1 JLN 1

FLORENTINI,
SIGNIS PHILOSOPHI

c qux ha&enus extitere, & quse in fucem nunc prfmum prodiere omniay
omnium artium &fcientiamm, maiorumquefacultatum multifariacogni-
tione refertillima , in duos Tomos digefta, & ab innumeris mendis hac
poftrema Editione caftigata, quorum feriem veria pagella reperies.
V N A C V M GKOMOLOG/ A,
Hoceft, Sententiarum ex iifdem Oferibus codeclarum farragine cofiofifimal
gjsj. in calce totius Voluminis adiefta.
N O B 1 L 1 S S I M O , S I M V L zA C
tdMagmficentifftmo in Chrifto Patri, ac Domino Reuerendifimo,
Domino Guillelmo a Popet, Heteriarcho Ablati m Bu rgundia.

aliorum locrum Domino dignijlimo ,

{uperiori, Balma, GoyU & Balem a <dMonafterion:m , atque
docfifsimoque Patrono fuo

ADAMVS-HENRICVS PETRI S. P. D.

ATVRAlic omnes homines comparati £unt,vt memoriam (ai nunquam

abolitam vclint:HincMonarcha:,Reges,& Principes fua palatia ,& ades
fumptuofis, & pretiofiffimis quibufq; rebus ornare, item templa & fepul-
chra magnifica extruerecofueuerunt:quale illud quoque quodinHalicat-
naffo oppido Artemifia Regina Maufolo marito fuo adeo magnifice extru-
xiffcfcrtur, vr e feptem mundi miraculis, ob ingentis operis admirationem habitum fit:
quod fani non ob aliud tentauit,qua vt mariti fui memoriam,quem incomparabili amore
profequebanir, confemaret. Idemfecifle -dvgyptios quoque Reges legimus , qui ad fui
memoriam in perpetuum polleris relinquendam, pyramides, labyrmthos& hortos pul¬
cherrimos fabricauerunt, ac coluerunt: nec aliade caufa veteres illi templa fua, vrbes
item & arces,theatra quoque & amphitheatra asdificauire,quam vtfempiternamfibi ms-
mbrismapudpoflcros compararent.
Horum tamen omnium conatus longe exeedunt,Philofophorum & eruditorum horni-'
nummonumenta.quibusnohtantumfibinomen&famam, nunquam abolendamcom*
parauere/edfimul etiam pofleritatem plurimum adiuuerut,qualesapud Ethnicos quoq:
nonpaucifuere,inter quos primas m erito tribuimus Principi ilii Philofophorum Ariflotc-
li,qui pratter alias eius nunquam fatis laudandas lucubrationes,primus etiam lEgypti Re¬
ges docuit libros in ordinem digerere, Alexandrinteq; Bibliotheca: authorextitit, in qua
aliquot millia librorum collecta fuerunt.-qui fane tantus thefaurusregia opulentia dignifi
fimum monumentum fuit.Cui equidem rei maiorum noflrorum quoque suo Principes
praeferam Ecclefiaftici incubuere, ac etiam nunc hodie multo maxime incumbunt, id
quodinftru&iffimsquaedam eorum Bibliotheca: teftantmr,inter quas,pra:fertim inGer-
mania, cene non pollremo loco numeranda Fuldenfisilla Bibliotheca, qua vix vUam
aliam verniliorem & locupletiorem, maxime membraneis & manuicriptis codicibus,in-
Uenirepoffisiquos digeflosfuifle audio ih quadraginta & o&o clafles,qus omnis generis
authores continent,quibus confcribendis & defcribendis annos plus minus Dcc. infum-
pfiffe coenobitas legimus Non autem haec tantum folcrtiffimis quibufuisTypographis va¬
riorum exemplarium copiam facit,fed Italicarum etiam Bibliothecarum diuitiy funtlon-
ge maxima: ,’id quod tot praeclariauthores noftro tempore primumin lucem editi, o-
ftendunr,quosfola nobis Italia comfflunicauirdnrer quos hic quoque nqfter MarfiEus Fi-
cinus,natione Italus,patria FIorentinus,Ficini cIariffimiMedicifilius,Philofbphus Plato¬
nicus, Medicus, & TheoIogus,a tinearum & blattarum vifceribuS vindicatus. Cuius lu¬
cubrationes variastquarum nunc quaedam primum in hominumconfpe&uffl veninnt^fe-
liciffimc in duos Tomos diftin£tas,ac parentis meifumptibus excufas,ms nunc cum om¬
ni promptimdine,Excellentis ofrcro.Prior autem Tomus ea omnia contmet,qua: vir ille
non iilufirando aliorum fcripta,fcdfeorfim propria Thalia varij argumenti opufcula coni
fcripfit.Qua» quidcmhoc ordineuonfine certo confiliodigeffimus, vtviddicet primum
fibi locum vcndicaret iufigneillud volumen de Chriftiana ReEgione infcriprum,quo cct-
te vix aliud pulchrius Sc vrilius,magifque homine Chriftiano dignum reperiri petcfi.Se-
cundo loco pofiumus Theologiam Platonicam de Immortalitate Animorum in qua
quicquidiam antea ab antiquisPhilcibphistractatumdifputatumq; efhplenius comple¬
cti tur.,y elud de eflentia diuinajdeisjdiuina prouidenna,anima mundi,inteBigentiis,fphf •
 Przfetio.
Tis corieftibas,paradifo, quaruor elementis j pmgatoriojhmbojinferno, materia, forma»
- generibus C2ufararo,cafii&foiinna:>iatoJmom,infiDfto,ldc63raruo,remporc mundi £ter-
rikatc, animaiqtelle<5bna,aniroabus brutorum &vcgeta!ium,geniis;dzmcnibus.reforrc-
reaionc,tiiiracuIis,in romniis,Prophetis,RcIigione-& aliis taiius generis rebus .-quainm -
fane tra&arionem octodecim libi is compediaria 2c fuccineta breuirate conclnfitivbi prs-
tcr Platonica,maxima etiam myfteria,&qusqac reconditiffima cxplicantur,mnlra quo¬
que'arcana efacrisliteris,Sc Chrilfianornmtam veterum quim recentiomm feriptis eru¬
ta elucidamur, eruditifqus omniafamiliaria reddunmr. Tertium yero locum emeruit
CommenuUud in Epiftolam D.Pauli Apoftoliad Romanos nunquam hactenusvilum.in
quo prscipuaChrilHans totius religionis capita crudiriffimc tractantur,veluti nomina¬
rim quidem deafcciifo in tertium ccedam, de Natiuitate Chrifti sterna & temporali, ra-
-tionibusXrinitatis,qualiter diuinomVerbum aflumpfcrit humanam naturamiprsterca de
mrinaOjde adoratione.cultu Dei fpirituali,deyariis facrificiorum ritibus,virtute Euange-
iij,fidc gemina, charitate, de differentia opinionis, fcientia & fide.Item de cultu Genti-
lium, lege Mofaica, Gentilium impietate,& quomodo Deum diuinitus ededti cognoue-
rint,quomodo inuifibilia Dei per vifibilia cognofcantur : Amplius de trina penes Deum
caula,de triplici cognitione diuina quafi coelo trino,qnomodo impij.de culpa in p oenam,
& ex poena in culpam prolabanmr,de infidelium pertinacia, de diuino iudicio,de retri¬
butione operum, de poena sterna,de gradibus ad Patrem,defuperbacontentionecon-
tra Deum, & vindicta diuina , ac innumeris aliis quae infingulis capitibus praenotantur.
Quarto fequiturSermonum liberelegantiffimusfimul 8tGhriftianiflImus,quibus praeter
pia dogmata, etiam varia Euangelifiarum loca explicanmr:in iis etiam nihil a fe promul¬
gatum yult (quod &deomnibus aliis eius libris intelligendum ) nifi quantum Chrifiiana
• Religio, & Ee.clefia Catholica ferre polfit & confedtiac. Quinto continentur in hoc pri¬
mo Tomo,librideTripliciVita tres.Quorum primus de ftudioforum fanitate pertradat,
. ex quo eognofoere eft,quantum ftudiofos literarum amauerit, & commoda eorum qua-
. fiuerit, ob quodfane beneficium, meritbmagnas gratias agere ei fludiofi fimuliuuenes'
.atque fencs ornnesdebent, hinc enim edodti euadunt, quomodo pofliht vitam in literis
verlarites re&e in [timere. S ecundus, de vita producenda,hoc eft,quo remedio vitam ex¬
tendere debeamus,vt longsua pdfiimusfruiproipera valemdine.T ertius,de vita coelims
comparanda hic liber plane expaendus &legendus ab omnibus eft,vnde infituSi vi-
tamcoeleftcm inpatria fopernaapudSacrolanctam &indiuiduam Trinitatem, Patrem,
Filium, & Spiritum fandtum aliquando acquiramus & illic,hac mole corporis depolita,
vero gaudio ftuamur. Hos fexto locogxcipit Apologia, in qua agitur de re Medica, A-
ftrologia.vka miindi .de Magia,& Magis qui ftatim Chriftum Opt-Max laiutamntrin cu¬
ius fine etiam Epiftola pulcherrima polita eft,quod neceflaria fit ad vitam, focuritas at¬
que tranquillitas animi: Subiiciturdeindehuic Antidotus Epidimiarum, quam gfaiiilfi-
mus author ille,fua vernacula lingua, hoc eft Tufcana,addu<3us precibus Sc rogationibus
.amicorum quotundam confcripleractandem & Hieronymo Ricio TicinenlLLatinitatc
donataiquatnfiT.E.cum animus a maioribus negotiis quietus fuerit,legere dignemr.erit
vna cum lingua fcecunditate,elegantia,&;ornatu adiun&a voluptas,& commoditas qua¬
dam non vulgaris:' Docet enim non folum mali 'Gkifofuas graflantis, prsfentifque cura¬
tionem, fed etiam quibus medelis feu medicamentis hzc lues a corporibus arceri poflit,
Infeptimumdemdelocureiecimus opus illud Epiftolarum duodecim librisdiftin<aum.-
quibus & alii de variis rebus differentes libelli &Diaiogi,vt ludlemperloco videre eft,in-
feruntur. Octauumveio.occupantlocum libriil!iduo,priordeSoIe,alterdeLumme. Et
priore de Sole quidem quamplurima fcituprofe&b digniffima & iucunda oftendunmr.
Velati,quz eiusnatura,vis atque potentia, quomodo fc ad alias omnes ftellas&planetas
habeatiquz ei etiam cum D eo conditore omnium fimilitudo? .& alia huius generis pluri¬
ma.- de Lumine vero fere non pauciora, quemadmodum iocapitum lingulorum inferi-
ptionibus legere licet.
Poftrembjfeliciffime claudimr prior ille Tomus libro de Voluptate, quem tamen pri¬
mum omnium ( vei fama eftj in innenmte (ua , cum efiet yiginti quatuor annorum con-
fcripfit: Si hoc certe non vulgare ingeniofiilimi doctiffimique adolefcenris fpecimen
fiiit,ex quo nobis plane inteiligere eft,quum iam m ultum in Philofophia vcrlatum fiiilfe,
plurimolque libros multomm Philofophorum omnium.feciarum euo!uiffe& IcgilTe : in
eo enim Platonicorum , Pythagoricorum, Peripateticorum, Stoicorum, Scepucorum,
Epicureorum, &aliarumfereomnium feclarum lententis Scopiniones iamdudum ab
iifdcm dilpuratz referuntur.Vetunjhoc noftro feculopaaciflimos quife Platonica Phi-
 Pnefatio.
Jolbphizdedant.Scaaimuinadeamadiiciiant imicnes,repenes,cc od dolendum, r£rS
nullafcrmc fit Philoibphia, quz prepras accedat ad diurnos Mulis libros', ouam haec,
quorum nec ipfe Plato ignarus fuit, cuem in A egyptum profectum ibidem ecs euofiafle
fcrunt-Numenius enim Pythagoricas, quem Origcnes non folam Pythagoricis, vernm-
«iampene omnibus anteponitPhiiofophis.cu Sc Mofaicos & Platonicos Jegifler libros»
aiebat fc in Platone&MofenagnouiiTe!nihfiquealiad efle Platonem, quamMofcn, At¬
tica lingua loouentem. In eius enim libris prope eadem,ac Molis materia ,ve!uti vnum
rerum omnium principinm.efle Deum,mundum s.Beo;uz bonitatis gratia procreatum:
Deumque in principio coelum & tcrram,cum omni ornatu iuo creauiffe, & haccomnia
ad finem fuz voluntatis permanfura. Deum fecifle hominemTihl fimilem , terrenonim
domiiaam,fui vero cultorem.Ex terra homines efle creatos,arqjfublpiricuum diuinorum
cuftodiapofitos,legem a lolo Dei quodam rtuncio accepifle,ac demum poitmundi cur-
fom (Deo iubente ) refcrreduros. In fola Dei fruitionenoftram beatimdinem pofitam:
Verbo Dei mundum efle di(pofimm,Deumque omnium rerum -efle meninram : denique
omnibuspraedici,fiue delcenderint in infernum,fiue afeenderintinccdum, diuinum iu-
dicem vbiqae reperiri.Deumreram omnium ducem,caufamqUc,Patrem & Filium efle,
atque in dus amore feminum bonum cohftimi-ipfius gratia omnia, eumque caulara efle
bonorum omniumjdeinde beatos hoc ordine diftingui Spiritus,vt alij potentiam Dci,ye-
lnt efficientem caufam ,alij fapientiam ceu exemplar, alij bonitatem tanquam finem
omnium,referant, & aliahuius generis, quz certe omnino confona fitnt Mofaica: do-
drinz.Hzc ergo funtfReuerendePaterjpriorishuius Tomi volumina, in quibusprofedo
fquantum fcirepoffum;nihilcft penitus quod lectoribus difpiiccrepoffit, cmnia enim &
cumfacrafcriptura confentiunt, nec quicquamabea difloni habent. Hos autem tanti
Philofophi fibros Tax Dignitati, cum ob multas & eximias illas tuas virtutes / Reueren-
diflime Antiftesj infcribimuSjtum etiam propter eruditionem tuam excellentem,!ingaa-
rum lacrarumque fcripmraram fcientiam fingularem, qus valde ih tc commendanda
eft,necnon obfummam illam tuam humanitatem,beneuolendamqueerga omnes, ma¬
xime autem eos qui eruditione,dodrina, morum probitate catterisprzftant , quos ad te
vitro inuitas,vementes humaniter excipis,liberaliter tradas, honorifice a te dimittis, ad
tefrequentius redire cupis, & fi quos animaduertas ad virtutem, & reda ftudia currcn-
tes,femper in oculis habes,eorumdcmque ftudia pro virili foues,ornas, & tueris.
Porri hoc denique maximum eft quod me commouit, & fummam in te efle cenfeo,
quod rede iudicando perpendedoque cognoueris, in quem maxime vlum Monafteria,
Collegia^edificata & inftimta fint,nimirum vt efientlacrarum literarumj difciplinarum*
que,& artium aliarum Ecclefiz Chrifti vtilium Scholz, in quibus adolefcentia & iuucn-
tus a casteris curis & cogitationibus vacantes, optimis tam moribus quam difciplinis in-
ftituantur. Hatccgotam laudabilia in tenon folum ex relatione praeceptoris cum mei,
rum nepotum tuorum nobiliffimorum Peranorum, V. C. Gilbcrti Cognati Nczercni,
vndequaque dodiffimi & tui fludiofiffimi percepi, ledinfeprWfensBaknz, Salinis &
Lonfalinis in aedibus tuis diuerfis temporibus perfpcxi & cognoui. Atvero ne longiore
oratione aures obtundam tuas,reliquumeft,yt obnixe a T. E. petam,vtbenignehuma-
niterquehoc munus fufcipias,nec quod dajur tanti zftimas, quanti exhibentis animum,
id quoque iplkm quzfo nunc, haud alio vultu fufeipere digneris , quam qualia amicum
excipereSjhocquefic fruaris,quo fit tibi mens lana in corpore fano.: dignus enim es qui.
Kteratisquam diutiffime viuas. Vale Abbatum Primarie. Bafilez Idibus Marti;, anno
apartu Virginis M. D. LXl.
MARSIL II FI CINI
FLORENTINI , INSIGNIS PHILOSOPHI, MEDICI
atque Theologi clariffimi opera,quse estant omnia:omnium artiam
& fcientiarum..maiorum quoq; facultatum cognitione
- refertiflima , in duos Tomos digcfta.

In Tomo primo hac continentur

M ARSILII F I CINI
FLORENTINI
LIBRI DE CHRISTIANA
Laurentium Medicem patris leruatorem,
P R O OE M I V M.
Quod interfapientiam religionem que ma¬
xima cognatio ejl.
tia ftatuit diuina myfte-
ria j (altem in ipfis reli-
gionis, exordiis, ab illis
^u“taxattra'^ar* :.<1P*
tias amatores. Quofa-
fium eft,vt iidem apudptifcos rerum cau-
fas indagarent, &(acri£cia fummaripfius
rerum caufae diligentet adminiftrarent,
atque iidem apud omnes gentes Philofo-
phi,& facerdotes exifterent. Neque id
quidem iuiuria. Nam cum animus ( vt
Platoni noftro placet ) duabus tantum
alis, id eft intellectu, & voluntate poffit
adcoeleftempatrem, & patriam reuola-
re, ac Philofophus intelle&u maxime, fa-
cerdos voluntate nitatur, & intellectus
voluntatem illuminet, voluntas intellc-
dtum accendat , confentaneum eft qui
primi diuinaper intelligentiain vel ex fe
inuenerunt, vel diuinitus attigerunt, pri¬
mos diuina per voluntatem reCtiflime co-
luiflc, rectum que eorum cultum ratio¬
nemque colendi ad catteros propagafle.
Prophetj igitur Hebrxorum atque Efif £
fapientie (imul, & facerdotio incumbe¬
bant. PhilofophiaPeriis.quiafacrisprzre-
rant,magi, hoceft,(acerdotes, firntap-
pellati. Indi Brachmanas de rerum na¬
tura (imul, atque animorum expiationi¬
bus confidebant. Apud JlgyptiosMarhe-
madei & Mctaphyfid (acerdotio funge¬
RELIGIONE, AD
bantur, & regno. Apud Asthiopas gym-
nofophiftf philofophif (imul magiftri
erant ac Religionis antiftites. Eadem in.
Grtecia confuetudo fuit fub Lino, Or¬
pheo, Mul^o, Eumolpo,Melampo, Tro-
phimo, Aglaophemo, atque Pythagora.
Eadem in Gallia fub Dniidum guberna¬
culis. Quantum apud Romanos Nume
Pompilio,Valerio Sorano, Marco Var¬
roni multifque aliis lapientis fimul,facro-
rumque ftudium fuerit, qiiis ignoret?
Quanta denique & quam vera doctrina
inprifcis Chriftianorum epifeopis, prep
byterifquequisnefciat ?0 felicia fecula,
qute diuinam hanc fapientia», religionif- ,
que copulam, praefertim apud Hebraos,
Chriftianofque integram feruauiftis. O
feculatandem nimiuminfelicia, quando
Palladis, Themidifque (id eft, fapientie
& honeftatis) feparatio & diuortium mi-
ferabile contigit. Proh nefas , fic datum
eft fanbhim canibus lacerandum. Do¬
ctrina enim magna ex parte ad propha-
nostranflataeft, vnde vt plurimum ini- >
quitatis euafit &Ia(ciuise inftrumentum,
ac malitia dicenda eft potius quam (cien¬
tia. Margaritf autem religionis pretiofif-
fims fepe tractantur ab ignorantibus,at-
que ab his tanquam (uibus conculcantur.
Szpe enim iners ignorantum ignauo-
rumque cura fuperftirio potius quam reli¬
gio appellanda videtur. Itanequeillifin-
cere veritatem intelligunt, qua* tanquam
diuina (olis pioru oculis lllucefcit, neque
ifti quantum in eis eft, reae vel Deum
colunt, vt facra gubernant, diuinarum
2 Marfilij Ficini
humanarum que rerum- prorfus ignari.
Quandiu duram & miierabucm hanc fer¬
rei fz culi fortem fultinebimus? O viri cce-
leftis patriz dues incolzquc terrz, libe¬
remus obfecro quadoque philofophiam,
facrum Dei munus, ab impietate, ii pof-
fumus.polfumus autem .fivolumus, reli¬
gio r.em fan&am pro viribus ab exeerabi-
liinicitiaredimamus. Hortor igitur om¬
nes, atqueprecor, philofophos quidem,
vt religionem vel capeflant penitus, vel
attingant:iacerdotesautem, vtlegitimc
lapientis ftudiis diligenter incumbant.
Ego quantum hac in re vel profecerim,
vel profecturus iim, nefeio, tentaui ta¬
men, &tentare non delinam, non meo
quidem ingeniolo, fcd Dei clementis
viribulqueconfilus.' Auus tuus, magna¬
nime Laurenti, magnus Coimus, Petrus
deinde pius genitor, me a teneris annis,
quo philofopnari poiTcm, fuis opibus a-
luerunt. Tu nuper volens philofophandi
ftudium in me, quoad poifes, ficut in aliis
nonnullis confueuifti, cum pietatis offi¬
cio copulare-Marlilium Ficinum tuum fa-
cerdotio, & quidem honorifice, decora-
ili. Vtinam nunquammihiipie defuerim
aut defim,quandoquidem Dei ipfius,Me-
dicumquefauor, & auxilium nunquam
defuit. Vt autem diuinain mihi gratiam
magis conciliarem, tibique gratificarer,
&mihiipfe non deeifem, cum primum
facerdotij facris initiatus fum, opus de
Chriftiana religione compofui, quod
quidem tibi huius mez profeffionis au-
thori, przcipuoque tum lapientia» alum¬
no, tum pietatis cultori cenfui dedican-
C A P VT L genus prolem luam decipere. Naturalis
S ingulas generis humani dotes vide¬
mus in beftiis quibuidam faltem fe¬
cundum quandam fimilitudinem excep¬
ta religione, aliquando apparere. Nul¬
lum bruta prz fc ferunt religionis indi¬
cium, vt propria nobis fit mentis in Deu
cotliregemere&iojficutcorporis incce-
lum credtio propria, cultufque diuinus,ita
ferme hominibus naturalis, quemadmo¬
dum equis hinnitus, canibuiue latratus.
Atiiquiscuriofius affirmet, beftias infu-
per nonnullas interdum cceleftia venera¬
ri, quod ego minime credo, reipondebut
Platonici huiufinodi beftias, vel aliud
quoduistunc fare- e, cum cotleiHa hono¬
rare ridentur, vel fi forte honorant, ta-
roen neicire quidagant,vel fi fciunt, illas
quoque inrelligentiz , immortalitatifque
participes eife. Sed re vera, vt ad propofi-
maheaproprietate maxjme tu perfectio¬
ne pollet, tu ab inferioribus difcrepatjqua
perfectiffimus, ideft, diuinis coniungitur.
Rurfus,fi homo animalium mortaliu per-
feciiffimus eft, in quantu homo , ob eam
przcipuedoteeft omniu perfectiffimus,
quam inter hzc habet ipfe propriam, cz-
teris animalibus non comunem, ea reli¬
gio eft, per religione igitur eft perfectiffi¬
mus. Sireligioefletinanis, per eamrur-
ius homoomnium' elfet imperfectiffimus,
quoniam per eam demcnnffimus e£fet,at-
que miferrimus.Siquidem homines multi
omnia , omnes certe multa vitz comoda
temporalis abiiciunt, & incommoda iit-
beunt. Dei vel amore, vel metu. Nullum
vero animalium reliquorum przfcntibus
abftinetbonis,propter Dei cultum, ex-
pectationemque futuri. Adde quod icien-
tiz ftimulusnosiblos pungit affidue,diui-
nz vindi&z, inferorumque timor acerri¬
me vexat. Si ergo religio, ( vt diximus )
vana eft, nullum eft ani mal dementius &
infelicius homine, elfet igitur ob religio-
nemhomo imperfecliffimus omnium,per
eam tamen pauloante omnibus perfe-
dtior apparebat. Non poteft autem per
eandem lui partem ita contraria pati, vt
fecundum eamtumlumme perfectus fit,
tumfummopere imperfectus. Eft igitur
religio vera pratlertim quia ficut non po¬
teft quicquam ignis propinquatione fieri
frigidiffimum, ita non poteft homo,quia
folushzretDeofapientiffimo beatiffimo-
que, ftultiffimus ex hoc, milerrimulque
euadere. Neque etiam poteft Deus , qui
ftunmaveritas & bonitas eft, humanum
autem ccmmunifque opinio de Deo in¬
ferta nobis eft a Deo communi origine,
acprincipenaturarum. Przterea memi-
nifle debemus vaticinium illud, quod a
tota aliqua animalium Ipecie fit, quia vni-
uerfalis, particularifque naturzfit inftin-
ctu,verum exiftere. Reptilia multa,orien-
telolc, eterrzfinufurrepunt, aeris cali¬
go portenditur, cornicum plurima turba
velpere a certa agris plaga peruolat, ven¬
ti prznunciantur,& alia eiuldem generis
innumerabilia. Communi quoque ho¬
minum vaticinio religio vera eft, omnes
namque femper vbique colunt Deum,ri-
tzfuturzgratia. Verum eft igitur proui-
dere nobis Deum, & vitam aliam fore,
fimodo pcrfcctiffima Ipceies animalium
 De Chriftiana Religione.
Verrifinuim habet lucidum lilud - cucd
fibi elt maxime omnium natnrale. Ta¬
lem autem efie religionis ai!ertionem ap¬
paret, non folum ex eo quod folius om-
nilque hominis eft, verum edam ex eo
quod omnes hominum opiniones, affe-
£his.meres, !egcs,excepta communi qua¬
dam religione,mutantur. Siquis ergo
reperiatur omnis religionis penitus ex¬
pers, quia prstcr humana: fpeciei natu¬
ram eft, vel monftrum quoddam eft ab
initio, vel contagione monftri alterius
'inquinatus.
Ds dininit&te Animi arsligione.
C A P V T. II.
P Lato nofter in Protagora, maxi¬
mum cfie vult noftrs diyinitatis in¬
dicium, quod foli nos in terris tanquam
fortis diuinte participes ob cognationem
quandam Deum recognofcimus, & cupi¬
mus, tanquam authorem inuocainus, Sc
amamus vt patrem, vt regem veneramur,
timemus vt Dominum. Sicut enim Sol
fineSoIc non cernitur, &i licut aer fine
aere non auditur, ac plenus lumine ocu¬
lus videt lumen, plena acre auris audit ae¬
rem relonantcm, ita neque Deus fine
Deo cognofcitur. Sed animus Deo ple¬
nus, tantum inDeum erigitur, quantum
& diuino lumine ilhiftratus agnolcit
Deum, & diuino calore accefus fitit eun¬
dem. Non enim ad id quod fupra eft&
infinitum, nifi virtute (uperioris , infiniti-
que attollitur, hinc animus Dei templum
efficitur, vt Xiftus Pythagoricus arbitra¬
tur, Dei vero asterni templum nunquam
exiftimatruiturum Deum agitat mens
humana quotidie, Deo ardet cor,Deum
fufpirat pedtus, eundem cantat lingua,
eundem caput,manuique adorant, & ge¬
nua, eundem referunt hominum artificia.
Si non audit hsc Deus, eft ignorans , fi
non exaudit, ingratus, crudelis omnino,
fi vociferari nos compellit quotidie, quos
non exaudit. Deus autem, qui infinita
fapientia, honitas, claritas eft, ignorans,
vel ingratus, vel crudelis efie non poteft.
Omnino autem cum fuperiormens com¬
prehendat inferiorem potius quam econ-
uerfb.fimens humana mentem diuinam
attingit, neceflarium eft a diuina mente
humanam comprehendi & gubernari.
3
Ciatzr.t cidzpxBtes, mftale d: rtligisst
C A PV T III.
E T fi homo natura in qualibet state,
exceptis pauciiumis, & illis quidem
deprauatis,religionis eft, dus tamen as¬
tares, vt Plato fcribit, religiofiores funt,
pueritia vide!icet,&fene<ftus. Nam pueri
religiofinafcuntur, atque educantur, 8i
in religione firmiflimi permanent,cuouf-
que in adolefcentia ratio excitetur, qus
fitanatura fingularum rerum caulas ratio-
nelque requirit, fiin hac state, aut ca ftu-
diacapeflant,autin cos fermones inci¬
dant, quibus diligenter rerum caufs per¬
quirantur, incipiunt quafi nihil velle afle-
uerare, nifi cuius ipfi rationem perlpexe-
rint-Tunc primum religionem magna ex
parte poft tergum abiiciunt, nifi forte le¬
gibus, feniorumque confilio fc commit¬
tant. Quia diuinorum occultiflims ratio¬
nes longo vix tandem tempore exquifi-
tifiiir.a diligentia purgata mente perfpi-
ciuntur. Adolcfcentes illi rationes huiuf-
modi nondum attingunt, & quia nihil
ferme afferunt, cuius non videant ratio¬
nem, fi proprio confidant iudicio, reli¬
gionem quodammodo negligunt. Non¬
nulli in hac opinione conftituti propter
fuperbiam incontinentiamque, Ariftip-
picis voluptatibus fefe dedunt, tandem
nihil amplius de religione, nifi tanquam
deanilibus fabulis cogitantes. Alij vero
propter manfuetudinem & modeftiam,
Pythagoreo ritu mentem purgant a fenfi-
bus, per Morales, Phyficas, Mathemati¬
cas, Methaphyficas dilciplinas, netan-
quamfuperiorcsilli,lippos adhuc oculos
indiuinumSolemfubito dirigentes, ca¬
ligari cogantur, fed gradatim progredie-
tes. Primo lumen diuinum in moralibus
tanquam fblislumen in terra profpidant.
Secundophyficistanquamin aqua. Ter¬
tio in Mathematicis tanquam in Luna,
Quarto in Methaphyficis tanquam in ip-
fo Sole tam fuperccelefti quam coelefti
perlpicue falubriterque perficiant. Hos
appellatOrpheus mularum legitimos la-
cerdotes, qui tandem in state maturiore
de religione fentiunt multo melius, que¬
madmodum legimus apud Platonem in
Epiftolaad regem Dionyfiu in Pbsdro,
inprimode;rcpublicain decimo legum.
Monet autem iuuenes diuinus Piato, ne
tem ere dc diuinis fententiam ferant, fed
credant legibus, donec stas ipfe doceat,
velper eos difciplinarum gradus , quos
4 Marfilij Ficini
«arrauimus. vel per experientiam, vel per
quandam animi a corpore feparationem,
quam moderata fecedus adducit, vt ani-
main ea stateres a corporibus fepararas,
quafi e proximo videns clarius dilccrnat
quam confucuerit. Meminilfeverblem-
per oportet, neque polle in iuuenibus fe¬
cundum naturam fapientiam efle, neque
quicquam vcliniudicando,vel in agen¬
do periculofius effc,quam audacem igno¬
rantiam, & audaciam ignorantem. Sa¬
pientia fine audacia prodeft quidem,
quamuis non fatis magnifice, fed obeli
nunquam: audacia vero fine lapientia eft
fera quasdam indomita, ac penitus effre¬
nata. Quoniam vero de communi reli¬
gionis veritate, prouidentia Dei, animo¬
rum diuinitate,in theologia noltra latif-
fime dilputauimus, haec de his ad prslens
breuiter diciafufficiant, nam ad Chriftia-
nx religionis myfterium properamus.
Omnis religio boni habet nonnihil, modo ad.
Deum tpfum creatorem omnium diri¬
gatur, Chrijlianafyncera ejl.
CAPVT IV.
Ihil Deo magis difplicet quam
contemni, nihil placet magis qua
adorari, homines diuinarum lcgumaii-
qua exparte tranlgreffores leuius punit,
Rebellantes autem per ingratitudinem,
malignitatcmque & fuperbiam , ab eius
imperio fulminat. Idcirco diuina proui¬
dentia non permittit efle aliquo in tem¬
pore, vllammudi regionem omnis pror¬
uis religionis expertem, quamuis permit-
tat variis locis atque temporibus, ritus a-
dorationisvarios obleruari. Forfitan ve¬
ro varietas huiufmodi, ordinante Deo,
decorem quendamparitin vniuerlo mi¬
rabilem. Regi maximo magis cura: eft
re vera honorari, quam aut his aut illis ge-
ftibus honorari. Rex Alexander quot
Gentibus imperabat, tot modis, cum vel
ipfcad easproficilceretur,vellegatos mit
teret,honorabatur. Totumque id quod
in eius agebatur gloriam , quodammodo
commendabat, aliud tamen alio habebat
acceptius. Idem quafi de mundi Rege eft
arbitrandum. Coli mauult quoquo mo¬
do, velinepte, modo humane, quam per
luperbiam nullo modo coli. Inconti¬
nentes quidem homines/ed quodam¬
modo lubditos, vel corrigit tanquam pa¬
ter, vel laltcm minus affligit, impios au¬
tem ingratofquc omnino, & (ponte re¬
belles, tanquam hoftis exterminat atque
CXCrUCiat. Cum vero nnlTnm humanum
cultum, eius gratia lufceptum Deus ficut
voluntariam impietatem penitus repro¬
bet, quem tamen maxime omnium, imo
folum approbat. Deus in fc ipfo fum-
mum eft bonum, veritas rerum, lumen fa-
uorque mentium. Illi igitur Deum prs
csteris, imo foli lyncerc colunt, qui eum
actione, bonitate, veritate lingus, men -
tis claritate, qua poliunt, & charitate qua
debent, ledtdo venerantur. Tales vero
funt , vt oftendemus , quicunque ita
Deum adorant, quemadmodum Chri-
ftus vitse magifter j eiulque difcipuli prs-
ceperunt.
DifcifuliChrifii neminem deceperunt.
CAPVT V.
S I dilcipuli Chrifti decipiendi humani
generis gratia, figmentum introdu¬
cere cogitauiffent , rationem certe faci¬
lioris perliiafionis aliquam habuiffeur.
Contra vero fecerunt, aggrelfi enim funt
remtumad credendum , tum ad obler-
uandum omnium rerum difficillimam.
Adde quot modis etiam difficillimis, fi
tempora,ioca, perfonafque confideres,
in temporibus Icilicet eruditis, in vrbibus
ampliffitnis, plenilque omnium dodrina-
rum, aduerfuin potentcs,principefque,&
docios & multos, cum ipfi debiliffimi ef-
lent, omnium rerum egeni, rudes ab ini¬
tio, & pauciffimi. Vndecim enim Chri-
ftus reliquit Apoftolos,duo vero illi &fep-
tuaginta Chrifti dilcipuli ab Apoftofis re¬
gebantur. Audire licet Paulum Corin¬
thiis ita dicentem : Videte vocationem
veftram fratres, quia non multi fapientes
fecundu carne, non multi potentes,non
multi nobiles, fed qusftulta funt mundi
elegitDeus,vt confundatfapientes,&in-
firma mundi elegit Deus,v't confundat
fortia,&ignobi!ia mundi, &conrempti-
bilia elegit D eus,& ea qua non lunt,vt ea
qua funt, deftrueret. Non igitur finxiffc
credendi firnt, pralertim qtiiafumma ia-
terfc bonorum morum, opinionumque
concordia, fortiter viquc ad finem in re
maxime omnium ardua perfeuerauerut,
alioquin nihil obtinuiflent, neque prte-
mium tanti laboris vllumin haevita, vel
ipfi prsdpiebant, expedabantue , vel
populis pollicebantur. Atque hoc eft,
quod inquit Paulus. Si in hac vita tan¬
tum Iperamus in Chrifto, miferabiliores
lumus eundis hominibus. Sape pra di¬
cebant fc morituros pro fide, & poftea
vniuerlbs, qui eorum dilciplinam lecuti
effent, acerba, & nefanda paliuros. Vt
obmittam, quod abiiciebant qusecun-
 De Chriftiana Religione.
que habettur i mortalibus bona^biidque
iubebant, neque in angulis fufurrabant,
fed palam vulgo luam do&rinam auda-
&er difleminabant. Siquidem Paulus
etiam catena collum vin&us publice
pratdicabat, vndefcribitad Philippenfcs.
Qup circa me funt, magis ad profectum
venerant Euangelii, vt vincula mea raa-
nifcfta fierent in Chrifto Iefii, in omni
praetorio, & in exteris omnibus. & alibi
ait: Euangelium iam praedicatum fuiffc
omni creaturae qua: fub coelo cft. Rurfus,
in A<ft. Apoft. Nihil horum in angulis ge-
fium cft. Sic enim Chriftus prxeepie dif
cipulis luis in Euangel. Matth. 8c Lues.
Quod dico vobis in tenebris &c. Crede¬
bant igitur illi, fe vera hominibus praedi¬
care, imo certe quod praedicabant, intel-
ligebant. Hinc illud PctrfParati femper
eltotc ad latisfadionem omni polccnti a
vobis rationem, de ea, quae in vobis cft,
ipc&fide.Hinc illud Pauli ad Corinthios.
Egoficcurronon quali in incertum, lic
pugno non quali aerem verberans, fed
caftigocorpus mcum,&inferuitutem re¬
digo, ne forte cum ahis prxdicauerim,ip-
fe reprobus efficiar.HincPaulus & Apol¬
lo vWque cum doctis de Chrifti myfteriis
dilfcrcntes, Prophetarum volumina in
medium adducebant. Iubct faepe Paulus
difcipulos fuos, praecipue facerdotcs,pro-
fundx prophetarum intelligentix dili- ■
genterincumbere. Crcdebantigitur,in-
telligebantque, vt dixi, quod pradica¬
bant. Alioquin pro difciplinx illius af-
fertione nequaquam tam intrepide, tam
libenter feconunuis laboribus, periculis,
verberibus, & certae morti fuppoluilTcnt.
Paulus pro Chrifti gloria annos feptem
atque triginta, liipra quam credi poilit,
vfque ad extremum Spiritum omni affli-
dtionum genere continuo laborauit. La-
borauit tempus idem & Petrus, laborauit
loannes Euangclifta annos odo & fexa-
ginta, exterique per omnem vitam fimi-
Quo animo ChrtJH MJcifuli Ubors.ba.nt,
CAPVT VI.
Q Vo autem animo Chrifti dilcipuli
laborarim, dedarat Paulus in epi-
ltola ad Romanos. Quis,inquit, nosfe-
parabita charitate Chrifti? tribulatio,an
anguftia, an perfecutio, an fames, an nu¬
ditas, an periculum, an gladius ? licut
feriptum cft: Quia propter te mortifica¬
mur tota die , eftimati fumus ficut oues
ocdfionis.Certusfum enim quod neque
|
mors , neque vita, neque A ngeti, neque,
principatus, neque potefiates, neque vir¬
tutes, neque inflantia, neque fu:ura,ne-
que fortitudo, neque altitBdo,neque pro-,
fundum, neque aha creatura poterit nos.
feparare a charitate Dei, qux cft in Chri-.
fto Iefii Domino noftrc. Idem poftquam
Corinthiis enumerauit multa laborum,
tormentorumquegencra, qux 8c tulerat,
& ferebat, fubiunxit, in his fi; lxtari, glo¬
riari, corroborari. Idem Icribit dum Ro-
mx vinctus cflctad Philippenfcs: In nul¬
lo confundar,fed cum omni fiducia, li¬
cut femper, & nunc exaltabitur Chri¬
ftus in corpore-meo, iiue per vitam,
fiue per mortem , mihi enim viucre
Chriftus eft, & mori lucrum. Quod fi
viucre in carne hic mihi fructus operis eft,
quid eligam ignoro, coaritor aute e duo¬
bus. Delidero enim diffolui, & eile cum
Chrifto, atque hoc quidem mihi multo,
melius, permanere autem in carne pro¬
pter vos, neccflarmm cftt. S ubiun git d mi¬
nans in hunc modum. Ethoc confidens
fcio, quia manebo, & permanebo omni¬
bus vobis ad profedum veftrum, & gau¬
dium fidei, vt gratulatio veftra abundet in
Chrifto Iefu in me, per meum aduentum
iterum advos. Etpaulopoft: Vobisdo-
natumeftpro Chrifto,non folum vt in
eum credaris, fed vt etiam pro illo patia¬
mini, idem certamen habentes,quale &
vidiftisin me,&.nuncaudiftis dense. Li¬
beratus autem eft, vtprxdixit,a vinculis,
rediitque ad illds. Idem ad Coloifenlcs.
Permanete in fide fundati, & flabiles, &
immobiles a Ipe Euangelii, quod audiftis,
quod prxdicatum cft in vniuerla creatu¬
ra, qux fub coelo eft, cuius fadus fum ego
Paulus minifter, qui nunc gaudeo in pal-
fionibuspro vobis, & adimpleo ea qux
defuntpaffionum Chrifti in carne mea,
pro corpore eius, quod eft Ecciefia. Idem
ad Theflalonicenles. Nemo moueatur.ia
tribulationibus iftis, ipfi Icitis , quod ia
hoc politi fumus. Nam cum efiemus a?
pud vos , prxdicebamus vobis paliuros
nostribulaciones,ficut-& fadtum eft, &
fcitis. IdemadTimotheum : Non dedit
nobis Deus Spiritum timoris, fcd virtutis,
& dilectionis, &i'obrietatis. Noli itaque
erubefeere teftimonium Domini noftri,
neque me viridum eius, led collabora in
Euangelio fccundum virtutem Dei. Et
paulopoft: Ob Euangelium hxc patior,
fcd non confundor.Scio enim cui credi¬
di, & certus fum- quia potens eft dep ofitu
meum fcruarein iUu. diemlte poftpauca:
IaEuangclij prxdicationc laboro vfqus
 6 - Marfilij picini
ad vincula, quali male operans, fed ver¬
bum Dei noneft alligatum , ideo omnia
fuftinco propter elefios , vt ipfi falutem
-aonfequantur, qua: eft in Chrifto Iefii,
cum ccelefti gloria. Fidelis (ermo.Kamfi
commortui fumus, & conuiucmus, fifu-
ftinebimus , & corregnabimus, fi nega-
tierimus,&ille negabit nos. Sivero non
credimus,ille fidelis permanet, negare
feipfum non poteft.Itcm,Scis quales per-
fecutiones & palfiones fuftintu Antio¬
chiae, Iconia:, Lyftris, & ex omnibus eri-
puitmeDominus. Etomncs quipievo-
lunt viuerein Chrifto Iefu, perfecutio-
nem. patiuntur. Similiter Corinthiis:
Scmpermortificationem Iefu in corpore
noftro circumferimus, vt& vita Iefu in
corporibus manifeftetur. Semper enim
nos qui viuimus, in mortem tradimur -
propter !efum,vt&vitalefu manifeftetur
in carne noftra mortali.Vnde GalatisiE-
go ftigmata Dominilefu in corpore meo
porto Rurfus Corinthiis: Puto quod nos
Apoftolos nouifiimosDeus oftendittau-
quam morti deftinatos, quiafpedtaculum
facti fumus huicmundo, & Angelis, &
hominibus. Etpoftpauca.yfqueinhaac
horam efurimus, & fitimus, & nudifii-
nius, & colaphis ca:dimur,&inftabiles fu¬
mus, & laboramus operantes manibus
noftris, feilicet comparandi victus gratia,
nunquam enim voluit alieno labore viue-
re; Etfequitur. Maledicimur, & bene¬
dicimus, perfecurionem patimur, & fufti-
nemus, blalphemamur, & obfecramus;.
tamquam purgamenta huius mundi fiufti
fumus,omniumperipfema,id eft, rude¬
ra, atquefordes. Idem Romanis: Gloria¬
mur in tribulationibus, fcientes quod tri¬
bulatio patientiam gignit, patientia pro¬
bationem, probatio vero fpem, Ipes aute
non confundit; quiacharitas Dei diffii-
fa eft in cordibus noftris per Spiritum lan-
<ftum, qui datus eft nobis. Similiter Gala¬
tis. Abfitvtglorier inalio,nifi in cruce
Domini noftri Iefu Chriftiper quem mi¬
hi mundus crucifixus eft, & ego mundo,
Item, Cum Chrifto affixus fum cruci, vi-
uo autem iam non ego,viuit vero in me
Chriftus. Sed audi rurfus quid Romanis
dicat. Non acccpiftis fpiritum feruitutis
iterum in timore, fed acccpiftis fpiritum
adoptionis filiorum,in quo clamamus ab
. ba pater. Ipfe enim fpiritus teftimonium
reddit fpkitui noftro , quod fumus filii
- Dei.Si aute filii,& heredes heredes quide
Dei, cohttredes autem Chrifti, fi tamen
compatimur,vt& conglorificemur. Exi-
ftimo enim quod non fuot condignjE paf
fiones huius temporis ad futuram gloria,
qua: innobis reuclabitur. Niam expccta-
(ftiocreaturzrcuelatipnem filiorum Dei
expecbx.Idcm Corinthiis. Si mortui non
refiirgunt, cur nos periclitamur omni ho¬
ra : Quotidie morior , propter veftram
gloriam,fratres, quam habeo in Chrifto
Iefu Domino noftro. Quod fecundum
hominem ad beftias pugnaui Ephefi,quid
mihi prodeft, fi mortui non refiirgunt;
Rurfus: Tribulamurfratrespro vefira ex¬
hortatione, & falutc,quz operatur ir. no¬
bis tolierantiam earundem pafiionum,
quas Senos patimur, vtfpes noftra firma
fit pro vobis, fcientes quod ficut focii paf-
fionum eftis,fic eritis & confblationis.
Non enim volumus ignorare vos fratres
dc tribulatione noftra, qux facta eft no¬
bis in Afia, quoniam fupra modum gra-
uati fumus. Item : fuperabundo. gaudio
in omni tribulatione noftra. Nam & cum
veniflemus in Macedoniam, nullam re-
quiem habuit caro noftra, fed omnem
tribulationem paffi fumus. ^Vnde Ephe-
fiisait: Ego Paulus vindtus Chrifti Iefu
pro vobis Gentibus, obfecro ne deficia¬
tis in tribulationibus meis pro vobis,qiia>
gloriaveftra, denique ait fe pro Cllrifto
legatione fungi catena. Philippenfibus
ait, fe omnia, quamuis maxima, nihili
pendere, & vt ftercora exiftimare, vt
Chriftum lucretur, fbciufquefit paffionis
eius, configuratus morti eius, ad eius re-
fiirrectionem promerendam. Item, con-
uerfatio noftra in coelis eft. Vnde etiam
Saluatorem expediamus Dominum no-
ftrum.Iefum Chriftum, qui reformabit
corpus humilitatis noftra:, configuratum
corpori claritatis fuse, fecundum opera¬
tionem fuam, qua poffit etiam fubiicere fi-
bi omnia. Itaquefratrts meichariffimi, Sc
defideratiffimi,gaudium meum, & coro¬
na mea,fie ftare in Domino chariffimi.
ThcfTalonicenfibus autem: Vps quoque
imitatores noftri fa<2ieftis&Domini,ex¬
cipientes verbum in tribulatione multa
cum gaudio Spiritusfancii. Scitis fratres
introitum noftrum ad vos inanem non
fuiire,fedantepaflos,contumeliifque af¬
fectos , ficut noftis in Philippis, magna
cum fiducia & fblicitudine in Domino
vobis Euangelium prtedicaffe. Facti eftis
imitatores EccIefiarumDei, qua: fiintin
ludsea, in Chrifto Iefu, eadem enim paffi
eftis & vos a contribulibus veftris, qua: 8c
ipfi a ludaris- Confolati fumus in vobis
fratres in omni tribulatione, 8c n cccffita-
te noftra, per veftram fidem, quoniam .
nunc viuimus, £ vos ftatis in Domino.
 De Oiriftiana Religione.
Hcbraospraterea ita cohortatur. Reme¬
moramini priftinos dies, in quibus illumi¬
nari magnum certamenfiiffinuiffis pallio-
num,& inaltero quidem opprobriis , &
tribuianonfausIpcctaculumfadti, inalte¬
ro autem focij taliter conuerfantium effe-
(ffi. Nam & vincti compafli eftis , & ra¬
pinam bonorum vcftrorum cum gaudio
fufeepiffis, cognofcentes vos meliorem
habere, & manentem fubftantiam in coe¬
lis. Nolite itaque amittere fiduciam ve-
ftram,quE magnam habet remuneratio-
nem. Irem , habentes igitur Pontificem
magnum quipenetrauit cados, Iefum fi¬
lium Dei,teneamuslpei noftrae confet
lionem. Item, & nos tantam habentes
impolitam nubem teftium, deponentes
omnepondusSc- circundans nos pecca¬
tum, per patientiam curramus propofi-
tum nobis certamen, alpicientes in au-
thoremfidei,& confummatorem Iefum,
quipropofito fibi gaudio fuftinuitcruce,
confufione contempta, atquein dextera
fedis Dei fedet. Sed nefcio quo Ipiritu ad
illa quae ad Corinthios feribitredire co-
pellor. Ego inlaboribus plurimis,incar-
.. ceribus abundantius, in plagis fupra mo¬
dum , in mortibus frequenter ,-a. Iudaeis
quinquies quadragenas vna minus acce¬
pi, ter virgis caefus fum, lemel lapidatus
Ium, ter naufragiumfeci, node & die in
profundo maris fui, in itineribus fiepe pe¬
riculis fluminum, periculis latronum, pe¬
riculis ex genere, periculis in ciuitate, pe¬
riculis in folitudine, periculis in mari, pe¬
riculis in fallis fratribus, inlabore& inae-
rumna, in vigiliis multis, in fame &fiti, in
ieiuniis multis,in frigore & nuditate,prae-
tcr illa quae extrinfecusfunt,inftatia mea
quotidiana, folicitudo omnium Ecclefia-
rum. Quis infirmatur & ego non infir¬
mor ? quis IcandalizaturSt ego non Vror?
Sigloriarioportet, quae infirmitatis meae
funt, gloriabor, Deus & pater Domini
noftri Icit, qui eft benedidus in fecula,
quod non mentior, DamafciPrapofitus
Gentis Arcthae regis cuftodicbat ciuitate
Damafcenorum,vtme comprehenderet,
& per feneftram in {porta demiflus Ium
per murum, & fic effugi mamus eius. Lau-
datquinetia Corint.quodfuftineant^i-
quis in feruitute redigit, fiquisdeuorar,fi-
quisextollitur,fiquis in facie caedit-Quod
autem ipfe non pro fua, fed pro iola Chri-
fligloria contenderet, fic aperit. Inter
vos alius didt,cgo quidem fum Pauli,alins
ego ipfius Apollo , nonne homines effis
quid enim eft Apollo ? quid vero Paulus?
miniftrieius, cui crcdidifns, 8: vnicuiquc
ficurDominus dedit£go plantscLApoI-
lorigauit, fed Deus incrementum dediti
itaque neque qui plantat eft aliquid, ne¬
que qui rigat, fed qui incrementum dat
Deus. Qui aurem plantat & qui rigat
vnumfiint. Nemo igitur in hominibus
glorietur. Omnia enim vcftrafunt, fiac
Paulus, fiue Apollo, fiueCephas,fiue mii-
dus, flue vita, fiue mors, fiue przfentia,
fiuefutura, omniaveftra funt, vos autem
Chrifti, Chriftus autem Dei Sedaudi8t
illud Charitas non quarit qua lua fimt,
omniafuffert, omnig. credit, omnia Ipe-
rat, omnialuffinet, charitas nunquam ex¬
cidit. Huic fimile illud Canonica Ioan-
nis: Timor non eft in charitate,fedperfc-
da charitas foras timorem mittit. Con¬
cludamus iam verba Pauli cum Epiftola
'ad Timotheum. In hoc laboramus& ma¬
ledicimur, quialperamus in Deum viuu.
Fidelis fermo, & omni acceptione di¬
gnus, quia Chriftus lefus vehit in hunc
mundum , vt peccatores faluos faceret,
quorum primus ego lum. Sedideomife-
ricordiam confecutus fum,vt in mc prim o
oftenderef Chriftus lefus offinem,patien-
tiam ad inftruSionem eorum qui credi-
turifuntilli in vitam aternam. Regi fe-
culorum, immortali, iouifibili, (oli Deo,
honor & gloria in fecula faciliorum. Hac
Paulus Apoftolus. Ioannes quoque Apo-
ftolusin Ap.ocalyp.fi {e reftem ge parrici-
pem paifionum Chrifti appellat, & quofr
dani populos ad patientiam cohortatur.
Multos de patientia valde commendat in
Epiftolis, ii militer & alii Apoftoli atque
Euangeliftz. Scribit denique Lupas E-
uangelifta,quod Apoftpli a ludz-is caifi,
exultantes incedebant, qui digni,habiti,
effient, qui pro Chrifti nomine,ioiurias
paterentur. Inluper quod cpnftituerunt:
nihil inter lefuofque proprium poflideri,
& adminiftrationem bonorum ab. Apo-
ftolis alienam effe voluerunt. Addit,eum
Cornelius quidam adorare Petrum vo-
luiffet,aPetro increpitum, prohibitum-
que fiiifle. Praeterea cum Lycaonienfcs
proptermiracula Paulo & Barnabztan-
quam diis immolare vellent, ab ipfis non
fiiilfe permiflqs. Ioannes quoquein Apo-
calypfifeadorariprohibuit.Exquo patet
Apoftolos non fuum commodum, vel
honorem,fed lolam Chrifti gloriam quae-
fiuifle. Siquis igitur finxifle Apoftolos
fufpicatur, is authac, & fimilia nunquam
legic, aut delirat.
-A ; iiij
8 Marfilij Ficini
Hsfcifah CiripUmmin; fiamt-dcccfti.
C A PV T VII.
D Icipuli Chrifti; eorumque fedato-
rcs longe manifcftiora maioraque
miracula viderunt quam nos,qui quamuis
in hac religione nati, educatique fimus,
tamen non tantum pro re nobis conflicta
Iaboraremus> quantum illi pro noua, &
quafi , vt ita loquar, monftruola labora-
uerunt, qua quanto monftruofior appa¬
ret, tanto clarioribus^gnis, portentifque
ab initio, vt crederetur, indiguit. Nam
quis facile credat, adolefcentem quen-
damillkeratum, fabri, ( vtputabatur), fi¬
lium. mendicum, infami fupplicio publi¬
ce interemptum, efie diuinam iplam me¬
tem, quae femper in Deo eft, per quam
eunda fiunt femper atque reguntur.
Quod de nullo vnquam alio creditum eft,
vnde vt Lucas tuangelifta feribit, cum
Paulus Apoftolus hac de re coram Agrip¬
pa rege, ac Portio Fefto ludas prafide
difputaret, Feftum exdamaffe, infanis 6
Paule, multa litera: te inlanire compel¬
lunt. Huc tendit etiam illud Tertulliani
ad Romanos iudices. Hac & nos rifimus
aliquando, deveftris fumus, fiunt, non
nafcuntur Chriftiani, Putandum eft igi¬
tur illos qui hac afferebant, 8c qui fidem
alfeUerantibus adhibebant, miracula pala
Deo digna vidifle. Hinc Paulus ad Co¬
rinthios : Iudai figna petunt, Graci fa-
pientiamquarunt, nos autem pradica-
mus .Chriftum crucifixum, ludaris qui¬
dem icandaliim , Gentibus autem ftiiti-
tiam,ipfis autem conuerfis Iudais atque
Gracis Chriftum, Dei virtutem, & Dei
fapientiam. Quia quod ftultumcft Dei,
lapientius eft hominibiis, & quod infir¬
mum eftDei, fortius eft hominibus. Solis
miraeulis,&illis quidem manifeftilfimis
adduci potuit Paulus, vir nobilis, potens,
fapientiffimus, atque fortiflimus,vt ex a-
cerrimo Chriftianorum hofte, repente
acerrimus defenfor euaderet totque in¬
commodis fe fponte fubiiccret obiolum
Chrifti amorem , quot nemo queat enu¬
merare. Vere enim apud Lucam Deus
pradixit'. Vas electionis eft mihi ifte, vt
portet nomen meum coram Gentibus, &
regibus, & filiis Ifrael. Ego enimoften-
dam illi quanta oporteat pati pro nomine
meo. Nullo igiturpado credendum eft,
Chrifti pracones alicuius praftigiisfliifle
deceptos. Scripta enim Sc gefta tam dif
cipulorum Chrifti, quam eorum qui eo
tempore fubito, & maximo cum pericu-
lo, disciplinam huiufmodirecepe ruotjte-
ftantur apud viros landas mentis , primi¬
tias Chriftianorum fuiifetales, vt neque
voluerint decipere, n eque decipi vllo mo¬
do potuerint. Quid caufie fuit, vt multi
tam Iudai quam Gentiles, in quamlibet
difriplinam eruditiifimi , multique diui-.
tes,dimiffis rebus obleoamcntifque fuis
mallent cum rufticis illis mendicifque
Chrifti dilcipulis crudeliter mori, quam
cum mundi delitiis viuere ? Audiamus ci-
uinum illum virum Tertullianum Car-,
thaginenfem in Apologiaad Romanos
iudicesita clamantem .Sedhoc agite bo¬
ni prafides, cruciate, torquete, damnate,
atterite nos, probatio eft enim innocen-
ccntianoftrainiquitas veftra. Ideo nos
hac patiDeuspatitur. Nam&proxime
ad lenonem damnando Cfcriftianam,
potius quam ad leonem, confeffi eftis,la-
bem pudicitia apud nos atrociorem om¬
ni morte reputari. Necquicquam tamen
proficit exquifita crudelitas veftra, illece¬
bra eft magisfedia, plures efficimur quo¬
tiens metimur a vobis, femen eft languis
Chriftianorum, omnia impleuimus. Ac,
finonapudiftain dilciplinam magis oc¬
cidi liceret, quam'occidere , potuimus
inermes, nec rebelles, fed tantummodo
difeordes, folius diuortij iuuidia aduerfus
vosdimicalfe. Si enim tanta vis homi¬
num in aliquem orbis remotiffimum lo¬
cum abrupiifet a vobis, fiiffudiflet vtique
dominationem veftram tot amiflio ciuiu,
imo etiam & ipla deftitutione puniftet,
proculdubio expauiflfctis ad folitudinem
veftram, ad flentium rerum, & obftupo-
rem quendam quafi mortua: vrbis qute-
fiifetis , quibus imperaretis , nam pene
omnes ciues Chriftianos habetis Orige-:
nes quoque in quarto Periarcho libro in¬
quit, innumerabiles in lingulis mundi re¬
gionibus homines relidis patriis legibus,
C hriftianam legem fiibito fulcepifle, om-
niaque tormentorum genera, & mortem
in eius gloriam libentiffime & quotidie
ferre. Iamvero fi numerare vellem mil¬
lia virorum in qualibet doSrina,Phi!olb-
phia, pralertim excellentium, qui Chrifti
difcipulorum dilcipuli , fuccelforcfque
fuerunt, &longo ordine vfque ad Iuliani
Imperatoristempora, inter gladios igne¬
que Chriftum, landimonia.vocc, literis,
diuturno labore,periculo , morte defen¬
derunt. Opus cogerer haud breue com¬
ponere, vt de nulle millibus .Oratorum
Philofophorumque taceam , qui apud
Grtecos, Barbaros, & Latinos poft Iulia-
num totam vitam fandifiime in Chriftiar
 De Chriftiana Religione.
no opere cocfirajpfcrunr.
Chrijliuu religio in fol* Dei virtute
fundatt efi.
C A P V T VIII.
QU Chriftiana religio haudquaquam
^fundata fuit in potentia, velfiapientia
humana, vel voluptatcjime vero inuitis Se
contra nitentibus paffim multis potenti¬
bus, dodifque viris, & humanis oblecta¬
mentis; tam fubito exorta cft, tam repen¬
te per vniuerlumobem propagata. Vnde
ad Romanos Icribit Paulus: fidem eorum
in vniuerib mundo annunciari,& ad Co-
loflf. Euangeliumin vniuerib mundo efle.
loanncs quoque : Quod natum eft ex
Deo vincit mundum , haec eft viSoria,
quae vincitmundum, fides noftra. Ne-
cefiarium eft hanc iplam religionem in
poteftate, fapicntia, fpequc diuir.a fuifle
fundatam. Quid quod multis ante iecu-
lislongo ordine a plurimis Prophetis at¬
que Sibyllis , fingula haec praedicta fue¬
runt? quod in fequentibus oftendemus.
QuidquodChriftusvitzmagifter, mor¬
tem fuam, perfecutionem aduerfum difei-
pulos fuos vbique futuram, propagatio¬
nem, immutabilitatcmque religionis fuae,
miierabilem Iudreorum ruinam breui ve-
turam. Gentilium conuerfionem, ludio¬
rum quorundam pertinaciam, yfque ad
mundi finem duraturam, tum ipfe prodi¬
xit, tum difcipulos fuos intpirauit vt dice¬
rent? Atque id, quod mirabile eft, CHri-
ftusofibdionemin Sabbato futuram, &
exitium fame, ferroque a Gentilibus infe¬
rendum, atqueftragem inauditam, cap-
tiuitatem praeterea ludiorum in omnes
Gentes, non aliter ante profcripfit,quam
lofephus fcripferitpoft ruinam. Proterea
opero precium eft audire, qua concione
vfuseft&Iefiis, & quifque difcipulorum
fuorumad auditores perfuadendos. Date
veftraomniapauperibus, charilfimos ve-
ftros refpuite, porrigite genas percutien-
ti, benefacite inimicis, vitam hanc om-
niaqueeiusoblc&amenta pro nihilo ha¬
betote , abnegate vofinetiplbs , crucem
hanc noftram, crucem terribilem fuftine-
te, liquamini nos quam primum preca¬
mur. Si enim nos fequemini, proculdu-
bio quocunque a mortalibus mala exifti-
mantur, per omnem vitamlubibitis. Hoc
illi. Ofiuiioncmdifluafionisomnisvn-
diqae plenam. An putamus Demofthc-
nem,Ciceronemquehancratione quic-
quamperfuadere cuiquam potuifle? Per-
£
fuafit tamen concio illa, imo conciona-
torfubitomultis,magnifqueviris. Atvn-
dc; A Deo facium elt illud omni miracu¬
lo mirabilius , fiquidc,vt teftantur qui au¬
dierunt, loquebatur; eius non ficut Scri¬
bo &Pharifoi,fed tanquam potcftatcm
habens. Perfualum autem illis vlque a-
deo fuit, vt Chrifti fectatores , ipfumpluf
quam humano naturo fecundum fc pof-
fibile eftjlemper amauerint,quod quidem
nullo modo negabit, qui vacua mente il¬
lorum opera, & feripta coafiderauit, to¬
tum vero illud cftdiuinum. Si quis eft qui
dubitat,legat, & relegat diligenter Pro¬
phetarum , Euangeliltarum, Apoftolo-
rumquclibros, legat & eorum, qui illos
eo tempore fecutifiint, commentaria-Ve¬
ritas huius rei protinus elucebit, in illis
enim noua vis cft, lingularis quoquefim-
plidtasjlbbrietafque & ardor, grauitas,
profunditas, & maieftas. Quod quidem
indicat neque diuinam ab illis vim, fla-
mamque abelfe, neque veritatem ipfam
verborum fuco, neque vim diuinam hu¬
manis machinis indigere. Adde, quod in
tot veteris., nouique tcftamenti volumi¬
nibus, nihil vfque nifi conlonum repen¬
tur, quod coteris non eftconceffum, ma-
ximumqueeftdiuino veritatis indicium.
Habent feriptores illi nefeio quid pium &
auguftum, atqueid, quod mirabilecft, in¬
ter fe quidem commune, a cateris omni¬
bus penitus alienum, quodfignificat om¬
nibus illis Deum prae caeteris afpiralTe.
Quid dicemus ad hoc ? quod cum c atteri
omnes feriptores ambigant, &t vacillent
illi tamen nihil vfquedubitant, fed tanta,
prohDeus omnipotens! certitudine lo¬
quuntur, quanta fortitudine durilfima
quaeque peregerunt. Audi pifcatorcm il¬
lum Ioanncm Euangeliftam. Quod fuit
ab initio, quodaudiuimus, quod vidimus
oculis noftris, quod inlpeximus, & ma¬
nus noftrae contrcciauerunt de verbo vi¬
tae, & vita ipfa innotuit, & vidimus, & te-
ftamur,& annuntiamus vobis vitam ae¬
ternam, quae erat apud patrem, & appa¬
ruit nobis. Quod vidimus, & audiuimus,
annunciamus vobis, vt& vos focietatem
habeatis nobifeum, & locietas noftra fit
cum Patre & Filio eius Iefu Chrifto. Ec
haec Icribimus vobis, vt gaudeatis, & gau¬
dium veftrumfit plenum, & haec eft an¬
nuntiatio quam audiuimus ab eo, & an¬
nuntiamus vobis, quod Deus lux eft, &
tenebrae in eo non funtvliae. Rurfiis in iis
confidera, quanta affirmatione loquatur:
Deus teftificatus eft de filio fiiOj&hoc eft
teftimoifium, quod vitam aeternam dedi:
io Marfilii Ficini
'nobis Beus,3cli2C vita ia filio eins eft, cim tribubus difperfis ita loqxfitur: Omne
qui habet filium, habet vitam-qui non ha¬ gaudiumexiftimatefratres mei, cum in
bet fiiium Dei, non habet vitam. Hac tentationes varias incideritis , fcie-ntes
feribo vobis, vtfeiatis quod vitam habetis quod probatio fidei veftrqpancna gjgmt,
aeterna,qui creditis in nomine Fili; Dei, patientia aute opus perfectu haber,vtfitis
& haec eft fiducia qua habemus ad Deum, perfecti St integri in nullo deficientes. Si
quoniam quodcunque petierimus fecun¬ quis aute veftrum indiget fapientia, po-
dum voluntatem eius,audit nos,& fcimus ftuleta Deo,quidat omnibus affluenter,
quod audit nos , quicquid petierimus, Sc non improperat, Sc dabitur ei, poftulct
fcimus quod habemus petitiones quas autem infide nihil hzfitas. Et paulo poft.
poftulamusabeo, fcimus quod qui natus Omne datum optimu, & omne donum
eft ex Deo, non peccat, fed generatio perfectum defurfum eft, defeendensa pa-
Dei conferuat eum, Se malignus non tan¬ treluminum, apud quem non eft tranf.
git cum. Scimus quod ex Deo fumus, mutatio, nec viciftitudinis obumbratio.
Sc mundus totus in maligno pofitus eft,8e Voluntarie enim genuit nos verbo veri¬
fcimus quod Filius Dei venit, & dedit no¬ tatis, vt fimus initium aliquod creatura;
bis fenfum vt cognofcamus veru Deum, eius. Audiamus &Pctri fiduciam:Vos ge¬
& fimus in vero filio eius. Hic eft verus nus electum, regale facerdotiurfi , gens
Deus & vita atterna.Item, Tresfunt qui fancta, populus acquifitionis, vt virtutes
tcftimonmm dant in coelo,Pater, Ver¬ annuntietis eius, qui de tenebris vos vo-
bum Se Spiritus, Se ij tres vnum funt, Sc cauit in admirabile lumen fuum. Nolite
tresfunt qui teftimonium dant in terra, trepidare, fed comimicantes Chriftipaf-
ipiritus , aqua, & ianguis. Si teftimo- fiombus gaudete, vt in reuelatione eius
nium hominum accipimus, teftimonium gloris gaudeatisexultantes. Si exprobra¬
Dei maius eft. Nolite mirari fratres, fi mini innomine Iefu Chrifti , beari e-
odit vos mundus, nos fcimus quod trans¬ ftis, quoniam quod eft honoris, gloris,
lati fumus de morte ad vitam. Rurfus,in Sc virtutis Dei, Sc qui eft eius Spiritus Iu-
hoc cognofcimus j quod in Deo mane¬ per vos requiefeit. Seniores ergo qui in
mus, Se ipfein nobis, quoniam de fpiritu vobis fimt> obfecro confenior, Sc teftis
fuo dedit nobis, & nos videmus & teftifi- Chriftipaffionum, qui Sc cius qua» eft ia-
camur, quod pater miiit filium fuum, fal- futuro reuelanda, gloriae communicator,
uatorem mtmdi, & nos cognouimus, Sc pafeitequiinvobiseftgregem Dei, pro-
credidimus veritati, quam habet Deus in uidentes non coadte,fedfponranee,fecu-
nobis.Item alibi. Qui vidit, teftimonium dumDeum. Deus autem omnis gratiae,
perhibuit, Severum eft teftimonium eius, quivocauitnosin aeternam fuam gloria,
Sc ille Icit , quia vera dicit. Item, Hic eft . in Chrifto Iefu,modicum pafTos,ipfeper-
difcipulus qui teftimonium perhibet de ficiet, confirmabit, confolidabitque, ipfi
his, Se fcripfit hasc, Sc i cimus teftimonium ' gloria 8cimperium in faecula faculorum
eius verum efle. Sed vide infuper quanta Arnen. Idem alibi: Non enim indo<ftas
aifeueratiorie proclamet : In principio fabulasfecuti, notam facimus vobis Dei
erat verbum, & verbum eratapud Deum, noftrilefu-Chrifti virtutem', Sc prafeien-
&Deuseratverbum, hoc erat in princi- tiam, fed magnitudinis illius Ipec ulatores
pio apud Deum, omnia per iplum fada effecti. Cofidcrare praeterea decetfpem,
funt,&fineipfafactum eft nihil,quod fa- charitatem, firmitatemque Pauli, haben¬
dum eft, in ipfo vita erat, Sc vita erat lux tes talemipemmultafiduciavtimur. Do¬
hominum, lux in tenebris lucet, Sc tene¬ minus quid em fpiritus eft, vbi autem Spi¬
bra» eam non comprehenderunt. Rurfus ritus Domini, ibi libertas. NoSvere om¬
alibi: Nunc clarificatus eft filius hominis, nes reuelata facie gloriam Domini fpecu-
&DcusclarificatuseftineOjfiDeus cla- lantes, in eandem imaginem transfojr-
rificatus eftin eo,8eDeus clarificabit cum inamur a claritate in claritatcm,tanquam
in femetipfo , Sc continuo clarificabit aDominifpiritu. Ideoque habentes hanc
eum. Nefcio quis poflit fimplitius quic- adminiftraticncrrbiuxta quod mifericor-
quam pronuntiare fimul Si efficacius af¬ diam confecuti fiimus,non deficirous,fcd
firmare. Concludemus verba Ioannis abdicamus occulta dedecoris, non am¬
cum hac eius indubitata lententia : Ego bulantes in aftutia, neque adulterantes
vos in veritate diligo, Sc non ego folus, verbum D effedin manifcftationeverita-
fed omnes qui cogneuerut veritate prop¬ tiscomendantesnofmetipfbsad omnem
ter veritatem, quae permanet in nobis, Sc confcientiahominum coram Deo. Quod
nobifcuns erit in zternu. Iacobusduodc- fi etiam opertum eft Euangeliu noltrujp
 De Chriftiana Religione.
in iis qui peremit eft opertum, in quibus
Deusiiuiusfcculi exc*cauit mentes infi¬
delium , vt non fulgeat cis illuminatio
Euangelij glori* Chrifti , qui eft imago
Dei. Non enim nofmetipfbs prasdica-
uimus 3 fed Iefum Chriftum Dominum
noftrum, nos autem feruos per Iefum.
Quoniam Deus, qui dixit dc tenebris lu¬
men fplendefccre, illuxit in cordibus no-
ftris, ad illuminationem frienti* clarita¬
tis Dei, in faciem Chrifti Iefii Habemus
autem Thdaurum iftum in vaftsfi&ilibus,
vtfublimitas fit virtutis Dei, & non ex
nobis. In omnibus tribulationem pati¬
mur, fed non anguftiamur, attenuamur,
fednondeftitifimur,pcrfccurionem pati¬
mur, fed non derelinquimur, deficimur,
fed non perimus. Et paulo poft. Scimus
enim, quod qui fufeitauit Iefum , & nos
fufeitabit cum Iefu, propter quod non de¬
ficimus. Sed licetis qui foris eft, nofter
homo corrumpatur, tamen is qui intus
eft, renouatur de die in diem. Id enim
quod in prae lenti eft momentaneum &
lcue tribulationis noftr*, fupra modum
in fublimitate *ternu glorias podus ope¬
ratur in nobis.Non conteplantibus nobis
qua: videntur, led qu* non videntur,que
enim videturtemporalia funt, qua: autem
non videntur, sterna funt. Scimus enim
quod fi terreftris domus noftra huius ha-
bitation. difibluaturjsdificatione ex Deo
habemus, domum non manu factam,led
asternam in coelis. H*c ad Corinthios.
Timotheum vero fic admonuit: Vigila,
in omnibus, & labora, opus fac Euangc-
lifta?, minifterium tuum imple , fobrius e-
fto,ego enimiam immolor, & tempus
mea relblutionis inftat. Bonum certa¬
men certam, curfum confummaui,fidem
fcruaui, in poftcrumrcpolita eft mihi co¬
rona iuftiti* , quam.reddet mihi Domi¬
nus inilladieiuftusiudex, nonlolumau-
tem mihi, led omnibus qui diligunt eius
aduentum. Tn his verbis vaticinatus eft
pr*fensfibi inimiuere martyrium, quod
breuilecutumeft. Non pouiimme con¬
tinere quin his adiiciam, quam certa af-
feueratione, quantaque maieftate in epi-
ftola ad Hebrzos asternam filij Dei gene¬
rationem, vimque cecinerit. Multifariam
multifque modis olim Deus loquenspa-
tribus in Prophetis, nouiffime diebus iftis
loquutus cftuobisinfilio, quem confli -
tuit hasredcm vtfiuerlbrum, per quem fe¬
cit & fecula. Quicum fit Iplendor gloriae,
& figura fubftanti* eius , portanlque om¬
nia verbo virtutis fu*, purgationem pec-
catorum faciens, fedet ad deseram ma-
ii
ieftarisin excellis, tanto melior Angelis
effectus, quanto differentius pr* iliis no¬
men h*reditauit,&qu* lcquuntur. De
eodem filio Dei in lcquenribus dicit.
Viuumeft enim verbum Dei, Sc efficax,
& penetrabilius omni gladio ancipiri,
percingens vfque ad diuifionem animae
aclpiritus, compagum quoqud, 8c me¬
dullarum, diferetor cogitationum, &in-
tentionum cordis. Noneftvlla creatura
inuifibilis in conlpedtu cius, omnia nuda
& aperta funt oculis eius , ad que vobis
eftfermo.Ad Coloflenfes Filius eftima-
go Dei inuifibilis, primogenitus omnis
creatur*, quia in ipfb condita funt vni-
uerfain ccrlis &in terra, vifibilia&mui-
fibilia, fiue throni,fiue dominationes,fiue
principatus, fiue poteftates. Gmniaper
iplum.&inipfo creatafunt,&ipfe'eftan-
te omnes, Sc omnia in ipfo conftant, &
ipfe eft caput corporis Ecdefi* , qui eft:
principium, primogenitus ex mortuis ,vt
fitm omnibus ipfe primatum tenens,quia
in iplb complacuit omnem plenitudinem
diufifitatisinhabitare,&per eum.recon-
ciliari,omnia per ipfum pacificaps,per
fenguinemcruris eius, fiue quae in caelis,
fiue quae in terrisfunt. Sed ne cogar lon¬
gius progredi per ea qu* de filio Dei mi¬
randa in EpiftolaadEphefios, ad Colof-
fenfes, ad Pbilippenfes, ac de Spiriru fan¬
do ad Corinthius, deque czteris Theo¬
logi* myfttriis alibi tanquam oracula fir-
miffima fundit, vno -verbo comprehen¬
dam . Siquis diligenter facras litcras lege¬
rit , Chriftianam legem diurna virtute
conflare fateri cogetur. Siquidem noftri
heroes flabiles h*rent immobili funda¬
mento, clari mente, voluntate feruentes,
verbisfimplices,atque certi, ariione ia-
defeffi, inuicti propofito. Cateri anxie
nimium ratiunculas per ambages aucu¬
pantur, atque, ( vt inquit Dauid, ) tan¬
quam impii, circuitu quodam oberant,!
neque fili, neque aliorum duces fufficien-
tes. Denique fi religionis maxime pro-
pria eft puritas, h*c certe diuiniffima eft,
qu* neque viles pofteriorum Iud*ormn
fuperftitiones,&fpurciffima Talmut de¬
liramenta, neque obfccenas, & iniquas
Gentilium fabulas, neque abominabileni
Mahumetenfium licentiam, & Alcora-
ni ineptias admittit, qu* neque terrena
pramia, vtlegesali*, fed cceleftia polli¬
cetur, neque aduerfarios fidei legifque
faz interfici iubet, quemadmodum iuffit
Talmut, 8e Alcoranum, fed vel ratione
doceri, ve! orationeconuerti, velpatien-
tiatolerari. Qu* vt in primitiis Chriftk-
12 Marfilij
noram re ipfa manifcftiffime apparuit,
non modoampurat vitia, led exarpat,vir-
tutcfquc perfiiadet operando priulquam
fuadendo. Talis enim illorum conditio
forfquefuit.vtnon aliter perfuadcre po¬
tuerint,quam & virtutes & miracula exer¬
cendo. Virtutes pratereanon ambitionis
aut voluptatis, aut tranquillitatis huma¬
na, fed Deifolius gratia ardenter exer¬
cet, totumque hunc mundum peflundat,
& pro nihilo habet, vt mundum alterum
confequatur.
Autbcritas Chrifti non »b ajlris,
fed i Deo eft.
CAPVT IX.
C Ommunem religionem neque a
ilellis, neque ab hominibus quibuf-
dam, neque a morbo elfe, fed a Deo, at¬
que humanalpeciei communi natura, in
Theologia noftra probauimus. In pra-
fentjavero Chriftranam legem noneffe,
fer-uarique a fato quodam fyderum,bre-
uiter fic ofteddimus. Aduentus Chrifti
tanquam diurnus ab initio mundi praedi¬
bus a Prophetis, Sybillifque fuit, nonin
Aftrologiaperitis, fed diuinitus inlpira-
tis. Adde quod lolent Iphzra calefies,
tanquam caufg vniuerlaies atque remo¬
ta , particulares in terris effedlus, non
abfque commodis quibufdam mediis ad
finem perducere. Humana vero omnia,
non modonon fubminiftrarunt commo¬
de Chriftianis, fed annos trecentospror-
fusaduerlatafuiffe traduntur. Vnde cum
Paulus apud Lucam Roma dilputans
cum Iudais dixilfet, propter Ipem Ifrael
catena hac circundatus fum, fubiunxe-
runt Indzi, compertum habemus huic fe-
bfvbique contradici. Ob hocipfum ftc
exdamauit Tertullianus. Cum odio lui
ccepitveritas.fimul vt apparuit inimica
eft, tot hoftes eius, quot extranei, &.qui-
dem proprie ex amulationc Iudai, ex
concuffione milites, ex natura ipfi etiam
domeftici noftri , quotidie oblidemur,
quotidieprodimur^n iplisplurimum coe¬
tibus & congregationibus noftris depri¬
mimur. Item, Veritas nihil de lua cati ia
deprecatur, quia nec de conditione mira¬
tur, Icit le peregrinam in terris agere , ita
inter extraneos facile inimicos inuenire.
Czterum, genus fedem, fpem , gratiam,
dignitatem in coelis habere, vnum geftit
interdum, ne ignorata damnetur. Quid
enim iniquius, quam vt oderint homines
quod igsorantjCtiam fi res meretur odru;
Ficini
Item vtrumque ex alterutro redarguimus,
& ignorare dios dum oderunt, & iniuftc
oddfe,dumignorant, Hacille. Prate-
rea corporales caufa, leges vel voluptuo-
las, vel ambitiolas, vel certe non plulqua
ciuiics inducunt, Chrilliana lex omnia
hac damnat, vel fuperat. Item Iphzra
coelcftes non altius infundere defide-
riiimpolfimt, quam coelorum.Chriftiana
pietas cceleftes Ipernit Iphzras, atque .
tranfeendit. Deumque adorat folum fu-
per coelum, vtpote qua non nafcatur a
coelo, coeleftibufuclpiritibus, fed afolo fu-
perccelefti Deo, Innumerabileshomines
apud omnes Gentes pro Chrifti nomine
libenter fe vulneribus, certaque morti lo-
liusdiuinzbeatitudihis gratia obtnlerirt.
Quando alias talia ccclettis motus effecit
Certamina ? Quislapiens vnquam potuit
dodtrinam fuam fola pietate ad vniuer-
liim orbem fpargere? Ac Deus ob Iblatn
vircutem,yeladuerlante prilca confuetu-
dine, atquepotentia,vbiquecredi.Si hac
alyderibusprofkilcerentur, profecto a-
lius quoque eandem aut fimilem ftelia-
rum necellitatem nafcens habuiffet.
Quod nam fatum vniuerfi creatorem ip-
lumeffe confirmauit , qui nullam elle
. fatorum vim docuit, atque docet.Quo¬
modo igitur ipfum fatu fibimet repugnat,
&non efleleipfum pradicatrHzcita Eu-
febius confirmauit , qui pradicationis
Euangelica gratia vel certarunt iam mul¬
tis annis, vel etiam nunc certant, quo-
modoadvnam voluntatem, & fidem , &
eandem virtutem animi, viuendique ra¬
tionem diuerfis temporibus, & tam multi
noftra memotia compulfi funtTQuisme-
tis compos credercvnquam poterit,iuue-
nes limulaefenes, viros & feminas, fer-
uoS & liberos, doctos atque indoctos,
non in vno climate orbis, neque in eade
hora natos,led vbique terrarii, & diuerfis
temporibus lyderib iis coactos.vna & ean¬
dem,nouam atque inauditamdodtrina,&
quidem cum periculo mortis, patriis riti¬
bus antepofuilfe , & vera philolophia
dogmata,duritiemquc viucndi,quam de-
litiasmaluille.HacEufebius.Non igitur
audiendifuntimpij quidam, & fati fatui
alfertores, qui in iplb Chrilliana reli¬
gionis initio pronundauerunt,ipsa cum
primum annos trecentos lexaginta quin-
ue impleuiflet ruituram, rdque etia quo-
am oraculo firmauerunt. Nequeaudea?
Aftrologus aliquis aliquando eam defe¬
cturam pronunciare, qua non a teporali
coelorum motu, led ab sterna Dei Habi¬
litate dependet, qua ab initio mundi vf-
 De Chriftiana Religione.
cue ad Odauiani Imperatoris tempora
in Prophetarum prarconiis populorum¬
que cxpedatione, rerum fimilitudine
conftitit. Deinde viquc ad nos annos
iam mille Si quadringentos feptuaginta-
que & quatuor, inuitis caelis, terrifque
perdurat. Cuius peifccuroresprimosfci-
licet 1 udaeos, Deus ob hoc ipfum , vt alias
oftcndemus, extcrminauit, quam a diu¬
turna, rmmanique Gentilium, hatretico-
rumque perfecutione defendit. Nun¬
quam igitur poterit religio liare aboleri,
qua: Deum vindicem habet, atque cufto-
dem, etiam fi male adminiftretur a fuis,
& crudeliter impugnetur ab hoftibus,
flat enim regente Deo , qui non mi¬
nus a fuis male tradatur quam alienis.
Denique fi profpcre Chriftianis res hu¬
mante fuccedent, ceremonia: non cefla-
bunt,fi aduerfa multa contingent, crefi
cettandem haic religio, atque perficie¬
tur. Nam cum extrema quadam, & diu¬
turna aduerfitate quondam orta, adulta-
que fuerit, eadem nccelfario nutrietur,ac
prorfus implebitur.
Cbrijli authorites abfque miraculis
minime fuit.
C A P V T X.
S Ed arguendi acriter illi mihi viden¬
tur, magnanime Laurenti, qui quo¬
tidie tam pertinaciter quam imprudenter
nouaad fidem Chrifti confirmanda mi¬
racula exigunt.Si enim rara funt, prodi¬
gia fu nt/ifrequentiflime fierent,vel arti-
ficiofe, vel naturalia videntur. Sufficiat
nobis Icirc, mundum olim non abfque
manifeftis miraculis tam miraculose, tam
miraculofainftituta,& opera ctrpiifc, &
pertulifle. Quid quodChriftu fecifle mi¬
racula, Gentiles,Iudzi, Mahumerhenfes
nobis conceflerunt. Miracula de ftella ab
Oriente, Eclypfi Solis,ac terra motu, te-
pliquelciffione,&alia multa, multis ho-
minu milib3 manifeftadifcipuli Chriftita
in Iudza quam alibi pala quotidie prardi-
cabant,atq; feribebant. Atque eo quidem
Tepore,quo innumerabiles adhuc fupere-
ranteoru,quicumorientcChriftoviui.&
iaadukifuiflent,redarguere dilcipulos il¬
los omniu rcrii egenos, nifi vera dixifset,
fecilime poterant Quonapado Herodes
facinus ta abominabi!e,&pcriculofiffimu
pcrpetraflct,quado videlicet tot infantes,
filiumquefiru interemit,nifi nouo quoda,
& ftupendo prodigio fuiflet perterritus.
Quod quide cu primii perpetrauit, adO-
ij
dauianu feriptum fuit.Audi Macrobium.
QuuaudifletAuguftus inter pueros quos
in Syria Herodes rex ludzorum intra bi¬
matum iuffit interfici, filium quoque eius
occilum^it,praftat Herodis porcum efle
quam filium. Operaprecium eft audire
primum de terra motu, inquit enim.Ma-
ximus terra memoria mortalium extitit
motus Tyberij Cefaris principatu,duedc-
cim vrbibusAfiaproftraris. Forfitanille
terramotusfuit, qui in Iefu Chrifti con¬
tigit paffionejtum quia dicit cum fiiifle ta-
lem,vtnunquamfimilis fuerit. Tumvcro
quiam Afia, & Tybcrio imperante, vbi
fcilicet,&quando paflus eft Chriftus,feri-
bit Eufebius,fe legiflein commentariis E-
thnicorum, quod anno Tyberij decimo
odauo, S olis fada eft defedio , Bithynia
terremotu concufia, & in vrbeNicea a-
des plurima corruerunt, qua omnia con¬
gruunt, qua in paffione faluatoris acci¬
derunt. Scribitvero fuperhis & Plilegro,
qui Olympiadum egregiusfupputator eft,
in decimotertiolibro, ita dicens: Quarto
autem anno duccntefima fecudj Olym-
piadis,magna excellens interomncs,qua
ante eam acciderunt, defedio Solisfada,
dies hora fextaitain tenebrolam nodem
verius, vt ftella in coelo vifa fint,terrzqufc
motusinBithynia, Nicena vrbis multas
ades fubuertit, hac Phlegro. Argumen¬
tum huius rei, quod Saluator hoc anno
paflus fit, Euangelium prabet loannes
in quofcribitnr: poft quintum decimum
annum Tyberij Cafaris tribus annis do¬
minum pradicafle. Iofephus etiam ver¬
naculus Iudaorum fcriptor, circa hac
tempora, diePentecoftes, faccrdotes pri¬
mum , locorum quofdam lenitus fenfif-
fc teftatur,deinde ex adyto templi,repen¬
tinam fubito erupifle vocem dicentium:
Tranlmigremus exhisfedibus, huc vfque
Eufebius, Qupd autem Chriftus paflus
fuerit-annoTyberij decimo odauo,de¬
clarat etiaLucasEuangelifta, qui anno
Tyberij quintodecimo Chriftum bapti-
zatum dicit, anno trigefimo iam propin¬
quantem. Computat autem Eufebius,
Chriftum anfio quadragefimo fecundo
Imperii Augufti natum fiiifle, ccepifle ve¬
ro Euangelium praedicare annoTyberii
quintodecimo. Dionyfius Areopagita
philofophorum Athenicnfium przftatif-
fimus,& Apollophanes infignis lophifta
naturaliumq;rerum feientia pollens, eo
die quo Id® occidebatur, vna apud Helio-
polim erant.Hic tunc viderunt Lunp glo¬
bum extraconiundionistempus ab Orie-
te S oli mirabiliter incidere, atq; ipfum ab
14 Marfilii Ficini
hora nonavfque ad velperara fupra Solis
diametrum mirabiliter obfiftcntcm, inci-
deadamque ciufmodi vfque ad folaris
corporis finem peruenifle, ac tum de¬
mum ex aduerfo diametri refiliffo , confi-
deraucrunt. Cum vero hxc prarter om¬
nem natura: ordinem contigme manife-
ftecognofccrcnt,Dionyfius prorfus ob-
ftupuit, & Apollophancs conuerfus ad
Dionyfium cxclamauit, praeclare Diony-
ii j hae quidem funt rerum viciffitudincs
diuinarum. Hxc Dionyfius Areopagita
feribie ad lapientem Polycarpum, rogat-
que eum, vt Apollophanemipfum adhuc
viuentem, & nondum Chriftianum con-
ueniat, qui neque fit negaturus, illa pras-
tcr nature ordinem euenifie,neque Chri-
ftianam veritatem afpernaturui vlterius,
fod eam humiliter fufcepturus. La&an-
tius affirmat Chriftum cruci affixum fiiif-
fo Marti j dieX X. Efculus autem quidam
Aftrologus, quamuis parum religiofus,
affierittamen Aftrologica computatione
certum effe, ea dic qua Chriftus cruci af¬
fixus eft, Solem in primo Arietis gradu.
Lunam in principio Libra: fuilTe, atque
ecjypfim fecundum naturam non potuif-
fo fieri, tum quia plenilunium erat, opor¬
tet autem Solis eclypfim in nouilunio fie¬
ri, tum quia ab Oriente incepit eclypfis.
illa, cum ab Occidente inciperefoleat na¬
turalis eclypfis. Alij Solem in Pifcibus
fuilfe volunt, in Virgine Lunam, idem
tamen ab his de eclypii concluditur atque
ab Efculo. Idem oftendunt ludtei, qui le¬
ge ficiubente.pafcha femperquartadeci-
rraLuna cclcbrauere,& in pafcha Iefum
immolauerunt, Eclypfis autem fuit, non
enim licebat tunc in re tam manifefta
mentiri, nam in eodem feculo, & apud
eofdem praedicata, foriptaque funt, in
quo,& apud quos miraculaeiufmodi eue-
niffe narrantur. Solius autem Chrifti'
gratia miraculum illud fafium eft in Coe¬
lo. Quid enim auttunc, aut alias mira-
culofius quam Chriftus faftum cffivel fub
corio, vel fupra coelum ? De quo praeco
eius Paulus : Deus exaltauitillum, &do-
nauitilli nomen quod eft fuper omne no¬
men, vtin nomine Iefii omne genu fle-
«ftatur, coelcftium, terrcftrium, & infer¬
norum , & omnis lingua confiteatur,
quia Domibus Iefus Chriftus in gloria eft
Dei Patris. Atq; id, quod admirationem
exauger, hoc confcfla tunc eft hominum
lingua, poftquam in forma forni exinani-
ueratfometipfiim humilis, & obediens fa-
fius vfque ad mortem, mortem autem
cfuds. Si abfque miraculis hominem in
eiufinodi habitu ac forte Conftirutu mun¬
dus lumrnum cfie Deam confefiiis cft,hoc
vnum miraculorum omnium vincit ad¬
mirationem. Ego adduci non pofifum,
nili miracula multa vidiftet, loannem
Euangeliftam foriptorem maxime om¬
nium fimpliccm, atque fobrium , tam mi-
raculofavoceaufumfuifle clamare: Sunt
& alia multa, quz fecit i eius, qua: fi fori-
bantur per fingula, nec ipfum arbitror
mundum capere poffo eos , qui feribendi
funtlibros. Mitto quod cuangeliftae fe-
pe aiunt, Iefum millia infirmorum fimul
mirifice curauilfo. Docet nos magnus
Paulus , qualis illa fuerit Apoftolorum
praedicatio, qua populi multi conuerte-
bantur, nam Corinthiis inquit.- Ego fra¬
tres cum veniflem ad vos, veni non in
fublimitatefcrmonis, aut fapientia:, an¬
nuntians vobis teftimonium Chrifti.
Non enim iudicaui njc fcirealiquid inter
vos, nifi Iefum Chriftum, & hunc cruci¬
fixum, & ego i n infirmitate, & timore, &
tremore multo fili apud vos, & formo
meus,&prsdicatio mea non inperfua-
foriishumana:lapientiae verbis,fcd ino-
ftenfionc fpiritus,' & poteftatis, vt fides
veftra non fitinfapientia hominum, fcd
in poteftate Dei. Sapientiam autem lo-,
quimur inter pcrfectos.In alia Epift. eif-
dem dicit: Signa Apoftolatus mei fada
fimt luper vos in omni patientia,infignis
& prodigiis & poteftatibus. Sed audia¬
mus eum ad Theflalonicenfcs feriberi-
tem:Scioquod Euangelium noftrum non
fuit ad vos tantum in formone, fod in po¬
teftate, & Spiritu fando, & plenitudine
multa. Adeone fui oblitus erat pruden-
tiifimus Paulus, aut vfque adeo obliuiofbs
opinabatur populos, ad quos fcribebar,
vt commemoraret, fo apud eos feciffe
prodigia, nifi feciffet, in promptu erat ne-
dargutio, & infamia, fi forte m entitus cf-
fet. Deprodigiis a fo fadis foribit etiam
ad Romanos, ex quibus &fimilibusmira-
culatcmporibusillisnon defuiffo conclu¬
dimus, quorum virtute ad exemplar, lu¬
menque, imo ad habitaculum noftrum
sedificatatunc eft domus Dei, quae,vt ait
Paulus, eft ecclefiaDei vini, columna,fir¬
mamentumque veritatis , & manifefte
magnum eft pietatis facramentum , quod
manifeftatum eft in carne, iuftificatum
eft in fpintu, apparuit Angelis , prardica-
tum eft GentibuSjCreditum eft in mundo,
aflumptum eft in'gloria. Hxc ad Ti¬
motheum. Quid igitur garrimus in¬
creduli ? quid vlterius procaces efflagita¬
mus :num quotidie (Deo magnonobif-
 De Chriftiana Religione,
cum ) fub indice lis eft ? num quolibet
temporis momento, tum lingulis nobis,
tumpcftcris, quifimilitcrqua:rcnt,Deus
authorirarem luam redimere miraculis
cogitur i Sttanquam prarfligiator aliquis
mercenarius in theatrum prodire ad nu¬
tum cuiufquecompellitur .-Atqui neque
etiam hominem animal natura liberum,
violenris quibufdam lignis compellere
naturale ac decens eft, fed infpirationi-
bus, doctrinifque allicere, volenti enim
virtus, & beatitudo promittitur, n on coa-
&o , credendo przcipicntis authoritas
confirmatur, non perquirendo Quid?
quod pauci funt, quimiracula videre,pau-
cilfimi, qui accipere digni fint. Mirabilia
inter homines congrue vt plurimum a
Deo fiunt per animas hominum a corpo¬
ribus valde fciunctas, Dcoque coniun-
ftaSj tanquam per inftrumenta. Immer¬
gite igitur vos in corporis lutum anima»
miferat, fic coelellia cernetis miracula.'’ O
quam ftulteoptatis, inclinato in terram
capite videre fublimia, rapi portentis in
altum vultis, non virtutum gradibus fcan-
dere. Quid miraculofius , quid diuinius in
terris, quam animus omnino lui corporis
dominus ’ Imperium hoc experiamur , fi
poflumus,pofliimus autem, fi volumus,
tunc non modo cernemus miracula, fed
'ipfi perficiemus. Ego certe arbitror, no¬
bis etiam non merentibus, faspe variis in
locis mirabilia quasdam figna diuinitus
fieri, fed non patent omnibus omnia.
M.ulta etiam non feribuntur, vel feripta
quidem non creduntur •-cuius quidem
ambiguitatis occafionem dare videntur
nonnulli homines admodum deteftabi-
les, qui imitatione verorum, falfa prodi¬
gia introducunt, Imitatio & verifimili-
tudo neceflario rem veram fequuntur,
quam quis imitetur, &teprzfentet, non
effet introductus nummus adulterinus,
nili quandoque legitimus fuiffet num¬
mus, non elfent falfa confi&a miracula,
nifi ex veris miraculis homines ad ipfo-
rum imitationem fidemue inuitati fuit
fent. Miracula, quz Aurelius Augufti-
nuslevidific,& Gregorius narrat, talia
funt, vt fide carere non debeant. Audiui
equidem nonnulla noftris feculis, atque
etiam in vrbenoftra Florentina, mirabi¬
lia fimul& credibilia contigific, fed quz-
dam occultiora. Illud certe multis homi¬
num millibus, qui & viderunt, & adhuc
viuunt manifcftilfimum • quod Ancona»
anno Domini. M. CCCC.LXX.factum
a multis fide dignis accepimus. Puella
qU2dam propter pelfimam quaadam
i/
neruorumconrrariconem a primis incu¬
nabulis gradiendo natibus pro cruribus
vtebatur. Przterca Bindcllus, Florenti¬
nus propter faucium pcdtorifque contu-
fionem, multos annos loqui nihil potuic,
ambo cum diuae Maria eodem in loco fe
fiippliciter commendaflcnt, fani protinus
cualcrunt, omni populo multis annis no¬
ti fuerant infirmi, &poftca iam quatuor
annos continue omni populo fani. Noli
Laurenti mirari, quod Marfilius Ficinus
philofophiz fludiofus miracula introdu¬
cat, vera enim funt quae feribimus , ac
Philofophi officium eft rationibus pro¬
priis fingulaconfirmare.Sunt autem pro¬
priae rerum naturalium rationes, quz fe¬
cundum naturam funt, diuinarum vero
quaefupernaturam huiufmodi funt, tum
metaphyficae probationes, tum vel maxi¬
me miracula, Deus enim non tantum
verbis , quantum miraculofis operibus
myfteriafua probat, & praecepta confir¬
mat, vnde illud: Siverbis non vultis cre¬
dere, operibus credite.
Authoritts tfud Gentiles.
C A P V T XI,
C Hriftiaua miracula nemo-negauic
vnquam, licet illa nonnulli ad dae¬
monum vim retulerint, nefeientes dat»
mones vel fui cultum, vel vitia tandem pe-
ffiferafquedifienfiones perfundere fole-
re, hpcautemaChriftianis illis heroibus
alieniffima. Atqui quonam padfopotelt
ea religio ortum a dzmonibus habuiffe,
quzdzmonum cultum damnauif, euer-
titquc,ipfbfqiic daemones & fugauit, &
fugat ? Vniuerfbs pene orbis Chrjftum
fubito coluit, atque colit, exceptis paucis
circumuagisfoeneratoribus, qui auaritise
penitus mancipati, de diuinis ie£ti fenti-
re non poffunt. Profecto Gentiles om¬
nes confenferunt,Iefum autDeumipfum
fuiffe, aut certe diuinum.Milefius Apollo
confulcus, ita commendauit Chriftumi
Mortalis erat corpore, fapiens prodigio¬
rum effector,fed fub ducibus Chaldaeis,
armiscomprehenfus,clauis, fuftibufque
amaram mortem paffiis eft. Porphy-
rius in libro dcrefponfis inquit, Chri-
ftum dij maxime pium pronunciauerunt,
immortalemque cuafifle afleruerunt,be¬
nignum admodum de illo teftificantes.
Adiungit Hecatem deam interrogan¬
tibus de Chrifti anima refpondifle : Viri
pietate przftantiffimi eft illa anima,
hanc colunt a rigiditate alienam, & poft
multa fubiunxit Hcgate : Chriftus ipfe
i<5 Marfilij Ficini
pius in cotium Cottpij contendit. Huic
ergo ne derogaueris , concedit ipfe Per-
phyrius, Chriftum & lapientem & pium
fume , quamuis Chriftianos paitim in-
dodos, partim magos nominet, tum ve¬
ritati, tum fibiipfi manifefte repugnans.
Tertullianus in Apologetico fcribit,quod
cum Pilatus ad Tyberium imperatorem
de Chriftianorum dogmate referret, Ty-
berius retulit ad fenatum vt Chriftiano-
rum lacra interi caetera lacra reciperen¬
tur. Verum cum ex conlidto patrum,
Chriftianos eliminari vrbeplacumet, ex
eo quod non fenatui, prius huius rei iu-
dicium deSatumfuiflet. Vetus enim erat
decretum, ne quis Deus abfque fenatus
aurhoritateconfecraretur. Tyberius per-
edidtu accufatoribus Chriftianorum mi¬
natus eft mortem,’ njj-iki fenatorum, &
equitum Romanorum interfecti. Con¬
firmat eadem Eufebius. Velpafianus,ac
Titus, auditis Chrifti operibus eiuspo-
tentiam timuerunt. Adrianus, ficut lu-
lius Capitolinus narrat, ftatuit Chrifto
templafecere , cumque inter deos recipe¬
re, ideoque templa abfque fimulachrisin
omnibus ciuitatibus fieriiuffit, qua ho¬
die idcirco, quia non habent numina, di¬
cuntur Adriani, qua ille ad hoc parafle
dicebat ur,fed prohibitus eft ab ijs, qui co-
fulentes facra,repererant, omnes Chri¬
ftianos futuros, fi id optate eueniflet, &
templa reliqua deferenda. Alexander
Seuerus templa fieri Chrifto ftatuit, fed
nonfucceffit, orabat in matutinis in fa-
crario fuo coram ftatua Chrifti. Hac
Capitolinus. Sed audi quod de Adriano
referat Eufebius. Quadratus difcipulus
Apoftolorum, & Ariftides Athenicnfis
philofophi librospro Chriftiana religio¬
ne Adriano dedere compofitos. EtSere-
nus Granius legatus, vir apprime nobilis,
literas ad imperatorem mifit, iniquum ef-
fe dicens, clamoribus vulgi innocentium
hominum fanguinem condemnari, &
finevllo crimine, nominis tantum & le¬
dae reos fieri. Qiubus commotus Adria¬
nus Minutio Fundano proconfiilifcribit,
fine obieau criminis Chriftianos non
condemnandos, cuiusepiftolavfquead
noftranj atatem durat. exempMm. Hac
Eufebius. Antonius Pius cum audiffet
Chriftianos hoc frequenter vri prouer-
bio: Quod tibi fieri non .vis, alteri ne fe¬
ceris, perferutatus eft Chrifti vitam,eiquc
ftatuam tanquam Deo facrauit. Reor
equidem ad hoc maxime inductum fuifle
aluftino Philofopho, qui ei librum pro
rtoftra religione conferiptum dicauit.
Philippus ex imperatoribus primus Chri-
ftianus fuifle ab Eufcbiatraditur, fupe-
riores enim Iefum non folum, fed cum
careris diis colebant, fcd fi omnes popu¬
lum fuum magis quam deum veriti fuifle
videntur. Conftantinus denique cum
Chrifti miracula in rebus fuis manifeftius
fuifletexpertus, Deum magis quam po¬
pulum timuit,folL,mque Chriftum & pa¬
lam adorauit, idolorum templa fubucrtir,
Chrifto templa paifim preciofa adifica-
uit. Hac deillo feribit Eufebius qui illius
tempore floruit. Principes autem illos,
qui atrocius in Chriftianos fauiebant,
crudeli quada natura, & temeraria per-
turbationepotius quam ratione iuftitia
induiftos fuifle conftat, fiquis infanosjjp-
losNcroneSjDomitianofquc, quibus il¬
lis temporibus abundauit Roma, confi¬
deret. Quibus damnatoribus Tertullia-
nusinquit, foftam noftram gloriari de¬
bere, quia nonnifi grande aliquod bo¬
num ab illis damnari potuerit. Tales ve¬
ro femper infecutores noftrosfuifle iniu-
ftoSjimpios, turpes,ab omni populo dam¬
natos. Modeftiores vero principes erga
Chriftianos honeftius fe geflifle. Sed qui¬
cunque principes prse caereris ipimanifli-
me fieuierunt, vt Nero Domitianufque,
miferabiles poenas dederunt. Vt obmit-
tam, quod Chrifti proditor ludas repen-
telaqueofe fufpendit, quod iliis tempo¬
ribus Chrifti difcipuli publice dixerunt
atque fcripfcrunt. Praeterea quod Pon¬
tius Pilatus Chrifti condemnator, tan¬
dem in multas incidens calamitates fe
manu propria interfecit, quod apud G rae-
corum Romariorumquehiftoricos legifle
Eufebius aflerit. Similis Herodis primi
exitusfuit,quife ipfe peremit, fimilis &
fecundi, qui ftatim poft lacobi necem,
carceremquePetri,percuflus ab Angelo,
vtLucas teftatur , periit, atque vt Iofe-
phus inquit, vidit Angelum fuo capiti in-
fiftentem, exitiique fui miniftrum,deinde
grauiter cruciatus vitam violenter abru¬
pit. Adde quod Aurelianus Imperator
cumprimu aduerfum Chriftianos perfe-
cutionemmouiflet,fulmineprimo terri¬
tus eftynox occifiis. I ulianus quoque apo-
ftatain Pcrfasproficifcens, Chriftianum
poft vidforiam diis fanguinem vouerat,
fed in ipfo itinere fame, fitique exerci¬
tum perdidit, ipfe etiam ignominofe eft
interfeiftus. Diocletianus feipfum pere¬
mit. Maximianus turpiter eft occifus.
Neque filentio praetereundum arbi-
tror,quodC’elfusEpicureus, Porphyrias
quoque Sc Iulianus Proculufque Plato-
 De Chriftiana Religione.
Hia, & nonnulli alij dodrinainfignes,
qui partim inlana quadam arrogantia,
parrinivtfuis populis, ac potentibus ob-
fequcrencur, contra Chriftianam pieta¬
tem , linguam luam , calamumquc im¬
pie armauerunt, dum contra illam po¬
tentium , mundique arma Isuirent, pro-
culdubio rcipla declarauerunt, neque il¬
los religionis noftrs patres vllo pado
contemnendos fuifle. Quibus cum cer¬
tamine congredi illuftres philolophi di¬
gnabantur , & a quibus conuidi lunt,
neque religionem iplam vi humana fuifi-
le exortam, qua tam mirabiliter huma¬
nam fapientiam & potentiam fuperauit.
Quod apud Efaiam Deus prsdixit: Per¬
dam fapientiam fapientum , & pruden¬
tiam prudentium reprobabo. Et Paulus
Apoftolus confirmauit dicens.- Sapientia
huius mundi, ftultitia eft apud Deum.
Quod ftultum eft Dei, fapientius eft
hominibus , &c quod infirmum .eft Dei,,
fortius eft hominibus. Atque alibi ftre-
nuus hic Chrifti miles in hunc modum
clamat: Arma militia noftrg non carna¬
lia funt , fed potentia Deo , ad deftru- /
endum munitiones & confilia, & om¬
nem altitudinem extollentem le aduerlus
Dei fcientiam, infuper ad redigendum
in captiuitatem quemlibet intellectum in
bediqntiam promptius vlcilcendam. Me¬
rito igitur hac arma timuit Gamaliel ma¬
gnus Hcbraorum dodor,quando confu-
luit,nclcfit difciplinam perfequerentur.
Si enim ex Deo eflfet,impediri non pof-
fc,fi non elfet ex Deo, ficut catcrafig¬
menta, qua illis temporibus contigerant,
breui tempore duraturam. Timuit quo¬
que illa diuinus illePlotinus Platonico¬
rum princeps interpretum, Numenius,
Iamblicus& Amelius, qui Chriftianam
theologiam non reprobare, fed jmulari
potius ftuduerunt. Timuit iilHem ferme
tcmporibus,& multo magis illa Arnobius
Aphricanus Rhetor clariffimus, qui cum
adhuc idololatra ad credulitate Chriftia¬
nam fomniis compelleretur, neque^ab
epifeopo fidem impetraret, quam lem-
per impugnauerat, elucubrabit aduer¬
lus priftinam religionem , vt Hierony¬
mus aitjluculentilfimos libros, ac tandem
veluti quibufdam pietatis obfidibusimpe-
i?
Chrifii tath critis ifui Mibtur.xhsrfes.
C APV T XII.
M Ahumethenles Chriftiani quoa
dammodoclfevidentur, quamuis
hsretici, Arrianorum, Manichsorum-
quefcctatorcs, confitetur certe rex eoru
Mahumethes, lelum Chriftum Dei vir¬
tutem, fapientiam, animam, flatum, fpi-
ritum , verbumque afflatu quodam diui-
no ex Maria virgine perpetua natum,
fulatafle mortuos, aliaquc miracula plu¬
rima prae csteris diuinitus efiecifle, fuiftfe
eundis Hebraeorum prophetis fublimio-
rem, nulIumqueHebraeospoftlcfumha¬
bituros prophetam, eundis quidem viris
cum anteponir, Mariam omnibus mulie¬
ribus. Addit corpus Iefu incorruptum in
coelum afcendiflfe, ChrilHanos longo in-
teruallo Iudsis anteponit,Iudz os admo¬
dum deteftatur. Hscin libroeius Aico-
rano omnia. Vnde fectatores illius lu-
dsosfuislacris non prius initiant quam
lacramenta Chriftianorumantiqua,vera,
Scbonaefle confiteantur. Et qui Mahu-
methis fepulchrum vifimt, nifi etiaih
Chrifti lepulchrum vilerint, nondum la¬
tis purificati exiftimantur. Qui Chrifti
vel Maris nomen contumcliole comme-'
morat,ab eis leuerc punitur. Religiolo-
rum genus habent aliud Helis , aliud
loanniBaptifts, aliud & id quidem prs-
cipuumlefii Chrifto dicatum. Celebrant
Proplietas>& Euangelia,didiceruntenim
aMahumetheinAlcorano, Alcoranum
efle Hebraicorum Prophetarum, Euan¬
geliique affirmationem atque declara¬
tionem. Legitur ibidem,neminemfore
perfectum, nifi teftamentoveteri, nouo-
queparuerit,&Alcorano infuper, quod
fit congregatio & declaratio vtriufque.
Quotiens Euangelium nominat,quod fa¬
cit fzpe, totiens proprio cognomento li¬
brum appellat lucidum, aliquando etiam
Euangelium addit efle lumen teftamenti,
caftigationem redamque viam timenti¬
bus Deum. Inducit prsterea in Alcora-
noDeumitaloqucntem : Cum Prophe¬
tas alios aliis przfecerimus,eofque allocii-
tifuerimus, Chrifto Maris filio animam
noftram proprie conferentes, vim atque
virtutem prs cf teris przbuimus. Duo au¬
tem prscipui Mahumethis errores efle vi¬
dentur : Alter quod quamuis in Chrifto
diuinitatem quandam ponat, longe ma¬
iorem quam in eundis hominibus, vel
prslentibus, ve! prsteritis, vel futuris,
videtur tamen alicubi velle diuinitatem
E iij
i8 Marfilij Ficini
*ilam eftc a Det femini fubftantia diftin-
dtam arque minorem , quod quidem ab
Arriauis accepit, fed in hoc fecum ipfe
pugnat, epirheta enim , quse Chrifto at¬
tribuit, diuinitetem eius eandum effe, at-
quefummiDeifignificant. AlterMahu-
metis error , & quidem manifeftior eft,
quod quando fatellites illi laccrdotum,
qui conficere manus in Iefum conaban¬
tur, ceciderunt, Deus, vt Mahumetes
putat, repente, & clam Iefum in coelum
rapuit. Illi cum furrexilfent, alium quen-
dam lefu fimilem comprehendentes vtr-
bcrauerunt, & cruci affixerunt, hoc a
Manichaeis accepiife videtur. Nihil opus
eft, vt errores huiufmodi confutem, qui¬
cunque enim Arrianam, & Manichaeam
haerefim confutauerunt , Mahumetem
quoque confutalfe videntur. Conclu¬
dere polfumusj Chriftianam legem apud
omnes fectas Gentilium, Iudarorum,Ma-
humethenfium, re vera omnium excel-
lentiflimam effe concedi. Quifque enim
iftorum, quamuisaffe&ionequadam na¬
turae, coniuetudinifque vel fi&ionis pro¬
priam haerefim caetcris proferat, Chri¬
ftianam tamen, excepta fua, reliquis an¬
teponit. Itaque cum fincere iudicaretur,
eundis abfque controuerfia proferretur.
Se generatione Filij Dei in aternitaie.
C A PV T XIII.
O Mnis vita prolem fuam penes fc ip-
fa prius generat quam feorfum, &
quopraeftantiorvitaeft,eointeriorem fi-
bimet generat prolem. Sic vitavegeta-
tiuatam in arboribus quam in animalibus
femen quali arborem, &quafi animal in
corpore proprio prius generat, quam
autiaciat extra, aut arborem inde, ani-
malue externum producat. Sic fenfitiua
vita, quo eft vegetatiua praeftantior, per
phantafiaminfefimulachrum, intentio¬
nemque rerum parit priufquam membra
mouear, & in externa materia fabricet.
Sedfcetusillephantafia: primus, quiain
iplamet anima eft, ideo propinquior eft
animo quam foetus vegetatiuse vitae , qui
non fitin anima,fed in corpore. Sicvi-
ta rationalis', quse eft excellentior quam
fenfitiua , parturit in fe ipla. rationem
tum rerum, tum lui ipfius , quali foetum,
priufquam vel loquendo , vel agendo
promat in lucem. Primus ille rationis
foetus propinquior eft animo quam
phantafio foetus. Vis enim rationalis
in fimim fuum, perque illum in fe iplam
refleditur, adumfuu lequeipsa quo ren.
do,cognofeendo,amando, quod non ef-
ficitphantafia.SicAngelica vita excellen¬
tior quam rationalis, notiones lui ipfius,
& rerum, diuino quodam inftinctu pro¬
mit in fe, antequam depromat in mundi
materiam, proles hoc interior eft Ange¬
lo quam rationi lua, quia neque ab ex¬
ternis obiedisfigillatim incitata eft, ne¬
que mutatur. Quamobrem diuina vita,
quia eminentiffima eft, & fcecundiffima
omnium, multo magis prolem lui fimilli-
mam quam reliqua generat, ac eam in le
generat, priufquam pariat, extra generat,
inquam , intelligendo, prout perfecte
Deus intelligendo feipfum & in feipfo
omnia, perfedam totius fui, &.omnium
notionem concipit in fe ipfe, quo qui¬
dem oqualis, plenaque Dei imago eft, 8c
exemplar mundi luperplenum. Hanc
PallademappcllauitOrpheuSjfolo iouis
capite natam, hunc Dei Patris filium Pla¬
to in epiftola ad Hcrmiam nominauit,in
epinomidenuncupauitlogon,id eft ra¬
tionem ac verbum dicens Logos om¬
nium diuiniflimus mundum hunc vifibi-
lcm exornauit. Mercurius Trifer,egi-
ftusdeverboj&filioDei, ac etiam de lpi-
ritu fope mentionem facit. Zoroafter
quoque intellectualem Deo prolem at¬
tribuit. Dixerunt ifti quidem, quod po¬
tuerunt , & id quidem adiuuante Deo,
Deus autem hoc lolus intelligit, & cui
Deus voluerit reuelare. Dei foe cunditas, <
quod eft bonum adu infinitum per im-
mcnfi boni oternique naturam ab ouo fe
adtu propagat infinite, quicquid autem
eft extra Deum, finitum eft,feigitur D eus
propagat infeiplbsvbi certe infiniti pa¬
tris infinitus eft filius. Oportetautem hu¬
iufmodi prolem multo magis intimam,
vt ita dixerim, elfe Deo, quam Angeli
notionem illam Angelicj mentis.In An¬
gelo quippe cum fit efle aliud quam in-
telligere, notio, quse generatur intelli-
gcndo,aliud eft quam Angeli ipfius elfen-
tia. In Deo autem, quia efle & intelli-
gereidemfunt, notio, quam Deus fem-
perintelligendo feiplum gignit, femper
tanquam exadiffimam fui ipfius imagi¬
nem, idem effentia eft, atque ipfe qui ge¬
nerat, quamuis mira quadam relatione
tanquam genita diftingiiatur a generan¬
te. Deus denique per aeternam huiufi
modi notionem cognofcens ab suo fe¬
iplum infinitum bonum, per eandem ab
aeuo infinitum in fe ad feiplum lpirat a-
morem. Pater ergo Sc Filius & Spiritus
amatorius, tres a Theologis perfonsevo-
 Dc ChriftiaBa Religione*
cantur : natura quidem diuina inter fe
conucnientes omnino, ita vt vnicus, Sc
fimplex Deus fit, (ed relatione quadam
incogitabili differentes. Sic in ordine re-
Bitn duo habemus extrema , & media
duo,in Angelo quidem quolibet vna, vt
quidam volunt, pcrfoqa Angelica eft in
vna fpcqic fuse natura;. Atque cconucrfo:
In foemina vero przguante plures perfo-
D£ in naturis pluribus, atque contra, in
quolibet animali natura: in vna perfona
funt plures, in Deo autem plures in vna
naturaperfonz.Seddc his fatis ad prae¬
iens, imo vero nunquam fatis, contem-
philofophis,fed ab heroicis illis Chriflia-
noruro ducibus, Sc a Deo pctenda.Recie
enim Efaiasait: Quod 'oculus non vidit,
quod auris non audiuit, quod in corho-
minis non afccndit, Deus iis qui cum di¬
ligunt reuelauit.
C A P V T XIV.
^Vperquatuor elementa, quae fecun-
^dum fubftantiam 8c qualitatem mu¬
tabilia funt, coeli feptem funt Planeta¬
rum, qui nonfubftantia, fed quodammo¬
do qualitate quadam vel dilpofitione
quafi mutantur. Quoniam vero horum
motus quafi erraticus eft, coelum illis o-
fiauum fuperponitur, cuius magis ordi¬
natus eft motus, fed coelum illud duos ha¬
bet motus, ab Oriente fcilicet ad Occi¬
dentem, atque econuerfo.Duas quoque
faltem qualitates, candorem fcilicet &
fplendorem, idcirco ab illo ad cryftalli-
numafccnditur, cuius motus eft fimplex
ab Oriente, qualitas quoque fimplex, id
eft candor, fed quoniam motu fuperior
flatus eft, &candorefuperius lumen,ideo
abhocafcenditurad empireum omnino
flabile, totiunque lucens. Empireum fta-
bilitari luci que trinitatisrede accommo-
datur,nouemreliqui, nouem ordinibus
Angelorum. Sunt enim quemadmodum
Dionyfio Areopagita placet, hierarchis
Jresfpirituum diuinorum, quarum quae¬
libet tres continet ordines. Quilibet or¬
do, vt Theologi quidam computant, mul¬
tas continet legiones : legionem ex fex
millibus fexcentis fexaginta fex vnitati-
bus conflare putant, totque legiones in
fingulis ordinibus eflc , quot vnitates le¬
gio ipfa complebitur. Ac ego Diony¬
ip
fio magis affentior dicenti ttanqcam dfe
illorum fpiritum multitudinem, st faculta¬
tem humanae computationis excedat.
VnaDciefTentiain ternarium deducitur
numerum perfonarum , ternarium hunc
numerum ternarius hierarchiarum , Sc
nonarius angelicorum ordinum, quafi
fpiritalium fphsrarum numerus Circuit.
Prima hierarchia patri, fecunda filio, ter¬
tia fpiritui attribuitur, in prima Seraphi-
ni patrem in feipfo confidcrant. Che-
rubini patrem pro vt filium generat.
Throni patrem cum filio fpiritum produ-,
centem. In fecunda. Dominationes fi¬
lium in feipfo,Virtutes filium a patre ma¬
nantem, Potcflates filium cum patre fpi¬
ritum producente*. Interna Principa¬
tus fpiritum in feipfo, Archangoli fpiri¬
tum venientem a patre atque filio. An¬
geli fpiritum a filio patreque proceden¬
tem. Quamuis autem finguli ( ficut di¬
ximus ) alia Sc alia ratione praecipue
Deum intueantur, finguli tamen Trini¬
tatem totam, & in ea omnia vident. Ha¬
bent ( vt vult Dionyfius ) aliam infuper
differentiam, quod prima hierarchia li-
quoremfuumafola haurit Trinitate, fe-
cundaper primam, tertia per fecundam
atque primam. Item Seraphini diuinae
prouidenciae ordinem in Dei bonitate
fpeculanturtanquamfine. Cherubiniin
Dei effentia tanquam forma. Throni de¬
nique in fe ipfo, reliqui ad opera iam det
cendunt. SedDominationes vekt ar-
chite&i praecipiunt, quod reliqui exc-
quantur. Virtutesiamexequuntur, mo-
uentque coelos, & tanquam inftrumenta
Dei ad miracula facienda concurrunt.
Poteftates arcent ea quae ordinem diui-
nse gubernationis perturbare polle vi¬
dentur, caneri iam magis ad humana det
cendunt. Principatus publica curant.
Gentes, Principes, Magiftratus. Archan-
geli circafingulos diuinum dirigunt cul¬
tum, facrifqueinterfunt. Angeli mino¬
ra difponunt, finguli fingulis cuftodes
adfiftunt. Quemadmodum vero nouem
funt Angelorum ordines, ficin nouem
ordines diftribuuntur anima; beatorum,
quaelibet enim ad cum ordinem, eumque
fpiritum tanquam fuum ( vt Plato inquit
in Timaeo ) fydus afccndit, cui fe in vita
fimilem reddidit. Quamuis enim ani¬
ma noftrae dum funt in corpore quar¬
tam fui? Luna hierarchiam efficiant, pof-
funt tamen propter liberum rationalis
naturae motum per omnes fpiritus beni-
gnosafcendere,& defeendere per mali¬
gnos , praeferam cum medium rerum
B iiij
20 Marfilii Ficini
omnium teneant, ideoque omnium in fe
quafdam contineant qualitates, quo fit
vt latiffimafitprogrefiio animarum.Ely-
fiorum finis eft Luna, vitae,mortifque ( vt
Pythagorici volunt ) confinium, fub ea
quicquid eft morti & inferis deputatur,
vbi quafi tot graduspoe narum iunt fecun¬
dum malignorum fpirituum turbas, quot
praemiorum iunt in coelis fecundum or-
dinesbenignorum. Nouies enim mife-
ros ftyx interfufa coercet, ficut beatos
campi elyfei nouies amplectuntur.
Cenentio Jilij maternitate, & els-
cUratio in tempore.
C A P VT XV.
A Nte mundi temporalis initium eft
mundus aeternus, mundi quidem
huius exemplar. Mundani vero archite¬
cti ratio & inteliigibile verbum, gloriae
quoque ipiius Iplendor, & figura fub-
ftantiz. Verbum huiufmodi femper pe¬
nes Deum eft, atque eft ipfe Deus, per
hoc diuina potcftas ab aeterno dicebatip-
fafccum, tum feipfam, tumrcliquacun-
«fta, ac dicendo imprimebat intrinfecus.
Per hoc aliquando expreffa funt extrin-
fecus tam fecula quam quae in feculis om¬
nia. Diuina haec oracula poft myfteria
Prophetarum coeleftes illi fpiritus, Ioan-
nes Euangelifta, & Paulus Apoftolus ho¬
minibus fudere de coelo.
Defecit autem a Deo quandoque ge¬
nus humanum, neque fine Deo poterat
vnquam in D eum refurgere , quod ad
ima ceciderat. Relurgere autem quan¬
doque mentes humana: debebant, ne
fruftraaDeo creatae fuiftent, qua; ab eo
creata; confequendi ipfius gratia fuerant.
Per Dei verbum formati quondam ho¬
mines fuerant, per verbum idem refor¬
mari debebant, & merito, per intelle¬
ctualis enim verbi lucem depellenda erat
caligo intellectus humani, parationem
Dei rationale animal emendandum.
Ergo ftatutis a diuina voluntate tempo¬
ribus, creauit Deus per verbum rationa¬
lem quandam hominis animam, quam
eodem momento tenero foetui virgina-
lisvteri per diuinum fpiritum concipien¬
tis coniunxit. Momento quoque eo¬
dem vabum ipfiim naturam aflumpfic
humanam , atque ferme ficut ex anima
immortali & mortali corpore homo fa-
dtus eft vnus , ita ex homine illo ac Dei
verbo faftus eft Chriftus Deus & homo.
Sic infinita bonitas, quae fe communi¬
care vult omnibus, tunc modo quodam
aptiffimo fe ipfam cumftis communica-
uit, quando fibiconiunxit hominem, in
quo tanquam in media rerum fpecie cun-
dta comprehenduntur, neque mutauit
tunc fedem fuam diuina maieftas,cum fit
femper vbique,neque fe ad humana quafi
per defectum dciccit diuina fublimitas,
fed humana ad fe potius eleuauit Neque
infinitadiuiniSolis lux, ex adiundtione
hominis vjlo modoinfici vnquam potuit,
fed homo inde fuperilluftrari, ac perfi¬
ci , atque vt in homine augeri & minui,
fic ad corpus pertinent, vt in animam
nunquam penetrent. Ita in Chrifto hu-
manapati proprie ad hominem pertinc-
bat,in diuinitatem non penetrabat.Chri-
ftus igitur vt homo patiebatur humana,vt
Deus diuina operabatur.
Conueniens fuit Deum[e homini iufigere.
C A P V T .XVI.
G Vr plim Deus homo fadtus eft, vt
homo quandoque quodammodo
Deus efficeretur. Deus enim quodam¬
modo fieri poteft, qui naturali inftindtu
cupit, ftudetque effe diuinus. Non poteft
autem in Deum furgere, nifi Deus ali¬
quando ita trahat, vt furgat, quemadmo¬
dum ante traxerat, vt appeteret. Sed
rem hanc ab alio principio repetamus.
Summus opifex fummum manifeftum-
que debet opus efficere,tale vero illud eft,
quo maius effici nequit. Tale igitur mani-:
fefte Deus fummus facere debet opus
hoc, vel increatum folummodo eft, vel
creatum, vel ex vtrifque compofitum.
Primum quidem illud non manifeflum
opus eft,fed opifex ipfe,folus enim Deus
eft qui ab alio non dependet. Secundum
vero cum omnino finitum fit, ab infinito
Deo, fpatio diftat immenfo & infinito. 1 n
hoc certe fpatio, tam ratione interualli
ipfius, quam etiam ratione infiniti Dei,
opus adhuc aliud, rurfufque aliud pra;-
ftantius femper effici poteft. Nulla igi¬
tur creatura fimplex poteft opus illud
fummum effe, quod nos quaerimus, fed
ita demum opus huiufmodi fummopere
reperireconfidimus, fi quid vnum repe-
riatur ex fummo creatore fimul & creatu¬
ra compofitum. Ratione quidem crea¬
turae illud dicitur effe opus, ratione au¬
tem creatoris immenfum opus huiufmo-
di Deus facere poteft, Sefcit . Si vult, eft
enim Deus potentia, lapientia, bonitaf-
que immenfa, coniungrigitur quando*
 De Chriftiana Religione.
que creatori debuit creatura. Quz feper
rationalem animam lime , folum zterna
funt, quz infra illam , temporalia fb-
lum, ipla vero param quidem jterna,
pattim etiam temporalia. Deum imita¬
tur vnitate, Angelos intellectu, fpedem
propriam ratione, bruta fenfii, notri-
tioneplantas, effemia carentia, vita.Eft
nia, quod in Theologia noftra latius dif
putauimus,przfcrtim cum fit in corpore
ex omnium viribus compofito, coelique
inftartemperatifiimo. Decet autem Deo
communi omnium durivniucrfam crea¬
turam quodammodo iungi, non quidem
fparfim, quia Deus fummavnitas eft,imb
vero fummatim, naturz igitur humans
Deus vniatur oportet, in qua funt om¬
nia. Sienim illis quj fiipra eam funt,tan-
quam creatarum rerum extremis iunge-
retur, neque ad media rerum, neque ad
alia extrema coniun&io eiufmodi perti¬
neret. Similiter fi illis quz infra nos funt
iungeret fcmetipfum, profe&o infinita
vnidbopera fua vniuit lummopere, & in-
niccm&adipfam, cum ab initio in ho¬
mine eunda concluferit, deinde fibi dc-
uinxerit hominem. Forte ob ea qujfu-
pra diximus , Propheta Abacuc inquit:
Opus tuum Domine in medio annorum
viuifica illud, in medio annorum notum
facies , cum iratus fueris , mifericordiz
recordaberis. Quia videlicet in media
rerum fpecic, qua: ex vtrique feculis,
asuo fcilicet, temporeque componitur,
opus illud impletur. Addunt aliqui, in
medio quoque mundi curfii, volunt enim
decem annorum millibus non mundum,
fed mundi curfum prorfus expleri, fiqui-
dem motus quietis gratia fit inftitutus, at¬
que in medio hoc mundi curlu , Deum fe
hominibus oftendiffe, vt aduentus eius
aeque ab vtrifque feculorum diflaret ex¬
tremis, ne vel expedatio futuri aduentus,
nimium protraheretur, vel pratenti me¬
moria prorfus aboleretur. Sed tempora
Deus viderit, temporum temperator. Si
bonitatis proprium eft diffundere, &
communicare feipfam, Deus cumfitin-
finitum bonum, omnes debet communi¬
cationis modosimplere, ij vero quatuor
efle videntur. Secundum prffentiam,
virtutem, vnitatem eflentiz , vnitatem
perfonz. Primus impletur in omnibus,
vbique enim Deus adeft. Secundus per
omnes formas etiam minimas propaga¬
tur, nam omnis forma efficacem a Deo
aliquam habet virtutem, materia vero ip-
fa non habet.
21
Tertiusintra Deum fit folum, noa
poteft enim effentia Dei, eflentia al¬
terius fieri, ahoqum vel quodinfininun
eft, finitum fieret, vel quod eft fini¬
tum, fieret infinitum. Quartus com¬
municationis medus fieri nequit in rebus
ratione carentibus , quibus enim natu¬
ra decft omnino , cognitio , amorque
Dei, vnio diuina, fecundum perfonam
non conuenir. Ex angelo quoque ac
Deo vnam fieri perfonam non eft ne-
ccffarium , Angelis quippe miferis nul¬
lum fupcreft remedium, cum poeniten¬
tia defit, czteris Angelis fatis eft ad bea-
titudinem fuam antiqua illa luminis df-
uini poffellio. Quod quidem lumen in
Scraphinis, Seraphinum quodammodo
fit, inCherubiois, etiam Cherubinum,
fimiiiterque in aliis, perinde atque Solis
lumen , dum per vitra diuerlbrum colo¬
rum tranfit, in colores varios fe transfor¬
mat. Deus autem in homine,hominem
reddit diuinum merito. Sicut enim in
rebus naturalibus ex materia vltima for¬
maque fuprema fit compofitu naturaliu
przftatilfimu, vt animal rationale,ficfer-
me’in rebus diuinis,ex fupremo fpiritu,at-
que vltimo fcilicet Deo & hominis ani¬
mo , efficitur diuinum affumptum om¬
nium przftantiffimum. Non fatis erat
homini ad hoc vt fufeitaretur radius men¬
ti eius diuinitus infufus, nam propter fen-.
fus a mente digreditur. Oportuit igitur
ih homine quodam, fcilicet Iefu, ita diui-
no ipfi foli animum iungi, vt in corpus
ipfius, & ad fenfus hominum , copia ra¬
diorum exuberaret.
guttis coniunctio fit Det & hominis.
C A P V T XVII.
Q Voniam vnio Dei ad hominem fe¬
cundum perfonam diuinam potius
quam fecundum diuinam naturam facta
eft, ideo cum vnitur homini verbum,non
oportet patrem fimiliter , fpiritumque
vniri, qui licet natura conueniant, dif¬
ferunt tamen inter fe proprietate perfo-
nz. Sicut ergo in Trinitate tres perfo-
m in eadem naturaexiftunt,ficin Chri-
fto perfona vnain tribus exiftit naturis,
Deo animoque, & corpore, atque ibi ho¬
mo comparatur ad Deum, quemadmo¬
dum manus ad animam, imo lingua ad
intellcftum. Non enim fit Deus pro¬
prie naturalis hominis forma, fed homo
fitproprium, coniunftumqueinftnimen-
tumDei, ad opera Dei propria excellen-
2i Marfilij Ficini
tiflimeperagenda. Non fiint autem dux
ia Chrifto perfbnz, fed vna , fcilicct per-
lonaverbi coniuccta, non perfonz ho¬
minis,/cd naturz. Sicut enim rationalis
anima in fuo efle cxiftit,pcr quz cius efle
cxiftit&corpus,ita Dei Filius, & multo
magis in efle perfonz fuz exiftit, atque
ad illud naturam extollit humanam.
Proinde quemadmodum verbum noftru
mente conceptum infenfibile eft, extra
vero voce prolatum fit fenfibile, ita men¬
tis diuinse verbum ab seuo in Deo inuifi-
bilc permanet, fed per affumptionem ho¬
minis fatftum eftvifibilc. Eft igitur Chri-
flus verbum, quod ab zuo diurna mens,
feomniaque fecum intelligendo intra fe
loquitur, iam fpiritudtumoprolatum,&
corpus humanum quafi vocem aflumens,
diuinamque audientibus fignificans vo¬
luntatem. Tantum vero diuinam cuique
voluntatem fignificauit, quantum quifi
que capere ppterat. C undis autem quan¬
tum fi in breui hac vita exerceatur, beati-
tudinem largitur zterna. Multa quidem
przcepta & przclarifiima tradidit, fed
paucis omnia comprehendit, quando iuf-
fit. Te toto Deum ama, homines ama
ficut tcipfum, quod tibifieri non vis, aliis
facere noli.
Situm decens Vei homini [que coni unci io.
C A P V T XVIII.
N On minus ferme eft deformia re¬
formare, quam formare fimplici-
ter ab initio, fiquidem non minus eft be¬
ne efle quam fimpliciter efle. Decuit igi¬
tur Deum omnium effectorem perficere
quz defecerant, & quemadmodum per
infenfibile verbum cuntfta creauerat.
Quid enim aliud creaturz fimt, quam
cogitationum Dei quafi quzdam voces
extra prolatz i Ita per verbum quodam¬
modo iam fenfibile fidum fenfibilia re¬
formare. Quoniam vero Deus eunda
facit potenter, fapienter,beneuole, de¬
cuit ita reftituere illa, vt potentiam, la-
pientiam, beneuolentiamque oftende-
ret. Quid potentius, quam extrema in
vnam perfonam, & infinita ad fumma
redigere ? Quid fapientius , quam vni-
uerfi decorem miram primz & vltimz ra¬
tionis copulam fieri ? Quid bcneuolcn-
tius, quamDeumvniuerfiDominumob
lerui delinquentis falutem, ferui formam
alfetnercr Siccrgo & declarauit & fecit
vtnihil eflet in mundo deforme, nihil pe¬
nitus contemnendum cum regi coelo-
rum terrena coniunxit, atque ea quo¬
dammodo coelcftibus adzquauit. Prz-
tcrea quoniam a. Deo ceciderat poten-
tiflimOjfapientilEmo, benigniflimo,id¬
circo in imbecillitatem, ignorantiam,
mahgnitatemque corruerat, propterea-
que cx pio profanus euadens,ineptus iam
penitus eratad diuinam virtutem imitan¬
dam, ad lucem cognofecndam, ad boni¬
tatem denique diligendam. Vtergoho-
moexhacruinaturfus afeenderet ad fu-
blimia,congruentiflimum fuit, fublimem
Deum ex alto huic manum porrigere,hac
videlicet ratione, vt feipfum huic vifibi-
lem, amabilem, imitabilemque efficeret.
Nullus ad hoc aptior modus, quam quod
Deus fieret homo, vt homo, qui corpora¬
lis iam fatftus, corporalibus inhiabat,
Deum iam quodammodo, & corporaT
lem, & humanum clarius cognofeeret, &
amaret 2rdentius, facilius quoque & dili¬
gentius imitaretur, fieretque beatus. Po-
ftremo homo curari perfecte non pote¬
rat , nifi recuperaret mentis innocen¬
tiam, Deiamicitiam, fuam excellerufam,
quz foli fubiccta Deofuerat ab initio fe¬
cundum namram. Neque excellentiam
adipifeipoterat,nifi curator eflet Deus,
cuifoli homo fecundum naturam fubcft,
nequeDeiamicitiam, nifi per congruu
quenda conciliatore,qui manu ad vtrun-
quepoflet extcnderc,& vtrifque extremis
eflet cognatus quodammodo & amicus,
nullus eft talis omnino,nifi fit Deus fimul
& homo,neque innocentiam, nifi culpa
dimifla, quam dimitti fine fatisfa&ione
iuftitia nonpermittit.Satisfacerc pro vni-
uerfo hominu genere foluspoterat Deus,
pati tamen neque decebat,nifi hominem,
qui peccauerat, neque Deus ipfe poterat.
Confcntaneum itaque fuit humanum ge¬
nus per Deum facium iam hominem e-
mendarijproinde neque excellentia com¬
parari poterat, nifi per curatorem excel-
lentiflimum, neque amicitia reconciliari,
nifi per amiciflimum conciliatorem , ne¬
que recuperari innocentia, nifi per fatis-
fadforemfufficientiflimum. Excellentilfi-
mus autem curator folus Deus eft, ami-
ciflimus conciliator eft homo, fufficien-
tiifimusfatisfactor ille proprie videtur ef-
fe,quiaparitereftDeus&hcmo. Valde
igiturhumanz curationi congruum fuit,
quod loannes ait: diuinum verbum hu¬
manam induere carnem, vt genus huma¬
num quemadmodum per zternum ver¬
bum creatum fuerat, deferendo autem
inipiratum verbum.in culpam ceciderat,
fieper yifibile verbua culparedimerctur.
 De Chriftiana Religione.
Adaentus Chrifii iit bcstitudiium,
pte,f:e,chtrittte.
CAPVT XIX.
T Emo beatitudinem , qussin diui-
naconfiftit contemplatione, con-
fcqui poteft, nifi Deum ardenter amet,
ardenter amare Deum nequimus , nifi
fperemus eum quandoque aflequipof-
fe, Iperarc non valemus, nifi prius cre-
damus tum Deum efle,tumnos Deo
poflfe quandoque frui. Deus igitur pa-
ter hominum & curator, aliquando mi-
ris modis indutus humanitatem , fc no-
ftris fenfibus obtulit, vt per iplos fenfi-
bus, quibus plurimum vtimurSc confidi-
mus, corpus eius miraculaque ccrnen-
tes eflfe Deum certiores eflemus. Hinc
fides exorta eft fcientias fundamentum.
Qui vero crediderit, eum curandi hu-
mani genetis gratia in molem corporis
defcendilfc, omnia jam vel maxima fc
a Deo Ipcrabit impetraturum.
Quifquis tanta beneficia partim videt, '
partim fperat, nifi penitus vecors, in-,
gratufque fit, non amare non poteft.
Rurfus cum Deum intelligas animo con-
jundum fuifle quadam vnione perfonar, -
Iperare debes animum polle aliquandp
Deo coniungi, quadam operationis v-
nione , in qua fumma beatitudo conii-
ftit. Defiderarequoque debes Deo prae
cpteris inhaerere,qui foli hominisanimo,
corporique fc prorfus infudit. Proinde
quiaDeus homini abique medio fc con-
iunxit, meminiifc oportet, noftram fc-
licitatcm in eo verfari, vt Deo abique
mediohasreamus, & quia inter sequales '
amicitia eft, dum confideras Deum quo-
dammodo fc homini adaquafle, neque
amiciriam Dei erga te negare, neque
tuam ergaDeum defererc debes. Deli-
nant igitur, iam delinant homines fus
diuinitati diffidere , ob quam diffiden-
tiam mortalibus fcipfos immergunt.
Reuereantur feiplbs tanquam diuinos,
fperentquefcpolfc ad Deum afcenderc,
quandoquidem ad eos dignata eft quo-
dammodo maieftas diuina delcendere.
Ament toto pedore Deum, in quem
transformentur, qui ob ingentem amo-
rem fe mirabiliter in hominem transfor-
mauit. -
23
Adaerans Chrifiitdftculi grittitdtn»
leutrrtum utilisfutt.
C A P V T XX.
"T 7"Ita corporis anima eft,anima; vi-
y taDeus. Natura; ordo exigit, vt
corpus animx, anima Deo pareat, iufti-
tij ordo requirit, vt fiaDeodillentitani-
mus, talionis poena diffentiat corpus ab
anima, atque fenfus i ratione. Rebella-
uitaDeoprimiparentisanimus,rebe!Ia-
uit corpus ac fenfus ab eo, rebellio prima
peccatum fuit, fecunda; poena quardam
peccati fuit, atque peccatum, quoniam
rationi derogauit & Deo- Complexio
affeciioque rebellis a primo quafi lapor
quidam profluxit in omnes , qui inde
quafi riuuli a fonte manarunt. Hocigitur
originale vitium eft cancrorum malorum
animae corpotifque origo, hoc volumina
illaHebrsorum teftificanjur,quorum di*
uinitatemteftificaturfUmmaillorumpras
caneris antiquitas, confenfio oene om-
nium, propagatio per vniuerfum, dura-
tioindefeffa,concordia,maieftas,fobrie-
tas & miracula. Hinc illa Magorum a
Zoroaftre defeendentium opinio, omnia
fcilicct corporis mala, a malis animp pro-
ficifci, animaque curata caetera mala vi-
tari, hoc Plato in Timfo quidem innuit,
inCarmenideverodecbrar.
Verum, vt ad propofitumreuertamur,
rebellio eiufmodi, quoniam infinita; Dei
derogauit maieftati, mortales ad infini-
tam beatitudinem ineptilfimos reddidit,
neque dirigi, nifi per infinitum Deum
poterant. Dirigendi tamen aliquando
erant,nefruftra aDeo fuiffent ab initio
ad beatitudinem ordinati, Pervolupta-
tem commiflum eftpeccatum, per con-
trariumvoluptatisdolorem purgandum,
Peccauit femel omnis quodammodohu-
mana natura in homine illo,-qui vicem
gerebat omnium,pati fimiliter fcmel quo-
damododebetomnisinaliquo,quivicem
quoque omnium gerat, qui longe ma-
gis cum Deo conlentiat quam ille diflen-
ferit. Omnium vero vicem poft Adam
folusille gerere potuit, qui Deo penitus
iunduseffet omnium conditori. Fuitigi-
tur Deus fimul&homo, Deus, vt omnes
complecteretur , infinitamque culpam
pollet diluere s homo , vt pati pro culpa
pollet, atque vt pateretur homo,qucmad-
modum peccauerat homo. Sic^t illius
hominis poena meritumquevim aliquam
habuit infinitam , in quantum re vera
Deo iundus fuerat infinito.
 24 Marfilij Ficini
Infinito autem quodammodo fuppiido tem o m nibus, qua: a m orrallbus optantur,
meritoque opus fuerat, ad infinitam cul¬ tanquam bona careret, folis certe mira¬
pam penitus diluendam. culis, folusipfein orbe terrarum in hanc
vfque diem meruit, & meruit lubito, vt
Cbriftus perfecium injlnBunit Deus fummus exiftimarctur. Prophetas
genus imfleuit. Hebraei ianiftoshomincs vocant, Genti¬
les viros excellentes, cum deos nomi¬
CAPVT XXI. nant, diuinosiam factos & Dei miniftros

D Iuina prouidentia nullum erga fi-

intelligunt. Mahumethcnfesregemfimm
Mahumethem filium Abdale, filii Abdal
Mutalibis Arabia regis, purum quidem
liosfuos inftitutionis genus przter-
mitterc voluit. Eli autem inftitutio du¬ ho minem, led Dei nuncium effe credunt,
plex, per do&rinam videlicet, & exem¬ talem quoque iplc vocat in Alcorano.
plum. Dodtrinaperfeifta eft, de qua iure Addit le in vi armorum, Chriftum in vir¬
dubitari non debet, qualis in folo Deo tute miraculorum miffum a Deo fuifle.
effe conceditur, Mifit igitur Pater Deus Deumque hominibus Iefum, & Mariam
ad homines praeceptorem aliquem, qui miraculum cffecifle. Merito folus Chri¬
Deuseffet,ne de do&rina eius dubitare ftus ftupendis operibus meruit, quod nc-
deceret, adde & qui edet homo, vtipfe quemultiPrincipeshoctum minis, tum
omnia humana officia vere exequi pof beneficiis contendentes. Neque Zoroa-
fet, omnefquepro honefto Deoque per¬ fter, Pythagoras,Empedocles, Apollo¬
ferre labores,quo exemplo homines per- nius Thianaeus, aliique multi Philofophi,
fedteinftrucretad virtutem. Operaenim lapientia mirabili, & longa vita confequi
multo magis quam verba mouent, in difi potuerunt. QuamuisPythagoram,Iam-
ciplinapraefertim morali, cuius finis pro¬ blicus Chalcideus longa diiputatione, A-
prius verfatur in adtione. Elfe illum Deum pollonium vero Philoftratus eloquentia,
- declarauerunt miracula, vt fidem apud Porphyrius argutiis, multi Principes fa-
dociles do&rina eius haberet, effe vero uorepro viribuscelebrauerint.
hominem paffiones humanae declaraue¬
runt. Nullus igitur nobis, nifipertinacer Chriftus errores expulit, veri-
nimium effe velimus, excufationi loctis tatem aperuit.
videtur elfe reli&us , fi dodlrina eius quafi
minus veram infolenter relpuere nitimur, CAPVT -XXII.
diuinitas miraculaque reclamant, fi tan-
quam nobis fupramodum duram, huma¬
nitas, laborefque magiftri, & ducis illius
A NteChriftiaduentumper vniucr-
fumpeneorbemplurcs colebantur
oftendunt hominibus poffibilia effe quae dii, imodatmones,facerdotefque &illi
pertulit homo. Denique quia delidorum quidem mali, quod Enomaus Philolo-
lummaineoconfiib't,quod corporalibus phus confitetur. Quis non videat illos
nimium inhaeremus,a fpiritalibufiie difee- fuifle malos, qui nihil de animorum pur¬
dimus, Chriftus vitae magifter per doctri¬ gatione curabant, de terrenis confide¬
nam vitamque fuam quaii gladm & igne bant folum, ac terrena femper a cultori¬
inimifit in mundum, hoc eft virtute pur¬ bus exigebant 'i Sacrificia iubebant ob-
gatoriam, animique purgati, vt omnes , fcoenifiimaj&ctudeliflimaficri, reipon-
Corporalium vitiorum fomites refecaret fifquc filis dilcordias quam plurimas fe¬
ad viuum, atque confumeret'. Ipfe quo¬ minabant. Colebantur paffim deorum,
que fingula vitro libenter que tulit, quae id eft, beatorum loco, tyranni viucntes,
ceteri fugiunttanquam mala, peregrina¬ colebantur animx partim incontinen¬
tionem, inediam, fitim, nuditatem, infa- tium , partim hominum iniquorum, his
-miam, contumelias, verbera, breuitatem immanilfimis monftris olim genus homi¬
-vita:, ignominiofam mortem & acerri¬ num premebatur. Non Hercules arma¬
mam. fugit autem fingula quae tanquam tus ea, fed Chriftus inermis tunc excin-
bona caeteri profequuntur, v t hac ratione xit, cum malignorum daimonum vim re¬
nobis offenderet, neque mala vera effe, tudit. Scribit Plutarchus', Barbarorum
qua: mala vocamus, neque bona, quae opinionem efle, aereos dtemones, per¬
.vocamus bona,nihilquein rebus corpo¬ turbationes , mortemque pati polle. Te-
ralibus effe, quod vilius predj cenfendum Ifimonia quoque multorum adducit,
Ct, fcd quicquid praeter Deum eft, tenuis quod certis lignis compertum, fuerit,
vmbrae lomniumcxtimandum. Cumau- Tyberio imperante , Pana magnum
 de Chrifciana Religione. 2;
dzmonem,-mulcofque alios dzmoncs ma- fti exemplo Martyres vbiqae Gentium,
nifefte eiulaflc, deinde etia ohiiifc. Proca¬ parem Iircrati!i!mi,cum prafentem viram
tis cdiPiatonicus eflcid pofle prcbar.Nps Dei vnius, lururzque vita gratia, protfus
autem Icimus Chriihim eo ipfo in tempo¬ 'contemnerent, contra Ariftippicum Epi-
re adiiSe lymbum, atque refurrexiiTe. Plu- cureumque venenum Medicinam homi-
tbarchus praeterea feribie, Oracula tem¬
poribus fuis '.-no re! duobus exceptis , to¬ ea iniqui flimz apud multas Gentes leges
to iam orbe extincta. Audi qua voce de extabant-Perfe matres luas nephandis nu¬
hoc Porphyriusconqueratur. Poftea,in¬ ptiis cognolcebant. Humanis Scytha dz-
quit, quam lefus colitur, nihil vtilitatis a monibusfacrificabant.MalTagetz ac Der¬
diis confequipoflumus. Sidi; lunt,o Ppr- bices propinquus & affines fuus cumcon-
phyri, quare vitibus luis I efu virtutem non lenuillentimmuiabant, carnelque eorum
deprimunt! Sed audiamus magnum illum epulabantur. Eaciricanibusadhociplum
Tertullianum apud Romanos iudices fic nutritis fenes obiiciebant. Scythaeosqui
orantem : A gasir huc iudiccs aliquis fub a defundis amati fuerant , viuos infodie¬
tribunalibus veitris , quem daemone agi bant. Tybareniviuos feniuresiuPsprzci-
confiet, i ullus a quolibet Chriftiano loqui pitare. Hirc-ni Calpiique rapaci auium
fpiritus ille, tam fe daemonem confitebitur generi, canibufque proficere fulici, illi vi¬
de vero, quam alibi Deum defalfo. aEque uos , ifti mortuos. Hzc& multa generis
producatur alifiuisexiis, quide Deopati ciufdem prius religiofifiimefaciebant. So¬
exillimantur, nili omnes eiufinodi fpiritus la deinde Chrifti dilcipulorumque illius
fe dzmons*eonfefli fuerint, Chriftiano pradicationc.vndiquetruculentiffimahzc
mentiri non audentes, ibidem illius Chri- peftis expulfa,fadum eft etiam; vt paucio -
ftiani procaciflimi languinem fundite. res, vel corripiantur a dzmunibus, vel a (r/-
Quidifto opere manifeftius? quid hac pro¬ ipfis interimantur. Iudai ante Chrifti ad-
batione fidclius?fimplicitas veritatis in me . uentumfvt plurimum) legis Mufeicz,Pru-
dio eft, virtus illifua adliftif, nihil fijfpicari phetarUmquc luurom luperficiem attinge¬
licebit, magia,aut aliqua eiufmodi fallacia bant' , Chriftus autemTriufque discipuli,
fieri. Atquivt omnis haec noftra in illo do¬ perfectiffime ducueruntprefundus diuinz
minatio Scpoteftas denominatione CHri- metis fcnfijs Iinceis, imo diuinis oculis pe¬
fli valet, ita & de contactu, deque afflatu netrare quod etiam ludaris Philo tcftatur ,
noftro, etiam de corporibus noftro Impe¬ vbi de contemplatione difputaus com¬
rioexceduntinuiti, &dolentts, & nobis mendat acumen, ,& fandtimoniam Chri-
praefentibus embefcentes,crediteilliscum ftianorum. Prifca Gentilium Theologia, .
vemm de fe loquuntur /qui mentienubus in qua Zoroafter , Mercurius , Orpheus,.
creditis. Nemoadluum dedecus menti- Aglaophemus, Pythagoras conlenferunt,
tur,quin potius ad honorem Chriftianis ad tota in Platonis noftn voluminibus conti¬
probandam veritatem cogentibus, fe deos netur. Myfteria huiiilmudi Plato in Epiftu-
palam cfle negant , neque alium Deum lis vaticinatur , tandem poft multa fecula
relpondent praeter vnum, cui nos manci- hominibus manifefta fieri polle.Quod qui¬
pamur.huc vfque Tertullianus. Ladantius dem ita contigit,nam Philonis, Numenii-
feribit luis temporibus hoc publice quoti¬ que temporibus primum ccepit-mens prif-
die compertumfiiilTe, cum Gentiles filis curum Theologorum in Platonicis chartis
daemonibus immolarent, fiafiiftebat ali¬ intelligf,videlicet ft atim poft Apoftolorum
quis cruce lignatam frontem gerens, ne¬ Apoftolicoruque difcipulorum conciones
que poterant dzmunes in vifceribus be- &/cripta, Diuinu enim Ghriftianorum lu¬
ftiarumfutura depingcrc,atquehancfuif- mine vfi funt Platonici ad diuinum.Platu-
fc caufam, inquit, praecipuam, malis regi¬ nem interpretandum. Hinc.cft.quud.ma-
bus Chriftianps perfequendi- Non enim gnusBafilius, & Auguftinus probant, Pla¬
anjmaduertebanr figno crucis tanquam tonicos Iuanfiis Euangeliftz myfteria fibf
potentiore, dzmunes tanquam debiliores vfiirpauiffe.Ego certe reperi przcipua Nu-
inde fugari. Merito Socrates, Plato, & menij, Philonis, Plotini,Iamblici, Proculi
Varroquamuis latenter propter turbam, myfteria s abioanne, Paulo , Yerotheo,
fuperftitiones Gentilium derlferunt.Ieius Dionyfio Areppagita accepta ftiifle quic-
denique illas perdidit, ne homines perde¬ quid enim de mentediuina angelifque, &
rentur. Graeci atque Romani paulo ante czteris ad Theplegiatn fpedannbus ma¬
Chrifti lumen cceperantAtiftippi, Epicu- gnificum dixere, manifefte ab illis vfurpa-;
rique conragiora impietate magis indies
magifque corrumpi.Innumerabiles Chri-
G
26 Marfilij Ficini
Clrifius ejl iict.& exeruf Ur-virluium.
■ C A P V T XXIII.
Q Vid aliud Chriftus fuit.nifiliber cui¬
dam moraIis,'niG diuir.pPhilofophia:
viucns dectrlomifus , &diuinaipfa idea
virtutum humanis oculis manifefla ? Huc
igitur omnes, huc ic<uam f cdtan us ocu¬
los, atque mentem, hicvcramlapicntiam
aos docebit, cui rudes olim hen unculos
fubitoreddidit lapientes Hicruftam iufti-
tiam , cuimhi! pofiedit proprium, ateue
quod uurn ell , Deo& humimbm tribuit.
B eo quidem pate rnam& plulquam pater¬
nam venerationem , hominibus \ ero fra¬
ternam beneuoicntialn auuecuram Hic
magnanimitatem, fortitudinemque prx-
ftant iflimam, t u mhil in tetris concupiuit
tancuam magnum, nihil timuit tancuam
durum Hic temperantiam lingularem, in
quo vix primi animi motus (&il!i 'quidem
rcmifli , & decentes ) apparuerunt Hic
manfuetudinem incredibilem, cualiiper-
biam focietatis humanq peftem penitus ex¬
pellamus. Quis enim manfueror illo, qui
cum lummus i mnium elfetffeiiifimisadx-
quauit i Hic ardentifl mam in vmres ho¬
mines charitatcm, qui nonlibi tantum- ve-
rumetiam toti hominum generi vixit, cui
& mortuus eftlibenter ,vtci tcros a morte
redimeret Hic&conten piandi Scagendi
regulamptrfcdbflimam quifepe curandis
hominum errerbus atque morbis fepiffi-
me rebus d.uims contemplandis incu-
Huiusvits teftes nobis sut feriptores qui¬
dem ab nitio plures, omniumcue grauiffi-
mi 1 irmatores vero quan plurimi ,&mun¬
dus denicuevniuerliis O! enditfeChriitus
publi.e hominibus breue tempus Non
enim quoad illum decebat, vitra & illud
nobis lufficiebat , tot vero patrauit. mira¬
cula, vt loannes dicat, fi (criberentur An¬
gulatim, ne n undum quidem ipfun. libros
capere polle. Vitam eius vtpotcceleberri¬
mam jCunddlquemiratdcm plures quam
quamordccim fci lphflfe rradunmr. Soli ta¬
men illi in v(u funt aut aliquando fuerunt,
qui non humana, (ed diuina fcripfcre ma¬
nu Quales untMathatus. Manus Lucas.
loannes Matthaeus Hebrai e fcripfitcu¬
ius texmm Hebraicum Hieronymus ( in¬
quit ) temporibus fu is in bibliothea Pam¬
phili extare lic etiam factam fiiiflc tran‘fcri-
bendi iilius fa.ulratcm a Nazareis. qui in
Bcrfabe, & per Syriam hoc volumine vte-
bantur. Panthcnus etiam Stoicus Cbiiui
martyr cum vfcue ad Indiam interiorem
Chrir.i verba prsedicando.penetrauifiet,
inuemt ibi tum BartholcmseiApofloli e-
mina , umetiam Matihari HebraicumE-
uangelium, quod fecundum Hebraeos ap¬
pellabatur, probatum latis ab Ignatio,ac
Origine & ab Hieronymo ex Hebraica
lingua :n Gratcam Latinamcue conuer-
ium. Hac at Hieronymo Atque inhoc
vel maxime Chrifliano elucet veritas,
cucc Ghriltianorum coetus ab ipfc exor¬
dio haud umete quoflibet feripteres ad-
mitiit, fed fandos, fmpliccs: fobrios, &
quam elcfiilfmos. Qui vero ex primis il¬
lis mpreciofunt, partirr, Chriflum iplum,
parnm eius difcipulos audierunt , qui &
fi diuerfislmguis, tcmporifcu, locifquefcri-
pleiunt, 8t alter alterius fc ripta non vide¬
runt, nifi forte loannes, eadem tamen vbi-
quecucc veritate confirmarunt. Apparet
interdum in-iliis quali diflbna quadam in
rebus minimis difhmiliiudo, nunquam r fi¬
nem cohtrarietas. Vnde f mpliciter vide¬
tur alter fcerfcm ab alterohiftoriam ccn-
fcripfife , Euiliis tamen herum leonum
a ventate Mirae ula v ero tam m ulta cu a m
magna , tam publica , tot annos in In¬
da a, & Iemfalcm vbifacfta dicuntur, prx-
dicauerunt, vt conflet illos vcritfma pra-
dicauiiTe. Quonam padio fallaalfeuerau-
do obtinere in re tam ardua, inter homi¬
nes eruditilTmos potuiflcnt : Vnde nam
admirationi efi ent, fi pugnantia inter Ce
dixiflent ? Nifi duces illi re vera inuicem
conuenifient, Chriftianum regnum fiiif-
fet luhitb difiipatum. Euangelii! s , & A-
poftoli deChrifti vita , doctrinacue com¬
muniter multa dixerunt , & quifqucpro-
yirium aliquid in medium attulit. Siue
enim quilibet vniuerfadixifTet.luperfuus
vid.cretur numerus exterorum , fiue fin-
guh quxdamfolum atque nr.ua continua¬
tio, & authoritas hifioria: tolleretur. Cer-
•tc id, quod mirum elt, talia funt, Matthati,
Marci, l ucx,Ioann s, Petri, Pauli, Ia-
cobi, Iudx feripta . vt in rebus principali¬
bus plures teftes adfint. Ac fi teffes omnes
audiamus, nihilfuperf ue, & importune re¬
petitum videamur audifle.
Autboriui SybilUrum.
C A P V T XXIV.
V Arro Philofopbus in libris Diurna¬
rum rerum, decem Sybiflarum no¬
mina , tempori , patrias diligenter com¬
memorat , atque ad id feriptores multos
teftes adducit. Affirmat prxcerca, libros
 De Cnriftiana Religione. 2/
SybiEnos fuiilc apud Romanos in facra- corio, id eft, Deo, in quo erat ab eno proli-
rio conditos, vbi a quindecim viris, & qoi- cifcentem. Carmina ipfa Virgflij huhlt-
bufdam facer dotibus ad hoc defiinaris cu- modi fune.
ftodiebantur. Addit Liuius Romanos fex yltimaCumaivenitidmcarminisetas.
libros illos Cumes, regnante Tarquinio a
quadam anicula concrematos , reiiituiiTe
ex aliarum Sybillarum verfibus, quosmif- vittituralto.
fis per orbem legatis diligentifEme collc-
Arbitror equidem Virgilium huiufmodi
Tres igitur libri apud eos erant Cu¬ carmina extalibus Sybillf verbis, qualia
mes , reliqui aliarum, Hi vero libri nullo paulo ante narraai, conrexuifle. Subiungit
titulo, feu nomine, cuius harum eflent,dif- Virg. qup apud Sybillam legifle opinor,
ccmcbanmr, prsterqua m Erethres, quz fcilicet eo nafccnte, ferream cratem in au¬
carmini nomen (uum inferuit. Carmina ream redituram, atque eo tempore decus
hsc Romani de rebus maximis confulc- $w futurum. Totum hoc ad purgationem
bant, neque cuilibet licebat alpicere. Ma¬ animorum,dodtrinamq; Chrifti pertinere
roni tamen Augufti, La&anrm Conftan- videtur, &veftigiaprifesfraudisirritafo-
tini familiaritate legere permiflum exifri- re.Legeratputo apudSybiilam,tunc origi¬
mo,aliifque nonnullis magnis, doctifque nalem culpam quam ab infrio diabolica
viris. Imperatore interdum, &cuftodibus fraude concepimus, deleri debere, ipfe ta¬
concedentibus Lactantius ergo Conftan- men cum myfteria huiufmodi nequaquaui
tini familiaris, redimo nia Sybillarumqus intelligeretjVerbaSybill? ita carmine com¬
de Chrifto adducit, ex earum libris, qui ponebat, vt alium quendam fenfum prs-
tunc extabantjRoma nondum a quoquam ferre viderentur. Subiungit Maro: Quod
expoliata,accipere potuit. Scripfit autem huiufmodi progenies Deum vitam acci-
illa ad Gonftantiiium, non igimr illi men¬ pieqdiuifque videbit perniixtosheroas,- &
tiri licebat, vel docto imperatori, vel cane¬ ipfe videbitur illis, Pacatumque reget pa¬
ris eruditis, quibus tunc tam Italia quam triis virtutibus orbem. Videtur ibilegifle,
Grscia abundabat , ac nonnihil adhuc prolem illam fore Deum Deo natum ,Dei
Chriftianos feriptores, velin minimis gra- patris virtute vniuerfum mundum guber¬
uiter calumniabantur- Nonne Virgilius in naturum, & iudicaturum,nihiique diuino-
cifHem Sybiliarrum libris legit, qusPro- rum libi fore fecretum, ipfumquc A ngelos
phets StEuangelifts de Chrifto loquun¬ omnes miniftros habituram A ddit Poeta*
tur, & quod maximum eft, cognouit G u • eodem tempore cafurum ferp entem,& fal¬
mez Sybills promiflaextcxtu,vt opinor, lacem veneni herbam , &poft multa adii-
Sybyllz ipfius illis conuenirc tfporibus, in cit. Pauca tamen fuberunt prifes veftigia
quibus natus eft Iefus,quamuis ille,vt PqI- fraudis. Quofenlu hsc Virg.fcripferit,nef-
lioni adularetur, ad eius filmn» nuper na¬ cio, fatis eft nobis, quod habuit a Sybilla,
tum nomine Saloninum, oracula Sybills quam nequaquam intelligebat, opera pro¬
torqueret, quorum nihil Salonino,qui puer lis illius. Serpentem ,id eft,malum dsmo-
obiit,neque egic quicquam, congruere po¬ nem ruiturum, domandSque fore herbam
tuit, congruit aute quicquid ibi legit de I e- venenofam, atq; fallace, id eft, dsmonum
fo, qui temporibus illis eft ortus. Sed quid vim,qus anteChriftum homines falfa reli¬
illic VirgiliUs repetit ( tali videlicet quo¬ gione , quafi vera fallebat, & ab initio illos
dam temporcjquale illud fuit, for e, vt in ip¬ ferpentis habitu, Srplants cuiuflam oc,-
ia vlrimaexpectacionis state magnus qui¬ cafione deceperat. Tentat dsmon ad¬
dam ordo nafceretur ab integro fsculo- huc animas poft Chriftum , licet non ita
rum zuo dependens, id eft, stemus filius confequatur vt ante,&ob hoc dictum fuit.
ab sterno patredependens,aliquando et¬ Super fore pauca fraudis veftigia. Por-
iam riafcereiurin tempore. Quando fci- phyrius etiam confitetur mortales a ma¬
licet Virgo floreret, aurea rediret stas, id lignis dsmonibus in fcelera , faifafque
eft, ex virgine filius pullularet, & stas vers religiones induci confueuiffe , idque di¬
bearsque docinnq vigeret, ac noua pro¬ ligenter in libro de abftinehria difputat.
genies coelo demitteraur ab alto.Hcc ver¬ Prsterea progeniem illam Virgilius fic al-
ba exponiintantecedentia, cognofcimus
enim Sybillam ex Virgine puerum illum’ Aggredere o magnos , aderit m.m iemfus,
nafeiturum prenunciafle, quoniam adiun- honores. .
xit, eam efle progeniem nonam, id eft,no- Chara Deum Soboles , magnum Jsuis incre\
uomodo naicentem. neque ex terra fed ex mentum*
^ C ii
26 Marfilij Ficini
Credo Poetam habuiffe a Cnmsa homi¬
nem ilium cxpedtatiffrtixm , fobolem
Dei fore, non viri , & id. quo nihil maius
exprimi poteft, MagnumDei incremen¬
tum fore,id cflpropaginemDei aeternam,
propagationemque ipfius vfque ad tem¬
poralia atque fenfom , per quam Dei re¬
gnum , id eft, beatorum numerus crefce-
ret.T antam fuifie fcio in M arone pruden¬
tiam &modcftiam , vt exiftimare ne¬
queam , eum tam vafta hyperbole erga
infantem filium prinati ciuis Pollionis v-
furumfuifTe nifi talia queda fupra modum
ingentilfima , ex Sybillinis carminibus
haufifiet. Sybilla etiam de fimplici homi¬
ne, qui non eflet Deus , tam miranda
nequaquam pronunciafiet. Sed audi
quam fuperbam Virgilius adiungat hy-
Afpice connexo nutentem pondere mundum , tur oculi caecorum , & aUres furdorum
Terrafq; traclufque meris,cceluqueprofundum,
Afpiee venturo letentur vt emptaJcclo.
Forte Sybilla fcripferat Sobolem illam
Dei ab elementis , coeli (que honoran¬
dam. Honorauit autem Ieium, coelum
eclypfi, aer,ignifque crinito fulgore,aqua
cum didis eius paruit,pedefquefuftinuit,
terra motu, cum Tyberio imperante cru¬
ci affixus fuit. Pofti emo exclamat Poeta,
- quamuis quid petat ignoret. O mihi tam
longe maneatpars ultima vita. Forte Sy-
billa,qucd & Propheta optauerunt, diem
Chrifti videre optabat, ac tum primum vi¬
ta decedere , quod cum Symeon optaf-
fet diujfuifietque infenioconfecutus, ex-
clamauit.Nunc dimittis feruum tuumDo-
mine, fecundum verbum tuum in pace.
Quia viderunt oculi mei falutarctuum&
qua fequuntur.
Tejlimonia Syhillarum de Chrijlo.
CAPVT XXV.
L ibros Sybillinos , ficut in fuperiori-
bus diximus. Senatus Romanus ha¬
bebat. In illa Ladantius Imperatoris
Conflantini familiaris, quadam legitma-
nifefte ad Chriftum D ei filium pertinen¬
tia. Primum quidem illud Erithrea:, vbi
Deum pradicat nutritorem omnium,
creatoremque , qui dulcem (piritum om¬
nibus tribuit, ac principem omnium deo¬
rum fecit. Rurfufquc ait.-Ipfum dedit
Deus fidelibus hominibus honorandum.
Et alia Sybilla prarcepir,hunc oportere
cognofci, dicens. Ipliimtuum cognofce
Deum, qui Dei filius eft. Hoc eft quod le¬
gitur apud Dauidem ; Dixit Dominus
Domino meo, fedea dextris'meis, item:
Exvtero ante Luciferum genui te. Item:
Dixit Dominus ad me,Tiliusmeuses tu,
ego hodie genuite.£t apud Salomonem.
Deus condidit me in viarum fuarum ini¬
tio, in operafuaantefecula,fundauit me
in principio antequam terram feceret.Et
paulo poft: Cum pararet calos aderam il¬
li, &reliqua. Collegit praetereaLadan¬
tius de Chrifti operibus & morte, exSy-
billinis libris taba .- Mormorum refurre-
dio erit, claudorum curfus velox, furdus
audiet , caeci videbunt, loquenturnon
loquentes. Quod etiam ita cecinit E-
faias. Confortamini manus refolutae, ge¬
nua debilia confolamini,qui eftis pufilli a-
nimi, nolite timere, nolite metuere. Do¬
minus nofteriudicium retribuet , ipfc ve¬
niet, & faluos faciet nos, tunc aperien¬
audient, tunc faliet claudus ficut cer-
uus,& plana erit lingua mutorum, quia
rupta eft in deferto aqua, & riuusinter-
ra fitienti, quod Baptifini tempusfignifi-
cat.Verumfequamur, quod collegit La¬
dantius ex Sybillis. Panibus fimul quin¬
que, & pifeibus duobus, hominum quin¬
que milliainheremofatiabic,& reliquias
tollens, duodecim cophinos implebit in
fpem multorum , ventos compefcet ver¬
bo , fternetinfanum marepedibuspacis,
fideque calcans fiudus perambulabit,
morbos hominum refoluct , viuificabit
mortuos, arcebit dolores a multis, omnia
verbo «gens, omnem infirmitatem cu¬
rans , miferabilis , iguominiofos , in¬
formis vt fpem miferabilibus praebeat, in
manus infidelium iniquas veniet, & da¬
bunt Deo alapas manibus inccftis ,& in
puro ore expuenr venenata fputa. Dabit
vero ad verbera (impliciter fandum dor-
fum , & colaphos accipiens tacebit, ne
quis agnofcat, quod verbum vel vnde ve¬
nit vt mortuis loquatur , & corona fpinea
coronabitur. Ad cibum autem fel, & ad
fitim acetum dederunt, in hofpitalitatis
hanc monftrabunt menfam. Ipfa enim in-
fipiens Gcns, tuum Deum non intellexi»
ftiJudcntemmortalium mentibus,fedfpi-
nis coronafti , & horridum felmifcuifti.
Templi yero velum feindetur , & medio
die nox tenebrofa nimistribus horis , &
mortis fatum finiet. Tribus diebus fomno
fufeepto, &tunc emortuis egreflus,adlu-
cem veniet, primusrefurredionis princi¬
pio vocatis oftenfb.Quando hac perfeda
erunt, quae dixi,in ipfom omnis lex fblae-
tur. Item alibi dicitur a Sybillajudzoruin
beatnm futurum genus coeleftiumjvideli-
 de Chriftiana Religione.
cet propter excellentiam Chrifti, cuius
gratia multi Iudziipfi adhzrentes, diuini
ante alios euaferunt. Admnxit Erithrca:
Eicent Sybillam infanam, & mendacem,
cum autem facta fuerint vniu erfa,njpa.m ei
mcminerint,nequc mc iam quifque men¬
dacem dkct, fedDeimagni Prophetam.
Adducit Aurelius Auguiiinusmulta Eri-
ihrcz Sybiilz carmina, in Latinam lin¬
guam tranQata , quz vidit Grzca apud
jr iaccianum Proconfulem virum dodrina
clarifliroHm,in quorum capitibus talis erat
ordo literarum, vt hzc in illis verba lege¬
rentur : Icitis Chriftus Deifilius faluator.
In illis carminibus relurredio corporum
deferibitur, mutatio fzculorum, Dei ad-
uentus adiudicandum, przmia, Stfuppli-
cia hominum fempiterna. Talia quzdam
legunt etiam apud Mercurium Trifmegi-
flum. Plato quoque interrogatus quate¬
nus in praeceptis eius quiefccndum eflet.
Traditur refpondiflc , quatenus in terris
appareat facratior a Iiquis,qui fontem om¬
nibus veritatis aperiat, quem denique
fequantur omnes-
De Autboritate Prophetarum, nobilitate -ivele¬
ris tejlamcritifxcellentia mui.
CAPVT XXVI.
mamKcbrzorum,& miracula Bibiiorurii
confirmamnt Ex quibus apparet, quod
Clemens Alexandrinus & Atticus Plato¬
nicus, & Eufebius,& Ariftobolus probant.
Gentiles videlicet, fiquahabuemnt egre¬
gia dogmata ScmyAcria, a Iudsis vlurpa-
uifle. Sed quz apud illoshiftoria. fimplicl
continentur , ab iis in Poeticas fabulas
fuifle tranllata , quod Phaetonris ruina,
D eucaEonquedeclarat, czteraque quam
plurima. Piato vfquc adeo Judatcs imita¬
tus eft,vt Numenius Pythagoricus dixerit,
Platonem nihil aliud fuifle quam Mofen
Attica lingualoquentem. Additiniibro
de bono , Pyrhagoram quoque ludaica
dogmata fedaoim fiiifle PlatoinEpino-
rnide , feientiarum caufam inquit fiiifle
barbarum quendam qui primushzc inue-
nit , poft addit,, ab Aegyptiis, Syriifcue
eunda manafle , Iudza vere ex quadam
fuiparte,quam GalilzamPlinius vocat1,
fiemper ki Syria a fcriproribushabita efl,
& exparte quadam pheeniriaeriam apud
prifeos appellatur , vt Eufebius probat.
Proculus quoqu e Plaronicus,Th'cologiam
Syrianam rhamiciamque ante alias vene¬
ratur. Plinius ait, Phoenices literarum, &
Aflrologiz inuentores fiiifle , qui etiam
Chaldzos laudant,Iudzos, qui & Chal-
dzi nflminatifunt(vt probatLadantius)

D lqnyfiiis Areopagita a4 lapientem

Polycarpum feribit, Perfas, Babylo¬
videntur extol Iere. Ob hanc*vt arbitror
rationem Orpheus inquit*Deum fbSChal-
dzo cuidam notum fiiifle , Enoch vel A-
nios , Aegyptios in Annalibus fuis adnora-, - braham , vel Mofen (ignificans. Volunt
uifle tanquam miracula, & quali diuina m Platonici, Zoroaftrem ab Orpheo fignifi-
facris luis coluifle, ac colere prodigia illa, cari,hic aut em, vt vult Dydimusin G are¬
quz Hebrzi de flatu regreffioneque cot- fis commentariis, filius fuit Cham Nod fi?
leftium a Deo fida per fuqs narrarunt. lij , & abHebrzis appellatus Chanaan,
Plato Solis retrogreffionem & illuuionem qui,vt Eufebius probat, tempore Abrahz
aquz igniluevaftationem npn tacuic. Ab adhuc viuebat. Meminifle debemus Iu-
Iofepho, A riftobolo, T crtulliano, Eufebio ' dzotum dotes laudefque tranfireadiEgy-
teftes adhzc Gentilium multi citanmr. priosfacilepotuifle , vicinfemmfemper-
Bcrpfus fcilicet Chaldzus,Mat)etus tEgy- quepermixri erant. Alexand-Eupolemon-
-ptius, Hieronymus Phoenicis Tyrij rex, queferibunt: A braham fanditate lapias,
Mendefius,Ptolemzus,Menander,Ephc- tiaque fiiifle omnium przftantiflimuni,
lius, Demetrius, Phalereus , Rex Iuba, hunc docuifie A flrologiam, C hald jcs pri-
Thallus, Appion, Nicolaus Molus, Da- mum, deinde Phoenices, demum Aigy-
mafeenus, Hefiodus, Ecateus, Elanicus,
Acufilaus, Ephorus, Theophilus, Manaf- fehabuifle a fucceflbribus.Enoch,qui eius
ies, Ariftophanes, Hermogenes, Eueme- inuentor extiterit,& Atlasfiierit nomina-
rus, Comon,Zophyrus, Abidenus, Ef- tusrlulius Firmicus AftronomicusAbra-
tieus, Sybilla,Eupolemon,-Alexander Ar- bam ob mirabilem lapiendam diuinum
tapanus, Melon, Thcodorus,Philon Gen¬ appellat. Artabanus quzeunque de Mer¬
tilis, Ariftzus, Ezcchielus, Timocharcs, curio Triflncgifto dicuntur, oflendit fiiifle
Eolyhiftor, Numenius, Chorilus, Sacho- in Mofe,& a Mofegefta, cumque Mercu-
niato Africanus,Alpheus,Mcgaftenes Hi riumipiuin fuifle appellatum .infuper cfle
finguli fermefingula, cuncti certe eunda, Mufeum. Quod autem a Mofe Gentis
quz pertinent ad antiquitatem careris
priorem, mirabilia gefta,dodtinam fum- dimdet,qui Porphyrinm audiet diccntciru
C iij
30 Marfilij Ficini
Mofcn antiqui Saconiatonis teftimonio,
anrc primos Grzcomm Philofophos an¬
nis mille quingenriique £ufle.Porphyriuf-
que idem in lib.de Rdponfis,adducit A-
pollinis oraculnm , in quo continetur
quod inclytavaldeque fanda gens He-
brEaprs exteris nouit, recepit, & tradi¬
dit veram fapientiam, optimum Dei cul¬
tum, vitamque beatam. Przterea in libro
de abftinentiareligiofosquofdam, Philo-
fophofque Iudxorum , quos Eflxos vo¬
cant , tantis profequitur laudibus vt eos
ante alios omnes & Prophetas,& fanctos,
&diuinosoftendar. Adidem vtitur etiam
teftimonio Theophrafti Peripatetici di¬
centis : Eos ieiunio,orationique affidue
operam dare,ahtiquofque; luteos namra
Philofophos efle. Nec immerito. Libri
enim Sybillini ludseorum genus codefte
beatum que appellauemnt.Ckarchus Pe¬
ripateticus feribit Ariftotelfoifle Iudfum.
Calanos quoque Philofophos apud Indos
Luteos foifle. Megaftenes iniuper Bra-
chmanas Indis Philofophos a Iudsis at
ferit defeendifle. Ambrofius, fi recte me¬
mini, Pythagoram patre ludaeo natum o-
ilendit. M itto quod ludsoinm antiquita¬
tem, fapientiamque Strabo, luftinus, Pli¬
nius, Cornelius, Tacitus tacere non po-
tuertint. Non igitur paruifacienda eft an¬
tiquitas Iudzorum , quorum feripta non
elfea Gentilibus contempta,imo vforpata
fitifleex eoconiicimus ,quod Ariftobo-
lus probat volumina Mofis ante Alexan¬
drum & ante Perfarum Imperium in Gra¬
eam linguam foifle traducta, tota vero
-Biblia, Ptolemso Philadelpho regnante.
Ad quam quidem traductionem [ vttefta-
tur Arif: Eus,qui interfuit) Regem induxit
Demetrius Phalereus Peripateticus , qui
inEpiftolaadRegemipfom inquit, fe le-
gifle qusdam Iudsorum volumina iam
diu tradudatants certe admirationis, vt
integra, & diuinafola legumfanctio Iu-
daica videatur Idem deealege Ecateus
Abderita confirmat. Cur innumerabili¬
bus pene muneribus eam traduclionem
PtolemEus cmitecurtanto honoretranf-
latores, & Ponrificem,poftquam traduxe¬
runt , affecit ? qui hoc ambigit, AriftEum
legat&Iofephum Nihil fopra. Dic ama¬
bo,qualem puta: foifle Ierofolymam, in
qua duos&feptnaginta viros ex aliorum
numero elegit Pontifex prxftanriffimos,
Hebraics.Grscsquelingus apprimepe-
ritos. M eruo Plinius Ifroiolymamvrbem
prxclariflimam Vrbium omnium Orien¬
tis appellat, ampliffimam quoque munitif-
fimamquefiiiile Arillxus, £cateus Philo -
fophus copiofifltme narrauerunt. A deo ve-
ro capacem fiaifle monftrat lofephus ar-
qne Eufcbius vtin obfidione a Romanis
fada , fopra vndecies centena millia Iu¬
dxorum ineavrbeperierint:prstereavl-
Veriim non erat propofitum nolbum de
terrenis vrbis illius, fed de ccrieflibus do¬
tibus difputare. Quod quidem fiquis co»
gnolcere \nlt,non modo qui fopra narra-
uim us, cogitet, verumetiam & multo ma¬
gis eorum feripta lcgat,atque relegat. Re-
periet tandem quam granis fit authoritas
Prophetarum, quorum legibus, oraeuhf-
quetotfECuliscredunt, &parent Iudsi,
Chriftiani,Mahumetenfes, &vtfumma-
tim dicam,omnes quas terra fobftinet na¬
tiones. Tantum vero foperat Chriftiana
doctrina Mofaicam,qnantum ciuilem vir¬
tutem foperat purgatoria. Difcurritin E-
uangeliis Chriflus per omnes vitiorum fpi-
nas , & quas in xtate illa magis inculta
Mofes amputauerat ( talem enim feruare
ordinem docuit)eas ipfeprorfiis extirpat.
Vbi enim qui adulterium,homicidiumque
cogitat, adulterum iam homicidamque
denunciat, neque dentem vnum pro vno
dente extrahi gratia vindicia’ permittit vl-
terius , fed percudenti genam alteram
manfoete iubet efferri, bonaque pro ma¬
lis retribui. Si te turbat, inquit, oculus
tuus, aut dextera , erue , atque abfein-
de, id eft, primum ipfom ad lafciuiam vel
vindi&am , incitam entum prorfos extin-
gue. Sunt & alia multa generis eiufilem,
ex quibus apparetteftamentum nouum efi
fe abfolutum finem veteris teftamenti,tan-
toqueprxftantiusillo, quantum ea, quse
font ad finem,finis' excedit.
Teftimonia Prophetarum deChriJlo.
C A P V T XXVII.
S Crutamini feripturas in quibusteitam
Eternam putatis habere, ilte fontqnE
teftimonium perhibent deme. Hac voce
apud loannem aduerfom IudEOS maxima
fiducia Iefosnofter exclamat, vtpote qni
fciat teftimonia diuinttatis fof quampluri-
ma quErenribus non defotura.S ed admo-
net,vt non tam cortices diuinorum ora cu¬
lorum attingant quam medullas perferu-
tari conentur.Nam apud ProphetamD eus
prpdixerat. Aperaiin parabolis os meum,
eructabo abfeondita a conftimrione mun¬
di. Iudxi duplex habent ab antiquis facra-
rumliterammvolumen: alterum quident
Hebraicis literis, & oratione Hebraica,
 de Chriftiana Religione. 3!
aberam Chaldza oratione, fed Hebrai¬ Quod autem hzc regi Ezechiz accom¬
cis literis fcriptnm, &vt teftatur Rabi Sa¬ modari nonpoffiint, patet, quiaiiibdic:
lomon ,& Rabi Mofes Aegyptias, Chal- multiplicabitur eius imperium & pacis
dxo textui nulfas vncuam auius eft con¬ eius noneritfinis. Item, liiper folium Da¬
tradicere, vtrailquc igitur apud illos par uid ,&fopcr regnum eiusfedebit, vt con¬
auctoritas fententia quoque eadem: fed firmet illud, & corroboret vfque in fecu-
quod in altero brcuius , vel obf-urius lum. Hzc foium ad diuinam animamtri
efr. in altero fzpe latius atque clarius. pacem & imperium fpiritale pertinere
Eaccm ratio eft facratum literarum a- poffunt. Vnde Mofes Aegyptius in Epifto-
pud nos , quas a feptuaginta duobus Iu- laad Affricanos exponit de Meffiapuero
dans in Graeam linguam, & ab Hiero¬ nato fex illa nomina, fcilicet admirabilis,
nymo rurius exHebraa & Graea in La¬ confiliarius. Deus/ortis,pater futuri fzcu-
tinam tranllatas habemus. Sedaudiamus ■ li,princeps pacis.Sed cur tranflatio feptua-
iam teftimonia Prophetarum. ginta loco fex verborum ponit foium, ma¬
leremias. Eccediesveniunt,dicitDo- gni confilij Angelus ? Quia cum diuina
minus, & fufcitabo Dauid germen iu- eloquia Ptolemzo Gentili interpretaren¬
fium, & regnabit Rex, &fapiens erit, & tur , fzpe qux ad Cfarifii diuinitatem per¬
facictiudicium, & iuftitiam in terra, & tinent , velprztermifcrunt, vel mutaue-
paulo plus. Et hoc eft nomen, quod voca¬ runt,ne forte ille putaret ludatos exiftima-
bunt eum Dominus iuftusnoftcr,vbiHe- reMeffiam effe D eum in quantum homo,
braice diciturf Dauid; Chaldaice habe- & Deumafummo Deodiiierfum, duof-
tur.Meffiatnfoum dicit ecce dies veniunt, quedeos effe.Sed Chrifti diuinitatem He¬
bftendit abfquc diuturna mora,poft le- braicus textus, Chaldxiifque & tranflatib
remiam , venturum fore Meffiam, quod ex Hebreo declarant. Deridendi vero
quidem falliim eflet, fi adhuc venturus ef- funtludxi quidam, quiin fuperioribus E.
fet. Aperitpraterea Meffiamfore Deum, faiz verbis dici volunt vocabitque potius
nam vbi tranflatio dicit Dominus , He- quam vocabitur.Nam Interpretes Ixx.vo-
brai habent nomen illud tetragramma- cabitur tranftulerunt, & Chaldza tranf¬
ton,ideft, quatuorliterarum , quodpra latio monftrat , vocabitur effe dicen¬
exteris diuinis nominibus adeo apud deos dum.
eft venerandum, vt nulli creature conue- ' Micheas. Et tu Bethleem Eufrata ne¬
niat, de quo late difputat Mofes Aegy¬ quaquam minima es iti millibus Iuda , ex
ptius inlibro de Direftione. Vnde Abba te enim egredietur, qui fit dominator It
Iudxus lib. Tren. vbi quxrimr , quod fit rael,& egreflus cius ficut ab initio ex die¬
M effias nomen,refpondet,Adonay eft no¬ bus xternitatis. Chaldxus textus poft
men eius,poncnsibi nomen illud mirabile egredietur adiungit,Meffias,oftenditMcf-
tetragrammaton, & adducens illud lere- fiamtanquam Deum ab sterno fuifle , &
mix, hoc eft nomen, quo vocabunt eum tanquam hominem exBethleem egreffij-
Dominusiuftasnofter.Non autem dicen¬ rum.Quifquis ergo de rege Ezechiapuro
dum vocabit:(edvocabunt,fic enim Chal¬ homine & temporali hoC exponit,manife-
dza tranflatio,&feptuaginta Interpretes fte delirat. Rabi autem Salomon Meffiar
docuerunt. regi accommodat.
Elaias.Paruulns nams eft nobis, & filius .Zacharias. Exulta fatis filia Syon , iubi-
datus eft nobis , & factus eft principatus la filia I erufalem, ecce rex tuus venit tibi
cius luperhumerumeius,& vocabitur no¬ fanctus. (Aliter, Iuftosl &faluator, ipfe
men eius admirabilis confiliarius', Deus pauper afcendensfuperafinam & pullum
fortis, pater futuri fxculi, princeps pacis.' eius, & diipergam quadrigam, & Effrain,
Hxc Hebraice Chaldxus. Illorum textus & equum de Ierufalem diffipabitur arcus
habet: Infans dams eft nobis: & recipiet belli,&loquetur pacem Gentibus,&po-
fiiper felegem ad ferutandum eam, & vo- teftaseiusa mativfque ad mare, & a nu¬
cebitur nomen eius de ante, admirabilis minibus vfque ad fines terre. Rabi Salo¬
confiliariuSjDeus fortis,permanens in fe¬ mon ludzus hunc focum expdnens dicit,
cula fecuiorum Meffias, in cuius diebus verba hxc non pofle nili de Meffia rege in-
pax multiplicabitur. Oitendit Meffiam telligi, cui exteri Iudxi confontiunt. Ex
Deum fore, regnum eius fpirira!e,mundi- quo patet Meffiam venturumfiuffe leru-
qne alterius. Venturum illum Octauiano falem,tanquam inopem, Scfuper afinam,
imperante, feb quo vniuerfalis, & diutur¬ regnumque eiusnonfore terrenum,& fa-
na paxfuit’ Monarchiamundi latiffima, Iutcm ab eo animarum potis quam cor¬
feliciffimaque,& orbis vniucrfi deforiptio. porum •• Stper folam fancticatem , imo &
C iiij
32 Marfilij ricini
mortemA emugit enim ^acharias: Ta
aatan in fangninc tcftamenti tui mififii
vinfios tuos de jacu , id eft , antiquos ex
limbo. Talia vero de fololtfu. leguntur,
quem quidem hominem fore ac Deum
^acliarias innuit quando dixit, eum pau¬
perem liipcr afinam imbeliemcue fore,
'nullis armis fcd fola pacis do&ina vfu-
rum , & tamen faluatorem rcgemquc ap¬
pellat, vbiqueregnantem. Dei autem hoc
officium eft.
Iacob in Gcnefi : Non auferetur fcc-
ptru deluda,nec dux de femore eius,do-
nec veniat qui minendus eft,&ipfe erit ex-
eciatio Gentium. VbiHebraicus textus
abet ( dux ) Chaldzus habet ( fcriba) de
filiis filiorum eiiis. Vbi Hebraice dicitur,
qui, Chaldaice habetur M effias. Vbi dici-
tur.&ipie erir,&C2tera, Hebraica veritas
habet Ei Gentes aggregabuntur. Conftat
autem Iacob dcMcmat aduentu loqui, fic
enim Chaldaum declarat volumen, quod
fequentes Mofes Gerundenfis & Chal-
chadias &Chanihis Iudseide Meffia illic
verba fieri confitentur. Ielumverb fuiife
Meffiam conftat,quia Gentiles vocauit,
laluauitque ficut Iudzos, & ab illis magis
eft culcus,ac etiam quia circa illius tempo-/
ra Iudzorum fceptrum eft ablatum .Cum¬
que anni iam illinc vique ad hos mille qua¬
dringenti feptuaginta quatuor praeterie¬
rint, nondum poteftas Iudaica reftituimr.
Neque fingere licet aniculis Iudzorum
ih Babylonia,veI vitra montes Caipios ad¬
huc eis ffipeteffie regnum. 'Nam contra
6mnisreclamathiftoria,quinetiam Iviofes
Aegyptius, cattcriquc doclores Hebreo-
rumaffirmant,nunquamlicuiflevellicere
poile cuiquam Iudato extra promiffionis
terram,quicquam in caufis criminalibus
judicare, qui ergo ludatis extra Iudaam
exulantibus regnum tribuit, manifefte de¬
lirat. Audiamus
O fee vaticinium. Dies multos fedebunc
filijlfraei fine rcge,&fine principe, & fine
facrificio,& fine altari.T alem effe prtefcn-
tem Iudatorum conditionem videmus, dc-
que iis temporibus Prophetam fuifle Io-
quutum Interpretes Prophetarum omnes
tam ludati quam Cbriftiani confirmant.
Carere Iudatos hodie legitimo iacrifieio,
patet, quia lex eorum fola illaludsorum
facrificia probat quas in regione promif¬
fionis efficianrur.Obiiciunt ludati nonnul¬
li fceptrum de Iuda centum annis ante
Ielum fuifle ablatum , quando fcilicet in
Machabseos facerdotes poteftas rerum
tranflata eft, qui non ex tnbu ludat, fcd
Lcui erant, quod & Iofephus narraclefus
autem natnS eft Herodis. teihpore,quiMa-
chabatis dicitur fucceffifie. Ad hoc eft refi
.ponfio triplex. Prima quidem, quod, cum
Machabati ex tribu Iudse faltem fecun¬
dum mateniamlineam fuerint,regnanti¬
bus iliis.nonfuit omnino fublata ludat po¬
teftas. S ecunda,quod Propheta Iacob non
de tribu hac,vel illa,fed de vniuerfb populo.
Judaico intellexit. Tertia, quod quemad¬
modum omnes Iudatorum dodores con-
fenriunt, femper fuit apud illos concilium
quoddam feptuaginta prudentum ad quo¬
rum iudicium rerum graui.orum fcntentis
pertinebant. Concilium hoc -camedrim
appellabant, eratque tanquam fcnatus. &
adherens viuenti principi , & defundo
principe.principis vicemgerens quod qui¬
dem abipfo Mofcfueratconftitutum, &
in Babylonicacaptiuitate affidebat Iudzis
ducibus Iudatorum in Babylonia, & poft
reditum affidebat ducibus iliis in patria,
Durauit autem concilij huius authoritas
vfquc ad Regem Herodem, qui ex patre
Idumato &matre Arabe, vtincuit Iole-
phus, natus erat, & regnum ludzorum a
Romanis accepit, fub quo natus eft iclus,
Herodes enim omnes,illius collegii viros
.interfecit, llludque- concilium fuftuli^.
quod &; ludati confirmant in libro Came-
drim Icrofo!ymitano,& in libro Abodaza-
ra. Tunc igitur ablatum fuit non folum
fceptrum de luda, fcd etiamferibadefiliis
eius , quod Chaldatus pratdixerat textus.
Quamobrem quando Herodes,qui alieni¬
gena erat, regnum afiumpfit, & omnes in-
fuper quotcunque reperirepomit ex regia
Dauidis'ftirpcpcrcmit, tunc proprielu-
datorum Regnum funditus eft fublatum,
denique quando concilium difperdidit,
tunc fcriba de filiis Iudf fihlatus exiftima-
tur. S cribit Eufcbius,V efpafianum, Domi-
tianuinque Imperatores iuffifle omnes qui
exgenereDauidiseflentinterfici, vtnul-
lusludzorum regni relicuus foret.Nam &
ipfi deaduenmChrifti formidabant, ficut
ab initio Herodes, HatcEufebius accepit
abEgefippo.
Aggatus. Hac dicit Dominus exerci¬
tuum , adhuc modicum vnum, & ego mo-
uebo c celum ,&terram, mare, & aridam,
& veniet defideratus eundis Gentibus.
Magna erit gloria domus iftius nouiffimz
magis quam prima.Modicum vnum,figni-
ficat nobishodieiampridem venifleMcf-
fiam , mouebo cotium , fcilicetperedy-
pfim paffionis, ac etiam per ftellam illam
a Magisvifam , terram fcilicet per terra:
motuminpaffione.Etanteperterra mo¬
tum illum quem Iofcphus fcribit regnante
 De Chriftiana Religione. 33
HcitxJein Iadae2,tamtcrribilcm conrigif- Sc adducatur iuftitia fempitefria, & im¬
fc,vtfinitiir.z G entes cortuiflc omnia Iu- pleatur vifio Se prophetia, & vngatur fan¬
dza: oppida exiftimauerint. Nonnetunc dus farnorum , Mofes Tyronenfis , &
vbicuc terrarum motos facti iunr, quando Hyoccs, & Dauid, Chalchadiafque, &
lefu nafcente, vniuerfus orbis defcriptus Abraham Iudzi, ficDanielem expofue-
eft, edicto Czfaris Augufti, cogebantur runtjVtanni quadringenti ac nonaginta
enim omnesvndiqueinpatriam redire, vt fluerent ajdeftmdione primi tepfi.ad tem¬
finguliritcdcicriberentur.Tunc enimob pli fecundi defbudionem, & circa huius
fadicnem Iudz G alilzi contra Romanos, temporis finem Meffias naficeretur. Ni*
multis czdibus turbatam ludzam Iofe- colaus quoque Lyrenfis hebdomadas ita
phusaflcrit Mare,fcilicet,quando Chri- computat, vtin iliis pafius fuerit Chriftus
ftus mari imperauit & ventis, quando lub- TalemquoqueprobatfuifTe Danielis in¬
iungit, templum fecundum primo felicius tentionem. Barachias Iudzus in libro de
fote,intelb'git,quia M effiam accipiet,nani Ordine mundi exponit illud Efais. Pro¬
in czteris omnibus vilius miferabiliufque xima eftfalus mea ad veniendum, & iu¬
fuit,fingulahzc folilefn Nazareno Coh- ftitia mea ad reuelandumr. Vbi particu¬
ueniunt, przfertim quia venit Gentilibus lam illam, iuftitia mea, dicit fignificare
defideratus/eruauit enim Gentiles magis, Meifiam illum,de qtxaDanieldixit,vt ad¬
quam Ittdzos, quoniam ab illis magis eft ducatur iuftitiafcmpiterna.SimiliterMo-
honoratus. Non expedient Iudzitertij fes Gerundenfis verba fcperiora DanicM
templi fub nouo Meffia conftrudtioncm. ab Angelodida 'exponens, ita dicit--Iu¬
Nam Aggcus templum fecundum nouiffi- ftitia fempiterna.&fanduarium fandua-
mum appellauit. riorum, vel fandus fandorum, non nifi
Malachias: Ecce mitto Augelu meum; ipfe Meffias eft faqdificatus ex filiis Da¬
qui przparabit viam ante faciem meam, uid, ha:c ille.-& merito.Cecinitenim Da¬
& flarim yeniet ad templum fandum uid : Orietur in diebus eius Iuftitia. Et
fuum dominator , quem vos quaeritis, & Hieremias : Hoc eft nomen quod voca¬
Angelus teftamenti, quem vos vujtis, ec¬ bunt eum Dominus iuftus nofter. Nem¬
ce venit, dicit Dominus exeteituum , & pe deleuit Iefus originalis prznaricationis
quis fuftinebit diem introims cius? Ecce perniciem ,8tghitiam , iuftitiamque tri¬
mitto .Etrurfus.Eccevenit.DecIarathon buit Euangelicam.Scdheliceat cuiquam
tantam quantam Iudzi opinantur dila¬ 'fingere,Danielishebdomadas, velmen-
tionem , fed citum M effis aduentum,non fium, vel, centenariorum, millenariorum
igitur adhuc eft veriturus. Angelum qui yelfeculorum, feptenarios. num eros efle,
praeparabit viam , Ioannem Baptiftam memiriifle oportet in libro, quodam Iu¬
praeconem Cbrifti fignificar. Arite fa¬ dzorum de Ordine mundi aperte omnes
ciem meam. Offendit loannemBaptiflarri eorum feriptoresin hoc conueriite.vt illa:
ante Chriftum praedicaturum, & Chri- anhbrum foliim hebdomadz fint. Idem
flum ipfum efle Deum, Deus enim ipfe teftatur Salomori , 8c Mofes Gemnden¬
qui loquitur, faciem Chrifti, faciem fuam fis in Commentariis Danielis, confiten-
appellat (Angelus teftamenti Jnuncium tes facrifieium Lidaicuin in vltima illa¬
noui teftamenti,Meffiam demonftrat.Et rum hebdomadarum , in excidio Ierufa-.
quis fuftinebit I. Ambiguitatem defignat lema Romanis fuiflefublatum, atque ip¬
in cognitione Meffia, multorumque per¬ fe Salomon hebdomadas Danielis .finiri
tinaciam. Adde Iudzorum ruinam, idolo-
Iatriz cafum. Praedicitur certe a Daniele , vel in fine
Efaias: Vox clamantis in deferto, para¬ hebdomadarum illarum , vel faltem pofl
te viam Domini, recias facite feriiitas fexaginta duas hebdomadas illud fore.
eius. Omnis vallis implebitur, & omnis Sic enim a Daniele praedicitur , & pofl:
mons & collis humiliabitur, & erunt pra- hebdomadas feptem , & fexaginta duas
ua in directa ■, & afperain vias planas:, 85 interibit Chnftus/alirer chrifina, id eft vn-
videbit omnis caro falutare Dei noftri. ftio lacerdotom J & iudicium rion erit iri
Hzc ferme fuperioribus fimilia funt & eo, templum & fandhiarium corrumpet
manifefta. populus duce veniente, & finis huius va-
Daniel: Septuaginta hebdomada ab- ftitas. C erte, vt teftatur Iofcphiis, poft
breuiatz (aliter decife ) luntfuper popu¬ Herodem lacerdotes nequaquam exfuc-
lum tuum, 8c fupcrvrbem tuamfaneiam, ceffionefacerdotalis generis, velperpe-
vt confummetur przuaricatio , & finem mitate vitz fecundu legem Molis confti-
accipiar peccatnm, & deleatur iniquitas. triebantur. Sed 'quilibet etiam ignobilifr
34 Marfilij Ficini
'fimi lingulis mnis facerdotium a prin-
cipe,vei Romanis emebant.Quidam cum
verasChriltianorumrarioBeshocinloco
abter deuitarenon poffint, Daniekm-hic
errafleaiunt, c*tera vbique benedixific.
Sed huiufmodi homoncidi relinquendi
flint, unquam qui fibiipfi repugnentat-
que hic & alibi femper errent Sunt enim
inter illos, qui Icfu tempora cunctis no-
ttffima audeant permutare, quos arguit
IolcphuSjvbi deleftt temporibus feribie,
& vbi inquit : -Duodecimo Tyberij Ca-
faris anno , Pontium Pilatum iudsspro-
curationemfcfcepifie, ibiquedecem an-
nos continuos permanfifle. Cornelius ve-
roTacitus Gentilis, aitChriflum occi-
lam fuifle per Pontium Pilatum procura-
torem ludat*, imperante Tybcrio- C*-
terum, vt rem omnem in ordinem redi-
gamus, mult* fueruntinter Talmuticos,
id eft,canonicos Iudaorum interpretes de
aduentuMeffi* opiniones PrimaHyocis,
/qui inlibroCcderlophan, id eft,de ordine
mundi,termmum Ixx. hebdomadarum cx-
pofuit,quemadmodum fupradixitnus.Se-
cunda Habaquibc, qui Daniclis fecutus
computationem in deftrudlione templi fe-
eundi venturum Meffiam exiftimabat,
ideoqtre feflams eft fatuum quendam, &
belhcofiim hominem nomine Ventoza-
ramtunc dicentem , fe efie Meffiam,
quem maxima iud*orum turbapoft an-*
nos ab excidio Icrufalem, vt ipfi aiunt, o-
£to & quadraginta, fecuta eft. Igitur pene
omnes congregatiinoppidoBitera,Ro-
manis rebellaucrunt, vtpote qui ducis ii-
lius fortun*, armifque plurimum confide-
bant.Sed Adrianus 1 mperatorvrbe obfcf-
fa ,'Ventozaramvna cum omnibus lecta-
toribusinterfecit. Hac omnia Iud*i inii-
bro Demay habent. Tertiam Iud*i opi-
nionem accipiunt a libroludicum ordina-
riorum, quinonparu* apud illos authori-
tatis eft, ibi tradatur fex annorum millia
efie mundi *tar e,duo quiae millia vanitati
vel vacuo,tanmndelegi,tantudem Meffia
. attribui. Aiunt aute hac dictafuifle adii-
cipuloquodamHelia filio Sarepta,quem
Helias fufeitauerat At vero fecundum
Hcbraicam computationem ab Adam ad
Abraham duo millia annomm fluxerunt,
qui anni vanitatis fuerunt. Ab hoc adi e-
fum Nazarenum millia quoqueduo, qui
fterunt legis anni. Anni igitur qui Iefiim
liquuntur"", a Meffia incepifle Iudaica
computationevidcntur, praferrimquiain
co libro aflerttnr ab initio mundi ad Mef-
fiamquatuorannotummiliiaintercedere.
Secundum vero Hebrseorum omnium
computationem hodiemuEdus agit aritej.
rum quinque millia & ducentos infuper
atque triginta quatuor , iam diu igitur
M effias venit Quarta opinio fuit magia
cuiufdam viri, quem Rabi nominaucrunr.
quiinlibroCamedrimait: Omnestermi-
nos de aduentuMeflif affignatos iam per-
iiffie , redemptionemque in potentia fbla
confiftere. Hic quamuis fortafle de Chri-
ftiana potentia non loqueretur, veritatem
tamen quodammodo reticere nonpomit.
Eodem tempore quidam huius aurhorita-
te fretus, quiatermmos omnespratteriifie
crederet,exclamauit: Vatanimabus Mef-
fia terminos computantium. Quinta fuit
Chahadie, quiinlibrodecredenais,dili-
genti dinumeratione conclufit quendam
M dii* terminum .qui fupra trecentos qua-
draginta annos iam periit. Sexta Mofis
aEgyptij, fumm* apud Iudaos authorita-
ris viri , qui quamuis in Deuteronomio
Meffi* tempora inquiri prohibeat, tamen
in quadam ad Africanos, Iudaos Epiftola
fcribit,fe excettiffima antiquorum tradi-
tionehabere,Meffiamnafeiturum efTe an-
no a mundi exordio quater millefimo &
infuper quater centefimo feptuagefimo
quatto.Hoc autem tempus ex eorum com-
piitatione feptingentis fexaginta annis nos
anteceffit. Septima Mofis Gerundenfis,
qui in commentariis Pentatheuci , Mef-
fiam oriturum affirmat,anno amundicrca-
tione quinquies millefimo centefim oqup
& decimo oftauo, cui confenfiei. ettrBeri-
guerfonincommcntariisDanielis,fcdhic
terminus pluribus quam centum annis nos
pratceffit. Fruftra igitur expediant vlterius
Iud*i Meffiam, imo & quicunque poftle-
fum cxpedt&nerunt decepti funt.Non enim
confiderauerufit quod alibi dixit Daniel:
In diebus regum illorum fufeitabit Deus
coeli regnum, quod in sternum non cor-
rumpetur,coeleftefcilicetChriftiregnum.
Dicire qu*fo iud*i , cur Magi illi diuini
Meffiamvifuri, ftatimnato Iefulcrofoly-
mam profedi funt, & Herodes feifeitatusa
legis peritis Mefssz tempus, & patriam,in-
fantes illosfiliumque fuumoccidit, quod
teftatur Macrobius & Philoibphus & Gen-
tilis, nifi quia lapientibus ad Mefsiam per-
tinere loca illa,& tempora videbantur. Vn-
de multi periti Iefitm viuentem tanouam
numenvenerari funt Nathanacl ScNico-
demus, aliique quosIoannesEuangclifta
principes nominat,quiproprer Iudaorum
metum clam illum venerabantur.Cnr mul¬
ricircalefutemporaMefsiamfeefieiada-
banf, licet, vt inquit Gamaliel ,tanquam
fklfi,Uibitoeuaniierint.IofephusnaiTacfiffi
 de Chrifliana Religione.
Pelice Procuratore ludas multos exri-
tiflcj cui populum fua per/uafione decipe¬
rent , inter alios Aegyptium quendam
Pfeudoptcphetam,cui plurimis fibiadiun-
<ftu in ipfo magnarum rerum-conatu per
exercitum Felicis oppreflus fuerit Hatc A-
ditus Apoftojorumconfentanea funt,ifl
quibus Paulodicitura Tribono.Nonnetu
es Aegyptius , qui per bos dies excitafti,
& cduxiiti in defertum quatuor millia »i-‘
rorum i Tribunus cum non cognofceret
Paulum Julpicabatur, neforreeffet Aegy¬
ptius ille. Surrcxit etiam, vt Lucas Euan-
gelifta inquit, Iofephufcue confirmat,fub
Cyrino Syris Przfide, ludas quidem Ga
lilxus,temporc'confcriptionis cenlus, po¬
pulumque decepit. fed ille paulo poft, &
omnes qui fequebantur cum dilperfi funt.
Talis etiamTbeodas fuit quidam, de quo
fimilia omnino feribuut Lucas &Iofe-
phus, talis Simon Magus, prstcrea Bar-
chofibas, de quo Mofes AegyptiusIudao-
rum dodliflimus in libro Judicum inquit
Achilayl prs cateris ludaris lapiens, om-
nefque eius temporibus Legifpcriti, afle-
rebant , Barchofibam ducem belliccfiffi-
mum,efleMeffiam,quoufque ob eius fce-
leta ab Adriano cftinterfectus.Hac Mo¬
fes Dehoc etiam Eufebius mentionem
facit Atifcopellei fequens hiftoriam di -
centis ; quod cx illo tempore omnis Iu-
daica natio Adriani decretis etiam ab a-
fpedu ludaa penitus arcebatur , quodve
Ierofolyn iorum regio , mutato nomine,
Aelia, ab AelioAdriano, cognominata
eft. Legitur autem in Talmut,id cft, pecu¬
liari Iudzorum doftrina,libro Camedrin,
ipfum Barchofibam annos triginta & di¬
midium regnauifie,folimmque dicere, fe
efleMeffiam , atque lapientem Achylai-
IemBarchofibe confenfifle.Hxc ibi.Ne-
ceflc cft autem Barchofibam Iefu tempo¬
ribus quam proximum extitiffe.Quid vlte-
rius expecfatis homines pertinaciffimi, cu
olim omnes veftri generis fapientes Iefu
fecu!um,ad Chriftum fpedlare cenluerint?
Cur paulo poft Iefum a Romanis totiens
miferi rebellaftis,nifi quia tunc finem Pro¬
phetarum promifla iam habitura nobis
omnibus videbantur ? T eftatur hoc Sueto¬
nius G eu tilis .Percrebu erat.inquit, Orien¬
te toto vetus& conflans opinio, efleinfa-
tis,vt eo tempore i ud-iea profedti, rerum
fiimma potirentur-, atque ob hoc Iudzos
rebellaflc,&periifte,ait.Nempe tunc ex-
pedabaris repente Chriftum quendam ar¬
matum,perpetuam mundi Monarchiam
in ludza ftabiIitll^um.Quantofapientior
vob^s Virgilius, qui vaticinia SybiUz dc
35
mundi rege temporibus lefii congruere
pofle , & confiur.mari cxiftimauit, fed es'
hoc aiias diiputauimns. Scribit Iofephus
ante obfidionem Ierufalem , Oraculum
quoddaminfacrisliteris repertum,quod
per idem tempus vimm defignaret ex eo¬
rum regione proceffimim, qui totius or¬
bis potiretur imperio. Cuius Oraculipra>-
fagium quidam Velpafianum declarare
fuipicamr. S ed V efpafianus no aliis quam
illisfolis Gentibus, quse Romano Imperio
videbantur fiibdite,domiriatus eft.vnde ad
Chriftum hf c oracula referantur,ad quem
dixerat PatenPetea mc,& dabo tibi G en¬
tes hzreditatem tuam , & pofleffionem
tuam terminos terra;. Et cuius pe* idem
tempusper Apoftolosluos in omnem ter¬
ram {onus exiuerat.
EfaiasiDoroirius exercituum eft , ipfum
fandificate, ipfe eft pauorvefter, ipfe eft
terror vefter,& ipfe erit-vobis in fandli-
ficationem ,&io lapidem effenfionis. Si
petram fcandali duabus domibusIfrael,8i
in laqueum & ruinam habitantibus Ieru-
falem,& offendentur ex eis plurimi. Idem:
Ponamiri Sion.lapidem offenfionisj&pe-
tparii fcandali, & omnis qui credideritin
eum, non confundetur. Ex his patet,qu6d
Chriftus expeclatus eft Deus, atque idem
fanclas eff ecit credentium animas,St iiiius
caufa dus domus Iftael caftirz erant ,ici-
licet domus regia, & domus facerdctalis,
& quod non omnes , fed plurimi pertina¬
ces erant futuri , & cui credituri erantj
confundi non poterant. .Neque licet ex¬
ponere , vt quidem peniertunt, duas do¬
mus, id eft, duos reges. Cp.nfttetudp enim
Hebraicorum feriptorum eft , totam fe-
riem facerdotum domum ,vnam iacerdo-
talem cognominare , totam quoque fe-
riemregum,domumvnam regiam ,id:eft,
D aiiidis domum.
Ieremias.Cumquemultiplicatifaerinr,
& creuerint in terta, in diebus illis ait Do¬
minus: Non dicent, vitra Arcateftamenri
Domini,neque afcendetiuper cor,neque
illius recordabuntur,nec vifitabitur,nfeque
fiet vltra,fcilicet quia poft M effiami' quod
& Mahumethes zquum putat,1 tam digni¬
tates , quam cerimonia; teftamenti veteris
ceflauerunftncq; id quidem iriiuria. Ima¬
gines enim erant illq futurorum facraincn-
torum, prxfcnte vero fubftantia, Ouid eft
opus imagine?
Elaias: Antequam parturiret, peperit,
antequam veniretpartus eius,peperit ma!-
culum. Commentaria Hebrzorum anti-
quiffima exponunt jd eft,anteeuam natus
ftiffetille, e ui Iudzos in fciuitutem viri-
36 Marfilij ricini
isam redegit, id-eft, Titus, iam narus Re¬
dempter eorum fuerat. Vnde ChaMaus
textus babet : Adhuc non erit ei veniens
anguftia. & adhuc non veniet ei treme*
cum dolorifcu- propter partum, rcuelabi-
tur Meflias.I n hoc ipfo ChaldzotextuH e-
braus onathas incuit: Antequam veniret
ei anguftia falua fadtacft.& artequamve-
niicut eidolores partus, hi effias reuelatus
■eft. . Similiter affirmat ibidem fapiens Sa-
mucl. Ex iis omnibus apparet M effiam an¬
te deftruftionem Icrufalcm orrum fuifle.
Concedunt autem plurimi Hebraomm
illum eo dic natum , cuo ciuitas dilueba¬
tur. Deinde ad ineptias fuo more refu¬
giunt,dicentes illum latere quoufque D cus
pra:cipiat,vcfcpalam cunciisoffendat. A-.
lij in monte Synai cum Angelis eum collo-
‘ eant, ahj vitra Cafpios montes fegregant,
alij mendicantem paffim,& circumuagum
agunt, liiainfania-& difcordiafe inuicem
confundentes.
Efaias : Dabit vobis Deusipfefignum.
Ecce Virgo concipiet in vtero:& pariet fi¬
lium , & vocabitur nomen eius Emanuel.
ImHebrato cft Hahalma,quod puellam ab-
fconditam, conferuatamquefignificat. E-
manugl .vero fignificat nobifeum Deus,
fcilicet quia ille qui nafeiturus erat ex illa
puella, futurus er,at non homo tantum, fcd
etiam Deus Ex puella inquam femperVir-
gine , promittitur enim partus huiufmodi
tanquam fignum quoddam prodigiolum,
de quoDauidiVeritasde terra orta cft. Et >
Efaias alibi ait: Exultent coeli deiuper, &
nubes induant iuftitiam,aperiatur terra,&
pullulet faluator, E go enim Dominus D cus
creaui eum. Videmus in humana Ipecie
duo extrema, ac m edia duo, quifquc no-
ftrum ex viro & muliere nafeitur, Adam
ex neutro, Eua ex folovirodiuina virtute,
Ielus ex muliere lola diuino fpiritu Myfte-
riurn hoc etiam rex Arabum Mahumetes
in Dialogo fuo admiratur multum.&vene-
ratur,in Alcorano quoque veritate coadfus
ait -. Iefus Maria filius , Deique nuntius,
fuu quefpiritus,ac verbum Maria Virgini
ccelitusmiflum fuit.
Daniel; Videbam in vilu no&is, & ecce
in nubibus coeli, vtfilius hominis veniens,
& vfque ad vetuftum diemm peruenit, Si
qui affiftebant obtulerunt eum ,& damm
eft ei regnum & honor,& imperium,& om¬
nis populus,tribus,& linguae feruient ei, Sc
poteflas eius aterna,qua nunquam tranfi-
bit , &regnum eius quod non corrumpe¬
tur. Omnes enim Iudtei Intetpreres hanc
parabolam de rege Melfia exponunt,
quamuis hic de vlcimo Chriftt aduentu tra-
fieuir. Et iis verbis fignificat Daniel,
D eum venturum lubhommis habitu,Chri-
flicue regnum non temporale , fed ater-
num,&ipiniuale futurum In cuo SeEfaias
venit, apud quem Chriftoita Dcusloqui-
turiDabo ubi thefaures abfeonditos, & in-
uifibiles. ’
Ofee: Vocaboncn plebem meam, ple¬
bem meam , & non cikdtam meam, dile-
• fiam meam , & non mifericordiam confe-
quutam , mifericordiam confequutam.
Se erit in loco vbi ditftum eft , non
plebs mea vos,ibi vocabuntur filij Deiviui.
In eis pradicitur conuerfio Gentilium, ac
pertinacia Iudaoru,qualis fuit circalefum.
Efaias: Inucntusfum anon quarentibus
me, palam apparui iis, qui menon interro¬
gabant Tota autem die expandi manus
meas ad populum non credentem,fcd con¬
tradicentem mihi In iisidermquod Sepau-
lofupcrius eft vaticinium.
cantes,hic factus eftm caputanguli, aDo-
mino fadfum eft iftud, id eft, mirabile in o-
culis noftris,ha'C eft dies quatnfecitDonu-
nus.exultcmus,&; latemur in ea. O Domi¬
ne faluum me fac, 6 Domine bencprofpe-
.rare,benedicius qui venturus eftin nomine
D omini.Iefus tanquam inutilis reprobatus.
a prauis, facius eft dinina virtute in caput
anguli.cui duo anncdfuntur,parictcs,ideft,
Gentiles.8e qui ex 1 udaeis funt conuerfi/
Malachias.- Non eft mihi voluntas circa
vos , dicit Dominus , &facrificium acce¬
ptum non habeo ex manibus vcftris , quo¬
niam aSolis ortu vfque ad occafum clarifi-.
cabiturnomen meum apud Gentes. Ex iis
oftenditut reprobatio infidelium Iudato-
iurn,Iudaicarumqueceremoniarum , &
approbatio fidelium Gentilium adue-
niente Chrifto.
E faias Pofui te in luc em G entibus, v t fis
in falutem vfque ad extremum terrar.
Efaias. Venio colligere omnes Gentes
& linguas, 8evenient, 8e videbunt clarita¬
tem meam,Se dimittam.fuper eos fignum,
8e mittam ex iis confetuatos in Gentes,
quae longe funt, qua: non audierunt glo¬
riam meam , Se nunciabunt claritatem
meam in Genres, 8eafiumam ex eis Sa>
cerdotes 8e Leuitas , dicit Dominus.
Et alibi apud eumdem Deus M effiam fic
alloquitur. Parum eft , vt fis mihi femus
ad fuftinendas tribus Iacob , & feces If-
rael conuertendas, dedi te in lucem C en-
tium.Itcm.PrimusadSion dicet Eccead-
fum,& Ierufalem Euangeliftam dabo.vi¬
di, &non erat vir, nec ex iftis ouifquam,vt
iniret confilium , & interrogans viderer
Verbum,
 de Chriftiana Religione.
Verbum ecceomnesiniufti, Sicana opera
«oram. Etin liquenti capitulo fiibdit: Ec-
cc feruus meus, fofcipiam eum , electus
meus, complacuit mihi in ilio anima mea,
dedi fpiritummeum fuper eum , &iudi-
cium Gentibus proferet, non clamabit,
ncc accipietperlonam, calamum quafla-
tum non conteret, donec ponat in terra
itidicici, 8c legem eius Infula: expeflabunt.
Rurfusalibi: Educam delacob femen &
de luda poflidentem montes meos, & hat-
reditabunt eam electi mei, & ferui mei ha-
bitabuntibi. Ecceferuimeicome'dent,&
vos efunens, ferui mei Letabuntur, & vos
embefeetis, & dimittetis nomen veftrum
iniuramenmm clcctismeis, &intcrficict
te Dominus, & leruos litos vocabit nomi¬
ne alio. Idem alibi Deum fic loquentem
facit:Ifraelmenoncognouit, &populus
meus me non intellexit. Rurfits, Auditu
audietis, & non intelligetis, & videntes vi¬
debitis ,& non videbitis. Incraflatum eft
enim cor populi huius, & auribus graui-
ter audierunt, & ocplosfuos clauferunt,
ne quando oculis videant, & auribus au¬
diant , & corde intelligant, & conuertan-
tur&fanemeos Mittam ex fis conferua-
, tos in Gentes,id eft,difcipulosMeffio, qui-
manus Iudoorum euaferint , ad Gentes
conuertendas, mittam & aflumam, id eft,
exnumero Gentilium, qui conuertentur,
conftituam legitimos Sacerdotes. Ex quo
patet, quod etiam Gentiles ad dignitatem
ifraeliticam aflumi poterant. Vndc Raua-
nais Iudous in commentariis Exodi ait:
Tempore Meffis Gentiles conuerfi facer-
dotes erunt,Domino miniftrantes. Parum
eft vtfis. Perhocpatct, quod Mcffiasad
falutemnon Hebratorumfolum.fedetiam
Gentilium mittendus erat, ficutlelus pri¬
mus ad Sion dicet. Salomon Iudous In¬
terpres hunc locum exponens,omnia hoc
ait de rege Meffia , atque vltima redem¬
ptione efle intelligenda. Idem aperit
Chaldoatranllatiolonatho. In iis autem
Efaioverbisapparet ,quod Chriftuspri-
mo, & proprie apud Iudoos praedicatu¬
rus erat , & ibi Euangelia, & Euangeli-
ftas fundaturus , fed quia praui, & perti¬
naces futuri erant, adiungit, Non erat vir,
atque ideo iudicium Gentibus proferet,
fcilicet apud Gentiles per difcipulos fuos,
doctrinam Euangelicam diuulgabit. At¬
que vt offenderet , quod indicia Euan-
gelicainhumilitate fumma , non magni¬
ficentia , in tumultu, fonituquetubarum,
ficutilex Mofi, promulganda erant, ad-
iunxit, non clamabit: In reliquis verbis a-
perit Efaias, Meffiam cx Iaeob defcenfU-
37
rura , fectatcrcfcuefuos,vtplurimum alie,
nigehas fore, qui electi apud Deum futu¬
ri erant , nec iftaelirici fifi quidem am¬
plius, fed alio nomine, fcilicet ChrifHani
nominandi. Aperit edam Iudoos Meffio
aduerfaturos,pcenafquedamrosdicutolim
lefutemporibuscontigit, pertinaciam et¬
iam Iudoorum fempiternam , qualem ho¬
die experimur.
leremias. Cognouit tempus iuuih tur¬
tur & hirundo , & pafieres cuftodierunt
tempora introitus fui, populus autem meus
non cognouiciudicium Domini. Quomo¬
do dicitis fapientes fumus, & lex Domini
nobifeum eftincaflum, fabta eft metatura
FaLa? Scribo confiifi funt, fapientes trepi-
dauerunt,& capti funt, quoniam verbum
Domini reprobaucrunt. Cur Propheto
quo futurafitnt , fepe tanquam prztcrita
n^rrantfquia in diuina mente,cui lirnt pro-
lentia omnia illa , tanquam profentia vi¬
dent , & poftquam viderunt tanquam prz-
terita, id eft, manifcfta, & iam confumma-
taloquuntur. Sedredeamusadleremiam.
Hic in verbis fupefioribus declarat. Scri¬
bas non perfedie cognituros tempus ad-
uenmsChrifti, tempufque metendi, ne¬
que id quidem mirum , difficillima enim
eftiniuftis diuinifenfus interpretatio.Huic
congruit illud quod in Deuteronomio le¬
gitur. Percutiat te Dominus amentia, &
cocitate,acftupore mentis , & palpes in
meridie, ficut palpare folet cocus. Meri¬
dies, eft lux operum Chrifti, inqualudoi
plurimi caligati funt. Idem leremias alibi:
Domine Deus meus ad te Gentes venient
ab extremis terne , ac dicent, quo falfa
noftri parentes idola poflederint , &non
erat in ipfis vtilitas , fi faciet homo fibiip-
fi deos , non emntifti dij. In his prodi¬
citur cafuraidola per Meffiam, quod fa-
dum eftper Iefurri^Cui quadrat illud E-
faio,vbiloquens de Chrifto inquit: Doce¬
bit vos vias fuas , & poft multa: In die illa
proficiet homo idola argenti fui, & fimula-
chra auri fui,quo feceratfibi,ne ea adoret.
Idem fignificat Daniel quando loquens
de Chrifto inquit, quod lapis abfeiflus fine
manibus conteret ftatuam ex ferro tex¬
tam , auro argentoque compofitam. Lapis
abfeiflus eftlefhs, vi Sacerdotum afflictus,
hiefinemanibus, id eft, finehutnana vio¬
lentia contriuit ftatua, id eft,idololatriam,
quo ftarnas colebat,ftatuam,mquam,qua-
dripartitam , nam in quatuor procipua
mundi regna fparfa erar,fcilicet Chaldoo-
rum, Medorum, Grocorum & Romano¬
rum. Idemleremiasahbi: Horribilis Do¬
minus fiiper eos, & exterminabit omnes
3$ Marfilij Ficini
■deos tctre-St adorabit eum vir de loco fub, que idola hodie colere, in czteiis vero
omnes inio Is Gentium. temporibus , vel Deum rite coluere , vel
Elaia*. Quoniam mifcair vobis Domi-1 idola. I cftmukos aurem dies &innouiffi-
nus Ipirimm foporis , & claudet cculos rois diebus, id eft, poli multa fecula, qua¬
veftros , & principes veftros, qui vident lia bzc lunt poft i dum, & circa mundi fi¬
vifiones operiet, , & crir vobis viiio om¬ nem, reuertentur,& cuzrent C eum iuum,
nium iicuti verba libri lignati , quem feibeet patrum fuorum & Dauidem re¬
cum dederint fcicnri bteras, dicent, le¬ gem luum, id eft, Meffiam Dauidisftirpe
ge iftum , & refpondebit , ccn polium, narum, quod Chaldza tranflatio docer.
lignatus eft enim , & dabitur liber nel- Libcratiovero ex Babylone, nonfuitpoft
cientrliteras.dicetnrqueei lege , &re£ muba fecula , & in ncuifi mis tempori¬
pondebit, nefeio literas Et dixit Domi: bus , nemo intelligat quod tunc primum
nus : Pro eo quod appropinquat pcpiilus Venturus fe Me/Eas : ad hunc enim erro¬
ifte ore luo, & me glorificat labiis luis, cor rem auferendum, Propheta non dixit: Ve¬
autem eius longe eft ame,& rimnerunt me niet rex eorum/ed retiertentur,& euarent
mandato hominum, & dedtrinis, ideo ec- illum, quali tam pridem venerit,fed illidif-
ce addam , vt admirationem faciatrvpo- celfermt,&neglexerint, & tandem quzfi-
pulo huic miraculo grandi & fiupendo, turi fint illum. Quod Chaldza verba de¬
peribit enim fapienria a fapientibus , & clarant,-cum dicunt V Obedient Mefliz,
inteHe&us prudentium'eius ablcondetur. vtpote qui antea fuerant pertinaces. De
Rurfus alibi , Dedit cis Detis fpiritum iisEfaiasait: Hzc dicitDominus ad do¬
compun&ionis , oculos vt nen videant, mum Iacob, non modo confundetur Ia-
& aures vt non audiant vique in hodier¬ 'cob,nec modo vultus eius erabefeet, quia
num diem. Hac omnia przdicunt, Iu- cum viderit fiKos -fuos fandtificautes no¬
dzos quam plurimos , tam dodtos quam men meum, & fandlificabunt fandium I a-
indodlos , propter coram fcelera & im¬ cob,& p eum Ifraei przdicabunt,& fitient
pietatem , Chrifti expedtati vaticinia, errates fpiritu intellectum, &mufiitatores
Chriftumue przfcntem non cognituros, difeent legem. In his tollitur confufio Ia-
cuius erroris caula in miferia lunt hodie vf- cob,quia ex eius ftirpe,& quafi fibj fuerunt
que ad feculi finem, quod, vt diximus, a- -A poftoli,quiTefum exaltauerunt, quorum
lias cecinit Ofec : Dies multos fedebunt dotftrina tandem ludzi cmnes credituri
filij Ifrael fine rege, & fine principe , & lunt Chrifto. Quod Paulus in Epiftda ad
fincfacrificio, & fine altari, & fine Ephod, Rom. acutiffimeprobat. Quamobremlo-
& fine Theraphim. quens Elaias deprimo Chrifti aduentu ait:
Quoniam vero circa feculi finem In dieilla erit germen Domini in magnifi¬
credituri lunt Chrifto noftro , (ub- centia , Stetit omnis qui relidlusfuerit in
iungit: Et poft hzc reuerteritur fili; Il¬ Sion.&refiduus in Hierafalem,fandius vo¬
rael, &quzrent Dominum Deum luum, cabitur in die, id eft,in lucis tempore, ger-
& . Dauidem regem fuum. Tranflatio men Domini, id eft, Chriftus Dei filius,
Chaldza continetEt obedient Mefliz in magnificentia fcilicet operum acprodi-
filio Dauidis rcgifeo^kpauebunt ad Do¬ gioram ( Omnis qui relidtus ) fignjficat
minum. In Hcbrzo nabetur : Et fluent Chrifti difcipulospaucospene ab omnibus
adDorainum, &adbonumeius innouif- deftitutos,fandlas Chrifti reliquias.Iftzr.e-
fimisdiebus. Nemo intelligathzc de Ba¬ bquiz inTecundo Chrifti aduentu cum
bylonica captiuitate, in qua reges, ducet Chrifto exaltabuntur.Deludzis autemin-
que pro tempore honoratos habuerunt, terim quid eft dicendum, raro & pauci ele-
quod quidem quartus Regum hber nos dri erunt, dehis enim illud Efaizintelligi-
docet, vbi traditur, a rege Babylonia: re¬ tur. Et relinquetur in eo ficutracemus, &
gem Iudz Ioachim in fede regia vna cum ficut excuffio oliu? duarum aut trium pliua.-
aliis regibus collocatum fiiilfe , czterof- rum in fummitate rami. Poftquam enim
que generis eius fimibterhonoratos, qui¬ ’ propter illorum perfidiam a naturali arbo¬
bus honoribus hodie priuatiliint. Carent re, vt Paulas A poftolus inquit, excuffi lunt,
etiam facrificio , & altari, cum careant & ab oliuz radice feparati,adhuc nonnulli
templo Mofaica lege: dilpofito. Carent vel ibi relicti,vel potius interdum denuovi- __
Ephod, id eft , Sacerdotiavefte,& The¬ dentur infiti,qu alis fuitEuariftusHebrzus
raphim , quod eft inftmmestum quoddam virilluftrisjC.ui feptimus abeato Petro Pon-
idololatria ritu ad futura przfagieda con- tifex Chrifiianoram fiiit , annos plures
ftruchim. Quibus 'verbis fignificarur Iu- quam decem in ea dignitate digniflime vi*
datos, neque Deum verum legitime, nc- xitjmartyrque obiit.
 De Chriftiana Religione. 39
Przterea, Gothorum tanporejolianus dit autem , quod non «alentia, & armis
Iudzus primam Hiipaniz fanctiifimc rexit cotpora,fediudicioaDimos fanabit Quod
Epificopamm. Petrus quoque Alphonuis mrfus Chriftus fit D eus,Dauid de Deo lo-
cmidem generis Dialogum confcripfit qucnsficapetit-Mifit verbumfuum, &<a-
contra perfidiam Iudzorum. Alphonfus - nabit eos de corruptis, propterea Abra-
Burgenfis fiimmus Metaphyficus infexa- ham Deum iub forma hominis agnouit, &
gefimo ztaris foz anno fidem Chriiti fu- vt regem omnium adorauit. Similiter Iefu
fcepit 5 pluraque aductfus Iudaros egre¬ fucceflori Mofi Deus apparuit,! acob quo¬
gia feripiit. Quid dicam de Nicolao Ly- que fimiliter.
renfi, viro doctnnz magnz, viroque fan- Icremias.Hic Deusnofter,& nonrepu-
diffimo. Quid de Hieronymo Phyfico, tabitur alius abfque illo, qui inuenit om¬
qui tempore Pontificis Benedidi contra nem viampmdentiz, & dedit eamlacob
Iudzos fubtiliter difputauit. Fuerunt & a- puero (uo,& ifrael dilecto fibipofthzc in
lij numero quidem multi,quamuis egregij terris vifus eft, & cum hominibus verfatus
tam longo feculo pauci, de quibus illud eft. Per hzc Meffias Deus &homo moa-
Iercmiz didum cenfeo. Aflumam vos, ftratur.Idem alibi: Ethomo eft,& quis co-
vnum de ciuitate,&duosde cognatione gnouic cum, quafi dicat,propter eius humi¬
/'alitet,congregatione) & adducam vos litatem hominumque fuperbiam, multi
in Sion,fcilicet coeleftem. De his diligen¬ eum ignoraueruht. Nihil mirum eft, lu-
ter Paulus Burgenfis Epifcopus Theolo¬ dzos multos parum pios profundum Mef-
gus infignis tradauit. fiz myfterium,&Iefu diuinitatem non co-.
Dauid. Defcenderficutpluuia in vellus, gnouifle. Multi tamen ludzi pareim pii,
id eft, multis ignoms , & addit: orietur partim etiam dodi ab initio cognouerunt,
in diebus eius iufiitia , & abundantia multa enim Iudzorum millia ad legem
luam Chriftus conuertit,multo plura difei-
Efaias. Orietur in diebus eius iufiitia ,[& puli. Eos autem ludios, qui fefu credide¬
multitudo pacis.Ielus Odauiano imperan¬ runt , ctiamMahumetes affirmat in Alco-
te natus eft, & aduerius originalem iufti- rano, a D eo czt eris Iudzis longe przlatos
tiam Adz radice contradam, Euangeli¬ fuifle. Hi fimul cum Gentibus Meffiam
cam gratiam, & iuftitiam introduxit O- (quod alibi 1 eremias vaticinatus eft)voca-
dauiani quoque imperium iuftiifimum uerunt Dominus iuftus nofter, & vere vo-
fcit. Tanta etiam pax eo tempore pervni: cauerunt, non enim permififlet fe fallo
uerfum orbem, vt nunquam vel amplior, Deum vocari.
vel diuturnior. Hinc Virgilius. Moles. In numeris orieturflelia ex Ia-
Claudentur belli pirra^&tc Petfeueranit ea cob & exurget homo ex Ifrael. Per hzc&i
pax poft Ieium , annos feptem atque tri¬ fuperiora Meffias oftenditur Deus & ho¬
ginta. mo , propterea Ezechiei d eum depingens,
Efaias. Fatigata eft Asgyptus, & nego¬ collocat eum in hominis habitu fiiper Za-
tiatio Asthiopum & Saba, viri alti ad te phireum thronum, quiafcilicet Deus futu¬
tranfgredientur , & tui erunt ferui, Scpoft rus erat homo. Vnde Rabi loannain com¬
te ambulabunt vindi compedibus,& ado¬ mentariis Pfalterij dicit, quod cum ludzi
rabunt , & te precabuntur, quoniam in te alias ab aliis ducibus ex captiuitate fue¬
Deus eft, & non eftalius Deus przterte. rint liberati , redemptio vltimaa Deo
Tuenim Deus es, &nefciebamus, Deus fub propria perlbna eft explenda , per
Iftagl Saluator, confundentur&reuere- hoc Meffiam Deum efle concedit, ac de
buntur omnes , qui aduerfantur tibi , & ipfb exponit illud, Benedidusquivenirih
cadent in confufionem. Hzc monftrant nomineDomini, dcus Dominus & illuxit
quemadmodumGentilium Imperia,quan-
doquefuturaerant Chriftolubieda. Item Dauid. Loquens de Chrifto , quiiijter
Chrifium efle Deum faluatorem aliquod czterosvndosaDeo (quiobipfam vndio-
tempus incognimm,adoramm poft ea, at¬ nem Chriftivocari poflunt) excellentior
que eius aduerfarios, id eft, Hierufalem eft, dicit.- Vnxit te D eus, D eus tuus oleo Iz-
pertinace, &idololatram, zque cadere o- titiz prz confortibus mis. Vbi declarat
portere, ficuti contigit. Quod etiam C hri- cum hom.;ncm,& paulo ante monftrauerat
ftus famms fit homo , fi c aperit Efaias: i)eum,dicens .• SedestuaDeusinfzculum
Mittet eis D eus hominem, & (aluabit eos, fieculi, virga directionis, virga regni tui.
iudicans fanabit eos. Merito Meifiam fal¬ Quod Atem de Meflia loquatur, dcclara-
uatorem nominat, & faluaturum , lefus mr ex eo, quod vbi Hebraice dicitur, fpe-
enim appellatus cftftd eft, Saluator, often: cicius forma prz fibishominum. Chaldza
40 Marfilij Ficini
tranfiatio lanarhz , qua* apud Iodzos He¬
braico textui eft aurhoritate$qualis,habet:
Pulchritudor&a rex M effia maior,quam fi¬
liorum hominis AI erito tranfiationis huius
autboritati omnes cedunt,ordinata enim
foit ab Ionatha viro magno, ex confeniu &
ore Hcliazar & Iofue, virorum exc ellentif-
fimorum, longo tempore ante templi de-
ftructionem. Et antiqui omnes Talmutici
Hebrzi affirmant illam ab Aggeo, Zacha-
ria, MalachiaProphecisdefcendifle.Exfu-
perioribus Dauidisverbis, atque fimilibus
Rabi Abba commotus in commentariis
Genefis interrogat, quid fibi velit uanicl,
quando de d eo dicit: Ipfe reuelat profun¬
da & abfcondita,&nouit in tenebris con-
ftituta , & lux cum eo eft , ac relpondet:
Hsec certe lux,eftlux regis M effia:,de quo
in Pfalmo, ! n lumine tuo videbimus lumen.
Bacille. Hic fatetur diuinumiliud lumen
quod femper cum Deo eft,&ip(eneus eft,
lucem effeMeffi{,ipfumque M effiam. An-
tiquus etiam ille &illuftris Theologus Ra¬
bi N eumain libro,qui Lucidus inferibimr,
dictum illud Salomonis exponens in Pro-
uerbiisjluftus eft fundamentum fempiter-
num,interrogat,quidboc fibivelit,& refi
pondet dcMeffiainhunc modum. Quem
nifi iuftumhabct, fcu habebitDcusin fe-
culo fuo, qui eft fibi diledius, quia fuftinct
mundum vniuerfum,atquc illius eft funda¬
mentum, gubernat mundum,atquevt gu-
berneturipfe efficit,ipfc eft animarum om¬
nium fundamentum , atque hoc eft, quod
dicitur, iuftus eft fundamentum fempiter-
num. Haec ille. Ex quibus aperit Meffiam
non folum hominem efle,fed etiam Deum.
Ipfe quoque Dauid alibi idem aperit.Ma¬
ter Sion dicet,Homo,&homo nams eft in
ea, & ipfe fundauit eam Altiffimus, id eft,
Deus, qui fundauit Sion ibidem tanquam
homo nams eft , & Sion appellat ma-
Efaias. Erit in die illa radix Iefle , &
qui exurget principari in Gentes, in eum
Gentes fperabunt , & erit requies eorum
inhonore. Et alibi. Exibit Virga de ra¬
dice Iefle , & flos de radice eius afeen-
det, &xequicfcetfuper eum fpirims Dei,-
fpiritus fapicnria , & intellectus, fpiritus
confilij ,&fortimdinis, fpirims pietatis,&
implebit illum fpiritus timoris D ei. I efle pa¬
ter fuit Dauidis. Per haec ergo praedixit
ProphetaMefliamexDauidisftirpepulIu- •
laturum , Gentilibus magis quam ludais
profuturum, fpiritahbuspotiusqv^mcor¬
poralibus armis dominaturum, qualis le-
fus ftur.I dem Efaias alibi experfbna Chri-
fti fic inquit: Spiritus Dominifiipcr me,
propter quod vhxit me,Euangclizare pau¬
peribus mifit me , pradicare captiuis re-
mifficnem,&C2cisvifu;.. Hic declaratur
Meffiam ex^Sancto Spirim nafeiturum,
Ghrifhim exdiuinafolum vndiione nomi¬
nandum. Item pauperibus Euangelium
pradicaturum, remiflurum peccata, igno-
Dauid. Reges Tharfis,& Infula munera
offerent, reges Arabum, SrS aba dona ad-
Efaias. Omnes de Saba venient , au¬
rum & thus deferentes, Sc laudem Do¬
mino annunciantes. Hac partim Iefu
ftatim nato facta fuerunt, partim poft eius
afcenfionem , prafertim imperante Con-
ftantino ad hac vfquc tempora. Et alibi:
Ex Aegypto vocaui filium meum. Rurfus
alibi : Nazarenus vocabitur. Iefusautem
nofter ex iEgyptoreuerfurus , Nazareth
habitauit, ac Nazarenus fiiit cognomi-
Zacharias. Oftendit mihi Dominus
Deus Iefum Sacerdotem magnum , flan¬
tem ante faciem Angeli Domini, & dia¬
bolus flabat ad dexteram ipfius,vtaduer-
faretur ei. Et dixit Dominus ad diabo¬
lum ; Imperet Dominus in te, qui elegit
Hierufalem, & ecce titio tiectus ab igne,
& Iefus erat indums veftimentis fordidis,
& flabat ante faciem Angeli, &refpon-
dit, & dixit ad circunfl antes ante fa¬
ciem eius : Ferte veftimenia fbrdida ab
eo, & induite eum tunica talari ,& im¬
ponite cidarim mandam (aper caput ip-
fius, & cooperuerunt vcftimento, impo-
fueruntq; cidarim infidam fuper caput ip-
fius. Angelus Domini flabat, & teftifica-
bamr ad eum, dicens: Hac dicit Domi¬
nus Omnipotens; Siinviis meis ambula-
ueris, & pracepta mea feruaueris,tuiu-
dicabis domum meam, & dabo tibi, qui
conucrtemur in medio horum circunftan-
tium. Audi itaque Iefu , Sacerdos ma¬
gne , Propheta; verba ,quia futurum por¬
tendunt, & hominem defignant titionis
didum,deindeornatumaDeo, diuinaq;
domusIndicem.DeoIefiiNazareno con-
gruunt,non Ie(uNaue,velIefuIofedech,
quiScanteZachariamfuerunt,& talia ne-
quepaffifunt,neque fecerunt.
Salomon in libro Sapientia. Circum-
ueniamus iuftum , quoniam infuauis eft
nobis, & exprobrat nobis peccata legis,
promittit fefeientiam Deihabere, & fi¬
lium fe nominat, fachis eft nobis in tra¬
ditionem cogitationum noftrarum, gra ¬
nis eft nobis edam ad videndum, quoniam
 De Chriitiana Religione.
diifimilis eft aliis vira Alius , Sc immutate
fnnr vis illius , tanquam nugaces exifti-
mari famas ab co , & .continet fr a viis
noflris, & ab immunditiis, &ptefert nouifi
fima iuftorum , & gloriatur fe haberepa-
trem Deum. Videamus ergo fifermones
illius verifcnt , &tentemus qua» ventura
fiintilti, contumeliis & tormends interro-
gemus cum, vt friamus reucrentiam illius,
morte turpiifima condemnemus eum.Hjc
cogitauerunt, & errauemnt, excatcauit
enim illos ftnlririaipfomm , &ncfciemnt
facramenta Dci.Hsc Salomon,quibus ni¬
hil clarius. Merito permitie Deus illos qui
adnerius Prophetas Mellite praecones C2-
ci, cmdelefqucfuerant, tales quoque’ad-
uerfus Mediam fore.
Efaias. E cc e intelliget puer meus, exalta¬
bitur & glorificabitur, &lublimis erit v.al-
de , quemadmodum luper te ftupefcent
multi, ita gloria priuabitur ab hominibus,)
fpecics tua, & gloria tua ab hominibus ,ica
mirabuntur Gentes multe luper eum i &
continebunt reges os litum, quoniam qui¬
bus non eft annunciamm de idojvidebunt,
& qui non audierunt, iritelligent. Domin e
quis credidit auditui noftro, & brachium
Domini cui reuelamm eft?annunciaoimus
coram illo, vt infirmus, vt radix in terra li¬
benti. Noneftlpecies illi neque gloria, &
vidimus eum , & non habebat Ipeciem ne¬
que decorem, fedfpecies eius fine honore,
deficiens prseomnibus hominibus, homo
implaga politus, &fciens ferre infirmitate.
Quonia auerla eft facies eius, inhonoratus
eft, neq, magni asftimatus eft, Hic peccata
noftra portat,& pro nobis dolet,& nos exi-
ftimauimusillu cfle quali leprosu , percuf-
fum a Deo, & humiliatum ( aliter in dolo-
re,inplaga.& in afflictionejipfe autem vul¬
neratus cftpropter iniquitatesnoftras, &
infirmatus eft propterpeccata noftra.Eru-
ditio pacis noftra; , in eoliuore eius fanari
fumus, omnes vt oues errauimus, homo a
vialua errauit, &Dominustradidicillum
pro peccatis noftris, &ipfepropter quod
afflictus eft, non aperuit os, vt otiis ad im¬
molandum ductus eft , & vt agnus ante
eum, quifttpnderetfine voce, fic nona-
peruitos luumlnhumilitateiudidiiineius
iublatum eft,generationem eius quis enar¬
rabit - quoniam tollemr de terra yita eius.
Ab iniquitatibus populi mei ductus eft ad
mortem., Sedabo malignos pro fepultura
quitatem nonfecit, nec dolus inuentus eft
inore cius, &Dominusvu!tpurgare eunt
de plaga. Si dedentis pro peccato animam
veftram , videbitis femen longamum , &
41
Dominus vult auferre a dolore animam
eius , oftendere illi lucem, & formare
intellectum, iuftificareiuftum, bend pluri¬
bus feruientem , & eorum peccata ipfe
portauiqproptereaiplehzreditabitplures,
& fortium diaidet fpolia. Propter quod tra¬
dita eft ad mortem anima eius,& inter ini-
quds exiftimams eft& ipfe muhorum pec¬
cata portauit, & propter peccata eorum
traditus eft.
Quod autem Efaias in verbis luperiorf.
Ibus de redemptione vltima, qua» per Mef-
fiam accipienda erat, locutus fit, pater per
prooemium quoddam abeo iis verbis ita
propolimm. Quam pulchri fuper montes
pedes annunciantis,& praedicantis pacem,
annunciantis bonum , praedicantis falu-
tem,dicentis: Syonrcgnabi: Deus tuus Er
infra: Parauit Dominus brachiu landtum
uum in oculis omnium Gentium, & vide¬
bunt omnes fines terrae felutare Dei no-
ftri. Et infra: Praecedet enim vos Domi¬
nus, congregabit vos Deus Ifragl. H xcSc
aha multa illic fimilia ad M effiam pertine¬
re omnes tam Iudaeiquam Chriftiani cori-
fentiunt. Deinde lubdit, Ecceintelliget
puerf aliter feruus meusj quod ifte feruus
fit Medias.Declarat etiam Chaldaeaatrahf-
latio hunc in modum. Ecce intelliget fer-
uus meus M effias. Rurfits quod Medias
ifte fitDeus ,Iudaei Interpretes Taimuticl
Efaiam hic exponentes fic oftendunt. Ex¬
altabitur plufquam Abraham, cleuabitur
plufquam Mofes , foblimis erit valde plufr
quam Angeli. Quam vero preciofafitre-
demptio huiufmodi per Meffiam , pater
per illud Efaiae : Ifrael faluams eft iu Do¬
mino falute sterna , non confundemini,
& non erubefceris vfqbe in feculum fe-
culi, Non igitur corporalis, vel tempora¬
lis futura erat per Mediam falus , qualis
.dlgyptiaca , & Babylonica , .& fimiles,
fedlpiritalis , &fempiterna. Quamuis au¬
tem prophetia illa Efaia» -. Ecce intelliget,
adlefum noftrum mahifeftepertineat, ta¬
men Rabi Salomon pcrueriae voluntatis
homo, aufus eft verba illa peruertere, ex¬
torquens ea ad Iudaicum populum in ho¬
dierna miferia viuentem. Cui quidem
contradicit trahdatio Chaldaa , ficut dii
ximbs.Coiid'adicbnt etiam omnes antiqui
Iudari Interpretes Prophetarum , qui fer-
uum illum efle Mediam volunt, Angelis
valde lublimiorem,quse excellentiapleb e-
culs huic Iudaice vili,& yitiofa: cohuehire
nonpoteft.
Vnde Rabi Mofes Gerundenfis, hoc
Salomone contempto , fecutus eft prif-
cos. Itaque in Gencfis commentariis di-
D iij
4* Marfilij Ficini
cit , regem Meffiam cor fcum traditu¬ fermim Dei omnes antiqui ludzi procul-
rum ad (upplicandum pro Ifrael, iciunia dubio confenferunt. Sextum, cum dicat
etiam pro illis , & humillima qozque Efaias: Iniquitatibus popufi m ei ductus ad
paliurum, adducens illud Efaiz. Ipfe au¬ mortem, quis non videat alium eflefer-
tem vulneratus eft propter iniquitates no- uum D ei illum, qui ad mortem ducitur, a-
ftras , attritus eft propter fcelera noftra. bum Dei populum, ob cuius iniquitates
Hzc ille. Et quamuis Iudaica fex hodie occiditur, nili forte quis velit Elaiamfcri-
inultum affliSa (it, & quali vulnerata & ptorem omnium clegantiffimum , fic ab-
attrita eodem pene modo,quo Efaias Dei fiirdc locutum fuifie, vt inteiligi voluerit,
fetuum depingit afflidtum , nullo tamen ab iniquitatibus populi mei ductus eft po¬
medo Eiaiz verba huic plebi congruere pulus meus ad mortem. Proinde 15popu¬
poffitnt,qu6d quidem fex potiffimum (igna lus Iudaicus peccatum non habet , fallo
nobis oftendunt. hic de populo Iudaico loquitur Efaias , fi
Primum , & (ipopulus hic grauiter op- habent, fallo loquitur ftatim, quando fub-
preflus, non tamen hoc propter Gentium dit, iniquitatem nonfecit, fi modo tunc de
iniquitates, & fcelera patimr, ita yt pro¬ populo loquitur/eruus igitur illeDei nullo
pter Iudzorum paffiones & merita, G en¬ modo populuseffepoteft. Sed operzpre-
tes quz illosaffligunt,aDeo veniam , & cium eft verba ipla Efaiz in duodecim
falutem confequantur, imo ludzi omnes Conclufiones redigere , quemadmodum
vindidam a Deo aduerfus Gentes expe¬ Paulus Burgenfis Epifcopus, Theologus
diant Cum ergo Efaias de feruo Dei af- infignis redegit. Prima, S eruus D ei apud
ferit,quodliuoreeius alijfuntfanati , & Efaiam deferiptus eundis.creaturis eft ex¬
quod Deus ineo iniquitatem czterorum cellentior , dicit enim, exaltabitur, & ele-
omnium pofuit, certe non loquitur de po¬ uabitur, &c. Secunda, Ipfe ab initio (uit
pulo Iudzorum, ob cuius poenas ali) non paruulus, humilemque habuit ortum, Sicit
(eruantur, fedvtipli afferunt, puniuntur. enim, afcendit ficut virgultum, & ficutra-
Secundum (ignum, Efaias ait, quod fer - dix e terra fitienti. Tertia,In luo progrefi
uusille Dei iniquitatem non fecit, nec in- fii contemptus eft, & pro nihilo habitus,
uentus eft dolus in ore eius. ludzi autem ait enim delpedum, &nouiffimum viro¬
auaritiz, & foenori, mendacio, fceleri- rum vidimus,nec reputauimus cum Quar¬
bulquemancipatilunt. Aeetiam ipfimet ta, Vulneratus fuit propter iniquitates no-
concedunt, propter (celera fua in hac mi - V ftrasfcilicec purgandas. Vnde illud: Srii-
feria viuere,& authoritate Deuteronomij, uore eius lanati lumus: Et infra, ludifica¬
compulfi fatentur, quod (i depofita praui- bit ipfe iuftos feruos meos multos, & ini¬
tate conucrtcrentur ad Deum, ftatim li¬ quitates eorum ipfeportabit: Quinta,Om-
berarentur. Vnde dodores eorum confi- nes iuftiprzter ipfum ex communi lege a
tentes, cx peccatis fuis hanc miferiam via falutis aberrauerunt, ipfe autem om¬
prouenire, inquirunt, quz nam fint illa nium portauit iniquitatem, id eft, prd om¬
peccata. Rabi Salomon cultum vituli in nibus pcenas dedit. Hinc illud : Omnes
deferto fabricati criminatur, quod crimen nos quafioues errauimus, & Deuspofiiit
tamdiuDeuspuniucrat, &ignouerat ante in eum iniquitatem omnium noftrum.Sex-
Ielum. Alij varia Ungulorum delida , a- ta, Hzc (upplicia ,’&poft illa etiam mor¬
lij occultum volunt effc peccatum , cu¬ tem libenter (uftinuit, de quo dicitur,obIa-
ius culpa (upplicia pendunt. Tertium li¬ tus eft, quia ipfe voluit, & ficut ouis ad oc-
gnum. Efaias in fine capituli dicit , quod cifionem ducetur, & quali agnus coram
fcruns ille Dei pro tranlgrefloribus exora- tondente. ludai autem non libenti, fed
uit. ludzi contra ter (alcem quolibet diein inuito, & zgro animo pamoiies ferunt."
exeerabilibus (acristuis, Romano Impe¬ Septima , Id contigitpropter fcelus, &
rio, Ecclefiz Chrifti, eundis Gentibus, iniquitates populi , erat autem ille inno¬
przterquam Iudzis, terribiliffima impre¬ cens. De hoc ait: propter feelus populi
cantur , atqueinTalmuticis conftitutio- pcrcuffi eum , & de eodem legitur infra,
nibus fuis iubentur, Chriftianosvtcunque qui peccatum nonfecit, nec eft inuenms
poffint, vel vi, velfraude, dolouc Izdcrc. dolus in ore eius. Odaua,Quia feruusil¬
Quartum, quonam padoeruditio, &dif- le Dei,parta vidoria,fortium fpoba diuife-
cipliua pacis , quam in fenio Dei ede E- rus erat, ex eo quod vitam fuam morti tra-
(aias air in hac indoda , & peruerla didiflet. Huc illud tendit: Ideo difponam
Iudzorum plebecula ponenda eft. Quin¬ d plurimos, Se fornum diuidet fp r lia, quia
tum, quonam padolublimior eft populus morti tradidit animam fuam.Nona,Extfti-
ille quam Angeli Dei, qualem effc illum mandus erat iniquus, ob hoc ait: Et cum
 De Chriftian; l Religione.
{celerarisreputatuseft. Decima,Seruns
huinfmodi licet per Ala. qnz tolerauir feffi-
ficienter peccata omnium fuftinere , ac
delete potuerit , non tamen effectu om¬
nium mala diluit, fed multorum, quapro¬
pter adiunxhqSc ip'.epeccata multorum tu¬
lit. Vndecima, Tanta in eo fuit charitas,vt
eriam pro hoftibus , homicidifque fuis
Deum orauerit, ad hoc fubdit, pro tranft
greiforibus orauit. Duodecima, Quz in
hac prophetia traduntnr, naturalis ingenij
vires excedunt,qu 1 circa cxclamauit r quis
credidit auditui rioftrorhzc omnia folilefu
Nazareno conueniunt.
Hieremias. Spiritus oris noftri Domi¬
nus Clirifius captus eft in peccatis no-
ftris, cui diximus, in vmbra eius viuemus
in Gentibus.ItemIn illo die non confim-
deris ex omnibus adinuentionibus tuis,
quasipleegiftiin me, quia tunc auferam
abs te prauitates iniuriz tuz , St iam
non adiicies vt magnific eris fiiper montem
fandum meum , St fubrelinquam in te
populum manfoetum & humilem, St ve¬
rebuntur in nomine Domini , qui reli¬
qui fucrintlfratl. Item.- Domine, figni-
fica mihi vt cognofcam,tunc vidi medi¬
tationes cotum,egoficutagnus fine ma¬
cula per dudus fum ad victimam,in meco-
gitauerunt cogitationes dicentes -• Veni¬
te , mittamus lignum in panem eius, 8t
eradamus e terra vitam eius, 8t non erit
memoria eius amplius. Item, exterrita eft
qupparit. St tzduit animam, Scfebiuitfol
ei, cum adhuc medius dies eflet, confe-
fa eft 8t maledida , reliquos eorum in
gladium dabo in confpedu- inimicorum
eorum. Item: Dereliqui domum meam,
dimifi hzreditatem meam in manu ini¬
micorum eius , fada eft mihi hereditas
mea ficut leo infylua, dedit fuper me vo¬
cemluam, ideo odio habui eam. In iis do -
cet Hieremias,quid Meifias capiendus ob
purganda noftra delicta erat, & algen¬
dus , quodque vel relicturus erat popu¬
lum illum Chriftianoram primum humi¬
lem , perfequutionibufque febicdum. Re¬
liquias enim Ifrad Apoftolos, Martyref-
que effe vult. Poft haec etiam ligni cru-
' cis mentionem fecit, & eclypfis in me¬
ridie , patiente Chrifto. Martyria etiam
Chriftianorum fiibiungit, vindictamque
aduerfes pertinacem populum Iudzo-
rum : Denique addit , quod populis
Dei tanquam leo fiirrexit in Chriitum tan-
quam agnum , atque ideo Deuspopulum
illam exterminabit.
Salomon. Si auertimini a me , dicit
Dominus, & non cuftodieritisveritatem
43
meam, reiidam Ifrael aterra, quam de¬
di illis , & domus haec erit deferta , St
omnis qui tranfibit per illam, admirabi¬
tur , St dicet.- Propter quam rem fecit
Dominus terrz huic , Se domui huic
hzc mala ? St dicet, quia reliquerunt
Dominum Deum feum , & periequuti
funt regem fuum dilecHfsimum Deum,
St cruciauerunr illum in humilitare ma¬
gna , propter hoc importabit illis Deus
hzc mala Hzcille. Quis ergo negabit Ic-
fem Nazarenum feifie Mefsiam , homi¬
nemque fiiifle pariter atque Deum ?
Eidras. Hoc Pafcba faluator noftei
eft, St refugium noftrum, cogitate quo¬
niam habemus humiliare cum in ligno,
& pcfthzc fperabimus in eum , ne de-
feramr hic locus in zternum tempus;
dicit Dominus Deus virtut um. S i non cre¬
dideritis in eum , neque audieritis annun-
ciationem eiiis , eritis derifio in Gentibus.
Hzc ille. Quibus nihil eft clarius. Noti
minus autem eius illud hlofi congruit, fi¬
go fum Deus,adzmulationem vos addu¬
cam , mihi non Gentem in Gentem, in-,
fipientem in iram vos mittam. Prz czte-
ris verbis Efdtz, maxime illa confidcran-
dafunt, quodSaluatorem,ideft> Icfumj
qui Saluatoremfignificat in ligno in Paf-
chz tempore, Iudzi humiliaturi erant.
Meminifferurfesoportet, quod quartade-
cimaLuna, lex Iudziscelebrarepafcha,
& agnum przcipitimmolare. Vnde Ana-
tolius PEilofophus Alexandrinus, febrilia
terprobat, primo quidem rationibus, de¬
inde lege,ae etiam aiithoritatc Philonis;
lofephi, Agatobuli, Ariftobuli, Iudzo-
rumrimm celebrandz Pafchz -Mofaicum;
redhim , St confeetum effe mcnfe Mat¬
tio , poftquam 8t Sol St Liina zquino-
dium vernale tranfierit, ac Luna Soli
oppofita fit. Hinc Policrates Apoftolico-
rumdifcipulorumdifcipulusaflerit, Apo¬
ftolos etiam ;-eorumquefecceflbres folitos
celebrare Paifca juxta ludzorum confuc-
tudinem quartadecima Luna, quando po.
pulus ludzorum Azima faciebat. Quor-
femhzc i vt confirmemus quod alias dixi¬
mus, fciliceteclypfimSolis, quz Chrifto
patiente contigit, naturalem non fuifie.
Quod autem contigerit,Lucianus Antio¬
chenus ante tribunal iudicis fei £c teftatus
eft. Requirite in Annalibus veftris, inue-
nietis temporibus Pilati, Chrifto patiente;
fugato Sole, interruptum tenebris diem.
Teoullianus quoque clam auit ad ludices:
Hunc mundi cafum in Annalibus veftris
relatum habetis.
fifeias. Ego D ominus Deus vocaui te ad
D iiij
44 Marhlii ricini
iuftitiam, & tenebo manum tuam , & con¬
firmabo te , Se dedi te inTeftamentura ge¬
neris mei in lucem Gentium , aperire o-
culos camorum , producere ex vinculis al¬
ligatos , &dc domocarceris (edentes in
tenebris. Hac ille , in quibus Deus Chri-
fhtm alloquitur. Mittit eum ad Teftamen-
tum nouum introducendum , Gentiles
■conuertendos, non minus quam Iudzos,
ad eos qui in limbo alligati funt, loluen-
dos , & purgandapeccata. Alibi apud E-
faiamChriftusitaloquitur.Nonlum con¬
tumax , neque contradico, dorlum meum
pofuiad flagella, & maxillasmeas adpal-
tnas, faciem autem meam non auerti afo-
ditate (putorum. Item, in die illa erit radix
Iefle qua erit in lignum populorum,ip(um
Gentes deprecabuntur & eritiepulchrum
•cius gtorio!um,hzc omnia_Ielu Nazareno
contigerunt.
Amos. Et erit in die alo dicit Domi¬
nus , occidet Sol meridie , & tenebrabi¬
tur dies lucis , '& conuertam dies feftos
vellros in ludium , & cantica veftra in
lamentationem. In die.fcilicet, quo pa¬
tietur’Meflias , occidet Sol , eclyplim
Solis in meridie, patiente Iefu, (ignificat,
dies lucis, id eft, Chriftus, qui luxlucis eft.
Pofthatc in perpetuam vindidtamftatuit
Deus, vt Iudati quotidie vexentur ,Iamen-
tationelque Hiercmiz,& fimiles quarimo-
Ezechiel.Exaltaui lignum humile.
Iob. Quis det nobis de carnibus eius ,Vt
faturemur?
Zacharias. His plagatus fum. Itcmalibi
deDeo faluantelerufalemficait .• Effun¬
dam fuper domum Dauidis & lirper habi¬
tatores Ierufalem (piritumgratia?, &pote-
ftatis.Se afpicient in me,quem confixerunt,
& plangent fuper eum quali plandhimvni-
geniti. Hac ille. Ipfc qui tanquam Deus
fpiritum gratia,& poteftatis infiindit, tan¬
quam homo configitur , atqueidcirco, vt
intelligeremus, Chrillum ex diuerfis natu¬
ris conftitutum, alia ratione mirabilia ope¬
rari , Si ratione alia terribilia pati. Zacha¬
rias in prima perlbna dixit, fcilicet effun¬
dam, in fecunda,luper eum effundam, fci¬
licet ego tanquam Deus, alpicient inme
quem confixerunt, fcilicet tanquam horni-
nem,&plangent luper eum,fcilicet homi¬
nem a me Deo afiumptum. Nemini au¬
tem licet fingere textum , qui dicat, af¬
picient in eum , omnis enim Biblia tam
Hebraica quamGhaldza dicit, afpicient
in me, plangent, id eft, pernas dabunt in
hocfeculo, & futuro. At quopaclo (piri-
tum gratie infundit,fi plangent fup er eum?
certe Spiritus lan&i gratiam, Scprifcorum
peccatomm,liberauit enim volentes ab in¬
feris , infudit etiam Ipiritum poteftatis ad
incredulos puniendos , hi enim funt qui
plangunt.
Abacuc. In medio duorum animalium
cognofceris, exifti in falutem populi tui, vt
laluosfaceres Chriftos tuos,mififti in capi¬
ta inimicorum mortem, duorum anima¬
lium , id eft,duorumTeftamentorum, rur-
(iis duorum Prophetarum in monte Tha-
bor-, Moli&Heiia. Iterum duorum latro¬
num in cruce. Forte etiam duorum bruto-
rum,quando natus eftinffabulisinfalutem
populi mi, vtfaluasab inferis faceres cre¬
dentium animas. Inimicos vocat pertina¬
ces Hebrzos.
Dauid loquitur fape lub nomine liio
de Meflia , quem fciebatelua.ftirpepul-
lulammm , fic autem, inquit; Congrega¬
ta funt fuper me flagella, & ignoraui,
diflbluti funt , neque compuneli lunt,
tentauerunt me, deriferunt me derifu, &
ftriderunt dentibus liiis fuper me. De¬
derunt in efcam meam fel, & in liti mea
potauerunt me aceto , circumdederunt
me canes multi , concilium malignan¬
tium obfedit me.Effoderunt manus meas,
& pedes meos., dinumerauerunt omnia
offa mea. Ipli autem contemplati liint,
& viderunt me , diniferUnt fibi veftimen-
ta mea, & fuper vellem meam miferunt
fortem. Captabut in animam iufti, &fan-
guinem innocentem condemnabunt, &
fiidus eft mihi Dominus in refugium.
Erues me de contradi&ionibus populi,
conftitues mein caput Gentium , popu¬
lus quem non cognoui feruiuit mihi, in
auditu auris obediuit mihi. Scribanmr
hac in generatione altera , & populus
qui creabitur, laudabit Dominum: No¬
tum fecit Dominus falutare filum , ante
con(pe£tum Gentium reuclauit iuftitiam
fuam.Dabo tibi Getes hareditatem tuam*
alliterunt reges terra , & principes con-
ueneruntinvnumaduerlus Dominum, &
aduerfus Chrillum eius. Fiat menla eo¬
rum coram iplis in laqueum , & in retri¬
butionem , & in Icandalum- Obicuren-
tur oculi eorum ne videant, & dorlum
iram tuam,& furoriiratua comprehedat
eos. Fiat habitatio eorum deferta, & in
habitaculis'eorum non fit qui inhabitet.
Quoniam quemtumififli perfcquutifunt.
Si luper dolorem vulnerum meorum ad¬
diderunt. Appone iniquitatem eorum,
&nonintrent in iuftitiam tuam. Delean¬
tur delibroviuentium, & cum iuftisrnon
 de Chriftiana Religione. 45
fcribantnr. Ego (um pauper Z' dolens, mvocetuba». PfalliteDomino,quiafccrr-
falas tua Deus Grfcepit me. Non erat ditfiiper ccrfum cccli ad Orientem. Alcca-
pauper Dauidrcx, fed Meffiasex eopau- difti in altum, captiuam duxifti captiuita-
pernafeiturus. Deludaproditore fiepras- tem,dedifti dona hominibus. Sancti quo¬
dixi: Dauid. Qui manducat mecum pa¬ que Ipiritus mulionem ita canit. Emittes
nem . ieuabit contra me calcaneum (uum. fpirimm mum, Se creabuntur,Serenoua-
De Indatis iterum: Sic odio habuerunt me bis faciem terree.
gratis , de quibus Apoftolus fic vaticinatus loci: Et erit poft haec . Errandam defpi-
eft Implebunt peccata lua femper, perue- ritu meo fiiper omnem carnem , 8e pro¬
nit enim iraDcilup er illos vfquein finem. phetabunt filij veftri,& filia: vefira:. Senio¬
Sic ergoprsdixitfempiternam Iudporum, res veftrifomniabuntfbmnia, iuuenes vc-
& pertinaciam, Scmiferiam. Atcurpne- ftri vifa videbunt, 8e quidem in fimos
tcrmillurus , quod Hieremias de Chrifti meoSjSe ancillas m eas,in diebus iUis cffiin-
venditione a Iudafadla , & pretio, & agri dam de Ipiritu meo.Poft afcenfionemCbri-
emptione, quemadmodum in Euangelio fti, nonfoliim Apoftoli, fed 8e ali) quam-
tradiiur, aperteprtedixit ? Inquit enim; Et -plurimi, tam fceminse, quam mares, tam
acceperunt triginta argenteos , pretium G entiles,quam Ind£ei,docti,indocti,fenes,
appretiati, quodappretianerunt a filiis If- iuuenes. Spiritus Sancti dona gratkmque
rael,&dedemnteosin agrum figuli, ficut mirabilem acceperunt.
conftituit mihi Dominus Adiungit Mat- Efaias: In aliis linguis , 8ein aliis labiis
thzus agrum illum Chrifti pretio emptum loquar populo huic,fed neque fic exaudiet
etiam temporibusluis/anguinis agrum co¬ me dicitDominus. Atque ita quamuis A-
gnominari. De rdurrciftione Chrifti Da¬ poftoliantemdes, accepto Spiritus fandii
uid ficinquit: Caromearequiefcetinipe, munere, diuinamyftcriafirbito variis lin¬
quoniamnon derelinques animam meam guis effunderent, noruamen Iudtei omnes
in inferno, nec dabis fanctam tuum vide¬ crediderunt.
re corruptionem , quia fcilicct Chriftus EzechielSpiritum meum dabo in vifcc-
non putruit. Rurfiis: Domine eduxiftiab ribusveftris. Et alibi deBaptifinofic, Ef¬
inferno animam meam, ego dormiui, & fundam fuper vos aquam mundam,&mun-
foporatus fum, & relurrexi,quia Dominus dabimini ab omnibus inquinamentis vc-
lulcepit me.Relurrexi&adhuc tccumiiun. ftris,& ab vniuetfis idolis veftris mundabo
Dauidiconfentit. vos. Iudseorum Doctores vbi librum eo¬
Olee: S anabit nos poft biduum, die ter¬ rum d e lolia interpretantur, & vbi expo¬
tia relurgemus, velfic : Venite reuerta- nunt T almut, nouas fciliceteorum conlti-
mur ad Deum, quia ipfc cepit, & laluabit tutiones poft Ielum fadtas, adducunt pro¬
nos,percutict& curabit nos, vifitabit nos phetiam nuiulmodi, vtprobent quod tem¬
poft duos dies.Dietertia fufeitabit nos , & pore Meffise, non modo ludsef-fed etiam
veniemus in confpectum eius. Rurfu5,Ab- Gentes qualibet afpiratione quadam aqua;
forpta eft mors in victoria, vbi eft mors Ibrdes diluent peccatorum
vi&oria tua ? vbi eft mors ftimulus mus? Efaias in Cantico fic .- Haurietis aquas
fcilicet qua per refurrectionem Chrifti in gaudio de fontibus Saluatoris, & dice¬
defignamr etiam noftri corporis rdurre- tis in illa die : Confitemini Domino , &
dfio. Sicut enim in vno Adam omnes de¬ inuocate nomen eius ( Saluatoris ) id eft,
liquimus,Se mortui lumus, fic in vno Chri- Iefu Meffia», Iefus enim fignificatTaluato-
fto omnes purgamur , atquerelurgimus, rem. Confitemini Domino , quia fcilicet
fed de hoc Pardus Apoftolus fubtiliter at¬ vniusDei cultus adducimrperChriftum,
que diuine. cefiantibus idolis. Subiungit paulo poft
Ionas autem Propheta cur exceptus eft Apoftolorum prardicationem apud Gen¬
vafti pifeis ventre,& die tertio redditus lu - tes hoc pacto: C antate D omino,quoniam
civiuens,nifivtrefurreiftionem Chrifti fi- magnifice fecit,annunciate hoc in vniu er-
gnificarct? Geftafiquidem veteris tefta- faterra. Quoniam vero Chriftus nafeitur
menti, non minus quam verba figura: firnt in Iudxa,firbiunxit,Exulta,Sdauda habita¬
noui. Nouum quippe non aliter veteris fi¬ tio S ion, quia magnus in medio tui fanctus
nis eft quam adumbrationis cuiuiHam co- Ifrael.
lorario abloiura, Se perfecta pictura, xdeo- Dauid Propheta multa & manifeftade
que nouumteftamentum multo praeftan- Chrifto tracfatinPIalmo fecundo, tertio,
tius eft quam vetus. decimoquinto,vigefimo primo, multifque
Dauid afcenfionem Domini itacecinit: aliis. Sed miffio Apoftolorum inlcngin-
AfcendetDeusiniabiktione,8eDominus quasnationesper illud offenditur, in om-
46 Marfilij ricini
non terram exiuit forius eorum, &in fi¬ ci. Tria hac lub Ielu Nazareno cefiaae-
nes orbis terra: verba cotum. runt, & fequitur : Mons domus Domi¬
Efaias de Meflia, ac de miflione Apo- ni in vertice montium. Ob hoc quidam _
ftolorum fic.- Quam ipeciofi pedes Euan- Iudai delirant, dicentes quod in aduen-
elizantium pacem , Euangelizantium tu Meflia,Deus transferet mcntcmTha-
ona. Afflictiones quoque Apofi olo¬ bor, montem.Synai , montem Carme¬
rum ita prafenfit, & praguftauit. Pro¬ li vfque Ierufalem. A c fuper horum ver¬
pter te mortificamur tota die, exiftimati ticem montem Sion imponet. Hebetes
fumus ficut cues occifionis. Origenes in homunculi incorporalis Dei, incorpora-
tertio Commentariorum Genciis fic in¬ liaque opera femper ad corpora trahunt.
quit : Thoroas ficut nobis traditum eft , At vero multo rectius Elaiambic expo¬
-lortitus eft Parthos , Matthaus A-thio- nit Rabi Salomon Tudaus dicens: Mon¬
.piam , Battholcmzus Indiam citeriorem, tem Sion non altitudine Jcci,fed mira¬
Andrcas Scythiam ,Ioannes Afiam, Pe¬ culorum magnitudine cateros montes
nus Pontum, Galatiam , Bithiniam,Cap- fiiperaturum. 1 efus autem nofter in eo
padociam , caterafque confines preuin- monte illuminauit cacum natum , cura-
cias , ludatis duntaxat pradicans , cir- uit Paralyticum , multaque aha iliic mi¬
cuiffe deprendimr, & ad vltimum Roma racula fecit , denique ibi ipiritum San¬
commoratus eft , & vbi crucifixus eft ctum e cocio difcipulis luis infirdir. Poft
-deorfum capite demerfo , quod ipfe ita hac fequunmr : Et fluent ad eum omnes
-fieri precatus eft , ne exaequari Domi¬ G entes, id eft, ex omnibus G entibus mul¬
no videretur, ne Paulo autem quid di¬ ti. Dicunt fimiliter, omne animal inNoe
cam, qui ab Ierufalem vfque ad Illyri¬ Arca fiiifle, id eft,cxomni animalium ge¬
cum repleuit Euangelio Chrifti, & ad vlti¬ nere aliqua. Non leuabit Gens conrra
mum lub Nerone martyrium duxit. Hac Gentem gladium , nec exercebunturvl-
Origenes. Thacideus quoque vnus ex fe- tra adpralium. Dictio haec f Vitra ) figni-
.ptuaginta Chrifti difcipulis , vitra Eu- ficat nen fempiternam mundi pacein,lcd
phratem profedlus,& in Edilfenavrbepra- vniuerfalem , & diuturnam. Fuit autem
dicans Euangelium, totum regnum regis tanta lefu tempore pax, quemadmodum ;
AbagarrcoBuertit ad Chrifiunyplumquc alias diximus, vt Maro tunc claufas efle
Abagarum i morbo quodam incurabili portas belli cecincrir. Habent Hebraei
mirabibter liberauit. Sic enim fore Chri- in quarto Regum libro. Non venerunt
ftusper Epiftolam Abagaro ante promife- vitra latrones Syria in terram lira el. Ve- i
rat, cum ab ipfo per Epiftolam rogatus rumtamen poft illud tempus, tra ditur Sy¬
fuiflet,vt ad eum -curandum proficifcere- rios frequenter terram Ilrael inuafifle. Vi¬
tur. Eufebius hac in publicis hiftoriis Edifi
tra ergofignificat vfquead certum tempus.
fena ciuitatis, in quaregnauerat Abaga- Eufebius autem tradit poft Ielum vfque ad
ruSjSyrorum lingua fcripta legit, in Gra- fua,id eft, Conftantim tempora, non con-
camquc traduxit. tigifletotregnorum euerflones, cladefque
ulotum, quod ante contigerant. Item .
Solutiones dubitationum circa Prophetat. ias idemahbi de tempore Meflia ait:
Habitabit lupus cum agno, & pardus cum
CAPVT XXVIII. hoedo acc ubabit. Quamuis Eleazarus Pon¬

E tifex Ariftobulufque ante Chriftum,ac Phi¬

Xponenda funt ad prafens quadam lo poft Chriftum ludaorum.interpretum
Prophetarum verba , qua non fatis fapientifiimi facras hteras propter myfti-
intellecta occafionem pertinacibus , hc- cum fenlum per allegoriam exponendas
betibufque Iudais prabenr, vt Iefom fiiif- efle cenluerint, idque etiam ipfi tentaue-
feMcfliam,ideft Chriftumverum, nequa¬ rint, tamen puerilia multorum Iudaorum
quam confiteantur. ingenia, talem omnino regnante Meflia,
Efaias. Erit in nouiflimis diebus , id auream atatem expeciant, qualem Poe¬
eft, vkimis Prophetarum temporibus, & tarum verba colorefquc depingunt. Satis
in fine regni,facerdotiique ludaici.Non autem viuente Ielu , fulCt in animisho-
enim in nouiflimis diebus mundi, vt qui¬ minum non pertinacium , aurea veritas,
dam fomniant, Chriftum primo vulrefr tranquillitas mentis , & fructus aternus,
fe venturum , alioquin ferine inutilis , atque poft illum ob eius opera , & do-
vel faltem ad breuc vtilis fotet eius in- dtrrnam , quicumque vult aurea atate
ftrucho , fcd in nouiflimis diebus Pro¬ potitur, aterna pax hominibus cum
phetarum, facerdotij , regnique Iudai- Deo per Iefum conciliata eft. Quam-
 De Chriftiana Religione.
quam etiam multos armos , lupus, id eft,
potcndor princeps, vel populus, agnum,
ii eft, debiliorem principem -aut populum
non deuo; ruit. Erant ante Ielum Gcnti-
les & Iudari , in omnibus omnino in¬
ter fc difeordes , poft illum mulri ex lu¬
daris , plurimi cx Gendlibus , fub illius
dofirina concordes moribus opinionibuf-
que viuebant , atque viuunt. Quotidie
multis in locis animalium venenoforum
morius , Apoftolorum miraculis junoxij
reddebantur , lingula hsec ad feculum
aureum pertinere videntur.' Omnino au-.
rem aureum feculum in animi potius quam
in corporis frudibus eft ponendum. Nu-
gz vero Poetarum pueris relinquenda,
quod & Rabi Mofes indicauit hic enim
in libro de ludicibus ait; Cauc ne putes
Meflise tempore mundi ordinem natura¬
liumque rerum progreffionem aliter quam
{oleat fe habere. Quod autem Elaias
inquit, Habitabit lupus cum agno , Se
cstera, znigmaticum c(i, fignificat enim
Ifracl cum impiis feculi huius hominibus,
qui figurantur lupi atque pardi, fecurum
conuerfaturum. Hzcillc.
Mofes in Deuteronomio. Si ad car¬
dines corii fueris diffipatus, inde retra¬
het te Dominus Deus mus, 8e affirmet,
atque introducet te in terram, quam pof
federunt patres tui. 1 udari ob hoc expe-
«ftantes Chtifti auxilio congregari, cum
propter Ielum difperfi fuerint, fuifleeum
verum Chrilhim non confitentur. Qui¬
bus refpondendum eft': Oraculum hoc
tunc impletum fuifle , quando ex Baby¬
lonica feruitute liberati firemnt. Tunc
enim , vt teftatut Efdras , Cyrus rex,
nonfolum permifit Iudzos omnes in pa¬
triam reuerti, verumetiam munera pro-
poluit rcuertentibus. Quod fi quis ad M ef¬
fiam huiulinodi congregationem pertine¬
re conuicerit , dicam fatis per Ielum diffi-
pataspropter peccatum anirr as, quzeun-
qucvoluerit in coeleftem patriam congre¬
gari , vocaturenimillaaDauideterravi¬
sentium. Credo, inquit, videre bona Do¬
mini in terra viuentium. Vnde RabiMo-
fcsffigyptius in Deuteronomio, diuinum
ipfum bonum, quod intelligibile eft, mul¬
tis dicit nominibus in facris lireris nuncu¬
pari , dicitur enim mons Dei, & locus
fanctus eius , locus fanfiuarij , via fan-
dta , atria Domini, templum Domini,
domus Domini, porta Domini. Hzc il¬
le. Rabi quoque Salomon , & Rabi Ab¬
ba zdificarioncm templi ab Ezcchiele det
criptam ad cceleftem pertinere Hierufa-
lem arbitramur.
47
Vani funt igitnr qui vifibile templum
a Meffia r ftrui (perant , vani rurins
qui populum Ilracl fecundum lobum ab
eo congregatum iri expediant, vani ter¬
tio , qui ludzes omnes tempore Meffite
faluos fieri arbitrantur. Audiamus Hie-
remiam ita dicentem : Conuertimini fi-
lij reuertentes , ait Dominus , quia ego
Vir vefter, & affijmam vos vnum de ci-
uitate , Seduos de congregatione, & in¬
troducam vos in Sion, & dabo vobispa-
ftores iuxta cor meum, & pafcent vos
fcientia, & dodrina. Hscille. Quz qui¬
dem verba de vltima redemprione , qua;
per Meffiam erat explenda ,-intelligenda
funt, non autem de redemptione a Baby¬
lonie a feruitute, ficut aliqui opinantur.
Nam in eodem contextu legitur. Iri illo
tempore vocabunt Hierufalcm foJiumDo-
mini, & congregabuntur ad eam omnes
Gentes in nomine Domim.Quocirca Ra¬
bi Salomon in libro Camedrin fuperiora
Hicremiz verba, fcilicet afiumam vos v-
num de ciuitatc, & duos de congregatio¬
ne, exponit devltimaiUa, qua; ab eis expe¬
diatur redemptione, fi c enim ibi ait: Eli¬
gam iuftos, & introducam eos in Sion. Ex
-quo patet in vltima per Mdffiam redem¬
ptione non omnes Ifraeliticosfaluari, fed
iuftos. Hi autem pauciores admodum funt
iniuftis, qui nonfaluanmr - ideo dixit Pro-
pheta:vnum deciuitate, &duose!ecogria-
tione (aliter congregatione ) quafi dicat,
valde pauci eligentur ex multis. Hsc ille.
Rurius ibidem aliquis px antiquis Talmu-
ticis inquit. Sicut ex fexcentismillibusho-
.minum,quiAsgypto egreffi funt,.foli duo,
fcilicet Caleph& Iofue terram promiffio-
nis intrafle traduntur , ita inMeffiz tem-.
porefore. Sic enim apud Ofeamfcriptum
-cfle , & canetibi iuxta diesiuuenrutisfua»,
& iuxta dies afeenfioniseius ex terra A e-
gypti.Hzc ille. -
Zacharias loquens de Chrillo inquit.-
Aedificauit templum Domino. Expe~
dlant Iudzi Chriftum vaftiffimam in ter¬
ris cx lapidibus mortuis machinam con-
ftrucrurum. Iefils autem fublimc ,& cce-
Iefte cx viuentibus animorum lapidi¬
bus templum diuina nimiam arte con-
ftruxit. Sediftiperluperiora etiam confu-
Hieremias: In diebus cius fcilicet Meft ~
fue, faluabimr Iuda , & Ifrael habitabit
confidenter. Dies illos quos nominat, ad
Chriftum pertinere volunt , cuius mani¬
bus in pnlcum illud , terrenumque re¬
gnum reduci fperant , terrenifque opi¬
bus'ad votum ditari. Nos autem dicimus.
48 Marfilij Ficini
per Chrifti gratiam & do&inam , ani¬ Confiderarione dignu eft illud tc n par-
mas volentium tam reliquorum quam lu- ua, quod vere Paulus Apoftclus vaticina,
dxoruma priftinailla tulpamundari, per tus eft: Iudxos videlicet aliquos pertina¬
quam mundationem habitare corpus cum ces fore, donec Gentiles omnes omnino
hac fiducia pollet, vtpoft corporis folutio- vndique conuertantur ad Chriftum , po-
nem ad cotlcftia rcuolent. Iuda , id eft. ftremo edam illos in fx culorum fine peni¬
Genus humanum,quodaluda, id eft,ab tus conuertcndos Adduxit quoque Pro¬
ludxa totam originem habet, faluabitur, pheticum illud,-Veni et exSion,qui eripiat,
fcilicet fi volet, fedexquonam faluabi¬ & au erta t captiuitate ab Iacob, Si hoc illis
tur ? fcilicet ex culpa per Adam con¬ a meTeftamentUjCum peccata eorum ab-,
cepta , & habitabit coelum. McminiiTe flulero. Sic demum ftarutis temporibus
debemus Ifrael in facris literis interdum fi- Iuda laluabitur,critauetunc , quoddiui-
gnificare homines cuiufcunquc generis, . nitus prxdictum fuit, paftor vnus , St v- .
modo vemm cul.um Dei Ifrael fequan- num ouile/tunqimplcbitur illud Zacha,
tur, etiam fiabIfrael, feu Iacob fecun¬ rix : I n die illa erit Dominus vnus , & no¬
dum fanguinem non defeenderint. Qua¬ men dius vnum. Illud quoque Sophonix,-
propter Efaias, vbi agit de propagatione Tunc reddam populis labium electum , vt
populi Ifrael , per vocationem Gentium, vocent omnes in nomine Domini St fer-
fub do&ina M effis inquit, Effundam fpi- uiant humero vno. Adde rurfus illud E-
ritum meum fuper fementuum , & ex¬ zechielis: Tuuc conuertam capfiuitatem
tera , & germinabunt inter herbas quafi Iacob, & miferebor domui Ifrael Cui
falices iuxta fluentes aquas. Et in eodem illud eftfimile: Reducam eaptiuitatemve-
contextu declarat hanc propagationem ftram de cunftis locis. Sed quando hxc
feminis Ifrael, feu Iacob non tue lolum erunt? quotidie ex captiuitate mm pecca¬
fecundum progeniem corporalem intelli- ti , tum hominum liberanturper Meffiam
gendam. Idcircolubdit:Iftc dicit, Do¬ Iudxi, quicunque volunt. Apparebit au¬
mini ego ium,& ille vocabitur in nomine tem hoc prxeipue quando maxime vo- .
Iacob, & hieferibet in manu lua Domi¬ lent, hoc eft, in fecundo Cbrifti aduen-
no, & innomine Ifraelaffimilabitur, hxc m, prope mundani curfiis finem. Tunc
ille. Qui dicit,Domini egofiim Ifrael,ita Meffias armis, quibufdam aduerfus im¬
eft fecundum carnem-, de quo etiam il¬ pios prxlia illa mouebit, qux Zacharias
lud additur, &ille vocabitur in nomine Ia¬ inhcllo Hierofolymitano futura prxdicit,
cob. Quod prxcerhxc intextu fequitur, & poft fubiungit: In die illa erit Dominus
ad eos pertinet, qui opinione, moribuf- vnus , tunc Meffias potenter effundet
que lunt fimiles Ifrael, vnde Rabi Salo¬ iram fuper Gentes, 8t regna, quemadmo¬
mon vbi icterpretaturverbahuiufinodi, 8t dum Sophonias Propheta minatur, in qui¬
in nomine Ifrael aflimilabitur, fic dicit: bus iubiungit illud : Tunc reddam popu¬
Ifti funt, qui ex culm Gentilium ad verum lis , tunc prxlium illud GogSt fvlagog im¬
Dei cultum conucrtuntur , digni enim plebitur ab Ezechiele defr riptum,quo fini¬
funt', qui Ifraelis nomine nuncupentur, to , redemptionem Ifrael fore .prxdicit E-
hxc Salomon. Quando igitur Propheta
aiunt,Ifrael fubMeffiafaluumfore , nen Chriftus ergo in primo aduentu doctrina,
genus hominum hoc, aut intelligunt, fed exemplo, St operejuauiter volentium pec¬
omnes qui cultu, & vita Ifrael & Iacob fe cata remifitjln fecundo rem fortius aggre-
fimilcsreddunt; quod fi velis hoc nomine dictur,purgabitacrius, 8tperunaces cum
Iuda , & Ifrael, intextu illoleremix pe¬ duce eorum Antichrifto violenria expur-
culiarem duntaxat Dei populumfignifica- abit, fic enim D ci naturam difciplmx or-
ri,efto. Atilii qui Dei filium uegauerant, o requirit.
degenerati funt, a Romanis punitiiunt, Danicl. Afpiciebam in vifu noftis , &
qui vero illum ex ludatis fcciati fuerunt, & ecce in nubibus coeli quafi filius hominis
muldquidem &magniviri, vereerantlf- veniebar. Propter hxc , St fimilia expe¬
raelis nomine nuncupandi, atque przci- diant Iudxi Chriftumnon humilem habi-
pui inter illos, figno quodam a Deo dato, tu,St fortunaficutilefum accepimus, fed
ante Hierofolymx vrbis obfidionem in magnificum. St potentem, nefeientes da-
regnum Agrippx regis , qui Romanis pficcm eius aduenmm cfle. Venit humilis
amicus erat, aufugerunt feruatique iunt. olim iudicandus,venietpoftremo magnifi¬
Vnde Dauid ; Dedifti metuentibus te cus iudicawrus. Quod autem de vltimo
fignificadonem , vt fugiant i facie mundiiudicio ibiloquaturDaniel, appa¬
arcus. ret, cum fubiungit. Throni pofitifiint. St
 de Chriftiana Religione.
libri aperti funt. Aduentum vero primum
efie humilem multis ProprsRSrum oracu¬
lis , in fnperior&as demonftrauimus , de
quo iilud Dauidis. Ego aurem lum vermis,
&non homo,opprobrium hominum , &
ahicctio plebis, omnesvidenres mederi-
ferunt me, locuti iunr labiis, & mcuerunt
caput. Sperauit in Domino eripiat eum/al-
uum faciat eum , quoniam vult eiun , quo¬
niam tu es qui extraxiftime deventre Spes
mea ab vberibus matris mear , in te pro-
iectus fum ex vtero , de ventre matris
mei , Deus meus es tu , ne difcede¬
ris a me. Subdit multa ibidem ad idem
manifeftiffime pertinentia. Nonnulli Iu-
d.roru cum diu er/a de diuerfo aduetu ora -
culalegercnt,duos M effias introduxerunt,
alterum filium Iofeph, id ell, ex Iofcph pa¬
tre Effraim longo ordine defeendentem,
Paffioni cac dique lubicchim. Alterum def-
cendentem ex Dauide, quem Dauidis.fi-
lium appeliareconfiicucrunt,quiMeffiam
alteram.occilumfufeitet, regnumque If-
rael potenter inftauret. Sed hi manifefte
delirant.
Sacra: enim literas ab vno , & per v-
num , & ad vnum pendere volunt ge¬
neris humani falutem, & quando de Mef-
fia loquuntur, fere femper Dauidis , vel
inde prolem vocant, Iofeph vero patris Ef¬
fraim nunquam. Hinc Rabi Mofes libro
ludicum adducens prsecipuas omnes de
Meffiafententias,cocludit Meffiam cxDa-
uidis genere fore.nullamquc alterius Mef-
fix mentionem facit. Infaniunt igitur, qui
fruftra geminos inducunt, cum lufficiat v-
nus. Quanto rectius nes per vnum I dum
ftifficientes implemus vaticinia omnia,
quamuis diucrfa, &fufficienter implemus.
Ille fiquidem Iofeph cuiufdam quafi ado¬
ptione,fiuefama,& cuftodia filius, filius
quoque Dauidis regis ex matre , quas def
cendit ex Dauide ,iudicatus eft a munda-,
nislemel humilis , femel quoque mundum
potentiffime Judicabit.
Efaias. Erit lux Lunas ficuti lux Solis.
Non de tempore primi aduenms hic loqui¬
tur, in quo non erat confuetus ordo mun¬
di mutandus,vt alias diximus,fed de feculo
poft .aduentum Chrifti fecundum. Non
enim ceflabunt poft vlrimum Iudicium
codeftia corpora,vel elementa,fed. motus,
qui genera quietis eft inftitutus, atque erit:
deinde exuberante lumine pulchrius vni-
uerium, Adiungit: Tunc fanabitur vul¬
nus populi & gra ffiura plaga: eius ,quia de-
ftmetur mortalitas propter peccatum pri¬
morum partum nobis indubia. Oes enim
hominesadimmortaletn vitam refingent.
49
qui Prophetaeplures aperte prznunctanr.
Rationes autem reftirrccuonis in Theolo¬
gia illa noftra, quam in agro Regniano a-
pud Achatem noftrumloannem Chaaai-
catem compofiiimus adduximus,vhi etiam
adiunximus Zoroaftrem;& Mercurium, &
Platonem, relurrectionem corporum prre-
dixifle,Hebra:omm vero Prophetas plures
hanc pramunciafle nemini dubium eft.
Ef aias. Videbit femen longsuum.
Dauid.Ponam in faeculum feculi femen
eius. In duobus his vaticiniis Chriftus pro¬
mittitur Ipiritalc femen,non corporale, fi-
militer facerdorium , & regnum Ipiritalc,
quando diciturapud Dauidem. Tuesfa-
cerdos in sternum fecundum., ordinem,
Melchifedech, &ponam thronum eius fi-
cut dies codi,Rurius,fedes tua Deus in f*-,
culum fieculi, virga dire<ftionis,virga regni
mi. Et paulnpoft J irbiungit etiam quod per¬
tinet ad Meffias nomen dicens ; Vnxit te
Deus, D eus mus oleo laetitiae pneconforti-
bus tuis. Ipfe enim excellentius omnites.
regibus vnctuSjfacratufque eft/ciliccr qu ia
a Deo,&in atternum. Meritoautem fiipra
dixerat, eum effe facerdotem fecundum
ordinem Melchifedech.Hic enim Melchi-
fedechinfacrisvoIuminibusTacerdosfuiire
D ei lumini refertur, fed qui fton oleo com¬
muni perunfitus fit,nequc qui ex iucceffio-
ne generis fufeeperit (aeerdotiurn,ficuti a-
pud Hebrasos fieri mos erat. Ideo fecun¬
dum ordinemillius Ghrifti facerdps futu-
rusprsdiciturquinonolei liquorc/cdvir;
tute coeleftisfpiritus confecretur.
Nathan quoque iufius eft a D eo .prodi¬
cere Dauidi regi deipfb M,effia ex eiusftir-
penafcimro, talia quidem verba, cum im¬
pleti fuerintdies tui,dormies.cum Patribus
tuis, & fulcitabo femen tuum poft te, quod
erit de ventre tuo. Hic ergo, qui poft Da¬
uidis mortem nafeitur. , Salomon efle non
poteft, imo eft M effias rexasternus , non
temporalis vt Salomon, & qui non tempo¬
rale Saiomon,led*ternum Deo templum
aidificat. Loquitur enimfic Deus ad Na¬
than .- Et reparabo regnum eius, hic asdifi-
cabitmihi domum nominimeo,&diriga.m
thronum cius vfquein sternum,ego ero il¬
li in patreras & ipfe erit mihi in filium,fcili,
cet quiaMcffias Dei fiUusmagis eft quam
Dauidis, &pau!o poft addit : Et regnum
eius erit vfquein zternumcoramme/cili-
cetquiainfpiritalibusbanisBon corpora¬
libus ideofubiungit. Et thronus eius erit
erectus vfqrie in zternum. Hoc regnum
M ahumetes mtdligens meliuS,,quam per-r
tinaces Iudjynquir in Alcorano.Vcrbum
Dei Ieffis-ChriiiusMaiix filius screatore
50 Mar filii Ficini
mundi miilus cft,vt effetGcntinmomnium
facies in hoc fieculo , atque futuro. Tale
fuitlcfuNazareniregiium , qualea Pro¬
phetis Chrifto promittitur,ideo ipfc aitre-
gnum meum non eft huius mundi. Pontifi-
cibufquc eius fuccefloribus in fpiritalibus
rebus proprie reliquit imperium,nec vfque
ad mundi finem lubftantialis, 8cpracipua
Pontificum in quantum Pontifices fiinr,&
Chrifti vicarij, iurifdictiovlrcriusfc exten¬
dit. Rerum vero terrenarum dominatio &
adminiftratio pontificibus accefloria cft,
tanquam accidens, non in quantum vica¬
rij Dei,fed in quantum Conltantini Csela-
risfimt hzredes. Hac autem di eia funt,
non vt authoritatem rerum temporalium
Pontifici adimamus, habet enim re vera, i
quamuis tanquam accidensquoddam, fi-
nequo trecentos annos olimPontifex ve
rus fuit,atque efle poteft,fed vt tela Iudaeo-
rum bac veritate facilius deuitemus.Nam
vbi Daniel lub quamor beftiarum figuris,
quatuor regna fignificat,per quanam be¬
ftiam Iudzi omnes imperium Romanum
intelligi volunt. Quoniam vero Danielait
quartam beftiam deftruendam fore per re¬
gnum a'Deo'cceli fufeitandum, exponunt
ludxi Romanum Imperium in aduentu
Melli* deftrui debere. Addunt regnum
Ecclefi* idem omnino efle, atque Roma¬
num illud antiquum,licetanguftius. Vndc
concludunt. Imperium regnum efle, poft-
quam per Mefliam ab eis expeciatum eft
difloluendum. Quod quidem inde confir¬
mant, quia Daniel ait. Ex quarta beftia
cornu paruulum pullulare, quod fermones
contra excellum loquatur, qualem volunt
fuifle Iefumeiufque vicarium. Huiulmodi
vero machinatio felfa eft, tum quia regni
Romani ratio inrebus corporalibus confi-
flic.Chriftiani regni ratio inrebus omnino
incorporalibus. Diucrfa igitur regna funt.
Vndc etiam hodie Imperatorem noftrum
a Pontifice diuerfum efle videmus , tum
quia Daniel dicit, quod illud comu facie¬
bat bellum contra Sanflos, & pramalebat
eis.Quodde Ielu,ciufque vicario ei fimili,
dici nullo modo poteft. Adde quod ibidem
Danielprzdicit, quartam beftiam perini-
ram,quando veniet ille quafi filius hominis
in nubibus coeli. Totum hoc in fecundo
Chrifti aduentum cft implendum, quando
cum maieftate,& potentia lumina accedet
ad iudicandurm-Nullo autem modo in ad¬
uentu primo, in quo non potens, magnifi-
cuique , fed tanquam lapis abfdflus & ab-
iectus venturus a Daniele prznunciamr.
Comu vero illud Antichriftuserit,pamum
fcilicet,quia cx viliori Iudsorumfece An¬
ti chriftus trahit originem. Anne&iturqtiar.
t* bcftis, id cftjTyrannic* poteftati. Be¬
ftia enim h*c tyrannidem vniuerfam mun.
di fignificat,ab initio',Rom? vfque ad mun-
difinem , qu* calura eft vna cum fummo
tyranno Anticbriftoinfecundo Chriftiad-
uentu ad iudicium,circa finem mundi. Di¬
cit enim Daniebludicium fodit, dicit rur-
lus, ftatim finis. Sunt qui velint cornu illo
non modo Antichriftum , verametiam ty¬
rannicam hzrefinjjhaareticamque tyranni¬
dem Mahumetis regis Arabum fignificari,
efle enim imaginem Antichrifti, quemad¬
modum Ioannes Baptifta fuitimago Chri¬
fti. Quod autem quarta beftia tyrannidem
vniuerfam in qualibet mundi parte a Ro¬
manis primis exortam vfque ad Antichri-
ftum,&mu"ndi finem fignificet, ex eo pa¬
tet, quodomnes etiam Iudai confentiunt
per beftiamprimam fignificari vniuerlam
mundi tyrannidem ab initio mundi vfque
adNabuchodonoforem. Exitus enim re¬
rum exordiis proportione quadam con-
Contru ItitUos quod mi feri furit inChnfii
vindicium.
CAPVT XXIX.
CI quis Hebrzorum hiftorias confideret,
Oreperiet eos nunquam graui calamita¬
te oppreflosfuifle, nili quotiens fceius ali¬
quod turpiflimum patrauerunt. Ante Ba¬
bylonicam femitutein idololatriam inci-
derunt,vialque Hierolblymj vrbis Prophe¬
tarum fanguine repleuere ( quemadmo¬
dum in Regum libro legitur) czteraque fi-
milia facinora commilerunt , propterea
pafli fuerunt feruitutem annorum feptua-
gintain Baylonica regione. Deindevlque
adtemporaldu Chriftinoftri fatisiufte vi¬
xere, quem non aliter traclauerunt quam
Prophetas ante illum eius gratia miflos.
• Cum veropoftquam Idum interfecerunt,
diutius acerbiulque quamvnquam antea
puniantur, ncceflarium eftmnc illos fcelus
idololatria, & Prophetatu cedeimmanius
patrauifle. Vnde Hicremias.- Non audie¬
runt me, nec inclinauerunt aurem fiiam,
. fed induraueruntceruicem, ac peius ege¬
runt quam patres eorum. Quod quidem o-
ftendit Ielitm verum Mefliam, & plufqnam
Prophetam, &plufquam diuinumhomi-
nem,imo Deum revera fuifle.Dicitequz-
fo Iudati, cur in veftro illo legum nouarum
volumineTalmut, quod fere quadringen¬
tis poftl dum annis compoluiflecmdelio-
res aduerfum Chriftianos leges.quam N e-
 de Cnriftiana Religione.
rs 8i Domitianos excogitare potuerunt,
fiamiftis. Cum autem nonaChriftianis,
leda E omanis idololatrisdifperfi& eritis.
Car ta.r venenofis exeerarionibus nobis
przcipuc ter faltem quofibet dic in facris
vefiris mala giauiffima imprecamini, cum
nos pro vobis oremus Deum, &mitiores
edam qua iViahumetcnfes erga vos fimus.
Nu 'putatis Cbriftianam legem Mahume-
tenfi ignobiliorem efle, imo praedatiorem?
Verum infligat animos vcftros clam.vtar-
bitror , ipfa natura ad odium Chriftiano-
ru,quiavideficet,propterIefiim Chriftum
diuinanos iufritiadiffipauit. Videre licet
quo pa&o Chrifiianz vindiciae quamuis
infeij aditum patefeciftis. Profe&o, quia
inter vos muld propter impiam negligcn-
riam,&ignoratiam feripturamm inermem
Idum fuifle verum Meffiam non credidc-
runr.Idcirco mox vel expediant es, vt Sue¬
tonius inquitjVel iam(vt multi inter vos opi¬
nabantur,) habentes alium, qui armis po¬
tens eflet a Romanis audadier rebellauiftis,
ob quam rebellionem funditus euerfa vrbs,
homines occifi,difperfiquefunt. Haec ha¬
bemus a Suetonio. Perditi ergo eftis,quia
lelu Chrifto non credidiftis, quod quidem
qui multa diurna: in Iudaeosindignarionis
adducit figna,&miracula euidentiffima,
& horrenda, atque affirmat infumma ce¬
lebritate veftram vrbeto Hierololym am, in
quam tunc azymorum gratia tota ferme
ludza confluxerat, obfeflaro a Romanis
fuifle. Certum cft autem iifdem diebus vos
lelum fuperioribus annis intcrfecifle. Ad-
ditTitum, qui obfederatyrbem,lbfitum di¬
cere, propter multa portenta Deum ita
efle ludaris iratum, vt tim eret 3 ne ei quoq;
irafceremr,fi Iudaeisignofcerct Itaque,fi-
cet Titus non eflet 3 fimiliterque V cfpafia-
nusjtamen impellente Deo3cmdelius,imo
iuftius adtum eft3 quam Romani vnquam
alias conlueuerint. Siquidem in ea vrbe
perierunt fame, ferroque lupra vndecies
centena Iudzorum millia, venundatavero
ru. Hzc Iofcphus, qui& interfuit. Atque
xep eritEufeb.Addit Iofephushseeccum Ti¬
tus circumiens peruidiflet repletos'mor¬
tuorum cadaucribus vallos , & humani
corporis tabo patriam terram rigari, cum
ingenti gemitu eleuatusad ccelum mani-
bus,Deuminuocatteftem,hoc fuum opus
non efle. Deindcita fubiungit: Arbitror
equidem, quoderiam fi aduerfum impios
Romanorum paulilperarma ceflarcnt,aut
hiatu terrz,aut aquae dilnuiis, aut Sodomi¬
tanis ignih .V fnlminih rn-limc miiliq mor¬
ji
tis fiippliciu ciuitaspependifiet,quae multo
infanlHorcm illis,qui talia perpdfi fuerant,
& nequiorem virorum przfentem hanc
protufiflet Deitatem, pro quibus & omnis
Gens pariter mereretur exringui. Idem
confirmat Philoftrarus in vita Apollonij
Theanei bis verbis: Titus capris Hierofo-
lymis omnia circum loca cadaueribus
compleuerar. Finitimae autem Gentes ob
victoriam coronare eum voluerant,il!e ve¬
ro tali honore indignum feeflerelpondit.
Non enim fe fuifle talium operuns autho-
rem, fed Deo iracundiam contra Iudaeos
demonftranti,(uas manus przbuifle.Hzc
Philoftratus. Adfuit ea in obfidione Vef-
pafianus, qui cum vrbe deleta , de ludaris
triumphaflet, quemadmodum Suetonius
narrat, flarim coram populo duo fecit mi¬
racula. Nam cascum & claudum tactu fo-
lo curauit.Is tamen fleque poft ea tale ali¬
quid feeifle narratur , quafi diuino auxi¬
lio miracula illa fecerit, flarim cum diui¬
no impulfu Chriftianum fangainem vin-
dicafiet. Quamuis enim fatis iuftus eflet,
nontamen ea velfandrimonia, vel doctri¬
na,& arte,vt miraculapofle facere videre¬
tur. Clemens SSEgefippns Apoflolorum
difcipufifcribunt: Iacobuni fratrem Do¬
mini vfque adeo iuftitia przftantem opi¬
nione omnium exritiflc, vt & Judaeorum
prudentiflimi quique crederent,hanc cau-
fam fiiifse oppugnationis Hierofolymo-
rum, fub Vefpafiano flarim poft necem,
lacobi confequuta, quodinillu fceleratas
manus iniecifscnt, & fofephus ita fibi vi¬
deri per haec euidenter indicat, Quae om-
nia,inquit,acciderunt Tudaeis pro vindiifla
lacobi iufti,qui erat frater Iefo,qui dici¬
tur Chriftus. Quem iuftiffimum, &piiffi-
interfecerunt. Haec ille., Quod autem
Chriftiani fanguinis vindicandi caufa,
Deus eos perdiderit, ex eo patet, quod
nullum aliud illis temporibus facinus pa-
trauerunt, cuius caufa Deus illis videre¬
tur tam acriter indignari debere , indi*
gnatus tamen erat omnino , quod Iofe-i
phus ipfe qui aderat , in feprimo belli
Judaici fibro fic aperit. Infelici, inquit,
plebi deterrimi quidam homines, & de¬
ceptores falfa vaticinantes fuadebant, vt
euidcnribns fignis, & indiciis iracundis,
& indignationis diuinae indn crederent,
quibus aperte futurum & vrbis , & Gen¬
tis portendebatur excidium , fcd velut
amentes, qui neque oculos , neque ani¬
mam haberent, fpemebanromnia, quae
ccelitus nunciabantur. Etenim ftella prae¬
fulgens gladio per omnia fimilis immi-
yi Marfilii Ficini
nere de&per caritati, & conretes^rzte-
rea exitialibus flammis ardcre per tomm
vilus eft annum. Sed& ante excidijtem¬
pus , ac belli, cum populi ad diem fefium
Azymorum conuenircnt,ofiaua diemen-
fis Xandicis, qui eft Aprilis,ncriis tempo¬
re . hora nona, tantus luminis fulgor aram
templumque circundedit, vt putarent om¬
nes diem clariffimum farium,&perman-
fit Ipatio hora dimidiat, quod imperitis
quidem, & ignaris profperum videbatur.
Sed legiiperitos , & doctos , & probos
quofque Doctcresnon latuit exitiale por¬
tentum. In eadem quoque feftiuitate vi¬
tula facrificiis admota, fe aris afliflens
inter- ipfas miniftrorum manus enixa eft
agnam.
Sed&ianua interioris sdis, quserefpi-
ciebat ad Orientem, cum effet atrelolido
induta, acperinde immeiifi ponderis,qua:
viginti viris lummo conatu impellentibus
clauderetur, ferreis immenfis quoqueve-
ctibus, & feris munita, ac peflulis in al¬
tum demiffis tencremr obfinria, repente
hora nodis fexta,'apparuit fpontepatefa-
cta. Sed & tranfario die fefto , poft ali¬
quot dies , prima & vigefima die menfis
Artcmefi, id eft Maii ,prodigiofus appa¬
ruit vifus, & fidem pene excedens, quod
certe falfum putaretur , nifi oculorum fi¬
dem confirmaflet malorum confoquuta
pernicies, etenim prope folis occafum vi-
fi currus, & quadrigse in omnem regio¬
nem per area ferri , & armatorum conor
. tes mifceri nubibus , & vrbes circundare
agminibus improuifis. In alio autem die
fefto, qui Pentecoftenappellatur , noctu
. facerdotes ingrefli templum ad myfteria
ex more complenda:. Primo quidem mo¬
tus quodam, ftrepitufque fenferunt, tum
deinde voces fubitas audiunt , dicentes.
Migremus hinc: Additur iis aliud terri¬
bilius, et enim quidam Ananise filius, loan-
nes nomine, vir plcbeius, & rufticus, ance
quartum belli annum, cum duitas in pa¬
ce & abundantiaperduraret, in die fefto
Tabernaculorum repente clamare coepit:
Vse ab.Oriente, ve ab Occidente, vse a
quatuor Ventis, vse fuper Hierofolymam,
& fuper Templum , ve fuper Sponfbs &
Sponfas, ve fuper populum, & indefinen-
ter die noriuquc per omnes plateas cir¬
cumiens hcc-xlamabat -. Vfqucquo qui¬
dam primores ex populo viri , veiut in-
faufti prEfagij indignatione commoti,
correptum hominem verberibus multis
sriEciunt. Ac ille nequaquam pto fe a-
Iiquid loquens , fed ne eos quidem, qui
circunftercrant > dcprecans, cafdem vo¬
ces pari cbftinatione fe clamore repete,
bat. Tum principes intelligcntes ( vt rts
erat/numinis effe motus in viro,pcrducunt
cum ad Iudiccm Rcmacum , apud quem
fiagris ad cfla yfcuelaniatus,necue pre¬
ces , neque lachrymas fudit,fed eadem vo¬
cem miferabiliter, & cum quodam vlula-
m emittens per fingula pene verbera pro¬
ferebat. Addens etiam hoc: Ve ,ve Hfe-
rofolymis. Hucufque Iofephus. Sed ante
illum Iefus mala hac ita przdixerat. Ve
prEgnantibus , & nutrientibus in illis die¬
bus. Orate autem, vt non fiatfugaveftra,
hyeme, neque Sabbato. Erit emm tunc
tribulatio magna , qualis neque fuit ab
initio feculihucufqueneque erit. Videns
igitur ciuitatem fleuit fuper eam dicens:
SiagncuifTcs&tu in hac die, quE ad pa¬
cem tibi fixnt, nunc autem abfcqnditum
eft aboculisfuis, quia venient dies fuper
te,fecircumdabuntte inimici tuivallo,&
circuibunt te, & perurgebnnt te vndi¬
que ,- & ad folium deducent te & filios
tuos , & neceffitas magna fuper terram
erit populo huic, fecadent in ore gladij,:
& captiui ducentur inemnes Gentes. Et
Hierufalem erit conculcata a Gentibus
quoufqjcompleantnr tempora Gentium.
Cum autem videritis circundariab exei-
cituHierufalem,tunc fcitotequia appro¬
pinquabitur defolatio eius. PrEtjixit fehis
alia fimilia , quE fi. quis cum Iofephi M-
ftoria conferat de Chrifti diiiinitate dubi¬
tare non poterit. Quid prsterca dicetis
adhsCjp miferi, quod non femeltantum
afflirii eftis,aut ad breue tempus, quemad¬
modum folent, qui pro deliriis humanis
potnas dant, fed tanquam fempiternp
Deo potnas pro’lsfe Maieftatis crimine
dantes, & vbique, & femp er miferabiles
oberratis, neque id quidem iniuria. Sem-
per enim peccatis , tum quia pertinaces
eftis, tum quia myftetioGhrifti detrahi¬
tis. Quamuis autem multz nationes Chri-
ftianis obftitctint,rigidius tamen vos quam
alii iure puniti eftis,fe puniemini,quia olim
foper CEteroshonorati aDco nimium in¬
grati fuiftis. Prophetas occidiftis, & Chri-
ftum.Primi omniumChriftianis,tum in lu-
dza rapinis & nece, tum vbique Gentium
infidus aduerfati eftis. Excitabatis vbique
contra cos Gentium vires , vnde & ex¬
emplo , & inftigatione multorum IudEO-
rum Chriftiani paflim lacerabantur. Ve¬
rum coeleftis dux exercitum fiiurn vndi-
que obtruncatum miris modis inftaura-
bat, fe mirifice augebat. Fuifle autem
vos in Chrifti vindiriam diffipatos, Ma-
humetes etiam confitetur , qui ait in
 de Chriftiana RdiVicne.
Alcorano: Deam eripuiffe Iefu animam
cx manibus Iudzorum , reduxifle ad fo
ateue cxaitauifte , fcctaiorefque ChiilH
perfecutoribuspraspoluifie etiam vfquead
mundi iudicium atque finem. Dccreuif-
fc infuper , incredulos Judaeos omni vin¬
dice tutoreque priuatos in hac vita,& alte¬
ra cruciantibus (ummis affligere. Sed au¬
dite Mofen veftrumiEgyptium in librolu-
dicum ordinariorum ita dicentem .- Iefiis
Kazarenusvifus cft efie Meflias,ac fenten.
tia Iudicurninterfcflus, caiifafuit, vtde-
ftruereturlfrael gladio , hscillc. Veram
diuina iuftitia quamuis ftatim poftlefum
ferme lingulis annis vfque ad Titiim diuer-
fis, &grauibns calamitatibuS,caedibufquc
vos oppreflerit; quod Florus.Iofephus.Phi¬
lo , Eufebius , oftcnd unt, tamen fummum
illud veftrsevrbis excidium anno poft Ic-
fum quadragefimoideo diflulit, vt&vos
pernitentia; tempus haberetis, & Chri-
ftianae legis exordium cx tanta vrbeveftra,
&femota rerum temporumque confufio-
ne , cunftis feculis clarius innotefrerct.
Fa&um eft etiam ytftantc vrbe violentius
a vobis torqueri ChrifiianipotUeririt,exa-
dtiufque probari. Puniuit autem vos Chri-
ftus idololatrarum manibus,non Chriftia-
riotam,vt oftend er et Chriftianos fuosabf-
qu e vlla violentia , & viu er e dcbere,& pof-
fe regnare. Atque tam miraculose puni¬
uit vt nihil miferabiliusvelvnquam fuilfe,
velforetam Chriftuspraedixerit,quamIo-
fephus confirfflauerit. Legite quintum de
his rebus Iofephi librum , videbitis etiam
matres Fame filios deuoraffe. Sedvtbre-
uibus omnia comprehendam, nulla exco¬
gitari poteft tragoedia luchiofior , atque
hanc quidem miferam in Chrifh vindi-
ftam fore plebs olim veftra praedixit. Nam
cumPilatus ait,innocens ego lum afengui-
neiuftihuius,vos videritis, illirelponde-
runt : fanguis eiusfuper nos, & fuper
filios noftros.
Rejumptio probationis de Chrifiiana •vindicia
Q Voniam vero varias quotidie huius
veftrae calamitatis caufas diligenter
excogitaris , quod casdis Chriftiana cul¬
pam lubterfugiatis , rem omnem ab initio
repetentes in tria capita colligamus. Tria
potifEmum in eo fcelere , cuius culpa dif-
perfi effis, concurrere oportere necefla-
rium arbitramur- Primum quidem illud,
quod ab initio tetigimus , quod videlicet
multo gtauius fit, quam ea culpa,ob quam
olim in Babyloniam dilperUfiiiitis, & tan¬
51
to folrem grauius quanto conditio veftra
poft Ielum deterior cft quam ineadifper-
fionc. Calamitas hac a cede vcftrorum
inenarrabili, Si viliffima venditione tradi¬
tur incepiffe, fepe quidem alias , & gra¬
tarer anteTimm, & poft Ielum, maxime
vero Hiemfalem fubTito, Si in Mcfopo-
tamiafubTraiano, & Biter, fub Adria-
no,paffimque lubGailo quod quidem in
ea, qua anteChriftum fuit noti contigit.
Addite quod Claudio vitra cateras cala-
mitateseriamfame extrema,vtinquit Lu-
cas , vos Deus oppreffit, quam quidem
Claudij tcmporemagnam&iffeinludaa
etiam Iofephusaflerit. Rurlusin aliis dit
perfionibus duces veftri generis honoratos
paffim habebatis, lcgitimumqucfacromm
veftrorum cultumintegmm leruabatis, in
hac vero nequaquam. Praterea vos D eus
tunc Prophetarum miffione conlolabamr,
qui vel citam liberationem pollicebantur,
qualis .Hiercmias, atque Ezcchiel, vel
iam inflantem monftrabant, qualis Da-
tsiel, Efdras, Aggeus,& zachariais. Ex
quo apparet, Deum vos tunc tanquam fi¬
lios habuifle, non vt hodie tanqaam ho-
ftes. Nullum enim poftlefum Prophetam
habetis, quod vobis minatus eft Plalmus.-
Iam non eft Propheta , & vos non co-
gnofcct amplius. Cui- D eus vos vita, ma¬
xima ex parte,atque Sacerdotio,regno.
Prophetis iamdiu omnino priuauit 1 Vt o-
ftenderet vos omnis diuina ipei, hraredita-
tifque expertes, tanquam rebelles iam pri¬
dem reprobauifle. Quomodo ergo Mef
fiam ab eo expedfare poteftis ? a quo
M effia praecones, & fimilitudines minime
impetratis.
Poftremoj alias ad breue quoddam tem¬
pus , $c ad regiones quafdam , poft [c-
fiim ad longiffimum , imo ad vniuer-
fom,perque emnem orbem eftis exter¬
minati , vtpote qui in Deum ipfum, qui
femper & vbique eft , cumpcremiftis Ie-
foffl v proprie deliquiftis , cum occidiftis
Prophetas , in Dei nuncios peccauiffis,
cum coluiftis idola, regnum Deo quan¬
tum in vobis fuit, abftuliftis , quid reli¬
qui vobis lupererat, nifi vt inpcrfonam
Dei propriam fetaretis ? Si igitur oed-
denteslefum^fcelus commififtis, Prophe¬
tarum cade,& idololatria maius,tunc cct-
tefeuiftis inDeum, atqueecoriuerfo, 1!
quando manus in Dfom impias inieaftis,
tunc folum id geri potuit, cum inieciftis
in Ielum, quifolas iri orbe terrarum folis
virtutibus , prodigiifquc efle fe verum fum-
mi Dei filium, Deumque monftrauit. De
primo hactenus dictam fit. Secundo veri
E ii)
5" 4 Marfiiii Ficini
loro'ad culpam hanc veftram, od quam
miferi exolatis pertinet, vt vobis omni¬
bus , vbique, & femper communis fit,
finguli enim continue vbique Gentium
miferam vitam ducitis. Nullum aliud ve¬
xo (e cius excogitari poteft, quo fingu¬
li 3 afiidueque infecti liris , nili quod vi¬
tam I e(u luommquc difcipulomm impro¬
batis, eidem ver6probaris,quamobcau-
lam Chriftiam cedis participes eftis,quod
quidem itatetigit Hieremias: Quid vultis
mecum iudicio contendere; omnes enim
vosdeiiquillisinme. Cum verb vitulum in
orbefabricamm, vel Prophetarum c sedes,
vel alia quiuis maiorum veftrorumimma
nia fcelera vimperetis careatifque omni
inclinatione, feu ad Prophetas occiden¬
dos , feu adidola fabricanda, fequitur vt
pullo modo Iccleru miliorum proprie par¬
ticipes litis. Delirant igitur qui vos propter
idola culta,vel Prophetas-occifos hac cala¬
mitate prelibs exiftimant. Tenium vero,
quod ad culpam tanti miferii caufam at¬
tinet, efle videtur, vt occulta fit, vobilque
ignota, fiquidem in Iihro illo Talmutico,
„qui inferibitur Magnila, quiritur cur in
Babylonia peregrinantibus , afflictionis
terminus praedictus fuit, quod ita Hicre-
mias teftificatur, Poftquam completi
fuerint in Babylone leptuaginta anni,
vifitibo vos : Peregrinantibus autem
poft Titum , nullus vnqiiam miferia-
rum prididtus eftfinis. Adhoc ibifiebre-;
uiter relpondetur.Tunc illii finis malorum
oftenftis eft , quemadmodum & culpa,
ob quam mala patiebantur aperta, his au¬
tem quibus ignota culpa eft, ignotus & fi¬
nis, haec ibi. Nullum verbabud commune
fcelus veftrumomnino eft omnibus vobis
ignotum, priter id, quod inlefum veftri
commilerunr, ac vos approbatis. Nonfo-
liim enim malum id efle nefeitis, fed cum
pefiimum fit,optimum efle putatis.
C A P V T XXX.
C Ir«umfertis ludii paffim, aefemper
fDco volente)Hebraicos Propheta¬
rum libros, ex quibus intelligere licet cui¬
que, Chriftianos Prophetatum vaticinia
non finxifle , quod tetigit Dauid : Deus
meus demonftrauit mihi de inimicis meis,
nc occideris cos, ne quando obliuifcan-
tur legem tuam , dilperge cos in virtute
nia. Sic igitur icuiri celtes cftis softrac
veritaris vbique. Habemus & nes Iaera
Prophetarum literas a pluribus poft Chri-
ftum tranflaras in Grarcum eloquium,&
Latinum. Habemus infuper tranflatio-
nem illam apud Ptolomaum regem fa-
dtam, annis pluribus quam trecenris an¬
te Chriftum , a duobus feptuaginta lu¬
diis, ex omni populo ab Eleazaro Pon¬
tifice electis ,tanquam omnium priftan-
tiflimis. Quod Gricus Ariftzus, regis
illius familiaris qui & interfuit , ac lo-
fephus feribit. Addunt Regem trans¬
lationis huius gratia , centum millia
ludiorum , qui in Aegypto feruiebant,
a feruitute luis pecuniis redemifle, mu¬
nera incredibilia templo , pontifici¬
que donafle , tradudfcrcs mirum in mo¬
dum honorauilTc. Qua ego tran-latio,
ne libentius vtor , vt perfidam habe ple»
beculam Ijidaifcam cum egregiis iliti-,
ftrium ludiorum illorum armis conuin-
cam. Neque putandum eft volumina illa
a Chriftianis, qui iampridemper orbem
fparfa erant, vitiata -fuifle,« primis pri-
ferrim , qui eatanquam rem 'ccebtusmifi
fam venerantes, eoruin myfteria langui¬
de defendebant.
De miraculis.
“T TEnio ad miracula, qui non nega-
tis quidem, imoin pluribus hiftotiis
veftris tam Apoftolos quam Iefum fecifle
miracula confirmatis. Sed quidam inter
vos aiunt, Iefum mendicum apud Aegy¬
ptios in pueritia paucis annis ad (urnmum
magiam didicifle., rem fiipra modum ar¬
duam , quam tot, tantique Philofophi
illuc vndique confiuentes, vtin state et-
iam perfecia, mulusannis,velminitnaex
parte difeere non potuerunt. Quifham
magus aliquis, cum publice'fumma cum
ignominia comprehenlus, occifufque fue¬
rit, afiequiftatim potuit,vtiummusDeus
paflim haberemr ? Quanam magia vfi
funt.rudes pifcatores illi , Iefu mertuo,
quos miraculafecifle neceflarium eft,alio-
quin Ie!us interemptus authoritatem bre-
ui omnem penims amififlet. Si magi erant,
cur non vt (olent ambitiofi homines , fe-
ipfbs potius quam Iefum pridicabant
mendicum, publice infami morte perem-
pmm. Qua vero arte, autruftici pifcaro-
rcsilli, Paulum & Apollo ludios, homi¬
num omnium doctiflimos , multofque a-
bos valde eruditos, & claros ad (uftinen-
dammortem irretiucrnnttaut Paulus Hie-
rotheum , 8c Dionyfium Areopagitam
Philolbphos Platonicomm omnium ex-
 de Chriftiana Religione, 57
ceUectiflimos, czterofque fimiles, fimi!i- dtrirrz, enz ficuti vos dicitis, dimniilimi il-
ter iUaccea uit 1 quz incurditas, quz vrili- lics neminis virtute, ficuri autem nos afie-
tas illis magiz propofitaerat,cuoridienon rinroSjD ei virtutc,coaluit-
fiii - fed Chrifti amore periciitanofcusrYn-
de Iuftinns Fhiiofophus excellens in libro, ‘IcftimCnium 1 carinis Jcfqhi.
quem ad Antonium Imperatorem pro r.o
fira religione fcripfitjincuii:: Egoipfefc-
6i; Platonicis inftitutus, audiens vitupera¬
D Efiniteiam delirare Indzi tam inla-
ni, quam miferi, Creditis ne diuino
ri Chriftianos,ac videns cosimpauidosad illo viro quem tonas fine c-ontrouerfia mun-
fofcipiendam mortem, atque omnefop- dushonorat, Ioanni Baptiftz, qui , vt ait
pL:cium tolerandum, eonfiderabamquod Iofephus , erat re vera.atquepublice habe¬
uripoflibile eflet eos in malitia, & in libidi¬ batur , omnium exemplar virtutum. Ad
ne conuerfari, Hzc ille. Sed audire libet quem tanquamad 'oraculum plurima Iu-
Tertullianum temporibus Iuftini propin¬ dzorum , czterorumcuc turba vndique
quum ad Romanos iudicesita claman¬ confluebat Hac Iofephus vefter. loannes
tem: Omne malum^auttimoreaut pudo¬ autem ifte le&m Nazareno® efieMef-
re natura perfoderit, denique malefici ge- fiam palam proculdubio affirmauit, iuffit-
Iliuntlaterc, deuitant apparere, trepidant que omnes cum (equi, aliocuinr.cn om¬
deprehenfi , negant acculati , nec totti nes, quitunc de Icfo locuti funr, exordiuiri
quidem facile,aut femper confitentur.c er- a Ioannis teftirribmo, gl confirmatione fe-
te damnati moerent, dementant in femet- 'ciflcnt, 'cumque miris laudibus cclebraf-
ipios , mentis ma!z impetus, vel fato, vel fent. Patet autem cuique,vitam lefu Cmul,
aftris impurant. Nolunt enim foum cfle, atque Ioannis ab Eu angeliftis narrari Ho¬
quia malum agno! eunt, Chfiftianis veto rum amicitiam, eurn etiam Mahumetes
quid fimile , neminem pudet, neminem non ignoraret, vtriufque fcilicet Ioannis
pcenitet, nifi plane retro non foifle. Si de¬ Baptiftz , ac Icfo ortum, vitam, laudes in
notatur, gloriatur, fi acculatur ,rrph de¬ coccin Alcorani capitulo decantabit Ap-
fendit interrogatus, vel vitro confitetur, peilauit lefom Ipiritum, verbumque Dei,
damnatus gratias agit. Quid hoc mali eft, loannem ibidem.ait , magnum effcPro-
quod roartyriaiis mali non habet timo¬ phetam, diuiniverbiconfirmatorem., Sc
rem , pudorem, tergiuerfationem ,pccni- certe ita confirmabit, vtprimos difcipulos
tentiam , deplorationem- Quod hoc ma¬ -foqsl.efosa Ioannehabuerit. Denique au¬
lum eft,cuius reus gaudet,cuiusaccufo- dite quid Iofephus vefter in libris de Anti¬
tio votum ell, & penna felicitas. Redar¬ quitate Iudaica, cuos Grzce ftripfit, de
guit prstereaGcntilfom indicum temeri¬ 'Chrifto loquatur. Sicut etiam ante Con-
tatem , quod Chriftiancs nullo vnquam ftantinum’iu antiquis tam Grzcis exem¬
crimine comperto , ob folum ledfo» no¬ plaribus , quam Latinis legebatur, &le-
men crudeliter condemnarent. Quid au¬ gitur , quod Hieronymus , Eufebiufquc
tem huiufinodi fecta fentiret, neque ipfi teftanrur , neque, vitiari tantum pote¬
inquirerent, neque vellent a Chriftianis rant libri, qui tam late Iparfi erant, &
audire. Denique, vt alias dixi, finis huius in fomma authoritate ab omnibus habe¬
difeipiinz fon&iffimus rnanifcfte declarat, bantur , eoprzfertim tempore, quo Chri-
non magia ,fed diuinitate Chriftum, ciul- ftiani calumniatoribus vbique. maxime
que difcipulos miracula effeciffe. Extat a- omnium fobiiciebantur, neqiie tamen a
pud vos liber de I cfu Nazareni vita,in quo quoquam inimicorum notatos illos tepe-
legitur I efominter alia miracula , quz il¬ rio, quod vel Eofephi, vel Prophetarum li¬
lic multa narrantur, etiam mortuum fofoi- bros corruperint. Sed veniamus adlofc-.
tafie, quia videlicet foliis recte pronuntia¬
re fciebat nomen illud Dei proprium, Fuit, inquit iifdcm temporibus Ielus
quod eft apud vos prz c atteris veneran¬ fapiens vir , fi tamen virum eum nomi¬
dum, & quia quatuor iolum literis conflat, nare fas eft, erat enim mirabilium ope¬
& illis quidem vocabulis difficillime om¬ rum effector , &dofior hominum, eorum,
nium pronuntiatur , fonat autem ferme qui libenter quz vera funt audiunt, & mul¬
in hunc modum • Hiehouahi, id eft, fuit, tos, quidem Iudzomm, inultos etiam cx
eft , erit, atque hzc maior Hebrzorum Gentilibus fibiadiuiixit. Chriftus hic erat,
pars opinatur. Si ita eft,cum nihil apud vos ( aliter credebatur; Hunc accuforione pri¬
hoc nomine fandius habeatur , ideoque morum noftrz.Gentis virorum, cum Pila¬
nequeat prophanum aliquid confirmare, tus in crucem agendum efie dccreuifier,
abfque dubio diuina eft Chrifti noftri do- non deferu erunt, yt qui ab initio eum diis-
 Marfiiij Ficini
xeruflt. Apparuit enim eis die tertio iterum
'yiuos 3 quemadmodum diuinims infpirati
Prophets/vel hec. vel alia de eo innumera
miracula futura cffe prrdixerant. Sed in
hodicrnu die Chriftianoru qui ab ipfo nu-
cnpati funt.Sc nomen perfeucrat, &genus,
alibi quoque fic ait; Ananiashtnior, pro¬
tentus , & infblens moribus, fratrem Iefu,
qui dicitur Chriftus, nominelacobum, &
dios quam plurimos quali contra legem a-
gentes accufans, tradiditlapidandos. Qui
autem videbantur efle moderatiffimiciui-
tatis,& circalegis integritatem habere fo-
licitudinem,grauiter.hoc tulere ,'miferunt-
que latenter ad regem, rogantes eum, vt
feriberet A:nani£,nc talia perpetraret,cum
neque prius rede feciflet. Hsc Iofephus in
vigefimo Antiquitatum libro.
t>! rcfumclionc Chrijli.
C JEtera quidem miracula Iefu, quia
fzpe , & multa , & coram populo
,Deus muSjDeuszelator. Eccetria diuina
feda iiint, & decantantur a multis, ne¬
gare non audetis. Refitrredionem au¬
tem , quamuis multi deilla fcripferint, ta¬
men quia non omnibus nota fuit, om¬
nino negatis. Hanc tamen a Iofepho
confirmatam videtis. An nefeitis corpus
illud Iefu , quod poft relurredionem im¬
mortale diuinuqj omnino fuerat effedum,
non decuiffe quorumlibet mortalium o-
culis, fed ab illis duntaxat videri, cuifta-
mti teflcs aliis a Deo fitiflent. Viderunt
autem lefum ex mortuis fufeitatum qua¬
draginta diebus fepe & pluries, neque
folum Apoftoli, vel Difcipuli , verum-
etiam plures quam quingenti fratres fi-
mul congregati, quod tcftatur Paulus A-
poftolus dicens : multos illorum adhuc,
cuni illa feriberet, viuerc. Refurrexiffc
vere Ielum non illi folum reflantur , ve-
rumetiam mille hominum millia , tam
Iudzorum quam Gentilium, qui ficuti &
illi pro fola iefu publice , ignominiofe-
que interfecti gloria , certam acerbifli-
mamque mortem libcntiffime fubie-
Deridenda efl igitur fida illa a vobis
hifloria, Difcipulos corpus eius , fepul-
chrofurreptum ,in hortis inter herbas oc-
cultauifle , fed paulo poft ab exploratori¬
bus ad hociplum a Pontifice mulis ,fuif
fe repertum. O imprudentes nimium SC
inepti: cur cadaucr illud in foro non fit-
fpendiliis ; fi delere Iefu gloriam peni¬
tus ftudebatis, fic enim omnes fubito Na¬
zarenam feciam deferuiflcnt.
C(infirmatio trinitatis Dei, & diuinitatis
Chrifii ex lutUis.
CAPVT XXXI.
Q Vid diuinatn Trinitatem vituperatis,
veftrorum myfteriorum prorius igna¬
ri < Legite veftrorum Interpretum Com¬
mentaria fuper Pfalmum, Deus Deorum,
Dominus loquutus eft,&vocanitterra. Iit
illis enim quarirur, quam ob caufamPfal-
musrervocatDeum,atquerefpondetuc,vt
videlicet oftenderet, DeUm tribus his no¬
minibus feculum creauifle , fecundum tres
proprietates, quibus creatus eft mundus.
Hs vero funt,fapicntia,fcientia,&pruden-
tia,ficut legitur in Prouerbiis Salomonis:
Dominus in fapientia fimdauit terram, or-
dinauit coelos iri prudentia , & in fcientia
fua abyffi erumpunt. Ter quoque nomi¬
natur Deus in Exodo. Ego lum Dominus
nomina, fecundum tres Dei proprietates,
quibus conititutalunt omnia. Legitur fi-
mibter in libro Iofue: Deus Deus Domi-
minus ipfe fcitthsc ibi. Similem expofirio-
nem in Commentariis veftris in G enefim
rapietis, in ea parte prsc ipue.l n principio
crcauitDeus ccclum & terram, vbi Rabi
Eiiazar inquit. Non eflcreatus mundus
nifi per V erbum,vel curo V erbo/>ei, ficut
habetur in Pfalmo:Verbo Domini coeli fir¬
mati funt. Et fequitur ibidem. Rabi Sy-
meon inquit, Infpirauit , vel infufffauit
neus fpumum fandurm& crcatjrs eftmun.
dusjficut in Pfalmo legitur: Spiritu oris cius
omnis virtus'(aliterexercitus) e6rum,hzc -
ibi.Negatis oeum filium naturalem, id eft,
eiufdcmnaturs, habere, Deus tamen in
Pfalmis ait.- Filius meus es tu, ego hodie
genui te. Nequchocde Angelis,animi%
dici poteft, qui non geniti, fed creati
funt.
Non enim defubftaritiaDei,fed denihilo
proceflcrunt, ideo&fi quando dicuntur
in facris literis filii Dei, nunquamyamen
a Deo dicuntur geniti. Dixit autem ho-
die,id eft in sterno, hodie fcilicetinprs-
fentiillo sternitatis flatu, qui nequ e prin¬
cipium habet , neque finem. Quicquid
emmexfubftantia Dei eft,& intra Deum,
sternum efl. Ideo in Pfalmo, Dcusiudi-
cium tuum regi da, vbt manifefte de filio
Dei tradatur, de ipfo filio dicitur .• Erit
nomeneiusin fecula, & ante folemper¬
manet nomen eius. Quod autem de fi¬
lio Dei sterno fitfermo , illud declarati
quod vbi tranllatio noftra dicit,permanet-
 de Chrifbana Religone.
Kcbtaicnstextushabctynnon, qu* qui¬
dem dictio inyn dcriuamr, nyn filius cft,
ynaonergo quid aliud fignificatquam fi¬
lium, progenitum, natum, atque abfolu-
tem. QuodDeus filium habeat, Salomon
in Proncrbiis teftimonio eft. Quis afcendk
in ccrlum, atque defcenditiquis continuit
Ipintumin manibus luis? quis colligauit a -
quas quali in veftimcnto ? quis fufcitauit
omnes terminos terrz ? quod nomen eft
cius? & nomen filij eius; fi nofti. Audite
infuper Efaiamad Deum ita clamantem:
Sanctus, San&us,Sandus,Dominus Deus
fabaoth. Ter Sanctus trinitatem diuina-
rum fignificat perfonarum, Dominus , in
fingulari vnicam Dei lubftantiam. Plena
eft omnis terra gloria eius, hoc affiimptio-
nem hominis e verbo Dei factam fignifi¬
cat , nam ibidem Elaias Deum in throno
fub figura hominis collocabat. Vt autem
oftenderet,vos myfteriahuiufmodi non fa¬
tis intelleduros,adiungit de c*citate,fer-
ditate, pertinacia veftra multa,qua: narra-
uimus alias. Inducit & alibi Deum ita lo-
quentem; Accedite adine , auditehzc a
principio, non in abfcondito locutuslum,
ex tempore quo farta fiint, ibi eram , Sl
nunc Dominus Deus mifitme,& Ipiritus
eius.Illeergo qui a principio,fcilicet legis,
noti eftlocutus in ablcondito, Icilicet quia
palam in monte Sinai omnibus audienti¬
bus, qui&illotemporeibi erat, videlicet
ipfc Deus legis author, nunc a Deo mitti¬
tur, id cft, filius Deus genitus a patreDeo
naturam afiumpfithumanam. Spiritus et¬
iam Deihunc mittit, quoniam per Spiri¬
tum fandum fada eft Dei , homini!que
coniunctio. Quilibetiftormn qui mittunt,
neceflario Deus eft, quando qui mittitur
eft Deus, &quamuis Deus vnus fit, ali¬
qua tamen licet incogitabilis diftindio eft
inter eos qui mittunt, atque illum quihic
mittitur; Quod autem qui hic induci¬
tur , tanquam loquens fit ipfe Deus,
patet per antecedentia, dicit enim : Ego
primus, & ego nouiffimus, manus tneafun-
dauit terram. Patet etiam per fequentia,
nampoft omniiqu* adduximusjubdirur.
Hzc dicit Dominus redemptor tuus fan¬
dius Iftael. Sedaudire licetDauidemita
clamantem : Quo ibo a fpiritu tuo , & a
facie tua quo fugiam? fi afccndero incoa-
lumibies, in quibus verbis Spiritum Dei
vbique vult efie, Iudzi autem Se Chriftia-
ni folum Deum vbique efie volunt. Con¬
flat igitur Spiritum illum non {pirationem
«pandam extra Deum , fed Spiritum fan¬
dum , Deumque exiftere, dequo inquit
Iob: Spiritus D ei fecit me, 8i (piraculum
57
omnipotentis viuificat me. Facere aateiS
hominem, id cft, animum, atque viuifica-
re, folius Dei officium eft. Prsterea in
vcftris illis fiiper Gcnefim commentarife
quzriur, quid fit fpiritus ille Dei, qui fe¬
rebatur fiiper aquas, acrefpondetur ibr-
dem, Melfia hic Ipiritus eft, de quo apud
Efaiam iegimr , Se rcquielcet fiiper eum
Ipirims Domini, Ipiritus lapienti* & in¬
tellectus. Hzcibi. Exquopatet, 8dpiri-
tum illum Deum efle , & Mediam efle .
Deum. Item in eifdem commentariis Ra¬
bi Simeon dicit : Quid eft illud quod ia
Pialmo legitur , fpiritu oris eius omnis
virtus eorum, & refpondet, hoc eft , in-
fpirauit Dcuslpiritum oris lui, & creatus
eft mundus. Accedit adh*c quod Rabi
Mofes Gerundenfisexponens, Inprinci- -
pio crcauitDeus cotium & terram, inquit
in principio , id eft, in fapientia, qu* eft
principium principiorum. Atque ideo ifi ,
tranflatione Hierolblymltana loco cius
quod eft in principio habetur, in fapien¬
tia. Quod autem in Dco fitfapientia qu*-
dam a Deo concepta ab amo tanquadi
proles, Salomon Propheta fic aperit, la¬
piendam inducens ita loquentem : Au¬
dite quia de rebus magnis locutura fum,
Deus poffidet me in initio viarum fua-
rum , antequam quicquam faceret d
principio , ab atterno ordinata fum , &
ex antiquis, antequam terra fieret. Non¬
dum erant abyffi , & ego iam concepta
eram , nec dum fontes aquarum erupe¬
rant , nec dum montes graui mole coa-
ftiterant, ante omnes colles egp partu¬
riebar. Adhuc terram non fecerat , Se
flumina , Se cardines orbis terr*. QuaS-
doiprzparabat coelos, aderam , quando
certa lege & gyro vallabat abyflos,vfquc
ad eam partem cum illo eram eunda com¬
ponens. Lstabar autem coram ipfo in
omni tempore. In iis patet, quod lapien¬
tia huiufmodi ab aiio non modo conce¬
pta erat, fed Se parturiebatur, imo taffiq
quam abfoluta iam. aderat, & lxtabatur,
& tanquam luo quodam pa&o a gene¬
rante diftinda , cum illo erat, & eun¬
da componens tanquam ipla fit Deus.
Qu* quidem beet a patre gignatur, lem-
per tamen cum patre limul extitit, qu*
enim fine motu fiunt, momento effi¬
ciuntur , talia vero dum fiunt iam funt,
quemadmodum aerdumilluminatur,iam
illuminatus cft , Se veritas , ratioque re¬
rum dum intelligiiur, iam eft intellecte.
Verbum ergo ratioque ipfa-Dei , quii
& fine metu &• intclligibili modo gigni¬
tur, dum concipitur, iam patitur,-dant
5? Marfilii ricini
paritur,limul adeft, fimulqnecurxfta com¬
ponit AntiquiiTima apud patres veftros
hsc lententia fuit, fiquidem Mofcs ait:
In principio creauit Heloym, & cstcra,
Heloym plurale cft , lingulare enim eius
eft Hcluel creauit fingulare.Ncmpe quia
in vna &fimplici Lici edentia eft quidam
Eum erus perfonarum, ideo Mofes,&alij
multi Hebrsorumin foloDeohoc modo
loquendi vfilunt nomine quidem plurali,
& lingulari verbo, ateue c conucrfo vten-
tes.Significacur (imilisin Deo numerus et¬
iam vltimo lolue libro: Non poteris ferui-
re Domino , quia Deus fandus ipfe , He¬
braica veritas habet,quia Heloim lancli
ipfe. RurfusH:erem<as Peraertiftis verba
Dei viucntis Domini exercituum Demo¬
liri Hebraica veritas habet Heloym haym,
id eft, Deorum viuenrium. Quod autem
fequitur, habet lingulare, licutrios habe¬
mus mngitur nomen Dei plurale verbo
plurali in Regum libro fecundo. qus eft
Gens vt populus Ilrael ? propter quam
iuit Deus, vt redimeret fibi in populum.
Veritas Hebraica dicit , iucrunt Heloym,
id eft,Di). Item iri Ecclefiafte legitur:Quis
eft homo, vtpolfit fcquiregem fadtorem
fuum.Hebraicus textus dicit: Quiseftho-
mo ,vt intret poftregem, qui iam fecerunt
Dauid cum Dcoipfi dicit:.Vnxit te Deus
Deus mus oleo Istitis , nonne differen¬
tiam quandam ponit in Deo inter eum qui
vngitur, & eum qui vngit, imo eos qui
vngunt ? T etigit enim filium, qui vngitur,
& patrem ac Ipirimm, quando devngen-
tibus dixit; Deus Deus. Quod autem Oco
ipfi loquatur , patet ex prscedentibus,
prardixit enim . fedes ma Deus. Sed &
quando dicit ds Domino Deo luo. Dixit
Dominus Domino meo,fede a dextris
meis, nonne inter cum quifedet ad dexte¬
ram , & eum prope quem fedet differen¬
tiam fi nificat perfonalcm! Quod autem
duo iftiin natura conueniant, tranftatio
Chaldaea demonftrat, dicit enim; Dixit
Dominus verboluo Apparet etiam per il¬
la, quae in eodem Pfalmo fequuntur . Ex
ytero ante luciferum genui te, id eft, an¬
te creaturas , ex intima mea lubftan-
tia, & intrinfccus , quod foli Deo Dei
filio conuenit , duae tamen perlbnae mon-
ftrantur etiam, cum dicitur,genui te,geni-
tornamque, & genitusperfona differunt.
Quid vitra vagamur: Moles rem iplam de¬
clarat, inquit enim :DixitDeus,faciamu5
hominem ad imaginem St limilitudinera
noftra n.Sc lubditffecit neus hominem. In
hac otauone bis Deo lingularem proprie¬
tatem attribuit, bis quoque pluralem, vt
efficacius declaret immeate eflentia: dfe
numerum perfonarum Hinc neusloquens
ad Mofem ait: Ego lum Deus Patrum
morum, ocus A braham , D eus Ifaac, d eus
. Primo vnam Dei lubftantiam elTe defi-
gna:, deinde trina repetitione ternarum
perfonarum numerummanifeftat Memi-
nilfe vero oportet,qubd quamuis in huma¬
no artifice potentia, lapientia, voIuntas,fi-
ue bonitas quodammodo differant, nemo
tamen ob huiulmodi differentiam dicit, ar¬
tifex ii c fecerunt,vel artifices illi fecit,quia
tria illa perfonas non conftituunt differea.
tes. In folo autem neo, & quali femperfa-
crs liters cum lingulari plurale conjun¬
gunt, quia videlicet in illo folo vnica natu¬
ra eii,ac tres perlons, atque in eo non mo¬
do lunttres vires, quemadmodum inartifi-
ce,fedtres etiam perfony mirabili quodam
pacto diltin&s inuiccm & vnica:.
Confirmatio fafionis MejfiU contra luittos,
ex Iudaicis.
C A P V T XXXII.
D Eridetis nos ridiculi, quod Mediam
ob originalem culpam fuifle palla¬
rum exiftimemus , quod autem paliurus
fuerit multa & grauia, primo quidem ra¬
tionibus , deinde ex mente tam Propheta¬
rum,quam Interpretum veftrorum infu-
perioribus fspe monftrauimus. Sed fcio
uid volebatis, Deum videlicet lua qua-
am liberalitatc , vel clementia abfque
paffionc Medis deli&aliominibus condo¬
nare. An obliti eftis ahtiqus illius fenten-
tiaf, qus'apud Dodores veftros feniper
przcipue humana , duplici menliira gn-
bernat , mifcricordia icilicet & iuftitia.
Vniuerfs vis Domini,inquit Dauid,mi-
fericordia& veritas, id eft iuftitia. Rur-
fum : Sanclum , & terribile nomen
eius.-Menfuram quidem mifericordis in
facris literis fignificari veftri nterpretes
volunt, vbi dicitur : Adonai Domibus,
m enluram v er b iuftitis, vbi Eloy n, id eft,
Deus.Rabi ergo Iofueconfideransnomi¬
nis vuiufquelimul iuncfci virtutem apud
Molem dicentem Emific Adam Dominus
Deus de horto voluptatis ad excolendam
terram, inquit-. Cum menfura quadam iu-
ftitis atque mifericordis creauit Deus A*
dam,cum eadem dedit ei prsceptum,cum
eadem eiecit eum, hsc Iolae. Quia videli¬
cet non in expulfione folum, verum etiam
 de Chriftiana Religione.
in creatione, &r praceptoMofis fimilirer
germinat Dominus Deus, vffiscft autem
Deus increando Adamiuftitia,quia non
aliter formauit cum , quam vt congrueret
tam eius Ideae, tax (cmper in Deo eft, per
quam fermapquam diuinae bonitati, cuius
gratia forma: Vfos eft rutius milericordia,
quia nullis Adae meritis praecedentibus ei
largiu^s eft vitam, & relicua bona. Miieri-
cors in pracipicndo fuit, qui frudhmm pe¬
ne innumerabilium vlurn abunde concef-
fit. Iuftus inluper , qui minis quibufdam
dum ligni fcientiae boni mali que prohibuit
Par enim eratvt homo lege aliqua , efle fe
D eo fubi cetum agnofeeret,atque declara
ret. Denique iuftu: fuit,ouandopoft prae-
uaricationcm expulfione pu niuit,led etiam
valde mifericors , quandoquidem finita
quadam poena eum affccit,qui delinquens
in Deum infinitum, quodammodo infinite
peccauerat. Nunquid ergo fub Meffia A-
dam,gcnufque humanum ciusprole,crca-
tori Deo,abfqueillomifericordia: iuftitiae-
que vinculo', fola videlicet mifericordia
vultis conciliari ? abfit. Mementote cius,
quod in Deuteronomio quotidie replica¬
tis : Dei perfe&a funt opera,& omnes vis
eius iudicia. D cus fidelis abfque vlla iniqui¬
tate, rebtus & iuftus eft. Congruum igitur
Dei mifericordia: fuit, vt.quandoque fibi
genus humanum conciliaret, congruum
cius iuftitia:,vt fatisfa&io aliquaintercede-
ret,acfaltemMeffias pro casteris fatisfa-
ceretjdc quo Efaias:Omnes nos ficut oues
errauimus, & homo a via iua errauit, id eft,
omnes homines errauerunt,quia pater om¬
nium Adamaviafoaerrauit Siabiungit dc
Meflia, & Deuspofuitinco iniquitatem
omnium noftrum. Scio autem vos obiice-
re hic ita folere.Ab(urdum eftfcelerefum-
no ( quod in occidendo Meflia a multis
committitur) dilui fcelera hominum arbi¬
trari, neque vniuspafliopeccatis omnium
fatisfacit, neque iuftum eft M effiam inno¬
centem pro aliis nocentibus fatisfacere.
Nos vero inhunc modum breuiter rclpon-
demus: Non homicidarum fcelere, fed
Meflia: vinute in malis perferendis deleta
fiint mala,proindc in Chrifto patiente ma¬
ior charitas,virtufqucfuit,quam odium vi¬
tiumque in omnibus delinquentibus , di-
gniorque Chrifti vnius vita,quam vita cun-
doram. Quando ergo vitam luam pro
omnites tradidit , longe plus quam fatis
foerat fatisfecit. Satisfacere autem alter
pro alteropoteft, quod fieri quotidieinre-
bus ciuilibus cernimus, in acribus enim
exterioribus fatisfactio confiftit,ad hos au¬
tem &inftrumenta& amiciaccipipoffimt.
59
Quoniam vero poenitenda in a&rinentis
volunrarifque interiore verfatur , ad ip-
fum met poenitentia pertinet quipeccauit,
patnitenria ergo delictorum afficiantur o-
portet quilibetpcccatores.Ita DcuroMefi-
fiam pro quoliberfarisfeciflc videtur. Tunc
Efaia» illud implemr. Vere languores no-
ftros ipfc tulit, & dolores noftros ipfe por-
tauit, attritus eft propter ftelera noftra, li-
uore eius fanari fumus. N eque tamen im -
punes hinc abimus , qui ab initio mun¬
di ad finem ob peccatum illud originale,
incommoda multa fubimus. In Chrifto
autem breuis pafllo foit, virtus &perfedrio
mira, felicitasfempiterna.StameratDeus
ab sterno M effiam fore humani generis'
redemptorem, redemptorem dico , quia
mortifera culpat feruitute redimeret , dc
quo Efaias : Veniet de Sion redemptor.
Atque hsc in Mefiia excellens dignitas
. eft,qua quidem caruifiet, nifi propria: car¬
nis facrificio maculas populi deleuiflet.
Compermm habemus in jacris hiftoriis
fandlos viros femper oblatione facrificio-
rum,prafcrtim {anguinis aiperfione Deum
placare, impetrareab eodona, ab immi¬
nentibus periculis populum liberare , le¬
ges diuinasfaneire, femel quotannis pec¬
cata populi purgare conliieuifle , quod
quamuis non legitime, tamen Gentiles et¬
iam funtimitati. SedadHebraosinpra-
fentia veniamus.
Primum iHud in Genefi legimus , vbi
Nog poft illud commune diluuium, sdi-
ficauit altare Domino , in quoholocau-
fta obtulit, quam ob caufam placatus
Deus ftaniit, ne vlterius diluuium huiuf-
modi mundo contingeret. S equitur enim
ibidem , odoratus eft Dominus odorem
luauitaris, & ait Dominus ad eum : ne¬
quaquam vitra maledicam terra propter
hominem. Secundum etiam'in Genefi,
ybi 'Abrahamprimumpracepto Dei adfa-
crificandum filium fuum promptus , de¬
inde a Deo per Angelum prohibitu;, a-
rietem denique obtulit, Deoque mada-
uit. Cuius voluntatis, & vidtima: caula,
iureiurando interpofito , promifit Abra-
hse Deus lingulare donum , id eft , om¬
nes Gentes in fuo femine ( quacunque
voluerint) faluas fore. Tertium in Exo¬
do reperitur , ibi enim afperfionc langui-
nis Pafchalis agni per poftes, liminacue
domomm Dei, populus a calamitate-E:
gyptia liberatur. Videbo , inquit , fan-
guinem &tranfibe,nec erit in vobis pla¬
ga dilperdens. Qgartuin quoque in Exor
do , fllic Mofes acceptam i Deo legem
fancire volens , feper populum foargit

Sanguinem victimarum, vt feous hac ra¬
tione inter D eum & hom ines confirmetur.
Sic enim ibi legitur Mofes fumptum sagui-
nem relperfit in pcyulum atque ait : Hi£
eft fanguis fadens, quod pepigit Domirus
vobi cum luper omnibus his fcrmoDilus.
Quintum inLeuitico expiationis die tra-
<fta i ur, de quo ibi fic legitur. In hac die ex¬
piatio erit , atque mundatio ab omnibus
peccatis veftris coram Domino munda¬
bimini. Summus quippe Sacerdos intrans
falicta ‘"anctorum fcmcl quotannis, coram
Propiriatorio, & fiiper Propit atorium fa-
crificiorum fangu nem diffundebat. At-
que.hocfanguine ex inftitmionc diuina po¬
puli fordes abi- ergebantur P atio conftitu-
tionishuius illic huiufmodiaffignatur.cuia
animacarnisin fanguineeft , &ego (an¬
guis pro anima; piacmoiit. Quincuehac a
nobis narrata, ac etiam iis maiora. com¬
plecti-debuit purgatio liberati' cue populi
fu b Mollia. Merito igitur obiulit fepi o om¬
nibus Deo ., propri, fanguinis facrificium,
cuius quidem fanguinis a(per(ro,tanquam
perfectiffimum facrificium in omnibus (u-
pcrioribus facrificns,quafi lignis portende¬
batur.
Pradertim in oblatione Ifaac a patre fa-
cta, & inPafcha. Adde,& in puerorum
omniumcircuncifionc. Noluitautem di-
uina mifericordia, vt omnes homines pro
peccatis fuis vitam cum fanguinc funde¬
rent , fcd vt pro eundis vnus fanguinem
Ipargeret, quem ob hocprte ctereris exal-
tauit, cute quidem afperfio, quamtrs ra¬
tione homicidarum impia cadesfuerit.ra-
tione tamen prompta voluntatis Chrifti
feipfum libentifEme offerentis , diuinum
facrificium fu ille cenfetur. Quod quidem
'quotannis immolatione, lalchalis agni
in fignum veltra expiationis , lalutifque
fignificabatis , ac denique in Pafthalis
agni immolatione , fcilicet manfiietile-
fu Saluatoris noftri , eftimpletum, quod
etiam quotidie in Euchariftia quodammo¬
do repetitur. Sic ergo Chriftus lelus eft
Sacerdos in aternum , fcmel feipfiim
D eo Patri facrificans , qui folus mundare
alios perfecte potuit,quum nequeimmun-
dus fuerit, neque fui ipfius mundandi gra¬
tia holocauflis indiguerit,cuemadmodum
cateri anteillum Sacerdotes, qui non be-
ffiarum fanguine, non impuro, non alie¬
no, fedhumano, puro, proprio humanas
fordes, familiamcuc luam perfecte purga-
uir. De iis diuine Paulus Apoftolus in E-
, pifrola adHebraos. Quamobrcm. folutio
peccatorum decentior foit pafiioneChri-
Ili, quam fi D cusabfoluta potentia igno-
Ficini
uifiet.prater ervm id, cucditafieri ad De;
iufiiriam & miferic ordism , rurfiis ad o-
ftendendam cxcellentiffn am Chnfii viri
tutcro , pertinebat, ad humanam quo,
que dodiinam ir.}fterium huiufinodipra
catcris (urrmepere contulit , exemplo
videlicet obecicntiamanfuetudinis, |
charitatis, maunanimiratis, fortitudinis, s
mortalium contcirmtus , defiderii ater-
norum. Sic blaia illud impletur,'difei-
plina pacis noflra fuper cum , ille fiqui-
dcmfecit, vt pacem cnm Deo, atque do- b
cuit.vtinuicemhaberemus Liuore eiusfa- J
nati fumfis, non fblum videlicet quia pro |
nobis fatisfccit, fed etiam cuia doctrina
nos;& exemplis inftruxit.
Cenf.rmtio peccati originalis ,dr ob hocptt[
[tonis Mejit* , ex IutUiciscon-
CAPVT XXXIII.
G Vlpatis fape noftram illam origina- |
lem culpam , vtpote qui Prophetas ; j
veftros interpretati neftitis, ab illis enim
nos hac didicimus. Efaias ad populum ita J
clamat; Pater tuus primus peccauit,& In-||
terpretes tui prauaricati /unt in me, &
contaminaui ( aliter prophanauijPrinci- -1
pes fandos, & dedi ad interitum Iacob,& : :j
lfrael inblalphemiam. Pater primus fcili- t.
cet A dampeccauit , quando praeceptum,
diuinum neglexit., quapropter principe§'
fandi , id eft. Patriarcha, cateri que iu- .
fti ab eo deftendentes , contaminati, id
eft , tanquam prephani a diuina vifione-.
feparati funt , quemadmodum contami¬
nati a te nplc eparabantur: Tranfiuitau-, '
tem primi illius peccati poma in omnes
defeendentes ab Adam, fiquidem poft
delicium fic A da comminatus eft Deus:
Maledicta terra in opere tuo , in labore,
comedes &c Ita etiam mulieri: Iu dolo¬
re paries filios Sic. Cum igitur in omnes
poena illa tranfierit, in omnes quoque cui-
patranfiuit. Non enim verifimile eft , in
eundis hominibus tam diuturnam pos- i :
nam efle piocul a culpa. Audite rurfus
quid apud E aiampopulo Deusdicat.Ser- ;
uiremefccifti in peccatis tuis,quia Domi¬
nus Deus pro Celeribus ferui populi ex¬
piandis , ferui formam accepit, non po¬
terat fernire Deus in quantum Deus, fet-
uiuir igitur in quantum homo. Fuit ergo
MefliasDeus&homo , quod patet etiam
per lequentia: Prarbuifti mihilaborem in
iniquitatibus tuis,id cft,ptEnas propter ini¬
quitatem tuam. Noli timere,ferue mi Ia-
 de Chriftiana Religione.
Cob 3 ego Tam qui delebo peccata tua,
id eft j caamuis delianm tuum vfque a-
db erane fic , vt ab humana fpecie fola
expiari nequeat 3 'ego tamen Leus&ho-
iw penirus expiabo. De Baptiimo quo¬
que St Spiritu fando ita fubdit: Effun¬
dam aqua n ihper fidentem : effundam
fpintum meum fiiper femen tuum, & be¬
nedictionem meam (uper ftirpem tuam.
Forte edam in iisfignificatut aqua, quam
percuflum Chrifti latus effudit , St vitae
fpititus , quem in cruce pro nobis emi-
fit. Legite Andquorum veftromm in Ge-
nefim Commentaria in ea parte, vbi dicit
Mofes : H* fime generationes coeli 8c
terra:, cum crearentur , repedetis j,bi res
omaes ab inido perfectas omnino a Deo
creatas fuiffe , fed poft parentis primi
peccatum flarim omnes, humanas prs-
ferdm , a fua perfedione degeneraffe,
neque prius ad flaram priftinum reuer-
feras , quam fibus Phares venerit, id eft
Mcffias , qui a Phares defeendit. Ex
quibus conficere poteftis vida primorum
in pofferos fiiifse tranflata , ac per Met
fiam curanda. Sed aliter in primo ad-
uentu curauit , curabit aliter in fe¬
cundo.
Multi quoque ex Dodoribus veftris.
Prophetas,Sandofque veteris tcftamen¬
ti Patres. ante Meffis aduenmm ad in¬
feros defeendere arbitrantur , quod qui¬
dem ex hoc probant, quod Abrah* a
Deo in Genefi dicitur : Tu ibis ad Patres
tuos, ex quo Rabi Rhahamon argumen¬
tatur , quia Patres Abrsh* idola colue¬
runt , vt apud Iofuam legitur, Abraham
quando iuit ad illos , ad inferos defeen-
difse. Idem de Ifaac in Genefi traditur,-
Defundus eft Ifaac , & mortuus, & ad¬
ditus eft ad populos litos. Idem ibidem
de lacob , idem de Dauide in libro Re¬
gam tertio : Dormiuit Dauid cum Patri¬
bus fuis. De his omnibus Rabi Rhaha¬
mon fimiliter argumentatur, ciim ad eo¬
rum loca mittantur , qui fuerunt iniufti,
& idola coluerunt , fed Chriftus morte
fua fandos Patres liberauit a morte, fci-
liceta tenebris animorum. Quod ita te¬
tigit Zacharias : Tu autem in fanguine
Teftamcnti tui emififtivindos tuos de la¬
cu , in quo non eft aqua, id eft , fan¬
dos ex lymbo loco arido , fcilicet lumi¬
nis & gaudif vacuo. Non igitur Chri-
ftianoruminuentum , hoc eft , quod ma¬
gnus M effias laboribus fuis, paflionibuf-
que animas Patrum,& fuccedcntium ab
inferis fuerit redemptur*. Sed multi
quoque ex antiquis ludatis id ccnfue-
61
rtmt, przcipue Rhahamon, quem aixi,
ac praaerea Ofuas Hanna , Habba Iu-
da,qui iuTaimuticis difpatationibuspofl
multa ad id pertinenda, etiam ad hoc
propofitum Ofce illud adducunt. Dc
manu morus liberabo eos, de morte re¬
ducam eos. Item , illud Ifai*: Redcm-
pd a Domino conuertcnmr , ac venient
in Sion cum laude & heriria fempiterna
fuper capita eorum. Sion exponunt pa¬
triam codeftem, St merito, non eft enim
in terris Iaus>, & larida fempiterna. Curti
his conucnit Rabi Mofes Gerundenfis,
imo vero omnesludari confitentur, quod
Patriarcha:, & Sandi ante M effiat aduen-
tum in Paradifiim rion intrant , fed in
eius fuburbiis manent, donec veniat fi¬
lius Phares , id eft , Chriftus Dauidis fi¬
lius , & hoc quidem propter peccatum
Ad*.
Et cum hate ita fint j nonnulli tamen
inter vos, non fatis dodi , originalem
culpam negantinfuccedcntes fuiffetranf-
latam, atque expiandam fiiifle per Chri-
ftum , quali non efle deceat tam diutur¬
nam poenam in omnibus fine culpa/ Pro.
inde cur Mofes in Genefi feribit poft
u-anfjreffionem Ad* 3 DeUm coUocafle
Cherubin atque gladium flammeum , &
verfatilem , ad viam ligni vit* interclu¬
dendam, fini vtfignificet, propter fimili-
tudinem quandam , & culpam a parenti,
bus primis contradam , eundis Para-
difi. aditum intercludi. Memmifle debe¬
mus ingreflum codeftis regni tam arduum
efle , tam pretiofum , vt non fblum pro¬
priis , quotidianifque Ungulorum pecca¬
tis , fed etiam communi totius natur* hu-
man* vitio ab origine primorum nate en¬
do contrado poffit, ac debeat impediri
Et quamuisSandi, ante Chriftum virtu¬
tis human* viribus feipfos a propriis pec-
catisliberarent, atque mundarent, vnde
cruciari apud inferos non debebant, nul¬
lius tamen virtus vfque adeofuffieiens erat
vt obftaculum illud , quod in communi
culpa totius human* liatur* confiftebat,
auferre valeret, ac Paradifi aditum pate¬
facere, fed culpa obligatioquehuiufmodi
paffionc Chrifti communiter difloluta eft.
Deus enim, vtlfaias inquit,in eo pofuic
peccatum omnium noftrum, per illum igi¬
tur codeftis patri* portas aperuit. Hoc
myfterium Ieremias ita fignificauitTibi
peccauimus, expedario Ifraei, Saluator
in tempore tribulationis. Quare futurus es
ficutcolpnus interra, & quaS viator de¬
clinans ad manendum. Quare futurus es
quafi virvaaus, &quafi quinori poffit®-
6i Marfilij Ficini
nare.Tu satem in nobis es Domine, & no¬
men fanitum tuum inuocamm eft iuper
nos,ne derelinquas nos DomineDeusno-
fter Nonnulli inter vos interrogant, cur
Chrillus delendo culpam , uon deleuit
pernam illam Tniudore vultus tui, &c. &
in dolore paries filios, & fimilia. Vt vide¬
licet his ftimulis quotidie agnofcamus
quam pdfimumfcit, atque eft, Dei man¬
data contemnere, atque exercitatione
moralium virtutum ad beatitudinem con-
fequendam magis proficiamus. Accedit
quod redemptio, vidoria,libcrtas,affiuen-
tia, pax, quz promifla fuerunt nobis Mef-
fiz tempore , forte ad /piritalia pertine-
bant,quz ad beatitudinem conferunt,non
ad corporalia, quz vel non conferunt, vel
impediunt. Sic pafsione veraque Chrilli
fide originale illud peccatum ablatum fuit,
quantum videlicet ad culpam fpcdat, cuq
beatitudinem vltimamimpedit, laboriofa
vero illa relida firnt, quz non modo non
impediunt fed conducunt. Sedobiicitis
Ezechielisillud: Filiusnon portabit patris
iniquitatem,Nos autem fic exponimus, fi¬
lium videlicet propter peccatum patris
non puniri, fi penitus culpae expers fuerit,
omnes autem prima: illius culpa: participes
nafcebantur. Sicut enim quotidiana vitia
a patre infilium imitatione , fic primum
tranfitorigine.Neque mirandum eft,quod
primi parentis vitium in pofteros tranfiue-
rit, quotidie namque in pueris tam auorum
quam genitorum geflus, affedus , mores
agnofeimus. Sic natura comparatum eft,
vt corpus & anima proportione quadam
harmonica congruant, atque in vno efle
conueniant,motufque corporis in animam
quodammodo, animz tn corpus, facile &
vehementiffime penetrent. Nqneducitur
anima filij vela corpore patris, vel anima,
fed corpus tale, & cum tali quadam pro-
cliuitate,a tah quodam corpore genitoris.
Sic-vuas acerbas comederunt patres , ac
dentes filiorum obftupuerunt, procliuita-
tis illius anima ob cognationem quandam
affedumque erga corpus proprium parti¬
ceps quodammodo redditurjpradertim fe¬
cundum vim eius inferiorem, qua: corpori
propinquat,multumqueconfcntit. Dein¬
de visfuperior animz naturali quodam a-
more inferiori fepe obfcquitur , fermefi-
cut illa corpori , obfcquitur , inquam,
quali fimiliter , fed non zque. Motus
autem qui in anima adio eft , fit in cor¬
pore pallio , qui in corpore pallio , fit in
animo fenlus,atque conipallio, afredio
qua: in corpore perna culpz eft, in anima
culpa.
Obiicxtisprzterea hunc in modum.Pec-
catum adeo eft voluntarium , quod fi
non eflet voluntarium , non elfet pecca-
tum.Sedpeccarum originale, di citur ma¬
cula per originem a genitore" contracta.
Cum autem in prole non fit voluntaria,
non eft pecccatum. Imo peccaram elt,
quum fit obliquitas quasdam a redo decli¬
nans , & ad finem confequendum inepta,
quemadmodum defedusin claudo. Pec¬
catum eft,inquam,non tampropriz na¬
tura: , quam communis: Voluntarium au¬
tem quodammodo fit in prole,in quantum
libenter proejiuitatem huiulmodi fequi-
tur, voluntarium eftinluper non tam vo¬
luntate prolis propria, qui m voluntate ip-
fiusAdz , qui generationis motione om¬
nes, qui ex eius ftirpe pullulant, quodam¬
modo mouet, non aliter quam animz v-
nius voluntas membra corporis ad adum
plurima mouet. Idcirco quemadmodum
pedis motus non voluntate pedis propria,
led communi animz voluntate, quz pri¬
mo membra mouet , dicitur voluntarius
fimiliterque capitis , manufque motus: &
reliquorum, fic obliquitas illa hominina-
turalis , propter voluntatem Adz quo¬
dammodo omnes mouentis potius , quam
propter propriam voluntaria iudicatur. >
Suntintervos, qui contra nos hac ratione
argumentenrar. Sipeccatum aprimispa-
rentibusideo in nos transfulifm eft , quo¬
niam in eis fuimus, ab eifque naturam hu¬
manam accepimus , eodem pado fingula
peccata fingulorum progenitorum ab ini¬
tio mundi vfque ad eos neceflario nafcen-
tibus nobis dnfererentur.
Refpondent ad hzc noftri Theologi,
nullum vitium vel parentis primi , velcz-
terorum in nafcentes neceflario traduci,
przter primum. Homo namque idem fe¬
cum non numero indiuiduoque, fedfpe-
cie generat. Atque idcirco quz ad pro¬
priam cuiufque perfenam proprie perti¬
nent , filiis ab origine non traduntur , fed
.quz ad fpeciem attinent. Non enim Mo-
ficus, Philofophufque M ulicum generat,
vel Philofophum. Homo tamen videns,
audiens , bipes, nili quidimpedinerit, ho¬
minem bipedem generat, videndi au-
diendique compotem. Vitium vero pri¬
mum fpeciei humanz naturalis captus
euafit, cztcra aduentitia fimt, fiuntque
propria fingulorum. Scio vos hic obii ce¬
te folere, Adz peccatum, quia ex adu
proprio liberi arbitrijproceflerit,ad per-
ibnam propriam potius quam ad fpeciem
pertinuifle. Ad hoc etiam ex Theologo¬
rum noftrorum metae ita refpondeo. Ad
 de Chriftiaria Reiigone.
perfcnam cuiafque duobus modis aliquid
pertinet, vel fecundum ipfam, vel quodam
gratis 'munere. Similiter ad naturam du¬
pli t iter pot eft aliquid attinere , vel fecun¬
dum ipfam,vide!;cet,quod ex natura prin¬
cipiis, elementiiqueprofluitjvellupepna-
turalis gratis dono. Originalem iuftidam
humana natura non ex interioribus prin¬
cipiis eius habuit ab initio , fed gratis di-
uins dono , quod ab origine toti natura
humans in primo parente traditur fuiffe
collatum.
Donum huiufmodi ille ob primi delicii
culpam amifit. Itaque ficut originalis illa
iufritia, nili iHedeliquiffet.vna cum pro¬
pagatione natura fuiflet in polleris con-
feruata,ita oppolita qusdamperuerlitas,
& obliquitas in fucceflione cum natura
traducitur. Idcirco vitium huiufmodi,na-
turs potius euafitquam perions. Czte-
ta vitia, vel Ads, vel aliorum naturam
quidem, non quantum ad id quod natu¬
ra eft,fed quantum ad id quod eft pctfons
deprauant , ideo in filios & nepotes non
neceflario diffunduntur. Quid ergo nobis
Chrifti pallio contulit? obflaculum culps
originalis auferendo, Paradifi aditum pa¬
tefecit , quem ante illum ingredi homines
fandti non poterant. Nunquid fi Adam
non deliquiflet, tamipfe quamesteriiu-
ilibcati fiiilfent ? Paradifiun profecto pof
fediffent, fed terrenum. Ccclcftis autem
Paradifi, aduentus Dei fub Chrifti perfb-
na nos compotes reddidit, vnde plus lu¬
cri in virtute Chrifti fuit, quam in Ads vi-
V itium Ads , fecundum fc , crucia¬
tum nobis quidem non attulit inferio¬
rum, fed abftulit Paradilum duntaxat ter¬
renum , Chrifti virtus ab inferis tuetur,Pa-
radifum coti eft em largitur. Hinc Paulus
Apoftolus.-Vbi abundauit peccatum, fu-
perabundauit & gratia. Omitto minora
Illa, quod per Chriftumdiaboiusprinceps
olim mundihuius,id eft,hominum mun¬
danorum, eiedtus eft foras, non vlterius
per idololatriam nos 4eludit,non tot Gen¬
tium tam acriter, vt folebat, animos &
corpora vexat, nifi interdum certi finis
gratia permittatur a Deo, per fidemMef-
fis quiiam venit, diabolorefiftimus , per
fidem M effis venturi, fancli ante Chriftum
diabolo refliterunt. Nullus tamen tunc
illius manus fic euadere poterat ,vt cuiuf-
dam inferni, id eft, lymbi deuitaret in-
gteflum. Quod ita cecinit Dauid: Quis
eft homo qui viuet, & non videbit mor¬
tem , 8dibcrabit animam fiiam de manu
inferni? Contra id venenum, atque ftmi-
63
Iis, virtus ,pam o, myfteria, doctrina, ex¬
emplar,fides Chrifti abunde nobis reme-
diaprzbent. PrscsterisBaprifmusinvir-
mtc Spiritus fancti, fideique Chrifti, cul¬
pam illam , obligationemcue in animo
eius, qui Baptifmo lauatur, diffoluit, pro -
cliuitatem vero natura corpori infitam
non extirpat. Spiritus enim, & fpirimale
myfteriumnon corpus,fed fpiritum, volun-
tatemque proprie rcfpicit:hincfit,vtquiex
baptizari corpore generantur , quia naf-
cuntur immundi, Baptifmo ipfi quoque
egentes cogantur,fingu!i quotidie s Chri¬
fti myfterio donum purificationis agnoice-
re,perinde ac tritici granum, quod Si fi ar¬
et mundatum eft, grana tameriimmunda
generat, ita ytartefurfusindigeant. Ars
enim indiuidui proprietatem potius quam,
fpcciei naturam, vimquegenerandimuri-
dauerat.
Frobatio, ^uod teftamenti -veteris ceremonia
merito cenfumpta, confummataque
Judaicis contra
. lucUos.
capvt ixxim.
S I veteris Teft amenti regnum, prophe¬
tia , facerdotium, facnficium tempore
Meffis regis facerdotifque sterni, finit
que Prophetarum, nouo quodam Tefta-
mento introdiido, auferri ex inftitutione
diurna, ficut alias oftendimus, debuerunt;
inulto magis minutae ilis ceremonis, ih
quibus parum mom enti erat, iur e euanue-
ticiniis alias declaraui. Illsfiquidem noti
aliter , res Chriftiahas ceremoriiafque,
quam prophetis prsnunciabant.Conuim-
maris tandem oraculis Prophetarum, me¬
rito confumptsfunt ceremonis. Vos ta¬
men adhuc ea mordicus tenetis Iudsi,prs
csteris pertinaces, illud Moli in Deute¬
ronomio contra hos adducentes: Et nunc
Ifragl audi prscepta,&indicia, qus do¬
ceo te, vt faci ens eaviuas , &ingrediens
poffideas terram,quam Dominus Deus pa-
trumnoftromm daturas eft nobis,nonad-
detisad verbum, quod vobis loquor , ne¬
que auferetis ex eo. Confideranda hsc
verba fimt diligenter, Mofes ad fhbiefluni
fibi gregem loqiiitur, dicit enim, Ifrael au-
di,non dixit,nori addatur, vel minuatur ab
vflo , fed non addetis vos, neque aufe-
Abfiulit igitur fiibieglo gregi mutandi
poteftatem. Deo vero qui fupra Molem
C> 4 Marfilij Ficini
eft , vel egregio nando , qui a Deo mu¬
tandi habuerit poteftatem, non abfiulit.
Hieremias ita reclamatEcccdics veniunt
dicit Dominus , & feriam (aliter confirm-
mabo) domui ifracl, & domui Iuda fce-
dus ( aliterTeftamentum j notium , non
fecundum Teftamcnrum ( aliter paclum)
quod difpoiui(aliter pepigi j Patribus eo¬
rum die, qua apprehendi manum eorum,
rt educerem eos de terra Aegypti, paclum
quod irritum fecerunt ( aliter, quoniam
ipfi non permadferunt in Teftamento
ir. eo) & ego neglexi eos (aliter, abomina¬
tus fum; dicit Dominus. Sed hoc eritTe-
ftamentum ( aliter pactum ) quod confti-
tuam cum domo Ifrael. Poft dies illos,
dicitDominnsjdabo legem meam in men¬
tem (aliter in vifceribus eorum i &in cor-
- de eorum feribam eam, & videbo eos
ero eis in Deum,&ipfi erant mihi in ple¬
bem, Et docebit vnufquifque proximum
fiium , & vnufquifque fratrem filum di¬
cens : Cognofcc Dominum , quoniam
omnes frient , me fcilicer vnicum efsc
Deum,&fequitura maiore vfque ad mi¬
norem , quia propitius ero iniquitatibus
eorum , & peccatorum illorum iam non
reebrdabor. In iispromittit Deus aliquan¬
do , fc nouum paclum Teftamentumque
difpofiturum , nouam traditurum legem
ab illa , quam dederat Mofi , poftquam
Iudmos ab Aegyptiis liberauerat, inferi-
pmrum eam non tabubs lapideis & char¬
tis amplius, fed mentibus hominum, qua¬
li primailla deleri potuerit, non fecunda.
Ac ceremonia: veter es, nouo Teftamen¬
to introdudo, fecundum fpiritalem iniel-
ligentiam feruari debuerint.Certe,vt Pau¬
lus Apoftolus ait j quando Propbeta dicit:
Padum Teftamentumque nouum, fignifi-
cat alterum confenefcere, atque deficere
poffe. Sed quando hzc fuerant ? quan¬
do impleram eftillud, videbo cos,& eroil-
lisin Deum?Videt femperDeushomincs
intelledu, fedoculis infuper vidit,cum af-
fumpfit hominem, hominem, inquam,qui
hominibus rc vera Deus-habims eft. De
uo Dauid , videbitur Deus deorum in
ion ,i& Zacharias,Tu es Deus, Scin te
eft Deus, nec eftabfque te Deus.Exqui¬
bus oftenditur Mefliz noni Tcftamenti,
padique conditoris diuiniias , fignifica-
tur etiam diuinarum ddtindio perfona-
Sed, ne quis turbetur , quod in variis
tranllationibus vana vocabula fint, ali¬
bi padum , alibi Teftamentum. Scien¬
dum eft vocabulum hoc ab Hieremia in¬
troduci , fcilicet bcqjth , quod legem.
padum, foedus, Teftamer.tumquefigni-
tcat. Nouam legem Meflls legem in-
telligi veftri Interpretes confitentur, vn-
de Dodores Talmurici legem Mcfc
aiunt excellenriorem fore Molaica. Le¬
gite horum Commentariola in Salomo¬
nis Ecclefiaftem. Hzc ibi reperietis, om¬
nis lex prafenris fcculi vanitas quzdam
eft ad futuri feculi legem , id eft, ad le¬
gem Mcffie: nam in .fequenribusfieres
declaratur Omnis lex, quam quisinhoc
feculo difeit , vanum quiddam eft , fi
ad Media legem conferatur. Hac ibi. Vi¬
detis ergo legem Meffia die a lege Mofi i
differentem, ceremoniafque Mofaicas in
Mefsia confpedu penitus euanefeere.
Vana vero Molis lex appellamr, nonab-
folute , fed ad Chrifti legem, cateris enim
praftantior eft. Sed cur vana ? quia per
ciuiles virtutes tantum humanum genus,
non ad ccelcftis beatitudinis finem , fed
viam duntaxat dirigerepoteft. Chriftiana
per purgatorias purgatique animi virtutes -
ad exemplares virtutes, codeftemque fe¬
licitatem perfede perducit. Non enim
datur perfeda felicitas, nifi animis perfo¬
de purgatis, hoc non Molaica,fed Chri¬
ftiana lex efficit. Praparatio igitur qua¬
dam eft Mofaica lex ad Cfarilii legem,
quali formam , habitumque perfedum,
cum vero quis polsidet habitum, prapa-
ratione noii indiget. Quod autem iub
Mofi lege.Sandi Paradifum non ingre¬
diantur , fcd.Melsia legem, gratiamque
expedent, vos,vt in luperioribus dixi¬
mus , confitemini.
Obhoc, vt arbitror, Mofcs legem luam
feruantibuspramialolumtemporalia pol¬
licetur , non enim poteft ea dodrina ad
maius aliquid alpirare. Mofesin Deutero¬
nomio rem omnem fioaperit: Prophetam
fufeitabo eis de medio fratrum fimilem
tui, ponam verba mea in ore eius , lo-
quetjirque ad eos omnia, qua pracepe-
ro illi. Si quis autem verba eius, qua lo-
querar in nomine meo audire noluerit.
Ego vitor exifiam. Nonne videris Deum
Prophetam quendam prater Mofem in
populo veftro creaturum &ilfe? daturam
ci condendarum ab intitio legum autho-
ritatem.; Huc mutare omnia pro arbitrio
licet, mutare , inquam , imaginem in
fubftantiam , vtimpcrfeda perficiat. Vos
ei credere omnia non minus quam Mofi
diuino iufiu deberis quia neque om¬
nes , neque omnia crcdidiftis , vr mina¬
tus eft Deus , exterminari eftis. Non
fingant Arabes Mahumetem regem,imd
tyrannum fuifTe talem , cuius lex non
 de Chriftiana Religio ne.
coaftanit Mofaicam ex fe valde liberam,
fed nimium relaxatur, cui necne tempus,
necne locus , neque vlla Prophetarum
<jj conueninnt. Sed quonam padtopo-
tuir Mahumetes efle Propheta die fopre-
rr.as ex ludzomm populo fofcitandus,
cum ipfe in Alcorano confiteatur Ieliun
Nazarenum vltimum Hebraeorum , fnm-
rnumque ftiifle Prophetam, ludaei quon¬
dam ,praefar!m Africani, his Moli verbis
admoniti, Mefsiam expe&abant noua-
ium leeum conditorem. Sed Rabi Mo-
fes fcnplit ad illos , non promitti a Deo
Prophetam legum conditorem, fed folum
prsfagum fomroru. V olebat,inquit, D eus
a ludseis auguria, quibus vtebantur Cana-
nsijfogare, hinc eis dicebat: G entes iftae,
quarum polsidcbis terram. Augures & Di-
uinos audiunt, tu autem a Domino Deo
tuo aliter infticutuses, fcilicetvt non per
augura, fed per Prophetas a Deo miflos
fotura pramofeas, ideofobdit: Prophetam
de Gente ma,& fratribus tuis,ficut me, lii-
fcitabit tibi Dominus Deus tuus, ipfom au-
dies.Hinc RabiMofes ad Africanos Nos
etiam affirmamus htec Moli verba non ali¬
ter exponenda efle, quam Africanus Ra¬
bi Moles expofuerit. Sed confideremus
magnum Molem in eodem Deuteronomij
capitulo,in frequentibus italoquentcm; Vt
petifti a Domino tuo in Oreb, quado con¬
cio congregata eft, atque dixifti:vltra non
audiam vocem Domini Deimei,& ignem
hunc maximum amplius non videbo ,ne -
moriar. Et ait Dominus : Mihi bene
omnia font loquuti , Prophetam fofeita- •
boeis, de medio fratrum foorumfimilem
tui, & ponam verba mea in ore eius, lo-
queturque ad cos omnia, qua: pr.xccpero
illi. Si quis autem verba quae loquetur au-
direnolucrit, ego vitor exiftam. Videtis ne
populum , quando in monte Oreb tradita
lex fuit, igni, casterifquehorribilibus lignis
fuifie perterritum, rogatum deindeDeum,
ne vlterius eo pacto ad populum loquere¬
tur. Vnde promifit D eus alias fe ablque vl-
lo terrore per Prophetam quendam, qui
vemshomo foret, qualis Molesjegcm po¬
pulo traditurum. In foperioribus ergo ca¬
pituli verbis, Mofes de Propheta futuro-
rum prxeone , quales multi fuerunt. In
liquentibus autem de Propheta legum-
conditore ( qualem Icfum Nazarenum
foilfrc volumus ) loquitur. Sed turbat vos
nimium freio, quod iuffit Mofes femper '
eius mandataleruari.Mementotea Gram¬
maticis veftris tractari, didtionesadfem-
pitemum pertinentes dhplices efle .• alias
ad fempitemum abfolute, alias adfrempi-
6?
tensra cum quadam conditione referri
In primo genere eft Cela,& vbi apud nos
Plalmus dicit, in fecula foculorum lauda¬
bunt te , apud Hebraeos eft Cela. Eft et¬
iam ineo genereNecali,atque vbi Pfral-
musGra:ce& Latine dicit: Viuet in ster¬
num, Hebraice lbnat, Necali. In fecun¬
do genere Hebraice eft holam,L atin e fo-
culum. Hoc pafto in Deuteronomio de
freruo emptitio dicit: Erit tibifreruushokm,
id eft,in foculum, in foculum. inquam vi¬
ta: tuse,vel feruinon vitra, vnde foculum
ibi non totam rerum, fed huius, vel illius
hominis durationem fignificat. Mofes au¬
tem vbi ceremonias feruari iubet circa
Sabbatum, Pafeha ,Pentccoften, feftum-
que Tabernaculorum, expiationis diemj
atque fimilia, nunquam illis dictionibus,
qua: abfolutam sterilitatem lignificant, v-
titur, fed holam duntaxat, quod certum fi-
gnificat foculum , id eft, tomm foculum
yeteristeftamenti, denec Teftamenmm
nouum per M effiam conftitoatur', & ce¬
remonia: veteres dum videbuntur aref-
cere, reuirefeant, & innouis confomen-
tur potius.quam confirmantur. Sic lefos
nofter impleuit legem , quando qua; fue¬
rant imperfecta perfecit. Atque ha:c ip-
fa legis Chriftiana: perfectio declaratip-
fam Mofaicarum conftimtionum finem
terminumque durarionis extremum exi-
ftcre , quod per Hieremiam pradixerat,
vt diximus , Deus legem nouam promit¬
tens a Mofaica differentem. Si quis au¬
tem qua in re perfectior noua fit quam
vetus, inquirat,-confideret quinque pra:-
cipuas, quantum ad propofitum Ipeftat,
noua:, id eft, Chriftiana: legis excellen¬
tias effe.
Prima eft,Lex Mofoicain tabulislapi-
deis corruptibilibufque tradita fuit , Lex
noua erat, vt Hieremias ait, cordibus, &
mentibus inurenda. Quod quidem figni¬
ficat, nouam hancdifciplinam magis Ipi-
ritalem effe, adde & aeternam, quoniam
naturalis legis inftar aeternis mentibus im¬
primitur in aeternum. Vetus autem tem¬
porali fubiebta datafuit ad tempus. Secun¬
da, Vems illa conlHtutio praster illa, qus
ad legem pertinent naturalem,fo!um- Gen¬
tem Hrae!iticam,( cui data eft j obligauit.
Hinc Pfolmifta de Deo dicit : Amiun-
ciansverbum fuumlacob, iuftitias &iudi-
cia Ifrael,non fecit taliter omni nationi,
&iudicia foa nonmanifeftauit eisLex au¬
tem noua non aliter quam naturalis om¬
nes aftringit. Quapropter Efoias de Mef-
fia, eiufque doctrina fic inquit: Donec po-_
nat in terra indicium, & legem eius in-
66 Marfilij Ficim
falz exfpecrabunt. Tertia, Prifca decre¬
ta, f his exceptis, quz ad naturale ius per¬
tinent; etiam iubiedium populum, non v-
bique, fed in fola promiffionis regione
aiiigaflc dicuntur. Quod ita Dcuterono-
mij verba'declarant: Scitis,quod docue¬
rim vos przcepta , atque iuffitias , licut
mandauit mihi Dominus Deus meus , vt
faciatis ea in terra, quam poffefluri effis.
Rurrus,mihique mandauit eodem tcmpo-
re, vt dccetem vos ceremonias, & iudi-
da, quzfacere deberetis in terra, quam
poflefluri effis Iterum.Tu vero hic illa m e
cum , & loquar tibi omnia mandata, &
ceremonias, atque iudicia , quz doce¬
bis eos , vt faciant ea in terra, quam da¬
bo eis in pofleflionem. MdTz autem iu-
ranon lhinus quam namraliavbique funt
obferuanda,igitur apud M alachiam,Deus
quandoque vetera reprobat (acrificia:Ndn
eft mihi voluntas in vobis , dicit Dominus
exercituum, & munus non fufeipiam de
manu veftra. Deinde lubdit: Ab ortu enim
Solis vfque ad occafum magnum eft no¬
men meum in Gentibus, &in omni loco
facrificatur ,& offertur nomini meo obla¬
tio munda. Sacra igitur, quzin veteri le¬
ge in lolis terrz promiflionis templis,& ta¬
bernaculis celebrari licebat, quandoque
fcilicet lub Meflia, vbique Deo grata fu¬
tura erant. Quarta, Lex vetus fola corpo¬
ralia, temporaliaque bona pollicetur , &
mala minatur, vt in Leuitico, & alibi fz-
pe patet.Noua, fpiritalia & arterna.Quin-
ta, Vetus, ciuilesvirtutes communeique
duntaxat inducit, quibus perturbationes
amputat. Noua, purgatorias animique
purgati, quibus affedius extirpat, & obli-
uioni tanquam igni tradit fomites vitio¬
rum. Sed cur iftud i quia Deus rudem ad¬
huc populum, ficuti par erat, leuioribus
dilciplinis erudiret, manifeftioribufque
tam bonis quam malis moucre ftatuerat,
quod etiam Rabi Mofes aEgyptius in com¬
mentariis libri camedrim confitetur. Atve-
ro tempore Chrifti, populi iam eruditiores
euaferunt. Tunc , f vt Efaiasinquitireplc-
ta eft terra fcientia Domini , ficut aqua
maris cooperientis. Tunc igitur Deus ve¬
rioribus przmiis exa&oribufque indituris'
genus humanum prouocauic,atquefbrma-
uit. Meriro igitur , accedente lege noua
tanquam forma , vetusveluti 'przparatio
vel abit, vel tranfit in nouam. impleturque
in noua.Quod quidem omnino tacere non
potuit Rabi Mofes in Deuteronomio,Vbi
mundiztatem in fzcula duothftribuic,fe-
culum videlicet przfens, fcculumue Met
fo:Ac T almutici Incerpretcs,ficut pli^s di¬
ximus, fzculum przfens, & futurum legis,
Sc Mefliz fecula cflevolunt, vanamque
fzculi huius legem, ad Mefliz legem efle
fatentur, quali m fzculo legem Cnrifti, fe-
culum lexque vetus finiatur , atque ex¬
pleatur.
Diflinaio preceptimm Mejis.
M Ofis przcepta przcipua illa lunt,
quz in Decalogo conrinentur,data
enim i Deo lirnt abfque medio in tabulis
lapideis populo vniuerfo, deinde tanquam
perpetua in arca Teftamenti in fancto fan¬
diorum inclula. Cztera vero minutiora
lunt,ac dataper Mofem,& ab eochartisin-
feripta, atque extra fandiorum landia poli¬
ta. Inter hzc autem aliafimpliciter mora¬
lia funt, & quia naturz legem imitantur,
fempiterna funt ferme,ficutprzcipua. Alia
ad iudiciapertinent,quz neque in zquita-
tis arbitrio polita, proutrerunry&s exigit,
variantur. Alia rurfus ad ceremonias, quz
quidem parulmomenti funt,nam tanquam
figurz quzdam Pythagoricorum lymbolo*
rum inftar, ad aliud portendendum, ligni-
ficandumque referuntur. Quienimapor-
. co abftinere iubetur, porci vitam vitare iu-
bet,& qui fiftcre corpus in S abbato, liftere
mentem in contemplando. Hzc&fimilia
ad lignificatum , effedtumque luum per
Chriftum redadia fuerunt. Sacrificare igi¬
tur Deo,&quod fur ablatum reffituaq&fi-
milia ad ius namrale pertinent, atque mo-
rale,ideofemperferuandamandantur.Sa-
crificare autem hoc padio - & diehoc aut il¬
lo , talia fiue talia, rurlus reffituere quadra-.
plum,aut duplum,& limiha vel cerem onia-
lia vel iudicialiafunt,mutarique potuerunr
ac debuerurit,proutlocis,temporibus.per-
fonilque congruit. 1 n rebus huiufmodi non
folum lub Clirifto mutatio contigit, & iure
contigitjverum etiam apud prifeos. In pri¬
ma enim ztate ex inffitutione diuina, non
licuithominibusvefd,nifiplantis,ficutinos
Genelis docet In fecunda tamen ztate
poftillam mundi illuuionem, concedente
Deo,vefci animalibus licuit,quod etiam m
G eneli declaratur, vnde apud vos in libro
BerefithRabba,videlicetin commentariis
inGenefim, duraexpo'niturillud Plalmi:
Dominus foluit compeditos , ita dicitur:
Omnis beftia, quz in boc fzculo, videlicet
fecuiolegis, habetur immunda, a Deoin
• luturo fzculo,fcilicet Meffizfiet munda,
quemadmodummundz fuerantiiliis Noe
beffiz, quz prioribus mundz non fu erant.
Et ficut Deus conceffit anciquioribus lo-
Iummodo plantas, tanquam mundas, §£ 2-
 de Chrifliana Religione.
Iiis Noc , deinde omne animal tanquam
mundam. Sic m f« culo foturo Deus con¬
cedet quiccuid ante prohibuit , h«c ibi.
Ex iispatetin Melfoe foculo minutiora il¬
la 6:culi veteris inftituta tancuam inania
iam & fupemacua (oluenda fiiifle. Nun-
quid ad hoc, 6 Iud«i, plures adhuc teiles
exigitisequamuis non neceifarij fint,quol~
d2m tamen c multis, quiluperfiint addu-
Malachias.Teftamcntum meum erit cum
eo vita: & pacis, & dedi ei vt timore meti-
merct, & a facie nominis mei rcucreretur.
Lex veritatis erit in ore eius, in pace diri¬
gens , ambulabit m ecum, & multos ab ini -
quitate conuertet,quoniam labia foeerdo-
tis cuftodient feientiam, Sclegem inqui¬
rent de ore eius, quoniam Angelus Domi¬
tu omnipotentis eft.In iis Deus MeflSq pro¬
mittit dcnuoTeftamentum Tuum, Tefta-
mentum inquam pacis inter Deumhomi-
nefque conciliand«,ex quo vita hominum
prouenit.Vitam rurfus illi promittit mitem,
& quali timidam.Sacerdotium quoque,&
quod non vi & armis , fed pa ce, & fcientia
conuertet homines, non omnes ,fcdmul-
tos.lterum,quod legem ab eo homines no-
. uam accipient.Cuiautem hac omnia, nili
lefu Nazarefto conueniunt ?
Naum. Exterminabo fculptilia & con-
flatiha,ponamfepulturam tuam,quia ecce
veloces luper montes ppdesEuangelizan-
tis& annunciantispacem. Celebra Iuda
dies tuos feftos, redde votatua ; quia iam
non adiicientvltra, vt tranfeantin vetufta-
tem, con(ummatum eft, confumptum eft,
ablatum eft. Afc edit qui inliifflat in faciem
tuam,eripiens te ex tribulatione.Hic aper¬
te in aduentu M effis protendit idolomm
’ cafum, confummationem prophetiarum,
ac veteris Teftamenti , conlumptionem
prifearum ceremoniarum, ablationem re¬
gni Iudaici., prsdicationem Euangelica
pacis,alcenfionem Chrifti, Spiritus fancli
afflationem,liberationem denique a tribu-
latiene,fcilicet inferorum.
Micheas. Exibit lex de Sion, &fermo
Domini de Hierufalem ,& fodicabit inter
populos plurimos, & reuincet, &diriget
validas nationes vfque inlonginquam.Per
h«c lignificammliiit Meffiamnouam do-
dtrinam , legemque vitra Molaicam ad¬
ducturum , qua non ex Synai, vt illa ve¬
tus , fed ex Sion procederet", neque lolos
Iudzos inftitueretfficut illa, verum fermo-
neprsdicantium Apoftolommpaffimpro-.
pagaretur,ac validarumnationum inftitu-
tadderet.
Elaias. H«c dicit Dominus viris Iuda
6y
qui habitant inHieiulalem.Eenocate inter
vosnouitatem, &ne feminaueritisfofpi-
nis. Circunciditevos Domino Deo veftro,
& circuncidite prspurium cordis veftri,ne
cxeatiramea,ficutignis, & non fit qui ex-
tinguat. <
Mofes. Innouiflimis diebus circoncidet
Dominus corveftrum ad DomfoumDeum
tuum amandum.
leius Naue qui Ielix Chrifti figuram
prsferebat.ait: Dixit Dominus ad Ielum,
fac tibi cultellos petrinos nimis acutos, &
fede , &circuncide fecundo filios Ilrael,
fcilicet cordis circuncifione. His tribus o-
raculis oftenlum fuit corporalem circunci-
fionem folpiritalem fobChriftofore mu¬
tandam, illi extremam pelliculam attinge¬
bant,hic vnfoerfom purgat, & lauat. Ergo
quid oportetpueros poft Ielum octaua die
fangufoemfundere i farcite filiolis veftris
Iud«i tam cmdeles , quam luperftitiofi,
parcite filiolis ftatim natis. Iclus olim ciir-
cuncilus totus,pro omnibus fenguinem fe-
melfudit. Quodficircuncifio ceremonia¬
rum prima flabilis fotura non erat, non
enim ab initio, fedfub Abraham cftinfti-
tuta, & fine illa quandoque iuftus elfe qui¬
libet potuit, multo minus reliqua. Ergo
quid&bbata obferuatis vlt erius? Dies pro¬
fecto vobis dominicus fob fabbato quon¬
dam 'figurabatur. Quid victimis adhuc
temporales lacrificatisblte omnes in ster¬
na viciimalelu finem habuille videntur.
Quid facerdotes priftinos fruftra quotidie
reftituitis ? qui tanquam minimi Ielum fa-
cerdotem prsferebant «ternum, ille ille
eft lacerdos in «ternum verus fecundum
ordinem Melchifedech. Quid deniquerc-
gemvlteriusexpe£tatis , regnum illud ve-
ftrum olim temporale in «ternum regem
Chriftum eft tranllatum. Etcumdixiftis,
vel !egiftis:0 miferi, Ielus Nazarenus rex
ludiorum, tunc mori entem hominem, vi-
uentem Deum, regem vnicum, vltimum-
perpetuum accepit-is,quod quidem Mofes
vefter nobis fignlficauerat, quando ritum •
conftituendi Pontificis tradens , per vn-
guenti cuiufdam myftici lacramentum,
eum Chriftum nominauir. Rurfom quan¬
do regem fibifoccellbrem conftimensjle-
lum cognominauiteum , qui prius Aules
foerat nominatus. Ita igimr per gemina
hzc appellationis indicia, in altero Ponti¬
ficii, in altero regni exprimuntur infignia»
& I efos-Chriftus tanquam qui rex & Pon¬
tifex elfet,pariter nominatus.
F iiij
£% Marfilij ricini
Dctnthcritste dcchrinz C hrijluru.
C A P V T XXXV.
D O&inamChrifti multa confirmant.
Primum quidem Sybillarum , Pro¬
phetarumque pr*didtiones. Deinde fan-
dhtas, 8t miracula Chrifti , & Chriftia-
norum. Accedit illa fupra modum mira
profunditas, & maicftas, qua? infobrio eo¬
rum flylo perlpicitur, quia antea rudespif
catorefquefuerunt,Petri przfertim , ia-
cobi, & Ioanms, atque, vtde Paulo ta¬
ceam , qui Scfi ante conucrfionem homo
dodiffimus erat, furgit tamen poft in luis
Epiftolis admodum fuperhominem. Quid
Petri Epiftolis augnftius, quid venerabi¬
lius Epiftola Iacobi atque ludas? quid de
Ioannis Apocalypfi dicemus ? qui liber
coeleftem praefert faciem , totque habet
facramenta , quot verba. Quid de huius
Epiftolis : quibus ineft abfque verborum
fiico nectarea dulcedo , fcnlufque diui-
nus. Euangelium eius videtur Dei mani¬
bus fcriptum efle , non hominis , quod
cum legeret Amelius Platonicus, perlo-
uem iurauit, virum illum Barbarum , id
eft, Iudzum , breuiter comprehendifle,
qu* de ratione diuina, principio, difpofi-
tioncque rerum Plato & Heraclius difpu-
tauerunt. Simplicianus ait , Platonicum
quendamaudifle dicentem. Euangeli; hu¬
ius proffimiunivbique in templorum api-
cibusliteris aureisfcribendum elfe/deni¬
que omnes tales oratione, quales vita fu e-
runt. Sicut enim in conuerfatione fue¬
runt mitiffimi , in periculis autem & la¬
boribus fortiflimi , &|conftantiflimi, ita
in loquendo humillimi pariter & cxcelfi.
Coniundiones huiufinodi Philofophi fu¬
pra naturam effe cenfent. Sic ergo rufti-
cos illos , & pifcatores Magifter eorum
Chriftus, quodpromiferat, pifcatores ho¬
minum reddidit. Qupdvemirabile eft, eos
poft afcenfionem fuam in coelum adhuc
rudes c coelo (iibito quodam afflatu mirifi¬
ce docuit,vfque adeo, vt ftatim coram om-
nipopulo , omnibus linguis, do&rinifque
pollerent.
Cuius reifignum eft , quod ipfi doftos
plurimos docuerunt , mulriquefapientia
excellentes , colla fuaeomm libentiffime
fubiecerunt. Hierotheus & DionyfiusA-
reopagita, Scluftinus Platonici, quorum
feripta omni fapientia plena funr, crucem
Chriftivnacum Apoftolusfiibire. Panre-
nus przterea S toicus, Quadratus, Agrip¬
pa, Ariftidcs, Lucas, Mar cuique Phrlo-
fophus, Tenas, & Apollo legis Judaica:
peritiffimi-Quid de lapiente Ignatio Chri-
fti difcipulo Antiochia: Epifcopo dicans,
qui dum Romam vinctus denotandus be-
ftiis duceretur, in ipfo itinere de martyrio,
doctrinaq; Chriftiana multas fcripfit Epi-
ftolasadEphefios, adMagnefios,adThra-
ces , Smirneos, Philadelphus ad Policar-
pum, atque Romanos. Ex Syria Romam
vfque pugnobeftiis deuorandus , interea
node dieque ligatus pugno cum decem
leopardis, id eft,militibus,qui'me cullo-
diunt, quibus & cum bene fecerim, peio¬
res fiunt. Iniquitas autem eorum mea do-
<5lrina,fednonidcircoiufHficatusfum. V?
tinam fruarbeftiis, qu* mihi funt praepa¬
rat*, quas &oro, promptas mihi efle ad
interitum, & allici ad comedendum, ne fi-
cut aliorum martyrum, non audeant, cor¬
pus attingere. Quod fi venire noluerint,
ego vim faciam,vt deuorer. Ignofcite mihi
filioli,quid mihiprofit ego fcio.Nunc inci¬
pio efle difcipulus, nonne sis qu* v idenmt
deficiam , vt Iefum Cbriftum inueniam,
ignis,crux,be(li*,ccnfractioofl!um,mem-
brorumdiuifio , totius corporis contritio,
omnia tormenta, diaboli arte qusfita, in
meveniant,modo Iefu Chrifto fruar,h*c
ille. Cumque iam damnatus eflet ad be-
ftias, rugientefque audiret leones, ardore
patiendi ait,Dentibus leonum molar , vt
panis mundus euadam.Polycarpus etiam
Smymeomm Epifcopus,Ioannis Euange-
liff* comes,magnus Afi*dodor,f*pe ro-.;
gams a Iudice,vtlefum negaret,refpondit,;
non pofle negare illum,cui oduaginta iam
& fex annos feliciter feruierit. I taque cum
Chrifti amore toms arderet, ignis flam¬
mas, mortemque facillime pertulit. H*c
deillo Smyrneiad Ponti Ecclefiasfcripfe-
runt.Iuftinus autem ille Platonicus,audito
Apoftolorum libro , quem proreligionis
noftr* defenfioneiudicibus obtulit, cum
multos pr*claros martyresnumeraflet, fe
quoque martyrio conlumpmm iri infidis
cuiufdam Crefcentis Cynicifimo grafian-
tisjvaticinatuscft, dicens: Et ego quidem
fpero me ab aliquo horum,quibus pro veri¬
tate obfiftojinfidias efle pafliiruin/pero ba¬
culo , aut clauaferiendum , certe vel a
Crefcentehoc,non Philofopho,fed Philo-
pompo Quod ScitafatSum eft,& Iuftinas
tamfortiter tulit quam manifefte pr*uide-
rat. Pr*uide'rat autem Ioannes Euangeli-,
fta, Se in fine Euangeli j fui pr*dixerat, fe
quamuis extremapateretur, enecari non
pofle prsdixcrat. EtinApocal inter alias
Chriftianorum calamitates,manifeftiillme
illam , qusfub Valerio principe contigit-
 de Chnitiana Religione, &9
De qua Dionyfius Alexandri*: Epifcopus, quem Porphyrins dodtrina omnibus lui fae-
temporis illius Martyr inquit: loannireue- coli anreponi:, qui dupurarione C elli Epi¬
Iatum eft, vt diceret, & datum eft ei os lo- curei contra Chnftianos octo voluminibus
quens magna,&b!a!phemias, & data eftei confurauit, torque de dc&ina Chnftiaoa.
potcftas per mentes quadraginta & duos. conlcripfit, quot v ix aetate iongiffima quis
Vtraque autem complentur in Valcriano, legerevaleat Hicvt Eulebiusinquit, fre¬
hsc Uionyiius. At decebatante marty¬ quentia tormenta, & faeculis omnibusin-
res alios confobrinum illum Chrifti Si- audita pro Chrifti gloria pertulit Huius il-
meonem,quipoft diuturna tormenta etiam luftres difcipuli , Phitarchus, Heraclides,
emeem luffinuit libens, cum annos age¬ Hero , Seieni duopro Chrifto martyrio
ret centumviginti. Sed eccefe mihi iam lunt coronari. Sequitur Triphon & Am-
offert virorum in quauis do&rina excel¬ brofius, Oiigenis dilcipuli, Minutius, Ga-
lentium turba quam plurima, Timotheus, iuSjBerillus, Hyppolitus,AleXander,IuliuS
Titus,Clemens RcmanusBarnabas,' oan- Affricanus, Geminus/Theodorus, Corne¬
nes fenior, Arillion, Sophiftenes, Silua- lius, Cyprianus Afer, martyr. Capientia, &
nus,Sofipatcr, Demophilus, Dorotheus, eloquentia prteftantiflimus, Pontius, Cy¬
Philemon , Andronicus, Vrbanus, Lu¬ priani difcipulus, DionyCus, Nouatiahus,
cius, Iafon,Tertius, Crclcens,Linus,Cle- Marhio, Archelaus, Anatohus, Alexandri¬
tus, Paulas, S ergius proconlul Cyprij, Syl- nus Philofophus clarus, Vidtorinus, Pam,-
las, Egcfippusludsus, C rifru s, E p aphras. philus martyr locupletilfimns, eiufque dif-'
Demas, Marcus,Ariftarchus,Epaphro¬ cipulus, Eulebius Caefarieftfis magiftro li-
ditus , Tichicus/Onefimus, Euodius,Pa- mftis,Phierius,Lucianus, Phileas, Anno-
pias ,Hermas,luffus,Gaius, atque Mel¬ bius,Rethnicus, Metodius Philoiophus in-
litus Philoiophus A Canus, qui librum pro 'fignis,.quidi(putationes Porphyrij contra
Chrifto Marco Antonino Vero compo- nos egregio volumine confutauit. Iuuen-
fiiit,aliique permulti viri admodum lapien¬ cus., Luftathius , Marcellus, Athanafius .
tes , Apoftolorum difcipilli, quorum alter magnus, A ntonius,Bafilius,Theodorus Eu.
alterius crucem afpiciebat - intrepidus, frbius,Emifenus,TriphyIus,Lucifer,Euie-
fuam mox expeclabat in domitus, & fere¬ " biusSardus, A catius, Serapion, Hylarius
bat inui&us. Imitati funtiftos &fapientes magnus,Vifrorinus,Titus,Dam alus, Apoi-
alii, Tfieophilus, DionyCus, Penitus Cre- linaris,Gregorius Bedicus,Padanus, Phe-
tenCs, Tacianus, Philippus , Mufianus, badius, Dydimus Alexandrinus virdiuL
Modeftus Philoiophus, Gardafencs, Sy- nus,& Ambrofius Alexandrinus eius audit
tus , Dialecticus & Mathematicus, Apol¬ tor,PptatusAfer,Achilius,Cyrillus,Cuzo-
linaris Philofophus.Hi duo, Marco Anto¬ nis,Epiphanius, E ffr em,Syms^nagnus B a-
nino Vero, libros pronoftra religione de¬ filius,Gregoriu£que eius frater, Grcgorius
derunt, Victor, Hireneus, Rhodon, Cle¬ Nazanzenus cognomine Theologus, Hic
mens Alexandrinus , Milciades eraditilfi- inueetiuis Iuliani Imperatoris in Chriffia-
mus qui, M areo Antonino quoque Forum nosfubtiliter,copiofequerelpondit. Dio¬
pro religione tradidit Chriftianomm. A- dorus Ambrofius jEuagrius, maximus Phi-
pollonius Philoiophus Romanae vrbis Cena¬ lofophus,IoannesChtyfoftomus,Gelafiusi
tor, & Chrifti Martyr, qui Commodo Se- Theothihus dexter, Amphilochius, So-
uero, vt rationem lua? fidei redderet, inii- phronius,&alij pene innumerabiles viri do-
gnevolumen compoluit, Apollonius, A- dhrinaprp ftantes,qui partim antelulianiint
bel, Serapion, Bachilus,Policrates, He¬ Imperatorem , partim eo regnanteinter
raclitus, Maximus , Candidus , Appion, gladios, igneque.calamo,lingua,vita,mor-
Sextus, Arauianus, Narciflus,Iudas,T cr- te,Chtifti gloria defenderunt, vnde marty¬
tullianus dodlrinre fons, qui liib Seuero res quali teftes Chriftianz gloria limtap-
Imperatore floruit, atque ita contra Iudi-
ces exclamatur: Dicimus, & palam dici¬ mos illos.Chriftianos, Iolephum, & S ene-
mus , & vobis torquentibus lacerati , Sc cam & Philonem, duae quoque &leptua-
cruenti vociferamur , Deum colimus per ginta acutorum virorum haerefes , ftatini
Chriftum, illum hominem putate per eum, poftrehgionis huius exordium, partimiu-
&ineo fe cognofci,&coiivultDeus,fen- perbia hominum,partim aftutia daemonum
tentiis vcftris gratias agimus, cum dam¬ fcaturietes, Chriftum iplum, quamuisnon
namur a vobis,a Deo abfoloimur. Ammb- recte,vt alij honorauemnt. Iam vero,five3-:
nius Alexandrinus Platonicus nobilis, lem HieronymoS:Ambrofios,AuguftinoS;
LeonidesfapiensOrigenispater.Origenes Gregorios, aliofque innumerabiles nume¬
vir doctrina , vitaque apprime mirabilis. rare viros, fcientia przftanalfimos ,Grs!-
70 Marfilij Ffcini
cos. Barbaros, & Earinos, quipoftlulia- fcre,cuafpe dura mifeili vitam hanc, eiuC
num apoftatarn,acure, ornatequefcriben- que bona contemnunt, & quotidie cadi,
tk>,&fancteagcndo,diutifi;mepro Chrilli bus fe fponte fubiiciunt. Hac Lucianus.
gloria Iabcrauerunt, arithmetica me com¬ Quem de Peregrino odi) cama mentitum
putatio fi uftraretur .Tanto faltem Chriftia- cfie,teftis eft Aldus Gellius Peregrini fami,
na lex c teter is excellentior cft , quanto & liaris, nam monftrat hunc Peregrinum vi¬
•plures doai, & doctis aliis femper dofhio- rum grauem, confiantemque fuifie verum
res, eloquentiorefq; & lanctiores fuerunt, I-hilofophum. Conquefius eft Plinius fe-
qui hanc fccutifunt, quam qui alias fufee- eundus in EpiftoIaadTraianum, quodvr.
perunt. Si primum religionis huius funda¬ bcsChriftianoium trucidemur,qui nilprj-
mentum Diale<ftici,vel Oratores, vel Poe¬ ter Romanor. legem agant.nifi quod ante¬
ta: iecifset/uipicaretmirplebem aflutia ho¬ lucanos hymnos canant Chrifto cuidam
minum fuifle deccptam,fidodi:i omnes fem- Deo. Ad conferendam vero difciplinam ve¬
. .per refpuiflent, judicaremus eam forfitan lent homicidia,furta, adulteria,latrocinia,
contemnendam. SiprincipeSjvel ab initio, & his fimilia. Refcripfit autem Trajanus,
vel paulopoft huic legi omnino fauiflent,o- Chriftianos inquirendos cuidcm non effe,
pinaremur, quod de quibufdam religioni¬ oblatos vero puniri oportere. Cuius fen-
bus arbitramur, debiliores a potentioribus tentiamita Tertullianus confutat t O fen-
fuifle ccadfos, fucceflores deinde,vt fit,le¬ tentiam nec effitate confufam, negat inqui¬
gem illam cum ladte fuxifle. Diuina igitur rendos innocentes,& mandat puniri vt no¬
prouidentia voluit fimpiicem religionis fu? centes, parcit, & feuit, difii muiac & anim-
veritatem ah hominibus primo rudibus, 8c aduertit.Quidtemctipfam cer/ura circum'
fimplicibus primam originem ducere, at¬ uenis ? Si damnas, cur non & inquiris? Si:
que a fimplicibus,& rudibus aftutos,ac do- non inquiris, cur non &abfdluis! Rumo¬
fios feliciter irretiri. jPermifitinfuper reli¬ rem quoque vanum aduerfum Chriftiano-'
gionem luam, annos plures quam trecen¬ rum mores exortum, fubtiliflime confutari
tos a potentibus vbique Gentium crudeli¬ moriftratque, nqn.de crimine vllo, fed de
ter impugnari, quo maior eflet do&crum ’ nomine fecif aduerfum Chriftianos adtum
teftium,& fidelium numerus, reique ipfius fuifle. Atquevt alias diximus,fimiliter con-
yerior,certior , firmior authoritas, nam in queftus eft Serenus Graniusin Epiftola ad
profpcritate fidem proflare facile eft,in ad- Adrianum. VndcAdrianus fcripfit ad Mi-'
uerfitate difficileiExquifitiffimis tormentis nutium Fundanum proconfulem Afi*, ne
emeiatos fuifleChriftianos.vt noflras hifto- permitteret Chriftianos innoxios homines
fias prztermittam, teflatur Cornelius T a- perturbari, calumniatoribufque illorum
citus,vituperauit autem Chriftianos;credo occafionem latrocinandi concedi. Epifto-
vt feculisfuis adularetur,quem etiam inhi- lam.AdrianiintegramjEufebiusnoflcr ad¬
ftoria mentitum fuifle Tertullianus offen¬ ducit. Mellitus Sardenfis Epifc. ad Imper,
dit quia dixerit, Iudteos caput afini colere. AntoninfiVerum,libru pro noftra religio¬
Atque in eadem hiftoria fcripferit, Pom¬ ne fcripfitfin quo refert edicfuAntouini ad
peium arcana ludatorum fpeculatum ,nul- Afiaticosreprehedentis eos, quod cultum
lumin eisfimulachruro reperifle. Igitur ab immortalis DeflqugChriftiani colant,pcr-
hoc vno mendacio difee reliqua. Accedit turbent,vfq,- ad mortemChriftianos perfe*
quod Hierencus teftatur.non obaliudtunc quetes. Addit in eodem edi«o,plurimos.ex
de noflris fulpicio exorta eft, tanquam im¬ prouinciisiudicesfuperiis adpatrefuu fert
piis &impuris,quam ob Hyreticorum quo- pfifle olim, atq; nuper ad fe quaplurimos,
deniqj 11 amere fequod&Pater ftatuerar,
ceflam prorfus,&exeerabilem,fednonin hoc eft,ne quisChriftianos ob hoc dutaxat
longum durauit infamia, vbifeipfa capit quod Chriftiani fint, infequatur, nili forte
veritas aperire.Lucianus Gentilis,Peregri¬ arguatur aliquid aduerfum Rom.regnifta-
num quendamfbphiflam,atquevripfe def- tum moliri. ArbitrorAntoninu ob hoc etS
cribit,& Chriffianumnon legitimum, tan¬ timuifle Chriftum,quod frater eius M. Au-
quam oftentatorem iaftatoremque deri¬ rel.fcripfitjcumexercitus eius apud Ger*
dens, inquitrHic preterea mirabilemChri- manos fitiperichtaremr, orationibus, quo¬
ftianorum fapientiam didicit a facerdoti- rumdam milimm Chriftianorum a Deo
bus eorum,atquedodioribus, qui magnum impetrafle, fubitbcontraoinniumipeslar-
illum vimm in Paleflina crucifixum ado- gimmosimbres,quibus&fuorufedatafitis,
rantes,cztcras religiones fpernunt.Ex mi- & hoftes ob fulminum impemm effugari,'
giflri autem fui legefibi inuicem fiaterna atque ob infignisfadti miraculum eam le¬
charitatc deuinciuntur, fperant fc teternos gione mutato nominefulmin ea appeUauir.
 de Chriltiana Religione.
Hzc fcribit Apollinaris atque Tertullia-
rjis. Addit Tertullianus Marci Imperato¬
ris extare Epiftolaa, quibus apertius de iis
indicetur, Eofcbius adiungit, miraculum
hoc ab hiftoricis quoque Gentilium fiiifi
fe relatum, fed quod Chriftianorum ora¬
tionibus fa&im fccrit przrermifium. Ca¬
lamitas igitur Chriftianorum Yel ex impe¬
rito vulgo , vel ex impiis principibus maxi¬
me contingebat , quorum principes iuit
Nero. Suetonius affliftos fiiifle a Nerone
C hriftianos narrat, ob hoc duntaxat quod
nouam religionem introducerent ,&vtip-
feait,maleficam, id eft, magicam,mira¬
cula enim multi videntes,demonibus,quod
Dei erat,attribuebant. Sed infinita veritas
atque bonitas, veritatem luam ex menda¬
ciis holtium declarauit, & mala hominum
conuertit in bonum, permittit quoque vf-
que ad muti di finem fandorum liiorum
c cetum, vel ab Haereticis vel ab hoftibus
agitari.Non cogit ad falutem Deus homi¬
nes , quos ab initio liberos procreauit, fed
afliduis inlpirationibus fingulos allicit,
quod fi quiadeumacceflcrint,hos duFat
laboribus, exercet aduerfitatibus, & velut
igne aurum, fic animum probat difficulta¬
te, qui fi vfque ad finem perfeuerauerint,
tanquam igne aurum, fic tandem diuino
lumine feliciter corufcabit.
' Cur Haereticorum felis diuerfe diuerfas
Sluodfient Chriftianorum liter,t vitiata
non fint.
C A P V T XXXVI.
7*
re dcbuiiTenr. Poft autem Mahumetis ad-
uentum, iple Mahumetes potius currus
fuillet ab iis qui Euangelium colebant,
quam nomen eius ablatum. Sed ipfe fello
nomen iuum fubipngi voluit , ybi apud
loannem Chriftus Spirimmfandum pro¬
mittit , cuius infufio Apoftolis ipfius non
multo poftlefum ad rclurredtioncm pro-
mittebamr,non poft autem annos fcxcen-
tos Arabibus. Promiflus eft autem non ho-
mo,fed incorporalis lpiritusatque veritas.
Et eundis Chriftianorum ducibus confen-
rientibus,praefertini illis qui de premiffione
verbis literifqucteftes erant, quinquagefi-
ffio poft refurrectionem die alpirauit fclici-
ter,& illuxit. -
Deinde quonam pacto verifimile eft
Chriftianos omnes volumina illa,qua: tan¬
quam coriitrfe data lummopcre eo tempo¬
re venerabanmr, aufosfuifle mutati. Si
qui autem impij aufifunt, tancuam pauci
impmdcntefque, a pluribus pmdentibus
conuidi ftatimlunt, neque obtinuetunt.
Rurlusfi Iaera volumina paffim apud om¬
nes G entes deprauatafii erunt, multi fubi-
to animaduertemnt, fi alicubi folum cete¬
ra exemplaria reclamauemnt. S ed omni -
no impoffibile eft'libros diucrfis linguisdo-
cis,temporibus,editos,tam late fiibito (par -
fos,tamfrequentatos, prorlus adulterare'.
expolitiones potius quam textus varios ad¬
ducebant. Audiuimus a pluribus Aithiopi-
bus. Scillis quidemliteratis,fimilia omni¬
no apudillosfacra volumina noftra in Bar¬

M baris literis, atque apud Graecos, Latinof-

Ahumetes primos illos Chriftianos que exiftere. Scribit Richoldus Ebrori
valde probat, confiteturque do- Theologus,fe iii Afia omnino eofdem tex¬
dbrinam Chriftianam, id eft,£uangeiifta- tus apud Iacobianos y Neftorianofoue ,
rum, Apoftolorumquelibros ab ipfo Deo Chriftianos haereticos, atque apud nos le-
authoritatem mirabilem accepifle, ac Tc- gifle.Proinde ipfcm teftamenmm vetus re-
ftamento veteri anteponit. Sedhos libros cfiimaChriftianis feruaripatet. Quia cum
ait poftApoftolosa Chriftianisfuifie cor¬
ruptos , totumque id machinatus eft homo Chriftum, & poft Chriftum editas, partim
tam callidus quam bellicofus,quoniam at liberiores, vtputa quae a Iudaeis ipfis fache
ferit fe Chrifto apertiffimis verbis fuiffe fiierint, partim ad verbum obferuatas, ma¬
proraiflum, qui in Euangelio dixit. Praedi¬ xime a Hieronymo, vbique tamen praeci¬
co vobispoftme venturum efle quendam pua , imoomnialeluChriftimyfteriafer-
Dei nuntium nomine Mahumetem, illum mefimiliterreperiuntur.Ettranllatio Hie¬
videlicet fpiritus veritatis, qui docebit vos ronymi adverbum facta ab omnibus Iu--
omnia. Principio machinatio huiufinodi, datis tanquam vera admiffa eft;&ipfa qui¬
etfi apud brutos,imbel!cfque homines (ta¬ dem ad Ielum confirmandum lufficientif-
les enim Mahumetenfeslunt)tam vi quam firna.
dolo locum habuit, tamen apud magnos, Veriffima etiam illa , quae a duobus &
pmdentefque viros , nimium ridicula eft. fepmaginta Iudaeis ante Chriftum edita
Nam ante Mahumctis aduentum nulla eft, &apttdGraecos,Latinofque, & Bar¬
caufa erat, obquam Mahumetis nomen baros Chriftianos fimilis extat,cuius pri¬
potius,quam Pilati, vel Iudae,vel Antichri- ma ilia exemplaria, & Hebraica& Graeca
fti,v el etiam Diaboli Euangelio lubtrahc- Tertullianus etiam temporibus luis apud
7* Marfilii Picini
Serapin3i'mPtolenizi bibliothecis aflerit
-extidfle. Neque ab Apoftolis eorumque
luccefforibus tranflatio huiufmodi olim
■vitiata fuit , tum quia difficile erat longe
•diuulgatos , & irafematos codices vitia¬
re, tum quia omnino ihdtum eft credere,
>tot tantofque viros teftimonia ludiorum
adnltcrafie ad Ielum occilum viuifican-
dum , leipfos vero perdendos. Denique
frccuentcs obiectiones & calumnia:, infi-
diaquevndique Chrillianis illata: , alter-
cationelque fepius repetita: admonuerunt
Chriftianos , rechim feripturarum fer
uare tenorem. Quod fi quis vnquam a
Mahumctenfibus audiuerit aliquidad Ma-
humetem pertinens teftamento veteri fuif
fe fobtradtum , relpcndeatnullo vnquam
padlo Iudaeos cum Chrillianis adhoc a-
gendum conuenire pomi®. Teftamen-
■tum&utem vetus neque apud Iudstos, ne¬
que apud Chriftianos Mahumetenfibus
quicquam fauet.Sed vt ad nouum redeam
Teftamenmm, hoc ipffimefielyncerum,
confiat ex Apoftolorum difcipulis, difei-
puioramque fticceflbribus , qui & o-
'peribus , & feriptis de textus lynceri-
tate teftimoniaperhibent. Confiat etiam
ex antiquiffimis Conciliis fzpe conlH-
tutis, vbi ad decem dociiilimorum viro¬
rum millibus , qui circumferebantur codi¬
ces ex amuffim examinabanmr, vnde nihil
vnquam admiflum eft abEcclefia abfque
examine feiieriffimo. Garrit prattereaMa-
huinetes fuccefiores Apoftolomm partem
illa Euangeliisaddidifle, puta, quodhomo
ille Ielus fummus effetDeus,& vere mor¬
tuus Primo quidc hoc in feriptis Apollo-
lomm,EuangeIiftarumquetam fzpe,&eo
ordine, eaquefimilitudine coqnexum eft,
vt nullo modo efle queat adiumfium. De¬
inde nihil aut difficilius periuadetur,quim
quod homo fit fummus Deus , aut diflo-
naatius proferri videmr, quam quod verus
Deus fit, & vere mortuus. Nunquid igi¬
tur hoc adiunxerunt,vtfaeilius quodprse-
dicabamr, perluaderent? nihil ferme,hoc
fcilicet excepto, ab his dicebatur, quod
aut perfidos Iudteos turbaret, quiDei,ho-
minifqueconiunSionem illam non capie¬
bant, aut Romanos offenderet rerum do¬
minos , qui prohibuerant quenquam abf¬
que fenatus authoritate Deum cognomi¬
nari, multofque volebant deos, neque il¬
los quidem iummos, Ieliim vero & fum-
mum Sefolum , Chriftiani ablque fena¬
tus approbatione vocabant , atque /cie¬
bant ob hoc dunraxat fe arduam omni¬
no prouinciam ingrefios , apud I udsos
Gentilefque valde periclitari. Quamobrem
quod addimm Mahumercs inquit , Mi.
nime omnium videtur adiunaum, fed vir¬
tute nimium fimpliciterque ab initio po- i j
litum. At ipfe videtur omnino profunda
Chriftiancrum myfteria, quamuis ea le¬
gerit , nequaquam intellexifle. Vbi enim
lelum legit efte Dei filium atque Deum,
putat CliriftianoSjdeos illic duos inducere, *
patrem videlicet atque filium Atquehune
in Alcorano binarium deorum numerum
deteftatur, quod etiam a Chrillianis cita-
lienum,DeumvnumPatrem,Filium,Spirfc.
tumque putantibus. Ipfe autem licet nef-
ciat quomodo , tamen miraculis Chrifli
commotus, ipfum Deifilium Dcumquefa-
tetur,vbi cum nominat D ei flatum, fpiii-
tumque, propriam Deianimam, virmtem
Dei,yerbumDei,afflanteDeo,ex Virgine
perpetua natum. Praeterea, quoties incidit
in Trinitatis nomen, homo tanta; reipror-
fes ignarus , Chriftianos falso nimium, &
inepte calumniatur, quedtres deos ado-
ftinguere perfonatiim, acfimulferuare di- ,
uinte fubftantiri vnitatem, iple tam en veri-. - -.
tate coadus, Deumvbique in plurali nu-
mero defeloquentem inducit,quod &Mo-.
fes obferuauerat,quiin Genefi Deo, modocS
lingulare nomen verbumque, modoplura-:!^
le attribuit, certevnitatem fubflaDtis in
Deo feruansfimulacnumerum perfona-.
rum. Dixit Deus : faciamus hominem ad
imaginem,& fimilitudinem noftram,atque
alia multa etiam clariora S ed audi quomo¬
do loquentem Mahumetes Deum faciat
Maria; omnium mulierum optima; , & a
nullo vnquam rado;,Noftram animam in-
fufflauimus, & illam,filiumque luum mani-
feftum miraculum pofuimus Item, Cum
multos nuntios miferimus,mifimus tandem
Chriflum Marite filium,cuius ledlatores fi¬
deles manfeeto, & conflanti corde fue¬
runt. Ei nos Euangelium dedimus, vt per
iplum homines Dei amorem gratiamque
affequerentur. Rutius , Chrifto multam
contulimus bonitatem, cumque doftorem
filiis Ifiraelpr£pofuimus.Item,Chrillumad
diuinz legis c6pl em entum mifimus, Chri-
flumM ariamque miraculum fecimus,opti-
mumque in paradilb locum dedimus habi¬
tandum, ac fiepe fimilicer. Quamobrem.
etfi arrogans fuiffe negari non poteft,
non minus ignorantia: quam arrogan¬
tis videmr efie culpandus. Multum enim
luam arrogantiam temperauic, cum dixic
in Alcorano,le miracula nequefeciffe,ne-
quefacturum,plurima ignorare, eflepu-
rumhominem,quamuis niicium a Deo in-
lpica:u,neq; fe darepoffe venia peccatorii.
Vetuit
 de Chriftiana Religione.
V emirfc imoc2ri, &: adorari, confcfius
efiinfiiper, effe in libris fois nonnulla, dc
quorum veritate dubitari poffit.£x quo ap¬
paret ipium veritatis fpiritum non fnifle,
rrultum quoque Alcorani aurhorirati de-
traxiqccm inquit.Quicunq; Deum vnum
adorans honeftevixcrit,fiueIudams, liuc
Cbrilli anus, GueSaracenus fit, mifericor-
diam, faintemqueaDeo confequuturum.
Authoritatem vero Euangelij manifeftif-
fime confitetur, cum lumen, dire&ionem,
perfectionemque cogtfominat. Vnde &
Mahumetis fedfaroresjco concedente, fa¬
tentur nouo teftamento accedente, vete¬
ris tcftamenti ritus magna exparte merito
ceiTauiflc.Teftamentum vetus nouumque
eo pado intelligunt,quo expofuit,manda-
uitqueMahumetes,quodfevtriuiqueverif-
fimum interpretem elfe afleuerauit, crea¬
tionem mundi. Adde progeniem, hifto-
riamque Hebraicam probant, & Chrifti
do&rinam. Expediant Anti-chriPum fore
peifimum hominem, quemaChiiftooc-
ciium iri putant.Item, coiporum relurre-
dtionem , vltimum iudicium , fupplida &
pratmia fempiterna, Chriftum proximum
Deofedentem collocant. Mahumetenfes
Chrifti oratione, qua & nos, quotidiana
vtuntur ad Deum .Pater nofter,& reliqua.
Sed vbi nos dicimus , Et ne nos inducas,
ipfi dicunt,Deusfuit, & Deus erit, Mahu-
metes mifius a Deo.
,
Caufd erroris lucUorum Mthumeten-
fittm. Gentilium.
CAPVT XXXVII.
/^■'VVsritur igitur , qutenam caufa fit,
V^rqu* ludios adhuc multos in perfi¬
dia detinet? Propheticorum, Chriftiano-
rumq;myfteriorumdiuinaprofunditas, &
quia diuina, ideo humana inteliigentia
non penetrabilis atque e conuerfo. Rur-
fcs ingenium mercenariorum, miferabi-
liumque Iudzorum incultum prorliis,&
FINIS.
n
pertinax. Auariria rem eius cuod fiium
eftferuandi, tum faciendi fenoris inex¬
plebilis , naturalis fuorum amor, innatum
odium Chriftianorum. Quid autem poft
beamm Gregorium Earbaros plurimos
traxit in hrerefim i Difficillima diu i narum
lirerarum interpretatio , Barbarorum ge¬
nus nimium imperitam, violenta Mahu-
methis regis Arabum manus, feptemque
regum Ipfi ex eius familia per ordinem
fuccedentiumleges. Acceffit & licentia
largior. Verum quid Gentiles olimavera
Hebraeorum religione detorfit? Mandata
ambitioforum principum,aitasparum eru¬
dita, profufa licentia, fallacia daunonuiri
malignorum. Auxerunt errorem deinde
blandimenta, adulationefqiie Poetarum.
Detinet autem omnes .facile , in quouis
errore mos patrius, & diuturna confuetu-
do. Non poteft confuetfido in errore
Chriftianos legitimos detinere,qui aprin-
cipio.religionem fufeeperunt ab errore,
femotam.
Nihil autem opuseft, vt longa diiputa-
tioneconfirmem , cuse Chrifius,eiufque
difcipuli credenda,(peranda, agenda pro-
pofuerunt. Satis enim veritatis, authorita-
tifque habent, cum a diuina veritate pro¬
cedere iamprobauerimus. Maximam igi¬
tur Chriftianorum inftitutionum,promiC-
fionumq,- rationem aflignauerjmtis, cum
Pythagoricorum ritu dixcrimus,Ilie dixit.
Meminerimus autem turbari non opor¬
tere, fi horum minus capacespoffimus efi;
fe,maximum enim diuinitatis fignum hoc
elfe cenfeo. Nempe fi ea mens nqftra pe¬
nitus comprehendit, minora fimt mente,fi
talia funt, diuina ede non pofiunt, fi enim
diuina funf,capacitatem omnem' humanp
mcnris exccdunr.Fides,vtvult Ariftoteles,
eftfcienria-fundamam-m,fidefo!a,vt Pla¬
tonici probant, ad Deum accedimtis.Cre-
didi, inquit Dauid, U propiereafumlo-
quutus. Credentes igitur, propinquantefqj
veritatis, bonitatifque fonti , fapienterri
beatamque vitam hauriemus, '
74
M ARS ILII FIC INI
FLORENTINI.
IN PLATONICAM THEOLOGIAM
de Animorum immortalitate,ad Laurentium Medicem,
■
P R O OE M I V M.
| quemadmodum fehabet
j, vifus ad Solislumen , ita
fc habere mentes omnes
ad Deum , ideoqueea.s nihil vnquamiine
Dei luminepoffe cognofcere : meritoiu-
ftum piumque c enftiit, vt mens hum ana fi-
cut a D eo habet omnia, fic ad D eum om-
niareferat. Igitur fiue circa mores philofo-
phemur, animum die purgandum, vt tan¬
dem fadusferenior, diuiniun percipiat lu¬
men, Deumque colat. Siueremm caufas
perferutemur, caufas efle quarendas.veip-
fam denique caufarum caufam inuenia-
muSjinuentamque veneremur. Neque fo*
lum ad id pietatis officium Plato nofter ex¬
teros adhortatur, verumetiamipfe maxi¬
me prarftat. Quo factum eft, vt & ipfe fine
conttouerfia diuinus & doctrina eius apud
omnes Gentes Theologia nuncuparetur,
cum nihil vfquam fiue morale,fiue dialedi-
cum, aut Mathematicum, aut Phyficum
tradet, quin mox ad contemplationem
cultumque Deifumma cum pietate redu¬
cat. Quoniam vero animum effe tanquam
fpeculum arbitratur, in quo facile diuini
vultus i rr ago reluceat-idcir co dum per ve-
ftigia lingula Deuirwpfum diligenter inda-
gat,in animi fpeciem vbique diuertit, intel-
hgens oraculum illud ( nofce teipfum) id
potiffimum admonere,vtquicunq,-Deum
optat agnofccre, feipfum ante cognofcat.
Quamobrem quifquis Platonicafquaiam-
diu omnia Latina feci J diligentiffime le¬
gerit, confequetur quidem t unda/ed duo
hac ex omnibus potiiTima , & pium cogni¬
ti Dei cultum, Sc animorum diutnitarem,
in quibus vniucrfa confiftit rerum pcrcc-
*
ptio,&omnisinflitutiovitar,totaquefelici-
tas, prafertim cum Plato de his ita fen-
tiat,vt Aurelius Auguftinus cum tanquam
Chriftiana veritati omnium proximum,ex
omni Philofophomm humero elegeritimi-
tandum , afleritque Platonicos mutatis
paucis Chriftianosfcre.Ego vero cumiam
pridem Aureliana authoritate fretus, fum-
maque in genus humanum charitate ad-
dudus, Platonisipfiiis fimulachrum quod¬
dam Chnftians veritatifimillimum expri¬
mere ftatuiflem, ad illa qua: dixi, duo pra:
cateris diligenter incubui,ideoque vniuer-
fum opusPlatonicam Theologiam de im¬
mortalitate animorum inferibendum efle
cenfui. In quo quidem componendo id
pracigue confilium fitit, vtinipfa creata
mentis diuinitate , ceu fpeculo rerum om¬
nium medio , creatoris ipfiustum opera
fpeculemur, tummentem contemplemur
atque colamus. Reor autem (" nec vana fi¬
des ) hoc prouidentia diuiha decretum, vt
&peruerfa multorum ingenia,qua. foli di-
uina legis authoritati haud facile cedunt,
Platonicis faltem rationibus religioni ad¬
modum fuffr agantibus acquiefcant:& qtii-
cunque Philofofhia fludium impie ni¬
mium a fanda religione feiungunt, agnofi
eant aliquando fenon aliter aberrare,
quam fi quis vel amore lapientia a fapien-
tiaipiius honore, velinintelligentiam ve¬
ram a reda voluntate difiunxerit. Deni¬
que , vt qui ea ffflum cogitant, qua circa
corpora fenfiuntur,rerum que ipfarum vm-
brasrebus veris infeliciterpraferunt,Pla¬
tonica tandem ratione communiti,&pra-
ter fenliim fublimia com emplentur, & res
ipfas vrobris feliciter anteponant. Hocin
primis omnipotens Deus iubet. Hoc om¬
nino humanares poftulat. Hoc ccekfiis
 de immortalitate animorum. Lib. I.
Plato quondam fcisfecile,Deo alpiranre,
peregit. Hoc tandem Sc ipfinoftris Piato-
nem quidem imitari , fed diuina duntaxat
ope con fili , operofo hoc opere moliti fu-
mus.S ed vrinam tanta veritaic id p erfccc-
rimus,quanta veritatis diuinz veneratione
tractauimus, adeo vt non aliter quoduis a-
pud nos probatum effe velimus, quam di-
uma !cx comprobet. Opus autem iplum ti-
biMagnanime Laurenti iudicaui pr zcx-
teris dedicandum, non vt Philo Ibphica ri-
bi aperiam, de quibpsiamdiu ita difpjtas,
THEOLOGI
PLATONICA,
DE IMMORTAL IT ATE ANIMORVM.
nMARSlLlO FICINO FLORENT. AVTHORE.
LIBER
B
Si Animus non effet immortalis, nullum animal effet infelicius homine.
CAPVT
V'm geniis.humanum,
propter inquietudinem
animi imbecillitatemqj
corporis , & rerum om-
nium indigentiam , du-
riorem quam bellis vi-
tam agat in terris, fi ter-
minum viuendi natura illi eumdem pe-
nitus , atque csteris animantibus tribuit
fet, nullum animal effet infelicius ho-
mine.
Quoniam vero fieri nequit, ,vt homo,
qui Dei cultu propius cunelis morta-
libus accedit ad Deum, beatimdinis au-
thorem , omnino fit omnium infelicilfi-
mus. Solum autem poftmortem corporis,
beatior effici poteft, neceffarium efic vi-
detur.,.animis noftris ab hoc carccre
dilcedenribus lucem aliquam. luperellc.
At , filucem liiam humans mentes ne-
quaquam refpiciunt, claufs tenebris &
carcere czco , vnde fep enumero cogi-
jnim .proprize diuinitati diffidere- Sol-
itamus , oblecro , codeftcs animi ccele-
75
vr non tam tibi - 'quihoec lam videris miro
quodam ingenio confoquutus (pim cate¬
rispriicomm arcana videar editurus , fcd
quod nosbea ericio aio id odium quo faci¬
Itus philofopljari pollemus , confecutifi-
mus,& Plato nofter hsc noftro erga te ofn-
cio gratulaturus admodum videatur , quo-
niam quod ille in magnis quondam viris
potiffimum cxoptatipfc Philofophiam vna
cum lumina in rebus publicis authoritate
conjunxeris,
PRIMVS.
P R I' M V M.
,ffispatriscupidi;foluamus quamprimum
vincula compedum terrenarum , vt alis,
lublari Platonicis , St Deo duce , in fe-
dem artheream liberius peruolemus , vbi
ftatim noftri generis excellentiam feliciter
contemplabimur,
Cxterum , vt euidenter appareat qua
ratione potiffimum mentes hominum
mortalia clauftra refoluerc , immortalita-
tem fuam cernere , beatitudinem 'attin-
gere valeant , conabimur fequenti dif-
putatione pro viribus demonftrare, prs-
ter pigram hanc molem corporum, qua
Democritiorum , Cyrenaicorum , Epi-
curebmmconfideratiofiniebatur ,elle ef-
ficacem qualitatem aliquam atque virtu-
tem, ad quem Stoicorum Cyriicorumque
inuelligatiofefe contulit,
Supra qualitatem vero qus cum ma-
teris dimenfione diuiditur , & mutatur
omnino , fonnam quandam prsllantio-
rem exiitere ,• qus licet mutemr quo-
damxnodo , dioiiioiicin tamen in corpo-
re non admittit. In ea forma rationalis
G ij
 Marfilii Ficini Theolog. Platon.
enims ledem veteres Theologi pofuere.
HucufqccHeraclitus^larciisVarro, Mar-
■cufque Manilius afeenderunt.
Super animam rationalem extare men¬
tem angelicam , non indnjduam modo,
fed etiam immutabilem , in qua viden¬
tur Anaxagoras & Hermotimus qufcuif-
■fe. Huius denique mentis oculo, qui
cupit veritatis lumen , & capit, Solem
-Iplum prtecfle diuinum , in quem Plato
nofter purgatam mentis aciem dirigere
iuflit, docuit, & contendit. Proinde,
cum afcenderirr.us , hos quinque rerum
omniutngradus , corporis videlicet, mo¬
lem , qualitatem, animam , Angelum,
Deum , inuicem comparabimus. Quo¬
niam autem iplum rationalis anima ge¬
nus inter gradus huiufmodi medium ob¬
tinens , vinculum natura tonus apparet,
regit qualitates & coi-pora , Angelo fe
iungit & Deo, oftendemtis id efle pror-
fus indiflolubilc, dum gradus natura con-
nedrit, praftantiffimum , dum mundi
machina prafidet, beatiffimum, dum fe
diuinis infinuat. Ita vero noftrum ani¬
mum fe habere, atque efle talem , ratio¬
nibus primo communibus , fecundo ar¬
gumentationibus propriis, tertio lignis,
quarto folutionibus quaftionum afleue-
rabimus.
C 0 R P V S N A T V R A S V A litatem , ftatim virtus ageridi dilpergitur. ..
nihil Agit.
C A P V T Ii.
qnia cum in partes plurimas porrigatur,
vinus agens in ea difpcrfa eft , & a feip-
la diftans & diftradta quampluriimun. i
Virtus vero , ficut vnione angetur," ia
difpcrfione minuimr.Idcirco ficcitasvim,
tum caloris , tum frigoris auget , quia
vnit , humiditas vero debilitat, quia dif-
pergit. Deinde , quo maius corpus eft,
eo fecundum feiplum pigrius eft , inep-
tiufque ad motum. Igitur,quanto magis
augetur corpus ,tanto magis retardatmo-
tum , ac differt diutius actionem. Nem¬
pe vis leuitatis furium tollit fcintillamve- i
locius , quam flammam. Vis grauitatis 1
Celerius deorum trahit lignum .fi acu- 1
tum fuerit , quam fi latum. Poftremb, - j
cum corpus quodlibet luum impicat Io- j
Cum , ac locus vrius- duobus corporibus : -1
nequaquam (ufficiat , commigrare in v- |
num corpora nequeunt , ac etiam folidi I
tate deniirateque fiia penetrationem mu- ;
tuam prohibent Itaque diftantia par- >
tium virtutem agendi debilitat, molis
amplitudo retardat motum , craffitiido
penetrationem corporum impedit. Et
quod deterius eft , fi diffractas corporis
alicuius partes natura coardiet ad augen¬
dam ex vnione virtutem , iriterim craf-
fius corpus iplum euadit, & ineptius ad
ingrefliim. Ac lirare faciat ipfum ad ac¬
quirendam motus pcnetrationifque faci¬
Quapropter cum tres efle debeant per¬
fecte adionis conditiones , corpus arit
habet tres alias illis aduerfas , aut vnaffl

Q illarum accipiendo, non accipit aliam.

