum de Siculo nummo &
Talento verba
faceremus, proinde & obolus & drachma & Ta- ,

lentum Corinthiorum ad Atticum ean-

dem rationem habuit ,
quam Aegineticus num-
mus. hoceft vt decem millia drachmarum ad fex
millia,Talentum Atticum. Quod vero Feftus (cri-
bitTalentum Euboicum fuifse quater millium
denarium nonconucnit Ulicum Herodoto.Hc-
,

rodotus enim ait Babyloniam Talentum die mi-

narum Euboicarum l x x. Atqui totidem Attica-

rum minaru erat Babylonium; Euboicje lxx mi-
na:, &
Atticae totidem, funtaequales eidem talen-
to Babylonio. Ergo funtinuicem tequales. Nos
vero Icimus Feftum alibi denarios pro drachmis
Quare verum non eft iiii M.denar,
vfiirpare.
Talentum Euboicum fuifte ; aut elle errorem Fe-
fti,aut mendum librarii.Vcrba Herodoti ex hb.iii,
1 16 . BrtfvAwr/oy TetAapnv <Ttu/<eJ) EvCoiS^as tCS^a-

/UiiMyra Pollux de Talento ; Tp S A’7l/nopi^i}*

Kona t^d^/Udf ts eiCv\apioy iC</h/xt(noyTei. Hoc
modo drachma Attica ad Ciftophorum fuerit, vc
txxv ad LX, vt v ad 1 1 1 i quod veriffimum puta-
.

mus, Quod fi mendum non fuerit in Fefto , qua-

nior millia deharium exxquabunciK fex millibus
drachma-
 lOSEPH I SCAt IGEHI
drachmarum. Hoc modo denarii ratio ad drach-
iham elTet fefqualtera.quod videtur fuifse illis ve-
luftiffimis temporibus. Sed didta funto a
Fefto.Tetradrachmum Atticum erat squale quin-
que Ciftophoris. Sane interpres, Nicandri dixit
ti S‘nvctfiovi^vS'pct^(^Cuij /u/arw/M/V^aF.Tales denarios
fe habuifse penes fe narrat Antonius Pifo Lota-
lingus medicus. De Denario vero ita Hero Aieu^ :

j«J) 5 ^ ^ ro thycteiop tif fxipn

c5ajfl6£/«ir. i

fc©- ^yvJoi rt>S 5a9^p. Tieiareiftor « f 76

^ vd!^.
^ jetA f^ipn Taura lS'Ie^ ofO(^cr/a{

To!fV*aiJieuoifAoyisa.7f. Diuiditur fr^terea

iam denarium fecundHm "B^manos in f artes
Mcct 1 Hahet enim partes xi i nUmmos (JeBer-
. ,

tios^ n 1 1 . u^jfaria xvi . SeFlertins autem vncuu

(priuo) pondere. .AJfarium diuiditur in femijfemy
frientemyijuadrantem,Jextantem, bejfem, dodran-
tem, dextantem, deuncem,<^ partem duodecimam,.
Jextamdecimam , decimamoBauam , vigejlmam
ejuartam, trigejtmam/extam, ^uadragejima , cfuin-
quagejimam. Atque ha partes appellationes fuas
habent apudRomanos Ratiocinatores. Quas par-
tes vocet MCCLi I, hoc vero qusrendum eft. De-
iiarium &
Seftertium diuidi in xii ynciasapud
Romanos ratiocinatores hoc quidem verum eft, ,

quando ratio denarii 5< (eftertii ad aflera & libram

exigebatur ; vt contra ,
rationem Sefteriii ad De-
narium confici docuit Mstianus. Apud Plurar-
chum in Camillo ita excufum eft ; aW^op »Tr

-^HNAPION,
--- -
--
Legendum:
 derenvmmaria# 4p
Jwegendnm; A’«jscf/«i' 7 «r to u^yvaoy. HaAenu^
de Denario argenteo. AureusvcroDenarius ixii
annis poft cudi coeptus, quam argenteus , vt ait
Plinius^ hoc eft anno A. V. C. i d. xlv i, M. Liuio
Salinatore iterum, C. Claudio Nerone coss. Sed
quis expediet nodos illius loci Pliniani a tot dodlis
triris toties tamque ftuftra vexati ? VcrbaTTlinii;
u4.urem nummus foTl annum LXii percujjus efi'y

quam argenteus^ ita 'Jt fcrupulum valeret feBertiis

*t>icenis:quod ejficit in libras rationefejiertiorumyqui
tunc erant yfeilertios dcccc poB hac placuit XL m.
.

ignari ex auri libris -paulatimque ‘Trinci^es immii-

nuere pondus- Minutijfime vero, ad xlv . Non eft
locus inquinatior in toto Plinio: quem do^tiffimi
viri dum fanare conantur, peius affecerunt, quam
librarii ip(i. Primum fruftra fuf^edtam habent
ledlioncm illam, feBertiis vicenis i Non enim ad)-

uerterunt fcrupulum, quod valeret feftertiis-vicei.

nis, non effe fcrupulum auri rimpliciter,fed nuuT-

mi autei qui pondere quidera duplus eft ad ar-
j

genteum, valore autem vigecuplus. Nara dena-

rius ab initio fuit fcrupulorum quatuor,tefte Var-
rone. proinde feftertins erat vnius fcriipuli, &
quarta pars aurei, qu:e eft analoga vni fcrupulode-

narii, aut fefteltio, eratduam fcrupulorum, quia

aureus erat duplus pondere ad denarium , vt dixi-
mus. Quare nihil mutandum. Si enim totum ad
rotum vigecuplum, & pars quoque ad partem erit
vigecuplaper XV ,&xvii quinti Elcnienti Eucli-
dis. Illa vero quae (equuntur^ male a librariis afte-
<fta funt quod efficit in libras ratione feBertiorum,
:

qui tunc erant ffieBertios id cccc. Quod enim hoc

portenti eft,libram auri habere id cccc tantuni fe-
D .
fteitiosf

y
JO 10 S ET» HI SCAEnSERI
Itcltios? DiftnbuamUs’eni!n in xx feftertios. Fient
Xlv fcrupula in libram. Atqiii libra habet feripu-
la cctxxxv III. Quid ergo hic dicemus?Si feripu-
lum nummi aiirei xx fefterfiis valet , hoc efl: dena-
riis qainque , ii denarii in ccLXXxvj 1 1 dijdi pro-

ducent denarios argenteos m cccc xl, non autem

feftertios 13 cccd,vt habent editi Sc feripti codices,
Manifeftum eft igitur , neque feftertiosy fed dena^
rios yh\c legendum jaeque 13 cccc.fed ciD cccc,vno
c amplius. Nam appendix ruraraul^ relidadl*i
Plinio.vtfbletinnumerofisfumraiSjinquibusex-
currens fumma fupra centenarios omittitunquod
^ nobis fuperius abunde declaratum , exemplis&
illuftratumdl. Igitur anno A. V. C, ioxlvi, li-
bra argenti erat denariorum cxli ii i , ratione de-
nariorum xiii Pliniani. Et quia aurum decuplum
eftad argentunVjlibra auri erat cio ccccxl dena-
riorum Sed priori fa:cul 6 Libra Ro-
a:ui Pliniani.
mana erat aequalis xcvi drachmis AtticiSjVt fupra
oftendimus; quae drachmic erant tequales denariis
teui Pliniani, quo(;l ex iplis nummis hodie conftat.
Ergo libra pribris Ikculi ad libram foculi Plinia-
ni, erat vtcxLiiiT,ad xcvi,hocdl,vtiil ad II. Ha-
bebat igitur libra vetus ad libram Plinianam ra-
tionem fefqualreramj& proinde denarius vetus ad
denarium Plinianum eandem rationem habebar,
per eafdem xv, xvii Elementi v Euclidis. Scripfic
igitur Plinius : t^urem nufnmiu poft annum tTLii
perctijfiu eff, (^uam argenteuSy ita vt fcrupulpu va^
ieret feFiertm vicenis : <^uod efficit in libras ratiom
fefiertiorum , qui tunc erant feltertii -x- cio cccc.
id dl denarios mille quadringentos, (cd fubintel-
ligcnda &fupplcilda lummuia excurrens , xl de«
narii.
 ,

DE m NVMMARlAi^
narii. Quae vero (equuntur, quo plus obfcuritatis
habenr, eo minus ab illis fummis viris inteileda.
Ipfi putant Plinium loqui de numero aureorum,
qui in libram cudebamur. In quo fugit eos ratib.
Nam quum ipfi non ignorent Plinium loqui de
imminutione librae , quae panlatim fadla eftj quo
I
modo congruent ea j qu$ dicit Plinius , primum
Ei, deinde xlv fignari (olcref Nam fi primum au-
! rei vt ip(i interpretantur , xl fignati j deinde xlv,
,
fane pofterior libra aureorum xlv j maior fuit
priore, aureorum XL. Nugse funt h«. Non enim
de aureis hic fermo eft , neque de numero aureo-
rum in libram cudendorum; led de denariis, iisque
non cudendis inlibram, vt ipfi putant, led demi-
:
nuedis de libra. Quo enim maior numerus demi-
i nuetur, eo ininor erit libra^vt & puero paret. Id-
'
que ita fefnper interpretati fumus. Sedbeauitnos
i Fredenandus Pincianusvir apprime doiflus, di- &
'

ligens, qui vererem ledtionem retulit ,

qua inter-
pretationi noftrce egregie fauet. Vbi enim in edi-
tis eft; PoHh&c placuit vll.u. ignari in Icriptis
podicibus erat* Pofi hac placuit ‘x* xl. u.Jignari,
quae veriffima eft; le<51:io. 79 denarius ^ vt&
pueri feiunr. M.tlkMinus, vt paret ex inferi—
ii

ptionibus; V. A. P. M. XXIIII. i^xit annos plus

minus xxriii. Verba Plinii luce clariora fiint:
PoH hac placuit denarios xL minus Jtgnari ex auri
libris, Paulatimque Principes imminuere pondus.

Minutijfima vero ad xlv minus. Minutiffimae, id

j

1 eft \\\six, DenariosJtgnari minus quadragintayGxx-

ci dicerent; Attya&ut^fJt7}i^<9^7r^<t^MfTrn>l^o*
«iem modo Manilius:
Tarquinioque minus Reges. "
t
b 1 ^
5Z lOSEPHI SCAIIGERI
^ ipet TafKUMtov, i Quare eft vetus
locutio, Statius;
<i/£c}ftar ferunt, terrvre minus. —
ideftj^xcepto terrore. Exmcccc
xt priraurnira-
iTiinuti fune denarii xl ; &
libra fada eft denario-
rum CI3 cccc. Tempore Plinii a Vefpafiano in li-
bras fignati funtciDCCcxcv.qiiod eft quinque de-
nariis argenteis minus,quam in priore Ipede. Hi
ergo funt denarii argentei Ve fpafian i, dcdiicendi
de prifea iibra, non autcm.vt do<fti interpretaban-
tur^ denarii aureicudendi in libram: quo nomine
oporteret. priorem libram minorem eilepofterio-
re^quura tamen contra fentiar , atque adeo doceat
Plinius , de priore gradatim aliquid femper pro-
ceflTu temporis detradura fuifte. Nemo non hunc

locum vexauit; & nemo eft eorum, qui rentarunr,

qui ie reftirujfsefibi&aliisnonperiuaferir. Au-
reus autem niimmus Roinanis didus futt
prifcis ,

denarius auri, vel aureus j pofterioribus Imperato-

ribus, Solidus: Macedonibus Philippicus , Atticis
Srarn?, Alianis A<«p«xor. Harpocration :

TJPif ^iwa^ <$' AageiKop o»7w . Har-

pocraiio fcripferat vtginti, Pofteriores librarii
deprauarunr in»', quod eft oxT«*.vtmillics conti-
giileanimaduertimus. Sequentia cofirmant; at 7 « i

werT? AdfHXHs Omnes ifti nura- ^

nii Graece p^ycTBi dicuntur. Omnis aureus primum ^

dicebatur Aetfmct , tametfi percufTus in Graecia.

Poftea Philippicus didus, a Philippo patre Ale-
xandri Magni, & eodem modo omnis quoque au-
reus Philippicus didus. vc Philippicus Antoni- ;

iiianus. & Philippicos vultus noUri dixit Alexan-

der Mamaeae. Sed Solidi appellatio propria eft

nummi»
/
 DE RE NVMMARlA. 55
flammi aurti Conftantiiit)polit^ni ,
quae nupera
ac nouitia , & vix tandem poft tempora Diocletia-
ni recepta videretur nifi eius mentio extaret
rail^i ,

in Epigrammatis Vrbis ; ET. oB. dedic. eivsdem.

STATVAE. PATRONIS. ET. P* SOLlD. DI-
VISIT. Graecis vo/jticr/M » vt ^
Horatio Regale no~
mifma. Digeftis 1. Quintus Mutius, dc auro&
arg. leg. §. cui legatum eft. Si autem aurum, vd.,^
a rgentHtn (ignatumlegotumeTi tfi I ^g-terfamtU ^ *

videtur te^amento lega ffe^uotLeiai forma\

eii exprejfum-yVeluti qu(£ ^hilippifunt, itemque nu-
^
mifmatat ^Jintilia, lege iveluti qu<& Philippifunt
nomtfmaU. Recentiore appellatione
GlolT«: XfWOT»#', Solidum. Theodoritus lib. i i.cap.
i
XVI. circa finem : «VtswM TnrmvAvm oAo-

I
Vetus Udio: Naifi
i
mirum verbum eft oAoxflT/ytif. Solidu ro,yoju/cr^. Se-Jlfl
(lertios etiam vocat GregonuTTuronenliSjdc
Mirae, t . x i x. Exiftimantes enim inimici^ auri ibi-
dem fe^lertios aggregatos , ejfraSla claue , om-
ne rimantur intente. Eodem modo locutus eft
Marcellinus Comes Indi6t. xiiii,luftiniano,&
Valerio Coss. FamoJtJJimum hunc Confulatum lu-
fiinianus pra ConJuiibuSyOmnium Orientalium vti-
Nam cclxxx v 1 1 1 folidorum_n $
litatibus edidit.

I
liberaConfulum profeSki diligentia in populum,in-
^uejpeBacuUtiJiuejpeSkicuUrum machinam diftri-
buta funt. In lure Orientali 145. vo(Atff(jK*TW> idrcite

j
7gHf: Solidorum libras tres. Nam
pro fojidis do-
dtifliraus Lewnclauius fui oblitus ajpros vertit, hi

funt folidi ccxvi, vt patet ex lege Vnica Cod.

Theod. dc obi. vot,itein I. x 1 1 1 , de fufeept. prae-

pof, ^lutfus dolidus dicitur etiam quod

P 3
fis
 I OSE P tt I S CA1 1 G f RI
Ctfexta pars vnciae, tefte Ifidoro : quo nomine
^rajci vocarunt Zoiiaras : Mt^/
•«fmv<i/^/cjua70- 55tSf<b cf.eifus

ittgnfw l:nvotm. Graecis alitet compendii caufsi

fcnbiturra><or ,
quum tamen proinmciandum fit ^

Nam <; eft nota ^ Errant

igitur, qui pronunciant In Edid:oTur-
*ci Aproniam Praefei^i Vrbis aliud eft, svb. exagio.

I
PECORA. VENPERE. Ibi enuji eftfrtfl^»-
adiibram, Gloilk: E’|«jipr , fenjatio'.
«jK^peiifatio
examino^ perpendo, Exagios,dg7u itnprn,
j
Apponebatur enim panrnota ponderis, quia pa- &
nis quoque penfum ab asdilibus exigitur. Pro hoc
verbo, in veteribus pondufculis, qute Roms repe-
riuntur, legitur o.o. exadsa. vltimis illis’ tem-
poribus Latinitate purarcum pronunciatione ex-^i-
•olefcentc. Graeci hodierni ftriberent Sed '

hoc noftrum l^dyop prima afpera pronuncian-

dum,quod fir, vi dixi, lexta pars Solidi. Queraad-
modum Sextula non Iblum Vnciic, (ed Solidi eft
paes ; ita l^ctj^oy non folum Solidi, fcd & Vnciac eft
fexta pars. Appendici Nicandri libra eft vnciarum
xvijVhcia drachmarum ix, quae ibi J)»ydciet vocan-
tur. Nouera drachmarum Icxtam partem
vocat. Sed non prius Aureus coepit vocari Sextu-
la, quarh aurei perculfi funt quaternum ferupu-
lorum, quantorum vncia eft viginti quatuor.quod
fuit pondus primi Denatii cufi fub Tullio Rege,
lefte Varrone , Itaque cum i,n vnciam antea qua-
terni aurei percuterentur ,
poftea feni percufli
funt, & vocati Sextulae ob eam caulFam. Et Aap«-
xop ,
fiuc SmTHf ad Solidum eandeni rationem ha*- ,

buir,quam triA ad duo. hoc eft | eftM/u/^>

J-
 BE I^E NVMMARIA., SS
ad Solidum. Huius Solidi diuifio d{yje^7-

haec eft. Ke£jf77or, AaA/flepM«oy,?oM^f

jTremifliSj^-
fjiof

Hoc eft, diu ifio Solldl ^

, x^vKtofy 'nT^ttyonw.
per Siliquas, qU£E Kt-
Siliqua
^w«e dicuntur. Cornm\'QCZi I(idorus,quia
dicitur theca fiuc vaginula,quibus frudus*;^fier«V
fiueCornus arboris. continentur, Arabes vocant
AI Charuh Hifpani ab Arabibus zAJgarmo4. Eft
aiitem vigeiima quarta pars Solidi,
drachm^ ay-
gehterrValore, "IKdSfixiTSiliquar vige^^aquarta
ah arbaxssfemine vocabulum tenens
pars Jalidiefty
Aaie^-nf enim eft aequale Miliarenfi. M/AWfnW.
aUtem duodecima pars Solidi, Apud
Suidam; Mthtafmov , n to voplaf/dlQ^ Mar
nifeftum mendum. Reponendum Mi-
liarenftum autem apud nullum veterem J^atinurri j

legere memini, praeterquam in Notitia

Imperii

Romani vbi in Comitiua largitionum mentio ftt

,

SCRitm A MILIARENSIBVS. Cedrenus ,

quumf«-
exigi Tolitum fcripfiirct, pofteaeOK4e5(Kr,
vocat. Ergo Miliarenfis nummus fuit duplus
Sili-

quae, quae eft vige fima quarta pars Solidi. Proinde

Miliarenfis eft duodecima. A militia hof nomen
deducit Epiphanius , ac ppft eum Cedrenus, T3 ‘S
nn iCJVi [i.d eft ,
Conftantinopoli-
^fyogop
tani] MtKtagnnor o

Hoc verum erat, fiquidem

lia renfis vocatus fuiftet. Vialdc alludit ad hoc no-
nummi aurei Lufitanici, qui in
men appellatio
origi-
Gallia dicitur ^tSMillereis. fcd longe' diuerfa
natio. Nam
corrupte di(3:u,m,quum veruni norpen
eJ^uley rais ab, Arabe Rege, quisquis
i$.
fuerit
fuit , qui primus eiufdetp ponderis valoris^ no- &
t '
V 4 milma
 1 ) 1
,

5^ I os EPHI SC Ati GERI

niirma in illis partibus Hirpanis peicuffir. Quum
autem «pyjfo? vocet Epiphanias, vero
yjjioy conlter fuiHe,qualia fuerunt iiiatriginta,qu$
ludas proditori data fuerunt ,.(v.el.poiiUs {etradra-
chmarNam Eufebius iib. j 1 1 . ?ttTvfa{ in-
terpretatur bene, meo
non male mdicar iudicio :
uiinus Miliare ufem die duodecimam
nimirum partem Solidi qiu drachmarum xx 1 1 1 ,

erat. Huius duplum fuit Foitis, fexta pars Soli-

di, quam Sextula vocare pd(nimus.^du5l5lTsT2nim
«f^ufj/^jid efljTetradrachmo, valebat. Epiphanias;
, 0 n tuKoJtiov Scry, S‘voetp~
yCpoiP ffvyKH(Woy. ei ymvj cv J^vd&et. )y 4>oA«f «Tv»
^ ^ eipyoe4ff(xoy. Primox
mendum eft
,
pro Follis enim
tatine, eft quod Gitccis luuenalis;
Si reddat veterem cum tota arugine follem.
Idem: r—r~— ^ terfo folle reuerti.
Martiali & Catullo, Ifidorus : Fo/Ze/ dU
cuntur a facculo, <^uo conduntur: a continente , id
quod continetur y appellatum. Deinde vitiole cvl,
quum Epiphanius fcriplerir (rT«. Ira reponendum:
aATC, 0 ^ctKiyitrtV lCstA« J). \^y- 70 yji^o Jhoif
df}v§itv arjyneifXifort 01 ylvop^ Qvi <hyd,eiA* ^ $oaaic
«Tuo A670oi <1^
d»VA€i7f/oVt «V* <t ^ dpyo&io-fjioy

Duplicem facit. Communis appellatio vtrique tS

id eft Follis, alterum duorum didrach-,
^etKoj>rl\t y

morum, alterum duorum minutorum. De quibus

^oftea. De hoc igitur Folle , fiue didrachmo acci-
pienda eft vetus Inicriptio Buccini Lucaniae : si.
AVTEM. INFRINGERE. VEL. APERIRE. VO-
'<^VIS.

lEr. INFERET. POENE. NOMINE. REIP. FOLLES.