Voniam corpus apud Platonem cx Oporteret quippe breuitatem fimul ha¬
materia quadata conflat, & quan¬ bere leuitatem , & raritatem Quae qui¬
titate, atque ad materiam extendi & af¬ dem tria ad incorporalem quendam ha¬
fici pertinet folum , & ipfa cxtcnfio.affe- bitum corpus ipfum reducurit , vt om¬
ciioque pafsioncs quadam fint Quanti¬ nis agendi virtus fit ad naturam incotpo-
tas autem aut nihil eft aliud quam ex¬ . ream referenda. "Nonne ex ipfa quanti¬
tenfio ipfa materia , aut fi quid aliud eft, tate multitudo partium eft tum in agente,
efl tamen res quadam talis , vt & diuifio- tum in patiente , tum iri medio horum
ni lubiecta fit femper, & materiam fe- Ipatio ? At propter primum illud remiflior
quentibus omnibus liibiiciat pafsionibus, aerio eft, qua: aliter eflet admodum vehe-
& nihil effundat in materiam alienam , mentior.Propter fecundum paulatim trari-
' confequens eft vt corpus iplum quatenus figitur,quodfubit6 impier etur.Prbpterter-
corpus , agat quidem mhil, fed Ibli paf- tium fero peragitur, quod cito confumma-
fioni fiibiiciatur. Idem quoque ex eo pa¬
tet , quod ad actionis cuiufque natura¬ Quapropter ad viiri quandamincorpo;
lis perfectionem tria porifiimum exi¬ . ralem pertinere videmr vehemens". Cita,
guntur. & liibita operatio. Idem nobis offendit
Primum , vt agens in leipfo potentilsi- ignis , qui fua tenuitate prae c*teris ele¬
mum fit. S ccundum, vt ad m otum prom- mentis natura fpSritali appropinquat, eft
ptilsimum. Tertium , vtfecjle penetret autem efficaciffimus. omnium , momehg
patiens , atque ip&m patiens agenti pro¬ - to enim pene facit , quod alia corpori
xime vniatur. His omnibus moles cor¬ longo tempore, admixtione in Te: alio¬
poris impedimento efle videtur. Primum, rum nonpatitur, qualem ctetcra corpora
 de immortalitate animorum. Lib. I.
patiantur. Scintilla ignis, fi dator mate- ..
ria , totum ferme occupabit orbem. Re¬
liqua elementa non tanritm,non tam cito,
n-jntam vehementer fcipfa diffnndut.Hic
autem,quia tenuis elt, fit potens. Quia
potens fit, latus euadit potius quam con-
ucrlb. Fit etiam luminis quod incorpo¬
rale dicitur , capax , cuius actio fit mo¬
mento , & modicus aer in yafis fummo,
vas inaqua fummo luftinet,etiamfi mul¬
torum lapidum pondere oneretur. In ful¬
gure quoque & bombarda plane peripi-
citur , quantum ignis aerque valeant.
Denique coelum, quantomimis craflum
eft quam catera, tanto luce, motu, effe-
&u eft mirabilius. Si igimr corpus, quan¬
to propinquius fit incorporeis , tanto ad
agendum fit efficacius, quis non videata-
gendi vim m natura incorporali confifte-
rc ? Quod hinc etiam intueri licet, quod
ficut primum in natura , qui Deus eft,
agit in omnia, nihil parituri, itavltimum,
quod eft materia corporalis, pari oportet
ab - omnibus , agere vero per fc in aliud
minime , cum nihil fit infra ipfam , quod
ab ipfa paria, ur.
Ac, fi inlumma infinitaque vnitate in¬
finita eft agendi virtus, in multitudine in¬
finita nulla eft virtus agendi, fed infinita
patiendi natura. Infinitam multitudinem
corpus ciTc Pythagorici arbitrantur,quo¬
niam abfque fine diuiditur. Si quid igitur
agere corpora videantur , non ex ipla fui
mole, vt Democritei,Cyrenaici, Epicu¬
rei putaucrunt, fed ex aliqua vi& quali¬
tate illis infita operantur. Nec iniuria.
Vbi enim contrariorum oritur oppofirio,
ibi naturalium corporum editur acho.Op-
pofitio illa nafeitur in genere qualitatum.
Adde , quod materia fub omnibus bis
corporibus vriaeft, vna quoque intermi¬
nata dimenfio. Si igitur atrio a materia
prouenirct, aut dimenfione , vna eflec
omnium operatio. Nunc vero cumdiuef-
fe appareant diuerforum corporum affio-
nes, non per materiam dimenfionemvc
vnam, fed per varias iplorum qualitates
quonia operatur. Mcrit6,qua ratione lunt,
eadem agunt. Sunt autem non per mo¬
lem in ipecie hac aut illa , fed per hanc
formam aut illam, performant igitur ope¬
rantur. Praefcrtim , cum agens patienti
propinquet per formae qualitates , prius
quam per terminos quantitatis. Ac per
forma: vim tranleatin materiam alienam,
potius quam per quantitatis dimenfio-
nem , St lingula materia: puncta non di¬
menfione attingat, fed qualitate. Sic per
frigiditatem aqua frigefadt. Ignis per
77
caliditatem calefacit porios qui m per m o-
Icm. Ignis enim non qoiaampliffimus, fed
quiafcruentifiimus vrir. Ac li tonus cius
calor,quali ad punctum fui redigaturpro-
pter maximam vnionem potehttlfimus erit
ad comburendum. Sic ben eficio quali ta¬
tis , prasfertim iri anguiium coafte proue-
nit aerio. Hinc fit vt caufe naturales effe-
dtus producant litos qualitate fimiles cau-
ferum , potius quam squales quantitate.
Ac fi contingat interdum squales proue-
nire,nccdfc eftprius apparuiflcper fimiles,
quafi per qualitates aciio peragatur , poft-
quam neceflarioin cis atque per eas effe¬
tius caufas referunt Ideo filij ftatim naf-
pene omnes complexione & figurapareni
tum fimiles lunt, squales autem magni¬
tudine rarius St pofterius. Sed quis hsc
'non viderit?Neque enim fi corpori magno
propinquas, magnus efficeris, at, fi cabdoj
certe calefcis , neque vllo fenfit percipis
quantitatem , nifi prius ferifum qualitas
moucrit. Quis enim quam magnus fitpa-
ries iudicabit, nifi hanc ipfam .magnitudi¬
nem color lumenque ad oculum vfq; per¬
duxerit ? Ac, indicium quantitatis magis
priufij, propter diftantiam perditur, quitu
luminis &coloris, qitafi fit efficaciamo-
rionis iri qualitate. Quod hincperfpicue
corifirmamr,quodrcs quslibet appetitum
ratione boni (qua quabtas eftyfemp er mo¬
net,non ratione magni aut mrilti. Alio-
quin femper qus maiora plrirave lunt eli¬
geremus. Nunc vero iniisqusmalaputa-
mus, minora pauciorave eligimus. Quali¬
tas autem ideo corpus c(Tc nonpoteft,quia
duo corpora eoderii in loco fine mutua
offenfione omnino conflari non pofluut,
qualitates vero plures ineodepariter con¬
funduntur. Siquidem in mellis materia co¬
lor flauus,dulcedo & odor, tres qualitates
vBiq;fimulreperiutur. Quaque enim gut¬
tula mellis, flaua, dulcis, naribulque foauis
eft. Accedit adhsc,qtiod omne corpus na¬
tura fuain longum,Iatu&profondum ex¬
tenditur. Qualitas autem non fua natura
videtur extendi. Nulla enim effet qualitas
alicubi nonextenfa. Infunt tamen pundfo,
vnitati,numero,harmoni2,virmtibus,qua-
litates aliqua non extenfa.Qualitasigitur
non eft corpus,prafertim quia fi naturalis
ipfi eflet extenfio.quanto latior fieret, tan¬
to fieret & robuftior. Fit autem dilperfione
debibor. Igimr quabtas per ie quodam¬
modo indiuidua, iri corporis dimenfiorie
diuiditur.Siquidem, de ratione quantita¬
tis foliim fit diuifio , cum diuifio ex vno
femper deducatur in plura. S eruat ta¬
men quabtas , etiam in corpore quari-
G iij
 yt Marfilij iricmi i lieolog. Platon.
dam indiuifibilis naturz proprietatem.
Nam , vt Platonici arbitrantur , albc-
do, eu z eft in partequauis corporis albi,
non proprie dicenda eft pars albedinis
illius, cu£ eft in corpore toro , imo par¬
tis albedo dici debet, potius quam pars
albedinis. Nempe , fi album corpus plu-
res in partes diuiferis, in fingulis partibus
eadem reftabit albedinis ratio. Vis quo¬
que & adtio fimilis , non tamen ampli¬
tudo eadem vel squalis. Ideo non ad
qualitatem proprie,fed ad corpus ratione
quantitatis diuifio pertinet. Ad qualita¬
tem pracipue in exiguum radactam per¬
tinet adlio. Hasc vtique corpus non eft,
ac maxime cum ad punctum colligitur, fit
incorporea. Quo fit, vt incorporalis na¬
tura virtute, non ex materia corporum
proueniat operatio.
Supra fornum diuifim in corpore,extat
,
firme indtuidua id ejl anima.
C A P V T III.
I Am igitur a corpore ad qualitatem af-
cendimus. Qualitatem vero more Pla¬
tonico omnem formam diuinam in corpo¬
re appellamus. Sed nunquid in ea Stoi¬
corum Cynicorumque more fiftendus eft
gradus ? Minime, Qualitas forma qua¬
dam eft. Formz naturafimplex, efficax,
agdis ad agendum. Vnde forma a Phy-
ficisadtusfiepe vocatur. Naturahuiufmo-
di in materia: inficitur gremio , ex fim-
' plici diuifibilis impuraque, exactiua paf-
' fioni obnoxia, ex agili fit inepta. Ideo
neque mera forma hsc eft, neque vera,
"neque perfecta. Non poteft hate prima
'forma efle , fi mera non eft. VnumquOd-
que enim prius fit faltem fecundum genus
oportet quam inquinetur. Item non po¬
teft eife forma prima, fi non eftvera. Vn
de enim mens hanc formam arguit non
omnino veram efle ? nifiindevbi ipfecer-
nit aliquam veriorem , ad quam compa¬
rata hic deficit , Sc falfa quodammodo
efle conuincitur. Vbinam mens veram
ipfam videt formam ? profecto aut ex¬
tra fc aut intus eam conlpicit. Si extra
fe profpicit : certe alicubi in natura eft
forma qusrdam vera , fuperior qualita¬
te. Si in fcipla mens inmemr eam, non
decft menti vera forma : non ergo deeft
mundo.
Praterca , validior quidem veritas eft
quam felfom , cum veritas efle fine fil¬
io poflii , filfim abfquc veritate confi-
ftere nequeat. Non enim filfim quic-
quam dicitur, nifi faltem verum fit illud
efle filium. Neque valet quicquam , nifi
veram fit ipfum valere , neque vere in-
tclligimr efle feifem , nifi per veritatem.
Neque felium dicitur, nifi quod fallit,
neque fallit nifi per imaginem veritatis Si
igiturveritaseftfalibvalidior & forma mi¬
nus, vera videlicet qualitas, in ordine re¬
rum eft aliquid, multo magis veta for-
main rerum ordine repetitur. Przl ertini
cum quanto intelleftus praftantior ve-
riorque eft quam fenfus , tanto intelligi-
bilis forma przftantior veriorque quam
forma fenfibilis efle debeat. Per haec pa¬
tuit qualitatem non pofle efle primam for¬
mam , tum quia mera non eit, tum quia
non vera Conftat idem quoque quoniam
non pcrfedfe. Primum enim in quolibet
genere , totius generis eft principium.
Quod eft aliorum principium , fequen-
tia continet. Nihil igitur fii generis de-
' eft illi quod eft in fuo genere primum.
Quemadmodum Sol fi inter lucida pri¬
mum eft, nullo caretluminis gradu. Cra¬
tera fub eo lucida , vt fydera atque ele¬
menta , non totam capiunt luminis ple¬
nitudinem. Quoniam igitur prima forma
omnes formarum perfedtiones compleffi- j
tur , atque idcirco imperfecta efle nequit;
refte concluditur , formam illam qua: di¬
citur imperfe&a , primam efle non pof-
fe. Adde , quod qualitas quia ita inhz-
ret materis, vt cum eadiuidatur , mate¬
rialis (vtita dixerim ) prorfes euadir, Ac
fia materiafeparetur, corrumpitur Quo¬
circa feipfem non fiftinet , fed a mate¬
ria tanquam fibiefto feftinetur. Quod ve¬
ro feipfem fiiftinere non poteft, multo mi¬
nus ex feipfo fubfiftere. Itaque cum in a-
lio iaceat, ab alio certe dependet. Oritur
enim qualitas aliquando , cum mutetur
& pereat.Nihil autem aliquando oriturit
feipfo.
Quod enim genito praftat initium, ge¬
neratum pracedat oportet. Nihil aurem
feipfem pra c edit. Qualitas igitur cum ab
alio oriatur, & nihil oriri nifi a feperiori
aliquo valeat, non poteft efle natura: prin¬
cipium. Verum vnde trahit originem ?
Nunquid a materia ? Nequaquam: Quo¬
niam cum materia commune & informe
febie&um fit, atque idcirco ( quantum
in fe eft j femper &vbique ad omnes for¬
mas zque fehabeat Vndenam id proue-
nit, vt alias & alibi aliis formis ornetur,
nifi ab aliquo fuperiore, quod eam & ali¬
bi & alias alkerafficit! Prarerea fi mate¬
ria fibiipfi datura fit formam , quzrimuS
vnum ipfi virtute fea prius habeat eam
 de immortalitate animorum. Lib. I.
formam, qoamfibi fitprzbinira , autnon
habear ? Si non habet, neque-concipere
quidem poteft , fin habet, noneftvriquc
materia prima , fcd aliquid ex materia
& forma: virtute compofitum. Atque de
hac ipfa virtute fimiliter inquiremus, nun-
quid eam habeat a feipfa , an ab alio i
Quod fihabet ab alio, ab alio quoque ha¬
bet formam. Sin a fe, nunquid hanc fi¬
militer habet per aliam virtutem fibi iti¬
dem propriam ( atque ita in infinitum pro¬
grediemur ) an potius virtutem illam non
per aliam poffidetvircutem,led per effen-
tiam= Siitaeft, edentia materia:idem erit
ac virtus fiue lubftanSa effedliua forma¬
rum , & fons erit formarum potius quam
fubiechim,imb erit formapotius quam ma¬
teria , & forma omnium praftantiffima,
forma omni; diuifionis impatiens , ne¬
que fluchiabit (vt nunc ) labentium va¬
rietate formarum, fed per efientiam fem-
piternam formis erit pra:dita fempiternis.
Ex his colligitur materiam non habere
fuapte namra vim vllam formarum pro-
creatricem,quia formare feipfum non po¬
teft informe fobie&um , cum nihil omnino
agere queat, fiquidemachoaformapro-
uenit , a qua prouenit efle. Ac fi materia
que firbelt arti,quamnis forma non carear,
non tamen a feipfa, fcd ab artis forma ad
formam ducitur artifici j,certe materia que
natura: fobii citur, cum fit informis, non a
feipfa,fed a natura form a: ad formam duci -
tur naturalem.
Vndeigitur erit qualitas?forfitan ab a-
lia qualitate, puta quod ignis alius alium
generet i Neque id quidem Nam qua¬
litas quia die nequit abfque fomento ma¬
teris , ideo materis (us non dominatur,
multo minus dominabitur alicns.Non igi¬
tur poteft corporis alicuius qualitas corpus
aliud folafua poteftate formare. Corpus
quidem naturale, peripfam molem, qua:
folipaifiohi fubiicitur, agit nihil, per quali¬
tatem vero non agit fiifficienter.HzC enim
quandoquidem non habet, fufficientiam
exiftendi, non prxftat corpori fufficien¬
tiam exiftendi, nonprarftat corpori fuffi-
cicntiam operandi. Profeclo quia ignis
prius genitus fuic ab aliquo, quam ipfea-
liud generaret, priusfibi conuemtvr fit ef¬
fectus quam vr efficiens. Effechii condi¬
tio hfc innata eft,vcpendeat aliunde. Qua¬
propter quoties ignis aliquidoperatur, a-
git tanquam fuperioris caufe inftrumen-
tum. Si enim ignis hic autillc efiet caufa
cnerandi, ignis prima, id eft,fiimma,cum
caufaalicuius generisprima, genus pro-
flturvriiicrfum , torunivbiqueacfempcr
79
ignem efficeret. Itaque faceret cum feip¬
fum, tum ignem quemlibet qui ante ipfum
foit, & qui poft erit. Cum igitur ignis hic
aut ille non fit prima generationis huiuf-
modicaufa, qusrimos cuius fit caufsin-
ftnimentum. Nunquid ignis alrerius - Ne-
quaquam.
Primo, quia 2 qua eft illa caufa, non. fue
perior. Deinde, quia vel extindtus eft iam
ignis ille vade hic antemanauerat, velre-
motiffimus. An forte inftrumentum efta-
liorum elementotum? Neque id quidem.
Non eft enim in diffimilibus&contrariis
elementis vlla ignis generandi ratio cui
ignis hic alium generaturus tanquam in-
ftrumentum fubiiciatur. Num igitur in-
ftrumentum fitcoeli ? Minime Non eniiri
ignis hic remotiffimi illius corporis,inftra-
menfum fieri poteft aliter quam per me¬
dium, Media verohsc corpora :untine¬
pta. Ac potiusinter coelum ,fiue ignis fohte-
ram, atque diffimilia elementa, ad ignem
huncinterragignendum, interponendus
eft ignis aliquid hunc ignem generaturos*
quam conuerfo. Similiter in fingulis re¬
rum naturalium fpeciebiis argumentabi-
mar.Qnamobrem praeter omnes buiufino-
diformas inelfe oportet omnibus Scpraef-
fc fubftanriam quandam incorporalem
per corpora penetrantem,cuius inftrunieh-
tafint'corporea qualitates. Quo enirq pa-
<fto qualitates fingola, qua foapte natura
inflabiles inordinataquefont,aut flabilem
ordinem in generatibriisfucceffioneferua-
rent, nifi per ordinem altioris caufa flabi¬
lem regerentur,aut ad cofdem effcdlus fla¬
turis temporum curriculis femper reuerte-
rentur, nifivna eademque caufa effet qua
illas quouis tempore ducens, flatatis tem¬
poribus fimiliter duceret. Mens humana
quotidie a particularibus formis ad vniuer-
fales abfolutafquefe Confert. Ttemluper-
naturales formas certis adlirictos materiis
per Mathematicas (quibusincerta mate¬
ria fufficit) ad Metaphyficasfqua neque
certa nequereincta materia indigent) af-
ccndere folet. Pratcreaa dimenfionibus,
qua: tam fitu quam partibus egent,ad pun-
<fturn fine partibus.fed quodammodo circa
fituin: rurfiisapunclis ad numeros,qui par¬
tibus'quidem indigent , fitu vero nequa¬
quam, demum a numeris ad vnitatem , cui
neque fitu neque partibus vilis opus eft,fefe
attollit. Atque vitra vnitatem indiuiduam,-
fed accidentalem, ad lubftantialem fe vni-
tatem.ideft formam transfertjndiuiduam-
que eflentium , accidentiumfundamen-
tumfimiil atque originem, tanquam adfi-
Xiirn quendam Se iu fcipfo manenteniac-
 Marfilij ricini Theolog, Platon.'
cidenrkun per fe mutabilium , airerique
fompor hzrentium , cardinem. Si tantam
ad afcenlum rationalem mens humanapo-
tentiam habet, qua: & pars quasdam eft
vniuctfi, & corporeis vinculis impedita,
multo certo maiorem ad idem infeiplb
polfidetvniuerlum -prafertim cum infima
mentis ordo vniuerfi ordine trahat origi¬
nem. Vbiveroad agendum potentia ma¬
ior vigctjibidcm naturaliter & magis & ci¬
tius proditur in adtum. Accedit ad hac,
quod fi qualibet rerum genera ad vnum
quiddam in luo generequodammodo in-
■diuifibile reducuntur , cuius fimplicitate
confiftunt, vt puta motus tempufque ad
momentum, forma naturalis ad gradum
minimum naturalem Geometrica; dimen-
fiones ad lignum,numeri advnitatcm, cur
non etiam fubllantia genas adindiuifibi-
lem liibftantiam redigatur:Vt quemadmo¬
dum figura: omnes qua inaequalitatis par¬
ticipes font, ad circularem ommumaqua-
liffimam referuntur, circulabis ad indiuifi-
bile,centrum totius aqua litatis initium ,ita
forma accidentales diuifibilcfque, ad fub-
ftantialem diuifibilem que formam, forma
huiufmodiad fubftantialcm Scmdiuilibi-
lem reducatur. Arquevt vitra qualitatem,
qua non decremento folum, fed etiam re-
miflionifiibiedta eft,fubftantialis corpora-
lifqucforma eft, qua:aremiffionceft libc-
ra,quamuis decrefcat, ita lupcrhanc efle
debet lubftantialisforma, quae neque re¬
mittatur , neque decrefcat, vt afcenfos qui
in melius proficit , proficiatur in optime.
Talis erit fubllantia incorporea, qua: iu
primis hochabet, vt natura lua minui ne
queat , quam oportet alicubi fecundum
propriam formam innatura fubfiftere. In-
diuidua liquidem & fimplicia diuiduis ne-
ceflario priora (unt atque compoficis. V-
numquodque enim ante fit oportet, quam
rotendatur & tumeat. Indigent quoque
ac illis, non conuerfo. A b illis enim hac
lumunt exordium, & terminantur ad illa.
Quapropter fi hac fecundum propriam
formam, in rerum natura lubfiftunqmulto
magis oportet illotum quoque genus alicu¬
bi fecundum formam propriam reperiri.
Nempe ex eo quod natura efficacius mc-
Iiufque materiam fuam mouet quam ars
luam, conficimus principalem formam in
natura materia foa magis dominari,quam
principalem in formam arte materia foa.
Si dominatur magis , duo concludunmr,
tum quod propius quam ars adeft materis
fecundum fitum , tum quod magis quam
ars fecnndum liibliantiam excellitmate-
riamfiiam, magifque potcftperfcfine illa
exificre.Mouet alitem ad idem me talis r*.
tio plurimum, quod qualitates omnes,quia
forma: in alio lunt quoties generant, for¬
mas in alio generant. Non enim poliunt fi.
beriorem prolem quamipfe lint gignere,
Generat ergo formas in materia gremio,
maceriam vero ipfam , qua in alio mininfo
iacet, Ibla illa facit feruatque forma , qui
noniacetinalia. Materia enim nequeex
fe elicum imperfeda fit,& non agat ex fe,
neque ex qualitatibus, quas antecediripfo,
fed exformaquadamquamateriamante.
cedit-Talis eft penitus incorporea. Inulis
forma vinuie operationeque fondantuf
qualitatum virtutes operationcfquc , poft.
qua in illius opere opera luperfundanturil-
laru.Sed d e hoc alias.Nunc autem memi-
nifle oportet, materiam ipfam, vtMercu-
rius Tnltnegiflus, Timaufqu e putant, efle
informem, non nihil, nihilo proximam,
quod primoiafinireque fitpatiens. Vnde
fcqui Plotinusexiftimatvtpropinquaipfius
materia dilpofitio, id eft, dimenfio, quali-
tafque,&vaniflimum quiddam fit,&quan.
tulum cunque eft,totum fitpalfio quadam.
Dimenfiones enim nihil elfe aliud quam
materia iplius eXtcnfiones, qualitatesvero
nihil aliud prater eiufdem, affeSiones vi-
delicetvmbratiles & labentes, tanquam
vmbras quafdam eminentium arborum In
torrente. Demum concludit, neque mate¬
riam, cum fit primum patiens,neq,- dimen¬
fiones, qualitatefue, cumfintprim.i patien¬
tis paffiones prima , dfe prima adtionum 1
principia polle. Ita Plotinus. Alij vero qui- I
dam aliter, quanuis ad eundem finem, ita j
diftinguunt. profecto aiunt materiam ip- i
fam agere nihil pafle,quanritatem quoque,
fi eft cxtenfioiplapaifiua materia proficil-
cens a caufa quadam materiam extenden- i
te,agerenihil, cUm fit primi patientis per-
petuapaffio.Sinautcmeftquafiformaqu?- i
dam perquam caufa materia motrix ex-. j
tendit materiam,agere forte nonihil in il-
materiapropria, quia fit mediu quo cauli
la materia videtur exiedere,fed in materia
alienanihilpenitusoperari,qm lemperdi-
flare cogit agens a patiete,quod impedita-
ctione. Qualitate vero in materia tam alie¬
na quam propriam fecudum Peripatet. ali¬
quid operari. Quod fi a materia quf in neu¬
tram agit materiam, ad qualitatem, qua
quodamodo mouet vtramq; per mediam
quantitatem,quafoluminalteram fcihcet
propriam quodammodo operatur, nos ra-
• tio ducit, nunquid a quantitate, qua nullo
modo mouet materiam alienam , abfque
inedia vllo ad rem illam tranfibimus, qua
omnino moueat alienam ? nequaquam-
 de immortalitateanimorum, Lib. I. Si
Qualitas autem eft proxima quantitati. rum ex ipfa mentium contemplatione fe-
Itaque non eft omnino (afficiens qualitas iungi , hinc faltem fateri cogatur, mentes
ad extrinfccam asionem. Si ergo claudi¬ ipfas efle fciandas, quandoquidem ipfa: a-
cat ad agendum,2 fubftantia fuperiore di- lia feparant. Quod hinc rurfus apparet,
rigimr,qu2 omnino fit potens. Merito au¬ quiaiiibftantia per namram & dignitacem
tem qualitas claudicat, quoniam eo ipfo prior eft quantitate, ac reliquis accidenti-
momento quo nafcitur, (pargitur per ma¬ bus^Etquia quodpriuseft, poteft efle a po-
teris latitudinem profunditatemque , & fteriore fcorfum,poteft efle fubftantia qua¬
quafi Lethco Summe mergirur.Quo fit,vt dam fine quantitatis diuifione, & fi poteft,
antequam ipfa agat quicquam a materia vtique eft aliquindo, ne defit natura: ifta
quafi inficiente quodammodo luperetur. perfectio, ne fruftra fit ifta potentia. Nam
Nunquam ergo vis eius vincit per fe ma¬ inhis qua;ad prateipuumvniuerfiordinem
teriam. Idcirco nunquam per femouebit pertinent,ita fe res habet, vt quiequid po¬
nifia fuperiore caufa roboremr. Robora¬ teft efie,antiam fit,vt Phyfici opinantur,ne
tur profefio & ducitur a vita quadam,quas contingat in sternis mutatio, aut faltem
etiam ex luto non viuente, quando rana: . futurum fit aliquando,ne aliquid fitfemper
generantur & mufes, vitam gignitac fen- inane. Acfivita.qusfola origine natura¬
fum, exvnadeformiquemateriafimi va¬ li antecedit fenfum, iam nunc per feexiftit
rios {peciofiffimofqucprocreat flores , per alicubi fine fenfe, multo magis fubftantia,
varia &lpeciofiffima femina, qua: cumfe- qua: quantitatem tam dignitate quam ori¬
penon inueuianmrinfimo, neceflarioin gine praeftat, confiftit nunc in rerum ordi¬
vita ipfa lunt.Sparfas quoque materias co¬ ne feorfum a quantitate, praderrim cum
git in ordinem.Ordo ratione procedit.Ra- perfedtiiis fit vniuerfum , fi fubftantia: quae¬
tio confiftitin vita. Vita in virtute quadam dam fintibluta: a vinculis quanritatis,quarn
indiuifibili.Siquidem mors diuifioneSc re- quod fint vit* qusdam fenfbsexpertes A-
folutione contingit. Rurfes exfrigidorum uerrois ex A riftotelisfententia probat cor¬
corporum collifioue generat ignem. Et poream fubftantialemque cceli formam
quando reflexio radiorum iufpeculo , aut carere materia, quia videlicet ibi nulla fit
calens fertum pet qualitatem ignis acci¬ ad diuetfasformaspotentia, qdae propria
dentalem calefacit lanam,vita illa ner vita¬ eft natura materis. Ibi tamen dimenfio
lia ignis femina fubftantialem ignis fpe- eft , & ciufrnodi formam inter naturales,
ciem producit in lana Quia denique in no ■ formas atque diuinas effe mediam arbi¬
bis putamus efle quod nutrimentum haud tratur, quia naturales forma: cum materia
violenter confumit, fed fuauiter &ordina- fimul quantitateque fint, diuins ab vtriufi *
tc concoquit & digerit? Quod tam mirabi¬ que penitus abibluts, coeli vero forma v-
liter adviuam redigit formam alimenta trarumque media fit, ne ab extremoad ex¬
nonviua! Quod grauia fiirfiim, leuiadeor- tremum fine medio tranfeatur. Quapro¬
fum , abfque manifefta violentia pneter pter eam cum quantitate quidem effe, fed
imo fuper illorum naturam, provt vfus vita: fine materia , confentaneum efle cenfet.
poftulat, continue transfert ? Quod pu¬ Hinc nos hunc in modum argumentamur-.
gnantia inter fc conciliat, vincitque iriv- Cu* fubftantialis formafoleat in materia
num (Certe non fimplex calor igneus^non potius quamin quantitate iacere,atque ha¬
alia qualitas vlla pugnantium, non natura beat fecundum generis natursque ordi¬
diuiduaucn nuda natura proprietas , imo nem , maiorem cum materia quam cum
vero iuperior qusdam & indiuidua &viui- quantitate proportionem , fi alicubi abfe
fica virrns. Sicut autem in nobis, ita& in que materia poteft effe ,'nmltb magis ali¬
vniuerfo confidera. Atque ex his collige, cubi feorfum a quantitate confiftere po-
formas corporales non habere ex fe inui- teft. -Prsterea, vt Proculo placet, tria lunc
cem generationem fufficientem,' fed cau- genera corporum. Sunt enim quadam/ vt
fam poftularc inluper aliquam altiorem. eius verbis vtar ) materialia fimuLatque
Qua: quidem fuperior caufa fi ruriiis for¬ compofita, qualia fiintqus ex elementis
ma efletfimiliter iuncta materiae, ab alia quatnor componuntur. Sunt vlterios ele¬
iterum fubftantia fuperiore defeenderet. mentorum fphsratjmateriales quidem, fed
Tandem nefiat in infinitum progre!lib,ad quodammodo fimplices. Sunt denique
formam aliquam perueniendumeu-, quz cceleftiacorpora ,&fimplicia'&immane
nullis fit mixta corporibus. Tanta vero eft rialiafimul Tria quoqueformarum gene¬
in genereformarum virtus 'ad id.vt a mate¬ ra ponit, haud aliter quam Auerrois. Vult
ria fepararz efle poilint, vtedam fi quis il-
ks effe quidem coniunftas ex fe dixerit, ve¬ eiuftnodi efle. Forma eft id quo aliquid di-
82 Marfilij Ficini Theolog.PIaton.
ftincte & actu eft & agit. In hac autem de¬
finitione dimenfiones omnino nullas in-
dudtiublccturn tam en quodammodo for¬
te fignificari.dum videlicet dicitur,quo ali¬
quid, & extera quarfequuntur. Vnde con¬
cludit , fi quae forma: fine fubxeda ma¬
teria fint, ficut cotleftes , multo magis
& multo plures abfque dimenfione efle
pofle fimul atque debere. Item fic Pro¬
culus &Sirianu5 ad idem argumentantur.
Quod ab alio femper extenditur, necefla-
rio dimenfionibuscftaftridhim- Quod ve¬
ro extendit , minime. Matcriaigitur cum
iemper ab alio extendatur, necefiario di-
menfionibus obnoxia eft. Quia tamen v-
numquodqueprius infe eft quodammodo
quim extendatur, materia poteftindiui-
dua cogitari. Quapropter principium illud
a quo extenditur, multo magis poteftfine
dimenfionibus non modo cogitari, fed et-
'Praeterca omne diuiduum eft quiddam
totum vnum ex pluribus partibus conftitu-
tum, quae partes nifi haberent in fe vnum
aliquid atque idem eundis commune,
nunquam totum illud .conficerent. Non
enimfirvnuirinifiabvno. Rurfus, nifi ef-
fent parcicipesvnitatis, nulla partium eflet
vnum, fed plura in infinimm, & quaelibet
pars innumere infinita, Vnum autem in il¬
lud partibus infitum,non eft diuifum fingu-
latitninfingults, egeret enim ipfum quo¬
que alio copulante. Ergo eft idemtotum-
que in fingulis.Tale quiddam incorporale
efle necelfe eft. Item cum omne corpora¬
le fit vnum quiddarrf-totum ex partibus,
quidnam illius vnionis caufa efti An totum
ipfum' vnit partes,vel partes totum vniunt?
Vel lupetius aliquid , quod neque pars fit
vilius, neque totum ex partibus partes vnit
inuicem,Se adtotumrT otum partes fequi-
tur potius, quamvniat. Ac fi admittatur
qu,od vnit partes , incorporeum; erit ?. Si
enimfitipfiim quoque diuiduum, eget alio
fimilitervniente. Si partes vniunt totum,
ablurdum id quidem , quod a multitudine
vnitati oppofitafiatvqio , quae fieri debet
ab vnitate. Reliquum eft, vt praeter partes
lingulas atque totum adiit aliquid vjium
conlpirationis illius caufa,quod quidem fit
incorporeum, ne cogatur ipfum quoque
copula indigere, atque ita abeamus in in¬
finitum. Quapropter non eft putandum
formam aliquam diuifem in corpore , api¬
cem efle naturae , rerumque principium,
praeferam cum oporteac principium rerum
vi laa fempiremum iuifle , & fore. Fuiflc
quidem femper, nam neque potuit exfc a-
liquando prodiiflef fuiflet enim ipfum ante
feipfcm)neque ex alio,nihil enim ante pri¬
mum. Reliqua vero non eflent vnquam,
nili priusfiiiflet primum.Fore quoque lem-
per,quoniam extinSo principio, corruunt
vniucrla , neque iplum amplius, neque a-
liud quicquam renalci poteft.Habcat ergo
neceiie eft vim infinitam , perquam exfe
infinite viuat, hanc non habebit, fi&erit
corporale. Nam fi dimenfiones habuerit
infinitas, nihil erit in rebus aliud praeter ip¬
lum. Si finitas, vim quoquefinitamhabe.
bit. Mitto (quod alias oftendemusjheque
corpus,neque corpoream formam,& indi¬
gam & mutabilem , iiifiiciens motionis
principium eflepofic , fed omne corpo¬
reum ab alio agitari, atque opificem, qui
opificio mifcetur inficiturquejDon pofle o-
peri dominari,opificemqueefleperfedum,
primumue mundani operis architedum.
Ergo formam corpoream tranfeendamus,
& confideremus rijurie primam quae dein- .
ceps occurrit, vt ficut a corpore tanquam
infimo.afcendimus ad formam corpoream
quali mediam,quiahab et corporis aliquid,
diim dilatatur in corpore. Aliquid vero
nonhabetjfiquidem ipfanon eft aliquid ex
materia & forma compofitum. I ta nunc ab
hoc medio ad-fbrmam lublimiofem incor¬
poream fcilicet,prbuehamur,quae nihil ha¬
beat corporis , fed corporibus diftribuat
qualitates. Quae quoniam per felubfiftit,
vera forma & eflentia nominatur ,tertia in¬
quam eflentia, quam etiam fiioloco ratio¬
nalem animam appellabimus, quam ita
irrationalis anima comitatur., vt corpus
vmbra. Eflentia illa, &vera & immorta¬
lis a:Elatonicis ideo indicatur, quia neque
partibus indiget, in quas aliquando diflol-
uipofltt, & p.cr quas difperfa virtus debili¬
tetur, neque fubic&o adflringimr, a quo
deferta aliquando euanefeat, neque con¬
trariae formae mifcetur,quainfici polii ^ne¬
que yel loco claudimr, vel tempori vel mo'
tui obindiuiduam&in fe manentem fim-
pjic itarem fiibftantiae lub eft.
Animi ritismlis ferfubfiintUm immobilis
eftyfer oferitionem eji mobslistfer virtu¬
,
tem firtim immobilis ftr-
. . :tim mobilis.
C-A P V T IIII-
I" ‘f^Ertis huius eflentise naturam qoa-
fem dfe dicemus ? Immobilem ne
prorlus,an potius raObilem-Certe non om¬
nino immobilem, quia ipfa fons eft quali¬
tatum fluentium in materiam, quae omni
quiete carent. Omnis autem caufefecun-
 de immortalitate animorum- Lib I.
dum naturam propriam agit, ideoque o-
portet in opere vim aliquam & imaginem
caufa referuari.Si edentia Hia quz eft cau-
ia qualitatum cflctprorfus immobilis,quia
per namram fuam immobilem ageret,
qualitas inde defeendens immobilem infe
naturam aliquam retineret. Contra vero
contingit. Nam tria in qualitate fune, ef¬
lentia , virtus, & adfcio, hac omnia yerlan-
turinmotu. Eflentia eius generatur atque
corrumpitur, generatio & corruptio per
motum efficiuntur. Virtus quoque naturae
fuz intenditur atque remittitur, puta ca¬
lor magis minulue feruet. Quod autem
proculdubio permutatur. Adrio quoque
idem patitur. Ignis liquidem actio, cale¬
factio eft. Aquam non momento calefa¬
cit, fed tempore. A&iotemporahs motus
ab omnibus nominatur, ideo qualitas om¬
ni ex parte lubiicitur motui Quod hinc
rurliis apparet perlpicue , quod affcdHo
corporis quae per qualitates efficitur , non
poteft per aliquam temporis moram ea~
dempenitus&iimilispermancre, ac fem-
per tum in aliam atquejaliam graduum pro-
portionem,mm in melius vel deterius per¬
mutatur. Nempe fiquis dixerit corporis af¬
fectionem permanfifleper horam.Platoni-
ci ita interrogabunt illum,hora finita, nun-
quidpar fit tunc in illa affectione virtus, ac
in horas principio;Si non fitpar virtus,cer-
tc non ftetit horam, aim in ea hora fit fe¬
cundum potentiam permutata. Si par vir¬
tus dicatur ineffe,affe<ftio illa horam rurluS
aliam perdurabit. Aequales enim vires a-
qualia faciunt Igitur fi per tantam vim per-
manfithoram , per aqualem rurliis aham
permanebit. Hora fecunda expleta, fimili-
ter de virtut e illa interrogabunt,par ne fit,
an impar. Si impar,non ftetit. Sin par,ftabit
quoque tantundem.Deinceps in infinitum
fimiliterprocedent,monftrabuntquenam-
ram illam corporis,fi modo horam,in horte
dimidium fteterit,perpetuoperman(uram.
Perpemo vero non viget corporis fecun¬
dum fe vilius complexio, cum breui omnes
extinguantur & pereant, itaque vix mo¬
mentum temporis eadem perfeuerant. Et
quia in eodem momento incipiunt atque
delinunt, inincipiendo autem & delinen¬
do integerrimus exiftendi habitus minime
pofiidctur,integro vero exiftendi actu opus
eft ad agendum, ideo confirmari videtur
quod in luperiori dilputatione probaui-
mus, non efle in qualitatibus fijmciens a-
gendi principium. Sed vt ad quaftionem
hiepropofitamreuertamur, fieftinquali-
tatibus.quantum ad eas attinet, modofta-
83
tusomnisquodammodoexpers, qUonatn
pacto ab ca caufa gigni proxime pcfiunr,
qua tanto ab ipfis interaallo diftet, vt fla¬
tum habeat omnis motionis expertem ? Si
ab extremo ad extremum omnia per me¬
dia tranfeunt, vt ab hyemeperver inalta¬
rem, ab aftateinhyememper autumnum,
certe inter qualitatem penitus mobilem,
atque effentiam prorfiis immobi!em,necefi
fario ponendum eft aliquid quod partim
immobile fit, partim etiam mobile. Itaque
fubftantia illa quahtamm prdximc geni¬
trix , omnino immobilis efle non poteft.
Quid ergo dicemus?Aniftam quoque fiib-
ftanriam omnino mobilem afferemus: Mi-
nime.Nam vel efletin genere corporalium
qualitatum , ifi quo tamen genere fiftere
gradum nonpollumus. Velcaufaqua in
genere fuperiore locatur,effe&um fuum
lufficienti perfectione nen excederet, II
lubftantia qua qualitatis eft caufa non mi¬
nus quam qualitas vacillaret. Quocirca
fubftar-tiaillapartim ftat.partim vero mo-
uetur Tria quidem in fe habet & ipfe,eflen-
tiam,virturem, operationem. Quid horum
liabit? quid moucbimr;operatio quidem
flare non poteft, fiduo pracedentiaper-
mutentur. Neque mcueri efli:ntia,qum li¬
quentia moueantur. Stabit ergo prirntim,
Icilicctipla eflentia, mutabitur vltimum,vi-
delicet operatio.Sed medium vtrorumque
vinus quid i Stabit & ipfa partim, partim
quoque mutabitur.
Suf er animam mobilem eft immobilis Angelus.
C A P V T V.
H A denus formam quandam lupra
corporis complexionem inuenimus,
quam rarionalem animam appellabimus;,
cuius eflentia femper eadem permaner,
quod fignificar ftabilitas voluntatis atque
memoria. Operatio autem ex co mutatur*
quod non fimul cogitat omnia, fed grada-
tim,neque momento alit,auget,& generat
corpus, fed tempore. Naturalis virtus ma¬
net , quia naturalis eius vigor viget peren-
nis,nequercmitcitur. Virtus acquifita mu¬
tatur, quia ex potentia in actum, exactu
tranfit in habitum,arque conuerfo.Hucuf-
queafcendit Heraclitus,Varro atque Ma¬
nilius, Caterunf altius afcendendum,ffqUi-
dem forma hac non poteft efle totius natu-'
ra principium. Perfectior enim eft opera-/
tio flabilis, quf vno mom ento perfectiffime
luum opus abfoluit , quam qtia indiget
tempore. Integrior eft vita, qua totafimul
eft vnita lecum, i feipfa non diftans, quam
qua per diuerla temporum momenta por-
recta,fecundum actus affectulquc intrude-
84 Marmij Ficini Theolog-Platon.
cos quodammodo a femetipfadiftrahitur.
Igiturfuperhanc formam, eoius operatio
exrrinfecavagaturpertempora, cuiusvi-
ta,;d eft,intrinfeca operatio quafi quodam
fluxu difpcrgimr , ponenda cftai:a quae¬
dam forma fublimior, cuius operatio flabi¬
lis CtjCuius vita tota Cniulvuita. .Siquidem
perfecta foroper funt imperfectis antepo¬
nenda, propterca quod ficut pcrftfla in a-
liquo genere font illa quas perfuam natu¬
ram funt taliajfic imperfecta funt, qua; per
fecalianonfunt, alioquin efient integerri¬
me talia.Si itaque imperfecta non funt per
feipfa, perfuperiora coguntur effe. Item
quod mouctur,ex potentia Se ocio proium-
pitin actum,Se terminum aliquem fili mo¬
tus ad finem expetit, quafi fibiipfi minus
fufficiet/cd illo egeat ad quod motionefua
fe confert. At vcrofoperid cuod ex ocio
migrat in atflum , exiftitaliquid femper
quod actus plenus efi atque perennis. Su¬
per id cuod propter indigentiam tranfmu-
tatur, exiftit aliquid neccflarib, quod quia
vel nullius vnqiiam indigum eft , vel iam
pleni fTimum^non mouetur,pra:fertim cum
id quod mouetur,per appetitum proficien¬
di mutetur, neque pofht aliter quam me¬
lioris prasftantiorifque natura: adeptione
proficere 1 neque habeat rem illam quam
quaerit,per motionem,fed poft motum adi-
pifcatur, non quidem a feipfo ( quid enim
mutari oportuiffcc ? ) fedab alio quodam
vberiore. Quod enim fui naturacarct ter-
mirjo , ab alio perfectiore terminandum
eft, res mobilis ex fe carcttermino, quia
non quiefoitin femetipfa. Ac fi res quar-
dam talis fit rerum principium, quiaper o-
perationem foam mutabilem efficiet om¬
nia, nullus erit flatus in rebus. Nunc vero
vfquc adeo ncceflarius eft aliquis in re¬
bus flatus, vt etiam motus ipfe flatu non
careat.Nifi enim res qua: per motum aliter
atque aliter affici dicitur, maneat in fob-
ftantiaper aliquod tempus,eadem nec mu¬
tabit afledtiones, nec variabitur paulatim,
fed momento totaceffabit. £t ipfa crdi-
natiffima coelorum circa idem centrum ■
'cofdemque polos reuolutio.Motionum z-
qualiras, fyderum reflitutio, alicuius ftams
eft particeps. Atqui quemadmodum quod
ftat,ftat propter vnitatem, &vnimr in fla¬
tu f quod aliis deckrauimus} ita quod mo¬
netur , mouerur propter ftatum Se ftat in
motu. Monetur inquam propter ftatum,
id eft, propter quandam motricis virtutis
Habilitatem , qua: nifi in fuovigorwnane-
r et .non feruaretur ordo vllns in motu, imb
neque motusvelparumper continuaretur-
RurfiiS ftat in motu,id eft , peifeuerar in
norma eadem v ei zcu2li vel Cmili motio. >:
nis. Multacriam funtqua:8e£ iecuntSaa ’
aliqnam fpeciem motus mcuentur, tamen
fecundum ipecics alias non monemur,
partim ergo mcuentur , partim vero quieC
eunt. Acdequodcumprima rerummarc-
riafitfcmpitcrna, quod per fubft annalem
mutarurformam,intereatamenpermane-
re cogitur per mareriam.Itaquemultoma¬
gis quod i ccundum quanriratem, qualira-
temjocum mutatur, manere potef;,imd&
debet interimpet fufcftantiam. Quid pia.
ra r quod nullo paifto manet dum admittit
ftatum,totum fimul& motum amittereco- 1
gitur. Si itaque eft aliqua in rebusftabili-
tas, non poteft rerum principium mobile
effe. Quarequodmobileeft,non eftnatu-
rz principium.Igitnr eft aliquid fuperani-
mam, vt anima qua: natura fuaadintelli-
gendum & non intelligcndum eft indiffe¬
rens, cum viciffim ab altero permutetur in
alterum, per eius influxum ad intelligen-
dum determinetur , quod in tali genere
femper dl adtum.Tale cft,cuod eft femper
intelligens , flue femper intelligibile actu
qiiod eft idem. Prsterea quicquid fecun¬
dum partem tale eft, per illud duntaxatta-
leeft, quod tale fecundum fe totnm exiftit, ' j
ficut lignumcxpartecalidum, perignem 1
calefcir, qui ex toto calet, quia quod tale,
eft per naturam fuam, quia calidum, ficut
lotum a natura propria comprehenditur,
ita totum ab huiulmodi qualitate. Atqne
contra,quod per partem eft tale,non eft ta¬
le perfemetipium-Tertiavero effentia illa,'
fcilicet anima, non eft fecundum fe totam
intelligentia. Habet enim alias quafdam
naturas pratcrintelligentiam,expertes in-
telligentim. Ergo mens in anima, pars qui-'
dem eft anima:. Pars quoque eft mentis
quodammodo,mentis inquam altioris,qiiz
tota folaque mens eft. Quippe fi anima
mentem haberet afemetipfain animaefiib-
ftantia ratio propaganda: mentis inefier,
vnde Se tota anima effer mens , £e mens
quidem tota atqueperfe<fta,& omnis ani¬
ma mentem habetet, quia inaualibet ani-
maratio anima: reperitur. Etficurmouere
corpus,quiapernamiamfiiam>nime cou-
ucnit,animabusfmgulisineft, itaintelli-
gendi facultas animabus ineffet omnibus,
etiam beftiarum,fiper naturam fuam com-
peterer anima:. Ac fi fitpcr naturam mini¬
me efficacem , effe cfficaciorem aliquam
necefle eft, Se mens qua; eftinanima,neq;
folofoi actu vlium exrrafe opus efficit, ne¬
que efficaci flue anima: potenrise impera^
oportet foper eam effe mentem feo actu a-
licuius optris effectricem, 8eefficacispo-
tentis
 de immortalitate animorum. Lib. I.
tentii dominam. Merito ergo fient ani¬
mi capnt eft mens hic , pars eois excei-
Icnnffima, fiementis huius, qui non fui
ipfius cftled animi, non abioluta , led ad
animi huius tradta capacitatem, non cla¬
ra,^ obfcura, & quodammodo dubia,
huiusinquam mentis caput cftmcns qui¬
dam, qui in leipla eft , liberaque & luci¬
da. In quo fane illud Magorum enodatur
inigma,Eftresvndiqueluci la,eftrcs vn-
diqueobfcura, eft media, lucida partim,
partimque obfcura. In ordine corporum
' res vndique lucida eft ftella quilibet liiper
lunam, obfcurus vndique eft aer, media
Luna. In ordineverb Ipirituum mens eft
lumine plena, anima irrationalis vacua,
rationalis tenet medium,partem habet in-
telleiftualis luminis, parte caret. Ac par¬
tem quam habet a Deo, ceu Luna a Sole,
alias aliter accipit,mutatque figuram.Ideo
merito fuper eam eft Angelus, qui ran-
quam ftella quilibet fuper lunam, & totus
femper & eodem pafio lui Solis luce reful
get. Profecto vbi natura fiiperior tangit
inferiorem, ibi ex infimo lui gradu fiipre-
v mum inferioris attingit. Puta infimum
ignis agri: attingit fupremum. Natura ve¬
ro intelledtuahs corporali eft natura fiipe¬
rior, tan gitque illam adeo, vt quodinter
corpora priftantiffimum eft, intellectua¬
lis fit animi particeps, inferiora vero qui
plurima fiint, nequaquam. Priftantilfima
vero Corpora fiint apud Platonicos coeli¬
colarum, dimonumque, & hominum.
Sednunquid mentes qui corporibus hu-
iuftnoditributi fiint, mentium altiflimi
fune? Nequaquam, alioquin natura infe¬
rior, fuperioris ablque medio fummum
confequeretur Ergo quemadmodum fub
corporibus mente.priditid quam plurima
corpora funt expertia mentis , ita fuper
menres corporibus inficas quam plurimi
mentes fiint nullis attributi corporibus,
atque etiam multo plures funt quam cor¬
porum fpecies,quoniam ( vt alias often-
demus) rationales animi inter iternita-
tem tempufque funt conftimtf. Aiterni-
tatisvero excellentia videtur exigere, vt
plures in ea quodammodo fpedes perfe-
clioncfquc quam in tempore fint. Mitto
(quod alias demonftrabimus ) interual-
lum mter animas primumque principium,
infinitum efle led (parium inter ipias at¬
que materiam, efle finirum,vt nemini mi¬
rum videri debeat, fu:er animas plures
admodum angelorum gradus , quam
gradus formarum infra animas efle polle.
Priterea quando ex duobus fit vnum &
alterum illorum quod minus perfectum
8/
eft, rcperitnr alicubi per fe manere fecr-
fiim ab altero, multo magis alterum illud
perfectius, & minus egenum , efleiahcubi
line altero poterit. Fit autem animal
vnum ex intellectuali lubftantia, id eft ani¬
ma rationali, & corpore. Corpora mul¬
ta videmus fine huiufmodi intcilcbtu efle
ac viuerc. Quid igiturprohibet die men¬
tes plurimas corporibus non vnitas ? Ta¬
les quidem erunt fuper animas qui funt
vniti corporibus. Proinde mentes con-
iuncte corporibus, quatenus tales funt,
Ipeciem animalisfoli non complent,fed
compofitifpccieiluntparces, atque (vt
plurimum ) vt intelligant, in ea qui fenfi-
biliafunt, alpiciunt, quare & imperfecti
quodammodo funt, & imperfecte agunt.
Si igitur ab imperfectis in quolibet gene¬
re. ad perfecta qui priora natura funt, eft
alccndendum , confequens eft vt fuper
coniunctas mentes ad feparatas ratio nos
perducat, qui 8c Ipecies ipfi fufficienter
fuas'compleant, & intelligcndo ad illa
qnl per ic intelligibilia funt, aipiciants
Mensipla, quia per intelligentiam & vo¬
luntatem, non necelfarib dependet a cor¬
pore, & naturaliter formas feparat, atque
circa leparatas verlatur, & quiete potius
quam motu proficit, per naturam eft a
corpore motuque libera. Idcirco magis
maturi fui conuenit vt viiiat feorfun a
corpore motuque, quam vt viuat in cor-
poreatque motu. Multi tamen mentes
in corporibus mobilem vitam ducunt,
quare multo magis, & multo plures im¬
mobilem vitam agunt abfque corporibus.
Quis neget incorporei fubftantu fecun¬
dum generis fui naturam conucnire ma¬
gis vt extra corpus fit, quam vt in corpore,
ideoqueplures illius fpecies a corpore le-
iunclas quam coniun&as efle debere?
Quod enim generi cuilibet naturalius eft,
id in eo exiftit vt plurimum. Tales quidem
funt Angeli, qui Rcorpora mundi mo¬
nent, ipfi, motis corporious nullo m do
mouentur.
Animp tamen dum corpora transfe¬
runt, ipli quoque feruntur. Motor qui
vna cum moto corpore peruagatur, per-
pemum ftabilemque tenorem & ord.nem
mouendinon feruar, nili prifit illi mo¬
tor immob lis. Ideo mundani reuolu-
tiohis perpetuus ordo teftatur efle ali¬
quos luper animas motores immobiles.
Elementa quoniam ex fluitante mate¬
ria conflant , (eque mutuo lemper infi¬
ciunt , nullum exfe ordinem obferuarent,
nifi a lege coeleftis motus ordinatiflima
regerentur.
S6 Marfilij iricini iheolog. Platoni
•Cum vero & coelum per fe fit perpetuo
immobile, ideoque indigum, ordo in luo
m<5tu flabilis non ex ipfo proucnit, fed a
liiperno motore prorfus immobili, atque
indiuiduo. Non enim in rebus tam diuer
fis mobilibukjut flabilis vnio perfeucrat
nifi a flabililfimo & vnitiifimo cardine, qui
tandem ad vniiatem ipfam ftatumque re¬
fertur Sane ficut mobilefe habet ad mo-
bile,itamotor etiam admototem. Ergoli-
cut elementum quod mouetur mobiliter,
ad coelum quod mouetur ftabiliterfie mo¬
tor coeli mobilis variufque ad motorem
flabilem vnitumque, flabile denique &
vnitumadftatum ipfum vnitatemque re¬
ducitur. Profedo motorem fequituradio
illa quz mouerc dicitur, adioneque hanc
fcquitur illa pallio quz moueri, neque fit
contra. Non enim priora apofterioribus
ducuntur, fed conuerfo. Potefl igitur mul¬
to magis elle alicubi adioilla quz dicitur
mouere, finepafiione illa quz eft moueri,
quam pallio huiufmodi feorliim ab actio¬
ne. Tamen pallio talis in corporibus eft
feorfum ab adione. Igitur alicubi erit a-
& io procul a paflione, vt ficut corpora
mouentur quidem, non mouent, fic An-
eli moucant, non moueantur, de qui-
us inquit Zoroafter.
ai£i yJojtos rotfVS «Ajjas dy&fi-
Id eft. Mundus habet intelleduales redo-
res immobiles. Igiturficutquahtates om¬
nino mobiles antecedunt animz, partim
mobiles, partim immobiles, fic animas
antecedunt omnino immobiles Angeli.
Angelos elfe, atque efife multos Ariftote-
lesin libro u.Diuinorum ita probat. Mo¬
tum coeli continuum, ordinatum.& quan¬
tum in fe eftjindeficientemoportet amo-
tore fieri, qui neque in fe neque per acci¬
dens moueatur. Cum vero motus huiufi
modiinccelolint multi,inter fe dilcreti,
Ipecieque & virtute diuerfi, oportet eos
a pluribus eiufmodi m otoribus fieri,qui vi¬
delicet neque corpora fint, ne cogantur
dum mouentur, ab alio interim ipfi mo¬
ueri, atque ita in in fiiaitum necelfario pro¬
cedatur. Neque rurlusformz in corpore,
ne eas vna cum moto corpore moneri
contingat. Oportet enim ad motorem
perfediffimum id eft immobilem perue-
nirc,ne in motibus vlla vnquam tranf-
greffio fiat. Motores eiufmodi, mentes
firnt, fiquidem in formis a materia om¬
nino folutisintcUigibile atque intelledus
cftidcm. HzcAriftoteles. Hebrzi,po-
fteriorefqucPhilofophi mentes illas An¬
gelos , nundolque nominant, quorum
przcipuos non elle pauciores quam de¬
cem, alicubi dilpurat Auicenna, ahbi ve-
ro multo plures fignificare videnrur. Ari-
ftotcles autem haudquaquam paudores
elfe quam coeleftes motus, cum quo nu¬
merum probabili fe ratione computauifi
fe fatetur, quod autem neccflarium fit (a.
pientioribusfe dimittere. Quali qui fulpi-
cabatur,ne forte mentes illz fecundum
adionemluam propriam przcipuamque
id eftintelhgentiam, potius quam fecun.
dum adionem communem atque polle-
riorem,id eft motum cflent dinumeran.
dz. Przterea cum illz fint motionum
fines, forte vaticinabatur non elfe ad mo-
tionum numerum numerandas. Atque
polfe mentes elfe quamplurimas,quz non
fint mouendis corporibus diftributp. 'j
Quamobrem non iniuria Angelos elfe
pene innumeros & fupra fignificauimus,
& inprzfentiaficoftendimus. Silpecies
rerum naturalium in materia, quamuis in
fubiedo, anguftzque fint, tamen inter fe
non per fubiedhtm, fed per/e diftinguun-
tur, atque in numerum quamplurimum
dilatantur, multo magis fubftantiz iplz
quz fuper materiam in feipfis viuunt, per
feipfas diftindz funt, atque mira quadam
abloluti generis fui faecunditate in ipe- •
cies quali innumeras prorfus amplificata.
Przterea intelligibile genus fuapte natura
magis multiplicabile quam corporeu effe
videtur. Siquidem numeri, dimenfiones» ;
figurz, proportiones, raritas corporum,
velocitas motionum, in ipfis corporibus
femper terminata funt, in mente autem
abfquetermino pro arbitrio protendun¬
tur. Rurlus quz in materia particularia
funt., in mente vniuerfalia fiunt. De¬
nique intelledus vitra corpora eunda, a-
liapro arbitrio innumeratam incorporea
quam corporea cogitat.
Cum ergo intelligibile genus magis
admodum quam fenfibile amplificari pof-
fit, potentiaque tam bona in vniuerfo
femper inanis elfe non debeat, procui-
dubioiamadufunt fubftantiarum fpecies
leparatarum, multo plures, quamlpedes
corporalium , przfertim cum potentia
przftantior, & magis & prius in vniuerfe
adumfibifuum adlcifcat, quam debilior.
Denique vniuerfi ordo cum fub infinito
bono quam optime dilpofitusfit, exige¬
re omnino videtur, vt quz in ipfo liint
meliora, quatenus fieripoteft, fuper de¬
teriorum quantitatem multiplicentur,
przripue cum inferiora fuperiorum gratia
fint conftituta. Quod quidem in ipfis
mundi fphzrismanifcfte videmus. Quo
 de immortalitate ai limorum. Lib.I. 87
enim mobilior lpha:ra eft, eo Sc amplior, tur aliud in fe habet, & aliud. QuodhzC
adeovtrerra8r aqua fi ad fuperiora con¬ habet, habet & multitudinem^ Quaprop¬
ferantur , quafi pundum ad circunfercn- ter anima in feipla multitudo quaedam eft,
tiamfcfe habere putentur. Quod autem multitudo inquam mobilis. Angelus qui
in corporibus eftdimenfio, id in rebus in¬ proxime hanc antecedit, efle nequit im¬
corporeis numerus efle videtur. Qua¬ mobilis vnitas,quia duae quaedam huiuf
propter confcntaneum eft, vt intelledua- modi res, quarum vna fit mobilis mulcitu-
les fubftantiz, vtpotc qua: optimae funt,ac do, & altera immobilis vnitas, longiffime
per fe exiftunt, finefquc funt corporalium inter le diftarc videntur. Vnitas fiqui-
omnium quae illarum gratia funt procrea¬ dem multitudini opponitur, immobile
ta, longe plurcs numero fint, quam & mobili. Quoniam ergo res illae ab omni
Iphaerarum motus, & corpora omnia, parte inuicem opponuntur, proxime fibi
quod Dionyfius Areopagita teftatur, di¬ nonfuccedunt, fcdmedio quodam inda¬
cens plura eue intelledualium Ipccies fe- gent copulante. Animam vero ipfam,quae.
paratas, quam corporalium. Merito po- eft mobilis multitudo. Angelus abfquc
tcntilfimus vniuerfi creator opus fibi fuum medio antecedit. Ideo non poteft Ange¬
quam fimillimum reddere Sc potuit & fci- lus efle immobilis vnitas, ne duo extrema
uit, & voluit. Simillimum vero in huius fine medio coniungantur. Immobilis cer¬
imperio potillimumprocreauit, quod ab- te eft, vt fupra probauimus, ergo non vni¬
folutasmentes (qua: ipfi omnium fimilli- tas. Reftatvtfit Angelus immobilis mul¬
mae funt) vitra coniundas materia: for¬ titudo , vbi cum anima conuenit in eo,
mas , immenfo (vtita dixerim ) fpatio di- quodipfe multitudo eft, ficut & illa. Dif-
latauit. Hinc illud Danielis Propheta:; crepat autem, quia illa eft mobilis, hic im¬
Millia millium miniftrabant ei, & decies mobilis. Multitudinem certo aliquam po¬
centena millia afliftebani ei. In diftin- nere in Angelo cogimur. At qualem?
guendis autem ordinibus angeloru Dio¬ Qualis conuenit intelledui, hoc eft, vt ef-
nyfius ternario noucnarioquc numero in fentiamhabeant,atque efle, vim intelii-
primis,necnon interdum feptenario vti- gendi, intelledionis adum, rerumque in-
tur. Quinetiam duodenarium in Chriftia- telledarum Ipecies plurimas. Cum vero
norummyfteriisrepcrimus. Idem &Iam- Angelus non fit fimplex omnino,fed ha¬
blichus Procululque Platonici poft Dio- beat numerum, fuper numerum autem
nyfium obferuarunt. Supremos enim & vnitas efle debeat, quia vnitas eft numeri
medios Angelos,ternario, & nouenaria totius origo, & vnione non indiget, mul¬
diuidunt, fequentes autem feptenario,po- titudo autem natura fua indiget vnione,
ftremos vndique duodenario ordinum neceflarium eft fiiper Angelum efle aliud
numero partiuntur. Quoniam vero apud quiddam, quod non modo immobile fit,
Platonicos gradus corporum funt ratio¬ fcd vnum penitus atque fimplex. lilequi-
nalium animarum vmbrae, animarum ve¬ demcftDeuSjtanto rerum potentiffimus
ro gradus iunt imagines Angelorum, rd- omnium, quanto eft omnium fimplicifii-
circononnulliangelorum ordines fecun¬ mus. Siquidem in fimplicitate confiftit
dum ordines corporum fimulanimarum- vnio,invnitatepoteftas. Deum nemo di¬
quediftinguunt. Sed de his alias. cere audeat ex pluribus efle compofitum,
quia fi modo re de compofitus fuerit, ex
Stiper Angelum e fi Deus, quoniam anima eft aliquo conflabit quod erit tanquam fubie-
mobilis multitudo , Angelus multitudo dum, & aliquo quod erit tanquam for¬
immobilis , Deus immobilis unitas. ma. Itaque non erit Deus vndique perfe-
diflimus, cum in eo fit pars adtera imper-
C A P V T VI.
A fedior ipfo toto Non erit agens fum-
Ngelum prorlus immobilem efle mum, quia non per le totum aget quic¬
Platonici arbitrantur eflentia, vir¬ quid aget, fcd per partem alteram, id eft,
tute, adtione, quoniam femper fit idem, formam. Noneritbeatiflimus,quianon
zque poffit, intclligat femper, omnia fi- ftuetur vbiquefeiplb.Non enim fc totii in
mul,&ve!iteadem,& quantum in fc eft, membro quodlibet compledemr. Videbit
agatfubito quicquid agit. Hxc Platonici. auteminfe aliquid aliud przter Deu,quo-
Quid vero dicant alij, alias dicam. Non¬ niam non idem pars eft,& totum. Beatior
dum tum quiefeere hic cum Anaxagora certe futurus eft, fi quicquid ipfevidebitin
& Hermotimo/ratio nos permittit, fed al¬ fejfitipfe, nufquam fibi defit, fedfibimet
tius iubet afeendere. Porro anima, quia totus occurrat vbique. Denique pars illa
mobilis eft, ab alio pertranfit in aliud. Igi- qus ponebatur in Deo quafi fubiedum.
88 Marfilij ricini Theolog. Platon;
quiafccundiim fccogitatur in formis, fe-
ipfam formare non potefL Pars infuper
altera qui vicem forma; gerebat, quia
non confillit in fc, multo minus ex fc po-
tcft exiftere , formabitur ergo Deus ille
compolitus a forma quadam fuperiore,at-
que illa potius erit Deus- Hac autem ell
prima difcurlioper quam probamus fuper
Angelum elfe Deum. Priterea quemad¬
modum fc habet tuus oculus ad corpus
tuum, lic tua mens ad animam tuam. Eli
enim mens tua anima tu? oculus. Rur-
liis, quemadmodum fc habet lumen So¬
lis ad oculum corporis, lic veritatis lumen
ad anima oculum. Itaque licut oculus
corporis non ell lumen, fcd virtus lumi¬
nis capax,ita mens qua ell oculus anima,
non ell veritas, licet capiat veritatem.
Mens enim tua veritatem quarit.Non ta¬
men quiritfciplam veritas, neque admit¬
tit veritas falfum, per quod fape tuus ani¬
mus fallitur. Finge animo, oculum tuum
vfqueadeo cxcrefeere , vt totum occupet
tuum corpus, &fublatavaria membrorum
lpecie,vniuerfum corpus vnus lit oculus.
Si amplius hic oculus videbit quicquam,
non aliud certe videbit, quam lumen
idem Solis,quodangullus dum erat, prof-
picicbat. Verum accipictlumen idem vbe-
rius, & colores corporum in ipfo lumine
confpicietvndique, vno profpeclu limul
omnes, neque vertetur huc aut-illuc vt
videat, fcd quiefcendo omnes pariter con¬
tuebitur.
Aliud tamen adhuc lumen erit , aliud o-
culus. Sienimvilusadlumen comprehen¬
dendum ell inllitutus,aliud vifus ell,aliud
lumen. Etlumini nihil ell opus vilii, cum
ipli lumini nihil fit luminis capiendum.
Finge iterum mentem tuam vfque adeo
fuper animam inualcfcere vt deletis reli¬
quis anima; partibus ad phantafiam , fcn-
fum, generationemque pertinentibus, to¬
ta anima mens vna fit atque fbla, hac m es
fola puraquerclifta, Angelus erit. Hac
inquam mens ampla eandem veritatem
intuebitur, quam angufla mens viderat,
fcd accipiat illam vberius, atque in ea res
omnes veras vnico intuitu conlpiciet, vt
Platonice loquar, neque modo vnam au¬
cupabitur, modo aliam. Aliud tam en ad¬
huc mens erit, aliud veritas. Quod fic ape¬
rit Zoroalter.
Mco&trevo' ro/iiot ,e-asi
Id ell. Scitointelligibile ipfum efle extra
mentem. Quippe fi ad veritatem perci¬
piendam inftitutamens efl,aliud ell mens
indiga veritatis, aliud veritas. Neque ipfi
veritati opUs ell mente, per quam capiat
veritatem. Atquifiipla mens idem dfct
atque ipla veritas, mens quilibet veridi¬
ca elfet, & omne verum particeps foret
mentis. Nunc autem & mentes humani
falluntur, & multi res veri funt quodam¬
modo, qua mentecarent. Veritas non
modo aliud ell quam mens,fcd & fupetius
aliquid. Eget quippe mens veritate, veri¬
tas mente non indiget. Ac latius fc fundit
verjtatis quam mentis imperium. Arse-
niminteUe&ualisin formis lingulis inue-
nitur, in materia vero informi nequa¬
quam.
Vere tamen materia dicitur, & omnium
naturalium reuera fubiecium. At verafi
veritas ellfupra mentem, & quod fupe-
rius ell, non caret bonis inferioribus,
non deelt mentis perlpicacia veritati. ;
Neque tamen duo quidam funt in ipla,
perlpicacia videlicet, atque veritas, fcd
fimpliciflima veritasfeipsaminimelatens,
perinde ac fi lume quauis non habeat ocu¬
lum a fc dillinctum, tamen non lateat fc-
metipfum. Eli enim Deus perlpicacilfima
veritas,& vcriflimaperlpicaciafiueperfpe- 1
dio,luxfeipfavidens,vifus fcipfo lucens,
intellectualis perlpicacif Iuminifque fons,
cnius lumine, & cuius lumen dunt-axat
mentis peripicaciaperlpicit.Etficutlignu
per participationem quandam calidum
dicitur,ignisverofccundum formam ca- ;
lens, Sol denique excellentiori modo fe¬
cundum eminentem virtutcm,caufamque
caloris, fic anima mentis partem, Angelus
mentisformam habet. Deus ell efficacif
fimamentis origo,atque, vt more PlotPjl
ni loquar, Deus ipfa intellectio ell, non
in aliquo intelledtu tanquam potenria,
non veritatis velut obiedti, fcd in fc-
ipla, firiqueipfius exillens, quemadmo¬
dum fi yifio neque elfet in vilii aliquo,
neque luminis alieni vifio elfet, fcd in fe-
ipla maneret, fuique ipfius vifio foret.
Vbicunquecnim intelledtus, quali intel-
ligendi potentia ponitur, etiam fi intelli-
gatfemetiplum, tamen qua ratione in tel-
Hgibilis ell., prior quodammodo fcipfo
dicitur, qua ratione intelledualis confi-
deratur. Intelligibileenimtanquamprius
atque prallantius , intelleiftualcm virtu¬
tem quali polferioreminferioremquetnc-
uet, &format & perficit. Idcirco quidam
Deumpotiusfiueintelligibilisjfiue intel-
leclioms quam intellectus nomine nun¬
cupant , quanquam hic etiam nomina
Deo haud propria omnino ratione cori-
ueniunt. Sed dehis aliai Acceditad hic,
quod animi opus ellvitalem motumpri-
bere ( fiquidem ipla, vita quidam ell)
 de immortalitate animorum. Lib. I.
ir.enrisantemopos ordinare per formas.
Ipfa enim fpecies quzdam eft , & fecun¬
dum fpecies operatur , quod in noftra
mente condicimus. Vitalis ille motus
per omnia viuentiafocditur, rebus caten-
tibus vita non competit. Ordinatio vero
performas, conuenitrebus etiam nonvi-
uennbus. Hz fiquidem ordine fperie-
que non carent. Tanto autem interual-
lo mens animam fuperat, quanto latius
funditur formarum ordo quam vita.
Quoniam vero vltraformarum ordinem
cftprima illain formis rerum materia, in
qua latent quaedam ( vt ita loquar) for¬
marum pullulantium femina, mentismu-
nus quod terminatur formis, ha»c infor¬
mia non complebitur. Ipfa tamen mate¬
ria bonaeft quodammodo, quia bopi id
eft forma: appetens, quia ad bonum fufei-
piendum expolita, quia bono neceflaria
mundo. Semina quoque funt bona,quia
funt formarum bonarum inchoationes.
Tantofaltcminteruallo bonitas mentem
fuperat, quanto longius boni quam fpc-
ciei tendit largitio. Quo enim res qute-
que potentior cft, eo longius operatur.
Accedunt ad hzc huiufmodi rationes.
Omnia bonum appetunt .mentem vero
non omnia , non enim aflequi mentem
8i fapientiam omnia polfunt, ideoque
multa funt qua» eam , non appetunt, ne
fruftra appetant. Si omnia appetenda
conuertuntur ad bonum non ad mentem
omnia, & quo conuerfio rerum eft, illinc
eft & profebio , omnia a bono proce:
dunt, non a mente , quare bonum potius
quam mens cft caufa prima rerum.
Rurfus, qua» mentem habent, nondum
tamen cellant, (ed adhuc bonum quae¬
runt. Mentis enim proprium eft nixus
quidam ad intelligendum. Aut pofthunc
nixum deterius fe mens habet, aut melius,
aut a»que. Non deterius, quia operatio
iplaperfe&ioquaedam eft, & ad deterius
nihil nili aut vi, aut infoitia labitur, quo¬
rum neutrum in ipfam cadit mentem pu-
ram&Iiberam. Non zque, fruftra enim
nititur, quod nihil proficit, & nihil ad id
quod habet, adrutitur. Ergo vt melius fc
habeat, conatur, non igitur ipfumbonum
cft, nihil enim bono melius. Sic mens
intelligendo haurit bonitatem, aliunde
autem haurit- Sieniminfehaberet,non
eflet nixu opus , vt operando proficeret.
Illud vndehaurit bonitatem, ipfum bo-_
numeft,quodgcfiipeream extar, cum in
camperfebionis fiiz liquorem infundat.
Quinetiam fapientiam mentemque folo
petimus rationis impuliii, bonum verpi
tiam ante omne rationis incitamentum,
omnifque nofter appetitus femper eft ad
bonum , non omnes femper ad mentem,
& inteliigentiam rationeboni appetimus,
nori conuerfb. Pluris ergo natura facit bo¬
num, quam mentem, cum & prius & fie- .
pius & potius trahat ad bonum. Vnde
nonnulli fotis in Philofbphia habere fe pu¬
tant,fi fapientiam videantur habere, e-
tiamfi non habeant, non tamen fotis in
vita,nifi reueraid poffideant quod fibiprg,
cipue iudicantefle bonum.
Si bonum naturali inftinbu preciofius
mente cenfetur, cenfetur & eminentius.
Hinc fit, vt id quod inteliigere eft, non
fufficiatnobis, riifi&benc& bonum in-
telhgamus. Szpe enim ad tempus cogni¬
tionem refpuimus, fi eam fufpicamur no¬
bis malam fore atque moleftam. Bo-
numvero ipfum rcfpuere nunquam pof
fumus. Szpe etiam rerum fpeculationi
anteponimus voluptatem, ipfi autem
bono , qua ratione bonum eft , nihil
vnquam poffumus anteponere. Nihil
magis neceflarium eft, quam incitamen¬
tum boni, cum bonum'ipfum nullus pof-
fit nolle. Nihil magis voluntarium eft,
quam boni incitamentum. Nam propter
bonum omnia , imo bonum in omnibus
vbique volumus, tam libenter, tanquam
iucunde , vt velimus infuper non polle
nolle. Cum ergoinbono fumma necet
fitascumfummalibertate concurrat, bo-
nique imperium fummoperc neceffarium
fitfubiebis, & fummoperc voluntarium,
conflat hinc omnia tanquam a patre ori¬
ginem ducere, atque huc omnia tanquam
ad patriam adlpirare.
H ii;
po Marfilii Ficini Theol. Piat.

THEOLOGI^
PLATONIci,
d e immortalitate ANIMo R v M. •
eodem fi c ino aVeho re,

liber secvndvs,
Vnitas, jentas , bonitas idem funt, & ft>fer ea nihil efl.

C A P V T P RIM VM.

Ribusiam argumentis ftatimfequenturabfurda. Si enim vniras

offendimus effe ali- lub aliquo eft luperiore principio, cerre
quid fuper Angelum, fuperioris illius particeps. Inferiora enim
Primo quidem effe a fuperioribus caulis iemper aliquid ca-
monftrauimus fuper piunt. Sic non erit hjc vilitas ipfa/fedaji-
ipfiim, limpliciflimam quid ex vnitate quadam & vi fuperne ac-
vnitarem» fecundo ve- ceptacompofitum,eritquemultuudo quj-
riratcm, tertio bonitatem! Triahasc vnum dam, non vniras. Ac etiam quod vnitati
funt. Nihil enim aliud eft lumma vnitas prasponitur, nulliuscritparticeps vnitatisS
quam fumma fimplicitas. Propter hanc Namfuperius principium ab inferiori quo
vnitatis fimplicitatem, res quaelibet pura ad natura luam fufcipit nihil Igitureritaut
veraque eft. Verum quippe vinum elfquod nihifaut multitudo omniu penitusvnione
purum eft vinum. Sic veritas rerumin lim- priuata,cuius nulla pars vnum aliquid erit,
plici illa vnitate conliftit. Atque propter Neque tota multitudo eritvna, nequevlla
eandem limplicem puramque vnitacem inerit communio partibus vel ad fe inui-
•res quaelibet funt bonae. Quodlibet enim cem,vel ad toturd. Rurfus fuper veritatem
tunc fc habet bene, quando libi ipfi atque eftnihil. Namlimili rationehaec non ef-
principioliro vnitum eft, purum que ma- . let veritas ipfa^ed verum aliquid exverita-
net, neque rebus deterioribus commilcc- te quadam & fuperioris illius portione
tur. Ac fi in rebus circa idem conliftit vni- compofitum. Etilludquodluper eam lo¬
tas rerum, veritafque, & bonitas, merito catur,cum neque lit veritas, nec particeps
fuperipfasidem eft primum ipfum vnum, veritatisfalfum eftpenitus,atquenihiLNe-
verumque &bonum. Quod in iis Ctrcrum que effe poteft veritate prasftantius, nili
principium, illud argumento cft,quodho- perveritatisvimverum proculdubiofit,il-
rum veftigiain eundis reperiuntur, quali lud efieprasftantiusiSimiliter fuper boni-
ab his eunda manauerint, &omnia hasc tatem non eft aliquid.Na &S12C non pura
cupiunt: vtpotc quas fuum principium re- effetboriitas,fedbonumaliquid,acboni-
petunt. Singula enim vnitatis,veritatis, tas quasdam commixtionealterius,inqui-
bonitatis,& participia funt,& auida. Super nata. Et illud quod bonitati pra:ponitur,
vnitatem nihil eft aliud, quia nihil eft vni- penitus erit malum. Non enim bonum
tarc potcntius,quandoquidcm vnio perfe- erit, cum fit vitra terminos bonitatis. Ner
dionem eundis prasftat,arquepotentiam. que melius bonitate, cum nihil nifipcf
Verum fuper eam fi vis vt fit aliquid, duo maiorem bonitatis portionemfit melius-
 ide immortalitate animorum Lib. TF.
Quomodo autem malum excedat bonita¬
tem, non video, cum exccflus atque impe
rium ad bonitatem pertineant, funt enim
appetibilia tanquam bona. Ergo malum
per naturam bonitatis fuperabit bonita¬
tem, bonitas malo vim praftabit impe¬
rii. Prstcrea fi eft aliud rerum principium
fuper ipfam bonitatem , iplum certe ali¬
quod ex fe munus rebus impertiet, ficut
omnis caufa fuperior folcc. Porro boni¬
tas ipfa munus fuu impertit omnib», id eft,
vnicuiquealiquam bonitatem. Qu*rimus
autem de illo munere quod a fuperiorc
defeendit principio, vtrum fit bonitate do-
natamclius, necne. Melius quidem efle
nequit. Quicqtud enim melius dicitur,
maiori bonitatis portione melius appella-
tur.Tamen abliirdum eft, fiiperioris prin¬
cipii munus non efle melius inferioris cau-
f* munere. Accedit quod cum omnia
bonum appetant, fi fit aliud principium fu¬
per ipfum bonum , interrogamus vtrum
ipfum appetant, an non. Si appetere di-
cantur,fequitur quod aliquid expetunt vi¬
tra & plufquam bonum. Si negentur il¬
lud expetere, ftultum id quidem didtum,
quod effedtus caufam primam , qua fer-
uantur, non appetant. Qmnetiam ipfa
bonitas fuperius principium cupere com¬
pelletur , quod abfurdum eft. Nam om¬
nis ratio appetendi ipfa clauditur bonita¬
te. Nihil igitur fuper bonitatem extat,
quod amari queat. Nullum ergo eftptin-
cipium fuper ipfam. Quamobrem ipfa
vnitas, Veritas,bonitas, quam inuenimus
fuper Angelum, ex mente Platonis, om¬
nium eft principium, Deus vnus, veruf-
que, & bonus.
Nor.funt dijfures inter fc tquules.
C A P V T II.
P Rofcfio dii plures non funt, quia ne¬
queunt plura efle principia. Verum
finr( fi placet) diigemini, duo fcilicet to-
tiusmundiprincipia, hoc&illud.Quasri-
mus nunquid hoc fub illo fit, an fub hoc il¬
lud, an *qualia vtraque! Si alterutrum fub
altero fit, quod praerit, plane erit princi¬
pium, alterum minime. Si tequalia funt,
interrogamus, vtrum omnino inter fc dif¬
ferant, an omnino conueniant,an partim
differant, partim vero conucniant. Pri¬
mum non concedetur. Nam faltem in eo
conueniunt,quodvtraquefunt,aguntque
& rerum principia aeque dicuntur. Ac fi
nullo paSo congruerent, nulla effet in
machina mundi concordia. Si fecundum
9t
Alum admittimus, quod oinnino contre¬
mant, non duo funtiam,fcd( vt cupimus )
vnum. Sin detur tertium, quod partim
congruant in natura, partim diferepent,
tunc fane quia nequeunt per idem con-
fentirc &difientire, vna quaedam ineft na;
tura communis vtrifquc,per quam con-
ueniunt.du* praeterea in duobus illis na¬
tura: propria vitra communem naturam,
naturam,per quas diferepant. Ergo neu¬
trum illorum erit fimp!cx,fed vtruhque ex
communi natura & proprietate compofi-
tum. N eutrum erit primum , quiapendet
ex illo qui partes inter fc diuerfas concilia-
uit in vnum. Neutrum per fe fufficicns,
cum & totum egeat partibus, & alia pars
egeat aha. Neutrum potentiffimum, cum
nonfit prorfusvnitum. Atquiillanatura
communis per quam vtriufque squalem
vtraquehabenthoc , vt fint aeque princi¬
pia, principium erit potius quam illa duo.-
i mo illud erit principium , quod illis inter
fe diuerfis naturam dedit communem.
Nam vna h*c natura quae in aliis iacet, &
aliorum anguftiis circunfcribitur, ab ipfa
profluit vnitate, quae in feipfa confiftens
nullo limite coardtatur. Sic ergo natura
illa communis & vna vtrifque prouenit a*
liunde, & ab altiori principio. Quin etiam
naturae illj duae propriae per quas differor,
'extrinfecus iliis adueniunt. Nam praeter^
illas nihilreliquum eft in vtrifque, nifi na¬
tura commilnis & vna, a qua fi abfolute
nafcutur natur* 1% propriae qujduj adii-
ciuntur, non amplius erunt diuerfe, vt
Metaphyficiarbitrantur, fedvna eadem-
que erit vtriufque proprietas, eadem vena
fcaturiens, fcaturiet enim per abfblutum
merae naturae modum, & refluet intro. Si
itaque duae illis infunt abfolutae proprieta¬
tes , neccffarib accedunt extrinfecus.
Quapropter vtrunque eflentiae fu* pro¬
prietatem accipit aliunde. Et quia pro¬
priam fui naturam aliunde fortitur vtrum-
que, neutrumperfeexiftit,fed fit aprin-
cipio altiore. In quolibet autem rerum
genere illud quod eft. generis illius fiim-
mum, vnum eft duntaxat. Si enim funt
du* fuuim* luces, vtraque in eo quod
fummalux eft, conuenit, atque eft vnum.
Quod fi etiam duo qu*dam funt, per a-
Iiam naturam potius quam per lucem dif¬
ferunt. Ergo aliainfupet adeft natura a
luce diucrfa,cuius contagione lux fiat opa¬
ca, neque fit fumma. Sic&fummus calot
eft, quifrigoriautaliis non mifcetur.quia
fi mifcetur, vtique impeditur,& vehemen-
tior fieri poteft, fi modo purgetur. Itaque
luminum in quouis genere, & vnum eft
9i Marfilij Ficini Theol. Piat.
folummodo.& vaius duntaxat illiusnatu-
rx. Puta fumma. lux, & vna eft, non dus
luces, & fola lux eft, non lux fimul & aliud
quiddam. Deus fummum eft rerum om¬
nium, • Ynus ergo cft Deus, & fimplcx,
nempe vna fum ma vnitas, vna fumma ve¬
rita s, atque bonitas, Deus vnus. Vnusin-
quam apud Platonicos triplici ratione.
Primo,quia fumma cft vnitas. Nam quod-
libct fummum eft vnicum , quid magis v-
nicum eft quam lumma vnitas ? propria
quaslibet rerum innumerabilium multitu¬
do ad propriam redigitur vnitatem,multi¬
tudo innumerabilium hominum ad vnam
humanairi Ipeciem , Equorum ad vnam
equinam,fimiliteraliorum.Accipe deinde
omnes proprias vnitates, quz certo fur. t
numero terminata;, id eft, rerum lpecies,
cafquead vnam communem collige vni-
rarem, fcilicct Deum principem Ipecic-
rum , vt ficut multitudines lingularium
infinita: ad finitas vnitates Ipecierum , fic
vnitates Ipecierum finita ad vmcam fuper
lpecies vnitatem referantur. Par eft vt fi¬
cut proprius quifque rerum ordo ad pro¬
prium lui principium vnum dirigitur, fic
vniuerfus ordo rerum ad vnum referatur
v.niuerfale principium , & ficut lingula
materia ad materiam vnam, omnia mem¬
bra mundi ad vnum corpus, fic omnes
mundi natura ad naturam vnam, omnes
mundi vita ad vnam vitam , omnes motus
ad vnum motum, omnes motores ad vnu
mundi motorem. Porro quando plura
quadam, & inter fe fecundum naturam
diueria, ordine quodam vno mutuoque
confpirant, ncccuarium eft vt ordo humfi
modiin illis fit propter ordinem quem ad
vnum aliquid habeant, qualis cft ordopar¬
tium exercitus inuicem, qua cft propter
ordinem totius exercitus ad ducem vnum.
Nam quod alia quj diueria inter le funt,
nancifcantur hoc,vt communione mutua
vniantur, non prouenit ex propriis eorum
naturis, per quas funt diueria, nam ex iis
potius difiunguntur. Neque etiam proue¬
nit ex diucrfis quibufdam ordinatoribus.
Hi lan? per naturas eorum diferepantes,
prout diferepant, ad vnum ordinem non
incumbunt. Atque ita ordo ille plurium
mutuus, vel cafu contingit vel ab vno ac
primo ordinatore eft inftitutus ad vnum
finem omnia dirigente O mnes veto par¬
tes mundi,quamuis diueria, ordine mu¬
tuo conciliantur, quia vnum conttituunt
corpus, mutuant inuicem naturas, & mu¬
tuantur. Inferioracorpora perfuperiora
monentur, fuperiora per naturam incor-
poralcm.Nequecafu contingit hic ordo.
quia idem lemper&fimilis eft, quia fimi,
lemfempcrretcxittelam, atquefimiliter.
Deus igitur mundi vnius ordinator eft
vnus. Vnusinquamprima Platonicorum
ratione, quia eft vnitas. Eft etiam vnus
fecundaeorundemratione, quia eft veri¬
tas. Summaenimveritasvna eft. Namfi
duas fummj veritates elfe dicantur,autvna
earum habet quicquid habet altera, aut
non.Si primum datur, vna eft, non duz.
Si fecundum, neutra eft fumma. Deeft
enim ifti illud veritatis quod in ilia eft, &
illi quod.eft in ifta. Iterum eft vnus Deus
tertia ratione Platonicorum, quia fumma
eft bonitas. Summa quippe bonitas,quic-
quid boni reperiri vfquam poteft, complc-
ditur. Ergo fi duas induxeris bonitates
luminas, quicquid boni in vna eft, eft&
in altera, alioquin neutra elfet lumma, &
fecundum boni ipfius naturam vnum funt,
non duo, neque eft aliquid aliud illis ad¬
mixtum przter bonitatis naturam, quia a-
lioquifummas non effient, fcd inquinat*.
Vnum igitur funt omnino. Denique fi dii
duofunt, & vterqucpoteft seque mundum
hunc totum efficere, aut neuter faciet
mundum, acfruftra erit in vtroqueporen-
tia, neque vfquam mundus erit, aut alter
crcabitmundum, ac fruftra erit in altero
potentia generandi. Aut generabit vter-
que totum, atque ita duo erunt mundi z-
quales omnino inuicem &fimillimi, quo¬
rum alter fuffirier, fuperfluus erit alter.Sin
alter totum valet conficere, alter vero lo-
lummodo partem, qui non valet totqm
conficere, noneftDeus, & fruftra'gene-
rabit mundi partem, quam alter fimul
cum toto fabricat mundo. Si autem vter-
que ad dimidiam mundi partem crean¬
dam vim habet, neuter eundorum erit
principium. Et- quia illzpartcsin vno to¬
to ad vnum finem concurrunt commu¬
nione natur*, oportebitbinos illos Deos
ad Deum vnum referri fuperiorem, vt mo¬
tus ad vnum , qui fit per duos, ducatur ex
communione duorum ab vno quodam fu-
periore dedudta. Quod fi quis afferat, a
diis gemiuis duos conftrui mundos omni¬
no inter fe diuerios atque dilfimiles,coge-
turfateritumDeosillostummundos nul¬
lo modo inter fe conuenire. Quo igitur
pado aut vterque illorum eft , atque eft
Deusvnuslviuit, inteftigit, operatur? aut
vterque illorum eft mundus vnus, opus,
& corporale ? Itaque conucnient mundi
gemini inuicem. At vna natura in qua
conueniunt, ab vno tandem principio
trahitur, non duobus. Rurfus fi dij ambo
eundem femperfinem appetant,-aucalter
 de immortalitate animorum. Lib. I.
erir ab altero, aut vtcrque ab vno feperio-
rc,aurfeircminvnafubftantiaambo. Nifi
enim ira congruerent, ad eundem finem
minime confpirarent. Vtcunquc fit,vnus
folus cfit Deus.5in opus idem fcmper alter
vult, alter non vult, fequitur opus illud &
£erifimul,&nonficri,cffe, atque nonef-
fc, fi modo atque valcthuius Dei velle, at-
queillius nolle. Ille enim folus eflet Deus,
cuius femper prasualcrct affc&us.At fi mo¬
do confentiant inuicem, modo diflen-
tiant,& nunc huius, nunc illius conatus.
«xuperet,eftvterquemutabilis. Nequeaf-
fenricndum eft Manicbzis Gnofticifque
Philofophis duos efle deosafleuerantibus,
quorum alter fit bonorum omnium au-
thor, alter vero malorum.Nam ficut Deus
qui bonorum eft author, fiium bonum eft,
mali totius expers, ita contrarius ,fummu
malum,omni bonopriuatum.Hic igitur
neque aget quicquam neque cognolcet,
nequeviuet,neque erit omnino. Siqui-
quidem efle, viucre, cognofcere, bona ex-
petendaque funt.
Nonfunt Mi flutes, aliusfufer alium
fine fine.
C A P VT I II.
^'"''.iEterum con cedet forfiran nobis ali-
quis efle quidem Deum fuper Ange¬
lum, &vnumefle Deum, ita vt non fint
dij plures squales inuicem , efle tamen
Deum alium fuper alium fine fine. Hoc li¬
cet arbitremur ex fuperioribus confuta¬
tum , aliis tamen rationibus clarius refel¬
lemus. Si dijficinnumerabilcsfint,erunt
rerum caufe infinitas, fed gradatim innu¬
mere fuperantes, fiquidem ipfi dij rerum
caufe funt,& innumere alii aliis praepo¬
nuntur. Si ita, erunt quoque effectus in
mundo innumerabiles. Quaslibet enim
caulafuum aliquem in rerum ordine pro-
ducitcfifedum,atque ficut caufas fe inter
fe fuperant, ita (e fiiperat & effedus.Igitur
infiniti erunt effedusin defeendendo, &
innumere deficientfubfedeinceps.fi cau¬
fe fint infinitas innumere fe fuperantes.
Et cum fiiperiorcaufafemperlongius vir¬
tutem fuam in producendis effectibus ia-
ciat quam inferior, in infinitum erit iadhis
effeduum,ficaufarum fuerit infinitus af-
cenfus.Hoc quam abfurdum fit, quis non
viderit ? Primo quidem, fi non fit in rebus
primum aliquid,non erunt fequentia vl-
la. Cunda enim trahuntur a primo , quod
quidem fi Bufquam extet, non erit vnde
effluxus rerum aliunde fluentium vnquam
9\
exordiatur.Deinde videmus in rebus alias
efle aliis perfidiores, perfedionifque vir¬
tutem aieendendo crcfeerc, dccrefcere
defeendendo, quo fit, vt vis naturalis re¬
rum defeendendo fenfim debilitetur. Vn¬
de cogitur alicubi omnino deficere, poft-
quam minuitur paulatim.Ideoquc non po-
teftrcsaliaefrcfinc fine fub alia. Itaque
non erunt cfledus innumeri. Non erunt
igitur innumera caufe. Siquidem eo ipfo
quod afeendendo crefcit perfedio, per-
fpicue conflat, illam quandoque adfum-
mum venturam fore. Cur iudicamus ani¬
mam corpore meliorem, nifi quia fit fum-
mas bonitati propinquior2 Si nufquam ef-
fet bonitas fumma, fed in infinitum debo-
noafcendereturinbonum, per infinitum
interuallum omnino diftaret a fumma bo¬
nitate corpus, per infinitum fimiliter ani¬
ma. Infinitum alterum non eft aut am¬
plius aut anguftius altero infinito. Neque
erit vfque ratio menfuraque idealis, per
quam alia aliis praferantur. Quare nihilo
vel propinquior vel conuenientior eflet a-
nimaipfi bonitati quam corpus, igitur ne¬
que mclior,neque Angelus melior anima.
Proinde quicquid fluit ab alio, natura fua
fluitat, quoniam&fecundum fe nihil eft,
&per fluxum quendam prodit in efle. Si
non fit in rebus primum aliquid, res quas¬
libet emanabit ab alia, omnes igitur fluita¬
bunt, quapropter nufquam erit vnitas, ae¬
qualitas, fimilitudo,ftatus, ordo, & refti-
tutio. Nunc vero quia haec rebus infunt,
oportet rerum ab alio manantium fluxum
duci & cohiberi ftatu cardinis alicuius ab
alio non manantis, perinde vt intermina¬
tum fluxum corporum liquidorum termi¬
nari, neceffe eft,nonalio corpore liquido
fimiliter diffluente,fed corporefolido.Dc-
niquefepcriorquilibetgradus in inferio¬
rem aliquid opcraturx& a fiiperiore acci¬
pit aliquid. Si nullus fit gradus ia rebus
primus, nullufque fit vltimus, quilibet gra¬
dus medius i gradibus infinitis fuperiori-
producetinfcriores. Quapropter accipiet
afuperioribus perfediones innumeras,cu
accipiat a qualibet fui caufa boni nonni¬
hil. Etinfinitamunerainferioribus exhi¬
bebit, cuique enim aliquid largietur, qua¬
propter erit immenfe virtutis , & perfe-
dionum plenus infinitarum. Sic res om¬
nes seque erunt infinitas, non erit res alia
praftantior alia, non erit caufe fuo opere
melior. Velforte res quaslibet innumerb
finita erit, quia innumere ab antecedenti¬
bus excedetur. Rurfus erit quaslibet infi¬
nita, quia fequentia ifinumerabilia fiipe-
94 Marfilij Ficini Theol. Piat.
rabit. Nec erit vfque vlk vera frienria,
-cum nequeant infinita rerum caufe com¬
prehendi. Neque erit vnicerfo quod ap¬
petitum moueatj aut fiftat, fi non fit prin¬
cipium primum, vltimufque finis. Huius
enim virtute mouetur appetitus cmnis-at-
que firmatur. Vnum igitur omnino fit re-
rumprincipium, voccturvnitas, quia per
exccllentiffimam fimplicitatem fuperemi-
netomnia. Veritas, quia producendo ef-
fc dat omnibus Bonitas, quia producta ad
Icrcuocando praftat&: bene efle. Atque
vt trrdit Ioannis Apoftoli Theologia^
Theologorum omniumdiuiniffimi,(quem
Platonicus Amcliusfibenter ampleditur)
Vnitatem vocat principium, Veritatem
principijrationem. Bonitatem denique,
principi/ rationalis amorem. Atque hac
ipfa fubftantia, fcilicet vnitas, vera bona,
feu veritas vna bona.fiue bonitas vna vera,
fit vnus bonus verufque Deus. Sed quia
vnitas eft, ideo fit veritas,quia vnitas vera,
ideo bonitas. In vnitate implicat eunda,
explicat in veritate, effundit per bonita¬
tem. Cunda vero poftquam inde fluxe¬
runt, refluunt per bonitatem, reforman¬
tur per veritatem, reftituuntur in vnum
per vnitatem.
Dei virtus ejl infiniti.
C A P V T IV.
Olcutin fumma diiperfione eftimbe-
^jcillitas infinita, fic in vnitate fumma
infinita poteftas. Adus natura lua termi¬
num non includit. Nam fubiici termino,
paffio eft, qua adui eft oppofita. Adus
ergo non patitur terminum, nifi quantum
liibicdo cuidam, vbi aliquid pafliuae po-
tentif eft, innititur. Adus vero diurnus in
feipfofubfiftit. Virtus ipfa efficax, qua¬
tenus virtus eft, certum graduum nume¬
rum non includit. Quid enim prohibet in
alio numero ficut in alio, virtutem ipfam
.vt vinus eft, & cogitari & effe ? Quaprop -
ter non aliunde graduum aedpit termi¬
num, quam vela pafliua potentia cuimif-
cetur,velacaufa terminante. Diuina ve¬
ro virtus pura eft atque fumma. Efle ipfum
prout abfoluto confidcratur, eftimmen-
fum, quia & infinitis rebus & innumera¬
bilibus modis communicari poteft & co¬
gitari. Igitur fi alicuius efle fit finitum, o-
portet illud effe finiri, vel per ipfius cau-
fam, vel per iubiedum. Neutrum contin¬
git Deo. In ipfo autem infinito effe ita eft
infinita virtus, ficut in effe finito, finita.
In ipfo puro nihilo nullus effendi eft ha¬
bitus, fine verus, fiue imaginarius Qcjs
enim fub effendi ratione definiat nihiluta?
irgo in ipfo effe puro nihil eft vel prius,
donis eflendi, vel potentia ad noneffen-
dum, aut veraautimaginaria ratione. Igi¬
tur neque poteft vel cogi, vel cogitari non
effe, quod ad eiusipedatarternitatem, ne¬
que poteft deeffe illi virtutis gradus vllus,
quimente queat effingi, Alioquin mens,
qua Dei effedus eft, vitra Deumfefepof-
fet extendere, quaquolibet finito gra-
.duumnumerovaletfcmper ampliorem a-
liquem cogirare.Imb etiam fruftra ad in.
finitamprogreffionem effet mens ordina¬
ta, nifi inuenireturterminus aliquis infi¬
nitus. Et quia nihil veri bonique veritati
ipfideeft, & bonitati omnes in ea gradus __
infiint quodeunque & intelligi tanquam
veri poliunt,& appeti tanquam boni. Ta¬
les fimt gradus innumerabiles. Omne au¬
tem agens tanto eft validius, quanto re--
motiorem ab adu potentiam patiendi
producit in adum, maiore fi quidem vir¬
tute opus eft ad aquam calefacienda quam
adaerem. Sed ifiud quod omnino non
eft,infinite diftat ab adu, nec vllamadef-
fe ipfius adum fufpiciendum habet poten¬
tiam, de quo planius in fequentibus diffe¬
remus. Siue igitur Deus aliquid creat nu¬
per ex nihilo, fiue continue materiam pri¬
mam corporum , atque effentiam men¬
tium animorumque ex nullo antiquiore
fubiedo edit & feruat, femper ab adu pri¬
mo, id eft, diuino pendenicm, proculdu-.
bio immenfam poffidet agendi virtutem*
Quid plura ? Motus ordoque tam aqualis
per tot fecula huius tam ingentis tan quam
multiplicis machinp docet infatigabilem'' ;
efle, ideoque infinitam in gubernatore
potentiam. Finita namque potentia, tem¬
pore infinito, imo etiam longo quamuis
finito,fatigatur &■ claudicat. Ab infinita
igiturpotenriaDei,intelledusomnes ac¬
cipiant vt femper firmiterque intelligant,
anima vt fine fine difeurrere valeant, ma¬
teria vt interminatam habeat potentiam
capiendi. Motustempufquevtabfqueter- -
mino fluere poflint, generatio quoque
rerum (ficut placet Pbyficis) vt alterna &
innumerabili fucceffione queant conti¬
nuari. Adionem enim motiocemque
infinitam ab infinita putant virtute origR
nem ducere, & quacunque vel potentia, .
vel quomodocuque aliter quodammodo
infinita dicuntur effe, per fummam afiu-
que exiftenrem infinitam talia^effe atque
iudicari. Hinc diuina natura ab Orpheo
anS/fisn ciAsuTr', id eft, infinitus finis co-
 de immortalitate animorum Lib. II. 9$
Deus ejijempcr* Deus eji ■vbiaee.

CAPVTV. CAPVTVI.

'I res qualibet tanto eft diuturnior, T7 X liiperioribus probare poflumusvbi-

L quanto virtus, perquam permanet fer- £> quecfleDeum.Quemadmodum cor-
uaturque,potendoreft, Deus per infini¬ pus tangit illud in quo eft, per quantitatis
tam virtutem fuam in infinitum & ipfo dimenliones,ita incorporea lubftantiaper
permanet, & catcraferuat. Item diuina virtutem. Quamobrem (icat fi eflet in na¬
veritas omne rerum antecedit initium, tura dimenfio corporis infinita, eflet vfii-
omnium rerum fini fuccedit, nam & ante que, itapoftquam eft aliqua immenfain-
cuiufque initium, verum erat initium illud Corporalis fubftantiaf virtus , neceflario
fore, Scpoft omnem cuiufque finem, ve¬ hac eft vbique. Et quemadmodum parti¬
rum erit finem illum fuilfe, quicquid au¬ culari eflfectuiadeft,ceuignis ignito ligno,
tem aliquando verum eft, veritate verum ita vniuerlalis vniuerlali. Vbicunquc igi¬
eft. Si autem veritas ipfa incepifle: dica¬ tur reperitur ve! cogitatur efle, quod eft
tur aliquando, longe antea per eandem vniuerlalis efife&us, ibidem eft & Deus,
veritatem verum fuerat, veritatem illam a- qui vniuerlalis eft caula,
liquando incepturam. Acfi delinere fin- Vbicunque eft opus aliquod, quod
gatur.adhuc pufteaper eandem veritatcip per certam caulam folam, &fine medio
verum erit, veritatem illam defiuifle. Ve¬ fieri neceflariutneft, ibidem eiuscaulade-
ritas igitur neque incipere vnquam, ne- betcfle,eft autem vbique aliquid, quod
quedeiinere cogitari poteft, Rurlum, li per folumDeum modo quodam creatio¬
Deus fuper motum tempufque exiftit om¬ nis poteft fubfiftere. Id vero eft materia
nino , temporalem mutationem a priore prima in corporibus , eflentia in lpiriti-
in pofterius fecundum elfe, atque non cfi bus. Appetibile eft tanquam bonum vbi¬
fe, non fufeipit. Accedit, quod li Deus eft que fimul adefle,ferme non minus, quam
liimmaelfendi neceffitas, quod infequen- femper elfe,primo autem bono nihil deeft
tibus oftendemus, nunquam potuit po- boni. Non prohibetur Deus ab aliquo
tcritue non efle. Denique li quicquid ali¬ penetrareper omnia,infinita: enim puri¬
quando nafcitur,ab aliquo fit priore, & tati virtutique rcfiftit nihil. Non patitur
qujcquid refoluitur, in aliquid quod anti¬ natura Dei circa fe loci terminum, ficut
quius eft refoluitur, non poteft incepifle non patitur in fe terminum dignitatis,
aut delinere, quod eft primum. Cogita¬ quia fifummaipfainfinitas nihil finiti pa¬
mus fapenumero mente durationem titur , fit vt Deus ita non habeat finitam
uandam limpiicem abfque principio at- prafentiam Ipatii, fleuti non habet vim,
uefinc, appellamufque eam ( Vt ita lo¬ adionem, durationemque finitam. Nec
quar ) fompiternitatem, quj quidem ipfo putandum eft ipfum bonum, minustoti
Deus eft, etiam li minime dilcernamus. adefle mundo, quam toti corpori ani¬
Omnis enim limplex infinitas Deus ipfo mam. Minus enim eft mundus ad Deum,
eft.Difcernerc autem tuneprohibetphan- quam corpus ad animam, magifque eget
talia, qua: mox fempitcrnitatem ipfam Deo mundus, quam corpus anima. Bo¬
fimplicem atque confiftentem fluxu quo¬ num latius eft quam vita, quia pluribus
dam multiplici induit &confundit,itaque conuenit, magis quoque neceflarium eft
fallit nos, nimirum dum ad accidentalem mundo quam vita- Vita enim lublata,
temporis fluxum trahit, quod eft fubftan- ceflaret quidem mundus moueri, fublato
tialisftatus aeternitatis. Atque ita impellit, bono, elfe delineret. Si ergo in vno mun¬
vt quod Deus eft, tempus efle putemus. di corpore viuente, vna quadam vita vbi¬
Deus ergo aternus tunc fe nobis offert, que eft, quod alias oftendemus, multo
fed tempore inuolutus. Nemo vero du¬ magis vnum ipfum bonum eft vbique, eria
bitare debet Deum femper efle, quando extra mundum. Si primum patiens,quod
Deus eft ipfom femper. imo fempiterni- eftmateria, & eflentia, per omnia propa¬
tasipla, eftipfe Deus. Et qua: fempiterna gatur, multoampliusper omnia, & vitra
dicuntur, illaluntproprie oua Deus pro¬ omnia fefe propagat primum agens, quod
pagat perfeipfum, &iflfeipfum. eftDeus.Non decet mentis machinatio¬
nem vlterius quam boni prafentiam pro¬
gredi, illa vero progreditur per immen-
fum. Ac decere Platonici putant, infi¬
nitum bonum per immenlum cxubcran-
96 Marfilij Ficini Theolog. Platon.
•doita fcfc integrum fundere, vt nullam
vel imaginariam immenfi particulam, fi¬
ne in mundo fit, fiue cogitetur extra mun¬
dum, relinquatiua pralentia deftitutam.
Quippe fi natura boni eft feipfum ampli¬
ficare , infinitum bonum amplificat infi-
nite feipfum. Difficile reperitur vbi fit
Deus, quia nufquam eft, quod nullius, vel
fubie&i, rei loci limite cohibetur. Diffici"-
lius reperitur vbi nonfit,quiain omnibus
eftilludinquo funt, per quod fiunt, per
quod leruantur quaelibet vbique. Deus
ideo eft in omnibus, quia omnia in eo
funt,quse nifi effentin eo,effient nufquam,
& omnino non eflent. Per Deum hoc
ipfiim vbi eft, diciturque vbique. Per Deu
tanquam ducem, & tanquam lucem agit
& quaerit quodcunque agit quifque , &
qusrit alicubi. Non defideratur vfquam
nifi bonum, non reperitur vfquam nifi ve¬
rum. Deus eft omne bonum, Deus eft
omne verum. Adde quod Deus ampli-
tudo&plenitudoipfaeft. Non videoigi-
turcur non amplificet per eunda feipfum,
&fingulaimpleat. Si vifibilelumcn,quod
alicuius eft, &inaliquo,atquefinitum,per
totum dilatare femundum poteft, certe lu¬
men inuifibile, quod fuiipfius eft, & in
feipfo infinitum, per mundum fe amplifi¬
cat, &extramundum. Lux enim finita
ficut ab infinha nancifcitur, vt luceat,
&vtplurimumluceat,ita etiam vt latiffi-
meluceat-Siergo abfenteadbreuiffimum
tempus, fiue per eclypfin,fiueper nodem
Solis lumine, tam male feres habent, qua
peftimeferes,fiDeus ab eis lemper abfit,
habituras efle putamus. Curnonpotius fi
abfit per momentum, id quod ipfiim efle
eft, repente in nihilum ruituras? Sapien¬
ter Orpheus in Saturni hymno inquit
OS rodas xst-ra.' Ttairrx. jxifr zoojtoio
Id eft, qui omnes mundi partes habitas
generationis princeps. Cogitamus ftepe
puriffimam quandam capacitatem, quam
nulli vfquam limites capiant, qua: capiat
qua: cunque poflunt efle vel fingi. Quo-
jiiam vero pura ipla infinitas nihil aliud
eft quam Deus , quando illam cogitamus
capadtatem,tunc Deum iplum excogi¬
tamus, &fi minus animaduertimus.
Fallit enim mox fuis nos prasftigiis
phantafia,fiibkoprodiuinis radiis addu¬
cens tradum aliquem linearum in lon-
gum,latum, atque profundum, atque ita
compellens dimenfionem nobis aliquam
velinane videri, quod diuinum eftlumen.
Fallit nos iterum quando confidera-
mus Deum omnia prorfiis implere, tunc
enim illa pcrfiiadet eum in rebus quo¬
dammodo collocari.
S ed reuera ille fic vbique eft, vt in eo fit
illud quod vbique appellatur, imo vt ipfe
fitipfum vbiquc,quod capitfeipfum, &re-
liqua, & qua: prseter illud dicuntur vbique
efle,eafuntproprie qua: illud per fcipfiim
amplificat in feipfo. Ratio didat id quod
vbique nominatur, nihil efle aliud quam
vniuerlam naturam rerum , eamque efle
Deum , ideoque quando dicimus Deum
vbique efle, intefligi debere eum in feipfo
efle, atque conucrfo. Nufquam prstcrea
abefle Deum , fi nufquam abeft-ipfum
quod vbique vocatur. Phantafia vero cum
putat naturam rerum efle lolum hanc ma¬
chinam corporalem, clamat id quod no¬
minatur vbique, nihil aliud efle quam to¬
tam corporalium rerum extentionem,
quam cum opinetur effeampliffimam,dif-
fidit Deum hanc omnem pofle replere.
Ratio contra reclamat, corporalem ma¬
chinam vmbram quandam exilem & exi-
guam efle,qua: innumerabiliter in paruas
partes, partiumque particulas diuidatur,
magnitudinem terminatam. Magnum
autem reuera afferit efle illud,-in' quo ni¬
hil eftparuum, in quo quicquid eft, totum
eft,magnumque fque. Et ficut totum re-
plicaturperomne quod eft intus ,fic ex¬
plicatur totum per omne quod exrra. Co-
fiftens itaque Deus infe, exiftit vbique.
Necpcrmundum Deus, fedmundus per
Deum, quatenuspoteft, extenditur. Et fi¬
cut vim diurnam qua: infinita eft, mundus
aflequitur modo finito , ita pra:feiitiam
eius qua: per immenfum vndique fulget,
finito quodam fitu confequitur. Non pro¬
greditur per rectam lineam mundus vt at¬
tingat Deum,qui nufquam abeft, fed con-
uoluiturpro viribus circaillum, imo reuo-
luiturinilloibiduntaxat, vbidiuina lege
fitus ei motufque prsfcribitur, Anebon &
Abamon iEgyptij faccrdotes , Plotinus
quoque Ambliciufque & Iulianus Plato¬
nici, nonDcum tantum,fed omnem quo¬
que mentem, fiue angelicam,, fiue anima¬
lem, perimmenfum fe integram fundere
voluerunt, ita vt huiufmodi fpiricus abfque
mutua confufione fibiinuiccm infint vbi¬
que quemadmodum diuerfi habitus virtu¬
tum in anima, &diuerfafimulachra cok>-_
rum-in aere, quorum lententia his funda¬
mentis innititur. Forma: fpiritu rationali
inferiores, quia ex certis terminatilque
materiis oriuntur. iilHcm nccefljxio cohi¬
bentur. Spiritus autem rationales quo¬
niam nullo padto pullulant ex materia,
ideo neque infe certam habent dimenfio¬
nem, neque dimenfioni alicui alligantur.
Quapropter
 de immortalitate animorum. Lib. II. 9?
Quapropter cum se que quamlibet Ipati; neque poteft operario talis latior eiTc qua
cuitfthct partcmrelpiciant, aut nufquam cflentia. Eft igitur in immenlo. Finis ignis
fuci, aut funt in vniuerfo ,non eft dicen¬ eft vltimi coeli concauum. Ideo flammula
dum omnino nufquam adeffc, quse rcue- quElibet, fi nihil prohiberet, illuc vique e-
raexiftunt, nufquam igitur abfunt. Mens uolaret. Siquando concauum illud attin¬
omnis aliquo modo aeterna eft. quod ae¬ geret, fi dimenfionem haberet firfficien-
ternum eft, quamuisindiuifibilefitjfecua- tem, fe per totum illud amplificaret, vt to¬
dum tempus, tamen per omnem curfum to eo quod fibi naturale eft, fiueretur.
temporis leipfum porrigit.Sic rutius, qua- Quod fi efletindiuifibilis, conaretur efle
uisindiuifibile fit fecundum ipatium, ta¬ in quolibetilliuspunftotota,vt totafruc-
men per omne fpatium dilatatur. Et ficuc retur vbique. Scopus finilque mentis eft
fe habet tempus ad aeternitatem, ita tem¬ ipfum verum bonumque, id eft Deus Huc
porale ad aeternum. At momenta tempo¬ eifentiali quodam inftinSu ignis inftar
ris momentum Eternitatis reperiunt fem¬ currit prius qua vitali, & vitaii prius quam
per, puncta igitur corporis, temporalis intellectuali. Nihil eft autem quod obfiftat
punctum vbiquefpiritus zrerni reperiunt. quin cflfentia mentis vique ad Deum pe- .
deterna res quemadmodum extra tempus nctret, corpus enim fpiritui non refiftit,
eft femper, ita extra locum efle videtur multoque minus ipiritus. Ac neus omnia
vbique. Quocunque momentatemporis penetrat. Attingit ergo- mens per inftilx-
fluunt, in pundtum sterilitatis incurrunt, «ftumeifentialcm femper Deum * adde &
quacunque trahitur linea, punctum attin¬ vbique, nam & ad hoc ipfum nititur* &
git. Quacunque tenditur Ipatium, reperit non habet vel affignaram dimenfionem,
rem aeternam. Quid eft poriffimum quod vdfitus alicuius indigentiam naturalem,
poteft vbique efle? Id certe cui non repu¬ per quas vbique efleprofaibeatur. Et quia
gnat quantitatis dimenfio. Quid rurfus vbicunque eft, aliquid agit .iequitur vt vi¬
quod poteft eflfeTemperi id maxime quod tiat infeliigatque vbique femper in neo.
qualitatis actio non expugnat. Quoniam Quamuis autem fipr mentes qualibet per
verdqualitasquantitateadmodum effica- immenfum, videntur tamcnalia ad alram
cioreft, quicquid non prohibente quali- immenfi regionem manifeftius aftiones
tatefemper eife poteft, multo magis po¬ quafdam dirigere, mcntesquidem.Anger
teft non prohibente dimenfione vbique lies gubernando, animales viiiificando,
efle. Loedis motus, qui cxtrinfecus mo¬ perinde aefi multa candelf in cacem au¬
tus eft, tanto in re qualibet perfedfior ap¬ la accendantur, quarum lingula lumina
paret, quanto intrinfeca rei natura eft ef- totam impicant aulam, iundfca quidem in-
ficacior. Ideo propagare fe per omnia uicem, fcd non permixta, poteft enimlu-
quod motum localem imitatur, exigit, vt mcnalumine feparari'Lumina hac & fi
in re ipfa prius fit virtus ipfius perpetua per totam aulam diffu nduntur, lingula ta¬
conferuatrix, quse quidem intrinfeca per¬ men ad candelas fingulas diriguntur.Ficri
fectio dicitur, & cui hac intrinfeca perfe¬ vero poteft, vt mens aliqua putet in eo fe
ctio competit, confequenter conucnit ex- tantum corpore efle quod regiqlicet fitvl-
trinrcca per vniuerfale Ipatium dilatatio. tra corpus vbique, fi cur mes noftra quam¬
Prsftanrius autem eft femper elfe, quod uis in toto hoc corpore lit, tamen apud
eft tanquam intrinfecum, quam vbique multos Philofophos in corde tantum efle..
efle, quod tanquam extrinfecum eft. Id- fe putat. Hac illi de mente. Nos autem re-
circoquodpoteftelfefemper, multo ma¬ uertamuradDeum.
gis vbique efle poteft. Facilius eft enim pi¬ Deus omnia agit drfetuar, & in omnibus
gras dimenfiones excedere, quam motio¬ omnia ofertlus.
nem qualitatis & temporis efficaccm.Mes
tamfibi quam aliis prae csteris figniiicat CAPVT Vili.
naturam, confilium,aftedtum Dei, pro¬ SfeDeum,& eflevnum,primumqucj
dit ergo ex Deo tanquam verbum, imo & infinitum virtute, duratione, Ipa-
tanquam verbi fignificatio aloqueteDeo. tio,perfuperiora monftrauimus, ex qui*
Quoniam vero vbiainque eft qui loqui¬ . bus confirmatum eft illud, quod in Jibro
tur, illic & verbum, fequitur vt vbique fic de veritate & opinionq dixit de neo Par-
jnensjficutvbiquecftDensMens cogita menidesPythagoreus,o'ȣVidw7swasraf3r,
tione effecbique immenla eft, prout im- id eft ens vnum immobile infinitum. .
menfamachinatur&vult, perqueimmen- Huncvero Deumagere omnia & feruare,
liim fua operatione dilcurrit. Non poteft & in omnibus omnia operari, deinceps
autem ibi lucere operarique vbi non eft. ita proh ibimus.Si dcus eft vnitas fimplicn-
p8 Marfilij Picini iheolog. Platon!
fima,atqucharc vnafolain natura eft,quia
eft fumma, quicquid eft prsncr Deum,
multiplex eft 3c compotitum. Multitudo
autem omnis ab vnitate, & omnis com-
polirio a fimplicium puritate defccndit.
Si Deus eft luaima veritas, & line verita¬
te effe poteft nihil, quomodo enim erit
cuicquam, nili & reucra fit id quod efle
dicitur, & verum fit ipfum efle, a Deo cun-
■ da proficifcuntur. Si Deus eft fiimma bo¬
nitas, atque hac perfui naturam fummo-
pcrefele communicat, eundis fele Deus
impartit. Ideoquc bonum appetunt om¬
nia, quoniam cum a bono fint nata, fuam
originem repetunt, vt vnde effectafLnr,
inde perficiantur. Res quaslibet femper a-
liquid agunt, atque eo tempore magis,
quo meliores in fualpecie funt, & ilhe ma¬
xime, quae in meliorifuntlpecie,& quaeli¬
bet pro viribus libi fimilia operantur, fimi-
lia etiam, fi poliunt inlpecie. Et boni gra¬
tia operantur. Quapropter a bono per bo¬
num ad bonum fit omnis in rebus quibuf-
libct actio. Igitur fumma bonitas, quia bo¬
nitas eft, agit, quia fumma, agit femper,
quia non eft in lpecie aliqua terminata,
fedzque communis eft omnibus Ipecie-
bus, agit iri omnes. Praeterea quoniam
Deus non mifceturalicui,nullius proprius
dux, led communis exiftit. Sieftcommu-
nis, commune libi competit munus. Efle
ipfum rebusomnibus eft commune. Efle
igitur vbicunque fit, pendet ex Deo.Quod
.myftice tetigit 2 oroafter.
£i£7i ‘Tta.yza, twpos eyo$
Idcft, omnia funt ex vno igne genita. In-
fuper inferiora mundi corpora denonef-
fc migrant in efle, &deefle tranleunt in
non efle. Superiora de alio efle mutantur
in aliud, feu de alio eflendi modo mutan¬
tur in alium. Proptcrea haec omnia aeque
fehabentperuaturamfuam ad efle atque
non efle. Si nihil aliud fit fuper huiufinodi
corpora, vel non accepiflent efle vnquam,
vel fi quando accepiflent,iamdudum efle
omnia defiuiflent.- non accepiflent, quo¬
niam fi aeque fchabentper naturam fuam
ad efle, atque non efle, feipfa adefle, ne¬
quaquam determinant. Iam pridem defi¬
uiflent, quia cum fluant natura fua, fi non
ab alio flabiliore detinerentur,iam dudum
an nihilum defiuiflent. Prascft ergo mobi¬
libus mundi corporibus fubftaniia incor¬
poralis & Habilis. Harcfiatquele habetad
efle atque non efle, vt corpora, rurfus in¬
diget alio terminante. Tandem ergo vna
quzdamfubftantiafitoportet, quaefitne-
ceflario per le iplam, Sc hjc fimplex erit
omnino. Quippe fi componerentur ex
partibus, non perfceflet quidem, fed per
partium confpirationcm atque per illum
qui diuerlas inter le partes conciliauilfct.
Imo asque diflolutioni partium fubiecia
foret, ac fuit fubie&a connexioni, ideo-
quenon effer ex ncceffitate, cum per dif
folutionem pollet etiam quandoque non
efle. Talis eft vtique Deus, fubftantia lim-
plex,ncceffariopcrfefubliftens. Quam ob
caulam Orpheus Deum appellauit ncccf-
S~un tuiytx mira ygj.ru.
Id eft, fortis necelfitas omnjfcus domina-
tur.Si fumma eflendi neceflitas Deus di,
&quod fummum eft in quolibet genere,
vnum eft duntaxat,nulla res p raster D eum
erit talis, eflendi neceffiras. Nempe fi ta¬
lem quoque efle vis Angelum, ita vt duz
fintfummp neceffitates,peus,& Angelus,
declarare cogeris qua in re Angelus dif¬
fert a Deo. Non enim in ipfa eflendi ne-
ceflitate,namin hac vnum abs reponun¬
tur efle. Igitur critaliquidaliud praeter ip-
fam necelfitatem in Angelo, per quod a
Deo differre queat. Quapropter non eric
Angelusfumma neceflitas, quado eft non
neceffiras pura & fola,led mixta. Quicquid
autem eft in aliquo genere fummum, pura
debet habere generis illius naturam, rebus
aliis non immixtam,ne minuatur per mixr
tionem. Cogeris etiam rclpondere, vnde
habeat Angelus illam neceffitati additam
proprietatem, vtrum a lui ipfius neceffita-
te, an aliunde ? Si primum detur, eand em ,
proprietatem habebit Deus a fimili fui ip¬
fius neceffitate proueni efltem. Ergo per
illam a dco Angelus non diftinguitur. Si
concedatur alterum, feqtiitur vt aliunde
propria Angeli ipfius natura nalcatur,
quamab Angelo, quia proprietatem per
quam diftinguitur, extrinfecus adipifei-
tur. Quod autem aliundependet, non eft
necefsafioperleipfum. Non eft igitur An-
gelus,aut aliud quoduis elsendr neceflitas,
fed folus Deus. Si nihil aliud prztcr Deum
exiftitneceffarioperfeipfum, a neo cun¬
ela accipiunt efle. Hinc Phylleorum quo-
rundam prophana fententia coodemna-
tur,quimateriam,mundum,mentem,non
folum femperfuifle opinantur,veru etiam
nullo modo cxDeo fecundum eflentiam
dependere, quauis fecundum afium inde
pendeant,mouerienimoperariquead bo¬
num omnia fatentur, tanquam ad finem.
Confiderarc debent, quicquid libi in ope-
randononpoteftfufficere, fed ab extrin-
feco fine fuffidenriam exigit, multo mi¬
nus in effentia libi poffe fufficere, vtpore
quodab extrinlccoprincipiohabetefseria.
 de immortalitate ai limorum. Lib. 1L
Qoippc fi ciu/Hcm eft perficere cuius effi¬
cere, atque conuerfo, ficut omnia bono
perficiuntur tanquam fine , fic ab eodem
ranquam principio efficiuntur. £t cum
effentia in fonte fuo pcrfciftiflima fit , fi
quodlibct illorum trium eflentia: fuz fons
eflct, cuiuflibct illorum fubftantia arque
perfedia eflet tum ad fe inuicem, tum ad
Deum, neque ad Deum, fed ad feipfa tan¬
quam ad finem perfeftionemque fuam
conuetterentur. Sicut.'fehabet ars ad na¬
turam, fic & natura ad Deum.
Artium opera eatenus permanent in¬
corrupta, quatenus vi natura* feruantur.
Vtftatua confiat diu per naturalem lapi¬
dis aut zris foliditatem, fimiliter naturalia
quzque eatenus manent, quatenus Dei
feruantur influxu. Et ficut natura operi¬
bus fuis infert motum, fic Deus natura;
przftat elfe. Tamdiu opera naturae mo¬
lientur, quamdiu natura mouet. Tamdiu
igitur exiftit natura, quamdiu Deus /eruat
eam in cxiftendo.Pr jterea vniuer/um hoc
opus Dei, vel fuit /emper, vel aliquando
incepit e(Tt. Si fuit /emper, primum mo¬
mentum aflignari non poteft in quo prae
czterise/ieaDeo acceperit. Ergo aut in
nullo accepit, quod elt falfura, alit quo¬
libet momento accipit inde, hoc autem
nihil ahud eft, quam ab eo continue con-
leruari. Si vero efle incepit aliquando,
multo magis Deo eget tanquam confer-
natore, quo quidem egeret etiam fi pone¬
retur sternum. Omnino autem quod
alicuifecundum naturam fuam conuenit,
prius conuenit, quam quod aducnitaliun-
cie. Sed Operi fecundum/e quidem con¬
uenit non efle, poftqiiamnon accedente
caulanonfuiflet,percaufam vero conue-
nitefle,prius igitur illi vt non fir cohue-
nit, quam vt fit- Quapropter prius illi com¬
petit vt a caufa feruetur, quam vt a feip/o.
Et quia quod naturale cfi, nunquam amit¬
titur, /emp er tale cfi, vt lubrii o ta caufe vir-
tute non perfeueret in efle, poftquam ta-
lefuit ab initio naturaliter, vt non prodi¬
ret in efle/eorfum a cau/j actione. Cau-
famveroproprieDeumvocamus, quifo-
Iusrem quamlibet efficit totam, neque co¬
gitur aut alterius auxilio indigere, aut a-
hunde materiam mutuari, led cogitur
res qualibet inde tota pendere /emper, vt
a corpore vmbra. Quippe quando cau¬
fa effectum efficit ipfa totum , atque effe¬
ctus fi ad fubftantiam caufe comparetur,
imaginarium quiddam eft & vanum po¬
tius quam fiubftantiale, tunc fane effedtus
tanquam per fe vanus continuo caufe
fubfidio indiget, & caula quae fecit totum.
99
conferuat totum. Mundus autem fi copa*
returadDeum,finirus videlicet ad infini¬
tum, vanior eft magifque vmbratilis,quain'
fi finiti corporis vmbra finita comparetur
ad corpus.Dcniquefummacaula reru fic
rebus penitus dominatur, fi res non /eme1
modo ab illa manauerinr, /ed & affidue
pendeanr, ficut imagines a corporibus
fiunt, ac feruantur in lpeculo. Quoniam
ergo Deus agit feruatque omnia, ideo in
omnibus operatur, id eft, caufe rerum fe-
quentes Deum nihil agunt, abfque virtute
adtioneque diuina. SiDeus Angelo effe
aciumquelargitur,&feruat,largitur etiam
agendi virtutem,largitur & actionem, at¬
que con/eruat. Ita quicquid Angelus na¬
turaliter operatur,Dei operatur virtute,fi-
cuti inftrumentum virtute agit opificis Er¬
go Deus agit non Angelum lolurn,verum
etiam ipfiim Angeli opus, & multo magis
quam Angelus opus efficitAngeli,cum ip-
fe fit prima actionis origo, bi opus hoc
quod eftfadtum ab Angelo, agitet iplutn
aliquid,per eandem agit Dcfvirtutem,per
quam&:pfum fadtu fuit ab Angelo. Qua-
obrem Dei virtute fit, quicquid vbique fir,
a quocunque fiat, prj/ertim cum omnia
qua: aliquid agunt, efle quodammodo fiiq
operi prsbeant. Efle inquam hoc, aut il¬
lud, tale, vel tale. Ita cuncta quz fub Deo
funt agentia,ad vnum communem fcilicet
eflendi concurrunt effectum. Agentia ve¬
ro plurima & diuerfa, in vnum opus quod
eft elfe, non conipirant, nifi quia ip/a funt
vnum, neque vnumfiint nifi quia fub vno
funt, atque ad vnum. Vnius itaqueDei a-
gentis primi virtute agentia reliqua opera¬
tur. N onne feciidum ordinem cfftfiuum,
ordinem caularum di/ponimus! Primum
omnium effectum eft efle, reliqui fiqui-
demeffefius nihil aliud funt, quam quse-
dam ipfius efle determinationes & pro¬
prietates. Prius enim eft vnumquodque
fccundumnaturam,deindcefthoc aut il¬
lud,tale, vel tale. Adde quod &vltimum
quod amittitur, eft elfe, prius enim amit¬
titur efle tale, qq am /impliciter efle. Qua¬
re efle ip/urn proprius eft illius agentis ef¬
fectus, quod eft principium finifque om¬
nium. Atque ad id cztera agentia fiquid
conducunt, primi agentis virtute condii-
cuntEtipfetanquam inferioraanguftio-
rilque imperij, nihil agunt aliud, nifi quod
vniuerfalem illam Dei vim actionemque
vbique ad elfe vniuerfale tendentem, di-
ftinguuntpaflim adiuuanre Deo, & affe¬
ctiones quafdam efle ipfius inducunt po¬
tius qua eflendi natura. Imo diuina virtus
pervaria media/eip/am ad varios diftinr
ioo Marfilii Ficini Theolog. Platone
guit effectus, ficuti Solis lumen , quod per
lc ad quemlibet colorem zque fe habet, fi
per duas fencliras vitreas pencirauercr,
quarum altera rubra fit, altera viridis,duos
in panimento fplendores efficiet, rubrum
ficilicet atque viridem- Quod quidem
vterque fit fplendoir, (Impliciter habebit a-
lumine. <yiod vero alter rubeus fit, viridis
alter, a lumine rurfus habebit, led quan¬
tum per tale vitrum penetrans aut tale,ali-
teralitcrque fe format. Concludamus
primo, quodeaufa prima vehementius a-
git in quouis effedtu quam reliqua: caufe,
quia vcftigium quod ab ea imprimitur,
fciliceteffc, & prius imprimitur, &poftc-
rius deletur , quam reliquarum veftigia
caufarum, .quafifortiusimprimatur. De¬
inde quod caterj caufe fuper veftigium
prima: caufe fuafirmant veftigia, qua: fi-
cut omnia fua opera neceflario in opere
caufe prima: fundant, fic virtutesadio-
nefque fuas in illius virtute aftioneque fta-
biliunt.
Deus agit perfuumejfe ouicquidaget.
CAPVT VIM.
S Ed ne quisEpicureus.Deum dicat, fi
multa egerit, folicitari confilio, & ope¬
re onerari, meminifle oportet,Deum quia
perfuumeffefblumopusfuum poteft effi¬
cere, confilio & ele&ione non indigere.
Nam fi ipfum effe diuinum non tanti ef
fct,vtvaleret per fe operari, fed confilio
quodam quod ab ipTo effe fit differens in¬
digeret, nullius certe rei effe per feqoic-
quam operaretur. Nunc autem corporum
qualitates agunt in fe inuicem abfquc
confilio. Nunquid Sol illuminat mun¬
dum, &ignis calefecit, Sc anima alit cor¬
pus per electionem potius quam per effe?
Proinde illa etiam, qua per elcfiionem
agunt, aliquid etiam per effe fuum faciunt
namrale,id eft, per virtutem ipfi effe infi-
tam naturaliter, quippe hominis anima
licet multaper ele&ioncm agat, corpori
tamen fine ele&ionc ipfo effe dat vitam.
Nonne etiam ele&io ipfa quodammodo
opus eft animi ? Atque huiufmodi opus
ab ipfo effe anima: eft abfquc przccdente
ele&one, nefimiliter illa pracedcns ele-
<Sio, ele&ionc alia indigeat praccdcnte,
& alia rurfus alia.
Sic opus quodlibct anima: requireret
ante fe eledriones innumeras priufquam
inciperet ficti, neque inciperet vnquam
fieri, quoniam infinita tranfirc non licet.
Colligamus ita-- Si actio qua: per efle ip-
fum naturale peragitat, in eft omnibus.
non autem actio illa qua: fic eligendo,qufe
corpora nihil eligunt, arque etiam actio¬
nem ipfam ele&icnis confiiiique antece-
ditfemperaiSio,qua: fitperefle ipfum at¬
que naturam , confiat plane auftionem
hanc quaipfb effe fit, caufe vniuerfeli &
prima:, qui Deus eft, conuenire,vtpri¬
ma communifqueadioprimi fit, & com¬
munis agentis. A&io qua fit per effe, fit
abfquc cura atque labore. Sic Sol vno a&u
facillime illuminat quodammodo infini¬
ta, & gignitilluminando. Ignis plurima
facillime calefacit, anima nutrit corpus,
digeritqueinipfbmultafimul abfque foii-
cttudine atque labore. Sic Deus per efle
filum, quod eft fimpliciffimum quoddam
rerum centrum, a quo reliqua tanquam
linea; deducuntur , facillimontituvibrat
quicquidinde dependet. Hocautemin-
tereft inter agens primnm, & agentia re-
liqua, quod primum agens ita per effe di¬
citur operari, vt per efle purum agat, reli¬
qua vero per effe, id eft, per virtutem ali-
qualii naturalem, fiue vtita loquar, cffeix
tialcm. Itaque operationem qua: a ccnfi-
Iio proficifcitur, antecedit operatio qua: a
virtute effenriali peragitur, hanc rurfus illa
quae a puro fit effe. Et quanto qua: virtute
fir,feciIior eft quam qua; fit confilio,tanto
quae puro effe expletur, facilior eft quam
qua: virtute.
Deus intclligitfeipjumprini, cc
CAPVT IX.
I Ntelledus nunquam fieret rei intelli-
gendae capax, nifi edet aliqua (ibi cum
reipfa cognatio. Quaproptcrcum fitinter
intelledum&rcm intelligendam cogna¬
tio, qua via aliquid proficit ad hoc vt in-
telligibilefiat, eadem proficit vt fitintelle-
dus. Sed difecflus a matcriavnicavia eft,
per quam res quaque eum adipifeitur ter¬
minum , vt intelligenda inteiligibilifque
fit, id eft talis, vt proprie poifit intelligi,
quiatuneproprie resintelligunmr, quan¬
do feorfum a materia ac materiae condi¬
tionibus cogitantur. Itaque per eundem
dilceffum adidperuenire quis poteft, vt
fitintelledus. Sane fi feparari a materia,
caufe eft vt forma qualibet vnum quid¬
dam fiat cumintelledu , multo prius ma-
gifquefemotum effe a materia. caufe eft
vrres aliqua intellectus fit & intelligens.
Quia vero nullus a materia remotior eft
quam Deus, exactius nullus intelligi^
Rurfus intelligentia appetibilis eft tan*
 de immortalitate animorum. Lib, II. io:
nuam bonum, per eam-enim res quz- ftus agit, fua agit natura, atque ita agit
qucfeipfafrui poteft,ac exteris omnibus, intelligendo. Ergo quacunque facit, in¬
primo autem bono, id eft,Dco nihildeeft telligit, quod patet in artibus & confiliis.
boni. Adde quod caula omnis per forma Cum ergoDeus per efle fuum agat,idque
agit, & quanto amplior caula eft, tanto efle non carcat intellectu, imo vero efle
per ampliorem agit formam. Ampliilima & intelligere propter fummam Dei fim-
caufa Deus eft, ampliffima igitur forma plicitatemidem fic, oportet vt operetur in¬
eftinDeo. Nufquam vero eft forma am¬ telligendo. Eatenus vero cognitio ciuS
plior quam in mente. Deus igitur habet extenditur, quatenus operatio, cum in
mentem. Quod inde etiam probatur,quia Deo fimpliciflimo fit voluntaria cognitio
non decet mentes inftrumcnta efle eius & operatio idem. Operatio per omnia vf-
motoris qui mente careat. Omnes autem quead res extenditur minimas. Ergo mi¬
mentes. Dei funt inftrumcnta. Ad idem nimas res omnes Deus intelligit, eo maxi¬
illud quoque confert, quod cum in Deo me, quod quilquis rerum minimarum cau¬
idem fit eflentia & operatio, conlequcns las omnes cognolcit, res intelligit mini¬
eft vt eius operatio ex earum genere fit, mas, Deus autem nullas ignorat, cognofi.
quz in externam materiam non tranfeut, cit quippe feipfum. Ipleeft omnium cau¬
led in agente manent tanquamipfiusper- la, ergo primam & fummam caulai iim,&
fe&ioncs potius quam materiar. Talis eft rerum omnium caulam nofcens,nolcit
Cognitio & appetitio.In Deo igitur feltem omnes. Nofcit inquam diftincte atque
cognitio eft, intelligentiafcilicet, vel emi- clariffime. Nam dum ie videt, qui A nge-
nentiorquamipfainfeliigentia. Et quo¬ licaufa eft, videt .darilfimi; Angglum.
niam intelligentia D ei, prima intelligfen- Dum Angelum intuetur, pereum, fi opus
tia eft, & quicquid eft in aliquo genere illius opera vtper caulam propriam in¬
primum, purum eft & folum & in feipfo,
ideo idem eft ibi penitus efle, & intcllige- fime. Ita rerum infimarum caulam lum-
re, ne fi aliud efle fit, aliud intelligere, co¬ mam, caulas medias j atque proximas,
gamur intelligentiam illam in alio, id eft, ideoqueillasclare dinofeit. Quanquam
ioeflentiacollocare. Itemfiprima ibiin- non opus eft vt extrafeDeus in caulisle-
teUigeDtiaeft,eftvtiqueperfc<ftiffima.Ta- quentibiis vltimos intueatur effeiftus, cum
lis eft plane, quf illi obieifto quod eft per iplefit prima ipfius efle.origo , & caula ef-
ipfam comprehendendum, qiiam proxi¬ fendi fequentibus omnibus. Idcirco dum
ma eft. Sic enim certa eft prorfus, nullius icinlpicit,totum efle rerum quarumlibet
indiga, atqueplcniflima. Hiavero intelli¬ infpicit. Totum inquam eiPe plani atque
gentia rei cognofcends eft proxima , per diftin<fte.-Namfifeipfumperfe<fte cognof-
quam res intelligens intelligit femetip- cit, totam luampotentiam comprehendit.
fam. Propria igitur intelligentia Dei eft, Potentia autem fua per fingula dilatatpr-
vtfeipfumintelfigat,przlcrtim quia fiab Cognolcititaque fingula. Item dum'vi¬
externo quodam obieifto intelligentia det eflcntiam Tuam, & bonitatem /ebus
Dei perficeretur, ab eodem perficeretur communicandam, videt quot modis fua
eflentia Dei, quz eadem eft cum illa, fie- illabonicas polfit rebus communicari.'Res
retque Deus ab alio.Quis dixerit diuinam autem tam variz in natura fiunt, quam va¬
mentem externa fequi,vt intelligat, cum riis modis diuina eflentia bonitafque come
externa diuinam mentem fequi cogdhtur municatur. Igiturper diftiniftdm bonita-
vtfint 5 Quis proprium diuinz mentis ob- tisfuzcognicionem diftimftas ‘rerum Un¬
ieftum poluerit extra Deum, cum nulla gularum videtproprietates. Nullum enim
virtus obieiftum fuum excedere valeat, deefle debet fiimmz intelligentia genus
Deus autem excedat omnia in immen- intelligendi. Quapropter non folum-in-
fum i Cum Deo intellectus & intelligen- telligentiam Deus habet generum Ipecie-
tiz nomen tribuimus, fic accipiendum eft, rumque,vtaliqui voluerunt, led rerum e-
vthuiufmodi appellationes fecundu cau- tiam lingularum. Cuiufque enim rei co¬
fampotius, quam performam intelligan- gnitio appetibiliscfttanquambonum ali-
tur. Proprie namque Angelum mentem quod,bonum vero nullum deeft Deo. A d-
effeputamus, Deum vero fupra mentium de quod virtus luperior debet nofle quic¬
genus, itavt mens fitmcntiumjumqnque quid inferior nouir, & aliquid vitra quod
luminum. Intelligit vero D eus quicquid in animis noftris apparet. Quz enim fin-
intelligit modo quodam fuper intelligen¬ guliquinquelenlus accipiunt fingulatim,
tiam, atque, vt ad rem noftram veniamus, phantafia fummatim difeernit, & aliquid
intelligit fingula. Nam quicquid inteile- excellentius quod pbantafiavidet in plufP
102, Marfilij Ficini Theolog. Platon'
bttsimaginibus, intelle&us in vna videt,
& clarius videt lingula quam phantzfia,
videt infuptr rerum rationes vniuerlales,
quas illa ncfcit. Ita Deus vnica virtute co-
gnofcit-, quicquid nos tribus virtutibus,id
cftfenfibus, phantafia, & intellectu co-
gnofcimus. Ergo & vniuerfalia intuetur,
&finguk. Intuetur inquam omnes eden¬
di modos, qui originem videt eflendi, &
totam comprehendit ipfius efie naturam.
Quod fi ita eft, infpicitvtique lingula, quae
per varios effindi modos inuicem diftin-
guuntur. Hinc Orpheus.
; xfiSlosonfua. •Hituoi-, isteiy oaa, y.yKTXf'
'■fuXfffn- , Aes odi nos S^g.mtms
Id eftjlouis perfedtus oculus,-quoniam
quzeunque apud nos fiunt, fatum louifi
que mens per vniuerfum -infpieit omnia.
Nemo igitur Epicuro & Auerroi fidem
adhibeat dicentibus rerum viliflimarum
notitiam maieftate diuina indignam efle.
Deus enim res non in feipfis, fed m feip-
fo, non per earum imagines, fed per fuam
eflentiam intuetur. Non diftrahitur circa
plurima, fed cuncta confpicit tanquam
vnum. Non laborat vnquam quia non
quzrit, fed poflidet. Non diuertitur a gra¬
tioribus, vt confideret leuiora, quoniam
eodem intuitu hzc videt Sc illa Jnftar ocu¬
lis quivno intuitu ffellas in czlo plurimas
contuetur. Anignoras Auerrois impie,
bonum ipfum ordinis vniuerfi efle cuiup
libet partis qualitate przftantius ? Quippe
cum 8c Ariftoteles tuus in libro diuino-
rumn. affirmetpartes fingulas referri ad
bonum ordinis quiin toto eft, tanquam
adfinem. Siigitur Deus aliam vllam co-
gnofeit rem mobilem, quod tu non ne¬
gas, maxime ordinem vniuerfi cognofcet.
Ordo huiufmodi non aliter intelligi po-
teft,quamfipreriofiora qualibet 8c vilio¬
ra interit: difeernantur, in quorum inter-
uallisproportionibufque totus ordo con-
fiftir. Memento autem hzc ipfa qua vulgo
quadam arte conftrufia fuifle, quemad¬
modum Stilla quz habentur pretiofiifima,
rurfus quz dum Iblaconfidcrantur, minus
formofa videri iblent, in ordine tamen
ho c toto, & in ipfo totius ordinatore, tam
fibi quam czteris apriifime confonare.
Totum hoc ita in Apollinis hymno ceci¬
nit Orpheus.
Sii Si XoepLCV
aa>vs;, 'gifiiteven,
zamiaXr.i, <tuSi erara. •zi\ot >u$df7l
ycte*fixSaaffu&S- .
Ideft, Tu habes munditerminos vniuerfi.
Tibi cura» eft principium, atque finis, per
te virfefcunt omnia. Tufphzram totam ci¬
thara refpnante contemperas.
Deus intelligit infiniti.
C A P VT X. ’
V Era nos ratio docet,Deum non fo-
lum fingula St infima quzqueV.ve-,
rum etianrinftnita cognofccre. Si.Dcqs
potentiam fuam perfeae cognofaVnouit
diftintfte ‘omnia ad quz potentiam, habet.
Nam potentia: quantitas fecudum eorum
quzpoteft quantitatem confideratur. Vir¬
tus autem Dei cum fit infinita,ad innume-
rabiliafe extendit. Innumerabilia igitur
Deus cognofcit. Dei cognitio per omnia’
illa fe penitus porrigit, quz efle dicuntar,
quomodocunque iint aut efle dicantur.
Itaque oportet vt plane intelligat non
modo illa quz atftu exiftunt, verum 'etiam
quzeunque potentia efle dicuntur. In
rebus autem naturalibus fune nonnulla, &
fi non adlu, faltem potentia infinita. Ca¬
pacitas videlicet niateriz , progreflio mo -
tus ac temporis, generationis fucceflio,
diuifio, continui multiplicatio numeri,
Deus igitur plane intelligit infinita, que¬
madmodum vnitas quz eft principium
numerorum, infinitos videret numeros
actu,fi eos numeros qui in ea fecundum
potentiafunt, videre. Eft enim vnitas ie»
cun du potentia numerus^omnis.Deus per
eflentiam fuam quafi quoddam exemplar,
omnia condicit. Cum vero in hac efien-
tia fit perfectio infinita, innumerabiles ad
eius fimilitudinem res exprimi poflunt, ita
■vtper innumerabiles perfectionis gradus
in melius paulatim progrediantur, quia
neque vnares quatdam inde formata, ne-
multitudo, infiniti exemplaris integram
vfurpare poteft perfectionem. Atque ita
femper abfque fine vllo nouus fupereft
modus quo aliquid aliud vitra exemplar
ipfum valeat imitari.Deus igitur per innu¬
merabiles infiniti exemplaris gradus,in,
numerabiles intuetur imagines, tfle in
Deo atque intelligere idem eft omnino,
ideoque ficut efle eius infinitum eft, itain-
telhgerc infinitum. Cum intellectus hu¬
manus vim habeatad ea cognofcenda quj
funt potentia infinita, poteftin infinitum
fpecies numerorum multiplicare & in aliis
multis abfque fine pro arbitrio progredi.
Quod fi intellectus diuinus res actu infini¬
tas non intelligit, fed certum duntaxat
 de immortalitate animorum Lib. II.
numerumintuetur,quaro nunqnid vire-
riusincelligerequcat, an nequeat < Sipo-
refi,Deus non imelligit illa adu omnia ad
quainrelligendavimpoflidet. Si non po¬
teft, intellectus humanus plura cognolce-
ic valet quam diuinus. Vtrumque abfiir-
dum efr-Res igitur adu infinitas intelligit.
Quapropter diuina mens cum fit infi nita,
meato nominatur ab Orphicis i-zetfov
o/jfia, id eft, oculus infinitus.Ex his eorum
Philofophorum impius error arguitur, qui
finitaduntaxatvidere Deum exiftimarut,
quia quacunque videntur ab eo compre¬
hendantur, & qua: comprehenduntur,ne-
ceflario finiantur. His in prafentia ref-
pondemus, idem efle Deum, & qua in ip-
lo Deo videntur, ab ipfo. Quifquis ergo
dicithac a Deo comprehendi,nihilaliud
quamhaccomprehcndiafemetipfis. Ab-
furdum quidem eflet rem infinitam ab a-
lio comprehendi. Comprehendi autem a
feipfanoneft abfiirdum. Hoc vero nihil
eft aliud, quam ipfa per fe porrigi, &■ fibi-
ractpenitus adaquari. Non ergo finitie
infinitusDeus,cum femodo infindo int
picitinfinitum, imo luam confirmat infi¬
nitatem. Neque abfurdum eft Deum in¬
numerabilia cernere. Non enim cernit
eagradatim enumerando, fed intuendo
(ummatim. Et ficut plura videt tanquam
vnum , dum illa per vnam fpeciem adu
vnicofpeculatur,ficinfinitam multitudi¬
nem videt tanquam finitam, id eft, tan¬
quam rem quandam eflentia omnino
fimplicem , fed quodammodo ratione
multiplicem, quia formam luam re vera
vnam, vigore & rclpcdu quodam confi-
derat omniformem , perinde ac fi Solis
lux, colorum fons omniom, qua: ( vt ita
loquar) vnicolor eft,fe tanquam omnico-
lorem percipiat. ‘
Deus 'voluntatem habet,perque illam
extra fi efficit omnia.
C APV T XI.
O Mnis caufa per aliquam agit for¬
mam, & agit effedum fuum in forma
quodammodo fimilem,ideoque oportet
effectus formam a caufa comprehendi.
Cum vero Deus fit omnium caufa, necet-
larium eft in eo omnium formas efle. Eft
ergo Deus eflentia omniformis. Vnde
Orphicum illud aiSis icirjsir, id eft,
Iupiter (pedes omnium.Quemadmodum
vero in potentia pura, id eft, materia,funt
omnes naturalesforma fecundum confu-
famquandam potentiam, fic oportet in
ioj
adupuro,ideft,Deo, omnes fecundum
adum diftindum formas efle. Sed nun-
quid ha: forma: in Deo di&inax fimt fe¬
cundum quendam natura modum, que¬
madmodum in igne lux,icaIor ,ficcitas,
leuitas, perque eas agit ductus quadam
natura fure neceffirate .‘'nequaquam.
Primaratio, Deus cum omnia faciat ,-fi
per formas huiufinodi operatur , multo
magis multiplex copofitufqueerit, quam
quauis alia caufa, fiueilla formai n eo et
fentiales fint, fine accidentales, oportet
autem illumcfle omnium fimplidlfimum,
proinde neque eflentiales efle poflimt.
Nulla enim eflentia vfque minus vnainfe
eflet,quam diuina, nequerurfum acciden¬
tales. Nam quopadopoteft Deus capere
qualitates i Non aliunde, cum pati ali¬
quid ab aliquo nequeat. 'Non a feipfo,
quippe fi a fe illas accipit, quantuur-ess
dat, vicem gerit efficientis ;;quantum ca-
pitjgeritfubredi vicem. Conditionemve-
ro fubiedi fubire non poteft agens-pri¬
mum purufque adus,cui fubiedafunt om¬
nia. Item fubftantia non dependet ab ac¬
cidente, quamuis accidens dependeat a
fubftantia. Quod non pendet ex alio;
feorfum ab alio quandoqueexiftere valet.
Igitur poteft fubftantia qufdam feorfum
ab accidentiu conditionibus limitibufquh
exiftere. Quicquid libertatis bonique ef¬
fe poteft vfquam,id totum per fummi prin¬
cipis boniquepotentiam eflepoteft.Qua-
mobrem Deusiam adu illa ipfa fubftatt-
tia eft, quapoteft efle, imb qua: eft ab ac¬
cidentibus libera.Conducit adidem quod
effectus modo quodam pr^ftantiore in fu-
perioribus caufis quam in feipfis efle repe-
riuntur, atque idcirco in caufafumma m o-
doaliquopraftantiffimo. Cum vero effe-
dus Dei in feipfis fubftantia fint, nullo
modo in Deo tanquam accidentia efle de-
bcnt.Non tamen illic multa: fubftaaa fimt
itaque funt illic vna quada, id eft,ipfamet
Dei fubftantia, quandoquidem oportet in
Deo cundamodo quam perfediffimoin-
ueniri, atque vniri illi, fibique inuicem
perfedflfime. Nequeunt autem modo fu-
blimiorein Deo efle,atquefublimius vniri
tum Deo tum fibi ipfis,quam fi in Deo fint
ipfeDeus. Non funtigiturin Deo rerum
forma fecundum modum natura diftin-
da, per quas naturali quadam neceffitafe
non aliter ducatur ad'operandum quam
ignis ad comburendum. p
Secunda ratio. Natura cuiiifque eft vna
quadam forma, virtufquead vnum quod¬
dam opus certo modo determinata, toto
fuoimpetu aciens quicquid facit, & fa-
I iiij
io4 Marfilij Ficini Thcolog. Platon;
ciens necelfario- Natura fiquidem ignis
calida vnum quoddam, caloris videlicet,
opus facitprzcipue, atque eodem feirpcr
calefacit tcnorc,& quantum infeeftiom-
nes caloris gradus exercet vbique. Igitur
quod vno gradu ab ea calefiat materia
hjc, & duobus gradibus illa, non ex agen¬
tis ordinatione procedit, fed ex ordine
graduum qui in praeparationibus materia¬
rum reperiuntur. Itaque ignis toti operi
non dominatur.Nonenimauthor eft or¬
dinis graduum qui funt in opere. Ac fi ca¬
lores duos generaret extra fubieda, quia
fe toto ageret vtrolquc,elfent pquales vtri-
que,jm6& nunc ia fubicdis omnino fi-
iniHbus limiles omnino f qualelquc gene¬
rat. Poteft vtique natura vel per diuerfa
media vel ex diuerfis materiis diuerfa face¬
re, fublata vero mediorum materiarum¬
que diuerfitate, vel vnicumvelfimillimum
operatur, neque poteft quando adeft ma¬
teria, non operari. Deus autem folus ma¬
teriam primam corporum , & effentias
mentium animorumque quam plurimas
abfquemedio fubiedoqueprocreat, qua:
quidem interfe longe diuerfz funt, mul-
tifque perfedionis gradibus inter fe difi
cretz. Merito autem Deus quia primum
agens eftyvfqueadeo vniuerfoipfius operi
dominatur vt ipfemet & formas, &forma-
rum ordinem,graduumque diftin&ionem
efficere valeat. Nullum vero agens effe-
ctus & pauciores & minus varios faceret
quam Deus, imo vnitum prorfus ageret
DeuSjfiperfolum merz natura: modum
operaretur,cum diuina natura fit omnium
fimpliciflima. Non ergo naturali inftindu
impellitur ad agendum.
Tertia ratio. Si intelligentia in nobis
eftefticax.&in Angelis efficacior, opor¬
tet intelligentiam in Deo efficaciflSnam
efie. Idem in Deo eft natura cius atque
intelligentia. Idem quoque operationis
naturalis modus atque operationis intcl-
ledualis vbique effefolet. Siquidem tam
natura quam intelligentia per formam a-
git, & fimile aliquid operatur in forma.
Non ergo dicendus eft Deus aut per nu¬
dam naturam, aut per aduentitiam intcl-
ligentiam operari, imo per naturam intel¬
ligentiam naturalem Deo , quia caula
prima communifque & feliciffima eft,
operatioconuenitnaturalis, quzcztcris
prior eft, communior, & facilior. Rurfus,
quia caufa predofiffima eft,conuenit ope¬
ratio intellectualis, quz prior eft dignita-
tein nobis, quamuis non tempore, ideo-
que eft in rerum ordine prima, & tan-
quam predola prsftancioqbus duc taxat
congruitfpedebus. Propria igitur opera¬
tio Dei, eft operatio vtraque. Eft autem a-
pud Platonicos vnica diuinz effenn*
prout Deus eft, proprietas, iit igitur vtra¬
que in D eo eadem operatio.
Quarta ratio. Natura nuda bonum hoc
refpicit aut illud, natura intellectualis vni-
uerfalcbonum. Caula igitur quj per nu.
damagit naturam, ita comparatur ad cau-
fem quz per naturam agit intclledualem,
ficutparticularis caula ad vniucrfalem, &
minifter ad architedum. Mundi itaque ar-
chitedus per naturam intcllcdualem,qui¬
tum incelfedualis eft , operatur. Quinti
ratio. Illaprzczteris operatio Deo con¬
gruit, per quem Deus neque ex fuo flant
neque ex fua fimplidtate labatur. Talis,
in primis eft operatio mentis. Operario.,
enim naturalis ab agente quidem incipit,
led definit in id quod patitur, ficut calefa-
dioabigne in lignum. Intelledualis au¬
tem vtrumque terminum retinet in agen¬
te. Per hanc enim Deus dum fe Ipecidan-
doverfaturfecum,vndique verfat exter¬
na, qtquevt Parmenides Pythagoreus in¬
quit, rerum orbem mobilem rotat dum fe
feruat immobilem. Oportet przterea
Deum elfe penitus vniformem, quia lnper
omnium formas exiftit. Imo &, omnifor¬
mem, quiaformator eft omnium. Quod
vniformis fimul & omniformis elfe queat,
lola intelledualis natura facit, per hanc
enim formam Deifeipfam intuendo, fe
concipit tanquam propriam formarum
omnium rationem'.Videteriim in fequic-
quid eft cuique proprium,dum cernit quo
gradudiuinam formam quodlibet imitari
queat, quoue deficere, vtecce dum intel-
ligit formam fuam per modum vitz, non
autem cognitionis, vt ita loquar, imitabi¬
lem condpit formam ideamque planta¬
rum. Dum vero imitabilem per modum
cognitionis quidem,fed nonintelligcnri?
propriam animalis ideam, atque czteras
eodem pado. Et profedo in omnibus
quz non calu, fed vel natura vel propofit»
fiunt,neccfleefteffedioms finem elfe ef-
fedioperisformam.Caula vero agens a-
dionem ad formam non per aliud quic-
quam dirigit, quam per formam in ipfa
manentem. Neque ad certas dirigitfor-
mas aliter, quam vel per certas formas,vel
per certas formarum rationes in feipfa
conceptas. Cum igitur mirabilis ordo
mundicafu ordinis experte conflare non
poflk, necefie eft in opificis ipfius intelE-
gentia formam efle, ad cuius fimilimdi-
nemfitcffedus.Etq»oniam Dei pfopofi-
to vniuerfi ordo potiffimus eft, principalis
 de immortalitate animorum. Lib. II. ibjr
penes ilium idea, eft raca ordinis vmucrii. proportion em, qus inter vias eit, ac nnej
Ratio vero ordinis, atque totius haberi per voluntatem rurfus finem approber, ac
non poteft, niG rationes propriat partium viam talem pr* cstcris eligat. HincPiato
omnium ex quibus torum conftruitur , ha¬ inTim*o,Ph*done, Phiiebo, Poiiaceb
beantur. Quemadmodum architectus se- illos Philolbpbos detcftatur, qui natura¬
difici i fpeciem non poteft concipere, nili lium rerum caulas vel ad fortunam , vel ad
proprias partium eius conceperit ratio¬ ipfamfiue materi* fiue natur* necefiita-
nes. Proprie igitur in Deo funt omnium tem referunt. Ipfe vero naturalia quidem
rationes; neque aliunde rerum fpedes ha¬ exiftimat inftrumenta qu*dam . intelli-
bent vt diftinci* fint, quam vnde habent genti* potius, quam agentia, fingulolque
vt fint. Neque diuinalimplicitas ob idea¬ effedus prscipue ad finalcm,efticientem,
rum multitudinem minus eft fimplex,cum formalem caulam vbique reducit. Quam-
per formam vnam vnoque intuitu omnes obremli quis qu*rat quam ob caufam ter-
contueatur. Neque dicitur idea diuina ef- ralir rotunda, relpondet, quia videlicet
fentia, prout fimpliciter eft eflentia, fed rotunditatis idea participat, ad cuius fimi-
quantum huius Ipecieivel illius eft exem¬ litudinem lapientia mundi artifex idcirco
plar. Quocirca quatenus rationes ex v-na terram dilponit,quoniamiudicauitvoluit-
eflentia plures intelliguntur, eatenus plu- que boni iplius gratia fore melius itafefe
res dicuntur ide*. Relpectufque buiuf- habere.
modiquibus multiplicantur ideae, non a Secunda ratio. Quod comitatur quic-
rebus ipfis efficiuntur, imo ab intelledtu di- quid eft,id enti, quantum ens eft, conue-
uinofuamadres eflentiam comparante, nit. Quod tale eft, in eo quod primum
neque luht ( vt ita dicam) rcales relpcdtus ens eft, reperiatur oportet. At quicquid
huiufinodi, quales illi quibus perfon* di- eft, hoc habet, vt & abiens bonum appe¬
ftingui dicuntur, fed potius inrclledti. Sub tat, & in prsfenti bono libentiflime con-
vna autem idea multa & cognolcuntur, & quiefeat. Profedo natura ienliis expers
fiunt. Nonnulla etiam perideam aliorum per inclinationem quandam facit, fenfus
peripiciuntur, vrpote per idem boni atque per appetitum,intelledusper voluntatem.
habitus, malum atque priuatio, & vt qui¬ Ergo cum Deus iit (vt Peripatetico more
dam putant, per ideam forma; materia. loquar) ens primum, quis diuinum intel-
Proprietates quoque fubftantij per ideam Iedum negabit pr*ses bonum fuuin, quod
fubltanti* cognolcuntur, qualitates vero eft omne bonum, pervoluntatem libenter
comunes propriis defignanturideis, que- amplecti ? Sicut enim infua veritate videt
admodum Architcftus per domus iplius omnia vera, qu* ipla illuminante fiunt
formam omnia efficit accidentia quae'do¬ vera, ita infua bonitate vult bona omnia,
mum a principio comitantur, fed qua; do¬ qua: & iplius propagatione nafcuntur, 8i
mui iam fa<ft* contingunt, puta pidtur* ipfa perficiente fiunt bona. Mens autem
atque fimilia, per alias dilponuntur ideas. quslibetvolendo facit opera potius quam
SediamdifFufius quam propofuimus, de videndo. Videndo enim replicat formas
ideis hic quali calii quodam occafionem intus, volendo eas explicat extra, videndo
natSi traftauimus. Haec autem eft, geli refpicit verum, cui propria puritas eft, vel¬
canes quidam aliter latrant , certiffima lendo attingit bonum cui propria eft
Platonis noftriPlatonicorumque fenten- diffufio.
tia. Quod & fupra tetigimus, & alias la- Tertiaratio. Senfus, intelledulque ip-
tiusdeclarabimus. fius cognitio, quiatanquam imaginarium-
Roba uimus hactenus primam caulam quiddam in creaturis eft, nullum fubftan-
varios effectus liios per multiplicem tialem effedum efficit, nili per affecturo,
fapienti* ordinem operari, potiufquam quedeflenrialctjuiddam eflevidetur, vn¬
per nuda; fimplicilquc natura; neceflita- de quanto efle vehementius afficimr, tan¬
tem. Probabimus deinceps, volente Deo, to potentius operatur.Quod quidem indi-
non operari eum externos effectus per catquodammodo Struthij oculus auidif-
meram intelligentiam,nifiacccdatvolun- fime intentus in onum. Si intelligentia
tatisaflenfus,quod quidem dilputarionis Deiin creando efficacior eft quam Stru-
huius erat propoCttim. Prima ratio.Cau- thij intuitus in fouendo, imo fi immenlse
& prima omnia perlc ( vtin liquentibus eft efficaci* ( quod patet ex eo , quod ne¬
cftendemus ) ad finem optimum per vias que fubiedo neque inftrumehto , neque
rediffimas modo congruentiflimo dirigit. tempore indigetin creando) conicdari
Hocfacere nequit, nifi perintelledutn an¬ poflumus, voluntatis affedum efle in di¬
ticipet finem , difccrnat vias , metiatur uina intelhgentiapotentiffimum. Adde &
io5 Marfilij Ficini Theol. Piat.
iucundiflimum , fi modo intelligentia
cuz perfeitifiima eft, quaque integerri¬
mo &pcrfectiflimo obi ceto femper Si vn-
dique, fuauiffima efle debet.
Quarta rado. Vbi non cft voluntas, quz
cftinclinatio mends ad bonum, ibi non
cft mentis voluptas, qua: eft dilatatio vo¬
luntatis in bonum, & quies voluntatis in
bono. Si non eft ibi voluptas vbi eft ip¬
fum bonum, nufquam voluptas erit, qua:
vbicunquceft, fit ratione boni. In iplb
igitur bono voluptas cft, & voluntas. Af¬
fectus huiufinodi fi in creaturis cft genera¬
tionis initium, certe in creatore ipfoeft
■creationis origo.
Quinta ratio. Siagentia omnia tam fe¬
cundum naturam quam fecundum artem,
•opera fua femper ad finem, id eft, ad bo¬
num ordinant, & bonitate fua id iaciunr,
•accipiunt autem operandi ordinem ab a-
gente primo,atque illud eft ipfum bonum,
confiat ipfum opera fua ad finem opti-
mumordinare. 'Si enim bona particularia
quia bona funt,& quia ordinantur i fum-
mo bono , ad bonum aliquod ordinant
fingula, quanto magis vniuerfale bonum
ordinabit ad bonum cunila , videlicet ad
vniuerfale bonum? Deusigiturad feipfum
tanquam finem ducit omnia. Nullus e-
nim actionis diuinas finis eft extraDeum,
quoniam finis in eodem ordine locatur
vna cum co quod agit ad finem, eftque
bonum quiddam, 8c caufam mouet agen¬
tem. Nihil autem in eodem ordine cum
Deo locatur, nifi ipfe Deus. Deus alieno
non feruit bono. Nunquam enim parti¬
culari bono feruit omne bonum, Deusin-
fupernon moueturab aliquo. Si Dei finis
eftipfafuabonitas,Deus fuo modo fiiam
appetit & diligit bonitatem. CumveroSi
Deus fit intelfedtiialis St bonitas eius in-
telligibilis,intelle&ialidilc(Stione diligit
eam. Dilectio huiufinodi in voluntate
vetiatur. Deus igitur vult feipfum. Vultin-
quamfe tanquam finem funpfius, St om¬
nium Ex voluntate autem finis prouenit
operatio circa illa qua: diriguntur ad fi-
nem.Quaproptcr diuina voluntas ( vt Pla¬
to in Tunso inquit) creaturarumomniu,
eft initium. Idem apud Mercurium Trif-
megiftum fiepiffime legitur. Putant enim
principium vninerfi perfectiffimum actio¬
nis modum habere debere, id eft, vt vo¬
luntate fiu omnino fit effeiftionis Domi¬
nus , qui omnino eft Dominus effecto¬
rum, Dominus inquam libera voluntate
difponcns. Namfineceffitate vel natura:
vel intelligentia: ageret, ageret fimul om-
.nia atque infinita fimul, fingula quoque
cogeret , &c momento raptaret.
,
Volantes Dei neceflbria fmul&libert
ejl & ngitjiberc.
C A P V T XII.
S Atis probatum arbitror. Deum non
necelfitate natura: aut intelligentia:,
fed voluntatis imperio fingula procreare,
quemadmodum vero voluntas eius necef-
faria fimul & libera fit , in prsfentia de.
monftrandum efle cenfeo.
Ratio prima. Caueat quifquc diligen-
tiffime, nein tam temerariam impietatem
fortuito incidat, vt aliquando fulpicetut
Deum ita efle operarique, vt forte conti¬
gerit. Si nulli vnquam rei forte, contingit
efle operarique , id quod naturaliter eft
operaturque, puta igni non contingit for¬
te, fed oportet quod'calidus fit, & calefa¬
ciat, fummo autem enti naturale eft vt fit,
&fummo actui naturale eft vt agat, fequi-
tur, Deum quifummum ens, & plus quam
ens,&fummus adus exiftit, nullo modo
fecundum contingentiam effe vel agere.
Si vbi plus eft rationis, ibi fortis eft minus,
inDeo, quifummaratio eft, vel fons ra- i
tionis,nihilpoteft cogiiarifortuitum. Si
fortuna non efficit rationem, cum ei con¬
traria fit, imo fi priuationis fiue defectus,
quonam pacio producit aut Deum , aut
diuinam aliquam actionem qualibet ra-
tionefiuperiorem ! Si Deus cft illa ipfa re¬
gula, ita rerum omnium ordinatrix, vt ab
eis qua proxime fequuntur, eam omnem
contingentiam auferat, quomodo eum
forte quadam contigit fic effe vel operari?
Quamobrem Deus non vt contingit itac
exiftit & agit, alioquin nullus vfquam or¬
do reperiretur vnquam, fed vt decuit, imo
vt decet. Decet autem, quia decorum. Ip-
fevero decor eft ipfe Deus, a quo & per
quem omnia decenriaflunt. Imo vero eft
agitque vt necefie eft,inqua per ipfam ne-
ceffitatem.Neceffitas autem ipfe eft Deus,
per quem & eat era neceflaria funt quz-
cunquefuntneceflaria.IgituritaeftDeus,
vt eft. Ita agit, vt agit. Et quoniam necef-
fitati nulla przcft neceflitas, ideo ibi eft
fumma libertas. Libertas eft appetibilis
tanquam bonum, lofumma vero bonita¬
te cft quicquid vfquam defiderari poteft
tanquambonnm.Libereft quicunque vi-
uit vt vult. Viuit vt vult prm czteris ipfa bo¬
nitas, cuius vitam vult voluntas omnis,
prfter quam nihil aliqua vult voluntas..
EftDeusid quod eft, ita vt aliud non po¬
tuerit efle, { quia cft, vt ita dicam omne
 de immortalitate animorum Lib II.
ens,ommfque potcftas ) imo necne vo¬
luerit, quia, eft omne bonum. Poffc autem
aut veile aliter lehaberc, imbecillitas, cfiet
ini:picnriaqnc,in deterius imo in nihilum
Ratio fecunda. Si incitamentum boni
in lingulis maxime omnium neceflarium
eft, & maxime omnium voluntarium
Ipontaucumcue, certe in ipfb bono fum-
roa natura: neccffitasvnacum (iimma vo¬
luntatis libertate concurrit, vt alias proba-
uimus. Atque ibi natura neceffitas volun¬
tatis confirmatiibcrtatem, & libertas ne-
ccffitaticonfentit, vfqueadco vt necefla-
rio liber voluntariufque Deus fit,& volun¬
tarie necefiarius. Ratio tertia. Quandiu
res aliqua boni ipfius quali eft expers, tam-
diu fibi difplicet, & aliud quiddam prater
fe expetit.Quando vero fit boniparriceps,
iam fibi ipfi placet, feque vult, & talis eft
iam, qualis vult elTe,& quo magis hoc afle-
quitur, co magis libi placet, magifque ta¬
lis eft, qualem fe efle vult ipfa. Quaprop¬
ter ipfum bonum in primis hoc habet, vt
fe velit fummopere, libiqueplaceat, & tale
fit omnino, quale vult ipfum.
Ratio quarta. Si quanto magis aliqua
Deo propinquant, tanto mirius feruilia
fimt, magifque liii iutis euadunt, Deus fui
iuris eft maxime, vt non modo qualis ipfe
fuapte natura eft, talia velit, verum etiam
qualiter vult, talis lit omnino, rurfus qua¬
lia vult, talia quoque faqiat , & cuius vult
gratia, nullumque agens yfquam vel fiia
adionis liberum principium erit, vel fi¬
nem fua actioni praferibet, nili princi¬
pium finifque vniuerii, & fuj actionis fit
Dominus, & finem Iliae ftatuerit actioni.
Sed ad propofitum redeamus.Ratio quin-
ta.In quibus tria haec, fcilicetefle, intelli-
gere, velle, reipfa inter fe diferepant, in iis
non eftabloluta libertas, quoniam in ire-
bushuiufmodimodusvolendi fequitur in-
.telligendi normam, hac efiendi condi¬
tionem, elfedcniquefequitureum qui de¬
dit elfe. At in Deo idem eft re ipfa , effe,.
intelligcre, velle. Quamobrem ita eft per
voluntatem fuam intdligcnti* eflentia-.
quefuj compos, vt non modoficut eft &
ficut intelligi fuapte natura, ita quoque ve¬
lit, verum etiam licuti vult, ita intelligat,
atque cxiftar. Ob hanc forfitan rationem
Zoroaftrisfedatores tradunt Deum quo¬
dammodo agere femetiplum. Quod in
hunc ferine modum quem dicam, Ploti-
nus expofuit. Deus eft actus, non alterius,
nonrircaakcnimjfedfuimet, & circa fe-
ipfiim :Eft enim a&us intra fe manens.
Quo niam vero actus eft propter naturam
107
infiniti boniihfinite fecundus, ideo noa
careta&o, id eft, genito, a&ofdlicctinfi-
nito. At quoniam 2c peradum intimum,
& folus D cus eft infi nirus,quod inde adfi,
id eft, genitum cftintraDeum,eftipfeiriet
Deus. Deus cft adus peruigil, aeque per¬
petuus, ex fe, in fe, drcafe penitus. Ergo
vt agit 8c vigilat, ita prorlus exiftit. Totus
nixus diuim adus circa fe verritur. A t dum
fibi innititur, quodammodo feipfum agir,
id eft, gignit, quiafirefpexeritalio,feper-
det. Quapropter efle diuinum, a&us eft ad
feipfum.quando non elfe diuinum, foret
adus ad aliud.Deus vultfeipfum.Veileau-
tem & agere, imb etiam efle,idem eft om¬
nino. Igitur fevo!endb,feagic, id eft,pro-
duritjimbfeiamponit velfignat in effe.
Ex hisconfici vult PltrinusjDcum nori ita
efle vt forte contigit, vel vt coegit necef¬
fitas, fedvt vigilat,agit atque vutripfe.Scd .
hjcDeusipfcyidcrit. A nobis verb id tam
tum vbique affirmati optamus, quod Deo
fit dignum, quale eft quod ante propofiu-
mus,in Deo videlicet cum furnrru riecef-
fitatefummam congredi libertatem.
Ratio fcxta. Sola diuina bonitas eft ab-
folucum diuina mentis obiedum.Na qua¬
libet vis aquari obiedo poteft, excedere
minime. Nihil aut£ extra Deum eft, quod
Deus excedere' nequeat. Vult autem feipi
fum Deus abfoluta quadam voluntatis r.c-
ceffitate. Vltiinum riamque finem lliu ne-
ceflarib volut omnia. Diuina bonitas Der
finis eft viti mus, cuius gratia vult quicquid
vult. Aut ergo fatendum eft Deum nihil
velle,atque efle guftus oinnis expertem',
quod eft abfiird um, alit affirmandum, fi-
quid vuult, neceflaiio velle feipfum, pra-
fertim cum iri Deo efle ac velle fit ideto.
Volerido fe,vult reliqua omnia,qua prout
in Deo iunt, funtipfeDeus,prout ex Deo
manant,lunt diuini vultus imagines, at1
que ad. diuiriam bonitatem referendam
comprobandamque tanqiiajji ad finem
pracipuum ordinantur. At vero ille diui¬
na voluntatis a&us, qui prout diuinam
refpicit bonitatem , abfblute necefiarius
eft, ille inquam prourrcfpieit creaturas, a
quibufdani non abfolutb necefiarius ap¬
pellatur. Nam quamuis voluntas finem
ipfum neceflario velit omnino, ea tamen
qua diriguntur ad finem', conditionali
quadam neceffitate vult, imo etiam non-
nunquam nulla neceffitate vult, fiquid ex
illis eft, fine quo finis poffideri queat. Di¬
uina autem bonitas non indiga crea-
Ratiofeptima. Conducit ad hac,'quod
Deus volendo propriambonitatem, nori
:io% Marfilii Ficini i heol. Piat.
®b aliud vult alia bona, nili tanquam ip-
fiusimagir.es. Cum autem diuina boni¬
tas immenfa fit, innumerabiles ad eius
exemplar cffiDgiimaginespoflunt, innu¬
merabiles inquam, prmter eas infuper quf
in his feculis effinguntur. Itaque fi ex eo
quod propriam vtdt bonitatem, neceffa-
rio elfe vellet fingula quae imitari eam
.poliunt, certe vellet infinitas creaturas e-
xiftere, infinitis modis diuinam bonita¬
tem reprzientantes.Si autem vellet, vti-
que efferte. Sed in haere meminifle opor¬
tet, vt placet diuino Thomz Aquinati
noftro, Iplcndori Theologiae. Quanquam
diuinp voluntatis adhis fecundum condi¬
tionem pofitionemue quando dici poteft
rem hanc aut illam neceffario velle, vide-
licetpoftquam femel eam voluit, cum fit
diuina voluntas non aliter immutabilis
quam elTehtia,ipfum tamen fuapte natura
hon habere eum neceffitatis abfolute ref-
p.cffum ad effedtus fuos,quem adfcipfum
habet.
Ratio cclaua, fi Deus efi perfefia entis
caufa, atque enspropriuseft effcdusDci,
eoufqucfaltem nei adius amplificare fe po¬
teft , quoufque entis potentia poteft am-
.plificari, praefertim cum paffiuam poten¬
tiam ab aiftu fuperiore duci oporteat. At
in huiufmodi potentia entis continetur
quicquid rationi entis non aduerfatur,
quemadmodum in potentia corporalis
natura: funt quascunque naturam non
auferunt corporalem. Nihil enim effin¬
gi poteft quod entis rationi repugnet,nifi
eius oppofitum,hoc eft, quod dicitur non
ens. Cohtradi&iofokrationem nonen-
tisincludit. Quascunqueigitur contradi¬
ctionem nullam includunt, «Peripatetici
putant,in entis potentia includuntur, at¬
que ea omnia poteft Deus efficere. Quod
inde confirmatur, quod mens excluia
contradictione poteft per omnem,imo
perimmenfam entis latitudinem fcporri¬
gere. Nondebet autem effe&ix Dci po-
teftas minus ampla elfe, quam mentis po¬
tentia machinatrix. Adde quod fi diuinus
intellcftus bona innumerabilia intuetur,
'voluntas autem eius ad omnia illa fe po¬
teft conuertere quas intclledus offerttan-
quam bona, confequens eft vt voluntas
Dei finitis obieclis non adftringatur, igi¬
tur & poteftas eius ad infinita ie porrigit.
Quorfiim hzc ? Vt intclligas, quicquid
contradictionem non includit, diurnas
potentiae fiibiici, atqnc cum multa non
fint in natura rerum, quae tamen fi effent,
contradi «ftionem nullam inferrent,(quod
patet przdpue arca numerum, magnitu¬
dinem, interuallaqneftellarum) fciasplu-
rima iub diuina potentia contineri , ce*
tamen in rerum ordine nunquam refe¬
riuntur, & cum Deus eorum quas poteft
quasdam faciat, quaedam non laciat, eum
nyjlavelnatura:, velintcUigentias,veI vo¬
luntatis neceflitate , fed libera voluntatis
electione talia operari.
Ratio nona. Non iniuria Deus electio¬
ne ( vt ita dixerim ) quadam operari di-
ccndus eft. Siquidem agentia omnia qua¬
cunque per aliud agunt, ducunturque ad
operandum,reducenda funt ad agenspti-
mlim, quod ita per fc agat, vt feipfLm ad
agendum ducatergovtin actionem fuam
penitus fe conuertar,ergo vt intclhgat,vc-
lstque operariam non operari, rurfufque
ita vel aliter operari. Quae autem hoc mo¬
do proficifcuntur a Deo, nullus ignorat,
electione libera proficifci. Nullus tamen
lapiens nefeit eieCtionem in. Deo ab ef-
fentia non differre. Verum neputetforte
aliquis diuinam voluntatem fi ad creata
felpexerit, fingulis vim inferre, memiuif.
fe oportet voluntatem Dei male vniucrfi
bonum quam apparens alicuius particulas
commodum. Nam in illo bono expreffior
fulget diurnas bonitatis imago, bonum-
qt:e illud in ordine quodam videtur con-
fiftere. Exaftus autem ordo requirit vt
cnmcs rerum gradus in vniuerfo conti¬
neantur,ita vt quadam fint caufe flabiles,
quaedam mobiles,& illf quae mobiles funt,
effectus producant infuper magis vagos,
& quodam variabili modo. Nam effectus
proximarum caufarum modum potius
quam remotarum imitari videtur. Deas
autem non modo res ipfas vult efle, verum
etiam effendi modos qui ad easper coale-
quentiam requiruntur. C um vero rebus
quibufdam fecundum naturae fuse modum
conueniat vt fint quodammodo contin¬
gentes, Deus eligit aliquid (vt Theologi
quidam inquiunt ) quodammodo fecun¬
dum contingentiam euenire. Nihil tamen
ita praeuarfeatur , vel ordinem vniuerfi
perturbet, vel ordinatoris effugiat praeui-
dentiam.
Deus emit, &. frouiJtt.
C A P VT XIII.
S I Deus fibi ipfe placet, fi amat feipfum,
profecto imagines fuas & fua diligit
opera. Diligit faber opera fua, qax et
materiafecit externa. Amat multo magis
fiIri genitor, quem ex materia intrinfeca
generauit,quauis eam prius acceperit (di
comcdcretjaliunde. AmalBeus#rdentius
 de immortalitate animorum. Lib. 11. i°P
fiii qcslibet opera, cum rion acceperic a- bile efijideoque egenum imperfcftumquqj
kmde materiam , fed ipfc idem materiam femper aliunde dependet, tum quinecefii-
creanerfrqui &formauit,cuo fir vt& foius, tate natura (eque toto agit quicquid agti,
& totius operis caufafuerit.Si Deus vi que ideo menfuram modumque agendi per
adeo amat opera lua, bona illis vult, quod certos gradus certo fini conuenientem a
vero vult confequitur Igiturbencilla dif- - rectore quodam fupernolomtur. Calidum
ponir, & suma fua bonitate dilponit quam enim fiue fecundum formam fiue fecun¬
optime. Sicut enim fcccunditas proclmi- dum virtutem, fimpliciter vbique & omni¬
tafque ad agendum agentibus omnibus.ab no diiloluit , frigidum vero condenfat.
agentis primi fecunditate ingenita cftjic Quod igitur tam illud vtiliter conuenien-
diligentia in cuftodiendis operibus infer¬ terquediffoluat, quam hoc 'fimili ratione
ta eft lingulis a diligentia prima agentis condenfet, idqueeontinue &ordinatilfi-
primi omnium unquam filiorum procura¬ me faciant,non ahatnrafimplici,non a ca-
toris. In qno,quamo maior fecunditas eft lii, fed a caufa luperna fufcipmnt. Et quia
quam in czteris,tanto& diligentiorproui- ‘iphara continuo motu continue a prsefen-
dentia Rudus, Deus lui gratia facit cun- ti habitu digredi entes, in feipfis non quief-
fla, quia fi ad alium finem pneter feipfan cunt .• ideo & lunt & mouentur ab alio, pe»
ageret, ab illo fine penderet actio Dei, er¬ _ nes quemfitfinis,cuius gratia mouenmr &
go & ab eodem agendi voluntas,ab eo¬ agunt, fiquidem finis, motiones ad finem,
dem quoque Deus, cum idem fit Deus, intentione quadam neceffario antecedit.
Dcique voluntas. Si adfiii finemfacitom- Hinc A riftoteies in libris diurnorum aii-Si-
nia, atque ipfe luminum eft bonum , ad cut ordo partium exercitus ad inuicem $c
bonum ( vt Plato vult in Timseo ) cunfla ad totum,procedit ex ordine totius addu¬
difponit, ita vt lingula pro natura lua di- cem vnum, ita ordo mundanarum partium
uinam capiant bonitatem.Przterca, cum ad inuicem, & ad totum, pendet ex ordine
omnia bonum appetant, bonique appe¬ totiusad Deum. Vndc.concludit, ficut ex-
titio bona fit,& ideo ab ipfo fit primo bo- ercitus ordo eft in duce, ita mundi totius
no,vnde funt bona omnia,fequimr vt adi- ordinem efle in D eo, vno tantum princip e
uina bonitate intellefla,diuinam appetant mundi. Proinde partes rnundi & corpuf-
bonitatem. cula quslibet ad certum finem perviam or-
Quis igitur negauerit Deum ]res’guber- dinariiiimam & commodilfimos modos
nare, cum eas ad bonum dirigant finem? aut plurimum ita proficifcuntur , vcpera¬
Elementa membraque mundi, contraria gant fsepiffime opera lua quanto melius ef-
liia inter fe natura forma virturilve pu¬ ficipoffimt,perindeac fi artem intushabe-
gnantia , quo paflo coirent in vnum, ac rcnt,& artem quidem ablblutiffimamJmb
manerent tamdiu inuiccm copulata, mu- ram mirabili ratione progrediuntur,vt hu¬
tuarentque libi viciflim naturas motufque, manam artem rationemque expuerent.Et
& mutuarentur,nili ab aliqua excellentio¬ cum ipfa corpora lui motus ignarafint, ac
ri virtute conneflerentur; Porro, fi mun¬ propterea finem ad quem non calu fed ne-
di gubernatio his membris eius inter le celfario tendunt, fibi ipfa praficribere nefr
contrariis relinquatur, hac ponderibus li¬ ciant, habeant tamen pra-feriptum ( alio-
brata luis, locifque diliuncta, inuicem non qui non ad hunc magis finem quam ad a-
mifcebuntur.Acfimifceantur,nihil aliud lium peragerent) conflat eis ab alio quo¬
agent quam calida, frigida,ficcajiumida, dam finem pratferibi quem appetant, cu¬
aridave! denfa,&reliqua generis eiufdem. ius fapi enti a ita ducantur ad finem fficutf
Ordinem vero formarum, figurarum, re- figitti ad lignum a prudentia lagittari; di¬
uolutionum nullum conftituent.Siquidem riguntur. Vbinamhatc Capientia eft ?'Si iri
& in artibus huiufmodi ordinem non ma¬ firnimoDeo,prouidetrebus Deus, cum
teria facit,non inftrumcnta, fed folaar¬ conriiiet inuicem repugnantiame fevicif-
tificis cogitatio. Etfi cceium quodammo¬ fim interimant, atque ad fines optimos _
do elementa regit, non tamen ita regit eunda perducat. Sin in aliaquauis infra
quin iplum aliunde regatur. Tanta enim Deum angelica mente vel anima , Icito .
in ipfo diuerfitas fbrmamm , virtutum, Deum omnia qui infra fe lunt, monere.
motionum , iion ab ipfis coeli corpori¬ Quare fi angelica mens aut anima quat-
bus luapte nanira diuerfis mobilibuique, dam regit mundnm , ducitque ad bo-
fed a virtute quadam fuperioreper fevna num,certe & ducta a D eo & Dei virtuteid
prorius & ftabili, inordiflem vnumftabi- agit. Quapropter Deus primus ac iummus
iemque dirigitur D enique naturale agens, eft reflor, qui prouiderepoteft omnibus, fi
fiue elementaltgfiue c<skfte,tum quia mo¬ poreftper intellectum omnia facete, ciina
lio Marfilij Ficini 1 heolog.r latofi.
iprarflantias fit per intelhgenriam facere, igitur Lucretius Epicureus, qui calu fieri
quam confiderare & conferuare iam facta. ac ferri vult mundum , & conflantem for- ■
Sciteria r. regerecunda,fifacerenonne£ mofiiEmi ordinishabitum ex inflabili de.
ciiit-Vult denique gubernare & cuftodire formiquepriuatione ordinis proficifciexi.
qus fua funt.quz fecit ipfe, quibus non in- fdmat, perinde ac fiquis exinfipientia (a-
'Uidcrbcne cifendi dona, poftquam non in- pientiam, & ex tenebris nafei lucem arbi¬
uidir munus eflendi;Gubernat autem qup- traretur. Antu Lucreti quoties cafuabC
' libet facilitate mirabili. Neque enim alie¬ que confilio & propofitofine moueris, to¬
nas tractat materias, quas acceperit aliun- ties vno quodam redo tramite ad certum
de,fed fuas,quas facit ipfe. N eque attingit cundemque terminum proficifceris i ne¬
extrinfecus , fcdintrinfccus agitat. Ineft quaquam , fed hac Scillae oberras. An
namque rerum omnium penetralibus.Ne- quando abfque arte & prsferipto finetra-
que laborat circaplurima,fed per ipfiim ef- <ftas lapides, mne ordinati/fimis & contex-
fc luum, qui vniuerfalis omnium cardo eft, tis inuicem parietibus sdificium confiniis,
fequentesveriat cardines, id eft,eflentiam, & afpedu pulcherrimum, 8c vliii commo-
vitam, mentem, animam, naturam, mate¬ difiimum ? nequaquam , fed deformem
riam. Atqucfvt Platonicus aliquis dicer et) inutilem que congeriem. Confidera plan¬
per cardinem quoque cuiufque ordinis tas St animalia, quorum membra ita dif-
proprium,iplum proprium verfat ordinem, pofita funt, vt alterum alterius gratiafit
id eft,pcrvnam effentiam,eflentias omnes, locatum, alterum ftruiat alteri. Certe Vr
per vitam vnam , omnesvitas, per vnam no fublato, tota ferme compago diflolui-
mentem,omnes mentes,per vnam fimiliter tur Cundadenique membra,totiuscom-'
animam, lingulas animas,per naturam na- pofitigratiafent digefta, St compofitum
turas,per materiam vero materias Neque ipfum, fcilicet, planta St animal, conue-
eius decreto aliquid reludatur quia im- nientibus inftmmentisinftrudum ad ope¬
mcnlb interuallo luperat omnia Diuine de ra naturs propris neceffaria omnibus ali¬
diuina natura ita cecinit Orpheus. menta, loca, temporaque prouifa, terra
A’a>»aa gs«paAi>fi Oooy pv/ja. Slretf/ost, & aqua his elementa parant, ccrlum tem¬
id eft,perpetuo cardine velocem impetum perat aquam ac terram. Tandem partes
voluntas. Compertum eft efle in animali mundi cunds ad vnum quendam totius
neruum quendam circa nucam,quem qui mundi decorem ita; concurrunt, vt nihil
trahunt,cuncta fimul animalis membra ita fubtrahi poffit, nihil addi. An fi tu omni
mouent, vrfingula propriis motibus mo- confiliofuifles arboribus Sranimalibus pro-
ucantur. Simili quodam tactu feribit Ari- uifiirus, aliter prouidifles ? Non aliter, fed
ftotelesinlibrodemundo , a Deo milndi nequetambene. Confilium igimr confilio
membra moueri.Vbi prouidentiamaflerit tuo melius hsedilponit Alioquin videres
apertiffime/Quamin decimoquoque mo¬ quotidie quam plurimis tam membra qua¬
ralium fignificat, 8c in Phyficis, vbi probat dam fua,quam inftrumenta vbique dcefle,
naturam certum vbique optimumque fi¬ item ex equi ieminenafei canes, ficus eX
nem relpicere, operaque ipfius opera eife malis, 8t membra hominis annexa leoni¬
intelligentite, non errantis. Vidimus Flo¬ bus,hominibus afinomm ,cadereftellas,a£j
rentis Germani opificis tabernaculum,' in cendere lapides. Nunc vero quia lingula
quo diuerforum animalium flatus ad pi¬ mundi partes certis feminibus ortz, diftin-
lam vnam connexz atquelibrats, piis ip¬ dis figuris prf dita, reda via,congruistem-
fius motu fimul diuerfis motibus ageban¬ poribus 8c ordinibus pulcherrime Sccom-
tur, alite ad dextram currebant, alis ad fi- _ modifiime certos petunt terminos atque
niftram .fiirlum atque d corium, alis feden- repetunt, confequens eft vt eodem modo
tes aflurgebant,alis flantes inclinabantur, moueantur, quo 8c illa qua; ane 8c confilio
hs illas coronabant,ills alias vulnerabant. mouentur humano. Si modo eodem, ergo
Tubarum quoque & cornuum fonitus, & eadem pene arte, codemque confilio, &
auium cantus audiebantur,aliaqueillic fi- tanto praftantiore,quanto pulchrius &fta-
mul fiebant, Sefimilia fuccedebant quam bilius ordinantur. Confilio inquam non
plurima vno tantum vnius piis momento. am biguo & mobi!i,fed certo penitus atque
Sic Deus per iplum effefuum ( quod idem fubito, 8c intuitu potius-quam dilcurlu. Si
reipla eft ac intelligerc atque velle, quod¬ enim inoperenon eft mora, vel tranfgref-
que eft fimpliciflimum quoddam omnium fio vfquam,vel retra&io, non eft ambigui¬
centrum, a quo, vt alias diximus , reliqua tas in opifice.Intuitumhuiulmodi tranila-
tanquam lines deducuntur ) facillimo nu- tionem quandam confilium appellamus,
cayibratquicquidinde dependet. Taceat non quod ibi alia inueliigentur ex aliisded
 de Immortaiitateanimomm. Lib. IL
qaod alia aliorum gratia fiant- Solent in-
enes homines de artificiis conlultare. At
vero qui artemperfe&ccallet, nihil con-
lultat ampliuSjfed ita habita facit,ficut na¬
tura formis. Quod fi eft ars alicubi pene-
dtiffima-ibi certe eft, vndc mirabile hoc o-
pus mundi difponinir. Artem huiufmodi in
natura fortafle locabis fenlus omnis exper¬
te. Ego vero fenfu carere te dicam, fi tam
fileris alienus a feniu , vt non fcntias, fi
beftioli quique terrena: fentiunt, opor¬
tere multo magis totum mundum & arti¬
ficem omnium naturam fenlum habere,
fenfom, inquam,rationalem, fi rationabi¬
lius fua opera ordinat, quam hominis ra¬
tio. Admirationem autem minuit diutur¬
na confuetildo. At fi parentes tui te claufa
vndique domo fic ab infantia educauif-
fent.vt mirabile hunc mundi decorem an¬
te annum i tatis trigefimum non vidiffes.St
tunc repente tibi aperta domo monftratus
fuiifet, proculdubionouum hamm rerum
. fpectaculum efles vfque adeo admiratus,
vtquamuisante ambiguus, poftea tamen
nunquam ambigercpotuifles,quin cuncta
vnius fapientiflimi artificis prouidentia
fiant atque reganmr. Fateamur igitur ne-
cellarium eft.Liicreti,quod cum partes ef-
fcctufque mundi conftanti ordine proce-
. dant, nonpotcft totus ipfe mundus prater
coriftantiam ordinemque vel nunc proce¬
dere, vel ab initio prodiifle. Fateamur de¬
nique , quod neque fiia Iponte mouetur
mundus finevita,neque tam diu tam iqua-
litervoluiturfine potentiffimavita, neque
tantoordinefine fapientiffimamente,ne¬
que tam optime &oommodiffime abfquc
fiimmo bono,fcd vita quidam vna,regina
vnius mundani corporis, potentia, lapien¬
tia, bonitate pricellens, mundum pro-
uidentillime & ab initio & continue per¬
ducit ad optimum. Hic vel lummus eft
Deus, vel Dei fiimmi pedifequa. Sifum-
mus eft Deus, Deus prouidet certe.Si Dei.
pedifequa , Deus etiam prouidet , quo¬
niam primum principium fui ipfius gratia
agit-mouetque cuncta. Dfoincdeloucdi-
xit Orpheus.
mt% yiK§\’ afa» sarav, mirams n-
ideft,onjnium genitor, ptincipiumque &
finis.ldeofivita mundi prouidet ,profc<ft6
ducta a Deo, ad Dei prouidet finem:igirur
ad Dei bonitatem omniadenique dirigun¬
tor. Atqui hic bonitas cum totius operis
fui habeat curam,cenepartcsnegligitnul-
Us-Ex fingulis enim confiat optimus totius
compofitriktus & habitus.Torum hoc Or¬
pheus fic expr effit.
iii
Httrr tTO&Q&i 7zzrr
id eft,omnia intus inipicis,omnia intus au-
dis,omniaqucdiftribuis.Quoniam vero tcf-
ta mundi compago gratia diaini bonita¬
tis referendi folhtuta eft, & partes mundi
gratia ipfius compagis appofitifimt, non
eft in toto hoc opcreliimma prorlus perfe¬
ctio requirenda, led quanta liifficitad fu-
blimiorem authoris perfectionem pro viri¬
bus fodicandam. Neque exigenda eft m
quauis mandi pane quilibet parris illius
perfedtio,fedqui citeris partibus conci¬
nat,totique conducat. Sic licet nonnun-
quam aliqua parriculi alicuius mundani
conditio videatur per fe elFe culpanda,fi ta¬
men ad totius ftatum comparetur,inuenie-
mus non aliter mundum poflebene dilpo-
fii,quatn ita. S ane vniu erfx conditor non to¬
tum iplum ad partes vllas,fed partes potiur
ad totum refert. Merito igimrqui alicubi
circa partes vel mala videntur vel defor¬
mia, denique in totius ornamentum bo¬
numque euadunt. Quapropter apud Or¬
pheum Deus vocatur.
£oii, otSautmfe cfow/i;
id eft, fempiternavi-a, immortalilque pro¬
uidentia. Hancprouidentiam Mercurius
efTe dicitgeneris humanitutricem,& Pia¬
ro in quarto legum libro inquit,Deum con¬
tinere principia, media, finefqueomnfotn,
ambire eunda, ac re£te difponere fingula.
Mitibus religiofifque viris elle propitium,
fuperbos impiolquepunire.Neque tolli pu¬
tat per dfoinam prouidentiam noftriarbi-
trij libertatcm,imbferuari, quod aperit in
decimo libro de Repub. in libro etiam de
regno , & in Critia , quia Deus non tam
fciendo facit quam volendo. Alioqui lim ul
cunela fecilfet &faceret, faceret quoque
mala. Item ficutin prifciemia Dei, futuri
feriprifont rerum euentus,ira & euenmum
caufe,modiqueagendi.Etficur opera no-
ftra nota funt Deo, ita & noftra voluntas,
qui noftrorum eft operum caula & modus
liber agendi. Sicut enira priuidette id fa-
dumm,ita priuidet te ita,id eft, voluntarie
libereque faSurum. Quare dfoinapriui-
fiofi conditionis alicuius politione , reddit
neceflaria noftra opera , reddit necdla-
rium,id eft,confirmat fimiliter agendimo-
dumjioc eft noftri fodicij liberratem,quo-
niam Deus naturarum omnium tempera¬
tor cuique rei conleruatnon lubtrahit na¬
turam quam dederat. Sic dum regit cun¬
ela , fingula pro Ungulorum regit natura,
alcen dentibus elementis ad afc enfum con-
duefodefeendentibus ad defcensu. Si regii
animalium motum,quia ille natura fiia pre-
ii z Marfilij Picini Theolog. Platon.
greflurus efuconfert ad gradiendu.Si c<r-
ios ducit, quia ob rotunditatem natura vo¬
lubiles funt,confert ad circuitus ambitum.
Si animos pulfat, quia illi furfum deorfum-
cuc libere volubiles funt, pullat, & libere,
ita yt allidat, non trahat, non cogat, led
perfuadeat. Quod Zorcafter ita tei. atur.
na.tr. f y (filio/ br9fdona , -xaia J'’ 'Cki-
id eft, faternon incurrit metum, fedper-
fuafioncm inducit. Quoniam vero motor
primus praiualere debet & dominari, ideo
fic auimosfvt Plato vult; quali cogit ad bo-
num,vt bonum iplum nolle non pollint Bo¬
num enim neceflario volunt omnia, cuius
ratione volunt quicquid volunt , licut ne¬
ceflario malum ipfum nolunt, cuius ratio¬
THEOLOGIAE
PLATONICAE,
DE IMMORTALITATE ANIMO RVM,
EODEM FICJNO
LIBER
, ,
Defeenfis fer quinque gradus fit fer quos eftfactus afcenfus qui gradus ■
inuicem congrue comf arantur.
B CAPVT
Scondimushadiecus a cor¬
pore in qualitatem, ab hac
in animam, ab anima in
vnum, verum & bonum,
authorem omnium atque
re&orcm. Corpus appellant Pythagorici
multa , qualitatem multa & vnum Ani¬
mam vnum & multa-Angelum vnum mul¬
ta. Deum denique vnum, quia corpus ad
quamlibet fpeciem indeterminatum cft,&
luapte natura line fine diuiduum , cuius
materiam in infinitum fluxuram inquiunt,
mfi eam forma fiftat &vniat- Qualitas ad
materiam Ipccie terminandam confert,&
eft per le quodammodo indiuidua , fed
per admixtionem corporis fit diuifibilis.
Anima materiam ipecie terminat, neque
ne nolunt quicquid nolunt. Nam £ ad»-
quaium appetitus obiedtum eftiplum bo¬
num, certe bonitas eftratioipfa appetendi
quicquid appetat, itavtin cmnirecuam
appetit non aliter bonum appetat, qusm .
vilusin omni colore videt lumen. Ac,fi
appetat vlterius nihil appetere hanc quo¬
que appetendi vacationem eligit tancuam
bonam. Animus igitur neceflario fertur ad
bonum. At quia Deus debet naturam ani¬
mo propriam referuare, ideo iudiciumipfi
relinquit liberum per quod de agendisino
more conrultet,atque e multis libi propoli-
tis aliud alio melius iudicet , & cuod a-
ptius ad bonum confequendum cer.fuerit,
eligat.
AVTHORE,
TERTIVS.
PRIMVM.
perfe, neque per inquinationem corporis
eft diuifibilis, fed mobilis multitudo. An-
gelusreceptaculum(pecicru eft, &multi-
tudo immobilis.DeusTuperfpecies immo-
hilis vnitas.Deu aiunt perfeomninoindif-
folubilem efle , quia ipfa vnitas ftatufque
fit, corpora vero ex elementis compolita,
prorlus diflolubilia, quoniam in eis & mul¬
titudo vnitat em; & motus fuperatftanun.
S ed Angelos, animas, fpharas, & Hellas
dilfolubiles quidem videri quodammodo,
quatenus partes habent, efle tamenindif
foIubiles,propterea quod in ipfis vnitas fta¬
tufque multitudinem motumque exupe-
rant.Hic autem eft nodus ille diuinus,cuo
Deusfvt Timzus putat) ha»c per fefoluin-
lia-femperindiflblubiliaconferuat.
Tam potens eft vnitatis ipfius ftatufque
 de immortalitate animorum. Lib.IIL
munus , vt in mfrmo fblum vniccrfl gra¬
du excedi ab oppofitis videatur. S ed tamen
interim ibi quoque quodammodo vincar,
fiquidem materiam ipfam infinita: multi-
tudini nmtarionique fubiedam ; femper
cnftoditin vnitate fabftanria, atque ordi¬
nis permanentem. Eft vtiqne D eus vnitas,
vtprobauimns. Eft&immobilis, qniane-
que ab aliomouetur, c um nihil fit illo va¬
lidius, neque a feipfo , quia ad melius fe
trasferrenequitscum fit ipfum bonum. Ad
deterius autem nihil lua fponte fe mouet.
Acfi Deus fiuere de alio dicatur in aliud,
quaremus nunquid nonum aliquid affe-
cuatur', an nihil. Si nihil aflequimr no-
uum, neque mutatus eft quidem. Si noui
aliquid, ante non omnia poflidebat.Quod
uod poflidet omnia, noneftDeus,ex eo
quod eft vbique, non mutat locum, ex
eo quod eft omnium finis , circa a-
Iiud non mouetur , ex eo quod eft fiinpli-
difimus,etiam in fe eft immobilis. Nam fi
moueatur in fe, aut partem ipfius alte¬
ram ad alteram admoucbit.aut faltem no-
ua quadam in ieipfo cum veteribus con¬
gregabit. Erit enim perfubftantiaro, quod
ciit ante, ac notiam infuper induet for-
mam,neque efle poterit fimpliciffimus.De-
nique Deus ipfa vnitas eft. Vnitas autem
ftatus ipfius eftfundamentum,quia ficut in
multitudinem motus progreditur, fi c vni-
tati ftatus innititur. 1 llud enim in quauis na¬
tura ftare dicimr, quod vnum in ea conti¬
nue habitum ita po (Ii detur, vt ab cius na¬
tura: vnitate non difcedat. Fundamentum
vero ftatus omnis quis dixerit effe mutabi-
le.Poflumus autem rationes huitifmodiper
argumentationem illam numeri Pythago¬
rici confirmare. Quicquid, inquit, fecun¬
dum prateritum futurumque mutatur,pri-
uarionem quandam habet admixtam, fu¬
turam enim nondum eft, praeteritum non
amplius eft. InDeoautem,cumipfe fit pri¬
mum ens,actufque fummus,nulla eftpriua-
tio,eft igitur immutabilis. Angelus quoque
immobilis eft,quoniama Deotorius boni¬
tatis fonte bonu per feipfiim haurit abfque
medio, &vnoaeternitatispundoimpletur
inde,ac permanet femperbonitate plenif-
fimus. Quoniam vero omnis effcdns extra
canfam fcam produdtus, aliquid caufe fer-
uat & inferior etiam euadit quam caufa,
ideo Angelus proxime Deo creatus, ali¬
quid Deiferuat, amittit & aliquid. Deus
quidem vnitatem habet & ftatum,retinere
vttumquenonpoteft Angelus. Effet enim
Deus ipfe, non Angelus. Neque etiam a-
mitrit vtrumque, ne proximum ac primum
Dei opus euadat opifici diffimillimum.
iU
Quid ergo? vnitatem nefolara retinebitt
an ftatum ? Solam vnitatem nequit fine
fiam. Vnitas enim ipfa eft prorfus immo¬
bilis. 1 taqu e retinebit ftatum, fcd a fimpfi -
ci decidet vnitate, vt Angelus fit immobi-
lismultimdoJSlequeiniuria multitudinem
Angelo affignamus , quiafifitperfcdaSe
abfolurifGma vnitas, eritiumma & intermi¬
nata poteftas. Siquidem virtus in vnitate
confiftit. Interminata poteftas vnus ipfe
eft Deiis. Porro fi corporis proprium eft
fufeipere atque pati , natUra autem incor¬
poralis proprium dare & agerejin natura
corporali dicitur efle potentia , potentia
fcilicetf vt aiunt Theologi) fufceptfua ab
quepaflina, in natura incorporali adus, id
eft, efficacia ad agendum. Ideo qualitas
quia perfe quodammodo incorporalis eft,
aliquam agendi vim habet, vnde& adus
cognominatur. .Quia vero in materia fafi
cipitur&diuiditur, fitqueindcqiiodajnl
modo corporalissime non merus eft adus,
fcdpaffione corporis inquinatus. Gonftat
igitur qualitas ex adu atque potentia. Ani¬
ma auteniJicet fica materia feparabilis,at-!
queob id actus dicatur,&a .pailione cor-:
poris aliena, tameanondum meruseS ai
dus, eft enim mobilis. Si monetur aliquid,
per moturo naccifcitur quo ante caruerab
vt carebat, potentiam illam habet, quatii
fcfcepriuam & quodammodopafluianrpo-
tentiam nuncupamus. Vtagit mouendo
nonnihil,eft a&us,& dum acquirit aliquid,
etiam adus efficitur. ..
Eft ergo anima ex potentia & adu coni*
pofita.S ed nunquid Angelus adus eft me-
rus?Minime. D eus plane,quia diftat peni-
tus a materia,in qua paffiua potentia eit fi¬
ne vlla agendi virtute, ideo merus efle in-
tellig!turvigor,agendifeor(umafufcipien-
di patiendique natura. Si Deus eft purus
adus,nequit Angelus efletalis, quia quod
vnum in fc eft, nunquam fitplura, nifi per
aliena natura additamentum. Vnica efi
ipfius puri adus natura & definitio, qua in
Deo quidem eft, vtpatet. Quod fi etiam
in Angelo dicatur efle, interrogabimus,
nunquid in Angelo fit aliquid aliud pratec
adum, necne. Si nihil, vnus fblummodo
reflat adus purus. Siquidem nihil differt
adus qui tribuitur Angelo, ab adu Dei,
cum nihil infit vtrifque prater adum, & a-
dus ipfe lua ratione fit vnus. Sin additum
eft aliquid Angelo prater adum, nonam-
pliuseft Arigelus purus adus, fedinfedus
permixtione,& adus non abfolums,fed ta-.
Iisporius, aut talis. Sicut non cftpurakx
qua viridis eft, vel rabens, fcd eft & lux fi-
mul & qualitas elementorum aliqua, per
i£ iij
«4 Marfilij Ficini 1 'heolog.Piaton.
<-uam mbens fit vel viridis. Quapropter
Augctos quoque ex actu componitur & po-
-icnria. Atque hoc cft quod in Philebovult
Piato, vbi ait Deum e (Te rerum omnium
terminum infiniti expertem,res autem a-
lias prztcr ipfum omnes extermino & in¬
finito componi. Terminum vocat achnn,
infinitum vero potentiam qua: fecundum
fe.indeterminata terminatur & formatur
abachi-S ed vt ad rem veniamus, potentia
quidem Angeli in efientiafua eft, qua:
prius quodammodofitaDeo quamabip-
fofbrmerur. In primo namque creationis
fus momento Angelus eft folummodo, in
alio abauthere illuftraturvtfitintclligens
atqueformamr.Idcircoeflentiailla princi¬
pio informis eft quodammodo,&tanquam
pailinum fubie&um quoddam exponimr
ada&umintdligendi, & formarum idea¬
rumque ornatum fufeipiendum , de quo
Zoroafterait.
*ana. tjjereAwt va-np, yg^vam.fia^ -
xt htriifS,
id eft, omnia perfecit pater,& menti prae¬
buit fecundas. Eft igitur Angelus multi¬
tudo cum conflet ex pluribus. Multitudo
inquam immobilis.In illocerte Deo infe¬
rior eft, quod non eft vera vnitas, ficut
Deus. In hoc propinquat quod eftferme
f.vtitaloquar ) ficut Deus immobilis. Re-
dfcepoftDeSmimriiobilem vnitatem poni¬
tur Angelus immobilis multitudo.PoftAn-
gelum anima, qua: longius etiam diftat a
Deo,quia eft mobilis multitudo. Multitu¬
do quidem eft , cum nihil poft Deum efle
queat vnitas fimpbciflima.Eft quodammo¬
do mobilis, quia longius recedens a Deo
propinqua fit corporum qualitatibus qua:
penitus agitantur. Si omnino immobilis et
fer vrique Angelus, fi omnino mobilis eflet
qualitas.Medium tamen aliquod inter An¬
gelum efle oportet & corporum qualitates,
nc omnino immobilis Angelus mobili qua¬
litati fit proximus, fit itaque partim etiam
mobilis. Stabit eius fubftantia, neque in
maius minufuc , aut hoc aut illud mutabi¬
tur. Fluet autem operatio, & modo hzc,
modo illa, atque aliter & aliter operabitur.
Qualitas autem anima inferior eft, quan¬
doquidem pereflentiam operationemque
mutatur.QuaIita.tc inferius corpus. Quali¬
tas enim mouetur & mouet,mouet enim
corpora. Corpus mouetur quidem, mo-
uet nihil. Angelus quidem quod fitvnr«n
quiddam, & quod fit actus,non afeipfb ha¬
bet, fed a D eo vere vno, actuque purif-
fimo.
Sed quid fit multiplex per potentiam fuf-
cipiendi & patiendi,hab et ex fcipfo, quan-
tetn exrraDcttm prodafius, i produooris
perfedtione degenerat. Multitudo iginor
naturalis eft A ngelo-Anima quoque quod
vna quzdaxn fubftantia fir, & quod fit adipi
■ftabibs per effentiam , non a feipfa, feda ■
Deo fortimr aftu vno & ftabiliflimo.Qubd
vero m ultiplex fit Se pafli ua, ex feipfa pofli-
det,qniafub Deo locatur. Quod denique
mobilis, ex: feipfa rarius quisrfub Angelo.
Sicut igitur vnitas naturalis eft Deo,& An.
gelo multitud&,ita motus naturalis cft ani-
mz. Lux Dei producit Angelum, fubDci
feilicetvmbra, lux Dei animamfubvmbra
producit Angeli. Angelus a Dei vno afiu
vnitatem ftabilcm adipifeitur, fubDeivra-
bracaditin multitudinem, anima Dei h-
ceftatum nancifcitur,fubvmbra Deimul-
titudinem,fub Angeli vmbra mutationem.
Fons vniratisDeus, fons multitudinis An¬
gelus, fons motionis cft anima. Dcusper
feipfum vnitas*, Angelus per Deum eft y-
nus , per fe multiplex. Animapcr Deum
vna,perDeivmbram,jd eft, quia fiib Deo
eft fimul cum Angelo , multiplex per feip-
fam mobibs. QuaJitasper fiiperiora habet
vt moueat aliquid, per fe habet vt materiz
mifceatur. Corpus per qualitatem habet
vtagat, per fefolumvt patiatur. Qualitas
vno gradu excedit corpus , quod mcuet
ipfum,vnofaltem cedit anima:, quod mo¬
uetur ab illa. Anima faltem vno excedit
qualitatem , quod ex feipfa mouetur, vno
cedit AngeIo,quod mutatur. Angelus ani¬
mam vnoquod manes , Deo cedit vno,
quod multiplex cft. Deus tamen per hoc
vnum abit fuper omnia in infinitum.Quod
ita cecinit 2oroafter.
iotnefimirif Hpmm
euA’ ct fuapuu fS/1 tctfa, xAuiujiSltt
id eft. Pater per feipfiim rapuit, neaueifl
mente quidem quz illum fcquitur , pro¬
prium inclufit ignem. Quafi dicat, nullam
habet cum citeris comparationem. Cor¬
pus ab alio mouetur folum, nihil enim na¬
tura fiia facit. Qualitas moiiet aliud,& ind¬
uetur ab alio. Anima mouct quidem aliud,
fed a feipfa mouetur. Angelus mouct alia,
id eft, agit in alia, ipfe quidem flabilis, fed
non flabilisperfeipfum. Nam perdiuinam
fiat vnitatem. Quid enim aliud ftare cft (vt
diximus) quam in natura: fuz vnitate per-
feuerare? Mouct quoque per Deum. Vir¬
tute enim primi adhrs agunt agentia om¬
nia quicqnid agunt, Deusperfemoueta-
gitque omnia,ipfc quidem ftabilisperfeip-
fum. Sane quia omnia quz per aliudtafo
funt, reducuntur ad primum aliquid quod
cft tale per femetipfum , idcirco quzcun-
 de immortalitate animorum. Lib. 111.
que ftabilia fan: , Sc monentia per aliud,
retciiuics ad Deum pcrfe flabilem, &per
femcuentem. Etquxcunque mobilia funt
ab a::o, pota corpora & qualitates , retu-
limus ad animam mobilem per feipfam,
per fe inquam mobilem , quia fi a Deo
defcendas per Angelum, tam Deus quam
Angelus flare tibi-videbitur, & primum
quod mobile tibi occurret, eft anima,
quicquid autem primo talccfl in aliquo
genere, per fe eft tale, puta quod primo
eftlucidum aut calidum, per fe lucet & ca¬
let. Sic anima quoniam eft primum mo¬
bile inter omnia qua; funt mobilia, eftvti-
queperfe mobilis. Cuius rei fignum eft,
quia corpora quar carent anima , impulfii
folum agitantur extcrno.jquaranimam ha¬
bent , fua fponte mouentur, St in quamli-
_bet loci partem.Et quoniam anima id pro¬
flat corporibus , vt per fe quodammodo
in partem quamlibet moucantur , fequi-
tur vtipfa fit vere S:primo mobilis per fe¬
ipfam ,primamque mobile, poftquam per
cius prxfentiam apparet in corpore, ima¬
go aliqua pcrfe mobilis facultatis, fitque
ibimotus in omnem partem, quodfignifi-
cat animam cfle fontem noius , vnde
libera & vniucrfalfs effluit agitatio. Per
hac folutum arbitror Pythagoricum illud
amigma a Xenocrate vfurpatijm ,fcilicet
animam elfc numerum fe moucntem, nu¬
merum , id eft, naturam multiplicem, fe
mouentem,ideft, fua proprietate mutabi¬
lem. Talem vero naturam effle alicubio-
portere , multanobis ( vt fignificauimus
iamjdcclatant.
Primum, quod omne quod per aliud ta¬
le eft,raducitur adaliquid quodper fefit
tale. Secundum,quiacumfintmultaquae
mouentur ab alio , fi omnia talia funt, vel
in infinitum vagabimur,vel circulo reuo-
Iuemur eodem, vt idem fit primus motor &
vltimus, caufa idem atque effefius, neque
in rebusordo fit vllus. Quocirca ad mo¬
torem aliquem peruenire compellimur,
qui iam non moueatur ab alio Sed md-
torillc quiproximeprxcedit corpora qux
jnoucntur ab alio, non eftprorfus itnmo-
bilis, longius enim diftant duo haec, quod
ab alio mobile , quod omnino eft flabi¬
le, medium eorum eft, quod ex feipfoefl
mutabile. Tertium, quia fi tanto melius
res quaslibet mouerur, quanto eft motori
propinquior, &ad optimum motum per-
utniendum eft, oportet alicubi effle ali¬
quid in quo eadem fit mobilis & motoris
efflentia. Quartum,quiafimouendumeft
aliquid, oportet vel motorem ad mobile
ipfum conuerri,vcl contra, vel vtrunque
ut
viciffim. Ponantur igitur in natura Angtf-
li Deufque folnm & corpora. Illi adha:C
non accedent, quia funt immutabiles, nec
quehxc ad illos , quia fuaptfc natura tor¬
pent. Ergo nec vllas eritmotusit) rebus.
Sit ergo neceffe eft natura quadam fua
fponte mutabilis , qua per fe accedens
adcorpora, torpentiaeafufeitet, &ipfa
peruigilvires fuasin feipfa prius experiatur,
quim edatiucorporcjvtficutailpiritalifub-
llantia fit fiibftantia corporalis , fic afpi-
ritali motu corporalis motus efficiatur.
Quod quidem intellexifle Platonem in Le¬
gibus arbitror,vbi inquit: Si nunc fi c nt om¬
nia , & paulo poli mouerlaliquid debeatj
quid primo mouebitut ? Ipfum videlicet
quod per feipfum agile eft ad motum, tan-
qnam mouendivirtuti propinquius,cuius
motum extera quoque motui fubicdla fe-
quentur. Id vocat in Phaedro fontem &
principium motionis. Fontem , quia exfe
eam habet, principium, quia effunditin s-
lia.Sed hic oritur dubitacio.-Si Deus & An¬
gelus mou ent aliquid,atque 2Bima iliis fub-
itcitur,ab illisvtique agiratur,quomodo igi¬
tur i fe monetur?
Refpondeamus ih hunc modum .Cum
infpiceret pratum Apelles , collatus eft
ipfum coloribus in tabula pingere; Pratuni
quidem tottim fubito fc monftrauit, &
fubito appetitum Apellis accendit. De-
monftratio huiiifmodf & aceenfio, a-
<3us quidem dici potefl, quoniam agit ali¬
quid , motus vero nequaquam, quia non
peragitur paulatim. Motus enim eft adkts
per temporis momenta difeurrens. A ctus
vero >;nfiderandi atqUe pingendi qui in
Apelle fit, motus ideo dicitur , quoniam
tranfigimrpaUlatim,modo enim alium flo¬
rem infpicit ,modo alium , pingitquefimi-
liter. Pratum profedlo facit vt anima A-
pellis videat ipfum, Srappetat pingere, fcd
vtfubito. Quod autem per diuerfa tempo¬
ris momenta nunc herba vm, nunc alia vi¬
deatur , & fimiliter exprimatur^ non ipfum
effidtpratum , fcd Apellis anima, cuius ea
natura eft, vt non fimul infpicfatvaria,re-
feratque,<ed paularix». Ergo motionis hu¬
ius qua: in videndo eft atqUe pingendo,ini-
rium & finis eftpratlim. Inde enim piftoris
coepit confideratio, eodem tendit & appe¬
titio. Sedfonsperquemtalis actus paula¬
tim fii&tempore,motufque dicitur, eflpi-
clorisipfiusanma. Similiter apud Platoni¬
cos anima rationalis perpetuo quodam lu¬
mine Deum quodammodo & Angelum
cogitat fiuc auguratur, fequeipfam appe¬
tit adeomm fimihmdinem pingere, tuiti
fpeculationem»tum moribus atq, aSions
m5 Marfilij Picini Theolog.Platon.
fele paularim formando, femouct. Motio
"hzc ex animz ip'fius natura effloitproprie,
tanquam fontcproprio motionis, id eft, o-
perationis , fcilicet temporalis, incitatur
autem a fupernis tanquam ab extrinfeco
initio atque fine Infofio quz afupemis ma¬
nat in animam , vna flabilis (tibita fit & ae¬
terna , & quantum in fo eft, fimilia quoque
it> anima operatur, id eft,(ubita;& flabilia,
Sc ztema. Quod autem operationes animz
& opera paulatim tempore fiant atque
mutentur, expropria animz naturafoper-
nis imbecilliore procedit. S ed rem totam
hoc accipe exemplo. Sol exfeipfo lumen
habet, infundit ipfum momento in Mercu¬
rium , Mercurius quoque momento totum
fuum accipit lumen , manetquefemper,
deinde pleniflimus. Sol idem lumen mo¬
mento infunditin Lunam, Luna non fiif-
cipitipfummomento,fedtempore. Nam
jsrovt alias aliter in Solem vertitur, ita a-
lias aliter accipitlumen, & pcr naturam
fuam vicifitrudine luminis variatur. Sol
Deum, M ercurius Angelum, Luna figni-
ficat animam. Quod autem de Mercurio
dico, de omnibus fimiliter fuper Lunam
ficllis di&rmintellige. Sicut enim illae ad
Solem , fic ad Deum Angeli referuntur.
Anima verbfbla ficut Luna ad Solem, ita
fc habet ad Deum. Quapropter nihil ob-
fiat quin anima a diuinis dcfccndat , ca-
piatque diuina,& tamen per naturam pro¬
priam moueatur, femp erque moueri pof-
fit&viuere.
,
Animi eft medius rerum gradus it que emutes
grtdusytam fttperioresquam inftrieres
conneBit in 'unum, dum ipja
& id fuper es aftendit,
dr defeendit ed
inferos.
CAPVT II.
C Alterum, vt ad id quandoque venia¬
mus, quod cupimus, in quinque gra¬
dus iterum omnia colligamus.Deum,fcili-
cet& Angelum in arce naturz ponentes,
corpus & qualitatem in infimo, animam
vero inter illa fiimma &hzc infima me¬
diam, quam merito eflentiam tertiam ac
mediam more Platonico nominamus,
quoniam & ad omnia media eft, & vndi-
que tertia. Si a Deo defeenderis, tertio
defcenfusgraduhanc reperis. Tertioquo-
queafcenfusgradu,fifupra corpusafcen-
derisjhuiulinodi eflentiam in natura lum-
mopere neceflariam arbitramur. Quo¬
niam Angelus quidem , vt Platonici di¬
cunt, vere eft, id eft, flat femper, quan¬
tas fit, id eft ,' molietur aliquando, ideo
coalitas omnino difiert ab Angelo , tum
quia harc mcuetur, ille manet, tum quia
hzc fit aliquando , ille eft femper , ergoo.
pus eftmedio,quodparum cum Angelo,
partimeum qualitateconueniat. Quidil-
lud f nunquid qued eftpd eft, intrinfecus
manet aliquando i Non. Tale enim ali¬
quid non repetitur, nam quod per tempus
aliquod intrinfecus, id eft, vel ex fe velex
ftatu proxime manet,manet & femper.Ita-
que medium erit illud quod femper fit, id
cft,mouetur. Quod quia femper eft, cum
Angelo congruit, quia monetur cum qua¬
litate. Vnde fequitur dfe oportere efien.
tiam tertiam horum mediam, quz femper
moueatur Scviuat, fuoquemotuyiumdif¬
fundat in corpora. Re&c dicitur a Plato¬
nicis , fuper id quod eft: in parte temporis,
efle quod eft per omne tempus, fuper illud
rurfus efle quod eft per zuum, deniquefu-
perilludzuum exiftere. 5edintcr illaquz
lunt zterna folum, atque illa quz folum
funt temporalia, efle animam quafi quod¬
dam vinculum vtrorumque. Cui quidem
hac inrefimiles quodammodo funt partes
corporis mundani przcipnz. Sunt&qul
coelum Empyreum tanquam prcjrfus im¬
mobile in zternitate ponant, cztcrasverb
fphzras in zternitate fimul & tempore*
compofita denique in tempore tantum.Si-
milker quoque puros intclledus in gradu
primo,fed intelleQus animales in fecundo,
tandem animas corporales in tertio. Ve¬
ram vt adpropofitum reuettamur, omne
opusquod conflat expluribus,tunc eftper-
fetftiflimum, quando ita ex fuis membris
conglutinatur, vtvniimfiat vndique, fibi
confiet & confonet, neque facile diflipe-
tur. Quod liquido in quamor elementomm
temperamento corporalis natura demon-
ftrat, vbi terra & ignis longe diftantes, per
a£rem copulantur & aquam. Multo magis
in vniuerfo Dei opere connexio partium
eft ponenda, vt vnius Dei vnum quoque
fit opus, Deus & corpus extrema firnt in
natura , & inuicem diuerfiflima. Ange¬
lus hzc nonligat. Nempe in Deum totus
erigitur, corpora negligit. Iure perfeaif-
fima &proxima creamra Dei, fit tota di-
uina,tranfitq;inDeum. Qualitas etiamnon
conne&it extrema,nam declinat adeor-
pus^uperiorardinquit,rcli<ftisincorporeis,
fit corporalis. Hucufqne extrema funt om¬
nia , feque inuicem liiperna & inferna fis-
giunt,cop et entia carentia vinculo. V emm
effendali illa tertia interiefta,ta!is exiftitvt
fupetiora teneat^nferiora non deferat,atqj
i» in ea fupera cum inferis colligantur*
 de immortalitate animorum.Lib, III.
Eft enim immobilis, eft& mobilis. Illine
cum fcpcricnbas , hinc eam inferioribus
conucni:. S' vtrifqueconuenit, appe¬
tit vtraque. Quep: opter natnraii quodam
infHncta afeendit adfupera, defeendit ad
inieraEtdum afeendit, inferiora nonde-
fcrit,& dnm deftendit,fublimia nenrelin¬
quit, Nam fi alteiutrum deferat, ad extre¬
mum afrerum declinabit, neque vera erit
vlterius mundi copula Profe&o idem fa¬
cit, quod acrintcr ignem & aquam me¬
dius , qui cum igne in calore^ cum aqua
conuenit in humore Illic cum igne calet
femper,hic cumaquahumet. Illic tenua-
tur,& clarefck vt ignis, hic viciffim hebef-
citvt aqua. Imbvcroidcm facitquodSo-
lis lumen. Id enim a Sole defeendit in
ignem,&ignem implct,neque deferit So¬
lem. Semper Soli hzret,femper implet &
ignem . Perficit quidem aerem , & infe&o
aere non inficimr. Similiter oportet eflen
tiam tertiam & diuinis fimulhsrcrc, & im¬
plere mortalia. Dum diuinis lueret, quia
fpiritaliter illis vnitur, & ipiritalis vnio gi¬
gnit cognitionem,illa cognofcit. Dum im¬
plet corpora, intrinfecus illa mouens, illa
viuificat, eft igimr diuinonim fpeculum,
vita mortalium , vtrorumque connexio.
Sed quomodo corporibus iungitur ? Num
forte cum corpus aliquod ingreditur , v-
num quoddam illius corporis tangit pun¬
ctam , atque'ita dicitur vnita corporibus?
nequaquam. Vniretur enim punfto , non
corpori,neque totum corpus illud viuifica-
ret jfedpundnm viueret vnum, toto cor¬
pore vita carente.Imo vero fi in vnum fem-
per colleda punitam, ita fibiipfi vnita per-
feueraret, idem efiet quod Angelus, qui
longe diftat a corpore. V ei faltem diuinis
eo modohzreretquidem , corporavero
relinqueret. Igimr non vniduntaxat cor¬
poris punita coniungitur,fed pluribus, at¬
que ita partes corporis implet. Sed nun-
quid ita implet, vt albas carnes albedo 2 &
omnino qusuis qualitas materiam pro¬
priam ?Minime. Sic enim efiet idem quod
qualitas , atque reliciis diuinis ad corpus
penitus declinaret. Albedo ita in tota eft
came, vt cumeazqualiterin partes plu¬
rimas extendatur & diuidatur, & pars al-
bedinis fecundum Phy ficos in parte fit car¬
nis , & in maiori carnis parte, pars maior
albedinis^n minore fit minor. Sic albedo
facta eft corporalis. Idem pateretur effen-
tia illa quam tertiam efle putamus , fi non
aliter qua qualitas ifta funderetur in cor-
pes , atque ita ad alterum natura: extre¬
mum traiTta efle delineret copula mundi.
Quamobrem cum corpus ingreditur, lin¬
i
gulis corporis particulis tota Et przfcnij
neque diuiditur diftrahittmie in partes vl-
las ad hoc vt partibus corporis afe inuicem
diftantibus adftet. Nam per vim indiui-
duam tangit corpus, non per latitudinem
quantitatis. Igimr integra remanens ar-
quefimplex, fingulispanibu;tota&indi-
uifafitprzfens. Quemadmodum tota vox
fignificatioque quodammodo fimul in An¬
gulis domus cftpartibus, cum totapene fi¬
mul audiatur & inrelligatur in fingulis.Ne •
queimpofiibileefthanc eflentiam, cum fit •
indiuiduum quiddam in feipfo exiftens,
. ampla: corporis moli lic totam eflcprsfen-
tem ,imo vero ex eo quod &indiuidua eft,
& nonclauditur loco, poteft tota totum
quicquidin Joco eft penetrare & compre¬
hendere. Extenfio enim quantitatis vbi-
, cunque reperitur,talem vim &prsfentiam
prohibet, ita vtres extenfa per quantita¬
tem , nequeat tota efle fimul in pluribus.
Quinetiam res illa qua; licet indiuidua fit,
eft tamen alicubi affixa corporis quantita¬
ti ( ficut punctum quod tanquam linea: ter¬
minus fignaturin lineaj nequit tota efle fi-
mulperpartes quaflibet corporis. Sicpum
ctum quod eft alicubi in linea aliqua cir¬
culi defignatum, neque in omnibus iineis
aliis irieft, neque per totam: diffunditurli-'
neam aut circulum. Punctam vero quod '
circuli centrum eft,nullius line {proprium^
in omnibus quodamodo lineis reperimr ,
qua: inde ad circunferentiam deducuntur.
Et cum nullum pun&uraTquod in circun-
ferentiadefignatur, rotum circulum a:que'
refpiciat , centrum tamen quod in nulla
circunferentia proprie figitur, vniuerfum
circulum zque circunfpicit. Non poteft
igitur efle tota fimulin pluribus res illa qua:
diuidua eft, neque etiamres illa quae, licet
fit indiuidua, certum tamen in re alia diui-
dua habet ficum. Tertia vero illa eflentia
neque extenfa eft,quia efle: qualitas,neque
in extenfione fita alicubi, quia non per fe
ac libere moderetur, fi nonfubfifteretper
feipfam.
Quapropter eftinftar pundii alicuius in
feipfo viuentis,&ab omni quantitate &fi-
tu penitus abfoluti. Ideo ambit zquo om¬
nem corporis fitum, & quando corpus in¬
greditur, quia Ipfa non eft proprium quan¬
titatis alicuius pundtam, non adftringitur
adpuncmm aliquod corpores quantitatis;
Quippe cum fit extra quantitatis genus,
non determinatur ad tangendum pun¬
ctum aliquod quantitatis , fed eft vt cen¬
trum inlineis omnibus , & circulo toto.
Hinc etiam illud fequitur, vthsc eflentia
& diuidnafitiimul, 8c indiuidua. Diuidua^
hS Mar filii FiciniTheolog, Platon.
-quia per dioiSonem corporis viralem fixi •ea in terris viuere dicinms,qu a fiia qoadaaj
vmbram diffundit , dum diuerfis partibus interiori virmte per omnem partem mo¬
corporis fe communicat. Indiuidua, quia nentur,(urium ,deOrfum, ante,retro, ad
integra fimul adftat & fimplex.Diuidua in¬ dextram & finiftram. Ita planta moucntur
quam, quia vmbra cius in toto corpore eft Sc animalia. V bi igitur eft motus intimus &
diuiduo. Indiuidua, quiaipfaper modum communis,ibivita Vita,incuam,ibi eft',is
indiuiduum eft in qualibet corporis parte ipfa interna mouendi. Vis huiufinodi ibi eft
tota. Indiuidua rurfiis, quoniam flabilem pracipue-, vbi totius agitationis fons cft&
habet vnitamque-fubftantiam. Diuidua, origo, primufquc motus. M axifne enim
quoniam per operationem in plura diuidi- eft motus intimus atque communis, vbi
tur, dum per motum operatur & tempus. eft primus. Primus autem motus intertii
Indiuidua tertio , quialulpicit luperiora, illa eflentia ponitur.Ibi igitur vita elfcvita,
qua: admodum iunt vnita.Diuidua,quia ad inquam, talis vt eius participatione corpo¬
mfcrioradeclmat,qua? plurimum diuidun- ra.viuant&moueanmr.Nam eft vita cor¬
tur. Talis qutedam natura in ordine mun¬ poribus per naturam quam proxima. Ifli
di videtur liimmopereneceflaria, vt poft igitur eflentia tertiaeft vita viuificans cor-
Deum angelumque, qui neque fecundum pora-Eftetiam intelligens. Quippe fi mo-
tempus neque fecundum dimenfionem di- tus alicubi perfectus eft,perfediflimus cer¬
uidui funt , ac lupra corpus & qualitates te eft, vbi primus’ Nulla enim perfectio in
uz tempore dimenfioneque diflipantur, ofteriores motus nifi a primo defeendit.
t medium competens , quod tetnporaE gitur motus eft in tertia eflentia modo,
quidem difeurfione quodammodo diuida- num omnium perfeftifli mus. Is eft autem
tur,non tamen fit dimenfione diuilum.N e- qui a fonte luo difeedit quam minimum,
que rurlus in fua quidem natura colledtum qui fuo fundamento maxime iungitur, qni
maneat fempervt illi, neque in partesdif- vnus &2qualis eft fummopere, quifeipfo
cerpaturvtifta,fed indiuiduum fit pariter fiifficiens eft, qui figuram perfedifiimam
& diuiduum.HfC illa ipfa eflentia eft quam imitatur. Talis autem eft circuitus ,vt cui¬
Timaeus, Locrus& Plato in libro de mun¬ que conflat, qui etiam folus omnium mo¬
do conflare dixerunt ex indiuidua diuidua- tionum eftfempiternus. Alij quippe mou»
que natura. Haec illa eft qua: feipfam inie¬ aliquem attingunt terminum i vltraqaem
rit mortalibus,neque fit ipfa mortalis Sicut nonliceat progredi,cum nullum fit vfquaffl
enim feipfam inferit integram, non dilcer- Ipatium infinitum. Circuitus autem vtfe-
ptam,ita&integram retrahit, non dilper- mei eadem repetit, ita bis ac ter & quater,
fam-Et quia dum corpora regit,hzret quo¬ fimilipetit ratione, idemque in eo finis eft
que diuinis,corporum domina eft,non co¬ atque principium, ideo cum finiri videtor,
mes. Hoc maximum eft in natura miracu¬ tunc incipit. Circuitus igitur fempiternus
lorum. Reliqua enim lubDcovnum quid¬ eft eflentia, tertia proprius, ita vt per mo¬
dam in fe lingula funt , ha:c omnia fimul. tum in feipfam circulo refiedatur. Merito
Imagines infcpoilidetdiuinorum, a qui¬ autem fi mouetur ex fe, mcuetur & in feip¬
bus ipfa dependet. Inferiorum rationes & fam , vt finis aliquis motionis fiat, vbi ali¬
exemplaria,quz quodammodo & ipfa pro¬ quod eftprincipium. Siquidem ipfa motio¬
ducit. Et cum media omnium fit, vires pofi nis caufa quodammodo lui ipfius gratia
fidet omnium Quod fi ita eft,tranfie in om¬ edit motum. I gitur eflentia illa afeipla mei-
nia. Et quia ipfa vera eft vniuerlbrum con¬ picns,perpetuo infeiplam reuoluitur, vires
ti exio,dum in alia migrat, non deferit alia, luas a fummis per medias ad infimas expli¬
fcd migrat in fingula , ac femper eunda cando , ac rurlus infimasper medias ad
cohuerfat, vt merito dicipoffit centrum luminas fimiliter replicando. Si ita eft/eip-
natura:, vniuerforummedium, mundi fe¬ fam,8c qua: poflidetintus,atiimaduertit.Si
ries, vultus omnium, nodufque& copula animaduerterit, certe cogriofeit. Cogoof
mundi. cit autem intelligedo,dum eflentiam feam
Qualis fit tertia: huius eflentia natura,fa- Ipiritalem & a materia: limitibus abfoluta
tisfvt arbitror: diximus. Quod autem hac agnofcit.Talium namque cognitio dicitur
ipla fit propria rationalis anima fedes , fa¬ intelledio. In nobis profedfo videmus co¬
cillime inde confpicitur , quod huiufmodi gnitionem nihil efle aliud quam Ipiritalem
eft rationalis anima dcfinitio,Vita & intel- vnionem ad formam aliquam Ipiritakm-
ligens difeutrendo , & corpus viuificans Vilus per liram lpiricum Ipiritali colorans
tempore. Hac eadem eft eflentia illius imaginiiundus videt. Iundusverb mate
condirio.Nam viuit,incclligir,corpori pra- ri?,nihil ccmit qnod patet,fi quis foper acie
ftat vitam. Quod viuat,apparet, quoniam oculorum folidum alicuod corpus pofoent
 de immortalitate animorum- Llb-11I.
Mens qnoqne noftra fpiritali virtute in
corporalibus rerum Ipecielus rancnibuf-
que vnita res ipfas intelligir. Similiter
cum eflcntia tertia C qtiz quidem Ipirita-
Iis eft) libiipfi coniungitur , fpiritalimo-
dofeipfam animaduertendo cognofcit at-
queintclligit. Intelligit etiam diuina, qui¬
bus fpiritali modo meret quam proxime.
Intciligit& corporalia, ad qua declinat
etiam per naturam. Cognofcit,inquam,
temporaliter difeurrendo , cum per ope¬
THEOLOGIA
PLATONICA,
DE immortalitateanimor.vm>
EODEM FICINO
LIBER Q^VARTVS.
:
TresJunt Animarum rationalium gradus in primo, e fi anima, mundi: in fecundo
animefpherarum : in tertio , anime animalitdn i que
fpheris (ingulis continentur.
CAPVT
Rincipio quinque gra-
dusacccpimusafcenden-
do , deinde eosdefceii-
dendo inuicem compa--
rauftnus, tertio in eo-
rum medio rationalem a-
nimam collocauimus. Deinceps animae
huius gradus, ficuti folent Mercuriales
Theologi perferutabimur.Generatio prin-
cipium eft nutritionis&augmenti. Nui-
quam enim aut nutriri, aut augeri abfque
partium quarundam generatione quic-
quampoteft. Exploratum autem habe-
mus, vbi generationem nutritio & aug-
mentum fequitur, ibi vitam animamque
incile. Terram vero videbimus lemini-
bus propriis generare innumerabiles ar-
bores , animantefque & nutricem au-
gere. Augere etiam lapides, quali den-
res fuos, & herbas qnafi pilos, quamdiu
radicibus luerent , qui fi euellantur &
extirpenture terra , non crelcunt. Quis
fremir,r hame ventrem vitacarerc dixe-
ng
rationem fit mobilis.Ex omnibus his colli¬
gitur talis quasdam cflentii tertis defini¬
tio, fcilicet vita qua: corporaper naturam
viuificat. Cognofcit quoque feipfam & di¬
urna & naturalia per dilcurldm. Qurcuir-
cuc vero non viderit eandem efie animat
quoque rationalis diffinitionem, is anima
caret rationali, Quapropter animaratio-
nalis in effentia tertia habet fedem, obti¬
net naturas mediam regionem, & omnia
connectit irrvnum.
AVTHORE,
j
P R I M V Mi
rit, qui tam multos iponte fca parit fce-
tus, & alit : qui luftinet leipfom ? cu¬
ius donum dentes promit & pilos ? £a-
dem eft de aqua: corpore ratio. Habent
• igitur animam aqua & terra. Nifi forte
quis dixerit, viuentia illa , quae nos cum
feminibus propriis carere videantur, ab
animaterr?fieridicimus,autaqua,fionex
tali anima nafei, fed ex influxibus coele-
ftium animorum,
At vero Platonici negabunt influxus
illos, cum fic accidentia quaedam a luis
vitalibus liibftantiis longe feiunbta, poflfe
vitalem hic liibftantiam generare , quia
nequeat accidens generare lubftantiam,
nili tanquam inftrumentum lubftantia
lubiiciatur, lubftantia; , inquam, proxi-
mi. Nam inftrumentum feorfum ab ar-
ti£ce non mouetur ad artis formam. Sie
influxus ille vita: cedeffis ab ipfa vita
remotus, vitalem formam tion genera-
bit. Merito cceleftis initincius, quia corn-
munis eft cuilibet elemento , in quolibcs
12© Marfilij Ficini i heolog. Platon.
determinatur a d vitam aliquam in ipfo ele-
mcnro gignendam a communi totius cfe-
menti vita , eique fubditurvt inftrutnen-
tum. Sed neque etiam vllo pado genera¬
bit ipfe. Cjim enim nihil vitra proprium
agat gradum,nullo modo potei accidens
.generare fubftantiam, fed materiam dun-
difponere. Oportet autem elementis hanc
vitam ineffe, inms fabricatricem , ea ra¬
tio perfuad et , quod & ad fubftantiam ge¬
nerandam fubftantia eft opus agente,& ad
.perfectam actionem opns eft perfecta a-
.gentis ipfius prafenria. Quando vero fub¬
ftantia cof-poralis corporali fubftantia: ad-
■mouctur ad aliquam adionem , quod in
agente ipiofubftantiale eft , remanet ex¬
tra, quod penetrat intro, eft prorfus acci¬
dentale. Opus eft autem fubftantia pene¬
trante, vt fubftantia fiat inde, fiatqueper-
fccte Subftantia talis incorporea eft,& vi-
. Praterea caufa namrales, quia per na¬
turam fitam agunt, ideo ad cenurn effe-
dum non alirerquaffl certa natura: fuz ra¬
tione feruntur. Alioquin non magis ad
hunceffedum vergerent, quam ad illum.
Quo fit, vt quatenus operi faciundo qua¬
drant , eatenus operenmr, atque contra.
Quapropter herba animantefque qua fo-
la pufrefadione nafei videntur in terra,non
minus a propriis caufis oriti debent, quam
qua propagationenafcunmr. Sedvbinam
funtha proprie caufa rProculdubio in ter¬
rena vitafunt terrenarum vitarum caufa
propria. Nam & fi eas ccdeftibus animis
attribuerisjoportebit tamen cceleftes com-
munefque inftindus ad terrenas particula-
refque animas per vniuerfalem terra ani¬
mam contrahi, vtacoelefii communique
ad oppofimm ,id eft, terrenum particula-
reque, per medium competens, id eft, ter¬
renum communeque progrediaris. Kjtrfus
fi caufas illas qua propria dida funt , in
multorum agentium concurfu pofueris,co¬
geris deniqucvnam quandam proprii or¬
dinis determinatam caufam aflignare.qua
caufas varias , & hinc atque illinc con¬
fluentes , ad effedum proprium ordinet
atq; determinet. Erunt igitur i% caufa in
anima terra,quc per naturalem idea ratio-
nemq; vitis, vita per mufearum rationem,
mulcas efF.ciet.Facietinquam,talia in ma¬
teria, fic prius, aur Cc ab animaipfadifpo-
fita, dum ad eam difponendam , fic autfic
contrahit mundanos inftindus. Proinde
fi ars humana nihil eft aliud quam natu¬
ra imitatio quadam , atque hac ars par
certas operum rationes fabricat opera.
fimiliter efficit ipfa natura , & tanto vi- j
naciore fapientioreque arte , quanto e£
ficit efficacius, & efficit pulchriora. Ac
fi ars viuas rationes habet, qua opera fi-
cit non viucnria, necne principales for- I
mas inducit , neque integras , quanto- i
•magis putandum eft viuas natura ratio, j
nes inefie , qua viuentia generat, for-
mafque principales producit & integras. |
Quid eft ars humana ? Natura quadam j
materiam tradans extrin' ecus Quid na- [
tura ? Ars intrinfecus materiam tempe- i
rans, ac fi faber lignarius effer in ligno. I
Quod fi ars humana quamuis fit extra ma- I
teriam, tamen vfque adeo congruit &pro- j
pinquat operi faciendo , vt'certa. opera
certis comummet ideis, quanto magis ars
id naturalis implebit, quas non ita mate¬
ris fuperficiem per manus aliaue inftrn-
toenta exteriora tangit, vt Geometra a-
nima puluerem quando figuras deferibit
in terra, fed perinde vt Geometricamens
materiam intrinfecus phantafticam fabri¬
cat. Sicut enim Geometra- mens dum fi¬
guratum rationes fecum ipfa volutat, for¬
mat imaginibus figurarum intrinfecus
phantafiam , perque hanc fpiritum quoque
phantafticura aBfque labore aliquo vel
confilio.ita in naturali arte diuina quadam
fapientia per rationes intelleduales vimip- *
fam viuincam & motricem ipfi coniun-
dam,naturalibusfeminibusimbnit,perque
hanc materiam quoque facillime format
intrinfecus.
Quid artificium ? mens artificis in ma¬
teria feparata. Quid natura opus? natu¬
ra mens in coniunda materia. Tanto igi¬
tur huius operis ordo fimiiior eft ordini
ui inarte eftnaturali , quam ordoarti-
cij, hominis arti, quanto & materia pro¬
pinquior eft natura quam homini, & na¬
tura magisquamhomomateria domina¬
tur. Ergo dubitabis certorum operum cer¬
tas in natura ponere rationes i Imo vero
ficut ars humana quia fuperficiem tangit
materia , & per contingentes fabricat
rationes, formas fimiliter folum efficit con¬
tingentes , fic. naturalem artem, quia for¬
mas gignit fiue eruit lubftantialis ex mate¬
ria fundo, conflat funditus operari per ra¬
tiones efientiales atque perpetuas. Pluri¬
ma animantes , tum in terra , tum in
aqua , fola putrefadione nafcuntur ab-
faue ullo femine corporali. Quampiuri-
ma ex feminibus procul iactis ab ani¬
mali , diu poftea , parrim fomento quo¬
dam extraneo accedente , fine maffifc-
fto fomento pullulant. Herba omnes,ar-
bsrefque , quamquam vel ferendo , ve!
plantand®
 de immortalitate animorum. Lib. III. izi
plantando plemnqnc propagantur , ta¬ rapit, aufert. Corneola fanguinis fiftic
men quotidie multis in locis abduc femi¬ fluxum, & mitigat iras. Onyx accen¬
ne vel gejmine corporali (ponte nadun- dit iras , terret in fomniis. Corallus de¬
tur, -.t eminam quod multi Philolophi nique f vtteftantur Metrodorus & 2"oroa-
poft aquarum miranda diluuia etiam ani¬ fter ) inlanos terrores amouer,fulgura re¬
malia perfeflaora ex terra exiftimant pro¬ pellit & grandinem. Animis cerre noftris
creari Oportet tamen certa quzdam ex tcmpeftatibufquenatura illa praftat, cuius
cenis cuitufdam feminibus exoriri , & virtute raliafiunt, quam effe oportet infu¬
cuz expoteutiain aclum tranfeunt, per lam corpufculis infimis, vt infima fecum
caufam quandam in altum perduci ta¬ ptf ter ipfbruin naturas ad fupernorum ele-
lem 3 quz ipfa iam in fetalem vel squa¬ uet adiones. Elie vitam huiufmodi mun¬
lem, vel przftantiorem habet aciam. Ne¬ do infulam , Strato & Chryfippus confite¬
que fufficcre putandum elt fi vniuerfalis buntur, fcdipfam efle'fummumDeum af-
remotaque caufa tantum fit przftanrior, feuerabunt.
alioquin impeife&iffimz quzquc apud Platonici id negabunt, quia fiiper eam
nos caufz poffent in virtute cceleftium vitam qua alicuius eft, & inaliquo , ef¬
perfeflifiima quasque producere. Hzc fe decet eam viram , qua fuiipfius eft &
omnia fignificant adeffe vbique per ter¬ in feipfa confiftit. Vita vero mundana
ram &c aquam in natura quadam artifi- alicuius fphzrz non minus familiaris eft
ciofavitaliquefpiritalia& viuifica femina fphzrz fua quim humano corpori ani¬
omnium quas ipfa perfe gignant vbicun- mus fit humanus.Quapropter vita fphzr a,
que femina corporalia defunt, femina rur- fiue ahcuiusjfiue totius,nequ e prima eft vi-
lus dcreliifta ab animalibus foueant, atque ta,ncqsDeus. Deus enim lummusfumma
ex putrido-vinaceo femine ( cuius & v- eft vnitas. A fiimma vnitatefecundu Plato,-
ija & vilis natura eft ) variam , ordina¬ nicos multitudo forfiran aliqua ftatim pro-
tam , pr eciofamque generent vitem, viri¬ ficifci poteft, non tam en tanta diueriitas
bus videlicet luis variis rationibusprecio- difeordiaque fefe inuicem corrumpen-
fis. Eadem natura vitalis fubftantialis ele¬ /tium qualitatum. Rurfus fummz bonitati
mentorum formas h fundo materia ipfius pulchritiidiniquenihilmali & deformis eft
educit, quo nonpenetrant fiibftantiz cor¬ proximum, mala vero multa deformiaque
porales. Elcmentales infuper qualitates, contingunt circa materiam. Praterea fi
quzpcr fevrerent folum , frigcfacerenc- Deus eft ipfum effe, non poteft efle forma
que, & fimilia, ad colorum figurarumque. materia.taiis enim forma non effet ipfum,
fpcciofiffimam ducitvarietatem, vitzque fed effendiprincipiumjit quia Deus eft ef¬
fe , vt ita dixerim, adeo abfolutumvt non'
Przterea quando ex frigidorum corpo¬ fit in effcntia aliqua,mulco minuseli in ma¬
rum collifione fit ignis , vbi non pra erat teria. Item cum Deus fit prima efficiens .
ignis nifi potentia quadam , & illa qui¬ caufa, agit fuaomnia primoqforma vero
dem remota ab adu , ipfa per rationem materia non agit primo omnia,-Compo-
ignis efficaciffimam generat ignem. Et fitumenim primo agit potius quam pars
vbicunque fola apparent qualitates ac¬ compofici.
cidentales ad generationem conferre nori- . Rarius comp.ofiri partes in porentia qua¬
nilul, qua tamen per feabfque fubftan- dam funt ad ipfum totius aiftum. In Deo
tia quadam effectui congrua nequaquam autem nulla eft ad vlteriorem: adum po¬
fufficiunt , ipfa vicem genitricisfiibftan- tentia. Non ergo ex ipfb & materia fit z-
tia gerit. Quinetiam corpora mixta, qua nimal vnum, vt frulce putant Almaria-
propter terrenam vel aquaticam craffitu- ni. Animal quippe rationale ex feipfo
dinem fecundum fe pigra firnt & vilia, ad¬ mouetur, vnde inoueri poteft & non mo¬
mirabiles aliquas actiones extollit , imo neri , atque tum velocius moueri, tunl
etiam ad animos hominum & fafeinan- tardius. Quod autem tale eft, non perfe-
dos & roborandos , quod abfque virtu¬ ueratiD morione perpetua & squali, ni-
te animi , & quidem potentioris , effi¬ filege alicuiusfuperioris , quodnullomo-
ci nequit. Virtute enim natura viuacis, do mutetur- Deus igitur non eft globi a.
Stfapientis , qua his ipfis eft infofa'cor¬ licuius anima, ne ex ipfo St globo ani¬
poribus , herba hierobetanon, vt ma¬ mal vnum conficiatur , cogaturque ha¬
gi inquiunt, confertdiuinarionibus Me¬ bere fuprafe ducem. Sednunquid fphz¬
dicorum. Achates fouec viiutn , obtun¬ rz viram effe Angelum concedemus, na-
dit venenum , praftat vires atque facun¬ turalelqut formas ab ideis mentis Ange-
diam , ptzfens Adamas Magneti quod ticz ptoficifcirnequaquam.Gorpus eniai
nx Marfilij Ficini Theolog.Platon.
ficut pertalem aut talem eflentiam a i vi¬
tam talem aut talem , ita per talem vi¬
tam ad mentem talem ncccflario prar-
paratur.ldcoPIato inTimzOiDcu,inqmt,
mentem anima:,'animam corpori coniun
xiffe.Quafi no poffit clara mens opaco cor¬
pori aliter quam per animam peripicuam
copulari, ficut & lucidum corpus denfo
per diaphanum, id eft, peripicuum iungi -
tur , vt quod & lucem per fehabet, Sca¬
bis exhibet, ei quod luce caret, & impe¬
dit lucem, pernaturammediam coniun-
gatur, qua: licet per fc careat luce, non
tamen impediat lucis ingreftum. Ac fi
mentis noftrse operatio per quandam a
materia feparationem perficitur, opera¬
tio mentis Angelica:, qua in genere in¬
tellectuali perfeda eft, longe femota eft a
materia. Cum vero Angelus ipie nihil a-
liud fit quam mens, & qua ratione mens
eft operando, materiam fugiat, quonam
pafto Angeli fubftantia materia proxime
inharebit! Decet, vt quemadmodum par¬
ticulares hominum mentes , particula¬
ria ipfarum corpora per animas pro¬
prias,id cft,pcr animales vires attingunt
res communia corpora per animas com¬
plectantur &ducant. Sic enim & Spha-
ra illa vitam infitampoffidebunt, & men¬
tes dinina e fublimiftatu nequaquam defi¬
cientur, &fuper vitasfphararum,quain¬
tellectuales funt fimul & animales, erunt
Angelicavita , qua folum intelie&uales
exiftunt. Super has aute eritDeusvita vi¬
tarum. Adde,quod fi mens Angelica indi-
nifibilis immutabilifqi eft, Si fupir locum
tempufque omnino, nulla ratione quadra¬
bit corpori diuifibili, mutabili, loco tem¬
porique fubie&o , aut formas in eo tales
efficiet,nifi animainterceflerit,qua quia
indiuifibilis eft , iiiperque locum , for¬
matur ab Angelo fiue ducimr quia ve¬
ro mutabilis eft , & aliquid habet tem¬
poris , congruit cum materia, & formas
acceptas defup er deducit in feipla ad mu¬
tabilem temporalem que naturam , per
quam facillime tranfeunt in corpus quo¬
que mutabile, atque in ipfo diuifibiles iam
cuadunt.
Placet ergo Platonicis , Deum perfe-
ipfom formare Angelos , per Angelos a-
nimas, per has poltremo materiam, for-
mafqucafumma vita & actu gradacim de¬
generare vfquc adeo , vt in materia iam
neque efficaces appareant. Nempe a
Deo in Angelum , ex vna eflentia tran¬
feunt in multiplices qualitates, ab hoc in
animam,ex ftatu in mota»aliquem effi¬
cacem. Ab hac in corpus ex vitali zdi-
itoque metu in mutationem mortalis nj.
tura: paffiuam. Quamobrem,fiaqtuerer-
ratque vita infita eft, neque tamen,hac
eft Deus, neimmenfus afius viliffimcpo-
tentiz fit addictus , neque Angeius. ne
clariffima mens obfcuriffimae natura Ut
proxima..
Confequens eft. ergo vt aqua & terra a-
nimas habeant, quarum artificio hzfyhz-
iz rebuspretiofiffimis exornentur, quem¬
admodum 8c animula quaeque animriiha
aquaticorum & terrenorum , videlicet
duce fphara iua anima , corpufcula lita
per infita femina gratiffime pingunt at¬
que figurant. Globo terreno vna anima
fufficit, quoniam ipfc vnus eft omnino,
partibus in molem vnam continuatis. V-
na quoque anima orbi fufficit aqua. Ne-
ceflc eft tamen geminas effe hotum duo¬
rum animas, fpecieinuieem differentes,
quod offendunt ipfcrum corporum natu-
rae diuerfsefpecie, qualitatibus & effecti¬
bus. Si globi tales propter craffitudinem a
fpirims puritate remoti, atqs angufti, pro¬
priis animabus viuunt, viuunt & multoma-
gis globi omnes fuperiores, qui & puriores
font, & ampliores admodum , quorum,
fomento terra & ttqua parturiunt. Ani,
mam fuam habeat aer, fuarn ignis,ea¬
dem ratione qua terra fiiam, & aqua. Si¬
militer odo coelorum globi animas odo,
tot enim apud veteres erant coeli. In ter¬
ra multa funt animalia , qua: propriam
habent animam a communi anima terrs
diffindam , quia mouenmr loco , quod
terra non facit, quia foparata cum fint i
terra, viuunt,quod lapides & planta:non
faciunt, qua: per animam viuunt terra:,
non fuam, quia fe a terra vel volatu , vel
mdificiis St machinis tollunt in aitum.In
aqua rurfus plurima funt animalia vinen-
tia propriis animabus. Si ergo a Deo fa¬
cunda & ornata facta eft aqua & terra,
cur non aer & ignis praeter commones
animas , fuas etiam animas multas con¬
tineant , & animalia propria ? Idem de
coelorum (phxris argumentare, vbiftcl-
Ia: citm fint inter fe quantitate,luce,vir¬
tute , motuque diuerfe , & fingulae pro¬
prios circuitus peragant, fpecie quoque
diuerfas animas habent. Qua: quidem
ftellse ita ccelosornant , vt aquam aqua¬
tica , & terrena animalia terram. Anima¬
lia illa coeleftiaob maximam lucis copiam
clare peripicimus., terrena quoque & a-
quatica , quia & propinqua funt nobis,
& fua craffitudine oculis fefe monftrant.
Aerea vero & ignea non videmus -, qoi*
 de immortalitate animorum.Lib.III.
neque etiam ignis & aeris cernimus ele¬
menta , cum neque lucis ingentiflimz be¬
neficio, neque molis crafiitudine appa¬
reant oculis terrenorum. Animam ipfam
terra: rationalem dTc , neceflarium eft,
quandoquidem animalia quzdam terra:
ratione non carent, przfcrtim cum opera
terra pulchriora fint quam hominum ope¬
ra. Sianimahuiusinfimiglobirationeca-
pta non eft, neque etiam luperior globo¬
rum animzlunt rationis expertes. Interra
& aqua talis eft diftinfiio partium, quod
terrenorum corporam quzdam.fiint mi¬
nus pura,quzdam purifiima.Illaanimas ir¬
rationales habent,iftarationales. Idem in
aqua, vbiiiint pilees irrationales in luteis
partibus aquz. Sunt etiam dzmones a-
quei quos Ncreidesvocat Orphcus,in qui-
bufdam lublimioribus exhalationibus a-
quz, quales lunt in hoc aere nubilofo,quo¬
rum corpora videntur quandoque acutio¬
ribus oculis, przfertim in Perfide & Affri¬
ca , vtcxiftimatZoroatter. Adiungit Por-
phyrius illos dzmones viderilo!um,in quo¬
rum corporibus przter aquz exhalatio¬
nem ignis abundat, idque in oriente con¬
tingere, atque meridie. Illos infuper tangi,
in quibus przterea multum eft terrz,qua¬
les fuifie temporibus luis apud Tuicos in¬
quit. Sed in globis omnibus luper aquam
non funt animantes nifi compotes ratio¬
nis, quoniam nondiuiduntur globi illi in
partes craffas & tenues;&quicquid ibi elt,
aqueis exhalationibus longe eft purius.S ed
licea t hic vna cum Pythagorie is parumper
confabulari. Quoniam vero omnis multi¬
tudo maxime ad paucum eft numerum
colligenda, paucus numerus ad paucas v-
nitates, vmtates paucz ad vnitatem vnam,
ideo innumerabilis animarum turba in
qualibet fphjra" mundi viucntium, ad pau¬
cas animas in ea ipla fphzra przftantiorcs,
puta principes duodecim eft reducenda.
Sed cur ad duodecim principes maxime,
quia ficutvnum mundi corpus duodecim
apud prifeos continet artus, hi vero arti¬
culus plurimos; fic vna m undi anima, ani¬
mas duodecim,hc plnrimas/ed bz ita con¬
tinent plurimas, vt duodecim primo con¬
tineant principales: Cur ? Quia cum ani¬
ma cuiulquelphzre ex primo duodenario
animatum numero fclefta fit, & accom¬
modata (ph?rz, merito recurrit rurfusin
duodenarium , cuius numeri fignum in
fphata primahabemus&vltima.In prima
quidem per Zodiacum cernimus anima¬
lia iydercaduodecim.In quolibet autem il¬
lorum ftella qufdam eft principalis tan-
quam cor animalis illius in coelo picti. In
quoquidem corde vitam agit mima totius
lyderis principalis. Illic igitur animz dilii-
n?, duodecim a Pythagoricis collocantur;
In Arietis corde Pallas. In corde Tauri’
Venus. Geminorum Phoebus particularis'
Cancri Mercurius:Leonis Iupiter particu,
laris. Virginis Ceres. Librz Vulcanus.
Scorpionis Mars. Dianafagittarij. Capri-,
corni Vcfta.Aquarij luno. Pilcium vero'
Neptunus Invltima quoquefphzraicili-
cet terra duodecim vitzfimt hominum..
Quippe vitam agunt homines per ratio¬
nem cerebro aflignatam, per iram, cordi,
per concupifcentiam ieeori attributam. Si
quis nulla harum virium vti dicatur,ne Ipi-
rabit quidem.Siquis ratione foia,non am¬
plius erit homo , imo impoiiibile eft ani¬
mam corpori coniundam fola, incedere
ratione. Sola quoqueiralcendivivti ne¬
quit,quia hzc femp er vel rationi feruit, vel
cupiditati. Sola etiam cupiditate non po-
tett,h?c enimrobpraturfcmpervela ratio¬
ne deprauata, vel ab iracundia. Ergo ne¬
ceflarium eft aut per omnes illas vires ince-
dere,aut per duas .Prima igitur humana vi¬
ta erit,quz rationevtitur magis ira minus,
concup.ifcentia minime. Secunda,qua ra¬
tione magis , minus concupifcentia, ira
quam minimum. Tertia,quz magis ira,ra-'
tione minus, libidine minimam. Quarta,
quz ira magis, cupiditate minus, ratione
minime. Quinta,quzlibidine multum,ra¬
tione param,irapauluIum.Sexta,qu? mul¬
tum libidine,ira parum , paulum ratione*
Ita ex communi trium virium vlulex vitz
conficiunmr. Nafcuntur fex alis exviu
duamm.In prima ratio luperat iram, in fe¬
cunda e conuerfo,, in tertia ratio fuperat
concupifcentiam, in quarta contra , in
quinta ira dominaturconcupifcentiz, in
fexta e conuerlb. Si inlphzris mundi dua¬
bus extremis duodenarius numems obfer-
uatur, obferuatur in mediis. Quamobrem
ficut incepimus paulo ante, plurimas ani¬
mas in qualibet fphzra viuentes,ad duode¬
cim principales in eadem viuentes fphzra
per ordinem rqducamus. Accipiamus ite¬
rum duodecim principes in vna quauis
fphzraru duodecim. Tot enim apud prif.
cos font fphzra: mundi, referamus illas ad
duodecim animaslillarum lph?rarum com¬
munes. Duodecim rurfus fphzrarum ani¬
mas ad vnam ipfiusvnius materi? animam.
Quoniam vero anima eft mentis particeps
& fupernaturam participem oportet eife
naturam per le plenamdceo animarum ge¬
nus ad mentes extollitur liberas, tnentdq,-
tandem ad vnam mentem. Et vna mens,
quia & mens eft §c vnum, adynumfimpli-
*24 Marfilij bicini 1 heolog.Platon.
Citer eft erigenda, quod non fitvnumhoc, eft , quanto mobile eft motori coniuria jis, j
'vnu ilhid.c eu vel vna mens.vel vna anima, Motus autem cceli careris a violentia alit.
fedvcum ip‘um,quod vocat Pythagoras v- . nior eft naturaIior,cfficacior.Scd qcf nam
fiinerfalem Apolline. Vult enim sJerAAoii illa principia funt 5 ntiin qualitates alicue?
dici,quafi £aAor, quod Cgnificat fimplice, putaficut grauitate & Icuitate partes elt-
& qualiS&i-atAAit, quod fignificatfemo- mentorum mouerividentur, atque calore
tum a multitudine. Idem vocat -rayeSoY, operari &frigore,ita mu di iphairasper qua.
id eft ipium bonum, quoniam bonitas & lirates huiulmodi reuoluumr? nequaquam.
perfectio cuiufque in eiusvnitateconfiftit, Qualitas enim, quia-fitu & partibusteimi-
vt fi in rebus idem eft bonitas atque vnio, nata eft,atq; vni cuidam eft addidta mate- ■
fupra res quoque idem fit ipfum primum riz, agit etiam terminate, fatigamrquevt I
vnum 3 primumque bonum. Quapropter nequeat,aut femper aut eodem modo mo-
primum vnum bonumque , proxime vni uere, &quifibet qualitas vnicu opus agit,
prseftmenti, vna mens multis mentibus &advnicummoueturterminum.Quidca- [
primum, forte duodecim ducibus, menti¬ lor agit, nifi calorem, frigus frigiditatem? j
bus , duodecimque liib illis duodenariis, Leuitasfurfumtrahitfolfrgramsveredc I
plurimifque dcincepspraeeft, denique & a- orlum. Nunquam igitur qualitas contra¬
nimai mundi vni. Vna anima mundi duo¬ rium aliquem effectum prindpalisfui ope¬
decim animabus Iphxrarum duodecim. ris faciet natura iua, iiunquam ad loeu vn-
Anima: duodecim , pratfunt duodecim de difeeffit, iponte redibit, nunquam inde
duodenariis animarum; Cuiufque fcilicet difo edet Iponte, quo fe namraliter cotnlit.
Iphzra: anima prareft animabus duodecim Cceliirn autem monetur femper 2 qualiter, ’
inlphaeraluaprteftanrioribus. Duodecim variofque & inter fe contrarios producit
denique duodenarij prafunt innumera¬ effeclus, atque ad hanc diucrfitatcm con-
bilibus animabus.Nam in qualib et fphara trariis modis materiam dilponit inferio¬
duodecim illa: principes anima, alias illius rem. Figurationes varias inducit, necvl*
fphara ducunt animas Hac autem Mu¬ Ium habet certum in fuo circuitu termi-
larum chorea cantat faltatque perpetuo, num,fed quodeunq; fignauerispuniftufi-
vt ait Orpheus, Muficis modulis ad Apolli¬ per coeli dorsu,ad illud innumere quslibet
nis ipfius imperium, cceli pars accedet, niriuiq; recedet facili-
ciih m-na. •mtoi at9af» ■OTAvjcfejwo eq- me nonper aliqua violentiam.Qucd enim
cftviolentu,neqi diuturnum eft,neque & _
id eft. Tu totum coelum canora cithara per idem & ordinatum. A dde quod cu cot¬
temperas. Sed latis ha&enus cum Pytha¬ ium contrariis fimul motibus reuo!uatur,fi
goricis confabulati lumus. Adinftimtum qualitate duceretur,certe contrariis quali- -
iam Platonicum ordinemredeamus.Spha- fatibus moueretur. Non tamen illic dfe
ras mundi viuere,vna ratione probauimus, poffunt contraria: qualitates atq; naturz,
pergamusad aliam. Cum videamus fphs- vbi nulla eft pugna, nullus interitus. Item,
ras mundimoueri, & motores aliquos illa¬ cu natura determinata fit,ideoq; no queat
rum excogitemus, fciamus praterea effe indeterminatu diucrfiimq,- fine, qualis eft
non pofiefphseram aliam fuper aliam aut moms,appetere,quietis gratia tantummo-"
motores alios fuper alios abfque fine, fateri uet, motus autem circularis focundum fe,
cogimur efle aliqua lphzram quae mouea- non dirigitur ad quiete:ergo neq- a natura
turprimo.Siprimo mouetur.principio cer¬ agitur, neq; fi quado quiefcatjfiftiturs na-
re moueturintrinfeco. Nempefvt fupra te¬ tura.Prmterea,qualitas extenfa in corpore,
tigimus) quod primo cakt,& friget, calore in feipfam refleifti no valet cum fit corpo¬
& frigor cintrinfeco calctSc friget.Scmpcr ri alligata; Quona igitur pacto dabit quali¬
enim quod per aliud eft tale, ad aliquid di¬ tas coelo rcuolutionem infemetipfom; c;u2
ximus reduccdum quodfittale perfemet- in fe nonhabet foi ipfius reflectenda: virtu¬
ipsu.Acfi minima qumq; corpufculamudi tem?! te,cum corpus nihil per natura agat
habent quodammodo infeipfis fuoriimo- fuam/ed per qualitatem,&qualitas no fco
tuum operuque virtutes,quodin partibus dufinvim pratftet corpori,fed quatenusip-
elem entoru & herbis apparet atq; animan-' ia aliunde mouetur, fi qualitas aliqua m0-
tibus, quantomagis Iphzrat mundiamplifr uetccrlnmjipfa interim aliunde mouetur!
fima-in feipfis poffidentcouerfionum Ilia¬ Quid illud eft quod ipfam mouet-Deus ne?
rum principia,principia,mqnam, familia- Minime , natura prima caula cum infini¬
riffima,quibus fphsne conjunctioresfint, te excedat omnia , nulli corpori familia¬
quam noftris animabys corpora noftra. Si- ris eft , fed aeque omnibus eft comma;
quide motus tanto naturalior efficaciorqj nis, 8i ab omnibus abfoiuca.
 cie immortalitate animorum. jLik IV.
Si enim Deus eflct proprias alienius cor¬
poris agitator, non diet amplius omnium.
Ideo, vtfit omnium , nou eft reaor pro¬
prius aliarus. Sphara tamen familiariffi-
mos (vt diximus; motores requirunt. Ac
etiam quia difereta lununuicem, Sidiucr-
fis moribus agiranmr,aliosatque alios mo¬
tores proprios exigunt, quandoquidem cf-
fe debet inter motorem motumque pro-
portio.Nequc probanda eft eorum fenten-
tia,qui motores Ipharis ita diftribuunt, vt
Deus primae accommodetur, reliquis reli¬
qui intellectus. Nam cum lecundumpro-
portionem dillnbutio fiat, ficut Iphzrz in
na ura ordineque conueniunt inuicem .ita
inuicem congruent. Deus St intellectus,
nec luperabit Deus reliquos intellectus, tii-
fi quantum prima fphaera fuperat reliquas,
nec eritimmenlus Erit quoque compofi-
tus ex natura commum,qua cum aliis con¬
gruet , atque ex propria, per quam,diftin-
guctur. Pracerea,fiDeusipfa bonitas eft,
haec aueem rem quamlibet mouer tan-
quam appetibile appetitum, Deus caelum
mouet tanquam finis. Corpus autem ad fi¬
nem extririecum non mouetur,nifi per in¬
teriorem aliquam formam, finis quidem
ipfius cupidam ,-effc<3ricernque motionis. -
Ergo ineft coelo forma bonitatis prima;
cupida,effciftrixquemotus. Quaquidem
auiditas nequecaca eft,vt lapidum, neque
irrationalis,vtbeftiarum. Quomodo enim
auiditas primae veritati fapientiaeque pro-
pmqua,czcairrationalifq; erit? Praferrim
cum maiori ordine moueat fuum corpus
quam noftra ratio noftrum. Non igitur
Deus mouet caelum proxime , fed forma
quadam coeli propria, vita rationifq; com¬
pos , & diuinae cupida bonitatis. Ac fi quis
dixerit temperatione quadam moueri coe¬
los, ficut aene* quondam Archimedisvol-
uebantur Iphara, compelletur eam ipfam
temperationemnonminus lubftantialem,
vitalem , rationalem efte fateri, quam fit
temperatio qua terrenorum animalium
membra mouentur, poftquamilla primae
fubftanriae, sita,rationi propinquior eft,&
apparet tum natura fua, tum motibus ae¬
quabilior. Sed nunquid illa eft Angelus?
Nequaquam,vita enimipfa coeleftisfami-
liarilfima eft coelo, &vni cum fuo corpo¬
re quodammodo circuncurrit. Angelus
nequefamiliaris motor eft, neque moue-
tur. Nempeluper motorem mobilem efte
decet motorem alium qui fit immobilis.
Rurfus, Angelus eft penitus ftabilis. Ab
eo vero quodftabile eft omnino , tam re¬
pentinus tanquam varius motus non pre-
uenic. Si ergo A ngclus ftabilis eft omnino.
22?
caelum vero ab alio mobile, aliquo Certe
medie indigent quod fit mobile per feip-
lum.Namrei omninoftabililucccditpro-
xime res per feiplam mobilis, & huic hc-
ceditrcsper aliud mobilis. Siquidemres
mobilis per feiplam es eo quod muratur,
conuenit aim re illa qnae permutatur ab
alio. Ex eo autem quod feiplam regit, quia
ficinfua natura fefiftit ,nequee lua fede
delabitur, conuenit cum rcilla qua peni¬
tus permanet. Quidtandem eltiftudper
fc mobile, quod proxime corium voluit?
Nihil eft aliud praeter animam.Hac enim
eftquaStperleipfam eft mobilis , & talis
motionis veftigium praftat corporibus.
Nam & fi dicatur femotus motor Aliquis
mouere ccelum , non prius tamen coelo
dabit motionis actum , quam vim tnotri-
cem coelo conjunctam infuderit. Vis au¬
tem huiufmodi vna cum coelo extenfa elfc
non debet, alioquin a leipfa difcederer,
idcoque coelo facultatem ad feiplum re¬
deundi perpetuo praeftare non pollet. Igi¬
tur erit indmifibtliSjUon tamen adftridia di-
menfionibns,ficutpunSuBi,quianon pof-
fer leipfam & diraenfiones ab eodem in
idem libere voluere Eft autem in toto coe¬
lo vbiquetota, vt moueat. efficaciftime to¬
tum. Eft itaque vis illaconiundtaindiuifi-
bilis, libera vbique, aqualis eft rationa¬
lis anima. Illius prafentia viuitcoelum, cu¬
ius motus vimficus eft , cum yiuificet
Denique , cum in animalibus inftru-
mentaillaviuant, per qua anima vitientia
generant, quis dubitabit viuere coelum? -
Siquidem vita alicuius inftrumentum eft
adviuentia generanda. Nonne motus (vt
ita loquar ) Ipontaneus, vbicunquc eft, vi¬
ta interioris eft lignum? Talis autem ma¬
xime eft, vbi naturalis eft circuitus. Quid
enim magis fpptemouetur,quamquodin
feipsfi naturaliter recurrit, & circa natura¬
le cardinem, atq; intra naturalem fuperfi-
ciem fe volutat? Nulli ergo corpori vita
magis intrinfeca eft,quam mundi Ipharis.
Neque diffidendum eft animal vnum fieri
ex Ipharis animifque diuinis , quia cum
proprium fit materia quidem adfcifccre
formam, forma vero complecti materiam?
atque ducere, idque totum ibi fiat magis,
eft, quis neger ex animis illis qui rioftris
praftantiores lunt atque ex Ipharis, qua
noftris corporibus fimpliciores diuturnio-
relque lunt , continent quoque noftra
trahsintquc & generant , animal vnum
8t indifloliibile confici ? Nonne corpora-
illa propter mirabilem fimplieitarem te;
n6 Marfiiij Ficini TheoIog.PlatonJ
nuitaicmqiie euafi fpiritalia funt. Ergo
prxfcntibus fpiriribus facibus animantur,
cuam prafente igne fiilphur accenditur.
-Sic emm cxcelientiiEme , idcft, intelle-
:6uali, coniungitur vfqueadeo, vt nun¬
quam difloluantur Si ergo corpora mixta,
quanto magis difcedunt ab intemperantia
elementalium qualitatum , acceduntquc
ad cceleftium corporum temperantia, tan¬
to niagisvitte cognitionifq; capaciafiunt,
proculdubio coeleftia corpora vitzcogni-
■tiomfque capaciflima funt. Genus autem
■mentium (ublimius eft quam c otium.&coc¬
io cognatius efl qusm terra. Ergo cum
multa fint mentes terrenis coniunSa cor¬
poribus tariquamforma,neceflarium eft
mentes & plures & prius & magis ccclefti-
bus. corporibus quam terrenis tanquam
formas efle coniunftas.
, Non folum autem coelos, verumeriam
elementa viuere Platonici arbitrantur,vt
diximus.Nam cum videant omnes fpharas
munai,& multa infuper qua his annedtun-
tur compofita,mo tu intrinfeco moueri ab'f-
que extrinfeco,impellente , animas iudi-
cantillisinefle.Acfiquis quarat deafeen-
iu& defcenlu elementorum atque compo-
litorum, rcfpondebunt Platonici, illum
.quoque, per animam inquam Iphara lua,
qua ficut magnes ferrum , ita particulas
fphara fu j reuocat ad feiplam.Vnde fit et¬
iam vt motus lapidis defccndentisab alto,
quo magis terra propinquat, eo fiat velo¬
cior, & flamma motus fimiliter afeenden-
tis,quo fit coelo propinquior, eo euadit ra¬
pidior. Quippe cum animafphara epro-
pinquorapiat vchemcntius,trahit quoque
ad idem anima mundi. Et quemadmodum
fi homines ferri quidem ipfius motum vi¬
dentes, magnetem non viderentferrum ex
feipfo moueri putarent dum trahitur a ma-
gnetc,ita nunc qui fphararum animas non
intelligunt, corpufcula qualibet credunt
ex fe moueri.'At enim cum nulla mens arti¬
ficis tamredte aut membra fua aut inftru-
mentamoueat, quam corpufcula illa mo¬
rientur in mundo, neceflarium eft illa cor¬
pufcula non ab inerti qualitate folummo-
do, verumetiam ab aruficiofa natura mo¬
neri &duci.Porro naturalis motus elemen¬
torum eft, qui cancellos natura naturalif-
queloci non tranfgredimr,ideft,perpetuus
circuitus in fiio loco atqucfphara naturali,
figura fua perfimilis.Circuit ignis & aer,vt
Luna, quod crinitarum indicat reuolutio.
.Circuit aqua iugiter reflutndo.T erra fifvt
voluic lEgefias ) moueretur, in circulum
mouerctur, qua vt volunt plurimi manet
per fupetfiriem.Circuunt partes eius mun¬
di centrum quodammodo, provt fe itai. 1
cem circa ipfum vndique fempiterno Coa-, f
tant annixu. Afcenfus autem aut defceo.' I
fus non proprie namralis eft motus, led ad
locum motumquer.aturalem fubiraperre.
diam lineam teftitutio.qua quoniam ab a-
lio terminaturperqne vnicum femper diri¬
gitur tramitem, liquido nobis oftendit ele¬
mentorum partes exfeipfis minime aetati
Nam alioqui & fponte quielcerent, ne¬
que agerent viam femper eandem,& aqua
poflet interdum aerem proximum nonfri-
gefacere, aut inpraecipitiumnon defluere.
Nam & fi animae fphasrarum eundem fem¬
per tenorem feruant,non tamen putandum
eft animulas,id eft, vires proprias elemcn-
talium partium, fi tanquam moirices illis
infint,talem ordinem feruaturas, quando¬
quidem animae noftrae non fewant. Aug¬
mentum vero Plantarum atque faxorum
eft ab anima terra; , ideo folum quamdia
haerent terrae,crefcunt Corpora brutorum
& hominum feiundfe a fphzris viuunt.quii
proprias habent animas,quod indicat illo- |
rum figura variis inftrumentis munita,figu- 1
ra: fphaeramm penitus diflimilibus, indicat
& complexio a fphasrarum complexioni".i
alieniflima.Sicut fehabet mobile ad ipobp u
le,itamotoradmororcm. Ergovt corpus
ad corpus, fic animafe habet ad animam.
Itaque corporafeiundla inter feper fimm, jb
naturam, figuram, quantitatem, motum- •
que & fpeciem feiunctam habent & ani¬
mam , coniuncta vero, conjunctam. Vna
tamen eftfuper lingulas mundi anima. V--1
nius enimviuentis opificis vnum debet ef¬
fe opus viuens. Non eft vnum viuens, nifi
per vitam vnam. .Ndnhabet vnam vitam,
nifivnam habeat animam. Merito cum la¬
teat ( vt pierique difputant) in omnibus
fphzris vna prima & informis per fe mate;
ria, vnaillius eft anima. Quidnam in cauli
eft quod licet contraria inter fe fint mundi
membra, in vnum tamen confpirant. Sca¬
bas aliis vires fiias communicant, nifi quia
vna animahuiusingentis animalishumo-
res qnamuis diuerfos contemperat i ac
membra per fitum feiun&a & qualitatem,
vita & motus confpirationis continuat?;
Vndenamfit vt inferiora nutus fequantut
fuperiorum, & omnia mundi membra ( vt
ita loquar ) compatiantur inuicem, nifi ab
vna communi natura, vna vero natura ab
vna fit anima? Neque minus vnitum efie
oportet diuinum hoc animal , quam fit ‘
quoduis abud animal, fiquidem eft om¬
nium potentiflimum. Ergo fi inrer catera
dam litam animam gubernatur,multo ma-
 de immortalitate animorum. Lib. IIII. 127
'gis mundani huius animalis membra per D eo per mentem ordincm,abvtroque per¬
vnamanimamvinciuntur. Qusli itafeha- petuitatem , fed ab anima cctloqne habet,
beniad ccrpus fcum , ficuti ncftra ad no- vt multiplex per lingula fit, atque mutabi¬
ftmm , non aliter ipfa in qualibet mundi lis: Mens enim & anima quoniam a caula
parte cft tota quam anima noftra tota in omnino immobili per ipfius lubftantiam
quali ber noftri corporis parte, alioqui non proxime procreantur, fubftantiaimmuta¬
podet vniuerlum perfecte conucctere , vi- biles prorfus cuadunt. Namrales autem
uificare:meucrc.Sicuti febabetnatura ad fpecies quoniam a flabilibus caulis, id eft,
corpus,fic anima ad naturam.Ergoquem- Deo Semente percaufas aefionemobi¬
admodum in vniucrlb corpore natura vni- les,id eft, animas ccelofque manent, etiam
uer'alis eftvbicue, iu in vniueifanatura lubftantia quodammodo funt mutabiles,
vbiquevniuerfalis eft anima Quod autem quamuis caufarum flabilium munere per
lphzrarum anima fint rationales, oftendit continuam Ungulorum fijccelfionem per-'
difpofitio motuum mundanorum , femper petus videantur. Vnde enim mobiles can¬
ad id quod cft melius & pulchrius proficit- is motionis perpetuitatem , habent, inde
ccns.Sicutenimmotustam velox,liber & Sibarum effechis continuam generationis,
diuturnus,ab intima vitafit,fic tam mirabi- luccdfionem. Co-Iefteslplisras Habere a-
lisordomouendi, tamque artificiolapro- nimas.non modo Platonici, fed omnes et¬
greflio, afapicntilfimaquadam arte ipfius iam Peripateticicohfitcntur ,.quod Arifto-
vita procedit Nam quod fphsras adidem teles docet libro de coelo fecundo,rutfus 7.
femper per eadem dirigit,non necelfitas & 8. naturalium 1. de animavndecimo di¬
quadam eft vita carens , vt vulgo videtur, urnorum:1 Theophraflns etiam difcipulus
fed ars integra, & lapientia felix, qua quo¬ Ariftotelis libro de ccelo' Quod Auicenna
niam non errat in conulcando , quemad¬ & Algazales fummopere confirmarunt. .
modum mortales lblent,motu& operenon Auguftinus Aurelius in £nchiridio,&Tho-
vagatur.Denique coelum ab inteiligentia mas Aquinasin libro contra Gentiles fe¬
quadam moueri, id quoque nobis argu¬ cundo,tradunt.nihil quantum ad Ghriflia-
mento eft, quod coeli corpus motibus filis nam doctrinam fpectat, intercfle coelfftia
itaordinat elementa,difponitque compo- corpora animas habere^ vel non habere.."
fita.vtanimf intelledualescompofitis cor¬ Sphsras autem elementorum viuere, & fi
poribus infundantur,ha vero corpore cce- plane conflat apud Platonicos , de his ta¬
leftibus valde praftamiores funt Corporea men. Peripatetici veteres nihil differue-'
igitur natura coeli cum per fe lupra Ipe- runt, recentior.es autem nonnulli ambi-.
cicm fuam neque agat quicquam , neque gunr.quiaclementavideanturcompofito-.
difponatjCertc inhac ipfa aftionedifpofi- tum gratia inftimtafuilfe,atque cfle tanto
tioneque vbi ad fpeciem mentis perfecta compofitisviliora,quantofuntpropinquio-
conducit aroente diuinatanquam inftru- ramateris.Sed adbscPlatonicirelponde- -
menram ab artifice ducitur, qua quidem bunt,integras quidem elementorum Iphs-
mens animae fus ineft,quandoquidem prp- ras totius mundi gratia iriftitutasfuifle,non
gratia huius cornpofiti,vel illius,particulas
eft animarum. autem elementorum, quse & legregantur
Tres funt praecipui <" v t Magi putant) prin¬ 2b elementi totius integritate, mifcen-
cipes luper mundum, Oromafis, Mitris, tur in hoc aut illo compofito corpore, cor-
Arimanis, id eft,Deus.Mens. AnimaDei pufculi talis caufa commifceri. Et quamuis
proprium cft vnitas, mentis ordo, animae harum particularum qualitates fintprims
motus. A Deofoloprimaipfafitin mun¬ materis proxims , integra tamen elemen¬
do vnitaspartium& totius. A mente virtu- ta quia in ordine principalium mundi -
teDei fitordopartiumvnitarum. Abani- membrorum connumerantur, valde pro¬
mafuperiorum virtute fit motus operis or¬ pinqua fimt tum mundi totius formae , tum
dinati Mouet anima mundum mutabiliter fiunmi opificis exemplari vniuerfo atque
per feipfam, mouet ordinate permentem, propofito, tum diuinis coeleftium mentium
perlcuetat femper in vnohoc officio per lphsrarumque infiusibus, qui in particu¬
veitatem Dei ipfius sternam. Sic illorum las & corpufcula mixta non aliter quam
trium principium tria hxc( vt dixiJin mun- per integra defluunt elementa. Atque hoc
dovidenuirveftigia, quod Plato videtur in pacto elementorum globi digna recepta¬
Epiftola ad regem Dionyfium tetigifle, cula fiunr rationalium animarum. Sunt
quem locum inlibro de amore latius de- prstereain igne & aere,propter fitum per-
clarauimus. Mirto quod qualibet Ipecies Ipicuitatemqueipforum codiscor.uenien-.
naturalis 1 Deo habetvtfit, vnaquefit,’a tem , partes aliqus quali e regione fyderi-
nS Marfilij Ficini Theolog. Platon.
bus refpondentes, quz directis qaibufdatn rum anima: duodecim. In tertio anima;
nobilitate in£axibus. liifficienter przpa- multz,quae in Iphsris lingulis continentur.
ranturad mentes fufcipiendas. Partes au¬ Haic omnia qua? ad Iphzrarum animas
tem fiue aquz terrzque craffiores , fiue pertinent, ex Platonicorum opinione nar¬
ignis aerifquc in terris diffufi, a globis pro¬ rata, tunc demum affirmentur, cum Chn-
priis fegregare animos non merentur,quia fiianorumjTheoIogorum concilio diligen-
&globorum amittunt dignitatem ,& pro¬ ter examinata p lacuerint.Nam & Plato in
pter impetum corporum externorum fim- Epinomide,vbilubprcpriaperfonaipfelo.
plicitatem luam paritatemque non fer- quitur, de his lub diuilione Cc inquit: Im-
uant. Quod fi diligentius mifcentur inui- poffibficeft,t£rram,c odum, fteilalque om¬
cem, quoulque diumrna qualitatum tem¬ nes, &eu2 exilis confiant moles, nifiani-
peratione squalitatem quandam recupe¬ ma fingulis autinfit, tam exquilita ratione
rent limilem fpharrarum squalitati, pri¬ annis, menlibus, diebufque circumuolui,
mum quidem mirabiles operationes quaf- nobifqucomnibusbonaomnia facere.
dam confequunmr in mixtis, deinde vitam
in plantis, tum fenfum, denique rationem. Anima Jphararum monentJf haras fer legem
Si quis autem diuinorum animorum nomi¬ fatalem, dr monent in circulum,
na nofledefideret, fciat Orphei Theolo¬ quia iffafunt circuli.
giam Iphzrarum animas ita partiri,vt qua¬
libet vim geminam habeat, vnam in co- C A P V T II.
gnofeendo pofitam,alteramin (phzr? cor¬
pore viuificando atque regendo. Ergo in
elemento terra illam vim Plutonem Or-
Q Vonam pacto cceleftes animzfph z.
rasluas mouent?Profe<ftb (quemad¬
pheuJhominatjhanc Proferpinam.In aqua modum placet Platonicis ) flcut corpus
Oceanum illam,hancThetin. Iaaerefirl- tuum,anima tua per appetitum, quia appe¬
minatorem Iouem , atquelunonem. In titus illic quoque a cogitatione excitatur,
igne Phaneta & Auroram, in anima fphz- cogitatio ibidem a fetali illius anima lege.
ra lunaris illam B acchum Licnitum, hanc Ideo Plato in libro de Regno inquit: Cor¬
aliam Mufam. In anima rurfus Mercurij ium mouet fetum, ex innata cupiditate, j
Iphzra» illam vim Bacchmn Silenum,hanc Quod accepilfe videtur a ^oroafte,a quo.
Euterpen. Veneris Lyfium & Erato. Solis omnis manauitTheologoruveteru fapien-
Trietericum, & Mclpomooen,Martis BaC- tia. Ille enim vbi de coelo loquitur , inquit.•
iareum,atque Clio.Iouis S abafium,&Ter- A/Affl <pepsTa| , iu ‘fW
pfichoren. Saturni Amphiemm, Polyym- ataryx»le,
niamque, Odtaua» iphzr* Pericionium, & id eft,fempiterna voluntate fermr, femper
Vraniam. In anima vero mundi vim pri¬ neceffitatis opera currit. Quod perfpiciie
mam vocatBacchum Eribromum.Secun- intelligemus, fi itaremm ordinem confi-
dam Mulam Calliopen.Quapropter apud .. derabimus. Eft itliquid quod dicitur feper
Orpheum lingulis Mulis praeli Bacchus omne,eft aliquid quod lub omni.Quod di¬
aliquis,quo vires illarum diuinz cognitio¬ citur fup er omne, Deus eft, qui non poteft
nis netftarc ebria delignantur. Ideo MuCe elTeproprie omne.quoniam eft fimplictfli- •
noucm cum Bacchis nouem circa vnum. mavnitasluper numerum.Sub omnihzC
Apollinem, id ell, circalplendorem Solis corpora lingula. Oportet igitur inter id
inuifibilis debacchanmr. Sed hac de no¬ quod eft luper omne, &id quod lubomni,
minibus diuinorum animorum dicla Suffi¬ efle aliquidmediu. Id autem eft omneip-
ciant. Verum hanc omnem dilputationem fum totumque, & rerum omnium cumu¬
hac ratione breuiter concludamus,vt anti¬ lus. Erit autem triplex omne, fiue totum
quorum more dicamus eos eflepenitus de¬ triplex. Primum quidem omne proxime
ridendos , qui partes elementorum impu¬ abipfaDeivnitate dependet. Idcirco ea-
ras, ex quibus animalia confiant, vitam & tenus vnitum efleneceflarium eft, quate¬
rationem habere fetentur, tota vero pu¬ nus fi eri poteft, cum fiat ipfi^nitatifimilii-
raque elementa negant, quali pars toto fit mum.Efleveropoteft aliquid tribus modis
melior , & mundum vita carere volunt & vnitum , efientia, puncto atque momento.
fenlir , qui tamen vitam datplanris, qua? Ellentia lcilicet,vt vna lubftantia fit, non
non fiunt ex femine, fenlum dat animali¬ ex lirbftantiis pluribus compofita. Puncto,
bus quz per coitum non gignuntur. Quam- vr non dilpergatur in partes plures, per
obrem tres rationalium animarum gradus quas cogatur in plurima 'diftrahi puncta
colligimus. In primo , fit anima mundi locorum. Momento ,vtquicquid habere
ima. In fecundo , duodecim iphtera- poteft vnquam , nutu oculi nancifcatnr.
 de immortalitate animorum. Lib-.lV.
necne per varia temporum momenta fit
varium. Ergo illud omne qnod fratimex
Deo eft ipfifimilius omnibus his modis eft
vnimmis eft Angcius, qui quamuis preut
pendet ex alio , mutabilis quodammodo
diri poflit, tamen quia infinito Dei ftatni
prateipue proximus procreatur, in ipfum-
que corucrtitur finemedio, flabilis pror-
fus cuadit.'
S equitur 'ecundum,omne,quod quia fe¬
cunda quidam intentione pendet ab v-
no,vnum iam modum vnitatis amittiqreti-
net duos,vnum quidem reflat cfientia at¬
que punfio,led momentis fit varium. Ta¬
lis eft anima. Tertium omne eft materia
mundijC.ua; vnalubftantia eft,lednonfo-
liim morr etis variatur, vt anima/ed etiam
diffunditur per puncfta locorum Sed cur in
hoc defccnlu tempus reperimr priufquam
locus! Tum quia tempus (piritalis actionis
alicuius comes eft, locus comes eft corpo¬
ris jideoq; tempus adfpirflum efficariam-
que propius quam locus accedit.Tum quia
ab vnitate in multitudinem gradatim eft
dclcendendum. Quoties vero rei eflentia
localem multitudinem lubit, toties St o-
peratio cius temporalem patitur nume-;
rum, non b conuerfo. Eflentia enim ope- '
rationem vnione & perfectione fuperare
poteft,contra nequaquam. Membra deni¬
que mundi quaslibet non omne , fed fub
omni dicuntur efle. Quapropter Angelus
continet in fe omnes rerum omnium ratio-
neSjOmncs, inquam, habitu fimul & actu.
Anima rurfusomnes,fed habim quidem,
non actu. Materia omnes quidem poten-
tia,non tainen habitu, necue atftu, fed per
fiicceflionemlufcipit omnes. Oportetpro-
fefto animam ipfam efle quodammodo
omnia,de quaZoroafterait.-
squ yjoop.ov stoMa 'ihr.fdpa/ia. xoA-
id eft, mundanorum finuip multas pleni¬
tudines comprehendit. Nam fi inter fubli-
mia &infima eft media , neccflario infe
continet lublimium illorum munera St
imagines , infimorum autem vires & ex¬
emplaria. Sed ea parte qua cum angelica
mente communicat,euaditAngelo fimilis,
alia parte diflirnlis. Igitur (phatrarum ani¬
ma; in mentibus filis ideas cun&as fimul
habent habim atque aclu. In fuis potentiis
infimis motricibus corporum, cuncta ite¬
rum habent generandorum femina , pof
feffione 8t habim fimul. non aclu. Media
parsillarum, fcilicet ratio, fequitur men-
tem,quiacorpora illarum perfefiiflima, ac
forne nullius egena,fola anime infima par¬
te reguntur fatis. Ideo media pars codc-
1*9
ftium animaram , cure fua natura mobilis
efqqafa ocium agit ab opere corpcralfab-
iorpta a mente fit flabilis.
In nobis verb,propfer noftri corporis in-
digcntiam,media quoque pars mouecur vt
infima,diffidli Steperofa nimium admini-
ftratiohe corporis, ita cogente. -Apparet
etiam quodammodo motus (vt vult Ploti -
nus) aliquis in ipi a rationali ccelellium ani¬
marum parte. Cum enim a Deo omnium
vnitate,tum per vilitatemluamfqus lua;
mentis eft caput) tum per mentem luam
('cur caput rationis eft) effluat, refiuitque
quoqire per mentem vnitatemqueliiam in
Deum omnium vnitatem. Siquidem hsc
D eum iplum primo naturaliter appetit, fe¬
cundo iritelligl t, tertio intelle&ualiter a-
mat,quarto amatoria quadam vnione con-
fequimr. Adlionem vero qusad terminum
- quendam per mediatranfit, motum Plato¬
nici nominant,ac fi tempore rranfit,tenl-
poralen motum , finuero momento mo¬
tum appellant asternum, qualis eft in ani¬
matum ccrieliium ratione. Licet autem
media hzc pars illarum in mentem con-
tieria, omnes fimul videat rationes, tamen
pars illarum infima j vtpote mutabilibus
corporibus cognatiflima, non tantas virtu¬
tis eft, vt valeat veo a&u fari in femina v-
niuerfa, cupit tamen ferri adtu omni>, rie
fruftrafintin eius potentia omnia. Fertur
enim in illa nixumultiplici-,&:modo hzc
acluconfequitur, modo illa, fed priora &-■
mittitactu,cumincurritinalia. Non ergo
ad otacia nititur. Curritkaquefemper,&
huiufmodi cui fu s eft motus-primus. Huius
autem corius interuallum tempus p rimum
eft Ad curfiim illum currit mundus. Ad
tempus illud fluunt tempora mundi.Hunc
ego efle arbitror ipfum ( vt eft apud Or-
pheum)mutahtcm Protheaformas. Cum
vero femina illa certo fint numero termi-
ijata,& anima currat femper,certo tempo¬
ris ipatio tranfit omnia,quibusperaiftis,vel
quiefeere cogitur, vt nobis videtur, vel re-
currerepaulatim per omnia denuo,-atque
eandem in mundo telam generationis re-
• texere,vt placuit .Zoroaftri, quiiifllem ali¬
quando caulis omnino redeutib us, eofdenl
fimiliter effectus reuerti putat. Qua quide
ratione taipfe quam alii multi lucceflbres
eius humanorum corporu refurrefiionem
cpnfirmauerunt- Circuitus aurem vniuerfi
interuallum annis folaribus fex & triginta
millibus expleri voluere Platonici, quem
magnum ac mundanu appellant annum;
Huius finem Mercurius mundifenium vq-
cat,Pktoinlib.de Reg.mudi-reftitutiong,
130 Marfilij Ficini Theolog. Platon.
Sed vt monendi coeli planius modum cit.Profecto coeli corpus ita zqne fehaber
inrciligas, exemplum accipe. Cogitat Eu- & facile ad quemlibet fituro circa centrum,
ciidesno&e Megaris abire Athenas So¬ ficut elementalis materia ad quamlibet
cratem auditurus , accipitquc laternam. fcrmam.imo vero multo magis.Proindefi. qj
Totum iilud iter in primis communis cogi- cut animz conuenit efficacia adtnoucre,
tationeprmfcribit. Exhoc vniuerlali pro- ita corpori procliuitas ad moneri. Coipos
pofito non fit proprius paflus aliquis, nili enim quoniam ab aflu fit, in actu eft, ad a-
particularis cogitatio intercedat primum dium dirigitur , idcirco naturam habet, vt
pallum deiignans. Ergo laterna primum o- per formas (uas femper exerceatur. Quo¬
ftenditpallum , hunc ipfum ftatim cogitat niam, vero & fubftantiam & qualitatem di-
imaginatio,hunc eligit appetit us,hunc per¬ uifibilcm habet, cogitur quicquid autagit
agunt pedes Quo pera&olaterna pafliun autpatitur/ccundum modum diuifibilem,
fecundum monftraynox illum cogitatEu- id eft,fecundum motum agere atque pati.
clidcs, appetic, peragit. Similiter tertium Confert autem cceleftium motus eiufqoe
atque alios. Eadem ratione in anima fphat- varietas ad generationem,gencrandaruih- i
rz fieri arbitrantur, vbi mens'ratioque ip- quererum diuerfitatem. Variis enim figu-
fius communiter ftatuit totidem incoelo fi¬ 'ris ccelum exornat,coelcftcfqueviresvehe.
guras , &in materia formasper coeli mo¬ mentius in,elem enta tranfmittit. idouct
tum effingere, quod videt ideas & conce¬ elementa, cogitquevt multisinuicemmo.
ptus in Angeloper Deiipfius effingi virtu¬ dis commifceantur,eorumquegloburnvn- ;
tem, vt tale ipfa pro viribus mundanum o- dique viciffitudine quadam zque illuftrae
pus efficiat, quale Deus facit Angelicum, &fouet. Praeterea ipfa mundi materia,ne-
atque ita primum inutcturartificem, non que omnes fimul inccelo figuras-, neque
tamen incipit mouere coelum, aut aliquid formas feb coelo omnes fimulpotefthabe-
fiuorum feminum genus promat pra» aliis, rctfiquidem inter fe multat contraria: funt)
&quafi oculis offerat Cum primum vis ge¬
neris alicuius feminum c arteris feminibus turz luzperfe&iones. Hinc ad fempitef-
praual et,imaginatio ipfa,quz infimae huic num motum procliuis efficimr,vtquod nofl
potentiae annexa eft, illud cogitat,idem & poteft ftatu confcqui, lucceffionefaltem
appetit, idem explicat in coelo, format in quodammodo confequatur. Verum curin
elementis. Eodem modo fitpcrferiemluc- circulum maxime fphzrz rotantur! Quam-
ccffionis in feminibus aliis.In hac feric fuc- uis.id modo fignificaucrim, altius tamen
ceffionis fatalis confiftitlex, inillacogita- exordiamur. Deus circulus vnus eft, quo¬
tione cupiditas. Sic coelum mouetur a fato niam i fe eft, circuli inftar,&feipfum,jiro-1
& innata cupiditate , eodem quafi modo vt non habetextrafe principium fui velft-
quo in nobis fpiritus & humores ,a vehe¬ nem, fed in fe incipiens, definit in feipfum.
menti cogitatione affecfuque vibrantur at¬ Angelus duplex eft circulus,tum quia illuc
que formantur. Neque putes tam nouosin redit vndcmanauit, dum fuum intelligit & |
mundo effe&us, tam varias in coelo figuras diligit authorem, tum quia confiderat fe- :
moucntis lingulis explicari nifipernouas metipfum. Anima efttriplex circuitus,qnia
variafquc animarum illarum affeftienes, refpicit Deum, quiafeipfam confiderat,
A caula enim quas flabilis eft omnino, fla¬ quia a caufis rerum ad effedus defeendit,
bile fit &opus.Nequc arbitrandum eft coe¬ rurfufque ab effedibusafcenditad caufas.
li animam fatigari moucndo, finoflranon Sicircuunttres hi coeli motores, quid ob-
fatigatur Motoresenim qui cum mobili ex. ftat quominus ccelum quoque in circui¬
tenfi non funt/atigari non folent,videlicet tum rapiatur ?Etpoftquamccelumimita-
fi infinito flatui motionum omnium fini tur caufas fupernasin figura & fubftantia
fintproximi.Prf tcrea quam inepmm eft in¬ fua, cur non etiam in motu operationeque
fimum terrenumque corpus ad motum, imitetur! Mobili animz fubiicitur ccelum,
tam eft agile fublime corpus.Quodfi & le- inde iplammcucri incipit. Vt fem e! coepit
uisaurapuluerem agitat,St ventus inclulus moueri cce!iparsvna,propter continuatio¬
rerrzvifceribus quaflat montes, miraberis nem trahit aliam fecum, pellitq; aliam, fe-
fublimes animas tenuiffima corpora nutu queinuicem neecflarib reflectunt,in gy*.
leuiflimo volucre? Przfcrtim cum ea circa rum. Stare nequit ccelum, quandoquidem
naturalem cardinem & in ambitu proprio cius anima nefcitquxefcere,neque tamen
moueant, atque ipfa ad motum huiufinodi locum lui naturalem relinquere vult. I»
naturali inflinfiu magis conducant, quam fit vt circa idem reuoluatur , &in eodem
terrenum corpus ad defccnium,quando a- coelum lemper mobile eft, fiquidem terra
nima noftra corpus fiium per dccliuia du- fquae maxime ab eo diftat j eftfemperim:
 de immcrtalitateammorum. Lik IV ■
mobilis.) Quod monetur fcmper, nccef- tangit ociaux. Qualibet particula huius
farioadidem reuertitur. Kullas enim re¬ Jphara quia e que conuenit cum qualibet
rum corporalium fparium infinimm cft. octaua particula, cmnes affectat particu¬
Prarerea Plato in libro de Regno inquit.- las illius attingere. Si qiliefcat , lingu¬
Solis rebus omnium diuiniffimis conuenit la; tangent lingulas , non quaelibet cun¬
flatus omnino mutationis expers. Mundus ctas. Currendo alitem Ferine aflequi'
autem quia corpus cft, iamquea diuino- tur , quod aflequi cuiefeendo non pote¬
rum dignitate degenerat , immutabilis rat, tanta efthuius iphara ad illam auidi-
prorlus efle non poteft. Quoniam yeto diui- tas. Praterea fphara Saturni anima tota
nis proximam cft, confentaneum fitit cir¬ fimul eft in quibuflibet fjihara punctis.
culari ipfum motione moueri, qua cum in Spharahacanimafruendacupida, ideo
eodem, circa idem, fecundum eadem, fi- . currit, vt peromnesfuipartesvbique tota
miiiiagiquecontinuationevoluamr,quam anima perfluatur. A duolat rapidiffime,vt
minime fieri poteft alocali ftabilitate difee- quod fleti poteft, vbique fit totafimul, vbi-
cit.Haciiie. Adde quod ffcut inter omnes- cumquetotafimuleftanima. Etquianuf-
Ipccies motionum folus localis motus,quia quain repetit ftarttem aniffiam,quicfcit &
quafi cxtrinfecus eft , fubicctifui fubftan- &lpla nufquam. Etficut anima aflidue cir¬
fiam qualitatemq; naturalem matare non ca Deam quafi centrum conuoluitur, ita
cogitur, fic circuitus inter locales motus, corpustradum abillafemper circum anii
quia folus non mutat locum , dici poflevi¬ mamreuoluitur quafi centrum. Stat autem
detur quafi Cion morus.Siftare quis cotium in eodem cardine Coeluto , quia & anima
velit,figat iplum Saturni coelum in cardine propter mentis participationem quietis ali¬
quandocunquelubct. Tunc femicirculus cuius eft particeps. Id aguntomnesratio-
ipfius fphasra alter luper caput Antipo¬ nales.anima in corporibus fuis; Id omnia
dum . Cum vero partes omnes huiusfpha- corpora agunt ad animas, fiuc de iphara-
ra finevlla natura diferepantiainterfefi- rum ac fyderum animis loquamur, feti d se¬
millima fint, nulla eft ratio per quam alia nionum atque hominum. Quod fi minaS
parshic fit magis,illic alia,Ergo inferior fe¬ ia noftro hoc craflo corpore apparet, fit ta¬
micirculus , quia cbm loco noftro zque men in athereo anima indumento , ( de
conuenit,ac cum regione Antipodum, ita quo difputabimus alias) quod voluit Zoroa-
nitetur hic efle,ficutibi,&fuperiorfemicir- fler in nobis aflidue volui. Denique hanc'
colus propter eandem conuenientiam ad demomcceli difputationem hac fententia
locum illum contendet efle illic, ficut & ConcIudamus.Neque corpus coeli mobile,
hic erat. Ex hoc nixu pars altera pellet al¬ neque motorem , qui ad motum coeli mo-
teram , dum quaslibet pars propter aequa¬ uetur,efiepracipuum motionis huius prin¬
lem conuenientiam volet vbique pariter cipem atque finem, ne inhuiufmodi motu
efle Eftvtiqueodlaua fyhxrx concaua &- labor tranfgreflioque contingat. Motus
perficies, locus naturalis Iphara; Saturni. enim ad flabile & circa flabile efficitur
Ibi deuexum Saturni fphara concauum femper & regitur.
,32 Marfilij Ficini Thcolog. Platon:
THEOLOGI^
PLATONICA,
DE IMMORTALITATE ANIMORVm
EODEM F1 CINO
LIBER Q_V IN T V
Omnis rationalis anima efl immortalis. Prima ratioquia
fer je monetur, & in circulum.
CAPVT
Asomnes animas in or¬
dine eflentiae tertia col¬
locamus , atque hac
ratione communi efie
volumus immortales,
quod primo mouentur,
& quia moueturprimo,
mouectur in circulum. Quia igitur primo
mouentur, mouentur & femper. Ibi enim
perpetuus motus eft, vbi primus. Nam fi
fons motus aruerit, nihil vitra mouebitur
in natura Item, quodprimomouetur, li¬
bi ipfi praebet motum internum atque ex¬
ternum. Internus motus vitaeftqtaquefi-
bimet vitam luppeditat.Et quia nunquam
deferit feipfum, cum in qualibet natura in¬
iit amor fui iplius perpetuus.nunquam de¬
linit viuere. Si enim quodmoueturab a-
Iio , quamdiu adhaeret motori , tamdiu
mouetur, multo magis quod a feipfo mo-
uemr, quia idem eft atque motor , nun
quam a motore defertum , moueri defi¬
nit nunquam.Practerea,fi fingatur interi¬
re quandoqu'e,aut prius effe delinet quam
moueri,'aut contra , aut fimuL Non da¬
tur primum , quia motus non poteftfeor-
fum ab effentia remanere. Non fecun¬
dum, quia Ipontaneusmotus, nonalli-
duus comes eft eius quod motum fibimet
exorditur. Non tertium, quoniam per¬
niciora mutatio non poteft ipfi ab intrinlc-
cc vnquam erumpere, ex quo motus vi¬
talis viuificufque exorimr.Sednequccon-
ttngetextrinlecus. Non enim fons morio-
JVTHORE,
S.
PRIMVM.
tionis aliunde mouetur. Haec eft vtique ef¬
fentia» tertiae proprietas, in qua cumfinta-
nimae omnes rationales ex communi qua¬
dam definitione, illis quoque omnibus ea¬
dem conuenitproprietas.Sunt etiam exeo
immortales , quia per naturam effentia
tertis primique mdtus circulo agitantur.
Nam fi mouentur in circulum, nunqBara
delinunt. Circuitus enim non efFunditvi'
res,fediua quaeque recolligit in fcipliim,
& cum deficere putatur,fe renouat,vt ra¬
tionem illam Pythagorae ad praefenspri-
teream , quae oftendit nullum effe in
fphara principium aut finem. Ideoque.il-
lum qui moueturin Iphsram, neque ca¬
pille moueri vDquam,neque delinere. Ef¬
fe autem rationales animas iphaeras quaf-
damfpiritales, & circuituni in feipfisfa¬
cere Ipiritalcm , poftquam corpora ipfa
quae illarum vmbrae fiint, figuram taletn
habent & motum. Ttavt fphaers circuituf-
que vifibiles (phaerarum & circuimm inui-
fibilium vmbrsfint, ac fi vmbraefint per¬
petua: , multo magis lubftantias illas fore
perpemas , qui per virtutem termino ca¬
rentem modonisaclum peragunt fineter-
mino. Nec eftillis contrarium aliqflid,»
quo perimantur, ficut & momi diam»
qui circuitus eft , nullus eft motus con-
Scawi*
 de immortalitate animorum. Lib. V•
Secunda ratio.quiafiatferfubjrantiatn.
C A P V T II.
isi
capita figulo , & fractisvafis lupereft lu*;
tum, ex quo alia reparentur. Ergo &ipla
natura rerum artifex fubieftam quafldam
fibi materiam habet omnium expertem

A formarum, ad omnes fufeipiendas pariter

Tcue ita immortalem efle animam, przparatam, quia ficut in gradu rerum
per motum cius ratio fuperior dc- lumino eft a&us pums, nullius indigus,
monftrauit. Idem quoque per ftatum ani- formarum omnium effedtor, ita in infimo
mz demonftratur. Quando animam no¬ efle aliquid debet, quod fifpura potentia,
minamus , rationalium animatum genus omnia egena,8iipfaperfeinfotmisfitfor¬
intelligi volumus. Nam irrationales vitas marum omnium fuTceptiua. Sic vniuerfali
non animas proprie appellamus, fcd idola artifici atque naturz fubeft vniuerfalis
& fimulachra animarum. Si eflentia illa materia formaram, quantumiibetindiffe-
tertia ( de qua tam multa diximus ) licet rens lufceptaculum. Hzc prima vocator
per operationem moueamr, manet nihi¬ materia , quz elementorum aliorumque
lominus pcrfubftantiam,fequitur vt anima corporum formis zqiie lubiicitur. Etmo-
z eadem eft quod eflentia illa, per fiib- do hanc a vi naturali accipit, modo illam,
ntiam non mutetur. Quod autem tale neque vllam natura fua habet propriam.
eft,efle definit nunquam. Non enim eflet infima , fi quam haberet
perfectionem,& agendi facultatem fibi ex
Tertia ratio,quia batet iiuinis. forma propria naturalem,nec eflet ad a-
liam formam formz fuz repugnarem ido-
CAPVT III. nea.Nam fi frigiditas materiz propria na-

A turalilque fit, quonam pa&o calorem fu-

C fi duo quaedam in infimo natu- fcipiet : & fi humiditas, quomodo ficcita-
rz gradu locata, materia, frilicet, tem? Animaduerte mutuam elementorum
& quantitas, lunt pafliua, & duo alia in commutationem, fi cupis latentem hanc
fupremo funt actiua, Deus & Angelus, materiam inuenire. Nam quando cerni¬
anima & qualitas , quz mediam inter mus vbi priusterrz Ipecies luit, ibi aquz
pafliua& a&iua obtinent regionem, quo. pofteafpeciem apparere, dicere non pof-
modo fe habebunt ? Sic profecto vtraque lumus aquz forma, quz nuper aduenit, in
particeps paflionis euadit. Sed qualitas, terrz forma recipi , hz namque oppofitz
quia patientibus inhaeret, omnino per o- quodammodo fibiinuicem lunt, quippe
perationemi& eflentiam fiifcipit paflio- cum terra fic citatem, humiditatem aqua
nem. Animavero, quz diftat longius * • contineat. Non igitur forma terrz for¬
ctfi in operandi facultate corporalem ali¬ mam fufeipit aquz, fed acccdenteaquea
quam percipit pafiionem, in eflentia ta¬ Ipecie, abit in cahos. Forma autem aquz
men paflionis eft expers. Et ficut corpus fine fobiecto efle non poteft,nequenOuum
ex materia & quantitate pafliuum, inhae¬ liibiectum in aquz generatione acceffit.
rentem fibi qualitatem reddit lubieftam Eadem ergo materia quz terrenz formas
corruptioni , ita Deus & Angelus aeli¬ fubieda luerat, aquz iam lubitformam.
ni , animam fibi proximam a corpo¬ Atque hzc eft argumentatio quaTimzus
re fegregatam, diuinitate lua efficiunt Pythagoricusvtitur Jtem,quaridofol radiis
immortalem. • luis mare percutiendo,aquarii iri fumos eX«
tenuat,& ex aqua generat aerem, aliquam
Quarta ratio,quia materia dominatur. certe aquei corporis portiuncula ex aquz
elemento detraxit. Quzrimus ergo vtrairi
CAPVT IV. porriunculamiftaaquz in niMum primo
redegerit, poftea genueritagreman ferua- ;
^Ed & in hoc maxime immortalitas uerit aquz nonnihili Si aquam in nihil
ij eius apparet,quod oportet primam ip- omnino deduceret, ad malum eflet natu-
(am rerum materiam quz moueturSt for¬ rz intentio' ( quz tamen eft fernper ad
matur ab anima, perpetuam efle. Natu¬ bonum, cuma fiimma Dei bonitate rega-;
ram ars imitatur. Ars operafiiahoc facit turj Atque efle ipfum,quod sterni D ei pe¬
ordine,videlicet in fubiefta. quadam ma- culiare donum eft, quandoque ex rebus a '
teria,formas alias & alias imprimit, qua¬ fequentibus poftDeum caufis fubtrahere-.
rum nullam fibi propriam habet materiam- retar,quodfierinonpoteft,cum Dcuslem-
Nullam enim propriam vafls alicuius for¬ per,quod femel dedit,fuo cenferuet infla- 1
mam babet lutum , fed varias viciifini xu, cui nullius agentis opponitor violer*
 Marfilij Ficini Theolog,Platon.
da. Nam res -Deo inferiores, quia non
habet die abfoinmm omnino, fed efleali-
quod, & tale cffe vcltt! e^deo non hab en:
vim ad cfic omnino auferendum, fed cffe
hoc modo potius aut illo.Scqueretur etiam
vt Sol nouum illum acrem generaret ex
nihilo, fi totam aquas prioris portionem in
nihilum confumpfilfet.ExnihiIo autem alia
quid facere agentia naturalia nequeunt.
Facilius enimeft ex qualibet re exiftente
aliquid facere, qua: exnihilo. Non poliunt
autem ex quolibetfeminerem quamlibet
generare,nunquam ex tritico pyra, ex mi¬
lio ficus,ex hominis femine aquilam. Mul-
•to minus poterunt exnihilo aliquid gene¬
rare. Hac ratione monftramr Solcmnon
po tuifte portionem illam aqua mari detra-
<ftam in nihilum vertere. Ergo in ea naxu-
rz prioris aliquid reftat. Quid illud ? A-
qua certe illa frigida erat &humida. Ab-
fcellitfrigiditas, humiditas reftac, vtpla
cct Platonicis, quas aeri & aquas eft com-
•munis. Si reftat humiditas, reftat & ma¬
teria aliquahumiditati fubie&a. Humidi¬
tas enim non eft forma a corporibus fepa-
rata.I taque materia qua: prius lub aqu; fri¬
gore latuerat , iam fub aeris calore eadem
delitefcit.
Cum vero ex aere fit ignis , humidita-
tem quoque -amittit , & accipit ficcita-
tem. Materia huiufmodi quas tanmm ex¬
tenuata rarefa&ione in formam ignis af-
cendit, viciffimdcnfitatedefcendit, tur-
gefeit in aerem , poftea denfatur in a-
quam , denique grauefeitin tertam. Vi¬
des materiam vnam omnes viciifimindui
formas, dum&afcenditrarefachone, &
denfitate defeendit. Quae ideo vna eft,
tum quia vna vni fufficit mundo, tum quia
cum fit informis, non habet quicquam
per quod in fe difeerni poffit in plura.
Quod fi vniuerluni in vnum formabile de¬
finit , conlentaneum eft ab vnoquoque' in¬
cipere formatore , totumque illi fubefle.
Sed de hoc alias & diximus, & dicemus.
Materia vero haec ideo nunquam corrum¬
pitur , quia totius naturas corporalis eft
fundamentum , quo diruto omnis mun¬
di m achina corruet. Neque in partes difr
foluitur vnquam,quia non eft per namram
fuam ex partibus conftimta. Partes enim
per quantitatem fiunt, materia vero quan¬
titatem praecedit. Eft enim quantitatis
qnalitarifquc fubiechim. Subiectum vero
femper rem illam qua inipfoiacet, ante¬
cedat oportet. Neque per acccflum ali¬
cuius contrariae qualitatis interimetur.
Nulla quippe ipfi eft contraria qualitas,
quia atque omnes fufcipitpcr namram, at¬
que nulla forma quae indiget materiae fc
ftentaculo ipfi repugnat.]Sibi namque a et
repugnaret, fi fiium deftrueret fundamen¬
tum. Neque indiget materia alia qua¬
dam fede, quaforte fobtracla decidatin
profundum. Ipfa enim eft primum onj.
nium fuftentaculum, ac fiqua violentia ■
illam deftruat , aut eam deducet in nihi¬
lum , aut in aliquid aliud tranfmutabit.
Primum fieri nequit. Nam quicquid agit
aliquid, ex naturali appetitu perfectionis j
propriae propagandas inducitur ad agen- i
dum , vt aliud quiddam fibi pro viribusfi- '
tfiile generet, quod in elementis , plantis,
animalibus-eft perfpicuum , vbi apparet i
appetitum naturalem ad bonum, videli- j
cet ad vitam , ad efle, atque fimilia, non t
ad contraria dirigi, quia i fummo bono I
( vt diximus) omnibus fequentibus eft in- I
fertus. Vndeenimfunt,indcmouentur,& I
iftucferunturomnia.Igituromnis omnium [
appetitio operatioque a bono exoriens, I
tcnditrefieaiturqueinbonum.Qui.nemm
qui materiam fimditus tollit e medio, ne-
quit nouum opus fuum alicubi ftabilire,
ceflanteformarum omnium generabilium ■
fundamento.Ita & perderetur illa, & noui
nihil generaretur,id enim quod denuofa-
ciendum eft, fi eget materia, iam fieri non
poterit, illa fiiblata, fi non eget materia,
ab ea liberum eft, quod eft a materia libe-
rum,eamquefupereminetabaiithore.fuo -i
feorfom a materia procreatur. Itaque ip-
fius authordumiplum agit', quoniam fa- d
bricat ipfum ab illalogefemotum, nullam
ex hoc illi violentiam infert,neque in ipfins
generatione illam vllo modo mouet, qua
non indiget opus conficiendum. Igitur
quod nouam rem gignit, qualifeunque ea J
fit,fiue materias indiga, fiue alienaab il¬
la, materiamnonperducitinnihiluni Afl
forte in aliquid aliud commutabit, ita vt
pars vna fuperfit materias , pars vero pe.
ricrit?Minime. Simplex enim illa eft, quia
neque ex materia & forma componitur,
cum fit prima informifquepotentia,neque
certam quandam partium congeriem id
fuam exiftentiam exigit, cum naturali ori¬
gine przcedat quantitatis dimenfionei
Przterea fi illa ita mutetur, vt expleta mu¬
tatione fuperfit aliquid,quidiftud erit?Ma-
teriane; Simateria,nondumin ahud per¬
mutata videmr, cum fuperfit. S i quantitas,
aut qualitas, abfurdum id quidem , qui»
nonpoffimthasc abfqueilla manere.Si for¬
ma quzda fuperfitmareria fupereminens,
quid opus eracmatcriamperderevtfbrm*
hasc alieniffima fieret, quas nullo modo cS
ea fic, &longe procul ab illa produciEB*
 de immortalitate animorum. Lih V» ij?
Imo vero , quia omnino aliud eft materia, debet euadere. Sunt ergo inter Detnfr
a!:u d forma ab ea fcmota.nim] per hoc ma¬ & corpus aliqua , qua* non omnino per
teris reliquum eft quod illa commutata aliud else dicantur. Talis apparet quali¬
forma femora reflat.Sic igitur colligamus. tas, quz non per quatuor ,vc corpus, cau¬
Materia nequit ex eo quod eft, aliter per- las fit, fcd ex tribus folummodo pendei:
mutari,quam C vertatur ipnihilnm-Innihi- caulis. Corpus materiam habet & for¬
lu m verti aliquid natura nen patitur. Mate¬ mam, vt lui caufas,efficientem etiam at¬
ria ergo no interit. Multo minus interibit que finem, qualitas formam non habet,
vis ipfa naturalis, qu* eft materia domina. vt formalem caufam. Ipfa enim forma
Domina illius eft vis ea efficiens, qua for¬ quaedam eft. Forma vero nulla, quan¬
mat ipfam.Hac format vis ea qua primum tum eft forma, formatur, efficitur tamen
mcuet.Fons morionis eft anima rationalis, ab aliquo qualitas, & ad finem quendain
cui qualitate* ad mcuendam materiam ab agente dirigitur, atque etiam a mate¬
feruiunc vt inftrumcnta. Atque omnisani- ria pendet.Vt caufa fiquidem ex pragnau-
tna rationalis per naturam eflenti* tertia, , te materis aluo talis foetus inlucem edu¬
vniuerfa materia prafidet. Sed de hoc a- citur , & cum ipfa extenditur atque diuidi-
lias. Materiam quidem producit vnitque tur, quapropter qualitas gradu vno fupe-
Deus,firmat(vt Platonicis placet) & ordi¬ rat corpus, quod aliquo modo per le di¬
nat Angelus,mouctfbrmatque anima im¬ citur, cum non formetur ab alio. At,cui
mortalis'. Vnitas Deus eft, qui immortali non etiam efsentia tertia, qu* qualitate iii-
materia datvnitates. Immortalis ordo eft blimioreft,vno falcem gradu luperet qua¬
Angelus,qui immortali materia ordinem litatem , ficut qualitas vno fuperat certe.
exhibet. Immortalis eft anima, quamo- Sed quomodo ? Non eo quod efsentia ef¬
uendoimmortali materia prabet vitam. ficiente careat autfine, cum hoc Deo fo-
Ii conueniat. Non hoc etiam, quod efsen-
Sjtinti r*tio ,quia ejl i materia Uber*. tiz-bzc formam lui caulam non habet,
idem namque poffidetquaiitas. Solum ex
C A P V T V. eo reftat vt luperet, quod a niltetia non

Q dependet, quod minini e conuenit qualitar

Vatuor naturalium rerum caufa a ti. Ita oportet a quatuor oppofitis in qua'
Phy licis numerantur, efficiens, finis, tuor oppofita per tria & duo gradati®
materia, & forma. Efficiens hominis cau¬ procedere, vt ficut fuper quatuor corpo¬
fa eft natura vniuerlalis&homoiFinis hu¬ ris caufas , intres caufas qualitatis afecu¬
mana felicitas; Materia, corpus; Forma dimus, ita fuper tres caulas qualitatis-sn
eft anima. Quoties aliquid per feefle di¬ duas efsenti* terti* caulas aftendamus.
citur, efle intclligitur fine caufa. Quoties Quapropter efsentia h*c foliim efficicnr
efscper aliud, efse per caufam.Solus Deus rem &finalem habebit caulam , forma®
ita per feexiftit, vcper nullam fit caulam, vero & mater|am non habebit. Denique
quocirca omnino perfe eft,quia quatuor Angelus vno hanc efsentiamluperat,quo-
excludit a fe genera caufarum. Corpus niam Angelus nequea materia dependet,
namrale omnino per aliud eft, quia qua¬ neq; ad materiam inclinator, cum a Deo
tuor fimul includit. Infra Deum nihil efse proxime occupetur.Eisentia tertia,licet a
poteft quod efficiente careat atque fine. materianon dependet, tamen a Deo fa-
Quippe Deus vnus effedtor eft omnium, cfta longinquior,& propinqua materi*,ad
atque finis,quare nihil praster Deuminue- eam quodammodo inclinatur ,.ob quam
nictur,quod ita perfe efse fit dicendum vt inclinationem anima nuncupatur. Et li¬
efficientem caulam finemque non habeat. cet inclinetur, non tamen ab ipfa depen¬
Non tamen omnia fub Deo e(se decetper det, quod multis rationibus demonftraui-
a!iud,vt fint omnino per aliud. Nempe mus. Prima eft,quam aflignauimus. Se¬
duo h*c omnino per fe,& omninoper-a- cunda eft, quia fi h*c efsenaa efset im-
liud, interuallo a feinuicem diftantlon- merfa materi*, niinquam emergeret in
giflimo, quare inter h*c aliquo vtrifque diuina , qu* lunt i materia remotilfima,
fimiliore opus eft medio. C um enim omne atque ita non elset competens mundi no¬
agens ex iuaagat natura, necefse eft opus dus, quia non conneferet infima cum fit*
proxime ab iplo factum-, quia ftatim ex premis Tertia eft,quia cum maueamrpri-
agent» natura depromitur, illi quam fi- md, necefsario induetur per fe libere in
millimum apparere. -Ergo quod proxi- circuitum. Si per fe.mouetur , per fcvti-
tne , & principali ( vt ita loquar ) pro¬ quetoperator. Si hoc eft, etiam per feip-
polim fitj Deo, Deo diffimillipsum non fapnnullisaddiifta corporibus. Simouecnt
 i\6 Marfilij Ficini Theolog. Platon;
libere non eft afligata materis Sivoluitur
in circuitqpi^irfeipfamferecipit, relifia
-mate ia Qaana eft, quia fi materis domi¬
natur moucndo illam primum /atque for¬
ni ande,matt r:s nonmifcetur Perhsc ap¬
paret ciscnriam illam,cu£ eft anims fedes,
quam etiam anima: i:m pateram Plato no¬
minat in Timso, nuLamhabereoriginem
•a corporibus , atque etiar, nec uc ex parti -
bus quantitatis conftitui. Par: es liquidem
fcuiuimodi Tolis corporibus & qualitatibus
dnlunqnon autem formis a corpore fepara-
tis. Non igitur ob id anima difopabitur,
quod in partes aliquas difsoluatur. Sane
nullam habet diflanriam partium , quo¬
niam-in corpore non diuiditiir, neque ex
eo deficiet vnquam , quod a luo aliquo
fultentaculo deferatur , nullo quippe eget
corporis fundamento edentia illa qusper
naturam fuameftdcmina corporum , ne¬
que etiam perhocinteribit, quodcontra-
ris atque inter fc pugnantes elemento¬
rum vires aliquando eam turbent , hs 15-
quidem in materia pugnant. Anima ve-
. ro eft a Deo fuper materiam , vt eam non
attingat elementorum procella , & ini¬
quitas certantium qualitatum. Nunquam
rurfus cx eo inquinabitur , quod alienam
aliquam & naturs fus aduerfam quando¬
que fufeipia: qualitatem , qus noxiam ip-
15 itiferat palTionem.Pr.mum namque fub-
ieflum paftioni expoftum , materia eft,
per quam & quantitas ipli immerfa,& qua¬
litas quantitati cohsrens,exponitur palfio-
ni. Quocirca eflenciailla qusefta ntate-
ria-feparata, id eft,potentia leparabilis nul¬
lam habet in fcipfa potentianrpcr quam a-
lienum quicquam&hoftilefufcipiat,vndc
paflionifubiiciatur.
Sexta ratio,qui a ejl indiuidua.
C A P V T VI.
P Rsterea cum indiuifibihs fit, diuifibi-
les & corporeas non (ufeipit qualita¬
tes. Non enim quod diuilibile eft, tangit
indiuilibile. Nam fi indiatfibile taugi ab
eo quod diuilibile eft, dicatur, qusremus
vtrum res hsc diuifibilis puncto quodam
fiiiipfius tangat rem illam indiuifibilem,an
parte quadam fui diuidua. Si primum ad-
miferis', tuncpuncium eftduntaxat cubd
rem illam tangit atque ita non res hsc di-
oidua,fed indiuidnum ahquidtangit rem
illam indsuiibilcm. Sin autem dixeris
quod parte quadam £ii diuidua tangit,
tunc ita ratiocinamur. Si res hsc diuidua
£2ii2it illam quam tu indiuiduam vocas,
per partem lui aliquam diiiilibilem,nccel-
fceft Scillam per partem (ui fimilkerdinh’
iibilem tangi. Quomodo enim hsc illam
tangit , nili & illa tangatur: & quomodo
per plures fui partes tangit hsc illam, nili
tUa quoqueper partesfui ipfiustangatur?
Siquidem quatenus hsc tangit, eatenusil.
Ia tangitur. Quapropter res illa quam tu
indiuilibilem affirmabas, tunc primum ef-
fe cogitur diuifibilis,quando a re aliquadi-
uifibili tangi conceditur. Itaque edentia
illa anims indiuidua nunquam taughnr
ab aliqua diuidua qualitate. Non tangitur
inquam perreflam lineam, neque etiam
per reflexam Non per rectam,quia ipfaa-
nima qualitatem exaduerfo occurrentem
non excipit Non per refi exam, quia cum
a corpore fit exempta, feruentibus in cor¬
pore qualitatibus illarum impetu & furort
non rapitur, idcoquc anulla corrumpitur,
A n forte ab aliqua 'indiuifibih, quam faci¬
le fufeeperit, corrumpetur; Minime. Suf-
ceptio namcue indiuilibihum qualitatum
p ei ficit illud quod lufcipit, non corrumpit.
Quodpatet per eas indiutlibiles rerum ima¬
gines , qus ab acua ,lpeculis, anima,tuni.
per fenfiim, tum per rationem lufcipiufi-
tur. Proprie vero non alia rationehscres
agit in illam, nili vt hac illifuam formam
exhibeat Siqnidem omnia propter fus na¬
turs propagationem ducuntur ad operan-
dum. Nulla vero res corporea poteftaut
nititur formam fui corpcralem in anima
eflentia generare, qus ita eft i materia fe-
gregata , vt in ea nullum habeant forma
corporales ingrefium, SednunquidDeus
vel Angelus formam nouam inducunt in
animam,perquam anima perturbeturPNe-
quaouam , quia 15 illi aliquam formam
creant per le lubliftentem , illam feorlum
crcanrab anima, non ergo per illius crea¬
tionem anima perturbatur. Sin autem vim
aliquam infunduntin animam, vishuiul-
modi benefica eft, cum ab optimis caulis
venerit anims ipfius conforuatricibus, er¬
go per ipfam non interit anima , fedfer-
Septima ratio, quia ejfe fttum habet in
fua ejfentia.
CAPVI vili.
A Liud efientiam vocamus , aliud ef-
fc.Efienriam quidem dicimus ratio¬
nem rei, qus definitione comprehendi-
rur.Efleverb actam ipfius edentis,& cuan-
dam eiusin rerum natura prslentiatn.Ex-
emplum accipe de Crinita, clTenria' Cri-
atts eft rario hsc ipfius & definitio , vt-
puta vapor ficcus in aere fummo accen-
fus ab igni , percue aerem ordine cir-
 de immortalitate animorum.
Ceiens. Qua quidem definirio hodie ve¬
ra eft, etiam fi nufquam hodie Critica ef-
fcigeat. Eflevero crinita huiufmodi quid¬
dam dicitur vt videlicet talis illa natura
crinita , qua per definitionem quotidie
defigimur, iam nunc alicubi lucear. Ef-
fe hoc abfque certo loco & tempore non
fit. Non aliter enim fit illa eflentia pra-
fcns, quam hic vel ibi, hac hora vel illa.
Igitur efle naturalium rerum certo loco
eget& tempore, eflentia iis non indiget.
Vera enim cft crinita ratio illa , etiam fi
ad przfens crinita nufquam caleat. Imofi
definitio iila certum includeret tempus &
locum, putahodiehic, aut cras ibi, inea-
dem vtique hora, eademque aeris plaga,
iuqua vna crinita exiftit, eunda fimul ef-
fent crinita. In lingulis enim crinitis ineft
communis crinita eflentia & ratio eadem.
Quodfiratio hac certofitloco, tempori-
que adftrida , ad eofdem terminos loci
& temporis crinitz omnes adftringeren-
tur , quemadmodum rationalis potentia
cum in definitione hominis includatur,fin-
gulis hominibus conuenit. Eflentia itaqj &
efle naturalium rerum hoc inter fe diffe¬
runt, quod efle certo loco temporique ad-
ftringitur, eflentia vero quanrum in feeft,
ad omne tempus ferme , omnemque lo¬
cum a que fe habet. Siquidem humanitas
ipfa non minus feculis aliis quam noftris,
aut in Oriente, minus quam Occidente
poteft confifterc. Plato vero & Socrates
hocautillOjVt fmt&viuant,loco egent&
tempore, n ipfa humanitate eflentia defi-
gnatur, in finguhsiftis hominibus efle con-
fpicitur. Igitur eflentia a fingulis temporis
& loci limitibus eftexclufa. Quapropter
ad lui cSferoarionem perlui naturam,nul-
loindiget loco,nequeterminos habet tem¬
poris , quibus aliquando excedatur, quan¬
doquidem ab buiufmodi terminis cft ex¬
empta. Vbiquccrgoviget,&femper. Ef-
fentia igitur omnis fecundum feipfam di¬
citur immortalis. Talis autem eft per na¬
turam luam forma: cuiufque eflentia. V e-
rum cum omnium author formarum gi¬
gnit eflentias, atqueillasin efieproducit,
alias ad tale efle determinat vtexiftantin
corpore,vnde eflctalis eflentis fiueformz
talis,ad corporales conditiones ab agente
contrahitur. Quando efle ad corpus con¬
trahitur j iifdem quoque eflentia limitibus
coardatnr. Conditiones naturalium cor-
porum (unt, vtlocum impleant, &tempo-
rcmoueantur. Idcirco forma illa qua: per
fefupercertumtempus locumquefuiflet,
tempus iam proprium firbit &Iocum.Quia
tempus fitbit, ideo incipitpaulatim, muta¬
Lib. IV. ‘137
tur, & definit, tjuia focum ,ideo dom eor-
pus iplum in quo illa-iacet,contrarias quo¬
tidie lufcipit qualitates, illa quoque quali¬
tatum huiulmodi temp eftate turbatur, fit-
qucmortalis. Tales liint forma qualitacel-
que corporum. Alias autem formarum ef-
fentias author ille ita in efle producit,vt ip-
fum foum efle non in aliaquadam re aut
materia fortiantur , fed in feipfis conti¬
neant. Tales funt formae omnes a materia»
commercio alienz. Effenamque foum in
feipfis habent, non in materia. Quicquid
autem ab aliquo capitur , pro captu eius
quod capit,accipi folet, atque ad eius trahi
proprietatem.Eflentia vero quzlibetper fe
immortalis eft. Ergo efle quod ab ipfa cf-
fentia capitur,quoniam a re immortali per
modum capitur immortalem , efficitur im¬
mortale. Quapropter forma quz eft a ma¬
teris focietate feiun<5ta,vndique,ideft,tam
fecundum efle luum quam fecundumfuam.
eflentiam cft immortalis. Talis eft eflentia
tertiarationaliumfons animarum.
,
Ocfotua. rt.tio quia ejp proprium halet &
nunquam a fua forma
,
Ai/cedit.
CAi?VT VIII. 1
G Eneratio & corruptio ita libi inuiceni
opponuntur,vt ad contradiftoria ten¬
dant , degeneratio via quadam fit ad efle,
corruptio via fitad non efle Vnumquod-
que autem ex eo tendit ad efle, quod cera
tam quandam accipit formam. Ad non ef-
fe vero ex eo, quod formam fuam amitte-
re cogitur. In artibus fiullum opus tale eft
propter maceriam,fed propter formam JE-
neus equus aut homo non propter atris ma¬
teriam talis dicitur, quippe cum is ad om¬
nium animalium figuras fofeipiendas jque
fit przparatum, fed propter equi aut homi¬
nis formam quandam fimilitudinemque
ab artifice profeftam. Hzc pars seris ae¬
quus dicitur, illa homo. Innatura fimfli-
ter materia quidem non illud eftpcrquod
Piaro eft homo, aut ficus eft arbor. Ea¬
dem quippemundi prima materia homi¬
nibus , brutis , arboribus eft communis,
ac multa ante Platonem fecula, multa et¬
iam poft Platonem, materia fila eadem ex-
tat, Plato vero nequaquam. Igitur non
propter materiam Plato humanam habet
fpeciem, fedpropter complexionem cor¬
poris talem, atque animam, quz formae
dicuntur.Similiter de aliis indicandum, ae
fommatim concludendum, quodlibet a
forma habere proprium foum efle, nata-
13 S Marfilij Ficini Theoiog. Platon.
ram,& (pedem ab aliis differentem Qua¬ Ipfa igitur fua effentia nen formaturperal
propter qnicquid efie definit , ip‘um dTe hud quicqua, fed fuiipfius eftforma ,id td,
fisura amirtit, ex eo quod a forma propria ipfametforma eft. Nihil eft aure quod pg
fepararar,ficut efie antea coeperat quando fe a fua effentia feparetur,quia. nihil a frip-
formam propriam fueratcenequutu.Ideo fo difcedit.OmniafiquidemDaturahinfhn.
res ex materia formaque compofita, puta ctu nixucu e perpetuo feipfa feruant pro vis
igr is ex mole fua & naturali caliditate co- ribus,-fibiquc inhasrent. Igi ur.anima fi
pofitus , interit quandoa fua forma feiun- nuncuam afedifiungitur & ipfa tui forma
'tur. Poteft autem frigus aqua? vel terrae eft, nunquam ataaformadifiungitur. Ita¬
materiae ignis infinuare, atque inde na¬ que nunquam defluit efie,cum effeafbrma
turalem caliditatem ignis formam expelle¬ femper hauriatur. Sua quidem fpontcafc'
re , qua cxpulfadefinit effe ignis. Sic ignis nonfeparatur,vtdiximus. Sednequeet-
ille ex materia & tali quadam caliditate iam ab extrinfeca violentia cogitur, vt a fe.
compofitus, die amittit caliditatem/uam, ipfafecedat, quoniam quicquid extriufe.
inquam,lubftantiabm-formam cum eius cus accipit liro quodam accipitmodo lpfa-
proprietatibus , quam nunc ( quoniam plane fpiritalis eft, atqu e a loco & tempore
manifeftum. nomen habet ) caliditatem abfoluta, ergo Ipiritai: modo & abfolute
difputandicaufa nominainus,caliditas au¬ accipit omma. Spiritalia veto & abfcluta
tem ipfa quando effe fuum amittit tum fit quando ab aliquo capiuntur, nequaquam
forma Jk a forma fit effe. Quando videli interimunt. Spiritalis namque fufeeptio
cet ex materia depellitur: In rebus enim cum fit in corporibus, corporaipfalicetfi-
compofitis naturaliter efie tribuitur toti, bi diffimilia non corrumpit,vt fimulachrp-
nonpartibus.N empe efleignis ipfius,com- rum fufoeptio inaqua& fpeculo.Multo er*
pofiti eftproprie,non materias folius neq; go minus cormmpet rem fpiritalcm fibi
caloris Nam cum calor in ignis generatio¬ perfimilcm.
ne ab aginte naturali ex materias femine Prasterea cum abfolutum jllud quod ab
eductas fuit,ea conditionefu.it per omnem animi effentia tafeipi fingebatur , aster-
materiam ignis extentas, vt indeomnino num fit, curtafceptaculum fiium interis
penderet; neq; efle proprium fibi calor ha¬ mat b A n vt ex illius materia feiptam alat?
beret, fi-dper ipfum commune effe totius Non, cum alimento non egeatillud quod
ignis,calor quoque eile diceretur. Effe au¬ eft asternum. An vt feiptam propaget,ge-
tem illud commune tunc ceflat, quando neretque ex illius materia fibi fimile ali¬
duas ilis partes a fc inuicem difiunguntur. quid-nequaquam. Non enim eget propa¬
Quando eile commune ceflat perit & for¬ gatione, quod femperidem manet, neque
ma qua; per cfle commune yigebat.Mate¬ etiam poteft ex re corruptibili perpetuam
ria veronou perit, quoniam iubitoaliam generare Non ergo corrumpit qnicquam,
fufeipit formam, per quam exifrat, itavt vt perpetuum aliquid fibi fimile generet.
dum cermm amittit calorem, effeigneum Nullo itaque modo poteft quicquam ani¬
amittat. Dum certam quandam frigidita¬ mi effentia capere a quoperdatur.Merito
tem accipit, velhumiditatem, effe capiat non poteft capere omnino noxium quic-
terreum aut aqueum.Concludc,rcm com- quam,cum materia careat,qui primum &
pofitam,vt ignem & ar. uam, tunc interire, proprium paflionuns talium dicitur rece-
quando a fua forma feiungitur , formam 1 piaculum Imo vero fi iffa eflentia fuiipfius
vero illam perdi quando a formantis lege eft forma, inter eam & formam taam nihil
difcedit. Sol, qui genuit ignem , ignis for¬ vnquamintercidet Namfi quid medium
mator extitit Is calege calorem ex fomite aliquando interipfam & formam fuam ca-
materias illius eduxit , vt in ea materia ia- deret,fieret profecto illudipfiusforme pro¬
cens fob efle com politi totius cotineretur. pinquius, quam ipfa eius eflentia. Eflentia
Hanc legem tranfgreditur, quando exilia vero ipfa eft ipfamet eius forma. Ira fieret
abit materia Abit,c.uando fogaturafrigo- ipfi aliquid propinquius , quam ipfa fibi,
re. Quod ergo neque afoafomia,nequea quod eft omnium abfurdiffmum. Quapro¬
formantis lege difcedk,quonam pafio in¬ pter nihil fe inter eam eiufue formam infe¬
terit, eumeffecuiufcueaforma procedat, ris medium.Siira efUllaafuifbrma nullo
& formantis lege feruetur : Anima vero interueniente difiungitur.S ed neque etiam
propter tertia; Ullos eflentii proprietatem fponte feiungitur fua, quare nullo modo a
mera quidam forma eft, non compofita feipfa taiqueforma difcedit. Neque etiam
ex materia & forma, neque recubans in a formantis difcedit lcge.Ea fiquidem lege
materia. Idcoinfeipfapermanens,quic- creata eft, vtinfeipfaconfiiferet Sempet
quid in fe eft,nitul eft aliud prast er formam. autcmitapermanet.Ex eo enim ftatu a nuE
 de immortalitate animorum. Lib.
Io deiicimr. Nona fcipfa, nam res quisque
fpecicm & dignitatem fnam pro viribus fi-
bi confcniat- Non a luperiontws. caufis,
qui2 illas qua lege eam produxerunt, m ea¬
dem & continent.Non ab infericribus.Su-
perius enim ab inferiori nen vincitur.
Quamobrem anima,quia mera forma eft,
idcoque neque a lui forma, neque i for¬
mantis lege difc edit, permana proculdu-
bio immortalis.
,
Nona, ratio quia pbi fer fi conuenii ejp.
CAPVT IX.
Q Vod alicui per fe conuenit,nunquam
feparatur abipfo Rotunditas fuapte
natura circulo indi, atque ideo nullus vn-
quam fine rotunditate eft circulus. Ligno
autem Quandoque rotunditas ineft ,non
quia lignum eft ( omne cnirn lignum alio-
quiromndum eifet) fed quia ab artifice fi¬
guram accipit circularem, quam rotundi¬
tas comitatur, ideo tunc rotunditatem ca-
perecogimr.Dcfinit aliquando Iignum/efi-
fe rotundum, cum primum efie definit cir¬
culare , demdereftatlignum,fednon ro-
tundum.Figuraverocirctilarisitanecefta-
rio rotunda eft.vt lidefierit effe rotunda,et
fe etiam definat circularis. Similiter calor
igniper fe conuenit, humor aqua, Soli lu¬
men. Nonaliter & forma efle perfe con¬
uenit. Nam qutequid eft in aliqua (pe-
cie,id certe quod eft a propria quadam
forma fortimr ad talem fpeciem condu¬
cente. Quoniam igitur effe proprium cui-
queper formam propriam competit,fequi-
tur vtlefte communiter & fimpltciter per
genus ipfinn forma; conueniat. Vnde opor¬
tet ipfamformam fontem dici edendi, &
perfeefle. Quod fiper aliud effe dicatur
ab aliquo, interrogabimus vtrumillud per
quod forma dicitur efle, nataram format
habeat,an materiq ;non materia,quia vide¬
mus in compolitis lingulis efle cuiufque
proprium, non fequi materiam. Ergo ne¬
que in hac ipfa forma per quam res com»
pofitss funt, illud per quodipfa eft, vimha-
bet materi*, ergo form*. Ita quseftio redit
in idem. Vtrum forma illa alia per quam
forma eft,perfoipfam fiqanper aliud quip-
piam ? Si per fe, tunc conftat formam fon¬
tem eflendi dici debere Smperaliud,tunc
qusremus vtante, atque in infinitum erit
progreflio. Quapropterform* per fo con¬
uenit efse. A t enirnformarum conditor ad
certum operis mundam finem integrita-
temqne,fbnnas ea diftinffione producit in
else, vi fingulas naturaliter ad certum else
V. ijO
determinet, & aliasquidem ad efse in cor»
pore,alias adefse inicipfis abfque materia,
forma imprefsa materia ,nonproprie eft,
nequepropriura habet efie,feddiciturid,
. quo compofitum ipium eft,&ipfa per com¬
mune efsetotius exiftit..Si efseform* per
fe congruit , hzc certe forma qu*eft in
corpore, quia & ipfa forma eft^dhabet, vt
&ipfi efie perfe conueniat. At quomodo,
cuma materiapendeat, & fub efse totius
compofiticontineatur! Attende, efie per
fe conuenit illi^ id .cft,per-fofccunur illami
.fequimr inquam per fe,id eft, fecundum
naturam fuam. Quid enim aliud perfe fi» '
gnificat quam perlui naturam?Natura lua
talis eft. qualem fibi luus opifex afiignauiri
. Opifex autem ftatuit vt materis inh^reret.
Hac itaque narura,fii* eftir.liarerc mate»
ria. Per hanc- naturam efie eam fequitur.
Ergo efse cam fequhurper fe.eam inquam,
materi$inh*rentem,ita prius quodammo-
do illi competit materi* infigi quam exi-
ftere .Quare tam diu exiftit,quandmh*rct
materi*. Nonh*ret autemfemper, quia
maceria omnibus paratafcrniis, iocumfe»
.pe dat formisContrariis priores formas in»
depellentibus. ■ ■ g\
; Non ergo exiftitfempera Forma vdroil-
Ia qu* ita a conditore eft ad efie determi¬
nata, vt in feiplaconfiftat feotfuin a corpo-
re,etiam quia forma eft, habet illud, vt efse
fibi perfeconueniat,perfe,inquam per na-
;turam luamaNatura ipfi .affignata eft fibi-
mea ipfi focrere.Igitur efle fuum eam fequi¬
tur quantum fibi hzret.id eft,exifterefuum
■-eam fequitur ex {ubieclo minime pullulan¬
tem. Et quoties dicis effe .pier fe fequitur
eam, toties dicis, efle eam fequitur fibiipfi
hserentem. Nihilatiiema feipfo difcedit.
Quid enim intercidit inter fe,& ipftimmet,
quod fep aretipfum a femetiplb: Si quate- ■
fius h*rer fibieatenuseft,:quiah*rct fem-.
per, eft&fomper. Talisquidemformaeft
aniraa.Eftigitur immortalis. Sed poteft a»
liquis huic rationific obiicere,qubd quem¬
admodum ignis per fo calet, caiet.femper
dum eft, non tamen eft femper ex quo et¬
iam non calet abfolute femper,ita etiam a»
nimse efleatia quia proprie & vere forma
eft in feiplafubfiftens , ideo per fe eft , &
quia per fe eft, ideo eft&femper, fcilicet
dnm eft.Non tamen femper eft. Ergo non
eftfemper. H*c obiedtio duabus de caulis ,
ridicula iudicatur. Primo fibimetipfi repu»
gnat, quando ita contexitur. Forma illa
perfe eft, ergofemper eft,du® fcili. et eft,
non autem eftfemper. Quatuor enim hic
orationesfimt, cuarum fecunda illa qua
dicit.Ergo femper eft, pofterieri huic cor»
M iiij
140 Marfilij Ficini Thcoiog.Platon.
tradicft qu* infert. Non autem eftfem-
pcr. Deinde obie&io huiufinodi abundat
foperfiuis, cpaudo addit .• dum fcilicet eft.
lltud iiqmdem,dtim eft, nou poteft dici a-
liud eft quam primum illud vbi dici.ur,
femper eft. Sic enim edet eadem in rege-
minum eft,& geminum efle, neque exifte-
-tetresvna qu*<fam,fcddu*. Hincfcqui-
turvtillnd eft quod ponitur quando addi¬
tur : Dum fcilicet eft, fit illud idem quod
iam erat pofitumquando prias dicebatur,
Eft femper. Quasfunt eadem, eadem funt
ratione tractanda. idcirco fi primum eft,
abfolute pro‘fertur,ita fecundum cft.abfo-
-Ictfe proferri debet abfque illa diftione:
Dum fcilicet eft. Ergo dici oportet. Eft,
fempereft,eft non tantum addedum.dum
fcilicet eft. Vel fi addis illi primo eft, illud
poftea', Dum fcilicet eft, adde & huic fe¬
cundo eft,quod fequitur poft, dum fcilicet
eft. Rurfus ilkd dum fcilicet eft, & huic
tertio eft,rurfus dum fcilicet eft , atque ita
in infinitum,neq; vfquam reperies primam
edendi radicem, per quam competat illi
rei quod fit,fitque i emper Quod autem ra¬
dicem edendi non habet,nihil eft omnino.
Ageiam (iftepedem. Forma iilafeparata,
qualis eft anima , per fe eft , ergo eft
femper. Quinetiam , fiidcm prorfiisexi-
ftcret ede atque calere, quando ita com¬
ponis , Ignis quia perfe calet, calet fem¬
per, adderes protinus: C alere 8c ede idem
eft, ergo eft, & femper. Nunc autem non
potes eo modo concludere,quia non id em
eft ede , atque calere, alloqui quodcun¬
que iunt , calerent, & quicquid calcrc
definit, defineret efle quod non accidit.
Itaque ignis femper dum eft, calet, quia
prius quodammodo,eft , & poftea calet.
Et quia efle eft ante calere, & aliud quam
calere , ideo per aliquod medium vide¬
tur calor cflenti* Ignis inefle , itavt pri¬
mo ponatur ignis edentia, fecundo eius
efle, tertio loco calere. Imo vero eden¬
tia ignis fortitur cfie per id quod hzret ma¬
teria:. Prius enim quodammodo latet in
materi* finu, quam edatur in lucem Et
ficut latuit antequam exifteret, fic etiam
h*ret poftea, vt non cefset cxifterc. Sor¬
titur quoque calere per id quod poflidet
efie. Quapropter calere definit, quando
definit efie , definit efse , quando defi¬
cit inhzrere. Sed anima: efsentia, quo¬
niam eft forma foluta , eSc fortirur per
lemetipfam, & in ea ipfiim cfse eft pri¬
mos & proprius actus efienu* , nec vl-
him vinculum eft per quod cfse cum cf-
fecria conneaatur , quo foluro accidat
diisoktio. Ac licet tam calere quam cfse
per aliquam conditionem conueniatignii
efiends, anim* tamen clienti* non cod-
uenit cfse per conditionem vllam, fed
abfolute- Idcirco , licet ignis cum cena
quadam conditione fit, & caleat femper/
anima tamen femper eft abfolute.
Decima ratio , quia ferfc , refertur
C A P V T X.
CI qua tamen videamr efle conditio cit-
0 ius virtute anima fit femper, eanotfelt
per refpedu aliquem ad corpora quorum
adiumento non eget, fed refpe&um ad
caufam primamjvnde defcendit Sed&te-
fpedtushuiufmodi quoniam peripfammet
anim* naturam completur,nihil prohibet
quin, anima per fe & abfolute & abfque
conditione femper.Quod quidem hacra-
tione inueftigabimus,quoniam aprimare-
rum caufa cuncta dependent, eatenus frn-
gulain fuo cfse permanent, quatenu* ad
primam caufam referuntur. R cfpic iunt au¬
tem illam vt aliquam ipfius fimilimdinem
gerunt. Caura ilia actus puri(fimuseft,ab
omni materi* proprietate alieniffimus.
Huic adtui res inferiores non ex fua mate¬
ria,(cd ex forma potius ( qu* adtus quidam
exiftit/fimiles judicantur Quofit,vtpef
fotmam fuam omnia primam refpiciant
caufam. Quare quacunque ex materia &
forma compofita iunt.vt elementa,& mix¬
ta, non perfe, nequeper totam fui natu-
ram/ed per partem illam iui duntaxat qus
forma dicitur, caufam primam refpiciunt.
Argumentare hunc inmodum. Vtad pri¬
mum principium refenmtur,ita funt, refe-
runtur autem per aliud,ergoper aliud font;
Qu* fiintperaliud,ftabilianonlunt,infe-
ipfis enim relifta, in nihilum euanefeunt.
In fe ergo funt nihil , qu* funt per aliud
quicquid exiftunt. Talia profecto funt na¬
turalia corpora. Corporales vero form*
quales? Certe flmiles. Forma enim cor¬
poribus infita, excellentiam quidem ami-
fit fuam , & corporalis prorfus euafit,fi-
quidem omnes conditiones corporis ians
fubiuit.
Conditiones corporisdu* funt, fecun¬
dum locum extenfio,& fecundum tempus
mutatio.Forma vero immerfa corporibus,
cumlatimdine corporis dilatatur, & mu¬
tatur corpore permutato. Quoniam igi¬
tur facta eft penitus corporalis prifbna ex¬
cellentia defututa , per fc quidem mi¬
nime eft, vt diximus alias , & efie nul¬
lum habet propriam, fed ita cum mate-
 de ifflm ortalitate anim orum.Lib. v.
ria copulatur , vt vnnm £r efsc totius.
Si ergo per fe non eft, per fe certe non
agit. Ideo fi referatur ad primam caufam,
per aliud aliquid referetur, per illud videli¬
cet, per quod eft. Eft autem per formam a-
Iiam lubL'micrem,a materia liberam,aqua
etiapendetin materiam continue, quem¬
admodum a vultu heminis imago in ipccu-
lum, per quam ad primam camam aflidue
quoquerefertur. Si ergo cmnino per aliud
eft forma corporea, c um etiam ad primum
principium per aliud referatur, quidnam
eft illud per cuod tam corpus naturale
quam eius forma refertur ad primum ? Sa¬
ne eft eflentia illa tertia,qu.~m fupra corpo¬
rum qualitates iam pridem locauimus.Ef-
fentia vero buiufmodi eodem-modo ad
Deum refert corporum qualitates,quo eas
efficit in materia. Efficit autem operatio¬
ne lua, operatio (ira eft mobilis.. Per agi¬
tationem igitur generat, per agitationem
& refcmltaque refert mirabiliter. Hinc fe-
quitur,vt naturalia corpora,eorumque for-
mz,quiaper abud perque motum referun¬
tur in Dcum,nequepcrfefint,nequeftabi-
Ea fcd vacillent prorlus, & pereant. Eflen¬
tia'vero tertia quia fuiipfius eftferma ,'imo
ipfamet forma eft, & forma amateria li¬
bera , idcirco per fe refertur in Deum. Vt
refertur, ita eft. Ergo eft etiam per feip-
fam. Refertur autem per eflentiam fuam,
illa flabilis eft. Quapropter ad flabilem
D eum, per flabilem lui ipfius eflentiam re¬
lata , flabilis permanet. Nempe efsentia
hzc relationis fute caufa eft, ratio perfe-
'drioms. Seipfam vero nunquam deferit,
nunquam ergo delinit feipfam referte,
nunquam feipfam perficere- referendo.
Deus quidem femper exuberat, illa fem-
per haurit. Igitut tum exparte haufti, tum
haurientis,femper quidem efseiplum bibit,
ac permanet immortalis.
,
VndecimaraUo quii non ccmponituraXili-
qua potentia in quampofit
C A P VT II.
S icut generatio fit per coniunftionim
format cum materia, ita per leparatio-
nem forma: a materia fit corruptio: Vbi
non eft harum rerum coniuniftio, nonae?
ddit feparatio. Talis autem compofitio
non eft in anima. Sed rationem hanc
latius profequamur: In corruptione cu-
iufqueiriperdituripferei actus,fed'poftil-
timliipereftaliquid cuod fiiBeratilli actui,
vcluri potentia aliqua fiifceptiua., neffiat
Corruptio in nihi!um,fi'c'vft nori fit ex nihilo
generatio. Res quidem ex forma materia¬
que corupofita,refoluitur in materiam.For-
ma quoque illa , quz exmateriz fomite
edudta fuerat, reducitur in materia; fomi¬
tem. In anima vero acius ipfius eft ipfunr
fuum efse. Efsentia vcro& fubfranria cius
eft illa ipla potentia quz efsendi actui fub--
eft. Non enim eftin formis abfolmisferftie
alia compofitio.quam ex efsentia atque ef-
fe, autfimilis.' Efsentia loCummateriz' S?
potenriz tenet , efseverolocum formz &
adtus. Si corrumpitur anima,perditur eius
efse omnino.S edimnquidetiam efsentia?
nequaquam. Nulla enim resiri-nihil refol-
uitur, quia resquz vfqueadeo eftfimplexj
vt non aliter refolui poffit,quamin nihilumj
etiam talis eft, vt fit aDeo fadtaper-crea-
tionem ex nihilo. Quz autem talis eft, foll
authori fuo fubeftDeo, Dei veto influxus
vitalis atque beneficus nihil interimit. Ita-
quefi animadeftruitur, licec-amittat efte!
eius, tamen elfontia remaneri (Quod et¬
iam inde conflat, quod quante nobilior
res eft, tantonobiliorenrfiabetmatdriany
nobiliorem & formam: A’flitfiz lunt ad¬
modum przftantiorcs corporibus. Igitur
fub illarum efletanquam lub’form'a & a-
ctu latet materia quzdam & potentia fi
qualatet, przftantior quamflub forma
fob’ efle corporis cuiufcunque. - Quod aua
temtenet inanimabus prrmzmaterizpo-
tentizque locum , ipfa earum elfentia eft:
Itaque eflentia;.illarum -eminentior eftj
quam materia corporum. - M ateria corpo-I
mm incorruptibilis eft‘iergo~.quid mirum-fi
efle poteft incorruptibilisdla ? Quo & vt fi
quado anima effefuum fingatur amittere,
fiiperfit neceflario adipe elfentiaatqj fub-
ftatia.Hpc fi.lupcreft,4ll cetf erSreftadhuCj
eflenondum eft amiflum. Ita anima fi cor¬
rumpi dicatur etiam poftcorHiptioiietri
neceflario liip-ereft. 'Tmb etiam Viuit. El-
fe namque anirnz nihil ahuddft qiiaffi -vft
. Sed ne quis dicat-ipluim anirnz efle
refolui in eflentiam j atque eflentiam vite-
rius non exiftefe., quia-fitr-abfcue actu,
quamuis potentia forne lupfet& alicubi^
tneminifle oportet eflentiam-illam' rioii
redigi, quia nequeexmatena conflat tan-
quam parre(ui,neque ex materizpotenria
pul1ulat.Rurfus.non pofle rcfahrim poten.
tiapj caufz alicuius agentis:! nilifbrte iri
Dei virtutem, quilblus animam procreas
uit. Non autem.ob id moritur animus,
quod in primam vitam relbluitur. More¬
retur autem, fi reducius in Deum define»
l$z Marfilij Ficini" fheoiog.Platon;
leteflcanimos. Atqui ficut figura cersa Duodecimi Titio, quii no» habet in fe puteto*
figilloimprefla, quando figillo penitus ad- hem ad nonejfe.
rquatur , nqn defituitur. fedin fceciern
fcm redintegratur , fic eflentia animi fi C A P V T XII. ■
quando idea: per quam Deus_eam in certa
effendi (pecie dripoluerat, admouetur, in
efle priftino confirmatur. Maxime enim
N Vila res corrumpitur vnquam nifi
habeat in le potentiam ad non effci
Si enim nequiret nqn efle, nunquam efic
modo Deus eft e poteft terminus inqtiem delineret. Anima nullam habcttalem po.
corruptio tendat, cumfitefiicienstetmi- tentiam, quoniam anima-nihil aliud eft a-
fiuSjvndc&a.quo omnis creatio generatio¬ pud Platonicos, nififormafimplexperfe
que deducitur ? au t quo pario Deus qui a-, lubfiftens, in eisentiaemdemfiiaperfefta
cius eftpurjis-, nafeente anima ad anima & integra,ad peciem quoque animalis ef¬
ipfius compofitioncm concurrit i Ita,vt ficiendam .conducens. A cius quidem exi-
quemadmodum ex materia:potentia & a- ftendi ibi eft, in ipfa fciKcet forma integra
Su potentia: addito,forma fit corporalis,& & perferia.Siquidem per forma: integtita.
in eam potentiam denique arius forma: re- tem eft vnumquodque. Igitur proprium
fp)uitur»fic ex Dei potentia quadam & ad: fubierium ipfius efie ibi, eft fua forma at¬
ierio quodam ariu,fiat animus, qui tan¬ que cfsentia. Vbi autem, erit potentia ad
dem in Dei potentiam quafi materiam re- non efic ? quod eft ipfius efse oppofimro?
ioIuatur.Non enim gerit vnquam materi* Nunquid in ipfo efie ? At quomodo vnum
vicem, quiprimus eft arius. A fleret aliquis repugnans vimhabet ad. repugnans alte¬
eflentiam aninjs, nequein materiam,ne¬ rum capiendum; An in .ipfa cfscntia.lNe-
que in Deum r,e/olui,fed ipfam fe ftatim in que hic quidem. Nam fi eisentia ex eo
(erecipcre^eiCtpriore fublato. V erum ficut quod limplex & integra forma eft, pro¬
materia corporalis abfque aflu corporali prium eft ipfius efie fubierium , quo modo
eife nequit, ita neque Ipiritalis feorfum a habet potentiam ad non efse, quod dicitui
(piritali. Quapropter eflentia qua: cltma, efle ipfius oppofitumrQuo enim pario pro- .
reria fpiritalium, & ad efle (piritale quafi pria fubftantia ignis,qu* proprium caloris
arium aliquem comparatur, nunquam fe talis (uhicrium eft, habet adfrisus fufei-
gregatur ab cfse, ab efic inquam Ipirifali. piendumpotentiam aliquam? per quam K
Nifi forte'quis dicat cfsentiam anim?,dum frigus accipiat & maneat ignis ? Atqui iu
efie aliud exuit-; aliud indui.actales in efse iis ipfis lubftantiis corporalibus mortali-
{piritali vices hanc clscntiam variate, qua¬ bufque non eft potentia ad non efie, quan¬
les informis-luis materia variat. Ablurdum tum fiintin (pecie liia complet* (ubftan-
id quidem diriu, tum quiaefientia ipirita- ti*,formaq; pr*dit*ffecundum hoc enim
lium flabilior eft quam materia coipora- exiftunr) Sed quantum illis lubeft materia-
lium, tum quia cfscntia anima cum pro¬ primaqu* nunquam fubtali aliquaforira
pria ipfius anima: ratio fit, rion efic aliud quiefeit. Hscveroabeft ab anima. Ne¬
omnino & aliud redicit pariter, fcd efse quam igitur potentia ad non efse in anima
folummodo ahimale/ecundum certam vt- repetitur. Elt igitur immortalis. Sedhanc
delicet anima: (pedem.. Materia quidem rationem planius exponamus. In rebus iis
communis abfque hoc ariu vel illo dfe po¬ qu* ex forma & materia componuntur,id
teft, materia vero propria abfque proprio accidit,yt materia epus ipfom quodatnmo-
ariu nequaquam. Quapropter eflentia a- do antecedat. Quis enim dubitet euin
nim* quf in tali (pecie animarum eft,nun¬ materia prius quodammodo fit quam for¬
quam actumfpccici alterius animaruroiuf- metur ? Accipio materiam hanc o-
cipferineque migrabit rurius eflentia ia ear perifaciundo quodammodo prascedcn"
dem {pecie deinimo hocmillum, ne mo¬ tem , atque interrogo , vtrum opus il¬
bilis *qu c fit ac materia corporalium. Imo lud ex natura huius materi* fore necersa-
fi materia coeli eadem formaxontenta eft riumfit ianimpoflibilc? an fortepoflibilc?
fempcr,vrplacet quaropkinmis, quid mi¬ Nonncccfsariam,quia fic materi* vis fta¬
rum materiam animi fpiritalem eodem ef- tim per feiplam operi neceflitatem darer;
fendiariufemper efle contentam ? Ea ef- nequepr*ftantiore aliquo egeret forman-
fenriavita cf:,hoc dfe sinere.Semperita¬ te,nnnc vero indiget, quia quod dtinfor-
que viuit mc, formare fe nequit: Igitur quantum ad
materiam «tiaet,futunim opusnoneftne-
cefiarium. Nunquid impoflibile i Nequ»
hoc quidem. Sic enim efsetmateria adeo
 de immortalitate animorum, Life, V* 143
ad opus illud inepta, vt nunquam ad filius fet fieri , nunquam profedo fafta feiflet.
formam atque effedhim perduceretur. Si Quapropter prsceffit animam noftratn
quantum ad materiam fpeclat, opus agen¬ nafcendipotentia. Vbinameratiflapoten-
dum neque necefiarium eft, neque edam tiaiNohin anirha,qua: nondum erat.Non
impoffibile-reftatvtfit poffibile. Hoc enim in parte animx, qua eft fimplex, &tota fi-
inter duo illa eft medium, poffibile , in¬ rnul efficitur, non perpartcs.Nonin mate¬
quam,clse, atqucnonefie.Namfiex na¬ ria aliqua, quoniam anima a materia non
tura maceria? foret poffibile efie iolum,fo¬ dependet. Non in nihilo,non enim poten-
ret abfqus dubio necefiarium. Sin exnatu- tiaipia effendi fundatur in nihdo.Nam quo
ra eiuldem foret folum poffibile non efie, paclo alteram oppofimm fit oppofiti &
foret & impoflibile. Quapropter cum cx contradi dforij alterius fundam ehram ? Ef¬
natura materia? opus ipfom poffibile fit efie fe vero & non e Te contradictoria lunt.Re-
pariter &non efse,conftat quod inipla ma¬ ftat .vt illa potentia in lolo anima authore
teria quantum ad laciendum opus eft po¬ fundetur Deo. Igitur potentia effendiper
tentia ad efie pariter atque non efsc.Cum quam antma ad efse producitur, ipfe folus •
vero fimplex materia fit, ex naturis pluri¬ immortalis ftabililquc eft Deus. Potentia
bus non compofita,eadem natura materia: vero fecundum congruentiam lefpondet
eft potentia adefse atque non efse, quo¬ •adhis. Adhis ergo illi potentia diurna? ref-
niam cftindifferens ad vtrumque, neque pbndens eft ftabilis per efientiam. Talis a-
ex-fe ad alterutrum terminatur. Superiori ctus eft anima. Et quemadmodum in Deo
erg 1 agente indiget, quod eam formando eadempotentia eft, per quam & Deus po -
ad efie determinet Accipit ab illoformam teft facere animam,& anima fieri,, ficina-
leonis , vnde fit leo, & materia ifta leonis, nima idem adhis eft, id eft,nixus idem, per
qua? ante habebat in fe potentiam ad efie quem & anima liibfiftitin natura lira , &
leonem, atque non efie, tam nunc ad efie D eus eam fiftit ia ipla. Quo fit, vt no n mi- .
Iconem determinatur. Sed nunquid adhuc nori defiderioDeus animam ia natura ani-
reflat in materia prima eadem illa indiffe¬ ma fiftat, quamliibftat animain eadem.
rens advtramq; potentia! Sinonreftaret, Qua cum folifubiiciatui Deo, fi perimen¬
cefsaret protinus natura materia; , neque da eftab aliquo, ab illo eftperimenda. Ab
quicquam ex materia fieret & conflaret, fi illo vero hon poteft Quomodo enim cau-
ftatim cum fit aliquid, materia prima na¬ ia alicuius effecirix & conferuatrix eris
tura priuatur fua peritque.Ergo cum reflet quoque corruptrix eiufdem ? Aut quo pa-
leone iam genito, potentia eadem illa fe¬ dto iplum bonum cuiquam pernicioitun
cundum fpeciem in materia non propia* fcft tAut prima vita & infinita vita eft alicui
qualeoni, fecundaque,fed piimapotentia, mortis origo? Dicet aliquis.: Non perimis
inquam,adefie pariter, atque non efie. Id Deus animam, vim nouam aliquam infe¬
accidit, vt quemadmodum per illam po¬ rendo, fed vim. ante illi tributam aufereni
tentiam efieleoquandoque coepit, cum do, id eftfiubtrahendo influxum luum, pei
prius non fuifiet,ita per eandem efie quan¬ quem anima vixerat, fidut qui intuitu ima¬
doque delinat, poftquam fuit. Quoniam ginem luam creatinlpeculo, fubtrahendo
potentia ad extremum vtriimqiie indiffe¬ vultum definit imaginem procreare. Sed
rens,vel ad heutru vertimr,vela?que atque contingere ho c ibi non poteft,vt paulo an-
viciffim vertitur ad vtruque.&ficutad efie teoftendimus. Rurfus,fi Deus hunc in&a-
& non efie conuerfa eft, ita viciffim ab efie dit anima vitam,poftea honjnfundit,mu-
vertitur inno efse. Atq; hinc fequitur rerfi tatio ibi proaemt ab infundendo in non ia-
cormptio corporalium. Verum rationalis fcndendum. QuarOjVmim.anima delinat
anima cum fit forma fimplex, vndcmoms . haurire vitam , an Deus infundere ? Non '
exoritur in compofitis, nonpoteft ex ali¬ definit anima haurire j quipp e infiifio vita
qua materia pracedente & fubfequente fn efientiam anima? fit, quoniam vita eft
forma facta tiiiflc, & cum fit forma in ft primus adhis eflentia . cum primum acce¬
fubfiftens,non innixa materis, qtiia & lu- perit effe. Anima effentia eft immobilis,
pra Sdnfra m ateriam progreditur indican¬ quoniam a flabili Deo fine medio pendet,
do , non eft compofitaex aliqua potentia quiaftando 8c quiefeendo perficitursurba-
materis,velut animsinchoatione,& achi tur meto, attingit ftabilia,regit caduca, fi¬
potentiz addito3 velur ipfius anima; perfe- ftit mobilia, colligit diffipata, conciliat re-
dtione > Neque igitur ex materia conitar, pugnantia.Nec eft in ea pot entia iik ad ef-
neque extat. Si talis eft, ex nihilo proceffic - fepariter atque non effe, qualis eft in cor¬
in lucem. Eius ergo felus Deus eft audior, poribus, qua eft totius mutationis inifiunS.
« aliis oftendemus. Atqui hac nifi potuit Non igitur ceflai effentia vnquanS
!44 Marfilij Ficini Theoiog.Platon.
vitz afium accipcre,non ceffatD cus eun¬
dem infundere. Solis namque illis figmfi-
cauit Deusfe yim fuam aliquando infun¬
dere ccflaturum,quibus ab-origine inferuit
prochuitatcm illam adnon eflendum.Prz-
tcteaDeus naturz inlHmtor ,< nunquam rei
prium.Propria anima: vita eft, vita inquam
perpetua, quia quantum rationalis eft, -et¬
iam abfque difciplina&vfu perfolam eius
caturz vinutem quotidie in fe parit fpe-
cies abfolutas, perquasproxime ada-rer-
nasitur ideas. Si naturale eftanimoratio-
nali afcendere ad ideas , namrale eft ipfi
quiefcere inideis,vtficut naturaliter illis
■vixit,ita naturaliterviuatin illis,& qui ope¬
rabatur fecundum naturam affidue ad per¬
petua, operetur quandoque fecundum na¬
turam perpetuo in perpetuis. Et quia idea
quzque zterna vita eft, qui fecundum na¬
turam fuam ideam peridez modum poteft
confequi, poteft etiam per modum ster¬
num vitam confequi fempiternam.
Decime ratio. guiaeffeaDeo accipit
fir.e medio.
CAP V T. XIII.
Q Vanquam Plotinus& Proculus alii¬
que nonnulli Platonicorum animam
fieri arbitrantur ab Angelo,tamcn Diony-
ftum Areopagitam , Origenem & Aure¬
lium Auguftinum Platonicos exccllentiffi-
mos fcquor libentius, qui animam putant a
Deo vnicoprocreari Quod equidem hac
ratione demenftraripofle confido. Anima
eft forma ita fimplex,atque ita libera,vt ne'
que ex pluribus partibus componatur, ne-
quematerise vifceribuscruatur. Quando
igitur fit, non poteft ex rebus vilis prius exi-
ftentibus generari. Non enim exrcbus di-
uetfisprocul ante pofitis,dcinde coa&isin
vnum conficitur,cum careat partibus. Ne-
uc ex materis fomite prius informi, dein-
e formato, cum fit liipra materiam. Igitur
fit ex nihilo. Ex nihilo autem aliquid face¬
re,Dei folius eft proprium.Nam ex ordine
operam ordo caularum inueftigatur, cau¬
lis enim effectus accommodatur.Quare o-
portet efferitas proprios in proprias caulas
reducamus., atque id quod communem
omnibus efferitibns propriis reperitur , in
communem omrfium caufam referamus.
Ita cunvomnibus in rebus przter proprias
Ungularum conditiones ipfnm efle com¬
mune rrmrfrkinvw-nTarnr, fingulariim con-
dirionumSe qualitatum cautas finsulas af¬
ferre debemus , ipfius autem efle quod v-
num ofonibus eft commune , vhamcif
fam, omnibufque communem. Omnibus j
communis caufa vnus ipfe eft Deus. Igitur i
eflendi re vera Detis eft caufa, eflendi ve. I
ro hoc aut illud, hoc modo vel illo, alia .
quadamptzterDeumluntcaufe.Ita,vtfis j
a Deo folohabes,vtfishomo,etiamabho j
mine,vtcalidus fis,ab igne. Deus operibus
efle dabit,alizeaufe inter fediueriz,dmcr- [
fos eflendi modos , & eos quidem virtute I
Dei. Efle quidem illud quodpoft nihilum |
fequitur,effedicimr abfoIumm,ftatim enim
poft nihil fequitur efle fimpbciter. Poft die |
fimpliciter, fequitur efle hoc aut illud, aut i
tale efle vel tale , puta hominem efle vd i
equum, album efle vel nigrum : non enim [
poteft quicquam fieri hoc & illud & tale,
nifi fit prius quod hoc & illud & tale fiat.
Quapropter efle tale & hoc & illud, haud
eueftigio poft nihilum fequitur,fcdpofref-
fe iplum fimplex & abfolutum. Cum igitur
Dei proprium fit, efleipfum commune &
abfolutum cundtis tribuere,id verb efle an¬
te omnes eflendi modosfequaturpoft ni¬
hilum , folius Dei officium erit aliquid er
nihiloiri efle producere. Vtprimum quod
datur omnibus,ipfumfciKcet efle, a prima
fit caufa, a fequentibus 'caufis munera fe¬
cunda vel tertia.Profedto quod natura: ali¬
cuius eft particeps, non poteft eam natu¬
ram producere abfolutam ,.quia cum id
quod eft tale aliquid fecundum participa¬
tionem,neceflariofequatur id quod eftab-
folute tale,imo etiam fitper illud, quicquid
ipfumeft, fi hoc illud gigneret,cerce quod
eft pofterius,rem feipfo prior em, atque et¬
iam fui ipfius caufam gigneret, vbi gigne-
ret & feiplum. Igitur Arifton,qma nonab-
folutushomofuitjfed hic homoin tali ma¬
teria conftitutus, humanitatem ipfamnou
genuit abfolutam,fed hominem hunc, Pla-
tonemfcilicetj&in materia t ab,Quoniam
vero quantum pertinet ad eflendrnatu-
ram, quicquid fub Deo eft, efleipfius eft:
particeps,& efle non habet fimpliciter, fed
tale efle vel talc^n quadam eflentiafpecie-
que determinatum , fequitur vt res nulla
fubiedta D eodpfum effc producat, fed ta¬
lem quendam eflendi modum tab cuidam
materis tribuat. Quofit,vtad opusfuu»
priorifemper egeatfundamento.Prztcte*
tam ars quam natura quicquid agit, expo-
tentia quadamproducit in adtum. Scul¬
ptor exiapide ita praeparato ad ftatuam ,vt
quodammodo habeat ftatuam in potentia,
ftamamactu fabricat, homo ex feminein
cuius virtute homo eft, generat hominem-
Materia illa ex qua ars & natura aliquii
fadunynterdum obediens multum Scapd
 de immohalitate animorum. Lik V* 14?
aa cpns exflHtflnterdu ineptior, itari ma- ra certa quadam rerum {pedecfaffdirar.
reriz poteria alias minus, alias magis diftet Operatio talis per genera multa vagaturi'
ab adu operis fabricandi-Paru diftat aeris Imo vero intelligcntia ipfa atque voluntas
potentia ab ignis effedu,J6geverb abhoc per infinita Illius enim obiedum-eftlpfem
aqnzpotentia.Facile itaq; eft ex a ere, dif¬ verum, huius ipfum bonum. Verum autem
ficile cx aqua ignem accendere. Vnde ap¬ & bonumfaitem tam late patent,quam^
paret tanto potentior em effeoportere eum fum quodens vocatur. Operario vero ab
qmag!t,quanto longius interuallum eft in¬ obiedotrahitfpeciem, ergo operario talis
ter perdiam illam & adum a qua in quem ommbus rerum omnium (peciebus indui¬
opus fuum eft dedudurus. DHtantiaverb tur. Sed num differt operario a virtute'&
inter nihil & effe eft infinita,tu quia in nihi¬ virtus ab eflentia atque efle? Certe. Primo
lo nulla eft proportio ad effe, tu quia nulla enim, quia adus potentis femper opponi¬
diftatia miorhac efte aut excogitari poteft. tur, operario quz eft adus, a virtute difere-
Diftanriam sero proportione & fine ca¬ pat & eflentia,qua: potentisequzdam funt, -
rentem fola illa vis poteft tranfcederetquz & virtus ab efle, quod eft adus, & ab eflen-
nullamhabetad alias vires proportionem, tia,quiapbtenri 5 p er fuos adus diftiriguun-
nec habet finem. Virtus huiufmodi folus eft tur, cum propria potentia proprium refpi-
Deus: omnia enim alia a Dei potentia ex- ciatschim. Eflentia: adus eft efle, virtutis
ceduntur.SoIus itaque Deus aliquid ex ni - adus eft operatio. Igitur tanto inter fe dt-
hilo in effeproducit. Praeterea res omnis ftant eflentia atque virtus, quanto efse ci¬
przter ipfum Deum creatura dicitur a llat &6peratio. Quorfiuri haec tam multa?.
Theologia,& ex quatitor quibufdam com- ; vt intelligas operationem cuiuflibet crea-
ponitur neceflario. i tura: virtuti haerere-, virtutem &'cfseefsen-
Ideo Pythagorici non lolum in' corpori¬ tis, ac r.uilam creatutam per fubftantiam'
bus, verumetiam in fpiritibus quodammo- proxime operarffed per virtutem operatri¬
dopohunt quamor elementa,quia vtraque cem, qua: eft qualitas flue aCcideiis, cum a;
conftant ex eflentia,efle,virtute,& adione. fubftantia vndique diftinguatut. Quoties
Nempe aliud in eis eflentia eft, aliud efte. ergo aliquidoperatur, qualitates quafdam
Eft enim effe,adus eflentia:. Quod fi prz- proxime generat ,& efse dat quale habet .
ter hunc adum n<3n eflet illic eflentia cui ipfaqd eft, inhzrens alteri femper.Talia ve¬
talis adushzreret, eflet adus purus&infi- ro przcedentc indigent fundamento. Qua:
nims,quianon circumfcriptus abvlIo/Hic fundamento indigentqex nihilo non crean¬
autem foluseft Deus. Rutius efle ipfum ab tur Ergo nulla creatrira-Creat aliquidf, nec
omni eflet participatione alterius abfolutu. iniuria. Operario enim eius & virtus quia
Omne veto tale ynicum eftin natura. So¬ harent alteri, Scquicquidhzret; non reflat
li igitur D eo conucnit.Merito autem crea¬ liberum atque integrum, fe'd pro facultate
tura non eft ipfum efle (uum,quia ipfefuus fufeipientis accipitur, fobiedi lui limitibus'
adus efle nequit, cum. habeat in fe poten¬ finiuntur.Creatio vero operatricem virtu-
tia pafliuz nonDihilimmixtum , quia fub- . tem exigit infinitam. Itaque anima'a folo
eft Deo;, potentia vero opponitur adui. creatur Deo.Sed fbrfitan putabit quilpiani
Quoniam vero operatio differt ab eflentia animam ita a Deo fieri, vt per Angelum
magis quam efle ipfiim, prius enim eftef- tanquam medium efficiatur,atqueDeusin,
feritia quam operetur, ideo vbi eft edentia: ea creatione fit opifex, A ngelus inftrumen-
& ipfius efle diftindio,muIto magis eft di- lum.Quz quidem opinio ideo videtur ab-
ftindaoperatio-ab eflentia. Operario qui¬ furda, quoniam inftrumentum hanchaber
dem ita eft virtutis eflentialis adus,ficut efi namram , vt ipfum ab alio motum monear
fe adus eflentia. Quia vero creata eflentia aliud, afficiatfubiedum aliquod, formam¬
non eft fuus adus,ideo nec eft operario lua, que principalis agentis traducatin fubie-
alioquin operatio talis eflet per fe fubfiftens dumper teporis interuallum. Creatio au¬
ab omni participantis limitepenims abfb- tem nequefiibiedum exigit, neque fit mo^
Iuta.Quod tale eft,vnicum diximus,& infi¬ tu vel tempore. Rurfus, £ creationis opus
nitum exiftere. Sed nunquid operatio dif¬ virtutem requirit immenfam , quid abiur-
fert ab efle, ficut ab eflentia differre mon- dius,quam ad id exequendum,virtutem ip-
itiaturcProcuIdubio.Dupltx enim eft ope¬ fam qua: in Deoimmenfa eft, prius in An¬
rario, vca fluit extra operantem] vt calefa¬ gelo, cuius natura terminata eft,terminari,
ctio, altera manet intus, vt cognitio & vo¬ deinde opus illud quod ad immenfam vir- -
luntas. Qgz effluit fine conrrouerfia diftat ttftemfpedar, peragere ? Exfupra dsdis
ab efle, quodareipianon effluit, quzina- concluditur jianimamaDeoifemmo firiei
net,ob id etiam dilcrepatjGuia effc creatu¬ medioprocrearL’ ■ ' r' \
'4^ Marfilij Ficinl
Cur nonperfe&ione pares inter feliint
A ngdos arcuc anima, eam vtraque a D eo
abfque medio pendeant ? Quia lub alia
idea &ratione Dens Angelum producit,
Cib alia animam. Ilium iiib altiori idea,
illam liib inferiori, quemadmodum ab eo¬
dem pi&ore homo & equus picti non zque
funt pulchri.Pukhrior enim hominis figu-
ra,quamequi,quiapic2:or ad pulchrius fax
mentis exemplar , hominis pi&uram ex-
preflit,quam equi. S ed finem iam fic ratio¬
ni hmcimponamus.Si animas efscnriapro-
xime a Deo fit, nihil inter eam & Deum ip-
fius confcruatorem intercidit medium,
quodiplama confcruantc difiungat. Ae li
foloDeoegetvtfiat,lblo etiam eget vt ma¬
neat. Et quia Deusper eandem yim femat
creata,per quam creauit, idcoficut ex infi¬
nita Dei bonitate anima ex nihilo ad elfe
procellit, ita per eandem inelTepermanet
procul a nihilo, vt vita Deo proxima, diui-
nz vitz fimillima fit.Quod ita demum erit,
fi anima aut principio Sc finccaruerit,ficut
Deus^utfihabueritprincipiunijfinemfal-
tem nullum fit habitura. TimziPlatonif-
quefententia eft, Deum mundi opificem
per ideas, id eft, exemplares abfolutalque
rationes fca opera procrearc,proinde quic-
quid per talem,aut talem proxime creatur
ideam,femper taleperfeuerare, quod vero
deinceps, non ncceflariblemper,fed ali¬
quando tale. Oportere enim effecium pro¬
ximum caufe prodire fimillimum , remo¬
tiorem vero minus fimilem,atque deinceps
diffimiliorem femper euadere , adeo vt
idea fit virtus & in feipfa fimul,&fempiter-
na,virtus vero quz inde fit proxime,non in
fe,imo in aliquo fit,fed femper.Quz autem
fit deinceps, neque infe,nequefemper per
naturam fuara, vel eadem vel fimilis perfe-
ueret.Cum igitur rationalis quidem anima
per ideam vitz abfque medio fiat, tali qua¬
dam proximz originis poteftate forma eft
femperviuens. Irrationalis autem cum in-
de p er rationalem pro fi cilcaturde eundum
fe aliquando viuens. Quod enim ab idea
fola creatur acuone.actione fit penitus Ha¬
bili , ftabilemque inde habet eflentiam.
Quod autem ab idea per animam quali
nsediam nafcitur, quoniam actione muta¬
bili gignitur, mobilem fecundum feinde
naturam ducere cogitur.Secundum fe in¬
quam , quia vitam ab anima zthereo im-
preflam vehiculo tanquam Ipcculo fem-
pitemo, exiftimanr femper imprimentem
animam comitari. Iropreflam vero vitam
compofito corpori & caduco,non femper.
Nempe arbitrantur ab animz lubftantia
femper visente zrhtreun»corpus fibi pro¬
Theolog. Platon.
ximum p erp emo animari, elementaleverS
corpus ab ea per illud aliquando vitam ac¬
cipere. Sed de his alias.
Z)ecima quarta ra tio. £uia eftferfe vita.
CAPVT XIIII.
A Nimaefteffiairia,eft &vita. Superio¬
ribus rationibus oftendimus eam cHe
immortalem , quia fit elfentia perfe ea-
ftens, in przfentia vero eiufdem immorta¬
litatem oftendimus, quia fit vita per fe vi¬
uens. Porro anima ex ipfa lui dlentia vita
eft, quia totum quod eft in ea, eft yita. Si-
quid enim elfet in ea quod vita non eflet,
illud quidem non pars efletanimz, Stra¬
tum iplum animarurii quiddam iporius
quam anima diceretur; Fateamur igitur
totam animz eflentiam elfe vitam. Si tota
eft vita, per fe certe fecundum formam vi¬
ta dicenda eft. Nam quod per aliud viuit,
iplum perfe non viuens,ex duabus compo¬
nitur panibus, ex natura,inquam, fui pro¬
pria fecundum fe non viua,atque exvitail-
la aliunde accepta.Ita conclude. Siresilla
quz per aliud viuit, non tota vitaeft,fequi-
tur vt res quz tota eft vita, per fe viuat. Er¬
go anima quz tota eft vita,per fe viuit,prst-
fertim cum per femoueatur. Si ita eft, per
fe eft vita. Eft igitur animz eflentia vita.
Cuius rei lignum eft, quod cuicunque ad--
uenit, eiprzftatvitam, quafiperfefithoc
ipliim quod tribuit alteri. Vnde abeunteil-
Ia definit corpus viuere;, ac dum adell cor¬
pori, nullum momentum ceflar vitz opera
exercere, corpus viuificarido, Quare pe¬
rennis animz a<5his,viuificatio eft. Peren-
nisa&io, propria eftreiariiio. Propria igi¬
tur eft animz a Hio viuificare. Viuificars
autem,vitz ipfius eft proprium, ficut calo¬
ris eft calefacere. Igitur elfentia animz vi-*
ta eft. Accipe runusaliam conieSuram,
quod parato eorpore,anima ftatim illud vi¬
lificat. Aut ergo fuo efle dat vitam,aut ap-
petim,aut cognitione fiue concilio.Si ani¬
ma cognitione &confilio corpus viuifica-
rec, fcirentomnes quid quolibet momento
gignat & alat in vile eribus anima, qualif-
que fit interni operis dilpofitio, & nilico»
gnofeerent, ifta non fierent. Sed nunquid
appetitu ? Neque hoc quidem , alioqui
quandiu vellet animus elfe in corpore,tun-
diu effit, & qui odit corporis confuetudi-
ncm,a corpore confeftim difcederer. Re-
ftat vt ipfo die, id eft, naturali virtute vili¬
ficet corpus.Siipfo efleviuificay, perfuaffl
eflentiam eftvita,autviuens, ficut quodip-
(o efie calefacit, per dsenriamfuam viitu*
 de immortalitate animorumXik V: 7
temvt eS: calor aur caleas. Conclude ani- 'viuurit, a morte abiunt,iiti,quia fi non luet,
mz efientiam efse quandam vitam. Quod vtipfe putas , nihil fiifcipiunt,& fifuper-
fi non libeat eam vocare vitam perlevi- funt ( yt noflri volunt) etiam abfunt i
uentero, quemadmodum foles dicere ca¬
lorem per le calentem, faltem per fuperio- Defiftamus ludere verbis,audi quid veM-
ra cogeris confiteri animam efie fubftan- mus, quado dicimus animam nonfufeipe-
tiam propria vita vitalem. quemadmodum rc mortem,inteHigirous cani non admitte¬
dicis ignem (ubftantiam proprio calore ca¬ re in feiplavllam mortiferam qualitatem,
lentem. Vtrumhorum acceperis,minime per quam definat viuere.Profedo contra-
curo.Vtrinque enimfequitur id quod quz- riz qualitates fe inuicem non fufeipiunq,
rimus Sed ego fup erioribus rationibus ad- nam fe viciflim &fugant & fugiunt. Ideo
ducor vt animam per fe vitam appellem. calor natura fha non modo non liifcipit
frigus/ed neqj loco etiam illi propinquat.
talem Vitz autem formaque vitali contra¬ Longiffime namq,- fefe fugant& fugiunt,
ria mors quodammodo dicitur, leualiqua quz pernaturamlongiffimo diferepantin-
mortifera qualitas formz, ficuti caliditati teruallo. Poftquam naturaiua hz formz
frigiditas, humiditati contraria eftficcitas. tales funt, fi in mera lui & fola natura con-
Ea vero eft contrariamm namra forma¬ fifterent^efientqueitavtmodofunt contra¬
ram , vt neque aliqua earum aliam capiat, ria? inuicem, nunquam fibi inuicem pro¬
vt calor non fufeipit frigus, ncquefubltan- pinquarent.Natura enim illas dilibciaret,
tia cui vna illarum formarum eft propria, neque adeflet medius aliquis illarum con-
etiam fufeipiat aliam formam, luz forma cibator. T ales profefib for ent, fi c alor ita
contrariam, vt ignis cui calor eft proprius, infeipfo fubfiftereta materiafeparatus,vt
frigus non accipit, vt fimul fit & ignis & nihil przter calorem haberet admixtum.
frigidus, fedabit potius aut perditur tam Atque frigus fimiliter. Nunc iacet calof
calor quam ignis frigore veniente, quam inmateria , quzfiiapte natura noii minus
aut calor aut ignis fiat frigidus. Eft ergo adfrigus parata quam ad calorem , adue-
vt erque (vt ita loquar) infrigelcibilis,cum nienu frigori finum pandit fuum, quem
frigoris particeps euadere nequeat. Simi¬ ingrefia frigiditas calorem inde detrudit,
liter anima, quoniam aut vita ipla natu¬ qui inde depullus extinguitur, cum ab au-
ralis eft, autvitam habet tanquam natura¬ tliore luo ea lege fueritad efie produdhis,
lem fui pedifequam, mortem (vt dixi) ip- vt tamdiu maner et,quamdiu a rali linu ma¬
fius contrariam non admittit. Sinon ad¬ teris foueretur. Quapropter formz quz a
mittit mortem , ita ferine immortalis eft, materia luftinentur, licet formasfibi con¬
ficut ignis, quia non fufeipit frigus infri- trarias nonfefeipiant, illarum tamen im¬
gefcibilis. Si idem foret infrigefeibile, petu & propinquatione perduntur. Quz
quodimperdibile., ignis ficut non frigef- vero in feipfis permanent, & -fi quando
cit, ita neque etiam perderetur. Nunc au¬ materiz hzrere videntur , illam fiifiinene
tem perditur potius quam frigefeat. Ve¬ potius quam abillafuftineantur , contra¬
rum curo idem fit immortale,quod imper- riam fibi vim non poliunt admittere, ve¬
dibile, anima quz non admittendo mor¬ rum fi qua vis aduenit materiz gremio,
tem dicitur immortalis, eft etiam imper- qualitates & formas inquinat aftrifes ma-
dibilis.Ideo abit veniente morte,non per¬ ieriZjformam vero illam quz materiam lu-
ditur. Tota (uperior difputatio his verbis pereminet, non attingit. Talis eft anima,
Zoroafter comprehenditur. anima, inquam, rationalis, quz cum fons
A’Sat*ras et fSpu, Siammi ‘£i, motionis fit,corporumque motrix, nonpo»
id eft, immortalis manet, ac vitz domina teft a corporibus e luoftatu mutari. Cum¬
eft. Quali dicat: ideo immortalis manet,. que Ipecieiluz ingenitam habet vitam, vt-
quia vitam habet pedifequam, ficuti Sol pote propriam, viuit femper abfque labore
lucem, Crinita comam. Hic pugnabit viuendi, przcipue quanidiU fecum ipfa vi¬
fic Strato , ve! Epicureus aliquis. Sane uit. Propinquans vero corpori, irrationa¬
mortem non fufeipit anima,quia veniente lem ( vt Platonice loquar ) ex fefundit vi¬
mortifera qualitate abit anima, & definit tam, velutvmbram.Ipfa quidem vera eft a-
efie. Si efie definit, fulcipit certe nihil. Ar nima, animalifque vitz fons, talemque vic¬
nos,o Epicure, non ita defipimus,vt igno • tam nonmodo ad tempusfuppeditat cor¬
ternas uon pofie mortem ab aliquo lufci- pori,fedmultomagisfibiipfifemper, cum
pi, tam quia nihil eft (quod vero non eft, nunquam deferat femetipfam,neque adie
con capitur/tum quia neque viuentes eam deferendam compellatur a corpore, cuius
capiunt, neque defundti. Illi, quia dum qualirasin formamnon tranfit incorpora;
J4-8 Mariilij Ficini Theolog.Piaton;
Ion. Rurfus neque ad idem cogatur ab a- particulas fine fine.Ergo multo magis aii
nimabos, quarum officium eft viuificare, maradonalis (cuse vera eft corporis via;
do perdere. Talis proculdubio rationalis a- quantumcumque mutetur,numquamde-
nima radicatur. Irrationalis autem non ve¬ finit efle vita. Huius argumentationis vim
rna eft anima, quia neque eflentia vera eft, in eo potiflimum confiitere arbitramur,
neque vera vita Non vera eflentia eft,quia quod tertia eflentia,qua: eftfedes rationa¬
non exiftitperfenrttipfam,fiquidem perie lium animarum, tres habent dotes, ex co
non operamr , quandoquidem nihil agit quod omnium medium obrinct. Primam,
abique corporisinftrumentis.Non vera vi¬ quod in ea refulgent vera: imaginesdiri-
ta eft, quoniam motionis libertate priua- nomm. S ecundam.quod ipfa format cofl-
tur. Non enim ducitur afeipfa/cd vi trahi¬ tinetque totam machinam corporalem.
mur ab iis rebus qua; fenfibus offeruntur. T ertiam,quod diuina & corporalia conci-
Ideo Platonici multi aiunt animam ratio¬ liatinuicem. Omnes hae doteseffe often-
nalem efse& animam & vitam fubfiften- dunt animam fompiternam. Prima, quia£
tem, atque cxfe corpus viuificantem. Sed in genere corporum aliqua fempiterna
■irrationalem formam potius animationem firntjin quibus vmbrs firnt diuinorum^md-:
viuificationcmque corporis cfse putant, to magis animae rationales animamm onv
quam etiam effe immortalem Xenocrates, nium przftantifli m 9 funt,in quibusfunt di-
Speufippus, Numenius , Plotinus exifti- uinorum imagines fempiterna:. Prior enim
mant, Porphyri us autem & Proculus & ztij in diuinisvita eft quamiplcndor, quoniam
quamplurimi negant. Neque mirari debe¬ iplendor eorum eft tumreflexio,tum effit-
mus fi animas-?,has veras, alias falfas efle fio vitae. Quapropter inde prius manatina-
multi Pktoniciarbitrantur. Rerumfiqui- nimam vitae immortalis vbertas, quam di¬
dem varietas decentibus ne&itur interual- urnarum fplendor imaginum- Secunda,
lis.D eus verum bonum eft,A ngelus ima go ' quia fi rationalis anima principium eft for¬
quidem eft bonitatis, fed intelledius eft ve¬ mandi & continendi, nequefortnamfuam
rus Rationalis anima,imago intelle&us.a- neque conftantiam naturalem poteft amit-
nimavera.Trrationalis anima, imago ani- tere.Nempe cum totum animale genusfit
ma:,natura vera. Qualitas qua diuiditur in toto genere corporali praeftantius,8ano®-:'
materia natura imago eft, verum natura* nibus mundi membris fint aliqua corpora-
Iium agentium inftrumentum. Sedmemi- liafempiterna, probabile eft vt in omnibus
mfse oportet, eos qui animas noftras infe¬ . .his fint animae fempiternae. Quis enim ne-
riores , efse fempiternas exiftimant, etiam gauerit animarum genus caput habere
Plantarum animas, fecutos efse jEgyptios perpetuum;, in quo rationales anima: lunt,
Pythagoreofque, exiftimantes animas hu¬ poftquam corporalis mundus membra
manas efse mentes delapfas in rationem quadam habet ybique perpetua ? Tertia,
atque fenfurn, animas vero brutorum efli quia fi anima conciliationis vniuerfalis & .
noftras in fenfum generationemque om¬ vinculi fons eft, diftrahi Si diflolui non po¬
nino prolapfas, Plantarum denique ani¬ teft. Si enim vniuerforum vinculum reiol-
mas efle eafdcm lapfas omnino in gene¬ uatur, quidvlterius vincietur i Platonici
randi potentiam , pofleque omnes iterum hac myfteriaita deinceps Aurelij Augpffi-
adfupcrioraconuerti. Quod quidem Ein- nifententia confirmabimus. Sianimara-
pedocles,Timp us Locrus.Origenes, Ploti¬ tionalisinteriretcorporepereunte.necef
nus fignificafle videnmr. S ed ha:c ipfi vide¬ fario mutaretur corpore permutato. Non
rint , nos autem propofimm profequamur. mutatur autem a corpore. Ipfa enim mo¬
rionis principium eft. Ideo cum a corpore
Sieimajttinu ratio. gjtia vita fraftan- mutari videtur,tunc ipfa SiCorpusmutat,&
tiorcorforc. feipfatn ducit vt iubet. Sr anima monet fie-
piffime corpus,itnmobiIis perfeuerans,Ion-
C A P V T XV. ge magis ex eo quod fiftit continetquc cor¬
pus, feipfamfifht&condnet. Quod enim
R Ationalis anima vera namralis vita ftat plurimum in mouendo alio , ftare po¬
eft. Vera vita per fe corporis eft for- teft femper in fiftendo fe & continendo.
matrix & rectrix, ideoque corpore eft lon¬ Quis autem nefciat quando corpus vel
ge pr-eftantior. Corpus quamuis in varias proprium vd alicuum mouetur ab animo,
vertatur qualitates, aut edam millies diui tam motionem ipfara quam rem motam
datur in partes , nunquam tamen definit nonhabere &a omnia fimul, fed labi pror-
efle corpcs/emper enim rcftatnamra cor¬ Ius i firmro in prasfens atque prasterimnij
poris n:n')7n;li^ mm rl-Min1, partes XQ ia animo autem tunc efle fimul propofi-
 de immortalitate animorum. Lit>. V*
tam operis torias immobile, intentionem
praefentis operis, memoriam pratenti, ex-
p citatio nem qu e futuri ? Illic intendo ani¬
mi circa ea qua: non unt,eftipfa.dum tam
ea qnz nondum funt, qua ea quae non funt
amplius , ipfa conneditin vnum. Circa
temporalia eft lupra tempus , circa mobi¬
lia eft immobilis. Cur ergofubftanda eius
circa mortalia non fit immortalis-Imb cur
inperpctuis attingendis non fiat ipfa per-
petua quandoquidem in tractandis mobi ■
Iibus manet immobilis? Prasterea, fi non
tam id quod in mole eft corporis, quam id
quod eltin (pecicpacit efle corpusfcorpus
enim tanto magis eft,quanto fpeciofius eft
atque pulchrius.tantoque minus eft, quan¬
to foedius atque deformius , qua: defectio
nonprzcifione molis, fed Ipecieipriuatio-
ne contingit}putandum eft animum illum,
a quo tanquam principio datur corpori for¬
ma, per quam eft corpus, & connexio par¬
dum per quamconfiftit, nunquam vel for¬
ma propria vel vnioncpriuari perquam eft
&permanetanimus, quandoquidem cor¬
pus nunquam omni forma, &vnione per
quam eft permanetque corpus, orbatur,
nequetamentranfire defpecieinlpeciem
animam ficut corpus. Mutatio enim aba-
nimadefeenditin corpus,& flabilior eft il¬
la quam iftud. Ergo fi hoc femper in gene¬
re corporali permanet, illa p ermanet 1 em-
per in fpecie animali, neque inipfa fpecie
animali de alia in alia animam comutabi-
tur,non enim fubeft materia per quam fiat
huifomodi commutatio. Si non accidit
mutatio talis,neque animus elfe niii viuat,
poteft,nunquam profedto animus moritur.
Quod fi quilquam non eum interitum di¬
cat formidandum animo, quo efficitur vt
nihilfic, quod aliquid eft, fod eum quo di¬
cimus ea mortua,qua: vita carent,attendat
quod nulla res feipfa caret. Eft autem ani¬
mus vita qusedam. Vnde quod animatum
cft,viuere,omne auteminanime,quod ani¬
mari poteft, monuum,id eftjvitapriuamm
intelligimr.Non ergo poteft animus mori.
Nam fi carere poterit vita, non animus ve¬
rus,fed animatum,aut aliquod animifimu-
lachrum eft Quod fi abfurdum eft , multo
minus hoc genus interims timendum eft
animo,quod vita: certe non eft timendum.
Nam prorfos fi mne morimr animus, cum
eum deferit vita,illa ipfa vita qua hunc de-
ferit, mulco melius verus intelligitur ani¬
mus, vt iam non fit animus quicquid avita
deferitur , fed' ea ipfa vita qua: deferit.
Quicquid enim a vita defertum, mortuum
dicitur, id ab anima defertum intelligitur.
Hac autem vira qua deferit ea qua mo¬
149
riantur , quia ipfe eft animus, & feiplam
non deferit, non moritur animus, nili for¬
te veram vitam, temperationem aliquam
corporis, aut aliquid eam fequens, vt Ari-
ftoxenus& Dicaearchus opinabantur,'de¬
bemus crcd er e.Quibus profecto nunquam
, hoc viliim eflet , fi ea qua vere funt, & in¬
commutabilia permanent, eodem animo
a corporum conliietudine alienato atque
purgato videre valuiflent. Quis enim be¬
ne feinfpiciens, non expertus eft tanto fe
aliquid intcllcxilTefincerius, quanto lon- •
(gius remouere atque lubducere intentio¬
nem mentis a. corporis fenfibus pomit?
Quod fi ad temperationem corporis ani-'
mus pertineret, nonvtiqueid pofleracci¬
dere. Non enim eares qua naturam pro¬
priam non haberet , nequeper felubfifte-
fet, fedinfobiecto corpore tanquam cor¬
poralis formainfeparabiliter eirer,vllo mo¬
do feab eodem corpore ad.intelligibilia
percipienda conaretur auertere , & quan¬
tum id poflet,tantum illa polfet intueri,ea-
quevifionemelior&praftantior fieri Nul¬
lo quippe modo forma talis, vel ipfa etiam
corporis temperatio , qua certa commix¬
tione efficitur earum quatuor naturarum
quibus idem corpus confiftit, aucrtere fe
ab eo poreIt,in,quo fobiedfo eft infeparabi-
liter.Quinetiarm cum humorum confonan-
tia accidens quoddam compofimm fit, fi
anima vel confonantia e det,vel ab ipfade-
pcndeus,nullo modofubftantiarum rerum¬
que fimplicium rationes cognofceret,a ffe-
iftaret, & caperet. Ad hac, ea qua intelli-
git animus , cuip fe auerterit a corpore,
non funt profedto corporea, & tamen funt
maxime qua funt.Nam eodem modo .fefe
-femper habent,nihilque abfurdius dici po¬
teft,quam ea efle qua oculis videmus, ea
non efle, qua intelligentia cernimus, cum
dubitare dementis fit, inteliigentiam in¬
comparabiliter oculis anteferri. Hac au¬
tem qua intelliguritur, eodem modo fefe
. habentia, cum ea intuetur animus abfque
aliquo inftrumento , fatis oftendit fe illis
elfe coniunfium miro quodam' eoque in¬
comparabili modo, fcilicet non fecundum
• locum. Nam autin illo lunt, aut ipfe in
illis autvtrumqueper (c fubfiftit. Si pri¬
mum illud eft, non eft harmonia corporis
animus, aut harmonia mancipatus. Quic¬
quid enim tale eft,a corpore tanquam fob-
iecto feparari non poteft , propeereaque'
quicquid in illo eft, corporizaue atque il-
-ludaftringitur.
Mutabile atitem eft corpus humanum,
mutabiles igitur erunt rationes illa rerum'
qua funt in animo contemplante, fi ani-
N iij
ijo Marfiiij Picini' Fheolog.- Platon.
mus mutabili corpori 'alligatur. Mutabi¬
les autem efle rationes illae non poffunt.
Semper enim eodem modo verum cft,
quod duo & quatuorfex con£ciunr,qiicd-
que qute comparatio eft duorum ad qua-
tuor,cadem quatuor eft ad ofto-caeteraque
generis huius quamplurima. Rationeshu-
iifinodi infeparabiliterinlunt animo, qui
femper &fiibito hisvtimrpro arbitrio. In i
quibus arsconfiftitratiocinandi, quz ab
animo rationali minime feparatur. Nam
fi ab eo ratio illa artificiofa, vel ars ratio-
nalis,quae rationum coetus eft,fep arabitur,
autnufquam erit, aut in re afiqua non vi-
uente,autinreviuente Nufquam eflenon
eft dicendum perpetuas & immutabiles ra¬
tiones. Efle quqque in re Don viuente ra-
tionesverasimpoflibileeft, fiquidem vita
rationis eftfundffinentum. Si autem artifi-
ciofa ratio devita tranfitin vitam , nun¬
quam idfaCit commodius, quam cum do¬
cet quis alios. Cum vero id non contingat
( nemo enim docendo alios obliuifcitur )
nonfit tranfitus. Ars igitur infeparabiliter
ineft animo.Tneflet quoque corporiffi ani¬
mus eftet corporis harmonia, quapropter
mutabilis eftet, ficut corpus, tam ratio ipfa
quam animus. Cum vero ratio talis fit im¬
mutabilis,id eoque & animi cfientia immu¬
tabilis, cui illa tanquam fubiebfo ineft,non
cftanimuscorporistemperatio. Atqueita
difputafle luffi ciat exprimo illo diuifionis
fuperioris membro, quo conceflum fit ani¬
mo rationes ineflc. Prauerea fiquis fecun¬
dum illud membrum admiferit,fcilicet il-
Jisinefle animum,fequituridem.Quo enim
pacto animus eft corporis temperatio, fi in
ratione remm a corpore feparata eft tan¬
quam lubiedo ? cum non poffit efle alibi
quam iri corpore corporis temperatio ? Si
tertium diuifionis illius membrum concef-
feris, fcilicetvtrumqucfubftantiam perfe
fubfiftentem efle, tam animum, quamip-
fem rationem rerum, per fe fubfifter ani-
mus,neque temperationi corporis adftrin-
gctuu
Denique , quodcumquc membrum
diuifionis acceperis, vnahsec lummopere
ratio perfuadet animum in complexione
corporis tanquam origine noniacere,quia
non tam auide , tam facile, tam aifidue,
dum philofophamur mutabili pofthabito
corpore > immutabilibus rationibus fefe
mifccret, neque melius eflet cum eft in il-
lis,quam cum eftin corpore.Eft autem in
illistanto melius quam in corpore , quan-
to pnefiaurius viuit in illis, c|iiam in feip-
lo.Tanro autem viuitprarihmrius, quanto
petfe&us operatur. Operatur vero in il-
lis perferius , quia intelligitverius, dcS-
derat pacatius, fruitur dulciu$,plenins,at-
quefecurius. Et cumftepe ccnfonantefe-
cum corpore, animus ipfe difionetfecna
tum fpeculationc, tum moribus,atquccoo-
traconfonetdiflbnante, cmnonviderita-
nimum non confiftere in corporis confo-
fonan tia, is diflonat veritati. S ed vtreuer-
tamur ad Aurelium , hic forte oboritur
nonnulla quteftio. Vtrum ficut non interit
animus, ira nec in deteriorem commute¬
tur eflentiam. Videri enim cuipiam po-
tcft, nequeiniuria,id effefium efferatio,
ne hac, vt animus ad nihilum peruenire
non poffit , conuerti autem in corpusfor-
fitan poffit.
. Si enim quod erat ante animus, cor¬
pus fuerit effetftum , non vtique omni,
no non erit. Sed hoc fieri non poteft,
nifi autipfe id velit, aut ab alio cogatur.
Neque continuo tamen animus, flue ipfe
appetierit, fiue coadtus fuerit, potef it cor¬
pus efle. Illud enim fequitur, vt, fi fit,ne-
cefiario velit, aut cogatur. Atilludhorife-
quitur,vt fi velit aut cogatur fit. Nunquam
aute volet.Na omnis eius appetitus ad cor¬
pus aut vt id poffideat eft, aut vt viuificet,
aut vt quodammodo fabricet, aut quolibet
padfoei conlulat.,Nihil autem horum fieri
poteft, finonfit corpore ipfe mdior.Atfi
erit corpus,melior corporeprofedo non
erit. Non igitur efle corpus volet, neque
vllum huius rei certius argumentumeft
quam cum feipfumhoc interrogat animus.
Ita enim facile comperit appetitum fenon
haberenifi agendi aliquid.autfciendi,aut
fentiendi, aut vel tantummodo viuendi,
quantumfua illi poteftas eft. Si autem co¬
gitur corpus efle, a quo tandem cogitur?-
Num a quolibet ? certe a potentiore. Non
igitur a corpore poteft. Nullo enim mo¬
do vllo animo vllum potentius corpus. Po-
tentior aurem animus non cogit in aliquid
nifi quod fiue poteftatifubditum eft. Nec
vllo modo animus poteftati alterius animi,
nifi fuis cupiditatibus fubditur. Cogit er¬
go ille animus non magis quam quantum
eius cupiditates finunt, quem cogit. Di¬
dium autem cupiditatem non pofle ani¬
mum habere vt corpus fit. Illud etiam ma-
nifeftumeft, adnuliamfure cupiditatis ex¬
pletionem peruenire , dum amittit om¬
nem cupiditatemSramittit.dum corpus fir.
Non ergo poteft ab eo cogi vt fiat, quipo-
teftatcm cogendi nifi per iubditas cupidi¬
tates non habent. Deinde quifquis animus
alterum animum habet in poteftate,magi»
eum neccfie cft velit in poteftate habere
quam coipus, &« vel bonitate confulere.
 de immortalitate animorum. Lib. V*
vel malitia imperare. Non ergo volet vt
Poftreaio ifte a." imus cogens , ant ani¬
mal eft aut caret corpore. Sed ii caret cor¬
pore, ia hoc mundo non eft, fed ii ita eft,
-femine bonus eft, necpoteft velle alteri
tam turpem commutationem. Si autem
animal eft, autanimal etiam eft ille quem
cogit, aut non eft. fed ii non eft nihil co¬
gi ah alio poteft. Non enim habetpoten-
tiorem qui infummo eft, id eft, non co¬
gitur qui eft folutus. Si autem in corpore
eflab eorurfus quiin corpore eft,per cor¬
pus cogitur, ad quodcunque cogimr.Quis
autem dubita nullo modo per corpus fie
ri tantam commutationem animo? Fieret
enim fi eftet illo corpus potentius. Quam-
uis quicquid illud eft ad quod per corpus
cogitur, prOrfusnon per corpus. fed per
cupiditates fuas cogitur,de quibus fatis eft
dttftum. Quod autem rationali anima me¬
lius eft, omnibus confentientibus diuinum
eft, quodprofedb cohfebt anima?, &ideo
non ab eo cogi anima poteft, vt conuerta-
tur in corpus. Si igitur nec propria volun¬
tate, nec alio cogente id anima patitur,
vnde id pati poteft ? An quia inuitos nos
plerunque opprimit fbmnus, metuendum
eft ne quo tali defedlu a nimus conuertatur
in corpus ? Quafi vero quoniam femno
membra noftra marceicunt, idcirco ani¬
mus fiat expartevlla debibor. Senfibilia
tamen nonfentit, quia quicquid illud eft
quodfomnum fecit, e corpore eft, atque
in corpore operatur. Corporeos enim fen-
fes fopit&ciaudit quodammodo , ha ta¬
men , vt tab commutationi corporis cedat
anima cum voluntate, quia fecundum na¬
taram eft taHs commutatio, quse reficit
corpus d laboribus, non tamen hsc adi¬
mit animo vel fentiendivim,vcl intelligen-
di Nam &imagines fenfibtli um praifto ha-
ba tanta expreffione fimibtudinis, vt eo
ipfo tempore difeerni nequeant ab iis re¬
bus quarum imaginesfunt Et fiquidintel-
ligit, aque dormienti ac vigilanti veruni
eft.Nam verbi gratia fi per fomnumdifpu-
tarefibi vifus fuerit, verafque rationes fe-
cutusita difputando didicerit abquid, et¬
iam expergefacio eadem incommurabiba
manent, quamuis felfe reperiantur carcera,
veludlocusvbi difputatio, &perfonacum
quadiiputariofuifTevife erat,.& verba ipfa
quz adfomnum attinent quibus difputari
videbatur, & aba huiufcemodi qua ipfis
fenfibus fenttuntur agunturque a vigilanti-
bss, pmereunt tamen, nec vlla ex parte
fempitemam prtefentiam verarum ratio¬
num afieqmmtur. Ex quo colligitur,tab
W
commutatione corporis, qua fomfflis eft,
non vim ipfius anima,fed vitam corporis
poffe minui. Poftremo fi quamuis Iocuni
occupati corpori, anima tamen non loca-
btaiungiturfummis ilbsaternifqueratio-
vtique continentur Ioco,prior afficitifr ani¬
ma quam corpus, nec prior tantum, fed et¬
iam magis. Tanto enim prior, quanto pro¬
pinquior, & eadem caufe tanto etiam ma¬
gis,quanto corpore eft mebor,n ec ifta pro¬
pinquitas loco,fed natura ordine didla fit.
Hoc autem ordine intelbgitar a fumrn a ef-
lentia fpeciem corpori per animam tribuij
qua eft quantumcunque eft. Per animam
ergo corpus febfiftit,& eo ipfo eft,quo ani¬
matur , fiue yniuerfebter vt mundus, fete
particulariter vtvnum<^S^que animal in¬
tra mundum, Quapropter confequens erat
vt anima pet animam corpus fieret, nec
omnino aliter poflet. Quod quia non fit
( manentequippeanimain eo quod anima
eft,corpus per illam febfiftit, danremipe-
ciern, non adimentem ) commutariin cor¬
pus anima non poteft. Si enim non tradit
fpeciem quam femit a femmo bono , non
per illam fiteorpus, & fi non per illam fit,
aut non fit omnino.au t tam propinque fpe¬
ciem femit, quam anima. Nec etiam fit
corpus, quia fi tam propinque fumer eripe»
ciem,idem eftet quod anima. Nonhe eo ip¬
fo eft anima melior , quo fumit propin¬
quius ? Tam propinque autem corpus fu-
meret, finonper animam fumeret, etenim
nullo interpofito tam propinque vtiqu e fu¬
meret. Nec inuentmr abquid congruens
medium inter fummam vitam, qua? fepien-
tia Severitas eftincommutabibs, & id quod
vltimum viuificatur, id eft,corpus,nifi viui-
ficans anima. Qiiod fi tradit fpeciem ani¬
ma corpori, vt fit corpus quantmn eft, noU
vtique fpeciem tradendo , adimit autem
fpeciem in corpus animam tranfmutando,
non igitur anima fiue per feipfam corpus
fit,qusd per eam fit(quia non nifi manente
anima corpus per eam fiyfiue per alia,quia
non nifijtraditione fpcciei Et coipus per a-
nimam & ademptione fpeciei anima in
corpus conuaterecur , fi conuerteretur.
Hoc & deirrattbnab qnima vel vita, quod
nec in eam rationalis anima conuertitur,
dici poteft. Et ipfa enim nifiinferiori ordi- "
ne^ationalifubiiceretur, arque fpeciem &-
meret, Sttabs eftet Tradunt ago fpeciem
a fumma pulchritudine acceptam poten-
riora infernioribus naturali ordine. Efvri-
que cum tradunt, non adimunt, eoque
funt qU2 infirmiora funt, quantum fent,
quod fpeciesquafunt, eis a potentioribus
ij2 Marfilij Ficini 1 heoiog.Platon.
traditur.quj quidem potentiora etiam me- per illam, vt dictum cft, corpus fubfiftatjp
liora fimt. Quodhis naturis datum efl,quz fa in corpus conuerti nullo modo potet
non mole maiore plus poliunt minoribus Corpus enim nullum fit nili accipicndoper
molibus, fcd line tumore vllolocalis ma- animam Ipeciem. At animavt corpusfie-.
gnitudinis eadem ipecie-potentiora funt, rct,non accipiendo fpeciemfedamitten.
qua meliora, in quo genere eft anima cor- do fieri poffet. Et ideo fieri nullo motb
poremelior&potentior.Quaproptercum. poteft.

proprie, fed qualitas illius aliqua per par¬

tes corpufculiiparfa,putacalor,vcl copk'
xio calida, quod voluifle videntur Zeno
C itu eus,Clead er, Antipater a PolEdoniuS-
 de immortalitate animorum. Lib. VI. 153
Aot parita aliquid , velati punctum ali¬ ticisprsclariiiime flinxit Haec ille.His er¬
quod lucidum qualitatis illius in quadam go ita refpondi.
jpiius qualitatis & corpufculi parte potiori. Vkbei Pbilefcphi non ratione aliqui perfuaji',
Puta corde vel cerebro , affignatum, ibi fedpraua decepti confuetufinc corpera-
relidens, inde reliqua membra gubernans, ralem animam pofuerunt.
vt eft apud Chryfippum, Archelaum, &
C. A P V T II.
Heraclidem Ponticum. Aut liberius ad¬
huc quiddam, ceu punctum aliquod nul¬
li parti affixum, fed ab omni determinato
P RincipioPlebeos Philofophos qui coi-
poralem elfe animam arbitrantes opi¬
limftclufiimjactotum parti corporis cui- nionem ex illis quatuor aliquam fequuti
que pnefens, fed tale, vt Iit ab ipfa corpo¬ lunt,nonratione aliqua perlualbs,fedlon-
ris natura dependens. Dependens , in¬ ga quadam & infeliciffima confuetudine
quam , duobus modis fcilicet , vel quia in hanc fententiam cotnpulfos, exiftimO.’
licet complexio ipfum non genuerit, ta¬ Tria potiffimum anima: noftrte officia cf-
men genitor luus, quicunquc iit ille, ip¬ fevidtntur.- Siquidem agitin corpore, a-
fum ex materiae potentia eiufquc vtf- git per corpus, operantur etiam per feip-
ceribus eduxerit,id eft, ex aliquo femine lam. In corpore agit p^ eam potentiam,
fiue inchoatione feu proportione materiae quam vegetatricem vocant Peripatetici*
ipfiusinlucem eruerit,atqueipfimateriae Platonici vero noftri naffii&m,quando ge¬
tanauam naturali gremio prorlus addi- nerat corpus,nutritque& auget.Per cor¬
pus agit fecundum fenlum tum exterior
Quam fententiam Xenophanes Colo¬ rem,quando videt, audit,olfacit, guftat,&
phonius, Afclepiades, Ariftoxcnus, Cri- tangit, nam interiorem, quando eorum
tolaufque fequuntur , apud quos anima corporum qua leniit extrinfecus,imagines
eft,vel vis quaedam corporis agilis ad mo¬ quaff reliquias-fcnfiutm fecum ipfareuol-
nendum , vel partium corporalium har-. uit. Per feiplam agit, quandoneqtre eor-
pora-per fenfus exteriores attingit, neque -
Autpoftremo diuinum quiddam eft ho¬ imagines corporum per interiorem fen-
minis anima, id eft, aliquid indiuiduum, fum recolligit, fed ipfa mera vis animae in-
tomm cuique parti corporis adftans, & ab corporeaquc incorporeum aliquid inue-
incorporeo authore ita productum, vt ex - ftigat &inuenit,quod neque corpus fit,ne'- ’
agentis virtutclblummodo, non ex mate¬ que corporis alicuius imago , quamqui-
ri® inchoatione, aut capacitate , aut fo¬ dem actionem, intelligetiam nominamus..
mento dependeat, ficut nos docent prifei Habes igitur actionem naturalem,fenlum*
Theologi,Zoroafter,Mercurius, Orpheus, intelligentiam Adtione naturali vtitur ani¬
Aglaophemus, Pythagoras, Plato, quo¬ ma in ipfo fetu ftatim coipus ingrelfa,fen-
tum vcftigfa fcquitur plurimum Phyficus fu paulopoftjhofninevideUcetftatim nato,
Ariftoteles. Prretcr has quinque opiniones intelligentia pura vix tandem adulto iam
aliae nullae inueniuntur. Tu vero tunc de¬ corpore. Magna vero pars hominum fere
mum immortalitatem ad nos pertinere nunquam, illi praeferam qui etiam trige-
monftraueris, quando reprobatis quatuor fimo aetatis anno lunt pueri. Sipotentiani,
fuperioribus opinionibus,approbaueris vl- illam naturalem, quid anima fitiriteroges,
timam. Sic enim conftabitanimam in ter¬ corpus effe proculdiibio relpondebit.Ea li¬
tiae effentiae ordine collocari. Id vero non quide vis nihil attingit aliud nili corpus. Si
mihi foltim videmr , fed etiam cum fu¬ fenfum exteriore rogaueris, corpus fimili-
perioribus diebus apud Bernardum Bem- terrelpondebit-Oculifiguram quandam&
bum tuum,clariffimum equitem , atq; hoc colorem animae aferibet; aures vocem, ol¬
tempore Veneti S enatusOratorem,conui- factus odorem,iaporem guftus, poduslbli-
uiodifcumberemus,meminiftifvt arbitror,) ditatemq; & calore,&limilia taffus. Quod
idem Antonio Chronico Veneto ,ac De¬ fi lenfum interiorem,qui reliquiis externo¬
metrio Attico difpntatoribus argutiffimis rum fenlbum pafcimr,de anima fceris per¬
vilum fuiffe,mox etkm a Richardo Angel- contatus, iple quoque animam corporum
Icrio Anglarienft, & ab Oliuerio Arduino pinget fimulachris, nihil enim habet aliud
Florentino infignibus Peripateticis fimili- quodadhibeat. Infelixadolefcentianoftra
ter effe condufiim.vbi affuerunt tres ami- fub indodtis praeceptoribus his nutrita,co-
d,NaldusNaldins,Bartholomcus Fontius, git nos per omnem aetatem ftulte fena‘-
Ioannes Baptifta Bonin(egnius,viri doctif- re de anima , dum eam opinamur efie
fimt. Eandem eflelententiamnoftri Petri corpoream , ab his doctis magiftris qui
Leonis Spoletini, qui Platonica Peripate- fola fendunt corporalia. .
 Marfili; Ficinl Theolog.Platon,
Maxime vero hic error inde videtur ex- in fundo profpicit vmbram. Aut fiauisic
onusjimo vero potius cccfirmatus,qucd fi aere volans credat fe in terra volare, duo
quando tribus his praeceptoribus tanquam vmbram fuamvidetin terra. ErgoreLiSis
Sophiftis omnino dimiffis ad mentem il¬ vmbrse huius anguftris, reuertere in teip¬
lam fapientia: magiftram confugimus, Sc fam. Sic enim reuerreris in amplum. Im>
ab ea quid Gt aniina/cifcrtamur, illa talem menfam efle fcitoin fpiritu amplitudinem,
efie refpondet,qualem & ipfa videt.lllave- in corpore vero infinitam ( vt ita loquar) i
ro heu qualem videt,quam foedam, quam angufiiam. Quod ex hoc licet perfpice-
miferabilem ? Profcdtd nen talem qualis re, quod numeri (qui fpiritali natur* pro-
olim coelo defeenderat. Sed potentiam pmquanqcum & fitu careant, & metian.
illam animae naturalem corporis, fabrica¬ . tur,numercntque fecundum formam, tam
tricem cernit quatuorhumorumfin quibus incorporea quam corpoiea , nihil aliud
ipfa mergitur) tabe pollutam, & membro¬ fint, quam quadamvnitarisipfiusreplica- f
rum pinguedine fuffocatam. Senfus quo¬ tiones, vnitas autem fit incorporea, quia
que ext ernos infpicit vndique dee linant es omne corporale fit multiplex.Numeryu.
ad corpora,agentes per corpus,a corpori¬ quam,qui fpiritalesfuntjfinefine crefcunt,
bus quodammodopatientes. Sefum etiam non tamen fine fine decrefcunt, magni-
interiorem, quem nominant phantafiam, tndo contratermrnumquidemhabetaug-
variis diuerforulfi' corporum figuris & qua- menti, quarr.uis non habeat terminum
litatibusquafiperfenfumhaui.is cernit o-> decrementi. Cur tanti facitis fenluumiu-
pertum.Dum igitur animam corporali ve- dicium , infelices , qui fallis imaginibus
fte afpicit inuolutam, & appetitum procli¬ ita decipiuntur, vt vifus fblem , qui terra
nem efle ad corpora animaducrtrt, certe longe eft ampflor, vix bicubitum iudicet,
refpondet eam efle corpoream,non aliter coelum quod rapidiffitn e currit, quiefeere, ;
ac fi puer aliquis ftatim natus luto oblitus rectum in aqaaremum fradum videat &
ita fuiflet, vt 'vndique per omnem pueri¬ obliquum., currere littus, dum nauis ipfa
tiam lutea tcftaefletobduftus , aepoftea mouetur. Auditus vocem aliunde quam
rogaretur, quale tuum eft 6 puercorpuf- mittatur , fepe venire fignificet , guftus
culum ? Nonne efle luteum rcfponderet? fmp enumero qu* dulcia funt, amara &
A blue pu er,corpus, abfterge carnes a gle¬ . infinita generis ciufdem? S enfimm erra¬
bis,carneum te videbis, non luteum. Di¬ ta quis corrigit? Ratio. Nobilius autem
mittite fenfus, 6 miferi, impios nimium eft quod emendat, Siperficit, quamquod
praeceptores. Piam duntaxat mentem in¬ perficitur. Idcirco diligentior & vera¬
terrogate , eo tamen patfto, vt animam il¬ cior ratio eft quam fenfus. Ratio iudi-
li puram,qualemaccepiftis,non corpori cat inueniri pofle aliquid incorporeum
mancipatam, non vitrorum maculis fordi- femperque circa huiufmodi quiddam ipfe
■ dam oftendatis. Mens protinus refponde- verfatur.
bit,non incorporalem efle animam folum- Eft ergo verum per iudicium rationis,
modo, fed diuinam. Magnum quiddam : efle alicubi aliquid incorporeum, ficut ve-
es, 6 aninra ,fi te parua non implent Opti¬ rum eft per iudicium fenfuum , efle mul¬
mum quoque,fi difplicenttibi mala, l ul- ta in mundo corporea, horum tamen iu-
cherrimum , fi horres turpia. Sempiter¬ diciumin eo fallitur, quod nihil affirmat
num, fi temporalia paruipendis Poftquam aliud nifi corpus. Sic etiam falleretur iu-
talis es,fi inuenir«te cupis.quarecblccro, dicium rationis , fi forte afleueraret noB
ibi teipfam,vbifunttalia. Magnaveroibi efle in rebus aliquid corporale. Nunc
funt folum.vbi nullum locus imponit Irrui¬ vero tantum abeft a falfo , vt etiam fal¬
te finem. Optima, vbi nihil contingitad- laciam fenfus emendet. Sentiendi au¬
uerfi. Pulcherrima, vbi nihil eft diflonum. tem vires vfque adeo fallaces funt, yt
Scmpiterna,vbi defe&iseftnullus.Quaere non modo emendentur a ratione , ve- ]
re igimr extra mundu.Verumvt quaeras tc» rumetiam a fe inuicem ipfse damnentur.
& inuenias,extra vola, imo extra refpice. Si vilui te fbli committas , nihil in mun¬
Es enim extra, dum mundum ipfa com¬ do efle aliud dices , quam quae videntur
plecteris. Sed efle reputas in infimo loco in lumine .- voces autem, & odores ,&
mundi, quia teipfam quidem non cernis reliqua qu* non videntur , omnino non
luper airhera pemolantcm , fed vmbram efle. Si auribus folis confidas , colores
tuam corpus vides in infimo , perinde ac efle negabis Si olfactui , folos efie in
fi puer aliquis fuper puteum conftitutus, mundo putabis odores. Atque ita de a-
efle fe in fundo putei arbitretur , dum in liis putandum. Sicut autem quifque feB*
fcipfum aciem non conuerur, fedfham fum negat cfie alicubi aliud quicquam
 'de immortalitate animortiifrXib.V’; ij?
przter id quod eft fuum , & tamen per tpc adeo corporales , vtmeritonili!’ ma-
alium fenfcm damnamus alnun, &dlca- uerint nifi corpus , aut rem corpore na¬
Jiquid aliadinuenimus przter id quod v- ram. Puri fiant, Scpura percipient- Ex¬
nis fenfus eft proprium, & recte inueni- periantur aliquando in feipfls , pofsunt
masjita cuncti fenfus vna confpirantes ne¬ enim, modo velint, quod iam dia mvni-
ant efTe pofle aliquid in natura,quod non uerfb defiderant , percipiunt certe com-
tcorpus. pofita, percipiunt & formas plurimas in
Nihilominus ratio eundos redarguens, compofitis. Formas infuperdefiderant ali¬
efle etiam aliquid incorporale vaticina¬ quas extra compofira fegiegatas, ipfi ex
tur , & vere vaticinatur, & multo verius anima & corpore compofitifunt. Habent
quim fenfus, qui & a fe inuicem damnan¬ vitam ab anima corpori traditam, habent
tur, & redarguuntur ab illa. Quid enim & vitam anima ipfrus in fcipfa vigente .Il¬
Cultius eft, quam concedere nos beffiis lam ergo defpiciant, hanc a/pieiant. Vi¬
ratione przftare, atque ea quz icnluper¬ tam intellectaalem agat a torpore fepa-
cipimus , exiftere aliquid confiteri, qua» ratam , feparari flarim feparatas formas
etiam nonnulla: bellis acutius fentiunt, id attingent , Socraticamque mox fenten-
autem quod rationis oculo intuemur, ni¬ tiam re ipfa probabunt fuper formas quz
hil efle contendere ? Nullum enim ani¬ in fubie&is formatis iacent, quoniam im¬
mal eflet infipientius homine, fi ea visani- perfecte fimt, efse formas ia feipfls, at¬
mi quz hominis propria eft magis quam que perfeftas, vnde informia fiibiefta fir¬
fenfus, qui communis eft beftiis, fallere¬ mentur , atque vniCam ad incorporea
tur. Nefas eft autem, animalium regega no attingenda folum , fed etiam poffiden-
dicere omnium dementiflimum. Demen- da, viam efsc,feipfum videlicet incorpo¬
tiflimus autem is erit folus , qui non fate¬ reum reddere, hoc eft, mentem amotuj
bitur tanto przftantius efle mentis obic- fonfu, aflefiu, imaginatione corporalipro
ctum fenfus obi edo, quantomens eftfen- viribus feuocare. Sit enim experientia ip¬
fu przftantior , ac propterea incorporeas fa conflabit, primo quidem qualis fit pu¬
namras in excellentiore fubftantis gene- rus animus , id eft, ratio fecum ipfa vi-
rereveta inueiairi, quam corporea ,prz- uens/equfc circaipfum veritatis lum en aut
fertim quia fi obie&a mentis eam mcucnr, de verfans. Secundo, qualis Angelus. id
ficut obiecfafenfus mouent fenfum 5 opor¬ eft, intellectas purus, infufbiam veritatis
tet ea ipfa mentis obie&a aliquam per fe lumine gaudens. T ertio, quando animus
habere fiibftantiam, vt, mentem mouere ipfe tanquam Angelusplsno veritatis gau-:
qneant. Sin autem dicatur intelledtam a dedit lumine, Deum efle p.erfentiet tuni
fuis obie&is minime agitari, iam fatis pro¬ veritatem ipfam feipfa lucentem , atque,
batum erit, faltem intelleftam ipfiim ef- gaudentem,tum ipfam lucem veritate gau¬
fe naturam incorporalem, poftquam dum dentem propria, tum ipfam gaudium ve¬
fabricat fua , non mouetur ab alio, & ae¬ ritate proprialucens. Efse veroplebeio-
dificia fabricat incorporea. Meminifieve- rum errorem a corporea confuetudine na¬
rooportet, quemadmodum puerqUina- tum, nofse incipiemus aliquantum , fi (al¬
tus eft cscus , difficile credit colorum va¬ tem contrariam illius educationem ali¬
rietatem, lucemque efle, cum tamen cz- quam cogitemus , qualem infexto natu¬
teris hominibus nihil fitluce clarius , fle ralium excogitat Auicenna.. Creetur a
animumnuper tenebris corporis circunfo- Deo homo aliquis fiibito (inquit Auicen-
fcm, vix adduci vt exiftimet lucem ali¬ • naiin ztate p erfecla cohflitutus/edita dif
quam incorporalem exiftere , cum ta¬ pofims, vt nihilper aliquem quinquefen-
men nihil fit ilkin rerum ordine Angelis fiium apprehendat. Sic affecti hominis
manifeftius. Hoc Plato in feptimo de Re- mens aliquid cogitabit, cum fit in ztate
publica longe conqueritur , hoc Arifto- adulta, in qua corporis fabrica intelligen-
teles in fecundo diuinorum confirmat, di¬ tiam non perwrbat,neque fit ad opera fen-
cens humanum intellefium ad ea quz fiint feuffi occupams,quz m entis op crationem
perfe inordinererum mauifcftiflima, non impediunt. Ac etiam adfit aliquid quod
aliter fe habere quam ad Solis lucem no- pofiitintelligi; Adeflenim ipfaanimz fub-
&iz oculum. Rcfipifcant igitur quando¬ ftantia menti.
que minuti Philofbphi, qui fenfuum in¬ Mens igitura nullo turbata przfentem
dicio freti, incorporalem diuinamque ef fibi animzfubftantiam cogitabit. Atqtia-
fe animam cogitare iioh poliunt Anim- iem cogitabit ! Num coloraram , lon¬
aduertant aliquando ex dinturna cum gam , aut amplam f Minime, czcusehini
corpore confueoidine , fle factos efsevf- fimiliahon apprehendit. Num fonantemj
 ij6 Marfilij Ficini Thcolog.Platon.
vel Jjene olentem , atque fimilia ? Ne-
queiftaquidem.Nondum enim talia quz-
■dam per ienfus accepit , vt poflit talem
naturam animz alfignare. Igitur nihil po-'
terit corporale anima illa fibi tribuere.
Quid tandem de feipfa afferuabit ! Pro¬
fecto id faltem , quodiibi primo ofiFeretur
intuim. Eft autem hoc ipiius effentia, qua¬
propter affirmabit e (Te feipfam, neque ta¬
men corporale quicquam in feipfa perfpi-
■ckt. Itaque affirmabit elfe feprorliis in¬
corporalem. Neque fingere quidem po¬
terit eflefe corpus,ficut plebis animz nunc
aliter creatzatque educata nequeunt fe-
ipfas incorporales confiderarc. Quod fi
quis dixerit animam illam nihil de feipfa ,
affirmare horum corporum quz per quin¬
que fen&s accipimus, fed aliud quoddam
corpus diuerfz naturz , vanum hoc ni¬
mium Nam, fi ne nu c quidem,cum tot va •
riacorporaperceperimus , poffumusno-
ui aliquid machinari", quod non vel in his
infit, vel ex his laltem aut componatur aut
eliciatur, quomodo in co ftatu horum cor¬
porum ignarus poffet animus noui corpo¬
ris naturam effingere ? Aeetiam fipoffi-
bile effet eam aliquod fui corporis mem¬
brum excogitare , illud nullo modo pu¬
taret ad propriam fubftantiam pertinere.
Affirmabit igitur animus ille defeipfb ef-
fe, tamen corporeum aliquid non affir¬
mabit. Diuerfa vero intetfefunt duohzc,
id quod affirmatur , & id quod minime
affirmatur. Igitur cflentia animi in ea con-
fideratione erit aliquid przter corpus. Iti-
diciumvero confidcrationisillius ideo ve¬
rum fore putamus , quia meram prorfus
naturam animz fequeretur, non imagi¬
nes acceptas cxtrinfecus. Eflel ergo iu-
dicium naturale admodum , ideoqueve-
riffimum. Itaquefi deinde expergifeatur,
vt nos nunc, & fentiat, non erit, vt nos,
ad inquifitionemfpirkahum ineptiffimus,
fed viam aliquam habebit commodiorem,
per quam ita quandoque adfui ipfiuscon-
Qlderauonem fe comparet , vt pronun-
ciet fcefle aliquidprzter corpus. Qua qui¬
dem via carent nunc animz miferz , quz
per naturam & fenfiis corpora tum pro¬
pria tum aliena prius attigerunt, quam
fcipfas confiderarent. Vnde miferabi-
lis ille profectus eft error, v t nequeant
feipfas feorfiun a labe corporeis perui-
Haaenns educationem fidtam ab Aui-
cenna narrauifsc lufficiat. Deincepsqua-
lcm Plato nofter cducationemin feptimo
de Repoblicalibro deferibit, breuiterper-
ftringainus.
Finge, inquit, quandam fiib terra fp^
luncam, in ea homines nutritos a pueri,
tia , ita ceruicem & manus a tergo, pe-
defque columnis quibufdam alligatos, \r
neque moueri vfquam, neque alia nili quz
e confpefiu impofita fpefuncz parte ap.
parent, afpicere poflint. Poft tergum ve¬
ro fuperne lampas accenfafit, atque io.
terlampadem & illos qui ligati fiint alij
multi deambulent , loquanturque inui-
tem, ferentes manibus varia arborum‘a-
nimaliumquc fimulachra. Qui igitur ita
vindfi funt, nunquam reuera vel feipfos,
vel alia eorum quz narrauimus, vlla vide¬
bunt , fed folas v el fui vmbras, vel aliorum,
quz propter ignem i tergo accenfiim tan¬
tum antefuos oculos in aduerfam partem
fpeluncz refultant. Quamobremnihila-
liud autfc efse quam fui vmbras, autalia
aliud efse quam vmbras illorum' cxiftiir.a-
bunt, aut lumen ipfum efse aliud quam
exiguum illud quod ibi reflexum apparet,
opinabuntur. Sfquis autem horum quivin-
dtifunt, forte foluatur,fubitoquelampa-
dem & aliafiib illa quz fequuaturatergo,
retro verfos intueri cogatur, caligabitpro-
tinus, &dolebit, ac propter fplendorem
inmeri non poterit illa quotum vmbras
paulo ante cernebat. Multoque magis id
illi malum continget, fi a fpelunca furfiun
ad coelefte diutnumque lumen repente
trahatur. Quare nonfiibito,fedpaulatiiB
conuenientibus gradibus ab vmbris re-
rum adresipfas , item a luminis imagine
ad lumen ipfum eft perducendus , ita st
quz in fpeluncafuntapudillos, prinsiDic .
in aqua videat, quam ibidem in feipfis inf.
•piciat.
Riirfus quz extra fpeluncam apud nos
funt, primo no<Se hic ad Lunam in qua
fimilitcr, deindein feipfis terrena hzc ,fi-
milirerque in coelo ccelsftia node itidem
foluminmeatur. Poftera verodietam So¬
lem ipfum, quam quzfub Sole videntor,
rius inaqua, poftin feipfis illa, demum
olem in coelofufpiciat. Hacpotiifimum
ratione fingula fincere facileque difeer-
net, atque exiffimabit fe czeum dece¬
ptum miferumque fuifse, quando fub fpe-
cu vinctus exiguis rerum vmbris fuerat oc¬
cupatus. Proindcqpz comparatio eftfpe-
luncz illius ad hunc modum, quemvifibi-
lem nominamus, eademferme miindihn-
ius adillumqueminuifibilem'diuinumque
vocamus.Siquidem hic animz miferq mo¬
ribundi corporis clanfz tenebris, & carce-
re czco,neque fcipfas vnquam, neque a-
lia vllareuera, neque verum Solem, imo
lui aliorumque vmbras,&exilem quandam
 de immortalitate animorum.LiK VI. 157
veri Soiis imaginem intuentur. Vera autem cogitatione laltem a linea fepara-
enim mentes , vera; res cuteque , veras ri, quod eft linea: terminus, & prius in ie-
Solinmnndofolum funt inuifibih, qua fi ipfoeft quodammodo i quam terminet li¬
abfeue congruis educationis diiciplina- neam. Quod autem prius eft, licet ab eo
rumane gradibus repente intueri cone- quod eft pofteriusfepararc. Hahetis pun¬
mur,caligamus protinus,& dolemus.Con- ctum .quodammodo,, id eft, cogitatione
uenientibus vero tum moramtum doftri- iolutuma linea',.quarto iam gradudifce
narum , tum temporis perducti gradibus, dens;a corpore. I n hac ipfa folurione- aife-
finccre difeernimus, iudicamufquecacos quitur , vt omnes, partes, corporis. aque
illos Semiferos, qui fallis mundi huius vm- reipiciat. Fundatur.per omnestj & mo-
bris imaginibufque falluntur, occupantur ueat, hic irrarionalisanima fedem habet.
atque premuntur. Verumtamen quando Et quoniam rarionabs cogitationonfalli-
animus ab immcnfo inuifibilis mundi lu¬ tur afeendendo fi ideo ficut inuenit pun-
mine in corpus obfcuram regendum mo- dum, a. corpore cogitatione liberum, fic
Uendumquedefcendit,npuis,fuaque na¬ re vera inueniet punctum, .id eft., indiui-
tura: contrariis obrams tenebris,'cucuri¬ dnum aliquid re ipjafolutum a .corpore,
re diu & titubare compellitur. Adde & quod non modo.impleat corpus & rno-
propter repentinam maximamque. io de¬ ueat, fed ipfum libere moueatur, & tolla,
terius mutationem, diu cogitur agrotare, turadfupera., quod iam vnitatis nomine
atque ferme fic affici , vt ij qui propter appellatur : hic anima. viget rationalis
phrenefim ,vel lomnum, vel ebrietatem quinto.gr.adu a molecorpons aliena. Si
fallis imaginibus illuduntur atque vexan¬ tanto quid impurius eft, quanto eget, pa-.
tur. Aut certe non aliter fehabere, quam titutque magis, corpusimpurius eft qua m
liquis a Solis lumine in cauernam illam iup.erfici.es, Pluribusienim adhoc vtfit,di-
quam dcfcripfimus, repente pracipitctur. jnenfipnifeus eget, atqueexpartibusdiui-
Adeo enim nouis tenebris ofiundetur, vt ditur pluribus. Superficies iirnili ratione
aut nullo modo , aut vix tandem iub exi¬ cedit linea, linea pundo , punctum deni¬
guo illo cauerna lumine vmbras illas tan¬ que vnitati, qua neque dimenfionibus in¬
tum quas narrauimus , difeernere poffit. diget , neque fitu, St horamperfediffi-
Praterea, ob iubitam illam & in peius mu¬ ma fuhftantialis vnitaseft, & quiaperfe-
tationem , in morbos.tam fenius quam diffima, ideo potentiffima, Severiffima,
corporis varios incidet. atque hac. funt aliquid • exiftuntque,.quis
Hac i Platone in libro de Republica negaueritvere exifterc vnitate iErgo quid
feptimo. prohibet animam eife aliquid,&id quidem
S ed redeamus tandem ad ea qua ab ini¬ virmtemagnu , licet non fit magnu aliquid
tio ftatueramus. Emergite obtecto, mor¬ quantitate? Agite,igneam formam qua in
talium anima: nunc immerfa corporibus, corporeveftrotricubitotricubita.eft,coHi-
naturam veftram iupra corporis fines fla¬ gite tota in cordis centrum. Hinc tantum
rim reperieris. Corpus fiquidem longum virtute crefcat, quantum creuerit vnione,
eft , latum atque profundum. Quoniam non aliter ac foiis radijin concaui anej-
vero nullum corpus eft infinitum, ideoque que ipeculi colledi centro , qui vique
finem habet profunditatis , finitur in iu- adeo roborantur , vt inde refillentes
perficiem non profundam. Habetis iam duriffima quaque accedant fubito atque
iuperficiem longam quidem & latam , fi- conium ant. Subtrahite portiunculam il¬
cut corpus, fed profunditate carentem, lam cordis, qua forma ignis illa deprimi¬
atque ex vna hac parte furgentem ad in¬ tur' , reftetforma indiutdua, agilis, Calens,
corporea. Superficiei quoque latitudo fi¬ lucens & aliter quam-prius, ^mirabilius.
nita ad longam lineam terminatur, neque Quia indiuidua agiiiique eft fecundum fe
profundam nequelaram. Haberis lineam .totam , corpus totum aque colluftret.
duabuspattibusad fpiritum accedentem. Quia feruetincredibiliter,vitalisfit atque
Sed hxc ipfa fine* longitudo quia finita viuifica. Quia mirifice fclget,fentiat. In-
eft, ad pundum ducimr, non profiindi- telbgat iniuper , fi reflectitur in feipfam,
tate lolurn & latitudine prinatum , fed filriumque attollitur. Hadenusper ea qu*
etiam longitudine Habetis pudum tribus tanguntur ,pedetentimprogredientes in,
panibus ad naturam vergens incorpora- ueruftisammam, quando a folido corpo¬
lcnrSed hoc quoniam linea: terminus eft, re ad quiddam quafi pundum omnino li¬
ideo certum habet litum in corpore , ne¬ berum proceffiftis,Rurius,per ea qua cer¬
que impia totum , neque viuificar. Se¬ nuntur oculis , animam perforaremini.
parate, fi placet, ipium a linea. Poteft Cur ( qualo) diffiditis eile fpiritale ali-
ij8 Marfilij Ficini TheoIog.Platon.
quid in natnra , cum ipfis etiam oculis
fpirimm quodammodo videatis: Scitis lu¬
men id folis oculo manifcftum3ideo-cor¬
pus non efle, quia momento fe fundit in
omnia infufum non frangit corpora,nec
inficitur- Ecce videtisfpiritum Quid ne¬
gatis i An forfitan ilium negabitis eiTe
quem, non cernitis; Si ita eft, fpharas ae¬
ris ignifque& caeli, acua&terrapraftan-
tiores,- quia non videantur, nihil efle di¬
cetis, i Itaque parsmaxim a & praftantifli-
ma mundi , quia non fit vifibilis , nihil
erit. Sed redeamus adlumen. Ita lumen
efle negabitis in fphara-jgnis, quoniam
oculis non perfpicitur. Sed & ipfe-folis
fulgor etiam fi non videretur , -exifteret,
quandoquidem exiftit nunc , &non vide¬
tur i nodurnis , atque-ipflus fplendor a-
liquis mixtus , vaporibus potius quam ipfe
videtur a nobis , fed ipfum efle alkubi
cx hoc eius fplendore conficimus.- Sic
etiam inefle lumen coeleftibus animis fpi-
ritale , ex ipfo fydeium lumine, quod il¬
lius imago eft, coniedtamur. Anneicitis
lucis adhim nihil efle aliud quam lucere,
ac tanto clarius rutilare, quanto'longius
a eradis corporibus feparatur? Secerni¬
te ipfamab omn‘i materia, mirabilius ru¬
tilabit , & viuet quidem tunc maxime, fi
quando victura fit. Vbi enim crefcit adtus,
augetur & vita , prafertim cum per eius
calorem haec omnia viuant. Sentiet quo¬
que ( vt ita dixerim,) quando per eius ra-
dios hzc omnia fentiunt,ipfa tamen mini¬
me fentiemr 5 nam & tenuitate fubterfu-
gict aciem oculorum, &vbertate fulgoris
intelligibilis /uperabit terreni vifus capaci¬
tatem. Scitis' in fpharis elementorum
ignem infimum vfque adeo ad naturam fu-
premi aeris declinare, a6rem vero con¬
tra (upremum ita ad ignem illum attol¬
li . vt & ignis ille ferme aliud videatur
efle. quam tenuis aer , & aer ille craflior
ignis, adeo vt quicunque aerem illum cer¬
nit , vidiffc fe ignem poffit abfque menda¬
cio affirmare Eadem comparatio eftmen-
tis infima, qualis eft anima rationalis, ad
fublime corpus, quod eft coelum. Ergo &
anima quodammodo eft tenue coelum, &
coelum eft craflior anima. Et qui coelum
fulpicic, profpicit animam. Cogitatepun-
ftum aliquod Geometricum , quod quia
seque refpicir quamlibet loci panem dr-
cundautis ipfum , fi quando mouctur in
dine conuoluta. Cogitate rurfusfeind!.
lam quandam luminis innifibilis , cia
quoniam fuper omnem exiftit locum,a-
que in partem loci quamlibet fefe fun¬
dae , ac dum mouetur in gyrum , fiam,
meus orbis efficiatur Orbis, inquam, ocn.
lis manifeflus , vbi fcintilla eft flamma
comprefia, flamma eft fcintilla profufi
Scintilla huiufmqdianima eft , flamma
corpus atbereum. Et quanta eft in ani-
mabus rationalibus varietas luminis fpi
ritalis, tanta eft in propriis earum cce-
leftibufque corporibus vifibilis iuminisva-
rietas. Atque id lumen ita lucem fccni-
-tur fpiritalem, vt lima: lucem pallidus odiis
innubibus.
Ea vero eft inter-rationales animasdif-
ferentia , quod anima: fixarum flellamm
planetarumquefolum lucido cbrporecir-
enodantur , czterae corporibus geminis
lucido & opaco, aur certe altero lucidiffi-
mV, altero minus lucido. Eadem quali
lux efle videtur, quae dum fcintilla manet,
fentit quidem , fed non fentitur, cum
vero explicatur in flammam, fentitur qui¬
ri em-iam , fedipfa nil fentit amplius,&
ficut fenfu careret quicumque flammam
videns , fcintillam fe videre negaret,ia
carebit anima, qui dum globos athereos
fufeipit quali quofdam. circuitus anima’,
rutri, animas inefle illis quafi centra non
fenferit , neque conceflerit animas efle
globos luminum implicatos, globos au¬
tem efle animas explicatas.Quod italigni-
ficauit Heraclitus.
id eft , lux ficca , animarfapientiflinia.
Hinc efficitur,vt nihil animo autgrauus,
aut mirabilius fit quam lumen, neque
poflit alibi quam in lumine fpirituum ha¬
bitare , dutfi colit terras. Iam igitur &
hic inueniftis animam efle tanquam lu¬
cem inuifibilem , vinificam , fentientem,
intelligibilem , intelligentem. Et paule
ante tanquam pundfum a corpore libe¬
rum , agile per feipfum , calens, viuifi-
cum , fentiens, capax fuperiorum, quod
fubftantialis quadam vnitas appellatur.
Atque hac prima quadam excurfio fit,
& quafi praludium, quo infelix diffiden¬
tia illa tollatur, qua longiflime a fpi-
ritalium confeffione ab¬
ducit animos ple¬
bejorum.
 de immortalitate animorum. Lib. VI.
Anima noneft corpus, aut forma dmifa incor-
pore/vt oftenditurper -virtutem ani-
manaturakm.
C A P V T III.
P Ropofit®qu®ftionis ordo requirit,vt
in prima fequentis dilputatio nis par¬
te oftendamus, per virtutem anima; natu¬
ralem , hominis quidem animam potiili-
mum quidem non cfie corpus , partim
etiam non efle formam diuifam in corpo¬
re. In fecunda parte per virtutem fentien-
di moniiremus idem, fcilicet, animam
efle formam indiuifibilem,ac 'infupcr illud
aduciamns, eam videlicet, non alicui cor¬
poris m embro affigi, fed totam per lingula
fundi.In tertia vero parte , per virtutem
intelligendi eadem confirmemus,fcilicct,
eam cifc formam impartibilem vbique to¬
tam , & illud adiiciamus , quod nullam
trahat originem a materia. Sic enim ani¬
ma hominis ad tertiam illam efientiam,
qua» eft perpetua , pertinebit, &immor-
talis merito iudicabirur. Iam vero pri¬
mam dilputationis partem diuino numine
inuocato in bunc modum aggrediamur.
Prima ratio , quia anima eft principium nu¬
triendi,quomodocumque aliter
operandi.
CAPVT IIIL
A Nimantes & planta: virentes cor¬
pora linat, corpora etiam funt li¬
gna & faxa , cx terra conuulfa Corpora
illa coalefcunt , b®c vero nequaquam.
Quid autem eft in illis principium alimen¬
ti : Non materia corporalis, quoniam alia
etiam corpora nutrirentur , quibus talis
materia eft communis. Cum ergo vis illa
per quam adolefcunt, aliud quiddam fit
prarter materiam corporalem,&illa non
fit aliud quim anima nutritiua, foquimr
vt talis anima non fit corpus. Si quis au¬
tem obiecerit ita .- Imo vero eft corpus,
non corpus quodlibet, fed tale quiddam ,
& fic affedtum, quabs natura plantis & a-
nimantis propria lit.-Saxis vero & lignis
aridis non communis , quaeremus ab illo
de huiulinoditali ccrtoque corporequod
vocat animam , vtriitn duo quzdam in
fe contineat , corporalem , fcilicet mo¬
lem, atque inluper cenam quandam af¬
fectionem, per quamtalevocatur,&cer-
tumfit propriumque corpus, an nihil ha¬
beat vina materiam corporibus omnibus
vbique communem.
1J9
Si nihil refpondeatur habere praeter
communem hanc molem, vanafueratni-
mium obie&io illa, per quam dicebatur,
non quodlibet corpus efle animam , fed
corpus tale , & ceno modo difpefitum.
Non enim fit corpus tale, & certo modo
difpofitum,nifi per quahtatem ipfam, &
propriam quandam affe&ionem ipfi cor¬
pori fuperadditam, per quam non modo
fit corpus, fed & tale, per quam etiam a
quolibet alio differat corpore. Itaque fi
nihil aliud eft ibi prner molem folam
communemque corporis, cum illaetiam
aridis lignis infit &faxis, hac quoque ha¬
bebunt animam perquam alentur.Quod
quia falfum efle conflat,neceflarium eft,
corpus illud tale quod aduerfarius ani¬
mam appellabat, non materiam corpo¬
ris lolam, fed qualitatem etiam fiue for¬
mam aliquam continere. Atque illud non \
propter materiam ipfam corporis, anima
nominatur, quia materia omnibus etiam
vita carentibus corporibus competit. Re¬
flat vt propter formam, formam, inquam,
viuificami Id enim eft anima jproprium.
Formam itaque ipfam viuificam vocabi¬
mus aniffiam,materiam vero illam cuiad-
iunCta eft, quia inde vita: fit particeps, ne¬
que anim® partem , fed animarum quid¬
dam efle dicemus.' Pr®fens autem ratio
maxime peream feritentiam confirmator,
quam induximus a principio-quarido dif¬
ferebamus corpus ex fe agere riihffpofle,
quippe cum videamus anim a a corporibus
accedente multas inde operationes profi-
cifci qua & ante anim® aCceflum, & poft
eius difceflum minime fiunt.- Quapropter
animam qu® huiufmodi operationum
principiu eft, corpus no efle concludimus.
Secunda ratic.Neque corpus animatum cfl ani¬
ma,neque inanimatum..
C A P VT V.
Q Vale corpus eftC vis anim.am f ani-
mamm ne , an inanime ; Inanime
non dices,quod alteri viam tribuit anima-
lem,quomodo enim fi anima inanimecor-
pusfit,viuificat corpora? Neque anima- •
tiim corpus eam potes dicere, quia fi a-
nima animatum corpus dicatur, certe il¬
lud corpus poftquam animatum dicitur,
per aliquam animam dicitur animatum.
Deilla anima rurius interrogo, corpufhe
fit, an non > Si corpus , vtrum anima,
tum, vd inanime ? Si inanime refponde-
tur, abfurdnm quidem. Si animatum,
iterum de animi illa qn®ram per quam
\6o Marfilij Ficini Theolog. Platon;
-dicitur 2nimatum. Atque procedere co¬
egeris in infinitum , quamdiu corpus efle
animam aileres , ac femper refpondere
compelleris abfurde. Vtraque enim re-
iponfio delira videtur , tum animam efle
animatam,-tum inanimem,quemadmo¬
dum de fapientia, mm e (Te illam fapien-
-tem.tum etiam infipientem, Aut de lumi¬
ne, mm efleillud illuminatum, tum obfcu-
rum. Sicut enim neque obfcurum -eft lu¬
men , quod alia illuftrat, neque ab alio
illuminaram, quod iplum eft primum lu¬
men, fic anima neque inanimis ;-quia dat
vitam , neque etiam per aliud animata,
cum ipfa illud proprie iit per quod revera
quodlibct animatur. Ac fi ad aliud illam
retuleris per quod animetur, ego fimiliter
illud aliud rurfus ad aliud referam, aliud-
que rurfus ad aliud , neque ceflabo vn-
quam, aut fi ccflabo , in eo ipfb certe
quiefeam , vt dicam , aut illud ipfum
quod primo ponebatur , aut aliquid fe-
quens, neque animaram, nequeviuifica-
tumefleab aliquo, fed ip'um proprie per
fe efse, quod animat aliud atque viuificat.
Tale quiddam animam & .vitam proprie,
non quoduis aliud appellabo. Tu forfitan
vt infinitum illum progrefsum & refpon-
fiones deliras iam deuites, & tamen ani¬
mam, corpus efse afseras, inferes, eam ef-
fe corpus non quidem animatum,fed cor¬
pus animale , nonviuificaram,fedviuens.
Siita eft, reuolueris eodem. Equidem per¬
contabor, verum illud ea ratione qua cor¬
pus eft, anima fit, an alia quadam ratio¬
ne , nempe nouat alicuius additionis per
quam.animale dicatur &viuens - Certe
non ea ratione qua corpus. Omnia fiqui-
dem corpora efsent animat, ac operatio¬
nes przfe ferrent. Sequitur, vt alia quas¬
dam illic infit natura pratter corporis ra¬
tionem ,per quam animale corpus illud vi-
uenfque dicatur. Ulam ego vitam proprie
&animam nuncupabo. •
Tertit ratio. Neque crajfum corpus efi,ne¬
queJubtile. ■
C A P V T VI.
\T Vnquid cralsum corpus eft anima,
IN puta vel aqua , vel terra, atque fi-
milia r An potius fabrile, rammque , vt
ignis Sc aer i Primum dici non poteft,
quoniam anima officium eft , penetrare
facillime corpora , implere , mouere.
Huic autem operationi crafia corpora
fiint ineptiffima Secundum vero, illud
dsc fbrtafse videbitur probabilius, vr ra-
mm fit corpus anima , vt ignis, vt aer.
Verum, fi ignis dicatur efse,vtrumignis
ille qua ratione ignis,anima eft,an qua¬
dam alia ratione ? Si qua ratione ignis
eft, efse .dicatur anima , profefto quilibet
ignis anima erit, & omnia ignita viuen¬
tia. Igitur alia ratione Ita de aere per.
contandum, concliidendumque, animam
femper efse vitra flaturam corporis requi.
rendam. Neque adducat quifquam quin¬
tum aliquod tenuiffimum corpufailum,
pratter quatuor elementa, quod craffio-
ribus infufum corporibus illorum fit ani-
ma. Eadem namque redibit quatftio.v-
trum corpufculum illud per materiam
fuarrrfit anima, an per viam, aliquam ma-
terite fuperadditam. Si primum dicitur-,
omnia corpora erunt animae , quia om-
nibus fabeft materia. Si fecundum,alse.
quuti erimus, iam quod cupimus, vt ani¬
ma fit ad aliquam vim quodammodo in¬
corpoream referenda. Afferuntur hic a
nonnullis breues quaedam perfuafiones
huiufmodi: Si anima dicatur efse diuifibi-
lis, quaeritur nunquid partes eius viuant
vt totum .necne? Si viuunt, tota anima
in fingulis eft luis particulis , quo fit yf
non egeat quantitate, quandoquidem per
diuifionem nondiminuitur.Sinonviuunt,
ex non viuentibus vita confiftet, quod eft
impoffibile. Rurfus, omne corpus alicui
quinque fenfuum innotefeere poteft, ani¬
ma nulli. Omne corpus figura aliqua vd
termino circurifcribitur, anima minime.
Omne corpus operationem fuam necefla-
rio peragit temporis intetuallo ( cum enim
diuifibile fit in eflentia, multomagis in a-
(fiione ) anima 'faepe momento temporis
operatur.Corpus per quantitatem, potius
quam per efientiam eft inloco, quia pro¬
pter quantitatem implet locum,anima per
eflenriam adeft corpori, vt enim adeft il¬
li, dat illi efle.Efleper efientiam datur,ficut
perfapientiamfapere, adeft igitur per ef*
fenriam. Corpus ita in alio eft,vt continea¬
tur ab eo in quo ponitur,atque excedatur,
anima in corpore non eft comprchenfa,
fed comprehendens. Ipfa enim corpus
perficitjContinet, atque ducit. Anima de¬
nique quolibet'corpore, & toro corpore
pratftanrioreft, quare lineis pundifq;quae
in corporibus iunt vt in fiibiedo, eft prre-
ftanrior. Indiuifibile diuifibili excellenrins
eft. Animus igitur magis indiuifibilis eft
quam aut linea aut pumftum.
 deimmortalitate animorum.Lib. VI.
Quarta ratio.Corpuscxmateria &forma
componitur.
C A P V T VII.
C Orpus naturale es materia & forma
componitur. Animal eft naturale
corpus.Materia itaque in eo eft, & forma.
Conflat autem ex anima atque corpore.
Corpus quidem non eft forma naturalis,
quia forma naturalis alicuius eft forma, &
in aliquo eft tanquam (ubieclo quodam
atque formato. Corpus autem nullius for¬
ma eft,neque in aliquo eft fubiedto , fed
loco. Reflat vtanimaforma fit,ob hocpo-
tiflimum,quod eft proprium internumquc
operationum motionumque principium,
imo etiam efiendi principium eft animali.
Totum hoc adformam fpectat. Eft igitur
anima forma. Quod fi ipfa quoque ef-
fet corpus, opus elfet adhuc alia quadam
forma tam animae quam corpori per quam
ambo fimul vnum animal vocarentur,
quam quidem formam aliam proprius a-
nimatn vocaremus. Nam per animam,
quafiper formam corpus quod ante po¬
tentia quadam eft viuens , actu fitviuens,
& animal actu. Anim a igitur folum eftfor-
rna,prafertim, quia fi duas haberet partes,
materiam,fcilicet atque formam, triafe-
querenmr abforda.
Primum, quod non fecundum fe totam
formaret corpus , quia nou.formaret
ipfum per partem eius, qua: eft materia,
oportet autem propriam formam fecun¬
dum totam lui effentiam, totam perficere
materiam propriam.
Secundum, quod pars illa ^nimas, quae
forma dicitur, duarum materiaram ratio¬
nis eiufd em perfectio foret , quod natura
non patitur, ficut neque patitur formas
duas rationis eiufdemeamdcm informare
materiam.
Tertium , quoniam anima in corpora
haec inferiora commutaretur, atque vicit
fim,fi communem cum his materiam pof-
fideret. Quod ideo nefas eft, quia fi fiat
corporum animarumque mutua commu¬
tatio , multomagis fiet quarumlibet ani-
marumin quailibet animas tranfmutatio,
mrfufque quorumlibet corporum in cor¬
pora qualibet. Sit igitur anima folumfor-
ma. Forma . inquam , non accidentalis,
fedlubftantialis. Nam, ciimanima ipfa
fit rectrix motrixque corporis, ita vt non
condneatipfum,fiftat, &torqueat,cor¬
pore praeftantior eft. Corpus fubftantia
eft. Nullum vero accidens nobilius eft
Jubilantia.
iST t
Rurfes motor, quantum eft principium
motionis , non pendet fecundum efte
fuum, exeo quod mouemr. Igitur anima
ipfa, qua: re vera eft motrix corporis, a
corpore non dependet, quafi pedifequa
corporis, ita non eft corporis accidens.
Przterea, quicquid viciflim oppofitafu-
fcipit , atque ipfum interim permanet
idem fubftantia eft, anima eadem perma¬
nens recipit tum opinionem hanc, tum il¬
lam , inter fe contrarias , tum fcientiam,
tum ignorantiam,& repugnantes affeflus,
animaigitur eftiubftantia.Subftantia,in¬
quam , vt forma quadam fubftantialis.
Forma autem non eft corpus, quia om¬
ne corpus forma aliqua defignatur. For¬
ma vero , qua ratione eft forma , for¬
mari non poteft. Hinc fit , vt ani.
manon fit corpus. Miflasfacio in praefen-
tia rationes quibus oftendimr animam
noftram accidens effe non pofle, quia fi
neccffitate quadam tereret fubiedlo,non
polfet illi repugnare, neque in fevnquam
refletfteretur , neque fuper accidentium
genus ad fubftantia: genus afeenderet, ip-
fumve proprie definiret, vel difeernere
poflet ab accidentibus, vel quanto inter -
uallo accidentia fuperat,rite metiri.
Quinta, ratio. Corpus natura fua difperfum ejl.
CAPVT VIII..
C Orpus natura fua difperfum eft peni¬
tus. Primo, quia diftantiam partium
patitur, itavt femper in alio loco fit alia.
Secundo , quia continue tranfmutatur.
Nam fi lubiicitut tempori, ficut varia mo¬
menta JucCedUnt ih tempore, fic affedtio-
nes mom entis fingubs variantur in corpo¬
re. Quae quid em varietas cum fiat in cedis,
multomagis fit rapra ccdorum in elemen-
tis.T ertio, quia contrariis lubiicitur qua¬
litatibus,calori, & frigori fimilibus. Vfl-
de fit vt contra naturam corporisfit coire
in vnum, manere fimile,& fibiipficonfta-
rc.Extenfio namque .ipfa quantitatis par¬
tes corporis difiunftas manere compeflit.
Motus perennis cogit mutari naturam, ne¬
que fua fimulhabere , fed abud amittere,
quaerere abud. Quabtatum contrarietas
impellit vt ait crea fugiat,alteram per quam
fiigam corpus ipfum corapofitum diflba-
tur.Quamuis autem per haec appareat cor¬
pus natura fua nullo mode pofle firmiter in
vnitate confiftere..tamen corpus quodbbet
abquo modo in £uispartibusnectitur,cun-
ciisin vnam totius corporis copulam con-
fpirantibus. Eft igitur.in corpore aliquid
O ii;
\6z Marfilii Ficini Theolog.Platon.
vitra corporis naturam, quod iplum vnit,
fifiit & continet. Vnit, inquam, diftan-
tiam partium, CfHt fluxum perennem,con¬
tinet inuicem per luam fimplicem confo-
nantiam difionas corporis qualitates. Quid
hoc eft?corpufhe e Si corpus eft, egetfimi-
liter alio connedentc. Quid aliud illud ?
Num corpus ? Si c orpus,eget & alio Quo¬
circa fatendum eft nulkm efle polle in
corporibusvnitatem,nullam conftantiam,
nullamvc concordiam , nifi illis iniit vis
aliqua incorporea. Ergo fi & anima cor¬
pus dicatur efle, eget etiam aliqua copula.
Vim autem huririmodi copulantem fios
animam, vel virtutem animz potius quam
illud copulatum affeuerabimus , cum vi¬
deamus efle animz proprium , humores
contrarios membraque diueria in vnam
animalis compagem deuinccre, qua ab-
eunte diffluunt omnia. Igitur anima ne¬
que eft corpus,iedcopula corporis intima,
veliubftantia copulatrix Neque formadi-
uifa per corpus. Talis enim formaturi vt
Platonici putant) fimplicitatis & eonftan-
tiz naturam amittit in corpore, vndeipfa
zque vt corpus eget alio continente, quod
vnum in feipfo confiftat, ad diuifionem
corporis minime diifipatum. Si quis autem
quzrat vnde faxa & ligna fortiuntur fua-
rum partium vnionem, relpondebunt Pla¬
tonici, illa quamdiu affiguntur terrz, ab
anima terrz fortiri & vnionem & augtnen-
mm;poflquam verbauulla funt, non aug¬
mentum amplius,fed vnionem.
Scxta ratio. Duo corpora non funt in eo-
C A P V T V I.
D Vo corpora in eodem loco penitus
inuicem zquari non poliunt. Nam
fi eodem in loco penitus efle debeant,
oportet illa primuminpartcsdiuidi, dein¬
de part es illas inuicem iungi.Quz quidem
partes fi indiuifibiles funt, tam corporailla
in indiuidua refoluta funt. Et quoniam ex
iifdem compofitafuerant,nequedifloluun-
tur , {equitur vt ex indiuiduis quibufdam
corporis magnitudo concreuerit. Quod
ideo fieri non potuit, quia indiuidua con¬
gregata fimulnunquam conficiunt magni¬
tudinem. Sin autem partes illz dinifibiles
fuerint, quzlibet per fe ericcorpus,ac fitum
proprium feorlumhabebit ab alia, itaque
non emnt corpora duo in loco vno.imo in
multis loculis multa corpufcula. Si ergo
corpora duo eodem in loco zquari intri¬
cem nequeunr,anima quz corpori viuo fc-
fevbique infundit,&peromnia feporrigj
corporis punfta,non eft corpus. Quod an.
tem vbiquein corpore fit, ex eo inprzfcn.
tia patet, quod nihil magisintrinfecumrf.
fentia eft quam efle. i deoque forma per
quam efle lubftantiale tribuitur tum cor¬
pori totijtum partibus, toti partibuiqnetd
intima.Et quia ficut res fe habet ad e(Tc,fic
&advnum, animaquzperfedatefle,per
fe quoque abfque medio vnitur corpori v-
niuerfb. Quodautem eflefubftantialetri.
buat, inde patet, quod ea fublata omnia
ftiembra mutant fpeciem. Quoniam vero
ab eflentia fluit efle,a virtute operatio, ani-
ma quz lingulis membris efle operatio-
nemquekrgitur,lingulis quoque eflentiam
fuam virtutemque communicat. Ita enim,
efle op erationemqu e przftat, ficut vnitnr-
Quare fi illa przftat fingulis, vnitur & line
gulis. Nonne fi corpus quodlibet naturale
carens anima, vnum quiddam eft per for¬
mam vnamintoto&partibus exiftentem,
multo magis animatum corpus vnum ait
per animam totipatiibufque przfenttml
Quod fi anima in vno folum mcmbtoliyl-
lius folius erit forma,relieuorum ali? enmf
formz, vnde non conficietur ex membri!
omnibus naturale corpus reuera vnum,fed
congregatum quiddam , tanquam domus
ex parictibus Neque erit in qualibet ani¬
malis parte confenfio & conc ordia ai
quamlibet, qualis modo eft, nifipervnam
animam varia membra conglutinentur,fr
cutnequead tra&umnerui omnes articuli
contrahurftur,nifi i dem fit n eruus iri omni:
bus. Addequod inquauis quantum cunque
minima corporisportiuncula ineft vita, 8£
in plurimis motus & fenfus. Hzanimzvi'
res operationclcue intima: funt. Vis actio¬
que agenti alicuiintima, fine agentislub-
liantia non exiftit. In illis ergo eft anima,fi
in illis viget & agit.- quz quando luo modo
mouetur, corpus non dilfipat, quianonfit
dolor aliquis ex animz motu per corpus.
Fieret autem perpetuusin corpore dolor,fi
ad motum animz partes eius diffiparenrar
& turbarentur.- Diffiparentur autem pro-
culdubio, fi anima eflet corpus i cumipla
per corpus luo quodam motu perpetuo
moueatur. Quonam paSo anima corpus
erit, quz eft vbiqueper corpus, & fine vlia
corporis offenfione totum vndique implet
& penetrat - Porrofilolidum corpuseflet,
vekotum corpusnonimpleret,nequeviue-
ret indetotnm,velfirinplerer, penetrando
frangerer, frangereturque, & dolor in no¬
bis perpetuuspemeniret. Sin autem cort
pus efletfiuxum&labile,animacorpusar
nim antis neque deuinciret, neque firmiter
 de immortalitate animorum.LiK VI.
folidaret , fed & ipfa alio quodam vin¬
culo'vt fiipra diximusjindigcrct,cuius ftai-
bilitate firmarem rregereturquc& mone¬
retur. Illud vero vinculum libentius ani¬
mam, imo virtutem anima: appellabimus.
Siquidem animz virtus in corpore idem
ferme eft quod vel coaguli virtus in lacie
quodinde coagulatur, vel vis Magnetis in
ferro,quodinde trahitur & lufpenditur,vel
temperatio artis in horologio, quod inde
ordinemirabili regitur,mouemr, & fonat.
Ipfa vero animanon eft virtus temperatio-
nehumomm, fed forma quzdam lubftan-
tialis,fimplex,indiuifibilis,qup vinute & ar¬
te naturali Ipiritus, humores, membra¬
que temperat.
Seftimxritio.Corpus nonejl jimultotum
infUtribus.
C A P VT X.
\T Eque corpora, neque forma» diiti-
fe per corpora , poliunt omnino ef¬
le fimul in pluribus partibus aut locis. Vis
feminaria tota eft in qualibet particula
feminis. In quot enim particulas femen
diuiditur , totidem animalia oriuntur,
quod maxime in pifeium ouis apparet. Si
ex quacunque guttula feminis totum pul¬
lulat animal, tota illic dclitefeitfemina-
ria virtus. Hz c vero eft animz iuftrumen-
tum generationi ftibferuiens. Quapropter
multo magis tota eft in. qualibet feminis
corporifque particula Poftquamergoto-
ta eft in fingulis animz virtus , nonne
virtus vegetatrix totaeftin quolibet plan¬
tat femine, cum plantam integram pro¬
ducat ex quolibet; Certe. Vegetatiua quo¬
que anima exigua primum radice vel ger¬
mine capitur,deinde crefcente arbore per
•omnes te fundit ramos. Siccatis .denique
ramis vel amputatis rurfus lefe contrahit in
radicem Hanc animam quantitate carere
Plotinus,Porphyriulque exiftimantqquz se¬
que clauditur minimis, implet ampliflima.
Cchiui rttio.Animaefi vitabunt fons viti.
C A P V T X I.
\ N.imam die putamus naturam quan-
A dam quz aut vita quzdam fit, aut vi¬
tam ceu comitem _habeat& pedifequam,
poftquamcorporavitamperanimam lor-
lianrur. Corpus neceflario in plurespartes
daiiditurJsam corpus aliudeitex pluribus
elementis cempofirum, aliud elementum,
ex dementi»alus minime congregatum,
fed ex forma & materia conftiairam. Si a-
nimam dixeris efle corpus confeuctum ex
pluribus elementis,feilcitabimur nunquid
illa elementa quziibetper fe feorfum aba-
liis vitam habeant,aut nulla,fed congrega¬
ta fimul vitam pariant, aut vnum quiddam
illorum poffideat vitam. Si quodlibet illo¬
tam per Ce habet vitam, tot ibi fimt animz;
quot elcmenta.Neque ibi eft anima vna ex
multis conflata partibus,fed anirriz mults
fedem eandem colentes. Si nullum illorum
habet vitam,uunquam;concurlu'mutuo is¬
tam creabunt. Ac-fiiU eorum coiicuriu vi¬
ta nafcatur, non quidem ipforum vi, cum
ipfa vita careant,fed vi potius alicuius con-
curliim illum ordinantis vita illa nafcetur,
przfertim cum fit fatendum, etiam fi con-
curfione multorum vita confletur, non ta-
m en quomodocuhqueconeurrant, verum
fi certaratione viaque concurrant, vitam
in illis gigni. Ita illius c er 122 concurfionis
intimus ordinator-, animaipla erit,: vitam
luo modo confluentibus exhibens. Sin di¬
xeris vnuih aliquod e multis elementis ha-,
berevitam, illud foluiii modoanima-ipla
erit ,nequeopus ent prztefiftud aliis ele¬
mentis vt anima generetur. Quamobrcm
anima nullo modo putanda eft efle corpus
ex elementis pluribus conftitutum-S ed ne¬
que elementum vnum , quia elementum
quodlibet ex materia & forma componi-
tar.Siiftudviuefetjnonpermateriamviue-
ret, cum inform* materia nequeat vitant
aut alicui aut-fihiipfi przbere. Igitur tale vi-
ueret per formam. Forma igitur eflet ani-.
ma. Quintiam fi anima eft corpus, fiue ele¬
mentum fitjfiue fimile qalddam & fen fim-
plex, feu compofitum,'cerre ita vt dicamj
vel fimiliter erit affe&urri, fciiied: caliduni
velfrigidum,ficeum vel humidum.Ieue vel
graue,rarum veidenfum, fluxu iri, folidum'
album, nigrum, atque fimiBi'. 'Si calidum,
calefaciet fblum. Si Ieue,alta petet, & om¬
nino, qualecunque corpus fit; fecundum
naturam propriam operabitur,& aifeclum
naturz fit? Oppofitum nunquam aget-NoH
enimftigidumcalekcIt.EftautetticuiaffB
bet corporis certa & determinata1 natura
ac forma, ficut locus terminatus cft,& cer-
'tumtempus,&'finirapotenria:IgiturcuiuI-
que corporis determinata Operario eft,' Ss
ad effefius contrarios non extenditur. A-
aima vero ad-contraria quzlibct yim ha¬
bere yidemr. Na.m & in diuerfis corpori¬
bus animalium :&Ih eodem multa iSterfc!
efficit repugnantia» Siifit /niouetjcrifitfar
hic, extendit, rarefacit, cpfidenfat, acaifj
obtundit, aperit, claudit,fundit, ScCblidat.
Contrarios bdor-es, fap6res,^uecbl6re^
o m
i6a. Marfilij Ficini Theolog. Platon.
oppofitas vires& figuras humoribus mem-
brilquceradit, leues fpiritas deorfam mo-
uet ad pedes, granes humores (urium du¬
cit ad caput,quod fit contra corporum na¬
turam.' Agitat corpus in omnem partem
fcrfum contra grauium elementorum pon¬
dera 3 deorium contra leuium lublimita-
tem j in latus &in circuitum contra om¬
nem corporis facultatem. Cum ergo om¬
nes fame effedkts inter fe contrarios fa¬
ciat, & ad repugnantes motus ita fit com-
pos,vt praeter corporum ordinem moueat,
quisadeodemens erit, vtaut corpus ; aut
cius qualitatem, fiue qualitatis aliquid cfle
animam fateatur?
Noni ntic.Corfusfiiffim non mouet.
C A P V T XII.
Impoffibile autem eft talem efiemultitndi-
nem innatura. Quoniair. igitur nequeunt
efie corporis partesacminfinita:, imovero
neque adhi quidem r eu era cfle omnino,
quando nullum habent efle proprium, ftd
fubipfo efle totius compofiti continentur,
feqnitur vt partes corporis fefe non mo-
ueant , nepropter hoc actu cogantur efie,
& aftu penitus infinitae. Concludamus igi¬
tur corpus non poffe vere primoque per fe
mobile effe,cum ipfi fecundum fe totum id
competere nequearquandoparteseiusaf
fequi id non valent,vt fe moueant.Ad idem
rurfus alia via progrediamur. Quando ali-
quis corpus afferit mouere feipfam, ex iis
quatuor vnum aliquid potiflimum compel¬
litur confiteri,aut partem corporis alteram
moueri ab altera, aut totum a parte, auta
toto partem,aut totum, a toto,id eft, omui-

Q bus partibus partes omnes.Si primum affir¬

Vod vere & primo cft per feipjum metur , cum aliud quiddam fitpars altera,
mobile , ita vt ipfum omnino idem fit aliud altera, non idem mouebit feipium,
& fons & receptaculum motionis , fecun¬ fed aliud potius aliud. N eque ex hoc cor¬
dum fe totum per fe mobile debet cfie,ficut pus illud compofitum vere mouebit feip-
in c atteris omnibus apparet, quaecunque fcm,cum fit ex aliquibus partibus conftitu-
per fe, &-primo fic talia quadam dicuntur tum qua: fenon mouent, fed duo quaedam
efie vel talia, ficut qu-d ita eft clarum, fe- habebit in fc diftinffa inuicem,quorum al¬
cundtim fe totum eft clarum. Quod ita bo- terum moueat alterum. Si fecundum illud
num,totum bonum eft. Quod ita intelle- diuifionis membrum acceperis , fcilicet,
<ftum,intellefhiale cft totum.Nam elfenria quod pars mouet totum,vel tertium fcilicet
qua primo effundit qualitatem aliquam,& quod totum mouet partem, nondum vere
amplectitur (ufeipitqueprimo, quia perfe- compofitum illud fefe agitat. Aliud nan-
dfeagit vtrunque, efficit vtrunque per to¬ quepartem, aliud totum efie volumus. At¬
tum. Oportet autem in natura alicubi re- que illa pars quae mouet totum, mouet vti-
periri eflentiam illo modo per fe fiue exfe queomnes partes,ideoquein numero alia¬
mobilem atque animam elfetalem , vt li¬ rum partium etiam fciplam mutat. Simili¬
bris (uperioribus demonftrauimus.Corpus ter fi totum mouere partem dicatur , per
autem etiam fi fingaturper fe primoque cf- omnespartesvnam commouet partem,er-
£cmobile,nondum tamen fecundum fe to¬ govnam quandam lblummodo agitat quo¬
tum poterit efle tale, quoniam oponeret dammodo pet feipfam. Vides inhis duobus
quamlibet eius partem afeipfa moueri, & diuifionis illius membris non pofie alitet
partium partes atque particulas. N am fi v- dicitotum illud mouere feipfam, nifiper
na particula fit in corpore qua: fe non mo¬ partem illam lui quae fefe agitat, per alias
ueat, non erit corpus illud fecundum fe to¬ minime. Atque ita non totum illud reuera
tum ex fe mobile,atque ita non vere & pri¬ erit per fe mobile,fed pars forfan illa totius,
mo erit tale., fed alterius cuiufdam primo qua: etiam pars eius non erit, cum perfea-
liquid operetur. Quod fiquarui m concef-
re adhocvtpcrfecleperfemobilefit, con¬ feris Icilicettotum a toto moueri, cum to¬
cedendum eflet quaflibeteiusparticulasa tum fbrtafle non fit aliud quam cxmckx fi-
feipfis moucri.Illat diuidunmr in infinitum, mul partes, fateberis partes omnes ab om¬
vnde innumerabiles erunt ilis particulas nibus permutarijvbi compofitum illud non
qua: fe mouebunr. Quod mcuet,agit,quod aliam ob caufam affirmari debet mouere
agit, exiftit actu. Erunt igitur infinita: par fcipfum,nifi, quia pars quaelibet eius agitat
tes in a au fefe agitantes,& infiniti in quo- femetipfam. Quapropterad partem femper
uiscorpore mundimotores.Imbverb non -confugerecogerisperfemobile corpus af¬
erunt panes illa: alterius corporis ex eo ip- firmaturus. Quod in primis idcirco damna¬
ib quod actu erunt fuo, fed quaehbct per (c mus, quia corpus illud compofitum non
tota confiftct, atque erit infinita quaedam erit proprieperfemobile,poftquamidab
multitudo corpufculorum exiftens actu. alio Jd eft,a panibus mutuatur.Nam ratio-
 de immortalitate animorum, Lib. V. 16$
ne partiam dicitur per fe mobile. Licet mam habet hoc vt moneat, per materiam
enim corpus illud quodammodo eundas vtmcueamr. Talis obie&io aduerfus Pla¬
Cmulpartes efle conftet,tamen motum hu- tonicos nihil valetjtmn quia in alia elfentia
. iufinodi motari viderura lingulis , licut & erit radix per quam mouere , in alia per
lubftantiam luam a lingulis accipit. Ref- quam moueri videbimr.Oportet tamen ad
ponde quzfo de illa parte vel partibus illis aliquam eflentiam peruenire quz fit &
quarum ratione totum alTeritur fele mo- fons & receptaculum motionis & vitz,
uere ex eo quod illae fc mouent, limtne in- quemadmodum ad aliquam peruenitur
diuiduz? Si fiint, profecto quod fefemo- quz Ilicis, & ad aliquam quz caloris radix
nct, non corpus eft, fed indiuiduum quid¬ eftfimul&fundamentum.Tum quia natu¬
dam incorpore, cuius impullu etiam .cor¬ ra illa quz eft totius integritas, fi quantita¬
pus fponte fua ferri videtur.Sin diuiduz,il- te protenditur, non magis poterituex feipla
lamfimiliterpartiemur,vt& totum iamfe- moueri, quam moles ipfa corporea, vtfu-
cuimus, atque eadem ratione comp.erie- pramonftrauimus. Sinautem indiuifibilis
mus,nullo modo affirmari polle de illis par¬ • eft, lam ( vt cupiebamus) ad naturam per-
tibus quod perfemoueantur, nili ratione uenimus incorpoream, in qua fit lui ipfius
particularum qua: fenioueant.De particu¬ agitandi poteftas. Non quod in feipfam a-
lis limiliter p erferutabimur, quz quoniam gat,& patiatur.Motio enim in ea noritran-
ininfinimm diftribunnnir.nouos femper & fitum fignificatab agente inpatiehs, fed
plurimos motores inueniemus, neque vn- naturalem eflentiz illius viciflitudinem,
quam perueuiemus ad vnum,cum diuiden- quafuarum affectionum variat vices,atque
do femp er plurimos habeamus. N eque vn- ita per fe difcurrit,non agitantealio,vt per
quam ad primos aut primum, cum diuida fe calet ignis, neque alio calefaciente, ne¬
mus limiliter infinite. Nufquam igimr eft que partelui aliain aliam fundente calo¬
in (iibftantia corporis vnus ac primus ipfius rem. Motus igitur animalis cum non fit a
motor, quamobremnullaminfehabet.lui corpore, quod eftlua natura pigrum, ne¬
motus originem,per quam reuera afleri va¬ que fit a folo compofito, in quo non erit vis
leat ex feipfo moueri,fcd ad impartibile a- vlla mouendi, fi ex partibus talibus fit con-
flamm,in quibus nuilatvisfit ad motumsae-
tur omnis corporalis agitationis origo. In¬ ceffario eft ab anima,quz fi vim migrandi
ternus autem corporis agitator eft anima, ex ocio in aefum tribuit animali,multb ma-
qua przfente,corpora fua Iponte quodam¬ gispriufque tribuit ipfafibi.Quicquid enim
modo & in omnem partem feruntur, ab- boni actufque vitalis a caufa traducitur 'in
fente vero anima, externo indigent com- effcchim , prius explicatur in caufa. Sic
mouenteSiiftaquoquefitcorpus, egetip- enim calor calet feruetque fecum ipfe
fa quoque mouentc, mouente,inquam,ex- prius, quam materiam aliam calefaciat, &
trinfeco, fiquidem abfque impullu externo animata corpora turgent feminibus, fce-
viucntia. quzque mouentur. Ulc quidem tufque concipiunt in feiplas priuj, quam
motor intimus animaipfa erit, quam per ' partus edant. Dum igitur anima vitalem a
fe oportet moueri, quandoquidem corpo¬ potentia in a&um progreflionem explicat
ra per animam vim fefe mouendi habere infcipfa, dicitur a feipla moueri. Motum
videntur. quidem in anima, proprie aditionem Plato¬
Omne autem tale ad naturam aliquam nici nominant, quoniam in fonte luo fit,
vete luimet agitatricem eft reducendum. formetque corpus & agitet. In corpore ve¬
Ita anima proprie perfe mouetur, fi eius ro motum nominantpaffionem. Cumque
participatione facultatem cztera nancif- molem corpoream etiam vniuerfi oporteat
cuntur,vt per fe quodammodo moueantur. moueri ab alio,concludunt vniuerfi corpo¬
H?c igimrnon eft corpus,fednequeetiam ris motum palfionem clfe amotu animz
forma in corpore dillipata.Nam h$c etiam vniuerfalis.tanquam ab atftione quadam il¬
per rationes fuperiores fe mouere non va¬ larum. Et quemadn?odum in quolibetge-
let, iifdf m fubiecta, quibus & corpus con- nere imperfecia femper ad perfecta redu¬
ditionibas, vt apparuit. Vbicauillatio illa cunt , ita motum corporis imperfe&um ad
exduditur.qua nonnulli contendunt often- animz momm tanquam perfectum in iplb
dere corpus aliquod perfe moueri, dicen¬ motionis genere referunt. Proinde cum
tes , ipfum ex materia & forma vel ex qua- quzritur quoniam motu przcipue anima
mor elementis ita componi,vt alia quadam moueatur, relpondent, non corporali, eft
namraprzter materiam & formam &qua- enim incorporea, non imaginabili, caret
tuor danentaproueniat, quz fit totius in¬ enim figura non cognitiua, ignorat enim
tegritas quz fapfam moueat,quia per for¬ leipfamfed motufecundum efferitiam vi-
166 Marfili; Ficini Theoiog.Platon^
talem. Sicut enim eflentia adus eft cflc,at-
que intellectas ipfius ifius eft intclKgerc,
fic vita adns eft viuere. Non enim aduen-
tmam,(cd ex fcipfapoffidet vitam,atque vt
illorum verbis vtar,anima eft vira fe gene¬
rans &producens.Vita vero omnis cllmo-
tus. Quare fi omne: viuens mouetur,etiam
quod perfeviuit, perfe quoque mouetur,
atque quod viuitfemper, mouetur & fem-
per,non inteileduali videlicet motu,fed vi¬
tali. Quapropterfempermouetur , &non
femper.Nam mens quidem fecundum po¬
tentiam eft , vita vero fecundum a Sum.
Denique eflentia femperviuit,perpetuum-
queintrinfecus exercet motum, quoniam
eflentialis vita femper eft mobilis, vires
autem&adus qua: tam circa vitam quam
circa intelledum contingunt,vel intermit-
ti,vel aberrare quandoquepolfunt.S ed re-
grediamuriam vndedigreffi liimus. Idem
nobis tertia hac fequens ratio perfuadet.
Motus omnes hi funt, akeratio,generatio,
cormptio, augmentum , decrementum,
condenfatio, rarefadio, progrclfio. Nun-
quid fecundum alteratiouemfeipfum mo-
uet corpus?ncquaquam. Si enim fe debent
calefacere, calorem habeat oportet quam
fibimet tribuat. Oportet etiam vt non ha¬
beat , fimodofit accepturum. Non enim
accipit quifquam quod poffidet. Ergo vt
calefacit, calidum iam eft ,vt calefit, non¬
dum eft calidum.Didu quidem ridiculum,
iftud habere aliquid fimul &non habere,
nifi forte quis aquam dicat frigiditatem
quadam fecundum virtutem habere,quam
retineat etiam poftquam igne fuerit calc-
fada, per quam remota ab igne ad frigidi¬
tatem fecundum adum iterum reuertamr.
Huic Platcmicirefpondebunt, vel aquam
illam ab elementis extrinfecus frigefieri,
velfi qualitas eius fecundum adumfqua a-
liquantum ad naturam vergit incorpora¬
lem^ pullulat ex intrinfeca illa virtute qua¬
litatis produdiua ( qua quidem virtus et¬
iam multo magis natura: incorporali pro¬
pinquat ) fequi vt virrns huiulmodi rurfus a
fubftantia quadam fcamriat, qua: penitus
incorporalis exiftat.Subftantia verohuiuf-
modi erit principium motus in corpore.
Nullum igitur corpus alteratione feip-
fum mouet. Sed neque etiam feipfum ge¬
nerat, quia quod generat aliud, generatio
dat efle. Habet igitur genitor efle , quod
tribuit genito.Quod generarur,aliunde ac¬
cipit efle, quod ipfum non poffidet. Nihil
igitur fibi poteft die tribuere. Haberet
enim ipfum fimul & non haberet. Et cum
genitor genitum antecedat, qui fui ipfius
fecundum finitam namram genitor eft, &
genitus, feiplb fimul prior eft atque pcSel
rior, quod in natura finita nemo vtique fin-
xerit. Atquineque corrumpit etiamfeip.
fum corpus. Quippe cum res quaquepro.
lem luam exnatura propria generet,atque
ideo fibi conueaientem profcratnoncon.
trariam, fequiturvt naturalis rei cuiufque
inflandus, qui proles quadam eft elfcnda
atque ipfius effe, contra eflentiam&effe
non efle,nedum fui, fcd neque alterius cu-
iufquam. Imb cum rei cuiufque nixusad
feipfamferuandam proficifcatur, in con¬
trarium non fi edetur. S ed neque auget fe¬
ipfum corpus aut minuit. Non enim fieri
id fine alteratione contingit, ac etiam ge¬
neratione quadam & corruptione. Nam
per qualitatum alteraticnem'crefcimus&
decrefcimus. Et dum crefcimus , non* in
nobis partes corporis generantur,dum de¬
crefcimus, veteres corrumpuntur. Si ergo
incrementum & decrementum alteratio-
ne generationeque & corruptione indi¬
gent, corpus quod per altera tionem, gene,
rationem,corruptionem fe non mouet,no
que augendo quidem mouet feipfum vd
minuendo , neque etiam condenfat feip¬
fum vel rarefacit, quoniam fine alteratio¬
ne ifta quoque non fiunt.Dixerit forte qoif-
piam , corpus faltem per feloco mutatur
per tranfitum vel circuitum. Hoc quoque
impoflibile eftdidu. Si enim adfuperiores
illos motus qurintcntilunt, eft impotens,
multo magis erit impotens ad externos
Motus quidem externos voco circuinjm
atque tranfitum, qui ad terminos remotio¬
res tendunt quam motus interni. Itaquefi
corpus nonvaietper fe moueri ad terminos
proprios, quonam pado poterit ad termi¬
nos alienos; Quamobrem ficiamconclu¬
damus. Nulli apparent in corporibus alij
motus prater illos odo iam numeratos.Per
nullum illorum ex feipfis aguntur. Ergo
nullo modo cx fe corpora agitantur. Mo-
uentur tamen ( vt cuique conflati anatnra
quadam intrinfecus agitante, etiam fine
externis impulfibus. Hanc animam efle
Platonicus nemo negauerir, quam moueri
per fe poflibile eft, qwain ea alij quidam
praeter odo illos alterius natur te motus re-
periontur.Quantum adpartem fp edat qua
regitur corpus, reperiturin animatempo-
ralis viciflitudo feminum alias aliter in ea
emergentium ad corporalia generanda.
Quantum vero adpartem anima pertine:
qua in cognitione yerfatur, ineft in ipfit de
cognitione affedioneque in alia in aliam
difeurfio temporalis, ab effedibus natune
 de immortalitate animorum. Lib. V I*
vlrimis in(iipcrna.principia per caulas me¬
dias temporalisafcenfio , ac vicilfimalu-
pcmis principiis per medias caulas ad vlti-
mos effeffus defcenfio. Hz diicurllones,
motiones quaedam funt, & naturae animi
propria:,«alias declarauimus. Non enim
Deo vel Angelis congruunt, qui fimul om-
niapoffidentatque]vident.Non corporibus
competunt, quz perfe nihil agunt. Non
formis corporeis, auzad incorporalia non
mouenmr.Huiufinodi vero difcurfionesad
diuinanos duccntesdupra naturam corpo¬
ris eleuant. Efferri vero lupra naturam
fuam nequecorpus,neque aliud quicquam
per feipfum valet. Igiturreuolutiones tales
quz funt a corporibus alienj,animo tamen
infunt,teftanmr animam vel corpus velfor-
mam diuifam in corpore effe non poffe,
przfcrtim cum anima fecundum illas pet
fe, id eft,per naturam ac vim propriam agi¬
tetur, ideoqueper femoueatur, quod ne¬
quit corpus.
Przterea , apparent in anima mo¬
tionum corporalium exemplaria , gene¬
rationis, quando mortalibus, augmenti,
quando reminifcitur, decrementi.quando
obliuifcitur, alterationis quando variat vi¬
ces affectionum, condenfationis,provtlu-
bito aliquid intuetor,yel fe colligit, rarefa-
dlionis, provt difcurrit, vel circa multa di-
ftrahitunprogrellionis in rectum, cum pri¬
mum attingit externa. Circuitus autem,
cum vel in rebus ipfis effectum rcfoluit in
caufam, & a caufa deducit effeQum,vel in
feipfam conliderandam refle&itur.MQue¬
ri rurlus videtur m redum,quando ad cor¬
pus fenfumque declinat. In obliquum,
quando in fe angelumuereflediitur.l n cir¬
culum , quando in Deum principium fi-
nemque fuum,lurfum ad vniuerfaba, deor-
lum ad particularia, ad dexteram qupque
atque finiftram in oppofitas videlicet ge¬
neris differentias. Deniqueante_& retro,
quando ad caulas naturales effedfulue fe
vertit. Quisitaque neget animam motio¬
num fontem efle, cum in ea proprij motus
fint,& motionum corporalium exemplaria,
in quibus contra corporis naturam ipfa fe-;
fe generat quodammodo, ve]( vtita dixe-
rimjquafi corrumpit,auget,minuitque, &
,transfert,& reliqua ? Merito igitur per eius
przfentiam corpora viuentia facultatem
banc adipifcunrar, vt fefe alterent ,-nu-
triant,augeant,dum ex fe aliquid generant
in feipfis. A c rurlus vt ex fe gradiantur,quo-
eunque iudicauerint gradiendum. Quo-
ttfflyiihil efficiunt quz non viuunt,quafi
fpontaneus motus vitat
fit proprius.
167
Decimi Titio.Animi non crefcitiicorporis hfr
CAPVT XIII.
S I anima corpus eft,implet certe corpus
iftud quod vides folidam , vt v/uat to¬
tum , &ipfif tenue atque agile corpus eft,
quod animi celeritas indicat, Quarcfi cor¬
pus animalis partiaris in membra,ficut fru-
ftra omnia corporis corpora llint, ita cor»
pufcula illa quz eft in membris fe&isfuper-
funt,funt anima:, przfcrtim curri anima v-
nius fit tota naturz, ytdiuerla coniungat.
Viuentigitur, monebuntur & fentient ad
tempus brachia & crura a corpore fepara-
ta, & anima quz in reliquo reftat corpore,
quz lzpe brachiis & cruribus amputatis vi-
uit decennium jmulto erit minor quam an¬
tea,ideo pufillanimis erit,bebes, obliuiofa.
-Imo etiam iic argumentemur. Si anima
corpus cftjinanifeftihuius-eorporis magrii-
tudinem.quantitatempenitusjquanSjCrefi
centeipfo crefcet, decrelcente decrefcet.
In vallo corpore magnificentior erit&.di-
uinior animus Atque in eodem homine
quando adolefcente corpbreadolefcet &
.anima,oportebit vt per adiun&ionem cor-
porisfibifimilisadolfcfcat. Alimentum hu-
iulmodi viditne in fe antequam ab anima
capiatur, annori?Si non viuit, quonam par
dto vitam animz przftat, & auget,quod Sc
vita caret, & antequam vitam animz mu-;
tuet,oportet iplum vitam ab anima mutua-
-ri?Siviuit,iam habet animam.Nouz igimr
quotidie animz a nobis hauriuntur ad no-
ftrz huius animz nutrim entum.Tranfit au¬
tem femper alimonia in eius naturam
quod alitur. Itaque tnultz quotidie animz
a natura p erdentur,v t vna feru etur anima,
quod bonitas namrz non patitur. Imo ve¬
ro neque prior anima noftraferuabitur , 15
fubftanria fua affidue fiibterfugiat,vnde no*
uas animas cogatur fibilemper adlcifcere,
per quas anima iugiterinnouemr. Verum
quonam pacto recens anima cum priore
confentirlQuomodo fi conrinue effluit ali¬
quid ab anima noltra, & influitin animam
alimentum , ficut fieri in carne videmus,
manet voluntas eadem in plerifque fem¬
per, idem mos, opinio eadem&fcientia,
perpetuaqueeiufdemreimemoria i Quo-
modo poft decennium agnofcimusillalla-
rim vila quz ante decennium videramus,
nili earundem rerum nobis acceptz quon=
dam incolumes adhuc feruentur imagines?
Quis easferuat nili idem qui acceperat &
iudicauerat animus ? Quo pacto feruat, fi
non feruatur? Qua ratione non liante ani-
i6 3 Marfilij Ficini Theolog.Platon.
mo flabunt imagines& fcicntix ? Neque ram, nequepeniruslimilem, fed priorem ?
dicat qui'quam liare diu animum, li cor¬ frequenter abeunte carne abire, & in car. ;-
pus fuerit Quod enim corpus lub calo ma¬ ne recente nouam priori quodammodo ii- t
nere in eodem flatu potdt diu, calo ipfo milem reficit, idque fieri a quodam artifice 1
tam ccicritcr percurrente cProinde li cor¬ liabiliifmo interitus fabricante, qui cua i
pus aliquod ta!e fit,vt maneat aliquantum, maneat fcn.per idem , habeatque in fe )
corpora tamen lubtiha & agilia minime membrorum familiaris corporis dilponen- I
omnium permanebunt. Anima vero C cor dotum rationes & femina, poteft neuislm- j I
pus fit.tcnuifiimum fit oportet, vtvifceribus moribus quotidie infuentibus complexio¬
fufiufafacillime cuncta viuificet-Idco & of nem fimiltm ac prioribus tradere,&recen-
fa & nerui diutius ccnfiftentquam anima, ticainifimilemac veteriprabere figuram
imo etiam caro,quz tamen breui tempore non aliter quam vultus,qm flumen a luper-
Iabitur,&renouaturindies.trit autem ani ne delpfciens, fluentes vndas nouafque 1
ma flatus alicuius inflar, inflabilisprorfus, quolibet momento nouis imaginibus liii
& momentis lingulis euanefeens, quapro¬ depingit, ita yt idem in variis vndisvultus
pter neque diem quidem vnum feientias perliftere videatur. Intimus autem ille fa-
rerum imaginelqueferuabit.Idcm quoque ber corporis atque ftabilis,anim a efl, cua fi
patietur 13 anima qualitaslit & complexio & ipfa fluat,certeneque fimiles corpusprz
aliqua humorum atque membrorum. Pa¬ fe diu feret effigies & figuras,neque anifba
riter enim qualitas fluit & humor, atque in feientias fimiles retinebit quia tunc neque
ipfanutritionc anima effluet refluet que li- ipfa vifa eas tenebit,neque aderit illi aliquis
cut corpus,neque conflabit animalfecun- qui aut flabiliat illas in animo, aut fimiles
dum formam magisquam fecundum ma¬ prioribus alias generet. Non enim dicen¬
teriam propriam. Neque feruabitur innu¬ dum efl,quando anima imaginem reipof
merabilis vnitas animalis,neque continua¬ fidenSjc£Buit,eandcm influ enti animq ima¬
tio motionis nutrimenti aut augmenti.Ne- ginem feipfam inficuare,quia nequit quali¬
que erit in animali vis aliqi.ahorum mo¬ tas vlla infubiedtum nouumdcveterefub-
tuum ordinatrix, qua: ita fibi ipfa conflet, iedto tranfire, neque etiam euanefeens illa"
Vt & ordinem iplis progrediendi,& termi¬ prior anima imagine aliam fiue fimilemin
num imponat progreffioni quonfque nu¬ animaveniente figurat.Figurare enim cum
triri oporteat vel augeri Necelfe efl enim fit a drio,perfectu requirit agentem Hiave¬
re&orem illum in fe confiftere,qui ordinat ro anima dum interit, deficit quidem ipfa,
fiflitque mobilia. Obiicietforte aliquis ita: neque poteft mne animam nouam perfice¬
Videmus in corpore noflro figuram ean¬ re. Formare vero feipfam animanouane-
dem diutiffime permanerc,licet caro laba¬ quit, eo pratfertim ipfo momento quo naf
tur & rcfluat.Strnilitcr ergo quid prohibet citur, quia ipfa etiam tunc efl imperfefia.
in 'anima eafdem rerum cognitarum ima¬ . Quocirca vllomodo poteft animarum ea-,
gines permanere, licet anima fubftantia rum quas olim nouit imagines fcientiafque
ex ve tere mutetur in nouam i Reconde¬ tenere memoriter, fi corporis & qualitatis
mus, neque eandem prorfus manere figu¬ inflar effluat paulatim', & influat.

THEOLOGIA
 de immortalitate animorum. Lib.VIL
THEOLOGIAE
PLATONICAE.
DE IM MORTALITATE ANIMOR V M,
EODEM FI CINO
(•••) LIBER
Anima non e(l corpus aut forma diuifa in corpore , aut talis forma punctum ali¬
quod , fed efl forma in qualibet parte corporis tota , yr ojlendmr per
potentiam fentiendi. Prima ratio. Corptis non capit
imagines aptas ad fenfp.m.
(v/ C A P V'T
B Efcio quopaSo in fiiperio-
ri argumentatione incidi-
mus in fecundam difputa-
tionishuiuspartem, inqua
probaturi fornus propofi-
tum noftrum per potentiam fentiendi. Sic
igitur hanc partem vlterius profequamur.
Corpus fi quando fufcipit quicquam,mo-
do lufcipit corporale,-partes videlicet rei
in luis partibus , neque poteft rem maio-
tem quam fit iplum capere ,quemadmo-
dum cera a figillo figuram fufcipiens.nun-
quam ampliorem figuram quam ipfa fit ac-
cipit. Quodfi haberet cerafenfum , quo
figura magnitudinem iudicaret, tantam
plane iudicaret, cuantam haberet. Ne-
que poteftaliam rarius figuram accipere
nifivel amittat priorem, vel vtrafque ita in
fe confiindat, vt vix inuicem difeernantur.
Sic animafi corpus fit, per oculumcorpo-
mm imagines modo fufeipiet corporali,
itavtimagoPlatonisinoculo Socratis non
maior fit quam Socratisoculus.Ita Socra-
tis anima non maiorem putabit efTe Plato-
nem , quam fiius fit oculus , vel certe non
ni aiorem quam fit cerebrum in quod ab 6-
culottinsfereturimago.Tandemnonma-
iorem quam fit Socratici corporis magni-
mdo. Anima enim Socratis fi magha eft,
non cftfuo cotporeinaior. Ideofiinfeto-
16$
AVEHO R E,
VII.
P RIMV M. (v)
raPlatonis imaginem fufcipit, non maio¬
rem fufcipit, quam fit ipfa , quapropter ni-
hitvnquam maius exiftimabiteue Socrati-
eo corpore. Quin etiam quando Xeno-
phontis & Alcibiadis & Ehasdri imagines
accipit , tunc vel amittit Platonis imagi-
■ nem,vel ita habet cunitas deinde confufas.
vt alium illorum ab alio non difcernat.
Conclude etiamita : Anima-vclfolidum
corpus cftjvelfluxurrijSi folidum,vixa cor¬
poribus figuratur,peritquedocilitas & a-
cumen,atque vna vnius rei accepta figura,
vel alias non capit,vel fi alias poft alias cce-
perit.cundte inuicem obiufcantur.Silabi-
lecorpus eft, nullas tenet figuras, nullam-
que prorlus habet memoriam. Prarterea
nonneconftatremeandeminfpecillopar-
uulo paruam videri jin maiori maiorem?
ceu fivultummumin mea pupilla profpe-
xeris, deinde in fpeculo, hic exiguum, illic
ingentempronuntiabis. -Nam pro fpecu-
lorum ipforum magnitudine & paruitate.
maiora vel minora corporaiudicantur. In
anima autem hominis corporum pene om¬
niumlucent imagines, per quas anima cor¬
pera quanta fiint -iudicat , nullumque eft
tam ingens, tamimmenfum corpus, quod
ipfa yelintueri, vel excogitarenon poffit,
femperque aliud corpus vitra excogitato
cerporemaius. Exquo apparet nullum efi
 i/o Marfilij Ficini Theolog. Platon.
fc anima: pratfcriptum magnitudinis ter- gnofeir. Ita neque auditus, qui colorea
'minumjtum quod ad illa quae ccmprehcn- ignarus eft , neque vnus aliquis omnino
fura eft, tum quod ad propriam fpectat a- quinque fenfuum : Quifquc enim illorum
nima: ipfius fubftantiam. Si quam enim ha- vnum quiddam nuhciatfolurn.ncqueporis
beretin fepropriam magnitudinem,tanta eft plura inuicem comparare. Visvnacer-
eflet praicipue,quanta eftproprij corpcris te illa eft interior anima , ad quam vek
magnitudo. Vnde in tam pufillo animali - centrum, a quinque fenfuUm inftmmends
fpcculo nsnpoffentres tamvaria?,tam per-
fpicua:, tam immcnfe Iucere,cum pro di- illa verbvna omnia illorum quinque fen¬
uerfa fpeculorum quantitate maiores mi- fuum obie<fta&operationes diiudicat-Ne-
norefuefoleant apparere. Non tamen pu¬ que dicas duas autplures efle anima vires
tare debemus fpiritales colomm imagines internas , per quas anima illa comparet
vela corporibus fieri, yelfufcipiinfpeculis Sint enim fi vis, gemina: vires! Refponde
atque cerebro. Ipfeenim nihil aliud funt igitur , quoties anima calorem ad vocem
quam fplendores luminis corpora verbe- comparatura eft, vtrum per vtramque vim
rantis. Id autem vifibile lumen licet emicet apprehendat vtrumque, colorem fcilica
in corporibus, fit tamen atque feruatur ab atquevocem , anper alteram alterum-Si
inuifibili lumine cceleftium animorum, vtraque vis apprehendit vtrumque, quid o-
uodex ingenti copia exuberat foras, eua- pus eft viribus geminis? cum vnafufficiat
itque perlpicuum. Corporibus quidem ad comparationis opus, & tantumdem fa¬
nullis affigitur, poteft tamen luci nollri fpi-ciat vna,quantum ambae. In neceflariisfe-
r itus,qua: a noftra anima p endct,coniungi, bus natura non deficit, fupcrijacuis non a-
. eique filos fplendores offerre. Significatio¬ -bundat. Sin per.alteram vim alterum tan¬
nes praeterea vocum a'4 auditum perue- tum nofeit, per neutram inuicem compa-
nientes , quae ipfe quoque fpiritales iunt, rabit vtrumque. Tamen pervim aliquam
neque a corpore fiunt, neque figuntur in comparat. Eftigitur aliaquatdamvispra-
corpore,fed ab anima tranfmittuntur in a- , ter geminas illasante confidas, per quam
nimam , atque animarum virtute fiunt 8c anima plura illa comparatinuiccmv Vttum
conferuantur. Verum luperiorem difputa- vis illa vnaindiuifibilisfit, an corporis in-
tionem hac diuifione breuiter concluda¬ -ftar in? plures partes diuifa , puta vtrum ft
mus. Si anima fit aliquid corporale, vel fi- .vis illatanquam punctum aliquod Indiui-
mulachra corporum eius faciem attingent, duum quod a,vocetur,an linea quj damab
ficut fpeculum , vel eorum qualitates in a,in b,protradae.Si dixeris eam efle lineam
profundam animae fubftantiam penetra- . ab 3,in b,talem a^quEeram abs tehuncia
bunt, ficut in aquam fapores atque odores. modum. Quoties anima coloram advo¬
S i primum contingat,corpora forfitan pre- cem per huiuftnodi lineam comparantia
fentia fentiemus,fed nonpoterimus abfen- eft, certum efi quod vrrumq; iliorum eam
tia cogitare, nam fimulachra nonferuabi- tangit lineam. Vtrum igitur color folum
mus.Sin alterum fiet,fenlus gradatim fem- caput linea: quod eft a, attingit, ad b, non
per& cum corporispaffione, fimiliterque peruenit i Etvoxfolum b,linemfinem tan¬
memoria, & qualitates fine diferetionisiu- git, ad a,nontranfit ? An potius ambo tam
•dicio inuicem confundentur. color quam vox ad ambo fimul,tam.fcilicet
ad a, quam ad b,veniunt ? Si primum con-
Secunda ratio. Oportet quinque fenfus ad unum eefleris , fcilicet, quod alterum tantum ve¬
centrum conduci. nitad terminum linea: alterum, profefio
duo illi rcrmini,du2 a fe inuicem erunt di-
CAPVT.1I.' ftin&e vires , quarum vtraque quod (itum

V eftagnofcet, alterum ignorabit, ideo per

Iliis colores attingit non voces, au¬ neutram vim illa animus comparabit. Sin
ditus voces duntaxat, olfactus odo - concefleris amboilla ad terminos ambos
res. Animus colorem, vocem, odorem, ita concurrercjita vt visvtriufque termini am¬
inuicem comparat, aut aliud colorem efle bo perfentiat, vna illarum fufficit, vacat al-
quam vocem, & alia fimiliter iudicet. Illa tera,.quandoquidem nihil plus vires amb*
vis per quam ita iudicat animus, cognofcit quam alterutrafaciunt^mb veroduavires
tum colores, mm voces, & alia qua: inui¬ emntindiuifibilesamba Ita cogimurron-
cem comparat. Quomodo enim diceret fiterivimillam animavnam perquam plu¬
colorem aliud efle quam vpcem,nifi fimul ra diiudicat, non efleparribilem. Igitur vis
vtrumque cognofceret : Quanam illa vis illamagiftrafenfuum,ncque corpus eft,ne-
eft?Vifufne ? Miuime-Non enim voces a- que qualitas difiufa per corpus. Si talis eft
 de immortalitate animorum. Lib.VII.
anima: vis, quid prohibet animam cfleta-
' Iem.r.Nifi forte putes fobftanriz aficui-as
vimfubftantiafua «Te nobiliorem.
Trrlii ntio.Sju angujliorfenfus efif.oefi
ferfiiauior. ...
CAPVT III.’
P ,
Rofecto emonet imaginem vifibilis
corporis ad aliqaid impartibiiccolligi:
quod&inipfis fitpupillis. AJioquin ingen¬
tia corpora, atque cotium ipfum per tam
minimam pupillam no cerneremus. Quod
fi quantum ad oculum fpedat, vt .cernat
acutius, ampliore quantitate opus non eft,
imo paruiffimi oculi acrius infpiciunt
quam ampliflimiyt oculi aquila quam
bonis 3 quali viliim- non modo nota iuuet;
fcd impediat magnitudo, fi, inquam 5 ex¬
terior acies magnitudine ad percipiendum
minime indiget , qui.d.dejllointeriorivi-
fu & communi fenfo dicimus#. Qui quan¬
to lingulis fenfibuseft prseftantior, & acu¬
tior , tanto etiam debet fofficientior efle,
erit autem fufficientior , fi nnllaindigeat
.corporis quantitate. Denique;&ipla ani¬
ma; fubflantia fenfoum fundamentum,
eritomni fenlufofficientior , ,fi quantita¬
te nop egeat. Quis eam dixerit quantita¬
tis dimenfionibus indigere, cum neque
conducat ad animi dotes corporis ma¬
gnitudo j neque noceat ? Si conduceret
neceffario . non eflet apis oue folectior,
vulpes aftutior lue fimia ingeniofipr afi-
no 3 leo bone audentior. Sin neceflario
npeeret i nop eJTet elephas prudentior
equo, canis agno lagacior, Quodfi ad lias
anime vires qua» vetiantur circa corporum
quantitatem , nihil valet corporis quanti¬
tas 3 multo minus eam valere putandum eft
ad eam vim animi qnat tranfeendit coipo¬
rum quantiutem , ad rationem, fcilicet,
quam luo loco trablabimus. . .. ..;
fiurto r^tio. Si fenfus diuiduus fit s in
totmAgofitnfibilts di-. : :
C A P V-T Ilii...
E Sto 3 fi vis, intimus ille yifusicarpd-
reamdlediftentus , quidinde:fcqua-
tuij anende. Cum. coloris extremi-capit
contipmie imaginem luo modo acci¬
pit , atque corporeo t Imago-huiufmodi
per partes huius viliis diuidiwr.:;. & miia
pars raSnaliam coloris amicit partorrmee
erit mnoms aliquid qoad totum colotem
ifl
vifibilem comprehendat. Oportet tamen
vnam rei vnius comprehehfionem abvno
fieri comprehendente.; Ac fi deceris vnnm
ipfum comprehendens efie Formam quam¬
dam totius compofiti, cunctis commu¬
nem partibus 3 quatremus ntmquid diui-
dua fit - vnae quseftio redibit eadem, an
mdiuidua , vnde comprehenfioneminvi
indiuidua collocabimus ; Oportet igi-
mt lenium cfle magnitudinis corporalis
expertem , prcefertim quia fi magnus fit,
pamis non congruet , neque fentiet il¬
la totus 3 fed pars eius ipfa.qus paruis se¬
quatur. -Si panius, magna non capiet; fi
medius , non quadrabit.cxtremis. At tu
fi-yis fenfjbilem,coiorem i^yns cum-feo-
fo partiri , quonam pablxti-.diftribues;.?
Ah atqualem, squali aptabisfSednoa pol
tes Non enim- aqualis, eft; fenfias abi cuilir
bet fentienda:. In quot autem;.-panes-vi
trumque diftribues ? Num in quafdam
partes numero quidem terminatas; , &
naturali ordine jnihimas f Qupd fi ‘fe?
ceris, -non inuenies. ¥Hajn.rei \mius coia-
prehSnfionem. Sed. more. Matbemaricor
rum in omnes'quas habent, puto,te par>
titurum. In particulas igitur infinitas tam
vifum quam .colorem fecabis , & vifus
partes lingula: -fingulas colorissfentient
portiones. Itaque innumerabiles ibi erunt
vifus.yinnumetabiles vili colores: * -innu¬
merabiles vifiones. Atque ita nunquam
poterit color vnus.vilum incurrerequin
ieodeu» ilio momento mfiniri vjlijs- infini-
tosxoloresvideant infinite;: r.Qnpdne fin¬
gi quidem poteft..Eorfan', vt. H*c mott*
.ftra viremus., ftbEciemusbmtumillihmyi;
fiimdfentire ?. .partes eiusi niquaquani.
Sed hoc aiami«roeraiium.- .C^JOr.cnim
modo.qute fenfircarent ,■ fenrientem fub-
ftanriam ;generabunt i jnafloud^imtm®.
.que.partes.illa:, feutiendi, expertes fen-
fomipliim conftituent. An dicemus lin¬
gulas partes-vifns feritire, fiadper eandem
.-totius villis & integram vifionem; aefen-
rite fp.eciem totam 3 partefque eum tota?
NonPritnb, qutalpeciesnonvidetur,fed
color ipfe peripecicmc;Dfiindecquia; {r-
perario.: qu* fit -ssx, con^-egaribne par*
. rium diftin<3:amm, fit quoquepet congre¬
gationem momentorum.raciiiaiifigttur
-paulatimijjfenfttsjantem ficftftiitb:; quod
fignificat fentiendi vim. efieriindiiiifibt-
leni. i. .■ it. •:
.Denique fi pars qnaqueviliisperfefuffi.
cir advidecdiimquid opiis.eftpluribus?
Simon-luificrs'. exonon fenfiente fit len-
riens.; NififortepartesilhEXoegregeBtur
irreagin iluperiorc aliquo fenaente, A«^
P ij
172 Marfilij picini Theolog. Platon:
Tai crit anima"potius atque fenlus. Qua¬
propter nunquam deliras rdponfiones ef-
fogietr.us,quamdkfenfum eflepartibilem
affirmabimus. Sit ergo impartibilis fenius)
fit& anima talis , qua: fons eftindiuifibilis
virtutis atque fubiedtum.
1 N T A RATIO,
-Animtfcntitvhi^ue tstt.
C A P V T V.
A N ignoras parretn corporis alicuius
ipfi toti zqualem efle nonpofle, at¬
que ideo formam, quztaliseft, vtper di-
uerfas panes corporis protendaiur,in qua¬
libet corporisparte totam exiftere non va¬
lere ? alioquin t'oti pars forer arqualis. Ad¬
mitto tfta. Quid tum f Nemp^ anima cui¬
libet parti :corporis adeft tota , quia tot
ta fentit cuiuflibet corporalis particulae
paflionem.Nam fi aliquo offenfus cafu pe?
doleat, ftatim illuc aduertitut oculus , ad -
mcuetur eveftigro manus, os clamat,&
reliqua membra ferme fimiliter. Quod
certe nunquam fieret, nili idquodipfius
. animae ineft partibus corporis omnibus,et-
iam inpedc fentiret. Atqui fentire quod ibi
fadhun.efc.abfens non poflet. Neque enim
nuncio: a'iquo credendum eftid fieri non
fentire quod nunciat, quia quodnonfeir-
tit, non nunciat. Nequepaffio quarfitper
xontinuarionem molis, femperpoteft oc¬
currere ^vt caetcrisanimz partes quae alibi
■funt, latere non finat, quia non femperfit
dolor vbique. Sed illud tota fentit anima,
quod firin pedis particula, Sc ibi tantum
fentit; vbifiuTota igitur fingulispattibusfi-
mul a deffi quaetota fimul fentit in lingulis.
Forma autem fparfaeper corpus, puta al-
bedinfeidcminhoc accidit quod &coipo-
ri, vt videlicet paffio vnius partis non ne-
ceiTarib reliquas partes omnes commutet.
.Quid enim prohibet vnanvccrporis albedi-
nifquc pattem'infici& foedarireliquisnon
pollutisiCetcrum nihilinvna quauisparti-
cula animalis accidit, quin id ad tota mok
pertinear animam. Myfterium hoc Plato¬
nicum Augufiinus nofter ita confirmat; A-
nima per totum cerpus quod animat ,non
locali diffufione , fed quadam vitaliinren-
iiene porrigitur. Namper omnes particu¬
las tota fimul adeft , nec minor in mino¬
ribus , nec in maioribus maior, fed alicu¬
bi intenfius, remiffins i & in omnibasito-
ta, &inficgulis tota eft. Neque enim ali¬
ter quicquidin coiporeedamncn in to-
to fentit, tamen tota fentit. Namcumesi-
gi» pun«omcap£vnum aftqmd tangi¬
tur , quamuis locus ille non felum toties
corporis non fit, fed vix in corpore videa-
tur,animam tamen tota nonlatct. Neqjsi
quod fentitur, per corporis cuncta difcia-
rit, fed ibi tantum fentitur vbi fit. Vndc er¬
go ad totam mox p eruenit, quod non into-
to fitiNec vt tota ibi fit, cztera deferit. Vi.
uunt etenim illa ea przfente vbi nihil tale
faflum eft. Quod fifieretvtrumque fimul,
vtrumque totam pariter non lateret.Hic
Aurelius. Verum dices fortafleanimam
quidem ita per vniuerfum corpus pone.
<ftam, vt pars eius inpede fit, pars in cra¬
te, alia in femore, pedlorc, collb ,fumma
in cerebro, vbi fiat judicium principale,ac
dolore pedis non ideo iudicari i vianiai
qua; fcdetincerebrov quia illa vis adfit&
p edi, fed quoniam fiicceffione quadam al¬
tera pars anima: alteriad cerebrum vfque
paffionem pedis enuncian Profcfto non
negabis partes iftas anime inferiores lenri-
re, cum cuidenter appareat inmembrisil.
lis percipi paffionem. Si enim pedis paffio
fit cerebro nuncianda,vel ex eo nunciatiir,
quod gradatim m6bra-intermedia patiun-
tur,velex eo,qiiod licet nonpatiantur,fen-
tiunt tamen dolorem pedis, cumque cera
bro referunt. Certe nonfeinper totum pa¬
titur eque, nec idem inmediis membris,
quiinpedeeftcruciatus/fedmoleftaqua-
dam cruciatus iBiusperpenfio.lncmnibtis
igiturmoleftia quedaincft&fenfus. Quid
hinc fequatur, aduerte pars anime qua in
pedeeft: cruciatumfentiet pedis, parsquz
in cruce non pedis, fed cruris moleffiam
fentiet (ibi enim fentit fblum vbi eft,& paf¬
fionem fentit folummodo qua; incani in-
CurritjParsquein geriu,pf?fent<m fimili¬
ter tantum percipiet paffionem,ca;tcia;que
fimilitercPolbomnesvis illa iudiciariacere-
bri prsefentem fibi folum moleftiam anim-
aduertet. Partes anima; apedead-cere-
brum,ficnt & corporis/erme innumerabi¬
les fiint, fi & ipfa fit corporalis. Ergofemel
offenfo ad lapillum pede,non fiet vnusfen-
tiendi actus & fubitus, fed multi gradatim
& innumerabiles peUe contingent dolo-
res,ficut przceptiones innumerabiles, poft
omnesautem animzpartesf quod nefas
eft) fentiet illa in qua principalis eft fenius.
Sentiet autem non pedis paffionem-, fed
filam folummodojnequeiudicabitvrfquam
-vbifitlzfio, vbi fit fuccurrendum',-neque
per cies imperium membra corporis con-
uertcnmr ad pedem. - . ■
V t hzc abfurda vitentur , ferendum ®
rotam vim illam iudiciariam animae yna
cum tota anims -ipfius fubftantia finguli*
membris effe przfcfrtcm , vt quicquid vbi*
 de immortalitate 3 nimorum. Lib. Y11.
que fit, flarim fine intemuncio tota pra-
fcntiat, tota fibimet compatiatur & con-
fonct,cunctas anima; vires,cunctas etiam
partes corporis imperio fiibito ad mede¬
lam lafa partis 2dhibeat. Atque ita quic-
quid&quantumcunq; anima eft in mem¬
bris vilis , ab alio quouis membro non ab-
eft, quia in qnonis ad quodlibet admouec
qusltbet. Corpus & forma per ipfum fiifa,
eiufvepunfium talia non funt,vt in multis
lint totafimul. & fecum ipfis iDfuis parti¬
bus abfquemoraprorliis compatiantur,at-
que concurrant.Eftigitur anima ab iis lon¬
ge diuerfa. Neque nos turbent animalia
multa, quorum corpora ciimiecantur, v-
traque frufta monentur & fentiunt, qua¬
li anima ita longa fuerit ficut corpusptoft-
quam dum corpus fecatur in corpora, ani¬
ma quoque fecari videmr in animas. Non
enim diuiditur anima primo, fed interit,
cum primum illa ipfa corporis compago
refoluitur, cui fucratattributa Fiunt au¬
tem lubito noua anima; a vita mundi in
fruftis illis ad animam fufeipiendam ido¬
neis. Talis enim illorum natura eft qualis
luerat & totius. Et quia anima: tales ita vi -
les lunt, vt paucillimas vires operationefq;
habeant, ideoque pauciffimis egeant in-
ftmmenris,fa£tom eft, vt corpus illis fuf-
ficiat, etiam fi non fit variis inftrumentis
inftructum , quod non fufficit 'perferio¬
ribus animabus , qua: ob hoc in lingulis ■
membris viuunt. Si lignum aliquod fe-
cetur in punCto ,pundum hoc , Hcet in-
diuifibilc fit, perit tamen , ac in duo¬
bus fruftis duo- extrema videntur pun-
dfarenafei. Si fpeculum fregeris, in quo
tui vultus apparebat imago, non conci¬
ditur imago primo, fed abit,ac duseate
pro vna imagines in duobus fpeculis re¬
creantur. Sinomen hoc Lucifer, in quo
vox locum tenet corporis fignificario a-
nimse , in duo membra diuiferis quali
animal Iuci,& fer, ceflat primo illa figni-
ficarioperquam Venus defignabatur, non
tamen diuiditur ( eft enim indiuifibilis fi-
gnificatio nominis, vt alias oftendemus)
Adhuc tamen dua quadam funt in duabus
panibus fignificationes,per quas tanquam
animas di&ones huiulmodi luperuinunt,
tici,per lucis fignificarionem,fer,per figni-
ficationem aliquam lationis. Quid igitur
prohibet quo minus reptilia animam ha¬
beant fecundum Platonicos indiuiduam.
(••■I (:.)
173
Sexta ritio. Animt non neufhrlo 'fititur
fentiendo.
C A P V T V I. •
A Nima ipla ( Vtvera Philoiophia do¬
cet) Cum Ikpurilfima , craflohuic &
terreno corpori ab ea longe diftanti non-
aliter quam per tenuiffimum quoddamlu-
cidilfimumque corpufculum copulamr,
quem Ipiritum appellamus, a Cordis calore
genitum ex partefanguiriis tenuiflima,dif-
fiilum inde pervniuerfum corpus. Huic a-
nima libi cognatiffimo facile le infinuans, .
primo quidem per hunc totum fe fundit
Ipiritum, deindehocmedioper corpus pe-'
nitusvniuerlum, vitam primum huic prai
fiat & motum , facitque vitalem, perque
hunc regit mouetque corpjis,& quicquid a
corpore inhunc fpiritum permanat,anima
ipfi prafens continuo percipit, quamper-
ceptionem fenlum cognominamus. Dein-
dehancperceptionem aniraaduertit &iu-:
dicat,quam animaduerfionem phantafiam
efle volumus. Quor/iim hac-Quandofecar:
Medicus cutem corporis extimam,frangi-
tur caro, dilloluitur & contrahitur fpiritus, -
fentit hac omnia tadus, qui per omnia
membravniuerfaliseft anima fenfus.iudi- .
cathac ,& condolet phantafia. Quomodo
poteft difeindi caro, quin fpiritus illi fiiffii-
fus,parrim cum foluta carne foluatur, para
tim feriam in feipfum fugieris contrahatur?
Quo etiam parito folutio & contractio fpi¬
ritus latere fuam animam poterit ! Ac fi
non latet , cur nonmoleft e ferat animao-
peris lui perniciemeSpiritus quidem &cor-
pus, opus eft anima, opus.vero proprium
#>mniadiligunt.In carne quidem eft pallio,
cruciatus in Ipiritu/enfiisin t-adu;compaC.
fio & condolentia fvt ita loquar) in phan-.
tafia.CompleSerepaucis .- tam in carne
quam inlpiritu,perriiciofa quadam fitiub-
ftantiaque.corruptrix lolutio vel contra¬
rio , hanc vocemus "noxiam Iafionem;;
Nunquid etiaminanimam Iffio tf anfithu-
iufmodi ? Minime. Hac enimlubftantiam
perdit, perditigimrfubftantiatipfiusvirm-
tem,perdit deincepsvirtutis operationem.
In qualibet igitur Carnis & fpiritus vel le-
uiffima lafione, animalubftantia illisprae—
fens fimiliter tederetur, Meretur & virtus
multomagis,l2deretur & operatio. Senius
Sfephantafia, vires anima funt/enrire& iu- -
dicare per fenlum, harum virium a&iones.
Ergo.fi difeifio ilia in anima fubftantiam
pertranfircqnequefentiremus eam, neque
qualis fit&vnde, & quomodo fijccurren-
riuru iudicaremus jfeivel lateret animam
174 Marfilij Ficini Theolog.Platon.
'penitus,vel minimum quid pra>ciperemr,&
fallbiudicarctur ab anima. Et cum anima
firvbique totali iplain parte corporis ieda
patitur-, tota patitur. Eadem Vero tota ani¬
ma qua ibieftjeft&per totum corpus,per
totum igimr corpus patitur.Si vbique pati¬
tur, nonpcrteft percipere & nunciare pafi
fionem illam in parte vna animalis magis
-quam in alia efle.Quinetiam tum abudffit
pallio, aliud iudicium pailionis , & pallio
lerr.per iudicetur ab alio, fi in ipfo iudicio
infit paflio,opus eft vlterius abo quodam iu-
dicio,quo palliuum iudicium iudicetur Si
illud quoque fit pafliuum,rurfus opus eft a-
lio. Quapropter veniendum denique eft
ad iudicem quendam liberum paffioae.
Hic dum iudicat corporispaffiones.fi acci¬
pit inde qualitatem aliquam corporalem,
proculdubio patitur. Si non accipit, non
formatur a corpore. Sit ergo oportet talis
iudex,vt neque padi ones accipiat a corpo¬
ribus,neque formas Non pollet autem ani¬
ma talis efle,fiipfa vel corpus dTettenuiffi-
mum inhoc corpore merlum , vel aliqua
corporis huius affedia,fiue pundum quod-
dam affedionis Platonica hac ita Augu -
ftinus Plotinufque comprobant. Videtur
mihi anima cum fentitin corpore, non ab
illo aliquid pati, led in eius partionibus at-
tentias agere. Et has adiones , fiue faci¬
les propter conuenientiam, fiue difficiles
propter inconuenientiam,non eam latere.
Et hoc totum eft quod fentire dicitur. Sed
iftelen(us,qui etiam dum nihil fentitur,in-
eft tamen,quafiperinftrumentum eft cor¬
porale , quod ea temperatione agitur ab a-
nima,vt in eo fit ad paffi ones corporis cum
attentione agendas paratior, fimilia fimili-
bus vt adiungat, repellatque quod noxium*
eft. A git porro ( vt opinor jluminoium ali¬
quid in oculis,aereum lereniffimum & mo-
bililfimumin auribus,caliginolum in nari¬
bus, in ore hnmidum, in tadu terreum &
quafi lutulentum. Agit autem hac omnia
cumquiete fi illa qua; lunt in animali ;in v-
nitate valitudinis famibari quadam con-
fenfione cohaferint.Cum autem adhiben¬
tur ea qua: nonnulla(vt ita dicam 'alterita¬
te corpus afficiunt, agit attentiores adio-
nes luis quibufdam locis aut infirumenris
accommodatas , & cunc lentire dicitur.
Quibus adionibus congrua bbenter aflo-
ciat, & molelte obfiftit racongruis. Haso-
perariones partionibus corporisputo ani¬
mam exhibere cum lentit,non caidem paf-
fiones recipere. Cum aereus auris Ipintus
verberatur (oao^mma qua antepercuflio-
nem buiulmodi infilentio corpus aurium
vegetabat,vegetartunc attenuus^dque fo-
cere eft non pati Attentior operatio non
latet animam operantem. Non latere/ca-
tire eft. Summatim, lenius eft aut animad-
uerfie operationis ilbus attentioris, autiu.
dicium corporea paffionis&qualitatis,cx.
citatum ab attentiore illa acina te adione.
Septima ratio. Rationes proprie per naturalem
drfenfitiuam anime. quod anime nonfit
forma diuidua,quia qualitatis
opus unum eft.
C A P V T VII.
E Tfi luperioribus rationibus non mo.
do animam corpus non clfic protaui.
mus,verumctiamnequelparlam per cor¬
pora formam, tamen propriis argumenta¬
tionibus fecundam hanc partem oftenden-
dam fore putamus. Atque vt commodius
hac de re loquamur,formam talemfvt dixi¬
mus alias) tum quabtatem , tum affectio¬
nem corporis, Platonicorum morevecabi-
mus.Si anima elfet quabtas corporabs, vd
elfet firoplex quabtas, vej complexio, vel
forma iftis albida. Simplex eflenonpo-
teft. Qualibet enim fimplex quabtas, aut
forma illamfcquens, ( vt alias declaraui-
mus) vnum quiddam facit duntaxat,ad op-
polita non extenditur, animaplurima, &
contraria. Neque etiam erit complexio,
aut forma fequens complexionem , quo¬
niam in hac femper vna quadam pra: atte¬
ris quabtas dominatur,cuius operati o ante
abas vigetin corpore. Anima nulb qualita-
ti,nulli proprio motui eft aftrida.
Offaua ratio. Complexio agitpervim
C A P V T VIII.
A Ctio' complexionis eiufque forma,
_/*\^femp er per quabtates, ex quibus ipfa
eft conflata, peragitur, ideoque nunquam
abquid tamlubfime complexio operatur,
quin ad illud quahtatum fe vires extedant.
Caloris opus eft penetrare atque diflblue-
rc,anima autem nutritiua potentia per ca4
lorem inftrumentum nondifloluit tantum
cibos,('quod ipfius caloris eft proprium, fed
etiam concoguit digeritque,& ad formam
viua carnis & figuram humanam perducit,
qua quidem adio caloris excedit poten¬
tiam. Augmentum quoqueanimabsa co¬
lore prouenirenon potelltanquam cauli
principab, non enim fit nili per nutrimen¬
tum , & cum ad certum terminum naa-ni-
tudinis perducatur, certamque figuram,
 de immortalitate animorum. Lib. VII.
calor autem, fi detur materia, fine certo
termino vel figura ie fundat, ciimve o-
porteat terminum figuramq; operi d prin¬
cipali agente przfcrib i, confiat principa¬
lem augmenti fabrum calorem efle non
pofife , imo neque aliam vllam acciden¬
talem formam id pofic facere, fi non po-
teft calor, qui eft oror, Ium przftanti (Iimus.
Fit tamen augmentum ab anima. Ex quo
concluditur animam non efle formam
accidentalem , quod fzpiffime nobis eft
probandum. Concluditur edam non efle
eam ex formis accidenralibus conftitutam,
quia nonpoflet qualitates quz abfque cer¬
to termino, gradu, proportione,figura va¬
gantur , adhxcipfa rationaliter ordinare.
Conchiditurpofiremo, animam non efle
fubftantialem aliquam formam elementi
vel mixti- Talis enim format motus ad vni-
cum dirigitur terminum,ficut diximus, au¬
gmentum vero in quamlibet partem x-
que porrigitur.
Non* ratio. Complexio eft accidentalis forma.
C A P V T IX.
17 j'
Per hanc animam hoc quidem canis eft,
per illam illud 'equus,p er aliam illud homo.
Illa quidem qualitas qax accidens eft,(ub-
ie&o fiio aduenit poftquam illud in fpecie
fua iam eft perfectum Anima vere fiium
ipfa fibi fabricat corpus, fafiumferuat, &
duro deficit, reficit, pugnantia elementa
conneftitin vnum. Anima abeunte labitur
corpus, neque prior complexio, aut lpe-
ciesretinetur. Talisquidem neceflario eft
animanutritiua. Neque dicendum eft ani¬
mam illam quz fblum nutritiua eft, corpus
ita conftruere,cuipoftea iam perfecto ani¬
ma (enfitiua tahquam accidens quoddam
adueniat. Nam corpus anima; fcnfitiuz
congruum , inftnimentafenfiendi & pro¬
grediendi oportethabere. Anima quidem
nutritiua quanmm talis eft,fola inftrumen-
ta faciet nutriedi, aliavero inftrumenta fa¬
ciet anima, alia propter eas viresquarum
vluiinftrumentafiint feruitnra.N equelimt
in eodem corpore dux quxdam anima:
quarum vnainftrurnenta fabricet alteri.Si-
quidem quz nutrit, eft eadem & quz fen-
tit.Quippe fenlum perturbationes opus im¬
pediunt nutriendi vel augent Triftitta

C Omplexio , natura quadam eft ex

contrariis quodammodo qualitati¬
enim phantafip illud debilitat,lxtitia robo*
rat. quafi vna fit animain homine, cuius v-
traque fintofljck. Que ideo fubftantia eft,
bus conftituta , quz inter eas quafi me¬ quia eft artifex corporis , nonpedifeqita.
dium obtinet. Ex quo fit, vt forma fubftan- Igitur non eft complexio.
tialis eflenonpolfit .quianonin fe fubfi-
ftitjfedln eo corpore quod eft contraria¬ Decima ratio. Harmonia complexionis nihil
rum illarum qualitatum fubie&um , qua; agit in corpus. ■
quia inuicem pugnant,fefe inuicem non
fufeipiunt, verum fufceptx, a materia, & C A P V T X.
inuicem mixta, complexionem generant.
Hzc igitur complexio tum ex eo quod di¬
xi, fubftantia non eft,tum eo quod aliquid
N Eque liceat Ariftoxeno aut Mufi-
cis aliis lomniare animam efle har¬
fibi habet contrarium, puta exceflum ali¬ moniam quandam, ex ipfa complexione
cuius extranea qualitatis, conflationem progenitam. Sic enim anima fimiliter eflec
fuam diflociantis. Praterea,.fufcipit ma¬ non fubftantia quantam , fed accidens.
gis ac minus. Intendimr enim ac remitti¬ Nonne harmonia totam vim fuam trahit
tur natura , vis operatioque comple¬ a fidibus? Neque quicquam ipfa perfe exi-
xionis. Subftantia vero neque habet ftit,neqjquicquam valet omnino in chor¬
proprium fibi contrarium , cum confiftat dis efficere. Quippenbnmouet ipfa chor¬
in alio genere , quam fubftantia; ipfa re¬ das, fed iis aliunde motis nafeitur harmo¬
rum contrarietas, hoc eft in genere quali¬ nia. Anima ergqrfi fitharmonia hufnqruln
tatis , neque in natura fua aut in magis in¬ certo rnodo;compofitonim, tofapendebit
tenditur, autin minus remittitur, vt nunc exillis,nequeip&illos moacbit,(td iliis ab
magis nnne minus hp c autillalubftantiafit alio agitatis anima orietur, neque illos re¬
quod eft femcl fubftantia,hoc eft magis mi- get, fed ipfam ilii regent &!uft; n tbunt.Noa
nulue lapis ifte quam ille.Cum igitur com¬ erunt igitur motus in corppre aliqui prz-
plexio non fit fubftantia , anima fi lub- ter humorum conditionem, hon opera vlla
ftastia fit, non eft complexio. Quod fuper illorum imperium,ficuri modo funt,
autem anima fit fubftantia , hinc etiam vtin luperioribus enarranimus. Nonfigura
patet , quia per eam animal certam a- artificiofa,non diipofitio.Non repugnabit
Fquam & fiibftantialcm fortitur fpeciei Vnquam animus affedtibuscorporalibus,
gcncrifque naturam atque cognomen. neque fe velinfereflecter, veldHfunctun»
P iiij
 ij6 Marfilij Ficini Theolog.Platon.
a corporeis incorporeis copukbit,neqne
per ft aliquid operabitur,!! nullo modo ex-
titerint per feipfiun. Sed de hoc alias dixi¬
mus &<dicemus.
V'nduima ratio i In omni corporo cdmpofito
CAPVT XL
difficile efteognitu. Difficillimum rurfc,
quomodo vires linguis componantur-Pi^.
tereacompolitio mhil eft aliud quamvnio
p!urium,plura vero non vniuntur nili abv-
no. Ab vno,inquam,quodiniit pluribus,vt
ab intimo coagulo conglutinentur.Illa igi¬
tur vna visinlita membris,a qua vnio mem¬
brorum , anima ipfa eftpotius quamrnio
inde profecta.N eque etiam compolidonit

I N omni corpore ex multis compofito eft

aliqua fuarum partium harmonia , per
quam conlpirationemutua concinunt Ita
que fiharmenia ipfa fit anima , corpora
quadibet compofita ea viuent & coalel-
cent. Dices forfitan animam efle quidem
harmoniam, id eft, concinnitatem & con-
fonantiam , fed non quamlibet harmo-
niam, verum aliquam certo &proprio mo¬
do contemperatam, vides non eandem efle
rationem anima: atque conlbnantia:, poft-
quam non ex eo duntaxatquod res aliqua
confonantia eft, eft etiam anima, fed ex eo
quod certo modo difpofita. Certum huiuf-
modidilpofitionis modum concinnitas ip-
fa non ex fui namrahaurit, quia effer in
qualibet concinnitate. Igitur aliunde ab
extrinfeco ne principio ? Imovero. Catte-
rom extrinfecirm lftud non fufficit. Non
enim mouer& temperat aflldue & natura¬
liter harmoniam,quod extra ipfam eft.La-
tet igitur in humorum conlbnantia vis quq -
dam prasftantior corporalis confonantia:
temperan;ix, qua: in viuentium corporibus
luo modohumores contemperans , ipfo-
rum concinnitatem reddit certam,& ab a-
liis corporibus differentem , qua: propria
conlbnantia yitalis harmonia eft,aviuifico
fpirim interius latente progenita.
Duodecima ratio. Harmonia intslligitur aut
,
compofilio ipfa membrorum aut aliqua
compositionis ratio.
C a'p V T XII.
iplius eftratio.Cum enim diuerfis corporis
membris diuerfaeinlint ccmpofitionisra-
tiones atqueproportiones ,fingukmem-
bra frngtilas animas pofliderent , aliam
quippe animam os, aliam neruum, caro a-
liam , limiliterque de caeteris., liquidem
membra iftafuntdiuerfa interfe propor¬
tione compotita. Vnius vero animantisvi.
tam vnam aflignare nequaquam poteri¬
mus , nili ynicam illiformam, motorem v-
num atque rectorem,id eft, vnam animam
; tribuerimus. Cernimus etiam confonan¬
tia: rationem qualitatibus corporis magis
■ quam animae Conuenire. Sanitas, humo¬
rum eft conlbnantia , robur, confonantia ’
oflium atque nemorum.Pulchritudo,quo-
dammodo membroruin , atquecolomm.
Senfus autem & intellectus, qui adus (im-
plicesfunt, nefeio quales,& cuius lintliar-
monia.Quando fubftantiam rei cognofei-
mus, facile inde poflumus de accidentibus
indicare. Igitur quia cognita humorum
membroramue proportione, facile de his
iudicamus qua: ad faniratem,robur,& pul¬
chritudinem attinent,paret tria haec in illo¬
rum proportione confiftere. At vero quia
tali quadam proportione inuenta,nonduni
tamen vires, affedus,adus,habitus anima
clare dilcernimus, conflat fubftantiam a-
nima in ea proportione nequaquam Con¬
fiftere. Quis enim illa reperta ftafim fen-
tiendi&intelligendi naturam reperiflein-
de fe iadetr Cognofcit horum nararam A-
riftoteles mehus quam Hippocrates /illo¬
rum vero proportionem diligentius Hip¬
pocrates confiderat.

Q Vando animam efle confonantiam Dtcimatertiaratio. Harmonia humorum nihil

afleritaliquis, duoqua:dam pofle il¬ .. capitabjquemateria.
lum arbitror intelligere, aut compofirio-
nem ipfam humorum membrorumque,aut CAPVT XIII.
compofitkmis ipfius aliquam rationem-A-
nima profedo non eft compofitio, qnia o- QVicquid aliquid efiicit, eo quod ab
lpfo fit, efle debet prsftantius. Quo
porteret quamlibet anim? panem efle par¬
tium aliquarum corporis compofitionem. quid a materia liberius eft, eo eft & fii-
Quod plane quomodo fiat, affigparcnon blimius. Quare femper- debet caufa efle
poflumus. Compofick». quidem corporis a materia liberior quam eflfedus. Nullos
Phyficis manifefta eft, anima vero ignora. itaque effedus poteft efle a materia quam
Et quomodo ex Ciis viribus fcilicet intelle- caufafua liberior. Vis nutriendi a mate¬
du/enfujappeanijScrclicuis componatur. ria admodum libera eft , qcs plurima &
 de immortalitate animorum. Lib, VII.
fiiper & prater ordinem elementorum o-
peraridemonfirata eft alias. Visfenriendi
etiam magiseftamaterialibera,quiainip-
fo iuo fcnriendi afiu formas rerum acci-
pit abfque remm ipfarum materia. Non
enim vius colorem parietis cum pariete
fimnl accipit, fed coloris attigit imagi¬
nem fpiritalem. Mnltomagisintelligentia
idem facit, vt in fequentibus apparebit
Qaoniam igitur hx «ires animi mulmm
funt a materia libera 7 nequeunt ali ea
caufa proficifci, quz iit materia vel inj-
merfa materiz. Humores omnino cor¬
porales funt , quamobrem nullo modo
humores pofiunt iua quadam mixtione,
vel confbnantia vires buiufmodi procrea¬
re , multommus animam iplam virium
huiufinodi fontem. Quippe ii anima in
humorum qualitatibus fubftantiam ha¬
beat .quicquid capiet , per humorum af-
feftiones fufeipiet Per eas vero forma:
folum corporales iiifcipitmtur. Siquidem
per caliditatcm ficcitatemque non ignis
imaginem ipiritalem accipiet, fed igDis
fubftantiam corporalem. Ruriusperfri-
gus iiccumquc ipfam accipiet terram.
Ipfa quoque terra,quoniam iimiliter ac¬
cipiet atque anima, fimiliter fentiet. Idem
faciet lapis,& rejiqua.
Dtctmaqutrta ratio. Sua mugis concinit^agis
eft harmonia.
CAPVT XIIII.
H Armonia ita iri plurium concentu
coniiftitjVt magis concinentibusfi-
dibus magis iit harmonia,minus concinen¬
tibus vero minus. Anima ncquiflimihoriii-
nisminime concinit fe cum ipfa , diflencit
enim aratione fenfus ,pugnant quoque
inuicem appetitus. Anima probi hominis
concmit vndique. Si anima fitharmoriia,
anima probi viri quz concinit magis,ma¬
gis eft harmonia, igitur & anitua magis.
177
Anima vita quaedam eft, ergo & magis
vita. Viuacior itaque, audentior & robu-
fnor erit probi viri anima quam latroDis.
Neque concoquet cibum latronis anima
perinde vt iuftiviri, neque generabit pro¬
lem , neque corporis membra fiiftinebit
vibrabitque, neque acute iriueniet, fir¬
miter reminifeetur , Ioquetur eleganter,
aggredietur audacter, neque diu fpirabit,
& reliqua.
Ttuimaautnta ratio. Harmonia nihil admit-
tit dijjonutn. i H
„ c A P V T XV.
H Armonfavera, vt redtius proceda¬
mus , nihil admittit diffonum, dum
permanet harmonia. Si harmonia eft,con-
fonatjfin diflonat, non eft harmonia. Ani¬
mam vero noftram nonne‘videmus afli-
due diflbnantibus opinionibus & affcdli-
busdiftraH,&nwiIornirius veram animam
permanere, atque aeque vitalem ? Neque
obiicias quod affedhium di/cdrdia licet
ilonperimat animam,diicordia tamen ele¬
mentorum humorumque perimit. Porro fi
nonpoteft animus propria intimaque dif-
fonantiaperire, alianullapoteft. Propria
animi humani & intima diffonantia‘illa
eft,quz feli & omni animo conuenit,ideft,
opinionum affectuumque diftetifio, quz
. corpora vitacarentia non attingit, & om¬
nes mortalium pulfat stnimbs.Dsffenfio fa¬
lis eos vitae fenliifque ftatu non dciicit,mul¬
to igimr minus hinnorum difccirdia-, quz
abanimo alienior eft, animi ipfifts natura-
lemhabitumdiilipabif, qui certe humori¬
bus vel paulum ffiflbriantibus diffiparetur,
fi in eorum concernit 'cphfiffefet: Quam¬
obrem nihil obftat quin partes animi cor-
poriique longe differient, & anima nihilo-
minusveravitaBque animaperfeueret, id
harmonia non pafitur.Igitur errabit qui di¬
xerit animam harmoniam.
178 Marfilij FiciniTheolog.PIaton.
|
*jr:
THEOLOGH
PLATONICA,
DE IMMORTALITATE ANIMORV M,
EODEM F1C1NO
(v), L I B E R
Animi eft forma individua X>bi<puetota}& nullam trahit originem a materia, idetujiu
immortalis eft,a>t oflcnditur per inttlligcadiyirmem. Animus per qudtuor
gradus afetndit ad [firitum.Prima ratio.
■ts) CAPVT
Ertiam nunc difputatxonis
panem aggrediemur , ejus
propofitum noftrum ofien-
dic per imelligendi virm-
quo paci oanimus nofterTccundurn.Pla
tonicorum fententiam per quatuot gra¬
dus cognofcendo, a corpore afeendit
adlpiritum, quorum eft poliremus intelii-
gentia. Afeendit enim per lenium ^ima¬
ginationem , phantafiam , & intelligen-
tiam. Per .fenium quidem videt Socra¬
tes Platonem , vbi incorporale Platonis
Cmulachrum, abfquc Platonis materia at¬
tingit per oculos , ea tamen conditione,
vt oculus Platonem non videat aliter,
quam corporeipfoPlatonis praefente.De-
inde , etiam abfente Platone, per inter¬
nam imaginationem Platonis cogitat co¬
lorem figuramque quamvideratjitem Pla¬
tonis luauem illam quam audiuerat vo¬
cem , & reliqua qua: per quinque fenlijs
acceperat. Surgitque huiulmodi imagi¬
natio liipra materiam magis quam fen us,
tum quia vt cogitet corpora, praefentia
illorum non indiget, tum quiaipfavna fa¬
cit quicquid quinque fenlus omnes effi-
Ac enim non omnino pura eft , quia
nihil aliud lapit, quam quod fenlus ac»
cepit , fiuc concepit. Scnliis quidem
AVTUORE,
VIII. (a)
PRIMVM.
circa corpora, imaginatio circa imagi*'
nes corporum per fenlus acceptas , fiue
conceptas fefe volutat , paulo poft So¬
crates per phantafiam de hoc vniuerio
Platonis fimulachro , quod per quinque
fenlus imaginatio ipfa collegerat, fic in¬
cipit iudicarc.
Quis hic tam procero corpore , ampla
fronte,latis humeris , colore candido,
glaucis oculis, elato lupercilio , nafo >■
quilino, ore paruo , voce luaiii ? Plato
hic eft, homo pulcher , bonus, difeipu-
lus dilectiIfimus. Cernis quantum excel¬
lat imaginationem Socratis phantafia.
Imaginatio ipfa talem quidem collegit
Platonis effigiem , fed quem defigruret,
& qualem effigies illa non nouit, phan-
tafia iam difeernit eam effe effigiem ho¬
minis huius,qui Plato vocatur , effigiem
pulchram viri boni atque amici. Ergo
in his fenium aliquem habet iamlubftan-
tia:, vt quidam putant, & pulchritudi;
nis , bonitatifque & amicitis. Platonici
tamen lubftaaiam a phantafia cognofei
re vera negant, quoniam rationem lub-
ftantise non agnoicant. Imaginatione¬
que fubftantiam rei fulpicatur quidem»
fed rei luperfidem, extenoremquepi&O-
ram. Phantafia (ubftantiam laltem augura¬
tur , dum pronunciat, obuius ille horna alii
quis eft, Si Flato.
 de immortalitate animorum.Lib.VI 11
Atque ctiamres incorporales quodam¬
modo Ibmniareviderar.dum Platonem iu-
dicat pulchrum, bonum,amicum,difcipu-
bm. Pulchritudo enim, bonitas, amicitia,
difciplina, incorporalia funt,neque fenfi-
bus neque imaginationi patentia. Huiuf-
medi quidam conceptus phantafiz,incor-
qx>ra!cs quodammodo corporum intentio¬
nes vocantur.
Verum nondum luper materiam pror-
fus animus euolat, tUm quia phantalia
intentiones huinfmodi efle incorporeas
non agnofeit, tum quia huiufmodi Socra¬
tis- phantalia infpicit proprie hominem
hunc, Platonem fcilicet, hoc inioco & li¬
tu , in hoc tempore &hora diei, hanc pul¬
chritudinem, hanc bonitatem, & reliqua
eodem padto. Vbi Platonem fub eifdem
conditionibus in feipfa depingit,quibusex-
tat & in materia. At enim dum phantalia
circa lingulares hominis huius conditio¬
nes vagatur, intelledhrs communes conci¬
pit rationes , & vterque fimulTuum opus
exequitur. Sic enim intelligentia ratioci¬
natur. Qualis homo eft Plato , talis ferine
Antifthenes, taliseft,&Xenophon;, effi-
gie.fimilcs,-pulchriaique & boni ,amici,
difcipuli,eodemmodo. Ergoinhistribus
vna. eft communis humanitas , per- quam
a:que funt homines, vna pulchritudinis na¬
tura , vna etiam bonitatis, per quas atque
pulchri limt,& atque boni. Humanitas ip-
ia qus his communis eft ,-innumerabilr-
bus quoque aliisquifunt, luerunt, er unt -
ue, quocunquc in temporcSc. quocunque
inioco nalcanrur,communis exiftit, fimi-
liter pulchritudo , Streliqua. S ed quod lo-
quordehumanitate ,dereliquis etiam di-
cium puta. • Si ergo humanitas fingulispCK
fonis, locis ,temporibus fe aque commu¬
nicat, nulli eftaftri£teperfonar, nulli-lo¬
co, nulli etiam tempori. Natura:huiuf-
modi lingulas condiciones corporumvidej
tur tranfeendere. Eft ergo fecundum fc-
~ ipfam quodammodoincorporea , &.quia
corporibus lingulis fe inftmdit ,:exquo$c
in alio eft, &in multis ,8duperid.quodin
alio eft, eflc oportet id quod infeipfo ma¬
net, &fup er illud vnum.quod cftin multis,
tfb oportet vnnm ipfum quod in feipfo:
confiftat, idcirco lhp er corpora omnia ex-
tat ratio quadam ideaque humanitatis ip-
fius, cuius participatione quadam VeUimi-
limdiue homines fiunt qukunquefnntho ■
mines Equidem Inatura illa quae pciionis
fingulisdt communis., neque contingit
cafo, quia femper limiliter ordinatur ,-iie-
que pet fo Jihfiftic , cum nequeat ia.fe
fabfiftcre, eget enim materis fundamen¬
. 179
to. Fit ergo a caufa quadam, nbn tamen
fit a materia, qus feipfarn rion format,non
a perfonavna,qua= nonporeft operariTtf
omnes, qusque quicqnidagit, proprium
agit, reliquis non commune. Non ab ortW
nibusperfotTis,-'quas quatenus inter fedifi
ferunt, non commune aliquidfadunt/ed
diuerfa , quatenus conueniunt, perbatic
ipfam naturam conueniunt, inioper earrt
conliftunt, tanto illis priorem, quanto eft
ipfafimplicior. Quippe-ipfiranquam prior
ri proprietatesvaris fupenleniunt ad per-
fonas conftituendas. Firtatnen- ipfa ab v-
naquadam forma', poftqmsii Vna eft,qus
forma fitfuper multitudinem perfonarumj
nejlla quoque-fiat ab alia Ojuat^gilla ruN
fnsab alia-fincfihe. Sicttd-diuinam Meatti
afoendiiBuSj-qusneccflarfoisft-fupcrottn-
nes, vt seque agat inomnes, & commu¬
ni natura conciliet. Siapartequsfubtoi
to eft ad totum:,' ab hoc ad-idiqffod fir-
per .totum Turgendum 'efog -merito a lin-
gulisiperfomsquann partibu s loci tempor
rifque fune, ad naturam ilfefecundcim fa
communemlufgitnuSjiqusqualiper.omp--
riemiocum fit totumque tempus, abhac-
ad rationem v qute foper locum totum
tempufqiie exjftaf, quam Plato vocat
ideam. Ipfam -deinceps diuiham ideam
fofcipitintellcfius^fiueapudfeipfomojfiue:
4 diuino lumine.exiftentem. Ratio enim
ditftatfpecies naturales , qtnV-fempiter,
mefunt, d caufi mobileelfe ncnpbffe.aiio-
qui-pir motionem fadtat quandoque de&
cerent, Ea&a: tamen funt, duiapatteifina
vnniediqUod eftaliandecompqfitUfrti; &.
a caufa vna omnesfont.' Siquidermitai ora
dmararfunt inuicem , vein ena natu¬
ra-,-iniuimi opussftnemque conducantr
Hiponhitelledte-Bumanus'‘conduditsfu-
per mundum! mobilem m mente immpbi<:
B-metrice-mnndjiiefle fpedesilpecietam
naturalium exonpkiria,noiimnatura cor-'
pdrtasiel. animali (:mobilesi£nimsfp«ent)
fed intellectu ali-,.iinointelligibili^ intelfo
gibjjSh enim iii iurpmo inteftjgibftt &nt
collocanda. ',.d-
.r-Noatamen talgiargumentatio-neceiS.?
riaeftaxpinteUe-ansratioHesrerum^em-
munes.attiugatijiimo ficut phantafiailua-i
pte namra de rebus indicat finguiatim-, ita
inaellectns ivi naturali flatite labfque-vlla
difcnrfione fiinufiaedepiftaaeftifingulad
ris .imago, illa Platofjisin -phantaliiUs-fu-
bito,inquam,dimiflo certoliac homine,
humanam illam communem omnibus tnm
naturam tum ideam excogitat. Picla ii-
la.pulchrimdirk Sf.honitate1,: illico vni- -
uerialem pulchritudinis & bonitatis cogi-
iSc Marfilii Ficini Theoiog. Platoni
tat ruituram , rationemque in nulla certa
materia, nullo proprio fim vel tempore po-
fitam ,fedvclin omni materia, vel abfolu-
tarn a materia ih feipfa (impliciter futi fi¬
dentem. Quapropter fenfus circa corpo¬
ra verfamr , imaginatio circa fimulachra
chrorum intentiones, intelle&is circa fin,
gularum intentionum naturas communes,
ac rationes penitus incorporeas. Memi-
nifle vero oportet, intellectum non vniuer-
falem modo naturam , fed particulare®
quoque cognoicere, alioqui nonpoffet v-
pramqneinuicem comparare, cognofce-
re infiiper vires infra fe omnes, adtufqueip-
famm, quando.oranes comparat ad feip-
fum: Prius.tamdpivniuerfalem quam parti¬
cularem naturam ab. ipfo cognofci pene
omnes confentiunt. Siquidem pro natura
formae intelligibilisin primis agit. Ea vero
cum abftraftione'; quadam concipiatur,
abfoluta eft,.vnde naturam in primis refert
vniuerfalem. Quam quidem vim a virtute
intellectus in quo Sc a quo eft , adipifcitur,
quafi intellectus ipfe fit abfolutus. A fimu-
lachro veroquod in phantafia eft, parti¬
culare iolum repraefentatur , quod qui¬
dem particulare ab intelledtu folum ,.fe-
cuBdo qnodatn. aSu atque reflexo profpi-
ci., wm Platonici mm.Peripaterici.pluri-
mum arbitrantur , quatenus intelledlus
poftquam (ubitb rectaquevia pcrfpecicm
vniuerfalem intuitas eft,inde.drfcurfo quo¬
dam per adum fpecietiiq,- in fimnlachrum,
quo incitante fpecies concepta fuerat/efe
' reflectens,paruculareiam prolpicit.ldeo
motusad incorporea abfolutaque,maxime
naturalis eft menti, quandoquidem primo
fubito,redite ad ipfafe confert, vbi apparet
intelligendi virtutem efle prorfus incorpo¬
ralem. Si ergo per opera nutriendi, atque
idem per opera fentiendi,quorum primain
corpore fiunt, fecunda per corpus, & cir¬
ca corpora, oftendimus animam non effc
diuifamin corpore , quanto magis putan¬
dum eft,idem quoque per operaintelligen.
di patete? Atque illud infuper animam fci-
licct neque ducere originem a materia,
nequeeflemortalem.Siquidera ipfaperfe
intelligendi opus exequitur,inquo mate¬
riam relinquit omnino, atque ad incorpo¬
rales afccndit& perpetuas rationes. Age
itaque videamus qua via poffimus- quod
quaerimus,per opera Sceffectus intclligen-
(■■■) (■■■>' » (•■■)
S t C V N D A RATlO.
Animi aliturveritite.
CAPVT II.
A Limcntum earatione aflumimr, vt
in fubftantiam eius quod alendum
eft tranfeat, ficut comeditur panis, vt
caro efficiatur. Ideo, cibus cognatus ad-
modum efle debet illi , quod eft alen¬
dum , vt poffit in eius naturam facile per.
tranfire. Ita aquatica aqueis alimentis,
tcrrcftria terrenis , aerea pafcuntur ae¬
reis. Similiter corpora corporalibus, in¬
corporea incorporeis nutriuntur. Non
enim corpus tranfit in fpiritum, neque ibi-
ritus migrat in corpus , quia non fubeftil-
lis communis materia.pcr quam Scinqua
inuicem fe commutent. Conflat auri
mam corporibus non nutriri, conflat in.
corporeis ali,conftat igitur eam efle incor¬
poralem. .Si. aliquibus anima vefceretnr
corporibusjiUis maxime, vefceremr quibus
Sccorpusiuum.
Nam cum illud maxime animae con¬
gruat , alimenta etiam ffia inter omnia
corporalia congruent maxime , dummo-
doalimenta illa adeo tenuentur atquepni-
gentur ,.vt corpufculo.illi fubtili quod vul¬
go anima efle putatur, conueniant.. Erit
igitur in corporepingui , validior, anima,
qitam.in tenui, acutior ad inuenienduBi
ad reminifeendum firmior, prompriorad
agendum-, ad peruincendas mrpescor¬
poris illecebras continentior. Magnanimi¬
tas in grandi corpore., in paruo puffila-
nimitas: Crefcente corpore adolefceta-
nimus, etiam fi nihil difeat, fi nullo fln-
dio rerum exerceatur, Decrefcerite per
aetatem corpore , & Viribus eius debilia-
,tis fapientia ■ iudicium , conflantia que
perdentur. Poft epulas & vina aentius erit
ingenium;& (ublimius. Omnia haec ac¬
ciderent fi animus cibis corporalibus coa-
lefceret. .Horum -vero nunc contraria
fiimt Animusigicur corporalibusnonpaf-
cirur alimentis. Quid ergo ? nullis. Ita erit
2ternus,fi milia alimonia indigebit, quod
nos maxime cupimus. An.forte fpiritali-
busivefcitur epulis ?. Imo vero aliis nullis
omnino,quod fapienti viro non eft dubium
qui talibus alitur faepenumero. Neque af-
fentiendum eft Epicureis opinantibus a-
nimamenm corpcrecoalefcere,quia ma-
ioresviresfintin pueris gradiufculis quam
infantibus, atque inde adolefcentes in
dies viribus przftent, viriquefimilirer, do-
necrurfiisfcnefcente corpore minuantur.
 de immortalitate animorum. Lib. VIII.
Siquidem ea eft animz ad membra com¬
paratio, quz artis ad inftrumenta. Ars au¬
tem fzpe eadem permanens atque fimi-
lis, medo facilius infirumenta mouet,mo-
dodifficilius,quoniam ha-calias ad mo¬
tum iceptiora.Sic quamuis eademfemper
visfit in anima, membra tamen propter
nimiam aut mollitiem aut ariditatem ne¬
que conflant zque,neque fiedtuntur. At¬
que ipfa vis quz videtur in corpore efle,
non tam carnis fequiturpondus, qua pro¬
portionem membrorum naturalem, con-
formationemqueartificioiam,quf duoad
(piritum potius pertinent quam ad mole.
Vis etiam quz ineft animz, non corporis
acquiretur incremento/ quod patet in iis
quitorpentignauia, in quibus crefcente
corpore nihil proficit animus >led ex ipla
animi induftria comparatur ingenio, vfu,
affeflu.Quis neget tempore vires corpo¬
ris compararifAnimo autem fzpe mome-
to fortitudo przftatur,quando velratio a-
liquid monftratimper atque magnificum,
vel furor arma miniftrat, & fzpe pufillus
homo fuperat grandiorem, & qui n 6 crefi
cit corpore,creicit tamen fa-pe virtute ani-
mi.Imo d u decrelcimus corpore,fepe ani¬
mo crelcimus Scientia magnanimitatem-
que fepiffime acquirit fubito animus,cor-
pus aute neque dare quicqua poteft neque
accipere,nifi tempore.Deniq; virtus ani¬
mi eft squalitas quzda,vtMagi tradunt,
perquaanimus&fibimet& ipfi verobo-
noque iconfonat. Si quo pacto quadragu-
laris qua: da linea circularis efficiatur, per-
fedioreuadet, non tamen quod longior
fiat,fcd quod zqualior.Rurfus fi teperetur
lyra,perfedtior erit,non quod gradior fiat,
led confonantior.Ita cu adolelces aliquis
virtute adoleicir tunc anima non quanti¬
tate creicit, led lpiritali quadam aequalita¬
te & confonantia proficit. Neque obiiriat
quifquam ita, quod quando corpus neque
grauatur epularum nimio pondere,neque
firme languefcit, led mediocriter alitur,
tunc animusfimiliterenutritur, fitque in
eo ftau validior,aliter autem cotra.Nam
id quidem verum eft,animum in eo homi-
nisftamvalere quamplurimum, non ta¬
men hoc indeprouenit,quod fimiliter ala¬
tum corpus, fcdquia animus natura re¬
git corpus.Et quando ipfum zgrotat gra-
uaturque, animus adeo in eo curando at¬
que regendo occupatur, vt ad inquiren-
• dam veritatem non fit intentus. Quieto
auton corpore,expedite mens Ipeculatur,
8ttunc maxime propriis velcitur abmen-
tis. Efcamvero animi quam efle dicemus
aliam,preter illam quam efiiric fereper &
Urit, qua parte gaudet fummopere j qua
fiunpta crefcit & impletur? Omnis ani-
mustumin omni ztate, tum continue ve¬
ritatem prae ceteris appctit,quam in omni
arte quaerunt artifices, & in qualibet, re,
quid de re ipla fit, verum etiam infantes
interroganteuriose, neque femel aut bis
aut ter lingulis diebus ,vt corporis efcam,
led momentis fingubs verum in omnibus
negodisinueftigant. Proide veritatis ac¬
quirende ftudio alimoniam corporis
pretermittimusfiepenumerojucque tem¬
pori neque pecuniz parcimus, nequela-
boribus eneruamus corpus, quo cneruato
animus fit neniofior. Hanc veritatem a»
nimusiple cupit, non corpus. Hecenim
corpus noii auget,fed abeft plerumque il¬
lius ftudium corpori. quinetiam propter
feipfiim expetit illam animus, non prop¬
ter corpus. quid enim corpori conferat?
,guod fi quando videatur veritas condu¬
cere corpori,non propter iplam veritatem
id euenit,fed propter aiiquodeommedum
corporale quod cognita veritate contin¬
git. Imo vero animus, etiam fi nihil inde
fequatur vtifttatis, veritatem ftudiose per¬
quirit, & pleno cibis luis corpore, efurit fi-
titque adhuc animus veritatem, qua in-
uentaexultat, non ad tempus, ficuti prop¬
ter corporis vfus, fed perpetuo gaudet, il¬
luminatur, adolefcit, euadit magnificus,
adeo vtilbprzmagnitudmelua. minima
videantur illa quz lolentefurienti animu-
lz videri quam maxima. Hac etiam ali¬
monia fit inui&us, temperans, iuftus, ho*
minum gubernator & Dominus, exccl-
fior coelo, par A ngelis, Deo fimilis. i?uis
igitur ambigat ylterius quin veritas huma-
nz mentis naturabs fitefea; Eandem ef
cam omnes appetunt mentes, eandem
quz quem ens lemper.jguz quidem con-
lenfioftabibs appetendi fignmcat mentes
interlemirificeconuenire, & quambbet
mentem in naturafua flabilem permane-
ita variatur mutaturue vt appetitio len-
fimm,quz pro diuerfitate corporum di»
uerfa eft, & ad mutationem corporis per¬
mutatur , quali fenlus corporum muta-
Iitatem. Odithamquecorporis alimenta,
atque eodem cibo velcitur quo caleftes
Sdempiternte mentes. Hic cibus eft ve¬
ritas. Veritas autem non eft corporea, a-
lioqui rebus incorporeis; non ineflfet.
Nunc autem ineft Deo, Angelifque, &
numeris, quz & incorporaba funt, & ve¬
ra. Et quoniam incorporalia tanto ve¬
riora funt corporibus, quanto puriora fir-
i$i Marfiiij Ficini Theol. Piat.
mioraquefiint,fitvtveritas in illis iit po¬
tius qua corporibus.Atqui(quod maius eft)
do eft proprie veritas in corporibus. In his
enim duo funt,materia & forma, non eft
vcritasinmatcria.Napereahihil vere in
• ipecie aliqua rerum eft, non homo revera
per ea aliquid eft,ri6 equus,& reliqua.Ne-
que tamen in forma corporis iacet veritas,
cu vera forma non fit,ciiius virtus inficitur
in materia.Teftantur hoc & Mathematici,
qui veras figuras in corporib. no reperiut.
Verus quippe circulus locatus in vero pla-
no, affid uc ■’voluitur, hoc fieri ratio’cogit,
■ cu circulus ille planu tangat in pun6to;m
pu&o aute corpus quiefterenequeat. Ne¬
mo hzein corporibus viditvnquam. Non
infunt lgiturverz figura: corporibus, quia
forte neq; vera principia figuraru,faltem
-quantu (pedat ad fensii,qualia funtpuda,
lineae, fuperfides. Ratio quide oftendit ve¬
ru pundulongitudine carere debere, vera
lineam latitudine, fuperficievera profuij-
■ditate.Taliavero in materia nufquafenfu
reperiuntur.Gu ergo alicubi fit veritas,&
4 corporibus fenfuq,-abfit, eft proculdubio
-infpiritibusjeftigiturincorporca.Idemex
eopatet, quia ibi maxime confiftit veritas,
vbi fcien na: Hac vero in rationibus rerum
v.niuerfalibus reuera vetiatur,ceu cu quis
'cognofcit quid bonitas ipfa fit, quid iufti-
-ria,fingulis-bonis &iuftis abtionib.cfficiifi
queC6munis,atquefimiIia. Rationes vero
‘huiufmodi iricorporalesfunt, quoniam in
'nullo particulari corpore cocluduntur,fed
funt ad multa comunes.Ratio corporis vel
circuli tota ih minimo corpore vel circulo
'sicut in maximo repetitur,ratio longitudi¬
nis vel latitudinis,vel profunditatis tota in
minima linea,fuperficie, altitudine, sicut
in maxima.Deniq; ratio quantitatisipfius
‘tota adaequatur toti rei cuiuflibet quanti-
tati.Quapropter rationes corporis, figura:
dimenfionis,atqi ipsius etiam quantitatis,
corporales & extefe no funt,multo minus
rationes alif corporales & extefp effe pof1
funt. Praeterea rationes reruimmutabiles
funt,na aliterfc habere no pofTunt,omnia
vero corporalia mutabiliafunt. Quaprop-
terfcietiacuinhisverfetur,eft incorporea,
igitur & veritas incorporea. Quo fit vtde
ipfa veritate reru quid fit,qua ratione co-
ftet intieniaturq;,quid ipfi fit propinquius,
quidue remotius,no fenfiis vllus, imb fola
ratio iudicet,& tunc pouffimu quado fefe
a fenfuu corporuq;fallaciafe vocat.Eft er¬
go veritas incorporea. Talis eft aute maxi¬
me veritas &faentia diuinoru,quaprzd-
pue animus oblectatur & alitur, quo igitur
modo animus poteft corporalis effe, qui
corporalib® cibis offenditur, (piritaL:b! alj.
tur-Quandoquideveritate cmni,przfa-
rimditunarureru veritate deledatur,a!i.
mr,augetur.Autquopado mortalis erit,fi
veritate palciturimmoitalijCU neque cor-
rupribilisventer cibum incorruptibile cu-
piat aut capjat,neq; cib® incorruptibilisia
corpus trafbat corruptibile ? Sane immor¬
talis eft veritas,atq; eft cotinuus animi ti-
bisjVtcdrteeft, fiue ipfe couertaturin ani-
mu, fiire animu feipfeconuerrat,eu efficit
immortale: Quonia vero du familiari iioc
yefciturcibo,ea voluptate perfunditur,quf
neq; moleftia habet admixta,neq, in faffc
du vertitur vel dolore,c6riftat mente neq;
fatigarivnqua,neqs turbari comiijilicu-
msoccurfu,neq;incontrariupoffcaliquid
corrupi.Rurfus quia meti nihil natura op-
tabilius eft,qua veritas, veritas auteperfe-
parationequanda a rebus mortalibus co-
paratnr;nihil menti quararionc mens eft,
magis eft naturale familiareqjqua a mor¬
talibus fegregari. Exeovero quod maxi¬
me naturale eft,non remiffio vitp fequftur,
fed ihtenfio.quapropter.tunc viuet mens
przcipue,cu hinc abierit.Hanc vero argu¬
mentatione noftra argumentatione qua-
daOlympiodori Platonici cofirmarepof-
fumirs, quani partim Pythagoricis,partim
Platohicismyfteriis aPhedone Gcrgiaq;
acccptisjfic iUecotexiiit.Mens naturali ve?
ritatis auiditate continue tu fe a corpore,
tu formas dmateria feparatjcupitq; ita an
que conatur (eparatavitiere, quauis quoti¬
die in contrariu corpus fenfufquc detor¬
queat. Separatam vero ilia a caduco cop
porevitam naturaliter appetit, tanquam
naturaliter, id eft,reuera bona, przfcrtin!
cum vitafit omnino dedita veritati atque
bonitati. Vita eibfinodi bona eft, ergo
•&poffibilis eft. Quod enim impolMe
eft, idem quoque inutile. Bonum vero
inutile non eft dicendum. Item fi impo¬
tentia ad malum peni net, adbonumpo-
tentia pertinet. Ergo bonum omne na¬
tura fua poffibilc eft. Hinc efficitur vt na¬
turalis appetitio bonifitpofleffionispofli-
bilis appetitio. Ac fi etiam quod apparet
bonum, eft poffibile, certe & ipfum re¬
uera bonum potentiffimum eft, & ve¬
ra bona vere beneque quaerentibus, poifi-
hilia funt.
Tertii ntio. Virtus tnimt quit indiuifihihs
eji , corforis qutlittsejje nequit.
C A PV T III.
Q Vod indiuifibile eft, corporis quali'
tasefle nequit. Nam fi qualitas eius
 de immortalitate animorum. Lib. VIIL
eflcponarnrjitainterrogabimus,nunquid
tangat panem aliquam diuifibile corpo¬
ris, an punctum aliquod corporis indiui-
iibile r Si conceditur primum , profecto
qualitas huiufmodi diuifibilis erit,cum
modo diuiiibili tangar. Atque ita non in-
diuifibile diuifibilis ipfius erit qualitas,
fed alicuius diuifibilis diuifibile. Si fecun¬
dum conceditur, certe illa qualitaspun-
fii illius quod attingitfolum,qualitaseft,
inon corporis. Quamobremquodindiu
duum eft , corporis qualitas nunquam
erit.Indiuidua vero virtus animte huma¬
na eft qualitas. Igitur anima non eft
corpus. Sufficiens quidem-putabitur hu-
iufmodi demoflratio = fi duo illa planius
oftenderimus,videlicet & virtute effe ani¬
mat qualitatem, & hanc ipfam virtute in-
diuiduam effe. Primum cuique eft eui-
dentiffimum, quandoquidem per vinutis
przfentiam talis ac talis anima fit, & dici¬
tur fapieps, prudens, iufta, fortis, & tem¬
perans. Atque abeffe virtus ab anima po-
teft anima remanente. HuiufinOdi vero
efteonditio qualitatum. Secundumprat-
terea illud , videlicet virtutem efle indi-
uifibilem, fic oftendimus : Virtutum duo
funt genera, aliae intellectu, in appetitu
vero fiuc rationali fiue irrationali alia.Illa
fpeculatiua vocantur, illa morales, 111*
fpeculatiua, quia fpeculando comparan¬
tur, & coparata verfantur in fpeculando.
Ifta Morales,quia more & confuetudine
acquirutur,atqueacquifita in moribus &
operum vfti confiftunt.In eo genere funt
diuinorum lapientia, fcientia naturalium,
ciuiliu pnidcntia,ars operu humanoru. In
hoc funt iuftitia,qua fisffcuiqjtribuit. For-
titudo,qup ad operahonellapromptior a-
biicit anebis timoris impcdimentu.T em-
perantia, qu* libidinis mollitiem ( quod
alteru honeftorum impedimentum eft)re-
pellit.Hf quidem funt apud Platone virtu¬
tum defcriptiones.Si qua effet in iis virtu¬
tibus corporea magnitudo, quo quifque
grandior eft, eo fapientior iuftiorque fieri
poffet,neq;poffent exigui homines grades
virtutibus fuperare aut aquare Jfurfus fcie-
tia qua maximorum corporii notitia eft,
amplior & clarior effer,quam fcientia qu*
minorum. Cognofcimus aure multa quo¬
rum non valemus magnitudinem adf qua¬
re,totufque animus & aque & itarem ma-
gnampercipitficutparua. Summatimve-
ib quid aliud fpeculatiua vinus eft nifi cla¬
ritas intellectus! Quid aliud moralis, nifi
fcruorftabilis appetitus ab intellefiuscla-
ritatefuccenfus': Claritas illa non paulatim
fitjlicetad eampedetentim proueniamus.
io?
Sicutpoftlongam per veftigia multa intie-
ftigationem fubito lepus afpicitur,ita quif-
queinfeipfo animaduertitpoftdiuturnam
indaginem fe momento quid verum fit ea
de re quam qusfiuerit, intueri. Subito ve¬
ritatis lumen (vt Plato inquit; effulget in
animo, non fubito exceffum arebus, fed
longa quadam difcuffione,vtexlapidefae-
pius eollifo ftintilla-Similiter diuturna co -
fuetudine iuuentus ad mores difponitur,
donec paululum quid ad accendendum
flabilem illum, rationalemque appetitus
ardorem deficit, nondum fufficienter ac¬
cenditur, nondum virtus moralis habe¬
tur, fepius infpirando, fubito tandem fla¬
grat alius appetitus fiifficiens ad virtutem.
Quid plura? Verfoad Solem fpeculo, in
fpeculo lumen momento refulget, fuppo-
fita illi fpeculo lana, flatim vt parata eft,
in ipfaignis accenditur, enare & repen¬
tinus fplendor in fpeculo fit, & repenti¬
nus ignis in lana. Non alitet fubita in in¬
tellectu claritas veritatis,.fubita inde in ap¬
petitu flagrantia. Refumeitertim hocpa-
dio .• yirtus fpeculatiua eft quadam co¬
gnitio veritatis. Si gradatim confletur
pars nunc quidem habebitur , pars defi¬
ciet, & quaretur.. Quatenus pars veri-,
tatis habebitur, fciemus quidem. Qua¬
tenus pars deerit, etiam nefeiemus. Ita .
eandemrem & fetemus finiulj & nefeie¬
mus. quod ne ebrius quidem aliquis fo-
mniaret. Quapropter fpeculatiua virtus
non gradatim a parte fui in aliam fui par¬
tem progreditur, fed tota fimul b feffi¬
gio lucet. VirtUs quoque moralis eft vo¬
luntas quadam conflans quodcunque
ratio didlauerit eligenti. Si partes habeat
multas, fiatquefenfim, pars huius volim-
tatisinerir, pars adhuc aberit. Quantum
pars ineft, volumus. Quantum patsabcft,
etiam nolumus. Sic eandem rem fimul
per eandem, vim anima .volemus pariter,
atque nolemus.
Quod eft monflroperfimile. Quoniam
igitur virtus fit momento indiuififiili, eft
ipfa quoqueindiuifibilis, fi modo natura
cuiufque propriam originem fcquitur,prf-
fertim cum finem habeat indiuifibilem.
Cuius autem ortus & finis indiuiduus eft,
cur nonfit ipfum etiam indiuiduum? Quis
virtutis finis.! Moralis quidem finis, ani¬
mam i corpore diuiiibili purgare atque ft-
iungere, fpeculatiua autem incorporeas
vniuerfalefque rerum rationes a diuiduis
corporibus procul pofitas comprehende¬
re. Cernisfinem vtriufqiie virtutis, ficut
& onum,efie indiuiduum aliquid, ideo-
que virtutes ipfas oportere indiuiduas iu«
 184. Marfiiij iricini Theoiog. Platoni
dicari oftendunt vtrzque virtutes huiuf-
modi quandam fili naturam, in eo quam
maxime, quod multa; fcicnti* fimu! in in¬
tellectu funr, multae virtutes Morales fi-
mulin appetitu, nequefefe fua numerofi-
tatcconfiinduntjfird augent potius & lu¬
cidant. Atque vnius fcicntiz conceptio-
ncmin nobis leorfum ab aliaperuidemus,
ita vt fine confidcrationcalteriuspoflimus
alteram cogitare Proinde tales habemus
artificiorum ideas in mente, vnitas in¬
quam pariter & diftinclas vfaue adeo, vt
pollimusad vnius idea exemplar loqui, &
fabricare aliquid ipfi proprium, etiam fi
nihil ad vlterius conceptionis exemplar
agamus. Corpora efle nequeunt tales in-
teUigentire, qua:ita in eodem manenta-
nimz gremio,vt neque fefe detrudantpel-
lantque, neque fe mutua mixtione con¬
fundant. Eadem eft de Moralibus virtu¬
tibus ratio. Quinetiam cum multj ]fint
in anima lapientis intelligeritiae, vnaquas-
que illarum tota an lingulis inuenitur.
Profecto qui in Geometria fiue Theolo-
giaperitus eft, propofitionem aliquam ha¬
bet facultatis illius primam, habet fecun¬
dam, tertiamque, & reliquas, atque ex co¬
gnitione vnius in alterius cognitionem
progreditur. Siprima docet fecundam, fe¬
cunda tertiam , & quifquis docet aliquid,
poffidctinfeipfo quod docetur, fcquicur
vt in qualibet pramedentepropofitionefe-
quentes omnes contineantur. Quinimo
& in qualibet lequente infunt fimiliter
procedentes, quippe folemus lequcn-
tium indiciis procedentia fope rimari.
Neque id iniuria-Siquidem in effedtibus
luccntimagines caularu. Hac rerum ferie
fit,vt lapies vna quauis propofitionc exco¬
gitata, velodlfime percurrat in multas, at¬
que itamultasjimd omnes in vnaconlpi-
ciat.Eftergo quolibet intcUigetia in qua¬
libet , &vna quoque tota cnotinctur in
fingulis.Ide in virtutibus Moralibus acci-
dit,nam acquifita illarum vna, ftatim om¬
nes habentur. Quis enim iufte diftri-
buct, fi aut timeat minas, aut libidini ler-
uiat: quifnam metus fortiter fuperabit,
fi cnjolliatur libidine e Quis domabit cu¬
piditates, fi formidini fuccubuerit ? Deni¬
que quis honefte vitam aget, nili per pru¬
dentiam optimum vito finem ftatuerit,&
vias ad finertielcgeritrediiores : Aut quis
prudenter inlpiciet, fi mentis acies cali¬
gine vitiorum obnubiletur.:Suntergo vir-
tutesiftoitaconnexoinuiccm, vtin vna
fint omnes, & quolibet virtus tota com¬
prehendatur ic lingulis, ficut & tora Geo
metri* facultas in procipua cius propo-
fitione,imoin qualibetdelitefcit,cum p«
lolcrtis ingenij fagacirarcm ex qualibet
propofitioneomnes eliciantur. Nonpo-
tcftautemdiuifibilis qualitas tora fimulre-
bus multis inelfe.Profecto in vna foladi,
id eft, corporp vno, & alias fui partes per
alias corporis partes extendit, neque tora
eius quantitas lingulis corporis pambus
ineft, ideo, inteliigentio illo morcfquc
omnino indiuifibiles funt. Qiamobrem
anima neque corpus, neque forma dirafa
per corpus efle poteft,fiquidem ipfa eft
fubiedum indiuifibilium qualitatum.Ergd
ficut delirat qui aut quorit quanta fitfeien-
tia vel iuftitia, aut putat Geometriam cor¬
pore geometro efle minorem, itadefpi-
cit qui aut interrogat quanta fit anima,aut
eam opinatur corpore minorem efle,
quandoquidem nullo, modo corporalis
eft. Nonlolum enim incorporalia liifci-
pit, verum etiam multa in feipla facit in-
corporaha, dum lpecies rerum rationefi
que & habitus concipir,przfertim cum de¬
finitiones incorporalium fabricat. J!uis
autem eam quo incorporalium caula efi,
efle dixerit corporalem, aut eam morta¬
lem qu^fubiectum eft virtutum ? cumvir-
tutu oflicium fit repugnare mortalibus,fi-
quid cm Ipeculatiua virtus illa fugit, mora¬
lis fugat.Non poteft aute qualitas fubiefto
proprio repugnare, imbimmortaieeftil-
lud neceflarib, quod naturale receptacula
eft qualitatum earum quarum proprium
eft aduerlari& imperare mortalibus. iVis
autem rationis huius in eo ccnliftitma
xime, quod anima non modo ftibiedum
eft talium qualitatum, led & -principium,
ideoque naturam illam mortalibus re¬
pugnantem fortiuntur ab anima.
Jguarta ratio. Species conceptioque melligi*
I
bilis fufeipi non potejl a corpore. C AP. IV.
D fenciunt Groci omnes Platcnici.Ide
polfumus ita Platonicorum Arabum
fententia confirmare. Intellectus rem a-
liquam, puta hominem,non intelligir,nifi
formam quandam vniuerlalcm hominum
figtaificatricemadipifcatur,quam inrelli-
gibilem formam & Ipeciem nominant.
Hanc adeptus, quid fit hominis naturaita
iudicat, homo eft animal rationale. Iudi-
cium hoc, tum conceptus & conceprio
mentis vocatur, tum rei cognofcendz ra¬
tio & definitio,quam etiam folemus fcien-
tiam appellare. Si intellectus a corporis
latitudineprotendarur, tam forma intelli'
gibilis quam conceptio latitudini corpo¬
ris adhf rebir. In hac ipfa latitudine duo
confidcrantur , punctum fcilicet, & eS-
tenfiolatitudinis. Igkurform* illius con-
 de immortalitate animorum. Lib. VIJL $1
ceptionifque fcdes erit, vel lolum punctam pedire aliorum concurfionem. Itaque
aliquod corporis, velextenfio. At.verofi erunt in omnibus omnia,neque vllam fuo
neutrucocedi debet,vt demonftrabimus, concurfu efficient longitudinem , quando
fcquiturvtintelledus in corpore minime per pundum medium nullum inter alia
pr&rcndatur.Oftcdamus prius punctu fede punaanafeitur interuallum. Si non con--
taicefichopofle.Primu quidem animad- ftat ex pundis aliqua' corporis longitudo,
uertedu eft piidu no exrfterc per feipfum, nullum reperitur in eapundum quod per
fcd cfle menfur* corporis fic affixu, vt se- fe quandoqueita poffit adu fieri, vt fiat in-
per cius fit terminus.Si pro natura fua rem telirgibilis forma: fubiedum. Dix erit forte
capit.certenunquaaccipitnifi terminua- quifpiampundum non adu, fed poten¬
lique magitudinis alicuius, qu* in illa cor¬ tia effein corpore, & per eam ipfam po¬
poris mefurafufcipiatur,cuius terminus eft tentiam fieri intelligibilis'formae febiedu.
pun&Ujitavtficut corporalis menfura fuC- Quamuisid iam fueriteonfutatum, fic ta¬
cipit rei aduenientis magnitudine, fic talis men iterum confutatur. Punda huiufmo^
menfura; terminus terminu fufcipiat rna- ditum quia potentia funr,non adu,rum
gnitudinis‘QUarc quicquid pudo corporis quiafuntinfinita, nulla ratione ita inui¬
fufeipi dicitur,non eft a magnitudine libe¬ cem diftinguuntur, vtaliudillorum potius
rum, ideo fiform* intelligibilis receptacu quam aliud formam illam capiat. Omnia
lufitpuu£lu,fierinon poterit quin ea fpc- itaque illam capiunt. Quocirca intelledus'
cicsdiuifibilisfit,& terminu fuu in pudo aut infinitas fimulreicuiufque intelligen-
corporis habeat, reliquas vero partes in d* formas accipi etadu, aut infinite fimul
corporis latitudine. Eam tamen indiui- perinfinitapunda rem eadem inteiliget.
fibilem effe probabimus in fequentibus. Vtrum que impoffibile eft, tum effe formas
Prsterca si dicatur pundum ita formam infinitas adu, tum effe fimulintelligentias
illam capere, vt folum ipfum sit eius fedes infinitas. Per hac manifeftum eft.pundu
& fundamentum, atque illa per hoc ma¬ corporis intelligibilis fpeciei fedem effe
neat a corporis latitudine fegregata, o- nonpoffe. Sed nunquid ipfa pundorum
portet punctu quoque efTe diSundu alati- continuatio corporifue extefio fedes erit?
tudine,pr*fertim cu nibilfit propriu acci¬ Nequaquam. Omnis emm forma quas
dentis alicuius fubiedO,nifi quod proprie diuifibifi fubiedo recipitur, fit. diuidua,
exiftit adu. Punctum huiufmodi erit a li¬ quemadmodum niuis albedo niuis diui-
nea feparatum, neque erit lines aliquid, fionediuiditur. Itaque fi a corporis latitu-
neque terminus latitudinis , & linea per a- dinefpedes illafufcipitur, lata fit & diui¬
liud quoddam punctum huic proximum dua. Talem vero illam fieri impoffibile eft,,
terminabitur. Rurfus aliud illud pundum quod ficoftendam. Si fpectes fecatur in
fimiliter proprio exiftet adu, quo poffit & partes , aut partes ili* dicuntur omnino
ipfum accidentis form* fedes fieri, erit- fimiles effe, aut diffimiles. Sed horum
que ipfum quoque feiundum a linea, prz - neutrum eft admittendum. Non eft ad¬
cipuecumfiteadem pundorum omnium mittendum quod fimiles fint omnino,
ratio. Quo efliciturvtautnullum fit pun¬ quia fi ita fimiles funt, vt in quauis par¬
dum in linea, quo nihil eft diclu ftuitius te ratio integra fit fpeciei totius, ficut in
(terminisnamquecareret,aut line* lon¬ fingulis aqu* guttis integra.ratio totiusa-
gitudo conficiatur ex pundis, quod etiam qu* feruatur, certe intelledus in qualibet
dictu ridiculum , quia pundum pundo parte inlpiciet totum, atque vna feedei
additum non augetlongitudinem.’ Quod pars ad totius rei iritelligentiam farisfa-
ea ratione confpicitur, quoniam fi tria ' ciet, fuperflu* erunt.e*ter*. Prztereaper
punda cogitentur fibi inuicem fucceden- talemlpeciem quzvndiqucfibi ipfi perfi-
tia, interrogabimus nunquid pundum il¬ milis eft, & tali fimilitudine decipit intel-
lorum medium cogat duo extrema puncta ledum inde dudum ad cognofecndum,
inter fe ita diftare, vt fe inuicem non con¬ eonfundeturprorfiisiudidum intelledus
tingant, aut non impediat extremorum in partibus difeernendis a toto, tum in
concurfioncm. Si diftare cogat, cene non qualibetreexparribusconftituta, tumvel
eadem fui parte tangit eorum vnum, qua maxime in reilla qu* ex naturis variis eft
tangitakerum, alioquin non difiungeret compofita, neque poterit partes vel a par-
inuicem. quod fi altera parte fui vnum tibusvelatoto difeernere. Aliatamenje-
extremorum refpicic, altera alterum ipfum uera ratio partis eft vt pars eft, totius alia
duabuspartibus conftituitur, nec eft pun- vt eft totum, & hoc femper per mentis ju-
dum,fiqHidem eft diuifibile. Quare cogi¬ didum affirmatur, eum neque ipfum to¬
mur confiteri pundum medium non im¬ tum pars cfle valeat, neque pars totum,,
 Marfilij Ficim Theolog. Platon*
Negandum igitur arbitramurlpecieipar-
tcs omnino.Cmilcs efle, ob eam maxiir.e
rationem, quia cum mens rei partes intel-
ligaqvt partes funt, & intelligat totum vt
eittotum, S: totum vere diftmguat a par¬
tibus, neque poflit vere diftinguere, nifi
aliqua fit in iplis diftindio Daturalis,lcqui-
turvt partesintelligibilis ipecici, fi modo
partes habet, tam vicem quam a toto na¬
turali aliquadilcerpent varietate. Accedit
&alia ratio. Nempe partes qua: inter fe
& ad totum fimiles iunt omnino, quando
totum aliquod mutuo congrdfu confi¬
ciunt, non aliter perficiunt totum, quam
per numeri vel magnitudinis augmen¬
tum, quod in tritici granis, & aqua: guttis
alpicimus. Vbi enim forma non variatur,
& tamen aliqua intrinfecus fit mutatio,
incrementum ibi quodammpdo fitvel de¬
crementum. Itaqueilla mentis fpecies fi
talibusconcrelcit partibus, numerus ali¬
quis erit, vel aliquid numerofum, aut cu¬
mulus, vel continuum aliquid. Ergoper
illam numeros folum & numerofa aut ma¬
gnitudines quafdamintcliigcmus, fiuefi-
guras, eritque fpecies ad imaginationem
& phantafiam pertinens potius quam ad
mentem. Ex his concluditur, formam in-
telligibilem i n partes inter fe fimiles mini¬
me diuidi. Num forte fecatur in partes dif-
fimiles, ficutanimaliscorpusin oifa, car¬
nes & ncruosfNullo modo. Nam per hanc
formam, mens quid rei fubftantia fit co-
gnofcit, vt diximus. Subit anna rei defini¬
tione maxime comprehenditur. Defini¬
tio genere conftatSc differentia, vt homi¬
nis definitio animafi confiat & rationali.
Animal genus eft, per quod homo cum
caneris animalibus communiter conue-
nit. Rationale differentia, per quam difi
fert ab animalibus carentibus ratione.
Quare fiqua fit in eaforma diucrfitas par¬
tium, htec erit potiflimum per genus &
differentiam. Sint hae duz, fi vis, intcDi-
gibilis formte partes, fintextenfie per lati¬
tudinem corporalem.
Quid hinc liquatur, audi. Quia partes
corporis diuidi poffunt in infinitum, idcir¬
co vna cum illis tam genus quam differen¬
tia abfoue fine lecabitur, eruntque in defi¬
nitione vna innumerabilia genera, & in¬
numerabiles differentiae, nec erit reuera
definitio, quia non comprehendetur ab
intelledufi infihiu fuerir, neque fuis fini¬
bus terminabitur, & (quod ablurdius eft)
vel infinite eadem genera calde quediffe-
rentias replicabimus, vela genere reiol-
uendo afeendemusin genus in infinitum,
* differentia fimiliter diuidendo defeen-
demus in differentiam. Alcenlus tali;at¬
que delcenfus impolfibihs eft, quia rado
vera tandem ad prima rerum genera &
vltimas differentias peruenit, vitra qu*
nonliceatprogredi. Siquidem fubftantia
fupremum genus eft in homine, quod in
genus aliud non reloluitur. Cetta vero
quam non licet in aliam differentiam co-
ardare. Auget errorem illum hocpra ca¬
reris, quod fi genus & differentia in rea-
liqualuntpnfinita talia erunt cffcdu.Qra
enim ad rei effentiam concedunt;'& ad cr-
dinempertinent naturalem, effedu acre-
tieraexiftuntinnatura, non cogitatione
finguntur humana. Efle autem muldtudi-
nem aliquam talem reipfafiue effefiu in¬
numerabilem , natura non patitur, pra-
fertim in corpore, in quo tamen effet in¬
numerabilis multitudo , fi genera innu¬
merabilia & innumerabiles differentia
per partes corporistpariter fecarentur, to-
tidem'namque effent etiam ipfius cor¬
poris portiones. Rurfiis percontamur E-
picureos, qui Ipeciemdiuiduntinintelle-
duvelut formam in corpore, & partem
eius vnam in vna mentis parre locanti ver¬
bi caula: Gcnusin parte dextefa mentis,
differentiam vero in finiftra, cur dextera
pars po.tius congruat generi, differentia
vero finiftra? Nonne qualibet pars men¬
tis aque mens eft? Ne ex partibus amen¬
tibus fiatmens. Quaelibet igitur patricida
mentis aeque vtrunque tam genus quam
differentiam refpirit, ideo qualibet capit
vtrunque. «yiodfiqualibet ambo fufeipit,
& in vtraque funt ambo, fit vt illa nonfint
inuicem feparaja. Verum, vt' Epicureivo-
Iunt, cafus efficit vt duorum illorum alte¬
rum in dexteram cadat, alterum in fini-
ftram.Sedrefpondeant nobis illi , vtrum
fic deinde diftindapermaneant, an inui-
cem mifceantur ? Si dent primum, fequi-
turvt inde Icientia non safeatur. Nulla
enim fit definitio ex genere & differentia
inuicem feparatis. 1 n neutro illorum feor-
fiim pofkoperfeda habetur de reipfafae-
tia. Mifceantur oportet in vnum, vtvna
Icientia de re vna ab vna mente per defi¬
nitionem vnam in vno tempore poffit ha¬
beri. Oportet profedo vtrumquein tota
ment#effe,vtverointelligatur. Na quod
in parte mentis eft, nondum integre in-
telligitur. Adioenim rei totius eft, non
partis. Fateantur ergo oportet illa mifce-
ri. Sed vnde milcentur ? nunquid cafn
velmente-Cafuinquiunt. Nimium hoC
didu nefas. Nam rariffima fieret mixtio
talis, & quando fieret, tunc demum con-
 de immortalitate animorum Lib.VlII. &7
cederent illi fic vnita incorporalia effe,
quod ipfi volumus.Concedent denique E-
la a mente mifceri. Ex hac conccflione
duo ftatim nos inferemus.Primum, men¬
tem cfleincorporalem, fi acceptas formas
dudtad habitum incorporeum, qua: fcn-
tentia Epicureis aduetlatur. Secundum,
mixtionem illam a mentefafiam non ali¬
ter fore veram, nili in rebus ipfis talis qua¬
dam fit vnio. quod euimamente prater
na turam rerum fabricatur, figmentum eil
potius quam fcientia. Omnino autem o-
pottet genera & differentias natura con¬
jungi inuicem vel difiungi, non mentis
figmento, vel fitu. Si enim figmento men¬
tis id fiat, erramus, non dilcimus. Si au¬
tem fitu, ita vt genus in parte mentis dex¬
tra fit, differentiainfimftra,iane quia li¬
tet menti communia hac refoluerc. Eia
mens diuidet.Per hanc ipfam diuifionem
modo corporeo fecabuntur, & dimidium
generis vnum in parte dimidiadextrp par¬
tis relinquetur, dimidium alterum relin¬
quetur in altera.Idem accidet differentis.
Licebit partiri iterum. Hinc dEaniariofc-
quetur,nonrefolutio, &dum communia
difcerpemusjfcientia dilperdemus.Quod fi
per dinifionem non lacerentur commu¬
nia Eia, fcd genus in quauis fui parte fu-
perfit integrum, & fimiliter differentia,
iam non erunt amplius corporalia, quia
certa quantitate non indigent, ac etiam
innumerabilia genera totidemque diffe¬
rentias , qui ita fecabit, inueniet. Atque
horum multitudo non natura conftabit,
fcd mentis machinatione nafcetur. Forfi-
tan Epicurei vt has obie&iones deuitent,
non dabuntamplius ipeciem Elamintelli-
gibEem ex genere differentiaque compo¬
ni, fcd panibus aliis. Nos autem quaere¬
mus, nunquid Ipeciei pars, qualifcunque
illa fit, a totaipecic differat nec ne. Si non
differat, (ane nequepars erit illa qua: a to¬
to non differt, fcd erit totum, neque (pe-
cies illa erit compofita, fi nihilo differt a
partibus, quia fic partium caret diuerfita-
te.Ergo differre fpedei partem a (pecie fa¬
tebuntur. Nos autem ab Elis,quomodo
differat, fcifcitabimur, fi non tanquam
■ genus differentiaue a (pecie vt.oftendi-
muSjUum (altem tanquama lpeciefpe-
cies, ceu a colore figura i Sed boc admit¬
ti non poteft. Non cft enim (pecies talis
innalpeciem. Non continetur fub colore
figura.Pars tamen intra totum eft, & con¬
tinetur ab Elo. Forfitan vt fpeciem illam
fonccptionemque mentis habere partes
conuincant, qua fub.fllacontineantur,ad
numeros confugient, atque infqrent (pe-
ciemafuispartibus diftrepare, ficutqua-
tuoraduobus,abvno duo, nos autemli-
cetidliipraconfutauerimus,rurfus tamen
ita refellimus. An voluntpartes illas (pc-
ciei conceptionifque, quam fcientiam vo¬
cant, effeidentias ? Si nolunt, creabunt
fcientiam ex infcitiis,ac fi alcedinem con-
ftituerent ex figuris. Si volunt, fic e coar¬
guimus .- Conitar apud Philofcphos, qua¬
libet fcientiam habere obie&um fuum in
quo verlatur, quodfcitum vocant. Decla¬
rent nobis illi, Equidem fcientia Eia qua:
funtvnius fcientia partes, obiecto carere
non debent, nunquid idem fit fcitumpro-
prium cuiufque illartimatque totius, an a-
liud: Siidem elferefpondeantjtuncnulla
illaaum pars erit, fcd vnaquarque totum,
poftquam aequatur toti. Vbi enim aquan¬
tur obietffa, fcientia quoque aquantur.
Sin aliud fateantur, rurfiisid fcquetur ab-
furdum, quod fcientia ipfa totius fciti pre-
ter partium fcientiam erit, neque cx par¬
tium cognitione cognofcetur totum, vbi
non concurrunt fcienrip lingula in fcien¬
tiam vniucrfiun. Verum fic iterum proce¬
damus. Mens vtplurimum inteliigit ratio¬
nem iplam rerum &. vnam, & vmuerla-
lem, vt putabonitatem iplam,multis bonis
aque communem. Ratio huiufmodi qua¬
rum vna & vniuerfalis eft, eft &■ fimplex.
Ratio quoque Dei fiue Angeli quoties
vere-cognofritur , tanquam indiuifibilis
iudicatur. Hp rationes euenfip intelligibi-
lesappellanmr,eas noftra mens nunquam
cognofceret,niftformas earum haberet in
fc velut imagines. Nam fi cognofcendo
agit aliquid, nec agidnifi fit, adtu ,nec agit
ahter quam adfu fit, a&a vero fit per fop-
mam,nunquam elfentiascontemplatur,
nifi earundem formis ornetur. Forma ta¬
les licet quandoque intelligibiles appel?
Ientur, proprius tam en intelle&uales dici
debent, effentia vero intelligibEes. Hac
enim eft veterum Platonicorum confiie:
tudo. Siforma quadam talis, effentia ta¬
lis, imago in noftra mente (pargatufin
partes, tunepartes iUaautitafchabent vt
nulla illarum elfentiam ipfam relpiciat,
aut aliare(pidat quidem, fcd non, aha, aut
omnes. Si primumdetur,tuncformaEla
tota elfentiam nullo modo refpicier, cum
nullus fit refpectus in partibus. Sicut enim
tota forma conftat ex partibus, fi totius
re(pcdus ex partium refpebtibus congre¬
gatur. Quod fi nullo pacto efientiam ,af-
pitit, non erit eius imago, neque ad cius
intelligentiam conferet. Si detur fecun¬
dum, pars qua non refpicir.eflentiam,ni-
hil attinet ad intellectualem fonnam,poft-
 v38 Marfilii Ficini TheoL Piat.
ouamad effcrstiam non fpedtar inrelligi-
fciiem.Si autem tertium concedatur, ita-
ttm interrogabimus, vtrum queeuz pars
eundem habeat aipedtum, an aliz potius
alium i Si eundem habere reipondeatur,
& habere eundem non poliunt aliter qua
fi quzque referat eflenriam totam , profe-
dtogulla earum pars formz intelledlualis
erit, fed quzlibet erit tota, vna ad cognof-
ccndumfufficict,fupcrcrunt aliz, quz e-
tiam innumerabiles erunt actu, fi corporis
diuifione fecantur,& conducunt ad adtio-
acm. Si autem afpetlum habeant alium at-
uc ahum, nec aliter lioc fieri poteft quam
partes fingulz formz totidem alpicianc,
euentiz partes , quandoquidem intelle-
dhialeintclligibili oponet zquari. Sequi-
turvtclTentiailla fit diuifibihs, quam ta¬
men ratio vera elfe fimplicem conclude¬
bat. Neque pollet fimplicem iudicare,
nili afpeiaufimplici eam intueretur. Mul-
. tiplici autem afpetftu partium diuerlarum,
multiplicem iudicaret. Opinamur autem
eos in hunc errorem propterea incidilfe,
quod fcientias nonnullas in rebus compo-
fitisverlariconfiderabant. tyialis cftfcien-
tia de homine, qui ex animali rationali-
queeomponitur, tanquam genere fuo &
differentia. Qualis eft fcientia de lepte-
nario & denario, numerifque aliis qui ex
numeris vel vnitatibus congregantur.
Nos autem putamus hominem, quatenus
homo eft, vnum quideffe& firaplex, quia
vna eius eft forma.Huius fignum eft, quod
in plurcs homines non diuiditur. Siue e-
nim fecundum ipeciem diuidas ipfum in
genus & differentiam , neutrum illorum
homoeft. Siue fecundum fir*gulain caput,
pedus & femur, illorum nihil eft homo.
Corpus quidem fecas quia difeerpis in
membra, quj corpora funt, non fecas ho¬
minem, quianonfecas iphomines, quod
autem tale quiddam eft in feiplo,& in plu¬
ra talia non diuiditur, illud certe quan¬
tum eft tale, indiuiduum eft & fimplex.
Denarius quoque, quantum denarius,
non diuiditur, nam vna ipecies eft dunta- '
xat,& vna forma, quam inplures dena¬
rios partiri non poffumus. Quod fipartia-
mur, numerum quidem partimur, quia
partimur innumerosdenarium qon par¬
timur, quia non diftribuimus in denarios.
Neque obftat quod in Ipecic genus&dif-
ierentia videatur includi, non enim inca
funt duz formz, fed vna. Nam licetaliud
fitin rerum ordine animal efte, aliud efte
rationale, in homine tamen eft idem, &
( vt Platonice loquar 3 ipla hominis natu¬
ra rationalitas quzdam eft. Rationalitas
autem nihil eft in homine ah'ud,quam ari-
malirasipla inactum rationis eduaa
Talis autem forma fimplex efte fimpitea
fundamentum ipecies eft, quz nondif
pertit fcipfam in fingulos homines, fed
totam lingulis fe communicat,&per hanc
fingulivnum iunt.
Differunc autem per aha quz extrinfe-
cus adiacent, ad ipeciem minime perti-
nelltia. Quod quidem ipeciei fimphrita-
tem fignificat, quz ex eo quoque non pa¬
rum fignificatur, quod ipecies magis mi-
nufue non fuicipit,&in quodam ceno
confiftit gradu naturz, cui nihil addi po¬
teft, nihildemi, quin ipecies ipiamutcrur,
Teftantur hoc ipecies numerorum, fepte-
narius ipecies quzdam eftnumeri, adiun-
ge huic vnum, nouarri creabis ipeciem,
icihcet odlonarium. Subtrahe vnum,fena¬
rium habes , nouam rurftts numeri /pc-
cicm. Quoniam vero fcientia non de An¬
gulis vel generibus proprie, ied de ipecie-
bus habetur. Singula enim quia innume¬
rabilia funt,muranturque, neque com¬
prehenduntur, neque firma tenentur, ge¬
nera vero propter confufionem in fcper-
fedtenon dilccrnantur, quoniam, inqua,
dcfpecicbus fcientia eft, ipeci.cs vero funt
fimphees, icientia quoque illarum eft fim-
plcx, fi modo Icientia veritatis adeptio eft.
Veritasautem eft rerum cum mentibusa-
dzquatio. Nequencsturbecaut multitu¬
do vocabulorum, aut cogitationum mul¬
tiplicium varietas,ex quibus confiarifcien-
tiaforte videtur. Przparationcs quidem
hz funt ad fcientiam ftue pedifequz.Scie-
tia actus eft vnicus, fiue habitus, tactus,in-
quam, fimplex fimplicis formz, indiui-
duusindiuiduz verjtarisintuitus.Subitum
intelligentiz lumen. Sed ex hoc eorum
error euidentius redarguitur, quod multa
funticientiz de rebus proculdubio indiui-
duis. Quis enim diuidat vnitareni ?Quis
irem fimplicitatem &puritatem ? Quis di¬
uidat eife ipfum fimpliciter ? Porro qttic-
quiddiuidimus,in partes diuidimus toto
priores Hzc vero ex nullis partibus pre-
cedentibuscomponuntur. Hominequip-
pein animal & rarionalc refoluimus, ani-
malin corpus&ienticndi naturam , cor¬
pus in lubftanriam & quantitatem, fub-
ftantiam in efte & fuffirientiam fubfiften-
di. Eife vero ipfum in quas partes reiolua-
mus, ignoro, nifi forttfin vnirarem & mul¬
titudinem Plotinus Proculuique reiol-
uantratverovnitatemipfam vlteriusnoB
refoluent. Nemo vnitatem reioluet innu¬
meros, nemo puneftum in magnitudines,
nemo fbrmam rei vltimam in altam for-.
 He immortalitate animorum Lit.
mani, aut primam materiam in materiam,
nullus denique fimplices illos mentis no-
ftra conceptus, qui dcfcicnriarum princi¬
piis femper intra nos lucent, in conceptus'
aut notiores referet autpriores. Vbi refo-
lurio cdfat, ceflatdiuifio, vbi diuifio defi¬
nit, perfecta fimplicitas poffidetur. quam-
obrem concludendum eft, primos con¬
ceptus mentis fimplices cffe,& illa quse in¬
de nofeuntur, partim talia effe,vt quamuis
diuidi videantur, ea tamen ratione not
cantur, qua minime diuiduntur,ideoque
notionemcorumefleindiuifibilem. Par¬
tim dfe talia, vt penitus fimplicia fint, &
propterea fimplicem efle eorum percep¬
tionem, fi modo intelligentia rebus intel¬
legis zquatur. Si conceptus, notio, per¬
ceptio, fimplices funt, formae quoque in-
telligibilesvnde nafcunturifta, funt fim-
pliccs.S: ita eft, mens quoque eft fimplex,
qua: fimpliciumeft fubie&um.Et quoniam
quo quid fimplicius eft, eo eft magis indif-
folubilc, menfque fummum fimplicitatis
4t tingit gradum, vt diximus, in cognofi
cendo fummum quoque gradum natura:
indiflolubilisalfequiturin viuendo. Iritel-
ligentia enim eft vita reflexio iri Iciplam.
Ideo fi per intelligentiam qu^ vitam fe-
quitur,fimplicitatem fummam attingit,
qua: naturam antecedit indiffolubilem,
multo magis per vitam intelligentia prio¬
rem aflequitur indilfolubilenl gradum
fi nipli citate ipla pofteriorem.
. guintaratio. Si meris eft corpus ytan-
gendo intelligit & currendo.
C AP V T V.
^ I m ens eft corpus,aut forma diflfula per
O corporis magnitudinem, duo quadam
infe habet, vt alias mdicauimus, pundtum
videlicet, & latitudinem. Atque eifdem
conditionibus mancipatur, quibus & cor¬
pus. Jdco non aliter res intelligendas
comprehendet, quam tangendo illas, fe-
quepet illas amplificando, & inftar cor¬
poris tranfeurrendo. Aut igitur tangere
dicetur, punctofolumvtintelligat, autfo-
la latitudine, aut vtrifque. Si folo vtitur
punfio, & ad cognofcendum indiget ta¬
ctu , rerum magnitudines non cognof-
cet, quippe per pundtum punfta attingi i,
non magnitudines : atqui etiam fi attin¬
geret, nunquam tamen totum aut totas
eas agnofccrct. Nam puncta in co funt
infinua. Infinita quoque in magnitudine.
Morumomnium cumulus eft intellefius,
horum quodammodo cumulus eft magni¬
VIII.
tudo. Infinita pertranfire non licet. Era
go neque mens ipla tota inteliiget vnqua,
neque totam inteliiget magnitudinemi
Igitur nonfolo vtitur punfio. Num fola
vtitur latitudine ad tangendum ? nequa¬
quam.' Sola namque illa cognofcerer,
qua latitudine ipfatanguntur. Hac ve¬
ro ea funt tantum, qua & ipfa latitudine
diftenduntur. Nunc autem prater hac
alia multa cognofeimus. Confugient ad
hoc nonnulli, vt mentem confiteantur
ambobus vti ad cognofcendum, puncto
quidem ad fimplicia, ad alia latitudine.
Vcrifimile iftud apparet, non tamen eft
verum. Primo quidem per punfium fim¬
plicia illa attinget folum qua corpori ap¬
plicantur vt punclum, formas vero folu-
tas aut numeros non attinget. Deindeper
latitudinem fuam p ercurret totam cogrio-
fcendi corporis magnitudinem, vt intelli-
gattotuni. Non poteft autem latitudo a-
fiqua totum aliquod tranfeurrere fpacium
magnitudinis, nifi qualibet fui parte iri
longum quamlibet ipatij illius percurrat
partem. Ergomcnsfingulas ipfiuspartes
cuiqueparri corporis cognofeendi difeur-
rerido per ordinem admouebit, admo-
uendo cognofcet. Admouebit antempar-
tes quodammodo infmitas.Tot enim par¬
tes mens habebit,fi latitudo corporalis cx-
titerit. Itaque breui tempore quafi innu¬
merabiliter quambbetillius corporis por¬
tionem inteliiget, & ipfum corpus fecun¬
dum particulas pene infinitas innumera¬
biliter cogriitasjinfinitis (vt ita loquar) vi¬
cibus innumere apprehendet. Sed hanc;
argumentationem nobili quadam Plotini
noftri fententia breuiter concludamus.
Quacunquemtelliguntur, autfua natura
fimplicia fimt, aut faltem dum per reloju-
rionem fimplicia fiunt, intelliguntur. ouja
vero indiuiduafolisindiuiduis capiuntur,
vis illa in notis qua capit talia, eft indiui-
dua. Si ergo mens elTc dicitur corporalis,
non tamen latitudine fua capiet illa , fed
aliquo potiusimpartibiii. Si/folo hoc ca-
pitjlolointelligit. Solum igitur hoc eius
impartibile re vera mens erir. Quid reli¬
quis opus eft gartibus, vt fit intellectus?
qflando noii opus eft aliis ad intelligendu,
poftquam vnum illud impartibile fufficit.
V num igitur hoc mens eft, hoc retine, fe-
grega catera, mentem fimplicem es adep¬
tus. Cuius fimplicitas etiam hinc apparet,
quod accipit fine longitudine punctum,
fine latitudine lineam, fuperficiem fine
profunditate, numeros awque fitu, pul¬
chritudine fine turpitudinis mixtione. Sic
eniin feorium ifta difeernit confidcrando.
3C}g Marfilij Ficini Theolog. Platon^
aeque confidcrat aliter quam aedpiat. rea hocpaftopoteft aliquid caperqrreqa
Forma \ ero corporalis non omnino iic poteft corpus vnum omnibus pariter z-
accipitilia feorfum. Sianimum effefim- quari corporibus. Quomodo eorm cor-
plicem indiuiduumque illud liquido o- pus canis corpori fermres, equi eiepkan.
ftendir, quod fimplicia & indiuidua com- tisjfobsaequabitur/iVens autem corpori-
prehendit 3 multo liquidius hoc declarat, bus omnibus tam maximis quam mininas
quod quacunque fecundum fe-fimplicia pariter adaequatur, cum omnia inteliigcn-
vel indiuiduaforent3 & tamen quia cum do f militer comprehendat. Nequeiisfo-
aliis junguntur, compofita druiduaque e- lum,veru etia quodamodo sumsfepqnat
tradunt, animus fegregat ab oppofitis red- squalitati, dum res omnes minus magil-
ditque fimplicia prorftis & indiuidua. ue squales per acceffirm ad squalitatem
Non polfet autem illis reftituere fimpli- fummam retfte metitur.V di mensinterres
cem indiuiduamque naturam, nifi rpfe ef- quaflibet squalitat. ipfius participes &ip-
letfimplex&indiuiduus. Denique fi infc- fam squalitatem feinferitmediam.Qupd
ctis reftituit puritatem, ipfe eft extra &lir- , fi fumms squalitati proxime adaquatur,
per infectionem. nulla insqualium qualitatum imquitae
pullatur.
Sexta ratio. Intellectus acci fit fecundum fe

C A P V T VI.

N yllum corpus aliquid in fc conti¬

net, nifi per eam quantitatis ads- S
CAP VT VII.

Olent corpora quando corporum a-

quationem per quam fe toto totam rem liorum formas accipiunt, filas amitte¬
comprehendat, partem vero pane, atque re. Quomodo enim aqua igneam cali-
maiore fui parte, maiorem rei contents ditatem induet, nili frigiditatem fiam
partem, minore minorem. - Intellectus exuerit ?,£uod fi quando aliena accepta,
nonhocpa&oresipias capit,nam fe toto remanet etiam propria, fit imperfcdrior,tt
capit quicquid accipit.Eodem quippe mo¬ quando remanet dulcedo in vino,etiam
do capit, quointelbgit, intelligit autem fe aqua illi infula fit dulcis , fiapor inde debi¬
toto quicquid intelligit. Nempe fi quis di¬ lior. Mens autem rerum omnium accipi
xerit intelledtum duas partes corporales formas, dum omnes agnofeit, & cognios
habere, quarum vnaquidem capiat rem infeipfavolutat,neque illas accipiecdo,
& intelligat, alia minime, redarguemus formam propriam amittit aut debilitat,
eum, afleuerantesintelledtum re vera elfe quippe cum ex operatione fempercuiitf
partem illam qus rem capit atque intelli¬ que forms habitus defignetur, atque ope¬
git, fiquidem ab intelligendo dicitur in¬ ratio intclleiftusintelligentiafit, fequittl
tellectus, illam vero qus non intelligit,in- vt formaintellectus fit ipla(vrira dixerim)
teilectum non efle. Quapropter natura intellectualitas naturalis, qus tunc perfe-
illa qus revera intelledtus eft fe tota rem dia maxime iudicattir, quando operario
quamlibet intelligendam capit atque co- eiusintelligentia perfedtillirna eft. Hzc
gnolcit. Quando ergo intelligit hominis autem tanto eft perferitior , quanto plures
corpus,intelligit & corporis illius mem¬ rerum formas attingit. Sublimior enim
bra, fe toto cognofcit totum corpus hu¬ • fit, velocior & lucidior, Jjfiiamobeem in¬
manum, fetoto cognofcit quodlibet eius tellectus corporum omnium formas acci¬
membrum. Nam qui membrum quod¬ piendo, non modo non amittit aut uon
libet ad quodlibet comparat, & membra rcmittitfuam,fed (quod eft contra natu¬
quslrbet ad torum refert,' neceffe eftfvt ram corporis ) lliir.mopere perficit. Pene¬
idem tam lingula membra cognofcat, trat eorum lubftantias, & cuncta in firigu-
quam corpus totum. Neque duas pone¬ JUs conlpicit, dum in fi mplicibus per com-
re debespartesin intellectu, quarum vna politionem videt mixta, in mixtis per re-
vnum cognofcat membrum, altera alte¬ iolutionem fimplicia intuetur. Ergo meus
rum. Perneutram enim illarum poliet il¬ ita elfcvideturin omnibus, vt in lingulis
la comparatio heri. Si vt cognofcit, ita ipla fit cuncta. Rutius eft extra & lupra
& capit, fc cerre toto capit tam totum cor¬ omnia corporalia. Alioqui non peifit
pus, quam membra corporis lingula Nul¬ hsc^bincorporeisfecernere, & illa abris
lum vero corpus, nullaquc forma corpo- difirernerc. Si eft in omnibus corporari-
 de immortalitate animorum Lih.:VIff*
bus, omnia, atque etiam extra omnia,
omnibus imperat per naturam. Quaprop¬
ter nullius corporis violentia e fco ftatu
deficitur.
OSana ratio. Tcrmaefiir. mente vxiuerfalis:
Iniis in cor fore efie non fotejl.
CAPVT VIII.
✓"~'Orpus& forma per corpus extenfa,
V^iadco ( vt ita loquar) materialia fiint,
ac particulari fitui temporique aftri&a, vt
vniuerfalem vim nullam habeant. Quoc-
nim quid corporali materia propinquat
magis, eo anguibus cft, quo ailcedit lon¬
gius, eo fit amplius, iffuamobrem intel-
leclus elfet corpus, vel forma diffufa per
ipfum, forma omnesab eofufcepta, etia
fi in Icipfis effent vniuerfales, in eo (altem
particulares omnino materialefque eua-
derent. Nam forma in fubiedo quodeft
aftrichim materia paffioriibusjnullam vim
retinent ad vniuerfaie quicquam repra;-
fentandum. ItainteUebus quicquid co¬
gitarer per formam materialem^ fingula-
ribufque conditionibus aftridamexcogi-
tarct. Cum vera operatio rei cuiulque
formam rei operantis fequaturp intelle-
<Sus pertalem formam operans, id cft, ex¬
cogitans ,-fingulariter folum operaretur,
opalis autem operatio cft, tale femper eft
opus. Ideo intelleiftus (mgulariter cogi¬
tans, fola lingularia cogitaret, nequeeo-
mune quicquam & vniuerfaie cognofee-
ret. Vnum quidem hominem, puta So¬
cratem vel Platonem ih (e reuolucrct, hu¬
manam vero naturam illis asque commu¬
nem minime. Neque regulam in mori¬
bus & artibus ad plura vniuerfalem ftatue-
rcr, neque legem conderet vnquam mul ■
tos hominum a&us relpicientem.Si mens
etiam fine electione &vfu quotidie in fe-
ip(a formas parit vniuerlales, fit vt ipfa
fons earum naturalis fit, & receptaculum
naturale. Formae huiufmodi propria ali-
cuimateria minimeaftringuntur,neque
mens igitur materia'alligatur, neque cor¬
rumpetur vnquam. Corruptio enim ex
materia infidiis protienit.
Ximitatio. Mentes fe innicem comflc&un-
tur, cerfcra nequaquam.
CAPVT IX.
Vo corpora fe iniucem mutuis am¬
plexibus continere non poffimt.
Quod enim per quantitatem aliud conti¬
l9i
net, maius eftilio quod contmetur. Non
pdtdft atriem Vhuni corpus alio quodam
vnb corpore amplius effc fimuiitque an*
gtiftiiS. ^ SicSaturnilphara louis lplia-
ram ambit & Continet, non econuerfo.
Alia vero mens aliam continet, & ab ea¬
dem pariter continetur. Mens quidem
meatuamconfiderat, tua meam. Itaque
noftra mentes /einuicem cohfiderando,
virilfim fe capiunt, capiendo iritelligunt,
complebuntur 'inteiligehdb- Et'(,quod
maius eft .) vnamens amplectitur omnes,
uatido mentium omnium naturam ccn-
derat. Quare fi quaeque mens mentem
quamlibet intuetur, quod poteftquidem,
fi animaduertat,quauis mente’ meunquae-
libet clauditur. Non potefe autem quod¬
libet Corpus quolibet corpore claudi. Si
qualibet rerum (pedes eft immortalis,
’confcquens eft vt fingularis. ilibftantia,
quae fpecici fuae iei^fam aequat; fit immor-
talis.-Me'ns autem qualibet quaflibet (fi
contingat) introlpicit, &infingfiliscun-
ciarurircor.ipicit(pcciem0vbiXuae(pedei
per z&um reflexum,,quijcpghitip.eft^fc
sequat. Ergo & per gbtim re&umyquijft
vita) prius fe aquauit eidem; Si ita eft, fe-
quitur vt vel qualibet mens femper fiierfq
futuraue fit, ficut ipla mentium (pedes,vel
faltemfuturafitfempervtilla,. ' r
Decima ratio. Mens'fer omnia coqtorn oftrM
> ■.turt - ... n-
C A\py T X‘.V .i
/'"NVbfciaffl fofma-'operadii principium
V** eft, rcs^ae/j^ifeiun^BP^psA-
git, ex quo op^la ‘proleifi'fii^irfiniilem,
m6do‘po(fint,in (pecie generant,vkca
vero genus (uum nihil agit. S.etfneqtie- e,-
riam hac inferiora vitra fpecierfi operan¬
tur, ( nunquam enim canis generar oue)
& multo minus aliqmd fuprarfuqin fpecie
Operantur.' ^NaqT quo pa^^g^iishqmi-
nem procreabit ? qjjo fit/vt birpfet,agen¬
di vim luam nec vltrapropriumgjenqs. j Si
multorhfnus fiipra naturanj^aij} J>oftfc
extendere. Nunquamigitu^fjinget.aC.
fequetur.prqdudet,_aut qubdl tq j
aut incorporalia.'’I ntdk<slns; fi ..corpus
eflet, certum quqddam corpus effet in Ipe-
ciealiquacorpqru.Exhocdimlequeren-
renturabfurdaJFrfmfi, quod jqutoru eoe-
poruin fdririasneque fufdpst.et.neq5 con¬
ciperet Coippi^ quid.e ^^pf^biiiiim
mas non caperet, quoniam iam haberer.
Quomodo emm.igms formam alterius
ignis‘acdpi:fi?Diflimiiiuin‘vefb coipo-
ip2 Marfilij ricini Theolog. Platon’
rum formas nequaquam condperet aut bata. Sed addunt Platonici, quod mens
parerer, quaslibet eniin natura fibi fimile fi mixta effet, neque caperet incorporea,
parit. Ad hoc autem quod intclligat, o- quia quod mixtum eft, fincera non coit,
portet vt rei intelbgendas formam acci¬ prehendit, neque affectaret attingere at
piat primum, deinde ex illa definitionem quid a corpore feparatum, alioquin affe-
rei rationemue concipiat, tunc demum ftaret a corpore feparari atque diffolui
perficitur intelle&io. Perpauca igitu* cor¬ Neque aliter cognofceret quam mouej-
pora intelle&uscognofcet, fi corpus fue¬ tur, ficut materialis potentia lblet. Nunc
rit, cum nullius corporis fimilis accipiat autem non vt mouetur, fed vt ipfa fibimet
formam, nullius diflimilis corporis for¬ efficit fpecies, fi c abftrahit, difeurrit, feque
mam concipiat , & intelligere nequeat, in fe quali abfquefinerefle&it. Neque ob-
nifi& accipiat pariter & concipiat. Quod ftrepat hic noftris auribus Epicureus ali¬
fiquomodo geri poffit, vt corporalem ali¬ quis, negans intellcdtum incorporalia ca¬
quam formam acapiatvel concipiat, pro- pere. Sane & cupit illa femper, & capitfo-
fedo non aliter quam fecundum naturam la fumma cum voluptate tanquam ipfifi-
propriam hoc efficiet. Si accipiet aliun¬ millima. Neque folum illa cupit & capit,
de formam, in naturam trahet fuam. Si fed etiam procreat. Quidenimnosaliod ;
condpict ex feipfo, fecundum naturam modoinhis difputationibus nitimur,nili
fuam parturiet. Ergoperformamquam- rem aliquam mentis noftras (vtita loquar)
libetab ipfo fufceptamvel etiam concep¬ manibus fingere a corpore alienifiimaa!
tam, femper certam quandam Ipeciem JJuam finximus iam & fingimus, atque
corporis fibi conuenientem & congruam ijs iplis mentis manibus attredtamus. &
apprehendet, neque corporalium gene- antequam effingeremus, profpeximus ef¬
rum.diuerfitatem confiderabit. Nunc au¬ fingendam. Nempe cum primum flatui-
tem videmus mentem nqn modo qua¬ mus animam monfttare incorporalem
cunque corpora furit animaduertere , fed effis, videbamus iam aliquem alicubi in¬
alia infinite piura& varia prout libet effin- corporalis naturas gradum, ad quem per¬
ducere animam volebamus. Quid quoti¬
° Secundum vero fequeretur abfurdum, die facimus difputando ? quoties efferem
fiintelledus effet corpus, quod videlicet aliquam affeueramus,quae exiftat quidem,
ordinem corporum non tranicenderet, nullam vero habeat longitudinem,latitu-
cum corpora ferme ntmquam vitra fuam dinem, profunditatem, vel qualitatem ali¬
fpecicm,cerie nunquam fupra luum genus quam, vel figuram, tunc certe fpitiitim
aliquid operentur. Mensigiturnunqu'am quendam mente creamus fiipra corpus,
cognofcet incorporalia. Vtrum horum & corporis paffiones. Ibi profecto noltra
prasftantius arbitraris -■ Subftantiam ne mens eft, vbiparit, parit inquam prolem
an actionem > Subftantiam certe, quteip- fibi perfimilem, nullo modo fubftantia
fiusatftioniscftcaufa. Cauendum itaque fua fublimiorem. Igiturmens noftracor-
ne operationem aliquando fubftantia fu- pora &conditiones corporum ftiperemi-
blimiorem confiteamur .Effiet autem men¬ net.Quamobrcro neque loco clauditur,
tis operatio foblimior quam fubftantia, fi neque temporum limitibus circumfcribi-
fubftantia quidem eius cenum corpus eC- tur. Vbiqueigitureffcpoteft,& femper.
fetfolummodo.intelligentia vero eius & Iddrco nihil prohibet illam fore perpe-
corpora quasque &' incorporea compre¬
henderet". Quapropter non eft corpus,
quandoquidem vitra corpora quaslibet ap¬
prehendit etiam incorporea. Atqui neque
etiam eftforma aliqua mixta corpori.nam C A P V T XI.
formamixta ficut per corporis diuifionem
fit diuidua,ftc fit, qualis pet corporis qua¬
litatem. Idcoque cenam quandam mens
N Vnquam coipus formam nouasn
accipit,nifi per motum. Nam per
fibi contraheret qualitatem a corpore, per altcrationem ( vt aiunt Phyfici) forma
quam ipfaad certam Ipeciem corporalium inducitur in materiam. Mens autem ne¬
rerum determinata, certam Ipeciem cor¬ que per motum accipitformas, neque ac¬
poralium cognolceret fotum, ficut vifns cipiendo mouctur.Quas quanto magis ab
per oculum ad colores contrahitiir.Er for- omni perturbationum &negotiorum mo¬
masfimillimas non caperet, vt diximus, tu quietem agit, tanto magis proficit fpc*
neque eriam diffimillimas. Atque hasc A- culando. Vbi etiam apparet eius asterni*
rifto telis lententia eft Platonicis compro¬ Cas,quia fuapte natura folam fpeculario-
 de immortalitate animorum. Lib. VIII. ipj
hem veritatis affectat, atque ideo ftatnm,
fincquo non perfiricur ipcculatio. Profi¬
cit autem corpus motu, que d permotum
natum eft. Quod ergo ftanco proficit, ex
ftatu dependet, idecque ftabilcm habet
fijbftanriaro, atque perpetuam.
Duodecima ratio. SLutc in materia Jient
contraria, non funt in mente
contraria.
C A PV T XII.
F Orma: contrariorum elementorum
dum funt in materia, contrarias inter
fe funt, quia pellunt leinuicem, & interi¬
munt. In mente non funt contraria:, quia
ibi non modo non pellunt fe inuicem, fed
& iuuant. Simul quidem noftra mens ha¬
bet contrariorum elementorum formas,
quando fimul elementa confidcrat. Simul
quoque comprehendit bona & mala, vti-
lia & inutilia, pulchra atque deformia, lu¬
cem & tenebras, vocem atque flentium,
dulce & amarum, & reliqua, atque ex co¬
gnitione alterius contrarii iincerius iudi-
cat alterum. Non igitur eft corporea, ne¬
que etiam proprie corruptibilis. Quippe
quod corrumpitur,vt plurimum corrum¬
pitur a contrario. Quod autem elfe poteft
menti contrarium, qua: tantam habet fu-
per contraria poteftatem,vt ab ipfis aufe¬
rat contrarietatcm, &fua pace conciliet
inimica > Neque rurfus corruptibilis' eft,
quod a fuis conferuatoribus difiungatur.
Nam fi aliena & contraria alienis contra-
riifque conciliat, multo magis fe fuis tum
«ufis tum feruatoribus admouet. .
Duodecima ratio. Mens accipiendo
C A P V T XIII.
C Orporis cuiulque forma quando ve¬
re ab alio corpore capitur, tale red¬
dit omnino illud quod fufcipitipfam, qua¬
le eft corpus illud a quoforma tribuitur,
velati quando flammaignis a ligno fiifci-
pitur, lignum facit calidum atqueigneum.
■Flamma vero illa in Ipeculo longe diftan-
te rcfplcndens, Ipeculum non reddit ca¬
lidum aut igneum,quia non vere ab illo
fufeipitur, cum propter diftandam ad ve¬
ram iscis flammam non fit paratum. Imo
vero nullo modo flammula illa , id eft
imago illa flammas, cum fpiritalis fit, in
(peculi copote figitur, fcd injpiritaliSo-
lis lumine, quod ambit Ipeculi fuperficie.
Fiunt autem huiufinodi rerum imagines-
nona corporibus his, quorum imagines
funt ( corpus enim non procreat aliquid
incorporeum) fed i lumine Ipiritali cor¬
poribus circumfiifo.
Lumen quoque iplum a Solis globo non
nafeitur, fcd a Solis anima, cuiusluxcum
intrafefitinuifibilis, effufalongius fit in-
uifibilis, in qua ipfa quoque anima fit:
conlpicua. Nam vt placet Orphicis, &
Heraclito, lumen nihil aliud eft nili vili-
bilis anima, vnde per hoc omnia reuiuif-
eunt, anima vero lux inuifibilis. Secfpe.
longius digrcdiamur,formas velimagines
'corporumnonfuntinlpcculis. Mens au¬
tem corporum accipit omnium formas,
quando de corporibus iudicat. Num ac¬
cipit vere? Vere profe&o. Nepe vt accipit,
ita iudicat, vereiudicat,vere igitur accipit,
accipita feipfa(vtPlatonici opinatur)qua-
do corporum fimulachris excitata, formas
qua in mentis abditis latent, promit in lu¬
cem. Accedit, quodvbi perfe&ior for-
m a eft, ibi eft & verior, quanto vero per-
fefiior fit forma corporum in mente
quam in ipfis cprporibus, & alias declara -
uimus, declarabimufque. Et hinc patet
quod humana natura in Platone vel-So-
cratefolius Platonis eft,& lolius Socratis
propria. Humana autem natura 'tkz, quse!
mente concipitur, quando fub vna homi¬
nis definitione hominum conditiones
confidcrat, ad' fingulos homines habet
vim, fiquidenvomnescomple6litur. Prae-
terea fi veritas rei cuiufque in pura integri¬
tate confiftit, vel integra puritate, atque
forma inmateriavimfuam integram non
•rerinetpropter paffionisadmixtionem,8{
’ extraneis accidentibus circumfunditur,
verior res qutequeinuenitur in mente,vbi
reiipfiiis idea naturaliterinfita 'notionem
rei parit, necelfaria quidem includen¬
tem omnia, fuperuacua vero penitus ex¬
cludentem. Mens igitur vfque adeo ve¬
re corporum capitformas, vt verius etiam
eas habeat quam materia corporum. Igi¬
tur fi ipfa fit aliquid corporale, talis redde¬
tur omnino, qualia corpora. Fiet ergo
aqua cum aquam inreliiget, cum ignem
intelliget,ignis. Et quia fimul intelligit
calorem atque frigus, fiet contraria fimul.
Nunc autem formas accipit omnium,ne¬
que e lito ftatu deficitur, imoperficitur ca¬
piendo. Hinc apparet intellectum non
dfc corporeum: Apparet: etiam non ef-
fc mortalem. Illefiquidem eo modo quo
• eft, accipit quicquid accipit. £fle fuum
intellectuale eft duntaxat. N on ergo aed-
*94 Marfilij Ficini Theol. Flat.
pk quicqmm aliter nuam intelligendo. ipfis fluunt, iimul colligit, &[pra:fentiaD.
Pei■ haiufoodi fufccptionem non modo nectit praeteritum & futurum, quz infc
nondeficit,fed&proficit. Nihil ergo fuf- diilantia funt, tanquam vnita faepiffime
cipit aliunde, quod ipfum mutet &pcrdat, contuetur, quando totum orbem viderit
& quod maius cft, tantum in omnibus for¬ pundo. Neque temporum interualla, ne¬
mis fufeipiendis lucratur, vt lucrari etiam que locorum fparia mentisintuitumcoE
videatur ia malis. Si tanto perfediore- bent. Qua: ( vt ita loquar ) mortua tan-
uadit, quanto cognofcit plura, certe per- • quamviuentia. Siquidem lapides quina
fedior cilii rerum priuationes, defedus& carent, mens viuos intra fe poffidet,quan-
mala difeernit, quam fi ignoret, ijuz er¬ do ad primam a qua fadi funt, comparat
go in feipfis malafunt & noxia, in mente vitam. Qup corruptibilia tanquam per¬
fiuntbonaatquefalubria, multum abeilvt petuas quando finguia corpora quf loco
ea natura a malis noxiifque rebus interi¬ fubiiciuntur& tempori, mens intuitu fuo
matur, quj ita mala conuertitin bona, vt alocis&tcmporibuseximit. Exomnibns
ipfi bona fint omnia. his colligitur, intel!edum neque eife cor¬
poreum aliquid , cum longe aliter quam
Decima quarta ratio. Operatio corporis ■ corpora operetur, neque effe impurum,
tendit, ai rem compojitam, infedum,difperfum. mutabilem, corrup¬
mentis ai fmiplicia. tibilem , quippe cum illa etiam qua: talia
funtjfira quadam vi ab huiufmodi liberet
CAPVT XIV. paffionibus.

O Peratio cuiufque rei efic ipfum rei

femper fequitur^ita vt illius fit opera¬
tio, cuius & eife, & modus operandiidem
fit, qui &eflendi,& opus ad quod termi¬
natur operatio,fit fimile operanti. In re¬
bus ex materia & forma corporali com-
pofitis, eife non eil materip proprium aut
formae,fedtotius compotiti ex vtrorum-
que coniundione confedi. Igitur &com-
pofitiipfiusproprie operatio eil, quare &
modocompofito operatur, & opus pro¬
ducit compofitum,hoc in elementis,plan¬
tis, animaliblis intuemur, quae quidem o-
pera compofita ficutipfa funt, generat.
Si intelledus corpus aliquod eflet ex ma¬
teria & forma compofitum, cum eius ope-
ratiointelligentia fit,haecipfa intelligen-
tiafemper ad aliquid compofitum termi¬
naretur, vnde nunquam aliud praeter res
compotitas intelligeret.
Nuncvero Boftramensvfque adeo na¬
turalem excellit compofitionem, vt cor¬
pora compofita in materiam reibluat &
formam , & cogitet vtrumque feorfum.
Vtrumquevero perfe eft iimplex. Atque
in hoc maxime excellentia eius aipicitur,
quod illa quae in materia quodammodo
falfa funt, ranquam vera comprehendit,
.ficut figuras, &principiafigurarum. qus
inmateriafunt impura, difeernit vt pura.
Qualitates enim quae funt in materia mix¬
tae inuicem,& infecta: contrariis, ipfafe-
in fe mulra fiint, conipicit tanquam vnum,
ceu fubvnafpccie hominesinfinitos. Quas
in fe mobilia funt, tan quam flabilia fp ecu-
iaturj quando temporis partes quae in fe
Decima quinta ratio. Actio mentis fni¬
tar in actione, actio corporis
C AP V T XV.
N Vilius corporis adio in ipfam a-
dionem proprie deficit, fed in ex¬
teriorem tranfit materiam. Nam fi in a-
dionemdefineret,adio illa in operante
reflaret, vbi in feipfum operaretur, puta
rgnb feipfum calefaceret, Quod nonpo-
tefl a corpore fieri, quia fi corpus non agit
exfe,etiam nonagitinfe. Rurfus fi qrne-
quid corpus agit, mouendo agit, certe
cum mouere fe nequeant, in feipfum age¬
re nequit. Videmus autem mentis opera¬
tionem, ipfam fcificet inteltigentiam jin
feipfam definere,neque quicquam perfe
extrinfecus facere, nifi forte quandoque
moueat voluntatem', qua: motis brachiis
opus aliquod extra producat, qualefuerat
cogitatum. Senfum autem dicimus quo¬
dammodo extra fe fluere, quia aliunde
mouetur, profpicit aliena , externi finis
gratia operatur, neque fuiipfius eflcon-
faus. M ens contra, mouetur libere, fe fua-
que inlpicit, fui gratia operatur. Ideo ef
fentia apud Platonem flatus dicitur , quia
fi fine vita fit, torpet. Vita motus, quia iam
exitinadum.Mcnsreflexio, quiafinehac
vitainexternumopusefflueret. Sedmens
fiflit vitalem effentire motum in feme-
ripfo,refledit ipfum. in eifentiam qu^'
dam fui ipfius animaduerfione. Tralut
quoque cmtera omnia ad feipfam, pro®
res potius vt ipfa mens efl, quam vt tes
 cie immortalitate animorum
extra exiitunt, conuderit. Vocatur etiam
reflexio infinita , quia in operationem
luam non modo fenr.el mens hominis ter¬
minatur, verum etiam innumerabiliter,
cum fc aliquid intclligercanimaduertit, &
quod animaduertat agnofeit, & cum ali¬
quid velle fe vult, & vult quod velit fe vel¬
le, atque eadem raticncdeinceps, vbivel
operatio alia in infinitum terminatur ad
aliam, vel eadem in fe replicatur innume¬
re. Hinc patctintelledhim non folum ef¬
fe incorporeum, fed etiam immortalem.
Siquidem per feipfum operatione fua fe
format femper & perficit, femper intelli-
gendo atque volendo. Hoc autem nihil
eft aliud quam feipfum vel facere , vel fer-
uare,vclrenouare coDtinue, quod qui¬
dem quotidiana renouationis nomine
Paulus Apoftolus appellauit. Quo fit vt
nuquam a luo perfedore vel feruatore def
cifcat & abiit,cum nequeat abelfc vnquam
afemetipfo, atque ideo formetur femper
atque perficiatur. Quinctiam fi naturalis
- generationis finis immortalitas quadam
eft, multo magis intellectualis generatio¬
nis finis eftimmortalitas. Sed quia natura
prolem extra fe gignit, immortalitas eius
expletur in fucceffione nafcentium. quia
vero mens generat in feipfa tum fe, tum
alia, quantum & fui & aliorum omnium
concipit rationes, quando, aut fe intelli-
git, aut alia, fequitur vt immortalitatis hu¬
ius virtus in mente ipfa genitrice ferue-
tur. Hic etiam latet argumentatio -qua;-
damhuiufmodi. Prseftantius eftbcneefTe,
quam fimpliciter effe.Quifquis igitur bene
cfle fibi praebet, multo magispoteft fibi ef-
fefe praebere. Intclleciusfibi darebene vi¬
ci cruri quando format perficitque feipfum
tum fpeculatione, tum moribus.Quaprop¬
ter cfle quoque fibi poteft fecundum for¬
mam ita praftare,vt nunquam delinat ef-
fe.Mitto quod Proculus ait, animam, cum
fit generationis principium,ira feipfam gi¬
gnere atque vilificare, vt effentiam habeat
**ifeipfa.Atquefummarim deomniindiui-
fibili fubftantia in fua eflentia exiftente,
affirmattumproduceretum continere fe-
ipfam.De omni autem fubftantia diuifibi-
li, etiam de ipfocdo, dicitineceffario a-
liunde produci atque contineri. Sed hoc
ipfeviderit. Latet praeterea aha quzdam
talis argumentatio. Quando intellechis
operationem fuamprimo, atqueinde vim
Ciam St fubftantiam comprehendit & a-
mat,tunc proculdubio in feipfum agit.
Igitur & per feipfum. Nihil enim inter
intellectum, atqueipfummetmediumin-
fcrponitur. Adde quod quemadmodum
Lib* IX. 19$
corpus quia exienonagit,iaco non ope¬
ratur in fe, fic intcllcdhis quia in fe opera-
tur,idcirco ex fe operari ccnfetur. Si exfo
in fe agit, igitur & per feipfum. Si enim
vtriquein eo a&ionis termini fiint, igitur
& medium. Quid ergo prohibet intelle¬
ctum a corpore feparatum operari & viue-
refprafertim cum operatio ipfius qua ex
fein feipfum per fe expletur, neceflario
fiat. & refideat in feipfo ?- Sed hoc ita pia- .
nius.explicabitur. Si mentis operatio pro¬
prie in feipfam mentem finitur, mens ipfa
quodammodo fua operationis eft finis.
Idem vero eft rei cuiufqucrfinis, ac princi¬
pium, cum omnia originem iuam appe¬
tant, & tanquam fui motus finem jfibi il¬
lam proponant. Igitur fubftantia mentis
eft operationis fua principium ,perfe igi¬
tur operatur, quod Plato nofter appellat
perfemoucti.
Vt operatur, ita viuit, vita enim eft inte¬
rior operatio, viuit itaque per feipfam, vt
viuit, ita etiam eft, nam vita eft primus exi-
ftentia a&us. Eft ergo fimiliter per feip¬
fam. Quid impedit eam effe femper,
quandoquidemfuiipfiuseft caufar Caafa
inquam non efficiens, fedformalis , cuius
virtute effe tribuitur & feruatur. Qualitas
& vita, cuius operatio omnis in alia effluit,
neceflario fecundum naturam fuaiii qua-
tuor expartibus deficit. Primo, quia ef¬
fluendo vacillat,, alieno indiget fuftenta-
culo. Secundo, diffluendo debilitatur.
Tertio, diim influit aliis, ab extraneis in¬
quinatur. Quarto , propter indigentiam,
fua quandoque defluere cogitur.Siitaeft,
sequiturvtrationalisvita querelabitur in
seipsam suftirieat, non debilitetur, non
inquinetur, non deniiat.Merito ficut vita
quae omnino profluere cogitur extra seip¬
sam, dum discedit a vira, tendit consumi-
turqueinmortem, ficvita qua redundat
insemetipsam,adolescit&consummatur
invitam.Deniquefx vberior motus, vitae
vberioris indicium eft, vita, rationalis qua,
plet & terminat, vniuerfum quo que genus
implet viuendijideoqueipfi neque priua-
tiovitasmifcetur, neque conditio vfla ob¬
noxia morti. Exercere autem ipfam om¬
nes fpecies motionum in corpore, imple¬
re motionum omnium exemplaria in fe¬
ipfa, terminare motum omnem in feip¬
fam, fuumque principium per mentis ip¬
fius reflexiones, alias sedarauimus.
R ij
ig6 Marfilij Ficini Theolog. Platon;
JJeajet fisxu rsiic. Isrmt ccrfcrdis ncn
bibet mm infinitum, mtns habet.
C A P V T XVI.
C Onftat apud Phyficos,fcrmam cor¬
poralem , przfertim eiementaiem,
«fle v!'que adeo terminatam, vt nullo mo¬
do vim aliquam infinitam indefeflamque
poflit habere,mens autem ablque termino
peruagatur , neque fatigatur vnquam.
Principio in feipfaquafi eft fine termino,
intelhgit enim fcipfam. Ideo inteileXio
eius profeSa abipla mentis fubftantia, in
•eandem reuoluitur.Reuolutio infinituscft
motus. Ad nullum enim terminum profi-
cifeitur extrinfccus acquirendum , quo
p2clo quiefeat, fed propriam ambit fub-
ftantiam , fui ipfius aujda. Sui veto ipiius
auiditas nunquam extinguitur. Subftan-
tia igitur qua fuimet cupiditate carpit fe-
mel fibi vndique fieri obuia,& circum-
•eundofcipfam vndiqueeontueri, eadem
cupiditate perpetuo inftigante, femetip-
fam. perpetuo fimiliter pro arbitrio ample¬
xetur. Motus igitur intcllecfus , quoniam
orbiculatis eft, in feipfum ctrcumuolutus.
quatenus intellectualis.eft, eft vtique fem-
piternus. -Caret etiam fine, vt diximus,
ob eam caufam ,quod infinite intelligen-
tia replicatur. Poteft enim quiautfeauta-
liud quoduis intcEigit,ficut tem iplam in-
telbgit,fic fuam kitelligentiam inrellige-
re, itemque aliam Scaliam fine fine, dum
& tem cognofcit, & quod cognofcat il¬
lam, animaduertic. Rurfus, quod fic ani-
maducttatjipfum non latet, & fimiliter
ablque termino. Talem intelligentias cur-
fum comitatur rationalisappetitio illa qua
nuncupant voluntatem. Hzc lane £cip-
fim vult, aut quoauls aliud, & vult fe vel¬
le , & nilus vult quod velit, fimiliterque
deinceps. Qaineriam corpora dimdirm
partes plurimas, partiumque paniculas,
numeres anget &pra numeros ablque fi-
proportioEes , atque etiam numerorum
comparationes innumerabiles inuenit, li-
Btam fiipcz ccclum vitra terminum vndi¬
que prctcndit-T empus in praeteritum abl¬
que principio , is fisurum ablque fine
producit. Neque lolumvlrra omne tem¬
pus alitsd antiquus cogitat & prolixius, ve¬
rum criam vitra omnem locum alium lem-
per cogitat ampliorem. Innumeros quo¬
que effingit gradus in lingulis qualitati¬
bus. Accedit, quod non vno quodam re¬
rum genere mens, ficuti lenius, contenta
eft. Nonfbiiscoioribus.vtvilus,nonlb-
lis vocibus, vt auditas, led currit per cm-
nia. Per omnia inquam, non modo qua
funpfcd qua fuerunt,eruntue. Neque ii
fblum,fed per illa etiam qnz neque fims,
neque fuerunt vnquam aut erunt. Mula
■enim excogitat quj forte efle poflentpoa
tamen fient vnquam, & multa qua dic
fbrfitan nunquam poflunt, ipla fingit,
Quanquam non minus in rerum natura
efle videntur, qua: mens per & pingit in
feipfa, quam per linguam in aere, vdper
manum pingit in pariete. Nouas quoque
femper rerum facies vi propria &quodia
ordinefabricat, & rurfus innouafalias.
Nonne etiam pcftqua gradatim per mun¬
di (phsras afcedit, gradatim quoque An¬
gelos itaconliderat jVtalium videat fem¬
per alio aitiorem, ricquetam fublimemre.
perit vnquam, quin poflit a.Iiu vno faltem
gradu, & alium rurfus alio gradu ihuenire
maiorem i atqs id tamdiu facit, quandiu
facit, quandiufinitum efle Angelum qut-
quepronunciat, ex quolibet finito fpiritu,
inuenit alium aitiorem. Atque ita fine tc-
mino progrederetur, nili iplamet fibimo-
dum imponeret, concluderetque efle ir¬
ritum aliquem infinitum, qui omnem an¬
gelum , & qui eflfe, & qui cogitari poteft,
innumeris gradibusfuperet.Quis infinite
progreditur J Quis infinitum progrefium
quodammodo terminat ? Quis termintmt
illum progrediendi infinitum afleqtianft
Mens certe hzc facit. Mentis igitur <po-
dammodo infinita virtus eft, qua in eo
quoque apparet,quod non modo eme¬
rit infinitum adtum, qui Deus eft, varin
etiam potentiam infinitam, quse eft ma¬
teria fiibditaDeo, atque ad innumoda-
icsformas inde calendas idonea Hiiice-
riam infinitam inuenimus generationis
viciflkudinem, quae poteft perinfirmas
tempus ab actu infinito fundi in potentia
infinitam. Apparet rurlusex eo, quod rmr
uerfales rerum rationes capit. Sub qcoE-
bet autem vniuerlali feulpeciefiuegctsere
innumerabilia continetur. Innumera-
bilesfiib humana Ipecic homines fececf-
fioneperpetua, itemque liib aliis infinita
indiuidua coUigitin vnam Ipeciem, Spe¬
cies multasin genus vnum, multa genas
in vnam eflentiam , eflentiam ratam in
/iinmamvnTraremjVeritaTem , & bouitS'
Vicifiim ab hac vna gradatim detendit
in multitudinem infinitam. Mira profe-
€to virtus,quz infinita reddit vmitn,vntnB
reddit infinita. Huic fenne non proprius
in natura gradus eft vllus, quatenus fer*
fiun deorfiunuepenetrae omnes,
 de immortalitate animorum.
Nonfkuseftproprius quatenus nufquam
fiftitur. Non ccrca f vt ita dicam) & ter¬
minata poteftas, quatenus ad omnia ae¬
qualiter operntur. Illud quoque mihi vide-
rurvim mentis (vtita loquar^)intermina¬
tam prz catcris demonftrare, quod ipfam
infinitate eflc inuenitjquiduefit & qualis,
definit. Cum vero cognitio per quandam
mentis cum rebus zquationem perficia¬
tur, mens cognita: infinitati , aequatur
quodammodo. Infinitum vero oportet
efife, quod zquatur infinitati. Aefi tempus
quod fucceffione quadam metitHtmotum,
infinitum elTe oportet,fi modo motus fue¬
rit infinitus, quanto magis infinitam eflc
oportet mentem, quj non modomotum
tcmpufque flabili nouone/ed infinitatem
ipfam quoque metitur ? Cum neceflefit
menfuram ad id quod ipfa metitur, habe-
reproportionem,finitovero ad infinitum
fitnullaproportio.Idem quoque euiden-'
ter exeo monftratur,quod anon eflecon-
fiderando tranfitin eflc, atque econuerfo.
Eflcautem&non efie.immcnfb interfe
diftrepant interuallo. Immenfam veroo-
portet efle virtutem, qua: fpacium percur¬
rit immenfum. Currere autem illud quis
negat ? quando creationem quae ex non
efle fit ad efle, & interitum qui fit contra,
certiflimis rationibus comprehendimus,
atque vtriufque extremi naturam deferi-
bimus, & ipfius efle communis vim intel¬
lectu confequimur, qua rebus eius pro-
greflione nafcentibus per innumerabiles
cflendi modos communicar. Denique
vt fummatim dicam, infinitam quodam¬
modo eflein mente virtutem illud nobis
teftimonio efle poterit, quod fames cor¬
poris, fitifque, &fomnus, cito & re paucu¬
la fatiantur, mentis ardor nunquam ex-
tinguitur, fiue humana relpiciat, fiue diui-
na. Si auet humana, quis diuitiarum cu¬
mulus, qua: imperij amplitudo hnne ter¬
minat ?.Sidiuina, nulla rerum creatarum
finitarumque fcientia impletur. Merito
quiefeit nunquam, nili infinitum Deum
capiar, qui capacitatem eius ab ipfo ma¬
Lib. VIII*
nantem, impleat infinitam. c5ue fi finita
eflet, aliqua re finita vel impleretur, vel
falremfitisciusvtrumqucleuaretur. Nunc
vero per quorumlibet finitorum adeptio¬
nem non modo non extinguitur, led fla¬
grat ardentius, quoniam quo magis plura
capiendo, Deo infinito quadam pratpa-
rationepropinquat, eoardet magis igni
fuofada propinquior, atque eo currit ra¬
pacius infinito fui motus fini iam proxi¬
ma- JJuod & ignis elcmentumiacit,quan-
. do in propriam fphsram fe recipit.
Facit idem lapis etia manifeftius,quando
defeendit ab alto, qui quo terra: fit propin¬
quior, eo vehementius defertur in teiram.
Quis dixerit mentem elementale corpus
efle, vel corporale quicquam, fi vim pot
fidet infinitam ? Vim, inquam, tum perfe-
uerandi & capiendi, tum ambiendi, per-
currendique, fiue feipfa hanc habeat, fiue
( vt verius loquar) quadam amplificatione
diuina. Quatenus videlicet abfoluta infi¬
nitas Dei mentibus animabufque proxime
ab ipfa pendentibus , intellectualem vita-
lernque infinitatem inferit,feruatque con¬
tinue,atqueininfinitoprincipicrad finem
reuocat infinitum. St enim folet vbiqae ab
abfoluta qualitate manare fimiiis aliqua
communicata qualitas , quid mirum ab
abfoluta infinitate talem quandam ali¬
cubi aut talem infinitatem effluere i Im¬
primis autem in mentes & animas, per
quasPlatonici putant in mundo quoque
temporis generacionifque fiicceffiohem
procedere infinitam. Quis igitur adeo de¬
mens erit, vt velit mentem habituram effe
aliquem in perduratione fua terminum,
cuminvirtute faltem adeo amplificata&
operatione non habeat >. quafi poffit habe¬
re extra fe terminum, quem in feipfa non
habet. Si vita origine antecedit intelli-
gentiam, &intelligentia precio vitam ex¬
cedit, atque humanus animus tanta eft di-
nitate donatus, vt concefla fibi fueritin-
nita quodammodo virtus intelligendi ac
volendi, multo prius magifque concefla
eidem fuifledebetvirtus infinita viueadi.
i^g Marfilij Ficini Theolog.Platon'
THEOLOGIA
PLATONICA
DE IMMORTALITATE A N I M O R V M,
EODEM TICINO
LIBER
Prolatur per rationalem virtutem , animam non modo ejp formam indiuiduam , vetm
etiam i corpore non pendere, vt euioemtus immortali.as demonj.relur.
trima ratio, auta rnens reflectitur in Jeipflm.
CAPVT
Act E n V s probaui-
mus per virtutem ra¬
tionalem animam cfle
foimam indiuiduam,
immortalemque. De¬
inceps probandum eft
dere, vndeproprie concluditur immorta¬
litas. Res diunibiJcs imeipfas minimi re-
flcdhmtur. Atii quis dixerit tem aliquam
diuifibilem in lercuolui,ficftatiminterro¬
gabimus. Vtrunv pars huius rei alia verta¬
tur in aliam, an pars in totam, an tota in
partem, an tota potius i n iplam totam i Si
datur prim.u, non aliquid idem vertitur in
feipfum, cum inter fe diuerfiefintpartes.
Si fecundum conceditur, aut tertium, fe-
quituridem. Alii denim pars eft abudto-
tum. Solus rettare videtur modus quartus,
quod totum vertatur in totum hoc non a-
liter fit quam fi omnes panes vertantur in
omnes. Efto. Tandem nos conuerfione
huiufmodi fa&a quairemus, vtrum parsa-
liqua in re remaneat extra alfi m, vel ab a-
Iiadifcrepans,annulla. Siremaneat,alia
pars in hoc erit fitu s el modo, in illo alia,
arqueita in fc inuicem conucrlj nondum
erunt. Sin nulla certe nulla in ea re pars
diftabit diferepabitue aperte. Quod tale
eft, indiuiduum eft omnino, ita vt neque
expartibusquantitatis ,nequeexmateria
& formaconftitustur. Itaque aut non re-
fle&itur res aliqua in feipfiupi, aut fi refie-
JVTHORE,
IX.
PRIMVM.
dlitur,eftindiuidua. Animam in fe rcuo-
lui modis quatuor alias dix,mus;fdket
pcrintclledtum in naturam fuam,quando
qusric', inuenit, confideratque iciplam.
Per voluntatem in naturam eance quado
feaffcdlat&an at. Per intellectum ina-
fiumipfum intelligcndi, quando &rem
inttlbgit 8cic intellig!cfntelfigeie Peno-
luntatt m in voluntatis afium, quando &
vult aliquid, & vultie velle, /.rquchasro¬
tas quatuot Plato anirra? currui tribuit, &
hunc eileiontem illum quadruplicem ar¬
bitror naturae perpetuae j quem Pyihago-
rasinquitammaehominumabloue tribu¬
tum. Si nulla res diu.dua remeat infeip-
fam,profe£l6 noftra haec quadriga rauo-
nalis quae per rotas quatuor in fe recurrit,
atque tpfe fons intimus qui per quatuor
gurgites refluit in feipfum, fiir.piex eft,
& prorfus indiuifibilis. Huiufinodi vero
ccnueifio non eft acorporead corpus,ted
abanimaad animam quae ex multis aliis
fupra,&liic ex eo probata eft indiuifibilis
tfle, quod in fe redeat. Quapropter con*
nerfio talis a corpore libera eft, tum ne¬
que exordiatur ab iplo, neque in ipium re¬
grediatur. Multo magis anima: fubftantia
libera eftacorpore.fi conucifio qua eius
eft motus eft a corporelibera. Itacuc ra¬
tionalis anima nullo modo pende t cx cor¬
porem effendo. ficut neq; in mouendoflc
operando. Itefiper operatione inle refle¬
ctit ur,rcfic<ftitur etiam per cfl-tiam. Ita ef
 He immortalitate animorum Lib.
fentia anima: in feconuertitur. Quo au¬
tem cuiufquereiconuerfio fit, illinc eft &
profe&io atque contra. 1 gitur ex feanima,
qua; in fe vertitur. Ex fe inquam, tribus
prtecipue modis. Primo fecundum for¬
mam, quia per formam aliam non forma¬
tur, alioquin non ad fe,fed ad illam re¬
curreret. Deinde fecundum fundamen¬
tum, quia non futtinetur ab alio. Non e-
nim innititur alteri forma hac, qua fibi-
met innititur,quado adnititurad feiplam.
Tertio fecundum Gmplicitatem, quiano.n
Conflat ex partibus. Nam quo pa&o ex¬
plicatur ea forma per partium fiipcrficiem,
qua in fuum centrum penitus replicatur?
quod ita cft ex fe, eft lemper quoniam
quod delinit elfc, id aut quia a caufa for¬
matrice derelinquitur, aut quia a funda¬
mento deferitur, aut quia dilfoluitur in
partes, efle delinit- Quod vero ad feipium
conuertitur, quia indiuiduum eft, non
dilfoluitur , quia liii iplius cft forma , a
formatrice caula non relinquitur, quia in
feipfo manet,nunquam a fundamento
deferitur.
Secunia Titio. Mens quo magis /operatur a
corpore, eo melius fe habet.
C A P VT II.
S I anima originem vllam a corpore tra-
heret,quanto coniundius hzreret cor¬
pori, tanto melius fe haberet. qualibet e-
nim res ab origine fua feruatur atque per¬
ficitur. Nunc vero contra contingit.Pra»-
ftantilfima anima partes funt intelledus
atquevoluntas, quando circa corporalia
occupamur, intelledus aut nihil cernit
omnino, aut non lincere difeernit, fen-
fibus Scphantafia deceptus, voluntas affli-
gitur, dum multis inde vexatur curis.
Contra, quando corporalia defpicit,&
fopitis fenfibus expulfifque phantafmatum
nubibus animus per fe aliquid Ipeculatur,
tunc in teli edus fincere difeernit, clarct-
que maxime, quod etiam in his apparer,
quiperfomni quietem aut aliam quamuis
alienationem a corpore, vaticinantur.
Ideononnulli ( vtin Critone & Apolo-
giainquitPlaro)prope mortem cum funt,
futura praedicunt, quali tunc illa videant
infupernis numinibus praeferipta, quibus
fuaptenatura iungitur animus, modo non
impediatur i corpore. VndeSocratestra-
dusafaliis acculatoribus in iudicium, pri¬
mo praedixit iudicibus fiiruram poeniten¬
tiam, acculatoribus ruinam, ciuitati fedi-
tioccm,deinde in carcere mortis fuse die
IX.
praelignauit, monftratum libi 4 nuroins
per quietem. Item Theramenes cum dies
contectus in carcerem, biberetque vene¬
num, Critis aduerlario luo proximam
mortem eft auguratus, qua» breui confe-
cuta eft. Rhodius quidam moriens ( vt
feribit Poffidonius Stoicus) fex aequales
nommauit, dtxitque qui primus eorum,
qui fecundus, qui deinceps moriturus eft,
fet. Scribit & Ariftoteles, Eudemum Cy¬
prium familiarem liiurn cum venillet Pha»-*
rasThelfalis oppidum, grauiter aegrotat
fe,eiquevifumin quiete egregia facie iu-
uenem, qui diceret fore vt breui conualef-
ceret, paucifque diebus Alexander oppi-'
di illius tyrannus interiret, ipfeque Eude-
mus quinquenni? poft domum rediret,
paulo poft conualuilfe illum, tyrannum
fuilfe interemptum , Eudemum pctafto
quinquennio obiifle, atque ita eius ani¬
mam in patriam remealfe. Nonne Cala¬
nus Indus iam moriturus etiam Alexan¬
dro regi moi tem praenunciauit ? Et Phe-
recidcs Syrus moriens Epheliis vieftoriam
contra Magneiios vaticinatus eft. Legun¬
tur alia multa generis eiufdem.
Non folum vero intelle&us, dum feor-
fiim a corporis contagione viuimus,cernit
multa perfpicue, fed & voluntas impletur,
neque perturbationibtis vilis affligitur, fed
diurnis gaudet fumrnopere tanquam libi
fimillimis.Hincfequitur non elle corpus
originem animi, fi quo longius animus
difceditabillo,eo'fe perfedlius habet. Se¬
quitur & hoc,fi quanto magis mens in hoc
corpus immergitur, tanto deficit magis,8t
quo difceditlongius,comagis& proficit,
tuncforeperfe&ffimam mentem, quan“
do penitus ab hoc corpore cuolauerit.
Non eft autem indeinteritus, vndefum-
ma perfedio, fed integra vita, vfque adeo
vt fit perpetua. qua enim mutatione ani¬
mus vnquam deficiet, quando non perit
exeundo e corpore, qua nulla ipfi maior
poteft elfe mutatio ?
Tertii ratio. Mens repugnat corpori»
CAPVT III.
N Vlla res Iponte fua poteft fiiz origi-
nirepiignare, alioquilpontc adfui
iplius ferretur interitum, qui neceflafio fe-
quitur origine perdita. Quinetiam quic-
quid effebtus aliquis operatur, fuse origi¬
nis vi & auxilio facit. Si ergo aduerfus cati-
fam pugnaret,in ea colluctatione caulail-
la libi ipfi aduerfaretur. Anima repugnat
aduerfaturque corpori noftro, imo cor-
 Marfilii Ficini TheoL Piat.
poribos omnibus. Igitur a nullo corpore
ducit originem. Duo prxcipua funt illius
officia, fpcculari, 5e confultare. In vtro-
<jue repugnat corporibus. Primum videa¬
mus quomodo repugnat in Ipcculando.
Multis quotidie medis externa corpora
varie dilpofira, noftri corporis inftrumen-
ta ienfibus affignata ita mouent,vtad tem¬
pus fallant, quam fallaciam emendat &
corrigit ratio, vt alias diffufius cnarrTui-
mus,vbi ratio aliter iudicat quam aut ex¬
ternum corpus annuat, aut corpus pro-
trario, qua in re tam fui corporis quam a-
liorum damnat affectionem. Mittamusin
prxfentia exterarum rerum Ipeculatio-
nes, accipiamus fummam fummi contem¬
plationem, vt cognofcamus quantum in
ea mens naturam redarguat corporalem.
Phantafia fenfus externos fequitur,fenfus,
corporisfuialiorumque corporum difpo-
fitionem. Quapropter fcnfuum &phan-
tafix iudicium, corporum dilpofitionitri-
buimus,dicimufque ipfum fecundum affe-
fiionem fieri corporalem. Quando ani¬
mus ncfter,quid Deus fit, cupiens inue-
nire, a magiftris .huiuimodi feifeitatur,
phantafia prjceptor & faber nimium tc-
merariusfiatuamaliquam machinatur ex
quinque materiis quas aliarum omnium
pulcherrimas externi fenfus ipfi obtule¬
rint, acceptas a mundo, eo tamen patio,
vt materias illas excellentiores reddat
quodammodo, quamamundo per fenfus
acceperit. Offert igitur phantafia nobis lu¬
men adeo clarum, vt nullum aliud videri
poffitfulgentius. Adeoingens,vtnullum
amplus, ac ferme per immenfum inane
diffufum, quod innumerabilibus fit colo¬
ribus exornatum, & in circulum reuolua-
tur, ob quam reuolutionem dulciffimis re-
fonet modulis tam implentibus quam de¬
mulcentibus aures. lucundiflimis redo¬
leat odoribus. Saporibus quoque omni¬
bus abundet, qui peffint effingi omnium
fuauiffimi. Ta&u molle mirum in modum,
delicatum,lene ,& temperatum. Hunc
effe Deum prxdicat phantafia. Nihil dat
noh» pulchrius mundi corpus. Nihil cor¬
poreus fenfus aut attingit melius, aut nun¬
tiat excellentius. Nihil amica fenluum
phantafia effingit firblimius. Sed ratio in¬
terime fumma mentis Ipeculadeipiciens
phantafixludos,ita proclamat. Caue ani-
mula,caue inanis iftius fophiftx prjftigias.
Deumquxris f Accipe lumen tanto cla-
riusIumineSolis, quanto lumen Soh's eft
lucidius tenebris, ad quod ii Solis lumen
comparetur, etiam fi millies milliefquc
clarius fit, efle videatur vmbra. A tque e-
tiam tanto lubtiliusaccipe, vt aciem vilus
effugiat. Nequeipfumperinane diffiiu.
das, ne partibus conflet, atque ita fefieu-
taticneindigeatparrium,acloco. Ccili-
getotum (fi potes, in punchm, vt cx hac
infinita vnione infinite fit potens. Sii dc-
inde( filubet)vbiqueprx(ens, nonipar-
fumloco,fed integrum loco, cuilibet ad-
flans, neque colorum multiplici varietate
inficiatur. Splendidius enim tfl lumen
voluaturautfonet,rolo enim moueri il¬
lud vel collidi vel frangi. Et flatum cBc
arbitror motu perfetiiorem. Auferas quo¬
que odores, fapores, molliticmque tracla-
bilem,necrailiorifit natura compofiium.
Hicfulget quod non capit locus. H.c fo-
nat quod nonrapitteir.pus. Hic olet qued
non ipargit datus. Hic lapit quod non mi¬
nuit edacitas.Hic haeret quod fatietas neo
diuellit. Dei faciem rurfum intueri defi-
deras? Mundum confpicevniuerfiim So-
lis lumine plenum. Lumen confpice in
materia mundi .plenum omnibus rerum
omnium formis, atque volubile. Subtrahe
quxfo materiam lumini, relinque extera,
fubito habes animam, incorporeum vide-
licetlumen, cmniforme,mutabile. De¬
me rurfus lumini huic' animali mutatio¬
nem, esiamintellctium Angelicum con-
fecuta, incorporeum fcilicet lumen,omni¬
forme, inuariabile.
Detrahe huic eam diuerfitateperquam
formaquqlibet diucrfacft a lumine, & a-
hundeinfula cfl lumini, ita vt eadem lu*
minis&formx cuiuflibet effentia fit, at¬
que ipfum lumenfefe formet, perque-for¬
mas fuas formet omnia.
Lumen hoc infinite lucet,quia natura lu-
cetfua, neque alterius mixtione inficitur
vel contrahitur, per omnia eft, quia in
nullo,in nullo eft, vt abunde per cmnii
. fulgeat,viuit ex le. Se vitaro prxflat cun¬
ctis, quandoquidem vmbra eius, quahs eft
luxifta Solis,fbla in corporibus eft viuifi-
ca, lentit qualibet, fenfumque largitur, £
vmbra eius fenfus omnibus excitat Amat
denique lingula , fi maxime fua funt lin¬
gula. Ergo quid Solis eft lumen evmbra
Dei. Ergo quid Deus cfteSol.Solisltmen
cftDeusin corpore mundi. Deus eft Sol
fuperAngelicosintelletius.Hictuus eft,o
anima, hic tuus eft Deus. Huius vmbram
tibi oftenderarphantafia, talis vmbra Dei
eft-vtfenfibihum pulcherrima fit. qualem
effcDtilucem exiftimas i Si tantum Dei
lucet vmbra, quantum lux Dei fuIget A-
mas lucem Sofisvbiqucpne exteris, imo
 de immortalitate animorum. Lib. IX, 201
folam. AmaDeumfo!um,lblanidanima & Origenes eomm fedator, exufttnme
lucem. Infinitam benefici Dei lucem in¬ libi virilia, quo libidinis incendia prorfus
finite ama. Fulgebis iam, & oble&abe- extinguerent , nonne inuidus animus
ris infinite. Quatre igitur obfecro faciem beilum membris corporis indicebat ? An¬
eius, & gaudebis inatuum. Sed ne mo- te hos Magi Perfarum, aEgyptij facerdo-
uearis precor vt eam tangas, quia Habili¬ tes, Pythagoria Philolophx, vt Venerem
tas ipfaeft, ne ciftraharis per varia vt ap¬ eneruarent,mero & carnibus abftinebanr.
prehendas, quia vnitas ip&eft. Siftc mo¬ Mitto Prifcos illos facerdotes magnae
tum, collige multitudinem, Deum proti¬ Matri confecratos aut Saturno. Illi caftra-
nus affequeris, iam diu te penitus affecu- bantle, ifti fe excarnificabant. Mitto pri¬
tum. In hac indagatione, prohDeus im¬ mitias Chriftianorum, quibus nihil for*
mortalis , quantum repugnat mens cun- tius, niijil mirabilius vnquam vidit mun¬
ftis corporibus, quantum diiperdit eorum dus. quapropter nemo nobis oblidat vel
imagines & fallacias l quantum damnat paucos olim fuifle, vel efle hodie pauciflx-
phantafiam , fciafufque comites corporu? mos, qui corporis refiftant affectibus, im 6
Profeflo ipla ficut per fe eft fubftantia,nul¬ vero refiftimus omnes quotidie, ali; lani-
lam a corpore vllo ducens originem, ita tatis,alijhonoris, alijpacis, alij iuftitia:,
per fe agit quandoque proprium opus,abt contemplationis Dei,beatitudinis gratia.
quevllo corporum adminiculo, imo vero Ac etiam fi nunquam corporis impetus
(quod eft mirabilius) contra quaelibet cor¬ frangeremus, latistamen eftet pugna ipla
porum machinamenta. Haec certe nun¬ uae eft in nobis continua, ad oftenccn-
quam operando fe ab omni fecerncret la¬ umanimam corpori repugnare. Sinulia
be corporea, nifi multo magis in elfentia in nobis aliaeflet natura quam corporea,
ab omni corporea ftirpe edet alieniilima. ftarim cum corporis affedioad aliquid
Et quia non poteft per vim aliquam cor¬ traheret, prorueremus vt bruta, neque
poris vniucrfae natura: corporum repu¬ ' penfi quicquam haberemus, cemfultare-
gnare ( non enim furgit particula fupra mufue, nunquid efletillud ad quod allicit
totu) lequitur vtper vim propriam in prg- corpus efficiendum. Nihil enim fecum
fenti agat abfque fubfidio, corporalium, pugnat. S emper tamen fermein nobis ex
ideoque multo magis in pofterum idpof- pugnaillata nobisaoorporetoto. Eftigi-'
fit efficere. Quomodo repugnat mens t ur in nobis aliquid prieter ipfum, ab eius
corpori fpeculando, fatis iam diximus.Di * ftirpe femorum. Semotum, inquam, tum
camus deinceps quantum in coilfultando. ab omni humorum elementorumque na¬
Saepe efuriente ftomacho, vel fidente pul¬ tura, quo eundis horum inclinationibus
mone, fiuc per fomnum cerebro grauef- polfit obfiftere,eafqiie cogitatione & affe¬
cente, fiue genitalibus membris femine ctu tranfeendere, tum etiam ab omni na¬
tumefcentibus,fenfus corporis comes ,ad tura codefti ab ipfo ccelo humoribus his-
cibum, potum,fomnum inuitat, & coi¬ infufa, ad corumque perducta proprieta¬
tum. Incitat, inquam, vel potius corporis tem. Quo etiam coeleftibus inclinationi¬
incitamenta nundat animo. Rado vero bus quandoque valeat aduerlari, quodA-
contemplationis honeftadlue gratia ab iis ftrologi nobisipfi concedunt, atque fub-
iudicat abftinendum, & vt lubet,faepe nu¬ ftantiam quandam eoelo longe pneftan-
mero abftinemus. Quando infertur- con¬ tiorem excogitare femper & colere. Mit¬
tumelia vel iniuria, circa praecordia fan- to quod quicquid per corpoream mobi-
guis ad vindidam accenditur. Tunc vis a- lemque coeli virtutem effidtur, & corpo¬
nimae motrix,comes, holpefque corporis, reum eft, & penitus mobile, nequepotefl
pedes & manus mouet ad vlcifccndum, corpoream mobilemque naturam exupe-
radononnunquam pacis &ocij caufa fi- rare. Quapropter animus tum ab elemen-
ftere iubet& cohibet. Obiedis fzpe peri¬ talitumacoelefti natura elementis infula
culis cor trepidat, fcd occurrere praelio ra¬ feorfum viuerepoteft. Quodfi quis Plato¬
do pracipit tutandae patria caula,vndc in- nicorum dicat eum in caelefti vehiculo
uito edamcordeiturin hoftes. Fines au¬ femper efle, relpondebimus,non animum
tem ad quos rado ita deliberat, incorpo- a vehiculo, fed vehiculum ab animo de¬
rci!unt,vcritaslcilicer& honeftas. Cum pendere,fempiterntimque animum apud
Platonofter vir ccelcftis domandi corpo¬ Platonicos fempiternum vehiculum fem-
ris gratia academiam infalubrem Attica per viuificare. S ed ad inftitufum ordinem
locum habitandam elegit, nonne animus redeamus. Nequenos turbet quod anima
cius corporis naturae aduerlabatur ? Cum fiepeobftquitur corpori, quia non vi ob-
Xenocrates dilectus Platonis difdpulus. fequitur, fcd amore quo corpori per ip-
 202. Marfilij Ficini Theolog, Platoni
-fam viuenti tanquam filio & fuo operi af-
£citur. Macer filium tanquam fuumopus
amat,filius paruulus cibum praeter modum
cupit, abfiinerc iubet mater, tacet inde
quielcitquepuer, fi bene fuerit educatus,
finmale, clamat, domumque penurbat,
miferetur plangentis filij mater, quem a-
mat nimium,nondum tamen vt cibum ca¬
piat affentitur, nifi fecum ipfa prius con-
iultandoiudicet, poflc illum guftare ali¬
quid abfque corporis detrimento, aut fi
quid damni illatum fuerit, per medicinam
facile polfefuccurri. Tunc demum cibum
accipit natus. Non cogitur mater a filio
paruulo, fed operis fui dilcftio matrem al¬
licit vt filio obfequatur. Obtemperat tan-
demproutcenfetobtemperandum. ludi-.
• cat autem faepe vere , quandoque fallitur,
quia obtemperandi nimium cupida non
fatis diligenter euentus examinat. Eadem
eft anima? ad corpus fimilitudo. Proinde
fi naturaleeffet animam iuccumbere cor¬
pori, omnis anima ac femperfqnfibus ce¬
deret-Quoniam verdrefiiHtfepe numero
confultando, fi quando confentit, non
natura vel violentia obfcquitur, fed amo¬
re, quo fumma vis anima afficitur media,
media infima:, infima vitali complexio ni,
vitalis complexio corpori.- Siquidem Pla¬
tonici putant ab animp rationalis liibftan-
tia tanquam a Sole effundi vitam corporis
irrationalem tanquam lumen illamque
erga hanc affici quali erga prolem. Ad
quam prolem fufeipiendam corpus (vt
Timams docet) per ccelcftes animas dift
ponatur. Quid vero dicemus ad illud, qua¬
tio animusaliquisfuum corpus interimit,
fiue confilio, fiueindignatione, feumetu
id faciat, vel dolore ? Quomodo id vnqua
aggredietur,fi corpus animi effet origo,
cum non poffit appetitus aliquis in natura
contraipfammetinfurgere ? Nullum bru¬
tum Ipontejeipfum interimit , quia non
poteft in eorum animam a corpore pullu¬
lantem ftimulus aliquis contra corpus ori¬
ri. Homo autem licet fit prudentius ani¬
mal, tamen idfa-pefacit, vaticinans ( vt
arbitror) fe fuper fore poft corpus, ac fe
potius corporisfarcina exonerare, quam
guarttrxtio. Animi libere operitur.
C APV T IV.
Axime vero non oriri vllo modo
J.V1 ex corpore hominis animam co-
gnofeemus, fi quam liberum fit in ea arbi¬
trium , ratione propria comprehendeij-
mus. Nam quod corpori cuius flamra
determinataeft, affigatur, operationem
habere non poteft liberam & feluram
Profcfio a communi aliqua ccfiderarioie
nuffaprouenit actio, nifi intercedaralicta
particularisexiftimario, quia motusa&io-
nefque circa' particularia fiunt, ceu eam
quis communiter oonfiderat exercitatio¬
nem corporis vrilem elle, licet ita conii-
deret, nondum tamen exercetur, nilicoa-
fultet prius quot fint exercitationis modi,
& qui -magis conducant. At quando
vnam quandam particularem exercitatio¬
nem prae multis elegerit, tunc opus aggre-
Si deabulatione, deabulat,fi equitauonq
equitat. Intellefius natura lua in vniucjfa-
lium rationum conceptione verfatur.qua-
proptervt ex eius apprehefione aliq: pro-
ueniataiftio, oportet vniuerfale eius con¬
ceptionem ad particularia quadam dedu¬
ci. Vniuerlalis autem notio vi fua multa,
imo infinita lingularia continet, vt exer¬
cendi commune genus modos exercita¬
tionis innumerabiles. Igitur poteft vni-
uerfalisilla notio ad diuerla psriterfingu-
laria deriuari. Deriuationem huiufmodi
fequituriudicium de agendis. Diuerfcm
igitur fequipoteftiudicium. Itaqueiudi-
cium inteffedlus de rebu» agendis non eft
natura lua ad aliquid vnum determinatu. 1
Eft igitur liberum. Iudicij fiquid em liber¬
tate ideo carent aliqua, quia nullum ha- ,
bent iudicium, vt planta. Aliqua quia li¬
cet habeant, habent tamen a natura ad
vnum aliquid determinatum,vt bruta.Na-
turali enim exiftimatione iudicat ouislu-
pumfibiperniciofum,acfugit, nequepo-
teftnon fugere, impellente natura. Natu-
raliinftin&u feruntur hirundines ad nidfi
conficiendum, apes ad aluearia, adtelaS
aranea. Ideo emnes eiufdcm jpeciei ani¬
mantes, eodem modo lua fabricant fenr
per, neque difeunt aliquando, neque va-'
riant vnquam, quia lpecies naturalis qua
ducuntur, ab initio ineft, atque eadem
permanet. Homines autem & diicunt, &
operalua variant femper, vnam t2men sk
initio naturam habent. Non igitur natura
trahuntur ad agendum, fed ipfi fuo confi-
Eo affas aliter feipfos agunt. Vnde enim
contingere id putamus, quod arbores be-
ftia»qucin fuis quibuldam motibus, alti¬
bus, elciftionibufquc nunquam aberrata,
homo vero fepiffime ? Non quidem ex e£>
quod intellectus infit illis perfeflior, qui-
busnec intellectus quidem ineft vllus,fed
quia ab intellectu diuino nunquam erran¬
te trahuntur, homo vero i luo , qui errare
 de immortalitate animorum. Lib- IX.
poteft, ducitur. Qui etiam liquando ab
actionibus propriis ocium agit ad tempus,
tunc ipfe quoque a Deo ducitur, neque er¬
rat, quod ex vaticiniis & miraculis decla¬
ratur. Ac li fempcr duceretur, ficut alia,
tanto minus erraret quam illa , quanto
perfectius eft inllrumenmm. Rurfus fi fi¬
lis. lc ipfa ducerentficut homo, tanto ma¬
gis errarent quanto minus perfectam for-
tita funt Ipecicm. Cum igitur homo iudi¬
cium de rebus agendis non habeat, a natu¬
ra ad vnum determinatum, eft neceflario
liber. Quodautcmiudicetlibereex eo co-
iicimus, quod leipfum ducit ad iudican-
dum. Quod feipfum ducat, ex eo quod in
judicium fuum fc reflcdtit.Quod fe refle-
dtat, ex co qood fe iudicare cognofcit,iu-
diciumque definit.Quam quidem liberta¬
tem intelle<9:us ipfius virtute fonitur. In-
telleftusenim nonmodb hoc autillud ap¬
prehendit bonum, fea ipfum commune
bonum, quoniamvero intellectas per ap-
prehenfam a fe formam mouet volunta¬
tem, atque in omnibus motor & mobile
proportione inuiccm congruunt,volun¬
tas rationalis non eft a natura determina¬
ta nili ad ipfum commune bonum.Subip-
fo autem communi bono bona lingula
continentur, quicquid igitur voluntati
officitur vt bonum, poteft in illud inclina¬
ri voluntas, nulla inclinatione naturali in
contrarium prohibente, quod quidem fi-
gnificaturpet eaquxfepradiximus, quod
multa eligiteontra natura corporalis vfu
& 'voluptatem. Prxfcribit libi vita ordi-
ncmfxpiffime corpori noxium, oditeor-
pus,extenuat, enecat, quod nunquam be-
ftia: faciunt,quarum omnis impetus a&io-
que feruit corporis vfui. Operte precium
eft confiderare, quadam a Philofophis nc-
ceflaria, quxdam impoffibilia , quadam
media fcilicet poffibilia nuncupari.Etpof-
fibilia quxdam vt plurimum euenire,qux¬
dam rarius, quadam vero jqualiter ferme
contingere. Hunc ordinem vniuerfo con¬
gruere potiffimum arbitrantur. Affirmant
iurfusalia quidem naturalia,alia vere vo¬
luntaria efle. Addunt infuper, nufquam
fore potentiam vllam ad vtrunque con¬
tingentium xqualiter fe habentem , nifi
voluntariis agentibusinfit.Naturaliaenim
agentia potius efle determinata quam vo¬
luntaria. Deniquenaturalialpcciei cuiuf-
cunque officia probant vana efle non pol1
fe, officium autem hominis efle confiliu.
Pruftntamenillicad oppofita confultari,
vbi nequeat alterutrum prout coniedura
de%nat, eligi atque tradari.
Pzcipue vero ex hoc inuenieturanimi
2oj
noflri libertas, fi planius qnemodo mor
ueDtur beftiaru anim x, videamus.Quado
animal brutum efiurit, fi cibus liius oculis
eius offertur, eius anima iudicat pabulum
talefibifore conueniens, appetitus cupit,
mouetque, ad ipfiim membra. Quxri-
musvndefitmotusillemembrorum. Pro-
culdubio eft ab appetitu. Appetitionis
motus vnde? Aiudicio. Ex eo enim quod
cibum conuenirefibi iudicauit, illico con-
oupiuit. Vnde iudicium ? A forma tali
vel tali cibi ipfius oculis apparente, & ab
internatalis corporis egeftate. Quoties
enim tale corpus efurir, & pomum tale
monftratur alpectai, totiens anima illa
conuenirefibi illud iudicat, atque appe-
Cernismotusiilius principium non ef-
fe in anima, fedin corpore. In corpore,
inquam, pabuli fic dilpofiti, & corpore
bruti fic affecta. Itaque non proprie ani¬
ma illa ducitcorpus, neque proprie ex fe-
iplamouetur,fed tam cibi quam fui cor¬
poris natura trahit illam, ad cuius tra&um
membra etiam rapiuntur. Cuius rei figna
, quatuor afferemus. Primum , quod tali
quodam cibo monftrato , & fic affefto
corpore, ftatim ita iudicat & appetit ani¬
ma, neque poftquam pabuli figuram af-
pexit, tempus aliquod vel breuiffimum
differt iudicium & cupidinem i quafi ani¬
ma illa pene nihil ex lua virtute in me¬
dium afferat, fed polita illa iudicij ca«a,
ftatim iudicandi fequatur effe&us. N ec in-
iuria. Forma enim agendi principium eft,
vt ignis calor calefaciendi principium.
Formarum .vero aliqua eft a natura imr
prefla, vt igni calor & leuitas, aliqua eft
apprehenfa, vtlpedescibiper vifum. Ap-
petitioignis ac motus formam imprefiam
fcquitur. Iudicium & appetitio beftix fic
affedx formam illam cibi fequitur appre-
henlam. Huius ergo motus principium eft
cibus, eiufque forma. Et ficut ignis non
per femouetur , quia non poteft non sif-
cendere cum nihil obftat, nonpoteftnon
vere cum aliquid adeft vrendum, fic beftm
nonperfemouetur, quia non poteft non
ferri in ea qux fic aut fic offeruntur.
Secundum lignum eft, quod irrationa¬
lis anima nunquam aliter iudicat, cupit,
profequitur, quam ad corporis pertineat
vfiim. In omni enim eius adtione finis eft
corporis commodum. Finis autem in re¬
bus vltimus idem eft ferme quod & princi¬
pium. Principium ignis eft Lunse con-
cauum, concauum Lune ignei motus eft
finis, quia caulaquseque ad fui finem agit
& mouet. Ergo in bruto principium a&io-
 204 Marmij Ffcini Theolog. Platon!
rum cft corporis -caturafiueanima. Non
anima mera, Icd corporalis, & vt feruic to¬
ti naturae vitzque arriScinaturalium,poft-
quam in natura vitaque corporea confer-
liandaeft finis agendi.
Tertium, quod beftiam nunquam pce¬
nitet fic aut ficegifie, neque retractat quic-
quam, neque emendat, quod figniiicat
vnicumibi efleagendi principium, poft-
quam nulla eft repugnantia. Corporea
certevitamouettanquatn finis propriuS.
'Ergo nihil aliud proprium ineft ibi praeter
corpoream vitam quod moueat.
Quartum , quod ( vt fiipra diximus)
in operibus brutorum eiufdem fpeciei non
cftdiuerfitas. Non aliter aranea alia te¬
lam texit quam alia. Omnes quoque hi¬
rundines nidum fimiliter faciunt, & lin¬
gulis annis eodem pado, quemadmodum
-omnisignisfimiliter calefacit, omnis la-
;pisdefcendit fimiliter, omnis planta pro
ffiiafpecie fimiliter pullulat. Natura liqui-
demreicuiufquevna quaedameft affixa li¬
bi forma, & certa vis ab initio infita, per
quam vnam fimilemque femper, vnurn
opus fit femper & fimile. Idcirco beftia-
rum anima inftinclum fecuta natura; , te¬
norem feruat Ipecieifuae familiarem.Idem
gqtfiobis accidit quoties torpet ratio, &
aahutumlenfuum phantafizque viuimus.
Verum expergefada & intenta ratione,
confultamus in rebus agendis diu, & nu¬
tum phantafiae damnamus, & aliter faci¬
mus quam vel externorum corporum vel
membrorum noftrorum pofcat natura.
Ac fi quando iis indulgemus , pcenitet
nos, atque emendare conamur, doma-
mufquc faepenaturam corporis ,&fubiici-
mus. Agimus enim nonmodo per imagi¬
nes illas obieftu corporum acceptas fiue
conceptas, fed etiam per vniuerfales re¬
rum Ipecies & rationes, quae partim in-
funt animo, partim cius peculiari vi pa¬
tiuntur, vbi agendi principium noflra for¬
ma eft non corporis, a nobis parta non ac-
ceptaa corpore, ad animi modum potius
quam ad modum corporum procreata,
communis ad infinitos agendi modos.
Ideo non vni agendi modo adftringimur,
fed per omnes libere peruagamur. Habe¬
mus enim in mente commune quoddam
bonorum exemplar,ad quod lingula com¬
parantes, fiuerciidmus, liuc magis mi-
nulue probamus, nonipfi quidem tracti a
rebus ipfis vel corpore , led trahentes res
iplas potius ad exemplar, & coipus ad
mentem. Ideo etiam dum fimilis perma-
netrerum corporifqueaffe&io, laepe eli¬
gimus diffimiliter, alias fdlicet aliter. Et
dum fit diflimilis , eligimus faepe £m3ite^
imo in eodem pene momento propter
varias conie&uras a ratione propofeas,
etiam dum corporalia manent fimilia,u.
riae contrariaeque quodammodo funt elt
driones.Confultationenamquefiqvtnon
animam rebus, fed res‘animae noftrafub-
iiciamus : profccio vt fepe Plotinus air,
Proculufquc confirmat, huius indicium
babemusin fcientus & moribus. Inlcien-
tiishocpa&o. Quando fola veritatis fpe-
culatione contenti fumus, nihil prorium
communicantes cum corpore, nequeage-
re abquid, extranos affe&antes, quisnon
videat, contemplationem illam noibam
elfe penitus nullo modo a corpore depen¬
dentem i In moribus iterum hoc modo:
Cum omnia vitae ftudia ad animum no-
ftrum dirigimus moribus exornandum,
quisnon iritelligat, tunc officiorum no-
lirorum finem efle animam, atque ideo
eorundem animam elfe principium? Ha¬
rum adtiorium non humores principia
funt, quoniam humores non inuitantad
abquid contra corpus eorum, &fupracor-
pora, non coelum, quod per humores mo-
uet, corpus quippe coeli longe remotum,
neque prius mouet quatuor humores no-
ftros quam moueat quatuor dementa,ne-
qucmouebit animam nili humoribus agi¬
tatis. Humorum vero agitationi animus
aduerfatur, dum illorum impetus fpccula-
tionisintentione contemnit, morumlto-
dio cohibet, artiunt induftria frangit. Ne¬
mo aut Socrate ad amorem, aut Aicipho-
ncMegaricoadlibidincm ebrietatemque
naturapiodiuiorfuit,nemo iis eualitfti-
dio continentior. Nonne Xenocrates,
Demofthenes,& Cleanthes natura im¬
pedimenta diligentia repulerunt? Si hu¬
moribus refiftimusjobfiftimus & elemen¬
tis, & coelo, imb etiam li non lubiirimur
coelo, multo minus caeteris corporibus
fubdimur.
Coelo vero non fubiici hominis ani¬
mum , hinc apparet, quod futuros cafus
primo fcientiaprzuidet, deinde aut pru-
detia vitat, aut magnanimitate nihili pen¬
dit, quali non ad iplum hominem ,quiip-
feeftanimus, pertineant quicquam/td
ad animi carcerem. Accedit, quod prof-
pera fortuna propter temperantiam fe!i-
crter vtitur,aduerfa propter tolerantiam
optime, ita vt vtraque libi aeque ad virtu¬
tem proficiat & lalutem. Quo autem pa¬
rio aut lequitur caliis, qui przcedit,
firfeipit necellario , qui diligentia vitat?
Authorretnatura, qui fepe delpirit? Aut
bonis vincitur, qui ad felicitatem pro-
 de immortalitate animorum. Lib. IX»
priam illa dirigit i Aut fuperarctur malis,
qui mala conuernt in bona ! Aut neceffi-
tatc aliqua cogitur, qui dum propter pie¬
tatem libenter cumdimna voluntatecon-
fentir, illa etiam qua: neccflaria liint, terri-
biliaquc videntur, voluntaria efficit atque
lema ; Idem rurlus itaper intelledu mon-
ftranim &voluntatem. Primo fic per in-
tellcaum: Coelcfte corpus formam habet
corporalem, lingularem, localem, & tem--
poralem. Forma per quam mens omnis
intelligit, cft incorporalis, vniucrfalis, &
abfoiura. Hac ergo a coelo non nafeirur.
Forma enim qua: alicubi clauditur, for¬
mam non generat ablolutam. Ideoque'
coelum formam aliquam in intelledu non
generat. Num forte in eo gignitintelli-
gentiam ? Nequaquam. Hac enim for¬
mam fequitur intelltdus. Quod ergo dare
formam nequit, non dabit intelligentiam.
Omnino vero nullum corpus per fuam
formam quicquam intelligit. Talis enim
forma lingularis eft omnino. Multo mi-
nusin alio intelligentiam generabit Quo¬
niam igitur inrdlcdus neque actione pro¬
priam, n cqueadionisprincipium habet a
coelo, corpori codcfti non lubditur,pra-
fertim quia nofteranimus fecundum eam
vim qua iungitur his qua:fupra coelum efle
dicuntur, nonmodo nonfubcft coelo, fed
etiam pracft. Hic autem quatenus intelli¬
git veritatem. Angelis qui prafunt coelo,
coniungitur.Eatcnus enim intelligit,qua¬
tenus intelledualc lumen inde forritur.
Sic ergo conftat intelledum coelo non fu-
biici.Sic rurlus conflabit non fubiici volu¬
tarem.Ea profedo qua: naturafiunt,deter-
minatismediisperducunturad fine,vnde
femper eodem pene modo proueniunt.
Natura enim ad aliquid vnum determina¬
tur, elediones autem hominis diuerlls viis
tendunt ad finem tam inmoribus quam in
artificiis.Praterea quf in eadem Ipcciefut
in naturalibus adionibus, qua: fequuntur
fjttdcm iplam, inter fe minime dilcrepat.
Sicut enim omnis hirundo ( vt diximus)
fimiliter conftruit nidum, fic omnis intel¬
lcdus fimiliter intelligit prima illa artium
morumque principia, qua: nota funt cui¬
que per naturam. Et omnis voluntas fi-
militerapperic ipfum bonum, quia bonum
fecundum naturam Voluntas defiderat.Ea
fiquidtm heminis natura eft, vt ficut fein-
tcllcfius habet ad fpeculandi principium,
quale cftid quodvbic uc eftmanifcfte ve¬
rum, ita voluntas ad agendi principium,
quale eft ipfum bonum,acneceflario vtrife
que omnes aflentiamur. Eledio vero eft
actio qujdam fequens humanam Ipe-
2 0$
cfem, ficut difeurfio rationis. Hac enim
duo fimt hominis propria.
Sic ergo fi homines natura: inftindu
ratiocinarentur, eadem omnium homi¬
num in lingulis rebus effiet opinio, ita fi
ducente natura eligerent, vna omnium
effeteledio. Nuncautemalij modis aliis
eligunt alia, ficut & ratiocinando iudi-
cant varie, quamobrem ccelivoiuntatcm
noftram inftindu naturae non mouent,
mouent tamen corpus. Corporis mo¬
tum fequiturfiuenunciatlenlus. Hinc fa-
pe voluntas allicitur. Non eft autem inci¬
tamentum hoc eledionis caufa neceffaria,
quiaillialiasaffentitur, alias minime. Ne-
quetamen a coeleftibus duntaxat corpo¬
ribus humanum corpus fenfufue mouetur.
Nam & Ptolommusipfe concedit particu¬
lares effedus drea materiam, haudqua-
quam abfolute fequi coe eftia, quae vni-
uerfales remotaqile caufee funt, fed quate¬
nus caufa media tribuunt, & mobilis difi
politio materia contrariis fubdita caulis
alias & alibi aliter accipit, .
Quod quidem quotidie experientia ip-
faprobamus,in his prafertim, qua cum
fimul naleantur, naturam potius, lpeciei
& indiuidui , loci quoque & nutrimenti,
confuetudinifque fequuntur , vt diuerfo
modo fe habeant, quam idem nafcendi
momentum, vt fe omnino fimiliter ha¬
beant. Merito igitur pracipit Ptolomaus
Aftrologis, vt communem potius arque
polfibilcm, quam diftindam neceffariam-
quefententiam ferant. Addit fapientiam
' aftrisvel minantibus repugnate, vel polli¬
centibus poffe fauere. Non igitur cre¬
dendum eft affertoribus fari, dicentibus
lingula a determinags caulis proficifei,
caulaquepofita effedum neceflario fequi.
Primum quidem a caula remota, quamuis
neceffaria, effedus non neceflario pro-
uenit, nili caufa infuper media fit neccf-
Qnemadmodum in argumentationi¬
bus ex maiori prepofitione neccflaria, at:
que minori contingentifneceffaria con-
dufiofequi non lolet. Sed inter cdelcftes
caulas atque terrenos effedus media cau-
fa funt virtutes elemer, tales, liue fimpli-
ces, flue mixta; liue adiua, liue paffi ua,
qua quidem contingentes mutabilefque
lunt, & impediri inuicem fapiflime pofi
funt. Deinde non eft ncceffarium, polita
hac vel illa effedus caula determinata at¬
que etiam fuffidenti, ftatim tflfedum ft-
qui-cumpofiitexconciirfu caufa alterius
impediri. S jpeenimfuffidens hinc caula
cft ad bilcm,icd inde caufa quadam fuffi-
-20 6 Marfiii; Ficini Theolog. Platon;
cieas ad pituitam, atque inuicetn impedi¬ lud libere ratiocinari atque eligere, prz-
re fe pofliiat. lertim quia nofter animus interdum ad
Poftremb non omnium determinatas deteriorem partem in confiliis fefe coa.
caulaspoflumusdefignarc. ouodenim fis fertjinftinchts autem mentium diuinarao
albus, caufam habes propriam , item pro¬ traheret femper ad optimum. Quaprop-
priam alteram quod fis grammaticus. ter humanus animus inlpirarionem nutri-
Quod autem albedo grammaticaque con¬ itum in naturam fuam trahit. Illic quippe
currant, propriam non habes caufam. Si defeendit flabilis. Ipfe mobilem reddit,
enim duorum quas dixi concurfus,ex com¬ cumipfcfitmobilis, ac deinde mobilita
muni quadam determi nataque caulapro- . agit. Itaque nihil obftat quo minus libera
uenirent, aliquem certe ordinem inter fe fit animi acbio, cum nulli proprio mouen-
haberent. De quolibet ergo effectu di¬ ti fubiiciatur. Plotinus , Proculufque, &
cemus non neceflario apud nos ex fua - Auicenna difputanr, cdelcftes motus non
cauli proficilci, quoniam impediri pote¬ efle inferiorum caulas, led inftrutnentt
rat ex alia quadam caula per accidens potius diuinis motoribus veiut artificibus
concurrente. obfequentia, quorum varias cogitationes
Et quamuis caulam concurrentem ali¬ ccelcftibus corporibus figurifque & moti¬
quis in caufam reduxerit altiorem, ipfum' bus tanquam oculis nuttbulque fuis indi¬
tamen concurfum qui impedit, in caulam cari nobis, &futura portendere. Addunt
quandam reduccrenemo poteft, vt inde diurnorum notiones ccdeftibus dilpolitio-
conuincat impedimentum huiulmodi ex nibus quali literis explicari, & ficutaues
aliquo cceleftt principio proficifci. Qua¬ volatu atque garritu aulpicibus auguribuf-
propter fi quae ad coipus pertinent, non que, non qua agant ipfe, fed qua figuifi-
neceflario fequuntur aflra, multo minus cent, creduntur oftendere, ita coelos fi-
animi eorumque a&iones ftellis fubiiciun- guris&motibus, qua aliunde fiant, quo¬
tur.Neque audeat quilquam dicere, men¬ tidie nobis fignificare. Quod quidem
tes hominum a fupernis mentibus moueri oftenduntAftroIogi, quando in alicuius
per coelum tanquam per inftrumentum a- genefi iudicanda plurima proferunt que
liquod, atque medium. Magis enim con- ad patres auofque& fratres , vxores, ami¬
ueniunt mentes cum mentibus quam cum cos, inimicolquepertiiient, quorum for¬
corporibus, ideolnter illas mentes ac no- tuna ab alterius genefi non dependet, led
firas coelum non interponitur, led potius tantum fignificatu. Si ergo corpores
inter mentes illas, ac ccelum npftra: men¬ (quod etiam fupra probauimus ) neque
tes medium obtinent. Proptereaque coe¬ proprie, neque omnino coekftibusfupe-
li a/iuminibus permentes hominum mo¬ riorum motorum inftrumcntis fubiiciun-
nendi eflent potius, quam noftrce inde; tur, multo minus mens iplalubucitur, cu¬
per coelos. Dixerit forte quifpiam, men¬ ius mores & artes fi quando ab Aftrologis
tes noftras a montibus illis abfque medio . pradicuntur,tamqs per ligna potius quam
agitari. Agitent ergo, fi placet nos, imo per caulas proferuntur. Siquidem fuperui
ducant. Sic enim diuin* erunt homi¬ motores non folum illa quorum ipli liint
num mentes, fi mouenturproxime a diui- caufe, fed etiam quorumentes noflratfii-
nis. Erunt namque illis proxima: per turai caufe funt,&excogitantipfifecfi, &
naturam. Alioqui per naturam aliam illis coeleftibus nutibus fepedemcftrant-Non
propinquiorem quafiper medium mone¬ fubiici autem tunc declarat maxinte mens
rentur. Erunt certe illis propinquiores noftra voluntalqj quando vlq; adeo effer¬
quam coeli globus, poftquam inde mo- tur, vtpene fe velit Iblam. Tunc enim fe
Ucntur line caeler. Q,uod fi ccelum putant quodammodo a czteris liberat creaturis,
fore perpetuum, cur non etiam hominis feque iplafermecontenta eft-Rurfusqua-
animum (empiternum efle, cum fit diuinis do in litu actum circulo ferefle&it. Circui¬
propinquior ? Proinde infiifio qua in me¬ tus enim Ipiritalis termino non leniit ex-
tes inferiores a fuperioribus angelicifqucS traneo.Prfterea quando non modo prop
tranfit, illuminatio potius eft dicenda ter aliam conieduram vult, propter aliam
quam motus. Illa fiquidem luo modo non vult, led etiam vult quod polEt vel¬
tradunt, hse quoque lulapiunt fuo modo, le pariter atque nolle. Qua in re vide¬
vtriqueverofiint intellectas. Ergo intel- tur indifferens ad volendum pariter & no¬
lataalelumen eft, & quod datur, & quod lendum , ac nulli prorfus aftrifia, Item
accipitur. Minus huiulmodi nonprolnbet quando eligitlumma defiderit cuiulq;.va-
animum noftrum ad lumen illud liiomo- catione. Nam tunc tractu proprii obiefii
do conuerti, pro natura fua vti, ac per il¬ cuiufquedifloluit. Potentia hzcqus aa2
 de immortalitate animorum. Lib. IX-
omnem interimit, proprio nulli feruir ob-
ic&o. Sed totum hoc ita planius expli¬
cemus. Quotiens aliquod nobis bonum
proponitur , toties poteft animus ita ra¬
tiocinati. «ytia maximum bonum eft li¬
bertas, volo eam in me experiri quando¬
que. itaque malo nunc eligendi astum
retinendo mei iuris die, quam huic vel illi
feruire volendo. Eligit tamen libertatem
tanquam bonam, quam fatpe alias prop¬
ter aha bona poftponit. Nullum igitur
bonorum eligimus necdTario, quamuis
neceflario velimus ipliim bonum. Deni¬
que aut nulquam motus eft liber, aut liber
eft vbi primus. Primus in anima. Opor¬
tet autem primum elleliberum, fi modo
quicquid primo tale eA, per fe eft tale.
Quis enim dubitet actionis motum inde
incipere defeendendo , quo quzftionis
motus definit afccndendo ? Definit vero
in animi ipfius imperium, ceu cum dico
meagerehocpropteriftud, iftud propter
illud, illud quia volo, velle, quia placet.
Placere autem mihi.& infuper velle,quod
placeat. Addo quinetiam quod fi forte
nollem, nolle vellem. Id fatpe appellat
Plato perfe moueri, id eft per fe ac libere
agere.Hinc effici vult vt liber viuat qui agit
& libere, vt nullius particularis fiue boni
fiue mali fubiiciatur impulfui, qui viuit li¬
ber, vt non perdatur vnquam, qui violen¬
tia nonpullarur.
Suinta ratio. Mens abfitte
corporo operatur.
C A PVT v.
O Perandi modus modum fequiture-
xiftendi. Quarefianima modo ali¬
quo per corpus exiftit, nihil fine corpore
vnquam vel auxilio corporis agit. Nunc
autem contra contingit, non igitur eft per
corpus. Audiamusprimum Platonis men¬
tem de modo cognofcendo quo hominis
anima operatur.
Quoniam anima multo eft prteftantior
Corpore,&quod affidue format aliquid,
eft formato prarftantius, ideo nulla cor¬
pora, fiue extra nos finr, fiue intra, for¬
mas vel imagines fuas pingunt in anima,
fed luis quibufdam qualitatibus fiue viri¬
bus fiue imaginibus vaporem illum pul¬
lant calentem atque vitalem, qui quo¬
dammodo corporis eft nodus & anima,
&fpiiitusaPhyfids appellatur. Si enim
corpora illa cum Ipiritu hoc conueniunt
in materia, cum anima vero non conue¬
niunt, rationabilius eli Ipiritum &ab illis
207
formari quam animam, qua tantum abeft
vtformetur a corpore, vcipfapotius reve¬
ra fit & forma corporis, & formatrix. For¬
matrix quidem fui corporis per naturam,
aliorum vero partem. Anima igitur ra¬
tionalis, qua fons eft corporalium mo¬
tionum , mouet quidem ipfa corpora, i
corporibus vero non mouetur. Mouere-
tur autem ab illis, fi formaretur inde. Sed
Ipiritus qui eft anima currus, a corpori¬
bus quibufque pulfatur. Pulfatio huiup
modi non latet animaro. Vt talis qujdam
paffio fiue agitatio Ipiritus animam non
latet, fentire dicimur, Statim vero ex hoc
fubito fentiendi actu vis interior animi ad
opusaliudhuicperfimile excitatur. Nam
vbiperoculifpiritum colores,per aurium
fpiritusfonos, perque alios alia attigit, ip-
falua quadam vi, per quam prpeft corpo¬
ribus, eorumque femina poffidet, non
minus in cognofcendi quam in alendi vir ¬
tute, mox colorum lonorumque & reli¬
quorum fimulachra penitus ipiritalia vel
denuo concipit infeipla, vel olim concep¬
ta parturit, colligitque in vriuffl. Hanc
imaginationem in iuperioribus nuncupa-
uimus. Pofuimus poftea phantafiam pau¬
lo hac fuperiorem, per corporum imagi¬
nes ferme fimiliter peruagantem. Intelle¬
ctum denique longo interuallo eminen-
tiorem , quemadmodum declarauimus.
Quando anima fentit quippiam, apud
Platonicos dicitur operari per corpus,non
quia ipfa fimul & corpus fentiat. Sicut
enim animi fons eft viuendi ( vt Plato ait/
ita&fentiendi. Prfterea oculis auribufue
fepe obiedtafuapralentia funt, fi tamen
animus attentius quicquam intrafefecum
agitat, non prius fentiuntur, quam ani-
musadtaliareuertatur, quafi non mem¬
bra hac, fed interior ipfa animi noftri na¬
tura vim habeat fentiendi. Quz tamen
vis fentiendinon fentit nifidum corpora¬
lis Ipiritus i corporibus agitatur, qua ndo
ergo per imaginatiqnem vel phantafiam
agidiciturper corporis auxilium operari,
quia reuoluitur periroagines fingulas, qup
fingularefcruntcorpora,&per impulfum
corporalis Ipiritus a corporibus faftum
concepta fuerunt. Ac etiam quia tanta
eft inter has internas imagines fpiritum-
que cognatio , vt reuolutionem imagi¬
num faftam intrinfecus fequatur femper
Ipiritus ipfius vibratio, atque viciifim fpiri-
tus huius vibrationem comitetur vt pluri¬
mum imaginum reuolutio. Quando per
intelhgenriam ahquidfpeculatur & eligit,
dicitur & fine coipore &fine auxilio cor¬
poris operari.
loB Marfilij Ficini Theolog. Platon.
Quoniam ciiani abfque impulfu illo fpiri-
tus, & abic.us imaginibus inde collectis
aliquid videt eligitque ab illis prorfus ahc-
niflimum. Mitto in przefcntia quod Pe¬
ripatetici vires fentiendi omnes in a nima
quidem fecundum originem,in ccmpofi-
to vero fecundum formant ponunt, intcl-
ligendi autem in fola anima collocant,
atque hoc pacto illas per corpus agere,
hanc vero etiam fine corpore arbitrantur.
Veruntamen naturaliter fe ad imagines
corporalis fenfus tamdiu conuertere,
quamdiu animus corpus naturaliter ha¬
bitat. Quod autem poftrema- hsec opera¬
tio quandoque fine corporalifubfidio fiat,
& priores illa: femper per corporis auxi¬
lium , hx.c qua: fubiiciam ligna nobis 6-
ftendent. Primum vis ipfa animae qua:
corpore vtitur, qua: cunque illa fit, inftru-
mentum fuum non percipit. Quis enim
guftu linguam fuam guftat ? quis per imar
ginationem vel phantafiam cognouit fpi-
rituum imaginumque naturam, quae vix
poft diuturnas mentis difcufiioncs agnof-
citur i Pateret autem cuique, & facillime,
fiper imaginationem & phantafiam co-
gncfceretur. Secundum fignum. Vista-
Iisquamvti diximus corpore,neque feip-
famriofcit, neque propriam-adtionem. Si'
vifus proprie ex eo quod videt, perciperet
fe .videre, femper dum videmus aliquid,
videre aduerteremus, quod minime fit.
Sa;pe namque przfentcm hominem pa¬
tentibus oculis videmus , quoniam vero
tunc vis interior anima: ad illud intenta
eft, videre nos nequaquam animaduerti-
mus, quali a&us huiufmodi non a vifu, fed
a vi quadam interiori quando expedita
eft, percipiatur. Praeterea adus videndi ac
fimifes quodammodo incorporales funr,
fenfus autem illi fbla corporalia nofi
Si adtiones fuas hz vires ignorant, igno¬
rant quoque feipfas. «yiid enim aliud, cer¬
ta quaedam vis eft, nifi principium certo
modo quodam & proprio operandi ? Er¬
go qui operationem nefeit, nefeit & ope¬
randi modum , nefeit quoque proprium
fic operandi principium. Itaque fenfus
quinque feipfos ignorant. Sed neque e-
tiam imaginatio & phantafia fe nofcunr.
Nam cum omnes duabus his animae viri¬
bus femper vtantur,cmncs facillim e quam
naturam hz vires habent cognofcerent.
Nunc verovix illaifta nouerunr, qui diu¬
turno mentis examine quzfiuere.
Tertium fignum , quando vehemens
aliquid viribus iis obiicitur, quod nos vio¬
lentius agitet, ita eas occupat, vt res debi¬
liores non bene percipiantur, neque ipf0
eodem tempore, neque poftea ad tempe.
Oculus nofter aduerfis quandoque Soli
radiis obrutus, colores alios neque tunt
neque poftea per aliquod temporis fpa.
ciiini diipicit. Idem accidit auribus exfire-
pitu & tonitru vehementi. Idem quoqw
fenfibus czteris. Idem imaginationi &
phantafiz,quotiens horrendis quioufdam
imaginibus occupantur. Quod oftendit
huiufmodi virium a&um, cum fp ritus vi¬
bratione concurrere, atque econuerfo.
Quemadmodum fenfus jnotufque ara.
ne2e,inmediatekmanentis tenfis vadi¬
que filis, & aduolantibus mufeis, tremo¬
rem telz vndique fequitur, atque coniri
tela» tremor aranea: motum.Profeptofcoc
monftrat eas vires materi* efle propin¬
quas, cum fepe ab obieclo quali vincan¬
tur, 8c corphralium paffionum reliquia
in fpirituremanentes ad tempus eas con¬
fundant.
Quartum fignum ab obiecto potentiori
non modo adus difeernendi confundi¬
tur, fed lasfio fit in nobis atque moleftia,
quali l*fofpiritu corporali, his quoque a
viribus ex mutuo quodam vfu nonnulla
contingat offenfio.
Quintum, qualitatem fenfus imaginem-
que fibi familiarem nun apprehendunt.
Candorem fuum vel imaginem perquam
intuetur, non videt oculus. Calorem
fuum radius non iudicat. Ac etiam fi calor
aliquis alienus euadat ipfifamiliaris,non
fentit, quodfierifbletiniis qui hcctica fe¬
bre laborant, quorum tadus nequaquam
perfentit febrem. Vim fuam & habitum &
conceptas imagines imaginatio quoque
& phantafia prorfus ignorant. Vix enim
ratio talia reperit.
Sextum, poft statis feptimum vel o&-
uum feptenarium,quando complexio cor¬
poris ad tcrrcftrem qualitatem paularim
incipit declinare, refblutis aut nimium
dcnfatistepefadifque Ipiritibus, hebefeit
viliis, auditus obtunditur, olfadlus obftrai-
tur,rigctguftuSj radius arefeit, imagina¬
tionis phantafijequefolita velocitas retar-
Seprimum , quanto diutius laborant
fenfus, tanto magis debilitati fentiuntpe-
ius atque confufius. Si enim per horam a-
liquid fixius infpexerisjCaligabis, quia rc-
folutis Ipiritibus vel obfcuratis, non da¬
rent in eis rerum fenfibiiium qfialitates
imaginefque quas fentias.
Odauum, Certum qitoddam rerum ge¬
nus attingunt, nonemnia gencra,quinq;
fenfus fua quifquef vt patet) genera quali-
 de immortalitate animorum. Lib-1X.
tarum, imaginatio phantafiaque proprias
harum qualitatum conditiones. Hzc &
buiuftn odi alia viribus anima: vtentibus
corpore folent accidere, contraria vero
accidunt intellectui. Ergo intellectus non
vritur corpore. Quod autem contraria
menti contingant, animaduerte. Vires il-
lz fciplas ignorant, mens autem fe ncuir.
Inuenit enim fe efle, & in qua rerum fpc-
cie fit, & quam vim habeat. Vires illae in-
ftrumenta quadam habent, atque illa
ignorant. Intelledhis inftrumenrum ha¬
bet nullam, & fi quod haberet , cognoftc-
ret,poftquam &fcipfcm eognolcit,& alia.
Acinterle&aliainftrumentum illud col¬
locaretur. quodfi quis mentem habere di¬
xerit inftmmentum , percontabimur nun-
uid illud corporale fit, anfe aliter habeat,
i corporale refponderitfita per argumen¬
tationem Peripateticam refelletnr. Om¬
ne inftrumentum corporale in aliqua Ipe-
ciecorporum continetur per formam ali¬
quam fibi propriam.Si tali quodam inftru-
menco intellectus vtamr, non fincere de
rebus corporalibus feret fcntentiam.
Nam quicquid per tale inftrumentum per¬
cipietur, qualitate illius infedtum, non ta¬
le penitus apparebit quale re vera ipfum
fuerit, fcd quale fuerit inftrumentum, vt
per rubentes oculos apparet aer rubens,
per croceos vero croceus. Quofadtum
eft, vt pupilla omni careat colore, quo pof-
fit omnes colores pure fufeipere. Sic omni
corporea qualitate carere oporteret men¬
tis inftrumentum, vt fincereper ipfum dif-
cerneret omnes. Non tamen careret om¬
ni, fi corpus eflet, haberetigitur aliquam.
Quam vero haberet, non acciperet. Ita¬
que illius fimilesqualitates per illud mens
non cognofceret, quemadmodum tatftus,
cuius inftrumentum certam habet calidi-
■ tatem, fimilem omnino caliditatem non
fentit. Sed neque etiam qualitates illius
diflimiles pure difeerneret, quia illa: per
illius qualitatem prius inficerentur, quam
mens aduerteret.Denique per inftrumen¬
tum quod eflet corpus, quod effer in cer-
toaliquo genere corporum, quod efieta-
liquidfingularelocoac tempore circum-
feriptum, noncognofceret mens prgftan-
tius aliquid quam corpora, neque illa qui¬
dem omnia, fed certum quoddam genus
rerum corporearum, quemadmodum fin-
guli quiDque fenfiis per lingula inftru-
mentafentiunt genera corporalium. Po-
faembvniuerfalealiquid per lingulare in-
ftnimenmm non comprehenderer.
Experimur tamen nos per mentem vni-
lieifalianoffc, quando quzdiuerfa viden¬
20 q
tur, conuenirefimul iri natura aliqua re-
perimus,quando lingula quzque in vnam
reducimus fpetiem, quando rem lingula¬
rem aerprepriam cum communi compa¬
rantes , differre vniuerlale a particulari
cenfemus. Comparare autem inuicem
duo hzc non poflumus aliter quam per
virtutem vnam qua: vtraque comprehen¬
dat. quoties recta ratione genus quod¬
dam rerum verifllmarum ab omni corpo¬
rum genere ita IccermmuSjVt in illo nihil
corporale cernamus, toties quiccuid di¬
ci poteft corporale, reficimus. Non ta¬
men poffumusper corporeum inftrumen¬
tum cunila reficere corporalia, quia ip-;
fiim laltem inftrumentum per ipfum met
inftrumentum repelli non poteft. Et
quando abftradtam conlpicimus Ipeciem,
perque illam vnimus tum nos formis ra-
tionibufque abftrastis, tum nobis eafdem,
tunc corporeum inftrumentum iisinter-
pofitum impedimento ellet potius quam'
adiumento.
Nam & diuerfiflimum eft ab illis ^in¬
ferius admodum, & diftantiam affert mul¬
to magis quam vnionem. Cum hzc ita
fe habeant, mens vti non poteft inftru-
mento aliquo corporali. Sed nunquid a-
lio?Prorfus nullo. Nam fi quis illi aliud
quoduis inftrumentum adiunxerit, feifei-
tabimur vtrum polfit abfque ipfo intellige-
re aliquid, an nihil ? Si poteft, inftrumen-
to non eget. Sed dicet aliquis non poffe.
Nos contra pofle alTeuerabimus. lame-
nim quifque fatebitur intelle&im noffe
feipfum, in qua cognitione nullo vtitur
inftrumento. Nam fi aliquo vteretur ad
fc capiendum, illud certe caderet medium
inter mentem & mentis ipfiuseffentiam,
quz ab ipfa per illud comprehenderetur,
vbi extraneum aliquid eflet menti propin¬
quius quam mentis eflentia. Et quando
potentia mentis reflectitur in potentiam,
fiue actus in adtum, nullum ibi interponi¬
tur inftrumentum. Medium enim aflumi
folet propter conuenientiam cum extre¬
mis. Nullum vero inftrumentum cum
potentia & aSu magis quampotentfea-
fiufque conuenit. Quifque etiam confi¬
tebitur intelledlum fi habeat inftrumen¬
tum, ipfiim non ignorare. Nam ob id in
primis videmuripfum non ignorare,quod
efle ipfum affcueramus, & tale efle audi¬
mus, vt intellectui feruiat. Quinetiam fi
intellectus nofcit fcipfum, ac etiam ex*
terna obiccta, necefle eft vt inftrumen¬
tum quoque nunquam nouerit per quod
afcttanfitin obiefla intelligendo. Prz-
terea quando per obiedia iam nota in
 Marfilij Ficini Theolog. Platon:
sjScum fuum fe vertit, perque actum in vir¬
tutem atquefubftantiam, nonne cogitur
in hac ipfa regrcffione etiam in inllru-
mentuin fuum ii quod habet incurrere,
cum illud inter a&um mentis & virtutem
fit medium ?Vbi inftrumentum luurn a-
gnofcere cogitur. Sed vtrum mens agnofi
cit inftrumentum fuum per inftrumentum
aliquod, necne ? Si per aliquod, quaero de
alioatquealiorurfus in infinitum. Siper
nullum, ergo non egetinftrumento ad
cognofcendum, poftquam ipfumfinein-
ftrumento cognofcit. Ibi fane quod in¬
ftrumentum dicitur, obie&um quiddam
potius eft quam medium. Ac fi ab hoc in
aliud tranfeatcognofcendo, non de me¬
dio in obie&um, fed de obie&o priori in
pofterius currit obie&um. Sed dixeritfor-
te quifpiam, inftrumentum a mente co-
gnofci non-per inftrumentum aliquod,
fed per ipfummet inftrumentum. Egoau-
tem quaeram, vtrum per ipfam effindam
inftrumenti, an per ipfius imaginem?
Nonprimum, quia mens femper illud co-
gnofceret, cum femper ad illud fimiliter
comparetur. Quod fi per imaginem fiat,
iam illud quod inftrumenmm appellaba¬
tur, obie&um eft potius quod cognofci-
.tur, quam inftrumentum, per quod ali¬
quid cognolcatur. Atque imago ipfaxo-
gnofci poteft nullo inftrumento interce¬
dente, cum ipfiim' neceflario antecedat,
proutinteriplum animamque eft media.
Iam igitur intclle&us tamfeipfum quam
quod extra ipfum eft, abfque aliquo in¬
ftrumento cognofcit. Proinde eo iplo
quod vere fimplicia veramque fimplicita-
tem excogitamus, concludunt Platonici,
id quod ita in nobis excogitat, neque ex
inteile&u & inftrumento conftitui, neque
exanima corporequecomponvfed men-
tcmfimplicem lolamque exiftere. Perfe
igitur mens operatur, & hoc etiam pa&o
nuncupat Plato perfe moueri,Ergo per fe
viuit, viuitque femper.
Pergamus ad fignumtertium. Viresilbe
a vehementi obie&o confunduntur, vt
non difcernant debiliora Mens contra
quando magnifica & ardua videt, tum in
illis, tum poftilla clarius & facilius mino¬
ra & leuiora difcernit, vtpotequa* magna
fit, magnifquepalcatur&crefcat. Perga¬
mus ad quartum , & reliqua. Vires alis
potenti offenduntur obie&o, mens nul¬
lius rei velimmcnfe confideratione offen¬
ditur, quafi certz cuidam humorum com-
menfurationi non fit obnoxia. Tardius
quidem maxima reperir, quoniam alienis-
nis explicata non indagat,-Expedita in-
uenitocyus,& inuenris tum clarefcittri-
rifice tanquam parataprorfus ad illa, twa
incomparabili voluptate completur, t2n-
quam illis quam pr oxima. Quis hic eos
videat infinitam quodammodo effe vim
mentis, qus nullo finito fupereturobie-
&o ? Alis prsterea vires , qualitates imi.
ginefque fibi familiares ignoranr, mens
autem quidnam familiarium nefciatcQia
& familiaritatem iipfam- definit, & femc-
tipfam videt, a&um futim iuteliigendo,ac
fpeciem per quam intelligit, & habitum
& virtutem- Secum igitur habitat mens,
fui ergo ipfius eft domicilium. Res quali-
betloco naturali feritatur, ideo feruatura
feipfamensmanetque inde femper inco¬
lumis. Accedit, quod robuftiores ^quan¬
tum fpe&atad operationes naturales/em-
per fenfualefque fspe aliis fe melius ha¬
bent , quantum, vero ad intelligentian!
neque femper, neque fspe, quafi intelli-
gentia corporis non fit comes. Adde
quod fenfuum naturs per fene&utem in
operationi: deficiunt, mentis vero oculus
tunc cernit clarius, fiigatis nebulis iauc-
nilium vitiorum. Diuine enimPlato,non
florefeit, inquit, virtus animi, nili virtus
corporis defiotefeat.
Non acuitur mentis acies, nifi corporis
acies hebetetur, r Tunc diuinariim rerum
lapientia viget, humanarum prudentia
confumitur,squitaspol!etatquecdnftan-
tia. Et quod maius eft, nequevis etiam ip¬
fa proprie fentiendi qus eft in anima, fe-
nio vel morbo deperditur, quamuis oculo
Iffo a&us eius intermittatur, ex eoqtiod
non fatis fincere reprsfentantiir obiedi
Nam & calamofra&o ceffat a&uslcriben-
di,ars vero feribendi in animo remanet
integra. Quod ars detrimentum indenul-
lum fufeeperit, hinc patet, quod interimi
in feipfofcribit,& calamo reftituto arbi¬
tratu feribitfiio. Idem fieret fi elingui cu¬
raretur lingua, & fi pes claudo. Idemfi
cscovellippo oculus curaretur , quafi ia
corpore damnum fuerit, non in anima.
Sspe enim purgato oculo mox videmus.
Quod aut non fieret, aut iam etiam fanato
corpore fieret fero, fi ipfa videndi vis de-
feciflct, qus certum reftitutionis fus tem¬
pus exigeret, poftquam corpus exegitfo-
Scite Ariftoteles, fiprsftes, inquit, feni
iuuenis oculum, videbit penitus ficaria-
Sifenfusquicertispartibus corporisad-
fcribuntur,nequel$fis partibus ipfis, ne¬
que fenio vim amittunt, m ens qus adferi-
bitur nullis,nequelsfototo corpore, ne¬
que vnquam deficiet. Hic fuctSirtit vobis
 ide immortalitate animorum Lik
ratio illa quam affert in decimo de Repu-
fclicaSocratcsapud Platonem, quod per
nullum corporis morbum rationalis ani¬
mus moritur. Quo enim pacto, inquit,
corporis morbo peribit, qui proprio mor¬
bo non deficit? Corpus fiquidem noftrum
non alieao perit morbo, ied fuo. Quod
fi cibi vitio & aeris putredine interit,non
prius per hoc perit, quam ex hoc in pro¬
prium incidat morbum, quo proprie mor¬
bo diffoluitur. Acfi morbo proprio non
periret, nunquam etiam alieno. Nam fi
non fedaturfebre, infalubri cibo vel aere
non Izdetur. Animusautem propria la-
be,id eft, iniquitate non perit. Iniquus
enim animus non minus eft animus Sevi¬
ralis, quam fit zquus. Ergo non perit cor¬
poris morbo. Accedit, quod corporis
morbus animo non infert vitium ipfius
animi proprium, quoniam animus cor¬
pore agrotan tenon fit iniquior, fed e-
mendarur fepe, & morum ftudio proficit.
Quapropter morbus corporis non modo
Bonperdit,fedneqtievitiat animum. Ac
fi quandoque zgrotante corpore laedi
mens videatur,non tamen eft ita. Oria¬
tur mens ibi forte etiam, vel in feipla agit,
vel circa humana negoriatur, non lzdi-
tur. Socrates quando vel ludebat cum li¬
beris, vel eos curabat languentes,Philofo-
phiz fublimioris habitum quidem non a-
mittebat, licet vel non philofopharetur
tunc vliomodo, vel non philofopharetur
egregie, dum fcientiz aftum ad viliora
confideranda diftraheret. Animus nofter
in corporis oble&amcntis ludit cum ipfo
fepe. In eius languoribus regit & curat.
In vtroqueftatu intermittitur vel remitti-.
tur fublimisilla rationis confideratio, quia
vel oriatur ad tempus, vel anxie nimirum
tircaviliora negoriatur, re pacata verorc- .
furgit. Ita natura comparatum cft,vtad
diuerfafimul opera quantum ad humanas
vires attinet, non latis lufficiamus.
Conuiuz epulis intenti non bene lyra -
modulos audiunt. Dum anima multum
concoquit cibum in ftomacho, humans
contemplationis munus remittit, ideo
tunc hebetari videmur. Dum attentius
fpeculatar,2gre ribusconcoquitur. Hinc
fepe corpore languent philofophantes.
non hngueut animo, fed intelligentia
tantum excellunt, quantum deficiunt cor¬
pore. Ergo quid mirum fi (torpore febri¬
citante, anima fuftinendo curandoqne ae¬
groto intentfffima celfat a contemplan¬
do, & in pueri corpore fabricando, in de¬
crepiti quoque corpore fuftinendo occu-
patiffimaminusYtiturintclledu ? Et cum
IX, 211
vapores atri cerebri Ipiritum occupaue-
rint, atque eo vibrato mouerint horribi¬
les inphantalialpecies, vnde terrilpecta-
culinouitate. tota fere vis animte phanta-
fiam intenditur, mirabere fi interim opus
intermiferit contemplandi, quod tandem
vaporibus refolutis inftaurat. Sape etiam
vaporibus feruefientibus ratio ipfa perui-
gil imaginum illufiories redarguit, quod
in his accidit quicerebri vertiginem pa¬
tiuntur, quorum ratio negat coelum aut
terram ruere, licet finlus id afferat. Rur-
fus quiproptermorfum canis concitantur
rabie, aut furore' dambnis infligantur,
nonnunquam etiam in ipfa furoris incur-
fione imminentem inlaniam animaduer-
- Et qui infomniis terrentur horrendis,
reclamant aduerfus phantafiam, fepe fe
foriiriiare dicentes. Ergo meris rionfim-
per indiget inferioribus viribus, qua fe¬
pe illis vigentibus ociatur, octantibus au¬
tem viget, garritum earum damnat, iubet-
quclilere.’ Si quis, autem dixerit mentem
illis egere vt excitetur , ideoque fine ipfis
nihilpenitiis operari, ita relpondco, quo¬
niam anima dum corpus habitat , ejus fu.
ftentationi femper eft occupata, atque cir¬
ca plurima a diuiriis remeta diftrahitur,
ideo ad diuinorum intuitum non conuer-
titur,-nifi quantum expreffiores* aliquas
edrum fimilitudines per vires- eips pedife-
quas,quibus plurimum vtitur comprehen¬
dens, excitatur ad ipla. Poftquam vero fe¬
tis conuerfa eft, &per crebrSm conuer-
fionem apte parata diuinorum infufioni,
non amplius ad eam contemplationem
illarum obfequio indiget, imo1 eas fopic
pro viribus , ne ab ipfis impediatur. Ac
femper libens in eo ftatu perleueraret, nili
cfirandi corporis vrgeret necelfitas.Quoi
fignificat mentem pofleper fi Ipeeulatto-
nem continuare, &quando ab hac non
amplius propter curam corpbris retrahe-
tur,libere fpeculaturam per fe line aliarum
virium minifterio, cui fatis fuerit ante ab
illis minimeimpediri. Sed quamdiu cor¬
pore clauditur, propter illud finluum mi-
nifterlum quo paratur conuerfiqrii, acci¬
dit vt iaffo corpore, Ipirituqueobnubilato,
quia neque perfpicue obiefia repraffen •
tanmt, neque fit clara in finiibus & phan-
tafia perceptio, mens inde ad veram Ipe-
cnlarionem non facile excitetur. Fit etiam
vtalij aliis ingeniofiores appareant prop¬
ter fpirituum diuerfitatem. Quanquam
differentiam hominum in artibus addif-
cendisnontam ingenij quam voluntatis
diuerfitati cenfio tribuendam.
\s m
2ii Marfilii Ficini TheoL Piat.
Quilibet enim maxima quzque, fi ftudio-
fc contendit, alfcquitur. Fit infuper, vt
quidam dicantur amentes» quia vel non
vtantur mente , vel abutantur, quippe
cum omnis intentio animi in his fit circa
vehementiores phantafiz illufiones ni¬
mium occupata. Sed vacuarabile vel atra
vel crocea, qua: caulam przbet illufionis
refipilcunt fubito, vtpote qui mentem non
amiferunt. Mitto quod Origenes Ploti-
nufque dilputant , animas humanas elTe
quodammodo mentes ex fiia puritate de-
iaplas , quando videlicet ab intentione
mentis circa ideas ad intentionem, po¬
tentis viuifies corporum prolapfs in cor¬
pora deciderunt. Et quanto alis magis
aliis intentius profundiufque ad materiam
conucrfz funt, tanto minus ( vt aiunt) in-
telfeaualisretinent luminis. Vnde ma-
gnainingeniismoribufque inter animas
diuetfitasprouenit. Ad quametiamcon-
ducunt ztherea corporaanimarum diuer-
fis corii figuris lyderibufque accommoda¬
ta. Denique varietas geniorum varieta¬
tem adducit ingeniorum. Si quis autem
'animas extitilTe per tempus ante corpora
non conceflerit, voluerit tamen ex parte
quadam Platonicos imitari, poterit forfi-
tan dicere animas faltem eo ipfo momen¬
to quo creantur, corporique iungUritur,
ita vt Origenes Plotinulque dilputant,fer-
me affici atque dilponi. ProfeSo mentes
'Angelicas, dias ad inferiora prolapfas, a-
lias minime, & earum que ceciderunt, a-
lias quidem magis, alids vero minus. Sed
menteshominum tanquam infimas om¬
nes naturali inftindhi cum primum crean¬
tur, ad naturalem partem & corpora ver¬
gere, aliafque aliis profundius fele inLe-
thsum flumen, id eft, materiam mergere.
Atque hoc quidem pacto Pamphilus Ori-
genem, quoad potuit, emendauilTe vide¬
tur. Sed de his alias. Iam igitur ad pro-
pofitum reuertamur. Si quis parte capi¬
tis quadam Igfa memoriam videatur amit¬
tere, relpondebuntPeripatetici , confun-
direrum imagines quz in cerebri Ipiritu
retinentur, fed {pedes quz in mente fimt,
non laedi proprie, imo ( vt ita dixerim )
ociari. Oportere enim mentem quam-
diu corpus habitat, in corporalium Ipecies
non fine corporalium imaginibus contue¬
ri. Addent Platonici quatenus anima:
intendo circa Izfi curationem membri
vehementius occupatur, eatenus cogni¬
tionem memoriamue remitti atqueinter-
mitti. Auicenna & Alganteles dicent
mentem ad inferiora conueriam,a diurna
quadam mente diuerti, vnde omnem in-
celligcntie a dum puranteondnue depen¬
dere. Quoniam vero Lucretius immor¬
talitati ob eam caulam diffidit maxime,
quod imminente morte vires animi defi- |
cere videantur, animaduertendum eft, si¬
tam corporis in humoris & caloris tempe¬
ratione confiftere, ideoque mori corpus
quando vel calor refoluit humorem,vd
calorem humor exringuit.
Quoniam autem humor caloris p2bu-
Ium eft, calor vehiculum ipiritus, Ipiritus
eft animz ad corpus conciliator,fit vt qua,
dorelbluiturhuniorin membris corpora
paulatim, anima quoque membra deferat
paularim. Et quiatunc regendo corpore
minus quam loleat occupatur,:in menton
fuam fecolligitjcernit arcana, prpfagitque
futura. Abfica nobis Lucretiana fulpicio,
animam fdlicet cum corpore morituram,
quz debilitato corpore roboratur. Etcum
vriiodiflolutioni oppofitafit, Iohgiffime:
tunc abelfe a difiolutione putandus eft a-
nimus, quando fe maxime colligit ia feip-
lum, ac depolita animali natura furgitin
mentem. Atque id in morte, quz prop¬
ter relbluuonem fit, manifefte contingit.
In morte vero quz fit propter extindio-
nemvitalisanimz, vis humoribus tumo-
ribufque curandis intenta eft, fenfus do¬
loribus iudicandis, phantafia fpeciandis
fimulachris quz ab humorum vaporibus
concitantur. Quapropter ratio ad tem¬
pus remittit officium, ficutfolet infomuo
nonnunquam, quod relumatpoftmoitis
ftrepitum, licuri conlueuit poft infomnii
vigilare. Quod autem in eo iplo tempo¬
re vires dotelque fuas nequaquam amit¬
tat, illud nobis argumento eft, quod multi
qui diligentia medicorum ab imminente I
1
morte reuocantur ad vitam , corporis qui¬
dem vires vel nunquam vellero recipiunt,
animi vero mox humore purgato, quali
corporis vires extincte fuerint, animi au¬
tem lumen latuerit potius tanquam fnb ci¬
neribus ignis, quam euanuerit. Quis dixe¬
rit eundemfore a vita exitum corporis at¬
que animz, cum non fit idem reditus?
Redit enim corpus vix feroque, redit ani¬
mus facile atque fubito. Neque quicquam
eo tempore amifitfui,-cum & naturales&
acquifitas dotes fubito rurfus edat iu lu¬
cem, non minus quam antea confueuerit,
vtpotequi lua tunc collegerat fupellefli-
lia, non dilpcrlerat,paratufquefuerattan-
quamferpcnsad exuuias exuendas, non
aliter iis clauftris egreflurus in lucem vi-
uens & integer, quam olim materno vtc-
rocumeftemifius in lucem.
Putat autem lapiens quando relinquit
 de immortalitate animorum. Lib.IX. 213
Corpns,fenon parte priuari fua, fed mo- Sexta ratio. Anima ccnntr.it partim cum di¬
IefttfSmo onere liberari. Ac de fexco <3- uinis,partim 'uero cura brutis.
gnoiam faris. Accipe fcprimum illud fi-
gnum. Senius diuturno opercfatigantur, C A P V T VI.
mensvero nunquam. Quanto diutius inf-
pexeris, eo cernes obtufius. Quanto diu¬
tius icdagaueris intellectu, eo intelliges
S I anima hominis ex materia ( quam
fluuium vocant Lethsum ) fcaturiret,
darius, omne corporis fcnfufque opusvfu nunquam cum diuinis, qus ex eo fluuio
defatigatur , tuentis vero corroboratur. non fcaturiunt,in operatione coniunge-
Solet tamen diuturna cogitatione graua- retur. Congruere vero cum illis in ope¬
ricaput, & oculus caligare, quia mentis ratione, imo etiam in eflsntia & vita, fic
exercitium omitantur fspe numero phan- oftendemus. Quoniam videmus omnia
tafis motus, hos autem vibratio fpiritus, tunc maxime aliquid operari, quando in
hanc lsfio cerebri aut oculi. Ipia vero fuafpecie adultaf«nt atque perfecta, co¬
mentis acies fitleuior&acutior.. gimur aflerere Deum, quia eft omnium
Quae certe fine intermiflione vlla fur- perfediflimus, non ociofum efle, fed ali-
fum directa maneret, nifimiferata corpus quidagere,poftquam operatio perfectio¬
hoc ipfi commendatum , eius recreandi nis eft fignum. Imo vero neque nos ali¬
gratia opus proprium intermitteret.Quod quid ageremus, nifi ageret ille, quo mo-
in iis plane confpicitur,qui dum fpeculan- uente,mouemur, ficut quo faciente, fu¬
tur attentius aliquid , fatigati corpus ae¬ mus, & quo afflante viuimus & fpiramus.
gre ferunt, in quibus mens inuita quo¬ Sed qusnam eft operatio Dei! non qus
dammodo ccflat ab opere, corpus autem aliunde incipiat, aut alio quopiam tendat,
fenfufque ceflant quam libentiflime, ne cogatur Deus aliundependere. Eft igi¬
quafi non mens fatigetur operando, fed tur operatio Dei perpetua quaedam in fe-
illa. <yiod vero indefelfum eft etiam im¬ ipfiim conuerfio, per quam feipfo finiatur
mortale. & gaudeat. Itaque contemplatur fcipfiim,
Ochuum lignum eft, quod vires aliae fc contemplando, fuam videt potentiam,
alicui rerum generi funt adfcripts, mens hanc intuens, quacunque poteft difeer-
nulli. Quid eft enim in eorum numero nit. Ergo & feipfum fimul & vniuerfum
quseffe dicuntur,ad quod mentis acies opus fuum adu vnico fpeculatur, fpecu-
dirigi nequeant ? Qua: iplius quod dicitur lando in feconcipit eunda, concipiendo
ens, effentia, efle naturam & vim deferip- extra fe quacunque vult, parit. Similis
rionecomprehendit,fub iis vero caqus ferme eft in fandis miniftris eius coelefti-
funt omnia continentur. Reperit quo¬ bulquefpiritibus operatio, fe namque ip-
que differentiam inter efle atque non ef- fos illi quoque & fua opera fpeculantur,
fe, itaque nouit vtrunque, & efle diuidit fpeculantur & Deum, operaque diuina.
quodammodo in partes fiias atque parti- Speculatio cetteiflis fola conueniens eft,
culas,dum quslibet rerum genera fpecief quia operationum omnium, perfediflima.
que fub efle difponit. Et, quod majus-eft, Quod etiam in nobis apparet. Hac non
fiiper efle ipfum afeendit, & fub efle def- ' externa eget materia, vt fabricatio, neque
cendit, quando ipfum vnum, ipfum quo¬ corporalibus inftrumentis, vtfcnfus, xie-
que bonum ftatuitfupcr efle, & materiam que aliunde mouetur, aut alio tendit, vt
Cue priuariones rerum fub eflSlocat.Nul¬ -operationes alia, neque figurat mate¬
li rerum generi mens aftringitur, fi ambit riam alienam,fedeolit ornatque mentem,
omnia. Nihil extra fehabet, i quo peri¬ quando non alio terminatur , fed definit
matur, quod intra fe quodammodo clau¬ ■ in feipfam, neque fatigatur cito, vt alis,
dit omnia. Concludamus difputationqm fed permanet indefeffa,nequemolefta eft
hocpa&o. Animus hominisfiper corpus vel indiga, vt funt ilis, fed facilis, plena-
eflet aliquo modo, nihil ageret vnquam j que, & gaudia perfufa incomparabili. Si
fine corporis inftrumento vel auxilio. A- qua igitur ex iis operationibus qus nobis
git autem fine corporis vfu intelligendo infuntjfupernis eft numinibus tribuenda,
atque volendo, vt per odo ligna expofui- contemplatio certe tribuenda eft, opera¬
mus.Non igitur eft per corpus. Ergo eft tionum omnium feliciffima. Ex iis patet
aatperfe, aut per diuina. Si per fe , nun¬ hominis animam in contemplatione cum
quam fedeferir, fi per diuina, ergo pers¬ diuinis congruere. Congruere quoque
ternas caulas eft stemus. eum beftiis in nutritione: fenfiique, &
corporis affedu,non dubitamus. Certa
autem operationes ad conuenientia Ubi
 Marfilij Ficini Theolog. Platoni
xUrccth obieda, certas conuenientefque
requirunt virtutes atque fubftantias , &
cure proportio eft obiecti vnius ad alte¬
rum, eadem operationis vnius ad alteram.
Eadem quoque virtutis eft & eflentire ad
virtutem & eflentiam comparatio. Itaque
ficutin nobis quod ad corporis vfum per¬
tinet, eft operatio cum brutis communis
ad commune cum illis obie&um 'ita na¬
tura cum illis communis apparet. Hatceft
nutriendi fentiendique operatio, & po¬
tentia atque complexio corporis, qua: in
nobis ferine ficut in beftiis fiint caduca.
Oponet quinetiam reperiri in nobis po¬
tentiam &Iubftantiam cum coeleftibus il¬
lis communem, ex qua nalcatur operatio
illa quam habemus cum illis communem
ad commune nobis illifque obicctum.
Quamobrem ficut in nobis quodammo¬
do caducas funt nutriendi, fentiendique
natura & complexio corporalis, qua: cir¬
ca caduca verfantur, & cum caducis ani¬
malibus funt communes, ita immortalis
erit contemplandipotcftas qua: circa im¬
mortalia verfatur, & cum immortalibus
eft communis, quia non poteft operatio
eadem nili ab eadem natura & potentia
proficifci.
Quis autem dubitet contemplationem
noftram fupernis elfe perfimilem ? cum
per eam animus, vt cceleftesilli, feipfum &
opera fua confideret, inueftiger quoque
fupernascaufasjcarumque effedus, item
ab effeoiibus inferioribus per medias cau¬
las vfque ad caufam fupremam afeendat,
atque viciflim a luprema caufa vlque ad in¬
fimos euen.tus circulo remeet. Vbi videtur
vniuerlam diuini operis leriem non alia
virtute quam diuina comple<fti,&tanquam
Deus aliquis circunluftrare. Non lolum
vero intelligentiam cmn numinibus com¬
munem habet,fed etiam voluntatem, cum
illorum affectet bea titudinem. Habetprae-
tercafimilem adionem, quatenus agitli-
bere, 8cfuo imperat corpori ferme ficut il¬
la. Ex omnibus iis colligitur animum no-
ftrumcum coeleftibuseflentia conuenire.
Si effentiam habet cum illis communem
& proximam & illa nullam habent origi¬
nem c materia/equitur vt nullam quoque
animus nofter talem originem habeat.
Praeterea fi numina illa fempiterna fiint,
quia mundi fphasras eodem femper mo¬
nent ordine,ncque fatigantur vnquam, li¬
quitur vt fit mentis ellentia lempitema,
quoniam terminata mobililque vita nullo
modo interminata: immobihque vira res
proxima. Tanto autem magis conuenit
mn) illis immoitaliucc rin;, quam inccl-
ligentia veritatis&beatimdinis defideria,
quanto vita ipfa prior eft quam inteliigeu.
riavelvoluntas. Ac fi voluntas eft nixos
intelligentia vero fiimmum adolcfccnas
vitmfSigium, animus non aliter dirigi¬
tur ad voluntatem redam, quam pet ve¬
ram intelligentiam, ad hanc quocuetot
aliter quam per veram adultamque vitam,
Voluntatem habet redam, quia ad pri¬
mum tommque bonum fefe confert. Ia.
telligentiam veram , tum quia quatenus
intelligentia eft, non fallitur, tum quia
veras omnium intus polfidet rationes,
quod alias oftendemus. Habeat ergo ne
ceffe eft veram adultamque vitam. Talis
eftquasnoneftobnoxiamorti. Huicno.
ftr* argumentationi illa Origenis fetet
lummopere, vbi inquit: Omnes naturz
qua: eiuldem principi; participes lunt, in-
terfefuntfimiles, ceu oculi, quiaomnes
lucis participes lunt, cum ad lucem natura
fua fimiliter conuertantur,omnes funt fi-
miles, fed tamen pro diuerla lucis partici¬
patione alius alio eft acutior. Omnes ra-
tionalos fubftantia: Dei participes funt,
cum omnes conuertantur ad Deum,ergo
fimiles funttum inter fe, tum illi. Itaque fr
cutfiipremmliint immortales, vt Angeli,
fic & inferiores, vt animm. Immortales
verofimt omnes, quia Deo per f miles im¬
mortali. Quamlimilitudinem cftenditil-
la ipla in Deum conuerfio, in quem qui¬
dem velutin Solem, tanquam ftellf,fu-
perfores conuemmtur Angeli, anima ve
ro in eundem, ceu Luna, qua: quamuis vi-
cilfitudine quadam diuini luminis permu¬
tetur, ideoque modo quodam mutabili
capiat,inextinguibili tamen percipitra-
tione. Siquidem & inextinguibile ipfiun
elfe, & qua ratione fit inextinguibile, cer¬
tis rationibus comprehendit.
Obieftio Epicureorum & refpcnficde re¬
rum temperatione.
C A P V T VII. '
R Eludabituriis Dicaearchus, aut Epi¬
cureus aliquis, quafimonftro idlimi-
lc fit, rem Icilicet aliquam partim incor¬
ruptibilem elfe, partim corruptioni ob¬
noxiam. At nos affirmabimus natura: or-
dinemfinehocleruarinon pefie. Sunta-
liqua corpora ab omni penitus conup-
ticne fcrr,ot2,vt coeli, quorum nequelpb?-
raipla,nequeparticula vlla corrumpitur.
Sunt & corpora iis prorfus oppefita, fi'
licet omnino caduca, puta ligna, lapidea
metalla, eseteraque ex quatuor elementis
 de immortalitate animorum Lib.IX.
aliquam fuftincre. Scdvt capitulum con-
compofita. Ligni fiquidem particula
nonnulla: quandoque putrefiunt, deinde
etiam totum lignum ipfum delinit effe li¬
gnum, quamuis quicquid ita compolitum
cft,obid laltem ex incorruptibili conflet
& corruptibili, quod primam in le mate¬
riam habetperpetuam, formam vero mor¬
talem. Quapropter coniunftio mortalium
cum immortalibus neque impoffibilis eft,
neque rata.
Sed redeamus ad ordinem,inftitutu.Sut
tiara corpora media, elementorum vide¬
licet quatuor Ipharj , partim incorrupti¬
bilia, partim corruptibila. Ipia quidem
tota elementi Iphara litam lpeciem , fuum
litum, fuum feruat tenorem, particula ve¬
ro eius nonnulla: quandoque hinc per¬
duntur, indeinftaurantur.Cum vero cor¬
pora vel a fpiritibus vel Ipirituum gratia
fuerint conftttuta, ordinem corporum o-
portetabordinelpirituum proficifci, aut
laltem Ipirituum ordinem imitari. Sunt
ergo Ipiritus aliqui penitus immortales, vt
Angeli, quorum neque totaipla fubftan-
tia commutatur, neque vlla vis, neque e-
tiam operatio. Sunt alij mortales omni¬
no, vt communis fert opinio, brutorum
fcilicet anima , quarum permutatur vis
operatioque,permutatur & totafubftan-
tis. Sint infuper oportet Ipiritus vtro-'
rumque medij, vt vnus lit abfque inter-
miflione totius natura contextus. Hi per
totam fubftantiam permanebunt, per par¬
ticulas aliquas mujabuntur. Tales erunt
anim? noftrapixcipue,quarumfubftan-
tias cogit effe perpetuas communis illa
cum coeleftibus contemplatio voluhtaf-
que & a&io. Potentias vero aliquas liuc
operationes quandoque «flaturas indi¬
car nobis illa communis cum brutis mor¬
talibus operatio, cultui mortalis corporis
penitus mancipata, quippe cum naturales
affectus in naturis propriis fundentur , di-
uerlique affe&us in diuerlis naturis, videa¬
mus autem noftras animas affeftum ada-
terna habere,affe<9:um quoque adtempo-
ralia, merito dicimus eas ex naturis dua¬
bus atecna videlicet, & temporali compo-
litas effe, quemadmodum fi videremus
corpus aliquod natura lita quali aequaliter
furfum deorfumue moueri, diceremus ip-
fumferme aequaliter ex grauitate & leui-
tate componi.
Tria vidimus corpora, tres quoque Ipi •
ritus,tres nunc accipiamus Ipecies anima¬
tum. Animalia vrrinque tam ex anima
quam ex corpore lempiterna, ceu mundi
fpharas, lrcllafque (ita vt Plato esiftimat)
2»j
animatas, vt tam corpus earum, quam a-
nima fit procul a morte. Item animata
vrrinque mortalia, ceu bruta. Interpo¬
namus homines ex anima immoi tales,
mortales cx corpore. Multi vero etiam
multos daemones heroefquc fimiles inter¬
ponunt, neque feruari aliter ordo nacura
poteft,nifi ccelefti anima ferme penitus
immutabili, corpus omnino incorruptibi¬
le tribuatur, atque bruti anima penitus
corruptibili, corpus omnino mortale, ani¬
ma autem hominis, & immortali fimul,&
quadam ex parte mutabili, corpus detur
vtrunque, atheireum vnum fecundum Pla¬
tonem, elementale alterum, vt hominis
anima athereo immortalique corpore,
qua parte immortalis eft, coelitus induta
delccndat. In terris vero, qlia parte mu¬
tabilis eft mutabili elementorum corpore
veftiatur. Ac merito hominis animajicet
inimortali,corpus corruptibile congruit,
propter eam fui partem, qua effe mutabi¬
lis dcmonftratur. Nihil igitur obftat quin
polfit animal vnum in natura ordine re-
periri ex anima immortale, ex corpore
corruptibile.Idquemanifeftius homo fit,
vt & fuperior ratio demonflrauit, & A na-
xagora fententia comprobat, quatuor re¬
rum gradus inducens, immortalem ater-
mitatem, immortale tempus, mortalem a-
ternitatem, mortale tempus. Primum ef¬
fe arbitror mentam, fecundum ccrlum,
tertium rationalem animam , quartum
irrationalem. Ideo dc homine dixit di-
uinum illud.
fiiViics tqa» jApas tyu Seff mvos,
Id eft, mortalis aternitaSjDei partem ha-'
bet: hominem aternitatem quidem vo¬
cat, tum propter anima fubftantiam, tum
propter intelligentiam. Mortalem vero
tum propter mutabilem anima partem vel
adtionem, tum propter corpus ex elemen¬
tis compofitum, Neque abfurdum efle
Platoniciputanr,vt iri anima adrionxs mo¬
tio vna cum fubftantia immutabilitate
concurrat, quandoquidem & in ccrio
(quod anima fert imaginem ') hac duo
manifefte concurrunt, nihil enim inter
corporea coelo mutabilius, nihil contra
ftabflius inuenitur. Talem quoque pu¬
tant efle primam mundi materiam , qua
fi c naturalibus fiibeft formis, quemadmo¬
dum mens noftra diurnis. Putant autem
mutationem rebus ex iplarum multiplici¬
tate contingere ita vt qua effentiam ha¬
bent multiplicem, motionem in effeitia
fortiantur, qua vero virtutem actionem¬
que folam, in iis duntaxat mutationem
eludamus, nihil prohibet quo minus ani-
THEOLOGIi
PLATONICA
DE IMMORTALITATE ANIMORVM,

EODEM FICINO AVTHOKE,

LIBER X.

Prima ratio. Sicut vltimum in ordine corporum eft incorruptibile,

Jic & 'vltimum in ordine mentium.