MixLE. Eiulmodi mille Folles intelligimus C.Th.
 DS RB N VMM ARI A» '
$f.

1. 1 quis ^ec. confl. item in Faftis Siculis

. fi
: Vi-
uiano& Baiilio coss. veraTay ^
»5 <*pT«, ®st T hctafnf foAsay Tj^iay.Ti-
ci3 m’Z(Onara vocare pofiumus.
Tiemrffis eft tertia pais Solidi ,
duplum Follis

argentei, femuncia argenti, tetradrachmon. Uido-

riis de Solido : HmCy vt dtximm , v^lgm
aureum
^Solidum] vocat: cum tertiam f artem ideo Sxe-
THYit T^r emijfemt eo ^uod-Sohdum factat ter mijfnt»
Meminit & Lampridius in Alexandro, Trcmifles
piofacro baUamo vndlionis folitos exigi prohi-

bet Synodus quarta Carthaginienfis. Legum RU

puar. XX 1 liTremifiis quatuor denarii, quia So-
lidus XII denariorum. M>jA»r, «Kfvxw, ni^<t}»vle>f
mentio tantumextatiiiNouella Iuftihianicv.§U.
Trrar ( «p>t'paF ) \^kyM dvne fiTlia» WTS
MtMaifffctotSi>yMnK9it, ^KetvKm, ^ $
7i 7f 7c/«7p/j. Qfftp 4» fUKSa^rtfoy f ro , 75a»<T#»

«rA««f o/ xctyL^uniTii' Videmus hic qiiaJ praecedunt,

pluris valere, quam fequeniia: Miliarcnrem,quam
& illud, quam KuvxtoPf &c. Sed quotae par-
tts Solidi fuerint, non indicauit Imperator, M«Aor
autem putamus didum ab incufa Mali figura. K«eu-
%Uy abfque dubio,quod cauutn efik, inftar aceta-
buli ,
aut eius poculi quod acetabulum referebar,

Suidas: Ketvtu6ymf*niuf%v.v^t^ 'd <w?o«.In quar-

to Anthologis, cap. Eij a/9»< legimus ; Omi^duHS
ft> 7« yifMfjtfiipoV ct )(^VKt^. Deinde;
EV W09»7bV E’'f,ft>7i»T7F©-;^ae^r;
Ergo x^vKhefl cyathus, fed feflilis inftar abbae,aut
paterae. In Annalibus Glyc3e:.^/^r7^ e cauco bibi^
mentem amiJiFii. de Phoca lermo eft.
fii,rurfut
Apud Hieronymum, & in Vitis Imperatorum Ca^
"
D y ueum
 l^aSERHl SCAIIGERI
»f«.i»perpeia editu jvbiC^«c»w legendu.Eiufmodi
uu mulos argenteos canos ,non paucos vidimus,no
isculi illius luftiniahici; fed vetuftiffimos,ante lu-
ce Chriftianirmi.^Ti> f<«5/»weeproculdi>bio k figura,
3

quod no rotuda,vt reliqui numi, led quadrata cf-

ient, cuiufmodi arg&nteos nummulos Turcicos
videre eft ,
quos Graeci vocant, id eft albos.
GlolI^; Kecefhmt candor, Turci^
eft album, sarHp«i» mentio apud
Suidam. SwTjip, inquit, Ti;yatyi)wr.SedTulj>e(ftum,
vtapud Hefychium , vrtde Suidasexftripfit. Xn-
v»f, 7i7fdyc^fi(AQ^. Nam
ibi 1'egendu .

Secunda diuifio Solidi x^tNpueia-(Aof ,

in aereo-
ios,ai)t ftipem,quas ^hn/ct Graeci vbcant. Nam vl-
timis temporibus Denarii pro exigua ftipe vfurpa-
li funtjVr hodie in Gallia. Imperator Aurelianus:

*jPhilippeos minutulos quinquagenos ydris denario

€entum,hos Vopifciis in hono&feFIrertios aris vo-
cat. Macrobius de nummo ratito loquens qui. ,
crat xreus: Itafuijfejignatumhodieque intelligitur
in ale a lufu, quum pueri denarios in fublime iaEkm^
tes CAPITA , aut navia lufu teTte vetustatis ex^
clamant. In Euangelio fecundum Marcum ,x 1 ;

0 ^ Hilarius : Duos denarios

^Hdiua inopis Deo acceptiores. Lucae x
Svo Hrdeti.Avcihioliustduo ara. Vctuftiffimuseft
igiturDcnarii vfus wtI r ;^«^xl^rpt?,vel•ftipe.Neque

exemplo caret. Nam & Arabes pro dra-

chma accipiunt, & prosreolo. & quum iifdem li-

teris feribatur, quum pro argenteo accipiunt, vo-
cant quum pro nummulo 3fre'o, Dir-
;

hem. Quia vero arbitrarius /uit modus ftipis, 5c

denarii^
 Dl RE NVMMAIUIA. S9
Unarii j pfopterea &
arbitiarius cft modus
in Solido diuidendo. Nam apud Epipha-
nium liuc Follis argenteus valet de«

nafiis cclxvxvim. Eigo drachma, fiue

pars vicefima quarta Solidi , erat denariorum

txxii,& Solidus M Dccxx V III. Cafliodorus iib; i
Epift.x. Sex millia demriort*m Solidum, ejfe vo-
luerunt. EigoM^rtov erat denariorum qct, qui
Epiphanio lxxi i tantum erant. Apud Hefychium
Solidus vocatur Tdhdmfr idque abeo diuiditur in
AtT?*» xja^^vT(t4 > dadeut. Sed non paucae
t

dnthtiyltn funt in eo; & non conftat fibi.

TB TOr, « T9 TiTtef 75? To o
iU^A/OfOf TetAUVfltt 0 SS7 90(li0‘(<et i9$ W K^KHO/ 7fU ( , Ait
Quadrantem ab aliis pro toto Folle, (idem repetit
SuidaS , aliis pro quarta parte Eollis accipi : alias
cfleAt 70 oV, qUod fit fcxraillefima pars T«A<»rT»,id
eft, Solidi. Ergo K.oJ)i>euw < Ast^o?, ,
eft de-
,

narius Gafliodori. [ To T<«Atf?7B? Atfii «^(# 75 ? «<-

KMffi cre? 7*.] Haec non pertinent ad

hunc locum, vt
& exeo paret : fed ex alio loco huc infarda funr,
Hicenim«fb'T<e\eeW»?e/!«(rfMeT®-,nonde ponderati
Talento , fermo' eft. 0 tsm.
Haec tofitfftATct alibi vbcat. '
Itaque Solidus
diuiditur in Quadrantes fexies mille ,
de-
cies odties mille. 0 75 TtTrtfTrv

THr Intelligit de Folle srario. Infra ; K«r

S'£jp'ni(,to cr«r,» Deeft, n itup
T»< ?d>Ato>f, vt ftipra. id eft , fumitur, pro tota
ftipe,

quae Follem conftituit. Hic vero melius jtfiTfcwTxr

ait efle ai53« «Two , ex Euangelifta: quod alibi repe-
tit. Ergo TaArtm?, fiue Solidusdiuiditur«V jwXpatr-

Vi M. dsnfiiuct /J^.xvill M.
€6 iosEPjfi scaligjiu
78 Mt^ov %^<t)u%tKio9Sr TtoJv-mv. Lege \^*H4^thM 2 :

raF TfiCA<«?T» .Contradicit fibi. imo Xa»«rsx«;^A/or^

TttkitM7v, Alibi; KoS»eA0Vi^kiTrlh%v ^npujui^oiiu-"
*^/A/W Ttittwtrlay retketviaf. Et hic nemo non videt
legendum GSh,i^axj^//jorei> rakapTie. quodeft con«
fentaneum iis qua: proxime dixit, At^op efTc fex»
millefima partem Solidi, af h/rh nft/pv Quo-
modo mtIop potcft elle |y «/u/av iattIh? Haeclunt
nugatoria. Illa vero reda , &
quibus ftandumcft;
T<e mttI»^vitu ««, n^Ptut VH(xiA(t 7gut. Hxc
'pltima ftatuunt Quadrantem, &
AlTarium fexmil-
ichmam partem SoIidi,vtCaffiodoro;A»T7^duo»
decies millefimam' v8|Uiu/9p, fiue, vt alibi vocat,
x/w, decies odies millcfifna. Follem autem jereum
Hefychius videtur eundem facere cum Quadran-
te, quum ait ede MrliSp Xvo. Atqui a«t7« ioo Epi-

phanio eft J)ppu^t9-fJiop. Hos

Grsecis; Latinis Teruncianqs didos feribit Mar-'
cellinusComes Indid.vi , Iohanne Scytha , &
Paulino cos. Nummis quos Romani Teruncianos,
^TAci FolUraks vocant , AnafiaJiusVrinccfs fuo
nominefiguratisyplacabtlem plebi commutationem^
difiraxit. Follaerales compofita voce dixit, quod
diliiindim Lampridius Elagabalo ; Centum au-
reos, ^ mille argenteos,^ centum foEes aris. Inde
in Berefchith rabba legitur pro (pe-
cie moneta:, quod nihil aliudeft,quam ^o>A«pe*W
Sed alia diuifio Solidi apud Suidam in voce oCoAdf.
0’foAo/i'l «err «f j&Kh(jicp iatknt. i
ttfyj^f^uCup If « 5aT»)f wif f w/^-
CahAuffip fieiQamp iyjiitxjof/tit iCokift onTitihTS-
Xif <T« oaita f^ntg Jn-lp tS iurnf©-'
 1 .

1) E RB N VMM ARI A.' \ €l

o/3 o?.«V. De hoc & fimili
vel potius accipienda ea qax in Nouel-
Ja Thcodofii, quam
P.Pithoeus nofter publicauir,
de Solido praecipiuntur : Ne -inquam intra feptem
mi/lia nummommSolidm difirahatur emptm e coi’-
leBario milUbfts ducentis. Nam nummi ibi funt
denarii aerei, <Sy' ftips minutiflima. Atque vt diuifio
Solidi Romani arbitraria fuit,fiue Is dfyvctcriA^, fi-,

uelif MitetsiAS, ita& Solidi ipfius modus vagus

fuir,& ambulatorius, praifertira apud barbaras eas
nationes, quae Imperium Romanum in tot lacinias
difcerprerunt. Eorum enim Solidus fuit verus So-
latus aureus Francorum hodiernus, ponderis gra-
norum Lxi 1 1 1
,
qui eft modus drachmae Atticae^'
Regalis Caftiliani, Iulii Pontificii, & veteris De-
narii Francorum. Tit. xxxviii Ripuar. § xxiti-
Solidus vetus eft denariorum xi i.^ Vnde

Tit. xxiii Trcmifiis funt quatuor denarii, cum-

que vocant Prifeura Solidum. In Francorum Ic-
gib. 1 1 1 1, io5 ; ZJi omnis folutio atque compojitio
qua in lege S alica continentur ,
inter Francos per

X 1denarios Solidus componatur-, excepto, vbi cond

tentio contra Saxonesc^ Frijiones exorta fuertt. Ibi
volumfis yvt XL denariorum quantitatem Solidus
habeat ,
quam vel Saxo, vel Frijio a parte Salici
Franci cum eo litigantis foluere debet. In appendi-
ce libri de limit. Oigxoxwva: Juxta Gallos vigejima
parsvncia denarius eB : duodecim denarii Soli-
dum reddunt: ideo que iuxta numerum denariorum
tres V mia quinque S olidos complent Sic (fr quin- .

que Solidi in tres.vnfi^s redeunt. Nam duodecim

vncU libram xx /olidos continentem efficiunt S ed .

veteres Solidumyqui nunc z^Jureus dicitur , nun-

cupabant.
 lOSEPHI SCAtlGEHI
eupahant. Locus efl: luculentus. Gregorius Ma-
gnus, Poftca Solidus ad tres denarios |-eda<^ius efl::
ita vt nouus Solidus prifci quadrans fai^us lir*
Fr^f. Tit. XV I ;
de homicidio ad partem domini-
cam pro freda XXX folidi componuntur, qui Soli-
dustribus denariis. conflat. IndeFrifion. ix, ii.
Denarii lx funt Solidi xx, &
eodem 17 , quatuor
Solidi funt denarii x n
Et Frifion. x i
.
1, 7, lx n
Solidi funt librs iii. Imp, Karolus Magnus
Franc, 1 1 1,14. xxx folidi libra vna,& dimidia.Er.
go viginti Solidi erat Libra vna Franpica. Hodie
nomen, non poteflas manfit in Gallia.
Nam Libra Francica funt viginti folidi in Jityttear-
Sunt enim Solidi, quorum quinqup valebant
argenteo Caftiliano ex edido Henrici iii. ab &
vltima antiquitate Franci conftituunt fuam li-
bram Solidis vicenis. Ltl>ya etiam hodie, &r Fran^
^/«vocatur. Poterant huc addi &
Aurei aliarum
nationum , Arabum. Sed alius operis
vt Seraphii
cft. Non omittendus tamen nummus varlf^n/po?

vitimorum temporum Conftantinopolitani Im-

perii. Is fuit aureus, & argenteus pondere drach-
mae. Itaque in auro squalis fuit Solato Francico,
in argento drachmae. De aureo ita legimus in le-
gatione Armeniorum: cfvamflicw, MTttw-
A* \S?4p77i>£5t oPTtt ^vnetf , J^ihoyoTi,
Georgius Codinus Curopalates libello de Gon-
ftantinopoli, qua: prius vocauit -^ipnrvgoif ea
fequenti pagina dicit Sed priore cafu
a/;j’cg>

quinquaginta libris Hyperpyrorum, id efl Scuta-

tis Solatis 600 domum fuam venditam fuille An-
3
tiochus ofliarius querebatur. Imperator mileri-
cprs iuflic aUdionem earum lieii , & plus licitanti
|

•AS
 DB RE N VMM ARI
addixit libris auri lxxxv ,
qui funt {ciltaci fola.

]ti VI. M. cxx. o«(Q- AVrra ;^» mof istettlit

etTTiTtftiifin Hiyks'ifvu£^^(7f 0{ 9 » Pofliea:

E’-sj9i^ eif ^(tU hiTStts m. £rgo

o-/oKidem.G”ulielmus Tytiuslib.xy 1 1 i.cap.xxiiif.
SoU domino %egiviginfi dtio fnilliaHypperorftm
(Hyperpy rorum legendum j ^ tria millia Aiarca^
rum argenti examinatijjlmi dicebatur largitus.
Eodem libro,capite xxi i, EmanueI Conftancino-
filia Balduino 1 1 1 Regi Icro-
pol. Irap. fratris fui
folym. in mairiraonium tradita, dedit dotiS lYorai-
nc centum millia Hyperpy rorum. Vbi idem er-
ror Hyperororum. Apud eundem GeorgiumCodi-
num Curopalatcn in Notitia officiorum Palati-
norum ; E^V/ 3 Tvrayidm o&s ^ (dyxe
xneiniduj ,
^den9 hm
Qucmadmodiim autem Romae denarius per.x.
drachma aiifem in Graecia per c denotabatur, ita
etiam duo /«7» defignabant. Scholia-
ftes Harraenopuli lib.i, xv. 5 1 1 p'. boc eft -uzsrfif-
erufet p. n /. quae poftea exponit dituiin*
infra
\ktipwvpet. De
argenteo puto Vincentium Belua-
cenfem intellexit j -quum feribit quadringenta
millia Hyperpyrorum quingentis feptuaginta
marcis argenti valuifle. Sed ibi error eft. Nara to-
tidem Hyperpyra argenti valent marcis argenti
V M, DLv, dc vncia. Centum autem libras auri li-
gnati xc»7»r<*e<oi'vocabant, id eifl, ;^vcr/w,fiue Soli-
dos , vii M. cc. Prdeopius Ttw^dsnvtw rrlpoi iA
;

^«Sj.Pauio poft; E^^ak^ hi^at tb Kctnydgm iKetny^dp*

kS‘» >y dri/Mtca/. Centenarium igitur erant centum
librsaurifignati ; cuius creberrima mentio in hi-
ftoricis
&4 lOStVHt SCAtlGERr
ftoricis Grarcts,
qui poft Procopium fcripferunf»
Ifidorus; Centtmrium numeri nomen eft , h ^uod
centum librarum ponderis Jit. Re<5te numeri no-
men vocar, vc diftinguat k ponderali, quod Ara-
bes corrupto nomine Kintar vocar, Hifpani&
Aquitani adhuc Qmntal dic\mx,- Centenionales,
maiorini,& decargyri nummi qui fint in C,Theo-
doC fi quis pec. confl. adhuc quxro. item in Glofi-
fis ; Binio^}mfA{Act. BinioneSy c/y»raf/«e» videntur efife

«rei non argentei. Porro adhuc tempore Con-

ftantini Magni fepteni foHdi fcrupulorum quatec-
iiorum in vnciam adpendebantur; Conftaminus
Magnus C!).Theodofi depond.& aur.inlat.5’r^«^
Jolidos adpendere voluerit , auricoEH feptem/olidos
quaternorumfcrupulorum noFfris vultibus figura-
tos adpendat pro fingulis vnciis Data eft luliano’
.

& Paulino Coss. anno Chrifti ceex^v. Si vncia

cratfeptenum folidorum^ folidus lerujpulorum
quaternorum. Solidus ille ad folidosreliquosjqut
tantum ternorum fcrupulorum eranr,eam ratio-
nem habebar, quam xxviii ad XX I I ;hoc eftvt n
ieptemadfex. Nam vncia fuerit xxviii fcrupir-
loruin quum tantum deberet efie xxnii.
,
libra &
ciufmodi erit fcrupulorum cccxxx v i ,.quu m tan-
tum imputandi eftcntccxxvi ii. qualem pofterio^
**

res Imperatores feriri iufferunt. Itaque libra auri

Conftantini eft Iblidorum Lxxxirii^quot dena-
riorum argenti libra vetus Romana. Pofteriorum
autem Imperatorum Solidi lxxii in libram ad-
pendebantur. Valentinianus &
Valens Lupicino,
& louino Coss. anno Chrifti ccclxvu. 1. xiii.
C. Theod. de fufeept. pr«p,& arc. Infiptuagin-
taduosJolidos libraferatur accepto. Arcadius Oly-
 t>E RE N VMM ARI A. (>J

Jbrio,& Probinocoss. anno ChrifticccxCv.C.Th*

1. vn.de obi. vor. Quando votis
communibwfeli»
annns aferitHriin vna libra auri, [olidifeptuaginta
dno ohryjiaci Principfbm ojferendiy deuotionem ani-
mo lubenti fufcipimHS. Sane fi folidi illi duplo
pondere drachmarum erant, libra pofterior cft li-
bra hodierna aurificum. Sin autem Icrupulusau-
I

I
ti tantum pefidebat , quantum fcrupulus arcenti,
iibra ilia fuerit marca noftra, quod vero propius
cft. Quia imperatores ad kgitimam &
commo-
dam libram gentes reuocant, raanifeftum eft om-
nium pronincianim, atque adco ornnium cinita-
fum, non eandem fiiilk libram ; quod paffira
Vfurpari Videmus;quandoquidem quot ciuitates,
tot pondera ^ menfurs. In Adis Marccllini Pa-
px feptuaginta duo teftes Vocantur libra occidua,
bcciduam quidem libram intelligo Romanam.
qua:diftingueretur ab ea,qua vterenturConftan-
tinopolftani,qui dicitntur orientales. Sed obftatj
quod ada funt fub Diocletiano , antequam
hsec
vllum Imperium Orientis eftet. & praeterea fub
t)iocIetiano occidua libra illa erat Lxxxiii i de-
nariorum, fub Valentiniano, &Arcadio orienta-
lis libra txxti denarium. Deinde quod fubiicitur^

partira intelligoj partim ignoro, quoniam in Je-

ftuaginta duorum libra occidua in reparationem
furgit annus. Sane fcimus quinquies Lxxiiclle
duodecim menfts i€gyptiacos. Sed cui bono.?
&
Quum autem diuerfaefint librae, ixxxiiii, lxxii
denariorum , videndum vtram intellexerit Palla-
das lib.prirao Anthalog. «V X^ixuati%U'
At^up ^Pk7Ci fuia ^ajufMVKtifpapvf/o^tt*
Tot enim annos £e iri nugis Grammaticorum
E con-
 I os EPHI SC Ati geri
/confenuide defignat, quot.funt argentei in libra?
iion autem quoc vncis » vt interpretatur dodifli-
irms Brodxus. qiiod cft ridiculum.