(v) CAPVT PRIMVM. .

j Voniam ordo corpo- fiiblimiusfub illo corpus eft, eo magis

\ rum fub ordine intel- adliuam potentiam habeat , miniifqae
le&u collocatur,pen- palfiuam. Quod enim primo eft proxi¬
^etque inde, ideo cor¬ mum, ab vnico primo fufeipit, atquepa-
porum ordo non ali¬ titur, agit in multa.
ter ordinem lequitur Quodfequentiponitur gradu, patitor
intellectuum , quam etiam magis , agit minus, quoniam i
pedis veftigium ipfum pedem, & vmbra duobus iam , primo videlicet & fecun¬
corpus. Itaque qualem videmus ordinem do, patitur = in feqnentia quae accepit ef¬
in corporibus, talem pene debemus in fundit, quoulque ad infimam quandam
mentibus conieftari. Videmus in corpo¬ materiam veniatur, quae cum a Asperiori¬
rum ordine fublime corpus, videlicet fu- bus omnibus capiat, ipfa tribuit nulii.Ita-
premum coelum in natura fua cunctas vi¬ queinpotentiapaftiua habet quidemfor-
res formarum omnium efficiendarum mas omnes, quas per fucceffionem a fa-
continere, perquasvtiquevirestanquam perioribus fiifcipit patiendo. In virtute
adtiuas & efficaces inferiora corpora ad autem effechua habet nullam. Idem io
varias formas fulcipendas diiponit. mentibus cogita, quarum principium
Quapropter variis natura fua viribus, Deus, omnes intelligibiles fpecies vno im¬
& variis motionis fua configurationibus proprio habet aciu, diftribuit orenibus,
corpora inferiora varie mouet & format, capita nullo. Sequentesillummentesin-
vtmerito dici poffit, lublime coelum for¬ de omnes accipiunt, &inuicem italeto-
mas corporum reliquorum vel afiu vel a- bent, vt fuperior inferiori ideas illas lu-
ciiua virtute complecii. Corpora vero fe- menque quafi diftribuat. Ergo quo altior
quentia affirmare poflumus illi adeo fii- mens eft, eo paucioribus fubiefia, pluri¬
biici-vt ipla quidem in potentia quadam bus praefidet. A paucioribus igitur pati¬
fufceptiua (vt dicitur ) & paffiua eafdem tur capiendo, agitinplures diftribuendo.
habeant formas, atque aciu ab illo fir ci- Infimadenique mens talis debet effe,'*
pianc. Verum talis ordo feruarur, vt quo primo illarum principio fit oppofita, ca-
 de immortalitate an:mofam. Lib. X,
pi2t ab omnibus, tribuat nulli. Secun¬
dum naturam luam ideas illas in potentia
quidem habear paifiua, nullas adtiua, pclt-
quam ideas non transfundit in aliquem
ipii lbbdicum intelledtum. Quippe in pri¬
mo potentia fola adtiua eft idearum in
fcquemibus adtiua per ordinem Scpaffiua,
in infima mente paffiua. Ordinem igitur
primi coeli obtinet Deus . vicem fequdn
tium coiporum media; tenent mentes,lo¬
cum materiae infimae infimus intellectus,
qui per naturam luam (ucceffione qua¬
dam omnes intclligibiles rationes acci¬
piat actu, liue videat, neque omnes actu
fimul intueatur, quemadmodum corpo¬
rum formas fufeipitab aliain aliam fucce-
dendo. Materia hzcquia ex nulla ante¬
cedente materia fit, vnde creatore indi¬
get infinito, id-irco aiolo creatur fice ma¬
nat Deo. Par eft enim vt potentia fim-
plcxa fimpiici fiat actu, qui quoniam a-
«Sionemluam vitra agentium reliquorum
actiones protendit, folusfacit materiam,
qua- gradum renet vlcimum in natura. Si
folus Deus creat materiam qua; eft infi¬
mum corporalium, (olus creat eam men¬
tem qua; eft infimum intellectuum. Si
materia opus eft omnium diuinorum o-'
perum a Deo remotiffimum, intellnftua-
le vero genus eft proximum, & illa fit (eor-
fum i mente, multo magis potcftmens
fcorfum fieri a materia. Si talem ordinem
hab et irtelle&usvltimusin rerum-intelle-
dtualium genere, qualem materia in ge¬
nere naturalium. & materia a nulla re na¬
turali poteft fieri, t equitur vt poftiemus
intellectu: a 'nulla Ipecie intelledtus, qua:
in eo fit genere, poffit fieri. Quod fi intel-
lebtus hmufmodi a nullo generis ciufdcm
intelledtu vel multo przftanriore depen¬
det, multo minus putandus eft a genere
naturalium, multo infuper minus a mate¬
ria dependere. Hinc fequitur poftremam
mentem e materia non educi, fequitur
etiam eife incorruptibilem. Nam cum
mentium ordo fit ordine corporali piz-
ftantior, atque ordo rerum corporalium
tandem defeendat in materiam fempiter-
nam,fiquidem materiailla nunquam cor¬
rumpitur, quisvfqueadeo demens erit, vt
concedat mentium ordinem qui flabilior
eft diuiniorque corporibus, in mentem
poftremo defincre corruptibilem; Sit er¬
go perpetuus oportet vltimus intelledtus,
qui ita comparatur ad inteUigibiles for¬
mas, quemadmodum ad fenfibiles prima
materia. Materiavero neque per aliquam
fenfibilemformam corporali corruptione
corrumpitur, per has enim formatur, ne-
I17
queper aliquam intelligibilemlpeciemjab
his enim pdrficitur. Ergo mens vitima ne¬
que, per aliquam inteiiigibilem lpe.iem
fpiritali corruptione deftruitur , bis nam¬
que perficitur) neque per aliquam lenfibi-
ltm formam corporali perit corruptione.
Praeeft enim mens, non lubeft corporali¬
bus fpeciebus. Neque tranfit in mentem
corruptiocorporalis,licutrioritranfit m
materiam corrupt o fpiritaiiS. Inio vero fi
non tranfit in mentem violcntiaipiritalis,
multo minus piopter corporum craffirudi-
nem rranfibit in eam violentia corporalis;
Imo etiam fi corruptio'corporalium fubie-.-
dam illis materiam non attingit, mulror
miniis altiorem illis mentem conquinabit.
Efto perpetuus intelledtus vltimus;: Sed'
quisifte f Ifte inquam eft inteltedilis huma¬
nus: «yiod intellectus in nobisfit,quis du¬
bitat? tum non polimus nifi per vim In¬
telledtus de intellectibus difputare. Et fi-
cut oculus Solis lumen non capit nifi pei
proprium quoddam fui lumen internum,
ita anima uoflra diuinos intelledtus nee
iniic-ftigat nec intuetiir, nifi per proprium
intelh deum. ■ Sed qualis hic nofter eft in-
teliedhis i Hoc ego non curo aiiiplius,
qualifeunque enim fit, fempiternus erit.
Intelledtus namque fuperiores proculdu-.
bio perpetui furit,fi infimus eft perpetuus.
Ego vero arbitfor noftram mentem id-
circo efldpoftrernamjfitut&pluribus pla¬
cuit antiquorum, quoniam non limul a-
gitfua, fed verfat iri fe ylcifliiri- tari quam
Proteus formas, atque intelhgirfiiec^ieh-
do,quemadmoduni Luria qua: vitima bel¬
larum eft, viciffitn mritat lumen,'careris
non mutantibus. Sit ergo rioftfa mcrisvl-
tima. Sit etiam fempiterna. Quiafempi-
terna eft femper inhiat fenipiternis& dia
quotii s a corpore non turbatur , attingit
illico, folifque gaudet Vt luis atque dome-
fticis. Motusau:cm cuiu(c,ue rei ille eft
naturalis qui fit ftatim impedimento fub-
tracio. Fit autem fim.llimum terminum,
quiavero cft; vitima, amat corporum na¬
turam ad quam qua fi pi opinquam acce¬
di^ viuificat & gubernat.
obkciio Epicuri & refpoxfio de rerumfiric*
CA-PVT V.
T imere hicrurfiisEpiciinisexclamar,
portentum effe hoc, vt diuiaa morta¬
libus hzreant, vtpote qui non videat abii
que diuinorum ftabiliumque confortid
non pofie conflare mortalia. Latiiifle ii-
lumputo oportere rerum feriem ira in fuis
2io Marfiiij Hciei Theolog, Platoni
partibus digeri, vt cum multi variique fint
rerum ordines in natura, femper fuperio-
ris cunrique ordinis infima; partes fupre
mis partibus ordinis inferioris proxime
fubfcquentis quodammodo copulentur.
Hoc nos docet aetheris cum elemento¬
rum natura cognatio. Siquidem Luna
pars aetheris infima proxima elementis,
clementalenonnihilhaberevidetur, tum
crcbraillamutatione figuratum ipia luci-
difuiciquecorporisiuivarietate. Rurfus
ignis altiflimum elementum coelum pro¬
ximum imitatur, quoniam c.celi inftar mo-
uetur & fulget. Idem oftendit & ipfa inter
fe naturalis elementorum quatuor diipo-
fitio, ybipars infima ignis tumidior eft, &
quafitepcfdt vtaer. Suprema regio acris
tenuatur & quafi feruct vt ignis. Ibi ignis
aereus eft, igneus aer, atque ita in vnam
compagem copulantur. Id em infima pla¬
ga aeris & aqua; fuprema faciunt, vbi aer
obnubilatushquefcit vt aqua , aqua item
extenuata vaporibus exhalac vt aer. Ter¬
ra rurfus aitior, pinguis & lubrica fit inftar
aqua. Aqua imum turgefeit in terram,
&fape glaciatur, vt terra. Vitra elemen¬
ta vapores ipfi crafli, fumique , corpora
ianj compofitafunt, fed proxima elemen¬
tis, Poftea paulo folidius glutinantur,
fiuntque lapides aliqui lpongiofi & rari,
propinqui vaporibus, poftmodum lapides
reperiuntur duri ferme fpeciofique ficut
metalla. Ex metallis.ferrum plumbumque
funt propinqua lapidibus, argentum Sc au¬
rum propinquiora funtplantis, quoniam
horum nitor 8c fplendor flores referunt
candidos & purpureos. In plantis,tuber
excedit metalla, quia .manifeftius nutri¬
tur & augetur, paulum tamen , quia non
habet varium partium ordinem. Nobi-
liifima arbores propinqua; funt brutis, ra¬
dices oris loco habent,ramos vt crura,b*a-
chia,&fimilia.Sextum habent vtrumque
nonnullae arbores ,mafculinum Scfcemi-
ninum, vnde prope lita vberius pullulant.
In brutis oftrea vno tantum fiiperant
plantas, quod fenfum habent tactus, fed
fixa terrae pene nutriuntur vt arbores.
Multae quoquebeltiola fine coitu lponte
nafcuntur, vthetba. Sunt & fimia, ca¬
nes, equi, 8c elephantes, 8c aliae beftiae ho¬
minibus in quibufdam figuris, geftibus,ar-
tificiifqueperfimiles. Sunt ftolidi homi¬
nes & ignaui ( vt apparet ) his quoque .
quam proximi, funt heroici homines alio-
rii duces, fupernis numinibus cognarifli-
im-Efie rurfus oportet ipiritus hominibus
familiaritate coniunctos, quorum inftru-
fiioae magicae artis, Plato vult reperta
fuifie miracula, quemadmodum
dtione hominum beftiae nonnulla: nob:<
propinquiores, mira iape fuprafuamfpc-
ciem operantur. Atque hos damee:;
heroefue ita cfle nobis affesftu proximo-
ficut natura atquefitu,adeovt ouibufda
perturbationibus afficiantur humanis, st.
que ali), aliis faueant perfonis & locis,
ali; infuper aliis aduerfentur. Siquidem
Aegyptij,qu°s fequuntur Origenes& Xu-
menius &Porphyrius, multos autem eff:
damones qui ad fuperiora animos eri¬
gunt, multos etiam qui ad inferiora de¬
torquent, peflimos autem in occidente
daemones efle, in ieptentrionali etiam
plaga malosrbonos in meridionali, op¬
timos orientalem colere regionem. Da-
monibjis autem apud illos inferipribusfo-
periores prafunt, his quoque ali;, quos
Angelos nominant. Item Angelis ar-
chan gelos, archangelis principatus Plato¬
nici proferunt, principatibus autem in.
telledus quofdam qui di; iam participa¬
tione quadam denominentur, fummo
femper Deo pleni, diuinoque nefiaie
ebri;. Si in omnibus rerum generibus
confitemur infima quaque anteceden¬
tis ordinis cum fupremis ordinis fucce-
dentis efle coniun&a, & inuicemquo-
quqmodo confundi, cur non fateamur
infimum intellectum cum fuprema ani;
marum fenfitiuarum ita efle, coniun-
dum, vt cum hpc, quamuis mortalisjima-
ginem aliquam habeat intelledtus, quod
eft in beftiis figaciffimis manifeftnm, in¬
tellectus quoque poliremus licet diuinus
iit, fenfitiuam tamen quandambabat
brutamque naturam , per quam conue-
nienter ad corpora terrena declinet.
Prafertim cum deceat non humanam
modo mentem, fed alias quoque omnes
quacunque impure quodammodo funt,
cum purioribus corporibus conlpiraie.
Impura vero mentes anima omnes ra¬
tionales funt, qua licet pura anima fint,
ideo tamen funt mentes impura, quia
mentes iunt animales. Mentes inquam
ita mouendis corporibus deelita, vt vefti-
gia fua vitalia animaliaque corporibus im¬
primant. Pura vero mentes funt qBS
mentes iunt iolum, neque animalia ex fe
fundunt fimuiachra regendis immeria
corporibus. Pura vero corpora iunt apud
Platonem duodecim ipff mundi iphaerz,
ccrli octo & elementa iub coelo quatuor.
Quinetiam partes quadam in iis ipbzris
fingulispredofiflima. Anima itaque ra¬
tionales ipharis omnibus infiint,eradatfl8
pro fua dignitate diipofita.
 de immortalitate animorum. Lib. X. 21 g
Sedipfiravnamvnius machina animam cit ad idem aEgyptiorum opinio illa i Pia'
Ioucm nuncupat Plato , animas autem tonicis quidem omnibus,przfertim aPro'
duodecim fphzrarum duodecim vocat culo confirmata, videlicet ad confonan'
deos Iouis pedifequos. Sphaerarum par¬ tiam mundi perfectam effe oportere, nen
tibus purioribus fimiliter attribuit animas folum animalia quadam rationalia, lm-
mentis participes, ftellis fcilicet & plane- mortaliaque, atque contra animalia irra¬
tis,quos etia vocat deos.Ignis partibus dae- tionalia & mortalia fimul, verum etiam
mones, herocfqne igneos. Aeris clari multa inter haec media rationalia quidem,
aereos. Aeris caliginofi aquaticos dae¬ fed mortalia, non in terra folum , fed
mones, atque heroes. Purioribus poftre- etiam in casteris elementis. Non tan¬
mo terra partibus mentes copulat, qua tum igitur homines in corpore mortali
humi habitantes homines appellantur. habere animos fempiternos, verum etiam
Interdum etiam dzmoncs heroefque in mi^s damones partim propinquos no¬
terra ponuntur. bis, partim longe fublimiores , quorum
Neque fub luna tantum, fed etiam in corpora gignantur atque intereat, quam-
coelis vitra Hellas damonum heroumque tiisdiutius quam noftra gradatim diutiuf-
turbas quamplurimas collocat. Sed in que viuant. Non enim decere putant, vt
omnibus lpharis vitra damones heroef a coeleftibus animalibus, rationalibus,
que principes animas ponit particulares, * fempitcrnisjfelicifiimis, ad animalia-ter-
fiuedamonicas heroicafque, iiue huma¬ rena rationalia quidem, fed infeliciffima,
nas, qua non femper aterna fequantur, vitaque breuiffima , fiibito delcendatur,
vt principes illi, fed aterna temporalia- imo per gradus quofdam animalium ra¬
que vicimm , & corpora vitamque mu¬ tionalium quz feliciora quidem fint, gc
tent, tum alcendendo in melius , tum in diuturniora quam homines, non tamen
deterius defeendendo. Proinde quot ftmpiterna , corpore vel animo beatiffi-
ftella funt, totidem fubefle damonum, ma. Idem quoque Plutarchus, & fami¬
heroum animarumque turbas. Sub Sa¬ liares eius Demetrius Philofophus, JEmi-
turno Saturnias, fub loue louias, Mar¬ lianufque rhetor affirmant. Teftantur
tias vero fub Marte, fimiliterque deinceps. . enim ex multis prodigiis quas fuis tempo¬
Mitto quod omniaputatinomnibus eife, ribus, contigerunt, Pana magnum dz-
fedinterramodo terreno, in aqua aqua¬ monem,aliofque multos dzmoncs ciuiaf-
tico, fimiliterque in aere atque igne. In feprimum, deinde etiam obiiffe. Itaque
cceio quoque pro coelefti natura. Omnia fempiternz mentis cum corpore humano
in luna pro natura lunari, in fpharifquc quamuis caduco confortium haud ita ab:
aliis eodem pacto , adeo vt Iphara quali- furdum eft, vt Epicurus Lucretiufque exi-
betfuo modo & propria qualitate totus fit firmant, przferrim cum noftra mens ita
mundus. fit vltima mentium, ficut ftellarum eft vlti-
Scdvtiam propofitum concludamus. ma Luna, atque vt Luna ad Solem , fic
Sic erunt aliqui lpiritus extra corpus atque noftramensreferaturadDeum. Lunacir-
perpetuijitem aliqui iis oppofiti in corpo¬ ca Solem ita reuoluitur, vt alias luceat, ali¬
re, atque mortales. Sint ergo oportet mc- ter & varie figuretur nunquam tota lemi-
dij. qui vel extra corpus fint, &mortaies, nis recipiendi facultate priuetur. Habet
quodfierinequit,velin corpore quidem, infuper nitidum in fe quiddam, habet &
fed immortales. Primi illi funt fupernz fhfcum. Habet denique opacum quid¬
mentes, quos vocant puriffimos Ange¬ dam , quod impedit ne tota refulgeat.
los, qui & gradibus inter fc quamplurimis Mens humana fimifirerdiuiniSolisradio
diftinguuritur. Illis oppofitae funt animse fulget quidem femper, fed alias aliter,mu-
beftianjm. Medium obtinebunt rationa¬ tatque figuram , nunquam tota refpleri-
les animz, quz funt quafi Angeli quidam det. Neque quod in ea fplendet, fplendet
inferiores. Neque abfurdum eft effe fpiri- zqualiter. Przter diuinam eius rationa¬
tum in corpore aliquo immortalem, cum lemque virtutemfubeft pars quaedam opa¬
etiam reperiatur corpus aliquod immor¬ ca, & vacua ratione, quz tanquam luna¬
tale, quod cft coelum, & tota ipfa qualibet ris illa opacitas ad elementa,ficipfa ad ma¬
vniuerfi Iphzra. Imo decet omnibus prae¬ teriam corpufquc dedinans, relinquitor
cipuis mundi corporibus fpiritus adefle luminis expers.
perpetuos, quafi formas. Siquidem om- Ergo naturali rerum ordini.confenta-
nibus( vtplerique putant) perpetua ipeft neum effe videtur, mente vltimam,quam-
materia. Oportet autem a formis quibuf- uisfempiterna fit, cum corpore quodam
dam vbique materiam fuperari. Condu¬ licet caduco polle coniungi. Mitto quod
22© Marfilij Ficini Theoiog. Platon’
Xenocrates & Speufippus, Iamblicus & peditifiimifunt, quando ficcum efteere-
Plutarchus putant ab ipfa fcmpiternitare brum. quam ficcitatem non nadait
vim procedere fempicernam, non folum Deus homini, cuius cerebrum quidat
vfque ad mentes vlrimas qua: reflectuntur nunquam, ne forte fi effer natura iiccca.
iniplam, fed etiam vfque ad animas be- etiam continua agitatione arefcens,cine
fliarum. Numenius infuper ad plantas quam decet exficcaretur. Gulhis niH
vfque producit. Piotinus denique etiam aliud eft quam tactus aliquis lingua:. Pa¬
ad naturam. Nos autcin Porphyrium Pro- dus cum vniuerfalis fit fenfus, tum om.
culumque fequamur, eatenus putantes vi¬ nis animalis, tum corporis vniwerfi, vbi
tam cognitionemque procedere fempi- acutiffimus eft, declarat optimam ind:
ternam , quatenus propria in eandem corporis complexionem, oh id potiffi-
conuerfio repentur. Illa enim quandam mum. quod cum fiat in n eruis, qui quan¬
infe aeternitatis retinent rationem , quae do aridiores funt, fentiunt male, vbi acn.
inipfamipfiustum ratione tum gratia, nec tus eft taduSjfignificatur ineffeffiollitia^
folummotu alieno atque communi, fed quae temperet neruorum ariditatem.?»,
etiam fuo & proprio refledtuntur. Sed terealenfuum inftrumenta nunquam actu
nunquidhumanum corpus eaeffi dignita¬ eas qualitates habere debent, quas fenfus
te donatum, vt mentem perpetuam exci¬ eft percepturus. Pupilla enim coloribus
pere holpitem mereatur ? Proculdubio, * auditus fonis, olfactus odoribus, caretlin-
neque turbari ex hoc debemuicjuod na¬ gua faporibus. Cum vero tactus verfetut
tura variis propugnaculis inflruxit corpo¬ circa qUatuor qualitates, & elementorum,
ra beftiarum, & adiumenta luppeditauit oportet vt vel careac illis omnino, quod
advidum,nobis nihil tribuit tale. Non fieri nequit in compofito corpore, vel ab
enim voluit delicatam aequalitatem noftri earum excelfu procul abfit, ita vt in eius
corporis deformare , neque potuit infini¬ inftrumento nulla videatur qualitas do¬
tis actionibus hominis, qua: infinitam fe- minari, fed quafi quaedam expulfis quali-
quuntur cogitationem, innumerabilia vel tatibus harmonia. Opus fuit tamen mul-
propugnacula vel inftrumenta fuppedita- tum terrae & aquae'fecundum molem no-
rc,fed, vt inquit Ariftotcles, dum men¬ bisinClfe, vt vim ignis aerifque longe ve-
tem manuque dedit, artes omnes atque hementiorem aqua & terra molis abun¬
omniainftrumentaconceffit. Beftias au¬ dantia temperaret.
tem facile finitis munimentis inftruxit, Datum quoque nobis eft maius cere¬
quibus determinatas a&iones phantafiae brum , & cor calidius quam caeteris ani¬
ad certum quiddam natura diredbe exe- mantibus. Illud quidem, vt per varia in¬
querentur. Arbitramur vero corpora no- ftrumenta Ipeculationi fuppeditec, hoc
ftra elfe idonea mentis hofpitia , tum autem vt& multi & clari fpiritus adiit ce¬
propter figuram credam, non humi fed rebro. Sulpenfum etiam caput eft, ne
fuperne fpeciantem, & coelum quali pa¬ grauium humorum lordes defeendant ad
triam fuam proprius agnolcentem, tum cerebrum, & inquinent fpirituum purita¬
propter membrorum variorum decorem tem. Vehemens quoque tum cerebrifri-
omnino' mirabilem , tum quia ignis & giditas humiditafque , tum cordis calidi-
aer elementa puriflima in nobis valent tas atque ficcitas ,’tim fe inuicem quam
quam" plurimum , quod etiam indicat a- membra omnia temperant. Ideo in ho¬
gilitas corporis, procerus habitus, &ere- mine videtur effe complexio omnium !
dtus afpectus. Maxime vero proptercom- temperatiflima. Qua; fi terrea elfet, vt
plexionem temperatillimam ■ qus fignifi- beftiarum fere omnium, cornibus, denti¬
catur ex delicata, leni, firma & nitida car¬ bus, vnguibus, roftrifque durioribus, af
nis mollitie, qua non fit nifi exadtiifima pera Scbirliita pelle, fquaanis effemus ob-
elementorum temperatione. Aliqua vi- dudti.
fuhominem luperat, multa aues auditu, Nunc vero contra, ita affedtum eft cor¬
canis olfactu, nullum vero animalium gu- pus humanum , vt neque caloris &£cd-
ftu vel tactu. tatis exceflu fit alperum, neque frigore ni¬
Quodplaneperfpiciturexeo,quod ho¬ mio rigidum aut pigrum , neque humore
mines in epulis, poculis & vencreis im¬ fuperfluo fluxum & lubricum, fed delica¬
moderatius profunduntur quam bruta, tum pariteratque lolidum. Quod etiam
licet ratione nonnunquam cohibeantur. intelligitur ex alimentis quibus affidue
Par eft enim vt auidius quam beftise eas vefciriiur, aereis, dulcibus, auritis, tenua¬
voluptateadlcifcant, quas fentiunt & a- tis, liquefactis, concoctis,tempcracifGaifc
cutius. Tres illifenfusfupeaores tunc cx- Beftue vero contrariis.
 de immortalitate an:i norum. Lib.
Qualis aurem complexio eft, talia aiim en- forma perfidior. Materia, enim prima
ta cupit, & qualibus vticur alimentis, talis materiarum materia eft. Forma vltima eft
euadir. Concludamus igitur hominem
ad contemplandum efTe natum, vt Ana-
xagoras inquit, poftquam ita in eo tam
cerebrum quam reliquum carpus cpnfti-
rutum eft, vt continuo contemplationis
offido feruiat, quod & cerebri requirit
mollitiem , & complexionem corporis
temperatam,illam ncfpeculandonimium
exficcetur, hanc ne humorum tumultu a
contemplando detorqueatur. Cum vero
tanta fit & tam fublimis noftri corporis
moderatio, vt coeli temperantiam imite¬
tur, nihil mirum eft fi cceleftis animus
hanc ad tempus *dem habitat coelo fimil-
limam. Neque tamen carni infunditur
primum, ied mediis ducitur competenti -
bus,vt Magi Perfarum docent. Primo qui¬
dem in iplo defcenfu coelefti aereoque in-
uoluitur corpore, deinde fpiritu excorde
genito, qui m nobis cceli inftar tempera-
tiflimus eft,& lucidiifimus.His mediis cor¬
pore clauditur crafiiore. Atque iis omni¬
bus atque fit proximus, licet per aliud in
aliud fe transfuderit, ficut calor ignis aeri mis, nim elementa in ipeciem producit'
& aquae hzret proxime, quamuis per ae¬
rem trahatur ad aquam. Ac merito im¬
mortalis anima per immortale corpus il¬
lud aethereum mortalibus corporibus iun-
gitur. Perpetuum quidem illud colit lem-
per, h*cad breuetempusmorcalia,vt me¬
rito appellari animus debeat Deus qui¬
dam, fiueftella circunfufa nube, fiue dae¬
mon, non incolaterrae.fcdhofpes. Hof-
pes nofce tcipfum, fcito te elfe cceleftis pa¬mam: non definit. Hunc gradum apud
tri* ciucm, ciuem natum ad coeleftia con¬
templanda. Memento fi finis tuus eft con¬
templatio , vitam tuam ati|eri ac perfici
cohtemplando. Cum vero ex hoc iplo
vita corporis quodammodo remittatur,
fequi vt in ipfo vita: Corpore* detrimen¬
to atque interitu, non decreicat tua vita,
fedcrefcat.
Secundi ratio. Sicut in rebus naturalibus fit ma, mera materia eft, natura fua expers
refilutio ad primam materiam immer-
takm ,fic ad formem vlti-
C A P VT III.
li\
forma formarum. Accipe hoc exemplo'
quod volumus: Corpus animalisinmem-:
bra quafi materiam iiiam diuidimus,mem¬
brum quodlibet in humores quaruor, qui.
funt quaedam membri materia. Similiter
humorem quemlibet in quatuor elemcn-
ta.Elementum veto in materiam fimpli-
cem,adquam deuenire tandem oportet,
ne defee ndamus in infinitum , neue Com¬
pellamur econuerfo afeendere fine fine.
Nufquam enim erit actus mixtus:, fi nufi,.
quam mixtapotentia fuerit, mifquam rur- •
fus actus purus wuenietur, fi nufquam po¬
tentia pura valeat reperiri. Et cum actio
ab adu puro exordium habeat,paffio a pu¬
ra potentia , adiones paflionefque nuf-:
quam erunt. Sit ergo oportet materia fim-!
plex. H*c vtique materia fimplex qus:
fubicda eft. elementi form*, prima mate¬
ria nominatur. Quoniam ipf* natur* ar¬
tifex in, corporibus fabricandis principio*
hanemateriam accipit'nudam, mox eleq
mentorum veftit qualitatibus atque for-,
humorum, deinde humores in formas
membrorum digerit, membris'addit Ipe¬
ciem nutriendi, huic lentiendi formam,
htiic tandem intelligeiidi. Intellediua ve-
ro natura eft duplex Vnaqjt*. adeo eft a;
corporibus aliena , vt luillam illis vitam"
pr*ftet,h*c ideo materis vel corporis
forma non dicitur, &ordo illecorporum
inhanc mentis naturam ceu propriam for¬
Platonem lublimes obtinent Angeli. Sed.
eft altera natura mentis, qu* corpori iun-
&a, quodam quafi foedere cum ipfo confi
pirat, in quam velut vltimam materi* for¬
mam afcenditprogreflio corporum. Pro-
greflionishuiiisduofunt termini,materia
infimus, mens ifta fupremus.Si longiifime
inter fe diftant, conditiones inter fe op-
pofitas habent- Ergo ficut materia pri¬
Omnino forma?, omnibus fubiedaformis
atque materiis- , ita vltimaiUaforma, fci-
lieetmens. meraformaeft,lcilicet expers
omnino materi*,formis omnibus earum,
que materiis pr*fidens.Item ficut materia

O prima a primo.eire.diftat longiifime, atqUe

Rdo naturalium corporum ita eft eft proxima nihilo , vnde inter efle &• ni¬
inftitutus, vt in primam defccndar hil ponitur a Platone, ita vltima forma
materiam & in vltimam alcedat formam. longiifime diftat a nihilo, atque eft primo
It quo magis materia queuis ad materiam efle quam proxima. Hinc tria feqmm-.
primam accedit, eo potior materia fit, id tut-: Primum, quod vltima forma nul¬
eft vaiorpuriorque materia. Quo magis la ex parte pullulata materia, fecundum,»
aliqua forma ad vltimam formam , eo fit quoda folo fit Deo, tertium, quod p«;
* T ii;
in Marfilij Ficini Theolog. Platon’
manere poterit immortalis. Primum ho¬
rum concluditur ex prima comparatione
•quaminduximus,fecundum ex fecunda,
tertium ex prima fequitur& fecunda. Ex
prima fic: Si eft expers omnino materia
corporalis , qua perniciofa mutationis
initium cft, procul eft a pernicie. Ac fi
mirabile rerum caput eft, neque mirabi¬
libus rebus fuccumbit,neque mutationem
iuicipit aliquam nifi vitalem.
Ex fecunda vero fic : Si terminus nihi¬
lo proximus non tendit in nihilum, quid
mirum terminum anihilo remotiilimum,
& primo efle proximum , neque ab elfe
extrudi vnquam, neque trudi in nihilum?
Rurfusperfe&ior eft forma quam materi?
natura, cum materia a forma perficiatur
atque ornetur. Ergo quemadmodum de
materia in materiam defeendentes grada-
tim, ad materiam primam corporum de-
uenimuslempiternam j ita etiam defor¬
ma afeendentes in formam, paulatim in
vltimam corporum formam fempiternam
prouehimur, ne afcenfus fit itnperfe&ior
quam defcenfus, ac lupremus terminus-
imperfedior fit quam infimus. Decet eam
intellectualem formam ad quam tanquam
finem totus vniuerfe natura: tendit cona-
tus^vfqtie adeo abfolutam coniummatam-
queefle,vtfitprocula morte. Medias ve¬
ro formas immortales efle non eft necefi
farium,. eas enim parufifacere natura vi¬
detur, cum illas non tam propter ipfas
quam propter vltimam eligat. In quoia-
nevidentur praeparationes quaedam ma¬
teris ad formam vltimam capiendam po¬
tius quam fornis principales exiftere.
Per illas quafivias tranfit ipfe motus im-
petufquc natura», in illafiftit naturamo®
tum. Merito igitur ilis ab efle in non ef-
fe tranfibunt, illa quiefeet in efle, vt natu-
rs finis maneat fine fine. Dicimus autem
totum vniuerfs natur? conatum ad id po-
tiffimum dirigi, vt animal intelleduale fit
ex eo quod intellectus adfit corpori, vt au¬
tem intellectus ipfe in fe fit,a6tioncm dum¬
taxat diuinampofle conferre. Et cum ab
ipia duntaxat sternitate dependeat, ster-
numfore. Dcintdleduali autem animali
quidnam dicemus ? Magi non dubitant id
quoque in fua temperantia permanfurum
fuifle,vtPlato in Charmidefcribit,fimo
do animus in fua id eft diuinatemperantia
permanfiflet. Ab ipfo enim omnem tum
confonantiam,tumdiflbnantiam corpo¬
ris profidici. Idem protfus lex Moiaica
Chriftianaque docet. Verum quod vni-
jierius ordo ob inordinatum animi mo¬
tum olim amifit,ipib tandemerdinepra-
ualente rurfus in ordinem efle redigen.
dum,non Moles folum, fed Zoroalio,
Mercurius,Plato conientiunt. Sed detis
alias. Nunc iam quod erat propolium
concludamus. Sint igitur termini corpo¬
ralis ordinis vtrique perpetui, & infimus,
Sclupremus. Supremum vert> terminum,
vltimamqueformam efierationalemani.
mampriici Theologi putauerunt, quibus
cum Ariftoteles cunienritin libro dc diur¬
nis duodecimo, vbi de caufis efficientibus
8c formalibus diiputans inquit : caulas
quidem mouentes materiam prscedcrq
formas minime. Si autem poft materiam
forma aliqua maneat,efle perferutandum.
Nam in quibufdam nihil prohibere , vtfi
eft anima talefnon omnis,fed intelleftus.
Idem in libro de Naturalibus fecundo in¬
quit : Philcfophi naturalis inueftigario-
nem vfque ad fllam formam protendisti?
feparata quidem fit fimul St in materia,
quam efle hominis animam ipfe tibi figni-
ficat, Scita Peripatetici omnes exponunt.
Nos autem putamus tum prifeos Theolo¬
gos, tum Ariftotelem tali quadam ratione
inhanefententiam concurriife. Quodfi-
cut complexio temperata cft finis ad quem
diriguntur omnes motiones complexio-
nefque naturales, ita rationalis anima, cui
'fubeft temperata complexio, finis eftfor-
marum omnium naturalium. Ruifusilla
eft vltima forma conditio, vtiiequeom-
nino fit abfoluta, neque omnino immer-
fa corporibus. St cmnino eflet libera, Se¬
que quicquam per corpus operareturjCot-
porisforma non eflet. Si obrueretur om-
nino,nequeageret aliquid abfquecorpo
re, non eflet vltima forma,Effet enimhac
vlterior illa quacunque talis efle reperire-
tur, vtpartim quidemiungeretur corpori,
partim non iungeretur. Qualem profefib
efle aliquam oportet, vt inter lubftanriam
illam angelicam a corpore omnino feiun-
<Slam,perquc illud nihil agentem, atque
formam aliam omninp coniundtam cor¬
pori, perque corpus agentem omnia,qua-
lis eft anima beftrarum, forma quadam fit
media, partim iundta corpori, partim cria
feparata, vt aliquid per corpus cffidat,aE-
quid per feipiam. Talis eft autem ratio-
nalisanima omnis, quia Sc regit corpus,
St ipeculatur. Humana quoque talis eft
proculdubio, qua nutriendi Sc ienriendi
opera per corporis exequitur inftrumen-
ta ,intelbgendi autem & eligendi adhim
perficit perieipiam. Sic Angelus tam per
lubftanriam quam per operationem efts
materia feparatus, & in aternitate totus,
quia totus i& ftatu. Erutorum anima per
 de immortalitate animorum Lib. IX. 223
vtrumquc coniuna*, & tot* in tempore, numeris palfionibus perturoatur.Non po-
quiapcrvtrumquemutantur. Rationales teft autem rerum mortaliumeflcfimilis, fi
anim* quia parum coniunfl* efle de¬ illarum prsfentia fallitur & turbatur. Imo
bent, paitim etiam feparatz, neque e fle vero fimilis eft diuinarum vt in Phasdonc
pollent per aliquid feparatae, fi coniuncrae docet Plato, quia quo illis basret propin¬
per febliantiam eflent,neccflario funt per quius, eo darefeit magis , gaudet. Quief
lubftantiam feparata; , iiue feparabiles, cit autem in loco fibi naturali, res quaslibet
quia fcilicet nullam habent originem a angitur in alieno. Vnde apud Platoni¬
materia vel ab agentibus inftrumentifque cos apparet non efle in corporibus morta-
corporeis. Sunt autem coniunfla; per o- iibus,quatenus mortalia !unt,naturalis in-
perationes, non quidem per omnes ope- telligentite,fedem. Ergo paululum quid
rationesjfed infimas, & id quidem non abeftvtrationalisanimafitprorfus a cor¬
violentia , fed amore. Vnde fecundum pore feparata. Eft igitur forma vltima,
Chaldasos in confinio funt zternitatis & cum fuper eam non fit forma alia corpo¬
temporis. Per lubftantiam quidem in ae¬ ris, infra vero fint multa ita d/lpofira, vt
ternitate funt, per operationes in tempo-' gradatim huic anim? propinquantes quali
re. Siquidem illa manet, ifta: mutantur. luper materiam eleuentur.
Decet enim inter quod omnino eft f ter¬
num, atque id quod penitus temporale,ef- Olicctio Eficuri&rejponfo, de formis
fe aliquid partim sternum, partim etiam Deo fimillimis.
temporale. Et inter id quod femper eft,,
atque id quod fit aliquando , efle aliquid C A P V T IV.
quod fiat fempcr.Tale quidem eft coelum,
& permanens fubftantia lemper, & mobi¬
le. Rurlus talis ipla mundi materia, at¬
S Omniare nos Epicurus inquit quando
formas excedere vllo modo materiam
que ipfa etiam (vtita dixerim ) corporei- qua luftinentur, afferimus. Abforberi eas
tas. Prastcrea ferme talis eft anima, quas vlque adeo a materia putant, v* impoflibi*
fluitfemper effeflu & aflu, quamuis fub¬ lefit aliquam licet excellentiflimam for¬
ftantia maneat. Vnde declinat ad cor¬ mam aliquid vitra materiam operari. Nos
pora qua; fluunt infuper per fubftantiam. autem omnia natur* opera (ficut Plato in
Talis profcflo anima ideo forma eft cor¬ Philebo feribit, Ariftotelelque confirmat)
poris vltima, quia format quidem regit- a diuina quadam perficiarbitramur jntel-
que corpus. Verum ita pene excedit na¬ ligehtia, qus quidem ccelos velut inftru-
turam corporis, vt in ipfo fit limine, ac mentafuareuoluens,& citans, vt Plato
paulum quid prztcrgreua, limites corpo¬ inquit, coeleftem currum,inde inferiorem
ris fit penitus relictura. Nempe multo ma¬ lianc elementorum format materiam. A t¬
gis leparata eft, quam coniundta. Com¬ que vt in arte operis forma triplicem ha¬
municat namque illi partem lui, fiue po¬ bet gradum,. Eft enim primum in artifi¬
tentiam inferiorem quam habet cum bru¬ cis animo, fecundo in inftrumentis ab eo
tis plantiliie communem. Partem vero agitatis, tertio in materia inde formata,ita
prascipuam, diuinis perfimilem,in qua to¬ formas rerum.'quas Deus per cceli motus
vel traducentes vel prasparantes hic gene-
tam habet a corpore in eflentia, qui etiam rataut creat, primum in ipfo funt Deo,
in actione. Et quoties operatur per in- deinde incodis tanquam riuiiiis aut fedi-
telledum, primo naturalique inftinfiu ad bus, poftremo in hac inferiori materia.
feparatas rationesfefe confert, quod qui¬ Oportctautcm materiam hanc, quando¬
dem omnes Peripatetici confitentur. Ad quidem a diuina intelligentia fic agitatur,
lingulas vero coniunflafque formas non fufcipereac prae fe ferre exafllflimam ali¬
primo aut reflo, fed fecundo & obliquo quam diuina: intelligentia; formam, quod
quodam aflu fe torquet, quatenus adfi- etiam in natura & artibus fieri cernimus.
mulachra vnde Ipecies inteUigibiles pro- Vitalis fiquidem natura anima; per calo¬
creauit, fe refleflit. Quis ergo non viderit rem naturalem tanquam aliquod inftru-
vim •rationalem magis leparatam efle mentum materiam agitat alimenti a nobis
quam coniunflami Siquidem ad leparata lumpti, redditqise vitalem. Vita haec ali¬
refle & primo, ad coniunfla obliqueaflu mento tributa-, non caloris illius imitatur
fequentife vertit.Qu* tunc maxime quod formam,fed animas.' Calor enim ex fe
vultsffequitur, quando longiflime difee- vitam non generat. Piftor etiam per in-
dir a corpore. Contra, quando per fenilis ftrumentum fuum penicillum formam ali¬
defcenditadcorpora,tunc fallitur. Se in¬ quam fignat in pariete, non penicilli fi-
224- Marfiiij Ficini Theolog, Platon;
roilcm, fed ammifui potius,qui eam in fe
prius conceperat, & poftea parit. Igitur
tam fecundum naturam quam fecundum
artem operis forma formam refert agen¬
tis. At enim in hoc gradum triplicem re-
perimus. Aliam formam videmus propin¬
quiorem materis quam agenti, aiiam a-
genti propinquiorem quam materis, m e-
diam vero nonnullam. Accipe primum
exemplum aliquod in natura.Anima quip¬
pe per inftrumentum illud fuum calorem
iciiicet naturalem, cibo digefto triplicem
tribuit formam.Nam craflioribus cibi par¬
tibus formam tribuit offium, offa namque
exiliis generat atque nutrit. Tcnuiilimis
vero partibus vt plurimum. Ipiritus ipfius
adhibet formam, quia ex illis fpiritum
creat. Mediis denique formam prsftat
carnis atque neruorum. ; Hscomniaexe-
quitur naturalis ille calor, non fua virtute,
fed animat. Ipfeenim vrit tantum natura
fua, atque diffoluit, fedad huiufmodi ope¬
ra per virtutem animae temperatur. Forma
offium remotifiima eft ab.anima, & mate¬
ris proxima. Nullus enim fit fenfus in cf-
• fibus. Forma carnis atque neruorum pro¬
pinquior eft anima quam offium. Scnliis
enim per hac fiunt. Senfus, inquam, hi
quinque, qui nondum tamen longilfime
difcedunt a •corpore , cuin nihil vnquam .-
nili prsfenribus externis corporibus a.
gant. Forma denique Ipirituum eft ani-
ms proxima,quippe.cum hiimaginationi
& phantafis excellentioribus anima viri¬
bus modo quodam fubferuiant. Exem¬
plum habes in natura. Accipe infupere-
xemplum in artibus. Inftrumenta profe-
dto quibusvtuntur artifices, fuam quan-
dam duntaxat habent naturam atque fi¬
guram, non tamen habent ipfam artificis
intelligenns pulchritudinem. Verum per
hsc artificis animustria qusdam exequi-
tur,nonnullafibi quam proxima, remo-
tiffima, alia media. Omnia lane artificis
opera qns adafpefium pertinent, aut au¬
ditum, totum pene artificis declarant in¬
genium. Qus ad fenlus tres reliquos, mi¬
nime. Nam in odoribus faporibufque
conficiendis, aut ftiatis lauacrifquc tem¬
perandis, paulum aut vix artificis apparet
intentio. In picturis aurem zdificiifque
confilium & prudentia fulget artificis, oif
pofitio przterea & quafi figura qusdam
animi ipfius inlpicitur. Ita enim feipfiim
animus in operibus iftis exprimit & figu¬
rat, vt vultus hominis intuentis in fpecu-
lum, fcipfum figurat in Ipcculo. Maxime
vero in fermonibus, cantibus, atque fonis
artificiolus ariimus fe depromit in lucem.
In his enim tota mentis dilpofitio &va.
luntas planiffime defignatur, & qualis dt
affeSusartificis, talem nobis affedurao-
pera eius folent excitare, flebilis vox flere,
fiiriola furere, lafciua laiciuire fspe com¬
pellit. Hs c igitur opera cum ad vifum tum
ad auditum pedantia, artificis inentifiint
proxima, illa vero 'qug ad tres-reliquos
pertinentlenfus,vtdixiir:usj remotifiba. j
Medias autem ilis operationes funt, qus
ad corporis exercitationes, ludicras aut
bellicaspertinerit.Vndenamars&natuK
itaaddilpolitionemfuorum operum tem.
perantur,nifiaDeo naturs artiumqueia.
ftitutore ?Deus itaque opera fua in cor.
poribusfimiliter teinperat,itavt etiamip-
foin materiafibi fubiedta triplicem forma-
rum generet gradum, videlicet libi proxi¬
mas formas, remotiffimas, atque medias.
Et.quoniam quicquid mouet materiam,
nonaliarationemouet,quamvt eam ex¬
tollat ad fui vultus imaginem,nec falliDri
lententia poteft, neceffe eft alicubi m ma¬
teria diutius agitata faciem artificis Dei
expreffius relucere, ac fetme tanto expref-
fius quam in aliis materiis, aliorum mo¬
lientium facies, quanto in mouendo at¬
que trahendo Deus eft potentior aliis.
Ideo Dei vultum tamfimilem deniquein
materia effulgere oportet, vt nequeat ii-
milioremicare. Quamdiu refultat morta¬
lis, confummatam non implet imaginem.
Sane limilior fofet, fi femper effet fimilis,
id eft fi furgeret immortalis. Fit ergo ali-
quaformainmatcriaimmortalis. Siqua
talis erit,illa erit qus eft vltima, qus ficut
remotifiima eft a materia ex eo quod vl¬
tima eft, ita eft proximaDeo, ideoquefi-
millima. Talem clfe rationalem animam
non eft dubium. Sed planius rem ipfam
aperiamus.
Rsfponfioplanior de formarum gradibus.
CAPVT V.
P RincipioDeus materiam primam cer¬
to modo ad rerum naturalium Ipecies
producendas afficit per qualitates primas,
atque dilponit, per raritatem, denfitatem,
leuitatem, grauttatem, caliditatem, frigi¬
ditatem, humiditatem, ficcitatem- Qus
quidem vocantur qualitates prsparatio-
ncfque materis potius quam forms prin¬
cipales & Ipecies, propterea quodharu®
quslibet pluribus, competit fpeciebus, &
fepcintenduntur&remittuntur. Rem®
tamenlpecies(vtplacetPhyfidS) noni»
muuntur. Smpe accedunt atque r
 de immortalitate animorum. Lib. X. 22j
dtmtaiq e recedunt, dum fpecies perma¬ tafmata noxia pellit Saphirus, cohibet fu-
nent. Quis neget multis arborum & ani¬ dorem, confert ad gratiam. Smaragdus
malium (pecicbuscommun.m effe calidi- extinguitiibidinem, Amethyftus (edat e-
tatem&fngidicatem, atque has qualita¬ brietatem. N am & alia multa qu* fimi-
tes in animantibus fecundum magis mi- les habent qualitates, idem efficerent. Fa¬
nufie -ariati, dum eadem permanet fpe- ciunt autem hzc ex quadam virtute fpe-
cies r :-l:;.ant.;:buntigitur materias quam ciebus talibus ab animis fphzrarum tribu¬
fim llimz, citm inftar materias pluribus ta. Seda materia non longe abfunt, quo¬
fpt-iebus lui iciantur , neque ipfz fua niam virtushuiufinodi corporalis eil, at¬
duntax. -• .entia lpccies rerum inter fc que per corpora fphzrarum traducitur.
diltinguan". Aiiectior.es igitur przpara- A c licet operationem aliquam qualem di¬
tioncique materi* ad fufeipiendas (pedes ximus, agant, nullum tamen opus ab illis
nuncupentur. Ergo materia per exten¬ tali virtute perfectum reflat. Atque vnum
tionem quantitatis libi familiarem, & ad hzc motum habent, locumque vnum,
multa communem, qualitatibus huiufino- quantum elementum hoc aut illud in
di pandit finum.Per has vero ad fufdpien- eorum przualct mixtione. Omnino au¬
das fpeciespraeparata, ilacim a mente di- tem inter has formas ili* efficaciores funt,
uina mundi totius opifice formas fpecitf- in quarum mixtione elementa puriora
que accipi: elementorum. Speciem ignis, craffioribus dominantur. Sequuntur for-
quando parata fuerit per caiiditaYcm, fic- m* plantarum, his idcirco przflantiores,
dtatem, raritatem, & leuitatcr.'. Spedem quia per elementorum qualitates vt inftru-
terrs, quando per frigiditatem. ficcita- mentaopusviuumefficiuntquodillz non
tem, (pifiirudinem, grauitatem Sr reliquas poliunt Propagantfimiles fibiplantasin
fua fingulas ratione, Ha: formas elemen¬ fpecie, quod mixtorum illorum formis
torum eo fuas illas prasparatienes fupe- non datur. Nutriendo motus peragunt
rant, quod illarum funt lines.quoduepro- in omnes locorum partes contra naturam
prias diftinguunt Ipecics, & permanent grauium elementorum , qiis in earum
quodammodo firmiore?. Citius enim a- mixtione excellunt, corpus n adi* funt. fe¬
quas frigiditas permutari videtur, qiiam cundum membra inter fe diuerfa diftin-
fpedes aquz, limilitercue in aliis. Sunt ffiun, ramos, furculos,ftipitem,& radices,
tame maceri* prorfus immcrf*,.quia non quali lintmulcz in his formis virtutes, ad
rei gluuntur in fpecies alias formafueprin- quarum officia explenda multis & variis
dpales, fed mox per qualitates affecta ma opus fit inftrumentis. Similitudinem quo¬
teriainducuntur deformi materi* gremio que pr* feferiint aliquarum tum virtutum
proxim*. Vndepropter naturam pafliuam codeilium, tum motionum. Virtutum,
materi* vix vniusfimt participes a&ionis. quatenus aliqua operantur ad qu* ele¬
Quid agit aliud ignis mfi quod vrit; Ne¬ mentorum nonfufficiunt qualitates. Mo-
que aliud operantur nifi quatenus przpa- - tionum,quia motus edunt vndique quali
rationes ili* materi* adiuuant, quia nihil in circulum, atque ab intrinfeco princi¬
aguntvltraquampoflitcalor, frigus, fic- pio ccdorum inftar fila mouent corpora,
cum, &reliqua. Vnicum praeterea motum ordinant przterea membra fua omnia ad
habent, & vnum litum. Eli tamen ordo principalealiquidfui, ficut mundi agita-
aliquis interformas elementorum. Nam torfphzrasomnesin vnum. Verum ni¬
forma ignis quia a materia liberior cli mis adhuc vergunt in elementorum ma¬
quam ali* propter mirabilem raritatem, teriam, quia opus nullum peragunt nifi
efficaciorellin agendo, & a paffionis in- elementorum formis vtantur calefacien¬
feSione remotior. Congregat deinde do, frigefaciendo, & in reliquis eodem
mens quatuor. elementa hzc in vnum, pa&o. Accedunt brutorum anim*, plan¬
eorunq e temperationibus variis varias tarum animabus prjflantiores, quoniam
conficit lapidum fpecies & nictallorum,at- fimiles funt coelefli natur? non in mouen-
queiimilium qu* mixta dicuntur. Quo¬ dofolum, fed quodammodo etiam inco-
rum form* in hoc excellunt formas ele¬ gnofeendo. Cognofcunt omnia coele-
mentorum, quod in formas alias quodam¬ ftesillz virtutes, cognofcunt aliquid & a-
modo precipuas relolmintur , neque in nim* beftiarum, operationem habent Ipi-
materia nifi diligentius elaborata fiunt, & ritalem. Senfiis enim imaginationifque
aliquid operantur ad quod elementorum actiis (piritalis cfl per ipfas obietftoru ima-
forma & dilpofiriones illae mater:* rion gineslpiritales. Ncqueperagunt fenrien-
fuffiriunt. Non enim per elementorum di aftum per aliquam qualitatem elemen¬
qualitates iaepis prouocat panum, phan- torum, quia cum fendiwt aliquid, neque
226 Marfilij Ficini I heologi Platon:
irigefaciendo fontiunt. Verfantur autem
& rft* forma: adhuc circa materiam, quia
per corporalia inftrumentafonfuum aSus
exercent, neque quicquam niil corporale
& particulare percipiunt, fomperque ob¬
temperant corporis vfui. Has omnes de¬
nique fupercminct hominis anima, qua:
non in cognitione duntaxat, fod in gene¬
re etiam cognitionis coeleftibus fit menti¬
bus fimilis. IntelligitnamquchaeC, ficut
& ilia?. Ad quam operationem neque e-
lementorum qualitates , neque inftru-
mentum aliquod corporale ex illis com-
pofittim concurrit. Quod quidem fignii
ficat prae- caeteris mentis huius naturam a
materia: vinculis exclufam efle, cum ope¬
rationem fortita fit a materiae commercio
liberam. Materia fiquidem vim impedit
cognofcendi, quod ex hoc apparet, quia
formae elementorum,mixtorum , planta¬
rum quae mat&iae vicjnae fitnt nihilnof-
cunt: Et in animalibus illae partes fenfi-
bus pluribus feruiunt, ad quas materia
craffior minus afccndit,qualc eftcpaut, &
ibi fit fcnfus acutior, vbi purius inftrumen-
tum eft, & Ipiritus plurimus. Vnde viliis
quiaellpurior reliquis, fontit celerius &
•acutius, altiulque nobis infigit rerum no¬
tas. Ideoque per ea quae ad vifum fpeclant,
clarius poft longum tempus agnofcimus
u*Iibet, quam per fenfuum aliorum in-
lda. Atqui & in fo mnis ff pius nobis vi-
fa fefe offerunt quam audita. Neque fo-
lum cognofcendi vim materia impedit,
fod rem etiam cognofoendam. Idcirco
quando moles ipla rerum premit fenium,
aut nullo modo aut pgre fentimus. For-
n?9 quoque rerum in primis fefc nobis of¬
ferunt, perque illas materiam quali fubin-
telligimus.Priuationes prstereaper ha¬
bitus, matcriamqueper relationem quan-
dam ad formam necelfario coniectamur.
Non omnes tamen formas per relatio¬
nem ad materiam cogitamus, quodfigni-
ficat materiam a formarum genere de¬
pendere, atque efle formas aliquas a ma-
-terialiberas.Rurlus tunc res clariflimefir-
miffimeqnc cognofcimus, quando ratio¬
nes iplas renim ablque materis conditio¬
nibus cogitamus. Simateria tam virtuti
quam obiecto cognitionis impedimento
eft, fequitur animam qu* fentit quippiam
imaginaturquc, non effe compolitam ex
materia, imo neque efle formam quanti¬
tate diudam, fi modo in ipla cognitione
mutua mirabilifque vnio, & penetratio fit
inter formam apprehenfam, &potentiam
apprehendentem. Id vero totum quan-
gnitiones inferiores concludimus aci-
mamex materia non efle, per cognitio¬
nem lupremam, fodicet per inteSigen.
tiam, animam non efle a materia condo-
dere poflumus vt quemadmodum quod
fine materia nofoit, eftfincipfa, ita quod
abfque marens conditionibus compre¬
hendit ab ipfius palfionibus procul ai-
ftat. Nam fi anima hominis talis forma
eflet,vt ad maceriam quafi fuam originem
referretur, non cognofoeret formas rl-
las,nifi per relationem aliquam admare-
riam. Nunc autem ranquam materia: do-
mina eam fubiicit formis, dumipfamre-
fert ad formas, ac ranquam Deo £mili<
formas fequentes ad primam refert for¬
mam, ipfumqiie Deum. At quiin hocip-
fo furgitfupra materiam maxime,quod
eam tollitfupra feipfam, Deo quoque fit
proxima, quod formas omnes reducit in
Deum. Ex quibus liquido conflat quod
iamdudum quaerimus, rationalem fcriica
animam exomnibusformiscorporisDeo
fimillimam euadere, vfque adeo vt ne¬
queat alia fimiiior fieri, poftquam non
poteft fieri vlterius alia in materia,ctiii
hscin iplb extremo emineat corporis li¬
mine. Exprimi vero oportuit aliquam»
natura formam Deo fimillimam, fi modo
diuinus artifex materiam fit luperatums,
vt Plato tradit in Timao. Talem vero
efle vult mentem qua: eft in corpore,!
mente qua: eft extra corpora, delibatam,
quafi quendam mentis illius vultum infii-
blimioris materi* ipeculo relucentor»
Confideraad quantam-fui fimilitudinem
ignis materiam extollar, & quibus gradi¬
bus: Sph*ra ignis qualitatem triplicem
poffidet, calorem, lumen, & leuitatemad
fuperiora vergentem. M ouet fphm illa
corporainfima, & craffiffimis ineptiffimif
que corporibus calorem infundit folum,
vt plerumque fit in lapidibus. Purioribus
calorem atquelumen, quod facile facit»
lignis. Tenuiflimis denique vitra calorem
ac lumen etiam leuitatem illam adfuper-
naxrahentem. Quod efficit in chartis &
lino, itavtftatim in fe horum affirmat fub-
ftantiam quafi fibifimillrmam.Ideo forma
ignisinlaprdefufcafit & inepta quiderr,
fed clara, in lino clara fimul & agilis. Eo¬
dem quafimodo diuina mens corporibus
inferioribus vitam prabet folamtanquam
calorem , prfftantioribus etiam fenfum
ranquam lumen, prsftantiffimisinfcpct
intellectum tanquam Ieuitatemper qua»
animafurgitinDeum. Ita diuinusSlcr*
dius omnia penetrans in lapidibus eftq»-
dem, fod non viuit in plantis, viuit q»‘
 de immortalitate animorum Lib.X.
dem, fednon fulget, in brutis fulget, fed
ronrcplicamrinfeipfum, nequereditin
fontem. In hominibus eft, viuit, fulget,
replicatur in feipfum. Primo per quan-
damfuiipfius animaduerfionem, deinde
in Deum fontem fuum reflentur, origi¬
nem fuam feliciter cognolcendo. Vt au¬
tem afcenfus ignis certum aliquem habet
finem, quem confequi poffit, atque hic eft
in (phzrafua quies, ita noftra mentis af¬
cenfus perpetuo directus in Deum ftatu-
tum finem habet, cuius quandoque fiat
compos, neque aliud quicquam is finis
erit, nili quies in Deo, quam non prius a-
nimusaffequetur, quam hinc abierit.
OhieSio Lucretii & refponjio, quod mens fotejl
ubjque corfore ojeruri.
CAPVT VI.
I Nterturbabuntdilputationem noftram
impij duo, Lucretius & Epicurus, vt fo-
lent non ratione aliqua, led clamore. Nos
quidem duo potiffimum hic afferimus,
quod Deus creat animam libi fimilem,
quod in materia. Contra primum Lucre¬
tius obiicict: Si tam diuinus eft animus,
primum contra naturam eius eft coniungi
cum corpore ad conficiendam Ipeciem a-
nimalis, deinde & fi iungitur, cur nun¬
quam mens aliquid Ipeculatur, phantafia
non cogitantelContra fecundum fic obii-
ciet Epicurus : Si Deus creat animam in
materia , .ergo etiam ex materia ideoque
mortalem. Nos ad primam obieelionem
relpondemus, 8c relpondebimus diffufius
ah'as,nuncbreuiterhuncinmodum.Quo-
niam vltima in vniuerlo virtus intelligen-
di per operationes fcnfuum & phantafia:
ad fpecuktionem propriam expergifeitur,
fenfus vero & phantafia per Ipiritus agunt
corporeos, fequitur non elfe contra men-
. tis naturam, vt corpori huic vniatur ad hu¬
manam Ipeciem in terra complendam,
prafertim cum mens noftra non fimplex
fed animalis mens efle dicatur, vltimam
entium corporumque viui£ca,& fi in gc-
nericaratione mentis non fit vlla ad cor¬
pora inclinatio, tamen in Ipecifica men¬
tis vltima ratione inclinatio eiulmodi
quodammodo tanquam ipfi naturalis in¬
cluditur, quatenus videlicet in confinio
mentium animarumque creata mens ani-
maliseualit,atque inde ad proxima cor¬
pora viuificanda proditis Et auia res qua¬
que fecundum modum fus lubftantire o-
peratur, fubftantia vero mentis humanae
incorporalis quidem eft omnino, fcd vni-
ttf
ta materiat, hinc fit vt incorporalia inrelli-
gat quidem, fed ea dum corpus hafcitatfie-
pevnacum aliquo quodammodo corpo¬
rali conlpiciat, hoc eft fimulachro phanta¬
fia:, ideo huiulmodi plerunque eget fimu-
Iachris. Verum quando hoc depofitocor-
pore reda ita fuerit in feipfam, intelligct
in feipfa. Sed nunc alio modo fe habet
mens haec ad phantafiaefimulachra, ante¬
quam ipfa in fe vniucrfalem concipiat Ipe¬
ciem, alio modo pofteaquam concepit,
ante egetillis,vt eorum inftigatione ex¬
citetur ad vniucrfalem Ipeciem1 parien-
dam. Poftea vero fi illis eget,eget quidem
( vt arbitrantur Peripatetici ) tanquam
fundamento, vel comite aliquo Ipeciei.
Atque etiam fecundum intelledfcus impe¬
rium formatur fiepe nouum in phantafia •
niens, in quo refplendet Ipccies illa men¬
tis vniuerfaiis, ficut in imagine fplendet
exemplar.Quanquam non egetforte mes
phantafia: fimulachro, vt Platonici opi¬
nantur, poftquam femel inuitateillofpe-
ciem peperitj&retinetpropriam. Sed ea
eft oculorum geminorum natura in ea¬
dem radice fixorum, fiue a cardine vno
pendentium, vt aperiantur fimul, atque
claudantur,eodemque inlpiciant. 1 ta mes
& phantafia, qui gemini oculi funt eitifi
dem anima, atque admodum proximi, fi¬
mul aperiuntur, atque eodem pro modo
fuo conlpiciunr. Et dum phantafia hunc
cogitathominem, mensvniuerfalem ho¬
minem cogitat, & conueilb. Atque hsec
eftconcurfio naturalis. Poteft tamen ad¬
hibita manus opera oculus alter abfqueal- ■
terointueri,fic& ftudio quodam arden-
tiote non minus mens ad vniuerfales Ipe-
ciesfle&i cellantc phantafia, quum faepe
penaliquam turbationem accidat phanta-
fiam intentius per corporalia peruagari
mente celfante. Poreft infuper anima,
quando feipfam cohfiderat, tunc actum
ftium vimque & dfentiam fine phantafi*
fimulachrointueri. Maxime vero quan¬
do & animaduertiefe intelligere, & rurfus
quod animaduertatinreliigit, replicatur-
quefimiliter abfque fine, prsfertim fi,vt
quidam putant, Ipeciem luam intelligibi-
lem, fuumque actum per-ipfammet fpe-
ciem, ipfumue aiftum animaduertat, vbi
certe neque fimulachro neque inftrumen-
to egeret. Poteft etiam fimUlachri ipfius
naturam fine alio fimulachro indicare.
Quod fi quis conuicerit, mtelligentiam
dum rerum naturalium rationes confide-
rar,earundemfimulachris indigere - hoc
fbrfitandifputationis gratia concedemus.
228 Marfilij Ficini 1 heolog. Platon:
proptcrcaquodficut humanitatem ipfam lum nuitur, fed compellitur. Opera; 'pm
communio ad fingulos homines comita¬ dumefthoc infuperanimaduerterc,in£.
tur, fic humanitatis intelligentiam huius mam animat vim magis corpori quam me-
vei iilius hominis cogitatio. diam, mediam quamfepremamconjun¬
Nontamcnin rebus diuinis id facile gi. quando fupremaratiocinandivispo
concedemus , vt quoties angelicas cf- humans intelligentim voluntatifque adi
fentias fpcculamur, toties cogamur cor¬ obnixefecolligitinfeipfam, tunc infima -
poralia fimulachra intueri. Quiaficut ef- vis magna ex parte feiungitur ab opete
fontis tales ad materiam hanc aut illam corporali, quia tunc officium regendi,mo-
non declinant, ita Ipeculationes noftrte uendi, concoquendi. digerendi, expur¬
quibus illis Equamur quodammodo co- gandi, dimidiam fui partem, imo etiam
gnofeendo, non necelfario corporalibus maiorem folet amittere. Si itafit,neccl!e
imaginibus aftringuntur. Earuin enim eft potentiam m ediam ex parte multo ma¬
cognitionem non a corporibus proprie a- iori tunc a materia femoueri, quod patet
nimus mutuatur, fed ab ideis vel ingenitis, in abftradt.is inter contemplandum horni-
quando reuertitur in feiplum , vel infulis, nibus nihil penitus fenuentibus.Exhocfe-
quando fopra fe furgit. Sed quilham di¬ quirur, vt fuprema potentia quandoque
xerit mentem in ipfa diuinorum exacta in hocipfo adfu corporalia relinquit om¬
contemplatione, fimulachrorum admini¬ nino, cuius virtute reliqup vires magis ma-
culo indigere i cum illorum fiue occurlu gilquereiinquut. Quippe quod adolcfcit,
fiue interuentu ab ciufinodi (peculatione poteft aliquando penitus confummaffieo
vehementer impediatur, fepequefallatur, videlicet confummato quo iplum crefcen-
ac fi falli non vult, illa tanquam nubes dif- tecrefcebat. Ipiaigitur animi a corpore .
cutere compellatur. Forte, vero quando abftradio, quE inualefeente Ipeculatio-
per fenfus animus a fe digreditur, attingit nis intentione vehementius inualefeir,ilia
folum fenfibiles qualitates. Quando per quoque intentione impleta prorfus imple¬
phantafiam ad fe regreditur ,■ infenfibiles tur. Impletur illa, quando csteris omni¬
intentiones imaginum fenfibilium.Quan- no pofthabitis,-folum primum verum bo-
do per rationem in fe reuertitur, infenfi¬ numquefummamentis flagrantia amatur
biles rationes ad intentiones infenfibiles & cogitatur. Tunc ergo confummaturab-
declinantes. Quando per mentem fiipra flradbd, finilque abftra&ionis huius qua
fefurgit, inftar Angeli infenfibiles ratio- ■ nosfegregata mortalibus, tandem non
nesiam ab imaginariis intentionibus fe- foparatjo erit a vita,fed prirnp conlequutio
gregatas. Quid i qucdphilofopbica mens vitE. Que enim fe vicilfim comitantur,
intuetur in. vniuerfo & in ieipfa cognitio¬ itinere.. comitantur & termino. Quaprop¬
nem quandam angelicam & diuinamafi- ter idem portus animam a corpore fugien- '
mulachris liberam 1 Primo quidem probat temexcipit,qui accipit lpeculantem,hic
eiufinodi cognitionem effe debere, & cu¬ portus eft ipfa veritas. Veritas Eteinacl!,
ius fit, & qualis, & quare,& quomodo fiat, imo eft Eternitasipla. Hec ad Luaeriun
in feipfa deferibit.Ac etiam alfequitur tam didtafinr, pergamus ad Epicorum.
fecundum formam, experiturquedeferi-
bendo.Profecto deferiptio eiufinodi con¬ ,
Obieclio Epie mefr rsfponjio quod Deu
ceptio qusdam animte eft ab omni fimu- - fi* mentem mji exfiipfa
lachro libera. Nequit enim per fimula- & per feipjum.
chrum cognitionem a fimulachro liberam
intueri atque definire. Deinde in con¬ C A P. v T VII.
ceptionem eiufinodi fe conuertit, dumfo
agnofeititaiam conccpiife. Que quidem
conuerfio multo magis cft a fimulachris
Q Vonam padio, inquit Epicurus,pro¬
ducit Deus hanc animam in mate¬
abfoluta.Dcniqucin conuerfionem hanc ria, nifi etiam ex materia. Nosautemin-
iterum atque iteru m fe conuertit, femper- terrogamus eum, quonam padro producit
que longius gradatim a fimulachris per- Sol lumen in aere, non tamen ex aere
uolat. Mitto notiorailla,videlicet quando Vultusinipeculoimaginem, non exfpe-
mens dimiffis indiuiduis non modo ipe- culo. Mens loquentis fignificatioucm
cialiffimaslpecies, fedfiibalternas & ge¬ vocis in aere, nontamen ex aere.Proinde
nera fiubalterna generaliffimaque, ac de¬ ficutSol calorem quidem in aere gignit
nique tranfeendentia perfpirit, diuidit, cx aere, lumen tamen non ex ipfo aere, Ii*
componit,definit, argumentatur. Iniis cetinipfo,& mens loquentis cx acre gi¬
certe fimulachra prEtermirtere non fo- gnit fonum , fignificationem vero foni
 de immortalitate animorum. Lib. X. ng
non cx ipfo aere, fed in ipfo, ita Deus
alias formas cx materia; vifceribus eruit,
intcHedum vero, qui forma vlrima eft, fu-
per materis faciem pandit, non trahit e
•finn. Confiderare debuit Epicurus, ma-
priam formatricem fui C nihil enim infor¬
me fe format ) habere tamen virtutem
prarparationemque formabilem, quam
formarum vocamus inchoationem , &
prifci Theologi chaos antiquum. Cui
Dcus,vtTimae us docet, formatrice virtu¬
te applicat, non tanqua materiae propria,
fed tanquam Dei ipfius inftrumentum a-
liquod ad formandum huic virtuti influ¬
xum coeleftem elementalemque accom¬
modat. Forte vero diuinus influxus ex
Deo manans, per coelos penetrans, def-
cendens per elementa, in inferiorem ma¬
teriam delinens, illaipfa eft formatrix vir¬
tus, quam Plato vocat diuins intelligen-
tiae rationem , per cuius infufionem ma¬
china mundi ex neceffirate conflat, 8c
mente, id eft materia corporibus necefla-
ria,&exformis pulcherrimo quodam or¬
dine diuinam mentem bonitatemque re¬
ferentibus. Hanc virtutem Peripatetici
tum inftrumentum Dei vocant, tum natu¬
ram, tum potentiam feminariam. Huic
formatrici virtuti fubeft formabilis illa na¬
tura materiae. Deus igiturpervim huiuf
modi formatricem, per machinam mundi
diffufam formabili ipfius materia» virtuti
formas illa accommodat, quas materiae
proximas, & quas medias collocauimus.
Hic autem Platonicus quifque ordinem
quadam in quatuor tam formarum quam
fubiecli gradibus obferuabit. Anima; ra¬
tionales per folum purumque Dei , ra¬
dium fuper puram indiuifibilis materiae fa¬
ciem accenduntur. Anima; irrationales
per coeleftem quoque animalem que influ¬
xum radio illi diuino adhibitum e finu ma¬
teris nondum extenfo exprimuntur in lu¬
cem. Forma; elementorum mixtorum-
que familiares , per familiares etiam ele¬
mentorum qualitates educuntur ex mate¬
ris gremio iam extenfo, extenfo,inquam,
perdimenfionesnon terminatas. Forms
eorundem peregrins, per qualitates infu-
perperegrinas elementorum eruuntur ex
aluo materis extenfo iam per terminatas
quafdam dimenfiones. Has autem for¬
mas prster rationales animas efle mate¬
ris ifmciasidet) arbitramur, quia nullam
prorfus operationem habent ad quam
non aliquo modo concurrat corporis vel
natura vel inftrumentum,& finem femper
fibi proponunt corporis vfum, vtpote qus
ex corpore pendeant, dum per inftru*
mentum ccelefte fiue elementale forma-
tiumformabili virtuti materis accommo¬
dantur. Cuiusreifignum eft, quia nulla
illarum in Deum conuertitur, quali Deus
non fitillarum proxima caula, fed potius
aliena. Anima vero rationalem fieri a
Deo fine inftrumentis vilis ex eo potiffi-
mum coniedamur, quod in Deum proxi¬
me vertitur, quodinlequentibus declara¬
bimus. Concurrunt igitur inftrumenta
non ad anims humans productionem,
fed ad materiam prsparandam, quam fit
animahominishabitatura. Deusveroper
feillam materia prsparata producit, quod
Platoinlibro de natura docet,vbi vult ani-
roam rationalem a folo mundi opifice trj-
buijirrationales vero etiam, a miniftris cius
operihuicfauentibus. Ariftoteles quoque
inhocfecutus magiftrum in libro de ani¬
malibus fecundo inquit. Quando gene¬
ratur homo, intelledum infundi forinfe-
cus,acfolum eflediuinum, cuius operaro
non expleaturper aliquid corporale, Quafi
non expromatur ex intimo materis gre¬
mio, ficutaliasformas pu;at expromi. Er¬
go hanc fine inftrumento ipfe Deus in¬
fundit. Exemplum habes in Solis lumi¬
ne, & in anima. Lumen Solis per calo¬
rem tanquam medium diffipatis nubibus
ferenataerem, ferenum aerem illuminat
perfeipfum. Animaper calorem natura¬
lem coquendo cibum prsparat ipfiim ad
vits formam. Cocio & prsparato cibo
nonpercalorem,fed ipla per fe vits tri¬
buit formam. Anima rurfus per linguam
tanquam inftrumentum frangit aerem,
fradusaerionat, fonando fignificat. So¬
nus ille eft quafi quoddam animal con-
ftitutum ex aere frado tanquam corpore
atque ex ipla fignificatione tanquam a ru¬
ro a, qus quidem fignificatio inftar animp
latet in vocibus, & quafi vita qusdam eft
non audita vocis audita. Vndenam datur
fono talis fignificatio ? Ab ipfa loquentia
hominisanima. Sed nunquid anima fi-
gnifiCationemdatvociper linguam ? Mi¬
nime. Lingua enim corpus eft,& corpo¬
rale dat munus folum atque fenfibile, ne-
quefigni&cationem datperfevllam, quo¬
ties animo ad rem non attendente cafii
quisloquitur. Significatio vero res eft in¬
corporalis & intenfibilis. Alioquin aui-
cunquevocem audiret, ftatim quid figni-
ficaturyoce,cognofceret. Quapropter fi¬
gnificatio qus inlenfibile quiddam eft, fit
tanquam anima qusdam in vocc.idcft,
aere frado ceu corpore. Fit inquam ab
animamipfiuscogitationefola, non per
230 Marfilij Ficini Theolog. Platon:
Obieaio Faruttij & ufpcnfo ,
linguz obfcquinm. Atque ideo dum Pk-
toDcm pronuncias, aer ille fraaus plures
inpar-es diuiditur. Pk,to,nem. Quz per
tria temporis momenta percurrunt. Si¬
gnificatio vero-non per partes diuiditur,
quia in ioqucnnsmcsteindiuifibili, ante¬
quam pronuntietur, momento contipi-
tur, & fignificat fzpe res ingentiffimas,
quarum molem non poceft ipia per ma¬
gnitudinem adaquare. Significat etiam
motum tempufque lf pe fine motu veltem-
pore. Et quando pronuntiatur fono, Ioni
ipfiuspartcpronunciata, plurimum non¬
dum ab audiente comprehenditur, neque
percipitur pauktim, fed omnibus iyllabis
pronunciatis, quid exiliis cunctis iignifi-
catur, eueftigio intelligitur. Qua qui¬
dem fignificatio in audientis intellectu
perpetua feperemanet fyllabis pereunti¬
bus, ficutinloquentis mente fuerat ante¬
quam loqueretur. Significatio igitur aba-
nimaloquente fine medio produ&a in¬
corporalis eft. Eft & vocis animalimplex,
& quodammodo immortalis, fonus au¬
tem per linguam mediam fabricatus in
partcsdiffipatur,&interit. Si Sol & ani¬
ma fine inftrumentis aliquid efficiunt in
materia, multo magis Deus poterit for¬
mam aliquam nullo intercedente inftru-
mento materis tradere. Atque ea maxi-
me erit rationalis anima, quz nonnihil
fine inftrumento cogitat atque eligit.
<yiod nunquam valeret fi effetper inftru-
menti operam fabricata. Si per nullum
medium aDeo fit, non fit ab eo nifi per
Deum- Dcusipfa zternitas eft. Fit ergo
perfeipfam zternitatem. Quod per zter-
nitatem fit, eft sternum. Et quodfiimmo
ftatui proximum eft, ita eft flabile, vt a
mutatione mortali fitremotiffimum. Hzc
enim eft lumina mutatio. Merito ficut
in cz teris rerum generibus prjterid quod
per fetale eft,funt & alia quz per aliud ta¬
lia funt, ita in zternitatis ordine vitra
Deum, qui per ic eft zternus, multa fime
quz per illum sterna fiunt. Talia vero
efle ille Timzus docet, quz a Deo abfque
medio procreantur. Erit igitur hominis
anima & immortalis, & huic corpori tam¬
quam fignificatio agri aloquente Deo in¬
ferta. 'Quam fignificationem fi quis ani-
maduetterit , Dei loquentis intelligit
guei «,-ju
Jme medio cjlex Deo.
.! C A P V T Vlir.
D Afaitforlitan Panztius nobis,pofft
aliquid aDeo in materia fine muc-
ria&inftrumento crearided animamno-
ftram ita fieri non concedet, nifi manife.
ftiori aliquo ligno hoc iterum ofieuda-
mus. Arbitratur enim tam animam naf
centis ab animaparentum, quam corptisi
corpore generari, quia & corpore & inge¬
nio fimiles genitoribus filij fzpe nafcaa-
tur. Sed coniectura Panztij parum mo¬
menti habere yidetur, quia fepe diffimiles
corpore nafcuntur, fepiffimeanimo. £t
qui mores lequuntur paternos, confuem-
dine eos imbibunt potius quam ‘genitura.
Et fi qui eosvfu non acquirunt, imitantor
tamen, non ideo imitantur, quiaanimtis
nalcaturab animo, fed quia animus ate-
neraztate blanditur proprio corpori, in
quo propter genitorum complexionemfi-
milia quzdamfiuntincitamenta, fed pro¬
cedente ztatearbit&tu luo & in peius &
in melius mutant mores. Itaque abiirien-
daeftconieduraPanstij. Quoniamve-
ro lignum a nobis expofeeret, per quod
anima a Deo venire clarius oftendatur,fi-
gnum nobis erit huiufmodi. Anima ra¬
tionalis quoties aliqua libi res occurrit,
perferutatur non modo quid res illafe.Si
qualis, fed etiam qus fit eius otigo. Ne¬
que celfatvnquam nifi caulam eiusinue-
nerit. Neque tamen in quauis canfa flHr
gradum, fed indagat lemper caufz caB-
lam, ita vt non prius quiefeat quam fupre-
mam caufam fuerit conlecuta Vnaqua-
que res in proprio lui fine quiefeit. Pro¬
prius finis rei eft eius caula propria- Ibi
enim perficitur, perfe&ionem vero natu¬
ralem appetunt omnia tanquamfinem.
Quod fi communem finem expetere vi¬
deantur, non tamen ipfum adlcifcunt nifi
quantum ipfis congruit & accommoda¬
tur, propriufque euadit, talis euadir,quan-
do liilcipitur in caula proxima fuffidente
fcperius ordinata. Non petit aer Vene¬
rem aut Iouem, licet etiam indeducat ori¬
ginem , fed appetit ignis concauum, vbi
principium eius proprium eft,Iocufque
domefticus. Cztera quoque fimiliter non
quamlibet lui caulam expetunt. Nulk
enim res prius ccflarent quam in Deum
transformentur, qui primum omnium eft
principium. Aut fi nunquam transfor¬
marentur inDeum,fiuftra& temere tr.o-
uerentur. Non igitur quzlibet quarunt
 de immortalitate animorum, Lib. XI. 23 %
Caufnm,fcd propinquam. Sufficit enim Id eft, afeendendum tibi eft-ad-Iutr.cn ip-
cuique (peciem (uam inerfrruptam inte¬ - fum & patris radios. Vnde infula eft-tibi
grante lc Icruare. Harc aLtcm feruatur a anima multo mentis lumine circunfLli.
caufa propria, qua u fficiensfit Scfuperius Quod autem animus ad hunc quandoque
ordinata. Caufa veto altiffima fpecicm rei flatum pejueniat, inde conficimus, quod
a fc remotioris mutaret in naturam fubli- vfqucadeofe ab omni rei creati cogni¬
tione fecernit,vt fuper omnem rei cuiufi
miorcm,vbi ceflaret res illa effe quod erat,
atque periret, non autem res id appetunt, que creandi conceptum quantumcunque
fcd incolumcsin luo ftatu manere. In quo fublimem extare diuinum verticem per in¬
quatenus permanet, eatenusprimiquo¬ finitum afferat fpatium. Dum vero Deum
que caufa fimilitudinem affequuntur. ita deferibit, pro viribus capit Deum. Ha¬
Quorfumhic ! vt intelligas rem quamli¬ bet ergo vim aliquam abfque medio Dei .
bet folum cum proximam atiigeric cau- capacem. Hic autem a folo tributa eft
fam, quicfcere protinus , neque vitra per¬ Deo. Qui enim format folus , lpfe lolus
quirere. Atque ideo mentem qui in re dilponir. Qiiiimplet, ipfeamplificat, ficut
nullaqmefcit.nifiin prima,nullam habe¬ &vifus radium illum intimum & infiuim
re propriam cautam nili primam. Cuius ab origine, quo Solis lumen proxime vi¬
rei lignum eft , qurd ht minis mens in det, quotidie abiglo eodem lumine Solis
Deu conueruturfme medio. Si enimeo- accipit Atque ita vis illa Dei capax me¬
res uertuntur in caufam , vt procedunt. dio indiget nullo vitra Deum ad Deum
Qui per medium procellere, per medium fufeipiendum, ficut neque vifiuus radius'
conuemmtur. Qui line medio procef- ad radium lolarem accipiendum vllo in-
ferunt, conuertuntur etiam line medio. digetmedio,cuiaScradiusaradio, &vis ,
Anima line medio in Deum reflectitur, Dei capax a Deo nullo medio inteipoli¬
quando Deum neque in aliqua creatura, to. firobauimns hactenus propofituinno-
neque imagine fenfus & phantalia, fed ftrum pricipue per jntelledum. Rurfits
fuperomnia creataabfolutum nuduraque ita probamus idem pricipue per volunta¬
fufpicit. Sufpicitvero taleiri, quando ar¬ tem . Omnis appetitus caufz fui imple-'
gumentatur Deum effeadeo infinitum,vt tur pofleffione. Sitim' enim appetitionis
omnia qui cadere in cogitationem pof- extinguit perficiendo res eadem qui ac- /-
funt, infinito fuperemineat interuallo,vbi cendit efficiendo. Voluntas lolius infini¬
nihil creatum inter Deum & animam in¬ ti boni pofleffione poteft impleri.Eoufque
terponitur. quo autem modo intuitus ani¬ enirii affcciat bonum, quoufque ipi: bo¬
mam Deum abfque medio figeretur, nifi num porrigit inrelledus.Intelledius ccyn-
etiani intuendi virtus ab illo abQue medio munem boni ipfius tationem inuenit ab
roccfiilTet? Quod fi videur anima qui- omnibus rei participantis angufliis fegre-
ufdam ad id mediis indigere, ex eo quod gatam, qui propter hoc ipium infinita
per mundi dilpofitionem & ordines ange¬ permanet in feipfa. Diffunditur quoque
lorum alcendit ad Deum, fcito non vti his in infinitum, cum poffitbonitas rebus in¬
mediis animam vt Deum in his aut per numerabilibus per infinitos modos Com¬
harc quali Solem in aqua aur per vitrum in¬ municari. Si voluntas eoufque affeftat
tueatur, led quali quibufdam gradibus ,st bonum, quoufque intelleftus offert,'hic
ipfa qui infra fc olim delapfa eft, per hos autem offert infinitum bofium, &infinitk
gradus in arcem luam redeat,quo regref- bona, fequitur vt totidem voluntas affe¬
fa,Deum abfque medio videt. Po/ro per ctet. Ergo folius infiniti boni impletur
mundi dilpofitionem innitatur. vt dimif- ’ polfeffione. Ad hic, fit ut obiebtum intel-
fo corporis cultu , in fuam redeat ratio¬ lciftuseft ens ipfum firb ratione veri, ira
nem, per angelorum indagationem fiue voluntatis obiebtum ens ipfbm fub ra¬
infpirationcm admonetur , vt .dimiffo tione boni .Quia vero vis quique eo lo-
confueto rationis difcurfu, ad lumen fibi lo contenta effepoteft, in quo integra ob-
quodam diuinitus infufiim fele recipiat^ iecti fui ratio reperitur, fequitur vt intel-
quo reflexa, peripfum iam Dei lumen fu fi leftus & voluntas folo Deo fariari poffinr,
picit Deum, vt ille qui per Solis radium in quo folo eft integra veritatis bonitatiff
non colores amplius rorporum/edipfum queratio. ■ Et quia ille ab aliis vers fem-
fufpicit Solem, de qi o inruit Zoroafter, perdifcurrir ad alia,hic ab aliis bonis fer-
Xptttesrtv/a» -Kfcftc tfooslm-r/csital/csturinalia.fatis conflat quietem his ex eo
folo obtingere poffe, quod tali? qiiruffa
» tTauffa avt vrsMvr iesapin complectitur. Habitus enim fiftit mc-tum, .
Sc motum quodammodo interminatum
233 Marfilij.Ficini Theolog. Platon.
fcibitusinfinitus. Poftremo legitimus in-
teilertus eft ille, qui res intelligit ficuti
fune, Icginma voluntas illa, qua: res appe¬
tit fcun funt appetibiles. Sunt autem res,
vt ordinantur a Deo : Appetibiles 'vero
funt, vt ordinantur ad Deum. Ergo ne¬
que intellectus neque voluntas in rebus
ipfis quiefeere poteft. Sed ille refoluit in
Deum, hxc refert ad Deum. Illi folus
Deus conficiendus naturali inftinrtu
proponitur, huic folus Deus amandus. Si
fola infinita bonitas implere voluntatis ca¬
pacitatem valet, nimirum fola infinita bo¬
nitas naturam procreat voluntatis, prsefer-
tim cum ipla quoque voluntas in bonita-
teminfinitam quandoquefeconferat fine
medio. quod tunc facit euidentiflime,
quando intellertus voluntati non amplius
bonum hoc proponit, aut illud, fed aut
eundorum umul bonorum oftesdit cu¬
mulum, aut bonitatis ipfius fomitem, vn- •
<le talis cumuli fegetes pullularunt. Deni¬
que nullus effertus vitra fuam caulam le
extendit. Humanus animus rem quamli¬
bet finitam tranfgreditur, quia quodeun-.
que finitum verum bonumue obtuleris,in-
■tellertusmagisintclbgerepoteftj voluntas
vlterius affertare. Nulla ergo finita reseft
animi.caufa. Qupdhincpotiffimum con¬
firmari videtur, quia caula motorque par¬
ticularis virtutem inclinationemque ad
vniuerfale tendentem non poteft efficere.
Et quia in intellertu virtus eftad vniuerfa¬
le verum,in voluntate indinatio ad vni-
uerfalc bonum, conflat plane intellectum
& voluntatem a nulla re creata fieri vel
moueri.. Quicquid enim creatum eft, ve¬
rum bonumque eft duntaxat particulare.
Nonne animus quolibet particulare bo¬
num refpuere poteft, beet bonum vniuer¬
fale non poffit ? Quidnam hocfignificat,
nifiipfumfpliusvniuerlab boni artioni&
imperio fubiici? Concludamus igitur per
intellertus & voluntatis actus conuerfio-
nefque,hominis annuam a Deo nullo tric-
diointeriertoin lucem ex nihiloprodiilTe,
atque eam Dei vim infinitam, qua: ita
produrtaeftiplianimzita quodammodo
inferi, vt ipfi quafi pt opria & naturalis eua-
<3at, perquam ipla, quoties vult, inDeum
fcvertic Non minus ferme infinita virtu¬
te opus efle putant Platonici vt quis ad
Deiife conferat infinituatqjinfinitC efle
fub cena rationeinfinitatis agnolcat,& a-
met,qua ad bocvt abquid fiat ex nibilo.In-
finita virtute fuaDeus anima creauit ex ni¬
hilo, infinita Dei vinutc anima Dei virtu¬
tem eandem infinitam attingit, qua: ip-
finicavirtus jfiue femel anima fit infula,
fiue potius iugiter infundatur, feruetur-
quea Deo, demonftrat eam vinutis infi¬
nita participem, & ( vtita loquar) capa¬
cem ita clfe,vt per hanc iplam Dei attin¬
gat infinitatem. Infinitatem Dei elicia¬
mus totam £mul& integram,infinitatem
tempe ris,qua euanefeit continue, conti¬
nue quoque inftaurari, fluxiife panim,
partim quoque fluxuram , neque habere
vnquam in prafentia nifi momentum.
Momentum ab integra infinitate innu¬
mere iuperatur. quofit vtinfinitas Dei in¬
finitatem temporis innumerabiliter per
diftanriam fuperet infinitam, /.nuna il¬
lam attingit. Hanc ergo longiffme fuper-
eminet. Quamobrem omnesexteditter-
minostemporis, viuitqueperpetua. Quod
hinc maxime confirmatur, quod fi Deus
eam non facit per Angebcas coeleftefque
virtutes, multominusper materiahafemi- •
na. Ideoque peftiferam non fubit muta¬
tionem. Si ergo tuum colere parentem
defideras, iplum folummodo cole bonum.
Patentem quaris ?Non corporis natura
parens eft tibi, 6 anima. Tantotnim me-
bo res,quanto parenti magis obtemperas.
Es autem tanto praftantior, quanto mar
gis corpori aduerfaris. Bonum tibi omni¬
no eft efle cum patre, malum tibi quo¬
dammodo eft efle cum corpore. Non ani¬
mus aliquis te genuit anima. Animi ope¬
ratio'mobilis eft. Si ergo per eam farta
fuifTes, fiibftantiam omnino haberes mu¬
tabilem, ideoque in ipfa animi mutabili¬
tate fifteres gradum, nequeftabilem pror-
fus naturam exigeres, neque quicquam
fuper animum cogitares. Ncn intellertus
aliquis multiplex te crcauit , non enim
fimpbcitatcm fiimmam attingeres, atque
intellertus ipfius tibi fufficeret confecutio.
Nunc autem ad iplam vitam, ad iplam ef
fentiam, ad ipfum effe abfolutiim ,.int eJIi-
gendoamandoqueafcendis fuper quem¬
libet intebertum, neque latis tibi intelli-
gentiacft, nifi & bene & bonum intelb-
gas.Bonum vero ipfum tibi laris eft abfque
dubio , non enim aba ratione requiris
quodlibet, nifi qua bonum. Bcnum igitur
ipfum procreator tuus eft, anima, non
bonum corpus, non bonus'animus, non
bonus intellertus, led bonum, ipfum bo¬
num inquam, quod in feiplo conliftit, ex¬
tra obtecti cuiufque limites infinitum , in-
finitamque tibi tribuit vitam, vel ab seuo
inatuum,vel faltem ab initio quodam in
fempiternum.
 de immortalitate animorum. Lib.XI.
'lenit Titio. SjuU efi cbieciam, talis
efi fotentit.
C A P V T IX.
Q Vatuor h*c, eflentia, virtus, opera-
cio,obiedum,hunc habent ordinem,
vt ab eflentia profluat virtus, ab hac ope¬
ratio, operatio obiedum petat, & talis
quzdam eflentia per talem quandam vir¬
tutem, id eft, virtutem propriam certo mo¬
do circa obic&um fibi conueniens opere¬
tur. Noncft putandum ab eflentia aliam
virtutem fluere, quam fibi familiarem, ne¬
que a virtute aliam cdioperationem,quam
naturalem, neque operationem verfari
circa obiedum aliquod nifi fimile, com¬
modum, & conueniens. Nam cur natura¬
lis-illa eflenti* virtus operando appetit
obiedum aliquod tale potius quam tale,
nifi quia tale aliquid ipfi familiarius eft,ap¬
tius & commodius i Nifi enim conueni-
ret magis cum tali quodam quam cum
aliis, vel appeteret nullum, vel *que om-
niapeteret. Sic intimus virtutis vifiute ra¬
dius per radium Solis coloratos radios af-
picit. Intimus aurium aer per externum
aerem,aerem haurit fra&um, id eft. Co¬
nos. Qlfadusin vapore aeris caliginofb
genitus, per vaporem talem in aere craflo
apomodiffufum vaporem in pomo odo¬
riferum percipit. Guftus in feliu* humore
fubmerfus per liquefadionem cibi in ore
feporesvel natura liquidos, vel ibi iamli-
quefedos attingit. Tadus terrenis neruis
accommodatus terrena & folida fentitfa-
cile, & corporales admodum qualitates.
Vides obieda femper cum operationibus
& virtutibus naturalibus conuenirc. Idem
in mentecogeris confiteri,vt mens libera
fit a materia, cuius obiedum eft a materia
liberum.Taliseftaucemrei cuiufque vni-
ijj
uerialis ratio &idea. Obiedum eiulmodi
primum Platonici vocant, atque Peripa¬
tetici, quia primo redoque aipe&u fe cr
biicit. Obiedum vero.ad*quatum efle to¬
tam entis ipfius latitudinem arbitrantur,
quia pervniuerfum ens intellectus abftra-
hendo, diuidendo, componendo, defi¬
niendo percurrit. Ens autem tam incor¬
poreis omnibus quam corporeis eft com¬
mune, atque infinitum. Ac ne quis ita fal-
latur,vt dicat intellectum forte in alia qua¬
dam re cum vniuerfeli ratione potius qua
in ipfe feparatione congruere,confiderare
debemus in eo congruere maxime, quod
neceflario ipfe. facit ad hoc vt intelligat.
Quid autem fecit potiflimum : Certe &
feipfum,&ipfam amateri* paifionibus fe-
gregat. Neque quicquam magis impedit
vel hunc intelligere, velhancintelligi,qua
materi* pafliue coniundio.Proinde frnS
modo tahs potentia tale petit obiedum,
fed etiam obiedum tale potentiam fuo ac-
ceffii multo magis efficit talem, quemad¬
modum vilus natura lucidus & lucem pe¬
tit, &accendentelucefitlucidior. Sequi¬
tur vt mens non folum ex eo remota fit a
materia, atque ampla, quia naturaliter aC-
fiduequead remota & ampla Ce confert,
verum etiam vt multo inde fiat re mo¬
rior, ampliorque-», quod qu* remota am¬
plaque funt, fllam pulfent, rapiunt, oc¬
cupant. Sed quantum poteft a materia fe-
gregari r tantum videlicet, vt effugiat ma¬
teri* paffiori^s. Rationem namque idea-
que tum rei cuiufque tum entis ab his abfo-
Iutam naturaliter auet. Poteft autem per
eandem naturam ipfam confequi,per qua
mouetur ad ipfam. Et ipfa denique idealis
ratio qu* in aternitate eft omnino, cum
fitin Deo, mentem fefe ad eam pro viri¬
bus eleuantem poteft omnino fiipra limi¬
tes loci temporifque extollere.
-234 Marfilij Ficini Theolog. Platon!
THEOLOGIA
PLATONICAE,
DE IMMORTA LIT AT E
-EODEM FICI NO
.(•••) LIBER
Pri»4 rrfKo. Mens Vnitur obietto perpetuo, & fpecies fttfcipit
abjoiutas, rattonejque fempiternas.
(v) CAPVT
Atio ipfa rei -penitus ab-
foluta illud ipfum eft,
quod adu a nobis primo
i edoque & proprie intel-
ligitur. Quod intelligitur
actu, magis fit vnum per
intelledualem fpeciem cum intelledu,
quam quod videtur actu per vifibilem ipe-
ciem cum vifu,& tanto magis, quanto ex
purioribus ardior prouenitcopula.Copu-
laharc augetur rurfus ex eo quod vifibile
quidem tft extra vifiim, ratio vero ipfa
intelligibilis qua: adeft & omni mundi
'materia ab ipfaformabili, & omni loco,
cum fitum proprium non refpiciat, pro-
culdubioineft mentium penetralibus ipfi
per naturam quam proximis, vnde & ab
illa & ad illam femper afficiuntur.Si ex in¬
tellectu intelligente, & fpecie illa mtelle-
dualifiue ratione per fpecicm fignificata
fit vnum, ac fpecies illa,& ratio vt talis eft,
eft a loco & tempore St careris materia
paffionibus feparata , intellectus in boc
ipfo adu abi idemfemotuserit. Adushu-
iufmodi intellectus ipfius eft proprius.
Proprius adus eflentiam propriam comi¬
tatur, atqueeconuerfo. Itaque inteliedus
non per adum modo proprium, verum
etiam per elTcnriam propriam erit ab om¬
ni materia contagione leiundus. Etficut
rado illa communis. quantem in fc eft,
vniuerlum locum tempufque ambit, quam-
uis vt materiam refpicit, ad locum tem¬
A NIMORV M,
AVTHORE,
XI. f/j
PRIMVM. (.-.}
pufque declinet, ita mens illi per natu¬
ram accommodata, quanquam vtrefpi-
cit corpus, fefe ad partes loci ac temporis
cohibet,tamen quantum in fe eft, quo¬
dammodo totum ambit vtrumque, pra-
lertim quia non poteft fpecies fecundum
figmficandi virtutem efle ablbluta,fi mens
qua eius tum lubiedumtum fons eft, ab-
folucanon fit, cum-omne fubiedum pro
natura fuafufcipiat qualitates . &fbns fa-
porem filum infundat, riuulis inde ma.
nantibus. Hinc duo fequuntur. Vnum,
quod iubftantia mentis non editur ex ma¬
teria latebris. Alterum , quod eft im¬
mortalis ex eo quod fit vnum-cum fpecie
illa rationeque vniuerfali, qua prout vni-
uerlalis eft, locum fugit & tempus. Ad
idem vero fic rurfus argumentemur. Ip¬
fum intelligibile propria eft inteliedus
perfedio,vnde inteliedus in adu & in¬
telligibile in adu funt vnum. Inteliedus
fiquidem quandiu potentia eft intelle-
durus, nondum cum re potentia intelli-
genda coniungitur, fed quando adu in-
telligens eft cum re adu iam intellcda.
Coniungimrautem cum ea ( vtvoluntPe-
ripatetici) quoniam reiillins forma inhz-
ret menti, quorum vero vna forma eft,
ipfa funt vnum. Vnum ergo fit ex mente
intelligente.acre intelleda, quandoqui¬
dem rei huius forma , vt talis eft, format
mentem. Quod ergo conuenit intelli-
gibili, quanrum intelligibile eft, conue-
 de immortalitate animorum Lib. XI.
nit inteileftui quantum intellectus,, quia
perfectio, & quod perficitur, vnius funt
generis, & femper inuicem proportione
murua vincuntur. Intelligibilevero quan¬
tum tale eft neceflariam & perpetuum.
Quippe in {peculando nullius exifiima-
muscorruptibilia, quia nos fcire non ar¬
bitramur quicquam,mfi certam rei ratio¬
nem &.necc£fariamr en eamus, & quz nc-
ceBaria funt, ea perfedte intelle&u com¬
prehenduntur, contingentia vero , quan¬
tum hmufmodijimpcrfccte.Quando enim
contingentia inteiietSus affirmat, fiepe
fallitur. Sifalli non vult, ambigit, vrer-
que a&usimperfedtuseft, & falli, 8c am¬
bigere. Mento ergo quando contingen¬
tia cogitat, dubitare folct, nemcerim per¬
mutentur, & aliter dcillis atque aliter mo¬
mentis aliis fit iudicandum. Momentis
namque fingulis permutantur.Putandum
dicimus Platonem federe,poteft enim in-
terim furrexifle. Definitiones autem re¬
rum vniuerfales perpetuas funt, vt homo
eft animal rationale. Proprietates quo¬
que fpederum quf proprie definiuntur,
funt fempiternas, vt omne rationalepo-
tcft ratiocinati. Scmper enim definitio-
nesproprietatefque tales asque funt verse
etiam fi nullus in terris homo fpirct. Has
intellectus perfpicue cernit, tenetque fir¬
miter, & afferit fine errore vel dubio. Et fi
qua contingentia intelligit, maxime fub
his rationibus vniuerfalibus comprehen¬
dit, vbi corruptibilia cogitat, non vt talia,
fedvtasterna. Intellectus ergo perpetuus
eft, qui rationibus fempiternis vnitur, fo-
Iifque perficitur. Si intelle&us eas capit, &
quod capit, proportionem aliquam habet
cum eo quod capitur, congruentiam certe
cum his rationibus inrelledus habebit,has
neque principium habent, neque finem.
At fi mens habet vtrunque, nullam cum
hishabebit proportionem, quoniam ab eis
omnino per conditiones oppofitas diftin-
guetur. Quapropter mens autfuit femper
& erit vt ipfat, aut fi efle esepit quandoque,
non tamen definet vnquam.
Obieclio Epicureorum & refponfeo de -unione
tionibus fempiternis.
C A PVT II.
"Vp Eque nos hic obtundat Epicureus
JL > aliquis, obiiciens , lumen oaidem
Solis ah oculo fufeipi , oculum interire,
lumen vero Solis incolume fuperefle. Sr-
miliier fpeciem illam vniucrfaliter figni-
23 f
ficantem, rationemque fempitemam ca¬
pi ab intellectu, intellcdum perire quan¬
doque, fpeciem vel rationem remanere.
Rcfpondemus, Solis lumen ab oculo mi-
nimefufeipi, quoniam abeo ne momen-
tum quidem tenetur, & occidente Sole
vifus momento lumen amittit. Qui.fi cuid
luminis fufeepiffet, retineret vtique iliius
aliquid vel parumper , ficut aqua calorem
retinet aliquantis per ignefubtrackr Ita¬
que adefle oculis lumen pofiumus affirma¬
re, ineffe vero & fufeipi minime, ivi ens
vero fpeciem illam rationemque vomer-
falem hominis & aliorum ideo fulcipere
dicitur, quoniam abfente etiam homine
memoriter retinet. Adde quod lumen
hocipfum quod lumen eft , & quod vifibi-
le, ab oculis ncm lomtur. Eft enim .fuap-
te natura ta!e,& oculi inde vt clarefoant
& videant alfequuntur. Species autem il-
lahominis vrsiuerfalis, hoc ipfum quod
vniuerfalis eft, non ab ipfisfingulis homi¬
num habet perfonis, in quibus quicqtiid
eft, particulare eft. In mente tamen eftil-
lavniueriaiis. Igituryt vniuerfalis fit, ha¬
bet arnente. Sed quonam pacto hoc ma¬
xime, vt Ariftoteli placet , duas noftra
;mens habet vires, agentem vnam;alteram
verocapacem. Agens eft', qua Ipecies a-
git vniuerfales, capax, quae eas capit aba-
gente conceptas. Quando igitur phanta-
fia in fe hominis huius, vt Socratis,hoc ta¬
le fimulachrum contuetur, mox lumen
virtutis illius agentis fimulachrum iftud
pulfat, non aliter quam Solis radius aqua.
Atque vt radius hic Solis ab aqua reper-
cuffusin oppofitum parietem,. ibi circu¬
lum procreat fpjendidum , atque tremu¬
lum. Ita lumen ipfum virtutis agentis pul¬
lans particulare fimulachrum hominis
phantafia conceptum, atque ex eo fimula-
.chro in vim intellectus capacem reflexum,
in hac iplainde fpeciem cuandam parit,
qute non amplius Socratem hunc in hoc
loco & tempore pofitun\refert, fed homi¬
nis naturam fingulis perfonis a:que com¬
munem, a certisloci & temporis limitibus
abfolutam, vbi & fpecies ipfa vniuerfalis
eft, & natura quae per eam refertur vni¬
uerfalis. In hoc mirabilis vis intellectus
apparet.
Nempe qui fpeciem creat a materia, Iq-
co & tempore abfolutam, atque ideo quo¬
dammodo fempiternam & creatam reci-
.pitinftipfojper quametimnaturam fimi-
lem apprehendit, cur non gypfe ab iifdem
abfblutus fit, atque perpetuus. Denique ea
. quas inteUe&us attingit ita feparata. fi na¬
tura fuafunt talia, talis quoque eft inccl-
V iiij
 236 Marfilij ricini Theolog. Platon:
ledns, nam cum attingit fepuratajbi tunc cuitas, eft & fcintilla. Illa vis capax,hac
eft vbi fent ipfe, igitur & ipie cft feparatus. agens. Scintilla node emicat foras, tra¬
Sin autem natura illis pailionibus manci¬ hit coloris huius aut illius imaginem i
pata funr, fcd intellcdus fua vi illa liberat, corporibus ipfi oppofitis, imprimit eam
multo prius ac magis eft liber, vt cstera virtuti perlpicue, quae peream corpus ob-
liberet. Dic age , cur forma 'rei cuiulque iedum peripicit. Luo fortafle non tam
non poteft vnum quiddam fieri cum in- corpus oppofitum peripicit, quam lui ip-
telledu, antequam omnino materia fepa- fius radium qni explicatus fuit & replica¬
rctur, mfi quiaintelledus ipfe multo ptius tus, & quando replicabatur, refiliuit in
magfique eft a materia feparatus?Quo au¬ oculum iam pidus imagine corporis.
tem modo fiat vnum ex illa Ipecie & intel- Ideo licet cernere videatur modo hunc
Iedu, docet comparatio illa quam de ra¬ colorem, modo illum,femper tamen fe¬
dio induximus atque aqua. Quippe circu- ipfum cernit quodammodo, fed vario mo¬
Jusillc inde natus lplendidus ac tremulus do a variis coloribus refulgentem.
parieti non latis vnitur , quia fplendoris Quid prohibet virtutem illam agentem,
illius & parietis eft nimium diuerfa natu¬ quae noftra: mentis eft radius,- in aliis &
ra. At fiin fpeculum inciderit, ardius aliis phantafiae fimulachris aliter & aliter
vnietur. Tandem fiin lumen Solis idem emicantem , inde refledi in femetipfem,
redierit, vnde radius ille demiflus fuerat, fcque videre diuerio modo affedam pro
qui lplcndidum circulum procreauerat, diuerfitate fimulachrorum ? Vbi Ipecies ii-
coibit prorlus in vnum. Quid autem illa
Ipecies eft apud Peripateticos, quam pe- atque perpetuam , nihil eft forte aliud
perit intellectus,nifi fcintilla quadam tum quam radius intelledus reflexus in femet-
fimulachri illius quod a rebus collegerat ipfum, qui.tunc facile feiplum animad-
phantafia, tum virtutis illius agentis per uerrit, quando in fimulachra fefe dirigit,
quam mens illam peperit S Quid autem ficutvultus fe non videt, nifi intueatur in
noftra mens eft, nili fcintilla quadam fpeculum, vnde etiam varius repercutitur
mentis fuperioris i Ergo Ipecies illa ita pro Ipeculorum iplorum varietate, que¬
noftra» menti infunditur, vt fcintilla re¬ madmodum & mentis radius a fimula¬
rum fcintilla mentis fuperioris, & vt cir- chris pro diuerfitate fimulachrorum diuer-
culus ille fplendidus Solis lumini cuius ra¬ fus reucrberatur in mentem. Sed de his
dio fuerat procreatus, quapropter ex men¬ abfblutius in fcquentibus.
te atque ipecieita fit vnum, vt ex duabus
-fcintiilis vna coniun&is flamma vna, fiue Obieclro Hficuri & reftoitfio , quo A feriet
duarum candelarum radiis vnum lumen, innatu Junt menti.
fiue ex circulo illo fplendido & lumine
Solis, fulgor vnus. Quod autem per Ipe- C A P V T III.
ciemita fempiternis vnitur, fit fine con-
' trouerfiafempiternum, eapratfertim ra¬
tione, quod intelledus forfitan intelli-
N Egabitforfitan Epicurus fpecies il¬
las quas quotidie conapit inrclle-
-gendo non modo cum re attema intdle dus, eflepttpetuas, quia &effe incipiant
daconiungitur, fcd ille quoque res ipfe quando patiuntur, & delinant quando
-eft aiterna qua: intclligitur. Idem enim mandantur obliuioni. Nos autem ex Pla¬
radius eft quodammodo qui ab alto ver¬ tonis noftri fententia fetis in hoc habere
berat aquam, qui fulget in aqua, qui in ae¬ . putamus, quod Ipecies illse li nafcuntur, a
rem repercutitur, vbi in feipfum refufus, fi rationibus animi perpetuis patiuntur, &
videndi vim nancifcatur , videbit ftatim ideas fuper animum referunt fcmpiter-
fulgorem illum fuum qui redundauic ab nas. Ratio prima. Profedo fentire & in-
aqua. Idem faciet fi ab auro refultauerit telligere quia vitales operationes firnt, a
vel argento. Semper enim fulgorem fuum principio vitaliintrinfccoque profidldm-
videbit, licet variis modis affedum, pro tur, prindpio inquam adiuo. Sunr enim
obtectorum varietate a quibus fuerit re- operationes qusedamviuentibus & caren¬
percuiTus. tibus vita communes , vt generatio, alte-
Si exemplum conuenientius de duabus ratio, mutatio lod. Ea qua: vita carent,'
illis viribus intellectus Sc hac vnione de- operationes huiufinodi patiuntur potius
fideramus, confideremus mufdpula: ( fe¬ quam agant. Nonenimfevllomodqge-
lem intelligir, quem vulgus catum vocat) nerant, aut alterant, aut mutant loco.
oculum, in quo pene iicurin mente no- Tiuenria vero eas in feipfis agunt, quia
firaduasfunrvires, cftin eo vitrea peripi- fefe nutriendo augecdoque alterant &
 de immortalitate animorum Lib.XL 2J7
generant aliquid in feipfis, & judicando to minus fit a rebus externis, quae non pof-
appetendoque locum mutant. Si natura funtperaiiud medium formare mentem,
viuenria ad proprias adtiones melius in- quam pcrfimuIachra.Rurfus vnius Ipirita-
ftrucre debet quam ad communes, me¬ lifquelpecieivnameffe oportet causa Ipi-
tus autem inftruttum cft quod eft agens, ritalem, velfaltem vnitam, &lpiricali mo¬
quam quod patiens, atque ad communes do ordinatam. Singula vero qua: extrin-
operationes cis adhium principium tradi¬ lecusfunt, plurima iunt & corporea. At¬
dit , multo magis ad proprias actiones, qui nullum illorum per fe acceptum, cum
(enfum videlicet intelligentiamque, ficil- proprie lolum, corporalifque natura fit,
Ia dilpofuitjvtagercntpereas magis quam lpeciem procreabitmcorpoream, & natu¬
paterentur. Quapropter neque mens, ra communisfignificatricem. Sedneque.
neque etiam fenfus ( vt pluribus placet etiam omnia lingularia fimul iuntiailtud
Platonicorum )vtpercipiat quicquam, ab efficient. Sparlaenimfunt, neqtieordi¬
extrinlccisformatur corporibus. Sed que¬ nem aliquem talem habent,vt talia fubne-
madmodum pars viuifica per infita femi¬ xaaliis,vnam feriem digerant caularum.
na alterat, generat, nutrit & auget, ita in¬ Idcirco ficut lapidum coniun&ione vnum
terior lenius & mens per formulas inna¬ . quiddam fimplex non fit, fed cumulus, ita
tas quidem, & ab extrinlecis excitatas om¬ per lingularium turbam fiet forte quadam
nia iudicant. Neque aliud quicquam eft fimulachrorumconfufio potius,quam vna
hoc iudicium quam tranfitus formula» a Ipecies atque fimplex. Pratcrea in quoli-
potentia quadam in a dium. Non enim libet lingulari tria reperiuntur, naturalpe-
debet operatio vlla agentis tranfeendere ciei,accidentia qua nonfunt necelTaria
limites. Vitalis igitur & intus permanens lpeciei,& ipfum ex vtrifque compofitum,
operatio non eft ab extrinfeco principio vtin Socrate eft humanitas, qua natura
vita carente, fed ab intrinfeco & vitali. Ipeciei vocatur, eft albedo, talis talifquc
Signum vero quod fenlus interior eft ad¬ figura, qua forte accidunt Ipeciei, & ad-
modum efficax, inde capitur, quod com- uentitia nominantur. Ex vtrifque Socra¬
ponit,diuidit, dilcurrit,Iuoque afredtu ver¬ tis perfona componitur. Nunquid ab his
tit corpus in contrarias qualitates. Si¬ perfonis imprimitur in mente Ipecies illa
gnum quod mens fit maxime efficax, a communis, qua eft omnium hominum
Boetio contra Stoicos hinc accipitur, aqualis fimilitudo ? Certe ex accidenti¬
quod vitra illa qua fecit fenlus, ipfa praeterbus perfonarum non imprimetur ( refer¬
obiedtorum naturam vniuerfales excogi¬ ret enim- hominis accidentia , non fiib-
tat regulas, defeendit componendo, at ftantiam ) neque etiam ex ipfa natura qua
cendit & refoluendo, ac fefe referens fibi, fubiicitur accidentibus.Iila enim non tota
veris falfe redarguit. Denique cum rem perfona alicuius eft hominis, fed pars eius.
eandem alia vires anima aliter iudicent Ideo natura talis de nullo homine enun¬
( aliter enim imaginatio fiuephantafia, a- tiatur. Quis dixerit, Socrates efthurr.ani-
liter ratio iudicat J confentaneum eft vt iu- tas?Ditimusautem Socratem effis homi¬
diciumipfum iudicatis formam naturam¬ nem. Homo igitur enunciatur de So¬
que fequapir, non iudicati. Et quia iudi¬ crate, de Socrate inquam toto, non de
cium judicantis adlus exiftic, probabile eft humanitatefolum vel accidentibus. De
vtqiiifque iudexoperam fuam non ex a- Platone toro fimiliter, atque aliis omni¬
liena, fed ex propria poteftate perficiat/ bus, vbi apparet hominem ipfum quem
Ratio fecunda.Sed reuertamurad men¬ mens noftra communiter enuntiat, dein-
tem. Sicut fimulachra lingularium a cor-, tegris quibufque perfonis in le/pfe con¬
poribus phantafif non inuruntur,vt etiam ceptum, multo ampliorem efle hac vel illa
probauimus alias, ita vniuerfalium Ipecies perfona cuiufque natura. <yiod vero com¬
a fimulachrisBon lignantur in mente, led prehendit, aliud & amplius eft, non fit ab
ita mens illas per vim fuam efficit, ficut eo quod & comprehenditur, & eft angu-
phantalia fingit fimulachra per feipfem. ftius,prafertim cum natura illa fiatin fin.
Quo enim patio fimulachrum ( quod c- gulis hominibus lingularis «yiod aure lin¬
tiam phantafma vocatur ) rem aliquam gulare factum eft, non creat vniuerfale.
procreabit fciplo liberiorem & amplio¬ Sed nunquid ab integris cuntiifqueperfc-
rem :Ipfum quidemfingulare eft, & ma- nis Ipecies illa nobis infertur INeq uaqua.
ouippe innumerabiles perlonas a que illa
vero quiavniuerfeliseft,ideo liberior eft Ipecies rdpirit. Innumerabiles vero nuf-
& amplior. Si non fit Ipecies haec quae etia quainlpeximusiBeq,- exquibufda perfonis
vniucrfale nuncupatur, a £mulachris,mul¬ accipimus eam qua infinitas infiiperalias
 230 Marfilii Ficini Theol Piat.
comprehendit. Neque poreft vlhrs faris ijldem materis conditionibus adftringe-
tuto i quibufdam lingularibus regulam tur quibus fimulachrum. Itaqucfcrmam
communem perferibere, falleretur enim inrelligibiiem quz ab illis conditionibus
quifquis id tentaret, perinde ac fi quis eft abfoluta non generabit. A c fi quis di¬
cumfolaterrae animalia confideraret, at¬ xerit formam illam modo abfoloto capi
que illa videret fpirare, animal omne fpi- ab intellectu, quamuis phantafma ipfam
raie concluderet. noncreauerit abfolutam, ex eo ipfomos
Cum igiturfpecies neque afingularibus concludemus ( quod exoptamus in pri¬
perfbms, neque ab earum fimulachris ge¬ mis ) intellectum non firbiici phantafiz
neretur , reliquum eftvt fiat ab intclledtu. tanquam formabileformatori, poftquam
Intellcdus eam non generat ex phantaf- prpftantiore modoformashabet quam ip-
jnate^vel in phantafmate. Phantafina fa tribuere valeat. Quo fit, vt forma in-
• enim quia & in effendo & in fignifican- teliedrualis fi nafeitur, a (olointellectu ca£
dofingulareeft,fi fieret materia, lecufue catutj&fine medio. Si enim meDS for¬
Ipeciei, eam redderet fimiliter Angula¬ mam illam generat, & gencrandp eamin
rem. C ceterum dubium eft,num ipfam fe abfquc medio fufeipit, certe per fc gi-
generet pcrphantafma tanquam percau- . gnit illam, & gignit alie nullo interceden¬
fam mediam inter intelledlum & fpeciem te. Exoronibushis concluditur, intelle-
generandam.Quod quidem fier> non pof «ftum formare feipfum. Et quoniam fi ef
■ fcex hoc opinamur, quod caufa media fer prorfus informis, feiplum formare non
effectui proxima, cum effecta magis ppflet, necefle eft ante eas formas vel no-
quam remotior caufa cpnuenit, vt in ho¬ tiones,quasper omnem starem pene mo¬
minis generatione, quia Sol per homi¬ mentis fingulisinfeparit,latere in animi
nem medium generat hominem, magis penetralibus formas.alias animo natura¬
■homo genefans cum homine genito les, totidem numero, quot funt in mundo
quam ipfe Sol congruit. Siigitur phauraf rerum fpecies creataruni,quibus poffit-for-
ma effer proxima caufa fpeciei, fpecies' mas illarum fpecierurn jntelligibiles pare-
phantafmati fiihilior. quam intellcdlui
nalcereturj hinc duolequesentur ablurda. Ratio tertia. Certa: namque res certis
"Vnum, qnodfpecies huiufmodi ftatim na- egent feminibus.Non facit natura ex quo¬
;ta, phantafina ipfum & phantafiam, vtpo libet quslibet,non facit ex nihilo aliquid.
te fibipropinquiora, adfcifceret tanquam Idcirco non poteft dfentia animat, quz&
naturalem fedem potius quam intellectu. vna eft, aeferme omnia refpicit zque,
. Alterumquod & fi eam intelledtus acci¬ multas & varias fpecieformas producere,
peret per talem fpeciem, inrelligeretfin- & alias aliis temporibus , nili per piures
gulare aliquid , & magis & prms quam formulas infitas fpecie differentes, quibus
vniuerfale- Illa fiquidem fingulare nun- aliis temporibus alias potius quam alias
ciaret in primis, quia eflet phantafmati procreet autpromat.
finguiari cognatior. Neque audiendi Ratio quarta. Has enim'faepe numero
funt illi qui phantafina inter intelledlum etiam nulla confuitatione vel voluntate
Ik fpeciem quafi inftrumentum ahquod antccedente,fo!o quodam naturaliinftin-
interponunt. Nonne virtus mentisagens dtn repente promit in lucem. Effcdlus ve¬
cum capace magis congruit quam phan- ro qui naturali fiunt ordine, formam prz-
tafma? Quo igitur paao agens capacem ferunt talem, qualem caufa: pofhdent. C a-
per extraneum phantafina formabit, cum lida enim ab isnefiunt calente, quia cau¬
oporteat inftrumentum formationis inter fa qus ex fuo efle aliquid efficit naturali¬
formatorem atque formabile interponi, ter, talem licet inferiori modo efiffium
phantafina vero extraneum inter duas il¬ facir, qualis eft ipfa. Mens igitur quz per
las vires inuicem germanas nequeat in¬ fuum effe naturaliter generat vniuerfales
terponi ? Quamobrcm intelledtus quan¬ rerum omnium fpecies. in ipfa quoouefua
do formam illam creat = neque ex fimula- effentiaab origine radia videtur vniuer¬
chro.nequein fimulachro, neque per fi- fales fpecies omnium, vt fimilia fimilibus
mulachrum procreat. Forte vero radium generentur. Nam fi illarum ‘pecierum
aliquem, feu vim inierit fimulachro phan- vna eft effiriens,caufafci]icerintelle<3us8:
tafiz, per quam ipfum fimulachrum tan» fubiectum vnum. intelledfus fcilicctidem,
quam formator mentis formam huiufino- nulla ratio affignari poteft cur multz &
di generat quam fpeciem vocamus intel- differentes fiant fecundum fpeciem, nifi
ligibilem. Sednccuehocfieri poffe pura- quia intellectus per diuerfas rationes fibi
xnus. Nempe visilla fufeepta fimulihro naturales cas promit diuerfas.
 de immortalitate animorum Lib.XI. 2jp
Non enim fufficit ad hanc varietatem ef¬ plexionenaturali, Scfemine animalis. Igi¬
ficiendam, fimulachrorum diuerfitas. quas tur in ea parte anima: quse alit corpus, &
nihil ad hanc fabricam aliud afferunt, natura vtitur velut inftrumento ad mo-
quamoccafionem aliquam operandi,dum uendam formandamque materiam, in-
per illorum prjfentiam mens ad promen¬ funt, & multo quidem pratftantius, forma¬
das fpecies excitatur. Hoc autem nihil a- rum omnium rationes, vt ex ratione capi¬
liud eft quam rationes illas otiofas redde¬ tis quse in anima eft, exoriatur lemen il¬
re promptiores. lud capitis quod eftin natura, ex hoc au¬
Ratio quinta. Proinde fi diuina mens tem femine pullulet forma hsec capitis
idearum omnium plena per cflentiam qus conlpicitur in materia. Atque idem
fuam adeo plenamabfque medio animam fiatin pedore, brachiis, membrifque ce¬
procreat,oportet animam inde idearum teris. Si pars ha:c infima anima fcecun-
plenam effluere. NempeDeus cuminef¬ daeft,formatque ipfa corpora, & a cor¬
ficienda anima a nullo prorfus impedia¬ poribus non formatur, & formarum gene¬
tur, tam perfectam efficit, quam perfecta randarum continet rationes , nunquid
in tali genere illa effici poteft. Perfodior mens qua pars eft anima; fumma, fterilis
certi: prodit, fi in prouinciam tam diffici¬ erit ? Autfolumformabitur a corporibus!.
lem notionum plena defeendat, quam fi Aut carebit rationibus ad (pecies produ¬
vacua. Eft autem notionum capax ab ini¬ cendas i Nullo pado. Imo vero ficutpars
tio ex ea parte qua cum Angelis conuenit. infima qua lingulis corporibus proxima
Sicut enim ex parte fua temporali habet eft, per infitas (ibi ab origine rationes lin¬
Vt continue quaerendo difeurrat, fic ex se- gula gignit& corporalia, ita mens quse iri
terna vt poflederit ab initio, praeferri m corporalibus ac penitus abfolutis menti¬
cum ipfa propinquior Deo fit quam prima bus proxima eft, rationes indeinfertas ha¬
materia. Ideoque fi materia omnes inde bet, per quas producat (pecies illas a cor-
fpecies accipit, &cum primum parata eft porum paflionibus ablblutas.
capit, ncceffe eft animam quoque omnes Septima ratio. Sic enim anima inter di¬
fufeipere. Parata vero eft anima ad omnes uina & corporalia medium obtinebit, fi
fufeipiendas cum primum a Deo accipit vtrorumque particeps apparebit,habebit-
efle. Siquidem eius cflentia fimplex eft, queintusvtrarumqueformarum & intel-
ftabilisfiipratempus, ideoque non poteft ligibilium&fenfibilium rationes.
augeri, aut per tempora paratior fieri. Odaua ratio. Neque decet eam cor¬
Quod ita cecinit Zoroafter: poribus efle deteriorem. Ergoli corpora
rni&oXa. mgixet yias attcncafiy ante aduentitias qualitates, qualitates pof-
fidentnaturales, multo magisanimusfor-
Id eft,'paterna mens inferuit animabus mulas habet in mente proprias antequam
conieduralia figna. Et Orpheus ita: excipiatperegrinas.Duplexmateriz Com¬
jratTO. y&f Xfallu -Xf tini Qvms iyngsd- munitas conuenit, naturalis, & aduenti-
tia. Naturalis cftnaturailla in quafingu-
Id eft, omnia enim Protheo prima natura la,fub eadem Ipecie inuicem' congruunt,
indidit. Theologia Orphica Protheum ficut humanitas in qua finguli congruunt
appellat eflentiam tertiam animarum ra¬ homines , quae communitas ( vtplerique
tionalium fedem-Architas quoque Taren¬ putant) perpetua eft, & fingulis quibuf-
tinus in libro de lapientia, hominem, in¬ queprseftantior. Aduentitia eft notio illa
quit, fapientiffimum eundorum animan¬ vniuerfalis, quam de naturali communi-
tium efle natum, quippe cui Deus rerum tatemens cogitat, fingulis quibufeumque
omnium ideas infuderit, per quas mente feclufis. Qua; non modo, quod ad ma¬
valeat notiones rerum non aliter procrea¬ teriam (pedat, aduentitia eft, fed quod ad
re, quam ore per linguam rerum nomina mentem. Si ante hanc aduentiriam com¬
fingere. Hsecillc. munitatem materia polfidet alteram na¬
Ratiofexta. Profedo (vtPlatonice lo¬ turalem, mens quoque materia melioran¬
quar) in materia formarum omnium fufi te hanc alteram fimiliter polfidet. Opor¬
cipicndarum latent inchoationes. Inna¬ tet enim communem formam in mente a-
tura quoque per quam ad formas mouetur liquam prasftantiorem efle quam in mate¬
materia, formarum femina dclitelcunt. ria. Eft autem naturalis perfedior quam
Ynde in complexione arboris naturali contingens. Igitur oportet inefle menti
dauditurfemenad arborem fimilem pro¬ communes formas afcte illas quas corpo¬
pagandam. In (emine arbor generanda ralium rerum fingit occurfu.
tota concluditun Idem accidit in com- Ssepe vero dum ingenitas formas infpici-
240 Marfilij Ficini Theolog. Platon!
mus, petamus propter infeitia nos adueti-
riasvel externas prolpicere, nonaliterar-
queilliquivelfomnovcl morbo quodam
cerebri oculorumue affecti , arbitrantur fe
videre quadam extra fuos oculos huc &
illuc fepe volantia, qua: tamen & verlan-
tur & videntur intrinlecus,
Nonaratio. Cur bruta rebus lingulis
infpectis communem non excogitant no¬
tionem, homoautem ex natura fua ratio¬
nali, qua differt a brutis, id agit i Nili quia
iplalua natura iigillum peffidet talium fi¬
gurarum e Si enim formas procreat per
naturamfpeciemquepropriam, eas pro-
fedopet flaturam procreat formatricem.
Naturam vero talem carere quis dixerit
charadteribus ? .
Decima ratio. Praeterea quando in
fcientiis perfodias demonftrationes con¬
teximus,ex principiis quibufdam pra-ftan-
tionbus & iationbusfolenius de lpecicbus
proprietates aliquas demonftrare. In illis
autem notionibus quae denuo finguntur
abanimo, quae latior eft, ea eft remotior
a lubftantia, propteteaque fpcciei notio
ad fubfta n tiam ac cedit propinquius quam
notio genens.. Quo fit, vt quae in illis mi¬
nus communis eft, ea praeftantior tudite¬
tur. Aiiae igitur notiones lunt in animo
prae ter illas, quae latiores lunt fimul atque
praeftantiores,cx quibus demonftratio ve¬
ra conficitur. cyioniam vero demonftra¬
tio non ab vniuerlalibus tantum, fed ab
vniuerlalibus caulis proficilcitur, notiones
autem quae menti innatae funt, non funt
demonftrati effecius caufae, rurfufquefor-
mz in corporibus vniuerlales effe non
polfunt, fequitur vt fuper formas & quae
in corporibus, & quae in noftris mentibus
lunt, quaerendae fintfotmae aliae in mente
diuina omnium conditrice, quae vniuer-
fales omnium caufae fint , quarum for¬
mulas humana mens habet, vt per has
tanquam caularum fimilitudines ad il¬
las tanquam effedtuum caulas conclufio-
nes referat demonftrando. Sed alias de
ideis.
Vndecsmaratio. Atque haec ipla de¬
monftratio femper aliqua nobis ignotio¬
ra ex propofitionibus notioribus infert, il¬
las rurfus ex aliis, quoufque ad principia
quaedam menti per fcnota perueniat, ne
aut irritus fiat in infinitum progreffus, aut
ab eifdemad eadem retexatur circulus te¬
merarius. Qua: vero perfe nota funt men¬
ti. per naturam mentis cftulgenr mentis
alpectui Definguli^autem Ipeciebus re¬
rum ex propriis earum principiis propria:
funt demonftrationes, &:in vanis faculta¬
tibus varif. Igitur fecundum varias Ipecies
& varias facultates adfunt menti diuerfa
doflrina: principia ex naturali menns lu¬
mine cognita. In ipfis vero principiis cun-
fiafequentia continentur. Hinc efficitur,
vt animus per naturam omnibus doctrinis
abundet.
Duodecima ratio. Vt quemadmodum
&arbores, &animantes,earumquemem-
bra ex propriis feminibus pullulant, ita
frient!a: ex intimis initiis oriantur, nc
mensfitftcrilior quam natura qu? ex fe¬
minibus infitis luos foetus educit, non ca-
fus effunditimpulfibus.
Decima tertia ratio. Quando internos
verum quaerimus interrogando &relpon-
dendo, quomodo poliet ad fummam per-
uenire qua: concluditur ratio ? nili aliquid
prius concederetur ? Concedi autemre-
&e quidpoffet, quod nelciretur ?Ita ifta
ratio (vt Auguftinus Aurelius inquit) nifi
inueniret in nobis aliquid cognitum, quo
innitens , ad 11 cognitum duceret, nihil
omnino per illam difeerneremus. Intft
ergo nobis ante ratiocinationem intelli-
gentia quaedam, vnde ratiocinatio fumat
exordium.
Decimaquarta ratio. Nonne ratioci¬
natio noftra mobilis eft, & dum varieta¬
tem inquirit, ab alio defeendit in aliud ,&
quando aliquid inuentum examinat, in
aliud alcendit ab alio ? Motus vero omnis
d quiete, Cue flabili aliquo exorditur, ac
tendit ad flabile. Motus autem huiufmo-
di notionum complexio eft.Res vero quae¬
libet principium habet proprium, fuum-
quefinem. Quapropter ratiocinatio quia
notionumprogreffio eft, in notiones re¬
ducitur, quia mobilis in aliquas flabiles
notiones, quam impullli quaerat quod cu¬
pit, indiciis inucniat quod qazfiuit j luce
examinet quod inuenit, firmitate quicf-
cat inuentif. Iiide ergo caepit quaerendo,
in idem redit exanimando. Sunt ergo in
mente flabiles quaedam & perpetuae no¬
tiones, quae & principia funt & fines ra¬
tiocinandi.
Decimaquinta ratio. Neque ratioci¬
nandi folum, verum etiam quomodocun-
que intelligendi. Nam ficut lenfus qui
peraduentitiasformas, quae dicuntur ac¬
cidentales, cognolcitfemper, accidentia
quoque(emperattingit,vt Platonici pu-
tanr,ita e connerlo mens quae eflentias re¬
rum definit, per eflentiales formas intel-
ligit. Et quia fenfus qui fallacibus confi-
dir rerum imaginibus, & fiibito euanel-
centibus fepe fallitur, nequeimaginea re
veradilcernic, fed opus eft sd hoc indicio
 De immortalitate animor. Lib.XI.
rationis, iddrco mentem oportet eflen-
rialibos (vtita dixerim) rationibus inniti,
ne ipfaquoque fallatur, & indicio virtutis
alicuius fuperioris indigeat.
Dedmafextarario. Prsterea fi cogtio-
fcimus Angelos, neque eos nofle valemus
. per Ipecies a lenfibus hauftas , qus cum
pendeant a corporibus, non referunt an¬
gelicas formas, qua» ad corpora non de¬
clinant, fequiturvt eos perinfirasfpedcs
cognofcamus. Quo enim padto iudica-
mus Angelos clfe naturas non vergentes
ad corpora, nifi per Ipedes a corporibus
minime dependentes ?
Decimafeptima ratio. Denique inter
cognitionem diuinam & fenfitiuam co¬
gnitio intellectualis eft media,ergo & me¬
dias habet conditiones. Deus cognofcit
pereflentiam fuam immobilem,fenlus per
mobiles qualitates, id eft, Ipccies pere¬
grinas. Quapropter mens cognofcetpcr
qualitates immobiles, quae Ipecies innata»
vocantur. Ordo denique vniuerfi requi¬
rit, vt quemadmodum purae mentes inlc
refpiciunt, fenfus autem in alia folum, fic
anima mentis fenlufque particeps, non
modo extra fe formas, fed in fe quoque
refpiciat.Vbi autem Ariftotelis more men¬
tem dicere lolemus nouas Ipccies pro¬
creare , pofiiimus etiam proprius more
Platonico dicere, innatas Ipecies ex men¬
tis penetralibus erui. Germanarum virium
ea eft natura, vt fe mutuo comitentur in
operando, ficut in exiftendo,& fe viciflim
fiifeitent ad agendum. Germana» vires
fiint olfadus & guftus , vnde fepe animus
per odoratum inuitatur ad guftum. Ger¬
mana, concupilcendi virtus Scirafcendi
natura. Facile igitur ex libidine irritamur
ad iram. Germanitas etiam oculorum fa¬
cie vt ambo fimul vertantur ad idem. Ger¬
manitas fenfus & phantafis efficit, vt ope¬
rante fenlu ad aliquidyad idem operetur
&phantafia. Proptertlmilem Germanita¬
tem, quando phantafia Ipecies luas pro¬
fert in actum, mens quoque luas educit in
lucem. Non generantur proprie tunc
mentis Ipecies , fed qua anguftius coar-
<ftabantur,patentlatius, & florefcunt,qus
tepebant, feruent,qus in folo mentis ver¬
tice per fe lucebant, rutilant eminus, & in
ratione qua mentem fequitur,iam facta
fereniore refulgent. Itaque quam Arifto-
teles creationem vocaret in fpeciebus,
Plato corufcationem cognominabit, per
quam expergefactus oculus rationis, fpe¬
ciebus mentis irradiatur. Prima illain me¬
te corufcatio,intelligentia ipfa eftdequens
irradiatio eft ipfa rationis difcurfio.Per in-
241
telligentiam eflentis rerum definiuntur.
Per rationem componuntur eflentia de¬
finita , & argumentationes conficiuntur.
Veras autein definitiones eflentiarum
non poteft mens per accidentalia rerum
fimulachra fabricare, fed eas conftruit per
infulas ab origine rerum omnia rationes.
Decimaodtauaratio. Infulas,inquam,
a rationibus rerum quas habet Deus.Qus
quidem in Deo funt ipfa Dei eflentia , ab
ipfo Deo fub variis rationibus intellecta.
Forma: igitur omnium in Deo funtjbique
nihil aliud fiint, quam eflentia ipfa Dei,at-
que omnes habitu fimul & adtn. Omnes
quoque forma: funtin Angelo. Non qui¬
dem eflentia ipfa funt angeli, fed rationes
qusdam eflentiales, id eft, quae femper ef
fentiam comitantur. Vbi vigent habitu fi¬
mul omnes & aiftu, quia fecundum om¬
nes actu omnia fimul intelligit. Praeterea
funt omnes in hominis intelledtu. In quo
etiam eflentiales rationes cognominan¬
tur, habitu eunda: fimul, ficut in angelo,
non fimul adtu, quia non fimul vtiturvni-
uerfis. Propterea intellectus infimus ap¬
pellatur, & materis quodammodo fimi-
lis,quia tamen cftprsftantior quam mate¬
ria, ideo effediuo habitu formas haber,
quod materis non conceditur, qui habi¬
tus Ippellatur vis mentis agens /quiafefe
confert ad actuin. Vis quoque capax.quia
fufeipit aiftus perfectionem.Poftremo om-
nes forma: funt in materia. Vbi •etiam ra¬
tiones eflentiales ideo nominantur,
quia fiint fomites fiue habitudines quae¬
dam , fiue refpe&us ad formas effentiam
materia» perpetuo comitantes. Quae qui¬
dem formarum potentis funt, potenti»,
inquam, capaces formarum, non effica¬
ces , &forms quodammodoipfe,fed im-
perfe&e.Vnde omnes quoque funtin ma¬
teria modo perpetuo, fecundum ‘quidem
potentiam, non tamen fecundum effica¬
cem habitum aut a&um.
Decimanonaratio. Quis neget animum
ftatim a tenera state vera, bona, honefta,
vtilia exoptare ? Optat autem intellechis
nullus incognita. Ergo infunt illorum ali-
qus etiam antequam appetat in animo
notiones, per quas ceu formas rationet
queipfomm ea iudicat appetenda: Idem
ab inquifitione & inuentione probatur.
Si in turba hominum qusrat SocratesAl-
cibiadem , fitque illum aliquando inuen-
turus, neccfle eftSocratis menti aliquam
Alcibiadis figuram inefle , vt fciat quem
hominum qusrat pr» csteris, atque in-
uenmrn in coetu multorum Alcibiadem
ab aliis difeernere valeat. Ita neque inda-
242- Marfil. Ficin. Theolog, Platon.
garct ea qtratuor animus, neque aliquan¬
do inueairet, nili haberet illorum, id eft
yeritaris, bonitatis, honeftatis, vdlitatis
aliquam notionem, per quam illaquzre-
ret inuenturus, vt quoties inuenit qua: in-
ueftigauerat, agnofcat, atque ab eorum
difcernat contrariis. Nequefolum ab ap¬
petitu, indagatione, inuentione, fed e-
tiam a iudicio id probamus. Quicunque
enim aliquem fibi amicum iudicat vel ini¬
micum, quid amicitia quid ve maliuolen-
tia fit, non ignorat. Quonamigiturpa-
&o multa vera vclfalia, bona velmala,vt
folemus, quotidie iudicarcmus, & rede
iudicaremus nifi effet nobis veritas quo¬
dammodo bonitaique ab initio cognita?
Quomodo rurfus ftru&urE, mulica, pi-
dtae, & artium CEterarumopera, nec-
non inuentaPhilofophorum, multi etiam
in iis artibus non vctlatiprobarent fepe-
numero rede, & reprobarent, nifi illa¬
rum rerum forma quadam cfTet & ratio il-
Iisanaturatributa'’ Comparatio quoque
idem nobis oftendit. Quicunque enim
mei vino comparans, alterum altero pro¬
nuntiat dulcius, quis dulcis fitiapor agno-
fcit, & qui Speulippum & Zenocracem
conferensad Platonem,Zenocratem cen-
fet Platonis fimiliorem quam Speufip¬
pum, Platonisfigiiramproculdubio nouit.
Eodem modo cum e multis bonis aliud
alio melius re&e exiftimemus, & maiori
minorive bonitatis ipfius participatione
aliud alio melius deteriulve appareat, ne-
ceffe eft bonitatem non ignorare.
Prsterea cum e multis & diuerfis Philo-
fophorum aut etiam aliorum opinionibus,
qu£ veri fit fimilior & probabilior, fiepe
optime iudicemus, oportet non dcefle
nobis aliquem veritatis intuitum , vt quE
fintilliusfimiliora, noii nefeiamus. Qua¬
propter nonnulli in adolefcentia , aliqui
etiam fineprEceptore, pleriquc ex paucif-
fimis dodrinE rudimentis a prEceptori-
bus demonftratis docliffimi euafiflc tra¬
duntur.'Quod nunquam nifi multum,vt
diximus, iuuante natura fieri potuiflet.
Hoc abunde Socrates PhEdon£,Menoni,
TheEteto adolefcentibus demonftrauit,
docuitque poffc pueros refie in Ungulis
artibus refpondere, fi quis prudenter eos
interroget, cum a natura fint artium dif
ciplinanimque omnium rationibus prat-
Confirmttio fuperioru^tque infufer de ideis.
C A P V T IV.
P Offumus autem ex tribus illis Plato¬
nis libris, PhEdone,Menone,TheE-.
teto,atque infuper ex Parmenidc.T imEO,
& Conuiuio fic rurfus argumentari.Si ca-
piteproprie atque prEcipue alter quidem
maior , alter vero minor denominetur,
abfurdum id quidem. Primo , quoniam
per idem & maior erit & minor. Deinde
per aliam ipeciem in alia ipecie aliquid
collocabitur, puta per capitis Ipeciem in
maioris minorilve fpccie. PrEftat autem
capite capitatum quam maius, aut minus
denominare. Denique abfurdum eft, per
aliquid paruum maius aliquid dicere. Igi¬
tur fi formalis afferenda caula eft, maio-
ritate minus cognominabitur, Similiter
denarium numerum nouenatio plurcm,
non vnitate proprie appellabimus,fiqui-
dem ab ynione proprie vnum denomina¬
mus,imo pluralitate plurem, & alium pau-
citatepauciorem effe dicemus, Item dua¬
lem numerum fieri afleremus non.diui-
fione vnius in duo/quia etiam coniun-
iftione interdum huius rei atque illius fieri
contendetur. Et omnino idem proprie
oppofitis effici caulis non eft dicendum.
Ergo dualem numerum dualitatis ipfius
participatione fieri iecundum formam po¬
tius afferemus. SedhECtanquatnleuiora
mittamus, pergamus.i»d grauiora. Sico-
lor vel figura eft ipfum pulchrum, quonam
pafto erit color aliquis vel figura defor-
mis?Icem quanam ratione multafubiecta
pulchritudinis vnius tanquam.communis
participarent, nifi vna qusdam pulchri¬
tudinis natura communis & ineffet lingu¬
lis, & prEcffct, vt ab ea quxprxeft, de¬
pendeat & quE ineft ? Proinde aliud eft
ipfa bonitas quam,pes qux bonitatis parti¬
cipatione fiunt bona. Aliud pulchritudo
quam res pulchrE, fimiliterque de CEteris
Ipeciebus, quas Plato vocatideas. Corpo¬
ra enitnpulchra multa lunt, ipia vero pul¬
chritudo vna eft-Nam omne primum fum-
mumque in aliquo rerum genere, vnum
eft lolummodo.
Rurfus l«ec pulchra duas habent natu¬
ras, tum materiam, corporalem , quE fit
particeps pulchritudinis , tum pulchritu¬
dinis qualitatem , ipla vero pulchritudo
nihil eft aliud quam pulchritudo,quoniam
quicquid eft in genere aliquo primum ta¬
le , nihil aliud eft quam tale. Item corpo¬
ra liEcpartimpulchra fiint ,.partim eriam
 de immortalitate animorum.Lib.XI. 243
turpia. Nam exiplafua materia, qua: aliud Argumentantur rurfos multi Platonico¬
aliquid eft quam pulchritudo , deformia rum a mentis obicdis hunc in modum.
indicantur, ipla vero pulchritudo rurpitu- Cum intelleiftusnofter naturaliterformas
dinem non admittit. Si modooppofita capiat, rationefque inrelligac vel fepara-
vicifSm fe fugiunt, corpora quoque pul¬ tas, vel feparando, fequitur vt communes
chra mutantur, & modo pulchra funt, ipfe rerum feparataque a materia, ratio¬
modo contra. Pulchritudo vero ideo im¬ nes, naturalia fine eius obiecfa. Quoniam
mutabilis eft, quia & nihil eft aliud quam vero obieda eiufmodi moiient, formant,
pulchritudo, & quantum pulchritudo eft, perficiunt intelle&um, ideo in praeftan-
non mutatur , quia fic neque vertitur in ridrj veriorique irmuyrfi gradu funteqn-
contrarium , neque priuatur quandoque ftitut*, longiffimeque a figmentis abfunt,
fundamento & fuftenraculo , cum feipfa ne mens & veritatis iudex, & fenfuum e-
fuftineat. Adde quod corporalia qureque mehdatrix, a veritate remorior fit quihri
iliis pulchra videri poflunt, aliis vero non fenlus. Qnamobrem rationes illi merito
pulchra, ipla vero pulchritudo caretc pul¬ fublimiores, veriores, efficaciores naturae
chritudine cogitari non poteft. cxiftimantur , quam intelleiftus qui inde
Przterea corpora formofa diuifibilia formantur. Sednunqnidillaerurfusintel-
funt, pulchritudo autem iridiuifibilis.Nori leiftuales funt appellandae? Nonquidem
parua eft, quia magna corpora noh for¬ proprie. Siquidem rationales anima: fe¬
maret , non magna, quia paruis corpori¬ cundum participationem inteUediialei
bus non congrueret. Denique non eft funt, angeli vero intelle&uales fecundum
corporea, quoniam rebus fpiritalibus non formam. Rationes denique ili* atque
competeret. Non eft etiam temporalis, idej intelleduales quidem fecundum cau¬
quia rebus non ineffet aeternis. Ineft au¬ fam , incelligibiles veiro fecundum for-;
tem multo magis animabus & mentibus mam. Intelle&uale etiim ad intelligibile
quam corporibus. Sed neque in illis eft ita ferme fe habet , vt appetens & mobili!
prima, tum quia illi fecundum fe defor¬ atque formabile ad appetibilem motorem
mes funt riifi formentur a bono, cuius atqueformatoreni. 5ed.ybinam.funt?Sa¬
fplendor eft pulchritudo, tum quia illa ve¬ nescas minus communes iri ideis cotn-
ritatem appetunttariquam pulchrani-Pul- muriioribus generarim Platonici collo¬
chritudo vero non expetit femetiplam. cant. Ac demum omnia idearuni genera
Tunc denique qriiafitnplicicer & commu¬ iri ipfo bnte Jsrimp communifltmo entium
niter amabile eft non cfTe qiiidem anima¬ atque perfe&iflimo, quodlumjpuiri intel¬
le vel intelledtuale, fed bene bonumque ligibile vocant, intelligibile quidem fe¬
effe. Curri vero bonum fumme allidat, cundum formam , iritclle&ualc verb fis-
lumma eft pulchritudo. Itaque idea ipla ciindum caufam, cui proxime fubdunt
pulchrorum eft liiper corpora , animas, mentes quam plurimas intelledtuales fe¬
pientes. Eft vria,fimplex, pura, immutabi • cundum formani , incelligibiles vero fe¬
lis, indiuilibilis, incorporea, & aeterna, at¬ cundum participationem. His autem ra¬
que eadem idearum omnium eft natura, tionales fubiiciuritanimas, mteHebtuaiqs
quod hinc quoque alio exemplo proba¬ tamparricipacione quadam, imelligibiies
mus. Hinc homo quando illum geherat vero nequaquam.
hominem, non proprie Ipecificam huma¬ Proinde cenfent ens ipfum, ipfumque
nitatem iplam, qua: communiter, in vtro- intelligibile, idem cfle, quoniam ens fit
queeonfideratur, gignit. Gigneret enim naturale & adaequatum intellecius ipfius
&feiplum qui per humanitate extat.Pra:- qua ratione eft iritellaftus pbibcftum. Prae-
terea terminata natura naturam intermi¬ tcrcaintelligibileipfum fub primo rerum
natam generare non poteft. Non ergo principio collocant. Illud enim tale eft, vt
caufaefthic homo vt firapliciter humani¬ .comprehendi quodammodo poffit, hoc
tas fit, fed vt in illa materia propagfctur.O- vero nequaquam. Principium primum
portet autem natur* humana communis appellant proprie vriitatem ipfairi atque
effe communem caufam, atque etiam per bonitatem. Etquiavnicas bmjhcntiamiu-
fe agentem, quod offendit ordinatiffima cemque procul ab omnibus fegrcgatstri
cius & flabilis compofitio Quamobrenl , refert, intelligibile vero refert lume qucTd-
fiiper agentia in (pecicbus particularia ex¬ dam iam incelleciibus proportione qua¬
tare oportet vniuerfale agens,fpecicm reC- dam accommodatujPi ideo viitatem &
pidens atque dirigens. Quod etiam appa- aliud & fuperius quam intelligibile efle
retin iis qua abfquemanifeftis feminibus putant. Raudus quia mentcstlrri intellige-
generantur, vt alias dcmonftrauimus.' re quam intelligibile appetunt, non fim-
244 Marfil. Ficin.Theolog, Platon.
plidtcr, fed&benc&bonumjbonumve-
ro iimplicitcr appetunt, idcirco hac etiam
ratione, id cft Deumfmnmum,ipfi enti,
quod St intclligibilecft, pra: ponunt. Mtt-
to quod intelligibilc refpidt intellectum,
bonum vero relpicit voluntatem. Itaque
non folum hoc ab illo cfit differens, fcd &
prseftantius , quippe cum praeftantius fit
quod voluntatem rapit, quam quod ab
intellcciu comprehenditur. Quapropter
ens ipfum ab intellecti! proviribuspercipi
opinantur, bonum vero per voluntatem
potius ad fcipfum animam trahere, atque
traffam in (e quoque transfundere, & fi
quopaCtoab anima iamoccupatafiio riio-
do tangitur , tangi proprie per vnitatem
mentis caput, quam ab initio nobis Deus,
qui eft vflitas vniuetfi princeps, inlcruit.
C alterum vt ad propoficum reuertamur,
in ipfo quidem bono ideas per caufe mo-
dumcffefolum relatiuis quibufdam ratio-
riibus tantum inter fc diftin&as, in ipfo
vero intclligibili per formam proprie at-
que abfolutisinfuper formis inuicem dif-
ferentes, in (cquentibus mentibus fiuei
corpore leparatis fiue coniunclis partici-
patione iam quadam & gradarim magis
magifqucSiftinffas, in natura vero femi-
na qusdam infima formarum ab ideis in-
fufa, in materia denique vmbras. I pfum
quidembonum Plato in Epiftolis Deum
patrem nominat, ipfum vero intelligibilc
Deum filium. Plotinus quoque St Deum
de Deo, & de luce lumen, St rationem,
verbumque Dei.
Rurfiis Plato iuEpinomide per ratio-
nem huiufmodi diuinam , fiue verbum
( quem mundum vocatintelligibilem) af-
firmat mundum fuifle fenfibilem exorna-
tum. Quoniam vero idea in primo qui-
dem vna forma fimt, in fecundo vero
multac forma (non enim putanr in prima
forma abfolutam diucrfitatem effe forma-
rum ) ideo Plato contemplatus & colores
in lumine circa lucem, 8t lineas in dreu-
lo circa centrum, inquit in Epiftolis, mul-
tiformes ideas abfoluce diffindas drea
primum rerum prindpium efle potius
quaminprimo.SimiliterinlibrodeRepu-
blicafeprimo, ideam inquitboni,id eft,
ipfiimbonum. incilius forma omnes idea:
vna forma funt, pulchrarum effe caufam
idearum, videlicet illarum qua: inlcquen-
effius multa:forma: luntabfolutae inuicem
differentes.
Superioribus ratio nibusPIotinus&Pro-
culus ideas confinnanc, & aliter in Deo
( vt a iunt) primo ponunt, aliter in fecun-
do. Ahj vero nonnulli ad idem ita proce-
dtmr. In materia quidempoftremaidea-
rumvmbrarefulrat, fupcr materiam "vero
idearum omnium lucet facies , quarum
fons eft Deus rerum auftor, vt Platonis
Timaeus planiffime docct,ac liber de Re-
publica decimus, & Parmenides. Si enim
mens & naturapleng formarum fuut,per-
que illas agunt quod in naturalibus artifi-
ciifque apparet, merito 8iDeus, qui na-
turae mentilque formator ell , informis
efie non debet. Per formas igitur agir,
quas appellamus ideas. Has Plotinus &
Proculus non folum exemplares , fcd e-
tiam eilenciales formas appellant. Putant
enim opificem mundi nulla in fabricando
murido confultatione vti. Talem enim
imperfeflam operationem effc,atqueeum
qui de opere perficiendo confultat, prius
in fe imperfectum opus quodammodo
concepiflc , deinde de illius abfolutione
perquirere. Quod a menteperfeffa cfta-
lienum. Itenafi vniuerfum mutabili Iblum.
prouidenthe difcurlii dilponererur, non
eflet vnquam flabile quicquam , neque
perpetuus effet mundi motus & flabilis,
Igitur Deus vniuerfum per effc fuum facit
atque dilponit, pnefertim cum eiufmodi
actio & prima & communiffima & facilli-
ma fit omnium adionum, ideoque a caii-
fa quadam prima communiffima, felicif-
fimafitvbicunquefit,eiqucinprimiscon-
ueniat. Omnis autem caufa qua? ipfo effe
facit, talem fcqucnti gradu facit effedlum,
qualis cft ipfa primo. Cum igitur mundus
fit eundarum complexio fpecicrum, fc--
quirurvemundi opifex modo quodam fii-
pra qudm cogitari pofficpraiftantiorefpe-
cierum omnium complexio fir,&omnium
formas habeat exemplares, fibiquemet,
vtillorum more loquar, efleutiales.Quod
itcrumitaconfirmant.Siarsnaturamina-
tatur, perque operum rationes efficit o-
pera, ergo 8t natura faorum operum pof-
fidet rationes. Rurfus natura cum ex fcip-
fa carcat ratione , 8t moueatur perficia-
turque a Deo, rationes accipit ab ipfis di-
uins mentis. Et quanto natura: rationes
interiores ipfi natura: fiint, quam rationes
artis arti, tanto falcem rationes diuinas
interiores oportet effe Deo, quam natu-
rse rationes ipfi natura:,
Addunt, quod formae fenfibiles haud
omnino verequefunt tales quales cogno-
minantur. Sane a>qualitas & fimilitudo
paffim ingquahtatisdiffimilitudinifquefit
particeps. Formofitas autem vera infub-
icefo per fc deformi informique effe non
potefLBonum quoque verum, vbi defe-
cius St procliuitas eft ad malum effe nc-
 de immortalitate animorum.Lib.XI. 2 4f
quit. Quinctum in ccrfeftibus nolunt eflc ipfo latentem, die quodammodo incor¬
veram liniam , fuperficiemquc , verum poream, in qua fit huius motus genera-
centri polorumque pundurn. Siquidem tionifqjptiricipiuiri. Oportet autem mul¬
quorum ratio eft imparribilis, ipla id re tiplicis animantis rationes multiplices li¬
pardbilicfle nonpoflmt. Sed animus no- minaria inefle virturi,quam vocamus ria-
fter veras habet gigdicque formas, per turam. Idem eriimprovt idem eft-, diuer-
quas alias faifi redarguit quantum i veris fitatem tantam proxime generare noti
diftent , adimaduertens. Quamobrem poflet.Infuperinefli adu neceflarium eft.
multo magis anima vniiierli veras forma¬ Quod enim eft potentia tale i tanquarri
rum poffidet rationes &gignit. Vbi enim imperfeduni, iri aliquid adu tale* non a-
virtus intelligcntiaque prasftantior, ibi . liter quam per aliquid quod adu tale fit,
expreffiorum formarum conceptio atque perfediufque produci poteft. Infimt ergo
partus. Denique mundi opifex certiores Ungularum animantis patrium Ipecie dif¬

getiam perfediorefque formas in fcipfo gi- ferentium Ungula rationes, quibus luo
aic, atque ( vt Proculi verbis vtar ) dum fingula tempore 1'ocoqu’c & ordine pro¬
animaduertendo feipfum gignit,infe creentur, atqueexcila, fi fieri poteft fa-
fimul generat omnia. Accedit ad hate, piffime recreentur. Sed nunquid feminal
quod cum vniuerfi membra perpetuo quo¬ ria vires in feminibus animantium fumi
dam Ordine inter fe confpircnt, non ca- ma: caufa: funt? Nequaquam. Nonenini
fu , fed ratiorie conciliantur atque regun¬ ab vllaillarum fit lpecies ipfa,fedquiddarri
tur. Ratio illa qua» ordinat omnia,fcipfam potiris particulare fub. Ipecie, & qualibet
ignorare non poteft. Alioquiri ratio furri- illarum ab alio fub eademlpecie ducit ori¬
maforet irrationalis, fi nullam ratiortem ginem. Ideo ad vniuerlalem naturam co-
fuiipfius haberet. Ratiorialior enim ratio fugiendum eft,in qua vniuerlales fint fijal
eft quae feipfam cogriofccndo complcdi- rum Ipeciehim omriium rationes. Adna-
tur, quam qui ignorando fe deferir. Illa turam, inquam,-terra» terrenorum proi
igitur fetanquam ratione omnium ordi¬ treatricerii,pralerfim. cum fapeplantis
natricem intclligit, quo efficitur vt quibus & animalibus paflim Iporitenafcentibus
rationibus modifque fidgula dilponan- feihiHa corporalia defint, qub fit vt ad
tur , femper intelligat. Quamobrem in eoruiti produdioiiem feminibus incorpo¬
fumma omnium ratione funt omnium ra¬ reis opus fit. Atque vt coriuenienri otdil
tiones. Vtriim igittir quia Deus fatfttlrus e- ne procedamus, firigulas terrenorum ipe-
rat omnia, eunda cOgnouitrNori certe. ' cies ad vriiuerlalem referamus terra na-
- Alioqiiid effentialem operationem , ip- turani, flmiliterquein cateris elemfcntisj
famque ad feipfum conuerfioncin, ad ex¬ deinde quatuor elementorum naturas
terna referret, atque aliunde peridetet. proxime ad Luriae naturam; in qiia fint
Igitur quemadmodum Sol in fe lucendo elementaliumomnium ratiories,naturani
illuminat omnia, fic Deus intelligendo vero Luria , ad naturam Iphara fuperiol
atque volendo feipfum , & fcit & efficit ris, fimiliterque deinceps. Cuiidas deni¬
omnia. Quis noti viderit, fi videndo fe, vi¬ que naturas ad iplam vriiuerfi riatiirrimi
det facitque eunda, fequivt in fiibftantia iri qua heccfiario fint tam naturalium
fua fubftantiales forma: fint, qtiae exem¬ quam naturarum omniumirationes, ra¬
plaria cau&que fint omnium ? Semper e- tiones, inquam, & exemplares, & effe¬
nim in ipfo natura ordine ita fe res Habete ctrices, vt naturas omnes cerris regulis
vt ab interiori adione procedat exterior^ ad certa dirigat & perducat. Nori poteft
atqtieidem qpus adjoni perfimile, quem¬ autem natrira c fle ratio criufaque rerum
admodum aiucerciiluminafei abiUumi- fiimma, trini quia.per fe irrarioriaKs bft
natibne illuminatum, illuminatibhi lud- fqiibd in noftra natura patet,).nam ne¬
quefimile. Proindepknta» & animalia ex que alia nouit, tum quia efteaula effedui
feminibus generantur. Oportet autem in iriixta, perinde ac fi faber lignis infufus
femine rationes fcfle quodammodo ani¬ tradet ligna. Tali enim caufa opus etat,
mantis inde rationaliter procreati. Non vtqua ab alio extrinlecoque&cbmmiii
tamen funt in femine corporeo nili po- nimouentur, familiarem quandam lii-
tentia.Vniforme enim femen eft, ac pene trinlecamqrie virtutem a fepatata caiilri
informe, quod autem inde gignitur, mul¬ poffidererit, quippe curri & Ka=c noriali-
tiforme atque formofum. Item fi femen terproprie jdiftiride, accommodate dii-
diuidatur. plura inde tota qua nafcuntur, cantur,quam per virtutem ipfis propriam^
quafi.in partibus tota lateant qtia gignun¬ diftiridam , accommodatam 5 & caufa
tur. Hinc patet vim leminariam iri femine tandem escclichtiilimi, qiuepure & ab-
 24^ Marfil. ricin. T hsolog, Platon.
folate operi dominatura eft, ab ipfo ope¬
re per eifentiam Se dfc& virtutem opor¬
teat e(Tc fecretam, ficut in aere videmus
calorem quidem a Sole fuperno mifceri,
lumen vero nequaquam. Oportet autem
naturam etfi per fe irrationalis eft, tamen
corporalium rationes habere, quibus pof;
iit intrinfecus lingula congruis modis ad
finem conuenientem rationaliter ordina¬
re , moucre, formare, cum qfie per fe irra¬
tionalis fit,ab eo quod per fe rationale eft,
duci debet, rationibufqueformari. Nem-
e irrationale eft, natura: per fe irratio na-
ordinem vniuerli committere. Igitur in
caulaluperiore neceife eft rationes rerum
adeo rationaliter elfe, yt caula ipfa fe lua-
que animaduertens , & fui St rationum
foarum certam habeat rationem. Ablur-
dum certe foret, cum nos, tum noftri,tum
noftrorum operum, tum vniuerli rationes
habeamus, caufam vniuerli, n eque fui ne-
uefuorum rationes habere.Quamobrem
mundi conditor omnia nouit,certe non -
refpexitin alia vt illa perciperet, fiquidem
cognitio eius , alia ipfamet cognitione
produda proculdubio antecedit.
Quis enim ignoret externum opus fe-
qui intrinfecam actionem ? Itaque Deus
in feipfum relpiciens nouit omnia. Quo
fit vt in ipfo fint omnium Ipecies, per
quas eunda, cognofcat 8c faciat. Atque
( vt fummatim dicam ) quemadmodum in
hoc materiali mundo materia; omnes in
vnam tandem intimamque materiam, fic
& multo magis in mundo formali formae
omnes in vnam intimamque formam ne-
ccflarib reducuntur. 'Quod hinc rurfus
argumentari licet. Quod omnis vita pro¬
lem luam penes foiplam prius generat
quam feorfum, & quo przftantior vita eft,
eo interiorem fibimet generat prolem.
Sic vita vegetatiua tam in arboribus quam
in animalibus femen quali arborem &
quali animal in corpore proprio prius ge¬
nerat , quam aut iaciat extra , aut arbo¬
rem inde animalue externum producat.
Sic fenfitiua vita, quj; eft vegetatiua prse-
ftantior, per phantaliam in fe fimula-
chrum intentionemque rerumparit prius
quam in externa materia fabricet. Sed
foetus ille phantafia: primus quia in ipfe-
metanima eft, ideo propinquior eft ani¬
mae quam fcecus vegetatiuae vitat, qui non
fit in anima, fed in corpore. Sic vita ra-
-donalis , quae eft excellentior’ fenfitiua,
parit in feipfe rationem tum rerum, tum
iui ipfius,quafi foetum prius quam vel lo¬
quendo vel agendo promat inlucem.
- Primus ille foetus propinquior eft ani¬
mae quam phantafia: foetus. Vis enim ra-
tionalisin foetum fuum, perque illum in
feipfamreflcditur, quod efficit phantafia.
Sic angelica vita notionesfui ipfius & re¬
rum promit in fe antequam depromat in
mundi materiam. Proles ha:c interior eft
angelo quam rationi liia, quia neque ab
externis incitata eft , neque mutatur.
Quamobrem diuina vita eminentiffitna &
foecundiffima omnium, vniuerlam hanc
mundi Machinam tanquam prolcmiiiam
infe generat prius quam pariat extra. O-
portet autem huiuimodi prolem , quam
Orpheus Palladem vocat, louis capite na¬
tam , magis intimam ( vt ita dixerim) efle
Deo , quam angeli notionem angelica:
menti. In angelo quippe cum fit eae a-
liud quam intelligere, notio quae genera¬
tur intelligendo , aliud eft quam angeli
ipfius elfencia. In Deo autem quiaefle &
intelligere idem funt , notio qua Deus
diffimam fui ipfius imaginem, idem eft
atque ipfe Deus. Quoniam vero genera¬
tionem voluptas. comitatur, Timaeus Pla¬
tonis inquit, Deum opere fuo mirifice'
delcdari. In prole autem illa Dei intima,
quae vniuerfade femen eft imindi, infunt
propria femina membrorum omnium
quae in mundo hoc prole eius externa gi-
gnuntur.Seminailla elfentia inter fe con-
ueniunt, ne Deus fit fubftantia multiplex.
Differuntratione, nequicquidin mundo
fit, fine vlla varietate fit vnicum. Age fic
vitra procede.
C um Deus vim habeat infinitam, & res
quae fequuntar eiim eundae finitam, ideo-
qne diuina virtus flon fit determinata ad
eafolumagenda quibus finitae res poffiint
fubminiftrare, fed queat ablque illis infu-
per innumerabilia opera etiam incorpo¬
ralia facere, an non ncccflarium tibi vi¬
detur in Deoiorum operupi formas, qux
abfque inftrumentis certifque lubiedis fa- '
cere poteft, ita relati&nefaltem diftindas
ede, vt propriam illic habeant rationem?
Nam cum ab vno, quantum vnum omni¬
no eft,abfque medio fubiedove certo non
fiant mulca, nulla eft ratio ob quam for¬
ma: tales poffint ex Deo multiplices ema¬
nare , ttifi mulciplex ( vc ita dicam) & quo¬
dammodo multiformis lapientia Dei.
Quinetiam quicquid reliqua: caufz a-
gunt, id omne operantur tanquam prima:
caula: inftrumenra , atque ita agunf, vt
temperentur ah il!a. Temperantur autem
ducunmrquea Deo certis modis ad cer¬
tas formas in materia generandas , non
per aliud quam per certas formarum ra-
 De immortalitate animor. Lib, XI.
tiones quz funt in Deo, quemadmodum
inftrumenra artis atque natura per for¬
mas agentis diriguntur adformas. Atque
vt forma tum artificiofe, tum naturales
perlpicui magis funt in agente , quam in
opere vel inftrumcncis, ita mundi totius
forma expreffiores modo luo, in Deo
funt, quaminfequentibus caulis & mate¬
ria. Quamobrem MerCHtiusputat, mun¬
dum efle omniformis Dei imaginem om¬
niformem. Et PlatoinTimao inquit, di-
uinam virtutem cum bonitatis fua gratia,
vellet mundum quam pulcherrimum fa¬
cere , decreuilfe cum ad exemplar illud
quod eft omnium excellentiffimum, figu¬
rare. Idcoquemundum ita ad liti fimilitu-
dinemeffeciflc, vt mundi panes ad fui ip-
fius formarit ideas. Ex iis quorundam ca¬
num rabies condemnatur latrantium Pla¬
tonem ideas extra diuinam. intelligen-
tiam pofuifle.
Coelum vnum lyderum plenum torren¬
tem noCtu figurat fuorum lyderum imagi¬
nibus , qui quidem imagines neque funt
lydera, licet clTe infantibus videantur, ne¬
que manent, fed iugiter innouantur a-
qua fluente, quamuis manere vulgo pu¬
tentur. Similiter Deus vmis idearum, qui
fane fimulachra neque veri Ipecies funt
apud Platonicos , quanquam veras eiTc
quidam Phyfici arbitrantur, neque quicf-
cuntvnquam, vt Heraclitus ait, labente
materia, etfi quiefccre eas ignorantes exi-
ftimanr.
Atquehic eft modus per qtiem res tem¬
porales , vtvultParmcnides Pythagoreus,
iternarum fiunt participes idearum. Pro¬
fecto fient iternitas ( qui vnum duntaxat
momentum eft manens idem lemper &
eodem modo) tempus omne quod per in¬
numerabilia diffluit momenta, quiefeen-
do metitur, & ficut centrum ftabiicpun-
£ta. fuperficiei circuncurrentis , ita idea
quilibet in iternum vna eadcmque.con-
fiftens, res eas temporales metitur om¬
nes , qui in eadem inter fe Ipecie funt
idei vnius ciufHemque participes. Quod
dcvnadicam, de omnibus efl ideis inrel-
hgendum. Pulchritudo ipla.pulchrorum
omnium eft menfura, quia per acceflum
ad pulchritudinem primam , & reccllum
ab ipla, res lequentcs magis ininufve-pui-
chri exiftimantur, & quod cadit ab om¬
ni pulchritudine,ab omni cadit effentia,
& quod totam poflidet pulchritudinem,
totam habet dientiam , q uia prima eflen-
tia&primapulchritudofuntidem.- Qui-
cunquehomo in fpede aliqua iudicat, iu¬
dicat ad Ipccicm referendo, puta quando
2.47
iudicat Solem aut ignem efle pulchrum,
tunc duo pulchra refert ad vnam pulchri-'
tudinis Ipccicm abfolute. Et quando So¬
lem efle igne pulchriorem pronunciat, a4'
eandem refert ideam, non abfolute, fed!
comparando.
In.vtraqne relatione, pulchrum Solem
& ignem pulchrum per eandem metitur
ideam, fed in prima vtnun.que.per totam:
ideam menfurat, in fecunda per alterum
idei gradum illorum metitur alterum*
Neque audiendi funt Barbari, quidam»
qui res pulchras .menfiirari non poife pitc
tantper acceflum ad purum pulchritudi¬
nis actum, quia ille fit infinitus, ideoque -
non polfint res alii aliis propius ad ipfuni
accedere. Volunt autem per 'recefliim a
pura pulchritudinis priuatione menfuram
talem excogitari.
Hi enim ob id errare videntur, quod
fi purus adtus eft infinitus affirmationes
fimiliter pura priuatio eft infinita nega¬
tione. Neque fit pulchrorum compara¬
tio ad diuinam eflentiam penitus infini¬
tum, fed ad pulchritudinis ipfius ideam,
qui quodammodo finita eft quantum
refpicit creaturam , quia eft. determina¬
tio quidam diuini perfedtionis , fadta
quidem a niente diuina, confirmata vet
ro a voluntate. Accedunt aiitemad eam .
propius , qui fimilitudinem eius fiifoi- .
piunt purius. Recedunt vero, qui con¬
tra. Merito autem inde menfura accipi-
tur pulchritudinis in rebus pulchris , vfide
ipfa fufeipitur pulchritudo. Hic autem ab
idefi capitur , non i pura pulchritudinis
priuatione. Denique quid ftuluus, qua*
pulchritudinis habitum per priuationein
velle difccrnere, curn fieri e cohuSrfbram
natura quam ratio fcogat/Quapropter abl-
que dilbio fateamur humanam menfeffi
pulchra referre ad ipfam pulchritudinis
rationem s.
Quoniam vero quod, niehfufat, pri-
ftantius eft quam quodmenfuratiir, mens
humana quantum per relationes ad ideas
res omnes temporales metitur, qtii fifb
ipfis continenturfdeis, rebus illis eft ex¬
cellentior. Atque ideo ideis eft proxima,
quia metitur quicunque illas fequuntur,
vtppte qui caftic media, inter idearum
foBtem,&riuulos inde manantes. Verum
licet meafuret ad ideas, non tameriper
ideas ipfas menfurat tan quam per propria
quidam & proxima media. Non enim
fiiat vniuerfaies idei proprium inftrmne-
tum huius aut illius mentis humani, ne¬
que inter mentem lingularem & res alias
X iiij
248 Marfil. Ficin. Thsolog. Platon.
lingulares vllo modo vniuerfales idea ca¬
dunt media. Quia vero non poteft ani¬
mus Angularia vniuerialium idearum fi-
mulaclira alifer metiri, quam per formu¬
las idearum animo proprias , & quafi de¬
clinantes ad Angularia, neccfle eft menti
idearum formulas inhaerere, per quas i-
deis Amulachra coferat, & qua congruut
formulis probet, reprobet qua non con¬
gruunt. S ed vnde aduemunt ha formula
menti ? nunquid a Amillachris? an ab ani¬
mi fictione?anforfitan ab ideis?Noni
Amulachris, nam per eas formulas ani¬
mus menfiirat Amulachra, vnde formula
Amulachra anreceduntj & tanto praftan-
tiores funt quanto ideis propinquiores;
At A Aerent a Amulachris, non vere men-
furarent illa, fed ab eis potius menfura-
rentur. Menfura enim adaquatio eft.
Caufaadaquateffediurn, effectus caufam
non adaquat. Nufquam in corporibus
perfedas vnitatis, bonitatis, pulchritudo
nifque rationes inuenimus.Oportet enini
eas Aiis contrariis non efle permixtas. In
corporibus autevnitas mifcctur partium
multitudini, bonitas vitio, pulchritudo
deformitati. Nufquam redas Agurarum
rationes inlpeximus in materia corpo¬
rum, eas tamen ipA tenemus. Alioquin
neque deipAsloqui pollemus, nequeper
ipfas quaA examen defectum formarum
corporalium redarguere. Non igitur eas
a corporibus accepiffe videmur, eflent
enim illis deteriores. Neque dicendum
eft eas efle nufquam, quia nequit mens
intelligercper feipfum quod nihil eft om¬
nino. Nam & priuationes per habitus co¬
gitat , & falfe opiniones non ex eo Aunt
in nobis , quod ipfum quod omnino nihil
efteogitemus, fed quod vel coniunganms
resinuicemvel difiiingamus praeter ordi¬
nem naturalem. Imo vero fi exiftunt ali¬
cubi obieifta fenfuum,Amt & rationes ob-
iedta mentis, fi modo & mens fenfibus eft
nobilior, & quod omnino nihil eft, ne¬
que mouet animi aciem, neque contra¬
hit, neque terminat; Non igitur fingun¬
tur ab animo. Sane figmenta metiuntur,
res veras nonmctiuntur.Figmcnta animi
res ipfasfequuutur confufius etiam quam
vmbrae corpora.Corporaper vmbras non
difccrnuntur. Quis ergo per fiebtium ex-
odoris,faporis, caloris,horum iplorum
cflentiales definitiones proprietatefque
latentes infpicier?Praeterea figmentum a-
nimi eftanimo ipfo deterius. Formula ve¬
ro illa ideo praftantiores lunt animo,
quia per ip&s animus edam iudicatconi-
girquefeipAim. Nempe per rationes vn;-
tatis, bonitatis, & pulchritudinis, ani.-.-,
de feipfo iudicat (ape quam fit ipfe le¬
padibus multiplex , aut affe&ibus diffi¬
dens. Item quantum vel natura deficiat^
vel vitio deprauetur.
Rurfiis quantum vel natus fit deformis,
vel turpis euaferit. Nonne per pulchrimdi-
nisfigillum pronunciatelfcfe corporibus
pulchriorem & hanc partem fui illa , &
hunc habitum illo pulchriorem efle? Imo
vero & angelis fublimiores efle videntur,
quia per figillum idem angelum mensno-
llra defignat, quando angelum animo
pulchriorem efle affirmat, & alio angelo
alium , angelifquc Deum. Non tamen
metitur Deum, fed ipfum tanquam men-
furarn relinquit immenfurabileiii. Sicute-
nim fapientia non fit fapiens, & motus
non mouetur , ita prima menfura nori
menfiiratur. In eo igitur quod ilis formu¬
la; angelos metiuntur tanquam regula? ex-
preflae ab ideis fuper angelos exiftentibus,-
certe (ublimiores funt angelis. Et animus
in hocipfo actu quo metitur angelos, ex¬
cellentior eft quam ea ipfa natura angeli
quam apud feipfum metiendo defignat.
Quamuis & angelus animam metiatur
per regulas quodammodo redtiores, & eo
ipfo actu magis excedit animum , quam
per adtum animi excedatur ab aniiiio. quo
autem pabto figilla huiufmodi i quas &
formulas appellamus, fi fimt animo & an¬
gelis altiora, finguntur ab aiiimo ? Quin-
imo (unt in animo ante omne commen-
ttim animi. Animus enim fiiaittiienta om¬
nia ad figilla talia confert; Siquidem veri-
tads figiMo difccrnit, qils vera inueiita
fint, quae veriora, qua: falla. Item quod
per nouos temporalefque adtus animi fa¬
bricatur , mobile eft omuino; Quod enini
tootu fit, nimitumfit&mobile. Sigillavc-
rb talia funt immobilia. Haerent enim ani¬
mo immobiliter , quoniam quicquid lin¬
gulis momentis occurrit animo. Vel fit ab
animo arbitratu noftro ,ad illa referimus
tanquam firmiter inhaereritia. Porrofiilla
quoque niitarcnt,eflent ad alia referenda,
& alia rurfiis ad alia, neque eflet in nobis
principium aliquod iudicandi. Sigillum
per qUod de ftafii huius rei, aut fiam illius,
aut etiam de aeternitate fententiam feri¬
mus, mobile efle nequit.Siquidem in figil-
lo ratio illius exprimitur, quod eo fignifir
catur. Ratio vero ftatus ipfiiis aeternicaiif-
qiie eft a ratione rhotus alieniffima.
Quin etiam ftabile & sternum non a-
liter ouam (ub rationibus ftatus aeternita-
tifque definimus. Rationes huiufmodi
 De immortalitate animor. Lib.XI.
omnis firnt mutationis expertes , fiqui-
demftatus antecedit motum. Qupd vero
in natura prius eft, eft a pofteriorc fola¬
tum. Atqui has rationes per quas talia de¬
finimus, intus habemus. Non enim pera-
liena mens loquitor. At fi extra nos ef¬
fient, egeremus adhuc aliis rationibus ra¬
tionum, quibus quali mediis rationes il¬
las hauriremus per quas elfcmus de ftatu
arternitateque locuturi. Alite illae rationes
ideo immobiles effient, quia effient ratio¬
nes immobilium rationum. Itaque qua¬
cunque gradiamur, ad immobiles ratio¬
nes nobis innatas perueniemus.Scite Plo-
tinusquando de amo di(putat,inquit,HfC-
ne de teternitate loquimur quafi de extra¬
neis rebus teftificantes , ac de alienis a-
gcntcsffiNequaquam. Non enimintelli-
gimus,mfi tangamus,neque extranea tan¬
gimus. Itaque oportet nos aeternitatiscf-
le participes, haec ille. Talia ergo figilla
funt immobilia. Ijno etiam figillum mo¬
tionum eft immobile.Quando enim de re¬
rum motibus iudicamus, illos ad aeternam
motus ideam per motionum figillum no¬
bis infitum comparamus. Si hoc quoque
foret motus aut mobile, effiet per figillum
aliud comparandum. Non enim motus
ad aeternitatem nifi per medium compe¬
tens religatur, quod neque motus fit, ne-
quemobile. Item fiforet mobile, non rc-
<Se per illud motiones iudicaremus. Mo¬
tio namque tunciudicaturrcifte, quando
refertur ad terminos &c fpatia quae per-
manlcrint Nam iis non manentibus ne¬
que fit motus,nequc motus progreflio cer¬
nitur. Ipfum quoque tempus , quod eft
proprietas quaedam & perduratio motio¬
nis , non aliter menfuratur quam fi per
flabilem leructur memoriam, & ft ibili ae¬
ternitatis momento circumlcribatur. Si
motionis figillum flabile eft, multo ma¬
gis llabiliafiint figilla omnia reliquorum.
Ex iis omnibus duo pariter concludun¬
tur , quod fcilicet figilla talia & ab ideis a-
nimo inferanmr, & ipfi haereant immo-
Confirmatiofufericrum ferfigru.
C A P V T V.
TTVius autem rei figna multa compe-
J[ J_rimus. Primum, quod ruftici homi¬
nes, qui nunquam de ideis aliquid cogi-
tauerunt.&adolefcentuli qur nihil de iis
audiuerunt. cum primum eorum (enfibus
occurrunt corpora pulchra, modo ratio-
nevtantur, ca referunt ad ideas, duobus
240
(vtdiximus J modis. Vno, quando affir¬
mant hoc elle pulchrum, quod non fa¬
ciunt nifi ex eo quod talis corporis figura
quadrat figillo pulchritudinis intus inge¬
nito. Altero, quando affirmant hoc iito,
& illud illo ellepulchrius, quantum aliud
alio accedit propius ad figillum. Tale fi¬
gillum neque per doctrinam, neque per
inuentionem prius acquiiiuerc, quia nc-
qUe cogitaucrunt de illo quicqnam, ne¬
que audiuerunt, neque etiam tunc ex fin-
gulis pulchris corporibus ipfum colligunt.
Siquidem per ipfum minimcfallax, Angu¬
lorum fallaciam defedumque redarguunt.
Nequeexnatura quadam communi qui
eft in lingulis. Nam quod in rebus iacet
fallacibus, ipfum quoque fallax euadit.fal-
lacemqueexfe procreat notionem. Pri-
terea qu.ando de illo diligentius cogitant,
inueniunt ipfumvel effe, vel referre aliquid
vnum fupra multa in feipfo confiftens.
Nam fuper naturam illam qua: vna quo¬
dammodo eft in multis, oporcet elle na¬
turam talem qui vna'fit ante-multa , vt
communis fit atque multorum. Tale figil¬
lum quia nullo modo clauditurrerumiin-
gularium multitudine, ab ea multitudine
nullo modo colligitur, neque etiam cogi¬
tationis machinatione concipitur. Nam
per ipliim inuenimus fuper mobilem mul-
tiplicemque cuiulque animi pulchrititli-
nem, vnam effie pulchritudiriem.in lejpla
manentem. Ergo figilium vim fuam tollit
altius fuper animos, machinafnenta- verb
animi nihil animis eminentius fabricans.
Siergocum primum veimur ratione, res
plurimas ad huiufmodi figilla referimus
quas neque didicimus ante , neque tunc
colligimus aut fingimus, prifertim.oum
compatationisfignum procedere lenipef
res illas oporteat qui comparantur-, le-
quitur vt ante omnem rationis vfunj ea
poffideamus.
Secundum lignum eft, quod fiibito fiunt
relationes vtrique, fepe etiam nulla pro¬
cedente aucintentione voluntatis ,aut rg-
tionisdilcurfionc.Quodfigni£cat non et
fe animo regulam relationum huiufinodl
nuper aut extrinfecus acquirendam , led
iam diu intrinlecus poffideri, qjaa toties
vti pro arbitrio poteft, quoties fe.ad eam
intenderit.
Tertium fignum eft, quod omnes inle-
iplisexperiuntor, quoties volunt alicuius
rei definitionem & caulam inuenire, ni-
hilaliud conantur, quam Vromnibus fen*
fiis & phantafii lubmotis obftaculis, pro¬
fundi mentis intima penetret, quibus tuc
primum ciariffime fulget quod venantur.
250 Marfil. Ficin. Theolog, Piaton.
cum primum in arcani mentis adyta pe-
netrauerint, quali intus fcicntiarum The-
lauridelitefcant. Quod ira Pythagoras cc-
*M.ct rofiafira eifei
cis i’egjc 'aesqifcurat. (fvtns Siit-nait tr&.qn,
id eft, tu autem confide , quoniam diui-
num genas eft hominibus , quibus facra
natura proferendo in lucem omniamon-
ftrat. Etgo mirabimur Homerum & Di-
dymum aliofque permultos, vel natura vel
ab infantia ci cos ita fcripfilfe, vt perlpi-
euevidiffe omnia videantur? Mirabimur
Zoroaftrem, aliofque lapientia: inuento-
res > diuturna duntaxat folitudine, fola-
que animi totius in mentem folam con-
uerfionc, rerum omnium feientiam ge-
perifle ?
Quartum Agnum ab approbatione &-
mitur. Complexio corporis qua: abundat
'fanguine, fuos quofdam poftulat tum fa-
f>ores,tum exteros rerum vfus, qua: bili
alios, alios quas pituita. Quando cuique
complexioni quod filum eft offertur, non
aliter oblatam rem natura talis adfeifeie,
quam ipfe ignis efcam fulphuream. Hinc
{anguineus commendat dulcia, acutaa-
criave cbolericus, acida melancholicus,
mollia phlegmaticus&infipida. Quod de
(anguineo dicemus, fimilirer eft ad alios
tAnsferendum. Nefcit fanguineus quam
obcaufamdulda probet,.quia non com¬
mendat confilio, fed naturali complexio¬
nis inftiniftu. Sine per naturalem inftin-
ftum quoque appetit genera qualitatum,
rubra, & virida vifu, auditu fera, dulcia
ftu, temperata tacftu atque olfactu. Si
s quinque qualitates per complexio¬
nem affeftat & probat, neceffc eft in ipla
complexionis conflatione quinque inelfe
fomites harum quinque probationum. Si¬
cut enim illarum quinque qualitatum alia
inter feeft & alia ratio, ita a tali comple¬
xione iub alia & alia ratione probantur.
Igitur in vnoquoque homine quinque
funt fomites naturales ad quinque quali¬
tates congruas quinque fenfibus compro¬
bandas. Et quia in aliis hominibus alie
funt complexiones humorum, ideo rerum
concupifcentix corporalium inter homi¬
nes funt diucrfe. Quoniam vero vna hu-
manafpccies eft in omnibus,cum fit men¬
tis Ipcciesvna, idcirco communis eft eo¬
rum qua: ad mentem pertinent approba¬
tio. Omnis mens figuram laudat rotun¬
dam in rebusftatim confideratam, &cnr
lauder , ignorat. In aedifidis quoque fimi-
litcr talem, vel quadraturam ardium, vel
- parietum iquaiicarcm,lapidunlve ejipo-
firionem, angulorum oppofitionem,fc-
neftrarum figuram atque occurfum. Lau¬
dat infuper eodem pacto certam quan-
dam fiue membrorum humanorum pro¬
portionem , fine numerorum vocumque
concordiam. Commendat mortales ge-
ftus,& habitus tanquam decoros. Com¬
mendat lapientia: lucem, & veritatisitt-
tuitum.Si quzlibct menshxc omnia fem-
per & vbique adfeifeit illico , & quam ob
caufam adlcilcat ignorat, neque poteft
non adfcilcerc, inftiniftu adfeifeit ncctf-
fario protfus & naturali. At quia eorum
qua: hicaffeftantur, diuerla interfc ratio
eft, oportet vt a mente ex diuerfis natura
fua: rationibus tum quafi fomitibus appe¬
tantur, tum quafi formulis & regulis ap¬
probentur, itave ex eiftlem regulis diorum
contraria reprobentur. Siquidem.contra-
ria illorum cum primum nobis objiciun¬
tur, offendunt natura fua, etiamfi caulani
nefeiamus. Siintergorationes illorum 11-
miliumqueingcnitx menti.
Quintum lignum a definitione artis ac¬
cipitur. Omnis ars quia certa ratione ad
certum finem ordinat opus, rationalis fa¬
cultas eft. Facultas rationalis fi omni na¬
turae irrationali eft ingenita, multo ma¬
gis ingenita eft omni rationali. Elementa
quam artificiose litum repetunt fuum?
Quanta geometria artereftam lineam in
afcenfu (eruant atque defcenfu? Quanta
architecturae induftria pluuia fe in orbicu¬
lares guttulas cohibet ? Quanta aer (aga-
citate rerum natura fuccurrit, ne quid in
ea vacuum relinquatur ? Complexio quo¬
que plantarum & animalium quam mira¬
bili medicinae artis folertia. vtitur incon-
feruando habitn naturali aut recuperan¬
do ? Ipfe quoque brutorum anima: Angu¬
lis in (peciebus lingulas artes exercent.
Labeam telam infefta lericia, lineam a-
ranete , hirundines figulinam , muficani
olores, apes architefturam , ciuilem ci¬
coniae, bellicam vero leones, vulpes de¬
nique venatoriam. Quis autem dixerit
(modo ifta confideret) lolam naturam
rationalem inertem fuilfe, atque ex iner¬
tia irrationalem ab initio collituram? Imo
vero fi debet rationalis fedes multo prius
& magis artem capere rationalem, quam
fedes irrationalis, oportet omnes ratio¬
nali hominum fpeciei artes innalci,poft-
quam fingufe innatae funt lingulis irra¬
tionalium (peciebus. Omnes enim ferme
in genere brutorum vniuerfo congregan¬
tur, led alia: fpccics arrium per alias ani¬
malium Ipedes dilperguntur. Omnes er¬
go in vnica rationali hominum Ipede
 De immortalitate animor. Lib« XI. 231
colliguntur, licet per Ungulos diuidan¬ menti habeant ad opus efficiendum. Alias
tur. Omnes iterum vno Ipcciei Angelicae vero artes lunt quarum materia per for¬
lingulari, in quo tamen diuiduntur fe¬ mam, quandam motum agit ad opus,
cundum formas, quoniam multiformis quod quidem naturale eft potius quam
■eft angelus. Cun&ae denique in vno An¬ artificiale dicendum.Sic terra fubeft agri¬
gulari Deo, atqucvna duntaxat-X>eifor¬ colae, fic medico corpus humanum.Quip¬
ma. Quapropter artes diuiduntur inui- pe fcscunditas folis ad fegetes producen¬
cem in brutorum genere fecundum habi¬ das agricolae ,& corporis humani com¬
tum atque actum , quoniam nulla mutorii plexio ad lanitarem recuperandam medi¬
Ipecies aut artes omnes exercet aftu, aut co confert quamplurimum 5 vfque adeo
omnes infulas habet, fed quaelibet eorum vtfaepe ager abfque cultura producatfc-
ipecies vnica vtitur arte, & poflidet vni- getes, & complexio corporis nqftri fine"
cam. Artes igitur diuidantur oportet in medentis opera pellat morbos. Quodfe,
hominum Ipecie fecundum actum, quia gnificat & agro inelfe femina fegetum
ali; alias meditentur, non tamen fecun¬ per naturam, St complexionirfeminafa-
dum habitum, quia finguli eundas poffi- nitatis. Ergoin .primo artium genere ar¬
deant. Siquidem in Angelo quolibetv- tifex ille Dominiis materiae vocatur atque
niuntur cun&ae habitu atque actu. Quili¬ magifter, in fecundo vero excitator na,
bet enim illorum quaflibet meditatur, fed turae atque minifter. Arte'm docendi ad
diuiduntur exeeutione, quoniamalij ali¬ fecundum id genus fpeeiate, hoc nobis
ter gubernant mundum. Cun&ae inDeo teftimonio efle poteft, quod animus qui
modis omnibus vniuntur, quia & habet tariquam materia videtur lubelfe docen¬
& videt & cxcquitur vniuerlas. Nam in ti , nonnunquamantequam audiat, pras-
omnibus operantibus, vt inquit .Theolor lagit audienda-, & poftquam audiuit, au¬
gus Paulus, omnia, operatur. dita reddit vberiora & meliora, & fepe Ii-
Sextum lignum ab aflecurione artium cecnon audiat, exfeparit, quippe' quifc-
ducitur, quas non. illi folum qui praecep- minafcienriarnm non minus quam aget
totecarent, perfealTequuntur, fed illi e- fegetum poflidet.
tiam qui magiftros vel libros vel homines . Vnde qui docet, minifter eft potius
habuifle traduntur. Nam & qui eligendo quam magifter; Quapropter Socrates a-
difcunt, non a literis corporalibus vita¬ pud Platonem inlibro de Icienti?. Thjee-
que carentibus lpiritalem viuamq; fcien- theto, inquit, fe filium obftetricis eiTe, &
tiamhauriunt, fed ipfi perliteras prouo- obftetrici perfimilem, vtpote qui in etu-
cati, pariunt inleipfis, & qui difcunt au¬ tliendis hominibus non inducat feien-
diendo , non prius difcunt, quam ipfi,au- tiam ,fed educat, ficut obftetrices conce¬
dita apud fe recolant, examinent, appro¬ ptos iam foetus educunt-Ideo quando db;
bent. Non fit autem examinatio appro¬ clor aliquis contendit ex pluribus argu¬
batioque verorum, nili intus praefulferit mentis audienti aliquid demonftrare, qui
regula veritatis, & qui docere dicuntur, audit, nonpaulatim formatur, vt lutum
neque fcienriam eandem quam ip,fi ha¬ i figulo, aut laxum aliquod a fculptore,
bent , omnino transfundunt in alium. fcd poft multa indicia, veritatem fubito
Nam docendo alios, ipfi euaderenc igno¬ intuetur, etiahtabfcnte magiftro, quan¬
rantes, &fcientiae qualitas deafiajncnte do fufficientcr fuerit prouoeatus, ficut z-
in aliam quali de fubie&o in fubiectum get cultus a ruftieo, poft diuturnos illius
tranfiret, quod non conuenit qualitati¬ labores fuo ipfe tempore edit foetus agri¬
bus. Neque aliam quandam Ipecie fimi- cola nihil agente. Quis oculos videre dq-
lem fcientiam in difcipulo ipfi per pro¬ , cuit 5 Aures quisaudire? Oculis non prae¬
priam generanr. Talis enim generatio ad ibat vifum Medicus, fcd velfuper infulas
qualitates pertinet corporales,non ad hu¬ caligines difeutit, vel dirigit in obie&um,
manam fcientiam, cuius a&io clauditur ita menti praeceptqr fcientiam non infun¬
intus, & operantem perficitpotius quam dit, fed purgat aciem aut .dirigit. Nemo’
externa^ Caeterum quonam pacto magi- canibus lagacitatem prx-ftat venatoriam,
fter difcipulumedocet?Duo funt artium nemo equis currendi virtHtem , nemo
genera. Alia» funt quarum materia circa robur bdlicum elephantibus , faepetamen
quam verlantur, nullum habet in feprin- fiemines easipfcs virtuteslatenfes & dor¬
cipium operis effecHuum, ficut lutum aut mitantes i n ipembris vfu expergita com¬
laxum, ita fubefie videntur figulo & fcul- pellunt. Idemfacit in menre.-prxcepror,
prori, vt manum dunraxat expectcot arti¬ vt Plato in feprimo libro- de republ. dof
ficis, ipfc veto fcapte natura nihil mo¬ cer. Mens enim virtutemfuaru (quae eft
2 Marfil. Ficin. Theolog, Platon.
ventans intuitus ) non minus habet fir¬
mum & naturale, quam fenfiis & anima¬
lia Tuam. Eam fcifcitando prouocat So¬
crates docendi duXjipfa rede interroga¬
ta, vera rcfpondet, refpondere non po-
teft vera, nifi cognoucrit. Quoniam vero
resipfat inuicem connexa: funt, fimilicer-
que rationes rerum coniunda: fiint inui¬
cem , vnde facile de vna tranfiturin mul¬
tas ,£epe fit vt ex vno quodam veiligio a
piEceptore monftrato,fagax difcipuli a-
nimus propriis naribus venetur longo or¬
dine plurima. Adde quod non imbecillio¬
rem habet mens videnda: veritatis alpe-
dum, quam pedes progrediendi poten¬
tiam. Socrates infantem porreda ducit
manu quo gradiatur, adolefcentcm quo
difeat interrogat. Infanti non praftat
eundi virtutem, fed & prouocat, & tutius
perducit ad terminum. Adolefcenti non
largitur intelligentiam, fed efficit ad effc-
dumfui operis promptiorem. Ipfe autem
Socrates fcientiam fuam fi quando adep¬
tus dicitur tanquam nouam, aut per in-
uentionem aut per difciplinam eft adep¬
tus. Si ipfe per fe res inuenit, nunquam
rebus inuentis fuiffet vfus, nifi vtendi mo¬
dum antea cognouifTet, vtendi modum
non tenet, qui rei ipfius non tenet natu¬
ram. Sin ab alio audiuit, non prius ex au¬
ditu concepit fcientiam, quam fciret nun-
quid docentis rationes veritati congrue¬
rent. Non intelligit hoc, nifi quiipfamin-
Ipirit veritatem. Igitur antequam inueniat
quicquam aut audiat, veritatis eft compos.
Et qui docuit Socratem Archelaus,vel per
le inuenit, vel accepit ab Anaxagora.
Quicquid fuerit, fciuit & ante. Atque licet
& Anaxagoras ab Anaximene, & ille ab
Anaximandro, & Anaximander accepe¬
rit a Thalete. Thales denique vel alius qui¬
nis lacerdos jEgyptius, aut faltem Perficus
magus caruit praccptore. Qui hominis
caret dodrina, difeit docente naturajmd
verofeit, iam diu docente Deo. Quapro¬
pter Socrates apud Platonem inlibro de
lapientia inquit. Theagi,nemo vnquam
didicit a-mc quicquam, qUamuis mea con-
fuetudinc multi euaferint dodiores, & me
exhortante.& bonodtemoneinlpirante.
Tu quoquebreui multum proficies,fiDcus
Praeterea narrat Socrates jbidem,quem-
admodum nonnulli dum eius confiictudi-
ne vterentur , illi que propinquarent, ipfb
etiam tacente acutiores euaderent, rece¬
dentes vero hebetiores fubito redderen¬
tur . qua fi ad diuiSnm quendam influxum
a Deo per genium mentemque Socratis
in familiarium animos penetrantem ,vis
illa ingenij pertineret. Et Orpheus Mulas
effc dicit Iouis&Memoria; filias,quia vi¬
delicet feientia: in profunda memoriala-
teant, nobis olim a Deo tributae. Quin e-
tiam haec de memoria tradidit.
Tidna. MO>at/ye^m,0pnoy^tr^uai micnut.
yjz&ummyoa, Simyla. Si ai cta.
ro7o ytafMv «fsu
id eft, Totam mentem contines humano¬
rum aniinorumfamiliaris. Commemoras
omnia quorum notionem quifquc femper
animifinibus oculit, mentem fufeitas om¬
nibus. Concludemus iam praefentemdif-
putationem, fi prius nos ipfos admonueri-
mus, vt quando audimus artes nobisinef-
fe natura, non intelligamus vel a natura
coelcfticorporaliqueimpreflas, vel ame-
ra anima: eflentia fluere ( fiquidem a tali
natura impreflas habent bcftise, ab eflen-
tia autem mera manantes folus poffidet
Deus ) fed intelligamus noftris mentibus
ftatim ex Deo natis infulas fuilfe fpedes
rerum, 8c regulas artium, vt in TimEotra-
dit Plato, non aliter quam angelicis men¬
tibus infundantur. Eft autem differentia
triplex inter nos & beftias, quo ad anes
pertinet. Prima, quod aDeo fine medio
nos eas accipimus. Ille, natura ccdeftiin¬
tercedente. Secunda, quod quifque no-
ftrum accipit eundas beftiarum fpecies,
lingula:fingulas.Tcrtia,quod bcftbene-
ceflario quodam inipulfu natura: ad fua:
artis vliim certo tempore compelluntur,
nos autem libero rationis iudicio tum ar¬
tis vnius, tum plurimarum vfum eligimus.
Conuenimus autem quantum adfpedes
rerum & regulas artium attinet,cum ange¬
lis atque Deo, cum in aliis nonnullis,tum
in hoc vel maxime, quod nobis infuntper
ablolutum perlpicuumque modum ferme
ficutScillis. Itaque diuins idea: abfblutas
atque diftindas ipfarum imagines nobis
tanquam fpcculis impreflere, natura: au¬
tem corporali vmbras quafdam confufio-
res, quemadmodum nos ad lumen ima¬
ginem quidem noftri corporis claram in
fpcculo pingimus, vmbram vero reddimus
parieti. Vbi autem idea per modum lucet
abfolutum perfpicuumque, non modo lu¬
cet clara, fedfere tota Omnes enimides
proprietates, quas in dilputationis huius
principio ex Platonis mente narrauimus,
in eo confiftuntpotiflimum, quodvniuer-
lalis fit atque loluta. Quod autem nonvm-
braidearum,led imaginesperlpicua:no¬
bis infint, ex eo patet potiifimum,quod
vmbras illarum ab imaginibus eaniHccm
 de immortalitate animorum. Lib. XI.
reda ratione difMnguimus > quodve for-
maii iilamm nobis infitz ipfas nobis per-
•bicuzrcprzfentant, nofoue ad eas con-
uertunt, & vmbrz idearum in corporibus
haud prius eas nobis referunt, quam per
noiirz mentis formulas purgenmr atque
reformentur. Denique fi per diftinSas
imagines., atque per modum integrum
fplendcnt in noftris mentibus, atque folu-
tum, per modum quoque fulgent penitus
immortalem. Quod fi immortalis rei na¬
turale fubieftum eft immortale (fubiefto
namque foluto,quicquid iubiefto hzrebat
difperditur) proculdubio mens hominis eft
immortalis, quas naturaliter firmiterque
immortalium idearum fpeciesper modum
fofeipit immortalem.
Ratio fecunda. Mensejlfubiccfumveri-
tatis aterna.
C A P V T VI.
^
Si hoc , neque auram quidem eft. Atque
ita decanteris rerum corporalium fpecie-
bus. Prasterea affectio corporis per duo
temporis pancta non permanet penitus ea¬
dem , vt oftendimus ahas&in prsfentia
in hunc modum oftendimus. Sicut flabilis
& fimplex teternitas, rerum flabilium fim-
pliciumquemenfura eft , ita fluens & va¬
rium tempus,mobilium & multipiicium eft
meniura.
Temporis pundfa nunquam permanent
eadem,fedfibi inuicem iurrepuntfemper
aliis alia luccedentia. Corpus mundi mo¬
bile tanquam menforam fibi propriam
tempus habeuSi ita cft,quadratvtique coe¬
li difpofitio & mutatio temporis fluxui.l ta-
que non poteft in duobus temporis mo¬
mentis cflecosli difpofitiopeniraseadem.
Nam fi eadem per duo momenta maneret,
in ea ipfa morula tempus quidem de alio
momento fluxifletin aliud , coelum vero
quieuifietinvno. Fluxus vero quieti mini¬

A me congruit.Quod non congruit non me¬

Vrelius Auguftinus, diuino vir in¬ titur. Quomodo enim motus menfurat
genio, (quo Latinorum nullus Pla¬ quietem, aut res fluens per duo rem flan¬
tonicam maiettatem tum fapientia, tum tem in vno?Quapropter in ea morulatem-
eloquentia expr effit cxa&ius, iactis a Pk- pus coelum non menfuraffet. Metitur au-
temreuera tempusfempercceIum,nona-
tationes huiufmodi conftgut. Aliud eftve- liter quam aeternitas ea quae funt fupra coe¬
rum, aliud veritas, quemadmodum.aliud lum. Ergo ficut illa in aternitate continui
caftus, aliud caftitas, prafflantiorque eft finevlla mutatione manent, ita coelum
vero veritas , fiquidem omneverum ve¬ fob tempore continue abfque vlla quiete
ritate eft veram. Cum vero aliquid quod tranfeurrit. Si coelorum configuratio nul¬
veram dicitur, interit, non tamen interit lo modo permanet , multo minus corpuf-
veritas. Sicut fiquis caftusintereat, cafti- culaquaefub calo funt , & codi rapacita¬
tas tamen noninterit, fimanebit femper te raptantor. N eceife eft enim haec per in¬
hic mundus, verum eft femper efieman- fluxum & effluxum , condcnfationem ra*
furum, quod fi non manebit , verum refaftiememque, intenfipnem , remiflio-
eft non femper efle manfurum. Quid cum nemue qualitatum , confonantiam & dif-
interierit fi interiturus eft , nonne tunc fbnantiam complexionis, csterofque mo¬
id veram erit mundum interiifle ? Nam tus continue variari. Quod quidem abun¬
quamdiu veram non eft occidifle mun- de Plutarchus & Proculus demonftraue-
dum,non occidit.Repugnat igitur vt mun¬ runt,& ante illos Heraclitus inquit. Quem-
dus occiderit, & verum non fit mundum' adniodumnon poflumus eandem torren¬
occidifle. tis aquam bis intrare , aut eandem rotae
Non poteft autem aliquid efle veram currentisparticulam bis fimiliter tangere,
vbi veritas non fit. Erit igitur veritas, et¬ ita fimilem omnino difpofitionem comple¬
iam fi mundus intereat. Quid fi ipfa veri¬ xionemque corporis per duo pumfta per-
tas occidat ? nonne verum erit veritatem feuerantem aflequi non valemus. Si nul¬
occidifle ? Verum autem non puto efle, lius corporis affeciio per duo momenta
fi veritas non fit, nullo modo igitur occi- prorius eadem & fimilis perfeuerat, in eo¬
detveritas. Hasc Auguftinus! Sed vbi nam dem momento incipit qualitas ralis, & de¬
eft veritas ? non in corporibus , mutare¬ finit. Quod in natura incipit, nondum ab-
tur enim corporibus permutatis, cum ta¬ folutum exiftendi veloperandi afium pof-
men sterna fit veritas Hinefequitur pa- fidet,quod definit, talem iam actum non
rodoxonilludPiatonicum , corpora non retinet. Igitur in eo puncto in qno efle
vere efle, quia feilicet in illis non pja- qualitas illa dicitur , dici etiam poteft non
near veritas. Ergo quod aurum dicimus, efle, cumnondum a non efleomnino dif-
fi non vere eft aurum, falfum aurum eft. ccflerit, & jam non efle labatur. Et quia-
254 Marfilij Ficini Theolog. Platon:
celeritas temporis lingua: celeritatem fn-
perat, dum elTe illam pronuheias, tepro-
cunciante, fubterfogitprius quam hoc ip-
fum verbum-eft, ore protuleris. Etvt Ti-
ma:us inquit,fal!it pronunciantem,nec vn-
quam vere quicquam de hac pronuiicia-
tur aut percipitur. Nec efle magis quam
non efle dicipoteft, cum & fit & non fit pa¬
riter , dum profertur. Quoniam vero quat
continue permutantur, quatenus mutan¬
tur, eatenus fiunt, qu£ vero fiunt, dum
fiunt ,reuera non (unt, ideo quae cunque
ita mutantur & fiunt, non tam dicuntur
efle , quam efle videri. Quid vero di¬
cemus de tempore - quod femper falfo di¬
citur efle, cum cius ,vt ita loquar, fit non
efle. Sane de quolibet praefenti momento
vere dicitur, hoc non eft tempus , fed tem¬
poris terminus. De praeterito autem aut
futuro duntaxat affirmantur efle tempus.
Siquidem continuam fucceflionem quan-
dam tempore figniffeari putamus. Przte-
ritum vero futurumque non eft: Igitur efle
temporis quodammodo in non efle loca¬
mus. Momentum vero , quod eft termi¬
nus temporis, dum eflepronunciamusjver-
titur in non efle, atque pronuntiantes men¬
tiri compellit. Quod autem de tempore
demonftramus, de temporalibus quoque
eft iudicandum, efle fcilicet in non efle,
v t ita loquar , habere. His confonat Py¬
thagoricum illud. Qui homo dicitur, ma¬
gis non homo eft quam homo , quia fi in¬
numerabiles eius partes confideraueris,in-
jiumere poteris iudicare, haec pars non
eft homo, & illa fimiliter. S emel duntaxat
de toto dices, hoc eft homo. Vndc & de
elementis Timteus diflerens, duas efle ele¬
menti partes exiftiirfat, materiam atque
, formam,propter materiam non dici ignem
aut aquam, fed propter formain , ergo fe¬
cundum partem. Hoc igitur folum fecun¬
dum partem ignis dicitur,& illud aqua. A c
rcuera non ignis hoc eft, fedigneum. Illud
non aqua,fed aqueum. Adde quod illud eft
verum tale,quod meram tale eft, puta me¬
rum vinum,quod merum eft vinum. Natu:
ravero cuiufqucfpecici quando in mate¬
ria eft,primo quidem admixtam habet po¬
tentiam ad non efle, vt in libro quinto pro,
bsuimus.
Demde multa patitur additamenta , ac
fepecontraria. Siquideminaerc ftepea-
Iiquid igneum eft, femper firus aliquis pra:-
ter aeris rationem. In hominehoq vel illo,
fepe complexio aliqua contra naturam
eius, femper habitus aliquis, vel affectus,
figura vel fitus vitra humanae fpecieinecef-
fitatem. Similiter iehabent&rdiquzre-
mmnamralium fpccies. Quoniam vero iu.
per omnia quae per partem & impure talia
funt, efle oportet ea qaz fecundum fe to¬
ta & pure funt talia, putat Timaeus fupet
inquinatas&mancas materiae fbrmasefle
alias meras , integras , feparatas. Atque
eins rationis viribus confidit maxime, qua
fic argumentator. Formae qu* funt in alio,
fcilicet in materia , funt & ab alio ,non
tamen ab informi natura materiae, &for-
mam efle oportet a forma, & a forma tan¬
dem perfe fubfiftente, atque vna forma¬
bilis materia ad vnum tandem reducitur
formatorem.Nam&fiquis multos induxe*
rit formatores, nunquam muki, quate¬
nus diuerfi funt, mutuum inter fe habe¬
bunt ordinem, atque ad vnum opus fi¬
nemque conducent . fed quatenus abvno ,
omnium formatore ducuntur. Igitur ne-
cefle eft formas dari materiae amentequa-
dam plena formarum, vbi formae fiat ip-
fa mentis eflentia., atque ideo verae fint
fpecies. At quia mens illa eft efle primum,
materia vero eft proxima nihilo, & illa pu¬
rus adfus,haec pura potentia :fequimrvt
materia innumerabiliter pene fit mente
deterior. Quicquid autem ab aliquo capi-
mr, in fufeipientis tranfitnaturam. Qua¬
re forma immerfae materia vfque adeo
funt fpeciebus mentis deteriores, vtvm-
brae quaedam fint. illarum potius quam ima¬
gines,&illarumdenominationem& hanc
quidem falfam retineant potius quam na¬
turam -Sicut artificia funt fimulachranam-
ralium, ita naturalia funt fimulachra diur¬
norum.
Propius autem accedunt artificia ad na¬
turalium veritatem, quia cum illis conite-
niunt in materia, quam naturalia ad veri¬
tatem diurnorum. Si ergo pictus equus vf¬
que adeoanaturali equo deficit, vtnonfit
verus equus, multo magis naturalis equus
adeo a diurno equo, id eft, ab idea, vera¬
que equitatione deficit,vt dici debeatvm-
bram equiipfius potius quam formam re-
prsefentare. A c fi vera hominis & equi ra¬
tio naturaque , idea ipfa eft hominis.aut
equi, & hanc non feruat materia longif
fime inde diftans, concluditur illud So¬
cratis inPha»done,& in Republica, vide-
lic et veros homines verofque equos in ma¬
teria non reperiri , quae idearum vmbris
ita ignorantium fallit animulas , vt fbm-
niantium inftar , dum rerum verarum fi¬
mulachra vident, putent fe res ipfas in-,
fpicere. His confonat illud Proculi noftri
paradoxon. Compofita ex elementis, ne¬
que fempireraitacem habent, neque fta-
tum.Purz m entes vtrunqu e poffident^oa-
 de immortalitate animofum. Lib. XI-
que fimul omnia comprehendunt, horum
nsedia itat , quae luam in motu quodam
fempiternitatem habent. Animae quidem
ni enubas 'proxima: motum in operatione
duntaxat admittunt, animae vero fequen-
tes quodammodo iruiiper in virtute. Vni-
uerla denique corporei mundi machina,
tanquam per elTentiam operatione virtu?
teque animamm inferior, cflentiam quo¬
que ita mutabilem narita eft, vt tota vndi-
que lit temporalis. Atqueficut res omni¬
no aeternam vno femper tota manet, ita
mundi huius machina penitus temporalis,
in quolibet temporis infiniti momento to¬
ta a mundo diumo efflat femper, flarim que
diffluat fimul & refluat, non aliter quam
quidam putant a Sole lumen permomen-
ta femper effundi fimul totum ac diffundi,
repente euanefeere atque refundi. Profe-
dlo quod indiuidua aeternitas ipfa metitur,
indiuiduum ede necefle eft.Quod ergo di*
uifibilem habet eflentiam tum ex partibus,
tum ex. naturis pluribus conftitutam, qua¬
lis eft mundi machina , cumindiuidua ae¬
ternitate non congruit, fed cum tempo¬
re potius diuifibili, quo menfuratur, quo
cum perpetuo labirur. Praeterea diuifibilem
momvirmtem actionemqueforritur, qua¬
propter mundi moles momentis lingulis
tota fimul ex non efle mcipit efle, atque de¬
linit , iterumque renafeimr, quemadmo¬
dum in motu & tempore (quibus omnino
lubiecta eft,momentaptofluunttotalingur
larim fimul & refluunt. Quod quidem ita
inluper confirmatur, quod perpetuo coele-
ftiummomi virtute opus eft infinita, ouam
cum terminatum mundi corpus neque ex
fe habere, neque toram fimul ab alio poflit
accipere, oportet ab opifice luo atque mo¬
tore paulatim momentis lingulis haurire.
Haurire inquam momentaneum,&fubitb
euanefeentem.
Siquidem & temporalis eflenria omnino
temporaliter accipit, & terminata natura
capax aeternitatis,cuius infinite totaque fi-
mift potentia eft, eflenonpoteft. Sane &
natura m iindi infinitatem fimul non poteft
accipereEt sternalis infinitas cum indiui-
dua totaque fimul conflet, a nullo poteft
accipipaularim.
Hic Proculus illa diftinguitEflenrias im;
mobiles clfe quidem a Deo quodammo-
dofemel, fed i feipfis liiamet virrnte fer-
uati. Nam cumfinemotutocefimulindc
fint, ideo flabiles per fe deinde perfeue-
rarc pofic quodammodo , fuaque virtu¬
te iam a quibufdam potentiis luis in luos
&cins poffieprocedere. Quamobrem tales
cfienriasper fc fubfiftentes norcinat/eque
quodammodoproduccntesaffirmat, ma¬
chinam vero corpoream , .&poft animae
motum,tempufque,& vna cum moturem-
poteque corporeo profluentem , nihil ha¬
bere ftabile, nnilamque habere yirturem
luimet letuatricem. Itaque non lubftan-
tialcm aut veram, fed vmbratilem omni¬
no fallam que , qua Manichaeorum more
cognominat, perpetuo dilabenrem , per-
pemoque influxum defuper inftaurante
prorlus egentem , quafi corporis vmbras
in aqua velociflime perfluente. Hinc illud
Timaei. Mundum intelligibilem femper
quidem clfe, nunquam vero fieri dicimus,
fenfibilem vero fieri certe femper,efle nun-
Hic Proculus addic mundum illum nu¬
mero eundem femper exiftere, hunc vero
non proprie vnum eundemque numero ef¬
fe vnquam, fedpotiusvnum, eundemque
numero continue recreari. Et quantum
corpus eft, fieri femper, atque incipere,
quantum vero a merite diuina dependet,
facium efle lemper, finemquefiibitocon-
fequi. Sedhuiusparadoxonfinsmiamha-
beat. Quoniam igimr tota fenfibilis ma¬
china vanitas quaedam eft , vanitarifque.
quotidie fenfibus caula, ideo exciam auit
Salomon. Vanitas vanitatum, & omnia
uanitas. Non eft igitur in rebus fenfibili-
busveritas. Sednunquidinanima! Forfi-
tan eft in anima, nonramen ( vt opinatus
eft Protagoras atque Epicurus) in ea pane
anima: quae fenfus eft, quia extra fe refpi-
cir, & cum paflione quadam fentire com¬
pellitur , frequentibufque nugis deluditur
fenlibilium. Propterea Xenophanes, Par¬
menides , Zeno M elifius.Stilpho.dixerunt
nihil veri foofibus comprehendi. Idem fer¬
ine Anaxagorae'Empedoclique placuit&
Platoni Nam etiam fi quis dixerit efle ali¬
qua fenlibilia eodem modo femper raa-
nentia,& quaeftionem nobis de Sole atque
ftellis afferat,in quibus facile conuinci non
poflit, quod cita mutabilitate nos lallant^
illud certe nemoeft qui non cogatur fate¬
ri , nihil, efle fenfibile quod non hibeat fi-
milofalfuro, ita vtinternofd non poflit.
Nam vt alia praetermittam, vt A uguftinus
inquit.omnia quae.per corpusfentimus,et-
fam cum ea non adfimt fenfibus,imagines
tamen coram patimur tanquam prorfus
adfintjvelm fomnef, velinferore. Quod
cum patimur omnino, vtrurti ea ipfis fenli-
llbus fentiamus , animagines fenlibilium
fint, difeernerenon valemus.Si igitur limr
imagines fenlibilium falfe.qua difeerni ip-
fislenfibusnequeunt,& nihil percipi poteft
nifi quod a felfo difcerniturjnon eft confli*
2 Marfilij Ficini Theolog.Platon.
rcmm indicium veritatis in fenfibus. At-
■cueScri forrepoteft,vtfenlus aliqua vere
percipiat, vt Ariftothli placuit, nunquam
ramen di: cernit vere ne an contra perci¬
piat , & curr. veritas rerum namralium
in eo confidat, vt diuins mentis con¬
gruant rationibus, quemadmodum veri¬
tas artificiorum , vt congruant artificio-
is mentis ideis , fenilis ccfngiuitatem
ciufinodi non agnofeit, ideoque non ha¬
bet veritatis examen. Rurfus , cum co-
gnofeentis potentis veritas , nunc oria- ’
tur, quando potentia rebus congruit co-
gnofeendis , perficiatur autem , quando
rerum adaquatur ideis fenfus,qui neque
illam congruentiam 5 neque adsquatio-
nem animaduertit, caretiudicio veritatis.
Adde quod fenius non comprehendit
intimam meramque rei fubftantiam , aut
quo ordine in natura res qualibet dilpo-
natur,quod totum ad rei ipfius.pertinet
vetitatem/ed fubito impulfu allicimr qua¬
litatum ad prolequendum vel fugiendum,
in quo corporis fui commoditati indulget
potius quam veritati rerum comprehen¬
denda. Ergo non cft in fenfu veritatis indi¬
cium conftitutum. Conftitutum eft autem
in ratione. Nam priuationes renlm perha-
bimscognofcuntur, per lumen tenebra,
pervocesvero flentium. Priuatioverita¬
tis eft falfum. Ratio noftraicnfibilia&fen¬
ius redarguit falli, quod facere non po-
teft,nifi prafentis veritatis examine. Rur¬
fus ratio veritatem ipfam ita defcribit:
V critas eft natura cuiufque piira integri¬
tas, &: integrapuritas. Non definitur au¬
tem veritas nifi fub naturali veritatis &
propria ratione. In ipfa ratione veritatis
eft veritas. Eft igitur veritas in animo ve¬
ritatem definiente, ficutin animo falfum
redarguente. Quinetiam eft in animo
rem quamlibet deferibente. Specieifiqur-
dem definitio ipfam rei effenriam com-
pleftitur tum integram 3 tum ab extraneis
contingentibus fegregatam. Si ergo in
ipfis fpeciebus eft veritas rerum , fpecies
autem definitione comprehenditur , &
definitio mente , quis non videat efle in
mente hominis veritatem ? Que fi eft im¬
mortalis, fatis declarat mentem cui inhs-
ret infeparabiliter , incorruptibilem efle.
Nam qualitas , oue alicui fubiedto in-
hEret infeparabilis , fubiefto fublato dif
perditur.
InhErerer autem veritatem nobis infepa-
rabiliter , tliid teftimonio efle poteft,
quod velaffidue, vel faliem arbitram no-
frro, fubito & iola mentis in fcipfamcol-
leecone uun falfa multa damnamus,tum
communes naturas aliquas definimus,£-
ue naturalium rerum, fiue moralium,fi-
u-e artificiorum. Quinetiam ex eo idem
concluditur , quod in fuperioribus often.
dimus, idearumperfpicuasrafionesmen¬
ti flabiles inhErere. In ipfis vero rerum
omnium veritates comprehenduntur. Prz
CEteris autem declarat hoc fummopere
vis ipfa rationalis , quE non minus homi¬
ni naturalis eft., quam auibus fit volatus,
canibufve latratus. Per hanc Socrates
homo eft , per hanc homo ab aliis ani¬
malium diftinguituf fpeciebus. Rariona-
lem vim vocamus in prsfentia ipfam ra¬
tiocinandi virtutem , qus confequentia
cernit, id cft, quid ex quoque fequatur
animaduertit gradatim, & a prEcedenti-
bus ordine percurrit ad confequentia.
Hec eft naturalis qusdam Dialeftica.id
eft ars differendi, ab origine hominibus
infita. Per hanc pueri & imperitiflimi qui¬
que partesfuasquibufCunquepof&ntcon-
iefturifq; affertionibus tutantur Atq; om¬
nis heminis fermo, totaque vits aftio &
confultatio nihil eft aliud quamarguroen-
tio qusdam. A c nemo eft tam infanus
quin ex aliis alia inferat argumentando,&
ita ferine ab imaginibus ad imagines ar-
gumentetur, ficut fana mens ad resipfas
percurrit ex rebus. Vis ergo rationalis
nunquam abhominefeparatur.Quodfiab
' hacnonfeparetur veritas, ab animanun-
quam veritas feparabitur.In hac differen¬
di virtute duE infunt neceffitates, alte¬
ra fecundum fubiectum eius ; altera
fecundum eius vium. Prima quidem nc-
ccflitas eft, quia ipfa differendi faciilraS
tori hominum ipeciei fic infita eft,vt ne¬
queat feparari. Secunda vero neceffitas,
quE in eius vfu eonipicitur, duplex eft,
abfoluta & relatiua. Abfoluta quidem
neceflitas in tribus apparet, frilicer in
difciplinE principiis , definitionibus,
proprietatibus. Principia iunt huiuiino-
di. Quicquid eft, aut per fe eft, aut per
aliud. Contraria iua fe natura repellunt.
Omne torum cft maius iua parte. Suum
cuique tribuendum eft. Hec & talia plu¬
rima neceflarib ita fe habent, vt nccef-
iario cognofcantur , quia neque poliunt
vnquam aliter fe habere, neque ab ali¬
quo quamuis imperitiflimo ignorari. Eft
quoque neceffitas in definitionibus , vt
quando fic circulas definitur. Circulus
eft figura a cuius cenuro ad circunferen-
riam omnes lines in rectum ducte funt
squales. Quamuis enim vel talis verbo¬
rum coninndtio in ore , vel figuratio ta¬
lis in puluete fit contingens , 'veritas ta-
 de immortalitate knimorum.Lib.XX.
men illa eft neceflaria & fempiterna,
quod iila ipfa circuLi eft natura. Similis in
proprietatibus neccffitas cft,id eft, quod
circulus eft capaciflimus omnium figura-
Atcue, vt cztera emittam, nonne in
numerisa neceflaria Veritate, in neccfla-
riam veritatem abfquefinetranfcurrimus?
Bis duo quatuor. Ter tria nouem.Bis qua-
tuor odio , & quz fcquuntur. Idem faci¬
mus in compofitionibus comparationi-
bufqj figurarum. Quodfidefinitionespro-
prictatelque in principiis confluunt quia
effiuunt ex principiis , principia vero ne-
ceflario infantfempervirtutirationali, vn-
deaflidue aliqua de re ratiocincmr , fit vt
hz tresncceflariz veritates, quzomnes ab-
fclutz vocantur,in namrali hominum dia-
le&ica comprehendantur.
Reftat neceflitas relatiua , quz etiam
treshabetpartes. Alia quidem eft in poli¬
tione, in conditione alia, alia indemon-
ftratione. Prima efttalis. Rcsnullapoteft
non efle,dum eft. A nimal dum viuit,nccef-
farib viuit, & fimilia quz de przfenti tem¬
pore affirmantur. Ex quibusneceflitas ha¬
betur przteriti atque faturi. Quodfadum
eft,infe<9um efle no poteft. Quod faturum
eft,nonpoteft non fore. Secunda talis eft.
Si corpus viuit, eft neceflario. Si animal
currit , mouetur. Tertia eft huiulinodi.
Omnis pars minor eft quam totum. Ca¬
put humani corporis parseft. Ergo caput
illud eft humano corpore minus.Hzc con-
elufio ideo omnino neceflaria eft,quia duq
przccdentes propofitiones neceflaria» fant
fimul iunctz. Necefle cftenim caput efle
minus corpore,tum quia pars eft minor to¬
to, tum quia ipfum eft pars corporis. Qua¬
propter in his quoque tribus , politione,
conditione, demonftratione,tres funtne-
ceflariz veritates. A c fi tria ipfa in humana
rationelunt cum diiputat, tres quoque hz
veritates neceflarizjuntinipfa. Et quia di-
jputatfemper,etiam dum tacemus, & dum
dormimus (tota enim hominisvita perpe¬
tua qusdam ratiocinatio eft ) idcirco fem¬
per fant illz veritates inratione. Quz fem-
p'er,vt italoquar,& veridica eft,& verifica.
Veridica in primis tribusveritatibus, quae
ncccflariz perfe funt, etiamfi ratio nihil
egerit. Verifica in tribus ajiis,quia ratio ne-
ceffitatem quandam illis imponit per poli¬
tiones, conditiones, demonftrationes,fiue
per quoflibet alios argumentandi modos.
Contingit enim hoc animal yiucre,non ta¬
men dum viuit,contingit viuere,fed eft ne-
ceflaraim. Contingit hunc hominem mo-
u eri, non tamen fi currat, imo {equitur nc-
237
ccflario.Conrinsit hoc caput efle hoc cor-
poreminus, fed pofitis ab animo prioribus
illis duabus pregofitionibus , eft necefle,
quamuis in ipfa fp ecie capitis & fpecie cor¬
poris nunquam id fit contingens. Si ratio
m aliis neceflariam yeritatem capit, in a-
liis ipfa facit, & capit femper & facit, quis
negabit in ea efle perpetuam veritatem?
Imo quis negabit eam efle neceflariam,
poftquam quz per fenee eflaria fant, ita vt
fant accipit, nequemutat, quz vero non
fantperfe talia , ipfavirtutefua efficit ne¬
ceflaria ? Et multo magis neceflaria eft
quam omnia quz pofirionibus , conditio¬
nibus, argumentationibus neceflaria effi¬
ciuntur ab ipfa. Ipfa igitur abfolute eft ne¬
ceflaria fermevt principia illa difciplina-
rum , definitionesproprietatefqueperpe-
tuz.Quapropterhumanaratiovelnecefla-.
riofoit femper & erit vt illa, vel falteip ne¬
ceflario femper erit. Nam quid prohibet
fore perpetuam rationem ?• cuius perennis
actio nihil eft aliud quam ex abfoluta zter-
nitate firmiter intra manente,relatiuam z~
ternitatem temporalibus quibuflibet con-
tingentibufqueprzftafe, atque exnecefla-
riis & contingentibus feriem vnam dige-
rereneceflariam&perpetuam:Si erit fem¬
per,viuet & femper.Non enim eftratio ni¬
li viuens,& in viuente.
Ohieclio 'Scepticonim & refyonfio^uliiiliojiid,
C A P V T VII.
N ,
Eque audiendi fant S ceptici fi ne-
gauerintin animis noftris efle veria
tatem,quia videantur defingulis dubitare.
Non enim de omnibus dubitat animus, vt
apparuit in omnibus ngceflariis veritati¬
bus quas narrauimus, & fimilibus. Hoc
mihi candidum videri fcio. Hoc mihi fa¬
cunde olere fcio. Hoc dulciter guftum at¬
tingere fcio. Qgis nefeiat fammum bo¬
num efle , quo nihil przftanrius ? Et effe
vel in homine, vel extra hominem, & fi in.
homine, vel in animo, vel fa corpore, vel
in vtroque. Quis non certo fciat Deum
efle,vel non effe ?.fi fit,oportere vnum efi
fe, vel plures * & fi plores, aut finitos nu¬
mero , aut infinitos ? OportereDeum effe
corporeum.vel incorporeum. Ac fi nonfic
corporeus, efle neceflario incorporeum.
Item regulas multas aftrologiz & Medi-
cinz certas effedeclarateffeiftus,vt arith¬
meticas & geometricas prztermitram,
quibus nihil eft certius.' Et quod maius eft,
fi quando animus de re aliqua dubitat,
 Marfilii Ficini Theolog. Platon.
xnnc edam demultis eft cerrus. Nam fe
tunc dubitare ncn dubitat. Ac fi certum
habet fe efle dubitantem ^a veritate certa
id habet certum. Quippe qui fe dubitan¬
tem intclligit, verum mtelligit3& de hac rc
quam intelligit, certus eft, de vero igitur
cft certus. Atque omnis qui vtrum fit veri¬
tas dubitat, infeipfo habetverum , vnde
nondubitet.N cc vllum vemm nifi veritate
vemm eft.Non igitur oportet eum de veri¬
tate dubitare, quiporuit vndecunqHe du¬
bitarent Auguftinus inquit.prf fenim cum
non modo fe dubitare intelligat, fed quod
hoc intclligit animaduertat, & quod anim-
aduertit agnofeat, ac deinceps in infini¬
tum. Difcernitprseterea dubium animum
ab indubio. Nec eum latet quando farius
foret non dubitare , & quam ardenter cu¬
piat veritatem. Certitudinem cum dubio
comparat, quo fitvt devtrifque fit certus.
Eft iniuper certus (e inueftigare,fentire,vi-
uere, efle. Siquidem nihil dubitat qui non
eft, viuit, fentit, &inueftigat Certus quo¬
que eft fe non efleprimam veritatem, quip¬
pe cum ipfa per fe non dubitet. Scit eam
dubitatione & errore non implicare. Scit
oportereiein iudicando falli aut non falli.
Scit fiue fallatur, fiue non fallatur, dum hi-
dicat, fe proculdubio viuere. Poftremo
non ignorat efle extra animum' fuum ali¬
quid aliud in natura quod ipfiinferat du¬
bium. Tales quaedam certa: veritates in ip¬
fa etiam dubitatione perfpiciuntur. Quo
admonemur vt Ariftonem , Pyrrhonem
atque Herillum non metuamus, qui dum
opinantur nihil a nobis verum fciri, ipfi
proculdubio friant opinionem hanc fiiatn
oportereautveram eflejautfalfam.Sciunt
fi vera eft.nonnihil ab homine verum intel-
ligi. Sciuntfifalfaeft, opinionem eis op-
pofitam efle veram fcilicet aliquid ab ho¬
mine verum fciri.
Obieclio Peripateticorum & rcfponfio
veritas animum familiariter
, quod
CAPVT VIII.
S Ed nunquid metuendi Peripatetici
iunt, qui negant familiariter habitare
in animo veritatem, ex eo quod tam pauci
cius periti efle videantur, & quifquis eam
nouerit, tanto abinfantie tempore fuerit
indoctus? C erte non efle timendos, Atigu-
ftinusvbi mentem Platonis exponit, ita re¬
flatur. Aut eft aliquid in animo quod in
pratienti evitatione non eft, aut non eft
in Mufico ais Mufica, cum de fola geome¬
tria cogitat. Hoc autem faflum eft, iid
igimr verum. Non autem quicquamfe
habereanimusfentit, nifi qiiodin cogita¬
tionem venerit. Poteft igitur aliquid efle
in animo, quod efle in fe animus ipfe doo
fentiat. Id autem quamdiufit,nibilintereft.
Namfi diutius fuerit in aliis animus occu-
patus,.quamuis intentionem iuam in ante
cogitata facile poflitrefle<9:ere,obliuiovd
imperitia nominatur. Sed cumvelnosipii
nobifeum ratiocinantes, vel abaliobene
interrogati, de quibufdam liberalibus arti¬
bus vera percipimus , ea quas inuenimus,
non alibi quam in animo noftro, inueni-
mus. Nam ob idipliim oportet animum ad
hxc inueniendarelidlis externis fecedere
infeipfum. Nequeidemeft inuenjre, quod
facere aut gignere. AJioquin sterna gigne¬
ret animus inuentione temporali, nam z-
terna fepeinuenit. Quid enim tam ster¬
num, quam circuli ratio, vel fi quid aliud in
huiufmodi artibus neque non fiiifle ali¬
quando, neque non fore comprehenditur?
Hinc manifeftum eft immortalem efle ani¬
mum humanum, & omnesveras rationes
in fecretis eius efle, quamuis easfiueigno-
rantia fiue obliuione aut non habere aut
amififle videatur. Fac tealiquid efle obli¬
tum , aliofqne te vellequafi in memoriam
reuocare. Dicunt ergo illi , nunquidnam
hoc eft,aut illud - diuerfavelut fimilia pro¬
ferentes. Tu vero nec illud vides quod re¬
cordari cupis, & tamenvides nonhoc efTe
quod dicitur. Nunquidnam tibi cum hoc
euenit, integra videtur obliuio ? Nequa¬
quam Nam ipfa diferetio qua non admit¬
titur quod falso amouenis, pars qiizdaia
recordationis eft. Tales ergo nondum ve¬
rum videntjfalb tamen decipique nonpof-
funt, & quidquzrunt, fatis norunt. Atfi
tibi quifpiam dicat eepoft paucos dies ri-
fifle quamnatus es, non audes dicere fal-
fum efle, & fi audior fit cui fides habendi
eft, non recordaturas, fed credituras es.
Totum enim tempus illud vabdiflima tibi
obbuione occultam eft. Hzcigitur abil-
la obliuione plurimum differt, fed illa me-'
diaeft. Nameftaliarecordarionireuifen-
dz eux veritati propior atque vicinior.
Cui fimile eft quando videmus aliquid,
cerroque agnofeimus nos id vidiffe ali¬
quando, atque nofle affirmamus, fed vbi,
aut quando .aut quomodo aut apud quem
nobis in notitiam venerit, fatagimus repe¬
tere atque recolere. Vt fi de homine no¬
bis contigerit, etiam quzramusvbi eum
nouerimus. Quod cum ille commemora-
uerii, repente rotares memoria: quafiin"
men infnndimr, nihiique amplius vtrcfflh
 de immortalitate animorum. Lib. XI.
nifcamur laboramus. Tales funt cui bene
difciplinis liberalibus eruditi funt. Siaui-
dem illasfinedubioin feobliuione obrutas
craunt dicendo , & quodammodo cfFo-
diunc , non tamen contenti funt, neque Cc
continent, donec totam faciem veritatis
cuius quidam in illis artibus iam fplendor
fubmtilat, latiffimc, atqueplaniffime in-
meantur. S ed in iis quidam falli colores ac-
que forma» velutin fpeculum cogitationes
effundunt,falluntqueinquirentesfepeac
decipiunt, putantes illud totum efle quod
norunt,velquod inquirunt, ipfaefunt illas
imagines magna cautione vitandasque de-
prehenduntur fallaces, cum cogitationis
variato quafi Ipeculo varianmr,cum illa fa-
cies veritatisvna $c immutabilis maneat.
Quamuis enim alterius atque alterius ma-
gnitudinis quadratum fibi cogitatio depin-
gat & quafi ante oculos przferat, tam en
meas interior qua; vult verum videre, ad il-
lud lepotius conuerritfecundumquodiu-
dicat omnia illi effe quadrata. Quid fi
quifpiam nobis dicatfecundum idem iudi-
dicare,quo videreoculis folet: Quare ergo
dicit,fi tamen vere erudita eft,pilam veram
THEOLOG I JE
PLAtONICj£
DE IMMORTALITATE AN I M O R V. M,
EODEM FIC1NO
(•••) LIBER
Rationes multa &fgna,qu'odmens humanaintelligendo
mente diurna formatur*
.Ju) C A P V T
LatOjPhilolophorum pa-
tcr’ 'm Epiftola ad Syra-
CjI cufanos , de comparan-
da fapienria diiputans.-
Quinque, inquit, potif-
firmim adreicuiufquefcientiam concur-
rere oportere , nomen , decriptionrm ,
idolmn, formulam & ideam. Exemplum
2 59
ver a planitie pundio tangi » Quidtalevn-
quam oculis vidit, aut videre poteft? cum
ipfaimaginatione cogitationis fingi quic-
quam hmufmodi non poffit ? An non hoc
probamus, cum etiam minimam circulum
imaginando animo deferibimus, & z]j eo
lineas adeentrum ducimus ? Nam cum
duas duxerimus, inter quas quafiacu vix
pungi poffit, alias iam in m edio non p offu-
mus ipfa cogitatione imaginaria ducere,
vtad centrumfinevlla commixtione per-
ueniant, cum clamet ratio innumerabiles
pofleduci, ita vt in omni carum interuallo
feribi etiam circulus poffit. Hoc cum illa
phantafia implere nen poffit, magilque.ipfi
oculi deficiant, fiquidem per ipfos eft ani-
momfufa,manifeftum eft,&multum eam
differre a veritate, & illam, dum hoc vide-
tur,non videri.Idem contingit quando ra-
tio iineam diuidit in infinitum, quod nc-
que cernit fenlus,neque affequitur phanta-
fia. Ex omnibus his Auguftinus confici ar-
bitr arnr, quod & Plato in Epiftola ad Syra -
culanos docet,vt veritates ipff rerum men-
tem noflram familiariter habitent, offen-
dantquefua illam familiaritaceperpetuam.
JVTHORE,
XII. (a)
PRIMVM. (v)
de circulo, ficut ipfe, ponamus, vt ideiil
de c steris omnibus arbitremur. Animus
nofter ad fcientiam circuli commonetur
fepenumero per auditum, quando audit
tum hoc nomen circulus, tum circuli de-
feriptionem huhffmodi: Circulus cftfigu-
rareflexa .quas squisinteruallis vndique
diftat a medio. Admonetur quoque pef
2 6o Marfili) Picini Theolog. Platon;
viftm , quando circulum vel torno fa-
<Sum ex ligno videt , vel iu pariete ligna¬
tum , qui non verus eft circulus, quoniam
non perfectus, fed veri idolum & fimula-
chru Per hac tria commonitus animus a-
nidus veritatis;eruit in actum ingenitam li¬
bi circuli formulam, per quam velutcha-
radlerem ad iplam circuli ideam in men¬
te diuina vigentem aciem dirigiqqua qui¬
dem direftio eft fcientia circuli. Dftendit
autem in ea Epiftola Plato, animum cor¬
pore claufum non poflead ideam abfque
quatuor illis gradibus forgere, quia opor¬
tet illum iam diu infra felapfom, primam
per illa tria in fereuerti: deinde per for¬
mulam quam infe habet, fupra fciplum a-
fcendere adideam. Sicut enim forma re¬
rum a mente diuina in materiam per in¬
fimam anima virtutem traiiciuntur,id eft,
per femina formarum virtuti huic infofa,
ita e.formaram corporalium perceptione
non fit-tranfitus in diuina mentis ideas,
tnlTper liimmam anima partem , id eft,
per innatas formulas idearum, vt a formis
corporis , qua omnino temporales font,
quia tam elfentia quam affedlione mu¬
tantur , tranfeendatur in formas diuina
mentis aterrias omnino , quia nulla ex
parte murantur, per mentis humana for¬
mas , parcim acernas, partim etiam tem¬
porales, quia per eilentiam manent, per
affc&ionem vero ex habitu vertuntur in
adfum, atque contra Merito enim faber
qui materiam formaturus eft, ipfcdilpo-
nit. Idcirco'mens illa fcblimis mentem
noftram per ideas quotidieformatura, ad
hanc formationem olim dilpoluiteamper
chara&eres idearum, fignauitque, quem¬
admodum Propheta canit, Super nos vul¬
tus foi lumen, vt lumen in luo lumine vi¬
deremus. Videlicet vt per formulam op¬
portune excitatam, idea non aliter accen¬
deretur in mente, quam aut ignis per
fulphur in ligno , aut per naturam perlpi-
cuam ferenamquem aere lumen.Et quia,
ficut natura ad luamfe babet materiam,
ita pene Deus ad luam, natura vero coele-
ftcmfvt quidam putant:) materiam femel
eundis formis ornaui:, clementalem lin¬
gulis momentis exornat , ideo probabile
cll Deum quoque materiam (vt ita lo¬
quar ) angelicam femel ideis omnibus ixn-
pleuifie “animalem implete quotidie.
Huic autem Platonicorum myftcriofi-
milis ex quadam parte videtur effe Aui-
cenna Aigantelifque opinio. Opinantur
enim materiam tum elementalem,rum in¬
tellectualem fubluna dhirna- cuidam men¬
ti tanquam formatrici fiibefle, cuius in-
ftmmentafint ad clementalem materiam
diiponendam forma corporea , fed ipfa
tandem przparata materis lubftantiales
imprimat formas. Similiter humanam
mentem per imagines corporum,perfen.
Ius phantaliamque acceptas ita fzpe dif
fe conuertat, atque ab illa quatenus con-
uertitur, eatenusformari quotidie. Neque
aliud quicquam eflequod intelligeredici-
mus,quam ab intelligentia diuina formari.
Quod autem dicimus meminifle,id eflevi-
delice*,habitum iam contraxifle quo faci¬
le ad diuinam mentem pro arbitrio con-
uertamur. Sed mittamus Arabes in prz-
fentia, quamuis Platoni fatis amicos. Ad
Platonica redeamus.
Quod autem res vere cognofcerene-
queamus, nili form emur ideis, his rarioni-
bus Plato libi perfuafiffe videmr.
Prima. Nomen circuli mutabile eft Po-
teftenim vfu lingua variato aliter appel¬
lari Si eft ita, deferiptio quoque mutabilis
eft,qua componitur ex nominibus. Ido¬
lum quoque mutabile eft. Poteft enimli-
gneus circulus deftrui,& qui pictus eft, a-
boleri. Formula quoq; ex eo mutabilis eft,
quod expotentia fiuehabitu migrat ina-
dhim, deque adlu rurfus iri habitum. Illud
autem quod per fcientiam circuli compre-
henditur,eft penims immutabile,quoniam
& vniuerfalc eft,& non poteft aliter fe ha¬
bere. quapropter idea immutabili opus eft
ad rationem circuli immutabilem com¬
prehendendam.
Secunda. Circulus qui vel torno fit, vel
pingitur , non eft purus , quia nonnihil
retfta figura habet admixtum. Similiter
phantalia,qqa fequitur illius a(pe£him,pu¬
ram rationem circuli non alfequitur, qua
eft figura eius oppofita penitusfegregata. ’
Ratio quoque fi phantalia aufcultauerit,
fallitur, oportet ergo vt ad puram ideam re-
currat,qua cernat purum.
Tertia. S cientia v era circuli in eo confi-
ftitjvt quid fit circulus,cognolcamr. Qua¬
tuor v ero illa qualitatem potius fignificant
qua lubftantia, quia & ipla funt qualitates.
Quarta. V erus perfeclufque cognofcen-
di modus,modum lequitur cflendLltaque
ficut ram circulus quam reliqua rerum
fpecies a mente diuinaper idearum ideas
concipiuntur &pariunmr,fic a fequentibus
mentitis per eafdem cognolcende viden¬
tur, vt omnes fcientia primam pro viribus
foientiam imitentur. Veritas rei crea¬
ta in hoc verlatur , vt idea lua rd-
pondeac vndique. Scientia vero in hoC
przcipuc vt mens congruat veritati.
 de immortalitate animorum. Lib.XII. '%$i
Nohpcteft autem'rei ipflus veritati qua¬ notiones ferfian concedemus , polle per
drare , nifi iccz quoque cuadret, in cuius formulam pulchritudinis menti innatam
ccr.gruitare fita eft veritas , vt ita per excogitari. Sed quando inhac igfaccnfi-
ideam , cus rei caufa eft, rem cognof- detarione diutius immoramur, inuenimos
cat, fiquidem vera fcientia eft per caufam. eam naturam pulchritudinis quam definf-
Ideo Ioannis Euangeliftz Theologia,quz muSj qui» mera fir, efle infinitam, & quia
ideam appellat rationem diurnam, eam ip- infinita fit, efle Deum. Nullus autem la-
fam rationem vocat veritatem , euia per riz mentis conceflerit per formulam ter¬
eam res & vere fubfiftant, & cognoicantur minatam , & infla Deum interuallo lon-
giffimo imo incomparabili exili entem,ap-
Quinta. Iptellcfins qua;libet creata in prehendi naturam infinitam , iplumque
ipforum rationibus ablblutis intelligit & Deum. Igiturmensper formulam fiiain ex
diiudicat. Erficutplerunque eadem fenfi- habitu edudtam in adtumideai dijtinz qua¬
biLa naturaiua omnibus lentientibus prz- dam przparatioriefubneffiiur,: cuilubnc’-
fto adlunt, neque muratis iftis illa inde xa, flipralelurgit: Nulla enimrcsfuprafe
muranmr, ita caidem intelligibiles ratio¬ vnquam attollitur, nifi a. luperiCre traha¬
nes vbique& fempercunftis ratiocinanti- tur. Quo enim pacto aqua volat irf aerem,
bus fel c monftrant, manentque flabiles in nifi calore agris cleuctur? Facile autem &
feipfis , dum ratiocinantium animi magis naturali quodam inftin&u ipfa formula,
tninufue adillas accedunt. Rationes hu- cum fit idcz radius,relilit in ideam,fecum-
iufmodi creatis omnibus przftantiores que attollit mentem cui eft infufus hic ra¬
funt, ucnobid folum quod per jpfas tan- dius, qui cum reducitur in ideam,refiuit in
quam regulas creata quaque probantur, eam ficut fbntem,ceuradius repercuilusiri
reprobanturue, fedob hocinluper, quod Solem, perque nondumhuiufmodi vnunj
tum propter amplitudinem, tum propter aliquid exmedte&Deo conficitur. Hinc
fimpheitatem iiint priores. Quapropter in Paulus diuinus Theologus inquit.- Qui ath
ipfo funt Deo , per quas ipfe & difeernit hzret Deo,vnus fit fpiritus. : ■ •-
lingula & dilponit. Quando igitur intel Signum per vofuntatem.hoc 'eft'Mens iri
leitus apprehendit rationes huiufmodi, clara veritatis cognitione tam mirabili vo¬
tunc apprehendit quodammodo tam luptate perfunditur ,vt omnem human z vo •.
Deum in quo funt, quam res quarum il¬ luptatis excedat modum. Talem quoque
la funt exemplaria , prius tamen fecun vir® flatum voluntas propter feiplum appe¬
dum namralem criginem quandam quo¬ tit folum , alia propter dium, quali flatus
dammodo apprehendit Deum quo illa eiafmodiin lummafitarcenattoz j vitra
funt, quam res quibus ncninlunt, quam- quem nihilfuperfit Aptandum. J ■
uis adfint. Neque incredibile videri cui¬ . His rationibus & aliispene fimilibus Pla¬
quam debet per incorporalia exemplaria to fibi perluafifievidetur riihilreiicra dif-
corporalia qualibet cognofci.potius quam ci poffe, nifi docente D eo. ideo in eadem
econuerlo. Nam per imagines ftnlibilium Epiflola inquit; Diuina rhyfteria yetbis dos
fpirirales, fiueinfenfibusfiueinfpeculisil- ceri non poliunt. Atfiquis diutiffime cum
la lint, Icnfibiliacorpora, non contra fen- diuinisvetfetur ,-fimilcmque illis agat vi-
timus. Quod autem ita hac in re decipia¬ tam,lubit6 tandem tanquam ab igne Icirr*
mur, vt dum fpiritalia rerum exemplaria tillame lumen veritatis effulget-in animoj
intuemur, fape intueri folum naturas re¬ {eque iplum iatn alit. Quddfibilcribit ac-
rum corporeas arbitremur , quid mirum, cidifie. Merito i quia etiam inEpiflola ad
cum Stinfentesquando infpeculis vident Dionyfium regeri) fcripfcrat, omnem fuz
mentis curam m diuinorum Seuefligatibrie
niantes quando cogitant imagines Ipirita- velari. Qnara quidem inueftigationeni
lesj corpora videre fe credant - Sed dehoc Socrates taridetri purgatione'nientisafles
planius in fequentibus. Adde his rationi- curaram quicquideupit exifliman IdeO
busfigna duo, alterum per intelleiSum, al¬ prztermifla quandoque folita inquifirionis
teram per voluntatem.Per intellectum hoc lolicitudinc, admortalem confligit’Philo-
pacto. In fpeciei naturalis ceu pulchritu¬ lophiam , vtmenseiusbenefirio corporeis
dinis cognitione , primo quidem deferi- difcufijs nubibus facta ferenior , diuiniSo-
prionem pulchritudinis aliquam lingu¬ lis lumen femper& vbiqueliices ubito ca¬
lis rebus pulchris communem excogita- peret. Quod quidem & Socrates ipfepriu?,
deinde PlatoimitationeSoaatisafiecutus
Addimus ftatim proprietates aliquas pul-- foifle videtur. Sed ad iriflituram ordinerii
chritudinis i defciiprione deductas. Has redeamus.
26z Marfilij Ficini Theoiog.Platon.
Plato m feptimo libro dc Republica. Deum ambigitnemo. Lucentesocuii hei
Cum Deum bonitatem ipfam appellauif- communi lucentia vident, aures aerea*
fct,adiunxit,vix quidem eam percipi pofle, communi aere aerea audiunt. Veridica
fcd hac ignorata nihil aut vere cogcofci, mentes veritate communi yeraintelligpnt
aut rede agi vel publice vel priuatim. &: pronuntiant. Voluntates quoque bona
Qucd quidem ab Indis Pbilofophis Socra¬ ipfa bonitate communi afficiuntur ad bo¬
tem & Platonem didicifie Ariftoxenus af¬ na. Et ficut oculus S olis lumine illullratns
firmat. IdqueSocratesTheagiapertiflime in eo corporum colores intuetur atquefi-
declarauit, videlicet afoloDcotamhac guras, neque aliud quicquam re vera nifi
quam alia dilci , quemadmodum in libro lumen ipfum yidet, licet videatur yariain¬
luperiorc narrauimus. In lexto autem dc tueri , quia lumenipfi infufum variisfulget
RepubIica,PIato Deum comparat Soli, vt fplendoribus, provt a variis corporibus in
in libro de amore expoluimus, vt quemad vifum refleditur,atque hoc quidem lumen
modum fummum in generefenlibilium fe in corporibus reflexum oculus percipit,ip;
habet ad fenfus & fenfibilia, ita fummum fam vero in fonte fiiolucem minimefiifti-
in genere intelligibilium fead intelledus net,itamensnoftraDei radio illuftrata, in
& intelligibilia habeat, Sol oculos viluros,eo ipfbintelligit rerum omnium rationes,
& colores vlfibilcs procreat. Tribuit oculis
quarum fons eft Deus, &qu® Deusipfa
generationem, vimvidendi,&videndi a- funt,ideo & per Dei lumen intelligit,Stip¬
dum, quia fine lumine nihil a diu videmus. ium diuinum duntaxat lumen coguofeit.
Dat rurlus coloribus generationem , ac Diuerfa tamen videmr cognofcere, quia
vim qua oculos poffintmouere, &adum fcb diuerfis rerum inde manantium ideis &
per quemmoueant. Sic Deus ( vtferibit rationibusfeiplum intelligit. Quarmiisau¬
Piaro) mentibus elfentiam tribuit, deinde tem per D ei lumen quotidie omnia Cogno-
intelligendi virtutem, poftremo ipfam in¬ fcamus,& ipfum quoque lum en fub tali aut
fundit intelligentiam. Rebus quoque in- tali rerum figura refulgens gradatim perci¬
telligibilibus prarftat eflentiam , vim qua piamus, puram tamen Dei lucem ab ideis
mentem mouere queant , & a dum per omnibus abfolutam,&infuo fontepenims
quem moueant Itaque mentis adum D eus infinitam,non prius videbimus, qusm cum
cii intelligibilium adu coniungit,ficut lolismentis puriffimre flatum adipifeamur, in
lumen oculi adu cum adu coloru.Et ficut quo lumen ipfum vnico intuitu eundarum
in videndo triplex eft adus, motus fcilicet fimul idearum fplcndore refulgens con¬
coloris,afpedus oculi, fulgor luminicone- tueamur. Tuncf ytinquitpratco illeyerita-
dens adus reliquos inuicem , fic in intelli-tis infignisloannes Euangelii; a ) videbi¬
gendo, vbi adus intelligibilium veritas a mus Deum ficuti eft, quia Deum cognof.
Platone vocatur,adus mentis fcientia, A- cemus vtDeum. Nunc enim formatihac
dusvtrorumque nodus apud Platonem eft idea vel illa, videmus eum vt Ipeciem hanc
Deus, quin efficit vt & mens (cientcr intel-rerum autillam.Quamuis&inhacvitafe-
ligat, & res vere intelliganmr, imo facit vtcundum Ioannem Theologi filij Deifinr,
ipfe intclligatur. Idcirco Ioanncs Euan- quia per diuinasideas quotidie reforman¬
geIiftainquit,Dci mentem effeviam, veri- tur , quarum idearum feries ab eo vocatur
tatemque,& vitam,ac neminem ad D eum ratio Dei, vita rerum omnium lumen men¬
proficifci, nifi per ipfam. Eft enim veritastium , non angelicarum modo, fed etiam
rerum intelligendarum, vita mentis intelli- humanarum. Humanarum inquam,' om¬
gentis , via perquam res ipfe menti in- nium, quia ita illuminat omnem hominem
fluunt,&inquamens rebus fit obuia. Qua- venientem in hunc mundum , vt quicquid
intelligit quifque, in ipfointclligat,& per
re& alibi dixit, eoslolos veritatis fpiritum
videre polle , apud quos & in quibus eft ipfum , licet tenebrofte mentes ipfum non
Deus.Nam fires bona lub bonitatis ratio - comprehendant, quia non agnofeunt fe
ne voluntatem moucnt,atqueideb boni¬ omnia videre per ipfum. Iftar quidem vo¬
tas iplavoluntatem mouetper bonitatem cem diuini fpiritus vbicunqucvult fpiran-
ad bonitatem , neque aliud quicquam ni¬ tes audiunt, nefeiunt autem vnde vox illa
fi bonitatem ipfam in lingulis exoptamus, veniat, quoue tendat. Cum hsec Theologi
prifei cognofcerentjPhilofophizftudium
fequimr vt quia res vera i ub ratione verita¬
tis intdledum mouent, idcirco veritas ipfiifemper cum religiofa pietate innxcrunr.
per veritatem ad ipfam veritatem moueat Principio Zorcaftris Philofophia ( vt refla¬
tur Plato) nihil erit aliud quam lapiens pie¬
veritatem ipfam intelledus intcUigat. Ip- . tas culrufque diuinus. Mercurii cuoqne
lam vero bonitatem & veritatem cfie Trifinegifts difputationes omnes a votis is*
 de immortalitate animorum. Lib.XII.
•cipfunt, & in faerificia delinunt. Orphei
etiam Agiaophamcue Ihiiofopbia in di¬
urnis lacamus tota verratur. I ythagoras i
manuhic hymnorum lacrorum cantuPhi-
Iofoyhia iiudia inchoabat Plato non indi¬
cendo lolum, fed etiam in cogitando ex¬
ordiri a DcopracipiebatmfinguIiSjatque
ip'e (emper exordiebatur a Deo.Sed redeo
parumper ad Pythagoram Hic cum inue-
niiTet latos longius trranguli illius quemre- quam ex numero idearum, quarum pleni¬
tSangulum nominat, tantum polle quan
tum duo reliqua fimul luncta. hecatomben
Deo Cmpliciterimmolauitjvrpote qui in- .
telisgebat nihil vlquam veri inetnimi ve¬
ritatis lumine polle videri. Hinc denique
fingitur Mtnerua lapientia? dea (olalouis
capitenata.Hinc& illud:/ bloue princi¬
pium Mufejlouis omnia plena.
,
gufjlio prima de afcenfu ad Deum quomodo 'eandem cum Deo imaginem transforma¬
mens in diurnum ekuaturideam.
CAPVT II.
263
veritatem , quia fcilicetreipfa afTequitur*
vt Deus qui ipfa veritas eft, quali forma
eius efficiatur. Tunc enim mens ideam in¬
duta fit ipla veritas rei illius quas per talem
eft ideam creata. Quod omnes faciunt
contemplantes, quos,inquitIoannes, de
plenitudine diuinz rationis accipere, quia
fcilicet quifquis vere contemplatur fpe-
ciem aliquam rerum, accepit iam in fo ali¬
tudo eft ipla diuina ratio. Conlummati ve¬
ro Theologi mentem aurum appellat igni¬
tum , quia ficut aurum formam induitur
ignis,per quam calefic,rarefcic & fulgetffic
illa mens induta diuinz mcntisideas,per il¬
las tum veritatis Iumine.claret,mm bonita¬
tis fomite flagrat.. Paulus quoque A pofto-
lus mentem diuinorum contemplatricem
affirmat tum quotidie renouari , tum in
ri, tum vnum cum ipfo (piritum fieri. Trif- ■
megiftus fimiliter ait ex mente pura & dis
uinitate quodammodo vnum Iphitum cor

T alefcere.fctPktonici omnes probant inra-

Res hic quzftionesfuboriuntur. Pri¬ tiombtis contemplandis diuinam ratio¬
ma, quo padio mens in diurnam ele- nem tadtu quodam mentis fubftantialipo-
ueturideam.Secunda,quam ob caufam in tius quam imaginato tangi, vnitatemque
eo flatu Deum non videre nequaquam a- mentisprppriam,Deo rerum omnium vni-
nimaduertamus. tati modo quodam inextimabili copulati.
Tertia,quo pacto hanc ipfatn intelligen- QuodPlato 111 Phzdro& inEpinomide&
tiam Deus nobis infundat alTidue , quod alibi faspe confimiac, przfertim quando in
Plato in fuperioribus alfirmauit. Ad pri¬ Phzdro diuinorum ait contemplatorem a
mam ita in przlentia rdpondemus. Quan¬ reliquis fegregari, purgari protlus,hzrere
do phantafia excitata per hominis alicuius - 1 Deo, jmpleriDeo&in Epinomide, ani¬
figuramviiuhauftam , fimulachro forma¬ mum contemplatione perfoflum penesdh
tur humano,tunc humana lpeciei formula uinam vnitatem vnum protfus euadere.
quas latebat in mentis arcanrs,mftigata co- Idem inlibris deRepublica cenfet.
rufeat, Se mentisfiueraaonisaciem actu
format,quam formauerat habitu/orm atio S.u*Jlio fecunda. Quam ob oaufam in cofiuts
talis , vel intelligentia quadam ambigua Deum nosviderenequaquam
eft.vel ortus intelligentias.Poftquam,ita fa¬ animaduertimus?
tis formata eft, hominis idea formatur, id
eft,ratio illa per quam Deus hominem ge¬ G A.P V T III.
nerat. Ita vero mens per formulam homi¬
nis idea: quaerat humana;, firut cera quas A D quzlHonem fecundam itapoflu-
ab annulo figurata eft, quando diligenter mus refpondere. Sicut oculus per
annaloadmouetur,luo congruit exempla¬ fpeciem coloris formatus videt eoiorem*
ri. Illa ipfa quadratio, vera & diftincta ho¬ Ipeciemvero perquam videt, noncernit,
minis intelligentia eft. ideo Plato in con- fic forfitan intdlechis quodammodo for¬
uiuio inquit animum diuinz pulchritudinis matus idea,per hanc ftatim ipeciemipfam
amatorem, quando diuinas rationes attin¬ naturalem intelligit, quas pertalenifafia
git , tunc non ampliusfimukchra rerum, fuit ideam , ideam tamen ipiam nondum
fed res veras parere in feipfo,partafque nu¬ perfpicue intuetur, imbnonagiiofeit , ii-
trire, familiarem Teo ficrqacprz czteris cetintueatur.Fotte veroficacciditincon-
immortalem Sed nullus hoc arcanum lu¬ templationis quadrationifeue initio' , fed
cidius quam loannes Euangehfta reuelaf- quando pergit in contemplando , con-
fc videtur, quimertem hominis , quando gruitquemagis, ipiam quoque ideam fc-
verum aliquid attingit,non dicit; vt folent ipicit clarius, agnofeitque, fed vbi eam fu-
ali|)videre rem aiiquam veram, fed facete fpickr, nondum difeeroit.
264 MarfilijFiciniTheolog.Platon.
Sicut enim pueri, dum figuras luas in eo
folis frigore, qui ambit (nperficiem aqu2,
grolpiciunt, eas non in extrinieco lumi¬
ne 3 fcd in aqua: fiindo fe putant videre,
ita mens adhuc rudis , dum rationes re¬
rum in iublimi videt Deo, in feaut inre-
bus aliis videre fe putat,prafertim cum ra¬
tio rei naturalis in Deo , verbi caufa ratio
aeris, non Deum referatprorfus vt D eum,
& vt principium vniuerfi lolutum ac libe¬
rum , fed vt exemplar aeris , quo fit vt
mens quando ratione ipfa diuini aeris cir-
cunfunditur, Deum intelligat, non tan-
quamDeum, fed tanquam aerem, Deum
namque videt aereum , ideft, ad natu¬
ram aeris circunfcriptum. Angeli vero
qui cundlis fimul formantur ideis,per ip-
fam idearum omnium congregationem,
vniuerfe natura confpiciunt. Sic enim
diuina: lubftantiz , non ex quadam ip-.
fius parte, vt nos, fcd toti ferme feipfos in-
finuant. Idcirco vbi illas videant, animad-
uertunt. Idem continget & nobis quan¬
do intfeum penitus reformabitur. Nunc'
vero non aliter in hac pene omnes deri-
pimur, quam plebeii, qui cum multa no¬
cte ad Lunam videant, aiunt fe in lumine
Luna: videre, cum tamenilludfit Solis lu¬
men, quo etiam no£le vident. Sic ingrati,
homines lumine proprio & naturali vera
. fe affirmant inlpicere , quse in lumine
. communi diuinoque infpiciunt. Quod fi
globus ipfe Solis aut non exoriretur atque
occideret, aut a nobis in ffia illa figura ne¬
quaquam iufpiceretur, ita nemofeiret vn-
de lumen hoc mittatur in aerem , quo
cunela videmus, fient modo fcit nemo
vnde lux demittatur in mentem qua cun-
<Sa difcemimus, quia occultus eft Deus,
vnde illa defcendft. Defcendit autem
ita,vt fitintelligentia:noftra: principium,
medium atque finis. Principium, quiafi-
cut ipfius oculi vifio a lumine externo fit
tanquam vniuerfali canla , ac etiam a
fcintilla quadam interiore inde accenfa,
tanquam caufa particulari, ita in nobis
aclus intelligendi ab ampla Dei mente
pendet , & noftra. Medium vero, quia
in ipfe «emas difeemimus rationes qua:
in zternitate limt folum. Finis denique,
quia ipfiim dumtaxat cognofcimus. Nam
sterna cuiufque rei ratio, in ipfa sterili¬
tate nihil eft aliud fecundum eflentiam,
quam «ernitas. Hic reuelarur diurnum il¬
lud Piatonis noftri myftcrium , quod in
feptimo de Republica legitur. Inquit
enim Theologum idoneis dcmonftratio-
nis fimdamentis & gradibus afeendere
vfque ad principium vniuerfi, tangere ip¬
fiim atque tenere adhsrentem femperhis
qua: adhzrent principio, quippe qui nullis
fenfibilium rerum corporeis gradibus ad id
contendat, fed ipfis fpeciebas per ipfas, ad
ipfas potius innitatur, quoufq, ad ipeciem
finem vniuerfi pemeniat. Breuis heram
verboru explanatio erit buiufmodi.Tbeo-
logusmm agendo,tum difputando.purgit
a corporeis affectibus animam, fegregat
rationem a fallacibus rerum fenfibiliu con-
iecturisjinuitat mentem, vt fe ad veritatem
huiufmodi fe gradibus conferat, fpeciebus,
ief eft, infitis ab origine formulis, perlpe-
cies,id eft,performationem,quf nobispro-
ffenitab ideis. Ad fpecies, id eft, ad ipfas
ideas & rerum naturalium lpecics cofide-
radas Quas fpecies adhzrere. inquit,Deo
vniuerfi principio, ipfecnim fonsellidea-
rum. Theologi vero mentem illis aharere,
id eft , illis fcformandam infinuare/per
quam infinuatipnem,inquit, Deum tange¬
re,id eft,diurna mente formari. Adjunxit
& tenere Deum, duabusfvt puto J de cau¬
lis. Tum quia mes vbi femcl ita capit/or*
te nuquam talis vira ftatum penitusinter-
mitrit,tum quia poftquam mente diuina
liiultis expartibusiam mens noftra forma¬
ta eft diutius contemplando, incipit vfque
adeofupra hominem fapere, vt fe&per
Deum ,& Deum,& in Deo contemplari
nonnefeiat. Vocat autem hicDeumno-
minibusipluribus, principium, finem, Ipe-
ciem. Principium,quia ab ipfo omnia, d
quia ab ipfb exordium lumit intelligentia.
Finem,quia ad iplum & intelligetia,& om¬
nia terminatur,Speciem,tum quiaipfe cfi
a&usqui res omnes dumab ipfo tanquam
principio procedunt , format & facit, at¬
que eafdem dum ad eundem tanquam
finem , cofiuertuntur , reformat & perfi¬
cit. Tum quiaipfo mens quasque forma¬
tur dum intelligic veritatem. Addidit Deo
nomen quartum, follicet iplum bonum,
vel bonitatem iplam. Proprium boni eft,
quod fe diffundat, quod res allidat, quod
perficiat. DeusfediSundit res producen¬
do, allicit conuertendo, perficit forman¬
do procedentia, reformando conuerfa.
Ponit autem iplum bonum lupramentem,
& liipereffentiam.Super menrem/rilicet,
eam qua: eft|inuifibilis oculus yeritatis ca¬
pax, auidus bonitatis. Nam Deus non ca¬
pax veritatis dicitur, non cupidus bonita¬
tis, fed eft ipla veritas atque bonitas. Po-
tcft autem fecundum excellentiorem fcn-
lum vocati mens , tum quia diuina veritas
luiipfiusnon eft Ignara, tum euia exube¬
rantia ejusdam diuinm bonitatis mentes
inde effluunt plurimae. Super effentiam
quoqaf
 de immortalitate animorum. Lib. XII.
quoque eam locator Deus, eua.eft i piius
efle fubie&mn. Quin etiam locator fuper
efle illud quod eft actus eftentia. Talis
enim actus quia potentia palfuz railcctur,
impurus eft, & infinitus, 'vocatur tamen a
Peripateticis efle quantum ipfc eft purus
& abfoiutus adus , per quem omnes ef-
fentia adum eftendi fufeipiunt. Plotinus
autem & Proclus ipfumvnum bonumque
Iuper ens his rationibus collocant. Vnius
bonique ipfius influxus latius fefe propa¬
gat quem entis influxus. Materia fiqui-
dem informirque potentia magis vnius bo¬
nique particeps eft dicenda , quam entis.
Siquidem efle fitper formam, materia ve¬
ro eft informis , vna tamen materia dici¬
tur, &auida boni. Atque hanc argumen¬
tationem a Dionyfio Areopagita accepifle
videnmr.
Pratcrea quemadmedum non idem eft
multitudo atque nihilum , itanon eftidem
ens ip um .atque vnum. Nequetamen pa¬
riter dilpofita funt ens quidem bine, & in¬
de vnum, ne duo rerum prineipia ftultepo-
nantur. Neque rurius ens iuper vnum, fi-
quidem vnuiji particeps fieret entis, neque
amplius vnum, fed duo, id eft, vnum fimul
cnfque foret. Sequitur igitur, vt fuper ens,
fit vnum Denique' quanto fimplicius quid -
dam fignificat vnitas quam ens , in quo
cflentia & efle clauduntur, tanto magis
primo rerum principio congruit. Neque
fegregari permittunt efle alicubi ab eflen-
tia,ne proprius adus vfque a propria po¬
tentia fegregetur. Nequemirum cuiquam
videri volunt quod principium rerum no-
minent-vnitattm. Sic enim diftinguunt.
Aut nominandum eftvnitas , aut multi-
tudo,aut exvtrifque coropofitum.Scd nou
coropofitum , ne ab illo dependere coga¬
tur , qui diuerfain vnum conciliauir.Non
multitudo. Vnitatis expers , quia & iplum
omni virtute, & vmuerlum omni vnione
carere. R urfos in principio omnium. om¬
nis efle debet potentia. Ergc fi iplum mul¬
titudo iplafit , quatenus in multitudinem
qualibet laberentur , eatenus potentiora
euaderent. Quoniam vero quatenus ad v-
nitatem accedunt , eatenus valentiora
lunt, atque contra, fequitur vi principium
rerum proprie fit vnitas appellandum.De-
niqueeum vnione quadam proprie lingu¬
la fiant feruenturque , quis non viderit,
vnitatem iplam efle caufam,omnia facien¬
tem atque fenianrem ? Item bonum om-
riiafimpliciterappetunr,eflevere non (im¬
pliciter,fedbeneefleduntaxat. Forteec-
iam fi bene efle omnino nequeant, efle
non appetent, vt probat Olympiodoras,
265
vtpote quae dTeappetant gratia boni Bo¬
num igitur cum finisficvltimus , nimirum
primum omnium eft principium. Sifuper
ensexiftit, multo magisliipcrvitam atque
mentem. Quando vero vnum bonumque
dicunt, idem femper intelligunr. Sicut
enim in ordine rerum bene efle in vnione
confiftic , quoniam malum dtflenfipne &
diutlione contingit, fic& fuper ordinem
vniuerfi idem eft vnum iplum atque bo¬
num , cuius fplendor eft pulchrirudo, ause
nihil eft aliud quam multaram rationalis
ordo formaram in mente, anima,natura*,
materia, inde refulgens, fupra quam pul¬
chritudinem efle vnum probant, quia illa
compofita fit Rurfhs Iuper eam 'efle bo¬
num , quia omnia, & femper bonum appe¬
tunt , pulchritudinem vero fblaqua cq-
gnofeunt eam , & poflquam eam noue-
rint. Item pulchricudinemgratiaboni de-
fideramus ,' Iperantes videlicet profutu¬
ram. Poftreno bonum reuera habere vo-.
lumus, lape tamen nobis eft facturo,fi pa¬
lam pulchritudinem vdeamur habere Bea¬
ti nimium, quos' vniuerfi pulchritudo, bo¬
ni ipfius (plendor, in iplum bonum amore
transformat, prafertim quia dum trans¬
format in bonum , pariter reformat in v-
lium,ideoqueipfi bono coniuhgitiri vnum.
Siquidem ipfuni vnum bonumque , tan-
quam idem, &per omnia ,& Iuper & ifta
pariter dilatantur pariterque ab omnibus
etiam fine cognitione naturali defiderio
appetuntur. Neque differre inter fe tan-.
quam duo quadam $ qualiter difpofitapof-
litnt , ne duo retuip principia fint. Neque
vnum fuper bonum efle poteft , ne quid
melius optabiliufque bono efledieatur.N e-
que rurius bonum fbpervnum , ne quod
bonum dicitur, definat efle bonum- V-
num ergo bonumque lunt penitus idem,
quando p qualiter appetuntur,quemadmo-
dun! diuifio atque malum tanquam idem
aqualiter fugiuntur. Beatus qui bonopror-
lus vnitnr. Vnitur autem non intellectuali-
virtute proprie Hac enim cuto fit multi,
plex, atque infra intelFgibtle collocem!-*
neque congruit vnitati,neque quodtntelli;.
g!bile,ideft,.ensvniuerlumfupereroinet,at¬
tingere poteft.
Adde quod cum vnum bohumque in-,
ftinctu quodam antecedente inteliigen-'
tiam,appetatur , confequenseft vttadiu
quodam fuper intelligentiam attineant,ta-
dm (vtira !oquar}vmfico, per vnitatem vi¬
delicet noftram, qua mtelligentia m fupe-
rat,animamqueip(am ipfirerara omnium
ynita ti bonitatique non imaginaria inttllt-
gentia copula, fed vera fubfSintia ipfius
z66 Marfilij Picini Theolog.Piaton.
vnione coninngit,Yndenonleuisqusdam quetranfit,quid mirum eft fo nant e diurna
& excrinfeca particularifque lartitia /equi¬ mente intelligendo mentem hominis con-
ter quali videntis bonum vel audientis, fed fonare?Efficit faber aliquis fpecula mille,
vehemens intrinfeca vniuerfalis voluptas his fabis dilpofitilque in ordinem fefe obii-
efficitor, quafiguftustactufque intcllebu ciit.In mille Ipeculis mille fabri refultanc
fnpcrioris iuauitatemipfam intelligibililu- imagines. Mouet quandoque faber feip-
perioremguftanrisiam penims atque tan - lum buncinmodum,vtoculum fuumad
‘gentis. Profebo naturalis litis liquorem reliqua membra fua circunlpicienda con-
appetit priusquam fenlu iitire nos agnof- uertat, & membra pro viribus conuertae
camus, ac poftquam agnouimus , rurlus ad oculum. Hos motus imagines in Ipe¬
appetimus. Appetitus qui fenfum fequi- culis imitantur. Ad metum viucntis
tur, imaginarius eft, & a fubftantia no- oculi imaginari; cunbi metientur , ad
ftra remotior, antecedens vero, fubftan- motum membrorum viuentium, imagina- -
tiz intimus. Quamobrcm cum.liquorem ria membra. Similiter Deus animas pro¬
guftu confequimur , non fequentis pro¬ creat, deinde his fefe obiicit tanquam fpe-
prie , fed antecedentis appetitus virtute eulis , per quam obiebionem in lingulis
complebimur, &infubftantiam noftram imagines fiunt D ei. Quz quidem imagines
perfecte transferimus. Similiter non tam mentes ipfz limt animarum,ita vt mentes
appetitio qua: mentis actionem fequitur, tum multzfint, quia mute funt anima in
quim quzpraecedit tanquam principium quibusfunt,tum vr.acunbz, quiavnuseft
motus, motionis fine perfruitur, dum fub- Deus quem referunt.M ens autem quaque
flantialem conficit copulam, ideoquevo- per vim intelligendi vim Dei refert ideas
tutn fola penitus implet. concipientem, pier formulas autem refert
ideas.Hinc etiam propheticum illud quod
iSjtfftio tertii. gUo fallo Deus nebis lupra tetigimus, aperitur. Signatum eft fu-
inteUigentiam infundit per nos lumen vultus tui Domine, &in,lu¬
4/idue. mine tuo videbimus lumen. Nempe Deu»
per vim luam foecundam qua ideas conci-
CAPVT IIII. pit difeernendo , vim przftat fematque
menti per quam ideas attingat intelligen-
:jf~'Ed hinc iam ad quzftionem tertiam do.Iterum Deusper ideas ipfas iam con-
J defcendamus.Hunc efie Platonis no- ceptasj&rarione diferetas,imprimit & fer-
'ftti fenfiim arbitror,quando foribit & intel uatmentiformulasidearum. Ad Deimo-
lectui fcientiam, Sc intelligibilibus verita¬ tum,id eft,ad abumDei,continuusfitmo-
tem ab ipfobono infundi, quod videlicet tus in mentibus. Quonam pabo ? Visqus
beneficus ille, &viuificus abus omnium, in Deo eft,ideas concipiens, ad ipfasquo-
qui Deus eft, ambit opera fua femper,ac fe dammodo fe flebit ideas, ides ad eam vim
inferitvniucrfis.Potiffimum vero lucens in mutuo fe reflebunt-Interea concordi qua-.
mentis arcanis, tum cius aciem purgat, a- dam temperatione contingit, vt vis intelli-
cuitjilluftrat, accenditalfidue, tum formu¬ gendiin hominkmente, fi expedita fit, in
las infitas menti viuificat, ita vt quoties cu¬ Deumque ereba, fe vertat ad formulas,■&
ris vacui animum ad veritatis indaginem formula; ad vim-conuertantur intelligendi.
applicamus, formula: illae D eo viuificante Atque ita mentis abus mirabili conlonan-
viuaciores effebae,promptius palam erum¬ tiaDeiabus perpetuo imitatur. Quoniam
pant , ac mentis acies Deo irradiante fuc- vero vultus in Ipeculo quando videtur alpi-
cenfa,lucidius ardentiufque inlpiciat. Vbi cere vultum vnde manat ,reuera potius
ad ipfum intelligendi abumDeus fe ha¬ alpicitur quam alpiciat. Ideo Paulus A-
bet tanquam agens primum atque com¬ poftolus ait: Cum Deum cognoueritis,
mune, formula tanquam agens proprium imo cogniti litis a Deo. Sic igitur fepe-
atque fecundum , fimulachrum tanquam rior animae noftra: vukus.diuini vultus imi¬
incitamentum , mens tenet materias tatio a Platonicis nominatur , vfque a-
locum. deo vtPlotinus Theodorufque Alinius &
Sed hanc rem exemplo confideremus, vt Iamblichus cealuerint illam hominis men¬
planius videamus,qua ratiane abus intelli¬ tem quae non humana eft, fed diuina , in
gendi in nos ddeendit ex Deo. Si Deus ad mundo intclligibili viuere &operari con¬
creanda: mentis ideam in fe vigentem, tinue per continuum intuitum idearum.
mentem noftram temperatprocreando, & Mouerunt autem Plotinnm Tneodorum-
fecum maxime configurat, atque exlyrain que & Iarrffilichum ad hoc duc potiffimum
lyram fimilicer temperatam motus fonuf*- rationes.
 ck iirmortalltateanimorum. Lib. XII.
Prima, A bima lupreina mens,quia fe¬
cundam fe intellectualis cflentia eft,ideo
intclhgitpcr e.fentia.n ,ficutpcr effentiam
rgnis calet,& aena friget, licet potentia a-
nimz meflteinferior per cflentiamnonin-
telligat. taqueficut iguislcmper calet,ita
mensfemper inrelligit Obiecia veroiritel-
-iigentia (unt fpccies ipfe rerum aeternae.
•At intellcCfais intelligendo non obiefio-
tum fimulachris fallacibus haeret, fed vtye-
re intclligat, ipfis vnitur obiectis. Ergo
'mens femper eft aeternis (peciebus vnita,
'quo fit vt fedulo aedem colat zternitatis.
Hucillud Iamblichi tendit.Intellectusno-
ftri eflenon ellaliud'quam Intelligere nu¬
mina. Putat enim ficut idem aClus eft quo
&foIlunam illuminat,& luna inde illumi¬
natur , refpicitque luminis fimilitudinefo-
lem, ita eundem efle actum quo & diuina
mens creat , illuminatque mentem no
ftram, &noftra creatur, illuminaturque
inde,&intuitu illuc quodam namrali con
ucrtitur.Simifiter imago infpcculo eodem
‘aSu viilnim refpicit, quo a vultu alpicitur.
Et ficutafpiciendofit,itarefpicieiid6fer-
uatut. Eadem eft anima adDeum fimilitu-
do.Secunda ratio talis.Rationalis anima i
mente diuina fit,& iungimr corpori,atque
intermentem & corpus obtinet medium.
Si fblum haereret meti, vitam corpori non
tribueret. Si folitehaereret corpori', intel-
ligeret vtique nihil. Irgo haeret menti fimul
& corporbficutlinea qua centrum tangit
fimul atquecircunferentiam, ficutfolislu-
mcnfbli coniunftum eft fimul, diffufumq;
per aerem. Atqui vt anima rationalis le
Eabet ad corpus, fieniens ad animam fc
habet rationalem. Sed vita ipfa corporalis
nihil aliud eft quam actus continuus ani¬
mae transfuliis in corporis huius comple¬
xionem,ab animanon recedens.Igitur in¬
tellectualis animae vita nihil eftaliud quam
intefteClus diuini perennis aCius,annexus
animz,nonfolutusa Deo.Etficut anima
vitae corporali femina inferit rerum gene¬
randarum , ita Deus anima: cognofcen-
darum accenditigniculos. Vita corporalis
eft anima: rationalis fimulschrum. Intelle¬
ctualis animae vita fimulachrum eft vita
mentifque diuinae. Corporali vitae przfi-
det infima pars animae , quae eft potentia
nutriendi. Si hac infima pars cua corpo¬
ri iungitur , agit femper, & ipfo (uo efle
quodammodo operatur, multomagis fu-
prema potentia, qua: validior eftquia fuo
fonti haeret propinquior, operatur femper,
& per efle fuum quodammodo operatur.
A sit autem circa mentem , vnde effluit
proxime. A mente enim foliim mes effluit.
7
Mens autem qua lupranos eft. quia purus
intelleCtus eft,puro inteliigibili pafciturqd
eft , pura ftuiair veritate. Eadem noftra
mens aflidue vefcitur, fi epulis luperioris
mentis accumbit. Nec iniuriaintelligen-
tiam inanima eflentialem perpetuamque
locamus,quia ex eo eftin anima,quod con-
ucnit cum perpetuis eius eflenriz caufis.Et
ficut animae ingenitus eft appetitus boni
perpetuus atque eflentialis,ita & ipfius ve¬
ri naturalis eflentialifque intuitus , flue ta-
Ctus aliquispotius,vt Iamblichi verbis vtar.
T actus,:nquam,omni cognitione difcurla-
queprior atque przftanrior. Eiufmodifen-
tentiam hac iniuper ratione diuinus iam-
blichus.confirmauit,quod quemadmodum
temporalia contingentiaqueper tempora¬
lem contingentemque cognitionem attin-
gimus, ita oportet neceffaria &zternaper
eflentialem &perpetuam attingere notio-
nem,quf non aliter inquifitionemnoftram
antec edit,quam ffatusmotam.Temporahs
vero cognitio ita inquifitionem fequi:ur,vt
contingens efleChis motum fequacur ac
tempus Putant autem diurnum ipfiim m en¬
tis a Cium qui quodam intuitu & quafi tacta
diuinotuin fit, propter aChones inferiores
non intermitti quidem in feipfo , quamuis
quod ad animaduerfionem pertinet, in vi¬
ribus inferioribus intermittatur , atque a-
«ftus.intellefius rarionalis.vel ratiopis intel¬
lectualis,qui difcurfionefiunt.propter ope-
e conuerfo. Verum cur npnanimaduerti-
mus tam mirabile noftra illius diuina men¬
tis fpeelaculumrFor&an quia propter con¬
tinuam (pedandi confnetadinem admira¬
ri & animaduerteredefueuimus. Aut quia
medis vires anim*,ratio videlicet &phan-
tafia,cum fintvt plurimum ad negotia vita
procliuiores,mentis illius opera non clare
perfentiunt, ficut quando oculus prafens
aliquid alpicitiphantafiatamen in aliis oc¬
cupata, quod oculas videat non agnofeit.
Sed quando media vires agunt ocium, de-
fluunr in eas intelleClualis ipeculationis il¬
lius fcinrilla vellit in fpeculum Vnde Seve¬
ra ratiocinatio nafeitur ex intelligentia ve¬
ra, & humana intelligentia ex diuina. Ne¬
que mirum eft aliquid in mentejUa fieri
quod nequaqua perfentiamus. NiKi! enini
animaduertimusnifiquod inmediastran-
fit vires. Ideo licetfape vis concupifcendi
efuriat atquefitiat,nonpriustamenhoca-
nimaduerrimus quj inphantafiam tranfeai
talis paflionis intentio. Nonne nutriendi
virtus aflidue agit? Afliduam tamen acfcip-
nem eins haudquaouam perpendimus, ita¬
que neqjperpctuam mentis intelligenrianJi
26 8 Marfilij Ficini Theoiog. Platon:
Neque ex hoc eft inreliigeMtia illa debi¬
lior , cuod mteEigerc nequaquam nos a-
nofcamus, imo eftpotiusvehementior.
a?pe enim dum canimus aut currirnus.ca-
ncre nos aut currere nequaquam excogita¬
mus,atqueex hoc attentius operamur. A-
nimaduerfio enim adtionis intentionem
diftrahit animx,ac minuit adtionem.Tyro-
nes inqualibet arte opera eius artis fine at-
tentionenon agunt, veterani autem etiam
li non attendant, habitu quodam &quafi
natura operantur. Quid prohibet talem ef-
fe continuam mentis intelligentiam-Quo¬
niam vero lumenlumini iunctum,fine con-
iufiooe tonfpiratinvnum ( nam&vbiqUe
funtambo, & alterum fecerni poteft ab al¬
tero ) efficimr vt mentes hominum menti
diuinx coniunfix , vnum quodammodo
fiant cum mente diuina, &vnuminuicem,
«eque tamen inter fe confundantur, Bon
alifer ac multx lines a circumferentia in
centrumreflexx, perpuncta fuamedium
circuli tangunt pun&um , ibique.vnum
- quodammodo fit lineat cuiufque punctum
•eum punfto circuli medio. Vnum quoque
quodammodo fiunt puncta inuicem imgu-
la,& qux non difeernit fims auttetnpUS,ra-
tio tamen ipfa difeernit, quemadmodum
plurimx notionesin mente tuminuicem,
tum mentiabfque vlla confofione coniun-
ctz. Profedio ficut fphxrx minores inna
maiorem fphxram,centri fui centrum ma¬
doris attingunt, ita mentes quafi minores
intelligibilis trundi fphxrx fub bonitate di-
uina comprehenfx tanquam fphxra maio¬
ri , fub ipfaque rcu ilutx proprieper centra
1ua,id eft,per vnitates fuas intelle&ibus fuis
prxftantiores.vnitati diuinx tanquam vni-
-uerfi centro fe copulant. Ac fi forte difiun-
gunturcirculi, difiunguntur&centra,vt-
potequx vnita fuerant potius quam confu-
fa. Difiungiverb nunquam vukPlotinus,
ne xternx mentium fphxrx minus vnitx
permaneant cum fphxra ipfarum fumma,
quam temporales vifibilis mundi fphxrx
cum fphxra maiori. Sed hoc ipfe viderit.
Nos autemad inftitutum ordinem reuerta-
mur.Ex iis omnibus que ex Platonis &Pio-
tini fontibus haufimus , concluditur, homi¬
nis mentem ad mentem diuinam in ipfa fua
intelligentia ferme comparari, quemad¬
modum materia comparatur ad formam.
Sane fi mens noftra quotidie formatur dr-
ninx mentis ideis , perque illas opus pro¬
prium agit, quis non videar mentem no-
ftxam fubiirc diuinam , ceu materia fubit
formam , nec aliter fo habere ad dfflinas
formas, quam materiam primam ad natu¬
rales? Vnde non tninus immortalis debeat
eSc quam il!a,prarfendm quia quanto mens
putior ef’ & fimplicior corporibus atque a-
nimis, &ob hoc magis eftyua, tanto ex
duabus illis mentibus vna congretfenti-
bus ardtiorprouenit copula quam prou cui-
re foleat, aut ex quibuilibet rebus corpora¬
libus vna mixtis , aut exanimis multem
concurrentibus, aut ex anima cum coipo,
re coeunte. Auget Huius copulx nodum,
quod Deus ipfa vnitas eft, &ip.abonitas.
Et cum per vnitaqs vim,rerum omnium co¬
pula vniatur .per vim quoque bonitatis vbi-
que attra&io fiat & propin quatio,nufquam
vnip verior prouenit, quamybimens cum
diuinitate ccnfpirat Item fi Deus menti ab
ipfo pr6Ximx,perpetuoque emanandpnfi-
nita tum puritatis tenuitate intus illabittlt,
tum virtutis amplitudine eam peniais im¬
plet, partefque mentis quafi iunduras, ipfe
tanquam neruus conneciit intrinfccns in¬
uicem,&ad totam, totamque eflentiam ip¬
fe vefut nodus intimus cum effe deuincit,
ideoque interior menti eftcuitnipfafibi,
quid mirum eft Deum ipfi in ipfius intelli¬
gentia vniri tanquam formam ? poffquam
in effentia & vira iam vnitus efl.plufquam
form a: Signum illius ynionis hoc cft prxei-
puumiquod per veram intelligentiam inti-
m a fubftantia rei femper infpicitur, vtpote
quxinrei ideam profundius penetrzuerit,
' quam aut vifus in coloris fpeciem, autin
coloris fimulachrnm phantafia,cumfenfus
& phantafiarerumfuperficies duntaxat at¬
tingant. Ideo Mercurius inquit exdiuini-
tatis & mentis confpiratione vnumfpiri-
tum coalefoere. Et loannisTheoiogiaao-
cet contemplatores diuinx rationis in r-
num cum ipfa ita confummari, ficut ipfa
vnita cft Deo.Nempe fi in genere corpora¬
tum tanta eft vnio,vt materiafquxvltiims
eorum eft terminusj vnum quiddam effi¬
ciatur non fodum cum mediis omnibus, ve-
rumetiam cumfupremo generis corpora¬
lis,quis negabit xqualem faltem efleinge-
nere intelledtualium vnioncm.vtmens hu¬
mana, quamuis vltinius illorum terminus
fit , cum om nibus' tam en intellectualibus
formis , ac etiam cum fuprema vnum ali¬
quid fiat? Non fit autem ex animo ac E eo
tertia quxdam natura a tertio aliquo com¬
ponente vtrumque inuicem, & ad tertium
actum dirigente vtruaue, ficutifitinnatu-
raliumrerum compofitione, led quia in a-
nimo contemplante Deus & primus motor
eft. St formator vltimus.ideo totus aflus efl
Deus, quo quidem actu St.ipfe femper eft
Deus, & animus fi-C foltem quandoque di-
uinus. Etficutnatura pernaturalem mo¬
tum tradit materix formarum ordmerojp:
Deus per diuinam mortalemq; vitam tra¬
dit menti perfpicuam formarum poffeffio*
 de imm ortalitate animorum, Lib. X1L
Bcm,vt eidem diuina immort2lifquc com¬
petat vim, cui diuina immortalfomque in-
tcliigenriaconuenit. Atquevtmateria,li¬
cet fub inferioribus fluat formis, tamen lu-
blimibus/' vc quidam putant) quiefrit fem-
per, ita mens hominis,quamuis per fenfibi-
les imaginariafque perfluat form as , poteft
tamen fub diuinls quandoque in sternum
quiefeere, quod etiam modo facit, vt vult
Piotinus, & I amblicbusj & Theodorus, vt
quemadmodum materiam perficit fcmper
quantitatis interminatadimenfio,fic men¬
tem diuina amplitudinis virtus immenla
per huius vim in huiusluee, ad huius finem
mens continue sternis formatur ideis. Et
quia per congruentiam formatio omnis
efficitur , non poteft (ubiedhim hoc efle
mortale, quod formis continue formatur
sternis Si incorruptibilis eft materia pri¬
ma , in quam forma quadam penetrant
fempiterna, quamuis ipfa non penetret in
illas,nonneimmortalisquoquemens erit,
qua» non modo penetratur ab illis , fed &
penetrat cognofeendo,& refleditur in eas
agnofccndoJPrzterea vbi prima mens eft,
ibi vita prima, quoniam mens eft reflexio
vitat in efle fuum. Vbi vita prima, ibi & efle
primum, quoniam vita eft primus, & inti¬
mus ipfius efle motus.Profedo Deusprovt
perfeexiftit, Sivere id quod exiftit perpe¬
tuo permanet, primum apud multos efle
vocatur. Provt non torpet ocio, fed opera¬
tur aflidue fecum, vita dicitur. Provt adus
eft talis, qui non effluit extra, fed refluit in
fciplum.mens appeUatur.Nam ea reflexio¬
ne feipfum animaduertit. Quoniam vero
quod eft in genere aliquo fummum , nihil
proximum, fit vt neque prima mens vel in
fe veliuxta feipfam demens aliquid patia¬
tur , neque prima vita mortale quicquam,
neque primum efle aliquid in nihilum rui¬
turam, neque prim a vnitas aliquid diflblu-
bilc, neque prima bonitas aliquid morbo
fiibicdum. Quaremensqua mentiiungi-
mr prima, ficut in ea comundione nihil
refetuat dementia,fic mortale nihil admit¬
tit aut perdibile, aut diflolubile, morboue
fubiedum, quiaper mentem primam pri¬
ma quoquevits copulatur,& effcprimo,fi-
miliquc vnitati & bonitati Quid mirum fi
inrelledualis vita propter congreflum cum
prima vita, immortalis permaneat, cum
coeleftia corpora ( vt volunt Platonici) per
fe quidem diflblubilia fint, quia & mobilia
& compofita fine ex naturis pluribus fine
partibus , exeo tamenindifloluta perdu¬
rent , quod nullo alio corpore interfecto
immortali anima copuIantur,aua vero per
26 9
aliud medium difloiuuntur, qualia fiirit
corpora cx pluribus-clementis compofita,
qu2 immortalem animam ( vt Magitra
dunt)per corpus ccelefte iufcipiunt.
- Ctmfirmitiofupsrioris fatienisprima fer
C A P V T V.
A Nimas hominum de corporibus in
corpora tranfmigrare,&prsceden-
tis vita artes infequentibusrecordari, Pla¬
to non luo fen(utradauit,fedex quorum¬
dam jEgyptiorum opinionereceluit, quo¬
rum opinionem Augoftinus Aurelius re-
probauit. Quod autem anima hominis ab
iplo fuo formatore formis rerum infignita
defeendat, atque his formis non lufficien-
ter rerum lubftantias comprehendat, fed
per eas tanquam praeparationes ideis refor¬
mata comprehendere va!eat,ho4inquam,
& Plato ex mente propria fepe affirmafle
videtur, & Auguihnus fommopere com-
probafle. Ergo per Auguftini veftigfa gra-
dientes,adluperioris fentenriaconfirma¬
tionem iterum contendamus. Proceda¬
mus autem triplici calle, viia, auditu &
ratione. Vifu primo , hunc in modum.
Anima qua viuunt corpora, omnibus cor¬
poribus potior eft,qniayitam dat corpori¬
bus. Hacprofedo,qua:fcnlum habet, ex¬
cellentior eft. At vero inanimo humano
quiddam praftantius eft , non dicoquo
■ fentit sefibilia, fed qtio de fenfibilibus indi¬
cat. layero illud videre facile ^t,praflan-
tiorem efle remftdicantem illa de qua fo¬
dicatur , neque fodicat. Non folum autem
rationalis vita dc feufibiiibus, fed de ipfis
quoque fcufibus fodicat, vt cur in aqua re-
mmnfiaftum oporteat apparere, cum re-
dus fit, & cur ita per oculos fentiri nec ef-
fe iit. Nam ipfealpe&us oculorum renun-
ciare id poteft, iudicare autem nullo mo¬
do. Igimr rationalis vita fenfuali praftar.
Itaque fi ratio fecundum feipfam fodicat,
iam nulla eft natura praftantior. Sed quia '
clarum eft eam efle mutabilem, quando
nunc imperita,nunc perita inuenitur, tan¬
to autem melius iudicat, quanto eft peri-
tior, & tanto peritior, quanto alicuius artis,
veldifeiplinz, vel lapiendae eft particeps,
ipfius artis natura quaerenda eft. Neque
nunc artem intelligi volo, qua notatur ex¬
periendo , fed qua ratiocinando indaga-
tur.Sed certe quarendom eft, cur nos of¬
fendat, fi duabus feneftrisnon_fupra inui-
cem/cdfoxrainuicemlocatis, vnaeamiii
maior,altera minor fit, cum squales efle
270 Marfilij FiciniTheoiog.Platon.
pcraerint, C vero faper inuicem fuerint,
ambsquc dimidio quamuis impares, non
ita offendat illa insqualitas., & cur non
■multum curemus quanto fitvna earum aut
maior aut minor, quia dus iunt, in tribus
autem fenfus ipfe videmr expetere vt im-
pares non fint,aut inter maximam & mini-
mam ita fit media, vt tanto prscedat mi-
norem, quanto a maiore prsceditur. Ita
enim primo quafi natura ipfa conlulitur
quid probet. Vbi pptiflimum notandum
eft,quemadroo.dum quod foluminfpe&um
’ minus difphcuitjinjnelioris comparatione
relpuatur. Itareperimr nihil efle aliud ar-
tent vulgarem, nifi rerum expertarum pia-,
citaruniquememoriam, vfu quodain cor-.
poris atque op erationis adiunfto,quo fica-
reas , iudicare quidem de operibus poffis,
quod multo eft excellentius, quamuis ope-
rariartificipfanonpoflis.Sedcuminomni-
busartibusconuenientiaplaceat,quavna
feruata pulchra luntomnia, ipfa vero con-
uenientia squalitatem vnitatemque appe-.
tat j.velfimilitudine parium partium , vel
gradatione difparium, quis eft qui fum-
mairi squalitatem velfimilitudinem in cor-
poribus inueniat, audeat que dicere, cum
diligenter confiderauerit, quodlibet cor-
pus vere ac fimpliciter vnum efle, cum om-
nia vel de fpecie in fpeciem, vel de locoin
locum tranfeundo mutenmr, & partibus
c6nft ent fua loca obtinentibus, per qua: in
fp.atiadiuerfadiuiduntur. Porro ipfa vera
squalitas ac fimilitudo, atque ipfa vera &
■ prima vnitas,nullo fenfu fed mente intelle-
<Sa confpicimr. Vnde enim qualifeunque
appeteretur in corporibus squalitas ., aut
vnde conuinceretur longe-plurimum dif- ■
ferre, aperfeda, nifi ea qusperfe&a eft
mente videretur? Et cum omnia qus fenfi-
biliter pulchraluntifiue natura edita,fiue
artibus elaborata, locis&temporibuspul-
chra fint, vt corpus, & corporis‘motus, illa
squalitas & vnitas menti tantummodo co-
gnita, fecundum quamde corporea pul-
chritudinc fenfu internuncio iudicatur,
nec loto tumida eft, nec inflabilis tempo-
re. Non enim redle dici poteft fecundum
eamiudicari rotandum templum , & non
fecundumeamrotundumvafculum,autro-
uindum denarium. Similiter in temporibus
atque in motibus corporum ridiculedici-
turfecundum eam iudicari squales annos,
& non fecundum eam squales menfes.
Sedfiueperhsc fparia, fiue per horas, fiu e
perbreuiora momentaconuenienter mo-
ueatnr aliquid, eadem vna Scincommuta-
bili squalitateiudicatur. Quod fi minora
& maiota fparia figurarum atque morio?
cum per eandem legem parilitatis vel finj.
linidinis vel congruentis judicantur, ipfa
lex maior eft iis omnibus,fed potentia ,cs;
tcrum ipatio aut loci aut temporis ,ncc rei-
ior,nec minor. Quod fi maior efler,nonfe.
cundumtotamiudicaremus minora, fiau-
tem mipor eflet, nonfecundum eam iudi-
caremus maiora,: Nunc vero cum per to»
tam quadratur* legem indicetur&fonim
quadratum,& lapis quadratus,rurfnsflper
totam squalitatis legem indicentur con-
uenire fibimotus pedum currentis formi-
eat, & per eam graditntis elephantis, quis
eam dubitet locorum interuallis ac-tempo-
rum nec maiorem effenec minorem > cum
potentia fuperetomnia.Hec autemlexom-
nium artium cum fit omnino incommuta-
bilis, mens vero humana cui talem legem
videre conceffum eft, mutabilitatem pati
poflit erroris,.fatis apparet iupramentem
noftram elfe.Iegem, qus veritas dicitur,
Nec iam illud ambigendum eft,incommu-
tabiiem naturam qus fupra rationalem a-
niraam fit,Deum effe,&ibi efle primam vi-
tam & primam effentiatn,vbi eftprimafa-
pientia. Nam hsc eft illa incommutabilis
veritas, qus lex omnium artium rede dici-
tur, & ars omnipotentis artificis. Itaque
cum fe anima fentiat nec corporum fpe-
ciem motumque iudicare fecundum feip>
fam,fimul oportet agnofcatprsftareluam
naturam ei natur* de qua iudicatjprsftare
autem fibi eam naturam fecundum quam
iudtcat,&de qua iudicare nulle modopo-
teft. Poflum enim dicere quare fimilia fibi
ex vtraque parterefpondere membra cu-
iufque corporis debeant , quiafummaz-
qualitate deledtor , quam non oculis fed
mente contueor. Quaproptertants melio-
ra efle iudico qus oculis cerno,quantopto
fita natura viciniora fiint iis qus animo
intelligo. Quare autem illa ita fint, nullus
poteft dicere, nec ita effe debere quifquam
fobrie dixerit, quafi poffint efle non ita.
Quare autem nobis placeant, & cur ea
quando melius fapimus, vehementiflime
diligamus,necidquifquam quidem,fieari-
te intelligit,dicere audebit. Vt enim nos&
omnesanimsrationalesfecundumverita-
tem de inferioribus refie iudicamus, fic de
nobis quando eidem cohsremus, fola ipla
veritasiudicat,deipfa vero nec iudicat pa-
ter.Ncc enim minus eft quam ipfe. Etideo
qus pater iudicat,peripfem indicat. Om-
nia enimqusappemnr vnitatem, hanc ha-'
bentrcgulam, velformam, vel templum,
quoniam chisfimiliradinem fbla,a quo eSe
accepir,impleuit.Mensommaiudicar,quia
fupeBomnia eft,quando cumDco efLCum
 de immortalitate animorum. Lib. XII.
illo eft aurem , quando puriffime intelli-
gir, & tota charitate quod intelligit dilr»
git. Ita etiam quantum poteftlexipla, Sc
ipfafit perquamiudicat omnia, &de qua
iudicarc nullus poteft.Sicut in iftis tempo¬
ralibus legibus, quanquam dehis homines
judicant quando eas inftituunt,tam cn cum
fuerint inltitutz atque iirmatz, non licebit
judici de i pfis iudicare, ledperipfas. Con¬
ditor autem legum temporalium, fivir bo¬
nus eft, & fapiens, illam ipfam confulit z-
teraam , de qua nulli ammz iudicare da¬
tum eft , vt per eius incommutabiles regu¬
las , quid fit pro tempore iubendum vetan-
dumquc.difcernat dSternam igiturlegcm
mundis animis fas eit agno! ccre, iudicare
fasnoneft Sanefecundumipfam deani-
mo & corpore iudicarepoflumus, hic mi¬
nus adhis, aut minus vehemens eft quam
debuit, hoc minus candidum eft quam de¬
buit. D e ipfa vero lege nullo modo quis iu¬
dicat. Cum enim quis dixerit zternatem-
poralibus elje potiora,aut feptem & tria ef-
fe decem, nemo dicit ita efle debuifle, fed
tantum ita cft,agnofccns,non yz examina¬
tor corrigit, fedtanquam inueniens dele-
diatur.Sed multis finis eft humana delega¬
tio , nec volunt tendere adfuperiora, vt in¬
dicent cur ifta fenfibilia placeantjtaque fi
quzram ab artifice, vno arcu conftrmfto,
cur alterum' parem contra in alteram par¬
tem moliatur ? refpondebit, credo, Vt pa¬
ria paribus sdificij membra refpondeant.
Pcrro , fi pergam quzrerc , idipfum ‘.cur
eligat, dicet hoc decere, hoc efle pulchru,
hoc delectare cernentes,nihil audebit am¬
plius. Inclinatus enim recumbitoculis, 8i
vndcpendeat,non intelligit. A tego virum
intrinfecus oculatum, & indiuifibiliter vi¬
dentem non delinam commonere cur ifta
placeant, vtiudex efle audeat ipfius dele¬
ctationis humanat. Ita enim foperferturil¬
li, nec ab ea tenetur, dum non fecundum
ipfam, fed ipfam iudi cat. Et prius quzram,
vtrum ideo pulchra fint, quia delebant,an
ideo delectant,quia pulchra fint. Hic mihi
fine dubitatione reipondebitur, ideo dele¬
ctare, quia pulchrafint. Quzram ergo de¬
inceps, quare fint pulchra, & fi titubabit,
fiibiiciam .• Vtrum ideo, quia fimilesfibi
partes funt,Sc aliqua copulatione ad vnam
conucnientiam rediguntur?Quod cum ita
efle compererit , interrogabo , & vtium
hanc ipfam vnkatem quam conuincunmr
appctcrtjfumme impleant,aut longe infra
iaceanr, & eam quodammodo mentian-
tur.Quod fi ita eft ,nam quis non admoni¬
tus videatmeque vllam fpeciem, neque vl-
lumomnino efle corpus,quod nonhabeat
imitatis qiialecunque veftigicrm ? Neque
quantumuis pulcherrimum corpus , cum
interoailislocorum necefiario aliud alibi
habeat, pofle aflequi eam quamlequitur
vnitatem, & flagitabo vt re/pondeat ipfe
vbi videat vnitatem banc, aut vnde videar.
Quam fi nonvideret,vnde cogno ceret,&
qurd imitaretur corporum Ipecies? & quid
implere non pollet < Nunc vero cum dici¬
tur corporibus, vos quidem nili aliqua vni-
tas continereyiihi effetis. Sed rurlus fi vos
eflctisiplavnitas,corpora non effetis, re-
dte dicitur- Vnde igitur nofli iftam vnita¬
tem , fecundum quam iudicas corpora?
Quam nifi videres , iudicare non polles
quod eam non impleant. Si autem iis cor¬
poreis oculis eam videres, non vere dice¬
res,quanquam eiusveftigio teneantur,lon¬
ge tamen ab ea diftaie.Nam iis oculis lion
nifi corporalia vides. m ente igiturvidemns
eam. Sed vbi videmus?Sihoc loco eflctvbi
corpus noftrum eft , non eam videret qui
hoc modo in Oriente de corporibus iudi¬
cat Non ergoifto continetur loco. Et cum
adeft vbique j judicanti nulquam eftper
Ipatia locorum, & pir potentiam nulquam
non eft. Cum anima multis iHufionibu
phantafmatum hinc inde perturbantium
concitatur, & tamen falla hzc efle agnof-
cit, vbi eft verum quod menre con ipicitur?
Illa lux vera eft , qua hzc omnia non efle
veracognofeis, per hanc illud tinum vides,
quo:.iudicas vnum efle quicqiiid aliud.vi-
des,nec tamen hoc efle quod illud eft quic-
quid vides mutabile > Przterea quzre in
corporis voluptate quid te de!cciar,nihib;-
liud inuenies quamconuenientiam. Nam
fi refiftentiavel difcrepantiapariuntdoio-
gnofceigimr quzfitlumma conuenienua.
Noli foras ife.Inteipfan redi In interiore
homine habitat veritas .Et fi tuam naturam
mutabilem inueneris , tranlcende teip-
lum. Sed memento cum tetranfeenderis,
ratiocinantem animam te tranfeendere,!!-
Iuc ergo tehde,vnde iplum Itimen rationis
accenditur. Quo enim peruenit omnis bo¬
nus ratiocinator,nifi.ad veritatem, cum ad
feipla veritas non vtique ratiocinando per-
Ueniat, fed quod ratiocinantes appetunt,
iplafit; Et cum dilputando ambo videmus
verum eflequod dicis.&ambo videmus ve¬
rum efle quod dico,vbi quefo hoc videmus?
Hoc vtique nec ego in te,nec tti in me,fed
ambo inipla qua luper mentes noftras eft
incommutabili veritate videmus. Ibi fane
formam ipfam fecundum quam hzc tem¬
poralia feifta fentjvifii menns afpicimus,a£-
que inde conceptam rerum veritatem St
 272 Marfiiij ricini Theolog.PIaton.
-notitiam taflauam verbum apud nos habe¬
mus. Vide ibi conueni entium qua fuperior
efle noripoftit, & ipfeconuen: cum ea.
•Confitere te non elfe quod ipfa -ft. Siqui
•dem feipfa nos quarit-Tu autem queren¬
do ad eam venifti,non locorum patio, fed
mentis affectu , vt interior homo cum liio
inhabitatore fpiritali voluptate conuemat.
Aut fi non cerms quat dico, & an vera fint
dubitas, cerne faltem vtruin de iis te dubi¬
tare non dubites Etfi cermrn eft, te efle
dubitantem, quatrevnde fit cerrnm. A lu
mine quod illuminat omnem hominem ve¬
nientem in hunc mundum, quod iis oculis
videri non poteft, nec illis quibus ph tntafr
mata cogitantur,: ed illis quibus ipfis phan
tafi natibus dicitur, nonetus vos quod ego
■quatro-.nequeillud eftis,vnde ego vosordi-
no.Et quod mihi inter vos foedum occurre¬
rit improbo1quodpulchrum1apprubo,cum
pulchrius fit illud vnde improbo & appro-
io quare hoc ipfum magis approbo.&non
Iblum vobis , fed illis omnibus corporibus
.vndevoshaufi,antepono. Vbividcnturhfc,
ibi eft lumen fine (patio locorum & tempo¬
rum.& fine vllo fpatiorum talium phantaf-
mate. Nunquid lfta ex aliqua parte cor¬
rumpi poflunti etiam fi omnis ratiocinator
-intereat '? Non enim ratiocinatio tahafa
•cit, fed inuenit, ergo antequam inuenian-
sur, in fe manent, & cum inuemuntur, nos
innouant. Itarenafcitur inter orhomo, &
exterior corrumpitur de die m diem. Inter
■ mentem noftram, qua illum intelligimus
■patrem & veritatem, id eft, lucem interio¬
rem per quam illum intelligimus , nulla in-
■terpofita creatura eft. Quare ipfam quo¬
que veritatem nulla exparte dilfimilemin
ipfb& cum ipfo veneremur,quae forma eft
omnium quas ab vno faifta iunt,& ad vnum
nituntur. Vnde apparet per hanc formam
fafta efle omnia, quae fola implet quod ap-
pemntomnia.
Secunda confirmatiofer auditum fecundum
Augufiinum.
C A P V T VI.
H Actenus per ea quae alpectu perci¬
piuntur, duce Auguftino eo perue-
nimus, vt inueuiremus mentem noftram
diuina mente formari. Dcinceps,duceeo-
dem per ea quae audiuntur, ad idempro-
ficillamur. In fonis concinnis eft aliquis
numerus, hinc& inachi fcntiendi certus
firnumems, quianumeroiusionusnume¬
rose fentitur. Eft & numerus aliquis in ipla
fenfus namra.Non enim alitor aurmulce-
cctur fonorum concinnitate , aut abfurdi-
tate offenderetur. Idipfum ergo qurcqoid
eft , quo aut annuimus, aut abhorremus,
hon ratione fed namra,cum ali quid fouet,
ipfius fenlus numerum voco. Non enim
tunc fit in auribus meis cum fonum audio,
hasc vis approbandi & improbandi Aures
quippe non aliter bonis fonis quam malis
patent. Videpocius neiftaduo fintmmi-
me confundenda. Nam fi verius quilibet
modo correptius , modo productius pro.
nancietur, (parium temporis nonidem te¬
neat neceifeeft, quamuis eadem pedum
ratione femaca.Vt ergo ipfo luo genere au¬
res mulceat, illa vis facit qua concinnaad-
fcifcimus,&ab(iirdarelpuimus Vtautem
breurorc tempore fentiatiir, cum celenus
quam . um tardius promitur, non mtereft
aliquid nili quamdiu aures tangar, turlono.
Affefiio ergo hac aurium,cum tanguntur
fono,nullo modo tahs eft ac fi non tangan¬
tur. Vt autem differt audire ab eo quod eft
nonaudire,ita differthanc vocem audire,
ab eo quod eft alteram audire. Hasc igitur
affectio nec vitra porrigitur, nec infra co¬
hibetur , quam eft meniura eiusfoni qui
eam facit. Altera eft ergo in Iambo, altera
inTribracho , produdtiorin productiore
Iambo, correptior in correptiore, nullaia
filentio Quod fi innumerofa voce fit, et¬
iam ipfa numerofa fit neceffccft, neque ef-
fepoflit cumabeft effedor eius fonus. Si¬
milis eft enim veftigio in aqua imprelTo,
quod neque ante formatur quam coipus
imprefleris, nequeremanet cum detraxe¬
ris. Naturalis autem illa vis & iudiciaria
quas auribus adeft,non definit efle in filen-
tio, nec nobis eam fonus inferie, fed ab ea
potius fonus probandus fiue improbandus
excipitur. Quis negauerit in anima efle
vim numerorum, cum anima hos numeros
agat quos in venarum pu!fuinueninm$&
reciproco (piritu? Cum aliqulando corre¬
ptius fiue produ&ius, dum feruiam tempo¬
rum legi,quafimplo ad duplum pedes con-
ueniunt, verfumpronuricio, nulla fraude
iudicium tui fenfus offendo. Atqui lonus
ille qui correptioribus , & quafi fugaciori¬
bus lylla.flsasditur, non poteft plus tempo¬
ris occuparequ m fonat.Iudiciales autem
illi numeri fi vincuTo temporis in tanto pa¬
tio tenerentur, quanto ifti ionantes digefH
fimt, non poflent ad eorum fonantium, qui
paulo produftiuseam Iambica lege fon-
duntur,aipirare iudicium.Hosigimr mora
temporum qui iudicando praefideut, illa
nontenct.Scd fi nulla tenerentur, quanto-
hbetprodudius competentibus interu allii,
&inuicem refpondenribus Iambicos pro¬
ferrem fonos, nihilominus ad indicandum
 de immortalitate animorum.Lib. XII. 273
acniberer.rur. Nhuc vero fi ccerera vnam in fpatiis temporum fiununec i^fa quidem
fyllabam quata mcraperagunrur ,'nemul- omnia,fed qu* poliunt articulari memori¬
tura drcamytres palliis incedentis, & aliam ter. Cum verius ille canitur: Deus creator
duplo, atque ita deinceps tam longos iam¬ ‘omnium, numeros ipfius verfusper nume¬
bos ordinsrem fimpli & dupli, lex illa ni¬ ros fentiendi audimus,&per iudiciales nu¬
hilominus fcruarctur , nec tamen natu¬ meros delectamur , & nefeio quibus aliis
rale illud iudicium iis dimenfionibus ap¬ exiftimamus de ilta deIeciatione,qu£ qua¬
probandis adhibere pollemus. li lententia eft judicialium iftorum , cum
Tenentur ergo &i.i iudiciales nonnullis peralios (uper his latentiorcm, fed certe
finibus temporalium (pariorum, quos iudi veriore ferrepoffimus fentetiam. Aliud eft
cando excederenequeunt,&quicquid ex¬ enim delectari sc-(u,aliud exiftimareratio¬
cedit hac ipatia, non aflequunrur vtiudi- ne. Aliud quippe eft anuuere vel renuere
cent-Temperanttamenifti lingulas a itio¬ motibusnumerofis, cuod fit xndeledatio-
nes. Que d enim nos vel ambulantes sb im¬ ne conuenicnti*,&cffenfionea!-furditatis
paribus paflibus, velpcrcutientes ab impa¬ talium motionum,& aliud eft exiftimare
ribus interuallis plagarum,vel edentesab virum refie an fecusifta delectent,cuod fit
imparibus molarum motibus , fcalpentes ratiocinando. Ac fi recte nobis vrfum eft,
denique ab imparibus vnguium dudtrfcuE, nifi quibufdam numeris effet ipfe delecta¬
&quod nos in qualibet attentione agendi tionis fenfus imbutus, nullo modo eum po-
aliquid per corporis membra ab imparibus tuifle annuere paribus interuallis,& pertur¬
motibus refra nat & cohibet, & qtrandam bata relpuere recte etiam videri poteft ra¬
parilitatem tacite imperat, idiplum cft iu- tio qu* huic delectationi fuperimponitur,
dicialenelcio quid, quod facit vt homines nullo modo fine quibufdam numeris viua-
lenium ac deledlum habearpulchritudinis cioribus denumeris quos infra fe haber,
& decoris magis quam beflise qu* ad qu*- poffe iudicare. Iam nunc, fi placet,il!i qui
libct Tua incitamenta fedand* paffionis hobisfurrexerant adprincipatum obtinen¬
corporalis caula przcipitantur , non pul¬ dum, fenfirales nominentur,& iudicialiutn
chritudinis gratia auiditateque alliciunmr. nomen, quoniam eft honoratius, i) acci-
Vnde equi non formofiorem deligunt piant,qui excellentiores comperti funt.A-
equam quam ament, fed ad quamlibet 2- -genunc accipevimpotentiamqueratioriis !
quali furere trahuntur, judiciale autem il¬ quantum ex operibus eius afpicere poflu- ,
lud conditorem animalisififinuat Ceum, mus. lpfa enimf vtidpotiftimum dicam,
quem certe decet credere authore omnis quod ad huius operis fiifcepticnem atti¬
conuenienti* atque concordi*. Przterea net) primo quid fit ipfa bona modulatio
numeri,& quiin lonolunt,& qui fiuntin confiderauit, & eam in quodatjt motu li¬
fentiendOjin quantum eorum internalla bero , & ad fu* pulchritudinis finem con-
poteft memoria cuftodire, in tantum iis ju¬ uerfo efleperfpexit. Deinde vidit in moti¬
dicialibus iudicandi offeruntur atque ra¬ bus corporum aliud effe quod brcuitatC
dicantur Numems namque ifte qui inter¬ & produdrione temporis variaretur , in
uallis temporum confiat, nili adiuucmur, quantum magis effet minufue diuturnum,
in eo memoria indicari a nobis nullo mo¬ aliud localium iratiorum percuffione in
do poteft. Cuiuflibet enim breuis fyllabz, quibufdam gradibus celeritatis &tardita-
cum & incipiat & definat,alio temporeini- tis.Qua diuifionefafia,id quod in temporis
tium eft.& alio finis fonar In audienda ita¬ mora effet,modeftoinreruallo, & humano
que, velbreuiffimaiyllaba, nili memoria fqnfui accommodato articulatum, varios
nos adinuet,vt eo momento quo iam non efficerenumeros, eorumquegenera & or¬
initium, fed finis lyllab* fonat,msneatiile dinem vfque ad modulos verfuum perfe-
m otus in animo qui factus cft ciim initium cuta eft.Poftrerr.d attendit quid jn his mo¬
Ipfum fonuit, nihil nos audiflepoflumus di¬ derandis, operandiSjfentiendis,rerinendis
cere. Hinc eft illud, quod plerumque alia . ageret anima,cuius caput ipfa eflei;,hofbue.
cogitatione occupati loquentes,nihil no¬ omnes animales numeros a corporalibus
bis videmur audifle. Quapropter iudiciales feparauit ,fequeipiamhzc omnia, neque
illi numeri, qui numeros interuallis tem¬ aniinaduertere, neque diftinguere neque
porum litos judicare nonpoffunt. nifi quos certe numerare fine quibufdamluis nume-
cis tanquam miniftra memoria obtulerit, rispotuifle cognouit, eofqueczterisinfe¬
nonne ipli exiftimandi funt per certum rioris ordinis iudiciaria quadam jftimatio-
fparium temporis tendi? Licet enim in iis ne pr*pofnit,Smnc cum ipfafua delecta¬
fpatia temporum minime videamus, nen tione qua temporum momehra perpendit,
tamen adhibenturnifiad ea iudicada,cu* & talibus numeris modificandis nutus fuo*
274 Marfilij Ficini Theolog Platon1,
exhibet, fic agit. Quid eft quod in fenfibili vel corporum monas ,&diligenthas cedi,
numerofitate diligimuscNum aliquid prs- derantes, eis fidere non audimus i Ibi pu¬
«erparilitatem quandam, & s qualiter di- to , vbi regnat quod eft corporibus excel-
•tnenrainterualla: A nille pyrrichius pes,fi- lentius. S ed vtrum in ipfa anima, an etiam
ue fpondeus, Cue anapsftois, flue dactylus, lupra animam , qusramus. ArtemUram
fiue procelcufmaticias fitie difpondeus nos rythmam vel metricam quam v turtur qui
aliter dele&aret, nifipartem fuam parti al- verius faciunt, putamus habere aliquos eu-
-teri z quali diuilione conferret; Quid v ero meros, fecundum quos fabricant vafris.
iambus, tribrachus,trochaus, pulchritudi¬ Quicunque ifti funt numeri , nonprzte-
nis habent,nifi quod minore fua parte ma reunt cum verfibus, fed manent. Cori.'en-
iorem fuam in tantas duas squaliter diui- tiendum eft ergo ab aliquibus manentibus
-dant? i ain porro fex temporum pedes,num numeris prsteretime aliquosfabrifari &
-aliunde blandius fonant atque feltiuiusihi- hanc artem non aliud putamus quam affe¬
'£ quod vtraquelegepartiuntur, fcilicet aut ctionem quandam animi artificis. Quid
dn duas aquales partes terna tempora pof fi omnia qus ad numeros pertinent, ille
■fidentes, aut invnam fimplam ex qualibet interrogetur qui nunquam didicit, nonne
arte, & alteram duplam, id eft ,vt maior - cenfeshanc artem pnflfe cognofcere' Non
abeat bis minorem , & eo modo ab illa tranfibunt i numeriab eo qui docebit, in
diuidatur squaliter duobus temporibus eum quidifeet, fed difcerisintrinlccusa-
quatuor tempora in bina dimetiente at- . pud mentem fuam mouebit fead aliquid
qucfccanter-Etin reliquisommbus fimili vnde menti eius imprimantur hi numeri,
ratione. Atque vfque adeo delefiamur ae¬ . & illam faciant affedtienem, qus ars dici-
qualitate , vt eam non modo in vocum.iri- tur, & ea qus interrogabitur, vera efle in.
teruallis , fed etiam in filentiorum fpatiis tclliget atque refpondebit- Quoniam ve¬
exigamus. Quaerit ergo ratio & carnalem ro hi humeri de quibus ita qusritur , in¬
anima: delectationem qui iudiciales par¬ commutabiles funt, ideo fiant sterni, ne;
tes fibi venditabat, interrogat , cum eam que vlla in eis eft insqualitas, Vndevero
inipatiomm temporalium numeris squa¬ credendum eft anims tribui quod ster¬
litas muleeat , vtrum duz fyllabs breues num eft & incommutabile, nifi ab vno z-
quafcunque audierit,vere fint squales, an terno &incommutabili Deo. Ergoquidi¬
fieri poffit , vt vna earum sdatur produ- cit alio interrogante, fefe intus ad Deum
dtius, non' vfqucad longsfyllabs modum, mouet,vt incommutabile verum incelligat.
fed infra quantumlibet, quo tamen exce¬
dat fociamfuam. Num negari poteft fieri Xertia confirmttiofer mentemfecundum
pofievthzcdeleciatioifta non fentiat, & ' Av.gufnniim.
jnsqualibus vehat squalibus gaudeat ?
Quo errore & insqualitate quid turpius? CAPVT VII.
Ex quo admonemur ab his auertere gau¬
dium aus imitantur squalitatem,& vtrum S Atis per vifits iudicia primum, deinde
per auditus admonitiones, propofimm
impleant, comprehendere non poftiamus,
imo quod non impleant, fortafle compre¬ noftruminueftigauimus.Nuncindagemus
hendimus , & tamen in quantum imitan¬ per indicia rationis. Aliter vnufquifcne
tur , pulchra efle m luo genere & ordine homo loquendo enunciat mentem fuam,
fuo,negare non poflumusJEqualitatem il¬ quid in feipfo agatur attendens .• Alita au¬
lam quam infenfibilibus numeris non re- tem humanam mentem fpeciali aut gene¬
periebamus certam & manentem, fed ta¬ rali cognitione definit. Itaque cum mihi
men adumbratam &prstereuntemagno- de fua proprialoquimr , anintelligathoc
fcebamus, nufquam profefioappeteret a- aut illud, an ntn inrelligat, & vtrumvelit
nimas, nifi alicubi nota effer. Hsc autem an nolit hoc aut illud, credo Cum vero
alicubi, non in fpatiis locorum & tempo¬ de humana fpecialiter autgeneralitcr ve¬
rum , nam illa tument, & illa prstereunt, nam dicit, agnbfco & approbo. Vnde ma-
non in corporis formis, quas squales nun¬ nifeftum eft aliud vnumquemque vidae
quam dicere poflumus , aut in temporum in fe, quodfibialiiosdicenti credit,non ta¬
inreruallis , in quibus fimiliter vtrum ali¬ men videt, aliud autem in ipfa veritate,
quid aliquanto quam oporteat productius quod aliusquoquepcfiitintueri, quotum
vel correptius tranicat, cuod fenfutp fu- alterum mutaturper tempora, alterum in¬
giat,ignoramus.Ibam quippe squalitatem commutabili fubfiftit stemitate. Neqoe
qusro vbi efle arbitreris, quam inna entes, enim oculis corporeis mulcas mentes vi¬
cupimus squalia efle qusdam corpora. dendo per finoilitudinem colligimus gene-
 de immortalitate animorum.Lib.XII.
ralem vel (peciilcm mentis humana: noti
<3 qua perfecte (quantum poflumus J defi¬
niam us non qualis Gt vnmfcuiufq; hominis
mens, fed qualiseflcsepiternisrationibus
debear. Prxtcrea, cu irr,pi/ cogitant aster-
nitatem, & multa rc&e reprehendunt,re-
&eqs Iaudantin hominum moribus,quibus
ea tandem reguhs iodicant, nili in quibus
vident, quemadmodum quifc; viuere de¬
beat, etiam fi nec ipfi eodem modo viuant.
Vbi easyident: Neq; enim in lua natura,
cum proculdubio m ente ilia vid eantur,eo-
rumq; m entes coftet efle mutabiles, has ve¬
ro regulas immutabiles videat quiiquis in
eis,& hoc videre potuerit, neque in habitu
lute mentis, cum illa: regube-fint iuftitiz,
mentes vero eorum efle coftet iniuft as. Vbi
nam funt iftte regula (cripta: ? Vbi quid fit
iuftum, etiam iniuftus agnofeit, vbi cernit
habendum efle quod ipfe non habet. Vbi
ergo feripta sut nifi in libro lucis illius,qua
ventas dicitur,vndeomnisluxiuftadeferi-
bitur, &m cor hominis qui operatur iufti-
tiam, non migrando, fed tanquam impri¬
mendo transfertur, ficut imago ex annulo
& in ceram traniit,& annulum nonrelin-
qpit.Qui vero no operamr, & tamen videt
quid operandum fit, ipfe eft, qui ab illa Iu -
ce auertitur,a qua tamen tangimr.Qui au¬
tem nec videt quemadmodu fit viuendum,
excufabilius quidem peccat, quia non eft
transgreflor legis incognitstSed etiam ip¬
fe Iplendore aliquoties vbique praientis ve-
fitetur. Deniqj (uperior hac A ureliana dif-
cutfio quatuor finibus terminatur , quod
videlicet mens ad lumina nonforgit, nifi
eius quod eft fijmmum ;trahatur inftinctu,
quod aternis rationibus nonvtereturpro
arbitrio iudicando, nifi aternitati le pofiet
aquare, quod immutabilia rationeimmu-
tabili non apprehenderet, nifi regulam ip-
fam immutabilitatis attingeret,quod animi
inulti eandem non caperent yeritatem,nifi
aut vnus effer in mulus intellectus huma¬
nus , quod fieri nequit, aut falcem multi in¬
tellectus humani in eundem fe fontem ve¬
ritatis immcrgerent,quafi tunc optime ali¬
qui ordinem artificii fint cognituri, quado
rationem iplamvnam per quam artifex o-
pus c6ftruxerat,penetrauerint Hac autem
Auguliinifentehcia duobus modis podifi-
mum confirmatur : primd , per commu¬
nem virtutem argumentandi, deinde per
communes notiones veritatis, bonitatis, &
eflc. Omnis intellectus apprehendit ne-
cefiariam confequentiam in rebus, & con-
tmgenribus-Stnon exiftentibusftiac enim
27 j
conleqncntia eft neceflariarfi Plato cur¬
rit , Piato mouemrJicetPlato, & curfus,&
motus eius, contingentia fint. Quinctiam
hac eft nccefiaria;Plato ohm dum difiere-
bat, loquebatur, licet neque Plato, neque
dilputatiofua, neque fermo fintinprafen-
tia. Talium itaque ccnfequentiarum ne-
ceflitas immutabilis in rebus illis tempora-
hbus non fundatur, qua vel non ittntvl-
lo modo, vel funt conciDgentes, neque in
folis cogitationibus anima , alioqui non
eflet veraneceffitas, fed figmentum ,imo
neque immutabilis eflet, cum cogitatio
noftra fit mobilis. Fundatur igitur in ater-
na&neceflaria rerum ferie, quam diui-
na mens omnium ordinatrix intra fe con¬
tinet, , vbi mutuam rebus habitudinem
tribuit. Quapropter omne vera ratioci¬
nationis lumen a prima veritate accendi¬
tur , &in eandem refleftitur, poftquam
omnis confequentia neceifitas in luroma
totius natura necefntate fundatur. Do¬
cent hoc communes quoque veritatis bo-
■ nitatifqueipfius intelligenria , quas in fu-
perioribu* probauimus inefle mentibus
omnium, ex eo vero quod vera &c bona
affidue comparant. Quod fi veritasipia&
bonitas Deus eft , fequimr vt Deus to¬
ties mentibus hominum illuceicat, quo¬
ties per Deum tanquam normam vera&
bona diiudicamus. Docet idem etiam ip-
fius notio omnibus infita. Nam omnes ho¬
mines iudicant illud quidem.nullo modo
efle, iftudvero efle, fedimperfeS® modo,
hoc efle modo perfe&iori,talis autem in ef-
fendo gradatio, neque fit, neque cognofei-
tur, nifi per acceflum ad efleiummum(qui
Deus eft) atque inde receflum, Acceflum
vero adipium, &receflum abipfo, videre
nonpoteftnifiquiiplumvidet. Videntam-
tem ipfum viri peritiores alio inluper pa-
eSo, quando videlicet omnia rerum genera
liibalterna ad generaliffima,& illa vfque ad
ipfum quod dicitur ens fimplex abfoiutum-
que refoluunt.Tale ens aut figmentum fal-
fum eft,aut eft Deus.Nonpoteftautem ens
ipliim falfo eflc, fi modo aliquid in rebas
eft vere. Si comparatio ilia de rerum gra¬
dibus, arque hascrefolutio non fitnifi per
ipfam lummi & abfoluti efle virtutem, vti-
que fit per Deum , quo formatus inteile-
chis & comparat & refoluit. Accedit ad
hzc , quod ipfum eflc vique adeo perlpi-
cue fulget,vtnequeat cogitari non efle Si¬
cut enim ipfum quod dicitur nihil, occur-
ritpobis vt expers omnino eflendi, ita efle
occurritvt expers penitusaen eflendi Ita¬
que inefle neque potentia vlla prorfiisap-
paret ad non eflendum, neque aliquis de-
2/6 Marfilij Ficini Theolog. Platon.
fccfaseflendi Ex primaparte sternum eft,
cx fecunda cft tota eflendi perfectione ple-
Sifilmum,id eli Deus Hac ratione efleoc-
ciirric nobis euidetiffime,&re<9:e aciniad
uertentibusoccurrit, vt Deus. Quoddua-
bus praeterea rationibus confirmatur. Pri-
'ma,quia cffeyfcue adeo riianifeftum'eft,vt
lingulisquqcpgr.ofiuntur/empercognof
caturSc ipium. Qui eum vocat hominem
aut album,eflc in hominis fpecre ait.&a!-
bi. Denique in fmgulis «flendi modis per
quos res cdftant fingula:,itaefle ipium ub-
Jntelligituri, quemadmodum in omnibus
animalium ipccicbus. fabintelligimf! ani¬
mal. Secunda ratio , quia per ipiuin' -efle
ctetera cogndfcuntur , ipium vero per fe
‘meriplurm Siquidem in cognitione que fit
per intuitum illud quod dicitur non ens,
per ens cognofcitur. Ens in potentia ,pcr
•ensadtu.Ens adu f peradum cognofcitur
-exiitendi.Talis adus, cfle ipfum exiftit Si .
per efle quod cuiuflibec entis adu# eft,
quodlibet ens agnofeitur, fequimr vt per
efle eundorum exiftentium adusorigoq;
eft..exiftentia c licta nofcantur.Ac fipona-
mr (uperefle in potentia.& efle in adu,ens
;ipi’um (impliciter, quod neque iitpotentia,
neque adu, ens ipium aut figmentum erit,
aut eritDeus.aur quedam fignificatioDei,
-■vt placet Platonicis Deus autem a&us eft
omnium author exiftentium,perqueadtio-
'liis exceflumprius, vehementius, diutius
mouet mohentem,quam reliqua qua offe¬
runtur , imo eius virtute reliqua mentem
mcuent. Ipfum ergo efle abfolutum , ipfe
ficilicct purus adus effedor omnium exi-
- flentium-, qui Deus eft:, primum eft quod
mentibus miro quodam paftofefe effert, '
quod illabitur, quod cfliilget, quod esetera
■omniapatefacit. Cuiusformam& notio¬
nem quamuis perpetuam quodammodoin
-nobis poflideamus , perqueillam & iniila
-reliqua cognofcamus, non tamen ifiud a-
nfmaduertimus, ficut neque oculus conii-,
deratfe videre Solis lumen conucue,czte-
raque per ipfum,atoue iri ipio,neque latio
animaduertit fe continue ratiocinari, cum
femper ferme ratiocinetur. Nam diutius
conlueta animaduertere no folemus. Quis
enim fe ipirareconfiderat ? Vbi Platonici
.Deum iummum vocant ipium efle, intelli-
gi volunt non efiequod eflentiaeft,fcd hu¬
ius efle principium,efle vidclicetiuper efle,
quodcunque propria quadam eflendi ra
rione concipitur, & aliqua notione com¬
prehenditur. Summum enim Deum pro¬
prie vnitaris bonitaufque,fequentcm vero
D eum dc Deojumenque delucc,entis no¬
mine nuncupanr,a prima vnitatein tria dc-
ductum,fci!icetin effentiam, vitamque &
mentem.Et quiain quolibet triummodo
fuo iunt,& reliqua tria in ncuem vfcucpro-
ducunt.vfldefiat.vtin Angelislicuenarius
firnumerus obferuandus, fimiK! que in ani-
rcabus felicibus gradus.Mentcm vero con¬
templantem formari quidem Deoa fon-
mo per vnitatem menas caput,a Deo vero
fequente per intelledum. Sed hzc ipfivi-
derinc,nobis autem iufficit animam dici-
nitate formari. Ex omnibus iuperioribns
concluditur .rationem humanaminordi-
ne rerum confiderando verfari .'emper cir¬
ca rationem diuinam rerum omnium ordi¬
natricem, non miniis quam mundi ‘phzrz
circa medium mundi punctum .Quod fire-
uolutio qua; naturaliter Se affidue exieipla
perpetuum ambit centrum , perpetua cft,
oportet rationem rioftramfi re perpetuam.
Qua: quoniam intelligendoper Deum at¬
que in Deo fine medio in Deum reflecti-
tur.plane reflatur fe a Deo fine mediopro-
ceifi fle. Quis autem neget, quod proxime
ab^eternitate fit,arternum fore > Atque et¬
iam videt in Deoipecicm fempiternam
prout fempiterna eft, dum certa illam ra¬
tione fempiternam efle condudit.Ira vero
videt, vt iulcipit inde,fequitur igitur vt per
modum fufeipiat fempiternum.Et quia iu*
fcipit vt eft ipfa, liquidem pro natura capit
fiia,fit vt ipiaperpetuafit, poftquam toodo
perpetuo (ufeipit. Ratio autem hzc noflra
nihil eft aliud quam vita intellcdtualis-Sem-
p er ergo viu er, im b & intelli get femper, 6
femper erit. Sed iuuat hic cum Auguflino,
vt fzpe folemus , paulo latius peruagari.
Quando ratiocinamur , abimus id agit.
Non enim-id agit, mfi qui intclligit. Nec
corpus intclligit, nec animus auxiiiante
corpore.quia cum intelligerc vult,a corpo¬
re auertitur Quod enim intelligitur, eiuf-
dem modi eft femper nihilq-, corporis eiuf-
dem modi ellfemper Nonigiturpoteftad-
iuuare animum ad intellefium nitentem,
cuinon impedirefatis eft. Siperferatioci-
uatur animus, ac ratiocinando veritatem
attingit,attingitvt!qiperie veritatem,qua¬
propter ipfi^eritati per quam vera siit quz-
cunqjintelligendo attinguntur, propius hf-
ret quam aut rebus fenfibtlibus, aut earum
imaginibus, quas non per fe attingicjfed
permitrum entaSereliqua media b o enim
eam poflet coremplari animus perfcipfcm
fine maxima coiunclione cum ipia.Ea qus
fenfii capiunmr, extra etiam cos efle fen-
tiuntur,&Iocis continentur,vrde nec per¬
cipi quidem poffe aff.rmr ntur.Ea vero ou?
intelliguntur.non quafl alibi polita intdli-
guntur, quam ipie qui intefligit animus.
 de immortalicatc animorum. Lib. XII.
Si~u! enim etiam inteiliguntur non con-
tir.eri ieco.Quareiftaconiun&iointuen-
tis animi, & eius veri quod intuetur , aut
iiadf; vtfubic&umfit animus, verumau-
tem illud in fiibie&o, ant contra fubic&u
verum, & in fubie&o animus, aut cftvtrn-
que iuoftantia. Horum aurem trium fi pri¬
mum eft, tam cft immortalis animus, qua
veritas illa,&fummarario rerum,quz in-
feparabilitcr inhzret animo, & ineflenifi
viuononpoteft. Eadem neceflitas cft in
fccunoo. Nam fi verum illud quod ratio
dicitur, nihil habet commutabile, ficut ap¬
paret, nihil commutari poteft, quod in eo
tanqua in fubic&o eft.Rcmanet igitur om-
nispugna de tertio. Nam fi animus liibfta-
tiaeft,&fi)bftantia ratio cui coniungitur,
non abfurde quisputauerit fieri poffe, vt
manete illa hic cflcdefinat.Sedmanifeftu
eft,quodquadiu animus a ratione non fe-
paratur, fed ci cohzret, neceflarium eft
eum manere atque viuere.Separari autem
qua tandem vi poteft/ Num corporea,cu¬
ius & potentia infirmior,8/ origo inferior,
& ordo feparatior ? Nullo modo. Anima¬
li crgoiScd etiam id quomodo eft- An al¬
ter potentior animus quifquis eft,contem-
plari rationem non poteft,nifi alterum in¬
de feparauerit?At neque ratio cuiquam
contemplanti defuerit, fi omnes contem
plentur. Et cum nihil fit ipfa ratione po¬
tentius, quia nihil eft incommutabilius,
nullo pa&o erit animus qui nondum eft
rationi coniunclus, eo qui eft conjunctus,
potentior.Reftat vt aut ipfa ratio a fc ip-
fum feparet, aut ipfe animus ab ca volun¬
tate feparctur. Sed nihil eft in illa natura
inuidcnrif quo minus fruendam fe animis
prabeat. Deinde quo magis eft eo quic-
quid fibi coniungitur,magis facit vt fit, cui
rei contrarius eftintericus. Voluntate au¬
tem animum feparari a veritate quis dixe-
rit,qui nihil vnquam auidius ftudet quam
veritati coniungi-Quid ergoilamne con¬
cludendum eftanimum die immortalem;
An ne etiam fi feparari non poteft extin-
gui poteft?Atvero fi U]a yis veritatis ipfa
fua coniundtione affit it animum ( neque
enim non afficere poteft)ita profecto affi-
cir,vt d efle tribuat. Eft enim maxime ipla
veritas vbi fumma etiam incommutabili-
tasintelligitur.Itaque quenKunque cx fe
afficit, cogit efiequodammodo Non ergo
extingui animus poteft' nifi a ratione fe-
paratus, feparari vero non poteft, non
poteft igitur interire. Quod vero infert
dubitationem , illud cft , quod animus
flulrusfeparariab ipfa ratione videtur, &
in quodam delectu efle 8c in cflentia csr-
277
tiore atque pleniorelapiens. Sedfi(quod
nemini eft dubium ) tunc eft animus la¬
pientiffimus,cum veritatem quz femper
eodem modo eft, intuetur, eique immo¬
bilis inhzret diurno amore coniundus, &
exilia cflentia omnia funt, quz quoquo-
modofunt,quz fumme maximeque eft,
- aut ab illa eft animus in quantum eft, aut
perfeipueft.Sedfi per feipfum eft,quonia
ipfe fibi caula exiftendi eft , & nunqua fe
dcfcrit,nunqua interit. Sivero exiliadili-
geteropus eftquzrercquzreseipoffit ef-
ie cotraria,quz animo auferat animu, efle
quod illa przbet.Quid eft igitur? An forte
falfitas,qiiiailla veritas ; Sedmanifeftum
eft, atquein promptu fifuni,quantum no¬
cere animo falfitaspoffit. Non enim am¬
plius poteft quam fallere. At nifi qui viuit»
fallitur nemo.Non igitur falfitas interime,
re animum poteft.ctucd fihzc non poteft,
quz4 contraria veritatieft, aufure animo
animu efle,quod ei veritas dedit/ita enim
eftinui<Siffimaverftas)quid aliud inuenie-
tur quod auferat animo id quod cft ani¬
mus/Nihil profecto. Nam nihil eft con¬
trario valentius ad id auferendum, quod
fit ab eius contrario. Atfi veritati contra¬
rium ita quzramus,non in quantum veri¬
tas eftjfedin quantum fumme maximeqj
eft,quanquam in tantum eft idipfiim, in
quantum eft veritas, (fiquidemveritatem
eam dicimus, quavera funt omnia, quari-
tumcunquefunqin tantum autem funt, in
quantum vera funt, tamen nullo modo id
defugerim,quod raihieuidenriusfuflraga-
tur.Nam fi nulla eflentia in quantum ef
fentiacft,habet contrarium aliquid,multo
minushabet contrarium prima illa eflen-
tia quz dicitur veritas,in quatum eflentia.
Primu aute veru eft. Omnis enim eflentia
non ob aliud eflentia eft,nifi quia eft. Eifc
aute non habet cotrariiqnifi non efle.Vn-
dc nihil eflentiz eft contrarii! Nullo igitur/
mod o res vlla efle poteft contraria illi fub-
ftatiz quz maxime ac primitus eft, ex qua
fi habet animus idipsu quod eft,non enim
aliundehochaberepoteftquiexfe no ha¬
bet, nifi ab ea re quz iHo'ipfo eft animo
przftantior,nec habet efleanimus ab alio
quaaveritate.Siquide ab ea folafortitur&
bene efle, fequitur vtnullaresfitquaid a-
mittat, quia nulla res ei contraria eft qua
id haber, & propterca efle non definit-Sa-
pientiam vero quia per conuerfionem ha¬
ber ad id ex quo eft,auerfionepoteft amit¬
tere. Conuerfioni namque auerfio con¬
traria eft.Illud vero quod ex eo haber, cui
nulla res cft contraria, nds eft vnde poflic
amittere. No» poteftigitur interire.
2-8 Marfilij Ficini Theolog. Platon;
THEOLOGIA
PLATONICAE,
DE IMMORTALITATE
EODEM FICINO
(v) LIBER
Quantum anima corpori dominetur d multis oflenditur Jignis,
ac primum ab ajfetfibus phantajia.
(vj CA PV T
A ctisvs diuinita-
Sk\ fS tem an’ma2 rationibus
Jgj M L. demonftrauimus , de-
inceps vero fignis ide
m llcfsll! I(@5 pene fimiliter confir-
mabimus. Pbantafiam
quatuor fequuntur af-
fetfius, appetitus, voluptas, metus ac do-
lor. Hi omnes quando vehementiffimi
funt/ubito corpus proprium omnino,
nonnunquam etiam alienum afficiunt,
Quantos ardores vel cupiditas vindictx
ciet in corde, vel libido voluptatis in ieco-
re,imo &in pulfu ? Ex cuius mutatione
cogncuitmedicusErafifiratus, Antiochii
efle amore Stratonica» captum. Rurfus
cupido nocendi frequenti intuitu quam
perniciosepuerosaliofquequoflibetmol-
liorcsfalcinatrQuammamfeftcprxgnan-
tis mulieris auiditas tenerum foetum infi-
citrei cogitat® nota ? Qux varios filiis
fuisgeftusfigurafque parentes, & quan-
tum fibidiffimilesimprimunt propterve-
hementem rerum diuerfarum imaginatio-
ncm qua dum coeunt cafu aliquo affi-
ciuntur 2 quo fit vt diffimiliores £nt ad-
modum inter fc homines figura geftibuf-
que& moribus, quam quxuis interfein
quauislpecie bruta, quam fxpe malefica
voluntasexecrationibus fuis &venefiriis'
vulgo fertur nocuifle hominibus, & bru-
tis, & plantis, Adde quod glurones non-
nulii epulas quafdam aeidius cogitan-
ANIMORV M,
AVTHORE,
XIII. ('•••)
,
PRIMVM.
tes , faliuam fuam fimili quodam faporc
inficiunt.
Pueri quoque&grauida» mulierespro-
pter nimiam vetiti cibi vel potus auidita-
tcmliquefcunt, diffluunt, dilabuntur.Hac
&fimilia per multa efficit appetitus. Ls-
titia quoque vehemens non minora. Hac
perimere fubito poteft corpus , & fzpc
morboJeuare.
NonneSophocIes & Dionyfius Sici-
lix Tyrannus obiere repente vtcrquc ac-
cepto tragicx vi&oria: nuncio : Mater
vilo filio e Cannenfi pugna redeunte,
. fubito expirauic. Quid contra dolorpof-
lit, nullus ignorat. Molcflia quinetiam
tetricuiufdam fpe&aculi, guftum inficit,
&prouocat naufeam folo alpeclu. Pueri
nonnunquam & grandiores cum ama-
ram potionem offerri vident alicui, fia¬
tim fentiunt amaram inore faliuam,
quam vehemens, mouetimaginatio. His
nonnunquam tali quadam cogitatione
aluus quoque laxatur,
Et quod mirabile eft, nonnullis ftupe-
fiuntdentes& afpetfiu aliquo, & auditu,
Quid ? mifericordia qua; dolor quidam
eft, nonne miferantis corpus ita nonnun-
quam afficit male, vt corpus alterius videt
affectum :Quod declarant ii qui fangui-
nishumaniaipcduftatimfpiritudcficien-
teIabuntur,&ii quibus dolet cubitus dum
vident aut audiunt alterius cubitum vul-
neratuir.
 de immortaliate animor. Lib* XIIL
Quid metus ? an non fzpc altis e feneftris
in tcnam ddpidentes prz formidine ca¬
ligamus, & ■contrcmifcimus ? quandoque
etiam ruimus ? Pallent repente timentes,
ficut& verecundi rubent. Timore fubito
trepidatcor,arrecte ftant comz , vox fau¬
cibus harret, deficit quoque vita, vel mor¬
bi diuturni fcquuntur. Nonnunquam ve¬
ro morbos quofdam curat metus, vt fin-
gultum & quartanam febrim. Quando
autem metus vehementiflimus cum vehe-
mentiilima auiditate concurrit, nonnun¬
quam effedius mirabilis prouenit. Hinc
( vt eft apud Herodotum ) cum Cradum
regem quidam cx Crzfis interficere vel¬
let, filius Crzfi antea mutus, propter in¬
gentem tum mortis paterna timorem,
tum clamandi cupiditatem, fubito foluit
linguam,ac magna voce clamauit. O vuir,
ne interficias Cratium. Inde vocalis eft
fa&us.
Quamobrem affe&us illi quatuor cor¬
pori penitus dominantur, cum illud vndi-
que mutent. Sunt autem hi motus ipfius
animi. Nam quantum animus bonum
quippiamiudicat,aut malum tantum cu¬
pit, gaudet, timet, & dolet. Vndefequi-
tur naturam corporis anima» motibus pe¬
nitus fubiici. Hinc fit vt vultus humanus
tum inclinationum animi perlpicua ligna,
tum affedtuum fingulorum indicia certiC
fima prz fe ferat. Illa quidem foli Phyfio-
gnomijhzc etiam vulgares intelligunt.
«tuis non facile agnofeat cupientem, ti- ■
mentem, iratum, gaudentem animum, &
maerentem 2 Hinc accidit rurfus, vt folus
homorideat, folus & lachrimetur, ex eo
quod animi motus plurimum in corpus
habent imperium. Ex hoc autem quod
rationalis animz motus omnino corpus
fubiicitur , duo quzdam conficimus.
Vnum,quodanimahzc forma excelien-
tiflima eft, ac per fe lubfiftens, quia non
dominatur corporiforma illa quf per cor¬
pus exiftit. Alterum , quod corpus huma¬
num animz fuz fuccedit facillime. Non
cedit facile, quod propter abundantiam
tcrrzfolidum eft & durum. Ideo corpus
noftrum fi ad cztera animalia compare¬
tur, quam minimum terrz, & illud qui¬
dem fubdle poflidet, fublimiorum elc-
leftis eft animz receptaculum. Cui qui-
demreidocumento effepoteft, quod viri
asgeniofioresfzpc numero molles carne
fiint, graciles, valetudinarii, corpulquc il¬
iorum quam minimis ipforum motibus
plurimum variatur, quod de AriftoteIe,de
Pyrrhone,Speuiippo,Carneade, Chry-
*7g
fippo.Plotino legimus, buod inTirrte'6
fenfit Piato cum diceret Deum potuifle
tam folidum hominis corpus facere, Vtab
externis minime Izderetur, fod voluilfe
molliusfacere, quo cflet Ipeculationi pa¬
rarius , quali non ad hanc habitationem,'
fed ad coeleftem fpecuktionem fimus pro -
geniti. Addit etiam, animi potentiflimi
motiones proprium corpus & refoluere &
diflblucre. ouod non in affedlufojum, ve¬
rum etiam in fpeculationis intentione
contingat. Scribit & in Charmide, Ma¬
gos illos animf corporifque Medicos,Za-
molxidisZoroaftrifque feftatores, arbi¬
trati omnia corporis tum bona tum mala
ab anima fluere in ipfum corpus, quemad¬
modum oculorum qualitas fluit a cerebro,
cerebri qualitas a toto corpore. Atque
vt impoffibile eft oculos curari nili curetur
cerebruja,& cerebrum curari nifi corpus
totum, ita corpus totum, nifi anima bene
valeat, non polle bene valere. Valetudi¬
nem veto animz curari Apollineis incan¬
tationibus quibufdam, id eft, philofophi-
cisrationibus.Socratesprztercanarrauit,
vulgatum cfleapud Thraces eos Medicos
tali quadam curatione nonnullos homi¬
nes feruare immortales confueuifle. Tan¬
tum eftanimz in corpus imperium, tan¬
ta poteftas. Magica hzc opinio videtur
cum illa Hebrzorum Chriftianorumque
fententiaconfontire. Adz primi parentis
animo prius quidem fano ,fana fiulle om¬
nia. Deinde vero infirmo, infirma omnia
euafifle. Czterum de noftris motibus,
hoc eft diligenter animaduertendum,
quod aliqui incipientes a corpore, non
penetrant ad animam, alij penetrant, ali¬
qui incipientes ab anima, non redundant
in corpus, alij vero redundant Primi hu-
iufmodi funt, quando temperatiffimus aer
corpori circumfufus licet aliquo modo
corpus moueat, & tamen neque caloris
przbetnobisfonfum neque frigoris. Se-
. eundi funt, quando ita mouet, vt aliquid
fontiamus. ,Tertij funt, quando mens
tranquille aliquidlpeculatur, aut phanta-
fia Ieue aliquid modice intuetur , ex iis
namque cogitationibus corpus non agi-
Quarti denique, quoties leu mens fi-
uephantafia vehementius fefc confert ad
aliquid aut noxium valde', aut vtile mi 1-
tum iucundumque exiftimat. T unc eni m
corpus aliquid patitur. Profefio quando
per animi affedum motus aliquiin corpus
redundant, non per vim corporis,fed per
animi imperium in corpus videntur def-
ccndere.Coipusenim vim non habet a-
ito Marfilij Fkini Theolog. Platon’
gcndi-atq; accipit fubitomotus iHarosab
animo, nnlia intercedente mora. Nam fu¬
bito paliefeit vultus animo metuente, &
per animi agitationem duntaxat expallet.
Quando vero calefado nimium corpore,
anima id aegrefert, perturbatio huiufino-
di non prius accidit animo, quam & paf
Conem corporis fenlcrit & noxiam mdi-
cauent. Sentire Sciudicare a&us eft ani¬
mi. Itaque perfuum adlum proprie, non
er corporis violentiam animus perrur-
atur, ideoquefeipfummouet, non mo¬
lietur a corpore.
Quod ex hoc planeconlpicitur, quia ex
vehementiore cogitatione animi &c affe-
dtulemper agitatur & corpus, neque po-
teft illi corpus obiiftere, ex paffione vero
& emeiatu corporis, nonr.eceflario ani-
musdefuoftarudeiicitur. Diogenes Cy¬
nicus nudils glaciem, niuemque^iyeme,
mftate ardentes calcabat arenas, atque in-
. ierim ridebat & iocabatur, Polemon Aca-
demicusrabidiffimos canum morfus dum
dentiret , ne expalluit quidem. Anaxar-
chus AbderitesPhiloiophusa Nicocrean-
te Cypri tyranno iuflys ell in faxum con-
cauum coniici, ferreilque malleis cz-
At Philolophus poenam corpori negli-
gens inquit^tunde , Tunde Anaxarchi
vafculum, Anaxarchum ipfum nihil ter¬
res. Iuffit tyrannus illi praecidi linguam.
Tunc ille prsecifam rrtbrdicus in tyranni
faciem confpuit. Aliique innumeri, ma¬
xime omniumChrifti martyres, taliafe-
ciife commemorantur. Ex quibus appa¬
ret, non per corporalem naturam, feih-
per animae ipfius ludicium , paifiones cor¬
poris poffe in animam penetrare. ludi¬
cium vero non femper naturam fequitur
corporis.
Variatur quippe iudicium ad conie&u-
rarum varietatem , etiam fimili corporis
complexione manente , faepe etiam ma¬
net idem complexione mutata. Conflat
igituranimum corpori'per feobefle, ip¬
fum vero nifi afeipfo laedi non pofle. Lz-
fiovero quae afeipto infertur ,controuer-
lia quaedam eft potius a uam pernicies. Ni¬
hil enim a feiplo perimitur.
Signum ejeundum tb eff-Mihus rulcnii,
c a p vt n.
T>e Philofifhis.
A Nimam noftram Corporis efle do-
minam, ab effectibus phantaliz la¬
tis narrauimus , coepimus quoque idem
partim a rationis afle&ibus indicare. Hanc
ergo partem di£fufiusprofequamur.Inhac
parte ponimus Philofophantes , Poetas,
Sacerdotes, Przfagos, & Prophetas.
Epimenidem C rctenfein annos quinqua¬
ginta dormiifeaiunt, id eft, ( vt opinor),
a fenfibus vixifle femotum, fimibter de¬
cem latuifle Pythagoram , Zoroaftrcm
vero viginti. Socrates (vt Plato) a Solis
ortu vfque ad Solem alterum orientem in-
conniuens, immobilis, iifdem velligiis &
oreatque oculis in eundem locum dire-
&is, cogitabundus, & abftradtus a corpo¬
re flabat.
Plato cum frequenter contemplatio-
nisintentione longefeceffifleta corpore,
tandem in ea ipfa abftradlione a corporis
vinclis decedit omnino. Eius dilcipulus
Xenocrates fingubs diebus integram ho¬
ram abftrahebatur a corpore. Archime¬
des Syracufanus Geometricis figuris in¬
tentus , tumultuoftim excidium pereuntis
patriae, imminentem fupra caput ho-
ftem non fentiebat. Porphyrius Plotini
dilcipulus Icribit, Plotinum laepe folitum
folui a corpore, mutare vultus, tunc mira
quaedam muenire, quae poftea feriberet.
Quater autem aftuifle fe aflerit iis Plotini
miraculis. Seipfum vero cum ageret oaa-
uum &(cxagefimum aetatis annum, a nu¬
mine correptum lemel inter contemplan¬
dum affirmat.Multis annis anceiftbsidem
fecifle Heracbtum Sc Democritum legi¬
mus. Vtriquein folitudinem lecelferunt.
Alter intentioneftudij fubtriftis videbatur
afpectu, alter cum mentem afenlibusauo-.
care ccepiflet, & impediretur ab oculis, fe¬
le excaecauic. Quid mulra? Quicunque
magnum aliquid in quauis arce nobiliori
adinuenerunt, idfecere praecipue quan¬
do digr-effi a corpore in arcemanimicon-
fiigerunt. Hinc piato Icribit in phaedro
phikbophorum meres praecipue alasqui-
bisad diuina volatur, recuperare, quia vi-
debeet seper diuinis incubant.Er alibiqui-
de diuinos, alibi vero Dei filios nominat,
quia quodammodo renafeantur ex Deo.
Ob id Icribit Ariftoteles, omnes in quali¬
bet arte viros excellentes, melancholicos
exritiife, fiue tales narifuerint^ueafliduat
 de immortalitate animorum. Lib.XIii. z2i
meditationetalcs eualerint. Quod ego ob
eam camam arbitror euenire, quoniam
humoris melancholici natura terras fequi-
tur cualitatem, quae nunquam late ficut
catera elementa diffunditur, fed ardfius
contrahitur feiplam.Ita melancholicus hu¬
mor animam & inuitat & iuuat, vt in feip-
fam fe colligat. Rurfus anima fi frequenter
ita ipfos in fe fpiritus colligit, propter con -
tinuam agitationem partibus humorum
fubtilibus refolutis, complexionem'cor¬
poris multo magis terream efficit quam
acceperit, praffertim cum habitudinem
corporis fe colligendo reddat compreffio-
rem. Talis autem eft terrae natura.Mitto
quod talis quoque eft natura Mercurij at¬
que Saturni,per quam dum fpiritus in cen¬
trum colligunt, animi aciem quodammo¬
do ab alienis ad propria reuocant, fiftunt-
que in contemplando, & ad centra rerum
conferunt penetranda. Neque tamen pla¬
ncta: vel humores eiufmodi tanquam effi¬
cientes caufae id operantur, fed vel prae¬
bent occafionem, vel impedimenta repel¬
lunt, animus autem ipfe & inuitatus &ex-
peditus talia perficit. Magnum certe eft
mentis imperium, quai virtute fua a com¬
pedibus corporis foluitur. Ingens opulen¬
tia mentis, qua: quoties preciofos Dei &
natura: cupit thefauros,non ex terra: vif1
ceribus, fed ex proprio eruit finu. Maxi-
meveroinillis apparet quantum corpori
ratio dominatur, qui cum flagitiofam a-
dolefcentiam egerint, ante ipfam fene-
ctutem fubito velinfpirantc Deo, vel ho¬
mine exhortante ita mores mutant vt ex
intemperatis temperari vel continentes
euadant. Quod flarim feciffe Polemon
traditur eodem dic quo audiuit Xenocra¬
tem de pudicitia difputantem. Idem Dio¬
genes cum audiret Antifthenem differen¬
tem de libertate. Solet natura quicquid
longo tempore inoleuit, non aliter quam
longo tempore abolere. Habitum igitur
diaturna confuetudine roboratum mo¬
mento labefa&are, non natura corpora¬
lis eft, fed excelfioris atque diuina.
N De Poetis.
P ,
RztcreaPoetasconfidera quos De¬
mocritus & Plato diuino quodam fu¬
rore correptos affirmant, hoc oftendunt
pra caceris duo Platonis dialogi , Phe-
drus, &ion. Cuius quidem rei tria affert
figna. Primum, quod artes lingulas fin-
guli homines fine Deo longo vix tempo-
reafTequunturjlegirimiverb poeta:, qua¬
les fuiffc vult Orpheum, Homerum, He-
fiodum,Pindarum, omnium artium fuis
operibus certa quadam indicia Sc argu¬
menta inferueruat. Secundum, quod
multafurentes canunt, & illa quidem mi¬
rabilia, qua: paulo poft deferuefeente fu¬
rore ipfimct non fatis intelligunt, quali
non ipfi pronunciauerint, fed Deus per
eos ceu tubas clamaueritv Tertium, quod
non prudentiffimi quique, & -ab ineunte
ztate eruditiffimi, optimi euafere Poeta:,
verum infani potius aliqui, qualem fuiffe
conflat Homerum, atque Lucretium, aut
rudiores, qualem fe fuiffe teftatur Hefio-
dus & quales extitiffe Ionem & Tynni-
cumChalcidzum feribit Plato, qui prz-
ter artem fubito in rebus Poeticis mirandi
rodicrint. Addit ineptiffimos quofdam
omines a Mufisideo corripi, qui diuina
prouidentia declarare vult hominum ge¬
neri, non hominum jnuenta effe przcla-
rapodmatajfed coeleftia munera. Cuius
illud affert fignum in Phzdro, quod nul¬
lus vnquam licet diligentiffimus, & omni¬
bus artibus eruditus, cxcelluitinpogfi, nifi
ad hzc accefferit feruentior illa animi
concitatio , quam fentimus quando eft
Deus in nobis, agitante calefcimus illo.
Impetus ille facrz femina mentis habet.
Veniamus ad facerdotes.
De Sacerdotibus.
D luum Paulum Theologum trescce-
leftium Hierarchiarum corios in di¬
uina abftractioneammi cofcendiffe ferip-
ta cius , gella difcipuli monftrant. Gali-
Izi quoque nonnulli olimfubito infpiran-
te Deo ex pifeatoribus fummi euafetfi
Theologi, facerdotes multos ante horum
tempora inftinfiu daemonum folidos de¬
bacchari mirabilia quadam effari omnis
teftatur antiquitas. Cornelium facerdo-
tcmcaftiffimum feribit Aulus Gellius Pa-
taui mente motum fuiffe, eo tempore quo
Caffar & Pompeius in Theffalia conflige¬
bant, adeo vt tempus & ordinem & exi¬
tum pugna? videret . Plinius quoque tradit
Hermorimi Clazomenij animam relifio
corporevagarifolitam,&melta ac verae
longinquo nunciare, donec cremato eo
inimici eius, qui Cantaridz vocabantur,
Idefacere confueuiffefcribitMaximus Py-
rius Platonicus & Herodotus anima jiriftei
Proconnefij Aurelius, Auguftinus refert
facerdotcm.quem Calameufem folitum
fefuo arbitratu a corpore auocare, prz-
 282 Marfilii Ficini Theol. Piat.
lertim cnm querulaharmonia demulcere¬ ritum tempus, &futurum anticipet, non
tur. Iacebat, inquit, fimillimus mortuo, cogitur extra le progredi, fed relicto cor-
fine anhelitu, & cum vrctctur & fecarctur, poreinfe reuerfus, id prorius allectatur,
non fentiebat. Experre&us autem dice¬ aut quia natura fua vbique eft & femper,
bat fe nihilpratcripfam mclodiam & vor vt arbitrantur Aigyptii, aut quia cum ii,
cesioquentiuminipfaabftra&one fenfif- naturam fuam le recipit, ftatim numini
fe. Quod fignificat animam illam nihil coniungitur omnes & locorum & tem¬
tunc operari foiiram in corpore , cum nul¬ porum terminos comprehendenti. Cae-
lus eflet motus aut fenfus tangendi, aut terum qua via prafagium cadat in ani¬
anhelitus, aliquid tamen in feipfa agere - mum, fi placet, altius repetam. Tres re¬
cum harmoniam ante auditam excogita- rum ordines ad humanam animam perti¬
Tct, voceique perciperet. Atque & Cor¬ nere videntur, prouidentia, fatum, natu¬
nelius ille, & Hermotanus & Arsfteus, ra. Prouidentia eft feries mentium, fa¬
quosfiipranarraui, cum fe a corpore ab- tum feries animarum, natura feries cor¬
ftuliflent, nihil vidiflent remotius quam porum. Principio fub Deo mentes illas
antea, nili anima cum a corpuiculo ifto omnino folutas a corporeponimusfecun-
eximitur, viucrct liberior, & latius vagare¬ dum Platonem, quos vocat Dionyfius
tur, nec Calamenfis anima fe fua iponte Angelos, puriffimos fcilicet intellectas.
abftuliflet a corpore, & femora egiflet ali- Addimus inferiorem mentium gradum,
sjuid, ficorporislui pediffequafuiffet om¬ earum fcilicet qua iam corporibus yniun-
nino. Hac his Platonis verbis in Phae¬ tur,&quafi quidam Angeli videntureffe,
dro confinnari videntur. Diuinis , inquit, obtinentes quodammodo gradum infi¬
meditationibus qui recte vtitur, pcrfe&if- mum angelorum,quorumin numero funt
que myfteriis femper imbuitur, perfedtus anima» omnes rationales, liue mundi, tau
re vera fe lus euadit. Ab humanis autem mundanarum fphararum, lyderum, dae¬
ftudiis fegregatus, diuinoque numini fem¬ monum, atque hominum. Tertio loco
per inhaerens, vulgo capitur quafi extra fe funt globi coelorum, elementorum, hu>
;pofitus,fed ipfe Deo plenus vulgus latet. morum. Proinde angelorum caputDeus
eft, quia radium fuum rerum omnium cre¬
De Fatidicis, dr Prophetis. andarum rationibus praeditum, per An¬
gelos omnes demittens, gradatim format
'5 \ Iximus de Philofophis, Poetis , Sa- omnes, ita vt in Ungulis vniuerfalem det
J_) cerdotibus, iam de Fatidicis Pro- cribat mundi figuram. Neque folum fu-
phetifqueloquamur. LoDgior efie cogar, blimesillos intelle&us, angelofque purif
fi Augures, Arulpices, Aulpices, Mathe¬ fimosfic exornat, verum etiam per illos
maticos, Magos commemorauero. Ho- tanquam medios in mentes quoque ra¬
tionalium animarum quafi quofdam in¬
mentes. Mentes vero diuinas illa prae cae- fimos Angelos radium eundem traduci^
-teris praelagia indicant, vt in Phaedro vult ijfdem praeditum rationibus, huiufinodi
-Plato,qtif iinearte&conlilio fiunt, qua¬ rerum diipofitio,lexque diuina inferipta
lia funt quae deDiotima vate & Socrate & mentibus, prouidentia nuncupatur. Se¬
■'Epimenide Plato refert, quae de Sibyilis quitur farum. Anima quippe rationales
-Varrovna.cum Platone, quae de Pythiis non modo vim illam habent intelligendi,
oraculis fiiftorici narrant, & Philofophi per quam angelica funt, & in ordine pro¬
pene omnes confirmant , pralertim Pla¬ uidentia numerantur, verum etiam vim
tonici, quae de iomniis experiuntur om¬ illam viuificam , redricemque corporis,
nes, qua de diuinisProphetis tradunt He¬ qua alit corpus in corporc,fentit corpora¬
braei. Horum omnium mentes tunc maxi¬ lia per corpus, mouet corpus per locum,
me loca plurima circunluftrabant, & tria regirque in loco, quam vim idolum, id eft
- in vnum tempora compledtcbantur,quan- fimulachrum rationalis anima Platonici
<3o fe a corpore lecernebant. nuncupant. In hoc idolo infunt femina
Ergo quando animushominis omnino motionum & qualitatum omnium quf in
erirfeiuncius a corpore, omnem (vt eft corpore explicantur ab anima. Omnes
apud aEgyptios ) comprehendet locum, anima rationales tum noftra, tum qua
& omne tempus. Imo vero iam penh eft fupra nos funt vires illas habent intelli¬
talisanimusfuaprenatura vbique Sc fem¬ gendi. Habent & has viuificas recmcefi
per , qui vt mulra loca & temotiflima cir- que corporum facultates. Sequitur naru-
cunipicurfttque vt totum recolat praete¬ ra. Nam in quolibet corpore animato e&
 de immortaliate animor. Lib. XIII» 2%
certa quadam eius affe&iofiue complexio rentium, ad naturam Iphara fu2 vniuer-
efficax atque vitalis, quam virtus animae felem fimiliterreferantur. Atcjue hac de¬
fila viuifica Corpori tribuit. Hanc volunt pendentia , feries naturalis cognomina¬
cfle Platonici naturam corporum , quali tur, in qua naturarum fuperiorum inltin-
quoddam veftigium anima: in corpore, diusin naturas inferiores transfunditur.
fiue vmbram, quam Proculus elfe vultvna Itaomnesmcn.es taqua lumina ad vnam
cum diuifionc corporis diuifibilem fcmi- mentem tanquam lumen, omnia anima¬
nibuique plenam, vitamque corporis ab rum idola & fimulachra ad vnum vniner-
animae vita manantem. Refumamus in falisanima idolum, omnes natura cor-
hunc modum. Omnes mentes , fiue fubli- porum,quafi animarum vmbra, proprie
m es 8c fupcr animas Cnt liue inferiores & ad communem naturam vnius corporis
indita: animabus, ita inuicem connexa: quali vmbram vnius anima reducantur.
funtj vt ab earum capite Deo incipiente;-, Anima nultraper caputfuum id eft men¬
longa & continua lerie procedant, ac fu- tem, fuperioribus mentibus nedfitur, per
periores qualibet inferioribus radios fuos vim infima id eft idolum quo regitur cor¬
difpertiant. Videamus quid hinc oriatur. pus , cum idolis animarum fuperiorum
Quando quis caput fummum redii ligni conlpirat, per naturam corporis fui, cui
humi iacentis digito pullat ad alterum li¬ idolum feinfinuatjconciliatur naturis cor¬
gni extremum pulfatio vel leuilTma refo- porum mundanorum, quas natura huius
nat. Idem in chorda fit tcnfa, cuius fi apex corporis fequitur. Ergo iis quali tribus ru¬
tangatur,tota tremit & fonat.Si tendas dentibus toti machina colligamur, mente
aequo thteruallo duas in lyra fides, altera mentibus,idolo idolis, natura naturis,non
pulfata, tremit & altera Si duas lyras ad aliter ac foetus in aluo toti corpori mater¬
cande intentionem fidiu teperes, lonan- no per continuata ligamenta connefii-
te altera,altera reboat, querfum hac ? vt tur, vnde & anima materna, & corp ris
intelligamus hinc, ex omnium mentium & fpiritus materni ipfc quoque per ani¬
mutua&inuicem temperata connexione mam fuatncorpus Sdlpiritum percipit pa{-
idem fieri, vt fcintilla primarum in me¬ liones. Anima igiturper mentem eft fupra
dias, mediarum in infimas vfque reful¬ fatum, in folo prouidentia ordine tan¬
geant,&apoftrcmis per medias in fubli- quam luperna imitans, & inferiora vna
mes iterum refkdantur. Harum conne¬ cum illis gubernans. Ipla enim tanquam
xionem, hanc mutuam-, fcintillarumque prouidentia particeps, ad diuina guber¬
infufionem a fuperioribus ad inferiores nationis exemplar regitfe, domum, dui¬
continue demnantem, prouidentiam ap¬ tatem, artes, & animalia. Per idolum eft
pellamus. Mittamus mentes in prefeDtia, in ordinefati fimiliter, non fub fato. Si¬
accipiamus idola,id eftfimulachra anima¬ quidem anima noftra idolum, naturafua
rum. Caput omnium fit idolum animj cum fupernis idolis concurrit ad forman¬
mundi, huic connectantur idola duode¬ dum corpus atque mouendum. Per natu¬
cim, animarum duodecim, fpharas duo¬ ram quidem corpus eft fub fato, anima in
decim agitantium. Quoniam vero in qua¬ fato naturam mouet. Itaque mens fuper
libet fphara plures funt anima , harum fatum-in prouidentia eft, idolum in fato
idola ad vnum idolum vnius communif- fuper naturam, natura fub fato, fupra cor¬
que anima, qua totam illam regit lpha- pus. Sic anima in prouidentia fati, na¬
ram, religentur. tura, legibus, non vr patiens modo poni-
Atque ita omnia animarum rationaliu tur,fed&vtagcns.IdeoPIatoin fibro de
idola mutua quadam confpiratione ex republica decimo,virtutem animi, inquit,
vno pendent idolo fummo, ita vt nums nonefleferuilem damonem vita ducem,
quilibet idohprimi in media, & medio- ac rurfus vita fortunam eligit a nobis, non
rumininfimatranfeant. & feminarerum nos a damone vel fortuna Culpam di¬
omnium corporalium a primisidolis,ido- giti nobis, non nos a damone'vel fortu¬
lis liquentibus inferantur. Conlpiratio- na. Culpam eligentis efle, non Dei, Zo-
nem huiufmodi, feminumque tradudtio- roafter quoqueita prectptt:
nem,fatum cfle arbitrabamur. Eadem ra¬ M* <n1 y cuij-a.ri
tione per corpora procedamus. Comple¬ Id eft, ne tu augeas ferum. Quali i
xiones fiue affedriones fiue natura? duo¬ bitrio fit cedere feto, atque non cedere.
decim, fphararum duodecim,vni & fum- Cum vero ex tribus illis partibus adftrin-
mat natura ipfius mundana materia co¬ gamur partim renim ordini, partim non
pulentur. Singula vero natura finsulo- adftringamur, ex quarta prjcipuc folui-
rum corpufculorum iphara cuilibet adhe¬ mur, noftrique fumus omnino.Hac ratio
284 Marfilij Ficini Theolog. Platon:
■rft quam inter mentem animz icaput, &
idolum animz pedem,media collocamus.
■Mens enim animz meft non quantum a-
mma proprie eftjled quantu angelica, Si
aiupcrms mentibus occupata.! dolii quo¬
que illud animz,id eft re&rix poteria cor-
poris,noneftanimzpurzoffiduro, feda-
nimz iam vergentis ad corpus. Veru ratio
interponitur,vis qu?dai n verarum propria
animarum, per quam in vniuerfali con¬
ceptu a principiis rerum ad conclufioncs
temporali fucceffione difcurrunt ,effc&us
refoluunti» caufas,caulas iterum in effe¬
ctus deducuntjdifcurrunt etiam conceptu
particulari ad difcurfionis vniuerfaiis e-
xemplar. Sed in prima ipfa & vniuerfa i
rdifctirfione, ratio intellcdualis vocanda
eft, in difcurlione particulari,ratio cogita-
trix & opinatrix. Mens autem illa quz eft
animz caput,&auriga/uapte natura An-
.gelosimitata, non fucceffione, fed mo¬
mento quod cupit afTequitur, imo habitu
quodam, &(vt vult Plotinus ) aftu fimul
continet omma. Ac merito poftmentem
hanc animz flabilem Angelos imitante,
fequitur ratio mobilis animz propria. Hu¬
ius pediffequz funt ‘vires illz fentiendi
-brutae, quz funt in idolo phantafia fcilicet
cotifufa, quz inftinciuin fequitur natura¬
lem, imaginatioque quinque fenfuu con-
grcgatrix. Idoli pediffequa eft natura.
Mentem noftram foli cuidam noftro, ra-
t onem Solis huius lumini, idolum lumi¬
nis huius radio, naturam radij reflexioni,
id eft(plendori,&vt redtius loquar, vm-
brz, Platonici comparant,atque vt ad vim
reuertarrationalem,fzpeeam aiunt ita fe
ad mentem habere, vt fermonem ad ani¬
mam fehaberevidemus,&in motu perpe¬
tuo liberoque verfari. Denique facultas il¬
la rationalis quz proprie eft animz verz
natura, non eft ad aliquid vnum determi¬
nata. Nam libero motu fiirfum deorfum-
quc vagatur. Primus enim motus eft qui
inpropriaanimznaturalocatur, cumip-
fa fiteffcntia tertia, cuius virtus eft per fe
xnobilis.Priraus autem motus, no hic mp-
tus eft aut ille, non huc folum fertur aut il-
iucjfed communis motus eft, & tanquam
fons motionis perfluit liber, partibufque
in omnem partem momentis prolabitur.
Quamobrem licetpcr mentem, idolum,
naturam, quodammodo communi reru
crdini fubnedlamur, per mentem proui-
denriz, per idolum fato, per naturam lin¬
gularem vniucrfe naturz, tamen per ra¬
tionem noftri iuris fumus omnino, & tan-
qnam foluti, modo has partes modo illas
faftamur. Quandoque ratio menti cohz-
ret, vbi furgit in prouidentiam. Quando¬
que idolo obfequitur, & naturz, vbi fatum
fuo quodam fubit amore , dum fenfibus
confiia, huc & illuc rerum fenfibilium oc-
curfudiftrahitur. quandoque omiflis aliis
in feipfamfe recipit, vbi aut res alias per¬
quirit argumentando ,aut indagat fcme-
tiplam. Vlque adeo vis hzc media pro¬
priaque animz , Si libera eft, & inquieta.
Et quando aliquid in noftra incunit ex¬
trema, puta in mentem, idolum,vel na¬
turam, fieri quidempoteftvtanimaftaiim
illud quoquo modo percipiat, non ta¬
men prius animaduertit fe illud percipere,
quam in potentiam tranfeat mediam.
Cum enim potentia media fit, perquam
nos homines fumus, imo & quod ip.fi fu¬
mus, quod pertinet ad eam, euidentifE-
me ad homines pertinet. Mouent fepe
colores aut voces oculos fiue aures, con-
feftimvifiis & auditus fuum explent effi.
cium , hic videt, ille audit, nondum ta¬
men animus & videre fe & audire animad¬
uertit , nifi media noftri potentia fefe ad
hzc intendat. Quod patet in his qui ob-
uiosfibinon comprehendunt, dumaliud
quippiam attentius cogitant. Sic mentes
fuperiores mouent femper noftram men¬
tem illis annexam, impulfum tamen hu-
iufmodi ideo non aduertimus, quoniam
vis media per inferiora circutiaga a fupe-
rioribus fe diuercit. Eadem ratione idola
animarum fiiperiorum pullant femper
idolum noftrum, hunc tamen nos influ¬
xum haud agnofeimus, quando pars illa
mediaaliud quicquam firmius fpeculatur.
Similiter corporum ampliorum naturz
continue laceffimt corporis noftri natu¬
ram, &hunc inftindum fzpiffime ratio¬
ne eadem nequaquam aduertimus. Huius
rei exemplum habemus in corpore. Sape
cnimnullare laceffiti, nobifeum fubiraf
cimur,nullis malis turbati,nunciis autpor-
tentisterriti torpefeimus , morremus, &
trepidamus,nullis bonis permulcti gefli-
mus ipfi nobifeum & canimus. Hzc vnde?
Caufam certenouam habentiam nouief-
fedtus. Hzc vtique eft varia pro variis
temporibus affefiio corporis,fiue in felle
veliecore crocea bilis exzftuet, feu bilis
ferucatatrainfplene, feu claro fanguine
c orabundet.Huiufmodi corporis affedtio-
nesatquenaturz quia proximz funtviuf-
ficz potentiz quf idolo continetur, Si
continet ipfas , eam variis incitant pulfi-
buSjdum occafionem przbent vt illa &
aliter Si obnoxius operetur in comple¬
xione corporis viuificanda, quamfbltar.
Huiufinodi operatio Reddita concitatior.
 Ge immortalitate animorum Lib. XIII. 28/
vim fenticndi qnz eodem idolo contine¬ tiones prsuideat. Quando idolorum na-
tur, ta&um prafertim titillat fenfim, pun- turarumqueinftindus rationem omnino
gitue latenter eiufdem idoli phantafiam, & phantaliam.offendit vacuam, aliquid
ceu per narura: indigentiam pungitur fto- fibi portendit eorum qua? ad temporum
machus.Pundioilla&titillanolatens, ad vidflitudines, elementorum que perturba¬
mediam anirnz partem non tranfit quan¬ tiones attinent, vt futuram prauideat plu-
do illa in aliud inhiat,tranfit autem quan- uiam, terrsemotus, atquefimilia.
do vacat. Tunc per rationem cogitatri- Qua via Illud; Vis illafupernbrum idolo¬
rum pluuias inductura, ad pluuias prafigu-
vel moeremus, vel gaudemus. Ratio in- rat caelorum rotas , ha? aerem humefi.-
tellc&ualis haec aduertit, vnde affentitur ciunt, aer vduspituitam mouct noftram,
quandoque, quandoque etiam confiliis humorem fcilicet aqueum , pituita fpiri-
& remediis hascfugit & fugat. Summatim tum,ex ca przfcrtim parte qua & ipfe eft
hisfaepe pullamuraffe&ibus longo ordine aqueus. Siquidem fpiritus cum fit vapor
a naturis vniuerfalibus per propriam in fanguinis, & in fanguine quatuor iniint
nos delcendentibus, & vnde nobis inge¬ humores, in ipiritu funt quatuor humo¬
rantur, penitus ignoramus. Si itaeft, cur rum elementorumque virtutes. Igitur vir¬
non edam mentes fuperiores menti fio- tus illa fpiritus aquea a pituita irritata, viui-
ftrae coniun&e lemper eam pullent ? ficam anima: noftra: infligat potentiam
Quemimpulfum nos minime aduertimus ex ea parte qua aquaticorum femina-vis
quando pars media noftriita eft fuis adti- viuificapoffidet. Vis haec fulcitat eas ima¬
bus occupata,vt vfquead eam nontran- gines quf in vacante phantafia rationef-
feat mends influxus. Ea vero vacante, que funt ad pituitam pertinentes ,Vt fubi-
quid prohibet Angelicam aliquam ratio- to cogitemus flumina,, imbres, angues,
nalibus viribus cogitationem irrepere, li¬ anguillas, pifces, atque fimilia. Eodem pa-
cet vnde furrepat, non videamus : Quod dlo vis fupernorum calores & tellus pro¬
indicantilli,quiablque pra?ceptore ex lo- creatura , congruis mediis choleram, id
la vacua: rationis intentione, aut etiam eft, bilemin nobis & choIericum ipiritum
tranquillitate, fepe multa & pratclariffima roonct, hic virtutem viuificam, haec igneas
edam dum non inquirerent, pepererunt, imagines in phantafia rationeque laten¬
quali fua fponte Solis lumen in ferenum tes, vt incendia imaginemur, rubeofque
aerem fubitofetransfundat. Ac licet dif- Colores, &flauos.
pofido mundi, quae tota fimul eft in men¬
tibus rationibufquc fupetnatum anima¬ Septem vacationis genera..
rum inferipta, perenni quadam continua-
done tota fimul noftrae menu fe offerat,
temporalis tamen mundanorum femi¬
V Erum quando ita vacamus, vt hu-
iufmodi aduertamus influxus , fep-
num viciffitudo ficut paulat;m in idolis na- tem funt vacandi genera. Somno, lynco-
turilqueillarum animarum fibi ipfi fuccc- pe, humore melancholico , temperata
dit, ita fimili quadam fuccelfionis conti¬ . complexione , folitudine, admiratione,
nuatione per omnium animarum idola callitate, vacamus, quoniam anima ope¬
omniumque corporum naturas defccndit rationes fuasmouendi & fentiendi in hoc
vfqueadidolumanimg noftrj, & corpo¬ corpore crafiiore per fpiritum libi proxi¬
ris noftri naturam. Vt ecce ratio pluuiae, mum explet, ideo quando vel propter de-
cras fctura? hodie regnat in animarum fatigatidiiem lpiritus in mentibus exte¬
cocleftium idolis, caelorumque naturis. rioribus refoluunmr, vel proptcr vapores ,
Eadem per elementalium animarum ido¬ humorefque meatus illi cerebri opplentur,
la, elementorumque naturas demanat, per quos huiulmodi Ipiritus ad fenfum
quoufque idolum anima: noftrse.fimulque motuque idonei folent ad membra tranf-
naturam pullet humorum. Pullatio idoli mitri,tunc animus fele quodammodo col¬
noftrifitabidolis, naturae noftrae pullatio ligit, neque in fentiendis corporalibus
ab illis naturis & idolo noftro. Quando qualitatibus,neque in regendis mouen-
mentium ille influxus rationem noftram difque membris fui corporis, neque in tra-
fcrtiiur odolam,fiue menti vacantem,ipfi dtandis externis negotiis occupatur,
aliquid offendit eorum, qua? ad vniueria- quodfacilefitinfomno. quanto auteiri
lem aeternarum rerum cognitionem leu magis exterior actus remittitur, tanto in¬
mundi gubernationem pertinent, vt vel tenditur magis interior. Interiores achis
Dei legem,&ordines angelorum, velfe- fiintphantafiaevila,ratiohifque difeurfio-
eulorum reftitudones, & regnorum muta¬ nes. Sed plurimum ita intenditur
266 Marfilij Picini Theol. Piat.
phantafia f cuius nutu plurimum agimus
vitam; vt imagines fuas acerrimo intui¬
tu in feipfa volutet. Reuoluta acrius
imagines illae vfque ad communem illum
lenium, quem more Platonico vocamus
imaginationem, relucent, inde in fenfus
inferiores, & Ipiritum. Imago vero in
fenfibusiisfpirituque lucens, folet pro rc-
ucraalTeuerari.
Nam vigilantes hominem fe videre
aiunt, quando ad hominis imaginem in
iis micantem fele vertunt. Similiter dor¬
mientes affirmant hominem fe videre,
quando eius imago a phantafia ipfius con-
feruatrxceper imaginationem in fenfum
relplendet & Ipiritum: Refplendent au¬
tem imagines ilis prae ceteris, ad quas
phantafia magis afficitur, fiue cogitatio
fiue perturbatio praterita, fiue tumultus
prafens dominantium humorum id fa¬
ciat. Atque hpc infomnia vana funt, &
nihil praeferunt vaticini;, nam aut ex vigi¬
liarum reliquiis, aut ex corporis turbatio¬
ne nafcuntur. Talibus inlomniis homi¬
nes illi folentilludi, qui voluptuofe»vitat
dediti, ad ea quae mouent fenfus, vehe¬
menter afficiunt, 8t phantafiam ad haec
vel tanquam bona adfcifcenda , vel tan-
quam mala reficienda affigunt acerrime,
quo fit vt eorum reliquiae phantafiam tur¬
bent in (omnis. Accedit, quod nimio gra-
uati cibo vel potu, phantafiam in fomno
expeditam habent nunquam. Nam pro¬
pter immoderatam humorum vaporiique
redundantiam, imagines illae in phantafia
faepc mouentur,quae terrae Ipedtacaiaprae-
ferant. In iis quoque propter vini calo¬
rem incitata virtute genitalis feminis ex¬
pultrice, mouentur imagines amatae per-
fonae quas feruat phantafia, vnde cogi¬
tatur amplexus. Ex fis rationibus Plato in
nono libro de Republica, concludit ratio¬
nem faepein fomno vlque adeo occupari,
vt non libere influxus fuperiores perfen-
tiat. Percepturam autem velitarem in¬
quit, quoties non turbabitur. Sunt &
multi voluptuofa vita contemptores, re¬
rum tamen ciuilium ftudiofi vel imperij
& gloriae cupidi. In his dormientibus con-
fopitur interdum etiam phantafia, at ra¬
tio tunc 'priuata & publica tradtat nego¬
tia,&iis plurimum occupatur. Sunt non¬
nulli tam voluptatum quam humanae glo¬
ria: contemptores, fed indagationi rerum
diurnarum & naturalium dediti. Horum
in fomno cefiar aliquando non phantafia
folum, fed rationis etiam afiiua anxia
conliiltatio. Refurgit autem confueta il-
larationis fpecuJatricisinueftigario,vtveI
metiri ccelu.videamur, vel clemeta parti¬
ri, vel animalium fpecics numerare. Nui-
lis eorum quos numerauimus, communi¬
ter conuenit vaticinium, licet pofiremi ij
philofophanresvere ratiocinentur etiam
dormientes, imo & inueniant quando¬
que qua diu quafita non inuenctant vi¬
gilantes, quia ratio efl tranquilhor. Tale
quiddam contigit Galeno, qui feribit cum
circa diaphragma agrotaretfefomniauif.
fe liberatum iri, fi fanguinem mitteret ex
vena qua: eil inter pollicem & indicem,
minuiffe fanguinem, conualuifle. Neque
funtaliqui, licet perpauci tales reperian-
tur, qui domitis voluptatibus, ciuiiibufque
rebus negle<ftis,ita fuam vitam mfi:ituant,
vt veritatis quidem afiequcnda flagrent
cupiditate, eam tamen humanis vefiigiis,
quibusambigua mens naturalium Plulo-
fophoiumplerumquefolet confidere, in-
ueftigaripofle diffidant, itaque Deo fe de¬
dunt, ipfi moliuntur nihil. Apertis &pur-
gatisoculis quid maxime diuinitus oilen-
datur, expediat, quod & pracepiffedicitur
Socrates, Stfeciffe, Hi piij homines & re-
Iigibfi vocantur, horum animus in vigilia
vacatpras cateris, vacat in fbmnis omni¬
no, quapropter fupernus impulfus ab eo
facile animaduertitur. Sed horum homi¬
num duo funt genera. Alii templum hoc
Dei, mundi fcilicet machinam admiran-
turfrequentius,alii templi huius numen
impenfius venerantur. Illorum animoper
fomnum quieto pailTones rr.undi mon-
ftrantur, & illae prae careris ad quas magis
afficitur, vtpluuiam videat futuram, bel¬
lum , peftem, atque fimilia. Demonftra-
tionis modum & ordinem fupra diximus.
Caterum fape difficilis fomnii interpre¬
tatio eft , fape etiam facilis. Difficilis,
quando poftquam pluuia futura exprefla
eft in phantafia, vis phantafif imaginem
pluuia nonfatis attente commendat me¬
moria, fed tanquam velox nimium & ver-
fatilis, vt fcmel impulfa eft, currit lubrica
perfimiles & confequentes imagines, vt
ex pluuia excitetur ad ventos cogitandos,
ex ventis ad alriffimos montes, ex monti¬
bus ad niues, ita pratergrefla expergifei-
tur, atque experredta niuis poftremo vife
magis memor eft quam pluuia, vnde futu¬
ram prodicit niuem, non pluuiam. Qua¬
propter oportet interpretem (omniorum
efie fagaciffimum venatorem, vt fciar ex
proximo veftigio recurrere ad remotum,
ab illorurfiis ad remotius aliud, ac videat
quid apprime ex quoque fequatur, quouf-
que ad primum perueniat.
Quodfolcmusin quotidianis fermoni-
 de immortalrtate'animorum Lib.-XIIL 23/
fcus obferuare,quandoex vco fermone in
alium-rurfufqucin alium transgreffi, tan¬
dem Sermonem prino propofitum in
promptu non laus habemus. Tunc nomf-
fimavcrbaconfidcramus, e quibuspotif-
fimum verbis fcquiporerint, & iterum ex
qmbusilla, donec pnma plamffime reco¬
lamus. Solertiavenatoru velox Sc vcrla-
rilerequirit ingenium., pratlaga facultas, fi
modoperfpicue debeat prauidcre, paca¬
tum atque quietum. Hac tanquam repu¬
gnantia in eodem non facile concurrunt.
Ideo plurimum non iidem prafagi lunt
perfpicui, & intcrprctcSj&fepe quiprafa-
giunt, nefeiunt quid prafagianc maxi¬
me, & qui interpretantur, velociter errant
magisinpraruidcndo. QuodinTimao fi-
gnificatPlato, cum dixit alios effe vates,
alios vatum interpretes. Sed vta d remre-
deamus, eorum fomnia interprete indi¬
gent, qui propter cKolcricos & igneos fpi-
ritus curriculo phantafia curruntvelocius.
In quibus vero propter complexionem
Ipirituum temperaram vel melancholicam
phantafia incedit maturius , pramfa res
firmiter inharent memoria, neque nouis
& variis imaginibus confunduntur, prop-
terea horu pra-fagia interpretatione non
indigent. Atque hac funt prafagia fom-
niorum qua rcligiofis illis conueniunt,
qui diuinam hanc adern admirantur &
ftupent, qualia libi obtigifie tradit Hippo¬
crates, qui cum Democritum, qui infani-
revulgoferebatur, curaturus adiret, per
quietem accepit aDeo,non Democritum
infanire, fed vulgus. Eadem ratione So¬
crates futuram Platonis excellentiam prp-
dixit exfomnio.Dehisfatis. Illis vero re-
ligiofis, qui templi huius potius numen
adorant cumper fomnum quiefount, id.
accidit,vt mens eorum diurna cupida ma-
ieftatis pulletur numine vehementer, &
talis quadam menti illorum fuccurrat de
Deo cogitatio, qualem maxime folet vi¬
gilans affe<ftare,puta fedem operationem¬
que Dei nofle deiiderabat. Quiefcenti ra¬
tioni lux infinita inuifibilifque occurrit,
quavbiquetota &in feipfa fit, foqneip-
fam,per fe fine oculo videat. Hicfi phan¬
tafia ad motum i. ttardior, plana manet &
perfoicua notio, quam cxperre&us ani¬
mus immaculatam, vt acceperat, homini¬
bus aperit. Sin velocior fit ftatim ipfapoft
rationem, vt folet, fiium opus aggreditur.
Volutat ccnluetas imagines, ateue imita¬
ta pro viri' us s rationem , lucem fingit
Sol-s immenfam, totam oculis omnium
vbicue micantem & in ftipfc perpetuo fo
dreuitureuoluentem. Hic ergo eft-opus
interprete, qualis lofeph fuit, & Daniei,
qui regia fomnia interpretabantur. Hac
djuinauone polluit Mercurius Trilmegi-
ftus, quod eius liber de Dei potentia 8e la¬
pientia, e Graea linguain Launam a no¬
bis tranflatus oftendit. Hac vaticinii ipe-
ciesreligiofisquidcm(vtdi.'.imus)maxin.c
conuenn. Aliis t;uoque nonnunquam , fi
quando vel prouidentia aliqua, vel cafus
prolpentate laceant lobrh, curiiquc vacui.
Ynde Alexandro regi dormienti draco
herbam monftrauit,qua Ptolemaeum cura¬
ret grauicer vulneratum. Praecipue vero
prope ortumSolisfedata paulum vaporum
externarumque curarum turba , id ac-
Quanquam, quod vulgo effertur,matuti¬
na fomnia clfe veriora , non ob id Iblum
prouenit, quod magis lobrii fiunus ( fape
enim fobrii dormitum accedimus, neque
tamen tunc fiunt perlpicuavifioncs ) ve-
rumetiam ex eo, quod & Solis Phcebique
vatis acceffu vaticinium roboratur, & fan-
> guineiigneiquelpirituseahoradominan-.
tes, claritate fua ad claram conferunt vifio-
nem,&fquod videmus)quia ftatim ex-
pergifeimur , turbam imaginum confo-
quentium non confundimus.QUa defom-
nodidafunt, his Orphei verfibus confir¬
mantur.
piaMeiia •/, SrtisuTs f/J.y.Ti,
y\wu:%oi ycAXoscWASa?
•xpQaq.ancSt 4cjf-ri cus-ms iyu-
>&i ytifaut /ati&fav aumi fottitt.
■'^zz.nii-xeiz,
ovy&v Giytozus , /tcMcisa erpe<p®- .
cimy tic ivoiGim £e<SV tm i&Qkos iSivui
Id eft. Nuntiefuiurorum mortalibus va¬
ticinator maxime , Accedis ad animas
fomni quiete demuldas, ealque compel¬
lans fiifcitas mentem. Sententias numi¬
num beatorum eis perfoinnum fubinferis.
Silens Cientibus animis'ventura pranun-
cias, his, inquam, animis, quorum mens
diuino cultu recirillimevritiir.
Saris de ea vacatione animi qua» per
fomnum fit, diximus. Sequitur vacatio"
qua fit ptr fyncopam, id eft, per cafum
corporisfemiuiui, quando cordis defeifhl
fpiritus ad membra non mittuntur, & qui
in membris fimt, retrahuntur ad cordis
debilitati prafidium, quo inflatu perinde
vt in forono prouenit vaticinium.
Qtoexcellutfle Hercules dicitur, Ara-
fcefcue permulti, cui comitiali morbo cor-
ripiebantur. HincPlutarcbus in libro pri¬
mo dG anima, Enarchus, inquit, nuper a:
 288 Marfilij Ficini Theolog. Platon;
grota5, tanquam iam mortuus i medicis Anyto filium eius,qui tunc modeftusvide-
iuitreiictuSj& breui tempore in feipfum batur^foreflagitiofiffimum,atq;itacucnit.
poftea reducius, dicebat fe mortuum taif- Eft& quartus a temperata complexione
fe,& in corpus iterum reftitutum, r.ec eo vacandi modus, fiquidem talis complexi»
morbo moriturum, reprchenfbfque aiebat nullum infert tumultum alicuius fuperan-
vehementer a domino iuo eos ipiritus, tis humoris, qui ad vllam imaginem com¬
qui animam eius duxerunt. Ad Nichan- moneat phantafiam. Sunt enim huiufmo-
dam enim miflos, non ad ipfum fuifle. di viri in affeftibus fuis & a (Sibus modera¬
Nichandas autem coriarius erat, & in pa- ti, ideo animo adeo tranquillo viuunt, vt
laeftris non ignobilis, qui eo tempore .quo etiam vigilantes fupernis fubiiciantur ia-
Enarchusreuixit, in maximas incidit fe¬ fluxibus, quod Pherecydi,Syro, Pythago¬
bres, acrepente mortuus eft. Hic autem ra , Plotino dicitur contigifle. Plotinum
viuit,fuperftefque eft,fcliciffime nobifeum pra cateris admiror qui ( vt narrat difei-
manens. puluseius Porphyrius,1 mores hominum,
Tertius vacationis modus fit ex melan¬ errata, euentus prafentiebat. & cum ipfe
cholici humoris contraftione , animam ' Porphyrius feipfum interficere cogitaret,
ab externis negotiis feuocantis, vt anima id ille perfpexit diuinitus, atque prohibuit,
tam vacet homine vigilante, quam folct Ob hanc rationem, vt feribit iuuior Pli¬
dormiente , quandoque vacare. Certe nius, Curtio RuffodumAffricam obtine¬
quemadmodum commodiffimum inftru- ret & inclinato die fpatiareturin porticu,
mentum carere oportetmotuproprio,ne oblata eft mulieris figura humana gran¬
forte quando faber mouere ipfum ad dex¬ dior, pulchriorque.Hf c prgdixit eum ven¬
tram fiatuit fabricando,ipfum interim fe¬ turum Romam, honorefquegefturum, at¬
ratur motu proprio ad finiftram,fic ani¬ que etiam cum fummo imperio in ean¬
mum illum quo diuina prouidentiavti ad dem prouinciam reuerfurum,ibiquemo-
vaticinium ftatuit quafi aliquo inftrumen- riturum. Faclaquefunt omnia.
to, quietum eife necdlarium eft quales Quinta vacatio fieri videtur a folitudine,
funt melancholici fiepe. vbi animus' nullis humanorum negotio¬
Sed & hi quando numine rapiuntur, rum curis diftracius, paulo vel numinum
tanto czteris concitatiores fiunt, quan¬ vel coelorum momento eadem quotidie
to corporadenfaii accendantur, feruen„ cogitat, qua» ccrleftia numina cogitant
tius vrunt, quam corpora rara. Hac ratio¬ facere,quod quidem Zoroafter Magoni®
ne Socrates, quem Ariftoteles melancho¬ princepsfolitudine viginti annorum dici¬
licum iudicauit, datmonis familiaris inipi- tur aflecutus, vbi de omni diuiriandi arte
ratione multa prafentiebat,cuius rei teftcs. multa confcripfit & fecit. Similia opera¬
funt Plato, Xenophon, ■ Antipater rnaxi- tum fuifle Orpheum in.Thracia defertis,
mus,Apuleius. eius feripta Mufto declarant.
Siquidem Timarchus cum ab eo conui- Sexta fit ab admiratione vacatio, Si¬
uio difccffifiet vbi Socrates difeumbobat, bylla & Pythia facerdores cum feccdetcc
Socratis d temone prohibente,inde eaper- inlouis aut Apollinis antrum, vbinumen
petrauit, quorum caufa eft occifus. Cbar- ipfum adefic credebant, tantoadmiratio-
mides in Nemea certauit vetante Socrate, nis venerationifque ftupore de maieftate
ac certaflepce nituit. numinis cogitabant, vt ienfiis, phantafia,
Critoni contra Socraticum confilium ratioque actus fuos illico pra termitterent.
rufticatiramulusaKquis percuifit oculum. Tucmensfoli expofitanuniini,fueDeus
Idem etiam Socrates dum fugeret vna illefuerit, fiue damon/upernosperfentie-
eum aliis nonnullis impetum hoftium, vt bat nutus, eosprafertim qui ad ea negotia
ventum eft in triuiu, eadem qua cateri via pertinebant, de quibus nuper deliberaue-
fugere noluit, quia deterrebatur a dzmo¬ rant. Similiter affedtum fuifle Cornebum
ne. Tum quidem ii qui alia via fugerant, facerdorem Patatiij tradit Aulus Gelbus.
in equitatum hoftium inciderunt. Arifti- Et tales quofdam inducit Orpheus Cory¬
des & Thucydides aliique permulti quam- bantes. Hac vaticinii fpede pracellebat
diuSocratipropinquabant, edam Socra¬ A.lbigerius Carrhaginenfis. Hic pene
te ipfo tacente in philofophiz ftudiis pro¬ quicquid egiflet quifque aut cogirauiffet,
ficiebant quamplurimum damonis illius afBaru damonum refpondebar. Huius di-
inftin<Su,& quanto longius recedebant a uinationibus fape fe affuifle Aurelius ab-
Socrate, tanto reddebantur ad philcfo- guffinus affirmat.
phiam ineptiores. Idem cum morti pro¬ Septima & omnium praftsntiffima ea a-
pinquarer, vt feribit Xenophon, pradixit nimi alienatio eft, qua fit caftitate mentis
Deo
 de immortalitate animorum.Lib XIII. 2 89
Deo denota , quemadmodum Orpheos
in hymno Deorum omnium Mufeum
docet. Talis quippe mens non ad tempus,
vtalia, led fermeiemperpacarum eft Dei
templum, cuius oftium ( vt Ioannes in¬
quit Theologus ) Deus pulfat primum,
quod ftarim apertum ingreditur , quod
inhabitat fedulo, in quo hominem pafck
ambrofia Per hanc f vt refert Aurelius
Auguftinus) rufticus quidam fuis tempo¬
ribus fecedebat a, corpore, & vigilare (e
fciebat, dumtamen videret mira quadam
oculis non corporeis. Per hanc Ioannes
Theologus omnium diuinifllmusinPath-
mo vniuerliim vidit ordinem leculorum.
Per hanc Ezechiel campum olfibtis mor¬
tuorum infpcxit refertum, & offa poftmo-
dumrefurgentia.Per hanc Efaias Deum
fedentem a Seraphim circundatums Sed
ij omnes , quemadmodum & fomnian-
tes, quicquid mente cernebant, phanta-
fix velaminibus ftatim operiebant, itavt
vila mentis , phancafia vinbraculis ob-
fcurata, interprete indigerent. Conclu¬
damus iam per feptem vaticini) fpecies,
tantam effit humana anima aduerfus ma¬
teriam excellentiam, vt & domito & fo-
pito & lemluiuo corpore, multo clarius
videat, rnu toque praftantius operetur,
quam corpore operante, quali ad magni¬
fica quauis efficienda iuafidio corporis
non indigear. Vbi app aret quanta fit ani¬
ma cum cceleftibus concordia, quanta
cum Deo cognatio, qua quotiens in fe
redit, coeleftium arcanorum & diuina fit
prouidentia particeps.
Tertium figntim, ab artium & gubernatio,
ttis mdnjlria.
CAPVT III.
C /£tera animalia vel abfq; arte viuut,
velfingulavna quadam arte, ad cu-
iusvfumnoniplale conferunt,led fatali
lege trahuntur. Cuius lignum eft, quod
ad operis fabricandi indultriam nihil pro-
ficiunttempo-e. Contra homines artium
innumerabilium inuentores funt, quas
fuo exequuntur arbitrio. Quod fignifica-
tur ex eo, quod finguli multas exerceat
artes, minant, & diuturno vfu fiuntfo-
lertiores. Et quod mirabile eft, humana
artes fabricant per leiplas queeun jue fa¬
bricat ipla natura, quali non fer.n fimus
natura,fed amuli. Vuas ita pinxit Zeu¬
xis, vtauesad easaduolarent. Apellese-
quam ta pinxit & canem, vt pratereun-
tes equi hinnirent, latrarent canes. Pra-.
xiteles in quodam Indorum templo Ve-
neremmarmoreadeovenultamexprdfit,
vt vix a libidinofis tranleunriom conlpe-
dibus tura & pudica feruaretur. Archytas
Tarentinus columbam e ligno mathema¬
tica dilciplina fecit, librauit, infiauit Ipiri-
tuadeo vtvplaret.iEgyptij,vttracit Ivier-
curius. Deorum ftatuas conllruebant fe¬
les, vt loquerentur & irent. Archimedes
Syracufanusaneum coelum fecit, in quo
omnes feptem Planetarum motus verilfi-
me conficiebantur vt in coelo, &ipfum
voluebaturvt coelum. Mitto /Egyptiorum
pyramides, Romanorum Gracorumque
adificia,metallonim officinas & vitri.Dc-
hiquehomo omnia diurna naturae opera
imitatur, & natura: inferioris opera per-
ficit,corrigit& emendat.Similis ergo fer-
me vis hominis eft natura: diuina:, quan¬
doquidem homo per leipfum id eft per
fuum confilium atque arrem regit feipfum
a corporalis natura: limitibus minime cir-
cunlcriptum,&lingula natur a aitioriso-
pera amulatur. Et tanto minus quam bru¬
ta naturae inferioris eget lubfidio, quanto
pauciora corporis munimenta fortitus eft
a natura quam bruta, fed iplemet illalua
copia conftruit alimenta, veftes;ftramen-
ta, habitacula, fupeilectilia,arma. Ideo
cum ipfe fua facultate fe fulciat, fulcit vbe-
rius quam beftias ipla natura.' Hincprofi-
cifcitur inenarrabilis varietas volupeatu,
hos quinque fenfus corporis obleftan-
tium,quas ipfimet nonis proprio ingenio
machinamur. Bruta breuilfimis natura
clauftris concluduntur. Non folum ad
corporis neceffitarem nofter animus ref-
picit, ficut beftia natura imperio manci¬
pata, fed ad oblectamenta fenfuum varia,
quali quadam pabula phantafia. Neque
folum per varia blandimenta ipfi phanta¬
fia animus adulatur,dum quali periocum.
diuerlis ludis deleuit quotidie phataliam,
verum etiam agit interdum cogitatrix ra¬
tio ferius, &fua prolis propaganda cupi¬
da emicat foras, & quanro pollear in .te-
nio,euidenteroftentat pervariam lanifi¬
ciorum fericique texturam, picturae, ful-
pturas, & adificia. in quibus como, nen¬
dis fape nullum corporis re pirit commo-
diim , nullum fenfuum blandimentum,
cum aliquando fponte ex i>s incommo¬
dum & moleftiam patiatur led facundia
fila amplificationem, approbationemque
virtutis. 1 n iis artificiis animaduertere li¬
cet, quemadmodum homo & omnes &
vndique trafiat mundi marerias,quali ho¬
mini omnes lubiiciatur. T radiat, inquam,
elementa, lapides, metalla, & plantas, &
i£o MarfiLFicin.Theolog, Platon.
animali». Si ia multas traducit formas at¬
qui figuras , quod nunquam beftia: fa-
ciunt-Nequcvnocft elemento contentus,
aut quibufdam, vt bruta, fed vritur omni¬
bus, quali fit omnium Dominas. Terram
calcat, fnlcat aquam, altiifimis turribus
confeendit in aerem, vt pennas Dzdali
vel Icari praetermittam. Accendit ignem,
Se foco familiariter vritur 8e deledatur
pracipue ipfe folus. Merito coelefti ele¬
mento folum ccelefte animal dcle&atur.
Coelefti virtute afeendit coelum, ateg me¬
lum. Nec vtitur tantum elementis homo,
fed ornat, quod nullum facit brutorum.
Quam mirabilis per omnem orbem terra;
cultura/Quam ftupenda editiciorum ftru-
dtura & vrbium ? Irrigatio aquarum quam
artificiofa ? Vicem gerit Dei, qui omnia
clementaiubitat, colitque omnia, & ter¬
ra: 'prafens, non abeft ab aethere. Atqui
non modo elementis, verum etiam ele¬
mentorum animalibus vtitur omnibus*
terrenis, aquatilibus, volatilibus , ad ef-
cam, commoditatem, & voluptatemi Su¬
pernis coeleftibufque addodrinam j ma¬
gicaeque miracula. Nec vtitur brutis fo¬
lum, fed Si imperat. Fieri quidem poteft,
vt armistjuibufdarri i natura a cceptis bru¬ nis corporis delpicit minifterium,vtpote
ta nonnulla quandoqUe vel impetum in
hominem faciant, vel hominis effugiant
impetum, hom<? autem acceptis a feipfo
armis, & vitat ferarum impetus, & fugat
& domat. Quis viditvnquam homines vl-
losfiib belliatum imperio detineri, quem¬
admodum vbique videmus tamimmanit
limarum ferarum quam mitium armenta
per omnem vitam parere hominibus' No
imperat beftiis homo crudebter tantum,
fed gubernat etiam illas , fbuet & docet.
VniuerfalisproutdentiaDei, qui eft vni-
uerlalis caufa, propria eft. Homo igitur
qui vniuerfalifer eundis & viuentibus &
non viuentibus prouidet, eft quidam
Deus. Deus eft procuidubio animalium,
qui vtitur omnibus, imperat eundis, in-
ftruit plurima. Deum quoque efle confti-
tit elementorum, qui habitat colitqiicom-
rsia.Deum denique omnium materiarum,
qui tradat omnes, vertit, & format. Qui
tot tantifque in rebus corpori dominatur,
& immortalis Deigerirvicctn, eft procui¬
dubio immortalis. Sed anes huiufmodi li¬
cet materiam mundi figurent, & animali¬
bus imperent, atque ita Deum natura ar¬
tificem imitentur, funt tamen artibus illis
inferiores. qua: regnum imitatas diuinum,
humans gubernationis fu dpiunc curam. litasad percipiendum velocifliroa, memo¬
Singula bruta vix ad fui ipfiusvelbreuem ria amplifiima ac penitus ind elebilis. £ga-
natorum curam fuffidunt, homo autem
vnus tanta abundat perfedione, vt fibi ip-
fiimperetprimum, quod beftia: nulla: fa¬
ciunt, gubernet deinde familiam,admini-
ftretrempub. regat Gentes, & toti impe¬
rat orbi. Et quali qui ad regnandum fit na¬
tus, eft omnino fcruicutis impatiensAdde
quod boni publici gratia fubit mortem,
quod bruta non agunt, vtpotc qui lingu¬
la hzc mortalia defpicitbona, communis
aeternique boni firmitati confifus. Cete¬
rum ad prte lentem vitam artes huiulmodi
pertinere alicuiforficanvidebuntur,quam-
uis non fit tanta cura ob vitam przfen-
tera neceflaria, fed ipedet potius ad diui-
nitatis prouideutiam imitandam. Confi¬
deremus igitur artes illas qua: non modo
corporalivittui neceflaria: non funt,fed
plurimum noxis, quales funt omnes lac¬
tia: bbetales , quarum ftudia corpus ener-
uant, & vira impediunt commoda; Subti,
fis computatio numerorum * figurarum
curiola deferiptio, linearum obfcuriflimi
motus,fuperfticiofa mulies confonantia*
aftrorum obferuacio diuturna, naturalium
inquilirio caularum, diuturnorum inueffc
gatio ,Oratorum facundia, Pcerarum-
que furores. In iis omnibus animus homi¬
qui quandoque poflit, & iam nunc inci¬
piat fine corporis auxilio viuere. Vnumii-
lud eft in primis animadiiertendum,qudd
'artificis folcrtis opus artificiose conftm-
clum, non poteft quilibet, qua ratione
quove modo fit conftrudtum difeernere,
fed folum qui eodem pollet artis ingenio.
Nemo enim difeerneret qua via Archime¬
des Iphatfas conftituit teneas, eifque mo¬
tus motibus cceleftibtis fimiles tradidit, ni¬
li fimfli eflet ingenio praditus. Et qui pro¬
pter ingenij fimilitudinem difeernit, is
certe poflet cafdem conftituere,poftquam
agiiouit, modo non deeflet materia.Cum
igiturhomo coelorum ordinemvndemo-
ueantut; quo progrediantur , & quibus
menfuris , quidvc pariant, viderit, quis
neget eum efle ingenio ( vt iraloquar)pe-
ne eodem quo & authorille coelorumtac
pofle quodammodo ccelos*facere, li in-
ftrumenta nadusfueric,matcriamquecce-
leftem ? poftquam facit eos nunc, licet ex
alia materia, tamen p crfimiles ordine.
Qtutuor hominis dates in irtibus.
TN humanis artibus quatuor animi no-
ftri emicant dotes exceUentiffima/aci-
 de immortalitate animorum. Lib. XIII. 201
dflinia przdictio futurorum, verborum v- zterna qua: in zternum monumentum-
fus innumerabilium. Quam diuinum pu¬ colligit labilia temporum interualia.Po-
tas in Homero viguifle acum en,qui & cz- ftremoloquendivfusatque feribendi ho¬
cus & inops tot Sc tantaperccpit,tam c- mini proprius , diuinam quandam indi¬
gregiececinit, vt cunSasin eum huma¬ cat nobis inefle mentem, qua careant be-
nas, tum diurnas anes Plato afferat con- ftiz. Abfque fermone ita nos.polfcmuS
currille. Quam diuinum in Didymo Ale¬ viuere , ficut Sc beftiz Sc homines muti.
xandrino , quem fcribit Hieronymus a Ideo ad excellentius aliquodopuseftno-
pueritia exczcatum, poftea tamen diale- bis ferino tributus, videlicet tanquani'
<Sicen,phyficen, theologiam prz cztcris . mentis interpres, infinitorum inuento-
ebibiffe, & qiiod mirum cft, geometram rum przco, & nuntius infinitus. Neque
cuafifle mirabilem, & geometricas figuras fomnictEpicurus,beftias finit Senos ra-
deferibere folitum & docere, egregia quo¬ rionepollere, verum deefle illis Permotus.
que Theologiae opera condidifle. Diuinu Se manurim vfum", per qiiiem intus laten¬
certeiis lumen ea nafccntibus infudit, & tem extra fignificent rationemj quoniam
quzrentibus reuelauit, quae impoffibile natura in rebus necefiariis nori deficit,fu-
fuiffet humanis ftudiisinucnire. Et fiPla- perfluis non abundat; Arboribus nonde-
to Ariftotelefque in libris ciuiiium infiitu- dit pedes, non brachia. Terrenum enim
tionum feribunt, regiones alias abis effe illarum corpus folo fixum, vbique terrea
exercendo ingenio aptiores, compertum alitur alimonia.Brutoruiri corporibus ta n-
tamen habemus non in oriente folum at- quam miniis terrenis, non omnis terreus
quemeridie, ftd etiam in occidentefep- cibiis cft vbique fufficiens, ideo ad quae¬
tentrioneque & complurimos homines, rendum commodius alimentum pedibus
Scfrcquentcr in qualibet ane mirifice da- ftntinftruria. Pharitafia illorum paucos
ruilfe. Si regionum feculorumque diiicr- aliquos 8ccorifafos coilccptus habet,&ad
fitas , diuerutatem maximam neceflarib vfum duntaxat corporis neceflarios, qui
efiicitin corporum habitu, in ingeniisvc- mugitu, latratu, hinnitii, garritu, ganni¬
ro minimam, & hanc ipfarri confilio ftu- tu, fremitu, feu nutibus fiifficientfer exprii
dioque corrigimus. Quis non videat in¬ irupoifunt. Verum mens hominis infini¬
genium hominis natura filis loris & tem¬ tarum diftih&afumque irhtentrbt rerttm,
poribus non efic fubie&um ? Sequitur in¬ vfii lernioriis innumerabilis fiifFiiita eftj
delebilis illa memoria, qua cxcellucrunt ■qiiafijjuoflam digno eidsInterprete, riiac
quamplurimi, Mithridates duarum ac vi- hibus quoque munita tanqUam aptiflisiis
gintiGentiumrex,lingulis abfquc inter¬ inftrumcntisadinuenia mentis inniimec
prete ius dicebat. Cyrus Sc Lucius Scipio tabilia fabricanda ; quz quidem inftruc
omnium fuorum ciuium fciebant nomiDa. menta natura eadem dediflet 8ebeftiis, fi
Fabius Maximus8cLucullus,omnfes homi¬ illis ineflet artifex idem ihtbrior, talibus
num Gentium hiftorias memoria tene¬ inftriimbntis yfurus. Ergo tot concipit
bant. Seneca inquit, fc duo millia om¬ mens in feiplaintelligendo, quot Defis
nium recitata eodem ordine reddidilfe, intblligendo facit ib mundo. Totidciii
ducentos quoque verius i difcipiilispro- loquendo exprimit Se iri aere. Totidbm
nunciatosfc ordine retrogrado recitalTe. calanio feribit in chartis.. Totidem fabric
Scribit Auguftinus fuiffe quendain filis carido iri materia mundi figurat. Quipfoc
temporibus qui multa legerat, ncqiic ali¬ pterdementem bfle illum confiat, qui nec
quid vnquam eorum quz legerat, oblitus gauerit animam quz iri artibus 8r guber¬
fuerat-Fuiffe Romz alium qui comoediani nationibus eft zmiilaDel, bflediiiifiarii;
totam, dum recitaretur, mandauit memo¬
ria: , ror tantarumque rerum capacitas, QuartumJignuixib ejfsclii tniriculoyitm'.
tantain iis quz fiint accepra,ltabi!itas,an-
guflo cerebri angulo comprehendi, 8c flu¬ cAPvf tVs.
xa eiusjabilique materia feruari non po-
teft, fed ampliflimo eget ftabililfimoque \j6n folumvero in fofmarida &fi-
diuini animi receptaculo. guranda per rationem artis mate¬
EftStfururorum przdi&ioflk, qua pol¬ ria , ficut diximus, mbris humfaria itis fibi
lebant Chaldaei & lEgyptij mathematici. diuinum veridicaf , verum efiairi.iii
Certe illalubftantia in futuro non effidc, debus rerum per imperium tranlmutan-
cuiusprzlaga virtus ita totum futurum an¬ dis , quod quidem opus ihiraculnm apri
ticipat, fleor memor potentia totum prae¬ pellatur, non quia prztcr riituram fit no-
teritum recolit. Elt autem fubftantia hxc firz animz, quando Deifiririftrumentuj

*
igz Marfil Ficin.ThsoIog, Platon.
fed quia cum magnum quiddam fit, & fiat
faro, pari t admirationem. Hinc admira¬
mur, quod animas hominum Deo dedi-
t* imperent elementis, citent ventos, nu¬
bes cogant in piuuias , nebulas pellant,
humanorum corporum ciirent morbos,5t
reliqua qu* palam fadta futfFc quibufdam
fccUlis apud varias nationes Poetas ca¬
nunt, narrancHiftorid, non negant ex-
cellentiifimi quique Philofophi noftrij
praefertim Platonici, teftantur Theologi
veteres, Mercurius in primis & Orpheus,
pofteriores quoque Theologi verbo & o-
pere comprobarunt. Miraberis forfitan fi
miracalorfim rationes exqdiram. Sed au¬
di. In primo libro dilputatumeft.elfen-
'tiam tertiam elfe fub Angelo , & fuper to¬
ta m mundi materiam, a numine forma¬
ri, formare materiam, accipere quidem
fornus lpiritales a numine, dare vero ma¬
terias corporales. In tertio quoque libro,
conflitit elfentiam tertiam nihil elfe aliud
quam rationales animas tara noffras
'quam noftrisfuperiores,Aliric efficitur a-
pud Platonicos fe&atorcfque Auicenn*s
'Vt omnis rationalis anima per elfentiam
fuam atque potentiam fup er “totam fit
mundi materiam , totam mouere poffit
atque formare, videlicet quando ad hic
Dei fitinftrumentum.
Veruntamen falis eft ordo reriini: Ha¬
bent omnes anima: rationales ( vt dixi¬
mus ) intelle&uale caput rationale me¬
dium,irifimuiri vero viuificum. Media hzc
vis eft anim* proprietas. Vis autem in¬
tellectualis eft radius quidam fuperioris
intellectus demilfus in animam, & in fu-
periorem intelledum iterum fe refleitens.
Vis quoqiie viuifica adtus eft anima: re¬
dundaris in corpus* & iride refultaris ia
animam, ficiitlumen Solis iri tiube fecun¬
dum proprietatem fuam fplendor eft, vt
Solem relpicit radius , vt nubem implet
eftpailor. Tntelle&us intelligibilelulpicit,
& circa ipfiini lritelligibilepermanet in fe-
iplb. Ratiocrirfit,fed in feipfam. Viuifi¬
ca vis infra fe currit vfque ad aliud, dum
implet, corpus.
Quoniam vero per hanc infimam fui
partem fiue vmbram , animae longiffime
a fua dignitate difcedunt, corporibus pro¬
pinquantes , factum clt vt vires huiufmodi
rectrices corporum remifla quodammo¬
do vel intermifla amplitudine illa domi¬
nationis , quam anima fiiper vniuerfita-
tem corporum poffidet, fingul* funtUn¬
gulis diftributae corporibus, quibus albi¬
di* dum fimt, propriam fuorum corpo¬
rum agunt curam, ac fenne negligimr a¬
liena. Quid eas corporibus alliga ? Vt
Plato vult, amor, id eft, vice cxubcran.
tis affeftus ad proxima fibi viuificanda
procliuior. Diuerfis autem animarum ra¬
tionalium Ipeciebusproxim * funt diuer-
& corporumIpecies. Hinc fieri vult, vta-
Iiae rationales afiim* cum aliis corpori¬
bus conlpirauerint, aliae cumlphans.a-
lite cum lyderibus, cum aliis alis. Deni¬
que ali* cum corporibus hominum. At¬
que ex certis quibufd am feminum intimo¬
rum dilpofitionibus aprouidentia conftt
tutis, ali* human* anim* aliis humanis
corporibus regendis magis conueniunt.
Et, vtfummatim dicam, cuiufqueanim*
rationalis vis ilia viuifica, quoniam ad ter¬
tiam elfentiam pertinet, *quam vim ha¬
bet ad corpora quaelibet, fedper amato¬
rium quendam inftinctum corporibus a-
liis ali* fefe mouendis accommodanq
co nferente ad hoc videlicet temperatione
diuina, & vrio quodaminftinducelfan-
te, vis illa viuifica euadit libera, vt nouo
affecta inftindtu, corpus aliud quodam¬
modo regat & moueat.Si pars hzc infima
naturas omnes corpotumfup^at * multo
magismedia atque fumma. Supiema,id
eft mens, vfque adeo fiiperemingt ,Vt ni¬
hil vriquam fapiat,corporales diuinorum
dunuxat auida, flabilis a natura, intdli-
geritia fubita. Media, id eft, ratiocinandi
facultas, eminet quidem & ipfa magis
quam infima,&' nunc qiiidem (vt diximus
alias ) afeendit in mentem , quando fuP
ceptis a mente principiis demorifbandi,
vniuerfelcs rerum naturalium rationesin-
quiritargumentando. Nunc autem advi-
uificam declinat potentiam, quando cre¬
dit phantafi*, aufeuirat fenfibus, blandi¬
tur & corpori. Afeendit autem in mentem
fupernorum capiendorum amore, del-
ccndit in potentiam infimam amore in¬
feriorum gubernandorum. Merito cum
fit vtrorumque media s diligit vtraque, &
tanquam eminentior quaminfima, dum
infima corpus vnam regit Iblum, ipfa plu¬
ria mori et atque gubernat. Nam dum rc-
ftrix facultas corporis tuum folum alit
corpus , perque fenfiim & concupifcen-
tiam feruit tui corporis alimoni* , ratio
tua & tui corporis agit curam , & aliorum,
atque in externa materia fabricat artificia.
H*c quoque cum *que valeat quafliber
tractare materias, aliis tamen temporibus
alias, quocunque rapit amor, traftandas
aggreditur. Ccflante amore per quein
feulpit lapidem, ftatuam dimittit fubito.
Trahente amore ad vala fictilia, aggredi¬
tur figulinam. Quando de' tra&andiscor-
i
 de immortalitate animorum. Lib. XIII.
poribus loquimur, mentem illam Corpo¬
rum penitus contemptricem parumper
intermittimus, de ratione magis & reftri-
cc potenna loquimur. Hae vtique ambae,
licet ad quaelibet mundi corpora, propter
communem naturam eflenriz tertia: pa¬
rem vim habeant, in illud tamen agunt
potiflimum, in quod magis afficiuntur,di¬
urna illafcminum temperatione non pro¬
hibente. Affectus animorum illarum qui
fupra nos funt, flabiliores lixnt noftris, at¬
que eundem femper retexunt ordinem,
confueto femper tenore progredientes,
quoniam in illis tam fuprema vis quam
media furliim vergit, contemplationi in¬
cumbens zterhz. Sola vis infima opera
variat, fcd vicillitudines agit, & illas qui¬
dem ordinatiflimas, in vt in ipfa etiam
mutatione videatut efle ftabilitas , dum
idem obferuatur tenor, eademque fimili-
tcr retexantur. Sed Vccunque fit, forrtiz
rerum tribus animorum illorum viribus
infici caufz funt formarum, quz in mun¬
danis corporibus exprimuntur. Atqui* vt
ita dicam, fatales imaginationes qui gra-
dacira idojfc animorum illorum luboriun-
fcur , quafiprignantium mulierum affe-
dus vehemencilfimi, quicquid fibi fin¬
gunt in fphiris fuis fequentibufque tati-
quamfoetibiis exprimunt; Noftra quoque
anima erga corpus hoc affeda, fecundum
fuorum feminum ordinem , corpus hoc
ex ipfa vi corporis rectrice figurat. Quid
huic corpori priftat certam quaruor huc
morum complexionem, quid faciei co¬
lores & lineamenta, nili anima ; Anima
quoque contra naturaiil corporis pondec
irofi iplum agit fiirfum , & quatuor imui-
cem vincic contraria, neque miraculum
hoc miratur quifquam. Quantum vero vis
tademperphantafiam valeat in formant
do vehementioribus affedibus corpores
infuperioribus diximus. Siquidemproaf-
fcchium diuerfitate diuerlas qualitates
producit in membris. Ira., calorem , rUc
bedinem, amarumque faporem, & allii
fluxum. Timore frigus atque pallorem.
Maerore, fudoris huniorem,albedinem-
que ceruleam Anxietate,ficritatem atque
nigredinem. Harum profedo qualitatum
ipii animi affectus authores fimi, quia fz-
pe ad tales abquas qualitates moucrit
priori noftri complexioni contrarias;
Atque, vt Hippocrates docet & Galenus,
inueteratus affectus priorem mutat cor-
poris-complexioncm , & in fuam trahit
n rturam Hoc agit phantafia.Quid aurem
ratio in artibus & gubernationibus ope¬
retur , alias dcclarauimus.
Proinde quid a redrice corporis poten¬
tia in proprio corpore fiat per virtutem vi-
uificam, & affectus illi feruientes, hic ex-
planauimus.Fitinfuperab ea nonnihil in
corporibus alienis qui fibi propinquant;
quandoque per naturalem calorem eon-
coquitcibos, cale&citque tangentes. A-
riima quoque materna in corpus alienum
agit, quando nutrit foetus in aluo, quod
quidem explet ex continuatis vinculis
quibus foetus materno corpori abigatur.
Neque propinquum duntaxat corpus for¬
mat i fed quandoque & remotum. lacio
fiquidein a viro femine in matricem ; &
diu poftea viro abfente, virtus formatrix
relidain femine viget ibi, & vicem pater¬
ni animi gerit in femine, corpufque ef¬
fingit humaniim , ceu cum quis lapidem
facit procul, Virtus expultrix lapidi immif-
faaiacentc, quandiu regnat in Iapidem;
tam diu lapidem pellit , ea fcilicct aeris
plaga, & ad illud fign utri, qiia & ad quoii
iador ille direxerat. Si pars animi regen¬
do corpori accoiiimodata, per viuificani
vim aliquid operatui in corpus alienuni
atque remOtunl, cur non etiam per vini
fcnfitiiiam hac eminentiorem, per affe-
dus fcilicct phantafii? Ergo phantafia in-
ftar virtutis viiiifici format & ipfa pro¬
prium corpus, vt diximus, quoties adio-
ribus affedibus agitatur. Format etiam
fafcinationibus& maleficiis alierium.Ne¬
que mirum eft animam facere talia affe-
dibusfuis, fi herbi quadam faciunt aut
Iapides fius vaporibus, ccbleftibijs tamen
animis afpirantibus. Nequfedeeft animi
continuatio mediorum; per qui in alie¬
num corpus tranfigat adiofierrt: Quippe
venefici hominis phantafia infenfainfan-
tis teneriori corpiifculb, febrem affedat
puerij. Imaginatio febris fpiritlis febriles
vibrat, ideft,tholericds, fic ut imaginatio
coitus feminalesfpiritus ad, genitalia me-
bta.Cholericiis & febrifer fpiritus ille perr
culfus, vapores foetidos atque febriferos,
fiqui in veriefici hominis ebrpore funt,ex-
fulcitat. Hi cum prinium incitati funt, vna
cum fpiritiiproriiunt illuctanqiiam fagit-
ti, quo malefica pHantafia quali ad li¬
gnum intenderat; Maxime vero cx oculis
emicant lenioris j perqiiS bciilos pueri
tranfeunt tanqiiam ex vitreis, materiis,
perque materias vitreas radij, fpiritufqiie
inficiunt pueri &humores.Ad hic aiiterii
maleficia illi finit omnium potentiffimij
quibus nafcentibus Saturni malignus af-
pedus, femenque parentum terreftrc, ac
sudus perfimilis complexionem confla¬
runt foetidis vaporibtis abundantem , £e
2p4 Marfil. Ficin.Theolog, Platon.
melancholicam. Praeterea fatua Martis
potentia bilis igniculos fiibdic. Hi quando
in fenio funt, aetate terreftri & melancho¬
lica, morofifuntvalde, &cuicunque con¬
tigerit , acerrime iraicuntur, animoque
infcnfiffimo exeerantur. Phantafiam cer¬
te propter humorem terreum flabilius ef-
ficaciufque luis votis affigunt. Hic humor
accenfus & vrit vehementiffime , & ex-
tinguitur fero, tanquam ignis in craflio-
ribus lignis & duriori materia. Vapores
quoque non defunt maligni , per quos
quafi fagittas venenum in aduerlarium ia-
culentur. Miraris corpus vnius ab animo
alterius inquinari ? At non miraris ani¬
mum tedi ab animo,dum per confuetu-
dinemvitia aliena combibimus. Non mi¬
raris corpus tuum a vapore alterius corpo-
ris morbo facile infici, quodphthifis, epi-
dimia,lepra, pruritus, dyfenteria,pleu-
refis, ocidorumque rubor indicant. Apud
Hefperios iEthiopas fuifle traditur beflias,
nomine Catophlepas, quae iolo afpectu
homines interimerent, quod & apud Cy-
renem faciunt Bafilifci. Tanta eft vis in
vaporibus oculorum. Cur minus fiibijcia-
tur corpus tuum alterius animo, quam al¬
terius corpori ? Cur non magis potius,
cum fit potentior animus , neque defint
media per quae agat ? Quod facere con-
fueuifle homines quofdain in Illyriis &
Triballis legimus , qui cum eilent irati,
fi diutius attentiufque intuebantur homi¬
nem , perimebant, qui & geminas habe¬
bant pupillas in oculis. Idem quoque fe-
ciflefceminas nonnullas in Scythia.
Tanta eftimaginationis potentia, prte-
fertim quando affe&ibus animi vapores
oculorum fubferuiunt. Auget enim vim
attentio illa mirabilis phantafiae non mi¬
nus quam Struthij oculus defixus ad
ouum. Vno fiquidem affedlu feruefeente
tepefeit alter. Ideo in malefies phanta¬
fiae intentione remittitur paulifpcr affe-
ftus anima; naturalis, per quem luo cor¬
pori deuincitur, vnde a fiio corpore fada
liberior, materiam nouam in quam nu¬
per afficitur , quafi recens aliquod fuum
corpusincipittranfmutare. Si tantam ha¬
bet vim malefica phantafia, quantam pu¬
tas habituram beneficam rationem ? fal-
tem duplo maiorem. Et quia ratio fupe-
rat phantafiam, & bonitas malum, igitur
ratio quando ad beneficium aliquod tota
animi erga Deum intentione defigitur,
nonnunquam corpus illud erga quodeil
affecta , afficit beneficio tam proprium
quam alienum. Hoc munere excellunt il-
apud Platonicos ) qui diuino quo¬
dam beneficio prs czteris complexione
temperata coeleftique fiint prsditi, nec-
non puris & modicis nutriti cibis,hone.
ftisprstcreadiuinifque moribus educati.
Hi medici fspe funt generis humani, &
corpori cui cupiunt bona, fi directipror-
fus in Deum piis votis ardenter exoptanr,
illicoprsftant, prsfertim fi hominis be¬
neficium accepturi animus fit paratus.
Hinc Zoroafter inquit .•
h-iinax, •mjn.ni 1S1
It?ivoifSms, peucoi caf/a. cwMaiii.
id eft, Si mentem ardentem adopuspie-
tatis intenderis , labile corpus feruabis.
Talia quadam miracula fada ab Apollo¬
nio Tyaneo Philolopho narrat Philoftra-
tus. Rurfus a Pythagora , Empedocle&
Philolao fimilia qusdam gefta Pythago¬
rei multi affirmant. Scribit inluper Iam¬
blichus , Pythagoricos, quoties narraren-
tur miracula,facile folitos credere illa a
Deo per diuinas animas fieri. Atque inre-
bushuiufmodi haec Lini carmina femper
habuifleinore.
tAvrere-Sot) ^jgisarr eVi vSii «Aw.
pahairarat St£
id eft, Credendaiunt omniapiihilenim
eft incredibile. Facilia Deo omnia funt,
nihil eft impoffibile. Sed redeamus adil-
losiam animos, per quos Deus quafi per
inftrumenta miracula perficit. Quid con¬
fert illis ad hanc excellentiam habitudo
corporis temperata ? vt ratio illotum fit
expeditior, nullo excedentium humorum
turbata tumultu. Quid modicus purufque
victus ?vt non fit anima corporis fui fuci¬
na pratgrauata. Quid educatio iliahone-
fta atque pia ? Vt Sc optet hominibus bo¬
na , & tanquam Deo quodammodo fimi- ,
lis adiuuetiir aDeo, imo tanquam inftru-
mentum aDeo ducatur.
Denique cum ratiofiteminentiorphan¬
tafia, quando ipfa dedita Deo tota ad v-
numhoc opus beneficij conferendi diri¬
gatur, remittitur admodum naturalisille
prior affectus animi quo proprio corpori
copulatur, & ab eo foluta agit in alienum.
Poteft enim facile adhsec tanquam inftru-
mentumaDeoducij cumnaturafitfupcr
corpora omnia, quamuis affedtus olima-
liquis ad vnius gubernationem rapuerit,
non aliter ac fi fapientiffimus rex poten-
riffimufque cuius procidentia; & ditioni
fubfint omnes pariter ampliffimi regni
partes, reliquas negligat ad tempus ,par-
tes alicuius amcenitate pellectus, ied amo¬
re aliquando parris illius dcfcrue(cente,fc
ad alias conferat gubernandas. Myfteria
hscPlato nofter omnia terigifle videtur.
 De immortalitate animor. Lib.XIlX.
tyrannidem quidem Alam phantafiat, &
hocruriiim pias rationis imperimninTi-
meo, vbi de vi anima: in corpus differuit,
in Phasdro aurem mirabilius quiddam in¬
nui t,cum inquit, omnem animamvniuer-
fi corporis curam habere, atque animam
noftram quando libera eft, totum perer¬
rare coelum, mundumque vna.cum coele-
ftibus animis gubernare, alias in aliis figu¬
ris circumeuntem. Quando vero fit talis,
aperuit in Epinomide,vbiaffirmauitne- ,
ceffitatem mentis atq; animae menti con-
iundlae neceffitatem omnem exuberare,
ac tale omne decretum cflefatale. Quin-
etiamin decimo de iufto, intelledf ualem
animam appellauit neceffitatem, inter cu¬
ius genua fit fufus aliquis circa que fphas-.
iz mundi voluantur.Quprfum hasc? V t in-
telligamus fieri pofle quandoque,vtho¬
minis anima, tota rationis intentione in
mentem capurque fuum vertatur , ficut
quandoque vertiturin phantafiam, vt di¬
ximus iam,& rationem. Quifnam animus
hac agit ? Qui phantafiam iubet filere, ac
etiam fuperni numinis defiderio flagrans,
contictis *tionis naturalis difeurfibus no
conffdit, fola viuit mente,euadit angelus,
Sc toto capit pectore Deum. Hac fignifi-
cat Zoroafter, vbi fic inquit:
•vftjja' [tifUTrar, 8eoV a!y|e< vaeisieunvr,
S}Si> SniBi’ GaoSay
ifuc/i-j.twyuy&f,v$ X<rajia.^for{fil.
ideft. Anima hominum Deumquodam-
modo contrahit in feipfam, quando nihil
retinens mortale, tota diuinis hauftibus
ebriatur. Tunc quoque exultat in corporis
harmoniam. Huiufmodi animu D. Ioan-
nis Theologia nafei iterum dicit ex Deo.
Siquidem Deifummiinfluxus permentes
angelicas vfque ad animam hominis de¬
fluens , infligat quotidie animam corpori
immerfam, vt exuta carneam teftam, po¬
nat potentias operationefque animales,&
pro anima fiat angelus, quemadmodum,
radius Solis vapores tenuat, trahitque fur-
fum, Scinigneam conuertit naturam.Qui
huic infpirationi totum fe committit, cef-
fat efle anim a, ficq; Deo regenerante Dei
filius, angelus. Idcirco Plato Theologos
appellauit Dei filios in Timzo. Si anima
natura fua excedit mundi machinam, per-
quevires inferiores mira operarur in cor¬
poribus edam alienis, quid illam putamus
a Auram,quando in caput fiirrexrrir fir um,
euafcritque angelica ? Quod oportet fieri
pofic quandoque,poflquamblandimen¬
tis fenfuum fit fepebrutalis, Stinipirario
Deicfle non debet vanior, quam fenfuum
blanciiuicca. Tunc igitur non vnum quen-
dam amplius auttenerumfafeinabit,aus
fanabit hominem aegrotantem', fed fphz-
ris imperabit elementorum.Quandiu cot-
pori huic addita eft, paruihuius mundi ea
lementa, id efl .humores .quatuor agitat,
eifque calorem,frigus, humorem, ficcita-
tem,colores omnes faporefqucindudt, vt
fupra patuit tum in actu vitab, tum in affe¬
ctibus phantafiae. Ideo quando feluta ab
hoc emergit in amplum,Deo iam plena*-
nimalishuius grandioris humores, id efl,
quatuor elementa maioris mundi mouec
vtfiia. Siquidem iam quafi euafit anima
mundi, eius videlicet mundi partis, erga
quam afficitur maxime. Ac. ficut eadem
hominis anima qua cubitale infantis'cor-
pufculumrexerat,regit bicubitum atque &
trieubitum.ac deinde quatuor cubitorum,
& deceip rurfus,. ve dicitur de gigantibus,
ita fivfq; ad centum creucrit 8c ducentos,
aque reget. Quod enim natura ordine &
dignitate omnem molem , corporis ante*
cedit,non minus totam ipfam mole quam
molis partem implere potefl, atque moue-
re. Si vim acipfo Deo videlicet habetviui-
ficavis rationalis anima in mundi fpha-
ras , vim quoque habet in eas rationis ac
mentis affectas. Solo igitur affeAu citabii
ventos Deo duce, ac ccelo nubes inducet
ferenojeafq; coget in pluuias.Rurfas feda-
bit ventos, &,acrem ferenabit.Quod qui¬
dem pofle fierifadfumvefuiflei Hippocra¬
tes Cous, Theologi Mauri & Arabes con-r
fitentur,;Maurorumprinceps Auicebrqn,
Arabum Auicenna. Mitto quot elemen¬
torum turbationes procellafq5 tum exda:-
monum confli Aationibus, rumex cafibus
animarum in corpora fiepe contingere-
-Egyptij Platoniciq; arbitrentur, qua qui¬
dem de rePlutarchus & Porphyriusfic Pro¬
culus diligentiflime dilputat. Platonis cer¬
te , Platonicorum que fententia eft,a coelo
ad terram vfque in fphsris omnibus alias
plagas numinibus aliis ab initio diftribu-
tasitafuifle,yt quando in regione terra
certis dicata numinibus, diipofiiioadipfa
numina velperfupernosinfluxus, velper
animorum affe&iones pracipue augetur,
miracula fj pe talibus numinibus congrua,
vel per fe, vel per animas ibidem ab cifdem
numinibus occupatas efficiantur. Sed de
ns alias. Magicam quandaminprafentia
fenrentiam referamus. Putant Chaldari
rabile fieri , vt fcilicet radiis ef&fis in cor¬
pus fimm, ipfum lumine circundat, & ra¬
diorum leuitate tollat in altum.
Quod in feipfo fecifie patrem eorum
Zoroaitrem nonnulli rtferunr. Ego ver6,
Bb iiij
2$6 Marfilij FiciniTheolog. Platon.
fi qua huius miraculi ratio aflignari poteil, totius animi, idcirco dicit ZoroafterflXri
talem forfitan efle opinor. Prima lux in cat te anima profunditas immortalis,id
Deo eft, atque ibi eft talis, vtfuperemi- eft, vnitas ipfe, quam impreflit quondam
neat intelle&um, idedque non potcft lux Deus anim?» tanquam vnitatis diuina
intclligibilis appellari. Sed lux illa Dei chara&erem, a qua & ad quam omnes a-
cum infunditur angelo, fiteueftigio lux lia vires anima, quafi a centro & ad cen¬
intellechulis,atqueintelligi poteft.Quan- trum omnes circuli linea pendent. Se.
do infunditur anima:, £trationalis,acpo- quantur oculi tui omnes, id eft, omnes vi-
teft non intelligi lolum, fcd etiam cogi¬ res anima qua in cognofcendo verfan-
tari. Inde migrat in animae idolum, vbi tur.Huctendit illud. Attollite portas prin-
fitfenfitiua, nondum tamen corporea. Cip es veftras, & eleuamini porta zterna-
Inde aethereum vehiculum idoli, vbi fit les,&c.Vna,id eft, in vnam collecte men¬
corporalis, nondum tamen ffianifefte in- tem , fiue in vnitatem mentis caput. Tunc
lenfibilis. Deniquein corpus elementale, eas fequetUr corpus tum coelefte, tum ter¬
liuefimplex aereumque,fiuecompofitum, renum. Propterea dixit corpus materiale,
quod eft attherei vafculum, in quo euadit id eft terrenum, tunc non derelinqui pra-
mattifefte vifibilis. Atque ego hanc efle cipitio, quia tunc ipfum quoque tolletur
puto catenam illam auream quam vidit in altum, rieque relinquetur in infimo lo¬
Homerus a coelo pendentem, & in terras co mundi, quem lociini Magi tepe nomi¬
vfque demiflam, qua apprehcnfa homines nant pracipitium. Miraculi huiusviin efi
fefc poffint in coelos attollere. Profedlo fe&umque defeibit etiam Mercurius Ttif
'tanta luCe diuinitus abundant coeleftes- megiftusjvbi de regeneratione cum filio
animae, Vt ingens inde in corpus earum fuo Tatio dilputat. De hoc quidem mira¬
redundet copia luminis, quo vidcmusin culo quod in proprio corpore mens o-
ftellis,fi quando anima hominis ita figat ftendit, ex Platonicorum opinione,fatis
aciem fuam in Deum, diuinoque lumine fit didhtm. De illis vero qui-in fpharis
impleatur, rapiaturque , vt ille tunc aeque mundi demonftrat, tales quadam apud
coruicar, & in vehiculum fuUm radios ef¬ Platonicos mouentur quaftiones, quales
fundit vberriinos , perque vehiculum & dicam ,& foluuntUr vt dicam.
corpus aereum, in corpus hoc oculis ma-
nifeftum. Quod tunc pleniflima illa copia GfeitJHoitesfex, & folutiones de mineatis.
radiorum effulget, rarefcit, attollitur, z-
thereoadhoc conferente vehiculo, cor¬ C A P V T V.
poreque aereo, qUafi ftuppa eleuata per
flammam. Tali quodam igneo curru Ma¬
gi atque Platonici , Heliam Paulumque
M Ens hominis quando corporeas
exuit curas, cilrpaffioncselemen¬
raptos in coelum fuifle dicerent, ac de¬ torum affeiftar ? Quia publicum bonum
mum poft mundi iudicium corpus, quod non delpicit diuinus animus furnmi com-
noftri glorificatum nominant, fimiliter munifque boni filius, ergo tanquam Deus
raptum iri. Ideo fic praecipit Zoroafter. aliquis ad animalium hominumque com-
vn 7njp SbvtLuu metris Saa. (pdnitit
lytttrda BeAafr ajt&fomv, bit. An poteft adeo fupra ilium corpus
S&f&ti attolli, vt mundi iphiras attingat ? Po¬
TO»? ix.7KTO.mt £ya teft vtique , fi vbique eft, vt quidam pu¬
fui Siti 'T»s uAy.s <nw&a.Mi xscsS.- tant. Sed nonne etiam lumen crafla la¬
Tut-fus. terna inclufum paulo momento laterna
id eft. Quoniam animapcr potentiam pa¬ reclute emicat eminus , & remotiflima
tris fit ignis Iplendidus , dominetur in te quique illuminat, neque tamen a later¬
immortalis profunditas animae ,Sc oculos na difcedit, claula iterum laterna, in an¬
omnes vna tolle in altum. Tunc neque e- gulum abfque fui offenfione colligitur,
tiam materiale ipfum corpus praecipitio uod dum locum prius impleret amplif-
derelinquens. Ignem appellat lucem ip- mum,ablquefui diflipationeprofunde¬
fam qua & exuberat Deus per fe,8eani¬ batur. Mira luminis virtus. In anguftifli-
ma per vim patris conuerfa in patrem a- mo quiefeit loco , implet ainpUflimum. Id
bundat.Et quiaDeus eftipfevnitasluper quippe fedqquoniamlumeD quodammo¬
mentem , & centrum cflentiarum fuper do eft incorporeum. Idem fecit animus,
cflenaam , ideoque non vnitur illi per quia diuimim eft lumen. Nunquid diuinus
mentem proprie , fcd per vniratem ani¬ hic animus in iis confidendis miraculis
mi, quae eft mentis caput, ccnrrumquc per omnes fui panes fccedit a corpore?
 De immortalitate animor. Lib.XHL
Nihil opus eft vt officium omnino dimit¬ Quandiu mirabilia hac animus opera¬
te contrariorum conciliandorum. Ani¬ tur? Quandiu ita manet abftraclus ? Ma¬
ma vtiquc in corpore per idolum fuuni net vero parumper, naturali quodam po¬
quafi crinita: comam in vapore, primum tentia inferioris affectu ad curam 'corpo¬
contraria in vnnm elementa conciliat, ris retrahente,ficut 8t paulilper manere
deinde fi difloluitnr quicquarn, inftaurat in aere lapis dicitur furfum laetus, inter
nutriendo ', auget etiam , regit corpus afcenfum atque defcenfum. Sed nunquid
transfert, & reliqua. Videmus apertiffime oirdinem mundi animus confundit huma¬
opus transferendi regendique corporis nus miraculi operando ? Ncquaquani.
remitti St intermitti quandoque. Cum a- Nani vr Platonice loquar ,' in yniuerfalt
rerum lege & perpetua quadam fcriecaui
officium augendi nutriendique minuitur (arum ad idem conferentium funt huiut
propter intentiflunam rationis indagi¬ modipralcripta miracula. Adhbc ipfimi
nem. Ideo non concoquunt cibos pbilO- conducitprouidentia mentium fub Deo
(bphantes anima adulto corpore acU- vfquead mentem noftrarri continue con-
rius (peculatur quam adolcfcente, minus fpirantium. Ad idem diuiriumfatuin ani¬
in augendo corpora occupata, & foBriuni malium idoloruma primi anima ad no-
corpus fpeculationem impedit minus, ftra animi idolum '■-confidentium. A 4
dumanimaad fpeculandum eft duntaxac idem diuiria quaidam naturarum omnium
intenta. Quamobrem cum per mentem dilpofitio a primtfe naturaaffeffionc con¬
tanta animi contingit abftradtio , vt St currentium vfque ad natura noftra com¬
phantafia St ratio' naturalis intermittan¬ plexionem. Iderrifepe' nobis-coeleftii fi-
tur , quae folent ipfe nntritionem regi¬ gnapranuiitianr, per qua» quaiiper ocu¬
menque membrorum debilitare:, quid ob- los nutufque numinum Cogitationes fil
ftat quo minus cadat corpus j &'nutriatur gnificartcur. Cadi enarrant gloriam Dcij
in corpore nihil? Reflabit forfiranfolum & opera manuum eius annunciat firma¬
conciliationis officium, quo anima non¬ mentum. Non igitur quando animus ille
dum linat difiolui humores atque diffuge¬ angelicus optat mirabile aliquod opus
re. Sed non fiet tunc talis conciliatio, vt conficere, puta citare ventos jftatunfu,
fieri folet per idolum, quod omnino dc- periores caufz huic faueiit voto, 8tnoua
llituit terrenum corpus , quando anima cupiunt, quoniam noua animus affecla-
nihil fapit terrenum. Tunc eiiim idolum ' uic, (ed contra quoniam Coeleftes id -ip-
ita relinquit terra naturam , ficut ratio " fiRn decr euSrunt, ifte cupit. (Jupiiampa--
terrenorum cdrporurrl relinquit imagi¬ €to ? Futurorum ycnrorum flat iri (upemis
nes. Opinor igitur viri 'omnino abftfacli (luminibus prouidentia: Difpofitio htiiuC-
corpus eo iploi» tempore brettifiimo quo modffvc alias diximus) per tres illas fe¬
eft angelicus animus ,'per virtiitem idoli ries ftatimad animas noftraa vfauo de¬
antea confuetam neque moueri, neque currit , pracipue per prouidentiarrl in
(uftineri, neque eriani coftcineri. Quod nientem, quodammodo etiam per fatum
fi moueatuf, vel fuftineatur, vel 'continea¬ iit idolum , per naturam quoque in c<3r-
tur, id fieri arbitrorper illud anima: cen¬ oris noftri complexionem. Sed perciirf
trum quam paulo antevnitatem vocaui- ati hominum animi hos irtipulfiis tioii
mus anima; a Deo tributam , per quam capiunt, pacatus autem animus yndique
Deo omnium centro St pura vnitati con¬ fiipernos capit inipulfiis, vnde latenter in-
cilietur , per quam non modo elementa cipitcbgitarG.eademquo Cogitant fuperi,
corporis huius, fed etiam mundi conci¬ eademquevclleacnolle,: cum ria£urali,id
liet, per quam 'olam pofte Deiim attingi Cft, diuino St intimo inclinetur inftinitui
ficaperuit Zoroafter. Htiic cogitatiories Omnes affectuique fue-
in Si *n foimr, o at aat /ia aiSti. Ccdtmt 4d rotdjjn , & qiiicquidi fupefii
id eft, Eft intelligibile aliquid , quod in- poftulat, accipit. Nempe qiiarilliiani da¬
telligete te oportet mentis flore. Florem turi fuerant, poftulat, St quia iibiii £
mentis appellat Zoroafter ipfum anima i ant, ad poftularidum pfOuocdlieflint j u-
centrum, quod Plato nominat mentis ca¬ cut mater quS pomum mdhuprafert o-
put. Senrentiamhanc poftram illudPauli culis fihj, vt hinc inuitattis filius petat
diuiniTheoIogi confirmare videtur, quod pomum, Filitis videt, periti accipit:ac¬
inquit, animum Deo raptum nec eflee- cipit , iflqttam , nqnfolum ipiia petit, fed
uidenter in corpore, nec extra corpus, vi¬ petit etiam , quia fit accepturus: Ne¬
delicet quianoninfitC9fpori per idolum, que vult care mater poftqiiam fifius
fed adfirper centrum. velit aedpete , fed econiierib. Noi
298 Marfilij FiciniTheolog. Platon.
quidem plurimum non naturalibus diui- puliquoque votaconcurraht,aniarasini-
nifve incedimus defideriis, fed illis qua: rabiliter itaconiungereDeo, vt vna quo.
accendit quotidie cafus. Provt enim alia dammodo Dei animique operatio fiat,
atque alia fenfibus noftrisof currunt, ali- fed Dei quidem velut artificis, animiau-
teralitcnreaificimur.Atqueitarebuscon- temtanquaminftrumentidiuini. Deillis
tingentibus occupati , raro vt cupimus, vero miraculis quae Deus per feabfquein-
afiequimur , quia raro & forte quadam linimentofacit, qua: longe maiorafunt,
cum fupernorum voluntate concurrimus, in prsefentia non tradamus.Miracula hu-
Angelicus autem animus & confentit iufmodi nunquid naturalia fiint animo?
cumillis, quia tranquillas viuit,& impe- Sunt naturalia qucidammodo,vt opinan-
rat mundo, quia fua fponte ab hoc cor- tur Platonici, atque iterum non natuta-
pulcuo quod eft mundi particula, folui- lia. Naturalia quidem quantum recurrit
tur, infui naturam regre(Tus amplilfimam. in mentem, fitquelumini Deipediffequiis
Talem vero forma: animum prteuidit atqueinftrumentum.Nonnaturalia,qua-
Deus,talem, inquam, iionfupernoau- tumvniustantumferuitcorporisvfui,cu-
Xilio tantum, fed etiam propria volunta- ius amore captus ad tempus, neque virtu¬
te, q^ quidem tunc prateipue agit libe- tisfiia* explicat amplitudinem, neque di¬
re , quando dimiflis adionibus , in feip- uinre fit particeps Qui quoties & expli-
fam, originemque fuam co ntemplandam cat, & fit particeps, oftendit le flullo iftu
a-nandamquefe flectit. Talem quoquee- Corporum difiblutflm iri, quandoquidem
legit Deus admirabiliapcrpetranda.Cu- quodammodo pratftat omnibus, & tor-
ius orationes etiam circa publicas mundi quer omnia pro arbitrio.Singula vero qu£
mutationes non elfe vanas, Auicenna in de miraculis ex Platonicorum mentedif-
Metaphyficis, & Proculus Iamblichufque feruimus, ita i nobis affirmata fmt, vts
difputant inTimato. Probant enim vota Chriftianis Theologis approbantur. '
viri fandiflimi, prafertim fi cum illo po-

T H E OLO G I £
PLATONICA
. D E I M M ORT A L 11 A T E AN I M O R V M,

EODEM F1C1NO JVTHORE,

(v) LIBER XIV. (.-.)