Qjr A M V 1 s conienTiis gennum in numeris

^onfpirauerit, tamen qujEdamdeprciicnditur dif-
ferentia in appellationibus ipfis, yt illa non folum
etiam verbis fiat. Primum in ytraque lin-
re, fed .

guaabvnitate, ad mille, non admodum difpar ra-

tio; infcqucntibus variat. Graeci numqnam
dicunt, non vtique analogia, ied vfu re-
pugnante, qui eftmagifl:cr& didator loquendi.
Itaque pro eo dicunt. Qqia eft quiddam
fummum in niimeris, menriids, ponderi-
buSjquod proprio npmiiie defignamr non parti-
,
bus fuis. Non enim dicimus lignum yiginti qua-
tuor vnciarum , fed bipedale quiapes efi oAoi-tj,
quod Pedis nomen propriurn habet neque parti-
,
bus fuis norninatur. piodprusmmen Sicujus 7^7-
Tttoaf mh04Tcbs dixit, qui eft pes folidus, quum pe-
dem partem faceret j non fadurus, fi pedi-
cubiti
bus tantum menfuram concepiflct quum ait Sq-
,
.fonchin regem TidKsuTeuf
TiUdpa» fuifle. exceffiile ftaturam eius qua-
tuor cubitos quatuor palmis. At quatuor palmi
,funt pes. Poterat dicere j^rdceritatefuit cubitum
;
.quatuory^ pedis: & quidem dilcrtius,
ritaque td’ o Aor & maximum in nurnefis apud Grae-
cos eft Latinis^ ea quidem
(ermo- fertilitas
nis non qft , vt (AveudJk dicere poffint
quemad-= ,
modum Hebraei, ,£thippes, Syri , Arabes. Sed
pro co decem millia dicunt in eo a Graecis
,
&Hebrsis vincuntur j eos aurem vincunt, quod
millenarium
 '*»E R« NVilfMARlA. ^7
imlleharium numerum elegarer reticere polTiinr,
quod nullus fermo prseftare poflit. Neqtieenim
dixero J^uKona •
quemadmodum Latine
ducenta feHertium. Nec folum nuroeriim mille-
nanum fubticent^ icd etiam Ipeciem ipfarn,qua:
numero concipitur, quod Graeci non poffunt. Di-
cunt enim: Damihi mutua centum. Gtsci'.
luiijtctnf ^hidS'(ti cv9£§Tiap. In illis Lucilii nume-
rus concipitur, nummi reticentur:
vero centum ac ducentum ^ojfideoif.
\ KjMillia?
'

hoc eftjducenta millia fcftertium, Idemr _

Maximu^fi argentifexcentum mille relii^uki

•

Vbi obiter duo notandum, primum teuo Lucilia-

no ducentum millia fexcentum millia dici aeque
,

folitum vt ducenta, fcxcenta. vt apud eundem

,

Lucilium:
M
filia ducentum frumenti tolle medimnum.

Namconftraunti^«cf»f»»# non cum millibus,fcd

eum nomifmareautpdndere. quod eft valde isli»-
rtiLov. de quo ftatim infra videbimus. Prxterea
notandum apud Lucilium primam produci iii
ducentum quemadmodum apud Plautum & Te-
j

rentium in Triduo fBiduo. Giificis ^ Latinis con-

uenit- in millenario-. Nam vt illis "^thm av^aTOiy
Si ,
lic Latinis mille homine's, mille
hominum exempla apud Gelliutn
quorum plura
fiippeditantur. Sed Graecis tam dpdpaTut,
quam ^vtt^udJifdf^aTreij in vfu eft. Latini poet^
tantum dixerint bis mille homines. Atque haec
quidem lenia, quamquam non negligenda. Illud
vero mirum ,
veteres illos quum dicerent mille
,

nummum ,
putafle t« nummum cHe cafiis quartiy
E z hoc
 lOSfiPHI sc augeri ,

hoc eft, accufatiui finguiaris. Nam ,

vt omittam
Ndniuni’, qui in illis exemplis, quae non pauca ad-

ducit accufatiuum pro genitiuo poiitum ait iii

,

mille pajfumymiile ntimmum-, audiamus Varroncr|l

vTiide Lingua Latina Nnmeriy inquit, quiiZS :

nonfgmficant^vfque a quatuor ad centum , tripli-

ces habent formas : quod dicuntur hi quatuor, h<&
quatuor^hac quatuor. Qtmm peruentu eti ad mil-
Uiquartum adfkmttjjngular e neutrumi quod dici-
tur hoc mille denarium: d quo multitudinisfit mil-
lia denarium. Item infra ; Si effit denarii in reSf»
cafk , atqde infinitam multitudinem fignificareU
tunc in patrio denarioruir^ dici oportebat : ^non
fo Ium in denariisy viSloriatiSy drachmis y nummis,
fid etiam in viris idem feruari oporterCy quum di-
cimus iudicium fuijfe triumuiruni , decemuirum-
non iriufhuirorum,decem virorum. Quis tam fu-
tilem fentchtiam in dod^iflimo togatorum non
miretur? Vujt enim^ vt ex eius verbis clare colli-
gitur, mille drachrhum kzdidixiva , vc drachmum
fit quartus cafus lingularis* Adeo fiacc ftulta opi-
nio mentibus illorum yeterUm inoleucrat, vt pu-
tarent amphorarum, drachmarum non polle dici
coniiindlina, decem millia amphorarum, led decem
millia amph orum, in qua fententia fiiitC. lulius
Romanus vetuftillimus & doiStiffimus magifier,
yt a Charifio vocatur. Quis Hqc ferat in tanto
Critico? quali Lucilius non dixerit
—
.i .i . M .

fcalprorum, forcipicumque
Afillia viginti. - -
& Plautus Trinummo:
•mille drach umartcrit 0 ly mpicnml
 DE NVMMARIA»
contra Remniiis Fauinus libello de.pondcribus
dixit drachmum.
Sexagintamindi, fe-Hvis,feX' millia drachmiimm
non dydchmaSf vt editurbei?. Charifius:
cotiiungcndo "pTOpT^ia c^uihapiam poteras ^ ra-

tione exciftditfir "vt (^tiiitn dicimus ) t^uinquaginta

millia nummuin.
'
His omnibus praemuniuiraus nos^, antequam
ad nobile certamen fummorum virorum venia-
mus , quorum alii neutro genere num-
mum millenarium fignificare affirmant; alii^^-

flertia neutro genere a veteribus

oratoribus vfur-
pata', afolis aurem poetis architedbara fomniant:
vnde etiam, fi ,SiUertia poetica
ianr. Quaeftio e media quidem Grammatica effi,
iledqua , in re nummaria , nulla fit naaioris mo-
nienti. Vtrique enim illicaftigandi funt;quod pa#
rum Grammatici hic fuerunt. Primum,haec duo.
Mille, & Decies, alterum purum putum fubftan-
tiuum eft^vt^Awr Graecisjalterum tranfiuitin na-
turam fubftantiui communicatione articuli. Di-
citur enim hoc Decies y hoc Centies Varro : Nam .

quum dicatur Hoc Decies, 'ut Hoc Mille, huius

mille vtpt 'UtTumquepne capbus vocisydicemuSy vt
hoc millcy huius mille-^fic Hoc Decies , &c. Mar-
tialis; "
X

Sed adhucfupererat centies tibi laxum

'

denarius autem , & SeBertius funt adie(5liua vr. ;

Denarius numerus y denarius nummus j denarium

Plauto in Rudente:
m»m centum denaria ^Philippea.

Ham Philippeum cO: fubftantiuum neutrum. Var-

soi In, quo mhiliw Philippeum quod in bulgam ,
'* "
, )
•
E abdim/Ut
j
70 I os EPHI SCAUOERI
abdimus. Sic feHertiuspes,-xi i TabnliSfJeBertiuf
fjummuSy fesiertium bipalium Columellae
tium miliare. \n Feminino genere quid vetat dice-
iQjifhrtiam drachmam:' Gr^-
ci loquantur, Theatonifi-nus non loIuinhoT
diernus, (ed etiam prilcus, R.ipuariorum , in quo-
lum legibus Titulo ^terti<i4imtdio/olido
Grarci \j2nme.fe$i£rrio /oj.ido item
'Til.%H'i\^ o^tauofemi/olido. o>To&*«f^;^vsrw&. InTi-
tulo XX,?, error cft; cjuinque dtii^ndiu!/oltdis Pro-
culdubio \cgQndmr^j^cjui}jto dimidio /olido,
Sic igitur/eHertiam drachmam dicere,
•analogia non prohibet. Ergo denarium^^. fe/ler-
itum adietfliua funr,non rubftantiua:&in re num-
maria Millia feftertia^ MilRa denaria dicuntur,
perinde ac fi Graece -c flet, (ms^fpveu,

J'if ehireizatt. Dicimus ergo tria mtlltafeHertta ,

iriafeHertia -pro eadem fumma , ea Felicitate re-

ticendi to qua Graecos carere fupra indica*
«imus. Propterea lurilconfukus dixit triaDcna-
lia , hoc eft tria millia denaria. 1. Lucius. D. dc
,

Legatis I. -I Qm
p^iuis mihi heres erit ,fciat de^erp

me Demetrio patruo meo denaria tria^ depo/it<^

apud me^a Seleuco patruo meo denaria tria-, <jua et-
^
tam protinm reddi /plui ettiubeo- Bis idem re-
petitur , vt omnem fufpicioncm mendi abefle ncr
ceiTe fit. Quin & vctukifljm^ Inlcriptionis audlo-
ritate ea locutio confirmatur, Donvm. dedit -x-
V. VT. EX. VSVB-IS. CENTESIMIS. EIVS. C^VAN-
TITATIS. efficit. ANNVOS -X- DC. DIE.
VII II. KAL. OCTOBR. natali. DIVI. AVCVS-
XI. EROGENT VR. EX. ARK. Ibi -x-v.funt de-
naria quinque millia, vt apud lurifconfu^um triif
denaria
 DE RE NVMMARIA.
<juincjue itiiliibus dcnanutri cen-
refirax vfurae annuas noniine
gignunprdenaiii-
DC ,vt continetur in ipfa Inicriptione. Itaqiie in
e'adem habes v denaria in ^ DC denarios

nia(culino*^p<icni niodp conci j)icndiini in infcir-^.*

ptione Barcinonenh; -x- vi i. b. ntmipet denaria
Ifeptem, ijmngenti. PtiuS' in neutro plurali ad
ie<5li-

iuo. pofterius ih plurali malculino» Sed in inicfi-

eft bis fine
piione agri Bergoinatjs xxx# appofituna
stdLicOiiontfi^t&.trigintadenaria. m^carbasvs»
patiens, dedit. XXX» &
infra ; filio, eiv?.

RETERE, debeb^^nt. XXX. Seftcrtia an Denaria

dicendum fit, nemo poflet aiTequi , nifivTura de-

xtantalis‘appofita fiiilTet -x- j 1 . denaria tria In:

templu
Heluetia in pago Wettingen: ad. cyivs,
ornamenta. ALPINA. ALPlNVtA. CONlVNXi
ET. PEREGRINA. PIL. -X- C. DEDERVNT.
IniCrA;

prctanduiTa'dc!»^nf^^ Iteni iVre}ai;e: lega^

ViT. EIS* TESTAMENTO. -X- cc,idQ(^ydenarfad^r
centa, Ih Mandubiis ex Antonio Pilbno^t FLAr.
VIVS. CATVtLVS. TESTAMENTO,- AD« MARMO-;
RANDVM. BAIINBVM* LEGAVIT. R. P. -X- LXXV.:
id eft , denaria feptuaginta ^dinque. Eodetn
do didta Cnntdenariadecem, l. xx» § i- de ann.Ieg.' .

& fideicdm. Qalsqtiis mihi heres eritj fidei eim

eommirn-ivtidetexreditftcenaculimei^^ ht^rret,

poB obimm-yfieerdoti &

hierophy lato^.& libertis,

i^iHo- umplo ermty denaria dec em. y

'die nunS^.
narumi ifuas ibipofui. Neque vero poetice dena-
ria hicdkr-obiicientvuifi priuatqs 'homines
inte?,

ftandtxpoetafi folcre concedanios. -'Neque pof-

Aint effugere, quin tria feftertia,6c tria denaria crjp-
dem modo di^um fit quo plena oratione rria‘
,
 yt IO.SEPl|I SCAtlGERl
niilUa feftertia mi ilia denaria. Quid aude®
, tria
bunt hifcere aduerfus ilttid Horatianum;
. yiccipit ^ bis dena fuperfeifertta nummum.
Nam , fi vt ipfi volunt fcilertium.
,
eft Nummus
pocticuS , hatc ent Iccutio , Sesfertia num^
mum, nili immmos nummpium f Mirum veio,
quum tot poetica feftertia protdlcrinc , non vidil-
le mgulati fefe iftis pocticis fefiertiis nummum,
id eft nummis. nummorum.
Sed quid opus harc
pluribus rationibus munire quum Charifius do-
,
ctiiJimus &
,vetuftilliraus Grammaticus id digito
itaindicarit, vt vel obftinacidimo cuique per il-
lum tacere liceat: /^em in coniungendo propria qui^-
hufdampat€H-as,c^.u<s, rattone excluditur :vt ejuum->
dicimiUy QuintifHagtnm millia nummum: nec fiatim
centies nummum dicere pojfumusyfed centies fefi er ^ .

tiUny\ nec tamen quinquagintafefier4ium,fed<^uin-

quaginta feBertia dictmus,- Ecquod telum effica-
cius eorum jiertinaciae conficiendas ad ferri po-
tuit ; Quinquaginta feftertia , non quinquaginta
feftertium dicidebere dilertc dicit. Quidf dicc-
rausGharifiuio potei ? Huius ineptas fententia
pater eft maximus ille Georgius Agricola, cuius'
audoritas &ex;raia doiftriria alios dodos viros in
eundenaertoreni prasciphes dedit. Poteram huc
congerere multa teftimoniavaion folum ea, qu^
ipfi aduerfiisfefij adducuntyfcd 5c alianou pauca,
quas illorum’ manifeftura errorem confu{are pof-
Itmt pprasler^m infcriptione^ veteres i quibus
ns.xi r.^ N. duodecim nummum
cantjVbi-infinerus XII non habet virgulam inftra-
tara , qua ipfi volunt millenarium numetwm de.,
f Ignari ;
quum tamen plurcs imnaeri in veteribus
faxis
 &

Pfi RE HVM MARIA* 75-

faxi? extern, c|uibus illa viigula impofita non cft,
qilaro qui habent. Prsetercaqusrocx illis,quid ia
Catulli Hendecafyllabis extat ,
quod c medio
vulgi; fermbne petitum non fit ? Quid in Sermo,
nibus Horatii, qui gbri^atur fiios verficulos,ficar-
minis legem retexas, videri pofle id, quod titulus
libri promittit, fermones meros? Sed friget eorum
commentum neque omniafaciendo
; vitare pofi«
funt.quin quas Horatiu$,& Catullus, yt altos poc-
tiiS taceam vocarunt, eadetn Cicero,
alii fermonis Latini proceres, totidem fy liabis, ac
literis vfurparlnt. Cicero Paradoxis ; Capit ille ex

Jhif pradiis fexcenta feHertia, Idem v i Verrina?

i

Ex eofundo '^.'cui fiHeriia dena merces ejfet. Hic

corrigunt fefl-ertium^dena, barbarum, &
inauditum elFe auda^er pronunciamus. Salluu.
{[ms:Pramium feruo libertatem y ctcfeflertia cen-^
tum. Et \dzfeHenium fubftituunt : quod nega^
mus Latinum efie*L. Seneca decimo Epiftolarumr
ad Nouatum, citante Prilciano ; Viginti tjuatuer
feBertiaJdelfy talentun^j^fticum. M. Seneca in
Gontrouerfiis t donaret illi Cajar Talen-~
tum, in quo xx 1 1 1 1 fefiertiafunt, Q. Curtius li-
bro v i II. DatafinguUs quinquaginta fefbertia,
Quac libro I X r^iffifrte ejponitaureos mille, lii-
uenalis Sat* V.
Qi^dringenta tibiJi qnis Deus.
veteres Glofi», SeBertia dederit,fciUcet. Apuleius
Miiefiax. Eique protinus quinquaginta promittit
feBertia, S.Cyptianus deredempt. captiuomm:
Mifimus feflertia centum millia nummum, Taci-
tus .AUnali x i : Daturum liberis eius ducenafefler*
iiai Eodem : Capiundispecuniis pojiiit modum vf-
E j que
74 ib-SEPHi scAircERf
t^ue addvnaJeB^riiikf egrejji repetundarum
Quid de illo Gclliano dicent lib. rix,
cap. x j* Necejfariaejfe videri fefiertiaferetrecen-^
ta,&praterpropter alia (jHingtnta. Sed difertius
lib.v, c, xn Id eltynumminoflrifetlertia dao,^
.

fiptuaginta, Suetonius Centum Jibi

JUlertia darent^acfe velirf Tiberim proiicerent Iii
vitayirgilii: T)enafeFbertiapr&JingHlovtrfu Vir-
^iUo dari iujfit. Macrobius: Cajar aUis, <jui
ficumpila iuJitabat,eentenafiM^eyti4-^ ilUvniquin»'
eiuagintadariiujjijfet. TertuUianus iApologetico:
ISdeoenim ^ centenarias canas a centenis iam fc-
jtertiis dicendas. Ifte locus TertulHani (cftertiis
poeticis tragulam i niicir. Quis enim dixerit
Unarias canas l centenis nummum,vt ipfi volant,
didbas? Q^m ridiculum ! Non funtergo audien-

di dodliffimi viri, qui feftertia po*eiica hariolan-

tur, & f^centos veterum locos temerare audent,
ytfomnia fUa muniant. An & GracoS quoque
poeticari dicent ? Iis quidem Denarius , A W&ok,
&Seftertius s»r$pT/oi» neutro genere enunciatur.
Tamen 2»fepTi<e numero multitudinis illis fune
idem,' quod SdftertiaXaxinis. Graeci etiam mdlc
nummos vocant Sflrifrii. PlutSfthus in Eabio;^
0««; ^ U^cjKds^bvixiKtKde^^Hf^m crmprtciVTjetaxjs--
ffietr 9StdM9n ly J)nmelaf TgsaxAiriur 7ftdiu)vi%'

7etSriiTtnm(<of/H <ocssiplQ^> Deinde huius fu mmae

rationem conficit ad drachmam Atticam ; T?n!
'oKjd ^uexilis^'£^yji:uvr iy
5W»'«txoc7a<:o5>«A)MW»»’7« TtUt-, 99' Hic
oCoAo/’»

igitur TCicealiout fexdwvra ^Ict haud dubie

funt, quxLatine trecenta triginta tria feBertia.
Ea func. ixxxiii millia, ect denarii; quibus fi
- ;
“^ddas
 jLiB, vyuuAjLiA, 75
iaddas trecemos triginta^ nes denarios , efficies

(urHiraam propofitam nummi Attici, nempe dd>a=^

ginta tria raillia,quingentas odlaginta tres drach-
mas. Sefteitia poctica,& menda librariorumjquae
'
4p<^i homines cauflabantuc * ftreniic hoc vnico
,
loco Pluratchi eluduntur. Nam feftertia poetis
j
ademit Plutarchus; Cicero autem, alii , ac im- &
primis Varro &c Charifius feil^rti<imillia amendi
'
^ulpioicrne vindicant. Picebam igitur plene, de-
cem feftertia millia •&: p^rxeife, decem feftertia.
Airerum.quia millia eft nomen lubftantiuiimj fe-
fteriia adiediuura. alterum , quody^/?ert/4ex ad-
iedliuo in naturam lubftaniiui tranfierunt j qiix
hodiernum Grammaticorum vulgus barbare qui-
dem, fed tamen (ignanter^ nomina fubftarstiiiara
yocant. QuiE obferuationes Grammaticae mul-
tum lucis hjls difficultatibus adferunt. pices igi-
tur, decem feftertia,
decem millia feftertia decem ,

ieftertia nummum. quorumexerapla infinitafunc

apud aiuftores, & in veteribus laxis. Cicero Ver-
rina quarta i FaEh eFi Jponfio feftertium i^uifj)^ue,
Seftcrtia quinque vocat, quae poftea Ieftertia quin-
que paulo poft ; Coegit ScandUium cjuin-^
milliaj.
ijueilU milia dar^.. plus dico, vt millia feBertia,
ita mtlliamodia, milUamedimnadXzthdSii fim- &
^WciXQX medimna Verrina vJTriticifeptem,
medimna ex Nymphonis arationibus toJlit. Ibi-
dem : Tritici medimna triginta quatuor, vtrobi-
que inepte medimnum excufum. Nam medim-
\
Hum ex dublfantiuD fadlum adiedtiuum. idem
mendum in eadem;.* Anni tertii decima anno ter-
tio venierunt tritici modium triginta fex, quod
Jbaibafe conpeptum. ^ct^e,mQdta , Iterum in Ver-
'
'
rem;
 '
''

'7^ ioSE^Hl SCAL|CE!^S

rem •t.^tf<://w«<«i>cc,Medimnafejptirtgenta^ id
cft,fcptingcnta millia mediniiiiarri^ Ibid. Medim^
na XXXVI .intcllige triginta fex millia medimnum.
Prifcianus lib.vii agnofcit Adedimmm , non mt-
dimna, quare menda cft veiufl:i0jraao 'Prifcianus
legit fipties medimnum, quod eft & ipfum adie-
dtiuura. Sed fiimma longe tnaioraiiamfeptem me-
dimna fam feptem millia medimnum; fepHes me-
dimn^rhy fepties centena millia.' Rurfus Cicero in
^
Epiftolis: Ea pars eTt ad xxx feHe/tia. In Verrinis;
Numerantur iHa Jeiferda ducenta quinquaginta
Syracujes. Supcreft nunc vt de amplis mille-
nariis verba faciamus. Ampli millenarii funt^quL
buspraepoOta eftnoca aduerbiian!ipIificatiui,de->
€iv,centiesy milUes, H«c aduerbia naturam nomi*
num rubftantiuonim induunt ^cceflione aut arti*
culi , vt htfc Decies^ aut |
vt Decies ple-
numt decies laxum, decies dtnpTum decies fefter- '

'
tium. Nam , vt oftendimus ,/eBertium eft adie-
iliuum. Valerius libro ix ; Q^deeem arbufcula-
rum vmhram tricies feJiertii fummd compenjas^,
Suetonius QxCaLtc:SexagiesfeBertio margaritum ’

mercatus eTi. Seneca ; Claudius Cafar centies fe-

fiertio canauitvno Cornelius Nepos in Atti-
co: Vt neque infeBertio viciesj quod a patre accepe»
rat , parum fe ppkndide gcfferit : neque in feBertio \

centies affluentius vixerit. Seneca De beneficiis

'

x I X I) cap.xxxvi, S^ertio centies oHurgandus Jim,

Idem ad Heluiam : Quorum PantomimafeBertio
decies nubunt. Ifta autem quae per amplificatio-,
nem cnunciantur , intelligenda funt de feftertiis,
nili fpeciatim denarii nomen adiiciatur. Plutar-
chus in Antonio;'^;' p\»r tiiI c^ihd^ %%9-
 DB ftB NVMMARIA* 77
in 39 nv> V^eifteuoi A £ K I £ S 3Eje^vM. vi-
JhQnPeu.
ginti quinque myriadcs quadruplicata funt de-
cies centena millia feftertium. Quum tam clare
id a Plutarcho feriptum fit, vir tamen do(ftiflimUs
Othomanus negat DeciBs de feftertiis intclligen-

,dum. Quod quia mani fefto non con-

falfumeft,
futabo. Idem dodus vir collegit magnam filuam
ampliflimac huius fummae ; vbi maior pars redi-
fgenda ad variationes cafiiura ^ quas iple quum in-
telligeret, non pofuit tamen j ciuam feJlertium in
^cnitiuo plurali pro/eBertii aut jefiertio legit,
i
Hasc ledor ftudiofus corrigat, vt in illo Suetonii
in Iulio,L. Sexagies margaritum mercatus ei?.
Othomanus feftertium: nos se.iofefiertio.
\
Sic Philippica fecunda iSyn^raptia hs centies per
\
legatos viros ttonos , fed timidos, ^ imperitos yjtne
Sextii, f ne telicjuorum hojpttum Regis finientia,
'.
fatkt ingynacech. Rurfus idem dodus vir hic lege-
lezfiffertium .*nos fistertii. Apud Velleium do
C. Curione: An accepto centits hs fecerit. An hic
^icetaccepitr centies feftertium-, non fiftertiol Nu-
ga Quis ferat ita loqiientem? Adducit poftea lo-
.

cum ex Capitolino , vbi mendum inligne odora-

tus non eft: Omne autem conuiuium aftimatum di^
citur fexagies centenis millibus fiflertium. Quo d
quid qui Latine fciunt,non intelligent. Legen-
fit,

dum enim fexagies centies millies feflertio. Retro

ratio concepta eft , more Graecorum , &
Hebraeo-
i
rum ; quum prifei Romani ita diduri fuHIenr,
millies centies fexagefes fiftertio* Negari non po-
j

i
tcft hanc ledionem ab erudito viro intelledam

non fuiile. Locum cx ii 1 1 Hiftoria Taciti addu-

cit Othomanus
,
vbi mendum tollendum eft:
Qimm
 ^ ^ _ , > .
.

7S ir-osEPtir scAtitfiJlt
Q^m ex junere Reip. ruptis confularibus JpoUti
feptuagiesfeFfertioJignatus , ^facerdotiofulgens
Vbi dubio legimus , feptuagies feFiertio
fine vllo
faginatus, Dodbiflirnus vir pofueiat aignatusi Sed
neque confultius in Sueronii Vefpaftano x rx, Vt
audiit tts centies iX^emn illuintefpr^aru»j^i?er-
tium centies ft2L vt feifertium fic genitiuus pluirsi
lis. Quii enim Latine intelljgens dixerit centies

milliafeFiertiumf Grammatica patitur centies mil-

/e, vfas non admifit. Quis dubitare poffir ibi le- ,

gendumfefiertUs centum? Idem error apud Gice**

ronera ad Atticum lib» i'i Epift. xx ; Diodorui
.

mortuus eft, reliquit nobis fortajfe centies le-

gendum enim centumi id eft, leftertia centum.

Minus adruitur illud Suetonii inGalba.* L#W»
mortua teflamento pane ditatm efi. bs nanqrquip^
genties,quum pracipuum inter legatarios hahuijjett
quia notatdjnonperfripta erat fumma, herede Ti^
berio legatum ad quingenta reuocante , ne hoc qui^
dem accepit» Locus eft luculentus , & cx iis qua ,
:

fupra adduximus , facilis explicatu. Liuia feri-

pleratHS loo p&itCiPiTO. Diuinandumeft^vtrum
hxnotx quingenties fefiertium i an quingenta
flertia defigrient. Hiric Tiberius anfam circum-
fcribendi^gatariicaptauk, quod interpretatio ia ^

notis ambigua eft, eodem modo, quo Epiftola v

lib.VI ad Att, Sgo tua gratulatione commotusi
quod ad me pridemfcripferas velle te bene euenirCi
;

quod de CraJJh dofHum emijfem. Emi eam ipfim do^

mum XXXV. Paulus Manutius male eam fum-
mam interpretatur. Incertum virum tricies quin^
quiesfeFiertio, zn triginta quinque feflertiis. VeU ;

kiuslib. II. Mandetur deinde memoria fesieritat^

iudiciorum.'
 ,
, d’e RB NVMMARlAr 7^
hidiclorum : Qffjppc
Cato Confutaris , A£. Ca^
tonis nepos y Africanifor orisfilimyrcpetundarum ex
Afacedonia damnatm eJiyCjH^m lis eius i jii m. ajiu-
maretur. Nemo nbti videt ex 'toateites faciendum
ei HS. Sed quatmrmillibmfeflertiorumy an fefier-
tioquater millies legendum, dubitari polIic. Apud
Ciceronem in Verrinisxvi 1 1 w. non 1 1 1 1 m. le«
gimus. quum de hac re bis loqueretur. At vir
eruditus in Suetonii Galba ait a Liuio in tefta-
mento fcriptum fuifle iis qving. C^ui&vnquam
jra feripfit ,, vt quum notuhs lopoflit quingentx
deijgnare, id pluribus literis, truncata vocc, qu6-
modo nemo vmquam (cripfit , mallet exponere?
Manifeftum eft eum errare, vun illo ex Verrina
I

I J1 1 S.efiertiHm vndeciis numerata ejfe. probat

.

hanc le^ioiiem 4 veterem qute »^/»errff«wreti-

j

'
nebat, damnat. Nos contra. Idem non multo pofi:
vtramque lectionem probat, nos negamus vnde-
eies fefiertium nummum^ item vndecies numerata
X.atinuro efle. Hoc indignum taru djierto viro.
Concludimus igitur , Decies , cei)ties,niiUies,&
omnia cius formje amplificatiwa Omnium cafuum
articulos & omnium adiedliiioru cafus recepifle.
,

Hoc decies, huius decies.decies ampluideciesam-

pli,decics ampIo.Sie decies fcfterrio^decies fefter-
tii. &, toties feftertio, toties ieftertii.
Seneca Epift.
xcv: Et toties tamenfeflertio. OfUiciales cana firtif
(imis viris conflit er mt. Ita habent feripti codices,
antequam Mureti editio prodiret; qui,niii
editi
j

fallor, audor eft iftius mutationis. Atqui Seneca

I

toties feflerth dixit ideft tam immani fumma.

, ,

Neque profc<fto cauftk erat , cur aut Muretus le-

<ftionem mutaret
,
aut alii do6ti dc ea dubitare &
velitari
to lOSEPHX SCAUGERI
velitari nondum definanr. Sed confiderandiun
fuit, quod dixi , haec adUerbia amplificatiuae^fe
nomina fubftantiua , & propterea centies fejier^
dici pofle , quod feflertmnt {\izdicO:m}xm,
Cnariuus: Necflatim centies nummniH Scere popr
fumtis i fed centies feSiertium, VerUfime quidem
ille, fed caulis non apponit, aut ne fciuit. Nefcit

enim,aut non aducrtic.y^er^i^ efle adiecStiuum,

At ille putat effe genitiuum pluralem , vt num^
tntem. Miratur igitur^quod quum dicatur centies
{cftertium, nondicatur tamen centies nummum.
Non igitur dicimus accepto decies 'nummum ncr
que acceptis decies fefiertium. Haec enim barbara
lunt, Efto haec regula;Numquam genitiuqm cun>
amplificatiUis iungi , Non enim dicimus centies^
nummum i vt redte fnonet Ghatifius , Varro. &
Praeterea Numquam amplificatiua pluraliter
:

cnunciari. Non ehira dicimus h^c deeiesy hac cen^

ties. in Verrina Hinc hl quaterdkies PiTa-^
1 1 1 .

dio numerata, feribendum ,

numeratum. Gellius;
lib. P SuHUy qui tum rem eraty mutua l lS*
.

vicies tacite accepit Imo mutuum. Sed infinita

extant paflim apud audores multitudinis nume-
ro fcripta,quae ad fingularem numerum reftitnen-
da funt. Satis efl: attentum ledorem monuille. Li-,
uius lib, xt. Sefiertium nummum quater vicies-

ahiiseflexaEium. Tollatur enim

cx Charifio intellexifti , non dici decies riummum,\
Apud eundem xli, X pondo auri argenti ad
Jummamfejiertium decies in ararium retulit . Le*
gendum fefiertih Apud Senedam nondum locus?
.
animaduerfus eft Qu«ft. cap. xvi r Hunc diui-
i’.

temAuarum fejiertium milliesieruum* Legendum'

fefiertii,.
 DE RB ilVivlMARTA^,
feBertiL. Tacitus : Bis & vicies mille Ltsdonatio-
mbpcs Neroejfaderat. Sciibendum j

Martialis propter verfum, licen-

tia poetica dixit decies centum, millia. In loluta
oratione cffet decies centena.
Si dederint fuperi decies mihi millia centunt,
Solinus amplificatiuam fummam amplum fefter-

tiurn vocauir ,
cap. xu Denique hafhjci reliquias
amplo feBertio Pergameni compararunt AmphiiTi
fefiertium putamus elTe E>£cies. quod Horatius
vocauit, (olidum. , r , .

Scilicet vt decies filidum exorberef. •=**

eaenim cft ampla fiimma. Non enim eft n,ura*
mus,vt placet dodtiffirno Tumebo, fed numerus,
«9po/c-^. Budaeus, non femel perftriUgiteos qui
cenlenr n.feBertmm e(Te re£lurn,aut quait.um ca-f
fum, quum, inquit , is (It genitiuuSi^^ Notandum
vero,quod (lipra monuimus, tam, (iruplan?» quam
amplam fummam ,
,
lifclem notis concipi (blitum
fui(re*,vt quia ciT.ox in ambiguo l,ebtionis commit-
ti pollet j,magna attentione opus fuerit: quemad-
modum jVidimus inrtelfarnento Liuia apud Sue-
tpnium.^Galba, Legimus. it;iqne apud Plinium.*
fB Gange amne, oB.ioqueeiustquo fetn eornmlOcea-
num effindit, per Indiam Parthicnemqwelad Ad)-
-

xiandronvrbem Sy ria i 'in Ijjicojinu ppjitam 1 1 1

j^.xv pfijfuum , decem ^nouem. Ms-rti^nus. .Ca-
pella l^,c,.vt folet, ex Plinio e??rcribens nonnotis,
led perlbriptis v.etbis , ita.txtuUt :
quinquagies bie
centena quindecim millia. Tameti ex Plinio ,t«, cen-
tena non po(Tunt etui.,-nifi per inteq:>retationem*
Rurdis apud eundem; Latitudo auf em terra d
t ad Septentrimem dimidio Jeremi-
meridiano/ttu
f nor
 rOSEPHI SCALIi&Eil
hor colligitur li 1 1 1 m. lxi i . polsumus inrerprc-
taii Quinquaginta quatuoc millia paflum, (exa-
ginta duol. Sed Maitiantis amplificatiue ;

quagies quater centena fexaginta duo mrttid. Pli-

nius: Euroga i^Ethenodorus, dtquC
Jfidorpu a Tanai,ad Gades, lxxx 1 1 . xc i i 1 1 . Puca-
rit aliquis eiTc oftaginra duo millia nonaginta
quatuor. Martianiis : OHogies bis centena nona-
ginta quamor. fcilicet, millia pafsura. Itaque qui
huic dubio occurrere volebant , fimplicem fiim-
inam addito n. fciibebant hs. v, in. fe^ertiis
quinque nummum, hs. v.^\xicvi\e:^ feJlertio quin-
quies. Quod autem attulimus de amplificatiuis
adttetbii^ per Omnes cafus vfurpatis, id fecimus;
non quia nemo id aduerterit , aduerterunt enim
'Budjeus,& Othomanus,alii, fed quia vterque, ac
jprsefertim Othomanus ; non raro in Hs , quie ad-
ducunt, tcftimoniis peccarunt, quorum quadam
fuperius corfeximus. Sic apud Liuiunri iib.xLV,
hodie editum cft ; X pondo aun argenti adfum- ^
marh Jeffertium decies in ararium retulit. Vbi ..

idem do<5:us vir non vidit legendum eifeiy?/?er-

,

r«,vtinillo Annalis 1 1 apud Tacitum ; Inleblusa

diuo 9y^ui^uPto liberalituie decies ns. putat fefier-
tium legendum, vbi eadem halluciriatio. Nam
j^(erf^rcripfer,atTacitus. Sedinftnita funt,qu«c
ille prsppoftere legit, vt medibcliter doK^oconfta-
•
re pbteii. Ninius de Citro lib.x ni, cap.xv j Ex-
•
iat hodie :M, Ckeronis in illa paupertate', quod
magis rnkumefi, illo auo, empta iis\. aJMiemora-i
bur C.iyffiniijeflertiovndecies, Vbi mirum lii,
jnodum Budaeus hallUcinatur,qui putauit efse ie-
ftettiis deccm,& feftertiis vndecim; MitUin vefq,
decks
 .

•
J> E R' £ N y M M A R Ar. >: 85
decies fefterxio menfam Ciceronis emptam dici a
Plinio, a Tertulliano a.utem quingentis millibus;
hoG eft dimidio, quam Plinitis dixit. cQnt}:a A finii
Galli du pio, id eft decies fefterijOj non- viidecies fe-
ftcrtio^vt perhibet Plinius. Itaque Petrus Ciaccoi-
nus Hifpanus ,
vir acri indicio-, kgebat HS.D.id
-eft ,
vtipfe interpretabatur,- ieftettiis quingentis^
5ed,hoc clset quingenties >(efterriOk qus fumma
eft immaniffima,v Sic in Vita.Peffii a vemftiffimo
Grammatico conferipta; RdiquitMrca hs, xx ma»
firori. Haud dubie imclligendum, fefter-
fiurn vicies. At fifc.riprumTuiiret HS-.xXi>N. eflcnC
ieftertiaviginw. vt, quod Ciacconusvokbat , fi

feriptum eikt hs D; n* elTent reftertia.qutngenta.

Jn ead?m yita ftatim poft; 'up daret Cornutofefier»
tia,vt quidam^dicunt^ centies. Nemo,non videt le«
.gendu cfse feftertium.r -Sic eiurdem optimi Gram-
-matici Qlofsas Vnobis.olim excerpt 2 ,in Sat<iiiT,
de Crifpino oratore; T^ojfedip^his hs. Inteliigo
^is'miUiesfeFterUHm,,> Addita notuja N,.fuiilec hia
millenafesiertia Quae quide m ,hqta n ve, teribus i

iaxis & hbris extare videtur^ ob eam caui^am ne ,

funrma fimpla pro ampja accipiatur, Aliquando

iionappotHtur.fi adie(^iiuuni*aut pattiqipium plu-
rale antecedat: vt in illo monumento; HVIC. MO-
NVMBNTQ. EX. £E(^TA« SVNT. ?

HS. VII. A. SEMPRONIO, SEVERO. Eft fimpla

fumma. :Hoc eft feftertia ftpterai, Quod fitEGA-
TVM ftriptum fuiisetjca efsct ampla fumma^nera-
pe Sefteriium fepties. Roma?jn S. Caefarii adiTi»*
perim; l, tarcivitio. l. p. pomp. etrvsco.
fVEPiCIANO. SCRlBiC. QVAESTOR. EX. TESTAMEN-
TO. D, HS. XX. Ambiguum, vtrum datum fefter-
F A tiura
§4 ibsEPHI SCAtlciERr
•tium videsjan data feftcrtia viginti. Et mulca alia
praeterea j tjuas ledori o^feruanda relinquimus*
Romae ante hortos Carpenfes procvr, trivwt* :

PROV. GAlt. tVGVDVNENSIS. NARBONENS. IT.

AQVlXANIiC. AD. SS. LX. PROC. ALEX. PELVSI.
AD %s. c. id eft ; Procuratori trium Prouincia-
rurnGalliiae,LugudancnfiSjNarbonenlis,&^Aqui*>
taniaead fefteitium iexagies. Procuratori Alexan-
driae Peliifiad feftatium centies.

t
Nvi^c exiguiirri Ipicilegium faciemus quo-
rumdam locorum feledorum apud veteres audto^
tes, qui animadiierfione opOs habent. Plinius li-

bro xxxv, eap. 'IUI. NamcjUe quum in

'Vendenda res diHraxiJfet , er Rex AttalusJexde-^
tim iibri^''€ihijfet <s^ri^tidM tabulam Scc. pro Jex^
decim libris, hgaidiim fixeentis millibus. LapfUs
facilis. ideft 11500 fcutatisSolaribus. .