,
Quod anima nitatur Dem fieri ofiendimus/ignis duodecim Jecundum
duodecim Dei dotes.

(v;- CAPVT PRIMVM, (•.•)

N principio difputationis ma Deus-fieri nititur. De quo per duode-

duoiccimus fundamenta dm ligna tradabimus fecundum duode-
fignorum ad immortali- cim Dei dotes. In quo apparebit miraa-
tatem anima: pertinen- nimi magnitudo , cui non faris fuerit ae-
tium. In vno tradatur mulari Deum iis miris quos diximus mo-
quantum anima corpori- dis, nifi etiam fiat Deus. Hinc ita exda-
bus dominatur, quod per quatuor ligna mauit Zoroafter:
tranlegimus.In altero agitur, quodani- «rcAaaif c-ncirs <Pvers; ajSfacn
 De immortalitate animor.Lib.XIV.
id eft, O homo natari audentiifimi arti¬ tatis finis eft fuabonitas. Quapropter li¬
fici mn. Confiat apud omnes Theologos, quentia omnia in Deum tanquam fineni
Deum efle primum ipfum veram ac bo¬ necefiarib ordinantur, przfertim quia ni-
num. EfTe authorem vnhreribrum. Super hiltcnditin aiiquid tanquam finem , nifi
omnia. In omnibus. Scmpcr. Prouidere quatenus ipfum eft bonum. Quo fit vt bo¬
num fit finis, qua ratione bonum. Quod
adminiflrat, in habitu fuo perfeuerare. ergofummum eft bonum,eft maxime om¬
Temperate fuauiterquetradare. Opulen- nium finis.Adde quod primum bonum eft
tiffimeviuere,atq;iucundiilime. Seipfum caufaomnibusvt fint bona, ergo efteaufa
adeo beatum intueri, mirari, & colere. vt appetantur. Si aurem ipfum eft propter
Has duodecim Dei dotes, omnis apud quod omnia funt appetenda, fequitur vt
omnes Gentes tribuit Theologfa. Quic- ipfumfit&maxime Omnium Si ab omni¬
quid vbique homines agunt, ad haram bus appetendum Eft igi tur finis omnium,
pofleffionem referunt, neque aliud quic- co tamen pa£lo’,vt mentium finis fit fe¬
quam expetunt & conantur, quam dotes cundum formam1, reliquorum vero fecun¬
huiulmodi libi plcniffime comparare.PIe- dum vmbram. Ergo & hominum fecun¬
niffimus harum pofleflor folus eft Deus. dum formam finis exiftit, quandcfciihi!
Totus igitur animi noftras conatus eft, *t aliud latis ipfis facit.- Ita igitur homines
Deus efficiatur. Conatus tahs naturalisefL Dei formam appetunt, vt a Deo tributus
hominibus non minus quam conatus aui- fit biiiufinodi appttitils. Neque minus a
busad volandum. Ineft enim hominibus Deo accenditur appetitus quo Deum dc-
omnibus femper vbique, ideo non con¬ fideramus, quam a requauisobicctafen-
tingentem alicuius hominis qualitatem, fibus appetitio corporalis afficiatur. Imo
fcd naturam iplam fequitur Ipeciei. Natir- & tanto magis, qiiantb bonum luminum
ralis autem motus ad finem ahqiiem di- potentius ad trahendum eft quam mini¬
reflais, non aliam ob caulam ad hunc fi¬ ma bona. Profe&o quemadmodum in li¬
nem potius quam ad alium determinatur, bro de Amore diflerui, iplius fummi boni
nifi propter quandam naturi lui affe- fplendor fulget in lingulis, & vbl fulget
(ftionem, per quam cum tali fine congruit accommodatius , ibi prfcdptifc afficit ih-
potius quam cum tali,& propter congrui- tuentem, concitat, confiderantem, rapit
tatem amat , ac propter eandem aftequi & occupat propinquantem,cogitque eum
poteft quod amat, quemadmodum agr venerarilplendorcm huiuffflodipr* cite^
qui leuitate cum ignis concauo congrait, ris tanquam numen, nihilquealiud anni¬
per eandem annititur mouecurque ad il¬ ti quam vt depolita priore natura , ipfe
lud. Per caridem rurfus attingere poteft fplendor efficiatur. Quodhincpatct,quo-
ipfum, & in eo, poftquam attigerit con- niamafpcdtu tactuve amati hominis ridii
quielccrc. Poteft igitur quandoque nixus eft contentus, & clamat fepe: Homo hifc
humanus in Deum intentus expleri. Nam nefeio quid habet quod me viit,atque ego
quis hunc mferuit animis noftris,nifi idem quid cupiam, non intelligo.Vbicojnftata-
ipfe Deus, quem petimus? Qui cum fo¬ nimum diurno vti fulgore, qui in fonholo
lus fit aurhor fpecierum , proprium fpe- homine micat quali Ipeculo, atque ab eo
cicbus inferit appetitum. A primo nam¬ clam raptum quali hamo trahi furfum vf
que rerum principio^ tanquam a primo Deus cuadat. Elfet autem Deus ( vtita lo-
bono appeti bilique, omnis naturalis du¬ quar)tyrap riusiniquus,13 ca nobis manda¬
citur appetitus. Idem primus eft motor. ret aggredienda,qui nunquam pollemus
Idem & finis eftvltimiis. Siquidem ad a- implere. Mandat aurem vt fe qlnrarrlus,
gentium ordinem ordo fequitur Sc in fi¬ dumfuis igniculis delideriumin feinflam-
nibus, quia ficut fupremum agens fequen- hiat humanum. EiTet quoque fagittarius'
tia mouct agentia,ita ad fineni lupremi imperitus, ac nimiu temerarius;, udefide-
agentis referri oportet fines agentium re¬ rianoftratelut lagittasadleceufignu dic
liquorum. Quicquid enici agit primum rigeret, heq; addidiflet fpiculis pennulas,
ipfirn agens , propter finem fuum agit. qiiibusquandoq;fighu attingerent. Eflet
Ducit autem agitque primum omnes om¬ deniqneinforranatus, fi conatusjiiris qiib
nium caufarum fequentium actiones, mo¬ nos ad fe rapit,dunqua fide fuu confeque-
nendo ad fuam actionem omnes, ideo- retnr. Quam obfem poteft animus nofter
que ad fuos fines.Vnde fequitur acentium aliquando fieri Deus, poftqua ad id natu¬
omnium inferiorum fines ab ipfo primo raliter contendirlblicitantcDeb-Nori fit
ad finem proprium ordinari autemDeus, nifi quod Dei induitur for¬
Primum agens Deus eft. Diuini volun¬ mam , ficut neque fit ignis quicquam , liift
300 Marfil. Ficin.Theolog, Platon,
formam ignis acdpiat. Ergo ficut mate¬
ria acris qua? prius erat fub aeris humidi-
-tatc atque calore, per ignis vim humorem
exuit, feruat calorem, & accepta ficcitate
forma ignis induitur, fic animi humani
«flentia, qua? nunc mentem habet, viret-
que inferiores, Deo expoliante inferio¬
res quodammodo exuit vires,ac mente,
imo vero capite mentis vnitate feruata,
fcbftantiam diuinam induitur, quali re¬
centem formam, per quam pene fit Deus,
per quam omnes deinde operationesagic
vt Deus aliquis potius, quam vt anima.
Hoc impleri polTe quandoq; neeeflarium
eft, nefruftra ab humanafpeciequaeren¬
te, imo ne temere a Deo trahente tente-
tur. ^snima tenebrofo huius corporis ha¬
bitaculo circumfepta,vires omnes inferio¬
res aut nunquam aut vix & momento re¬
mittit. Quocirca mirabile opus illud in
hoc corpore non impletur, & vix vnquam
guftaturabvno. Naturalia vero defideria
& in multis oportet expleri, & non per
momentaneam qualitatem, fed per habi¬
tum ftabilem qualem appetu&t. Quod fi
mens quanto altius ad contemplanda fpi-
ritalia eleuatur, tanto longius difcedit a
corporalibus-lupremus autem terminus,
quem attingere poteft intelligentia, eft,
ipla Dei fubftantia fequitur vt tunc de¬
mum m.-ns diuinam fubire fubftantiam
valeat. quando fuerit a mortalibuslenfi-
bus penitus aliena. Igirur anima ab. huius
corporis vinclis exempta puraque dece-
- dens,certa quadam rationefit Deus.D :us
autem ac Dei atternitas, idem. Igitur ra¬
tione fimili fit «ernitas, mulroquc magis
fit atrerna. Quem quidem ftatum Ioan-
nes Theologus appellat Deo fimilem fie¬
ri. Paulus autem, in Dei imaginem trans¬
formari.
Quintum immortalitatisfignum abeo quod
anima petitprimi verum,&primi boni.
C A P V T I I.
I Ta demum ratio luperior nos de im¬
mortalitate certiores efficiet, fi duode¬
cim illas Dei dotes figillatim percurren¬
tes oftenderimus, animam in his quaeren¬
dis naturaliter Deo fe quodammodo ae¬
quare conari.
Animus itaque nofter communem ve¬
ritatis bonitatifque concipit rationcm,per
quam commune verum quaerit, & com¬
mune apperiebonum. In communi veri¬
tate omniavera, in communi bono bona
omnia continentur. Hinc fit vt cunSa ve¬
ra naturaliter quaerat, cun&a naturaliter
appetat bona. Quod ex eo patet, quod
cognita vna quadam alicuius rei veritate,
non quiefcimus , fed aliam inquirimus,
rurfufque aliam, quamdiu putamusveri-
tatem aliquam fuperelTe nofccndam. I-
dem in bonis comparadis infpicitur. Om-
neautem verum,Stomne bonum, Deus
iple eft, qui primum verum eft, primum-
que bonum. Ergo Deum ipfum appeu-
mus. Sed quid in eo potiffimum affcda-
mus? Illi fimiles fieri. O mnia enim pro ca¬
pacitate naturae in ipfum tendunt un¬
quam finem, & ipfi fuo modo cupiunt fi-
milia fieri, corpora vita carentia, fecun¬
dum effe tantum, viuentiafecundum vi¬
tam , fenfitiua, fecundum lenfum, fecun¬
dam intellectum rationalia. Non poflii-
musautem Deo per intellectum fimiles e&
fici, nifi D um intelligendo, quippe cum
quibuilibet aliis rebus intellectus tunc fiat
fimilis, quando eas intelligendo feiii ca¬
rum imagines trans figurat. Finis ergo no¬
fter eft, per intellectum Deum videre, per
voluntatem vifo Deo frui, quialummum
bonum noftrum eft,{ummae potentia: no-
ftra? obiedtumfummuin, fine actus perfe-
dtiffimus circa ipfum. Summa autem po-
tentip noftrae fiunt mens, mentifquecapur,
atque voluntas. Summu harum obieftum
eft commune verum, bonumque commu¬
ne & integrum, id eft autem Deus. Neque
obiiciat nobis Arabum aliquis fufficere
nobis angelo aliquo frui. Naturale quip¬
pe defideriuni nobis ineft ad caufimfem-
per cuiufque effectus inueniendam, ne¬
que ccffiat inquifitio quoufque ad caufam
primam perueniatur. Quoniam igitur cu-
iufque effectus cogniti, optamus caufam
videre , intellectufque nofter effe ipfum
vniuerfale cognofdt, efficitur vt naturali¬
ter affectemus effe ipflus caufam nofcerc,
quae quidem ipfe eft Deus , neque dici¬
mur finem vltxmum afffecuti, nifi quiefeat
totum defiderium naturale. Quare in fola
Dei fiue cognitione fiue poffeflione vlti-
mus finisconfiftithumanus, qua: natura¬
lem ftfia terminat appetitum. Quod liqui¬
do hinc apparet, quia proprij finis .adep¬
tio delectat quemque fiimmopere. Ani¬
mus autem rei nullius pefleffionetam ve¬
hementer, tam pure , tam firmiter gau¬
det, quantum vel exigua qualibet fpecu-
lationis diuinae guftatione , pro qua, li¬
quando vere perfenriatur, & poffeflio
omnis & mundus totus & vita contem¬
nitur. Qnifquis enim pie nonnunquam
cum Deo viuit, is clamat fe tunc folutn
in vita & a malis vixiffe femorum , & boni
 de immortalitate animorum. Llb.X IV.
aliquid gnfiauiffc, quali duntaxat in fuam
fe portum receperit^Huc tendit illud Pla¬
tonis in libro de Icieuria : Mala omnino
cenitari nor. poliunt. Necefle eft enim
fernper aliquid bono contrariam die. A-
pnd luperos autem malacfle impoffibile
«fi, fed circa mortalem naturam Iocum-
que inferiorem neceflario reuoluuntur,
quamobrem hinc iliid quamprimum eft
fugiendum. Fugere vero hinc illuc, nihil.
eft aliud quam Deo, quatenus fieri poteft,
fefimilemreddere. Similem vero fidunt
iuftiria & findlitas cum prudentia. Hec
ille. Merito itaprEcipit. Vbi enim bono¬
rum omnium viget bonum , ibifolum in-
uenitur omniumMedicinamalorum.Ne-
que credendam eft PanEtio dicenti , o-
ptarc quidem nos diuina , fed nunquam
ad lummum confecuturos , quia plena di¬
urnorum pofleflio & vita quieta non ad
animos hominum pertineat ,'fed ad An¬
gelos. Natura ipfa rerum contra nos no¬
cet. Nempe elementa qus naturali cupi¬
ditate fua petunt loca, tanto feruntur ra¬
picius , quanto magis locis luis finibuf-
que propinquant. Ideo Ariftoteles in li¬
bro de calo oftendit motum naturalem
refium non polle ad infinitum vagari, a-
lioquin i» luo progrellu non elfet modo
tardior, modo vero velocior. Quapropter
quod tale eft,vt vehementius poftea quam
prius tendat in aliquid, no'i oberrat in in¬
finitum /ed ad certum aliquid fefe confert.
Hoc autem inipfo fciendidefiderio expe¬
rimur. Quo enim quis magis intelligit, eo
ardentius flagrat ad reliquum Igitur na¬
turale defiderium Cognofcendi, ad finem
aliquem determinatum dirigitur. Quis hic
Canfa caularum omnium, qus com¬
perta naturalem omnem inquifirionem
terminat caufarum. Dedit natura corpo¬
ribus craflis appetitionem inclinationem¬
que qua loca cuperent inferiora, adhibuit
illisprEtereagrauitatem, frigufque, qua-
. fimediumperquodadlocumoptatumdef
cenderent. Dedit (librilioribus appetitum
altiorisloci, adiunxit&Ieuiratem,calidi-
tatemque , perque media optatum finem
confequerentur. Dedit brutis cibi.&coi-
tns appetimm, addidit membraa2 Cium
& coitum pr.vbarata. Dedit naturE dux
animo vniucrfii: St totius veri honiquevo-
tum, quod quidem eo naturalius'eft quam
abi&coitusaopetims cuoillud eftmagis
comitaram o~eifc;ect-iJem raro cor-
bonumque fiegui s c-btamus momentis.
Semper enim nonirum rarumimaeinario-
numque & rationum cupidilumus. Sem¬
per c-culos patefacimus ad quslibet occur¬
rentia, & longiffimo ampliffimoque pro-
fpcctu nimium delectamur, imo folo con¬
tenti lumus immenlo. Semper attigimus
aures ad quElibetandienda,quod infantes
faciunt & adulti , gnari pariter & igna¬
ri , atque omnes in arte qualibet artifi¬
ces, ducenatura. Adde quod domari po¬
teft coitus libido, edendi voracitas mi- -
nui, veri autem.bonique cupiditas mini¬
me, imo vero decrefcunt illa artate, hzc
augetur. Adde inlupcr, quod illa corpo¬
ralia propter aliud appetuntur, hEC autem
gratia lui.
Quanto igitur naturalior eft verilboni-
que quam cibi cbitufque cupiditas /fanto
magisanatuneduce prouilum eftvtfinem
luumprorliis adipifcamr. Imo vero ob eam
maxime caulam naturalior eft, quia ad fi¬
nem acquirendum paratior.Profedlo fi Ipe-
ciei cuiufque proprietas necefiaria eft,pru-
denterque abauthore dilpofita,fequiturvt
rationalis Ipeciei conatus qui ad totius bo.
nipofleflionem dirigitur,quafi finem, alle-
qui valeat quod contendit Nempe fi im-
po/fibilis fit finis vltimi Cohlecutio, vniuer-
fittim Ipecies tum atftio fpeciei contin¬
gens eft, fortuita, & inanis. Quiefcit quan¬
doque oculus Ipeciei gratioli cbnlpectu,
quiefeit auris melodia j &quifque fenlus
quandoque fuis fati2tur & impletur obie-
&is. Tanta felicitatefcnlus natura donauit.
Ratiovcro illorum regina, quEliCet An¬
gelis inferior fir , brutis tamen eft fuperior,
tam infelix erit, tam ab artifice naturE ne¬
glecta , vtoberretfemper , quiefeat nun¬
quam Certe inhaC vita nunquam Neque
audiendus hic eft Arabum aliquis, fingens
intelletftum humanum,qucd hacin vita ne¬
quit in lingulis , faltemin cuniftis homini¬
bus alfequi.
Primo quidem non eft intelleffafs vnus
in omnibus inter fe penitus repugnantibus
( quod alias oftendemus) deindeneque in
cunctis quidem fimul hominibus vnquam
animus habitum exoptatum conleqiiitur.
Ac dum in lingulis hominibus ad diuina
cecus eft, ad eadem ferme fimiliter in
cunctis eft cecus. Denique nonlicet fin¬
gere nosipfes diuinarum formarum fcb-
ftantias ex lubltantiis naturahbus ad vo¬
tum comprehendere polle. He namque
fiibftantiE ad materiam declinant, iilE ve¬
ro nequaquam. Inteflebius autem huma¬
nus quatenusioc habitat corpus, eatenus
cognolcendo quodammodo ad corpora¬
li* vergit. PrEterea naturales effectus, di¬
urnarum canfarum vires lublfanriafque
?02 Marfiiij ricini Theologi Platon:
a-quare & demonftrare non pcfiunt. A d-
de, quod diuinz forma: a naturalibus mul¬
to magis diftant^quam a naturalibus natu¬
rales. Ergo fi per voces non cognofcun-
tur colores , quod appara in czcis, multo
minus per naturalia vnquam diuina com-
prchenduntur,vt Plato ad Dionyfium feri-
bit Syracufanum. Mitto quod fubftantia
virtuique diuina tanquam infinita non po-
teftanobis priusad votum percipi, quam
per ipfammetabfolute formemur. Quod
quidem in anima huic coniuncla corpori
fi[C affecto perfici nequit. Verum vt ad pro-.
pofitam huius" argumentationem regre¬
diamur , rationis capacitas appetitioque,
non qusedam vera, aut bona quasdam, fed
omnia integraque requirit. Qua: hic ideo
nunquam aflequi videtur , vt Plato in¬
quit in Epinomide, quia femper eft am¬
biguus intelleclus , femper voluntas eft
Hzc igitur animus exuttis corpore con-
iequetur. Si bonum vniuerfum adipifeetur,
immortalitate nullo modo carebit; qua:
tantum bonum eft, quantum mors eftma-
• lum,qua cunctis pnuatbcnis.Atmens qup
"vera videbit omnia, nullis gaudebit bonis
'fi fe fufpicabatur morituram. V t ergo fecu-
ra fit finis adeptio & tranquilla, necefleeft
mentem de sterna finis pofleflione cer-
;-tam efle. Quod quidem ita confirmat Au¬
relius Auguftinus in fibro de Trinitate ter.
tiodecimo. Omnes beati efle volunt,atque
ideo noluncperire & conlumi, quod beati
funt. Nec nifi viuentes beati efle poliunt.
Nolunt igitnrperire quod viuunt. I mmor-
tales itaque efle volunt, quicunquc vere
. beati vellunt^vel efte cupiunt. Non autem
viuit beate, cui non adeft quod vult. Nullo
modo igitur efle poterit vitaverebeata,ni-
fi fueritfempiterna. Hzc illo. Sed ne Pa-"
nztiani diffidant virerius vitam vere bea¬
tam homini conuenirc, ita concludemus.-
Cum natura intelledlualis proprium fit,
cognitione guflare omne bonum , certe
eiufdem proprium eft , arrectu etiam ve/ci
omni bono,id eft,integro. Beatitudo igitur
natura intellectualis eft propria. Qualem
vero quifque intellectum haber, talem po-
teft beatitudinemconfequi. Si verum for-
malemqueintelledum, veram quoque for-
rnalemquefclicitatem.Sin vmbratilem in-
tellectom,vmbrarilem quoque felicitatem.
Hominis anima licet imago qua:dam fit in¬
tellectas diuinioris,veram t2meninfemen-
tis formam habet, quod tribus probatur
Primum cft,quod multa vera fecundam
veram eorum rationem inrelligit. Secun¬
dum , quod veram veritatis ipfius inteliigii
rationem. Tertium ,cubd fi anima nofira
folam intelleftus vmbram haberet, non
intelligeret, definirave vnquam formam
&fubftantiam intellectus, fed accidentia
tautum confuse profpiceret. Qnoniaa
igimr anima vim intelligendipoffidetno#
vmbratilem tantum,ficut beftia: quadam
fagaciores,fed vere etiam expreffam arq;
formalem, idcirco poteft quandoque yi-
tamconfequi vere beatam. Nequemirum
alicui videri debet, me intellectum alium
vmbratilem, alium formalem ponere. Si¬
quidem Platonici , vt Proculus difputat,
omnia rerum genera ita diftinguunt,atque
in primis vnitatem & mentem, animam &
naturam. Sed mifla hac in przfentia fa¬
ciamus , videarrufque qua ratioueOrigc-
nes in libris de Principiis fuperiora confir¬
mat. Cum confideraret OrigenesDeum
rerum artificem in fingulis nonneceffita-
ti folum,vtilitati tum propriarum commu¬
ni confidere, fed etiam (neque id quidem
minus) pulchritudini rerum, admirationi,
que fpeclantium ybique ftudete con-
clufit.
Quemadmodum humanus artifex arti-
ficia conftruit quam pulcherrima ,vt in-
tuentes allidantur ad ingenium quo ille
conftruxit, corifiderandum atque admi-
radurn,ita Deum artificifioffimum mundi
opificium conftruxifle. Vnde effici vult, vt
rationum quibus omnia conftant,inquifi-
tio, ab ipfamet ratione Dei artificis om¬
nium mentibus fitinferta, & inde quoti¬
die mcueatur , ita vt minus eas nofira
mens defideret per naturam, quam oculus
colores, Scguftus efcas. Addit ea nos con¬
ditione a Deo eiufinodidefiderinm accc-
pifle, qua aliquandopoftet expleti, nefta-
ftraa Deofitinfitum. Prztereaquifquisa-
mori huic Audio voluntatis indulferit, et¬
iam fi parum veritatis confequatur in vi¬
ta , tamen ex hoc affectu przparari ad
veritatis plenitudinem in futuro compre¬
hendendam. Et quoniam przparatio ta¬
lis fit per Deum , per Deum fore quan¬
doque formationem. Siquidem agentes
caufte non ob aliam rationem difpo-
nunt materiam , ;nifi vt eam forment
quandoque dilpofitam. Hanc Origcnis
fentenriam ita breuiter confirmamus.
Quod videlicet quatenus coufideramus
quales effedta vniuerfi forma? fint, atque
vtrumprofint nobis aut obfint, earenus i
natura creata duci videmur, &vitz cor-
porisobfequi, ac vellefbrmas externas in
formam noftram.proutvlus poftulat.tranf-
fbrmare.
 de immortalitate animorum.Lib. XIV.
At, quando perfcrutamur quibus ratio¬
nibus lingula ita creata ordinataque Gnt,
quodlane inquirimus namrabtcr, tunc ab
ipfa rerum artifice ratione ad ipfammct
allidmor , vitsque findemus sternat, &
in formam artificis omniformem, animum
reformare conamur. Hinc Paulus Apofto-
lus inquit, interiqqsmhominem quotidie
renouari , inuifibilia nobis srernaquc
contemplantibus.ItemiNos autem^nquit,
reuelata facie gloriam Domini lpeculan-
tes, in eandem imaginem transformamur
a claritate in claritatem , tanquam a Do-
minilpirim.
S:xtumfi«num, quutnimi conatur om-
C A P V T III.
O Stenfumeftanimum noftruminom¬
nibus fuis adibus primam illam pei
dotem pro viribus comp arare,id eft, totius
veri totiulque boni pemeflionem. Secun¬
dam vero illam quzrit ne?An conatur om-
niafieri, ficutDeus eft omnia > Conatur
mirum in modum. Vitam fiquidem agit
Plantae,quatenus faginandoisdulget cor¬
pori. Vitam bmti, quatenus fenfibus adula¬
tur. Vitam hominis, prout de humanis ne¬
gotiis ratione conlultat. Vitam heroum,
quantum naturalia inueftigat. Vitam dae¬
monum , prout Mathematica (peculatur.
Vitam Angelorum, proutdiuiria inquirit
myfteria.VitanaDei,quantumDei gratia
omnia operatur.Omnishominis animahqc
infe eunda quodammodo experitur, licet
aliter alis. Atque ita genus humammveon-
tenditomniafieri,cum omnium agat vitas.
Quod admiratus Mercurius Trilinegiftus
inquitMagnam miraculum efle homi¬
nem , animalvenerandum & adorandum,
qui genus dsmouum noucrit, quafi natura
cognatum , quiue in Deum tranfcat, quafi
ipfe fit Deus.
Prstcrea quscunquc iiint , quantum
luntjfontvera.Quantum vero vim aliquam
ordinemque &vfum‘fortita funt/unt & bo¬
na. Animum fiipra roonftrauimus omnia
vera & bona omnia qusrere. Res igitur
onines qnsrit. Quid autem qusritaliud,
nili vr per intcUedumfciat omnes,per vo¬
luntatem omnibus perfruatur: Vtroque au¬
tem modo fieri eunda conatur. Sicut fen-
fos,puta vifus,colores non cemit, nili colo¬
rum induat formas, fiatque vnnm ex vi¬
dendi potentia &forms vifibilis actu, ceu
ex aere lumineque fit vnum.Itaqueintel-
Icdas res ipfas cognofcit , nifi vefiiatur
563
formis rerum cognofcendarum , fiatque
ex intdLgendi potentia & forms inrelligi-
gibilisadu vnungquorumvnionemvnaa-
dio comitatur. Vna enim inteiugendi
operatio eft vtriufque. Quis item nc&etex
materia corporali &c forma illi tributa rem
vnam fieri , cum ex illo compolito vnus
proueniat adus,vnufq; motus: Multo au¬
tem magis At placet Platonicis&Aucnql
vnum quiddam fieri oportet ex potentia,
formaque rei intelligends , tum quials-
pe flabilior ex iis prouenit compolmoi fs-
pe enim diutius manent vna quam mate¬
ria corporalis, eiufque forma) tum etiam
quia intelledus ipfo forma qusdam eft,
forma, iuquam, inhians materia initat ad
formam vlteriorem. Ideo magis conuemt
cum, forma (ulcipienda quam cobutniat
cum forma propria materia . corporaiis.
Omnes enim forms in mundi materias i
fuperna mente defcendimt, quocirca cum
mente noftra multo magis conueniunc,
quam eum materia. Denique mens, quan¬
to eftprsftantior quammateriagtanto effit
cacius formam, quam exoptat libi adfcifi
cit& vnit.Nequecredendum eftanimuiii
fibi minus vnirequs capit, quam corpus.
Corpus enim cibos vel diuerfiffimos in
luam yertit lubftantiam,anima c ocoquen -
te.Ita Si animus qus accipit, imo conci¬
pit, infe vertit, & multo magis. Siquidem
dimenfiones corporum mutuam sa corpo¬
ribus impediunt vnionem, fpiritaliavero
iuntvniotiiadmodum aptiora, itaque ra¬
tiones ferum intelledarum niagis m fub=
ftanciam tr anfoiiu intellectus.vc vult Ploti-
nus,quam in fubftantiam corporis aiimen-
ta. Per hsc patet,exrnentenoftra & forma
rei intelligends vnum aliquid fieri. c,uod
autem ita liibit alicuius formam, vt ex ea
feiplbreddatvnum,iliud ipfiimfcrme cua-
dit; cuius iubiuit formam.Quisueiciat ma¬
teriam aeris quando ignis fotmam fufci-
pit, effici ignem, aut igneam ?'Ideo intel¬
ledus pene res illa fit,quamintelligit. Fit,
inquam, adia res illa. Nam & poi cntia , &
quodammodohabitu res eade erat, etiam
priulquamintclligeret, vt Plotirius exilti-
mat-Tunc fane-intclledusintelTigit circu¬
lum quando ipfe actu quafi fit ratio circu¬
li. Imo hoc ipfumadu fieri, iplum intelli-
gere eft. Erat autem intelledus eadem ip¬
fa circuli rario etiam prius,tum fecunduni
potentiam, qno ad fubftantialens pertinet
circuli ipfius ideam, tum fecundum habi-
tum.quo ad ide* formulam nobis familia-
ipfa firma illarum ratione confiftit. Atque
ita mens res quslibet vera fit, quando rei
\ 04 Marfilij Ficini Theolog.PIaton.
ipfas iEtcIIigitj fcin earum rationesperpe-
tnas couertendo.Sed de Hoc alias. Sufficit
aurem nobis in prmfcntia, qubdcumintcl-
le&us qu®rat res omnes intelligere, & ia-
telligendoformis earumpenitusveftiatur,
confequens eft,vt qnzrat res omnes effici,
vnde niritur Deus fieri, in quo funt omnia,
dum nititur omnia fieri.De intellcdhi fatis.
Cupicidcm& noftra voluntas, quia fem-
'peraffecirat bonis omnibus perffui. Fruqn-
do autem rebus,feipfam rebus quibus fini¬
tur vnit. Sed inrereft inter intellectum Sc
volutatem. Vtraq; enim fiunt quidem om-
nia, intelledhisomnia vera, voluntas om¬
nia bona , fed intefieckis res in feipfum
transferendo illis vnittir, voluntas contra
in res transferendo feiplam. Quonam pa-
do? Sane nofter intellectus modofuopo-
tiusresinteliigit, quam pro natura ferum.
Formas vtiq; corporum, qua; funtparticu-
lares,mafeti® immerf®, diuife, confijfe,
infe&e ac mobiles, intclligttmodo.quoda
yniuerfali abfoluro, fimplici, diftinfto, pu-
ro& flabili. Deu vero & Angelos, qui fla¬
biles funt & fimplic es, mobili vt plurimum
-& multiplici comprehcdktdifcurfione. Ita
intelledus nofter ta illa qu® infrafe, quam
qua: iupra exiftunt, modo quodam perci¬
pit luo Quam ob caufam dicitur omnia in
duam transferre naturam. Ex quo etiam
-Platonis illud confirmari videtur , quod'
mens per innatas formas intelligat, poft-
■quamper natur® fax modu intelligit. Vo¬
luntas aure primoquidem non ficut intelle-
-cius fn fepermanet, fed animam & corpus
mouet adoperandu , vc adres defideratas
acccdant,deindc no eo proprio modo quo
res in anima infunt affeclat, fed quo potius
in feipfis.Intelledui aurucognituro,fpecies
auri illa vniuerfalis & incorporea fufficit,
voluntati vero non fufficit.Ni quanmm ad
humana vitam ipedat,auru vult particula¬
re iftud& corporale , quale eft in feipfo.
Concludamus, anima noflram per intelle¬
ctum & voluntate, tanquam geminas illas
Platonicas alas idcirco volare ad Deum,
quonia per easvolat ad omnia.Pcr primam
omnia fibi applicat,per fecundam fe appli¬
cat omnibus. Itaq; anima cupit, conatur,
■ incipit Deus fieri, proficitqs quotidie Mo¬
tus ante omnis qui ad terminu aliquem di-
rectusdneipit quideprimo, pagit deinde,
intenditur paulatim & proficit, profedo
: quandoq; perficitur.'Eade namqj facultate
'intendirur,qua coepit-Eadepofteaproficii^
qua&intendebamr.Eadem tandem perfi¬
citur , qua proficit. Quamobrem animns
-nofier quandoque fieri poterit quodam¬
modo omnia, ac Deus quidam euaderc.
C A P V T IUI-
f’1 E quuntur ali® Dei dotes, tertia ,qnod
vj author vniuerforum eft: quarta,quod
fuper omnia. Has quoque animus nofier
aucupatur. Diximus alias , quemadmo.
dum per varias artes omnia Dei opera
®mulantur, atquedtamftar Deiefficit om-
nia.Diximus etiam hominem femper con-.
tendere, vtfibiipfi& czteris eundis,tum
hominibus,mmbeftiis dominetur.Eirefcr.
uitutis omnis impatientem! Qui etiam
ii feruire cogamr,odit Dominum,vtpote
qui feruiat contra naturam. Superare au¬
tem obnixe qualibet in re contendit,.pu-
detque ,vel in rebus minimis ludifquele-
uiijimis fuperari tanquam id fit cobtrana-
turalem bominis dignitatem, & omnino
pudoris verecundiatquc affedtus humano
generi proprius, nefeio qui.anguftum late¬
re in nobis fignificat ,'quod nefas fit teme¬
rari, quodve fit veneratione digniffimum.
Dehoc alibi. Sed quantum pertinet ad yi-
dtori® cupiditatem , immenfem animi no-
ftri magnificentiam ex hoc manifefte li¬
cet peripicere, quod non fatis illi futurum
fit mundi huius imperium, fi hoc fubacto,
alium refeiuerit fuperefle mundum, quem
nondum fiibegerit. Hinc Alexander cum
audiret Anaxarchum Democririum mun¬
dos efife innumerabiles difputantem, heu
memiferum, exclamauit, quinevnoqui-
dera adhuc potitus lum. Ita nec iuperio-
rem vult homo, neque parem, neque pati-
tur fup erefie aliquid ab imp erio eius exclu-
fum.SoliusDeiquodmuItushic flatus eft.
Statum igitur qusrit diuinum.Quod inde
plane poflumus coniedtari, tum Philofo-
phi mm principes diuinos fibi quxfiuemnt
honores. Neque fetis illis fuit quodboni
homines habaentur,nifi haberentur etiam
diiiini. Imo tanquam dij voluerunt coli,
quod cum innumaabiles viritentauerunt,
tum interPhilolophos Empedoclespr®ci-
pue, inter principes Alexander Macedo
dicitur concupifle. Denique omnes,idem
affectant, Sc fi flicceffiimm fpaarent, ag¬
grederentur, quafiiurefuo vendicentfibi
diuinitatem.
(■■■) (■■■) (■■)
 de immortalitate animomm.Lib. XIV.
Jictxm fgxum & decimum, quod hemo ef¬
feci et ubique cjje,dtque item
ejfefemfer.
C A P V T V.
D Eusprzeterea vbiqueeft, & femper.
Cupit autem homo vbiq; effe. Qua-
tuor enim dementis vtitur, ficut diximus.
Terram metitur & coelum , ac profundas
T artari latebras perfcrutatur.Non iili coe¬
lum videtur altiflimum, vtMercurij verbis
vtar, non centrum terra: profundum. Non
temporum iocoromue intemalla impe¬
diunt quin per omnia percurrat qua:cun¬
que funtin quibufeunque temporibus aut
loeis. Nullus paries eius aut obtudit aut re¬
tundit intuitum. Nulli finesfibi funtfatis.
Vbique findet imperare, vbique laudari.
Atque ita conamr efle, vtDeus , vbique.
Conatur quoque effe & femper, vt Deus.
Duobus autem id quserit modis- Primo
quodper omnefumrum tempus in oreho-
minum reflare contendit, dolctqueneque
pomiffe etiam in omnibus prxteritis fecu¬
lis celebrari,neque poffe infiituris ab om¬
nibus tum hominum nationibus tum bru¬
torum generibus honorari. Id omnes tam
adolefccntes quam adulti,tam rudes quam
eruditi, omni ope ftudioque nutriuntur, &
tanto affeclant ardentius , quanto magis
excellunt ingenio. Quod autem omnes
appetunt homines, maxime vero praftan-
tiores , hoc ab illis naturali lege tanquam
bonum defideratur. Non igitur fruftra
qusritur, fiquidem in lege natura non eft
temeritas. Temere autem quaereretur &
fruftra tanquam bonum, fi nihil eflet quae¬
rentibus profuturum. Non prodeft laus
quae non fentimr. Quapropterfpecieshu-
mana vaticinaturfeinfeculisfuturisfenlu
non carimram, cum ftepe etiam praefen-
tem contemnat vitam vt a polleris celebre¬
tur. Pofterorum quoque filorum eum in
omni vita, tum invita calce fiimmamha¬
bet curam , exiftimans ad fe futura fecula
pertinere. Harc fieri a beftiis non videmus,
quafi earum namravaticinemr nihil in fe
efle quod aut veneratione fit dignum , aut
fenfii praeditum fempitemo. Vaticinium
vero naturale excellenriflimorum prsfer-
tim ingeniorum , aberrare non poteft,
quemadmodum Plato in Epiftola feribit
ad Dionyfium Ex quo effici vult, vt animis
hominum fenfus humanarum rerum fuper-
flt,quod etiam in legibus ex ordine diuina:
procidentia: confirmatur.
•AJfcer modus quo nofter animus optat ef
50;
fe femper,imo &viuere,f fiquidem ani¬
mae idem eft efle quod viuere ) talis ap¬
parer. Kumanus animus , & is quidem
omnis, vitam aliquam cogitat fcmpiter-
nam, quam ftatim cogitatam affeciatfem-
perque cupit efle.Omnino appetitus cflen-
di.namraliseft, quoniam rebusftarim na¬
tis ineft Cuncte, atque continuus. Neque
confilio aduenit, quia inefteueftigio naris.
Neque cafu contmgiqquia am£tis,&quia
continuus. Profecto elementa per virtu¬
tem naturalium qualitatum refiftunt rebus
corruptionem tentantibus, ne efle illis au-
Rurfus,locafibi coriuenientia petunta-
uidiflime , repelluntque obftantia mo¬
tui, vtefle conferuent. Hic appetitus ef-
fendi ideo dicitur naturalis , quia natu¬
rales rerum fequitur qualitates. Planta:
quoque vitalis complexionis inflin&u hu¬
morem (ugunt lalubriorem , radices ad
hunc longiilime dilatantes, quo efle con¬
feruent. ; tem vmfaras retractis declinant ra-
mufculis, atque viminibus quibufdam a-
dtincis implicant fuftentacula, ne ufle a-
mittant.Quem appetitum dicimus natura¬
lem,quia naturalem fequitur vitte comple¬
xionem. Bruta per concupifcentiam natu¬
ralem ea adfeifcurit, qua: efle conferuant,
repellunt per naturalem iracundiam inte-
rimenta.
Itaque in iis fimiliter effendi appetitus
eft naturalis, quia non confilium aut ca-
fum, fed vires fequitur naturales & infitas.
Quoniam vero horum natura: vim non
habent yllamper quam effe fempitetnum
fubiecto luo proprie corporique exhi¬
beant, ideo horum nulla femper efle infua
proprie fobftantia cupiunt, fruftra nam¬
que contenderent, cupiunt tamen fecun¬
dum naturam effe fempiternum infua (pe-
cie, ad quod fufficienter naturales eorum
Vires fubferuiunt. Hincfimilia fibi in (pe¬
de generant, per quam propagationem
fpeciestalisrerum perpetua manet in mun¬
do. Qua: quidem appetitio noniolum in
elementis & plantis, fed brutis etiam, ca¬
ret cognitione. Nempe vis generandi qua:
ad idferuit, nullam prorfus habet cogni¬
tionem. Siqua vero funt corpora quorum
principia (inficiant ad effe in propria fub-
flantia, fempiternum illa fecundum natu¬
ram effe appetunt, fempiternum non ri
fpecie fblum , verumeriam in fubflant a
propria, qualia forte funtfyderum corpo¬
ra. Redeamus ad noftra. Appetit nsfter
animus efle. S ea nunquid naturalis eft nu-
iufmodi appetims ? Eft abfquedubio nori
minus namralk animo noftro -^quam esete-
3a 6 Marfilij Ficini Tkeolog, Platon,
«s rebus appetitas eflendi. At enim appe¬
tit efle femper. Numhsec femper eflendi
cupiditas ita naturalis eftjficut eflendi? Eft
plane Neque nobis Epicureus quifquam
o'oiiciat,quod beet animus efle quidem ip¬
fum appetat uaruralitcr.quia etiam fi non
'noflec, appeteret.tamen efle fempiternum
prater naturam exoptat , ob id forrafle,
quod aternitatem illam cognouit quidem
prius ; poftea vero concupmit. Non enim
obftar cognitio illa quo minus aeternitatis
auiditas fit naturalis Nam & noftri fenfus
cibos cognofcunt, quos tamen fecundum
namram appetunt.Lupus agnum, canis lef
porempoftquam viderunt, cupiunt,tamen
cupiunt naturaliter , quoniam ex naturali
complexione -ftatim ita compelluntur ad
appercndum,vt non cupere nequeant.» At¬
que vt oculis naturale eft talia libi obiecta
perrpicerc, itanaturale eftcencupifcendi
potenti* talia infpe&a protinus affectare.
Eadem ratione intellectui naturale eftper-
fpicua obiecta cognofcere, voluntatfquas
bonaiudicatafiintvelle. ..
. Quiccuid perfpicue offermr , naturali¬
ter intellectus agnofeit Quicquidfubbo-
ni ratione offermr, voluntas appetit natu¬
raliter. Quare naturale eftinteifcctui e(fe
fempiternum cognofcere, cognitum vero
’-tanquam bonum voluntati namralem ex-
rpetcre.Et ficut appetims irrationalisfequi-
turfenfum, fic voluntas,qu£ eft rationalis
auiditas , fequitur intelleffum. Ergo fi ap¬
petitio cibi eft naturalis , quia fubita eft,
non nata confilio,fic voluntas immorta¬
litatis eft naturalis, quia eft afius iubitus
Tequens meram intelledus voluntatifque
Nam, cum primum menti efle fempiter¬
num offermr,iudicatur appetendum abfi
quedifeurfione, & appetitur nullo confi-
lio prae cedente. Quod fi Vel cafu, vel con¬
filio affe<ftaremr,neque omnes,nequefem-
per iidem , .neque atque femper expete¬
rent, fed variatur iftud fecundum cafuum
confiiltantiumque varietatem. Nunc au¬
tem omnes & neceflario & fubico id fibi
dum & bonum ipfum neceflario volumus,
hoc autem illud non neceflario , neque
natura. Ita efle tale aut tale, hic vel ibi,
non naturaliter affeciamus , efle autem
ipfum abfoiutum,cui nulla prioatiomifee-
nir eflendi, trahente natura defideramus.
Atque ficut fempiternam vita priuario-
nem impellente natura femper horremus,
ita fempiternam vitam natura trahente di¬
ligimus- Temperauit autem namra; arti¬
fex cum eflentia cognitionem, ctim co¬
gnitione appetitum , cum appetiti» fois
adeptionem. Ergo ficut bruturr, efle as¬
tum temporale cognoicit pro naturz fu»
capacitate , ac fecundum naturam efis
appetit temporale, ita nofter animus na¬
turae fu ae magnificentia fempiterniim efle
cognofcit, &naturaliter appeti: Nam St
efle ipfum eft fecundum naturam appeti¬
bile ,& eo quidem modo fecundum natu¬
ram appetibile, quo& cognoicibilenatu-
raliter.Itaque, ficut a natura bruti effeco-
gnofeitur tantum vt temporale ac przfens,
ita ab illa defideratur fimiliter lecundum
naturam. Ab humana vero natura ficut
cognofcitur efle ipfum tanquam perpe¬
tuum , ita tanquam perpetuum ab ea na¬
turaliter affectatur , vt quod fecundum
propriam intellectualem naturam dumta¬
xat notum eft , fecundum eamdem na¬
turaliter appetatur. Quinimo,fecundum
eamdem quod cupimus confequemnr.Ra- •
tionabile enim eft , vt per eamdem facul¬
tatem attingamus in confeaucndo , per
quam in cognofcendo attingimus & vo¬
lendo, vt eidem naturalis fit terminus mo.
tionis, cui naturalis eft motio. Ergo qui
per cognitionem & voluntatem fempiter¬
nam vitam attingit, non video cur pervi-
tam non attingat, cuius quidem vita: vir¬
tute temporaliafuperante, tam inndligen-
tia quam voluntas qua; inde dependent,
vitra temporanea fefc conferunt ad ater-
na. Praeterea , cum non fitfiuftra defide-
rium naturale, confequens eft vt hominis
animus efle perpetuum confequaturnani-
raliter exoptatum. Efle, inquam , perpe-
tuum non in fpecie tantum, fed inihbftaa-
tia propria, id enim cupit. Merito corpo*
■ ralia, quia propagatione nafcuntur, efle
perpetuum fecundum propagationem af-
feciant,mens aurem efle perpetuum fub-
ftantiae propriae,quia mens quoque in fe-
ipfa fubfiftit,fitque aD*eo,noniacet in ali¬
quo gcneratiftnisfubiedio, neque fuccef-
fione producitur. Quis autem fecundum
namram cupit impoffibilia ? Nam quis aut
volare, aut ficcis pedibus flumina pertran-
fire! Poteft quidem quandoq, puer aliqnis
vanus , cafu quodam per fenium commo¬
tus , talium fibi miraculorum optare facnl-
tatem, fed neque pueri ipfi fepe talia. ne-
queviri vnquam cogitant aut cupiunt- Vij
tarfl vero fempiternam omnem cupimus,
atque femper, euamdumnon adnertimus
cupere. ItaquenonefthuiusafieciitioiiB-
poffibilis. Hoc autem arbitror fummope-
re aduertendum, quod vita eft naturalior
quam {cientia, quoniam vita eft prior inre-
riorque, & magis continua lubftandalifq
 de immortalitate animorum. Lib.XlV.
«"ae , qnim fcientia. Verz igitur vita; ap -
pedtus magis naturalis eft quam iciennz
verz Vera fcientia eft,quz eft oppofiti lui,
id e:t,ignorantiz,vfque adeo expers,vcne¬
ci: e iara habeat illam a£hu admixtam per
failasam , neque in illam per obliuionem
vnquam cadere poilit. Vera quoque vita
eft, quat neque fecundum actum mixta eft
mortiferae qualitati, neque fecundum vl-
la procliuitatem obnoxia morti. Cumigi-
■ tur verae, id eft, fempiternae vitae cupiditas
multo naturalior fitquamicientievers/e
quitur vt longe magis naturalis poffibiiif-
que fit fempiternae yitae quam vera: fcien¬
tia: confecutio. Imo vero cum vita multo
magis quam intelligentia& voluntas cum
fempiternavita conueniat, ftintclligendo
atque volendo, certe longe magisviuendo
vitam confequimurfempiternam Que qui¬
dem fi pofterioribus aftibus anima:, intelli-
gentiz fcilicet voluntatique fe communi
cat,nimirum vitae iam ipfi, qua: prior adlus
eft,feipfam prius communicauit Alioquin
natura? author non tam vehementer nos
ad huius rei auiditatem quotidie raperet,fi ■
cut neque ad aliaquarais rapit impoflibi-
lia.Diuine enim 2oroafter: -
Oli t&ri xa-iqiws «jrjSs a!]i\U n tfa-
ideftjNihil . paterno principio progredi¬
tur aut voluitur imperfectum.
Signum xi. xij. xiij. xitty. quod cupi-
CAPVT VI.
S Vnt quaruor quaedam aliae Dei dotes
ad virmtes quaruor pertinentes. Vo-
cauimus namque illum prouidum, luftum,
fortem , St temperatum. Quis negauerit
Deum fingula circnmfpicere ; Debitis na-
turalibufque ordinibus gubernare In fuo
ftatupermanere immobilem, dum haec a-
git, neque defatigari ? Tranquillum cfle,
luauiterque fingula & moderare tra&are?
Hominis animam infpice diurnae pruden¬
tiae aemulam. Quam curiose recolit praete¬
rita j non priuatafolum ve! foa, fed publi¬
ca omnia & mundana ? Quam impense
praefentia fcifcitamr, aliena etiam & ex-
terna?Quamannixe foturis inhiariQuam
diligenter fetura anticipatfecuia ? Quod
graufos aiidirc poteft homo conuitium,
qn:m fi infeius St improuidus appelletur?
Vnde fit, vtnemo velitvltro rei aut artis
vilius ignorantiam confiteri , vrpore qui
monitrante natura fodicet nuHiusrei igno¬
307
rantiam ad hominem pertinereSed efieiifl
rerumomninmfermeperiudeacDeo ps-
Iuftitiam quoque diuinam mens noftra
venatur. Quot legibus foum febiicit cor¬
pus; Familiam gubernat ? Temperat ciui-
tatem ? Moderatur & regna: Quot poenis
feuit in peccatores; Quot bonosafficit prp-
miis. quam grauiterfoeleftifiimis indigna¬
tur ? Quam ardenter vel a malis viri proba-
tiftimi diliguntur ? Quanto denique ordine
ac pene carlefti focietas humana diponi-
tur, & in omni gubernationead vnum fe-
niorem pmdentioremque tanquam totus
mundus ad Deum vnum dirigitur ; Quin
etiam latrones iufte inter ! e przdam dif-
pertiunt. Etiniqui homines fi quam infe¬
runt Iniuriam, iufte illam inferre putant,
vel acceptas iniuriasvindicantes , vel tof
lcntese medio homines nocituros, vel fo¬
rantes ea quibus indigent ipfi , abun¬
dant alij, ac videri volunt iuftiflime fin¬
gula perpetrare In quibus omnibus appa¬
ret humanum genusnon minorem libi vei-
Ie iuftttia vendicare, quam D ens ipfe pofli-
d eat. Damus quoq, operam vt Dei forti tu-
dinem adipifeamur. Dei profe&o fortitu¬
do eftftatus immobilis. Prudentiffimi viri
hunefibi flatum ex eo prtxviribus compa¬
rant , quod flatuum animi bonis conten¬
ti viuere , neque vilius facere corporis &
fortuna; commoda velincommoda, qua-
fi ad fe , qui animi ipfifont, nihil perti¬
neant. Quihzc mobilia negligunt immobi¬
les animo perfeuerant.Imprudentiores ali¬
tem eundem optant vitae ftatum , fed alia
aggrediuntur via, putantes ea fibi rem fa¬
cilius fuccefluram. Quid ergo; Expugnant
&fubigantpro viribus omnes qui eospofe
fe quandoque ex foafede & dignitate de-
pelierevideautur.
Diuinam przterea temperantiam qui
non cupiat; Prudentes ita moderari mo¬
tus animiftudent, vt nulla exparte diffi-
dearit, imprudentes & corpus & res foas
ita componere , vt animum non pertur¬
bent. Vtriqne integram expetunt animi
fei concordiam , & prudenti quidem jres
focceditquandoque , imprudenti nequa¬
quam. D.enique ficut czterarum remm
omnium , ita quatuor harum virtutum
fiimmz in Deo font rariones, adeo vt ium-
ma prudentiaDeusfic, feminafoftitia,&
reliqua fomma. Viri autem harum virtu¬
tum ftudiofi fummam eamm expetunt ra¬
tionem , dum nihil quod ad iplarum con-
fommarionem pertineat, fibi voluntdeefo
fe Id omnes optant homines, licet alij a-
Ka profidfoanmrvia. ©mnes igitur Deum
roS Marfili) Ficini Theolog. Platon;
cnsrunt. quasruBtaatem illi Deum recrif-
jimo calle, qui primo per duilcsvinatcs af
foditis animi fecundos amputant, deinde
p er virtutes purgatorias eos exrirpant, ter¬
tio loco per virtutes animi iam purgati af-
fe&us primos iniuper moderantur, quibus
temperatis, deniquevirtutibus exemplari¬
bus quatiunt in Deo formentur. Formari
vero quandoque virtutibus exemplaribus
proculdubio pofiumus.Nam pratparatio fi-
ue affectio formam habitumque refpicir,
atque certa quatdam affectio cermm habi¬
tum .Quapropter caufa qu* lubiectum ali¬
quod gradatim magis inagifque praeparat,
ob id prteparat, vt formam inducat fub-
ftantialem atque praecipuam, & fubie&um
illud fecundum communem natura; ordi¬
nem, quemadmodum praparationis illius
fit particeps,ita & principalis format capax
effici poteft. Deus qui virtus ipfa exempla¬
ris eft, animae humana; fpeciem afficit ab
initio feminibus quibufdam incitamentis
virtumm, per qua;humanis virtutibus, id
-eft, ciuilibus purgatoriis, purgati animi ad
exemplares diuinafquevirtutes commode
-praeparantur. Quod tres eiufmodi virtutes
Fiumanae praeparationes fint ad diuinas, ex
«eo conficimus, quod ex diuinis infemntur
-nobis & excitantur,quod illarum imagines
-funtitaper(picuae,vt peripfas agnofeantur
-illa;, quod adillas gradatim magis magif-
que accedunt, quod ita nos afficiunt, vt in
his non q«lefcamus,fed afficiamur ad illas.
Ergo & Deus immortali diuinae virtutis ha ¬
bitu animae Ipeciem formare quandoque
.■debet,& animae fpecics formaripoteft.
,
Z}sc'mumqiiintumfigmim quod.-inimusfrnx-
mam expetit opulentium &vo-,
luntutem.
C A P V T VII.
A C cedit quod yitam D ei opulenti,ffi-
-Timam & iucundiffimam potuimus.
Nam folus ille lumma eft opulentia liim-
maque voluptas,qoi fotis eft bonorum om¬
nium , nullius egenus. Si ergo lummam
opulentiam & voluptatem fummarn om¬
nes expetunt homines, dij expetunt fieri.
Noua certa quaedam aliquarum poffeflto,
aut fpecics aliqua voluptatis fufficit homi¬
ni, quemadmodum caeteris animantibus,
fed paulum quid in iis adeptum fc putat,
donec reftat aliquid, vel minimum acqui¬
rendum. Quamobrem prudentes viri exi-
ftimantes opulentiam Dei, gaudiumque in
folis mtelligentuE honeftarifque thefanris
re vera conlifterc, fola haec cupiunt, fed
adlummum.Imprudentes autem homircj
opinantes maieftatem diuinam bonis in-
luper corporalibus perflui , appetunt in.
fopet corporalia , & ad fummum. Con¬
flat autem eos neque neceffitatis,neque
commoditatis corporalis gratia,duiptatat
talia quaerere.Nempe etia fi arbitretur ha¬
bere fequantu lufficiatad viuendu,&qua-
tu ad viuendu iucunde& copiose,nondnm
tame celsat accumulare thefauros,&oble-
dtameta exquifitiffima diligenter inquire¬
re, quod Midas, Sardanapalus&Xerxes
demoftrauemnt.Ille thelauros iuimmen-
fum accumulabat, hi fumma pramia pro¬
ponebant illis qui noua quotidie inueni-
rent oblectamenta. Non corpori fetuiunt
ifti, fed obfunt, neque damni corporalis
ignari. Non corporiobfequuntur,feddi-
uiuae felicitatis inuidi,immenfamfibi illius
copiam tam rerum, quam voluptatum v-
furpare contendunt, atque vt hanc allo¬
quantur, corpus fuum perdunt, affliftant
animum, vitamque perturbant. Tandem
neque prudentes, licet accedant propius,
neque imprudenteshac in vita,ingentesil-
los quos cupiunt thelauros confequuntur,
ideo hicquiefcunt nunquam. Res autem
’ quqlibet in loco lito ac naturali habitu con-
quielcit. Quam obnixe loca fua repetunt
elementa ! Quam firmiter illis inharent;
Planta: conueniens fibi folum fitumque
congruum quam auideadlcifcunt? Quam
ftabiliterineopro viribus permanentbru-
ta fimiliter. T alpa; enim finus terra, ar¬
menta gregelque terra? faciem, pifc es a-
quam, & auidiffime petunt, & in his locis
trahunt moras quam libentiffime.Tandem
hasc omnia ( vt breui compledar) quando
locum habitumque naturalem nadafiint,
quiefcunt.Quod indicat & corpus noftmm
quando beneyalet,paftu eft belle,mollitcr-
querccumbitadvotu, tunc neq; coplexio
eius,nec;ue fenfus eius comes, qui in nobis
ipfa eft beftia,pofcit aliquid vitra. Atintc-
rim vel ratio intelledualis rerum inquirit
caufasftudiose,& anxie de rebus confutat
agendis, vel ratio cogitatrix nonas? fingit
& poftulat voluptates. Stimulatur poeni¬
tentia , iufpicionefolfcitatur. Anxietas hu-
iufmodi hominis ipfius eft propria. Siqui¬
dem a vitibus animi homini propriis ori¬
tur , non elementorum corporalium, non
beftia; viribus, qua in nobis fathabent,vt
diximus.
Quamobrem homo folus in praffenti
hoc viuendi habitu quiefeit nunquam, fo¬
liis hoc loco non eft contentus. Solas igi¬
tur homo inregiorubas his peregrinatur,
& in ipfo itinere nonpoteft cuiefccre,dutn
 de immortalitate animorum.Lib.Xl Y,
ad patriam afpirat cceleftem, quam peri-
opinionis atque confilij diueifocallc pro-
ficifcamur. Si ergo quae nobis inferiora
funt, quandoque naturalem habitum pa-
triamque federr. adepta quiefcunt , nos
quoque neccfleeft (vt diximus alias; haec
affequi pofle quandoque, atque quiefcc-
re. Invitapraefentinon datur? Merito,ap-
petimus enim tanquam naturalem babi-
tum,finemquc noftrum, bonum illud quod
tres praecipue conditiones habeat, videli¬
cet purumfit, integrum,ftabileJnhacau¬
tem vita boni poiieilio neque pura eft,quo¬
niam naturalis quidam affcdus animae er¬
ga corpus , primique ipfi fcnfuum motus,
mentes virorum veiexcellcntiffimorum di-
ftrahunt & perturbant. Neque integra,
oportet fiquidem omne illud cui naturali¬
ter ineft ad adus aliquos potentia nixut
que.ad eosipfos peruenire omnino,fiquan-
do fit quieturum. Cum ergo infitintellc-
duihumano capacitas naturalis atque co¬
natus ad formas rerum omnium percipien¬
das & polfidendas , tunc demum finem
fuum naturalem confecutus erit, cum a-
deptus fuerit omnes. A tquiain hac vita ta¬
lem nunquam habitum adipifeitur, bo¬
num hic integrum nunquampoffidet, ne¬
que flabilis. Quippe bonum noftrum in a-
ftione quadam confiftit expedita, fecura,
continua.
Omnis autem hominum in terra siaen-
tium adio,impedimentum aliquod&peri-
culum interpcllationemque patitur. Quid,
quod quaecunque longiore ad incremen¬
tum indigent tempore, folent diutius cum
funt adu!taperfeuerare?Homo vero vfque
ad extremam fonedutem contendit obni¬
xe ad felicitatis habitum acquirendum,
quem tandem ex parte quadam percipit,
eumque inhac vitaad tempus quam bre-
uiffimum poffidet.
Quapropter yt habitus qui ex parte eft
acquifitus,impleatur quandoque, & qui
diutiffitne creuit, permaneat diutiffime,
necefle eft animam corporiluperefie. qub
quoniam hic Italiam fequimr fugientem,
neque patrium portum attingit, folicita-
tur mceretqueamdue. Porro, quod mira-
hile eft, quotiens otiofi fumus, totiens tan¬
quam exulcs incidimus in moerorem,
quamuis maeroris noftri caufam aut nef-
ciamus, aut certe non cogiremus. Ex quo
fafinm eft, vt homo nequeat folus viue-
re. Nam cateromm hominum focictatc,
acinfupermuitiDlici obledamentorumva-
369
mur heu nimium. Sane in _
luptatum ludis fiifpiramus normunquam,
ac ludis peractis difecdimus triftiores.
Idem accidit nobis quod illis , qui elu¬
dente ftomacho dormientes infomnia co¬
medunt, nec implentur, quia non imagi¬
nem cibi, fed ipium cibum ftomachus ap¬
petebat.
Nos quoque menti nedar, id eft,vifio-
nis paterna gaudium fidenti , offerimus
lethales Lethai fluminis aquas ; dumvm-
bratiles adhibemus ludos corporalium vo¬
luptatum, quarfalfa: voluptates funt, noti
folum quiabreuiilima, ac plena folicitu-
dinis, fedquia mixtadoIori-Siquidem ap?
petitio indiga, dolor quidam eft. Volupta¬
tes autem corporis tatpdiu percipiuntur,
quamdiu egeftas & appetitio permanet.
Merito igitur obledamenta terrena non
implent animum , fed titillant. Ille fiqui-
dem res veras affectat, & gaudia vera, res
autem corporales vmbra funt rerum, ea-
rumque illecebra , vmbra funt gaudij.
Quamobrem fi neque alicuius rei tempo¬
ralis , neque cunelarum temporalium re¬
rum potus ficim mentis extin guir,hon tem¬
poralem fitit liquoremjfedaternum Ac fi
fitimfiiperno Sole accenlam. impleri opor-
tetquandoque, atque nunquam Lethao
fluminefatiatur, aliquando aterno neda-
■ rishauftu feriabitur.
Sediuuatrurfus,qua dida funt, hisqua
referam prifeorum Theologorum myfte-
riis confirmare. Affirmant enim animas
in corporibus dormitare , Sc quacunque,
hic agere pative yidemur , nihilaliud et
fequamfomnia , cogitationefque anima-
.rum feparatarum a cogitationibus con-
iundarum multo magis differre, quam vi¬
gilantium ab infomniis dormientium, fi-
militerque a voluptatibus voluptates.
Quod quidem ita probatur. Experimur in
nobis non folum quotidie ,-verumetiam
ferme • qualibet hora , quoties pauculus
quidam vapor aliquanto craffior & humi-
dior ab inferioribus corporis partibus ex¬
halans , caput ipium petit, cerebriique
meatus opplet, ftatiro nos fomno graua-
ri, mox etiam infomniis imaginibufque
deludi. Experimur quoque nonnunquam
fi vapor aliquis bilis atra, quam melancho¬
liam Gracivocant, arcem corporis obfe-
derit expngnaueritque, ftatim reginam in¬
de noftram, ipfam videlicet rationem , vt
ita dicam, praecipitari, ac manifefta ho¬
mines infania corripi. Si fumus quidam
exiguus tantam innobis vim habet, fitatn
3io Marfilij Ficini Theolog. Platon;
lemque animum, quando ab ea puritate tis confcicntiam (quodprscepitPythagb.
qua ab initio creatur, delabitur, id eft, ras; tanquam Dei faciem vereantur, tua
quando obfcuro terreni, moribundique nos aflidue malefaSorum pcenitemiaffi.
corporiscarcereclauditur,tunc (vtefta, mulat, etiam fi poenam rion metuamus.
pud Platonicos) c fco illo flatu mutari? Bene autem factorum oble&at memoria.
quippe qui tunc non vno & confoeto tan¬ Quafi cceleftis animus a terrenis vitiorum
tum humoris alicuius fumo , fod omnibus maculis femper abhorreat. Idem impru¬
pariter notrifque humorum omnium vapo¬ dentes quodammodo faciunt, fcd i pra-
ribus. atque ipfainfoper humorum mem¬ dentioribos in confommando hoc opere
brorumque infoeta mole grauatur, praeter¬ foperantur. Idemrurfos, fed aliter agunt
ea informi illa materia,quat a formofiffima homines dementiflimi, prout nimiumpla-
mentis forma diucrfiffima eft , tanquam cent ipfifibi, pertinacifllnte in foa perii-
flumineLethqo fubmergitur.Quamobrem fiunt opinione, fententiam foam tanquam
toto illo tempore quo foblimis animus in diuinum decretum mordicustenent Cun¬
infimo agit corpore, mentem noftram ve- cti denique homines, excellentifli mos ani¬
lut aegram perpetua quadam inquietudine mos, atque optime dehumano genere me¬
ritos in hac vita,vt diuinos honorant, fola¬
non dormitare femper & delirare Pytha¬ tos a corporibus adorant, vt deos quodam
gorici & Platonici arbitrantur , fingulaf- Deo fommoclariflimos, quosptifei He¬
que mortalium motiones, a&iones, paffio- roas nominaucrunt.Tanta vero adfe & ad
nes nihil efle aliud quam vertigines aegro¬ foosreuerentia non apparet in beftiis, ne¬
tantium, dormientium fomnia, infanonim dum vilioribus, fod neque etiam in maiori¬
'deliramenta,vt non iniuria Euripides hanc bus. Atque hic primus eft modus quo ho¬
vitam vmbraelbmnium appellauerit. Pro¬ mines diuinum imitantur cultum, videli¬
inde cum fallantur omnes, ij tamen mi¬ cet quia fcipfosvt deos colunt. Eft&ahcr
nus fallifolent, qui interea quandoque ita quia fcilicet folinos animantium omnium
vt interdum fit in fomno, fodicantur, fe¬ colimus Deum, foli nos Deum affectu, ge-
cumque ipfidicunr; Forfitannonfontve¬ ftibus, verbis, delubris, lacrificiis hono-
ra qus nunc nobis apparent, forfitan in
przfentia fomniamus. Quicunque inter , Quod Plato in Protagora maximum ef-
fomniantesfic eft affectus, talis certe eft ad, f fe vult noftrm diuinitatis indicium ,. quod
alios qualis apud inferos ab Homero dici¬ foli nos tanquam fortis diuinte participes,
tur efle Tirefias. Solus, inquit, ifte lapit, ob cognationemquandam Ceumagnof-
cseteti vero omnes velut vmbrte volitant, cimus & eupimus tanquam authorem, in-
'imo vmbrs volitant. uocamus & amamus vt. patrem, vticgem
veneramur, timemus vt 0 ominum. Sicut
enim Sol fine Sole non cernitur, ficut aer
iffes tc Deum. fine aerenon auditur, ac plenius lumine
oculus videt lumen, plena agre auris audi:
CAPVT VIII. aerem refonantem, ita neque Deus fine
Deo cognofeitur- Sed animus Deo plenus
O Vpereft vrde duodecima illaDci do- tantum in D eum dirigitur, quantum & ai-
i3te loquamur, per quam feipfom amat uino lumine illuftratus agnofeit Deum, &
& colit, quam homines duobus fibi mo¬ diuine calore acccnfos fitit eundem.Hinc
dis vendicant. Primo, quod omnes iion animus Dei templum efficitur, vtXyfius
modo vt esetera faciunt cuncta, fe dili¬ Pythagoricus arbitratur. Dei vero sterni
gunt & tuentur, verumetiam colunt feip- templum nunquam exiftimar ruiturum.
fos magnopere, &quafi quxdam numina Deum agitatmens humana quotidie.Deo
venerantur. Id agunt prudentes quatenus ardet cor Deum fofpirat pefius Eundem
externa & corporalia animo tanquam cantat lingua. Eundem caput manufque
principifobigunt. Totiexmentependent adorant & genua. Eundem referunt horni?
Sanquam ex Deo. Auguftam quoque foae num artificia. Si non audit hsc Deus, fot-
mentis maieftatem velutdxuinam liatuam , te videtur ignarans.Si non exaudit,forfitan
vilibus cogitationibus eerrenifque fordi- apparebit ingratus. Crudelis quodammo¬
bus temerarenefas exiftimant. Qua: qui¬ do, fivociferari noscogit quotidie, qu«
dem notio naturalis humano generi pudo¬ non exaudiac-Neqne audeat quifquam di¬
rem verecundiamqne ingenuit, vt non cere Deum humana defpicere tanquam
modoaliorumhominum conipe&um qua¬ minima. Sane commoda habitatio tan¬
li diurnorum, vciumcdam propriat men¬ quam finis fibrum mouer quafi agentem
 de immortalitate animorum Lib. XIV. Vi
racfara, vtcer-am quandam domus for¬ diuina mentisarcanis infinuans, opus hoc
mam cogitet.obqvam turmam rurfus cer¬ Dei , ordinem fcilicet mundi cognofcac.
tam quirat maret iam. Vbi finis mcuct a- Mundani ordinis intelligenria eo ipfo or¬
gcntcm,agcnsfi in am .forma materiam. dine eft excellentior Siquidem ordo huiuf-
Idem acciditin cuilibusbellicifque con- modi per intelligennam eft fidius, & regi¬
filiis. QuofitjVtfims fiteaufa caularum, tur. Si per cogritionem animus ne fter eft
iccoruc omnes caufas antecedat.Sucr au mundoprzftantior,per vitam quoque prs-
tem natui alia quscue certi alicuius finis flantior erit Cuius virtute a corpore fepa»
gratia inftituta,cum fingula adfinguh spo- rari, ipiumque mundum vita f vtira dixe¬
tiiTn.um vfus conducere videantur. luta rim ) fupermundana vinute ti anfeendere.
vimen palmitis( quem capreolum vocant) Quantum vero mundi ordinem intelligen-
ad hoc natum eft,vt vitem ftoximzarbuf tia foperet, hinc apparet, quod ordo talis
cula: vinciat Hic vinciendi actus, caufaeft difpergitur tempore , intelligenria totum
vtortum fitvimen. Qiyavero quodnullo fimul ac flabilem poftidet. Ordo rurfiis
medo eft,id necue cfle poicft cflcndi cau- caufam fuam fequitur i non affequitur, in-
fa effe&ui cuiquam , neque caufas omnes telligentia caufam affequimr ordinis.quan-
moucre.neccflarium eft adfum huiufinodi do Deum eiusartificeminuenit, vbitam
& ante reliquas omnes vitis caufas extitif- ampla capit de Deo, vt mundum deinde
fc.Non autem extitit in cotporibus.nifi no- velut.vmbram pofthabeat. Rem vero tan¬
uiflime. Ergo in natura quadam incorpo¬ tam non fpernic, nifi qui concipit ampho¬
rea rectrice corporum extitit longe prius ra. Si tam amplus eft animus hominis, cur
quam in palmite. Qus quidem natura vitis negligatur a Deo rerum vel minimarum
artifex gratia talis actus per formam luam, procuratore ? Si Deum fentit animus, cur
viminis formam in tali quadam materia fi- & Deus fentiat animum , prsfertim cum
gurauit Sed vtrum a<3us huiufmodi in na¬ Deus hauc ipfam vim aclionemque fen-
tura illa praefuit fecundum natura: modum, tiendi animo dederit, &feruet, & ducat?
an fecundum propofitu m voluntatis ? Cer¬ Hinc Dauid interrogat: An qui planta uit
te f eundum vtru que. At exilio idem erat aurem,nonaudit?Et qui finxit oculos,non
quod agentis forma quadam, & affedius confiderat?
ipfius exemplar Ex hoc erat finis. Vbi au¬ Prsterca fi animus ad Deum afcendit,
tem artificiofa voluntatis propofitum eft, cur nun defeendat quodammodo Dens ad
ibimens Quapropterprxeft omnibus cor¬ animum ! Si qua: iufta funt, a Deo'mens
poribus diuina mens.quf corporalium om¬ poftulat , diim paternam pofeit heredita¬
nium formas intellectuali modo comple- tem , cur non exaudiat Deus ? Quid poftu¬
dlitur , & tanquam fagirtarius fingula ad lat aparente indulgentiftimohic nams of-
foos dirigit fines , ad vnum denique cun- fi-iofiffimusEdsternitatem .Impetrabit cer¬
fta. Diuinus hic agricola colit pampinos, te. Poteft enim Deus stemus eam tribue¬
capreolos,& radices Vnde enim aut pam¬ re , poteli capere vita mentis atternitatem,
pini vertuntur ad Solem vmbra vitata: A ut quam capit eius cognitio & voluntas Non
capreoli tanquam manus ad eam partem enim vult nifi cognofcat, neque cognof-
prxeipue protenduntur , vbi eft propin¬ cit etiam, nifi viuat. Quinetiam dari de¬
quius foftentaculum ? Aut radices fugien¬ bet aeternitas menti, qua: & tranfcendic
tes ariditatem, ad humorem maxime pro¬ tempus, ac pro Deosterno defpicit tem¬
pagantur l Electio qua: non erat,artificio- poralia. Quod non modo rel!giofiotes,ve-
ficonflij.imoveriflimi inrelledtus eft opus. rumetiam impii quodammodo faciunt;
Non tamen ineft vera mens vitibus. Ergo Nani quos non allicit amor Dei, falcem
adcfE Adeftinfoper abiectifomis quibul- terret timor. Quos non terret metus, fuf-
quebeftiolis , qua:infiusartificiis lemper picio faltem follicitac. Itaque homines
eligunt potiora. CohtDeus arbores , du- multi omnia omnes certe quam plurima vi¬
citque&pafcitbe!uas,quod&prifciTheo- tas commoda temporalis abiiciunt Dei a-
logi voluerunt. Nunquid folos defpicit ho- morc,vclfu(picione vel metu. Deus igitur
debet pro temporalibus sterna tribuere.
cit maieltatem ? Abiit, imo veirofi Deus Nullum vero animalium reliqueram prs-
nullas omnino vel minimas mundi negli- fentibus abftiner bonis .propter futqfotum
git partes, profecto non ddpicitgenushn- delidetium Quo fit vt homo ftulnffohus
manum, quod el’t mundipars adeo pretio- fit animalium omnis, atque m iierrimus fi
fa,vt media, fit temporalium retum & steri ncquepralentifiuiturvit', nequrfo ura.
natum , quantum acerna capit, ordinat Atque hsceius fiultitia mifera : ac ftu ra
temporalia. Adeo Deo proxima., vt fefe miferia exeo proueckt, quia feDeo fa- -
312 MarfiU j Ficini Theolog.Platcm.
pientiiltmo feiiciffiinoque crediderit. At
enim ficut non poteft quicquam ignispro-
pinquatione fieri frigidiflitnum , ita non
poteft homo,quiavblus bzrct Deofapien-
riffimo beariifimoque , ftulriffimus exhoc
miferrimufque euadcre , imo vero ob
hoc ipfum fit beatiffimus , quod beatiffi-
mo fe coniungit. Iungit fe illi, tempora¬
lia contemnendo, aeterna defi derando. Si
contemnendistemporalibas fit beatus,non
' aliter talis efficitur, nifi aeternarum rerurn
adeptione.
Praterea fi Deus prima & fcmma eft vi¬
ta , animal quod ipfi proprius hasret, viuit
diutius. Non autem viuimtis diutius cor¬
pore. Si Deus iumma lapientia eft, homo
tanto eft lapientior catteris animalibus,
quanto Deo haeret propinquius.In hac au¬
tem appropinquatione fe iudicat immor¬
talem. Quia vero iudiciumhuiufmodi ve¬
rum eft, quodfit ab animo, tunc quan¬
do eft aliis animalibus & hominibus fa-
pientior , verum eftefle animum fempi-
ternum. Si prima veritas non poteft fal¬
lere , non falletur fpes immortalitatis a
prima immortalitate vfque adeo nobis in¬
ferta , vtinuitis reclamantibufque omni¬
bus inter qu? verfamur,(pem eiufmodi fem-
pcr retineamus. Si prima bonitas non eft
malefica, auiditasprimi boninobis ab il¬
la infula non priuat nos temporalibus bo¬
nis nili vt tribuat fempiterna. Si opinio qua¬
que eo verior eft, quo me!ior,atque eo me¬
lior, quo meliores efficit opinantes,opinio
immortalitatis omnium veriffima eft, quia
mines , ideoque felicilfimos efficit. Quis
ignorat id in natura hominis verifiimum eft
fe,quod maxime ad perfectionem condu¬
cit humanam > Siiptellechis natura amat
Deum tanquam iplum verum bonumque,
ac DeusSt amat intellectum , praefertim
pium, tanquam ipfi cogpatiilimum, & re¬
damat tanquam amantem, fitvrnaturalis
quaedam inter eos fit amicitia. Amicitis
finis eft vitae communio Poteft ergo Dei
vita intellectui communicari, ea videli-
cetratione qua amatur ab illo. Siquidem
talis eft amicitis'finis , qualis eft amici¬
tia, atque contra. Amatur vero defidera-
turque perpetua Qqod inde confirmari
videtur.quia cum boni proprium fit allice¬
re adfe cuncta, feque cuntftis communi-
care.nqpefle eft infinitum bonum,quiDeus
eft , trahere communicareque infinite-
Ideo communicat cuique fe ad votum,
quia idem ipfe Deus communicat, qui&
traxit Jntellefins autem non minus fecun¬
dam naturam exoptat perpetuam Dei vi¬
tam , quam certam illius intelligemir»
D enique fi Deus beneficus,imo ipi a bene¬
ficentia eft, officio gratitudiniscarerenon
poteft. Non poteft autem gratus ellc erga
eum qui diuini cultus amore vitam amitti
praefentem,nifi pofthanc vitam.
Religionem ejfe humano generi niacini
omnium propriam drve-
ridicam.
C A P V T IX.
TTOminero efie brutis praeftanuoremi
X Jopetaeius euidentiffimoteflimonio
lunt, quod oftendit xij. libro animalium
'Ariftoteles. Quaeramus igimr qua pratri-
pue dotefit praeftantiffimus.' Videtur fane
praeftare artium & gubernationis ingemo,
praefertim quia/vtabasdedaraniffiusjho-
minesvariant artificia ,vtpote qui ipfi arti¬
fices fint, nod alterius artificis inftrunten-
ra.B eftfe vero non variant, quia artificio-
(s. naturae inftrumenta fint potius quki at-
tem ipfe poffideant. Vtrum licet artis &
gubernationis ingenio caeteris animalibus
praecellamus, communis tamen hac no¬
bis eft cum brutis induftria. Oportet au¬
tem humanam fpeciem, poftquam a bru¬
tis diftinda eft, diftinflam aliquampro-
priamquehabereperfedtionem, cuius non
fint beftis vlfe vllo modo participes. Num
fermo hic erit ? At num , clamore &
cantu fermonem beftiae imitantur. Num
ratio?
Ratio certe, nod omnis tamen opera¬
tio rationis. Nam ratio quidem a&uaba-
bet & in beftiisvcftigiaquasdam, per ar-
tium& gubernationis indicia. Ratio quo¬
que refumna tu talium fpecuiatnx habete
videtur nonnihil in beftiis imaginarium.
Nam & ipfe morbis fuis ciborum remedio-
rumque quorundam electione medentur,
& quali futurarum tempeftatum prouidz,
argumenta praeferunt futurorum, mutant-
que loca, vt ventura temporum vitent dif
crimina, quamuisadhoc ducanturpotius
natura quam ducant, quid ergo reliquum
eft, quod omnino lobos fit hominis ? Con¬
templatio diuinorum. Nullum enimbmra
prm feferunt rebgionis indicium , vtpro-
pria nobisfit mentis in Deum coeli regem
ereSio , ficut corporis caelum er edtio pro¬
na. Cultufquediuinusita fennehomini-
us eft naturabs, ficut equis hinnitus, ca-
nibufue latratus. At fi qtiis curiofhs affir¬
met beftias infeper nonnullas ccelelHa
venerari-,( quod egominime credo) ref-
pondebunr Platonici, hniuftnodi befiias.
 de immortalitate animorum. Lib. XIV.
vel aliud quoduis tunc facere , cumcccle-
ftia honorare videntur. Vel fi ferte hono-
ranttamcnefdre quid agant.Velfi fciunt,
eas quoque intelligentia immortalitarif-
queparticipes efle. Sedreuera,vtad pro-
pofinim reuertamur , perfedriffirnum ani¬
mal ea proprietate maxime tum perfoftio
ne poHct, tum ab inferioribus diferepat,
qua perfeci iffimis,id eft, diuinis coniungi-
tur. Rurfus fi homo animalium mortalium
perfe&flimuscft.qua ratione efthomo,cx
ea przcipuc dote eft omnium perfedtifii-
mus, quam inter hac habetip!'e propriam,
animalibus non communcm.Ea religio eft.
Per religionem igitur eft perfectifi;n:us.Si
religio eflet inanis,per eamrur/us omnium
foret imperfecti(Timus,quoniam per eam,
Vt paulo ante exponebamus , demeutiffi-
mus foret atque miferrimus. Non poteft
autem per eandem lui partem ita contra¬
ria perpeti, vtper eam tum lummc perfe-
tftus fit, tum (iimmopere imperfectus. Eft
igitur religio vera. An ignoramus vatici¬
nium illud quod a tota aliqua animalium
fpecic fit3verum efle;Reptiiia mtilta orien¬
te Sole e terra finu erepunt, agris caligo
protenditur Cornicum plurimaturba vef-
pere a certa aeris plaga peruoIat,venti pro¬
nuntiantur. Communi quoque hominum
vaticinio religio vera eft.
Omnes namque femper vbique colunt
Deum vita futura gratia. Vemm eft igitur
vitam aliam fore3fi modo perfectiffima Ipe-
cics animalium verilfimum habet iudi-
cium illud, quod fibi eft maxime omnium
naturale.Talem autem efle religionis afler-
tionem apparet non folum ex eoquod lo-
lius hominis eft, verumetiamex eo quod
omnes hominum opiniones, affectus, mo¬
res, excepta religione,mutamur. Cum re¬
ligionem dico.inftinctum ipfum omnibus
Gentibus communem naturalemque in-
telligo, quo vbique&femper prouidentia
quadam regina mundi cogitatur & coli¬
tur. Ad quam certe pietatem caulis przci-
pue tribus inducimur. Primo quidem na-,
torali quadamfvt ita loquar)fagacitate,ab
iplametprouidentia nobis inliifa , deinde
philofophicis rationibus ex iplo adificij
ordine architecti prouidentiam compro¬
bantibus , poftremo propheticis verbis,
atque miraculis. Quod vero modo de Pro¬
pheta dixi , operapretium eft deinceps ar¬
gumentis qua & Plato in Protagora & A-
uicenna adducit in Metaphyficis , confir¬
mare. Homo (vt aiunt) eft animal natu¬
raliter lbciabile,egct enim neceflario mul¬
tis , qua finguli comparare non poUunt*
cuneavero in vnum congregati , mutuas
30
fibi viciffim operas lubminiftraht. Przter-
ea quodfociabile fit, indicat ferino quafi
quidam alterius ad alterum humana mc j-
tis i nterpres.quem natura homini non de-
diflet, nififuifiet inccrtu victurus. Quam-
obrem naturalis efthomini congregatio.
Verum fiabfque lege concurrant, paulo
poft mumis difgregabuntur i niuriis,difgre-
gati vero,tum multorum defeftdperibunt,
ram velut inermes laniabuntur a feris. Vc
ergo viuant, & bene viuant , congregari
eos neccfle eft. ScdrurfesvtincoetU per-
maneantjomnino opuS eftlege Ea inquam
lege.cuius tanta fit authoritas, vt nemo vel
violentia vel dolo praiiaricari fe polFe aut
deb ere confidat. Talis autem efle non po¬
teft, nili legiflatorfit, exiftimeturque diui-
nus.Denique vt talis fit habeaturque,opor-
tet eum manifeftis quibufdam miraculis
ad homines drnina prouidentia mitti.
Quem fane Prophetam, humani generis
diuinum ducem Plato & A uic enna cogno¬
minant Huc tendit Platonicum illud in li¬
bro de regno. Quemadmodum beftia ne¬
queunt abeftia feliciterfinehomine duci,
ita neque homines ab homine fine Deo.
Rurfus in Protagorainquit, non potuifie
homines fimulviuere abfque lege, neque
legem ad hoc lufficientem accipere a Pro¬
metheo, Id eft, creata quadam prouideri-
tiapotuifle,fedIotiem iplUm omnium crea¬
torem ad homines vna cum lege mififle
Mercurium,id eft,PrOphetam aliquem,&
diuina voluntatis interpretem,& legis tart
diuina quam humanse latoiem. Quod au¬
tem Deus Prophetas Certis (aculis ad offi¬
cium eiulmodi mittat,fic vna cum Auiceri-
na oftendere poffumus. Sl-Deus humand
corpori non lolunl in rebus omnino necef-
fariis, fed etiam commodis, accuratiffime
prouidet, velutinluperciliispalpebrilque,
& Plantarum concauitate, multo magis z-
nimo , totique hominum generi in rebus
przcipuis, maximeqiie ad bonum noftruM
necetiariis prouidet, prafertim cum bona
minora maiorum gratia fiat. Idcoque G
minora bona ab inirio ftarim riobis adfunt,
abfque dubio adlunt etiam maiora , qua
adeflepoflunt,& caufa funt vt minora non
. defint.
Quamobrem Deas circa legem diui-
nam , Prophetamque conditorem eius, ita
profpicit , vt de cuius bonitate lingula
membra corporis iure conqueri nequeunt,
multo minus animus ipfe horurii demi-
nus,vniuerlumue genus humanum vlia vn-
quam ratione conqueri poffit. Probat inlu-
per Auicenna animam quidem Propheti¬
ca lege virtureque imbutam , a diuina lo-
3i4 Marfiiij ricini Theolog.PIaton.
iura pronidehtia mitti.Corpus autem ada-
nimam Propheta: fofeipiendam idoneum
dilponia Deonontamenproxime/ed per
animas cariorum motrices, tanquam per
roiniftros,ac etiam per coelos quali per in-
ftrumenta Dei, ita vt diuina lex, vtpote in¬
corporea, quamnis per cceleftia corpora
effici nequeant, quodammodo poffit indi¬
ciis quibufdam a corio acceptis lignificari,
quod etiam ex multis Plotini difputationi-
bus comprobatur , in quibus iiledemon-
ftrat, qua: admentem noftrampertinent, i
coeli corpore fieri nunquam polle, fed ta¬
men lignificari. Siquidem mentes coelo¬
rum motrices noltra haec praeuidenr, cogi -
tanonelque luas fepe cceleitibus quali o-
cufisnutibufqueluis indicare videntur.
. ,
Tres ebiecftones Lucretunorum &[cltt-
C A P VT X.
N On ell credendum Lucretianis di¬
centibus, religioncmnonaiudicio
naturali , led a complexionis corruptione,
confilij legibus , coeli impem prouenire.
Profe&o a complexionis corruptione id¬
circo eam proficifci non arbitror,quia non
eft in hominibus complexio deterior quam
in beftiis, prasfertim ad veritatisiudicium,
bonique dele<Sum. Homines aurem foliae
fedulo religionibus occupanmr. Sed ne¬
que etiam inter homines qui deprauatam
habent complexionem, hi fiint proprie qui
■Golant Deam. Omnes enim corruptam
non habent. Omnes tamen quodammodo
Deum colunt, & coluere femper , neque
tamen fomperfuit hominum deprauata na¬
tura, nequerudes tantum homines ado¬
rant , fed etiam ingenioli & fapientes,
quodoftenderunt Perfarum Magi, Asgy-
ptij Sacerdotes, Propheta Hebrari, Or-
phici, Pythagorici, Platonicique Philofo-
phi, ac prifciTheologi Chriftianorum. Hi
omnes fine controuerfia mirabili fapientia
pollebant , & incorporabili fandtitare.
Porphyrius devoto dilputans,inquit,pra-
ftantiffimos quofque apud omnes Gentes
fapientia ftudio votisincubuilfe, quales a-
pud Indos Brachmanas, apud Perfas Ma¬
gi, fimilelqueapud (Traecos Chaldaofque
fuerint.Hac iHe.Neqseos fimulalieputan-
dum, quimm perpetuis operibus, tum vi-
ce periculo lingua lancHmonia confirma¬
runt. Fuerant & ali; complurimi dociiffi-
mi Philofophi, Barbari,GraciatqueLa¬
tini, qui &fi non tanta excellerent calli-
nsonsa yka, quanta illi quos ante consne-
«loratri, honefiis tamen moribus duxe¬
rant vitam ,religionibufque fauere non da-
bitauerunt. Fieri quidem poteft, vt aliena
ex parte horum aliqui fimulauerint,nonta-
men omnes credo fimulauifie, neque eos
qui fimulauerunt, omnis fuifie religionis
expertes. Difficilecnim eftnaturam prer-
lus exuere.Impios quidem pra ceteris iiiif-
fetradimr Diagoram, Dicaearchum, Epi¬
curum, Lucretium,qui etiam naturacogc-
bantur interdum nonnihil religionibus-al-
fentiri,quod eorum libri teliantur. At ficut
ifti nonnulla impune contra religiones ia
medium protulerunt, ita & afi; multi Phi-
lofophi palam impietatis, virus euomuif-
fent, fi plurimi fuiffentimpij. Aliud autem
ell bunc aut illum religionis cultum non
admittere, quod faciunt multi, aliud om¬
nem religionem fiinditus tollere,quod ten-
tauerunt quampauciffimi', & illi quidem
folpicantes potius quam prorlus affeucran-
tes.Porro fi qui ingenioli viri ac docinnre-
ligione reperiantur ambigui, non eft mi¬
randum Duas enim astat es Plato feribit ef-
fe valde religiolas, pueritiam, & fenedu-
tem. Nam pueri cum lacte religionem fu*
gunt, & in iis permanent qua: imbiberant
quoufque in adolefcentia ratio excitetur,
quas lua natura fiisgularum remm caulas
rationefque requirit. Si in hac aitate aut ea
ftudia capelTant, aut in eos formones inci¬
dant , quibus diligenter rerum caufe per¬
quirantur,incipiunt quali nihil velle afieuc-
rare, nili cuiusipfi rationemperfpexerint,
Tuncprimum religionem magna exparte
poli tergum abiiciunt^iifi forte legibus,le-
nioramque confilio fe committant, quia
diurnorum occultifiima: rationes longo vix
tandem tempore, exquitillima diligentia,
purgata menteperlpiciuntur. Adolefcen-
tes illi rationes huiufmodi nondum attin¬
gunt,&quianihilferme alTerunt cuius non
videant rationem, fi proprio confidantin-
dicio , religionem quodammodo negli-
gunt.NonnuHi in hac opinione conftituti.
Ariftippicis voluptatibus fefe dedunt, tan¬
dem nihil amplias de rebgiorie nili tan¬
quam de anilibus fabulis cogitantes. Ali)
vero Pythagoreo ritu purgant mentem i
fenfibus p er Morales, Phvficas, Mathema¬
ticas, M etaphyficas difciplinas, ne taquam
luperiores illi lippos adhuc oculos in diui:
num Solem liibiro dirigentes, caligare co
ganmr/ed gradatim progredienres,lumen
diuinum in Moralibusprimo tanquam in
terra, fecundoinPhyficiSjtanquamaqua,
tertio in .\l2thematicis, tanquam in Lu¬
na, quarto Metaphyficis, tanquam in So¬
le perfpicue lalahriretque pervisant.
 de immortalitate animofum.Lib. XIV.
Hos appellat Orpheus Mularum legiti¬
mos Sacerdotes, qui tandem in ztate ma¬
turiori de religione lentkmt multo melius,
quemadmodum legimus apud Platonem
in Epiliola ad regem Dionyfium in Phz-
dro,in primo de Republica,in decimo Le¬
gum. Monet autem iunenes Plato-ne te¬
mere de Dniims fententiam ferant, fed
credant legibus, donec ztas ipfa doceat,
vel per eos difciplinarum gradu, quos nar-
rauimus , vel per experientiam , vel per
quandam animat a corpore feparationem,
quam moderata fenedhtsadducit, vtani-
ma in ea ztate res a corporibus feparatas,
quali e proximo videns clarius difeernat
quam conlueuerit. Quapropter cum Pla¬
to Dionyfio adhuc inueni diuinaquzdam
myfteria liib quodam velamine tradidif-
fet, adiunxitprimum,vtea diligenter exa¬
minaret, nullum enim hoc liudium bea¬
tius eue polle. Deinde caueret ne in ho¬
minum imperitorum aures hzc. excide¬
rent, quia nulla fint'apud vulgus quidem
magis ridicula , apud viros autem bono
ingenio przditos magis mirabilia & di-
uina.
• Addit infuper, diuina myfteria , poft-
quain frequentius,imbfemper examinata
funt, yix tandem multo labore tanquain
auram purgari atque lucere,vt etiam mul¬
ti, & illi quidem acutiffimi, eruditilfimi-
que, cum talia in iuuentute, atque etiam
in trigefirao ztatis anno audientes tan-
quam incredibilia reprobauerint, poftea
tamen liuc maturioris ztatis, liue diligen-
tioris examinisbcneficio, liue potius diui-
na( vt alibi dicit) reuelatiene, talis tan-
quam omnium probabili (lima manifeftif
fimaque concefferint, contraria vero tan*
quam falfadamnauerint. Hzc Plato. Ac¬
cedit ad hzc, quod multi in quauis arte
excellentes viri, vel Melancholici funt,
quales Heraclitus , Ariftoteles, Chryfip- -
pus fuerunt, vel fiunt, quales Democri¬
tus ,Zeno Citticus , Auempaces Arabs, A-
uerrois euaferunt. Hic humor frigidus eft,
ficcus Stater, quz quidem tres qualitates
tribus illis contraria; funt in quibus vitz
conliftit vigor, calori videlicet, & humo¬
ri, Ipirimiqueperlucido. Talis itacue bu-
mor, tanquamvitz contrarius aufert Ipem
vitalem, 8t animo fufpicioriem iniicit con¬
tra vitam, quo fit vt de immortalitate ani¬
mi nonnunquam ambigant St diffidant.
Quod fibi contigifle feribit Auempaces.
Non ideo diffidunt, quialunt excellentes
ingenio vel doctrina, fed quiaob humo¬
rem terreum lufpicioii Sirimidr. Nam ru¬
des hebetefque homuncuL nonnunquam
31J
ipfi quoque diffidant yfi eodem ilio ptz-
manmr humore.Et viri egregi j fepenume-
rolperantqoamoptime , fi humore eiuf
modinonvexentar,quanqaam qui vexan¬
tur ab ineunte ztate, fi tamen non peruer-
se omnino fuerint educati,inanes fuipicio-
nesabiicinnt facile, & naturalem fequun-
tur religionis inftinctum. Tanta eft ipfius
natura: vis, tanta Habilitas. Quod Pytha¬
goras, Socrates,Plato St Varro, Apollo-
niufque Tyaneus lunt prz czteris affecuti..
Quapropter fulpiciones iliz nihil habent
momenti ad animomm mortem fignifican-
dam, cum neque ab ingenio, neqirea la¬
pientia, fed a morbo proficifcanmr. Quin-
ctiarii illiftpelunt acutiores , in quorum
ortu Saturnus & Mercuriuspofiunt quam
plurimum. Nam hz ftellz inuitant ad con¬
templandum , quoniam ad interiora Ipiri-
tuscotrahunt. Hi Planetzfi direc3:ilunt,o-
ptimeque difpofiti,ingenium augent,reli-
gionem non minuunt. Sinretrogradi, ne¬
que optime difpoliti , vndique hominem
reddunt formidololum admodum atque
fulpiciofum ob terream iplorum qualita¬
tem non lufficienter afpebhi aliorum lyde-
rum temperatam, quo fit vt non in religio¬
ne folum, fed in rebus etiam aliis ambigat
& diffidat. Czterum meminifle oportet,
eam opinionemfiue affiedHonem non fatis
habere fidei, quz fequitur aut ingenium,
melancholicum, agrum, & quodammodo
vitz contrarium , aut indecentem & no¬
xiam politionem lyderum,quz etiam com¬
plexionem peruertit humanam , ac defe¬
ctum affert fecum non modo quantum fpe-
dtat ad vitz fiduciam, fed etiam quantum
ad humanarum rerum gubernationem.
Vnde impij homines plurimum vel igna-
uiifimi funt, qualis fiiifle dicitur Epicurus,
vel flagitioli, qualis Ariftippus, velinfa-
ni, qualis fecfator eorum Lucretius, qui
dum inlania propter atram bilem conci¬
taretur, animam luam primo conatus eft
verbis perderein libro de natura rerum ter¬
tio , deinde corpus fiium gladio perdidit.
Ergo ficut de vini lapore non eft zgro-
tanti credendum , fed bene valenti , ita
de fine humanz vitz credendum eft huma¬
no fanoque ingenio potius quam inlano.
Sanam vero & naturalem hominis comr
plexionem appello saguineam,ac maxime
temperatam- Sanguinea aerea eft.Jn calo¬
re Sehumore vitali confifiens. T emperata
coelo eftfimilis, neque veritatis iudrcium
intermrbat.
T ales lunt plurimum humanz comple-
xiones ad fanum ingenium prudentiam¬
que accommcdatz, quz religionem ce-
3i 6 Marfilij ricini Theolog. Platoni
his non afferant quidem { eftenim fage
menti infufadiuinitus entn diurnorum gra-
riancgligi cgteraiubeat) fedeamnequa-
qnamimpediunt, nequevanas animo fuf-
piciones inficiunt. Quod autem in pluri¬
bus perfe&ioribufqueeft, naturale cenfe-
tur. Quod in paociffiims & ggrotantibus,
monirroium. Atverb naturale quidem ve¬
ridicum, monftrolum yerofallax effefolet.
Indicium autem religioni fauens reperi-
tnr in pluribus granioribufque hominibus.
In pauciffimis vero leuiffimifquecontra-
■rium , quorum exemplo alij quoque nori-
-nunquam inficiuntur. Atque inillis pau¬
ciffimis non efthoc iudicium rationis, fed
morbus artinri, formidolofaque lufpicio a
deprauata complexione corporis proficif-
cens. Quod ex eo patet, quod fepe ho¬
mines huiufinodi rationes quidem habent
animi aeternitati fauentes , fulpicantur ta¬
men tanquamij , quommratio autiudicat
vinum non elfebibendum, pulmones nihi¬
lominus fitiunt, aut indicat nihil eflein via
quod noceat, horret tamen fenilis in tene¬
bris. Neque folum contractu vel a parenti¬
bus vela iyderibus iniqua complexio , fed
vfu inducia qualitas, vt fignificauimus ab
initio, a religione humanum genus abdu¬
cit. Solent enim homines inquauisdifci-
plina nimium curiofi, propter nimiam ce¬
rebri agitationem ficcato cerebro quo¬
dammodo infanire,quod in Thegteto feri-
bit Plato contra illos qui nihil in rebus fla¬
re vnquam dicebant, quos, inquit, vertigi¬
ne affectos ob frequentem reuolutionem,
putafleomma verti, cum verterenmripfi.
Itaque non mirum efl,li curiofi artium viri
nonnunquam & in religione & in rebus a-
liis manifefte delirant, quorum infaniam
d eclarant tum moires ieuimmi, tum ridicu¬
la nimium in rebus multis opiniones, opi¬
nionumque ipfarum contrarietates. Non
fed impietas nafeitur. Neque folnm a de¬
prauata complexione , fed & a depra-
uatis moribus impietatem nafei Plato in
Epiftolis ad Syracufanos afferit dicens,
credendam femper cfle prifeis facrifque
oracuEsaflerentibus animam hominis eue
immortalem, iudiceique habere,ac poenas
pari maximas cuma corpore fuerit fepa-
Quapropter minus malum exiftiman-
dum cfle , perperi grauiffimas iniurias,
quam inferre. Qua; quidem auaxushomo
mentifque inops, autnonaudiat, aut de¬
ridere folcat,vc!uptaribufque deditus,qua-
fiegeus non cernat quam maximum fem¬
per Bi2loinviuentem fe impie necefiario
fequatur, &pcft mortem quam mifera ii
migratio ipfum maneat. Hgc ibi omnia.
Similia quoque in Gorgia,Scin decimo de
Republica &inLegibus vbi addit hanc de
anima fententiam neceflariis adamanti-
nilque rationibus efle probatam.Qgod vf
que adeo Cleombroto perfuafum t fs
hac vita alterius amore priuauerit De-
mofthenes quoque ait, malle honefle mo-
ri,quam turpiter viuere , poftquam Plato¬
nem Zenocratemque de animoram im¬
mortalitate differentes audiffet. Neque fi-
lentio prgtereundum puto maximam im¬
pietatis caufama Platonicisin genus inS.
niorum dgmonum referri folere,qui tacita
quadam perfuafione, yel propter ambitio-
nem infalfam,vel propter inuidiam in nul¬
lam religionem pro viribus nos impellunt.
Secunda obie£t?o &Jdullo.
C Onfutauimus obiedtionem primam
Lucretianomm , qua dicebatur Dei
cultum humang naturg deprauatione
contingere. Vbi apparuit Lucretianosef-
fe potius deprauates , qui naturam homi¬
num exeopeffimam judicant, quodDco
optimo iungirur.S ed nunquid quod fecun¬
do afferunt loco , diurnorum veneratio i
ccnfiliis hominum nafeitur, & ciuilibus
inftitutisr Nequaquam ■ Dici enim nonpo-
teft quam cito hominum inuenta muren-
tur,etiam vera , ne dum falfa & fimulata.
Omnia hominum inftiruta breui tempore
in contraria inftitutamutantur.Contrari*
quoque eodem in tempore leges diuetfis
&nt Gentibus,&qu$ aliis turpia,aliis htq
neftacenfentur.Quid autem religione an-
riquius ? Quidueamplius?Nequehancin-
uenerunt conditores legum ad populos co¬
ercendos Nam ante duitates & domos vi-
guitin orbe religio, & hominesfparfiat-
quefylucftres Deum coluerant, &iidem
ipfi latores legum numina timuerunt. Quod
quidem in Protagora Plato confirmat di-
rentur, velloquerenmr, vel artes aliquas
exercerent, flarim ab initio ob naturalem
cognationem Deumadorauifle , arafque
& iacrafeciffe. Proinde tam duram reli¬
gionis iugum , tot bonis vita; contrarium,
quandoque homines alicubi reieciflent, fi
ficta effet, neque veritatis Habilitate con¬
flaret. Atinquiet forte Protagoras non ef-
fe naturalem religionem, fed videri, quo¬
niam a teneris vnguiculis eam combibi¬
mus. Nos ita Protagorg refpondebimus,
eam ab infantia loqui & bibere didiciBe»
nihilominus tamen naturalem eflefermo-
 de immortalitate animorum.Lib.XIV.
sem atque potum Vbique& fcrnpcr lo-
qtauntor homines, atquebibunt, qaoniam
eftnamrale Sed aliis temporibus atque lo¬
cis alio ordine loquuntur, & bibunt, quo¬
niam operationis ordo opinione conflat
potius quam natura.SimiIiter apud omnes
Gentes omnibus feculis adoratur Deus,
quia naturale eft , cuamuis noniifdemfa-
cris ac modis Sermo quia naturalis eft,
filum attingit finem, id eft,voluntatem al¬
terius alteri declarare.Potus quoque (uum,
id eft, corporis humorem iniaurare. Re¬
ligio curfuum non nancifcatur , non vi
deo. Suus finis eft iiui Deo , litum votum,
perpetuo frui.
Tertii okieclio & folatio.
A N feruntur homines ad religionem
fyderi us quod tertio obiiciunt iin
p:j Minime Nempe humoribus corporum
lydcra fuflragancur R eligio eft inimica
corporibus. Neque altius defiderium in¬
fundere coelum poreft, quam (pharrarum
cccleftium , quas etiam Ipernit homoreli-
giofus. Adde quod religio fetum damnat,
& a (Terit libertatem. Quonam igitur pa&o
idipfum vt feto repugnet, habebit a fetis?
Pratterea coniuntftio qusedam Planctarum
fe tilitatem przftat, oppofita vero penu¬
riam Hzdpeftem,illa felubritatem,bellum
fimiliter,atquepacem. Videmus donaca:
lorum qua cito >'n contraria permutentur.
Itaque fi Deum colere cogit certa quae¬
dam politio (yderum, breui politio contra¬
ria e memoria hominum dtuinos delebit
honores. Nufquamtamen&nunquamre¬
ligionis facta eftintermillio, Icet alias, &
alibi aliter Deus fit honoratus. Quz etiam
varietas humanatum mentium eft fecuta
confilia, quaeaftris nequaquam fiabiiciun-
tur. Humana quippe mens natura lita tan-
quam diuina ad Deum fentiendum colen-
dumqueducicur&rimendum, ficutnatu¬
ra liia ad amandum bonum, malumque vi¬
tandum. Verumtamen per liberam latae
conliiltationis elc<5lioncm,Dci colendi va¬
riat ritus, ficut etiam ad bonum variis gra¬
ditur callibus pro arbitrio. Superiori difpu-
ratione colligitur, 'communem iplim om¬
nium Gentium ad Deum vniim religio¬
nem, eflehumanae lpeciei admodum natu¬
ralem , virtutemque hominis propriam,
xdeoque exceilenrilfimam. Duo quidem
excellentiffimi fent addas hominum,illi ici-
licet qui in excellenriflima pare animae
fime, 8c circa obiecium verfentur excellen-
tiilimum.Talesfimt in mente noftraDei
cognitio, atque amor. In hac vita humanus
2mor in Deum humanaprzftat cognitio¬
ni, quiaDeum nemo vere cognoicir. Vere
autem amant illi Deum quoquoinodo co¬
gnitum , qui (pernunt omnia propter ip-
fum. Rurfusficut deterius efeodiflie Deum
quam ignorare, fic melius amare quim
nolle. Adde quod perferutando. Deum,
longilfimp tempore minimum quid profir
cimus, amandobreuilfimo plurimtSm. Qi>
id enim citius propi.nquiufque& firmius a-
mor quam cognitio mentem cum diijinira-
te coniungit.quia vis cognitionis in difcre-
tione confiftit magis, amoris.aut.ern magi?
invnione. Quinetjanygratiusipfi Deo eft:
amari quam prolpici. Nihilenim Deo tri¬
buimus intuendo, amando veronibuimus
quicquid & fiamus&polfi demus. A manrir
bus ergo Deus feipliam retribaiit potius
quam ferutantibus. Deinde cognitione
Dei male potiurr.us vti, fcilieet ad Caper -
biam , amore Dei male vti non poflumus.
Et amandoDeum longemaioremqua per-
Tcrutandopercipimus yolupratem, & meV
lioresamandoelficimurquaminquircndo:
Imo ficutnoia qui videt.bonum , led qui
Vult, fit bonus, ita animus non ex eo quod
Deum confiderat fed exeo quod amat, fit
diuinus,quemadmodum materia,non quia
lucem ab igne capiar , fed quia . calorem
ignis euadit Hinc illud Porphyri/,animus
Deum inquirendo purus efficitur , Deum
imitando fit Deus. Quod quidem ab iplb
Platone acceptum eft dicente diuinuni
lumen non inquifitiotfe pauiatim a no-v
bis acquiri , fed perfedfe vitae conjunctio¬
ne (labito tandem diuinitus id nobis ac-
Prstereacognofcendo Deum, eius am¬
plitudinem contrahimus ad mentis noftrae
conceptum, amando vero mentem ampli¬
ficamus ad latitudinem diurna: bonitatis
immenfam. Illicnosin Deum deiicimns,
hic attollimus taos in Deum Ncfcimus
enim quantum ipfi capimus i amamus atr-
tem & quanmm intuemur, & quantum vi¬
ris aiuinae reliquiam fupcreffe.Neque eft ai
mor humana cognirioneconteittus Ea fi-
quidem creata eft,atquefiuita.VoJuntasiri
folo primo & immenfo quiefcitbono.Quo»
niam vero tn hoc iplb amore tota confiftit
religio,nihil habent homines(vt Plato iaa E-
pinomideteftaturjreligionedininius. Quae
tanto efta fello alienior quam catera ho¬
minum ftndxa, quanto propinquius Deo
fumma: veritati hos copular. Quare praefa-
gham citas verius eft quam facultatum alia¬
rum tenrentfe.: fiius vero praela gium boiais
digraa praemia pollicetur , analis mutatur
jiS Marfili j Fidni Theo!og,Platon.
fcpplida. Heminis fanfiiffimi probitari frequenter vel bonos immanes, velmsjds
przmium dignum debetur. Probitas per relinquit impunes , vthisindkiis nobiso-
fummum habitum confirmata, indelebile ftendat vitam alteram fuperefle, in qua a-
bonum eft, ac fi mille annorum millia vixe¬ ftitia quz falli non poteft, pro meritis im-
rit ,fempcrfimilitcr aget. Przmium igitur pleatur.Nonnunquam vero fcelera.przci.
ea dignum nullum eft nifiindelebile & z- pue grauiffima,inhac etiam vita puniuiqvt
ternum,prqfertim cum illud fit conuenien- ob hoc eius prOuidentiam cognolcamus.
tiflimum przmium fantftitatis, cuius gra- Mitto in przfentia multa prouidentizdmi-
tia fen&itas agit lingula, quodve eius ap¬ nz exempla. Philo ludzus Platonicus, in
petitum poteftimplcre. Tale eft illud in libro de Prouidentia fetibit, legem apud
quo eft tota ratio boni. Eft igitur eius prz- veteres extitifle,facrilegos vel cremari, vel
tnium, immenfi bonifempiternapoiTeflio. przdpitari,velfoffocari. Cumque Philo-
■ Viuet igimr femper refigiofus animus,vt di¬ melus &Onomarchus& Phaylus templum
gnum fufeipiat przmium. Viuet femper & fpoliauiflent, pau cis poft di cbus abfque in¬
impius,vt luat fupplicia impietatis, quiinfi- dicum opera diuina quadam forte eos in
nitepeccat, quoties pro finitis commodis tria hzc fupplicia incidifle.Przcipit autem
Deiobliuifcitur infiniti, &malignum ha¬ in legibus Piato, ne ob id vnquam de diui-
bitum contrahit indelebilem , per quem na prouidentia dubitemus, quodiniuftifz.
mille annorum millia fit peccaturus fi vi¬ pe homines hinc impunes videantur abii e,
xerit , poftquam fla tuit femel tamdiu pec¬ quippe cum nefeiamus qua ratione, & vbi,
care, quamdiu viuet. Qui tamdiu iam deli¬ prout ordini vniuerfi conducit,lingula lin¬
quit diuinz iuftitiz, cui futura fzcula prz- gulis fependantur.Rurfos in vltimo de Re-
fentia funt,quamdiu eft,fi vixerit, peccatu- pu b • probat animum p er virtutem Deo limi-
rus,infinitum huic debetur fopplicium iam lem, idcoque amicum euadere, atqueid-
infinite peccanti. Adde quodfi verz vir¬ circo itaaDeo curari, vt quzciinquecon-
tutis przmium eft ztemum( D eum enim i tingunc,in bonum denique perduc antur.&
-quo tanquam principio pendet , relpicit fiueinpaupertate,fiuein morbis, liueina-
tanquam fineSnJ fequiturvtvitij qtiod defi- lia quadam calamitate fit conflit utus, lin¬
-cit ab zterno tam virtutis przmio quam vi- gula velinhacvita yelin fotura aliquando
tz principio, fopplicium fit fempiternum. conducant ad bonum. Nequeobhocdi-
Nullum talceftin hoc tempore vitz breuif- cenda eft bonitas diuina malefica, quod
fimo,erit igitur in foturo. Hoc patfto aduer- committi peccata permittit, puuitq; com-
4-i quz in hac vita bonis , & prolpera quz mifla. Profedo iu regno Dei gradum fuum
malis contingunt,compenfanda videntur, obtine t natura rationalis. Huic motus con-
•ne &pietas boni damno fit, &vtin Phedo- uenitliber Motui tali datum eft vt progre¬
nelegitur,impietas malis fit lucro. Bonum di poflitin melius, & natura bono, bor.um
quidem prodefle oportet, obefle malum. inluper voluntatis aftionis adcptionifque
Obeft in hac vita pietas, quz non fblum adiungere , ita vt namra huiufinodi non
przfentiabouacontemnere, verumetiam modo ab alio faflalit bona tanquam pa¬
Dei honeftique gratia labores & mortem tiens , verumetiam fcipfam efficiat bonam
fobire compellit. Contraprodeft impietas tanquam agens.Ditum inluper eft tali mo-
quampkirimum. Igitur'ne defit iuftitiz lo¬ tui,vtpoflimanfgredi in deterius non quod
cus, alibi eft ferenda fententia. Neque pu¬ naturam propriam exuat, fed quod induat
tandum eft hanc iuftitiz partem quz hu¬ alienam, & illam quidem inferiorem, hanc
mana refpicit, adDeum nonpertinere, ad infechonem fopplicium fequitur vel no¬
quem pertinet mundi totius adminiftrauo, xium, vel purgatorium. Sequitur, inquam,
in quofi lingula intelligendo amandoque necefiaria quadam diuinaque lege , pec¬
facit, vt Plato vult,fequitur vt faciendo in- cantem intrinfecus adfimiliaperducenre.
telL’gatametqucfingu!as,atquein toto cu¬ Et vtindecimo legum inquit Plato, motio¬
rando, partes/ quibus non curatis,non cu¬ nis principium in anima eft,quofeproar-
ratur totum; nonnegligar. Hzc in legibus bitriotalem efficirauttalem.Poftquamve-
Plato. Mundi vero pars non mediocris eft ro talis euaferit , mox non tam arbitrio
hominum (pedes, adminiftratrix & ipfa iu- quam fetali quadam Dei lege in talem con¬
ftitiz Si ergo diurna iuftitia,vr Orpbici ca- ditionem locumq, transfertur. Additquafi
nuntbymni, elcmcntafuis quzqucdiftri- diuinoDauidisore fiuead mundi centrum
buit locis, fi rebus quibufque vei minimis penetrancris, fiuead -uperficiem pcmola-
pro fila cuiufque namra difpertit munufcu- ueris, dhiinam legem cuitate non poteris.
2a.ccr non honinibus etiam pto metiris lo- Hucilbdmdecimo deRepublicatendit,
Ca-przmia, fisppliciaque difpertiat; Deus cum neque latete neque effecere diufoos
 de immortalitate animorum. LikXIV.
oculos manulquepcffis, cauc omnino ce
pecccs, id eft, nc Deo diffimilior vnquam
euadas Oditenim animas ab ipfiusfimiH-
rudinelonge degenerantes. Quinimo fi &
Gygtsanuium,& galcamnadtusfoeris in-
fernakm, iniuftitiam procul effugito. S ed
redeamus ad leges.Inquitibidem,mundura
param bonorum^) artim malorum efie ple-
num , Deumque nobis deos datmonei que
quofdam quafi Paftores cuftodiendis oui-
bus pratfeciflc, quorumprouidcntia& de-
uitemusmala,confequamur&bona. Ad-
dit, eos qui cum multainiufte rapuerint,
muneribusfedeosplacareconfidunt,per-
inde errare, ac fi qui dilaniantes oues, pu-
tent fe membris quibufdam ouis paftori
redditis, paftorem fibi conciEare.T andem
vbique Plato reperit,& arbitrio nospecca-
rc, & poftpeccatumneceifario pati. Sed
iam ad inftitumm ordinem redeamus ouid
ergo i SiDeus&permittit&punit,inper-
mittendo mirabiEs humani generis excel -
lentialucet,inpuniendo Dei poteftas, bo-
nitafque immenfa Si peccare permittitur
ammus, quisuon videat hominem iuiiuris
THEOLOGI
PLATONIC/E,
DE IMMORTALITATE
EODEM FJCINO
(•••) LIBER
Sequuntur queeJHones quinque de Animet. Primatuum Jit \nus cunflorim
hominum imclleftus. Quod non.
(v) e A P V T
Vita iam quz afferri folent
aduerfus animam, fiiperio-
ribus diiputationibus con-
fiitanimus. Quinque reftant
( vt arbitror ) dubia decla-
janda. Primum eft de quo Peripatcti-
cos Auenois dubitauit, 'ne forte vna fit
mens hominum omnium & ztema. Mul
tz autem anima atque mortales, itavt
3V9
effb, ac dominum,fooquearbitrio aEasaE-
ter agerer Si delicia punit Deus,in ipfo de-
Edlorum maloiuftitiz peragit bonum, quz
hunc non haberet locum, nifi delinquere*
tur, ac deefle videretur quodammodo pars
aEqua virtucis,vt ita dixerim, & mftitiar, &
regno Dei, cuius hicprzfulget poteftas &
bonitas infinita,dum contra maE naturam
facit ex maEs bona, vc tota natura fit mi-
rabiEter ordinata, in qua tanto eft ampE-
tudoboni,vtin bonis iplendeat atque ma-
Es,&quantumvaleat,inambobusexperia-
tur. Tanta.quoque ordinis obfcruantia,vt
animus qui peccando digredi videtur ab
ordine, & in ipfo libeti motus ordine gra-
diatur, etiam dum digreditur, & in iplum
iuftitite ordinem ftatim patiendo regredia-
tur, dum propter delinquendihabitum ta-
liapatiturquaEahabitui congruunt. Hzc
habui quz de immortalitate quantum ad
fignorum teftimonia pertinet, dicerem,
oportet autem dubitationes deinceps quas
cogunt immortalitati diffidere,diHgentif-
fime fbluere,
ANIMORVM,
AVTHORE ,
XV. (■.•)
,
P R I M V M.
nihil profit mentis ipfius zternitas huma*
nis animis perituris. Secundum, de quo
dubitantnonnulE , cur animi, fic diuim
fiint,terrenis corporibus tam infimis fint
coniundli. Tertium, quam ob caufam in
his adeo perturbentur. Quartum , cur
inuiti difoedant, Quitum , qualis ani®2
ftatus fit antequam ad corpus accedat,
qualis etiam poftdifceflum-AuerroisHif*
D d iiij
320 Marfilij Ficini Theolog. Platon.
panus patria,lingua Arabs, Ariftotelis do¬
ctrina: deditus, Grzcz lingua: ignarus,
Ariftotelicos libros in linguam barbaram
e Grgca peruerfos potius quam conuerfbs
legifle traditur, vt non mirum fit fi in qui-
bufdam rebus reconditisbreuiflimi fcri-
ptoris mens eum latuerit , quod illi conti-
gifse Platonicus Plzthon teftatur, & peri-
tiflimi quique Grascorum. Et quod maxi¬
mum eft, aduerfus Auerro&n Grzca A-
riftotelis verba reclamant. Ait ipfe Plz-
thon Ariftotelem fine controuerfia cen-
luifse hominum animos efse muItos& feni-
piternos.Subiungit,nolle fe Ariftotelis ver¬
ba peruertere , & fi Ariftoteles Platonis
Casterorumque Philofophorum verba per-
uertit.Hsc ille.Videturtamen Alexander
Aphrodifeus Ariftotelisfenlum deanima
peruertifie,vbi ait, Ariftotelem mortalem
animum cenfuifse. Themiftius aquius Ari¬
ftotelem dedarauit, dicens ab eo mentem
quidem agentem vnicam, capacem vero
-multiplicem exiftimari y & vtramaue per¬
petuam.Quid vero ipfefcntiat Alexander,
in quasftionibus naturalibus declarat, vbi
inquit; Medicina etfifcientia eft,tamenin
opere luo ars apparet , quemadmodum a-
nima, etfi eft immortalis, tamen in corpus
mortale demerfa videtur efse mortalis.
Atque iterum ait: Noinifse mundi opifi¬
cem diurnos coeleftefque hominum ani¬
mos corporibus terrenis abfque congruo
-quodam medio colligare. Medium vero
eiufinodi, Ipiritum veniculumque Platoni¬
corum more cognominat. Proculus vero
nonmodo PIatonicos,fed etiam Ariftote¬
lem affirmat immortalem animam pofuif-
fe.Et eadem ratione poliiilse Themiftius
afseric,qua&Plato pofuerat. Atque poft-
quam in libro de Anima iij. probauit v-
trumq; inrellecbim, fcilicet agentem atq;
capacem,efseperpetuum,addidilsefolum
huncjfcilicet ex vtroquemixmm , efse ta¬
lem ,paffiuam vero rationem, id eftphan-
tafiam , minime. Quam ob caulam con-
clufilse, nospoft obitum humanarum re¬
rum non renrinilci.quoniam harum recor¬
datio per conuerfionem ad phantafmata,
ac propteraffectum ad corporea fieri Co¬
let. Quod ergo, inquit, non reminifeimur,
ideo Themiftius vult eise additum , vt in¬
dicaret animos poft obitum viuere.plnret
que animos,fed nihil efsemirumficorpo-
raliumnonreminifcantur , quod fi perire
animos pntauiftet, nulla fuilset ratio afsi-
gnanda , ob quam minime recordemur.
Sftiad Auerrocts redeamus.
it unitio opinionis Autrrois.
A Verrois cum apud Ariftotelem fepe
legeret intellectum proculdubio ni¬
hil habere natura: corporalis mortalilque
admixmm, fic accepit , vt inde rria con¬
cluderet. Primum , intelleflum non efle
corpus,.id eft , non componi ex materia
atqueforma.Secundum, non elfe qualita-
tem aliquam cum corpore diuifibikm,ant
vllo modo a corpore dependentem. Tcr-
tium,non efle formam talem, vt queat cor¬
pus perficere , viuificare, & regere, atque
ita hau ere corpori, yt ex materia & intel¬
lectus fubftantia vnum fiat compofitunj,
cuius efle fit vnum. Primum & fecundum
damus Au erroi, tertium , fi Peripateticos
veteres fequimur , nullo modo concedi¬
mus. Negat fubftantiam intellefius efse
pofie formam perfectricem corporis, arr
btumqueviuificum. Prima illius argumen¬
tatio huiufinodi eft. Si intelleSus effet talis
corporis’adtus, ex eo & corpore vnum naf-
ceretur cofflpofitum,& vnum efle compo-
fiti. Non poteft autem ex eius congrefiu
cum corpore vnum fieri, quin ipfe eua-
dat 'corporis particeps. Hanc participa¬
tionem non admittit triens, quam efse
offendit ratio a corporibus ablbIutam.Se-
cqndaratio.Si mensforma corporis risa,
eodem padlo quasque fofeiperet, quo &
materia fufeipit corporalis. Quod enim eft
corporis forma, nihil ablque fuamateria
fufeipit. Materia vero quicquid fufeipit,
diuiduo lufcipit modo,vnd e forma: rerum
in ea diuilas temporales, particulares eua-
dunt. Tales quoque caperet intellectus,
nunquam igitur per luas formas vniuerfa-
lem naturam aliquam comprehenderet.
T ertiaratio.Materia formas quas poflidet,
nonagnofeit. Ita mens, fi iunda materis
per eius confortium eodem pacto cape¬
ret, quo materia, nihil prorfus agnofeeret
Quarta ratio. Impolfibile eft in corpore
infinitam vlla ratione else virtutem. Men¬
tis autem virtus eft quodammodo infini¬
ta. Hinc effici vult, vt mens nullum ha¬
beat commercium cum materia. Cum ve¬
ro mulca: fint in natura fpecies mentis , v-
nam quandam eius fpeciem vult else hu¬
manam mentem.illam foilicet, guz rerum
ordinem Ipeculaturin nobis, quandoqui¬
dem in cunfiis hominibus idem eft fecun¬
dum fpeciem modus intelligendi, eadem-
que anima fpecie', per quam vna fecun¬
dum fpeciem eftin cunctis hominibus via,
eademque figura. Quoniam vero vm eft
humana menslpccie,vaa qnoq; fit numero
 de immortalitate animorum. Lib. XV.
cportetddeft,vnica&fingularis,n°n diui-
iaperfingolos. Nam forma qua in fe vna
eft (pede, non fecarur in multas nifi adie-
dione materia. At quomodo mens huma¬
na vna in fe exiftens diuidetur in plurcs>
cum nullius fit materiz particeps. Prater-
ea (i alius dTetin me intelledus,in tc alius,
. oporteret (pedem illam quae eft intclligen-
dz rei funiLicudo, aliam fecundum nume¬
rum in me efle, in te aliam, fecundum (pe¬
ciem vero eandem. Cum enim rerum in-
teiligendarum (pedes in mente fint quali
(ubiectojOportet in aliis mentibus alias efle
ipecies & diflincras. Diftindas , inquam,
numero,(icut mentes diffindar funt num e-
ro. Spedcs autem aut formae qua? multae
funt numero,vnum fpecie,formz limt par¬
ticulares , quae ad intelligentiam conferre
non poflunt, quoniam vniuerfale oportet
efle quod fitvere intelligendum. Accedit,
quod quando alias docet alium,przceptor
fc ientiam (iram in difcipulumvidctur tranf-
fcndere. A ut igitur candein omnino quam
habebat ipfe, traditdflcipulo, aut aliam
numero, fpecie vero eandem. Si eandem ,
lpecietradit/ednuineroaliam,eodempa-
'do fcientiam generabit quo fuum opus ge-
nerarenamra folet. Nempe quodper na¬
turam agit , formam fuam gignit in alio
conuenientem plurimum (pccie, numero •
differentem.Hoc autem pertinet ad eaqu?
congruunt inuicem in materia. Mens vero
tum docentis,tum difcentis eft (iipra mate¬
riam, atque ipfafcientia non eft qualitas
efficax , ficut calor atque fimilia. Reftat
itaque vt eandem prorfus fcientiamnume-
ro quam pollidet ipfe docendo, communi¬
cet & difcipulo,quod fierinequit vnquam,
nifi fitin vtrifque vnicus intelledus, n e ea¬
dem fcientiz qualitas dcfiibiedo alio in a-
liud tranfeat , neve magifter docendo,
fcientiam cogatur amittere. Adde, quod
innoftrismcnribus, fidiuerfznumero,&
cenucnientes fpecie fuerint, notiones co¬
gnitarum rerumfpecie conuenirent, dif¬
ferrent numero. Qua vero prater diuerfi-
tatem fuam in fpecie aliqua congruunt,
ptofedoincommuni quadam congruunt
notione. Communem huiulmodi notio-
nemtam meus intelledus, quam tuus vi-.
dcbit, ad quam diuerfas illas colliget no¬
tiones. Sic vrrique huiulmodi notionem
concipiemus,ego vnam,tu alteraimnumc-
ro quoque differentes , fpecie congruas.
Ideo rarius ad communem aliam redige¬
mus .Atque ita in infinitum.Eft autem ab-
fcrdtnn in rebus ordinatis infinitum pro-
greflum inducere. In (peciebus vero re¬
rum ordinem effeneceflariumefl. His ra¬
tionibus concludit Auerrois , humanam
mentcm,quiafine materia eft,vnicam efle
aefuifle femper,& fore, efle yerohacom'
nium mentium infimam.Et ficut fuperiori-
bus orbibus fingulis fingulas mentes attri¬
buit,ita orbi huic inferiori mentem vnam,
qua non huiushominisproprie,veliIIms,
vel humana fpeciei mens appefletnr, yt
fpeciei vnicafit vnicus intelledus, in hoc
orbeinferiorif vt nonnulli ipfum interpre-
tanturjtotus vbique. Coftarequippehunc
hominem quem videmus,exiffimat ex cor¬
pore hoc, & anima fenfitiua, vt nominat
ipfe, intcli ediua vero ncquaqua.Sed hanc
animam fenfitiuam efle omnium talium a-
nimarum perfediffimam, a brutis fpecie
differentem .T ot efle animas,,quot homi¬
num corpora oriri & occidere cum cor¬
poribus, Supremam huius anima vim ap¬
pellat virtutem cogitatricem,quam Grzci
nominantphantafiam. Addkanimas be-
ftiarum haberefftimatricem vim aliquam,
per quam naturali inftindu, quod bonum
fibi vel malum fit, iudieentfubito,acprofe-
quantur aut fugiant. Noffram vero ani¬
mam habere vim illam cogitatricem, qua
non natura duduferatur/ed ratione per-
quirat,confilio quodam debberet,eligat,vt
confuluit, nihil tamenfentiat vniuerfale,
fed difcurratfoluin per fingula Hanc ideo
vocat rationem patficularcm, inteliedum
vero rationem vniuer(alem,rationem hanc
particularem locat in media cerebri parti¬
cula inter imaginationem atque memo¬
riam. Opinatur enim in prima particula
fenlum efle communem , qui operationes
quinque fenfuum in fe colligat In fecunda
imaginationem earum imaginum confer-
uatricem, quas communis ferifus college¬
rat. In tertia cogitatricem virtutem iudi-
cem eorum qua feruauit imaginatio. In
quarta memoriam , cuftodemiudiciorum
qua cogitatrix potentia protulit. Igitur
cogitatrix virtus medizpartis regina qua
ceseris rebus inferioribus eftproxitna men.
ti, adeo vtmens ilKadfit vbique, & inrelli-,
gentiam fuamper eius expleat .adminicu¬
lum, dum fimulachra remmin cogitatrice
virtutelucenria,mentem ad intelligendum
mpuent. Atquehacfolaefthominiscam
mente communio, non quia intelledus fit
pars 2utforma viuifica hominis huius qui
ex corpore & anima cogitatrice compo-
Separatur enim intelledus ab homine Si
in efientia,&ineflendo.Sedquiaprafens
-eft vbique intelledus hominis huius cogi-
tationi,atquc ex hac paror ulzri cogitatio-
ne ille vniuerfalem haurit fpeciem, occa-
322 Marfilij Ficini Theolog. Platon:
Cenem przbet homo intellectui ad (pecu¬
landum , Ciieadmodum coloratum lumen
oculo ad videndum Neqs cxhomine hoc
&. mente conficitur vnum effe,<cd opera¬
tio vna contingit, vna fcilicet intellectio,
quae tamen non in homine eft vllo inodo,
fed in mente fola,in mente,inquam,ab ho.
minis cogitatione pulfata. Neque quic-
quam ex illa tranfitin hominem, fcd tota
completur inmente. Nonintelligit homo
permentem aliquid, fed in hominemens
intelligit.Atq; in ipfa niente artium fcien-
tiarumque funt babims.Cogitatrix anima
vnuur puero a prima eius origine , mens
vero diu poftea,ciim fimulachrain cogi-
tationefunt adeo pura, vt moneant intel-
Iedum. Affirmant Auerroici duaseflenon
vires foiummodo , fed fubftantias ex qui-
buscopcnitur intellectus. Sane vim agen¬
tem efle fubftantiam vnam,capacem, vim
fubftantiam alteram. Et illa natura lua lu¬
cidam formatriceroque efie Hanc ohfcu-
Tam penitus atque formabilem , harum
seterna copula vnam conflare animam le-
cundum efle, quemadmodum ex materia
& forma vnum fecundum eife fit innatura
compofitum. Illam intelledum vocant a-
gentem , hanc intelledum formabilem &
capacem. Cenfent intellectum agentem,
•quia fir actus per fe exiftens, per fe int elin¬
gere feipfum femper,ita vt refpiciens eflen-
tiam luam fe videat,ac per.fe mentes quo.
que fupernas.Intelledionehuiufmodi efle
ipfam eius effentiam Quoniam vero eflen-
tiaeiusfempereft inrelledui capaci ccn-
iunda, fequiputant vt per hanc eandem
intefledualem effentiam intelledus capax
mteliigat femper agentem intellectam,cu¬
ius illam et tam intelledio eft,quam effen-
tia. Intelligat quinetiam mentes fuperio-
jes. Hanc intellectionem efie in intellectu
vniuerfo, fiue anima actam vnum flabilem
&zternum. Efle quoque in ipfa parte eius
formabili intelligentiam alteram , fempi-
ternam quidem, fed variam,temporalem,
atq; multiplicem, quam mutuatur a nobis.
Et cuia hairet propius agenti intellectui
quam phantafiseiacpropter coiundicncm
cum temporali phantafia temporalem for-
titur cognitionem, patere putantid. quod
diximus paulo ante,vt fcilicerpropter con-
iundionem cum aeterno illo intelledu, as¬
ternam intelligentiam habcat,tanto altera
clariorem,cuanto intelledui agenti fami-
liorcft quam phanrafiz. In nobis vero du¬
biam muiabilcmque fcientiam Angulatim
aucupari exflnmantatavtviuentcFythago-
ra per fimulachra rerum in I ythagcra*
cogitatione luccctia , fcientiam iliam
collegerit Pythagoricam, decedente vero
Pythagora, &cefiantibusillis fimqlachris,
intelledus fpecies inde acceptas fcien-
tiamque amiferit-Nam fpecies illasa firru-
lachris fieri atque feruari. Quinctiam vi-
uente Pythagora toties adum fiium prz-
termiferit intelledus apud Pythagoram,
quoties fuum Pythagora: cogitatio. \ ni
acceperit, vna oblitus fuerit, inceperitv-
na. FeciflefimilirerinPlatone, &infingu-
lis quotidie eodem pado. Imbui vbique ac
femper variis me dis per varias hominum
animas, & quodammodo pafei, tot acci-
perefpecies, quot in nobis fimulachrafce.
rint,tanquam fpeculum imagines a corpo-
ribus,totidem adus ardere intelligendi, ha.
bitus quoque diuerfbs difciplinarum pro
humanorum ftudiorum diuerfuate.Etquia
quotidie innumerabilis hominum multitu¬
do cognitioni omnium fludet, quotidie
hinc illum omnia difeerfe. At que peripfas
fpecies hauftasa fimulachris noftris intcl-
ledum capacem non modo inferiora,fed
denique tum in eundis hominibus, tum in
hominibus fapiemiffimis feipfum cognofi
cere. Hinc agentem intclledum, inde&
mentes fuperiores, opinantur in hoc mira,
bilem rerum connexionem confiftere Ef-
fenamque formas a materia penitusabfo-
Jutas , ipfos fcilicet Angelos, inter quos
non fint plures in vna Angelica fpecie An¬
geli,fed quot fiint Angeli, totidem fint fpe¬
cies Angelorum. Efle infiiper formas pe-
nitus corporales in eadem fpecieplurimas,
puta animalium animas, & formas illis in-
feriores. Interponi compofitum hoc ex ho¬
mine atque ex mente, ex hominum ani-
mabus multis , mente vna , quafi mon-
ftrum quoddam ingens multis cruribus &
capite vno compofitum , vbi& abfoluta
forma cum corporeis coit, & corporea
cum ipfa viciflim. Atque vt par eft, quod
cftabfolutum, vnicum permanet in leip-
fo. Quod eft corporale,fit multiplex,dum
vna mens innumerabilius fuflicit anima-
bus. Et illud quidem compofitum ex men¬
te & vno quoque noftrum , hominem in-
teiledualem appellant, fed vnum quem¬
que noftrum feorfum a mente, hominem
cogitatiuum. Et primum quidem homi¬
nem affirmant aliquid intelligere , quia
pars eius, id eft, mens intelligit, ficut
hominemfolemusfimum appellare, quia
nafus eft fimus , alterum vero hominem
nihil penitus intelligere.
(■■) (■■■)
 dc immorta]itate animorum.Lit>, XV.
Confuta» A*errxs- S^edmensfitfcrmic,
f°r.s,f‘t t primum ex ar-
C A P V T II.
M Agna fiiit o!im inter Peripateticos
de mente hominis controuerfia, at¬
que adhuc fub indice Iis eft. Dicaearchus
eam e(Te formam aiebattum corporis,tam
corporalem. Corporis , quia corpus hu¬
manum viuificat. Corporalem,quia e cor¬
poris finu depromitur. Auerrois contra
neque formam corpoream efle neque et¬
iam corporis. Auicenna Theologorum A-
rabum princeps, & Alganteles mediam
viamfecuti, mentem ademerunt formam
quidem corporis efle, non corporalem, vt
inter formas qus corporis corporalefque
fune, atque formas qus neque corporales
funt neque corporis,tanquam maxime dif¬
ferentes, medis qusdamfbrms imtpar-
tim cum illis, partim cuin his quodammo¬
do congmentes. M erito inter formas om¬
nino diuinas, qus itafeparatsa materia
fcnt, vt coniungi nonpoflint, atque na¬
turales omnino , qus ita coniuncts fanr,
vtnequeantfeparari, forrxinterponun
tur medis, partim quidem naturales.par-
tim quoque diuins , itafeparats funt, vt
coniungi poflinr, ita coniuncts, vt va
leant foparari. Quod quidem eatum vi¬
ribus actiombufque oftenditur , qus tali
quadam tum coniunctionis mm fep aratio¬
nis inter fe differentia diftinguunmr. De¬
nique non abs re inter fenlum qui & in for¬
ma corporis eft , & indiget inftrumento,
atque intellectum Angelicum , qui eft v-
trin queliber , intdlecfus eft humanus, qui
forma quidem corporis eft, fed nullo in¬
diget corporis iriftramento. Qus quidem
fententia & communi hominum iudicio
probabilior eft, & libris Platonis, Arifto-
telis, Theophrafti atque Themiftij maxi¬
me confona. Dicsarchum vna cum Epi¬
cureis fatis iam libris iuperioribusconfuta-
uimus, Aaerroem deinceps pro viribus re -
probantes, Auicenna: & Algantelis inter-,
pretationem , imo Platonis Ariftoreliique
fentenriam comprobauimus- Siquidem ex
fundamentis qus alias iedmus , offende¬
mus probabile efle, vt inter formas quas fo-
lumviuificando corpori adftringuntur, fit
formamedia, qns& corpusviuificet, &
intclligai, vt diurni vultus imago non foc-
cumbatvbique materis, fed vincat alicu¬
bi Sunt autem forms in corporibus nihil
gffndqnam idearum jmqjines dlUtnalUlli,
3 ^3
fiait figurs ens imprimantur in cera, fi-
gilli aurei fonr im agin es.
Si in omnibus ceris confcla fiat impref-
fio,inertem dices ilium quiimprefferittam
inepte Ita mens diuinaqus in mouenda
materia eft fos fimilimdmis anida, iners
forte videbitur fi nunquam f ui yoti compos
efficiatur. Fiet autem nunquam,nifi forms
huiuftnodi appareant itt corporibus , qus
ita ferme Corporibus imperent filis, ficut
mundo Deus, atqueitainfeac Deumper
intelbgenriam reflectantur , perinde vt
Deus fe verrit in Deum. Quippe diuina
mens per caelorum motum agitando ma¬
teriam dicitur aliquid, imo omnia genera-
refiueproducere, quamuisaon quamlibet
formam vclper mutationem producat, v el
’ ex materiaipfa educat. Quoniam vero pri¬
mus ipfeterminus,vnde generatio hsc vel
productio vniuerfaiis fumit exordium, di-
uina ipfa mens eft, vltimus quoque termi-
’ nus quo talis generatio clauditur , mens
qusdam debet efle diuina. Terminus ve¬
ro generationis vltimus iri eo eft quod
gignitur , eiufqne eft forma. Quocirca
aiiquam efle oportet diuinam mentem,
qus fit materis forma. Nam fi genera¬
tio ab igne facta finitur in ignis form am,
facta ab homine m hominis figuram, cur -
non generatio vel productio qus a diui¬
na mente diiponitur, finiatur in meritem?
Non finitrif generatio nifi in fbrmam.qus
eft propria & intima generari perfedtio.
Si ars per i nitrum em a tribuit tandem ma¬
teris formam , forms illi fimillimam,
, quam mens artificis continet. SPcorpO-
ris humani riamra in generatione femen
mouet, primo ad formam latetis, deinde
fanguinis .tertio carnis, denique hominis.
Si ignis lignum primo ad tepidum mouet,
ad calidum deinde, tertio ad ignitum, quid
obftat quo minus diuina mens moneat,
mundi materiam ad formas elementorum
primum i mixtorum fecundo, Plantarum
terri6,quartobrutorum,quinto ad formam
fui, id eft, mentem, qus & corporis geniti
forma, vt in nobiliffimis narisparentis vul¬
tus eluceat.
<,- Mouet autem materiam ad inferiores
formas per mutationem ex ipfa materia
educendas, ad mentem vero per diurnum
actum potius inducendam. Si enim edu¬
ceretur , mens efle non poflet. Hoc au¬
tem ad diuirium ordinem pertinet , vt
poftquam forms foperiores animo ratio¬
nali neque educuntur , neque inducun¬
tur , forms vero inferiores & inducuntur
& educuntur, ipfe animus inducatur, non
educatur. Ac fi tacti preci) eftforma ni-
324 Marfilij Ficini Theo^cg,Platon.
fti,vtvim aSionem que habeat elemento¬
rum , forma rurius Plantarum tam valida,
vr agat quicquid agunt inferiores, itemque
forma brutorum, tuis neget mentem ha¬
bere vim afium.ne formarum inferio¬
rum , ita vtipfamet eius eilentia dum intel-
ligit, fentiamr quoque per corpus, &alat
Profecto cum natura fuperior totam vim
natura inferioris & includat & fuperet,
idemque opus effectura fit quod fit ab in¬
feriori, dummodo inftrumcnta eadem ip-
fi fuppeditenmr , necefie eft mentem il¬
lam qua intra nos videt y opus alendi &
fontiendi pofle peragere non minus cuam
animam cogitatricem. Quippe fi com¬
plexionis noftrae fpiritus fufficiens inftru-
mentum menti eft ad inrelligentia mini-
fterium, quod fentiunt Auerroici, multo
magis mmiftrabit fubftantig mentis ad f cn-
fum & alimoniam. Et quia natura fuper-
fluis non abundat , non irieft nobis nifi
'in anima formaque vna praecipua, ficuti
-nec corporibus aliis, cum iuperioresforma
inferiores contineant Mentem humanam
efle mentium omnium infimam , tum ex
co conficimus, cupd ex otio mitigat in a-
dtum atque e conuer o , tum ex eo quod
intelligendi orcafionem accipit a corpori¬
bus Sic enim corporibus proxima eft,
qua ex potentia educuntur in adum pro¬
pter materiam, atque mouentur extrinfe-
Cus, &occafioncmfumunt extrinfecus o-
perandi.Si mentium vltima eft,ideoqucfu-
premo coniungitur corpori,atque obbanc
vicinitatem ipfa a corporibus haurit ocium,
motumque externum, neceffe eft corpus
humanum compofitorum corporum nobi-
liffimum,menti coniunctum, duo rurius a
mente fijfcipere, adum fcilicetmornmque
'interiorem.Adus a formafufcipirar, ab a-
nima motus interior Ergo mens infima
-corporis fupremi forma efficitur atque ani¬
ma Quippe ficut materia qua vltimus ter¬
minus eft corporalium, non eft corpus ali¬
quod , ita mens humana qua mentium vl¬
timus terminus eft , non eft mens aliqua fe-
parata,fed-per naturam coniungitur cor-
pori-Etquiafcnfibus eget ad intelledionis
exordium , vt per fenfus percipiat corpora,
eommque quafi hauriat formas, ideo na¬
tura inftituit vr tanta effer inter fenium in-
relIedumquecognatio,quanra efleporeft,
quo huiulmodihanftusfacillime Seexqui-
fiaffime fieret. Non poteft autem aut ma¬
ior efle cognatio, aut facilius exquifciul-
que ea fieri, quam fi in eadem fubltanria
snimz tam mens quamfcnfus. Etficuto-
ffrea- cuz omniamicnfualium vltunafunt.
ita propinquant arboribus, cuz omninin
fenfo carentium fiint fuprema, vt pania
terrz affigattmr, vr arbores ,pam'm lenti
tadusvtantur, vtfenfualia, ficinteliefiai
humanus infimus inter alios itaccniuBgi-
tur natura earufr, formarum cuz inter
corporeas fuprema font. vtpartim fcrnict
corpus vt illa:, partim intelligatvt rrrntes
fuperior es. Merito, ficut inter ignem & a-
qu am maxinr e inter fe dift antes,eft atrjn-
de calens vt ignis,indehumens vtarua,fic
inter Angelos animafque brutas longdE-
me differentes rationabsanima interponi-
tjir, qua & intelligat vt illi, & corpus for¬
met vt illa. A c fi forma qua materia pro¬
pinquior eft, vmbra eius eft qua a materia
eft remotior, vt vegetatiua fenfitiuz, hzc
autem intellediua, fequiturintelledmara
animam per vmbram fuam, ideoque per
fiium adum_viuificum,materi? iungi Prin¬
cipale agens fequentia mouet a entia.
Principalis finis 'reliquos cogit fines Mate¬
ria principalis cateras materias fuftinet.
Principalis itaque forma, reliquas, quoad
fieri poteft, formas formari Cum igitutin
lis , oportet vt ipfa formet quodammodo
cateras formas, omniumque gerat vicem.
Quod nunquam efficiet, nifi formetmate,
riam antea per formas inferiores congrue
praparatam, atque illis quafi ceflantibus,
illa in feipfa vires fequentium formatum
experiatur. Quinetiamficanaturalismo-
tus finem litum aflequitur, atque talis eft in
formarum genere afcenfits , vt gradatim
magis magifque materiam nitantur tranf-
cendere,neque tranfeendant alia, neceffe
eftfaltem formam naturalium yltimam id
aflequi, ac non modo formare materiam,
fed etiam per aliquid fui materiam prorfus
excedere. Qua parte excedit corpus ac
tempus, fpiritibus & aeternitati intelligen-
do coniungitur. Talem formam Platoni¬
ci tum naturalem , tum diuicam apellant,
quia eft naturalium formarum diuinarom-
que confinium. Mentes casleftium corpo¬
rum gubernatrices ita funt diftributz,vtv-
naquarque vnum primo moueatcorpus, &
illud quidem intrinfecus , & fine medio.
Multo magis mens humana vnicum in pri¬
mis corpus mouere debet,& intrinfecus fi-
nemedio agitare,cum fitvicinior corpori.
Vndevidcmr contra naturae ordinem effc,
vt mens illa fublimis corpori fine medio
coniungatur, infimavero per animam co-
gitatriccm. Requirit infop er ordo naturae,
vt fit bonum,purum , & bonum intelle¬
ctuale. Intellectus purus , & intellefius
animalis, animapura, & animg corporalis.
Prirmna
 de immortalitate animorum. Lib. X'Vf
Primum Deus eft, fecundum angelus, ter.
tium anima rationalis. Anima vero irra¬
tionalis eft quartum. Igitur nili alicubi fit
forma partim intellectualis, partim viuifi-
ca, ordo natura: confunditur , qui in eo
confiftitjVtDeus purum bonum fit,ange-
lus bonum quidemintelledhialc fitfed in-
tellcaus purus , anima rationalis fitintel-
ledus quidem animalis, fed anima puta,
quia ipfa !e fuftinet. Anima irrationalis
fit anima ideo impura, quia eget corporis
fuftentaculo. Sic ergo quiaeffeinfe, an¬
tecedit efle in alio, & quod in fe eft, per.
fcdione fua exuberat quoque in aliud, fa-
«fhim eft vt fit bonum in fc , bonum in
mente,mensinfe,mens in anima, ani-
mainfe, anima in corpore, ficut corpus
fummi coeli in fc , reliqua vero in ipfo.
Quod fi totum animE genus toto genere
corporeo przftamius eft, debet amplius
effe animae genus quam corporis. Itaque
infimum animalis generis fummum gene¬
ris corporalis exuperat, proptereaque mi¬
rum in modum fummum generis anima-
lisTummum excedit generis corporalis.
Quo fit, vt rationalis anima non modo
corporis profunda ingrediatur alendo,
fed etiam fublimia corporis fupergredia-
tur intelligcndo. Merito , quia quod ex¬
cellentius eft, minus oportet ab eo quod
deterius eft pendere , quam econuerfb.
Sicutctgo anima; infimae quafi continen¬
tur a corporibus, & mediae quodammo¬
do continentur &i continent, ita fubli-
mes omnino corpora continent. Non
continent corpus omnino, nifi & intrin-
fecus penetrent, & extrinfecus ambiant.
Et ficut ambiendo corporis fuperficiem
anima vitam intellectualem fumit ab alto,
fic intima corporis penetrando, anima¬
lem vitam tribuit infimo. Dum ambit pro-
vt a Deo eft , intellecium fortitur agen¬
tem , provt refidet in feipfa, capacem pofi
fidet intelle&u. Dum penetrat, provt fpi-
ritibus fefc infinuat, fentit & mouet,provt
fe immergit humoribus alit&fuftinet.
Sed ad vniuerfalem rerum ordinem re-
uertamur. Deum dicere poffumus elfe
formam, qui neque hzrer, neque for¬
mat, neque formatur, animamvero irra¬
tionalem contra formari, formare , bi¬
tere. S ed angelum formari quidem a D eo
neque tamen hirere materii', neque
formare mareriam. Merito ergo inter an¬
gelum animam qj irrationalem , animam
ponemus rationalem jtali quadam natu,
ra ptiditam ,vt materii non 'nnyrcar,
formetur tamen,5c formet. Priterca mul¬
tum probanda videtur diftiniSio illa Pla¬
tonica in tBeraphylicis Auicenss } vide,
licetin mundo intelligibili procedendum
effe ab intelligibili fummo ad intellectus
multos, tanquam a formatore ad vires in-
de formabiles, ac primum ab abfoluto illo
adabfoiutos,qui nullo modo inde decli¬
nent , deinde ad intelle&us qui paulum
quid ad fenfibilia vergant, id eft, foluixi
extrinfecus gubernanda, ita vt illis quo¬
que , quafi extrinfecus accidere eiufmodi
videatur officium. Tertio ad intellectus,
qui quantum in natura intellecluali fieri
poteff, naturaliter ad fenfibilia iam decli¬
nent, id eft, intrinfecus per vitam motum-
que regenda.Non enim aliter &fenfibilis
mundus cum intelligibili perfode eonne-
ditur, & inferiora ad fuperiorum exem-
plarpulcherrime atque optime'difponun-
tur. Hinc auteni quartus quidam , licet
vmbratilis, fequitur gradus, vt quidam pu¬
tant, quafi nodiis mentium cum corpori-
bus, vitarum videlicet irrationalium fpe-
cies, qua:, vtputantPlatanid, tanquam
vmbrse quadam mentes feqmultur per
corpora procedentes.
Sed ad diuina iterum reuertamtir.Deum
quidem efle negarnemo, efle vero ipfiira
Dei, non cena quadam fpecie determi-
natur eflendi, per quam fiat effe tale vel
tale, ne compofituf fit Deus ex communi
natura eflendi, & ex aliqua addita diffe¬
rentia, id eft, eflendi proprietate.Igituf
cfleiplum abfolutum eft, nullis limitibus
circunfcriptuffl, quod exiftit penitus infi¬
nitum, radix immenfa omnium eorflui
contentrix.Sc procreatrix, qu* tale ha-
bent efle, vel tale. A fimpljci .enim fonte
omnis compofitio manat. Igitur angeli
efle habent, fed quifque illorum tale effe
vel tale, id eft, cum hac aut illa proprietate
in alia atque alia fpecie angelorum; Qua¬
propter dffe angeli.non eftinfinitum*fi¬
cut efle diuinum. Non enimpsntiriet am¬
plius totius eflendi integram plenitudi¬
nem , neque omne efle eSriftit.jfed vna
quadam rsrum fpecie clauditur* perquani
advnicumeffendimodum determinatur,*
Par enim eft, vt efle diuinum. quod
ideas , id eft j fpecies antecedit, perque
fpecies rebus ab ipfo manantibus efle dif-
pertit, hoc ipfum efle tradat ift fpeciebus,
ideoque diuerfis fpeciebus modos eflendi
diucrfbs. Itaque effe angelicum in angeli¬
ca fpecietermi natur. Species autem ange-
iica , quam eandem vocamus effentiain,
qua: effetalis eftfundamentunii quodam,
modo eft infinita, non quidem vt Deus,
fed qu a fecum ipfa permanet, totamque
fos fpecici feruat integritatem , nsqttS
3Marfil. Ficin.Tlieolog. Platon:
quicquam in fe accipit vitra lpetiem &
Ipeciei proprietates cum nulli inferiori
naturs propinquet cuius.contagione in¬
ficiatur. At fi eflentia hac angelica non
differret ab eius effe, infinitum quoque
diceretur & effe, quandoquidem in fcip-
fo & per feipfum fubfifteret, effe vero v-
trinque infinitum, ac perfe exiftere, Dei
foliuseftproprium. Item fi effe eius ab et
fentia non differret, cum effe fit a&u%cer-
te angelus folus effet a&us. Cum vero per
potentiamfolamparticipatio fiat, nullius
alterius partieiparetangelus, effetquevn-
dique fimpliciffimus , quod foli Deo con¬
gruere poteft. Sic Deus infinitus eft om¬
nino, quia folum effe exiftit, atque efle
totum, & omne.
Angelus finitus eft fecundum effe,fe¬
cundum efsentiam infinitus, adde & fe¬
cundum virtutem quodammodo, opera¬
tionemque. Nullius enim deterioris ob-
ftaculo curafollicitudine impeditur, quo
minus totam femper luam virtutem quan-
tacumque illa fit, exerceat operando.
Forma corporis, qualis eft anima rationa¬
lis, quia incerta quadam exiftitlperie, fi-
cut angelus, efse habet ipfe quoque fini-'
tum,elsentiam autem partim infinitam,
partim vero finitam. Infinitam quidem,
'quoniam nihil' vnquam amittit quod ad
Ipeciem fuam pertineat. Eius fiquidem
naturtr eft actus vitalis , rationalifque,
quem tfium nec dimittit vnquam , nec
intermittit. Finitam vero, quoniam ad¬
mittit aliquid vitra fpeciem, fiue principia
Ipecici, id eft, affectionem hanc aut illam,
ad talem vel talem humani corporis ha¬
bitudinem j per quam fit forma viuifica
corporis, & ad numerum corporum nu¬
meratur. Efientia huius anima quantum
infinita eft, corporis capacitatem exupe-
rat, vitamque agit intellectualem. Quan¬
tum vero finita eft, proportionem habet
cum corpore, cumque ipfo corpoream a-
gtt vitam. Ibi vis operatioque infinita vi¬
get , hic contra finita. Forma denique
corporea vndique eft finita fecundum et
fe, efsentiam, virtutem, & actionem. Se-
cundum cfie, quia efse eius certae Ipeciei
limitibus dreumferibitur. Secundum ef-
fenriam, tum quia in fe accipit accidentia
plurima praeter fpeciem j tum quia pro¬
prium vigorem omnino nonferuatiNem-
pe eius natura eft adius effi cax vel vitalis,
liibit autem in corpore paffiones arque in¬
teritum. Secandum virtutem , Sc acrio-
nem, quoniam virtus eius augetur atque
minuitur, 8c operatio qualibet eoulque
}» cxtendjt, quoufeue inftromentorum
fubieftonimque conducunt affe&ionefi
Talesfiintomnes formz anima rationali
inferiores. Oportet hos quatuor rerum
gradus in natura exiftere, vt paularimab
eo quod omnino infinitum eft, per me-
dia mixta ad ea quae omnino finita funt,
defeendamus.Quz quidem gradatio con-
tinuarinonpoterit, nili quemadmodum
in mundo intelligibili infinitum eft ac 6-
nitum, vt Deus & angelus, ita in mun¬
do fenfibiliduz fint illorum imagines,a-
liquid fdlicet quodammodo infinitum,&
aliquid omnino finitum, vt rationalis a-
nima,& forma quzuis inferior. Illa qui¬
dem forma corporis eft, non corporea,
hanc & corporis, & corporea.
Rurfus iis gradibus defeendamus. Deus
efiegoflidetafe,infe, atque profe. An¬
gelus nonafc,quoniam a Dco,fedinfe,
atque pro fe. Forma corporis, qualis ra¬
tionalis eft anima,'neque a fe habet effe,
quoniam fit ab alio, neque pro feipfatan¬
tum effe fuum feruat, quia ipfum commu¬
nica, tcorpori, effe tamen habet in fe, quia
fuum efle in eiufdem fundatur eflentia,
fizque effentix adlus eft proprius, ficud
Solis anima fecundum Platonicos in fe
lucet, & illuminat Solem, ita lumen,vt
lumenproprium non amittat. Formave¬
ro corporalis effe neque a fe, neque pro fe
habet, vt etiam anima. Neque rurfus in
femetipla. Ita enim eft materis dedicata,
vt cx ea & materia tale fiat compofitunyn
quo.proprie: effe ipfum fundetur,&cuius
efle fit aclus, forma autem eius non fitip-
fius effepropriumfundamentumilocor*
dine carere natura non debct.Careret au¬
tem , nili eflet forma quaedam corporis,
fion corporea. Huic fimilis videtur effe il¬
la Proculi noftridiftin&io. Diuinum, in¬
quit, intellxgibile ipfemmec eft appellan¬
dum, intellc&us autem purus fui ipfius,at-
que in feipfo. Intelledlus deinde animalis
tum lui ipfitis, quia efle fiium in fua effen-
ria polfidet, tum alterius, quoniam exip-
fa fua rationali vita, vitam aliam ratione
carentem quali imaginem diffundit iri
corpus. Natura poft hzc, id eft, vitalis
complexio, quafi vmbra propter vitam ab
anima infulam in corpore ianypforeful-
tans, duataxat alterius eft iudTcanda,id
eft, corporis, cum quo extenditur atque
diuiditur. Corpus denique ob conditio¬
nem eius ex fe diuerfam ac penitus diffipa-
bilem proprie alterum appellatur. Vbi ap¬
paret iniplo rerum ordine intellectum a-
nimalcmfiue animam intellectualem me¬
dium obtinere. Similem quodammodo
ordinem Perphyrius ex mente Platonis
 <de immortalitate animorum. Lib. XV.
in commentariis in Timaeum afferre vide¬
tur 3 in fex vniuerfum gradus ira diftin-
guens , aliqua folum efle , aliqua folum
fieri, alia efe fimul & fieri, alia ficn fimul
& efie probat. Praeter ea praeponit omni¬
bus aliquid luper efle , & fieri, lupponit
quoque omnibus aliquid fub effe atque
fieri collocatum.
Efle quidem dicit omnem mentium la¬
titudinem, fiue mentes in leipfis fint, fiue
mentes in anknabus. Contra vero fieri
vult latitudinem fenfibilium, fiue elemen-
talia, fiue coeleffia fint. Efle autem fimul
& fieri animarum genus. Acviciflimfieri
atque efle iplam vniuerfi naturam vniuer¬
fum viuificantem , quae quidem eorum
quae fiunt, lummiras eft. Atque quate¬
nus per corpora diftribuitur, fieri dicitur.
Quatenus vero per fe minime corporea
dicitur effe.
Denique omnibus praeponitquidembo-
num, fubiicit vero materiam. Quorfum
haec?vt intelligamus non poffeordinem
vniuerfi continuari nifi fint formae intel¬
lectuales fimul, corporumque viuificae,
folisenim his conuenire id poteft vt .«m-
per effe fimul fierique dicantur. Efle qui¬
dem per fubftantiam prorfus indiuifibi-
lem, fubitumque intelHgentiae ipfius in¬
tuitum , fieri vero per temporalem reli¬
quarum adtionum difeurfionem. Talem
quandamformam efle oportere ratio haec
Pythagorica perfuadet. Incubat, vt Ti¬
maeo Locrenfi placet5Deus pater mate¬
rias matriformastanquam proles genera¬
turus Eft in patre foecunditas efficax for-
marum omnium, eft in matre foecunditas
capax formarum, praecipue corporalium.
Eft in patre actus formarum efficax, eft in
matre potentia formarum capax. Naf-
cunturprolesEiatrifimiles, multaeformae
videlicet, quas ex materiae fundefemer¬
gunt, & in idem denique immerguntur,
ficut vafis aurei figura ex auro, arquein
aurum>Nafcantur rurliis oportet proles
nonnullae patri perfimi!es,fi modo plus
aliquid pater quam mater in hoc valet
congrcdu-Huiulmodi erunt formae ex pa¬
tris actu exilientes in materiae faciem, &
inde in patris adlum refilientes , quemad¬
modum fplendor a Sole in aurum & in
Solem. Illa: quidem formae matri fimilio-
res prius in materia: vifceribus latent quo¬
dammodo, ficut figura vafis in auro. La-
tent8tinanimorum corporunique mun¬
danorum virtutibus, qua: funt diuini arti¬
ficis inftrumenta. Deus eas per mundi
motus ex materiae eraft gremio, &pro ca¬
pacitate materia: producit in die. Huiuf-
I17
modi autem efle cuius eft proprie < Oom-
politi illius corporis quod ex hac genera-
tioneconficitur. QuarerQuiainftrumen-
tumperquod generatura Deo, compo-
fitumeft. Si ergo proxima caulaeftcom-
pofita, & effectus lolet proximae caufas fi-
millimus prouenire , fequitur , vt quod
proprie gignitur, fit id quod eft compofi-
tum.Ei vero quod gignitur, proprie con-
uenit effe. Proprium eft igitur illud efle
compofiti. Non enim fitaforma vel ma¬
teria, led compofito. Accedit, quod ta¬
les formas materiae fecundum potentiam:
quodammodo prius haerent, quam affe-
quantur effe. Atque in materi® gremio
producuntur in effe, eo ipfo momento
quo completur effe compofiti. Quoniam
vero inhaerendo fecundum virtutem ipfi
materiae fiunt, accipiuntque effe,ideo ad¬
haerendo fecundum actum, eidem mate¬
riae retinent effe, ac tamdiu lunt,quandiu
haerent. Non ergo per fuum effe funt,
poftquam & fiunt & funt, & permanent
inhaerendo , fcd per effe illius compofiti
cuius ipfie partes funt, quodve generatio¬
nis eft terminus. Ac meritojtum effe non
habeant proprium , neque vim quidem
vilam aut operationem propriam poiffi-
denr. Tales funt formae, quae matri fimi-
Iioresvidentur effe quafm patri. Quae ve¬
ro funt patri fimiliores, quales funt ratio¬
nales animae, ex a&u mero promuntur
Dei, ideo fubito ad adum perducuntur
effendi. Quapropter efle quali in fe ha¬
bent prius, poftea iunguntut materiae. Ef.
fe habent antequam haereant corpori , 8i
ante corpus ordineipfo natur® effe reti¬
nent, & poft corpnseffe habent proprium
infeipfis. Optioncmaliquamhabentpro-
priam in fe ipfis, corpori non comunem.
Effe fiium quadam ex parte" impertiunt
corpori, operationes aliquas in corpore
edunt, atque-per corpus.
Quomodo mens propinquat corpori.
CAPVT III.
Ed quonam modo effe fiium imper¬
tiunt corpori ? MifCent ne ipfum?Mi-
nime. Perit enim & confunditur quod
mifcetur. An tangunt corpus ? Nequa-
quam.Taclus enim duorum eft-corporum
proprius. Nunquid claudumrin eo.Neq;
iftud. Non enim loco clauditur nifi cor¬
pus. Quid igitur agunt hae formae in cor¬
pus quando ipfiliium effe communicant?
Penetrant ipfiim vhdique efientia lua,vir-
tute» effentias fu® dedicantilli. Cum ve-
Ee ij
3 2$ Marfil. Ficin.Theolog, Platon:
10 ab effentia ducatur efle, & a virtute
profluat operatio, coniugendo eflentiam
impertiunt efle, dedicando virtutem , o-
perationes communicant, vt ex animae
corporifque congreflu vnum euadat ani¬
malis cife, operatio vna. Efle quidem hoc
animae ipfius eft per efTcntiam, per parti¬
cipationem fit corporis. Non immergit
anima efle proprium corpori, fcd corpus
extollit ad ipfum. Neque capit corpus to¬
tam illius efsenri* amplitudinem, fcd at-
tingitaliquid pro natura fua, neque fufti-
net eam, ted fiiftinctur. Quo autempado
forma non cxtenfa molem corporis im¬
pleat, plane intelliget quifquis confidera-
bi t etiam extenlam formam plurimum ita
fe ad corpus habere, vt qua?libet eius pars
Seque fe ad quamlibet partem materise ha¬
beat, atque viciflim. Itaque cogitare pof-
fumus quamlibet huius forma» partem in
lingulis materise portionibus efee,eafque
ita formare,' vt tota pun&o cuilibet adfit.
Veriim huic formse auferamus extenfio-
nem, atque interim- formandi corporis
“officium relinquamus. Pofsumus enim.
Nam formare, & aliud &prseftantiuseft
quim extendi. Itaque fi materia extendi¬
tur quidem, fed non format,poteft aliqua
materis formaformare, ac non extendi.
Sic videbimus indiuiduam formam tota-
quefimulformare fimul materiam totam,
& quamlibet pariter eius partem. Ac fi ve¬
rum foPythagoricum illud, vidclicetpun?
dum motu fuo lineam facere, lineam ve¬
ro luperficiem, fuperfidem denique fimi,
11 motu profundum, facile cogitare pote-
rimfts pundum idem-motu fiio feipfum
totum indiuiduumquep.er longitudinem
&Iatitudinem, profunditatemque diffun¬
dere. Hinc fit vt vbicunquediuidas, tan-
gaive, reperias pundum. Quod quidem
fi fit accidens, a mole necelsario fuftine-
bitur. At lifubftantia fuerit,ficut anima
inlcfubfiftens, moli quidem aderit.atque
a mole leiundum in 1? perpetuo perma¬
nebit.
Quomodo cifit mens corpori.
C A P V T IV.
A Nimahactam excellens nunquid
materia; informi fine medio jungi¬
tur ? Semper forma perfectior imperfe¬
ctiores formas intra fe continet, quem¬
admodum quadrangulus tria?ulum com¬
prehendit. Rationalis animali intelligen-
di vim habet omnium pra»ftantiffimam,
habet etiam feniiendi , alendi, atque re¬
gendi. Ideo in anima: rationalis virtute
clauditur anima fenfiriua & nutritiua^or-
ma quoquemixtorum vitacarenriumJk-
cedit materise rationalis anima iis omni-
busprseditaformis, perque formam Ciam
feuvirtutem quse mixtorum corporum vi¬
ta carentium gerit vicem, ha»ret materis
informi quam proxime, atque in caqua-
tuor elementorum confiat complexio¬
nem, dum partes materise deuincitinv-
num, ac temperat elementa. Performam
fuam quse plantarum habet vim, baerec
corpori ex materia & complexione com-
pofito , iliique elementorum complexio¬
ni tribuit motum in quamlibet loci par¬
tem , qui vita vocatur..,Per formam ani¬
malium propriam , iis fe accommoda^
lpiritumque procreat fenfuum inftrumen-
tum. Performam rationalem, reliquis im¬
perat.
Itaqueperinfimamvim fuam eft forma
materiae, per fecundam forma eft corpo¬
ris mixti, per tertiam pianti, perquar-
tain forma eft animalis, imo formafor.
marum. Ex quo fit vt rationalis anima &
corpora formet magis quam reliqui for¬
mse, quia per piures virtutes format&for-
metpurius, quia informem materiampet
pedem fuum tangit cominus ,per caput
autem eminusprolpidt.
Quemadmodum ignis ex quatuorcalo-
ris proprij gradibus , primum gelido li¬
gno infundit, fecundum ligno iam tepi¬
do , tertium ligno per duos iam calido,
uartum tribus illis gradibus infupet ad¬
it, per quem fulgetfuperne.Sicanimx
rationalis effentia quatuor quibufdamre-
ferta gradibus, mixto, vitali, fenfuali, in-
telleffiuo. Primum materiae applicat, fe¬
cundum adhibet primo ,fecuudo ternum
adiicit, tertio addit quartum, vbi tamfc-
cundum totam eflentiam quam fecundum
gradus omnes materiam formare videtur,
licet fecundum eflentiam quidem.roram
formet eodem modo , fecundum verd
omnes gradus alio atque alio. Primus fi,
quidem forma eft materise, fecundus eft
forma mixti corporis, tertius forma eft
forma; vitalis , quartus eft corporalium
omniumformaformarum,pertrcs gradus
anima particularis euadit, per quartum
remanet ablbiuta , formarumque capax
abfolutarum. Quid mirum fi in hoc eius
operarioque diuinis perfimilis, quibus ex
eo hic gradus fit proximus, quod fit a ma-
teriaremotiifimus, cum in nonnullis mix¬
torum corpotumformis proptertempera-
rionem aliquam coeleftibus corporibus
 de immortalitate animorum. Lib. XV. 329'
Congrnam , vis aliqua aclioquc refultet a-
lieca quidem ab clementis, ex quibus il¬
lius formz fiibiedum componitur, con-
fcntaneavero cceleftibus quibus tempera¬
tione fit fimilis ? Neque mirum videri de¬
bet , animam, licet fit forma corporis, ha¬
bere tamen virtutem aliquam corpori
non communem, quoniam angeli neque
fecundum cllentiam , neque fecundum
przparationem ad effentiam, ex materia
eruuntur, animas vero irrationales per v-
trumque. Animarum ergo rationalium,
quia media: funt, media debet efle condi¬
tio. Nequeunt autem ex materia per ef-
fentiam pullulare> quin fecundum praepa¬
rationem ex materia pullulent. Quocirca
fecundum praeparationem fcaturient qui¬
dem, fecundum vero edendam minime.
Quod fi virtus efienua fequitur, nulla vir¬
tus angeK corpori edcomunis.Omnis au-
tc beftiarum virtus ed anima: fimul& cor¬
poris , quia fimul cum edenda trahitur ex
in fola eius edentia ed, cum ea defeen-
densexalto. Ht quoniam huiufinodi ani¬
ma proportionem corporis iuperat, ne¬
que ed in corpore, fed corpus in ipla, cor¬
pus omnem ipfius virtutem non compre¬
hendit , atdngit autem virtutis alicuius
nonnihil, propterea quod anima quae fe¬
cundum praeparationem pendet quodam¬
modo cxmatcria,vfqueadeb afficitur cor¬
pori , vt interiores vires fuasilli accom¬
modet proportione quadam ,perque illud
libenter operetur, atque in illo.Nequeab-
furdam putari debet radonalem fubdan-
tiam coniungi materiae,quia nonpoted
aliter ordo naturae feruari-Ed enimlpiri-
tus aliquis a materia feparatus, rationalis,
incorruptibilis , qualis ed angelus. Ed &
Ipiritus coniunctus , irrationalis, corru¬
ptibilis y qualis ed anima bediarum. Di-
dantduohaec nimium. Nempe in genere
ipfius Ipiritus funt, atque inter fe per tres
differentias differunt. Quid ergo inter
ha:cmcdium edf Non Ipiritus aliquis qui
folum fitfcparatus, talis enim effe nequit,
quia oportet fi feparatus ed, rationalem
quoque immortalemque ede. Non Ipiri¬
tus aliquis qui rationalis fit tantum, opor¬
tet euim Ipiritum talem coniunSum infil-
per ede, vel feparatum. Non Ipiritus io-
lum incorruptibilis, quoniam neceffe ed
ipfum rationalem prsterea effe. Non ipi¬
ritus feparatus rarionaliiquctantum,nem •
pe oportet ipfum etiam incorruptibilem
ponere. Non ipiritus feparatus & incor¬
ruptibilis folum , nam fi duo hsc habet,
habet & ratione/n, quia cum neque fcn-
fum exerceat, neque alimentum, &uftra
erit, nifi operationem habeat rationis.
Non ipiritus coniun&us, irrationalffque
folum , talis namque etiam ed mortalis.
Non ipiritus coniundlus, immortalifque
duntaxat, qui enim cum angelis commu¬
nem habet immortalem vitam, commu¬
nem habet intelligentiam. Non Ipiritus
coniundus rationalis, atque caducus,quia
fi communem habet cum angelis intelli¬
gentiam , qua vita: ipfius in feipiam refle¬
xio quadam ed, communem habet & vi¬
tam. Sit ergo oportet in corpore ipiritus
aliquis medius extremorum, qui & ratior
nalis&incorruptibilisfit.Conueniatcuiri
vtrifque, quialpiritused. Differt abange-
lo, quia ed coniundlus. Differt abedia,
quia rationalis. Conueniat cum angelo
proprie,quiaimmortalis.Conueniatpro-
prie cum bedia,quia coniunctus.Imo cum
oporteat inter illa extrema effe medium
ab vtriiq; quodammodo aqiie didans, &
a: que particeps vtrorumque, neceffc ed
effe ipiritum aliquem qui pattim fepara¬
tus, rationalis, fempiternus fit, partim co-
iundus, irrationalis, atque caducus. Talis
maxime humanus ed animus , in cuius
fummo tres prim» ilia: conditiones iunt,
in infimo tres fequentes, in medio fex
omnes mixta: inuicem, & muficis , (vc
Platd inquit) modulis temperat».
Quomodo mens injtt corf ori..
C A P V T V.
A T quonam pacto rationalis animi
coniungitur corpori ? Non vt foli-
dum corpus (olido. Nam corporah»c io-
lida qua: felo taclu iunguntur,ncquefimul
funt omnino, nequefimulagunt, vt ani¬
ma atq; corpus fimul omnino fiint, fimul
& operantur. Proinde omnium abfurdife
fimum effe videtur,animam efficaciffimain
vitalis morionis originem, denfis craffiff
qiie corporibus comparate , qua: quanto
magis corpore» proprietatis dicuntur ha¬
bere, tanto minus naturalis actionis vita-
lifque morionis poffidere videntur. Nem¬
pe fi diuidantur, remanentdiffipata, ne¬
que, ficuti puriora fblent,moxin fuam re¬
deunt vnionem. Contra vero, qua: quini
minimum corpores craffitudinis habent,
dum videntur afolidioribuspercuti, idtum
facillime vitant, dum penetrari, efficaciff
fime penetrant, dum diuidi, adeo in vni-
tatem iiiarn velociter reuertUntur, vt diff.
ceffifleab ea minime videantur, igitur, vs
Ee iij
330 MarfiL Ficin.TheoIog, Platon:
dicebamus, anima non vt folidum cor¬
pus folido iungirur. Rurfus non vt aqua
vino. Corpora enim hac mollia mutua
mixtione vim priorem amittunt, ac defl¬
uunt efle quod erant. Anima cum fit in¬
corporea, neque materiam cum hoc cor¬
pore communem habeat, non poteftcum
Corporis huius qualitate mifceri atque
confundi. Anforteficut calor ignis aqua?
Hoc potius modo. Calor fiquidem non
eft corpus, ideo eft fimilior anima;. Sed
neque id fatisfacit nobis. Nam pars calo¬
ris in aquas parte eft, non totus in tota.
Forfitan vt vox agri. Vox enim forfitan
vna eademque tota eft in qualibet aula:
parte, cum tota audiatur in qualibet. Mo¬
net aures , nunciat aliquid intelle&ui.
Quemadmodum anima tota eft in quali-
betparticula corporis. Corpus regit fimul
atque intelligit, Sed nefcio quid fragile
vox habet , & paffioni fubie&um. In fra-
iftione agris nafcitur, leuique retruditur
aura. Sed habeo interimfimilius aliquid,
videlicet imaginem coloris in agread ocu¬
los venientem. Spiritalis hac eft, currit
momento, attingit procul, tota occurrit
vbique, venti non patitur impetum, pin¬
git aerem , format vilum. Simile admo¬
dum eft id quidem, led hoc differt, quod
agrem non regit neque gubernat, ficut
animacorpus. Sed ecce gubernat nauem
aliquam gubernator, & eft in naui. Num
ita Sc animale habet ad corpus? Non,quia
gubernator nauem non implet,non adeft
toti, non per fe mouet folum, led per gu¬
bernaculum. At nunc in gubernaculo hoc
inuenianimam, quoniam cum periplum
naura regat nauem, ars gubernatoria non
modo ia nauta eft, fed & tranfit in guber¬
naculum. Totaineofittoto, regitqueip-
fum, hac ipfa eft anima gubernaculi. Sed
hac nihil natura fua tribuit fubftantif gu¬
bernaculi, led agitat lolum ipla quidem
extrinfecus agitata, anima vero aliquid
tribuit corpori, & fuapte natura mouet.
Tolle qujlo oculos in coelum Philofophe,
Caeleftem quaris animam in terra vel
mari. Sufcipe Solis lumen. Vnum hoc &
indiuiduum eft,vt ita dixerim, in quali¬
bet agris parte totum. Aerem illuminat,
calefaritque, ipfum vero nihil fdmic ab
agre, neque vim alicubi patitur, neque vi¬
lis Ibrdibus maculatur. Fluitat agr ventis,
manet lumen, vt vult Plotinus. A Sole eft,
momento tranfit in agrem.A SoFeiterum
non leparatur, refledimr &in Solem. Si¬
ne iplb aer mortuus eft , cum fit frigidus &
obfcurus, forma qualibet dcftinirus. Duas
habet lumen qualitates , fulgorem atque
calorem. Fulgorem quidem esercbtin ac-
re, non tamen tribuit agri, calorem tri¬
buit. Vnde occidente Sole non extingc-
tur, vt Plotinus putat, fed vna cum Sole
fubito totum recedic lumen, caloris ad
multam nodem, reliquis relinquuntur,
quali aer fadus fuerit caloris particeps,
non fulgoris. Sed praftet, fiplacet, fri¬
gorem non largiatur. Efle quidem lucis
illius quid eft aliud quam lucere ? Sine illa
non lucet agr, fine agre illa lucet. Siqui¬
dem vera eft Plotini lententia,lumen non
a perlpicuo vllo pacto, fed afolo Sole con-
tinue dependere, ipfumque femper, vt-
pote quod fit actus quidam ipfius perpe¬
tuus, comitari, Sedpergamusadreliqua.
Accedit lux aeri, lucet ibi lux, ficiit Stan¬
te in fcipla,Iucet aer,quinon ante,per
fe lux illa lucet, per lucem aer. Nunquid
aliud eft lucere lucis &lucereaeris?Ne-
quaquam , alioquin remaneret fulgidus
aer abeunte lucei Vnum igitur eft lucere,
quo lucet vtrumque,fed luci per eflenriam
conuenit, per participationem conuenir
agri Vnum igitur efle quodammodo v-
trilque competit, nec eft lumen in aere,
quamuis ita vulgo dicatur, led eft aerin
lumine, fi modo quod anguftius eft, paf-
fionique obnoxium, ampliori & impatibi¬
li continetur. Similiter hominis animaa
Deo dimittitur in materiam , tranfit ia
eam fubito, neque difcedit aDeo,fed v-
trumque fimul agit, regit corpus,atque
etiam 'veritatem iplara rerum omnium
( qua: eft ipfe Deus ) miro quodam ( vt dif-
putat Plotinus) modo attingit per intel-
lc3um. Rurfus ficut lumen in Solem re-
fle<Siciir,fic ipfa in D eum per voluntatem,
provt femper bonitatem rerum omnium
appetit, qua iple eft Deus. Implet cor¬
pus fine offenfione, vt agrem lumen, to¬
taque fimiliter toti adeft, patiente corpo¬
re non patitur, fed lentit & indicat paffio-
nes. Non fluit corpore labente, fed con¬
flat. Duas habet vires pracipuas, iudicia-
riam, & vitalem. Iudicium non tradit cor¬
pori, fed ipfa peragit. Vitam corpori mu¬
tuat vel largitur, quatenus vim quandam
fua vita imaginariam ipfi communicat.
Vnde indicat anima loia, non corpus.
Viuit autem corpus & anima. Quapropter
anima decedentelenfus abit protinus, ve-
ftigia vero vita manere videntur ad tem¬
pus , calor Icilicec atque‘motus. Anima
efle, viuere eft , quandoquidem anima
eflenria eft vita , per quam formaliter vi¬
uit corpus. Efle quoque animantis nihil
aliud eft quam viuere. Non tamen aliud
eft viuere ipfum anima corpori copulata.
 De immortalitate animor. Lib, XV.
aliud ipiius compofiti viuerc , imo fient
per vnam eandemque vitam, id eft, ani¬
mas effentiamviuit vtrumque, fed anima,
perluam,corpuspet alienam,ira vt ple-
riqueiudicantpervnum duntaxatviuere,
vtraque fimt dicunturque viudntia, per
fuum anima, corpus per alienum. Atque
vtfupratetigimus, animanon eftincor-
pore, quamuis ita appareat illis qui cor¬
pus videntes quidem, animam vero non
videntes, latere animam in corpore tan-
quam valculo arbitrantur. Qui vero infpi-
ciunt animam ingredientem corpus in-
trinlccus, extrinlccus lupergredientem,
complc&cntemque &fuftinentcm, atque
mouentcmpuluerem hunc exiguum, vn-
dique procuidubio corpus effe in anima
confitentur. Quis dubitet eam effe corpo¬
re ampliorem, cum parte fui aequetur illi
quodammodo, fcilicet vitali potentia par¬
te excedat, fcilicet iudiciatia facultate?
Itaque corpus tanquam anguftius atque
labileinanimaeft amplioriprorlus &fta-
bili,perinde vt id quod continetur in con¬
tinente. Quamuis ergourota anima adiit
corpori, non tamen corpus toti adeft ani¬
mas , led parti infimae folum, id eft vitali.
Quod hinc confirmari videtur, quia cum
animafitvirtutelonge maior corpore, &
a virtute motus amplificatioque proue-
niat, oportetanimamnon modo toti ad-
eife corpori, verum etiam fecundum pras-
fentiam ( vt placet Iamblicho ) corpus ex¬
cedere. Et quia eft indiuifibiiis,vbicum-
que eft, illic eft tota. Corpus autem ficut
non toti asquatur virtuti animae, fic non
aequatur toti eius prasfentias. IdfenfitPla-
to in Timaso, quando dixit, mundi opi-
ficemcorpusinanimaftatuifie Iterum in
libro decimo de repub. vbi inquit, mundi
corpus inter neceffitatis genua volui,id
eft, infima coeleftis animae parte regi at¬
que moueri. In Phaedro etiam animas af-
firmauit fupra coelum caput extollere. Ve¬
rum quamuis anima ita corpus excedat,
non tamen impolfibile cuiquam videri
debet eam vfque adeo ad fe materiam tra¬
here, vtvnumreddatcompofitum.Cum
enim proprium fitformarum perficere, &
fibideuincire materiam, & materiae par¬
tes inuicem copulare , quo praeftantior
forma eft, & quo magis materiae domina¬
tur, eo perfectius hoc efficere poreft. Fa¬
ciunt autem id formas quzliber infimas,
quid obftat quo minus faciant & lublimes,
modo id naturaliter cupiant ? Quod fi an¬
gelica minime faciunt, id ex eo prouenit,
quod nullam prorlus inclinationem ha¬
bent ad ipedem aliquam animalis fua
33*
coniundtione complendam. Fieri vero
hoc a mentibus Platonici omnes & Peri¬
patetici veteres voluerunt. N ullus enim il¬
lorum repertus eft qui non affirmauerit
Iphasras coeleftes elfe animis rationahbus
animatas. Teftantur id inter Platonicos
prz casteris Plotinus, Porphyrius, Iambli¬
chus, Proculus, inter Peripateticos autem.
Theophraftus, Auicenna, & Alganteles.
Quain rePtolemzusquoque& Albuma-
iar, & Zaeles, & Manilius casccrique pras-
cipuiauthores Aftronomias nobiicum fen-
tire videntur, quando videlicet affirmant
cceleftia corpora elfe diuinis animabus
mentibufque prasdita, ac tanquam ani¬
malis quasdam diuina ipfi Deo omnium
rectori parere. Neque id quidem iniuria.
Nempe cum viderent nonnulla qua: ada-
nimos pertinent, ex ftellis prasnundari»
non aliter id fieri polle putabant, quam
qui ftellas animatas fint, videntque futuras
hominum a&iones, iuifque' quodammo¬
do nutibus indicent, prasterea ficut cor¬
porum illarum radi j in corpora noftra, fic
animorum earundem radi/in noftrosa-
nimos influant. Omnia vero a caufis illis
ordinatiffimis ordinata bonaque mitti,
poffe tamen ex diuerla multarum circa
nos caularum commixtione, materis que
defectu peruerti, adeo vt Mercurialis pru¬
dentia in mahtiam,Martia magnanimitas
in ferocitatem, Venerea charitas in libido
nem conuertatur ,fimiliterque de cz teris,
quemadmodu &radij Solis inde quidem,
blandi mittuntur, fed hic fzpe recipiuntur
edaces. Verumhasciam tanquam in prz-
fentia fiiperuacua dimittamus.
Sjifd mens Jit firma corporis, patet esc opi¬
nionibus aciionibujqihumanis. Ratiopri-
ma,c[uia.h»moeJl animalrationale.
C A P V T VI.
N On folum vero rerum naturalium
ordo demonftrat eandem efle ani¬
mam qua: in homine fpeculatur & fentir,
vt in fuperioribus declarauimus, verum
etiam fapientum fententias, atque opera¬
tiones humanas. Omnes philofophantes
in hac fenrentia confenferunt, hominem
effe ipedem quandam rerum, cuius diffe-,
rentiapropria , per quam a brutis differat,
fitipium rationale. Oportet autem diffe¬
rentiam propriam ab intrinfeca rei forma
femper aedpere. Nihil enim ab alio dif¬
fert fecundum fpeciem, niii per naturam
interiorem. Non furnimr autem rationale
ab anima folum cogitatrice, quia in ea eft
33? Marfiiij FiciniTheolog. Platon;
ratio-dontaxar particularis, homo autem
ad commune bonum dccufque didis fa-
dlifque rationaliter operatur. Eius igitur
differentia ab vniucrfali fumitur ratione,
hac autem in mente eft. Mensigimr for¬
ma illa eft per quam quifque noftmm in
humana fpccie collocatur. Si autem fue¬
rit fecundum effe ab homine fcparata, ex
ipfa&hominehoc fpecies vna non fieret,
carneus proprius diceretur , quam pro¬
pter rationem exteriorem rationalis. Ne¬
que dicat Auerrois hominem efle aliquid
congregatum ex animali cogitatiuo ac
mente, totumque ipfum propter alteram
eius partem rationale cognominari, ficut
corpus fimum quia fimus eft nafus. Erimo
enim nafus corpori continuqs eft, mens
autem cogitationi nequaquam.
±- Deinde mens huiufmodi fpecies qua¬
dam eft feorfum ab animali cogitatiiro, &
hoc animal eftfpecies per fe a mente feor-
fitm. Non tranfit autem de fpecieinfpe-
Ciem feparatam differentite cognomen¬
tum. Et ficut non dicitur apud Auerroem
mens cogitatiua & fenfualis propter co-
gitatricem animam cui propinquat, fic
neque cogicatrix anima dicetur rationa¬
lis fine intellectualis propter mentem.Ne-
que rurfus tranfibit cognomentum diffe¬
rentia in tertium aliquod quod ex illis
efficiatur. Vna enim differentia vnam
quandam exigit fpeciem , atque contra;
Illa vero vnam fpeciem non conficiunt,
quia neque in vnam eflentiam neque in
vnum eflecongrediuntur.Omninoautem
ridiculum eft, hominem accipere diffe¬
rentiam per quam eft homo, a mente* v-
nica & fcparata. Sic enim fingula perfo-
na vnus homo erunt, animalia multa, &
naturafpeciei remanebit vniuerfalis, na¬
tura generis iam fada particulari. Neque
minus ridiculum eft humanam fpeciem
in eo cumulo collocare, quia ficut non
eritfimpliciter vnum, fic non erit / yt ita
loquar) ens (Impliciter , neque fufiftan-
nalis aliqua rerum fpecies , fed contin¬
gens aceruus, eo maxime, quia ex dua¬
bus rebus qua per fe fecundum perfectam
fpeciem actu exiftunt j non fit vnum per
feverum,fed falfiim vnum, &id quidem
alio vinciente. Non enim in alterius fe
gremium iacit quod perfeomninoexifte-
re poteft, neque admittit naturaliter in¬
tra fe alterum , quod fibi ipfum fufficit.
Imo vero cum res quaque per actus fiios
inuicem diftinguantur, idcoque affus fit
feparationis principium , qua actu exi-
ftunt, adueilantur coniunfiiom. Mens
vero & animal actu fubfiftunt vtraqne,
neque poffunt ab alio copulari, vt in ie-
quentibus oftendemus. Effe autem ratio¬
nem vniuerfalcm in anima, qua fentimus
& viuim cs, propterque illam nos rationa-
lem,cogneminari,docet in fibro demoti-
bus Anftotcles. In primo fibro inquit,
mentem effe in anima ficut eft in oculo
vifus. Partes item anima duas effe, ratio¬
ne carentem, & rationalem. Primam di-
ftinguit in duas , in nutritiuam partem,
qua nunquam obtemperat rarioni,&fen-
fitiuam, qua quandoque obtemperat. Al¬
teram pariter diuidit in actiuam rabo¬
nem, & fpeculatricem. Virtutes morales
ponit in voluntate, & appedtu rationi o-
bediente, principia virtutum moralium
inactiua radone, virtutes fpeculatiuasin
ratione fpeculatrice. Idem facit in fexto,
vbi etiam afferit rationalem vim effe hu¬
mana anima partem, atque hanc duoa-
gere, feilicet cognofcere & gubernarehu-
mana per prudentiam atque artem,&na¬
turalia diuinaqueperfapiendam contem¬
plari, qua intelligenda & fcienria conti¬
netur. In Problematum libro inquit: Na¬
tura parens & author omnium, inftrume-
ta nobis duo inferuit, quorum opera pro
inftrumentis extraneis vti valemus. Ma¬
num inquam corpori dedit, animo men¬
tem. Eft enim mens quoque rebus a natu¬
ra nobis impertitis annumeranda, vicem
fane gerens inftrumenti. Hacibi.
Rttioficuiidi, quiithomt inttlligtt.
CAPVT VII.
A Riftoteles hominem effe vult ani¬
mal ex corpore ac mente compofi-
tum.Siquidem in libro primo de moribus,
ftatuit defeficitatehominis propria difpu-
tare, qua in propria hominis operatione
confiilat. In decimo operationem homi¬
nis propriam effe inquit, intelligentiam,
quia fit fecundum mentem , qua magis
propria nobis eft qua m fenfiis, qua fiiprc-
rna pars anima fit. Addit nos vel mentem
efle. Ve! maxime mentem, cum tamen ve¬
lit nos effe compofiros.Quafi mensfitfor-
ma hominis maxime naturalis. In primo
libro de anima inquit, potius dicendum
efle hominem per intellectualem animam
intelligere, quam ipfem animam intclli-
gere. Vbi fatetur Auerrois intelligen¬
tiam proprie ficut & fenfum effe totius
compofiti. Vnufquifque etiam experitur
in femfo fe aliquid intelligere, neque id
fecit nifiper intelleiSum.Nos quoque ia
 De immortalitate animor. LikXV.
prafentia quonam pacto inteUecius natu-
ram inueftigaremus, nifi ipfi nos intelli-
gcremus Et quoniam intellectu magis
pro arbitrio nolfcro vtimur quam phanta-
lia, qus fepe cogitur aliunde , familia¬
rior naruraliorquc nobis intellectus eft
quam phantafia.Si Auerroici interrogen¬
tur quidnam illud fit quod intelligitpro¬
prie , cum dicit Ariftoteles Si Auerrois,
hominem proprie intelligerc,re(ponde-
bunt neque mentem efle illud, non enim
apud eos mens efthomo, neque animal
cogi cati uum, quia non habet intelligen-
di virtutem , fed aceruum quendam ex
mente &huiufinodi animali, & adionem
mentis, qua; intelligentia eft, ipfi totiideo
attributi, quia foleat adio partis fiepe af-
cribi toti. Stultum id quidem. Primo,quia
aceruus talis non ell in aliqua vna fpecie,
aut genere vno, neque eam habet vnio-
nem.per quam in vna operatione, qualis
intelligentia eft conueniat.
Deinde, quia partis adio tunc toti af-
cribitur quando pars illa vel continuatur
Cum altera in vnam eflentiam, ficut ho¬
minem videre dicimus, quia videat ocu¬
lus. Velinelfevnum, ceu cum dicimusig-
nem calefacere per calcfadionem qua»
prouenitacalore & forma, quae talis pars
ignis eft.vt materiam alteram ignis par-
temformandoad vnum efleperducat.Vcl
in vnum agitationis effedum, veluti cum
dicimus animam vna cum brachio enfem
vibrare, quia motio talis ab anima in en-
fem per brachium tranfeat. Mens autem,
apud illos neque continuatur cum anima¬
li in eflentiam vnam, neque in vnum efle,
vt conflat, neque etiam in vnum agitatio¬
nis effedum, quia intelligentia nunquam
mente egreditur quo poifit alteri praeter
mentem communicari , neque expletur
per aliquod inftrumentum. Ex quo fateri
coguntur contra ducem eorum Ariftote-
lem proprie dici mentem intclligere, ho¬
minem vero irtelligere dici non pofle, ni¬
fi improprie admodum & abfurde.Neque
adducant conflictum illud exemplum de
coelo, quod coelum nonnunquam dicatur
mouerc feipfum, quia pars eius altera mo-
ueat alteram, atque ita homo intelligere,
quia pars eius intelligat. Exemplum non
confonm. Nam m tus amente coeli tran-
fit in coelum, intelligentia vero nequeab
humana mente tranfit in animal, neque
econuerfo, fed afferent rurfus aliud atque
ridiculum, quod coelum a nonnullis in¬
telligere affirmetur, cum tamen pars eius
intelligat fola. Quamuis raro id audiatur
de CCE-O; quod intelligat, de homine ve¬
333
ro femper, tamen quicamque illud dixe¬
rit, falso ac fluite loquetur, nifi forfitan
exiftimer mentem illam cum coelo in v-
nanrfpeciem conuenire.
Proinde quicunque aiunt omnes homi¬
nes per vnam mentem, & illam quidem
ab hominibus feparatam, intclfigere, non
minus delirant, quam qui dixerint om¬
nes per eundem oculum ab omnibus fe-
motum fingula cernere. Denique quan¬
do interrogantur quare nos operari dici¬
mur ex eo quod feparatamens operatur,
refpondent, quia licet illa non fit forma k
qua habeamus vt fimus, ab ea tamen ha¬
bemus vt operemur. Qua; quidem refpon-
fio ideo ridicula eft, quia idem probat per
idein. Afferunt Auerroici arctiorem quan-
dam ( vt putant) copulam inter mentem
& animalis huiiis phantafiam, per quam
fiat homo vnus , atque intelligens, quia
fcilicet mens fpeciem per quam intelligir,
hauric a fimulachro quod fibi per lenfus
formauerit pharitafia. Si enim fpecies fit
forma mentis, fimulachrum vero forma
fitphantafiai, fequi opinantur vt quoties
fpecies cum fimulachro copulatur, toties
& mens confpiret cum phantafia. Copu¬
lari vero toties, quoties dependet fpecies
a fimulachro. Id vero fieri quoties homo
aliquid fpeculatur. Nos huiufinodi copu-
laijifufficerenon putamus.
Quo enim pacto poteft fpecies intelli-
ibilis efle nodus quo phantafia menti
cuinciatur, qua; talis eft, vt quamdiu in-
ha;ret fimulachris phantafiae tanquam in
particularibus fundamentis,' particularis
fit,& a mente fciuntfla permaneat, & cum
primum in mente fit facla vniuerfalis, iam.
proculabfit aph&itafiae fimulachris.Nun-
quam ergo phantafiam noftram menti
fpecies alligabit, qua: non ppteft in am¬
bobus fimu! exiftere. Aclus quidem intei-
ligendi in fbla mente eft, quod nemo ne¬
gat, mens autem id intelhgere folet, cu¬
ius habet fpeciem & fimiiitudinemin fe-
ipfa. Quare cxhocipfb quod mens fpe¬
ciem per quam intelleciura eftaliquid, a
phantafia fimulachris accipit, nullo mo¬
do id fequitur vt phantafia intelligat
quicquam , fed potius vt ipfa aut eius fi-
mulachra aut obie&a intelligantur. Quif.
quis igitur mentem cum phantafia con-
iungens profitetur fe cx iis duobus vnutn
aliquid intelligens conftituerc , nihil
plus agit quam vt ex intelligente ac re
extra mentem intellecte intelligens vnum
conficiat, perindeac fi exvifu& revifav-
num quiddam efficiat videns. Nifi forte
quis velit ficut ex igne calefaciente & aere
334 Marfilij FiciniTheolog. Platon,
inde calefacto, vnum quiddam fit calefa¬
ciens, quando ignitus aer calefacit ma¬
num, ita ex mente inrelligentc ac phan-
tafia vel intelleoa, vel quomodocunque
perintelligentiam agitata, vnum tedirur-
ius actum intelligendi, quo ambo rem ex¬
tra phantafiam politam intelligant. Quod
fi contingeret, iam mens illafiiblimis, &
feparata vim intellectualem phantafite
communicauiflet, quemadmodum ignis
aeri calorem prius quam adtum extrinfe-
cus calefaciendi communicat. Imo etiam
magis, quoniam adtus intelligendi fem-
per clauditur intellectu, neque tranfmi-
grat foras, quo fit vt nequeat tradi cui¬
quam intelligentia fine mente. Acqueita
mens humano corpori inelTet tanquam
forma , quod in praefentia quatrimus.
Quanquam coniundtio illa fieri nequit,
quoniam intelligentia non expletur per
inllrumentum.
Denique vt conuincant intelligentiam
vniuerfo illiaceruo efle communem,con-
nexionem talem in medium rurfus addu¬
cent, vt quando phantafia imaginem re¬
rum aliquam concipit, eadem ftatim fuf-
cipiatur in mente, atq; inphantafia phan -
tafma vocetur, & particularis appareat at-
quemultiplex, in mente vero voceturin-
telligibilis lpecies, & abfoluta penitus vi¬
deatur & vna, cum tamen vna eademque
forma fit, quae quoniam mentem fimul
format & phantafiam, vnum conflat ex v-
trifquecompofitum, quod appellatur ho¬
mo. Quoniam vero intelligentia Ipcciem
intelligibilemfequitur, lpecies autem eft
forma compofiti, intelligentia proprie
compofito affignatur. Cuius 'quidem con¬
nexionis exemplum oltendent in oculo,
in quo fpiritus eft vifiuus,lumen autem
per coloris imaginem coloratum vifiuo
fpirituileinfinuat,ac lpiritusviciffimpe¬
netrat lumen , vbi coloris imago quae in
lumine eft, eadem penitus fulget infpiri-
tu, ideoq; ex lumine & Ipiritu facit vnum.
Nosaute negabimus fieri pofle vt eadem
omnino forma in fubiedto sterno proxi¬
moque fufdpiatur fimul & corruptibili.
Tam enim dinerlos habent modos effen-
di format omnes, quam diuerfa fubieffa
fune i quibus fulcipiuntur. Forma igitur
efle longe diuerfum habebit in mente &
phantafia. Vbi autem efle duofimt, mul¬
tumque diuerla, duas quoque &diuerlse
admodum format funt, quat fimt eflendi
principia. Quin etiam fi concefferimus
eandem in ambobus efle formam, neque
fic quidem intelligentia communis erit.
Siquidem ibi folum intelligentia eft, vbi
propria & intrinfeca intelligendi princi¬
pia funt. Hatc vero funt duo, vinus intel-
lecfiua, & intelligibilis lpecies per modum
penitus abfolutum. In phantafia veto ne¬
que visintellaftiua eft, neque modusIpe-
ciei intelligibilis ablolutus. Nihil igitur
nodus ille conducet ad hoc vt homo in-
telligat jficut neque imago coloris,licct
eademlitinlumineatque in fpiritu,effi¬
ciet , aut lumen aut Con gregatum cx lumi¬
ne ac Ipiritu videat. Solus enim videt fpi¬
ritus ille vifiuus , in quo lolo eft & videndi
vinus, & imago coloris fecundum vifi-
uum modum. Neque vkerius nobis obii-
ciant congregatum illud ideointclligerc,
quia phantafia offerat inrelle&ui quacun¬
que fit intclleciurus. Sic enim animal
quoddam fimiliter conftituetur ex lumine
atque Ipiritu, quod vocabitur viliuum ani¬
mal, totunfque videre affirmabitur , quia
lumen fpiritui offert quod videat. Relipif-
cant igitur quandoque Auerroici, & cum
Ariftotcle fuo confentianr, illud quo quid
aQionem propriam exercet, formam efle
eius propriam , Ipecieique effectricem,
, propriam vero hominis actionem efle in-
telligentiam, per quam Ipecie differat o-
perando a brutorum actionibus, ideoque
per intellectum tanquam intimam for¬
mam fpecie differre in eflendo ab irratio¬
nalium animabus. Nonne ex hoc Arifto-
teles oftendit animam efle formam, qupd
per eam animal viuir&lentit, homo au¬
tem intclligit, ac duntaxat pet intelleffu,
itaque in ea qusftione qua principium
quo intelligimus indagabat, naturam me¬
tis denique tradidit, dicens intellefiiuam
anims partem efle illam qua intelligi¬
mus. Quod autem plurali vtiturnumero,
oftendit non feparatum quiddam, fed
nos proprie intelligere. Atque in ipfaho-
collocat, tum capacem. In fecundo libro
de anima definitionem omni animf com-
munem efle hanc inquit: Anima eft actus
corporis Phyfici organici potentia vitam
habentis. Siue, anima eft principiumvi-
uendi,{enriendij fecundum locum mo-
uendi, intelligendi. Rurfus. Anima eft id
quo viuimus, & quo fentimus, ac intelli¬
gimus primo. Ex his autem duabus def-
criprionibus concludit primam quafi per
iyliogifinum. Cum vero non debeat fil-
fequens eft vt illa dictio actu!, idcmvbi-
que fignificet, id eft, aflum corporis na¬
turalem , quod ipfe ftatim aperit, quando
fiibdit diuifionem fnTtantie in materiam,
eiulque formam , Se quod es aliis ceffi-
 De immortalitate animor. Lfb.XV.
ponitur. Diatqne animam omnem efle
eam formam quz pars altera fit compoti¬
ti. Iterum 3 vbi eft intelligendi potentia,
funt etiam fenriendi Sc nutriendi poten-
dz. Ac licut triangulus eft in quadrangu¬
lo, fic anima vegetatiua in fenfitiua. At¬
que hzc in anima intellectiua. Et quam-
uis intelligendi vim dicat feparari, id eft,
diftmgui, & feparabilem efle ab aliis tan-
quam perpetuum a caduco, tamen dicit
infuper intellectum diftingui ab aliis, vel
fubiedo, vtprilci putabant, qui rationem
capiti,iracundiam pedori, libidinem ie-
cori tribuere videbantur, vel diftingui po¬
tius ratione quadam,ficut in eadem luper-
ficie concauum a conuexo. Przterea lau¬
dat cos prz cztcris, quihominis animam
efle quidem incorpoream, fcd tamen cor¬
poris aliquid, id eft, adum talem in tali
quodam fibicdo, arbitrarentur. Hinc in
tertio libro de anima dicit: Cum intellc-
dusnon fit a corporefeparatus.perfcru-
tandum erit alias, vtrum formas a corpo¬
re feparatas intelligerepoffit. Euidentifli-
me autem in libro naturalium fecundo id
aperit, vbi vult animamhominis eflefor-
mam naturalem, & feparatam a materia,
atque coniunda. Coniundam quidem efi
fe dicit, quiaterminus fit generationis hu¬
mans , feparatam vero eam arbitror dice¬
re propter intclligentiam. Htec vero ne¬
que de anima cogitatiua, neque devnica
mente rede intelligi pofliint. Inlibro e-
tiam duodccimodediuinis, vbi negat for¬
mas materias fuas przcedere,fcqui vero
poft materiam , eam duntaxat formam
concedit, quat fit anima intellediua, ma-
nifefte declarans animam noftram efle
formam corporis, incipere cum corpore,
neque tamen delinere. Neque intelligi
verba illa pofliint de Auerroica mente,
qua: inter mouentes caulas numerabitur
potius qudm formales, & corpus antece¬
dit humanum, neque corpori iioftro ab
ipla genitura coniungitiir , quod eft con¬
tra ordinem illum quo Ariftoteles in fe¬
cundo libro animalium vtitur,Vbiabipfa
origine nobis adhibet intelledum , licet
excrinfecus def endentem. Theophraftus
quoque & Themijtius intellcdurfi ab ini¬
tio coniungi nobis . atqueefleanima? no-
ftrz infkum confitentur. Quod fi legitur
apud Ariftotelem, quod genitum eft, fore
■corruptioni obnoxium, nihil ad animam,
qus non per motum genita eft, fod crea¬
ta momento. Verum fit omne quod coe¬
pit , apud Ariftotelem corruptibile, dum¬
modo narurafua fittale .leruetnr tamen
femper Dei virtute, quod iDeo proceflc-
33$
ritfine medio, quod toturtl a Pythagora
inuentum eft, a Platone probatum. Si fuit
femper hominum generatio, extet nane
modo in eadem (pecie fint. Species vera
infinita: efle non poflunt. Res autem eas
quz& fpiritalesfunt, & eiuldem Ipeciei,
efle polTe innumerabiles ex eo indicant
quidam Peripatetici, quod a colore & lu¬
mine innumerabiles imagines in aece
procreantur.S unt tataen Philofophi non¬
nulli, qui non femper fuiflegeneratio n eni
hominum arbitrentur. Mitto nunc Pytha¬
goricum illud, generationem fcilicet fem-
piternam, fempiternum quoque certum-
que numerum animarum corpora com¬
mutantium.
tat io eertUjj&k homo libereftipfum moueU-
CAPVT VIIK
P Latonici & Peripatetici omnes con-
fentiunt hominem mouere feipfum,
actionefquehumanas ita dilponi,vt homo
ipfo qui operatur, luarum operationum
fit dominus. Agere autem rationaliter
certo modo ratiocinando antequam exe-
quatur. Accipere primum vniuerfaleni
regulam, deinde fiibiiingere opinionem
particularem , tertio- inferre eqnclufio-
nem, hoc paifto : Omne bonum eligen¬
dum , cibus ille bonus eft, igitur ille cibus
eft eligendus. Prima argumentationis hu-
hifinodi pars folius eft mentis, fecunda
poteft efle etiam phantafiae,tertiaque fi-
militer. Et ficut in fola mente eft vniuerfa-
lis regulaiudicandi boni, ita in ea fola v-
niuerfalis appetendi boni voluntas , id
phantafia non poteftefleiiifi particularis
bpinio,appetitioqueparticulariSiQuan<k>
affirmanthominemlibere mouere feipsu,
nonfolam meritem accipiunt in quamo-
ucre eft ad opera potius quam moueri,
non foluui animal, in quo moueri eft&
cogi ad opus potius quam libere ducere,
fed ambo fimul accipiunt. Qubd fi ambo
fimu! fpeciem quandaffi & perfonSm v-
nam humanam effici untqpwens erit forma
viuifica corporis. Sin minus , nufquaffl
reperietur aliquid quod libere moiieat fe-
meripfum , fed mens qmedam animali
propinqua animal coget ad motum, ficui
violentia lapidi immifla a iacienfe Iapi¬
dem pellit in altum: Atque ita confi&un
erit libertatis nomen, ficut perfona ho¬
minis eft conficta. Omnmo antem pofita
vna (vrvuk Auerrois) menre,quicc«nd
ad auzfita refpanderis;aut abfordum eris,
336 Marfilij FiciniTheolog. Platon.
aut nobis quidem conueniens , Auerroi
autem minime. Siue enim mens illa mo-
uetnos, natura certe continue fimiliter-
que mouebit, ficut inteiligentia coelum,
nam fic diam nobis ficut caelo intclligen-
tiamadhibent.Siuevoluntatc, aut perd¬
iam coget nos, atque ita liberi nunquam
erimus, nihilque erit in ordine rerum
quod libere moneatur aut perfuadebit,
quo admifTo, quaeram quonam paclo ego
fdlicet animal cogitaturum, perfuafionem
illam percipio, ad quam non aliter pof-
firm quam per intelligentiam peruenire.
Atque fic apparebit intelligentiam mihi
propriam efie, prafertim cum oporteat,
fi libere moueor, eandem fiibftantiam ef-
fe quae perfiiadeat moueatque , & quae
perluadeatur atque moneatur, alioquin
libertatis nomen erit inane. Sed rurfiis'
ad idem diuerfo quodam tramite proce¬
damus. Cum compertum habeamus vi-
uum hoc corpus a mente moueri fapiffi-
me in illis prafertim operationibus, quas
praecedente confilio ordinatiffimis modis
ad finem rationalem conducunt potius
•quam corporeum, quaerimus vtrum mens
per naturalem conjunctionem fubftan-
tia fuse ad fiibftantiam corporis ipfum
moueat, an folummodo per imperium.?
Non videtur per imperium folum id face¬
re, quia non aliter, hoc faciet quam per-
fuadendo aut przcipiendo phantafia vt
ipfa membra corporis moueat. Atque ip-
. fi. mouebit, fi modo conlenlerit. Nunc
autem faepenumero intellectus agitateor-
pus contra phantafia fenfufque affefium,
appetitu fenfuum relu&ante. Mouet ita¬
que membra per naturalem quamdam
fubftantise luse coniunclionem,aeper ef-
fe potius quam per imperium.
Proinde fi plerumque contra phantalia;
inclinationem , ipla phantafia minime
perfuafa, mens tiim fiftit membra, tum
monet, idque facit in trinfecus, & eodem
ordine quo folct phantafia mouere, quis
non videat tunc quali celfare ab opere a-
nimam illam cogitatiuam , atque elfe lu-
perfluam, cum mens opera illius vfurpet?
Mentem vero per modum naturalis for¬
ma mouere. Siquidem natura eftintrin-
fecum motus ftatufque principium.Et cum
pariat motuminmembris externum,mul-
16 magis parere poterit motum intrinfc-
cum in humoribus, qui facilius agitantur.
Humores autem agitando qualitates eo-
rumad nutritionis opera temperabit.Rur-
fus quanto magis vibrare' poterit Ipiritus
qui aura vd leuiffima commoucntur.
33 um intrinfecus fpiritum temperabit,
fenfum exercebit in fpiritu. Quid igia*
opus eft nobis geminis auimabus, imd-
leauali, & cogitatrice, cum vna fufficiaq
nec minus poflit mens & intelligere & I
fentire , quam cogitatiua fentire & alere?
Imo & alere poteft mens, poftquamvege-
tatrix non alere folum poteft , fed ele¬
mentorum quoque motus acrionefquc
peragere. Eft profedo in nobis vis aliqui
qua: efle ipfiim fiue ens & rationemiplam
confiderat communiori quodam concep¬
tu quam fit fenfibile vel infenlibile, ac po¬
teft pro arbitrio aliqu.od intelligibile ad
fenfibile aliquod, imo fingula & eunda
intelligibilia, ad fingula 8i cuncta fenfi-
biha comparare, quo fit vt eadem vis hac
omnia nofcat.
Cum vero fenfus infenfibilia non attin¬
gat, neque percipiat quicquam commu¬
nius vniuerfofenfibiliumgenefe,& phan¬
tafia ignoret vniuerfalia, vis illafolamcns
erit. Igitur in firbftantia mentis, vis erit
omnium fenfibilium diferetiua ficut in
phantafia, qua: certe' poterit phantafia
quadam excellens, fenfufque intelledua-
lis cognominari. Vbi fentiendi vis eft, fit
&fentiendi actus, modo non defit lpiri-
fus, in quo fiue palfiones corporis expri¬
mantur , fiue imagines qualitatum efful¬
geant. Spiritus autem lucidus fubeft men¬
ti efficiens ad officium fentiendi, ideo*
que excellens illa phantafia qua: inmen-
»tis fubftantia eft, infufa lpiritui cerebri
cogitat, infufa oculoruin lpiritui,videt,
dum ex vno fonte multas effundit vires.
Nempefi apud Auerroemphantafiacot- '
porea fubftantia: intellectuali minifterium
praebet ad actum inteUigendi,cur non etia
apud nos Ipiritus qui phantafiam corpo¬
ream comitatur, eidem mentis fubftantia
feruiat ad exequendum phantafia illius a- *
dum qua: comitatur intelligentiam ? Ac
fi membra terreftria corporis motum i
mente fufeipi unt,atque ad exterioratranf
mittunt, quid obftat quo minus ignei Ipi¬
ritus per mentis prafentiamilhrftrati,ima¬
gines corporum occurrentes mentis offe¬
rant phantafia ? Quamobrem in eadem
mentis fubftantia vis intelligendi, len-
riendi, nutriendiquelocatur, in qua etiam
tota vis confiftit libere operandi atque
mouendi. Quando enim aliquid per ra¬
tionem adturifumus, neceflario antecedit
in nobis ratiocinatio illa quam lupra det
cripfimus. Qua fi Iparfa per multas fubfta-
tias qualipcrlbnasfuerit, non exibitina-
Aum. Oportet enim omnem effedum ad
vaam caulam principalem reducere, in
quatotaagedi facultas & ratio colligatur.
Actionis
 de immortalitate animorum. Lib. XV.
Adionis autem humans ratio fn illa ra¬
tiocinatione confifiit. Tota ergo in mentis
natura concluditur , cus quidem natura
fufficiens erit humans actionis princi¬
pium , tum quia in ea tota ratiocinatio eft,
tum quia illi etiam foli corporis obedtunt
membra , oculus , lingua , manus, pe¬
des, t2m facile, tam cito, tam affidue lin-
gulospene mentis nutus percipiunt & fe-
quunmr , vt incredibile fit, mentem non
elfe propriam horum formam , familia¬
remque redricem.
,
Ratio quarta quit vires anime fe viciftm
,
tum impediunt tum monent.
C A P V T IX.
Q Voties naturavnaduashabens diffi-
miles vites agendi, in aflem vnius ni¬
•inde in lenium relucet commucem,fimi-
mis intenditur, ab alterius actu ferme dc-
fiftit. Ideo conuiuz acute audire lyram fi-
mul & epulas guftare vix poliunt. Quod fi
intentiifima deguftatio non impediret au¬
ditum , has vires duas non vnius fubftan-
tiz, fed duarum die affirmaremus litb-
flanuarum. A flus autem alendi & fentien-
impediunt, atquehzc illos. Quodfigni-
ficat intellectum elfe ipfius eiufdem no-
ftrs anims vim, cuius eft nutriendi virtus
&fenttendi.
Relpondcbunt ad hsc Auerrois fe&a-
tores,fcnlum &phantafiamduas elfe ani-
tnz noftrz vires,atque ideo fe inuicem im¬
pedire A&u vero phantafis propter ni¬
miam fenluum intentionem remiflb, de¬
bilitari infuper mentis a dium , non quia
mens in eadem fit anima qua phantafia
vel lenius, led quia ad creandas & viden¬
das (pecies mens phantafia: indigetmini-
fterio. Quamquam non pertinetad Auer-
roicos dicere phantafiam propter inten¬
tionem fenluum remitti, qui putant phan¬
tafiam elfe motum facium afenfibus. Ne¬
que etiam verifimile eft phantafiam ftudio
nutriendi multum debilitari, tamen dimit-
tafiamvero accipiamus & mentem Ego
certe hoc experior inmeiplo, intenta ni¬
mium phantafia remitti humanam intel-
ligentiam vd rationem , atque contra,
adeo vt vacet mens fiue ratio plurimum,
quando nimis imperat phantafia, etiamfi
fana St fobna phantafia fit, atque c con-
ucrlo. Quemadmodum & lenius, etiam
fi lanus Inerit , quando attentius circa
externaverlarur, /iiftrahir phanrafiam pr.
que contra.
v\?
Rutius,quando in fomnianribns, ebriis,
iratis, amantibus , amentibus & phrene¬
ticis phantafia tota animi attentione luas
in fe volutatimagines, nonneomnemen-
tis humans, vel rationis iudicium confo-
pitur ? Quando aotem in contemplantibus
ratio diuinis confiderandis ardentem figit
intuitum, an non filet maxime phantafia,
& fi quid interpellat, tacere ftatim a ra¬
tione iubetur,neque permittitur, autaffe-
dtibus efferri nimium , aut.per confuetas
ambages latius euagari ? Quis ergo nega-
bitmentem&phantafiameiuldem anims
vires elle ^ciim fua fe vicillim intentione
debilitent ? Csterum,concedamus Aucr-
roicis tantam elfe motionis viciffitudinem
inter m entem & phantafiam , quanta eft
inter communem fenfum atque particu¬
larem , & ficut imago rei in oculo lucens,
literque& adtas videndi ab oculo in com¬
munem redundat fenfum,ita a phantafia
tum fimulachra,tum actus in mentem con¬
tinuo refulgere. Quanquam mihividetuf
etiam maior elle viciffitudo inter mentem
&phantafiam,quam inter interiorem fen-
lumatque exteriorem , quia a mente in
phantafiam tam fimulachra quam aenis re-
uerberantur, ab interiore autem commu¬
nique fenlu in oculum, quomodo id fiat,
non plane video , neque ipfi declarant.
Quodfi&hoc quandoq;fieri in lomnian -
tibusaflerantjcfto. Inuentamrurius aliud-
in quo illarum viciffitudo horum viciffitu-
dinem fuperet. Quippe inter mentem &
phantafiam non fpeciei aftufque tantum,
verumetiam affecius habitufque mutua fit
commutatio, qus inter hunc & illum fit
nunquam. Cum igimrmenti ad phanta¬
fiam mulco maior cognatio fit, copulaque
inlolubilior quam fenfiti communi ad a-
lium , & tamen fenlus hic &ille in'eadem
animafint,cur non mens quoque & phan¬
tafia in anima fint eadem? Cur mens ster¬
na vfque adeo erga temporalem phanta¬
fiam ferme femper afficiturvt obfequatuS
ipfi& blandiatur, ac dolenteilla fiuegau-
dcnre condoleat ( vt ita dixerim )&c con¬
gaudeat, nili eiufdem naturs & Jubilan¬
tia: fundam entum vtrifq; lubiiciatur.Qub-
nam pacto vis phantafis finita vim mea¬
tis quodammodo infinitam fepe comita¬
tur agendo.vt quoufque illa (peculatur, eo
vfque hsc illa cogitet , nili lubftantia ea¬
dem squet vtralque? Nunquam fit inter
aliqua duo fiibita ,facilis,integra commu¬
tatio qualitatum, nili communis illis ma¬
teria lublit. Quapropter neq5 intellectus ra

35S Marfiiij Picini Theolog. Platon:
tafiainteHetSualiseuaderet, ncq; ille irra¬
tionalis efficeretur aliquando, auc illa ra¬
tionalis , rufi commune fab effer vtrifq, fcb-
iectum. Siciir enim rota altera mcuet alte¬
ram , quia eidem machina: innituntur, fic
duo illi apperiius.rationahsfcilicct Sc irra-
tfonalis, fefe meqetviciffim facillime tam
impetu quam indicio, quiain eadeanima
fubftantia fiint.Hinc Ariftotelicumilludin
hbro de Anima j. Quemadmodum fpha-
ra mouet fphatram, fic concupiicectia vo¬
luntatem ;non autem concupifcentia mo-
uere, nifi fit aut quafi fphara fuperior tra¬
hens inferiore, quod nemo vnqua dixerit,
autfohqra eide artificio cui& mes conexa.
Quinta ratio^uh fe fartu mens non inii-
getfhnhfia.
C A P VT X.
M Entis natura apud Auerroemnon
habet effe commune cum corpore,
non effe proprium illi communicat. Non
habet inde originem, neqsfecundu effen-
tiam, neq; fecundum praparationem ad
exiftendum.Non coficit cum ipfo ipeciem
alrquam, r.equcfecundum numerum cor¬
porum nUmeratur.Itaq; ficut habet effendi
modum ab hoc animali penitus feparatum,
fie cognitionis modum habebit prerfus a
corpore fegregatum. Quapropter nulla ra¬
tio eft qua eam cogat ipecies a phactafia
fimulacbris haufire,atqueteporali mobifi-
quedifcuVfu adipfam reru prafertim ater;
narumfeietiam indigere. Profecto eritfc-
pernis'mentibus quam fimillima, & in illis
multo propinquior, quam coiporum qiia-
fitatibus.lgituriUas,earumquemore intel-
Kgetmagis quam iftas.Quod eft cotradu¬
cem Auerrois Ariftotelem,qui hanc men¬
tem fcribit,nihil abfquefimulachrisintelli-
gere.Simulachra vero corporum funt, noii
mentium. Omnino autem cuprimafami-
liariaque humani intelledtus obiefiafint
communes ipfe naturalium natura, ratio-
nefque coniuncts quidem corporibus! fed
a corporibus fcparabiles,licet nobis ex pro¬
portione quada potentia ad obiectu,argu-
mentari talem cflehominis intellectum,vt
& c6iun<ftusfit,&poffit a corporefeparari,
& quia coniuncrus efitidcircopene femper
ad fimulachra fe conuertat. Profecto,quia
coniuncfais eft , ideo fe ad confunera con-
uerat.Et quia modofeparabili efteoniun-
ctns, ideo modo feparabili fe conuerrir, fd
cft,abftrahendo,atque feparando. Mentes
Vero qua non folum feparabiles, verumet-
iam feparata func,& feparabili modo & fe-
1
parata pariter intuentor. Proinde, vt fcmi j
matim dicam,nihilmihi magis videtur hu- I
mana metis naturam efle mediam demon- j
ftrare, quam naturalis eius inclinatio a d t- I
trunque. Sine enim per intellcdum velis-
cipiat a corporibus , moxindefe ad incor¬
porea transfert, velfiabincorporeisiuttr- j
dum exordiatur, viciflim ad corporamfi. '
mulachralabitur. Siueper volnntatemvd
optet aterna, interim inde temporalium
affedhi defleftitur,vel contra cupiattcm-
poralia, viciflim inde fape aterncrtsmie-
utrentia cohibetur. Sed adquaftioreiam
Auerroicam reuertamur. Relpcndebunt
A uerroici,huncintelle£t£i mentes quidem
Ihpernasinrelligere abfq; fimulachrispba-
tafia, naturas corporum minime. Nosad
hac inferemus. In metibus illis effelperies
corporu incorporeas, per quas de corpori¬
bus iudicat.Propterea fiintelledfus hic eas
intelbgit, ab eis accipit corporu cognitio-
ne.Nihil ergo opus eft vt a corporibus eam
accipiat. Tu illi intellectum hunc afferent
infim u effe,in feipfo fubfift ere,ac nobis h$-
rere. Quantum infe fubfiftit comparari, ad
metes fuperiores vtperfpicuum vitreumqs
corpus ad luce,eafq, perfpicere: quantum
nobis adharet , haurire ipecies a iimula-
chris,& corporalia intelligere. Nos ad hac
primum quidem dicemus fuperuacuumid
effe, vtintellefius qui femper infpicit cor¬
pora in corporum caufis, eadem quoque
femper videat in fimulachrjs,&qui habet
in aternitate, quotidie mutuetur a tem¬
pore. Deinde , non quia nobis adhteret, ]
afimnlachris accipit Ipecies, fed euiaillas
hinc capit, adharet. Vt enim arbitratur
Auerrois , ex eo folum coniuugiturintcl-
l£dtus, quod fpeciebus formatur a nobis
acceptis. Ergo confiderandus cftintclle-
<5his prius quafi praparatus per quandam
potentiam ad buiufinodi ipecies capien.
das, quam nobis adhareat. Non igi-
tur per hoc quod haret nobis, eft ad hu-
iufinodi Ipecies praparatus , nifi forfitan
opinetur ipfum harere nobis quantum ad
natura fpedtat propinquitatem, id eft, in¬
tellectus illius naturam effe gradu quodam
noftra anima proximaro. Si ita fit,nihil
amplius confequemr, quam vt mens buiuf-
modi noftram animam mcueat atque for¬
ni et.Dignior enim gradus quandopropin-
qiiat inferiori, non accipir abeo, fed tri¬
buit. Sphara luna fpharam mouet ignis,
non monetur ab illa.
Cur ergo mens hac fcientiam mutua-
tur ab anima, potius quam mumet-Nem-
pe fi fiiperior eft , & tanto praftantior
quanto arbitratur Auerrois , deba ipfi»
 Ge immortalitate animorum. Lib. X V.
quidem perfe fapere folutn , anima vero
per ipfam , prasfertim cum eodem modo
mens haec coniunda fit corpori , quo &
mens ccrieftis eft coelo, vt vult Aucrrois.
Quapropicr, ficut illa nihil capit a coelo,
ita nihil a corpore. Neque nobis oblidant
Auerroici, ficut caslefte corpus fuis for¬
mis plenum eft, fic eius mentem fuis efle
plenam, noftram vero nouas femper for¬
mas accipere , ficut corpus ncfttum for¬
mas fuas continue variat. Obiedio haec
nihil efficit. Ea fiquidem artificis a Sio
modum fumit abinftrumentis , qua: per
inftrumenta tranfigitur, ficut fe&io, & fi-
milia. Ea vero qua in fola mente artificis
permanet, vt diiponendi operis confulta-
tio modum ab inftrumentis non accipit.
Quarenon decet dare modumintelligen-
tias ex ipfo corpore, per quod intelligen-
tia non expletur.
Interrogabimus deinceps Auerroem,
nunquid mens dum in nobis intelligit, per¬
fodior fiat, an imperfe£lior,an neutrum.
Si neutrum, inanis erit perpetua ha:c agi¬
tatio , nihil operando proficiens.Imhnec
operabitur quidem , nam ad indifferen¬
tem terminum non fit motus. Si perfe-r
ftior , astem* mentis perfeSio femper a
fimulachris temporalibus depedebit. Sem-
per id quod eft imperfedtum, id cuod per¬
fectius eft perficiet, prasfertim cum non
aliter velint moueri ac formari eam a
phantafia noftra, quam a corpore fpecu-
lum. Sin imperfectior, quomodo femper
mouetur ad imperfectum? Quo appetitu
affidue nititur ad defectum; Et quod im-'
becillius eft , qua vi femper inficit quod
eftprteftantius? Nonne Auerrois ipfe,vbi
de mentibus difputat feparatis, inquit eas
cum per fuam effentiam sterna cognof-
cant, temporalia nulla cognofcere,-alio-
quin , vt inquit ipfe , & fuo ytar verbo,
vilcfcerent-Siita eft, fequicur ytexAuer-
rois fenccntia temporalis cognitio ibi ac-
feffum afferat, vbi cognitio eft sterna.
Ciim igitur intelledus humanusfquodip-
fcafferir) femper sterna cognofcat, non
modo fiuftra dicitur intelligerc tempora¬
lia, quoniam hinc perfectior non euadac,
fed etiam quia fiat hinc imperfectior. Ego
certe imperfediorem fore mentem illam
sternorum fpeculatricem in nobis ob eam
caulam arbitror , quod femper hic falfis
illuditur imaginibus , curilque turbatur.
Atque hanc eius inteiiigentiam in rerum
natura fiaperuacuam effe , quia conferat
nihil, nec vilius finis gratia fit inftftuta.
Animis quidem noftris quid tribuit fui?
Nonne particularem ratiocinationem hu¬
339
manus animus natura habet fui , per-
que illam , vt putat Auerrois, inftruit
mentem, imo faspe illudit & turbati V-
niuerfalem vero difeurfum neque ex fe
habet, neque capit a mente. Non enim
eft capax vniuerfalium sternarumque ra¬
tionum particularis animus & mortalis.'
Si enim cas caperet, intelligeret fane,
atque intellectos efiet,&fempiternus.Ni- .
hil igitur confert noftris animis huiulmo- r
di copula, nifi forte conducere putas no¬
bis ex eo mentis prsfcnriatn , quod nos
Contra naturam trahit inuitos , & falfis
implicat fabulis , dum fkllaci fpe diuino-
rum , priliit nos prsfentium bonorum,
iucunditate. Sednequcmehti prodeft,yt
diximus , qus cum diurna fit s non eft
ad hunc hominem, tancuam ad finem
referenda, hominem, inquam, ab illius ef¬
fe feiunctum.
Rurfusjcumper luam effentiam-fuper- "
nas rerum videat caufas, in quibus caufae
omnes medias & effectus quilibet conti-.,
nentur , idecque in illis perque illas per-
fpiciat corporalia omnia , nihil noftris .
eget phantafiis & fenfibus ad corporalia
difeernenda, prasfertim, quia ineft illife-
eundum Auerroem agens ille intellectus, ‘
qui cum in asterno fit actu , per quem r,a- ;
turam intenigibilem fingulis poteft fenfi-
bilibus commodare , poteft & magis &
prius capacem mteljectoin eodem mtel-
ledtoali fpkndore replere , atque, in eo
tuiti fpecies fupernarum rerum fibi inge¬
nitas capaci .offerre , tum per efficaciffi-
mam virmtem fui vniucrfalcs fpecies il--
las in conceptus particulares deducere.
Nam , fi poteft ex particularibus contin--
gentibus vniutrfalia fingere,poteft etiam
ex vniuerfalibus, vel innatis, velinfpectis
diuinitus particularia quaque concipere*
prasfertim cum effentia fit capace fupe-
rior 3 atque munus hoc iam ab asuo fem¬
per expleuerit. Ntque rur&s dicendum
eft , tum mentem , tum animal'propter
compofimm ex vtrifaue coniungi. Non
enim, ita iunguntur vt vere vnum ex vtrif
que conficiatur. Neque decerpartes ve¬
ras ad falfum tomm referre 'quali finem.
Fortaffe dicent conferre copulam illam
ad mundi decus & ornamentum. Ego ve¬
ro non puto mundum fuperfluo hoc or¬
nari figmento , imo portento , quod v-
nicum habet caput,& illud quidem , li¬
cet diuinum fit, tamen chamMeontis in-
ftar colores variat pro obiectorum varie-'
rare. Crura infuper habet innumerabi¬
lia , caput manet 3 crura femper ampu¬
tantur, rurfufque repullulant. Neque to-
340 Marfilij Ficini Theolog. Platon;
krabiffins eos,fi dixerint monftrum hoc ad
rerum, tum fuperiomm, tum inferiorum
connexionem conducere. Quo enim pa¬
cto connectet cetera.quod ipfiim infe non
modo non eftvnum quiddam, fed neque
connexionem fufcipit aliquam aliunde;
Vnam quandam formam effe oportet in
inundo , qua: fuperiores formas nectat
inferioribus. Nam formx vnitatifqae of¬
ficium eft connetftere. Atque in ea con¬
gredi oportet, formarum omnium pro¬
prietates , itavt format fuperiores remit¬
tantur quodammodo , atque ad inferio¬
res' deficiantur , inferiores autem inten¬
dantur, extollanturque ad fuperas. In il¬
lo autem Auerroico monftro nec forma
inuenitur vna communis, nec extremain-
uicem in fe commigrant, fed dum fingu-
la quod fuum eft feruant, remanent dif-
fipata.
Denique, fiintelledhim efTe dicant vbi-
quefiib Luna ,fruftra ibi ponent vbi nul¬
li'vnquam funt homines, vtputa infum-
mo aere, innauigabili xquore, terraque
inhabitabili. Ibi ,enim nihil intelle&us vn-
quam proficit, neque mouet quicquam.
Peripatetici vero diuinas m entes nufquam
defignantyfifivbi.accommodate regunt a-
liquid atque mouent. Quod fi dixerint-illic.
illum effe duntaxatvbifunt homines, duo
ftatim fequentur abfurda. Primum quod
totus erit in duobus hominibus iongiffimo
inter fe interuallo dift antibus , neque ta¬
men eritinmedio, quodnatura non pati,
tur. Alterum, quod moris hominibus, ipfe
quoque mouebitur. Moueri tamen vel per
Te, vel pet accidens fubftantiam illam quas
neque corpus fit,neque feirma propria cor-
poris.Peripatetica fecla non folet admitte¬
re; Proinde quaratione tam diuina mens
homunculum oberrantem , rariffimeque
mente vtentem , quafipediffequa paffim
comitetur, quis explicabit JNunquidna¬
turali neceffitate? At vero fuperior eft, &
hoc neque ad effe , neque ad bene efle
fiium indigere videtur. Sed neque violen¬
tia , neque confilio licet fingere. Neque
licet afferre qubd ideo moueturmeto ho¬
mine , quia naturaliter humana: fpeciei
accommodatur. Non enim aliter illum
huic accommodant, quam coelo mentem,
quam tamen vna cum coelo moueri non
^ Poftrcmb , fi dixerint mentem moto
homine non moueri , fateri compellitur,
tum mentem quandoque procul a men¬
tis prsefenria virere.
Ratiofixta, quia intdleclus vttrque efi vir-
C A P V T XI.
Q Vod autem inteile&um agentem.ar-
que capacem, duas effe affirmant d"-
fentias ex quibus vnunr effe intellefiualis
animae conftituiiur, id quidem fuperfuum
& abfurdum. Superfluum, quiavna eflen-
tia fufficit viribus duabus inftruria, itavt
p er vnam efficiat fpecies, per alteram ca-
piat, ficut & phantafiaintentionesqaaf-
dam ex imaginibus haurit, &haufxasipfa-
m et recipit. Et oculi animalium qus no¬
cte videntjin eadem effentia vires geminas
poffident, per vnam imagines colorum
eliciunt,per alteram capiunt. Ipfumquo¬
que lumen colores quofd am in nubibus aut
aqua&facit,&fufcipit. Quo autem pallo
in eadem effentia duplex fundatur potdi-
tia,effe<ftrix & fufceptiua?Exdiuetfis vide¬
licet principiis fiuerelationibus. Saneiu-
meh prout a Sole eft, colores facit, profit
quali infeipfo eft extra Solem,iufripit. Ita
& anima quantum ex Deo eft aftupuriffi-
mo , vim fortitur adfpecies fabricandas.
Quantum vero in feipfa eft infra Deum,
euadit quali paffiua, ac fpecies fiffeipiendo
formatur.Quo fit vt figmentum illud Auer-
roicum fit luperfiuum. Eft & ablurdum,
quoniam ex duabus effentiis quz afiuv-
terque exiftunt,effe vnum fubftantiale non
conftituiiur. Duo namque exiftendi afius,
duo funt effe.non vnum. Intellerium ageni
tem apud illos effe aclu fubftantiam quan*
dam poftquam agit ahquid, non eft du-
bium,nequenoscontrapugnamus. Quod
autem adiungunc capacem quoqueiotel-
leclum effe fubftantiam alteram ac talem,
vt mera potentia fit, non aliter quam ma¬
teria prima , non probauimus Nam fi
mens capax pura potentia fit, a materia
prima non diftinguetur. Et vbicunqoe
materia eritj-erit intelligentia,itavt& lapi¬
des ipfi intelligant. Certum quidem eft
materiam primam effe meram potentiam.
Non poteft autem mera potentia in nata:
ra efle nifi vna, ficut neque merus adus
nili vnus,atque e conuerlo.Sicnim qua¬
cunque in potentia effe dicuntur , perv-
nam rationem comirunem talia funt, &
qua:cunque actu fimiliter necefiarium eft
ad vnicum potentiarum fbntem,&vnicum
afluum peruenire.
Iterum , fi prima & communis in re¬
bus diftinclio compofiriove illa eft , qu®
per potentiam fit & actum , atque ex v-
no non fiunt mnlra nifi per ordinem cucn-
 de immortalitate animorum. Lib. XV.
«3am aliorum ad alia., & exmnltis fimiliter
non fit vnum nifi per huiufinodi ordinem,
in eno aliud adaliudtanquam patentia re¬
fertur adactum , 1 equitur vt multitudo in
rebus abipfa potentis adufque commix¬
tione fumat exordium. Quo fit vt neque
merus actus neque mera potentia multi¬
plex effe valeat, poftquam neque potentia
nifiper adus mixtionem, nequeactnsnifi
per mixtionem potentis fubit numerum.
£x quibus conficiturvt mens pura potentia
efle non poffit Ac fi dicaturmentem quo¬
que fimplicem potentiam efle non minus
quam materia fit,&abea nihilominus dif-
crepar e/cifcitabimur qna ratione a mate-
Plane non quanmm potentia eft, tum
quia in hoc ipfo conueniunt, mm quia per
potentiam confirfio regnat & chaos,difiin-
dio fit per adum. Adiicictur igimr menti
aliquid vitra potentiam, per quod differat
a potentia materiz,& id quidem aliquis a-
dus erit. Atque hic actus fi mentis gremio
fit infufus,efficiet vemens non fitmerapo-
tentia, poftquam a dum habet admixtum.
Sin incumbat extriniecus, non prius effi¬
ciet vt mens a potentia materiardifferat
quantum illa potentia eft, quam per adum
proprium agendo in mentem , adum ali¬
quem menti intimum tribuaj, per quem a
potentia pura in quantum pfctentiadifcre-
pct.Talis enim diferepantia hijn fit nifi per
adum aliquem, in quantum eft adus, at¬
que ita rurfus mens non erit potentia pura.
Fingent Auerroici mentem ideo differre a
materia,quoniam mensalium actumref-
picitfcilicet abfolumm&vniuerfalem, a-
lium veto materia fcilicet concretum at¬
que particularem.Quafi vero ipfi re fp edus
non actus aliqui fint. Nempe fi refpeftus
mentis non fit aliud quam ipfa mentis po¬
tentia, differendam non adhibebit. Sina-'
liudfuerit, ericaclus. Praeterea fimens ac
materia prius fimtquam tefpiciantformas
fiifcipiendas,&vtfuntinfeipfis, iratefpi-
ciunt , certe ex eo quod diuerfa inter fe
funt, diuetfbs actus refpiciunt, non e con-
ncrfo.N eque putandum eft mentem refpi-
cete adum perfectiorem quam materia il¬
la rcfpiciat , nifi exeo quodmens cftilla
perfidior Si ita cftjongius difcedit a nihi¬
lo, & propinquius ad adum accedit fum-
munijvndc eft omnis pcrfecHo,nonigitur
fola potentia eft. Proinde fi materia inter
adum atque nihilum tenet medium , &
quod infra eam confideratur , non eft vf-
quam quod fuper eam adus exiftic , ayt a-
&i, cuarimus.vbi locemus mentis eflen-
tiam. Ptofedofiipfaeftaliquidjinframa-
341
teriam nonlocabimr. An forte in eodem
perfedionis gradu quo & materia confir¬
metur i Nequaquam. Nihil enim przftan-
tius fuiciperet qu-m materia. Accedit,
quodficut ea qua per quantitatem iunc a-
qualia,pereamlunt&vnum, ita qua in¬
ter fe fecundum perfedionem aqualia
funt, perfectione funt vnum. Perfedioin
forma eft,petformamfpecies. Qua ergo
perfcdione vnum Cint,funt vnum forma,&
vnumfpecie.Hinc accidit vtduz quadam
rerum fpecies zque perfeda inter fe efle
non poffint. Quare mens eft qua eft alia
fpecies quam materia, in eodem perfedio¬
nis gradu dum materia non locabitur, er¬
go in gradu przftantiore- Si fuper mate¬
riam ponitur, erit adus, aut faltem adu. Et
tanto magis adu.quam forma reliqua na¬
turales, quanto longius quam omnes mul¬
tis gradibus remota eft a materia, & adui
diurno propinquior. Si adu eft, neque in
generefenfibilium collocatur, certe fuper
rerum fenfibilium adum in genere & ia
fpecie inteiligibilium inteiledualem fe¬
cundum certam fpeciem habebit adum,
flue inteliigibilem. Quineriam in genere
rerum adum habebitvitalcm , quo viuifi-
cet fenfibilia. Quod fi dicatur fic fe habe¬
re ad formas intelligibiles, ficut materia fe
ad fenfibiles habet,exemplum quidem hoc
erit vtcurique poterit verum, non tamen
coget mentis effentiam efle totius adus
expertem. Opinabitur forlan Auerroicus
aliquis rationes fuperiores ita demum fe
fubterfugere, fi conceflerit ipfam poten¬
tia mera naturam non efle ad extremum
pundum coardatam , fed habere in fe
aliquam latitudinem, qua intendator &
remittatur , ita vteius perfedio naturalis
in mente fit interifior, in materia vero
remiflior. Sed neque fic quidem fubterfu¬
gere poterit. Sicut enim merus adus eft
adus fiimmus , fic potentia mera fumma
potentia. Quod vero in aliquo genere te¬
net fummum, id cermm (vt ita dixerim/
habetlimitem,vltraquem genus nonpor-
rigitur, citra quem quod eft, nondum eft
fummum , neque etiam merum. Quippe
qualitas non aliter cadit a fui generis fum-
mitate, quam per quandam oppofiti gene¬
ris mixtionem.
Prztereafinaturapotentia inmenteeft
perfediorquam in materia, per aliquam
luperadditam fibiperfedionemmensnon
eft potentia pura , qiiod fi per feipfain,
tunc potentia ipfa intenfior eft in men¬
te, remiflior in materia. Aut ergo fe¬
cundum magis, aut fecundum minus eft
intenfior. Sideturprimum , materia non
Ff iij
3 42 Marfilij Ficiai Theolog. Platon;
amplios erit extrcmapotentia , cumfita-
Jia qua magis potentia eft , fi fecundum,
mens non erit potentia mera, quia quod
eft melius , lumhb bonitatis magis eft
particeps. Ea vero fummus eft aftus. Cum
igitur mens non fit potentia mera, non
eft in eaiubftantialisfed accidentalispo-
tentia quia potentia adhifque congrue¬
re dcbentqaccidentali quidem aduiiubie-
cta erit, iubftantiali nequaquam. Quapro¬
pter exipfi & iubftantiali actu intellectus
agentis non poteft tertia quadam fubftan-
Potentia enim fecundum quid, vt in¬
quiunt Metaphyfici, aliquem fimpliciter
actum nonfufeipit. Putant Ariftoteliciin.
teli edum capacem- vniuerfales rationes
rerum naniralium tunc intelligere, quan¬
do earum formas abfolutas intelligibileft
que acceperit. Quoniam vero in-feipfis
tales non funt & fieri actu inteliigibiles
non aliter poiTunt quam per namram in-
telledualem atque agentem, intellectum
aliquem efficacem introduxerunt abfolu-
tarum formarum procreatorem. Sinatu-
rahzc intellectus agentis fit virtus qua¬
dam eidem eflentiae infita , cui & capax
virtus innata eft, quid opus eft Auerroi-
ca illa geminarum fubftantiarum conge¬
rie ? Sin autem alia quadam fubftantia
fit hac excellentior, qua vim intelledua-
. lem transfundat per fubftantiam mentis
capacis vfque ad fimulachraphantafiz, at¬
que iis fimulachris przftetvim formarum
intelligibilium efficacem, quodAuerroi-
ci arbitrantur, multo & prius & magis vim
eandem ipfi mentis capacis fubftantia lar¬
gietur. lilafubftantia modo largietur fla¬
bili, hac fubftantia modo flabili capiet,
cum vtraque fit aeterna. Ipfiigitur fubftan¬
tia eadem qua capacem vim habet, habe¬
bit & efficacem, neque opus erit ad duo il¬
ia mentis officia fubftantiarum coitu ge-
minarum. Hinc etiam error Alexandri
conuincimr, qui vt exviolenta Ariftotelis
expofitione omnem diuinitatem humano
generi auferret, mentes quidem capaces
efie in nobis , numcroquediftinaaS^affe-
ruit, agerem vero mentem extra homines,
atque vnicam,in qua fola fit tota mentis di-
ainitas, qua fitvniuerfalis caufi intelligi-
biliurnfpecierum.
Verum cum in omnibus rebus naturali¬
bus fintyirtutes quadam iuorum motuum
effedrices , nefis eft fubftantiam mentis
mam efficace virtute priuari. Et quia a
virtute operatio proficifoitur, mens vniuer-
falis menti noftra non prius tribuit actum
intelligendi, quam virtutem intelligeaffie
effectricem- Quinetiam fi caufa vninerfa-
lis particulari effectui prorfus opponitur,
videlicet tum vt caufa effedui, tum vtvni-
uerfalis particulari , neceffe eft inter duo
hzc particularem caufim tanquam me¬
diam interponet e.Virtus quidem Solis vni-
uerfalishunchominem,qui eft particularis
cffechis, non produci nifi per hominem a-
lium tanquam particularem caufam atcce
propriam. Eadem ratione mens illa agens
vniuerfalis non producat effedtum hunc,
aut illum fpeciei intelligentiaque in men¬
te capacefinemente quadam agentepar-
ticulari qua intra nos habitet. Sicut enim
pro arbitrio noftro vtimur ad intelligen-
dum mente capace quali forma quadam
familiari , ita prout lubet per efficacem
mentem fpeciesfabricamus quafiperar¬
tem propriam nobis & infitam. Scite Ari-
ftoteles mentem agentem atque capacem
nunquam duas effentias appellauit, neque
pofuit fuper animam, fed vocauit anima
partes, dixitque eas duas effe differentes vi¬
res inanima. Si quis autem Auerroicara
mentem appellauerit animam, is anima
vocabulo abutetur.
Solutio rationum Auemicarum dementi
,. feparata.
0
C.APTT XII.
E X omnibus qua contra Auerroem
adduda funt , duo concludimus.
Vnnm eandem efle in homine animam,
qua corporalia format, & formatur ab
incorporeis. Hoc enim medio folum di-
uinorum radij vfque ad infima tranfoit-
tuntur , fi idem quod ab illis illuftratur,
hzc iiluftrat. Imo & hoc medio infima
adfublimia reflectuntur,fi idem regit in¬
fima , regitur a fupremis. Concludimus
& alterum, quod humana mentes ad nu¬
merum hominum numerantur, itavt ve!
fpecie inuicem diftinguautur , vt opi¬
nantur Magi, aut certe numero, vt po-
fteriores Theologi affeuerant.Quot enim
corpora hominum iunt, totidem ,& vita¬
les complexiones , totidem viuificz ani¬
ma, totidem animatum mentes. Ferine
enim ficut ad corporum diftriburionem
diftribuuntur complexiones, atque ad has
vita ,fic ad viuificarum animarum nume¬
rum mentes diftribuuntur, qua vires funt
animarum. Non tamen ex diftmaione
corporis , tanquam ex caufa fubftantia,
virtutifque incorporea diftindio , fed ab
ipfo formatore incorporeo prouenit. Ra-
 de immortalitate animorum.Lib XV»
riones vero illz Auerrois , quibus ab
initio quatitionis negabar intelledlum efle
corporis formam, nihil centra nos va¬
lent. Id enim efficient, vt non fit forma
corporalis efle proprio carens,ac depen¬
dens a corpore per eflentiam. Nos autem
cum efle volamus non talem formam, fed
inefleproprio fcbfiftentem,& materue do¬
minam.
Czterum, vt referantur nonnulla: infu-
percaptiunculz, quibus Auerroici Plato¬
nicos captare obnixe ftudent, meminifle
oportet non efle prztcr namram animz
huraanz vt corpori coniungarur , fed ani-
mi huic fempiternz, naturale efle vt fem-
percumfempiterno fit corpore atque cce-
lefti, & cum temporali corpore atqueter-
reno fit ad tempus, ficur& Planetz cuique
naturale eftvtfempcr infphsrafiiafit, ad
tempus autem fub talifigno vel tali. Poft-
quamvero difceflcrit a corpore, naturale
eft rutius conciliari,ita vt feorfum a corpo¬
re maneat cum affectione quadam ad
idem corpus iterum reuertcndi,ficut & la¬
pis etiam futium pofims manet integer,
fed interim pro viribus ad inferiora de¬
clinat. EtPlanetadifcedens afigno,natu-
rali ordine ad idem quandoque reuertimr.
Redituram verb quandoque animam in
eiufdem corporishabitaculum, ncinfem-
piternum fruftra fit ille naturalis affecius.
Magi StiEgyptijcum Platonicis confen-
ferunt. A lioqui violentum aliquid effit z-
ternum.Quoniam vero per actum D ei ani¬
ma in fc eft, per qualitates verb comple¬
xionis eftin corpore,&a&us Deiperma-
netfempiternus, complexio fbluitur, defi¬
nit efle quandoque in corpore, non tamen
efle definitinfeipfa. Subfiftit in fuo efle,
poftquam fciuncta eft a corpore. Subfifte-
bat fimiliterdum aderat corpori, fed non
communicat efle , ficut Communicabat.
Ncquemirabilevideri debet.animamqu?
ad tempus habitat corpus,poflemanerefe-
orllim a corpore incorruptam,fi modo ma¬
gis dependet mobile a motore quam e con-
nerfo. Animus autem verus motor eft cor¬
poris. Ergo fi corpora quasdam feparata ab
anima manent quodammodo incorrupta,
lt ofla, vidues, nerui, capilli, quz videntur
tempus longiffimum perdurare , idemque
faciunt Iigna,faxaque,m axlme verb balJa-
mum,mei S: oleum, quz nunquam pene
putrefeunt, nonne animus reiftor corporis
naturali ordine porerit manere femperabf-
que corraptibili corpore incorruptus ? Qui
plane oftendit fe in huius virz progreffione
propter corruptionem talis aut talis corpo¬
ris non corrumpi, conjipfe per omnem a*
343
ratem permaneat idem, exnatqae mate¬
riam veterem, induar nouam, dum corpfiS
propter effluxum reflexumque materia:
continue innouatur.Sedpergamus ad reli¬
qua. Quando anima accedit ad corpus,gi¬
gnitur animal per generationem corporep
complexionis,fpirimfque vitalis Quando
difcedit ,foluta complexioneacfpiritu re-
fblutodifloluitur animal. Nequeexaliquo
contingenti hoc animal gignitur , fed ex
ordinato concurfu omnium naturalium
caularum, fimilirerque diflbluitur. Hoc ta-
men diflblutionismalum Plotinus probat
ad animam idcirco non pertinere,quia ip-
fa fej corpori non mifcuefir,fed p ermanehs
infeipl2,non exfe &Corpore/ed ex corpo¬
re & luo quodam vitali fimulachro vnum
lub fe irrationale animal cbmpofuerit. S ed
hoc ipfe viderit. Siue propinquat anima
materis quantitate intercedente, non ne-
cqflarib extenditur,ficut neque fuperficies
in corporeprofundo fit profunda,neque li-
nea in latitudine lata, neque punctum in
longitudine longum,neque fighificatio vo--
cis colorifque imago in amplo aere fiunt
ampla:. -Materia enim ipfa potius quam a-
nima iadiget quantitate. Siue antecedit
quantitatem, aduenienti quarititatinequa-
quam fiibiicitur. Quippe cumper poten¬
tiam fiat lufceptio,non per actum , in mate-;
rialufcipimr quantitas , non in anima.
Quantitas, inquam , indeterminata pri-
deinde ad certam figuram determinata
propter przfentiam anima, quz certe (pe -
.ciei tradit initia. Nemo dubitat materiam
naturali quodam ordine antecedere quan¬
titatem. Caufe quidem naturales quia lo¬
co temporique fubiedtz funt, ideo locali¬
ter & temporaliter agunt , vnde&paula-
tim opustranfigunt, partemquetum tem¬
pore cum Iocopoftpartem.Quapropter o-
pus dufinodi non poliunt alibi quam in
inateriaiam extenfaperficere.Deus aurem
quia omnem mm-Iocalem tum tempora¬
lem diuifionem exuperat, modo agitpror-
fusindiuifibili, indiuiduamquepoteftTor-
mam ipfi materiz in eo ipfo gradu quo ip-
faahtecedit quantitatem, tribuere', quam
ficut &czteras formas determinata quan-
ritas comitetur,non in anima fed in mate?
riaiacens.
Sit vtiica in hbmine communis forma
totius.atque przcipoa, id eft, rationalis a-,
nima. Sint quoque,vt placet multis,multa
partium fpeci e difrindrarum fbrmzparti-
cularesobedienres anima»,formz carnis Si
oflis, Senenti , & reliquorum, ex quibus
compofinnn oubddamfiat -', quod figura
* Ff iiij
344 Marfilij Hcini Theolog.rlaton;
corpore*, diuifionifque& paffionisfitfub- membra potius lunt in anima. Videtur tt-
iecmmAdfit anima corporifigurato, non mcnvulgoapud cerebrum mtelligere,CDoi
figuretur. A nimam vero ipf2m non efle ta- niam intelligenriam phantafia plurimum
lisfigurz fubieftum inde patet, quod talis comitatur, hanc vero agitatio eoiumfpirfc
figura corporis & antecedit animam , & tuum qui lunt in cerebro , ficut affectus
foccedit. Cum interrogatur de ipfo totius phantafia: comitatur agitatio fpirituum eo-
efle, nonnulli refpondent per ipfum fub- rum qui lunt in corde vel iecore, affefium
ftandale anima; ipfius effe,fieri eflefubftan- quidem iracundi* fpiritusfequuntur cor¬
tiale totius,quod partium coniunctione re- dis , affectum libidinis iecoris fpiritus. Si .
feltat-Efle enim animae dicunt,quo efle to- quis interroget quidnam fentitquidue in¬
tius exifiit, quo& tpfa exiftit in femet- telligit Homo?Peripatetici refpondebunt,
fed aliter atque aliter. Sentire enim com-
Atque haec anima in pede quiefeete non pofiti adtum efle dicent,primo quia vis fen-
fiftitur, fed fiftit in manu mota, mouet, & tiendiin ipfo compofito eft exmateriafor-
forficannon mouetur.Sicut enim in corpo¬ maque mixti;&anima, deinde & actam a-
re localinon fubit locum,fedfup er locum nim*,quoniam ipfius virtute fit fenfus. In-
- adeft;&ineftloeo,itaiB moto corpore alie- telligentiafo quoque efle totius cbihpofiti
Ilum nonfubtt motum , fed quodammodo actionem. Quamuis enim in anima folain-
immobiliter eftin motu. Ac fi currit, cum telligentia fit,ideoque poffitinfeparataa-
mentibus currentibus currit transferens, nimaremanere, tamen dum anima eftita
non tranflata. Ergo quando eodem tem¬ forma compcfiti, vt in vnum efle commu¬
pore mouernr manus,pes quiefcit,non co- ne concurrat, id totum cuius eft id effe,ita
gitur animaquz tota eftin vtrifquc, tota per formam operari dicitur ficut & effe.
moueri fimul atque quiefccre.Sed mouea- Huc illud Ariftotelicum tendk.Intellectus
tur, fiplacet,animainmanu,re(pondetSco- nullius afius eft organi. Et merito. Ncfi
tus, quid cogit eam interim in pede quief- enim in corpore eftficut fenfus, fed in ani¬
ccrc:Nonr.cpot eftin pede immoto mente ma. Neque ficut putauitAuerrois, exi-
ipfa moueri ?,Quanquam ficut non eft im- ftimandus eft effe ab homine, fed ab orga¬
poflibile eundem hominem fimul totum no feparatus. N eque rurfus Alexandrimo-
motibus moueri contrariis, duro naui de¬ refic eft exponendum , yt fenfus quidem
fertur verfus orientem Solem, at interim finguli fingulafortiti fintinftrumema,in-
verius occidentemvelpelliturab alio, vel telleflus autem ipfius corpus totum fit in-
ipfe currit in naui, ita non efletablurdum ftrumentum.
•apud AquinatemThomam , animam ad Videmus enim nobiliIfmas vires non
ftatum motumq, alterius in diuerfis qiiief- - quouis fed nobiliffimo folum inftrumento
•cere fimul atque moueri. Tota anima eft vti, vndetaftus quafi quolibet, phantafia
in brachio, tota eft in manu. A mputata vnieo atque diftincto vtitur.Non ergo vni-
manu, anima non truncatur, nequereftat uerfum corpus fatisfaciet menti. Neque
in aere , nequefecondenlatin brachium, dicendum eft ex omnium inftrumentorem
-neque refugit tempore, (omnes enim hae confpiratione vnam confonantiam confi¬
paifiones lunt corporum j fed tota viuificat ci, qua velutinftmmento intellectas vta-
brachium fblum.qu* ante illud & manum tur. Nam fiita feres habear, intellectas
viuificabat-Definit autem efle vbi erat,non inftrumentis omnibus indigebit, eritque
per motum , fed momento operari definit maxime virium omnium organicus atque
vbi operabatur, quemadmodum fi franga¬ mixtus, neque Ariftotelicum illud flabit
tur portioaeris exigua in Occidente , & vlterius.Senfus quidem non eftabfquecor-
euanefeat lumen quod totum eft in Orien- pore , intellectus autem eft feparatus at-
te,vtvultPlotinus, totumquein Occiden¬
te , cumeaportioneinquaetiam eratto- Si enim organis vteretur, talis aut talis
tum, non frangitur ; fed iliuminare definit cuader et, neque omnia vlterius cognofce-
portionem quam prius illuminabat, neque repoflet. Non tamen ita feparams eft,quin
temporali fluxu in feipfemfe condenfat,fi- anim* fubftantia in qua eft corpus viui-
cutnequeabOtienteinOccidentem tem¬ ficet. Alioquinnondicerenthominemin-
porali fluxu fefe rarefaciendo protenderam tclligere. Separatus eft enim quiacon eft
momentoenim fe fecerat prefens.momen- in compofito ficut fenfus , fed in ipfa a-
to fc facit Si abfens. Si anima vbique tota . nim* fubftantia , qu* eft a compofito fe-
eft per corpus,atque ipfa intelligit fola, in- parabilis. Neque intdligendo vtirur in-
telligit& vbique. In nullo tamen membro fiiumento. Quod quidem in libro de ant-
intelligit, quiaipfanoneffimmembris,fed malium &fomno &yigilia, animalium con-
 de immortalitate animorum.Lib, XV.
femanit dicensjquorum funt afiiones, eo-
ramdem efle agendi virtutes.Quoniam ve¬
lo fentire quidem permfrrumentum con¬
tingit , inrelhgere autem minime, idcirco
fentiendi vim efle compotiti , intclligendi
animz propriam efiepofie.
Solutio rutionum Auerroicerum de men-
C A P V T XIII.
S Oluimus iam Auerrois Aucrroico-
rumqne rationes, quibus demonftra-
ri putabant mentis fubfiamiam formam
corporis vitalem efle non pofle Soluamus
eas deinceps,quibus vnicam efle mentem,
Auerrois conatur oftendere. Ex materia
inquit, prouenit formarum fub eadem fpe-
cie numerus. At mens caret materia.
Quanquam hzc quorundam Peripateti¬
corum fententia eft , Pythagoreorum ta¬
men Platonicorumqueplurimilpeciei na¬
turam vnam in plura indiuidua fundi non
propter externam materiam .arbitramur,
fed propter infitos quofdam ipfi forma; no¬
dos , in quos actu perdudia forma , indiui-
duum hoc aut illud etiadet. Efle enim in
quolibet A ngelo Angelicam fpeciem ad
Angelicum indiuiduum abfque materis
mixtione dedudtam. Verum vt fequamur
in praffentiapartimPeripateticos.partim
nonnullos Platonicorum , forte concede¬
mus vel ex materia,vel propter materiam,
imo propter compofitum ex materia &
forma , formarum numerum prouenire.
Formae fiquidem corporales fleut ex ma¬
teria quodammodo trahitur dfentiam, Cc
& numerum fob eadem ipecie politum.
F orms autem non corporaiesquid em,(ed
corporis , quales funt animae rationales,
qaianon habent originem a materia, ne¬
que ab ea num eram hab ent. Quia vero non
modo ad diuinitatisinruitum.verumetiam
ad gubernacula corporum diuina proui-
d entia illas inftituit, ficutvoluitcertum ef-
fc variorum corporum, id eft, hominum
compofitorum numerum ad liti operis or¬
namentum, ita certumordinatnumerum
animamm. S ed vt cum Plotino loquamur,
quidnam Platonis animam dilhnguit a So-
cratisanima! DxuinusiUeconceptus,-qui
viuificam anima: Platonica vim primo ad
talis cuiulHam temperauit cceleftis cor¬
poris indumentum , perque hoc ad talem
qnandam praecipue elementis corporis
complexione gignendam regcndamcue ■
accommodauit. Ita & ad lita cuzcam
Socratis animam. Sic ergo viuificas ani¬
mam m vires difczeaft propter materiam»
imo proprer compofitum cxmateria,mun¬
dani ornamenti grana,vires autem anima¬
mm earundem intellectuales dflereuit ad
animarum drftinbtionem. Sed quam ob
Propter alium atq; alium diuinitatis in¬
tuitum. Sub variis ideis &ui poflumus men¬
te diuina, pervaria veftigia illam inuefti-
gare , variis ad hunc finem callibus profi-
cifoi. V oluit fane infinita bo«i'tas non fo-
lum corporeis, fed etiam ipiritalibus ocu¬
lis foipiam infinitis (vt ita loquar) modis
communicare, atque innumerabilibuspe-
ne oculis innumerabiles fui ipfius vultus
oftendere.Itaquevarioram animorum in=_
telkiSuales oculos & affectus diuerfis tem¬
perauit modisjVtdmerfo tramite ad diuer- .
fas multiplicium diurnorum bonorum pof-
fefiionesproficifcamur Proculus exmen-
xe Platonis inTimseo dicentis Deum ani¬
mas hominum alias aliis ducibus fteUifque
- accommodafle, probat differentias ani-
mamm non ex corporibus vel inclinatio¬
nibus ad corpora prouenire, fed ex ipia ef
fontiali accommodatione a Deo facta ad
differentes duces atque ftellas,vnde & dif
ferentia inclinationum actionumque pro-
ueniatmm ad sterna videnda , tum ad
temporalia gubernanda. Proindequem-
admodum Scotus eiufque fedlatores dif-
putant,omnisnaturapratter primam^ quas
fola purus efr actus , potentiam quandam
quodammodo ex fe informem & aliunde
formabilem habet admixtam, qua» non a-
liter ad plures fingularefque exiftendi mo¬
dos , quam materia ad plures formas a que
fo habet, ideoqueficuthumana fpecies&
equina, fjc & intellectualis ;.pecies quarii-
fcet tam Angelorum quam animarum iri
plura poteft indiuidua deriuari. Confert
autem mentium in eadem Ipecie numerus
ad vniuerfi ordinem omnino complen¬
dum. Siquidemordoplenusille eft, iri quo'
tum fuperiora ad inferiora, tum ha?c ad ii»
laviciffim,tum aqualia inter ie pariter or¬
dinantur. Ordinem vero eiufinodi iri re¬
bus corporeis planeperipicimus. Atfiin-
corporea pleniorem habent ordinem, iri
ipfis quoque fimilem ordinem , id eft,
triplicem cogitare compellimur. Non au¬
tem poteft efle vllus inter squalia ordo,
nifi plura liib eadem ipecie comprehen-
Conducitrurfum numeras plurimarum
in eadem Ipecie mendum ad perfectiorem
ipfirum felicitatem. Nam illi fetpias quo¬
dammodo in fe inuicem contuentes, z-
qualr muoiaqusf yt naturaliter fieri foiet >
34^ Marfili j Ficini Theolog.Platon.
tum agnitione rum familiaritate congra-
tulantur.Dcnique longe pulchrius eft vni-
uerfum , fi vbique infrafpecies quemad-
hiodum fopra fpecies fit multitudo. Supra
quidem, generali fpecialique , infra vero
numerofa quada varietate decora. Neque
putant fingulorum numerum ad id dunta-
xat conducere,vt fpecies ipfa feruetur,quia
etiam in corporibus longe plura indiuidua
vbique (unt quam opus fit ad /peciem con-
feruandam. Wreterea videmus naturam in
lingulis fpeciebus multa non fahitis omni¬
no , fed etiam ornamenti gratia facere,
qued in coloribus & figurislineamentif
que & dilpoftionc quadam ordinatilfima
mani&fte-videmus Denique finis prhei-
puus cuius gratia Deus omnia cfie vult,
haud proprie eft vtfint,irrb potius vt bene
fint,sc benefehabeant. Ac fi huius gratia
funtprzcipue qualiacanquefunt, certe
eiufiiem gratia funt , quotcunque funt.
Quapropter Dens plurcs in eadem Ipecie
maues nonideo efle voluit, vt fpecies ipla
fitqolumque feruetur, imb vt bene fiqppti-
. meque fe habeat, tiufmodi vero habitus
ili ornatu quodam vndique vario, & actio¬
ne variis vbique modis Seataconfiftit. Si-
quis autem humanarum.multitudinem a-
nimarum ad Ipecieilalutem conferre con-
uicerit, id nos ita concedemus , videlicet
•nonadipfius anima: fpeciem proprie, fed
ad hominis compofitifpeciemferuandam
talem numerum neceffarium effe. Vult
enim Deusplureshomincs efleobidfarfi-
tan, quia humana fpeciesnonferuatur in
vno. N equeunt autem piares homines fie¬
ri, nifiplures qnoque anima: finu Neque
tam corporum quam compofitorum nu-
merojfpecieique toti, imo vniueifi ordini,
numerus anim arum feruirevidctur.N eque
putet quilphun animas inter fe idcirco dif¬
ferre , quia differentia refpiciunt corpora.
Prius enim in feipfis differentes fent, quam
differenti ratione refpiciant Hsc illi.
Nosiam ad propofitum redeamus.Quod
autem(ubiungit Auerrois, fimeusintelle-
fius ac tuus differunt numero , fpecies re¬
rum cognofcendarum fimiliter different,
eruntqueparticulares,oportet tamen ouae
intelligenda funt, vniu erlalia effe, ita folui-
tur. Non tam fingularitas eft qua aduerfa-
tur iritelligentiae, quam corporalium acci-
dentiu congregatio.Siquidefinguli intelle¬
ctus & linguis illoru conceptiones como-
diifime intelligipoliunt. Adde quod ficut
imago coloris in oculo,no eft id quodvide-
cur proprie .fed per quodcolor ipfe videtor,
ita fpecies & fimiliaido rerum in mente,
non eft id quodproprie intelligimr/cd per
quod intelliguntur rationes rerum vniner-
fales.Neque eftillafpeciesinmenteiufm.
gu!aris,vt impediat vniuerfalium rationum
icteliigentiam. Nam fi ftatua quidem qua
lingularis eft & corporea, communem quo
dammodo figuram homirum nobis refert,
quanto magis ipecies illa naturam com-
rr.unem,cufn fi in mente, qus eft ab omni¬
bus corporum paflionibusabfoluta, ideo-
que ipfa ab iis libera fit,vnde & refert nobis
rem neque certo loco claufam neque tem¬
pore? M eminifie vero oportet hunc in Ipe¬
ciebus ordmem ? plerilqucponi, vtir An-
gciis vruuer ales fint,tum quoad referen¬
dum , tum cuodammodr quoad efiendum
fp cctat. in brutis vtroque medo particula:
res In animis hominum lingulares cuicon
fint in effendo, quiafuntin eflcntiispeni-
tus fingularibus,vniuerfales autem intefe-
rendo, quia lunt in efientiis a materia limi-
teabfolutis. Sedhatc ipfividerint. Affere¬
bat praeterea nefeio quid de fcientia quam
tradit magjfter difcipulo, quod ex his qua
alias trabtauimus de fpeciebus ingenitis/a-
cile foluitiir. At enim illa Auerrois argu-
m entatio in iplum facile retorquetur, quip-
, pe fi docentis fcientia non tranfitin.difcen-
tem,neque in eo fcientia m aliam generat,
e duobus alterum fequitur, videlicet quod
ipfe idem intellectus cui eft in vtroque, vel
eundem in vtroque poflideat habitum, vel
ex habitu quem apud vnuropoffdct, alte-
rum habitum generet apud ait enim inleip-
fo. Neutrum fieri poteft apudAuerroem.
Non primum, quia cum fua iila mens quo¬
tidie in cunffis hominibus eundas calleat
anes, eaf que omnes alij alios doceant,per¬
petua quadam fucceftione docentium &
difeentium , fecuitur vt habitus cmnium
fcientiarum iidem omnino fintfemper in
mentCjquod aperte AuerroisrefpuitNon
fecundum, quia fcientia erit cualitas effi¬
cax, quod ille negat, aiqueinnumerabiles
qualitates fpccieiinter fe fimilesinfubie-
&o eodem fimul erunt, quod etiam ille ne¬
quaquam admitteret Quantum enim prs-
tcr naturae propofitum fit fortuita illa !u-
perfluarum qualitatum congeries , infiib-
ftantia prafertim sterna atque diuina,
quifquis non viderit, is «it prater natura
propofitum.
Poftremo ratiocinabatur Auerrcis. Siin
.duabus metibus lingularibus dnasfinrfpe¬
cies lingulares, licebiteas ad vniuerialcm
reducere, &vtraquemensad fuam quan:
dam reducet,& invtraque mrfusmente,
vtraque Ipecies euadir particularis. Qua¬
propter licebir herum ad aliam abfquefi-
ne vtralquc colligere. Vanum id cuiccm.
 de immortalitate aniffiorum.Lib XV.
Primo quia mentis afpedus excitatur pk-
r.z afpccie, non tamen terminatur in fpc-
ci em , vt illam nec diario tanquam obie-
ctuminfpiciat, fed per eaminipicicratio-
nem rei vniuerfa!em,quamprofe£lo vnam
atque eandem , & tanquam vnam, dux
w entes per duas Ipecies intuentur, quem¬
admodum duorum hominum oculi rem
eamdem vident per duas illius ima¬
gines.
Non ergo ad hoc intendunt mentes,vt
fpecies fuas ad alias reducant ipecies, fed
vx per eas rerum videantrationes. Quod fi
quando ad hoc intendat non tam en in in¬
finitum progrediemur quoniam vim figni-
ficarioncmque lue Ipecies habent. Itaque
non licet eas 1'emper tanquam lingulares
in alias reipra communiores reibluere, fed
progrcdianturabfque fine, fi placet. Quid
enim prohibet mentem , qua; infinitam
quodammodo habet virtutem,fine fin e va¬
gari, dummodoinfinitum hunc a£fu cur¬
ium peragat nunquam? Similis argumen¬
tatio fieri poteft de notionibus &concepti-
busprelponfio qOoqueperfimilis.
Signa aubdnonfit tnens vna tantum.
CAPVT XIIII.
P Oftquam refpondimus Auerrois ra¬
tionibus , reliquum eft vt afferamus in
medium qua: fint ea ligna potiflimumvel
argumenta,qua: difluadeant vnum efle in
cunftis hominibus intelledum. Signum
primum.Si mes adeo diuina eft, vt nullum
habeat comercium, materia, vna fitinitio
carens & fine cum tota vbtque fub Luna,
no eft verifimile eam ita eflefuiipfius igna¬
ram, vt in omnibus pene hominibus, pre-
terquam vno Auerroe fc numero multi¬
plicem elfe putaueritfemper&putet. Ego
certe non folum intelligo, fed etiam iritel-
ligo me intelligere, atque fimiliter me fen-
tire. Vnus ergo idemque fum qui intelli¬
go , & qui lentio Vnus inquam,per efle v-
num. Alioquin non*amdiu& a me & ab
omnibus affirmaretur eundem efle pror-
fus intelligentera arqne fenriencem , fed
jnanifcfte difccmeretur imclligens a fen-
tienre. Quo enim paao verifimile eft fepa-
ratam,2tcrnam,diuinam mcntem,in 2ter-
nitare omnia cognofcentem, adeo igno¬
rare feiplam, vr femper Stvbique putetfe
non intelligere lolum, fed eti am fentire &
moaere ateue nutrire, cum talia,ficutopi-
nanir Auerrois,non efficiat.
347
vtfeviciifimlibcnteradfcifcant. Cum ve¬
ro aut nunquam aut vixhumana mens A-
uerroicz opinionis capax efficiatur, con¬
ticere poflumus eam opinionem non efle
veram. Quinetiam ipfe Auerrois non libe¬
ro lu a? mentis iudicio in opinionem huiufi
m odi incidit, fed quia nefei ebat alit er A ri'
ftotelis libros in Arabicam linguam per-
uerfbs interpretari. Neque fententiampro-
ferr,fedviresteiltatiingenij. Solum hoc a£
firmat,immortalem eflemcntem.Efleverd
vnam non affirmat,fed opinatur & dubitat.
Inquit autem fe conari &fingere,acpolle¬
ris occafionem dilputandi relinquere. Et
fi qui eius dubitationi aftipulanmr,non tam
ex animi fententiahoc agunt, quam quo¬
dam ambitionis ftudio, vt videantur para¬
doxa polle defendere. Merito Scotus in¬
quit,hoc paradoxontantumabeflevt cui¬
quam probabile fieri vnquam poffit,vt ne¬
que etiam Auerrois ipfefibimetperfuade-
re potuerit.
Multo verb probabilius, imo verius di-
xiflet Auerrois , fivel cumThemiftiovni-
cutn intellectum introduxiflet iUuininari-
tem , multos vero pkrtim illuniinatos, par-
tim illuminantes, vel cum Plotino Deum
poluiftet tanquam Solem, huic ftibdidiflet
intellectum vnicum vbiqiie totum , quafi
Solilumen, Huicinfuper intelleChtsquam-
plurimos, quafiluminiradios,hisdenique
animas quoque quampiurimas,quafi tadiis
oculos. Aut faltem fi ciim Auicenna mul¬
tas mentesvni menti quafiformabiles for¬
matori Hac enim facile quiuis capere po¬
teft , & exemplo mox aliquo confirmare;
Innenttimver-bAuerroicum ab Omni men¬
tis capacitate eft penitas alienum. Quod
autem mentes humans inuentum aliquod
capere nequeant, vel indeprouenir, quod
fuper eas illud effatque diuinum,vel inde,
quod contra eas & faiium. Inuentum A-
uerroicum quia de mente eft , non luper
mentem,eft ergo felium .
Signum tertium. Quoties ynitatenj
mentis excogitamus^ toties eam odifle fb-
lemBS.ac mentis numerum cupere, fi mo¬
do cupimus fitperuiuere. Neque arbitran¬
dum eft nos per phantafiam numerum
mentis odifle. Nam fiquid eft in nobis Odij
aduerfiismentem, cadetti mens vnitateni
fuam odifle poteft, qus& nolle. Non eft
autem verifimile, rem diuinam & beatiifi-
mam femperfiiiipfius naturam afpertsari,
refpaere,& odifle.
34^ Marfilii Ficini Theolog.Platon.
ILtlicnts quodnonjitmemvna. Prima,
qmafcftem inde contingunt
fuperflut.
C A P V T XV.
\ Rgum cntationes autem erunt huiuf-
modi. Si intelledus agens perfcde
feiplum intelligit, quod Auerroici confi¬
tentur, vim luam & operationem natura¬
lem continuamque nonnefcit. Idcirco a-
nimaduertit fe ceu lucem formare conti¬
nue intellectus capacis perlpicuitatem.
Nam fi capax aduertitfzpe fe illuminari,
cur agens non adueltat illuminare,non vi¬
deo, vbi quomodo intelledus capax mo-
ueatur afimulachris, non ignorat. Inde &
homines fingulosfe regere, illuminare in-
luper fimulachra hominum. Hinc&fimu-
lachra, & quicquid per illa fignificamr,in¬
telligit , przfertim quia dum defcenditad
fenfibilia per yim intellcdualem, tranfit
quoqueinillaper vimipfam intellediuam.
Itaque intelligit illa, non quia form etur ab
ipfis, fed quia ipfa fe format in ipfa, dum
formam fuam naturalem, ieu formas inna¬
tas , per lumen luum diferetiuum difcernit
in fingula. Si capax modo quodam reflexo
per fpeciemaccipit & attingitfimulachra
vnde quafi accepit, cur non agens qui Ipe-
ciem facit, attingat fimulachra vndefacit?
Attingant autem oportet vtrique intelle-
duali modo, fiquidem natura lita nihil lunt
aliud quam intelledus. Qui vero fic attin¬
git, fimulachra fenfibilia prolpicit. Cum
igitur fubftantia mentis in parte hac agen¬
te vim habeat ad zterna & temporalia co-
gnofeenda, quid opus eft partem illam ca¬
pacem illi fobxungere? An videlicet ad prp-
parandum & exequendum operis huius ef-
fedum?Minime. A gens enim przparat ca¬
pacem ac phantafiz fimulachra,non e con-
lierfo. Neque externa eget materia ad a-
gendum, cum & interius & ab interioribus
valeat operari. Poftquam ergo in agente
eft virtus efficax & przparatrix ad ictclli-
gendum fiifficienter , fcpcrflua eft virtutis
capacis adiundio ad mentem vnam ex
fubftantiis duabus conficiendam.S ed efto,
iungatur vis capax agenti,hzc rarius agen¬
ti fubnexain ea , tam zterna cognofcet,
quam temporalia. Hzc quoque cognitio
in vniuerfa mente ex hac parte capace &-
peruacua eft, quandoquidemdeeftcxalte-
raJtercm ,vis ifta. capax ab humanis forma¬
ta fimulachris, in nobis temporalia nofoit,
quz iamnonerar in agente. Quo fit vt ter¬
tia hz c cognitio finiiltter fit fiiperfiua-
Si potentia videndi per fenfum quen-
dam agentem fibi coniundum, Ungula
fempet* videret , fruftra diceretur ocn-
ium indigere potentia, per quam ab a-
terioribus moueatur atque formetur. Si¬
cut ex verbis Auerrois in his tribus cogni¬
tionibus fuperfluitas nafeitur, fic&intri-
bus formationibus oritur. Si formatus eft
intelledus capax agentefemel per effen-
tiam , vt ipfe putat, fuperfluum eft ire-
rum formari femper eodemper hominum
eundorum fimulachra , fuperfluum quo-
que eodem formari quotidie per fimula¬
chra virorum fapientum atque felicium.
Hzc omnia fuperflua fequuntur ex di¬
dis Auerrois , quz nos ab initio recea-
fitimus.
Quod liquido nobis oftendit opinio¬
nem eius , tanquam foperuacuam cfle
reficiendam. Iadetergofediuinammen-
tem adinuenific , quz cum in feipfa fit
lapiens, femper delirat in nobis. Et quo-
rem eandem confiderant, ac fzpe fallun¬
tur, mensilla lingulis momentis eandem
rem fimul millies miilielque conflderat, &
fzpe decipitur. Si luperfluitatem hanc
fallaciamque fibi a phantafiis iniedam
mensipla fecum animaduertit nunquam
femper fifiipfius eft infeia. Cuius con¬
trarium experimur in nobis, quando falla¬
cias proprias redarguimus. Si animadutr-
tit quidem, non tamen intentionem fuam
ab iis ambagibus in fe diuertit, cum poffir,
femper eft molIis,fempenncontinens.Po-
teft autem zterna m ens in zternum aciem
luam a temporalium phantafiarum nugis
auertere.'
Siquidem temporalis animafepe ad tem¬
pus a fenfuum uugisfeuocat femetiplam,
neque poteft affedus ad fingula quz funt
infra homines , mentem illam in fis er¬
roribus & turbinibus remorari, quz ne¬
que erga humanam quidem naturam fic
afficitur, vtcumipla confpiretadfpeciem
fahricandam. Quo igimr pado cum hoc
animali ad intimas .operationes concur¬
ret, nifiprius ad efie congrediatur? Nam
& forma ignis externz materiz calcfa-
dionem quidem iplam, quz externa ope¬
ratio eft, communicat, etiana fi efie litum
nequaquam communicauerir, caiere au-;
t em p er fe, quz eft intima operatio , lolum
poft efie communicat.
C) f--->
 de immortalitate animorum. Lib. XY.
Seeatti*.^f:*mersJpccies/eruet, ac istr.diu
fler.* tnr.lurn debet ejfe.
C A P V T XVI.
Q Vancuam in libro fiiperiore ex Pla¬
tonis fententia , neuasmenti formas
non aduenire probauimus, declinemus ta-
menadPeripareticosinpraifcntia,ac no¬
nas fieri formas in mente capace per vim
mentis agentis pratfentibus fimulachris,
concedamusjco videlicet padto, vt fimula-
chrum efficacem vim ad ipeciem crean¬
dam non adhibeat, fcd occafionis impul-
fiim, quod alias declarauimus. Si tota vis
(peciei vniuerfalis efficienda in agente eft,
ac tota vis fuftinenda ciufdem eft in capa¬
ce virtute, profecto ab iis duobus abfquefi-
mulachrorumprafentiafpcciesconfema-
bitur Verum habeat, fi videtur, fimula-
chrum efficacem vim ad fpecictn pro¬
creandam , dummodo ipfum inftrumenti
gerat vicem, agens vero mtellctftus. artifi¬
cis. Propterca intelledius agens tanquam
caufa principalis , in qua tota vis fequen-
tium caufarum concluditur,poftquam fe-
melfpeciem imprellit menti capaci, folus
ipfe conferuat. Siquidem fpecies in mente
vigent etiam dum in ocio torpentfimula-
cnra,quse cum apud Auerroem tanquam
mouetia extrinfeca fe ad fpeciem habeant,
nequeunt aliter illam feruare quam agen¬
do in ipfam, atque mouendo,. Moucnt au¬
tem folumvt adtu funt,non habitu. Quod
fi fpecics in fenfu interiore manent diu,
producuntque inactum , etiam fi non fer-
uenmr,excitenturque ab exterioribus fen-
fibus, quanto magis (peciesin mente abf-
que fimulachris; Neque eomparada mens
eft exterioribus fenfibus ,qui formas abfen-
tibus obiedlis amittunt. Non enim formas
veras, fedimagines habent, neque ipfi vi
fua conducunt ad imagines fabricandas.
Mens autem veraspo/lidet rationes , per
quas veras rerum fubftantias comprehen-
dit,atque ipfamet fibi eas effingit. Ideoque
poteft eadem virtute feruare quafinxit.At-
qui fi fpecies mentis non aliter a fimula¬
chris, quamvmbrse a corporibus depende-
renpnihil haberent in fe praftantius qua fi-
malachra. A c fi quid haberent fublimius,id
eflet munus vinutis agetis, quo et ia femoris
fimulachris feruabuntur.Quod autem non
ficut vmbrz pendeant a fimulachris,docu-
mento nobis efle poteft quod vfque adeo
radicitus infiguntur , vt imprimant habi¬
tum penitus indelebilem. Neque dicen¬
dum eft fpecies ideo exiguam cflennam
habere, quia vninerfaliarcferant, propter-
349
eaque egere fempsr fimnlachrorum fun-
damcntOjtanquam conferuatore. Primum
quidem , quia & plura&meh'ora& magis
adefientiam rerumpertinentia continent
referunturque, quam fimnlachra, ideoque
nobiliorem amplioremque eflentiam pot
fident. Quod fiquis conceptus generispro-
pter confofionem difperfionemque , &
conceptus Angularium propter vmbrati-
lem illorum naturam paruifaciat, facile
concedemus. Species autem honorari iu-
bet Plato. In iis enim confiftit mundi per¬
fectio, & feientiz veritas Ad has itafingn-
la referuntur,vr partes ad totum, atque et¬
iam vt ad finem. D einde etiam fi propter
vniuerfalem conditionem indigent con-
feruante, feruabit easpotiffimum intelle¬
dius agens, i quo naturam huiufmodi nan-
fcifcunmr. Nequeetiam obhoc egerefi-
mulachris hanc fpeciem, arbitramur, quia
naturam fignificet infinguhs exiftentem,
quoniam fi naturam tanquam abfolutam
fignificat, rem potius refpicit foorfum a
fingulisquam in Cngulis, rationem fcilicet
ztemam rerum quz fecundum effentiam
inmente diuina eft, fecundum ver 6 prin-
cipationes medias in fequentibus Deum
m entibus,fecundum poftreroam quandam
fimilitudinern in corporibus, quorum ima¬
ginibus commonitus intelledius diuinita-
tis abfolute particeps, ftatim aut concipit
fpeciem, aut in fe& fupra agnofeitide-am.
Sic per ipfam (peciei conditionem conflat-
non efle eam quafi vmbram fimulacbri
prorfus inflabilem, fed excellentem quan¬
dam ftabilemque naturam. Idem quoque
ex natura mentis pofTumns coniedtari.Pro-
feclo cera & puluisferuat adtempus rerum
figuras, rebus ipfis etiam abeuntibus. Ce-
rebruro quoque, vt opinatur Auerrois,eu-
ftodit abfentibus corporibus fimulachra
corporum. Mens autem ipfa, qua pro¬
pter xternitarem flabilis eft, Stluper mo-
mm, non (ufeipiet pro natura fua (pedes
(labiliter, & foper motam. Non feruabit
aiterne, qua; gremio (ufeepit atterno?Non-
ne intelledius eftyirtus.fenfufuperior, at¬
que ideo magis vnita ? Acpropterea folus
ipfefacerepoteftomnia , quzpluresfen-
fuumviresefficiunt Quocirca ficut pban-
tafia fola cognofcit quacunque ienfus
quinquepercipiunt, quiaipfa eft illis (upe-
rior,fi.c intellectus folus & fodicabit ipe¬
cies , & feruabit. Licetforteiudicarefimii-
lachra & feruare, non fit folius phantaiia:
officium, vt putat Auerrois, fed iudicare
phantafite-femare memorite. Diffinguun-
rar duo hzc officia in iis inferioribus viri-
bus-coniunsantnr oportet inmenre,quan-
Gg
3T o Marfili j Ficini Theolog. Platon;
quam apud Platonicos phantafia quoque
m emoriam propriam poffidct, quod tefta-
tur&habitus confirmatio, &inlibera dif-
curfio ab imaginibus in imagines, qua?fe-
pe fitfemmifcentia?ftudio. Mentem vero
efle memorem, illudfignificat, quod cum
primum aliqua dilcimus,difficillim e nos &
vix ad illa conferimus,poft vero diuturnum
cogitationis vfuxn promptiffime pro arbi-
trio noftro qua: obmaccepimus medita¬
mur, quali noflra iam facta fuerint, atque
alta mente repofla. Poftquam femel infe-
ipfa mens noftra formauit diffinitiones
quafdam figurarum, feu numerorum, feu
•virtutum fitie Angelorum fibi inuicem or¬
dinem luccedentes , vix primam recolere
poteft quin fecundam re(um'at & tertiam,
& ficat a principio cum easinueniret, yix
eas contexuit, ita quando rurliis incidit in
inuenras,vix diffoluit quas antea contexue¬
rat, ac multo facilius cuiufque abahislpe-
ciebus recurrit in alias, quam foleantflenlus
interior, quando &ipfe ad priorafimula-
chra gradatim reminifcendo reuertimr.
Quod aperte declarat inefie menti memo¬
riam multo magis quam fenliti Quod fiquis
dixerit mentem non tam formatas fpecies
d,efinitionefqueferuaffe,quam habitum re¬
formandi, relpondebimusjvim mentisean-
dem qua: & contrahit & feruathabitum, iii
cius naturam iam pene conuerliun contra¬
here in intima lua Ipeciem, atqueferuare.
Siquidem habitus fundatur in Ipeciebus,
Ipecies in habitu concluduntur. Proinde
fi habitus fit a mente, fpecieatque adtu, ab
aliquo iftorum Habilitatem iiiam nanfcif-
citur. Nona menteIblum , alioqui mens
poifet adfui quoque Habilitatem tribuere.
Non ab actu, quia nullam habet Habilita¬
tem. A fpecieigitur ? Ergo fpecies flabilis
permanet. Neque opus eft, quotiens ean¬
dem rem lpectdamur , toties nou as aba-
gente formas recipere, prioribus fiibito va-
nefcentibus. Si modo tam agens virtus illa
pro natura fiia tradidit formas,quam yirtus
capaxpro naturalulcepitca{3em,atquev-
recedit,merito imagines nouajfempcr re¬
creantur in viiu, quae a lumine creantur ex¬
terno. In mente autem Ipecies permanent,
eodem ipfo interno luminevndeprimo ef¬
fluxerant , firmiter illuftrante, prafertim
quia fi ex eo creata? funt, quod rei cognof
cendae natura lecrera eft a mutabilis mate¬
ris paffionibus, iurepermanentimmobili-
ter , vt a fubftantia mentis omnino flabili
fiat tranfims in accidens prorins inflabile.
In ipiam fodicet intelligentiam per acci¬
dens aliquod flabile fdflcec Ipeciem. Vbi
fubftantia femper eflaSu, fpecies exafti
migrat in habitum, atque contra,intcS-
gentia ab efle in non efle, atque e conar¬
io. Nequefimulachris indigent fpecies vt
foruentur, quippe cum ipli etiam phantaf-
matum aflertores confiteantur, cuamais
ad inrelligendas communes corporomna-
adformamm intuitum diuinaruin, nonfi-
mulachris vnquam propriis nosvu' /olere,
fed naturis potius ipfis,quas fimulachra eo.
initantur. Hinc apparet ipfas diurnorum
notiones in mente non a fimulachris, qua
per accidens confluunt, fed ab ipfa mente
per antecedentem fpeculatiohem iam
prsparata feruari.
Praeterea , quando Platonicam illam
ciebus vltimisniedias quafdam fpecies an.
reponimus,atque illis iterum genera.fcbal-
na, donec multis gradibus adlatiffima ge¬
nera confcendamus, tranLeendamus quo¬
que gc-nera,ad eam naturam peruenientes
qua? cundia genera extrinfecus ambit,tunc
lane fimulachra dimittere cogimur citra
fpecies vltimas peruagantia, quz afeen-
lum illum n equ eunt comitari, riifi forfitan
vniuerfalem ordinem in lingulis quoque
fimulachris dilponamus. Quod quidem
fieri reuera nequit,ac fingatur,non aphan-
tafia fingimr, led a mente, quae interdum
notiones innouant vitra notiones,etiam fi
libuerit immenfum, fimulachra veronon
inuouat.Neque prohibet quicquam, quod
ad mentis naturam pertinent, in zuum ita
nudam fimulachris peruolare. Interdum
vero quoulque anguftiora quaeque refoluit
in ampliora, eoufquefimulachrapingitia
phantafia Ipeciebus quodammodo rdpon-
dentia,vbi fpecies ipfae q uia prscedunt/a-
ciunt & conleruant fimulachra, non e con-
uerfo. Phantaliam vero formaria mente,
ex eoperlpicimus, quodlubiroinipla lu¬
cent quamplurima, qualia nunquam aut
acceperat afenfibus , aut excogitauerat
Diuidit quoque imagines & componirnoB
fine aliqua ratione. St infinitum fingendo
progreditur. Imb a mente fingitur abfque
fine. Habitus quoque ac mores accipit ra¬
tionales. Ac multo magis ipfaformaturl
mente quam formet,quoniam fi ipfa men¬
tem format quandoque , id non aliter
efficit , quam a lenfibus U a mentis vir¬
tute pulfata. Neque poteft formas in¬
numerabiles tradere. Mens autem ex fe
phantaliam format, & abfque fine. Et
poteft nonnunquam flue affectu foo ,■fl¬
ue dinino quodam afflatu ad ictdligen-
cum abfque fimulachris pronocari. Quod
 de immortalitate animorum. Lib. XV. 3 j£
fignificar ( quod fzpc iam quafiuimus ) Auerroicam illam opinionem relidamus,
aientem etiam dum adeft corpori, fi¬ quae ablbluras diuinz mentis Ipecies a cor¬
ne corporis auxilio operari nonnuoquam, poreis temporalis phantafiat fimulachris
ideoque cum ab eo difceflerit, per icrpfam tanquam a corporibus vmbras afferir de¬
mulro magis operaturam. Si adduxerint pendere. Platoni vero fidem adhibea¬
hic A ucrroici, eos folere magis intelligen- mus diccnti,quodfemelreuerafu erit intel¬
ria memoriaque valere , qui corpoream lectum , oblmioni omnino mandari nun¬
complexionem talem habeant aut talem, quam polle, ledrei comprehenfefpeciera
propterea quod notiones intellectuales a in sterna mente verti in habimm fempircr-
fenfibus continue pendeant. Peripatetice num. Neque enim contrarium quicquam
refponderepoterfmus certam corporis af- haberemus acceflu interimatur,neque vn-
fectioncmfenfuiperfefcniire, mentivero quam a fiibicclo deferitur. Quamobrem fi
per accidens,quia mens dum coniun&a eft mens Aucrroica lingulis momentis per
corpori, per imagines fenilium quodam¬ cunctorum hominum phantafias haurire
modo fpecies fabricat luas , & quotiesin omnium fpecies affirmetur, vnderes om¬
fuasfpeciesquasfecitfcmauitquc, ipfafe nes intelligat, atque fi haecmens initio ca¬
voluit, toties pene in imagines fc rcuoluit. ret, femper quoque fuit hominum genera¬
Reuoluit, inquam, tum ob quandam inter tio, certe ante nos mille annorum millibus
illas germanitatem , mm ob confuetudi- Ipecies omnes babitufque non femel fed
nem ex conditione anima: corpori copula- innumerabiliter habuit, imo nunquam pri -
tf coccptam. Et quamuis in qualibet com¬ masfpecics accepit ab aliquo,fi nunquam
plexione quotidie acumen & memoriam fuit homo primus intelligens.Vndeper nul¬
videamus, vndefateri cogimur haec ab al- lius fimulachra fpecies finxit, fed Ipecies
r tiori principioproficifci, fit tamen < fi pla- ciusfuntipfamet j vel exipfa eius effentia.
cct;ncca natura magis memor, dummodo Quod Ariftoteles non concefferic, fed ac-
ficciras caufaperfe memoris fitinfenfu, ceperitfpecies, ac iam diu omnes. Seruat
in menteveroper accidens, nonfum quia autem quacunque accipit immobiliter, fi
fenfus ipfius memoria menti quodammo¬ ’ modo intelledualiter accipit id fecundum
do feruit, vt diximus, fed etiam quiafpiri rationem intellechjalem.Si olim adepta eft
tuum ficcitas ad intima fe contrahendo fingula infinite, plenaque eft omnium 8C
nonimpedit animam quinfe colligat,quo exuberat, quid quatrit vitra S Quidiibivult
fit vt propter vehementem afliduamque fuperfluahf c formarum acceptiofine fine?
cogitationem & acuatur intellc<ftus,& me¬ Quapropter nihil mens nunc in nobis in-
moria confirmetur. Humiditas vero con¬ te!ligit,cumnihil anobis accipiat.Forfitan
tra. Ad hsc autem Platonici dicerent, refpondebit Auerrois, mentem fi rei alicu¬
quot ftcllz funt, totidem effe exercitus a- ius olim, puta auri,fpeciem poflidet,non a-
nimaram . talemque naturaminde deno- liam mrfus auri fp eciem nuper a phantafia
minationemque habere. Hinc ergo dici mea d e auro cogitante recipere, fed ipfam
Saturnias animas,Iouiafque,& Martias, & auri fpeciem,qus quantum ad tiie attinet,
Solares, aliafque fimihter.variafque dotes quodammodo dormiebat in mente, pro¬
circa acumen, memoriam , voluntatem, pter auri fimuiachrum expergifci, atque
mores, artes /ortu nas. ab illis habere, om¬ ita mentem nuper phantafiam meam teC-
nes tamen prout indefunt, bonas, quamuis picere,& in me inteiligere aurum,ficut an-
hic exmulriplicicaufarumconcurfu fspe teintelligebatinalio. Siitafit,nullas am¬
degenerent. Pratterea a fiiorum fyderum plius fpecies agens intelleChis procreat,
' ammabus numirubu: que eas tam ducenti¬ nullas excipit capax,quandoquid em iam-
bus quam fequentibus fpiriiales dotes ac- diu omnes fpecies poflidentur. Quod cui-
cipere.aftellarum vero corporibus cc^po- dem repugnac Auerroi atque fuis volen¬
reas atque fcnlualcs Quamobrcm fiSatur- tibus nouas quotidie fpecies procreari &
wx Mercurialefuc hominum animat inde fufcipi.Repugnat Peripatetica: feto afle-
ad acumen atque memoriam adminicula uerantiintellectum efleveluttabellamcui
nancifcunmr , fimul etiam ab earundem nihil fitinferiptum , quodquidem Auer¬
fiellarum corporibus certam fortiunrur af¬ rois, dum opinionem fuam tuebitur, non
fectionem in cotpore, quae intellectualis poterit vnquam mfi inepreridituleque ex-
muneris non caufa fit,fed omnes Denique - ponere. Nobis autem non diffonat , qui
ex voluntatis vehemeria artenrioneoue af ducePlatone exiftimamus intellectum non
cogi toties nouam hominis fpeciem ge-
celleobim plurimum prouenirc. Sed non * nerare,cuotiesvariavariorumhominumfi-
licet htc vltciius digredi, '-^uoriinn hjc? Vt mulachra nobis obiicir phantafia, fed con--
Gg ij
 352. Marfilij Ficmi 1 heolog. Platon;
-ceptam antea fpeciem potius expergifci.
Quemadmodum neque Socratis phan-
-tafia toties uouum Alcibiadis fimulacbrum
infe fingit,quoties eodem dieobuiumpro-
fpicit Alcibiadem, fed latens intrinfecus
'producit in afium Atque id em oculi fac e-
renqfi imagines cuftodircnt.
Terti* , quit quoties duo rem eundem mtelli-
gunt,totKsommnofequu>.tnr ubfurdtt.
C A P V T XVII.
P Hantafia mea nunc aurum cogitat,
tua quoque aurum, mens Auerroica
,-noftris fimulachris excitata parturit in fe
•auri fpeciem, & intelligit aurum, percun •
&amur,vtrum nunc in vtriufque nofirum
vnam capiat fpeciem,vnamqueintelligen-
tiam auri,anfpecies geminas, geminafque
intelligentias, an potius fpeciem vnam in-
teiligentiafque geminas , vel e conuerfo.
Nonnulli Auerrois feclatores primam di-
«ifionis huius partem fequuntur, qui ratio¬
ne huiufmodi confutantur, quia finoftro-
rumfimulachrorum diuerfitas nullam facit
in mente diuerfitatem , temere nimium
garriunt quoties afieuerant mentem diam
in me & in te , imo me & te aurum intelli-
gere. Sola enim mensipiaintelliget,& in
Jeipfa,cogitantibusnobis,quemadmodum
& ipfe Xenocrates infeipfb communem
vnam &vtrifque conionam infpicit veri¬
tatem , dum Speufippum audit & Polemo¬
nem in difputando perinfeitiam verbis dif-
fentientes. Praterea fi mens eodem actu
inteffigendi apud me nunc & apud te intel¬
ligit aurum , cum primum apud te definit
ipfum confiderare, apud me confiderare
pariter definit, cuius contrarium experi¬
mur. Negabunt autem id iequf&ficut a-
pud nos eadem anima brachium manum¬
que viuificat , atque amputata manu defi¬
nit hanc viuificare, non illud,ita inquient
mentem cefiantem in mofimulachro, in
meofolum confiderare qua ante & in tuo
fimul confiderabat. Exemplum non con-
nenit, quoniam afiusviuificanditranfit in
corpus , aclus intelligendi in fimulachra
non defeendit. Ideoque in duobus mem¬
bris diuerfi recipiuntur afius viuificandi,a-
fius intelligendi in mente vna permanet
’ vnus. Sed exemplum hoc conuenit potius,
vtficut anima per vnam vitam in membris
viuebat ambobus,poflea per eandem viuir
in vno, ira mens per eandem intelligen-
tiam apud vtrumque confiderabat , per
quam poflea fblum in altero fpeculatur.
Sed neque exemplum hoc fatis congruit.
quoniam hic &illicyiuere re&e pcfiiittos
dicere,intelligereautem hic autiilic mini¬
me. Siquidem per fegregationcni lociin-
telligentia confummatur. Verum uunquid
fi oculus eodem afpectu partem exiguafo-
perficiei dextram fimul videt ateue fini-
ftram,ac interim fubtradta finiftra idem ip-
fe afpectus omnino qui perfpiciebatvtram-
que,remanet integer,fed fblum terminatur
in alteram,qui prius in vtramque termina-
batur,ita idem actus intelligendi refpicitfi-
mulachrum vnum,qui duorefpexerat-Hoc
quoque diffonat. Primum , quia non pro¬
prie oculus videre definit dum vifio maner
integra, fed videre definit potius pars illa
fuperficiei quae frangitur.S ed deiinat vide¬
re , quid tum ? Nonne afpedusad locales
partes fuperficiei dirigituriVt non abre di¬
ci poffit tam hic videre quam ibi, ideoque
forte hic definit quandoque videte, non
ibi.Intelligentiavero non ad localia fimu¬
lachra fe protendit, fed ad rationem locis
exclufam. Quocirca non rede dicitur,fcic
perire, nonibi, fed aut nufquam, aut tota
vbique definere. Quid ergo libi vult teme¬
raria illa refponfio,intelligentia modo duo
fimulachra refpicit, modo vnum ? Non
quod fimulachra ipfa contueatur, aluus
enimfufpicit.Nonquod ipfa moueat,quia
non ex hoc proprie mens intelligit,fed affi¬
cit ita fimulachra , vtipfa yelintelligam,
vel adintelligendum aliud moueant. Aa
forte quod mens afimulachris mouetur? Si
ita eft,cur non dicebant mentem a fimula¬
chris refpici potius quam refpicere?Seddi¬
xerint : Quidfignificatabiis illam refpici?
Nummetis fpecicsafimulachris vehit vm-
bras a corporibus depcndere?Sane hoc ip-
ffim eftmagnificum Auerroisipfiusinuen-
tum. Neque magis ex hoc fequitur men¬
tem in fimulachris int eUigere,quam aut au-
dimm in voce audire, aut olfafium olface¬
re in odore. Imo quia dimiffis fimulachris
auri, ipfaperfe in abfoluta atquevnaauri
fpecie vni & abfoluta; fe infinuat auri ratio-
nijfit vt feorfum a nobistin ipfa idea per a-
<9um vnicum intelligat,ac fiquandodefinit
intelligere, femel ibi tota fimul definat &
momento. Qui autem fpecies efle fimula-
chromm vmbras affirmant, atque deinde
fpeciem vnam a duobus fimulachris ema¬
nare, ac rutius fpeciem eandem qua a tuo
fimulachro prius fblo manabat, poflea et¬
iam a meo tam tecumquamte definente
manareffimiliter delirant atque illiqui af¬
firmarim, aut vnam a duobus corporibus
vmbram effluere, aut vnius corporisvm-
bram eofublato ab altero corpore confe-
uari. Accedit ad hac, qubdin eodem mo-
 de immortalitate animorum. Lib. XV.
meato vna illa mchs per vnam fpeciem v-
namque intelligentiam ac vno auro ita fe¬
cum ipfa diffentit, quodin meiudicat aa-
rumipernendam effe,alpcrnaturqne,in te
veroprecioliim iudicat,& affectat. Tanta
iudiciis Staffectibus repugnantia nequit ab
vt.oprincipio, quatenus vnum eft proueni-
re.lnintelligentia fpecieque nulla effe di-
uerfitas dicitur , nunquid ergo a fimula-
chromm diuerlitatc e Minime. Nempe fi-
mulachrorum diuerlitas prius infpeciebus
intelligentiifque , quam in iudiciis & affe-
dtibus differentiam pareret. Quis ergo con-
fenferit adhim vnum intelligendi ad con¬
traria iudicia terminari,& repugnantes af¬
fectus quali idem motus pollit ad contra¬
rios terminos proficifci. Confugiunt ad
hoc eorum nonnuIIi,vt duo illa fimulachra
vnam quidem in mente fpeciem faciant.
Quo fpecies prout a duobus fimulachris
proficifeitur, duas paritintelligentias, qua:
ad diferepantesterminos diriguntur. Sed
quis dixerit fimulachrorum veritatem,quae
fpeciebus propinquior eft quam intelligen-
tiis,fpccies quidem differentes non facere,
intelligentias vero diuerfas ? Praterea fi
fpecics illa damr menti cum diuerfis refpe-
dlibus ad diuerfa, non datur penirus abfo-
luta, neque fufficiens eft intelligendi prin¬
cipium Sin non datur vtdifferens,differen-
tiam intelligentiis non parturiet. Adde
quod nullus lana: mentisvnquam concef.
ferit,vnam agendi fiue cognofcendivirttl-
• tem.per vnam formam in tempore vno cir¬
ca obieclum idem operationes plurcs sede¬
re numero differentesficut oculus vnus cir¬
ca rem eandem per vnicam imaginem non
sedit duas eodem in tempore vifiones , vna
enim fufficir, & differentes eflenequeunt,
nifia principiis differentibus. Vnde fi om¬
nes homines eodem ad videndum oculo V-
terentur per vnam Solis imaginem,eodem
tempore vnam tanmm vifionem Solis ha-
berent.Similiter intellectus vnus per vnam
auri fpeciem momento vno vnam auri ha¬
bet intelligentiam. Neque differentiam
huc afferunt duo illa fimulachra, quo tan-
quamprseparatipnes qusedam, imoincita-
menta ad actum prsecurrunr intelligendi,
non incurrunt vnquam,neque concurrunt
etiam nccefiaiio.Similis quoque feniuum
actibus ad phantafiam eft comparatio.Nc-
que defututos arbitror inter illos, qui affe-
rere audeant a geminis fimulachris aurfge-
minasmenti tribui !p.ecies,vnurotamenin-
cc intelligendi actum circa ipfum aurum
prouenire.Quod ideo reprobabimus, quia
fi fimulachrorum diherfitas vim tantam ha-
bct,vrinfpeciebusdiucrfiiatcmpaQat,cum
tamen fimulachrnm atquefpecies diuerfis
fubftantiis infint, quanto magis differentia
fpecierum differentiam intelligentiar
1
pariet, przfertim cum in eadem fintm
§?
tiseflentiacNonne etiam apudiftosmo
vnus ad contrarios terminos agit, quando
per vnam intelligentiam contraria iudicia
fiuntjaffe&nfque contrarij iQuid etiam ref
ponfuri funt nobis interrogantibus, nun-
quid alterutra fpecies-feorlum ab altera
fumpta poffitintelligcntiamprocreare nec
ne ? Si nequit, non poterit mens rem ali¬
quam cernerenifi eius reiinmenteimagi-
nes gcminentur,quamm fempervna (uper-
fiuacrit. SI.autempoteft,vtraquefuum a-
«ftum excqaimr,fiuntque gemini a geminis'
fpeciebus adfus intelligendi. Reccnriores
autem Auerroici confitentur a duobus fi¬
mulachris anri duas in mente eadem for¬
mas fimulintelligibilesfieri, quas duzfe-
quantur incelligentia: Principio liceret in
eoscauillari eadem ilia ratione qua in nos
cauiUabatur Auerrois , vt alii s declaraui-
mus. Certum eft easformas inter fe fecun¬
dum (peciem-non differre, quandoquidem
conducunt ad vnam auri fpeciem cognof-
cendam, luntque amba: intellebluales auri
fimilimdines. Quod fi itrfpecie eadem fofo
differunt numero, in formam abam com¬
muniorem refolui poliunt,imo &debent,fi
modo per eas intelligentia fit implenda.
Refbluantnr ergo. Quserimusvtrum com-'
munior illa formavna fit .omnino, in mente
apud ir, e & apud te, an differens.Si eadem,
per hanc-ipfam folam explebitur intelle-
ctio.poteramufquc ab initio ynam ponere.
Sin differenSjfimiliterrefblnemus. Et quia
infinitum digrederemur , praftat vriamin
principio ponere. Sedcauillaticncs huiuf-
modi dimittamus. Si forma: intelligibiles
vfque adeo fequanmr fimulachra, vt fiant
fcruenturqueab eis, ac per eadem nume¬
rentur, fieri non potell quin eodem modo
fingulares fint ad fimulachrorum fingulari-
tatem , quo & colorum imagines ad fin-
gularitatem colorum fingulares exiftunt.
Quod enim fic adftringitur .fingularibus
neceffarib conditionibus eorum fubiicimr.
Neque conferet illis mens, vt abfolutas
fiant. Sicut enim non fufficienter illis prsej
flat initium temporale, ac perfeuerantiam
temporalem, ita non fufficienter prteftabit
iHis abfbiutam Eterna natune communita¬
tem. Et cum communitas, abfolutioque in
ynitatcconfiftat, mens qua: vilitatem for¬
mis largiri non ppteft cum ipfafir vna, fed
inho c vincitur a fimulachriscominunita-
rem quoquenonlargierur , fed- fimula¬
chris fingularitarem proflantibus fiiperabi-
G g ii j
354 Marfilij Picini Theolog.Platon.
tur.Proindc ab Auerrois fcdtat oribus lufci-
tabimur de duabus hifce formis intelligibt
Kbus auri,nunquidperfeipfas diffcramqan
perfobiedlum in quo font, an per aliquod
aduentitium. Non per feipfas, alioquin fc-
cundumeorum doftrinam ipeciedifcrepa-
rentNonpcrfubiectum,quodvnicum efle
dicunt.Non per aliquem peregrinum.
Nihil enim aliud hoc efle pollet quam
'refpechis aliquis vclad auri fimulachra,vel
ad iplam auri rationem.Profeclo peralpe-
dtum pertinentem ad auri rationem non
difcrepabunt, cum ipla (i: vna. Sed neque
etiam per afpedtum ad auri ipfius fimu-
fert, quatenus abalpedhr fimulachrorum
-abfoluitur,relpicitque naturam oppofitara
omnino limulachris, a loco videlicet ac
tempore liberam. Ergo’cumprimumforma
■ intelledlualis arfecia eft, fimulachra refpi-
cere delinit.Sed efio;re(piciant forma illas
fimulachra,ac differant per afpectum,ccr-
te non per afpeclum limplicem diferepant,
fed per duplicem. Duoigimr erunt in for¬
mis duabus.alpedlus, non quidem fpecie
differentes, quandoquidem ad vnamfpe-
cie naturam auri referuntur. Differentes
itaque numero. Ga-terum per quid diffe-
runt?nonperfcipfos, alioqui fpecie difcre¬
pabunt. Non per lubiectum, in v na enim
mente locanmr. Neque dici debentideo
geminari,quia in formis geminis collocen¬
tur. Namconceflum eftipfos formasper
alpectuspotius geminarfnonper aduenti¬
tium aliquid,quoniam rurfus alpedlibus af-
pe&us adiungeremus, ac depofterioribus
ficut de prioribus ligaremus.
Iterum percontamur , vtrum relpedhis
illi in formis fundentur, aut in limulachris.
Si in limulachris, formz a limulachris re-
mis , neque ad formarum ipfarum eflen-
tiam pertinent, quia differentiam formis
fecundum fpeciem adhiberent, effentiis
formarum adiiciuntur extrinfccus a limu¬
lachris formarum ipfamm fabricatoribus.
Vnde fequiturformashuiulmodi eflepar-
ticulares propter iplam corporalium lin-
gularitatcmlimulachrorum. Quod quan¬
tum intelligentizpuritatem impediat,ne-
mo fana: mentis ignorat. Profeelo cum
fimulachra ad formas , tanquam agen¬
tia extrinfeca comparentur, nunquam
efficient vt forma altera dilHnguatur ab
altera, nili lingula fimulachra formis An¬
gulis inde manantibus certas qualHam
conditiones adhibeant, quibus inter fc
non aliter difcrepabunt,quam fimulachra
inuicem.Itaq; abfoiura formz non erunt,
dum ad fimulachrorum angullias contra¬
hentur. Omnino autem incredibile tfi
duas abfolutas formas in eodem fobicclo
reperiri folo numero differentes. Eo enim
iplo quod neque ratione effentiaque diffe¬
rent, neque fubiedto cogentur per quali¬
tates peregrinas inuicem difcreparc,vnds
abfoluta: non erunt. In duobus autem fui-
ic<5Hs effc illas non efle impoflibile. Simul
enim inuicem diftinguentur,quia diftincta
lubiecla formabunt,& abfolutj manebunt,
quoniam a fobiectis non formabuntur,
quando fubiefla fimplicia fuerint, & ab
infedfionibus aliena.
Sjuirte., quii veleidem ejjet multorum horni-
numfcientiijvelfuperflui quiliU-
tes in eodem.
C A P V T XVIII.
Q ,
Valitates omnes tam a termino,
quam a conferuanteextemo abfoln-
ta:, qua: font vnum fpecie, fi inidemcon-
currantfobieclum, fiunt edam numero r-
num.Nam quz fpecie conueniunt, conue-
niunt & forma.- quod fi materia inluper
conueniant propter fubiectum , omnino
funt vnum. Quapropter in vna vini gutta
dulcedo eft firnul atque mbedo, quz duz
qualitates diuerfz font lpecie,non tamen
dum dulcedines ibidem font, duzve iu-
bedines.Etfi imaginesIplendorefqne qua¬
litatum poliunt in eodem efle fecundum
numerum folummodo differentes , ceu
duorum ouorum imagines in oculo &
phantafia , ac etiam duarum candelarum
lumina duo in eodem aere, quoniam ab
externis dependent afliduz, &idcircofe-
quuntur eorum numerum quorum velima-
gines font vel lumina,potiulquam fubiedi,
illz tamen qualitates quae & vera: font, &
fequntur fobacti naturam potiufquam ob-
iecti, vnum fiuntnumero perfobiectum,
fi vnum lpecie fuerint. Abfoluta autem
mentis forma ideo vera ftabililque eins
qualitas cft,quia non eft peregrinorum ac¬
cidentium imago, vel vmbra,vel Iplendor,
fod intellediualis fubftantiz partus fubftan-
tiarum exemplar , regula veritatis ab in-
iclledlu dependens non ab externis Qua¬
propter non font in mente formz quzdam
abfolutae folo inter fc numere differentes.
Vbi contemnere licet Auerroieam illam
obiectionem. Simulachrum, incuiuniicr-
mzintclligibilis principium eft,quot igitur
occurrunt fimnlachralmiHl, totidem tur¬
mae fiunt, quia fimulachrorum euodlibds
 de immortalitate animorum.Lib. XV.
feorfom ab alie formam poteft fofficicr.ter
Nos autem dicimus fimulachram, ne¬
que die forma principium, fi modo for¬
ma vniuerfalis fit, neque mentis capacis
praeparationem ad formam fofeipiendam,
ne prius fit in mente quam forma.autcer-
te meate fimilius, fed efie occafionem
qtiaridam ad virtutis agentis incitamen¬
tum. Quod etiam efficiet nunquam,fi in
alia fubftantia ipfum fit in alia forma. Si
vero in eadem fint anima, yt certe font,
quodammodo occafionem pratbeat, alias
dcclarauimus. Quadoigiturfimulachrum
auri fele offert, fimens formam auri antea
nunquam acceperat, ipfa producit, na da
occafionem ad producendum. Si autem
produxerit alias,eamque poflidet,non pro¬
ducit aliam, fed quam poffidet, educit in
a&um. Vnam vero dumtaxat producit at¬
que educit, etiam fi mille fimulachta fpe-
ciei eiufdem occurrerint. An non ani-
maduertis quando mille homines oculis
confpicis in theatro , & hoium mille po-
flca mille fimulachta recolis fimul in phan -
talia, interim mentem ita confiderare. Pul¬
chrum animal homo eft, focietate gaudes,
folers, religiofum! Hic mens de nullo il¬
lorum mille ita pronunciat, fed de vna
eundorum communi natura , de com¬
muni animalis rationalis fubftantia , de
communi definitione focietatis ipfius fo-
lertia; atque religionis. Vnum hoc iudi-
cium de vna eundorum hominum , feu
virtutum natura non poteft mens .snr
modius quam per vnam fpeciem &fimili-
tudinem facere. Vbi apparet eam a mille
hominum fimulachris vnam dumtaxat ho¬
minis fpeciem haufifle , idemque facere
femper in omnibus fpeciei eiufdem fimu¬
lachris quantumcunque diuerfis, ab om¬
nibus equorum fimulachris vna collectis
equinam fpeciem vnam , non autem a fi¬
mulachris equi & hominis fpeciem v-
vnam , fed duas. Hoc in feipfb quit
quis vnquam aliquid intclligic , experi¬
tur. Quapropter quando centum homi¬
nes equum vident, centum colligunt in
phantafiis equi fimulachra. Mens vero fi
eft vna eundorum , a centum fimulachris
prouocata, vnam equi concipit fpeciem,
quam vna fequitur intellectio. Vnus igitur
erit apud centum homines adus intelli-
gendi. Quonam igitur padoceflant vna in-
telligere,alius quoque non ccffat? Poftunt
certe innumerabiles homines fibi dein¬
ceps fuccedentespcr ipfam eandem intel¬
lectionem in fe manctem intelligcre. Hinc
fequemr,vt ipfa temporalium fpcculatio fit
3 JS
seterna. Quod Aucrrois non concedet.
Non confiderat mens equum prout hic
equus eftffcd fimpliciter fecundum Ipeciei
equinz rationem vniuerlalem.Huiufinodi
ratio vna eft , etiam fi mille fint equorum
fimulachra in anima hominis vna velpiu-
ribus. Vna igitur erit equi confideratio
in multis hominibus. Extali confideratio-
ne fcientiz habitus in mente contrahitur.
In mcntc,inquam,non in phantafia,fi mo¬
do acftus inteliigendi dilpofitioeftad habi¬
tum,^ vbi fit diipofitiOjibi fit fcrma.id eft,
habitus, habitus vniuerfalis ex vniuerfali-
bus adibus ataueformis In phantafia ve¬
ro , cumfecundum Auerroem fit alligata
materix,neque adus nequehabitus fecun¬
dum modum vuiuerfalem effe poteft. Vnus
ergo erit &idem fcientiz habitus , quan¬
tum ad Ipeciei equinae fpedat confidera-
tionem, in centum hominibus. Imo vero
cum intelledus fpecies habitufque eonfer-
uet, quilibet noftrum qui per hunc intelle¬
ctam intelligitj& cuius intclligentia eft ea
ipfa mentis inteiligentia.iamnunc intelli-
git omnia qusecunquepratfentes homines
&pra:teriti cognouerunt. Refpondebit A-
uerrois,noseatenusperinteliedumintelli-
gere,quatenus per fimulachra noftra nobis
coniungitur. Et quoniam non fimt eadem
apud omnes fimulachra , neque affedafi-
militer.ideo non quicquid vnus cognofcit,
agnofcit & alius. Refponfio talis non fatis-
facit. Quando enim mens iam adu ipecie-
bus eft pratdita, poteftper feipfam medita-
ri,quod Ariftoteles confitetur. Vnde vide¬
mus nos illud cuius iam fcientiam accepi¬
mus,poffc quoties volumus meditari,neque
fimulachrorumabfentia impediri Si enim
fimulachra viai: font adfpecies , quid opus
eft viapoftquamad terminumperueneri-
mus? Quidprzparatione,poftquam fornus
habitum coniecuti? Qui tantum abeft vtfi-
mulachris tanquam coferuatoribus egeat,
vt neque etiam propriis adibus, a quibus
proxime proprieque creatus eft, indigere
vltcrius quando confirmatus iam eft, vi-
Profedo, quando iam adultus eft, tan¬
quam natura feipfo viget in intellecta , ne¬
que dependet vltcrius afimulachris, neque
ipfareipicit. Siitaeft,habitus qui in Auer-
roico font intelledu, iam confummari at¬
que font omnium,quandoquidem iam ab-
folutifont,nequehuc magis quam illuc ca¬
tta profpiciunr. Igitur te que dodus erat5c
zque bonus Ariftippus & Socrates. Er
quando difoit Grammaticam Plato , fimul
& Xenopbon,habitum Grammaticz fimil-
limumflbi comparant ambo.
3 $6 Marfilij Ficini Theolog. Platon,
Grammatica fimillimse vna eftr a tio,ita¬ iectum congredi nequeunt, multomias
que habitus eius vbicunque fint, eiufdem poflunt contradictoria : quo fit vt quifcne
funtfpeciei.Habitus talis in Platone.atque noftruminfeipfo experiaturmentemfiiam
habitus fimilis in Xenophonte, fpeeie v- nunquam rem aliquam affirmareomeina
num funt. Quod fi intelledus in quo velut fimul atque negare, velle prorfus ac col¬
fiibie&o fiint, eft vnus , vnumquoquefunt le , etiam fi plura rei ipfius fimulachrain
numero. Nam fiqua formarum ex vnitate eius fint phantafia. Neque nunc affe.
fubiefti fitvna , maxime talis eft habitus, rantin medium Auerroici,quod imago ah
qui tranfit in fubie&i naturam, im 61’ubie- beainis fimul atque nigredinis in ocnlo
di naturam vfurpat ipfe fibi , certam pras- ■ lunt&phantafia,acrurfusearemfpcciesfi-
ftat procliuitatem&iubiedum mcuet im¬ mul in mente, in qua etiam fint cognitio¬
mobilis. Si ergo mens vna fit, aut eadem nes fimul contrariorum, quoniam hniuf-
omnino erit duorum fcientia, duo cogita¬ modi forma quas extra animam contrarii
bunt, vna,vna definent cogitare , aut qua¬ font, ideo in anima non funt contrarii,
litates innumerabiles fpeciei eiufdem in quia naturam fuam amittunt. In qualita¬
, fubiedo eodem erunt, & quotidie intelle¬ tem enim quandam anima transferuntur,
ctus qualitates accipietplurimasfpecie eaf- Si illam quidem quodammodo imagina¬
dem cumiis quas habet, ac fimelfingulis riam Sed affentiri& non afientirj,veUeac
momentis aliam dulcedinem accipcretfua nolle, vim contradi&oriam retinent, quia
, iimillimam. Atqueimhoc Auerrois opinio & efientialiapotius quam imaginaria funt,
fibi plurimum aduerfabitur, qui inlibris de & circa eundem anima adtum fiue affe-
anima ter replicauit (iuxta fententiam A- dtarn efie fignificarit,atque non effe Igitur
riftotelis) omneiubiedum nudum eiTe o- quamuis albedinis nigredinifque fpecies
portere fpeeie qualitatis illius quam fit fuf irivifiinonfint contraria, tamen vifioali-
cepturum. Proinde cum in nobis experia¬ cuius obiedtitanquam albi, ac vifiofinml
mur mentem non folum inteiligere, fed et¬ eiufdem tanquam nigritie aduetfanmrin-
iam quod intelligat animaduertere, atque uicem,vt concurrere nequeant j quamuis
ex alia intelligentia in aliam fepe flmilem, _ vifiones ipfa a diuerfis fpecicbus obieftif-
fjpe etiam oppofitam facillime femomen- queconiinue pendeant, fiq in menteaffir-
to transferre, plurimaque in vnum conne- matio diuina Trinitatis fiiiul atquenega-
’ dcre. Quinetiam multas eius qui cum dif- tio conuenirenonpoflunt, etiam fi a diuer¬
putatnotionespervnius expreffionemau¬ fis fimulachris fpeciebufque pendere di-
cupari, & quod maius eft,fepe quod alius cantur.Sancagentium diuerfitasnibilpro-
hab et in phantafia,quq remotior eft a m en¬ hibet quominus affectus coritrarijinterfe
te percipere,proculdubio mirum eft Auer- fibiinuicem aduerfentur, feque expellant.
roicam mentem vnicam,£ternam,indiui- Quid ergofacitvt Auerroicus intellectus
fibilem, vniformem,eundis atque prasfen- in Platone afferat vnum ipfum effeiuperef
tem, quod apud te intelligit, nunquam a- fentiam,&ipfum bonum foper mentem, in
pud me quod in te intelligat,- illud anirn- A riftotele reprobet?C cnecon efficit ifiud
aduerterc , nunquam quod in alio intue¬ varietas vlla fimujachrorum. Talis enim
tur, cum his quas contuetur in alio copula¬ contemplatio non aliter quam pofthabiris
re, nunquam quod apud alium cogitat, a- fimulachris redie peragitur. Aut quid effi¬
pud alium per feipfam augurari.Neque ad cit vtintelledhis ille apud Platonem affir¬
iimulachrorum diuerfitarem licet confuge¬ met cotium effeignem, apud Ariftotelem
re, quas & extra & infra mentem funt, ac fimul neget r An duorum fimulachromm di-
multacerto inteliiguntur tempore,fimula- uerfitas faceret quidem fonaffe iftud , fi
chro tunc neque intercedente, Uequeper mens in fimulachris aut per finuilachra,aut
fe & proprie comitante. defimulachrisiudicaret, nunc vero occa-
fione ab illis accepta, ftatim fcinfereci-
Quinti , quia contradictorii in pit, ac.per communemfpeciemiudicatin
eodem efient. feipfadenatura communi cceliatq; ignis,
ipfi vero phantafise rehnquit fimidachro-
C A P V T XIX. rum intuimm; atque etiam perexiguum,
qui tanto magis debilitatur, quantomagis
C Ontradictoria tanto magis fibi inui- mentisfpecuiariqroboramr,atquecontra-
cem aduerfantur qu-m contraria, Qnod euidentiffimum argumentum cftjad
quanto maior repugnantia eft inter efie id quodinfuperioribus tractabamus, fpe-
atque non efle, quam inter efie tale atque ciem videlicet neque fieri a fimulachro,ne-
tale. [Quapropterfi contraria inidem feb- que fetuari Ntmquid diuerfz fpecies per
 de immortalitate anifflorumXib.X V.
cccafionem diucrforum limulae hrorara in
mente conceptz dtuerlas ilks fentenrias
pariant ? Nequaquam. Vnamenim mens
accipit Ipeciem i duobus eiufdcm cceli fi-
mulacbris. Sed gratia dilpntaucnis acci¬
piat duas. Licet ilia? dua? fint vis per quas
femenna: repugnantes in mentem proficit
ci poffe videntur,non tamen dute quasdam
funt in mente partes aut vires, aut propria:
forma?, in quibus poliunt dilcordesfienten-
tia? iufcipijfed ad vnum & indiuiduum cen¬
trum intelligentia? colliguntur. Vnicto ibi
& fimplicilfimus iudexprofert lentendam.
Vnus autemfihimetnon poteftadeoma-
nifefte in eodem tempore contradicere.
Spccierum duplicitas nihil vlterius poteft
quam varie animum inftigare,fi modo ipf?
fine varite.Sententiam vero fert intellectus
debiliori fpecie neglecta per aliam,perque
(peciei vnius pramalentis imperium vnam
duntaxat fententiam profert,ficut & phan-
tafia, quamuis per varios fenfus coniectu-
parit atque affebtum. Mentem vero idem
facere in variis coniedhiris apud feiplum
quilibet experitur. Quod fi vnailla mens
per duas ‘pecies in duobus hominibus am-
bigat,atque huc feratur &illuc,quia tamen
fui tpfius confcia eft in leipla, quid illic am¬
bigat non ignorat, coniedurifquelibraris,
ad partem alteram paulo momento decli¬
nat Acfiablurdum eft dicere, in eodem
fubiefto calorem firaul ftigufque fufeipi,
edam fiidiuerfis caufisduo ha?c inferan¬
tur,igne videlicet atque aqua,nonnc edam
ridiculum erit contrarias in mentem opi¬
niones incidere , quamuisidiuerfis caulis
immittantur? quod enim lufcipitur,pro dif
pofidone lubiecti fafeipitur. N equit autem
fubiectum idem modis fimul contrariis efle
dilpofirum ad contrarias fimpliciter formas
accipiendas Fortior infuper erit argnmen-
tado,fi de contrariis hahiubus argumente-
mur.Cum enim habitus confirmari a fimti-
lachris vlterius non dependeant, iamque
abfoluri fint edam ( quod maius eft) a pro¬
priis aedonibus, non poliunt A uerroici di¬
cere contrarios habitus propt er contraria:
quasdam agentia, id eft, fimulachra polle
concurrere. Quod autem dicunt mentem
duabus Ipeciebus indutam, vicem duorum
gerere fubiefforum , quibus repugnantia
capiantur, ideo non admittimus, quia non
pertinet ad eos tantum Ipeciebus confide-
re^pii eas velut vmbras putant luperficiem
mentis ambire Deindequia Ipecies apud
illos peregrini& conringenris actus obti¬
nent locum , mens verolubftaeriae atque
fobiech. Non fiunt autem propter duas ad-
157
uenririas formas fubieifta duo, neque fufei-
pitur aliquid formatum ratione,ledratione
{ubieai. Vna igitur mens vnum eftfubie-
<3um,licet duas excipiat fpecies, atque ra-
rioneipfiusfnon Ipecierumlfufcipitur quic-
quid aduenit. Quomodo igimr contradi-
ftoriis pateat aditus , ne fingi quidem po-
teft,nifi ferte addiderint itafe rtientcm ha¬
bere ad Ipeciem , fient materiam ipfam
ad quantitatem. Igitur fient materia per
quantitatem extenla contrarias lufdpit
qualitates, ita mens veftita Ipeciebus fen¬
tendas repugnantes. Exemplum minime
cenuenit, quia quantitatem efle a materia
inleparabilem arbitrantur , fpeciemvero
menti penitus peregrinam Prasterea mate¬
ria non prius per quantitatem formas con¬
trarias excipit-, quam in diuerlas partes ex-
tenfione fecemr. Quodfi Auerrois men¬
tem per ipfas Ipecies in alias atque alias
mentes fccari concefferit, forficanadm it-
temus. Ergo fi materia licet per quantita¬
tem pratparata fit,non tamen in eodem fui-
ipfius punfto qualitates contrarias accipit,
ita mens non admittit contradictoria, et¬
iam fivariisaffeifta fuerit ipeciebus.Natura
quippe contradi<3oriorum eft, vt fimul ha¬
bitare non poflirit.Nequeunt autem efle II-
mul, etiam fi per medium aliquod quis illa
conciliare tentauerit. Adde quod repu*
gnantia fi praeparationibus quibufdam lut
cipienda lunt,praeparationes exiguntrepu-
gnantes. Simodopraeparationes quantum
ad certos habitus-conferunt, atque cum il¬
lis proportione aliqua congruunt, tantum
habitus diuerlos impediunt, &ab eotum
praeparationibus diffonant. Ac fi praepara¬
tiones ad repugnantia per alias iterum dif-
• cordes affectiones ab eodem liibiedfo luf-
cipiuntur, in infinimm errabimus. Sin au¬
tem affectione nulla intercedente , abliir-
dum id quidem eft, & poterant habitus re¬
pugnantes seque ficut affectiones fine mea
dio fufeipi. Quamobremfimensnoftra fit
ad repugnantes,contradictoriorum a dius
& habitus dilponenda, opus erit prius ad-
uerfantibus inuicem Ipeciebus , atque et¬
iam dilcurfionibtodilfcffis, queafpecie-
bto dilcordibus excitats,principia ratioci¬
nandi pugnantia fumant, perque diffoni
media ad conclufionespemeniant contra¬
dictorias. Vniuerfa hsec repugnantia qua?
ad contradictoria difirahit , ita nequit a
mentefufcipi Iraemedio , ficutcontradi¬
ctoria nequeunt. Si quaeranar medium,abf-
quefine quaeretur. Quemadmodum de
contradictoriisalfenfionibusdilpiitauirr.us,
ita de contradictoriis affe&ibus licet dide¬
rer e, vt ecce quando mens ilia apud Plato-
35'S Marfilij Ficini TheoIog.Platon.
item obi eoum aliquod viurterfalevult qui¬
dem , atque| eodem tempore apud Ari-
'ftoceiem non vult, qualis effedusadphaii-
t2(ias non pertinet, quas non magis at¬
tingunt vniuerfale aliquid appetendo,
quam cogitando. Contrarios quoque in
duoobieda duo vniuerfalia fimul nolunt,
inuic em diffi dentia,& quando in rebus in¬
corporeis alijgaudent, alij fimul dolent.
Denique eadem mens proba efiit & impro¬
ba fimul, lapiens &ignorans,certa & am-
bigua,felix &mi(era.Quid dicent ad hoc?'
Quodex repugnantibus actibusaffedibuf-
querepugnartteSjhabimsin dadem mente
coalefcent,videlicet & contrari i . Hoc au¬
tem ideo -eftomnium abfurdilfimum,quo-
niam habitus non imaginarium quiddam
eft, fed naturalisform* gerit vicem, natu¬
ralis autem forma prodiuitafque per ad-
'uentum .oppofits form* prociiuitatifque
~ dilperditur. Diutius fortaffe quam decuit,
'demente cum his difputauimus qui mente
fepriuant, quando eam ab humana Ipecie
fegregant, quaevfque adeo fpeciet huma¬
na familiaris eft,vtmeque nos mentem ad-
fcifcere fine mente poffimus , neque illi
mentem refpuere fine mente. Arbitramur
-autem nos in luperioribus non Auerroem
lolum confutaume,verumetiam M auros il¬
los quivriam efle omnium animam opinan-
tur.Si enim in mentibus diftindio eft,mul¬
to maior eft in animalibus diuerfitas, tum
quiamentes humana:magisvnitasluntin-
uicem,eo quod prseftantiores lunt quam a-
■nimse inuicem,tumquiafi lufficeret anima
vna noftris corporibus gubernandis,multo
magis mens vna fufficeretveritati compre¬
hendenda:. Vnde Deque credendum eft
nonnullis adulterinis Platonicis afferenti¬
bus viuentia omnia per vnam mundi ani¬
mam viuere, quia non duceremur motu Ii-'
bero, & varietate confilij,fedimpetulubi-
to vehit fagina ferremur. Et fi vna qnadaa
anima Ipir aremus omnes, etiamvna qua- i
damluper mundum mentcfolumfpccnla.
remur.Satis autem diuerfitas ipfa &diffia.
clio corpommmundanoru. diftindtioEcia, *
fignificatnamrarum,naturarum difiinefo, *
diftindione iequkur animaru, animarem
tamr, & mentes infitae animatus, anima¬
rum retinent numerum. Ridere quoque >
licet barbarum quendamDinantem &Ma-
nichmos, qui D ei portiones quafdam effe
noftras animas voIuemnt,fiueDeum.Nam
hoc effe non polfe fatis ex quinque illis re¬
rum gradibus in primo libro di,'poliris de¬
claratur .NequepoteftDeus aut in animas
multas difeerpi, cum fummavnitas dididi
nequeat, autmatcriafieripluriumanima-
rum,nefit vilior animabus,neuefummusa.
cius gerat lubicdi vicem. Aut ipfc infua
forma confiftens,mutari tam frequenter in
nobis, cum fit flabile mobilium centram i.
vero in falfutn, bono in m alum, gaudio in
dolorem, atqueeontra. DeniqueliDeus
eundorum effetanima , yt mens effetin
eundis, quod eft in luperioribus confuta¬
tum. Quoniam vero Themiftiusalferkv-
nam fuiffe Platonis, Ariftotelis, Theophra-
fti d e m ente fententiam, fi cupimus Peri- -
pateticam hanc difputationem felici fine
concludere, veritatem ipfam Platonicam
P eripateticamque per plures dilperlam In-
terpretesjita colligamus in vnum,Accipia¬
mus abAuerroecapacemintdleftumefiTc
immortalem. Accipiamus ab Alexandro
capaces ihtelledus effe vires quafdamani-
■mabus noftris naturaliterinfitas,'totidem
.numero quot funt anima:. Concludamus
hominum animas immortales effe. At¬
que h«ec eft condufio Platonicorum,
Chriftianorumque , & Arabum Theo¬
logorum , prifeis Peripateticis maxime
confona.
 dc immortalitate animorum. Lib. XVX 359

THEOLOG I M
PLATONICA,
DE IMMORTALITATE ANIMORVM»

EODEM TICINO AVEHO RE,

(■.•) LIBER XVI. (/.)

Sequitur fecunda qu&ftio , cur animi terrenis corporibus

fintincluf.

(v; CAPVT PRIMVM. (v)

■ Oftquam prini* qu*ftio- eflentia Dei penitus abfoluta fit, non tan¬
tum ab omni aiateria, materiarquepro-
mufque mentis diuinita- prietate,fed etiam ab omnrcerta conditio,
ne, refpeduque ad hanc remxreatamaui
uenire. Secunda: reipon- illam,atque fit infinita, idcircoindifferen-
deamus, oftendamuique ter(vt ita dixerimyie habet ad omnia.Igi-
cur animi, fi diuini funt, terrenis corpori¬ tur aut nihil prarter fe cognofcit-, aut om¬
bus tam infimis fint inclufi. nia. Nihil autem cognofcefe'didu nefas
eft, c um & cognofcetium i & cognitorum,
Ratio frima. Vtcogncfcant fingula. & cognitionis iit ratio funima. Neque ob¬

E jiciat nobis Auerrois, viIefcereDeum.fi

Sfcntia Dei, fi modo eflentia nomi¬ inferiora confideret. Sane quiscognofcic
nanda eft, no vnum quoddam rerum fe elfc omnia qu* infra fe funt, prine ipiuih
genus eft, alioqui res tantum fui generis ideo nouit quid fit inferius efle i igitur qua
ageret, ficutaaua , eaqushumida iiint, ratione deficiant, comprehendit. Atvero
nonficca facit, ignis contra ficcanonhu- dum rationem iplam defedusipfius agno-
mida generat. Cum vero cuncta rerum fcit, defedum ipfe non patitur. Quod fi
generat per fuam efientiam. Deus effi¬ Deus in iplo imperfedionisfitndamento
ciat , & quod efficit, fiiper omnia qu* confiderando quod ab ipfo alieniffimum
fiunt maneat, in nullo rerum genere Deus eft, ipfe non fit imperfedior, cerre multo
eft, fediuper omnia genera. Igitur quan¬ minus quim in aKis.vcIimperfedifliiHis co¬
do fuam intuetur efientiam , eundorum gitandis imperfaduseuadet. Quid plura?
originem & exemplar, eunda rerum ge- cognitio fui aliorum que, tanquam bonatx-
neracontuetur , eundas quoque fpecies, ptabilis eft,eft enim qu*datnfuLipfius aui--
atquefinguIa.Na eflentia Dei .principium monrmquepoflefl?b. Poteftautem aliquis
medinmq; & finis eft. non (pedalium tan¬ cognoscendi -modus minus quam, alius,
tum principiorum, fed etiam Angularium optabilis efle. Siquidem modus quo fatius
Ihb qualibet ipecie peruagantium. Profe- cognofcit externus,eft imperfedhis,Minus
db diuina eflentia cum nihil in fehabeat autem imperfedusille , quo fenfusinter-
materi* fimile, qn* obumbrare iblet co¬ Bus,minus quoque quoratio,minimetaii.
gnitionem, lux eft perfpicacia mmma. Id¬ dem quo meirs Angelica.Itaque cognitio¬
circo Deus per liram eflciitiam proprie, nis ille modus quO! -eus difcercit fingula,
tanquaper lucem efficacem dilcretriccm- cum fit gradibus infinitis Angelico modo
que Ungulorum fingula perlpidr,atqi cum perfectior, imperfectionem cerre nullam*
360 Marfilij Ficini Theolog. Platon/-
imo perfectionem omnem penitus com¬ difcemetcNon quidem per abfolutam Dd
prehendit. Talis certe eft cognitionis diui- eflentiam abfque medio. Quo enim paSo
ng modus,qui per ipiam perfetiionem om¬ eflentia infinita poteft tanquam forg» £.
nem fit infinitam. nitae menti nulla praparaticrreintercedeD-
Denique j'/icut nobis finitis praeftat te congruere? Oportet tamen mentem ip-
finita quaedam Tcirc quam ignorare, fic _ fam ahqnam in fe formam habere , per
infinito Deo conuenit potius infinita, quam agat intelligendo. Quapropter An¬
quam vel nulla vel finita videre. Cognof- gelus formas & exempIariarerumDeief-
eit vero diftintie. vbiqnc fingnla , fi mo- ! ientia lulcipit,atque_yt oculus per Solis lu¬
do qui caufam caufarum perfefie tenet,& men colorum omnium effetiiuu, colorem
cutias & lingulas caulas perfedtiflime pof- eorumdem fufeipit formas,videtq; colares,
fidet. Atquediftincta perfpectio tanquam ■ itamensAngeliperDeilumenrerumom-
perfettiior admodum, quam confcfa magis nium effetiiuum, earumdem rerum acci¬
admodumefi exoptanda. Sed ne longius pit Ipecies&intelligit. MeritoDeuspriBs
-digrediamiir,pergamus ad reliqua.Ange-' pleniufque format fpiritalem materiam ip-
lus quoque cunela D ei & op era & lingula fi proximam,id eft,metes angelicas, quam
confpicit. Nempe,fi noftra: mentis obie- remotiffimam ab eo mundi materiam Sed
<Sum eft efle ipfum-verumque commune, multi fimt gradus metium,&mullopIures
atque id.eo adexiftetiaomnia veraqjmens quam corpomm,vt Dionyfius tradit A reo-
humana(licet paulatimjfe dirigit,par eft vt V pagita. Voluit enimoptimusartifexplures
mens Angeli, qua» n oftra: praeftantior eft, inpraeftantibusoperibusfuis gradus ftarne-
omnia capiat,& vt volunt Platonici, fimul re,quam in operibus vihoribus.Sic Dd ci-
omnia. Sed quonam relpicit A ngelus vt uitas erit praeclarior, fi plurcsfint iu ea no¬
•omnia videat ? Nunquid incorpora aciem bilium Sdiberorum gradus , mercenario¬
dirigiteNequaquam. Quia flabilis eft An¬ rum atque feruorum.Talis eftvtique men¬
geli mens,cernkque cunita fimul, propte- tium ad corpora comparatio. Quot autem
tea nonpoteftea difcerca corporibus,quae -praecipui fintin Angelicis gradibus ordi¬
.curlu fuo faepius permutata alias aliter & nes,fatis ex Dionyfij mente tuminlibfode
alia monftrant. A c fi modus agendi/equi¬ religione, tum in Pauli raptu difleruimus.
tur cflen di modum, Angelus qui in efle'n- Quo'etiam patio Platonici in nouem ordi¬
• do omninoefta corporeliberieritquoque nes diuidar, fignificauimus alias, quoniam
liberintelligendo. Neqjformabitur, abeos- videlicet Angeli intclletius 'quidam funt
-poribusqui corporibus eft excellentior, &
cumipfis commercium habetnullum. An quo eflentiam, vitam, intclligentiam cop-
forte in angelicam eflentiam fletiet intui- tucnmr. Sed illic ineffentianimvita.tum
’tum?Fle&t quidem, fed in Angelo folum intelligentia eftper eflentiaemodum.Rur-
•perlpiciet Angelum .Nam tantum in ange¬ fus,invita font reliqua duo,limiliter p.ef
lica natura videbit,quatum ipfa /e porrigit, modum vitae.
-ipfa in genere folu eft angelico. Angelum Irem, intelligentiaduofimiliterreliqua,
igitur videbitin ipfa,reliqua rerum genera id eft , vita & eflentia per quendara ta-
-clare difeernet. Nempe fimateria cogni¬ telligentix modum. Illic igitur fummum
tionem impedit, efienria vero creata non- vnumque intelligibile in tria diuiditur,
taihil habet materia fimileinfermeque & perque tria deinde multiplicatur in no¬
fufcum:fequiturvt nulla creata mens, qua¬ uem. Eodem quoque ordine intellectas
tenus in nudam quali caliginem alpicit,vi- ipfum confidersntes in ordines nonem
lionis claritatem adiptfcatur, perinde ac li diftribuuntur. Atque hoc patio Angelos
Luna in fe refpic er et nondum lumineSolis foli deditos contemplationi,Platonici di-
illuftris.Ergo ficut oculus colores non cer- uidunt .Eos autem qui mundum quoque
nit,nifi per formas ipfas colorum,ita neque gubernant , quidam duodenario ,lepte-
mensperfpicue rerum videt genera , nili naricque partiuntur in primis fecundum
per iplorum formas, fiquidem forma efta- duodecim Zodiaci ligna jfeptemque Pla¬
gendi principium. Eflentia AngeK, folfos netas. Deinde , his alios quofdam An¬
eft Angeli forma, atque illa quidem quo¬ gelorum exercitus addunt, pro ftellarum
dammodo fufca.D ei vero elf :ntia,im 6 ve¬ numero in quauis Iphaera mundi certis
ritas bonitafque, omnium eft forma, lux¬ officiis incumbentes , totidem quoque
que puriflana,radix;ratio.& exemplar. Per daemonum heroumque turbas Angelis
hanc itaque folam , tanquam per Solem obfequentes , ac denique totidem parti¬
conipici omnia pofluni. Nunquid ergo cularium ordines animarum fele numini¬
peripfam Dei eflentiam Angelus cunjta bus lupemis accommodantes.
 de immortalitate animorum Lib.XVX. 3&l
• Sed mittamus nunc daemonicos heroi-
colqoe exercitus, fatis eft intcllcxiffc Pla¬
tonicos mentes fupra nos innumeras po-
fuiffe.in quibus nominandis non folum
angelorum, fed etiam-arcbangelortim &
principatuum nomina coftris Iamblichus
accipit, lumenque diuinum per omnes
quafi per vitra puta ad nos vfque defcen-
dere. Qnamobrem per innumerabiles pe¬
ne fpirituum mediorum gradus radius il¬
le diuinus formator mentium ad infimas
vfquedeuenit mentes, quales funt homi¬
num animae. Quatuor vero hic confide-
randa videntur. Primo quidam radius il¬
le diuinus, deinde Ipecies rerum in ipfo,
quas & rationes creandarum rerumyideafe
que vocamus, tertio mentes, quarto men-'
tium vires. Radius prout in fiffipliciflima
Dei vnitate conliftit, vnus eft prorlus &
fimpliciffimus,atquevnicam ideam diuino
offert oculo, vnamfdlhcr Dei effentiam,
fed illam quidem per multos effendi mo¬
dos creandis rebus communicabile. Qui
modi apud Platonem illa: ipfae idez funt
rerum qua: pet tales modos firnt produ¬
cenda:. Vna igitur eflentia Dei, vna eft
idea, idearum omnium vicem gereDs.per-
que hanc vnicam Deus cumfta circum-
fpicit. Radius ille dum nTanat ex Deoiquo
longius a diuina vnitate procedit, eo ma¬
gis fit multiplex, & qui vnicam Dei oculo
ideam in primis obtulerat, multas iam ac
plures deinceps, & plurimas oculis offert
angelicis: quemadmodum linea a centro
producta, qua: in eo indiuidua erat, quo
difcedit longius, eo in plures panes exten¬
ditur. Imo quemadmodum Solis radius
in S ole ipfo vnicam praffert lucis formam,
multas in igne, plures in aere atque aqua,
in terra quamplurimas, ficut fe habet ra¬
dius ille diuinus, ita & mentes in quas in¬
funditur. Quo enim propinquior mens eft
vmtati diuina:, eo eft vDita magis & fim-
plex. Quo remotior, contra. Capit autem
quaque mens pro natura fua radium ve¬
nientem, quapropter fimplicius fupratma:
mentes illum capiunt, reliqua: multipli¬
cius. Vnde pauca: idea a radio in fublimi
mente pinguntur, in liquente plures, plu¬
rimaque deinceps, quoniam vero quo
quid firoplicius magilque vnitum eft, eo
eft&potentius,ideoin altioribus menti¬
bus vis intelligcndi perfpicacior viget, he¬
betior in fequentibus. Quo fit vt per illas
jplas pauciores ideas non pauciora videat
mentes fuperiores, quam per plures ideas
reliqua : ficut medicus peritilfimus futu¬
ros in agrotante calusvnico prauidet
figno, pluribus lignis eget ad iudicandum
imperitus, plurimis quoque imperitilu-
mus. Etvniconutu intelligit fagax mini-
fterquidiubeat Dominus, tardiores mul- -
tis indigent verbis. Ergo tum propter re¬
centis radij firrspiidtatem , tum propter
lublimium mentium vnitatem, earumque
ipfarum mirabilem perlpicacianv, paucit -
fimacommuniflimacue in arce angelica
fentidear, plures magifque Ipeciales per
ordinem in fequentibus. Exemplum ac- .
cipeveritati ( vt arbitror ) fimile. Com-
munillimum omnium Peripateticis effe
ipfum videtor. Hoc in duo diuiditur. Al¬
terum eft per fe •• alterum haret alteri Sub-
ftantia illud eft, hoc accidens. Subftantia
rufius altera corporalis, incorporalis eft
altera. Similiter accidens vnum eft qua¬
litas, alterum qnantitas. Corpus item du¬
plex : animatum, inanimatum. Spiritus
quoque alifa corporibus feparati, alij ve¬
ro coniundti. Diuiditur deinceps vnunv
quodque horumgenerum vfque adfpedes
vltiffias : denique Ipecies qualibet lingu¬
la infinita. Deus per vriam ipfius effe vel
boni ideam, qua ipla Dei natura eft. /n-
relligit omnia. Primus angelus exempli
cauladuasfortehabeatideas, alteramfub-
ftantia, aiteramaeddentrs per quas om¬
nia fubfiantiarum & accidentium inrelli-
gat genera, prout radius ille diuinus qui
in Deopervnam ipfius effe vel boni idea
formatus erat, iam in primo Angelo in
.geminas fefediuiditformulas, dum diice-
dit ab vno, atqueideis lubftaatia acciden-
tifqueveftitur. Secundus angelus duplica-.
ta rurfus radi) varietate quatuor inde ideas
accipiat: duas ad genus fubftantia: perti¬
nentes, duas ad accidentis genus, vnam
fcilicet ideam fubftantise corporalis, in¬
corporalis fubftantia: alteram, fturfus
vnam accidentis eius quod eft qualitas,
alteram actidentis-eius quod eft quanti¬
tas. Per has quatuor ideas , omnia rerum
genera quae fub communi fubftantia &
accidente communi comprehenduntur,
intelligar. Tertius angelus per duplica¬
tum rurfus radium fnultiplicit erque diut¬
ium octo ideasfufdpiat, per quas totidem
intclligat, quot primus atque fecundus.
Vbi apparet fublimioribus mentibus vril-
uerlaliores ideas ineffe, fequentibus pau-
latim minus vniuerlales. Siquidem vna
idea in illis tantum fub fe continet, tan¬
tumque fignificat, quantum du* in his
ideae.Semper enim defeendendo vna ge¬
minatur in duas. Atque ita geminatur
gradatim,quoufque ordo raentiu infimus
qualis eft: anima rationalis, tam multipli¬
cem radium diuinu accipiat,quantu ille in
$ 6z Marfilij Ficini Theolog. Platon:
Ipiritibus potcftfieri multiplex. Poteft au¬
tem in iliis vfque ad ideas reram vltimas
diuidi, ita vt totidem prae fe ferat formu¬
las, quot rerum a Deo creatarum funtlpe-
cies , vt Ipeciei humana ideam habeat
vnam,altcram equinae, fimiliterque de a-
liis. Singulorum vero hominum & equo¬
rum figuras lingulas radius ille non facile
aut cuilibet oftenditexpieflas.Nam cum
fit penitus abfolutus, formulas prae fe fert
modo przcipue abloluto. Sane Platoni¬
ci mentes fupernas exiftimant, ficut ideas
rerum materialium in materiales, gencra-
biliumqucingenerabiliter continent,ita
& particularium rerum idtas duntaxat
vniuerfales habete. Cogitemus hominis
animam nunc primum.ex Deo manan¬
tem, neque dum corpus indutam, vt ab
occupatione corporis libera intentionem
.prorfus omnem in mentem propriam diri¬
gat, vbi pro natura fua duntaxat accipiat
radijilliusperpetuofibi adftantis & infpi-
rantis influxum. Quid per huiufinodi ra¬
dium naturaliter capiet anima? Tot ideas
-quot fimt rerum Ipecies creatarum, vnam
Ipeciei cuiufque ideam. Per ideam homi¬
nis quid intelliget i Naturam tantum eun¬
dis communem hominibus, fingulos fub
ea homines non videbit. Idem per ideam
equi faciec, & reliquorum. Itaque con-
fula relinquetur anima; huius cognitio,
cum iplam lateat diftinda progreffio Ipe-
cieruminfmgula,eritque naturalis appe¬
titus cius inanis, & inquietus femperaffe-
ciiis, qui nullo vult vero, nullo bono care¬
re. Verum cur nequithominis anima in
vltimis ideis ficut fpecies, ita lingula fpe-
ciebus fubieda plane confpicerc, quemad¬
modum Angeli in luis ideis genera vi¬
dent, Ipeciefque, & lingula ? Quia, vt alias
dilferuimus, in quolibet rerum ordine ita
natura comparatum eft,vtadioinfummo
illius ordinis litpaflionis expers, pallio in
infimo actione priuata, m mediis compo-
fitio media Animas quoque noftras elfe
mentes infimas conflitit.
Quapropter quantum ad intelligentiam
fpectat, Deus aget lolum : Angelus aget
& capiet -• anima capiet per naturam lus
mentis folum, non aget. Deus fiquidem
ideas effundit alio, non haurit aliunde.
Primus angelus duas ( vt ita dixerim ) ca-
pitideas, ideft, duo ilia rerum latiffima
genera, quibus iufeipiendis quodammo¬
do patitur.His lufcepris ob efficaciam pro¬
priam illorum generum vifcera penetrat,
Ipecielqueomnesfequcntesineis peripi-
cue infpicir, fabricatque libi ipli concep-
tuspropriosquarumlibetlpecierum, quos
etiam derinatin lingula. Atque hatenoa
paffioiam, fed adio. Idem angelusfecm-
dus agit, & alij , ac femper pcfteriotan.
gelus plures ideas fuperne accipit patien.
do, pauciorefque conceptus ipecieruir.fi-
bi eft fabricaturus agendo-Proptercaaef-
cit paffio fenfim, addo vero decrefcit, quo-
ufque ad mentem infimam veniatur, qua
nihil agat, fed acceptis ideis alatur, nihil
moliatur noui. Cuius intelligentia nihil
eft aliud, quam fufeeptio idearum feipfam
minimelatens. Et quoniam idea vniuer*
fales lunt namra, non poteft mens aliqua
illas abfquc propria actione ad diftinftos
lingularum remm conceptus ccducerc.
Ideo hominis anima qute ex ea parte qua
mens cft, inter mentes eft vltima, intdli-
gitque folummodo patiendo., vniucrialia
in lingula non diftribuit. Verutam en qua
parte cft diuina, per centrum fuum, quali
Dei charaderem, habet aliquam afiio-
nem qua producitlpecies vel educit, diui-
dit vero nequaquam. Quinctia qua pano
eftanima,quia no eft vltima animaTu,ani¬
malis corporeasque operationis eft com¬
pos. Cmterum per diuinam prouiden-
tiamineo gradu locata eft hominis ani¬
ma, vt ficut luccedit proxime mentibus,
ita proxime terrena pratcedat corpora,
qua cognatione erga inferiora hac affi¬
citur , eiufqiic amatorio quodam affefla
fe inferit. Vr,de corporibus copulata ter¬
renis, terrenorum omnium pratftatiffirois,
regit quidem illa,perque virtutem vita¬
lem vitales illis affert palfion es intrinfecns,
per fenfum autem iudicat alienas paflio-
nes illatas Illis extrinfecus. Corpus huma¬
num quoniam conflat quatuor elementis,
&inmediomundilocatur,cmnium ele¬
mentorum omniumque rerum circurfiu-
entium impullus per quinque inftrumcn-
ta fenfiium patitur. Impulfus huiufinodi
vndiquea liDguIis rebus illatos figillatim
gines ipfa animali virtute in feipfa fingit
per phantafiam , feruatque memoriter,
quo fit, vtbreui tempore phantalia lingu¬
larum ferme rerum lingulis plena fit for¬
mis. Hinc ratio prouocat2, primo quidem
Ipecies vniuerfales parit, perque illas in¬
tuitu fimplici communes condpit notio¬
nes. Mox vero ex hoc intuitu reda iam ab
aSu intelligendi in ipeciem intclligibi-
lem, perque hanc in fimulachrum fe re-
flectit,& per fimulachrumprofpici: indi-
uiduum , prius quidem vagum indeter-
minatuqueipnta aliquodmei: deinde de¬
terminatum, fcilicetmelhocautillud^ed
pofthniufinodibreuiores adslatiusizihuc
 de immortaiiate animor. Lib. XVI.
modum percurrere confueuit , quotinam
eft corpus hoc dulce & flauum, quod of¬
fert nunephantafia mihi - Cur dulcerDuI-
cius ne hoc, an vinum.Triahic ratioqua-
rit, qua vt Platonicis videtur, phantaiiam
latuerant. Primum, rei illius fubftantiam,
quando quid hoc ell intetrogat. Secun¬
dum, qualitatis illius caofam,quando cur
dulce fit perquirit. Tertium, ordinem eius
adalia, quando fcifcitatur num vino fit
dulcius. Poft hjc refpondet fibi ipfi tria.
Primum, mei hoc citSccundum hocideo
dulce, quoniam humor eius pinguis eft, &
moderate coctus. Tertium, dulcius vino
eft, quia dulcedo eiuslinguam magis diu-
tiufque delinit. Ha rationis humana dif-
curfiones quoniam phantafia lequuntur
impulfiim, particulares funt, & per lingu¬
la peruagantur. Quinetiam aggreditur
alias quaftioncs. Quid mei! Quid dulce¬
do : Nuncnon magis de meile hoc "quam
dcquouisa!iorogat,fimilitcr de dulcedi¬
ne qualibet. Ac ncglctSo proprio iHo
mellis fimulachro quod- attulit phantafia,
de communi pcrlcrutatur vniuerfi mellis
& dulcedinis ratione. Vniucrfalis hac qu?-
ftio eft. Vniucrfalis fit & relponfio, ita
Mei eft apum fuccus, gradu fecundo cali-
d lis,virtute abftergens,fapore dulciflimus,
tadtu pinguis Rurfus dulcedo eftfitporex
moderata hUmoris aerei concoctione pro-
ueniens. Has communes definitiones
mellis atque dulcedinis quafiuit ratio diu,
& inuenir tandem.Si quafiuit diu,non ha¬
bebat ipia. Accepit enim aliunde illud ad
quod difeurrendo peruenit. Vnde ergo
accepit i Non a phantafia. Ea enim fi illas
habuifiet, obtulilfet plane ftatim, vt firnu-
lachra obtulit, prafertim cum lux illa com¬
munis definitionis quanto eft illuftrior di-
uiniorque fimulachris, tanto clariiisocu-
lis rationis ad ipfam accmmodatis reful¬
gere debuerit. Quapropter a mente ratio
illas accipit, qua quoniam menti quam
proxima eft, eam ipfam vim adipifeitur,
per quam ncgleAis quandoque Angulari¬
bus quaftionibus ad vrriucrlales fe confe¬
rat quaftiones. Et quia quarit communi¬
ter definitiones, reportat a mente com¬
munes. Quarebaturquid lucri a corpore
proueniret. Plurimum proculdubio.Nem-
pefiremanet^xtra corpus anima cum pri¬
mum nata eft, vniuerfalia cognofcct qui¬
dem, lingula vel virtute propria vel radio
diuinoper ipfam comprchenfo non cer¬
net,quiamensciusvltra ideasvltimas non
defccnder, ratio vero in mentis quielcet
intuitu In hoc autem corpore propter
fenfus rado confuelcit per finguk curre¬
jff3
re, lingula applicare communibus, com1
munia in fingula ccrluarc. Per fingula
currit hunc in modum. Hoc eft dulce, Se
fiauum, ergo eft mei. Singula communii
bus applicat ita, hoc eft dulce. Omne dul¬
ce eft humidum moderate cofium. Ergo
hoc eft humidum ita coctum. Communia
vero ficadhibet lingulis. Omne dulce&
flauum eft met Hoc igitur quia tale eft, eft
mei. Sicalfuefadfcaratio, quando animus
fueritfeparatus, communes mentis ideas
facile in lingulas diftnbuet notiones, quia
ratio ficut hic fua quadam temporali dif-
curfiene diuimini‘illud & efficax anima
centrum caputque mentis prouocat, vt
formulas in mente latentes paulatim edu-
catinlucem, & in rationem vfque tradu¬
cat, ita illic fubito continuoque affeflu per
diuturnam confiietudinem generatio for-'
mulas inflammabit, vt per quafdam rerum
lingularum fcintillas cxculfse, quandoque
ex mente corufcent in rationem. Qua-
propterTJato in Epiftolis atque legibus,
Plotinus' epoque in libro de animorum
immortalitate concedunt, animis fepara-
tis inefle nbfttarOm rerum; fenfum ali¬
quem atque curam.
QubdquidemPlotinus fic accipi vult,
vteatenus animaduertant humana, qua¬
tenus fiipereft ipfishabitus aliquis vel affe-
dtussd corporea vergens, quo tandem fu-
blato, tanta attentione diuinis incumbat,
vt lingula qua inter nos contingunt , aut
non videant, aut (deuti lolent qui aliquid
intentilfin:e cogitant;• fe videre talia non
aduertant.Eadcmfcrmede rerum huma¬
narum reminifeentia ratio eft. Nam Pla¬
to alibi recordari concedit, ahfii iethaum
inquit, obliuionisflumen inter vita huius
atque alterius fluere regionem. Recorda¬
ri criim quamdiu efga illa qua hic fenfe-
rant, afficiuntur, deinde minime. Animas
vero cuf labuntur in corpus, eatenus diuir
norum obliuilci, quatenus fefo in corpus
immergunt. Cum primum emergunt &
quantum emergunt, tunc primum atque
tantum reminifri.S untautem anima mul¬
ta, ('vt&prifcis &noftris placet Theolo¬
gis j qua hac aut illa, hic antibi, non affe-
dtu led prouidenria quadam a Deo diftri-
buta gubernant.Adde quod in Republica
feribit Plato animas qua hic aliquo affe¬
ctu fe nouerant, fefeillicagnolcere, atque
fermead fe inuicem fimiliter affici. Aui-
cenna quoque in Metaphyfids ait, animas
tumheatastummiferas inaltera vita per-
fcuerante ad tempus habitu "quodam a
lenfibilibus conrraclo , polle imaginari,
qua hic prius vehemennore affectu ima-
5-54 Marfilij Ficini Iheolog. Platon!
ginabantur. Sed haec nunc tanquam mi¬
nus ncceflaria dimittamus.
Ratiofecundi, vifirmafinguUrcs cumyni-
uerfahbusformis concilientur. -
C A PVT II.
Tl 11 Irabifisproferiovirtus efffiaechu-
iVl mana ratio, animae rationalis pro¬
pria, per quam fumus homines. Arripit a
phantafia fingula, a mente communia, &.
in vnu-n congregat vtraque, & ficut ih
homine mortalia cumimmortalibus copu-
lantur, fic inhui ufmodiYanone tempora¬
lia fimulachrifpeciebns.iunguntur ster¬
nis. Quod nili in mundo' efficeretur alicu¬
bi, reflaret formarum ieries interrupta.
Fieri autem nequit, ni,fi rationalis anim us
' terreno corpori coniungatur.
Ratio terttt, tam udius 'diurnus, quam.eius
formula rejlt flantur in Dtktm.
CAPVT III. ' ne fuerit pauimentum j vbi Solaris, glebi
F Acit in hoc iterum 'aliud mirabilius,
quoniam diurnus ille, radius idearum
.pleniffimus,"pdftquatiLad animam vique
defcenduytranfitpcr vitalem animae vim,
perque naturam in mundi materiam, in
qua fingit .extremas qualdam atque vm-
bratilcs fimilitudines ideartim, quemad¬
modum lumen fingit,imagines colpruni
in ipeculojimo quemadmodum per lu¬
men vmbras corporum defignantur in ter¬
ra. Tales autem fimilitudines fiue vmbrae
difcedunt ah ipfa diuinitate quanipliiri-
mum. fiam ex puris impurae fiunt,, dum a
contrariis inquinantur,ex vnitisdiflipal
ee, ex communibus fingula:, ex flabilibus
prorfus inflabiles. Si res quaque fuam
originem repetunt, vnde percutiens'ter¬
ram Sollsradius, in Solem inde refledti-
tur quid mirum has quoque vmbratiles
fimilitudines idearum occulto quodam
inftindu priflinam puritarem^equirere,
atque radiumipfum earum fictorem poft-
quam defcendit,vicifliin ad afeendendum
ardenter anniti ;Fruflrane tantus cona-
xus erit i Minime. Quis fuccurret: Non
anima: beftiarum, cuae.folis lingularibus
fimulachris inhiant. Non mentes ilise no-
flrisprsftanti ores, qua cum non habeant
corpora omnibus omnium corporum fub-
iedaprocellis,particulares qiiallibetpaf-
fionesformafque quorumlibet corporum
nonfuicipiunt. Sola reflat hominis ani¬
ma, qua propter terrenum corpus fingu-
iere::: corpcrcm .. cuodamiiiod.
puifata tumultibus , 'aflumit cuidem ipfi
per lenium has a ibundi materia infecis
fimilitudines idearurn , colligit 'autem eas
per phantafiam, purgat excqlirqueper ra-
tionerh, figat deinde cum vniucriabbiis
mentisideis. Ita radius ille cakffis qui
ad ima defluxerat,refluitad fubfimia,dum
fimilitudines idear um qute fuerant in ma-
teria dfliipatE, colliguntur'in phantalia, &
impuri purgantur in ratione, & fingula-
res tandem in mente euadunt vniucrfiles.
Sic hominis anima iam labefafiatum re-
ftituit muhdiim,qu6niam eius muEerefpi-
ritafis plinr mundus, qui iam corporalis
eflfa&us, purgatur affidue, atque euadit
quotidie ipiritalis.. Radij ab amplo Solis
orbe 'deiniffiin ahguflum foramen altifli-
m'i, parietis ,, conum faciunt per.pyi ami-
djepijlSc in ipfo Foramine obliquantur vf
qiaeadeo, vttranluerfi traducantur ab ip¬
fo, & in luppofitum pauimentum cum de¬
cidunt, orbem fulgidum configurenttan-
to ampliorem, quantoremotii s a for; mi¬
latitudinem adaequaturi videntur,fiaqua-
li ipatio deciderint a foramine, atque a
Sole defluxerant. Hoc autem in noftris
pcfilis aflequunturi Nam quijp -pupilla
coadtifunt in anguftujn, &abip& tradu-
«flfin animum,in ipfo animo Solis magni¬
tudinem implent, vbi vere de Solis ma¬
gnitudine iudicatur. Ex quo apparet tan¬
to animum diftare ab oculis, quanto fo-
laris orbis fupereminet oculos. Idcirco
& in coelo fecundum .(Egyptios & ede-
ftisanimus, quiterrehos oculos acue fu¬
pereminet, atque cerlum- Influxus quo¬
que idearum afupernis mentibus deinifli
in corpora, ex ampfiffimis ahgufliflimi
fiunt, &dum ex vniuerialibus omnino
particulares euadunt, a corporibus tan¬
dem reflexi in hominis animum priflinam
recipiunt amplitudinem. Vnde euidenter
offendunt, humanam mentem ita fenr.c
a corporibus eflcTemotam, ficut & men¬
tes luperiores. Ideoquecum atque «mor¬
talibus feiunria fit, ac diurna mentes, as¬
que immortalem exiftere, prafertim cum
formas ab aeternitate ad tempus parref-
que temporis vfque prolapfas aternitati
reftituat. '
 de immortalitate animorum. Lib. XYI 3^1
Qutrtt risio ,it animafes lentor.
C A PV T IV.
C Onfert prztcrea defcer.fus anima in
corpus ad anima ipfius beatitudi-
ncm. Si quis enim hebetior ingenio fit,
acfemper corpore validus, quanti facien¬
da fit bona valetudo corporis, ignorabit.
Aegrotet oportet quandoque, vt c-a com¬
paratione falcem precium fanitatis agno f-
car, & recuperata iterum fanirate fuauius
perfruatur. Anima hominis mentibus
omnibus obtufior comparatione indiget
ad pleniflimum rerum maximarum iudi-
cium. Ergo mundanis agitata procellis,
quam quietus dulciique iit in Deo por¬
tus, & hic rectius vaticinabitur, & illic dif
cernet acutius, intentius adhaerebit, fiuc-
tur & dulcius. <yiam quidem rationem
Plotinus non mediocriter probare vide¬
tur, maxime vero Porphyrius, qui ani¬
mam inquit faepius mala hzc expertam,
tandem omnino hzrere parenti, nun¬
quam ad haec vkerius redituram. Forfitan
&ipfeDeus inflituit diuina gaudia fupe-
rioribus quidem mentium gradibus natu¬
ra obtingere,ordini vero inferiori labo¬
ribus comparari, vteffient & qui nafcendo
bcatificrent, Sc quife viuendo beatos effi¬
cerent, neautfublimeslpiritus pluris qua
fint zftimentur , cum aliunde beatitudi-
nem nansifeantur, aut inferiores lpiritus
contemnantur, cum ipfimetfibi fint bea-
titudinisauthores. Quidfi Angeli, vtpote
qui funt remotiores a tempore, ftatim vt
ortifunt,perfubitam quandam inDeum
conuerfionem, momento beatitudinem
promerentur, nos antem longiori circui¬
tu felicitatem fimilem adipilcimur ? Et
quod naturae deeft, induftriz noftrz re¬
penditur. Ac dum honefti piique laboris
teiletantiacum imbecillitate noftrz ori¬
ginis compenfatur, quodammodo excel¬
lentiam aequantes angelicam, sequamus
& przmia. Ita quatuor in bono gradus re-
periuntur. Deus a fe tantum bonum habet
fuum,corporea ab alio tantum. Angelus
& animus non modo ab alio, quia a Deo,
verum etiam a le,quia fibimet bonum p ne¬
fiant, fcd xngelus adu aeterno , animus
temporali. Neque .mirari debemus ani¬
mum poffie non modo ad extremum di¬
gredi malum, ficut miferi, led etiam ad
fummum progredi bonum, ficut Angeli.
Primus enim liberque motus nufquam nifi
in infinito habet terminum.
SLu-nte ratio, vt vires anirr.:t inferiores ad
effecZum progrediantur.
C
C AP V T V.
Onducitinfuperhzc habitatio non
ad rationem mcntemquefoIum,ficut
expofuimus, verum etiam ad tres illas in-
feriores, animae vires,phantafiam, fenfum
& nutriendi virtutem, quas animz ineffe
oportet non minus quam mentem & ra¬
tionem, fi modo inter Angelos ac beftias
obtinet medium.Inanis quidem &inquie-
taeftvis illa quz nunquam prodit in a-
ftum. Harum trium virium abfque corpo¬
re non eft actus, aut certe non incipit fine
corpore, fine corpore inquam terreno,
operationes.luas tum lingulas tum inte¬
gras non exequuntur. Adde quod Ploti¬
nus ait animam per a&ioncs perfpicue vi¬
res fias naturamque perfpiccre > ac nifi
omnes adantur, fe fuaque perfecte non
Quoniam vero cmnino mobiles tem-
poralefque liintearu aelusatque effectus,
par eft vt ad aliquod tepus agat,vt ad tepus
operetur, quod agit temporaliter,tepora-
lia, idcirco datur eiulinodi corpus ad tem¬
pus. Sed quoniam operario mentis atque,
eius pediflequz rationis continua.eile po-
teft ad obieda perpetua, merito inperpe-
tuumoperantur tribus aliis viribus quan¬
doque vacantibus.- At quam ob caulam
adeo breuishic eft animas habitatio t Refi
pondet Plotinus, vt citius depofitafarcina .
proficifcatur ad'meliora, Brcuis stas fuf-
ficit ad munera hac explenda, quor u huc
gratia venit.<yio autem modo conueniens
eft animo fempiterno, vt modo dtfccndac
in terras, modoafeendat, & quafi ludens
modo in corpore fit, modo fit extra cor¬
pus i Forfitan, vtPlotinus exiftiinat, non
opus eftvt ad hzc officia moneatur loco ac
tempore animusper defcenfum atque af-
cenfum. Vt enim fuper locum tempufque
(quat funt corporis paffiones ) natus ex
Deo eft, ita extra loci temporilque limites
permanet , non aliter cx Deo pendens,
quam ex Sole lumen totum vbiqueper ag-
rcm. Hoc Plotinum arbitror ab Aegy¬
ptiis didicilfe, qui animam opinantur ira-
menfieprzfinriz Dei fecundum effentiS
fua participe effe,quandoquide fecundum
virtute operationemq; fit particeps imme-
fie intelligentiz voluntatifque diuinz per
interniinabile interminabilis veritatis in¬
tuitum, & bonitatis affc&mn. Quare le-
cundu eosnqmeflet dicendu vt modohic
fedeat, modo iranfeat illuc ,_ledpotius vt
Hhfij
5 66 Marfili) Ficini Theol Piat.
nuncdetviram terra?,poftea non det,ficut
lumen non mutatum loco nunc oculum
apertum illuminat, poft claufum minime.
S cd hoc ipii viderint. Qgprfum hic ludus
in tribuenda corpori vita & auferenda?
Satis3 vt arbitror, diximus. Dat enim vi¬
tam, vt illa expleat munera quae narraui-
mus. Aufert, ne dumus a melioribus vacet
muneribuspropter viliorum operum mi-
nifteria. Atque vt ftellaead explendum of-
ficium fibi a Deo iniundtum orir ntur ocu¬
lis noftris & occidunt,fpiritus quoque per¬
multi fabricatis fepe nouis corporibus,
modo oculis fe noftris obiiciunt, modo
fubtrahunt, fic hominum anima: alias in
corporibus apparent , alias delitcfcunt.
Hic triplex oftenfionis apparet gradus.
Anima: ftellarum oculis hominum fefe
monftrant femper atque continue, licet
alias aliis. Animg fequentium fpirituuni
femper, non tamen continue. Semper,
quoniam omnibus feculis id agunt. Non
cbntinue, quoniam intermittunt. Animae
noftrae neque'femper, neque continue.
Quod fi non eft contra naturam, vt a fu-
bhmibus corporibus aliquid defcendat
momentis fingulis ad inferiora, rurfufque,
afcendat,vtradij fyderum,atque flammae,
non eft etiam contra naturam aliquod e
fublimibusfpiritibushuc quafi defccndere
quotidie atque afeendere. Item confenta-
neum videtur Platonicis, vt quemadmo¬
dum Angelicae vitae femper a corporibus
feparats funt, bruta: vero nunquam fepa-
ratae, Cc mediae duae fint, tum anima feli¬
ciores, quj femper partiaj feparata, par-
tim coniundse fint abfque actionis vilius
impedimento, tum etiam minus felices,
quae aliquando fegregats Cnt, aliquando
vero coniundtae, coniun&e inquam ele-
inentali corperqquod intelle&ualem quo¬
dammodo impedit aftionem. Nam ae-
thereum corpus apud Platonicos femper
habent,apud Chriftianos aute tale quod¬
dam corpus tandem femper habeljunr.
Mitto quod Platonici non noftrasfolum,
fed multorumquoque daemonum animas
propria quandoque mutare corpora pu-
tant.Profcdfo diuinam bonitatem tum ef¬
fundere fe in alia, tum alia ad fe conuerte-
re arbitrantur. Inde animas habere vt cor¬
pora regant,inde vt fe ad incorporea con¬
ferant, & qus perfefie vtrunque ftmul fa¬
cere poffunt, corpora non mutare, qua:
»crb aliter fefe habent, merito permutare.
Oritur hinc illa vulgarium diffidentia.
Quid hoc ? Defunai non redeunt, non
agunt quicquam, redire equidem fub aliis
figuris Platonici putant. Sed reuera quid
opus eft vt redeat ad pugnam veterata
& emeritus miles ? Si fecundum naturam
efletreditus ad pugnam, redirentvuque
omnes. Si eft contia naturam, neli alicu¬
ius reditum quaerere. Contra naturam
certe eft reditus fuperuacuus, fi fuitfecuu-
dum prouidentia: leges abirehinc illos qui
munus fiium impleuerant. Accenditlpbi-
raignis faepe flammam in aere, flamma
paulopoftreditinfphaeram. Noliquare-
re crebriorem illius flammas defceufum.
Naturalis fibi eft perpetuus ille cum fphsr-
ra circuitus, contra naturam eft defen¬
dere rurfus. Ac licet animus per natu¬
ram effentiae tertiae Iani bifrontis infla:
vtrunque relpiciat, corporeum fcilicet &
incorporeum, tamen quia fublimioricDS
mentibus amplior prouidentia,inferiori¬
bus anguftiorconuenit, &animiisncfter
illarum omnium infimus eft, anguflifEma
fibi conuenit prouidentia, vnde & ad bre-
ue tempus regit ccelefte corpus,&adbre-
ue tempus terrenum. Et quando corpo¬
reum fimul incorporeumquc mediocrircr
relpicit, aeque exercet vtrumque effentiae
tertis munus. Quod in hac vita contin¬
git. Quando veto poft hanc vitam vel
propter puritatem incorporeis incumbit
attentior, tunc profpicit corporea ncgli-
entius, vel propter impuritatem corpcri-
us mergitur infimis, tunc humanae gu¬
bernationis authoritate priuatur. quippe
cum humana vitainter diuinamferirsam-
que fit media, animus diim agit mediam,
extremam quoque attingir vtxamque.
Dum declinat ad alteram extremarum,
(quod quidem& nunc incipit facere, &
expletpoftea cum deceflerit ; inediam at¬
tingit paulum, extremarum alteram mini¬
me. At cur non videntur anima: dcfunfto-
rum ? Deum, Angelos, aerem non vides,
ob hoc tamen elfe non negas. Cur non
agunt quicquam: Agit omnia Deus, a-
guntAngeli,actiones illorum ita nona-
nimaduertis,finit non vides illos. Quid
prohibet animas a terrenorum corporum
vinculisiamfblutas mouere coipus ithe
reum, vel aereum ncftris oculis inuifibile?
ouid prohibet eas rationem phantafiam-
que noftram cogitationibus, vifiouibus,
lignis, quotidie commonere ? Nos aurem
haecnonnunquam vnde veniant ignora¬
re: Sape enim inuifibilium motiones in-
uifibiles funt. A.uenzoar albumaroa me¬
dicus Arabs feribir, fe a medico nuper de-
funcio per fomnum accepiffe optimum
oculo fiio sgrotanti remedium. Multa ge¬
neris eiufdem quotidie nobis eucniunc.
Platoin libro Legum nono tradit, eorum
 de immortaiiate animor. LiK XVl.
quioccififimc animas (sepe interfectores
boftditcr infequi. Vndc forte contingit,
vt occifi hominis vulnus, etiam ia^ente
'cadauere, in eum qui vulnerauerat, fi mo¬
do ille communius inftet, vulnus ipfiun
inipiciens, fanguinem rurfus eiiciat, quod
quidem cuenirenonnunquam Lucretius
affirmauit, & iudiccs obferuarust. Con¬
firmat Platonis fententiam Polfidonius
Stoicus exeo quod duo quidam Arcades
familiares cum Megaram veniffent, alter
ad Cauponem diuertit, alter ad hofpircm.
Qui vt cenati quieuerunt, noAcvifus eft
infomniseiquieratinhofpitio, ille alter
orarevtfubueniret,quod fibi a Caupone
interims pararetur.
Hic primo perterritus fbmno furrexit,
deinde cum lc collegilfct, idque vifum
pro nihilo habendum die duxiflet, recu¬
buit. Tum eidormienti ille idem vifus eft
rogare, vt quoniam fibi viuo non fiibue-
niflet, mortem luam (altem ne inultam e£
fe pateretur, fe interfc&um a Caupone, in
plauftrum cfleconie&um, & (upra ftercus
iniedtum, petere vt mane adportam adef
fet prius quam plauftrum ex oppido exi-
rct. Hoc ergo infomnio is commotus,ma¬
ne bubulco pra-fto ad portam affuir.Quae-
fiuit ex eo quid eflet in plauftro. Ille per-
territusfugit, mortuus erutus eft. Caupo
repatefa&a poenas dedit. Bcneficij quo¬
que memores efle animas defumftorum,
ex hoc conficiunt Stoicorum nonnulli,
quod Simonides cum ignotum quendam
proiectum mortuum vidilfet, cumque hu-
roauiflet, haberetque iri animo nauCm
confcendere, moneri vifus eft ne id face¬
ret, ab eo quem fepultura affecerat. Si na-
uigaflet, cum naufragio periturum. Rediit
Simonides, caeteri naufragium fecerunt.
Hac omnia docent aliquid in nos agere
animas dcfunciorum.
kitio fixu, vt mundus ornetur,
celaur Deus.
C A P V T VI.
S Ed vt dilputationem (uperiorem fine
congruo concludamus, voluit diuinus
artifex mundi opus fibi quam fimillimum
facere. Tale eft autem, fi vbique fit ra¬
tione pleniflimum Profefio vt in ip(o ra¬
tio eft 8c vniformis fimul & omniformis,
ficinepifiriofuo animam vnam rationa¬
lem effcvolnit, atque multas,\niusfcilicet
fphzrz vnam, mulrafoue multarum. Et
quialphzraquzliber ftum imitatur votu,
ideo multas etiam infphaera qualibet coi-
"S?
locauitjlca vt ficut fphara fphzram,Gc ani¬
ma animas contineret.Tot vero faltem ef-
ic animas ftatuit in lupremo, quot funt
ftcllzjquz cum (ph^ram imitentur luam,
fingulse quoque circa centrum proprium
reuoluuntur, propriorumque motuu pro¬
prios funt fortitf motores.Probabilc enim
eft illas vitra (phaerae vitam proprias quo¬
que vitas habere , fi modo przftantiora
corpora funt quam animalium terreno-
rum,quaepropriasna&afunt vitas. Mitto
quod fingulz ccekftium anima, & pro¬
prium circa intelligibilia intellectualem -
habent motum, & communem circa cor¬
porea animalem vna curr vriiuerfali Iphae-
rae anima, geminofque hos animarum
motus fequuntur gemini motus inftellis,
proprius fimul, atque communis. Sic ve¬
ro fphaerp minores perfecte imitantur ma¬
iores, quod rationales fimiliter multas co-
tinent animas, quae & communem in fa¬
to, & propriam in fcipfis habent condi¬
tionem. In omni igitur mundi fphaera vi¬
tra communem Iphaerae cuiufque animam
viuentia multa inftituit rationalia, vt aliis
dilputauimus. Quare oportuit in media
quoque mundi fede talia quaedam efle, VE
eflet in membris omnibus rationalium
turba quam plurima, quae hoc ornet co-
latque Dei templum, atque Deum artifi¬
cem canat & laudet. Id agunt in altiori-
busfphsrismentes aliae, id agunt humanp
mentes in terra. Neque pectus hoc mor¬
tale futurum eft, quod affidue sternum
Dei refbnat nomen. Nemo vero ob hoi
diffidat efle multos in planetarum fphaeris
habitatores, quod vnicus in qualibet earu
planeta/ufpiciatur. Imovero quiadefeen-
dendo afummofemper, vt Platonici pu¬
tant, numeralishabitantium crefcit turba,
ideo in fummo coelo ipfi ftellarum nume¬
ro dux vnus, id eft, ipla fphaerjc an ima (uf-
ficit Sed quoniam in finguIisPlanetarum
circulis habitant plures quam ifa fummo,
atque inferiores, idcircopluribusopus eft
ducibus. Quocirca duos in fingulis duces,
id eft animam fphaersE&planetae animam
illic Deus inftituit. Habitatores autem
eiulmodianimalia vocant angelica, dae¬
monica, heroica deinceps atque humana
ex anima rationali & corpore fphaeraefuz
congrue conftituta, quse tamen non Vi¬
deantur, quia vel minus lucis vel minusfb-
lidi habent quam ftelhe atqj planetae. Ne¬
que id quide miru, cum nec fphaera; etiam
in quibus funt,videanrur. Sequi vero eos
& natura & mora & denominatione pla¬
ncta fiium, ficutplaneta fphaera; animam,
&ficutlpheraanimam vniuerfi. Denique
Hh iiij
3<5B Marfiiij Ficini Theolog,Platon;
concludunt , fi in extremis vtrinquemim-
■di (phzris rationales funt multi, merito
•& in mediis cfle multos. Nosautem quafi
viciffim concludimus,!! Deusdiuinis men¬
tibus circunfulas ornauit lpharas,.iuie &
inediam diuinis mentibus cxornauit. Ne¬
que Ipernenda eft habitatio terra, qua
medius chorus eft templi diuini , &tanta-
rum Iphararum ftabile fundamentum.
Neque paruifacicndum eft , quod circa
eam caterz voluuntur fphara tanquam
cardinem. Quid ? quod coeleftium om¬
nium radij in eam confluentes miftentur
hic> virtutemque mira vnrone mirabilem
eonlequuntur. Quid ? quod lacies terrae
viridis, inftar caeli varia, peripicuis corpo¬
ribus tribus inuolnitur, aqua, aereque &
■igne, ac repercufia fyderum radiis eos
congregat in fplendorem. Ideo fi in Luca
conftitutus. globum hiinc inde proipice-
res, talistibiforfitan videretur., qualis tibi
nunc a terra Luna videtur,putarefque eos
quihic habitant elTe coeleftes ftellamque
aliquam habitare. . Idcirco Pythagorici
terra globum aqua & aere fuoque igni
qnafi velaminibus fuis circunuolutum,
Iphgram mundi vnam ac ftellam quan-
dam nominauerunt. Et Plato terram yo-
cat Deamantiquiflimam Deorum omniu
quifintintra caelum. Addit ingentes ter¬
rae regiones habitari noftris admodum al-
tiores,vbilapides,metalla, plantae, ani¬
malia fint noftris mirum inmpdum pra-
ftantiora,atque pulchriora, vbfhomines
diutiffime viuant, modicifque alimentis,
cum preciofiffima fint, odoribufque felici¬
ter nutriantur. Mitto quod.Diodorus Pli-
niufque narrant alicubi homines folo e-
tiam odore nutriri. Illud certe mirabile,
quod Olympiodorus Platonicus feribit,
Ariftotelem vidifle hominem qui dormi¬
ret nunquam, fbloque aere radiis Solis
expofito viueret. Hac illis ferme fimilia,
quod in diuinis hortis quafi campis Elyfiis
hominesfola arboris vita guftatione im¬
mortales viuere potuiflent. Sed vt ad infti-
tutum ordinemreuertamur,Timaus Mo-
fen imitans inquit, Deum in principio
igneum coelum terramque creafle quafi
pracipua mundi membra, atque -vthgc
duo hac aptius inter fe vinciret, aerem
mox aqua mqueinteriecifle,quafi hon fui,
fedillorum gratiafintinuenta. Quod fi li¬
ceret paulo latius ( vt fape folemus) cum
antiquis noftris confabulari, referrem e-
quidem praecipuam propriamque natu¬
ram ignis lucem efic potius quam calo¬
rem, Primo, quiailla druinior eft. Secun¬
do, quia illa citius agit. Temo, latius fe
diffundit. Quarto, non ficutcalorabennte
igne, quafi cateris quoque communis,
quodammodo in calcfadto relinquitur,
iedtanquamignimaximepropria, nulli»
que permixta, Inum vbique fequinx
ignem. Quinto, quia ignis quo magis
aliena; loliditati mifcetur, eo feruet magis
lucetue minus. Contra vero quatenus in
'puritatem propriam reftituinir,eatenus
vritminus,lucetuemagis. Quorfumhaci
vtintelligamus coelum effe ignem, cuius
proprium fit actu quidem lucere, virtute
vero calere, vt non immerito dicipofiit
coeleftem ignem efle lumen cuius calcfa-
doria virtus nulli per fe noxia fit/ed blan¬
da omnibus atque falutaris. Vnde & z-
thereusfub Lunaignisquodammodoccc-
leftem fecutus,aerem proximum non con-
fumit. Quod autem virtus qua in fupre-
mo igni tantum lalutaris eft & blanda,pet
nes ignem inferiorem a fuperiori Ipecie
. differentem mordax ( vt ita loquar) eua-
dat, hinc efficitur, vel quod afperitati ter¬
rens mifcetur, (vnde in lolidiori ficciori-
que materia vehementius vrit) vel quod
reflexione quadam cogitur, & quafi vim
patiens, vim etiam infert. Ideo inliberiori
aere tangenti vbique blanditur, fed inter
concaua percufla percutit; atque fpeculo.,
concauo violentius repercuffa, violentius
&ipfa repercutit.
Quamuis autem totum coelum per
ignem potiffimum deferibatur, tamen ca-
tera quoque elementa’, fed modo coelefii
fubiungunt. Igitur in coelo vbiquepraua-'
Ietignis,fcd alibivnacum quadamccele-
ftis. terra foliditate, quod patet in mani-
feftioribus ftellis, qua quoniam foiiditate
quadam obfiftunt radiis oculorum, ideo
licet remotiflima fint, tamen peripicue
difeernuntur. Alibi vero ignis fubiunda
quadam coeleftis aqua proprietate viget
in orbe pracipue latfteo , ideoque ibi ftel-
la,quantum fert aqua natura,videntur.
Denique paflim ignis addita aerea qua.
dam perfpieuitate regnat. Quo efficitur,vt
in fpharis plurimum jdum pro fui aerifque
natura non obfiftit oculis, non videatur.
Quod autem quadam elementorum na¬
tura in coelo fint, omnes A ftrologi con¬
fitentur. Hinc campi apud poetas Eiyfm.
Hinc & illud. Beati mites, quia ipfi poffi-
debuntterram.Hinc&Dauid& Moles a-
quasper corleftia fundunt. Iterum quor-
fum hac ? Vt concludamus, fielemcnta
quodam cceleftimodo in coelo reperiun-
tur , polle viciflim in elementis quoque
elementali quadam conditione coeleiK»
fimiliterjeperiri.Maximeintenz globq,
 de immortahcate animorum Lib.XVI.
cpi? a alterum prater coelum mundi eft
fundamentum, in quo licet teira praua-
leat, fient in ccclo ignis, tamen perinde
atque m coelo aer ignifque adiungitur.
Denique fupet Lunam ignis, infra vero
terra vbique regnat. Atque etiam prope
ipiurn mundi centrum per terrenos hiatus
flumina, ignis & aeris & aqua: vndique
fluunt, ouamobrem nemini mirum videri
debet &coelcftcs animas ad terrena de¬
mini, & vitiffim peregrinos habitatores
terra: ad coeleftia quandoque remitti.De-
nique qualifeunque terra fit, huius homo
eft Dominus. Eft vtique Deus in terris.
Neque eo minus diuinus putandus eft ho -
minis animus,quia corpore fragili circun-
detur, fcd ideo diuiniffimus, quoniam e-
tiam i n fece terrena, fi modo terra fit vilis,
contra tum loci naturam, tum corporis
farcinam, tam diuina opera peragit, vt
dum inferiora gubernat, a iuperioribus
non difcedat. Platonici omnes, quibus
confcntit DionyfiusAreopagita, natura¬
le diurnarum mentium officium cfle cen-
fent,vtmaneantin natura fua, vt proui-
dendo agendoque procedant, vtfefuam-
que originem agnofeendo conuertantur
ipfe, fequentiaque conuertant. Igitur ani¬
ma tanquam diuina tria hac pro viribus
explet,atque ad hanc inferiorum guber¬
nationem non tam amatorio affecftu al¬
licitur propter affinitatem, quam ingenito
quodam prouidentia ftudio propter natu¬
ra; praftantiam. Nam praftantiffima qua-
que intima: perfectionis exuberantia fefe
latiffime propagant. Atque vt Plotinus
ait, ipfum bonum effufo Iplendore pro¬
creat intellectum,Intclledus quoque dum
explicatur, animam exprimit rationalem.
Anima ipfafepropagans, vitam efficitfor-
marnque corpoream. Hinc Dionyfius A-
rcopagita. Certe diuina vnitas cunctis v-
nira, inuicem vnit c-unfia, dum ea. qua: in¬
ter fe funt aequalia, propter qualitatis fimi-
lituainem in vnum congregat mutua qua¬
dam confenfione, inferiora vero propter
indigentiam ad fuperiora conuertitfruen-
di cupiditate, fuperiora propter abundan¬
tiam ad inferiora deflectit ftudio proui-
dendi, quo diuinam prouidenciam imi¬
tentur Animasautcm rationales diuinam
prouidenriam modis quatuor imitari Pla¬
tonici difputant. In primo quidem gradu
animam mundi collocant, in qua vniuer-
falis circa mundum fub Deo fit prouiden-
tia ,pcr quam omnibus omnia largiatur.
In fecudo vero duodecim fphararum ani¬
mas, in quibus vniuerfalis particularis pro¬
cidentia £r-ocr quam videlicet mundanis
0P
omnibus nonnulla diftribuat. In tertio
animas tum ftellarum tum numinum quo¬
rumlibet in quams fphara mundi regnan¬
tium. Apud quos eue cenfent prouiden-
tiam particularem vniuerfalem, quafcili-
cet nonnullis mundi membris , qua ipfis
congruuntfingula tribuant.In quarto de-
niqueparticulares animas, illas videlicet
qua: ab intelligibili ad fenfibile, vidffim^
que recurrunt. Quarum efle prouiden-
tiam particularem adeo putant, vt aliqua
iam tantum abquibus impartiant ,prate-
rea multis vitarum curfibusimpleant, qu$
&fup'criores paucioribus periodis agunt.
Septima vnico circuitu complent. Sane-
Plotinus Proculufque difputant, quemad¬
modum vnus mudi circuitus multos com-
pledtitur, Saturnios, Iouios, Marrios, So¬
lares, aliolque deinceps, fic vnum animse '
mundana: per fpecicsfiuas circuitum inti¬
mum , multos animarum particularium
continere,quippe cum fublimior aDima
longiorem circaintclligibilia orbem pera-
gat,inferior breuiorem. In his equideni
recitandis prolixior efle volui, quoniam
Platonici per hatepotifiimum tam ea qua:
inhoc capitulo funt, quam qua in Capitu¬
lo praecedente tanguntur, explanari con-
firmariqueexiftimant. Sed talia quaedam-
ipfi viderint. Mihi vero narrauifle fufficiati
Tertisqudfiio, quam eb caufam animi fi di-
uiniJuMjerturbdtimibus afficiuntur.
C AP V T VII.
Q Varebatur tertio,quam ob caufam
animi fi diuini funt, perturbationi¬
bus funtfubietfti. S cdnemo id vnquam ad¬
miraretur, fi quandoque confideraremus
nulli menti corpus fuifle tributum one-
rofius qnam humana. Profecto mentes
fphararum, fyderum atque daemonum
fublimiorum, fimpliciblis prafunt corpo¬
ribus,qua fua quadam fimilium partium
vnitate vfque adeo conflant, vt non ef¬
fluat fui quicquam, ideoaue nec influat
noui quicquam oportet. Naturali rurfus
agilitateitaverguntad motum, vt ieuiffi-'
moillarum mentium nutu viuant & mor
ueantur. Contra corpushumanum ex ele¬
mentis quatuor pugnantibus eft compo¬
titum , & aqua terraque pondere retar¬
datur. Quapropter partium fiuarum tum
difienfione pene quolibet momento dif-
foluitur, tum pondere decidit, fitque ad
vitam ineptius, pigriufque ad motum.
Propter ipfam quoque interiorem diflefl-
fionemin quahumores inuicem fc expel-
 37« Marfili) Ficini ’ fheolog, Platon.
!unt.eiHu;taliquid fcmper e corpore, ac
rurfus oportet vt influat.
Quare ad corpus huiufinodi conci¬
liandum, mouendum, inftaurandum, im-
penfiffima. opus eft anima noftrae atten¬
tione. Huc tendit Platonicum illud. Su-
bjimia corpora ad fublimes accedunt ani¬
mas , inferiores anima accedunt ad cor¬
pora, quia videlicet illa illis facillime ce¬
dant, ha vero his difficillime. Quod filii-
blimiorum illarum mentium aliqua corpo¬
ris noftri clauflris ad decennium claude¬
retur, forfitan non multo minustjuam no-
fter animus fatigaretur onere, & cura lo-
licitaretur,ac illius diuinitati diffideremus,
vt modo noftra diffidimus. At dicet ali¬
quis mundi animam corpus, habere ex
quatuorcompolitum elementis aduerfan-
tibus inuicem, neque tamen ea cura fati-
;gari,vt noftro corpore noftram. Sic eft
plane , fed ipfa elementa qua corporis
mundani funt membra, non elemento¬
rum aliorum partes funt, led tota integra
elementa non funt extra loca naturalia,
fed in luis quaque dilpofita regionibus.
Non fimt confiifa inuiccm vndique, fed
propriis fedibus funt dilcreta. Non liiot
externis litbieda corporibus. Nullum e-
nim corpus extra mundUm eft.Contra ve¬
ro corporis noftri ignis no totus eftignis,
led pars aliqua amplioris. Sic reliqua tria.
Idcirco imperfefta funt huius corporis e-
lementa.Sunt ctiaextra loca iplbrum pro¬
pria, propterea ignis & aer qui funt in no¬
bis, femper hinc fugiunt ad fublimia, aqua
terraque adinfima decidunt, Difficillima
vero eft imperfedta perficere, conciliare
pugnantia, extra locum naturalem cor¬
pora detinere. Sunt etiam in nobis qua-
tuor illa permixta in qualibet particula
corporis, quo fit vt pugna paflim ferueat
vehementior,in mundo autem alicubi dif-
cernuntur quodammodo , pacatiufque
quiefeunt. Multa quoque & ingentia ex¬
tra nosluntquse nobis vndique imminen¬
tia corpus affligunt, quibus oneribus & la¬
boribus neque anima mundi premitur,
neque etiam elementorum anima;, qua¬
rum corporibus quicquid accedit aut de¬
cedit, vixatomivnius momentum habet.
Temperata quoque eft vndique reftitutio,
neque vlquam naturalis diflonat harmo¬
nia, harmonia, inquam, fphterarum laluti
conducens. Sed neque ilis, quamuis di-
uiniffims poliunt vique adeo Iphsrarum
impetum cohibere, quin & elementorum
partes & compofita corpora fe inuicem
deuorent atque perdant , & illuuiones
ignis & aqua: mundum fepe perturbent.
Atqui qualitates ciulmodi repugnaess,
non poffent a calo aliquo padio produci
atque duci, nili in eo earum virtutes ef-
fent, neque in ccelo effient, nili in motori,
bus conditoreque coriorum. SedinDto
vna forma funt, ratione duntaxat diffin-
6tx, in Angelis vero formis infuper di-
ftinguuntur, in animabus motu itsfuperac
tempore, in coelo etiam loco fimulqne
virtute, fub coelo denique drechi atque
repugnantia. Quorfum hac ( vt intelli-
haud tantam habere potentiam, vt quali¬
tates quae in coelo inter fe non pugnant,
ita moderentur atque concilient, vt fub
coelo non pugnent inuicem, & fe interi¬
mant. Suntquidicant coeleftem fubftan-
tiam praftantiafuaillas conciliare, mate-
■ riam vero qua: fub elementis eft, defor¬
mis, inflabilis, inefficax, nequeillasfimul
capere polTc, neque conciliare. Vtcun-
qiiefit, apparet elementorum animas, fi
animas habent,-iUas omnino fimul pacare
non polle, quod neque etiam mundi ani¬
ma pot eft, vt non mirum fit animas no-
ftrasin contemperandis humoribusaded
laborare, & in regione diffonantia dilfo-
nare. Omnino autem affighata fuperio-.
ribus animabus efttam facilior quam feli¬
cior gubernatio, quod fi nofter animus
; mundani corporis gubernaculis przcffet
vtillm , eadem fortalfe qua illae felicitate
dilponeret. Sed erant etiam in particulas
terra; mentes aliqua mittenda diuinar,
ne mundi rex minus in terra partibus
quam in coelis elementifque totis celebra¬
retur, hoc noftris obtigit animis. Scribit
S ocrates, mutationes qua&repenri-
nt, & maxime ad oppofitum, maxi’
mos diuturnolque morbos inferre. Piato
vero in libro de Republicaleptimo,ani-
mam in corpus labentcm repente a fum-
ma luce in extremas tenebras ruere arbi¬
tratur, vt non mirum fit eam diutiflime ca-
cutireatque turbari. Auget turbationem
eius (vtdifputat Proculus inTimaoJquod
abvnitatc in multitudinem diflonautem,
aftatu mutationem omnis ferme quietis
expertem delabitur, vnde diftrshitur fcm¬
per, & quali affefia vertigine titubat &vl-
cillat. Neque eam permittit facile a tot
fludfibustantifque procellis emergere, fua
illa vitalis vmbra naturaliter corpori tra¬
dita, erga quam ceu prolem amore vehe-
mente afficitur, atque illa quotidie patien¬
te, ipla quoque fuo modo compatitur For¬
te vero quarodiu anima feipfam nequa¬
quam animaduertir, nihil aliudfe putat cf
fequam vmbram, palam in flumine cor-
 de immortalitate animorum. Lib. XVI.
poris apparentem,quemadmodum Piato
in feptimo de Republicadoccr. Neque a-
liter t urbata hac vmbra,ipfa quoque Ce tur¬
bat, quara fi pueri rudes, cum rideant vm-
bras fuas in aqua confundi, grauiier la¬
mententur. Talcmverb in animabus or¬
dinem Platonici ponunt, alias videlicet
in generationem, id eft, generabile cor¬
pus nunquam defcendere,qualesfiptani-
mx vel diurna, vel proxima, alias defccn-
d ere quidem in generationem, & a me¬
liori vitainminus bonam, ita tamen, vt
inde nequaquam inficiantur , malumue
aliquod fubeant, quales inter damones
heroeique connumerent, alias defeende-
re tam fimul, atque*quodammodo vitiari,
fcd purgari pofle iterum, feque rudus ad
meliora transferre. Addunt in furomis
animabus neque fecundum eifentiam,ne¬
que 'ccundum actionem vitium reperiri,
fed in infimis animarum vmbris fecun¬
dum vtrunque., In noftris autem vitiari
quidem abtionem poile, eflentiam vero
nequaquam. Plcriqucputant humana vi¬
ta difficultatem hinc infuper augeri, quod
motus & habitus anima quatenus intelie-
fiualis rationalilquc cft, circuitus eile de¬
beat. Similis quoque atharei vehiculi mo¬
tus atquefigura. In corpore vero compo-
fito anima vegetando,fentiendo, progre¬
diendo, redoim quodammodo fubit mo¬
tum, dimiifo circuitu. Vehiculum quoque
noram figuramque fuam mutare com¬
pellitur. quod etfi fecundum fubftantiam
non deftmitur,quia vt quidam putant,ma-
teria caret, tamen fecundum figuram mo-
tnmqueturbatur. Qua tunc demum reci¬
piet. cum primum animus in capur fuum,
id cft, mentem ere&us in hab.tumfuum
prorfus rcftituetL r. Quem tam diu amifif-
fe videtur omnino, quamdiu per intem¬
perantiam caput, id cft, mentem figit hu¬
mi, pedes autem, id cft, inferiores anima:
vires extollit in alturo, quo quidem habitu
nihil aut deformius aut laboriofius poteft
excogitari. Sed cur non eft datum nobis
aereum corpus aliquod in quo terram cq-
lercmus,& liberius fpecularemur cceicftia?
Qioniam aeri fili adfunt fpiritus, defuif-
lent^gc modo terra. Ac fi corpora fim-
pliciaratione non carent, debent aliqua
rurfuscompofita terrenaque corpora ra¬
tione pollere, vt mundus hic corporeus ita
totus fit rationalis ficut fpiritalis ille mun¬
dus, ad cuius exemplar hic eft facius totus
cftrario. Voluitautem pater ille optimus
facerdotcs luos qui in fpharis fuperiori-
bus eum cantant marerc ibi femper eo fi
dem, quoniam propter loci felicitatem
3?t
fine labore il!x agunt vitata» In terris vie-
rofaccrdotesfucs diuturnas moras trahe¬
re noluit.quoniam non debeturIaborper-
petuus aut longius iis qui fedulo Deum
laudant. Ideo ccmittit huc eos quotidie,
atque rcuocat,vt per fucceffionem in ter¬
ris fiat femper, quod fit per eandem viram
femper in coelis. V iito qued multi etiam
in aere animas daemonum heroumque
putant corpora quamuis tardius, tamen
aliquando in melius permutare. Verum
habeat, dicet quifpiam,nofter animus cor¬
pus oncrofius quam mentes alia:, atque
ideo folicitetur quandoque , & magis
quam aliae a fpcculando prohibeatur , c ur
autem fragilius corpus habet quamtcftif ?
Non quia ftagiiius habet corpus , ideo pu¬
tandus eft minusefle diuinus,imd quia eft
diuinior, corpus habere fragilius. Di/pu-
tauimus alias, corpus noftrum efle terre¬
norum omniumtcmpcratifnmum, coeio-
que fimillimum vt coeleftis animi mune¬
ribus pacatius minifterium praebeat.
Hanc vero temperantiam neceuario fc-
quitur imbecillitas. Complexio in qua ni¬
mis exceditcalor j vix a calore & frigore
Ixdkur. ,Nam calor ingens remifliores ca-
loresexuperatjVteius comparatione vix
appareant, & frigoris impetum frangit.
Acfiin aliqua complexione frigus excel¬
lit non qualibet fri gidiras extrinfecus in-
iediapercipitur, & a-ftus'facile toleratur,
Similiter vbi humiditas aut Accitas praua-
let. Vbi vero hx quatuor qualitates me¬
diocres funt & confona temperatione
mifcentur,quaecunque noua qualitas ad»
uenit, excedere cogit aliquam ipfarum
quatuor qualitatum, qua excedente, prio¬
ris complexionis confonantia perit, S£
naturalis habitus diffipatur. Ergo quia ne-
ceflaria fuit homini complexio terreno¬
rum omnium temperatiffima-, haec vero
quibuflibetoffenfiunculis luditur, confe-
quensfuit vt imbecilla eflec corporis hu¬
mani natura. Huic tamen imbecillitati
fubuenit diligens artium noftrarum indu-
ftria quafirvttemperantianoftracontra
mundi procellas diutius perfeuerer. Sic
enim adaquauit omnia diurnus artifex, vt
in beftiis cum imbecillitate anima vires
dofefue corporis in nobis autem cum cor¬
poris imbecillitate vires animi compenla-
ret,atque ita fignificaretbeftiarum animas
morti corporis deputatas efle noftras au¬
tem vita mentisperpetuadedicaras, quas
tamen oporteat femper extra patriam la¬
borare. Nam temperata complexio qua
fperiei humana maxime naturalisefr, vt
diximus, cb innumerabiles caulas tum ab
372 Marfilij Ficini Theolog' Platon’
initio in multis, tum quotidie in finguKs
vndique diffonare compellitur. Ideoque
-continuat & impenfiffima attentione ani-
-BiE opus eft,etiam fi minime aduertamus,
ad temperationem ipfam natura reftitu-
endam. Duriifimus hic perpetuufque ve-
gctatricis potentiae labor,non folum & re¬
mittit admodum & in termittit mentis in-
tentionem,vndequafimente non vtimur,
fed etiam multis nos clam perturbationi-
busafficit, & quafi fomniantes exagitat.
Nempe dum in qualitatibus his aut illis
contemperandis obnixius operatur, ipfa
interim ad htec congruis- fuis feminalibus
rationibus vtens, fufritat fenfim in fupe-
riore fenfuimagines affeclufquc ad quali¬
tates illas maxime pertinentes. Igiturin
tra&andabile-latenterinfurgit ira, vel ad
irafcendumprocliuitas.: In agitando fan-
guine,laetitia vana.Inpituita radiu& pi¬
gritia. In atrabile timor & moeror. Saepe
vero adeo imaginas affecfufque huiufmo¬
di inualefcunt, vt vacante omnino circa
talia rationefequaturinfania: Praterea iri
multis dum crafiioresfpiritustemiaremo-
litur, hcbetiflitnos arguit. Dum in aliis ia-
xiores fpiritus congregare ftudet, con¬
templationis affiduitati memoriaeque,
ineptos offendit. Quod fi quando fpiri-
tuum ficcitatem colligere animum: dici¬
mus, ficaccipi volumus, non vt agat in a-
nimunj , fed vt animus in.congregandis
IpiritibusnonlaboretjVnde cogatur a con¬
templatione diuerti. Denique ficut lenfiis
exterior dum circa molefta verfatur offen¬
ditur, fic &.interior plurimum intrinfecas
fpirituum offenfiones percipiens a variis
illatas humoribus atque caufis, moleftas
imagines affedfionefque fufcitat.
De caufis onerofe gubernationis iam
fatis. Devitiis autem animi etfi nonnihil
diximus-, aliquid infuper eft dicendum.
Anima quohiam in medio mentium cor¬
porumque confinio creata eft, non folum
uidentia & amore materia iungitur,atque
in ea per vmbratilem quandam vita fua
communionem animatum corpus diipo-
nitj deinde ipfum tanquam opus fiium &
prolem propriam diligit. Amor animam
naturalis corpori iunxit, amor eam natu¬
ralis ifi corpore detinet. Amor idem quo-
ridieipiam ad cultum corporis prouocat.
Mitto quod Plato in legibus probat, Plo-
tinufqi e comprobat, animam cum ante¬
cedat corpus, eiquedommetur, non tam
a corpore corporeum affectum habere,
quam per affectum eiufinodi fiium fefe in
Corpus immergere, Quae quidem fenten-
tiaZoroaftri& quodammodo Mofi coci
uenit, dicentibus, mala corporis a culpis
animae proficilci. Sed vtcun que fit, acina
quidem corpus aroatjOnerofi auteta &fij.
gilis natura corporispoftulat vt vitalis ani¬
mae virtus fummo nixufuftcntet ipfuiB &
moueat, atque vtfenfus & phantafia,qua
prodeffe corporripoffunt, cuauc ofcdfc,
affidue circumfpiciant, ac pro corpore
quafi animse filio cupiant, timeant, laten¬
tur, &do!cant , A prima origine tres eiuf-
modi vires huiufmodi opus aggrediuntur,
tanta quidem intentione, propter recen¬
tis coiporisfabricam, vt nulla penefitani-
ma"attentio ad rationem, priufquam a-
dulto corpore & purgatis fenfibus remit¬
tat operis huius intentio. Verum cum pri¬
mum ratio expergifeitur, fumijiacum dif¬
ficultate imperium phantafim diuturno
vfuifl anima confirmatum debilitat,quip¬
pe cum aiduum fit vel natura vel habitui
repugnare. Hic autem tam conttaconfit-
mattim vitra naturam habitum, quam co-
tra naturalem affedfum eft pugnandum.
Id tamen diligentiori difciplina tandem
-afiequitur. Sed interim ipfa etiam ratio
propter naturalem cognitionem prouide-
tiamque tres illas inferiores diligit vires
quafi germanas aut filias. Ideo fepe illis
obfequitur. Illa: corporis naturaliter agiit
curam. Igitur & ratio perillas-amore de¬
clinat ad corpus--Ex dinturna declinatio¬
ne habitum fibi ipfi contrahit prodinius
inclinandi. Habitum huiufmodi,vitium,
imo etiam quendamfvt ita dixerim; in¬
teritum appellamus, quoniam ficut in
multis fieri folet animalium ipeciebus, '
poftquamvis inferior in corpore fabri-
caridcrnaturalibusfe circum filis inuolue-
ritjfiepe vis fuperior cceptum opus ioli-
diori paulatim contexit tela, atquefub du-
riffima tandem textura feclam includens,
ipfafe perdit, nen prius in lucem refurre-
dfura, quam textura concreta frangatur.
Qijamobrem riori vitiatur animus diuinus
a corpore, neque cogitur, fed ipfc amore
animari corporis (quod & epus fuum, &
inftrumentum eft ) ad ipfum e fuo ftata
fponte fe deiirit, vt ad fe illud extollat.Ne-
que defunt inter Platonicos qui icant,
prafertim Hermias, auofdam efledemo-
nes generationis fautores, qui inclinatio¬
nem anima: ad corpus naturaliter augeat.
Certe Plato inlibro de pulchro,quafi ficut
Mofes,inquir daemonem quendamabini-
rio voluptatem plurimis malis immilcuif
fe. Mitto quod in Epiftolis ait daemonem
bonapublica turbauifle. Sed de his in ie-
cnentibus. Redeamus interim ad animat
prouidencam-
 de immcrtaliate animor. Lib, XV L
proaidenriam. Cum omnium diuinarum
cicorium proprium fit quod fuperiora in¬
tueantur , quodque inferioribus proui-
deantjidem quoque anima: nefira: eft
proprium, qua: non modo corpus finim,
fed etiam terrenorum omnium , & ipfius
terra corpus curat & colit. Sed hzc proui-
ccntiaquantograuior eft, quia res curat
fragiliores, ineptiorcfque ad ordinem ob-
feruandum, tanto magis diftrahit a fupe-
rioribus (peculandis, neque tamen omni¬
no. In omni enim attate per intellectum
omne verum inquirimus, per voluntatem
omne bonum amamus, per operationes
Deum quiomne reuera bonum eft, coli¬
mus. Tria hac honeftatis officia fignifi-
cant, animam etiam in tanta maris huius
tempeftate coelcftiafcmper fufeipere, qui¬
bus fufeipiendis vehementiore illorum a-
more quotidie capitur. Amore huiufmodi
feruefccns , deferuet paulatim corporis
amor per quem vitiatus fuerat animus, &
viti; macula; abolentur. Quapropter ani¬
mus nunquam cogituraliunde, fed amore
fc mergit-in corpus, amore emergit e cor¬
pore. Kuc tendit diuinun) illud, qui amat
animam fuam in hoc mundo, perdit.eam.
Qui hic odit, in vita atterna recipit eam.
Qualis autem in hocpclago fiat videatur-
que, ficin decimo de Republica Socrates
primit. Quemadmodum fiquis marinum
Glaucum longoiam tempoievndis attri¬
tum atque diftortum,pncrerea petris, al¬
ga, oftrcis obfitum viderit, non marinum,
led filueftrc potius animal opinabitur, fic
nos cum animam terrenis affedibus 8c
habitibus diftradam circunfufamcue vi¬
demus, terrenum quiddam potius quam
ccelcfte nos videre putamus. Verum fi
nudauerimus eam, confiderauerimufque
puram, atque diuinorum amere iam es
hocpelago emergentem, proculdubio co-
gnofeemus animam propterea quod diui-
nis externifque cognata fit, taba qucedam
appetere , & cum primum pura cuaferir,
tangere, cumcue iisinferenaluce verfari,
eaque confuetudine diuinam prorfus eua-
dere. Hadenus Socrates. Quando igitur
viciarianimam dicimus, non tam amitte¬
re fua quam aliena id eft, inferiora in fe ad¬
mittere intelligi volumus. Huiufxnodiau-
tem virium naturam non perdit, fed occu¬
pat. Sednc quis noftrum animum obid
efTecorporcum opinetur, quod corporeis
quotidie caufis infici videatur, operaepre-
cium eft audire diuinum Paulum Apofto-
Iumclamantem, nonelfenobiscoliuCra¬
nonem aduerfus carnem & languinem,
fed adijerfus. multas damonum turbas.
371
qua-in bec caliginofo aere inter nos ver-
iantur. Hos autem prifci Theologi, quod
Origcnes A uguftinnfque continuant,
a&eocorporcindutos,mo:u agiles, per-
Ipicaces fcnlu,mirabi!i rerum fcientiaprte-
ditos arbitrantur, aereifque corporibus
fuis, aereo fpiritui noftro penitus illabi, at-
queficut quilibet homines per indicia ex¬
terna quodammodo ac peritiffima quique
pracipue intrinfecos augurantur affedus,
itafagaciflimosdzmones non per exter¬
na felum indicia, fed etiam periplos no-
ftrorum Ipirituum inotus , qui a phantafia
fzpius incitantur,attentiores quotidie no¬
tiones acriorcfque affectus , vnde proprie
fpiritus ipfi mouentur, aucupari. Hinc er¬
go fieri, vt qua via quemque perturbare fa¬
cilius valeant, redilfime calleant, atque:
ipfi perturbatione quadam affeGti nos quo¬
tidie turbent.Pertiirbationis huius inotuni
ita petiffimum fieri arbitramur. Mouens
fane aereum'in nobis fpiritum aerei das-
mones, quo quidem quali-vibraro & hu¬
mores mouenturin corpore, & in phan¬
tafia imagines' excitantur. Sed quonam
pado-Nempeinfanguineo corpore fan-
guinem;imagiriefque quodammodo fimi-
les fepius commonentes , ad inanes ani¬
mum voluptates alliciunt. In cholerico ve¬
ro bile Goriueriieritibufque bili imaginibus
irritatis, iras & praelia fufdtanc. Sed in
phlegmatico dum pituitam augent, con-i
gruaque fimulachra ignauia & torpore
nos occupant. Denique cuin ih melan¬
cholicis atram incitant bilem, timoreni
.moeroremque iucutiunt,phantafiam h Ilis
territant vmbris,animum opinionibus fi-
pe fallis illudunt. Id totum polle a daemo¬
nibus fieri, prarfertim atratbdis incitanien-
TOjSdrapion & Auicenna ex 'antiquorum
Phiiofophorum fententia narrant, atque
ipfiriOnncganr.Ncn enim confentaneu
eftjdiuinam mente a lentibus aliter quam
ad idem dasmonibus obtendentibus,adeo
falli atque impugnari. Sed eiufinodi inui-
dorum ambitiofcrumquedaaiJonum vio¬
lentia expurgari Platoniciper philofcphia
& lacrificia polle putant, quod Orphici
nobis hymni demonftrant. Chriftus au¬
tem verus medicus animorum ieiunio at-
.queeratione hoc fieri prateipit. Si Dei ip-
fius oraculum philofcphice liceret expo¬
nere, ieiunium interpretare abftinentiam
ab bis rebus qua: talem aut talem vel au¬
gent humorem , vel imaginem afredum-
cue mcuent. Orationem-verb expone¬
rem tam vehementem in Deum conuer-
iionem, vt & animus ftimulos dimo-
nem non aduertat , Si dsmones expu-
374 Marfilij Ficini i heolog. Platon;
gnare mentem deo deditam fe poffe diffi-
-danc. Sed difputationem iam concluda-
mus.Ncmo igitur dicat animam hominis
-oh hoc minus effe diujnam, quod in cu¬
rando corpore fo ii citetur, quod vitietur.
Multo enim durior menti noftrae prouin-
cia quam reliquis mentibus aflignatur.
Neque vitiatur a corpore anima, fed ipfa
nimium corpus amando fe vitiat, ipfa fe
purgat. Neque putandum eft-exeo deefle
■nobis diuinitatem, quodanxij multo ma¬
gis quam beftfae viuimus. Imo ex hoc ma¬
xime diuini fumus, quod priuari ad tem¬
pus habitatione patriaque coelefti , fcilicet
quamdiuDeivicarijfumus in terra, fbli-
citamur confinue,etiam fi hoc minime ad-
uertamus,cocleftis patria defiderio,neque
vlla terrena obledtamenta confblari in
hoc exilio mentem humanam polfunt re¬
rum cupidam meliorum»
Sgtrtu quefiio, qaure mimi i corporibus
inuiti difcedunt.
CAPVT VIII.
J|3 Ropofita nobis fuit quarta quxftio,
X quare fi cceleftes animi funt, a terris
•tam inuiti difcedunt ? Primum quidem
non omnes inuiti difcedunt. Nam The¬
ramenes, Theodorus Cyrenaeus, Cleom¬
brotus, & omnino omnes Hegefia Cyre¬
naici auditores iponte aclibentiffime de¬
cedebant. Gymnofophifta quoquelndo-
rum Philofophi, & Getha Thracia popu¬
li, apud quos lugebantur puerperia, nati¬
que deflebantur, funera autem fella erant
& veluti facra lufu cantuque celebraban¬
tur.' Mitto innumerabiles alios milites,
emes, Philofbphos,Religiofos .• mitto pri¬
mitias Chriftianoruin. Mitto quod non
omnes morientes lugent, lugent autem
nafcentesomnes,&quafiinuiti a lachry-
mis terrenum hoc iter aufpicantur tan-
quam exilium. Deinde in his etiam qui
mortem horrent, nontotaf vtita loquar)
anima expauefeit. Siquidem ea pars no-
ftri qu & difcedendo pergit in melius, non
modo femel non deceditinuita,fed etiam
quotidiefponte difcedit. Quid per Philo-
lophiam moralem aliud agimus, quam vt
animam ab affectu corporis feiungamus?
cjBid per Philofophiam fpeculatricem a-
liud,quamvt rationemafenfibusfeuoee-
mus i Totum hoc Philofophi te ftudiuro, vt
inquirPlato, eft meditatio mortis. Siqui-
demmorseftanima: a corpore liberatio.
Nectenibilismors eft Philofophis, atque
fTmiIibil<,qnr>nfjg,fl,TriTh'3rieini<;fedome- -
ftica eft,neclatet eos qualisfuturus fitpof:
obitu puri animi habitus. Talis enim eri,
qualem ferme experiuntur quotidie ia
fummo contemplationis faftigio. Trau-
quillus videlicet atque ferenus, & idearum
formulis quafi ftellarum radiis circunfa-
fus, & diuini felis iplendore corulcans,
Hinc Propheta DanieI, fulgebunt cocti
tanquam fplendor firmamenti,&quimui-
tosadiuftitiam erudierint, tanquam fid-
laein perpetuas aeternitatcs.Atca pars ani¬
mae abit inuita,quae corpori duntaxatalc-
do atque tuendo tributa eft, quoniam ab¬
eundo naturali quodam officio vacat, &
amicum defcritfuum. Quinetiam ratio in
plerifque amat nimium inferiorem hanc
animae partem, quo fit vt quodammodo
cius doleat detrimento. Plotinus autem
non partem animat vocat proprie,.fed fi-
mulachrum quoddam anima: fubftamia-
Iisvmbratile. Probat enim hominem efle
ipfam rationalem animam, qua: quidem
permanens infeipfa,fub fe generatam-
mal, neque ex fe & corpore proprie ani¬
mal componit vnum, fedpotius ex corpo¬
re tali, atque vitali quodam fui fimulachro
membris infufb. In quo quidem animali
fenfus illi fiiit qui externa corpora cum
quadam paffione percipiunt, phantafia
quoque & confufa prorfus & perturbata.
In ipfa vero animz rationalis fubftantia
fit impartibilis vniuerfalifque fenliis, non
ad fenfibilia fed. ad imagines paffionef-
que,quae infenfibus animalis illius funt,
afpiciens.Sit & ratio qup fufeipit mentem.
Et quatenus ipfa tum in fe regitur, tum in
mentem erigitur , feparatione proficere
atque gaudete. Quatenus autem quodam
prouidentia: munere deformat animal, &
refpicit iam formatum, commercio quo¬
dam cum corpore deledhri. Sed perga¬
mus ad reliqua.Nonnulli etiam cruciatum
qui in difeeflufcntitur, magis metuuntqua
difeefTum, quem vel fuaucm fore quali fo-
poris oppreffionem Timaeus docet,fi refo-
lutione quadam fiat propter natars ma¬
turitatem , non autem fuffocatione prop¬
ter incontinentiam. Plurimi autem hoc
difecflh, quoniam non putant fe fuis ope-
- ribus vifionem meruiffe diurna, vndeeffici-
turvt diuturnas aut perpetuas metis tene¬
bras expauefeant. Adde quod plurimi vitae
huius blandimenta quibus ab initio ine-
riuntur.aegre relinquunt. Sunt&quipro¬
pria diuinitati diffidanr,quia diuinu purae
mentis fplendorera infpexere nunquam,
fed mortalem corporaliu fimulachromm
caliginem animae per fenfus infufam- B
qui fplendorem metis titionis oculis «u>
 de immortalitate animorum. Lib. XVI. 37S
dum Philofcphia purgatis acriter intuen¬
tur, radiis cius rcucrbcractur, hebcfcunt-
que&ambigunt. Kam cum nihil fit ocu¬
lis rationis magis pratfens quam ipfa ir.en-
tis fubftantia, noneftverifimileeam prop¬
ter minimam fui lucem ede nobis igno¬
tam, fed propter maximam. Qui ergo &
puram mentem &purgatis oculis rationis
infindet, is non modo non diffidet, fed
iplam reuerebitur tanquam numen. Sed
licet diffidant nonnulli, plurimi tamen
confidunt. Etilliipfi qui videntur diffide¬
re, fpera nt fimul iefore perpetuos. Neque
poteft vnquam Ipcs huiufinodi ex animo
noftro penitus extirpari,vtpote qua: fit no¬
bis naturaliter infita. Solent illae Ipecies
efie fallaces, quae aut cafu quodam autvfii
a fenfibus habent originem , qualem pro-
fe&o non habet aeternitatis opinio, cum
fenfus nihil percipiat nifi caducum, & co¬
gat nos fufpicari quandoque, ne forte qui
dece(lemntevita,nihilfint amplius poft-
quam videntur nuiquam. Itaque immor¬
talitatis Ipcs naturalem fequitur rationis
inftin&um,cum eam fperet animus nori
modo non conferentibus fenfibus, fcdin-
uitis. Ergo certe nihil magis loleo admira-
riquamquod noftrum id quifque Iperet,
quandoquidem femper inter caduca ver-
iamur, neque tamen Iperare definimus.
Quod quidem fignificathanc Ipem natu¬
rae firmitate conflare. Illud quoque confi-
derandum arbitror, quod videlicet non
eflet mirum, homines etiam fi cuidentio-
res de immortalitate rationes haberent,
quam de reliquis omnibus, adhuc tamen
magis hac in re rationibus ipfis diffidere
quam in caeteris. Quod enim amamus
multnm, ei multum metuimus. Nihil au¬
tem magis quam vitam diligimus fempi-
ternam,obeam maxime rationem, quia
maxime naturalis eft nobis. Omnino au¬
tem ipfo mortis metu conicdtari poiTu-
mus aliquem nobis lenium fuperfore 'poli
mortem. Nam fi animus ideo timet mor¬
tem, quia perpetuas odit tencbras.atque a
diuetfitate natura: odium proficilcitur,
perpetua lux eft animus.
Aut laltem tenebras lempitemas non ali¬
ter diteernie cuam per lucem aliquam lem-
piternan,,hanc abfqueimmenfaluce con¬
tueri non valet. Si lux animae qua: mens
eius eft, ita fc habet ad ipfam lucem, ficut
animae vita ad iplam vitam, & lux anima:
fuper immenfam lucem refle&itur, ne-
cellario anima: vita vitam compleffitur
infinitam-
Quinctiam cui vita magis cum vita con¬
gruit quam lux cum vita, fi lux anima luo
modo,id eft, inrcfligendo vitam attingit
imir.emcnsa.muko magis anima: vita mo¬
do fuo, id eft viuendo vitam aflequitur in¬
finitam.
Porro qui tenebras horret , fecum ip-
leconfukat, nunquid lemper visurus fit
abfque corpore , an defututus. Qua: qui¬
dem confultario fignificat animum reli-
Eto corpore iam tunc lefe recipere in leip-
liim. Non enim refle&iturin feipfumcor¬
pus , neque eleuatur in vitam a corpore
feparatam. In ea ipfa confultatione diiu-
dicat quanto praftantior.fit vita lempi-
ternaa mortali corpore libera, quam aut
vita pra:fens, aut vita; priuatio, exoptat-
que liberam & aeternam. iudicare autem
ita & exoptare non polfet, riifi talem vi¬
tam in feipfo prius experiretur. Si vita li-
beralongediuerfaeft a leruili, & tamen
animus corpore elautus experitur iplam,
exercetque, quanro rqagis foktusa cor¬
pore eam poteft implere. Praeterea in eade
deliberatione dilceptat mens, num queat
aliquid per le depolito corpore agere, nec
ne. Ac fi queat, non diffidit lec rfum a cor-
porelc vifiuram. Vbi iam nunc quamuis
cum corpore ducat vitam, agit tamen fine
ipfo nonnihil, quando indicat quid fit &
qualeidipliim quod dicitur fine corpore
operari. Quis enim per corpus aliquod
omne corpusabiiciat i Quis Cum corpore
hocfccernatcorporaomnia .?Quis ope¬
rando cum corpore agat operationem il¬
lam qua fitfine corpore? Agit autem quo¬
dammodo operationem aliquam qu» elt
fine corpore, qui eam ipfam excogitat &
effingit. Excogitatio enim a&us eft ani¬
ma. Quod fi dum eft in corpore, agit ali¬
quid fine corpore, longe magis poterit
fine ipf6 agere extra ipfum. Atqui quod
mirum eft,vfque adeo inuictus eft animus,
vt quicunque eius aternitari bellum indi¬
cunt, fuperentur ab ipfo. Nam fiue Lucre¬
tiam ignaue certent, non expugnatur,fiue
alij ftrenue pugnent, quia eiuldem animi
armis aculeifque pugnant fortiter, imo a-
nimus iple pugnac.Ideo animus ipffi quan¬
do videturfuccumbere, tunc maxime lu-
perat. Excellit enim quam maxime. Ac fi
fepcrimerevideatur,videt denique fe pe¬
remptum. Qui videt quicquam adhuc Ipi-
rat. Ex iis patet qua ratione fi mortis me¬
tus a tenebrarum horrore proficifcatur, in
eo iplooftendatur immortalitas. Forfitan
quiformidatmortem,nontam horret te¬
nebras quam vel poenam vel moeftitiam
vaticinatur & rimer. Quod eqtiidem po¬
tius arbitror. Ex quo ctiamlimmortalitaS
declaratur.
37^ Marfilij Ficini Theolog. Platoni
Sicut enim nemo cupit illa quae profutura
non fperat,nequcprodefle putat nifi per-
cipiantur, ita nemo metuit, quae nocitura
noniudicat, neque arbitratur obeflc nifi
percipipoflint. Cupido enim voluptatem
in boni adeptione refpirit, aut vitatione
inali, metus dolorem in mali praefentia,
T H E OLO G I £
PLATO N I C
DE. IMMORTALITATE
EODEM TICINO
(v) LIBER
Quinta quafilo, qualis Jit anima Jtatus antequam ad corpus acce~
a
dat, qualis etiam pofi dijcejfum,
(v) C A P V T
quintam aggrediamur,
per quam quaeftio illa
ioIuatur,quae interroga¬
tus priufquam accedat
ad corpus, qualis etiam cum difcefferit. In
rebus his qua» ad Theologiam pertinent,
fex oiim fummi Theologi confenferunt,
quorum primus fuifle traditur Zoroafter
Magorum caput/eciuidus Mercurius TriC
megiftus, princeps facerdotum Agyptio-
rum. Mercurio fucceflit Orpheus. Orphei
facris initiatus fuit Aglaophemus. Aglao-
phemo fucceflit in Theologia pythagoras,
Pythagora Plato,qui vniuerlam eorum
fapientiam luis literis comprehendit, au¬
xit, illuftrauit. Quoniam veroij omnes
(aera diuinorum myfteria, ne prophanis
communia fierent, Poeticis vmbraculis
obtegebant, factum eft vtlucceffores eoru
alii aliter Theologiam interpretarentur.
Hinc turba Platonicorum interpretum in
fex Academiasfc diuifit, quarum tres At-
ticz fuerurufrcliquae peregrinar. Attica-
tum vatus fub Xenocrate floruit,media fub
aut abfentia boni. Voluptas autem &
lor abfque cognitione non fiunt. Ergoca'
vitae flatum cupit propter voluptatem qua
in tempore vitae perfunditur, idem quo-
que flatum poft mortem metuit proptc
dolorem quem- flt in eo tempore per-
cepturus.
A,
ANIMORVM,
AVTHORE,
XVII. (v)
PRIMVM.
Archefila,fub Carnead enoua,pcregrina-
rum Agyptia fub Ammonio, Romana fub
Pio tino, fub Proculo Lycia. Verum cum
fex fuerint fcholae Platonicorum, tres illi
Atticae fimul atque iEgyptia, quacunque
de animarum circuitu (cripta funt aPlato-
ne, aliter quam verba fonarent accipie-
bant,dum vero fequentesipfam verborum
faciem curiofius obfeiuarunt. Qgo autem
modo hae duae, Platonica exponant my¬
fteria, diligenter reccnfeamus.
EXfoJitio Platonis de anima fecundam daas
Academia yltimass. ■
De comfojitione anima.
C A P V T II.
Lato in Parmenide quidem Deum
vocatinfinitum, in Philebo vero no¬
minat terminum- Infinitum fcilicet, quia
nullum aliunde accipit terminum. Terrni-
num autem quia formis quafi menfuris
paflim diftributis omnia terminat. Hinc
Platonici difputant, quatenus Deus t2B-
qua infinitus omne a fe excluditterminfi,
eatenusfetme exeo quafi vmbram pencc-
rff prtr^yriam qnaruifm quafinjStenalcm,
 de immortalitate animorum Lib.XVIL 177
termini cuioflibet indigam, informemque
natura fu a, & vt ita ioquar, indefinitam.
At vero quatenus Dcustanquam termi¬
nus vmbram Ciam relpicittanquam fpccu-
ium, earenus in vmbra iam velut imagi¬
nem rcfultare, infinitatemque ipfam , id
eft , materiam communiflimam formis
ordinatiffime terminari. Idem rurfus ita
confirmant. Si in Deo femper eft vnfuerfi
faciendi poteftas , merito femper extra
Deumvniuerfi ( vt ita loquar) fiendi eft
potentia. Non enim facere ille femper
omniapolfet, vt opinantur, nifi femper
fieri omnia poflent. Potentia eiufinodi,
materiam communifiimam, id eft, vim
formaru omnium asqualiter receptricem
nominant, quae natura fila neque 2d ip-
fum eflevergat,alioquifuperno formato¬
re non indigeret, neque ad non efle, alio-
quin formatori non obediret, fcd ad efle
pariter atque non efle, item ad formas ta¬
les aut tales quali medium quoddam atque
(ehabeat, atque a formatore determine¬
tur. Sit quoque in omnibus vna non nu¬
mero, non Ipecie, non genere, fcd analo¬
gia & proportione quadam potius. Ici li¬
cet quoniaabvno dependet, atque vnius
Dei infinitatem vtcunque poteft modo
quodam vmbratilirepraefentat, quemad¬
modum & a&us quodammodo vnus in
omnibus nominatur , quoniam ab vno .
terminatore, & vnius terminatione ima¬
ginarie refert. Atque a&us huiufmodi po¬
tentiam fuperat, proptereaque a Deo ma¬
nat non fugiente vltcrius, fcd iam rcfpi-
ciente materiam. Huiufinodi potentia in
fpiritibus nonnihil corporis habere vide¬
tur, fiquidem in mentibus, habet corporu
rationes, in animabus inluper motiones,
in vtrifque formabilem facultatem. Rur¬
fus in corporibus corporei nonnihil vide¬
tur habere, quia &dum antecedit quanti¬
tatem, indiuifibilis apparet, & femper vi¬
res qualdam quodammodo incorporeas
fuftinet.Exhac infinitate, ex hoc termi¬
no, id eft, potentia receptrice formabili-
que, atque afiu formali, conflare fubDeo
omnia putant. Quod Maurus Auicebron
inlibrofontis vitas forte fignificat, atque
Theologi noftribreuiter ita cofirmanf Si
creatura & quaslibet & vniuerla efle lorti-
turaDeo, certe ex fc non eft, atque ab
illo deftituta iam vitra non effer. Quaprop¬
ter efle poteft atque non efle. Igitur non
eftipflim eflefuum, imo ad iplum poten¬
tia eft. Nihil vero ad feipfiim eft potentia,
vel fiifcipit femetipfum.Semper enim ages
dum agit, quod potentia tale eft, efficit a-
ctn tale. Quamobrem creatura producitur
non ex eo quod potentias potentia impn*
matur,alioqui nondum quicquam edere¬
tur in actuin.N equeex eo quodaftus actui
infundatur, vel idem libi ipfi concilietur,
alioqui quod producimr, eflet antequam
eflet. Sed in ipla produdtione proprie a-
(Sus potentis adhibetur. Atque hasc ipla
duo in creatura neceflario diftinguuntur.
Ahoquin efleipfum creatura quia in fcip-
fo fubfifteret, eflet penitusinfinitum.Cum
igitur efle ab eflentia differat, nunquid fit
ab eflentia: Minime. Nihil enimtanqua
e£5cicnspoteftfibimeteffetribuere,itaque
aliunde accipit efle. Hinc ergo prout ca¬
pit, potentia eft, quod vero capitur, adus
cognominatur. Quare quicquid produci¬
tur, ex potentia & achi, id eft, eflentia &
efle componitur. Effentiam quidem po¬
tentiamque ad infinitatem, efle vero & a-
dum ad tei minum Platonici referunt.
Proinde in Sophifta& Parmenide & Ti-
maso quinque rerum numerantur genera,
ex quibus praster primum omnia compo¬
nunt, fcilicct eflentia,idem, alterum, fta-
tus,& motus. Eflentia quidem manifefte
fignificat rationem rei cuiulque formale,
innuit quoque efle tanquam adu eflentia
proprium. Idem vero dicitur quoniam
quodlibet & fecum in primis ,& cum aliis
congruit. Rurfus additur alterum, quia
quandamtum intra fe,tum ad alia diffe¬
rentiam habet. Praeterea ftatus , quippe
cum aliquandiu liiam retineat vnitatem.
Deniquemotushoc inloco exitum quen-
dam ex potentia in a (Sum fiue effendo fiue
quomodolibet intrinfecus extrinfeculue
agendo fignificat. Quamobrem diuinas
infinitati ac diuino termino hinc rerum
infinitas, inde rerum terminus fubditur.
Deinde ad rerum infinitatem tria potifli-
mum, fcilicet effentiam, & alterum, mo¬
tumque referimus. Ad ipfum vero rerum
terminum triafimiliter,fcilicet efle, idem
acftatum pariterdiftribuendo reducimus.
Quod autem in Parmenide quidem vnum
81 multa, in Timaso vero impartibile &
partibile dicitur, fic accipiendum eft, vt
vnum Sdmpartibile fecundum terminum,
rurfiis multitudo & partibile fecundum in¬
finitatem per fua paflim genera propagen¬
tur. Quamuis autem lingula praster pri¬
mum ex iis quali feminibus elementi!1
que componamur , incorporea tamen
confonantiori feminum mixtione quam
corpora conflari dicuntur. Quamob cau-
lam illa magis indifloluta permanere pu-
tantur. Miffaminprasientiafaciam caste-
rarum rerum commixtionem, & qua ra-
tionehis generibus animirPy thagorici &
378 Marfilij Ficini Theolog, Platon.
PlatonidmifccaBt,mox cxpona, C prius
admonuero,nc forte putemus & fi anima
seper fuifle horti plerique dicunt, eam at-
men illos omnino ex Ce efle putare. Cum
enim non totam operationem luam ani¬
ma, per quam femper operatur, fimul ex¬
plicet, fedpaulatim, conflat eam hancin-
. finitam femper operandi virtutem haud
totam fimul habere. Si enim totam fimul
haberet, ederet quoque totam fimul &
vnicam. Omnis enim (vt aiunt) potentia
operatio, vnavniuseft. igitur femperac-
cipitvirtUtemlemper agendi. Propterea
non fimiliter, fed alias aliter agit, vt fum-
matim dici poffit, quicquid temporaliter
agit, fiue corpus fiue anima, accipere qui¬
dem continue paulatim operandi virtu-
tcm.nunquam vero fimul totam penitus
poffidere. Quamobrem anima non folum
femper efle, fed etiam gigni femper a Pla¬
tonicis indicatur , fcilicet quatenus vim
fuamhauritpau!atim.& formas intrinfe-
cus alias aliter explicat, atque affedus a-
•clionefque continue variat. Igitur qua¬
tenus vitalis ipla fui motus caufacft, 'quo¬
dammodo fibimet eflentialem intermi¬
natam que fuppeditat vitam, atque ita efle
cenfetur, quatenus vero infinito id expli¬
cat tempore, vimque eiulmodi paulatim
-a fuperioribus accipit, nimirum gigni per¬
petuo ab alio iudicatur. Accedit ad haec,
quod principium fummuiir rerum om¬
nibus adeft, adeo vt lingula principij
pro natura fua vbique participent, alioqui
fubito ttianelcerent. Anima vero non
adeft omnibus, non enim Omnia viuunt.
Item primum omnino 'ipfum/ vnuni elfe
oportet, nam fi multitudo quadam eflet,
proculdubiofuper fe caulam fua vnionis
haberet, quippe cum vnire non multitu¬
dinis fit, imo vnitatis officium, elfe vero
primum multitudinem Iparfam, didlu ne¬
fas. Anima tamen omnis eft multitudo.
Rurfus primum fuper omnem eflentiam
Cogitatur, cum omnis elfentia in fe multi¬
tudinem patiatur, faltem qualem inlupe-
rioribus numerauimus. Anima vero el-
fentia quadam eft, vitalis fcilicet atque vi-
uifica. Denique primum neque vlquam,
neque vnquam, neque vllo padto conta¬
minari poteft, anima tamen permulra
quandoque & alicubi, & certo quodam¬
modo inficiuntur. Quamobrem anima
neceflarib a luperiore principio fuo quo¬
dam pacto compolita habet eflentiam.
Caterum in rebus luper animam a Deo
compofitis, munera qua ad terminum
Ipcctant, longilfimo interuallo oppofita
generafuperahe- in rebus vero fequenti-
bus animam contra contingit. At vero in
anima coroponendagenerageneribfls t-
qualius concinunt. Cum enim anima vc-
rilfimum omnium qua a Deocomponun.
tur medium fit, confentaneum eft cara
media quadam aqualiflimaque ( quoad
fieri poteft) ratione efle compofitam.Igi-
turinca,vt catcra pratermittam, patti-
bile impartibili, alterum eodem motus
ftaru quali acutum graui harmonice tem-
peratur.Profe&o in his qup fuper animam
fime, tria potiffimum cogitantur, ellemia,
vita,intelligentia.Inhis quoque quafimt
infra animam, tria vicilfm, qualitas, na¬
tura, fcnfus.vtfenfus intelligenti*, natu¬
ra vita fimilitudofit, qualitas denique ef-
fentia vltima fit imago. In fuperioribus
quidem fecundum euehtiam & vitam &
intelligentiam impartibileluperat, idem
quoque excedit alterum, ftatufquemo¬
tum, in inferioribus autem omnino con¬
tra contigit. In anima vero, vtpote om¬
nium media, modus per omnia qualime¬
dius obferuatur. Proinde fiue eam ad ex¬
trema mundi conferas, inter mentes tan-
quam admodum impartibiles, Aequalita¬
tes tanquam omnino, id eft temporeIo-
coque parabiles, media iudicatur. Siue ad
luiiplius extrema fcilicet ad mentem hinc
fuam, atque inde ad vitam corporiimmer-
fam, fimiliter inter indiuiduum & diuiduu
media pariter elfe cenfetur. Siuead ipfum
fui ipfius medium fcilicet rationem deni¬
que conferas, etiam haectpfaratio quando
ad intelledlum & vniuerfalia furgit, dici¬
tur impartibilis, quando vero ad fenfus
fingulaque declinat, partibilis nuncupa¬
tur, atque illic identitatem ( vtita loquar)
ftatumque confequitur, hic vero vicif&n
alteritatem fubit & motum. A c dum in 2-
ternis confiderandis quodammodo ipla
difcurrit,indiuiduoftatu diuifibilcm per-
milcctmotum. Contra vero dum in tem¬
poralibus attingendis quodammodo in fc-
ipfa confiftit, motum viciflim diuifibilcm
in diuiduo quodam ftatui contemperat.
Prattereaflcut anima mundi in monendo
quidem coelo quod arceres,id eft, mer-
raticum dicitur , in eodem offendit alte-
rum,inplanetisverbquodammodo erra¬
ticis moderandis, per iplum motionis or¬
dinem altero viciflim idem ieruare vide¬
tur. Sed hadtenus idem fuperat alteniro-
Denique in inferioribus gubernandis ide
iameb altero fiiperari permittit. Similiter
hominis anima circa tria quali vehicula,
fcilicet aethereum, aereum, compofitum
corpus fe habere videtur. Iam igitur quid
ibi Timaeus velit vbi in animacomponen-
 de immortalitate animorum. Lib. XVII \79
<k Mulleis proportionibus vtitur, fatis in-
teliigi poteft. Nihil enim aliud fibi vult,
quam animam tum ex ipfis rerum generi¬
bus tum ex viribus filis ita componi, vt
idear luzin primis, deinde libi ipfi, tertio
rebus aliis aptiffime congruat. Solent Py¬
thagorici in anima figuranda Mathema¬
ticis ram figuris quam numeris vti, quo-
niamficut Mathematica,fic&anima: in¬
ter naturales diuinafque formas medium
obtinent. Conftituuntergo triangulum,
in cuius apice locata fit vnitas, a qua terni
vtrinque numeiiprofluant, hinepares,in¬
de fimiliterimpares.hac videlicetratione,.
vt a parte altera primum duo,deindequa-
tuor,demum ofio.aitera ex parte primum
tria, deinde nouem, poftremo leptcm at-
queviginti.Hisvero cenfent omnes ani-
nr partes, vires, officia defignari. Qua:
enim fuper animafiint, vnita potius quam
numero ia putantur. Quae vero fubanima,
numerofa quidem, fed perfe maxime dif
'lona. Verum anima primiinumerolaidco
dicitur, quoniam cum proxima fit multi¬
plicitati corpores, iam intelligitur tam
motionibus quam viribus multiplex elfe.
Deinde vero cum ordinata: motionis gc-
nerationifque proximum fit principium,
probabili ratione concluditur, numerofi-
tatem cius elfe maxime conlonantem, a
cuius confoAnria,corporis continue tum
coeleftistum clementalis cofonantia non
aliter p edeat, quam ab 'ipla quzin Mufici
mente harmonia cft, illa deinceps qua: in
vocibus & qu£ in fonis harmonia fentitur,
& fluere folet. Proinde Philolaus cu Deu
vnitatem more Pythagorico nominaffet,
mox extenfam materiam dualitatem co-
gnominauit,propterea quod quemadmo¬
dum dualirasipfa prima inter numeros di-
uifio eft, fic materis dimenfio caufa cft in
primis vt forma: diftracts inter fc repu-
gnantefque euadatit. Itaque animam ab
vnitate diuina pendentem fele in mate¬
riam quali in dualitatem infudere putant,
non aliter quam triangulus ab angulo
fummeinduos fimiliter delinat angulos.
Itaque in corpore compofito diftrahi lem-
per & perturbari Merito igitur anima tria-
gulo figuratur. Septem vero deinde huic
triangulo numerorum terminos adhi¬
bent. Nempe cum videamus rerum gene¬
rationem feptenario Planctarum numero
gubernari, lummumquc Planetarum Sa¬
turnum feptimo quolibet anno mutatio¬
nes in vita hominum facere. Lunam
quoque Planetarum infimam feptimo
quouis die, tum infeipla, tum in humori¬
bus mutationem inducere, merito ani¬
mam motionis generationilque originem
leptenario numero dclcribere iudican-
tur. Sunt etiam qui fcetnm in ahio perfi¬
ci leptenariis, & natum extra aluum per
stares duci fimiliter arbitrentur. Afferunt
inliip er vtrinque numeros & pares & im¬
pares, vtpcr pares animam ex natura di-
uidua. per impares exindiuidua commix¬
tam elle declarent. Rurlus numeros li¬
neares fuperfkialefque & folidos addunt,
vt appareat animam per longitudinem,
latitudinem, profunditatem corporis fele
facillime fundere. Eligunt autem illos
duntaxat numeros, quorum proportioni¬
bus mutuis Mufica confonantia canftat,
vt oftendant animam concinne compo-
fitam,concinne cunSa difponere atque
mouere. Sane inter quatuor ac tria fcC-
quitertia proportio eft , ex qua nafeitur
harmonia quam Grasci nominant diatef
faron. Sed inter tria & duo eft proportio
fdquialtera. Hsc procreat harmoniam
quam nuncupant diapente. Prsterea in¬
ter quatuor atque duo , fiue quatuor &
Offto, proportio dupla, qua: diapafon con¬
ficit conlonantiam. Inter vnum vero &
tria fiue tria inter & nouem, fiue inter no¬
uem atque vigintileptem, proportio tri¬
pla, a qua melodia diapafon diapente co-
ponitur. Proinde inter quatuor & vnum,
fiue duo inter & qAo, quadrupla propor.
tio nalcitur, qus dildiapalon generat har¬
moniam. Denique inter ofto ac nouem
fitepogdous, quo conftat tonus. Sonum
vero tono remiffiorem hemitonum no¬
minant. Quam ob rem omnes quas nar-
rauimusproportiones, arti Mufica: potif-
fimum neccuaris, ab illis fiunt numeris,
qui in figura anima: defaibumur.-perquos
animf tum naturaliscompofitio tum mo¬
tio adrioque naturalis maxime omnium
efte tam conlonans quam numerola fi-
gnificetur. Neque defunt qui lphsrarum
quoque coeleftium magnitudines inter
fe,interuallaquc & motus. Planetarum¬
que habitus & alpeftus proportionibus
pene fimilibus metiantur, lpiritum quo¬
que vitalem fimili qualitatum luarum tem¬
peratione dilponant. Milfa non abfque
rationefaciomulta, qua:multihac in par¬
te de fi&is numerorum figuratumque vir¬
tutibus tam leuiter quam curiole pertra¬
ctant. Hzc eft myfterij Pythagorei & Pla¬
tonici fumma. Mitto', quod folcnt intel-
hgentiam,quoniamper fimplicem fit in¬
tuitum , fzpe vnitatem cognominare,
fcientiam vero dualitatem, quoniam ex
principio probat conclufionem, led opi¬
nionem trinitatem, quia infuper conclu-
3$ e Marfilij Ficini Theolog. Platon;
Conis oppofirum ambiguitate quadam af¬ £fecies & circuitus animarum ftcur.duKc^
fert in medium. Senium poftremo qua- fimiliter Academus vltimas.
ternitatem,propterea quod circa compo-
fita ex quatuor elementis plurimum ver- CAPVT III.
iari videtur. Mitto rurfus quod animam
ideo currum vocanti , quia motbs efficit
circulares, quodue in ea lineam ponunt
Q Vatuor funt animarum genera,funt
animz diuinte, id eft, animz fphz-
quodammodo redam, quantum corpora rarum mundi atque j(yderum, qup ideodi-
mouet&reipicit. Deinde circulum quen- uinq dicuntur, quoniam & Deo proxima
dam inferiorem , quafi Planetarum or¬ funt,& communem mundi prouidentiam
bem, quando redit in femeripffim. Circu¬ agunt in regione perpetua. Sunt animz
lum quoque 'fuperiorem quafi ftellarum profanz,idcft,animz beftiarumpropriz,
orbem fixarum, quatenus zd fiiperiora omnis diuinitatis expertes. S ed has iu prf-
conuertitur, alas duas, fcilicet inftindum -fentiadfljiittamus. Sunt inter hac extre¬
intelledus ad ipfum verum, atque volun¬ ma media duo,animz fcilicetfcmperDeu
tatis adipfum bonum, aurigam mentem, fequentes, quales firnt animz dzmonum,
caput auriga:, diuinam vnitatem mente heroumque liiblimium, qu® licet proprie
fuperiorem , equos fuperiores, fcilicet diuinz non appellentur,nunquam tamen
idem,&ftatum, equos inferiores, fcilicet aDeodifcedunt. Ia primo & hoc anima-
alterum atque motum. Item zquum, bo¬ . rum genereficprincipiadi(pofitafunt,vt
num, atque malum , fcilicet iralcendi & illic quidem eflentia, hic vero ( vt ita lo¬
concupifcendi naturam. Ita enim propin¬ quar ) identitas cztera principia quodam-,
quior rationi quam libido effe videtur. modo fuperet, fub iis funt anima quz
Denique (vt fummatim dicam ) hac ra¬ quandoquefequunturDeum, quandoque
tione Pythagorici &Plaronici omnes, ra¬ relinquunt. In his principium,quedipfum
tionales animas tum noftras, tum noftra alrerum appellatur, alia quodammodo fu-
fuperiores, pene fimiliter effe compofitas perare videtur. Tales funt inferiorum da-
-arbitrantur. Vndefequiexiftimant, vt & monum heroumque animz, fed manife-
coelcftes animz in voluendis lphzrisinz- ftius hominum animz,quz cumfintmen-
ftimabilem pariant mclodiam, & noftra: dum omnium infimae, non eam vim ha¬
huiufmodi concentibus mirifice deleden- bent, per quam poffint duo rSmodum di-
tur. Verum inter coeleftes atque noftras uerfa perfecte fimul implere, id eft per hu¬
quafi longi diftantes tres gradus medios manam rationem intueri diuina, ac terre¬
interponunt medio modo compofitos, na corpora gubernare. Vtrumquc tamen
qui noftras cum diuinis quodammodo agere eas oportet, poftquam natz funt
vinciant,atque hos gradus fecundum ef- vtrumque. Quare viciffim faciunt, quod
fentiz,vitz, intelligentiz proportionem eodemtemporenequeunt.Vtuntur autem
procedere opinantur. Ahgelicas enim a- viciffitudine tribus przcipue modis. Pri¬
nimas ab intclligibili mundo proxime mo quidem ab intdligibili mundo ad len-
emicantes, intelligibile lumen fequenti- fibilem,arq;e conuerfo fe transferunt, prz-
•bus infundere per modum elfentiz per¬ terea in iplb intelligibili varias viciffim
manentes. Deinde daemonicas animas contemplationis Ipeciesperagunt. Rurfus
per mo dum interminabilis vitee atque pro- infenfibili regione diuerfas viuendi fpe-
ccflus.Poftremo heroicas fecundum men¬ cies mutant. <yias quidem viciffitudincs
tis conuerfionifque modum. Mitto quod Plato tum fepe alibi, tum in Phadro prz¬
angelicas fecundum intelle&ualem virtu¬ cipue dderibit, atque ibi manifeftius, vbi
tem a Deo procedere arbitrantur, dzmo- animas, inquit, alias aliorum Deorum in
nicas fecundam opificiam atque proui- coelo comites effe, atque in contemplan¬
dentem , ideoque fabricare mundana. dis ideis fimilem pro viribus cum Deo fuo
Heroicas fecundum conuerfiuam przci- dffcurfionem mente peragere, tamen fu-
pue facultatem , idcirco purgandarum a- per coelum circa diuina,tum in ccelo cir¬
nimarum officio fimgL Has omnes har¬ ca cceleftia, tum lub coelo circa naturalia
monice temperatas & harmonica facere, gradatim confideranda. Et quatenus
& harmonicis mirabiliter oblefiari. Sed Deos imitari poliunt, eatenus apud fupe-
de his animarum generibus conuenien- ros permanere. Item cum multiplices a
tius in fequentibus pertractabimus. caufisadeffe&us, atque viciffim circuitus
repetant, ait animum quiinruims eft idea
quz caput circuitus eft, in circuitu illo qui
per ipfam proprie ideam conrinuanir,non
 de immortaliate animor. Lib, XVII.
cadere, fcd tunc labi cum malusequus , id
c::, concupifcendivisincitataper vim ge¬
nerandi, iamluo quodam tempore inua-
Icfcentem, a contemplando diuertir ad
generandum. Deinde vitas dinumerat no-
ucm, non quod totfolum iint, fcd quia
per fcptcm Planetas ignem que & aerem
dclabuntur , demum tranlmigrationes
multas per inferiora, reditumque ad fupe-
riora deferibit, vbi multa proculdubio
Poetica funt potius quam Philofophica.
Igitur iam ad ordinem magis Philofophi-
cum nos conferamus. Profedo Platonici
inultiputant aliquid efle quod infinitam
exfc vitam habet, aliquid quod exaIio,ali-
quidquodex neutro. Rurfus quod habet
ex alio, aut ad lummum, aut ad imum po¬
tius declinare, aut omnino medium pof-
fidere. Nempe Deum infinitatem vitat
manentem cx feipfo penitus poffidere, an¬
gelum quoque manentem, fcd cx Deo
lufceptam,animas deinde diuinas noftris
fuperiores infinitam quidem aliunde ha¬
bere vitam , fed currentem tamen certo
quodam ordine a Ipeciebus in Ipecies dit
currendo,defectus omnis & obliuionisex-
pc't.ni. Animas denique noftras vitam
habcrcfimilitcrinfinitam,fednon modo
currentem, verum etiam inordinate, at¬
que a meliori habitu in peiorenf, viciflim-
que tum reminifeendo tum obliuifcendo
mutabilem. Animas vero infra noftras
nullo modo efle vita» infinitas participes.
Vbi fedatores Proculi fuum illud confir¬
mant ,fcilicet cceleftcs animas etiam in-
telligendo difeurrere , quia inter Deos
qui intelhgibilia & fcmper & manendo
fufeipiunt, atque particulares animas,qua:
illaSc aliquando lufcipiunt, & currendo,
congrue medium obtineant cceleftcs fu-
blimcfque anima;, qilat lemper intuentur
quidem, fcd de Ipeciebus in ipecies tran-
fcundo. Nosautemalibi fcntentiamhac
inrePlotininarrauimns. Proinde fic efle
volunt infinitum vnum tam virtute quam
perfeuerantia, deinde infinita multa per-
fcuerantia potius quam virtute ( pcrfcue-
rantia, inquam vel fua omnia fimuj pofli-
dente,vel de aliis ad alia fuccedente, fiuc
id maiori fiuc minori ordine fiat)deniquc
multa qua? neoue virtute fua neque perfc-
ucrantia aliunde accepta fint infinita. Ta¬
lem in fpiritibus ponunt ordinem. In
inundo verofcnfibili polus vteunque po-
teft, primum ordinis illius gradum refert,
axis vero fecundum, iphaera cceleftis ter-
tiiiin, elem en talis fcha-ra quartum, quin¬
tum denique cute ex elementis quatuor
componuntur. SeddigtdEonehacomif-
6, ad noftras animas redeamus. Semiper
quidem erit hominis anima, quoniam ia-
hiatfcmpiternis. Semper & fuit,vtaiu.rc,
quoniam haberet quandoque finem, nifi
inicio careat. Pythagorae anima ante o r-
tum Pythagore fuit quandoque i terreno
corpore lmera, poft inclufa elt nafcenti;
Pythagora. Duae hic vitae funt, vna libera,,
altera corporalis, V ita illa quae fuit-libera,,
finem accepit in vitat corporalis initio, er¬
go & initium aliquando prius habuerat.
Quod .enim ceflk, incepit, itaque non
fiiit ante Pythagoram fcmper extra cor¬
pus, licet quandoque. Et poftquam coepit
efle in corpore, non erit in iis corporibus
fcmper, quia quod incipit, definit. Vnde
fcquiturvtinnumerabiliterantePythago-
ram anima eius in corpore terreno fuerit,
atque extra, rurfufque poft Pythagoram
extra corpus futurafitviciflim. atqfiri cor-
pore.Etficut omnes muridilphirre per a-
nimasfuas variantformas,actande recur-
fits proprios repetunt C quod iri quatuor
anni temporibus, & quatuor Luna; alter¬
nis vicibus intuemur) fic anima; noftra»
animorum coeleftium fimiles variasjfor-
mas corporum induuntur, cerfifque cur¬
riculis temporum , iilHem quibus antea
corporib.inuoluutur. Quas
id eft, regenerationem Zoroafter appel¬
lat, de qua multa Mercurius cum filio fuo
Tatio dilpueat. Et Plato inlibro deregno,
refurredionem hanc deferibit futuram in
fine«nundanae reuolutionisiubente Deo,
ac daemonibus miniftranribiis. Quod au¬
tem per vitam ivnam explet mundus,
anima noftra per multas exequitur. Ti-
mteus enim Platonis tradit, Deum mundi
opificem iecifle in pateram quandam eun¬
da femina rerum, eaque innicem Muficis
(vtfupradiximus) modulis temperauifle,
ex qua temperatione rationales animas
tribus creauerit gradibus diftributas, ita vt
in qualibet anima eunda infcrta fint femi¬
na, vt cum fit ex ipfis o mnium mixta gene-
ribus, omnia per cognationem quandam
fa cile pollet agnofccre, mouereomnia at¬
que viuificare , omnifbrmemque vitam
facilius experiri. Quid aliud Dei pateram,
quam eflentiam tertiam intelligimus inter
diuina & corporaliamediam, fcintillis di-
uinorum micantem, corporalium femini¬
bus grauidam ? Ex hoc fonte tres prad-
pute animarum Ipecies manaueruntiDiui-
nar,Deum fequentes fcmper,-aliquando
fcquentesDeum Primis affigriant Pytha-
gorei lapientiam , fecundis opinionem
redam, tertiis opinionem anripitem.Vn-
dc colligitur quod fepe iam diximus, ani-1
382 Marfilij Ficini Theolog,' Platon.
-asm noftram efie quodammodo omnia,
idfoquc omnium viuenti um progreflus in
fias vifceribus continere. Non tamen om¬
nes explicat figillatim.Plura enim operan¬
ti* anima: prim a: quam fecunda:, hae quo¬
que plura quam terris. Quamobrem licet
ad omnes, ad multos tamen vitarum pro-
grefius anima hominis inftituta videtur.
Neque violentia quadam illata extrinfe-
cus, neque difcurfu confilij de vita trans¬
fertur in vitam, fed tali quodam naturali
infiindu, quali in hac vita luo quasque
tempore prodeunt, dentes, pili, femen, &
reliqua.Sicut en im in ipfe vniuerfi natura,
ficin particularium animarum naturis a-
terna quadam lege ordinata funt fingula,
prodeuntque ita in a&im, vt & fibi & vni-
uerfa [natura: eft confentaneum. Certe
vna quaedam ex eundis mundani anima¬
lis membris fit harmonia, per quam fin¬
gula fingulis & vniuerlo vndique conlo-
nant. Ergoficut ipla mundi anima certis
temporibus cena producit, fic& particu¬
laresanitn £ feminibus infitis tempore cer¬
to ad certas viueiidi Ipecies naturaliter in¬
clinantur, atque dilponuntur. Ac dum
paulatim praeterita: vita: affefhis adufque
remittitur, virilfim vita:fequentis intendi¬
tur , conferente fingulis paflim vniuerfi
natura. MeminilTe vero oportet, quod
uemadmodum docet liber de republica
erimus, animae feto defeendunt, id eft,
quod generationem appetant, & tali quo¬
dam appetant tempore, ex naturaliinftin-
du prouenit ordinj vniuerfi coniundo,
fed arbitrio talem vitam eligunt aut talem.
quamuis enim vitam corpoream prius na¬
turaliter concupiuerint quam cogitaue-
rint. tamen talem aut talem vitae Ipeciem
prius cogitant quam adcilcant. Plurimum
vero inquit eligere, fecundum prioris vitae
confuetudinem & affedus qui habitus, af-
fedulquc cxliberis quondam adibus fue¬
rint procreati. Ideojinquit, culpa eligen¬
tis eft, non Dei. Non vos damonforritur,
fed vos daemonem. Virtus enim libera eft.
Poftquam vero quis vitam daemonemque
elegerit, virtus eledam vitam dilpohere &
componere poteft potius quam depone¬
re. Oportet enim curricula certafortis im¬
pleri. Quod enim ibidem Icribitur, mun¬
dum inter necefiitatis idea: genua volui,
alias expofiiimus. Neceffitas enim anima
mundi ideo dicitur , quoniam fetali eius
virtute duriturvniuerlum. Inter genua in¬
quam, id eft, per virtutem eius inferiorem
voluendis fphsrisaccommodatam.Siqui-
dem menterationeque diuinis incumbit,
& fi inferior virtus vniueifelis eft vna, ta¬
men quali triplex cognominatur.Ladeft
id eft fertitia, cuiafortes fingulas inferii.
Clotho, id eft reuolutrix, quia inuofatai
a principio fortes vnicuiquefuas ceitisot-
dinibustemporibufque euoluit. Atropos,
id eftinconucrtibilis,quiainfortibusaio-
luendis immutabili ratione procedit, Ad
has omnes deas Plato alferit ire animam
ad inferiora vergentem, eo videlicet or¬
dine, vt poftquam & fortibus in eam La.
chtfisincidcntibus naturaliter elementa-
lem concupiuerit vitam, & propofitis mul¬
tiplicibus vitarum exemplis, pro arbitrio
certam vitam eiufquc ducem elcgeritcz-
monem, tunc Lachefis eledionem con¬
firmet. Indeab eodem daemone ad Clo¬
tho & Atropom necelfitatcmque ducatur,
. Quishic non viderit, animam obfolam
corporis huius alfedionem in omnem
mpxfetorum incidere poteftatem,poftre-
mo ad Lethaeum obliuionis fiumcnfehoc
videlicet corpus, vndediuinorumftatim
obliuifcatur ? Proinde fignificat animam
quz prius ex eo flumine biberit,id eft,quz
affeduvehementiore fibi corpus adieras-
rit, obliuifri magis fuperiorum, atque tar¬
dius reminilci, contra veroque contra.
Sedad diuerfes iam viuendi fpecies venia¬
mus. Agit quandoque Angelicam vitam
in fthereapudeam ftellam cui eft vd na¬
tura vel vfu feda propinquior, cumque il¬
la fimul incerta vniuerfi gubernatione
confentit atque concurrit. At poteft per
omnes Iphj ras gradatim lurfurn deorfum-
uedilcurrens tempus in qualibet vitam,
gubernationem, contemplationemquea-
gere illi Iphara ftcllaque congruam. Agit
quandoque daemonicam vitam in igncli-
militer, tum heroicam in aere, humanam
in terra, atque ferinam. Ac fepedumho-
minis vitam ducit, lenfim ex eius femini¬
bus in naturalem inffindum & phanta-
fiam vita fcaturit equina, yclleonina,vel
fimiles. Quod fignificat affedus & mores
qui talium beftiarumproprij, nobis liibo-
riuntur.
Depofitadeniquefigurahominis, eius
beftia fubit corpus, cuius fe moribus fimil-
limam praeliitit, feu inferat fc ferino fa¬
tui, fiatque propria ferini corporis anima,
vt Plotinus , Numenius , Hatpocratius
Boetus exiftimant, feu animteferinz fdp-
fem iungat, atque fera fit comes, vt p!a-
cuitHermia, Syrianoque&Proculo. Ac
poftquam dealiabcftiamigrauirin aliam,
expbcuitque omnes progreflus illos vita
ferina, quibus explicandis pronior fee-
rat, promititerum progreflus humanos,
poft heroicosjdeinde damonicos, pcftrc-
 de immortalitate animorum Lib.XVII. 3%
ir.o diuinos. Alis vero alibi plus minii file
vicunr, quatenus fato vel fortuna vel ele¬
ctione habituqnc varie dilponuntur. Has
tranfmigrationes reftitutionefquc piato
annis mille, tribus millibus,decem milli-
busdcfignauit,di!putarioms excmpliquc
gratia potius, vt inquit Hermias, quam
quod certe dinumerari pofle putaret.
Horum enim numerorum quilibet non
modo plurimus eft, fed etiam certa qua¬
dam ratione pcrte&us, vt oftendatur ani¬
mas ad perfectam purgationem longo
quodam fed certo tempore indigere, &
qu£ vel leuius pcccauerunt, vel potius
philofophatz fiunt, eas citius in patriam
redituras. Neque tamen intelligendum
cftanimamcoinmtmiterin eundem om¬
nino hominem numero redituram, nifi
fuerit tandem toflrs mundi curfus imple¬
tus, vt feribitut in libro de regno, quem
cur(um(vtdiximusalias) trigintafex an¬
norum millibus impleri aftronomi com-
Intcrea tamen fepe in idem rcuerti
anima dicitur,in eandem feilicet (peciem,
fimilemqueviuendi modum, a diuinovi¬
delicet ad diuinum, ab humano ad huma¬
num, a bruto fimiliter ab brutalem, que¬
madmodum &ipfe mundi circuitus fepe
interim adfimilia redit, donec ad eadem
prorfus denique reuertatur. Ne quis au¬
tem abfurdum putet efle animam in tam
diucrfas fpecies fe transferte, confiderare
iubent,qnam diuerfos affedus & habitus
in hoc ctir m corpore faepe aniinus induat,
non in aliis folum , fed in eodem etiam
homine,plantae videlicet & bruti, homi-
nifuc & Angeli. Rurfus ne quis miretur,
nos eorum qure in fuperiori geffimusvita,
in hac minime recordari, animaduertere
iubent non folum quam multum in fene-
dutc infantia:, fed etiam quam facile ho¬
die hcfternarum rerum obliuifeamut.Haec
illiquibus propheticumiHodobiicitur: In
circuitu impi; ambulant. Qyafi dicat illos
effe impios iudicandos, qui eiufmodi ani¬
marum circuitus introducunt.
guoi Plato reclius exponatur more Acade-
mUrum quatuor pracedentium pra-
Jertim prima dr quarta.
, men pado, vt ea femina fecundum huma-
C A PV T IV.
A Cademip vero quatuor iis antiquio-
JT\ res in hoc ab iis diferepabant, in¬
ter fecongruenres, quod feripta Platonis
omnino poetica efle arbitrabantur. Sed
iinerfe differebant quod Carneades Pla¬
tonem & putanifle & tradauifle omnia
opinabatur Scepticorum more velut am¬
bigua, neque viium in rebus vilis habuilie
delcctutu. Archefilas autem certum qui¬
dem nihil habuilie Platonem, verifimile
tamen aliquid & probabile. Xenocrates
fimulatqueAmmonius illum aliqua non
modo tanquam verifimilia tcnuiffe &
probabilia, verum etiam tanquam vera
certaqueaffirmauille, eaquz eue paucula
quzdamdeprouidentia Dei animorum-
queimmortalitate. Nos ergo Xenocratis
& Ammonij veftigiafequcntes, Platonem
affirmauifle quaedam de anima non ne¬
gamus , fed multa quae de circuitu cius ab
ipfo tradantur, tanquam poetica aliter
intelligimus quamverba videantur figni-
ficare, praefertim cum circuitus huiufmo-
dihaud ipfe inuenerit, fed narrauerit alie¬
nos , Primum quidem ab ffigyptiis facer-
dotibus fiib purgandarum animarum figu¬
ra confidos, deinde ab Orpheo, Empe*
docle, Heraclito poeticis duntaxat car¬
minibus decantatos.
Mitto quod Pythagoras animorum
tranfmigrationes confiteris iliis femper
confabulationibus fuis fymbolis inlcr-
uit. Quamobrem ita ad academias vl-
timas relpondebimus. Nituntur autem
duobus prxeipue fundamentis ratione
propria, &authoritatePlatonica. Quae da
rerum generibus, Muficaque animae com-
pofitione exponunt, ac rurfum quod in
argumentatione afiumunt, quatuor efle
lpccies animarum, admittimus. Rurfus,
quod anima noftra vix efficere queat vtru-
quefimul, diuina:frilicctvidere,&corpo-
ra regere, praefertim ineptit>ra.~
Id quoque damus, fed non putamusob
hoc neceflarium efle, eam furfum atque
deorfiam vices innumerabiles agere, cuni
fatis vtrumque officium peragat, fidum vi-
uit in terris, modo c-orporalia curet, modo
feiplam Deumque colat, & Cum hincab-
tiufque diuinis incumbat. Concedimus
infiiper animam efle vitarum omnium fe¬
minibus grauidam,ideoque pofle earum
omnium progrelfiones peragere , eo ta¬
nf anima: fpecieique modum in-hac ipfa
fint anima, pullulentque ex illis affedus
habitufque caetcris fpedebus congrui,
nunquam tamen fiat veradefperieinlpe-
dem tranfmigratio. Siue enim anima ita
Comparetur ad ebrpus, ficut forma pro¬
pria ad proprianf-inateriam comparatur;
fiue vt ars propria ad proprium inftru-
mentum,non poterit anima quaelibet cor-
3 o4- Marfilij Ficini The©lcg. Platon’.
pus auodlibet ingredi. Nam quis audeat Archyta,Euryto, Philolalo didiciffe. 8t cfi
dicere Luna: forroam Iapidis formare ma- , pcragrafletoibcm;al>afc.L-e omnes Pb2o-
. teriam ,aut Mulleam artem figuli inftni- iophornm opiniones exarainauiffet, Py¬
menra fubire r-Merito diuinus Iamblichus thagoricam dcniquefe&am tanquam re-
tranfmigrationem animat ab homine in rifimiliorem prae careris elegifle, quam
beffias -reprobauit. Reprobauit Porphy- luis literis illultrarct. Propter ea Pythago¬
rius etiam circuitum infinitum atque in ricos inducit in dialogisfuis pracipuis dif-
fpcciehumanafblumcertisfeculis per er¬ putantes. T imeum Locrum, Parmenidem
rare conceffit, ac tandem purgatam homi¬ Eleatem,atque Zenonem, a quibus So¬
nis animam patri femper harere ccelefti crates apud Platonem difrit qua in care¬
afleuerauit, nunquam ad huius virarmife- ris Platonis dialogisipfe aliis referat. Tria
riam redituram, quoniam non poffetvn- vero prz czteris figna videntur euiden-
quam efle beata, fii aut ignoraret fehuc tifiima, quibus iudicarc peffimus eum Py¬
redituram effe, cum elfec huc-aliquando thagorica illa nequaquam affirmauiffe.
reuerfura, aut futura mala pratuideret at¬ Primum,quod eofifcm difputantes indu¬
que metueret. Quod quidem inde con- cit, qui quondam taba dixerant.Secundu,
firmatur,quiainftabile bonum appetitum quodfingit Socratem ambiguum quzau-
implere naturalem nequit, cui aternum diucrat referentem, qui nihil aliud frirefe
infinitumqueproprie & agnofeit & appe¬ prqdicabat, quam hoc ipfum, quod nihil
tit. Rurfus animam infinita potentia ve¬ fciret.Tcrtiurn, qirod qua de rebus huiuf-
ritate fruentem, neque violentia inde di- modifcripferat, non confirmauit in fene-
uellit, neque-failada_dimouet, neque,vo¬ chire. -Siquidem in libris de legibus, quos
luntas vlla diuertit. fcripfitin fenio, in quibus fohs ipfa Plato-
Non voluntas Dei, cuius proprium eft nis perfona loquitur, nihil alferuit tale.
eonuertere. Non anima, qua cum nihil Etinepiftolaad regem Dionyfium, cum
eligat vnquam nifi ratione boni, non ha¬ effet admodum fenex, inquit, nihil fe de
bet quod extra ipfum eligat, in qiio totam rebus diuiuis vnquam cornpofuiffe neque
boni rationem prorfus agnofeit, Neque effe Platonis opus deiis vllum, neque vn¬
mutatio ..vHa vita cadit in animam fuper quam fore, quafi nonfuam mentem ape¬
tempus.inseternitate Viuentem. Denique ruerit, fed narrauerit alicnamjn epiffoia
dicere animamfinefruentem, inde quan- quoquead Syracufanos, quampofteaferi-
doque/eiungi ,;perinde fehabet ac fiquis pfitfenior, eademrcpetiuit,vbi adiunxit
•dixerit velterram ipfo centro, vel ignem neminem extare tunc aut fore in poAe¬
ipfa Luna proxime perfruentem, vel fer-’ rum, qui mentem Platonis dehuiufmodi
ruro imroenfa Magnetis moli harentem rebus intelligat. Merito, quia non fcripfir.
inde' diuerti. His atque fimilibus ( vt arbi¬ Nuta ergo nihil de diuinis affirma: Plato!
tror) rationibus commotus: Porphyrius Quatdam pro culdubio Deumfcilicet hu¬
erubuitanimam centrofito lemei infixam mana curare, atque anima immortali
temere inde diuellcre, Proculum quoque operum pramiaredderevel fupplicia. A-
Syrianumque & Hermiam .puduit coele- hud vero affirmat nihiL Paucula enim hac
ftem animam in corpora beftiarum praeci¬ non in aliis modo dialogis alferit, in qui¬
pitare. Atque vt debita.fupplicia immani¬ bus alia perfona loquuntur, veram edam
bus rependerentvitiis, obferuari putarunt in legibus & epiftolis , vbiToquitur ipfe.
facrilegas animasintenanimas beftiarum, Mundum femper fuifle non aflerir,fed ip¬
non tarne brutorum corpora regere, quo¬ fum generat in Timao, generat, inquam,
niam fi brufa-eualerit anima, non purga¬ ab initio temporis ordinati, eadem ferme
bitur inde,fed prorfus inficietur.Non c- ratione qua primum Mofes, deinde Mer¬
nim purgatio fit, nifiybi regnat quaedam curius , vt expofuerunt Seucrus, Atticus,
confcientja: reclamatio. Qjipd praeterea Plutarchus&alij multi Platonicoru.Hinc
negant.animam nifi fuerit femper, non Numcnius Pythagoricus exclamauit, ni¬
femper,1dfefuturam,quopaclo damnetur, hil aliud effe Platonem quam Mofen At¬
aliasdiximtiSj& dicemus. Quocirca ra¬ tica voce loquentem, quamuis Plotinus,
tiones eorumnobilrionperftiadent vtin- Porphyrius, IamHichus, Proculus .perpe¬
finitis animarum erroribus ambagibuf- tuam mundi generationem ibi a Platone
<que,&«bfurdis fpecieru.confufionibusfi- accipi velint. Quod fi forte illud ira expo¬
dem adhibeamus. SeaEepofitionem fixa nendum eft, Timai Pythagorici fenten-
authoritatcPlatonicatueantur, meminif- tia critpotiusquampIaronis.Siqmdcpla-
fedebeinus, Platonem Pythagoricamfa- toipfcin Epinomide inquit, aftraaiitim-
pienriam,cua i Zoroaftre manaucrat, ab mortaliaforc,atit adeo logaua, vt vira fu»
 de immortalitate animorum. Lib. XVII. 3%
illis fi-fidat, atque longiore non egeant.
Icilii confonat inTimao,videIicecaftra
per le diflolubiliaforc, quia videlicetab
ir.itio compofita funt, mfi componentis
voluntate {eruentur. Rurfus in libro Le¬
gum festo , inquit humanum genus aut
fuiflefemper, aut multis ante feculis or¬
tum. Vbi videtur initium quam zternita-
tem eligere maluiflc. Ariftotelcs quoque
quaftioncm de zternitate mundi efle
n eutram, quali dicat non tam fententiam
demonftrabilem3quam opinionem quo¬
dammodo ad vtrumque probabilemAni-
mas autem Plato in legibus efle ante cor-
poraitafortaflevult, vt natura dignitati
id potius quam tempori tribuatur. Quan-
quam per aliquam temporis morulam a-
nimas antecedere corpora etiam Chri-
ftianorum aliqui opinantur. Animas ho¬
minum tranfirc in beftias in legibus non
confirmat. In nono autem libro inquit,
fecundum fabulas {acerdotum ire eas in
alios homines. Et in fentimo declarat,
quomodo exponendum fit, fi quando di¬
cantur corporibus aliis Cc inlerere. Vbi
tradit eum qui neceflarias dodrinas igno¬
ret, nunquam fore inter alios homines
Deum, autdamonem, autheroem. Qua¬
li per comparationem ad alios homines
&hac dicantur & illa qua: non nunquam
de ferinis corporibus fabulatur, quan-
cuim in Phafdro non dicit animam ho¬
minis in beftia corpus tranfire, ledin fe¬
rinam vitam, & in Timaeo in naturam fe¬
rinam, non in corpus ferat. In vltimo de
republ. Thcrfiee animam non in limia:
corpus, fed in fimiam. I n quibus intelligi-
tur habitus vitaque potius quam Ipeciei
vel corporis permutatio.
Pratereain Phaedone poftquamnarra-
uit poetarum more tran litum animarum
in beluas propter fupplicia peccatorum,
fubiunxit non efle prudentis viri talia con¬
firmare , fed id lolum afleucrari polle pru¬
denter, quod poenas aliquas pendunt fla-
gitiorum. Addit purgatas per legitimam
Philolophiam animas apud Deum in ae¬
ternum line corporibus efle viduras,quod
quidem in Epinomide confirmat, dicens
pium animum a corpore lepararumreli-
quum tempus in rerum omnium pulcher-
rimarumcontemplationeverfariJnGor-
gia quoque & Thearero, & decimohbro
de Iufto perpetua deferibit fuppheia im¬
piorum ob mulca peccata quae expiari non
poflmr, taliaque fupplicia iuftiria exem-
fe aiTeriiinfiituta, vbi reprobat errores il¬
los inexplicabiles animarum. Per haec pa¬
ter Platonem Chriftianonim more fem-
piternum bonum malumve fignificauilTe.
Quod vero purgatorium appellant Chri-
ftiani, ibi Platonem iatellexiflc,vbi puf-
gaturus animam fiepius per iiiferiora re-
uoluit, videlicet non tam per corpora,
quam per vitas & commercia beftiarum.
Denique purgatam coelo reftituit. In li¬
bro nono de Iufto figurat hominis ani¬
mam hunc ia modum. Eft aliqua conge¬
ries capitum plurium beluarum quafi in
globum coa&a ferinum, ex hac multiplici
capitumferinorum congerie pullulat qua¬
fi ftipes aliquis ex radicibiis,qiu ftipes hiiic
leo eft, inde draco. Huic ftipiti homo ali¬
quis luperponitur clauam manu tenens,
qua beftias verberat feuientes. Demum
corporis humani pellis omnia illacircun-
dat, per quam animal vnum videatur efle
quod eft limplex animal. C ongeriem plu¬
rium beftiarum efle vult infitiabilem con-
cupifcentia partem. Stipitem leone &
dracone compofitum , iracundia: vim.
Qua: leo dicitur, cum fuffragatur rationi,
draco cum refragatur. Homo eft ratio.
Poft hac iubet Plato vt interiorem illum
hominem nutriamus potius quam beftias
illas, ne propter famem deficiente homi¬
ne, fola: in nobis fuperfint beftia. Per hac
admonemur vt ad tranfitum animarum
accipiamus non in varias ipecies, fed in
habitus. Erit itaque arbor apud Plato¬
nem, qui nutritioni deditus, die node¬
que torpebit. Miluus, qui raptu viuet; per
concupilcentiam. Leo, qui egregie mi¬
litabit. Draco , qui crudeliter in genus
hominum fauiet. Homo, qui rationeci-
uiliviuet.Heros, qui naturalia perferuta-
bitur. Damon, qui mathematica. Ange¬
lus, qui diuina. Talis enim fic animus,qua-
lem induitur habitum, talis inquam in
corpore, talis & extra corpus. Eademia
Phadro Socrates comprobat, dicens, fi¬
go itaque confidero vtrum iple fim Ty-'
phonemultiph'cior,fiue diuinius animal.'
Etpofteainlibro eodem,in anima auri¬
gam ponit, & geminos equos, bonum,
atque malum, rationem fcflicet, irafeen-
dique & concupifcendi potentiam. Vbi
apparet in ipfis anima viribus & homi-
nem&beluas efle. Eodem modo Parme¬
nides Pythagoraus in libro de natura ani •
mam figurauerat. Timaus quoque Py¬
thagoraus nobiliflimus, migrationem in
beftias inquit, induci falso ^ terrorem
hominum impiorum. Sed rem omnem ita
Pythagoras ipfe fignificauit.
3 %6 Marfil.Ficin.Theolog, Platon;
ito-’ gZjjjz. , is diaif pjnjtftr
tX&ilS-
EcffEaj etikfittBS , (hi ilifipcTo;, ow-fel br/tiis.
Id eft, fi depolito corpore liberum alcen-
deris stherem. eris immortalis Deus. Im¬
mortalis , non vitra mortalis. Quali dicat,
ita Deus immortalis efficieris, vt omnino
futurus fis procul a morte, nunquam am¬
plius ad mortalia reuerfiurus. Orpheus
quo que in ipfo Mcrcurij terrcftris hy m no
de Mercurio inquit:
juazotV taiay dLsvszigpofoi/ Mzov inyuns- ~
id eft, Cocytihabitans irremeabilem viam
neceffitads. Iniis verbis poenas apud infe¬
ros ponit sternas , regrefliimque illum
muldplicem avitain vitam penitus aufert.
Sed neque etiam omnes aEgyptij lacerdo-
tes tranfitus animarum de fpecie in fpe-
ciem fieri reuera exiftimant, imo vero de
ferino vel heroico animas habitu intelligi
volunt, quando hominem fieri beftiam
autheroem. allerunt, quoniam apud eos
Jioino folus eft'animus. . Quod aperuit
Mercurius sEgyptiorum Pontifex maxi¬
mus, qui cum talem quandam migratio¬
nem ritu poetico defcripfiflet, adiunxic
legem diuinam Hon permittere migratio¬
nem animorum noftrorumin: corpora be¬
luarum, Poenas quoque fempiternas tri-
buicimpiis animis in mundi huius infimis
elementis, atque manifefteaflerit impio¬
rum animas«terno fupplicioper immor¬
talem fententiam fubiugari. Agit quoque,'
Deo gratias , qiiodbonos viros aeternitati
confecrauerit. Item dicit mentem vfque
adebconiungiDeo., vt nunquam vlterius
implicetur errbribus. Denique Zoroafter
prifern illius inuentpr Theologis, fic in-
eros’ dr^aty fypH y$am onuieVow.
id eft, tuum vas beluati terra» habitant.
Quod fi intra nos beftis funt, intra quo-
que, non extra.de homineinbcftiamjsc
de beftia tranfimusin beftiam. Kequec*.
funt qui tranfmigrationem in bethas Isc
exponant, vt animarum qus brutis feni-
lem duxerunt vitam, alis inter alias be-
ftiarum turbas verfentur. Quod quidem
Platoni admodum confentaneumOlym-
piodorus iudicat, propterea quod Plato
animas purgatifiimas inter Deos verfari
cenfiierit, impuras autem fepe inter fc-
pulchra reuolui, quarum vmbris perterre¬
ri aliquando foleamus, quippe cum cor.
porei nonnihil circa fe ficut&in letraxe-
rint. Quo fieri Plato vult, vt videri quac-
doque poifint. Simile huic eft quod Icribit
iunior Plinius infamem Athenis fuifle do¬
mum, in qua & ftrepitus audiebatur, & 11-
mulachrum horridi fenis alpiciebatur. At¬
que Athenodorum Tarfenfem Philolo-
• phum coducta domo vidifle fimulachrum
illud, eoque duce comperifle in area do-
musfub terra offa inlerta catenis. Eaficui:
mos erat fepelifie. Domum deinde illam
co ftrepitu liberatam. Subdit fe pluribus
hsc affirmantibus credere. Nihil igitur
mirum eft , impuras animas fiintethsc,
fimiliter quoque, intfer bruta verfari. Ex
omnibus iis: concludimus, Platonem ea
fblum d'e rebus diuinis affirmauifle.qus
in Epiftolisac legibus comprobauitfiniis
autem circuitus animarum infiniti non
approbantur /atque ea qus folum in ca¬
reris tanquam pfifeorum iniienta recen-
fuit, probabilia potius habufffe quamcer-
ta. Ac .fi quis ea etiam Platonem affirma-
uifle contenderit,'’nos quoque affirmate .
'forfitan dilputationis gratia concedemus,
verum longe aliter quam verba deli-
gnent,exponendaeflecenfebitnus,qutin-
admodum declaratum eft paulo ante tum
Platonis verbis, tum Theologorum vete-
■rum tcftintoniisi .
 <de immortalitate animorum.Lib.X VIIL
THEOLOGIl
PLATONICA,
DE IMMORTALITATE ANIMO R V M,
EODEM FICINO
L I B E R
Quod Plato non prohibet fidem adhibere Theologia Hebraorum, Chrifiianorum-
Arabumaue communi )fcilicet munium futjje creatum.
(vj C A P V T
Lato igitur nihifprohibe-
revidetur fidem adhibere
apy Theologia; Hebneorum,
{O-j FfewHz? Chriftianorum,Arabum-
fiue communi 5 coepifle
mundum quandoq; An¬
gelos ab initio creatos, animos hominum
immortales creari quotidie Adhsec cogi¬
mur authoritate diuina, adhasc rationibus
huiufmodi ducimur. Mundi moles per fe
efie non poteft, itavt non pendeat aliunde,
fed in efie luo ftabiliat , ahoquin feipfam
quodammodo faceret. Facere autem ali-
quid,no ad corpus pertinet,quodquicquid
agere videtur,perYirtutem quandamexe
quitur incorpoream in lubiecto iacentem,
imo ad cflentiam ipfamlpeciatpenitus in¬
corpoream in leipfa manentem, virtutifq;
illius originem. Praiterea corporea moles
feipfam continere non poteft. Siquidem
continere, mfi aliquid agendo ncquit,pr2-
fertim cum continere fine vnione non va¬
leat. Vnire autem non ad naturam diuifi-
bilcm, qua; & ipfa indiget vnione, fed ad
vim tandem penitus indiuiduam fpedare
videtur.Rurfus moles eademperfeopera-
rimoueriq;non poteft, quia fi nequit fibi
efie dare , multo minus prarfrare poterit
adtionem. Acviciffim fipoflet feipfam a-
gere, poflet etiam per feipfam. Quod au¬
tem per feoperarinonvalear , hinc etiam
patet,quod fe mouere non poteft , vt in li
bro fexto probauimus. Oftendimus infu-
peralibi,pcrpetuoordinariffimoq>- mundi
motui virtute mfinira opus efic.quam finita
JVTHORE,
XVIII. (/.)
P R I M V M/ (•••)
determinataque natura corporis exfeha-
terc non poteft Ideoq; mundus tanquani
ex fe erraticus diflolubilifque, aliunde in-
diflolubilem Ordinem musamr. Sed vnde
nam mutuatur? Profecto fi mundus neque
perfe fubfiftere, neque fe conten re, neq-
perfe agere mouerive poteft , necefiarioa
caufa per fe exiftente feq; continente de¬
pendet , caufajinquamprorfusindiuifibi-
li, ne illa fimilitei vel fit per aliud fcilicet
per partes, partiumve congregatorem, vel
contineatur ab alio,fcilicet ab vnitate par¬
tes inuic e conneftente, velfit infufficiens,
cum partibus egeat, vel admixtum habeat
non eile,cum compoiitum ex partibus nul¬
la fit partium. Proinde cum mundus ex dit
fimilibus fit compofitus, oportet Compofi-
tionis huiufmodi caufam pcrfcrutari-NTon
enim feipfam componit corpus,quod neqi
adtionis, neque principium eft Neque di-
cendum eft partes mundi fuo quodam mo¬
tu in compofitionem huiufmodi confiu-
xifle, non enim corpora perfemouentur.
Nequeranquamadid & aliunde compul-
fas,&inuicem compellentes. Quid enim
eft quod impellit? & quid impellit primo?
Rurfus nefas eft impulfionibus carentibus
ordine , ordinem commiteretam miran¬
dum, Quonam pacto ex ordinatis inordi-
natifque ordo tanms & ornatus efficitur;
quippe ciim f leat feroper agens caufam
effectu effc prrft2ntiorrPr2terea.fi mundi
partes efie compofitionis huius materiales
dixeris caulas,de caufa efficiente quare-
mus. Sin aurem efficientes; iterurnpcrqui-
3§8 Marfiiij Ficini Theolog. Platon.
remus, quonam pafto ex rebus ratione ca¬
rent ibus rationale opus efficiatur. Quapro¬
pter fi mundus neq; ex fe,neque cafii com-
pofitus eft.certe compofitionis canfam ha¬
bet certam.Neque afferat quifpiamfolam
habere finalem caufam.Habetenim eam,
cumadbonumtaquamad finem refte fe¬
ratur.Cum vero ad idfruftranon mouea-
tur, aliquid certe boni ab illo confequimr.
Accipit aute fecundum effentipm, quan¬
doquidem fecundum efflendam appetit at¬
que monetur. Igitur ab eodem accipit effle,
a quo eifentialem accipit bonitatem. Itaq;
caufa illatam efficiens eft,quam finis. Eli;
&exemplar,fi enim mundus certa ratione
fertur ad bonum, certe Deus illum certa
ratione tanquam exemplari ad bonum il¬
lud continue dirigit. Atvcro ciim adfinem
ducere,benumque petere , fit voluntatis
officium , nimirum Deus volutate mouet
mundum,quem fimiliter & voluntate com-
pofuit.l dem ita infuper cofirmatur. Quod
fortuitum & contingens dicitur, folet eo
quod ordinatum eft,determinatifvc con¬
flat caufisjpofterius elfe.Igittur non poteft
ordo mundi priore cafu aliquo contigifie.
Ac fi multas mundanorum effecluum cau-
fasaliquis afferat, niliomnesfub vnacon-
ciliet, non poterit, quam ob caufam mun¬
dus Ecetex diucrfisconflet,fit & vnus&
vnitus, afferre.Et qua ratione vnum totum
fit melius partibus multis, nifivnam inue-
niet caufam &c6munem,&pr2eftatiorcm
caulis multiSjCuius virmte omnes in vnum
congrediantur. Quamobrem vnaeft vni-
nerfi vnionifque ipfius caufa, ad quam co-
ordinata funt omnia. Sihtec efflet rationis
expersyqui ratione vtuntur,fequeipfos co-
gnofcunt, prima caufa prmftatiores efflent,
atque opus humanum opere diuinoperfe-
cfius redderetur.IgiturD eus infinitam bo¬
nitatem fuarn rationaliter nouit per omnia
propagabilem, vnde placuit fua libi boni¬
tas per fihgula propaganda, quippe cum
boni proprium fit vtplaceat,aclummi bo¬
ni,vtlummopere placeat. Quo quidem ra¬
tionalis voluntatis affectu rationaliter atqs
optime omnia tum procreata lunt, tum
continue dilponuntur. Ratione voluntate¬
que diuina difponimundum, in Oraculis
Chaldscrum qu2 recitat Proculus,iis ver¬
bis fignificatur. Intellectas Patris emanans
perfecto confilio, ideas omniformesintel-
ligit, qua: quidem ab vno fonte omnes
prodierunt. A Patre enim eratvoluntafq;
finiique. Diftributa: verofontinteile&uali
quodam igne,atqucin alias qualdam intel-
le&iales deinde diuife-Rex enim multifor¬
mi mundo intellectualem figuram indefi¬
cientem prepofuitjcuiusfccundus iramiu
eftveftigium, properans vna cumforaa,
& mundus apparens omniformibus dota¬
tus ideis. F os vnus,exeuo erumpunt dini-
fie alis innumerabiles circa mundiccapo-
raproducentes. Quz circuituquodamriie
affimilat* ferantur vndique conuerfe, fed
alibi aliae intelligentitr a fonte patemo
tanquam ab igne fcintilhe pemigdi circa
primordiales ideas. Prima enim a Patre
idea effluxit, atquefons voluntarius. Ha-
dtenus Oraculum,in quo de Patre,Filio,
Spiritu, Ideis, Angelis, difpofitione volun¬
taria mundi mentio fit. Sed nos iamadin.
fiitutum ordinem reuertamur. Elementa
& plantae quicquid agunt,neceffaria qua¬
dam natur* foa: operantur affeffione. Ea
vna eft dumtaxat Vnum igitur quiddam
quaelibet operantur. Bruta prxterea ope-
. rantur,perappetitum,qui provtmodisper
fenfum variis laccffitur, aggrediturvaria.
Etficut elementa & planta: innata necef-
■ fitateagunt, ita bruta neceffitateoperan¬
tur illata Rationalis anima per voluntatem
agit,quae quidem ad opus mouemr,non a
rerumformisvt appetitus,fed a notionibus
&confiliisintelledus Haecliberaoperario
eft merito perfectiori conu eniens animali.
Talis quasdam pra: exteris effedebetope-
ratio Dei. Quapropter Plato iri Timaeo vo¬
luntatem Dei beneficam, originemretum
certiffimam extitiffe. Mercurius quoque
mundum diuina voluntate confiare,quam
cuncti comitentur effectus. Orpheus vbi
de lummoloue loquitur: fic inquit:
ricina, xfi^as, auin Qmsis
rt/Si xfo:AiT« othteyi&n fS^at.
id eft, Ciun abfeondifiet omnia deinceps
inlumen gratum, emifit exfacro corde o-
perans cogitata, & mirabilia. Iniis verbis
Opheus aperte declarat munduma volun¬
tate diuina initium temporishabuiffe.
Natura & appetitio nusquam opus ali¬
quod nouum aggrediuntur , nifi quando
natura varieafficitur,&appetitiovariek-
ceffitur, intelleritus autem atque voluntas
etiam in homine nouum opus inchoant
faepe abfque propriis .noaitate. M anc fla-
ruit Plato vefpere accerfire Xenocratem.
Stat futurae vocationis firma fentenria,do-
nec ea hora Xenocratem vocer. Mutatio
quidem fit non in m eme & voluntate, icd
ore Platonis membrifque Xenocratis.
Eratfemperin mundi architecto machina
mundana praeferipta , ac momentum in¬
choationis eius in architecli voluntate li¬
gnatum .Eo ipfomcrr.ento quod prxfigna-
uerar, inchoata eft machina, nulla inter¬
cedente Dei mutatione. Complenaac
 de immort.animorufisXib. XVIII. 3°P
ab ano D ens fobftanrialem rrmndum intra ta zqualis eft architefio. Fuit femper cum
Ic teram. Penrafit vmbrarilem mundum fljOjCritque femper.Mundus autem corpo-
inde mnc emanare , quando fuit melius. ra!is,quod fecundum eft opus Dei,diicedit
Melios fiat, quando ftamic bonitatis diui- iam abopificcexpartevna, quianonfuic
nz voluntas, per quam bona funt omnia. femper.Retinet alreram,quiafit femper fu¬
Nos fiquidem res qoia 'bonae fiint volumus. turus. Compofitavcre corpora-quz tertia
Hae vero ideo bonz funt , quia vult eas Dei opera funt, omnem panem zternita¬
Deus. Et quo pafto effc,& quando vult fie¬ tis amittunt. Rationabile eft mundum Deo
ri , eo (olumpadto & momentofunt bonz. non zquari fecundum vitam, poftquam
Similiter ideo res inrclligimus vere, quo¬ fecundum fubftantiam non zquatur. Ne¬
niam ita vt reuerafuntintclligimus. Con¬ que efTe vndiqaeinfinitumjvtdminz-cedat
tra vero ita reuera funt ideo, quoniam eas infinitati.
ita Deus intelligit. Sic ergo a ciuina intel- Decet etiam fient res omnes duos ha¬
ligentia rerum veritas, a diuina volunta¬ bent adlns, internum fcilicet atque exter¬
te rerum bonitas proficifcirur. Vbi caufa num , & ille eft vita zqualis agenti, hic
prima rerum , ibi ratio rerum fumma. vexo pofterior , ita ipfum quoque reruni
Quapropter ita rationaliter debebant fie¬ opificem ffttum yira zqualem intra le
ri , vt intelligebat Deus, atque videbat. continere, parmm vero extra fe pofle-
Temporaliter , id eft , ab initio temporis riorem producere, vt non minus zterni-
emanare ab ipfb debere Deus intelligc- tas quam perfedtiones aliz deficiat in efr
bat atque dolebat hanc vmbram , cuius fe£tu. Atque hic mundus ficut a D eo in¬
natura in motu temporeque vetiatur. Et finito finitus virtute magnitudineque pro¬
vmbrz mundanz motus ab initio tempo¬ ducitur , fic ycrifimilc videmr vt ab zterno
rali ad finem produci debebat & debet, Deo fiatnouus, &inirio circunfcriptus.
cuius tempus momentis fingulis in prin¬ Etficutmnndo aifignatur certus fitus, quii
cipio fimul eft atque fine. Neque perqui¬ ita hic eft , vtnon perimmen/um fitfpa-
rendum eft cur illo momento potius quam cium, ira illi quaft certum aflignemr tem¬
priori inrceperit inde hic mundus efflue- pus, quia ita in hoc eft tempore, vtnoii
re.Namfimille annisanteinccepiflet, et¬ ante fuerit per iminenfum , ac fi Deus v-
iam quzremus cur non prius. Initium ta¬ niuerfi fubftantiam infinitis perfefiionis
men aliquando habere debebat. Adde, excedit gradibUs,mu!to magis vniuerfi da-
quod phantaf* eft ifta fallacia. Non fiint rationem infinitis gradibus durationis ex-
ante primum mundi momentum vlla tem¬
poris momenta quibus ante creari de- Przftantiorenim in re qualibet eftfub-
ftantia quam duratio.QuifqUis autem con-
Quicquid cogitatur ante mundum , v- fiderat partes mundi quz funt infra Lu¬
nicum & flabile eft zternitatis pundtum. nam , d e hoc effe in illud mutari, atque e
Omnis momentorum temporalium difeur- conuerfo,ac partes eiufdem quz fiipraLu-
fiocum mundo coepit, mundo currente. riam funt,de efTe tali in effe tale tranfire vi-
Similiter neque inueftiganaum eft, quam- ciflim, & quia mutatur vbtque, ideo indi¬
obrem hic potius quam illic finis fit mun¬ gas imperfe&afquccflej rurfufquevniuer-
dus. Phantafiz eft ifta fallacia. Non eft fum ipfum ex fubiecto aliquo forrhaque
corporalis locus extra mundiim. Tempus conflare, & fubieflum qui naturaliter anr
totum curium,totummundimetitur. To¬ tecedit formam, poffe&lubireferinam ta¬
tus corporahslocus , mundi amplitudine lem & non fhbire, item conflare mundum
prorfus impletur. Atque vtTimzus Pla¬ non modo expartibus quantitatis, fed at
tonis offendit, par tempus eft curfui, lo¬ partibus etiaminterfe pugnantibus, deni¬
cus zqualis eft amplitudini. Fallitur qui que vniuerfum corpus nullo modo per fe
efte,fcd omnino per aliud, quia per omnem
Fallitur qui ante mundum tempora fin¬ caufam, fcilicet efficientem , finem, for¬
git. Falletur & qni crediderit diuinz per- mam , materiem, idcoque fecundum fe
fedioni accedere aliquid vel decedere.ma- penitusvacillare, qiiifquis, inquam, qua-
nante illuc mundo vel non manante, qui fuor hzc cohfiderat, isplarie coniicerepo-
multo minus ad D euin, quam ad corpus fit teft vniucrfam mundi molem natura fea fo¬
corporis vmbra. Corpori autem exvmbra re de effe in non efle mutabilem.Talis noti
necue accedit aliquid vnquam , neque de- fbret,nifi de noneffe quandoque tranflflet
inefle.HincfermeDemocritij, Cyrenai¬
Profeab fpiritalis ille mundus , mundi ci, Stoici, Cynici fateri coacti funt mun¬
huius exemplar, primum que D ei opus, vi¬ dum inirium temporis habuifle. --Egyptij
390 Marfilij Ficini Thoolog, Platon;
primum mundi diem ita illnxiflc aiunt, vt
Aries in medio eflet cocio , Cancer exori-
retar,LunaktCancro,Solin Leone.Mer-
-Curius in Virgine, Venus inLibra,in Scor¬
pio Mars, lupirer in Sagittario, Saturnus
-in Capricorno, fingulofquePianetas eo¬
rum lignorum dominos efle aiunt, in qui¬
bus dum nafceretur mundus , fuifle cre¬
duntur. Chaldari nafcente mundo Solem
in Ariete fuifle putant. Vtriquc mundum
-natum exiftimant-fuifle aliquando,& Arie¬
tem , fluequod in eo Sol edet, fiue quod ip-
fe medium percurreret coelum, lignorum
caput appellant. Ideo ab ingrelTu Solis in
- Arietem prscipue totius anni fortunam
-Aftronomi indicant, quali inde pene om¬
nia pendeant. Mitto quod Agyptij folum
leonem Soli,folum Luna: Cancrumafli-
gnauerunt, reliquis vero Planetis prater
ilia ligna quibus tunc inhatrebant, reliqua
quinque lic adiunxerunt, vt a fine prioris
ordinis ordo fecundus inciperet. Sic enim
-Aquarius qui Capricorno Idccedit, Sa¬
turno quivltimusluerat, traditur, Pifces
deinde loui, quia Sarurnoproximus fue-
rat, Marti Aries Veneri Taurus, Gemini
vero Mercurio,Sedhis6miffisadprcpofi-
tum reuertamur.
Proculus demonftrat mundum quoniam
extenfam & compofitam habet cflentiam,
ideoque ex fe diftradtam atque diffipabi-
lem, idcircolblupperindiuiduam quan-
dam virtutem £ diurna vnitate infulam
consedti. Rurlus quia naturali appetitu
femper ad bonum ordinate mouetur, ideo
naturam talis appetitus motufque, origi¬
nem a diuina mente bonitateque accepif-
'fe. Hanc vero virtutem per quam conne-
Aitur atque mouetur, oportere infinitam
efle per quam abfque fine connedti moue-
riquc poflit, quam exfe,cum fitfinitus, ha¬
bere non valeat , fed ab infinitate diuina
femper accipiat, haud limul totam, (non
enim capit) fed pro lua potius temporali
natura, fcilicet quali guttatim momentis
fingulis hauriat. Hanc oftendit non aliter
quam momenta defluere lubito , rurluf-
que cum momentis momentaneum fimi-
liter hauriri, femperquehoc padto, vt nar-
rauimus alias, mundum corporalem flue¬
re fierique, fed efle re vera nunquam, qua-
•fi vmbram eminentis arboris in torrente,
qus&cum videatur arbor,noneft arbor,
& cum diu eadem appareat permanere,
tamen continue renouatis vndis continue
renouarur. Cuinam igitur mirum videri
debeat, mundam ab initio ex non eflepro-
ceffiflefemel in efle ? cum apud quofdam
adeo vmbrarilis inftabilifquefe , vt mo¬
mentis fingulis ab efle in non die viciitrtd
quepertranfeac? Sedhzc Proculus ipferi.
Plato in libro demundigenerationeo.
ftendit mundum diuina bonitatis gratia
firilfe creatum.Non autem ad hoc eftopw
huiufmodi conftitutum, vtDeum quiipfi
bonitas eflqfaciat meIiorein,fed vt diuinan
referat bonitatem. Sicut neque parertes
ob aliam caufam filios generant, quamvt
eorum imago videatur in filiis. Pracipue
„ vero mundus refert Dei opificis bonita¬
tem,!! noa modo quam munifica fit/cd et¬
iam quam excellens,oftendat. Quam mu¬
nifica fit, oftendit preut femper a Deofcr-
uatur incolumis, qui fibiipfi relidas diflbl-
ueretur,vt in Timaeo inquit Plato. Quam
excellens, teftatur prout efle ccepit ali- ■
quando , per quam inchoationem dare
perfpicitur qnbd mundus non afcipfo fed
a Deo eft. Quodinfinito interualloDeus
excedit mundum, qui in infinitum erat f vc
itadixerim) ante mundum,quod infinita
virmte mundum produxit cx nihilo, quod
libertate voluntatis agit, non necefiitate
naturz.Tolcm mundans generationis ori-
ginem planiusTrifmegiftusMercuriosdo-
cuit.Ncquemirum videridebethunc talia
cognouifle, fihomo idem Mercurius fiiit
atque Mofes, quod Artapanus hiftoricus
coniedturis multis oftendit.
Angelos & animos non femperfuijft.
C A P V T II.
O Rdinem in corporibuspofuimus.pc*
namu^ordinem in Ipiriubus. Eftfpi
ritus ille liipremus , qui fiiit femper Stent,
Is eft Deus. Sunt Sclpiritus infimi beffia-
rum, qui nec femper luere,nec emnt. Me-
dij fint oportet duo quidam Ipiritus imer
extrema adeo diferepantia , qui panem
primi illius Ipiritus habeant, & partem ' pi-
, rituum infimorum. Quo igitur pacto hos
medios componemus ? Nunquid dicemus
eos fuifle femper, fed quandoque deline-
re ? Minime. Quod enim fiiit femper, id
per infinitam virtutem vixit in infinitum.
Infinita virtusnunquam minuitur. Quare
fi fuerunt femper, femper & erunt, a-cce
pares in duratione lunt Deo,non medi j fpL
ritus. Ergovt in perfeucrantia medijlint,
oportet eos cccpifle quandoque, delinere
nunquam,Qui & fi ex niliilo facti lunt,non
tamen vertentur in nihilum. Ipfiim enim
quod dicimus nihilum-fn eorum creatione
neque materianeque effector ipforuih eft
exquibusfianr,fed terminus forfitanvntie
 de immortalitate animorum.Lib. XVIII. 3Qi
fiant, neque etiam terminus eft renem, fed
Non ergo coguntur ipCcs nihili fcqui
naturam , per quam in nihilum reuertan-
tur , cuam quidem naturam ante rejece¬
rant cum primum in efie prodirent. Imo
nataram diam fus canfe feruant, vnde ef-
/entiamacceperunt,vtpereandem infini¬
tam virtutem in ipfoefiefemcntur procul
a nihilo, per quam ex nihilo emerferunt in
efie , pofthabito nihilo. Haud abiurdum
eft, quod ab infinito principio atque infi¬
nito fine, id eft, Deo proxime procrea¬
tur, cogitare finem non habiturum , cum
multa etiam qua: ab initio ac termino
quodam finito procedunt, rite confide-
rentur abfquc fine procedere. Sic enim
ab vnitate numerus, fic a pundo Mathe¬
matica linea, fic a prsfcnti memento fu¬
turum tempus abfque fine, nihilo prohi¬
bente progredi cogitatur. Aliquid vero
creatum fore femper, praeferam animam,
non religio folum , fed etiam Auicenna &
Algantcles tanquam Philofophi p»bant.
Itaque Angeli vuum quidem medium ob¬
tinent interDeum &beluas, alterumme-
dium flarim poft Angelos fortita: fimt ho¬
minum anima:, quae cum Angelo conue-
niunt, quod femper erunt, differunt, quod
non fuerunt faltem per omne tempus vt
Angeli,qui ab initio rerum orti naturali or¬
dine ante coeli curium , cuius comes eft
tempus,licetnonfuerintper omnem aeter¬
nitatem .tamen per omne fuere tempus. A-
nims noftrae poft temporis ormm nata ce¬
dunt Angelis, neque tamen fiant tempora¬
les. Nam Deusperidiplumaeternitatisfuae
pundum, quodferoper eft idem, & vniaer-
fum lupereminet, complediturque tem¬
poris ambitum, quo Angelos procreauit,
animas quoque hominum procreat. Igi¬
tur lupra temporis paffiones fiunt homi¬
num animae , quamuis fiant poft temporis
onum. Animae vero brutorum & poft or¬
tum temporis , &fub temporis palEoni-
busgenerantur, quianonfiunta Deoper
aeternitatem Dei proxime , fed per coelo¬
rum conuerfiones, animaitupque virtutes,
quo fit vtnonviuantfempef. Nam & mu¬
tationi temporis fimt obnoxif ,qus percoe-
fi motum funt facis fnb tempore Etfiquid
habent praeclari, id tomm defluit iugiter
ab ipfo tertiae eflentiz fonte , cuius ipfe
nonriuuli funt, fed vmbrs. Idcirco Plato¬
nici eas efie putant idola quaedam animae
ipundi, vel animae Iphsrs illius quam ha¬
bitant, mediafauc inter eflenriam tertiam
difponunt & corporum qualitates, ad han c
tamen efienrum reducent eas vt vmbras.
Hinc Plotintis inquit, quemadmodum ab
vno vultu multae perfpecula multa diffi-
duntur imagines, fic ab anima fphaer* in
COTpora brutorum multa animae vnius fi-
mulachra multa, corpora inquam bruto¬
rum , quibus humanae non infunt animae.
Vbi enim hae fimt, ibi potentia irrationalis,
rationalem animae noftraefubfiantiamfe-
quitur velut vmbra.
Animi creantur quotidie.
CAPVT III.
V Enim cur noua: quotidie anima
creantur a Deo ? An non poterat
Deus mundo conftrudo crearefimul ani¬
mas eundas, quemadmodum eundos in
mundi exordio A ngelos procreauit ? Non
decuit. Nam fi diu a vinculis corporum fo-
luts vixiflent,fincere iudicauifient quanto
preriofior fit vita foluta quam aha, nec in -
grdi vnquam corporavoluifient, videlicet
quatenus intelleduales fiint. Neque Dens
vel Angelus volunt liberam voluntatem
animae cogere. Non enim aliter mens
quam perfuafione mcuemr. Imo neque
etiam fingula quaeque corpora anima co-
gnouifietqua? pafiet eligere, cum defit illi
ante fenfus cognitio fingulorum. Itaque
careret diuinis facerdotibus facrifq; hym¬
nis pars hxc media tempf|diuini. Oportet
tamen in finguiis huius templi circulis pro¬
prios duci choros facerdotum Deo canen-
tium.Confonat praeterea rationi, vt ficut
fphmrarum animi fiue Angeli non fuerant
per moras aliquas «raporum ante fphae-
ras proprias procreati,fic neque animi; no¬
ftrae ante corpora propria. Item anima eft
forma adufq: corporis. Adus aute quam¬
uis in vniuerio fecundum naturae ordinem
prior quam potentia fit, in eodem tamen
fhbiedo fecundum tempus eft pofterior,
quoniagi a potentia in adum motus effici¬
tur. Quapropter priusfuit femen quod eft
potentia viuum , quam anima quz vitalis
eft adus. Ad haec cuiquefcrmar naturale,
hoc eft.vr materis propriae vniatur. Alio-
quin quod ex materia formaque componi¬
tur , efiet congeries aliqua prster na-
Prius autem rei cuique tribuitur quod
ipfi conuenit fecundum naturam , quam
quod prsrer naturam. Quod enim fecun¬
dum naturam conuenit, per fe ineft cui¬
que , quod praeter naturam aduenit, ex a.-
llqco contingente Anima: igitur qua ra¬
tione anima eft,prius conuenit vt coninn-
da corporifit, quamfeparata-Qgpmodd
jgi Marfiiij Ficini Theolog.Platori.
'igitur vixit acte coipusi Adde quod fi fu- trum horum babet,non imitatur, non CoS-
perior m ens quslibet ( vt quidam putant) gruit, non hsrct illis, non viuificat. Et-
& vna eft in fpecie vna , & immortalis, go habebit alterutrum, vel incipiet eam
forma vcrc> quaelibet corporalis & multi¬ corpore tantum, vel tantam cum corpore
plex fit in eadem Ipecie, & mortalis homi¬ definet. Definere nonppteft cum corpore
nis anima qua» illis m entibus fuccedit.prs- mens qus ad immortalem veritatem
'Cedit has formas, fic vtraramque particeps bonitatem que dirigitur tanquam finem-A-
eritjVtfit vel vnica anima in vna hominum git enim omniahuius gratia. Sidit autem
•fpecie , atque mortalis vel immortalis •& de rerum initio hab emus ab efficiente can-
multiplex. Primumfierinequit. Sienima- fa conieciuram ,< fic de rerum perleue-
nima vnica totius Ipeciei animarum gerat rantia coniedhiram fttmere folemus a fi¬
vicem , innumerabiles animas qus fieri ne. Si igitur mens ad fempiternum fi¬
fcbilla fpecie poflunt,{uis virtutibus com- nem proprie naturali quadam cognatio-
pledetur. Sic imtnenfs quodammodo vir. ne dirigitur ■, fempiterns perfeuerantis
tutis erit, & immortalis, prsiertim quia eft capax. Proprius enim finis proprio
rerum fpecies fempiterns fiint, & quod tefpondet agenti., perfeueranria rei ad
totam capit Ipeciem , eft fempitemum. finem direrili inter vtrunque tenet me¬
Iturfus, quia nullam haberet cum his cor¬ dium.
poreis rebus communionem , eflet procul Meas igitur cum proprium finem ta¬
admodum ab interitu-Imo fi talis effet,me¬ beat fempitemum , habet quoque agens
ram ipeciei fax feruaret fimplicitatem. Ea proprium fempiternum, atque idcirco v-
fpecies eft a caduco corpore fegregata. trinque vitam perfeuerantiamque petpe-
Igitur in puritate propria remaneretacor- tuam. Sinon definit cum corpore,incipit
poribus aliena, nequeprarilarethis vitam. faltemcum corpore, multiplexprofeftofit
Ex iis conftat hominis animam non pofle anima hominis in mulriscorporibus.Quod
efle vnicam in cun&is hominibus, mrfus quidem fignificatur ex opinionibus horni--
non polle efle vnicam firnul atque morta¬ num, afferiribufque contrariis. Talisvero
lem. Itaque erit immortalis & multiplex. non fit exfpeciefoaper quam eftvna,fed
I mmortalitate imitabitur «nent es,multitu¬ (vt quidam putantjquodamrnodo ex cor¬
dine formas penitus corporales. poribus,imo ex Deo animarum corporum-
Erit forte id rerum ordini confenta- que conciliatore. Non quiain corporefif
neum ,vtprimum gradum teneantideales diuiia. Non quia ex materiafitvt corpus.
ipfs rerum ipecies, fecundum veto qus Non quia nafeatur ex corpore. Vndeigi;
fpecies capiunt. Atque ex iis qua» capiunt, tur.nifi quia diuina volutate comes fit cor¬
primum qus totam pro facultate creatu¬ poris? Quando Deus fimul initium praebet
ra» luam capiunt ipeciem atque femper. vtrilque, non tamen prsbet principium
Secundum vero, qus non totam, fed ta¬ idem. Igitur neque naturam eandem, ne¬
men femper. Tertium,qus neque totam, que exitum fimilem, fed inirium, vtdixi-
neque femper, quemadmodum in fummo mus, id em. Vnde&numerumtradit eun-
ponimus exemplarluminum,id eft folem, dem.Hinc afferilus anima- adnawram cor¬
in fecundo ftellas,quarum quslibet totum poris augetur, quia corporis initium comi»
inde fuum femperque accipit lumen:in tatur. Atque in huius creatione mutatio
tertio lunam, qus femper quidem accipit, qus vna videtur, eft triplex. Mutatio qui¬
fed non totum , & fi pati videtur eclip- dem anims ex nihilo ad efle per Deum
fim , tamen iubito recipit, fimiliter ae¬ fblum farita , creatio eft, mutatio vero
rem & aquam. In quarto illa ex elemen¬ corporis non viuentis ad vitam ipiarr. ab
tis compofita qus peripicua quodammo¬ anima capienda , formatio quidem cor¬
do & nitida iunt, talia cupiunt quidem, poris, animalis autem generatio nuncu"
fed neque femper, neque totum,vtoppo-
fita prstermittam , qus nullo modo in Creationis terminus ad quem dirigi¬
fe lumen admitmnt. At vna hsc anima tur anima in feipfk eft, ditrin* folum ster-
fpecies vnde multiplicem accipit numc- Ditati relpondens, qus terminus'efta quo
rum?Forte non ex eo quod imitatur men¬ creatio prouenit. Formationis autem ter¬
tes. Ex eo igitur quod formas imitatur minus ad quem fit,eft anima nontam infe-
corporeas. Quales hs funt ? Indpnint ipfa permanes,quam in corpore.T erminus
cum corpore , & cum corpore definunt. vero a quofit,videtur efle namra.Denique
Anima noftra fi talis fit omnino , vt in¬ generationis terminus ad quem eft animal
cipiat fimul & delinat, non imitatur eas, ex anima corporeque compofitum.Tcnni-
fed generis eft eiufdem. Atque illa fi neu¬ rus autem a quo/erme fimiliter eft natura.
 de immort.animorumXib, XV i I i-
Natura, inquam, non particularis tan-
rum , fcd criam vniuerfaiis, in cuius virtu¬
te particularis corpus ad animam prapa-
rat Vniuerfaiis vero natura,virtus quzdara
dicitur fiue inftrumentum anima mundi.
Ideo Plato in Philcbo dixit. Simundusa-
nima careret, vndenam nos haberemus;
Non quia ab anima mundi fit anima in fe-
ipfa , fed quia per eius operam fit in cor¬
pore. Animas enim noftras ab eodem
Deo & ex eodem fonte quo & luperio-
res omnes fieri Timzus oftendit. Hinc
illud quoque offenditur quod Timteus in¬
quit , rationalem videlicet animam a fo-
lo Deo effe : irrationalem vero vitam
lub ea corpori mancipatam a diis coele-
ftibus Deo iubentependere , quiafcilicet
& corpus ad iplam prsparant, & animam
noftram ad eam corpori infundendam cor¬
roborant.
Sed hzc tanquaro hic fupemacua di¬
mittamus. Sint igitur, dicet aliquis, ani¬
ma: multa; , incipiant etiam cum corpori¬
bus , hoc aures non offendit, hic tamen
vnus reflat fcrupulus, quonam paCto con-
ucniat Deo fingulis momentis ad libidi¬
nem concumbentium animas fingulas
procreare. Non malum eft concubitus,
quoniam ad bonum eft naturaliter infti-
lutus , fed defectus moderationis in ani¬
mis concumbentium. Non fit ex priua-
rione moderationis,fed ex concubitu cor¬
poris generatio. Huic generationi Deus
diftribuit animas non ad libidinem co¬
euntium , fcd ad przfcriptam prouidentiz
legem, qua:& numerum & tempora con¬
cumbentium ab initio rerum videt in atuo.
In teuoiamdudum concipit animas. Cur
ergo Deus animas parit quotidie ? Quia
non fimuljfed perfucceffionem erant cor¬
pora generanda.
Adde quod continue illuminat Ange¬
los , & ficut nunquam defiftit mentes (u-
periores formare , ita nunquam ceflat
mentes infimas procreare. Perperna illic
formatio fit, hic perpetua procreatio. Pro¬
creatio inquam tamdiu afiidua , quamdiu
fol Dei vicarius continue fuperiora illu¬
minat corpora.; &continue generat infi¬
ma. Decet immenfl.ni Dei potentiam, ita
femper lefepotentem oftendere mentium
oculis , vt videant Deum in infimo gra¬
du mentium propter vlrimum mundi lo¬
cum continue aliquid ex nihilo procrean¬
tem , vt hoc effectu continuo infinitam
omnino Dei potentiam clarius agnof-
cant in infinitum creationis aektm infini¬
te fi placuerit peragentem. Venerentur
eam illuminantem in cadis. Admirentur
3 93
fvt ita loquar ) in terra creantem. Excel¬
lentior fane operatio eft creatio quam il-
luftratio. IHaigitormagis quamhzc con-
uenit Deo:htec continua fit a Deo. Illa igi¬
tur pro Dei arbitrio fit continua. Coelos
mouentminiftriDei. Hoc motu fequentia
generantur, dum fpecies qualibet rerum
in terris aliquid agit, & in agendo miniftra
fit coeli. An Deus ipfe folus agit nihil
quamdiu cattera omnia aliquid operan¬
tur-Abfit veprimus actus agat nihil,agen¬
tibus aliis.Atinquieseum agere faris-dum
agentia non deferitreliqua, fed vim illis o-
perandi fuppeditat. Non fatis eft iftud.
Nempe hinc propria caufarum aliarum lo¬
quuntur opera , atque imagines illarum
fiunt in mundo,non Dei.cur nolit &Deus
aflidue opera propria, propriafque imagi¬
nes facere,plurimafemper fine m edi o pro
creando? Igitur cumcreario,propria£)ei
operatio fitjgeneratio autem externa,opc-
ratio propria aliorum, nonceffabit Deus
creare aliquid quamdiu alia non ceffabunt
aliquid generare.
Centrum mundi verum Deus eft, vt in
libro de amore differuimus : quia ynus,
fimplex, flabilis eft, & in omnibus, atque
alia qu?libet omnino plura,compofita,mo-
bilia,circa iplitm per naturalem ipfius ap¬
petitum perpemo reuoluuntur. Ita. cen¬
trum Deus eft omnium,quia fic eft in om¬
nibus, vt cuique rei interior fit quam ipfa-
met fibi Eft etiam circunferentia mon-
di,quia extra cunifta exiftens ita fuperemi-
netvniuerfa, vtcuiufquereifummum api¬
cem dignitate excellat immenfa. Item
quanto eft omnium ( fi dictu fas eft) mini¬
mus quantitate, tanto virtute eft maximus
omnium. Vtcentrumquidem,eftinom-
nibus , vt circunferentia vero , eft extra
omnia. In omnibus inquam non incln-
fus , quia eft & circunferentia. Extra
omnia quoque nonexclulus , quia eft&
centrum.
Quid ergo Deus eft ? Vt ita dixe¬
rim, circulus fpiritalis, cuius centrum eft
vbique,circunferentia m/quam. Ac enim
fi centrum id diuinum in aliqua mundi par¬
te imaginariam aliquam aut perfpicuarn
operationis fedem liabeat, potiffimum in
rerum medio dominatur, tanquam rex in-
medio duitatis, corfermein medio corpo-
ris,lbl in medio Planetarum In fole igitur,
id eft, in tertia mediaque rerum effenria
Deuspofiiirtabemaculnm fuum.Taberna-
culum inquam virtutis lute frequentius de-
monftrando- Quz fed es familiaris eftDeo,
non ram quod fpecies animz eft , quam
quod dininy ciuitacis eft medium^tranum
394 Marfilij Ficini T hcolog. Plato n,
publicum,& confona. vrb anatum partium
moderatio. Animam hominis efle rerum
medium fzpe iam declarauimus. In hac
igitur regione praecipua Dei operatio fre-
quentiusprcualebir.Talis creatioeft.Creat
igitur aflidue animas hominum. Profecto
<juia flabile centrum eft , creat continue.
circunferentiam,creat easfvt Platonici di¬
cerent ) quodammodo in circunferentia
mundi. Rurfusquia cenoBm, ideo cftfum-
marcrum. Qutafumma,ideofingulafun¬
dit , tum figillatim fingula femelab initio
rerum , tum cunffa fummatim quotidie,
prout creando an mam , quz rerum me¬
dium cft, effundit e finu proprio vniuerfa,
qus fummatim confundantur in medio.
Vnde anima, tfejccndit in corfus.
C A P V T IIII.
T TNdenamdefcenditin corpus anima?
V Reueracum Deus extra locum adfit
omni loco, Scanimanon claudamrloco,
momentoque Sccreetur&adfit,neque di¬
cendum proprie eft eam defeendere, ne-
■que vnde defeendat eft quaerendum. Sic
enim ab ipfo Deo manans adeft corpori
( vt ita dixerim,) ficut a Solis lumine radius
oculo. Sed 'deledfat interdum vna cum
prifeis confabulari. Igitur fi Zoroaftri &
Mercurio credimus, ex amplo demittitur
ambitu mundi. Atque vt illorum lenten¬
tium ordine inferam, infima mens fupre-
mo corporiprimum adhaeret, nequehaeret
folummodo, fedinfunditur, quo tanquam
medio craffioribus corporibus copulatur.
Spiritus fimpleximmortalifque non aliter
compofito mortaliquecorpori , quam per
corpus fimplex&c immortale coniungimr.
Neque id quidem iniuria, quoniam anima
per fuameflentiam corpori praeftat vitam.
Eflentia eius vita eftfempiterna.Sempifer-
navita cui primum haeret, haeret in fempi-
ternum, praefertim quoniam eflentia ani¬
ma: immutabilis eft, qno fit vt immutabili¬
ter proximum flbi corpus viuificet. Siqui¬
dem perpetuae vitae proprius adtas eft viuifi-
catio fempiterna. Tale quiddam opinari
poterit aliquis Ariftotelem cogitamflc in
fecundo degeneratione animalium libro,
vbi cum probauiifet intelleiSualem ani¬
mam efic a corpore feparabilem,propterea
quod cum operatione fua non communi¬
cat operatio corpora]is,paulo poftfubdidir,
huic anim?couenirc corpus aliquod quod
fe a geniturae corporefeparabile. Ex quo
etiam apparet qnod • contra Auerroem
in fuperioribus quaerebamus , fciiicet af
tellcftualem animam efle formare empnj
vinificantem, praefertim quia cum Ariiio.
teles'ibidem probauifiet ex tribus aniau-
bus, fciiicet vegetali, fenfuplijimclie&i.
li,hanc folam efle,& ab extrinfcco&acor-
porefeparabilem, quia huius tantum ope¬
ratio perfeabfqueinftmmento poSGtar-
pleri, fubiunxit has omnes fciiicet tres ani¬
mas pariter efle in femine fecundum po¬
tentiam. At vero fiquis haec confideret di.
ligenter, inueniet non pofle potentiam vj.
Iam his efle communem, per quam coipus
pari ad tres animas modo in potenriafiyii.
fi facultatem quandam quaabiwellecina-
li anima fimiliter atque ab aliis vitam mo-
tumqueaccipiat. Sediam adeotpasani¬
ma proximum.redeamus.HocvocantMa-
gi vehiculum anima*-, aetfaereum fcicet
corpufcuium acceptum ab asthere,immor¬
tale anima indumentum,naturali quidem
figura rotundum propter atheris 'regio-
■ nem,fedinhurnanam effigiem fefetrsus-
ferens, quando corpus humanum ingredi¬
tur atque in priorem fe refrituens cum
egreditur.Quod obeam caufamMagire-
celfarium arbitrantur,quoniam Angelita-.
les funt, & virtute feparabiles, & aciu fepa-
rati fint a corporibus, irrationales animas,
neqae virtute feparabiles, neque aftu. Ex
quo fequitur, rationales animas tanquam
medias tales e fle debere, vt virtute quidem
femper feparabiles fint,quia illisliibtralian-
tur corpora,non peribunt, actu autem fint
femper coniunciae, qpi familiare corpus
nancifcunmjr ex asthere, quod feruant per
immortalitatem propriam immortale,
quod Plato Currum tum Deorum tum ani¬
marum vocatinPhaedro,vehiculuminTi-
maeo, quo vtantur anima: fphaerarumcce-
leftefqu e puriffim o; dzmonumanimz mi¬
nus puro,noftr? quoqu e minus propterrer-
reni corporis mixtionem. Quamob can-
fam ita praecipit .^oroafter.
fw mtv/jut (uxins, fui 3 jSxStmis w’ ©i-
vtaA».
id eft, nefedes fpirimm, neque in pro¬
fundum exaugeas quod eft planum. Spi¬
ritum planumque appellat ipfum vehi¬
culum , non quia corpus non fit, atque
profimdum, fed quia propter tenuiffimam
& fplendidam puritatem fit qpafi non cor¬
pus. Praecipit ergo ne propter nimium
corporis elementalis a&erium , cogas ip¬
fum etiam poft hanc vitam fordidum at¬
que graue luperfore caliginis elementalis
adinncHone , quam animae vrr.brampriicf
Theologi nuncuparunt. Nequetamenvo-
lont rationalem anime partemproamo he-
 De immortalitate animor. Libc XVIII.
rere vehiculo j led rationalem ipfem ani-
mam quantum & rationalis eft , & comes
coeleftium animarum, zdere actum viui-
ficum in vehiculum , quod animx idolum
Cepe iam appcllauimus , quam ipecicm a-
nimz mortalem inlibro de mundi Gene¬
ratione Plato nuncupat non quia moria¬
tur aliquando, fcd quia fubtraclo vehiculo
rueret, vt quidam putant. Sicut enimLu-
nae fplendor in nubepromit exfeipfopal¬
lorem, fic anima in corpore coelcfti emit¬
tit idolum , quali ftefla crinita comam.
Quod euanefeeret, fi euanefeeret corpus
illud,ficut pallor extinguitur nubibus dif-
lipatis. Quia tamen nunquam vehiculum
fiibtrahetur Zoroafter inquit.
er. yji iiStt Aa fttfi s ii to-ct» a!up<p aorat,
Sd eit. Eli idolo quoque locus in regione
perfpicua. Quia fcilicct cum vehiculo .fi-
mul & anima rationali recurret in coelum.
Plotinus autem ipfum effe putat fimplici-
ter mortalem, etiam fi ipfi vehiculum fub-
trahatur. Similiterquc ait Solis lumen in
aerc, imo przfcns aeri, haud extinctum.
iri, etiam fi aer tollatur e medio. Ex folo
• enim Sole pendere tanquam perennem
ipfius aclum, neque eflc paffionem aeris,-
qualitacemque aeri .propriam. Siquidem
momento adeft atque abeft, neque ipfius
quicquam fublato Sole in aere. Neque
folum adeft aeri, fcd fimiliter omni per-,'
Ipicuo, etiam fi contrarie inter fe naturae
perfpicua fint, quafi non a certa natura
fubiecti dependeat. Neque aliquo modo
a perlpicuo, qua ratione perlpicuum eft,
dependet, fed tantum illi adeft, quia non
impeditur illi adelTe , ficut adefie opaco
impediri videtur. Sol enim hunc a<3um e-,
mittit femper, non dimictit, non immit-
tit.Sortevero contingit fubeflequod ca¬
piat , imo quod capere videatur. A dius
hic Solem vicilfim perpetuo comitatur;
Similiter lehabetSt vultus ad lpeculum,&
ad corpus anima. Hzc Plotinus. In efle
autem idolo huic opinantur phantafiam
quandam irrati.bnalem atque confulam,
lenfus praeterea tales, vt per totum velli- •
culum videatur pariter atque audiatur,
quibus fenfibus proprie homines quam
pauciffimi vrantur &c raro. Sentiri vero
per illos fepe concentus cadorum mirabi¬
les , vocefque Se corpora dzmonum,quo-
ties aliquis ad tempus terreno corpore de¬
relicto ‘ efe in corpus fimm cadcfte rece¬
perit Ideo TatiusMercurij filiuscum ef¬
fer paternis lactis expiationibufque put-f
gatus, illico exdamauit eflfe fe tunc in cor¬
pus immortaletranllatum , ac intueri mi¬
rabilia , Sc audire. Quod & ipfe Mercurius
39S
narrat, libi quoque Paulo anteinabftra-
etione animi coritigific. Olympiodorus
quoque Platonicus tradit 'Apollonium
Tyaneum hac ratione folitum ex vrbe Ro¬
ma, quz fiebant in dEgypto, prolpicere.
Mitto quod Platonici multi putant ani¬
mam tribus vti vehiculis, primo quidem
immateriali & fimplici, id eft, coelefti, fe¬
cundo materiali & fimplici, id eft; aereo,
tertio materiali atque compofito, id eft,
elementis quatuor conftituto. Et primo
quidem dare vitam irrationalem, led im¬
mortalem , fecundo verd vitam irrationa¬
lem, fed longzuam, qua? videlicet com¬
pofito corpore aliquando 'diflbluto" ad
certum tempus fuperfit in fimplici corpo¬
re , tertio, denique vitam & irrationalem,
& vna cum dilfoluto corpore difloluen-
dam. Przterea in prima vita communica¬
ta vehiculo fenfum efle com munem atque
impatibilem,in fecunda patibilem & com¬
munem, id eft ,-per vehiculum, vniuerfiim
- fenfum pariter vniuerfum, denique in ter¬
tia fenfum diuifum pariter atcg paribilem.
C A P V» T V.
Q Va parte coeli animae procreaniTuty
quaquam ftultum eft quaerere fitum
in his qua: fitu aliquo non clauduntur , &
ficut vbicumque Sol fulget, ibi mittitur ra¬
dius , fitvbicunqueDeus adeft, mittitura-
nimuSjdeledtar tamen cum aiitiquis inter¬
dum poetice ludere. Igitur alias , inquit
Timaeus, apud alias ftellasa mundi opi¬
fice feminari* quarum fiant in vita comi¬
tes animae. Quod ita Platonici intelligi
volunt, vt non fingul*-anim*,fed anima¬
rum legiones lingulis ftellis ac fetales edo-
commodentur. Addit Deum animas fuis
impofuiflevehiculis, ac vniuerfi naturam
legefque cuifle. Qua parte coeli defeen-
dnnt ? Cancro praecipue, vt aiunt Plato¬
nici, viciflimq; per Capricornum Cancro
oppoficum afcendere putant. Atque hinc ■
illam hominum, hanc Deorii portam ap-
pellant.Nemo vero adeo falli debet.vtdeC
eenlum afccnfumve hic accipiat fecundu '
fitum,fed quia Luna CancriDomina,ge-
neratipni proxima eft. Saturnus vero Do¬
minus Capricorni remotiffimis, ideo per
Caocru, id eft. Innare vegetalemq; inftin-
clum defcederc animas dicunt,per Capri¬
cornum vero, id eft, perSaturniuintelle-
cfualeq; inftinctu afcederc.Saturnu enim
prifei m entem vocant, qua Solafuperiora.
 3 Marfilij FiciniTheolog. Platon;
petuntur. Accedit ad hzc, quo Capricor¬
ni Saturnique ficca virtus dum fpiritusad
intima contrahit atque colligit, ad con¬
templandam affidue prouocat, lunaris au¬
tem humor Ipargit atque dilatat, & ani¬
mum circa fenfibilia diftrahit.In ipfo au¬
tem defcenfu animus accipit & a Saturni
numine per fe, & a Saturni lumine per
corpus zthereum atque idolum, admini¬
cula quaedam fiue incitamenta ad con¬
templationem aptius exequendarr, : ab
Iouis numine atque lumine fimilitcr ad
vita: ciuilis gubernationem: a Marte fi mi¬
liter ad magnanimitatem propter iniurias
propulfandasa Sole ad phantafiae &fen-
firnm claritatem: a Venere ad charitatem:
a Mercurio ad interpretationem atque e-
loquentiam; a. Luna ad generandum. Et
quamuis inde fingula dentur bona, po£
funttamen in mixtione terrena ad malum
degenerare. Dcfcenfiis huiufinodi ita fer¬
ine fubito poteftfieri, vt radi; delcenfiis a
Sole, qui quamuis fubito demittatur in
- terram, variis tamen in ipfo cafu nubium
veftitur coloribus. Nonnulli vero putant
animas in qualibet fphzraad certumtem-
pus vitam agere Iphaerae illi conuenien-
tem. Sortiri enim a Iphaeris lingulis vehi¬
cula propria, ac tandem poft multa fecu¬
la ad elementa defcendere, atque in igne'
& aere daemonicam, in terra humanam
brutalemve vitanj agere. Item fimilibus
gradibus tandem adfiiperna redire. Hzc
illi. Nos autem in omnibus qua: Icribi-
mus, eatenus affirmari a nobis aliifque vo¬
lumus, quatenus Chriftianorum Theolo¬
gorum concilio videatur.
Quando infunditur anima corpori, & qtto
d.um in corpore 'viuitfucitur.
C A P V T VI.
Q Vando infunditur anima corpori?
Poftquam in aluo mulieris ipfum fe¬
men quod a toto viri corpore ante deflu-
vim ab anima viri , per hanc iplam vim
diebus circiter quinque & quadraginta
fi c eflc affectum, vt fex primis diebus lac
euaferit, nouem liquentibus languis,duo-
decimaliis caro, decem & ocio reliquis
fuerit figuratum, tunc anima creatur at¬
que infunditur. Qui animas ante ingref-
fiim vixiffe putant, eas daemonem vits
ducem naturaliter degifle dicunt in ipfo
delcenfiis initio prius quam corpus ingre¬
deretur. Alij vero poftquam eiecfionevri
coeperint, eligendo mores interim ds-
moncm vitae ducem larenter eligere. S»
pe etiam eundem daemonem a pluribns
eligi. Polle enim animas multas genio v.
no,id eft vno ingenij duce dzmonevn.
Qui ante eligere opinantur, ex illapots-
fimum turba daemonum accipcrevolmr,
quae eidem accommodemr ftcllae, cni ii
anima ab ipfo mundi opifice fuerit
Tot enim cfte daemonum heroumque
legiones , quot ftellz funt numero. At¬
que ex tali quadam turba illum fortiri pra
cztsris, qui cum illa ele&a vita maxime
conuenit&figura coeli, quae eo ipfo ele¬
ctionis delcenfus momento componitur,
maximamque his de caulis in hominum
ingeniis fortunifque differentiam proue-
nire: qui vero poft ortum pro diuerfitate
morum diuerfos animas adipifei genios
aiunt, permutari quoque duces ciufmodi
concedunt moribus permutatis, plufqus
corifilio tribuere, quam vel fato vel fortu¬
nae videntur. Verum vtcunque fit,perpe¬
tua indigemus cuftodia numinum. Quod
quidem Plato cum in Sympofio, Prota¬
gora , Politico, Critia dicat, fic probat ia
Legibus, videlicet quoniam inter falfabo-
na, & innumerabilia mala verfamur, vn-
de perpetua fallacia & perturbatio nafei-
tur.Ideoque tanquam ouesmiradiuino-
rum pallorum cuftodia femper egemus.
Addit, ciim' nos proprium quidem vi¬
tium pejdat, propria vero virtus velut exi-
guaferuarenon poffit, ideo folafupero-
rum virtute cuftodum ( quorum virtutis
imago quaedam exigua fit noftra virtus)
nos polfe feruari, praefertim cum, ficut
alibi dicit Herrnia exponente, malefici
dzmoncs affidue nos pro viribus ad infe¬
riora detorqueant. Sed alij funt cuftodes
illi qui nos eligunt, alij dzmoncs quos
nos eligimus.
Qua parte corporis anima ingreditur ,jut
egreditur, & duce progreditur.
CAPVT VII.
A Nima qua parte corporis ingredi¬
tur ? qua egreditur! Anima qua: eft
medium rerum,iulfii Dei(quieftmundi
centrum ) in pundhim cordis medium
f quod eft centrum corporis) primum in¬
funditur. Inde per vniuerfe iui corporis
membra fefandic,quadocumim fuumna-
turali iu ngic calori, & per calorem fpiriiui
corporis. Per huc fpiriru immergit humo¬
ribus, mcbrisinleritpcr humores. Dcniqj
per morbum folatis iis mediis ftariin ctun
 de immortalitate animcmm.Lib. XVIII. 3 97
&o illo eram fe ( vtita dixerim ) colligit,
rcfiuitqucincor, vnde primum effluxerat.
Cordis exrincto calore , quod proprium
erat illius vehiculi fufeeptaculum, corde-
ferit, tandem luo illam vehiculo ccmiran-
te. Sicut oculo claulo lumen Solis quod
flli influxerat.. effluit integrum, luo ipliim
comitante calore. Atquevt probat Ploti-
nus, non extinguimr, fed Solem fuumper-
petuolequitur. Mitto in prafenria , quod
egredientes animas genij damonefquefui
ad communem iudicem omnes ducunt,
fed lata fententia priores abeunt daemo¬
nes, malalque violemus & malus daemon
trahit,bonas autem Deus tranquilleperdif-
cir.Haec in Phaedone.
Doflatu anima pure, frnifauefecundum
PlatonicosJ
C A P V T VIII.
V Binam eft anima pura decedens cor¬
pore mortuo : Vbi eftiumen Solis
putum oculo claufo. At lumen in Solem
reflectitur. In aetherem quoque reflecti¬
tur animae curras acthereus, onere terreno
depolito. Ad aetherem ajpirat anima na¬
ta quondam in aethere , vt inquit Pytha¬
goras, pracipuefi viuendi & cogitandi ha¬
bitum aetliereis mentibus limilem mente
conceperit Ita enim animus habitu moue-
tur&agit,licutnaturaformis. Quod qui¬
dem patet in his, poftquam artishabitum
contraxerantjfmc confilio & attentione(vt
namrafolet ) quali naturaliter operantur.
Remanere ycro in anima feparata habitus
tum morum tum difciplinaramtambonos
quam malos,Platoin PhaedoneGorgiaque
a0erit,& ratio illa probat,qua dicitur habi¬
tum ita in naturam conuerti,vt talis ab illo,
qualisa natura proueniat inclinatio, quod
maxime impletur in animis ab hac mutabi¬
litate feiunftis.
Sed cur animae qnoque elementorum,
earumque currus,adccrleftemhabitatio¬
nem uonannituntur? Quoniam, vt Plato¬
nicorum potius quam mea opinione ref-
pondeam, officium illis a Deo affignatum
eft, vt ibi fintfemper. Animae cedunt vo¬
luntati diuina. Currusquoqueceduntde-
liderioanimarum. Animaeillae exhocof-
ficio pratftantius officium non amittunt
Currus orbicularem morum circa luas a-
nimas leniant non impeditum .Et ficut cce-
lis naturale eft illic circafiias animas ver¬
ri, ira hic his vehiculis circa mas. At ani¬
ma noftra rite fitn&a hic munere libi ad
tempus inundo, artheus eam plagam libi
prs cstcris eligit, cui nalceudo fuerat affi-'
gnata. A d illud confligit aftrum atquenu-
men ,yt Plato inquit, cui viuendo fefimi-
lemrcddidit.Sed hate ilii viderint Proinde
licut in terris conlidcrando a lingulis ad
communes naturalium lpecies, ilpeciebus
ad rationes diuinas tanquam naturalium
caulas procedebat, fic inccelo vicillim a
rationibus diuinis id eft,ideis,ad lpecies na¬
turales perfede,ab his ad lingula quodam¬
modo fe conuertit. Ac quam diligenter hic
infpiciebatlingula,tam ibi eadem profpicit
neghgenter.
Rurfus quamobfcure diuina profpicie-
bat, tam peripicue ibi perfpicit eadem/ Et
qua hic Angulatim per inftrumenta in ex¬
terno videbat lumine, illic fecundum fpe-
cicmperfein lumine videt intrinfeco. Pro¬
fecto quantum olim conuertebatur ad fen-
lum,tantum conuertiturtuncad mentem,
cuius oculo diuinumfiilget lumen. Quod
quidem etliintrinfecum mentibus dici po-
teft,tamen multo magisab iplb Dco,quam
infiilus oculo radiusa Sole pendet femper
atque feruatur,plenufque formarum adeft,
ficuti colorum Solis lumen. Formalque ip^.
fas, & cunela per formas eatenus oftendit
mentibus, quatenus in iplum pura arden-
telqtie conuertuntur. Tot vero laltem iis
omnino conucrfls patefacit, quot rerum
lpecies facitin mundo. Non enim decet
• minusformare mentem,quam mundi ma¬
teriam Neque minustribuerementi,quam
naturaliter appetat,optat autem ordinem
vniuerfi comprehendere,quo & ipla com-
prchenfa eft , quem diuturna iam.admira-
tione quafiuit. In quo &ipfa prouidentia
• cuiufdamfortitur officium .Singula vero &
infima tantum in lumine profpicit,fiue prj-
terita illafuerint,fiue prafentia.fiue futura,
quantum ad illa vel prouidentia quadam
vel aflfedu dirigitur. Sane quemadmodum
fenes puerorum ludos , Philofophi ftudia
plebeiorum, vigilantes fomnia dormien¬
tium aut negligunt aut rident , nilialiter
nnnnunquam neceffitas poftiilauerit,ita &
multo magis fegregara mentes noftra hac
fingnla & contingentia negligunt, nili
quantum ab ipio omnium patref cuius na¬
tura prouidentia .ipla eft, cuius agere eft
prouidere,cuius officium eft omnibus pro-,
uidcrelprcuidentia illis quadam fuerit de-
madata.Tales Plotinus animas tum exan-
tiquorum fentenria,tum ex propria ratione
probat curarefiios, & fepe publice varici,
niis caterifqucbeneficiis generi humano
prodefie. Sed cum harum prouidentia vo¬
luntati diuina confentiat , non perturba¬
tione ex rebus noftris yllatanguntur , fed
facilehac &trah<juiilegubernaut.Sed ne
%gt Marfili) ricini Theolog,Platon.
quis diffidat animam fcparatam ad tactum ratnveritatetnvokiptat emone guftarefiob
potfe lumen attolli , proptereaquod eam poteft. Sedtnncdemumfalutaremnecta-
in corpore videamus tanta caligine cir- rei liquoris recipiet guftum , cum Leda ;
cunfiifam,con3parare Platonici iubent in- fluminis lethales humores penitus aper- |
tcllebtum quidem vilui,intelligibile vero vi- gaaerit,atqae infuperdiuinum fomem nes
'fibili. Vifus nunquam lucemipfitm in fpfo naturali tantum fid, quae ex feipfamolda
Solepleniffimam comprehenditlHaenim eft, appetierit, fed etiam quodam moralis
-huius femper excedit proportionetn-Inter- pixque fitis habitu ipfiim prz czteris, imo 1
dum etiam neque lumen in coloribus im¬ iolum elegerit appetendum. Quo aciem
peditus catara&a videt. Aliquando vapore guftnfaporibushts vefcatur,alibi ditpntaui-
quodam offufus vel rubro vel croceo , & mus. Huc tendit Platonicum illud inPhz-
obfcure & aliter quam fit iedicat. Altas au¬ dro, animas quas ex Lethaea emetfetint a-
tem vel propter contra&ionem ad interio¬ qua,a!tius euolare, ibique primo calefient
rem imaginationem, externa non videtur vna cum diis cccleftibus, deind e lupato-
afpicere, vel propter dSlracHonem fimui left-em cum fupercceleftibus circuitum a-
ad obie&a inter fe longe diftantia, vix cer¬ gere,eo fcilicet ardine,vt aliz cum aliisibi
nit alterutrum. Ac fi paulo attentius ad al¬ numinibus circurnuagentur, circuitufque
terum vergit, interim remiflius vel nullo huiufmodi alternis vicibus repetant. Hoc
modo yergit ad alterum. Similiter intelie- autem nihil aliud fibi vult, quam folutas ab
<Sus humanus immenfam ipfam diuiniiu- elemetalibus corporibus' animas inceele-
minis plenitudinem in abfoluta Dei natu¬ ftibusii vehiculis in figuram propriam,cire
ra exuberantem nunquam penitus com- cularem fciHcetreftitutis, coeleftemcole-
prehendiqquippe cum illa nimium capaci¬ re regionem , atque alias vna cumilellis,
tatem mentis exuperet Prattereaidem Dei ccdicolifque aliis, quibus vel naturaVdha-
lumen velin rerum creatarum ideis quafi bitu magis familiares funt, tum in cena
determinatum, vel in Angelis iam contra¬ quadammundi gubernatione congruere,
dam clare perfpicere quidem potefl: ali¬ tum per rerum fp ecies fimiliter ratione dif-
quando , videlicet cum ferine ita fuerit a currere. Rurfus cum diis fupercalefiibus,
corporis contagionefemotus vtilla, Ele- id eft . Angelis in ipfo idearum intuitu &
mentali vero, vtnunc coniundus corpori, quafi quodam circuitu fabito.confcntirq,
quafi cataracta quadam adeo eius ad illa & vna cum vtrifque feliciter vtrunqueper-
proportio impeditur,vt ideales rationes an- agere. Addit eifdem vna cumfuperisillic
gelicafque fltbftantias longe admodum a. alitnentisfcilicet Ambrofia&neftare vef-
materia fegregatas omnino comprehen- ci. Ambrofiamquidem eflecenfetperipi-
■dere nequeat. Proinde quoties pro viribus cuum fuauemque veritatis intuitum , ne-
bfar vero excellentem facillimamquc pro-
ties, quiaphantafia; coniundus eft, nimi¬ uidentiam. Hic panditur & vetus illudai-
rum phantafiaefimulachris, quafivapori- canum a Platone in libro de regno prz
bus nebulifque eas adeoprofpicitinuolu- czteris celebratum,przfentem mundi cir¬
tas, vt vel obfcure admodum, vel aliter cuitum ab Oriente ad Occidentem eSe
■quam fint,videre cogatur. Poftreme etiam Iouium atquefatalem , veramfore quan¬
fi parumper quoad potefl: phantafis difeu- doque alterumhuic oppofitumfub Satur¬
tiat nubesqnterea tamen quia & ad diffici - no ab Occidente viciflim ad Orientem, in
le regendi corporis minifterium eft contra¬ quo fponte nafcenturhomines , atque a
ctus , & ad fenfibilium imaginum occur- fenio procedent in iuuenrutem, alimenta-
futn continue impendentem^ fimui atque aue illis vitro aeterno fub vere ad votum
ad intelligibilium intuitum eft diftractus, fuppeditabuntur. Iouem (vt arbiuor) ani¬
idcirco fupernos influxus vix quidem fef- mam mundi vocant.cukts lege fatali mani-
picit& quafi nec profpicic, atquefvt Plato¬ feftus hic manifefti mundi ordo difponi-
nici opinantur Jtanquam per repentinam tur. Pratterea vitam animorum in coipo-
quandam corufcationem febito vanefeen- ribuselementalibus Iouiamefie vulc.ftn-
tem. Quamobrem nemini mimm yideri
debet quod hic neqiie claritatem diurno¬ fupremum inter Angelos intellectum, cu¬
rum percipiamus, neque fiiauitatem ipfam ius radiis illuftrenmr vim a A Dgclos anitne,
quae illic guftatur exiliis,ipfivnquam vel accendanturquc , & ad intellectualem
paulum deguftemus. Nempemensob in¬ vitam continueproviribus eriganmr.Quz
formem materiam & a mente & adiuinis quoties ad vitam eiulmodi conuemm-r
alieniffimam, non aliter quam lingua pro - tur, eatenus fub regno Satnmio dicuntur
pter pituitam paralytica a diu inorum fapo- viuere , quatenus intelligentia viuunt.
 de immortalitate animorum. Lib.XV III. 359
Proinde in ea vira ideo fponre dicuntur re¬
generari, qma elcction: propria in melius
reformantur. RurfiiSjin dies reiuuenefce-
re,idefi, in dies, fi modo ibi dies dinume-
rantermagis magifque florefcere.Hinc il¬
lud Apoftoh Pauli Homo interior renoua-
tnr in dies. Denique illis alimenta (ponte
a f atim (iib perpemo vere (uppeditari, quia
non perfen{us,opcrofamque difciplinam,
fed lumen intimam lummaque cum vitte
tranquillitate atquevoluptate miris verita¬
tis ipfius Ipe&aculis perfruuntur. Eiufmo-
di vits odor quidem mente pro.viribus fe-
parata fentitur, faporveromentepenitus
feparata guftatur. Addi: his in Sympofio,
purgatas animas qua: diurnam prae catte-
-ris pulchritudinem amauerant, tandem in
ipfum diuins pulchritudinis pelagus fefe
prorfus immergere, diuinofq; ibi liquores
non tantum bibere,fec' etiam in aliosiam
ex feipfis effundere. Summumvetbbcati-
tudmis] concludit in Epincmide, vbi ait,
animum purgatiilimum omni tnm muta¬
bilitate firmata, tum multiplicitate colle-
fia, fei e in propriam vniratem intellectu
(apertorem omnino conferre , perqtle
hanc in vnitatem diuinam intelligibili
mundo luperioremiam transferre, Deo¬
que potius viuerc, quam feipfo, cui certe
nefit comunctus Hunc vero nondumef
fici Plato vultdiuina quadam luce, qu£-
quidem non aliter in mente refulgeat,
quam fi amore Dei prorlus acccnfa trans-'
formetur in Deum. Quofitvtdiuinum a-
moremin Phaidro omnibus diuini furoris
gradibus animifque bonis longillime prae
Hic vero potiflimum Platonica latent
myfteria , paucis qua: lubdam, a nobis bre-
uiter comprehenfa. Nempe, fegregatE
mentes cum primum in fe conuertuntur
per radium naturalem fibique proprium,
tanquam animalia quE node vident, pau¬
ca quadam, &illa quidem quafi fub nu¬
be vident j quatenus fcilicet earum natu¬
ra ea (ubterminata (pede rerumque for¬
mulis qnali informibus reprafentat. De-
indeveroradium proprium inlumen com¬
mune cunctis inenrium lublimium fpecie-
bus fefe conuertentes, iam per ip&m qua¬
fi per diurnum lumen perfpicue eunda ab
ipfo luminis huius authore creata conlpi-
ciunt. Lucem vero ipfam luminis huius
originem , quam naturaliter appetunr,
idcoque nec fruftra defideraSr , allequi
fufpiciendo noD pofiunr , quoniam & ■
per externum d Deo lumen , quate¬
nus externum eft', lucem Deo intimam
omnino penetrare , & ampliffimum Dei
anguftiffimo fuo coprehendcrenequeunr.
Siquidem lumen iplum, quamuisin Leo
amp!um,tamenin mentibus euadk angu-
fium. Verum lucem, licet obfcure perfpe -
dam, tamen ardenter amando,ipfius inte-
rim calore penitus accenduntur.atque ac-
cenfs , quod amoris eft proprium, trans¬
formantur in lucem. Qua denique robo¬
rata: 3 ob amorem iam confequuntur,
quod perafpedum vix emimus fequi po¬
tuerant , vt lux iam ipfa amore facillime
fiant, quam profequi oculis ante molie¬
bantur. Tanta vis eft amoris, tanta faci¬
litas,tanta felicitas,imo vero (vtrediiis
loquar / tanta vis eft lucis amata:. Mens
erum amando lucem non tam fefe accen¬
dit & transfert, quam a luce blande alli¬
ciente, yehementer percutiente penitus
penetrante & accenditur, & transfertur,
&lucet Cum vero tota perceptionis frui-
tioni(que efficacia qua: in fenfibus eft ex-
ternis,fit & multo magis in phantafia, rur-
fofque longe potentior fit in mente, expe¬
dita przfertim, ac prz-terea fenfibilium re¬
rum obledamencorumque rationes exa-
diffimE fint in Deo , /equitur vt mens
dum expedita potitur Deo, fumma quE--.
que & fincerilfima omnium obledamenta
fenfaum fuo quodam miroque modople-
nilfime fentiat, neque Iblum imaginaria
circa Deum deledatione quafi videndo,
audiendoque & odorando ( haec eriimim;
plere non poteft / fed etiam (ubitantiali
quadam guftui taduique per fimili volu-
ptate permuiceafur.Guftum vero tadum-
ve, inquam , non contigui cuiuldam , vt
fit in fenfibus,fed penetrantis penitus, atq,
penetrati, penetrati, inquam, a toto im-
menfoque bono,tommfeeamhnmenlum-
que gaudium inferente.
Nouem gradus innutrit.
P Roinde nouem beatorum gradus,
nonfolum apud Chriftianos,fed etiam
apud Platonicos, tum in Angelis, tum iu
animis deponuntur, obeam, vtarbitror,
rationem , quod nouem praecipue modis
diuina illic perficit contemplatio. Sane ,
quemadmodum nos ex rerum potentia,
ordine, commoditate, potentiam, Capien¬
dam; bonitatem Dei quapofiumus faga-
citate venamur, fic illi vicifllm ex diuina
bonitate, potStiadapientia, tanquam exfi-
naii efficiente exemplari cauia vniuerfi,
hsc tria (imifiter in rebus agnofeunt, ea
videlicet ratione, vt ali, diuinam bonira-
tempotiffimuminfeipla confiderent, alij
40 o Marfilij Ficini Theolog.Platon.
ad res ipfas pfieripue referant, alij praeci-
sme res ad ipfam,velut ad finem, finguli ta-
jncn-cuncta contueantur. Sic ergo triplex
diuinse bonitatis impletur intuitus , per
<juem tres primi beatorum ordines diftm-
guuntur. Tribus quoq; modis fimibter po¬
tentia , totidem que lapientia cogitatur.
Hinc fexinfupcr ordines beatorum connu¬
merantur. His noucm felicium gradibus a-
pud Platonicos ofio coelorum plaga, ac
noua liiper coelum excogitata regio con¬
grue accommodari videntur. Apud Or-
phicos autem ocio coeli, atque fub Luna
sethereus ignis. Apud Chrifiianos circuli
fobempyreo nouem. Quilibet enim ad il¬
lam potitlimumregionem habitu quodam
fimili quafi naturali leuitate ferunmr, cu¬
ius habitatoribus Angelis fefe in vita prae¬
cipue fimilesreddiderunt. Similiter quoqs
Chriftiani reprobos animos in nouem re¬
proborum daemonum gradus quibus fevi-
dendo fecere fimiles,ipia fimilitudine qua¬
fi pondere naturaiiputantpraecipitari.Sed
de his aiias.Quodyerb nouem fint in bea-
titudine gradus,hqc quoque,vt arbitror,ra-
tio comprobat. Nempe diuinam potetiam
timemus, fapientiam quaerimus, diligimus
bonitatem. 'Solus quidem bonitatis amor
animam transformat inDeum. Idcirco a-
mor abfqueinquifitione atque timore ani¬
mam patriae reddit, contra vero nequa¬
quam. Sediam gradus iplbs quibus in coe-
hm afcenditur,ordine dilpofiamus.In pri¬
mo fint qui bonitatem amant, deinde po¬
tentiam timent,poftrem6 lapiendam quae¬
runt. In fecundo , qui in primis diligunt
bonitatem, circa veroreliqua duofepari-
terhabent. In tertio,quifimiliter erga bo¬
num in primis afficiuntur, deinde fapien.
riam perfcrutantur,poftrem6 timent po¬
tentiam. In quarto, qui circa tria aeque fe
habent. In quinto,qui bonum primo amat,
deinde potentiam extimefcunt. In fexto,
qui fimiliter bonum diligunt-fequenti vero
gradu appetunt fapientiam.In feptimo, qui
abfolute bonum &fimpliciter amant. In
octauo, quos potenda primum, fecundo
bonitas,tertia lapientia mouet. In nono,a-
pud quosfapientia primo ,fecudo bonitas,
terdo potentia poteft.Myft erium eiuftnodi
in Euangelio ibi fignificatum arbitror,vbi
diuinum oraculum fc&atores fiios nouies
beatos appellat , propterea quod nouem
'gradibus meritorum, duceDeo,codino¬
uem ad nouem contemplationis ordines
beate petuntur. Sed ccce iam beata Euan-
gelij fandi commemoratio nos admonere
videtur, vt Philolophicis dimiflis ambagi-
bus,brcuiori tramite beatitudinem ea qtta-
ramus via.qua Chrifiiani ducunt Tncoiy
gi,acThomas Aquinas inprimis,Chrigjj. £
ng lplendor Theologia:.
DejUtu animtfur*,fr*cij:ucfccxndktr. Chi I
JtUnosTheotcgcs.
C Reata mens qualibet refpitiendovcl
infuam eflentiam, quz ibi differt a
i
-
efle,&in certa Ipecie eftaDeo infinite di- E
flante, vel m lumen fibimet proprium.vtl ,
in quoduis lumen in ea determinatum/ub.
flandam diuinamintelligerenequit,qca u
cum infinita fit,certe quid ipfa fit,per fini¬
tum aliquid reprgfcntati nonpoteft. So¬
lum vero per ea quE diximus, mentes &
Deum efle cognofcunt , & quid non fit
potius quam quidfit,& qua ratione vel ip-
fead aUa,velaliareferanturadip(um. Id
PlatoinParmenideprobat. IdcmDiony-
fius Areopagita in myftica Thcobgia
comprobat, concludens mentes infummo
naturalis cognitionis gra du coniungi Deo
velut ignoto, quafi oculum fub Solis lumi¬
ne caligantem.In eiufmodivero cognitio¬
ne naturale defiderium non impletur,
Quicquid enimin fpecie quadam eft im¬
perfectum , (peciei ipfius optat perfectio¬
nem. Talis autem cognitio in ipfa cogni¬
tionis Ipecie imperfe&a cenfetur. Sole¬
mus enim in nullo cognitionis modo quiff
cere prius quam quid fit res ipfa fecun¬
dum mbftantiam cognoucrinms. Pretet-
ea rationis naturalis eft continuaperra-
tion es difcurfio,quoufque ad lummam per-
ueniat rationem , quE quoniam infinita
fit, ideo fola rationis difeurfum ex teabf-
quefinefiuftra peruagaturumfiftercpof-
lit.Siquidem vitra finiutm quodlibetmens
femp er aliquid vlterius machinatur. Quod
quidem in numeris & lineis & figuris pro-
rrionibufqueapparet. Quofit,vtinfo-
Dei fubftantia , quE fola infinita eft,
conquiefcerevaleat. Idqueindeproueni-
re cenfendum, quod naturalis tum intelli-
genrise perlpicacia, tum voluntatis ardor,
radius quidam eftabipfa diuinalucepro-
xixnc per ipfius lumen infufus, ineandetn-
que refilit naturaliter,neque moucri ccffat
prius quam inluumfe Solem denique re-
ftituerit.
Proinde quo quid naturali eft finipro¬
pinquius, eo vehementius aduenrarad fi¬
nem. Quod in elementorum motibus eft
manifeftum. Segregatse veto mentesper
naturalem cognitionem propinquiores
Deo cuadunt quam coniun&E- Igitur cum
noflrz naturalis cognitionis fuse terminis
coctents non fint, ccrtc muh o ftiiaus ffz-
 de Immortalitate anifflorum.Lib. Y VIII. 401
Quoniam vero naniralisfpecici cnicflibet nam abipfo sthere formam famfortiatur
apperims ab vninerlali natura dirc«9ns om¬ oportet. Quprfumhsc ? Vt intelligamus
nino iaanis dic non debetjoportet mentes mentem non polle ad diuinam lubftan-
poffc diuinam viderefubftantiamffinequa tiam per ipfam met perfpiciendam attolli
nihil perfecte vident. Atcum videre illam perfolum naturah'svirmtis& luminis aug¬
in (pecic aliqua creata non poJIint,opus ta¬ mentum, cum eiuimodi operatio ab ipfa.
men fit formaper quam videant,forma,in- naturali mentis operatione plus quam ge¬
qaara,diuin$ fobftantis propria,quia illam nere differat, fed opus effe noua quadam
non imaginarie fed proprie cernant , ne- virtute, nouoquelumine ab altioriprinci¬
ceffc eft eas dinins fubftantis adeo copu¬ pio defeendente Quod quid em & gratia:
lari,vt ipfam iam inlpiciant per feipfam. Si¬ & gloris lumen appellant, quoilluminata
mile quiddam apparet in vifu , qui colores mens , & multo magis accenfa, diuinam
quidem periplorum imagines fub lumine iam fubftantiam, cuius calore iam feruet,
cernitjlumenvero per aliud prqcipue quam induitur velut flammam , flammam , in¬
per lumenviderc non poteft. Sedneqms quam , non qualem in crinita ftellaficcus
abfurdum putet Deum intelle&u coniun- vapor aterra fublatus fobit prope ignis Iph?-
gcre,vcluc form am,m eminilfe oportet p er- ram,quamuis id admodum fimilevideatur.
fecHonem mentis confiftere circa verum. imo flamam lupercceleftem, lucentem fa-
Verum autem & cns&intelligibile, idem. Iubriter,non vrentem. Negabit forte ali¬
Quicquid autinhocipio genere ex effen- quis mentem per quoduis lumen ad pcrlpi-
tia atque effe componitur, tanquam ens ciendumDeumpoffeperduci,quiafinulIa
vemmquepotiusquam tanquam effe veri- eft vifus ipfiusad fonum proportio, nimi¬
tafue fe habet, neque poteft aliorum in eo¬ rum neque mentis, neque luminis a m ente
dem genere effe forma, cum iam forma in fofcepti, ideoque finiti, ylla ad immenlum
fe Tua ad fuam quali materiam fit contra- Deum proportio, eftNos autem refponde-
cta.Itaque nulla creata mens mentium re¬ bimus Deum quamuis facultatem intelle-
liquarum forma fieri poteft,imofolus Deus «Sus excedaf,non tamen fic alienum efle ab
ad genus mentium vbique fe habet vt for- intellc<Su, ficut fonus eft alienus a vifu,vel
ma,quifoluseft ipfumeffe,&fimpliciffima infenfibile quiddam a fenlit cum Deus fit,
veritas , vt forma, inquam, non tanquam vt Chriftianis placet Theologis,intelligibi-
parscompofiti, fed operandi principium, leprimum, totiufqueintdleiSualisvirtutis
quo mens potius vt Deus iam , quam vt & aiSionis principium, mediumque Stfinis.
mens, operetur , ficutignitum aurum vt Eftigitur qujdam inter mtelle&umDeturi-
ignis agit potius quam vt aurum, quale A- que proportio, non quia fit vlla commen-
pocalypfisloannisiubet emendum. (uratio, fed habitudo qusdam potius quafi
materis intelicftualis ad inteiligibilem
,£uofacio mens T>eo conjungitur. formam, & effeiSus ad caufam. Prsterea

A lumen illud infhfum& fi terminatum eua¬

D hoc mrejn vt mens diuinam in¬ dit in mente , ea tamen virtute prsditum a
duat fuMtantiam quafi formam^ion Deoinfundimr,qua eam diuins fubftantis
propria virtute ducimr, fed dmina trahitur copulet, non naturali quidem, fed intelle-
actione. Siquidem natura inferior proprie¬ «Suali potius copula.Id vero efficere nequit
tatem formamque fuperiorisipfius adtionis radius naturalis, quiaiam ab initio totus in
confequi nequit.Quodm elementis eft ma- fufeipientis tranfiuit naturam per fe prius
nifeftum,inquibusaernon aliter quam a- informem,vnde & ipfe caliginolus euafit&
gente igne ignis euadit Praeterea nihil po¬ debilis. Neque mens cumlongea diuina
teft ad excellentiorem actionem aliquan¬ fimplicitate d egeneret, totam poteft fuam
do perduci, rufi prius in eo virtus corrobo¬ per idem fortiri perfectionem, ideoque a-
retur. Quodfiadconfuetam actionis fpe- liud in ea radius eft naturalis , per quem
ciem , fedtamen aliquantovehementio- quatenus luat conuenit fpeciei,nonnihil in-
rem eftperducendum, fatis vtique erit, fi telligit,aliud veto lum en infofum diuinitus,
modo folita virtus augeatur , vtpotefiagr qdo fobleuantead gradum fuper fe vitra
qui naturaliter vno calefacit gradu,duobus quam cogitari poffit eminentiflimum mi¬
aliquando fitgradibus calefacturus , fuffi- rabiliter eleuatur. Denique infinitas ipfa.
ciet naturalis i ui caloris aliquantum inten¬ Dei haud priuationem forma? fignificat,
dere qualitatem.Vemmtamenfiacr adtio- qualis infinitas materis conuenit, (cum.
nem fpecie genereque fuperiorem fit fibi que fit inefficax &informis, merito cogni¬
vendicanirusjvidelicet fi illuminaturas fue* tioni inepta cenfetur ) fed abfolutam figni¬
rit,quod corporis eftsthereiproprium,noi ficat excellentiam nullo prorfus fobieiSo
LI iij
402. Marfilij Picini Theolog. Platon.
coarra&am. Hzc autem ceu Sol natura, facultate infula diuinims mentes altiffimi,
feta id habet, vtmirum inmodum lucendo eadem & infimae ad fiiblimia rapiunmr.
atque illuminando maxime omnium mo¬ Praeterea fuprema mentium creatarum
nere intclledualcm vifum poffit, atque vi- immenfo quodam a Deofpacio difiat,infi¬
deri,& qua virtute excedit mentem.eadem ma vero ab hac, cum vtraque finita fit,fini¬
poffit eandem fupra vires proprias eleuare. to difcrepatinteruallo. Interualli v ero hu¬
Neque tamen putandum eft mentem ef- ius ad illud nulla efie proportio judicatur.
•fentia diuina fttrmatam,quamuis quid ipla Quod fi finitum additum infinito nnllam
fit intelligat,ipfam tamen penitus compre¬ ( vt appara) affert varietatem , cuidnam
hendere. Nam & yirtus ipfius terminata prohibet ipfam D ei virtutem, qua fpacinm
eft, & lumen in ea determinatum, & diui¬ ad Angelum vfque fubito percurrit im-
nam cumfubit eflentiam,non pet omnem menfum,mox mde pufillum interAngdnm
diuinitatis virtutem inde formatur. Quid animamque complecti,vtfimultam anima
‘ergo? Nunquid partem diuina: Jubilantis quam Angelus rapiatur. Denique fi men¬
cernit quidem , partem Vero non cernit? tium generi,qua ratione mentes funt, na-
Non-ita fane dicendum,fiquidem D eus di- turalis eft inftinctus ad luminum intelhgi-
uidi nequit. Imo vero putandum eft eam bileperuidendum, quod inomniintelligi-
afpicere Deum,haud tamen penipts com¬ bili qtixrendo quzrunt, & appetunt appe¬
prehendere, id eft/ub rationibus, & tanta tendo , fequitur vt tam naturalis fitinffin-
certi tu dine,tantaque'perfe<ftioneperfpice- ctus eiufmodi mentibus infimis quamfii-
re Deum, iub quot, & quanta fibimet per- premis,atque tam hz quandoquequsm il¬
fpedhis eft Deus. Accedit ad hzc , quod is terminum confequi poflintnaturaliter
non eunda quzDeus& videt &poteft,vi- exoptatum. Id autem nobis appetitioipfa
dendo Deum poteft ipfavidCre.Videt au¬ naturalis oftendit, quz cum trahat ad infi¬
tem poteftque Deus infinita przter illa nitum,non poteft aliundequam abipfomet
quz in natura confiftunt,quod probauimus infinito inferi ac moueri, atque denique
alias. Si enim Deifubftantiam non com¬ terminari, Quod fi quz anatura monentur
prehendit,certeneque intelligentiam eius inferiora,non fruftra mouentur,multo mi¬
atque virtutem. Nequeigitur cundaquz nus quz a fuprema ducuntur. Huius qui¬
&intelligitDeus& poteft. Alioquincum dem radius per omnes fefe ordines men¬
virtus per ea qua poteft foleat zftimari,fic tium transferens, lingulas & illuftratvt vi¬
quacunque videt poteftque, penims com¬ deantur,& accendit vt ament. Cum vero
prehenderet, comprehenderetpariter vi- ignis atque S ol lumen latius propagare fo-
Uendifaciendique virtutem ajque fcbftan- leant quam calorem , coDfentancum eft,
tiam. Quid plura?Quo altior intelledus.eo quoufquediuini Solis radius calefaciendo
& plura velnumero vel ratione intelligere protenditur, eoufque multo magis polfe il¬
debetEx quo confentaneum eft, diurnam luminando protendi. Ergo mentes huma-
mentem feipfam vndique contuentem , nz ficut inde accenfz diuinum quotidie
tum plura, tum pluribus rationibus videre, appetunt bonum,ita &illi<§liulnum quan.
quam videat quilibet intellefius. doque verum illuminatz confpicinnt, at¬
que confpiciendo verobonofelicirerper-
Omnes mentium j}ecies poJJunt coniungi Deo.

N Emo vero diffidere debet mentes

humanas propterea quodinfeipfo
Viuerft tiipatriagradus, & qtiod omnes omni a

mentium genereinfimzfint, adipiamdi-

uinz fubftantis contemplationem pofle
perduci. Quandoquidem neque ipfe An¬
gelica mentes illuc virtute quadam perue-
niunt naturali, led diuina potius, & ( vt ita
dicam)liipernaturalitrahuntur. Opusau-
tem quod liipernaturali virtute peragitur,
propter naturarum diuerfitatem, impediri
non poteft,quippe cum immenlz potenuz
Dei nihil alicubi reludemr.Tam facile di¬
uina poteftas totam mouet machinam,
quam facile minimam mundi partem.Tam
facile curat zgrotantem grauiter,qua m fa¬
cile leuiter zgrotantem.Quamobrem qua
P Oflimt autem aliz mentes aliis clarius
pleniulque diuinam fubftantiam con-
tueri,quatenu? lumen ipfum quoad id qua¬
li materizperfpicueprzparanmr, liib di-
uerfis perfectionis gradibus inde fufei-
piunr, fiue pro namrz, fiuepro dilpofino-
nis acquifitz diuerfitare" aliter atque aliter
przparentur. Maxima vero noftris menti¬
bus varietas ex diuerfis amoris gradibus
proficifcitur. Quibus quidem gradibus di-
uerfi & vifionis & multo magis gaudii gra¬
dus non iniuria ccngruunt-Forte verolice:
linguis cunfta creata videant, vtprobabt-
 de immortalitate animorum.LiB. X VIII. 4°3
mas,ali?tamen plura quam alia ex his cu? virtutpn ibi efficaciilirnam conlequantur,
na creantur attingunt,& cuse vident,plu- per quam genera Ipeciefque ad fingula
r-.bos rationibus aiiecuuntur,omnes tamen vfque deriuent. Sane oppofita quodam or¬
TCraratione perfpiciunt. Et cum gaudium dine rerum lpecies ad intelledum per-
vefat terminus amori reipondeat,quf ama- ueniunt atque fepararum. Hic enim
uetunt ardentius, ha: coniundius (vt folet refolutione quadam in lingulis materias
amqr ) harentes interius transferuntur in conditionibus feparando, ibi vero ex con-
bonum, fic ipfo amoris habitu conferente, iundione quadam mentis cum forma di -
fiiauiufque fruuntur . Proinde fi mcntinmfi- uina omnium effedrice , & iudice etiam
nis eft ad diuinam fobftantiam perucnire, fingulorum. Qua quidem forma non a
ncceffario illic tanquam in fine omne men¬ lingulis abftrada eft, fed fingulorum vbi-
tium defiderium prorfus i mpletur.N on im¬ que creatri?: non forma tantum, fed &
pleretur autem , nifi ordinem illic vniuerfi materia in-qua fingularitatis rerum con-
creamm vndique comprehenderent. Si liftit origo. Quamobrem forma in men¬
quidem eiufinodi eft confuetum ftudium tem inde fluentes, vitra communia etiam
intcilcdus.vt particularia in vniuerfalia ad fingula comandis mentibus reprafentanf.
communiflimum vfque refoluat, atqueip- Quod quidem hinc etiam confirmatur,
liim ens fiib abloiuta ratione defcribat,per- quod fi mentes angelica coeleliia corpo¬
que omnes eius gradus diftinciiffime diui- ra per intelledum mouent, necefie eft eas
dat.quafi ad id prccipue natus fit,vt vniuer¬ hoc ipfum quod mouent, fitufque qui motu
fi forma quandoque formetur. Quidnam mutamur , non ignorare. Noftra vero
prohibet inrelledum dum fontem, conlpi- mentes ad angelicam , prafertim quan¬
citvniuerfi.vniuerlum effluens inde peripi- tum ad motumfpedat, notitiam perduci
cere? Prafertim cum non ficutifenfas ex poliunt, pracipuefiquod illic gubernatio¬
fiimmo fenfibili ad lentienda minora impe¬ nis officium confequamur.
ditur ad tempus,fic intelledus ex intelligi-
bililummo impediatur ad reliqua , fed po¬ Status anima apud Deum immmebilis.
tius mirifice roboretur.Pr^terea intelligibi-
le genus amplius eft genere naturali. Mul¬
ta enim vitra illa qua natura facit, in-
C Vm mentes illic vnica Dei forma rei.
rum creatarum videantformas, con-
telligi poliunt. Igitur quaecunque ad elle fentaneum eft vt omnes vna videant vifio-
naturale complendum neceflario requi¬ ne: quaquidem fi perfediffima eft, ftani
runtur, infuper & multa plura ad complen¬ poffidetur, potiufqiiam fucceffione quad¬
dum intelligibile exigunmr. At vero elfc ratur Probabile enim eft mentes quietis,
intelligibile tunc demum abfolutum eft, potiufquam motionis auidas, vbi finem
cum intelledus fummum attigerit finem, confequuta foerint , firmiter conquief-
quemadmodum ipfa naturalis elle perfe- cere , prafertim quia fi omnes vniuerfi
dio inipfaTerum eundarum conftitutio- lpecies ibi cognofcunt, fub quibufdam
vero generibus lpecies procedunt innu¬
Quamobrem Deus quaecunque ad per- mera , ceu lub iiumero figuraque & pro -
fedionem vniuerfi produxit, in intellectu portione confequens elle videtur, vt fpe-
fibi iuncto producit. Rurliis, quamiiisa- cies quodammodo videant infinitas. At
lius ‘perfedius alio Deum videat , Unguli vero cum infinita pertranfire non liceat,
tamen ita vident, vt capacitas naturalis non pratereundo dinumeranc/ed manen¬
impleatur ad yotum. Haec autem in qua¬ do conlpiciunt, Rurfus, fi perpetua intel-
libet mente ad omnia vniuerfi geueralpe- ligentia ipfius intelligentis vita quadam
ciefque extenditur, adde infuper & ad eft, atque ibi intelligentia ob Habilitatem
lingula paffim fubdita Ipeciebus. Nec fuam particeps euadit aternitatis -.fequi-
enim infuper exoptamus. Itaque mentes tur vt beata mens in aternam vitam iure
in Deo etiam fingula diffinde difeer- tranflata dicatur. Merito quidem.Ncmpe
mens humana inter aterna & temporalia
Profedo , cum virtus fuperior pollit media collocatur. Sicut igitur operatio
qoicquid inferior , atque etiam eminen¬ eius qua iungitur temporaneis, tempora*
tius, anima vero comanda corporibus & nea euadere conluemtfic & illa qua ster¬
vniuerfalia cognofcant fingula , confen- nis aterna.
taneum eft mentes ipfi veritati coniun- Denique, quonam pado vifio ipfa illic
fias, vna virtute vnoque intuim vtraque mobilis fit, non video, vbi & videndi vir*
comprehendet e^prafertim cum & ipfa re¬ tus tempus tum ab initio, tum vel maxi¬
rum lpecies ampliffima fintinillis, & illa me ia® fopereminet:, & cbicccumijucd
L1 iiij
404 Marfilij Ficini Theolog, rlaton.
videtur, ac forma qua videtur , (latus ipfe
eft , ipfaque aeternitas. Hinc (equitur ani -
mas Deo femel haerentes , inde difccfiu-
ras efle nunquam , fi modo motum iam
trarrfceriderunt , atque naturale defide-
rium impleuerunt. Quod quidem cum&
in fubftantia (labili fit (undatum , & ad
(labile obiefium naturaliter dirigatur,ni¬
mirum nonaliamquam (labilem denique
pofleffionem appetit tanquam finem.Quid
mirum fi fcmpiterna mens, quod hon pro¬
pter aliudjfcd propter fe defiderat,defide-
rat vt femper habendum? Praeterea vbi na¬
turalia fub fe nulla ignorat,certe qualis fua
illa pofleffio fit,non nefcit. Quocirca fi de¬
fututa e(l, defuturam praeuidet, ac viuit in¬
felix , cum pofleffionetam chara aliquan-
dojimo breuifeexiftimet carituram Adde
quod quicquid naturaliter cuidam adhae¬
ret fini, non aliter quam vi quadam illata
inde diuellitur. Cum igitur Deo mens tan¬
quam finiconiungatur naturaliter prae ce¬
teris exoptato, coniunftionifquehuiufino-
di efficiens caufa ipfa fit Deus, nullaque vis
maior exaduerlo queataccedere,qua: vio¬
lenter quandoque feiungat quod Deus
(ponte coniunxiqprocuidubio mens a nullo
vnquam inde recedere compelletur. Quo
autem padlo velacerta veritate per falla-
eiam,vel apuroitotoquc bono pervolunta -
tem fefe auertat, cogitari non potefl. Pro-
feclo neque mentis iubftantia permutatur,
neque intelligendi perlpicacia (ub lumine
deficit continue confirmante .- neque lu¬
men fubtrahitur vnquam quod ab aet emi¬
rate infunditur inaternum: nequevolun-
las vel ob alterius (limulum a totius poflef-
fione recedit, vel ob «dium fatietatemue
ab eo vnquam obie&ofe fegregat, quod
cum penitus comprehendi nonpoffit, ni¬
mirum & femper occurrit vt nouum , &
cum admiratione (limma, ideoque cum
defiderio continue poffidetur. Denique fi
quanto quid fiimmoD ei (latui propinquius
e(l,tanto fitimmobiIius,mentes (ubftantia
iam diuina formatas,neceffe eft immobiles
prorfus euadere.
SingttH in Deo contenti.
H ic vero -finguli quacunque appe-
mntconfequunmr. Philolophi veri-
jatis admodum (ludiofi, hic in ipfa verita¬
te veritatum procreatrice , vera cunela
perfpiciunt. Hic viri ciuiles gubernationi
ac potentia: dediti, cum omntpotentc gu¬
bernatore mundi potentiffimi gubernato¬
res cuaduntHic victoria: glorisque cupi¬
di, omnia iam adueria vicerunt. Nouenjnt
omnes,beatis notifuntomnibus. Hicvtw
luptamm feclatores, fi modo peracuerint,
in ipfa voluptatum caufa, tota voluptate
fiucntur. Nempe quemadmodum corpo.
ra vmbrae funt diuinorum , ita & fenlus
obledlamcnta dinini vmbrae funt gaudij.
Nam mens efficacioradmodum cftcuim
fenlus , ac verum totumque bonum filio
quodam bono & potentius fupra qu aro co¬
gitati queat &fuauius eft. Praeterea ,intel¬
lectus obiedhim (uum vndique penetrare
folet, cum &intrinfeca ab cxtrinfecis, &
propria fecernat ab alienis, quod nun¬
quam efficit fenlus. Item, intclligibileob
mirabilem puritatem atque virtutem in-
tellcdlus , ipfius penetralibus prorfus illa-
bimr , quod quidem fenfibile fenfui nen
potefl efficere- Quamobrcm puri intelie-
dtas voluptas circa intelligibilefummu»,
non modo continua puraque eft , qualis
hon eftinfenfibus,verumetiamintima&
integra , fimulque tota comprehenditur,
multo que magis fenlus (uperat volupta¬
tem , quam faporum fuauitas illecebras
inanes odoram. Solemuscumin habitum
proprium reftituimur,quocunque id modo
fiat,voluptate p erfimdi Nulla vero cogita¬
ri potcftreftitutio maior, quam vbi animus
qui ab idea , imo a feipfo degenerauerat,
in ideam(uam, imbfeipfum vndiquerdfr
tuitur. Ibi rurfusipfa gaudij gaudet idea,
vnoquein bono bonis fruitiirvniuetfis. Et
cum nos ea ddedlcnt qua: cupimus, cupi¬
mus autem omnia, quia bona, ibifumma
voluptate,perfundimur, vbi cum fit omne
bonum , perfedle quicquid-appeti potefl:
confcquimur.Varip vero mentes omni qui¬
dem bono fecundum eflentiam boni prae¬
cipue, boni autem gradibus fecundum va¬
rias proprie (ruuntur ideas,quatenus varios
in primis totius boni gradus amantes,variis
quoque callibus ad bonum ipfum proficit
Denique,vt lummatim dicam , vnum
eft omnino quo beati (ruuntur omnes,
etfi aliis ali; praecipue; modis ratic-nibufque
fiuuntur , prout varie vel ex affedtuvcl ex
obiedto aliterq; alliciete, trahit fua quem¬
que voluptas. Sic ergo, vt Plato inquit, li-
uor omnis abeft a choro diuino. Commu¬
nis enim in eo choro charitas efficit, vt fin-
guli fingulorum felicitati tanquam fcf com
gratulentur. Praeterea vbi quifque & quod
amauit,& ea qua potiflimum eligit ratione.
Se quoufque defiderat, ad votum iam con-
(equitur, ibi quilibet abfqueinuidia 8e pro¬
cul a frimnln contentus omnino plenufque
viuit.Illic enim tam naturalis quamacqui-
fitacapacitasprorlus impletur, neque ci-
 de immortalitate animorum. Lib. XVT.
pacitas ab vEo m aic-r dcnderatur.Sua enim
caiquenamralirerchaniTimafunt. Acce¬
dit , quod bM gradus eft bcads diuino
prorfus amore flagrantibus, quam id ip-
fum velle', quod Deum velle cognofcunt,
attrae ea tum menfura qua capiunt,tum ra-
coo: qua capiunt, tum modo qao Deus
ipfe feexhibetporiundum.Deo amato po-
uri. Qjabdvero bonum ibi fuum omnino
comprehendi non poffe cognofcnnt, &
hoc ipfo mirifice delectantur, fitum videli¬
cet thefaurum eligentes infinitum effepo-
dus quam finitum.
Z)c corporibus beatorum.
C A P V T IX.
A Nimar pura: duplex felicitas conue-
nit, altera ex feipfa de qua tractaui-
mus, ex corpore altera, qua apud Platoni¬
cos eft ciufmodi. Praftat enim exemplo
quodam hanc cogitare. Oculus quidem
tuus rotundas eft, perlpicuus, Iplendidus,
mom cclerrimu%mirabilis pervicacia ocu¬
lum meum videpfeque ipfumque cernit in
meo. Affectus animi tuifingulos infeipfo
figurat, ac traducit in meum, ineofque af¬
fatus per meum mutuo recipit. Tales fiwc
illi animorum currus 8c in feipfis , & irwi-
cem. Quifque enim illorum eft totus ocu¬
lus, atqu e in omnibus ferine ita fe hab et, vt
oculos iplos fe habere yidemus.Igitur qua-
fi oculi quidam rotundi lunt , perfpicui,
fplendidi, mom celerrimi,eunda vndique
facillime cireunfpiciunt. Animomm fuo-
rum affectus cogitationcfquepra fe ferunt,
caterifque animis quodam quafi num fa¬
cillime indicant. Accipiunt quoque ab illis
fimiliter alienorum affectuum cogitatio-
numque indicia. Neque folum vndique
procul Scacutiflime vident, fcd etiam au¬
diunt Similiter quoque ftell 3» omnes& da-
moncsjvocelqnc faciles facile formant, &
ficutabfqucpaffionevllafuntibi fcn(us,fic
Sevoces, alteriuscertefpecicigenerilque
quam noftr.e. Hac Plotinus & Hermias.
Platonicam eiufmodi fententiam confir¬
mat in Metaphyficis Auicenna,probans a-
nimam a contagione corporis leparatam
in coelo cmlefti quodam mftrumento vu
quafifuo a corporeccrli accepto , perque
ipfum imaginationis officium exercere.
Vult enim intellectualem animam(ex Pla¬
tonis fententia ) vtuoerfe moli corporum
narra aii dignitate imperioque praefle De¬
nique curmsilli exuberante litatum men-
tinm fplendore repleti mirifice fulgent, eif-
queranquam radiis quibufiiam torum cce-
405
lumeftpemiam. Atqacvtiiuilds Platoni¬
corum placet, podflimum in orbe ladeo
non aliter quam ftella corufcant.Hinc an¬
tiqui Poeta: dicebant, quando felices ani¬
ma ad fnpcros reuolabant, ftellasin coelo
nonaslucere.Scd haec illi viderint. Accedit
ad haec,quod Zoroaftris & Pythagora Pla-
tonifquc fectatores Plotinus Proculufque
praecipue di(putant,iifdem quandoque om¬
nino redeuntibus caufis, eofdem numero
prorfus homines redituros EtPlato inlibro
de regno scribit, poftprafentem fatalem-
que mundi curfum, hominum animas im¬
perante Deo,atquefu citante,corpora lua
qua: in hoc curlu amifemnt, ideo receptu¬
ras , vt quemadmodum fub fato quondam
corporahumana in terram deciderant, ita
fub prouidenriae diuinae imperio ex terra
reliirgant, atque reuiuifeant. H aec prifeo-
tum diferepant ab HcbraorumChriftiano-
rumquemyfteriis, quae etiam a Mahume-
tenfibus confirmantur. Communis enim
tribus his legibus fententia eft, motum ip¬
fum ideo finem reuera effe nan poffe, quo-
niamfemper abaliofluitin aliud. Hocip-
fum vero fcilicet in aliud tendere, abipla
ratione finis prafertim vldmi al/enilfi-
mumeft.
Itaque, fummum vltimumquevniuerfi
finem,quem mundas quandoque confequi
debet,cum & fingula mundo minora quan¬
doque finem proprium confequantur,mo¬
tum nonfore,fed ftatum.Statum enim mo-
tuperfediorem effe, quietifque gratia mo-
uerifingula. Praeterea mundi cc rpus in eo
flant, vtpote confummatiflimo, forepul-
chdrrimum. Expleto tandem cceli curfu,
quo gignunmr omnia, nihil vlterius gene¬
rari, fed fingula hominum corpora, quo¬
rum gratia prius generabantur omnia, e
terra iubente Deo refiitredionem primum
authoritate diuina confirmant. Sic enim
Deum fepe per Prophetas & Apoftolos
pradixifle, multofque variis feculis mor¬
tuos fufcitaffe Prarerea /anctos homines
etiam vita fundos fecifle miracula , atque
quotidie racere.Mitto reliqua,innumerabi¬
lia enim funt. C erte noftra aetate, anno M.
CCC CJxxvij. Decembri atque Ianuario
reliquia quadam Petri Apoftbli in vrbe
Volaterrana reperta, miracula duodecim
oftenderunt,& ingentia illa quidem,& om¬
ni populo manifefta. Hac&fimiliapotiifi-
maiiint refurredionis indicia, adeo vt A-
uicenna in Metaphyficis aflerat,authorita-
ti diuina refiirredionem affeueranti effe
credendum. Etfi Auicenna nullam tanta
rei rationem afferre tentar, Chrifaani ta-
4© 6 Marfilij Ficini Theolog. Platon;
menTheologirationibas eiufinodi per&a- ex elementis viciffim reftambusrcckcirt
dent. Idem vero corpus ideo retexetur,quenisa
Prima ratio , quoniam ex anima & eadem erit forma quz cuondamqd ciLaitt.
corpore humano fit vnum quiddam natu¬ ma,eadem quoque prima ilia ir.atetia fns-
rale compcfimm , naturali que inftinfia piterna.quz yna cunelis fiibeft. Eadem de¬
anima ad corpus afficitur. Ideo patet ani¬ nique indeterminata ditncnfio materis co¬
mam non ex ipfo folum vniuerfi ordine,vc- mes . Quinetiam in hac vita idem corpus i
rumetiam fecundam luz natura: ordinem pueritia ad fenechitem habere quilibet di-
corpori copulari, quoefficiamr, vt contra citur,quamuis effiuatiugiter atquexefuat.
ordinem tam yniuerfz quam propria: na¬ Relurget autem corpus penitus immorta-
tura: fit animam feorfiim a corpore perma¬ le.Nam Deus ab initio fic reruro ordinem
nere. Permanent autem poft corporis in- temperauit, vt rationali anima, quz eft
'teritum fempiternae. Cumque id quod eft fempiterna-vita, naturalifque forma cor¬
contra naturam , fempiternum efle non poris, materia fiia,id eft,corpusinhocipfo
poffit, confequens eft animas quandoque congrueret,vtperipfom femper viuentem,
fua corporarecepturas. femperque viuificare naturaliter appeten¬
Ratio fecunda . Singula: animte adcorpo- tem , ipfomfimiliter femper viuere peflet.
Ta fingula viuificanda regendaque natura¬ P.otentia eiufinodi, bonum quoddam eft
liter inc-Iinantur.Sic enim fert & natura & ordinivniuerfi maxime confeiuancumJgi-
prouidentia vitz inter zternitatem tem- turquando Deus qui creauit ab initio, ac
pufque locatae , inclinationemque par* tale creauit,vrpofiet femper viuere,quan-
tim ad sterna habentis , partim ad do,inquam,recreabit,proculdubioidquod
temporanea naturalem.. Inclinatio vero conuenientiffimum eft,impIebit..nepoten-
naturalis manet femper manente natura. tia tam bona, tanquam vniuerfo congrua
Quapropter anima: a-corporibus fepbratz, fit femper inanis. Praeterea creatio illa per
ad illa naturaliter femper inclinabuntur. Deum fafta , celfonte mundi motu, qui
Naturalis autem inclinatio procliuitafque quietis alicuius perfediioris gratia tandem
jnanis femper efle non debet. Id enim ab eftinftitutus.ad aliquid duntaxatftabiledi-
ordinevniuerfi alieniflimum eft. Igitur a- rigemr. Itaquecorpusferaper coniunftum
-nimz fuaipfa corpora, ad quas fecundum anima permanebit. Rurfus.Intentio natu¬
naturam femper afficiuntur, quandoque ras in generando ad perpetuitatem faltem
-recipient. ipeciei dirigitur, idque ab iplb Deo fortita
Ratio tertia. Anima (peciei humans pars eft, in quo prima perpetuitatis viget radix.
-altera eft,altera vero corpus.Ergo feiunflra Quapropter intentioDei in regenerando
i corpore, ita prout eft anima,eftimperfe- ad perpetuum quiddam multo magis quam
<fta, quemadmodum pars ipfa folet extra natura dirigitur. Hominem ergoinconu-
totum, ad quod conftituendum eft inftitu- ptibilem recreabit, nonipecietanmm (id
ta.I-dcirco nunquam eius appetitio natura¬ enim perconfuetam generationem exple-,
lis quieta erit. Nunquam anima vlla beata ri fotis poterat jverumeriam numero fem¬
erit, nifi ad totum futim refiimpto corpore. piternum Non fecundum animam folum
reducatnr/peretve reduci. ( nam hoc & prius habebat) fcdetiarp fe¬
Ratio quarta. Virtutibus przmia, vitiis cundum corpus. Accedit ad hzc,quodin
fupplicia digna debentur.Hasc cum in hac generatione quotidiana corpori iam fafto
vita non tribuantur, tribuuntur in altera. accedit anima,in regeneratione illa contra
Corpus autem & virtutum & vitiorum eft animz corpus accedit. Quarefieutvitabo-
vna cum anima particeps. Vtigiturprz- minis compofiti przfens caduci corporis
miorum quoque fttppliciorumve fimul fit conditionem fequitur , ita futura illa vita
particeps,tandem animas redditur. Neque compofiti viciffim conditionem immorta¬
abfurdum videri debet animas poftquam lis animz confequetur,vtpriuatio tandem
a naturalihabitu filo difceflerint, in eun¬ fecundum perfecliffimam faltem natura-
dem iterum redituras efle. Siquidem Pla- liumipeciem ceffetinhabitu.Atquemors
netz domicilia fua naturalia & relinquunt taaquam debiliflima,vtProphetz aiunt,
& repetunt. Elementorum quoque parti¬ abfcrbeatur avita; Item corporaiddrco
culas fepe extra fitum proprium expulfe refiirgunt,vtprzmia & fuppbcia etiam cor¬
dio que feiunch:, interim continue ad ip- poribus ita merentibus fempitemain per-
lum vergunt, ac deniquereuertuntur. Ne¬ petuum perfoluanturffirgo fetnpiternare-
que difficile eftinfinitas Dei virtutivbique furgent. Addequod etiam ideo fofcitaD*
prasfenti , quz totum creauit ex nihilo, tur , ne animz femper maneant imper-
quandoque corpora dillblnta in elementa. fedz.
 de immortalitate animorum. Lib. XVIII. 407
Cum igirar hac in re animz ipfius per¬
fectioni poriffimum confulatur,tale ccdde-
tur corpus.quale conuenit anima:. Sempi¬
terna vero animse corpus conuenitfempi-
tcrnam , quale etiam ab iplb rerum initia
tributum fuifle iitere factas teftantur.Quod
caridem munus inordinato quodam motu
ad tempus intermiflum,Deo tandem itav-
niucrfumvt melius eft ordinante, reftitue-
tur.Quod autem naturalis hominis habitus
ab initio talis fuerit, hinc offenditur quod
quanto perfectior homo eft quam bruta,
tanto facilius,perfcciius,fepius finem fiium
pofle confequi debet quam illa fiium. In
pratfentivero habim contra contingit. Ex
quo patet homines ob id proprie, quod a
prima fua temperatione difeeiferint, ad fe¬
licitatem fuam maxima cum difficultate
contendere , facillimeque eam tunc de¬
mum afTecucuros.cum in habitum priorem
reftitutiiam fuerint. Qua: quidem lenten¬
tia, Zotoaflris, Mercurij,Platonismyftc-
riis, atque Poetis aurea canentibus fiecula,
maxime omnium ccnfentanea efie vide¬
tur. Sed ad refurredionem iam reuerta-
rr.ur. DeniqueDei virtusimmenia, efK-
ciensrefurredioniscaufa eft Ergo qua vi¬
ta: infinitate fufcitacmortua, eademinz-
ternum a morte libera conuenicntiffime
lam vita folumfempiterna in pofterum de¬
cete videtur. Qua in re Deus omnipo¬
tens reddit corpora vfqueadeo animarum
fuarum imperio fubdita,vt vita animat fem -
pirema fempiterne quoque exundet in cor¬
pus. Quod quidem 8c przftantiflimz for¬
mae aduerfus materiam fibi fubic&am na¬
turaliter conuenit, & ordini naturae maxi¬
me confentaneum eft. Ordini vero, vt tra¬
dunt Theologi, meritotum,id quoque ma¬
gnopere congruit, vt corpora non tantum
fecundum vitam omnibus hominum ani-
mabus,quz vita: quaedamftmt,fed puris et¬
iam fecundum qualitates adionefque pe¬
rna: illa: funt conjunctae Deo Itaqueintel-
leehis diuino lumine plenus, ac voluntas
betitia efficaciaque incomparabili inde re¬
pleta ,lplendorem, efficaciamque 2d mo¬
tum in corpus mirabilem omnino transfun¬
dunt. Vt quemadmodum animae illae ad
caelcftium mentium,ita corpora ad corpo-
Neque mirum videri debet corpus
humanum natura ccelo, propter tempe¬
randam non parum fimile, quando rutius
dono quodam caeleftem formam quan-
dam induitur , fiibitoad cceleftem regio¬
nem penitus eleuarijtrahente videlicet ani¬
ma, infinita Dei virtute fiiftiilra, qua: & in
terra nunc a Deo difiunda corpus contra
elementorum iuorum naturam connedit,
fuftinet, eleuat. Se tunc fupercoelefti con-
iundta Deo,poteft etiam adfiiblimem at¬
tollere fecum aetheris regionem. Neque
penetratione tunc vel offendit aetherem,
yel offenditur puriffimum corpus illud,
iamiam virtute fadum qualitateque zthe-
Stitus ttrimu imfurx,
C A PV T X.
V T autem intelligamus qualis fit fla¬
tus anima: impurae poft mortem , a-
nimaduertendum eft quales fint viuentium
mores Se habitus. Quales enim fimt ado-
iefcentiae mores,tales plurimum fimt habi¬
tus fenedutis, tales quoq; affectiones funt
defundorum. In vita praefenti virtus nafei-
tur ac vitium. Cum virtute oritur prae-
miunijCum vitio vero lupplicium. !n futu¬
ra vita virtus confitmmatur Se vitium. Illic
praemiu impletur atque fuppLciUih. Virtus
eft exoriens praemium. Praemium eft virtus
aduIta-Vitium eft fupplicinm nafcens,Sup¬
plicium eft vitium confummatum. Idem
enim eft quod erat femen.Se quod fit feges.
Idem quoque quod erat feges , & quod fit
pabulum.Qualia igitur in hoc autumno fe¬
rimus,talia in illa aeftate metemus. Talibus
autfufca node in Stygia palnde pafcemur,-
aut dieferena in campis vefcemur Elyfiis»
Quemadmodum natura prouidentiz diui-
ns miniftra corpora intrinfecus leuitat*
futium monet, grauitate deorfum, ira Se
prouidentiaintrinfecalege, 8equafi natu¬
rali cuidam inclinationi perfimili omnia
ducit. Hac lege fup.ernsm entes 8e animae
ipfis infica vniuerium fub primo guberna¬
tore gubernant. Hae fimiliter infita lege
mentes humanz fefe adlocafuz vita: con-
uenientia ducunt. Etficuthumoresin ani-
mali duo motus habent principia,natura!e
videheet, atque animale,namrali quidem
lenes futium , graues deorfiim fiepius, fefe
transfemnt,animaliver6 ad eapotiffimum,
membra qu.v his maxime indigent, prout
vita exigit anim antis, fic anime duo intus
motuum principia poffiden^alterum qui¬
dem vel impetum proprium vel indicium,
alterum vero diuinz prouidentiz legem
omnino penetralibus infitam. Illo quidem
in hos aut illos fe transferunt mores , hac
autem poft mores conrrados ipfem ei in
loca, fupplicia, munera congrua moribus,
intrinfeca quadam Steccnka inclinatione
4-oS Marfilij Ficini Theolog. Platon:
perducunt. HaricPlsro fententiam aprif-
cis acceptam fzpiffimc probat. Hanc &
Platonici omnes vbique confirmant. Eam
legem femper bonam in fe atque diurnant,
quidam tamen ita diftinguunt vt & gra¬
tiam & bonum dzmonem vocenr,quando
bonis meritis reddit bona. Centra vero ali¬
quando & nemefin, & furiam , & malum
dzmonem appellant , quando peccato¬
res ad fupplicia ducit. Ea lex intrinfe-
cus more naturz, adeoque leuiter ducit,
vt nullus donec ad terminum perueniar,
a prouidentia fentiat violentiam. Atque
interea yniuerfum quod ex, printo ani¬
morum motus principio farpilfime diflo--
naret , per fecundum hoc principium
motionis in fuarn vndique conlbnantiam
reftimimr, dum lita finguli, metu pro¬
prio gradatim merita lortiuntur. Przte-
rea , non defunt dzmones boni nobis, qui
genij nominantur,ingenij duces affidui,
qui nonvijfcdperfuadendo ducant.Sunt
-& mali, non tanquam duces naturaliter
■ordinati, fcd aduerfarij ( vt ita dixerim,)
peregrini , quos in hac vita per Philofb-
phiam facrificiaque propulfari Platonici
putant.
Sed improbas animas poft vitam , &
Plato & Mercurius aiunt, mutato inge¬
nio incidere iri malidzmonis poteftatem,
foilicet poftquam fuo "genio dubiz fue¬
rint adiudicem, quifalli non poffit, prz-
ferum , cum omnia appareant in animis
feparatis,& quz ex natura, & quz exaf-
fectibus inerant. Hinc Socrates in Gor¬
gia : Catteris, inquit omiffis id confide-
ro , quemadmodum iudici faniffimum o-
ftendere animum poffim. Summum enim
malorum eft animo peccatis referto ad
inferos defeendere. Addit tum ibi, tum
in Thezteto, & Republica, hzc non e[-
fe tanquam fabulas deridenda. Siquidem,
quicumquc talia negant , ridicula ipfi
in medium femper ducunt. Igitur prz-
cipit hoc maxime contendendum , vt mo¬
res optimi comparentur. Mores enim efie
inquit vias -, vel ad inferos , vel adfupe-
ros. Operzpretium fore arbitror repetere
latius quz de bis m Republica , & in li¬
bro de Scientia feribit. Profeifto eos in¬
quit , efle penitus deridendos , otii vel
iniuftiam fodandam , vel iuftitiam fu¬
giendam humanorum , vel praemio¬
rum , vel fuppliciorum gratia putant. Il¬
lam vero fententiam efle veram , quz
aflerit illa non efle vera, velprzmia,vel
fupplicia, quz aliquando atque forte ,fed
illa quz femper neceflarioque ordine vir¬
tutes vitiaque fequuntnr. Addic in libro
de Scientia.- Deum ipfam rjftitiamefie,
nihilque illi iuffofimilius, nihil ccntrain-
iuflo diflrmilius efle. Veram prztcreafa-
pientiam , potenriamque exifiimandan),
quz id cognofcat , & ccnfequatcr si
votum , contrarium vero habitum exce¬
rnam infeitiam , imbecillitatemque efle
cenfendam.
Proinde , duo in vniuerfo extrema in¬
ter fc exemplaria ponit, in futr.mo qii
dem beatiflimam diuinitatem, in infimo
vero oppofitum diuinitatis expers atque
miferrimum. Affirmatque iniuftosoba-
tremam infeitiam nunquam animaduer-
tere fe propter ir.iuftiriam,beatiflimoqai-
dem in dies difsimiliores, miferriroo ve¬
ro fimiliores euadere. Eiufmodi verodif-
fimilitudinem fimilitudinemve efle pro-
priam iniuftitiz pernam, fediufiitizprz-
mium proprie ipfam bearifsimi fimilitudi-
nem , miforrimive difsimiiitudinem indi¬
cari. His addit iniuftos , neque in hac,
neque.in altera vita, ab ipfa beatitudinis
patria ( vtpote qui fint difsimiles)recipi,
imb pcruerfojquodam habitu adinfimum
miferiz fitum ( cuius fadi funt fimiles)
congrue retrahi , femperque in regione
maligna fibi perfimili inter malos fibi fi¬
miles pererrare. Subdit denique hzc a
quibufdam ambitiofis irrideri folere, ve¬
rum fi cogantur in his rationes reddere,
atque accipere diligenter , eos tandem
( vt fupra fignificauimus ) re vera con-
ui&os , tanquam pueros deridendos
Sed iam redeamus ad mores, quibus
ordine diftributis , qua ratione przmia,
foppliciave diflribuantur , intefligemus.
Antequam vero diftingiiamus, memimf-
fe oportet mores bonos ita demum ad fe-
licitatem conducere, fi przcipuo erga
Deum felicitatis authorem amore quz-
runtur. Malos autem eas potifsimum ani¬
mas in miferiam przcipitare folere , in
quibus amor Dei omnis extanguitur.Hinc
Platonicum illud .- Sapienti virolexDeus
eft, infipienti vero libido. Item illuA-Bca-
tus ille fiiturus eft, qui humibter dininz
legi fc fobiicit, mifer vero , qui eam fu-
perbe contemnit. Sunt autem mores vi-
uenrium quamor. Eft homo temperans.,
continens , incontinens , intemperans.
Temperans eft, cuius ratio vere indicat, -
fonfualis affefius libenter obtempersira-
tioni. Continens , cuius ratio indica:
quoque vere , aflfecius obtemperat zgte.
Incontinens, in quo etfi non male indi¬
cat ratio przualet tamen corporea per¬
turbatio. Intemperans, in quo rado yd
 ae immortalitate animorum.Lib. XVIII* 409
confopfta eft, vel dcprauata affe&u ni-
rniim dominante, vbiadimperiumpban-
taiiz omnia fiunt , neque affedtui ratio
acucriainr. Cum hic temperantiam con-
tinenriamvc dicimus inteffigimusritu Pla¬
tonico componere vel difponere animum
aduerfius omnes perturbationum fpecies,
adeovt omnium virtutum moralium inhis
officia comprehendantur. I r^tcrea cum in
anima leparata phantaliam ponimus , in-
telligimus vel ritu Platonico fenlum inti¬
mum quem in vehiculo & zthereo & aereo
collocant , fed cum paflione proprie in
aereo , vel more Peripateticorum, ma¬
xime Auicennz , affectum habitumque
parris, etiam rationalis, quam obfeouen-
do feniibus in feipla concepit ad paflio-
nes corporeas declinantem , ad mate¬
riamque trahentem , quo Auicenna di¬
dicit animam quali natura quadam, etiam
line elc&ione, medirationeque, & hic in
altera vita intelhgibili modo ad fenfibilem
detorqueri.
Vt igitur ad inftitutum iam reuerta-
mur, in animo temperato lola vis nu¬
triendi curat corpus. Phantafianon amat
ipliim , ratio odit. Quapropter impleto
curandi huius corporis minifterio, vis illa
vilifica , quali contenta eft vehiculo , re¬
liqua vires anima quacumque (uperfunt,
ficut in hoc ipfo homine temperato loli-
tz iuerant, veritati rerum omnium con-
fiderandz fefe dedunt, & tanto feruen-
tius quam antea , quanto funt faflas li¬
beriores Omnes igitur repente communi
nixu, curiuquc zthereo recurrunt in x-
Animus continentis fertur quidem in
coelum , vt ille paulo polt, non fobito.
In hoc enim appetitio phantafiz folita
erat vix rationi parere , propter corporis
blandimenta, vel territamenta. Ideo cor¬
porea in morte zgre relinquit, qua zgri-
tudine occupat parumper aciem rationis.
Verum ratio quz illam vincere confue-
uerat, filere iubet. Vnde fedata phan¬
tafiz quxrimonia , atque expulfa caligi¬
ne, czleftis fcinrilla bbrurilat, omnibut
que animz viribus confcnrienribus pa¬
tria fupemareuifitur. Incontinens autem
fero ex his carceribus liberatur , intem¬
perans vero nunquam. Siquidem horum
animz paffionibus inlcdz corporeis , .in
tantam hac in vita infaniam prolapfe
£mt, vt ipfis bonis bonomm vmbras te¬
mere przpofuerint, vmbras amauerint,
vmbrafque timuerint. Atque poft hanc
virsm inlanirc fimilicer compelluntur, il¬
la quidem diu, hzc femper. Quippe in¬
continentis infania aliquam reperit me¬
dicinam , quia licet dominari folita fue¬
rit perturbatio phantafiz , ratio tamen
aduerfari quandoq; confueuitin vita. Si¬
militer & poftmortem redam at aduerfiis
phantafiz cuiuldam furentis infan:2m,do-
letque fe rerum fublimium pofleflione
Hzc reclamatio pcenitenriaque paula-
rimvim adtamque illius phantafiz debili¬
tat , przfcrtim , cum ,non adfint incita¬
menta corporea , quz eiufmodi nutriant
phantaliam. Et quifque libenter aufcul-
tet Medico curaroro, tzdio diuturnikn-
guoris affe&us, fitque perinde ac in illo
qui cum horrendis vexatur infomniis, in-
terim quia fomno non premitur proftm-
diflimo ,fecum ipfc inquit forte tunc dor¬
mire fe, & curis inanibus cruciari. Vn¬
de pauor laborque minuitur. Idem for-
fitan apud inferos contingit incontinenti,
& quantam delirantis phantafiz minuitur
ftrepitus, tantum augetur abfolutz ratio¬
nis imperium. Sic tandem animus expedi¬
tus beatitudinem adipilcitur. In animo
autem intemperato , & dum hominis vi¬
tam agebat, dormiebat ratio penitus,ve!
affectui pror/us obfequebatur, vnde inde-.
Iebilem habitum ad corporea declinan¬
tem fecum transfert quafi naturam. Ta¬
lis eft animi huius habitus, qualem ceci¬
nit Orpheus.
Ajfiatm T aiSUo ntixeq , i-Jmpen
Refierari nequeunt portz Plutonis,
intus eft populus fomniorum. Hunc ani¬
mum in leptimo de Republica. Plato in¬
quit, inhac vita profunde dormire, & an¬
tequam expergificatur decedere , ac poft
mortem fomno profundiore grauari,fom*
niifq; acrioribuspeiturbari, quod proprie
Tartari nomine defignatur Fenur, vt Pla¬
to vult,nimio corporis elemenralk amore.
T erreno igitur corpore difieluro, alteram
libi quamprimum ex elementorum rete¬
xit vaporibus, Solo quafi quodam nutu
retexit ex materia-facili. Solo hauftu re¬
ficit quotidie, quafi refipirando corpus
illud iugiter euanefeens. Addit eiufinodi
animum circa corpus elementalemque
regionem, erga quz afifc&rs fuerat. affe¬
cta perfeuerante reuolui. N eque mirum
videri volunt , quod anima vaporeum
corpus quafi foum formet, perque ipfiuni
fenriat, cum id facilius fit, animzque pro*
pinquius.: Atqueia hoc corporeper ta*-
lem fpirimm vitam corpori pisit et &
fenium.
Si quzratur qualis fit corporis illius fi¬
gura, refpcndebimus fecundum Magos,
Mm
4io Marfilij Ficini Theolog. Platon.
varia fimulachra diuerforum animalium
ex buiufmodi vaporibus fieri. Qualis enim
cnzlibet animalis viram moribus imitata
-eft, talem in primis fefe facit, talifque
-omnino eius affectio & difpofitio appare¬
ret , fi fenfo aliquo cerneretur, talem quo-
quefiguram quodammodo in vmbrofoip-
fius corpore fingit, fi modo ex affectu &
habitu animz vehementi colorari poflit
leue corpus & figurari. Et ficut carnis in
vita fenferat paffiones, ita corporis illius
paflionesfentit, & tanto acutius, quanto
corpus eft purius. Sed in alio gerserefen-
fus illius font , in alio carnis. Atque ita
forte intelligenda eft apud veteres homi¬
num inbeftias transformatio. Quidam ve¬
ro dicunt animam non proprie tale cor¬
pus formare, perque ipfiim fentire, imo
ficut arte magica per certam ftamariam
difpofitionem dzmonibus certis accom¬
modatam , dzmonis ftatuis quafi deuin-
ciuntur ( quod Mercurius confitetur at¬
que Plotinus) ficlegediuina animas quz
fe corporibus dediderunt, aquz manci¬
pari vel igni,atq;id quidem adeo feruiliter,
vt ob hoc vehementer indignentur, & do-
Scd vtcunq; fit hzc paffio Tifiphone fu-
fia adhibet alias duas animz forias1, quz
eam crucient ab effeftu. Mcgzra qui¬
dem propter odium, imaginariique mali
timorem. Alecbo autem propter imagina-
rij boni cupiditatem. Quas quidem fu¬
rias incitari a dzmonibus vitoribus, Plato
inquit, Plotinufque probat, & Orpheus
ipfe magnum dzmonem vitorem proprio
hymno deferibit. Tales font enim primz
aniniz huius perturbationes, quales font
eorum qui delirant phrenefi propter fe¬
brem , aut eorum qui melancholico ter¬
rentur humore. Quod quidem fieri &
Auicenna fatetur, & Proculus, cum di¬
cat effe dzmonesquofdam irrationalesfo-
gnificat nihil mirum effe, fi animz mife-
rorum irrationales euadant-Quando enim
quinque fenfoum a&ioncs ceflant, adlio-
nes interiores maxime augentur. Ac fi ra¬
tione vti plurimum confoeueris, tunc di-
ligentiffime (pecularis j fi phantafia, tunc
imaginaris vehementiffime. Id vfqne a-
deo fit in fomno , vt quz rerum imagi¬
nes font, res veras efle putemus, atque
horribilibus vifis perterriti trepidemus, fo¬
demus , vociferemur , atque forgamus.
Multomagis impiis in morte , atque poft
mortem , fallacia terribilium contingit
■fune enim ceflant varia nutriendi offi¬
cia , fenfoum externorum multiplices a-
tftioBes, humanarum adtionnm occupatio¬
nes, rerumcuc folatia, fobus reflat: rtfh-
tonici putantjphantafiz furentjs,v el pfos-
tafticz rationis imperium in hcn.irc im¬
pio, quz odio quo dixi & timere cornix»,
ta verfat fecum longo ordine trifies in»,
gines. Nunc ccclnm ruere in caputfefpj.
cit. Nunc fe terrz profundis hiatibus ab-
forberi. Tum impetu abfcmi flammarum.
Tnm vafto aqHarum gurgite mergi, an
vmbris dzmonum comprehendi Itacne
corpus foum per infima pafSm exagitat,
quamcunque furentis phantafiz depulerit
impetus, malufqaedamon,vtMercurios
ait & Plato , quos quidem duos die vult
hac inre, etiam fi non adnertant,!egisdi-
uinz miniftros. Atque id exodio metu¬
que patitur impius per Megzram. Czte-
rum per Aledto, ex amoris habitu quem
ad corporea contraxerat indelebilem, ta¬
les quzdam rurfos cogitationes furtepunt
& affedtus, videlicet quemadmodum fe-
nes qui vixerunt in iuuentute lafcmi, du¬
plici poena vruntur in fenio, feilicetquod
ardent voluptatum cupiditate, quodque
omni fpepotiundi priuanmr,nifi ferte de¬
lirent , fic miferi apud inferos ob prifti-
num habimm cupiditatibus humanarum
rerum alij aliis folicitantur , atque pluri¬
mum non lperant, fe confequi poffe,
quamuis nonnumquam velut iufani fibi-
ipfis videantur propemodum fnas delicias
adipifei, fed ad poenas acerbiores fe fla¬
rim ab illis arceri. Sardanapalus arcetur
longius abamplexu,Midasabauro,acon-
uiuioTantaIus,afaftigio Siiyphus.
Tanta vis phantafiz eft, tantus impetus,
quando vel ipfa imperat fola , vel folns
phantafticus quidam habitus & affefins
ex diuturno ipfius commercio in ratione
cotftratSus. Ordinem a nobis infuperio-
ribuspofitum confirmat Olympiodorusin
Commentariis inPhzdonem, tria exPla-
tonis fententia vitia ponens.
Prima quidem, quz facile fanabiliafot,
quz fcilicet habim careant.
Secunda vere difficile curari poffe in¬
quit,, vtpote quz habim comitantur, fed
repugnantiam qnandam , poenitentiam-
que comitem habeant.
Tertia denique fanari non poffe, quz
videlicet & habitu perpetrentur ,&repu-
gnaritia pcrnitentiaqne penitus careant.
Prima igitur Acheronti, lecunda Pyri-
phlegethonti, atque C ocytojtertia Tarta-
ro apud Platonicos deputantur ,vnde dicit
Plato nulfom vnquam egredi p-ofie Toti¬
dem gradus bonis in Phzdonediftribuun-
cur , vbi aflerirur animas innocentes &
 de immortalitate animorum. Lik X VIII.
pias , fed experte? PMofophis, in aere
vna cum aereis corporibus facile viuere,
animas autem Philofopbia cioili infeper
proditas, in coelo cnin cotlefiibus laddif-
que vehiculis,denique purgatifiimas fuper
casiam abfque corporibus beatiffime vi¬
uere. Orpheas autem nouem prscipuas
animabus diftribuit regiones. Probis qui¬
dem vel octamm fphzram vel planetas, vel
aherem lub planetis. Qus quidem fphs-
rs nouem funt, fi diligentius partiaris no-
aem contemplationis gradus quos alias
diximus congrue.
Mediis autem aerem, 2quamue,&ter-
ram.Reprobis denique Acherontem,Co-
cytum,Pyriphlcgethontem,vbi nouies in-
fuper Styx interfufa coercet. Noueuarius
autem numerus inde lumitur, quod vel af¬
fectione quadam , vel habitu mobili, vel
habitu immobili peccauerunt atque quo¬
cunque horum modo deliquerint, vel co¬
gitatione, vel etiamfermone, vel inluper
actionepcccarunr, vndenouem gradibus
culpatum, nouemquc pcenaram merito
computantur. Oraculum vero illud Ma¬
ronis in fexto , nullo pacto contemnen¬
dum eft quafi poeticum , in quo partim
Mercurium,partim Platon cmfecutus, af-
feitus deferibie quatuor , qui quatuor fe-
quantur humores. Siquidem ex ignea bile
apperimm, ex aereo fanguine voluptatem,
ex atra bile terrea timorem , ex aquea pi¬
tuitam dolorem mollitiemquc nafei con-
fentancum effevidetur.
Deinde fubditex quatuorhis affe&ibus
quaruor tales habitus inanimo concipi ad
corporea declinantes, quosmiferi pofto-
bitum fecum ferant circa quatuor elemeii-
tapurgandos. Inqua quidem purgatione
quatuor prscipuas Inferis plagas diiponit
more Platonico, vbi licet Acherontis,Co-
cyti,PhIegethontis, Tartari ftrepimm mu-
gimmqueaudire.His admodum confenra-
neum cfTc videtur , quatuor viciffim in
campis Elyfiis difponere regiones, qua-
mor videlicet in Zodiaco fignorurti tri-
plicitates, quas quatuor congruant vir¬
tutum generibus , quibus quatuor expu¬
gnantur affectus , vnde ferena mentelu-
men ctrlefte recipitur. MeminilTe vero
oportet eos non efleinter Platonicos ad-'
mittendos , qui animas in Planetarum
fpharu igneque & aere puro viuentes efle
inter inferos opinantur. Quo enim pafto
inferis deputantur, fi &apud beatos liint,
& in corporibus adeo lenibus obedienti-
bufque imperio animorum , vtindeidiui-
norum contemplatione non diuertantur?
Quamobrem falam mundi plagant v-
bi tamulmaria elementorum confulio aif-
fonavnferorum nomine Platonice nuncu¬
pare debemus.
Denique vt prifeorum Theologorum
fententiam de ftatu anims poft mortem
paucis comprehendam .• Sola diuina ( vt
alias diximus ) arbitrantur res veras exi-
ftere, reliqua efle rerum verarum imagi¬
nes atque vmbras. Ideo prudentes homi¬
nes, qui diurnis incumbuntyprae csteris vi-
gilare.Imprudentes autem qui ledtantur a-
lia, infomniisomninoquafidormientes il¬
ludi , acfirahoclbmnopriufquamexper-
gefadi fuerint moriantur,fimilibus poft dif-
ceflum & acrioribusvifionibus angi Et 11-
cut cum qui invita veris incubuit,poft mor¬
tem fumma veritate potiri, fic eum qui fal-
fafeSatus eft, fallacia extrema torqueri,vt
illerebus verisobleftetur.hic fallis vexetur
fimulachris. ProptcreaChriftus vita: ma-
gifterfepe ita praecipit. Vigilate inquam,
Vigilate, nedormientes vos Dominus de*
prehendat. Rurfus, Surgiteiam , atque
hinc abeamus.
Quidnam aliud eft expergifei , quani
agnofeere fein fcatibus /omniare i Quid
verofurgerealiud & abire,quam ad Deum
feipfa mente conferre=Neque filentio pra»-
tereundam eenfeo cau|am quandam fup-
plicij occultam quidem dolentibus , fed
potiffimam, quam Platofignificauicin Ti-
m*o, Gorgia, Reptiblica & interpretatus
eftOrigenes. Deus animam certa qua 'a.m
Ipiritalium partium, virium, motuum har¬
monia ab eius initio temperauit.Tempcra-
tiohuiufmodi inhominibus intemperatis
iniuftifque foluitur paulatim, ac diflbuirar
plurimum in damnatis. Necefiarium eft
autem ex folutione & difloiutionehac non
tnediocrem oriri moleftiam doloremque
in animo,etiam finefeiat vnde & cuius gra¬
tia doleat, quemadmodum foluta natura¬
li corporab'um,lpirituum,humorum, mem¬
brorum temperie, dolor neceflarib fequi-
tur, etiam fi sgrotans doloris fili nefdat ra¬
tionem.
Non negabunt haec omnino Chriftiano-
runr Theologi, fed addent ( vt arbitror)
pcenam aliquam cx vero quodam animae
damnata: iudicio, quoniam, cogitabit efle
fc in sternum diuina vifione priuatam.
Quae ideo maxima poena eft , quoniam
Deus finis eft cuius gratia natifumus, cu¬
ius gratiaomnia omnes appetimus atque
agimus- Ideoquemulto acrior eft natura-
lisfitis quae ad ipfum, quam qua: ad potum
concitarfitibundum. Sed quemadmodum
fi quis opio foporifero foerit ftupefafiusj
qiiaflrais firipereat, tamen fitis ftimuluai
Mm If
 412 Mariilij Ficini Theolog. Platon.
-detrimentumque non fentiet. 'Opio vero
refoluto perfentiet, vehem cnriufque ve-
xabitmvfic animus qui Lethaeum mere fiu-
meningurgitauit, a Deo omnium diuer-
■ liflimum, ftupore circa diuinorum fenfcm
penitus occupatus , naturalis erga Deum
fitis tormentanonfentit, fedftupore tan-
dem expulfo, Ac acuti fttme fentit, & vehe-
mentiflime cruciatur. Ac fiquodammo-
do invita cogitare pofiamus efienos pro-
cula Deo, occupati tamen vitae folatiis ra-
' rins hoc animaduerdmus:& quando anim-
aduertimus, fperamus breui nos redituros
adpatrem,ibinequefalatiummiferos, ne-
qnefpes vlladeledat,quod&Acheron di-
cipoteft. Augetpcenam,quod fua fc culpa
tanto prmatosexiftimanr,proptereafibiip-,
fis perpetuo indignantur, quod Siygisno-
mine fignificaripoteft. Accedit Tartarea
locorum aut vilium aut teterrimorum ha-
bitario, ac tandemhumani huius corporis
cruciatus, qui in fenfii Phlegethon, in ani-
amo Cocytus eflc videtur.
• T>e medio animorum flatu ,fracijue fecundum
Fhiloflfhos.
S OIet de animabus illorum fepe quaeri,
qui ante eledionis aetatem e corpori-
bus deceflerunt.Plato fcribit,Herum Pam-
•philium quiamorte lurrexit, de aliorum
ftarn animomm multa & ftupendanarraf-
fe, de his autem aha quasdam non multum
-memoria digna. Auicennavero inMeta-
phyficis, eosanimos qui nondum velbo-
«um ycl malum habitum contraxerunt, ex
-diuina clementip largitate boni aliquid re-
portare.
Nos igimr , fi Philofophicis hac in re
coni eduris liceret incidere , forfitan di-
ceremus, ordine rerumita currente, eiuf
modi lortem illis quodammodo praeter
apparentem ordinem contigifTe,fcdadi-
■uina fapientia,quae nihilyfquam effeper-
mittit ordinis totius expers , in ordinem
quendamnobis quidem occultum , fcpe-
risautem manifeftiffimum redigi. Quidfi
Dens quemadmodum inter omnia extre-
rna quj inter fc longiffime diftac,plura fem-
•per media interponit, ita inter iplas bea-
tiffimorum mifcrrimorumque fortes tan-
quam maxime omnium inter fe diftantes
gradus, quam plurimos interierit ? vrnon
paudoresinoccultisaniroommordinibus,
quem in manifcftis, corporem gradus exi-
fierent , eflenrque hinc beariffimi multi,
multi inde miferrimi^urfus hinc alij minus
beari, inde alijmiferi minus, omnium ve-
romedy pariter, quinequemifexifinrpro-
prie , neque beati 1 Siquidem beatu; tiL
qui diuinis in Deo faporibus fiuitur, ai-
fer vero, quiuufquam diuiDum alicnea
fentit odorem, femperqueiefurit Mias
autem inde beatus, quiinillo paucioribus
fiuitur. Viciffim minus hinc mifer, cp
efuricdoletqueminus.Medius tandem,qd
jn creatura quofdam creatoris fentitodo-
res, viuitq^ odore contentus. Quamokem
dicent forte Philofbphi infantum animas
non debere de diuina iuftitia conqueri,
quia fiforte facultate fummi boni priuaue
&nt,etiam fimt extremi malidifcrimincli-
beratae.
Rurfcsprobabile eft non conquerifimo-
-do in perfpicuitatem animat nullis coipo-
ralium sfFe&ionum nubibus obfufeatam,
iumendiuini SoIisnaturaliacreans,nam-
ralium formarum influat plenum, eiquett
Timaeus inquit, ordinem vniuerfi demon-
ftret, atquefimul ordinatorem in ordine,
quantum ordo ipfe capit ordinatoris,&hoe
bono mbeatfaciatqueefle contentam. Ita¬
que ficutin homine inter craflum corpus
& animam fpiritus eft , atque in affeftu do-
lorem inter & voluptatem eft indolentia,
iteminratibneinterfcientiam&ignoran-
tiamopinio reda.-rurfus in vniuerfo petfpi-
cua inter lucidum & opacum,fle in fpiriti-
bus fegregatis elfe videntur, qui in coelis
tamluce quam lumine Dei beate foipien.
tur,atquecontra quibus circa terram mife-
rabiliter vtrunque defit. Inter hos autem in
puriore acrcmedij, quibus etfinonluxipfa
proprie, tamen lumen alpiret. Meminiffe
vero oportet , quod iignificamus alias,
quemadmodum aliud eft luxin Sole pet-
manens, ahudlumenindemanans,perque
eunda difrufum, aliud radius quidam ocu-
lis inde naturaliter rnficus. fic aliud efieinfi-
nitam inDeo-kecm , per quam folaro &
Deus feipfofiuitur,& beata mentes diuina
bonitatefruuntur.
Aliud communelumen indeperomnes
peripicuas mentes fc abunde diffundens,
per quod quafi creatum externumque
mentes lingulae ( modo inde non diuert2n-
tur ) creata eunda conlpiciunt, creato-
rem vero ipfcm proprie in fcipfb nequa-
quam, nifiperlumenaccenfe transfcran*
turinlucem. Aliudradiumquendamiain
lingulis proprium , factumque ab iuirio
mentibus naturalem, in cifque teftantem
quodammodo etiam inde diueriis atque
dilcedentibus. In gradu quidem primo
beati jiiot, in fecundo vero neque beari
proprie, neque mifcri, modo hoc in iplb
contenti viuarit. In tertio denique acimz
funthumanae, fiuecorporibus accorp>
 de immortalitate animomm.Lib. XVI11. 413
rds affedibusalligata:, atque ex hoc ipfo
pcneiam nnlerZjfolavero fpe qaauieuces.
Miferrimi vero fub hoc ipfb gradu funt,
quibus iblus reflat radius -, atque ille qui¬
dem iam& caliginofus&yrens, lucifque
pone fiducia deftitutus. Forte y ero Plato -
aiens aliquis ita conficiet. Si Deus mentes
primz lucis gratia procreauit, atque ipfe
ad eam conlequendam tum diuicz bonita¬
tis agnitione, tu vel maxime amore paran¬
tur , quippe cum agnito lumine inde for-
.-net.&amor hinc illnclucereformet,verifi-
mile fore diuinam iuftitiara velle nulli om¬
nino mentium agnofeendi amandiqueDei
femper facultatem omnem occafionem-
que deefle.
Quoniam vero multis ante rationis vfum
monentibus, rurfufquc quibufdam-ab ini¬
tio ftolidis, vtrumque maligna fati neceffi-
tatefubtrahimr, ideo confentaneum fore,
facultatem eiufmodi per diuinam proui
dentiam vel in hac quandoque miro quo¬
dam paifto, vel in altera faltem vitarepen-
di,nequis ablquepropria culpa fine fpeciei
przcipuo careat. Quamobrem horum a-
nimas etfihic nunquam, tamen a corpori¬
bus fegregatas, in illo quod diximus lumi-
ne,dum creatorem in creaturis agnofeunt,
tanto ^gradatim accendi creatori? amore,
Vtadconfequendam lucem certo quodam
tempore diiponantur , tempore inquam,
quoniam (bite Angelica mentes tanquam
in artemitate tota , momento fiue profi-
ciantjfiuc deficiant. Anima: vero quafi iam
naturaliter quodammodo ad temporalia
declinantes , fuam tempore operam per¬
agant , fed longiori quidem in corpore,
extra vero corpus admodum breuiori,mo¬
menta vero tum duntaxat, cum primum
fiierinr in Angelicam ferme tranflat® na-
Ac fi anima» in purgatoriis conftituee
(uppliciis,quamuis in deteriorihabim loco¬
que fint, tamen ad beatitudinem v/que re¬
fingunt,nihil mirum videri debere,illorum
animas inregione indolenric media,beati-
tudinique propinquiore pofitas,ad beatitu-
dinem vfque pofTe proficere.Ha:c de infan¬
tibus maxime Philofophi opinarentur. Ve¬
nam de his qui ab ipfa natura omnino ftoli-
di fiint, difficilior admodum quam de in -
fimribos quarflio effe videtur.Hi enim fi diu
vixerint,aJiquem circa materiam ( qua: eft
infitnunrvaiuerfi;habiuim contrahunt,qui
aDeo,qubd cftvniucrfifummum,diuerte-
reiolet Hic hahimeanimam rnmiranc cf
iamfeparatam, adhuc forte ad materiam
verrit.atqueinterim auerriraDeo. Beati-
tndo autemnullisnifi in Deum conuerfis
conuenire ccnfetur. At vero fi hi mifcr:
lunc, cum conuerti nullo modo adlum-
mtun fato prohibente potuerint, nulla fua
culpa funtmiferi, acDeusftuftra conuerti
iuffiflet cos, qui non pollent. Refpondebic
hic forte Peripateticus aliquis, in fluitis ob
tionem adeo vacauiife, vtnon agendo ha-
bimm non creauerit. Habjmm yero pro¬
prium phantafi;(qpi non tam in anim a eft,
qu;m in corpore animato ) ceflareftatim
compofita diffoluto.quo efficiatur ytmens
ftatim , nullo prohibente naturali radio,
conuertaturinDeum,& diuinum lumen
quod vbique adeft, accipiens accendatur*
deinde amet accenfa,&amando vehemen¬
tius fe conuertat.breuique tempore nonni¬
hil promerendo beatitudinem confequa-
tur .Platonici y ero,qui habitum Srin phan-
tafia quodammodo remanente reflare pu¬
tant, & in ratianem ilii confenticntem, fi
modo quicquam & tunc quidem coaeta
confenferit, inde transfundi, refponde-
hunt, oporterepriushabimm ad oppofita
diuertentem omnino deieri,quam fuperius
erigatur.Sed in hoc delendo tum geni j tum
Dei virtutem mirabiliter operari. Non
enimfob diuinaprouidentia minus conful-
tusnprduilumqueefle mentibus quam cor-
poribus.IgiturficutxorporibustKgrotanti-
bus,vbi naturamorbum non poteft expel¬
lere, propriaque in fanitatetti virtute redi¬
re, arte Medicorum confirmata expellere
confueuit, fimiliter &in mentibus quibus
naturalis facultas corporei habitu; expur-
gandi,reuifendique Dei deeft,omnipoten-
tem Medicum vel propria duntaxat virtu-
te,vel mimftrorum felicium minifterio feli-
citervtrumq; peragere. Neque id quidem,
ordine carere putabunt, yt diurna clemen-
ria,quse maxime probatur in principe, hic
aperriffimeluceat , dum & nullus abfque'
culpa propria condemnatur, & qui extra
Culpam ad tempus meriti facultate priua-
tur, in facultatem quandoque diuinitusre-
ftituitur,facultatem,inquarn,tutam,qu3e&
aberrare non poffit, & breui multum D eo
adiuuante promereatur. Hzc illi, Verum
ne depueris ftultifquepuerfliter ftulteque
fentiamus, itaiaiii concludendum .efle vi¬
detur. Huc nos ferme coniecturalis Philo-
fophorum ducit via.Sed quoniamhumana
coniectio circa diuina fepe multumque
fallitor, multo fatius tutiufque cenfemus,
nos fandioribus apud Chriftianos ducibus
ob edienti humilitate committere.
414 Marfil.Fie i heo.Plat.de immor.3nim.lib.18,
mur efientia,quo creante, vt
COltCLVSlO. cepimns, eius vita vioainus, <po afisste

P Oftquam terminus viae non idem no¬

bis, atque csereris animantibus, eft a
Deo tributus.quemadmodum primo com-
- munibus rationibus , fecundo argumen¬
tationibus propriis ; tertio tum fignis, tum
■ folutionibus quse Itionum oftendimus,fum-
ma diligentia cauendum arbitror, ne in¬
certum hoc fugacis vit? momentum feculis
•infinitis anteponamus. Meminerimus au¬
tem , fi fapimus , non polle nos in aeter¬
num aut bene efle , aut perfedte viuere,
■ aut feliciter intelligere , nifi eius forme-
fpiramus atque monemur.Eiusintdlioeu-
tia intelligamus ipfum percue ipfan om¬
nia,quo illuftrante quotidie & creata con-
fideramus,&quaerimus creatorem, Penic-
niemusautem,Deo duce,adhunc gradum
naturz lupremum, fi modo ab ip& mate¬
ria, quz naturz gradus eft infimos,afc-
(ftum animi pro viribus fegregabimns,vt
quantum ab ea difcedimus , tantum ac¬
cedamus ad Deum, & cui nunepoftha-
bito fallacis huius vitz momento quoad
.poffumus viuimus, tandem eius vita viua-
mus in zuurn. Arnen.

AVTHORIS PROTESTATIO
DE SCRIPTIS ST IS.

In omnibus quas aut hic, aut alibi a me tradantur,

tantum aflertum efle volo, quantum
ab Ecclefia comprobatur.

F* i N l s.
 > fto , ante annos quatuor-
3 decim,fiuein corpore nc-
' fcio, fiue extra corpus ne-
^ fcio,Deus fcit,rapmmbu-
iufmodi vfquc ad tGrtium
ctrlum.Et fcio huiufmodi hominem fiuein
corpore , fiue extra corpus nefcio, Deus
fcit, quia raptus eftin Paradisu, & audiuit
arcana verba qua non licet homini loqui.
Venerandi in Chrifto Patres, & dilc-
fiiffimi in Cathedrali collero ftatres,Pau-
Ius Apoftolus Gentifim, Sol mundi. Vas
electionis.Spiritus fandi tuba,fny(leriahf c
quz modo narrabam in 2. ad Corinthios
Epiftola tanquam oracula cecinit, qute-
quidem cum ad eam Ijpiftolam peruene-
rimus,aipirante Deo..pro viribus explicare
conabimur. Interca vero c iim lingula ver¬
ba eius qui raptus eft ad ccrium intelligere
ab initio cupiamus, neque nobis liceat,
cum in terra tanquam homines vitam agi-
mus^isc audire,ftudendnm nobis eft,hu-
manos quoad poflumus lupergredi limites.
St in primis excelfus Paulus obfecrandus,
vt ipfe fua clementia fecum ad cceleftena
quendam angelicumque gradum nos at¬
tollar. Eli enim in nobis terra, eft & quo¬
dammodo coelurrijidq; trinum. Terra qui¬
dem corpus & fenliis, afrcciufque corpo¬
reus. Coelum vero recta veraque ratio.
Ratio autem triplex, quafi coelum triplex
cfle videtur. Infima quidem practica re¬
rum humanarum , priuatammque & pu¬
blicarum subemationi & prouid entia: de¬
dita. Superior aiitem ratio mundanum or-
prema denique ratio, fiue mens, res
nas altiores mundo Theologica, ratione
contemplans. Quamobrem arcana firbli-
mis Pauli myfteria percepturi, debemus
corporeo fenlu affefhique dimilfo quali
terra , itemque ratione pradtica praiter-
mifla velut primo quodam coelo, ac rurfus
Phyfica ratione pofthabita coelo quafi fc
eundo,ad mentem diurnorum contemph
tricem veiut ccrium in nobis tertium
gelicumque ftatum , duce Paulo,totis viri¬
bus nos ipfos attollere.Quoniam vero
ipfa mentis contemplatio propriis viribus
inrelligentise ad diuina peruenire poteft;
in hac nobis iterum tres quidajn gradus,
quafi coeli tresconftituendi, feu potius 3
Deo per Paulum petendi, videntur. Fides,
Spes, Charitas,Spiritus fanctidona,prae¬
cipue vero charitas, omnem fcientiam fu-
perminens, & cum ordine Seraphico nos
coniungens. Hic denique trinum quoque
nobis occurret coelum. Nam in charitate
S eraphica ineffabilis ille accendetur in no¬
bis Spiritus fancti feruor.In hoc autem al¬
mo feruore, lumen & fapientia Verbi diui-
ni protinus effulgebitquibus fane mune»
ribus diuinis gratia praediti
potentis dotium coi '-
quo quidem myfteria
rcuelata percipere valeamus. Quod au¬
tem modo fignificabamus in calore lu¬
men accendijdiligentius mihi videtur con-
fiderandum. Philofophorum fententia
calorem in corporibus natui
ne proficifci.Quemadmo.
 a.i'6 De Yita D. Pauli.
ab intelligentia voluntatem- Sol igitur ve¬
lat quidam ccrii Dominus peripicuis vbi-
cue corporibus, quafi fimiibus lumen in
primis infundit atque inde calorem. Terre-
nis autegi calorem priustabuit; materiam
- -crailafB-extenuantem.Poftea vere exhala¬
tionibus inde fingentibus lumen protinus
inferit. Deus fimiliter mentibus a corpore
feparatis perintelligentiam infundit amo¬
rem. Animisvero tenebrofo corpore cir-
cumfeptis, neceflariusin primis eft amor,
ex fide , fpequein Dcumereda creams.
Quo quidem amore purgati in Deumque
- conuerft, lumen intelligentis confequen-,
tur. Quamobrem&nos,venerandi, patres
’ fratrefque dilediffimi, fide,fpequediuina
freti, & amore flagrantes ad diuinorum in-
telligentiam Paulo reuelante proficifci de¬
bemus.
Aulus ex tribu Beniamin natus in op¬
pido Geftalilud**, quo a Romanis
capto in vrbem Cilid&Tarlum fefe contu-
lit. Inde a patreHierufalem ad Gamalie-
lem miflus difciplih* gratia, Chriflian* le¬
gis primordia crudeliter infecums. Prope
•finem anni quo pafius eft Gfariftus, ab Hie-
rufaiem Damafcum pergens gratia perfe-
qaendi, repentina comfcatione in teram
ptoflratus eft & conuerfusad Chriftum.
Poftquam ab AnaniaDamafci baptifmum
fufccpit,Hierufalem profedus eft. Ibi per-
fequentibus Iud*is apud Felicem pr*fi-
dem , tanquam Romanus duis C*farem
appellauit. Hincvindus Romam miflus eft
ad N eronem, fecundo N eronis anno, Ro¬
ta* in libera ciiftodia Chriftum biennio
pr*dicauk. Deinde annos decem in Occi¬
dente. DeniqueRomam reuerfus quarto
decimoNeronis anno martyrio coronatur.
Annos poft conuerfionem fex atque tri¬
ginta pro Chrifti glorialaborauit.
Summa in Epijtolamad. Romanos.
R Om* fideles erant multi Iud*i fimul
atque Gentiles, non ab Apoftolis,fed
ab Iudzis iam conuerfisinftrudi, ij fuper-
ba contentione alterutrum dignitated.i-
dam vel gratia fuperare volebant, hizi
quidem iadabant fe populum cBeikm-
tus elcdtum , ab Asgypto miraculis libera-
mm. Manna in deferto nutritum, per Ru¬
fem inftrudumjege &Prophens refertum,
Chrifti promiflione dignum. Gentilibus
obiedabant idolorum cultum,quo quidem
facrilegio indignosforedicebaDt, vt cum
Dei populo comparentur. Gentiles aurem
contra refpondcbant, quanto maiora erga
vos Dei beneficia narrauerins,tanto maio¬
ris vos criminis reos efle monftrabitis.Sem.
per enim his omnibus extitiftis ingratiuam
abiEgyptiisdiuinitus liberati, itemm co-
luiftis Idola,Manna fafti dio vobis fuit fem-
per in deferto, contra Dominum murrnu-
raftis,perdidiftis Prophetas. Chriflum pro-
miflum vobisinteremiftis, qucmvtnosco-
gnouimus ftatim credidimus,cumnobisde
eo anteanon fuerkpr*dicamm.Hasaitcr-
cationes Apoftolus ita-dirimk,vtneutrum
eorum fuaiuftitiafalutemmeruifleconfir-
met. Iud*os enim-legem prauaricatos,
Gentes autem Deum cognitum non co-
luifle fed idola, vtrofque fimiliter veniam
confecutos,*quales efle demonftrat.Etin
lege prsedidum Iudqos & Gentes ad Chii-
fh&tem vocandos. Quamobrem viciffim
eos humflians ad modeftiam & concor¬
diam cohortatur. Scribit autem, vtinquif
Haimon, Athenis, vt autem Origenes at¬
que Hieronymus,Corinthi. Forte vero A-
thenis Epiftolam inch®auit,Corinthiverb
perfccit.Prima vero pofita eftadRomanos
Epiftola propter ipfam vcbis (vt arbitror,)
exceUentiam,non!quia primafcriptafiicrit
ab Apoftolo.Athanafiuscnim inquit,qua-
tuorfaltemfcripfiflepriores, daas quidem
ad Corinthios, ijpaminfuper ad Galatas,
& ad Theflalonicenfes vnam. Cum hoc
confentit Hieronymus. Siquidem Paulus
fe hanc fcripfifle teftatur proficifcenrem
Hierofolymam , cum Corinthios &aIios
iam ante, vtminifterium quod fecum por.
taturus erat, colligerent, literis hortatus
efiet.
 Quomodo Paulus vocatus & fegregatm
De Natimtate Chrifii, aterna & temporali.
{•:) C A P V T
A vi vs , fenius Chrifii
lefii, vocatus Apoftolus,
fegregatus. in Euange-
lium Dei, quod ante pro-
■miferat per Prophetas
fuosinferipturisfandis.]
Prooemium Oratorum more Darrationi
pneponit, in quo quidem tria potiffimum
eflich. Primo quidem officium Cium def-
cribit, multifquebreuiter rationibus com-
probat, atque interim attentos auditores
facit & dociles. Secundo vero conditiones
eorum exponit, ad quos feribit Epiftolam.
TertiodeuiquefelicitatemilIisexoptat,at-
que interea captat beneuolentiam. Poft
hac autem narrare incipiet, vbi dic er pri-
mum quidem , & qua: fequuntur. Saulus
quidem apud Hebraeos diciuseft, Paulus
autemapudGcntes appellationejvidelicet
vna cumprofeffione mutata.Prf terea Pau-
li nomcncum Gentilium nominibus ma-
gis cornicnit , ad quos praecipue miifus eft
Paulus, denique nomen hoc Paul Sergij
proconlidis ab Apoftolo conuerfi, vi&ori
merito competit , ficuc&cognomentum
ab Aphrica conuenit S cipioni.S eruum ve¬
ro fe dicit Chrifii. cum non propria . fed
Chrifii gloria: feruiat, & a feruitutc velut a
conditione quadam humili ad Apoftoli¬
cam mox perucnit dignitatem Nempe qui
fe humiliat exaltabitur. Apoftolus miniis
PRIMVM. (v)
intelligitur, cum diurna fcilicecpoteftate.
Huc tendit illud > Dabit Deus yerbum E*
uairgeiizantibns in virtute muitaMifluSjin*
quam,nonab hominibusfted i Spiritufan*
dfcd,vt patet iri Aciis ApoftolorLim,vbi Pau-
Ium &Barnabam a 'piritu famftomiflbs
aiferitur, vocatus autem procedente qui-
dem tempore ab hominibus. Quafanera-
tione Corinthiis inquit: Non fum dignus
vocari Apoftolus, fed ab initio vocatus a
Deo, quando ad Apoftolicu munus diuini
tus eft electus. Vbi Anania: dicit Dominus:
Vas electionis eft mihi ifte , vtportet no-
men meum coramGentibus&regibus &
populis Ilrael. Primo quidem- vocatus fixit
ad fidem , quando ccelefti corufcatione
proftratus eft ad terram. Sed in verbis mo-
do narratis vocatus ad Apoftolicam digni-
tatem , qua quidem Chriftum omnibus
prsdicaret,non Gentilibus tantum,fed Iu¬
dasis: Quod ScpraicedentiaLuca: verba fi¬
gnificanr. Sed iudaeis inquam , non tam in
ludaeaquam inter Gentes proprie conuera
Cantibus. Quapropter addit? Segregatus-
Partim quidem ab alus Apoftolis atque lu¬
dam. Hinc illud in Actis Apoftolorum a
iancto Spiritu dictum : Segregate mihi
Paulum&Barnabam adopusadquod ele¬
gi cos-Partim etiam fegregatus a profeffio-
ne Iudaica, Hinc-illudad Galatas : Cum
autem-pkcuitifti qui ine fegregauit abvte-
•4$ Marfili) riciniin Epitl.
to matris meat, id eft,a ludaica Synagoga,
vel etiam ,meab ipfo natiuitaris initio ad
hoc officium deftinauit. Sed euroam ab
•ApoftolisSc ludza Paulum feparauit i Et
•prsecipue mifitadGentes. Qapni2mvide-
'licet & Iudzis admodum infefius futuras
■erat, qui repente ex eorum potiffimo pro¬
pugnatore, acprrimus expugnator euafit,
&Gentibus propter ingenium & eloquium
accepriffimus.Siquidem Paulusipfa etiam
pratftamdffimus.Hinc apudGentiles Mer-
eurij nomen eft adeptus.Tantum profeclo
virumelegit Deus, vt non folum mirabili¬
ter erudiffe rudes iudicaretur,fed etiam in-
geniofiffimos eruditi ffimofq; mirifice con-
•uertifTe.Forte vero & ab aliis fecreuit Apo-
ftolis,ne quis fufpicaripoflct,veI pifcatores
illos a Paulo inftruQos;animatofquefuiiTe.
ve! Paulum ab illis difciplinam Euangeli¬
cam accepiffe. Quamobrem fegregatus,
inquit, in Euangelium, id eft, in bonum
nuntium &promifium,non ab homine,fed
a D eo Ideo in Euangelium D ei dixit,quod
non folum Dauid, vt fiipra diximus, fed et¬
iam Efaiasita praedixit, quamfpeciofi pe¬
des Euangelizantium pacem, Euangeli-
zantium bona. Quod fane non leue no-
uumquefuit inuentum,fed diuinitus longe
antepromiflum, nonpervnumteftem,fed
perplures,nonquoflibet, fed Prophetas,
non qui humano ingenio vel inftinctu dae¬
monico , fed afflatu diuino praedicerent.
Praedictiones apud Platonicos quinque
modis fiunt, aut enim fortuna, autarte,vel
natura, vel dzmone,vel toto moti prodici¬
mus Sola przdidtio fadta diuinitus certa
eft/emperque veridica. Idcirco didlutn eft
per Prophetas , non in verbis tantum, ne
memoria eorum periret cumfonitu/edin
feripturis, nonquibuflibet, fed a Spiritu
fanfto profe&is. Ideo in feripturis fandis
eft difiura, quale illud eft HiercmiziEcce
dies veniunt,dicit Dominus, & feriam do¬
mui Ifrael ,& domui foda foedus nouum,
nonfecundum padfum quod pepigiin die
illa cum patribus veftris , qua apprehendi
manum eoium, vt educerem eos de terra
Algypri. Sed hoc erit pactum quod feriam
cum domo Ifrael: Dabo legem meam in
vifceribus eorum, & in corde eorum Icri-
bam eam. Mofes quidem feriptis legem,
Chriflus autem mentibus commendauit.
Vbivero Prophctafignificatlegem Mofis
quidem in tabulis , nouam veto in menti¬
bus imprimi , etiam mnnir. nonam V et ere
tantopratftantiorem fore, quanto mentes
tabulis excellentiores exiftunt, vtmeritb,
Ccut Lunat lumen adaenieate Solis femi¬
ne cedit occupatarque ab filo,ita cedat vt
tns & occupetur a noua.In feriptis inqua*^
non de quanis materia , fed de filio fco.
Hinc enim Prophetafpradicebantcatule
ge Euangelica profecturum. Quod vero
dicitur de filio fuo,habet emphafin,ne for.
te intelligeremus cum Plotino Chrifium
DGifilium adoptiuum,fednamraiem.Chri-
ftus profedto naturas habet geminas, dini-
namfcilicet&humanam. Perfonam vero
vnicam,id eft,diuinam,ha:c quidem perfo-
na Dei filius eft femper apud patrem, inde
genitus ab zterno.Qua quidefti ratione di-
xitdefiliofijo, vt generationem fignifica-
ret aeternam. Vt autem natiuitatem expri¬
meret temporalem, addiditiQuifaduseff
exfemineDauidfecundumcarnem. Non
fimpliciter quidem fadfus, vt exiffimat Ar-
rius, fed quodammodo fadfus homo. Ideo
fecundum carnemfaftus afleritur.Pcrinde
ac fi dicatuQdiuinitus fadfum eft,vt Dei fi¬
lius carnem aflumeret,humanam videlicet
naturam.Pethfc interea duo verba, fidum
fecundum carnem , refellitur Manichrus
dicens: Deum corpus phantafticum often*
difle. Ex femine Dauid, ex femine Maria
virginis defcendcnris a Dauide. Ac ne exi-
ftimares affedtionem huiufmodi nouum a-
liquid afferre D eo, fubiunxit: Quiprade*
ftmatus eft filius Dei,id eft,decretus& or¬
dinatus ab suo filius Dei. Nonptopterca
quod perfona diuina per voluntariam de-
ftinationem a patreprocefferit, qua effin¬
de genita per naturam, fed quia diuinitus
decretum fuit,vt ipfe Dei filius inceno quo-
dam tempore per aflumptionem humana
natura fehominem demonflraretilurc au¬
tem non prius dixit deftinatus quam fatius,
vt offenderet, dnntaxat affcfiioncmcon-
iuncfionemquehumanz natura fubprcde-
ffinationecomprehendi.Deus nullum fim¬
pliciter admalum przdeflinauit aliquan¬
do , fed ad bonum, na infinita bonitas non
decernit aliquem fimpliciter, malum fore
velmiferum,fedcum conditione quadam
ftatuit, hunc fi malus fuerit, fore damna-
tum.Simpliciter autem prj deftinauit qnof-
dam Prophetas fore vel ApoffolosvelDo-
cfores. Similiter prtedeftiriauit humanam
naturam quandoque cum diuina iungen-
dam. Sed ne forte putares vna cum Ndf o-
rio , diuinum verbum fola quadam habita¬
tionis communione hominem fufcepiffe,
fub didit.
[ In virtute fecundum Spiritum fan&ifi-
caxionis ex reforredtione mormomm Iefi»
Chrifti Domininoftri]In virtute,id effon
eade poteffate diuina,quafi dicat invnione
perfbng Quod anrrm timmavirrot; tradita
 Da Pauli Commeat
Chrifto fberitJnd e probat Apoftoks quod
I; Icfusnims fuerit per vinntera fandi
Spirims, foetum in Maria formantem, &,
vt :ta loquar, fandi ficamem,& quia Chri-
ilus Spiritus fandi gratiam firis infuderit ad
vaticiniam atque miraculaprateipue poft-
qnam furrexit ex mortuis. Per quam ipfe
prius& mortuospiures &{etpfumfufcita-
PofitiTUS autem ita fim pii cius accom-
modatiufjuc verbis exponere. Iefus de¬
limatus eil penes Deum . & a Deo ho¬
minibus declaramsfiliusDeL Sed in quo?
in virtute profedo. In virtute.inouam. mi¬
raculorum palam efficiendorum. Deinde
per Spiritum fandificarionis , quem Iefus
abundantius effudit in fuos, poftquam re-
liirrexit ex mortuis. Quz^juidem refurre-
dio maximum diuim yirtutis pignus exti-
tit , & id quidem declarato ex manifefla
Spiritus fandi dono,in fuos deinde diffiifo.
Appeilauit autem refurredionem Chrifti,
refurrcilionem mortuorum. Quiahzc ge¬
neralem, vtinquit Ambro(ius,refurrcdio-
nemfacit [Per quem,(ane,Chriftum acce¬
pimus gratiam & Apoftolatu ad obedien-
dum fidei in omnibusGentibus pro nomine
eius ]Paulus fe accepifle ait a Patre per Fi -
liii ipfam Spiritus fandi gratiam ad plenum
Apofrolatus cffedu.Et hanc quidem apud
omnes Gentes, vt Chriffiana fidei tandem
omnes obediant. ProptercaEfaias aif.Pa-
mrn e!l vt fis mihi feruus ad iufeitandas tri¬
bus Iacob,& feces Ifrael conuerteridas.De-
di te in lucem Gentium. Dum vero dicit:
[In quibus effis &vos vocatilefiiChriffi ]
ludzos etiam connumerat Gentibus mix¬
tos. Nam & in fequentibus ludzos etiam
lufcipit conucrtendos. Vocati Iefii Chri-
ffi, id eft, ab Iefii Chrifto. Vbi vero in lupe-
rioribus ait, pro nomine eius, gloriam pro¬
priam prorfus cxclufit. Hicintereaprofite-
turad Gentes feprzcipuemiffum , often-
ditqueinipfo Iefii duntaxatimpleri, quod
per Prophetas Chrifto Deus ipfe promife-
rar.Forefcilicet.vtDei vniusculmm apud
ludios tantum haftenus anguftum, Cbri-
ftus Gentibus omnibus promulgarec,idolo-
latriamque deftruera.[Omnibus qui funt
Romi diledisDei vocatis fandis.] Scribit
autem non Romanis tantum, fed omnibus
etiam qui fune Romz, fiue Romani ,fiue
Grid, fiue ludii, fiue quomodocurique
Barbari. His afitem non quibuflibet, fed
conuerfis,S ed qua virtute conuerfis? Voca¬
tione diuina per quam landi-fiant , qua
Dais exdiledione fiia eosvocat. Interca
bis vocatis inquit. Vtintelligercnt fe lola
diumz vocationis gratia profeciflft yctin-
4*9
luper profeduros. [ Gratia vobis & pax k
Deo patre noftro & Domino lefu Chri¬
fto. ] Denique ficaffedis optatpromittit-
quepridpua Spirims fandi dona,gratiatn
atque pacem. Per gratiam quidem diledio-
nem efficaciamque diurnam. Perpacem
vero reconciliationem apud Deumob in¬
dulgentiam peccatorum. Atque vt totam
exprimat Trinitatem,optat nobis hic Spi¬
rims fandi dona a patre per filium proue-
nire.Et cum nominauitpatrem,non folum
namralem eiusfiliumnuncupauit,fednos
etiam patris illius filios adoptiuos, vbi ma¬
gna charitatis & obedientii empbafi dixit,
noftro Huc tendit illud Apoftoli in fequen¬
tibus, vt fitipfe primogenitos in multis fra-
tribus.Item,h«redes quidem Dei,cohire-
des autem Chrifti.
De rationibus Trinitatis.
C A P V T II.
H Aclenus EpiftoIi prooemium expd-
fuimus, fed antequam ad narratio¬
nem perueniamus,op eripretium fuerit de
Trinitate diuina & humanitatis aflumptio-
ne per verbum diuinum fada, nonnihil af¬
ferre. Nam hic myfteria Paulus & hic &
alibi frequenter attingit, Perftringam vero;
paucis in prsfentia. In libro enim de Reli¬
gione de his latius pertradauimus.Si natu¬
ra boni eft propagarefeipfum bonique ma¬
ioris,fe diffundere magis; eonfequens eft,
vt Dei bonitas infinita,fuiipfius propagi¬
nem proferat infinitam. Cum autem extra
Deum nihil efle valeat infinitum, neccfld
eftinfinitam Dei propaginem inipfoDeo
prorfus expleri.Asternam videlicet in «ter¬
no,Illic igitur & Genitor cft,&Genims. Et
cum vterque fit inftnkuSjfiliuspatri femper,
eft «qualis. Atque cum infinita namra pro¬
pter exadam capacitatem duplex efle non
poflit,fequimr vt vna tura fit patris filiique
namra. Quamuis propter relatiuam gene¬
rantis genitiqueoppofitionem perfona fit
gemina. Vbi profedo pater altemm fe ad
votum generare videtur, alterum quidem
duntaxat perfona,idem vero natura pror¬
lus, natura videlicetfingulafi Hinc igitur
omne quod vfquagerierat,habet vt aliquid
pro viribusfibi fimile & squale, &idem
falcem fpeciali namra quafi alteriifnfe ge¬
nerare conetur.efficere vero reuera fe alte-
rumfbluspoteft Genitor infinitus Prater-
ea quoniam bonus vbique comitamr a--
mor, necefiarium eftpeiies bonitatem ip¬
fam eiufque propaginem infinitam, amo¬
rem ad fe inuicem vigere fimifeer infini-
 420 Marfilij ricini in Epift.
tam.Cum vero Ipirans amorem & infpira-
tas amore per relationem inuicem oppo¬
nantur, quamnis eadem eorum fit natura,
perfona tam en alia indic atur. Quamobrem
fateri compellimur, in vna fimplici infinita
Dei natura tres efle perfonas aquales inui¬
cem atquefimillimas. Verum fi forte quz-
fiueris quomodo generatio hac & inlpi-
ratio fiat,refpondebimus-perquendam in-
telligentizyoluntatifque medum hac im¬
pleri. Profecto paternafeeeunditasperfe-
dte inteiligendofeipfam , & in fe eunda,
perfedam totius fiti & omnium notionem
concipit in feipfa, qui lane conceptus z-
qualis plcnaqueDei,vtita dixerim,imago
eft& exemplar mundi iuperplcnum.Con-
ceptusipfe diurnus non quafi imaginarius
eft, vtnofter/ed proles naturalis exillens.
Quoniam natura Dei iplaintelligenria eft,
■& intelligehtia idem eft atque efle, Quod
ergo per intciligentiam generatur intrin-
fecus, per modum naturz genitum,proles
naturalis exiftit. Forte vero Orpheus nef-
ciens, quomodo hanc Palladem Orpheus
appellauitfolo Icuis capite natam. Hunc
Dei patris filium Plato in Epiftola adHer-
miam nominauit. In Epinomidevero Lo¬
gon , id eft, rationem ac verbum dicens,
logos om nium diuiciffimus mundum hunc
vifibilem exornauit. Infeptimo deRepu-
blica, penes Deum filium fignificatinuifi-
bilem,dum aperte dicit, Solem quoque ef-
fc Dei filium,fed vifibilem.Zoroafter quo¬
que vna cum Mercurio intelledualeniDeo
prolem attribuit.Dixerintifti quidem quod
potuerunt, & id quidemadiuuante Deo.
Deus autem hoc lolus intelligit , & cui
Deus reuelare voluerit. Deus denique per
«ternam,quam diximus,notionem cogno-
fcens ab suo feiplum infinimm bonum,
per eandem ab zuo infinimm in fe ad feip¬
lum fpirat amorem. Quamobrem pater &
filius & Ipiritus amatorius,tres a Theologis
perfonz vocantur , natura quidem diuina
conuenientes omnino, ita vt vnicus fim-
plexque fit D eus,fed relatione quadam in¬
cogitabili differentes.Nempe non alio pa¬
ter a filio differt, quam hoc ipfb quod ge¬
nerat, nec filius a p atre p er aliud,nifi quod
genitus, vtriquerutfus inhoc iplbconue-
niunt, quod vna virtute rationeque Spiri¬
tum tanquam amorem mutuum zquefpi-
rant, a patre per filium procedentem, tan¬
quam a perfonis quidem duabus,ab vno ta¬
men principiovenienicm.Qn!necapatre
filioque fimol differt alio, nifi quod Ipiratur
abilHs,ai; fpiranc,nec s filioper aliud quam
quod filius quidem generatur, hic autem
fpirarionc procedit. Siqua mens biminj
intclligeretperfefie , feipfam inteiie&aa
vehementer amaret, exprcfliorem Trini¬
tatis imaginem penes fehaberct Nuncve-
ro cogimur eam in Soleluipicere. In <j»
Deus fuum poluit tabernaculum. In na
enim naturaSolis tres vires interfeacnj.
les exiftunt. Prima quidem naturalis tpfa
fecunditas,a qua Luxintimafemper mi¬
cat, a quibus prodit intrinfecus calefifto-
riavirms. Fcecunditas illa patrcm,Luzin:
tima filium, yinus calorificafpijimmre-
prsfentat.
Ratknes quibus diuinum Verbum
humanitatem, atque de munde.
CAPVT III.
H Vmans mentisfinem. efle frai Deo,
hinc prxeipue conticere peffumus,
qued hoc naturaliter omnes optant,nec a-
libi conquiefcunt. Ad id autem peruenire
abfque certiorequadam fide, firmiorcfpe,
ardentiore charitatenonpollimt. Tria ve¬
ro hzc erga Deum confequinollrzmen¬
tes diftracts fenfibus&fenfibilibus occu-,
pats uon valent. Nam huiulmodi tenebris
femper obfcurs diuinam lucem quamnis
przfentem , comprehendere nequeunt,
quz quidem nuda fufficit Angelis ad con-
uerfionis affectum , nobis vero nequa¬
quam. Quorum animus oculos quafi duos
habere videtur. Alterum quidem lurfiim
fpeftaturum,alterum vero deorfum.Sed al¬
terutro nimium patefafto , alter interea
clauditur. S uperior igimr in nobis eft clau-
fus,quam diu inferiorperfenfusoirininole
diftrahit,qus offerunturlenflbus attentius
circunlpiciens, & ardentius amans. Itaque
diuina bonitas nobis clementiflime proui-
dens, lucem luam anteainuifibilem noftris
oculis offerre decreuit,quando eam huma¬
nitate veftiuit, vt fenfum fakem ipfius, cui
dediti lumuSjteftimonioefieDcum certius
crederemus, iperaremufijue poffeconfe-
qui,& ardentius amare eum,qui pro horni»
ne fafius eft homo,vt homo quandoque di-
uinuseuaderct. Huhtslane magiftriprz-
cepra quem Deum pariter atque homi¬
nem efle credimus.lpernerefacile non va¬
lemus. Elie quidem hominem, pafliones
humana; demonftrant-Efle quoque Deum,
opera miranda declarant. Negare vtique
non debemus, nos tolerarepofle quz per¬
tulit homo. PrzceptaDeincgligerenon
eft tutum. Nullum igitur ad falutem no-
ftram remedium luerat opormnius, quam
hoc ipliun quod diuina clementia facium
eft, yt diuinum Ium en lub humana lpecie
adnofeos
 D. Pauli Comment»
iu ncftros oculos perueniret. Hzc igitur
Ioannss Euangeiifta, & fimilia contem¬
plans, poftqnam dixerat^ LuxinteDebris
lucet, & ttr.ebrz eam non comprehende-
r-nt, adhibuittcftimonium Ioannis Bap-
tiftjc de lumine lenfibusmanifeftu. Dein¬
de diainum lumen verbumque carnem in¬
dutum.inquit,fuam noftrisoculis ‘gloriam
cftendifle, dedificque poteftatem, vtDei
fili/ fieremus Spiritu far &o renati. Siqui¬
dem Deus faclus iam effet homo, filiufque
bominisexhominenatus.In epiftola quo¬
que magna, verbum lumenquediuinum
iz ipfam Dei vitam ad lenius humanos,
aurcs,oculos, manns, dcfccndilTe teftatur,
vt homines per filium cum patre ccelefti
feliciter iungerentur Similcquiddam an¬
tiqui vates augurati videntur, vbi Deorum
aliquem introducunt fub-humana figura
homin es falutantematque iuuantem.Cur
autem Deus filium fadum iam hominem
pro hominibus laetificari voluerit, in fe-
quentibus cum Paulo declarabimus. Vi¬
detur etiam Plato nofter nonnihil ad hu¬
manitatem a Deo' affumptam pertinens,
in legibus attigifle,vbi aitiMenfura rerum
omnium non homo, fedDcuscft, maxi¬
me vero fi Deus fiat homo. Przterea in¬
terrogatus quamdiu fuis legibus acquiel-
ecndumelTet,re(pondiire fertur:Donec
aliquis facratior homine in terris appa¬
reat, qui fontem omnibus veritatis ape¬
riat, quem denique fequantur omnes.Dc-
nique fi quzratur,quomodo humanitas in
Chriftodiuinitati coniundta fit, relpon-
det Athanafius, quali quo pa&o in homi¬
ne quouis corpus anima;. Aquinas vero
Thomas, quomodo ineft lingua. Non
enim Deus fit naturalis quzdam huma-
nitatisforma proprie, Ccut anima corpo¬
ris. Sed humanitas fit proprium coniun-
ftumque inftrumentum ad Dei miracu-
la,id eft,ad opcraDei propria mirabiliter
peragenda. quanquam ficut in virtute in
Trinitate, ita in eiulmodi copula nulla
comparatio penitus fatisfacir. Omnino
vero ficut neque corporis, neque lingua;
augmentum vel decrementum ad ani¬
mam pertinet, aut mentem, quamuis ani¬
ma corpori vitales motus, & mens lingua;
motus expreflionis quoquomodo com¬
municet, ita nec in Chrifto paffiones hu¬
manitatis diuinitatem tangunt, & fi mi¬
rabiles diuinitatis achisper humanitatem
edantur mirifice diuinitati coni undaro.
4^
De fumneei EpiJloU. De edeiretiem* De cnU
toDti Jpiriuli. De variisfi-
C A P V T IV.
JJ Rimmn quidem gratias ago &C.)Sum-
JL mz EpiftoI* eft, oftendere omnes
Roma fideles,fiueludzos, fiue Gentiles
gratia Dei vocatos ad fidem efle, gratia-
que leruandos neque prqrogatitiam Icien-
tiz Gentibus, neque priuilegium legis
obleruantizque ipfius ludzis, quibus
vtrique gloriabantur , ad diuinam voca¬
tionem falutemue fufficere, ied ambos ad
vtrumque gratia Dei pariter indigere,
quod potiifimum inde patet,, quia vtri¬
que cum iplis fuis przrogatiuis in vitia
horrenda ceciderant.
Quz quidem grauiter increpaturus,
lenit eos inprimis, diledionemque fuam
erga eos multis modis oftendit, beneuo-
lentiamque captat, vt eum poftea cafti-
gantero libentius audiant. Principio igi-
mrnarrationem quidem ab oratione, ora¬
tionem vero exorditur a gratiis, ac dum
orat iple, interim orare nos docet. Monet
enim vt primo quidem gratias agamus^
Deinde vero petamus. Sed quidnam Si
quomodo poftulemus i Spiritalia videlicet
bona. Spirituque in Deum prorfus ere-
do,nonpronobistantum,fed proczte-
ris, &id quidem fedulo. Atque cum hac
duntaxac conditione, fi votum noftrum
diuinzvolutati placuerit. Incipereautem
aDeo,Plato etiam in Epiftolis ita przci-
pit. Principium in omnibusaDeo facien¬
dum eft, agendi atque cogitandi. Sed ver¬
ba eius iterum dilponamus.
Primum quidem gratias ago Deo meo.
quod enim creditis, ex ipfa Dei gratia
prouenit. Deo meo,in quo omne meum
poluibonum,perIclum Chrtftum.; Nam
per quem preces, per eundem aguntur &
grati*. Iple enim eft ad vtrunque inter
D eum homin elque conciliator & medias.
Pro omnibusvobis. Summz eharitatis eft,
alieno bono publiceque gaudere, quali
proprio, quia fides veftra annuntiatur in
vniuerlo mundo. Paulus ftrenuus Chrifti
miles illius gloriz in primis congratula¬
tur Romanzecclefiz fides ^quoniam ca¬
put orbis, per vniuersu przdicebatur, om¬
nibus exeplo futura, Aduerte Chriftifide
palfim iamdiuulgara.Na in omne terram
exiuitfon’ eoru.( Teftisenim eft mihi dc9,
cui leruio in Ipiritu meo in Euagelio filii e-
ius.' Hic vero teftem adducit D eu/ecretse
orationis lyf pro Romanoru fidefirmada.
 422 Marfilij Ficini in Epift.
Ciu quidem Deo feruit Apoftolus , non
in cerimonlali Iudaica: legis obferua-
tionej fcd m fpiriru , non quidenr affectu
folo, fea etiam Euangelica: pra: dicationis
effectu, appellant autem Euangelium filij
Dei, quoniam a Dei filio rcuelatum, & de
vtraque illius natiuitate «terna fcilicet,
temporalique tradar.
("Quod memoriam vellri fecio fine inter-
miflione lemper in orationibus meis.)
Quotiefcunque oro , pro vobis etiam
oro, Et quomodo i Quo videlicet modo
promeatquecharifixmis, fcilicet fine in-
termiftione, id cft, continua prorfus at-
tentionepro eo ipfo tempore, quod ora¬
tionibus deftiriaui. Similiter ThclTaloni-
cenfibusprzcipit. Sincintermiffione ora¬
re. Id eftfummain Deum attentione ora¬
te. Cauentes interea nc diftrahamini.
' ("Obfecrans&fi quo modo tandem ali¬
quando profperum iter, habeam in volun¬
tate D ei venire ad vos.) Atque in hac me¬
moria pr<eexteriscbfecro,vt fimpdodi-
ninse voluntati placuerit, ad vos veniam,
faltern poft longum tempus, & quomodo-
cunque etiam cum labore, modo fit iter
profperum, id eft, vt tandem perucnia, at-
queprofim. Sed in primis fi Deus velit.
Quum enim caput adiuuat, omnia mem¬
bra iuuat. Forte vero ob vehementius vi-
fendz huius ecclefia: defiderium, captus
Hierofolymis Caslarem appellauit.
(Defidero enim videre vos, vt aliquid im¬
pertiar vobis gratis fpiritalis ad confir¬
mandos vos. ) Id eft, fimul conlblariin
.vobis pereajnquf inuicem .fit infidem ver
Aram atque meam. Quid vero poftremo
defideratrvt mirificam Spiritus fancti gra¬
tiam pro eorum facultate illis impertiatur,
ne in materiis, fed in Ipiritu Deum colant.
Modefte vero Ioquens inquit, ad confir¬
mandos, quafi fine illo non parum iam
profeciffent. Ad confirmandos inquam
in fide. Per quam mutua, Ipes augeatur, &
charitas, mutus videlicet conlolationi fu¬
tura. Per fidem, inquam, quas inuicem eft,
id eft, communem.
(Nolo autem vos ignorare fratres,quod
fzpepropoiiuvenire ad vos & prohibitus
lumvdque adhuc, vt aliquem frudum ha¬
beam in vobis , ficut & in csteris Genti¬
bus. ) Poftquam dixerat fe defiderare at¬
que infuper obfccrare Deum, vr Romam
accederet, nunc addit, ob maximum de¬
fiderium fc iter fepius tentaoifie. Iraquc
grauifilmaquasdamcauia iam affignanda
cft, ob quam non venerit. Nulla vero eft
granior quam diuina. Inquit ergo: Prohi-
bknslkn.Iam vero cum fispra dixerit, fe
optare voluntatis diuinas confenfua, &
nunc grauifiima caufa fignificet fc e2c
prchibitumncc aperiar, Deo prebibiruo
intelligitur, volente videlicet oponun*
aliquid Paulum interea faccre.Non enim
dixit impeditus, ne forte tempeftate, nc-
gociifue detentum exiftimares. Socratem
lcribit Plato, diuerla tentantem, fepea
gemo fuiffe prohibitum, prouocatum ve¬
ro nunquam. Diuinior certe cauia ducit
Apoftolum, alias quidem vetans, alias ve¬
ro prouocans. affignat autem rurfus ve¬
hementis defiderij caufam, fcilicet vt ali¬
quem fructum habeam in vobis, lcilicet,vt
vos fpiritalem fructum feratis, atque ego
rcfcram.Sicut&in casteris Gentibus, qua¬
li dicat, fi membra iuui, multo magis in-
uare debeo caput orbis, & vosameipera-
re frudum, quem & alibi protuli, nec ego
beneficii mei gratiam a vobis expeto,quia
vobis & omnibus debitor fmn, iubente
Deo.
( Grascis atque Barbaris, fapientibus&
infipientibus debitor fum. Itaque in me
promptum eft, & vobis qui Roma effis
euangelizare.) Bencuolcntiam mulripli-
citer demonftrauit atque captauit. Sed
cum Gracefcribat,hic Grascorummore,
pister Grascos, omnes Barbaros appclk-
uit.IufieratcnimDeus,vtponaretnomen
fuum coram omnibus Gentibus & regi¬
bus &populisIirael. Itaque Corinthiis in¬
quit. Vas .mihi fi non euangelizauero la¬
pientibus & infipientibus. Edam dedios
docere audet, & rudes erudire dignatur.
Si autem quod omnibus debeo vobis red¬
didero, gratiam a vobis nullam pofeo.
Quod in me eft, quantum ad voluntatem
meampertinetj quandocunque Deus vo¬
luerit, ad eiulmodi officium fum propen-
fus. In quit autem in luperioribus in ipiritu
feruirefeDeo, quia Ghriftus ait, veri ado¬
ratores inlpiritu & veritate adorant.Qaii
Deus tanquam Ipiricus' & veritas, fit in
Ipiritu & veritate colendus, quibus in
verbis Chriftus& Paulus materialem cul¬
tum vel improbant , vel minime pro¬
bant. Apollonius Thianeus Pythag<*i-
cusjitem IamblichusPorphyriufquePla¬
tonici, fpecies quinque cultus elie dilpu-
tant, pro quinque lpeciebus fpirimum
qrn' coluntur. Spiritus enim infimos cral¬
ium acrem habitantes , iacrificiis ex frugi¬
bus animalibufque coli lolitos. Spintus
autem purum aerem incolentes, vaporibus
lonilqj & cantibus atqueluminibus^Etbe-
rea vero numina orationibus luminibulq;
fimnl. Sed intefleftns a corporibus fepars-
tos intelliaentie viribus atque motibus.
 D. Pauli Comment»
Horum denique patrem exceffu quodam
mentis, & ineffabili voluntatis affedu.
Iamblichus inter hac damnat jEgyptios,
quod materiali cultu pra exteris vrcretur,
aeriommque damonum cultores cflent.
Anteponit autemiisChaldzos,qui fpiri-
qui feparatas i materia mentes patrem que
earum praecipue colerent. Hac quidem
illividerinr. Nos autem ne longe digre¬
diamur; Reuertentes ad Paulum, praeci¬
puum efle cultum orarionifque modum
dicimus, qui fpiritu, id cft, intelligentia &
voliintatcpercharitateminDeum erefia
perficitur, quod autem communiter tra-
dudum eft, vtaliquid impertiar vobis gra¬
tia Ipiritalis, ita etiam interpretari licet,
vt aliquod vobis gratia donum impertiar.
Namcharifmain Epiftola ad Corinthios
donum Spiritus fandi fignificat. Offendit
autem hic Apoftolus Romanos vitra fi-
dem.qua & ipfa Spirims fandi donum eft,
indigereduobus pra ter ea donis , fcilicet,
intelligentia atque charitate, quibus tan-
quam lumine fimul atque odore'-fides
eorum confirmetur, id eft,ftabiharur at¬
que roboretur, viuaque & operetur ,
vt viua qua: hadenus tanquam obfcu-
rior atque frigidior & vacillabat, & tan¬
quam exanimis non fatis agebat. Arguit
enim cos quafi ceremoniis materiifque 1
deditos , nec dum charitate flagrantes.
Hinc etgo defiderat profundiores cuof-
dam feripturarum fenfus diuinioremque
cultum illis tradere 8c charicatem arden-
tiorem in eis accendere, per qua quidem
Spiritus fandi dona, qua 8cipfcgratis ac¬
ceperat, proueniat fpiritalium donorum
effedus ille mirificus paraclefis cum para¬
cleto congruens, fcilicet confolatio ani¬
mum recreans atque fouens lumine, fci¬
licet & calore, & nullis aduerfitatibus per¬
turbetur. Idque futurum promittit per fi¬
dem ipfis communem, hadenus quidem
Romanis inchoatam, tunc vero perfe-
dam, fidem inquam, in ambobus ad Deu
quidem vtrinque diredam per charitatem
bona inuicem operantem. Proinde nifi
prolixitatem verere, dcluminisSccaloris
virtute diffctercm.Quemadmodum illud
quidem fenfibus monftrat omnia om¬
ni umque imagines efficit. Hic autem re¬
creat , atque generat omnia, tantoque
charitatem quafi calorem intelligentia
quafi luce meliorem efle. quanto melius
cft efficere quam offendere, & res ipfas
generare, melius quam rerum fimilitudi-
nc5 offentarc. Denique quanto nobis op¬
tabilius cftfoucricalore.cuam lumine dc-
422
ledari. QuapropterinfyropofioPiatono-
fterinquit, mentem nofixanfdenique per
amorem cum diuina mente coniundam
iplas rerum fdeas virtutefque non modo
lpedarc,fed in feipfa iam generare. Si¬
quidem vis amoris vnifica genitrixque Je-
xiffit, fed de his vbi de charitate in Epifto¬
la ad Corinthios prima differetur, opor-
tunius difputandum.
i ,
De virtute Eutngelij, fide gemini charitite
Quomodo differunt, dubium , opinio,
fcientii,pdes, de cultu ' Genti¬
lium ^de lege Mcfiici.
C AP V T V,
N On enim erubefeo Euangelium"
Chrifti, virtus enim Dei eft in falu-
tem omnicredentifudao primum&Grg- -
co. ) Audiuerat praceptum illud Serua-
toris apud Lucam : Qui erubuerit me &
meosfermoues, hunc filius hominis eru-
befcet. Euangelij praedicationem tria inii
pedire poffe videntur,pericula, labores,
ignominia. Gum rion Paulus pro Chrifti-
gloria nec pericula timuerit, nec labores
recufauerit, nimirum nec ob fiifpicioncm
ignominia vilius erubuit. Quippe cum
fciretEuangelium non effe rem debilem
velhumanam^ed diuina virtute refertam,
fcilicet,fando Spiritu Euangelii praco-
nes vaticiniis & miraculis muniente. Si-:
milia Panlus Corinthiis inquit. Prjdka-
musChriftum crucifixum Iudais quidem ■
fcandalum, Gradi vero ftultitiam. Ipfis:
autem conuerfis Iudais atque Gratis
Chriftum Dei virtutem & fapientiams
Item verbum crucis,quamuis pereuntibus ‘
ftultitia fit, nobis tamen virtus Dei eft.
«yioniamnon videbatur erubefcereChri*
ftum debere aut vt vile quiddam aut ttul-
tum. Ideo dixit: Dei vinutem atque la¬
piendam Iam vero filius Dei nominatur
lapientia, lux Severitas, quia per modum:
intelligentia nafeitur. Nominatur & vir¬
tus, quia in hoc conceptu potentia tota
patris exprimitur. Vniuerfum vero com¬
prehendit Paulus ad Hebraos dicens:
Portans omnia verbo virtutis fua. Virtus
autem Dei. qua in Euangelico verbo tan¬
quam viuente 8c efficaci fpirat, quidnam
in credentibus operatur ? Diuinam gra¬
tiam & falutem. ludao primum & Grz-
co , id eft, omnibus, Gracorum enim
nomine omnes idolorum cultores com¬
plectitur. Huius enim cultuspracipuiau-
thores Graci fuerunt Dixit autem ludao
primu,non quia Iud?oru tat.fi vel prj cipue
 4.24 Marfilii Ficini in EpifF
-■grana ftdufquqfbtura fit, non-enim efta- tuorhateiriterft differunt,dubiam, opi¬
pud Deum acceptio perfonarum, quan¬ nio, fdentia, fides. Qui dubitat in, alteru¬
tum videlicet ad finem (pectat, vel ad ea tram partem 2 que vetiatur. Qui autem
qua: omnino nccefiaria firnt ad finem, opinatur, 2d alorum quidem oppofito-
fed dixit Iudaeoprimum,quiaIudsi prop¬ rum potius inclinatur, fed interea quo¬
ter priuilegium Prophetarum atque Chri- dammodo vergit ad alterum. Srientia ve¬
fli, priores ad falutem properare debent, ro vni extra controuerfiam cum ratione
careris exemplo futuri.f Iuftitia enim Dei confentit, fed fides ad vnum proculdubio
in eo reuelatur exfide in fidem, ficut ferip-, auihoritate dirigitur. Fides autem,quali
tum eft, iuftus ex fide viuit. ) Dfuina vir¬ duplex, vtdixi, confideratur,autenimin
tus in Euangelio per tres potiffimum gra¬ formis., aut chari tatis feruoreformata, &
dus ad falutem felicitatemque perducit, fi in fotmis atque formata fides eadem
per fidem quafi geminam atque iuftitiam. forfitan effit poteft, tamen ita demum vir¬
Credendum enim eft, non folum Pro¬ tus eft, fi charitate formetur. Quodinfii-
phetis Chriftum prodicentibus venturum, perioribus diximus idolalotriam a Grzcis
fcd etiam Apoftolis affirmantibus iam vc- effc profeiftam, Plato nofter in Crarylo
nilTe. Credendum verbis, credendum fi- confirmat. Exponens enim deorum no¬
militer & operibus,nec fola fides habenda men Theous Gratce,id eft,curremes,ideo
, eft, & (impliciter, fed fides ip(a quamcha- appellatos ait, quoniam veteres ab initio
ritas comitans facit viuam & efficit ope¬ ftellas, quae ferhper mouentur, adoraue-
rantem. Auditor igitur Euangelij , hac rint tanquam Deos, «yioniam vero pro
quafigeminafide pratditus, ipfam Deiiu- ftellarum ordine appellationeque in aere
ftitiam aflequs indicatur beatitudinis effe-. quoque datmones coluerunt, homines
ftricem, non humanam duntaxat decre¬ prte cerea nonnullos ftellarum dzmonum-
tis mortalium inftitutam, nec illam, in¬ que certo quodam, vt opinabantur, influ¬
quam, apud ludas ceremoniaKum legum, xu progenitos, his confequenter fimula-
obferuatione cotentam, fed Euangelicam chra&facrifida quredam propria dicaue-
fpiritaii veritate conftantcm.Lex Mofaica: runtjcx quibus vniuerfa idololatria coftat.
data diuinitus, p.er bbferuationem fui ad Item legem Mofaicam quafi non penitos
iuftitiam perducebat, non tamen adip- abfolu'tam,fed pro capacitatefufeipien-
fampotiffimamDciiuftitiam. Data enim tium datam, non folum Dominus inE-
erat mancipiis, rudibus, atque pertinaci¬ uangelio cmendauit, fed Socrates etiam
bus potius,pro eorum modo ad tempus atque Plato. Quod enim illa vindiftam
quoque videlicetitadif polito, quam pro permittit aequalem iniuris propter fieui-
voluntate praecipua Dei. Iuftitia vero Dei tiam iudaeorum,hiPhiIofophi in Critone,
perdegem Euangelicam reuelatur. Pro- Gorgia, Republica, Epiftolifquc emen-
phetaAbacuc eiufmodi iuftum, inquit, dant.omnem videhcetpriuatam vltionem
hac fideiuftitiaqueiuftum faiSum, iam di- penitus comprobantes. Iam vero Socra¬
uina quadam vita viuere. Iuftitiam facrae tes percudenti genam alteram obtulit.
literae virtutem fignificant vniuerfam. Nondixit Euangebumeffeex diuinavir¬
quam Ariftoteles legalem iuftitiam no- tute, fed Dei virtutem effe. Quod & Co¬
minauit, & Plato in legibuspraecipuam le¬ rinthiis confirmauit, dicens: V erbum cru¬
gum intentionem. Iuftitia enim eiufmodi cis Euangelium Dei virtus eft. Virtutem
eft obferuatio legum, leges autem vniuer¬ vero D ei faepe Chriftii nominat, vt Chri-
fam virtutem fpe&ant atque praecipiunt. ftum praedicamus Dei virtutem StDeifa-
In Republicaconfirmatidemdicens '-Iu¬ pientiam. Cum igitur Euangelium nomi¬
ftitiam effe harmoniam totius anima ex nat Dei virtutem, dicereviderur Euange-
omnibus fimul virtutibus refultantem. L'um effe Chriftum, nempe Chriftus eft
Hanc iuftitiam neque Gentiles neque Dei verbum, humanitate veftigium, fan-
Mofaica lex penitus confummauit. Nam ctificantefpintu. Euangelium quoque fi-
&Gentilisprohominumopinionibus, & ue in meditatione, fiue in voce, feeia
Mofaica pro natura & confuetudine po¬ (criptis , Dei verbum eft, prolatum qui¬
puli promulgata videtur. Euangelica ve¬ dem afflante fpiritu , fcd humana medi¬
ro lex ad iuftitiam, id eft, vniuerfam virtu- tatione, vel voce, vel feriptura vefti-
temperducic,non ciuilcm duntaxat, fed tum, videtur autem eiufmodi copula di¬
purgatoriamatque potius animi iam pur¬ urni verbi cum eiufmodi corpore ronfo-
gari. Secudos quidem animi motus eradi¬ Iuna in Apoftolis, fed etiam in Prophetis
cans, primos quoque pro viribus ampu- abinirio extitiffe, vt tota diuina feriptu¬
tans,idquetotumDei graua’fadens.Qua- ra per fenctum fpiritum de Chrifto 'o-
 D. Pauli Comment;
- {orneas, qnafiipfe fit Chriftus, vbiquevi- poflet, ira grauilfima inferendum i Deus
u-r.s&fpirans in omnes, qui vehemeu- peccatores quidem curabiles affligit, tan-
core quodam alfedlu legunt, audiunr,me- , quam medicus gratia fanitatis , incurabi¬
c nantur. Quaproptpr Paulus clam hic ad- les autem irati more cruciat, vt difperdat;
mc-ere videtur, vt ad Euangelium cum Deccelo inquit, duplici furfitan ratione,
fnmniareuerentia,fermc fient ad Eucha- & quia Chriftus promittitur ad iudicium
nlthm, accedamus. de ccelo venturus, &quiaficuc ordocoele-
ftium Deum illis oftendit rediius veneran¬
ConitiGentiles,cucmciaDeo ingrati, & de dum, fic & cotium poftremb Deum vindi¬
impietate, dr quomodo diurno lu¬ cem patefacit. Omnino vero quotidia¬
mine Deum cognounint, num iudicium lub figura iudicij poftremi
fignificat, vt magis terreat impios. In¬
C A P V T VI. quit autem omnem impietatem , quia

R multifiant/peciesimpietatis,quas Plato
Euclamm &c. ) Romanis hactenus in decimo legum enumerat latius, &cf-
falutem dixit, optauit bona, praeci¬ fulminat. Impiosfancvocat eos, &qur
pue gratiam atque pacem, demonftrauit Deumeflenegant, &qui affirmato Deo
ingentis erga illos charitatis affedhim,vi- auferunt prouidentiam-. & qui Deum pro-
fendi defiderium diuturnum , dilationis liidere quidem fatentur , fed delictis - itSL-
longar caufam, firmum in Euangelioin- tum non tam poenitentia purgationeque
ftitutum, Euangelij denique falutare pro- mentis humani, quam- facrificiis mune¬
miifiim. Cum igitur beneuolentiam ab ribus, placari putant. Has autem Opinio¬
his captauerit, ialutaribulque promiffis pa¬ nes impias Plato dignas venia minime
rituros mirificefueritconlblatus, iam mi¬ cenfct, aam & quamuis per ignorantiam
nis ac terroribus pertinaces aggreditur, & quadam tam male de Deo fentiant, ipfi
primo quidem Gentiles corrigit, deinde tamen velper negligentiain, vdper ebrie¬
Iudzos.f Reuelarur enim ira>Dei de coelo tate quandaex animi perturbatione pro-'
fuperomnem impietatem, & iniuftitiam fectain, ignorantia fui caufam-pribuc-
eorum hominum, qui veritatem Dei in in- runt.Quqd enimdeceat in diuinis, priter
iuftitia detinent.) Impietatem 5 id eft, di- lumen intimum, &legestam ciuiles quam .
uini cultus priuaricationem. Iniuftitiam, facri,&infignes Philofophorum feholi
ideft,vniuer!am prauitatem inde profe- palam vbiquedocenr. Proinde quemad¬
&nm. Veritatem Dei, id eft, D ei notitiam modum nihil acceptiusDeo,quam diuina
diuinoluminehabitam. lniuftitia,id eft, recte colere, ita nihil-deteftabilius, quam
ingratitudine detinent, vt in luto thefau- in ipfo' diuinorum cultu priuaricari, in
rum. Vide quam confequcntcr lingula quo Gentiles maxime doliquerunt. Inquit
lingulisoppofitareddat, nempe in fupe- autem ,detinent,:, quia lumen natura di-
rioribusdixerat, in Euangelio virtutem uinitus infitum in ingratis fuperbifque re¬
vigere diuinam, falutem credentibus af¬ manet, vt quod fuerat index, poftea fit
ferentem, dum in ea reuclatur iuftitia Dei & iudex, quodue puris oculis fuerat falu¬
per geminam fidem, Icilicer, per pietatem tare, noxium fit impuris. A tvero ne for¬
proculdubio comparanda. Hic vero con- te priuaricationem fuam ita defendant,
iequcnterinferr, diuinam iram in Euan¬ quonam modo potuimus celebrare, quat
gelio rcuclari de coelo venturam vltriccm, ne cognofcere quidem poflumus ; Apo-
lcilicet, impiorum iniuftorumque , vide¬ ftolns obiectionem ita dirimit, quia quod
licet infide, & charitate opera delinquen¬ notum eft Dei,manifeftum eftih illis.Deus
tium. Potilfimum vero contra illos-, qui enim illis manifeftauit. Quod edimfupra
veritateinDei iniuftitia,id eft, ingratitu¬ dixerat veritatem Dei, hic appellat, do-
dine detinent. Qui, fcilicet, ingenio’& tian:Dei,j(cilicet, quod vere de rebus di-
doarina, & philofophica facultate cite¬ uinis hominibus naturaliter motum elfe
ris exccliuerint, nihilo vero minus ingrati poteft,quod & ad Vedium cultum fufficit
Deo fuerint. Quippe cum naturale lumen diurnorum, idipfiim profecto fuit Genti-,
conumque philoibphicum a Deo tribu¬ libus manifeftum , atque vt ad-eiufmodi
tum, tanquaminiufti Deo, vt par fuerat, cultum arctius eos obftringeretq mox ad-
non reddiderint. Propterea quod Deum iunxit, non tam induftria operaque mor¬
hoc lumine cognitum , non rite colue¬ talis quaipfemet Densipfis mamfeftauir.
rint. Tales autem Gentiles Gricique airautem nontam illis quam io,rH>s,vt de¬
potiflimum extiterunt. Appellauit autem claret,fufficieds addnrinoru.no£itianr ta¬
iramDeigrauefupplicium, fiDeusirafei men menrib us abinitio diuinitus infitum»
 42 6 Marfilij Ficini in Epift!
Quis oftenditrtobis bonarfignatum eft
iiiper nos lumen vultus tui Domine. Om¬
nem diuinoram Veritatem diuino quo-
>dam lumincirrtrinfecus patefieri, in Theo¬
logia noftra rationibus Platonicis dc-
munftrauimus , prtefertim a feptimo de
Scpublica siiptis, vbi traditur a Platone,
sficut oculus folis beneficio lolaria , id eft,
lumjnofa, videt, fic animus diuina ipfo
Dei lumine percipit. Hinc& in Epiftolis
Platonicum illud: Ex diuturnadiuinorutn
meditatione,fubito tandem, velut ab igne
Scintillante, lumen effulgetin mente, fe-
que ipfum iam alit, Hinc iacobus,omne
veritatislumen defuper, inquit, a patre lu¬
minum prouenire, a patre qui illuminat,
vrloannes inquit, omnem hominem ve¬
nientem in hunc mundum. Dicitur au¬
tem-Deus manifeftauit, quoniam com¬
munem notitiam diurnorum Deus ipfe fi-
cut ludaris reuelauerat per Prophetas, ita
'Gentibus manifeftam effecerat per Philo-
iophos. Hinc quidem effectum eft, vt &
Iudari Prophetis,& Gentiles philofophis
ftequenter gloriarentur, & inanem vtro-
rumque iadtantiam ,in hac EpiftoJa Pau¬
lus caftigauerit. Iamblichus quoque Pla¬
tonicus artium'liberalium inuenta Diis
attribuit, platonem in Timaeo fequutus,
■dicentem, philofophiam donum effe
Deorum,uotitiamque Deorum atque dae¬
monum ad nos per antiquos Theologos
defeendifle, quibus quidem ob familiari¬
tatem, quali Dei filiis, filorum notitiam
Deus ipfeconceflerit, multi philofophos
fpcrnut omnes, quali opinione lola fcien-
tia vcronulla nitantur, paulus autem,fcien-
tiam illis multam concedit, etiam diuino-
ru,fedfuperbfe& ingratitudinis accufer.
Quomodo inuifibiliaDeiper'vifibilia cognof-
cantur. Quomodo trina penes Deum
caufa,& de triplici cognitione
diuina qnafi celo trino.
: C A PVT VII.
I Nuifibilia enim Dei a creatura mundi
per ea qug fafta funt, intelleda conci¬
duntur.) Si forte quaeras quomodo Deus
philofophis, perque philofophos Gcntili-
busfuam aperuerit veritatem, relpondet
paulus duobuspraedpue modis, per inrel-
hgibile lumen atque ftnfibile, per inrelli-
gibile,inquam, mctiribus naturaliter in-
fitum,&evtin Rcpublica inquit piato, quo¬
tidie etiam fiiperfufero. per fcnfibile quo¬
que lumen, in quo pulcherrimum mundi
jnrdTnemanifidumqnemtrabilffTru-nrThns
per oculos offert, euidentifEmum diudo.
rum dioinitatifque teftimonium, prafe-
tim in ftupendo coeleftium iplendote Sc
ordine qpnftitutum , quo quidem coeli
enafrant gloriam Dei. Mitto nunc quo¬
modo lumen etiam hoc oculis manife.
ftum incorporeum quiddamfitatquediui-
num,& quomodo per hoc,quafi veftigiim
quoddam, ad inuenienda diuina Deum-
que vnum, progtedi liceat, hoc enim ia
libro de Sole lumineque tradauimus. Pro-
fodo Paulus vbi dixit, manifeftumin illis,
& vbi dicit, intellecta , lumen primum ri¬
detur attingerejfcd vbi ait, pereaquafi-
£ta item conlpiciuntur, fecundum lumen
fignificare putatur. Sed quanam inuili-
bilia Dei fignificat ? Intellectuales forte
fubftantias qua & nullo fenfu vel interno
percipiuntur, & funt Dei folius effictus.
Eiufmodifenefubftantias nonlblumPla-
tonici, fed etiam Peripatetici, per munda¬
narum Iphasrarum motum atque ordinem
cognouerunt. Hac autem corporea faffa
dicuntur, quiaexmateria compofitifunt,
intelledualcs vero fubftantia, non tam
facta quam ex nihilo creata putanrar,huc
forfitan tendit illud, opera manuum eius
annuntiat firmamentum. Praterea inui-
fibilia Dei dicuntur exemplariarerum om¬
nium in ipfo Deo, qup & fenfum Ji imagi¬
nationem prorlus exuperant. Quod qui¬
dem adHebraos paulus ita fignificare vi¬
detur. Incelligimus aptata effe fecula ver¬
bo Dei, vtexinuifibilibus vifibilia fierent.
Nempe in ipfo intelligsntia diuina con¬
ceptu ideales omnium eorum rationes ex¬
tendunt, fecit enim ccclos in iatellefiu.
Ex his ideis, veluc exemplaribus vifibilia
omnia fent effedta, vt ipfa merito philofo-
phicatanquam per imagines cognofcan-
tur. Duo quidem fecula funt aternitas at¬
que tempus. Verbum igitur, id eft, diuina
ratio, rerum artifcx,ita hac fecula coap-
tauit, vtab aternis temporalia depende¬
rent, item vt imagines idearum in sterili¬
tate micantium in temporali feculo re¬
fulgerent. Dicit autem, intelle&a conlpi-
ciantur, nam animus cum primum per
fenfum iam monitus contemplatus eft
ideas, moxad fenfibilia ifta reuertitur di¬
ligendus, & maiori cum admiratione qua
ante,conlpiciendaa creatura mundi, nifi
addidiflet, mundi, forfitan interpretari
licet ab homine, quoniam in eo fit omnis
creatura, neque id quidem fetis apte.
Cum vero dicat, a creatura mundi,apries
exponemus, ab ipfo mundi exordio inge¬
nia philofophica per artificium munda¬
num. vbique mirandum ca^iffe diuiiiJ®
 D. Pauli Comment,
irrem(cM haic omnia pulcherrime dif-
pofitalunt ) prorfus inueitigare, vt cliiii-
Borumnoctranonnouafitbominibusded
antiqua Piato nofter in Prothagora dif-
putat, ante omnes anes ab initio rerum
homines propter quandam cum diuinita-
tc cognationem, notionemque intimam
incepiffe augurari Deum, atque venerari
diuina. Przterca in Tim«eo a creatura,id
eft, effe&ione mundi, ita ferine Deum in-
ueftigauit. Mundus profecto cumfublen-
fu cadat,ideo effentiam non omnino pro-
fedtam habeat. Meritoacaufaquadamiit-
periore dependet, & hoc vnum opus a
caufa tandem vna,& pulcherrimum a fa-
pientiifima,&pro viribus optimum ab ip-
fobono, & quo niam arrificiofiffime com¬
postum eft ab arte liimma, exemplarique
exado, penes caufam exiftente. Nos igi¬
tur in Commentariis in Timatum ex hoc
opificio tres apud Deum caulas operis in¬
dagamus. Ex magnitudine quidem ma¬
china;, motucelerrimoperpetuoque, mi¬
rabilibus rerum quafi innumerabilium vi¬
ribus admirandam in caufa virtutem at¬
que potentiam. Ex ordine miro artificio-
faquepulchritudinc lapiendam prouiden-
tiamque prorliisincomparabilem. Ex co-
muni rerum commoditate omniumque
ad bonum velut ad finem direftionc pro-
uidam& mirificam bonitatem. Tria hzc
igitur, potentia. Sapientia, Bonitas, vt
placet Theologis, attributa patrem & fi¬
lium fandumque Spiritum reprtefentare
videntur. Diuinam quidem potentiam
praecipue dicimus mundi caulam effedri-
cem, fapientiam confequenter operis hu¬
ius exemplar, bonitatem denique finem.
Triplicem hunc ordinem caulae penes
Deum Plato nofter regi Dionyfio decla-
rauit, exemplar quidem dum inquit, ex ip-
fo & per ipfum, & in ipfiim omnia. Exip-
fo efficientem, per ipfum exemplarem , in
ipfum finalem caufam nobis exprimens.
Quamobremin pratfentia tria haec attin¬
gens, caulam prius affert exemplarem,
dicens: InuifibilaDei, id eft, intelligibi-
les rerum ideas per vifibilia earum in mun¬
do fimulachra coniedari-Deinde efficien¬
tem penes Deum caulam, vbi ait fempi-
tcroa quoque virtus. Poftremo finalem
dum addit atque diuinitas. Sempiterna
virtus, id eft, infinita poteftas , quam Phi-
lofophi edam Peripathetici cx perpetuo
omniformique ingentium machinarum
motu perfera rari videntur. Platonici auo-
queradombusmulris,quasin Theologia
& in Platonem Commentariis explxca-
mus.Dmiram Paulus bonitatem, quate¬
427
nus rerum omnium finis ell, omnihufquc
prouidet, diuinitatem appellare videtur,
quia fumma rerum caula finis eft, vt Plato
probat, praecipuumque nomen Dei bo¬
num, vnde diuinitas dicitur, id eft, boni¬
tas, & bonum, vt inquit Ariftoteles, com¬
mune diuinum. Nonvtique dicimus phi-
lolophos Deitatem iplam ex operibus in-
ucniffe. Hzc enim eft ipfa Dei fubftantia,
illis adhucignota^ed diuiniratem, id eft,
beneficam prouidamqueper ctinctadiffu-
fionem, & fegregatam mterim excellen¬
tiam .Proinde triplicetp deDeo cognitio¬
nem, quafi coelum trinum,vt in libro de
raptu?aulifcribimus,effe putamus. Nam
aut Deus in rebus agnofeitur, aut cognos¬
cuntur res in Deo, aut Deas in fe iploco-
gnolcitur. Modos itaq; duos, coelos quali
duos, philofophi poffeilfe videntur.Nam
& quantu diuinitatis fit m mundo, & qua
rationemudiexeplarexprimarurin Deo,
haffenus comprehenderunt: Quid autem
ipleDeusin feipfofit,& viato in Parmeni¬
de confitetur ignotum. Idemque Diony-
fius Areopagita confirmat, & folus paulus
raptus ad tertium coelum eft aflequutus.
Inueftigandum nobis diligentius erit, cur
dixerit, intelkfta conlpiciuntur, videba¬
tur enim potius dicendum, confpe&u in-
telliguntur,namper alpe&um ad intelii-
genriam peruenitur, videtur autem paulus
hic attingere, quod & Corinthiis inquit,
videmus nunc per fpeculum in aenigmate,
tunc vero facie ad faciem. Hic igitur ex-
ponedus ita videtur, intellecta penpiciun-
tur,id eliquando intclliguntur hic a nobis
per modum vifionis in Ipeculo cognof-
cuntur, itafignificat. piato
plotinulque res veras effe duntaxat ideas
exiftimant, formas autem naturales re¬
rum verarum,id eft, idearum imagines
fe,ex influxibus inuifibilium idearum in
ipla mundi materia quafi Ipeculo refultan-
tesad fenfum. Quarum alpeffu, vides ho-
minesitafalli vtrOs veras exiftiment, pe-
rindeac fi infantes imagines apparentes
inipeculo pro rebus omnino veris acci¬
piant. Hinc forte Salomon materiam vni-
tatem vocat, vnitatem oftentatticem, &
omnia vniras, id eft, omnia fallunt, iudi-
ciumque vanum reddunt atque falfum.
philofophi vero, prafertim Platonici, for¬
mas in materia mundi confiderantes,
agnofeunt eas eflefimilitudines idearum,
vtviri per imagines in Ipeculo, fi modo
fintin Ipeculo, animaduertunt totidem s
tergo res efle- Ad quas quidem ideas in
alia vita conuertentes vultum ,-perlpicaei-
ter, vtinquitPaulus,facie ad faciem con-
No iiij
420 Marfilij Ficini in Epift,
'tempkntnr,itaferme cum propheta cla-
ncanres,DomineDeus virtutum conuerte
nos.IIIumina vultum tuum (iiper nos, &
Ia! ui erimus.
Inexcufabilos qui Deum cognitum non Icoltc-
runt. Quomodo vani Jlultiqae euo-
jerint. Cur uliu & quomodo
gr/cter Deumcolucrint.
C A P V T VIII.'
I Tavtfintinexcufabiles.) Prxter tres il¬
las impietatisIpecies , quas narrauimas
in fuperioribus, Platonica kge damnatas,
Paulus quartam profequitur contra Gen¬
tiles apud eos-crebram & trulla venia di¬
gnam. Siquidem hanc ignorantia de¬
fendere minime liceat. Apud hos enim
non Leges-folum, fed etiam Philofophi
Deum vnum omnium conditorem lingu¬
lis prouidentem, principium rerum atque
finemaptiilimecelebrant, vthoc ignora¬
re nemo debuerivnifi vel vitro negligen-
tiffimus , Vel iponte animi perturbationi¬
bus ebrius, quibus plane quafi voluntariis
ignoranti? noftras culpis iuftus Index nul¬
lus ignouerit,propterea dixit, iftos inex-
cufabiles. Quia cum Deum cognouiflent
&c. Cognouerunt fane non folum ipii
philofophantes , fed populi etiam a legi¬
bus philofophifque inftru&i. Cognoue¬
runt inquam, fi omnia funt ex primo,
fummoiure,primo cundla reddenda. Si
-etiam tendunt ad primum velut ad finem,
illi merito dedicanda. Illud in cunctis, &
prx exteris venerandum.Illius gratia om¬
nia cogitanda , petendaque fimijiter &
agenda, fi ab illo omne veritatis lumen,
eidem omnis inuentionis verx gratia re¬
ferenda, fi ab eodem omnia bona, merito
huicfolivelpotiffimumnos obnoxios efle
fatendum. Quamobrem Paulus quartam
impietatis Ipeciem acerrime deteftatur,
quando quifpiam gloriam primo debitam
ad aliud quiddam 'transfert, vel qnafi
Deum vel quali diuinum. Hanc enim im¬
pietatem elfe femmam aiferit iniuftiriam.
Siquidem quod primo omnino debemus,
eidem hoc auferimus & aliis immerito in-
dignec; tradimus.Ideo lubiunxic Non fi¬
ent Deu glorificauerunt, aut gratias ege¬
runt id eft, non prxeipno quodam, vt par
erat, obfequio coluerunt. Neque luminis
diuini, quo inuentum eft, vel vilius accep¬
ti boni gratias,autlbli,autprimas egerunt,
& quoniam delumine modo mentionem nocturnadiaboli confidentia, ingratitu¬
fecimus,meminifle debemus, Platonem dinem obfeuramque opinionem nofiri
in feptimo Republica probare gemiotm
mentes humanas, vel in hac vita"jurata;
Deo fufcipere. Primum quidem proptnnr,
quidem proprium vnicuique naruralirer
infitum. Alterum Ycro commune cuncm
in qualibet mentis contemplatione por¬
rectum, quo & vera omnk, & iplum vero¬
rum fontem intelligere valeant,ficur&
oculi geminum habent a Sole lumen in¬
genitum atque diurnum, quo extera vi-
-deant, atque Solem. De iis quidem in
•feptimo de Republica, libroque de Sole &
in Theologia latilfime dilputamus. Apo-
ftolusigicurGentilesincrepat, quod nec
inuentum Deum honore affecmque debi¬
to profequutifuerint, neque luminis quo
inuenerant gratias vllas egerint.Denique
verus Dei cultus eft, Deum cogitare fre¬
quenter, propter feiplum ardenter amare.
In omnibus agere gratias & orare, totam
vitam ad illius voluntatem imitationemqj
componere,quodquidemGentilesmini-
'tac perfecerunt. Exteriores vero cererno-
nix non ipfx cultus funt, fed indicia cul¬
tus, fed euanuerunt in cogitationibusfuis.
Quod Latine feribitur cogitationibus,
Grxce habetureft, exco-
• gitationibus vel argumentationibus&dif-
curfionibus atque lyllogifinis. Euancfcere
autem hic,vtitadixerim,fuperbire &ina-
niter gloriari & d electari (ignificat. Id ve¬
ro totum fummatim duobus modopropo-
fitis aduerlatur,eft enim contraillud quod
dicitur, glorificare, rurfufque gratias age¬
re. Philofophinamquecommuniterpoft-
quam vniuerli ordinem mente complexi,
exhoc vnum ordinatorem omnium afle-
quuti funr, confueuerunt vniuerli hac in-
uentione quafi fuo quodam fcetu pulcher¬
rimo nimium blandiente, mirifice dcle-
dtari, hunc ardenter amare, in hoc velut
_ fine penitus conquiefcere, quod quidem
fuperbum illud Luciferi facinus reprxfen-
tare videtur. Nam ob nimiumfei concep¬
tus amorem atque gaudium, quafi obici
funtvenerariDeum,inuentionifque tan-
tx authori gratias agere. Interea luis con-
fifi viribus, quafi induftria fua quxfiuerint
& inuenerint, potius quam luce & ope
concefla diuinirus.perinde aefi quis quod
fub Luna plena videt, non agnofcitfe So-
lisIumineperlpexifle.Huc forfiiantendit
illud: Dies diei eruerat verbum, ideft,di-
uinumlumenpix menti dictat inuentio-
nem,noxno<Siindicatfcientiam, id eft,
proconfidentkfiu, ingratitudini fuadet,
 D. Pauli Comment
coi is adauget. Etobfcuratmn cftinfipies
cor eorum ficut oculus i Sole fc aucrtens
euidit obfatras, Solis videlicet Iplendore
priuatos,fic intellectus lui ipfius amore
gaudioque diltrattus a Deo, promiflum
Lle d bearam gratis lumen non reportans,
obfcuras cuadit, ob humans fapientis
opinionem lapientia diuinapriuatus.Om-
nino s ero qui amorem gaudiumquefuum
non tam in Deo iam inuenro, quam in
inuentionc propria collocat, nusquam
ineffabile lumen gaudiumque penes Deu
vigens percipere poteft, neque guftar vn-
quam, neque videt, quam liiauisfit Do¬
minus, neque thefauros illos apprehendit,
quos sblcondit Deus diligentibus fe. qua¬
propter inanis , vacuas, obfourus, infi-
piens iudicatur. Et fi Philofophi nonnun-
quam opinati funt, intelligentis lumen,
quo Deum cernunt, le habere diuinitus,
plurimum tamen gaudio, & amore inuen-
tionispropris nimio, tanquam ebrij,diui-
nitatis' verique cultus obliti videntur.
Nam £tfi interdum 1 eui quadam imagi¬
natione vel verbis, nunquam tamen toto
prorfus aflfcdu Deum iplum gratiarum
actione, vel laude profequuti videntur.
Dicentes efle fapientes ftulti fafti funt. Ex
hoc enim ipfo quod contemplatione lua,
tanquam fapienti fuo quodam inuento,
gloriabantur, ftulti fa&i funt, diuinam vi¬
delicet lucem,lapiendam non adepti, vi-
dcinterim decentem in verbis Pauli con-
fequentiam. Ad id enim quod dixerat,
euanuerunt, confequenter pertinet, quod
fubiungit, dicentes eflfc lapientes, ad illud
iterum vbiait: obfouratum eft infipiens
cor eorum, oportune Ipedat quod modo
fubiecit, ftulti fatfti funt. Radius ab ipfo
Deo ad perpendiculum defeendens in
animum, fi obliquum insqualem reperit,
per eum prolilit e tranfuerlo, neque de-
monftrat Deiim,lcilicet, inane quoddam
in animo corulcamen. Vanum inquam,
quiahicdceftobie<5umvndevenit,& fi¬
nis cuius gratia vcnit.Sin autem nactus eft
animum planum penitus & squalem, re-
filit inDeum protinus , capitque fecum a-
nimum adobiedum finemque filum feli¬
ci;» apprehendendum, vbi mens deni¬
que Deo fruens, fruitur quoque feipfa,
fciplam videlicet confequens in idea.
Animusaute qui primum in feipfo quief- -
ceretentar, ob hanciniiiftitiam, nec afle-
quiturDeum, neque feiplb fruitur, quia
caret idea qus verus animus eft, in qua &
animus reformatur Hinc obfeurns, ina¬
nis , infipiens nominatur. Quod aurem
impius hic eneftigio etiam ftultus euafe-
j.2g
riqeuentudemonftrat Apoftolus, per id
quodfcqliitur.&mutauerunt &c. Genti¬
lium Religionis antiftites, qui & fruere
Philofophi, fimulquc Poets, non folum
hoc quafi foperbia ingratitudineque in
Deum peccautlTevidentar,fed etiam mu-
danorum vel bonorum amore, vel m-lo¬
rum timore nimio deliquilfc. Cum enim
fub Deo fummo non folum feparatos i
corporibus, intelledhis, quos vitra mun¬
danos Deos nominant, inueniflent, ve¬
rum etiam coniun&os ccelcftibus, quos
mundanos Deos nuncupant, Iphsras vi-
delicct atque fteilas, dsmones quoque in
aere vel puro cralfo, adorationes & lacri-
ficia Diis mundanis potius quam foperio-
ribus, & inter mundanos potifiimum ds-
monibus,inftituerunt atque feruaueruntj
fpirantes videlicet numinum mundano¬
rum cultu, mundana quidem bona con-
foqui.mala vero vitare. Atque ita vulgus
horum etiam ftudiofius alfoefecerunt vo-
uere & laetificare dsmonibus. Quippe
cum tria Iperaretapropinquis numinibus
magifque a liiperioribus exaudiri , quod
quidem lacriJegium ex nimia diuitiarum
auiditate, qiis vies vfibus & libidinibus
fubminiftrantj quas & dsinones.fuppedi-
tare creduntur, admodum inualuifle vide¬
tur, vt merito Paulus auaritiam Idolorum
feruimtem nominare voluerit. Denique
quod non folum impium,fed etiam ridi¬
culum iudicatur, animalia multa certis, vt
putabant, fubiecta dsmonibus vulgo co¬
lenda dederunt Iam. vero Iamblichus &
Porpbyrius facros Aigyptiorum, Grsco-
rumque i & Romanorum ritus improba-
uerunr,quod corporeorum vel bonorum
vel malorum gratia, corporea numina
potius quam incorporea colerent, fed iam
ad ipfiirn verborum contextum regredia-
“(Et murauerunt gloriam incorruptibilis
Dei in fimilitudinem imaginis corrupti¬
bilis hominis ,& volucrum & quadrupe¬
dum & ferpentum.) Deum hic quidemin-
corruptibilem dicit comparatione horni-
nis. Alibi vero, inquit, qui folushabetim-
mortalitatem, quia folus per fe eft immor¬
talis. SimilequiddaminTimsoPlatono-
fterinducit, fed aduerte precor qua arte
& quanta fimul indiggatione potentilfi-
mus Paulus Gentiles i fommo ad infi¬
mum tanquam fulmen repente prsci-
pitet. Tacuit enim quod lummi Dei ve¬
nerationem ad fteilas dsmoncfquc de¬
duxerunt, quod quidem minusmirabile
fuerat, intulit aiitem (ubito gloriam primo
debitain i homini corruptibili deditam.
43<> Marfilij Ficini in Epift.
Conqucftus ci
lachrum, necfolum hominis, fed bruto¬
rum , nec folum honcftiorum faltem, fcd
fsrpentum. Inter haec confidera didtum
circa hominem 3 in fimilitudincm imagi¬
nis corruptibilis hominis. Platonici enim
&Homerus atque Maro, corpus noftrum
imaginem animsevocauerunt. Apoftolus
ad hoc alludens Gentiles vituperat, quod
nec animam iplam hominis adorauerint,
nec faltem corpus hominis animatum,
quod imago animat nuncupatur, fed cor-
.poris fimiutudinem, id eft, Hamam pictu¬
ramque honorauerint. Sed nunquid exi-
ftimandum eft, doctiffimos illius Religio¬
nis Antiftites pronominibus talia coluit
fe ?Nequaquam. Imo tam abfurde ado¬
rationis an&s vulgo dediffe. Profcdto que¬
madmodum in Commentariis in Plato¬
nem atque Plotinum, & in tertio de vita
tractamus, lapientes antiqui mundano¬
rum, vt aiunt. Deorum daemonumque &
numinum gradatim inde fequentium, fe¬
ries quafdam longas dilpofuerunt. Sub
qualibet ftella certos ibi coelicolas ,fub iis
in aere alios deinceps, aliofque daemo¬
nes, eadcmfcilicet proprietate cum fupe-
rioribus cognomentoque praeditos. Sa¬
turnios, fub Saturno, fub Ione Iouios,&
Martios atque Phoebeos,caeterofque fimi-
liter- Praeterea fub Saturniis, Iouiifue dae¬
monibus Saturnios homines atq; Iouios.
Animalia rurfus praeter hominem ad
hunc, vel alium coeleftetn, vel coelicolam,
vel daemonem pertinentia, nec animalia
tantum, fed plantas etiam & metalla, &
lapides quolHam luperiorum proprietates
faltem imaginarias habere putarunt. Et vt
in praefcntiamittam, quomodo Magiper
inferiorum ele&ionem compofitionem-
que docuerint homines ad fe fuperiora
quadam cum inferioribus cogruentia op¬
portune deducere. Certe religionis illius
Antiftites, qui ij dem atque Magi fuerunt,
vbi templa coeleftibus& coelicolis damo-
nibufque dicauerunt, ferie certa difpofitas
ibidem,&ftatuas hominumlocauerunt,
quos prae caneris exiftimabant praecipuo
quodam eiulinodi numinum influxu ge¬
nitos, & munere praeditos. Saturnumquc
hominem appellabant, aut Ioucm, fub
Saturno,vdloue ccelefti, vel agrio con-
{Htuuim. Adhibebant & animalia & ligna
StmetaKa & faxa characlerefque fimula-
chra eifdem numinibus congruentia, For-
tcvcroanimaliain primis quorum fimili-
tudines aliquis in calo notauerant vel
effinxerant. De his autem in tertio libro
d e vita ktius difputamus .Przterea volae-
runt, vt arbitror, nimiuindulgere vulgo,
&inferiorum bonorum cupido, & fuper-
ftitionibus eiulinodi dedito. Qua cirem
adorandis infimis fubiecerunt. Mercurius
ter maximus teftis eft religionis digyptia
patres ftatuas in templis arte magica fibri-
catas collocare confucuiffe, &in easdz-
monesdefunclorumque animas excitare.
Iam vero Orpheus, magnus religionis il¬
lius aurhor,hymnos quamplurimos non
folumcoeleftibus, fed etiam damonibus
daemonicifque hominibus confccrauit,
certafque certis fubfumigationes adhi¬
buit. Superftitiones autem multo etiam
magis aniles & iniquas, & turpes intro¬
duxerunt Pontifices multi, ciuiles & Poe¬
ta, fimulatquefortuna malis vbiquedae-
monibus incitantibus. Quod Porphyrius,
&lablichus,'confitentur. Iure itaque Var¬
ro, vbi tres Theologias enarrat, philoib-
phicam&ciuilcm atque poeticam,duas
hic fequentes prima longe inferiores dfe
ccnfet.Quamobrem cum Romatanquam
Caput orbis, quo omnia confluebant,om¬
nes omhium fuperftitiones admiferit,&
in templis a Graecis aquilam, ab .fEgyptiis
bouem Sc crocodilum , a Babyloniis dra-
conem,fimiliaquevndecunquefufceperir,
merito Paulus Gentiles apud Romanos
. fuperftitiones in primis effulminat.
Sluomodo impijde culpainpamam d-exfaoa
,
in culpam iterum prolabantur & quomo¬
do Deus tradat illos in perturh alie¬
nes concedat que dxmonibus.
C A P V T IX.
P Ropter quod tradidit &c.) Nemo
grauius miferabiliufque peccat, quam
qui cum Angelo rebelli per ingratitudi¬
nem fuperbiamque aDeo deficit, creato¬
re bonorumque omnium largitore. Hic
enim ficut infelix angelus perpetuo peccat
atque punitur. Quatenus circulo quodam
a peccato in poenam, & a poena viriflim
relabiturin peccatum. Propterea quodin
haccircularifucceffione & poena peccari,
faepe fimiliter peccatum eft, producens /u-
binde peccatum atque poenam. Hinc il¬
lud : Impi) autem in circuitu ambulant.
Hanc itaque mirabilem confequenriam
Paulus ferie quadam longa profequitur,
faepe viciffim culpam repetens & vindi-
fiam. Vidifti primo ingratitudinem atque
fuperbiam. Qui cum Deum cognouiflent
non ficut Deum glorificaucrun: aut gra-
 D. Pauli Commeat.
dis eccranr Hunis fubindcpcenam fiir,:-
Elcr atque culpam. Sed cuanuerunt in
cocrdadombus luis. Huius iterum vitio-
ncin pariter atque culpam. Obicuratum
cft iufipiens cor corum.Huius deindevin-
dittamfimihtcratque peccatum. Dicen¬
tes efle/apientes.Buius quoque lupplicium
itemmque delictum. Stulti facti funt. Ob
quam ftultitiam mutaucrunt gloriam in-
corrupubtlts Dei & qua; liquuntur, que
quidem commutatio ranquam peccatum,
iterum detcftabile fubfcquentcs meretur
poenas pariter atque culpas. Propter quod
tradidit illos dcus m dclidenis cordis eoru
inimniunditiam.Non autem legendu eft,
tradidicin defideria, fed in defideriis, id
clf,quandodefidetant,tradit eos in irn-
munditiam.Sic enim grEcus textus habet.
Tradidit,inquam, non inferendo mali¬
tiam, fed gVatiam 'ubtrahendo. Merito
qui Deu; i. pro inferioris amore reliquit, a
Deo defertus eft, & iiib inferioris condi¬
tione relictus. Hic illud Auguftini noftri
prEterire non polium : Manilcftum eft,
Deum operari in cordibus hominum ad
inclinandas eorum voluntates quocunq,-
-voiucrir, fiue ad bona pro milericordia
fua. fiue ad mala pro meritis eorum, iudi-
cio rtique luo aliquando aperto, aliquan¬
do occulto, femper autem iufto. Sed fiue
inclinationes eiufmodiDeus tantum per-
mitt t,vt lupra tetigimus, fiue nonnun-
quam quodammodo moueat, Aurelio te-
fte, omnino diabolicis&fuperbis,pecca¬
tum in pcenam & poena relabitur in pec¬
catum. Quod autem Auguftinus dicit,
Deum aliquando mouere inclinatione
ad malum, intellige equidem non ad ma¬
lum culpE, led pernas, & fi vtrumque fit
coniunctum , ad malum qua ratione eft
fiipplicium, non qua peccatum. Tradidit
ergo Deus ingratos fupcrbolque eiulmo-
di, in defideria cordis eorum , id eft, per-
mifit {altemjarque conceflit, vt animi ab
ipfo rebelles rebellionem fenfuum ipfi
quoquefentirent, & perturbationibus fas-
pc intolerabilibus lupplicio iufto fuccum-
bercnt.Et quiDei gloriam ad beftias tra-
ftuierunt, ipfiprECipirarentur in beftias.
Inquitigiturnonindefidcrium fedinde¬
fideria. Quoniam turba perturbationum
in feafu cft quali multiplex animal, vt in
Ph*dro,imb omnigenum animal, & vt
in nono de Republica traditur. Omnem
veto hanc turbam defiderij, amoris nomi¬
ne nuncupauit. <yiia ficut ex amorediui
norumvniueriatraquillirasvirtuioue nat
citur, fic ex amore mortalium vniueria
pcttuibanoprauitaiquccontingit; Libidi-
431
nesidoiolatraruabufunaturali prolapfis»
quas & PMoiophiinnuar, es appellant, a;
pertis admodum verbis iniequitur, vt Sa¬
tyrorum more deformem ignoniiniolam
libidinum eiufmodifaciem oculis noftris
obiidens,ftomachumque mouccs palam
abominandas efficiat, & interearitu tragi¬
co patefeciat, in quam infimam miferabi-
leque fortem corruant, quiafummoper
ingratitudinem & fuperbiam defecerunt.
Socrates quoque apud Platone in PhE-
dro libidines contra natura verbis longio¬
ribus & apertioribus imprebat. Sed ne pu-
doreicterim impediatur obuoluto capite
loquitur, vt audientes admoneantur, qua
turpe fit ea facere, cum etiam nominare fit
turpe. Paulus autem non erubefeit neque
verecundia prohibetur. Sicut enim eru-
beftentia puerum quidem decet, adultum
vero dedecet, fic & verecundia cuslibet
conuenire quidem poteft horni ni in genio
videlicet humano loquenti. Sed in ani¬
mum diuinitus afflatum nec verecundia,
nequefimilis perturbatio cadit. Videtur
autem Paulus tres' Gentilium Theologias
tangere. Giuilcm quidem qua Pontifices
in templis ftatuas & lacrificia ceremon/afi
quedi/ponebantybiait.- & commutaue-
runt gloriam Dei. Ponticam vero quam
PoetE in Theatris introduxerunt, vbi in¬
quit, & commutaucfiuntveritatem Dei in
mendacium, fiue, vt grECus textus habet,
in mendacio. Quod tendit ad idem. Po-
ftremo philofophicam , qua Phiiofophi
fphsras mundi, ftellafqueSt dfmones co¬
lere docuerunt. Cum dicit, & coluerunt
fdiicetcreaturam,& feruierunt creaturE-
potius quam creatori, in quo etiam cultu
did poteft commutari diuina veritas in.
mendacium. Siquidem refponia dama,
numa ftellis accepta, fepemendacia funt,
quod & Porphyrius confitetur. Praeterea
veridicum a Deo lumen infuium,quo&
nonnulla vera circa Deum cogiicuerunt,
non fincero ftudioioque affetihi profe-
quuti, in mendacium conuertifie dicun-
tur. Quoniam fubinde conieciuris zffc&i-
bufque humanis inducti j in mendacia
qusdam circa Deum prolapfi funt, vel
quod non minima qiiEque curet, vel
quod fine mediorum Numinum inrer-
ceffione, minus hominibus benefaciat Li¬
cet etiam fimulachra culta Gentilibus
mendacia dicere. Que quidem a Philo-
fophis conceffa & confirmata videntur.
Duo vero potiffima in cultu - Gentilium
deteftatur,Vnumquod multi obliti crea¬
toris, adorauerint creaturas. Alterum
quod plurimi fiipremum cultum affectam-
45* Marfilij Ficini in EpifF.
«juementisfammo Deo debitum propter quadam corufcatione rauciat, hnmanaf-
auaritiamlibidinemque ad numina auz- que fallacias arguit. Ego dixi in cxcdTu
dam muDdana przfertim propinquiora meo,omnis homomendax.
traduxerint. Atque vt declararet libi pri¬
mo fummum cultum attribuendum, dixit". Suomodo qui non frobauerunt Titum bdm
fQuiefibenedidhisin fecula amen.) Ter innotttia^inmiU omnta diUbuttur.
vero repetit.) Tradidit illos Deus & quz
fequuntur: ) Forfitan vt nos admoneat, C A PV T X.
■Deum pro tribus impietatis gradibus, ter
impios deltituere, nam incipienti quidem
impietati» ipfe quoque incipit fpiraculum
E Tficut non probluerunt Deum ha¬
bere in notitia, tradidit eos Deus in
fuum influxumque remittere. Crefcen- reprobum fenfum, «faciant ea,002 non
te vero magis gradatim magifque re- conueniunt.) Vbi latine dicitur fenfum,
grzce habetur intellectum. Senium igi¬
Conlumroat^ denique impietati retrahit tur intclligi intellectum merito,quianon-
penitus atque deferit , fiimmamque con¬ dum rclipifeunt, in -alia flagitia cadunt
tra impios licentiam & poteftatem per¬ proeadem culpa. Paulus peccato pesnam
turbationibus omnibus quomodolibet in¬ affimulat, vt ficut peccauemnt in fenfu
cidentibus dzmonibufque concedit, tra¬ Dei,ficinfcnfu proprio puniantur, & li¬
dere enim id fignificarcvidetur. Przterea ent non agunt officia conuenientia con-
tradit, quali tribus furiis agitandos, primo fentaneaque notitiz Dei, fic in flagitia
quidem perturbationibus fenfuum , vt ita dignitatihominis non conuenienua cor¬
loquar,inertibus,fecundo autem aftutio- ruant. Iam vero a libidinibus non huma¬
libus,. tertio rationi iam malignitate per- nis tantum, fed immanibus cum ftoma-
ticrfz. Tradit autem vbique exterminato¬ cho fupra narratis, ad iniquitatem multi¬
ribus Angelis, quosimpij omnes imitan¬ plicem dilabumur, diabolica /piritus ma¬
tur & colunt. Si quzris exemplum quo lignitate produciam. Quid verofignifi car,
planius cognofcas impios ob culpas fiias a- nonprobauerunt Deum habere in noti¬
-Deo deftituti, non mutato Deo, confide- tia i Certe opera nulla dedaraucrunt Dei
ra S olem fuum apertis oculis communiter notitiamfehabere. Quam tamen habuif-
•lumen infundere, fed conniuentibus ocu¬ fe Paulus confitetur. Nullum enim offi¬
lis magis paulatim atq,magis,minus gra¬ cium przftiterunt huic notitiz confenta-
datim lucis minufque tribuerc.Penitusve- ncum.Intcrhzcaduerte Paulum magno
ro ciaufis nihil penitus impertiri, fed eiuf- fignificationis pondcreprotulilfe, Deum
modi oculos tenebris quodammodo tra¬ habere innottiitia. Siquidem notiam Dei
dere, vt qui dedignatus Solem hallucinari habent quicunque de illo rationibusveris
czcutireque coeperat paulatinj,iam vt par pro arbitrio diiputant. Sei in hac Dei
eft, tenebris obrutus offendat paffm pro¬ notitia, hi foliipium quoque Deum ha¬
meritis atque cadat. Trinum Platonici lu¬ bent, qui amore diuino flagrantes, qua-
men animis putant infundi diuinitus,ficut fiper hunc coniunfti Deo cztera parui-
& oculis a Sole trinum. Primum quidem pendunt, & pro Dci-gleria fortes eua-
naturaliter vnicuique proprium. Secun¬
dum vero commune contemplantibus Pius quidem animus ad Deum fe con-
fiiperinfulum. Tertium denique coelicolis uertens, tribus quibufdam gratiis diuini-
animifque vel ad coelum iam reuerlis vel tusmunitusincedit,fidecena, ipc firiaa,
hienonnunquam abftractis exhibitum vel charitateferuenti. Certitudinemquidem
ollenfiim.Deduobusquidem primis Pla- fidei filio potiffimum offerre videtur, a-
toexemplo Solis loquitur in Republica. moris ardorem Ipiritui, lpei firmitatem
Detertio autem in cpnuiuio atque Phz- przcipue patri.
dro,quod quidem ad beatos velabftraflos Deus igitur tribus quoque gratiis co¬
animes itafe habet, ficut lux pura Solis ad mitantibus conuenit in animum, nouo
cceleftes coelicolarum oculos fe habere quodam lumine, incomparabili gaudio,
putatur. Primum itaque lumen Deus non inuidto vigore. Lumen quidem filius prz-
aufert peccatoribus, fed relinquit ad poe¬ cipuevideturafferre. Gaudium autemfpi-
nam , fecundum vero magis minufue ne¬ ritus. Pater vero vigorem. Lumen fidei
gat, & perditis omnino negat. Tertium przcipue diftribuimr,fpei gaudium, amo¬
poftremo in patria quidem largitur zter- ri deniquevigor. Triahzc ipfiusprzfte-
num, extra patriam vero mentibus huma¬ tiz Dei cerriffima funr argumenta. Cy
nos aliquando limites excedentibus fub aute hzc nonhabes didthaberefcDcuin»
 D, Pauli Comment. 4'1
Fi:bfiprofedo mentitor. Quapropteria- catam eftiriiqriirss. Sicut&inftitialega-
redi&m: Numero Dcusimpareg2uder, lis virtutes omnes, Ariftotcle etiam te-
id eft, ternario, rtun in recipiendo tum in fte , comprehendit. Iniuftum enim eft,
dando. Hincil!ud:fpes autem non confon- quod contra legem .Omne vero peccatum
dar, quia charitas Dei diffir.a cft in cordi¬ contra legem eft diuinam & naturalem at¬
bus ycftris per Spiritum fanchimqui datus que ciuilem. Iniuftip auerfio qusedam eft
cft nobis Similiter Sc vini notitiam habent a Deo. Auerfio hac in omni peccato pror¬
aliquam, qui vifu olfariuque percipiunt. fus includitur Diuidit Paulus iniuftitiam
Sed vinum in notitia lpfum habent, qui re deincepsinmultapeccata, propter varias
vera iam guftant.Hi (oh vini vim frudnm- omnefque iniquas ad creata comierfiones.
que perfennunt. Hacigiturratione, qui Sed primo repetitperrinentia quadam ad
per afferium amatorium cum Deo iam no¬ Iibidinesfiipranarratas, fed hic perpetra¬
to arctius copulantur, habere Deum in no¬ tas potius per legis vel perionte contem¬
titia dicipofiiint. Quoniam Deus charitas ptum. Nequitia enim apud vetereslicen-
eft,qui ma net in charitate in Deo manet & tiofa quadam lafciuia eft,qua continere fe
Deus in eo. Poliunt & cum Propheta cla¬
mare. Detorrente voluptatis tus potabis [ Fornicatione. ] Fornicatio eft concu¬
nos,inebriabimur ab vbertate Domus tus. bitus omnislege prohibitus, Vbi enim La-
Deus igitur cognofcentes quidem ipfum, . tini codicespoft iniquitatem habent mali¬
fed cognitum non habentes : id eft, amore tiam exsraneia Graea traductam , ego li¬
minime complcftentes,tradit in reprobum bentius pono nequitiam, & verbo Graco
fcnfum,iure enim fi non probauerunt fla¬ magis aptam,&cum fornicatione proxima
buntur in reprobum. Sed in quem repro- congruentem. Deinde ad noua crimina
peruenitur adauaritiam , fcilitet & mali¬
Primo quidem in reprobum fenfum, tiam vel prauitatem. Vbi enim poft auari-
id eft,intcllerium, quo nihil cogitent, nifi tiam -0-xU Graea traducitur nequitia,ma¬
a probitate remomm, ideoque lint aDeo, lo equidem malitiam velprauitateminter-
& piis hominibus reprobandi. More qui¬ pretari Id enim Etymologia magis corifo-
dem vellippi . qui refugit lumen, vel gttftus nat..Auaritiafiquidem libidinum explen¬
inferii, qui lalubria rc ipuit, noxia concu - darum gratia pecunias affectamus. Nara
piteit. Hinc illud Apoftoli: fanam doriri- aftutia ptauitateque ad libidines & pecu¬
nam non fuftinebunt.I -eindein feuam in¬ nias vtimurconfequendas. [ Plenos inui-
cidunt reprobi dsmonis quafi C erberi po- dia,homicidio.]Accumulatdejnccps iniu¬
teftatem-Cuius quidem moriu quodam ra¬ ftitia crimina Non fatis huic erat bona li¬
bido impij homines faucii & prorfus infe¬ bi opinabilia comparare,nifi eadem impe¬
rii, paflim mordeant alios & inficiant, &_ dire aliis cogitaret,itaque ihuidet habenti¬
contra natura ipfius ordinem maleficiis,vt bus vel habituris, Si ob inuidiam, homici-
ita dixerim, deledentur & in hac interim dia machinatur. ( Plenos id quoque magis
deledationefalla veriflime crucientur. adauget contentione , dolo.; Iriuidus vbi
Ideo in cos inuedus Apoftolus , inquit.- nec proximum perdere nequit, contentio¬
[Repletos omni iniquitate. ] Etiam qui fb- ne falcem aperra vel clam dolis aggreditur,
let die breuis,prolixior nunc apparet indi¬ malignitate Si minus obiurgare fraudare-
gnatione concitus longiore quadam inue- que poteft , faltem venefica volti pta tis ma¬
cHua,more etiam inculcantium , complu- lignitate imprecationibufquefemperinfe-
rima impioram veneficia,& facinora con¬ quitur.; Su!urrones,detraftores. Malignus
geritor veneficam pariterque miferam im¬ enim dum vitus intimum alirer cuomerc
pietatem tot tantifqne facinoribus, fuppli- nequit, verbis vel palam vel clam cuomit,
ciisfimulopprellam procul aufugere toris 1 D eo odibiles. 1 Quid enim magis contra
viribus omnes admoneantur [ Cum dicit beneficum Dei bonum quam maleficiis a-
repletos omni iniquitate & quae fequun- deo deleriari. Sunt autem odio Deo, quia
tur. ] Duobus modis miferam impietatis dum maiavoluntjbona nolunt S i hsc no¬
culpam exaggerat. Tum quia in ea atque lunt , Deum confequcnter bonorum prin¬
exipfaexiftutomniavitia, tum etiam quia cipium minime volunt. Obhoc igitur &
fingulafiint adfummum. Quod lapientis propter fuperbiam inueriionemque malo¬
liber affirmat,infandorum idolorum cultu¬ rum funtodio Deo tanquam ofores Dei.
ra omnis mali caufaeft. Iniquitate,id eft, Hinc iam nonhamani, fed diaboli fimt.
iniufriria. Sic enim proprie textus habet [ Contumeliofos,iuper bos,elatos. Noflfo-
Grzcus , & ipfa iniuftitia fignificat om¬ lum maledicunt abfenres , fed etiam ad
ne virium. Hincilkidicannis, cmne pec¬ contumeliam veniunt in praefentia.Neque
434 Marfilij Ficini in Epift.
verbis contenti firnt, fcd opera contra ius
feparare conatur.Ac fc quidem extollere,
•czteros vero deprimere. [ Inuentores ma¬
lorum. ] Leuia fortafle putant confueta
damna. Ad noua quasdam excogitanda
•maleficiorum genera omoesingenii ner-
nos intendunt. [ Parentibus nonobedien-
tes.J HaAeousinfequutus cftiuftitia: cul¬
pas affirmatiuas, quae plurimum incommit¬
tendo verfantur, deinceps autem negati-
uas, quspotiflimum confiftuntin obmit-
tendo, perfequitur,& ficut in illis enarran¬
dis incocpitaDco, ficmiftis incipit a pa¬
rentibus , qui nobis irfterra quafi firnt pro
Deo. Parum illis fuerat proximis malefa¬
cere, nili etiam i parentibus rebellarent.
[ Infipientes. 3 Merito tam dementes iudi-
cari poflunttanquam paterna:, & cuinfli-
bet difciplinte prorfus expcrtcs.Clncompa-
fitos.3 Id eft, procul a compofitione, quafi
conuentispaftionibufque nonftantes.Ne-
queid quidem mirum. Siquidem paterna
iura iam fregerint fine affectione.rAbfqu e
focdere.lSi Deum non diligunt,nec par en¬
tes quideln. Itemfinon parentes, quomo¬
do casteros?Sineminem diligunt,quonam
fodatis federeddeft,iure vel promiflo cui¬
quam deuinciri poterunt?[Sine mifericor-
dia.] MeritOsCum caritas omnis iam refri¬
xerit 3 humanitatsmque omnem prorfus
■exuerint,homini’vel miferabili,nec admi¬
niculum fubminiftrant vllum,n ec faltem a-
nimi mifericordia moucntur.Ideo nec ho¬
mines firnt habendi. Qui cum iuftitiam
Dei cognouifTent,nonintellexerunt. Quo¬
niam qui talia agunt , digni firnt morte.
('Non folum quifaciunt,fed & qui conflen¬
tium facientibus.) Perhzcverba conflat
eos fibimet aduerfari, dum Deum quidem
iullum dicunt,fed non punire concedunt,
dum fc confidunt impunitos fore.Hzciam
fuperioris difputatioms fumma eft & quafi
quidam Epilogus. Redit enim Paulus ad
iuftitiam cognitionemque Dei in exordio
pofitam &inexcufabile crimen illic addu-
clum.Cum igitur quid apud Deum iuftum
fit cognoucrint, quid Deo, quidfibi, quid
proximo debeatur , & tamen propter im¬
piam fuperbiam contra hse c omnia iura fe-
cerint,nulla iam venia digni funtNam fua
quadam culpa adeo obcacati fcnt, vt non
intellexerint, id eft, cogitare noluerint,
Deum peccatapunire,atque alios qui talia
perpetraruntmorte dignos cfle eenlendos.
Nam animi qui Deum deferunt, digni
funt,vt ipfi deferantur a corpore,morte Ici-
Hcet temporali atqueinfuper deferantur a
Deo ztema quadam morte damnati-D eus
«r-Jm eft animi yita, ficut anima corporis.
Ncqjfcilicet dum ipfi qui patrauerint,fe4
etiam qui charitatis defeflu minime pro¬
hibuerint, digni hoc fiipplicio indicaram
Forte Paulus Philofophos in pcenitoaa
cuofdamtangit, qui&fiipfidzmcr.esvd
idolanoncolebant,nec erant propria ini¬
quitate pol!uti,histamen Gentiumerrori-
bus minime fut currebant.
Centra ludaos, Jlmulatoue Gentiles. De aitr
,
Jio eorum iudicio & quemedo indi¬
,
candi Jtnt d Deo atque de
illorum fcrtinacia.
C A P VT XI.
■J3 Ropter quod inexcufabilis es, ohfc
JT mo,omnisquiiudicaajPoftquampro.
bauit Gentiles non cfle iuftitiam corie,
quutos per ipfam" duntaxat veritatis cogni-
tionem,qua in primisgloriabantur, necne
venia dignos ene oftendit, neque Iudzos
affequutos efle iuftitiam ex priuikgiisir.nl.
tis gratia diuinafufeeptis, quibusinfolen-
ter extollere fe folebant. Quo quidem effi¬
citur, yt vtrifqueneceflariafitadfrlutem
gratia Euangelica virtus.Primolgimr dif-
putat, Iudaos perfectionem iuftitiz noca-
deptos ex lege, deinde nec exgcnerc,ter-
tio neque ex ipfa rircuncifionc. Principio
nobis confidetandum,quemadmodnnilu-
dai pariter atque Gentiles Chrifliani iam
fa(9d,adhuc depriori vita infoknterfeinui-
cem iudicabant. ludar enim Gentilibus
frequenter obiiciebant,eos abfqueDei le*
ge vixifle quafi prophanos, atque 1 dolis im-
molafle. Gentiles contra Iudzis cuctidie
obietftabant, illos acceptam a Deo legem
minime feruafle, ingratofquediuinis priui-
legiis extitifle. Primo itaque Paulus de iu¬
dicio minus reflo vtrofque condemnat,
humanum quidem iudicium vniuerfaliter
improbas.probans vero diurnum-l Propter
quod inexcufabilis es &c.] Quafi dicar,
propterea quod vos Gentiles veritatem
Deiiniufliriaveftradetinuiftis, &cogni-
to Deofuiftis ingrati, cxcufationecare¬
tis, neque mereminiveniam, fimulquetu
Iudse propter acceptam legem , non es
cxcufatione &venia dignus. Ideoincuo
quoque clam fiio iudicio condemnatur.
Quippe cum.in fimili quodam crimine de¬
prehendatur. Dicit antem,o homo,K vter-
que memineritfe nondiuinumefle , fed
humanum. Ideoque in iudicando facile
fallipofle, atque cfle fimiliter cuipisiudi-
cioque obnoxmnr.Inquit przter ea,omnis»
Vt quamaisinccrperira Gentilibus, tama»
 D. Pauli Ccmment
t-.3X comprehenderet&Iudzos- Qaos &
a principio corr,plexus eft,vbi dixit.In E-
nang dio diurnam vigere virtntem,in falu-
cem omni credenti,Iudaro primum & Grj-
:c. Et in difputarioms huius progreflu In¬
darum fimal repetit atq; Grzcum. (In quo
enim iudicas alterum , teipfum condem¬
nas. Eadem enim agis, quae iudicas.) Sed
quomodo eadem? 1 n effefiu falcem aut ge¬
nae, (i minus in modo atque proprietate.
Si ludaus ingratitudinis in Deum damnat
Gentilem, quod Philofophicoingenio &
fcienriae munere gratus Deo non fuerit,fi-
militer & Gentilis Iudarum accufabitin-
gritum , quod praerogatiuis multis a Deo
tributis gratus minime fuerit. Rurfusfi lu¬
dius Gentilem tanquam naturalis legis
przuaricatorcm proculdubio nuncupabit.
Getilium leges idololatriam quidem prae-
cipiebant.formcationem vero animaduer-
tcre negligentius videbantur .vtrumq;, Iu-
dzorum lex cenfura feucriore,notabat.Iu-
dzusergomanifeftamin Gentili idolola-
ttiamfornicationemquedamnabat. Gen¬
tilis in Iudzo taxabat occultam. Simili ra¬
tione deinceps de culpis quoquomodo
communibus alter alterum mutuo con-
dcmnabat,& vterquedumaccufabat alte¬
rum,damnabat quoque feiplum/Scimus
autem quod iudicium Dei eft fecundum
veritatem in eos qui talia agunt.) Apofto-
lus hos altercantes ita monet : Iudicium
illud veftrum in opinione verfatur,
& perturbatione peragitur. Nos au¬
tem Apoftoli fcimus & certi fumus,
vos interim a fuperiore Iudice iudica-
ri, introfpiciente veritatem, quamuis oc¬
cultam. &animaduertentein eos qui fiib-
ie&i crlminibus,nonfuaquidempurgant,
fed obiurgantpotius aliena non emenda¬
tionis quidem gratia, fedluperbi* caufa.
Quod autem deopinionedicebam. Piato
in Timzo confirmat his verbis : Veri¬
tatis quidem intelligentia certa Dei pro¬
pria eft , opinio vero hominum. Cum
vero dicit talia agunt, non folum figni-
ficat reliqua crimina, fedhoepotiflimum,
quod tu alios iudices atque damnes, prz-
fertim ciim fis ipfe damnandus , iudican
dique officium , quodfolius Dei eft, tibi
infolcnter v(urpes.(Exiftimas autem hoc,
o homo,qui iudicas eos qui talia agunt, &
facis ea, quod tu effugies iudicium Dei.)
Si Deus, vt modo dicebam , fecundum
veritatem iudicat, id eft , penittffimam
infpicit veritatem , neque perturbatione
mouerur, exiftimarenon debes tu , 6 ho¬
mo , fdlicer terrenum animal , re dini-
nam vIrionem c2ugeref>ofIe. Hnc ten¬
435
dit Propheticum illud , Quo ibo a ip-"'
tu tuo , aut quo i facie rna fiigiam j Si
afeendero in coelum tu illic es, ii descen¬
dero infernum ades. Item, Nec eft quo
fe abfeondat a calore eius. Atque illud
Hieremix : Ego fuin iudex atque celiis.
Idem a Platone in Legibus confirmatur,
dicens , fingula a diuino iudicio intro-
fpici animaduertique. Itaque peccatori¬
bus, nec apud coeleftes, ncc apud inferos
elfe refugium.
Sed cur praetermifimus, quod Apofto-
Ius ad Hebraeos inquit, Diuinum Ver¬
bum peniti (fima quasque eificaciiume pe¬
netrare i omniaque nuda & aperta efie
oculis tuis. Inquit autem Paulus bis , 6
homo , vt tu quando iudicare conaris,
bisquoque dicas,Homo fum,femelqui¬
dem inter te & proximum recordatus, vi¬
delicet te efie peccatorem fallique pofle,
& illum tanquam fratrem, non efie iae-
dendum. Semel iterum erga Deum,co¬
gitans , te animal terrenum non debere
officium tibi vfurpare diuinum , folius
enim illius eft iudicare, qui fblus eft men¬
tium perferutator, & Dominiis vniuer-
fi, cuius aduentum ad iudicium expecla-
re iubet Apoftolus. Nolite iudicare , & ,
non indicabimini, fcilicet de hoc ipfb
grauiffimo crimine, quod quidem eft di-
ninum iudicandi munus fibimet arroga¬
re , quae & diabolica fuperbia eft. Nihil
filentio facilius efie debet, nihil iudicato-
ri fit difficilius-, qui faepe non iuo com¬
modo , fed fola malignitate mouetur, qua-
fi moueatur a. diabolo. Forte vero qui
ab iudicio abftinebit, fe continebit a gra-
Uibus , neque indicandus erit. £ Andini-
tias-bonitatis eius & patientiae, lengani--
mitatifque contemnis q Forte, non tam
confidis in ignoratione Dei,quam teme„-
re in mifericordia fperas. Quatenus Sc
diuiam grauiflime peccas, &'vindidans
nullam abhac experiris. .
Erras quidem grauiter, dum fub Iu*
dice adeo iufto fapienteque, immerirairi
tibi promittis impunitatem, grauius dum
diuinam contemnis benignitatem, gra¬
uiflime dum tam longa Dei patientia td-
Ierantiaque abuteris. Copiofa quidem
bonitas Dei eft , quae vel grauiter pec¬
canti naturalia bona non aufert, imb in-
fuper bona fuppeditat quotidie quafi
blandiens , vt ad gratiarum actionem 8£
ad poenitentiam reuertaris. Copiofa ni¬
mium panentia., quae tot & tanta pec¬
cantes , ve! ad tempus fuftinet. Copiofa
denique longanimitas longumad paenir
tentiam tempus. expe£tans, ignoras quod-
43 6 Marfilij Ficroi in Epift
benignitas Dei ad poenitentiam te addu¬
cit. Deus adeo bonus atque demens non
tuis quidem malis commotus, fed bonitate
propria fretus te tamdiu malum non folum
non punit-fed accumulat quoque bonis vt
poenitentia: tempus occafionemque grati
tudinis bab eas,fcd tu interea nequam,quid
ad poenitentiam tibi concedi tur,ad teme¬
rariam impunitatis confidentiam infipien-
teradducis , n.equeaufcultas quod admo¬
net Efaias:Expe£tat inquit vos Deus vt mi-
fureaturveftri.
Si primum principium quod anullo fini¬
tur, virtutem poffidct infinitam. Haec au¬
tem imaginabile quantumlibet tempus
fpatiumquc comprehendir,vbiqueprocul-
dubio femperque exiftit.Si virtute infinita,
quae &ipfa intclligentiaeft, finguia facit
atque dilponkjintdligit certe regitquefin-
gula.Nu!la: igimrhominum adiones cogi-
tationclueiudicium eius effugiunt.Clama-
uit ergo Dauid.-Domine 6 pater quonam
afacietua,icieft,a filiofngiam?Quonama
fpiritu abibo fcilic et fiandto. Quafi dicat,fi
tibi amicus ero, paterna rnepotentia fufti-
-nebit.Hinc illud: Tenebit me dextera tua.
Siautcm inimicus eadem me potentiapre-
met.Durum eft incidere in manus Deivi-
uentis.Item,fi amicus vulms mihi tuus fan¬
dus ac ia:tus occurret. Si inimicus , terri¬
bilis atque atrox. Rurlum fi amicus, Spiri¬
tus fandi calor fbnebitatquerecreabic. Si
inimicus , extenuabit atque comburet.
Non eft qui fe abfcondat a calore eius. Sed
calor eius in animam veniens apertam &
liberam atque amplam fuauiffime calefa¬
cit. In animam vero anguftam diftortam-
que conclufus adurit. Profedo myfterio
quodam dum ad Solem alluderer, non di-
xir,noneftquifeabfcondataIumine eius,
fed inquit, non eft qui fe abfcondat a calo¬
re eias.Quoniam lumen quidem Solis non
apprehendit omnia,calorem vero quoquo-
modoresomnesaccipiunt. Sic&diuinum
lumen tenebra non comprehendunt, in¬
cendium veroprafentiunt.
Se diuino indicio, de retributione fecundum
opem, de poena atema, de gradi,
bus ad parum.
CAPVT XII.
S Ecundum duritiam autem mam,&cor
impoenitens tbefanrizas tibi iram in
die ira & rcuelationis iufti indici; Det.]
Deus quidem ficur patientibus atque poe-
hitentibcs mala conuertitinbonum,fic di-
aina patientia aLutentibusftatuir, vrbona
conuerterentur in malum. Quoniam ■£-
tnr longanimitate diuinaadpcenitcnaja
non flectuntur , acerbiorem fibivindi&n
exaggerant in die diuini iudicij peccato¬
ribus infer endam-Eft autem iudicium iri¬
num duplex, vnum quidem in ficefzoib-
ium cunctis vniuerfalefuturum. Alterum
vero particulare lingulis poft prafenbs vi.
ra finem aperiendum.Vtrumque iudicicm
hic videtur attingere,& vtrumque in dici
cum reuelatione dicitur exhiberi. In die
uidem,quoniam diuino iudici, qui &ipfe
ol iuftitia nominatur, finguia pcrfpicud
patent. Gum reuelatione verb,quoniam&
in animam nota peccatomm omnium
tanquam infte fepraferunt. ■ De Sole diri-
no,inquit Orpheus, omnia introfpiciqcm-
nia intus audit, omniaiuftediftribuiL Et
Socrates in GorgiaDiem reuclationcm-
queeiufmodi tetigiflevidetur,ybi'ait: om¬
nes anime ad diuinum Iudicem abfqncad-
uocato nuda venient, vitiorum cicatrices
notafque intimas proferentes. Qua: qui¬
ri em feuerusludex prcrfusinfpicicnsdif-
cemet atqueiudicabit, necpcrfcnaium,
conditionumque aliarum rabonem vllam
deledumque habebit. EtinvlbmodcRc-
publica probat animas ad iudicium acce-
dentes ,palam opera fua fingulas fecum ge¬
rere , bona quidem a fronte, mala vero i
tergopendetia.Hac ille.[Sic igitur reddet
Deus vnicuique iuftoiudicio fecundum o-
pera fua. ] Sed quomodo redditvnicuiqus
fecundum operafua?Sitempore peccan»
tem perpetuo punit ? Hacvrique rabone;
Siquidem illfe peccauetit in diuinam maic-
ftatem, cuius eft dignitas infinita. Ideoquc
culpa fequitur infinito quodam fupplicio
dignaTtem fi peccator ftatuerit in eodem
crimine perpetuo fe yi&urum , hoc vero
peccatum non futurum Deo quidem eft,
fed pratfens. Itaque tanquamfemperpec*
cauerit punietur.
Denique fi peccator ob infignem cul-
patn diuinam gratiam prorfus amiferit, fi¬
ne qua nemo refurgit a cu!pa.Sed perfeue-
rans in peccato, perfeueraturus eft inpoe-
,na. Temporalibus vero virtutum officiis
largitate diurna pramium datur aeternum.
Quod ergo dicitur reddere fecundum o-
pera, non debes intelligere fecundum s-
qualitatem operum,quafi opera finr aqua¬
lia praemiis. Nam pramium exceditmeri-
tum. Sed fecundum prepornonem quan-
dameftintelbgendum, fcibcetcuiabcnis
qnidem bona tribuet , malis vero mala-
Meliora rurfusmelioribus, peioribus vero
peiora.D uririam non pce nirenbs animi b-
pecius improbatam , doctores noftb coi-
 D. Pauli Comment.
i nuncnpant nul¬
la v enia dignam. Quod quidcm,vt planius
inteliigatnr, attende parnmper. Patri qui¬
dem potentiam attribuere folent. Filio ia-
p;cnu'am,Spiritui vero benignitatero,qaa:
quidem bona & Utribus 2 que communia
fent, tamen certa quadam medi vel mu¬
neris ratione Cingula prateipue tribuerefin-
gnlis confueuenrat. Qui igitur perturba¬
tionibus fcp er atus, quafi ob impotentiam
infirmitatem que delinquit contra poten¬
tiam attributam patri, &ideo contra pa¬
trem peccauifTe videmr. Qui autem per
ignorantiam, contra filij fapientiam deli-
cuiflc.Sed quiper malitiam malignitatem¬
que tranfgreflus eft legem, benignitatem
fanch Spiritus ofFendiSe putatur.Idque ap¬
paret prscipue in odio inueterato, in effe¬
ctu inuidiae indiuinam gratiam, in fuper-
bia confirmata, in criminibus per mali¬
tiam voluntariam perpetratis , m contem¬
ptu diuinorum, in fuperbia veritatis impu-
gnationejin extrema indiuinam clemen¬
tiam vel confidentia vel dilfidentia,in duri¬
tia nullam pernitendam admittente. Eiufi
modi culpa: quafi diabolica:, non fiia qui¬
dem natura,fedmiraculofaquadam Dei
clementia operationeque in nos remitti
poffunt. Culpa: veroper ignorantiam vel
infirmitatem difciplina caftigationeque
adhibita corrigi, ideo facilius remitti pof-
fc videntur. Attribuunt autem iudicandi
munus prscipue filio. Iuxta illud : Pater
omneiudicium dedit filio, quem conftituit
indicem yiuoium St mortuorum. Congrua
rerum viciflitudo feruatur,fi filius ab homi¬
nibus iudicatus,homines ipfe.iudicet,com-
petens quoque generis humani Iudex, qui
fuper homines eft, & homoinfeexpertus
humana. Iudicium quinetiamluce ratio¬
neque agendum. Lux autem Stratio pa¬
tris eftfihus. Deniquefiattributa confide¬
remus horribile forfitaa videatur iudicium
potentis paterna: concedere,ne forte fen-
tentia rigidior expectetur. Tribuerevero
clementis fpiritus nimiam prsftarct indul¬
gentis confidentiam. Ad lapiendam vero
iufte indicare, fimul cum squitate, fpe&t-
revidetur. Vniucrlalequidemiudiciumfi-
liusipfeper fcprorfus explebit. Particula-
re vero per Angelum vniufcuiufquc cufto-
dem exploratoremque abiniuo conftitu-
tum. Hinc Plato in Gorgia iudicium hoc
per propria qusdam Numina exiftimat
437
De retributum promiorum, atque fuppltciir
Tum, de juperba contentione contra
Deum , dr vindicia
CAPVT III.
H is quidem qui fecundum patiendam
boni operis, gloriam St honorem &
incorruptionem qusrentibus vitam ster-
nam-His autem qui ex contentione, 8t qui-
non acquiefcuntveritati , credunt autem
iniquitati, ira St indignatio, tribulatio 8t
angtjftia jSicut modo difpofui,comtnuni-
ter legitur apud Latinos, eiufmodiverbo-
rum textus fenfum habet obfcutiorcm.
Quod commentandum mentes fatigauit
atque fatigat. Planius autem Grscaque
aptius interpretabimur, fi cum A thanafio
feriptore Grsco, dbftiflimoque ita dica¬
mus. His quidem fecundum patientem
perfeueranriam boni operis gloriam St ho¬
norem Stc: His autem ex contentione
non acquiefcenribus veritati, obfequenti-
busauteminiquitati&c. 'ntsmym Grs-
cum,patientiam perfeuerantiamque figni-
ficat. Patientiam quidem quatenus aliquis
ab honefto quodam officio non feparatur
terrore malorum. Perfeuerantiam vero,
quatenus nnllo tsdio vclmollxciereuocan-
tead finem vfqueperdurat. Quoniam igi¬
tur vt placet Athanafio, Paulus hic vtrum-
que intelligiferuarique vult, ideo patien¬
tem perfeuerantiam ego traduxi. Sic et¬
iam quidPaulus velit, Facilius intelhgitur,
fcilicet Deum perfeuerantibps. inbono o-
pere gloriam polliceri. Ex communi ve¬
ro traductionis forma fadhim eft, vt qui¬
dam expoluerunt. Quicunque Dei patien¬
tia bene vtitur ad bonum opus &c. Sic au¬
tem exponere,eft quafi verbis Pauli vim in t
Sed quamnam gloriam in bono opere
perfeuerantibus dabit Deus ?, claritatem,
fplendoremque mentis in hab vita .quo¬
dammodo, in aha vero pleniffitne, adeo yt
in corpus vfque redundet. . Quod & glo-
riollirn corpus appellant. Hinc illud E-
faisilmplebit Iplendoribus animam tuam.
Et Danidis : Exaltabunt lanSi in gloria.
EcEuangelij fecundum Matth^um,Fulge>
bunt iuiti ficuti Sol in regno patris eo-;
rum- At quem honorem ? certum quid¬
dam offici; & prudentis munus in ccelo,
occultum aliquem apud homines. Ideo
Dauid Nimis honorati fimt amici tui
Deus. Incorruptionem vocum etiam im¬
piorum corporibus Deus poftremo fit coti-
Oo iij
43 S Marfilij-Fi icini in Epift.
■ c efforas. Car praecipue piis in przftantia
pollicetur ? Quoniam immortalitas in cor¬
poribus piorum cum honore erit & gloria,
impiorum verocontri, & quoniam beati
aiterno firmoque bonorum ftam ftuenrur.
Miferi vero habituro rcuera immortalem
experiri non potuerunt. Sed forte varia¬
rum perturbationum pcenarumque fcm-
per mutabili quadam viciffitudine vexa¬
buntur, adiunxitvero Paulus,quxrentibus
vitam asternam, vt finem pietatis exprime¬
ret-Perfcuerantia enim in bonis operibus
velad finem vfqueperdurans, beatitudi-
nemnonreportat asternam,r.ifi orernzevi-
’ «jfcilicet Dei diuinasquefruicionis gratia '
(uTcepta confummataquc fueric. [ His au¬
tem ex contentione. ] Inluperioribus pri-
quidem vbi ait: His quis focundum patien¬
tem perfeucrantiam boni operis. Praemia
vero ybi iubiunxir, gloria,& quz foquun-
tur. Hic quoque primo culpas enarrat; de¬
inde pccnas adiungit, culpas quidem tres
praecipue.
Prima quidem eft foperbia pertinaciter
cum Deo contendens. Secundavero diffi1
dentia diuinaveritatis authoritati non ac-
quiefoens. Tertia eft confidentia foyridul-
gens iniquitati. Poenae vero quatuor det
cribentur, fcilicet indignatio, ira3 tribula¬
tio, anguftia.Inprimisanimaduerte3quan-
taratione Paulus praemia illaabipfo Deo
tribui dicat. Hxc vero fopplicia minime,
nam vbi dicitur indignatio &c. Intelligi-
turfint ve! erunt, hxc peccatoribus potius
-quam tribuantur aDeo. Sedvt redeamus
Ilie ad primum inftitutum. Nonne lenex'
aliquis venerandus iure indignatur feruo,
puero nolenti mandatum eius vllum exe-
qui 3nifi prius efflagitauerit omnes in fin-
gulisrationes 3 quas nec exquirere debeat,
nec intclligere valeat, przfetim fi Domi¬
no adhoneftiorem vitam verbis & officiis
exhortanti feruus conmmax fcmper r-elu-
dtari contendat, fceleribus fe prorfcsim-
mergens. In homines ergo huic feruo fi-
miles Paulusiiicinuehitur, qui erga Deum
contra fe habeant, atque fuperiores illi,
qui tanquam humiles & fponte fobiecti
Deo in opere bono fcilicet in praeceptis
Dei opera ipfafcruandis patientia lumma
perfeticrabant. Hi vero inferiores contra
propter foperbiam Deo quodammodo fe
asquantes, quafiDcum ipfuminfimilitudi-
nem, idcft,ftaruam picturamquehonora-
ucrinr. Sed nnuquid exiftftnandum eft do.
ctiffimos illine regionis antiftites pro nu¬
minibus talia coluifle? Nequaquam. Imo
mc abfuidz adorationis anfos vulgo de-
difle. Sed quemadmodum in Commca-
tariis in Platonem atque Plotinum, &ia
tertio devita tra&auimus.Item dehisquo¬
modo Magi per inferiorem electionem
compofitioncmque docucrinthominesad
fe fuperiora quadam cum inferioribus
congruentia oportune deducere, aliobco
oportunius difputandutli.
Heus penfut cferu , non perfonas, luitis it-
que Gentiles eque djimnut, qurnuis
illi fine lege , hi cum lege
delinquunt.
CAPVT XIIII;
G Loria autem, & honor, & pax, omni
operantibonum , ludzo primum &
Graeco. fNon enim eft acceptio perfona-
rum-apud Deum.,) Superioris difputatio-
nis huius difeurfum, quo Gentiies Iudzof-
qiic redarguit in minis malifqae condii-
fit. Iam vero fimilem difcutfionem repe¬
tens reprehenfionis, vtrofque, & abvtrif-
que in primis beneuolentiam captaturus,
a pollicitationibus felicibufque aufpiciis
facit exordium , & quialudaos eft alicu¬
bi maiori crimine grauamrus. ludzo pri¬
mum foomore repetit,& merito primum,
ludaris enim primis diuinituspromiflalimt
optima. Caeterivero in eorum proniiflio-
ncsintrauilTedicuntur, Gloriam &hono-
rem inluperioribus expofuimus. Quod au¬
tem ibi dixit, in corruptionem,hic pacem
nominare videtur. Quoniam pax concor-
diaque in viribus anima: partibufque, cor¬
poribus przfertim , concordia mentis hu¬
mans cum Deo totum hominem quodam
promiferat immortalem iterumque pro-
mittic.Huc tendit Platonicum in Charmi-
de: Confummataanimitemperantiatem¬
peratum corpus immortaleque efficere
poteft.Etfi primo promilfa funt Iudzis bo¬
na , nihil tamemprohibet, quin Gentiles
pariter aflequi yaieant, fibona paritero-
perenturiudaei quinetiam non aliter coa
fcquuntur,quam fibona fimiliter operen-
tur.Qua quidem ratione d£dt .-Non enim
eft acceptio perfonarum apud Deum.
Hac interim ratione , Paulus fiepe re¬
petit opera , vt Iudxorum infolenriam
reprimat communiter confidentium pri-
uilegiis fuislegibufque, ceremoniis etiam
abfijue opera fua , vel alia gratia fe &
foelerum impunitatem reportaturos, &
falutem prae exteris habituros. Vbi vero
culpatur acceptio perfonatum, eiu£mo-
di acceptio eft rationem duntaxat ha¬
bere perfons , & folius perfons alicu-
 D. Pauli Commem.
es propria: gratia «bfquc alia dignita¬
te , vel ratione prorfos vlia pias alteri
tribccrc quam alteri , vel bonorum,
vel maloram , cuz vtrique alioquin ae¬
que merentur prxcedentibos operibus,
vd collo modo merentur. Deleaum hu-
iofinodi nullum m retributionibus malo¬
rum vel bonorum pro merius Deus ha¬
bet Forfitan vero habet inuocationibus
quorumdam fola gratia fadtis. De qui¬
bus fane vbi depraedeftinarione agitur eft
traffandum. In pratfenti vero de iufta
pro merius pratcedentibus retributione
differitur, vbi Deus aftiones voluntatef-
que confiderat, penfatquemerita. Perfo-
nam vero Graeam Iudzamque nequa¬
quam. [Quicumque enim line lege pec-
cauerunt,etiam fine lege peribunt ,& qui¬
cumque in lege peccauetunt, per legem
indicabuntur.]
Quod Deus in puniendo rationem non
habeat perlonarum , fed culpz momen¬
tum penfitet, ita declarat. -Quia tam Iu-
dari , quam Gentili? peccata & culpas a-
fpicit, non peribnas. Culpa quidem Iu-
dzi grauior , quia lex Mofaica data di-
uinims, neque permittit Indzum fe per
ignorantiam cxcufare, & ardiori vincu¬
lo reddit obnoxium. Itaque peccantes a-
pud Gentiles, qui lege Mofaica nec in-
ftructi fuerant, nec adftri&i leuius punien¬
tur. Hi namque fola legis natur alis tr ans-
greffione peribunt.Sinclege,fcilicet Mo-
faica,id eft , lege Mofaica non grauante.
Iudsi vero vkra idipium quod lege natu¬
rali contempta peribunt fimiliter, vt Gen¬
tiles etiam Mofaicz legis iudicio grauante
plaftercntur.
Praeterea , ne Iudaei forte confidant fo¬
la legum fuarum leftione,ceremoniarum¬
que obferuatione perfidos fore, nec o-
pera, nec gratia alterius indigere, fobinn-
xit.- non enim auditores legis iafti font
apud Deum , fed factores legis iuftifica-
buntur/cilicet, quicumque legis praecepta
fcmauerint,fiue G entiles legis foz/ciiicet
naturalis , fiueludzi legis przterea data:
per Mofcn,& id quidem vfque ad Euange¬
licam legem vtrifque necelTariam ad falu-
tcm. Ac ne fortaquod hic Paulus ait, facto¬
res legis iuftificari, intelligasvniuerfaliter
diftum , quodeumque iuftiriz per legem
quamlibet comparemr,id profecto non per
legis auditumleciionemque^ed per obfer-
uantiam przceptorum deniqaereportari.
T amedl perfida inftiria, fcihcctperpem*
falnte dignaper folamlegem grariamque
Euangelicam comoaratur. ~
439
Di Lege mtarili ttque firipfa , Ae Indice
CAPVT XV.
C Vm enim Gentes quae legem non ha¬
bent , naturaliter ea qua: legis fiint'
faciunt, hi legem non habentes, ipfi fibi
limtlex. j Perhzcconfirmat, fa&oresle¬
gis etiam fi non audiuerinr, iuftitiam ali¬
quam reportare. Gentes diuinam legem
tabulis Icriptam , qualem ludari , non
acceperunt, vt enim inquit Dauid; Noa
fecit taliter omni nationi. Inlculptam ve¬
ro mentibus naturaliter, ideft, ab ipfis vi-
tz primordiis, diuinimsTtabuetunt. Mc-
miniifc vero debemus, Indzos a Deo per
Mofem legem geminam acccpiffe Vnam
quidem moralem przcipue decalogo
comprehenfam ,perpetuo duraturam, nec
folum I udzis, fed etiam G entibus neceffa-
riam. Gentes autem eiufinodi legem non
fcripds , fed mentibusacceperunt. Alte¬
ram vero ceremonialem, Iudzis dunta-
xat vfqne ad Euangelium obferuandam.
Poft hzc autem noxiam. Gentibus vero
nullotempore necelTariam. Circaobfer-
uationem velprzuaricationem icgis& in¬
dicium damnationemque & iuftificatio-
nem tempora tria commemorat , przte-
ritum & przfens , atque foturum. Ante
Euangelium. In Euangelij tempore. In
termino foculorum , Stvbique vult legem
moralem , fiue Gentibus infufam dunta-
xat,fiue Iudzis przterea feriptam, quic-
quid ad iuftitiam falutemque conducere
poteft, id ipfum non audita, fed opera,&
vtrifqs pariter quouis tempore conducere,
poffe. Et in vltimo iudicio fola opera fore
liberanda.
Item Euangelio diuulgato, opefa legis
ad iuftitiam falutemque valentia , hze in-
telligi.vult, quzin Euangelicalege gra¬
tiaque fondantur. Denique nullam legem,
vel naturalem , vel fcriptamhabere effi¬
caciam adiulHciam &falutem , nifi diui-
na gratia przter intelleaum moueat &
affectum , atque ita moueat , vt ipfius
Dei gratia legis przcepta feraentur. Ip¬
fi fibi fontiex , id eft, pro lege, quo¬
ties videlicet legem mentibus feis diui-
nirus ab initio feriptam , quodammodo
legentes obferuanr. Profedo , lux illa
vera illuminans omnem hominem yeniea-
rem in hunc mundum , infodit lumen
menti veridicum. Vt quemadmodum ip-
fa. lux vera exiftit Index in vniucrfo , ks
Oo iiij
44© Marfilij Ficini in Epifl.
veridicum inde lumen emicans , tan- ideo ablatiuos politi, quia & vfci Grz-
qjam iudex federet in animo, vicemque co , & lententi® Pauli magis confotum,
Dei teneret in homine. Hec itaque ex & itado&iflimus Athanafius accipit. L:-
lacerna lumen in mente veridicum le¬ gem moralem diuinims dfe m entibus no
gem inde moralem naturaliter fecum at¬ ftrisimpreffam.
tulit. Hinc Dauid per lumen in nobis Praeter argumenmm qued modo po-
inde lignatum oftcndi nobis exiftimatbo¬ luimus , teftis eft etiam confcientia vir¬
na. Hinc in Epiftolis inquit : Sapienti tus quadam animi verax animaduerlo-
viro lex Deus eft , infipienti veto libido. riaque, ex illo lumine veridico profluens.
Quoniam hi fapientes habentur, qui pro Qua quidem , vt vult Diuus Thomas
viribus intentionem animi auertunt a fol¬ Aquinas , eft appbcatio quadam cogni¬
libus , ad intelle&um vero conuernmt, tionis habita ad aliquid iudicandum, v-
vbi diurnam legem aufcultant , officia trunt bene-vel male fit faftum, Exhoc
iufta diclantem. Nempe Deus,quemad¬ igimr quod confcientia de bono vel ma¬
modum in ipfo lumine intellcdus princi¬ lo teftificatur , conjectamus in penetra¬
pia poluit fpeculationibus conducentia , libus animi leges extare. Quarum ob-
lic & regulas asionibus, & officiis prae¬ feruatione vel prauaricatione aliquid in-
fidentes , per quas quihbet mentis com¬ ftc vel iniufte fadum diiudicetnr. Iam
pos intelligere poffit , modo diligenter vero confcientia vitms caufam pro ani¬
examinauerit, quid in agendo, vel non ma, vel contra animam agitans, coram
agendo bonum, honeftum, decorum, iu- intimo lumine , tanquam Iudice leges
lium. Quodve contra.Item,Deum mun¬ habente , teftes producit in medium co¬
di Dominum , naturali quadam ad illum gitationes , recordatibnelque frequen.
cognatione cognitum, confenluque om¬ tes , quanonnunquamnos aeculant,ra-
nium confirmatum, verendum effe prae¬ tione quadam obiicientes aliquid male
cuteris & colendum , fuum cuique tri¬ fadum. Quandoque etiam cogitationes
buendum , honorem luperioribus exhi¬ alia lurgunt contra defendentes illud,a-
bendum. Quod tibi fieri nolis, alteri mi¬ lia quadam ratione non efle damnan¬
nime faciendum, caeteraque generis eiuf- dum. Atque ita lape mutua quadam al-
tcratione viciflim , donec -lis ifta fub
Eiufmodi regula:, quafi leges, liintin- Iudice recognofcente inrerim confrica-
feripta: intellectui noftro iudici, per lu¬ tia dirimatur. Accufatio vero, defenlio-
men veridicam infulum a luce vera, iu- que & iudicium abfque notitia quadam
dice mundi. Rationes quidem Platoni¬ legis agi non poliunt. Per hac igitur con¬
cas, quibus haec in Theologia noftrapro- firmatur, moralium legem effe mentibus
bauimus , in praefentia pramermittam. noftris impreflam. Per quam prudentior
Quas autem Apofiolus breuiter hic at- & temperantior aliquis fine icriptis legi-
ringit, breuiter ego quoque perftringam. gus vitam quodammodo iuftam agat.
Qui oftendunt opus legis feriptum in cor¬ Scriptura: vero leges imprudentibus im-
bibus luis , id eft, re ipla declarant na¬ probifque videntur armatE infuper ad
turaliter fibi notum ccrtumquc efle quae compellandos qui liges intimas neglexe¬
fint opera officiaque legi naturali mora- runt. Ideo feribit ad Timotheum legem
lique confentanea , dum ipfi naturali iufto pofitam non fkifle.
quodam iudicio ifta difeernunt, & alia Proinde , meminifle debemus trinum
quidem probant tanquam iufta , alia ve¬ efle iudicij diem. Vitum quidem vniuer-
ro reprobant , vt iniufta , quod quidem falis iudicij in vltimo famulorum. Aliud
facere nullo modo pollent, nifi notam autem fubito poft finem vita cuiufquc,
intus haberent ipfius iuftitias formam, ad aliud quoque quotidianum. Vltimum qui¬
cuius normam fingula referentes difeer- dem vniuerfale in particulari poft vitam
nereiudicarcquc valeant, qus iufta fint, reprmfentatur , & vtcumque in quotidia¬
quse iuftiora , & contra qu*iniufta, & no refertur. Paulus igitur a ‘quotidiano
qua: iriiuftiora cenfenda. [Teftimonium incipiens , etiam ad duo reliqua per-
reddente illis confcientia ipfdrum , &
intra fe inuicem cogitationibus accu- Profecto , quoties aliquis fe reuocans
fantibus , aut etiam defendentibus in ab externis ad intima , vt praecipit Pro-
die, quando iudicauerit Deus occulta uerbium, fe iplum quandoque recogni¬
hominum , fecundum Euangelium in turus , toties in controuerfiam emfoodt
«im perlefum Chriftum.] Vbi Larini trahitur , fub intimo Iudice dirimendam
Codices hic genitiuos cafits habent. Indicis vniuerfi Vicario.
 D. Pauli Comment,
Atque hoc ipfo tempore, quo fe quo¬
dammodo 2 corpore feparat , in iudi-
ciom pcrurnit fimile indicio animaram a
corpore feiu netarum. Sed quotidianum
hoc indicinm plane differt ab aliis, quod
in hoc alteratio paulatim viciffimquc, ff-
cut diximus, agitatur. In catteris autem'
non agitur controuerfia dubia, fed tota
huiufmodi controuerfia in fubitam ab iu-
dice recordationem fententiamque pro-
ducimr. Quemadmodum Auguftinus in
ipfa Dei Ciuitate declarat. Diem vere
tempus illud appc!Iat,exprimens diuini iu-
dicis certitudinem , qui illuminabit abf
condita tenebrarum. Et, vtimprobi meri¬
to terreantur, hominum occulta non mi¬
nus quam manifefta difeernet atque indi¬
cabit. Euangelium vero apud Marthxum
tempus illud appellat noftem , tanquam
nobis incertum.Media nocte clamor factus
eft. Fiet autem iudicium perlefum Chri-
flum, quem Deus omnipotens iudicem vi-
uorum mortuommque conftituit. Inter
hxc Apoftolusptedicationes Epiftolafque
luas (uum nominat Euangelium Quiado-
Srinam hanc non accepit ab homine, nec
alios fuangeliftas legere vel audire com-
pulfus ell Quoniam hic ficut&loannes at¬
que Matthaeus Chriitum habuit prarcepto-
rem, fed illi quidem in terra loquentem,
hicautem ccelitusreuelantem.Exfuperio-
tibus Pauli verbis intelligere licet,auando-
quidem anima: nunc fe quodammodoiu-
dicant atque damnant,muIto magis in alia
vita,vbifeip‘as magis animaduertent, illas
fuo fe iudicio damnaturas. Hinc confirma¬
tur & illud quod Dionyfius Pauli difcipulus
feribens ad Ioannem Euangeliftam , in-
quitjAtiimas impiorum in ipfo iudicii tem-
pore,eciam nullo fugante,procula diuini
iudicisculm pro viribus figuraras Id equi¬
dem arbitror terrifica quadam diuinarindi-
obrem luo quodam impetu longius diuer-
tentes a bono, in miferiam labuntur extre¬
mam. Fermeficut oculi Ophthalmia labo¬
rantes lumen diurnum fugiunt falutarc
quidem fanis, aegrotantibus vero noxium,
qua quidem fuga in malum ipfi 'uum , fcili-
cet in tenebras fefe mergunt. Huc tendit
Platonis illud in libro de S cientia & Legi¬
bus.- Iniquifua quadam inclinatione loca
filis meritis conuenicnria petunt , ficut
ignis quidem leuitatefurfum fertur , terra
vero deorfum.
(■■) (;) ' tatem eius.: Scilicet , declaratam lege,-
441
De traregatiui ludicrum, quomodo
abutuntur ea.
C A P VT XVJ.
S I autem m Iudqus cognominaris ]Ha-
(Senus oftendir obferuatores legis iu-
ffitiam aflequi,etiam fi non fint auditor es.
Quod ad Gentiles pracipue pertinebat.
Deincepsvero demonftrat, auditores non
effici iullos nifi fint przterca feruatores.
Quod quidem pertinet ad ludatos Prin¬
cipio quidem narrabit Iudatorum prsero-
gatinam quod legem feli lufceperunt.De-
inde vitium increpabit, quod legem trans¬
gredi fuerint. Pterogatiuam autem eorum
circa tria dilponet. Primo quidem,quan-
tum fpedtat ad Gentem legi lubicdlam.
Secundo, quantum ad legem ipfam atti¬
net. Tertio, quantum fpe&at ad legis effe-
dtum- Quantum igitur ad Gentem attinet,
cuius nomen eft venerabiie,inquit [Si au¬
tem tu Iudaius cognominaris.] Hinc Da-
uid • Fafia eft ludat a fanctificatio eius. Et.
Ioannes Euagelifta : Salus ex luda-is eft,
Iudarf vero nominantur ab Tuda Patriar¬
cha. Quemadmodum in Genefi declara¬
tur .Iuda te laudabunt fratres tui Ciim
enim regnante Roboam decem tribus ab
eo deficerent,vitulumqueaurcum adora¬
rent, captiua: ab Aflyriis dudbe traduntur,
vt in libro Regumquarto narratur Quod
autem rcuerfz quandoque fuerint, nul¬
lam Eloquia facra faciunt -mentionem,
uno vero regiones earum ab extraneis oc¬
cupate funt, cui deinde Samaritani no¬
minati dicuntur. Reliqua: vero tribus ckue
ab Iuda & Benjamin,trahentes originem
in ipfa Roboam didfione , & in cultu Dei
vnius perfejjerauerunt.. Quseqnidem etfi
deinde captiuitatem in Babylone fubie-
rint, tamen per Gyrum regem Perlatum
in patriam denique reftirute feruntur,,
quemadmodum Efdre hiftona narrat.Sed
quoniam tribus Iuda: maior erat , omnis
illa Gens ab ea nomen accepirmNec fb--
lilm Gentes ab ipfo Benjamin profecta,
fed multi etiam ex tribubus aliisreuerten¬
tes, qui profecto tribui Iuda: fe vinxerunt.
[ Et requiefeis inlege.] Pterogatiuam Iu--,
datorum qua: pertinet ad legem iam prefe-
quitur Sed quonam modo requiefeis in le¬
ge? quia per legem exiftimas te certu effi-
' ci, quid agendum; quidvecredendum.;Et
gloriaris in Deo.: Legis videlicet authore,
&in ipfbfbliusDei cultu.r Etnoftivolun¬
qua: quidem notitia fiilceptse legis cfifru-
 442 Marfikj Ficini in Epifr,
cius. Magnam vero prinilegium in hoc putantur. Imoverb & contrt Deum pio
Iudari fibi vindicare videntur , quod co- cas. (Quid abominaris idola, facrilegsia
gnouerint per legem quid Deus ipfe ve¬ facis.) Abuteris enim his qcz ad dui-
lit eos agere, quidvenolit,propter quam num cukum pertinere cenfeDtur. Id qui¬
fene notitiam, (iibdit: [Probas vtiliora in- dem primo Iegeregnante perpetraueruat,
fiructus per legem.] Id eft, difcernis qua: Malachia tefte , dicitis , menfa Domini
diuinse voluntati magis confentauea fint. contaminata eft. Deinde, Chrifiutnrae-
Quod quidem ad perfedtionem tuam prae¬ . crantes Prophetis hac lege promiflum, vbi
cipue pertinet. Praeterea , & quantum ad inBeelzebub daemoniorum principe mi¬
inllruendos alios attinet [ Confidis teip- racula fecere praedicabant.Mox autem ob-
lum efle ducem caecorum, lumen eorum iicit eis Pdulus, quod diuinam gloriam ve¬
qui in tenebrisfunt, eruditorem infipien- hementer offendant. ( Qui in lege gloria¬
tium.magiftrum infantium,habentem for¬ ris , per praeuaricationem legis Deum in¬
mam fcientia: & veritatis in lege.] Ex his honoras. ) Dum enim legem, abs te verbis
verbis apparet Iudaeos exiftimauifle Gen¬ adeo celebratam, flagitiofis operibusprz-
tiles efle cae cos, id eft, omnino mente ca¬ uaricaris, anfes Gentilibus exhibes,vtdini.
ptos , vt nihil vnquam veri confequi pot¬ num apud te cultum, quafi moribus aftio-
ient,vel etfinon prorlusoculis mentisor- nibufque inutilem, Ipemant atque vitupe¬
batos, tamen propter abfentiam luminis rant. Quod quidem nihij aliud eft quam
tanquamih tenebris caecutire, aat faltem Deum inhonorare, id eft, debito honore
lapientia: minimum eos attingere. Aut fraudare.(Nomenenim Deipervcsblaf-
denique virilem maturamque pmdentiam phematnr inter dentes.) Deum propter fla-
non habere.Adprimum ergo Ce iadiabant, gitiaveftra, per legis veftra: deferitum con¬
duces efle caecorum. Ad fecundum vero tingere putant, D eumqueproprereaa vo¬
lumen eorum qui in tenebris haefitant & bis praedicantium recipere dedignantur/i-
offendunt. Ad tertium autem, eruditores cutfcriptumeft.Efeias eniminquiuDomi-
infipientium. Ad quarmm denique, ma- natores eius inique aguut,& igitur tota die
giftros infantium. Perinde ac fi folus lu- nomen'meum blalphematur. EtEzechiel:
dzus fcientiae formam haberet virtute le¬ Non propter vos ego faciam Domus If-'
gis diuinims reuelatam, per quam non rael, fed propter nomen fenftum meum,
modo leipfiim, fcd etiam Gentes omnes quod polluiftisin Gentibus.
erudire valeret. Quippe cum non folum
veritatem legis in agendis/ed etiam fiden¬ Circuncifio duplex . corporalis & fiiritalis.
tiam myfteriorum profiterentur. [Qui er¬ Prima non Jufficit ad jalutm.
go alium doces, tcipfum non doces.] Ha-
Senus narrauit priuilegia Iudatorum, qui¬ C A P V T XVIL
bus partim quidem iure gloriari poterant,
partimveroinfolentiusfe feritabant. Nunc /!""'Ircuncifio quidem prodeft fi legem
V_jobferues. ( Si autem pramaricator le¬
nemque perfequitur,&pafixm Gentilibus gis fis,circun cilio tuapraeputium feaa eft.)
quodammodo deteriores efle fignificat. Haritenu? legem adfelutem nonfefficere
Atque, vt mihi videtur, eos indignatione dilputauit. Inpraefenti vero neque circun-
quadam interrogat, & quali quadam in-, cilionem fetisfecereprobat.Quoniam vi¬
ucctiua refellit. Primo quidem quantum delicet obferuantia legis fine circuncifio-
pertinet ad doritrinam. Dicium eft enim ne vim habeat. Atfinelegis cbfctuatione
quantuminlegis notitia confidebant,feqr circuncifio iudicatur inuahda,fedquonam
duces lumenque Gentium, quafi' cteco- modo circuncifio prodeft ? ad originalem
ru,prontebaimir. Itaq,- confequenter do- culpam videlicet diluendam. Id confirma¬
ctrinq ac legis abufusiHisdicitur,ad eoriun tur in Genefi,- Mafculus cuius praputij ca¬
videlicet fuperbiam cohibendam.Perinde ro circuncifa eft,&qu2 feqauntur.S ed tibi
ac fi dicat, fruftra fapimr qui fibi no lapit. adulto,tunc denique prodeft,cum madata
Cu igitur teipfumnecdoces,nec emedas? legis oblerues, quemadmodum & religio-
Siquidem docere alios caftigareque pof- fis duutaxat, fi legem luam impleant pro-
fis. Quod autem Iudatus dodtrinam legis fdfioprofutura putatur. Circuncifio euim
ad vium ipfc litum, difciplinamque peife- erat qualfprofeflio quaedam, circunafos
ritam minime referat, deinceps ita con- ad oblemationem legis obftringeus , pro-
uincit[Qui praedicas non furandum ,fu- pterea fcriplit ad Galatas -• TdHficor
raristqui doces non moechadum, moecha¬ omni circuncidenti fie , quoniam debiror
tis.] -Qua quidem cosra proximum delicia cft.Quod autem dixit Apoftolusifi circun-
 D. Pauli Ccmment4
cidimini, Chriftus nihil vcbisprcderit, de
tempore cuisaxat loquitur poft Euange¬
lium diuulgatum. Hic aurem tempus ante
pa!f:onem C hrifti fignificar,in quo circnn-
:l:o vim habebat. Si autem prauaricator
!ejis iis Jcc.. Hic iam quomodo circunci-
fiJaoDprofir oftcndit.Pcrindeacfi dicae
ll m Iudac adulte prauaricator es legis,
circuncifio tua incircunciiio fafia eft, non
plurqaam incircun<.ifiotibivalet,quiaquid
per circuncifionem profiteris, minjme fer-
uas. Id quidem Hicremias ita confirmat:
Omnes Gentes prapurium habent,domus
autemlfiaelmcircuncififiintcorde. Imo
vero ex hoc obnoxii magisreiquecenfen-
tur, quoniam promifia non pra:ftant.[ Si
ergo Gentilis iuftitias legis cuftodiat, in-
cirVuncifio etus quali circuncifio reputa¬
bitur.]
Hic iam circunciiionem comparat ad
Gentiles,quantum videlicet ad ho> attinet
quod fruftumeius G entiles legem obfer-
uando reportant. Nempe fi circuncifio-
nem legis obferu itione prodeft, fine hac
autem minime , lequitur vt fi Gentilis in-
circuncifiis cuftodiat iuftitias legis, id eft,
iuftaprf ecpta legis,incircuncifio eiusqua-
fi circuncifio reputetur, nam vera circun
cifionis fructum refert, huius enim gratia
exterior homo in corpore c ircunciditur,vt
circuncidere fe admoneatur in animo.
Hinc Hicremias inquit; Circuncidimini
Domino, & auferte praputiacordiumve-
ftrorum. [ Etiudicabit quod eft circunci-
liim ex naturalegem coniumanste qui per
Iitcram, St circunciiionem prauaricator
legis es. Iterum circuncifioncm comparat
ad Gentilem, oftendenshuncpropterob-
ieruantiam legis, ideoproferri Aitigitur
Gentilis incircuncifus confumans legem,
id eft. implens mandatalegis ex natura per
rauonem,fcilicet, naturalem. Nempe fu ■
pradi&um eft naturaliter, qua lunt legis
faciuntdiic per comparationem fuiiudica-
bit teludaum, oftendensrc iudicandum
atque damnandum. Qui es prauaricator
legis dum eiuspraceptatranfgrederis.Per
Iitcram St circunciiionem, feibeet, confi¬
dentem in ipfo feripta legis auditu St cir-
cuncifionecorporea,qua quidem non tam
vera circuncifio eft , quam circuncifionis
intima lignum.; Non enim qui inmanife-
fto Iudaus eft,nec qua in manifefto in car¬
ne drcucifio. 'Rationes fup erioruir hic af-
fignat-j Primo quidem rationem adducit,
quare circuncifio vel ludaifmus fine legis
obfcruaaonenonprofit, obferuanria vero
legis abfque-circuncifione , vel ludaifino
proficiar. Profcdto circun ciliis in corpore
‘445
legis prauaricator, velat incircuncifus ha¬
betur, St ab ipfbincircuncifolcgem colenW
te damnatur Non enim eft verus Iudaus,
quiinmanifeftoeft ludatus, fcihcetnomi-
netanrumarqneftirp e.Quc d & iri fequeri-
ribus detkrabitur,vbi dicetur .- Non enim
omnes qui ex circuncifiorie lunt Ilraci, hi
fimt lifaelita, fed qui fili) fcnt promiifio-
nis,eadem ratione non eft vera circuncifio
illa,quam carneriianifefta eft Illa enim fi-
griaculum quoddam efle putatur. Quod
quidem ficir, Genefi declaratur: C ircunci-
detis carnem prjputii veftri,vtfit infignum
foderis. Signum autem non judicatur vea
rurn, nili & quod figmficatum eft congrue
confequatur Propterta fi quis iudaus fo¬
deris fit tranfgrcffor ,non erit eius circunci-
fiovera Quaproptertariquamiricircunci-;
fus habebimr. [ Sed qui in abfeondito Iu-
dfus eft,& cordis circuncifio in (piritu noli
litera. .Rationemhicaffignat,quareincir-
cuncifus legem feruans tanquam circunci-
lus exiftimetur,atque fui eomparationeiti-
dicet atque damnet circiincifioaem duri-
taxat corpoream, fcilicet quia vere eft Iu¬
daus, qui Iudaus eftin abfeondito, id eft,
qui in affetSu cordis habet mandata Iegi%
qua Iudai plerumque folo nomine profi¬
tentur. Simili ratione circuncifio vera eft,
quaefteordisinipirituid eft, per rpirituiri
facta , p er quem luperflua cogitationes ab
animo pracidunmr. Item per fpiritum, id
eft,fpiritalem legis inrelligentiam non lite-
ralem. Inquit ad Philippenfes Nosfurrus
circuncifio, quifpiritu Deo feruimus [Cu¬
ius laus non ex hominibus, fed ex D eo elt]
Superiorem hic rationem confirmare vi¬
detur. Siquidem diuinum indicium in om¬
nibus humano iudicio prafercndum,ea ve¬
ro qua extrinfecus nobis apparent, fiue lu¬
daifmus, fiue circuncifio fic,ab hominibus
laudari folent , qua vero in penetralibus
mentis noftra latent diurno iudicio dunta-
xat probari poffuntHinc ergo conducitur
ludaifinum circuncifiohemque interio¬
rem , exterioripraferri , idque ipfiim eft
quod inquit, cuius fcilicet interioris cir-
cuncifionis laus noti ex hominibus, fed ex
Deo dependet. Huc tendit & illud, quod
Corinthiis inquitNon enim qui leipfum
commendat,& qua fequuntur.
Z>e frtrogatiuz, & quomodo illorum infidefe
tus non muuuitpcmJTtonesDei.
C A P V T XVIII.
Q Vid ergo amplius eft Iudao ? aut
qua ytiiitas circuncifionis ? multtirri
444 Marfilij Ficmi in Epift.
per omnem modum.'; Poftquam Apoftolus illorum Dei fidem euacnabfeab&dfeaaS
icmonflrauitludaifmum , ad quem legis gatiuae Iudzorum forfitar. aliquis deroga¬
fiifceptio& circuncifio perrinet,ad falutem bit , quali propter ingratitudinem ibam di¬
nonfaris efficcfeprocul ab obferuantia le¬ urnorum eloquiorum amiferint dignita¬
gis,per quam quidem obfcruationemGen- tem; Huic obiectioni relpondetmcrcduE.
«lisfine exteriori Iudaifrao, id eft,fine lege tatem ilIorum,Dei fidem euacuarencnpo-
icriptaarque circuncifionefructum vtriuf- tuifle. ObiecHo quidem eft eiufinoai. Quid
que coniequitur.obiicit ad illa nunc atque autem fi quidam illomm nen crediderunt,
relpondet, nempe u, vt dictam eft:, nec ve¬ nunquid inde conuincitur nihil amplius ef-
rus I udaeus, nec vera circuncifio in cere¬ fe Iudaeo? Non crediderant autem primo
moniis, fed in affectu confillic, quidnam quidem legillatori, vt inquit Dauid , non
amplius Iudato quim catteris eft tributumr crediderunt verbis eius. Deindenec Pro¬
Nil laneyidetur, plus tamen apparet elfe phetis fidem adhibuerunt. QuodEzcchid
con c efiu m,vbi D ominus inDeut. dixit.Te
elegit Dominus DeusmuSjVt fis ei populus tecum. Denique nec aftenfum filio prrfti-
peculiarisfAut qu; vtilitas circuncifionis.] tcrunt.Itaque vbi dicit.fNunquidincredu-
Scilicet exterioris? vtilis tamen efle debet, litas &c.) Obiedtionem ciufmodi foiiit ar-
cum Deus ipfemadauerit-Efaias autem in- . gumentoquodam ad inconueniens dedu¬
quit:ego Dominus docens te vtilia. Itaque cente. Quiafipropter quorundamincre-
duIitatem,prerogatiua Iudacorum e medio
rimens. Primo quidem prsrogatiuam lu- tolleremr, hinc vtique fequeretur, infideli¬
daifmi defendit, deinde circuncifionis vti- tate hominis , Dei fidem euacuariatqae
Jitatem propria ratione tuebitur. Profe&o . dilperdi. Quod quidem difiu nefkPcrin-
Iizdmo amplius eft-tributum, itaque vt ma¬ de ac fi dicat : Nunquid incredulitas eo¬
gnitudinem oftendat, relpondet, multum, rum, qui non crediderant, Deificem cua-
, vt numerum quoque comprehendat, adhi¬ cuauitiQupd quidem duplicem habetfca-
bet, per omnem modum, fcilicetnon tam lirm,nam aut fidem fignificat,quainCeum
in diuinorum contemplatione quam in re¬ credimr,aut Dei fidem, qua quidem Deus
rum humanarum difpenfatione. Primum fidelis in promiflis implendis exiflimaturi
confirmat Dauid , notus in Iudaea Deus. Ex hoc autem quod alicui minime credi¬
Idem quoquefecundum, nonfecit taliter derunt, reliquorum fides credentium non
domni nationi. Amplius quoque babeut euanuit. Neque rurfus exhocipfoDeifi-
quantum Ipeclat ad patres, ad promiffio- . delitas in promiflis implendis diminuta eSc
-ces,ad prolem.Qute Paulus in lequentibus poteft.Quae tamen fublata iam efletfi pro¬
enarrabit, quorum eft adoptio filiorumD ei pter quorundam increduiitateip accide-
& gloria & teftamentum. Acneintottan ret,mhil amplius elfe Iudaeo.Premifitenim
tommque velfignificatione, vel enumera- D eus populum illum nmltum,magnumqne
-tionebonerum ,fuperbiam augeat ludio¬ efficere. Quod quidem patet in Gendl-
rum, nihil a ludiis gellum narrat,fed dun- Multiplicabo femen tuum. ( Eft autem
taxat diuinims attributa, exiftimatque ex¬ Deus verax, omnis autem homo mendax.)
tera munera ad hunc finem his a D eo con- Latini codicis eft,habent. Grarci efto, at¬
ceffa , quia filium fuum deftinauerat cor- que ita legit Athan alius. Efto igitur, id eft,
pufque ex ftirpe Iudaica fufeepturum. Id palam ab omnibus affirmetur. Iam ycro
autem Scilla non promeritis ludiorum, Paulus, hoc quidem abfurdum efledecia*
fed propria voluntate decreuerat. Extollit rat, propter humanam incredulitatem fi¬
autem per h.zc eos A poftolus, non tam pro dem dilperdi diuinam.Nam Deus quidem
tempore poft aduentum Chrifti, quam pro verax eft, & tamen omnis homo mendax.
fiam ante temporalem Chrifii natiuita- Ego dixi in exceflu meo, omnis homo me-
i em. r Primum quidem quia credita funt il¬ dax.Hinc patet mendacium infidelitatem¬
lis eloquia Dei.] Hatc dicHo,primum,boc que hominis diuinae veritati non adimen¬
in loco non proprie fignificat initium nu¬ tis , veritatem fidemque non auferre diur¬
merandi , nou enim poftea fubdit, fecun¬ nam. Promifit vero Deus ludaris aliquid
dum atquetertium, fed fignificat principa¬ abfolure , aliquid autem cum conditione
lem ante Chriftiim praerogaturam. Quia quadam , abfolute quidem legem atque
fcilicetjDeus credidit illis atque conceflit, Chiiftum. Haecigitur firmiter, vtprcuufe-
quali iam amicis eloquiafiia,id eft, myfte- rat, ficimpleuit, nec ob illorum perfidiam
ria in Patriarchis & Lege , Prophetilque retradtauit. Haec enim nec pro dignitate
contenta. Quid enim fi quidam illorum lofdpietttium dantur,fed decreto diuino,
non crediderunt.' ( Nunquid incredulitas nec vilis meritis compenfanrur. Cum con-
 D, Pauli Comment.
ditione vero mundanam nonminqoam
promifit proceritatem , fi videlicet in fi¬
de pietatecue firmiter permanerent Eiuf-
modi vero bona , nonnunquam homines
promerentur.
Vbi autem ifti conditionem eiufmodi
minirneferuaucnmt, nec talia Deus pro-
miifa feruauit. Et interea nihilominus fi -
delis&vetax extitiffedicendus. Hoc au¬
tem quod dicitur, omnis homo mendax,
ad hoc przcipue videtur adductum, vt ap¬
pareat diuinam promiffionem cfle faciam
atque completam , non propter aliquam
mendacis hominis dignitatem,fed propter
mifericordiam fingularem,vt gratia etiam
impartiatur indignis , appareatque mera
gratia hsec exiftere. Deus quidem dicitur
veraxpropter effentiam immutabilcm,cer-
tam intelligentiam, firma promifla. Con¬
trariis autem rationibus,homo mendax.Si-
cutfcripmmeft: Vtiullificerisinfcrmonir
bus tuis, & vincas cum iudicaris. Propheta
poftquam dixit Tibi folipeccaui.&malum
coram te feci, eueftigio fubdidit, vtiuftifi-
ccrisin fermonibus mis &c. Continuanti
quidem verba Dauidis,{enium vero minus
confiderantijvideri poterit ita dicere^e vi¬
delicet ad hunc finem peccauifle,vtDeas
iuftificemr in fermonibus fuis, quod qui¬
dem foret abfutdum.Hzc itaque parsvt iu-
ftificeris &c. continuanda eft,cumobfe-
cationibus illis, mi£ercre,dele,laua, mun¬
da me, non folum quia iniquitatem meam
ego cognofco , fed etiam multoque magis
ad gloriam tuam. Quas quidem ex hoc et¬
iam apparebit, fi me purgato atque iuftifi-
cato.tu in venia concedenda,promiffifque
implendis iuftificeris&c. ItaqueDeus iu-
fius exiftimabitur, cum quia promifla fer-
Uauerit, tum quia etfinon digno , tamen
non prorfus alieno tribuerit. Alienus au¬
tem a gratia Dauid non erit omnino , fi
Deus propter mifericordiam luam ignoue-
rit,fevero adveniam comparat Peccatum
meum ego cognofco, deli&i me aflidue
pcenitet,quia coram meeft femper. Quod
grane fitpeufito , Camtibi fblipeccaue-
rim, id eft, tibi foli fit nomm, quam fit gra-
ue,&peccauerim coramte,cmus nafeitu-
rusfilius SiafSatio fpiritus eft in me. Deni¬
que lubiungir-Caufam venievalidiffimam,
fcilicet , Dei gloriam in hoc etiam confi-
fientem, vtiuftificeturin fermonibus fuis.
Promiferat enim D eus per Natha Prophe¬
tam Dauidi, regnum eius in fuo femine in
a-temum confirmaturum. Quod fecundo
Legum libro legitur- Pofthzc autem Da¬
uid adultcrij homiddiiqne crimine fe pror¬
fus contamitauit. Propterea multis oriri
44t
fidpicio pererat- Deum huic velat indigno
promifla minimeferuarurum- Adhsc Da-
uid itarefponder.propterpeccatum meum
diuina inflitianon mutabitur,cuius eftprf-
cipua implere promifla. [ Vt iuftificeris iri
fermonibus mis.] Viddicet vt ex hoc in tuis
fermonibus iuftus appareas Quippe cum
propter crimina mea non fis hate aliquan¬
do fhiftraturus. f Atque vincas cum iudica¬
ris. 3 Id efi,quando ab hominibus iudicaris
promiflum decremmque mutaturus tari-
quam ipfemeis fceleribus permutatus , iri
hocipfo humanam vincas opinionem im¬
plendo videlicet, quod terminum expletu-
rummortaiisfufpicabaturopinio. Promif-
fio quidem diuinimsfada Dauidi de Chri-
fto,exflirpeDauidisprofeduro, erat pror¬
fus implenda. Pertinebat enim ad prophe-
fiones autem minaces per Prophetas illa-
tas,non efi rieceffe prorfus impleri: Pronun¬
tiantur enim implenda; pto meriris,quibus
interea permutatis.minarum non procedit
euentus.Quamobrem nifi fuiflet impletum
promiflum DauidfSjdiuina forfitan luffitia
culparemr, fi quando vero minarum: poi-
tia non arguitur, fed mutati mortales exi*
ftimantur.
Soluit qu&JHones circi Dei 'veritatem & ivji&
. tiamdr gratiam contingentes. .
CAPVT XIX.
S I autem iniquitasnoftra iuftitiam Dei
commendat, quid dicemus ? nunqpid
iniquus eft Deus,quiinfert iram?]SiDeus
clementia fua vel indignis bona tribuit (iri
quo quidem munere commendabilior gra¬
tia eius apparet; inferre quifpiam poterit
Deumvtimalignitatenoftra, velitt inftru-
mento quodam , ad fuam gloriam cele¬
brandam. Eoque rem deducet ,vt dicat
iniquum Deum vbipeccata punit, quae ad
fuam gloriam conferent. Inquit ergo Pau-
lus,quidnam dicemus.fi quis arguat Deuni
iniquum , vbipeccata punit ad fuam glo.
riam conducentia-Perinde aefi dicat, quoi
modo deuitabimus abfurda, quzinde fe-
quenrarr exprimit autem quod fequitur in-
conueniensjitadicens: nunqiiid Deus qui
infert iram, id eft,vindi<ftam, pro peccaro^
eft iniquus? Hoc enim feqoi videtur ex di¬
ctis. Iam vero peccatum nequaquam Deo
necefiarium eftadipfam eiusiuftitia; glo¬
riam commendandam. Si enim peccarem
propria quadam via tenderet ad diuinam
iuflitiam celebrandam.non efietfupplicio,
fed prsmio dignum. Atque ita Deus duns
44 & Marfilij Ficini in EdiIF
i punit homines, pro delictis videretur ini¬
quis , quod quidem di&u nefas. Ideo per
verba fequentia prophanum hoc excludit.
-Dicens abfit, fcihcetvt Deum indicemus
iniquum. £ Secundum hominem dico-] Id
■ eft, iufpiciofam confequentiam circa ini¬
quitatem in Deo forte foturam , non mea
quidem fententia, fed quorundam ita du¬
bitantium lingua protuli Aduerte quantum
Paulus vertatur verba etiam aliorum pro¬
ferre, Deumquomodolibetoffenfora. Si-
-militer Socrates in Phaedro-, Philebo fe di¬
cit fomma omnium formidine perterreri,
ne forte contra nomina diuina delinquat.
' Hoc autemnen efle dicendum oftendit ira
fobdens. [ Alioquin quomodo fodicabit
- Deus hunc mundum ] Scilicet., fi Deus eft
' iniquus.nempe fient ad creatorem vniuer-
' fipertinet efle potcntiffimum,fic ad vniuer-
-fifodicem attinet elTe iuftiflimum.Hmc il¬
lud Dauidis: ludicabit orbem terra; in as-
. quitate. Atqui & vbi Paulus dicit, quomo¬
do fodicabit hunc mundum ? non folum de
■ iudicandishpminibus,fed devnfoerfofodi-
. cio v ult intelligi, quo quidem D eus omnia
- potenter attingit, fuauiterque difponit, &
, quz.in coelis & quz fob coelo funt,mirabili
quodam, ordine digerit atque difpenfat.
Non igitur putandus eft in folis hominum
rebus iniquus efle, qui eft in communi to¬
tius mundi diftribuuone iuftiflimus. Si
enim veritas Dei in mendacio abundauit
in gloriam ipfius , quid adhuc & ego tan-
quam peccator fodicor? j Siinmeomen-
dacio, ideft, propter meum mendacium,
quod inomni peccato comprehenditur> ve¬
ritas Dei,id eft, zquafidelitas abundauit,
-Iciiicer,palam in gloriam ipfius,adeo vt hu¬
manum mendacium proprie ad gloriam
Dei conferat, duo fequuntur abforda, pri¬
mum quidem hominem non debere pec¬
catorem exiftimari propter mendacfom,fi-
quidem proprie ad Dei gloriam conferat,
propterea dicit peccatoris perfonam fo-
mit, quid adhuc, id eft, cur etiam nunc &
ego fodicor ab hominibus pro mendacio
tanquampeccator, & omnino peccator?
S ecundnm autem abfurdu eft. Quod anfas
falfis Apoft cocedemus ad criminandu, vt
folent Apoftolos Chrifti veros. Cum enim
Apoftoli veri prz dicarent, per abundan¬
tiam grati® Chrifti peccatorum abundan¬
tiam fhlui. Quale illudApoftolqvbi abun-
dauit delictam , fuperabundauit & gratia,
carpebant Apoftolos , quafi diuulgarent,
debere homines perpetrare mala, vt con¬
tingant inde bona.Quod quidemfequere-
tur,ii mendacium hominis reueraDei gra¬
tiam commendaret, & proprie gloriam il-
■Iuftraret, propterea dixit. Et fient blafphs
mamurdldeft: non fi ipfi dicimus&frari-
-mus, ficut quidam nos quafi per biaiphs.
miam criminantur,&ficutfingunt, Dosdi
cere,faciamus mala vt veniant bona.r fcS-
cet vtDei veritas & gratia & zquicas com-
meudetur, abundemus pcccatis,vtfupcri-
bundet&gratia. Non enim nos ita loqui¬
mur vel fentimus. Quorum condemnatio
iufta eft.qScilicet, eorum qui mala faciunt,
vt bona contingant.Sicut enim non debe-
mus proponere falfa,vc concludamus vera,
ita nec eligercmala, vrper ea vebt ad fi¬
nem p erueniamus ad bonum Eorum qoin-
etiam iufta eft damnatio qui tam iniquas
Apoftolis notas inurunt. N ec iniuria, qui
Deum velDeiminiftrosiniuftedamn2n:
ipfi fofte damnantur. Et qui diurnam iuffi-
tiam trahere in dubium non verentur, eam
ipfi damnantem experiuntur,&fentiunt
cruciantem.
Inuecliua contra ludeos atesm Gentiles. &iud
obfernatio legis non[afficit adfuliitem.
CAPVT XX.
Q Vidigitur? Praecellimus eos? nequa
quam .[Paulus fe Iudzisadnumerans
lic interrogat:Quidergodiccndum>Nan-
quidnos excellentiores efle Gentilibus.A-
liter quidem hic interrogat, in fuperioribus
aliter. Illic enim quzfiuitnunquid amplius
eftIudzo,fciliceta Deo tributum? ftatim-
que eloquia,myfteria,oracukDei prz ex¬
tern Iudzo credita confirmaufoNunc fub
Iudzorum petfona quzrit,num Gentilibus
eminentiores fumus? Quantum fcilicet ad
perfonas & a&ioneshumanas. Itaque ref-
pondet.,minime,atqueficutiin/uperioribus
multa & magna G entilium vitia numera-
uit, ita deinceps totidem Iudzorum fimul
atque Gentilium, vtfaltempatesvtrique
moribus exiftimentur,& interea Iudzi tan¬
to peiores quanto maiori munere, donato
diuinitus, fontabufi. Altercatio enim eral
inter Iudzos Gentilefque conuerfos ad fi¬
de anveri excellentiores eflent. Vbi Iudzi
prpeipue fe diuinis muneribus extollebant,
& Gentiles quafiminime idoneos ad falu-
tem paruipendebant.Vtriqueigitur/ed Iu-
daei maxim e,cohib endi Apoftolo videban¬
tur. Canfati enim fumus Iudzos & Grzcos
omnesfubpeccatodTc.] Proindeac fi di¬
cat , rationibus accufauimus & criminati
fornus vtrofque, ita peccati efle fubieSos,
vt fbla d iuina gratia iuftitiam felutemque
confequi pofiint. Nec Graeci Philofophia
vel lege naturali, neque Iudzi przrogatina
vel lege feripra confidant, fed ad gratiam
Euangelicam vtrique confugiant.
 D. Pauli C eminent. 447
Ciafaias quidem eft Gentiles Apofto- culpas.peccata operis ia inuadit. Exprimit
ias,vbiobicric eis veritatem Deiininmfti- igitur, quam propenfi ad qusuis facinora
aaimpietateqne detinere. Canfarus quo- putandi fint,quaudoqoide ad homicidium
.'u: hdxos vbidiftenrit cos acceptam di- etiam Prophetarum praecipites efferuntor.
amirns kgem przuaticatosfuoDcumho- [Cotritio Se infelicitas ih viis eorum.] Poft
norefraudafTc. rSicutfcripum eft.] Scili¬ pedes confequenterviasattigiiyid eft, mo-
cet £ Dauide fcriptum multas grauefqqe
ludiorum Gcnaliumque culpas accumu¬ nem collocat &miferiam,fuppliciavideii»
lante. Efaiam quoque citabit teftem con¬ cetverborum & operum pefiimorum. Si¬
tra cofdem In peccatis autem enumeran¬ quidem ipfi etiam in hac vita luis fiagitiis,
dis,primo quidem obmiflis,deinde coro- obitervelut offendiculis tribulifqi coterun-
miffionis culpas adducit in medium.[Non rnr atq; crociantur. Invitavero futura mi -
eftiuftus quifque, non eft intelligens, non feria premunturaiterna. [yiampacis non
eft requirens Deum.] Non eftiuftusquif- cognouerant-jQuoniam redam compefl-
que iuftitia perfetia, quas quidem referri diariamq; v iam ad beatitadin:e,m quafola
debet ad Deum, atque ad hunc finem gra¬ pax & quies effe poteft, non cognouemnt,
tia diuina contendere. [Non eft intelli¬ id eft,non elegerunt. Cofequenterhacvia
gens.] Exadam fcilicet rationem, qua iu- relida,qus vnica cft.pervias diftralii mul¬
lle adiones fcnt in Deum praecipue diri¬ tas, in viafq; pererrant ad peflimoshabims
gendi. [Non eft requirens Deum ] Quia infelicitatemq; deducentes/ No eft rimor
fcilicet non inueftigant quid Deo placeat, Dei antcoculos eorum.)Quod hic poftre-
quidnon placeat.Etquomodo ipfe potit mum pofuit,omnium principium eftinalo-
fimum fit finis adionibus proponendus. rum. Sicut enimfaptentiae quidem princi¬
[Omnes dedinauemnt.jScilicetviareda. pium eft rinior Domini. Sapientia vero
Merito in deledu viarum itinereque fem- principiumrede fcliciterq,- agendi, quod
per erant qui terminum nonprofpexerunt. Sc Plato in Euthydemo demoftrat, fic non
[Similiter inutiles fadifunt.] Corifcquen- timere Deum origo eft ignorantiae, quafi
tem finem vltimum , in quo fequiefcant, C£ citatis in eiigedo piurimumaberranris.
non aftequuntur , poftquam in ipfa finis Atq; hinc obliquiinfelicifq; itineris eft ori¬
conftitutione viarumque deledu ab initio, go. Dixit autem ante oculos, vt admonet
errauerunt. Hinc conatus omnis inutilis non!euiter,fed affidue valdeq; verenduni
[Non eft qui faciat bonum, non eftvfquc efle Deum,&eiufmodi redoletiam proin-
ad vnum.] Nimirum cum in adionum dicefimul atque duce adionum omnium
principiis iam errauerint, opus nullum femper habendam. (Scimus autem quod
peragunt abfolute bonum, Sc quia om¬ quzeumq; lexloquitur, his qui in legefunt
nes fimilirer errauerunt, nullus perne- loquitur.) Nonnulli apudludaeosfuperio-
nire ptitamr ad bonum .videlicetfacultate raDauidisverbaaduerfusNabucliodono-
fua. Hinc omnes gratia pariter indigere forBabyIoniarre'gem5exercitumqjeius di-
cenfentur. [ Sepulchrum patens eft gottur damterpretantur.Efto igitur, &Eraias, fi
eorum, linguis fiiis dolose agebant.] Iam placet,lcquatur & de Gehtilibtis,0mnin6
peccata commifliohis aggreditur, & a fer- vero quoniam vtriq; in lege Mofaica fun¬
monis falfitate detradjpneque & maledi¬ dati loquuntur,prolegefunt habendi, ad
centia facit exordiurni In haec enim & infirudionempopoli ludaici miffi diuini-
quauis horribilia peccata labuntur, mor¬ - tus.Quamobretn & fi verba corii vel Gen¬
tales omnes qui ab initio femel errantes di¬ tes tangunt,vcl complectantur omnes,ta-
uina gratiapaffim orbati pererrant. [Dolo¬ menadcaftigandum populum cuiprtipo-
se agebant.] Quia non folutn crimina ve¬ fiti foritvbiq; cotendunt, &i'deo praecipue
ra vel palam, fed etiam falfa & clam infe¬ ad eos fcilicet formandos, quiinlegefunt
runt, atque confingunt. [Venenum afpi- loquunmr. Atq; idcirco fi quado Gentiles
dumfub labiis eorum.IMaleficia fiquidem tangunt, illorum interim Cognomento ex-
lingua virus effundunt ad longum tem¬ emploq; Iudaeos quoqlie comprehendunt.
pus quam plurimos infedurum. [Quotum [Vtomne osobftruatur.] Quae nam eft in¬
os maledidione Sc amaritudine plenum tentio Prophetarum,vbi omnes pariter de-
eft.] Auget admodum vbi dicit, plenum. teftanmr; Vt nullns audeat vltetius fe ia-
Maledidione etiam in Deum & amari¬ dare quafi prudentem autiufium.(Et om¬
tudine , dum etiatq alios ad hoc prouo- nis mundus fobdims nat D eo J Omnes er¬
cant 8e inficiunt, r Veloces pedes eorum rata fua. pariter recognofcant, & quarti
ad efiundendnm fanguinem.] Teftimo- minime fufficientes fibi fint perpendant,
nium Efii* nunc adducit - Sc poft fingo* ideoque Dei gratiam femper expedent.
Pp ij
 448 Marfilij Ficini in Epift.
; Quoniam cx operibus legis no iuftificabi- tcftificata eft per vaticinium atque fa¬
tur omnis caro coram illo, j Nec Gentilis ram.HincChriftusapudIoannem.Sicre-
cx operibus legis naturalis atque Mofaics dercris Mofi/crfitan & mihi crederetis De
iuftitiam sterna falute dignam confequi me enim illefcripfit. Quinetiam pcreffc-
poreft.Vcriqueigiturad gratiamEuange- dtum.Quia cumipfaiulbficarcaonoofe,
Leam confugere compelluntur. Dixit au - facis arguebat abunde qusrendam forek-
temcoramillo. Quoniam obieruaciolegis ftitkm. Prophete autemtcftificarifunccan
apud homines quide exiftimatur fufficiens prsnuntiado.Proptereain A&isApoftoio-
ad &lucero3apud Deum vero nequaquam, ru dicimr. Huic omnes Prophetstefiimo-
[Perlege enim cognitio eft peccati.] Lex nium perhibent [Iuftitia autem Dei per fi-
enimuon eileuat culpas & peccata , fed dem IefuChriftiinonjncs,&fuperon;ncs
grauat. Duobus videlicet modis,quia per . qui credunt in eum.] Iuftitia quidem c®
legem naturalem atq; feripram docemur fatisfacitDeo,quaiuftificatur apudDeum
quid agendum,quid vitandum,vtignoran- anima,comparatur peripfam fidem,Chri-
tia nos excufare nopoflit-Item, lex adob- fto & Euangebo prsftitam. Perfidem,in-
■ femantiam nos aftringir. Hinc ergo cum quam viuain, id eft, charitatcm formatam
nitimur in vedtum,reucrentia legis poftha- & operantem: qua: quidem fides praparat
bira,graniore quadam damnatione pecca- nos ad gratia. Gratia vero iuftificamur In
mus. Opus eft igitur indulgentiore quadam omnes, inquit: quQniaiuftificatioriufmo-
authoris legum clementia, ope, gratia, vt disquecompeterepoteftommbus.Incmt,
nos vel per auxilium, vel veniam gratiam- & fuperomnes.- quopiam omnium merita
que a crimine culpifque. redimat. & vires excedit .-qui credunt in eu,fci]icet
elfe Dei Filium. Antea quidem venturum.
SitujitiuJlitiaDsi,dr quomodo non dependeat pofteavero venilfe. (Noncnimeft diilin-
, ab operibus legis jeddgratiaDciperji- dlio,omnes enimpeccauerunt,Stpriuatur
dem i» cbrijtum^t^ua de re- gloria Dei.) Hoc per Efaiam confirmari
demptione. videtur, omnesficutoueserrauimus. In¬
quit non effediftin&ioneni inter ludium
CAPVT XXI. atque GStilem: quoniam neuter perluam