Valerium Maximus lib, 1 1 1 1. cap. 1 i. Fabricius

a, Samnitibus ^ quos vniuerfos in clientela habebat,
denos kfisi cfr quinque pondo argenti ,&c.Manife-

‘fto legetidum dena aris ',

fcilicet pondo, duplum
pondus aud quam argenti, vbi Otht^anus legit
'deHies aiis, quod fupraoftendimus bamarUm-non
itadhumVilc* Minus vitiofe editio Pighiana , db-

Liuiiis lib. xxn de ludis votiuis Q^Fabii Ma-

icimi;: Eius rei cauffa ludi magni voti aris cccxxxili
‘
millihtis, triente. Mutila oratio. SctipfitLiuius:
Eim r ei taujfa ludi magni voti aris cccisxTaw mil-
libus, trecentis triginta tribus , triente. Plutarcho
audore. cuius verba : e4<cf ^mrt.ds 'Sv^wA/xaV
 RE KVMMARIA.
«r Jkto fluSTspr/wf rgtetxacrlmf Tyitfwyw
eu»K ^tctxoa-leof ^Mmrtt
Duo errores; alter libram alter Plutarchi. Plu- ;

tarchi quidem sereos nummos (7n?t/>T/W «yT/asAw-

f/«r interpretantis; Librarii» quum Plutarchus
(cripferit; iira aympitaf TfutMfteov leiiurn.
MeiS‘ay, 7fTtMMrnt «n fmiMfM nf&i*
ttixatritif

Quam
ridiculumenim', poftquam (cfter-
tiorum meminiflet, totidem denarios pro minore
fumma fubiicere / Budaeus rede fy fpedum de
mendo locum Plutarchi habuit j fed Othomani
fententia longe difcedit a vero, neque vilum ope-
ra:pretium eft qonfutarc.Contrariusettorcfteiur-

dera Plutarchi feftertios pro drachmis, accipien-

tis, Cicero pro Sexto Rofeio: Bonapatr^huwf-

ee Sexti Rofiit, fnntfixagies,. qu<n de virofor^

tijjlmo ^ clarijjltna L> Stilla duobtu mii^bia num-r

mum fefi dkit emijfe L. Chryjogonui. Plutarchus

hasc interpretans : (iyTBr ianoaro
imo Ji^thloif hoc eft «snrwxeajW
vel potius dicere debuit. Idem etror Stra-
bonis libro V. in fine ; dn vJzyo ///<»

>za^^tyv)f {u>is. Plinius lib. v.i 1 1, cap. lv i I’.

f^enijje murem 'ducentis nummis Caflinum obJl~

dente Annibale, hoo cQi, 7nH:T»Kpy p»

Plutarch.us inGamillo ; d^ip^trlul ^Utu* ipifdi»
7ipM»iMmp(ci 9 ^ mv 7 (#Ki^thiav desufiav rS»3'<rsJ)

fiep}ef/« Ko^v •mv 7AK4 ^iKiajL> «V-

‘;^h na^uexo 9,
ceteioy 70 «r«na;fcaxw»» « 7w«
Plutarchus fcripferat ; tylft^ «epjvf/x ko^a».

X/i6t< jCattplar jedpyti^

A pud Littium vi 1 1 t ffeSHga l quQ^ue eius Cam-

F 5
fanm
g(J i-osErHi scaiigeri
panm fopultu''itijpi>s pendere in Jtnguhrquotannfk
(fuere autem mille S'fexcenti ) denarios nurnmos
quadringentos quinquagenos. -Qnis non videt rl
denarios abundare-? Neque enim Liuias denarium
nummumy (cA denarium tantuna vocare fulct ; ne-^

que adhuc denarius Rom^ffgnaius erat,vtdo-

Cet Plinius,& nOs m Eufebianis.
Apud eundem libro xxx 1 1 . Tulit in triumpho
quatmr millia ^ ^quin-^
argenti denarios triginta
gentos quinquaginta. Neque piioba eft locutio, ne-

que fumma digna triumpho florentiffimis rebus

Romanis. Legendum, denarium treCenta quatuot

millia: qu&modo locutus. eft lib. xLi- Tulitinea
triumpho denarium cc<^y 1 1 millia , ^viSloriatum
IXXXV DCei I .• . . I

,
Appianus Giuilium ii.
va a>Mf , spttTiuitf p. dvd onvittKt^jhldtt

a' a&TaTo JiT^daicf t tik «A»*

fjioTrui f««r 'Lege , «nPTrtWcr/tfj

ex Suetonio in lulio , xxxvi 1 . Sic contra

aiibicr6j'r«»0ff-/'WproT8yT«i/^iA/'W. t

D ion tn Claudio 2 ’T»irVifwfof«r <r4m nxoet

J'pa;;^^ufie(£,^xe*'^Iorephus de Claudio; Aapu§
^nfokcty.oiriVTttiu^ikleui Sane Terai
«xflor non fani vntra.HylKta.i. Sed antiquarius, qui

£)ionem exfcripfit , ^ uwndpayfx pofue-

rat. Nani at eft ytude. ItaqpeijrifTii^ wJwo»
fcripfit l)ian, noii ^
Idem dixit Spartianus in Didio : Satie quutn viccr
na quina militibus promifijfetr tricena dedit,
Gicero Attico lib.^, Epift,v.
. tis xxcD
conflitui me curaturum. Lege tLS xx c i o. minima
mutatione, hoc eft, (eftertia viginti millia, f

Dio
 .

P.B RB. NVIUMARIA.

Djolib. XLi. de Ca^fare Dictatore : A*'7nylfd>n

TAHOf^snrTetKt^tKieiP ^ fwpiof i' ^

: ’Ti97A¥4Xt^miweiA^av-
f&> «
Porro pDteft vox IfAyjiS^ fine detrimento (enten-
tix abefle. quod putamus verum efie.
Apud eundem lib.LVi. Tor ^\y)miP.ofrtrl^
7sf O^^oxar/oi» Fo/uor , ^0’ h nS'tvof

^ i‘ua i(jLtmiwe^A^aiH<rl<t(

fij^rSTT» 5 TB/«F. Mendum

n.^m^^^
raanifeftum. Reponen-
dum:
xAi»f«ro/««r. ...
Cicero m Verreni : Senermm qH^dpngenttes
Acceptjje, tfiiygffo contra leges, Plut. in Cicerone»
pyrw 0 n T>ippvH3;rA^Kg^^}v'f& iCl^o/wHWFTrtcrwn^y-
KtMfCiV J^aCo?^Cuj
fJlA^af 7tl/M7eipiiP(Q^. T^to S'tH,tw 0 23(5*?

Do<5li fruftra
Jftv «’f r/fW/tw
die mendo ftifpicantur. Cicero Verrem q^uadrin-

genties quidem accepifie dixit ,

quum tamen tri-
corruptus,
cies feftertio litem ei ael^imaritpccunia
quod Graece dicitur jj^0w^/i^thoceftcauflam pro-
dere ; quo nomine ;^S«®mfi»r^/jw*^*^bcnisj>rodi-
ta. Gloffac ; T^ramricor reo ; k«5v?/nf« w ,
var(£-

SSUMV,
Tacitu^ Hiftpiia fecunda de YitelKo: TpfeaB-
j

underatw , prafentibus funeraret nr, nec longius

/ inter^
eonfultans, mutes its pauciffumis menftbus
nou|es M. lls. hoc
uertijfe creditur Deeft riota m.
eft nouies millies (eftertium. Zonaras de eadem
retTTfor dftoxaytt^ ^vo fwetciS^as fxvetAt^r
'tsritpjAWAiOf Uidi Ap-)^t «eww ^w-
Locus luculentus led
TtyA hj 7 h ^iJk>mmKivAtf eft ,

infigniter mutilus. Nam Zonaras ita icriptum re-

liquerat:
a umhiyn^ ^kooj^vo ptvttAJki
..... . .f:
j,
^
 ^
. S ^
, i ^ . ...
88 lOSEPHi se A LIGERI ,

Mutat NouieS mlilieS feftertium (unc

irinetKoa/cc(.

dcnaiii,vel,vcip{s loquitui, drachmae 1x5000000^

quae fane funtwxo^ ^“«0 (AX/etita
ti{'?rirjotMa7 eu fAvejatuv. Hoc eft, vt vulgo iogitl^
joquuniUfjRegaiiuiii Caitilieidiuir.yaut luliorum'
Pontificioiuno iiiiiliones ducemi vigiiitiquinquc;
Scutatorum raonetcC mlllioncs vigmti
in Italia ,

duo ,
quingenta
ptaeterea fcutatorum millia;
autmilliones vigmti duo fciTiis Icutarorum mo-'
neta:. Francicinumi 187/0000 fcutatorom Sola-
lorum.Tantum potuit ablumere gurges ille.
. Plutarchus in Caifaie ; o' KrtTwp rlw avy->
nKttm ffmfixiovififjMtof' «'
Ja-reum Ttif-

retKoouu ‘«^v7^\xsrfc^ htiuvam <sfjnylvcrn ToTif

cwfltAJ^wr. Legendum linC- dubio ;

irifTnMPru lAveiutu, Nam idein irt Carohe/de ea-*

dem loquens j hanc fiimmam mille ducentis
quinquaginta talentis sequat. Verba eius funt : o*
lUuTut <pa<li/i^Wk7r{<n flui elvct^uQap t etnpop
tfvipMTitoy^Mvet^oajwfimv l uvAKai^ctllQ-- fi orr©-)
htJjj<n ^Map )y iDaKocrtap , ly /rtPTmop 7 a rahelpTap.
Sane tTijAKo^eu 'priPTnnopTA (Aveuttif tpuy^fxetp , hoc
cft 7/00000- drachnia’,iunt 12 5,0 Talenta.
' Budseus , &
eum fecutus GeorgiUs Agricobj
amboeruditilTimi viri , ^Uip 6^k.toi> ex oratione-
«ToV interprc'tantui .foen.usTefquircxtum,
ideft, praeterdrichmam , lextam partem drach-
ms,n*mirum obolum;vt prsetercentefimam vfu-
ram quae eft: drachma menftriia obolus quoque
, ,

accedap.,,6<, annua vTura fil drachitiaTum x ii 1 1.

Putauit BudrBus tipgjtTBr 70)40»', ita diflurrf, quemad-

modum e^iKTep Ao>oi' apUd '

Logiftaif. E%tx.nf
di^itqr, as*, '6c Texta pars aliis ,
vc Tuut v i 1 ad vi, ^
 AS MVMMAlllA.'
At longe aliter res habet. Nam gipwT©- apud Lo-i
giftasdicitnr to iKTvr vt > to tj/-

7w^'t$ oX^.At %fiK7o< apud Daniftas didtur,noit

quod praepoiitio ^
fignificet adicd:ionem,vt apud

LogiftaSjfed quod dicitur ^etf$i^eip ^

Jlol» o^oAoiVf^ima Tfh^- Longe ita-
que diflferunt 70 g^«»7rf 79 iipiXnv yita-
fAiieitif , Igitur g?sx7©- tox©^ elt fenus in lex-
ram partem drachmae ; Latinis fextantalis yfura.
Exemplum efto 7ex©' e^roj/fTo©'. de quo infra.
hoc elt, oylo 99 fUpQ^ 7t 7S<tS'£j^(Mt, 7atd$e\or ^
Apud Cedrenumr
:
T^f &y Kmo.vrtvn t-qKh PuvKAtffUf a-tutet}Aycfy

S‘iS'aKil> ^ TOXg# 757]fC»X«£5t7» P0(Xl&fM dvi

;
S‘d$'iM, Manifeitus g^e»7 ©- tox©-. Nani
XX 1 1 1 1 Ki^Tt* funt in Solido^ quori^ TtrpctKifa-
* ‘

j
79 jf eft 70 IxToj» ipiorunit
Centciima vfura fcribebatur per inuerfum. D
Matius Volufianus : Centejtmaque comntodia y vt
vfurarHm nomine ad fortem applicareturfcilico,
id esi C auerjo eo notari.Mi^Q deprauatus locus^ ^
tamen expedita reftitutio; Centefmay qtta commo-
diy aut vfurarum nomine adfortem applicaretur^

fcilicoy id eFiy C auerfoyCo notatur y quod quum C

centumjignificaretyconuertebatur adeamfummam
cuius centejima futura erat. Et fuevnaconuenc’’
faty vnm Sicilicus -^fue pluresytot Sicilici poneban-
tur. Centefima yfuraa Graecis dicitur tokQ^ Iri
quod Drachma fit centefima pars Minae,
©- in iure Conftaniinopolitano,
lxct 7BS7 «t7
j

:
cuius exemplum in veteri infcriptione; donvm,
DEDIT. -X-V. VT. EX. VSVRIS. CENTESIMIS. EIVS,
C^VANTlIATiS. Q^AE EFFICIT. ANNVOS -X- DG.
!
5P IO$EPH,l 9CAL1QEI|.1^
VI III. KAt. OCTOBR.
1)11!. NATALI. DIVI*
AVGVSTI, £ROG£NTVR. EX. ARK. QuaC alibi Cl-
tauimus. Pcrfpicuum autem eft denarios dc eflc
cenieliraam vfuram quinque mUlm denariorum.
Quod, au,rem Volufius M?etianiis addit, fiue yna
conucnerat , vnum D fiue ficilicum fiue plures,
•

tot Sicilicos poni fplere, intplligitur de centcfima^

cenielima;, qui eil toxi^ rinart
^ «tftfTox/fljuoV. cuius
exemplum extat in veteri inicriptione Neapolita-
na: HEREDES. VERO. PATVL. DIOCL. MVLCTEN-
TVR. SORTE, VNA. CvS. ANATOCISMO. BINAE.
CENTESIMAE. VSVRAE. PROPTER. NEGLECTAM.
RELiGiqjjEM. SEPVLCHRORVM. Vidctur veio haec
yfura propria Graecorum fuilTe j& ita accipien-
dum dic locum Pomponii Atcllanar ji in Pafto-
ribus;
--^qHAtukrammcH^ decem mllU
(jrica merce^e tUico
(uratti vt occuparem, —
Nam merces eft foenus. Horatius:
Hic equinas capiti mercedet exeeat.
Nam X millia Vidoriatum funt quinque mi|lia|
denarium.quorum vnciaiium foenus annuiim,de-‘
narii dc. & rurfusiprorumDC vnciarium foenus
Romae txi i denarii. Ita (Graeca mercede , hocdV
Bini centeftma? vfurae, foenus annuum
quipquc millium denarium erit dclxx i \ denarii.
Grscam mercedem igitur inteljigimusi «mtvxi-

fjuop DCLxxii pro V. M. Nam Romani non ha-

bent quo exprimant Ergo proprium
QriEcorum,non Romanorum.
Vfurae lemillcs. nluf ^ Tadif in iurp
Conftantinopolit. 7UQ-‘ (juius te-
 Dl RB HVMMARlAr 9I
Uroonium ^xtat' in lueul^tinnimo faxo Barcind-
lenli DO. lego. dAriq^e. volo -x- vii. d.
:

QVORVM. VSVRIS. SEMISSIBVS.

iX. EDI. VOLO. ’

C^ODANNiS; SPEC^AC. PVGILVM. DlE. ItlJ.

OyvM. eadem;
ivNi. vsqj^e. at. x; cci, et.
piE. OLEVM. IN. THERMIS. PVBLIC.
EX. -X- CCi
POPVLO.. PRAEBERI. BT. TECTA. PRAESTARI. EA.
^ONDICIONE. volo. VT, LIBERTI i MEI. ITEM.
LIBBRTORVM. MEQRVMi Ll BERTARYMOVE. LI-
’berti.‘ <^os. honor. SEVIRATVS. CQNTI-
CERIT. ab. GMNIBVS,. MVNIRIBVSi - SEVIRA-
ITVS. EKCVSATI. SiNT. qvot. eiqvis. eorvm.
AT. MVNERA. VOCITVS. FVERIT. TVM- EA. -X-
|VII. D. ATii RBMP. TARRAC. transferri,
;IVBEO. 'SVB. EADEM FORMA. SPECTACVLORVM.
Iq^OT. EDENDORVM.'" TARRACONE. Lc-
SS.' JEST.

jgatum denaria feptem, quingenti ;vt tunc loque-

bantur; id eft, denarium ieptem millia , quingen-
Iti. Seraiflis vfota irj duo membra fciila : in ccl. 6?

fc denarios, qui fiunt v na ecccL denarii, quod ve^

&
rum eft. Sed vir probicate'& dodriua irifignis
Antonius Auguftinus Arehiepifeopus Tarraco-
nenfis, quum totum boc faxum interpretaretur,
non fatis (ementiam allecatus videtur, Namdla,
quT mediocriter Latine peritus intelligit ,
quam
praepoftere^cipiilBT. tecta, praestari, voto.
,Mei>5 teftatoris haec eft, vt haec fatta teda & bona
fide piEeftentur. fubeonditione propofita , nempe
excuiatiohe ieu iratus, qua conditione deficiente,
|[ legaturo ad Remp. Tarraconenfem transferri
Lvult. Ar derdiUimus vir intellexit, quafi teftatoj:
l YoUierit liberas aedes fine mcrcedeiis praeftafi, qui
i
ad panegyrin illam fe conferrent, quae ccrccm,a-
i
.
i.
.
-
•
gna;
 10SE)PH"I SQAtlGBK.1
gna eft hallucinatio. Minus allecutusedlenteni*]
tjam eorum: c^os. honoa.. seviratvs. con--
TiGBRiT. Ea inquam ne minimum quidem alie-,
cutuseft. Horum enina fententia eft i Ad quos ex
ordine contigerit, vt Seuii|Augullales fiant, quia:
per orbem fiebant. Quos igitur contingebat ex.
ordine Seuiros Auguilaies &ri , illi hoc munus
detrectare non poterant. Teftator autem vulr,vr^
ctiamfiordo& fucceflio eos vocet ad munus feui-»
latuSj tamen eius muneris excufationem confe*
quantur. Nam honorem quidem feuiratus eos
recufare non ex fucccilione ad illud
vult, quoties
vocabuntur ab oneribus cxcufari. Sumptus
,'fcd

enim magnos eos , qui feuiratu AuguftaliratiS:

fungerentur , fuflinere reflatur Kapue ex tefta-
mCnto M. Megonii. in quo teftaior Reipublica?
Petilinorum vineam fuam legat, vt ex femiffibus
vfuris eius Auguflales facilius onera fun^ionis
fuae fuflerre pomnt. q^od. ipsvm. ad, ytili-
TATEM. REIP. N. PERTINERE. EXISTI MAY 1 «
y, ACILI VS. SYBITYRIS. ONYS. AVCYSTAL ita-
tis. DVM. HOC. COMMODYM. ANTE. OCYLOS.
HABENT. Afihi: P. DECJMIVS. P. X. EROS. ME-
RVLA. MEDICVS. CLINICVS. ChIrVRGVS. OCV-
XARivs. Vi. vir. hic. pro. seviratv. in;.
RBMF. dedit, hs. oo 00. Vidcmut hic pro fc-
uiratu collata hs m Illud vero leuiufculum
videbitur, quod dicam , mihi vero praetereundum
non videturobid, quod quum leuiflimura fir,
t^nto viro anfam errandi dederit. In inferiptionis
initio eft atlectvs. ab. Ante, qiiod cjft ideni
quod ante, vt inante apud Propet^
fium nihil aliud eft, quam 4»re.Rauennae faxum:
 'bs iCB
AB. ANTE. ALfAM. PONAT. Idcft«e;;9>
Romana : fvndi. hvivs.
fUiter in infcriptionc
DOMI NVS. INFANS. IIlC. lACET. SIMILIS. DEO»
HVNC. ABANTE. OCVtIS. PARENTIS. RAPVE-
kvNT. nVmphae. NamibieRiquodBibiiis Grae-
tis,& Nouo Teftamento &o btiiimf, 5Sw®©fl*»5rif,
Sunt & alii ab illo maximo viro aliud agente cx-
jpofita,qua: fibens omitto. Plinius autem iib.xii it
de vini generibus loquens vfurara remiflem ciui-
lem, ac modicam vocat. Sed Vetuftiflima vidctuc
fapud Atticos fiue fextant alis. quum obo-
li us menftruus in minam datur. Nam ideo veteres
lAttici gCoA^s•i^TZu; foeneratorem vocauerunt ^ quia
jprima vfura fuit £^fw»r©- Aliud ex-
jcmplum femiflis vfurje in faxo Ferentino; Hic. ex.
(s. FVNDOS. CEPONIAN. BT. ROIANVM. EP.
C.