N ' legem dumtaxat ducitur ad falutem,&v-

Vnc autefeorfum alege iuftitia Dei triqueadedpeccauerunt,vtpriuarifintfa-
manifeftata eft , reftificata a lege & culrate ad D ei gloria,trique igitur ique
Prophetis.jlamdiumobturApoftolusaffir- indigent gratia Dei.Atq; ad hanc gratiam
mare’, falute ahfq; fide Chriftihaberi non per fide (unt pariter pratparandi. Per quam
pofle. Hadenus quidem hoc perlegis de- fane gratiam sque iuftificandi putantur,
fcelum oftendere voluit. Deinceps autem Ideo {equitur. [luftificati gratis, gratia ip.
ponffimum per Chriftians fidei gratisque fiuspro redemptione qus in Chrillolcfu.]
perfedtionem idem nobis aperiec.Prsterea Quoniam nec luis legibus,nec meritis,fed
infuperioribus enarrauit Iudsos G entilef- fola fidegratiaq; Dei iuftitiam lunt adepti,
que ante Chrifti aduentum ferme squales S ed antequa vlterius profequamur admo-
inculpafiiifle,deinceps autem squalesad nendi eftis,noneflelegendum, vtLatini
flatum gratis demonftrabit. Principio iu- Codices habent,egent gloriaD ei.Id enim
ftitiam Dei dicit a lege minime depende- neq,- cum Grscis conuenit verbis,nec mo-
re.Iuftitiam vero Dei vocat eam praecipue, dum dicendi feruatvfui confcntaneu-Non
qus Deusipfe requirit tanquamfaluti fuf- enim proprieloquimur, egent gloria, fed
fidentem,& qua credentes in fibum pater egent graria,& priuatur gloria fiue carent.
ipfeiuftfficat.HscigiturDei iuftitia nunc. Sic Athanafi9 quoqjlegitsNaobhocipsu
Id eft , in tempore gratis manifeftata eft, quod omnes peccauerunt, fimilitcr gloria
cum per Chrifti doctrinam , tum per eius carent, & gratia pariter egent ad gloriam
miracula , tum etiam per operis euiden- confequendam , fed adinftitutumproxi-
tiam.Siquidem compertum fit,muItos efle mum redeamus. Neque rurfus legendum
diuinirusvtitaloquar, iuftificatos. Atque eft,pergratiam!pfiuSjquctnadmodumI.a-
hoc quidem feorfum alege,id eft, dumlex tini Codices habent ,fed veritate Graea,
eiufinodi iuftitiam non efficeret , quem- vt fupra dicebam , gratia ipfius. Alio-
admoduminquit ad Galatas: Qui in lege quin ridiculus eftcocextus.IpfiusDeigra-
iuftificamini a gratia cxcidiftis.Hinc & E- ria nos iuftos effidt per redemptionem
faias inquit, prope eft falus mea,vtveniat, qus eftinChriftoIefu,id cft,per hoc me-
& iuftitia mea, vtreueletur.Etncquispu- diu,quia mific Icfum qui nos a culpis quafi
tethanc inftiaam efle legi contrariam, ait, reosfitapronobisfatisfaiftione redimeret
 D, Pauli Comment 449
Sadsfaclione,inqriam,fiiftmendo pro no¬ poena quardam peccati Siit atque pecca¬
bis mertem. Cni quidem propter origina¬ ram , quoniam rationi derogauit i Deo.
le peccaram obnoxii omnes eramus.Eiuf- Complexio affecrioquc rebellis a primo
n: .-ei vere faris&ftio non aliter ad nos per¬ quali fapor quidam profluxit in omnes,pro¬
tinere poteft quam per fidem. Qua qui¬ inde quafi vt riuuli a fonte manarunt. Hoc
dem credamus Redemptorem noftrum originale vitium eft czterorum malorum
efieIcfum,idco fubditur [Quem propofiiit animz corporifque origo. Hoc volumina
Deus Propitiatorem per fidem in faUgui- illa H ebrzorum teftificantur,quorum diui-
ne ipfius ] Propofiiit, id eft,przdcftinauit, nitatem teftificatur fumma illorum prz cg-
& palam pro omnibus pofiiit humani ge¬ teris antiquitas, confenfio pene omnium,
neris cum Deo conciliatorem, in firngui- propagatio per vniuerium,daratio indefef-
nefuOjideft,mirabili fuiipfius facrificio per fa, concordia, maieftas,fobrietas & mira¬
fidem dumtaxat ad nos pertinente. Vbi cula. Hinc illa Magorum a .Zoroaftre det
vero Propitiatorem dicit, Mofaicum tan¬ cendentium opinio, omnia Icilicet corpo¬
git Propitiatorium. Quod quidem, vt in¬ ris mala a malis animzproficifci, anima¬
quit Philon, Arca: erit operculum Che- que curata catera mala vitari. Hoc Plato
rubinis geminis infigmtum,vtnoftri expo- in Timzo quidem innuit, in Ciarmidevea
nunt,Chrifti Symbolum Qui & Ecclcfiam ro declarat. Vtrum, vtadpropofitumre-
& Arca protegit, &ficut figuratur Che- uertamur, rebellio eiufmodi,quoniam infi¬
rubin humanus eft pariter & diuinus. [Ad niti Dei derogauit maieftati, mortales ad
oilenfionem iuftitiz luz propter remiffio- infinitam beatitudinem ineptiflimos red-
nempraicedentium deli&orum.] Finalem didit,neque dirigi,nifipet infinitumDeum
affignat redemptionis propitiationifque poterant. Dirigendi tamen aliquando
camam, id eft, vtDei luftitia declaretur erant,ne fruftra a Deo fuiflent ab initio ad
pluribus fane modis,vt diuina ad nosiufti- beatitudinem ordinati. Per voluptatem
ficatio veniat. Vt quoddiuinitus promif- ' commifium eftpcccamm, per contrarium
ium eft,iufte& fideliter impleatur, vtvni- voluptatis dolorem eftpurgandum.Eecca-
uerfale generis humani deliftum non fit uit iemel omnis quodammodo humana
penitus impunimm. Quod quidem fola natura in homine illo , qui vicem gerebat
Chrifti & innocentis atque diuini pro no¬ omnium, patifimiliterfemelquodammo-
bis fatisfa&ione expiari poteft. Ideo dixit, do debet omnis in aliquo, qui vicem quo¬
oilenfionem diuina: iuftitiz in remiffione que omnium gerat, quilonge magis cum
deliiftorum przcedentium effici pofle In Deo confentiat quam ille diflenferit. Om¬
fuilentatione Dei ad oilenfionem iuftitiae nium vero vicem poft A dam foliis ille ge¬
eius in hoc tempore. Quz quidem deliCta rere potuit, qui Deo penitus vin&us e&s
Deus hactenus iuftinuerat, vt nec puniret omnium conditori. Fuit igitur ille Deus fi-
nec abfolueret, przfertim circa patres ex- mul&homo. Deus,vtomnes complecte¬
peclantes in lymbo, iuiiinuerat autem vt retur , infinitamquepoffit culpam dilueret
denique declararet dumtaxat in hoc tem¬ Homo vt pati pro culpa poflet,atque vtpa-
pore Chrifti ana: gratia: abfolui pofle de¬ teremrhomo,quemadmodumpeccauerat
licia. Vt fit ipfe iaftus & iuftificans eum homa.Sic &illius hominis penna meritum¬
qui ex fide eft -Ieiu Chrifti ad hunc vide¬ que vim aliquam habuit infinitam,in quan¬
licet finem ipfe Deus omnino iuftus ap¬ tum reuera Deo iunctus fuerat infinito.In-
pareat, & iuftum iniuper reddatinChri- finito autem quodammodo iupplicio me¬
fto credentem. ritoque opus fuerat ad infinitam culpam
Operzpretium forevidemr antequam penitus diluendam.
confequentem difputationem aggredia¬ Proinde Doctores Iudzomm conlen-
mur , nonnihil deredemptione per Chri- tiuntdiuinamprouidentiam, mala immi¬
finm facta diflerere. Rationibus videlicet nentia populo fcelerato conuenienter, ac
ex kbrode Religione noftrobreuitcr hnc fepe purgare per fupplicium. ynius iuftii
adductis. Ibi enim de hoc latius dilputa- pro omnibus libenter fatisfacluri, ficutper
mus. Vita corporis anima eft, anima: vita xncifionem vniusvensfepe curantur om¬
Deus, natura: ordo exigit, vt corpus ani- nia'membra. Item: conueniunt per cul¬
mz,anima Deo pareat.luftitizordorequi- pam Adx humanam ipeciem infectam
rit,\t C aDeo dillentit animus, talionis p oe¬ fiiifie. Atquehanccontagidnemnondum
na drtfetiriat corpusab anima,atquelenlus fuifle purgatam, fed tempore Mefiiz pur¬
a ratione. Rebcliauit a Deo primi parentis gandam, quomodocunquc purgetur. Nos
animus, rcbellauit corpus ac lenius ab eo. autem ex eorum principio concludimus
Rebciho prima peccatum ii-it. Secunda purgationem eiufinodi fieri per paffionem
Pp iij
 -4?g Marfihj Ficirii in Epift.
Mefliz.Sicut enim pro pluribus farisfadu-
rus gradatim debet effe iuftior,it2 pro om¬
nibus iaftiffimus. Talis vero folus eft Met
dias. Quomodo autem oportuit ad animes
expiandos Meffiam effe facerdotem , at¬
que hoftiam probat Paulus ad Hebrzos.
Nonper merita legalium operum fed perChri-
Jlianam fidem tufius faluufque effici¬
tur Gentilispariter -vt ludaus. . Deum gloriam confequatur zternam.
CAPVT XXII.
V Bi eft igitur gloriatio ma ? Exclufa
eft.t Per quam legem?opemm?non,
- cuncifionemexfide, Gentilitatemqueper
fed per legem fidei. 3 iamdiu Apoftolus
incocpitia&antiam reprimere Iudzorum,
quatenus folalegevel maxime gloriaban--
tur, confidebantquefe Gentilibus ad con-
fequendam lalutem efie admodum potio-
res. Cum ergo Paulus iam pridem proba-
nerit Iudzos in culpa Gentilibus aquales
exiftere, innueritque G entiles in fufeipien-
da gratia zquales efie Iudseis. Hic itaque.
profequitur inanem Iudzorum gloriam re-
prefiurus. Aufculta Iudze, fi atque pecca¬
tis es obnoxius vt Gentilis rurfcs, quando
■ iuftificatur pariter atque tu perEuangeli-
cam fidem atque gratiam,- Vbi eft igitur
gloriatio tuaiqua fcilicet inlege adeo glo¬
riaris, vt exiftimes operum eiufmodi meri¬
tis te folum.-vel potiffimum ad iuffitiam
peruenilfe ? Exclufa eft videlicet & ex-
plofa. Quoniam vero altera quidem lex
per alteramexcludenda, vel declaranda,
yel emendanda videtur , interrogat, per
quam przcipue legem eiusiadlantia cohi-
<^-bita fit. Vna quidem lex efie dicitur regula
\ operum fcilicet Mofaica t~Quz quidem
' non tam in extirpandis perturbationibus
animique in actionibus exterioribus difpo-
- nendisverfari videtur.Alteraverblexfidei
nominatur,id eft,Euangelica,qu$ nonlb-
Ium actiones externas caftigat atque dif-
ponit, fed etiam omnes animi motus mo¬
deratur ad vngue, & perturbationes extir-
pat. Per hanc fane legem fublata eft glo¬
riatio ludzorum. Quippe cum huius mu¬
nere G entilis quilib et non minus quam Iu-
dpidiuinam iuftitiam& gratia confequan-
turOArbitramurenim iuftificari hominem
per fidem fineoperibuslegis.] Fidesprofe-
cto viua & per charitatem operans, exhibi¬
ta Chrifto , iuftitiam przftat perlectam
cwlibctita credenti, etiamfi in legis operi¬
bus non fuerit conuerfatus. NeccfTarium
tamen eftica credentem deinde legitima
operari, nec fides fine operibus mortua ra¬
dicetur.: An Iudzorum tantum Deus eft?
Nonne Si Gentium; Imb & Gentium-1
Deas conditor vniuerfi honfolumludatl
fed etiam Gentibus vbiqueprouidet. Ita-
que non Iudeis tantum/ed Genubuseno-
que modum adhibuit ad falutem , vt fias
Iudzas fub przceptis Mofaicis educams
aditum habet adgratiam, ita Gentilisfab
lege naturali nutritus & doflus viam ha¬
beat ad falutem & vterque per fidem E-
uangelicam iuftitiam prorfiis adeptus apud
Quoniam vnus eftDeus,qniiuftificatcii-
fidem. 3 Ipfemet D euspariter vtrifquepro-
uidens eiufHemfidei., fcilicet Chriftiana
munere,vtrofque tanquam iuftos eompro-
bat & gratia gloriaque dignatur.Inquit au-
tem exfideiuftificareludzosj&perfidem
iuftificare Gentiles. Ex fide fcilicet apud
Iudzos omnium antiquiflima. Siquidem
coepit in Abraham , proceffitqueperPa-
triarchas alios atque Prophetas: Chrifbim
expedtans quandoque futurum.Inhacira-
que Iudzusnams , hac quoque munitus
ex hac nimirum iuftificari dicitur apud
Deum. Apud yero Gentiles nulla de Chri¬
fto fides antiquafuit,fed Apoftolispratdi*
cantibus per hanc nouam fubitamque fi¬
dem iuftificari cenfentur.fLegem ergo de-
ftruimus per fidem; Abfit,fed legemftarui-
mus.] Nequisperfupra dicta putet Euan¬
gelicam fidem Mofaicz legi contrariam,
fttbdit: Euangelica'lege Molaicam non
dilperdi. Sed, vt inquit Dominos, adimple-
ri. Quz enim in Teftamento veteri ceti-
monialia erant,tanquam fignaculaiutuio-
luam reportauerunt. Quz veto moralia
quondam fuerant, optatum finem votum-
que praeceperunt. Dilponebant enim ani¬
morum moms& pro viribus amputabant,
vtdeniquepenituspurgarentur.Quam (a-
ne purgationem puritatemque perfeSam
lex Euangelica przffiitit.
Non Abraham nec alius quifiquam propter cir-
cunafionem uel fimile aliud legis opus ■
apud Deum iufius habetur fed
propter fidem.
CAPVT XXIII.
I Vdzi Gentilibus propterlegis rircunci-
fionifquc priuilegia feipfos infalute re¬
cipienda nimiumprzferebant. Apoftohs
igitur cum ciufinodi iactantiam circa le-
gemiam fzperepreflerit, deinceps etiam
circa circuncifionem cohibere profoxti-
tur, repetensvidclicec quzffionemqain-
damfuperiorem icadiccnrennQuztgU'—
 D. Pauli Comment
vriStas circuncifiorus ? Et quoniam Abra- homines quidem habens, fed non fimile®
hamprimus mandatum circuncifionis ac¬ apud Deum. Quoniam noncfticit homi¬
cipi: , merito circaperfonam eius quzftio- nem sterna gloria dignum, nili acceflerit
nem de drcuncifior.e refumit, ita dicens: & prscefferit ingens fidei & chariraris af¬
[Quid ergo dicemus Abraham patremno- fectus gratia diuina munitus. Confideran-
firnminueniffe fecundum carnem?] Perin- dum vero quod Latine tradudtum eft, ha¬
deacfidicat.Pollquam diximus Gentilita¬ bet gloriam , Grsce haberiproprie gloria¬
tem pariter atque ciraincalonem apud tionem. Vbifenfirshic eft proprius, icilicec
D eum iuftificari. quidnam igitur facultatis habet in fe quo glorietur,id eft, fi per opera
eximias ad diuinam iuftitiam confequen- liberi arbitri), tanquamfua, iuftitiam pro¬
dam inuenit reportauitque Abraham fe¬ meretur, merito gloriari potcftnon fblutn
cundum carnem, fcilicct circiincifam , id apudDeum, fed etiam apud fe ,'rd eft, non
eft j ex eo quod iufiu diuino carnem luam folum diuina gratia , fed propriis etiam a-
foorumque circuncidit operaque fimilia dtioriibusatque meritis Si autem nonper
eft exequutus ? Quali dicat,perhuiu(modi opera externa, fedperipfemfolius fidei o-
operaperfedtam nonreportauit iuftitiam, biationem iuftns euadit/ola Dei gratia Iar-
fed per fidem. Si quis enim morialiscum ^ gitateque gloriabitur Quod autem Apo-
diuino mandato Ipeiftet circuncidentem, ftolus de Abraham loquitur, fimiliter de
sdiaque legitima extrinfecus opera pera¬ cpteris hominibus vult ifitelligi.Quid enim
gentem , comprobabit ipium iam dignum feriptura dicit ?r Credidit Abraham Deo
iuftiria? gloria indicandum, atque hoc qui & reputatum eft illi ad iuftitiam. ];-Nempe
dem indicium efthumannm externa vide in Genefi feribimr Abraham credidifle
licet circumfpe&ans. Quandoquidem in- Deo multiplicationem feminis promitten¬
fpicere non valeat intima. Atque ita A bra- ti Ac propter eiufinodi fidem,nonprqpter-
ham gloriam apud homines promerebitur. exteriora , a Deo iudicarum efte iuftam.
Non tamen eadem hacratione gloriama Credidit autem Deoprscipuepromitten-
pud Deum inlpicientem videlicet intima, ti Chrilium, vnde confirmatur p er fidetii
in Chriftumperfedam iuftitiam compara-
tius quam propter externos motus iuftifi- ri.Perfectamfimeiuftitiam Deus noninyi-
cantem. Qui fane & mentiuntur fallunt- li.quidemiubie&o, fcilicetinfcriptis mo-
queplerunqueludicem his intentum, &fi tibufque externis, fed in intimo mentis af¬
quando legitimi funt, vt in Abraham, non fectu nobis imprimere yoluit, in quo qui¬
tamen propter eos fed per fidem inrenrio- dem affc&u fides habet ekordium. Inquit
nemque intimamDeus iuftitis gloria di¬ autem, crediditDeoi Eft enta-fidei trinus
gnum cenfet Abraham & quemlibet fimi- actus.Credere Deum,cr edere Deo,crede-
fiter operantem- Iuftitia quidem humana re in Deum. Ilie quidem credit Deum qui
bonum humanum fpeiftans externorum o- authoritate nitens, Deum Cifeprouidere-
perum conliiemdinc communiter com- -que prorfus affirmat Crcdit-autem prsrer-
paratur.Iuftitia vero diuina fcilicct in pri¬ eaDeo qui diurnis reuelationibus prsce-
mis accepta Deo, diuinum extremumque ptifquefidem adhibet atque paret: Credit
bonum optatis , non tantam habet cum denique &in Deum qui fidei cbaritatem
actionibus externis - proportionem , vt adhibens ad Deum omnia refert vt ad fi-
ex illis comparari queat, fed fide per cha- nem.Primus quidem actus materiam fidei
rirarem in Deum ere&a diuinaque gratia continere videtur , fectindiisautem fidei
prouenit, vt merito didtuin fit, externa qui¬ formam, tertius denique finem.- VfigitUr
dem opera apud homines, iidem vero in¬ ipfam fidei formam exprimeret, credidit
tentionemque intimam apud Deum glo¬ Deo, inquit. lEi autem quiopetatur, mer¬
riam reportare. Quamobrcmlubdit Apo- ces non imputatur fecundam gratiam, fed
fto!os:' Si enim Abraham ex operibusiegis fecundum debitum.Eiverb qui non opera¬
iulHficams eft, habet gloriam; fed non a- tur credenti autem in eumqmiuftificat
pud Deum.] Quafi dicar.fi judices loftum impium Vreputaturfides eius ad iuftitiam,
propter opera legis exteriora, hri: quidem fecundumpropofitum gratis Dei. 1 Expo¬
humana comprobatiofiierrt potius «asm nit & confirmat Apoftolus illud , credidit
diuina. Opera vero legis intelligit ,-quod Abraham D eo, & reputatum eft illi ad iu¬
eirenneidit, quodue licrificiaobtulit, cs- ftitia;!»!.-Cum enim Abraham nihil adhuc
teraque id genus, qualia lex Mofaica prs- exterius operatus -'perfecte Deo credide-
cipitobfeuanda. - rft.-atque ob hancipfam fidenriufttis aDeo
*>wctca ex operibus-externis-acquiri- fit iudieatus, gfans a Deo iuftitiam acce-
tar audis & humana inftiria,glo£jain inter pifie videtur. Similiter &abjmuki cum
Pp iiij
432 , Marnlij Ficini in Etrifc
of*rar,di tempus occafionerneue vel fa¬
cultatem nondum habuerint, ob folam fi -
dem affecmmque in D eum, iufriria dona¬
ri &nt, perinde ac fiiuftkiar opera peregif-
fent. Quod enim reputatum dicitur, intel-
ligitur gratis datum alicui, nondum reuc-
ra merenti. Hzc in feqaentibus confir¬
mantur, vbi dicitur, corde creditur adiu-
ftiriam. Qui autem opera multa denique
iuftitiz confcntanea & adlibimm iuftitiz
conducentia iam exercuit , fi vero iuftus
habeturiDeo, nonfolo quidem munere,
fed edam fuo quodam officio mcrcedem
huiufmodi,id_e2'l,iufiitiaeft adeptus. Hzc
autem buaifinodi ratione nituntur. Quod
alicui tanquam merces operanti traditur,
non proprie ratione gratia; damr/cd debi¬
ti alicuius conditione rependitur. Iuftiria
vero perfeSa, de qua hic eft fermo, gratiae
largitate concedetur. Itaqucnonper ope¬
ra legis acquiritur.
Proinde quodinquit, qui iuftificat im-
ium,auget argum entum. NamfiDeusa-
quando hominem nondum credentem
adfidem vocat, perque fidem gratiamque
ad iuftitiam falutemque perducit, multo
magis animum iam quodammodo pium
atque credentem iuflum efficit & beatum.
Przterea quod inquit/ecundum debitum,
non ita debes accipere, vt opera tempora¬
lia digna fint vel zterna bcatitudine ycl
perfecta comprobationeiuftitfe.Hoc dam¬
nat Paulus vbi dicit ad Romanos: Paffio-
nes huius temporis non liintcondignz ad
futuram gloriam.Atque ad Titum,non fe¬
cundum opera iuftiria: , quz fecimus nos.
Opera enim noftra per formam namramr
que fuam , nequeiuftiriam perfectam, ne¬
que beatitudinem promerentur. Secun¬
dum vero diuinum influxum ,,quomirabi-
liter incitantur atque ducuntur promereri
vid entur Jpfa profecto fides manifefte non
ifta meretur,diuina gratia fulciatur.Quod
deniquefubdidit: Secundum propofitum
gratiz Dei.iSigmficat Deum largitate fua
przdeftinauiffe iuftitiam &falntem reue-
ra credentibus impartiri. [ Sicut & Dauid
dicit, beatitudinem hominis cui Deus ac¬
ceptam fert iuftitiam fine operibus.]
LatimCodiccsacceptohabent,men-
dofumeft, nec vllum habet fenfum. Quod
vero dicitur , cum Deus acceptam fert
iuftitiam , Latinu» loquendi modus eft ,
atouc eiufmodi fignifiearionem habet,
Deus habet iuftitiam pro accepta ab illo.
Videlicet homine qui nondum opera legis
exercuit. Sed quomodo habet acceptam?
Quoniam ille & fi non fert ad Deum ope¬
ra legis, fidem tamen iam habet. Quam
fcilicct fidem, vel ipfe he mo D eo in pri-
misobtulir, pofimocum augeBti,vel L eos
largitate lua fidem fidem principio prz-
ftkir , dum ad hanc hominem mirae ulefa
cuadam opera compubtProptereaiuftum
eum fecit, & reputauit quafi gratis, qui
nondum ad opera foris ad iuftitiam con¬
ducentia perpetratur. Imo & noncun-
quam opera contraria fecit. Quod qui¬
dem Propheta declarat vbi fecuitur.[Bea-
ti quorum reraiflz funt iniquitates, &
quorum tecta funt peccata. Beatus vir cui
non imputabit Dominus peccatum.]. Ex
his plane confpicitur, hominem fepepec-
catis onuflum ad fidem a Deo mirabili¬
ter prouocari, atque ita pro iufto haberi,
gratifquefideiuftitiaque donatum ad bea¬
titudinem przparari. Enimuero fehx, ac
fupra modum dilefius Deo, benequefor-
tunatus iudicatur a Dauide, qui fine ope¬
ribus, id eft,officiis przcedentibus,fme
labore , gratis munus perperuum repor-
tauit. Vbi dicit iniquitates, delifia figni-
ficat per malitiam perpetrata. Vbi vero
peccata, per infirmitatem ccmmiffa de¬
clarat. Vbi denique peccatum commu¬
ne cunSis & originale vult intelligi. Pec¬
cata rurfus tefta dicuntur ditfino confpe-
dhii. Quz Deus non alpicit ad hoc vt
puniat. Similiter non imputat peccatum,
fodicet ad vindiciam. Eiufmodi ve¬
ro gratia przdeftinatione quadam pau-
cis concefla traditur. Quemadmodum
Paulo fimilibufque diuinitus compulfisad
bonum. Remiilio vero peccatorum iam
credenti concefla, vel nondum operanti
pluribus .contigiffe.videtur. [ Beatiiudo
ergo hzc in circuncifionem tantiim per-
ucnit , anetiaminGentilitatem.Dicimus
enim quod reputata eft fides Abraby ad iu¬
ftiriam. Quomcdo ergo reputata eft? In
circuncifionc , an ante circuncifionem?
Non in circuncifionc, fodante.] Quzri-
tur de ciufinodi gratia, quz vocatur iufti-
tia fidei., per quam gratis remittuntur
peccata , quz nonnnuquam per folam fi¬
dem nudis meritis operum przcedenti-
bus. credentem , reputat redditque iu-
ftum , & nonnunquam etiam inale ha-
iSenus operatum vocat atque iuftificat:
Quzrirur,inquam, rium circuncifis dum¬
taxat conucniat ,aaeriam noncircuncifis
zqualiter concedatur - Refpondcmr, &
zqualirer. Siquidem nondum circuncifus
fuerat Abraham ,• quando fides ipfa fine
operibus przcedcnribus reputata illi eft
ad iuftitiam , ante Ifmaclis nariuiratem,
drcuncifio verofactaeft , Ifinaele prope
iam adulto.
 D. Pauli Comment 4T3
ter&c. Idprofecto vuIcinttliigE CumA-
Circnncifio r.cn eft iaftitU catpt., fedfignut»brahira antecircuncifionem peripiam fi-
tuftitie, que eji fer fidem. Item, demiamiuftosaDeofiriudicatus. Daive-
fremi fio faci a fuit Ahrehe r6 poltea rircuncifiis, fequitur vt fit pater
r.:n vr:fter legis cferi, non folum circnncilbrum ; fed etiam om-
(edpref terfidem. nium , fine circundfione , credentium.
Quod autem intextu dicitur, finecircun-
C A P V T XXIIII. cifione,duopariterfiguificarepotcft.Tum

E quod Abraham per id quod habuit ante

T lignum accepit circuncifionis , fi- circuncifionern/cilicetper fidemfitpater
gnaculum iuftitia fidei,qnaeftinnon omnium asque credentium, vt reputetur
circuncilo, vt fit pater omnium creden- & illis ad iuftiriam Icilicet quod credunt,
tium fine circuncifione, vt reputetur Stillis ficut & Abraha fuerat repuratum.Tum et-
credulitas ad iuftitiam, atquefit pater cir- iam quod fitpatcr eorum , qui fine circun-
cuncifionis , non his tantum qui iunt ex cilione credunt.
circuncifione, fed his etiam, qui feciantur Quemadmodum & ille ablque circunci-
yeftigia fidei,qua eft in patre noftro Abra- fione crediderat, & fit pater circuncifio-
ham ante circuncilioncm. ] Poftquam dif- nis, id eft, circunciiorum, qui ex eo origi-
putatum eft beatimdinem illam qua in nem ducunt, circuncifionem que accepe-
peccatorum remiffione conliftit non fo- runt.Hinc illud apud Ioannem, paterno*
lum circuncifis, fed etiam non circuncifis fter Abraham eft. Hactenus communiter
asque congruere, idque exemplo Abraha expolitio eft. Propria vero magis eft eiuf-
probatum, qui ante circuncifionem per fi- modi , fcilicet vt fit parer authorcuc fidei
dem iplam ab iplb Deo iuftitiam & eiuf atque circuncifionis, fidei, inquam, cre-
modi beatimdinem eft confequutus , re- dentibus omnibus, etiam non circuncifis*
liquum erat, quid libi velit circuncifionis Quoniam fides ante circuncifionem & dc-
offiriumpatefacere,nefortefruftra videa- inceps abfquecircuncifione ad iuftitiam
tur indufta, quandoquidem ipfa non iufti- fufficit & lalutem. Circuncifionis iterum
tia caula. Inquit ergo Paulus, eam tan- accepta: communiter , fiuecorporea fiue
quam lignum atquefignaculum efie diui- fpiritalis, corporea: quidempalain ludasis.
nims inftitutum. Signum quidem futuri. Spiritalis autem non ludasis tantum , fed
id eft , fpiritalis circuncifionis efficienda: etiam Gentibus,per imitationem videlicet
perChriftum. Signaculum vero fiuefigil- quatenus congrue fc&anturveftigia fidei,
lum ipfiusiuftitia quam Abraham per fi- qua: fuitinpatre Abraham antequam di-
dem eftadeptiis. Eft autem fignacuium uino iuflucircuncideretur. Id eft,ea certi-,
eiufmodi affectionis Abrahse duobus pras- tudine, charitate,opera credunt, qua & il-
cipue modis. Quantum Icilicet ad hoc ip- lecrediderat. que quidem fidesitahis fi¬
lum quod credidit & quantum ad crude- cut&illi eft ad iuftitiam & falutem abfque
litatis effeftum. Credidit enim promiffio- cireuncifionefufficiens. Quarunt nonnul-
ni'de progenie propaganda. Vt conue- li,vtrum circuncifio ad diluendam origina-
nienterfigillumin m embro propagationis lis peccati culpam conferat. Quifequuntur
acceperit. Et ipfa fides culpam amouet, Bedam , fic per circuncifionem in veteri
quemadmodum circuncifio luperfluam teftatnentoremiflamfuifleoriginalemcul-
pclliculam in membro libidinis aufert, pam putant, ficut per baptifinum in nouo
Quod autem circuncifio non tanqnam remittitar.Id tamenThomasnofter Aqui-
luhftantia quadam , fed quali lignum vel nasitamoderarividetur, vt circuncifio ex
fignacuium introducta fuerit, deciaratin ipfb {impliciter opere neque gratiam con-
GenefiMofes.Circuncidetiscarnempra- ferat, nec vimhabeatvel adauferendam
putij veftti,vt fit infignumferderis inter culpam , vel ad iuftitiam afferendam. Ac
me&vos. Per hanc enim Dei populus ab nifi iuftitiam afferat, auferre nequit cui-
alieno difeemitur, lignificaturque libidt- pam. Quoniam fine adnenm luminis tene-'
num amputatio, qua animos a Deo fepa- branonexpellantur.Non efieantem eiuf
rant. Qui tandem per circuncifionem fpi- modiih circuncifione virtutem, quia in ea
ritalemcorporeis affectibus extirpatis , at- non fic ipfa gratia, line qua non poteft eflc
que ita foedere apud Deum inftanrato ,. iuftitia.' Hinc Auguftinus ex mente Pauli
cum D eo reconciliari dicantur. Myfte- fic argumentatur ad Galatas- Si iuftitia eft
rium eiulmodi tetigit Hieremias: Circun- per legem,ergo Chriftus mortuus eft gra-
cidiminiDomino,& auferte praputia cor- tis,id eft,finecaufa. Similiter&nobis ar-
diumvcftrorum. Deindevbi ait,ytfitca gumentarihe«.SiexarcunctfioneiuftiS-
454 Marfilij ticmi in Epift.
cans gratia profirifcitOTj Cbriftus gratis
mortuus eft. Quod cuidem dictu nefas.
Nempe remiflio peccati nunquam fine
gratia prouenit.£Quodquidem itaPaulus
in fequentibus aperit luftificari igimr gra¬
tia ipfius&c.] Merito itaque Paulusin cir-
cuncifione fame nihil pofeitnifi fignum
atque fignaculum Non ergo per ipfam eir-
cuncidcndicperam, fed per fidem Chrifti,
cuius circuncifio fignum erat,auferebatur
originale peccatum , auxilium que gratis
ad refle agendum afferebatur. Quatenus
igimr circuncifio futuri fignum- erat, me¬
rito mutata cenfetur. Non enim fignum
idem prsfenti conuenit & prsterito atque
futurb.Idecque baptifrous eftpr?fcntis gra¬
tis fignum. Quapropter ampliorem effe
dbm gratis continet Quanto enim 'agens
propinquius prsfentiufijue eft, tanto effica¬
cius operatur.Proinde circa promiflionem
Abrahs factam,fides quidem promiffione
prior extitit, circuncifio vero longe pofte-
rior Item circuncifio fidei fignum dicitur
& imago fides autem exemplar & fubftan-
tfaviuens Ex quo plane concluditur , ip¬
fam promiffionis caufam cxtitifle, noti cir-
cuncifionem quidem vel aliquodhuitifmo-
di legis opus,fed ipfam fidem gfatia fultam
& charitate viuentem.Quapropter itafub-
dit Apoftolus.[Non enim per legem pro-
miffio Abrahs autfemini eius, vthsres ef-
fetmundi, fed per iuftitiam fidei. Si enim
qui ex lege hsredes fiint , exinanita eft fi¬
des , abolita eft promiffio. Lex enim iram
operatur. Vbi enim non eftlex,nec prsua-
ricatio.jD eiriceps ex ipfapromiffionis for¬
ma, confirmatincoeptam circuncifionem,
videlicet & euediibet externum opus lega-
li obferuantis fimile , perfectam iuftitiam
non afferre. In Genefi quidem feribitur,
" promillumfufffe diuinims Abrahs , quod
in femineiuo benedicentur omnes Gen¬
tes terra- In femine autem fuo intelligen-
dum eft excellent er inChrifto.Hiric ad
Galatasinquit Apoftolus : Abrahs dicis
fimt promiffiones & femini eius, non dicit
in feminibus quafi in multisjed in vno/ci-
Iicet Chrifto , quem & hsredem mundi
vocat Paulus , id eft, omnium Genuum,
quod quidem in promiffione patet.EtDa-
uiditaprsfagit: Poftula a me, Sc dabo ti¬
bi Gentes hsreditatem tuam. Quodammo¬
do etiam promiffio implendafuit in femi¬
ne Abrahs per imitationem ita cognomi¬
nato InhisvideiicetquipergratiamChri-
fti femen Abrahs fpiritualirer appellan¬
tur. Propterea Paulusin fequenubus in¬
quit: Qqi fihj fhnt promiffionis,exiftiman-
«r in femine, qai efam per Chriftunjfunt
hsredes mundiProinde in hac promiffio¬
ne vnum quidem negat, altemmyero af-
ferit. Negax,inquam ,prom:ffionem factam
fififfe per legem, afferit autem per iufH-
tiam fidei fuiffe factam. Merito non per ip¬
fam legem, quia nondum data lex erat,ne-
que per ipfam legis obferuantiam quan¬
doque futuram , quia non ea conditione
promiffiun eft, vt obferuetur lex futura,vel
externum aliquid legi fimile , fed fimplici-
ter propteripfamfidem. Quod & promif¬
fionis verba declarant. Itaque non talis eft
fafla promiffio, vt duntaxat fit implenda
per legem Hinc Paulus ad Hebrsos : Ni¬
hil ad perfedtum lex adducit. Affirmatau-
tem promiflionem periuftitiam fidei fuifle
factam, &per eandem implendam deni¬
que fore , vt videlicet finis cum principio
congruat. Quoniam, vt dicitur ad He¬
brsos , Sancti per fidem vicerunt regna.
Atque rurfus idem ita confirmat Primo
quidem'non implendam fuiffe promiffio-
nem per legem, pofteavero periuftitiam
fidei perficiendam eflemonftrabit. Con¬
ficitur aurem ratio deducens ad impoffibi-
lefame hunc in modum: Si promiffio Ai
brahs facia per legem implenda feret, fc-
queretur e veftigio vt fides Abrahs pro-
miffioni credentis foretinanis , quia pro¬
miffio hsc aboleretur. Cum autem eiufmo-
di confeqnens futurum fit abfurdum,nimi-
rum & antecedens falfum effe conuinci-
tur. Quis enim dixerffDeum velnon ma¬
nere promiflis, vel aliquem ei credentem
fallere. In difponenda vero confequenria
quod diciturj Si enim qui ex lege hsredeS
funt &c. fic accipiendum eft, fi ad hoc ipi
fumvt aliqui promiffam reportent hsredt-
tatem, neceflarium eft hanc ex ipfa dunta¬
xat legis obferuantiaconfequi, exinanita
eftfides, atquepromiflio. Primo quidem,
quoniam non modo Iudsis, fed mapifefte
Gentibus omnibus legem eiufmodi non
habentibus eftpromifium.Nunc autem ad
Iudsosfolum attinere concederetur. De-
indequia fiper legem , ergo fides illaia
quafiindata promiffio fuit, taquaminfuffi-
ciens vacillare videtur, fimulque cum illa
promiffio. Nempe fi promiffa hsrediras
reddenda fit, non ratione quidem promit
fionis , fed legis obferuantisque futurs.
Promiffio eiufmodi fit inanis,quatenusnon
propter ipfam, fed propter aliud procul fu¬
turum redditur quod eft promiflum. Poftre-
mo quemadmodum diuus Thomasnofter
enarrat, fipromiffioper legem implenda
dicatur, atquelcximpediat quodammodo
aut differat promiffionis effectum, impe.
dieair quidem dum impleri vidcbic-r.
 D. Pauli Comitient; 455
Qnoaafitsffl lex falcem contingenter im¬ efie per legem implendam, Confeqnenrer
pediat hereditatis promiffie confcquutio- oftendit implendam efleper fidem. Id ve¬
ncm , inde probat Apoftolus. Quod lex ro ex fuppofita quadam difiunciione con-
iram operatur, id eft, indignationem diur¬ cludimr hunc in modum : Promiffio hzc
nam vmdiaamcue in peccatores exagge¬ velperlegem,velper fidem perficienda vi-
rat. Quoniam vbi non eft lcx,nec prseuari- detur,nonper legem quidem,alioquin va¬
catio accidit. Leuius ergo peccant, qui fo cillaret atque euanefeeret- Ergo per fi¬
laiege naturali viuunt, quam quiprxterca dem, lciIicet,promiffionem confequimur,
legi Icripraefiibiiciuntur. Cum igitur lex vt itamundifimus haeredes. Idloaunes in
eiufmodi culpam quidem przuaricantibus Epiftola ita confirmat: Hzc eft victoria
augeat, adminiculum verbadiuuancis gra¬ quse vincit mundum,fidesfioftra. Contra¬
tia non fecum afferat , munus videficet rium veioad fuperius fundamentum pro¬
Chrifti proprium, confequenter accidit, vt bationis in prsefentiaiacet. Nempe vt in
impediat vel differat promiffie hereditatis fuperioribus dixerat, (iiperius quidem fun¬
effcdam. Praffercim quia per notitiam le¬ damentum extitit. Si iuftitia promiffaque
ge datam excufatio minuitur in peccatis, hxreditas legis virtuteforet, fidespromifi
& propter libertatis licentiseque auidita- fioque euanefeeret. Nunc vero funda¬
tem nitimur invetimm.Atque hoc quidem mentum eft eiufmodi, fi exiftit ex fide , id
incommodi per legem, in moralibus acci- eft, fi fundatur in fide, per eamque proce¬
dit.In ceremoniis quoque quamplurimum, dit, perflat firma promiffio, videlicet pro¬
quibus quidem innumeris obferuatuque pter gratia: diuinse virtutem nobis iufti-
difficillimis populum fuum falcem vfquead tiam afferentem, vt aurem gradibus tuis'
Mediam Mofaica lex aftrmxit. Inde fre¬ probatio ifta procedat, vt Graeci codices
quens admodum prxuaricatro continge- habent, verba Pauli diiponenda conftituij
bat.Grauior quoquefiitura,fi poft Euange¬ vtfit feiifiis eiufmodi. ex fide exiftit promit
lium diuulgatum eiufmodi curiofitaspro- .fio, vtfecundum gratiam praecipue adnos
fequatur. HincilludPauli ad Corinthios: accedar. Atquevt propterea perftetfirma
Litera quidem occidit, fpiritus autem viui- promiffio.' Firma, inquam ,&ipfaquidem
ficat Quia , vtinfequentibus affirmabit, in fe femper, & omni femini Abrahae aeque
praeftanda.
ftram Ex omnibus his concluditur,promifi Profedo fi quodpromiflum fait, deni¬
fionem hereditatis tanquam optimam,at¬ que legalibus noftrisofficiis tribuatur, vi¬
que de optimo fa&am , non fundari ineo deri nimirumpoterit meritis humanis pcn
quod aliquo pacto fiteaufa mali impedi¬ tius quam diuina gratia & largitate tribu¬
mentique ad confequendum quod eft pro- tum. Hoc autem & opinionem diuinsecle¬
miffumJdcoquenec inlege fundari. Alio- mentiae & beneficentiae minuit, humanam
quin firmitatem nonhabituram. autem augeat arrogantiam. Sin autem
per ipfam fidem affedtionemque mentis
Promifiio Abraha qua no» efi implendi, per intimam ad nos procedat, id proculdubio
legem , ejl implenda perfidem at¬ totum diuinae gratiae tribuemr. Quod
que gratiam. . , quidem ad mirificam diuina: bonitatis, &
potentiae gloriam liimmopere conferre vi¬
C A P V T XXV. detur. Quod autem eft eiufmodi potius ad¬

I mittendum. Proinde fi promiffa heredi¬

Vdeo ex fide, vt fecundum gratiam, ad tas confiftat in obferuan tia legis, & futu¬
hoc ipfum vt firma fit promiffio omni ro & ab actionibus noftris admodum infla¬
femini. Non ei quod ex lege eft fblum, bilibus dependebit j ideoqnepenitus vacil¬
fed etiam ei quod ex fide exiftit Abrahe, labit. Sin autem in gratia diuina flabili fi
qui pater eft omnium noftrum , ficutfcri- ceritfundamenmm, Habiliter &ipfa con-
ptum eft : quia patrem multarum Gen¬ fiftet. Accedit ad haec quod eiufmodi legis
tium polui te coram Deo , cui credidi- obferuatio tanmm attinuit ad ludsos. Pro-
fti, qui viuificat mortuos, & vocat ea mifsioveromanifefte eundis Gentibus eft
qus non funt tanquam ea quse lunt. Qui effecta. Vt igitur & in cunctis habeat fir-
contrafpem infpemcredidit,vtfieret pa- mitatem,non exlege paucis obferaata, fed
ter multarum Gentium, ficut dictum eft ei: ex fide potius vniuerfis seque communi
fic eritfementuum,ficutftellse co:li&are- proceffura videmr Quod ergo dudr, omni
na maris. ] fcmini,fcmen terigit Abrahs geminum, &
f Poitquam oftendit promiffionem Abra- corporeum, inquam,id ei't,& iodaicum. Se
hae feminique eius a Deo propoutam, non fpiritale parirer, id.eft , genus hominum
45 6 Marfiiij Ficini in Epift.
~vninerfam, ficot credidit Abraham, cre¬ braha:, fiue per naturam, Cue per imiratioi
diturum- Semeneiofinodi tangit Euange¬ nem ad omne genus hominum pertinere
lium illud: Potens cft Deus de his lapidi¬ decernit. Per comparationem ad ftellas
bus fufeitare femen Abrah:e,ideft,dc G en¬ excellentiam diuinitaremqne multorum
tibus imitatores Abraha: & quali filios a- futuram in hac firce effione declarat, per a-
doptiuosefficere.Poftha:c vbidicit,qui pa¬ renam maris multitudinem prorfus innu¬
ter eft omnium noftrum , confirmat quod merabilem. Quoniam vero fpes non folum
modopofuerat/cilicet,qubd femen Abra¬ vehemens atque velox/ed etiam firma fuit,
ha: fit non folum Iudaicus populus fe&ator diditrEtno mfirmatus eftin fide, nec con-
legis, fed &Gens quaslibet ritu Abraha: fiderauit corpusfuum emortuum,cum fe¬
fimplicitcr credens. Pater enim omnium re centum effet annorum , & emormam
noftrum, id eft, credentium quorumlibet, matricem Sarte.In promiisione etiam Dei
fiue Iudsorum fiue Gentilium. Idem hac non harfitauit diffidentia, fed corroboratus
Genefis authoritate confirmat : Patrem eft fide, dansgloriam Deo , plcnifsime
multaram Gentium pofuite.Hinc illud in fciens, quod quacunque promifit Deus,
Ecclefiaftico fimile.- A brahasn magnus pa¬ potens eft & facere. Ideo reputatum eft illi
ter multitudinis Gentium coram Deo cui adiuftitiain.]
credidifti. Additum eft ad exprimendum Firma profecto fides fuit, quapropter
quodnobisfuturum eftextarediuinae pro- impedimenta naturalia, minime diffide¬
uidentia: pra:fens,& in conipectu quafi iam bat. In anno quidem'centefimo natus ei
pofitum. Abraham quoque tam perfecte Ifaac in Genefi traditur, ante vero fere an¬
• credidit Deo yt futura praenuntiata, quafi no promiffus. Quod autem poft obitum •
przfenria& iamfa&a perfpiceret. Qui yi- Sara genuit filios exCerura,ad eandem
uificat mortuos, fcilicet Iudafos pramari- quoque virtutem Abraha diuinitus refti-
tionis ingratitudinifque criminibus quafi tutam attinere cenfetur. Cetura quidem
mortuos. Etvocap ea qua: non funt. Id cft, iuuenis erat-, Saraverofterilis& decrepi:
prouocatadgratiam &falutem etiamGen- ta, & Abraham iam naturaliter impo¬
tes, qua: haftenus in confpeciu Dei quafi tens. Eiufmodi facilitatem firmitatemque
non erant, fi conferantur ad priuilegia Iu¬ in diuinis recipiendi? Pythagoras valde:
lorum. Tanquam ea qua: fimt,id eft,pa» probabat, fententiamque leni frequenter
ritervtludaos, quiadoptiui&eledti iam habebatinore , Credere oportet omnia,
erant. Hinc illud in fequentibus: Vocabo quoniam nihil eft incredibile, omnia Deo
non plebem meam,plebem meam&c.Ita- facilia funt, nihil impofsibile Dea Plato
queper vocationem eiufmodi promiffio A- quinetiam in Phadro legibus hominem in
brahf pertinet & ad Gentiles.Aptiffime ve¬ diuinis incredulum detcftatur. Sed ciim
ro cum litera congruit, vt dicatur Deus vi- Paulus dixillet, non infirmatus eft vel non
oificare mortuos,ideft, A braham atque S a- vacillauit in fide , cur fiam addidit : .In
ram fteriles fenioque confedos ad propa¬ promiffione etiam Dei ijon hsefitauit dif-
ginem fufeitare. Atque etiam faturam inde fidentiafQuia videlicet,ficut credidit Deo
progeniem nondum exiftentem eligere & progeniem promittenti,itafidemadhibui£
prredeftmare quafi iam exiftentem. Quo facilem excellentiam exalfationemquefb-
quidem fenfu loquitur Apoftolus ad Ephe- turi generis portendenti. Poftquam enim
lios. Elegit nos in ipfo ante mundi confti- ' praedixit Deus .- Patrem multarum Gen¬
tutionem.Item in fequetibus, Non ex ope- tium pofui te&c. Subdidit.- Poffidebit fe¬
ribusjfed exvoluntate diftum quod maior men tuum portas inimicorum tuorum . Si
feniietminori.Commendaturus autem A- benedicentur in femine tuo omnes Gen-
brahte fidem addidit: Qui contra fpem in
tpem credidit, fcilicet, contra fpem virtu¬ Comparatio quoque adiiellasjvt dixijfi-
temque naturalem, quia fterilesfenioque gnificat excellentiam. Pratterea dicens*
confeiSi erant Abraham atque Sara, ille non hzfitauit diffidentia, carpit diffiden¬
chimnonagefimumhonumque, illa yero tiam Zachariz, qui in prormffi.jne diuina
Jionagefimu iam annu impleuerat atq; fte- ritubauifTenarratur,atq; ob hanc diffiden¬
rilis,vt narratur inGenefi. Credidit tamen tiam vifu adtempus orbatus. Quod autem
promittenti DeoprogeniemJdeoinfpem Abraham fic exclamauit, Putasne cetena-
a Deo porrectam credidit, in vita natura. rio nafcetur puerrNon dubitantis vox eiuf¬
Spes autem diuinaeft eiufmodi. [Patrem modi fuit/ed admirantis rem infblitam, ac
multarum G entium pofui te. Item, ficcrit pariter exultantis. Affectu forte fimili ad
femen tuum, ficut ftella: cceli& arenama- Gabrielis voce Maria virgo claxnauit: quo¬
ris. ] Quibus in yerbis fucccffionem A- modo fiet iftudiquia virum non cognofco.
 D. Pauli Comment. A'5?
Quafi dicat, iftud quidem foturum certo mortuum quidem efie, & diuinitus fulci-
fac/cd modu ipfc planius exprime-quan- tatum. Atque eiufmodi fides ita nobis fi-
doquidemnoneft medus humanus, fed cut&illi ad iuftitiam reputetur, credenti¬
pro tecto dicinui. Cum igitur Abraham bus videlicet ita venifle Chrifium , que¬
motu quafi proprio nonvaciilauerit, quod madmodum fic credidit ille venturum.
quidem cxprimiturvbi dicitur.Contrafpc Quoniam vero eadem virtus eft, & opera¬
in/pem credidit. Item, &non infirmatus tio inanifefta Patris &FiIij,fictit didum
eftfidc. Rurfus, non hsfitauit diffidentia, eft, pater fufcitauitlefum,ita fcpe dicitur,
merito fubiun&um eft, fed corroboratus I efus refurrexit a mortuis. Rurfus ficut in
eft fide, id eft, diuinitus inffiper ad hoc a- fequentibus dicit, proprio filio fuo non
diutus. Quod Abraham animaduertens pepercit Deus, fed pro omnibus nobis tra¬
dedit gloriam Deo, fcilicet, & fidei firmi¬ didit illum. Sic ad Ephefios , tradidit fe-
tatem, &promiflum munus non fuis me- metipfumpronobis. Suod autem hic di¬
ritis, fed diuin® bonitati prorfus attribues, citur, traditus eft,intelligi poteft a patre,
atque exiftimans quod promiflu eft, pro- & a feipfo, & a ludaeis tradims. Dicitur au¬
culdubio fore, quoniam Deus verax, imo tem refurrexit propter iuftificationem no¬
veritas ipfo fit, p ariter & omnipotens, qui ftram , vt nos refingendo iuftificarct, id
auteminfpiratusaDeovel quomodolibet eft, ea iuftitia dignos efficeret, qua & ipfi
inftrudus adhuc infide.vacillat,de proui- rcfurgeremus.isjuod autem propter noftra
dentia diuina,vel veritate vel potentia dif- delida traditus fit in mortem , fignificat
fifos diuin® gloria: derogat. Proinde cum eum morte fua, velut facrificio quodam
ab initio dixerit fidem Abraharproiuftitia pro nobfs facto, culpas quodammodo no-
fuilfeapudDeum acceptam, atquedein- ftras expiauiffe.
cepsqualis eius fides foerit, enarrauerit, Gratia dmna quomodo maturatur. Item
,
condudit,non qualibet fidem/ed focilem, qua mala vitet, qua bona conferat (cilicct^
certam, ftabilem,& cum charitate grarias iujiitiam fer fidem. Itemfiem, charitatem
agentem, &ad gloriam Dei vbique ten- diuixam bareditatem. Item quam fit con¬
dentem,qualis A brahs fides extitit, apud fiant fies dtuina.
Deuproiuftitia reputari.(Non eft autem
feriptum tantum propter ipfum, quod re¬ C A P V T XXVI-
putatum eft illi ad iuftitiam, fed & propter Vftificati igitur ex fide, pacem habea¬
nos,quibus reputabitur credentibus in eu, mus ad Deum-per Dominum lefum,
quifufcitauitlefum Chriftum Dominum per quem acceflum habemus in fide in
noftium a mortuis,qui traditus eft propter gratiam iftam, in qua flamus & gloriamur
deheta noftra, & refurrexit propter iuftifi- in fpcglori® filiorum Dei.) Apoftolusha-
cationem noftram.)Paulus iri fequentib. denus quam necefforia fit ad folutem
Quscunquefcriprafunt, ad noftram do- Chriftiana gratia, hinc potiffimum com-
dtrinam feripta funt. Similiter in prsfcnti probauit, quod neque Gentilibus cogni-
docet,Dcum iri Abraham fummo creden¬ tio veritatis atque philofophia, neque Iu-
tium Patriarcha difciplina» totius exeplar d®is tircumcifio, vel obferuatio legis fine
conftituifle.Et magna forte fignificatione gratia Ghrifti fuffecerit ad folutem, fotifue
in fuperioribus illud adduxit.-Patrem mul¬ profuerit. Deinceps autem de virtute gra¬
tarum Gentium pofiii te coram Deo, cui ti® difputabit, oftenfiuus videlicet qu®
credidifti.Id eft aute Patriarcham , & exci¬ bona per gratiam adipifeamur, ac propter
piar^ duce omnibus Gentibus te confti- eandem, qu® mala vitemus. Iri primis au¬
tui precipue credituris,quemadmodum& tem viam moduirique prsfcribet, quibus
tu credidifti, & id quidem in confpedu perueniatur ad gratiam. Cum igitur di-
Dei, videlicet non folum in prouidentia dum fuerit, quemadmodum fides repu¬
Dei,(edetiam,vtAthanafius inquit, velut tabitur omnibus ad iuftitiam, videlicet re--
inftar Dei,vt quafi numen aliquod fit om¬ fiirredionem Chrifti credentibus, tan-
nibus authorpie credendi atque bene vi- quam noftr® iuftiri® fundamentum, meri¬
uendi. Atque ad ipfius fimilimdinem no¬ to fubdit.
bis quoque, quia piafides ad iuftitiam re¬ (Iuftificati igitur ex fide.j^uatenus per
putetur. Qualis inquam fides ? qualis & il¬ ipfam refurredionis fidem, effeclum eius,
lius extitit,vt in fuperioribus enarraui- que iuftificarioefi:, confequimur. Habea-
mus. Atque xnfuper, vt quemadmodum muspacead Deu.JParticulahsc duplici¬
ille corpus fuum emortuum fimiliterque ter quidelcgipoteftj&habem’, fcilicet,at-
facre credidit quandoque diuinitus fufei- que habeam9 fed deniq; sefus eft ide. uon
tandum,fic&nos_credamus Chriftum & enimpoffumusaliterrecociliari Deo qua
4^8 Marfilij Ficini in Epifi!.
per iufariam, fide grariaque Chriftiana etiam aduerfis omnibus delectamur, qua
fundatam. Hac quidem ratione nos fic af¬ & pro bac profefiione Jpeiquc approba¬
fecti pacem iam habeamus ad Deu. Quod tione perpetimur ,3c exiftimamus quoquo-
autem exprimitur habeamus, id forte fibi nfodo ad futuram gloriam condudtura.
velle videtur, vt pacem eiufmodi quam fic Qoamobrcmfubiungit Apoftolus:; Non
habemus, firmiter teneamus, neque fufpi- folum autem,fed & gloriamur in tribula¬
cemurvnquara haberi poCe aliter vel te¬ tionibus, fcientes quod tribulatio patien¬
meti. Habemus,inquam,vel habeamus per tiam operatur , patientia vero probatio¬
Dominum noftrum telum Chriftum.Ipfe nem, probario vero fpem,fpes autem non
enim eft pax noftra , ficut fcribitur ad E- confundit, quia charitasDei effiifocftin
phefios. Quoniam ad eiufmodi pacem jp- cordibus noftris perSpiritum fandium,qui
fe perduxit, quam quidem pacem , gra¬ datus eft nobis.) Sic ergo textus continua¬
tiam quandam inprzfentia nominat,quia tur, non folum autem gloriamur in hoc,
non pro meritis tributa nobis eft, fed gra¬ quodfperamus confequi gloriam felicita-
tis, non noftra quidem facultate, fed ope temqueDcifiliis congruentem,fed etiam
diuina, ideo fubiicit: ('Per quem acceflum ipfius tribulationibus huius gratia fufeeptis
habemus in gratiam iflam.) Cuius enim gloriamur atque gaudemus. ( Non opia-
virtute ad hanc accedimus, eiufdem prz- res quidem vel aliorum more mortalium
fidio & tenens, & tenere pofle duntaxat, fufpicantcSjfed certo fcientes, quod tribu¬
iperare debemus. Merito igitur ad Timo¬ latio patientiam operatur &c.)Id eft in
theum, mediator Dei & hominum nomi¬ tribulationibus ad inuiiftum patienti* ha¬
natur. Atque ad Ephefios. Per iplum ac- bitum exercemur,adiuuatevidelicetDeo,
ceflum habemus ambo in vno (piritu ad cuiusgratia in aduerfitate duramus.) patic-
patrcm.Inquit autem infide,id eft, inipfo tia veroprobarionem.) Sicutigneaurum,
Chriftian* fidei firmitate. Gr*ce non le¬ ita conflans animus aduerfitate probatur.
gitur per fidem, vt communiter Latine di¬ Ilie enim approbari poteft,tanquam diui-
citur, led in fide,idque reftius.AIioquin fi norum credulus, & amator, qui horum
perfideffi dicatur,videbitur forte fides cau¬ gratia libenter duriffima qu*que fuftinet.
da qu*dam gratia;. Thomas vero nofter ('Probatio vero fpem.) Nempe qui in pr*-
contrarium afferit, fciiicet, gratiam efie fi¬ fenti aduerfitate durauit, futuram felicita¬
dei caufitm. Gratia enim diuina fbrtimur, tem fperar e proculdubiopoffc. ) Spes au¬
quod redte firmiterque credamus, vtlegi- tem non confundit,)Non falliturvnqua
tur ad Ephefios: Gratia foluifadli eftis per aut labitur, vt inde contingat fperantem
fidem,vult autem fidem elfeprimum gra¬ aliquando ruborem & ignominiam re¬
tia aduenientis effedtum, ideo rerite dictu portare, aut affici pcenitentia,quod fpera-
eft,nos per Iefum ad gratiam peruenire. uerit. Hinc Pfalmus: In te Domine fpera-
Ad quam habemusacceffum, id eft, aditu ui, non confundar in sternum. Spes au¬
& introitum in fide, quafi in ipfo gratite tem eiulmodi cur nam fortiter perlcuerat,
lumine primo,quam fane fidem fequun- fclicirerue conlequitur- Quia videlicet ve¬
*urdeinceps&reliqua grati* dona ,.fpe- getatur amore, amore, inquam, mentisin
ciesjcharitas, conflantia, fotitia, gloria. Deum eredfo, qui fane amor amore Dei.
.Vbivero dicit,in qua flamus; Intellegen¬ . ipfius in mentem eft accenfus. Hinc Dio-
dum eft in virtutegrati* nos idhabere, vt nyfius Areopagita, authore Hierotheo, a-
nonfoldm fufcitatiaculpa, velut a morte morem diuinum circularem quonda mo¬
fuerimus,fed etiam firmiter in habitu pro¬ tum nominat, ab ipfa bonitate diuina c-
babili confiftamus in D eumprorfus eredti, xordietem,progredienteque in animum,
tanta fpefutur* glori* freti,vt hac pr* ce- atquehincin diuinum bonum regredien-
teris gloriari pofiimus. Qu* quide omnia tem. Motus enim animi ad infinitum bo¬
funt grati* munera. Glori*,inquam,filio- num tendens , cum nequeat a finita vir¬
rumDeijidcftjhabebimur, quafi filii Dei, tute animiprofirifei, nimirum ab ip!oCo¬
fieper adoptionem facti, vt Chriftus exti- ri em infinito bonofortitur inftin<Siim; vt
titper naturam,fic iteruminfeculorum fi- finis tandem cum principio, congruat.
ne,ficut Angeli in principio foculorum. Quod fi charitas in Deum ncltra ab«pfa
Quam vero fit excellens ipes eiufmodi gra- Dei erga nos charitate principium habet,
merito&qu*charitati neceflariafunt, fi-
non breue quiddam autleue,fcd Eternum desfcilicetatquefpes,abeadem diuinita-
feramus diuinumque bonum. Rurfus no te procedunt. Cum vero necDeusfrufira
folum per haDC gloriamur, & exultamus mouear, nec communis, St affidus mentis
fummorum expectationc bonorum , fed ipfius inftin&us efie debeat,protfus inanis
 D. Pauli Comment. 419
triduum illud,quod Chrifti corpus latuit
eficirur profe&o, viddes, fpes, charitas &
fortitcrperdurent, & quandoque confe- in fepuichro,mihi quidem non admodum
cuantur euentum. Quod autem inftin- placet,ficuri nec Athanafio linguae Gra¬
eae dodiffimo. 0uod enim Paulus ponit
6us ad diurna in nobis , ab ipfa diuinitate
procedat, hinc etiam confirmatur, quod C«/or, non fignificat fimpliciter ipfum
omnia circa animum in terris mortalia, tempus (id enim%fonsGraece dicitur;fed
contrarium gencrantin nobis inftinfium, tempus duntaxatugnificat oportunum &
vtnonvaleatanimusmortalibus obrutus, occafionem proprie tempeftiuam oportu-
nifiper diuinitatem ad diuina prorfus e- mtatemquedefignat. Praeterea cum velit
mcrgere. Dicitur autem Grcce i iyoim Paulus ingentem Chrifti in nos exprime¬
itu fecv re charitatem, non id quidem exprimit, fi
charitas effufa , quod
quidem ctnphaticam proprietatem habet. dixerit ad breue tempus pro nobis exper¬
Perinde ac fi dide, ex charitate diuinave-tus eft mortem. Sed potius, fi adduxerit
lut ex Igne, charitas injiobis quafi flamma
Chriftum obferuauiffie tempus nonlbiunj
permodumfcintillantis ignis penitus ac¬ fibidecens, fed nobis etiam oportunum
cenditur. Atqueid quidem abunde.Quod praefatum diuinitus omnino,auodammo-
fane Plato in Epiftola ad Syracufanos ita do etiam deftinatum, vt Athana l us in¬
quit. Id &pe fignificat Euangelium, non¬
tetigifie videtur, ex diuturno anirr.te no-
firte cum diuinitate commercio, fubito dum venit hora mea. Item, venit hora.
tandem illinc velut ab igne fcintillantc, R urfijs, veni t hqra veftra, & poteftas tene¬
lumen effulget in anima, feque ipfum iam brarum.Mors quidem Chrifti,fi diuiamn
alit. Proprie vero loqui videtur Apoftolusrefpexeris voluntatem, facrificiuro pra de¬
vbi dicit, per Spiritum fantftum , quafi af¬
ftinatum effie cenfetur. Sin auten: impe¬
flante Deo ignis in nobis amatorius ac¬ tum occidentium,homicidium eftpraifci-
cendatur. Omnino vero firmitatem fpei tum.Eiufmodi vero facrificiumfalutare fi-
argumento duplici comprobat. In prat- mul, & homicidium prorfus iniquum in
fentia quidem ex ipfo Spiritus fandli do¬ eodem tempore mira quadam occafione
no In iequentibusautem ex morte Chri¬ concurrit, vt non alio tempore diabolica
fti. Charitatcm interea tangit vtramquej inftigatio apud iniquos homines prama-
& qua nos Deusamy, & qua nos ama¬ luerit ad hunc euentum quam quod diui¬
mus Deum,vtramque vero charitatemper na voluntas & homicidiumpratfciuerit,&
Sandum fpiritum voluntatibus noftris facrificium ipfum prsedeftinauit. Sacrifi¬
inuftam effe cenfet. Nos autem , vt cum cium eiufmodi operante Deo oportuno
Thoma noftro loquamur, fic exponimus. quodam tempore celebrandum. Prophe¬
Spiritum fandum, qui eft amor Patris & ta Abacuc ita prsenuntiaffe videtur: Opus
Filijjdari nobis, cftnosad participatione tuum Domine in medio annorum, viui-
amoris illius adduci, quifaneiple Spiritus ficaillud. In medio annorum notum in¬
fandus exiftit,qua quidem participatione des. Cum iratus fueris mifericordise re¬
ipfi Dei amatores efficimur. Iam vero ex cordabaris. In medio annorum forte fi¬
hoc quod ipfum amamus argumentum gnificat in medio mundi curfu. Volunt e-
habemus, quod ipfe nos amet. Non quafi nim aliqui, decem annorum millibus non
nos primo dilexerimus Deum, fed quo¬ mundum, fed mundi curfiim prorfus ex¬
niam ipfeprior nos dilexit. Quod maior pleri, fiquidem motus quietis gratia fit in-
Ioannis declarat Epiftola. Dicitur autem ftitutus, atquein medio hoc mundi curfu,
charitas, qua Deus nos amat, in cordibus Deum fehominibusoftendiffe, vraduen-
noftris effufa, quoniam in nobis late dif¬tus eius atque ab vtrifqtie feculorum difta-
fundit. Ex vtraque autem horum verbo¬ ret extremis, ne vel expedatfo fijturi.ad-
rum intelligentia concluditur idem fpem ueriais mimium protr?heretur, vel praate-
videlicet eiufmodi nunquam falli Nam & riti memoria prorfus aboleretur.Sed tem¬
quia Deus nos diligit, fcipfum non nega¬ pora Deus viderit, aeternitatis fonstem-
bit, & quia nos Deum diligimus, fperare porifque produdor. Forte vero Pythago¬
pofliimus cum nobis aeterna bona datu- rici bonum ipfum- oportunitatem ipfatn
vocant. Quoniam omnibus prouidet o-
(Cur nam Chriftus cumadhucinfirmi portune, & vna quaeque natura tunc opti¬
effiemus , tempore oportuno pro impiis me fefe habet,quando eligit velforritur vel
mortuus eft r vix profedo pro iufto quis aggreditur, quod optauerit oportune- In
moriatur. Iam vero bono forfitan quisau- hoc enim profperitas , felixque fortuna
deat mori. ) .guod Latine legitur fecun¬ confiftit,abinfluxu.fuperiore, & .denique
dum tempus,intclligioirque a plerifque
? P P 05 ij
4-6© Marfilij Ficini in Epift.
-scrborotn Apoftoli feriem repetamus Per
interrogationem ergo fignificat Chri-
flora pro nobis voluifle mori propter in¬
comparabilem in nos chariratem, vt hinc
&c firmiter ab eo bona omnia fperare pol-
fimus, &pati pro eodem maia omnia de¬
beamus. Auget vero debitum quod infir¬
mi, id eft, contra eum peccatores eramus,
atque rei, nonleui quodam crimine , fed
impietate grauati. Non inuenitur alius,
qui pro iniufto iuoque inimico velit mori,
vel laborare quam minimum. Vix-etiam
inuenitur qui pro iufti alicuius falute,falu-
tem fuam fpernat. Forte vero aliquanto
facilius reperiatur, raro tamen qui mor¬
tem obire velit pro bono, id eft, proviro
liberali in omnes prae ccterifque benefico,
& cui propter beneficentiam quis fummo-
pere debeat. Iuftum hic nominare videtur
cum, qui nocetnemini, aliena non vfur-
pat,fuum cuique reddit, etiam fi nihil de
propriis bonis eroget. Bonum vero, vt di¬
xi, largum bonorum fuorum communica¬
torem. Id enim bonitatis proprium efle
cenfetur. Nos autem nec erga homines,
nec erga Deum iufti eramus, nec erga
Deum boni,id eft, benefici efle vnquam
poflumus. Bonorum enim noftrorum non
eget. Hinc mirabilis in nos Chrifti chari-
tas elucet , Ipem noftram nobis confir¬
mans , mutuamque chariratem in nobis
•accendens. '
Commendat autem charitatem fuam
- erga nos Deus, quoniam cum adhuc pec-
catores eflemus, Chrlftus pro nobis mor¬
tuus eft./quod pauloante per interroga¬
tionem fignificabat, idem in .-prafentia
per affirmationem fine interrogatione de¬
clarat. Perinde, ac fi dixerit, ex hoc potiffi-
mum ingens erga nos Dei charitas de-
monftratur; quod Filius eius Chriftus pro
nobis contra eum peccantibus mortem
fubire voluit, quali eadem fit patris filiique
voluntas.
Amveroficut in fuperioribus Apofto-
lus charitatem Dei patris erga nos o-
ftenditperhoc potiffimum, quod fpiritum
nobisfuuminfudit,fic in pratfentiaitan-
dem exhocipfodemonftrat,quod pro no¬
bis fuum filium tradidit, 8cad reciprocam
ergaDeum charitatem vtrinque nospro-
Bocat.Suam vero charitatem Deus duo¬
bus modis exaggerat, cum videlicet, quia
-dedit filium pro noftra laluce paliurum,
tum etiam quia pro inimicis, id eft, pecca-
toribusatque rebellibus. Id voro torum in
fecunda ad Ephefios Epiftola fimiliter
confirmatur: Deus quidiues eft in milc-
risordiaper nimiam charitatem quadilej
xit nos, cum effemus mortui pcccatiscon-
uiuificauitnos Chrifto &c. Itaque multo
magis iuftificatx nunc in languine ipfius
lalui efficiemur ab ira propter ipmro.; Ha-
fixnusalferuit, quomodoDeusob incom-
parabi! em erga nos charitatem, fui fiiij (a-
crificio pro nobis farisfaciens, nos ex iniu*
ftis iuftos effecit, videlicet in ipfo creden¬
tes. Deinceps quomodo iuftificationem
tribuit&falutem. Salutem primo qua ab
ira, id eft, a miferia liberemur. Deinde
etiam ad felicem cum Deo vitam recipia¬
mur. Sienim recepimus ab eo quod diffi¬
cilius erat, id autem eft, ex iniuftis fieriiu-
ftos, nimirum & quod facilius eft, atque
inde conlequitur, reportare poterimus, id
eftjVt iam iuftificati liberemur ab ira, id
eft, a vindidta, quam iniuftiria merebatur.
Et quoniam dum ex iniuftis iuftos effecit,
etiam ex inimicis fecit amicos, merito no¬
bis quali iam amicis fua bona communia
facitjdum mirabili quadam largitate com-
munionequebeatre vitE Iue nos partici¬
pes efficit. ideofubdic .-
(Sienim cum inimici eflemus reconci¬
liati fumus Deo per mortem fiiij eius,mul¬
to magis, reconciliari, falui in vita ipfius
efficiemur.) Hicinterim nonnulianotan-
dalimt antitheta'Ordine quodam polita.
Iniuftos iuftificando Deus ipfe facit iu¬
ftos. Inimicos, videlicet propter iniufti-
tiam, reconciliando reddit amicos. Ob¬
noxios ira; liberat ab ira, fcilicet per mor¬
tem fiiij fui ad vitam luam nos admittens.
Non fblum autem , led & gloriamur in
Deo, per Dominum noftrum lefum Chri-
fium , per quem nunc reconciliationem
accepimus.) Nonlblum gloriamur inlpe
atque expeftatione gloria: apud Deum
quandoque futurEper iuftificationem re¬
conciliationemque nobis exhibitam, fed
gloriamur etiam n unc in ipfo Deo •, id eft,
in mira quadam coniun&ipne cum Deo.
per fidem charitatemque iam conflatam,
conciliante videlicet hanc lelu Chrifto
per doctrinam & virtutem lacrificiumque
luum. Ad fuperioravero confequiturtMa-
iusefleiniuftum iuftificare, quam iuftifi-
catum falute donare, quia in illo-homine
non eftproportionaleprincipium ad diui-
nam iuftitiam confccuendam, fed totum
gratia fola perficitur. In ipfo autem iam
diuinitusiuftificato,inhabitat iam Spiri¬
tus fanfti donum, quod arbitrium mouens
ad aftum, efficit vtita lalurem promerea-
P Roptcrhoc quemadmodu pervnum
hominem peccatum in hunc mun¬
dum intrauit, ita & per peccatum mors.
 D. Pauli Commenc.
ttcus ita in omnes homines mors per-
tranfiit, in quo omnes peccauerant.)
Quzret forte aliquis, curnam oportuit
per Chriftum mitificari atque reconciliari
mortales: Refpondctjca. Propterhoc in¬
quam, fcilicet, oportuit. Deinde caufam
explicaturos, altius exorditur hunc in mo¬
dum , quem occulta quadam compara¬
tione prsiens hic textus exponit. Con-
gruitauremcumprima ad CorinthiosE-
piftola,vbi dicitur: Sicutin Adamomnes
moriuntur, ita & in Chrifto omnes viui-
ficabuntur. Sic cafus in peccatum atque
mortem, quod quidem mali conditionem
habet ab ordine longius alienam,ordinem
tamen quondam fiibit, multo magis ordi¬
nem feruat reditus ad iuftitiam atque vi¬
tam. Sed cafus ille tantum faltem ordinis
videtur admittere, quod in eo turba quam
plurima ad vnitatem principi] fili reduci¬
tur, vnde mira quadam traductione dedu¬
citur. Ab vno enim patre primo , quali
principio fpeciei, tota hominum Ipccies,
quafi communis quaedam natura vnapro-
dufta vnius originalis inclinationis cul¬
paeque particeps hinc euafit, proptereaque
obnoxia morti, quid ergo mirum huma¬
nam fpeciem ordine quodam ab vno fi-
militerinchoato in originalem iuftitiam
vitamque reftitui ? fcilicet ab vno princi¬
pio falutis atque grati te. Atque ficut ab
vno generationis initio culpa morsque
defluxit in omnesjficin omnes ab vno re-
generationis exordio iuftificationem viui-
ficati onemqueprofluere. V erum, vt fupra
monui, comparationem ciufmodi Paulus
hic minuit, clamque fignificat, vult enim
fubintclligi,quam deinceps attingitaper-
tius. Si autem praffentia Pauliverba difpo-
nanttir, aliter quam dilpofiii, in longifii-
mum orationis hyperbaton incidemus,
nec facile verbum quod a grammaticis
principale dicitur offendemus. Qusri po-
teft, curnam dixit, peccatum & mortem
per peccatum intrafle in mundum potius
quam in genus duntaxat humanum i Quia
forte cum anima primum corpufque fu-
binde noftrum iuperiorem amifit ordi¬
nem, externa quoque quodammodo no-
bifcum,prsfertimnobis, exorbitauerunt.
Sequitur vero mors ad peccatum , non fo-
lum morsanimte, fcilicet, felicitatis diui-
ns ptiuatio,fed mors prsterea corporis.
Quod quidem Mofaictim myfterium, vt
alibi enarraui,Plato nofterin Charmide
tetigit, opinione Magorum , ftgnificans
ex intemperantia quadam anima intem¬
periem mortemque corporis proficifci.
Quippe cum afferat fi animam temperan¬
4&i
tiam fuam recuperauerit, immortaiira-
temfliam in-corpus etiam exundaturam,
bona enimmalaquc anima in corpus ita
profluere, ficut a toto corpore in ccre-
brum.&abhocinoculum fit effluxus. Re¬
cuperari vero temperantiam philofophicis'
quibufdam arcanifque rationibus , quafi
qaibufdam 'prscantarionibus, aflerit.Pro-
inde de originali peccato, quod ab Adam
profluxitin omnes, elfetin prsfentia lon¬
gius difputandum, nifimultadc hoc in li¬
bro dq Religione differuiffem , fatis eric
igitur breuiter hoc attingere. Pelagiant
quidem iftu i negant, dicentes non origi¬
nali fucceffione, fed imitatione quadam
potius voluntaria peccatum primi paren¬
tis ad pofteros attinere, fcilicet quatenus
ifti parentum iniuftitiam imitantur. Aure¬
lius Auguftinus fi c eos arguit:Si peccatum
Ada progreffum in omnes dicendum ef
fet imitatione potius quam per Adam.
Diabolum enim prsuaricatorem primum
prauaricatores omnes potiflimum imitan¬
tur, hoc autem per illud in Kbro Sapientia
confirmaturi. Innidia diaboli niorsintra-
uit in orbem terrarum. Prsterea ficut a.
Chrifto iuftitiam falutemque fufeipimus,
non principaliter, quia imitemur eum, fed
quoniam inde virtutem, accipimus per
gratiam (atisfaclionemque ab eo nobis ex¬
hibitam,fic ab Adam originalis quadam
iniuftitia mortis origo, non tam imitatio¬
ne noftra quam propagatione quadam
nobis influit. Si enim imitatio ne fola cba-'
tingeret, comparatio indubia hic ab Apo-
ftolo non congrueret. Quod autem quali
naturaliter induat Ephefiis declarat A-
poftolus. Eramus natura fiHj irsjtem Da-
uid: Ecceenim in iniquitatibus concepr
tus fum, & in peccaris concepit me mater
mea. Dicit autem originale virium pecca¬
tum naturas.Quemadmodum quotidianu
delictum, quod & actualevocant, dici fo-
let peccatum perfons, &• illud ficut hoc
quodammodavoluntarium,quiaficuthcc
per voluntatem perfons peccantis com¬
mittitur. Sic & illud per voluntatem prin¬
cipii humans naturs creditur perpetra¬
tum.Profebio quemadmodum varia mem¬
bra corporis vnius humans perfons par¬
tes fiunt, ita perfons finguls membra funt
humane naturs. Itaque ficut manus pe-
dilque motus per voluntatem principii
perfonalis rationem voluntarii habet at¬
que cuips-fic per voluntatem culpamque
principii humans fpeciei fingulorum ho¬
minum inclinationes fimiles voluntaris
obnoxieaue-cenfentur. Plura inuenin
non potuerunt.
Qq iij
MARsILII ficini
Florentini-
IN OMNES
tioties
P R o OE M I V M.
Adfpira nobis precor Alme Deus, via, veritas, vita. Trinitas, vnus Deus. Inmedib
Ecclefiz laudabo te. In conlpc&u angelorum pfallam tibi.
puas tres partes habebit
numerum inde confcdhim,imitaturascce-
leftem numerum angelorum , nos videli¬
cet excelfo Deo benigne conciliantium.
Prima quidem Hierarchia vero. Secunda
via monftrabit ad veram vitam. Tertia
denique & vita veritatem fummam ante
oculos ponet. . Videte precor fratres mei
quam opportune;ad illam Iacob Patriar¬
cha fcalam Deo duce, perueniemus.In
hac fane coeleftes Angeli, & afcendunt
pariter & defcendunt. Afcendunt quidem
contemplantes Deum Deorum in Sion.
Defcendunt interim hominibus prouifu-
ri. Defcendunt, inquam , manus homi¬
num appreheniuri. Afcendunt iterum nos
iam apprehenibs ad excelia ducluri. O
fcalam ineftimabilem! o gradus prorfus
'incomparabiles ! 6 afcenfum ineffabilem,
mirabilemquedefcenfum.'Ncn alio qui¬
dem temporeafcendunt Angeli coeleftes,
alio vero defcendunt, hominum anima¬
liumque morejfed eodem momento mi-
-rabiliter vtrumque conficiunt. Quemad¬
modum a Sole radij terram verberantes,
momento reuertantur in Solem. Neque
folum eodem momento afcendunt Ange¬
li, quo defcendunt, verum edam qua ra¬
T R E D I C A-
fiias
tione cleuantur contemplatione diuina,
perfecti roboratique illinc, ad beneficia
nobis conferenda fc conftruunt, diuina
videlicet plenitudine prorfus exuberan-
Sedvt regrediamur illuc vndeiam paulo
latius progreffi fumus. Primam fcrmonis
noftri partem Hierarchiae vltima? com¬
mendabimus , qua quidem in parte tres
erunt gradus. Angelis, A rchangelis,prin-
cipatibus commendati. Secundam vero
Termonis partem Hierarchiae medise dedi¬
cabimus , tres quoque gradus habentem,
Poteftatibus,Virtutibus,Dontinationibus
commendatos. Tertiam denique deftina-
bimus Hierarchiz tertiae, tres gradus fi-
militcr continentem, per quos vtinam
Throni, Cherubini, Scraphini, nos ad
alta perducant. Verum vt manifeftius iam
quod volumus vobis fiat in omni praedi¬
catione noftra. Primo quidem de anima;
Immortalitate tradtabimus. Quod qui¬
dem pertinebit ad vitam. Idquc tribus ve!
rationibus vel perfuafionibus vel modis
quibuflibet confirmabimus. Secundo ve-
rodefidei Chriftianf firmitate loquentur.
ouodlanefpeaabitad viam,ad veram vi-
tam nos denique perducturam. Atque
id iterum tribus modis fimiliter afferemus.
Tertio denique declarabimus verum E-
uangelii fenfum, pertinentem ad verita¬
tem, fenlumj inquam, triplicem, hiftori-
cum, moralem, Ii allegoricum.
 Praed icationes,
trimi firs fT&diczticnis & Jmrr.uU,-
AApira nobis precor Alme Deus, via, veritas,
vita, Trinicas,vnnsDeus In medio Ecde-
fix kedabo te. In ccnLpc&i ange¬
lorum pfallam nbi.
P Rimam praedicationis partem auxi¬
lio primz Hierarchiz angelorum ag¬
grediamur. In omni re naturali, per con¬
tinuam naturalemque eius inclinationem
folemus natura: proprietatem inueftiga-
rc, exempli caufa. Per inclinationem ad
defcenlum,coniicimus in quouis corpore
grauitatemelfe. Perinclinationem 1imili-
teradafcenfum, inefle inuenimus Ieuita-
tem. Si quoddam itaque corpus inclina¬
tionem ad vtrumqueeomperiamus habe-
re,vtramque proprietatem poffidere puta¬
bimus. Quorfum hzc ? Nempe bruta vi¬
demus ad caduca tantum przcipitari. In-
telleiSus autem Angelicos ad aeterna fo-
lum fe erigere cogitamus. onamobrem il¬
linc quidem folam in brutis naturam ca¬
ducam ; hinc vero lolam in Angelis aeter¬
nam efle concludimus. Cumigitur anima
noftra communiter & aflidue inclinetur
ad vtraque tum temporalia tum zterna,
vtramque quafi naturam habere coniiri-
mus , per inteUedtum quidem sternam,
per temporalem vero fenfum.
Przterea, fi homo,vt multis rationibus
confirmatur , eft animabum perfectifli-
mus, per eam przcipue partem faculta¬
temque perfediffimus eft, quam habet ip-
fe propriam, carteris animantibus nullo
modo communem. Hzc vero fola religio
eft. Nam & rationis cuiuldam vcftigia
quaedam lagaciores beftis videntur habe¬
re, nullum religionis indicium, Non fo¬
ret autem per religionem perfectus , fi per
hanc & falleretur, & Ipe futurorum prse-
fentibus fraudaretur. Item religio, vt in
Prothagora probat Plato, primo omnium
homini contigit, non lolum ante omnes
artes ad vifium neceflarias , fed etiam an¬
te fermonem,atque commercia.Cum ve¬
ro etiam maxime omnium fit communis,
& firma, lequitur vt maxime omnium fit
naturalis. Et quia inftigante Deo, rudi¬
bus ftatim hominibus eft inferta, non fo-
lum maxime naturalis eft, fed etiam diui-
naquam maxime. Naturale verofpeciei
indicium falli non poteft. Neque fallit na¬
turalis inftinctus, multoque minus fallit
Deus fumma veritas atque bonitas, aeter¬
nitate religionemqj promittens, Ipcque
4^
eiufmodi przfefttitxs tum bensespciiasi
tum mahs affligens. Poft haec panem fe¬
cundam aggrediemur beneficio Hicrar-
chiae fecunda: intrantes viam per proba¬
tionem fidei ad a ternam vitam.
DefrohitisrK fidei.Secuiuiefars pridicitieni:-.
Adfpiranobis precor Alme Deus, via, veritas
vita. Trinitas, vnusDeus. In medio Ecde- .
fix laudabo te. In confpectu An¬
gelorum pfallam. tibi.
S I difcipuli Chrifti decipiendi gratia
figmentum introducere cogitauiffet,
rationem certe facilioris perloalionis ali¬
quam habuiflent. Contra vero fecerunt.
Aggreffilunt enim rem& ad credendum
&adobferuadum omnium difficillimam.
Adde quot modis etiam difficilimis,fi tem¬
pora , loca, perlbnafque confideres. In
temporibus videlicet eruditis, in vrbibus
ampliffimis,plenifqueomnium dofrrina-
rum, aduerfum potentes , plurimolquc 8c
dodos, ipli debililfimi, omnium rerum
egeni, ab Initio rudes, & pauciflimi. Ne¬
que accipere voluerunt vel Cerimonias a
Iudfis, vel Deos plurimos a Gentilibus,
QuodquidemfiadmifilTent, compertum
haberemus , omnes lubito Chriftianos
fuifle futuros. Audi Paulum Corinthiis ita
dicentem : Videte vocationem veftram
fratres. Quia non inultum lapientes fe¬
cundum carnem,non multipotentes,nori
multi nobiles, fed quae ftulta funt mundi
elegit Deus, vt confundar fapietes, & qiig
infirma funt mundi elegit Deus,vt con-
fundatfortia. Et quae ignobilia mundi &
contemptibilia elegit Deus,& ea quz nori
funt, vt ea quae funt deftrucret. Item fi fuifi
fent fimulatores, non potuiflent fumma
interfe concordia in tottantifqiie difficul-
tatibus perfeuerare.Perfeuerarunt tamen,
alioquin nihil obrinuiffent. Paulus pro
Chrifti gloria annos feptem atque trigin¬
ta innumerabili tormentorum gratia tulit.
Petrus quoque tantundem. loannes an¬
nos o&o atque fexaginta, caeterique fi-
tniliter per omnem vitam. Neque prae¬
mium tanti laboris vllum in hac vita Ip era-
bant, optabantue. Imo omnia vitae dona,
vitamque iplain penitus contemnebant.
HincPaulus, Siin hac vita tantum fpera-
mus in Chrifto, miferabiliores fiimus cun-
<SHs hominibus. Praeterea neque in angu¬
lis fiifurrabant, fed palam vulgo fiiain do¬
ctrinam audaSer diffeminabant Siqui¬
dem paulus etiam cathena collum vinchis,
publice praedicabat. Hinc ait ad Philip-
penfes, qiiae circa me fimt,magis ad profe-
Q.q iiij
4^4 Marfilii Ficim
-&V. venerant Euagelibvt vintula mea ma- numerum in orationis ncftrat panibus
nifefta flerent in Chrifto, in omnt Pra- tanquam angelicum & nunc & in pofte-
torib,&in citeris omnibus. EtadColof- rumobferuabimus,neque id quidem ab
fenfes ait: Euangelium iam pradicatura rc.com in Iaera angelorum sede loqua¬
fiiilfe omni creatura qua fub coelo eft. mur. Vbi femper illius oraculi memores.
•Item nihil horum in Angelis geftum eft. Ego Ium via, veritas & vita , primam :cr-
Et Corinthiis, non adulterantes verbum monis partem ipfi vitae, fecundam vix,
Dei, fed in manifeftationc veritatis com¬ tertiam veritati, diftribuemus, vt ex prima
mendantes nosmetiplos, ad omnem con fidem ad credendum sternam vitam, ex .
fcientiam hominum coram Deo. Quod fi fecunda Ipem ad eius bona apud Deum
cui etiam opertum eft: Euangelium no- percipienda, & ex tertia charitatem con-
ftrum, his qui pereunt eft opertumjn qui¬ fequamurerga Deum bonorum immorta¬
bus Deus huius feculi cxcacauit mentes lium largitorem. Atque ita ex fide perip-
infidelium, vt non fulgeat in eis illumina¬ lam fpem ad charitatem, quafi tertium
tio Euangelij gloria Chrifti,quod eft ima¬ coelum, afeendemus, duce Paulo, vt vel
go Dei. audiamus arcana Dei quantum libet ho¬
mini, vel faitcmguftemus mirificum cha-
Pirspndiatii nis tertii de Euangelio. ritatis frudtum qui fitperat omnem fen¬
ium , quoddam videlicet ineffabile gau-
Adfpira nobis prccer Alme Deas, via, veritas,
vita . Trinitas, vnasDeus. In medio Ecde-
fii laudabo te. In cOrfpe&.a ange- he viti f.r.irni immortali, pradiationis
lorum pfallam tibi.
fersprimi.
S Edper viam comprobata fidei felici¬
ter huc vfqueprogrefli, pergamus iam
Adfpiranobis precor Alnte.Deus, via, veritas
. vita. Trinitas, vnus Deus. In medio Ecde-
ad Euangelicam veritatem, hierarchiam fis laudabo te. In conipeflu An¬
angelorum tertiam inuocantes. PriDci- gelorum pfallam ribi.
pio, Thrpni hiftoricum nobis aperient
Euangelij fenium, Secundo, Cherubini
moralem. Tertio Seraphini allegoricutn
N Vlla res lponte fua poteftfua: ori¬
gini repugnare Alioquin fponte ad
patefacient. Quemadmodum vnufquif- lui ipfius naturaliter ferretur interitum,
quenoftrum ab Angelo quodam regitur qui necefiario fequitur origine perdita.
perfuadeturque ad bonum, a quibufdam Quinetiam quicqutd effectus aliquis agit,
vero Ipiritibus malis paflim incitantur ad fuae originis vi 8c auxilio facit. Si ergo ad-
malum, ita Ielus regebatur a Spiritu fan- uerlus caufam pugnaret, in ea colludia- .
dlo.Qut poftquam inbaptifinis oculis eius tione caulailla fibiipfi prorfus aduerlatur
aunbufque apparuit , mox eius intellectui corpori noftro, imo corporibus omni¬
perfuafit, vtin defertum iret, noxia vide¬ bus. Igitur a nullo corpore ducit origi¬
licet hominum commercia deferens, ieiu- nem. Saepe enim ab incitamentis corpo-
nio, orationi contemplationiquc vaca¬ reisabftinct;honeftatis,vel veritatis, vel
turus, vt non ibi iam aduerfus carnem lan- .religionis gratia. Cum Plato nofter do¬
guinensque certaret, fed aduerfus princi¬ mandi corporis graria falubrem Atticte lo¬
pes caliginofi aeris daemones quos ieiu- cum Academiam habitandam elegit,non-
nio, oratione, contemplatione fuperans, ne animus eius corpori aduerfabatur?
nobis przberet exemplum, tum in ftatu Cum Xenocrates dilectas Platonis difri-
perfedto nobis a daemonibus periculum pulus, & Ongcncs ecmm feclator exufi
imminere, tum etiam expugnari polfe, & feruntfibi virilia, quo libidinis incendia
quibus repugnaculis expugnare. Platoni¬ prorfus extinguerent, nonne imulius ani¬
ci quoque confirmant tentamenta daemo¬ mus bellum membris corporis indicabat?
num , & quomodo eifdem remediis ex¬ Ante hos Magi Peiarum,r£gyprii Sacer¬
pellantur. dotes, Pythagorici Philolbphi, vt vene¬
Pudicitia fecundi. rem eneruarent & lobrii ferent ad con¬
templandum, mero & carnibus abftine-
vita,Trinitas, vnnsDeus. In medio Heric¬ bant. Sed fancrimonia , martyriaque
iis laudabo te. In compectu an- Chriftianorum , multo magis victoriam
mentisergacorpus teftificantur. Omnes

I profecto quotidie a corporis incitamen¬

Nftiturum a principio ordinem profe- tis certa decaula pro viribus abftmerous.
quentes ternarium nouenariumque Ac etiam fi nunquam corporis itnpetus
 Praedicationes;
frangeremus 3 liris tamen foret pugna ip-
fa, qua iit in nobis continua ad offenden¬
dum aliam in nobis fubftantiam eflc.prx-
ter corpoream, corporeis aduerfantem,
tum humoribus, tum etiam coelcftibusin-
fluxibus fenfum moucntibusper humores.
Quod fi anima corpori frequenter obfe-
quitur, non violentiaad hocinducitur,ied
amore quoad corpoream vitam, quali
mater ad prolem fuam prorfus afficitur.
quo quidem vehementius blandicnte vel
nullo modo vel lcuiter confultatur.
Ratio hactenus affignata eft, ex eo
quod animain moribus repugnat corpo¬
ri. Secunda mox aflignanda eft. Quo¬
niam fupra affurgit, quo patet eam non ex
corpore dependere. Multis quotidie mo¬
dis fcnfibilium imagines fallu nt continuo
fenfum. Quam fane fallaciam ratione
corrigit intebedus. Qui quatenus exco¬
gitat vel affedat ahquid incorporeum abf-
cue controuerfia i eipfum fupra corpus at¬
tollit. Res vero nulla caufe fua: vires &
ordinem tranfeenderepoteft. Senius qui¬
dem interior exterioribus nuntiantibus,
nihil pratftantius confingere poteft, quam
lumen ingens variis affedum coloribus &
odoribus atque fonis (aporibufque mira¬
biliter obledantibus. Nihilprofedo fit-
blimius interrogata de Deo imaginatio
porrigic rationi. Ratio vero e fumma
mentis Ipecula phantafiat fallacias prof-
pteit & emendat. Deumque ratione ad¬
modum diuerfadefcribit. Quemadmodum
in Theologia, noftra' latiffime declara-
‘ Tertia ratio adducitur huncinmodum.
Si rationabs animus originem vllam a
corpore traheret, quanto coniundius hae¬
reret corpori , tanto melius le haberet.
Quaslibet enim res ab origine lua feruatur
atque perficitur. Nunc vero contra con¬
tingit. Praecipue quidem rationabs anim?
partes duae funt, intebedus atque volun¬
tas. Quando circa corporaba occupamur,
intclledus aut nihil cernit omnino, aijt
non lynccre difeernit, fenfibus & phanta-
fia deceptus. Quod plane comprobat So¬
crates in Phaedone. Voluntas affligitur,
dum curis multis inde vexatur. Contra,
quando corporaba defpicitj&fopiris fen¬
fibus , expulfifque phantalmatum nubi¬
bus, nec aliter animum corpore diftrahen-
te animus per le aliquid fpeculatur, tunc
intclledus fynccre difcernitfulgetque ma¬
xime. Quod etiam in his apparet, qui aut
per femhi quietem aut abam quamuis afte-
nationem a corpore, vaticinantur. Ideo
nonulb, vi in Critone & Apologia inquit
4^5
Plato.prope mortem cum funt,fistnrapro¬
dicunt. Quali tunc iba videant in lucernis
fpiritibus praferipta. Quibus fuapte natu¬
ra jungitur animus, modo feiungatura
corpore. Non luium vero intebedus fe a
corpore feuocans, quod aptat clarius in¬
tuetur, diuinufquc cuadit,ideoque le me¬
lius habet, led & voluntas nec perturba¬
tionibus tunc affligitur, imo diuinis tan-
quam libi fimibbus fummopere gaudet.
Hincfequitur, non effe corpus animi ra¬
tionabs originem. Siquidem quo longius
difccditabibo,eofe perfedius habet. Se¬
quitur & hoc, fi quanto magis mens in
hoc corpus immergitur, tanto deficit ma¬
gis, & quo difcedit longius, eo magis &
proficit,tunefore perfediffimam mentem
cum ab hoc corpore penitus euolauerit.
Non eft autem indeinteritus, vnde fum¬
ma perfedio. Sed integra vita,vfque adeo
vt fit perpetua. Nulla enim mutatione ani¬
mus vuquamdeficiet, quando ncnperit
exeundo e corpore. Qua quidem nuba
circa ipfum maior poteft effe mutatio.
De probatione fidei. Pndicationis pars
fecunda.
Adfpira nobis precor Alme Deus, via, veritasj
vita, Trinitas, vnus Deus In medio Eccie-
fiz laudabo te. In confpedu ange¬
lorum pfallam tibi.
A Poftolosnubalimulatione vel ambi¬
tione fuiffe addudos ad praedican¬
dum patet , quoniam non propriam, fed
Chtifti gloriam affedabant. Hinc illud
Paub ad Corinthios :Non enim nofmet
ipfos praedicamus , fed Iefum Chriftum
Dominum noftrum; Nos autem feruos
vcftrosperlefum.Item,inter vos alius di¬
cit, egoquidemfum Paub. Alius,egoip-
fius Apollo.Nonnecarnales eftis i Quid
enim Apollo ? «%id vero Paulus ? nili mi-
niftri eius cui credidiftis. Et vnicuique fi¬
cui Donunus dedit. Ego plantaui, Apollo
rigauitjledDeusincreroentum dedit. Ita
neque qui plantat eft abqmd, neque quf
rigat led qui incrementum dat Deus.^ui
autem plantat & qui rigat vnum funt.
Nemo igitur in hominibus glorietnr,
omnia enim veftralunt, fiue Paulus, fiue
Apobo,fiue Cephasjfiue mundus, fiue vi¬
ta, fiue mors, fiue praefentia, fiue futura,
omnia veftra funt, vos aute Chrifti, Chri-
ftus,auteDei.Ideo in aciis Apoft.cu quida
Cornelius adorare Petrum yoluiflet, pro¬
hibitus eft a Petro. Prasterea cum Lycao-
niefes propter miracula Paulo & Barnab»
4^0 Marfilij Ficini
tanquam Diis immolare vellent, ab eis
permiffi non funt. Ioanncs quoque in A-
pocalypfi adorarife vetuit. Sed quidnam
hoc Pauli manifeftius? Abfit vt gloriemur
in alio quam in cruce Domini noftri Iefu
Chrifti, per quam mihi mundus crucifixus
eft, & ego mundo. Accedit ad hzc, quod
noninuiti,fed fponte libenterque crucia¬
tus pro Chrifto ferebant. Hinc Paulus ad
Romanos: Gloriamurin tribulationibus,
fcientes quod tribulatio patientiam ope¬
ratur, patientia vero probationem, pro¬
batio vero Ip&jlpes autem non confundi-
tur,QuiacharitasDei diffufa eft in cordi¬
bus noftrisper Spiritum fan&u, qui datus
eft nobis. Item ad Corinthios, Supera-
bundo gaudio in omni tribulatione no-
ftra. Rurfitm ad Timotheum : In hoc la-
boramus,&maledicimur, quia fperamus
in Deum viuum. Fidelis fermo & omni
acceptione dignus, quia Chriftus Iefus ve¬
nit in hunc mundum, vt peccatores fal-
uos faceret, quorum primus ego fum.
Sed ideo mifericordiam confequutus
fum,vt in me primo oftenderetlefus Chri¬
ftus omnem patientiam* ad inftruftio-
nem eorum qui credituri funt illi in vitam
«ternam. Regi feculorum immortali, in-
nifibili, foli Deo honor & gloria in fas cula
feculorum. RurfusadColoflenfes.Nunc
gaudeo in paffionibus pro vobis & adim¬
pleo ea quas defuntpaffionum Chrifti in-
carne mea, pro corde eius qupd eft Eccle-
fia. Item Lucas in A diis: Apoftoli ablu¬
datis c«fi exultantes incedebant, quia di¬
gni habiti eflent, qui pro Chrifti nomine
iniurias paterentur. Denique teftkno-
nium Apoftolorum ftimmopere validum
eft, ex eo quod in fide minime titubabant.
Hinc illud adRomanos: quis nos fepara-
bit a charitate Chrifti: Tribulatio ? angu-
ftjaianperfequurio? an famesian nudi¬
tas r an periculum ? an gladius i ficut ferip-
tum eft : Quia propter te mortificamur
tota die, asftimati fumus ficut oues occifio-
iis. Sed in his omnibus fuperamus pro¬
pter eum qui dilexit nos.Certusfiim enim
quodneque mors, nequevita,nequeAn-
geli, neque principatus, neque poteftates,
neque virtutes, neque inflantia, neque
fotura, neque fortitudo, neque altitudo,
neque profundum , neque alia creatura
poreritnpsfeparare a charitate Dei, quas
eft in Chrifto Iefu Domino noftro. Huc
tendit& quodfcribitadPhilippenfes Ro-
m« vincitis. In nullo confundar, fed cum
omni fiducia ficut femper& nunc exalta¬
bitur Chriftus in corpore meo.fiuepcr vi-
tam,fiue per mortem. Mihi enim viuere
Chriftus eft,&morilucrcm. quofl fi vice¬
re in carne hic mihi ffufius eperis eft
quid eligam ignoro. Coardtor aute a duo¬
bus. Cupio enimdiflolui &efic cu Chri¬
fto, atquehoc quidem mihi multo melius.
Permanere autem in carne propter vos
neceflarium cft.Ethoccofidensfcio, quia
manebo &permanebo omnibus vobis ad
profedtum veftrum & gaudium fidei, vt
gratulatio veftra abundetin Chrifto lcfu,
in m e per meum aduentum iterum ad vos.
quibus in verbis liberationem fuam vatici¬
natus eft. Item ad Timotheum: Non dedit
nobis Deusipiritu timoris, fed virtutis &
dilebiionis&fobrietatis. Noli itaque eru*
befcere teftimonium Domini noftri. Ne-
queme vinctum eius, fed collabora in E-
uangelio fecundum virtutem Dei. Ob E-
uangeliumhrecpatior, fed non confun¬
dor. Scio enim cui credidi, & certus fum,
quia potens eft depolitum meum feruare
in illum diem. In Euangelii praedicatione
laborovfqueadvincula, fed verbum Dei
non eftailigatum. Ideo omnia fuftineo
propter elegios, vt &ipfi falutem confe-
quantur, quas eft in Chrifto Iefu cumcoe-
lefti gloria.Fidelis fermo,quia fi commor¬
tui fumus, & conuiuemusjfi confuftinebi-
mus, & corregnabimus. Sinegauerimus
eum, & ille negabitnos. Si vero non cre¬
dimus, ille fidelis permanet. Negarefeip-
ftm non poteft.Idem ad Corinthiosmeus
qui dixit detenebris lumen fplendcre, il-
luxitin cordibus noftris ad illuminationg
fcientfe claritatisDeiinfaciem Chriftile-
fu. Habemus autem T hefaurum iftumin
uafis fi<5tilibus,vt fublimitas fit virtutis Dei
& nori ex nobis. In omnibus tribulatione
patimur, fed non anguftiamur. Attenua¬
mur,fed non deftituimur.perfequutionem
patimur, fed non derelinquimur. Defici¬
mur, fed non perimus. Scimus enim quod
qui fufeitauit Iefum,&nosfufcitabit cum
Iefu, propter quod non deficimus. Sedli-
cetisqui fortis eft nofter homo corTupa-
tur, tamen is qui intus eft, renouatur de
die in diem. Quod enim in prasfenti eft
momentaneum, &leu* tribulationis no-
ftr« fupra modum in fublimitate «ternum
glorias pondus operatur in nobis,non con¬
templantibus nobis quse videntur,fed quas
non videntur. Quas enim videntur , rem.
poralia funt, qus vero non videntur, «-
terna funt. Scimus enim quod fi terre-
ftris domus noftra huius habitationis
diflbluatur, aedificationem ex Deo ha¬
bemus domum non manu faciam , fed
«ternam in coelis. Idem ad Timo¬
theum, Vigila in omnibus, &- labora.
 Praedicationes;
Opus ia^Euacgeiifia:. Minifterium tuum
impie, fcbrius efto. Ego enim iam immo¬
lor & tempus mete reiolutionisinfrat. Bo¬
num certamen ccrtaui, curium confum-
maui, fidem fcruaui. Ia pofieruro repofita
eft milii corona iuftitiz, cuam r ede ct mi¬
hi Dominus in iilum diem iufius iudex.
Non lolumautem mihi, fcd omnibus qui
crligunt aduentnm eius. D enique certam
loar.nis afieucrationcm audire fas eft.
quod fuit ab initio,quod audiuimus,quod
vidimus oculis nofiris , quodinlpeximus,
& manus noftra: contreftaueruntde ver¬
bo vita, & vita ipfa innotuit. Et vidimus,
&tcftamur,& nuntiamus vobis vitam ae¬
ternam, qua erat apud patrem & apparuit
Sequentes fu feri orem ordinem incipiemus ,vt
inde fer 'viem -veniimus td 'veritatem.
Adfpira nobis precor Alme Deus, via, veritas,
vita, Trinitasvnus Deus. In medio Eccle-
fiX laudabo te. In cenipeciu ange¬
lorum pfallam tibi.
4G/
vaticiniis & miraculis declarar. Aeli fem-
per duceretur,ficut alia, tanto minus er¬
raret quam illa, quanto elfet perfedius in-
ftrumentum. Rurfus fi alia leipla duce-
rcntjficut, hemo , tanto magis errarent,
quanto minus perfectam fortita funt Ipc-
ciero. Denique fi ciectioncftra illata qua¬
dam neceftitate ferretur, nunquam ali¬
ter ageremus quam affe&io corporis fi-
mulatque imaginatioprarfensa fenfibus
mora nos allidt.
Quemadmodum & beftia: faciunt om¬
nes, & beftia noftra. Contra vero fatpe ita
primum commori,moxeonlitltamus,eli-
gimufque contra quam incitatio eiulmo-
di prouocauerat. Quoniam libertatem
animi & virtutem eius atternamque felici¬
tatem rebus mortalibus anteponimus.
Quod quidem maxime apparet in Philo-
lophis atquereligiofis, qui vel veritatisiri-
uenienda: , vel diuina: gratia: ineundae
gratia,inftitutionem vita: eligunt, non fo-
iumfenlibus repugnantem, fed etiam cor¬
pori proculdubio noxiam. Qua quidem in

Q Vod corpori, cuius natura determi¬

re mens humana liberam adionem inipe-
rjumque in corpus corporeaque deda-
nata eft, naturaliter alligatur operi,
operatione habere non poteft libera & lo-
Jutam.Animus vero nofterhac habet. Igi¬
T Eftimonium Apoftolorum pro Chri-
fto vnde potiflimum confirmatur ?
tur cum a corpore viuere. Bruta videmus quod neque decipere quemque inftitue-
iudicium habere natura determinatum. runt, neque etiam decepti fuerunt. Huc
Naturali enim extimatione iudicat otiis tendit illud Petri: Parati femper eftotead
lupum fibi perniriofumarquefugit.Neque fatisfadtionem omni pofcenti a vobis no¬
poteft non fugereimpellente natura. Na- tionem de ea qua: in vobis eft {pe & fide.
turaliinftiiictuferuntur hirundines ad ni¬ Item, non enim indoctas fabulas fequuti
dum conficiendum, apes ad aluearia, ad notamfaumusvobisDeineftrilefuChri-
telas araneae. Ideo omnes eiufdcm fpe- fti virtutem &pr$fcientia, fed magnitudi¬
ciei animantes, eodem modo fua fabri¬ nis Illius/peculatores effedi. Item Paulus
cant femper. Neque difeunt aliquando ad Corinthios s Ego fic curro non quali
neque variant vnquam. quia {pedes na¬ in incertum , fiepugno non quafi aerem
turalis qua ducuntur, ab initio ineft, atque verberans. Sedcaftigo corpus meum, &
eadem permanet. Homines autem & dif¬ inferuitutemredigo, ne forte, cum aliis
eunt &fua opera variant lemper. Vnarn praedicauerim,iple reprobus elSciar. Hinc
tamen ab initio naturam habent. Non Paulus & Apollo vbique cum doctis de
igitur natura trahuntur ad agendum, fed Chrifti myfteriis differentes Propheta¬
ipfi confilio luo alias aliter feipfos agunt. rum volumina in medium adducebant,
Vndenam contingere id putamus ? quia lubet fcpePaulus difcipulos {uos, praed-
elementa, arbores, beftia:, in' luis quibuf1 pui facerdotes, profundae Prophetarum
dam moribus, eledionibus, artibus nun¬ intelligcntfie diligenter incumbere Ori-
quam aberrant. Homo vero Ippiffime. genes contra Celfum inquit, Paulus cri¬
Non quidem ex eo quod intelle&us iniit minatur eos, qui temere creduntProfedo
illis perfectior. Quibus necintellectus qui¬ Chriftianisconfuetudo eft, proeorumin-
dem ineft vllus,led quoniam ab intelledu dubitatalententia trahere audientes , haec
diuino inftruroentoque eius natura nun¬ ille.- Praeterea quidem hanc nobis fan-
quam errante trahuntur, hemo vero ab guine luo teftiftcati fimt, viri fuerunt iudi-
intellectu proprio, qui errare poteft , duci¬ cioprudenriflimo. Aelinon omnes ab ini¬
tur. Qui «ia fi quando ab acrionibus pro¬ tio, tamen paulo poft doctllfimfiquod qui-
priis ocium agit ad tempus, tunc iplecuo- deeorumgeftalcripracueconfirmant. Et
queaDco ducitur, neque errat.Quodex hi quide deinceps quam piurimijloannes.
z.6% Marfiiii ricini
?aiilus,'Hkrothcufque & Dionyfius Phi-
lofophi ftimmi, Iuftinus, Patenus , Qua¬
dratus , Agrippa, Ariftides, Lucafque,
Marcufque Fhilofophi. Item Thomas &
'Apollo legis Iudaics pcritiffimi. Timo-
■theus, Titus, Clemens Romanus, Barna-
bas,Ioannes lenior, Egefippus, Papias,
Mellitus Philolophus Afianus, Ignatius
lapiens Polycarpus inlignis doctor Afis,
Dionyfius Alexandrinus, aliique permul¬
ti lapientia excellentes. Quos in libro de
Religione longo ordine numeramus. In¬
ter innumerabiles_Origencm tacere non
polium Philofophum,Martyremque prae¬
clarum.Denique li primum Religionis hu¬
ius fundamentumDiale<9ici,vel Oratores,
vel Poetae iecjflent, iuipicarcmur plebem
aftutia& eloquentia fuifle deceptam. Si
dodli omnes femper refpuiflent ,iudicare-
mus eam forfitan contemnendam. Si
principes velabinitio vel paulo poft huic
legi omnino fauiflent, opinaremur debi-
.liores a potentioribus fuifle coacfos. Suc-
ceflores deinde, vt fit, legem illam cumla-
dfefuxiffe. Diuina igitur prouidentia vo¬
luit religionis fuae fimplicem veritatem ab
hominibus prima rudibus , fimplicibus,
paucis, primam originem ducere, atque
ab eis aftutos, dodos, plurimos quali piC-
ces a pilcatoribus feliciter & mirabiliter ir¬
retiri. Permifit infuper Religionem fuam
annos plures quam tercentos a potentibus
vbique gentium crudeliter impugnari.
Quo maior foret dodorum teftium & fi-
deliumnumerus,reiqueiplius,verior, cer¬
tior, firmior,authoritas. Nam ih profpe-
ritate quidem feruare fidein-facile eft, iri
aduerlitate vero difficile. \-
Ntelledus rem vera ratione intelle-
dam attingit intelligendo. Cum igitur
rationibus certis fubflantiam indiiiiduam
comprehendit, fuo quodam indiuifibili
tangit rem indiuifibilem & intelligit. A-
Roquin diuiduum tangeret non indiui-
duum.Hoc ipfum intelleduindiuifibili ad
intclllgendum fufficicns folum quidem ip¬
fum, ipfe intelledus exiflit.Cum igitur in-
telledualis fubftantia fit penitus indiui-
dua,diflolui nunquam poteft. Przfertim
quia fubftantia hsc intelledualis non Co¬
lum iropartibilis eft, fcd etiam in fe ipla
fubfiftens, videlicet a corpore non depen¬
dens. Alioquin in le iplam refledi non
poflet- quemadmodum in Theologia no-
fira Proculi ratio ne probamus. Conuer-
ticur autem in (e iplarn,dum adionem fua,
virtutemque & dientiam animaduertit &c
caufam. quod fiadio eius tanquam libera
remeat intro, multo magis cflenria eft a
corporibus expedita. Oportet ftztcta
inter naturam cognofcenrem, atque co¬
gnitam eflepropcrtionem,vtintervifutn
atque lumen, inter auditum atque fenum.
Multo magis inter intelledum & intelli-
gibile proprium. Intelledus enim inrel-
ligibilc penetrat definiendo atque diftin-
guendo. Quodlenfus circafenfibilenun¬
quam efficit. Intelhgibile vero proprium
eft, vniuerlalisipfa Ipecialifque rei cogni¬
ta: ratio. Cum igitur hasc a loco tempore¬
que fit abloluta, merito intelledus ab eif-
Ldem folutus eft atque fempiternus.
Eges humans non aliter aut admit¬
tuntur ab initio, autpoftquam admif-
fe funt propagantur, quam vel confuetis
communibufque humanarum & natura¬
lium rationum fuafionibus vel authoritate
quadam imperatoria,impetuue arm orum
vel facilitate&commoditate viuendi, at-
queillecebrisvoluptatum. Prsterea fide-
rumdiipofitio, non aliis vnquam inftru-
mentisquam eiulmodi leges inter homi¬
nes poteft inducere. Quamobrem cum
Chriftianam legem cognouerim apud ho¬
mines fana: mentis & ortam aliquando &
citolatiffimepropagatam, dura probabi¬
les illi multorum argumentationes aduer-
farentur, dum arma potentum contra il¬
lam vbique fsuirent, dum palam omnis
humans voluptatis vfus fpefque ab ea
prorfus auferretur. Legem eiufmodi neqj
humanam efle neque a coelefti fato pen¬
dere, fed diuinam omnino & afupercoe-
lefti quadam potentia proficifei necefla-
rio concludemus, qttid ? quod multis ante
feculis longo'ordine a plurimis Prophetis
atque Sybillis fingula hsc prsdida fue¬
runt, quod in fequentibus offendemus.
Quid f quod Chriftus, vits magifter,mor-
tem fuam, perfequutionem aduerfum dif
cipulos fiios vbique futuram, propagatio¬
nem, immutabilitatem religionis fus,mi-
ferabilemludsorum ruinam breui ventu¬
ram. Gentilium conuerfionem.Iudzormn
quorundam pertinaciam vfque ad mundi
finem duraturam, tum ipfe prsdixit, tum
difcipulos fuos inlpirauit, vt dicerent. At¬
qui id quod mirabile eft, Chriftus obfidio-
neminfabbatofuturam,& exitium fime
ferroque a Gentilibus inferendum, atque
ftrageminauditam & eaptiuitatem.Prs-
tcrea Iudsorum in omnes Gentes, non
aliter ante prsfcripfit , quam Iofephus
fcripferitpoftruinam. Denique fi religio¬
nis maxime propria puritas eft, hsc certe
diuiniffimaeft,qus neque viles pofterio-
rum Iudsorum fuperftitiones, & fpurcifi
fimaTalmut deliramenta, neque obfcce-
 Prsdicationes;
DCsSciniquas Gentilium fabulas,neque
abominabilem Mahumethenfium licen¬
tiam & Alchoraniineptias admittit. Qu*
ncquctcrrcnaprzmia,vtleges ah*, fed
cee-elha pollicetur. Nequeadueriarios le¬
gis lii* interfici iubet, quemadmodum
iuffitTalmut8c Alchoranum , fed vel ra¬
tione doceri, vel oratione conuerti, vel
patientia tolerari, neque virtutes ambitio¬
nis aut voluptatis aut tranquillitatis huma¬
na:, fed Dei folius gratia ardenter exer¬
cet, totumque hunc mundum peffundat
&pronihilo habet, vt mundum alterum
conlequarur. Ad idem pertinet fermo-
nis puritas fimplicitalquc & piaieftas info-
lita concordiaque & occulta quasdam
verbis infita virtus.
De quinque funibus.
C A P V T IV.
Aefpiranobis precor Alme Deus, via, veritas,
vita. Trinitas, vnus Deus. In medio Eccle-
fix laudabo te. In confpediu An¬
gelorum pfallam tibi.
T? X quinque panibus & duobus pifei-
JZ/bus fetiauit quinque virorum millia.
Quzritur quomodo panis ille acceperit
incrementum. ouatuor id modis effici po¬
tuit. Creatione, Barefaftione, Genera¬
tione, Magnitudinis attractione, aliena:
materiae non creauit nouam ibi materia.
Creatic-ne namque tanquam actionum
omnium nobiliffima in operibus vtitur
nobililfimis, in productione mundi, an¬
gelorum, animarum. Sifblum pra:lentem
materiam rarefeciiTet, nihil amplius nu-
triuilfet. opemadmodum fi quis melidcm
extendat in amplius. Potuit autem pro¬
babiliter przfenti materi* quantitatem
adhibere maioreih, non quidem rarefa¬
ciendo qu* aderat, fed aliam generando
confimili praeditam denfitate. Nam & ab
initio mundi primo, mareriam proCTeauit
nondum quantam. M oxadhibuit quanti¬
tatem, non quidem rarefacta: materi*,
qu* nondum quanta erat. Rarefacta ve¬
ro paffio quaedam eft pertinens ad rena
iam quantam. Potuit etiam probabiliter
vittutem inlerere pani mirabiliter attra-
diiuam,qii* efficaciffime fugeret aereni
vndique & aqti* terrzque vapores. Qu*
in pane protinus cohdenfata eoetaque
fubito facerent augmentum. Similiter fa¬
gine granam attradiiua & digeftiua virtu¬
te, fugit aerem & humorem, vnde tumet,
ex pofillo fit magnum atque procerum, ex
vno ficfmulta. ex deformi formolbm. Na¬
tura idiongoperficir tempore, fcreui Dz-
4 6g
mon efficit idem. Solus inefflento Deus
Facit quoqj pro arbitrio Deus multa, pro¬
ducendo formas etiam fine motu. D*-
mon autem mouendo qu* funtloco con-
iungir vndeform* refukant.Dilpofuir Ie-
fus in prato menfas ordinexij. &m quali¬
bet menla ccntumdifcumbere-iuffit vtrin-
que, videlicet quinquaginta.pofthuc men-
farum duodenarium, adhibuit alium duo¬
denarium in longum, aliumque deinceps
vfque ad duodenaria quinque:. Sunt igitur
ibi fexaginta menfe & hominum fex mil¬
lia, virorum Icilicet quinque milha, &
quingenti pueri 8c totidem mulieres. Be¬
nedixit autem panem dicens .- Crefcite
panes, replete populum fidelem. Similiter,
pilees fubtra&is primo fpinis. Erant au¬
tem librae quinque panum, Stfimiliter pif-
cis, ac dum benediceret fub Sole, relulta-
hatvmbradigitorumquinquc fuper pifces
& fimiliter aliorum quinque digitorum
fuper panes.Vndeaudtum eftvtruque le-
orfiim ad libras vfque vigintiquinque. D e-
iiide fregit panem quemlibet tra&u aper¬
ta palma: digitorumque luperpane. Cef-
fit digitis panis. Vnde fex refultaucrebu-
ceil*. Duxit rurfum etranliierfo manum,
& fad* fufc triginta lex buccell*.Ex quin¬
que panibus ita multiplicatis fadta fun t c 6-
tft & ociuagintafrufta.Deditlefus vnicui-
que duodecim Apoftolorfi fruftain gre¬
mio quindecim j id eft, vnicuique confi¬
nium. Pifces vero integros iple portauit;
Pauiatimque diftribuit, menfis procedens
inlatitudinem perfemitas laterales. Dum
Apoftoli duodecim procedebant per fe-
mitas duodeciminlongum.Deniq; euhi
repleti elfent& colledta fragmenta, bene-
dixitfonti, vt tutius liiauiufquc combibe¬
rent. Dicens:Feratur Spiritus Domini Ca¬
per aquas. Ponimus corpus corpulentum,
corpus Ipirirale, & Spiritum. In primo ge-
nerefunt,eTrra, Aqua, Aer mixtus.Infc-
cundo autem lunt. Aer purus. Ignis, Cae¬
lum. In tertio anima, Angelus,Deus.Deus
quidem & Angelus fimplieifbt Ipiritales
funt. Animavero fpiritaiis quid e eft, qua¬
tenus intelle&u agit. Dicitur etiam ani-
inalis,exercet opera vit*,fenftilqiie in cor¬
pore, Dicitur & corporalis, quando intel-
ledtu nihil agente agit , quod cftanim* re-
liquum.Sic enim affedlvm & habitum in¬
duitur corporalem. Vbi anima ad condi¬
tiones corporis traditur, id eft, vt fiat palfi-
bilis, oblcura, tarda, hebes. Poteft itaque
corpus quandoque ad namraln anim* re¬
trahi, vtfiatimpaffibile, clarfi, agile, Ipiri-
tale.Tunc-inquam,cum animus totus in-
tellecteuaditdiuinoabforptus intellectu.
4/0 Marfili; Ficini
Nequeid mirnmjvidimusenim terram ra-
refaction e fieri aquam hanc jfimiliter aere
effici, hunc fieri fimiliter ignem. Ignis, fi
materiam dempferis, erit coelum. Sicoelo
dimenfionem fub traxeris, erit (piritus, id
eft, lumen a materia & dimenfionibus ab-
folutum. Sic vides corporale ad naturam
afeendere fpiritalem. Sicut cogitare potes
Spiritum effici corporalem. Additalumi-
nidimenfione primum, deinde materia.
Addito animae affedu & habitu corporali
adhibita condenfationi igni, aerique &
In illud Pauli, Colojjbt. 3.
F Ratres fi confurrexiftis cum Chrifto
&c. ) Congregatio fidelium fecun-
dumPaulum vnum corpus eft. Cuius ca¬
put eft Chriftus. Caput fecundum Plato¬
nem eft totus homo. Rotundum enim eft
inftar coeli. Septem meatus habet quafi
plantas feptem, oculos duos, quafi S olem
& Lunam. Omnesfenfus, qui non fiant in
reliquo. Habet feptem potentias cognof-
cendi,quinquefenfus, imaginationem &
rationem, & fecundum Galenum princi¬
patum tenet in corpore, & ab eo deriua-
tur in corpus animalis vita, fenfus & mo¬
tus. Huic reliqua famulantur, vt hominis
inftrumenta. Itaque fratres, fi Chriftus
caputnoftrumeftin coelo, nos membra,
quatenus in terra fumus, tauquam mem¬
bra feiun&a, motum, fenium, vitam amit¬
timus, nifiquatenus fide, fpe, charitate
ad ipfum, quafi tribus neruis, alligati ma¬
nemus. Quaeramus igitur fiiperms a!cen-
dendo arctius 8l)igari Chrifto qui fiirfum
eft, nc penims pereamus. Sapiamus &
guftcmus, quae furfum funt. Terrenas ef-
cas paffim paratas a Diabolo fugiamus,
harum enim fapere velut hamo nos illa¬
queat, & fapore detinet diuturno, ne euo-
lemus ad Chriftum. Igitur qua furfum
funt fapite. Animalis quidem & diaboli¬
cus homo,qui in nobis erat,iam perpaffio-
nem & refurredtionem mortuus eft. In¬
terea Ipiritali homine viuimus, donec vi¬
ta gloris manifeftetur in nobis, quae nunc
nobis cftabfcondita& referuaturin Chri¬
fto apud patrem. Hinc illud Ioannis: Fi¬
lii Dei fumus, quafi iam generati, fed non
dum apparuit qued erimus. Cum autem
Chriftus, in quo feruatur nobis vita glo¬
ris, apparuerit in iudicio, tunc & nos ap¬
parebimus & fulgebimus vna cumipfo per
gloriae iplendorem in fempiternum.Nam
&intelle<ftas'noftri ex lumine intellectus
eius, illuminabuntur, & corpora noftra
tanquamper radios fui corporis refplen-
debunr. Vnde &imagines noftra in no*
bisinuicem perfpicientur, & imago Chri-
fti infpicietur in eundis, & imagines eun¬
dorum conipicientur in Chrifto, & bea¬
tus erit oculus in nobis vterque, mentis
fcilicet atque corporis. Hinc illud ioan¬
nis: Ha:c eft vita sterna, vt videant te lo-
Iu'm Deum. & quem mififti lefum Chri-
ftum, ad eiufmodi vitam vtDeus fua cle¬
mentia nos perducat. Tradunt Platonici
animam effe corporis feminarium. Ideo-
que formam corporis effe quafi animam
quandam degenerantem in naturam ma¬
terialem. Ideo probabile eft viciffim na¬
turam corporalem redigi quandoque ad
anima: ipfius naturam. Similiter femen
triticitumefeitin herbam, herba redit in
femenignis denfatur in terram,ad ignem
terrareuertitur. 1 n quem materia hzc re-
uerfaeximmobili,inepta, obfcura,fitmo-
bilis, agilis, clara, & fine diffipatione pe¬
netrans.
Quando igitur natura corporis inna¬
turam anima: redigetur, praeter id quod,
in paffibilitatem, claritatem, agilitatem ab
anima fortietur, habebit ab anima quod
penetretfolida, necdiffipans, necdiffipa-
tum, ficutanima foirdum hoc penetrat
vndique corpus, non diffipata. Quoniam
ipfa interim id viuificat, nec folum non
diffipansjfed etiam repugnantia ligans,
Plotinus probat corpus fblidum non polle
abfquefradionefolidum aliud penetrare,
non quidem culpa materiarum qua: cum
prima fui natura indiuifibiles fint, facile
poffunt fimul congredi, nec culpa di-
menfionum.Hae namque cum fint effica¬
ces neque frangunt, neque rcfiftunt, fed
culpa duritia: folidae.
Duritia vero foliditafque qualitas
quaedam eft, I deo eiufinodi qualitate fu-
blata, ftatim corpora procul a fraftione
corporibus fe prorfus infinuant. Liquida
liquidis, ficut ignis aeri, aer aqua:. Item li¬
quida folidis, vt oleum chartae vel ligno,
ignisferro. Quid ergo iNunquid glorifi¬
carum corpus quod ad ipfam animae iam
faiftae diuinj naturam redadtum eft, omni
foliditate caret! Nequaquam, ait enim,
palpate & videte &c. Quomodo igitur li¬
gnum vtrinque flante foliditate fine mu-
t ua pen etrat fra&ion erQuia qualitas hae£
admodum vilis velut propria terrae, quo
foliditasvel duritia nominatur, non tan¬
tam vim habet ad faciendam fraftione,Si
penetrationem prohibenda, quanta habec
facultas corporis animalis iam atCj; diurni,
tum ad motum efficacem & penetrantem.
Talisenim eft anime diuinitatifqspoteftas.
 Praedicationes.
Ture id connexionem partium corpora¬
lium & faciendam & conferuand am. Pro¬
fecto fi anima: officium eft repugnantia
in corpore deuincire, & fimul conferuarc
dcuincta, perfecte id efficit: quando &
ipfain diuinitatem abferptaeft & corpus
in ipfam. Claritas corporis gloriofi magis
natura diftat ab oculo quam Solis clari¬
tas. Solenim&fi fiimmum tenet in toto
corporalium genere, genus attamen non
tranfcendit. Gloriofumvcro corpus qua¬
tenus ad animat diuinz conditionem iam
afeendit, eatenus tranfcendit & Solis ter¬
minos & oculi facultatem, qui quamdiu
impliciter terrenus eft, minus poteft glo-
riolum lumen, quam Solis lumen afpice-
re. Sed quemadmodum in voluntate ar¬
bitrioque animz pofitum eft demonftra-
refeipfam, tum ad aures verbis, tum ad
oculos nutibus, ita glorificatus bomo ha¬
bet in fuz voluntatis arbitrio offendere
ilium corpus iam ipiritale , ve!'occulere.
Scdquomodo?Non quidem fe alteran¬
do. Non enim decet, neque afficiendo
intuentis imaginationem, falleret enim,
fed vel fiios radios continendo, ne vbcrius
effluant vel intuentis oculi radios robo¬
rando. Poteft & circumfufum aerem in
fupcrficie fua prout libuerit figurare. In
ua figura fe accommodet intuentibus.
ic Chiiftus in gloria vifus eft in monte
Tabor. Sic poft relurre&ionem vilus eft
matri temperatione videlicet radiorum.
Figuratione vero agris circumfufi , appa¬
ruit mulieribus^ difcipulis. In hortis qui¬
dem vclut agricola, pcregrinantibus pe¬
regrinus, pileantibus vero pifeator. Fre¬
git panem, leuiffimo taftu, facultas nam¬
que diuinz manus vicem gladij fupplet.
Nam & homo fimplex quatenus habet
manum,inftrumenta omnia videtur ha¬
bere. Inflammabat cor audientium ver¬
borum fuorum flatu quodam flagran-
tiorc. Cum enim adhuc, velut terreni
inepti cflent adlucem, incepit fiib fimplid
fide atque Izpe animam calefacere duri¬
tatem, qub calore purgaretur & transfer¬
retur adintelligentiz lumen. Angelus au¬
tem quidefccndit ad monumentum fuite
numero virtutum, quz mortis iphzram
regunt. Venit itaque ad cuftodes perter¬
rendos, & forma fulguris &miro terrp-
motus effefiu, quz pertinere videntur ad
Martem, alij duo Angeli grandiores fue¬
runt ex ordine Doininationum, quz lo-
uem,& Poteftatum, qiiz Solem ducunt.
Quanquam & ille prior vcftem habuit
argenteam, ad confolandas mulieres, fi-
cut perfiilgur milites ante terruerat.
^7*
S: duebus iifirpelis in fw»J.
Zuc* XXIV.
Adipira nobis precor Alme Deus, via, verita^
vita, Trinitas,TnusDeiis. Inmed oEccle-
Cac laudabo te. In conlpefiu ange¬
lorum pfallam tibi.
I Bant difeipuli duo in Emans, & quia ca¬
rebant firmitate fidei, Dzmon detine¬
bat oculos eorum, ne parentem agnof-
cerent Iclum. Citans videlicet vaporem
quendam ad oculos tum dilgregantem
pupillas, tnm rubore afficientem. Quo ef¬
figies Iefus, tum grandior tum rubicun¬
dior appareret. Et has rationes elicimus
ex quodam Auguftihi fundamento. Iefus
igitur quo eis vxfus perfpicaciam reftitue-
ret, explanatione vtitur fcripturamm,qua
fidem aflereret, vt hac adhibita accende¬
retur & charitas. Incepit paulatim refur-
gere fides. Flagraris czpit & charitas.
Hinc illud: cor noftrum erat ardcns,.dum
nobis loquereturin via. Verum ficut ne¬
que fufficicbat fides nifi charitas addere-
tur.Ita neque charitas in affectu latis erat,
nili accederet charitas in «fffectu. Igitdr
tunc demum fe patefecit Iefus , cum eum
holpitiOj & conuiuio receperunt. Vbi non
folumprzbuitfcclare videndum, fed e-
tiam facramento Euchariftiz deguftan*
dum. Quin panem benedixit & fregit.Vbi
communione •Chrifti expulfus eft Dz¬
mon , qui intulerat czeitatem. Charira-
teigitur&affechisfimul& operis accede¬
re debemus ad Icfum, fi modo dicturus fi£
nobis : guftate me, ac videte quam fuauA
fit Dominus. Nam & ille charitatis amore
acccffit ad creandum mundum ,delcendic
ad hominem redimendum. Hincfa&um
eft, vt amore omnia ad generandum ope-
randumqiic moueantur, quod patet non
felum in animantibus, fed etiam in ele¬
mentis & coelis,atque, vt alibi diximus,
optimum in quolibet ordihe proprium a-
matoriz charitatis obtinet fignum.. Sera¬
phim quidem incef Angelos Empyreum
inter coslos,&reIiqua. Seraphinifeb Tri¬
nitate, cui attribuitur ccelufnEmpyreuny
regunt Chriftallinum, & merito cum ar-
deant charitate,empyreum, igneum capi-
tetangunt.Cherubini,in quibus eft fcienT
tif plenitudo,Firmamentum regunt,quod
<sft plenitudo ftellarum.VndeDaniehFul-
gebunt docti tanquam fpiendor firma¬
menti- Throni qui fedes lunt, regunt
fphzram Saturni ftabilitatem fignincan-
tis.Dominationes ioui przfenr Dpmino-
rufignificatori. Virtutes Martem ducunt,
figtuficaatcnim Sc ille £c bic virilitatem-;
4 72 Marfilij Ficini
PoteftatesSoli dominantur qui fignificat
Magiftraius.PrinciparusVeneri, cuius eft
■amoraffectuum motuumquc principium,
Archangeli, Mercurio. Merito principa¬
les nunti; nuntiorum principio przlunt,
Angeli,id eft, nuntij praefunt Luna:, quae
inferioribus nuntiant infiuxus fiiperio-
rum. Throni Patrem refcrunt Cherubini
Filium, Seraphini Spiritu.Item Principa¬
tus patrem, Archangeli Filium,nuntium
primum. Angeli Spiritum, qui nuntiauit
fecundo. R urium firmamentum Patrem,
Chriftallinum filium,Empyreum Spiritu.
Saturnus patrem, Iupiter Filium, Mars
Spiritum. Sol Panem, Mercurius Filium,
Venus Spiritum, Luna Chriftum. Luce
fuadiuinitatemeius, fulco luo humanita¬
tem. RurfumficuttresinDeoperfonsin
vnaconueniuntDcitate,fic Sol, Mercu¬
rius, Venus, femperproximiin communi
quodam iplendore co-nueniunt. Denique
vnain Solefubftantiaeftlub figura, luce,
calore, ficutvna in tribus perlbnis eft di-
uina natura.
De Ubonbus ac arumnisDiauli
Apejhli.
Exiui feminare feme tuum Domine. Semen qui¬
dem tuum bonum eft , adinua nos propter
magnam mifericordiam tuam, vt & ego be¬
ne i erainem, & pop ulns tuus hic femen tuum
bene fufeipiat, fruriumque centuplum in¬
de deducat.
M Agnus ab 'alto Iefus per Aharnam
Tharfenfi Saulo has voces into¬
nuit: Elegite hodie Saule tanquam vas
meum omnium elecfiffimum,vt portes ad
omnes Gentes verbi mei femina, quibus
Euangelicos friirius"- vbique propages.
Multa quidem inter feminandum parieris
pro nomine meo, fed fient lachiymar tute
panes,panes dico coeleftes. Seminabise-
rrim in terris lugens, colliges centum pro
vnoin coelis exultans.Surge igitur, vade
alacer,memor quod per Dauidem femi¬
nantibus fiim pollicitus: Qui feminantin
kchrymis, in exultaticne metent. Euntes
ibunt & flebunt, mittentes lemin a fua., ve¬
nientes autem venient cum exultariorie,
portantes manipulos fuos.) Quotiubinde
& quanti pertulit apud omnes Gentes,
xiiij.iam annis die&nocte.terraque ma¬
rique, ab hominibiis , a bcftiis & corpore
& animo, dum feminat Euangelium, nar¬
rat in Epiftola ad Corinthios breuifllme
Paulas. Quot infuper annis triginta &
quinque labores panos fncrit, non poflet
Vnc iiam abfque rafcgno labore narrari.
vnum dunraxar, quod obfcuriuscft, tt-
ponam. Narrat prater id quod ter vir¬
gis caefus eft, femellapidatus eft,lealu*
daris quinqoies verberatum, id eft, quin¬
que feorfcm temporibus, & qualibet vice
noucm & triginta plagas fe accepifle.
Erat enim Molaica lex , fiquis contra le¬
gem deliquiifet, neque tamen elfct capi¬
tali fupplicio dignus , verberibusaiSigcre-
tur , non pluribus quam quadraginta.
Interpretes vero legis , zquitate durii,
ftatucrunt plagis multo paucioribus ver¬
berari. Sed Paulum rigidius quam cftcros,
id eft, vna tantum fubtraria cruciandum
iudicauerunr.
Narrat autem Paulus labores fuos,
frumnasjvigiliafquemultas, famem,ficim,
ieiunia multa, frigus, & nuditatem, &a£
fiduasEcclefiarum omnium curas, reue,
lationcfque fubsinde, vt authoritatem A-
poflolatus fui confirmet. Qua firmatafta-
biliatur Euangelica veritas ab eo Genti¬
bus przdicata. Stabiliatur,inquam, con¬
tra falforum Apoftolorum infidiasqui ex
ludaris ad baprifmum proferii contende-
bantlegales cerimonias cum Euangelica
lege commifcere. Er quando Paulus E-
uangelium introducebat , ab externis ce-
rimoniisabiblutum, odio erat illis. Vndc
calumniabantur, quafi ipfc non effet ve¬
rus Apoftolus. At ipfe ex palfionibus re-
uelationibufque fui Apoftolatus veritatem
firmat, contra illos, qui & in voluptatibus
verlabantur & reuelationibus digni non
erant. Edixerat enim Iefus, fiquis vult
meus elfedifcipulus, abneget femetipfum,
& tollat crucem fuam & fequatur me. Fi¬
nis tandem eft, vt integra firmaquefitE-
uangelica veritas. Reuelatione narrata,
confirmat, quantam de ipfo tanquam de
legitimo feruo Deus habeat curam, vt velic
cum Iliaca ftepius paflione torqueri, ne
forte ex diuinis muneribus efferatur, pu¬
tet que fe effe aliquid plusauam hominem^
fed ex dolore ventris hominem fe prorfus
agnofcat. Chriftumqueprzdicet non fe-
ipfum. quod autem ftimulus carnis eius
non libidinis feruor exriterit, teftatur vira
eius innumeris continuifqueplena labori¬
bus, viriulque parcifiimuSjincdia, nuditas,
labor alfiduHs. Quodue prouidentia Dei
commodius tutiulque virtutis dolore cor-
porisqualibidineprobat. Neque vos tur¬
bet quod ftimulum camis appellet, con-
fueuit enim quicquid ad corpus,& materia
pertinet, camis nomine nuncupare. Item
quod de Diabolo ftimulante dicit, me¬
mento daemones humores fepe moucre
ad morbos cfficicndos.Quod Serapion &
 Prazdicationes.
Auiceuna confirmant. Reudationibus
igirurinftnidus Scintcrlabores atque pe-
nculatoto terrarum orbe diflcminat Dei
verbum. Quod in Euangcliohodierno fe¬
minat ipfeDeus, atque dum feminat,a-
liud cadit fecus viam &c. Quoniam dicit
femen fuum, per fiium, declarat Deumip-
fum efie qui feminat, feminat autem in a-
nimabus humaDis tum ab initio intelle-
dualesconfcientia regulas, tum quotidie
veritates luas fandiorum minifterio , Tum
m axime in Iefu tempore luo. Exire dici¬
tur, quatenus filius venit ex patre,& ex oc¬
culto prodit in manifeftum. Audientes
vero multi quidem, nullo modo fufeipiunt
hoc femen, hoc Dei verbum. Qui videli¬
cet nullam rebus diuinis fidem adhibent.
Quifuntviaquadam adiabolo trita. Vbi
nota incitamenta ad vitia ex humoribus
facile prouenire, ex cholera ad iram atque
fuperbiam.Exfanguine ad vanitatem at¬
que libidinem, ex phlegmate ad pigri¬
tiam. Ex melancholia ad timiditatem, in-
uidiam, auaritiam*. Incredulitatem vero
non facile ex humoribus prouenire,fcd ex
daemonibusdilfuadentibus aliquid, & a-
liud fiiadentibus. Nam & credulitatem
augent nobis Angeli. Alij vero fufeipiunt
femen aliqua fide , fed quia non veram
charitatem habent, non perfeuerant, ideo
non perducunt ad frudum, atque hi qui¬
dem duobus modis, aliqui enim fortitudi¬
nis defedu, id eft, laborem & dolorem
non tolerantes, recedunt a fruciu verbi
diuini.Sc lii dicuntur timore cadere. Alij
defectu temperantiae. Hi enim corporis
voluptatibus obfequuti, fementem intel¬
lectualis verbi non proferunt, talefque
vino dulci fuffocantur quam auftercv Si¬
cut autem tribus gradibus fit defectus, fic
tribus gradibus fic profedus. tyii enim fide
fufeipiunt verbum, & propter veram cha¬
ritatem perfeuerant, fortitudinis & tem¬
perantis beneficio : hi , vt tradit Mat¬
thaeus, fi fide excelluerint, producunt tri¬
ginta pro vno, fi fpe praeualuerint, fexa-
ginta,ficharitate; centum. Forte pernes'
gradusin frudu defignat tres in beatitu-
dinegradus,vtalij ad primum coelum-alij
ad fecundum, alij ad tertium eleuentur.
Tangitur hic infuper Platonica quadam
opinio, ponens tres in qualibetmorali vir¬
tute gradus. Alii enim ex diuino femine
duilemproducunt virtutem, qua fecun¬
dos amputat motus.Alii purgatoriam,quae
motus fecundosextirpat alii purgati ani¬
mi , qua primos amputat motus. Sic ca-
ftius alia coningalis eft, alia vidualis, alia
471
virginalis, fic fortitudo, aliafpernitdettf-
menta externorum, alia detrimentum
corporis, alia totam hanc vitam, virtus
purgati animi tanquam perfediffima cen¬
tenario numero defignat, qui refultat ex
denario in feipfum dudo, qui plenus eft
numerus, vitra enim hunc eft quadam re¬
petitio numeri. Memento parabolam
hanc afferripropriede prpdicatione Chri-
ftiad Iudaos. ouorum quarta parsprofe-
cit in femine, tres enim partes in vanutn
proiectat dicuntur. Quamobrem Iefus A-
ftolos, pracipue Paulum, extra Iudaam
per tres mundi partes, Afiam, Africam .Eu¬
ropam mifit, diuinum verbum feminatu-
ros. Vt autem Paulus ante perfecutor
fui clarius & ardentius prsdicaret, reuela-
uit ei arcana fua quando rapuit eum.
Poftannuma paffione completum, ante
biennium expletum.A dievero conucrfi ci¬
nis fiia raptuique fui poft annos quatuor-
decim aTroadefecundam Corinthiis feri-
bitEpiftoIam.
Raptus eft autem Damafei in eo tri¬
duo , quo non vidit, non bibit, non co¬
medit,fed orabat affidue. Narrat vero fe
raptum in tertia perfona. Qupniam quafi
alter nunc eft, & alter quando fuit in rap-
tu, vel alter ante raptum, altervero poft
raptum. Dicit item fe nefeire vtrum ani¬
mus fuus in raptu eflet in corpore nec ne,
id eft, nefeiri afe in quantum homo, nef-
ciri ab aliquo fimpliciter homine. Nos
igitur fi fcientia id comprehendere non
poffimus, opinione faltem, ac fide pro vi¬
ribus tentemus attingere. Etradius vilua-
lis in oculo per quem eminus proiedum
oculis remotiffima quaque tangit, videt-
que tangendo, quod in animalibus appa¬
ret node videntibus,multo magis eftintel-
ledualis in mente radius, emicans in re¬
mota, prafertim quoniam homo praftan-
riffimus quantum deficitinter animalia ra¬
dio vifuali, tantum intelleduali radio re-
compenfat. Potuitigitui eiufmodi radius
in Paulo ad remotiffima quaque petendi,
diuino videlicet fauente lumine. Sicut ra¬
dius oculi noftri, vfque ad remotiffima
foueatur lumine Solis. Hoc itaque pa-
do anima Pauli virtute duntaxat afeen-
diffetin coelum. Hoc equidem conce¬
do fecifle, fed efficacius aliquid eftvltcrius
requirendum.
Siquidem & raptum affeueranter repe¬
tit. Etvtrum cum corpore fuerit, ponit
ambiguum. Neque tamen cum corpore
terreno vult inteUigi. Neque lurfiim in-
telligi vult, animam per mortem ab hoc
coiporis reparatam.
4.74 Marfilij Ficini
3>eus namque beneficus non facit per
mortem quod poteft fine morte facere.
Qgidergo - eft inter animam corpufquc
folidum fpiritus, tenue corpus, vaporfub-
tili fanguine procreatus. Vigore tali squa¬
lis odor aqua vitis afpe&u, talis qualis re-
uerberatio quadam Iplendoris zftatefu-
pcr arenas, hocin fpintu proprie habitat
anima. Per hanc regit & tradtabile corpus.
Nam & quando fpiritus retradus ad inti¬
ma deferit extima, anima quoque deferit
eadem,quandoiterum dilatatur, adeftil-
lis fimul & anima. Potuit igitur Deus eiuf-
modi fpiritum vfque ad coelum tertium di¬
latare. quo illuc vfque porredlo, ipfa quo¬
que fuBftantia animat cocio prafens exti-
tit,& interea terreno fimul corpori pra-
fens.Eatenus enimprzfentem fe facit ani¬
ma vbiquetotam, quatenus & fpiritus di¬
latatur. Nam & Gigantem prafentia re¬
git, qua: pufilium rexit infa ntem.Sed quo¬
nam pacto potuit jpfe fpiritus eatenus di¬
latari? Potuit quidem, fiquidem eatenus
dilatatur & radius. Spiritus quidem vapor
quidam cftradiofus, &in conum ficut ra¬
dius abafe protenditur. Adde quod fan¬
dus Dei Spiritus, quatenus Pauli fpiritum
coelum verfus protrahebat in longum, ea-
tenusincorpusPauli circumfufum aerem
vndique contrahebat, fubitoque cochim
calore fuoin corpore Pauli fupplebat in
Spiritum. Nam &in nobis Spiritus aere
iugiter at trado reficitur. Igitur interim
anima Pauli morte plantae vegetabat in
corpore folido, dum fpiritale corpus etiam
animabat, tangenfque cum eo ccelum ter-
tium,expedita a variis corporis minifteriis,
Dei perfpiciebat arcana. Sic animus qua-
tenusfuprema tangebat, nec erat proprie
in corpore folido, nec extra corpus omni¬
no. Quoniam habitabat in corpore fpiri-
talij & hoc qua ratione fiat, nefeiri fatetur
ab homine. Nos autem & fi nefariius, at¬
tamen opinamur Raptus eft non fua vir-
tute profectus, fed diuinaperductus in ter¬
tium coelum, fcilicet corporale, id eft,em-
pyreum. Primum namque coelum eft to¬
ta iy der ea regio, ftellas videlicet planetas
continens atque fixas. Quam & nonnulli
Philofbphi prsefertim Iudei, non folum
contiguitate, fed etiam continuitate molis
vnam effc dixerunt, & geminos habere
motus,eofque cppofitos- Proprium qui¬
dem ab Occidente, alienum ab Oriente,
Nequit enim natura vna oppofitos habere
motus aeque proprios. Hac igitur caufa ab
hac regione fyderea afeenditur ad chri-
ftal!inam,cuins firmotus vnus abftrade,
quemfydcrcaimiretur. Praeterea cum mo-
tus in fyderea fit multiplex, atque diatr-
ius, qualitas quoque multiplex, fcilicet
pcrfpicua fimui& lucida, varicque lucens,
meritoprocedimusadChriftallinum coe¬
lum , cuius vnus fit motus & qualitas vna
Rurfum quiafuper mobile debet effc fla¬
bile tanquam perfedti, &fuper pcrfpicuam
qualitatem,quae quodammodo palfiuaeft,
debeteffe lumen velut a&iuum , nimirum
fuper candorem motumque Chriftallini
lumen, & ftabilitas eft empyrei. Primum
itaque coelum fit ftelliferum , Secundum,
Tertium fit empyreum, vbi Paulus videns
lumen, quod fequentia per fe non lucida
femper illuminet,&mobiliailluminet non
mobiliter. Ex hoc excogitauit ipfam Dei
bonitatem prorfus aeternam -, & virtute
raeditaminfinita. In bonitate rurfum in-
nita,ideoque infinita propagabili pro¬
paginem reperit infinita , ac penitus inti¬
mam. Nequeunt enim duo effepaiiter in¬
finita. Inuenit & in bonitate infinita a-
morem ad fepariter infinitum. Vbi Paulus
poft tertium coelum corporeum, triplex
quoquereperit diuinum ccelum, patrem
& filium atquefpiritum. Pofthoc per tri¬
num quoque defcedit angelicum coelum,
vidit enim quemadmodum natura diuina
intelligentiaefons non folum coelos cor¬
poreos,fed intellectuales effecit, dum An¬
gelos procreauit, qui tanquam fphara
circa polum, ita circa Deum perpetuo re-
uoluuntur. Naturam hanc angelicam in
trinum viditcoelum fimiliter diftributam.
Sicut enim vna Dei natura in tres perfo-
nas mirabiliter deriuatur: fic vnam gene¬
ralem angelorum naturam cognouit in
treshierarchias,id eft,facros principatus
effe diuifam. Prima quidem hierarchia
patii. Secunda filio, T ertia fpiritui potifi
fimum eft attributa. In prima Seraphini
patrem prjcipue in fe ipfo confiderant.'
Cherubini patrem gubernantem praci-
pue filium. Throni patrem cum filio Spi¬
ritum producentem. In fecunda Domina¬
tiones filium in fe pracipue fpeculantur.
Virtutes filium a patre genitu. Poteftates
filium producentem vna cum patre fpiri¬
tum. In tertia Principatus pracipue in fe
ipfo Spiritum contemplantur. Archange-
li fpiritum a patre, fimul & filio proceden¬
tem. Angeli fpiritum a filio fimul & patre
manantem. Singuli vero & fi alij praeci¬
pue aliter omnia contemplantur. Anima
vero beatae per eofdem nouenarij numeri
angelorum gradus diftribuuntur. Eft &
alia quadam apud Dionyfium diftributio
angelorum. Namhierarchia prima con-
templaaoniprorfusincumbic & contem-
 Praedicationes.'
piando fequeatcs illuminat. Scraphini,vt
exponit beatus Thomas, ipfum diuinz
prouidentiz ordinem in diuina petiffi-
mum bonitate confidcrant velut fine.
Cherubini eundem in eflentia diuina po-
tiffimum velut forma quadam & exem¬
plari. Throni eundem potiflimum in fc-
ipfo. Forian vero Seraphini quam poten¬
ter prouideat, potius Ipeculantur. Chc-
jubini quam fapienter. Throni denique
quam benefice. Secunda hierarchia con¬
templando peruenie ad agendum. Sed
Dominationes velut archire&i fequenti-
bus imponunt communes prouidentiz
regulas. Czteri iam exequuntur. Virtutes
quidem coelos mouendo gubernant, &
cumDcotanquam inftrumenta ad mira¬
cula facienda concurrunt. Poteftates inte-
rim quz prouidentiz ordinem videantur
impeditum, propellunt. T ertia hierarchia
iam ad inferiora magis gubernanda def-
cendit. Principatus pubhcacurant,prin-
ripes videlicet atqueeiuitares. Archange-
li vnumquemque ad diuinum cultum diri¬
gunt, lacrifquc interlune. Angeli minora
diiponunt,&linguli lingulis cuftodes af-
liftunt. Paulus hactenus inlpexit diuino-
rum coelorum faciem in tribus caelis cor¬
poreis. & tribus coelis angelicis apparen¬
tem. Quos quidem coelos angelicos prz-
cipue Paradifum cognominauit, haftenus
eft quali videre, dum Deipotius exteriora
videtper coelosvtrinque fulgentia. Audi-
uifle przterea dicit, auditu enim interiora
cognofcimus.Dum D ei cognouit arcana,
quatenus ipfi Deus- reuelauit vitra ideas
angelorum atque coelorum, ideas infuper
aliorum quz creare poteft , modo velit.
Quorum fane arcanorum cognitio non
poteft ab homine percipi, nili beato. Ideo
Paulo non licuit hzc hominibus Seloqui;
nam minime percepiffent. Nihilprodeft
nobis, 6 fratres, fcire duntaxat, Paulum
altiffimaconfcendifle & illuc febinde fe¬
cum difcipnlos adduxifle, nifi'& ipfi tales
nos Paulo przbeamus, polfit nos quoque
ad excelfa prouehere.Ponderofa nonpof
funtad altiffimaprouehi.Deponarous ita¬
que fratres omnia terrenorum pondera
vitiorum,purgati & leues accedamus ad
Paulum, oremus Deum vt manum fuppli-
cibns piam porrigat. Porriget ille ftatim
benignitate (ua, facileque deuabit leues
in altem. Illic nos dilcubemus dapibus
Angelorum. D eficiemus itaque terras,
vbi mortales tanquam lues inuoluuntur
a£Edue,luto& fordibusnutriuntnr. Inte¬
rea nos inter Angelos infinitisnvelcetnur
loauifEmz Mannae iaporibus, ■ 8c ex ligno
475
virz vinum cum Chrifto bibemus zrer-
num. Eloquutus autem eft quz vidit, id
cft,facies corporeorum angelicorumque
cariorum difcipulis, Lucz, Barnabj, Cle-
menti.Timotheo, Tiro, Dionyfio,Hicro-
theo, quos perduxit in tertium ecdum tri¬
bus przripue gradibus, ficut& ipfe tribus
afeenderat, atque defeenderat, eos igitur
fic eftalloquutus. Accipite, 6 filii, fidem,
qua credatis primum bonum efle a vobis
inprimisamandum, a quo, & res omnes
habent vtamaridebeant, &voshabetis vt
amare poflitis. Sperate, filijfi amaueritis
ipfum, vos a Deo proculdubio redamari.
Quandoquidem nifi prius amati vos ab il¬
lo, ipfum non pofletis amare, amate, filij,
tota mente totum bonum & amando il¬
lud vnum apprehendite, in quo vno fune
omnia bona. Quo quidem apprehenfo
comprehenditis omnia, quod in ipfo,
nec vos, nccalia poflidetis. Per coelum ita1
que fidei primum, ad coelum Ipei fecundu,
per hoc ad coelum charitatis tertium pro-
ccfliftis, quaaccenft ardetis Deo, lucetis
ex Deo, gaudetis in Deo, ficut & quoad
coelum Veneris , tertium & amatorium
peruenerunt,Soleln quafi Deum prorfus ^
attingunt.Hurfus, 6 fili;,amore Dei prot-
fusaccenfi mortalium amorem procul ex-
pellite, habetis in aniifto circa mortalia
motus animi primos atque fecundos, Pri¬
mi funtquzdamincitamentafenlus ante
iudicium rationis exorta. Secundi furit,
qui poftiridicium lationis etiam perfeue-
rant&ipfirationis alferifus. Hos itaque
confenfus amputate primum moderatio-
rcfque reddite, vnde ciuilis in vobis virtus
.exorietur,Pofthzc confenfiones eiufmodi
penitus extirpare, eritque iri vobis purga¬
toria virtus. Deniqueprimosquoque mo¬
tus pro viribus amputate. Itaque-hac pur¬
gati iam animi probitate jtanquam tertio
coelo exemplarem in Deo virtutem pcrci-
tantem adlouemzquitatis lignum & ad
Saturnum mentis legregatz fignificatorc
tanqua tertiuminde coelum venerit, per-
ucn it ad Lacteum circulum occultis ditiflx-
mumlydetibus quali Deum, quem Satur¬
nus ipfc per Capricornum fui domicilium
, videtur attingere. Poftremosfilij-vifibilem
hunc mundum dimittite, ad imaginabi-
lem quafifecundmn procedite ccelum, ab
hoc ad intelligibilem quafi tertium, id eft,
ad rationes ordinis vniuerfi,quas fi abfque
•nriateria mundi cogitaueritis, mentem ar-
vichire&i mundani pretinjis poflidebitis.
■Ordo nam quemundaniartificii,fubtraiSa
'materiatipfa-dinini triens eft artificis. Ita-
Rr iiij
jl 76 Marfilij Ficini
que per ccelum tertium tertio iam perue-
nietis ad Deum, ficut & qui Zodiacum
quafi mundum vifibilem retie perfpexerir,
perueniet -ad Chriftallinum quafi mun¬
dum imaginabilem, in quo imaginabilia
figna ponuntur ab hoc ad empyreum tan-
quam ad intellectuale coelum & intelligi-
bile lumen, vnde alcendet ad Deum, vt a
lumine, quod &dilperfumeft, & in ma¬
teria, ad lumen tandem vnitum & vbique
totum & a materia liberum poftremo per-
De fafsione Demini.
C yEci fumus omnes, 6 Domine, mife-
rerenoftri propter merita paffionis
tus. Afpice nos clementiffime Domine,
vttere(piciamus,vt te feliciter videamus.
Hodiefratresmei Chriftianus populus va¬
nis pafiim bacchanalibus occupatur,Chri-
ftus interea feruator populi, in E uangeli o
Lues pronuntiat dilcipulis futura paffio¬
nis fus dolores. Quos bacchanalium no-
ftrorum culpa fuftinuit. Quos & libentiffi-
flie perpelfus eft, vt nos a perpetuis crucia-
tibus liberaret. Praenuntiat autem pallio-
nem fuam, vt eos animet ad patientiam
atque martyria. Praedicit & refurretiio-
hem, ne mahs vilis perterreantur. Prs-
lnonet omnia vt diuinitatem fuam co-
gnofeant quodue non vi:humana vitius,
fed eletiione fua palfurus erat. Ne ab eo
in paffione difcedant, etiam lingula con-
firmat oraculis Prophetarum. Quod appa¬
ret perlfaiani atque Danielem & alios.
Ilaias ita dicit: Obtuli fcapulas meas ad
verbera,genas meas adalapas, & faciem
meam nondiuerti a lputorum dedecore.
Hinc& illud de cruce : tradidit in mor¬
tem animam fuam & cum iceleratis repu¬
tatus eft,&.de refurretiione Dauid, non
derelinques animam meam in inferno,
neque dabis fantium tuum videre corrup¬
tionem. Praedixit autenr fe paflurum fnb
Gentibus,&Iudsis propter Pilatum eiuf-
que fetellites. Dilcipuli vero non intelli-
gebant fcilicet myfteria Prophetarum.
Item credebant eum laepe allegorice lo-
quutum, fub palfionis mortifque fua: no¬
mine aliud quiddam fignificare. Iam e’
nimebneeperant huc efle adeo diurnum,
vt occidi non pofllt. Mox cacum iilumi-
nar, miraculo diuinitatem confirmans-De
diuinitati futura pallio detrahat. Illuminat
caecum , fed petentem iterumque peten¬
tem ,Sc fuperantem impedimenta turba:
mundana retrahentis a Deo. Et foite
prius illuminatur menrc quam corpore.
forianignarus, filium Dauid eum vocat
Iefus perleuerantiam illius , diligens fuo
ftatu, ale mouetillum.Interrogat quid ve¬
lit, vt votum coram omnibus fateatur, &
caecum fc elfe palam oftendat praefenti-
bus. Neque pecuniam poftulare fed lu¬
men, cum dicit. Domine, iam illuminatus
eft menteper ipfum Chrifti flatum. Cum
dicit,vt videam, defiderat oculi lumen.
Iefus motu linguae vel oculorum, illumi-
nauit eum , ficut Sol radiorum afpctiu
reddit nos videntes5, quando dixit, refpi-
' ce,fcilicet me, quia fides tua erga me te
reddidit falute dignum. Agnofce mefalu-
tis datorem. Cum dixit reipice, prouoca-
uit eum, vt oculos in le verteret. Mox in¬
tuitu illuminat eum, dum dicit quinque
verba, fcilicet, fides tua tefaluum fecit.
Ille tanquam gratus, lequitur eum, lau ¬
dans in lefu Deum & alios prouocat ad
laudandum.Inesco mendicante in via,
nota humanam efeitatem in hac vita fal-
uis egenam. In hoc csco illuminato fta-
tim poft narrationem dominica: paffio¬
nis. Nora paffionem Chrifti humans la-
luti heceflariam extitifle, Chrifti peruiam
Hiericho tranfeuntis, qui fignificat Lu¬
nam,id eft, delcendentis acoelo, & mo¬
mento ad falutem confequendam. efle
opus, inflantia fuperante impedita. Dc-
niquepetendumeife a Deo intelligentis
lumen.Hinc illud Dauidis, Intellectum da
mihi&viuara. In hoc autem, vt Ioannes
clamat. Apparuit charitas Dei innobis,
quando filium ftium vnigenitum mifit
Deus in mundum, vt viuamus per eum.
Sic Deus dilexitmundum, vt filium fuum
. traderetpropeccatis noftris. Charitas eft
amate Deum propter ie &cstera propter
Deum. Cum enim omnis multitudo re¬
rum fit ab vno& ideo referatur ad vnum,
nimirum omnia bona referenda funt ad
vnum primumque bonum, ex quo funt ve-
Iut ab efficiente, in quofunt, vt exemplari.
Ad quod liint velutadfinem.Primus enim
effetior rerum atque motor fui gratia fe¬
cit, mouetquc omnia. Cum igitur perpri¬
munt bonum omnia fint bona, & quate¬
nus bonafint amanda, merito propterip¬
fum duo qusdam videmur dicere. Pri¬
mum, quoniam aliquam, hsc illius ha¬
bent imaginem. Secundum, vtbsc a-
mando amemusin omnibus ipfum. Sed
cuius gratia ? duntaxat vt placeamus
ipfi. Placeamus autem cur: Nunquid,
vt mala vitemus, vel vt commoda confc-
quemur.?.Nequaquam. Nam primum il¬
lud non propter fe, fed propter a!ia:Sc gra¬
tia tui diligeres. & contra prudentis ordi-
 Praedicationes; 4 77
fcem, principium primum vltimumque fi¬ proprietas cfcaritatis. Ignis inter elementa
nem fibiiceres fequentibus aliorlumque fimmiis charitaris indicinm.Incaloretan-
referres, hucufque igitur. Denique fit re- dem , charitari perfimi!i, generatio rerum
fohitio,vtDeo placeas, & fi quid adden¬ vitaqueconfiftit.quid denique profinta-
tium eft, curplaccreve!is,adde ad gloriam limenta corpori, nifi calor concoquat, di-
Dei, vtfit eius imperium gloriofius. Hzc geratque & non viuentia in formam vitat
ipfa charitas cft, propter quam ad gloriam traducatiSimiliter mortua nobis fint res
Dei tu non folum contendis illi placere, a&ionefque omnes,ncc animam nutriunt
fcd etiam vt cartcriplaceant, videlicet am¬ nifi charitaris calore tangantur, referan-
plificanda diuina: gloriz gratia. Nam & turqueadipiam animae vitam, ad ipfirn
ipfe Deus charitate fui, id eft, amplifican¬ videlicet Deum. Omniafub terris femina
dae fiue communicandae fax bonitatis a- rerum quafi mortuaiacent.nifi verno So¬
more,vt Dionyfius ait, omnia procrea- lis feruoreviuiEcentnr,&germinen5.Na-
nit. Amor autem in voluntate confiftir. tarurfom mortuos habent colores atque
Ideo MercuriusarquePlato vna cum no- figuras,nifiluceSoIis illuminentur. Simi¬
ftris Theologis, voluntatem diuinam ex liter vita carente, quaecunque virtutes ab
amore bonitatis liise cunfta procreauifle hominibus nuncupantur, nifi formentur.
confirmant. Vniuerfum igitur, quod tan¬ In qua & calor eft & lumen» Calor qui¬
tum & tale & tunc effectum fuerir,proprie dem quatenus Deum appetit. Lumen au¬
ex diuina voluntate & charitate fortitur. tem quatenus delebtaturDeo& vtrumque
Tantum enim & tale & tunc fidum eft, fummatim vno amoris diuini & charita¬
quantum & quale & quando Deus voluit. ris nomine comprehenditur : quo tan-
Nam prout ad potentiam & lapiendam quam folaris virtus noftra omnia fecit vi-
pertinet, & alias, & aliter fieri potuifiet. ua,fic & falis more conleruat.Sed curnarii
Cum igitur ex amore diuino fadia fint charitas fola facit, vt virtutes caterae fint
omnia, eodem omnia conleruantur, at¬ virtutes? Quando & foelicitatem , id eft,
que mouentur. Singula igitur inde dudta ad finem vlrimum dirigit. Quod & pri¬
amore quodam propagationis fax, qua mum omnium eft principium, facit vt &
diuinam imitentur propagationem, mo- caterafint nobis bona, quatenus ad pri¬
uenturSt agunt. Amorem item conferua- mum refert bonum. Cuius tamen partici¬
tionisfuse qua diuinam imitentur seterni- patione fint bona. Ideo feorfum ab illo
tatem profequuntur &fugiunt. Quae fine quafita fint mala.Sola tandem charitate
amore, nec aliquid agerent, nec agendo Deumconfequi poflumus. Cumenimille
conlcqucrentur. Amore item partium mu¬ fitimmenfus, non poiTumus illum appre¬
tuo feruatur totum , conleruantur & par¬ hendere", nifi nobis ille fe dederit. Non
tes. Amore tandem omnium inter fe com¬ dat ille fe ipfum, nifi animo charitate dan¬
muni vniuerliim perpetuo conferuatur, ti. Ideo per viam intelligendi nimium te-
omnifquc huiufmodi amor charitas no¬ porelongo proficimus. Per viam amandi
minatur»' Quando a Deo infitusad diui¬ breuiffimo plurimum. Pauciifimi quoque
nam imitationem,& legem omnia prouo- ingenio ad Deum adniri poliunt, charita¬
cat. Sola forfan quae intellectum habent te omnes .accedere, ideo nequis conqueri
exlibero atbirrij motu ab hoc fine aberra¬ poffit,ftatuit Deus charitatem quafi feli¬
re polfunt. qua: tamen ex hoc liberi motus citatis viam omnibus aeque communemj
munere plus admodum quam cseteraDeo quae reducit in patriam. Ibique pro diuer-
debent. Ideoque multo magis ab eischa- fis amandi gradibus gradus digerit gau¬
ritatem Deus exigit , qua Deum propter diorum, eificitque ipfo amoris condimen¬
Deum ament, &; fe vna cum caeceris dili¬ to, vt aeterna faturitas faftidio carear. Ani¬
gant propter ipfum. QuandveroDeusfa- mus enim per amorem non folum pleni¬
eiat charitatem, non folum ex eo patet tudine dele&atur , fod & interim appe¬
quod ille omnia charitate fecit & feruat,& tit eam. ideoque perpetuo delegaturi
mouet,quodue regnum cius inlubditoru Appetit,inquam, non confequi, fed re¬
charitate feruatur, verum etia ex eo quod nere. Eodem igitur amore defiderat reti¬
iymbolum,ideft, indicium & imaginem nere bonum, quo & affedtauerat confe-
charitaris in iiimmis vbique conftituit.In- qui.Sicut&leuia eadem leuitatein Ihbli-
ter Angelos ordo Seraphinorum primus mi manere contendunt, qua contende
eft.Prima, fancii Spiritus & diuina: cha- rant proficifoi.Animus denique non Icieii-
ritatis imago. Inrer coelorum iphsras pri¬ tia, fed charitate fit Deus. Sicut lignum
ma cft empyreum iymbolum charitaris. non quia lumen externum' ab igne capiafe
Dominus inrer planetas, Sol calore fio fed quia calorem, ignis euadit. Sic&ani-
47 8 Marfilij Ficini
mus nonper externam notitia: luccm.fed
per amorem in Deum, fit Deus 5e intrin-
fccus indehicet vtDeus.
Z)e ftelliMigcrum, cuius duci* ferus nerunt
ud Chnftum regem Ifraelis Um nutum.
Adfpira precor Alme Deos , monftra nobis
tuam hodie fteilam, quam olim oftendifti
Magis, vt qu* quondam Magos duxit ad
Cfiriflum , eadem ad Chrifti myftena nos
O Rictur ftclla ex Iacob, & confurget
virgo ex Ilrael. Per h*c verba Ba-
laam in libro Numerorum praedicit Mef-
fiam nalciturum. Quando ftclla quaedam
miris modis oriatur circa ludatam. Habi¬
tabat autem Balaam in orientali plaga
verius Hierufaiem, in quaerant Magi, in¬
ter quosperitiffimi Aftronomiat facerdo-
tes erant, qui & regebant populum.,Hi er¬
go cceleftium lignorum curiofiflimi nota-
uerant, qua: prodixerat Balaam prodigio
ftella: fignificandum. Demum nafcente
Chrifto, miranda quodam in altis Come¬
ta refulfit. Quod autem fuerit a dodisiu-
dicatus Cometa, teftatur Origenes contra
Celfum dicens, fe legilTe in libro Cherc*
monis Stoici de Cometis, quandoque ex
ipfis proipera & falutaria fignificari, qua¬
lis fuerit qui hoc iplb Octauiani tempore
fulferit.Dc qua hiftoriam exponi ab ipfo
Cheremone afierit, fubditque Chaldoos,
cum &hunc confiderauiflent & fuos do-
mones nuper debilitatos animaduerte-
rent,adiilfe Iudoam,prpftantiorem quen-
dam donfonibus fais adoraturos. T effla¬
tur idem Platonicus nofterCalcidius, qui
varias adducit hiftorias deftellis.Que cum
raro videantur, ingentes portendunt ca¬
lamitates. Deinde fubdit. Extat quoque
alia fendior& venerabilior Hiftoria, quo
perhibet ortu fflcllo ciiiulHam non mor¬
bos mortefque denuntiatas, fed defeen-
fum Dei venerabilem ad humano ferua-
tionis rerumque mortalium gratiam,
quam a Chaldois obleruatam fuifle tefta¬
tur. Qui Deum nuper natum muneribus
venerati funt. Hoc Calcidius. Teftis eft
etiam Suetonius his verbis : Percrebuerat
Oriente toto vetus & conflans opinio,
effle in fetis, vt eo tempore ludoa profedi,
rerum fumma potirenmr, atque ob hoc
IudoosrebellafieaRomanis atque periit'
fe. Ex his colligitur orientales Aftrono-
mos quodammodo per Aftrologio regu¬
las &perprodigia quodammodo luis re¬
gulis conlentanea iudicauiffe natum eo
tempore Regem, qui authoritate mirabili
mundum reformet in melius. Vbi enim
fodicant Cometam effeprolpcrum &falu-
tarem, agnofeunteum effle ex natura So¬
lis, Iouifquc & Veneris. Tradunt enim
vbi color apparet plumbeus , effle Come¬
tam Saturnium, & fignificare pellem at-
quepenuriam. Vbi vero color eft igneus,
effleMartium & prselia incendiaque por-
tenderc,plurimum vero tales exiftere.Vim
enim Martis igneam & motiuam attrahe¬
re, furfum vapores a terra quamplurimos
ad lublimem aeris regionem igni conti¬
guam , ibique protinus inflammari. Iu-
dicant quoque varios ex Cometis eucn-
tus, ex lignis atque planetis, quibus cum
crinitas exoriuntur & occidunt a meridie,
vergunt ad feptentrionem atque viciifiin.
Forte igitur cum viderent orientales A-
ftronomi menle Decembri exoriri Co¬
metam in principio Sagitatij, iudicaue-
runtelfe falutare portentum, quia radios
oftendebat tum aureos ex natura Solis,
tum argenteos ex natura Iouis, tum mi-
ftos ex natura Veneris. Forte etiam erat
tunc in principio Sagittarii Iupiter. Sol
enim fi rite metimur, tunc medium obti¬
nebat Sagittarii lignum. Facile vero Ve¬
nus femper vicina Soli occupabat Sagina»
rii finem, probabile eft,talem quoouefuift
fepofteacoeli figuram Chrifto nafcente,
MenieDccembri, fi natus Iit pcft nodis
dimidium. Nam & in Euangelio legitur
natum,dum Pallores alternas cuftcdirent
nodis vigilias, & ab Angelo dicitur-, ho-,
dienatus. Ingens vero ex hac coeli pofi-
tione,tum admiratio, tum controuerfia
Allrologis incidit,hinc enim ex Ioue, So¬
le, Venere iudicabanr. Regem vero iuftil-,
fimum , clarilfimum , clemeneiffimum.
IndeveroexSoleadmodum diuitem effle
non polle. Quomodo igitur magnus Rex
erit &pauper ? Prattcrea ex Ioue in angu¬
lo afeendente exiftimabant genituram
eius valdefbecundam, fed ex Luna prima
faciem virginis obtinente genituram fore
ftcrilem, & Virginem quandam potius
quamgrauidam exaltari. Ex his Aftrolo-
gorumiudidis, atque etiam ex prsedidio-
nibus Balaam catterorumque Propheta¬
rum percrebuerat opinio frequens Orien¬
te toto, R egem iullitiat, propter Iouem,
veritatis propter Solem, gratis propter
Venerem tunc exorrum, vel defignatum.
led ab orientalibus natilocus ignorabatur.
Cometa quidem ad duos forte menles du-
xitjfecundum duas afccndentis horas, Sc
fivergeret ad Meridiem verius ludzam,
locum tamen certum non defignabat-Ha-
denus infuper ob eiulinodi conuouer-
 Praedicationes.
fiarn nefcrebatur vmim natus vd nafcitu-
Iu.' ille, caelitus potius, an dtuinitns mit¬
teretur. Qupd Cometa rurfum poft duos
annos, referens videlicet menfes duos,
noninfummo, fedin infimo iam aere Ce
monftrauit, tunc agnolcentes priorem
Magi Cometam, motum eius profequuti
fur.t, eoque duce Hietufalem quadragin¬
ta & vno peruenere diebus, non huma¬
num iam amplius Regem quserentes, fed
diuinum. Videbant enim Comctre mo¬
dum motumque naturalem clfe nonpofi
fe. quod autem Magivcnerint, ortumque
tanti Regis & tempus Herodi narraue-
rint, non Euangelium tantum, fed etiam
Macrobius teftiseflepoteft, qui ait: cum
audifltt Auguftus inter pueros, quos in
Syria Herodes Iudzorum rex iuflit inter¬
fici, filium quoque eius occifum, ait -• Prs-
ftat Herodis porcum efie quam filium.
Nos igitur Cometam non naturalem,fed
diuinum ab Angelo Gabricle motum exi-
ftimamus 6c infuper llluftratum. Quienim
prrecurforem Chrifti Ioannem nuntiaue-
ratZachariat, qui Chriftum nuntiauit Ma¬
ris , idem ortum Chrifti locumque por¬
tendit & Gentibus, & per Gentes conui-
cit quoque Iudsos. Et fub forma ftellse
ftcllarum docuit ftudiofos, per ftells lu¬
men a Sole fufeeptum duxit ad Solem.
Geftabant Aftronomi ad Regem natum
aurum, quoniam folarem exiftimabant,
per Thus odoriferum gratiam Veneris de-
fignabant , per Mirrham putrefadhonis
nefeiam vitam Iouiam portendebant.
Sed interim in aliud hsc funt conuerfa
myfterium. Nam auro pauperem adiuue-
runt, Minfca tenerum corpus confirma-
Uere. Thure flabulum condierunt. Au¬
rum obtulere Regi, Sacerdoti Thus, Mir¬
rham denique Deo. Probabile vero eft
Cometam illum fuifle angelum I vt ficut
Tobis iter angelus fub humana figura di¬
rexit, fic iter Aftrologorum angelus fub
forma ftells ad Chriftum quandoque di¬
rexerit. Nam, vt teftatur M ofes lEgyptius
dodorum doctiffimus Hebrxorum, lum-
ma ftcllarum notitia eo perduxit Abra-
ham, vtfolus & primus feculo fuo vnam
"VfTe primamque coelorum caufam com¬
prehenderet, eamque lupplidter adora¬
ret, vnde effectum fit, vti deinde nadus a
Deo fuerit gratis lumen & prophetiam.
Sed redeamus ad Cometam. In hoc iplo
apud Lucam Euangeliftam, quo Chriftus
nofternafeitur,Angelus Domini paftores
lumine circumfolfit, nuntiauitque eis gau¬
dium magnum .dicens:Hodie natus fcr-
Uator mundi. Et merito dixit hodie, quali
47.9
hoc die, quamuis forte nos effer media.
Quoniam diem tunc prsferebat ipfum
Comets lumen , hinc illud Dauidis : &
nox ficut dies illuminabitur. Poft hac An¬
gelus hanc Orientem verius lubito tradu¬
xit ad Pcrfas, Magos inde dudurus ad
Chriftum. Hinc illud Efais:Surge, illumi¬
nare Hierufalem,quia venit lum en tuum,
& gloria Domini fuper eo orta eft, &c. Et
ambulabunt Gentes in lumine tuo. Nam
quando ortus eft Dominus, hoc lumen
apparuitcirca Hierufalem.Deindeinhoe
lumine Magi Gentiles ambulauerunt <yua
ficut ab Iudsa primum procedit inOrie-
tem,ita viciflim ab Oriente rediit inlud ?a,
illuc Magos adducens. Quod autem hic
Cometafuerit idem Angelus, qui Pallori¬
bus dixerat gaudium magnum, ex eo con-
iidmus, quia Magicum viderunt iterum
ciulmodi fteilam , gauifilunt gaudio ma¬
gno, & dixit valde, quia cum primum ab
initio viderant,grauifi fuerant gaudio ma¬
gno, ficut & paftores. Nunc vero & valde,
quiagratidimum tibibonum folet accide¬
re, quod guftaueris alias, & intermiflum
quandoque recipias. Idem vero Angelus,
qui fub radiis vifibilibus duxerat Magos ad
Chriftum mox fub occultis radiis mentes
dormientium Magoru admonet, »eHie-
rofolymam aduertantur, & Iolephum mo¬
net, vt cum puero fugiat , in Aegyptum.
Angelus moriente Chrifto in ipla Luna
formaplenamlumineLunamfuper natu-
rE vires momento lubiecit Soli, diemque
meridie conuertit in noctem, qui &naf-
cente Iefu fub forma Comets mediam
nodem conuertit in diem.HincilludDa-
uidis- ficut tenebrat cius, ita & lumen eius,
quoniam vtruque eiufdem Angeli mini-
fterio eft impletum. Et vtrumque in fpatio
fimiliter medio, ftue nodis, fiue diei. Quo
autemmodo AngelusCometam accumu-
lauit? Stans protinus in aere medio, mille
aerisftadiacircunfufa fibiinfpatium ali¬
quanto Anguftius congregauit, idque to¬
tum velat anima corpus fibi mira poteftate
deuinxit, & areliquo elemento fecreuit.
Proinde ac virtute coaguli, lac plurimum
cogitur in anguftius, 8c ab aqua fecerni-
tur. Et cur Angelus aerem condenfauit?
Vtlumenquodhuicagri exhibiturus erat,
hominum oculis appareret. Que enim ra-
riifimafuntjfubterfugiunt acies oculorum.
At vnde lumen corpori huic adhibuit An¬
gelus ; Ab ipfo videlicet fiis ictelligentiE
lumine. Quod enim in ea eft istelleduale
&inui£bilelumen,fi quomodo traducatur
in aerem fit vifibik, in aerem quidem fab¬
riliorem conlpicuum fit beatis. In aerem
4^o Marfilii Ficini
-denique denfiorem ab aliis quoque vide¬
tur. Diximus in fuperioribus Magos Hie-
rofolyfnam dkpoft naxiuicarem vigefimo
primo veniffc. Quando eo purificationis
tempore iam abfoluto obtulit Maria Fi¬
lium templo. Quo igitur die Simeon &
Anna Chriftum iam agnofcunt,eodem&.
' Magi adhuc ignotum in Hierololyma pre-
dicant. Poftridie vero Bethlebem acce¬
dunt. Proinde cum lofeph in acceffu Ma¬
gorum iubeatur cum puero fugam arripe¬
re. idcoque non fitprobabile eum poft dj-
uina mandata in templum puerum adue-
xil&jverifimile videtur Magos poft puri¬
ficationem puerum lalutafle. Prsterea
quod de Sagittario ex aliquorum compu¬
tatione diximus, probabilius diceretur
meafententia de Virgine atque de media
node. Neceflequidenjfuit oriente Ghri-
fto fignum ex duodecim aliquod pariter
exoriri. Ego autem nefeio quod fignum
accomodem ex virgine naro, potius virgi-
nem.Ethuiusquidem fignifaciem praeci¬
pue primam. Tres enim fignum quodli-
bet facies habet. In primaque vero virgi-
nis facie,vtteftatur Albumafer 3 Indi pa¬
riter &aEgyptij imaginem quandam con-
templatifunt, qua: referat puellam virgi- ’
nem &puleherrimam fedentem puerum¬
que ladantem. Maxime vero faciei huius
exortus exorienti puero , ex virgine con-;
gruit,&redecomputanti in menfe De-,
cembri node media facies eiufmodi nafei-
tur. Fuit autem facies hjc in qua & Co¬
meta creditur effulfiffe, non caufa Chri-
fti, led fignum. Si enim vim aliquam ad
efficiendum partum virginishabuiflet, ni¬
mirum in tot feculis fepius effeciffet. Om¬
nino vero cceleftia corpora legem creare
non poliunt, qua poftbabfto ccelo adoret
& Iperet aliquid fuper coelum. Summatim
vero coelefte fatum non poteft faue re¬
legi, qua negetfatum. Lumen quod abip-
fo bono per omnes Spiritus dilatatur eft
beneficum. Idcoque motum & quietem
circa bonum praftat, id eft, efficit vtames
bonum & delederis in bono.
Qualecunque fit bonum quatenus boni
ipfius habet imaginem. Qui inter homines
non habet charitatem, qualis eft praecipue
quilahorat inuidia, iam incipit in tene¬
bras exteriores ruere paulatim,id eft,extra
luminis benefid munera. Odit namque
bonum, doletque bono.
Z>: Cantico Stratonis ac 'uerafidelium faci.
Aofpiranobispi.xor Alme Deas , via, veritas,
vita , Trinitas, vnas Deas. In medio Eccle-
fiselzadabotc. In confpedn ange¬
lorum pialium tibi.
C Onfolare nos Domine femperin in¬
firmitate noftra. Quemadmodum
confolatus es aliquando Simeonem in fe-
nectutefua. Simeon lacerdosfapiens cum
ex feripturarum obferuatione cognouif-
let eo fieculo Chriftum effe venturum, ob-
fecrauit Deum, vt tam diu viucret, vt vide¬
re pollet Chriftum natum. Accepit igitur
a Spiritu lancto, eum fe in fua vita vifu-
rum. Cum vero & differretur aduentus &
ille viribus in feneciute deficeret aiebat in
orationibus fuis. Defecerunt oculi meiin '
eloquium tuum dicentes: quando conlo-
laberis me? Memor efto verbi tui Domi¬
ne leruo tuo, in quo mihi ipem dedifti.
Relpodet interim illi Dominus, Multitu¬
dine dierum replebo te, & oftendam tibi
falutare meum. Hac ergo fiducia Simeon
pius Spiritus fandi charitate plenus expe¬
diat diu aduentum Chrifti eumque tota
mente confiderat, nonlolumad confola-
tionefuam,fed adeonfolationem populo
Ilraeli communem. Et quoniam cum
charitate Iperat, ideo confequirur hodie
quodexpedat, & eodem quoIperabata-
more, Ieium ipfis amoris vinis ampiedi-
tur. O fortunatum fenem, qui tam facile
amplcderis cum , qui mundum pugno
compleditur.O Senem reuerabeatum,qui
regis & fuftines eum,qui & te tegit & fufti-
net omnia. Simeon ergo ex diuturno defi-
derio mirabiliter tranflatus ingaudium ex¬
clamat , 6 Domine; vbi lefum fatetur effe.
Deum. Nuncprimum tu dimittis me, &
vnum quequeferuum tuum inpace. Non
dimittis quia vfquam a nobis fugias, qui
femper esvbique,fed dimittis ex hac vita
defeendere. Nolebas enim ficut prcmififti
me prius hinc abire quam pternum Filium
tuumhadenus mente mihi vifum, quan¬
doque oculis viderem in tempore geni¬
tum. Recedo equidem nunc in pace fida,
fcilicet per Filium tuum inter homines at-
queDeum,lubiatiscuIpishominum. Qui¬
bus pax inter homines a c te effe non po-'
terat. Paratam inteiligo pacem cum pri¬
mum vidi falutare tuum, hic natum in co-
munem toti mundo labite Jd felutare ver¬
bum mu prius quidem eratin mundo, fci
nobis occultum.Nunc vero aflumpro cor¬
pore patebit coram facie omnium com¬
muniter populorum-Proinde vero erit lu¬
men Gentibus, & gloria plebis tux IftaeL
 Marfilij Ficini in Epift. Prodicat.
tuz IlfaeL Iudari quidem etiam ante bac
inmcn aliquod po didebant in Prophetis &
Lege atque Figaris. Gentiles vero eiulino-
di carebant lumine. Sed lumen accipiunt
abApoftolis. Quod quidem lumen eft ad
gloriam Ifraelis,non dico totius popult/ed
maxime rai,id eft,Patriarcbarum, Prophe¬
tarum, Apoftolorum, &pr2cipue Cinfti
panifque Dei. Hanc lucemjianc gloriam,
hanc pacem, nafcentc Chrifto, multitudo
pronuntiat Angelorum. Nara&fplcndor
in altis apparet, & Angeli clamant, gloria
in excellis Deo, Sc in terra pax hominibus
bona voluntatis.Tota gloria,totus effedus
noftra falutis eft a Deo per Chriftum eo
temporenamm. Vnde&pax fadta eft ho¬
minibus , inter illos & Deum Chriftum
conciliante, hominibus,inquam,bon* vo-
luntatis,ideft,quivoluntatem luam ita cum
diuina copulant voluntate, quemadmo¬
dum Angeli voluntatem luam cum diuina
coniuugunt, atque ita facta erit voluntas
tua ficutin ccelo,fic in terra.Ideo fic excla¬
mat, pacem meam do vobis,pacem meam
relinquo vobis , non eam quam mundus
dat,fed quam dat pater meus qui eft in coe¬
lis. Dicite rogofratres mei, quam pacem,
quam concordia inuenire pollitis in mun¬
do, qui totus eft ex dilcotdibus confti tutus.
In corpore noftro aduerlus humores conti¬
nue humores pugnat.Rationi repugnat se-
fus,& in ratione opinionib. opiniones ccn-
pacem in rebus infra Lunam infuper inter
fe continue difcordantibus.Repugnant fri¬
gida calidis, ficcahumidis,grauia Ieuibus,
rara denfis, mollia durisyaibis nigra, ama¬
ra denique dulcibus. Quieramus fakerain
coelo pacem atque concordiam, quam in¬
fra caelum reperirenon poflumus. Verum
necin cceleftiquidem corpore, prohdo-
lor, concordiam & pacem poflumus inue¬
nire. Nam Sc illuc Aftronomi repugnan¬
tiam multiplicem inuenerunt. Contraria
enim illic efle tradunt lignaiignis,.&Pla¬
nctas repugnare Planetis, & oppofiros in¬
ter fe calorum peragi motus.Merito igitur
pacis author ait, pacem nobis dari, non a
ccelis quidem, fed a patre omnium qui im-
p erat coelis, a patrc,inquam,per fi!ium,ex-
hortante fpitim, qui app ellatur fpiritus pa¬
cis & charitatis,ctiam Apoftolus ait: Spes
non confindit, quia charitasDeiaccen-
la eft in cordibus noftris, per Ipirirum lan-
<5um qui datus eft nobis. Quamobrem,di-
IccHflirni ftatres, Spiritus lancri charitate
481
feruentes, ingrediamur hodie templum, v-
nigenimm ibi Dei filium flarim inuenie-
mus, videbimus cum cum admiratione &
gaudebunt oculi npftri. Tangemus eum
cum timore vna cum Simeone,& gaudebit
mdecornoftrum. Amplcdtemureum cum
reuerentia, licut & fandus illefenex, &
gaudium noftmm erit plenum , cantabi¬
mus: Viderunt oculi noftri falutaretuum,
&inueniemus plenam in eopacem,& gau¬
dium noftrumnemo tolleta nobis. Deus
enim qui poflidet & confcruat ommbuS
omnia,eritnobifcuminfeculafecul6rum.
De creatione rerum.
T7Igulus principio przparat libi lutum,
17 quali materiam, in qua formas vaft fi¬
lorum fingat, quas habet in mente, i n vna*
inquam,mente multas habet,& limiliter in
lutovno multas effingit, dum informe lu¬
tum prius a fe formabile fafium extendit,
atque extendendo figurat. Similiter Deus^
ab inirio vnam creauit materiam prorlus
informem,de qua Mofes aititeriebrae erant
fuper faciem Abylli.Materia hzc in primo
£12 creationis momento,nec formam ha¬
bebat, vt dixi, nec etiam magnitudinem.
Ordine namque natura: materia prius eft
id quod eftinfeipla- quam fit formofa vel 7
magna- Neque formola fieri potuit, nili
prius habuerit aliquam magnitudinem. Iri
primo igitur creationis momento mate¬
riam fecit,vt fimpliciter eflet, necdum cor¬
pus erat. Infecundo protendit eam indi-
menfionem triuam,ideft,Iongimdinem Ja-
titudinem, profunditatem. Materia igitur
fic extenla flarim eftfacta corpus,necdum
ipfa qurequam facere poterat. In tertio
corpushoc ,id eft,materiam ,fic extenfam
Deus multis formauit formis , fcilicet ele-
mentorum atque coelorum,&in ccdocon-
firmauit eam ftellarum formis. Sub ccelo
prfter elementorum form as,formauit eam
formisvaporam,Lapidum,MetaIlorum, &
Plantarum&anima!ium.Materia quidem
ynica eft vbique his omnibus induta for¬
mis. Omnes autem motiones adioriefque
rerum per iplasrerum formas efficiuntur.
Grauia enim pergrauitatem defeendunt,
non permateriam. Nam&inleuibus ea¬
dem eft materia.Leuia limiliter afeendunt
perleuiratem. Calida non per molem ca-
lefaciunt,fed per calorem. Frigidaque per.
frigida. Grauitas aurem leuitafque &ca!ot
Sc ftigusformzfunt.
 B (*p
;!v V: Vi-%-^

marsilii ficini
FLORENTINI
IN LIBRVM DE VITA.
Ad magnanimum Laurentium Medicem , Patria fertutorem,

EPISTOLA DEDIGATORIA.

Acchum Poeta, fimmurn terpretationem , mox decem atque octo de ani-

Antifiitem,facerdotem, bis morum immortalitate libros ,& at ern a felice-
natum canunt. Fortifignif- tate ccrnpefutfta pro viribus patri meo Medici
cantes, vel futurum facerdo- fatis faciens. Medico vero patri fatis deinceps fa¬
temftatim imitatum oporte¬ ciendum putans ,’ubrttm de Lucratorum vale¬
re renafici, vel perfecti tan¬ tudine curanda eempofui. Defderabant prater-
dem ficetdotis mentem Deo penitus ebriam, ea pof hac homines literati, non tantum hene
iam videri renatam. Autforfars humiliore fen- quandoque valcrcfedctiam bene valentes ,di»
fu,vinum Bacchigermengenerari femel in vi. viuere. His ergo deinde librum de Vita longa
tequafiSemele,maturisfub Phteboracemis,re. dedi.Diffidebant autem Medicinis at que remea,
generari rurfum pojt ipfum vindemia fulmen diis in re tanta terrenis. Adiunxi librum de Vi¬
in ftto vafc vinum, vclut in louts femore me¬ tarum valida, tum longa caelitus comparanda^
rum. Seddefacrisin prafentiamyfteriis nonefi vtexipfo mundi corpore viuo , vita quadam
loquendum ,• vbi mox Phyfica potius ope lan¬ vegetior in corpus nofirum quaf quoddam
guentibus opitulaturi fumus. Nec agendumfly- mundi membrum, velut ex vite propagare,
lo grauitatisferuo, fed libero potius & iocofo, tur. His vero tu Medicina libris ignofee pre¬
poflquam i Libero patre nefeio quomodofatim cor indulgentif me Laurenti , fi dum Medicus
exorfifumus.Et recte inquam,nefcio quomedo, cfie volo,nefeio quomodo etiam nolens fum,&p
nam fortepudentior aliquis a Phoebo Medico- , non bonus /ape Poeta. Nam ef Phabus idem
rum primo, potius quam a Baccho Medicinam efi Medicina repertor, poefifque magi fer, vi¬
aufpicatus effet.SjtidvefoiSi quod non vanum tamque ille fuam nobis tam per herbas, quam
omen pt, in ore nunc forte quadam proferente per cytharam cantumque largitur. Ipfa quin-
Bacchum. Hic enim almoquodamvinofecuri- ettam Venus apud Afrologos Muficum aqub
tateque latifima,Jalulriusforte medetur.quam parit & Medicum. Sed hactenus dum Merato¬
herbis ille fuis earminibufque Phabus. fAjtc- rum ciuiumque fimilium vita curiefius con¬
cunque verofnfuvelilla,vel hac acceperis,dux futo librorum meorum falutem negligo,quam-
ille facerdotum Bacchus, geminas quaf matres diu interfe patior cjpfeiun3os.£jiamobrem in
habuijje fertur. Melchtfedech autem [unimus eos nuncprimtmpius, in corpus vnum copulo.
illefacerdoSyVnam vix matremyvnum vix pa¬ Cuius artubus in vnamformam iam compectis,
trem habuit. Bgofacerdos minimus ,patresha¬ vita protinus adfit. Non potefi autem hoc opus
bui duos i Picinum Medicum, Cofmum Medi- Phy ficum, id quap corpus meum,vitam accipere
eem.Exillo natus[um,ex flo renatus. Ide qui¬ nifi meam.Eiufmodiverb vitajex mea dutaxat
dem me Caleno , tum Medico, tum Platonico pendetanima.Hxc autem iamdiu penes te (ma-
eommendauit, hic autem diuinc confecrauitme gnanimcLaurenti)mipctrene,viiiitjneaprx-
Platoni. Bt hicfimiliter atque tde Marfilium fitrtim amplifiimarum odium tuarum parte,
Medico defiinauit. Calenus quidem corporum, vbi vna eum Platone,ncfirum illud de Animo¬
Plato vero Medicus animorum. lamdiu igitur rum Immortalitate firuatur opus, tuo iampri-
Jub Platone falutarem animorum exercui medi¬ dem nomine dedicatum. At animus ifie mesis,
cinam , quandopof librorum omnium eius in¬ dr fi in beata quadam quap patria penes te
 * A&i
Ki-ttm iglt \ ‘tinomtameis quod £r T'bsologi tu,quo & Mas iudam,felicitcr his a$i7a. U&
c: inquietus ejt interca, cicaec opus id Ita enim & corpushocfubtuofpiritu,per(uam .
7 r j::um tinquamtuum corpus accipiat. Ac- 'uiuet animam, ce anima -jicijtim noftrt
citi irrtur, eptirne Laurenti,pofiiSos de A-;:. cumiam Jito carpar: in tuis laribus
Kc,hcs etiam de Corpore libros,codcrKqu’ affla- conqutefcct.

m.

MARSILII FICINI
FLORENTINI,

MEDICI Aia PHILOSOPHI

CELEBERRIMI,

De Studtoforum fanitate tuenda, Jlue eorum qui literis operam

nauant, bona -valetudine conftruand.a.

LIBER PRIMV&

De nouem Studio forum ducibus.

(•••; C A P V T PRIMVM. (•••)

Vicunque iter illud afpe- flabilis , acumen ingenii, memoria te-

rum , arduumque 8c lon- nax. Tres in terra poftremi funt, prudens
gum ingrediuntur , quod tiffimus paterfamiiias, probatiffimus pra>-
quidem vix tandem ad ex- ccptor , Medicus peritiffimus. Ab/que
celfum nouem Mufarum his nouem ducibus nemo ad ipfutfi nouem
templum afliduo labore Mufarum templum peruenire.vel potuit,
perducit, nouem omnino itinerisbuiusdu- vel poterit vnquam. Cateros quidem du¬
cibus indigere videnmr. Quorum' primi ces ab initio nobis pracipue Deus om-
quidem tres in cado, tres fequ entes inani- nipotens naturaque tribuerunt, tres verd
ao , poftremi tres in terra,nos ducunt, poftrcmosnoiira adhibet diligentia Sed
Principio, in coelo Mercurius vt inuefti- praecepta officiaquequat ad patren,fumi¬
gando Mufarum iter aggrediamur, vel lias,& quae ad praeceptoremcirca iitera-
impellit, vel adhortatur, fiquidemMercu- . rum Iludia pertineat, antiefui piares (a-
rio tributum cftinuefligationis omnis offi- pientefque tradtauerunt, praecipue piato
cium. Deinde Phoebus ipfe, & qusrentes rsofterjS; fepe alias , & in IibriS-deeR epil*'
animos, & res quaefiras fplcndorc vberri- blica ac de Legibus diligenti!]’n e -Dcin-
mo fic illuftrat, vtperfpicuequod quaere- de AriflotelcsIn Politicis , Piutarchus
batur,a nobis inueniatur. Accedit gratio- quoque & Quintilianus egregie- SiJisau-
fiffima VcnuSjGratiarum mater atque al- rem liratarum hudioiis hactenus deeft-
misomninolxtilque radiis luis, rem om Medicus aliquis, cui manum euntibus-
nem adeo condit & ornat, vtquiccuidSi porrigat , falutaribufque confiliis atque
inftigante Mercurio quxfimm fuit, & medicinis adiuuet eos, quos neque cce-
montirante Phcebo iam erat inuemum, Ium ,.neque animus , neque paterfami-
mirifica quadam & falutari venuilate Ve- lias prteceptorve-defliiuit. Ego igitur fqr-
neris circunfufam , delectet femper & tem eorum laboriofiflimam mifertus , qui-
profit. Sequuntur tresitincris huius duces difficile Mineruae minuentis neruos, iter
in animo , videlicet voluntas ardens Si agu nt, primus, ta quam M c dicus ;d ebdib ux
484 Marfilij Ficini de Studiofomm
3t valetudinariis adfom , fcd vtinam fa¬ Litent es pituita & atra bilicbne-
cultate tam integra , quam propitia vo¬
luntate. Surgite iam adolefccntes , Deo
duce alacres. Surgite iuuenes,atque vi¬ C A P V T III.
ri 5 quos ardentius Minerute ftudium ni¬
mium cneruat. Accediteiibenterad Me¬
dicum , qui vobis ad inftituti veftri perfe¬
N On folum vero membra iUa,virefque
&fpiritus, hominesliterarumcupidi
ctionem, monftrante Deo atque fauente, .curare diligentifiime debent, verumetiam
confilia remediaque falutaria largitur. pimitam femper St atram bilem, non ali¬
ter quam nauigantes Scyllam atque Cba-
Sbiim diligens hebenda curtfit cerebri,cct- ribdim,cautiffime euitare iubentur.Quan-
dis ,fiomecbi, &fyinlus. tum enim reliquo corpore ociofi funt,tan-
mm cerebro ac mente negociofi. Indepi-j
C.APVT II. tuitam, quod Graeci phlegma, hinc atram
bilem , quam iidem melancholiam vo¬
13 Rinicipio , quantam eurfores cruriutn, cant , gignere compelluntur Illa quidem
X athletae brachiorum, Mufici vocis cu¬ ingenium fepe obtundit & foffocat, hac
ram habere lblent, tantam faltem litera- vero fi nimium abundauerit fiagraucritue,
rum fludiofos cerebri,& cordis, iecinorif- affidua curaxrebrifque deliramentis ve¬
que&fiomachi oportet habere rationem, xat , animum iudiciumque perturbat, vt
imo vero tanto maiorem, quanto & mem- non immerito dici poffit,literatos forepr?-
brahaec pSeftahtiora quam illafunt, Stij cipuefanos, nifipituita molefta effet,&la-
frequentius , atque ad potiorahis mem¬ tiffi.mosfapientifsiinofqueomnium,nifi bi¬
bris, quam illi illis vtuntur. Pratterea, fo- lis atra vitio vel moerore faepe, vel inter¬
lers quilibet artifex inftrumenta fua dili- dum defipere cogerentur.
gentiffime curat, pcrnicillos pidior, mal¬
leos inCudefquc faber srarius,miles,equos Sluct fmt ceufa, quibus litenti melancholici
& armas venator, canes & aues ; .citharam fir.t, vel fant.
citharoedus foa.quifque fimiliter- Soli
vero Mufarum facerdotes, foli fommi bo¬ C A P V T IIII.
ni v£ritatifquevenatores,ta'm negligentes'
(proh nefasjtamque infortunatifonr vt in-
ftrumentum illud , quo mundum vniuer-
V T autem literati fint melancholici
tres potifsimum caularum fpecies fa¬
fum metiri quodammodo & capere pof- ciunt. Prima caleftis, fecunda naturalis,
font, negiioere penitus videntur. Inftru- tertia eft humana. C oeleftis,quoniam M er-
mentum eiufraodi fpiritus ipfe eft , quia- curius, qui vt doctrinas inuefbgemus inui-
pud Medicos yapor quidam languinis,pu- tat, & Saturnus, quiefficicvt in doctrinis
rus, fabulis, calidus & lucidus definitur. inueftigandis periiueremus, inuentafque
Atque ab ipfo cordis calore, ex fubtiliori feritemus, frigidi quodammodo ficcique
fanguine procreatus volat ad cerebrum, ab Aftronomis cfie dicuntur, vel fi forte
ibique animus ipfo ad fenfos tam interiO ■ Mercurius non fit frigidus , fit tamen fz-
-esquam exteriores exercendos affidubv- pe Solis propinquitate ficcifsimus, qualis
titur. Quamobrem languis fpiritui fer- eft natura apud Medicos melancholica,
uitdphitus fenfibus, fenfos denique ratio- eandemque naturam Mercurius ipfe &
ni-Sanguis autem a virtute naturali, qua: Saturnus literarum ftudiofis,eorumquefe-
in iecinore ftomachoque viget, efficitur. ctatoribus impertiunt ab initio , ac for-
Tenuiffimafanguinis pars fluit in cor¬ uant augentque quotidie. Naturalis au¬
dis fontem, vbi vitalis viget virtus. Inde tem caufa efie videtur , quod ad fcien-
creati fpiritus cerebri, & (vt ita dixerim,) tiasprarfertim difficiles confeauendas,ne-
Palladis arces afeendunt. In quibus ani- ceffe eft, animum ab externis ad interna
malisjid eft. fentiendi mouendique vis do¬ ranquam a circumferentia quadam ad
minatur ‘ taque talis plurimum ferme con¬ cenrrum feforecipere, atque dum fpecu-
templatio eft , quale fenfos ipfius obfe- latur inipfo ( vt ita dixerim ) hominis cen¬
qu-um Tahs autem fenfos, qualis & fpiri¬ tro ftabilifsimepermanere. Ad centrum
tus, fpiritus vero talis, qualis & fanguis,& vero a circumferentia fecoiliger e, figique
tres illa: vires quas diximus, naturalis fci- in centro , maxime terrae ipfius eft pro¬
licet, vitalis,&animalis, tales,vt funr, a prium , cui quidem atra bilis perfimilis eft.
quibas , per quas, in quibus fpiritusipfi I gitur atra bi iis animum, vt fe St colligat in
concipiuntur, nafcunrur, atquefoucnmr. vnum Si fiftar in vno contempleturque.
 Sanitate tuenda. Lib.I.
affidue prono cat. Atque ipla mtrndi cen¬
tro ficulis, ad centrum rerum Ungularum
ccgi:inueftiganduni,euehitquead altiffi-
ma quxque comprehendenda , quando¬
quidem cum Satnrnomaximecongruital-
tiifimo Planetarum. Contemplatio quo¬
que ipla viciffim affidua quadam colle¬
ctione & quali ccmpreffione, natura atra-
bili perfimilem contrahit. Humana vero
ea ex nobis caufa eft. Quoniam frequens
exficcat, igitur humore magna exparte
conlumpto (quod caloris naturalis pabu¬
lum eft) calor quoque plurimum lolet ex-
ringui, vndenatura cerebrificcafrigidaq;
euadit.qutequidem terreftris & melancho-
lica qualitas nominatur. Praeterea, ob fre-
quentiflimum inquiiitionis motum, Ipiri-
tus quoque moti continue reloluuntur.
Refolutos autem Ipiritus, ex fobtiliore lan-
guine inftaurari neceflarium eft Quapro¬
pter lubtilibusclarioribufq; fanguinispar¬
tibus fepe confumptis,reliquus fanguis ce-
ceflario denius redditur Siliceus & ater.
Accedit ad haec, quod naturi in contem¬
platione cerebro prorlus cordique intenta,
ftomachum heparque deftituit. Quare a-
limentis prafertim, vel vberioribus, vel du¬
rioribus male concoctis, fanguis inde fri¬
gidus, cralfufq;&niger efficitur. Demum
nimio membrorum ocio,nequc luperfiua
exc emuntur,neque glutinoli,tenaces, fuf-
cique vapores exhalant. Hatc omnia me¬
lancholicum fpiritum, moeftumque &pa-
uidum animum efficere folent. Siquidem
interiores tenebra multo magis quam ex¬
teriores , moerore occupant animum at¬
que terret. Maxime vero literatorum om¬
nium hi atra bile premuntur , qui fedulo
Philofophia; ftudio dediti, mentem a cor¬
pore, rebufque corporeis feuocant,incor-
poreilque coniungunt, mm quia difficilius
admodum opus maiori quoque indiget
mentis intetione, tnm quia quatenus men¬
tem incorporea veritati coniungunt,eate-
nus a corpore difiungere compelluntur.
Hinc corpus eorum nonnunquam , quaii
femianimum redditur atque melancholi¬
cum Quod quidem Plato nofterinTimqo
fignificat, dicens : animum diuina fapif
fime & intenti ft'me contemplantem, ali¬
mentis eiufinodi adeo adolefcere , poten-
temque euadere , vt coipus luum fupra
quam natura corporis patiatur exuperet,
ipluir.que vehementioribus agitationibus
frus aliquando vel effugiat quodammodo,
vel nonnunquam quali difloluerc videa-
4h
Cur meUnchoEci ingenicfiJirrt, &oui forum
fiat eiujmodi, in ficus.
C A P V T V.
H A denus quam ob caulam Mufarum
facerdotes melancholici, vel lint ab
initio , vel ftudio fiant, rationibus prima
manis oftendiffe fit latis, quod quidem
confirmatin libro Problematum Ariftote-
les. Omnes enim,inquit, viros in quauis
facultatepraftantes, melancholicos exti-
tifle. Qua in re Platonicum illiidquod in
libro de Scientia feribitur, confirmauit,
mgeniolos videlicet, plurimum concitatos
furiolofque clfe folere. Democritus quo-,
que nullos, inquit,viros ingenio magnos,
prater illos qui furore quoda perciti funt,
eflevnquam pofle.Quod quidemPlato no-
fter in Phxdro probare videtur , dicens
Poeticas fores fruftra abfque furore pulla -
riJEtfi diuinum' furorem hic forte intelligi
vult , tamen neque furor eiuftnodi apud
Phyficos, aliisvnquam vilis , praterquam
melancholicis incitatur. Deinceps vero
affignandte a nobis rationes funt , quare
Democritus, & Plato, & Ariftoteles affe¬
rant, melancholicos nonnullos interdum
adeo ingenio eundos excellere,vt non hu¬
mani, fed diuini potius videantur Alleuc-
rant id Democritus, Plato & Ariftoteles
abfque dubio , rationem vero tanta; rei
haud fatis explicare videntur. Audendum
tamen (monftrante D eo,1 caulas indaga¬
re: M elancholia,id eft,atra bilis eft duplex,-
Altera quidem naturalis a Medicis appel¬
latur , altera vero aduftione contingit.
Naturalis illa nihil eft;aliud, quam den-
lior quxdam ficciorque pars fanguinis.
Adufta vero in Ipecies quatuor diftribui-
tur. Aut enim naturalis melancholia;,aut
fanguinis purioris, aut bilis , aut lalli pi¬
tuita; combuftione concipitur. Qutecun-
queaduftione nafcitur,iudicio & Capien¬
tia; nocet, nempe dum humor iileaccen-
ditur atque ardet, concitatos furentefi
que facere folet , quam Graci Maniam
nuncupant, nos vero furorem. At, quan¬
do iamextinguitur, lubtilioribus clariori-
bulque partibus refolutis ,folaquereftan-
te fuligine tetra, ftolidos reddit & Cupi¬
dos Quem habitum melancholiam pro¬
prie & amentiam , vecordiamque ap¬
pellant. Sola igitur atra bilis ilk,quam di¬
ximus naturalem, ad iudicium nobis fa-
pientiamque conducit. Neque tamen
iemper. Sane fifola fit, atra nimium cen-
faqjmole obfufcatlpiritus,ten-et animam,
Sf iij
4 36 Marfilij Ficinide Studio forum
obtundit lngenitfm. Si vero pituitae iim- irigens , umorem ignamamqne extre¬
-plici mifcearur, cum frigidus obftiterit cir¬ mam. Mediis vero inter frigus calorem-
cum przcordia fanguls, crafla quadam fri¬ que gradibus infefta varie, aife&us produ¬
giditate fegnitiem adducit, atque torpo¬ cit variosnon aliter quam merum , prz-
rem , atque vtdcnfiffimzcuiufque mate¬ cipuc potens , bibentibus ad ebrietatem,
ria* namra eft, quandb eiufmodi melan¬ vel eam paulo liberius , affedtus inferre
cholia fiigefcit, ad fummum frigiditatis varios folet. Igitur opportune temperata
intenditur. Quo in ftam nihil fperatur, ti¬ fit atra bilis oportet. Quz cum ita mode¬
mentur omnia,tzdet cceli conuexa tueri. rata eft, vt diximus , Sc'bili fanguinique
Sibilis atra, velfimplex,vel mixtaputref- permixta, quia& naturaficca eft, & con¬
cit,quartanam gignitfebremjienis tumo¬ ditione quantum ipfius natura patitur te-
res, & multa generis eiufdem. Vbi nimis nuiflima/acile ab illis accenditur, quia fo-
exuberat,fine fola fit, fiue coniun&i pi¬ lida eft atque tenacilfima, accenfa femel
tuita* , fpititus crafliores facit atque frigi¬ diuuflime flagrat,quia tenaciffimz ficcita-
diores , continuo animum afficit taedio, tis vnitate potentiflima eft , vehementius
aciem hebetat,necfalitarcadico circum incalefcit. Quemadmodum lignum in pa¬
praecordia fanguis. Oportet autem atram leis fi vtraque accendantur, magis diutiuf
bilem neque tam paucam elfe,vpfanguis, quecalent&lucent. Atquia diuturno ve-
bilis.Sc fpirims, quafi ffreno careant, vnde hementique calore, fulgor ingens, motuf-
inftabile ingenium labilemque memo¬ quevehemens & diuturnus profiiifcunrur.
riam efle contingat Nequctam multam, Huc tendit illud Heracliti, lux ficca, ani*
vt nimio pondere praegrauati dormitare mafapientilfima.
atque egere calcaribus videamur. Proin¬
de neceflarium eft, omnino eam eile quo¬ filuofacio atra bilis ingeniofos efficiat.
ad eius natura patitur, fubtihffimam. Si
enim tenuata pro natura fiia maxime fue¬ CAPVT VI.
rit , poterit forfitan abfquenoxa etiam ef-
fe multa, atque etiam tanta vt zquare bi¬
lem faltem pondere videatur. Abundet
Q ,
Vzret forti quifpiam quale fit cor¬
pus illud humoris eiufmodi ex" tribus
igitur atra bilis, fed tenuiflima,non careat illis humoribus ea qua-dixiraus propQftio-
humore fubtilioris pituitz circunfufo , ne ne conflatum? Tale eft ferme colore,qua-
arefcatprorlus duriffimaque euadat. Non le aurum effe videmus,fed aliquantum ver¬
tamen mifceatiir omnino pituita:, prafer- git ad purpuram. Et quando tam naturali
tim vel frigidiori, vel multa:, ne frigefeat. calore quam vel corporis vel animi motu
Sed bili fanguinique adeo mifceamr, vt accenditur? ferme non aliter quam igni¬
corpus vnumconficiatur ex tribus, dupla tum rubenfque aurum , purpureo mixtum
fanguinis ad reliqua duo proportione calet&Iucet, atquevdutiris trahitvarios
compofitum. Vbi ocio {anguinis partes, flagrante corde colores. Quaeret aliquis
duae bilis, duz iterum atrz bilis portiones iterum , quonam pacto humor eiufmodi
exiftant. Acccndamr aliquantulum a duo¬ conducat ingenio. Nempe fpiritus ex ho<T
bus illis atra bilis , acccnfaque fulgeat, humore creari,primo quidem fiibtiles fluit,
non vratur, ne, quemadmodum folet ma¬ non aliter quam aqua illa quam & Vita:,
teria dunor , dum feruet nimium, vehe¬ feu Vitis aquam nominant & ardentem,
mentius vrat & concitet, dum verorefri- quoties ex crafliori mero , quadam ad
gefcitjfimiliter frigefeat ad fumnium. Bi¬ ignem deftillatione, vt fieri fblet,exprimi-
lis enim atra ferri inftar, quando multum tur. Spiritus enimfub anguftioribus atr*
ad frigus intenditur, friget ad fummum, bilis eiufmodi compreffi meatibus, veho-
quando contra ad calidum valde decli¬ mentioreobvnitatem calore, maxime tc-
nat, calet ad fummum. Neque mirum vi¬ nuanmr,pcrque ardtiores meatus cxprefsi,
deri debet atram bilem accendi poflefa- fubtiliores emmpunt, deinde calidiores fi-
cile, atque acccnfim vehementius vrere. militer arque eadem rationelucidiores,ter¬
Siquidem videmus calcem Sii fimilem, tio , motu agiles a&ione vehementifsimi,
aqua perfufam femerc ftatim atque exn- quarto , folido ftabilique humore iugirer
rere.Tantam ad vtrumque extremum me¬ emanantes,adHoni dintifsime feraiunt.Ta-
lancholia vim habet, vnitate quadam fla¬ li aute animus nofter obfequio fretus inda¬
bilis fixataue natura:. Qua* quidem extre¬ gat vehementer, perfeuerat inueftigando
mitas cattcris humoribus non contingit. diutins.Facile quaecuq; inneftigaaerir, in-
Summe quidem calens fiimmam przftat uenit, clare perfpicit, fyncere diiudicat,
audaciam, imo ferocitatem, extreme vexo ac diu rctmet indicata. Adde quod quem-
 Sanitate tuenda. Lib. I.
adnKxkm in fcperioribos fignificauimns,
animus &ftrumcnto fine incitamento
eiufmodi, quod centro mundi quodam-
mrdo congruit , atque ( vtira dixerim)
ia iiium centrum animam colligit , fiem-
per rerum omnium & centra petit , &
penetralia penetrat-Congruitinfuper cum
Mercurio atque Saturno, quorum alter
omnium Planctarum alti/fimus , inirefti-
gantem euehit ad altiilima. Hinc Philo-
fophi fingulares euadunt, przfertim quum
animus fic ab externis motibus atque cor¬
pore proprio feuocams , & quam proxi¬
mus diuinis , diuinorum inftrumentum
efficiatur. Vnde diuinis influxibus oracu-
lifque exalto repletus,noua quzdam inu-
fitataque femper excogitat, & futura prz-
dicit. Quod non folum Democritus atque
Plato affirmant, fedetiam Ariftoteles in
Problematum libro, & Auicennain libro
Diuinorum, Stin libro de anima confiten-
tur.Quorfum hjc de atra: bilis humore tam
multa? Vt meminerimus, quantum atra bi¬
lis, imo candida bilis eiufmodi quaerenda
& nutrienda'eft tanquaraoptima,tantum
illam quae contra fehabet, vt diximus, tan-
quam peifimam efle vitandam. Adeo enim
dira res eft, vt a malo daemone eius impe¬
tus inftigari Serapiodix«rit,& Auicenha
fapiens non negauerit.
guinquepracipucJludiofirum hejles, Pituita-,
Atra bilis, Coitus, Satietas, Matu-
CAPVT VII.
V T autem redeamus illuc vnde iam
longius digreffi furnus , longiffima
via eft quae ad veritatem fapientiamque
perducit 1 grauibus terraeque marifquc
plena laboribus. Quicunque igitur hoc
iter aggrediuntur, vt Poeta qurfpiam di¬
ceret , faepe terra marique periclitantur.
Siue enim mare nauigent , continue inter
fluctus , id eft , humores duos, pituitam
fcificet& noxiam illam melancholiam,
quafi inter Scyllm Charibdimque iactan-
tur. Siue terra vt ita dixerim J iter agant,
tria monftra protinus fefeiilis obticiunt.
Primum terrena Venus, fecundum Bac¬
chus & Ceres, tertium nocturna Hecca-
te frequenter opponit. Ergo & Apollo ab
2thete,& Nepmnus ab zquore,& a terra
Hercules &pe vocandi, vt monftra eiuf
modi Palladi inimica, iaculis Apollo ttabfr
figatjNeptunus tridente dometjclana Her¬
cules contundat Sl laceret. Primum qui-
dem monftrum eft Venereus coitus, prz-
487
ferrim fi vd paulum vires excefferir, fc-
bito namque exhaurit fpirims, praeferam
fubtifiores, ccrebrumque debilitat, labc-
fadat ftomachum atque przcordia , quo
malo nihil ingenio aduerfius efle poteft.
Cumam Hippocrates coitum comitiali
morbo fimilem iudicauit ? nifi quia men-
tem,quzfacra eft,percellit;tanturoque ob-
eft, vt Auicenna in fibro de Animalibus
dixerit: Siquidipermatis fiipraquam na¬
tura tolleret, coitu profluat, obefle ma¬
gis , quam' fi quadragies tantundem fan-
guinis emanarit, vt non iniuria prifei, Mui
fas atque Mineruam virgines efle volue¬
rint , Huc Platonicum illud lpe&at, quum
Venus Mufis minitaretur, nifi facra Vene¬
rea coleret,fe contra illas fuum filiu arma-
tura.Refponderunt Mufe,Marti,o V enus^
Martitalia minitare. Tuus enim inter nos
Cupido non volat. Denique natura nul¬
lum fenfjm longius quam tadum ab intel-
ligencia fegregauit. S e eundum monftrum,
eft vini cibique fatietas. Quippe fi vinum
vel nimium vel nimis calidum vehemenfi
que fuerit, caput ipfum humoribus peffi-
mifque fumis implebit. Mitto quod infa-
nosfacit ebrietas. Cibus vero nimius , pri¬
mum quidem adftomachum , iflipfo co¬
quendo omnem natura» vim reuocat. Quo
fit, vtcapiti fimulfpeculationique inten¬
dere nequeat. Deinde inepte coctus,mul¬
tis & craifis vaporibus humoribufque, a-
ciem mentis obtundit. Quinetiamfi fatis
coquatur, tamen vt Galenus ait, ani¬
mus adipe Sdanguine fuffocatus, ccele-
fte aliquid peruidere non poteft. Ter¬
tium denique monftrum eft j ad multati*
nodem, przfertim poft canam frequen¬
tius vigilare, ynde etiam poft ormm So¬
lis dormire cogaris. Quoniam vero in hoc
errant fallunturque ftucfiofi permulti, id¬
circo quantum ingenio noceat, latius ex¬
plicabo, atquerationes feptem praecipuas
afferam.Primam ab ipib ccelo.Secunda aB
elementis. Tertia ab humoribus. Quartam
ob ordine rerum.QUintam a flatura ftoma-
chi. SextamaipiritibusSeptimamaphan-
tafia dedudas. Principio , tres Pianeta?;
quemadmodum in fuperioribus diceba¬
mus ^contemplationi & eloquentia: maxi¬
me fauent,Sol,Venus atque Mercurius. Hi
vero paribus ferine paflibus concurrentes,
adnentante node nos fugiunt, die vero vel
propinquante, vel iam furgente refurgunr,
nofquereuiiunt. Poft vero Solis ortum fii
plagam cceli duodecimam , qua: carceri
tenebrifque ab Aftronomisaffiguatur, re¬
pente traduntur. Ergo non qui vel node
quando nos fugiunt, vel die poft Solis or-
Sf fiij
488 Marfilij Ficini de Studioforum
tum, quandocarc eris tenebrarumque do¬
mum intrant,fedquivclpropcmodum pe¬
tentibus ortum , vel iam (urgentibus ad
contemplandum feribendumque, ipfi quo¬
que confurguntjij foli acutiflime (peculan¬
tur , & eloquentifsime inuenta (ira feribunt
atque componunt. Ratio fecunda, fplicei
ab elementis e£l talis. OrienteSolemoue-
turacr.tenuaturque & claret, occidente
vero contra.Sanguis autem & fpiritus, mo¬
tum qualitatemque aeris cir-cumfufi,natu-
raque fimilisfequi neccffario compellun¬
tur. Tertia ratio, qua: ab humoribus duci¬
tur, efleiufmodi. In aurora mouctur fan-
guis, &«gnat,motuque tenuatur & calef-
cit & claret, fpiritus vero fanguinemfequi
imitarique folent. Verum accedente node
vel melancholia illa c rafsior & frigidior,at¬
que pituita dominantur,qu^ fpiritus ad (pe¬
culandum-inepti (Timos proculdubio red¬
dunt. Quarta ratio,qua; trahitur ab ordine
rerum, hxc erit : Dies vigilia;, noxfomno
tributa eft. Quoniam quum S ol vel ad he-
mifphaifium noflram accedit, velfuper ip-
fum incedit, radiis fuis meatus corporis a-
perit, atque a centro ad circumferentiam
hu r.ofes (piritufque dilatat, quod quidem
ad vigiliam adionefque excitat atque con¬
ducit Contra vero quando recedit,omnia
coardantur, quod naturali quodam ordi¬
ne inuitatad fomnum, maxime poft ter¬
tiam aut quartam nodis partem. Qmfquis
igitur mane quidem dormitat, quando Sol
roundufque excitat, ad multam vero no¬
dem vigilat, quando natura dormire iam
& a laboribus quiefeere iubet, hic abfque
dubio quum ordini vniuerfi.tum fibiipfi re¬
pugnat, dum contrariis £mu! motibus per¬
turbatur atque diftrahitur. Sane dum ab
vniucrfo mouctur ad extima, ipfefefemo-
uet ad intima. Atque contra, dum ab vni-
uerfo ad intima trahitur,ipfe fe interim re¬
trahit ad externa. Ergo peruerfo ordine
motibufque contrariis, tum corpustomm,
tum (pirims ingeniumque prorfus labefa-
datur. Quinto loco a natura ftomachi in
hunc modum argumentamur. Stomachus
diuturna diurni acris adione, apertis poris
admodum diIatatur,euoIantibufque (piriti-
bus tandem valde debilitatur. Igitur fub-
eunre node, nouam(piritnum copiam exi-
git,quafbueatur. Quapropter quicunque
eo tempore contemplationes longas &dif-
ficiles mchoatjipfos ad caput (pirims retra¬
here nititur. Hi vero diftradi neque ftoma-
cho(atis,neeuecapitifaciunt Maxime ve¬
ro nocet, fi poft coenam lucubrantes, diu
eiufmodi ftudiis attentius incumbamus.
Pluribus enim tunc ad concoquendum ci-
btmi {piritibusjtnultoqne caiore ftomaebus
indiget. Hzc vero duo , lucubratione fiu-
dioque tali diuettuntur ad caput.Quofit,vt
neque cerebro , neque ftomacho fuppe-
tant. Adde quod caput cb eiufmodi mo¬
tum , craflioribus cibi repletur vaporibus,
atque cibus in ftomacho a calore &(pirira
deftitutus, crudefdt&putret,vnde rurfiis
caput opplet atque laciit Denique matuti-
nft horis quando furgendum eft, vt excre-
m entis omnibus fomno retentis lingula
membra purgentur .tunc id quod peffimum
eft , qui node lucubrando concodior.em
penims interruperat,idem dormiendo ma¬
ne , excrementorum expullionem diutius
impedire compellitur. Quod quidem tam
ingenio quam corpori, Medici omnesob;
efle qua mplurimum arbitrantur.Merito er¬
go qni node contra naturam pro die.atque
conuerfo,die riirius pro nodevmnmr,tan-
quam noduz,ij enaminhocvelinuitino-
duas imitantur, vt quemadmodum illis (ub
Solis lumine caligant oculi, ita & iis men¬
tis acies lubveritatis (plendore cal:get.S ex-
tolocoa fpiritibus idem ita pr batur.Spiri-
tus fatigatione diuma prasfertim fubtiliffi-
mi quique denique relbluuntur.Node igi¬
tur pauci craffique fuperlunt Jiterarum fto-
diisineptiffimijVt non aliter mancis horum
fretum alis ingenium volare poflit, quam
veipertiliones atquebubones. Contra ve¬
ro poftfbmnummanefpiritibus recreatis,
membrifque adeo corroboratis, vt mini¬
mo (pirituum adminiculo egeant , multi
fubtilefque fpiritus adlunt qui cerebro fer-
uiant,atque expeditius obfequi poflunt, in
membris fouendisregpndifque parum ad¬
modum occupati. Poftremo feptima ratio,
fic a phantafiz natura deducitur. Phanta-
fia,fiue imaginatio,(iue cogitatio,feu quo-
uis alio nomine nuncupanda videtur,mul-
tisjongis, contrariis in vigilando imagini¬
bus, cogitationibasjcurifquediftrahimr at¬
que turbatur. Qgzquide diftradio pertur-
batioq; fequenti contempIationi,tranquil-
lam ferenamque mentem penimspoftulan-
ti,nimium contraria eft. Sola vero nodur-
na qui ac, agitatio illa fedatur tandem at¬
que pacatur.Igitur accedente quidem no¬
de femper turbata mente,recedente vero,
vt plurimum mente traquilla ad (ludia nos
conferimus. Quicunqsvero mente nimium
agitata res ipfas iudicare conantur, ij non
aliter quam illi qui vertiginem patiuntur,
omnia verti putant { vtPlato inquit) quum
ipfi vertantur. Quamobrem fcite Ariftotin
Oeconomicis iubet ante lucem furgere,af
fcrirqftd & ad corporis fanitarem .& ad Phi-
Iofophiz ftudiapredefle cuamplurimum.
 Sanitate tuenda. Lib. I.
Sed boc ita accipiendam eft, vt rica & mo-
dica caena matutinam cruditatem diligen-
uffime deaitemus. Denique faccrdle va-
tesDauid , omnipotentis tuba Dei, nun-
quam dicitvefpere , fedmane femperat-
qnediluculo in Deumfuum canendumfe
cithara plalmifque furgere. Surgere qui-
dem mente , ea hora omnino debemus,
mox etiam corpore, fimodoid commode
fieri polfit.
£!u* fit hora inchoandisftudiis opportunior., __ ro citra.
quifue continuandi modus.
C A P V T VIII.
E X iis qua: in fuperioribus difputata
(untjferme iam fatis conflat, opportu¬
ne noftra nos ftudia exordiri, vel flarim o-
riente Sole,vel hora vna faltem,vel duabus
ad iummum ante Solis exortum. Sed ante¬
quam e lecto (urgas, perfrica parumper
fuauiterque palmis corpus potum primo,
deinde caput vnguibus,fcdidpaulbleuius.
Hac in re Hippocrates admoneat. Nam
fridtione,inquit, fi vehemens fit,durari cor-
pus;fileuis,molIiriifi multa,minui;fi modi¬
ca , impleri. Quum e ledfo lunrexeris , noli
fubita: ledioni meditationique prorlus in¬
cumbere , fed lakem horte dimidium cuili¬
bet expurgationi concedito, mox medita¬
tioni accingere diligenter,quam ad horam
circiter vnam pro viribus prorogabis. De¬
inde remittes parumper mentis intentio¬
nem, atque interim eburneo pectind dili¬
genter & moderate pedes caput, a fronte
ceruicem verius quadragies pectine du-
So.Tum cemicem panno afperiori perfri¬
ca,demum reuerius ad meditandum, duas
inluper horas, autfaltem horam vnam Au¬
dio dedicato. Produci vero nonnunquam
ftudia poffunr, fed aliquanta interdum in-
termiffione facta.ad horam vfque meridia¬
nam. Quinetiam interdum quamuis raro,
nili cibum interim cogamur afiumere poft
meridiem circiter horas duas. Sol enim
circa ortum potens eft, potens & in medio
coelo.In plaga quoque illa coeli, quae me¬
dium proxime fequitur, quam nonam A-
ftronomi vocant & lapientis domum, Sol
maxime gaudet-QuoniamveroPoets om¬
nes Phoebum Mularum fcientiaramque
ducem efle voluntimerito fi quid altius ex¬
cogitandum eft, his horis potilfimum cogi¬
tetur Si Mufequerende,horisiii‘dem Phoe¬
bo duce qusrantur. Reliquae enim horas,
veteribus aliemfque legendis potius quam
nouis propriifque excogitandis , accom¬
modatae videnmr.Semper autem meminji-
489
fe debemus, qualibet hora femel falretn
paublper remittendam efle mentisinten-
donem. Quum enim ob intentionem hu-
iafrnodi fpiritus relbluantur,merito ;I nun¬
quam ceflfes tendere, lentus eris. Dum ia-
borasanimo,mterimcorpore conquiefce.
Mala eft defatigatio corporis,peior animi,
vtriufqne fimul peffima, oppofitis homi-
nem motibus fimul diftrahens , vitamque
dilperdens. Denique haud vltcrius medi¬
tatio procedat quam voluptas , potius ve-
Vitanda pituitapraeopta.
C A P V T IX.
O ,
Persprecium fore videtur qus no-
xialiteratis efle diximus repetere bre-
- uiter, atqueremediafingulisadhibere.Er-
. gone pituita nimis augeatur,exercitatione
quotidie ftomacho ferme vacuo bis vten-
dum, nunquam tamen laboriofa, ne acuti
- fpiritus difloluantur, excrementa dtligen-
tiffiiwe ab omnibus meatibus expurganda.
Sordes a,corporis> totius cute, capitis prz-
cipue, tum lotione, tum friflionepenitus
abft ergend*. Vitanda alitn enta frigida ni¬
mium, atque nili obftiteritatra bilis,etiam
humida,& omnino qua: pinguia,virulentai
vifcofa,vnda,glutinofaque fint,vel qua fa¬
cile putrefeerefoleant, Siftomachus, vel
natura,veistatefit frigidus, aut dimitten-
,dus omnino, aut certe minuendus aqua:
potus: Moderatus cibus fit oportet, fed po-
" tiomoderatior. Habitatio alta a graui nu¬
biloque aereremotiffima, tum ignis, tum
calidi odorisvfii , humiditas expellenda.
Prohibendum frigus a capite, rnaximeve-
ro ceruice atque pedibus, multum enim
obeft ingenio. Prodeft moderatus vfiis ar
romatum in frigidioribus epuiis,nucis muf-
catte przfertim, & cinnamomi, & croci*
zinziberis quoque conditi mane ftomacho
vacuo , quod fenfibus etiam 8c memoris
maxime prodeft.
Quarations-vitandafit atra bilis.
CAPVT X.
P Eflimam vero illam quam in iuperiori-
bus deteftabamur atram bilem , hac
augent-Craflum turbidumque vinum,prz-
apue nigrum, cibi duri, fieri, falfi, acres,
acuti, veteres, vfti, affi, fricti, carnes bouis
& leporis, cafeusvetus ,falfur,enta, legu- .
mina,przcipuefaba,lenticula, melangia,
eruca, braffica , finapis, radicula, allium,
cspa,pormm,tnora, cariotz,&qu2cunq;
^49© Marfilii Ficinide Studioforum
calefaciunt vd (rigefaciunt , fimulatque
deficcant, & omnia nigrajra, timor , mi-
fericordia, dolor.ccium, fbhmdo, Sc qua¬
cunque vifum & olfaftutn audiiumcue
offendunt , omnium veto maxime tene¬
bra:. PtEterea exficcatio corporis nimia,
fiuc longisnatavigiliis, fiuc multa mentis
agitatione vel cura/cu frequenti coitu, v-
carum , feu immoderata quadam deie-
diione atque purgatione , vel exercita¬
tione laboriofa, vel inedia, liti, calore, vel
ficciore vento,vcl frigore. Quum vero bilis
atra femper ficciffima fit, frigida quoque,
licet non Eque, huic certe refiftendum eft,
rebus quidem modice calidis,humidis ve¬
ro quam maxime , cibis elixis affidue, qui
coquantur facile , & fubtilem gignat fan-
guinem atque clariffimura. Scd interim vt
ftomachi & pituita: ratio habeatur,pennde
atque bilis atrz, epulae cinnamomo, & ero-
co, & fandalis condiantur. Conferunt fe-
minapeponis , atque cucumeris, & pinei
nuclei abluti. C onueniunt carnes auium &
pullorum gallinaceorum,quadrupedumue
ladfentium , oua forbilia maxime , & ex
membris animalium, cerebellum, dulcia
mala, pyra,perfica,pepones,pruna dainaf
cena, atquefimilia, cucurbita ritecodla,
herbas humida:, non vifeofe. Cerafayero,
ficus, vuasjminimelaudo. Naufeam vero
& fatieratem valde deteftor. Nihil autem
aduedus hanc-peftem valentius eft, quam
vinum leue, clarum, fuaue, odorum,ad (pi-
ritus prs cEteris perfpicuos generandos
aptiffimum. Nam vt Platoni & Ariftote-
liplacet, hic humor , hocvinonon aliter
mollitur atqiis dulcefcit & claret, quam
vel lupini aquaperfufi , vel ferrum flam-
misaccenfiim. Veriimquantum eiusvfus
fpiritibus & ingenio prodeft, tantum no-
' Prteterea infundere aurum vel argen¬
tum maximeignitum , eorumque folia in
poculis vel in iplb iure prodefle confenta-
neum eft, atque aureo vel argenteo vafeu-
lo bibere.cibofq; lumere.Item perutile eft,
fi fepe ftomacho vacuo glycbyrrifie fec-
cus deg!utiatur,fuccus quoque punici po¬
mi dulcis atque dulcis arancei.Conducunt
non mediocriter fiiauesodores , temperati
maxime, atfiregnat frigus ad calidum de¬
clinantes, fin dominetur calor, vergentes
adfiigidum Temperandi funtigitur exro-
fis. violis,myrto, camphora, iandalis, aqua
rofacea.qui frigida funt. Rurfus ex cinna-
m ma, citro, aranceo, gariophyllis men¬
da, mebfTa croco,lt2no aloe, ambra,muf-
co,qua: cahda. Venu floresprofunt in pri¬
mis &: folia citri fiuc arancei, cdoraotiepo-
ma , fi maxime vinum Odores ciufmcdi
prout cuique ccnucnit,& naribus haurien¬
di funt , Sepediori atque i.cmachoacmo- ,
uendi Odores vero calidos rnuftcm ficcof-
que, fi foli fuerint & continui non proba¬
mus Tenendus ore hyacinthus , qui ani¬
mum vehementer exhilarat. Hiercbotana
quoque, id eft, fclarea fylueftris, tum cibo
tum odotc confert. Buglofla rurfus, fora¬
go jiqelifia, hommquetriumac.ua. Rurfus
la&uca, er.diuia,vuapallula, lac amygda¬
linum , menfir familianflima efle debent.
Fugiendus ac r, yt feruens,aut glacialis ni¬
mium, aut nubilus, fedatr temperatus fe-
renulque liberrime admittendus. Mercu¬
rius, Pythagoras , Plato jubent d Tonan¬
tem animum vel moerentem citharacan-
tuque tam conflanti quam concinno com¬
ponere, fimularcue erigere. Dauid autem
Poeta facer pfalterio pfalmifque Saulem
ab infanialiberabat. igoetiam < fiir.odo
infima licet componere lumnis) quartum
aduerfus atra: bilis amaritudinem dulcedo
lyrs cantufque valeat,domi frequenter ex¬
perior. Laudamus frequentem a (pedtum
aqua nitida:, viridisiubeiue coloris,horto¬
rum nemorumcue vfum,deambulationem
fecus flumina, perque arreena prata fua-
uem, equitationem quoque, geftationem,
nauigationemquelenem valdeprobamus,
& varietatem in primis facilefque occu¬
pationes diuerfaque negotia non mole-
fta, affiduam hominum grarioforum con-
fuetudinem.
De curatione jhr/uchi.
C AP V T XI.
S Equiturvtcuramftomachi quam dili¬
genter habeamus, ne naufeam crudi-;
tatemue adducat vnquam fatietas, caput¬
que offendat. Bis cibus quotidie (umendus
eft, &tn°dicus atqucleuis, cinnamomo,
mace, nucemufeatamoderate conditus.
Semper tamen ficcus cibus pondere ali¬
menta mollita potumque exuperet,nifi for¬
te atrE bilis ficcitateni admodum verea¬
mur. Famem (ficommcde f.eri poteft)ci-
bus, fitim potus expeflet. Auiditas ytriuf-
que,fuperfItmenfE. FaftidiumSrfaturitas
procul abfint. Abftinendum ab iis quEob
nimiam humiditatem vel virulentam & vn-
«Sam vilcofamque materiam ftomachum
relaxando debilitant, vel etiam frigida aut
cahdiffima funt,aut propter doritiam arere
coquuntut. Er cue talia funt, vtdiupoft
menfam palato faporem reddant moleltio-.
 Sanitate tuenda.
rem . fine inflent. fiue caput multis vapori-
busimpleant^b omnibusin primis quz fa-
cilevel extra alaum,vel in alno putrefeant.
D alces fcporcs aut acres fi loli fint, nullo
pario probamus , feddulcesacri quodam
ve' acuto vel ficco volumus temp erari.Ma-
ftix & m entha fi cc2,faluia recens, vuz paf-
£dz, cidoniapoma coda', condita faccha-
ro, cichorea, rofa, corallus, lotus capparis
& aceto conditus , ftomacho amiciffima
funt. Mala praetereapunica faporeintera-
cidum dulcem que medio, & omnino quae-
cun que moderate acida liint & aliquantu¬
lum auftera, qui M edici ftyprica vocant,
fiue quae aliquantum acuta fint vel falfa vel
aromatica. Mirobalani autem omnia (upe-
rant. Vinumquoquerubeumpotiusquam
album, fapore quafi paululum (ubamaro,
ac nili caliditas vel deftillatio aliter poftu-
lauerit, optimum erit merum bibimm pau-
latim. Omnino autem liquidiores epulae
prius (umenda: quam duriores. Sumpto ve¬
ro cibo conucnit, coriandrum,pomumque
Cydonium conditum faccharo, mala puni-
ca, Si pyra auftera, meipila quoque &per-
fica,ficca,atque fimilia. Mandereveroo-
portet antequam deglutianturfingula exa-
cliffime. Fouendus ftomachus fi oportet
extrinfecus, maftic e,rofa,mentha,coralio.
* Caucndum ne poft cibum,duabus aut tri -
bus proximis horis vel cogitationi difficili^
vel leriioni fedulb incumbamus Nec oda¬
ria: forfitan erunthorz vacationis quatuor,
fi cibuspotufue vberiorfuerit,aut cibus du¬
rior. Malum eft cibo potuueventrem ex¬
tendere , peflimum ftomacho fic extentoi
difficilia cogitare. A ut igitur nutrimentum
fume ieuiflimum, aut (umpto, Vaca donec
quafi concoxeris. -Neque dormiendum
poft dbum m ertdie, nifi maxima cogat ne-
ceffitas, atque id quidem non prius quam
horas duas vigilauerimus. No Se tamen
fumpta cama, hora( vt videtur) vnavigilise
fat eft. Coitus ftomacho peftilens, prsfcr-
rim fivel famro ftatim vel eluriente con¬
cumbas. Ocio mceretftomachus,exercita-
tionc gaudet,nifi dum cibo fitplenus.Sum.
pto cibo ftatim modice deambulandum,
mox vero fedendum.
Deiiifu* fouent membrifnutfui & vi-
res/firitus.
C A P VT XII.
S Ed iam operqprecium fa&iirus,vt non¬
nulla ex Medicorum officina in me¬
dium producamus, qua» ftorr.acki, cordis,
ccrebn/pirinium ingenij, vires vel (ement
L\b. I. ici
integras vel reftimant, ac fi ve! pituita vel
atra bilis excrefcat, vel immineat natifea,
longe propellant. Omnesfinc conrrcuer-
fia M edici confenlerunt, nihil dTefaluta-
riostheriaca , foucrrais confirmandifque
tnmlingulismembris&viribus, tum (piri-
tibus atque ingenio Huius igitur in primis
vtemurdrach. dimidia, aut (altem drach.
tertia parte, bisqualibethebdomada hye-
me Sc autumno, (edzftate atque vere (e-
melvelfola, velfiplacet frigidis humidif-
que temporibus cr.Sn pauculo mero claro,
fuaui, temporibus vera calidis ficcifque,
przfertim fi natura vel aetas fit calidior ,
cum aquz rofacea: duabus vnciis auttri-
bus,ftomacho fcilic et vacuo fex aut (e p tetri
horis antecibum.Sitheriacadefit.dabimus
mithridatiim, S ed vbi theriacam mithrida-
tumuefumimus, eo die ab omni re calida
penitus abftinendum,& fi zftas aut ver fue¬
rit , frigidis eft vtendum. Secundo ver6 lo¬
co eadem in caufa probatur ab omnibus a-
Ioe rite eleria atquclota- Sume myrobala-
norum chebulamm drachmas duas, rofa-
rum purpurearum, fandali rubri, emblico-
rum,Cinnamomi, croci conicis,pomi citri,
been, melifla», id eft, citrariz, fingulorum
,drachmam vnam, aloes electe ritequea-
bluti drachmas duodecim, Exiis confice
pilulas optimo mero, quibus hebdomada
qualibet femel itaris diluculo, eo (cilicet
pondere,quod naturi tuse conueniat,zfta-
te quidem cum aqua rofacea , alias vero
cum vinp.Quibus autem diebus neque the¬
riacam, neque pilulas aftum es, vterc cohfe-
teione eiufmodimane atquevelpere dua¬
bus aut tribus ante cibum horis. Sume cin-
nami clectiflimi drachmas quatuor, che-
buTarum myrobalanorum duas, & totidem
emblicarum, croci,rofarum drachmam di¬
midiam , fandaloruiri rubrorum drachmas
duas, corallorumque fimilium drachmam
vnam, faechari albiflimi quantiuii (aris eft.
Funde faccharum aqua rofacea atque fuc-
co citri vellimonum, iqualibus videlicet
portionibus,coquas (uauiter.Deinde adde
mufei tertiam drachmspartemjatque am-
br^tantumdem. Demum conficebolosfo-
lidos, quos modulos vulgo nominat, auro-
queinuolue.Triahsc ,ipfi eoyfu qiioprse-
fcripfimiis , experti fumus,Theriacstm Si a-
loen, ita( vtdiximus)temperatam, confe-
dtionemque illamfingulis conferremem-
bris, viribus &(piritibos, acuere fenfiis at-
queingenium. memoriam confirmare Pi¬
tuitam quoque&biiem atque atram bilem
illis pilulis facile vel educi vel emendari.
Priterea itari cuilibet & naturi, tria quse
diximusfamiliariflimaiudicantur.
49* Marfilij Ficini de Srudiofbrum
■fbarmaca pituita reprefiui aupue eductum.
C A P V T XIII.
S I aduerfos exundantem pituitam a -
crius pugnandum foerit,pilulas aureas
ex Hierapicra Galeni, vel quas Melites
Elephanginas nominat, dabinms, fcilicet
quot & quoties oportucrir,veI etiam in ro-
buftiore natura pilulas ex liiera atque tro¬
chileis agarici pari portione compofitas,
femper verocum mcllerolaceo liquido at¬
que oxymelle aquaque maratri,id eft, foe-
nicuh.Qui c erte fyrupus in pituitadigeren-
da etiam ante pilulas atque poft eas maxi¬
me prodeft.Si vna cum pituita exteri quo¬
que bumoresturbent, pilulis ex rhabarba-
ro M clues,velpilulis qua; Sine quibusapo-
fterionbus nuncupanmr, opportune pur¬
gabimus. Omnem vero vehementem re-
.pentinamque dejectionem purgationem-
quepenitusdeteftamur.Nam ftomachum
corque debilitat , fpiritus multos exhaurit,
confundit humores , fpiritus fumis humo¬
rem fufeis obtenebrat.
CsUrrhi&deJlilUttonis, communisJlxdioJo-
rum pejlis remedia,
C A P V T XIIII.
V Bi caput propter pituitam" deftilla-
tionibus fluctuat, quandoque hora
fomni aliquot expilulis,quas modo deferi-
fimus, dabimus. Iubebimus praterea ea
ora & aliis thus fepe mandere, nam miri¬
fice deftillationibus & fenfibus omnibus
memoriaque fuccurrit. Rurfus mulcata
nux&theriaca ore retenta probatur. Ma-
'iorana quoque , quam amaracum nomi¬
nant, vel eius aqua admota naribus vel in-
iufa. Poft cibum vero alimentorum fumos
coriandro, cydoniifque coercebimus.
Z> e dolore capitis,
C A P V T XV.
S I caput faepe dolcat humore graua
tum frigido, praterilla qua narraui-
mus.confedionem illam quam diambram
nominant, vel diacori, vel plirifarcoricon
tenere ore iubebimus. Quinetiam mafti-
ccm fepe mandere. Praterea linire fron¬
tem, tempora, ceruiccm,maiorana,fosni-
Culqrutz foliis vna cum oleo, aquaque re¬
fectis perfe&e diluta.
Vifus caligantis medeta-
C A P V T XVI.
V Biocuh caligant, neque rubentta-
men,neque aliud przbent vlhim ca¬
loris indicium, tunc fane collyrium ex a-
qua feniculi, maiorana cheIidonia,ruta,
adhibito croco & antimonio, confert. Sed
aquaeiufinodi prius denfiori panno eft ex.
primenda. Nihil tamen admoucas oculis,
nifi antea pilulis Lucis fape purgaueris. At
fi caligantes ocuhrubeant, fubitopihilis ex
fumoterra cc-mpofitispurga .Moxcolly-
rium exaquarofacea&faccharoprodeft.
Nonnunquam vero albumine oui,mtia,!a-
de adiefiis qufe, primum cpitulatur. Om¬
nino autem quotidianus vfus marathri vi-
fumfcruat&acuit.Semcn quidem eiusffe
quenter oretenereoportee, folia veroco-
medere. Triphera minor a Mefue deferi-
pta, optima eft. Optimum quotidie vacuo
ftomacho myrobalanum , chebukm con¬
ditam (timere, atqueeum eanonnihifpa-
nis ex faccharo,marathroque in puluerem
du&o compofiti,quod infup er ingenio mi¬
rum in modum,ac producenda: vita; prodi
cft. Eufrafia quinetiam vfus, oculis eft An¬
gulare prafidium.In omniycldolore capi¬
tis, vel caligine oculorum, diuertendi fiint
retro vaporesfri&ionibus cucurbitulifque.
Atficalorin caufa fit, fanguifque abun¬
det, hirundines ceruici & humeris adhibe-
Hefenfirio iufius 'tnjlaurando.
C A P V T XVII.
S Tomachus fepe literarum ftudiofis go-
ftumfere omnem amittit. Si id pituita:
vitio incidit, quod acidus oris fapor,veIfa-
liua multa & glutinofior indicat,poftquam
aluum fubduxerisMedicinis , quas fupra
narrauimus, aromacicorofaceo vrere,fd-
licet feccharo rofaceo mixto, meile quo¬
que rofaceo cu cinnamomo , lolo etia vel
zingibere condito, vel mentha: fyrupo,(ed
in primis theriaca. Sin autem bilis copia
forte contingit, quod quidem es amarum
offendere folet,fimihter poft purgationem
ex aloe, ficut diximus , prieparata.vel rha-
barbaro adfume , vel triafaudalum, vel
oxyfacchamm ,feccharo, aceto albo, &
vino acrioris punici mali, ccmpofitum, vel
perfica , pyraue flue condita fine fyrapo
confeda, ficut Mefues docet, vel noltram
eiufinodi confedionem guftui falubeni-
mam. Sume facchari rofacdvncias qna-
tuor, diamarenati vndas duas, diacyto-
 Sanitate tuenda. Lib. I.
tonitestantumdem, fcilicet radis duas,
rr.yrobalanorum chcbularum fcmunciam,
cniblicammtantumdcm,landaIimbei,co-
raiii rubri, vtrorumque aqua drachmam
dunidjam. Funde inluper iulep cx fiicco
citri vel iimonis vncias tres aur duas. Quod
fiflomachus debilis cft& frigidus,adiicc
duas cinnami drachmas. His ante cibum
duabus horis vtendum. Naufeam femper
ab vtroque natam humore tollit diacyto-
nites,& vfiis capparis cum aceto.Itcm po¬
tus modicus ieiuno ftomacho albi aceti
rofacei, fi duplo facchari pondere mifc ea-
tur. Rurfiis mentha lyrupus atque abfyn-
thij. Item mentha vel aceto condita, vel
acido mali punici fiicco diluta atq; rigata.
Exqutfitifima atra bilis remedii.
C A P V T XVIII.
*¥ 7 Erum milia hac tanqua leuioraiam
V faciamus,atcue ad id quod periculo-
fiflimum eft reuertamur , ad: atram bilem
fcilicet,qua quoties abundat & furit, cum
corpus totum, tum vel maxime fpiritum
quali quoddam inftrumentumingenij ,ip-
iumque ingenium & iudicium labefa&at.
Primum in ea curanda praceptum fit, vt
docuit Galenus, ne repente illam educe¬
re contendamus, neforteeius parte liqui¬
diore lubtiliorequefubducta, denfius ad¬
modum, ficciulque refideat, fedpaulatim
molliamr digeraturquc pariter atque edul¬
catur. Secundum , vt interim tam cibis
humidioribus quam lauacris dulcibus
modicis, vngueniifque fimilibus caput Sc
corpus cotum ad fummumpro viribus hu-.
medetur, ea tamen cautione, ne vel de-
ftillatio irritetur,veldeftruatur ftomachus
aut iecur, vel meatus corporis obfuuamr.
Tertium vero,&id quidem rhaxirije nccef
farium, vt continue cor fbueatur;,robore-
turque rebus congruis partirn incus acce¬
ptis ; partim extra pectori naribufve adhi¬
bitis.Afpiciantur quoque & audiantur, o-,
dorentur , & cogitentur affidue qua oble¬
ctent,contraria vero longius arceantur.
Syruji melancholicis maxi^so fssturs
C A P VT XIX.
"X J Vita quidem a multis, aduerliis hunc
XVi humorem compolia lunt. Ego au¬
tem inprflcntia tria quadam remediorum
gencrae plurimis adferam elecriffirnapm;
pinm atque tutifllina, . accepta primum a
4S3
prifcis,deinde a recentioribus confirmata,
interdum etiam a nobis ad vfum noftrum
accommodata. In primo eft lyrupi optimi
copolirio.In fecundo pilala probatulimae.
Interno eledaria faluberrima. His tribus
opportune adhibitis, melacholicus humor
mollitur, & digeritur, atque foluitur, Iphi¬
tus acuuntur & illuftrantur, fouemr inge¬
nium, memoria confirmatur. Syrupus eft
huiufinodi:Sume boraginis, buglof&jfio-
mmque vtriufque, melifia,capillorum V e-
neris,endiuiat,violarum,cufcuif,p'olipodij,
fena, epithymi. Angulorum quanmm ma¬
nu capitur, pruna damafcenanumero vi-
ginti, odora poma numero d ecem, pallu¬
larum vnciamvnam, liquiritia vnciam dia;
midiam,. cinnami, landali rubri, corticum-
citri, fingulorum drachmastres,croci dra¬
chmam dimidiam. Coquantur in aqua om¬
nia prater epithymum & aromata, donec:
pars tertia confirmatur. Decoctio expreffa'
poft,cum faccharo iterum & epithymo mo¬
derate coquatur.Poftremo infundantur a-
romata fcilicet cinnamuruatque crocust
Huius lyrupi aurora calefacti vncia tres
bibantur, fimulque vncia dua aut tres a-
qua buglolTc,2tque vna cum iis ex fequen-
tibuspilulisaccipi debent duafaltem, aut
plures, prout cuique conuenit, eofcilicet
pacto vt aluus quotidie paulum moueatur.
; tilule ad humores vitiofos molliendos &
expurgandos. c::;-.
C AP VT XX. -
P ilularum vero quantum ad propofitum
fpectat,duo. funt geDcra,alia delicatis
congruunt, robuftioribus ali se. Primaqau-
rese fiue magicse nominari pol&nt, partim
Magorum imitationc,partim noftra inuen-
tiorie,fub ipfo Iouis Venerifque fluxu com-
pofitse, qua: pituitam, bilem, atram bilem
educunt abfquc.moleftia,: fingula membra'
corroborant, ipiritus acuunt & illuminanti
Ita eos dilatant, Eeconftricti mcrilitiam
pariant , fed dilatatione &lumine gau¬
deant. Ita rarius ftabiliunt, nc extcnfioae
nimia euanefcant Sume igitur auri, grana
duodecim , maximefbiiorum eius fi pur»;
nami, corticiscitri,melilfa, fe ricicru di
coccinei, mentha, been aibi, been tubia*
finguloram drachmam dimidiam,-tofarom
purpurearum . fandalirubri, coralii rubeis
myrobalanorum trium, fcilicet emblica-
mm, chcbularum,Indarum, finguloruifi
drach. vmtm, aloesrite abluta {anmndem
quantum cunctorum pondus. Conficepi-
494 Marfilii Ficini de Studioforum
lulas meroqulm elaSiffimo Sequuntor pi¬
lulas ad foktendam melancholiam aliquan¬
to validiores,venimtamen minime violen¬
ta. Sume paonia, myrritz,ftechados Ara¬
bici, meliifejtharis.crocijmyrobaknorum
trium, Icilicetemblicanim, chebularum,
Indamm rofarum fingulorum drachmam
vnam,trochifcorumagarici,polipodij,epi-
' thymi,fena,lapidis lazuli rite loti & prapa-
rari, lapidis armenieffecti firmliter, dra¬
chmas treis Angulorum, aloes lotae vncias
duas, vino perfecto pilulas confla. Si cum
melancholia manifefta caliditas dornine-
tur, qua in hac compofitione fum frigida,
ad tertiam infiiper ponderis lui partem au
genda erant Has pilulas vtliterarum ftu-
diofis conuenit.Gracorum,Latinorum, A-
rabumque imitatione compolui, nolui ye-
ro fortiora mifcere, quale veratrum quo
Carneadesfanaticus vtebatur. Viris enim
Iiteratis tanmm vel paulo firmioribus con-
fclo, quibus nihilpeftil entius eft quam vio¬
lentia, id eo pratermifi pilulas Indas,lapi-
difque lazuli velarmeni notas , & quam
compofitionem Ieralogodion appellant.
Si denique decet fimphciorem compofi-
tionem inferere, qua ego familiarius vtor.
Sume aloes loti vndiam vnam, mirobala-
norum emblicarum atqudchebularum, v-
triufque pariter drachmas duas, ntafticis
drachmas duas , duas quoque rofarum,
prziertim purpurearum , confice pilulas
vino. Proinde pilulis aut iis, autillis1, ex iis
fcilicet quas probauimus, nemovnquam
felis vti debet,neforte nimium exficcctur,
quod quidS in melancholia peffimumeft,
imo vna cum fyrupo, quem fequuti partim
Meliten, partim GentilemFulginantem,
fitpra defcripfimus, vel cum vini odori,
leuifque vncia vna , fiue duabus,fiuetri¬
tus , vt cuique conuenit- Aut cum aqua-
tnellis & pallularum atque liquiritia Aut
ficubicaliditas dominamr, cum Iulep vio¬
laceo aquaque violacea. Omnino autem
confido Iiteratis, quicunque ad atram bi¬
lem fitnt proniores, vthac purgatione bis
quolibet anno,V ere fcilicet Autumnoque
vtantur , diebus quindecim continuis vel
viginti, pilulis fcilicet cum lyrapo atque fl¬
atilibus Quicunque vero paulo minus huic
morboobnoxii funt,fat habebunt fi pilulas
primas aut vltimastoto anno fumant, fie-
mel hebdomada qualibet, aEftate qui¬
dem cum Iulep , vt diximus , alias ve-
(■■') M artdadaque & confidentia milita,vel color
A liqaiiirum Medicintrum-jfunxticU.
C A P V T XXL
M Eminifie vero oportet, vbi maxi¬
mum in exiccatione periculum im¬
minet, purgare tamenneceffitas cogit,ope-
raprecium eflcpilulas intermittere, atque
in iplo fyrupo vel fimili quadam decodiio-
ne,fa<9:ain aquabuglo!fie,quandopurgan-
dumeft, interdum infundere diafena, vel
diacatholiconis, vel Triphera perfica vn-
ciamvnam,autfaltemdimidiam Quodii
vel corpus robuftius fit, vel aftr iffior & du¬
rior aluus, addere elecfuarij Hamech dra¬
chmam vnam aut duas Vulis quoque hic
eft confe<9:aCafia,vtiliorManna.Nec om¬
ni melancholia fpeciei conueniunt, fcd il¬
li 'maxime qua aduftione creatur. Sin au¬
tem melancholia naturalis fit, conueniunt
quidem,verum pra: ipue fi in fyrupo adda¬
tur polipodii portio dupla ve! tripla, fimili-
ter liquiritia crocique Sc pallularum. Item
Medicina addantur mellis rolacei liquidi
vncia duq. Quoties vero fyrupus lumendus
fit, inluperioribus diximus. Sed Medicina
cum iplo ter viginti diebus fumenda erit.
Verum fi melancholicus nullus humor ap.
pareat, tantum vero complexio melancho¬
lica , fcilicet frigida membrorum qualitas
atque ficca , memento ducere aluumvdl
mitterelanguinem minime expedire, fed
reliqua duntaxatfaccre, qua vel diximus,
Vel dicemus,przfertim quacunque ad cor-
puspertinent,mediocriter calefaciendum,
atque magnopere hume&andum, fpirituf-
que quoad fieri poteft illuminandos,fouen-
daque membra. Vbi vero ipfe atra bilis hu¬
mor exundat, non madefacimus tanmm
corpus atquehumorem, fed etiamfolui-
musaluum ea cautione qua diximus, nun¬
quam verovehementer.Siquidem Plato in
qualis eft Melancholicus , non efle nimis
valentibus medicamentis atque mojeftis
pharmacis irritandum.
Singuinis mittendi Cunoms.
CAPVT XXII.
N Onnulli fitnt in fanguine mirtendo
audaciores , quos Medici lapientes
admodum deteftanmr. Nam fanguis efta-
tra bilis temperamentum, fpiritus fomes,
vita thelanrus. Solum vero vbi abundan¬
tiam fanguinis indicat vel profkfior rifus,
tubeas, venaramque tumor, mittere fan*
 de Sanitate tuenda. Lib. I.
guinemliteratis quando res poftnlar, de¬
bemus e vena lienis finiftri brachij, lata
quidem inciiione, quatnor vndas mane,
veiperetotidem. Deindepaicos dies,fal-
tem feptem, ad fummum quatuordecim,
tum frictione quadam alperiore, tum ad¬
motis hirundinibus, quas fanguifugas no-
ininant,marifcas irritare, vt fanguinisvn-
ciz tres aut quatuor inde deftillent. Hzc
ambo robuftioribus tantum facienda vi-
dentnr.Debilioribus vero,fi neccfsitas po-
ftulat marifeas folum,ficut docuimus, irri¬
tare. Sed neque ventrem medicinis folue-
re,neque fanguinem licet, nifi prius clyfte -
ribus pinguibus, mollibufque lenieris.At¬
que hoc fit in melancholica natura com-
muneprasceptum.dandam efleoperam,vt
fi oportuerit eiufinodi clyfteribus frequen¬
tatis venter inferior lubricus femper fit at¬
que purgatus.
De elecltmriis <jr confectis■.
C A P V T XXIlli.
S Equntur elcduaria, ex quibus laudo
equidem quod Rafis exhilarans appel-
lauit.Pratterea,quse in libro de Viribus cor¬
dis Auicenna componit, fed multo ma¬
gis quod Mefues ita confcribit. Sume cru¬
dum fericum colere coccineo nuper tin-
<9um, pondere libram ynam,id merge luc¬
eo pomorum dulcium & fuauker redolen¬
tium,at que fucco bugloffie, aquaquerofa-
cea, Ungulorum libra vna , poft quatuor &
vigintihoras, tommid coquefuauirsr,do¬
nec aqua rubeat.Deinde extrahe fericum,
atque infuper exprime diligenter.Infunde
m ox facchari candidiflimi centum & quin¬
quaginta drachmas, coque rurfus donec
quafi meKpifietur.Amouetunc ab igne,at-
qui infunde dum calet, ambra: cruda dili¬
genter confcifiz drachmas fex,& vt liqucf-
cat ambra permitte.Poftremri addehis pul-
uerem eiufinodi. Sumeligni aloes cru^,
cinnami, vtriufque atque fex drachmas, Ia¬
pidis lazuli rite abluti drachmas tredecini,
ynionum, ideft, albarum margaritarum
drachmas daas,auri veri drachmam vnam,
mufei electi partem drachma dimidiam.
Danturexeocum vinodrachmaduavel
vna, mane ac vefpere ante cibum tribus
aut quatuor horis. Idmihipracaterisval-
deplacet. Veiurotamenproboetiamdia-
mufeum Mefues dulcem compofitionem-
que gemmarum, inodo cum aqua rofacca
adfiununmr. Laudarem quoque mirifice
quod eft-PetroEbanenfi Pbilofophofum-
mo , conflatum, nifi ipfemet ex eius immo¬
4-95
dico vfu dilatationem exhalationem que
fpirituum nimiam formidaret. Quam-
obrem duo quadam infuper excogitaui tu-
tii!ima,atque ob temperationem fuarn cui -
libet tempori^tati,natura conuenientifli-;
ma , in quibus mifcetur vtile dulci. Qua
tantum nutriunt quantum foeent & robo¬
rant. Praterca fpiritui& ingenio tantum
ftabiliendo,quantum acuendo & illuftran-
do conueniunt. Sume facchari vna cum
floribus bugloffj concoAi vr,ciasduas,cor-
ticis pomi citri faccharo conditi vnciam,
chebula condita vncias do as,cinnami ele¬
cti drachmam vnam, fandali, coralii fcilft-
cet ytriufquerubri, irem ferici coccinei
crudi& confciffi,croci,margaritamm,fin-
gulorum drachmam dimidiam, auri, ar¬
genti, fingulorum tertiam drachmapar-
tem, ambra, mulci, vtriufque grana duo.
Funde omnia fimul fuccb citri vej limonis,
faccharo cocti.Sequitur confedtio altera a-
liqnanto falubrior,certe multo fuauior.Su¬
me amygdalarum dulcium quatuor vn¬
cias , nucleorum pineorum fcilicet ablutof
rum diei vnius fpacio,feminum cucum eris,
vtrorumque pariterynaas , facchariduri
quod Candum,id eft, candidam vocant,
quatuor vncias, facchari alterius & albilfi -
mi libram vnam atquedimidiam. Funde
cunela hafc aqua rofac ea,atque limonis &
cimi, in qua extincium fuerit ignitum au-
rum &argentum,fimul coquefuauit er.De-
mum adde cinnami, been rubri, ccandali
rubri-corallifimilis fingulorum drachmam
vnam, margaritarum nitidiffimarum,cro-
ci,ferici crudi, coccinei minutiflime attri¬
ti, fingulomm drach. dimidiam, auri, ar¬
genti vtriufque grana duodecim, hyacin¬
thi, finaragdi,faphiri, carbunculi, fingislo-
rum tertiam drachma partem. Si cui verri
defiint aurum, argentum, ambra, mufeus,
pretiofi lapilli , confediones illae etiam
prodeffe multum fine his poterunt. Qua¬
rum treispotiflimum eligo , vnam fcilicet
Mefues,quamrccenfui,' duas vero noftras,
quas mododefcripfimus. Quo verri: pacto
iisvtendumfit, fuperiusfaris expofuimus.
Si quis autem fimplicius aliquid appetat,
omnibus tam en accommodatum, hic citri
pomum perfecte maturum, integrum per-
fefie contundat, multoq,-faccharo & mul¬
tofofarum fucco adhibito coquat, coctum
yerri modico cinnamo crocoque condiat,
aut aromatico rofaceo, enatur fic tempera¬
to. Sume aromatici tofacei vnciam vnam,
facchari tofacei facchari diabugloflatiq v-
triufque vncias duas, aut fimilitcr ,mifceat
diamufeum. Quanquam enim duo hzc
non fintfimplici3,tam'en facile fatishaben-
Tt ij
49& Marfilii Ficini
inr. At fi caliditas timeatur, diaprunis &
fiurcharam violaceum adiongantur.
Emaciantis-vigilia remedia.
C A P V T XXIIII.
S iEpe melancholicis ,'pratfertim litera-
tis accidere folet,vt nimium exiccato
cerebro vigiliis longis extenuentur. Quo¬
niam vero nihil att* biiismala magis au¬
get, quam longa vigilia, tanto malo omni
ftudio fuccurrendum Ideo lafhicas poft
cibos alios edant vnacuffl pane modico,
‘ pauculo croco, vinumqaepurum forbeant
poft laclucam, neque vitra horam lucu
brent. Quumquefe dormimm conferunt,
confedionem eiufinodi lumant, in qua fe¬
minis papaueris albivnciae duse fint, femi¬
nis la&ics vncia vna.-amomi, croci fcili-
cet vtriufque pars drach. dimidia,{acchari
vncisefex. Dilae& coque omnia fimulfy-
ruffo papaueris.Edant huius drach.duas,fi-
mulque nonnihil fyrupi papaueris guftent
aut vinilllmias eis frontem temporaque o-
leo ex violis, & exnenufareadiecla cam<
phora. Item lacte oleoque amygdalino at¬
que violaceo Odorem croci & camphorae,
uebis Aceti infuper modici,fed aquaerofa-
cej plurimae. Sternes quoqueledhimplan¬
tarum foliis frigidarum Aures fuauibus
cantibus fonilque d elinies.Humeftabisfe-
pe caput eiufmodi kuacris, fcilicet aqua in
qua cocta fint frufta papaueris, lactuca,
portulacae, maluz.rofarum, vitis,falicis,a-
rundinumquefolia,addita camomilla.Bal-
neis quoque dulcibus ex rebus eiufmodi
faepe tibia brachiaque, faepe totum corpus
eft humedtandum.Lac infiiper bibere mix¬
tum faccharo, fcilicet ftomacho vacuo, fi
modo ftomachus optime tolerauit, maxi¬
me prodeft. Humidahatc melancholicis,
etiam fi fatis dormiant mirifice conferunt.
Memento lac amygdalinum menfe fami-
liariflimum efle debere.
Memoria hebetis atqueabltuionis remedia.
CA.PVT XXV.
A Ccidit vero nbnnunquam vt ftudio-
fis, vel quiafedulo inclinato capite
legant feribanme. vel quia ocio nimio tor¬
peant , pituita qoatdam vifeofior vna cum
frigidat nimis melancholia caput occupans
grauet, atque hebetes obliuiofofque effi¬
ciat. His ergo caput exonerandum eft iis
remedii* qu* alias diximus pituite conue-
nire. Sin minus illa fuffeceri nt, ad pikhs
Indas &cocchias hietalogo diumque con-
fugito. Pratterea ad iaram diacoloquinti-
dos vel Archigenis ,vel Andromacbi, vcf
Theodotioms, autadpilulas Iudai, euas
Mefues in capitulo De capitis dolore det
cribit. Quod finatura atratae frigidior fit,
nec atftas obftiterit, poft purgationem vte-
re confefiione illa anacardina, quamMe-
fiies Sapientum confetftionem nominat in
Antidotario.Rurius anacardina illa,quam
in capitulo de Obliuione ex fententia fi-
lij Zachariat recenfet. Da fumma manh
drachmam vnam , fcd qui eam 'umit, ab
ira,cof:u, ebrietare,iabore,rcbufq; calidis
eodieprorfusabftineat Hatc quidem ad-
uerfus hebetudinem obliuionem que valen-
tiffimalunt. At vero fi familiaria magis o-
ptet, da gingiber conditum, fed modico
thure mixtum quod . enfibus & memoria:
magnopere prodeft,pratfertim his adie&is,
fcilicet meile anacardi,melle chcbulammr
acoris, ciperis, ambra mufeo. Prodeft et*
iatn diambra, plirisfarcoticon, & diacorfc
Sed hatc ore diutius retinenda naribus et¬
iam & auribus infundenda. O dor quoque
thuris, amaraci, marathri, nucis mufcatatj
ruta:, gariophylorum,prodeft non medio¬
criter. Memento tamen theriacam, in his
atque fimilibus, quemadmodum ab initio
diximus , nulli ynquam remedio poftpo-
nendam Pratterea hebetibus obliuiofifque
tempora Si ceruicem vnccione eiufinodi
vnge. Same oleilambncini vnciam vnam,
olei de beenvncias duas,euphorbij vnciam
dimidiam, caftorei quoque tanmndcm,
perfricabis brachia , crura, ceruicemque
vehementer. Acfiopusfuerit, ceruicicu.
curbitulas admoiiebis. Verticem prattrrea
capitis amaraco, thure, nuce mufeata tun-
fis,operies atquefbuebis.
Spirituum tufiodia nos ejje intentos debere.
5 C A P VT XXVI-
S I homines veritatis cupidi,tanta Medi¬
corum diligentia corporeum ipiritum
curare debcnt,neforte omnino neglectus»
vel impedimento fit,vel inepte feruiat quar-
rentibusveritatem, multo proculdubio di¬
ligentius incorporeum ipiritum, id eft, in¬
tellectum ipfom difciplins moralis infthn-
tis colersdecet, qno folo vfritasipfa quum
fit incorporea , capitur. Neque enim fas
eft folnm animi ferunm, id eft, corpus cole¬
re , animum vero corporis dominum re:
gemqucnegligere, pratfertim quum Ma¬
gorum Platonifque feni entia ut, corpus to-
 de Sanitate tuenda. Lib. I. 497
ture ab mimi) ira pendere, vt nili animes humanus intelligibile quirquam appre-
lene valuerit, corpus bene valere non pof- 'hcncit,ni!iinipioinrei!igibilisfunimi, hoc
fir. Quapropter Medicina: authorApollo, eft. Dei lumine ftobis femper & vbique
'non Hippocratem , quamuis e” lua ffirpe przfente- Inlumincinquam, quod illumi¬
genitum,! ed Socratem fapientiflimum iu- nat omnem hominem venientem in hunc
dicanit-Quippe quum quantum Hippocra¬ mundum. In lumine de quo canit Dauid.
tes corpori,tantnm Socrates animo fanan¬ In luminctuo videbimus lurndn. Profecto
do ftuduerit, quanquam quod tentauerant quemadmodum purgatisoculis,inquelu~
ffli,fo!usChriftus effecit. Proinde inentem men ipfum alpicientibus, fubito fplendor
noftram optimis colere motibus a Socrate
idcircoiubemur, vtlucemveritatemquea abunde refulgens , ita quum primum ab
nobis natura inftinfhi quaefitam - fereoa omnibus corporis perturbationibus per /
mente facilius affequamur, quanto magis
veritatem ipfam diurnam in primis religio- quein diuiriam veritatem, id eft,Deum ip-
ne fanftafas eft venerari. Ad quam que¬ fum religiolo quodam flagrantiflimoquc
rendam capiendamque non aliter creata amore dire£fa,fubito,vr diurnus inquit Pla¬
mens eft,quam oculos ad lumen Solis per- to,diuina menti veritas influit,rationefquc
fjndendnm. A tque, vt Plato nofter inquit, veras, quas iri ipfa continentur, quibufue
quemadmodum vilus nihilvlquam vifibile \omnia conflant, feliciter explicat, quanto-
pcrfpicit, nifi in ipfo lummi vifibilis, id eft, que mentem circunfunditlumine.tantofi-
Solis ipfiis lplendorc, ita neque intellectus mul & voluntatem gaudio-beate perfundit.

(v) LIBRI /. FINIS.

M ARSILII FI GINI
FLORENTINI-
IN LIBRVM II. DE VIEA TROD VCENDAy
oAd Philippum Valorem Epiftolare-

S P R O OE M I V M.
VanquamPlato aofer Genio odmodimftudiofus.giiam ergo vitam Platoni
fuo viuit,^victuras efi,vt femper exopto ^ eandem opto Medicibus *, fimis-
,
arbitror dum mundus ipfe lemqueValork Sttarhobrem hortor dr ebfecro
,
viuet,meus me tamen Genius te mi Valcr, vt quanta femper opera gloria,
,
huc femper impellit vtpofi Platonica faues,tanta aliquando diligentia pra-
diuinum cultum ante omnia ■ cepta hac nojlra de Vita producenda legas atque
Platonis vita profpiciam. Ad hoc ipfum iam ferues,quibus diuviuensrefurgentinuperdifei-
diu nobis aftirhtpracateris Medica domus.Ad plina Platonis diutius vna cum magnanimo
,
idem conlpiras dr tu mi Valor Medicum ami- Laurentio Medicepatrocinarifojsis. Valr.
cifimss, & Platonica gloria atque difciplina ...
'498 Marfilij Ficiift
MMHHKnH
MARSILII FICINI
FLORENTINI,
MEDICI ATQ5 PHILOSOPHI
INSIGNIS,
VITA TRODVCENDA,
l V E LONGA.
{-.-) L I B E R
Ad perfe&ionem fidentia necejfiaria e fi vite longa,
S (••*; C A P V T
D artem Icientiamque
dociIitasingenij,veI me-
mori* firmitas , quam
prudentis iudicij perfpi-
cacia nos perducit. In¬
dicium vero propter
ambiguitatem ex coniefturarum diuerfi-
tate conceptam , adeo difficile eft , vt
experimento fit neceflario confirman¬
dum. Experimentum quoque faSax,tum
propter iudicij ipfius difficultatem , tum
propter fugacem opportuni in experi¬
mento captando temporis breuitatem.
Quibus faq# de caufis , artem efle lon¬
gam vnacumHippocratere&e concludi¬
mus , nec ptffie nos eam nifi vita longi¬
tudine qpnfequi. Vitam vero longam non
folunjJ* initio femel fata promittunt, fed
nofSi etiam diligentia praftat. Quod &
Aflrologi confitentur, vbi de Elcdioni-
bus & Imaginibus agunt, & Medicorum
cura diligens , experientiaque confirmat.
Qua quidem prouidentia non folum ho¬
mines natura validi fepiffime, fed etiam
valetudinarij vitam longam aliquando
confcquuntur, vt non mirum fitHerodi-
mm quendam literatum ftudiolum om-
adm fiii temporis infirmiffimum , vt Pla-
II. (.*.)
PRIMVM. (v)
to & Afiftoteles teftantur, eiuTmodi pro.
uidentia annum fere centefimum imple-
uiile. Plutarchus praeterea narrat, mul¬
tos corpore alioquin parum firmo, vitam
fola diligentia longam confcquutos.Mitto
in przfentia, quod imbecillesipfenoue-
rim prudentia munere robufttflimorum
annos fiiperaulfle. Neque igitur inutile
fuerit neque vanum, poft librum de Cu¬
randa valetudine literatorum , a nobis
compofitum, przcepta quadam infiiper
ingenij fcientiz cupidis ad vitam longam
conducentia, tradere. Inftituta verohjc
nec in itineribus ignauifque communica¬
ri volumus. Quid enim cupiamus iftos diu
viuerc,qui nec viuunt quidem , quafifu¬
cos nutriamus , non apes? Nec homini¬
bus diuulgari , perdita voluptatum libi¬
dine diffolutis , quibreuem quotidie vo¬
luptatem longa vita , ftulti praponunt.
Nep improbis iniquifquc patefieri, quo¬
rum vita mors eft bonorum.Sed viris dum¬
taxat prudentibus atque tcmperarisdoler-
tis ingenij viribus humano generi, vel
pituatim, vel publici profiituris.
t-> (■■■)
 di vita producenda. Lib. 11.
fiitaiem tolerem nutriri humtrejuius-jltra ci-
traaueexcejfufieri corruptionem
dijjlluttonemoir.
' CAPVT I r.
t 7 Ira quidem, tanquam lumen in na-
V rurali calore confiftit. Caloris vero
pabulum eft humor aerius, atque pinguis
quali oleum. Siue igitur humor eiufmodi
forte deficiat, fiue prorfus excedat , vel
inquinetur, calor naturalis ftatim dcbili-
tatus,cxtinguitur. Si humoris defectu calor
debilitatur & perditur, mors refolutionc
contingit. Si potius obruitur humoris ex-
ccffii velvitio, vita(uffocatione perit. Suf¬
focatio vero humoris cuiuflibet exundan¬
tia vel putrefadtione contingit, prsfertim
pituita,vex excrefc ente, vel quomodolibet
putrefadta , vt non immerito pituita pe¬
tes vitam fiierit nominata Prscepta igitur
ad producendam vitam maxime necefla-
ria,hinc quidem refolutionem, inde vero
{ufFocationem putrefadrionem q; atque de-
uitat.iEcue,incua, ratione comuni Nam
fi calidiorem Irccioremve hominem forte
curant, & cui meatus quidem aperti luntj
humores autem fpirimfque fubtilesreiolu-
tioni magis occurrunt Sin autem contrai -
ria ratione corpus affedtum tradant,potius
feffdcationi fubueniurit. Maxime vero in
alterutro ftitdent, fi ad alterutrum locus
tempulve declinet. Atvbi ingeniolis ftu-
‘diofifquc- confulitur , vtrumque przce-
ptum ferine eft pariter neceflarium,
in vtroque fimiliter laboratur. His enim a
cutum quidem calidumque ingenium, &
imaginationis motus affiduus, refolutio-
nem, ocium vero corporis atque cruditas,
luffocationem minitari videtur. Nufquam
igitur Medici vehementius quam eiufmo¬
di curatione laborant. Etfi tota libri fupe-
rioris difputatio ad propagandam vitam
maximi confert, propriam tamen quan-
dam res tanta curam , qualem deinceps
quoad potero paucis comprehendam,po-
ftulare videtur.
Sjumodofmt temperandi calor & humor, j/<s-
cUm Minorure confilio.
CAPVT ili;
C Alterum s dum oleum iftud pingue,
igneo huic vigorinoftro neceflarium,
pingui Minerua tractamus.Minerua inte-
rim oliuifera olei vitalis origo, almi videli-
cetlouis c^iitc nata ridet, quod fui mu¬
neris quantitatem plane c ementes^Eterea
49£
non facis vidimus quatiiSKem Ridens ergoj
Vobis, inquit, oleum non modo quantum
far flamma: nutrienda: foret, abunde dedi,
fed etiam fine am urca lynceram infudi lu¬
cernae. Hsc illa Nos autem inter loquen¬
dum errantes offendimus-quoniam lucer¬
na pedibus noftris verbum fuum non¬
dum nobis auditum. Ex hac ergo lucer¬
na difeamus, oleum itigiter flammat fub-
miniftrandum, cafcilicctdiligentia,vt nec
repentina quadam lumen obruamus i!lu-
uioiie,nec rurfus differamuslibitundo po -
tum. Sed hzc quidem duo, latis iri lupc-
rioribustraflata putamus. Reliqua nobis
duolunt, quomm alterum leuiter tetigifle,
alterum vix attigifle videmur. Tangentes
interim ita Palladem vt ridere nunquam
folita ,nos rideret. Quid ergo? Primo qui-
dern corifiderabimus flammam vel paucu¬
lam elfe prorfus edacem, ideoque lucer¬
nam illam lucere diutius, in quafic flam¬
mula eft ad ellychnium , id ad lucinirim
temperata ,vr non ebibat oleum, fed pitif
fet. Itaque & nos in Omni dista canebi¬
mus , ne quando praffertim in iuuentute,
nimium inualefckt infitus ignis luapte na¬
tura vorax. Sat vero fuerit tum humorem
inundantem, tum penetrabile frigas hinc
arcere.Peinde lucernam cogitabimus fre¬
quenter exungui, quando non fyncerum
oleum inftillauerit, fed (vt ita dixerim ) a-
murcoffim. Vnde paulo poft concrefcunt
ex amurca fungi , lumenque extingunr
Iam vero nos alumnum a Pallade liifcepi-
mus oleum , fcilicet aerium quampluri-
mumpurumque, & natiuo quodam leni
tore tenaxque atque firrntan. Quod ergo
huic paulatim ablumpto fcggeritur , non
iblum huic squale debet efle , fed fimilc.
V t vero fit fimile, riori rantum aerium efle
debet & pingue, fed penitus ab amurca
fecretumdd eft, a fece quadam ex terra Sc
aquacrafliore congefta. Hanc ergo coni
geftionem fecemque vitaturi, alimenta
eiufmodi fugiamus, & ocium & crudi¬
tatem atque lordcs. Iritcrea vero Miner-
uam ea moderatione colamus, vt caput
quidem de quo nata eft ipfa, nobis augeatj
nemos autem ftonuchumquettori minuar.
Arefcentis humidi naturalis (fi alieni exube¬
rantis citu fitJet quam necsjpiria fit ad ‘vi¬
tam perficit digefiio.
CAPVT IV.
‘ft^TAturalem humorem velociter hic.
i > exficcant, fanguinls fluxus vberior.
Violenta lolutia yentris,Dni lubrica almis,
Tt iiij
500 Marfilij Ficini
Profidus fodor , latius patefaaimeatus,
Odtosad debilitatem factus , Sitis anbe-
iz, Fames crucians, Vigilia longa, Vfns
prascalidamm rerum iimulatque ficca-
fum , Laboriofus animi corporifque mo-
tus , Anxietas, ha. Dolor, Siccior limu-
htqueferuentior aer , przferrimignc ca-
kfcens, Vcnms aridior & violentus at-
que diumrnus. Humorem lupra modum
augent iis contraria. Ebrietas frequens v-
trumquefacit.Nimio enim tum calorcific-
cat, tum humore fuffocat ebriolum. Ni-
hil autem magis quam cruditas ad vttum-
que nocet. Vbi enim non concoquitur- a-
limentum , hinc quidem deeft quo natu-
ralem irriget humorem , inde verbputre-
fa&um fupereft, quod exundans, calorem .
obruat naturalem. Quamobrem Auicen-
na corrumpilanguineminquit, vbi dige-
ftio ipfa corrumpitur , fecutulque Gale-
num appellat digeftionem, vits radicem,
Optimaigitufeft& qaafiynica hscregu-
la Galeni, concoctionem cibi prs csteris
vbique curare. Nam quod maximum vide-
turefleprsceptum/alubribus videlicet vti,
nihil proderit nili coqHas.Siquidem ex his
ferme ficta cx contrariis noxius humor
profluit, fi cruda membrisinfluxerint. Ex
- cibis autem etiam minus arte laudatis, fs-
pe minus malum accipitur nutrimentum,
fi vehementius concoquanmr. Crudita-
tem igimr ranquam grauem, refolutionis
fimul & fuffocationis caufam, diligentiffi-
rne deuitemus, quantitate videlicet cibi
potufque nobis accommodata. Qualitate,
fimplicitate,prsparatione, contritione,ie-
iunio, reuocantefamem ac fi opus fuerit,
ftomachi etiam exteriore fomento, rebuf-
que quibufdam llypticis poft epulas inms
afliimptis.Caueamufque diligenter,ne ci-
bum potus exuperet, neue cibus fit liqui-
dior, aut durior, authic vel ille valdefita-
diu frigidus, aut alimenta fintlonge diuer-
fa.aut crudum addamus crudo.Hsc enim
concociionem magnopereprohibent.Ca-
ueamusinfcperdiligentiffime, nevel coi-
tu ftatim poft cibum, vellomno meridia-
no fspius non neceflario, vel nocturna vi-
gilia, vel labore animi vllo, fiue corporis
importuno, vel alio quopiam pafto dige-
ftionem impediamus. Digeftionem dico
equidem non primam tantum, qasfit in
ftomacho, fed fecundam etiam qus fit in
iecinore : tertiam infuper qus in venis:
quartam denique qus in membris effici-
tur.Qus longo quodam indigcntimerual.
lo,&quauisimpedita,pabulumnonlappe-
ditatur humori.
Proindeficut digeftionem , fic excre-
mentorum purgationem adkuare inpri-
mis neteflarium eft ad vitam. -NecelTa-
rium fordes etiam acate detergere. Nc-
ceftkiuscftmotuscorporistamconunuas,
tam temperatus , “tam varius, quam coele-
ftium agrifque motus Scignis Sc aqus, fer-
nata dumtaxat concoctionis &fomni ne-
ceffitate, defatigatione vero & rdblurio-
ne yicata. Praeterea fub vmbra fimm ca-
riemqueobducimus.Sub dio , fub lumine
vimmus.Quod pater meus Fiemus infignis
Medicus, frequenter habebat inore. Sed
ad hsc feliciter peragenda operarpreciuni
foret,non tam vrbanis negotiis quam rufti-
cis quibufdam exercitationibus a tenera
ftatim state corpus aflfuefecifle, & quo-
dammodo fenilibus. Interdum etiam nu-
trimentis,& vits genus quodammodo va¬
rium tenuifle. Quod me fspius ille pru-
dens monebat. Qui enim in omni state
lantiffima quadam curio&ate viuunt, fe-
peminus mti viuunt.Qui veroadolelcen-
tes fe minus afluefecerint, adulti laltem
afluefaciant, cautioribustameu&paula-
tini id tentantes.
Sanguis&bumor accommodatus vita, demi
ejfe debet,,qualitate temfcratusfibftmtia
medius at pe tenax.-
C A P V T V. -
Rsciumnes inter prscepta ad diu¬
vJTturnam vitam 'maxime heceflaria,
mandant vt euchymis alamur. Euchyma
vocamus alimentafalubria,qus bonum af-
o ferunt nntrimenuim, id eft, fanguinem bo-
num Bonumvero fanguinem appellamus,
nonfrigidum, non ficcum, non turbulen-
• tum, fed calidum &humidum atque cla-
rum,Calidrnnquidemcalorenonacri.Hu-
midum verb humorenonaqueo. Clarum
quoque, nectamen interea tenuiffimvmi.
lam vero feruentior fanguis , naturalem
tum calorem exacuit, tum exiccatbumo-
rem , & quem ipfe humorem infcrrvelca-
lorem.refolubilem prsftat atque fugacem,
Sauguisprscereahumidiorproniorquead
aquam, naturalem obtundit calorem, hu-
morem quoque naturalem vel hebetat, vel
impellit fub calc/re liquefeere, velfuffocat
humiditatecalorem Et omnino,fiquapor-
tio naturalis humoris ex aqueo fanguine
trahitur,tumputrefcitfacile,tumcit6dii-
fluit, atque diflbluitur. Hinc efficitur, vt
qui molliores frudtus herbafquc conoe-
dant, nifi raro lorian&pro Medicina tune
ventrem leniente fumant, breui venas fuc-
co crudo putrefaoianique obnoxio peni-
 de vita producenda. Lib. 11,
ms impleant. Acne id accidat, tutius pro
alimento vel coquuntur,vei feftcm cum pa¬
ne raifcentnr. Sanguis ergo nec igneus
efto,nec aqueus/ed aerius. Non aeri craf-
fiori fimihs , ne prodiuiorfir ad aquam.
Non aeri fcbtiliffimo, ne facile incalefcat
in ignem, fed fubftannam •encar medio¬
crem , in qua medius acrdommarum ha¬
beat plurimum. Caetcra elementa infint,
quatenus acris accommodantur imperio.
Non fit cius fubftantia fubtiMima, ne hu¬
morem inflabilem generet,fpiritumquevo-
latilem & diflolutioni fubiedum. Non fit
craffiffim a^lioquin & ingenio minime mi-
nifltabit & vix in naturalem humoremac
/pirimm permutabitur , meatus obflruet,
fuffocationi dabit occafionem. Etfpiritus
qui vix tandem craflus inde creatur, denfi-
tacefua,& ipfe parum idoneus eft ad vitam,
& calorem naturalem itaftiffocat, ficut fu¬
mus denfior flammam comprimit protinus
& extinguit. Mitto quod fekem adeotene-
brofus eft, vt vitam efficiat mceftam, mor¬
te deteriorem. In primis autem, vt mihi vi-
detur,advitam expeditdiututnam,fengui-
nem vna cum fubftantia quidem aeria val¬
de , nec adm odum crafla, habete glutino-
fum aliquem in fe humorem atque tena-
cem,qualcm ferme cum fubtilitatehabcco-
leum oliuarum, & humor anguilla: pinguis
fimulacque tenuis,&oleum ex terebinthi¬
na quadam fublimationctractum. Tuigi-
tur alimenta, eseteraqueemnia qua: fan¬
guinem pro viribus, humoremque talem
effit iant, diligenter eligito. Sanguis enim
' humorque talis ficut oleum flamma?,ita vi¬
tali caloripabulum eft, & vna cum fubtili-
tate habet etiam firmitatem. Prreceptum
enim Ratis eft prb iuuentute feruanda, re-
busvtifanguinem ad pr^cordia traducen¬
tibus, ibique condenfentibus, cotque fo¬
llentibus. Quod Auicenna probat, aquo-
fem labilemque fanguinem praecipiens eui-
tandum. Differens autem in hoc, pro dif¬
ferentia corporum rario eft habenda.Nam
vbi denfius corpus eft,ad fubrilitatem fan-
guinis , vbi rarius ad craffitudinem eiuf-
dem, omnibus eft remediis declinandum.
Vbi media corporis habitudo, via ftmiliter
inedia mtiusimus.Nunquam tamen natu-
ralem corporis habitudinem estirpare co¬
nabimur, alioquin vitam ipfemcxtirpare-
mus.Expedit infeper meminiffe, vbifiibri-
litatemfangumis valde veremnr,&fk>ma-
chusintereanonfiradmodumnatura vali¬
dus, minutioribus ad craffitudinem gradi¬
bus accedendum efle,dum gracilem homi¬
nem craffioribus alimentis nutrire con¬
tendimus , & fouendum iiirenm ftoma-
joi
cbum &producendumfbmnium Exercita¬
tionem corporispro viribus angendam, a-
nimi minuendam, cuz phirimis fepiiTime
nocet. Atfi minus ferat alimenta vifeofe
nimium duraque veladmodum frigida, v-
mm, coriandrorum, myrobalancrum, Cy¬
doniorum &diacydonion,feccharique rb-
facei,ftypttcarumque rerum eam fengui-
nis humorifquc firmitatem denique confe-
quemur , quam rebus nimium glutinofis
hic tuto confequiBon valemus. Commb-
diffime vero ex nucleis pineis piftaceifque
& glycyrrhiz* Sicco , & amido additis a-
mygdalis dulcibus , earumqueolco & Cy¬
doniorum femine, atque oleo fefamino v-
na cum faccharo candidiffimo aquaque
rofacea nutrienmr , qui vifcola grandio¬
rum animalium membra concoquere ne¬
queant. Concedemus his- praeterea extre¬
ma gallinarum velhcedorum, &teftudmes
& hmaces atque tefticulos. Vina dabimus
non a!ba,fed rubra ftypticaque& quodam¬
modo fiibamara , aquavinum ferrea vel
mafticea temperantes. Oleo quoque ma-
fticis cydomoruinque cuteiii leuiter lenie -
mus, & vitabimus inierim qus fanguinem
fubtilemfaciuntvelferuentem , niiifbrfen
nonnihil croci vel cinnamomi tenaciori¬
bus epulis infucdamus,vt &facilius conco¬
quatur, &coclaper meatus anguftos tranf
ferantur ad membra. Difficilcnamque eft;
vifeofa vel alimenta paulo firmiora ex fto -
macho non admodum valido vfqiie ad di-
geftionem tertiam quartamque perduce-.
re, nifi eiufmodi vehiculis perferantur, at¬
que infuper frictionibus lenibus prouo-.
centur. Quas quidem quum facies-, ma¬
nibus eas mollioribus facito, acmemento
madefecere manus odorifero quodam vi¬
no, in quo camomillam myrtum que coxe¬
ris atque rofes.
Z>e communi edendi biiendique regula ■> &
qualitate epularum.
C A P V T VI.
S Ed rhifla in prarientia faciamus obm-
fiffima hominum corpora vel tenuiffi-
ma, ad commundm viuendi raiionem per-
iieniamus , communi medisque corporis
habitudini prorfus accommodatam. Gaiie
ne vlk ratione meatus corporis vel fupr2
modum pateant, vel nimium obftruantur.
IbLenim in xefblutione & iniuria extrinfe-
cus inferenda difrrimen, hic autem in pu¬
trefactione Stfeffocatione periculum. Et-
finon anSiffimo regula: ira no, quod Hip-
502- Marfilij Picini
pocratcs damnat , te cohibeo ,'non tamen
habenas tibi ad licentiam vique rciaxo.
Herbas & fruiSushumidiores accipepar-
ce. Parcius lac & pifces , & vmnnque cnm
meile. Parciffime fungos, atque cum aro¬
maticis ac femine pyri. Similiter purum a-
qus potum,atque vna cum parcitate.Qua
humidiora iunt vel pinguia, aromaticis a-
cribufq; condito, alioquin & humorem a-
Iienum membris plurimum inferunt atque
putridum, & fi quem neceffarium natura
humorem luggerunt, hunc praftant cita
admodum corruptioni (ubiedtum. Quod
non- aliter quam aquofum vinum contur¬
batur celeriter & corrumpitur. Hinc cita
caniciesjSt pallor rugofitafque fenilis -Car¬
nes quoquefi quotidie comedantur, ac et
iam fi ponderepani propinquent,citam pu¬
trefactionem inferunt. Vnde Porphyrius
Pythagoreorum antiquorumque authori-
tatefrems , dum animalium deteftatur.
Nonne homines accepimus ante diluuium
longauos, animalibus pepercifie ? Quan-
quam Medici nontam carnium vfumve¬
tant quam abufum.
Denique,humidatanquam putrefa&io-
ni obnoxia fuge, memoria tenens humi-
dos& pinguesfenefeere citius atque mo¬
ri. Quod & Hippocrates ait,&resipfade-
. clarat. Sicciffimarurfum accipe modera¬
te, velfaltem liberiore temperapotu. Me-
diatutus eligito. Tametfi Auicenna for¬
matu cibi paulo ficciorem molli praponit,
ad canicicm euitandam. Ad frigida ni-
. mium aut calida cautiffimus efto. Calida
fimul&humida fequere.Siferuetaer,epu-
lamm humor calorem fuperet, fi friget,
calor humorem. Vtrobique vero modicus
fit exccflus. Vbique calor & humor nonni¬
hil glutinolum habeat atque fiypticum , vt
illinc membris irrigatus humor inhzreat
firmius,ac diu fub calore perduret.Eledtum
triticum & panis electus hoc in primis ha¬
bet. Deinde rubrum flypticumquc vinum
parumque dulce. Terno pinei nuclei ret
que iis temperie & lentore perfimiles.
Quarto carnes nonhumidse fimulatquela■
X<e,vt luilte & agnina; lactent es.Medici ta¬
men veteres, maxime Galenus, luis carnes
& fanguinem, propter quandam cum cor¬
pore noftro fimilitudinem valde commen¬
dant. Optima funt igitur fimilibus corpo¬
ribus, vt rufficis & robuftiSjCorpufque mul¬
tum exercitantibus, prarferrim fi quatri¬
duum gariophyhs, coriandris pneparatis,
fale condita feruentur. Et fanguis forfan
vtilis fi cum faccharo coquatur , defecatufi
que adfummum fiieritarqueliquens. Sed
ytad numerum reucftamur, aon pioban;
tur cames humidioreSjOuales diximus,non
dnrafimulatqueficca, quales vemfiioris
leporis atque bouis, fed me dia quadam,vt
gallinaceorum, puUornm,caponum,pauo-
num,phafianarum,perdicum,fortc etiam
pullorum columbinorum , prafertim do-
niefticorum. Tales quoque fbnt capreoli
vitulique iuuenes & anniculi vemcces, pa¬
riter atque apti.Hoedos non Ipemoladen-
tes, cafcumqucreccntem. Auiculas equi- •
dem pratermifi. Frequens enim fubrilio-
rvun alimentorum vius , fiomacho folum
conuenit cralfiora minime toleranti. Qui
vero validior eft,fugacem ex iis fumum re¬
portat vel humorem. Ouatamen gallinae
rum nonpratermitrb, fi vitellus vna cum
albo comedatur.Vitellns namque fblus de¬
licatorum eftnutrimentum,nam Auicen¬
na probat nutrimentum nullum expedire
magis in diminutionefanguinis &diflolu-
tione fpiritus cardiaci quam vitellum oui
gallina, vel perdicis, vel phafiana:. Neque
forte ab re fuerit anferes nutrire lpelta a-
quauenitida, ac pollnecem carnesfale&
coriandris aceto praparatis conditas, dies
feptem lcruareprius quam edas Ceruum-
que fimiliter , fi ftomachus fuerit vali-
diflimus.
Probabile namque eft longaua qua¬
dam animalia ad vitam conferre longz-
uam , fi tameS huiufmodi carnes iuuenes
comedant: Similiter alia carnes vicilfim
fint tum afla, mm elixa. Cibus efto du¬
plus ad potum. Panisduplus& fefquialter
ad oua,triplus ad carnes,quadruplus ad pif-
ces,herbas,fruftus humidiores.N e incipiat
apotu menfa,neque potus fitfemelvberior.
Semper ftypticum aliquid abfque pom vel
modico/equatur menfam. Vbi complexio,
aras,locus,tempus,ad calidumficcumue
labitur,tu quoquepaulifper ad oppofita de¬
clinato. Vbi adfrigidum aut humidum, fi¬
militer ad oppofita vergito. Vbi temperies.
tationi quidem cOrporis eft addendum, &
animi detrahendum,quatenus epulis vefci-
mur durioribus ad diuturnitatem vita ali¬
quando forfitan neceflariis Menfa tibi fint
in nouem diei horis dua, & vtrobique par-
ca.Parcior vero cocna.Exercitationes cor¬
poris dua fermepoft digeftionem primam
ad ludorem quafiprodu&e. Somnus qui¬
dem nocturnus, quia femper cftnecdla-
rius, femper bonus, diurnus aurem nifi ad-
mcdtmj neceifarius^nunquam bonus.
c.-j /■■■)
 de vita producenda. Lib. 11,
lio» effe utciUum tlimtntis aut cito fuirtf-
csxt, ■vinum Cr triticum prt culeris eli-
rtnJthfutrcfuiit &rcfoIutu>
C A P V T VII.
A Nimalia v«ro quzcunque in co-
ftram cuftodiam veniunt, mundis
electiiquc alimentis nutrienda fune ante¬
quam vefcamur. Atque haec & alia omnia
ex pafcuisaltioribus& odoriferis eligenda
funt. Inter haec regulam ante omnes ab
Arnoldo Philofopho comprobatam, me¬
mori femper mente teneto. Animantes,
herbas,poma, fruges,vina ex altis oporife-
rifque,v t diximiis^egionibus eligere opor-
tere,quas venti temperati ferenaut/uaues
Solis radij fouent,vbi aquf nullae ftagnant,
culta fterquilinio non pinguefcunc,fed hu¬
more natiuo, vbi etiam quacunque naf-
cuntur, diu permanent incorrupta. Hic
dumtaxat habitandum eft,hic quoque naf.
ccntibus yelcendum eft, ex alimentis quae
breui putrelcunt, humorem nos compara¬
turos diuturnum, & a putrefe&ione remo¬
tum. Neque fperandum facile nos diu vi-
duros, vbi terra frufius incorrupti diu non
confcruantnr,vbi raro admodum homines
funtlongaeui. Quantumvero litinloco vi-
Ctuque diferimen , pomum declaratperfi-
cum.ln Perfica quidem venenum,in rEgy-
pto,cordis amicum.Et helleborus in Anti¬
cyra impunefumptus,alibi vero venenum.
Ariftoteles habitationem eligit altam ad
meridiem orientemque (pedantem , fub
acrefubtilfncchumido,necfrigido.EtPla-
to longauos in aditifiimis atque tempera¬
tis reperit regionibus. Deterrimum vero
eft ftercorare agros, vel aquas ftagnant es
exagrisminime deriuare. Omnia emi» il¬
lic cita corruptioni lubiecla nafcuntur.
Quamobrem eos non vituperare non pof-
fum, quilapientem Hefiodum idcirco vi¬
tuperant , quod in re iuftica fterquilinium
pratermifcrit. Sed ille prudens falubritari
potius quam fertilitati conluluit. Satis au¬
tem exlupinorum fabarumque foliis tem-
peftiuelubuerfis , agrum pinguefieri pofle
putauit. At vero firegiones humidiores im-
mundafque colere,& alimenta minime du¬
ratura fumere compellamur , eum quafi
feruemus vicium, quemfiib aerepeftilenti
Medici mandauerunt. Qua de re in libro
contra Peftilentiam (aris egimus. Summa -
dmvero fuauibus & quodammodo calidis
vtemur odoribus. Aloe rite praparata fa-
p e, ieuiterque purgabimur. Rite Vero pra-
paratam dicimus , fi lota fuerit aquarofa-
cea vel fiicco rolamm, ant fi cum rofis re¬
centibus contritifijne fuerit perfecte com¬
mixta.
Deinde addatur ei inyrobalanus atque
maftix, & forte rofa. Medicina hac extra
controuerfiam mirabilis eft ad confeman-
dam diu mentem fanam in corpore fano.
Przterea corpus exercitabimus, oppoiin¬
no vtemur foco. Hoc puluere epulas con¬
diemus. Myrobalanorum emblicarum fi:
'pars vnciz quarta ,fandalorum vero dimt-
diajCinnamomi integra,odaua croci. Hoc
itaque puluere febufque fimul acribus -
imminentem & putridis alimentis Stlocis
Meminerimus autem, vbi multo plores pu-
trefadione fuffocarioneque quam refolu-
tione pereunt, ibi putrefactionrsSc (ufFoca-
tioni maxime refiftendum. Vbi vero con¬
tra, viciffim vti condimentis aromaticis, &c
quodammodo aufteris, vt diximus, odori -
bufque fimilibuS quouis tempore putrefa¬
ctionem prohibet vngioleo, frigoris iniu-
riam.vtilauacris ex aquaSc oleo,refblutio-
nem ex labore vel calidis temporibus im- .
minentem. Similiter os aquafzpe collue¬
re, foccum glycyrrizse velfaccharum cry-
ftallinum ore tenere. Aqua rofacea multa,
paucoque aceto rofaceo manus faciem¬
que perfundere, fimilibufque odoribus vti.
Septima, quaque hora alimentis modicis
recreari,corpore fimul & animo conquief-
cere,calore vitato.Plurimum vero inter eft;
quale fit vinum & triticum, quibus aflidue
vefeimur. Hzc ergo fint talia, vtvlcra an¬
num Sc potius ad triennium integra perfe-
uerent, fi modo incorruptibilem ex iis ali¬
moniam fpejr ire debemus. Vinum, fiueal-
bum fiue rubrum fit, efto clarum,fiiauc,fty-
pticum , odoriferum, & quod indigeat a-
qua. Nififorte vinum repereris, leuefimul
atque durabile, quod rariffimum efie folet.
Quod vero validius eft, Philbfophus Ifaac
vinum dicit eflevinofum , cofihim Soles
ventifquepurgatum,quod aquarontispuri
temperari iubet, aliquamdiu antea quaiii
bibamus,vt perfectius raifceamr Aquofum
vero vinum atque debile vel acerbum, fu¬
giendum inonet, vtpote quod intra venas
8c membra acidam cito fiat, aut aliter pu¬
trefiat. Vinum quidem aquofum putrefa¬
ctioni fubieftum , ficonferuata eius fub-
ftantia coftum fuerit, hoc faltem erievtilej
aiioqiiin non laudatum , quod humorem
corruptibilem non creabit , fed acumen
eius aqua electa temperandum erit.Vinum
vero quale probauimus, Ifaac ex antiquo¬
rum fenrentia rheriacis magnis inquit efle
perfimile. Quod,' vt diximus., temperatum;
504 Marfilij Ficini
habitudinem corporis frigidam calefacis,
refiigeiat calefactam, humefacitficcam,
tumidiorem vero deficcat,atquc(vt Gale-
nns ait^namraiem huinorerHrecreat,calo-
rem fouetvtrunqne contemperat-Mifccre
eftinuenibus, minus fenibus,frigidis vero
fenibus minime- Frigidanamqae duraque
fcnecius (yt inquit Plato ) ita mero feruet
atque mollitur, licut veligneferrum,vel a-
qua lupini. Quod diximus pervinumoppo
lita fieri, atque diffidentia temperari, fcito
etiam per glycyrthizam fieri, fed debilius.
Fieri etiam per oleum rolaceum , ledcx-
trinfecus. Harc ergo tibifamiliaria funto.
Neque diffidas quicquidSt qualitate tem¬
peratum eft,& virtutepotensjpoflereliqua
temperare, ficut frigus aliafrigefacere, id
in primis habere temperamento Iouis quo
etiam faluberrima fimt. S cd de his alibi dit
putandum.
DmU, vicius & Medicinafenum.
CAPVT VIII.
Q Vi feptimum iam leptenarium im-
pleuerunt, quinquagefimum attin¬
gentes annum. cogitent V enerem quidem
fignificare iuuenes, Saturnum vero fenes,
atque has apud Aftronomos ftellas inter fe
maxime omnium inimicas exiftere. Rem
ergo veneream Saturno fugiant,quae iuue-
•nibus etiam vitat plurimum detrahit. Non
enim natis conlulit.fednafcituris.iplafque
etiam herbas ftatim produdlo femme fic-
cat. Prsetereafrigus aerem que nocturnum
Iethiferum libi putent, atque eum omnino
victum feruent, ex quo languinem pluri¬
mum lperent,fpiritumque quamplurimum,
ex vitellis videlicet ouomm recentibus, vi¬
no aliquantum quidem dulci, odorifero ve¬
ro quamplurimum. Nam hic vitellus pro¬
prie cordis fanguinem , vinum pratcipue
ipiritum recreat. Carnibus eleciiffimis co-
dtuque facillimis omni lummatim vtantur
diatta,calidum pariter atque humidum au-
ente.Spiritum odoribus prafercim vici af-
due recreent. Vigiliam 8t inediam fitim-
quedeuitent, laborem rurfiis corporis at¬
que animi, & fofitudinem & moerorem.
Mulleam repetant fi forte intermiferint,
nunquam intermittendam. Ludos quof-
dam & mores quoad deca: olim anteadfc?
pueritias reuocent. Difficillimam namque
cft ("vtita dixerim) rciuuenefccre corpore,
nifi ingenio prius repueralcas. Itaque in
omni etiam «are magnopere conducirad
vitam nonnihil puerius retinere, 8c oblc-
ftamenta varia femper aucupari. Longum
verbprofolumque rilum minime, Ipiritum
nam que nimis ad exteriora dilsrat.Sed re¬
deamus ad fenes. Hi praeterea fi {rigant,
fementapetant aromatica & calida fimu-
latque humida. Meminerint puerile non
eiTe,puerile illud Auicenmt fomcntum,fa-
ctum quidem a Dauideffedtardius forte
fadum.Fomentum feni mirificum.Medul-
la recentis adhuc calentispanis infulb mal-
uarico vino cum puluere mentha,appelira:
flomacho & fepe ad olfa&im adhibita.
Nam & medullas eiulmodi etiam fola T e-
mocrito iamjam expiraturo retinuit (piri-
tum,quoadplacuit fugitiuum Prztcrca fri-
«ftionibus vtanturleuibus , fcuquandocue
kuacris nutrimenmm prouocanribus ad
extrema. Nucleos ante omnia pineos vide.
• licctablutosjfamiliareshabeant Hoc enim
nutrimentum Medicivetetes fenibus aptif-
fimum probauerunt.Cahdum enim & hu¬
midum eft Sc pingue,& omnem lenit a/pe*
ritatem, atque fimul, quod mirum cft.dum
naturalem humorem auget, interea fiiper-
fluum defiecat, putridumque expurgat hu¬
morem. Sunt qui nucleorum eiufmodi
drachmam vnam quotidie poft cibos ex¬
hibent fenibus comedendam. Egodrach.
quoque alteram ieiuno flomacho lenibus
exhiberem, vel recens,calens, auratum ,pi-
nucleatum. Componerem quoque ele^
<fluarium:Jhpeipa<9;o. Sume amygdalarum
dulcium mudatarunivncias quatuor, tan-
tundem eiufinodinucleorum, pittaciorum
duas,ynam feminum cucumeris,vnamr.u-
cumauelanarum mudatarum, contunde,
coque vna cum candidiffimo faccharo,cui
tamen addideris vnam zinziberisrecentis
conditi drachmam,croci dimidiam,mufri
tertiam, ambrs tantundem,(accharuni, a-
qua melil&pdeft,citraris rofarumquefiin-
dito,.multa aurifolia his adhibeto. Huius
enim viu quotidiano, vitam fenes validio¬
rem losgioremqueconfequenmr PolTunt
& in menfa hoc accipere & pluribus horis
ante menfam. Vtifius autem tunc erit, fi
quid albi odorique vini vna cum confectio¬
ne eiufinodi biberint Temporibus vero
calidioribus (accharum rolaceum vna cum
aurifoliis,& conditae myrobalani vitam.fe-
Cibus prorogabunt. Theriaeam nemo du¬
bitat ad idem humidis conuenire perlonis
atque temporibus. De cuius vlu fatis in fi¬
bro iugeriore dictum. Nemo etiam nega¬
bit his prodefle admoctam radices enuiat,
beeniafque radices , albas fimiliter atque
rubeas , maxime vero recentes illam qui¬
dem pro nutrimento Jias etiam pro aroma¬
te , Sc .omnia fimplicicer calida, humida-
 de vita producenda. Lib. II.
cue SCarcmatica fimul&fyptica,(imnl-
quepinguia. Certem eftfcces clc&o gly-
cyrrbizat Sicco familiares vti debere. Tra-
dnnr eniro glycyrrhizam efle hnmani cor-
peris calori pariter & humori perfimilem,
prasterea variis fenum morbis opitulari,
Lacquoqueamygdalinum, & amidus ci-
bus familiaris efto,& faccharum atque paf-
fula Rafis tripheram ex myrobalams Indis,
emblicis belliricis confedfam. Item mvro-
balanos Indas conditas faccharo, non fo-
lum ad retinendam/ed etiam ad retardan¬
dam fenebhitemvalde probat. Auicenna
laudat tripheram myrobalanorum maio¬
rem atque miuorem. RurSis confcdtionem
de fquama ferri,maxime vero auri. Iubet
quotidiemandere myrobalanos, prateipue
chebulas rite conditas, ad differenda fene-
dhitis incommoda.
T>c mturis aromatum da cordi ilium necejfariis,
dr rurfum quilis ferum -vicius.
C A P V T IX.
S Cito myrobalanis varias in efle virtutes.
Vnam qua: mirabiliter fiiperfiuu exfie-
cat humorem,vnde canici em prohibet.Se-
cundam qua humorem colligit naturalem,
& a corruptione fimul & inflammatione
tuetur , vnde vitam producit in longum.
Tertiam quy flyptica aromaticaque poten¬
tia virtutem & fpiritum naturalem & ani¬
malium congregat & fouet, & roborat.
Hinc aliquis vitae lignum inparadifo my-
robalanum forte fuifleputabit.Simile quid¬
dam ferme faciimtaurum & argentum,co-
rallus,fpodiumque,& preciofl lapilli,quam-
tiis pro aromatica virtute faculcatem affe¬
rant illuitrandi Tu vero memento aroma¬
tica tunc maxime prodefle nobis ad vitam
(vt fiipra fignificauimus) quando cum vigo¬
re quodam aropiaticohumidafuntpariter
atque calida , lentoremque pinguem ha¬
bent, commodum augmento , quales funt
in primis radices bceniae alba:, fimiliter at¬
que rubentes praffertim recentes. Autfal-
tem quando cum virtute quadam fubtili o-
dorifera,& acuta,fubflantiam deniam lia-
beant, & flypticam valde proprietatem,
qualis vtique compofitio inter coratalia fri¬
gida primum myrobalanis ineffe videtur &
fuccino.Deinde rofis & fucco,& femini ci-
tri.Tertio fandalis & coriandris,atque myr-
to,c2terifque fimilibus. Inter calida vero
cordialia zedoariz, ligno a!oes,citricorti-
ci,&. chariophylis,nuci mufca«,maci,oli-
bano, maftici atque doronico. qualem et-
iam falniz experimur ine fle. Tradunt am-
feram Semulcum flypticam habere virtu-
505
tem.Zinzibcrauremob quaedameiushu-
n-.iditatem,przfcrtim recens & conditum,
fcnibns fepe prodeft. Sed hoc & chario-
phylus prester calorisvehementiam, Cau-.
te videtur accipiendum. Zedoaria quoque
caute, tamctfi theriacre Smilis judicatur,&
flypticam fimulatque pinguem naturam
habet, fenibus commodiflimam, Ambra
propter calorem quafi temperatum tuto
ferine fumitur , ac propter lentorem cum
fiypticafiibtilitate mixtum, przrogatiuam
habet ad vitam in membris & fpiritibus
Confirmandam, tum vero fi ex ea fiat aqua,"
cutifquelauetur.digeflionem quartam re-
ftituit, ac mbrbos eius defe&u contingen¬
tes expellit. Aromatica vero, qua: fubtilem
admodum fubflantiamhabent,qualem cin¬
namomum atque crocus, ccrdiahbus fri¬
gidis & durioribus funt mifcenda. Nam a-
romatica fitantum calida fubtiliaque fint,
&foIa fumantur,naturalem calorem nimis
excitanr,humoremque difloluunt. Necet
faria tamen funt,tum frigidioribus & humi-
dioribus epulis concoquendis,tum cordia-
libus duris ad przcordia transferendis. Te
namque latere non d ebet,humorem ipfum
vita: neceflarium primas incordefedesha¬
bere & arteriis vcnifque eiufdem , quod
Ifaacperfpicue docet, atque, vt Auicenna
probat , hic humor naturali czterorum
membrorum humore frequenter irrigatur
atque fouetur Quapropter cauendum eft,
nemembrivllius humor cafu quopiam are-
fiat,multoque magis,neprzcordiorum hu¬
mor comminuatur. Atque vt nutrimenta
vel fomenta, Stcordialia omnia per atigu-
flos meatus ad praecordia latifT.me perfe-
rantur,his infere crocum Vt vero fiftantqr
ibi,myrobalarios adhibe. Vt autem confe-
quarisvtrunque, accipe inter calida' miif-
cum atque ambram, inter frigida rofasat-
quemyrtum. M emento dulce marathrum
fenibus profuturum.Nam &nutrimentum
permembra diflundit, & quafacultatelac,
eadem humorem auget naturalem. Vnde
Diofcorides marathro ferpentes ait an¬
nuam exuerefenetSutem,Probamus &fal-
uiamiH ec enim naturae yirmtem tempera¬
te calefacit & firmat, paralyfim propulfat.
Probamus & moderatu conditi zingiberis
vfum,habetenim cu calore pinguedinem.
De auro , dr aureis alimentis, da refecillatic-
nejenum.
C A P V T X.
A I Vmm omnes ante omnia probanr,
tanquam omnium rerum tempera-
50 6 Marfiiij Hcini
tiffirr.nm, &a correptione rntiffimutri. Si cus lac e ius (agito ctefcenre Luria, fiaife.
quidem propter (plendorem , loui autem que comedito marathri dulcis modicum
proptertcmpcraturam corifecratunvdeo- puluerem faccharo rite confeSum. Sac-
que poftecalorem naturalem curo humore charum quidem lac in ventre cogivel pu¬
mirifice temperare, humores a corruptio¬ trefieri non permittit, marathrum vero
ne feruare, Solarem & Iouialem ipiritibus quum &(ubtilc fit Sclafiis amicum,dilata¬
Sc membrisinferrevirturem.Verumtamen bit ad membra. Quos heAica fenilis exe-
oportet datiffimam aurifobftanriam, (lib¬ dit,Medici diligentes liquore humani (an-
riliorem facere, penetratuquefacillimam. guinis,qui arte fublimi deft illauit ad ignem
Noueruntenim cordialiamnc maxime la¬ reficere moliunmr. Quid ergo prohibet,
tentem cordis recreare virtutem, quando quo minus fenio iam qua fi confebtos inter¬
in eis attrahendis minime natura laborat. dum hoc etiam pom reficjamusrCommu-
Vt autem minime fatigetur,vel (ubriliffima nis quadam eft &vems opinio, aniculas
iam effe&a,vel cum fubtiliffimisluntexhi quafdam fagas ( qua & ftriges vulgari no¬
benda. Optimum fore putant, fi abfque a- mine nuncupantur ) infantium digere fan-
liena permixtione aurum potabile fiat. Sin guinem, quoprouiribusiuucnefcant Cur
minuspodit, conuifum , &in folia reda- non & noftri fenes omni videlicet auxilio
<3um accipivolunt Aurum ferme potabile deftituti, fanguinem adolefcentis (ugant?
babebis ( yt dicam ) Collige flores boragi- volentis inquam adolefcentis, (ani, lati,
nis, bug!oflsr,meliife. quam citrariam no¬ temperatijCuifanguis quidem fit optimus,
minamus , & quando Luria Leonem (ilbit fedforte nimius. Sugautigitur morehiru-
vel Arietem, vel Sagittarium , alpicitque dinum exbrachij finiftrivena vixaperta,
Solem autIouem,c<5quecum candido (ac- vriciam vnam aut duas.Mox vero lacchari
charo,aquarofacea liquefacio,& pro qua¬ viniquetantundem (ument,idque efuri en¬
libet vricia infere diligSter aurifolia tria.Ie- tes & fitibundi facient crcfcente Luna. Si
iunus cum vino quodam aureo fume. 1 tem crudas agre concoquitur, coquatur prius
aquam excapone deftillantem foco vel a- vnacum faccharo, vel ad aquam calidam
liter confumpto,vna cum rulepfiimerqfa- moderate deftillct faccharo mixtus,deinde
ceo in quoCuri folia qusedsmante contu¬ bibatur. Fouere quoque ftomachum mne
deris, Prauerea in nitidiffimam fontis a- fanguineluillo prafens auxilium eft, quem
quam aurum extingues ignitum, cum eo¬ vtique fanguinem e vena fuilla fluentem,
dem auri contundito folia. Eadem vinum fpongia calentevino madefacta cobibar,Sc
aureum temperato, &ynacum eiufinodi ftomacho ftarim calens admoucatur. Ga¬
potu comedito recentem oui vitellum. Fai lenus atque Serapis morfiim rabidi Canis
cile vero in tota corporis arbore feruabis fanguinis canini pom curari dicunt.Ratio-
humorem , fi in radicibus conferuaueris. nem vero illis aflignare non placuit. Ego
Accipe igiturgallinarum &pulIorum eiuf- igitur biduum eam quaritans,opinor deni-
i*odi atque caponum, cor, iecur ftoma- :que faliuam carnis rabidi veuenofam , im-
chum, tefticulos,atque cerebellum, coque preflam hominis pedilafo, per venas pau-
aqua m6dica,miniffio (ole. Coela contun¬ latimad corafcendere, morevencni,nid
de ex tota carne & totoiure & (kccharo, quid interea diftrahat.Siigiturinterimca-
addito recentis oui vitello, facplacentam nis alterius fanguinem illebiberit, (anguis
modico cinnamomo crocoque conditam ille crudus ad multas horas natat in ftoma-
'& auratam.Hac vefcere efuriensfemel (al¬ cho,cum denique velutpcregrinum deie-
tem, quarto quoque die, &tunc quidem bhiro peraluum. Interea caninus fanguis
fola,claro tamen ad potum addito vino. ifte faliuam caninam diperiora membra
prenfantem prius quam ad przcordia ve¬
De nfu luciispmguinifyue humem pro vi- niat, deriuat ad ftomachum, nam &in ca¬
nino (anguine virtus eft ad (aliuam canis
attrahendam, & in (aliua vicilfim virtus ad
CAPVT XI. fimilem fanguinem profequendum. Vene¬

S num igitur a cora e femorum, {anguinique

^Epe-poft decimum flarim & nonnun- imbibitum in aluo natanti,vna cum faugui-
quam poft nonum fcpreuarium, arbor ne per inferiora deducitur, hominemque
humana arefacto paularim humoretabef- itarelinquitincoIume.Quorfumhacr Pri¬
cit. Tunc primum humano iuuenilique li¬ mo quidem vt rei tam occultz, (uccurreu-
quore irriganda eft hac arbor humana, tem inter dillerendum caufam aperuerim.
quo remrcfcat-Eliges ergo puellam lanam, Deinde vrmonea*n,fanguinem potari po£
fonno(am^u]arem,temperat2m.&fameli¬ fe & quidem falubriter, atquein ftmgaiae
 de vita producenda. Lib. 11.
tum ano virtntem eflc, qua humanum fan-
gninem artrahat.S: mutuo profequarur N c
forte diffidas iuuenilem ! anguinem ifenc
bibimm trahi ad venas mcmbraquc polle,
ibi que proddTe quamplurimum.
T>e iUuJttiHelione , &■ ctmftKtuaincfenum.
C A P V T XII.
M Eminifle decrepitos expedit, Da¬
turam debilem non ede nutrimen¬
torum pondere fatigandam3vcl etiam epu¬
larum diuerfirate nimia diftrahendam.
Nam & iuuenilis atas hoc vitio fit cito
fenilis. Diuidant ergo menfas , nec tam
muka naturam alimonia quam frequenti
reficiant, interuallo tamen interim addi-
geftionem dato. Nam fepe etiam poft-
quam ftomachusipfe concoxerit,nili & ie-
cur cuafi digellerit, fitmere nutrimentum,
naturam «Jiiirahit atque fatigat, qua; qui¬
dem Iailitudine fepius frequentata, aduo-
lat intempeftiua fenectus.Senes hyeme ve-
lut oues aprica petant, sftatevelut aues a-
mcena riuofquereuifant. Frequenter inter
virentes verfenturplantas , Scfuauiter re¬
dolentes , hs nam que viu entes, fpirantefr
que confpirant ad fpiritum hominis augen¬
dum Ad loca vero communiter apibus a-
micaconfugiant, mellaquehyeme degu-
fient Mei enim cibus eft fenibus in primis
amicus, nifi vbi bilis timetur incendium.
A micus cafeus recentiffimus, amici dafty-
li, ficus , pallula;, cappares, dulcia punica,
zizipha, byffopus, fcabiola, betonica, fed
piftacia multo magis. Pinei vero nuclei
maxime omnium , ficut diximus. Exqui-
iusplurimum referent adiumentum, fi eos
horas duodecim in aqua paulum calida te¬
neant priufquam edant Sic enim ftoma-
uho non nocebunt. Ac praterea,fi dunt
•hisvmnmr, etiam inter pineta & oliueta
vitefque verfentur , autfaltem pini vapo¬
rem accipiant & odorem. Item gummi la-
chrymaque pini cum oleo vel vino corpus
fzpe definiant. Probabile enim eft arbo¬
res longa naturaliter vita dotatas, praeler¬
unt fic etiam hyeme virefeant, ad longam
tibi vitam vmbra, vapore, nouo fructu, li¬
gno & tcmpcftiuo quolibet vfu prodeffe.
Deanimalibns autem longEuis-lupra dixi¬
mus. Iamveroad idem tibi forte condu-
c et.fi viuas plurimum penes eos quifani,ti-
bi fano natura fint fimiles & amici, ac ma-
gisfotfan fipauloiuniores. Vtrumverb &
quomodo frequens adolefcenmm confue-
-tudo parumper feninm retardare valeat,
pudicus Socrates confidendus.
507
Sje* adminu•uU fenes i PUmtistu:ifiant ad
cm nii rmmbrt fcuenii.
C A P V- T XIII.
f 7 Erum confidite potius foliiciti fenes
V Apolliiaem jqui S 0 cratem Grccomm
.• • • im iudicauit-Confuiiite Ionem
inluperatqu e Venerem. Phccbus ipfe artis
Medicina: repertor, nucem mufeatam vo¬
bis foucndoftomacho dabit. Iupitercum
Phcebo maffichcnatque mentham.Venus
vero corallii Fouendorurfum capiti Phos-
buspa;oniam,thus, amaracum, & cum Sa¬
turno myrrham. Spicam nardi macemquc'
lupiter. Venus denique dulcemarathrum
atquemyrtum. Ad cor vero fcuendum ac¬
cipietis a Fhcebo quidem citrariam, cro¬
cum .lignum aloes, thus,ambram,mufcUm,
doromeum,modicum chariophy!orom,ci-,
tri corticem, cinnamomum. Ab Ioue li¬
lium bug!oflam,ozimum & menrham.bee-
niafque radices, & candidas pariter & ru¬
bentes. A Venerefbla quidem myrtum &
fandalum atque rofam, vnacum Saturno
coriandrum. Hec vos condite diligenter.
Etquteftomachi fint, cydonicum oleo in
formam ceroti cSficite Quivero capitis,
oleo fpicE perfundite acillinite ceruicemi
tempora,frontem Que denique cordis,au¬
reo vinofpargite, aquaqiie rofacea,eaque
foris prscordiis admouere. Anecur in pri¬
mis creando fanguini neceflarium, helcio
quomodo prEtermifimus.Huic ergo fem-
pcrEupatorio Sc opobalfamo Phoebus opi¬
tulabitur. Piftaceis lupiter atque pallulis»
Venus autem hepatica,endiuia, fpodio,cr-
corea. Lieni tandem fouendo S aturnus ille
veftervna cum Ioue capparim dabit vobis,
fcolopendriam.tamarifcum.Sicntveficam
lupiter cum V enere, pina, glyCyrrhiza, a-
miao, Cucum erisfeminibus,malua,alciiEa,
manna,cafia curat. Saturnum vero veren¬
dum pluribus,neadeo vos fugite fenes. Hic
enim quam peregrinus eft iuueuibus , tam
vobis domefticus erit. Vt igitur totum ipfi
quoque vobis corpus vegetet pro viribus,
atque confirmet, accipietis nonnunquain
ab eo regnante pariterque i Phcebo mu¬
niam fimul, & anferis alfi pulpam.hzc an-
feris adipe modico definite,contundite df-
figenter,Myrobal2norum chebulatum at¬
que Indarum meile concoquite , ambra,
ffiufco, croco concite, credentesMediei-
narum ad vitam conferentium veram efie
fidem. Qua fperetis& Deum fupplicanti-
bus vobis adfpiraturum, &res ab eo crea¬
tas, prEfertim coeleftes mirificam procul-
dubio ad augendam vel confemandam vi¬
tam habere potentiam.
5oS Marfilii Ficini
Vt unfabuUticxc fixumfuh Vexere pr obrem color viridis , maxime omnium,'
'virentia, pate. nigrum cum candido temperans, przfiat
vtrumque , delectans pariter atque confet-
CAPVT XIIII. uans , & molli infuper & adhuc tenera

S qualitate, ficut & aqua radiis oculoru abf-

Ed a grauioribus his numinibus ad Ve¬ que offenfione refiftit, ne abeuntes lon¬
nerem pammper vos per hortos & gius diiperdantur. Quae enim dura funt fi¬
prata fenes virentia reuoco. Ad almam mul & alperadrangunt quodammodo ra-
Venerem vos omnes aduoco,non luden¬ dios.Quse vero rarifllma funt, diifolutioni
tem quidem vobifcumdedjocantem Ha:c adimm patefaciunt. Sed qux foliditatem
& vobis, inquam, & mihi iam feni, primo aliquam habent, lenemque fimul squali¬
quidem iocolum hoc fundit oraculum. tatem, ficut fpecularia ebrpora, nec ipfe
Ego filij (fi nefeitis ) voluptate motuque quidem frangunt, neque longius diiperdi
vobis vitam dedi. Ego igitur voluptate permittunt. Qua deniqueprxterhxcbe-
quadam motuque & li non fimili, vobis neficia,tenera quoquefont&mollia, ficut
feruabo yitam. Eandem quoque feruabit aquarelque virides, liquidis oculorum ra¬
libertatem Liber vitis fator, propagator vi- diis mollitia blandiuntur. Denique vifiis
ts.Liberipfefemper odit feruos,& quam radius quidam eft in'quadam oculorum
vino promittit vitam , folis liberis implet aqua naturaliter nobis accenius, actcm-
longam. Mex quidem yit» fimul atque peratum lumenin aqua quodammodo re-
menti quondam profuit regnante Saturno fiftente rcquirit.Itaquc gaudet aqua, dele¬
diminuta mentha, placetq; quotidie. Vo¬ batur fpeculis fimilibus,viridibus oblaSa.
bis autem maior mentha mente vitzque tur.In quibus fene viridibus folis lumen in-
prodeft, diminuta nocet. Rifum ex meis fitum adhuc vernum fecum habet humo-
hortis legite,negligite ficum.Has vero vio¬ rem,aquamque liibtilcm occulto quodam
las quando carpitis,carperevos exiftimate lumine plenam. Ex quo fit etiam, vt color
lilia,prehendentes lilium, comprehendere viridis cum tenuatur, in croceumrefolua-
crocum.Crocum a Phoebo Iupiter ipfena- tur. Quorfom haec ? Vt intelligamus fre¬
ctus propagauit in lilium. Lilium a Ioue fu-. quentem viridium vlum,fiquidem vifus fpi-
Ieipiens,in has quas hic videtis,violastrans- rimm recreat, qui in animali ipiritu quo¬
formaui. Denique rofa quidem vobis efto dammodo praecipuus eft, animalem quo¬
Lucifer,Helperus vero myrtus.Poft oracu¬ que reficere.Atque etiam meminerimus,'
lum nobis cogitandum, mandat rerum vi¬ fi color viridis, quialnter colorum gradus
ridium naturam, quatenus virent,nonfo- medius atque temperatiffimus eft, tantum
lam elfe viuam, fed etiam iuuenilem, hu- animali ipiritui prodeft, multo magis qux
morequeprorlus falubri,& viuido quodam per qualitates temperatiffima funt, natu¬
ipirituredundantem. Quapropter odore, ralem & vitalem ipiritum in natura , at¬
vilu, vfu, habitatione frequenti iuuenilem que admodum proflitura nobis ad vi¬
inde ipiritum nobis influere. Inter virentia tam. Nihil in mundo temperatius eft
vero deambulantes interim caufam per¬ quam coelum, nihil iub coelo ferme tem¬
quiremus , ob quam color viridis vifum peratius eft quam corpus humanum, nihil
prse exteris foueat, falubriterque delediet. in hoc corpore temperatius eft quam ipi-
Inueniemus tandem naturam vi&s efle lu¬ ritus.Per res igitur temperatas vita perma¬
cidam , ac lucis amicam, volatilem tamen nens in Ipiritu recreatur. Spiritus per
ac facile diifipabilem. Idcirco dum perlu¬ temperata cceleftibus conformatur. De¬
cent fe dilatat amicam , interdum nimio nique difeamus ex temperie viridis, qua!
lucis exceifurapiprorfos, & vehementi di¬ illuminando seque congregat animalem
latatione diflolui,tenebras autem natura- ipiritum atque dilatat, ideoque maxime
litervelut inimicas fugere,ideoque radios iuuat,nos quoque in cor dialibus eligendi?,
in anguftum inde retrahere. Optat vero componendis, vtendis, aromatica, fnbti-
viiusitapetfruilumine ,vt per amicum hoc lia & acum, quse ipiritum extendere vel
fiium amplificemr quidem, nec tamen in¬ etiam illuminare iblent, quod fecit cro¬
terim diflipetur. Iam vero in quocunque cus atque cinnamomum , cum aroma¬
colore plus admodum tenebrarum fiue ni¬ ticis femperftypticis eongregantibufque,
gredinis quam lucis, non dilatatur , nec ccumyrobaIanis,&fimilibus commiicerc,
ideo delectatur radius vifiis ad votum. atque viciflim.
Vbi viciffimplus admodum fplendidi co¬ Neque pratmittere qua; abfoue acu¬
loris eft quam nigri,Ipargiturlatius, no¬ mine edam aromadeo fimul vtrumque
xia quadam voluptate dmraftus. Quam- conficiunt, aliquanto videlicet dilatansj
 dc yita producenda. Lib.
atque admodum congregant, tr.ultum-
oue liicminant , quz & alias narraui-
tnus , quod efficit aurum - argentum., lpo-
dmm , sera Ilus, cleGrum, ferieum. pre¬
tio fi lapilli, inter quos byacintbusvel ore
detentus ob Iouialem temperiem pluri¬
mum comprobatur. Cum enim iub ter¬
ra nequeantfpeciofiffima,&quafi catle-
fiiaprocreari abfqnefummoquoddambe-
neficio coeli, probabile eft rebus eiufmo-
di mirificas coelitus ineffc virtutes. Com-
poiitio vero efolmodiquz dilatando &il-
luminandofpiritum zque congregat, ita
deledat eum intrinfecus atque recreat,fi-
cut foris viriditas oculos i atque ipfom
etiam apud fenes in naturali quadam viri¬
ditate diutiifime feruat , quafi laurum,
oliuam , pinum , etiam hyeme virentem.
Tantoque magis id efficit, quod efficit, &
interius, atque maxime fi compofitiora¬
jis aromatico flagret odore alliciatque fa-
pore. Profcdto ficut corpus ex crafliori-
bus humorum partibus compofitum in
quintam redigitur formam, ita ipiritus ex
fobtiliflimis eorundem portionibus confti-
tutus , formam habet quintam naturaliter
temperatiflimam atque luridam , ideoque
-cadeftem. Atque in hac ipfa forma confcr-
uandus eft, vt fubtilis quidem fit, gcinter-
eafirmus, ficutdiximus. Sitbmninoluci¬
dus ', fed etiam quodammodo folidus. Ac
przterea rebus odoriferis , firmis, lucidis,
affiduefoueaturifivitam cupimus confcr-
uare quz viget in fpiritu, & vendicarc no¬
bis ccelfftia dona. Hzc ha&enus iuflu Ve¬
neris contemplati, Venetemipfam audi-
uifle putemus.
irofopopah Mercurijfinibus confulenth cira
voluptatem , odores , centus , dr
Medicims.
CAPVT XV.
I Nterea dum inter fenesipla quafi Ve¬
nus confabularcmr/orte quidem hacte¬
nus fatisbelle,dcinceps vero prolixiusfor-
fan fabulamraforet. Sermonem hunc his
ercurius vocibus/crmonum auror inter¬
pellat. Quidnam vobis eft cumV encre iftac
femper puella fenes ? Quid rurfum Veneri
cumfermonibus ? Nonne mei fimulatque
veftrifimtfermones: Mea rado pariter at-
quevcftra; Audite me igitur eadem nunc
attenrione,quai!lam3& multo maioreinfu-
per attentione quam Venerem. Quinque
fiatis eflefenfus, vifum,auditum, olfaftum,
guftum,tactum. Efle rurium quinque^vt ira
dixerim ) difeite radones. Dum enim per
11. 569
quinque fenfus quoddie imbdirur Vobis a-
nimusxationefque inde remm ipfe conci¬
pit, interea nouones habitufque ad res fo¬
dicandas quinque,tanquam rationes quin -
qucrefoltani. Przterea ficut quinque hinc
quidem funt fenfus.inde vero quodammo¬
do radones, ita vitz tenor quinque gradi¬
bus circa fenfiim radonemque difponitur.
Vnde quinque numerantur ztates. Prima
quidem feniu tantum trahitur. Secunda,
fenfu magis admodum allicitur, quam ra¬
tione dueatur.Terriapofthzc alternis pa¬
riter rationis & fenfus pCrtoafionibus agi¬
tur. Quarta, radonepotius quam fenfu du¬
citur. Quinta tandem ratione tantum regi
debet.Prima igitur ?tas atque iecunda taii-
quam fobie&a Veneri, Venerem fiplacet
loquentem. audiat, reliquz vero Mercu¬
rium. Ego igitur reliquos vos omnes allo¬
quor, non pro me quidem tantum, fed pro
Diana edam hac,quam adfiniftram meam
cetnids,nempe qunmhzc elinguis fit, ego
Vero bilmguisjiureprohac ipfa- cuius egb
linguam habeo,loqucr.Vnam profecto no¬
xiamque Venus vobis indidit voluptatem;
qua noceret quidem vobis ;prodeflet vero
foturis, exhauriens paulatim Vos per laten¬
tem quandamquafififtulam, ‘alfodque vei
ftris liquoribus implens atque procreans;
vos tandem quafi vetuftum quoddam fpo-
lium cicadarum iam exhauftom liumi re¬
linquetis, crcadz interim teneriori prolpi-
ciens.Nonnevidedsquod Verius de mate¬
ria veftra generat efferecens quiddam &
vfoum ,ieniuque przditum: Surripst ergo
vobis iuuentutem & vitam atque fenfum,
extoto, inquam, cotporepcr.totius volu¬
ptatem ,vt efficiat inde t otum. Ego interim
materiz illius quz qiiartz digeftioni foper-
eft qualitate monitus;voscommoneo, ali¬
menta fimiliter quarta digeftione cofta
plurimum vitz veftrz focc urrere.Ouum re¬
cens videlicet integrum &forbilevna ciim
laccharo exiguoque croco.Iac huroanums
vel foillutn,vel caprinam cum pauculo mei¬
le fomptum. Atque hzc duo tunc falubrio-
rafont, quando natiuoadhuc calore fla¬
grant. Etiiouum aliam mox coSuram de-
fiderarc videmr.przfertim in ftomacho mi¬
nus valido fed leuiter eft coquendum. Ve¬
rum vt parumper ad Venerem redeamus.
Si quando vidrftis Veberem,iuuenilem ad¬
modum vidiftis,& quafi meretriciis focis &
omaribus expolitam. Hzc ergo quz notia
femper cft,aoua femper aftectar.oait vete¬
ra, facta deftffiic, vnde conftruat facienda.
Hzcruriumf fi didtufes eft)quafi meretrix
non yno quouis eft contenta viro, vulgus
amat,&vc dIaIccuceloquar,!perici paflxm
Vn iij
jio Marfiiij Ficini
potias quam indiuiduo fuffragatur. lam dine vcxatnocetquevotatisjVt inde pefie-
vero neque tafitu tantu aivos pracipitat, ritati profit. Sed hac quidem foscundat
fed etiam guftu fallit quotidie perditque corpus,ftimulatquefecundum. Ille men¬
deceptos. Quos enim vosin rebus fapores tem fuo femin e grauid am vrget ad partum.
percipitis mediocri quadam temperie gra¬ Vos igitur prouerbijmemores,Ncquidni-
tos, hos Dianahac Apollinislouifque mu¬ mis, affiduis prudentia franis parmrientis
nere tradidit. Illecebrasvcro faporum mi¬ vtriulque libidinem cohibete.Taroetfi mnl-
ras , quibus quotidie velut homo capti clam to citius grauiufque ille laedit, quos tadio,
miferi vitam perditis, Vcnusinfidiofafabri- torpore, maerore, curis, fuperftitione pre-
cat. Quidigitur Martem incufatis 2 Quid mit, quam quos fupra vires corporis moret
Saturnum ? Mars quidem raro admodum que mortalium eleuatad exceHa.Omnino
vobis palamque nocet. Saturnus quoque vero feruare moneo, quod aquus Icpitqr
fapius vulm fe profitetur hoftem ,nec et tar- Pythagoram docuit & Platonem , fcuma-
dius,tempulque remediisnullinegat. Sola ham vitam in quadam aquali a nimie ipfius
V enus palam vt amica venit,clam inimica • cum corpore proportione feruarivtrumq;
venit. Hanc igitur inenfatepotius, fi quem fuis quibufdam alimentis & exercitationi¬
inter fuperos incufare licet. Ad multiplices bus ali, aefimiliter augeri. Si quis alteru¬
huius infidias, tum oculis Argi vofipfbs in- trum educatione praecipue fua multo robu-
ftruite, turo Palladis clypeo vos inunite. ftius altero tandem efficit, non mediocrem
Aures autem ad blandas pollicitationes facit vita: iaifiuram. Propterea quicunque
•eius tanquam adlethales Syrenum canms inter res Medicorum arte laudatas potifli-
obftmite. Hunc denique prouidentia flo¬ mum eas eligit,qua corpori fimul & inge¬
rem a me accipite, quo Circes huius vene¬ nio pr olunt , maximum vita fibivendicat
ficia deuitetis. Hac vobis duasvixtandem adiumentum. In earum vero numero vi¬
& has.quidemlethiferas pollicetur volupta¬ num , mentam,myrobalanum, mufeum,
tes potius quam largitur, ego vero benefi¬ ambram, zinziber recens,thus,aloem,hya-
cio patris atquefratris quinque promitto cinthum.fimilefque lapilIos,herbafue con-
vobis,quinque prafto, puras,perpetuas,Ia- fimiles efle putate, &qua ad vtriufqueyti-
lutares,quamm infima eftin olfadhi.iupe- litarem a Medicis pariter componuntur.
rior in auditu, fublimior in alpedfu, emi- S ed longioribus his quandoque interceptis
nentiorinimaginatione,inratione excel- ambagibus ego quoque Medicus hucac-
fior atque diuinior. Qua maior delediatio ceffi Si fapores ex rebus acceptis non vitra
in tangendo percipitur atque guftando,eo viu entibus,item odores ex aromatibus iam
vice grauius frequenter accidit detrimen- ficcis vitaque vacuis,multum ad vitam con¬
tum.Contravero quanto maiorem in olfa¬ ferre cenfentur,quidnam dubitatis odores
ctu voluptatem & audituatquevifu, item ex plantis, radicibus adhuc fuis hair entibus
imaginatione &fiepe ratione quotidie re¬ viu entibufque,mirum in modum vitz yires
portatis , tanto fila vita; longiora pro¬ accumulaturos-Denique fi vapores exha¬
ducitis. Verum ficut in blandimentis tan¬ lantes ex vita dumtaxat vegetati magnope¬
gendi atque guftajidi cauendam vobis re vita; veftrse profnnt, quanmm profutu¬
fubdolam admonui Venerem , fic in ros exiftimatis cantus agrios,qUidem Ipiri-
ipfa fecretiorcnimifque aflidua contem- tuprorfiisaerio , harmonicos harmonico,
platiua mentis delectatione cauete Satur¬ calentes adhuc viuofqueviuo fenlu praedi¬
num , illicenim frequenter filios ipfe fuos tos fenfuali ratione conceptos rationali?
deuorat. Nam quosfublimiorum contem¬ Hanc ergo vobisamefabricatam trado ly¬
plationum luarumrapitillecebris, & illic ram, cantumque cum ipfa Phoebeum,fo-
agnofeit vtluos interim (fi modo diutius lamenlaborum, diuturna vita pignus. Si¬
gradum ibififtant) falce quadam e terris cut enim res qualitate temperatiflimafi-
amputatjterrenamqueincautis vitam fape mulque aromatica,tum humores inter fe
iurripit. Hocfaltem Venereinterim indul- tum fpiritum naturalem fecum iplo con¬
gentior, quod Venus quidem vitam quam temperant , fic odores eiulmodi vitalem
tibi detrahit, donat alteri, nihil tibi pro de¬ fpiritum , ficrutlum fimiles quoque con-
trimento reftimens.Saturnus autem pro vi¬ cenms fpiritum animalem.
ta terrena, a qua feparatusipfete denique Dumigimrfidesinlyra fonofque, dum
feparat,coeleftem vitam reddit atque fem- tonos temperatis in voce , fimihter fpiri¬
pitemam-Hocipfo fimilesefle videntur in¬ tum veftram intus contemperari parare.
ter feVenos atque Sauiraus,quifane quam Acne ipfe Venere fim auarior, qua fine
Aquario gaudet, tam regnat in Libra, Baccho friget, ab hoc iplo Libero patre
quod homines & hic & illa generandi libi¬ per mcne&ar hec accipite. Qui pracipue
 cie vita producenda. Lib. II.
inter vos frigent , temporibus fimilitjus ditum , vel fado iocoque folatum mode¬
bis leptimo quoque die vncias vernacef5/ rari velimus , per Saturnum feueritatem
vel maiuatici dulcis meri duas fumant emendare non facile valeamus. Optima
cum vna panis vncia, tribus ante men- verodifciplinaefbper quadam Phoebi' io-
fam horis. Semel autem drachmam vnam uifque, qui inter Samrnum Vencremque
fubiimisaqcz deftillantis cxvino cum iu- funt medij, ftudiaflmiliaqueremedia ho¬
lep rofacei femuncia. Quo quidem liquo¬ mines ad alterutrum declinantes, ad me¬
re illinirc edam cutem, Sc ad olfactum vri dium rcuocare. Sed vt tandem fimus Me¬
com mo diffime poliunt. Atque vt poft eiut dici. Sicut flamma duobus communiter
modi neclar ambrofiam qiMKuc vobis af modis violentis extinguitur, aut velut dif
feram , hanc infuper acceptam ab Ione flata ventis, aut contra quafi comprefla ci¬
largior medicinam.Quatuor myrobalano- neribus , ficfpiritum vel celeriter effedu
rum vncias accipite chebularum, tres ro¬ veneret) diffipamus, vel fenum Saturnio
facei facchari, condid zinziberis, hyeme fuffocamus, ac fepe exprimimus compri-
quidem vnciam, atftateverofemunciam. mendo,pariterque refoluimus.Spiritus vti-
Tria hac cum emblicarum meile conco¬ quefrequenter ad extima volans , intima
quite fuauitcr, fepremque aurifoliis exor- reddit vel vacua vel aliena vita:. Sed ad in¬
nate.Ieiuni bolum ante prandium quatuor tima fepe coadus, cztcra circum mem¬
horis accipite. Anno falcem integro quo¬ bra przftat vita minus idonea. Citam igi¬
tidie id aflumite, vtindevelut Aquila: re- tur fenedutem , tum Venus interioribus
iiouetur veftra iuuentus. Hadenus quafi noftris, tum Saturnus exterioribus infert.
Mercurium loquumm exiftimemus. Venus quidem pracipue.vbi exquouis eius
motufaciie corpus debilitatur atque Iabafi-
Confirmatio fu feriorum, dr -vitandi coitus cit.Saturnus quoque potiffimum .quando
afiiduaquc cogitationisfracefta. ex quocunque contemplationis officio ve!
cura,labore,‘ ingenij corporifqj vires labe-
CAPVT XVI. fadan:ur,&fivelqui ad contemplationem,

A vel qui ad libidinem natus eft, plerumq; ad

Strologi V enerem & Saturnum ini¬ fuurn vterque officium eft natura fortiflf-
micos inuiccmefle ferunt. Cumve- mus. Natura enim fepe coniungit cum
ro in coelo,vbi omniamouenmr ,vbide- voluptate fimul & facilitate potentiam. V-
fedus cft nullus, odium effe nequeat, nufquifque igitur fe cognofcat, fiiique ip-
inimicos,id eft effedu diuerfos interpreta¬ fius moderator ac Medicusefto. Coitutii
mur. Mittamus in prrfentia reliqua.Ecce quidem frequentaturi cateros confidant.
nunc Saturnus quidem nobis in centro, Ego vero exercitaturis ingenium libro et¬
V enus autem in circumferenda poluit vo¬ iam fuperiore confului,denique omni dis¬
luptatem. Voluptas vero fpirituum efca ta omnibus remediis vri debent, quibus
quadam eft. Igitur ex oppofito Venus at¬ membra, fpiritus fenfus,ingenium,memo¬
que Saturnus fpiritus noftri volatum au¬ ria confirmentur , cogitationes per inter-
cupantur. Illa per voluptatem luam alli¬ tiallarcp et ere,necexpedare,vel minimum
cit ad;externa, hic interim per fiiam ad ex cogitatione laborem , maxime vero
intima reuocat. Diftrahunt itaque fpiri- quam primum canefcunt, quamuis non¬
tum, fi ferme eodem tempore moueani: nulli fint qui non tam debilitate natura vi¬
atque diffipent. Quamobrem nihil con¬ delicet adhuc itiuenes canos emittunt i
templatori vel curiofo peftilentius, quain quam vel aegritudine, vel aegrotatione ali¬
Venereus actus , nihil viciflim hunc fo¬ qua praecedent e,aut etiam parentum fimi-
danti alienius quam cura & contempla¬ litudine, a quibus fodicet iamcanefcenti-
tio effe poteft. Contemplatorem vero bus fuerint generati.
Phyficnm religiofiimque eodem in gradu
connumeramus Et gradu fimili quemlibet Medicini fenum, dr de habitatione iterum aU
in negotiis filis valde cogitabundum graui- qitedi&ta.
bufque curis obnoxiam. Hinc rufus effici¬
tur, vt fi quem S aturnia vel contemplatio¬ CAPVT XVII.
ne nimiam occupatum vel cura prefium,
leuare interim & aliter confblari velimus,
per venereos adus, ludos, iocos. tentantes
C Haldaonam regula eft forte probatb-
da ad iuuenmtcm recuperandam,pe¬
tanquam per remedialonge diftantia,fru- regrinos humores inhibitos cOipori expur¬
ftra atque edam cum iadura conemur.At¬ gare gradatim, tum interiores competen¬
que viciflim fi quem venaco vel opere per¬ tibus Medicinis - tum exteriores fndionl-
Va uij
Sii Marfilii Ficini
bus Sdanacris prouocationibufque fiido-
ris, mtereaque falubribus durarunfeue ali¬
mentis paulatim corpus implere. Sunt au¬
tem qui trochileis quibufdam ex vipera fa-
&is, vel helleboropraeparato, promittunt
humores omnes veteres putridofqne pror-
Cis educere. Quibus expurgatis & humore
rurlum fakberrimo alimentis falutaribus
recreato,reftituereiuuentutem.Et qui cau¬
tiores funt, helleboro gallinas pafcunt.ho¬
minem vero gallinis. Eiufmodivero cura¬
tionem tanquam periculolam in iuuentute
arbitror, potius quam in feneftute tentan-
dam,ne forte iuuenmtem illam a Medrea
Peliarfenipromifiam expenamur.Nam &
iuuenes Medicinis exquifice purgantibus
cttbfenefcereHippocratesaflcrit. Sed vbi
diarta non fuflicit, ctyftcre, vel manna, vel
aloe prarfettim lotafecurus vteris.Si tibi lit
aluus aftrictior , manna cum iure caponis
myrobalanique vtere. Sin minus , hac te
iuuenem etiam in fenedute purgatione
feruabis. Sume vnciara locas aloes vnam,
myrobalanorum emblicarum drachmas
duas , chebularum quoque tantundem,
jduas item rofar uro 'purpurearum , mafticis:
quoque cantundem,maluatico vino confi¬
ce pilulas, quando Luna feliciter colloca-
ta,propirio fruitur Iouis alpedu, pratfertim
ii domiciliafixapoilederitvelipfa,velIup-
piter. Hac enim ad diuturnitatem victe ma¬
gnopere conferunt. Potes etiam vtilicer
Rheubarbarum hic cum akfe componere,
ibilicerdimidiamaloespartem, dimidiam
rheubarbari, & quoties opus fuerit, vnam
mane fumere pilulam ad tres vfque vel
quinque, modicumqueiniupervinumbi¬
bere. Vbi vero pituitam m agis times,potes
commode in his pilulis trochifcamm aga-
rici tertiam partem accipere vna cum ter¬
tiis aloes duabus,omiffo rheubarbaro. Sed
primam illam ego iam multis annis pilula¬
rum compofitionem omni artati experior
efle mtiffitnam.Eadem hora confedtionem
eiufmodi facito. Sume myrobalanorum
emblicarum, belliricarumjndarum, che-
bularum,vnciamvniufcuiufquevnam,cin-
namomi vero duas, vnam quoque doroni-
ci rolarum purpurearum vnam , landalo-
rum rubeorum duas , vnam croci drach¬
mam, tertiam drachm z partem mufci,am-
bne tanmndem, candidum poft hac cum
aqua rolacea fiiccoquc citri fimdito fac-
charum,coque,ac bolos^auroque inuolue.
Hoc ante prandium quatuor horis Tumen¬
tes atque dantes, vtiliter experti fornus ad
virtutem corroborandam, ad ilkrftrandum
«pirirum atque firmandum. Maxime vero
proderit fipaulum quidinluper vini aurei
biberis.Proderit & fqpe calefacftum panem
aureo mero & rofacea aqua perfundat, &
modico infuper cinnamomo facchaioque
vberiore condire. Frequenter etiam duo
hac cum lacte amygdalino St modicopa-
nemifee, nam eiufmodi mixtiones natu-
ram referunt Iouialem. Prateromnia qua
in fuperioribus.explicauimus, vclfaltem fi-
gnificauimus, ab iis omnes vrbani diligen¬
ter cauere d Aa, seftu,gelu quolibet, vel
poft calorenrtrigorevel nodtumo, ricbu-
Iis,ventis,velcx palude flantibus,velirrum-
pentibus eX2ngufto , locis item vbi aer vel
mouetur violentius, vel nullo modo rooue-
tur. Habitatione quauishnmidiore,foeto-
re, moerore, torpore. Diligendus aurem
Mercurij fe&acores, diligentiflime fenes.
Qui pratereapoftquam manecorpus to-
tumleuiterperfricuerint, dclinient ipluih
aduerfum aeris&laboris incommoda, ca¬
lente oleo vel vino quopiam fnbamaro,cul
prius infuderint myrrbam &rofam atque
myrtum. Saluiam frequenter ore ferant,
neruis ac dendbus amiciflimam. Et quan¬
do dentium vitio liquida,velut infantes, ali¬
menta. repetere cogantur, molliffima ca¬
neant Lac quidem vitio referant modera¬
to. Vtanturigne dumtaxatvt Medicina*
quantum videlicet expellendi frigoris &
fitfcitandi caloris innati neceffitas poftu-
lat,aIioquin tanquam edace humorem na¬
turalem exiccaturo. Solem vero quoad
dele&at fcquantur vtabmentum ,deftilla-
tionevitata,& asftu fimiliter declinato. Fa¬
ciles quidem motus diligant , excitando
calori admodum necefiarios. Labores au¬
tem corporis oderint, & multo magis ani¬
mi, nec minus longam fmm,&inedram at¬
que vigiliam.
De nutrimentoJftiritus, & conferuatione vitet
fer odores.
C A P V T XVIII.
L Egimus in calidis quibufdam regio¬
nibus , ac plurimo paffim odorefra-
grantibus, multos gracili corpore & im¬
becillo ftomacho, quali folis odoribus ali-
Forte quoniamipfa natura loci, tum her¬
barum & frugum , atque pomorum fuc-
cos ferme totos redigit in odores , tum
corporum humanorum humores illic re-
foluit in Ipiritnm. Cum igitur vterque,
videlicet odor & {piritus fit vapor quidam,
& fimile fimili nutriatur , nimirum &
Ipiritus & fpiritalis homo , plurimum ab
odoribus accipit alimentum. Nutrimen¬
tum vero qualecunque id fit, per odores
 de vita producenda Lib. 11. Jr3
fac fomentum,apprime fenibus& graci¬ tibus. Itaque ad nullos potius qnam ad eos
libus neceflarium eft, quo defe£him ali¬ attinetpuii luminofiqueaeris odorumque
menti folidicris atque verioris vtcanque deIectus,arqucMufic2.Ha;ccnimtria fi¬
compenfarepoffimus. Ambigere tamen rmis animaJisfomenta przcipua judican¬
nonnulli folent, vtrum fpirirus odoribus tur. Potiffimus vero ad vitam eft aer cle-
rtutriamr. Ego autem opinorlblisiorian <Sus. Nam ocbmo menfenati in Aegypto
ita nutriri, vt nili alimenta qua» craffafnnt plurimi viuunt. & nonnulli in plagis Gra»-
digefttone, in vapores extenuentur, Ipiri¬ ciy temperatis faluberrimi aeris beneficio,
ms ipfe , quem diximus vaporem effe, nul¬ ^ quod Ariftoteles narrat,& Auicenna c on-
lum illinc fufeipiar nutrimentum. Itaque firmat Sedprofedto ficut corpus ex variis
vinum odore plenum, fpiritum fubitb re¬ compofitum, variis ( quamuis non eadem
creat, quem cattera vix tandemreficere immenfsjnutriendum eft alimentis,ita fpi-
poliunt. Vaporem vero illum in quem ci¬ ritus fimiliter compofitus varietate quadam
bi co&i denique transferantur, ideo ap¬ acris femper eledti oblectandus eft arque
pellamus odorem , -quoniam & odotvbi- fonendus-Simili quoq; eledtorum yarietate
que vapor quidam eft, & hic tra&us intus quotidie recreadus Nam aer & odor quafi
ex alimentis vapor , nifi fpiritui quodam ipirims cuida efie videnmr. Ia vero Alexa-
odore placeat, vix vllum fpiritui exhibet der,& N icoLPeripatetici vna cum Galeno
alimentum.Quamobrem Auicennam no- concludunt iptritum vitalem & animalem
ftrum valde probamus dicentem, corpus ideo nutriri tum odore,tum aere,quoniam
quidem dulcedine, fpiritum vero quadam vterque mixtus eft atqueoonformis, &v-
(vt eius verbis vtar ) aromaticitate nu tmmque hauftum in prateordia penetrare,
triri. Quoniam crafftudo corporis non ibi coqui temperariquead vitam, perque
nifi craffa natura, qualis eft in dulcedine, arterias diffundi. Vbivcerque coctus ite¬
coalefcere valeat. Tenuitas vero ipirims rum nutrit fpiritum ( vt aiunt; vtrnmque,
non alio qnamfumo quodam atquevapo- prateipue animalem. Aiunt etiam fpiratum
rc,in quoaromaticitas ipia viget , refici aerem non folum refrigerando calori
poflit. Aromaticam vero qualitatem di¬ prodefle,fed etiam nutriendo.Nam & ani¬
cimus odoram & acutam, & quodammo¬ malia etiam valde frigida fpirant Addunt
do ftypticam. Proinde, quoniam iecur aerem craffiorem fpiritui namrali tan-
quidem corpori per fanguinem alimen- quam magis corporeo conuenire,fubtilem
tumpr?ftat,dulcedine plurimum augetur. vero, puram,lucidum/pirimi potius vitali,
Corautem,quia&creatfpiritum, & fpi- potiflimum animali. Neque miram videri
ritui procreat a!imentum,merito defiderat debet fpiritum adeo tenuem rebus quoque
aromatica. Expedit tamen & aromatica tenuibus ali. Siquidem &pifciculi multi a-i
pro corde condiri dulcedine, & dulcia pro quanitidiflimanutriuntur, & ozimumin
iecote aromaticis commifccri , dulcedi¬ aqua fimili viuit,crefcit,floret,r edolet Mit¬
nemque interea nimiam euitarc. Quid to quibus elementis chameleoritem & fala-
plura ? Galenus iplc fequutus Hippocra¬ mandram nuairi ferant .Redeamus ad Jio-
tem, fpiritum nonfolum odore putat nu¬ ftra.Intereftcerte qnamplurimum qualem
triri, fedagre. Aere inquam non fimplici, fpiremus aerem,quales hauriamus odores.
fed potius opportune permixto. Quibus Talis enim & fpiricusin nobis euadit. Ea-
quidem fi fidem habebimus, nec alimento¬ tenus vero , nos anima per yitam vegetat,
rum , nec rei vilius deleftuni magis ad vi¬ quatenus fpiritus harmoniam feruat cum
tam neceflarium,quam aeris nobisaccom- anima continentem. Spiritus quidem in
modatfefie cenfebimus. Aer enim &infe- nobis primus viuit & maxime, & quafi viuic
riorum & ceeleftium qualitatibus facillime foIus.Nonnerepenrinoquodam fepecafi*
femperqueafte&us,&immenfa (vtitadi- yel affechi,vita,fenfus,motus,fubito mem¬
xcrimjamplitudine circumfufus,perpetuo- bra deferunt, regrefio videlicet ad cordis
quemotu nos vndiquepenetrans, ad feara penetralia lpiritu?& fiepe ftatim reuertun-
nos mirabiliter redigit qualitatem, pratfer- tur ad membra, per frictiones & odores il¬
thnfpirimm prtecipue vitalem in cordevi- luc fpiritu redeunte, quafi vita in ipfo fpiri-
entem,in cuius penetralia,tumaffiduein- tu videlicet reuolatili potiusinfitquamhu-
uit,mm repente,fic protinus afficiens fpi- moribas aut membris. Alioquin propter
ritumvt eft affectus, perque fpiritum vita- horam craflam tenacitatem tardius admo¬
lem,qui & materia & origo eft ipirims ani¬ dum accederet vita membrisatque rece¬
malis , pariter afficiens animalem. Cuius deret. Quicunque igitur vitam in corpore
quidem qualitas maximi momenti eft inge¬ producere cupitis , fpiritum in primis ex¬
niolis eiufmodifpiriru plurimum laboran¬ colite , hanc augetenutrimentis fangui-
514 -Mar filii Ficini
nem augentibus, temperamm videlicet at-
que clarum, hunc acrefemper electo foue-
te, hunc quotidiefuauibnsodoribus alite,
hunc fonis 3c cantibus oble&ate, fed inter¬
ea odores cauete calidiores, frigidiorcsdu-
gite, capcflitc temperatos, frigidos calidis,
liccos humidis temperate. Odorem vero
cmnem,quia pars corporis fubtiliffima eft,
fcitote nonnihil habere caloris, atqueex
rebus qua: ipfe nutriunt,odores fp erate po¬
tius nutritos, vtex aromaticopyro pomo-
‘que perfico, fimilique pomo,magis autem
irecentepane, calente, maxime carnibus
affis, quam maxime vino, atque fi vt fapor
qui mirifice placet, plurimi velocifque nu-"
trimenti caufaeftveloceafio corpori ,'fic
; odorem adfpiritumfehabereputate,Com¬
memorare vobis iterum placet Democri-
'-tutif iamiam expiraturum, vt obfequeretur
■amicis, fpiritum ad quatriduum vfque olfa¬
ctu calentium panum retiriuiire,vlterius et-
,fi ,
-iam modoplacuiffet fpiritum feruatu-
■rum.Simt & qui dicunt id mellis odore fe-
cifle. Ego, fimodo vius eft meile, exiftimo
-illum mei vinoliquefadtum albo , calenti¬
bus panibusinfudilfe. Neque enimfper-
:nendus eft mellis odor. Flos namque flo¬
rum mei exiftit, nec parum nutrit ipfa dul¬
cedine, ac diu qualitate fuares integras a
utrefacHone tuetur. Itaque fi quis nouerit
oc etiam ad cibum ita vefei, vt nec dulce¬
dine nimia meatus oppicat; nec tali quo-
damcalore bilem exaugeat, certum habe¬
bit longioris vitas fubfidiuffi. Saltem igitur
condimentum hoc frigidis & humidis ad¬
hibete. Verum vtvqsreuocem ad odores.
Vbicunque fuffocationem , compreffio-
riemque fpirituum nimiam extimefeetis,
quod moeror frequens torporque porten¬
dit,odores circunfufbs amate. Vbivero fu¬
gam exhalantium fpirituum expauefcetis,
odores potius infufos nutrimentis accipite.
Et fi quid odorum prasterea foris fumitis,
velut olypeum collis dumtaxat admouete
finiftris. Nonnevidetisquamrepente fur-
fum veldeorfam ad odores fe matrix ipfa
pr£cipitet?quam velociter ad os, adnares
fpirirus aduolet, fuauis odoris efca pelle¬
ctus i Vbi igitur fpiritusvcl exiguus velfii-
gaciffimus effe deprehenditur, quod pufil-
lanimitasfzpedeclarat corporifquedebi¬
litas, vel parua de caufa multa contingens,
odoribus non tam extrinfecus objectis,
quam intrinfccus inieclis allicite, imopo-
-tius pafcite,retincte.Odorem yero vini an¬
te omnes eligite. Multum namque nutrit
fpirituni odor exhalans ex natnra mm plu¬
rimum & velociter nutriente corpus , tum
voluptate fenfum afficiente. Tale vero vi¬
num eft prz careris calidum^iumidcm,&
odorum atque clarum. Tale eriamfaccha-
rumefTedicitur,fi fumat odorem. Cinna-
momsm'quoqdcfimiIe& doronicum, ani-
fumque & dulce marathrum,!! acumini fuo
ad exiguam dulcedinem adderent ampfior
rem. Sed quam temperiem natura non fe-
cit,vobisipficonficite.Et quoties diftrafiio-
nem fpirituum formidatis, calidioribusa-
curiotibufque&fubtiliffimis adhibete,qua>
cohibereparumpervolatum fpiritusaefi-
ftere valeant, c eu croco, gariophylis, eia-
namomo, aduflum panem, rofaceam a-
quam ,acetumqaerofaceiim, rofam i myr¬
tum , violam, fandalum, coriandrum, Cy¬
donium pomum atque citrum. Hordeo ve¬
ro camphoram vbi contra canitiem efta-
gendum. Recentem vero femper men.
tham diligo, menti etiam falutem fpiritni-
quetutiffimam.
Denique , mementote res omnes ve¬
neno contrarias, effe vitas admodum fa-
lutares, non guftu tantum , fed etiam
odoratu, maxime theriacam. Hasverbin
Ebro contra peftilentiam enarrauimus,
narrabimus & in libro fequenti. Inter eas
autem , ne quid vos lateat, numeramus
&vinum.Namficut homini venenum eft
cicuta, ita cicutas vinum, non fimul qui¬
dem , fed paulo poft ebibitum. Ac ne
folis vos odoribus illic alliciam , compo¬
nendum vobis mando eleftuarium quoti¬
die mane guftandum , olfaiSu gulluque
fuaue,&vite admodum falutare. Acci¬
pite tres chebularum vncias; vnam em-
blicarum,& Indarum vnam,vnamque bel-
liricarum , femiunciam vero doronici,
cinnamomi vncias duas, croci drachmam
vnam , ambras partem drachmas tertiam,
mufei quoque tantundem. Contundite
diligenter, tantum rofaceifacchari adhi¬
bete , quantum guftui fatis facit. Sandalo-
rum rubentium , quantum fat eft colori,
mellis item emblicarum vel chebularum
quantum molli expedit eledtoarij formz.
Auri folia totidem quot przdiftz funtvn-
ciar.Vbi vero difficilior eft compofitio mul¬
tiplex , experti fumus hanc fimplicem
hanc optimam efle , fcilicet ex chebuiis,
marathro dulci , faccharo , aqua rofa-
cealiquefadto, fumptam vero tumieiuno
ftomacho, tumpoft ccenam. Memineri¬
tis autem myrobalanos conditas meliores
effe , ficcas vero faltem diem integram
oleo amygdalarum dulcium , vel butyro
vaccino prius infundite quam confletis.
Probat &c Auicenna vobis confectionem
ex emblicis atque Indis cum meile ana-
chajrdorum codoquc butyro. Irem che;
 de vita producenda. Lib. IL
bote cnm ziaziere & fquama ferri, &
pones anii Probat irem Petras A ponen¬
tis compofitionemex croco, mace, cafto-
reo, per partes ac ceptis atque contufis, &
vino commixtis. Vnde affirmat vitam
etiam propemodum moribundis produci
coniueuiffe. Denique Haly Aftrologus,
Mcdicufque excellens, aflerit v!u triphe*
rs fimiliumque rerum vitam effici longio¬
rem. In omni vero tripheramyrobalanus
fundamentum cft, fed hanc temperant
fubtilius quibu dam atque mollibus, pra-
fertim vbi ficcior cft myrobalanus,vt&pe-
netreqnec meatus obftruat,nec aluum cx-
ficcct nimium vel aftrineat. Cum vino
prsterea commodiffime vtimur,fcd mo¬
dico , ne forte diluat. Compofitionem ve¬
ro Petri, quam modo narrabam, fi modii
vtilis eft, arbitror olfaclu potius quam po¬
tu ytilem fore.
M-tgorum medicine pro finibus.
C A P V T X IX.
M Agi ftellarum obferuatores , ad
Chriftum vitae ducem ftella duce
venerant pretiofum vitz thefaurum offe-
rentes. Aurum, Thus & Myrrham; tria
dona pro tribus Planetarum dominis ftel¬
larum Domino dedicantes. Aurum qui¬
dem pro temperamento Iouis maxime
omnium temperatum. Thus autem pro
Sole , praecipue Phoebeo , calore fimul
odoreque flagrans. Myrrham denique fir¬
mantem corpus atque confirmantem pro
Saturno omnium firmiflimo Planetarum.
Huc igitur omnes a/1 lapientes Magos ve¬
nite fenes , munera vobis quoque vitam
produriura ferentes, quibus authorem vi¬
tz quondam venerati traduntur. Venite
fenes .inquam, feneefutem grauiter tole¬
rantes. Venite & vos praeterea, quofeun-
que feneftutis propemodum aduentantis
formido foheitat. Accipite, precor, ala¬
cres vitalia dona. Sumite vncias quidem
thuris duas,vnam vero myrrhz ,auri rur-
fiim in folia durii dimidiam drachma par¬
tem,-contundite tria fimul, conflate,con-
fondite in pilulas, aureo quodam mero,
idque tunc opportune conficite, quando
Dianapropitio Phcrbivel Iouis gaudet a-
fperiu. Sumite poli hac rhefauri tanti au¬
rora qualibet portiunculam, ac exiguo
perfundite meri potu, nili forfanincalue¬
rit zftas. tunc enim aquam rofaceam bi¬
bere przftar. Siquis autem inter vos ca¬
lorem quouis tempore magis metuat, is
myrobtlanum , chebulam aur embiicam
aqualem ad thuris , mvrrhaque & aun
fimul pondus adiiciat. Hoc humorem
proculdubio naturalempurrefa&ione tue¬
bitur. Hoc humoris refolutionc longius
propulfabit. Hoc xtes in vobisfpiritus, na-
turalem , vitalem , animalem fouebit,
confitmabit,corroborabit.Hoc rurfumve-
getabit fenlum, acuet ingenium, memo;
riam conferuabit.
De periculis viundis ex quolibet 'vstx
feptenerie imminentibus.
C AP VT XX.
Q Vum Aftronomi fingulas deinceps
diei horas Planetis ordine fingulis
diltnbuerint, fimiliterque foptem hebdo¬
mada dies, atque in ipfo fcem menfes di-
geflerint officia Planetarum , cur non
etiam per annos eadem difponamus i vt
quemadmodum' infantem in aluo laten¬
tem rexit primo menfe Saturnus , vltiinq
Luna, fic ftatim natum ordine iam con-
uerfo, primo ipfius anno ducat Luna,/e-,
eundo (fi vis) Mercurius/tertio, Venus;
quarto, Sol; quinto,Mars; fexto,lupi¬
rer ;feptimo vero Saturnus ; atque dein¬
ceps ordo pervitam fimilis repetatur Ita¬
que in feptimq quolibet vita anno, fit
in corpore mutatio maxima, ideoque pe-
riculofiflima, quandoquidem & Saturnus
nobis communicet eft peregrinus, & ab
eo tunc Planetarum fiimmo ad Lunam
eueftigio Planetarum infimam' guberna¬
tio redit, Hos annos Aftronomi Grasci
CMmariericos nominant, cos Scalares,
vel Gradarios; vel Decretorios appella¬
mus- Forte vero in morbis ipftrni humoris
vel natura motum Planetes per dies eo¬
dem ordine regunt, vnde&feptimusquil-
que eadem ratione Iudiciarius appellatur.
Quartus qu oque, quoniam medium in fe-
ptenario tenet. Tu igitur fi vitam produ¬
cere cupis ad feneflutem, nullis eiufinodi
gradibus interruptam , quoties feptimo
cuilibet propinquas anno,confule diligen¬
ter Aftrologum. Vnde immineat tibidif-
crimen edifeito, deinde vei adito Medi¬
cum, velprudentiam & temperantiam ac-
•cerfito. His namque remediis prohiberi
minas Aftrorum Ptolemaus etiam confi-
temr. Addirquinetiam aftrorum promiffe
fic augeri polfe, vt agrorum cultor auget
terras virtutem. Probat Petrus Aponen-
fis argumentationibus multis & teftimo-
nio Ariftotelis, Galeni,Haly,naturalem
vitas finem non efie ab initio ad vnguem
decerminamm , fed vitta eitraquemoueii
 Marfilij Ficinide vita producenda Lib.I I.
pofieJdqne allerit tnm ex aftris, tnm edam
ex materia. Concludithis Authoribusra-
t ionibufque obitum etiam naturalem dif
ferri po(fc,cum Aftrologiz machinis, tum
przfidiis Medicorum Igitur neque nos re¬
luere in his praeceptis elaboramus Jneque
re pigeat perquirere a Medicis quae na-
'luraliter ma fir dizta, & ab Aftrologis,
qua: ftellavirz faueat , & quando hzc
bene fe habet, & ad eam Luna, compone
qua; prodefle didiceris.Neque pudeat fe-
pe illos aufcultare, qui non tam fortuna,
quam virtute fenectutem profperam con-
fequuti videnmr. Pizterea Ptolemzusj
& czteri Profeflores Aftronomiz, ima¬
ginibus quibufdam ex certis Iapidibus" &
metallis fub ceno fydere fabricatis , vi¬
tam profperam pollicentur atque longz-
uam. V erum de imaginibus quidem ex
parte , ac plurimum de reliquo fauore
ccelefti Commentarium componimus in
Plotinum, quem librum huic operidein-
eeps fubiiciendum exiftimamus, quemad¬
modum hoc poft librum fcribi volumus,
quem de Curanda lireratorum valetudine
compoluimus. Fauorcm vero cceleftem,
quem modo dicebam, proiuuenrute lon¬
ga , tunc quantum quafi Poeta: cuidam
iicet loqui, quantum rurfus Medico licet
facere,a Phcebo Bacchoquepetemus.
Solis aterna ejl thtebo Bacchoque sustentus.
Nam docet intonfus mnis •vtrumq-, TSetsm.
Phcebus& Bacchus femper indiuidui fra¬
tres funt, ambo fere funt idem. Phoebus
quidem eft ipfafphjrz illius anima,(phzra
vero Bacchus , imo Sc Phoebus eft totus
ipfe Iphatrz circus , Bacchus autem eft
flammeus ille in hoc circo circulus,imo ve-
£o Phoebus eft almum in hoc flammeo glo¬
De vita producenda libri 11, finii.
bo lumen Bacchus aurem exiftit ibidem
falotaris ex lumine calor.Scmper ergo fra¬
tres comitefque funt, fere femper alter §c
idem. Quid vero ? fi Sol in Vere quidem
Phoebus eft , Cantufuotunc auium cantus
excitans,citharamr&mtempora tempe-
rans,in aummno vero Sol idem autor vini
Bacchus exiftit Triamobis ad feruandam
iuuenmtem pater ille Liber, qui amat col-
lesJBaccbusaffertjhos quidem apricos pri-
mumcelles, inhisautem collibusfuauiffi-
mumprzcipue vinum, perpetuam in vino
fecuritatem.Tria quoque Phoebus Bacchi
frater pari benignitate largitur, diurnum,
primo lumen, fub fomento luminis herbas
fu auiter redolentes, adlumuiis huius vm-
bram,citharam canmmque perennem His
ergo penfis potiflimum ,his ftaminibusClo-
tho nobis iamnon Parca longa vita; fila
producet. Tres Parcas fere omnes Poetz
canunt-Tres quoque nos non Poeta: cani-
mus.Prudensquidemin omnividlu parci¬
tas, vitam nobis longam inchoat^ conflans
quoque in curis fub eundis parcitas produ¬
cit vitam , parcitas vero in coeloftuendo
negligens vitam occat. Tres Pythagoras
temperantius ante omnia celebrat,tres et¬
iam nos in przfentia celebramus. Tempe¬
rantiam in affectibus conferuato, tempe¬
rantiam in omni yidhi leruato, temperiem
aeris obfemato.Hac enim prouidentia hu¬
morum intemperiem, quz citz fececfcitis
& intempeftiuz mortis caufe eft, afpirante
Deo, procul admodum propulfabis. Afpi-
rabit autem author illevit* , fi ea tantum
conditione vitam optaueris diuturnam, vc
diutius cum generehumanoviuasilli, q«o
MARS It11

M AR SIL 11 FICINI
FLORENTINI.
I NLIBRVM
C alitus comparanda
Ad Serenipmutn Tannonia Regem EfiifioUre
P R O OE M I V M.
mirem frufira Japere , qui
ftbi non fapit, totam merito perfcrutationem
fuam in primis ad vitam ftbi caelitus compa¬
randam retulijfe videantur, indicantes (vt ar¬
bitror) tum elementa , dr qua ex his com¬
ponuntur frujlra ftbi cognita fore, tum mo¬
tus ccelcfiium dr influxus temere nimium ob-
feruatos , nifi hac vna cum iliis cognitafimu-
latque coniuncta , aliquando fibi ad vitam
felicitatemque conducerent. Profuit autem
ilis, vt videtur, eiufnodi contemplato advi-
lam primo prafntem. Nam Pythagoras dr
Democritus, Apolloniufque Thcatsaus, & qui-
cumque ad id pottfimum fuduerunt, rerum
fibi cognitarum vfu profpram valetudinem
ccnfquuli funt, vitamque longauam.Contu¬
lit infiper ad futuram vitam, tum per glo¬
riam apud poferos propagandam , tum apud
Deum in atemttate fruendam, Siquidem ex
mirabili mundi totius ordine , eius Undem
cognsuere rectorem ,dr ante omnia cognatum
emaucruKt. Tibi vero gloriam per fecula cun¬
cta futuram , magnanimitas , magnificen¬
tia , victoria perpetua pollicentur. Vitam
517
111. DE VITA
,
qttoque itpud Deum in auo beatam 'dtiini
clementia. , tyifigm f letati tua iuflitiaque pro¬
mittit, Vitam denique proferam inter mor¬
tales Jaiifque longam ( quantum ex indiciis
quibufdam mihi licuit come clare)felicia tibi
Jjdcra decreuerunt. Vl autem quod pollicen¬
tur id dr prafent firmtfima fide , dr cumulo
infiper prorogent pleniore , diligentiatua ,dr
Medicorum Afrologorumque citra efficere pro-
cUldubto potejt. lamvero idpofejcientiadP
prudentia fieri , doctijsimique quique Ajlrolo¬
gi ac Medici confitentur. Cum igitur inter
Plotitti libros magno Laurentio Medici defio
datos , in librum Plotini de F anere ccehtut
hauriendo tractantem, nuper Commentarium
compcfuijfem, inter catera in eum nojlra Com¬
mentaria numeratum, id quidem fehgerc nunc,
Laurentio quidem ipfo probante, atque maie-
fiati tuapotifsimum dedicare decreui. Spero
3
equidem dum vite tua preferitatique confiu-
lam, vita interim , & filendarifecidi noflri,
dr humani generis conjulturum. Atque rjp
valetudini prcfperitatique regia ^validius hac
nojlra prodejpnt, per Valor em ipfum mittenda
putaui. Hunc tu igitur Valorem nofifum cle-
mentifisime Rex,complectere precor. Tantum
enim natura, virtus, authorttas tuavalet, vt
abjque te nequeat vel Valcripfe valerc.y.. Juli}
u. cccc. i. XXXIX. F Urentia.
Xje
 MARSILII FICINI
FLORENTINI,

ADLEGTOREM
E X H O R T A T I O.