[Mamian. jsr. pRAtVM.,,EX. osco; AB. .iu P.

filEDEM. LLS. lix. M. N. t TTNAViT, R.P. RED*
ibiD. EX. tjVORVM. BEDDITV. de. LLS. iv. M.
‘CC. C^VOD. annis. VI. ib. MAI. DIE. NATAL.
fisVO. PERPEt. DARETVR. PRAESENT, MVNICIP,
ET. iNCOt. Et. MVLIERIB. CRVStVt. P. I, &C,
?Nam iMi;it. cc. lls funt manifefto (emiffis
vfura ixx millium feftertium. In luculentiffimo
j

imoniraento, quodextai Bergomf in aede S. Benc-

ididli. Ex vfuris legati iis c. N-. TeftarOr vult cro-
jgari-x-cce inter praelentcs ; deinde intetipropin-
iqUos -X- Dcdt &
tempore 'parentaliorum -x- cc.
|& in coronas Summa denarii mccc. Ad Ic-
vfuras dellint cc denarii. Nam hs c m.
jxniiles

^el,quod idem cft,-x- XXV. M. dant IcmilTium vfu-

^arum nomine *x- m d. Illud vero quis intclligic
j^iieodeu]; marraorej scholae, vbxillaiuor.
i LARGI-
5^ tosti* HI SCAtlGERI
XARGITVS^ fiST. LLS- XXXX.i Kt E<. jCVlVJ:
SVMMAE..RED1TV. CiyODANNlS. DIE. SS NAf
.TAtiS» BlVS.-ANTEi^STAlVAM. tECTlSF, EX» «>X<

CGJL.PONANT., SPORT. tX- CCX. INTER- PRAE*

SENT. SIBI. DIVIO. Rcdirus., fiuc coiDmodumi,
autvCura bs. xl. mi Ll. idefl; Denariorum -m aii
cflecct- &
ccL -x- id eft, quingentos, denarios.
Atqui quingenti.denariiefl: dimidium totius lor»
tis-Quae. hasceft vfucaJ vt c de^nti.? \ t v..

iTay5‘aQ^ apud DetUofthenem cxpoiiitui

ab Harp ocratione &Suida , qu um x res obol prc i

tctradrachmo tccneratorl damur. In Mina (uni

tetradrachma xxv„pioindc in minam redeunt fcs;
Dccarod oboU txxvy quod eft 6’Tari'o#r tJjj fit£f
0(5i:auaparsMin*e,quemadraodum triobolum ei
oitauapars tetsadcachmi. Quqd fi vfiira qft meu
ftrua,anno.vertentc fornus aequatur drachmis ct
Eft autem nauticum fccnus. Q^ate viia rnina^qu^i
in fortem daraerat » fefqui minam commodi li|

crabicur. Ita pro vua mina ,

duae,cum. femiile fco.

ncratori reftuuentur.quum nauis ex negotiationi

. ledierir. Sed non ita eft. Nauticum foenus era
diarium, non menftruum;. item t« iToyioofin mi
nam dabatur ^ non in Itaque in fin
gulas minas affnui debebantur oboli m lxxx, qus
erant drachmae cixxx. Xenophon <afei

538, 43 .
^ ^
pt /urett ww
TJK9t \mm(A'^oy «i/tw TetotC^Kop nfti^

^ i*4> <er ‘Trim « i-rriTetT^t

£x decem minis capientem .triobolum diurnun

ait lucrifacere quintam partem fortis. Et fan
9LXXX drachmae funt quinta pars decem mina
ium,&priEteraa -|’ Sed verum uon eft, qi^od ai
^ cafder
 PE i^.E NVJ^rM^RlA.
fc'aI3cm cExxx drachmas cfse piusquatn tertiam
partem quinque minarum. Hoc verum erat, fi
fctxxx cilei plusquam tertia pars ^i).
Taxtfj W?9fe<7(^. Trientale foenus, duo oboli
menftrui. Ifeiis I^kx6(hai(
ih7$iTtii{ : fexcentis drachmis trientalifceno-
re occftpatis :
annua: xxi iii drachmae.
qiite fiunt

Tp/W fjcfitrorjjf in Ime Conftantinopolitano.

yfu iie tieis alis, qui tox^ in Iu rc
exemplu habes I.xxvi. D.Man-
OrierifaTi elicitur,
dati. roMv wdsvf fMth iCo\llt rlasapc^.
quaterni oboli menftrui in miham". ofteni dena«i
annui in minam.
V yfuraedextan calis'. qui potefl: dici

JBt7^, exemplum extk in lapide agri Bergomatis.

M. CAR^ASVS. PATIENS. DEbjt* XXX. ET. PRO-
EVNDJ. de. VSVRIS -X- ill. QVOT. SI. IVVEN-
TATES. IIVS, neglexerint. Pii. io. El VS. R B»
TERE. DEBEBVNT. XXX. AVT»-^tQ3niU^BRES.
PVERiT. Intelligcre debemus triginta dqaana,
hoc eft triginta millia denarium, qus parkmt tria '

dcnaria,id eft tria millia deriarium . qiiod manife-

fto eft: Feeiius dextantalc. Mam i^uae ratio eft Gch*
tum ad decem, eadem eft triginta millium ad ma
millia. .

V farg fefqiia lterag . hoc eft xVi ii -in c. C?-

jhorTx^ii. Nicenus vocat Upi/o^lag dmiTNn Itefn
'
Canon Ilii Laod. .

IriCdIledIancisGrunerranisihxc.iJ, Qvii ns.

XI i , REIPVBtiCAE. 1 VLIENSI VM. QVOD. At). HS
XXXX. VSSVRrS; PBRDVCERETVR. rESTAM^MTO,
REtiQv^iT. yult teftatortandiu penes Remp. Ic-
gatuih confiftergji quo ad eii vlmisi fors, quae craC
 tOS£«.HI SCALIGERI
X1 feftcrtia
,
perucniat ad xl feftcrcia. Ponamus
XI 1 (eftertia vndario fenori locata, xii millia fe.r
ftertium funt 1 1 1 milliadenarium;& XLmilliafc;-»
funt decem milliadenariu. Ita Refpubli-
ftertittra

ca hoc ca(u lucrabitur v 1 millia denariu. V fura

vero annua cei>tej(ima duodecim millium fefterr
tium funt denarii ccclx, quiin vi i millia dena-
rium diftribiiti dabunt annos xix, dies luhanos
jGLXii. s. Tot annos & tot dies legatum manebit
.penes Rempublicam:& poftea ad iTer^ej^redibit;,
autad quosteftatpi' id pertinete voluerit. Et ho^
quidem in vnciario fenore. Aliter dicendum , fi
ali« vfuraj fuerint ; quod & puero patet.
Apud Senecam de ira iir cap. xxxv. mentio
millefimtE vfurs, quae eft decima par?~ce:ntefi-
mae. hoc eft A £ In decem menfibus. dra-
chma. ^ ^
‘

jnteftamento .Gr^co tabulae marmoreae , quf

ex tat,
Npa po Y,FJ
t iAI A
i . KAI. AIAK02IA. AEl-
NAPIA. Aicc Denarii legantur» aut conlHtuuntur
TuTtutelam facrorum quorundam. Eorum MqCj
deuariorum fenus eft AEINaPIa. AiakqsiA. .

nENTHKoi^TA< ccL Denarii, quod immanp

;

fenus eft. Sunt enim ^AKOi annui deni in drach-

mam, fine denarium. Nam ccl denarii funt -yx^

wi X 11 M. -At^fots funt denarii Mcc. Er go deni

aereoli,fiue denarwn^vr^^
pterea & qui a debj-
toribusnomine vfurae cpUigebant, mentio fitifi

eadem eleganti tabula : Th{ o o< aiPH^dir

Vclleius feribit Icftcrtium fepties millies depo

 CS HBNVMMiUUA. ^7
fjtUm JtC. Cacfarca^sdemOpis occupatum ab
Antonio. Idem Cicero non fcmcl obiicit Anto-
nio in Philippicis. Plararchus ridicirleeam fum-
mam interpretatur 7i7fetx4f(/MctTA/ieufmin Anto-
nio; h’ti yuxm Ku^Tufpin rd «^«5»
jyiTSdlTO oC?< cn o/K/etf
,
Hf hijfif Tti avfintfT*
TiTgetxj^hlaf 7«^«ii^7»r.In Cicerone dntit t/iv^

taM<r/<t4 (xvetdS^at- Prior fumma funt 24000000

drachmas, pofterior 2500O000. Vtraque immane
quantum feftertium fepties millies excedit, quae
fiinttantum 17500000 drachma. hoccfl:<0^/Ai<c
l¥Hu%oei€ Ui^/iTftXtfTeeAixrrtf, nempe Scu-
tatorum Franciae Solatorum millionesduo , miU

lia quadringenta quinquaginta odo, trecenti triJ

ginta tres, cum triente.
Suetonius Caligula xxx v r i, in (ine; Totumque
illud Tiberii Ctzfaris vicies acfepties millies lls non
toto vertente anno abfumpft . Sunt feftertii
270oooooooldenarii 67JOOOooo.hoc eft i^nxafrn-
uSatKi^lhieu oriVTctKooiat (AvetetJ^t, Millioncs quin-
que, lexcenta viginti quinque millia Scutatorum
Francias Solatorum, vel wb?» fjLuetd^tt fJivodJhiP,
injctKt^iMett f oriPTitMoiat. Apud Dionem lviii :
UiPTi ^ujjfiVE(et^tt{ fjtvetd^ettt wirTrtXOfiT/tff 19 crVT<«-
d< »Tff« , oKTeln, ^ criVT«e»o-
dtpdp liH U ro TglrofimtftifQ*
Jt ojjT^tpTt AiuiwnP.Pnor lumma concordaret cum
Suetonio , fipro TtrT«cx/^<A/«w legeretur
/Jett. Idem error a nobis animaduerfus in Plutar-
chi Caefare. vbi virrAxictat frinUxorra perperam
pro TftrTnMrTrtexcufum eft.

Martialis : zyfmphoravigejfi, modius datur are

quaterno. id eft. Amphora quinis feftertiis, mo-
G dius
 98 XOSEPHI SCALIOERI
dius fingulo datur. Duo hic n)iramur.pi‘ius,quo(l
quum podk dicere ajje quaternoy maluit dicere
are <^uaterno ,
quum xs nunquam nummu vnum
fignificer, fed ftipera Sc collectionem; nfequc poC-
fiidiciare^f^aterno y vt neque dicimus pecunia
quaterna. Dcinde^quod tanta vilitas annome fue-
rit, vt modius quaternis aflibus, id eft nummo
fe*.
ftertio, daretur.
In Panegyrico Eugenii * de Masnianis Schola-
ium Auguftodun. Salarium me liheralijfimi Prifi-^
cipesexhuiut Reip, virihmin sexcentis millibus
nummum accipere iujferunt : non quod non amplius

tribuerecommodis meis vellentem quem multo ma-

iora tam prius, quampoftea, pramia contulerunt
Sedvt T3RCENA tUa fiiiertia, qua Jacr a memoria
magiHer acceperam, in honore priuatt huius magi-
fierii addita pari firte geminarent. Sexcenta (e- I
ftertia funt centum quinquaginta denarium mil-
lia. qui funt Solati foiidi duodecim millia quin-
genti, An credemus ftipendium magiftri fuille?
Herodotus libro iti, 12.6, 11^, numerans tri-
buta , quae a gentibus Dario pendebantur * totum
regnum Perfariim tis nfjdsK diuidit, in praefedtu-
ras XX. ex nouem & decem illis prjEfeCturis, fecun-
dum dinumerationem eius,confurgunt vii m. dc.
quae ipfe dicit dic IX M. D.XL. Rurlus ex cccix la- -

lentis fcobis feu ramenti auri terdecies multipli-

catisconfurgere Talenta argenti iiii m. dc. lxxx.
quod verum eft. quae cum i x m dcxl compofita
fiunt X I II I M.cc XX Talenta argenti. Atqui ille di»
cit efte XI n I M. D. Lx. Ita nihil prorfus certi cx
cius rationibus elicipoteft. Nam fueruntrantum
talenta XII M.cc. ixxx aureorum Solatorum
73(J8ooo.}
 1)E RE NVMMARlA*
deprehehdiintis illura'
75^8000.) In tnulds aliis

hallucirtari.
DbinusCralfi viii Confularis empta cftaCi-
c€tone tricies quinquies fcftettio. hoc eft fcutis
I
Solatis Francicis7201 p profedio imma-

j
nis fumma cft. Paulus Manutius Epiftola v i Gic^ .

lib.v. exponit eam fummam centum qUinqUc

1
(cutatoriim millibus Quid habebat in animo
.

1 Manutius, quum ea fcriberetf

iBxvetufto Cbdice Bibliothecae Budenfis proJ
dUcit virdodFiiT.Ioachimus Camerarius Matthaei
xici. H* rlw Hyyittv
I

ov(i(Jut,<nv aurtuu

iyyleK S3T>?£^ iKsc A6<^» «0« to ^vyit retf

vd^d^y)'ett taoppoiTHy , Ytfjtlntdi rm ^yy'iAi l» UuTiput

7t)l{ fii^icrtv ^ribifJtkvH, oStF tm ia-oppomi r
rtw w ^1/7» i<roTTrrA, St<«7«p «T6»Xi»3»f. d 0 5aT»if
>tyy(et^ % ffiKKnf ^yo» rTisAiP Jj
to ^iJt\ov,o ^^9
^fiiavT^ ^anpQ^i Titcipny Ttif^yytuf »» tn ^
AtT^si» * o\m {JLtAi ^ S'UaToy, oyhor 7iit

77£T/^ i^ufloCoxi^, 3^iA<a/<-

^
aproj», M ^Ttpof 7t OC?f lEpOiJBXV-

pto/j c# ttJ el Ktp/uaTisni cRafi/^orro, oi xoiXj/pMro/ xoA-

Ai/6/S«} »V keCTi^i-4^9 0 o/ T/KEf

,

Tojf i? icst-

XsVtX©- c/)e6T3 jl)p/l(TBT87lTy?9a<e<Vrrt s;^K

Sveu ;i^tfej7P«eT/ rf oAxf , S

auiiv <A;rap/af\if^5vr ^ ^Itoa^/op

daretpia
^ J)'
^^fpipufoy eipyvpioy,

I «t>o£5?f «r «tfTor « x<!t;i^ror , » t/

ftuf^di^ovut tJ xoMuC/r«To/<*7»tff>wp/oi',
aWTo «< ^fei^VlVTet |S£jr;i^v- 'rtTrt «Totu»
[ J
«T* sJJ »0?^wCi'^«F.

G z

i
 100 lOSEPHI SCALIOEiU
Xju Ki^f^ariccu K^Koj^vSts-eu ot Tfatrt^^,
Exagiura.Inde^^^/opro minuta moneta cuius
Polus Venetus &
ahi Itinerarii libri meminerunt.
Gloflae; 0*fpeufiXfi) toxo/. W lx«Tdr«( Tf/nff- Vfurce
pupillares, puto obolos viii mcnftruos. Com-
ppfitus eft,cnira hicrw©- £» 7kit 4 rlm
iKUTOTtif,
yellciusdcC. Curione: ffic primo pro Vom^
peiip^rtibits ^idefty
vt tunc habebatur pro 5^-
,
publicaf moxfimulatione contra ^cmpeium Ca»
firem.Jed animo pro Cafarejletit, Idgratk^, anac^
cepto centies hs fecerit , vt accepimus in
, medio re»
lincfuimm. At Valerius Maximus lib. ix, cap.i,
fedlione VI fexcenties feBertium, non centies.
Quin etiam turbat Seruiusvi. .£ne*id, vendidit
HIC A v*o PATRIAM. Etiam, inc^uix, h £c Uc etge»
neraliter dicantur , habeiA tamen Jpecialitatem, 1

Nam LaBhenes Olynthum Philippo vendidit :Cu»

^io Cafdrivigintifeptem millibusJeBertiis Romam,
Locus perplexus, vnde extricare me non poiliim.
Heautontimorumeno Ad. Scena iii, m.
Jluicdrachmarum hs.c argenti fnille dederat mu»
tuum. Infra; PoB daturum mille nummum.
Denarius vetus Romanus fuit fere ixxx fpelta»
rum j quot vetus Drachma Attica quam Solon
,
quadrante imminuit. Compara cum Tetradrach-
mis T. Liuii.
Paracharax imum apud Caffianum legitur, ad-
lediuura, (vt Parach araximum numifma.
) pr^
quo Ciacconius legit paracharachmum , collar. i.
c^p^xx.%xi.xxii,paracharaximumnumijma. At
Ciacconius paracharagmon ; & parachara^mie. v,

niale. eft adulteratio inoneiat,n*o au-

tem
 bs RH NVMMARIA. lot
temtboneta Legitur apud Origenem Ho-
falfa.

mil.iii. inLeuit.Sc Homil, iii. inPfalm. xxxvi.

Pecunia extra monetamfirmat a, hoc
yjgoMTM Ciacconius putat inGr^-
co fuifle intellexit, quid fit

^^oneta, PriEterca nummus poteft cudi extra

monetam bonus, & non Mo-

neta tria fignificat;r»«f>yfoxoT«oy, vthic. tox*^
luuenali. Hieronym, ad Miner. & Ale.
xandrum Vtfi
; nummus adulter eSi &figu-‘
quis ,

ram Cdfiiris non habet , nec fignatus eH monita

publica, reprobetur, exemplar Plinio lib. 5 j.cap.g:
Palfid. denarii (periatur exemplar Jcmo cft num-
mtwipfc# .V

F X !* I s»
 --
r

RERVM ET VERBORVM
MEMORABILIVM
I N D '
'
E X,
A. Aoske^v! Grxcfs femper neutr®
^eaetc x i
A B-A.N T E, «7’ ^uTntV 9 5 Aflarium. vide Quadrant*
Achaica moheu 4^ AflTarius.adiedtiuum. 1 il imel-
,
pecuniam non habe- ligitur, nummus .11
re . iz AlTes decem in argenteo num-
eyttJjiof qiiod plu> cft, mOjfeU denario. 8 j* poftci
,
ahundaiis z» fedecim 8 j-

Adulteratio nummorum 1 0 o . Afies duo cum dimidio , fefter-

jtgj}itetita mdheca feokiefta irUiij tios: poftcaquacuor 8 j
Coririrhiaci j ^7 AITcs gtauCs &
leuet nulli , ira
•Agineticus oholus ? proprie di^ii J o
i-Ercoli,ftips,^AK./«. j8. idem jts.proalTe. ii. 8c omnis ratio
qui 96. denipariunt nummaria Aris nomine ap-
denarium vnum » fcenore im- pellata. II. ScdAtnum-
mani • 95 quam pro aiTe diftum 1

Asgraue } i Asquaternum,Martiali 11
y£s nuniquamj aut raro n num- Aujea , plauto , cft nummus au-
mum vnum fignificat sif reus fcu decem dtachmx ar-
A Romanis, omnis
Ahenum Scythicum
.

pecunia ii genti
,

1 fi

z f Aureus , denarius erat duplus

<L4kifi,vox Turcica, qua Gricit pondere ad denarium argbn-
sAfpro f
g teian. 40. ex vncia vna, tales
Alexandrinum talentum 4 oiim tantiira quaterni cude-
Ampli millenarii.qui 76 bantur- f4. idem aureus
Amplificatiua nuinquam plura- nummus ^ z. valorc
dift ut.
liter enunciantur 8o vigecuplus yi
^vxntuv/MS 90 Auri poteftas in re nummaria
2o ( ficpondetatia ) decupla erat
A’nw/>7itr/tev» 4^$of 20 ad argentum 1
j'

A’wvp'na-//*voc ffjf,

A‘’3ponr^<ipyje^,colleftio cet- B.
ta,non fpecies nummorum z
A'p7cetir/X9f, numeratio, qux fit “O A A A'N T I O N, FoIli's 6
^pcr nummos argenteos 5
6 ”Bei, /i/Msigpi'
y

7
A" fyjQft Befaltera ratio , folidum cum
At Romanis e(l Idlidum quid ,,
befle, vt decem ad fex ?
non folum in re nummaria, Befiaiis vfura ,
oft 0 ex centum.
fed in magnitudine quahba. 9y.
9- Biduo, prima produftl 87
Afoet nummus, tect ns cufus 4 tempus
Biluftre zy
<Af}ri ^oncta Turcita ^4
j 8 Biniones.immini
'
E^etvi).
 SCAXI6' DS KX KVMMci *ej
1)1
B£^;^w,minus iufto 2.7
D.
V
C.

inuerfumjfic Deftnota cen-

D ar H A M, VOX Arabica, ex
Grxeo ^
C *
tefimivfurx 8? Acyeixoc , poftea ,

aureus nummus , quamuis

i
omnia
m
Capita,autNauia,fcu Nauii
Caucum, calix 7 5
Graecia percuiTus i* . .

Caufara prodere 87 Daricus ad Solidum eft x/aioA/oc,

Cornelii inucntum no- &habebatfe vt uiadil. J4*
CeUi
uum , vnam fextulam denarii 5 j
idem cum ftatere aureo,
.

pollca Philippicus diebus. 2.

analogam facientis vni obolo 5

40 tales quinque(,idem quod Mi-

Attico
Centenatium, centum libr* au- na argenti, 1 . viginti drach-
6 m.is argenteis valebat 1 5
ri fignati
De, particula ptiuatiua 8
Centenionalei,nummi 64
rgxac ri- AtxttAjTfoy^ sreoli cxx:^t 1 8c
Centefima centefimx ,
minus ar-
wav,& <iv 9o triens. 9.
apud Siculos
genti ibid.
Cemici laxum ^9
Centies nummum numquam Decargvri,nummi ^
^^4
,
80 ,
eV»
8c -naxivist
dicitur
maximum
^
proeodem s 3
CcntuiTis ,
centum Decies, centies, milliei, ampl^-
apud R.omanos« 9 .

ibid. catiua: voCes, articulos om-

alTcs
TX\>vmxU J nium cafuum i cafus om-&
XuMcw, xreoli,ftips 58 nium adieftiuoruro recepe-
omnis pecunia. runt. 79. fcdipfafunt inde-
X«xju'o» Athenis
clinabilia ibid.
1 1.
XfltAwXo^'», qui 9^ Decies centies millies,fubflanti-
uefumpta 7^
Xfwwotjfolidus f 3
Decies, de feftertiii intelligen-
XfUjv 7 Philemoni J qui aliis
dum 7^
P(^i/in 7 'rfw
i 9

Decies, hoc decies 7 ,^

Xfua? TisXfWW dicendum ^ non
^uOTiu», pto nomjfmate zo Decies laxum 7^
Decies plenum 7^
Ciftophorus. ^ qualis nummus, _

46. cius ratio ad denarium, Decies , traniluit in naturam

ytviiiadxv. 46. tales fubftantiui ^9
uinquc , xquales quatuot Decies , ftint decies centena mil-
llafeftcrtium.feu viginti qua-
3 rachmis Atticis 4.8
Commodum j id quod modum tuor myriades quadruplica-
non excedit 24 ta: 77
i o Decuma pars Herculanea dift a.
Copul® fefcuncise
Coqui merces quotidiana i4
DecufTis,decem a(Tes> 9- modi-
Corinthiaca moneta eadem quae
j€ginetica 47 cum x^aiTj4S(’ apud Roma-
Corinthiacus obolus 8 nos • 1
- -4 ^
Sicuhs, taern
C®tnus,vicc(Imapars Solidi ff
quod Drachma auri , dimi-
Crafix domus quanti a Cicerone
empta 99 dium Darici V3
quod
^
^7 A^(/L.^stP^TIOC idem quod
Curtus, idem »
7JS», nummus aureus
 , .

»64 iKbSX R£tlVM M£M01t.ASI{,:vM

Dcn ens, qui nieatsjnnon ha- tclligltur nummus
bcc
1 1 . 9
8 Denarius eft pecunis argentex
Denaria (ieccm ; id eft decern nummus apud antiquo*. i
mUliadenariorum 71 poftea illud nomen pro xrea
Dftiarii ccx. funt *rcoIi fcu moneta fumptuin , vt nunc
XII M- 96 Gallis
jg
Denarii & amiqu* drachm* Denarius granorum fuit ixxm.
pondo fuit granorfi
txxxii, & panio plurium : drachma
rt hodie Iulii Pontificii j8 I.XIV granorum 41
Denarii nomen femper expri- Denarius nummus non eft vfi-
,
mendum nonfubiiuelligen-
i -tara Liuii locutio fedDcnar
,
dum,vt feftertii y6 tius tantfim g <;
Denarii nota,x. 7 o -94 Denarius vetus ad denatiumxui
Denarii Lxxxiv , qnz eft libra Pliniani habebat rationem
Romana , funtzqualet xcv i fefqualteram , vt tria ad duo.
drachmis qu* i eft libra Itali- 30. habebat pondus quatuof
ca, medica 40 fcrupulorum. 43. fpeltarum
Denarii quatuor.ftatcr 59 erat fere lxxx, quot vetus
Denarii ratio ad Ciftophorum, drachma Attica loo
Tt XV ad TUI. 46. ad drach- Denarius vigefiipa pars vncix,
mam erat fefqualtera vetuftil^ iuxta Gallos
,

6 i
fimi» temporibus; ita vt qu.a- Denarius vulgo fedccim aiiimn
tuor millia denarium Otx- erat pofterioribus temporir
quarent fex millia drachma- bus; fed mjlitibui tantum de-
rum. 48. poftej addrach- cem, in ftipendio
mam ratio fuit vt xxv ad 3j
Dcquadransjpoftea Dodran$,cu»
' xxxiijVelvtvad IV }8 quadrans deeftad duodecim.
Denarii xxiix funt tertia par»
7 -

centum drachmarum Attica- Defextans, qui fextantem non

rum J7 habet, ad complendum duo-
Denarii recentiotes granis j.xxii denarium g
pendent j 9 Deunx g
Denarii vox.pro drachrai* Fefto Dextans.pro Defextans. g. Sicu-
vfurpata 47 lum nomen
Denarii voxjfeu c/itoc^rr^rviti-
4
Ari/X4'^m',cui aliquid dceft z6
mi» temporibus pro exigua Dibufiis, deunx g
ftipe vfurpata jg o 7iA'i^, feu
Aieoigroy Ctzcis femper neutro
,
qui duplex ftipcniiiuin
genere *t.74 merebant 1 y
LhuetfiafAo!
moszreos
,
numeratio per nu- Digitus & vncia Aquitanis ho-
die pro eadem menfura s o
Denarium decem A /x^oy, i u ftu m ,conjmodu z
millia feftertium
rnillia,funt xl
f
m
9^ A(x«gptn,y, idem quod Miliarenr
Denarius a Cclfo in tot partes
f J
diuiditur , quot obolos habet
,vfura beflalis 9 3
drachma j9 Diobolura , feu triens Denarii,
Denarius ad drachmam eft vt ftipendlum diurnum militis
ofto ad feptem. 3 9,41. idem Romani '
i-6
cum drachma,tcmpotcSeueri. Awfoxoy non funt trei aflei
4X. '

triens denarii
pcoaiiiis , adiediuum. najn ia- D rUm,voK Arabie» 3 i
 X RS M y M M. I O j?
iwoTtf, Aufonio 8 Ae#t;(^^tJ;^^t>«’<a,propti 2 crat de-
I>odralis,noucnatius 8 cem drachmarum argenti i z,
Dodralij poiu$,Aufonio 8 , A»j<stp« 7io» Syra.,

Do<lrans,trcs quadiaiuei 7*8 cufanorum , & , 8c

Dodruj.nouenariu» 8 Nummus Plautinus, eadem.

Dtachma Achaica 29 17 *
riiachmaAchiua 2.6 drachmam merens»
Dtachma ifginctica. erat 6 .

obolorum Atticoru» decem,. Druiianus pe« 9

. 8 .
Ducentum millia <7
prachma Attica ad Ciftopho- Ducenturo.primSproduftA
rum fc habebat vi v ad iv , &
j

!
'
Duellum,quodpoftca Bellum 7
i
x,xxvadLX. 47 ejrat obolo- - Duet ptius,quod poftea Bes 7,
rum fex. 8 . tripla erat ad Pto- Duodenarii commoditas ,p£zla- .

lemaVcam 4i tX centenario t
$ ;

Drachma auri, decima pars Mir Duonum,quod poftea Bonum 7 >

n*; r 4. eft decem drachma- Dupondius , adief^iuum ; du.< ;

rum argenti valor tj pondium,fubftantiuum 1 1

Peaehraa &c Denarius idem Dupondius Columells, duo pe-

tempore Seueri 4i deii aut bipedalis menfura i •
Drachma granorum ixivfuit.
4 t-
Drachma infulatis eft duodecim
obolorum
rum Atticorum,
, feu fex fcriptulo-
46. talis & H feu » Grzcorum elongutn
fspe pro xfumptum ma-
Achaica ibid. gnas turbas in numeris excita-
'
pfachma Ptolemaica eft dufitii uit * *
, ^ . , .
obolorumAtticorum,fcu feti- E’'<p«e75r,TBil*TW 89
ptulus Atticus vnus 41.4^ E^focTncaojpfjVi VII advi. 88
^

Drachma Tyria, squalis Atties. E“<ftx 7vc Toxoe 88

44. E 'rrhfi tbc toxoc 5 j
prachma, feu denario- E’<wo7«/iof reaaf 89,54
rum sreotum lxxii. EumTtMf, zj
Cailiodoro ccL. ibid, EiwiTtf, idem quod Commo-
Drachma ,
ftipendi um diurnum dum Latinis 2;
militum Atticorum ij ExidCz.t^ir^cc nota ponderis.
Drachma vetiis Attica. 4 j . i o c. f4,
k Solone quadrante imminu- Exagium. loo* diuerfumab
ta 4 }»ioo Hexagio. J 4 . idem quod
t)rachma vetus ftiit granorum penfatiO ad libram.
rxxxii. } 8 recemior . txm J 4 .
'

aut Lxiv. i 9 Excurrens fummafupra cemena-

Drachmz auri duplices rxxit, riosjinmagnis numeris omit-
funt Libia aurinoum hodier- titur f ®
na 6^ F*
Dtachmx auri iimplices txxiT,
eft Marea noftra a i AS, turret
Drachmxysooooofunttalcn- F Foenus menftruum, drachma
ta I z f o. 88 vna in Minam ; annuum xir
Drachmarum pondere vtebamur drachmarumin ^4 inam. 1 7.
5 r.Tci in medieamenti j }# hocttatvndariumTocnus 17
G f
Ecenus
'to6 l»DSK RJrJ M EMORA B IlT
Fccnus nanticum e^at di^inm. HcrculaneaparSjdecama
^ 14
94 . ,
, Gallis Trei«r&4«f.
€o ,^ 7 -
Folles xri* 6o £ Tt^TOt^HV 28
Follis xcatius,qnatnor quadran* E'5«;r9y, Grxeis idem quod Sex-
y 9 tula. r 4 .fextapars SolrdubiA
,
Follit»/$«AM 7>oi' 6 E' 5 «Anj'«,pro fexta arte Li brx>
j p
Follis diuilio, apud Suidam. 6o. mira locutio 4. j
duplex duorum di- rW^T/av. 7. idemquod»>/A/.
: alter
drachmorum > alter duorum 7 idem *

minutorum. 5 6. duplum Mi-

7 ^

Exadfa,nota poderis j 4
haren(is,rexta pars, S,olidii, feu E'f'r«f,duo^^i£^T,fe^xrcoli y
tetradrachmum ^ ^ 0'xw* X
Follis xrcus Hefychio idem cum ys nota feftertii 8»
quadrante £• T'vi^fu&y^ cui aliquid fupereft.

FolliSjfaccului nummorum s ^ r'<s^'»%^atsedulii ji

T'nrs/iwejv &c ;^t/<r/or,idcm;quia
C. erat nummus auteus plerun-

O a II I T nr I pluralis con-
que. 6z. 65. nummus Con-
liantinopolitanus €tat,dtach-
traftionem Varro alii & mx ponderc> vt Solatus Ftan-
veteres non animaduerterunt. ;
cicus 6z
tVi/iTOg^y argenteum 6 j
Cenitiuut nuipquam iungituc
cura vocibus amplificatiuis. I.
80.
Grxeis, quod Latini* T A B V s s I Sjdeunx 8
Scriptulut * Infulatis moneta
4} 46
Craue xs , opponitur non figna- differt ab ab Icbjw-
ro citt&claugJiBfi»
j j
41
H. J’cBf49iof ic <V4 eaS/uar eadem.
4 X.
1_1
•* ^
&K magna llmilitudo ia
. ,

italieaMina, diuerfa ab duica,

libris manurcripeis Grx- Jf.
cif I j' ludas proditor an didrachma,an
Hxc centies,non dicitur 8o cetradrachma acceperit ) i
Hxcdeciesmon 80 dicitur
ExtS? Librx Siculx partes duo- K.
decimx dux 4
E'aT»^o6«er Grxdi cuiufuisro- &H magna dmilirpdo in
lidi Texta pars "•V libris Grxeis manuTcri-
fAiatwkeAoi 2 j P»*., »J
quod drachma K« 5w**ma)f «fpM» prxuaricaifo-
,
auri X j nis crimen
, dimidium feu fex K«9u4<«Sf,caufam prodere 87
duodecitxue partes Librx Si- KecuMoy.nummus cauus 57
culx ^ Ka/iUuatQ^ov , centum librx autl
E'73iyKiir,vel ifffct^y,iuov,Ceptem fignati 6i
duodecirax partes Librx Si- Ktejrnov, Siliqua '
j y
?ulx 4 ICa/iflitTis-Jijt 100
 J » SCAM G. ns Rs uyMM. «07
Arabum, Aquita- ca J4
nis 8cH*fpani$
Libra Romana;, &
Mna Attica,
fere ei ufdem ponderis.
^
Ksd^iiiwt, iacm 17,
erat /i;c/uju«e/xor italicx , non
quod Denarius Cafliodori
X«>«<5y. yidcN«jM^'*"'*
autem ^ ln?-xatoc.
41. oftagenos quaternos de-
narios habebat j 6. quatenus
f

L. ab Attica differat,nempe qua-

luor drachmis duntaxat. 53.
V s, deunx 8 57.
La B s s 1

fex-miUe(ima pars Libra Romanis

na
,qux Grxcis Mi-
-
. .

Talenti ; alii? duodecies mil- 3

lefitna 60 Libra feneftentis Imperii fuit

txx II drachmarum zi
Libra annorum, pro annis Lxxii
au£ Lxxxiy lumitur 6y Libra triplici notione fungitur a
Libra auri,Conftantini xuoerat Libr* nomen i Siculo A/iy* de-
folidorum ixxxiv. quot de- tortum 4
nariorum argenti libra vetus Librales lapides *
Romana ^4 Libripens ?
Libra auri pofterioruttj Impera- Lignarium Talentum. 44- fex-
torum , poft Conllantinum, tuplo maius monetario. 44*
erat XX i.I folidorum, 64 t^e Antiochicum 8c Alejan-
Libra Se P.ondo,fynonyma 5 z
dtinum 44
At-Soi TOXctsTntioS
Libra Grxeorum , drachmarum
}

nonaginta fex. ‘j 4. A''^* di- apud Siculos ,

non erat

4 nummus fcd 59po«<r^ fea

Aa ,
collctlio numrhorum. 4- no-
Libra in denarios diuiditur apud
men Siculum. 4. folidum
Romanos 3 4
quid Siculis Vt Romanis
Libra Italica dicendum proprie f -eft i

non,Mina;talica As. 9. valet obolo Aginxo.

3 3

Libra Medica,eft Mina Graia,feu 3.8.

Italica. 3 4. vocabatur hxc in
Graiai in Grxeiar-w- xtcoli Mccciii
Italia
xmi , vrpoije peregrina , & ta- Sc. triens. 9* hoc erat maius

men cpmraunis vtrifque 3 6 st^iKTfjix argenti apud Sicu-

Libra occidua id eft, LXxii te- los 7
,

,
ftcs,ad4ifferentiam orientalis LLS. notaSeftcrtii 87
Librx. fub Diocletiano Luftrum quidLatiuis. aj. qua-
erat illa occidua Ifbra lxxxiV driennium lulianura ,feu ve-
denariorum tus Romanorum quinquen-

Libra omnium prbuinciarum nium '

nptieadcm '..Mv ,

Libra pti?nt4is fub Arcadio 8c

\?alenciniapo^4rar i-xxir de-
nariorum 9 3 .
M Maiorini,nummi
Marea noftra, txxii
t*
r>ota,Minus fignificat
®4
drachma;*
Libra prioris ‘fxcull erae ad li-
bram temporis Pliniani, vt lii 63. ;
Medimna feptingenta ; pro re-
ad ii', nam denarius pofterid-
ris xui erat trium fcrupulo- ptingenta millia mcdimnuin.
rum; antiquioris,quatuot fo
libra Rouiana diucrf? ahitali- numinu» » incufam Mali
 .

Jo8 *»D»X iierT M5M O R A B I jr

figuram habens j7 drachmis loci fui '4 y
Minus aliqu^ quJm Mina aut
,
Mihacenfe,M/A»!e^«37or. j y Talentum, eius appellationem
itarenfis, pro eodemj aliter cf>. non immutat zi
xsgptTw diftui, quafi du- Minus,poftpofitio,vt tenus,
plus Sili(}UZi duodecima pait j x.
vfurpatur pro,excepto
j i
Solidi
^ ^
Ms« duplex I g
j-
j Mv« Sc STcT?^ in re ponderaria
Mille denarium millia dena-
, funt eadem; in nummaria dif--
rium, eadem fo(tma dicuntur. crepant \ jg
6i. Modicum, ^sTf/sVjeommodum,
Mille nummum 6y iuftum, eadem 2y
Mille , purum eft fubftantiuum. Moneta quid fit. 10 1, triplex
eius fignificatio ibid.
Mike re»,qu afi Mnlty r<iw,mone- Monetalis pes
caLulltanica MwBs«vfurpatur Or£cii,non «fir
Millenarji ampli qui 74 (Cjt 66
Millenarius numerus apud Latir
N.
nos eleganter reticetur 66.6y
Millcfima vfura , eft in decem Tl^ nota, in veteribus (axis ad-
menfibus dtacbipa 96 dita, nefumraa fimpla
Milliamcdimna , refte dicimus- pro ampla accipfatur* 8 3

7f‘ nummum fignificat ; feu fc-

Millia modia,refte diftum
7f ftettium fimplicem, non am-
Millia feftertia,reAfedj(ftum plum
7, 82
Minai€ginetica.4 j, adActicam Natali die ferui herilibus filiis
vt X ad VI fe habet 4y auream drachmam fetre folit
Miua Attica. 4f.adi£gineticam li. 1 6
fchabetvtyiadx. 4y. di- Nauia,aut Capita, lufus aut for-
wcriaab Italica* j j. eft vigin- tis puerilis genus 3”^
ti quinq. llatetumvelTfTj^e. 94'
Nauticum foenus
, feu centum drach- quid ! 1.24. 33.39.
marum. J 5 • J 3 - tripla Ptolc- 1 01.
maicx. 4j. vetus Attica Mi- Na^«r/^TO Hefychio qu*? 39
na, ante Solonem erat I.XXV Notatus numptus opponitur per-
drachmarum j j feripto 78
Mina erat decem drachmaruth N8A«y«/« Hefychio eadem quae
auri;liatcrum aureorumquin- VO^/VfOTSS 3 9
que. xj. eft colleftiopecu- N8A«/a»«,feu «aMt»V,decie$ bAiei
niz , non Ipacies nummi, aut millcfima pars Solidi 60
aumifma z.ao KSfiytt apud Siculoi , erat duo-
Mina Graia fic Italica jn drach- decima pars Talenti. 3. prius
mas diuidicur ^ J4 Vigefima quarta. 3. fefquid-
Mina Gta:ci5 , quae Romanis Li- bolus propeid erat , feu tria
bra }2 duodecim
Mina Italica xc vi drachmarum, Mt $
feu XXIV Staterum NS^s^earTarentinorum , erat ar-
33
Mina non Ipecie , fed pondere gentis }
aut numero tepr«fentatur. z. Kouict millies fefiertium , fune
Zo. 22 3 coooo denarii 88
^ilna vbique c^ftat,<emuia Nutnerui amplut Sc fimplut eif-
 8

I» SCALIC* DE RE NV'm’m.
^em notis fccibebantuT 8t noo iextant dcachmss 4o
lumerus rotundus, viitatidi- Obrydact folidi 6^
mus antiquis fcriptoribus zo 0<!%antetVitruuio^odr(^omde>
'lummi non funt proprie pcfti- fignationct 6
nia I O^ai.oAiifnt ro
:^ummi quinque , dracbmx O‘x9K0W4f
quinquaginta I4<if o ’ loo
Nummi fexcenti , idem quod duodecima pars Aiiyire
fexaginta minx plauto. 14. apud Siculos 4
V fexcentxdrachmx auri,feu ta«
lentum Atticum r 4 P.
Nummorum appellationes dif-
ferentes 66 "[f
AX% t A 26
Nummum, in , centies num- n idem quod zS
mum,eft genitiuus 80 n«\«os-a:, palmus 66
Nummum , in mille nummum.
Palmus , quarta pars pedis , fex»
putabant veteres e(Tc accufati- cubiti. idem quod ^exa»-
uicafus 67*68 «* 66
Nummus, abfolutepofitus, apud Pani oHra nota ponderis appo-
Plautum, cft drachmx decetii> nebatur f4 ^
argenti mentione adiefla , cft
)
na^a;y*e#t>A‘“* 100
drachma duntaxat. 16. idem Paracharaximu* 100
quod drachma vna auri# ij. Pecunia quid? t
non eft ^rttrif 1 7 Pecunia (ignata s
Nummus quid propti 2 i riS|«OTSiculis,quod aliisfliriv^s 6^

Nummus ratitus Tli/MriyK40 v,vclTlif/<nriyfio». 4.

Nummus feftertius, quatuor af- 6. idemquod quinque duo-
fes i cum duo & femis
antea dccimxpafttei LibrxSiculx4
1 fuifTcnt. 98.99. proprie zj
quarta pars denarii 8j ricfTat^^wov, -are^lajfwr, &ns,«-
I
<or4>f<9v,pro eodem 7
! O. ncv 7 «ra'oj£?f ,
idem quod
i 'lu.f/.yKt 1

> Ot quaterni menftrui n£t"i))>M>1 aXi^»,nummu$ aureus

|/^ r

in minam,feu exftonide- Siculus 8

I narii annui in minam , eft Pes diuiditur induodecimpob-
vfura bcftalistfcu odo in cen- lices. 9. in fedecim digitos 9
tum 9f PesDrufianui.p.io.xxiidigi-
Oboli tres,pro Tetradracbmo94 torum 10
O'foxos-«'n»f,focncraror 9 3 Pes Gallicanus & Belgicus,idftn
Obolus .^ginxusj feu y^ineti- cumDrufiano. uo. maior
cui,qui &
Corinihiacus.\ 8. Romano 10
xquiualec libr.T Siculx j pes monetalis. 10 quiinvncias
(Obolus Atticus. 8. xreolorum, feu pollices diuiditur. 10
1
feu ;fe*Ax£jv Siculorum odo. Pes Romanus fexdecim digito-
I 5.8. tum 10
iObolus Corinthiacus. 8. idem Peftum dare, vox V fi tata in te
cumy€ginetico. j.S.xreoIo- ponderaria Z7
rum Atticorum tredecim, Philippeum, fubftantiuum neu-
cum triente 8 trum 69
IObolus eftfextaparsdiaehm»# . Philippicus, idem qui anteJDa-
ticus*
 o
11 1. ,

'ito INDEX ftSR» MEMO RA S t

licut. ^ 2; n
nomen aureis
• SelquiSjif^toAior i »
omnibus commune y 2. f J Seftcrtia drachma 76
Plus aliquid , non mutat appel- Sellertia millia, neutro gc-.
lationem 21 nere
Pollex &Vncia in Pede,eadem 9 Seftertiapoetica,exp!ofa 69I74
Pondo 8c Atipro Pede 1 o SifripTi* Grsds humSromulti-
Pondo &LibtaifynOnyma jz tud. neutrogeni vcLStinis
7 j
Prsuaricationis crimen 87 Sellertiiaurei
PtolemaVca Mina , }6 Seltertii nomen fubintelligitur;
at Denarii exprimendum 76
vADRANs ScAlTarium, Seftcrciis quinq. nummum non
,
eadem. 6 0 . nomen S i- eft numerus millenarius 8z
culum 4 'Xti^fTJovGrxeis femper dicitur,
Quadrans, Crxcit; feu neutro genere 11.74
xvnfkiui. f9. totallips,qux Seftertium amplum 8 i
Follem conftituic j 9 Scftertium centies;fepri es, vicies,
Quincunx 7 fexagits , eft tafus nominati-
Q^nquaginta feftertia , durei uus,non genitiuus. ^6.78,.
millc.75. ita dicendummon; 81.97.
quinquaginta feftertium 72 Seftcrtius,.adieftiuum. ^p.nam
Quinque denaria , pro quinque intelligiturfubft.nummus 1
millibus 7 Seftertiusxris y8
^««rtfljidera quod/i^«f4r 64 Seftertius quarta pars denarii.
,
R. 49. vocabatur & nummus 8 y
aT s nummus
1V f8
R 1

Regale riomifma f j
Sexagies abfolutfcivel fexagies fe-
ftertiuro.quidl 76
Regulz aliquot > de te numma- Sexcentum millid 67
ria. 80 Sexcla,Sexuila 40
Rheginum talentum 4 Scxdecim,fedecim 5 fexdecimui,
Romani i Siculis multa accepe- fedectmus i o

lunt in re nummarii 7 Sextans, vox Sicula4.59.40

S. Sextula denarii 55.40.54
A cc vtvs, follis SiclusHebrxorum, nummus, 3c
S minuta moneta 100 pondus 18
Scriptulusjfcripulusj&fcrupulus Sicula moneta 7 -

pro eodem. 4 } . Grae- Siliqua, JMejc7joi';nnmmui 5 5

4J Solidafumma 2 5
,
Scriptulus Atticus podus drach- Solidus,aureus nummus. 5 5,. 5 2.;
mi Ptolemaics habet 4 granorum Lxiv , vt Solatus
Scriptulus auri erai duplex pon- Francicus. 61. HefychioTa:-
dere ad fcrupulum argenti s Adyrtt. 5 9. modus eius vagus, i

valorc vigecuplus 49 6 1
. 5 5 . ^2. erat. 5 5

Scytharum ahenum 2 y obryfiacus,quis. 65. ferupu-

Secuncius ,
idem quod Sefciin- lorum modo trium , modo
cius I quatuor. 62,64. varia ar- &
Septunx 7 bitraria eius diuifio : in qua-
Scfcuncioc copulae i o drantes, , kosk~]

Sefcunciusjfeu fecuncius, fcfqui- g/a, denarios xneos,&c. 59,,

pollicari craiTitudinc i o vigefima pars Libr-x Francicx.,
Sefquasjfefcuflis, as cum dimi- 6 z.vltimorum temporum 5 2
dio 10 SS fupraferipeum 9 1 9 -i
•

footai
 . 8:

IK SCAtiC» d£ JlC KVMMy srt

r notat j , cum, tertia pars Attici. 4y
0» proprie H • f 4 magnum , apud Plautum , 6c
Stater, ^«^«1» S alios XII millium drachma»
Stater argenteus , tetracirach- ruriii interdum folummodo
mum 2-I7 vt millium; interdum capitur
Stater Athenis antiquitus erat pro integrojfolido, ordinario.
nummus aureus. i z zo.z8.z9.jo.j1.j2. mi-
pondere duarum drachmarutfi nus , fecundum Prifeianum.
(
5
argentijvalore viginti. i z. 1 7. z 9 . Neapolitanum,fc.x dena-
tandem pro tetradrachmo riorum. 4. ohine,eftcoIleftid
fumptus. I z. vocatus GtJ^cis pecunix.dinumeratione, non
oxxii tz corpore aut fpecie conflans ;
& Mya in
'S.Txrrif re pondcriria vbiquel^aonj^./x;oy,id eft, con-
non diferepant 1 flans fexaginta minis loci fui:
2t«t))p 6c nrkK^jTw notionem qnod non femper eodem nu-
; f
aaritt habent , non numifma- mero , ant pondere praeftaba»
tis
^
18 tur. i.z.zo.jj. paruum,
^
2'r«<rj!f tJ STsjSeTt/;^» 27 nnirt fuerit? j 0. Philippicum,
%txnis/ifm,iic c«T«etf,quid 6 tertia pars Attici; feu viginti
j

Stathmuchus,T«8jMK;^c j minarum. 4 J. PtoIemaVcum

2Ta7i(A«f ,quid i 8 idem quod Philippicum. 4j.
I
Stipendium militis Romani Rheginum, viftoriati valote
i
menftru u m, drachmx decem erat. 4. SicuIum,analogum
j
Attici triginta 16 Libri Romanse. j. Syracufa-
j
Stips.aercoIijAj^^w* y8 num , idem quod Siculum ^
i
‘2,'Tfx'hei^ /uiSv Z6 trium drachmarum. 4. Ty-
; 2v^^e?yy,quid? Z^.Z6 rium, zquale Attico 4)
Syracufanum talentum 4 Tsx««v,quid.? ay.2^
I t. Terunciani <o
.
AA ANTI AIO I xi^i J Tettachmum , idem
A.
i X*xAu-ny ifyjgtx,
_
quod TtTf 6c/^«;(^oy z
19. vo^iV^TW. 59. Tetradrachmumiargenteusnum-
’

tnus. tz. Attica moneta erat,

29 zqualit quinque ciflophotii.
j
Talentumi. Aegineticum x mill. 48. Grzch peculiatis num-
j
drachm. 47. Alexandrinum mus, fer^ trium denariorum
j
xu dcn.iriorum. 4. argenti, pOnddzquans
fexaginta mini. 19. Atticum, T«9f <*5«y5< crtT-Spif 5 8
j

conflabat fexaginta nouiS mi- Ti'tr««8e?t™ » f«ta parsfolidf.

nis, oftoginta veteribus, id eft 89. idem eft quod Follis
pricisc fex millibus drachma- Tetrantes Vittuuio qui? 6
I

! tum. 33.47. «urijfexaginta Ti'Tfxi Litrz Siculz partes duo-

I drachmarumargcnti.feutriu dcffimztres 4
Caricorum; Menandro idem Tetras proprie tres duodecimz,
i
quod decem talenta argenti, non quatuor 6
1 J 1 9.
. Babylonicum vii , idem quod
zr-
j

! mill. drachmarum. 20.47. 'Jj-wt/ysf zti

*
Euboicum,vii millium quin- To'9:'f«>>quidJ 28
gentarum drachmarum, j o. ToK«f 88
46. lignarium,fextuplo maius ToxefTOM»y 50
jOtonctario. 44. Maeedoni- Ttnnn auti
Totxi
7 t£ lRt>KX XXX. MEM« IIT SCAtlG. DX RE NVMIC.'
Toties feftcrcio 79 90
Treraiifi$»tcrtia pars Solidi, ofto vr ennium , fexennium i pro
denarii, jy. fed quatuor de- quo Ineptfe excufum , bien-
nariifolum , quando Solidiii nium 40
duodecim denariorum : & VigeffiSjVigintI aiTes s 1
tunc eft duplum Follis argen- Virgula inftrata mtneris, non
tei ,
fcu femuncia argenti ,
te- defignat millenarium jz
tradrachmcn J 7 Viginti quatuor feftertia, cft Ta-
Trefdccim,ttcdecim i o lentum Atticum 7j
Tria denaria , pro triamillia de- Vncia Diodoro Siculo , paulo
naria 70 maiufculaxreolo. 9. duode-
Tria fellertia , idem quod tria cima pars Libr* apud Roma-
millia reftcrti% 70.71 nos. 3.9. eft &
duodecima
milites, pars Hereditatis 8c Pedis. 9.
quU iy.i6 in Pede idem eft quod Pollex.
TexdoT/r meretrix f 9. nomen Siculum. 4. pon-
^
Trias, quatuor duodecim* f.6 dus denariorum feptem habet.
Tribus liraelitarum quot pro- 39. fxpeeft XXVI 1 1 ferupu-
prie 2 } lofum. 64. valor cius apud
Trice(li$,tfiginta a(Tcs 9 Atticos ynius xreoli f
Triduo,prima produfti ^7 Vnci* tres , quinque Solido*
Triens denarii,ftipendium diur- complent 6 1

num militis Romani 1 6 Vnciales literxiid eft,poUicarct<

Triens, nomen Siculum 4 1 o.
Te4 ^^w,tresmenfet Vnciariumfocnus(xi x in c.)9<
f
Trinummus Plauti vnde Vfura belfalis
difta. 9y
I f. Vfura centefima , drachma men-
Triobolum , oftaua pars tetra- ftrua. 88. eius nota eft o, vel
drachmi 94 cinuerfum. 88. quando ea
TetTut , Libr* Sicul* partes forti zquetur* zi. 22.21. >d
duodecim* quatuor 4 fit oAennio 2c quatuor men-
Te^se^^(t,tettiaparsmeniis T fibus 2f
Tyrium talentum , xqualc Atti- Vfura millefima qu* 94
co 4} Vfura femiflit,ciuilis,ac modica.
V. 91 .

Vfqra fefquialtera , f xvx 1 1 in

V XTVSTA* leuiorei reddat

an nummo*
41
c.
Vfura
)

fcxtantali*. 89.
91
vncia-
V I pro in libris manuferi-
fex , ria 94
ptis caufa vatiorum er-
nota , X.
rorum fuit j4
Viceflis,vigintt a(Te* 9 X.notadenarfi 70.94
Viftoriatas , dimidia pars dena-
\'

FINIS.
 WILEBROP.DI SnELLII ^fp.
D E

RE NVMMARIA
Liber fingularis.

Ex Officina Plantiniana
R A P HELE N GlI^
M* D. C X 1 1 I.
 ,

CViVOy

HVGONI GR OTIO,
Hollandi^ Zelandias

F I S C I A D V O C A T O.

V tv a remm commercia
necefskasin humanamfocietd-‘
tem initio quidem introduxit
eandem njtihtas deinde fre ^
quentamt. Nam prlmituj agricola, paftoreSy
senatores ^ aucupes^ pifcatoresy mellificato-
res, arboratores y rehqmqm etiam opifices

commutabant ea quibus opus non ejfety ^t

acciperet aliunde qua fibi deeffint, apud quos
permutationis huius comoditate dulcedine
delinitos, tandem etiam mercatura ^fus in-
caluit , merciumque inexplebilis fatietas eo-
rum ammos inuafit. TJeruntamen cum in
fimpltcifiimd illa reru permutatione pretio-
rum fepe maxima inaqualitas nsMe tmpor-
tuna,zs^ qua dMoiy<^v, nji Ari-
fi ajfidua
* i ftoteli
 I

^pteliplacMt^wterpelldmx
huius controuerfia nummus fequefler datus.
^ T ov J (p£;V«,
Hic enim 3 quemadmodum
apud Geometras paffus^pes^palmusy digitus^
fro communi omnium promercalium menfu-
rd yjurpari aptus ^res omnes adfymmeiriam
aqualitatem reuocauitiideoque ex hypo--

ihefi ^ hominum arbitrio pondere^ quanti^

iate, Vnde fido-

magnitudine definitus,
rum apud HebraoSy drachmarum apud Gra-
coSj denariorum e>* afftum dupondiorumque
apud Latinos yfurpatio pro pecunia Sd pon^
dere promifcue frequentata. Verumenimuero
eum mtempefiuum Jape ejfet metalli cuius
que pondus adlibram momentaned examina-
re^ ac mukis difficultatibus obfeptd ^ intri-

catam metallipuritatem, in auro 0* argento

maxime ferut ari ^aut Lydiiiapidis indicio in-

dagare, qua <vel <verfatijfmum hominem de-

cipere queat, alieno metallo intus admixto,

omnem penptandi laborem, ^ examinandi

periculum charaSiere aliquo publica autoritd-
te imprejfo declmauermt. €t metallum
'
exilitate
 ,t

exilitate fisA certa nota bonU

tatis ^ ponderfj ieHe indubitat tanquam
[tgiQoy publica autoritate commmimrmt,
Vt hac cura meritiffmb in ^ipublica ^
Principisfoliis poteHatem concefjerit: neque
cuiquam priuato ea abutendi facultas data
(it. J deoque ^rimipum edi &is dilidentijji-
me cautum^ ne iis ^qui monetam publicam fu^
fim cufmye affmtdajfent, id mpune ejfety
tanquam publicorum figillorum fklfanis

quique pro ipero ^ fincero adulierinu fup-

ponerent. Nummi certe autoritas c> in~
uentio hominum generi tam grata accidit

ab omnibus ckmentiore coelo [olo natis

etiam d barbaris^ apud quos (altem njUa re -
rum mutua extarent commercia^ auidijjlme
rvfurpata Bricltffime (it obferuata. Ca-
i er um quia antiqua moneta notitia haud exi-
guam lucem ^^cterum feriptorum monumen-
tis afferat y njt ob crebram mentionem non
nJtilis foliimy fed propemoium necefar ia T/-
dedtur ,
maximo (iudio noHrd
res hac ^
patrum memoria d pr a flantibus <^nris (ufei-
\tata^ in lucem e
fi reuocata: quorum in-
duftrk bonarum literarum jludiops adeogra-
ta acceptdqm fmt ^ njt pofi fummasn^iros
*^ud^um fV Agricolam
o non tamen Minue- '

rint manum lunfconfultorum fere doSitp-

mtfs qmfquey tAlciatm, Carolus 3iolmiemy
Hotomannus^ Didactid (ouuarruuias, aluq,
pr^terea quam plurimi , qm yel ab iis diBa
fuo ordine modoque digerere , yel notii ipfi
diquid afferre conatifunt. Vt plane fruftra
mcfU hic (abornjideripofftyfiipfrumaccu^
rata diligentia nosirafeaubtati nihil fecerit
reliquum. Neque enim inficiar i poffumus
omnes fere fummd cum laude induflrid
in hoc labore ^erfat os et fialms aliofelicius.\
^

Nequaquam tamen propterea defierandumi:

arbitror, quafi non aliquam [altem parteni
reliquerint intaSiam . Dum enim multat
dicere , ^ quam plurima yno ambitu com-
pleri conantur , ipfi fibimet non raro oblo-
quuntur. 6t certe in materia tam nubere,^
tiia non fcribemium /olumautoritaie exami-
nanda, fedetiam nummorum yeterummo-
mentis fuere comprobanda.^ quorum confenf^^
mutuo ytanqmm incorrupti fmo teilimomo,^
omnis
 9mni$ meritas certijjtme confirmetur. Atque
ideo fi quando ab illorum fententid abeo di-

uerfus 3 abeo autem nonJemel , maxime hoc

pradiSium,njelmy euidentiffimis argumentis

^ ipsa njeritaee^i^ummeinillam fenten-.

tiam defcmjje. Huius autem iudkium leBo^-
\ ri attento potius
y
quam ^t ea
committam
figillatim pradicando gloriolam aliquam inde

, ajfieSiare ridear. Neque enim id me fiuerit

: meus pudor. Certe equidem fatis fuperq. me
\ajfecutumputabo , fi hinc n;el aliqua Jaltem
\pvtiLtas ad beneuolum leBorem redundabit .

\€t quamuis plura in medium protulerim

\quam haStenus quifquam^ nonnulla tamen
\adhuc fuppreffi^ in quibus ipfimihi necdum
f qua tamen aliquando ( wt
ttisfacere potui

^esefl) in apertam lucem proferam fi labo-

rem hmc nofirum non ingratu fuijfe fenfero,
^d te autemyir Confu\iiffimefiA>>ii^iov hoc^
anquam adiudicem fuitm mittitur,. Nam
umtuprater huius aui confuetudinem iuris
dentiam cum reliquarum artium cognitione

S oniunxeris fm qmbus doBrind elsr ingenio

prater reliquos excellis, ne q^ illaru fis expers.
 y

qti(Z inter ho4 primum odm tenebint locum'y

qmrum rudes a limine fu^e nJcademia arce*

bat Plato, quemnam alium fuerat aquius me

huius rei capere arbitrum, quam eum qui ho-
rum iudex aquijjimus iuxta ^
periujfmus
ejfe poffet^.St fane,quamuis omnes artes com-

muni quodam vinculo interfe contineantur,

nefcio tamen quddnam ar Slius vinculum pa-

tria ipfa ^ vrbium fociarum. Inter quas

Delphi Oude^atera, antiqmffmufcedus
animo meo iniiciat. Cum enim Tthi tuis que
maioribus patria Delphi, mihi quidem natale
folumLeyda, ab morum autem attams Ve-
teraquino fim oriundus, foedere illo, quod d
maioribus olim noftris publicitus initum^
etiampofteri tenemur, ^uamobremf inhoc
exiguo, fed intricato haBems opere alicubi
impegijfe, aut humanitus lapfus tibi videbor
d te reprehendi fummi beneficii loco ducam, \

Vt tanquamfocu <z^rbi laborantifubuenias. ^

fin vero vel tibi hac nofira probari in-i

teUexero , maximum me opera t induflriay

meapretium conjecutum putabo. '1

W I L E-
-i.
^riy ctwitfi lite