Alue holpes jngeniofe. officina, antidota, pharmaca, fomenta,

Salue iterum qulfquis es vnguenta remedia profert. Si oua'tibi
falutis auidus , qui no- fortaffe minus placeant, mittito quidem
ftra ad limina tendis. Vi¬ ifta, caetera propterea ne relpuito. Deni¬
de precor , holpes cupi¬ que, fi non probas imagines Aftronomi-
de primum , quam holpi- cas , alioquin pro valetudine mortalium
talis fim. Intrantis erat certe, falurem adinuentas, qnas&egonon tam probo,
ftatim holpitio dicere. Ego vero fahue 'quam narro , hasvtique me concedente,
pratueniens , mox profpe&um faluere te ac etiam , fi vis, confidente , dimitto. Me¬
iuifi. Intrantem & adhuc ignotumperli¬ dicinas falcem coelefH quodam adminicu¬
benter excepi. Trahentem apud me mo¬ lo confirmatas, nifi forte vitam neglexe¬
tas , promifla ( fi Deus alpirauit ) falute ris, haud negligito. Ego enim frequenti
donabo. Hofpitium ergo naftus es ami¬
cum quidem omnibus, & amoris erga tantum intereffe inter medicinas huiuf-
te nunc plenum. Si quid forte ferstecum modi , atqtie alias abfque delicio Aftro-
amori contrarium, fiquid odij habes,prius go factas,quantum inter merum Si aquam,
ponito precor, quam medicinas hifc vita¬ vt etiam infanb ociauo a coceptione men-
les attingas. Vitam enim tibi dedit a- fe nams Florentis menfe Martio, noftd
mor , voluptafque parentum. Vitam vi- afeendente, Saturno retrogrado femiui-
ciffim demit odium atque dolor. Quem uus , eiufinodi diligentia videamr i nobis,
igitur odiolus vexat dolor , huic nul¬ imo a Beo , quafi vita: reddims potius,
lus vfquam Medicinse vitali reliftuseft lo¬ quam feruatus, trienniumqj validus ferm£
cus. Quamobrem deinceps te non vt ho- iam impleuerit. Iam vero fi przter ea ge¬
Ipitem tantum alloquor, fed amicum. Of¬ neris eiufdem plura narrauero', vera lo-
ficina Marfilij tui aliquanto eft amplior, quar.Nec gloriabundusf quod eft a Philo-
quam tus cancellis dumtaxat, quos hic fopho penitus alienum ) fed exhortabun-
Vides,coerceatur. Non enimlolohocli- duspotius afferam. Verum fatis iampartim
brofequente,fed duobusetiam praeceden¬ quidem conciliantes,partim etiam exhor-
tibus circunfcribitur. Tota vero lumma- tantes alloquuti te fumus. Deinceps igi¬
tim quaedam eft pro viribus opitulatura vi¬ tur cum Plotino loquamur, ita
ta: ,vt valida tibi vita fit,&longa. Idque demum tibi dili¬
vbique Medicorum ope coelitus adiuta gentius cos*
molitur- Varia fime pro diuerfis homi¬ (.\) fiilturi.
num ingeniis atque naturis noftra hsc
 * $19
sV

§3
MARSILII figini
FLORENTINI.
liber de vita
COELITVS COMPARANDA,
Compolitus ab eodem inter Commentaria
eiufdem in Plotinum.
In quoconjijlatfecundumPlotinitm,virtus fauotem ccelitus attrahens,
fctlicet meo quod anima mundi, &'fiellarum d&monumq^anima
facile alliciuntur corporum formis accommodatis.

(•••; CAPVT PRIMVM. <•.•)

I tantum hzc duofint in
inundo,hinc quidem in-
tellectus, inde vero cor-
pus, fed abiit anima, tunc
neq; intellectus trahemr
ad corp9('immobilis enim
eft omnino, caretq; affectu motionis prin-
cipio,tanqua a corporelongiffime diftansj
neque corpus trahetur ad intellectum, ve-
lut ad mommperieinefficax& ineptum,
longeque ab intelleffuremotum. Verum
fi interponamr anima vtrique conformis,
facile vtrimque & ad ytraq; fiet attractus,
Primo quidem ipia omnium iacilime du-
cimr, quoniam primum mobile eft, & ex
fe& iponte mobile. Pratterea cum;' ficut
dixi ) media rerum omnia foo in fe mo-
do continet, & vtrimque ratione propin-
qua.Ideoq; conciliatur & omnibus, etiam
aequaliter illis quae inter diftantab ea, vi-
delicet non diftantibus. Praiter enim id
quodhinc quidem conformis eft diuinis,
inde vero caducis, & ad vtraque vergit
affeffu, tota interim eftfimul vbique.Ac -
cedit adbate quod anima mundi totidem
ialtem rationes rerum feminales diuini-
tns habet, quot ideat funtin mente diui-
na, quibus ipfa rationibus totidem fabri-
cat ipeciesin materia. Vnde vnaquaeque
fpedes per propriam rationem feminalcm
proprhe refpondet idea: , facileque poteft
perhanc fepe aliquidillinc accipere,quan-
do'auidem per hanc illinc eft cffecla, ideo-
que ii quando apropriaforma degeneret,
potefthocmediofibiprcximoformarirur-
ium , perque id medium indefacile refbr-
mari, ac fi certe cuidam rerum fpeciei vei
indiuiduo eius rite adhibeas multa , quae
iparfa funt,fed etiam ideae conformia.Mox
in materiam hanc ita opportune paratam,
lingulare munus ab idea trahes, perratio-
nem videlicet animae feminalem. Non
enim intellectus ipfe proprie,fed anima du-
citur.Nemo itaque putet cerds mundi ma^
teriis trahi numina quaedam a materiis pe-
nitus fegregata, fed daunones potius ani-
matique mundi munera ftellarumque vi-
uentium.Nemo rurlummiretur pcrmace-
riales formas animam quafi allici pefle.
Siquidem efcas eiufinodi (Ibi congruas ip-
iamet quibas alliceretur, effecit,& femp er
Iibenterque habitatin eifflem. Neque in
mundo viuente toto quicquam reperituf
tam deforme.cui non adfit anima, cui non
iniit & animat munus. Congruitates igi-
tur eiufmodi formarum , ad rationes ani-
mae mundi, Zoroafter diuinas illices ap-
pellauit, quas & Synefius magicas effe it-
lecebras confirmauit. Nempe denique
credat ad propriam-quandam materiat
(peciem, & tempore certo hauriri omnia
prorfus ex anima dona, led pro opportum-
tate dona dumtaxat feminis quo talis lp e-
ciespullulauit, feminumque conformium.
Xx ij
520 Marfilii Ficini
Itaque hic homo humanis tantum adhibi¬
tis, non proprias pifcium vel auium dotes
indefibivendicat/ed humanas atque con-
-fimiles. Adhibitis autem qua: ad ftellam ta¬
lem pertinent atque daemonem, ftellae dae-
monifque huius proprium lubit influxum,
velutligcum per fulphur paratum ad fiam-
Tnamvbiqueprzfentem. Atquehuncnon
modo peripfosftellz dzmonifque radios,
fed etiam per ipfam mundi animam vbi-
queprzfentem, in qua & cuiuflibet ftellae
-dzmonifqueratio viget,partim quidem fe¬
minalis ad generandum, partim etiam ex¬
emplaris ad cognofcendum. Haec enim
fecundum Platonicos antiquiores, ratio¬
nibus filis zdificauit vitra ftellas in coelo fi¬
guras, partefqueipfarum tales, vtipfe quo-
que figura quadam fint, impreffitque his
omnibusproprietates. Inftellisautem,fi¬
guris , partibus, proprietatibus, omnes re¬
rum inferiorum fpecies continentur & pro¬
prietates earum. Vniuerfale vero figuras o-
&o poluit atque quadraginta/cilieet in zo¬
diaco duodecim, extra vero fex atque tri¬
ginta. Ite in zodiaco triginta fex ad nume¬
rum facieru. Rurius ibidem ter centu atqj
fexagintaad numerugraduum. In quouis
enim gradu funt ftellae plures,ex quibus ibi
conficiuntur imagines. Similiter imagi¬
nes, extra zodiacum in pluresdiuifit figu¬
ras,pro facierum ibidem graduumque luo-
rum numero. Conftituit denique ab ima¬
ginibus his vniuerfalibus ad yniuerfales
imagines habitudines &proportiones quafi
dam, quz ipfe quoque imagines illic exi-
ftunt.
Eiufinodi vero figurae continuitatem
quaeque fuam habenr ex radiis ftellarum
fuarum infe inuiCem, peculiari quadam
proprietate comedis. A quibus formis or-
dinatiffimis dependent inferiorum fcrmae,
illinc videlicet ordinatz. Sed& calefies
illae tanquam inter fe difiuncta: , proce¬
dunt a rationibus animae contundis inui-
cem, & quodammodo mutabiles a flabili¬
bus. S edhz quatenus feiplas non compre-
' hendunt,referunmradformasinmcnteveI
animali vel eminentiore fefe comprehen¬
dentes , quae tanquam multiplices ad fim-
pliciflimum 'rediguntur vnum atque bo¬
num , ficut figura: codeftSs ad polum. S ed
redeamus ad animam. Quando igitur ani-
m gignit fpeciales inferiorum formas vi-
refque,eas per rationes efficit proprias, iuh
w ftellarum formarumque caleftinm admi¬
niculo. Singulares yero indiuiduorum do¬
tes, qua: fepe nonnullis infimt tam mirabi-
iesouamin Ipeciebus eflefolent, exhibet
per feminales fimilitcrratloncs, non sam
fcb admftiiculo formarum fignraramcne
cceleftkim , quam fituftellaium & habitu
motionum , aipeduumque fianetamm,
tum interfe, tum ad ftellas Planetis fiib#-
miores. Anima quidem noftra vitra vires
membrorem proprias, communem vbique
promit in nobis vita: virtutem, maxime ve¬
ro per cor,tanquam ignis animz proximi
fontem, Vimiltrer animamundivbiquevi¬
gens pervolem precipue liiampaflim ex¬
plicat communis vitat virtutem. Vndequi-
dam animam & in nobis & in mundo, in
quolibet membro totam - potiflimum in
corde collocant atque Sole, Vcmpervero
memento ficut anima- noftra yhzusper fpi-
ritum adhibetur membris,fic virtutem ani.
mx mundiper quintam eflentiam, quzv-
bique viges tanquam fpiritus intra corpus
mundanum, iub anima mundi dilatariper
omnia,maxime vero illis vinutem hanc in-
fundi,quz eiufmodi Ipiritus plurimum hau-
• Poteft autem quinta hac edentia a no¬
bis intus magis magiique aflumi fi quis fci-
«erit eam abis elementis immixtam pluri¬
mum fegregare, vel faltem his rebus fre¬
quenter vti , qua hac abundant, puriore
przfertim, ceu eledum vinum & ffteha-
rum ,&balfamura atque aurum, preciofi-
que lapilli, myrobalanique,& quziuauif-
fime redolent, & quae lucent, maxime ve*
ro qua iniubtili fubftanria qualitatem ha¬
bent calidam , humidamque & claram,
quale przter vinum,eft albifti mum faccha-
rum, przfertim fi huic adhibueris aurum,
odoremque cinnami atque rofarum. Ptz-
terea ficut alimenta rite in nobis afium-
pta,per fenonviua, rediguntur per ipiri-
tum noftrum ad vita: noftrz formam, fi C &
corpora noftrarite accommodata corpo¬
ri fpirituique mundano , videlicet per res
mundanas , &per noftrum fpiritum, han-
riunc ex vita mundana quamplurimum. Vi
volueris vt alimentum rapiat pra: czteris
formam cerebri mi vel iecoris atque fto-
maclii , fimile quantum potes accipe ali¬
mentum, id eft, cerebrum,&iecur, &flo-
machum animalium ab humana natura
non loge diftantium. Vi optas corpus turnn
atqueipiritum ex aliquo mundi membro,
videlicet cxVoIe, vinutem accipere, quz-
re quz ante alia funt Volaria inter metalla
IappiUofqae,magis autem interplantas,fed
inter animalia magis,maxime inter horni-,
nes.Similiora eninuibi m agisproculdubio
conferunt. Hzc & extra lunt exhibenda,
& intus pro viribus affitm enda, prarferritn
in did& hora Volis, & Volein figura coli
renante Vokaa vero ftmt omnia ex la-
 de vita producenda. Lib. Ili.
f iEs & floribus qax heiiotropia nominan¬
tor , quia verruntur ad Solon. Item au¬
rum S: auripigmentum, aurcique colores,
chryfolithus, carbunculus, myrrba, thus,
mufcns,aujbra,baHamum,mel flauum, ca¬
lamus aromaticus, crocus^pica nardi,cin¬
namomum, lignum alocs.czteraque aro¬
mata, aries, aliur, gailuSjolor, leo, cantha¬
ris, ero codillus, homines flaui.crilpi, izpe
calui, magnanimi, fuperiora parrim ciba¬
riis, partimvnguentis, fufiumigationibus,
partim vfoi accommodari poflunt. Htec
fentienda , & cogitanda frequenter, & in
primis amanda. Et luminis plurimum eft
quarrendum.Si dubites ventrem ab iecoris
fomento deftitui, trahe ad ventrem iecoris
facultatem, tum friclionibus, tum fomen¬
tis per ea qua iecori congruunt, per cico-
ream, endiuiam, fpodium, eupatorium &
hepaticam,atque hepata. S imiliter ne defti-
tuaturtuum corpus ab Ioue, moue corpus
in die, horaque in regno Iouis,& vtere in¬
ierim Ionialibus, argento,hyacintho,to-
paziojcorailo, cryftallo,berillo,(podio, fk-
phyro, viridibus aeriifque coloribus, vino,
.faccharo albo, meile, & cogitationibus a£
fe&ionibufqueplurimum Iouialibus,id eft,
conflantibus,aquis, religiofis atque legife-
ris.Et inter homines eiufmodi/anguineof-
ue&puIchros,venerabilefqueverfantor.
ed memento primis illisrebus frigidis in¬
ferendum eflcaurum & vinum, mentham¬
que &crocum. Animalia vero Iouialiaefie
agnum pauonemque, & aquilam & iuuen-
cum. Quomodo vero virtus Veneris attra¬
hatur turturibus, columbis & motacillis, &
reliquis,nonpermittit pudor offendere.
Dc concordia mundi, & de natum hominis
fecundum flcllos. Quomodo fiat attra¬
ctus ab vnaoiiaciue fiella.
C A P V T II,
V| Eqjyero diffidere debet qiiifquam,
JLN) nos atque omnia quz circa nos funt,
praparamentis quibufdam pofle fibi vendi-
care coeleftia. Nam ccditus hac faeta
font.affidueque reguntur,&iilinc in pri¬
mis praparata funt ad illa. Ecquod maxi¬
mum eft, mundus anima! in fe magis vi -
uum eft, quam quoduis aliud animal per-
fecoffimum. Ergo ficut in nobis membri
cuiullibct, przfcrtim principalis qualitas
jnotufqueadaIiaper(inet,ica membrorum
principalium acius iu mundo commo¬
nent omnia, & membra inferiora facile
capiunt a fopremis vitro daire paratis.
Quo enim potentior caufa eft, eo prom¬
S11
ptior eft ad agendum, ebigitnrpropenfior
eft ad dandum. Exigua igitur prsparario
nobis infuper adhibita fufficit coeleftiurtt
muneribus capiendis, fi modo quifque ad
id prateipuefe accommodet,cui eftprsci-
pue fobditus. Sed ante vniufcuiufque no-
ftrum proprietatem , humana; fpeciei pro¬
prietatem confiderare debemus Hanc igi¬
tur eflefolarem Aftrologi Arabes confon-
ferunt. Quod ego e flatura hominis eredta
pulchraque , humoribufque fabrilibus &
fpiritusclaritate,imaginationifcueperfpi-
cuitate, ftudioque veritatis & gloria;, ve¬
rum effe conicdto- Addoqumetiam pro¬
prietatem huic M ercunalem,ob ftrenuum
verfatilis ingenij motum. Etquoniam hu¬
manum genus natum,nudum,inerm e, om¬
nium egenum,hyc omnia propria induftria
fibi comparat,quod ef Mercurij proprium.
Addo etiamIouialem ob complexionem
corporis temperatam atque leges. Et quoa
niam fecundo menfe, quo Iupiter domina¬
tur, vitamaccipimus, atque nafeimur no¬
no, quo iterum recipit dominarum. Itaque
humana fpecies ab his tribus potiffimum
dotes infuper ampliores ira demum fibi po¬
terit vendicare,fi per SolariaMercurialia-
que & Iouia, fcipfam eis magis indies at¬
que magis accOmmodabit.De reliquis au¬
tem quid ? Saturnus non facile commu¬
nem fignificathumani generis qualitateni
atque fortem fed hominem ab aliis fegre-
gamm , diuinum aut bruta , beatum auf
extrema miferia preflum. Mars, Luna,
Venus, affedtus & adtus homini cum cae¬
leris animantibus aeque communes. Ad
Solem igitur & Iouem atque Mercurium
reuertamur. Solariaquidem nonnulla &
Iouia diximus , Mercurialia vero nefeio
quomodo pratermifimus, funt aacem eiufi
modi, Stannum, argentum, prsfertiffl vi-
uum, marcaffita argentea, lapis A chates,
vitrum’ Porphyriticum , & qu* croceiirri
cum viridi mifceanc , fmaragdum atque
lacca. Animalia fagacia & ingeniofa fi-
mul&ftrenua,fimis,canes. Homines elo.
quentes, acuti, verfatiles, oblonga facie,
manibufqiie non pingues. Sunt autem
querenda & exercenda que ad aliquem
Planetam attinent, eo videlicet dominan¬
te ( vt diximus) in die&horaeius, fifieri
poteft, etiam quando ipfe fit in domicilio,
vel exaltatione , vel falcem triplicitate fua
& termino &anguiocceli, extra combu-
ftionem directus ac fepius orientalis,!! So¬
le fit (aperior, item in Auge,& afpiciatur i
Luna. Si quis autem ab ipfa Luna benc-
ficiam,& a Venere pofcat, tempora fimilia
obferuare debebit. A Venere quidem per
Xx iij
522 Marfilij Ficini
animalialua qua: diximus, & per Corneo-
lam & Saphyrum lapidcmque lazuli , zs
croceum atque rubeum & coralium ,om-
-nefque pulchros variolquevel viridesco-
lores & flores, atque concentus , fuauefq;
odores atq; iapores. A Luna peralba&hu-
mida& virida, per argentum atque cry-
flallum & vniones, & argenteam Marcaf-
fitam. Quoniam vero Saturnus quidem
ftatui & perfeuerantiz dominatur. Mars
autem efficaciz motus, cogimur nonnun-
quam horum quoque gratia ab eis patro-
cinia poftulare , temporibus videlicet fi-
milicer obferuabis. Ab illo quidem, per
materias quafdam quodammodo teneas
&fiifcas atque plumbeas, & fufcamjafpi-
dem & Magnetem , & camoinum atque
chalcidonium, & ex parte quadam per au-
rum & auream Marcaflitam. A Marte
veroperignearubea, zsrubeum,fulphu-
rea omnia , ferrum lapidcmque fangui-
neuin. Neque diffufas Saturnum habere
nonnihil inauro. Nam propter pondus id
putatur habere. Quinetiam Soli aurum
fimile , fic omnibus metallisineft , ficut
Solin Planetisomnibusatqueftellis. Iam
vero fiquis conuicerit Saturnum & Mar-
tem natura noxios efle , quod equidem
nunquam crediderim , tamen his quoque
vtendum , quemadmodum venenis non-
nunquamvtunmr8eMedici, quodPtole-
mzusin Centiloquioprobat. Proderitcr-
go quandoquevis Samrni caute fumpta,
ficutapudMedicosquzadftringuntatque
continent,imo&quz ftupefaciunt, ficut
opium & m andra gora. M artis quoque fi-
cutEuphorbium Schelleborus. Cautiflimi
vero hacin refuiflevidentur MagiBrach-
manes Pythagorici, qui quum ob fedulum
philofophandi ftudium Saturni tyranni-
dem formidarent, veftibus albis amicie-
bantur,Iouialibufquefiue Phoebeis,quo-
tidie fonis & cantibus vtebantur , pluri¬
mumque fub duoviuebant. Vbique ve-
ro memento per affedhim flu diumque a-
nimi, &peripfumfpiritus qualitatem,nos
facillimefubitoque exponi Planetis, eun-
dem affedhim atque eiufinodi ftudium &
qualitatem fignificaritibus. Perfepe ra-
tionem igitur a rebus humanis, per ocium,
fblimdinem,firmitatem,per Theologiam,
fecretioremque Philofbphiam ,fuperftitio-
nem, .Magiam, agriculturam, per fticrro-
rem Saturno fubiicimur.Per ciuilia & am-
bitiofa negotia, per Philofbphiam natura-
lem fommunemque, per religionem ciui-
lem,perquelegesIoui,Martiper iramat-
quecertamina.SoliMercurioqueperfhi-
diam eloquentiz, cannjfque Se veritatis &
gloria: atque fcleniam , Veneri per 1sa-
riam & Mufieam & feftiua , Luna per
victam plantis fimiiem. Sed hanc inter
hoc differentiam mente teneto , exer-
citationem ingenij magis publicam atque
amplam ad Solem fpectare, priuatamvcro
& artificio mancipatam, potius ad Mercu-
rium.Tum vero Mufieam grauem quidem
Iouis SolffqjeflejeuemVeneris,mediam
veroMercurij. Similis quoque de ftellisfi-
xisratioeft.
Hzc quidem communis humanz fpe-
ciei regula. Propriavero vnicuique regu-
la fuerit explorare qusffella , quid Boni
cuique in genitura promiferit, atque ab ea
potius quam ab alia repofeere gratiam. Et
ab vnaquaquenon quodlibet donum , &
quod aliarum eft, fed eius proprium expe-
dare, nifi forte tum a Sole communia mul-
ta repones, tanquam-communi quodam
duce effileftium, Se abloue fermefimili-
ter,tum mundanapariter omnia ab anima
fpirituque mundi. Quem ficut8e quoduis
animal multoque efficacius animarum ef-
fe,nonfoIumPlatonicz rationes, fed et-
iam Afirologorum Arabum tefiimonia
comprobant. Vbi etiam probant ex appli-
cationequadam fpiritusnoftriadfpiritum
mundiper artem Phylleam affectumquefa-
dia , traiici ad anima corpufq; noftrum bo-
nacceiefiia.Hincquidemperfpiritumno-
firum in nobis medium , St tunc a mundi
fpirituroboratum,indeveroperradiosftel-
larum feliciter agentes in fpiritum no-
flrum,& radiis naturafimilem,& tunc feip-
fiim cceleftibus coaptantem.
Quod inter animam mundi drcofpus eius ml-
nifefium, fitfi>tritus eius, in cuius virtute
fiunt quatttor elementa. Et quod nos
ferjpiritumnofirum huncfofi-
fimus haurire.
CAPVT III.
13 Rofecto mundanum corpus quantum
X ex mom generationeque apparet, eft
vbique viuum , quod Indorum Philofophi
probant ex eo, quod paffim ex fe viuentia
generet* Ergo per animam viuit vbique
libi przfentem, ac proifiis accommoda-
tam. Igitur inter mundi corpus tradabi-
le,&ex parte caducum, atque ipfam cius
animam,cuius natura nimium ab eiufinodi
corpore diftat,ineft vbique fpiritus, ficut
inter animam & corpus in nobis, fi modo
vbique vita eft: communicata femper ab a-
nima corpori craifiori.TaIisnamquefpi-
ritus nccefiario requiriturtaaqua medium
 de vita coelitus comparanda. Lib. IIL
coo anima dinina Sc adfrr corpori craffio-
r:. Sc vitam eidem penitus largiatur. Cor¬
pus autem omne facile tibi fcnfibile , tan-
qua fejfibus tuis acc6modatu,craffius eft,
& ab anima diuiniflimaloge degenerans.
Opus eft igitur excellentioris corporis ad-
miniculoquafinoncorporis. Proinde fci-
mus viuentia omnia tam plantas quam a-
nimalia, per quemdam fpiritum huic fimi-
le viuere atque generare. Atque inter ele¬
menta , quod maxime (piricale , velo-
ciffime generare perpetuoque moueri
quali viuens. Sed quzres interca , fi ele¬
menta atque animantes generant aliquid
fimile luo quoda lpiritui,cur lapides & me¬
talla non generant, qua: inter elementa a-
nimantes media lunt?Qu-'a videlicet fpiri
tus in eis craffiori materia cohibetur.
Quali quando rite fecernatur ; fecretuf-
que conferuetur, tanquam feminaria vir¬
tus poterit fimile gener are, fi modo mate¬
ria: cuidam adhibeatur generis eiufdem,
qualem lpiritum Phylici diligenter fiibli-
matione quadam ad ignem ex aurofecer-
nentes, cuiuis metallorum adhibebunt,
aurumque efficient. Talem vtique (piri¬
tum ex auro, vel ex alio rite tractam at¬
que feruarum Elixir , Arabes Aftrologi
nominant.
Sed ad mundi lpiritum redeamus, per
quem mundus generat omnia , quando¬
quidem & per lpiritum proprium omnia
gnerant,quem , tum coelum, tum quin¬
tam elfentiampofiumus appellare. Quia
talis ferme eft in corpore mundi, qualis
in noftro nofter. Hoc in primis excepto,
quod anima mundi hunc non trahit ex
quatuor elementis tanquam humoribus
fais, ficut ex noftris noftra, imo proxime
vt Platonice fiue Plotinice loquarj ex vir¬
tute lua procreat genitali quali tumens,
& fimul cum eo ltellas , ftatimque per
eum parit quatuor elementa , quali in il¬
lius fpiritus virtute fint omnia. Ipfe vero
eft corpus tenuiflimum , quali non cor¬
pus , & quali iam anima. Item quali non
anima , & quali iam corpus. In eius vir¬
tute minimum eft natura: terrena:, plus
autem aquez, plus item aeria: , rurfus
ignea: ftellarifque quamplurimum. Ad
horum graduumroenluras,ipfequantita-
Ipfe vero vbique viget in omnibus genera¬
tionis omnis proximus author motus, de
quo ille:
Spiritus intus alit.
Totus eft luapte natura lucidus , caliduf-
que & humidus , atque vinificus , ex
dotibus anime lupcrioribus dotes eiuf.
523
modi nacbis. Quem plurimum haufille
Appollonium Theanzum, teftificarus eft
Indus Hiarchas dicens .- Mirari nemo
debet, 6 Appolloni, te diuinandi fcien-
tiam confequutum , cbm tantum atthc-
ris in anima geras.
Sjtod Jfiritus nojler hauriat mundi fpiritum.
per udios Sciis dr lcuis, & auan.
rtus ipjefit Solaris &
Scutalis.
C A P V T IIII.
H Vnc tu igitur lludebis tibi in pri¬
mis infinuare. Hoc enim medio na¬
turalia quzdam beneficia reportabis, tum
corporismundani, tum anime.tum etiam
fteliaram atque demonum. Nam ipfe in¬
ter craflum mundi , & animam medius
eft , & in iplb ftelfe funt & drrmones,
atque per ipfum. Siue enim mundi cor¬
pus atque mundana fint ab anima mundi
proxime (ficut Plotino placet atque Por¬
phyrio! fiue mundanum corpus ficut & a-
nimaproxime fita Deo,vtnoftrisplacer,
& forte Timaeo Pythagorico , omnino vi-
Uit mundus atque fpirat, ipiritumque eius
nobis haurire licet. Hauritur autem pro¬
prie abhommeper fiiumIphitum, illi lua¬
pte natura conformem , maxime fi redda¬
tur etiam arte cognatior, id eft, fi maxir-
me cceleftis euadat. Euadit vero ccele-
ftis , fi expurgetur a fordibus , & om¬
nino ab eis qua: inhaerent libi diffimilia
Qua: quidem ilbrdes non lolum intra
vilcera fi luerint, verumetiam fi animo,
fi incute , fi in veftibus , fi in habitatione
& aere, lpiritum frequenter inficiunt. Effi¬
cietur tandem coeleftis, fi ad orbicularem
animi corporifque motum , ipfe quoque
orbes efficiat. Siadalpectam cogitatio¬
nemque lucis ftequentiorem etiam ipfe
fubrutilet Si adhibeantur ei fimiiia cceloi
ea communiter diligenria qua Auicenna
inlibro de Viribus cordis, lpiritum curat,
&nos in libro de Curanda iiteratoruni
valetudine curare contendimus. Vbi pri¬
mum fegregantur ab eo vapores obnu¬
bilantes , Medicinis ita purgantibus. Se¬
cundo rebus lucentibus lllu&atur Tertio
ira colitur,vt & tenuetur fimul & confirme¬
tur. Fiet denique ccrieftis maxime quan¬
tum dictat rano praeiens, li applic-entur et
potiffimum radii infiuxufque Solis inter
cceleftia dominantis. Arque ira ex hoc
lpiritum tanquam in nobis medio ccele-
fflia bona in primis infita fibi in nollrum
Xx iiij
S24 MarTilij Ficini
tam corpasmm animam exundabunt:Bo-
na inquamcccldHa cuncta, in fble enim
omnia continemur. Conferet autem fol
ad fpiritum folarem efficiendum proprie,
quando (ab Ariete fueritvelLeone' , ip-
fum afpiciente Luna , maxime in Leo¬
ne , vbi adeo fpirirum noftmm vege¬
tat , vtipfum muniat contra yenenum E-
pidemiz repellendum , quod perlpicue
apparet in Babylonia & Jigypto , & re¬
gionibus fpedtantibus ad Leonem, vbi Sol
Leonem intrans, Epidemiam fedat, ea
dumtaxat ratione,qua diximus.Tunc ergo
& tu Solaria paflim exquifita compone.
Tunc incipe folaribus vti,ea tamen cautio¬
ne, qualub «eftu exficcationem diligenter
euites. Non poterit autem facile fpiri-
tus folaris euadere , nili fit quam pluri¬
mus. Ad folem enim maxime pertinet
amplitudo. Quam plurimum yero faciet
tum diligentia , cor rebus cordialibus
intus & extra foucns , tum etiam vi&us
ex alimentis quidem fitbtilibus multum
tamen & facile & falubriter nutrienti¬
bus. Motus quoque frequens atque le¬
nis , & opportuna quies , aerque tenuis
atque ferenus , & ab se&i geluque remo¬
tus , prtecipuc lztus animus. Rurfum,
-nec Solaris, erit, nifi calidus fuerit , & fub-
tilis , & clarus. Subtilem clarumque fa¬
cies fi triftia & crafla deuitabis & fuf-
ca. Vteris lucidis lastifque intus, & extra
Luminis multum die nocteque excipies.
Sordes expelles, & ocium, & torporem.
In primis tenebras deuitabis. Perdudtu-
rus autem fpiritum ad calorem Soli na¬
turalem ; cauene ad tertium caloris gra¬
dum ficcitatemque deducas. Calor enim
ipfe Solis naturaliter non excitat , alio-
quin non effiet Sol vit* generationifque
Dominus, & author augmenti. Siccare
vero contingit radiis eius in concauis ma¬
terias ficeas conclufis. Humorem itaque
calori lubtilem, qualis eft folaris, & ma¬
xime Iouius , adhibebis & conferuabis
in fpiritu , rerum eiufmodi vlu, fi folarem
fis efre&urum, ne alioquin ad Martium
potius quam ad folarem forte deducas.
Martem quidem Soli efie fimilemin pau¬
cis , & his quidem manifeftis, nec admo¬
dum excellentibus , & interim inimicum
efle ferunt. Iouem vero Soli fimillimnm
in plurimis excellentibufque muneribus,
quamuis occultioribus , & amiciffimum
effe fcimus Vnde & Ptolomaus vbi de
confbnantiadilputat.Iouemait cumSole
praecuterisperfectiffime confonare , Ve-
seremque cum' Luna , omnefque Aftro-
logi vniuerfalem beneficentiam Soli tri¬
buant fimiliter atque Ioui. Quamuis Sol
eadem efficacius agat, & Iupiter fubvir-
tute Solis efficiat. In vtroque calor viget,
fuper atque humorem. Sed inloue fupe-
rat modice , in Solefupcrat excellenter,
vtrobiquebenefice.Cum igimr adeo con-
fonent, facile poteris fpiritum folarem ef¬
ficere pariter atque Iouium,ac resfolares
& Iouiales rite poterisinuicem commifce-
re,praffertim fi & has inuicem componas,
& fpirituiadhibeas,quando Iupiter Solem
trino alpicit vel fextile,vel faltem quando
Luna ab afpe&u alterius ad altemm pro¬
cedit afpiciendum. Maxime e quando ab
afpeciu Solis ad coimm cum Ioueprogre-
dimr. S eorfiim veroSolarem proprie facies
vel Iouialem, quando afpedtum Lunz ad
Solem obleruaueris vel ad Iouem Tamet-
fi confequutus namram huius , namram
mox illius facile confequeris. SeXtilero ve¬
ro afpe&um intcllige , quando Planetat
duo inter fe lignorum duorum fpatio di-
ftant. Trinum autem, quando quatuorfi-
gnorum diferepant interuallo. Coniun-
dtionem vero vel afpedhim Lunaeadalios,
duodecim gradibus citra, totidemquevl-
tra metiunmr.
Quod tres Gratia /int,Iupiter,&Sol-tdrVetiUS,
& quod Iupiterfit Gratia geminarum
media , er maxime nobis
C A P V T V.
C Ompofitiones quidem, & curationes
Iouias, fimul atque Solares inuenies'
in libronoftrode Vitalonga, &inlib.de
Literatorum cura. Vbi etiam mifcuimus
‘ pleraque Venerea. Nam & nos in ftudio-
fis timemus exficcationem , cui refi-
flit Venus Et hzc ipfa Venus eft amiciffi-
maIoui,ficut & Soli Iupiter, quafi Gratiz
tres interfe concordes,ata,- coniun&?.Ab
his quidem tribus coeli Gratiis, & a ftellis
eiufdem generis Aftrologi gratias & fpe-
rant. St diligenter exquirunt, eafque per
Mercurium atque Lunam , quafi nuncios
tranfmitti putant atque curant, facile vero
communiterq; per Lunam, Luna quidem
cum Ioueconiun<ftam,aut Venerefelicio-
rem effe putant,quam fi per fextilem afpe-
xerit,aut trinu. V erumtamen fiper trinum
alpicies etiam lulcipiatur ab illis quafi exi-
ftimant effe coniuncfam.Similiter fi i Sole
perfpefiafueritfimulq; cepta. Nosantem
fi horum trium, ftellarumq; fimiliom vires
effedhilque omnes percurrere fingulatim
velimus , longum opus aggrederemur,
exquifita difficile, difficillimum obferuam
 de vita coelitus comparanda. Lib.III.
Si ad Venerem nos proprie conferamus,
non facile Solem habebimus. Si ad Solem
proprie,non facile Venerem.Vtigimr tres
ifmulin vno gratias complecfamur.ad Io¬
nem tandem confugiemus, inter Solem
'.ener em que natura effectu que medium,
qualitate admodum temperatum, & qua¬
cunque fperantnr a Venere, vel a Sole,fuo
quodam pa£to tradentem, magnificentius
quidem honeftiufque, quam Venus, tem¬
peratius quoque quam Sol, &inomnibus
cum humana natura maxime congruen¬
tem. Vtemur itaque Iouiis, quando & ip-
fe & Luna dignitatem tum naturalem,tum
accidentalem habuerint, fintquefimul,vei
feliciter fe afpiciant.Si quando id fieri om¬
nino non polTit,mifce Solaria in vnum fi-
mulatque Venerea, faciefque fic Iouiale
ex vtrifque compofitum, quando videlicet
Luna a coitu Veneriseat ad fextilem Solis
alpe<ftum,vcl e conuerfo. Memento vero
in rebus componendis qua: cor Ipiritum-
que foucant& corroborent. Lunam con-
ferre potiffimum, fi vna cum his muneribus
hoc etiam habuerir, vt per aeria figna dif-
currat, maxime per aquarium, quod efle
m axime putatur aerium. Vel fi in luo domi
cilio fit,aut exaltatione fua,vel domo louis
aut Solis Etvbicunque fit, fi manfionem
ex vigintiillis Sc edo teneat, tum fibi, tum
etiam operi competentem.
De virtutibus xaturalibus,vitalilus & anime-
libusjf qui Planetarum fmguhs aut eam-
madent inccramodcntuejdqu; ma¬
xime fer affectus.
C A P V T VI.
TT) Ratcipuavero difcipbna eft, recte te-
1 nere quem fpirimm, quam vim, quam
, rem potiffimum hi Planeta? fignificant Lu¬
na ergo Venufquevim & fpirimm natura-
lem,atque genita!em,&qu* hunc augent,
lupiter eadem fed efficacius, hepar que &
ftomachum , habetque non mediocrem
partem in corde & fpiritu, virtutequevita-
li, quatenus luapte natura cum Sole con-
fentit, imo&perfeipfiim, alioquin cor vi¬
talem fpiritum non proprie in menfe louis
acciperet. Vnde Iouem Gratci appellant
vitam,&per quem vita. Habere quoque in
animali fpiritu poteftat em reflantur Aftro-
logi, dicentes Iouem ad Philofophiam&
veritatem inneniendam, rcHgionemque
conferre.Et Pkto.vbi ait, ab Iou e Philolo-
phos proficifci. Quod etiam fignificauit
Homerus antiquorum opinione dicens:
Talis efimens hominibus , qualemindies
52j
adducit pater hominum atque Deorum.
Nnfquam vero numen aliquod cogno¬
minat przter Ionem. Sol fpiritum vita¬
lem przcipife, corquefignificat, & habet
nonnihiljimo non parum incapite.propter
fenliim atque motum, cuius eft ipfe Domi¬
nus , neque vim deferit naturalem. Mercu¬
rius cerebrum & inftrnmenta fenluum,
ideoque Ipiritum animalem. Proinde tu-
riffima via erit, nihil fine Luna beneficio
facere Quandoquidem cceleftia commu¬
niter & frequenter atque facile ad inferio¬
ra demittit, quam alterum Solem nomi¬
nant, quolibet menfe quatuor anni tempo¬
ra facientem. In prima enim lui quarta Pe¬
ripatetici putant efle calidam arquchumfe
dam.In fecunda calidam &ficcam.In ter¬
tia frigidam atque ficcam. In quarta fri¬
gidam atque humidam. Lumenque eius
proculdubio Solis effielumen.Humores ge¬
nerationemque regere , Omnefque muta-
tiones fcctusipfius m aiuo, conuerfionibus
filis metiri, & quoties Soli iungimr, viuifi-
cam ab eo yirtutem accipere,quum infun¬
dat humori, atque ibidem a Mercurio vini
humores commifcentem. Quam vim Mer¬
curius & transformatione in omnesfua&
gyris multiplicibus affert. Ibidem mox a
Venere vim, qua conducat adfbrmas ge¬
nitura conuenientes. Operzpreciumvero
fuerit memmifle,diurnum Luna curium in
quatuor diftribui quartas.In prima quidem
ab Oriente ad medium afeendit ecelum,
atque interim humorem & Ipiritum auget
naturalem. In fecunda a coeli medio pe¬
tit occalum, efficitquein nobis oppdfituiri.
Tertia ab occafii coelum lubtermedium a-
dit, iterumque Ipiritum illum auget& hu¬
morem. Quarta cadit inde verius ortum,
mmuitque viciifim,qiiod maximein Ocea¬
ni ripis apparet, vbi ad hunc curium ma¬
te manifeiliusacceditatque recedit, eo-
demque ordine vigor in agrotantibus.
Probabile etiam eft, Solem per eafdemiul
quartas ad calorem naturalem, & Ipiritum
vitalem augere^vel diminuere. Animalem
quoque, quatenus Mercurium habet co¬
mitem. His cognitis porerit Medicus pro
humore & calore naturali, & quolibet ipfe.
ritu recreando,tempora opportuniora fer-
uare Sednunc de Lunafatis. Neque di,
mittere docet Iouem, in cuius menfe alte¬
ro quidem vitam accepimus, altero autem
communiter & felicius nati fumos. Et qui
inter Solem atque Venerem item inter So-.
lem atque Lunam eft qualitate effefiu-
que medius, ideoque complectitur omnia.
Solem vero iplum przterinittere cadi Do¬
minum nefas atque pericalcfem exiftima-
$i6 Marfilii Ficini
mos,nifi forte qais dixerit, eum quilouem
habet, inloueSoleiam habercjliic poriifi-
jnum adhomines temperatum.In S ole cer¬
te omnes codeftium efle virtutes, non lo-
lum I amblichas Iulianufquc/ed omnes af¬
firmat, &Proculus ait, ad Solis alpectam
omnes omnium cmleftium virtutes con-
gregari invnnm atque colligi Iouemvero
efle Solem quendam ad nos temperatum
nemo negabit. Lunam quoque tempera¬
tam ad Venerem haud neglexeris Multum
enim ad validam prolperamque vitam ad-
iuuat. Siquidem Venus foecundat homi-
minem,facitquelitam, hanc igitur obfer-
uabis. Quanquam fi Lunam Veneri fimi-
lem, humore prorlus aqualem, & vix mi¬
nus calida.m,cum Ioue rite mifceas aut So¬
le, propemodem iam Venerem habes.Quid
■ ergo? Vttutiffimum omnium & commo-
diffima fimul incedas via. Lunam obferua,
quando Solem afpicit, coitque cum Ioue,
vel falremlouem fimulafpicit atque So-
iem.aut certe quando poft alpectam Solis
mox ad Iouis coitum progreditur vel afpe-
•dum.Atque eoipfo tempore componein-
uicem,vel adhibe tibi Solaria Iouiaquefi-
mulatque Venerea. Quod fi te ad vnura
ex magnis confugere neceflitas vrgeat,
vel negotium, adlouem ipfum, vel potius
ad Lunam fimul louemque confogito. ■
Nulla enim fteUa naturales in nobis vires,
imo & omnes magis quam lupit er fouet at¬
que corroborat , nulla rurfum pollicetur
profperiora fimulatque plura. Et vbique
hunc accipere fauftum eft, Solem vero ac¬
cipere,forfitan non vbique tutum Semper
enim ille iuuat-, hic fepe nocere videtur.
Venus autem quafi debilis. Ideofolus ille
iuuans pater eft appellatus. Id autem com¬
probat Ptolematusvbi ait: Pharmacum vix
quicquam mouere naturam dumtaxat,
quando Luna cum Ioue congredimr. Vf-
que adeo illinc proprii totam putat vniuer-
fi corporis corroborari naturam. Expertus
lum quinetiam , Luna coniundacum Ve¬
nere,Medicinam vix mouere Quamuis au¬
tem vbi pituitam valde timemus , Lunam
praecipue obferuemus ad Solem , vbi vero
bilem exficcationemque eiufinodi adVe-
nerem,tamen directio Lunae ad Ionem, &
adhic omniaquodammodo confert , &
pricipue ad atram bilem expellendam,
necnon ad communem hominum com¬
plexionem inftaurandam atqne firman¬
dam.Sicut enim glycyrrhiza & oleum rofa-
ceum frigidiora refrigerat, vinumquefimi-
lirer, quod infiiper humectat ficca, humi-
dioraficcat, italupiterhumano congruus
cjlori, vt vinum, oleum rofacemn, camo-
milia, glycyrrhiza Vbi igitur audis Albu-
ma("ar,dicentem: Non eft vita vjuentibus,
pratef Dcum,nifi per Solem &Lunam.Id
intellige, quanmm ad communem omni¬
bus fpedat influxum. Proprius autem ho¬
mini accommodatiflimufquc influxus eft
ab Ioue. Sunt autem innatura corporis vi¬
res attrahendi,retinendi,coquendi, expel¬
lendi. Has igitur omnes Iupiter ipfe iuuat,
potiifimum vero coquendi, fiue digerendi
virtutem, atque generandi & nutriendi fi¬
mul & augendi,propter humorem eius ae¬
riam atque multum , & calorem eiufdem
amplum , humori mediocriter dominan¬
tem. Profedlb per radios Iouis femper vf-
quequaque diftufbs, lumen Solis proprium
ad falutem hominum maxime temperatur,
radiis interim Veneris ad idem aflidue con-
ferentibus,atque fimiliter transferente Lu-
na.Radi j quidem Venetis atque Lunat tan-
quam humidiores quaedam indigent tem¬
perante, ficut& Solis radij tanquam cali¬
di ores , humidioris cuiufdam temperiem
exigunt. Radij autem Iouiscemperamen-
tum nullum defiderant. Quid enim aliud
Iupiter eft nifi Sol quidam ad falutem re¬
rum praecipue humanarum abinitio tem¬
peratus; Quid rurlus aliud,nifi Luna Ve-
nufque facfta tamen'calidior.atque poten-
tior ? Ideo Aftrologiab Ioue aufpicantur
annura,fertilem,ferreum, lalubrem&ab
eo imminentium morborum remedialpe-
rant. Atque Empedocles vbi propria vni-
cuique Planetarum munere tribuir Io¬
nem folum generationis principem no¬
minat , Orpheum imitatus. Pratter Io¬
uem praecipiunt Lunam diligenterin om¬
nibus operibus obferuandam , tanquam
medium inter cceleftia competens , atque
terrena. Sit ergo Luna in gradu fituque &
afpe&u ad opus optatum , conueniente.
Nonfitin eclyptica,nefub radiis Solis per
gradus duodecim vitta citraque, nififorte
fit in eodem minato cum Sole.PIeriqueve-
ro volunt omnes Planetas fore fortes quan¬
do in vnitate Solis extiterint. V nitatem ve¬
to metiuntur minutis duobus atqj triginta,
vtxvi. quidem citraptyt. vero vitra connu¬
merentur. Non impediatur a Saturno vel
Marte,non defeeudat. In latitudine meri¬
dionali, quando duodecim dictos gradus
egr editur ..Nonfit oppofita So!i,nec lumi¬
ne minuatur, nec tarda curfu,quando fcili-
cet die vno,duodecim non peragit gradus.
No fit in via cobufta a gradu Libri vigeii-
moo&ano ad renium Scorpionis, nec in
octaua, necin Afccndente, nec in finibus
Marris, vel Sarurni. Quidam vero nec in
festa duodecima nona, quarta,Lunimvo-
 ds vita coelitus comparanda.Lib. III.
iinuln czters vero e edi plagis approbant.
Vbi hzc omnia complecti non potes, lo¬
cem falcem expctfta vel Venerem in af-
ceodente,vel decima,fic enim lubueniunt
detrimentis Lunz. Nec ab re fuerit recor¬
dari quatenus Luna lumine augetur, ea-
tenns & nobis non folum humorem,fed fpi-
ritum etiam virtutemque augeri, atque
hac adcircunfercntiam dilatari, maxime
in fecunda eius quarta. Quando vero mi¬
nuitur, contra contingere, prjs/ertim in vl-
tima quarta. Primum eius ad Solem tri¬
num przeffe fecundo. Hunc fextili pri¬
mo.- Huncfcxtili fecundo , Lunam quate¬
nus lumine,catenus repleri calore. Viden¬
tur ergo quidam non tam obferuare quo
modoalpiciat Luna Solem (femper enim
afpicit ) quam vt plurimum lumen ha-
beat.przfcrtim dum augetur. A fpiciatve¬
ro interim trino velfexriii iouem aut Ve-
„ Proinde virtutem sttradfiuam ignea iu-
uant, retiflstiuam terrea, digeftiuam aeria,
expulfiuam aquea. Si tu has omnes in
te adiuuare volueris , attradiiuam quidem
per ignea maxime roborabis, quando Lu-
ua in fignis vel ftationibus igneis conftitu-
taIouem alpicit, fcilicet Ariete, Leone,
Sagittario. Retentiua per terrea, potilfi-
mum quando intuetur eundem in fignis
Vel ftationibus terreis collocata , Tauro,
Virgine,Capricorno.Digeftiuamgenera-
tiuamqueper aeria, fcilicetGeminos, Li-
bram,Aquarium,quoties fub aereis Iouem
fufpicit^ut (ubit. Expulfiuam per aqueam.
Cancrum, Pifces,Scorpium. Quando fub
aquis ipfa pofita , Iouis radiis iliuftratur.
Maxime vero in his omnibus confequeriS
optata, fi Iupiter eadem vel fimilia, vel fal¬
cem non diffimillima figna manfioneliie
pofTederit. Citaturus allium folidis M edi -
cinis , accipe Plfces, Liquidis, Scorpio¬
nem. Mediis vero,Cancrum. Per inferiora
purgaturus, Pifces & S corpium. Per fupe-
riora, Cancrum.Malum Saturni vel Mar¬
tis ad Lunam deuitabis alpe&um Ille enim
vexat ftomachum, hic inteftina difloluit.
Capricornum euitabis & Taurum, nau-
feam enim afferunt. ' cis membrum irri¬
tandum non efle,quando Luna fignum oc¬
cupat membro prafeflumf' humores nam¬
que mou etJfed potius effe fouendumHzC
vero de vinutc & fpiritu naturali in iecore
praecipue dominantibus, quz in quatuor
officia,vt -I-T-,M i-ni Igp m fnC
fidant. De virtutefpirituq; vitaliin corde
vigente quidnam monemus ? Satisid fer-,
me fignificamm eft. Nam perres in primis
adicuantur , quando Luna in domiciliis
manfionibufue confimibbus fulpicit Io¬
uem , praecipue fi Iouem compie£ratur&
Solem. Virtutem quoque animalem per
fenium & motum iu capite dominantem
confirmare potesper aeria inprimis, fub-
iunctis igneis, quando Luna in domiciliis
vel fedibus confimibbus Iouem fulpicit,
przfertim fi Iouem propemodum Mercu¬
riumque complectitur.
Hic verore moneo, neMer curiam pures
-aqueum effe ve! terreum(quod & ego ali¬
quando lulpicatus fum , alioquin motibus
celeritatique ingenij non conferret) fcd
quodammodo aerium effe fcias. Nam &
ob eandem caufam tam mobilis eft,tam fa¬
cile cocuertibibs, tantum ingenio conferti
przfertim aquario plurimum aerio confti-
tutus.Humor quidem in eo remperatus eft,
calor exiguus. Sub Sole pofitus dicitur ex-
ficcare. Longior aUtg a Sole fidius, hume-
dtare putatur. Ibi quidem calefacere inul¬
tum ex natura Sobs, hic vero calefacere
parum admodum , &humefacere magis
fuapte natura. Galore forfitan non cedit
Veneri, Lunamfiiperat,humoreverbce-
ditvtrifque.Haly probat Mercurium qua¬
litates edeleftium commifccre , quoniani
facillime permutetur , tum in qualitatem
termini quem fabit, tum in naturam ftellae
quam alpicit. Ego igitur hunc tum facile
permutari puto, quianec excellentem po-
teftatem, quam Iupiter habet, nec exce¬
dentem qualitatem, quam pleraque coele-
ftia,per quamalterationirefiftat. Denique
probabile eft Mercurium affiduum Solis
Achatem, multas illius vires habere, Ideo,
que fperari folaria quzdam aMercurio po£
fe. Aliquando vero & Martem traduntjSoe
lem in quibnfdam muneribus imitari , ac
Venerem quz ad Lunam pertinent elargi¬
ri. Hzcigiturinagendomemineris. Nea
que negbgas vnquam terminos. Aiunt
enim Planetas in diuerfis terminis ceu luci¬
dis atque tenebrofis oppofita facere Deni¬
que vbi Maitqm times, oppone V enerem.
Vbi Saturnum adhibe Iouem. Ac da ope¬
ram vt inperpetuo quodam pro viribus mo¬
tu verferis, tantum defatigatione vitata,vi
& proprium motum externis moribus clam
nocituris opponis, & cceleftem adtum pro
viribus imiteris Quod fipoteris fpatia mo¬
tibus ampliora peragere, fic & ceelum po¬
tius imitaberis , & plorescceleftium vires
paffim diffufus attinges.
tft
528 Marfilij Picini
^xcmcdoTBtjKlTi fiueaxtxrin nubis ftrcem-
taratiojKm Luna tdfigru&tld
ftellas fixas.
C AP V T VII.
T Otum quemadmodam diximus eor-
pusfoaere poteris,caputverbpotifli-
mum fi Planetas obfcruaueris in Ariete,
vclinfuo quemque domicilio primo. Prae¬
cordia fi in Leone. Stomachum iecurque,
fi inCancroatque Sagittario, autfaltem
in Virgine. Et acceperis ca qua? proprie
membrum petunt. Expedit quoque nofle,
qu? quifquePlaneta membrainfigno quo¬
libet habeat. Potes etiam proprie pro atra¬
tis difcpimine confulere vnicuique per qua-
tuor ztatesLuns.HzcenimaNouilunio
vfque ad quadraturam primam iuuenis eft.
Deinde ad plenilunium eft iuuenis atque
virilis. Hinc ad quadraturam alteram,viri¬
lis fimul atque fenilis. Inde vfque ad con-
iunctionem eft fenilis. Astarem itaque Lu¬
na feliciter stati curandi corporis adhibe¬
bis , fi mnc afpcdu eius ad aliquanmm
trium Gratiamm acceperis.Quifane afpe-
dusLunafemper, Stcito, gratiofa largi¬
tur ,N eque tamen facile admodum diutur-
na vel maxima,nifi prteter intuimm Lunat,
etiam ipfe Gratis mutuo fe confpiciant
iam, vel prope modum conlpectura fint,
aut tres ipfe autdus-In primis vero diutur¬
na prsbentfiguafixa. Leofcilicet, Aqua-
rius,Taurus,S corpius S i forte non poffis in
praefentiaLunam ad Planetas gratiofos op¬
portune dirigere, ftellas elige fixas gratia¬
rum naturam,id eft, Iouis aut Veneris aut
Solis,habcntes,& eas directam Lunam eli-
ge.Tutius tamen eft,LunamintereaIouem
propemodum adire vel Venerem. Stelis
namque fixa: fi fofe fp edent, proportio¬
nem humanam,id eft,vnius hominis,nimis
exuperant. Proportionem vero cum dui¬
tatibus moderatiorem habent.
De virtutibus & iifufielltrumfixarum.
CAPVT XIII.
T Radunt Aftrologi maiores qualHam
ftellas a Mercurio compertas,autho-
ritatem habere quaraplurimam. Qualis eft
in Arietis graduxxij .vmbilicus Androme¬
da:, Mercurialis atque Venereus. Item in
Tauri xvm.caput AlgoI,naturam Saturni
poflidens, atque Iouis. Cuifiibefle volunt
adamantem & artemifiam , & audaciam
-yiftoriamqueprzftare. In eiufdem gradu
xxir.Plciade^Lunare fidos&Martiu. Cui
fubiiciunt cryftallum, herbam diacedon,
femen foeniculi, conferre puti ad aesetr-
diivifum. Quod ante nonnulli dicunt cot-
duccre ad dsmones couocandos.figmen-
tum efle indico. Aidcboranprimo vel ter¬
tio geminoru gradu, Martium atq; V ene-
reum.Hircus gradu eorudemxrri. Iouius
atq; Saturnius. Huic fubiiciunt faphyrum,
praffium,mentha,arthemifiaih ,madrago-
ramA.d dignitatem Scprincipum gratiam
adiuuare cofidunt,nifi forte eos opinio fal-
laullli fiibefle volunt rubinum, titimallum,
matrifyluam,dinitias & gloriam augereJn
Cacrifexto vel feptimo Canis maior Ve¬
nereus, przeft berillo, fauinz, arthemifiz,
dracotcz.Prsftat gratia,item in vxi 1 .eiuf¬
dem Canis minor Mercurialis & Martius.
CuifubefTe voluntlapide Achate,herbam
folfequiu, & pulegiu. Atq; gratia elargiri.
In Leonis xxi.Cor Leonis, ftellaregialo-
• uialis & Martia-Huic fubiici putant lapide
Granatum, chelidoniam, maftice, melan¬
choliam reprimere, temperatu gratiofum-
que efficere.In Virginisjux. Cauda Vrfe
maioris Venerea &Lunaris.Lapidem eius
Magnetem putant herba cicorea a rapto¬
ribus veneficiifq; meri. In Libra: v 11. Ala
Comi dextra.Itcmin eiufdem xit.& foite
xr 11. Ala finiftra,S aturnia fimul & Martia.
Eiusherbamlapathum&hyofcyamum ef-
fe,cum lingua rana: audacia augere. Fore
noxia, in eiufdem quindecimo vel fedecf-
moj (pica V enerea M ercurialifque.Quatn
fequatur Smaragdus,faiuia,trifolium, pro-
rulla,arthemifia,mandragora. Diuitias au¬
geat & vidtoriam, & ab anguftia vindicet.
D enique in eiufdem xvi 1. vel xvm. - AI-
chameth. Huic fubdunt jafpidem & plan¬
taginem. Firmarefanguinem fperant,fe¬
bres omnes expellere. In Scorpionis quar¬
to, V enerea Martiaqj.Secundu vero com¬
putationem aliam in gradu eiufdem quin¬
to eft cornea, forfan eadem przfidens to¬
pazio, rorimariiiSjtrifoliOjhederar, auge¬
re gratiam,'caftitatem,gloriam putantln
Sagittarij tertio , Cor Scorpionis Mar¬
tium atque Iouium, praefidens Sardonio,
Amethifto, Ariftoiochias longa», Croco.
Opinantur colorem bonum efficere, ani¬
mum fetum,fapientemque reddere,dz-
monia propulfare. In Capricorni gradu
feptimo Vultur cadens,hac fequitur Chry-
folithus, Satureia, Fumus terrae. Stella eft
Mercurialis atque Venerea, tpmperata.
In afeendente medioque coelo prodeft.
Quod autem excantandi anthoritatem
afferre dicant , nihilipendo. In Aquari}
xvi. cauda Capricorni Sammia , Mcr-
curialifque. Quam {equitur Calcidonius,
maiorana, nepeta, artemifia,mandragora.
Prsftare
 Comparandi Liber III. frg
PrxSare in caulis gratiam opinantur, di- virtute ccclcfti fieri nonnullos in qtrbuf-
uitias augere, hominem ac domum inco¬ dam aitium effectibus efficaces ( vt eius
lumem reddere. In Pifaum tertio hume¬ verbis vtar ) ficut miles in vincendo, agri¬
rus cqm Iooialis & Martius. Thcbic Phi¬ cola in plantando, medicas in fanando,
losophus docet ad captandam alicuius felices. At enim ficut herba: lapidefque
fteili modo dicta: virtutem , lapidem eius mirabiles qgafdam vitra naturam eiemen-
accipere, herbamque eiufdem, annulum- rarem vires caelitus habent, fic homines
que aureum facere vel argenteum, in quo quoquein artibus nonnullos habere, sii-
lapillum inferas herba fubic&a gerafque hiverofati5fueritfadhim,fi cddeftia quo-
tangentem. Id autem efficias quando Lu¬ modocunque quali medicinas, fiue inte¬
na iiibit ftellam, autafpicit afpedtu trino riores, fiue exteriores, ad profperam con¬
vclfexcili. Etftella in medio percurrit cae¬ ferant valetudinem, dummodo interea fa-;
lo velafcendcnte. Ego vero quae ad eiuf- lutem corporis perquirentes, iadhiram
modi ftellas attinent, in formam potius nullamfalutis anima; faciamus. Nihil om¬
medicinae quam annuli componerem, in- nino tentemus a fan&a religione prohi¬
trinfecus vel extrinfecus adhibenda , op¬ bitum. Prxterca in opere quouis confi¬
portunitate. videlicet prxdi&i temporis ciendo, fructum operis ab eo fperemus at¬
obferuata. Tametfi prifei annulos magni- que petamus in primis, qui&coeleftia, &
fecerint.NamDamis&Philoftratus nar¬ qux continentur coelo fecit, & virtute
rant, Hiarcham fapientum Indomrn prin¬ donauit, mouetque femper atque con-
cipem fimili quadam ratione feptem an¬
nulos confeciffc,ftcl!arum feptem nomi¬
nibus appellatos eofque Apollonio Thea- De dignitatibus PUnitarum infignis advfim
nxo dedi fle. Qui deinde fingulos diebus medicinarum obferuandis. .
lingulis geftauent, iuxta dierum nomina
hos diftinguens. Dixifle vero Hiarcham ' C A P V T IX.
Apollonio, auumfuum Pbilofophum an¬
nos centum atque triginta vixifle, eiufmo-
diforlan caeleffi munere fretum. Quo &
S
Aturni domus Aquarius & Capricor¬
nus. Exaltatio Libra. Iouis domus Sa¬
Apollonius deindevfus, ccntcfimo etiam gittarius atque Pifces. Exaltatio fiue re¬
anno, vt aiunt, iuuenem prxferebat. De¬ gnum, Cancer.siartis domicilium, Scor-
nique fi quid eiufmodi annuli virtutis ha¬pius & Aries Exaltatio Capricornus.-So-
bent ex alto, id quidem non tam ad ani¬ lisfcdes quidem c fi Leo. Regnum Aries.
mam vel ad craffum corpus pertinere ar¬ Veneris habitaculum Taurus atque Libra.
bitror, quam ad Ipiritum, calefacto pau- Exaltatio Pifces. Mercurij xdes Virgo at¬
latim annulo, ficinde vel fic affectum, vtque Gemini, Regnum virgo. Lunx do¬
firmior efficiatur, aut clarior, vehetnen-mus Cancer, Exaltatio Taurus. Saturnus
tior, aut mitior, fcuerior,aut latior. Qux & lupirer triplicitatero habent in igneis
quidem affectiones in corpus 'quidem om¬ aeriifquefignis.Soligneis tantum Mercu¬
nino, &in animam fcnfualem quodam¬ rius in aeriis folum. Mars, Venus, Luna, in
modo , plerumque indulgentem corpori aqueis atque terreis. Planetx quilibet prx-
iranfeunt. quod autem aduerflim dxmo- ter Solem ac Limam , in quolibet figno
nasauthoftcs,autad principum gratiam fines quofdam luos poflident, quos & ter¬
profuturos anulos pollicentur, vel fidium minos appellamus.' gitur in Ariete lupiter
eft, vel inde dedudtum,quod ipiritum in¬ fex ibi primos terminos obtinet. Veniis
tentum , firmumque efficiant, vel etiam fexindefequentes, Mercurius pofteriores
manfuetum,obfequioque amabilem, at¬ ocio,«ars quinque deinceps,poftremos
que gratiofum. Iamvero fi quid coaleftia quinqueSaturnus.In Tauro ordinedein-
ceps fimili Venus fines habet ofto , Mercu-
ad ingenium, artem, fortunam dicerem, riusfex,Iupitcr octo, Saturnus quinque/
ab Aquinate Thoma noftro non diffide¬ «ars deniquetres.In Geminis Mercurius
rem , qui in libro contra Gentiles tertio feXjlupiterfcx, Venus quinque, iiars fep¬
probat a corporibus coeleftibus imprimi tem, Saturnus fex.In Cancro Mars fepte,
nonnihil in corpore nofiro, cuius mu¬ Venus fex Mercurius totidem, lupiter fep¬
nere difponamur ad eligendum' fape tem , Saturnus quatuor. In Leone lupiter
quod melius tft, etiam fi rationem finem- fex. Veniis quinque , Saturnus feptem.
quenefeiamus. Qua quidem in re bene Mercurius fex, Mars totidem. In Virgine
fortunatos appellat, atque ( cocfentien- Mercurius feptem,Venus decem, lupi¬
te Ariftotcle ) bene natos. Addit etiam ter quatuor, Mars feptem, Saturnus duos,-
530 Marfiiij Ficim de vita ccelitus
In Libra Saturnus fex , Mercurius, vbi cogimur, vclper Saturnum cchiccre
o&o , lupirer feptem , Venus totidem, diilclutionem aitumque rcprimete,-.ci
Mars duos. In Scorpione Mais feptem,' per Martem fiigidiffima calefacere, tot-
Vcnusquaruor, Mercurius octo, iupitcr pcrialufcitate, alioquin fineslouu & Ve-
quinque, Saturnus fex. In Sagittario lu- Tieris eligemus, accipiemus quoque Mer¬
pitct duodecim,Venus quinque. Mercu¬ curij fines, Mercurialibusin primis homi¬
rius quamor j Saturnus quinque, Mars nibus profuturi. Necue latere nos debet,
quatuor. In Capricorno Mercurius fep¬ homines valde Mercuriales, qualesfunt
tem, Iupiter feptem, Venus odo, Satur¬ qui ingenio,artificio,cloquiopoi!ent,non
nus quatuor, Mars totidem. In Aquario mediocriter effe Solares. Mercurius enim
Mercurius feptem , Venus fex , Iupiter' fempereft Apollineplcnus.Vt autem qui-
feptem, Mars quinque, Saturnus totidem. uis intelligat quomodo figuras in coelo
In Pifcibus Venus duodecim,lupirer -Hia¬ deferibamus in oras lignum quod ab Orie-
ntor, Mercurius tres, Mars npuem, Satur tefurgit, primam appellamus vitaque do-
nus denique duos. Sol autem & Luna alia mum.Qucd fuccedit in ortum, fecundam,
ratione fines fuos habent. Nam Sol qui¬ tertiamque deinceps,aliafquefimiliter,ita
dem fignafexpro finibus habet,Leon em, vtfeprima dcmusfitfignum.quoin Occi¬
Virgin em. Libram, Scorpium, Sagitta¬ dente ia defeendens opponitur afeenden-
rium, Capricornum, Luna vero reliquos. ti.Huicodauafuccedit. Nona vcrOe me¬
Aquarium, Pifces, Arietem, Taurum,Ge- dio caditccclo,quod decimam domii effi¬
minos, Cancrum.Solcm igitur atque Lu¬ cit. Huic fuccedit vndecima. Sed duode-
nam in his fignis eum principatum effe, cima cadit ab afcendente.Vt igitur Piane-
dumque, quem reliqui Planeta in fuis fi¬ tafintpotentes, habendi funt in angulis
nibus habereputant.Prater fines habept velOrientis,velOccidetis,velmedij vtrin-
in fignis fuas Planeta»facies, quas Graci que.coeli. Maximeveroin angulo afeen-
Decanos nominant, decem occupantes dentis',aut decimae mediu fupra caput ob¬
figni gradus. In Arietefacies prima Mar¬ tinentis coelum, aut faltem in plagis qua
tis. Secunda Solis, qui Martem in coelo angulis mox fucccdunt. Tam et fi Solem
fisquitur, ordine Chaldaeorum. Tertia quide nona,qua a .medio cadit coelo, Lu¬
Veneris , quae Soli fuccedit in corio. In riam vero in tertia etiam cadente gaudere
Tauro primafacies Mercurij , fequentis putant. Duas inter hacregulas mente te¬
Venerem. Secunda Lunae, quae Mercu¬ neri Aftrologi volunt. Vnam quidem a-
rio fuccedit . Tertia Saturni. Ad hunc e- grorantis ratione, alteram vero medici.
nim redeundum eft, impleto iam nume¬ Nempe vbi agrotantis feptima domusper
ro Planetarum. In Geminis prima Iouis, Saturnum vel Martem infortunata eft, vel
fequentis-videlicet Saturnum , fecunda Dominus eius infelix, fepara medicum ab
Martis, Tertia Solis eodem ordine , fimi- agroto, fi Pcolomaeo credis. Praterea me¬
liter deinceps. dicum electurus, Saturnium Marcialem-
que declinare iubent,eumque perquirere
■ Quomodo TUnctis vti debeamus incuiusgenituradomusfcxta per afpefiit
inJshedicinis. Solis, vel per Venere aut louem, quomo-
docunque fiierit fortunatam. Infortuna¬
C A P V T X. tum vero dicimus fignum vel Plancta per

C Saturnum aut Martem,nifi propria domi¬

OmmemOrauimus autem quas in fi¬ cilia fint vel regna, quando videlicet, vel
gnis Planera dignitates habent, vt ibi funt, vel illuc alpiciunc oppofito vel
quoties feduri compofituriquefumus qua quadrato. Oppofituro vero afpedtum dici¬
ad Planetam aliquem attinent , fciamus mus inter illa qua inreruallo dilcrepant
eum in filis dignitatibus collocare, prae- quam longiffimo. Quadratum vero, vbi
fertim quando habuerit in noflra reuo- hoc ab illo quarta parce coeli, id eft, ligno¬
lutione & genefi principatum , vt etiam rum trium fpacio diftant. Minus tamen
Saturnusatque Mars, alioquin deprimen¬ per coniunctionem oppoficum quadra-
di, nobis tamen fint erigendi, fi genitura tum Saturnum & Mars Planetis aliis no¬
noftra fignificatores extiterint. Maxime cent, quando tanquam hofpites eos do¬
vero opera precium ex hac commemora¬ micilio velregrio fuoterminouje fufdpiuc.
tione fecerimus, fi quando vfiiri in medi¬ Quemadmodum Planera felices magis
cinis confidendis beneficio Lunae & Ve¬ profunt, quando per fexsdem trinumue
neris atque Iouis, canebimus ne in fini¬ afpe&im atque conjunctionem etiam, vt
bus Saturni vcIMarcis cxiftanr, nifi forte dtximus,fic excipium .Tolis cameaconiun-
 comparanda. Liber III. jrji
doonem Plancta verentur, aipectu gau¬ Sed latius i am p eruagari , ad IpirituiD tan¬
dent, trino videlicet vel lextili. Proinde dem Sc vitam atque gratias rcuerta-
ner'liantur, eft memmifle, Arietem prz-
clf: capiti atquefecici, Taurum coilo.Ge- Sjtibas medis Jpiritus ttejler beurir: pluri'-
minos brachiis atque humeris. Cancrum mum fofsitiefpiritu ‘uiuque mundi.htoui
pectori,pulmonibus, ftomacho, lacertis,
Leon em cordi & ftomacho, atque iecori, ent. Et atulm id vnumuucmojie
£■: dorfo, & coftis pofterioribus,Virginem EUnctcm pertineant.
intcftinis & fundo ftomachi, Libram re¬
nibus & femori atque natibus, Scorpio¬ C A P V T IX.
nem genitalibus, vidui, matrici, Sagitta¬
rium femori atque fubinguinibus, Capri¬
cornum genibus. Aquarium cruribus ti-
H Vcvero tendunt hzc omnia vtlpi-
ritus nofterrite per naturalia prafpac
biifque. Pilees pedibus. Huius enim ordi- ratus atque purgatus accipiat ab ipfo vitat
nismemor cauebis membrum tangerefer- mundani Ipitltu plurimum per radios
ro, vel cucurbitulis, quando Luna liib eius ftellarum opportune fufeeptos. Vita qui¬
figno difeurrit. Tunc enim auget Luna dem mundi omnibus infita , propagatur
humores in membro, quorum affluentia, euidenterin herbas Sc arbores, quafi pilos
& confblidationem prohibet. & grauat fui corporis atque capillos. Tum & infu-
membri virtutem. Obferuabisautem tunc perin lapides & thecalia, velui: dentes &
membrum remediis quibnfflam amicis, olli. Pullulat quoque in viuentes conchas^
vel extra vel intus adbibitis, opportune tcrri&lapidibus adhirentes. Hic enini
feliciterque foucre. Expedit vero nolfc non tam propria quam ipfi' communi tcr-
quod lignum afcendeiit tibi toalcenci.
Nam przter Arietem hoc etiam tibi caput multo etiam magisfiiperterram in corpo¬
figmficat, atque in hoc Luna tibi capiit afi- ribus viget fubtilioribhs tanquam propin¬
picit. Prztcrca quando Luna Arietem quioribus animi. Per cuius vigorem in¬
fiibit, opportune balneatentas & lauacra. timum, aqua, a£r. Ignis viuentiafiia pof-
Quando Cancrum, feliciter minne fan- fident, atque mouentur. Vita hzc aSrem
guinem,medicinam accipe.prsefertim elc- ignemque etiam magis quam terram &
fiuarij formam. Quando eft in Leone, aquam fouet agitatque perpetuo motu.
prouocavomitum.Cumin Libra, clyfte- Et denique coeleftia corpora, quafi mun-
ribusapta eft. In Scorpione, balnea nec di caput vel cor, ve! oculos quam maxime
tentes. Sunt qui medicinam foluturam da • vegetat. Vnde per ftellas velut oculos, ra¬
re nec prohibent, neque iubent. In Ca¬ dios non vifibiles folum jfed etiam vifua-
pricorno, medicinam fumerc nocet. Si¬ les vfqueauaque diffundit. Quibus more
militer in Aquario. InPifcibus vero pro- Striithij, vt diximus alibi, inferiora conp-
deft. oqzvero membra in quouis ligno picit, fouetaue videndo , imb etiam ita
vnufquifque’ habeat Planetarum, etfi fcitu tangendo generat & format omnifariam
neceflarium eft, tamen narratu prolixum. atque mouct. Igitur ad motum nitentis
Neque vero in purificatione alui latere aquz,fereni quoque aeris, igmfquemo-
nos dtbctPtolcmziprzcepuini. Medici¬ derate diftantis, atque coeli, motum iiiiin-
nam acciperepurgatoriam, quando Lu¬ danz viti(ufeipies, fiipfe quoquelehiter
na eft in Cancro, Pifcibus, Scorpione, & ferme fimilitermouearis, quofdam pro
probamus , przlertim fi dominus figni viribus gyros agens, vertigine deuitata,
tunc afeendentis appbcat fe Planetz fub coeleftialuftrans oculis, mente verfansj
terra currenti. Sin autem afcendentisDo- Item frequenti quodam vfii planetarum^
minus coniungatur interea fupra caput fimiliterqiie viuentiiim potes e mundi Ipi-
cum Planeta medium tenente coelum, ritu plurimum haurire.Prifertim fi adhuc
naufeaftatim& vomitus incitabitur. De¬ viuentibiis recentibulqiie & matri ter-
nique concludamus cum Galeno, AftrO- ri quafi adhuc hzrentibus nutriaris^
logiara efle medico neceflariam, qui de atque fouearis. Inter planetas fiiauitef
criticis diebus dilputans ait : certam effe redolentes, Vel feltem non male olen¬
iEgyptiorumlentendam, id eft. Lunam tes verferis quam ffequentiffime. Om¬
fignificare affectionem indies zgrotan- nes enim herbz. flores, arbor, poma re¬
tis atque feni-adeo vt fi milceantur cum dolet , quamuis fipe minus animadiier-
Luna radi) Iouis & Veneris , bene af¬ tas.Quo quidem odore quafi flatu fpiri-
ficiatur vterque Sin aurem Saturni vel tuque viti mundani te vndique recreant
Marris, contraria ratione fe habeat. atque vegetant. Spiritum inquam tuura
*}2 Marfilii Ficini de vita ccelitus
odoribus ciufmodi natura fimillimum,
perquc ipiritum medium inter corpus &
animam, facile corpus quoque reficiunt,
-&animre mirifice profunt. Interhxc diu-
tiflime diurno tempore fub dio veriabe-
ris, quatenus tuto vel commode fieri po-
teft, in regionibus altis & ferenis atque
temperatis. Sic enim Solis ftellarumque
radij expeditius puriufque vndique te con-
tingunt/piritumque tuuin coplent mundi
fpiritu per radios v benus emicante. Praete¬
rea naturalis iple motus aeris, qui perpe¬
tuus eft inorbem, quamuis ob lenitatem
fuam, conluetudinemque diuturnam vix
percipiatur ab vlloy te die filb dio deam¬
bulantem, habitantemque in patentibus
editifque locis libere lambit, penetratque
pure, ac motum vigoremque fpiritui tuo
mundanum mirifice przftat. Dixi equi¬
dem die,compertum enim habemus no¬
cturnum aerem efle fpiritibus inimicum.
Confert autem diurni vfus, przfertim fi
plurimum inaperto deambulans deuites
primo quidem nimiam aeris intempe¬
riem, deindefrecuentiusmouearis in eo,
quando praeter temperiem &ferenitatem
eius, tteilarum pofitio magis eft homini¬
bus falutaris. Item fi loca eligas prae cas¬
seris odorifera per qua; fitum quotidie mu¬
tes, & iple quafi continue, & leniter mo¬
nearis. Mutare locum quamuis femper
cum dele&upraecepi, quoniam bona coe-
jeftium &vniuerfa: natura; apud nos funt
rebus locilquealiis palfim atque aliis diftri-
buta, quibus denique omnibus eft fluen¬
dum. Mitto quod varietas taedium prohi¬
bet, fpiritibus inimicum,propriumque Sa¬
turne. Voluptatem vero affert, per quam
(,vt ita dixerim) Venusipiavoluptatisami-
ca venit iri fpiritum, atque quod eius offi¬
cium eft, hunc ftatim ingrefla propagat.
Summatim vero fi quis confideret Para-
difum , & pomi vita; vfum apud Mofen,
Item fimilem victum a Platone pofitum
ni Phzdone, & qua; Pliniusdc popu¬
lis ait odore viuentibus , intelliget efle
vera qua; dicimus. Sed ad naturam Ipi-
ritus defcenrdamus. Spiritus qualitas eft
proculdubio Iouia, cuius tempore nobis
infunditur. Eft & Solaris. Iupiter enim
hunc infundit , quatenus ingentem Solis
in fc temperat poteftatem. Item alia quo-
querationeleuiaeft,qaoniam calida eft
Schumida, & calore abundat potius quam
humore , nafciturq; exfanguine, & vapor
quidem fanguineus appellatur. Rutius
quoniam feruet, & fabrilis eft admodum
atque lucens , oriturque acorde. Solaris
proculdubio iudicatur. Habet quodam¬
modo Veneream in fc virtutem. Nam
motuVencrcoprorfusexandar, proficit,
transfertur, prolemque propagat, ad vo¬
luptatem cuiuflibct femus le dilatat refu-
gitque dolorem. S ummatim vero, Ipiritus
quatenus corpori ad vitam & motum pro¬
pagationemque conducit, Iouius , Vene¬
reus, Solaris exiftimarur. Quatenus ani-
ftrat. Solaris Mercurialifque ccnfetur, S£
vbique Mercurialis exilii t,quandoqaideni
adeo mobilis eft, & tam facile conuertibi-
lis, atque formabilis. Saturni, Mattis, Lu¬
na:, lanus communiter Spiritus non mul¬
tum habet, alioquin exillofiepe ftupidus,
ex hocfuriolus,ex hac obtulus quodam¬
modo foret. Quamobrem Lunaria qui¬
dem velut craffiora fimulque humidioraa
lubtili & volatili natura ipiritus funt ad¬
modum aliena. Quz vero Saturnalia
multum, atque nimium Martialia funt,
quafi venena funt, Ipiritui naturaliter ini¬
mica. Illa quidem ob extremam frigidita¬
tem atque ficcitatem, ha;c autem ob ficci-
tatem, caloremque edacem. Iouia igitur
& Solaris in primis, deinde Mercurialis &
quodammodo Venerea , Ipiritus natura
ccnletur. Diftindtione vero przcipua.
Spiritus quidem naturalis Ioui proprie der
dicatur,vitah's autem Soli, animalis vero
M ercurio. Quando igitur res poftulat ali¬
quem e tribus fpiritumadiuuare, patrono
tunefuo infortunato, vel debili, non faci¬
le clientulo fuccurrere poteris. Difficilli¬
me vero Ipiritui animali, dum Mercurius
infeliciter eft affechis, qui tantam in ani¬
mali fpiritu authoritatem habet, vt cadu¬
ceo quodam fuo animos tum confopire,
tum fufeitare dicatur, id eft, fuo quodam
alpedtu fic aut aliter fe habente obtunde-
reingenium, vel acuere, debilitare, fiue
corroborare , vexare vel fedare mirifice
poffic. Tu igitur quoties ipiritum aliquem
ftudes excolere, non modo patronum
fuum obferuabis fortunatum atquepoten-
tem, fed etiam Lunam ebgesad hunc op¬
portune diredam.
Non creatur autem neque recreatur
aliquando proprie per influxum Satur¬
ni folum fubftantia ipiritus, fed femper
ab externis ad intima, & fa;pe ab imis re-
uocatur ad fumma. Vnde ad fecretiora
& altiora contemplanda conducit. Po-
reft tamen, etfi raro, vis Martis atque
Saturni, Ipirituitanquam medicina pro-
deffc, vel calefaciendo quum opusfuerit,
& excitando atque dilatando, vel viciflim
nimis volatilem coercendo. Pcrea ver»
poriffimii, quz quam cur «11;«= Planctis con-
 comparanda. Liber III.
ftctanea funt, creatur natura Spiritus at¬ nerem referunt, Sc Lunam atque Mercu¬
que recreatur, Verum fi ad Solaria quali¬ rium. Colores vero faphyri, qui etiam
bet valde & abf^ue deledtu declir.es, exa¬ dicuntur aerei, item purpurei pleniores*
cues illum, & exiccabis tandem atque dif- aureique argento mixti, Sc perpetuo viri¬
folucs,fifimiiiter ad Venerea, liquefacies des, louem. Ardentes autem crocei, aurei
pau!arim,vcl obtundes. Si confidas tan- puri,purpurei clariores, Solem. Quilibet
mm Mercurialibus, parum admodum in¬ vero colores fi viui fint vel laltem (cricij,
de proficies. Erit igitur opet® precium magis fteliaresexiftunt. In metallis que.
louialibusvtiquam plurimum, eifquc re¬ que&lapidibus atque vitris propter cce-
liqua mediocriter admifeere, aefrequen- leftem fimilitudinem iunt potentes. Sed
titis vti rebus, quz vel his omnibus zqub vtredeamus ad louem, fapor& odor Cius
fint commurcs, vel proprie Ioui. Nam hj quafi eft, qualis in aureo pomo perfico,fi-
quoqueomnibus quodammodo funt co- milique pyro, vtl aranceo, &vino malua-
munes. Communiter autem ad hos om¬ ticoleuiore, leuique vernaceo, qualis ia
nes attinent, qu® fubftantiam habent nec viridi zinzibere, vel cinnamomo, vel dul¬
igneam nimis, nec prorliis terream , nec ci marathro, vel doronico, fi hsc plurimo
fimpliciter aqueam, nec ac utiflin am, nec faccharo condita guftentur.Nam quatuor
obtufiffimam qualitatem, fed mediocrem h®c,& nuxmufcata recens, fola fi funt,
& ta&u leucm, Sc quodammodo mollem, potius folaria funt, Solaris & cariophilus
vel (altem non duram, fiue afpcram, item &mu(cus, fed odoratu non guftu, autaf-
guftu quodammodo dulcem olfafiu fua- pedtu. Ambra Solaris plurimum atque lo-
uem, vifii gratamauditu blandam atque uia.Crocus inomnibus eft Solaris,tametfi
iucundam, cogitatu l®tam Dulcedo igi¬ color eius & odor apiid Aftrologos omni¬
tur quadam faporis,& gratia his omnibus bus gi atiis dedicatur , fapor autem ad So¬
eft communis. Si dulcedo quafi aquea eft, lem proprie pertinet. Denique omnia
& fimul pinguis, ad Venerem magis atti¬ odorifera & aromatica, quatenus odorem
net, fi quali infipida , vel aliquantum au- gratum ferum, ita ad louem Veneremque
ftcra, potius ad Meicurium , atque h®c & Mercurium pertinent vr ad Solem, qua-
Ipiritui non multum profunt, neceffaria uis inter b®c, acutiora magis ad Solem,
tamen(untinterdum ad hebetandum ni¬ obtufiora ad Venerem Mercuriumque
mium eius acumen Si dulcedo manifefta pot:us, ad Icuemque proprie temperata,
fit atque fubtilis, & paulum habeat fiyptici olfadlu, guftu, auditu, vifu, tadtu. Soni
acutique faporis Iouialis proprie iiidica- quinetiam cantufque grati, blandique ad
tur.Cui congruit (ubftantia dulcis amyg- gratias omnes fpefiantatqucMcrcurium.
dalz, pinei nuclei, auellan®, piftacij, ami- Minaces autem admodum atque flebiles
di, g!ycyrrhiz®,paflularum,vitclli 6ui,car- Martem przferunt &. Saturnum. Neque
nium gallinacei pulli, fafianorum, pauo- vero mireris nosmultum coloribus, odo¬
num perdicum, fimiliumque, item radi¬ ribus, vocibus attribuere* Nam (apores
cum been, atque enulp. Rurfiim vini odo¬ quidem ad (piritum prpcipufe pertinent
riferi clari, aliquantum dulcis, & fiyptici, naturalem, edoresaurem potius ad vita¬
faccharicandidiffimi, triticialbiflimi. Ad lem animalemque, colores, figur®, voces
louem pertinet etiam manna, fi modo ad animalcm.Motus quoqueanimi vel Ias¬
myrobalani infula virtute firmetur, alio- tiis, vel mceftus, vel conflans, (piriturii ad
quinnqn minusad Venere attinet quam .fimilitudinem fuam agitat vehementer,
ad louem. H®c eft vtique (ubftan ia dul¬ animalem primo, per hunc vitalem, per
cedoque Ionis propria, qu® (ane jpiritui hunc infuper naturalem. Spiritus tandem
creando Sc recreando ante omnia con¬ omnis, quia ob naturam quedan modo<
fert. Iouia vero plurimum funt omnia, igneam, aeriamque omnino & lucidam
quzinlibrodelonga vita diximus, Scfer- atqne morbilem, fimilis eft luminibus^
uarciuuentutera, Srfenibusfalubria fore. ideoque coloribus & vocibus aeris, &
Sin autem dulcedo admodum pauca fir, odoribus motitufque animi, ideoper bse
multun que acuti flypticique habeat, vel fiibito in vtramque partemmouetur atque
etiam nonnihil amari. Solaris efie cenfe- formatur.
tur.Simili* quidam ratio eft, & diftindHo Et qualis eiiadit ipre , talem viciflin»
de ordinibus. Hi emmlaporom germani efficit quodammodo afleflutrt animi,
fixnr. Similis etiam de coloribus. Odo* gc^omrino torporis qualitatem. De¬
jesfaneaeuei,albi virides aliquantum nique cum primum per illa~ qu® gratia¬
crocei, fimiles viola rom,ro!arurr, liliorum rum propria (iint oppomire gratiis eft
coloribus, nccnon odores eiufinodi Ve- expolitus , vtpote qui Sc naturaliter iliis
Yy Uj
 4- Marfilii Ficmi devita caelitus
conftntanens erat , ftatim per illarum ra¬
dios tum vbique vigentes, tum ipfi ger¬
manos , mirifica reportat munera gra-
-Sjted. res naturales atque etiam artificiope
habent virtutes ajldlis occultas, fer
quas Sfiritum nojlrttwjlelles
eiufdem exfonunt.
' C A P V T XII.
remque vergentem, vel natura coftancsm
vel qusfitam accommodari pofie coeleih-
bus, fibique coelcilia vendicarc. Neque
tamen dicimus Spiritum noftrum cosle-
ftibus duntaxat, per qualitates rerum np-
tas fenfibus praeparari, fed etiam multo-
coelitus infitas,& fenfibus noftris occultas,
rationi vix denique notas. Nam quum
proprietates eiufinodi, earumque eifedus
elementari virtute conflare non poflint,

Q conlequenseftavitalpiriruque mundipet
Vum vero dicimus , Spiritum expo¬ ipfosftellarum radios fingulariterproficif-
ni gratiis per illa quf funt gratiarum, ci,ideoque per eas Ipiritum affici quarn-
non folum per qualitates qua; videntur, plurimum, atque quamprimum, ccclefti-
audiuntur, odoratur, guftantur,fcdetiam bufque influxibus vehementer exponi. Hac
per illas qua: tanguntur commodari puta¬ vriquefinaragdus, hiacynthus, faphyrus,
mus. Memento igiturcalidum in primo topazius, rubinus, vnicorni cornu, przci-
graduIouisefle,infocundoSolis cumlo- pue vero lapis bezaarapud Arabes appel¬
ue, in tertio Martis cum Sole, in quarto latus , occultis gratiarum proprietatibus
"Martis. Frigidum in primo Veneris , in fe¬ praedita funt. Etidcirco non folum intus
cundo Lunx,in tertio Luna cum Satur- afliimpta, fed etiam fi carnem tangant,
no.Humidum in primo Mercurij cum Io¬ ibiquecalefacin virtutem fuam promant,
ne, in fecundo Veneris cum Luna, in ter- vim inde cceleftcm fpiriribus inferunt,cua
tioLunae cum Venere, in quarto Luna», fe contra peftem tuenmr atque venena.
quando Veneri Mercurioque coniungi- Quod autem hxc fimiliaque tale aliquid
tur. Siccum in primo Iouis, in fecundo agant virtute coelefti, id argumento eft,
Mercurij cum Sole, in tertio Solis cum , quia etiam exiguo pondere fumpta non
Marte,'in quarto Martis cum Saturno, exiguum habent in agendo momentum.
Summatim ex qualitatibus Planetarum, Quod elementari qualitati vix vnquam eft
quasPtolemseus foribit in quadripartito, conceifum, igni videlicet valde ccelefti.
colligimus harmoniam exeundis confla¬ Materiali* enim virtus vt agat multum,
tam ad calorem humoremque declinare. materiam defiderat multam. Formalis au¬
Calor enim Martis ingens atque Solis & tem , etiam quum minima materia valet
temperatusJouis, ingentem fuperat Sa¬ lurimum. Simili virtute in primis phm-
turni frigiditatem, & Veneris Lunzque ea Pronia carnem tangens , contra ca¬
exiguam, ita vt calor ibi frigus excedat. ducum morbum ipiritus armat vapore ad
Item humiditas Luna; Vencrifquc pluri¬ eos intus infufo. Simili corallus & chalci-
ma & propinqua nobis atque temperata, donius aduerfum atrae bilis illufiones, Io¬
Iouis ficcitatem Saturni Martifque mul¬ uis praecipue Venerilque virtute, caetera-
tam fuperat temperatam Solis. Cum que fimiliter ciufmodi quadam proprieta¬
igitur humor frigori ficcoque domi¬ te myrobalaniiuuentutem icruant, acuut-
natur, atque fimiliter calor humori. Que¬ que lenes ,& ingenio prolunt atque me¬
madmodum in iani corporis homine ad moriae, propter Iouem in primis Saturni
cosleftem confonantiam temperato ex temperatorem,atque Mercurium fenfus
calore & ficcitate cordis, item calore & amicum. Quam quidem arborem forre a-
humore iecoris, rurfum frigore & humore liquisin paradifo ad vitam prorogandam
cerebri, coalcfcit complexio qutedam ad extitiiTeputabit.Mercurio Iapide Achate
calorem humoremque vergens, medio- confecrant. VndePhyfici conueniunt,ad
crjfer calore regnante. Calor enim cordis facundiam vifumque & contra venena va¬
Scie coris, frigus cerebri feperat. Item hu¬ lere. Serapioforibit eum qui hiacynthum
mor iecoris atque cerebri ficcitatem cor¬ vel exeo figillum geftat, efle a fulgure tu¬
dis excedit. Neque vero pratermiftum a tum, atque hanc virtutem eius efieiarifli-
nobisvelim, talem exiftere ex ftelhs fixis me diuulgatam, quam fi habet, ab Ioue
harmoniam cunctis communem, qualem putamus habere. Lapis aetites vel aquili¬
diximus ex Planetis, hos enim illis fimiles nus habet a Lucina , id eft Venere atque
Aftrologi putant.Quqrfum hsc ? Vt me¬ Luna,vtadmotusvulus, partum mox Sc
mineris ipiritum corpulquc noftrum per facillime citet. Quod Rafis confirmante
temperiem quandam ad calorem humo¬ Serapione frequenter fe dicit expertum-
 comparanda.
Forfanlk i Phoebo qrn transfixit Pytho-
ncnXretza Didamus habet,vt& vene-
nofis obfiftat, & ferrum e vulnere trahit.
Solis virtute zinzibcrinfufum epulis arcet
fyncopem. Gentiana canis rabiem fe-
dat, fugarque ferpentes. Vcrbcna vatici¬
nium przftare fertur, lztitiamque & ex¬
piationes Scvifum. Ruta & zcduaria con¬
tra venena Theriacam agunt. Thus vita¬
lem & animalem fpiritum aduerfus hebe¬
tudinem, oblinionem, timorem, fulcit.
Saluia vero mentha que virtute Iouis, illa
quidem paralyfim fugat, haec vero odore
roborat animum. Eadem virtute Penta¬
phyllon refiftit venenis, eiufquefoliumbis
quotidie vnum vino bibitum curat Ephe-
meramjtria,tertianam,quatuor vero quar-
tanam.uac herbafacerdotes antiqui prop-
terpuritatem fuam in purificationibus v-
tebantur. Agnus caftus poteflate Saturni
Venereumfiftit motum, Iafpisvero fan-
guinero.Mirabiies autem prouenire folent
effcctuSjvbi occultae proprietati proprietas
(eruit dementaris, velut in myrobalano
adfpirimm corpufquc firmandum, non
folum virtus illa coeleftis agit, fed etia ftyp-
ticamultum, necparum aromatica virtus,
quae putrefactionem difiolutionemq; mi¬
rifice prohibet, fpiritumque corroborat,
lam vero vt crocus petat cor, fpiritum di-
ktet,prouccetrifum, non folum occulta
Solis virtus mirabiliter efficit, fed ad idem
quoque conducit ipfa natura croci fubtilis,
amplificabilis, aromatica, lucida. Quod
autem de fi mplicibus dico, de compofitis
fimiliter dictum intelligi volo. Dic age
theriaca quomodo contra venenum no¬
bis opituletur? Non edudt illa venenum,
aftringit enim aluum, non mutat omnino
tam fubito veneni naturam , non enim
haec adeo debilis eft atque mutabilis, fed
fpiritum vitalem potius valqe tenuem &
mutabilem, fubito conformi quadam ad
ipfum proportione corroboratvfq; adeo,
vtipfeiam validus tanquam agens , vna
cum theriaca velutinftrumento partim fu-
peret venenum, partim mutet, partim a
praecordiis arceat. Sed quanam propor-
tio nc fine virtute id efficit theriaca? Iouia-
ii fimul atque Phoebea, quam ex commix¬
tione multarum rerum fecundum certam
proportionem inuicem contuferum fibi
vendicafle videtur. Eftautemineo virtus
triplex. Haec ipfa inquam ccrteftis, quaift
modo dicebam, item coeleftis aliaprins iri
herbis aromatifque proprietas, quibus e-
ledis ipfa rite componitnr, qus virtuti
prius dias fubminiftratad idem. Efl iri-
fuper alia virtus-in plecifque partibus eius.
Liber III.
dementaris potius quam coeleftis,vcrum-
tamen talis vt fpiritui muniendo condu¬
cat, ftypneam dico & aromaticam qualita-
tcm.Illa quidem fpiritum firmat, ifta to¬
net. Mirabilem erge theriaca vim nadla
eft contra properantem fene&utem atque
venenum, tribus videlicet in ea virtutibus
ad idem pariter confpirantibus , quarum
vna quidem eft coeleftis per artifidofam
acquifita commixtionem , alia ccdeftis
iterum, fed partibus eius naturaliter infita,
aliaprorfiis elcmentaris. Sed illa qua prins
dixi,ccditus acquifita, multo etiam foret
admirabilior fi non folum proportione
louia Solari que,&ex rebus eiufmodi con¬
flaretur, fed etiam opportunum ad hoc,
obferuationecceleftium, tempus digere-
turiNam quemadmodum corpus fc habet
ad locum atque tempus, ita motus & actio
fe habet ad tempus. Sicut ergo certa paffim
corpora eorumque forms certis & locis
& temporibus coalefcunt atqueferuantur,
fic & propria: quadam a&iones ex propriis
quibufHam temporibus efficadam nancif-
cuntur.Idquein Alcibiade fignificat So¬
crates, &Procius explicat, ouod fane Py¬
thagoras animaduerrens , ipfum bonum
perfectionemque rerum , opportunitatem
cognominauit. Primum namque princi¬
pium fic apud Pythagoram & Platonem
omnium eft menfura, vt aliis corporibus
adtionibufque alia loca diftribuerit atque
tempora. Vndeficiit res quaedam nona-
libi quamhic, nec alias quam tunc pro¬
prie nafcunturfeliciter &c coalefcunt, at->
que fcruanrur, fic & materialis adtio, mo¬
tus, euentus talis, aut talis, non alias effi-
caciamfbrtitur, effectumque perfedtum,
quam quando cceleftium harmonia ad ide
vndique confonat, quae fane harmonia
tantam habere poteftatem exiftitnatur , st
non folum agricolarum laboribus, atque
medicorum artificiis per herbas aromata¬
que conflatis,fed etiam imaginibus, quae
apud Aftrologos ex metallis lapi dibufque
fiunt,yirtutem faepe mirificam largiatur.
Sed imagines caput iam proprium exigut.
Quantum vero ad horas pro adtionibus &
operibus eligendas pertinet, plurimum
confirmatura Ptolemaeo vbi ait in Ceri-
tiloquio: Qui eligit quod melius eft, nihi-
Iodifferre vidcturabco qni habet hoc ex
natura. Quibus in verbis tum cceleftium,
tum arbitrii eiectiomfque noftrae potefta¬
tem confirmarevidetur.Albeitus quoque
Magnus inquit in Speculo - Non enim li¬
bertas arbitri: ex elediorre horas laudabi-
lis coercetur,fed potius in magnarum re¬
rum inceptionibus ele&ionem horz COH-
5\6 Marfilij Ficini de vita coelitus
-temnere, eft arbitrij praecipitatio, nor
CAPVT XIII.
P Tolemaus ait in Centiloquio, rerum
inferiorum effigies vultibus ccelcfti-
bus efle fcbiedas, antiquofquc fapientes
folitos certas tunc imagines fabricare
quando Planetae fimiles in coelo facies,
quali exemplaria’inferiorum ingredie¬
bantur. Quod quidem Haly comprobat
ibi dicens. Vtilemferpentis imaginem af¬
fici polfe, quando Luna ferpentem coele-
flemliibir, aut feliciter alpicit. Similiter
Scorpionis effigiem efficacem quando
Scorpii lignum Luna ingreditur, ac fignu
hoc tenet angulum exquatuorvnu. quod
in aEgypto fuis temporibus factum ait, fe-
queinterfuifle, vbi cxfigillo Scorpionis in
lapide Bezahar, ita fado, imprimebatur
thuri figura, dabaturquein potum, ei que
Scorpius ipfe pupugerat, aclubito cura¬
batur. Quod quidem vtiliter effici Haha-
methPhyficus affirmat, confirmante Se¬
rapione. Praeterea narrat Haly, notum il-
iiclibi virum fapientem indultria fimilife-
cifle imagines-qua; mouerentur, qualem
effedam, nefeio quomodo, legimus ab
Archita. Quales & Trifmegiftus ait, JE-
gyptios ex certis mundi materiis facere
confueuifle,'& in eas opportune animas
dtemonuminlererefolitos.atque animam
aui lui Mercurij. Item Phoebi cuiufdam,
it Ifidis Olyridifque fic in ftatuas defeen-
dilTc, profuturas hominibus, vel etiam
nocituras. Huicillud fimile: Prometheum
figmento quodam luteo vitam rapuifle,
lucemque ccdeftem.Magi quinetiam Zo-
roaftri fedatores,ad euocandum ab Heca¬
le Ipiritum, vtebantur aurea quadam pila
chara&eribus infignita cceleftium, cui &
faphyrus eratinfcrtus,&fcutica quadam
facfta tauri corio inurebatur,atqu e inte rim
excantabant. Sed cantiones equidem li¬
benter omitto.Nam &Pfcllus Platonicus
eas improbat atque deridet. Hebrai quo¬
que in A-gypto nutriti, ftr uerevit ulum au¬
reum didicerunt, vteorundem Aftrologi
putant, ad aucupandum Veneris Luna-
que fauorem , contra Scorpionis atque
Martis influxum Iudafis infefium.Porphy-
rius quoque in Epiftola ad Ancbonem,
imagines efficaces efle tcfiarur, additque
certis quibufdam temporibus qui a pro¬
priis fuffiu mjganonibus exhalabant, aerios
dzmonas infinuari ftatim confueuifie.
Iamblichus in materiis qua naturaliter As¬
peris confentaneafint, &opportune rite-
que collecta vndique , confiataque fue¬
rint, vires effe&ufque non folum ccele-
Ilcs, fed etiam damonicos & diuinos fuf-
cipi polle confirmat. Idem omnino Pro-
clus atque Synefius. Opera quidem ad la-
lutem mira, qua a medicis in Aftrologia
peritis, per res exmultis compofitas,ideft
pulueres,liquores, vnguenta, ele&uaria
fieri poffunt, probabiliore in fe rationem
& notiorem quam imagines habere vi¬
dentur. Tum quia pulu er es, liquores; vn¬
guenta, cleduaria, opportune confeda.
cceleftes influxus facilius citiufque fufei,
piuntquam materia duriores, ex quibas
imaginesfiericonfueuerunr,tum quiavei
aflumuntur intus affeda iam coeIitus;&in
nos conucrtuntur,velfaItem admota foris
inharent magis , & denique penetrant,
tum etiam quoniam exvno quodam dun-
taxat, aut perpaucis imagines conftrtiun-
tur. Illa vero ex quamplurimis conflari
pro arbitrio poliunt. Vt fi centum Solis
Iouifue dotes per centum plantas & ani¬
malia fimiliaque lpatla fuerint, compo¬
nere fimul hac centum tibi comperta pof-
fis,&invnam conficere formam, in qua
Solem ferme louemque totum iam videa¬
ris habere. Scis profedo naturam inferio¬
rem non poffe vne quodam capere eun¬
das fuperioris natura vires, ideoqueillas
per plures apudnos naturas efle dilperfas.
commodiufque per opera medicorum at¬
que fimilia , quam per imagines colligi
polfe. Proinde imagines ex ligno confer
da vim forte paruam habent,nam lignum
&forlan durius eft ad cotleftem influxum
facile capiendum, & minus tenaxlx acce¬
perit, retinendum, & omnino poftquam
exmatristerrzvifceribus eft euulfum,pau¬
lo poftferme totum amittit mundana vi¬
ta vigorem,&facil e in qualitatem aliam
tranfmutatur, Lapillivcro atque metalla;
&fiad.accipiedum coelefte munus durio¬
ra videntur, diutius tamen retinent, quod
_ confirmat Iamblichus, fi acceperit. Sua
nempe duritia, veftigia quoque donaque
vita mundana poft euulfionem diutiffime
continent, qua quondam harentia terra
pofiederant. Quamobrem ob hoc faltem
apta materia ad capienda tenendaque
coeleftia judicantur. Eft & probabile quod
libro fuperiore dixi , res adeo fpedofas
non poffe fiib terra conflari, nifi maximo
quodam conatu coeli, atque durare in eii
imprefiam femel ex conatu virtutem.
Nam in bis coquendis cogcndifque ciu*_
 comparanda! Liber
tiSime ccelum eiabcrauir. Verum qtmm
nequeas tirile ciufinodi plura compone¬
re, cogeris diiigcnrcr exquirere, quod me-
taiium inter extera in ordine fit alicuius
fteibe poriffimum, quifiic lapis in ordine
fummus, vt faltem in vno quodam rorius
generis ordinifque fupremo, reliqua pro
viribus comprehendas , atque ciufmodi
Exceptaculo ccelcftia huic confentanea
mutueris, ceu fi, exempli caufa, in ordine
Solari fub homine Phoebeo, fumuium in¬
ter animalia teneat Aftur aut gallus, imer
plantas balfamum aut laurus, inter m etal-
la aurum, inter lapides carbunculus vel
pantaura , inter elementa feruidus aer,
nam ignis iple Martius cflecenfetur. ouod
autem diximus influxum Solis vel Iouis
au: Veneris augendum, intelligimus ra-
rione communi, non tamen illi in cuius
genefi aliquis horum interfector appareat.
De ordinibus rerum a Jlellis pcudentium, ut
Solarium utque Jimilium. Et quo¬
modo Spiritus fiat Solaris.
C A P V T XIV.
D ixi equidem alibi, defuper ab vna
quaque ilclla ( vt Platonice loquar)
leriem rerum illi propriam vfquead extre¬
ma pendere. Sub ipfo Scorpionis corde
pofteiufinodi dzmonas atque homines,
Icorpiumque animal, collocare polfumus
etiam herbam Aftcrion,ideftftellarem,fi-
gura ftcllae fimilem nocte fulgerem, quam
medici tradunt qualitatem habere rofe;,
vimque contra morbos genitalium mira¬
bilem pofliderc. Sub ferpente vellerpen-
tario coelcfti Saturnum ponunt, & quo-
dammodoloucm. Pofica daemonas, qui
fepe ferpentum formas induunt. Similes
infuper homines , ferpentes animantes,
ferpentarjam herbam, lapidem Draconi-
temcapite draconis natum. Item commu¬
ni nomine Serpentinum .Etprzterea quae
in fcquentibusafferam. Sub ftella Solari,
id eft Syrio, Solem primo, deinde daemo¬
nas quoque Phoebeos , quos aliquando
fub Iconum vel gallorum forma homini¬
bus occurrifle, teftis eft Proclus.Homines
fubinde perfimiles beftiafque Solares.
Phcbeas inde plantas, metalla fimiHcer
& lapillos, & vaporem aeremque fomen¬
tem. Similirationc a qualibet firmamen¬
ti ftella per aliquem Planctam exiftimaot
conrexmm rerum gradarim fub illius pro¬
prietate ddeendere. Si igitur ( vt dice¬
bam) Solaria omnia per gradum eius or-
dinis _ quemlibet-opportune eomprehen-
Ili. J37
deris, homines videlicet tales, veltalisho*
minis aliquid, irem bmta, plantas, me¬
talla, lapillos, & qu2 ad hzc attinent, vir¬
tutem Solis vfquequaque combibes , &
quodammodo naturalem Solarium dz-
monum facultatem. Similiterquc de aliis
driftumputa. Solares quidem hominesfut
quales antea dixi, &qui afeendente Leo¬
ne, Soleque hunc vel tenente vel alpicien-
te nafcuntur, 8e qui lub Ariete fimilitcC
Solaris eft Scfanguis e finiftro eorum be*
neualentium brachio mifius. Phoebeus,
crocodillus,aftur,leo,gallus, cygnus &
coruus. Nec alia ratione leo vcietur gal¬
lum, nifi quoniam in ordine Phoebeo gal¬
lus eftlconeiuperior. Eadem ratione in¬
quit Proclus, Apollineum daemonem, qui
nonnunquam apparuit lub figura leonis.;
ftatim obiecto gallo dilparuifle. Maxime
vero in his animalibus cor eft Solare. Ar¬
bitror etiam marinum vitulum ccelcftia
Leonis cordi fubefle, St hac ipfa ratione
corium eius quem cingit nudum fibula
eiufdem Olle confcdla, a renum dolorere-
dimere. Nam contra doloreni eiufmodi
IblentAftrologifiderisilliusinfluxibus vti.
Eadem forte ratione fertur haec pellis i
fulgure nos tueri. Inter plantas palma
Phcebea eft,&in primis laurus, qua virtu¬
te venenola repellit & fulgur. Fraxinus
quoque fimili facultate venenofa longius
arcet.Loton elle Phoebeam, rotunda tum
folia tum poma teftantur, 8t explicatio fo¬
liorum eius die, replicatio vero nofte.
Pteoniam Phoebeam effe,nonfoliun virtus
indicat, fed Se nomen. Ad idem attinent
flores & herbae qua: reftringuntur abeim-
tcSole,redeunteprotinus explicantur, Sc
ad Solem continue vergunt. Aurum prae¬
terea & lapis Elitis radiis aureis Solem imi¬
tans. Lapis item qui Solis oculus appella:
tur, figuram habens pupilla?, ex qua lume
emicat. Rurfum carbunculus nocte ruti¬
lans, vel Pantataura omnes in fe lapidum
vires contineris, vt aurum metallorum, Sc
Solftellarum. Multadeniquein fuperiori-
bus nobis fignificata, vnde fi fliodo liceat;
fub imperio Solis ex illo fanguine, & ani¬
malium illorum cordibus, Sc foliis fruifti-
bulque arborum przdriSarum, item flori¬
bus atque herbis & auri foliis,nec non pul-
ueribus pilulas , electuarium vel vn-
ballamo, calamo aromatico, thure, muf-
co, ambrajigao aloes, zinzibcre, ioafti-
c-e,fpicanardi,cinnamomo,doronico citri
cortice, zedoaria, nuce muftrata, mace,
cariophyiis cwri melleflauo vel oleo balla-
mino, mafticeo,laurino, nardirto , ad cor.
53S Marfilij Ficini dc vita coelitus
&ftomachum,&caput intus aut extra fo-
Tiendum,vt fpiritus inde Solaris euadar.
Ex his omnibus, inquam, aut falcemex
pluribus componendum dominante Sole
aliquid,quo etiamfub eiufdem domina¬
tu incipias vti, dummodo & Solaria in¬
duas, habites, confpicias, audias, olfacias,
imagineris, cogites, cupias. Item imiteris
Scvita dignitatem & munera Solis. Inter
Solares homines plantafqueverferis, lau¬
rumque affidue tangas. Tutius autem ad
valetudinem fuerit. Solaribus admifeere
louialiafimulatque Venerea; Veneream
maxime humiditatem Solaris caloris mo¬
deratricem, qualis eft aqua fuccufque ro-
farum atque violarum. Sed medicinas
eiufmodiinlibrodeeurandis literatis pri¬
mum, deinde in libro deVita longa,par-
tim equidem compofui, partim ab aliis
compofitas enarraui, partim etiam tem-
peraui. Item quales herbat a Sole lOfieque
miras contra epidemiam & venenum vi¬
res habeant,diximus in libro Contra pe¬
llem , inter quas Perforata, fugadatmon
appellata, eft, nec aha facultate quam cce-
leftium gratiarum noxios malorum dat-
monum vapores a nobis arcere putatur, &
■fi qua inter herbas alia vel lapillus vt coral-
lus,idem videatur efficere. Herba profe-
<2:6 Lunaris a Mercurio tradita foliis cae¬
ruleis atque rotundis, crefcente Luna
vnum quotidie producens folium, decref-
cente deponens, annos vtenti promittit
Lunares. S edjiam ad imagines altero quo¬
dam exordio redeamus.
Z)e virtute imaginum fecundum antiquos at¬
que Medicinarum. Et quomodo Medicina
fint longe validiores quam imagines.
C A PV T XV.
S I lapillos,quos paulo ante Phoebeos
narrauiuius, nactiisfueris, nihil opus
erit imagines eis imprimere. Sufpendes
itaque collo comprehenfos auro , crocei
ferici filis, quando Sol fub Arietevel Leo¬
ne percurrit afcenditque, vel medium te-
nct coelum, afpicitque Lunam. Multo ve¬
ro potentiores in ferieLunae lapillos nar¬
rat Proclus. Primum quidem Seftnitim,
qui non modo figura Lunam imitetur,
fcd & motu, circumeatque cum Luna.
Huncfi forterepereris, & argento circum¬
datum argenteo filo collo fulpenderis.
Luna Cancrum vel Taurum fubeunre,an-
gulofquc tenente fibi conuenientes , fpiri-
aim inde tuum reddet, poftremo luna¬
rem. Dum videlicet calefeaus abs tclapil-
lus ipfeLunaris virtutemfuamttusaffidufc
fpiritibus inferit. Alterum vero recenfct
lapillum, heliofelinon cognomento, qui
SolisLunzqucconiun&eSoli, naturali¬
ter habet imaginem. Hunc ergo quifquis
argento inclulum de aurato fimilibus col¬
lo filis admouerit, quando Lunain domi¬
cilio fuo vel Solis in eodem minuto cum
Sole congreditur,fuofque teneat angulos,
folarem fimulatque lunarem fpiritum re¬
portabit, aut faltem talem qualis euadit
Luna per centrum copulata Soli. Hic ve¬
ro tu vides difperfas Phoebi dotes, velut
Ofyridismembra, fororem eiusPhotbem
velutlfidem congregare. Sedvtinam fo¬
larem alicubi lapidem facile reperiremus
vel lunarem, adeo in earum ordine pr$-
potentem, quemadmodum fub ferie iep-
tentrionalis poli magnetem habemus &
ferrum. Solarem profecto ferunt inuenif
fe apiid Indos Apollonium Theanaum,
lapidem fcilicct nominePantauram, ignis
inftar micantem, fub terra paffus quatuor
nafcentem, cui tantum fpiritus infit Vt
tumeat, &plerumquefcindatur terra, vbi
eiufin odi lapis concipitur, ita cateros ad
fe lapilfos trahens, ficut magnes ferrum.
S ed lapis hic Herculeus ad fe contemplan¬
dum vehementius adhuc nos in prarifntia
rapit. Videmus in fpecula nautarum indi¬
ce poli libratum acum affe&um in extre¬
mitate Magnete moueri ad Vrfam,illuc
videliccttrahente Magnete, quoniam &
in lapide hoc praualet virtus Vrfe, & hinc
transfertur in ferrum, & ad Vrfam trahit
vtrumque. Virtasautemeiufmodi tumab
initio infiifa eft, tum continue Vrie radiis
vegetatur. Forfitanitafe habet Succinum
ad polum alterum & ad paleas. S ed dic in¬
terca, cur Magnes trahit vbique ferrum?
non quia fimile, alioquin & Magnetem
Magnes traheret, multo magis ferrumque
ferrum, non quiafuperior in ordine cor¬
porum, imo fuperius eft lapillo metallum.
Quid ergo? Ambo quidem ordine Vrfam
fequente clauduntur , fed fuperiorem in
ipfa Vrfie proprietate gradum tenet Ma¬
gnes, inferiorem vero ferrum. Superius
autem in eodem rerum contextu trahit
quidem quod eft inferius, & ad fe conuer-
. tit, vel aliter quomodolibet agitat, aut ef¬
ficit virtute prius infula. Inferius viciflhn
eadem ad fuperius infufiene conucrtitur,
vel aliter agitatur, vel prorfus afficitur.Sic
in ferieSolis inferior homo admiraturfu-
periorem, in ordine louio veneratur, in
Martio timet, in Venereo inferior ad fu¬
periorem rapitur amoris ardore, defexit-
quefeipfum, in Mercuriali femperhicdif-
 comparanda. Liber III.
rir, vel perfbadctnrab ilo- rn Lunari mo¬ tes, atque cafticm referri fi eSas, ad quas
tem hic ab illo fepius exorditur, :nSaqjr- haic animalia pertinent. Hinc Akcfonus
r;ri: quietem. Ego autem quum hac ex- ex ventriculo galli veteris trafius poilet
pl: .rata harienus habuiflem admodum poteftate Solari,per quem Diofcorides ait
gr„tuiabar,cogitabamque iuuenis adhuc fepe compertum efle, eum pugnare in-
Magneti pro viribus infculpcre cceleftis uidum , qui lapillum hunc ore geftarer.
Vriafiguram, quando Luna melius illuc Idem ait, Chelidonium crucum ex hirun¬
afpiciat &. ferreo tunc filo collo fuipende- dine rufum curare melancholicum, & a-
re. Sperabam equidem ita demum virtu¬ mabilemidoneumquercddere.Qupd qui¬
tis me fideris illius compotem fore. Sed dem habet ex Ioue, per ea qua? diximus,
cum diutius cxploraflem, icueni tandem fcSicct res vbique infra Lunam ftellares
fideris illius influxus Saturnales die pluri¬ exiftere Confirmatur dictum iilud valde
mum atque Martiales. Accepi a Platoni¬ Platonicum, hanc mundi machinam irit
cis malos daemonas plurimum feptentrio- fecum ede connexam, vt & in terris cce-
nalcs exiftere, quod etiam Hebraeorum lcftiafint conditione terrana, & in ccelo
Ailronomiconfitentur, noxios Martiof- vicifixm terrcftria dignitate coekfti, Sc in
quedarmonasin Septentrione ponentes. occulta mundi vita menteque regina
Propitios autem & Iouios, in meridie.Di- mundi, coeleftia infint, vitali tamen intel-
dict a Theologis, & Iamblicho, imaginu Ie&ualiquc proprietate fimul & excellen¬
fidiores a daemonibus malis occupari fae- tia. Perhaic infuper confirmant nonnulli
pius atque falli. Vidi equidem lapillum etiam illud magicum, per interiora vide¬
Florentiam aduedlum ex India,ibi e capi¬ licet fuperioribus conlentanea poffc ad
te draconis erutum, rotundum, ad num¬ homines temporibus opportunis coeleftia
mi figuram pundlis ordine quamplurimis quodammodo trahi, arque etiam per CC£-
quaft ftellis naturaliter infignitum , qui leftia iupercoeleftia nobis conciliari, vel
aceto perfufits mouebatur parumper in re- forfan prorfus infinuari,ied poftrcmum
fium, imo obliquum, mox ferebatur in hocilli viderint. Verum illud arte quadam
gyrum, donec exhalaret vapor aceti. Exi- rite, & opportune in vnum plurima colli¬
ftimaui equidem lapillum eiufhiodi coe- gente, fieri pofle probabile latis ( vt dixi¬
Ieftis draconis habere naturam atq; quali mus ) efle videtur, tum rationibus quas in
figuram, motum quoque illius accipere fuperioribus aifignauimus, tum quia eiuf-
quatenus pei aceti fec vini valenticrisfpi- modi multa quando apud medicum & ar
ritum, draconi illi fiue firmamento fami¬ ftrologum colliguntur , contunduntur,
liarior redderetur. Huncigiturqui gefta- commifcentur, concoquuntur fubfiderc
rct & aceto firpe perfunderet, vim aliqua certo, dum ipfa perfe ratione concc&io-
forte draconis illius acciperet, qui gemi¬ nis atque fermenti nouam paulatim for-
nis anfraftibus hinc quidem Vriam maio¬ mamfubeunthancipfam acquirunt certo
rem implicat, inde minorem.Extat &pro- quodam fomento coelefti, radiis tunc in¬
peScorpioncm ferpentarius quafi homo tus agentibus, idcoque coeleftem. Metal¬
ferpente cindtus,manu dextra caput fer- lum vero vel lapillus quando momento
pentis tenens, finiftra caudam • genibus fculpitur , non videtur nouam accipere
quafi flexis, capite paulum refupino. Legi qualitatem, fed figuram. Neque motio il¬
equidem MagosPerlarum regi confuluif la per debitos digeftionis gradus, quos al*
fe vt imaginem hanc lapidi imprimeret teratio naturalis atque generatio folet ob-
Hxmatiti, quem aureo clauderet annulo, ieruare,progreditur. Quum vero natura
ita tamen vt inter lapillum ateue aurum cceleftis, tanquaminferioris natura; regu¬
ferpentariarradicem infereret.Hoc enim la, foleattenore quodam progredi natu¬
annulogeftantem contra venenum mor- rali, & ica progredientibus afpirare, meri¬
bofquevenenofosmtum fore, videlicet fi to diffidunt plerique, imagines eiufmodi
Luna ferpentarium afpicient» feceris. coeleftem aliquam virtutem habere. Ego
Hanc imaginem Petrus Aponenfis confir- quoque ambigo, fepfus , ac nifi & omnis
mauit. Ego vero,fibanc annulus ille vim antiquitas. & omnes Aftrologi vim mira¬
habet.arbitror non tam per figuram quam bilem habere putarent, habere negarem.
per materiasciufinodi, & hocpadlo tem¬ Negarem equidem non omnino, opinor
poreque compofiras fibi ccelirusvendica- eDim( nifi quis aliter perfuaferit) adprof-
re.Memento lapillos nafcentesin anima- peram valetudinem faltem aliquam habe-
libus. nec inde languentibus vt in draco¬ revirtutem,clecbrpr?fertimTadone ma¬
ne, gallo. hirundine, cererifqoe efficaces teriat, tamecfi multo maiorem inefie phar¬
exiftere ferire 3 vt lapilli in terra nafcen- macis arbitror^cvnguenrisfidcreo&uore
540 Marfilij Picini de vita ccelitus
confiatis. Qnid vero voluerim vbi mcco cualitas eius, Sc fontis minus efficaxfelitis
dicebam dedat ratione materia:, in fe- tranfidubito,&fua quadam afficit cuali-
quentibtisdeclarabo. Qua veroex Mago- tate. Iam vero fi duritia radiis obfifteret
rnm vel Aftrologorum opinione ad Pio- penetrantibus,iumen multo citius acrem
tinum interpretandum pro imaginibus quam aquam pertranfiret ,& hanc devus
allegari poliunt, deinceps breuirer affe- multo quam vitrum, fimiliter quam cry-
ramjfi te prius hic admonuero, ne putes ftalium. At quum eodem momento loli-
probaremevfum imaginum fed narrare, da, quo liquida eunda traefuerberet, per-
Ego enim medicinis ad ceelum tempera- Ipicue confiat duritiam radiis nullo modo
tis, non imaginibus vtor,atque ita careris refiftere. Atque idcirco dicent, non effle
quotidie confulto. Tu vero fi concedis negandum metalla coeleftium radios in-
Dcum rebus infra Lunam mirabiles infer- fluxulquefufcipere,atque etiam conferua-
uifievirtutes, mirabiliores concedecoele- readtempus, tunefibi ccelitus deftinatu.
ftibus. Praterea fi licere iudicas homini ad Conleruarefinquam, virtutem quandam
profperam valetudinem inferioribus vti, ex radiorum concurrentium contra&u
judica, luperioribus quoque licere atque creatam. Quid vero, fi materia durior hoc
inferiora ad fuperiorum normam, fic nie- ipfo quod videtur obfifterc caufat przpo-
dicorum artificio temperare, ficut etiam a tenti magis i&ibus fe exponit? Sic eniisli-
Deo funt ab initio temperata. gnumfublanaincidit,nonincifalana.Sic
radius ille fulmineus corio quandoque no
Se foicjiate caeli, de viribus radiorum -unde lafo difloluit in eo metallum. Quum vero
vim.finiri putentur imagines. natura cecieftis noftro hoc igne incom¬
parabiliter fitprsftantior, noneftputan-

I CAPVT XVI.
qualeopusigneiradij manifefte videmus
dum radij ccelefiis officium effle duntaxat

Mmenlafermc coeleftium magnitudo, Icilicet illuminare, calefacere, exiccare,

virtus, motio facit, vt omnes omnium penetrare, extenuare, diiToluerequsuo-
fiderum radij terra: molem quat quali pun- ftris fenfibus notiflimafunt, fed multo plu-
dum eftad coelum, momento facillime- res mirabiliorefque vires & effe&us habe-
que vique ad centrum redti penetrent, re, alioquin & materia inferior, & caducis
quod omnes Afironomi confitentur. Ibi ienfuscum diuinitate coeli penitusaqua-
vt placet Pythagoreis atque Platonicis for- retur. Sed quis ntfeiat virtutes remm oc-
tilfimifint,mm quia redi vndique centru cultas, qua: fpeciales a medicis nominan-
tangunt, tum quia in anguftum collecti tur , non ab elementali natura fieri, fed
funt eundi. Quorum vehementi^, mate- ccelefti ? Poifuntitaque ( vt aiunt) radij
riaibi terra: ficca procul ab humore remo- occultas & mirabiles vitra notas imagini-
ta prorfus accenditur, accenfaque exte- bus imprimere, vires, ficut & ctEteris infe-
nuatur,atquedilpergitur per meatus vn- runt.Non eniminanimati funt, ficutlu-
dique, & efflat incendia pariter atque lui- cernte radii fed viui, fenfualefq ue tanqua
phur.Sedignem hunc putant valde cali- per oculos viuentium corporum emican-
ginofum efle, & quafi incendium quod- tes , dotelque mirificas fecum ferunt ab
dam luminis expers, ficut in coelo extat imaginationibusmentibufquccoeleftium,
expers incendi) lumen,ignis autem inter vim quoque vehementiffimam ex affedu
coeleftem atque infernum, lumen cum illorum valido, motuque corporum rapi-
feruoreconiungit. Putant autem ignem e diflimo.acpropriemaximequeinlpiritum
centro flantem ignem effeVeftalem. Si- agunt coeleftibus radiis fimillimum.Agunt
quidem Veftam dfeterrae viram numen- infuper in corpora vel durillima, omnia
que putabant. Ideoque Veftas templum enim bxc ad coelum infirmiffima funt.
veteres in mediis vrbibus conftruebant. Sunt autem in variis ftellis varis quoque
ignemque in medio perpetuum colloca- vires, & idcirco in radiis earum interfc
bant. Sed ne vlterius peruagemur condu- varis. Prsterea in radiorum idibus alitet
damusiam,fi ftellarum radij totam mox atquealiter incidentibus virtutes diucrfe
terram penetranr, negari non facile pofte nafcunrur. Deniqucin concurfibusradio-
mctallum atque lapillum, quando cslan- rum mutuis aliter atque aliter, & hic aut
tur imaginibus fubito penetrare , eifque ibi, & tunc aut alias effectis diuerfzfubito
miras vdfaltcm qualeicunqueimprimere vires luboriuntur, multo magis atque ci-
potes. Quandoquidem & in alnis terrae tius quam in aliis atque aliis elementorum
predofiffima generant-Scd quis neget per qualitatumque elcmentalium mixdoni-
hsc radios penetrare ! Siquidem aer & bus multo etiam citius quam in tonis &
numeris
 comparanda. Liber IIL 54*
rxrr.cris apud Muficnm aliter & aliter fte donum, nec tamen penitus auterre vi-
concinentibus. Si hzc diligenter confi-
ccrauetis, forfitan non diffides, dicent, Nolunt enim Phyfici ex quolibet mctal-
lubito quodam radiorum ia&.u vires ima¬ lovellapideimaginem fabricari, led cer¬
ginibus imprimi atque ex diuerfo iactudi- to. In quo quidem natura cocleftis, vir¬
ucriis. Kunquid ergo tam cito ? Mitto tutem olim ad hocipfum quod optatur na¬
fecinationes repentino quodam intuitu turaliter inchoauerit, & quafi iami am per¬
faaas. Et amores acerrimos liatim ac- fecerit, vt in fulpbure flammam. Quam
ccnlos radiis oculorum, qui & ipfi fafeina- lanc virtutem tunc demum perficiat,
menta quzdam, quodinlibto de amore quando materia hzc per artem fublimi-
probamus. Mitto quam cito rubens ocu¬ li quodam influxu coclefti vehementer
lus inficiat intuentem, Scfpeculum intues agitatur, & agitata calefacit. Itaque ars
foemina menftruola. Nonne & familia: fulcitat inchoatam ibi virtutem , ac dum
quaedam apud Illyricos & Triballos irata:, ad figuram redigit, fimilem fuz cuidam
intuitu homines interemifle feruntur: Et coclefti figura , tunc fuz illic idez pror-
femina: qua-dam in Scythia idem facere lus exponit, quam fic expolitam, coelum
confucuifle ? Et Canoblepae regulique fer- ea perficit virtute qua coeperat exhibens
pentes radiorum ex oculis iadtu homines quafi lulphuri flammam. Sicpotentia quae¬
perimunt. Torpedo quoque marina taiftu dam ad rapiendas paleas coelitus data
etiam procul per virgam manum lubito fuccino,quodammodo debilis,Txpc per
ftupe facit. Echinus quoq; pifciculus gran¬ ffidtioncm calefadionemque fada vali¬
dem folo przterea tactu nauem fiftere fer¬ dior, fubitb rapit. Similem virtutem Sera¬
tur. Phalangia quinetiam in Apulia ifiu pio feribit caram lapidi Aibugedi quafi
quopiam vel occulto fpiritum animumque hyacintho fimili,fed non prius traherepa-
repentino ftupore permutant. Quid ra- leas, quam capilli hoc lapide perfricen-
biofus canis facit, vel non apparente mor-
lii fQuid lcopa,deindequid atbutusrNon- Sicitem Iapis ille Iouius Bezaar, id eft,
ne lcuiflimo ra&u venenum concitant at¬ a morte liberans, quem defcripfimus in
que rabiem : An ergo negabis coeleftia libro contra pellem, vim ab initio con¬
oculorum fuorum radiis, quibus noftra tra vencrlum accepit ab Ioue, fed non
contuentBr,limulatque contingunt ftatim vfque adeo validam, vt eandem tradere
miranda p erficcre ? Iam vero grauida mu¬ pofiit materiis aliis exercendam. At ve¬
lier taclu ftatim fignat membrum hominis ro quum primum iub Scorpionis coele-
nafeituri, rei defiderata: nota. An vero ftis influxu figuram fuperni'illius accepe¬
dubitabit radios aliter aliterue tangentes rit, perfc£tam contra Scorpiones fubito
diuerla conficere : Quum & tu hellebo- vim reportare putatur , quam maftici
rum herbam colligens, fiue folium deor- communicare valeat aut thuri. Eadem
liim trahas, fiue furfiim, hoc lubito tadlu, quoque de hyacintho,topaz'0 , Imarag-
caufafishclleboro,vtdeorfum educathu- do, czterifque ratio eft habenda. Vt fa¬
mores,aut furfum?Nonne ab initio reicu- brica figurarum non alibi efficaciam ha¬
iufque generanda: coelcftes influxus 'con- beat, quam vbi materia cum ftclla con-
codione materiat, digeftioneque perleda , gruit & effectu,.a qua hunc faber exoptat
non tam tempore quam momento dotes accipere. Ac praeterea vbi hzc ipla ma¬
mirificas largiuntur ? Nonne luffragante teria quafi iam talis ab initio, qualem af-
coeU vultu innumerabiles fzpc rana, fi- fedtas reddere per figuram.
milefquc animantes ex arenis momento Nullius ergo materiis ad imagines vti
profiliunt r Tanta eft in materiis praepa¬ conlulunt,nifi his ipfis qua tibi notz funt,
ratis potentia coeli,tanta celeritas. De¬ hanc iplam ferme iam vim habere quam
nique fi ignis hoc habet, vt tempore quam cupis. Lapillorum itaque vires atque me¬
breuilCmo faciat quas caetera longo, ob tallorum diligentiifime perferutari iubent,
id prxeipue quod eft coelo fimiflimus; intercaquememinifle, inter lapillos qui¬
quis nam dubitet, coelum magna quali dem Carbunculum in tenebris corufcan-
momento perficere, etiam in materia mi¬ tem, ztque Pantaurum przcipue Soli lii-
nus parata ,licut flamma folet ingentior? belle, Saphyrum Ioui, Smaragdum Ve¬
Quid ergo dubitas, inquiunt, in imagine neri, M ercurio, Lunz. Przterea metalla
conftruenda ferine fimiliter agere coe- preter aurum & argentum vjx vllam ad
Ium?Dicesopinor,ficut &egodicebam, hzchaberevirtutem. Tutioremqueinhis
naturales hic alterarionis gradus lubefle. rationem forc,fi aurum quidem purum ad
Qm Cme deledus minuit quidem coclc- Solem referas atqj Iouem, ad illu quidem
542' Marfilii Ficini de vita coelitus
propter colorem, ad hunc antem propter
temperatam commixtionem, nihil enim
Ioue Scauro temperatius. Purum vero-ar-
gentum ad Lunam, fed ad Iouem fimulat-
que. Venerem aurum argento permix¬
tum. Fraterea imaginem efficaciorem
fore, ii virtus in materia cius dementaris
conueniat cum ipeciali eiuidem virtute
naturaliter infira,atquehac infuper cum
virtute altera ipeciali per figuram ceditus
capienda. Denique figuras inferiores &
formas caleftibus conformari , indeper-
difces,vt aiunt, quod Perfeus truncato
Meduia capite, futuram nonnullis ob¬
truncationem portendere confueuit, mul¬
taque iimilitcr, & Lunam aliofqiie Plane-
tasiub certisfignis certain nobis memo¬
ria mouere non dubitant.
Quam vim habeant figunt in coelo at-
fue Jub calo.
C AP V T XVII.
S Ed ne figuris nimium forte diffidas,
meminiife iubebunt, in regione hac
fub Luna dementari, elementarem quo¬
que qualitatempoiTequam plurimum,in
tranlmutafione videlicet ad aliquid de¬
mentare tendente, calorem fcilicet & fri¬
gus, & humorem atque ficcitatem. Qua¬
litas autem quae minus dementares ma-
terialefueliint fcilicet lumina, id eft, co¬
lores, numeros quoque, fimiliter & figu¬
ras ad talia forfitan minus polfe, fed ad
cceleftia munera, vt putant, valere per¬
multum.
Nam & in coelo lumina, & numeri, &
figura, funt ferme omnium potentiffima,
prjfertim fi nulla fit ibi!materia,quod peri-
pateticipleriqueputant. Sic enim figura,
numeri, radij, quum non aliafiiftineantur
ibi materia, quali fubftaritiales efle viden¬
tur. Atque quum in ordine rerum Ma¬
thematica forma phyficas antecedant,
tanquamfimplicesquidem magis, & mi¬
nus egena , merito in antecedentibus
mundi gradibus, id eft, ccdeftibus, autho-
ritatemfibi maximam vendicant, vt non
minus inde fiar numero,figura,Iuce,quam
dementari quadam proprietate. Huius
quidem authoritatis habetur etiam iub
Lunafignum. Qualitates enim valde ma¬
teriales plurimis rerum (pecicbus funt
communes, eifque quodammodo permu¬
tatis, non vfquequaque ipecies commu¬
tantur. Figura autem numerique partium
naturalium, proprietatem cum ipecie in-
feparabilem peculiaremque poffident, vt-
pote qua coelitus vna cum ipccicbus ce-
ftinata fuerunt. Imo & cum idais mzvS'
aiam habent in mente mundi regina con¬
nexionem. Atque quum ipfie numerique
fpecies quadam fint iaais ibi propriis defi-
griata, nimirum vires inde proprias fer-
tiuntur. Ideoquc tum Ipedcs naturalium
certis figuris, tum motus, & generatio¬
nes, & mutationes certis numeris aftrin-
guntur. De lumine vero quid dicam ? Eft
enim actus intelligentia vel imago. Colo¬
res autemfiint lumina quadam. Quamo-
brem vbilumina,id eft, colores, figuraf-
que,& numeros Aftrolcgi dicunt in ma¬
teriis noftris ad cceleftia praparandis pof-
fequamplurimum, non temere, vt aiunt,
debes ifta negare. Non ignoras concea-
tus per numeros proportionefquc fiias,
vim habere mirabilem adlpiritiam&ani-
mum&corpusfiftcndum,mouendum &
afficiendum. Proportiones autem exnu-
meris conftituta, quafi figura quadam
funt, vel vt ex pundtislineifque facta, fed
in motu. Similiter motu fuo fe habent ad
agendum figura coeleftes, ha namque
harmonicis, tum radiis tum motibus filis
omnia penetrantibus lpiritum indies ita
clam afficiuut, vt Muficaprapotens palam
afficere confueuit. Noifipraterea quam
facile multis mifericordiam moueatfigura
lugentis. Et quantum oculos imagina-
tionemque,&lpiritum &humores afficiat
ftatim atque moueat amabilis perfona fi -
gura, nec minus viua eft & efficax figura
coeleftis. Nonne principis in vrbe vultus
quidem clemens & hilaris exhilarat om¬
nes ? Ferox vel triftis repente perterret?
Quid ergo cceleftiuin vultus,dominos om-'
nium terrenorum, aduerlus hac efficere
polfeputas ?. Quippe quum etiam coeun¬
tes ad prolem plerumque vultus, non Co¬
lum qualesipfi tunc agunt, fed etiam qua¬
les imaginantur, foleant filiis diu poftea
nafeituris imprimere. Vultus eadem ra¬
tione coeleftes materias confeftim filis
notis inficiunt,in quibus fi quando diu la¬
titare videntur, temporibus deinde fuis
emergunt. Vultus autem coeli funt figu-
ra coeleftes. Potes vero facies illic appel¬
lare figuras cateris ibi flabiliores,-vultus
autefiguras qua magisibi mutantur.Afpe-
ctusquoq; inter feftellarumom quotidia¬
no cofedtosjvultus appellare potes, fimili-
’ ter & figuras. Na hexagoni, tetragoni no¬
minatur. Efto, dicet quiipiam, fint vt pla¬
cet, potentiffima ad cfficiendu figura ca¬
lefies , verum quid hoc ad figuras imagi¬
num artificio fadlas ? Refpondcbunt, non
idpotiffimum contendere vrpotentiffime
 comparanda.
£er fead 2gendim fintnoftra= figurz, fed
vt parati ffimz ad actiones & vires figura¬
rum catleftium capiendas, quatenus op¬
portune fiunt dominantibus illis, atque
exarmiilimad illas configurantur. Exigit
enim figura illa figuram. Nonne lonante
cithara quadam, alterareboat-ob id tan-
tnm.fi&riplafimilem figuram habeat, at¬
que c conlpeftu fit polita, & fides in ea
politas & intentas fimiiiter. Quidnam hic
efficit, vt cithara fubito patiatur a cithara,
- nili litus aliquis & quaedam forma confor¬
mis -Figura fpeculi Ienis,concaua,nitens,
cotlo congrua, ob hoc ipliim proprie mu¬
nus tantum ccrlitus accipit,vt radios Phoe¬
bi infecumulatiflimecomple&atur,&fo-
lidifiirnum quodque ad centrum fuum e
confpedu locatum repente comburar.
Ergo ne dubites dicent,quin materia que-
dam imaginis faciendz , alioquin valde
congrua cocio, per figuram cociolimilem
arte datam, ccclefte munus, tum in fcipfa
concipiat, tum reddat in proximum ali¬
quem vel geftantero. Non lolum vero fi¬
gura, fed etiam difpolitio peruia, quam
Diaphanam vocant, inefficax quiddam
eft 8c paffiuum fuapte natura. Verunta-
men quoniam peruia dilpolitio eft in coe¬
lo proprium luminis fufceptaculum, ideo
vbicunquefubcoelohzc eft naturalis, vel
modo aliquo comparatur,fubito przfens
CCEleftc lumen acquiritur , atque etiam
conferuatur, vbivnacumhac vel calor eft
igneus, vt in flamma, vel eft aliquid aerifi,
aqueumuefimul& glutinofum, vtin no-
fii!ucis& nofticernis, & carbunculis", at¬
que forfan quodammodo in Camphora.
Quid inde fequatur pro imaginibus ipfe
Quales cakjlium figuras antiqui imaginibus
imprimebant, aede yfu imaginum.
CAPVT XVIII.
A Liquisautem quaeret, quas potiffi-
mum coeli figuras imaginibus im¬
primere folcant. Sunt enim ibi formae o-
cuIisvaldecon(picuz,&a multis,quales
funt qaafidcpidas, vt Aries, Taurus, fimi-
leique figurz zodiaci , & quz funt extra
Zodiacum manifefiz. Sunt ibiprasterea
formae anamplurimas, non tam vifibiles
quam imaginabiles per lignorum facies
ab Indis , jEgypriis , Chalazifque per-
fpe&as, vel faltem ex cogitatz . velut in
primafade Virginis virgo pulchra ledens,
geminas manufpicas habens, puerumque
nutriens. Et reliqua , quales deferibit
Liber III. £43
Albumafar , camcrique nonnulli. Supt
denique charadteres qurdam lignorum &
Planetarum ab Asgyptiis defignati. Vo¬
lunt igitur imaginibus omnia hzc infcul ■
pi. Vtfiquisexlbefiet proprium a Mer¬
curio beneficium, collocare eum in Vir¬
gine debeat, vel laltem ibi Lunam cum at
pedtuMercurij, &imaginem tunc exftan-
no conficere, vel argento, in qua totum
fit Virginis fignum,&chara(fter eius cba-
ra&erqueMercurij. Ac fiprima Virginis
facie fis vfurus , addas etiam figuram,
quam in prima facie diximus obferuatam.
Similiterque de cf teris. Poftremi quidem
imaginum authores', vniuerfam carum
formam ad coeli fimilitudinem accepere
rotundam. A ntiquiores autem, quemad-
moduminquodam Arabum Collegio le¬
gimus figuraiii crucis cunftis antepone¬
bant, quia corporaper virtutem agunt ad'
fuperficiem iam diffufam. Prima vero fu-
pcrficics cruce deferibitur. Sic enim in
primis habec longitudinem atque kritu-
Primaquehzc figura eft, & omnium
refira quam maxime, & quatuor refios
angulos continet. Effectus vero cccle-
ftium maxime per recftitudinem radio¬
rum angulorumque relultant. Tunc enim
Hellae magnopere fimt potentes, quando
quatuor coeli tenent angulos imb cardi¬
nes, orientis videlicet occidentifque, &
medij vtrinque. Sic vero diipofitz, ra¬
dios ita coniiciiint in fe inuicem ■, vt cru¬
cem indecocftituant. Crucem ergo vete¬
res figuram effe dicebant, tum ftellarum
fortitudinefadtam,tum earundem forti¬
tudinis lufceptaculum, ideoque habere
fummam in imaginibus poteftatem, ac vi¬
res &fpirituj fuftipere Planetarum. Hzc
aurem opinio ab Aegyptiis vel indufla eft
vel maxime confirmata. Inter quorum
charafleres cruxvna eratinfignis, vitam
eorum more futuram fignificans, eamque
figuram petiori Serapidis infculpebant.
Ego vero quod de crucis excellentia fuit
apud Aegyptios ame Chriftum, non tam
muneris ftellarum teftimonium fuilfe ar¬
bitror, quam virtutis prz&gium, quam a
Chrifto eifet acceptura, Aftrologos au¬
tem quiffatimpoft Chriftum fuerunt, vi=
dentes a Chriftianis miranda per crucem
fieri,nefcientes autem vel nolentes in le-
fiim tanta referre , in cceleftia retuliile,
quanqua coafiderare debebant per cru¬
ce ipfa abfq; noroinelefumiracula mini¬
me perpetrari. Couenire cmide imagimV
eam,quia referat fortitudine Planetarum
omniemque ftellarum, forfitan.eftproba-
Zz ij
544 Marfiiij Fieini de vita coelitus
Me, non tamen ob hoc duntaxat ingen- aut Vcnusmedimn alpiciat coelum. Pla-
ttmhabcre potentiam, polfe vero nonni- neta: vero noxij cadant, infortunatique
bilvnacum caneris, quz ncceflaria funt, fint Accepi a Mengo phyfico przclaio
coniun&am, ad profperam forlan corpo- ciufmodi imaginem factam Ioue ibidem
ris valetudinem. Sed ad narrandas alio- eoniundo cum Sole, libcrauifieIoannem
rum opiniones,vt coepimus, reucrtamur. Marlianum, Mathematicum noftro lecu-
Saturni veteres imaginem ad vita; longi- lolingularem,apauore quo fiib tonitru af-
tudinem faciebant in lapide Feyrizech, id fici confueucrat. Praeterea ad firmandam
eft, Saphyro.hora Saturni,ipfo afccnden- fanitatem & veneficia deuitanda, imagi-
tc atque feliciter conftituto. Forma erat. nem ex argento fingebant hora Veneris,
Horno fcnex in altiore cathedra fedens Luna angulos obtinente, ac Venerem fe-
vel dracone, caput tcdtus panno quodam liciter intuente, dummodo Dominus fex-
lineo fulco , manus fupra caput erigens, tae domus Venerem alpiciataut Iouem rri-
falcem manu tenens aut pilees, fcfca in- no quodam intuitu, vel oppofito. Mercu-
dutus velle. Ad longam vitam atque feli- rius autem non fit infelix. Agebant hac
ccm Iouis imaginem in lapide claro vel al- hora diei Solis vltima,ita vt dominus hora
bo. Erat homo fedens fuper aquilam vel decima teneret coeli plagam. Petrus A-
draconem coronatus, hora Iouis, iploin jronenfis inquit, medicum per imaginem
exaltationefuafeliciterafcendente, cro- infirmum curare polle. Modo in ea fabri-
ceam induto vellem. Contra timiditatem canda obferuet,vt anguli afeendentisme-
hora Martis imagines fabricabant prima dij coeli occidentis fintfortunatf&afcen-
Scorpionis facie oriente, Martem arma- dentis dominis, & eadem ratione lecun-
tum & coronatum. Ad morbos curandos da, fed fexta & Dominus eius fit infelix,
fingebant Solis imaginem in auro, hora Ait etiam fanitatem forefirmioremvitam-
Sohs.prima facie Leonis alcendente cum que longiorem, quam ab initio fuerit in-
Solc, Regem in throno, crocea velle, & llituta, fi nati vitare perlpecla fiat imago,
coruum Solifque formam. Ad laetitia ro- in qua hac fortunata ponatur, fcilicetjl-
burque corporis, Veneris imaginem puel- lius fignificator vitj. Item vice datores,
larem, poma florefque manu tenentem, tum ligna, tum domini, przfertim afeen-
croceis& albis indutam, hora Veneris, dens eiufque Dominus. Item coeli mc-
prima facie Libra, vel Pilcium, velTauri dium,locus Solis, pars fortuns, Dominus
alcendcntccumVenere.ImaginemMer- coniunclionisvel pramentionis antena-
curij ad ingenium & memoriam, prima tiuitatem fa&e. Mali quinetiam infortu-
facie Geminoru. Item contra febres fcul- nati cadant. Concludit Allrologorum
pebanthancin marmore, fubinde mate- nullum dubitare, quin ad producendam
rias cuipiam imprimebant languentibus vitam talia conferant. Prolixum foret di-
allumenda;. Hinc omne genus febrium <3u,quas per qualibet figna facies antiqui,
curari dicebant Imaginem Luna: alcen- & quas Luna: ftation es ranquam necefla-
denteprimafacieCaricri adaugmentum. rias in exprimendis imaginibus obferua-
Forma Mercurij. Homo ledens in throno bant. Nam in llatione Lunae a gradu Vir-
galcratus crillatulque , pedibus aquilinis, ginis decimo feptimo ad finem eius lacie-
finillra gallum tenens aut ignem, alatus, bant imagines contra morbos Se odia, tc
aliquando fuper paubnem, dextra tenens ad iter felix. In llatione aprincipio Capri-
calamum, velle varia. Luna puella cornu- comi ad gradum duodecimum, contra
to capite fuper draconem veltaurum, fer- morbos & difeordias atque captiuiratem,
pentes fupra caput & fub pedibus habens. In llatione a gradu duodecimo Capricor-
Ad curandum calculum, genitaliumque " ni ad gradum vigefimum quintum, aduer-
dolorcs,& adlanguinem adllringendum, fiis languorem & carcerem. In ftarione a
imaginem hora Saturni, lurgente tertia gradu quarto Pilcium ad gradum eiufdem
facie aquari; cum Saturno Item Leonem decimum leptimum ad curandos morbos,
auro imprimebant, lapidem in formam ad lucru,ad focietatem,ad augendas mefi
Solis pedibus reuoluentem , hora Solis, les. Et in aliis fimiliter alias vana fepius
primo gradu faciei fecunda: Leonis orien- curiofitate machinabantur. Solas vero re¬
te. Hanc expellendis morbis profuturam cenfui qua: non tam Magum quam Medi-
exillimabant. Ad renum morbos fimilem cum redolerent. Nam & medicinam eitif-
faciebant, quando Sol in corde Leonis modi vanam plurimumforefulpicor. Pro
coelum medium obtineret, a Petro Apo- aliis aute magis legitimis medicinam co-
nenfi comprobatam,& experientia con- fedtionibus eiufmodi manfionesLunsar-
firmataa^ fed hac cos^idoop a vt Iupitcr bitror cligedas atqj etiam in ariete grada
 comparanda. Liber III.
fezturn,rurfusdedmum nouum, minuta
XX-. i. Item in Geminis granum decimum,
minuuxxxxxi In Cancro gradum deci¬
mum nomum, minutaxxvi. InLibra gra¬
dum fertum, minuta xxxiiij.In Capricor¬
no gradum decimum nonum , minuta
xxv;. In Aquario gradum fecundum, mi¬
nuta xxvij. In eodem gradu decimum
quintum,minutavif.Pretcrea fententiam
Haly mente tenendam. Quodlibet fignu
quamdiuSol cft in eo, viuum fieri,caceris
dominari, effedum eius pra: careris eue-
nire,vt illuc Lunam dirigas ad donum in¬
de proprium pro medicinis fufeipiendum.
Illuc inquam, id elt,ad lignum & faciem,
& maxime gradum, vt fi bona Iouis affe-
£tas, ad hxc directam Lunam erigas vel
vnitam, quamdiu locum eiulmodi Solillu-
ftrat, vbiproprietas louia viget. Similiter-
quedeeseteris. Curiofumvero narratufo-
ret & forte noxium, quas ijjiagines,&
quemadmodum aflbeiados vel diffocian-
dosinter fe animos fabricabant, ad affe¬
rendam felicitatem vel inferendam cala-
mitatem,vel vni cuidam, vel domui, vel ci-
mtati.Ego quidem fieripofle taba non af¬
firmo. Aftrologi autem fieri poffe putant.
St quomodo, docent,qualia ego narrare
non audeo, Porphyrius vbi vitam Plotini
magiftri fuideferibit, taliafieri polle con¬
firmat. Atque Olympium Magu & Aflro-
logum jEgyptiiim narrat contra Plotinum
Roma: talia tentauifle,dum conaretur per
imagines vel res eiufinodi fiderare plotinii
fcd conatus in authorem fuum ob excel¬
lam Plotini animam fuifie retortos.Alber-
tus quoque Magn us A ftrologias pariter at¬
que Theologis profeflbr.ait in fpeculo,
vbi i licitis dilcernere fe inquit illicita,
imagines rite ab Aftrologis conftitutas,
virtutem effectum que acquirere a figura
coelefti. Atque fubinde narrat mirabiles
earum effe&us, quales Thcbith, Bentho-
rad, & Ptolemzus, csteriqpe Aftrologi
pollicentur. Defcribitque imagines ad ca¬
lamitatem alicui, profperitatemque affe¬
rendam, quas confiilro prstermitto. Et
interea confirmat effecium eas habere
pofic,quanquam & vt vir bonus artis dam¬
nat abftum , & vt legitimus Theologus
orationes fuffumigationefque deteftatur,
quas impii quidam daemones imaginibus
fcbricandis adhibuerunt. Neque tamen
reprobat figuras & liceras didionefquc
imaginibusimpreflas ad hoc ipfiim dun-
taxatjVt donum aliquod accipiant a figu¬
ra calefti. Quod quidem poffeper imagi¬
nes comparari Petrus Aponenfis confir-
mauit. Imo Sc affirmauit regionem nefeio
541
qnamfuifie defendam per imaginem il¬
lam, quam Thcbith narrat i Phedice A-
ftrologo fabricatam. Thomas autem A-
quinas dux in Theologia noftcr,magisifta
formidat, & minus tribuir imaginibus.
Tantum namque virtutis duntaxaeper fi*
guras «E Ii tus putat acquirere, quantum
conducat ad illos effectus, quos folet com¬
muniter coelum per herbas rcfque alias
naturales efficere. Non'tam quia figura-
lis fit in ea materia, quam quoniam com-
pofitum tale iampoficum cft in certa qua¬
dam artificij fpecie, quahs cum ccelo con-
fentiat.Hxcait in libro contra Gentiles
tertio, vbi cfaaraff eres &iiteras figuris ad¬
ditas ridet. Figuras vero non adeo, nifi
pro fignis quibufdam ad daemonas adiun-
gantur. In fibro etiam de fato ait,con-
ftellationes dare ordinem effendi atque'
perdurandi, non folum rebus naturalibus
fed etiam artificiofis, ideo imagines fub
certis confteliationibus fabricari. At fi
quid mirabile per eas vitra conluetos na¬
turalium effectus nobis eueniat,in daemo¬
nas rencit hominum ledudores, qUodin.
libro contra Gentiles perfpicue patet,ma-
xime vero inbbello de occultis naturae o -
pefibus,vbi videcur etiam ipfas imagines
paruipendere , quomodocunque factas,
quas & ego quatenus ipfe iuflcrit, nihili-
pendam. Referre autem mirabiles quof-
dam effectus imaginum ih dxmonunj fal-
fitatem,necefta Platonicis alienum.Nam
& Iamblichus ait.eos qui religione fumma
fandtimoniaque pofthabita, imaginibus .
dnntaxat confifi, ab eis diuina fperanc
munera, hac in re amalis daemonibus fe-
piilime falli, fub praetextu bonorum numi¬
num occurrentibus. Contingere tamen
ex imaginibus legitima Aftrolagiae ratio¬
ne conftrudis naturalia quaedam bona
non negat. Denique tutius fore arbitror
medicinis quam imaginibus fe committe¬
re, rationefque a npbis poteftate ccelefti,
pro imaginibus aflignatas, in medicinis
potius quam in figuris efficaciam habere
polle. Probabile enim eft , fi quam vim
imagines habent, hanc non tam per figu¬
ram nnper acquirere,quam per materiam '
poffidere naturaliter ficaffeda. Aeli quid
denuo acquiritur dum infculpitur, no tam
per figuram comparari quam percalefa
dionem cencufione quadam pro Lieni en¬
tem. Qux quidem contufio calefactioque
facta fub harmonia, coelefti firnili harmo-
nix,qu2e quonda materias virtute infude-
rat,excitat virtutem ipfam atq; corroborat
ficut flatus flammam, & mamfeftam efficit
ante latentem, ficut «alor.ignis in aipe-
Zz ii)
546" Marfiiij Ficini de vitacoelitus
dtumproeatft lkeras fcriptas fucco ccps
prius delitefcentes. Atque literz hirci adi¬
pe inferiptz lapidiptorfus occultae,!! lapis
iubmergatur aceto, prodeunt, & fculpt2
eminentes extant. Imo vero fient taftus
fcopz vel arbuti fufeitat rabiem confopi-
tam,fic forte contufio qu?dam & calefa¬
ctio fola Iabentem in materia virtutem
prodit, facta videlicet opportune. Qua
quidem coelefti opportunitate expedit in
medicinis conficiendis vti. Aut fi quis for¬
te tradare metalla lapidefque voluerit,
prasftat percutere folum atque calefacere,
quam figurare. Pratter enim id quod ina¬
nes efle figurasfufpicor, haud temere vel
vmbram idololatria debemus admittere.
Item nec temere vti ftellis vel falutaribus
ad morbos his fimillimos expellendos.
Hos enim fspe augent, ficut noxia: ftellte
diffimiles fibi morbos aliquando mi¬
nuunt, quod fane Ptolemaeus & Haly per-
fpicue docent.
De fabricanda vniuerfi figura.
C A PV T XIX.
S Ed curnam vniuerfalem ipfam, id eft,
vniuerfi ipfius imaginem praemitti¬
mus ? Ex qua tamen beneficium ab vni-
uerfo fperare videntur. Sculpet ergo fe-
dator illomm forte, qui poterit formam
quandam mundi totius archetypam fi pla-
cebit in atre, quam deinde opportune in
argenti lamina imprimat aurata. Sed
quando potiflimum imprimet : Quando
Sol' minutum primum Arietis attigerit.
Hinc enim Aftrologitan quam ex fui na¬
talis reuolutione, fortunam mundi eo fal-
tem anno imminentem aufpicantur. Ille
igitur in hoc iplb mundi natali totius im¬
primet mundi figuram. At videfne quam
belle inter differendum mundi aliquando
nati nobis fuccurrerit argumentum ? fi-
quidem quolibet annorenaicitur. Nonne
in ipfa hominis genefi metiuntur Aftro-
logi, primum in quofigno.qu© gradu,quo
minuto Solextiterit? lbique totius figura;
iaciunt fundamentum. Et quolibet dein¬
ceps anno, quum primum Sol minutum
fubierit idem, quafi renatum hominem
arbitrantur, atque inde prarfagiunt anni
fortunam. Sicutigitur id in homine facere
non valerent, nifi quafi renafeeretur, at¬
que hic non poffet quafi renafei, nifi fuit
ict aliquando natus,fic & mundum conij-
cere licet aliquando gecitum.Sole videli¬
cet fub minuto Arietis primo tunc pofito,
quandoquidem per eundem quolibet an-
nofitum,fors quadam quafi renafcehtfs
mundi reuoluitut. Tunc igitur fabricavit
mundi figuram. Cauebit autem nefabba-
to Saturni die figuram fculpat aut expri-
roat.Hocenim die Deus mundi faberab
opere traditur quieuiile, quod ab ideali
die Solis inceperat. Quantum enim Sol
generationi accommodatus eft, tantum
Saturnus ineptus. Perfecerat autem opus
in Venere, pulchritudinem operis abfo-
lutam fignificante. Sed de mundans fa¬
brica» rationibus vitra. Ioannes enim Pi¬
cus nofter Mirandula diurna de genefi
mundi myfteria Mofeos diuinitus his die¬
bus expreflit. Quamobrem vt redeamus ad
inftimtum,& ille mundum fuum primum
dievelhora Saturni non fculpet, fedpo-
tiusvelhora Solis. Imprimet autem inan-
ni natali, przfertim fi tunc felices acce¬
dant Iupiter atque Diana. Optimum ve¬
ro fore putabunt praeter lineamenta opifi¬
cio colores inferere. Sunt vero tres vni-
uerfales fimul & lingulares mundi colores,
viridis, aureus, fapphyrinus, tribus coeli
gratiis dedicati. Viridis quidem yeneri
fimulatque Lunae, humidus videlicet hu-
midis atque nafcentium proprius, accom¬
modatus & matribus. Aureum Solis efle
colorem nemo dubitat, &abIoueinfupeE
atque Venere non alienum.Sapphyrinum
deniqueIoui maxime dedicamus, cui &
Sapphyrus ipfe dicitur confecrasus. Vnde
& lapis lazulus hoc colore dotatus ob vir¬
tutem Iouiam contra bilem atram a Sa¬
turno profedam, apud medicos prsro-
gatiuam habet, nafciturquecum auro, au-
reis diftincius notis, ita comes auri ficut
Solis eft Iupiter. Similemque vim habet
Iapis Armenus, colorem fimilem cum vi¬
ridi quodammodo ppifidens. Expedire
igituriudicabunt ad gratiarum corieftium
munera capeffenda, treis podflimum hos
colores frequentifli me contueri, atque in
formula mundi quam fabricas, fapphyri-
num colorem mundifphatris inferere. O-
perzprerium fore putabunt aurea fpharis
ad ipfam corii fimilitudinem addere,fide-
ra, atque ipfam Veftam,fiue Cererem, id
eft, terram, virideminduereveftem. Eiufi
modi formulam fe&ator illorum velfgefta-
bit, vel oppofita inmebitur.Vrile vero fore
fpedtarcfphaera motibus fuisapraedit,qua¬
lem Archimedes quondam & nuper Flo¬
rentius quidam nofter, Laurentius nomi¬
ne, fabricauit. Neque fpedtare folum, fed
etiam animo reputare. Proinde in ipfis
fuz domus penetralibus cubiculum con-
ftruet in fornicem actum, figuris eiufmodi
Si coloribusinfignitum, vbi plurimum vi-
 comparanda. Liber III. 547
gilct «que dormiar. Et egrcffus domo quia calorem atque humorem affert nc-
r. n tanta attentione finguiaram rerum ftro minorem. Eadem ratione carnes boe
fe e cracula, quanta vr, iuerfi figuram colo- uis & Ieporisin Ce quidem calide atque hu-
refquc peripiciet. Sed hzc imaginum fi- rmd*. nobis frigida: funt & ficc*. Ex hac
dto res illi viderint. Tu vero prarftantiorem aurem inductione duo accipe corollaria.
in te finges imaginem, nempe quumno- Primum quidem, fi corpora magis dein¬
ucnsnecquicquam ordinatius tfle quam ceps temperata, magis viuunt, coelu exa-
coelum, neque temperatius aliquid cogi¬ diffime temperatum abfolutiffimam in fe
tari quam Iupiter, fperabis ita demum be¬ vitam poffidet, coniedari, vt quatenus re¬
neficia coeli Iouifque confeqni, fi cogita¬ liqua ad temperiem vitamque illius acce¬
tionibus, affectibus, adrienibus, victu teip- dunt, eatenus vitam forriri przftantiorem.
fum ordinariflimum temperatiffimumque Alterum vero, vitam effe formam in fe
przftiteris. At poftquam in mentio¬ perfectam , perfidentemque corpus, mo-
nem temperatura cceleftis incidimus, tionifqueprincipium exhibentem. Prind-
opportunum forte fuerit recordari nullum pium,inquam, intimum, motionis quo-
ineffe coelo dementaris qualitatis excef- quetum intrinfecus adrs, tum per omnem
fum, vt Peripatetice loquar, alioquin fiue partem extrinfecus expedit*. Si igitur id-
ita compofitum fit, iam effet tot feculis ipfum vita eft, mente captum exlftimato
diffolutum.fiue etiam fimplex, tanta {al¬ qui eiufmodi formam non cognouerit
tem magnitudine, potentia, motione ca:- ineffe coelo, corpore pr*ftantiffimo, cir*
tera perdidiflet Sed profe6o tanquam cumeuntefemper motione perfeda, cun-
moderatiffimum omnia moderatur, ac di- 6a viuificantc , magifque illa gradatim,
uerla commifeet in vnum. Przterea tum qu* vel adipfius fimilitudinem naturali¬
hac ipla temperantia fua, tum excellentia ter propinquius accefferunr, vel quotidie
forma: diuinitus vitam meruit. Nam &c huius influxibus aptiusfe exponunt.
res compofitas tunc demum vitam adipi fi¬
ci videmus, quando qualitatum perfecta Quantum imagines -vim habere putentur in
commixtio priorem iam contrarietatem Jptritam,& fpmtus in eas. Et de ajJZ-
fregiffe videtur, vt in piantis. Perfectiorem ciu "utentis dr operantis.
deinceps in animalibus vitam, quatenus
ineft in eis complexio a contrarietate re¬ C A P V T XX.
motior quam in plantis.In hominibus rur-
fum eadem ratione perfectiorem, & quo¬
dammodo iam coeleftcm. Siquidem hu¬
C fi
Ompertum habemus, quisrite vta-
tur helltborojferatque potenter,mu-
mana complexio ad coeleflem temperan¬ tare quodammodo exquifita purgatione
tiam iam acceffit, prasfertim in ipiritu, qui & occulta eius proprietate qualitatem fpi-
vitra lubftanti* fua: fubrilitatem qualita¬ ritus corporifque naturam , & ex parte
tumque temperantium quibus cum coelo motus animi, & quafi reiuuenefeere, vt
confentiqcoeleftem quoque lucem eft a- ferme videatur effe renatus. Vnde Medea
deptus.Hicinfupervbi maxime talis po- Magolque tradunt herbisquibuldam red¬
tiffimum eft cceleftis, vitamque cceleftem dere iuuentutemconfeeuifle, quam non.
diuinitus pr* czteris eft adeptus.Et quare- tam reddunt myrobalani quam confer-
nusfe talem in omni vi6u legeque vitae uanr. Similem Aftrologi potcftatem pro¬
efficit atque feruaf, eatenus lingularia pitias habere imagines arbitrantur, per
cotieftiuffi dona reportat, quando vero quam geftantis naturam & mores quo¬
dicimus non efiein coelo vllum dementa¬ dammodo mutent,in meliufquereftituat,
ris qualitatis exceffu, intelligimusvel nul¬ vt quafiiam alter enaferit, aut faitem prof-
lam effe ibi eiufinodi qualitatemffed virtu¬ peram valetudinem diutiffime feruent.
tes potius effectrices qualitatum tempera¬ Imagines vero noxias aduerliis geftahtem
tas, vdfi qua: funt'illic quodammodo fi- habere vim hellebori prgter artem poten¬
miles qualitates, quafiaeriam habere tem¬ tiamque affumpti , venenolam videlicet
periem. Atque vbi qusdam illic frigida atquepeftiferam. Aduerliis autem almm
ficcaquenominamus, Platonica hsc ac¬ qiiendam, ad cuius calamitatem fabricatf
cipimus ratione, id eft, vr frigidum appel- intenrzquefuerinr, vim senti fpeculi con-
leturquod minimi caloris eft caula Sic¬ cauique fic prorfus obie&i, vr collectis rc-
cum vero quod humorem nobis exhibet percuffifque in oppofitem radiis, cominus
minimum. SicAftrologusAbraham , Sa¬ quidem coniburat, eminus durem caliga¬
turnum inquit corpus noftrum quodam¬ re compellar. Hinc orta eft hiftoria vel
modo relinquere frigidum atque ficcum. opinio, putans Aftrologorum machinis.
548 Marfilij Ficini de vita ccelitus
Magorumque veneficiis homines, bmra,
plantas, fiderari atque tabefcere poile.
Ego autem imagines in rem diftantem,
vimhaberevllamnon fatis intelligo. Ha¬
bere vero in geftantem nonnullam fiilpi-
cor, non tamen talem opinor qualem ple-
rique fingant, & hanc ratione materia:
potiusquatnfigurae,atque,vtdixi, longo
interuallo medicinas imagi nib. antepono
Quanquam Arabes & Argyptii tantum
ftatuis imaginibufque attribuunt arte A-
ftronomica&magica fabricatis, vt Ipiri-
tus ftellarum in cis includiputent. Spiritus
autem ftellarum intelligunt alii quidem
mirabiles coeieftium vires, alii vero dz-
monas etiam flellaS huius illiufue pediffe-
quos. Spiritus igitur ftellarum qualefcun-
que fint, inferi ftatuis & imaginibus arbi¬
trantur, non aliter ac dtemones feleant.
humana nonnunquam corpora occupare,
pcrqueilla loqui, moneri, mouere, mira¬
bilia perpetrare. Similia quaedam per ima¬
gines facere ftellarum fpirkus arbitrantur.
'Putant daemonas mundani ignis habita¬
tores per igneos humeros vel ignitos, fi-
militerque per ignitos Ipiritus ,& affectus
eiufmodinoftrisinfinuari corporibus. Si¬
militer ftellarum Ipiritus per radios oppor¬
tune fiifccptos Tuffumigationefque & lu-
mina,tonofquevchementes competenti¬
bus imaginum materiis inferi, mirabilia-
que in geftantem vel propinquantem effi¬
cere polle. Qua: quidem nos per daemo¬
nas fieri poffe putamus, non tam materia
certa cohibitos, quam cultu gaudentes.
Sed hsec alibi diligentius. Tradunt Ara¬
bes ipiritum noftram quando rite fabrica¬
mus imagines, fi per imaginationem &
effectum ad opus atientiffimus fuerit ,8c
.adftellasconningicum ipfo mundi ipiri-
tu, atque cum ftellarum radiis , per quos
mundi fpkitus agit, atqueka coniunQum
effe ipfum quoque in caula,vta ipiritu
mundi per radios quidam ftellz alicuius
fpirkus, id eft , viuida quaedam vktus in¬
fundatur imagini poriffimum hominis
tunc operantis Ipiritui confentariea. Ad-
iuuari quoque fuffumigationibus ad ftel-
las accommodatis opus eiufmodi, qua¬
tenus fuffumigationes tiles aerem, ra¬
dios, Ipiritum fabri, imaginis materiamfic
prorfus afficiunt. Ego vero odores qui-
dem-tanquam Ipiritui aerique natura per-
fimiles, & quum accenfi fiint, ftellarum
quoque radiis confentaneos arbitror, fi
Solares vel louii funt,afficere acere alpiri-
tum vehementer ad dotes Solis aut Iouis
tunc dominantis opportune fub radiis ca¬
pienda, atque Ipiritum fic sfieaum, ita
donatam , poffe vehementiore quodam
affedu, non folum in proprium corpus
agere, fed propinquum praferum natura
conforme quidem, fed debilius, & confi-
mili quadam afficere qualitate. Materiam
vero imaginis duriordm ab odoribus & o-
perantis imaginatione , vix minimum
quiddam fufeiperepoffe puto, Ipiritum ta¬
men ipfum ab odorefie affici, vtex ambo¬
bus vnum conficiatur. Quod quidem ex eo
patet, quod odor non agit vlterius in olfz-
dhim, poftquam latis egit. Olfa&usenim
& quoduis aliud afeipfb vel fimillimo quo¬
piam nihil patitur. Sed de his alibi. Proin¬
de imaginationis intentionem, non tam
in fabricandis imaginibus, vel medicinis
vim habere, quam in applicandis & affu-
mendis exiftimo, vt fi quis imaginem f vt
aiunt) geftans rite fatftam, vel certe me¬
dicina fitniliter vtens, opem ab ea vehe-
inenter affectet, & proculdubio credat,
fperetque firmiffime, hinc certe quamplu-
rimusfit adiumento cumulus acteffurus.
Nam vbivel virtus imaginis fi qua eft,tan¬
gentis carnem penetrat calefafta .faltem
virtus in electa eius materia naturalis, vel
certe medicinp vigor intus affun:pta?, vc-
nisacmedullisillabitur,lcuiam fecumfe-
rens proprietatem, Ipiritus hominis in ipi¬
ritum eiulmodi fouium affefiu, id eft, a-
more transfertur. Vis enim amoris eft
transferre. Fides autem fpefque non du¬
bia, fpiritura hominis iamita percitum fi-
ftitin Ipkitu Iouio penitus atque firmat.
Quod fi quemadmodum-Hippocrates &
Galenus docent,-cegrocanus amor fidef-
que erga Medicum interiorem exterio-
remque ad lanitatem plurimum confe¬
runt (imo vero fiduciam hanc Auicenna
plus inquit efficere quam medicinam)
quantum ad coeleftem opem conducere
putandum eft , affedhim fidemque nobis
erga coeleftem influxum iam nobis infi-
tum,agentem intus, vifcera penetrantem?
Iam vero amor ipfefidefque erga corlefte-
donum/fpecoeleftisadminiculicatria eft,
atqueviciffim amor & fides hinc aliquan-
doforfan proficifeitur, quod ad hoc ipfum
iam nobis faueat clementia cctli.
Os virtute verborum atque cantus ai benefi¬
cium caslefie captandum, ac £feptem
gradibus perducentibus adceleJtU.
C A P V T XXI.
"T 7 Erba p rzterea qua:dam acriore quo-
V dam affean pronunaata, vim ckca
imagines nJagnam habere cenfcnt ad ef-
 comparanda! Liber
fe&crri earum illuc proprie dirigendum,
quoriiim affe&us intendantur & verba.
Itaque ad duos ardentiflimo quodam a-
moreconciliandos, imaginem fub Luna
coeucte cum Venere inPifdbusvclTauro
fabricabant, multa interim circa ftcllas
verbaque curiofius obferuatis, qua referre
non eft coniiiium. Non enim philtra do-
ecmus,Ied medicinas. Probabilius autem
eft effedhis ciufmodi per Venereos damo-
nas confici, his operibus verbi/que gau¬
dentes, vel per damonas fimplicicerfedu-
dtores. Nam & Apollonium Theanaum
fzpe Lamias deprehendifle & prodidifie
ferunt, damonas fcilicet quofdam falaces
Venereofquc, qui formofas puellas firau-
Icnt,pelliciantqueformofos, quos vtfer-
pens elephantem ore,fic illi illos ore vulua
pariter exugant, ac prorfus exhauriant.
Sed hac Apollonius ipfe viderit. In verbis
autem certis vim efle certam atque ma¬
gnam Origenes afferir contra Celfum, &
Syneiius atque Alchindus de Magia difpu-
tantcs.Item Zoroafter vetas barbara ver¬
ba mutare, Iamblichus quoque fimiliter.
Item Pythagorici verbis & cantibus atque
fonis mirabiha quatdam Phcebi & Orphei
more facere confueti. Quod Hcbraorum
antiqui dodores'pra cateris obfcriiarunt,
omnefque Poeta: miranda canunt carmi¬
nibus effici. Et grauilfimus ille Cato in re
ruftica, in curandisbeftiarum morbis, ali¬
quando barbaris cantionibus vritur. Sed
praftat dimittere cantiones. Concentum
vero illum, quo adolefcens Dauid Saulcm
abinfania redimebat, nifi myftcrium iuf-
feritad diuinitatem referri, referet forte
aliquis ad naturam.ouum vero pro feprem
Planetarum numero, feprem quoque fint
gradus, per quos a fuperioribus ad infe¬
riora fit attradtuS, voces medium gradum
obtinent,Sc Apollini dedicamur .Infimum
quidem tenent gradum materis duriores,
lapides atque metalla, ac Lunam referre
videntur. S ccundum in afccnfu locum ha¬
bent, qu* ex herbis, arborum fructibus,
gummis,membris animalium componun¬
tur, refpondcntque Mercurio, fi ordinem
in coelo fequimur Chaldaomm. Tertium
pulueres fubtiliffimi, eorumque vapores
ex pradictis clefii, odorefque {impliciter
herbarum & florum & vnguentorum ad
Venerem pertinentes. Quartum verba,
cantus, fbni, qua: omnium rite dedican¬
tur Apollini, Muficapra careris authori.
Quintum vehementes imaginationis con¬
ceptus, forma,motus,affefius vim Mar-
riam referentes. Sextum rationis huma¬
ns difeurfiones deliberationelque con-
III. 549
lulta pertinentes ad Ioueni. Septimum
fecrcriores fimpliciorefquc inteiligentia
quaii iam a motu fciunche, coniunctadi-
uinis, deftmatz Saturno. Quem merito
Sabath Hebrai nomine quietis appellant.
Quorfum hac: vt intelligas , quemadmo¬
dum ex certa herbarum vaporumque
compofitione confeda , per artem tum
Medicam, tum Aftronomicam, refultat
communis quadam forma vclut harmo¬
nia quadam fiderum dotata muneribus.
Sic ex tonis primo quidem ad ftellarum
normam electis, deinde ad earandom
congruitatem inter fe compofuis, com¬
munem quafi formam fieri, atque in ea
coeleftcm aliquam fuboriri virtutem. Dif¬
ficillimum quidem eft iudicatu , quales
potilfimum toni , qualibus conueniant
ftellis, quales item tonorum compofitio-
nes,qualibus pracipue fideribus alpedi-
bufque confentiant. Sed partim diligen¬
tia noftra, partim aiuina quadam forte
non aiiterid affequi polTumus, quam An¬
dro machus inthcriaca componenda diu-
tiflimefatigatus,actandem poft diligen¬
tiam , diuina forte confcquutus thaiaca
virtutem. Quod quidem contigiflc diuini-
tus Galenus & Auicenna confirmat. Imo
vero totam Medicinam exordium i Vati¬
ciniis habuffc, teftis eft Iamblichus atque
Apollonius Theanaus .Ideoque Phoebum
vatem Medicina praponunr Tres verd
potiflfimum regulas adhoc afferemus , fi
prius admonuerimus, ne putes nos in pra-
fentia de ftellis adorandis loqui , fed po¬
tius imitandis , & imitatione captandis;
Nequerurfum dedodisagerecredas,qua
ftella fint electione datura/ed influxu po¬
tius naturali. A' d quem profc&o multi¬
plicem & occultum, ita nos exquifitis Au¬
demus modis accommodare ficut quoti¬
die ad manifeftum Solis lumen calorem-
que falubriter excipiendum nofipfos ac¬
commodamus. Aptarcvero feipfum ad
occulrasdotes eius atque mirificas, folius
lapientis eft officium. Sed iam ad regulas
tantum fideribus accommodaturas per-
ueniamus.
Prima eft, exquirere quas in fe vires
quofue ex fe effectus ftclla qualibet & fi¬
dus & afpe&us habeant,quj auferant,qua
ferant. Atque verborum noftroruin fi-
gnificationibus hac inferere , dcteftari
qua auferunt, probare qua ferunt. Se-
cunda,confiderare qua ftclla cui loco ma¬
xime vel homini dominctur. Deinde
obferuare qualibus communiter ha re¬
giones, &perfona tonisvtantur, & canti¬
bus vt ipfe fimiles quofdam vna cum figni-
 <50 Marfilij Ficini de vita coelkus
ficarionibas modo didis adhibeas verbis, Hac vtique ratione orientales meridiona-
qua fideribus cifdem ftupes emonere. lefque multi, praecipue Indi,admiran¬
Tertia, iitus afpedufque ftdlarum quoti¬ dam feruntur in verbis habere potentiam,
dianos animadnertere, atque fub his ex¬ vtpotc qui magna ex pane folares fiint.
plorare, ad quales potiffimum fermones, Vimque non naturalem dico , fcd vitalem
-cantus, motus, faltus, mores, a&us incita¬ & animalem habent ferme omnium po-,
ri homines plerique foleant, vt talia qua¬ tentiflimam, & quicunque in regionibus
dam tu pro viribus imiteris in cantibus, aliismaximefuntPhoebei. Cantusautem
coelo cuidam fimili placituris, fimilemque hac virtute , opportunitate, intentione
fufeepturis influxum. Memento vero can¬ conceptus, ferme nihil aliud eft quam fpi¬
tum efle imitatorem omnium potentiffi- ritus alter, nuper penes fpiritum tuum in
mum. Hic enim intentiones afiedionef- te conceptus, fe&ufque Solaris, & agens
que animi imitatur & verba, refert quo¬ tum in te, tum in proximum poteftate So¬
que geftus motufque corporis & adus ho¬ lari. Si enim vapor & fpiritus quidam ali¬
minum atque mores, tamque vehementer quando per radios oculorum , vel aliter
omnia imitatur & agit,vt ad eadem imi¬ foras emiflusfafcinare,ii3ficere, aliterque
tanda vel agenda, tum cantantem, tum afficere proximum poteft, multo magis
audientes fubito prouocet. Eadem quo- id valet fpiritus ab imaginatione corde¬
quevirtute quando coeleftiaimitatur,hinc que fimulvbcrior profluens & feruentior,
quidem fpiritum noftrum ad coeleftem in¬ motuque valentior, vt non omnino mi¬
fluxum , inde vero influxum ad fpiritum ram fit,morbos quofdam animi atque cor¬
(mirificeprouocat. Iamvero materia ipfa poris fic auferripofle aliquando, vel infer¬
concentus purior eftadmodum, cceloque ri praeferam, quoniam fpiritus emfmodi
fimilior, quam materia medicinae. Eft Muficus proprie tangit, agitque in fpiri¬
enim aer etiam hic quidem calens Cue te¬ tum intercorpus animamquemedium, &
pens, fpirans adhuc,& quodammodo vi- vtrumque affectione fua prorfus afficien¬
uens, fuis quibufdam articulis artubufque tem. Mirabilem vero in concitato ca-
compofitus, ficut animal, nec folum mo¬ nenteque fpiritu vim efle concedes, fi Py¬
tum ferens^ affedumque praeferens, ve¬ thagoricis Platonicifque concefleris, coe¬
rum etiam ■ lignificatum afferens quali lum effe fpiritum, motibus tonifquefuis
mentem, vt animal quoddam aerium & omnia difponentem.
rationale quodammodo dici poffit. Con¬ Memento verototam procedere Mufi-
centus igitur fpiritu fenfuque plenus, fi cam ab-Apolline. Atque eatenus louem
forte tum fecundum eius fignificata, tum efle Muficum, quatenus eft cum Apolli¬
. fecundum eius articulos atque formam ex ne concors. Venerem infuper & Mercu¬
articulis refultantem, tum etiam fecun¬ rium Muficam vicinitate Apollinis repor¬
dum imaginationis afiedum huic fideri tare. Item ad hos quatuor duntaxat atti¬
relpondeat, aut illi, non minorem inde nere concentus, tres vero reliquos voces
virtutem quam quaelibet alia compofitio quidem habere, non cantus. Iam vero vo¬
traiicit in cantantem, atque ex hoc in pro¬ ces tardas, graues, raucas,‘querulas, Sa¬
ximum auditorem , quoulque cantus vi¬ turno tribuimus. Marti vero contrarias,
gorem feruatfpiritumque canentis, pra- veloces, acutafque & afperas & minaces.
fertim fi cantor ipfe fit patura Phoebeus, Medias vero Luna. Concentus autem
vehementemque habeat vitalem cordis Ioui quidem graues, & intentos dulcef-
fpiritum, atque infuper animalem. Sicut que,& cum conflantia latos. Contra ve¬
enim virtus ac fpiritus naturalis, vbi po- neri cum lafciuia & mollitie voluptuofos
tfntilfimus, eft mollit ftarim, liquefacit- cantus adferibimus. Inter hos vero me-,
que alimenta duriffima, atque ex aufteris dios Soli tribuimus & Mercurio. Si vna
mox dulcia reddit, generat quoque extra cum gratia fuauitateque lunt venerabiles
fe feminalis fpiritus productione propa¬ & fimplices & intenti , Apollinei iudi-
ginem, fic vitalis animalifquc virtus vbi cantur. Si vna cum iucunditate remif-
effifcaciflimafuerit, ibi intentiffima qua¬ fiores quodammodofunt, ftrenui tamen
dam fui fpiritus per cantum , tum concep¬ atque multiplices, Mercuriales exiftunu.
tione agitationeque in corpus proprium Tuigiturhorum quatuor vnumquemque
potenter agit, tum effufionemouet fiibin- cantibus tibi luis conciliabis,'prafenim
de propinquum , sfficitque cum fuum, fi competentes cantibus fonos adhibeas,
rum alienum fiderca quadam proprieta¬ adeo vt quum eorum more opportune
te, quam tum ex ipf? fui forma, rumex canendo & fonando clamaneris, refpon-
electa temporis oppornmitate concepit. .furi protinus videantur, vel inftar Echo,
 comparanda. Liber III.
vci iicut chorii qnxdam in cithara trc-
roens, quaties viratur altera,temperata
llu.htcr. Atque vtvuk Plotinus & Iam¬
blichus, ita naturaliter id tibi continget
e cedo, quemadmodum vel ex citharare-
baarusfluetremor, veles oppofito parie¬
te £: Echo. Profeifto quoties ex frequen¬
ti quodam viu, harmonias Iouiat, velMcr-
curialesjvel Veneres , fafte videlicet his
regnantibus, (piritus tuus ad hoc ipfum ac-
centiffime canens, harmoniaeque confor¬
matus cuaditlouius,vel Mercurialis, vel
Venereus. Interea Phoebeus euadit, fi-
quidem Phoebi ipfius Mufic* ducis virtus
in omni confonantia viget. Atque virif-
fimexcantufonoque Phoebeo ipfe Phoe¬
beus euadens, virtutem Iouis interim tibi
vcndicas&Veneris atque Mercurii, Rur-
fufque ex fpiritu fic intus affe&o, fimiliter
afficis animam atque corpus. Memento
vero orationem apte & opportune com-
pofitam,& affedtu fenfijque plenam atque
vehementem , fimilcm cantibus vim ha¬
bere. Quantam in orando potentiam Da¬
mis & Philoftratus habere facerdotes
quofdamIndos narrent, referre non ex¬
pedit , nec etiam quibus verbis Apollo¬
nium euocaife manes Achillis affirment.
Non enim loquimur nunc de numinibus
adorandis, fed de naturali quadam pete-
ftatefermonis & cantus atqueverborum.
Effc vero Phoebeam medicamque in fo-
no,& eo quidem certopotentiam, ex eo
patet quod quas in Apulia ta&i Phalangio
liint, ftupent omnes, femianimefque ia-
cent, donec certum quifque fuumquefo-
num audiat. Tunc enim faltat ad fenum
apte, fudatinde atque conualefcit. Ac fi
poli annos decem fimilcm audiuent To¬
num, fubito concitatur ad faltum. Sonum
vero illum ex indiciis effe Phcebeum Io-
uialemquc conficio.
Qucrr.cd» feptem modis nos ccekflibus accom¬
,
modare pofsiruus & quibus Saturnus fit
mule ficus, quibus propitius. Muos lupit er
a Saturno defendat. Quomodo ccelum a-
gat injpiritum dr corpus & animam.
C A P VT XXII.
Q Voniatn vero ccelum eft harmoni¬
ca ratione compofitum, mouetur-
que harmonice, & harmonicis motibus
atquefonis efficit omnia, merito per har¬
moniam folam non folum homines fed
inferiora haec omnia pro viribus ad ca-
niam vero capacem fuperiorum per fep-
J5I
tem rerum gradus in iuperioribus difoi-
buimus. Per imagines videlicet C vr pu¬
tant) harmonice conftitucas. Per medici¬
nas fua quadam confonantia temperatas.
Pervapores odoreique fimiliconcinnita¬
te confe&os. Per cantus wuficos atquelo-
nos. Ad quorum ordinem vimque refer¬
ri geftus corporis falrufque & tripudia vo¬
lumus, per imaginationis conceptus, mo-
tufque concinnos, per congruas rationis
difcurfiones,per tranquillas mentis con¬
templationes. Sicut enim corpus per har¬
moniam quotidie fuam, ideil, perfitum
& habitum & figuram opportune lumini
calorique Solis exponimus, fic & fpiritum
occultis ftellarum viribus comparandis,
perfuam quandam fimilcm harmoniam,
imaginibus vtopinantur,& certe medici¬
nis, odoribus harmonice compcficis com¬
paratam, & denique per ipiritum iuperis
ita paratum ( vtfepe diximusj animameif-
dem exponimus atque corpus. Animam,
inquam, quatenus affectu ad ipiritum in¬
clinatur & corpus. In anima vero nunc
imaginationem, r2tionem,mentem poni¬
mus. Poteft vtique imaginatio noftra-
vel propter qualitatem motumque fpiri-
tus, vel per cleffionem noftram, vel etiam
vtrinqueita diiponi, componi, confirma¬
ri Marti Soliue, vt fit eueftigio proprium
influxusPhcebei vel «artij fufceptacuiuir!.
Similiter ratio, vel per imaginationem
ipiritumq;fimu!,vel per deliberationem,
vei vtrinque,fic ad Iouem imitarionh qua¬
dam comparare fe poteft, vr multo magis
ob dignitatem propinquitatem que fuam
ipfa Iouem capiat & munera Iouis, quam
imaginatiofiuc ipiritus, quemadmodum
imaginario fpiritufijue eadem ratione
multo magis ccdeftsa capiunt, quam res
& materi* quasuis inferiores. Mens deni¬
que contemplatrix quatenus feipfem nori
folum ab his quae fentitnus, verum etiam ab
bufque argumentamur humanis ,feuocar,
&affe<5tu, intentione, vita, ad ieparataie
reuocat, Saturno quodammodo ie expo¬
nit. Huic foii proprius eft Saturnus. Sicut
enini Sol animalibus quidem nocturnis
inimicus eft, diurnis autem eft amicus, ita
Saturnus hominibus vel vulgarem paiam
viramagentibus, vel fugientibus quidem
vulgi coniuetudinem. Vulgares tamen af-
feciusnon dimittentibus eft aduerfus. Vi¬
tam namque communem conccffit Ioui,
leparatam vero fibi vendicauit atque diui-
nam. Mentibus autem hominum reuera
hinc pro fegregatistanauam fibi cognatis
quodammodo eft amicus. Nam & fpiriti-
 $1 Mariilij Ficini de vka ccelitus
■bos foblitnem habitantibus aerem ipfe Sa¬
turnus.; vt Platonice loquar) eftprolo-
ue,ficut lupiter hominibus communem
■agentibus vitam eft iuuans pater. Nullus
vero Saturnus eft infenfior, quam homi¬
nibus contemplatiuam vitam fimulanti-
bus quidem,nec agentibus. Hos enim nec
■Saturnus aguofticvtfuos, ncclupiter ip-
fo Saturni temperies , adiuuet eos, qui
communes hominum leges morefque &
commercia fugiunt. Hscenim f:bi lupi¬
rer vlurpauit ( vt aiunt) ligato Saturno,
fegregata Saturnus. Quamobrem Luna-
Tesillipopuli,quos Socratesin Phardone
deferibit, eminentiflimam terra; fuperfi-
cicm, St altiorem nubibus habitantes, vi¬
dentes lobrij admodum frugibulque con¬
tenti, & fecretioris lapientia: ftudiore-
•ligionique dediti Saturni felicitatem gu-
ftant, vitamque aguntita profperam, tam
longzuam, vt non tam mortales homi¬
nes, quam immortales df mones habean¬
tur, quosheros multi nominant, aureum •
que genus Saturnio quodam feculo re¬
gnoque gaudens. Quod forfan Aftro-
logos Arabesvoluiffc puto, vbi aiunt vi¬
tra lineam sequinoctialem ad meridiem
■efle fubdliffimoshabitatores quofdam dae¬
monas, qui nec oriri videantur, neque
mori, ibique poteftatem habere Satur¬
num, caudamque Draconis. Quod lanb
confirmare videtur Albumalar in libro
’ Sadar, dicens quafdam Indite regiones
Saturno fubie&as efle, ibique homines ef¬
fe valdelongauos, ac fenio plurimum ex¬
tremo decedere. Rationemque aflignat,
quoniam Saturnus non laedat domefti-
cbs, fed externos. Tu vero poteftatem Sa¬
turni ne negligas. H unc enim ferunt Ara¬
bes omnium potentilfimum. Planetas la-
ne vires eorum fubire ad quos accedunt,
omnes vero ad eum accedere potius quam
vicif£m,Planetafque coniundos illi, na¬
tura illiui agere. Eft enim ipfe inter Pla¬
netas orbis ampliflimi caput. Quilibet fa-
ne Plancta fui orbis caput eft & cor &o-
culus Saturnus, item ftcllis proximus eft
innumeris, primoque mobili quam fimil-
limus, longum agic circuitum. Eft altiffi-
mns Planetarum, vnde felicem eum vo¬
cant, cui ille feliciter alpirauerit.Et quam-
uis eum tanquam a communi vita homi¬
num alienum plerumque maxime verean¬
tur, placari tamen etiam communi vitas,
putant, fi quando plurimam in afeenden-
te poteftatem dignitatemque habuerit,aut
lupiter eum fuus feliciter aipexerit, vel in
luis finibus excellenter acccpcrir,alioquin
influxus iliius opportune fufeeptus, in ma¬
teria prjlertim craflafit quafi venenum,fi-
cutSt ouum putrefactione vel aduflicne
fit venenofum , vnde nafcuntur veleua-
d unt immundi quidam, ignaui, triftes, in-
uidijdasmonibus immundis expoliti, quo¬
rum commercium procul effugito. Nam
Saturni veDenum alibi quidem fopitu la-
tet,ceufulphur aflammaremotum. Invi-
uentibus vero corporibus faepe flagrat, at¬
que vt fulphur accenfum non comburit fo-
lum, fed vapore etiam noxio omnia circii
implet, atque inficit propin.quantes.Con-
tra influxum eius hominibus communiter
peregrinum, Sc quodammodo diffonum
nos armat lupiter, tum naturali qualitate
fiia,tum alimentis medicinifquecertcfuis,
atque(vtputant) etiam imaginibus,tum
etiam moribus negociilque, Stftudiis atq;
rebus ad ipfuna proprie pertinentibus.No-
xium vero influxum Saturni effugiunt, fu-
beuntque propitium non folum quiadlo-
uem confugiuntjfed etiam qui ad diuinam
contemplationem ab ipfo Saturno figni-
fieatam tota mente fe conferunt. Hoc e-
nim pado malignitatem fati deuitari pof-
fc Chaldaei 8t-iEgyptii atquePlatonicipu-
tant. Quum enim cceleftia nolint efle
corpora vana,fed diuinims animata, at¬
que infuper mentibus reda diuinis, nimi¬
rum illinc ad homines non folum quam-
plurima ad corpus & fpiritum pertinen¬
tia, fed multa etiam bona quodammodo
in animam redundantia proficifci volunt,
non a corporibus in animam fed ab ani¬
mis. Magis autem haec pluraque eiufmo-
di a mentibus luperioribus calo proflue¬
re. Inter hsec fi rationes omnes aflignarc
volueris, quibus addudus Moles ocium
fabbati mandauit Hebraeis, forlan vitra
fiiblimiorem fecretioremque allegoriam
inuenies Saturni diem adionibus ciuili-
bus bellicifque ineptum, contemplationi¬
bus aptum, eoque die diuinum contra dif-
crimina patrocinium obfocrandum.QUod
quidem impetrari polle aduer/iim Martis
& Saturni minas Abraham & Samuel, &
pluresHebraeorum Aftrologi,elcuatione
mentis in Deum votifque St facrificiis
confitentur, praeceptum illud Chaldaeum
confirmantesfcilicet.- Si mentem ad pie¬
tatis opus ardentem erexeris , corpns quo¬
que caducum feruabis. Confideram di¬
gnum eft illud Iamblichi, cceleftia mun¬
dana numina vires quafdam in fc fupe-
riores, npnnullas inferiores habere. Per
has quidem effedibns nos fatalibus deuin-
dre, per illas autem viciffim foluere nos
a fato, quafi claues, vt inquit Orpheus,
ad aperiendum habeant & claudendum-
Multo
 Qe vita coelitus comparanda. Lib. III.
Multo irimr magi' diu in itas mundo Aspe¬
rior • fatali neccffitace dos redimit. Explo¬
ra: . j .ac dignuumum rit Hebraicum
ilbd , in maciandisanimaiTous rebufquc
noliris facrificio difliparubs mala ccrlims
imminentia^ nobis ad noftra deflecti.Sed
hzc Pico noftro exploranda relinquimus.
Denique vbicunque dicimus coeleftium
ad nos dona dcfcendercpntellige tum cor¬
porum cotlcflium dotes in corpora noftra
venire per fpiritum noftrum rite paratum,
tum eadem prius etiamper radios fuos in¬
fluere in fpiritum naturaliter, vel quomo-
docunqueillis expofitum. Tum etiam ani¬
marum coeleftium bona , partim in eun¬
dem fpiritum per radios profilire , atque
hinc in nuftros animos redundare, partim
ab animis eorum,vel ab Angelis in animos
hominum illis expofitos,peruenire.Expofi-
tos,inquam,non tam naturali quodam pa-
dto,qu i m eledione arbitrij liberi vel affe-
<ftu. Summatim vero quicunque voto.ftu-
dio, vita, moribus, beneficentiam, adio-
nem , ordinem coeleftium imitantur, eos
exiftimato tanquam {upernis fimiliores,
ampliores illinc dotes accipere Homines
autem artificiose ccdeftium difpofitioni
diftimiles atque difcordes,& clam efle mi-
feros, & denique palam infelices euadere.
,
Ttfrojftre viuas agafque in primis cognofee
ingenium, fydus ,Gcniumtuum, dr locum
,
eijdem tonuenientem hic habita ,
praftfummjequen natu-
C A P V T XXIII.
Q Vicunque fans mentis fuique com¬
pos nafcitur.efta coelo honeftum ali¬
quod opus & vitae genus naturaliter infti-
tutus. Quifquis igitur caelnm optat habere
propitium, hoc opns, hoc genus in primis
aggrediatur.hocfodulo profequatur. Cae¬
lum enim luis fauet incaepris. Ad hoc ipfum
vero prae caeteris es naturafadus,quod pri¬
mum a teneris annis agis,!oqueris,fingis,a-
ptas, fomnias, imitaris , quod tentas fre¬
quentius, quodfaciliusperagis, quofom-
mopere proficis, quo prae caeceris deleda-
ris,quod relinquis inuitus. Hoceftfanead
quod te cxlum redorque caeli genuit- Ea-
tenus igimrmisfauebit mczptis &alpira-
bit vitae, quatenus genitoris ipliusaulpicia
profequeris,praefcrtim fi verum fit Platoni¬
cum illud(in quo tota confentit antiquitas)
vnicuique nalcenti efle d emonem quen-
dam viae cuftodcm , ipfo fuofydere defti-
riamm. Qui 8c ad hoc ipfum officium ad¬
imet , cui nafcentem caelefha deputarunt.
Qnicunqucigiturper argumenta,quae mo¬
SS}
do diximus, fjum ingenium p erfemti" :s,
ita naturale liiurn opus inueniet, inucncric
fimul fydus & dxmonem, quorum exordia
fequens aget profpere,viuetque feliciter, a-
lioquin Sifortunam experietur aduerfam,
&caelum fentietinimicum.Duo igitur fimt
prae caeteris hominum infortunatorum ge¬
nera- Alterumeommquinihilprofeffini-
hil agunt. Alterum eorum qui profeffio-
nemingenio alienamlubeunt, Gentoque
contrariam. Illi quidem ignauia torpent,
interim ad adiones incitante caelo femper
agente. Hi dum aliena a patronis cadefti-
bus agunt, fruftra laborant fupernis defti-
tuti patronis.
Primum quidem antiquo pronerbio con-
firmatur, Dij adiuuant facientes', ignauis
auteminfenft lunt Secundum prouerbio fi-
mili. Nihil agas inuita Minerua. Ob hanc
arbitror rationem Iouem in Pythagoricis
carminibusobfecrari, vtvelipfc tot malis
leuet genus humanum, vel faltem quo du¬
ce daemon e vtamur, oftendat. Proinde o-
peraeprecium fuerit indagare.ad quam po •
tiffimum regionem habitandam, & exco¬
lendam te tuum fydus daemonque tuus ab
initio defignaueric, ibi enim magis alpi-
rantTEa vero eft in quam primum profe¬
ctas fpiritus tuus quodammodo recreatur,
vbi fenfus vegetior permanet, vbi corporis
habitudo validior, vbi magis plerique fa-
uent, ybi vota fiiccedunt. Haec igitur ex¬
perire , hanc regionem elige,hanc colefe-
liciter Hinc videlicet difceflurus infelix,
nifi St rediturus & ad fimiliapergas. Sed
interea frequentibus in hac regione moti¬
bus te exerce , gyrofque quofdam caele-
ftium inftar agito. Metu enim circuituque
eiufmodi genitus fimilibus conferuaberc.
Quantum praeterea ad habitationem per¬
tinet, vtiliterrecordabcre. Sicutalimenta
vitas necelfaria rus quidem vrbi fuppeditat,
vrbsvero conlumit, fic & ipfam vitam ru-
fticatione frequenti, vbi taedium te minime
caeperitplurimum augeri, fod vrbano cum
ocio tum negotio conteri Quantum vero
ad habitationem fimul & prefeffionem fpe-
dat, illud Orientalium Aftrologorum mi¬
nime contemnendum videlicet mutatio¬
ne npminis.profeffionis, habitus, vidus,lp,
ci caeleftem influxum nobis tum in melius,
tum in deterius permutari.Dxmones quo¬
que vel commutari, vel ad eofdem aliter
hic & alibi nos habere Platonici iudica-
bunt-Demonemvero vniufcuiufque cufto-
dem Aftrologi cum Platonicis geminum
efle pofle confenriunt , alterum quidem
geniturae proprium,alterum vero profeffio-
nis. Et quoties profeffiocum
>54 Marfilij Ficini
fenrir, enodem vtrifque datmor.e vel'certe
fimilliroum nobis adefle,vitamqueinde no-
ftram magisfecumfore concordem atque
tranquillam-Sin autem profeflio diffidet ab
ingenio, daemonem acquifitum arte,effe a
gcnio naturali difcordem, vitamque labo-
riofam atquelblicitam. Qualis autem vni-
cuique dacmonabipla generationepraefe
cupientibusinuenire, Poiphyrius regulam
inueftigat ex Planeta domino geniture.Iu-
lius Firmicus Planetam genitura domi-
numeffe inquit, yel eum quiplures illic ha-
beatdignitates,vel ex firmiori fentenriapo-
tius eum cuius domicilium mox p ctitura fit
Luna, poft fignum quod homine nafcente
iamtenet- Seddzmonemnon eadem re-
gulaputatinueftigaridnm, verum exChal-
d*orum opinioneaSole potiusaut Luna.
A Sole quidem ad Lunam in natiuicare di-
urna,a Luna viciffim ad Solem irinatiuita-
te noclurna, vt computato inter h*c inter-
uallo , zquale fpacium pcragas ab afeen-
dentis gradu defcendens,&in quem termi-
num definis animaduertas. Cuius enim
fteils eft ille terminus, eiufdem effc dzmo-
nem arbitrantur. Summatimverbadomi-
no genitur* fimul atque cfemone,tenorem
vit* fortunamque perpenderefolent. For-
tunatn adiunxi quoniam nonnulli partem
formn*,eadem ferme computant ratione.
Optabant veteres fuum ad fe dsmonem
ab aliquo coeli cardine defcendiffe, ab O-
riente videlicet vel Occidente, velmedio
vtrincue caelo, autfaltem abvndecimavel
quinta plaga. Vndecima quidem medio fu-
pra caput noftrum c*lo fuccedit, ac bonus
d*mon cognominatur,&afcendentem ab
Oriente gradum afpicitexfextili. Quinta
vero c*lo antipodum medio fuccedit, ap-
pcUaturque bona fortuna,&afccndentem
gradum contuemr extrino. Optabantter-
tio loco d*monem,fimodb a cadenti pia-
gaveneritfaltem,veIanona’veniffe, vela
tertia. Nona enim appellator Deus, tertia
vero dea. Et illa defeendentem gradum ex
trino,h* c afpicit ex fextili. Cadentes vero
duodecimam atque fextam exhorrebant,
Illam fane malum d*monem,hanc malam
fortunam cognominantes. Nos autem o-
ptare preterita fuperuacuum arbitrati,mo-
nemus eafdem plagas quas illi pro d*mo-
nibusfortunifqueoptabanr, obferuaripro
Planctis &ftellis ad opus efficiendum ac-
commodandis, vtvelfintin angulis, aut in
duabns quas diximus fiiccedenribus, aut
(altem in duabus dumtaxat cadentibus,
quasanteanominauimus. Neque enim ab
reSolem nona gaudere dicuntjLunam ter-
ria,Ioucm vndecima, Venerem vero quin-
ta Ha namquegradum confpiciuntafccri-
dentem. Sed redeamus ad inftitutum.Saic
igitur ab illaquamin fuperioribus narra-
bam,experientia diligennaquc,fine ab hac
ane quam modo recenfui,primum inucfii-
gemus naturae daemonifcuc inftin<5um;in-
fortunatum effe cenfebimus, qui officium
nullum profitetur honcftum. Nam &du-
cem profeflionis reuera non habet, quio-
pus honeflum non aggreditur, & ducem
naturalcmvixvllumhabet.Quoniamftel-
Jamm daemonumquefiueAngelorumdu-
cum diuinitus ad cuftodiam dilpofitcrum
officium eft agere femper,& ex c elienter &
latiffime.Infortunatum infuper eum,ytfu-
pra diximus , qui profeifioce natur* con-
rraria diuerfuma Geniofubit dzmonem.
Mementovero pro dignitate profeffionum
digniores gradatim accipi dzmones, feu
mauis Angelos.atque in gubernationepu-
blica etiam digniores.Poffe vero artem vi-
tzque tenorem accipi Genio & ingenio
non Contrarium,nequelongediuerfi!m,et-
iam fi ad excellentiora procefferis. Me-
mento rurfirs familiaritatem eorum inire,
quibus Grati* cceleftes afflant. Quod ex
bonis animi, corporis, formn* perpendes,
ficut enim edor ex mufco,fic ex bonoboni
nonnihil exhalatin proximum,ac fepeper-
feueratinfufum.Mirificus autemforet coe-
ms trium felicium vel duorum inter femi-
rabiliter redundantium. Memento deni-
que effrenatos & impudentes & malignos
ac infelices proculfugere. Hinamquema-
Iorum pleni daemonum velradiorum, ma-
leficx lunt, & tanquam leprofi peftilentef-
que non fblum tactu nocent, fedpropin-
quitate etiam&afpe&u. Sanepropinqtri-
tasipfa corporumanimatofumputaturcf-
feconta&ts, propterefficaccmvaporum
exhalationem forasa calore,lpirifu,affeSu
manantem. Maxime vero pefttlenseritfia-
gitioforum familiaritas atq; crudelium, fi
verum-fuerit, poft vegctalem vitam menfc
Iouis, id eft, fecundo nobis infufam dein-
ceps menfe Marris, id eft, tertio fenfualcm
animaminfundiperturbarionibusmanci-
param. Sicenim qui perturbarioneferun-
mr, Martis pleni M artiab contagione pro -
pinquos inficiunt. Contraria vero ratione
confuetudo frequens contiguumquccom-
mercium cumfclicibus excellentibufque.
vtdiximus,prodeffemirifice confueuit.A-
pollonium Thcan*um feruntEphefi de-
prehendiffe fenem, fub cuius figura lateret
d*mon,quifolapr*fenriatotamciuitatem
pefte contaminabat. Quantum yero So-
cratesmulris prsfentiafola profuerit, Xs-
nophonStPla.ro teftantur.
 de vita caelitus comparanda. Lib. III.
Titiem Utenti cogmfcant ingemunt
fuumjequanturque fictum ffirnui
CAPVT XXIIir.
Q Voniam vero Iiterarum Unciolis lo¬
quor, recordari vnumquemque volo
Iiterarum amore captum in primis fc efle
M er curialem,prztereaSolarem.quatenus
ipfe Mercunus eft Solaris.Atque h^c.ccnt-
munis his omnibus eft conditio. Proprie ve¬
ro pratter naturam Mercurialem quifquis
eloqui) gratia.lepore, dignitate, venuftate
pollet, Apollinem infeagnolcat& Vene¬
rem. Qui ad leges vel naturalem commu-
nemque Philofophiam eftproperifior,non
ignoret louem fe habere patronum. Sed
qui adfecrctiflima quzquc curiofius per-
ferutanda penitus infligatur , fciatfenon
Mercurialem folum efle,fed Saturnium.
Sub cuius etiam principatu (unt omnes in
quouis Audio vfqiie ad finem ieduii , prz-
fertim in rebus diis negligentes Denique fi
verum eft quod nonnullijtam Phyfici quam
Aftronomi tradunt , animam intelledu
pratditam in conceptum humanum, men-
fe Solis,id eft,quarto defcendere,qui pluri¬
mum intelledu vinunt,& ab initio luntpre ■
cipue& quotidie Solares euadunt.Horum
itaque Planetarum fauor his hominibus'au-
Ipicandus erit. Sub eorum fpiraculo Medi¬
cina? conflandi. In eorum regionibus ha-
bitandum.Vemm ad Apollinem Mularum
ducem in primis nos o literati Mularum
cultores aduoco. Quicunque igimr inter
vos dilecfaftimi in Mularum amore fratres,
ingenio multo magis longiufque quam
corpore valent,ij profedo fciantin genitu¬
ra quondam fila Phdebem quidem mate¬
riam fuppeditafieperpaucam , Phcebeum
vero ipiritum infitdifie quainplurimum ,
imo & quotidie humortsalimentaque iri
corpore in Ipiritum maxima quadam ex
parte reloluere. Vnulquifque igimr ve-
ftrum totus eft ferme ipiritus .Spiritalis.in-
quam, homo quidam, terreno hoc corpuf
culopetfonarus, Ipiritum antealiosperpe-
, tuo quodam labore fatigans, vt ipfi prae cae-
teris fit affidui Ipiritus rccreandus,& in fe-
neduteprzterea,in qua communiter eua-
ditcralfior,adlubtilitatem propriamre-
nocandus. Scitis profefto crafium corpus
craffis elementis quatuor ali. Scitote igitur
lpiritale corpus luis quibufdam teriuibus
dementis quamor enutriri. Huic enim vi¬
num eft pro terra, odor ipfe vini vicemge-
& forius agit ae-
555
,lumen autem praefert ignem elemen-
mm.His ergo qaaruorprzcipue Ipiritus ali¬
tur,vino inquam eiufque odore & cantufi-
milicer atque inmine.S ednefeio quomodo
ab Apolline primumexorfi, incidimus mox
in Baccham. Et merito quidem alumine
peruenimus ad calorem, ab ArribroCairi
a&edar , a veritatis intuitu in ardentem
veritatis amorem. Fratres certe lunqindiui-
duique comites Phatbus atque Bacchus II-
le quidem duo p
lumen videlicet atque lyrai Hic item
praecipue duo, vinum, odoremque vini ad
Ipiritum recreandum, quorum vlu quoti¬
diano Ipiritus ipfe tandem Phoebeus eua-
dit deliber. Quamobrem ita vos ad exci¬
piendum £olis lumen quotidie comparate,
& exiccatione ficripotcft , frequentillime-
fub luceviuatis,faltemin confpe Au lucis,
mm eminus, tum cominus,tum recti, tum
aperti,ad vlum vbique vcftrum vitalem So-
n tcmperanteSjatque ignere-
ferentes nocle folcm citharae cantul-
non obliti- Spiracevcro fem-
per & vigilantes & dormientes aerem vi-
uum,aerem luce viuentem.Similiter habe¬
re vos oportet ad merum Bacchi donum,
Apollinis beneficio procreatum. Eadeiri
igitur proportione qua lumen, accipite vt
nu.Abundequide,quatenus necdeftillatio
nec exiccatio,quaIem dixi,ebrietafue con¬
tingat. Atqiiepraster fubftantiam vini quo-,
tidiebis acceptam, odorem vero frequen¬
tius haurirepartim quidem os, vbi Ipiritus
fuerit recreandus, colluentes mero, par-
timlauarites eodem manus,partim natibus
& temporibus admouenres. .fatis iam fra¬
tres colloquuti fumus , facifque combibi¬
mus. Ergo valere.
De Afinnomica diligent it in hieris pi ornant
i
dis in fraptrandis epulis ,inadificiis df
,
habitatione atque-ue/libus & quan¬
tum curare talia liceat.
C AP V T XXV.
S Ed iuuat triam parumper alloqui feue-
rum religionis antiflitem. Dic age
quidnam fc aftrorumvlu damnas antiftes:
Quicquid inquies,arbltrio noftro detrahit*
quicquidvnius diei culmi derogat.Eadem
ego tecum non damno folum, fcd etiam
valde deteftor. Execraris quirietiam fcio,
atque ego infuper perhorrefeo nonnullos,
qui quum D eum exoratum volunt, adlo-
uem in medio ccelo vallum illud draconis
caput fiibrontcm , tam miferi quam ftulti
Y)6 Marfilij ricini
confugiunt, ab ipfo videlicet dracone, qui
quondam e calo corrufotertiam ftellarum
partem fecum trahens denique decoran¬
di. Verum concedes ne contractibus.
bufque operxbuspcragendishoras oppor¬
tunas eligere; Norifacilete hisaflenlurum
video, nefeio quid arbitrio metuentem, fi¬
go igitur, Sc fi Theologus ille Magnas AI-
bertusifta dabit, & ratio quadam forte di-
dtabiqper electionem ipfam arbitrium per¬
tinentem , cceleftia ita prudentia: noftrte
vfuifobii*», quemadmodum herba Medi¬
co fubminifbrantjtibi tamen potius in pra»-
lentia credam.Et quam tu difficile nunc ea
permittis,tamfacile ipfe dimittam.Obler-
uationesverb Lunaideoque aliarum ftel¬
larum ad morbos curandos , & idcirco ad
reijredia praparandaiamdiu (yt arbitror,)
permififti.Concefium quoqueabs te,&in-
fuper approbatum,crefcente Luna,eadem-
que audta lumine,nec aliunde infortunata
feminibus agros fpargere , vites olealque
ferere. Cur non igitur ad plantandum ( vt
cyniceloquar)hominem,vtamur beneficio
Luna IouifqueSc Phoebi ;Nam Veneris
quidem adhac officiofempervtimur. Sed
redfius modo dixiflem , femper vmntur.
Nam ipfa mihi V enus eft Diana.Quid item
de vi&u dicemus ? Nonne licebit & prod-
erit lub felici fydere tum autumno vinum,
tum indies panem epulafqucconficere;Ac
fi nequeamus in his praparandis alpc&us
lyderum expectare, expediet faltem afcen-
dentesaccipere, vel aliter angulares, So¬
lem, Iouem, Venerem,atque Lunam. Sic
enim omnia quibus vtimur feliciter affedfa
caelitus,feliciter nos afficient.Ha&enus te
video abfque controuerfia conceflumm,
nifi forte dicas, ita yitam noftram nihil fo¬
re aliud quam perpetuam feruitutem. Ad
hac egofubiiciam,fruftra mortales cumu¬
landis pecuniis & honoribus feruituros,
quibusfunt perpetuo mancipati, nifi inte-
rim diligentia Phyfica dies vita fibiplures
accumulent. Aut igiturfoli Deo feruiant,
quod quidem eft potiffimum,aut fi cui pra-
terea feruituri funt vita, tum valida, tum
longa potius,quam pecuniis honoribufquc
vanis indulgeant. Concordes ergo lumus.
Sed nunquid vel domos fundabuntteme-
re, velinfauftashabitabunt?Vbicontagioi
fa quadam calamitas adificij ferme fic in-
yapor etiam ad biennium in pariete ferua-
ms qualis etiam ex Epidemialatens in ve-
ffe,diupoftea vtentem inficit incaumm at¬
que perdit. At poftquam hic in veftiumin¬
cidimus mentionem, prohibebis ne.pie pa¬
ter , invefte conficienda, ve! priir.mr. in¬
tuenda fpiraeulum Veneris diligenter aa-
liter profpera quadam corpus Stfpirimm
afficiat qualitate ? Nonne Medici vetant
vulpiumpellesj agninas probantiNon ali¬
ter forte fydus indies quali nafccntesveftcs
afficit, quam fcmel ab initio natas. Vtftes
quidam &C2teraartis opera certam a fy-
derc qualitatem accipere, Thomas Aqui¬
nas inlibro deFato confirmat. Tu igitur
affirmabis. Infeftas ycroveftes vtentem
inficere,edam teftis eft fcabies atquelepra.
Denique fi populi vita» confulisf vtopinot)
ifta permittes. Atque ego permiffione tua
coniulam obferuanda. Sin autem eiufmo-
di moribunda vita curam non improbas
quidem-Ted negligendam mones,ego qui¬
dem negligo, melioris vita fiducia fretus*
caterifque fimiliter confulo faciendum.
Vale.
ducentur[nfetiore. Et fer mundem
materies mundanefotijsi-
mum dona.-
CAPVT xxvi. b-
S Ed nelongius digrediamur ab eo,quod
interpretantes Plotinum iriftituimus
ab initio,breuitcrita collige.Mundusabip-
fobono(vtlatevna cumTimaioPythago¬
rico docet,) quam optimus effici poterat,cft
effedlus. Eft igitur non folum corporeus,
fedvitain(uper& intelligentia» particeps.
Quamobrem prater corpus hoc mundi
fenfibps familiariter manifeftum, latet in
eo fpiritus corpus quoddam, excedensca-
duci fenfus capacitatem. In fpirimvigeta-
nima, in anima folget intelligentia. Atque
ficut fub Luna nec mifoemr aer cum terra,
nifi per aquam,nec ignis cum aqua,nifiper
aerem,fic invniuerfo efca quadam,fiuefo-
mes ad animam corpori copulandam eft
illeipfe quem (piritum appellamus. Anima
quoque fomes quidam eft infpiritu corpo¬
reque mundi, adinrelligenriam diuiniius
confequendam , quemadmodum fumma
quatdam in ligno ficcitas ad penetraturum
oleum eftparata. Oleumhnic imbibimm
pabulum eft ad ignem , ad calorem dico
proxkne.Caloripfo luminis eft vehiculum,
ac fi lignum hoc ciufcodi fit , vt igne prse-
fentefulgeat, nonvratur, qualiaquando-
que.vidimus. Iam ho c exemplo videbimus,
vtrum velhomo,vd aliud quiddam fub Lu¬
na certis quibufdam prarparamenris, par¬
am quidem naturalibus,partim ane quali*
 de vita coeiitus comparanda. Lib. III. 557
es, vitalia atque etiam forte intelle&ialia rurgus in corpore noftro , tamad noftram
quadam bona opportune quodammodo Luendam, tum ad vniuerfi naturam vbe-
defuper accipere poffit. Verum quod hic rins comparandam Idem quoque Philofb-
ad religionem pcctatdiicuriemusaljbi,vt phus naturalium rerum aftrorumque peri¬
1’iounus in mee:t;r. !_.:c adducet. Quod tus , quem proprie Magum appellare Lie¬
vero ad nare--’ -sfpcdatinfiuxus, qualet mus, certis quibufdam illecebris coeleftia
cunque uatdefupervenientes,fcitucos in terrenis opportunequidem,nec aliterinfe¬
nobis materiiTque noftrisita demum per rens quam infitionisftudiofus agricola ve¬
artem comparari pefle, quando fomenta teri recentem ftipiti furculum. Quod &
nobis noftrilque ad illos natura fuggefle- Ptolemaus valde probat, affirmans ciuC-
rit, cadumque ad eofdem opportunius modi fapientem fic aftrorum opus adiuua-
confpiraucrit. Nonne in ipfo fecu natura repofle , quemadmodum agricola terra
ferus ipiius artifex , quum ceno quodam vimitcm.Subiicit Magus terrena ceelelli-
padlo corpufculum affecerit figurauerit- bus, imo inferiora pafiim fuperioribus, vc
que, hoc ipfo ftatim praparameuro, velur proprias vbique feminas fuis maribus fce-
cfira quadam fpiritum ab vniuerfo dedu- cundandas,vt ferrum magnetirrahendum,
citrPerque hunc yehrt fomitem vitam hau¬ vtcamphoramaeiiferuentifugendam, vt
rit atque animam?Ac denique per certam cryftallum Soft il!uminandurri,vt fu;phur 8e
animae fpeciem difpofitioncmque corpus fublimem bquorem accendendum flam¬
ita viuens dignum eft prqfentia mentis tan¬ mant ouiteftam vacuam & impletim ro¬
dem iam donata diuinitus. Vbique igirar re Sob eIeuandam,imo vt ouum ipfum gal¬
natura maga eft, vt inquit Plotinus atque lina fbuendum. Praterea ficut nonnulli
Synefius, videlicet cetta quadam pabulis fouentes oua, etiam fine animalibus viram
vbique certis inefeans , non aliter quam illis ex vniuerfo conciliant, & fape mate¬
centro terra grauia trahens. Luna conca- rias quafdam opportune parantes, abfque
uo leuia, calore folia, humoreradices, ca- ouis manifeftifque feminibus animalia pro¬
tcraque fimiliter Quo quidem attradufe creant, vt ex ocymofcorpionem ,apes ex
cum ipfo deuinciri mundum teftantur fa- boue, ex faluia autem merula fimilem, vi¬
pientes Indi dicentes mundum efle animal tam videlicet a mundo materiis certis op-
pallim mafculumfimul atque feminam, portunifque temporibus adhibentes Sic &
mutuoque membrorum fuorum amore v- illefapiens vbi cognouit qua materia,fiue
biqueeoire fecum, atqueita conftare,vin- quales partim inchoata natura, partim ar-
culum veromcmbrorumineireperinfitam teperfe&a, Sefifparfafuerintcongrega-
libi mentem , qua tota infufa per artus a- tajqualem ccelitus influxum fufeip crc pof-
gitat molem, & magno fe corpore mifcet. fint, has eo reguante potiffimum colligit,
Hinc Orpheus naturam ipfam mundi Io- . praparat, adhibet,fibique per eas coclefiia
uemque mundanum marem appellar &fe- vendicat. Vbicunque enim materia qua¬
minam. V fque adeo mumi partium fuarum dam fic fuperis expofita eft, ficut fpeculare
coniugii vbique mundus eft auidus. Efle vitrum vultui tuo pariefqueoppofitus voci,
veromafcuhnumfexum feminino vbique fubito fuperne patitur ab agente videlicet
commixtum , declarat illinc quidem ordo potentilfimo, i potcftate vitaque mirabili
lignorum , vbi prae edens perpetuo dein¬ vbique prafente, virtutemque paflionere-
ceps ordine mafculinum eft, lubfeauens portat,non aliter quam & fpeculum imagi¬
femininum, hinc vero arbores atque her¬ nem reprafentar ex vultu & ex voce paries
ba,qux etiam ficut animalia vtrunquefe- Echo. His ferroc exemplis ipfe Plotinus
xumhabent Mitto quod ignis ad acrem,a- -vtimr, vbi Mercurium imitatus ait veteres
qua ad terram mafculi vicem tenet ad fce- facerdotes fiue Magos in ftatuis fccrificiif
minam, vt non mirum fit membra inter fe que fenfibilibusdiuinum aliquid Se miran¬
mundana,8e omnes eius articulos mutuum dum fufeipere folitos.yult aurem vna cum
coniugium concupifcere. Quod& Plane- Trifniegifto per materialia hac non pro¬
ta conciliant, partim quidem mares, par-' prie fufeipi numina penitus a materia fe-
tim vero femina , pracipue vero Mercu¬ gregata,fed mundana tantum, vt ab initio
rios mafculus atquefemina, Hermaphro¬ dixi. Se Synefius approbat. Mundana,in-
diti parer. Quod fane animaduerrens a- quam.id eft, vitam qnandam, vel vitale ali¬
gricola , pra.parat agrum feminaque ad quid ex anima mundi Se fpharamm animis
coeleftia dona, & infirionibus quibufdam atque ftellaram , vel etiam motum quen-
vitam planta propagat & ad fpeciem alte¬ dam&vitalem quafiprafenriara ex damo-
ram meliorcmque perducit. Similia qua¬ ntbus,"imo interdum ipfos damonas eiuf-
dam efficit & Medicus, Phylleus, & Chi¬ modi ad efle mater iis.M er curius ipfe,quem
Aaa iij
5^8 Mar.Fic.de vita caelitus cornparanda.Lib.3.
Plctinus (equitur, inquit, dxmonas aerios
rioii ccclcftes, nednra fiiblimiores, ftatuaf-
cueMercurius ipfe componit ex herbis,ar¬
boribus, lapidibus, aromatis, naturalem
vim diuinitatisf vt ipfeaicffn fe habentibus.
A diungit cantus coelefribus fifr.i!cs,quibus
ait eosdcle&ari, ftatnifqueiic adefiediu-
tius, & prodeiTehominibus vel obefTe. Ad-
ditfapientes quondam jEgyprios,qui”&fa-
•cerdotes erant, quum non poffentrationi-
busperiusdere populo effedeos, ideft,ipi-
ritus aliquos ftper homines, excogitaSe
Magicum hociilicium, quo daemonas alli¬
cientes in ftatuas effenumina declararent.
Sedi amblichus damnat Aegyptios, quod
daemonas non foltim vt gradus quofdairi
adfuperiores deos inueftigandos accepe¬
rint, fed plurimum adorauerint. Chaldaeos
vero dzmonibus non occupatos, aEgyptiis
anteponit. Chaldaeos,inquam, religionis'
antifiites, nam Aftrologos tam Chaldaeo¬
rum quam Aegyptiorum quodammodo
tenta ume daemonas per harmoniam coele,
ftem in ftatuas fi Siles trahere lufpicemur.
Quod fignificare videtur Aftrologus Sa-
muelHebrzus, authoritate Dauidis Bili
aftrologi frerns, antiquos videlicet fictores
imaginum fecifle ftatuas futura praenun-
ciantes. Harmoniam vero coeleftium his
accommodatam effe tradit. Metallum
fundere ad hominis pulchri formam , die
Mercurij hora tertia fcilicet Saturni,quan-
do Mercurius Saturnum in Aquario fubit,
in nona coeli plaga vaticinium defignante,
afcenditque Geminorumlydus fignificans
Prophetas vt aiunt, Mars a Sole comburi¬
tur nec Mercurium intuetur,$ol tam en af¬
ficit coniuncticnis illius locum, Venus in¬
terea aliquem obtinet angulum, occiden¬
talis eft & potens,Luna ex trigono gradum
afpicit afeendentem, fimiliterque Satur-
nus.Haic ille. Ego autem primo quidem ex
beatiThomte fententiaputo, fimodo fta¬
tuas loquentes effecerint, nonfimplicem
ipfiim ftellarum influxum ibi formauifle
yerbaffed datmonas. Deindefifortc conti¬
gerit eos in eiufmodi ftatuas ingredi, non
arbiprorhes ibipercoelefteinfluxumfiiifle
deuincios/ed fponte petius luis cultoribus
De 'vita ccelitm comparanda libri Ili finis.
obfequutos denique decepturos. NamS:
natura fuperior ab inferiore conciliatur
quidem aliquando, fcd cohiberi necuit Et
diipofitio illa fyderum ipaulo ante dc;ca-
p&jConcutrereforte non poteft. Quamuis
autem dumonesaffronomicaratione (fa¬
tuis inckidanmr, tam en vbi per culnim eis
exhibicum prafentes extiterint,Porphyrius
ait eos regulis aftronomicis oraculareddi-
difle, atque ideo frequentet ambigua, &
merito, quoniam Iamblichus probatpro-
phetiam veram atque certam , nec malis
daemonibus Conuenirc,nec humanis arti¬
bus vel natura,fed fpiratione diuina purga¬
tis mentibus prouenire.Sed adMercunum,
imii ad Plotinum iam reuertamur.Mcrcu-
rius facerdotes ait accepifle virtutem a
mundi natura conuenientem,eamqucmi&
cuiffe. Sequutushunc Pio tinus .putat to¬
tum in anima mundi conciliante facile
confici poffe, quatenus .fila naturalium re-
rum formas per feminales quafdam ratio-
nesfibidiuinitus infitas generat atq; mo-
uet.Quas quidem rationes appellat etiam
Deos, quoniam ab ideisfupremamentis
nunquam deftituuntur. Itaque per ratio¬
nes eiufmodi animam mundi facile fe a{^
plicare materiis, quas formauit ab initio
per ealHem, quando Magus velSacerdos,
rerum rite collcdtas , quie rationem hanc
aut illam proprie fpediant ,ficut Magnes
ferrum. Rheubarbarum choleram, Cro¬
cus cor , Eupatorium Spodiumque iecurs
Spica Mufcufque cerebrum. Fieri vero
poffe quandoque, vt rationibus ad for-
mas dic adhibitis, fublimiora quoque doni
defeendant, quatenus rationes in anima
mundi coniundt$ funt intellectualibus eiuf-
dem animnformis, atque per illas diuina:
mentis ideis. Quod & Iamblichus appro¬
bat, vbidefaCrificiisagit. Quadere alibi
nos opportunius difpucabimus. Vbi etiam
appatebic, quamimpurafiipcrftitio populi
"Gentilis extiterit, contra vero quampura
pietas Euangelica fuerit , quod magna
ex parte in libro de religione Chriftiana
iam fecimus.
(•••; ?.) (■■)
 I N
MED ICl N ai
Vita mundi. Item de r±Magis qui Chrifium fiattm
natum falutatterunt, agitur-
Arfilius Ficinas Florend-
TllAc^/ r nus’ dilecti (limis fuis in ve¬
li»^ ritatis ftudio fratribus, rri-
Mss&SlaB bus Paris .Nero, Guiciar-
dino, Sodcrino , ter qua-
terque falutem. Re&ius modo Tripetro
quam tribus Petris fortaffe dixerim. Si¬
cut enim vbi palma eft vna , noii faciunt
plures in ea digiti manus ibi plures, fic
veftri amici corpora tria nihil prohibere
videntur , quo minus vnum efficiat Pe¬
trum vna voluntas. Faber ille coeleftis pa¬
tria: Chriftus tam ingentem procrcauit
petram , vt immenfo huic aedificio Ecclc-
fise fuae vna haec petra fundandoriufficeret.
Egoquoquetam grandesnactusium diui-
na quadam forte petras, vt tres nunemeo
vel arduo fatis aedificio faciant. Nunc vo¬
bis infici, nunc fi nefeitis arx illa Palladis
ncceflariafore videtur, qua procul a no¬
bis farnum impiorum gygantum impetum
arceamus. Quamobrem veftra primum
arce tribus conftmifta petris, trium iibro-
mra meoriim vitam, vitae publica fuc-
currenrium munire decreui. Scitis ( vt
arbirror ) me de Vita librum compofciflc,
in libellos tres diuifum. Quoru primus,dc
Vita fana: Secundus,-de Vita longa.Ter-
riuSjde Vita coelitus coparanda inferibe-
tur.Igitur efca tituli tam luanis quampluri-
inos allicia ad guftandum. Sed in numero
tanto ignoranses pleri que futuri fent ( vt
Q_V A
, eASTR Q.L 6 G 1 A\
arbitror ) maligni quoque non pauci.
Alius ergo dicet: Nonne Marfilius eft
facerdos? Eft profecto. Quid igitur raceir-
dotibus cum medicina? Qfiidrurlum dinr
Aftrologiacbmmercii ? Alius item quid
Chriftiana cum magia vei imaginibus!
A.iius autem , & quidem indignus vita;
vitam inuidebit .coelo. Cundti denique-fic
affecti, beneficio in eos noftro. ingrati
nimis erunt i atque aduerms chariratem
njflram , qua vicz proiperitatique publi¬
ca: pro ingeuij facultate confiilimus, non
pudebit efle crudeles. Communis igitur
erir nobis ifte labor , fed vt quodammo-.
do leuior fit , tres enim eftls aduerfum
tres hoftes, diftributum fiibite c rramen.
Nec inuccima (noui enim ingenium ve-,
ftrum) confutabitisinueetiuam, fed alie--»
ni fellis amaritudinem ( qua: veftra fija-
uitas eft mirifica ) veftri mellis dulcedi¬
ne fuperabiris.
Principio ( candidiffime N ere) rclpon-
deto primis , antiquiffiinos quoridam fa-
cerdotcs fuifle Medicos, pariter & A ftro-
nomos. quod fane Chaldaeorum, Peife-
rum , ^gjptiorum teftfficantur hiftoriz.
Ad nullum praeterea , magis quam ad
pium fecerdotem pertinere lingularis
chariratis officia , quae quidem in maxi¬
mo omnium beneficio quam maxime
Officiam vere praeftantiffirnum eft pro-
56q Marfilij Ficini Apologia:
cu!dub:o,quod & maxime necciar!um.-&
in primis ab omnibus excitaram , efficere
videlicet ,vt hominibus fit mens (ana ;n cor¬
pore fano. Id autem ita demum przftar.e
pofiumus, I; coniungimus facerdcbo Me-
dicinamAi quoniam Medicinafine fauo-
re coele i'quod & Hippocrates Galenuf-
que confit ebtur , & nos experti (hmus/fas -
pius eft inanis, fzpe etiam noxia,nimirum
ad eandem facerdotis charitatcm Afiro-
nomia pertinet, ad quam attinere diximus
Medicinam. Eiufmodi(vt arditrorjMedi-
cum honorari facras literas itibcnt, quo¬
niam propter nec e fu tatem huc Altiffimus
procreatrcrir Et Ghriftus ipfe vitz largitor,
quidi . 'culis mandauit languentes toto
prbe curare, facerdotibus quoque przci-
piet.fi minusverbisvt illi quondam mede¬
ri poffint, faltem herbis & lapidibus me¬
deamur. Qua; fi minus ipfafufficiant, cp-
portuno quodam afflatu c oeli conflare hqc,
& asgrotis admouere iubebit. Nam & ip¬
fe eodem afflatu ceeli animalia paffim ad
luam quisque concitat Medicinam, vfque
adeo vitae omnium abundantiffime proui-
det.Sic inftinftu coelefti diuinitus inffigan-
te.ferpentes quidem marathro,hirundines
autem chebdonia oculis medicanmr,aqui-
la vexataepattu,actitetn Iapidem diuinitus
inuenerunc, quo feliciter ouaftatim enite-
rentur.Itaque Deus ipfe, qui per cgelum a-
nimalia quzuis ad Medicinas infligat , fa-
cerdotes certe permittit non mercede, in¬
quam , fed charitate 'Medicinis coelitus
confirmatis morbos expellere. His vero m
deinceps plura etiam fi expedieritingenij
tui aculeis addes. Surge poft haec tu Gui-
ciardine vehemens,atque curiofis ingeniis
relpondeto,magiam vel imagines non pro¬
bari quidem a Marfilio fed narrari, Ploti-
nuni ipfom interpretante: Quod & feripta
plane declarant,, fi aequa mente legantur.
Neque de magia hascprophana.qua; cultu
aflbuerari, fed de magia naturali, qua re¬
bus naturalibus ad profperam corporum
valetudinem coeleftium beneficia captat,
effici mentionem. Quae fine facultas tam
concedenda videtur ingeniis legitime v-
tentibus,qu!m Medicina & agricultura iu-
re concedimr , cantoque etiam magis,
quanroperfecHorcft induftria,terrenis coc-
ieftia copulans. Ex hac officina Magi om¬
nium primi,C hriftum ftatim natum adora-
uerunt. Quid igitur expauelcis Magi no¬
men formidolofe ? nomen Euangelio gra-
ticfiim,quodr.on maleficum&veneficum,
fed facientem fonat & facerdotcm. Quid¬
nam profitetar Magusille venerator Cfrri-
1H primus: Si cupis audirejquaG quidam a-
gricolaeft , certe quidam mundicdaeft.
Nec propter ea mundum hic adorat,quem¬
admodum nec agricola terram. Sed ficta
agricola humani victus gratia ad aerem
temperat agrum, fic illefapiens, ffle ficer-
dos gratia falutis humanas inferiora mundi
ad fuperiora contemperat, atque ficutcfca
galli nz, fic opportune terrena iubiicit fo-
uenda coelo.Quod efficit femper ipfeDeus,
& faciendo docet, fuadetquefacere, vt a
luperis infima generentur & moueamnr
atqneregnatur. Deniqueduo funt magias
genera. Vnura quidem eomm, qui certo
quodam cuku dzmonas fibi conciliant,
quornm opera freti fabricantfaspe portem
ta.Hoc autem penitus explolum eft, quan¬
do princeps huius mundi eieftus eftforas.
Alteram vero eorum qui naturales mate¬
rias. opportune caulis lubiiciunt naturali-
bus,mira quadam ratione formandas. Hu¬
ius quoque artifici) fpccicsdus/unr. .Alte¬
ra quidem curiofa,aItera nccefiaria.il la fi¬
ne ad oftentationemluperuacua fingit pro-
digia.ceu quando Perfarnm Magiexfaluia
lub fimo putrefacta, dum Sol & Luna fe¬
cundam Leonis faciem occuparent, eun-
demque gradum ibi tenerent, generabant
autem merui* fimilem, ferpentina cauda,
eamqueredaftam in cinerem infundebant
lampadi, vnde domus ftatim plena ferpen-
tibus videbatur. Hoc autem tanquam va¬
num & faluti noxiam procul effugiendum.
Tenenda tamen Ipecies neceflaria.cum A-
ftrologia copulans Medicinam. Si quis au¬
tem pertinax vltcrius inflet, moremhuic
ita gerito Guiciardine, vt nelegathzc no¬
xia, nec intelligat,nec meminerit,nec vta-
tur homo,fihomo eft tanto beneficiopror-
fcs indignus. MultaTunt prastereaquastu
aduerfus ingratam ignorantiam in me¬
dium afferte tuo in genio poteris. Quidnam
agis &tu ftrenueSoderine nofter? Tolera¬
bis ne fuperftitiofos cascofquencfcio qui
vitam in animalibus vel abiediiflimis, her-
bifque viliffimis manifeftam vident. i»c ce¬
lo , in mundo non vident; Iam vero fi ho¬
munciones ifti yitam minimis concedunt
mundi particulis , quas tandem dementia
eft, quas inuidia nec nolle, nec velle totum
viuere in quo viuimus & mouemur, &lit-
mus ? Quod quidem canit Aratus, Ionem
manifefte fignificans communem corporis
mundani vitam.Peropportune nuncinhzc
Arati verbanefeio quomodo videorinci-
difleMemini Lucani Euangeliftatiynemi-
nipanlnm ApnftnTnmbisverhTS libenterv*
ti,in quibus mundi viram.fapientes illi non
horrent. Acvcrbfuperftitiofiis quidam hk
 Marfili/ Ficii iiApoJogia,
cb:".eier,non facile conuinci ex verbis eitu-
■modi Panium afientiri mundum,habere a-
nimam,fcd tantumfubefle Deoiae nos in
hoc ipfoDeo vincte. Efto igimr,ne nomi¬
nemus in mundo «pando nen placer ani-
mam.Nomenanima fit prophanum.Lice-
birne fahem vitam qualem cunque dicere;
quam Deus ipfe mundi faber huic operi
fuo tam feliciter abfokto dementer inlpi-
ret, quandoquidem erga vili/lima quasque
viucntia non eft auarus,&quotidieper cce •
lum quam plurimis quas luntin eo iargiffi-
mc przftatvitam Dic amabo,nonne vides
boues & afinos, 6 bos, oafine, qui ta&u
quodam ex fe viucntia generant cfle viuos;
Si ergo haec prsterea ex fc viua quzdam
afpectu etiam generarent an non multo
magis haec viucre iudicaresrfiquodmodo
ipfe iudicium,fi quam vitam habet.C oelum
terras maritus,non tangitfvt communis eft
opinio ) terra cum vx« .re non coit,fed folis
fydemrn luorum quafi oculorum radiis vn-
diqueluftrat vxorem luftrando fecundat,
procreatqueviucntia.Kum ergo vitam vel
inmendo largiens , ipfuminfe propriam
nullam habet vitam ? Et quod dedit atii
Struthio vitam a/pedumque yiuificum,
longe eft hoc ipfo deterius. His tandem ad-
dudis in medium hifi perfuaferis, fopcrfti-
tioliim iftum mitto femiuiuum , imb vero
non viuum.Proinde vt pluribus caufam no-
ftram patronis agamus, addito Petre,mi
(••) APOLOGI A-
QJS O D NECESSARIA
ad vitam fecuritas £5* tranquillitas animi.
^ ^Arfilius Ficinus dileciifllmis iri
^ veritarisvenationefratribusBcr-
| y | nardo Canifiano,Ioanni Cana-
cio , & AmerigoCurfino falu-
tcm. Quum primis hic in verbis venatio¬
nem quandaminftituiifemus, merito for-
fan canes ftatim adhibuimus & curiores.
Apte quidem philolbphantes appellaui-
ieus venatores, anhela lemper veritatis in-
■dagmelaborantes.Num etiam apte canes?
Apriffime inquitin Republica Socrates.
Philolbphantes enim vel legitimi lunr vel
fpurij Ambo canes. Illi quidem veritatem
ipfam lagaciterinuefiigant, modicus in-
uentam tenent. Hi vero pro opinione la-
trant,mordenUacerant. T antum profecto
canes inter Phflolbphosfibivendicant , vt
'foi
Nere, Amphionem illum ncftrurn Landi-
num Chriilophoram oratorem pariter 5c
Poctam.Ille nofrer Ampbionlu aiitate mi¬
ra celeriter lapidea hoftium noftrorum
corda demolhet.Tuverb Guiciardine cha
riffime comparer ito nunc,ito alacer, Poli-
tianum Herculem accerfito. Hercules
quondam vbipericulefius certandum foret
vocitabant Iolaum, tu nunc fimiliter Her¬
culem nofti profecto 3 quod barbara mon-
ftra Latium iam deuaftantia Polirianus
Hercules inuaferit, lac erarit, interemerit,
quam acriter expugnet paflim, quam tuto
propugnet. Hic ergovelcentum hydras ca¬
pita noftris liberis minitantia 3ftatim con¬
tundet claua flammifqne comburet.Eia mi
dulciffime Soderinc, furge age, Picum fa-
IutatoPhoc bum. Hunc ergo faspe Phoebum
appello meum, illemeDionyfium yicifilm
atqueLiberum. Fratres ergo fumus. Nun-
cia Phoebo meovenenolum contra nos Py¬
thonem, ex palude iamjam emergentem.
Tendatarcum obfecra,precor. Confeftim
fpicula iaculetur. Intendet ille protinus,
fcio quid loquar , venenum tofumque
femel vna nece necabit. Valete iam felici¬
ter amantifllmi fratres mei, non valetudine
tantum felici, fedipfa etiam felicitate di¬
gni, Jifeerorumque meorum iniucemiani
producentium valetudinem felicitatem¬
que curate. Decimoquinto Septemb. M.
cccc. xxxxix.inagroCaregio.
FINIS.
SIT
non folum feipfos in fe&am aliquam inferv¬
uerint, fed etiam lefiamipfiluam nomine
Cynicam quandoque confecerint. Habet
quinetiam iuos Academia canes. Huc er¬
go vos lagaces Academia; canes, hue vos
velociflimi curiores aduoco.-Treis enim
eft. Treis ergo nunc meos precor defendi¬
te liberos adhuc teneriores, inter Iupcs( vt
vereor,1 cueiHgio prodituros. Currite in¬
quam, alacre^, negotia enim nunc vobis o-
gnum Saluiamm cognofeitismeum , qui
veritatem illam.per cuius nunc vos veftigia
paflim venando difcurriris,iaindiu eft faga-
citer aflequutus Qui&fratresfbos Solis
inftar,maipripfe minores illuftrauHuic igi¬
tur fi quem luporum vlularum audieritis.
$6z Marklij ricini Epiftoia.
nunciats. Fortiffimus ille Georgrjs omnes
facile fugabit lupos, qui&vaftu tn draco¬
nem quandoque transfixit. Ille me igitur,
ille folrriuidine fimul 8c vos cura leuabit.
Solet enim inter vos aliquis,& quidem tam
fepius dicere, nihil ad vitam falubrius ex¬
periri, quam magna cumfecuritate tem¬
pora deglutir?. Czteri vero dicenti proti¬
nus arridcre.Sed dicage Canaci, quidnam
hoc tuumeft totiesrepetitum , Tempora
denorare ? Quid denique tibi vis ;Non efle
inquies/edbibere'potius,nonmanderevcl
conterere, fed faucibus plenis ingurgitare.
Siquidem tempus ipfom natura quzdam
eft liquens( vt ita dixerimjatque labilis. Li¬
quentium vero hzc conditio, vt fi cohibeas
ih anguftum/ubito perdas. Difluunt enim
coadta celeriterque diffugiunt. Si aquam
fpongiz imbibitam forte comprefTeris, ex¬
primes eam, ftatimque difperges. Si latius
hanc tenueris , retinebis, multo magis ae¬
rem, ignemque &a:therem. Hinc apud
Poetas fruftra contendunt,qui ampla duro¬
rum maniumuefimulacbra vinis capefTere
moliuntur. Late admodum accipienda
funt Iatiffima.Liquentia& ampliffimafunt
■ampliffime poflidenda. Tunccertegraui-
ternospremit anguftia, quando animum
ipfom raotumque eius naturaliter amplum,
redigimus in anguftum. Qjticunqne ftudia
negotiaquepenfitant examufsim, & in mi-
nima qu;quefemper exaclifsime deterunt,
vitam interea fuam, heu fuam vitam dam
ANDREAS
Medicinae ftudiofis.
Onabs re nobisvlfum efihis
de Vitalibris , eiufdem Au-
thoris Epidemiarum antido¬
tum , veluti coronidem ad¬
fuere, quam ille quidem foa
vernacula lingua, hoc eft Tufcana, preci¬
bus amicorum conforipferat. Nunc vero
hievitz thefaurus a Hieronymo Ricio Ti-
cinenfi in coloniam Romanam deriuatus
cft,vt G vfla cum voluptate & commodita¬
miferi conterunt. Recte igitur Pythagoras
przcepifle videtur. Caucncquandoman-
gufrum forte cohibearis, nihil coelo am¬
plius , nihileft vitalius. Anguftifsima vicif-
fim terra vitam habet in mundo quammi-
nimam.Dcniquefi ccelotcmporequeviui-
mus, quanto hzc latius abforbemus, tanto
viuifflus & diutius. Viuitc ergo larti ab an¬
guftia procul 6 amici Viuirelzti. Lzdria
ccelumvos creauitfiia, quam fuoquodam
rifu,ideft,dilatatione, mom.fplendorede-
clarat quafi gefticns. Lztitia coelum vos
feruabitvcftra. Ergo quotidiein prafens
viuite Izti. Nam foheitudo przfendumra-
pit vobis przfens , przripitque foturum.
Curiofiras foturorum celeriterinprzteri-
tum traducit. Item igimrprecor atqueite-
rum,viuite lzti.Namfata finunt,dumfecu-
riviuitis. Sedvtreuerafine cura viuatis,ne
vnam quidem hanc curam fomite, qua fo-
liciti curetis vnquam, qua potifsimum dili-
gentia curas effugiatis.Vna enim cura hic
mortalibus heu miferis omni cura corvrit.
N egligite igiturdiligentiam,negligentiam
vero diligite, atque hanc etiamnegligen-
ter,quoad licet vobis inquam,atque decet.
Hzc autem non tam vt facerdos amici
mando vobis, quam vt M edicus. Nam .atf-
que hacvna tanquam Medicinarum om¬
nium vita, Medicinz omnes ad vitam pro¬
ducendam adhibitz moriuntur, xvi. $epu
M.cccc.lxxxix.In agro Careio.
LENNIVS,
S.
tem metiaris,nonfit afpernabilis. Tradun¬
tur in eo morbi, nedum definitiones, cau-
fz morbi effeftrices, figna, verumetiam
prophylacen, & przfentis mali curatio¬
nem,variis diuerfifque corporibusaccom-
modatas, mira breuitate,fimulatqueft-
cilitate perftringens medelas. His fretus
przfidiis virz & fanitatis ratiofletnineas,
tibique periuade.
ArJ^i 3 jytajtuj «ais» es (ui Sn*.
MAR SILII FICINI
FLORENTINI.
MEDICI ATQ; PHILOSOPHI
clarifsimi Epidemiarum Antidotus, fi
EX I D I 0 M A? E
a Hieronymo Ricio latinitate donata-
S PRAEFATIO.
Perrrpretium duxi ( patris
pietatis impulfu , aliqua
confilia contra peftilentite
morbum confcribere. Vt
trare intelhgentiam & curam exercere
poffit , inftitui lubtiles omnes longafque
difceptationesrciicere Satis namqueerir,
quod quicquid in praefentia (um traditu-
rus.ctfi breu- verborum contextu haud plu¬
ra dici queant , fofficientibus tamen ratio-
nibus, multorumque tam prifeorum quam
Quid qualipve /itpeftis.
C A P V T
Eftis, venenolus quidam
vapor eft in a£rc con¬
creatus , vitali inimicus
(piritui , non quod pro¬
pter dementarem ali¬
quam qualitate fibicon-
trarictur , led fpecifica quadam proprie¬
tate. Veluti Theriaca , amica quidem eft,
non quia calida fitvel frigida, ficca vel hu-
mida, fed quoniam eo vniuerfa cius com-
pofitionc forma refultat quatdam , viralis
forma; Ipiritusaccommodata-Sic & pefti-
ferillc vapor non quia calidos , frigidus,
humidus vel nccus , natura inimicus eft,
fed quia fui proportio cuafi ad amuffim
THVSCoi
4
recentiorum Authoribus & experientiis,
prarfertim Patris noftri Marfili; Ficini,in-
ter Medicos praecipui, qui haud p2ucos
hac labe infe<ftos priftina: lanitati reftiruit,
& comprobatum eft& traditum Implo¬
ramus itaq; Deum Optimum Maximum
humans vita: largitorem , necnon vera¬
rum falutariumque medicinarum reueia-
torem, vt contra peftis pericula efficacia
nobis detegat remedia, vtqtie iuum vitale
donum nobis ad laudem gloriamque
luam conleruet.
PaiMVM. (•••)
proportioni contraria eft, iit qua Ipiritus
confiftit in corde vitalis. Et quemadmo¬
dum continuo in terra nafcuntur venena,
fic fepenumero nafcitur venenolus in ae¬
re vapor , attamen non ita potens , quia
magis ipargitur. Nec puro ftabiliri poteft
in aere, quoulquc talis aer eftlpiritui con¬
formis , & igni, qui ex fas natura; poten¬
tia alterius non recipit naturu mixtio¬
nem , vnde fit quod vllam capiat putre-
factionem- Sic purus aer nullam reci¬
piendo mixtionem , putrefieri minime
Rutius, venenolus huiufmodi vapor, hu-
inanoei folum applicatur corpori, in quo
564 Marfilij Ficini Epidemiarum
apd ad febrem extantbnroores.vtpote qui nonnulli peftilentialem putrefactionem
ad puTcdinem inflammationemque fune fubtili prius, poftvero gromori acri, fed
difpofiti. multo putribiliorem in groflo. Haud fcio
Etenim , fi vitalis potentior ipfo fue¬ quo mentis difcurfu, quo fundamento pri¬
rit fpiritus,procul afe pellit, fi vero debi¬ mae fit mihi parti adhaerendum , ciim con¬
lior , fugit eumdem , fcumveluri contra¬ trarium experientia monftret. Pracrea
rium opus. Quapropter eft ex vfu, aerem, nobis ratio dictat, quod cum non putum,
humores, & denique cor corripere, pur¬ fed, tantummodo mixtum elementum pu¬
gare , roborare. Notandam ( vt recte ca- trefieri poflit , quo minus eft mixtum,
piasicum dico venenofum hunc efle vapo¬ quemadmodum efle conftat fiibtiliorem
rem, tu ne credideris ipfiim fore talem fe¬ aertm,eo minus aptum eft ad putrefactio¬
cundum formam, & totam fiii naturam, nem Erpropterea eam nonnifiper afli-
quia omnes inde inficerentur. Sed huiuf duum fufeipit augmenmm peltifera: fy¬
modi eft qualitatis , vt quam facillime in derum influentis. At velurf groflior,
yeneni naturam tranfeat. Et proprie mixta & flabilis aqua facilior putrefieri
venenum efficitur , quando per ipfum in folet, fic vtique haud difficulter putrefa-
humano icprpore , certo quodam gradu ctionem recipit grofius & nebulofus aer.
putrefiant, humores , fimul & ebulliunt. Hoc datprsceptum Raimundus,quod pe¬
Quod communiter dietertia folet accide¬ lle inferius excitata altior fubtiliorque pe¬
re^ interdum citius, maxime vbi quisfu- tendus eft aer,fed orta fuperne,duosmen-
perfluis.abundat humoribus,prqfertim fan- fesprimo fugiendum eft deorfum adgrof-
guinc & cholera. Et quandoiam veneni fiufculum frigidum, humidum, purumque
fofeipit naturam calcis yel arfenici, quali- aerem, vbi rara effe foleat infirmitas. Se¬
tatem recipit,cuias effetius eftputreface- quentes vero ducwmenfes ad mediam ae-
re, rodere, arderc intus & extra. Summe risregionem, deinceps ad paulo altiorem,
igitur neceflum eft, vt his trinis effectibus, videlicet ficcum , frigidum & fubtilcm,
'potiffimum interius, omni qua pofiumus femper fugiendo calidum , humidum &
induftria rcfiftamus. nebulolum. Quo in aere talesfiint homi¬
nes , quales turbidis pifces in aquis. Id in-
,
Epidemia ortus caufi dr qua fotijsimum ’ foper facit peftileDtialis aer in hominibus,
huic mulo obnoxia fint quod caliginofe putrefque in pifeibus a-
corpora. qus. Sed quod hominibus venenum efl,
non oportet vt femper tale ca*teris fit ani-
CAPVT II. mantibus,propter coeleftiamfignorum',ac

C animalium fpecierum diuerfitatem. Hinc

Oncrcatur huiufmodi vapor in aere, oritur vt de illorum opinione quid di¬
vniuerfalioris tempore peftis ex ma¬ cam ,ignorem penitus, afferentium quan-
lignis quibufdam conftellationibus,prte- do peftilcnriale incipit in aere venenum,
fertim ex Martis cum Saturno con- quod tunc qua: femper in alto degerefo-
iunctione , & ex Iuminarium eclipfibus. lent auicute , defoendunt ad ima, & pla¬
Qualis eft pr*fens peftis, in anno, fci- nitiem inhabitant. Sed quando in terra
Iicet , miUefimo quadringentefimo fe- oritur, tunc lumbricos & ferpentes exire
ptuagefimonono j & qualis etiam fuit an¬ dicunt definu terrre . & aniculas, quarum
no eiufdem miflefimi, ocfauo, & hoc po- confuetudo eft volare , habitareque ad
riflimumtedit homines. Hifque graffatur imum , fublimia petere , & montes a-
in locis , qute horofoopum fiue fuum a-
fcecdentem ob przediclos fyderum afpe- Addunt prsterea , quod quando pri¬
<5his infortunatnm habent. In magis vero mum in aere , poft vero in terra vene¬
particularibus peftilentiis, praffatum nefei- num accenditur , interdum fugiunt ani¬
tur venenum ex ventis & malignis lacu¬ mantia ex alto deorlum,&exinde mrfiis
narum cloacarumque vaporibus, atque altiora repetunt. Hinc eft quod vulga
pariter ex terra: motibus. At vero data ifta - dici folet ; vultures feu miluos pefhlen-
rum quaaimq; caufa femper tamen grof- tiali cedere aeri, & quae loca huiufmodi
fo potiflimum regnat in aere, inquepalu- tenent milui , peftifero non fubefle aeri.
dofo, nebulofo, firtido. Et quando fubti- Sspius audiuimus hanc contagionem ab
lem ad acrem extenditur, penetrat, velo- hominibus tranfiiffe ad porcos. Fierifor-
ciufque interimit, accitius, frequentius, fitan id potuit per aliquam non quidem
diutiafque in grc'ffo,caIido,hureido, foeri- fpiritus, fed carnis fimilitudinem. His
doque aere regnat. Afferunt Doctorum proxime dapfis diebus fcmel atque ite-
 Antidotus. $6s
'rem peftflentiz morbum ex vna in alte¬ eft vapor ex febrili /anguine, quam fci-
ra r.’. domum tulere feles & canes , ipfis yhnr nafo. Eiufcemod: vapor foiiim in di-
tamen nulla exparte hac ccntagionelz- (pefitis ad hoc corporibus infeCfo ab acte
fis. Nec vUa te propterca admiratio ca¬ accenditur , fed poftquam eft accenfiis,
piat, quod interdum fine omni nocumen¬ corporibus mira velocitate facilitateque,
to , homo vel beftiaprzdittum fufeipiant accenfem veluti fulphur, plus quam an¬
vaporem, ac tamen alios inficiant- Igni¬ tea circumquaque dilatatur, przfertim
tum namque ferrum fiupam confumit & ■quando febrili in humore, & tenui zfta-
paleam, ipfum vero nullatenus confemi- tisaere accenfiisfiierit, & fpargimr, fa-
tur. Hoc enim ex recipientis fubiccti dif- litquc ex vno in alterum corpus. Accen-
pofitione prouenit, in quo potiffimum fe¬ dimrque potiffime vbi maior eft naturz
cundum Ariftotelem , Galenum & Aui- fimilimdo , & in corpore excrementis
cennam , rei confiftit effectus , itavt his pleno, cum fcetidis intus & extra vapori¬
proximis diebus bimus noftro in rure pue¬ bus , & in cibis humoribuique fhpcrfluis,
rulus integro ftetit die, infecto cum pue¬ & ad inflammationem putredinemque a-
ro , annorum plus minus feptem, cibo fz- ptis,&vbi calida eftmateria, & humida,
pius vefcebatur infectiore pueri maitica- corvecoitu debilitatum. Et pariter in cor¬
to, neque vllam ab ipfo morbi labem fu- pore paffionibus animz defatigato, &
fccpit, qua tamen correpti fuerunt alij vitra modum calido , quodve balneis eft
longiufcule diftantes. Nec nimiam ha¬ afiuetum, cuiufve pori iunt nimis paten¬
beas tua in dilpofitione fiduciam , cogi¬ tes , feu multum opitulari. Hzc quidem
tando te eius efic valetudinis vt minime Galeni & Auicennz foit feutehtia. Pue-:
hzc tibi timenda fit contagio, fcd hunc ri & fceminzmukumadpeftem funt apti,
Pbyficum obferua Canonem. Quod eo quod tenuis mollifque materia ad
quando multum dilpofita eft materia, a- tranfinurationem eft facilior, & pleni fent
genstunc caufa quantuincunqueimbecil-, humoribus ad putredinem aptis , eftque
hs, cito producit effe&um, fic accendit przter modum & ordinem illorum vita.
fiupam & Iiilphur fauilla ex lufcipientis Quemadmodum enim perturbat, confon-
aptitudine. Et contra porentiffima quz ditque vinum calidus ventus & groflus,
fuerit caufa, ctiamin non difpofitam ope¬ fic peftifer ifte vapor inficit cogitque cir¬
ratur materiam. Et licet Iiilphur ignis lu- cumquaque ad cor, primo fpiritus,poft-
fcipiat operationem citius quam lignum, modum humores, qui iam putrefa&i ebul-
&ficcum lignum rninuteque incifum,fa¬
cilius quam cztera ligna , ardens nihilo¬ Eft vero hzc ebullitio febris ipfa, quz
minus fornax ligna ftatim rapit in flam¬ per yniuerfum inde fpargitiir, plus quam
mam , & graffiora & viridia , eo quod czterz bullitfeuinflat, quia tanta eft ve-
fumma agentis potentia cito difponit at¬ nenofa materia, vt natura quantum po-
que informat. Et multoties peftifer huiuf- teft, principalibus a membris hanc ftaipri
modi vapor fit fuarum vi caufarum po- conetur expellere Ifte quidem yapor om¬
tentiffimus , nec fcire tu poteris quan¬ nem macularepotefthumorem. fed potif-
do fcilicet hoc fiat Et licet vno in tem¬ fimum fanguinem, fcciindo chpleram,ter-
pore talis non adiit diipofitio , eft tamen riophlegma, quarto vero melancholiam.
futura in alio. Vnde fit quod magis huic febiiciunmr pe¬
riculo fanguinei, paulo minus choierici,
Sjffpacto (f-qmks lsmp:riturasftfiis cx con- poftmodum phlegmatici, &rninusrejiqnis
melancholici, quia frigidus & .ficcus hu¬
mor ad inflammationem ■&qpuirediiwin
C A P V T III. ineptus eft-i &,maxime quia ftrictos.iia-
bent meatus , per quos t/anfire venenum
X TEnenofes ifte vapor adeo' fiibtilis, oportet.Idcirco fenes. minus fent peftife.ro
fzpcnumerd exiftit, vtviiu diiudi- morbo obnofej, licethuius anni peftis n.ec
feniprfes etiam-reliquerit jnteiitatos. Cu¬
Ted facile ex inde regenerantur, manen¬ ius forte ratio fuit ,quod vftra. czteros^d-
te ad hoc ipfiim dilponente , influentia, uerfos fyderum afpectus- y Saturnus retro¬
iamque tametfi pufillus a principio fiie- gradus Dominus fuerit .sani, Eft mite®
rit , tamen multomagis quam fulphur, dictu .quod licet ex vrbeDoftra Florentina
cum accenditur .' velociorique curfe de vniuerfes fernte populus sufogetit, omni
Joco in locum expanditur , & longe ma¬ tamen dieyita juncti circiter centum &
gis contrariatur vkali cordis ipiritui, qui quinquaginta.
Bbb
$66 Marfili j Ficini Epidemiarum
Defigitis ixdiciifyuefejtis.
CAPVT IIII.
Q Vz vero figna indicent, quibus fe¬
brem efle peMentiam faciliter 5c
clare deprehendatur, haud tam facile o-
ftendere quifquam poteft , propter tam
multiplicem accidentium diuerfitatem &
fallaciam. Hoc enim teftatur vniuerfus
Doctorum conuentus, prifertim Auen-
zoar & Rafis. Erit namque clara inter¬
dum vrina , eo quod non pertingent ad
hepar humores, apparebit modica febris,
coquodnon erit calido in humore vene-
num,feque propterea non diffundirad ex¬
tra, fic ftatim moriemr patiens. ^Videbi¬
tur interdum reftitutus, eo quod natura
primo in aggrefiu venenum a corde de¬
pulerit , tamen paulo poftdeftituetur Ipi-
ritu, eo quod potens non erit fecundum
pellendi aggreflum.Ex quo primo lafia-
ta fuerit conflictu, etiam quia venenum
multiplicatum eft, vel magis mutatum in
malignum, velipropinquius fadtum cordi
quam prius. Omnes fere in principio ali¬
quantulum in melius tendere videntur,
quia tunc robuftior natura tantum con¬
tra holtem omnes colligit vires , verum
in aliis minus malis aegritudinibus, ad tam
repentinum tantumque non inducitur
conatum. Videbitur praeterea virtutis ro¬
bur obtinere, quia dictam venenum non
aliis vt cordi membris a principio contra¬
rium eft, & quando iplum cor aggredi¬
tur ftatim interimit. Quare his in tempo¬
ribus haudquaquam conuenit morbi fi¬
gna examinando moram trahere, quia fal¬
leris, nec te natura expeftabic, nifi admi-
niftrando remedia feftinaueris. Hac igitur
de caufa his cum temporibus febrem a-
defle confpexeris, praduppone quod ab-
fit, vel cito fotura dTepoffit peftis, ac ei
peftilendalis curam febris adminiftra, &
& eo maxime quod quamdiu venenola
durat aeris influentia , omnis foperfluus
humor facile inficitur. Et omnis quateum-
que foerit infirmitas , in peftilentiam fa¬
cile tranfire poterit, febres pratfertim fo-
riofa: & continua;. Vnde communiter cue-
nire fblet, quod hoc morbofo tempore
nulla priter peftem segrimdo appareat.
Quod fi alia; & multiplices quidem appa¬
ruerint aegritudines, tunc peftilencia re-
mittitur & ceflat.
: Sunt nonnulla peftilemialis febris figna,
videlicet febris continua, abfque ordinata
Stmanifefta declinatione, cum anhelitus
& petftoris angufHa, cum repentina poifos
debilitate, cum vniuerfi corporis grauami-
rie, praecipue capitis, phrenefi, anxietati-
bus,ardore, fiti, fanguineis maculis pluri¬
bus in locis , cumvrina;grolIa, turbida,
quod figna fallunt. Aduerteinfupet, quod
quicumque puer eo tempore vermium
laborarit infirmitate, dici porcritpdblen-
tia infe&us, quia eft materia ad peftem
dilpofita, vt liilphur ad ignem. Hoc inulti
riefeientes Medici,iuuandiftudiopoftfunt
fraudati. Et ex lignis propinquas peftis vi¬
tra aeris turbiditatem,& animalium ex pu¬
tredine genitorum abundantiam, eft prin¬
cipaliter vermiuin multitudo, variolamm
& morbillorum , febriumque continua-
rum & conclufarum , vririas turbidi, o-
culoruffi rubores , excoriationes palati,
pbrenefis, 8tvniuerfaliter quacumque irt
febre, quafe verfus cor frequenter dirigit
humor , humanam fignificac complexio¬
nem adpcftemeffedifpofitam. Sciasite-
rum, quando multo tempore peftifer va¬
por in aere durat, tunc aquam teraque
fructus inficit, propterea tutius eft aquam
decoquere, vel ferratam , fcilicet aqiiam
conficere , cum eaque vinum lympharey
quia vinum fomofom eft, & non conue¬
nit, ioxta Auicennae& Rhafisfententiam
his in temporibus memm, vtpote purum.
Opportunum praeterea aliqua qus fumun-
tur in cibum rebus boni odoris corrigere,
& cum falfis acetofifye faporibus, pri-
ferrim quando peftis poft ferri motum
oritur. Praeftiterit quoque non param
rebus vti aridis , in locis odoriferis, &
asdiris locis nafcentibus , Sc inhabitare
montes & colles.
Frofbylactica cuna diata & victus ratione in
fiatuyejtikntiali.
CAPVT V.
A Bftinendum eft tempore peftifero
a rebus inflammantibus, & nimis a-
peritiuis, quia ad venenum fufeipiendum
dilponunt. Videlicet, cauendum eft ex¬
tra a Solari calore, pariter a calore ignis,
veftimentorum, & intro, a fale, alpede-
bus & medicinis calidis ,fimih'ter ab her¬
bis intenfe caliditatis, a multo vfu aeriam,
excepto cipe 8£ chicoria , vel raphano
cum aceto , quia veneno aduerfkntur.
Item, a vino nimium fumofo, ab exerci¬
tio poft cibum, prasferrim tempore cali-,
do, & a fudore , quia humores alterat,
& in aere infeSo , rien licet fe mutou
 Antidotus.
acri exponere , hec exceffiuo fcb dio
cxercirioqtriacaIefacicndo-& porosape¬
riendo , ftarim multum de aere fiifcipit
infecto.
Idem.abffinendum abfacientibus oppila¬
tionem , &putrefadionem, quia peftilen-
tiahs dant febris materiam , qualia funt
vifcofa^rigida&huniida.przicrtim quan¬
do aliquid accidentalis feu extranei calo¬
ris fiifcipiunc Etiam a vifoofis, calidis Si
humidis, vbi humidum calido prasdomi-
natur&male decodum eft , &vtfomma-
tim dicam , bumiditas putrefadionis eft
mater. Et quz extra nos difficulter con-
feruanmr,. etiam in nobishaud facile con-
feruari poterant. Vitandi igitur pifces
quantum fieri poterit , in quorum genere
parui minus nocent pifciculi,& qui ex flu-
minefunt claro, petrofo, & currente, fri¬
xi in oleo cum fale , &immerfi ftaphifa-
gria feu aceto,autfuccoarandorum cum
f ale & modico piperis, vel cinnamomi. Et¬
iam vitandum eft lac & omnia recoda.
Quod fico vti volueris, fitprimum inter
alia cibaria & modica quantitate cum pa¬
rum facchari. Fructus vitandi funt omnes,
exceptis amygdalis, ccrafis acetofis , py¬
ris chryfomeiis, perficis, pomis Cydoniis,a-
uellanis, prunis ficds, pruriellis, mefpi-
lis & comulis, malis apiis, malis grana¬
tis , malateftis. C teter is vero frudibus ne¬
quaquam vtere , vel raro, vel rariflime.
Poteris tamen diutiusvti fradibus& her¬
bis frigidis, ficcis & acetofis, vel aliquan¬
tulum amaricantibus. Sed vcendo frudi¬
bus calidis & humidis, vt funt ficus, vua,
mora,cerafa dulcia,fac fint modica,&im -
mediate poft comede pomum anarancia:
cum fale.
Prsctereafi vterisfrigidis&humidis, vt
fiint melones, pifces molles Sc teneri, pru¬
na pinguia,fumcpoftaliquidfoeniculi,&
pomi anarantia: cum fale , fuprabibendo
parum vini boni & odoriferi. Vitare etiam
debes fungos & herbas humidas, portula¬
cas, cucurbitam, & omnem humiditatem,
necnon & rem qua: facilis eft putrefadio-
nis.Cauebis quoquefrudus & res nimium
dulces & humidas herbas , permitto tibi
laducam permixtam menr^ ve! cinnamo¬
mo. Eandem quoqne corrigere poteris
cum bafilicone, cariophdato minutifiimo
& quafi ad rubedinem quandam tendente,
odoremhabentecariophitomm, eft enim
cordi grati.'!'mum. Concedo etiam tibi
cucurbitam, & herbam , quae Tofca lin¬
gua S clbaftrella appcllatnr- Rurfus aduer-
te, ne te Rafisfementia fallar, quas tem¬
pore mulmm calido admittit olera & fiu-
515?
dns frigidos &humidos , quia ^gyptum
inhabitabat vbi extrema eftficcitas, vbi
eiufccmodi frudusSc olera fiint exquifita
a D2tura decocta. Cantus igimr efto,ne ta¬
lem prz&mas licentiam in regioni busnon
fimilibus iEgypto.
Notandum infuper quod res acetofe,
2fperae & acres in conferuariuo aeque ac
curatiuo adminiftranda: fiint regimine,
quia periculum potiffimum imminet in ca¬
lido & humido, & in putrefadione illinc
dependente, in fpirituum rcfolutione, in-
queacceffione veneniadeor. Resitacue
praedicti faporis omnibus iam didis obfi-
ftunt mahs, quia refrigerant, deficcanr,
conferuant, confortant, reftringunt, & v-
niunt. Operaeprecium hic eft meminifle,
quodres nimis acres , vbi rimetur pederis
ftridura, aut ftomachi debilitas, tempe¬
randas fiint in faccharo , fale & lade a-
mygdalarum, cinnamomo, pipere, foni-
culo , croco,ouis , & modico pinguedi-
nis. Commendo plurimum panem fpelw,
hordei, & fercula ex his condita. Item
bifooda, rifum pafTulas tendentes ad acre-
dinem,panem optimi grani fiiflkienterco-
dum cum modico falis. Vtere faepius cap¬
paribus cum aceto, & aliquando eo gene¬
re cafei,quod Florentini Marzellinum vo¬
cant. Vitandus eft cafeusmultum pinguis
yelfalfiis. Neclaudo tibi caules neclegu-
mina, exceptislenticuhs.Prohibeo fuper
omnia phafeolos, nec laudo multum rapas
fpfnachias. Concedo tibi petrofelinum Sr
paftinacas.Prohibeo autem erucam,cario-
tas, fapam, finapi, citrultos, mefones, ba¬
cellos, cicer recens, cucumeres, cerafia
dulcia & mollia, vuas, ficus dulces & mo¬
ra. Nec re repleto nimio vino, carnibus, &
ouis,ne nimium fanguinem, choleram3pii-
trefadionem inflammationemque multi-
pbces. Vtere ouis cum agrefta& aceto, &
pomis arantiis. Carnes fint toties & ficcas,
bene coda:, pulli, aniculas, boedicaftrati,
pipiones, turtures, & fylueftres auiculas, Si
vfus fueris carnibus humidis fintaflaras, fed
fac vt inms per totum bene impleantur
cum acribuscondimentis& ac.«ofis,cum
modicopiperis, cinnamomo, coriandro &
fale. Vina turbida funt omnino noxia, &
prsferrim mufta. Eftoin cibo & potu plus
folitoparcior, cibus fit aliquantum copio-
fiorpotu. Nec tamen voto, vtnimium fe¬
ras fitim&inediam. Caueftomachu fefti-
dire permittas, fed eum prasferua cum cibi
& potus mediocritate , cum exercitio &
ieiunio,cum appropriatis euacuationibos.
Abftine a coitu & paffionibus animas cp-
ceffiuis , nifi forfitan per coitus abftinen-
Bbb ij
563 Marfilij Picini Epidemiarnm
tiarn te omnino granatumperceperis. Ad
mentem teaoca dictum Auiccnna: tertio
-naturalium, quod fupcrfiua per coitum fe¬
minis euacuatio plus nocet quam fi Qua-
dragefies tantum exiret languinis. Dixit
Hippocrates, coitum fpeciem effe quan-
dam morbi Epilcpfiae. Caueabacre mul¬
tum nubilo, denfb, reclufo & humid o, ac
fcias aerem qui non frequenter mcuctur
& innoaatur, vbi nec ventus, nec Sol pe¬
netrat, nec purgat, facile mixtionem fuf-
cipere & putrefactionem venenofam , ve-
luti immobilis aqua. Ab hominum te tur¬
ba femoueto prarfertim exiftens iciunus,
& quando calidum (ucccflerit humido,
humidum calido. Declinato etiam aerem
nimis calidum, quia aperit &nimis debili¬
tat. Habitatio tua fit fpaciof?. , ficCa, aer
rem recipiens ficcum continuo, & tem¬
pore a-ftatisfubinderec entem.Caue quan¬
do multum incalueris, ne te protinus ex-
'ponas frigido vel humido , nebulofo , &
vento calido & humido , praefertim in lo¬
cis infeSis, & deinfecto loco veniente,
etiam ab omni vento de praedictis locis
Bajae, nifi fuerit nimis longe diftaos, aut
fra&ts pluuiis. Ventus autem qui aerem
infrigidat & ficcat&ferenat, fuanatura eft
falubris, fi eam cum tcmperSTnento rece¬
peris, & eft principalis Medicus contra hu-
iufcemodivcnenum. Magnam adhibe eu- -
ram vitando ventos a ftagnis vel paludibus
venientes,aquas fuge putri das,herbas con¬
tinentes , immaceratumque linum , &
quemcunqueprauum odorem.ProCul efto
acaulimii nucumue odoribus , & foetidis
ab herbis. Abftinendum item 2 balneis, 4
fomno meridiano , ab adherenti anfto-
ajue hominum confortio. A turba fuga ci¬
to &procul ac tarde reuertaris, quoniam
longo duEare folet tempore venenum , ad
offendendum perquam promptiffimum.
Vterecibisficcis,optimi faporis, acribus,
acetofis, vitando brodium,pinguedinem,
'dulcia , vifeofa, vinis fubtifibus, claris, o-
dorlferis, aliquantulum fumofis, fcd pa¬
rum acetofis non dulcibus , dilutis aqua
multum fubtili& clara. Summa , omni
tempore a rebus caue fanguinem gene¬
rantibus aut nimium, ant aquolum, grof
fom&turbidum, & pariter quamcunque
- rem ftomacho nocentem. Hac eft regu¬
la cibipotufque. Vtilis eft, indicio meo,
omnibus fiperiperla cibariis talis fpecie-
rum compofitio. Accipe landalorum ru¬
beorum vnciam dimidiam , cinnamomi
electi drachmas tres & dimidiam , croci
drachmam dimidiam. Gentilisomnitem-
pore hisvritaripcdebns. Snmecimjamo-
mifemunciam , manna: drachmam vitam
& dimidiam , cariophilorum, bcen att>; &
rubei drachmam dimidiam , coraliorum
rubeorum drachmam vnam , cardamonfi
drachmas duas , croci drachmam dimi¬
diam , facchari ad pondus omnium, item
nonnulli aha habent defcriptionem,& eft
talis. Cape margaritarum drachmas duas,
coraliorum alborum & rubeorum drach¬
mam vnam, croci fcrupulumvnutr.ltcm.
Sume cinnamomi vnciam dimidiam, ca¬
riophilorum drachmam dimidiam, coral¬
iorum rubeorum ftrupulos doos , coci
drachmam dimidiam, facchari ad pondus
Pro primo cibo vtile eft , nifi te ca¬
lor offenderet, lumcre ficus, rutam, Si
nuces cum fale^prrelertim tempore frigi¬
do vel humido. Notandum quod Ipecie-
bus multum calidis, vt eft quarta compo¬
fitio ex his quas narrauimus , vtendum
eft folum in ferculis multum humidis, fri¬
gidis & acetofis, aliis vero vtipoilumus in
omnibus. Poft cibum magno funt adiu-
mento femina coriandri prarparati , &
etiam fecundum Auicennamieiuno fto¬
macho, qui hzc ipfatali in caufa plurimis
effert laudibus. Vtere ieiuno ftomacho
fri&ionibus bene , pedina capillos, om*
nem expurga fuperfluitatem , vniuerfum
corpus mundum conferua. Matutino tem¬
pore ignem praepara temperatum, &in-
terdiu quandoque , praffertim humidis
temporibus. Bonis fsepius odoribus do»
mam foffumigato, fimiliter & veftimen-
ta. Admoneas nafb pariter & ore' teneas
vbi plus opportunum fuerit, aliquid the-
riac* , aliis vtro in locis fiue temporibus
corticem citri, zedoariam, velmodicum
thuris , manu etiam fupradidtam geftare
poteris cedrinum pomum. Cape ladani
drachmam vnam, been albi & rubei, ro-
farum rabearum ana drachmas duas, fty-
racis liquidas fcrupulum vnum’, myrrhi,
mentae, cariophilorum drachmam vnam,
fandalorum alborum & rubeorum, cam-
phorae ana drachmam dimidiamrFac po¬
mum cum aqua rofarum mufeata , fufi-
pende collo cornu vnicornis, hyacinthum,
topazium, fmaragdum,vtpecfos tangat,
& etiam in ore. Dixit Auicenna,forent
ceffariuravt hyacinthus & Cmilia,anam-
rali calore noftro calefiant, qui illorum
ad actum producar virtutes, vtoperentur
in nobis. Fer tecti etiam in manu ad odo¬
randum poma odorifera, praefertim citri,
limonnm, arandorum &C2srera. Saepias
ablueosfaucium, & manus aceto , &ali-
quando cum vino potcnri. Nec omitas
 Antidotus.
odorem mcnr*, mclifl* , quercui*, rut*,
violaro® rubearum, & myrti. Vccre odo¬
ribus frigidis, quos tempora cum calidis,
ita tamen n frigidi pr*domincnrur pr*-
iertim calidis temporibus , quia calidus
per feaperitodor &inflammat, quamuis
acrem purget.
Super omnia cura, vt hoc facias, fcili-
cet permifee * quali parte acetum rofa-
tum album & aquam rofarum cum vino
albo potenti, cum modico zedoari* vel
coracis citri.de qua fepius modicum ali¬
quid bibe,& fepius cum ea manus ealaua-
to& faciem. Defertecum infpongia cum
ligno fraxini, & laua etiam cum eifdem
mane & fero tepidis , Vniuerfum corpus.
Vtere temperato exercitio feb te<fro,qua«-
do es in locis infctftis , ieiuno ftomacho,
fitque locus exercitij fpaciofus , aliis au¬
tem in locis facies exercitium fub diuo
Sc pariter ieiunus. Ruftici bibant loco vi¬
ni acetum permixtum aqua;. Admoneo
omnes , vr non nifi fumma cum cautela
res tangant ex infediis locis allatas , nec
quicquam guftent ex illis nifi coquamr,
mundetur, vel abluamr. Haud equidem
fcio an dicere in pratfentia debeam, an fi-
lentio potius pratterire. Quod Doftorum
nonnulli fepius ieiuno ftomacho dare fo-
lent in potu, vrinam pueri recens cmiflam,
vel Iixiuium.Deturororemediorufticis ac¬
commodato.
Prxferaatrix cuntio Epidemii. De pi¬
lulis & pulueribus prefer-
sutiuis.
capvt vi.
Eeeflaria nobis eft bis in hebdoma¬
da, ipfa omnium compofitionum re,
gina , coelitufque tradita theriaca. Vera
quidem theriaca, vteam nofcasfaporem
longa mora in ore conferuat, & ftypticita-
tem ingerit ventri, astatis efle debet an¬
norum quatuor, & non vitra duodecim,
de ea debet antea fieri experientiam ve¬
nenatis animalibus. Theriaca elefta iuxta
Galeni, Anerroiiqoe fententias, feccrum
reddit hominem ab omni veneno, morbo¬
que venefico Etiam in ipla peltilentiali fe¬
bre admittitur. Dicit Galenus feinucnire
theriacam plufauam res omnes diuinam
in conferuando& curando. Dixit Moles
Aigyptius , mirabilem factum efle cum ea
experientiam in peftilentia Antio.henfi.
Nec filenrio tranfeundum puto Galenity-
pum dicentis. Peftem efle draconem cum
corpore aereo, qui venenum contra ho¬
569
minem (pirat & theriacain purgatorium
quoddam cilc^argans venenum & draco¬
nem domans.Accipiarurpoft cibum horis
nouem,& ante cibum horis fex-velfeprem.
Qui eam fumere nonpotoft, faltem cordi
apponat & ftomacho nafoque & pulfibus,
frequentius detur drachma vna preueetis
aliis vero drachma dimidia, feu fcrupulus
vnus. Qui calida; funttemperatur*,bibant
*ftiuo tempore fumpta theriaca tertiam
partem cyphi aquae rofarum cum modico
aceti rofati,alij fcilicet alterius complexio¬
nis, & alio tempore, fumant cum vino albo
permixto cum aqua feabiof* & melifl*.
Quod fi theriaca non affuerit , vel nori
competens fuerit tua natur*, fume mithri-
damm.In aliis diebus hebdomad* fume pi¬
lulas contra morbum faltem horas quatuor
vel quinque ante cibum, vnam fcilicet aut
duas, vel plus, fecundum complexionem*
fuperbibendo parum devino albo cum a-
qua feabiof* & melifl* temporibus frigi¬
dis, vel cum aqua rof* & cum aceto rofato
temporibus sftiuis. Pilul* antiquiores funt
ift*. Sume myrrh*, croci, ana vnciam v-
riana,aloes vnciasduas,fed quia nimium
aperiunt, calefaciunt,refoluuntque fpiri-
ms, ideo nonnulli abluuntipfumaloe, &
addunt terram figillatam, vel bolum arme-
num fecundum dofim myrrh*, fcd eligibi-
lins eft bolus armenus. Nonnulli compo¬
nunt fic. Accipe aloes drachmas fex myr¬
rh* drachmas tres, feminum citri ferupu-
los duos , tormentilfe drachmam dimi¬
diam , croci drachmam vnam, reuharbari
' drachmas duas, cariophilorum fcrupulum
ynum, agarici,corticum citri, fandaloruni
nibeomra ana drachmam vnam feminum
citri ferupulos duos,feminis acetofe drach¬
mam vnam cum dimidia, coraliorum ru¬
beorum drachmam vnam cum dimidia,
boli armeni drachmas tres, camphor* gra-
naduo, conficecumfyrupodecitro. Aui-
cenna ScAuerrois dicunt, quivtimraloe,
myrrha & croco nunquam periclitabitur
pefte. Pr*dici* compoficiones temperant
illorum qualitatem , & virmtem augent.
Sed multo meliores compofiti Niccli , fc-
cundumquam ver* pilul* fixnt ift*. Sume
myrrh*,croci,boliarmeni,charab*,corarj
lorum rubeorum, ana drachmam vnam*
emblicortim drachmas duas, aloes feti ad
pondus omnium, fient pilufe cum vino al¬
bo, odorifero. Credo quod effent nobilio¬
res, & magis ad propoficum, filoco ernbli-
corum ponerentur terr* figillat* drachme
do*, & boli armeni drachm* tres, fiant pis
lui* cum acetofitate citri, & accipiantur
cum vino albo, aqaarofata, aceto rofato.
57 o Marfilij FiciniEpidemiarum
In aliis vero fequatur compofitionem prj -
dictam. Fac autem vt aloe fit Iplendidum,
kue, aliqualiter rubefcens , delicatum,
odoriferum , frangibile, pinguefccns, &
immittendo fuper ipium flamm, madefcir.
Sit Se myrrha dara ,Se corallus delicatus,
abfque theriaca& difiis pilulis non bene
fieri poterit przferuatio Itaque prae om¬
nibus aliis vtere duobus przdi<3:is,fcilicet
theriaca,duobus diebus diuerfis. Se pilulis
tribus faltem, quia deficcando humidita-
tem praeftruant aputrcfadione.Etiam for¬
tificant cor, ftringunt meatus, ne vene¬
num tranfitum habeat ad cor& ipfum il¬
linc depellunt. Videtur mihi quod aloe in
praediriris pilulis, quando funt tempora hu-
mida Se frigida,fimihter8e complexio,non
debet lauari", fed in aliis temporibus Si
complexionibus fumere pilularum com-
pofitionem in pulueribus,, melius eft fo-
lum quando opus eft feftinatione. Poteft
etiam fumi ante coenam tribus, horis ,:vel.
quatuor, ficut etiam ante prandium. Pote¬
ris etiam femel in hebdomada , vel dua¬
bus vicibus autem plus , quando pilulae
offenderent (licet mullius fint offenfionis)
in tempore hyemali & humtdo , loco pi¬
lularum lumere ficum ficcamcum dimi¬
dio nucis, cum modicorutffiStparumfa-
lis/uperbibendo parum aquae rofarum, vel
aceti rofati. Ouodfi Seiftudte offenderet,
vtere loco illius n6 accipiendo aliquid a-
Iiud parum panis tofti intinftiin vino albo
potete, cu pomo arancfe.madefaifto in a-
ceto rolato, & intincto cinnamomo. Sunt
nonnulli qui dant huiufcemodi pilulas iero
vel manc,vnam fciiicetpro vice. Sume li¬
gni aloes,drachmam dimidiam.tormentil-
fe fcrupulos duos, didiami albifcrupulum
vnum,zedoariq drachmam dimidiam,cro-
ci drachmam vnam ‘ berberis drachmam
dimidiam , cornu cerui adufti fcrupulos
duos, fandalorum rubeorum fcrupulum v-
num,feminis acetofe Se coraliorum rubeo¬
rum , boli armeni ana drachmam vnam,
camphorae fcrupulos duos, gemmarum ex
quibus fit elechiarium de gemmis , drach¬
mam dimidiam , margaritarum drach
•nam vnam, hyacinthorum drachmam di-
midiam,confice cum iyrupo de ribes,vel de,
Umonibus Ego aurem in omni tempore et¬
iam in calido , eiufcemodipilulasdare Co¬
leo Sumezedoarfejigni aloes,agrimoniq,
croci, ariftolochfe rotunds,dictami albi,
-gennans, corticum citri,feminis citri,ana
fcrupulum vnum, coriandri praeparati,ror-
meotilfe, fandalorum rubeorum, coralio¬
rum rubeorum, rofarum rubearum^podij,
emblicorum ana drachmam vnam, terra
figillatf drachmas duas,boli armer.i drach¬
mas quatuor , fac piblas cum acetofitate
citri,quas adminiftracumvinoalbo,ace¬
to rofato albo , & aqua tofe. Ego multum
adhibeo fidei huic noftrz compofitioni,
eam accipiendo quando non lumitur ali¬
quid de pilulis cum alog compofitis. Etiam
poft operationem praedi&arum pilularum,
additur ipficompofitioni, ambrs, mn'ci,
hyacinthi, fmaragdi, topazij, margarita¬
rum , cornu vnitorni ana fcrupulusvnus.
Melius etiam erit8elaudabilemu!rumbi-
bereifta cum vino acetofe, velacetoalbo,
cum aquarofe,terrafigi)lata &bolo arme-
no, cum exigua portione fmaragdi,& hya¬
cinthi, & topazf, vel faltem cum margari¬
tis 8e coraliis. Ifta multum commendamur
d Galeno Se Auenzoar. Alij dant cortices
St femina ritri,8elimonum,cum vino vel a-
ceto rofato,St aquaroiarum. Ego verofre-
quentet darefoleo hanc fimplicem confe¬
ctionem , 8tquidem eificaciflimam atque
fecuram,cum vino albo,vel aceto rolato &
aqua rofarum. Accipe boli armeni drach¬
mas duas.temr figillatat.corallomm rubeo,
rum ana drachm am vnam, corticum citri,
zedoarfe,croci ana drachmam dimidianij
facchari rolati ex rubeis rofis conditi vn-
cias fex,acetofitatis citri vncias decem,fac
elerinarium. Raimundus St Arnoldus,the-
riacales quafdam pilulas, tribus modis com¬
ponunt. Primo, fume boli armeni drach¬
mas tres , barba: tormentilfe drachmas
duaSjbarbse herbe tunici drachmam vnam,
facchari ad pondus omnium , fac pilulas.
Item, femeambra: drachmam dimidiam,
mufeifcrupulum vnum , camphorz grana
fex.Item,accipefmaragdi,hyacinthi, topa¬
zij ana partes aequales,triturentur St lauen-
tur ficut abluit Meluclapidem lazuli,fac
pilulascumfuccb aceto fellae. Dicunt hu¬
iufcemodi lapides ab antiquis appeilariBe-
zoar, id eft, liberatores mortis, & quod in
hoc theriacam excellunt,quod ipfa vene¬
num a Ce pellit, non trahit ad Ce, huiulmodi
autem lapides vtrumque faciunt", ideo de¬
bent per os adminiftrari Etiam poflimtfu-
perponi plag.v, morfurae, Se bulla: veneno-
fe.Hacetiam vtunturcompofitione,fciIi-
cet auri optimi, margaritarum, feriri crudi
triti.Laudant etiam electuarium diambrae,
degemmisSe chermesMcfue,laudant gra¬
nata, tubinosjcarbunculos, fapphiros,pal-
ladios, corallOs, grana tinctorum, & lapi¬
dem inuentum in capite afpidis. Se pariter
cornu ynicorni Item electuarium fetifi¬
cans Almanforiscumre aliqua refrigera-
tiua. Vtere etiam rebus languinem clarifi¬
cantibus ,vtnmtkpuH,myrobafeni,fumus
 Antidotus.
•errz. Credo quod vti femine inniperi cum
femine myrti fit multum vtile contra hniuf-
modi venenum Item tale cle&uarium. Su¬
me citrum vnum integrum, maceretur be¬
ne Sc coquatur cum faccharo&aqua rcla-
rum. Et vbi non habetur citrus, fac cum li-
mone feu pomo arancio integro , multi
vtuntnrverbena Su r dare ..'lituspauperi¬
bus parum panis bene tofti, inuniti aceto
cum modico ruta:, & aliquando cum cepz
portiuDcula Do etiam nonnumquam ad fu-
perbibendum parum v.ni puri. Item eiofi
cemodipanem tortum intinctum aceto ro-
fato cum paucnlo cinnamomi.quandoque
luperfumendo pomum arancium,&parum
boni vim.
De his quidem rebus adminiftrarepo-
teris, modovnam, modo alteram.his fcili-
cct diebus quibus theriacam non fimus
nec veras pilulas , vel etiam illis eiufdem
diebusportvcfperas. Vtietiam poteris fe¬
ro , ieiuno fiomacho,parum ifbusnoftra»
Confedionis. Capefaccharirofati, disma
renati ana vncias quatuor, coriandrorum
przparatotum,coraliorum rubeorum ana
drachmam vnam, cinnamomi drachmas
duas/ed zftiuo tempore drachmam vnam,
fandalomm rubeorum, croci ana drach¬
mam dimidiam,verum in artate croci feru-
pulum vnum, confice cum acetofitatis ci¬
rri vnciis quatuor/uperbioe parum vini o-
ptimi, vel aceti rofeti. Poteris etiam vti eo
matutino tempore aliquando loco prasdi-
dfarum.Dixit Raimundus , quod iuo tem¬
pore iuncti fuerunt Saturnus, lupirer &
Marsin vudevigefimogradji Aquarii,an¬
ni millefimitrecentefimi cuadragefimio-
fiaui, in menfe Martio, qua quidem con¬
junctio horribilia fignificabac, przfertim
grauespcftilentias frequentius per fpacium
annorum quadragintaquinque, eo quod
fuerit in fignohumano fixo in domo Satur¬
ni. Inter quaseratpeftilentia illa anni qua-
dragefimi cxftaui, vbi Medici Parifienfes &
exAuinione,&Pedimontaninouam com-
poiucrunt theriacam ab ipfis expertam, &
cum felicitate eos conferuauir. Amoldus
Receptam conlcripfit, quam Raimundus
eiufdem difcipuhis hisverbisrecitauit. Su¬
me feminis iuniperi drachmas duas Icum
dimidia, cariophilorum, macis,nucis mul¬
catas , zcdoarii, zinziberis ana drachmas
duas, ariftolochias longae & rotundae, bar¬
bae herba; tunici, dictami, cnulas campanz
ana drachmam vnam cum dimidia,ialuiae,
rutae , feminis balfarmrae, menta, paeoniae,
pulegij cerainiana drachmam vnam, do-
ronici Romani,baccarum lauri, feminis a-
cetolae, feminis citri, bafiliconis, maftids.
sj\
thuris Vcoli armeni, terrae figUIatae, fpodij,
olfis de corde cerni, rafiirz cboris, & cor¬
nu vnicorni, margaritarum, fapphiri,lma-
ragdi, corallorum rubeorum, ligni aloes,
fandalomm rubeorum , hyacinthi, topazii
ana drachmam dimidiam, facchari rofari,
diaboraginari, diabugloffati, dianenufara-
ti,diacetofellati, pulparum tamarindi ace-
tofi , theriaex aua drachmam dimidiam,
facchari libras tres , fac electuarium aut
morfellcs.cum aqua fcabiofae &rofaia pa¬
rum camphorata , & cum vino cydonio-
mm,addendo folia auri quadraginta. Qui
fitim patimr extra cibum , vratutacetofa
fimplici cum pauxillo aquse frigidz, vel vi¬
ni mali granati acetofi cumiulep roiato,
vel vino acetofb. Portis etiam exprimere a-
cetofitatem citri vel limonis’, vel pomi a-
rancii , & bibere cum aqua& faccharo.
Itemfuccirofarum,faccharirofari,diamai
renati, diaprunis, diacydonitis diflohiti
cum aqua colata & exprdfa.bibendo cum
aqua frigida. Item rofx,myroba!ani,tama-
rindi, cerafa acetofa, pruna, perficaficca,
cydonia trita,difloluta, colata & exprefla,
bibe cum aqua &faccharo ponendoplus
defaccharovbi minus eft de calido, gemi¬
nus de faccharo vbiplusfueric de calido.
Item fuccus rofarum cum vino granato¬
rum, item oxyfacchara cum aqua frigida
recentMn pluribus etiam rebus proficuum
eft vinum Cydoniorum. Vti herbis cor ip-
fum fua virtute relpicientibus, vtile eft, vt
funt botagOjbuglofla, meliffa, endiuia ac
mentns parum. Item feptem principales
herbas quas contravenenum plurimum va¬
lere fertur, quarum prima eft herba hype •
ricon.alio nomine Perforata, fecunda eft
herba dicta vincetoxicon , tertia enula,
quartaraphanus.quinta dictarr.usfexta ati-
ftolochia, feptima laSucelia. His additur
ab Arnoldo& Raimundo , herba tunici.
Necprastermittenda eft agrimonia, aceto-
fella,cichoria,marrubium,hyflbpus/cabio-
fa,pentaphyllon,c2pparis,iimones,citrulIij
arancii fcilicet quos poma aurea vocamus,
& vniuenaliter cuncta acetofa,& que pon-
ticitaremquandam participant.Sciasfiof-
culos viris mulmm conferre, fi eis in cibo
&pom atque elcciuariis vti con£iel"cas,pa-
riter & aqua fcabiofe, necnon melirti, ia
his omnibus quas fanis fimul & infirmis ad-
miniftrantur mirabilis eft,eoquodhumidi-
tates exiccctvenenolas.Et vbi in dcfiecan-
do re&igeratione mulca opus fit, vtendum
potias eft aquis endiuias,ro!arum.pIantagi-
nis,aceto rofato, ve! aqua-velfucco acero-
fellas, fuccolimocum,cedri,aranciorum,
cichorias , pimpinellas, fcmi terra-.
Bbb iiij
fyi Marfilij Ficini Epidemiarum.
Cum vero temperatis vti opcrtsa acci¬ aiies multam declinat humores, minimefi
pe aquam boraginis& bugloffe, lingulis euacuandum. Memineris Galenum &A-
tiecodfionibusimpone|>runa damafeena, oicennam, quanto magis macendi artem
royrobalanos,& tamaruidos. Ethocme- exercuere, tantofemper timidiores eiga
rooriferua mente, quod eundis inreme-. phlebotomiam eflefados, eo qucdpL-s tra¬
diis quim bene conueniunt hate quatuor, hit phlebotomia ex naturali &bcno, &ex
videlicet vinum albam , acetum album ro- fpiritibus quamipfit Medicina , ac minus
fatum, aqua rofata,omnia aequali ponde¬ temporis concedit ad difcernendtun ma¬
re, crocus pauxillula quantitate. Vbi abf- lum fanguinem a bono.Conferunt infanri-
quemora ac cum facilitate quadam ope¬ bus&pueris ea qute contra vermes valent,
rari neceffe fuerit, adminiftrabis qua; op¬ quorum his potiffi mum temporibus immi¬
portuna funt in forma fubtili & liquida, net pericuInm,adminiftraro illis inpotu fe-
vel ad luprabibendum dato cute pratdi- mel inhebdomada didiami drachmam v-
nam cum vino aliqualiter flyprico , (lue
Raimundos inquit, quod fitamdiu dif- cum vino decodtionis ablynmii&nigtilac,
ferri poteffvtprememoratarum fiat com- aut feminis fandi. Ifiiniatur item ftomi-
pofitio pilularum, melius eflevtexhibean¬ chus, vmbilicus, gula & pedtus, oleis her-
tur pilula: quam pulueres, tum quia hu- bifque amaris & huiufmodi,quandoque et¬
iufinodi compolltio melius fermentata iam exhibebis pillulas dereubarbaro. Ve¬
eft,qua quidem fermehtatione vltracom- rum quia multum humida ccmpicxicuitml-
lexiona!em,lpecificam quoque contra¬ tumque calidapericulofaeft temporepe-
it virmtem,mm quia permanendo in fto- ftis,opuseftrefrigerarione,deficcatione,&.
machomage conferuat,roborat, confor¬ frequenti euacuatione , quas quidem fe¬
tatae melius difcurritper corporis remo¬ cundum opportunitatem cummoderami-
tiora . fuprabibendo parum alicuius liqui¬ nefiant.Hunc defer (aeculum cordi appli-
da» fubftantia»,& multum abftinendo.Nec
tamen ideo volumus yt pilulae fint valde Sume rofarum rubearum drachmas
ficca? ac induratae, imo tales fuerint, de¬ duas , fandalorum rubeorum coraliorum
cet vt reformentur. Congruit fanguineis rubeorumfpodij ana drachmamvnam,ze-
plebotomia, videlicet extrahere (angui- doariae, lignialos, cinnamomi, cariophi-
nem, vt conferuentur.fi alias nullum ex (e. lomm, corticum citri, croci ana drach¬
fluxum (anguinis haberent. Sanguineos mam dimidiam. Edo diligens vt omnis
eos intelligo qui.decenter carhofi, colore expurgeturfuperfluitasac cura, nedypti-
rubei funt,pilofi, robufti,quibus vente am- cus maneat venter, fitque tardus ad folidi-
plte , & qui rebus vefcuntur multi nutri¬ tas condringendum expurgationes vel flu¬
menti. His,inquam, extrahatur fanguisex xus fiuefuperfluitates haemorrhoides,fca-
bafilica dextra , inde poft bimeftre fpa- bies, naturales folirofque fodores plagas
cium fiat iterum minutio ex bafilica fini- veteres apertas ,- quibus fine moleffia pro¬
ftra. Nec vna pro vice excedas pondus fluit humor, lachrymas, fanguinem e nari¬
librae. Fiat.etiam temporibus anni tem¬ bus fluentem, folitum & ordinarium vni-
peratis, ac Luna in bono & fortunato a- uerlales guttas & huiufmodi, quoniam hxc
(pedtu exiftente. Sanguis purus minuitur didia expurgamerifafecuriorem reddunta
oriente Sele,choIericusin meridie, me¬ morbo. Admoneo rerum publicaram gu¬
lancholicus iri occafit, phlegmaticus in bernatores , fecundum Hippocratis expe¬
medio noeris. rientiam , fifecerint ac ordinarint ignes &
Vult ideo Raimundus, vtiuxta ordi¬ fumigiaex iunipero, myrto, terebindiina,
nem Auicenriq fecundum quatuor fpecies & thure , mane & fero ante pofticas qua¬
{anguinis praenumeratas , obferuentur in rumque aedium , domuum , &habiratio-
exthahendo illae quatuor horas. Cognof- num,ftaritn expelleretur ab eo loco pedis.
cunturaujgm hs fpecies : primo, per ea- Valedocoiuniperi, laurus,(aiuia,ro(ma-
rumdem ligna deinde , iuxta quatuor rinus, & herbarum quicquideft odorifera¬
aetares quibus dominantur , fiiccedendo rum At terebinthina mirabilis ed. Multi
ordinepredido.Etvbinon apparuerit mul¬ Doctorum dicunt.ignem femperforc tem-
ta (anguinis abundantia, vult ne penitus porepeftis vtilem, eo quod omnem diflol-
minatio fiat,nec caufa conferuationis, nec uitvaporem. Inquit Raimundns vtendum
curte. Etcum extrahere volueris, cura vt efle confortantibus folum, cumgrofii ap¬
dieprascedentifiat dyftere, & exhibitafit parent vapores & humidi. Calidis tempo¬
aliqua Medicina non folntina.Nec prater- ribus foperare debent odores infrigidita-
mittendum duco , quod vbi fanguis ad te alios , c diuerfb cum tempora frigida
 Antidotus*
for & humida , rofz , fandali, myrthns,
camphora, cortices pomorum, mala gra-
nara, calidos contemperant odores,fimili-
tcr acctum,& virides herbulae frigiditifcu-
Iz Cofufaere Magi Feriarum regi pro fni
defenfioneab omni veneno morboque ve¬
nefico, fcnlpi faceret in lapide Kamatitc
hominem flexis genibus flantem , cmdtum
ferpente, dextra cius caput, Jzua caudam
ferpentis tenentem, & imprimi Hgarique
faceret hunc Iapidem in annulo aureo, ve¬
rum lapidi in loco caplulz fupponi bar¬
bam ferpentariz, quem quidem aanslum
geftaret in digito. Laudat A uerrois hirci¬
na; odoramentum vrinz. Moneovt con¬
tinuis vtaris remediis, quum fueris in loco
infedto vel prope , eo quod contagio fre¬
quens eft, infectufque aer continue noxius
offendit. Volo diligenter aduertas, quum
fuerit conjunctio Solis & Luna; , quum-
que oppofitio, ideft, quando eftpelnilu-
llum. Item quando conjungitur Luna Sa-
tnrno, & magis quar.do coniungimr Mar¬
ti Item quum fuerit in quadra cum duftis
Et notaf vt refert Rhafis) fortiter moue-
rifolet venenum huiufmodipeftilentise in
Solis ortu, in occafu, in meridie, & medio
noflis ,quia Sol quatuorhis vicibus muta
tionem caufat in aere. Regnat in vere, in
aftate ti agis,plus in autumno, ln.vereeft
aer calidus Schumidus, & accedit fangui-
nisdominium. In zftatecholera, calidus
aer multum aperit & penetrat,debilitantur
corpora,rebus replentur corruptihbusma¬
teriam humidam acris caliditate in putre¬
dinem tribuentibus. Qui quidem cilor fi
tam intus quam extra cum fic citate foret,
parum abeflet-quemadmodum etiam haud
multum nocet humidum cum aeris tum
complexionis frigiditati adiumSum. Sed
valde peticulofiim eft,vbi calidum hurnido
permixtum fuerit, vel foris ve! intus. Expe-
rim ento compertum habuimus, quod lon¬
ga ficcitas calido minuittemporepeftem,
at frigido, excitat, affert. Denique in au¬
tumno augmemamrfru&mm repletio, ac
corpomm debilitas,a6r tenuis eft obatfta-
tem procedentem vaporumfacile fufee-
ptiuam ,'quas nqnrefoluit propter calor is
diminutionem , deinde nebulolus eft ac
variabilis. S zpenumerovenms adeft grof-
fus & humidus excedit caliditas humidi-
tarem,8c frequenteraduenic, augmenra-
mrque pororum oppilatio ptepter aeris
crebro poft calidumprarccdens, frigidita¬
tem. Sciendumetiamquod cum pori val¬
de oppilatifiint,-comprimunt putrefeibi-
lem ad iittra materiam. E contrario quuin
m
plus «quo aperti, repente nimis veneno-
fhm capiuntacrcm , ita vt nonnunquam
( maxime pcftfudorem vel coitum paucis
fvt gladius ) occiditboris.
De modo curiudifecundum ntienem Phy-
C A P V T VII.
I N pcftilentiali febre non expurgato ve¬
neno, caue ne adminiftres intus, ns ex¬
tra res partium pe&oris fimpliciter aperi-
tiuas, eo quod aditum prasbent veneno ad
cor , & fpiritibus viam aperiunt exhalatio¬
nis , fed vt inflammatio prohibeatur & pu¬
trefactio , vterc (ubito aliquantulum infri¬
gidantibus & multum deficcantibus. Ro¬
borant namqueeer, & vias claudunt ver-
fusipfum tendentes, ne venenum ad illud
perueniat. Pro parte etiam bene purgan¬
dus eft hurrror , & fpirims nutrimento fe-
pius recreandi, Sequte contra venenuni
valent continue adminiftra, id quidemfu~a
natura cor perit. Quod fi differas donec
venenum eo pemcnerit, fortafle fieri pote¬
rit, vtpaites cordis multam inde conftrin-
gantur, quas quidem dermo aperire quam
proficuum,plus forte noxium periculoiiun-
ue eflet. Igitur quum primum caput oinnia-
que membra grauari fimuladiuncfa febre
quifpiam perceperit,vide ex fignis ne mena
dacibus ambignifque fidem habeas , nec
differas quoufque appareat inflat io vel bul¬
la. Sed hzc quum emineant, eo-Citius qiiO
poteris confeflim inungas oleodefoorpio-
nibus & theriaca, pulfus temporum ma¬
nuum Si pedum, nares, occiput, gulam,
pectus & locum circa bullam & apofte-
ma fi apparuerit. Vera olei compofitio ta¬
lis eft.
Sume olei tsliiiae annorum-quinquaginta
vncias octo , imponas feorpiones numero
quinquaginta, fimul cum oleo bulliant, ira
vtfimduin petant, quod facias inzftatSj
& maxime menfe Augufti,/erua& vtere,
eft enim mirabile contra venena: Quod fi
ftomachus cibograuatusfuerit,prouocari-
dus eft vomitus cumfaciSfate, cum aqua
no, tenfando eriamproiicsearionem curri
penna, & flarim poftea faciiscIyfterem.Et
renodabis oiSnFSie malnafum decoftio-
nem Sc matris violarum, bletz-,- hardei, la¬
ctuca;, cai-nomilte, mellis violari, faccha-
ri rubei, yirelli imius oui ,4liaferi2 vel cai
fi-evnciam vnam, fuccirofarumfelutmt
drachmas dnasdaSs communis 8t oieiviev-
ktiquodfariseftHoc f2Cto,applicabis Epr-
574 Marfilij Ficini Epidemiamm.
thema cordi ex rebus eordialibusfrigidiuf- qua lignum,iuxtapoBicemmanus. Si feb
cnlis a praedominio. axillis apparuerit, cuacuetnr hepatica in
Sume aquarum rofarum»baglolfz,ace- brachio eius partis in qua fignum. Si in in-
tofelbe 3 nenufari ana drachmas duas , a- guinibuSjfiatphlebotomia exlaphena,hoc
quarum meliflae, fucci granatorum medij eftfub talo pedis eiufdem lateris. Denique
laporis, acetofitatis citri ana drachmam in vniuerfali,quoties ab origine gulz ad ca¬
vnam, faeci cydonioium vnciam vnam , put vfquehuiufmodifignum appareat, fiat
landalorum alborum,rubeorum & citrino- minutio ex cephalica in parte ligni appa¬
rum ana drachmas duas,fpodij,rafiirz ebo- rentis. Si ab ea parte vique ad vmbilicum
ris 3 feminum citri , feminis acetofe ana ante yel retro, fiat pariter phlebotomia ex
drachmam dimidiam , granorum tincto¬ hepatica. Si ab vmbilicoinfra, debet mi¬
rum grana fex, camphorae drachmam di¬ nui faphena modo quo fupra. Et phleboto¬
midiam , conterantur bencomnia, & ca¬ mandum eft quam citius fieri poteft,fal-
lefiant in vafe vitreato puro. Poft cum tem quum primo apparere incipit apofte-
panno de Grana temp crate calido fuper- rna. Intrepide autem,bonam quantitatem
ponas pecori , lingulis tribus, horis ip- extrahi facias , nili patiens forte modici
fumrenouando. Item proftomacho hanc fuerit-languinis, extradiis duabus vnriis
habeto in facculo compofitionem , ad vel circa , lifte paululum , vt diiudicari
vilificandum & roborandum Ipiritus eius. poflit an bonus lit languis vel ne.Si malus,
Sume ablynthii, menta» ana manipulum extrahere poteris copiolius, 15 bonus, par¬
vnum 3 meliffe 5 acetofa: ana manipulum cius. In debilibus &fanguine non multum
dimidium , rofarum rubearum vnciam v- abundantibus fufficit extraclio duarum vn-
pam, corticum citri, rifi ana drachmas ciarum. At febrilis temporerigoris id mi¬
tres, coriandrorum praparatorum drach¬ nime feceris.
mas duas, coraliorum rubeorum,mafticis, Paticnsautem quum fit languinis minu¬
fandalorum rubrorum ana drachmam v- tio , deguftet vel ore ten eat pomum ana-
nam,macis, foliorum c ariophilorum aha rancite & acetofa quzquc, nalo,fronti,ac
temporum ipulfibus acetum applicando,
mero quaruor,componas cum fucco Cydo¬ hic namq; cSmunisphlcbotomadi eftmo-
niorum. Item fub brachiis hoc remedium dus. Fulgineus Gentilis plurimum laudat
adminiflrahis. Sume rofarum, florum c.a- id quod iam dicem us,vt rem quampiam ex¬
momiflse, meliloti, florum myrti, nucum pertam. Sifolitum apparens apoftema ve-
cupreffi, fandalorum omnium in debita nerit circa fpatulas, applicanda funt ven-
quantitate, bulliant in aqua cui intingatur tolz vbi iunguntur ipfz fpatulz , minutio
■fpongiavelftuppa.quxpoftmodum expri¬ autem liat ex m ediana qua» dici lblet com¬
matur, & temperate calida applicetur, fz- munis & nigra. Si apparuerit in collovel
piufque renoua.Iftud enim mirabile eft. ; capite, minuatur cephalica iuxta pollices
manuum.Silub vel dextro in brachio,phle¬
Cucurbitularum vfut, & curandi ratioperftn- botomandus eft de vena pulmonis inter
medium & anularem eiufdem lateris digi-
tura. Si circa brachium vel latus finiftrum,
C A P V T VIII. exvena Saluatella inter'dextrz manus par-
uum & anuIarem.Siininguinibusvelinfi-
H Isfactis&debire.vtdi&um eft,admi- niftro latere, ex vena Paralytica minutio
niftratis, fi bullavelfignumin tibiis lienda eft inter poplitem pedis & alium
adhuc non apparuerit, duas confeftim na¬ propinquum eodem in latere. Si appareat
tibus ventofas applica, & duas pariter co¬ in tibia velpede dextro , exvena lic di&a
rtis aparte ppfteriori. Voluere veteres vt Vena mulierum, folent Dodores Hifpani
poft huiufmodiyentofarum depolitionem & Catellani prima poft fidum clyfterevel
fieret phlebotomia. Et fi bulla velfignum faltem fecunda die , facere phlebotomiam
folitum non apparuerit, fiat ex vena comr duabus interpolati* vicibus. Infanguineis
muni aparte dextra, ad prohibendam ne robuftis[acbona! ztatis hominibus primo
yenenumpartes cordis attingat: etfi eriam die fic faciuntPrimo extrahunt languinem
appamerithuiufmodifignum vel bulla, eo¬ inparte9ppofita,eo.qapdhumorin motu
dem in latere extrahendus eft fangujs, & adhuc exiftar,nec iam veneficus fafhu eft.
hoc ne fe exteadat dilatctque venenumfvt Si apoftemafiib brachio finiftro apparue¬
femperfolet) per omnes venas ac coloris rit, minuunt Iiibitoa manu dextra vncias
partes.Quod fi circa aures apparuerit,^! lex vel quatnor, vel ex canilla pedis finiftri
collum, minuatur ex cephalica in parte vncias tres.
 Antidotus.
Toft vero horas fex vd ocio recrearo pa -
ticote ar<pe coiero , extrahant afiniftro
brachio vncias fex vel quaruor aut tres iux-
ta compreffionem & virtutem vetiar grof-
fioris , quoniam ea opportunius phiebo#-
iniam expofcerefe monftrat. Etiiaerfo fa¬
ciunt vbi apoftema in inguinibus appareat,
primo quidem minuunt in brachio eiuf-
dem lateris , fecundo in pede illius etiam
eiufdem partis ex faphena. Veram fi pa¬
tiens haud multum robofius fuerit,nec /an¬
guine abundans, attamen naturalem ha¬
bet decenter vigorem virtutifque conftan-
tiam, autfitvtiam exiftat in fine fecundi,
vd in tertio die,quum iam verifimile fit ma¬
teriam iplam iuum curium motumque cce-
pilfe, iamque y en eno infedam eflo,eua-
cuant vncias duas vel quatuor a latere apo-
ftematis, locoapoftemati quam fit pefiibi-
lepropinquiori.Si poftaures extiterit, mi¬
nuunt ex cephalica eiufdem lateris. Quod
fi hac ipfa haud ita facile comprehendi
pofiit , fiat in Mediana vniuerfo corpori
comparticipante. Quod finccilla pateat,
fiat in manu eadem ex vena quar eft inter
pollicem & indicem. Similiter autem fa¬
ciunt a medio fecunda; diei adfcquentcs,
fed ab initio ad medium fecundi facerent
phlebotomiam exparte oppofita, fimiliter
a prim o ad medium fecundi. Si apoftema
eft lub brachio , euacuandum eft ex vena
eiufdem brachij, & ex yeria communi, vel
faltem ex hepatica, aut eiufdem manus in¬
fra digitum medium & fibi adherentem. S i
in eodem przdi&o tempore fignum ipium
in inguinibus fuerit,incidasvcnam lub eiuf-
dem lateris genu, autfub cauilla eiufdem
pedis. Si fignum vergit verius nates, mitte
fanguinem de grolliori vena , & magis ap¬
parentem dorfo pedis eiufdem lateris. Ifto-
rum quoque modus eft, quod circa fecun¬
de dimidium diei, incipiunt vt plurimum
in contrarium.
Nos autem ad canonesnoftrosvniuerla-
lcs accedamus. Quia eiufcemodi morbus
vel eft in ipfofanguine, vel in humoribus
fanguine permixtis, ideo mihi videtur ex¬
trahendum efle languinem omnibus , ab
annis quatuordecim vfque ad fexaginta,ra-
tus multo fatius fore, vt venenum quod per
vena apertionem expiret, quam fanguinis
effluxa magnopere cruciari.Extraheiplum
iterata vice cum fex horarum interftitio.
Robuftis autem corporibus & {anguine
multum abundantibus , extrahe ad fum-
mum .libram vnam. Mediocriter vero ro¬
buftis , & mediocriter {anguineis adufque
vncias ocia , debilioribus autem conflante
pulfu, vncias quatuor vel tres^iue duas aut-
575
faltem vnum. Vbi vero dominium cholera
obtineat , non excedat vncias cxrradtio
duas. Mola'extrahere pracipiunt, quouC-
que non debilis,debilitctur.Hoc autem mi¬
hi minime placet, quandoquidem {piritus
diflofciit. Vbi pullus vacillat, nilprorius ex¬
trahendum. Maior vero mihi eft cura prius
appareat apoftema,eriam poftmodum pro-
uocentur hamorroides ftidionibus factis
cum rebus alperis, &fucco cceparum,cum
ventofis&lcarificationibus , &langui{u-
gis. Vbifanguis abundat, facias idem poft
alteram vena: feSionem-Vbi autem modi¬
cum fuerit fanguinis/altcm id feeer^
De Medicinis venenum dijfoluentibus & ex¬
trahentibus.
C A P V T IX.
Q Vidamvt primo femel euacuatus eft
{anguis, applicant Epithema. Verum
fapientiores id2guntaprincipio , fapiuf-
querenouant, yidelicetatertia in tertiam
horam, apponunt temperate calidum cum
panno coccineo.Defcripfimusvnum luprj
alterum , hoc eft. Sume aquarum rola¬
rum, endiuia, buglofla, meliffie aua li¬
bram dimidiam, aceti vncias duas, fanda-
Iorum, rofaruro, coraliorum, ana drach-
mas tres, fpodij drachmas duas, margari¬
tarum, fapphiri ana fcrupulum vnum,beeri
albi & rubei, offis de corde cerui,{eminum
citri ana drachmam dimidiam,mufcifcru-
pulum dimidium , camphora, croci ana
fcrupulumvnum. Si infolitam ihpatiente
noueris caliditatem , facvtvngatur hepar
& regio renum, vnguentofandalino, bis in
die. Indepofthoras quatuor(morecon(ue-
to & ordine J exhibenda {untpulueris con¬
tra morbum drachma dua vel vna cum al¬
bo vino & aquis endioia , necnon aceto
fella, pariter & theriaca drachma diia,vej
faltem vna. Poft hunc iplum potum coadiu-
ua cum pannis &fumigiis calidis, naturam
ad ludorcm.Nec erraret qui tlieriacam fc-
lam adminiftraret, veiumtamenpiisinylii
eft eam dare cum puliieribus Addunt non¬
nulli accmm,& id mihi haud dilplicet,pla-
cet quoque eam fapius adminiftrari. Et
veilisfirrulcumtheriaca,aqua fcabiofaSi
melifla,vbi non multa adfit caliditas. Anti¬
qua contra morbum pulueris talis eft def-
criprio. Cape diflami albi , coraliorum al-
borum,tormentill$,faoIiarmeni,gentians
ana vnciam vnam , terra figillata vnciam
dimidiam. Modernior haceft. Sntnebar¬
bam tormentilla , agrimonia , ligni aloes,
boli armeni, valcriana Japatij/andalorum
5/6 Marfilij Ficini Epidemiarum
rubeorum ana partes squales , hztbx fca- ceceffitas immineat ffiqoidem ealpjanon
biofx ad pondus omnium milce cumfan- fubeft legijminime obfemanda elt cor.ie-
guine tauri deficcatiad Solem & delima¬ ta tempomm diferetio atque dierum. Nec
ri. Alia defcriptio. Sume fpodii, didami al¬ confidendum eftfpe aliqua inoperenatu-
bi, gentians, tormentillz- granorum iuni - rx ad euacuanonem enitentis, quoniam
peri, feminum citri, carlins ana drachmas irregularis eft propter indigeftionem im-
quatuor-foliorum albatri vncias duas.T cr- perumque veneni, equidem oppreffa natu¬
tiadefcriptio. Sume tormcn tilia:, di Sami ra vtpoteft , plus operatur quam debeat.
albi, corna cerni vili, zedoaris ana drach¬ Poft ideo competens fudandi tempus, vd
mam vnam,margaritaram,coraliorum ru¬ fanguinem fi abundat minues, vel nona-
beorum ana fcmpulos duos.Quarta delcri- buudante dabis purgationem, ex rebus ta¬
ptio. Sume tormenriils, ciSami albi, boli men non commouehribus ftomachum.Fa-
armem, camphorx,'inargaritarum/anda- dusenim cum violenti a vomitus, pectoris
lorom rubeorum cornu cerui vfti, arifto- dfiatandoviasfaeityt ad corvenenum per¬
lochrs.rotundx, faccharialbi ana drach¬ currat , trahitque ipfiim ad cerebmm. Hac
mas duas. Quinta deferiptio. Sume tor- de caufa errant qui capraginem & res hu-
flicnriils, diSami ana drachmas duas,fe- iufmodi exhibent vomitiuas&veiienofas.
minisacetofe , feminum citri ana drach¬ Vix enim vni refifterepoteft natura vene¬
mas tres,zinziberis albi, cinnamomi, cro- no. P-olfet forte nobis quilpiam opponere,
ciana fcrupulum vnum, boli armeni, terrs curvenenatos ad vomitu producere l'hy.
figillatx ana drachmas duas cum dimidia, ficifoleant Dico non parem effe veneno,
iacchari vncias duas. Hic puluis multum mm conditionem, extera enim plus ha¬
/vtfama eft) valet cbtra venenum, tam an¬ bent materis, & ad educendum aptiora
te quampoft adminiftratus. Sexta deferi- per vomitum,&funtin ftomacho, ifiudve-
ptio.Suffleradicum tormentills drachmas ro vapor eft quidam venenofus,& inparti-
duas, fendalorum rubeorum, didiami-albi buspedoris. Nullaigimradfit Medicina,
recentis, cornu cerui vfti, margaritamm, qus vomitum violenter producere poffit,
boli armeni , ariftolochis rotundx ana at eum qui nulla violentia, danarem mini¬
drachmam vnarn , camphors drachmam' me,; approbarem tamen magis, vt per infe¬
dimidiam, facchari albi drachmas duas, riora diuerfofiat. Diflbluatur, quam dabis,
pimpinells, myrrhx, zedoaris ana drach¬ M edicina in vino albo, & aqus fcabiofc,
mam vnam,fandalorum,terrs figiliatf ana endiuis, rofarum, plantaginis, buglofe,
drachmas duas, feminum citri, croci a- . meliffs,acetoro'ato,in quibus facta fit de,
na fcrupulum vnum , hiacynthorum ana codio ex pmnis damafeenis, myrobalanis,
drachma dimidiam. Hi pulueres vigorem tamarindis. Si autem morbus inuaditali-
prsftant cordi, adiuuantqueiplum in ex¬ quem ftomachorepleto , quidnam fecien-
pellendo a fevenenum/putrefeibiles humo¬ dumetitiuxta ordine modernorum? Fac
res deficcant, cohibent vias cordis neve- vtpoftvndionem cum oleofcorpionum&
nenum ipfum attingat, frequenter etiam thet iaca faciliter vomat,cum aqua tepida,
venenum expelluntper viam ludoris .Expe¬ aceto, oleoj&fucco raphani,tentando et¬
rimento compertum habetur priorem, iam prouoeationem cum penna longa, de¬
quam diximus antiquam, deferiptionem, inde adminiftrabis clyftere, poftmodum
ac inter modernas vltimam , czteris effe Epithema, & de ipfispulueribus. Deinde
multo ac longe efficaciorcm.Sunt quidam tempore iquo iam quietior & reftauratus
qui poft vomitus prouocationemffi ea opus sgrotans fuerit, venam feces,fi eftfangui-
fit) fafto etiam clyftere & inun&ione, pri¬ neus,!fin minus,adminiftra Medicinam. Et
mo exhibent pulueres atque Epithema, fi in phlebotomia vitra quatuor fanguinis
poft cuius operationem, tunc primum eua- vncias extraxeris, abftine a Medicina quo-
cuantfanguinem I d autem faciant vbi pa- vfque tranfads fint a phlebotomia hors
rierisianguinis multumhabuerit.nec forte duodecim.Etlicet phlebotomiam perege-
in hoc errant At vbi fieri nonpoflit fangui- risdpem tamen non ponas in folaipfa,prx-
n¥ extractio, mm defectu f rguinis, loco fertim in pletbofico, fanguineo, & robu-
phlebotomis exhibentMedicinam, prius ftocorpore. Qujnimo&inaliisqiiibuspa-
tamen puberem. rum fangninis extraxifti, etiam propinan¬
Poftquamfudauerit infirmus, autdebi- da eftfuo tempore Medicina juxta com¬
tum ludoris tempus elaplum fuerit,non ex- plexionis qualitatem &r rmris.Similiterfi '
pedtanda efthumoris digeftio , quoniam prius Medicinam dederis, non eris ea con¬
non adeft temporis mora atque.facultas tentus , fi fuerit piethoricum corpus, virm-
pro celebradadigelfione.Equidemquum t6 confennenre , phlebotomiam quoque
 Antidotus.
tempore & modo ir, iunge. Et hanc diftin-
cao nem facies, fcilicet in adminiftrando
voumScakerum,vbi& poffibile & con-
neniens. Sed vbi fanguis abundat, proce¬
dat phlebotomia Se fit copiofior, vbi vero
fanguis non abandat, medicina proce¬
dat, & phlebotomia fcquarur, modica ta¬
men , fcilicet potius euentandi quam di¬
minuendi caufa.Poft tertium diem nulla
£eri debet {anguinis extradfcio, nifi te ad
fcoc fanguinis multitudo compellat. Quo-
rielcunqne medicinam vel phlebotomiam
feu vomitiuum adminiftras, ad hoc vt eiuf-
cemodi agitatione ipfum venenum a li¬
gno non rcuertatur adintusfifignumfue-
rit apparcns,facvt in tali commotione po¬
nas 1'ub Se fupra lignum, ventofas & lan-
guifugas, & fupercor epithemata frigida..
Etante&poftpropinabispcr eos ea quo
defendunt a veneno, videlicet theriacam,
bolum armeni, fmaragdos, hiacynthos,
topazium, vcllaltcmaiia gemmarum ge¬
nera, aut corallos cum luceo herbarum
contra venenum. Quum facis purgatio¬
nem,exhibe medicinam cum modico cro¬
ci in decodtioncfupiadicta. Principalis &
fecurior medicina fecundum Feriarum
Medicos, & Mefuen, eft trifero perfico
vncia vna cum electuarij hamech drach¬
mis duabus , vel ad minus trifero vncia
dimidia, & electuari) hamech bon, Se
Perfianieam adminiftrant cum aqua fri¬
gida vel fuccolblatri vel endiuio. De hoc
fopius audiui, & felix periculum feci iam
profenti anno. Vbi autem trifera 8e ele-
dtuarium hamech defuerint , propinabis
diafeuo loco trifero , Se diamanna, vel
fuccum rolarum loco elc&uarij hamech
modo prodifro. Experientiam feci, 8e
multo vtilitatis lecuritatifque hanc com-
polltionem reperi. Sume trifero perfico,
pulpo cafio ana vnciam dimidiam, reu-
barbarijdiamannovel elecruarii hamech
drachmam vnam. Sed vbi natura valida
eft Si venter ftipticus, dabis diamnano vel
electuarii hamech drachmas duas,diftem-
pera cum aquis bugloflo , endiuio, cum
decoctionibus fupradi&is Se aquis prodi-
ffis.
Ego vero reubarbarum in vino albo
8i aquis endiuio cum modico Ipicoteneo
per hojam.quod do in liibftanria commif-
ccndo omnia fimul, fopius etiam addo
poftmodum manno vnciam vnam. Con-
ueniunt8ipiluIo de fumo terro, aggre-
gariuo pilulo, panes oquales, robuftis
quidem intoto drachmavna, aliis vero io
toto drachma dimidia, fuprabifcendo vi-
ao album cum aquis endiuio , vel r cla¬
5 77
rum Sc fcabiofe. Etiam ipfofolo aggre-
gatiuo in omni tempore, profertim mi¬
nus oftiuo drachma vna vel dimidia. No¬
tandum fi febris inhoret humoribus fubri-
libusSe calidis, apparebit ficis vehemens,
gulo ariditas,hnguonigredo, acutus ca¬
pitis dolor, phrenelTs,yclfimilia horrenda
accidentia . Si autem groflioribus inhofe-
rit humoribus 8e minus furiofis/ebris vide-
biturlenta,8eprodidta accidentia remif-
fiora. Confideraeiu(ccmodifigna,Sefcias
quod in quocunque humore conuenit tri¬
fera cum agarico, Se pilulo aggtegariuo
vel lolo.vcl cum pilulis defumo terro. Sy-
rupus etiamfolutiuus quem dicemus infe-
riusfrfiierit in materia furiofa, etiam con-
ucnitdiafenocum elcdtuario hamech vel
fucco rolarum. item cafia cumrcubarba-
ro,item manna cum diamanna in deco-
dionibus frigidis. Si eft in materia grof-
fa frigida & humida , ■conueniunt robu-
ftionbus pilularum aggregatiuarum feru-
puli duo, pilularum de agarico Icrupulus
vnus. Debilioribus vero diacathoiiconis
vncia vna cum diafeniconis drachmis dua¬
bus, vel cum agarici trochifcati drachma
vnaveMemis. Item de pilulis contra mor-
bumdidtis fuperius, .drachma vna vel le¬
mis. Se forte eiulcemodi pilulo conuc-
niuntin quocunque hdmore. Nota quod
agaricus bene prpparatus 8e trochilcatus,
eft lingularis in-hoc cafit in quocunque
humore Se membro. Ideo quando certior
effem de fua propiratione, vterer eo in
omni medicina, dando drachmas duas,
velvnam,vel(emisde eius trochflcis,iux-
tapotentiam medicino. Seiuxta comple¬
xionem hominis. Etvbi dubitarem de cius
proparatione, infunderem eum in oxy-
melle fquiilitico cum falgemma, Si poftea
colando ponerem fuper medicinam abf-
que exprelfione. Item notandum quod pi¬
lulo aggrega.iuo fimt appropriatij, 8e loco
illaru debent adroiniftrari piluloSine qui¬
bus, minus robuftis. Et fcias melius eile
dare medicinam quam pilulas in hocca-
fu. Et fi haberi poffit diamanna melior
eftfucco rolarum Sefortior. Et eledua,
rium hamech melius eft ambobus, fcili-
cct& diamanna Se fucco rofarum.
Demum in omni humore mirabilis eft
ifte lyrupus folutiuus loco medicino ad
minus vncia vna , 8e ad vltimum duo,
cum aqua rolarum Se vino albo. Sume
corticum citri ^radicum capparis, herbe¬
ris, fandalorumrubr.ipodii ana drachmas
duas,ct riophil? eo, meliflojbugloffo , bo-
raginis, cichorio ana manipulum vnum,
acctpfo,prafliij hepatico ana manipulum
5;S Marfilij Ficini Epidemiamm
vnum cum dimidio , Icariolz lyhieftris fionemvfifunt, liberari fuere, alij vitam
drachmas duas, feminis cucurbita:, fcili- morte commutarunt. Per hoc confirma¬
cet peponum, citruili, cucumeris, viola¬ tur quod inquit Galenus inlib. De theria-
tum ana manipulum vn6m,thymi, epithy- ca ad Caffarem, eam effe omnibus vene¬
mi,agarici, rhabarbari, fena:, polipodij nis per aduerfem, foreque potentem, vbi
■ana drachmasduas, fucci abfynthij, fumi- ctetera deficiunt ac funt debilia. Hocai-
terre, ebuli &plaraginis ana drachmasfex, tem habet a virtute quadam miraculofa.
mirobalanoru chebuloru drachma vna,ci- Sunt edam qui vrinam potu exhibeant,
trinoru drachma dimidia, diagridi jdrach- vel lixiuium, item fuccum csparum alba¬
mas duas,facchari albi libras duafifacfyru- rum cum aceto, haud fcio quid-mihi di¬
pum cu aceto Cydoniorum. Ifte fyrupus a cendum. Hoc moneo, rie confidentiam
Do&oribus vocatur diuinus in c&feruado habeas in purgatione poftquam eam fe¬
& curando,quiaftatirn abfcindithumores ceris, etiam fi ex ipfe melius fe habeat in¬
putreicibiles, confoitaii membra princi¬ firmus, fed quum sger melius habere vi¬
palia, pellit venenum'ad extra, & de co debitur, tertia die aut quarta poft purga¬
plurcs vftzfirat experientia:. Inter caftc- tionem. Sed multa adhuc adfit fenguinis
ros Dodores Petrus de Tuffigniana, & fuperfluitas, extrahe parum defenguinc,
Gentihs Fulgineus, eum mirum in mo¬ & reitera eande medicinalem purgatio-
dum commendant, & mihi videtur eum ne.Quod fi non admodum abundat, re¬
fadum cife ad intenfionem trifer* perfi¬ pete {altem pulueres & medicinam, ne re¬
ca, fed magis foluthiusj & mihi fummope- cidat in peius. Quidam exhibent euphor¬
replacetin perfonis non debiliflimis, & biam cum maftice ac gumma elenii. Sa¬
non habentibus ventrem valde lubricum. me euphorbi; drachmas quinque, &fcra¬
Sumatur femelin hebdomada e fanis & pulum vnum, gummi elemi vncias duas,
Kgris.Nota quod poft operationem me¬ mafticis vnciam vnam cum dimidia, da¬
dicina, aut phlebotomiam, fi medicinam bis robuftis ad pondus drachtnam vnam,
non adminiftraaeris die fequenti, propi¬ debilibus fcrupulum vnum, cum aquis en-
netur theriaca: drachma'vna, cum aqua: diuiae & fcabiofie. Eft quidem periculo-
rofirum vnriavna, cum modico aceti ro- fa medicina, nec nifi robuftiffimis appro-
fati. Nec timeas theriaca: caliditatem, priatur,ac nifi in principio. Afferunt non¬
quoniam tam modica portio parum cale¬ nulli gummam elemi fore gummam arbo»
fecere poteft, eo quod qualitas dementa¬ ris cedrini. Sciendum quod hoc in cafe
ris, qualis eftcaliditas,& fimiles,quum fint non debilis exhibenda eft medicina, id
valde materiales, haud multum operatur, eft, quae exilem faciatoperationem, quo¬
nifi multa cum materia. j niam natura ipfa fi prima medicina non
Verum fpecifieavirtus, vtpote qua: do¬ bene fit operata, fecundam non expectat.
num fit-ccelcfte, &quafi fpiritale, multum Nectamen decet nimio impetu foluere,
operatur fecundum Galenum pattca e- nam ex hoc refoluerentur fpiritus, ifhid-
tiam cum materia. Theriaca autem apro- que malum mage confiftit in qualitate
prietate ipecifica Operatur contra vene¬ quadam venenola, quam in quantitate
num, acprarer hoc, caliditatis fecundum materi^. Inquit Gentilis Fulgineus fe
vixperficitgradum,ideb longepotentior multa expertum cum fupradi&o puluere,
eft ad venenum expellendum, quam ad ab initio fic ipfum adminiftrabar. Sume
calefaciendum. Febris item peftilentialis euphorbij drachmam dimidiam, mafticis
multo magis venenofequam calida ad ex drachmam vnam, dabat ex hisfcrupulos
bibenda eft theriaca cum aqua roferum,& duos, & multum plethoricis drachmam
etiam in csteris curandum eft, vt tendant vnam. At mihi multo magis placet aga-
ad quandam frigiditatem, quatenus hac ricus, quia vt aiuntDemocritus, Galenus
ipfa vri valeas. Poteft edam dari Mithrida- & Auicenna, ab omnibus membris alique
tium loco theriaca:, fed multo podores ex trahit humorem, fimiliterque habetvirtu-
theriaca vife funt experientim.Ideo inquit tem quafi theriaca:, aduerfus omne vene¬
McyfesyEgyptms, narratum fibieffe afe- num corroborat, idque ab omni veneno
picntequodam Medico, fe dum tempore expurgat, groffos principaliter purgat hu¬
peftisin Andochia artem exerceret, ipfe mores, nec relinquit tenues quoque in¬
reverumreperiffe, ctetera remedia cun- tentatos. Sitalbus, prorfiis rotundus, nec
fiaforedebilia, at folum qui monitu fuo non & fra&u fedlis, dulcis ac leuis. Sit
theriaca affumebant, tutos & fuperftitcs quoq; modice amaritudini &ftypticitaris,
euafifle, c*teri nequaquam. bene tritus , & mixtus cu felis gema: parte
Et hi tantum qui ea poftmorbiinua- tertia, & fic corrigatur cum fei gemma.
 Antidotus. S79
mei!: refero colito , oximelle fquillirico, rata in qua aurum ignitum cXtindtum fit'
& vinoinfefioms zmziberis, Scficpra- vel etiam exringui poteft aurum in vino-
parctur in trochilearum. Et debilibus tu¬ Nonfinas cum pati fitim, necosexficcarii
tus eft st detur permixtus aliis rcb(js, fed continue fac ipfiim gargarizare cum
quam folus & melius in dccobticmbus, vino albo bene diluto. Kes teneatin ore
cuamin fubftantia, quoniam frequenter humidas frigidulas, frequenter bibar de
longos producit vomitus, ventrifquedo- acetcfitatecitri, & juleb rofato ana partes
lores j nili bene cle&us & praparacusfit. 2quales cum vino granatorum &aqua fi-
Quod fi debite fuerit elc&us & przpara- uefucco acetofellar.Vtilis eft lyrupus ace-
tus, eft medicina fanda & familiaris fe¬ tofae fimpheis cum aqua ferrata , & pariter
cundum Democritum & Mefue. Felices fuccuscitrivel limonumfiue arandorum
namque fecimus (modo & ordine dido ) expreflorum, hare dabis cum aqua' & fac-
ipfo cum agarico experientias. At circa charo qui,velforte.melius cum aqua hor¬
cuphorbium compertum habuimus, quod dei vel ferrata. Item faccharum rofatum
valde bonum nonnunquam fecerit opus, aut diamarenatum vel diaprunis & diacy-
ac fepiufculc contrarium. Vniuerfalitcr donitem diffolucum in aqua, colatum &
&infumma, fis celer euacuando & fre¬ cxpreflum,velrofas, cerafa acetofe, my-
quens , obferuatis modo & ordine. Fre¬ robalanos, tamarindos, pruna, cydonia,
quentius infirmum recrea, quoniam Ipiri- perfica ficca, trita &icfufe in aqua, poft-
tus alias plurimum refoluuntur, nec tan¬ colata, exprefla & cum faccharo & aqua
tum eadaro, fiuc cibaria, fiue medicina¬ recenti exhibita,vtilia funt. Conuenit eria
lia , quf folum mollificam, fed his permif- acerum album cum aqua ferra ta & faccha¬
ce refrigerari ua,deficcatiua,& cordis con- ro 2gri$ fimulatque fanis. Confert etiam
fortatiua, qua; etiam veneno refiftant. oxyfacchara compofita cum aceto albo,
fucco granatorum acctoforum, & faccha¬
Ve cibitione, & regimineigrotintis- ro. Prodcft quoque fuccus granatorum
medij faporis vel fuccus fiuc vinum aceto-
CAPVT X. fbriim cum modicofacchari, & aqua hor¬

C dei cum vino granatorum. Bonum eft an-

ibusefle debet, fecundum Rafim & nulos aureos in aquam tamdiu confricare,
Auiccnnam quarto Canonis, fre¬ donec aliquantulum rodantur per aquam.
quens, modicus, leuis, elixus, ac multi & Item bullire aquam cum auro , &eavtiin
humidi nutrimenti, conditus cum rebus cibo&potu bonum eft. Secundum Gen¬
acetofis Si frigidis, vt fcilicet cum endi- tilem fieri fortafle poteft, vt aurum ad for¬
uia, acetofella, aceto agrefto, malis gra¬ mam reducatur liquidam aptam ad potan-
natis, aranciis, limonibus , ccrafis aceto- dum,hoc modo. Sume auri vnciam vnam,
Es, prunis. Cibi fubftatia fint pulli ,perdix, argentiviui vndas duas, mifce, & fimul
phafianus,cuntusu confummatii, deftilla- mixta maneant quoufque aurum diffoliia-
tum,oua recentia. Hoedinas quoque car¬ ■tur,deinde imponas alembico cum igne
nes non prohibeo. Summa, nutriatur re¬ lento, in tantum quod argentum viuum
bus liquidis, humidis, & multi nutrimen¬ alembicum exeat. Poftca excipias aurum
ti. Sic tamen nutriri debet vt natura tole¬ ex fundo alembici , & adde aquarum bu-
ret, necfebresmultiplicentur, plusenim gloflj; vncias quadraginta feptern, ponas
•nuito quam carteris hoc in cafu vberiori in alembicum vitreum bene obiuratum.
opus eftalimento.InquitAuicenDaquar¬ Continuabis fub eo ignem per tres dies &
to Canone , quod venarum repletio per noctes,ignem dico beneproportionatum.
nutrimentum prohibet vaporis venenofi In fine fi callueris artem, inuenies aquam
aeris & humoris tranfitum, & quod hi fre¬ minime confumptam, & aurum liquefa¬
quentius liberentur qui intrepide nutri¬ ctum, & hoc eft aurum potabile, cordialifi
mento adiuuantur. Nota, quod fa&o cly- fimum, & digeri poteft. Aurum quidem
ftere foluriuo, de quo fupra mentionem alia forma parum eft vtile, quia digeri ne¬
fecimus, fireftauratione opusfit alia, fu¬ quaquam poteft. Adminiftrabis bis in die
mat aliquid per os, facies folutionem vel ieiunoftomacho exhisfyrupis,fcilicet de
cumenematevel fuppofitorio, inde ad ho¬ acetofitate citrideIimombus,de cichorio,
ras quatuor adminiftrabis aliquid nutri¬ defiirooterra ana drachmam dimidiam,
menti , de quo paulo fupra difleruimus. cum vncia vna aquarum mcliffe & {ac¬
Vinum fit album, fubtile, odoriferum, di¬ ci acetofella». Item fyrupi de agrefta,
lutum cum aqua ferrata, recenti falrem dc ribes , rob berberis, dc cydoniis, de
parte atquali. Melior vero eflet aqua au¬ granatis medii faporis , de granatis
CCc ij
53o Marlilij Ficini Epidemiarum
cum aquis endiuiz & buglofiz. Item ly- no, itemlpederum coagulataru drachma
rupi de endiuia cum aquis endiuiz & ace- vnam cum vino. Coagula fent mudlagi-
toiitate citri,cum fucco acetofellz, St vi¬ nesqufdam incertis veficis, appeniat m
no granatorum acetoforum,item fecerim vifceribushaedorum&Ieporum. Itemra-
limonum, vel citri, vel arandorum ex- diccm palmae Chrifti cum vino. Hzc qui¬
preflorum exhibendum cum aqua & lac- bus ( vt tradidimus ) lapientes vtuntur,
charo. remouent venenum a corde. Cohueniuut
Non difpliccret fi loco aquz admini- adeo nferuandum & curandum hz confe¬
ftrarcs brodium pullomm,quod appellari ctiones. Multum confide in hac nollra
vulgariter folct piperata, aut perdicem compofitione fimplki, fecura, efficaciffi-
codam cum agrefta & endiuia, exmde co¬ ma. Accipe boli armeni drachmas duas,
lata, cui mixtum fit aliquid ex memoratis terrz figillatz, coraliorum rubeorum ana
fiiccis cum dulcibus contemperando ace- drachmam vnam, corticum dtri, zedoa-
tofa,veiuri natura facit in granatis medij riae, croci ana drachmam dimidiam, fac¬
laporis. Etiam mala granata acetola cum chari rolati,rofis rubeis conditi vncias fex,
vino &feccofuolbla, vel etiam cum aliis acetofitatis dtri vncias decem, dabis fem-
fuccis,' condiantur bene omnia. Item fuc- per cum vino albo &aqua rolarum, quan¬
cum rolarum, myrobalanos, tamarindos, doque commifcendum eft parum aceri ro-
faccharum folatum , & diamarenatum, fati.Ex his etiam conficere poflumus pi-
diaprunis, diacydoniten diflbluta in a- lulas,fi loco laccari rolati accipiamnsrda-
qua, & colata & exprefia, bibenda funt rum rubearum vnciam dimidiam cum
cum aqua recepti. Item oxyfacchara cum acetofitate citri quantum fufficit.
iulebroiato &aqua ferrata. Item luccum Q.uidam dant illas confumpuones :
rolarum & acetolitatem citri cum vino
granatorum. Nota, lyrupus acctofz feili- diadraganti ana vncias quatuor,folia au¬
cetin quocunque vtilis eftiyrupo.Vbi non ri numero decem, margaritarum,hiacyn-
habeatur a'cetofitas citri, exprime limones thorum , offis de corde ceruid ana dra¬
vel arancios, & cum faccharo tempera, & chmam vnam. Item cape’ margaritarum
vbi maior adiit caliditas , maiori quanti¬ ferupulum vnum, lapphiri, hiacyn thorum,
tate dabis acetofa, vbi minori. Et vbi non finaragdorum drachmas duas, terra fi¬
habeatur lyrupus acetofus, dabis acetum, gillatz, trium granorum, ferici-crudi triti
aquam,&faccharum fimul permixta. Al¬ ana drachmam dimidiam, finaragdorum
bum acetum melius eft rubro. Item lyru- drachmam vnam , manus Chrifti rolati
pumhuncoptimum. Sumcfuccimeliflz, quantumlibet, aqus rolarum in qua con¬
boraginis, bugloffic depurati ana vncias fricentur anuli aurei vel vala aurea huiuf-
tres, aqua: rofarum, aceti albi ana vnciam modi, quantum fufficit. Item aqua: rola¬
vnamcum dimidia, acetofitatis dtri & li¬ rum, facchari albi ana libram vnam, fan-
monum vnciam dimidiam, facchari albi dalorum rubeorum & alborum, coralio¬
libram vnam , ex hoc propinabis vncias rum rubeorum, Ipodij ana drachmam di¬
«duas cum aquarum buglolfz & acetofellz midiata,margaritarum drachmam vnam,
vnciis duabus & dimidia, exhis vtere quo hiacynthorum, finaragdorum, lapphiri,
placet. Et fimul dato duos trochifcos de olfis dc corde ccrui ana ferupuluni
camphora. Quidnam fepientum locoly-
rupi hanc dant potionem. Sume aquae ro- Omnia aromatica conueniunt ad con-
farum libram vnam, vini albi odoriferi li¬ feruandum & curandum, maxime quz
bram dimidiam, boli armeni optime pul- attinentfrigiditati & caliditati. Et fi non
«erifati& cribrativnciam dimidiam, pro conueniantad febrilem calorem, valent
vice vna exhibeto drachmas duas, elle- tameniducrlus venenum ipfius, & maxi¬
nim remedium & antiquum & potens. me fi contemperentur cum frigidis, ita vt
Experimentatores duobus potiffimum ad frigiditatem aliquam declinent, & plus
■vtuntur, videlicet fucco florum arando¬ dedinentftante vel temporum vel com¬
rum cum vino in cafii & poft calum , & fe¬ plexionum velfcbrium acutarum calidita-
mine cardui benedidi cum vino , quia te. Item nota quod inter terram figilla-
hzc lunt experta aduerfes venenum fun¬ tam,& bolum armenum hzc eft dillan-
gorum. Solent & hac dare lapientes. tia quod quamuis vtraque valeant contra
Sume fucd fcabiofae vndas tres , terrae venenum & morbum, nihilominus plus
£gsflataj drachmam vnam cum modico vtuntur lapientes terra quam bolo in cz-
vini, femini dtri drachmas duas cum vino teris venenis, at in morbo peftilefcriaii
bcco. Itemambram & charai^ ciam vi¬ potius s jonuerfc faciunt.
 Antidotus.
In hoccoimemmtomnes , ia czteris ve¬
nenis cii melius effe terra maxime exhi¬
bendo eam cum modico boii armeni, &
granorum luniperi, Sc aceto dilato fecun-
dum medum Galeni, quia ftatim ccn-
ftringit, clauditque vias pedforales , ita
vt venenum per eas tranfire non poffit,
eiicicque venenum per vomitum. Pari¬
ter Sc venenum quod per folutiua educi-
bhe , id facit admimftratam i tam poft-
quam 2ntccafum,fedfceuriusante.
Similiter confentiunt omnes , quod
quum ad confcruandum fe a peftc tum
etiam expellendum ipfam bolus armenus
czterafimpliciafuperet omnia , maxime
exhibitus cum vino albo & aq ua rofarum,
fecundum ordinem Galeni, Scrapionis&
Auicennar, qui aiuntfcefie expertos tem¬
pore magni peftilentizfuifie cum hocfa-
ciiiter Sc conieruatos &fanatos humores.
Eft enim bolus armenus rubeus parum
croceus, delicatus, frangibilis. Terra vero
figiliata aliquantulum iit rubens, guftui
parum acetofa& arida, nonnihil vifeofa,
nectamenadeo tenax vt digitis adhjrear.
Aducrtequod nonnunquam initium ca¬
pit morbus cum iputoianguinis abundan¬
te, hoc in cafu non datur bolus, neque
aliud huiulcevenenofi fanguinis firidtiuu.
Imo coadiuuatur ifte fluxus cum rebus pe-
doralibus, extrahiturque fanguis ex am¬
babus venis laphem, in quabtatem com¬
plexionis.
Quod fi aegrotans eft multum (angui¬
neus, fit etiam minutio poftmodum ex
mediana, Nec funt praetermittendae fri¬
cationes ftomacho ieiuno. Fac vt admo¬
neat nafofpongiam intindtam in aqua ro-
farum & aceto rofarum, & cum vino odo¬
rifero , quibus etiam farpe lauat omnes
pullus & faciem. Vbiadfit de futura phre-
nefi fufpicio, admoueas quandoquefron-
ti aquam rofarum cum aceto rofarum.
Et nili nimiam metuasfbmnolentiam, ad¬
das parum carophorz. Cura nc infirmus
in profundum nimis deueniac fomnum,
fufficiuntenim horae fex vel quinque per
diem & nodem, fiquidem dormitio mul¬
ta retrahit venenum ad intra. Ventofe
a tergo politas, frictiones & ligamenta cir¬
cum extremitates, conferunt ad phrene-
fim pariter &fomnolentiam. Item con¬
fert fuppofitorium ex faponc duro cum
modico falgcmmae. Somnus modicusin
principio morbi vtilis eft, nec ideo tan¬
tum vigilandum eft vt inde fpiritus rcfbl-
uantur. Cameraeuentaridebetfepeapc-
riendo & referando, ex hoc enim varia¬
tur acTjfic tamen euentari debet, ne ob
581
id fentiat atgroracs & patiatur frigoris
quiccuam. Debent tendi per latera le¬
di lintea aceto madefada. Afperge pa¬
rietes ac felum camera: aceto aqua per¬
mixto, fpargantur hinc inde, & per an¬
gulos Sc parietes apponantur frondes,
pampini, canna», filices, rofe, plantuiz 8C
folia citrullorum & alia quique viridarrr
tia, flofcufi&poma odorifera.
Facies fiiffitum ex fandalis & rofis, mir-
thillis & camphora, terebinthina , thure,
corticibuscitri,corticibus granatorum Sc
pomorum communium , additis modi¬
cum cariophildrufn Sc croci. Super om¬
nia curat Gr, quodiingubs horis fex opori
tet te mutare & renouare infirmo cami-5
fiam 8c omnes pannos, linteamina, fuirU-
gia, vna cum vafepro fumigio, Si commo-
defieri poteft mutabis fingulis viginti qua-
tuor horis liratumSc cameram.
Antea autem quam introducatur ,'fit
camera bene emundata, ac bonis fvt con-;
uenit) odoribus fumigata. Afiteir enim
afr.idus, lcfius & habitatio veneno infi¬
ciunt. Nec volo cum iilentio prarcriri,
quod vbiinfolita, appareat caliditas, fto-
machi robur, dolorumque ab inteftinis fe-
curitas, confueuerunt Rafis & Iohanni-
tius femel tantum ad potandum dare a?
quam frigidam Sc recentem multa cum
quantitate. Ego vero vt fecutius ageremj
darem aqu* hordei recentis libras tres,
cum vnciis tribus faccbari. Et forte darem
etiam fucci cucumeris fibram dimidiant
cum vncia vna lacchari bene fimul per¬
mixta, poftea fucci aranciorum vel grana¬
torum vnciam vnam, & drachmam vnam
facchari. Quidam compatriota nofter vir
robuftus, quamprimum liicipfum morbus
inuafit,immerfitfe aquis frigidis, perque
duas horas fic fterit, exiens liberatus eft,
veruntamen fallaciflimum hoc eft experi¬
mentum. Forte fecurius eflet fecfere in a-
quis tepidis, que pedoralia non attinge¬
rent, quoniam hi partes non funt ape¬
riendi, nec ad ipfas prouocandi funt hu-
Nonnullihoc in cafii aflumpferunt ve¬
nena, & maxime qnz frigidinaturi, &-
fortaflis etiam.e2 qui calidi naturz,prms
vel poft theriacam vel terram figillarain
cum bolo armeno Sc aceto aqua permix¬
to, Sc fimifia qua: contra venenum funt.
Inter quos quidam phyficus liberatus fue¬
rat. Videtur tamen mihi res admodum
periculofa.
CCc ii}
jg2 Marfilij incini Epidiemarum
De cura per artem chirurgia, Simplicium deferiptio ruptorisruzA-.

C A P V T XI. CAPVT XII.

H Ocin cafunonexpe&andum, quo-

ufqueappareat inflatio aut bulla/ed
~Q Vptoria haec font, vincetoxicon, vi-
XV triolum, flos aeris, nux rancida, cor-
facta purgatione vel phlebotomiafis celer dumenium, arfenicum, calx vilia, anu-
& promptus ad venenum extrahendum, pharmacnm,cufcUta, caix cum fapone ful¬
faciendo cum fermento & cantharidibus lonum , aura , cynogloffa, fermentum
ruptorium, vel aliud ex his quae inferius cumlixiuio, galbanus cauda equina, eu-
narrabimus. Applices mulculo dextri bra- phorbium, ftercus columbinum, -ftercus
chij fub cubito interiori a parte vel vbi tan¬ accipitris, anferum, anatum, nafturtium,
gi 1'olet pulfus,non tamen fuper proprio limaria viua vel fuo cum corticetrita,rana
pullu. Similiter facies fuper talo pedis dex¬ excoriata & affata, calamentum, pulegiu
tri quatuor digitis ad intra, vt fiat vefica, ceruinum, ariftolochia, raphanus, vifcum,
quam aperi, apertamque teneas. Sifoli- centinodia, coftum, piper,' lapis fpongiae
marinae, flammula trita, vrtica , finapis
breuitafque temporis obfouandum ordi¬ vitalba, mentaftrum, fcabiofa , canapis,
nem impediant,-fiat phlebotomia atque, canapatium , cantharides & falgemma,
purgatio. Quibusfaflisyelfakem phlebo¬ granamafticata, pirethrum, vitefium oui
tomia, facies mptorium,& applicabis eide cum multo falis, confolida maior, & ica-
lateri fex digitorum fub figno diftantia. biofa, tritae intra duas lapides mirabiles
Sunt qui temporis varietati non confidat, funt. Didtaruptoria debent cito, vt dixe¬
fed & praeter ordinem primo & poft, fi- ram , applicari, & forte pariter fuper fi¬
mulque quo, melius poffent remediis cur* gnum apparens. In delicatis perfonis
fiudent. Modernorumjalis ordo quorun- vtendum eft lenioribus&in aliis,fortiori¬
dam eft, vt vbi nil expediat, primo purge- bus. Et tutius eft vt fub figno ponamur
turinfirmus Cum clyfteribus, pulueribus, quam fupra, vel fuprapponantur minus
phlebotomia & medicina. Poft vero ap¬ fortia, fub vero, fortiora.
plicanda vt diximus ( etiam non apparen¬
te figno) ruptoria, ac tutius eft confeftim ,
Curandi apojlematis rationes modi,
( appareat fignum vel non) ponamus rup¬
toria & reliqua huic morbo appropriata.
Si videatur apparens, fic facito. Si enim CAPVT XIII. ;
apparuerit circa aures fubito ruptorium
applica collo in pofteriori parte, eiufdem
tamenlateris in quo fignum. Si fub bra¬
H Ocfignum vocatur apoftema, quod
quum venit ante febris acceffiun,
chio, mulculo ruptorium apponatur eiuf¬ indicat cor forte efle & potens ad expel¬
dem brachij, vel prope pulfum,non tamen lendum venenum, & tunc eft febris acci¬
fupra.Siin inguinibus,pone iuxta cauil- dens apoftematis. Ediuerfo eft quum ve¬
lam,hoc eft, fuper talo pedis eiufdem la¬ nerit poft febrim. Hoc enim apoftema
teris. Quum alibi appareat, applicarupto- eft duarum generationum, altera eft bul¬
riu fub figno perfdiftantiam fex digitoru, la & nominatur anthrax & carburichlus,
vel fextantis, ne tam en ponatur,vtcunque altera eft inflatio, &vocaturbubo &glan-
fit, fupra pedtus. Etfifueritin gula, videli¬ dula. Bulla communiter per emun&oria
cet 3. parte anteriori, ponatur ruptorium a exit, & quanto plus a principalibus diftae
pofteriorividclicetin collo, fi vero in po¬ membris, tanto minus periculofa eft. Ni¬
fteriori pane eodem inloco fuerit, non gra eft omnium peflima, fecundo viridis
deb et i n anteriori applicari, fed potius fub loco eft paulo minus mala, tertio glauca,
loco figni,ficque tandiu permittes ibi¬ rubea quarto. Et quanto aridior, tanto
dem ruptorium donec veficam fecerit, peior eft. Inflatio communiter in emun¬
quam aperias, & fupraponas butyrum & ctoriis venire fblet, hoc eft principalium
foiia caulis,item fpongiam hac intinctam membrorum purgatoriis, quae tresiunt, in
decoctione. Sume camomillae briranni- locis fcilicet poft aures, fub brachiis, in in¬
cz, meliloti, fcabiofe ana manipulum guinibus. Cerebrum per emuncioria poft
vnum, bulliant in libra dimidia aquae ad aures demittit venenum, nec non in col¬
confumptionem dimidij, hanc quia ve¬ lum. Cor fub brachia mittit. Ad vel cir¬
nenum trahit renouato, teneto fspius in cum inguina hepar. Hac de caufa peior eft
finem vfque curas. inflatio quam bulla, quoniam veneni mu!-
 Antidotus.
tum ad principalia dccurrifie membra
often ditJEt quanto cordi propinquior in¬
flatio fuerit, tanto quidem periculoiior.
Vtroramque fdlicct bullat pariter & infla¬
tionis cuafi fimilis eft cura. Sunt qui acce¬
dente apoftemateante febrem & procula
corde,faciunt,fi’bite ligaturas inter locum
doloris & cor3fimraponuntqtte repercu¬
tiendi caaia res frigidas, ficcas. At fupra
doloris locum proprium, res ponunt cali¬
das & humidas , refolutiuas. Ali) quam¬
primum apparereinripitapoftema, ponut
fupra fimul & a latere ventofas,vt diximus,
& raptoria, fubito hanc exhibendo medi¬
cinam. Sume hclkbori nigri'przparati,
fenz, cinnamomi ana drachmam dimi¬
diam, diagridij (crupulum dimidium, in¬
fundantur in vini granatorum vndas qua-
tuor , & facchari vnciam vnam. Si ad
multas horas in infufione flaret, melius
eflet, poftea cola & exprime, propinanda
quum apparet apoftema antequam dor¬
miat. Sic vero praeparant helleborum.
Scindunt per longum in frafta minuta,
ponunt ipfum in pomum'iri ftuppis prius
aquarofarum intin&is, ficque coquunt
fub cineribus calidis, co&o fcmcl proii-
ciunt pomum, recoquunt helleborum alio
in pomo-, modo quo prius, feparatim a
pomo conferuatur.Dantrobuftilfimis hel¬
leborum mixtis mifccndis, modo & ordi¬
ne dido. Caetcrisvcro & minus robullis,
dant (olummodo pomum fecundat co-
dionis. Przparantfcamoneam coquen¬
do ipfam in malis Cydoniis' vel in pafta fa¬
ri na hordei fada cum vino Cydoniorum.
Non reprobo iftorum regulas, fed ad no-
ftras regrediamur.
Regula & modi applicandorum raptoriorum.
C A P V T XIV.
Q Vum opportunum non eft vt extrahi
poffic fanguis cum ventofis velfan-
guitugis, nec incendi ftgnum, poni de¬
bent fub vel fupra, vel fimul vtrobique
ruptoriaex didis, & his etiam quae in fc-
quentibus dicam compofitionibus. Exhi¬
be autem przdida, ft videatur temporis
adefle commoditas, poftquam extradus
eft fanguis, ac parum quieuit zgrotans,
vel faltem poft afliimpiionem medicinae,
& eius perfbdam operationem, & non
przfto affuerit qui manu operetur, dato
puluerem , quem fi non habeas, exhibe
medicinam. Si nec medicinam habfieris,
applica fine dilaiione raptoria fupra & ex¬
tra Cgnum, cum moderatione,vt decimus.
&ordine,&fitempnsiritet, nec quicqua
adhuc factum fit, exhibe fima! purgatio¬
nem & raptoria, nec cefles vnquam i re¬
mediorum admiciftrarione, nec differas
vt fperes te omnia cum temporis commo¬
ditate fadurum. Aduert, ncfiiper figno
ponasfes aderofrigidai & ftipticas ,vt ve¬
nenum ad intra repercutiant. Vtere his
quz aptae ad trahcndlinS & refoluendum,
vtfuntrescabdari' Ac aliquantulum tem¬
perandae lunt quandoque, fi fis eis conti¬
nuaturus Cum rebus frigidis ,vt nimia eui-
tetur inflammatio, riec tamen ita frigidis
vtinde reftririgant..
Nec miiltum metuas dolorem,quoniani
venenum trahit ad poftrcma. Nolo ta¬
men toleres exceflum, quoniam vires ad-
deretveneno,augmentarct pariter & fe¬
bres, naturamque nimis lafla-et. Locum
ruptori-; nolo per artem in totum confoli-
dcs,'donectres clapfifint menfes,hocve-
ro quum facis reitera purgationem. Qui¬
dam Florentinus nofter hoc vere incidit
bullam, quod cum inde ab hoc morbo ita
liber eflet, vt nondiuerfus foret a fanis,
haudita multo poft quam primumplagam
confeiidauit, tranfadis vero poft diebus
quadragiriia iterum morbo infeclus bidui
fpacio interiit, maxime hoc quia fine pur¬
gatione plagam reftrinxerat. Hoc etenim
fcias, quod qui poft feptimum perit diem,'
mala potius cura id euenit quain huiufcc
natura morbi. ScitO quod poftquam ve¬
nenum iri tantum decurrit ad apoftema,
vt principalia membra per hoc fi nt alleuia-
ta, riifi tu perbene 8c continue idipfum tra-
has,re<ftifices,&purges,intrinlccumapo-
ftematis venenum plus exafperatur, con-
tradlum vaporat ad intra & occidit. Idcir¬
co continue cor ipfum fortifica conftrin-
gendo vias eius intus .& ab extra, humo¬
res fiepius euacua, verieriifin plagae' reifti-
fica,purga. Nil fperes certi ex illorum prp-
ter rationem limitatis fpe, quiniriio nec
ad inflans ob hoc a remediis cefles s maxi¬
me fi adhuc feptimus non clapfus fuerit
Cempcfita ruptoria dr emplafira
quadam fortia.
CAP.VT XV.
"JV /I Vldfariam funt ruptoria compofi-
1VX ta,fomaque in trahendo venenum
ad extra. Enarrabimus multa, vt fecun¬
dum opormnitatem cuiuflibet auxilio c6-
modevtipoffis.Sumeficus,ireos,& gra-
natritideontufa,parte squali, maturat
hoc dto ac rumpit- Item fermentum cum
584 Marfilij Ficini Epidermarum
oleo & file. Item pix cum pafitdis Sc mei¬ 'coloris mulmm viridis aut rubei vel nigri.
le. Item ftercus paflerinum cum axungia Ac’ etiam vbi non multa foret corrofio,
porci. Item vitrum pulucrifatum cum te¬ temperatoria quaedam adducam & magis
rebinthina. Item nili abominefum foret conueniemia,ybide magna metus cflet
Cereus humanum, valet multum ante & inflammatione. Sume barba: maluauifci
poft rupturam, fiipraponcndo medullam vncias duas, caput vnum liliorum alboru,
.panis fcrueritiolcp intingam. Item oleum farmaefcminisliniana vnciam vnam cum
cum cineribus bullitum. Item cantharides dimidia,iulliantin aqua cpmmuni,&pi-
numero decem ’,cumvndispafllilariim flentur cum fermento & axungia veteri,
vna,fermentivria&'fcmis, fcabiofa:, cy- applicetur calide,. Irem fume furfuris non
noglofTas,confolida:mai6rfe>antipharma- enitus: expurgati a farina manipulos
cianavnciam vnam, incorporentur cum uos,-coquatur-iriaceco-Item. -columbina
oleo liliorum. Et iifortius facere volueris cum aceto & oleo rofero. Item ferina l;or-
addefel & columbinam herbam, rutam dei cum fucco bridanica: vel coqfblidc.
ana drachmas duas. Item nafturtium cum Irem caepas cum butyro codas , addendo
oleo,&fale. Itemiauripigmentum,piper poft caricas, & fermentum cum oleo ca-
ana drachmas duas, c.aricas numero de¬ momiliino dulcorari poteft f fi opus litob'
cem, fac emplaftrum cum meile quantum odoris vehementiam) addendo pomaco-
fufficit. Itcmbaurach, falis amoniaci, fca¬ da,aut maluauifcum,& malaam, ipfarum-
biofe;, antipharmaci, allij, piperis anapar- que mucilagines. Qnodfi maiori adhus
tes aquales, fac emplaftrum cum fucco opus fit dulcoratione, accipe aepasco&as
fcabiofe Item galbanum , radices lilio¬ & poma coda, fcilicet cum butyro & oleo
rum alborum, ftercus humanum, confoli- camomillino. Item malute, barbsmalua-
dam maiorem tritam inter duos lapides. . vifei, fcabiofe ana manipulum vnum, bui-
Item fermenti vncias quatuor, fi napis, ru¬ liantherbat in aqua communi", cum qua
tae fcabiofe, abfinthii ana manipulu vnu, incorporetur farina. Piftentur autem her¬
radicumliliortim alborum partem tertiam, ba & condiantur fimul omnia cum vnria
vitrioli drachmas duas, cantharides nu- vna pinguedinis gallina, & totidem olei
'mero decem, galbani vriciam vnam,'nu¬ camomillinij crocidrachma dimidia, eft
ces rancidas numero tres , olei liliorum enim delicariffimum emplaftrum. Item
uanturn fufficit, coquantur herbae & ra- fcabiofe, pes columbinus, cichoria, confo¬
icesinoleo, & fiat emplaftrum, adden¬ lida maior. Conuerdt poft hac empla¬
do csrera ingredientia fecundum artem. ftrum ex apio, bridanica, farina orobi cu
Irem cantharides cum oleo faponis. Item pradidarum herbarum fuccis, fecundum
cineris quercini. quo tiniftores ytuntur, aliquos etiam cum theriaca. Item empla¬
partes quatuor, calcis partes fex, mifce, & ftrum ex opoponaco trito cum paffulis.
quum vterisfuprapone prredidum empla¬ Item affa, ruta, & nitrum cam meile. Bo¬
ftrum. At iftud nunc didum emplaftrum num quandoque fuerit vndum efle cum
facies cum oleo oliuarum nigrarum, & theriaca/uprapofitis cppisS: malua codis.
fortius eft, fi oleum cineribus bulliatiiem Supraponunt etiam nonnulli flores aran-
fermenti, vrtiese, pinguedinis carnis exic- ciorum,& folia contufa cum*axungia &
catx , barba maluauifcr, maluae, partes maltiis. Quantum vero ad ipfamtheria-
aequales. Quinque funt herbae hoc in cafu cam, volunt aliqui non efle ei quicquam
tum omnibus emplaftris tum etiam intus fuperponendum, quoniam remittit vene¬
fumptae valde oonuenientes , quoniam num ad intra.
tam intus quam extra veneno refiftunt, &
funt quafi temperatg ^fcilicet confolida, Emplajln tempemtifsima.
fcabiofa, agrimonia, bridanica, ariftolo-
C A P V T XVII.
T>t empUfiris temperatis.
/'"VVumbulla multum nigra eft, & fu-
C A P V T XVI. Vd pra modum ardens, ac per quam ci¬
to accendit, corrodit, & dilatatur, tempe-
F Ortia funt admodum fupradida rup- ratoria debent efle ea quse adminiftras,
toria & tmplaftra, cum ad rumpen¬ deficcariuacum aliquali frigiditate, tem-
dum, rum c tiam ad extrahendum cito ve¬ perataque caliditate refoluriua. Exempli
nenum. S c d r on funt continuanda,quo- gratia. Sume plantaginem & gallas cum
niam nimis inflammarent, attamen eis aceto codas, itcmlentes cum panemixto,
plus vti quis poffet, vbi apoftema nofi effet cum cribratura furfuris. Item grana» aO=r
 AnticlotusI
coi Sc medij faporis in qtiatuor panes
fcifia Se Coda in aceto vfque ad eorundem
difloliraonem, conterantur & applicen¬
tur, conueuiuntab initio morbi vique ad
declinationis flatum.. Conuenit alterum
hoc emplaftrum ante vlccrationem cau-
fatamabulla. Sumeacacij,draganti,opij,
coracum granatorum ana drachma vna,
viridis atris, hiofcyamum album, fac em-
plaftrum cum vino Sc ferua ad vfum. Qua-
dovideas iam fadam vlccrationem , fu-
prapone id aliquantulum deficcatiuum.
Sume efdram cum vino & rob grauato &
fimilibus, aduerte ne partes ligno circum¬
flantes putrefiant, defende ipfascumbolo
armeno,aquarofarum, oleo rofato, aceto
rofato & careris. In receflu inflammatio¬
nis, vlceration e remanente, pone em¬
plaftrum ex litargyrie.S: ea qua ad mali¬
gnas & corrofiuas plagas conferunt, id
eft,qua refrigerant, deficcant, repercu¬
tiunt, ex quibus aliqua fuperius cornme-
morauimus. At temperate facito eunda,
vt Strepente expedit, purgationis ad intra.
D; modo mitigandidolorem circa ipfum
apojlema.
Q CAPVT XVIII.
Vxfupcriori tradata funt capite in
bullis multum nigris & corroliuis vc-
rifleantur, at in exteris non tanta: inflam¬
mationis temperatior efto maturiorque
in repercutiendo. Ardorem doloremque
partim a morbo , partim ab ruptoriis flue
ab inflammatione prouenientem, fi miti¬
gare ftudeas, circumpone figno medul¬
lam panis calidi recentis primum excepti
e furno vino acetofo vel fucco plantaginis
intindam. Item coque pra:didam me¬
dullam, necnon & lentes in aceto, applica
8c fxpius muta, & ne deficcetur emplaftru
illicofupraponefolia plantaginis. Quan¬
do emplaftrum deponislauetur plaga fu-
perficies cum vinopontico flue aceto, fu-
prapone farinam hordei cum meile. In-
telligo autem poni debere iftanon lupra,
fed circum plagam, quamuis fecundum
Petrum de Tufligniana aliolque & dodos
& expertos, hac qua diximus non mul¬
tum repercutiant, verum pellunt calidita-
tem, confortant doloris locum, & tempe¬
rato quodam calore reloluunt. Remanen¬
tem poftea plagam his rebus curato qua
ad venenofas corrofiuafq.atcinentlplagas.
De medo incidendi putrem ipjiusapo-
Q cm tTix.
Vandoeft mortiScata plaga, cura
fnbicovttnftis illacaro deddat.Su-
mc branca vrfina, barba maluauifci, her¬
ba peruinca,fcliorumma!ua anavnciara
vnam, coquantur, pjftentur&mifceantur
cum axungk porci non falita, & cum bu¬
tyro veteri ,fic fimul ad tres dies permit¬
tantur, poftea colentur, exprim antur, ad¬
dendo colatura parum cera & maftids,
ferua ad vfum. V tque competentem faciat
plagacruftam, quam poftea bene diuel-
las,- quum dido vfus es emplaftro, vngatur
cum butyro & oleo. Cruftam autem nulla
cum violentia deponefid quidem multum
obeflet) morare donec natura id per fc
facere incipiat, quam poftmodum cum
fupradidis adiuua. Interea ne corrodat
venenum , perque fanas corporis partes
difeurrat , bunc in modum fuccurrere
6pus cft. Habeas ventofam amplam, ita
vt totam i" quum applicatur ) plagam hoc
modo ambiat, videlicet vt fuprapofita tan¬
gat circumcirca tantummodo carnem la¬
nam, ita vt plaga nulla ex parte contingi
queat a ventofa. Hancigitur ventofam ap¬
plicato fic trahendum venenofum ex pro¬
fundo fanguinem. prohibendumque ne
intro reuertatur.
De modo mundijicandi plagam.
R
CAPVT XX.
Vpto apoftemate extradaqiie vene¬
ni materia, propinanda funt conftri-
diua fimulque mundificatiua. Sume fari»
namordei cum meile & modico falis, fu-
prapone folia caulium. Item farcocollam
puluevizatam, & mei parte aquali, fi for-1
tius volueris, coque in primis ipfum mei,
pcft vero adde farcocollam. Eft equidem
fecundum Gentilem de Fulgineo & Pe¬
trum de Tufligniana folennis' compofi-
tio, quoniam omne vulnus mundificat,
omnemque faniofam plagam. Commen¬
do pariter ad hanc rem emplaftrum dia-
De modo regenerandi carnem bonam/
CAPVT XXI.
M Vndificita quumfuerit plaga, ad
bonam carnem regenerandam,
accipefolia bafiliconis optime contufa.
Item recipe xanthos, centaurea maioris,
herba pentaphyllon, confolida maioris
ana panes aquales, deftillentur in Vere
per alembicum, vel facito his ex herbis
fiiccum ficquefimulpermittc donec bene
permifccantur. Poftea adde illis aqua vi¬
ta partem quintam, ferua ad vfum, iftud
enim mirabile inuenies in regenerando
carne-Item confenad hocbarba alpho de-
vgtf Marfilij Ficini Epidemiarum
'B, hoc eft lappa, cocta cum fecibus vini. Ipougiae dorlb cum renibus, & pedtorica-
Item emplaftrum ex coriandris viridibus Bde, intinctae decc&ioni meliloti, Cair,o-
cum meile & pallulis. millz Scientis, & bene exprefle, & iciu-
no llomacho, laepius mutentur. Dabis e-
De vertis medis extnhtndipmguincm 'ifigne. tiamin potu decoctionem caricarumjen-
De moiexiuterizxndi fer incendium. tis granorum tin(Soram, & croci.

-■ C AP VT XXII. De ctirtfecundum morem Hiffmerum

& Cute Unorum.
O Mnis circa lignum pratdi&a cura,
quae (vt antea narrauimus ) fit cum C A P V'T XXV.
raptoriis fimplicibus & compolitis. Lan-
dabiliorfieret Italicorum omnium Docto¬
rum lententia, modo quem iamiam dice-
D idium a nobis in praecedentibus de
iftiufinodi morbi cura fecundum
mus,pollponendoiplaruproria,& fic fa¬ Graecorum , Latinorum , necnon & Bar¬
ciendo. Pone cauteria diftanter a ligno barorum intentionem, maxime vero fe¬
quemadmodum iam diximus, &fimulfil- cundum vfum Italorum, at in prafencia
pra lignum magnam poneventolam, qua iuxta Hilpanorum morem pariter & Ca-
depolita , tange ipfum variis in locis cum telanorum,de hifce medicamentis confi-
raforio & lanceola, poftea ventolam re¬ derabimus. Itaque fecundum illos fitfta-
pone, vtlanguinemattrahat, eamqueccf- timdyftcre, poli vero, fi fanguis abundat,
lante {anguinisattractione amoue. Dein¬ phlebotomia. Sin minus exhibetur iuxta
de tresbene purgatas languifugas applica, peccantis humoris qualitatem medicina.
Bifqueiam repletis Sqamotis, gallorum vel Ab initio applicant epithema, deinde fa¬
pipionum columbarumque pullos fcinde cta aliquali euacuatione,{altem cum cly-
permedium,& fic calide vnum poli alte¬ ilere, ad curam procedunt apoltematis.
rum appone. Poftfecundum quoldam de¬ More etiam illorum, nihil ex inflamma-
bet inungi cum theriaca, deinjvero per¬ ' tionibus ardentibufque fuperponi debet
mittas cum quiefcere. Nonnulli illorum apoftemati,quiafpafrnum inducunt,fe-.
loco deplumant locum circa anum galli, bres accendunt, malignius reddunt vene¬
-&accipiuntiaponisaliqualiter obfcuri ac num, maxifne fi in emundloriis fuerit a-
quali viridis vnciam vnam, opij fcrUpulum pollema. Aiunt item non clfe in principio
dimidium,pillantque bene, & cum lale apponenda maturantia multum acmace-
albo puluerifetiffimo faciunt ftippofito- ratiua, quoniam glutinant, oppilant,pu¬
rium gaflo,& totum in fimul luperponunt. trefaciunt, referuere faciunt, pelluntque
Quo peracto rellaura aegrotantem, poit- venenum ad intra.Nec ftigida quoque di¬
modum eum leniter cauteriza. Non di¬ cunt adminillranda, nec quicquam ( quia
co cum cera nec oleo feruenti, quia oppi¬ deliccat) cum (pongia, neque cum pan¬
lant, fed cum auro ignito, aut argento vel no, quiaintusclaudunt vapores, ftringit-
ferro, ipfumque inftrumentum in lummi- qne. Atvero cum lana munda, fiue cum
tate rorandam habeat planitiem ad for¬ ftupa ( maxime ex cannabo) laudabile eft.
mam vnius fatis magni quadrantis, litque Prffens decodtio eil maxime familiaris,
in medio huiufcemodi planitiei acies fiuc his praecipue quifimt natura delicati, ac.
acumen ad formam adamantis, non ni¬ etiam in emunctoriis. Accipe flores camo-
mis acuti. Etpoftincendium inunge cum miU£,meliloram,capillosVeneris,biilli'ant
butyro, & cooperias locum folio caulis, & inaqua, imbibe lanam fiue ftupparn, ex¬
permitte eum quiefcere. Hoc multo eftgi- ceptam manibus exprime, applica tepi¬
biiius eft raptoriis, eo quo citius operatur, dam velparum calidam jfinguhs horis re-
magifque pellit venenum, meliorem iniu- noua, donecrelbluatvel aperiat. Poft ve¬
per qualitatem in membro relinquit. Poli ro aperturam tranla&o die quinto nere
hac vtuntur rebus plagae liiperponendis, maturaturis &quz mundificant, & rege¬
& circa quas fuperius commemorauimus nerant. Bullis autem vt rumpantur fecure
poli raptorium adminiftrandas&eodem fuperponitur fcabiofa pifta vel fola ve!
modo. Nonnulli pcllilenti morbo labo¬ cum veteri axungia porci,&fa!ita.Si viri¬
rantes, non aliud ollendunc fignum quam dis eft bulla vel nigra, nec tamen eft in
maculas, veluri morbilli ,per corporis cu¬ emun&oriis, aperias eam fiibito variis in
tem dilfeminatas. Iffiulmodi debent in- partibus cum lanceola,velralorio,vrinde
uoiuipanno coccineo calido, & cuftodi- cito exeat venenum. Deinde lana bullam
riafrigorc, apponanturqne dus magns cum aqua lalla, ne ibidem remaneat fan-
 Antidotus. $%?
g-fi-coagulatas, applica fangtrifijgas. Poft przferrim in emuraSoras. Poft vero quin¬
quum fuerit rupta, o; vencco expurgata, tum diem fi febris non eft ardua, ac fi¬
traniaeto ( vt fupra ) dic quinto fuperpo- gnum non multum eft venenefum, ni¬
nematnrariua, fr.undificariua, regenera- grum , vel viride, fi eriam approximat
riua Praeter hac ( nifiadmodum tenellas ruptura:, corpore bene purgato, mcipe
lit artatis aegrotans ) debet non fupra, fed cum maturaturis , poftquam feceris qus
fub bullaper fex digitorum dfftantiampo- diximus, ad maturandum apoftema. Su¬
niamplaventofa. Poftea fieri debet aper: me barba: maluauifri , barbae bliorom,
rio cum lanceola velraforio,&iterajn ap¬ enulzcampanje, cucumeris afiriini, cz-
poni ventofa vt fanguinem attrahat, vide¬ parum ana libram dimidiam, Caricarum
licet vncias duas vel tres, vel plusaiam pinguium, feminis foenogrzci, feminis li¬
iuxta tenorem confenfumque virtutis, ni ana vnciam vnam, loborum malua:,
A ducite figno in_emunctoriis exiftente, maluauifcijbrancz vrfinz,herbz violanfe
proprio figno applices yentofas, nec in¬ ana manipulum vnum; coquantur, cum
cidas , nec nimis ipfum moleftesfrequen¬ impetu in aqua bene piftentur. Sipro de¬
tando ventofas, quoniam fic rugetur fpaf- licatis hoc maturariuum fiat , colentur
mus, multi trahuntur calidi humores, pe¬ praedifta, coquantur,piftentur, & expri¬
ius efficiturvenenum,& ir.ultific facien¬ mantur. Poftea addatur axungia: pord
do pereunt. Verum ficircaaures, vel in recentis, bquefa<ftae, colata:, libra vna vel
gulahtriufmodi lignum appareat .applica quantum fufficit, Abqui addunt limacias
ventofam retro fub fpondilibus colli, non benepiftas,vna cum cortice, liocenim
fupra vel in fparulis. Si vero appareat fub couuenit vbi cutis multum denfa eft, velu-
brachiis, applica ventofam fed eodem la¬ ti in iu guinibus, & poft aures. Alij addunt
tere, declinando verfus dcorfum.Si in in¬ fermenti panis groffi ana vncias duas aur
guinibus, applica ventofam in coxa, vel plus, vel minus, fecundum opportunita¬
retro fub clunibus. In.quocunque horum tem trahendi & rumpendi, qua: res con-
cafuum ficfacico,pone per fex digitorum uenientior eft in bullis, quam in inflatio- ,
fpacium procul a figno (vt diximus) ven¬ nibus emunctorioru. Sunt & alia quzdam
tofam & fcarificando trahas fanguinem leniora maturatiua, vt eftfarftia tritid cum
cumventofisvelfanguifugis.Sed fupra li¬ ojeo & aqua fimul bulbta, donec ad ab-
gnum, fupradidtam pones decodtionem, quantulam tenacitatem peruenaant, vel
V temperate leniat atque refoluat. Vna cum medulla panis furfurei,. & cum cari-
cum decoctione bonum efTet, fi poffes cispinguibus fimnfcodtis & poftea piftis.
apponere lapidem quempiam veneni tra- Poffumus addere oleu obuarum,vel oleum
(ftiuum puluerifamm, vel integrum,vt funt amygdalarum dulcium, & axungiam por¬
fmaragdus, hiacynthus,topazius. Tamen ci recentem. Si talis axungia vetus effet,
fecundum ahquos iftorum poffumus fii- &falita, foret hoc emplaftrum vtile ad le¬
petponere fignofanguifugas,&quando¬ niter rumpendum bullas. Eriam addere
que etiam ventofas, efto quod fit in e- poffumus pinguedinem'gallina: recen-.
munftoriis, nulla tamen fieri debet cum tem.fi tabcum pinguedine, axungia, &
violentia poft vero lauandocum aqua lal¬ butyro recenti, oleo violato, barbis libe»
la. Hoc fit quando fignum fiimme inflatu rum coelis fiat emplaftrum gratum debea¬
eft, vel mali caloris, Scquum eft apertum tis. Huiufmodi maturatiua ( vt ante di-
fignum, tranfa&o die quinto vtuntur ma¬ xiintis) fieri debent poft purgationem cef-
turaturis. Quod fi hzc ipfa decoiftio mini¬ fantefebre, & poftquam fignum eft aper¬
mam facit operationem, reduces eam ad tum , expurgatnmque veneno, tranfacto
formam docciz vel gutta:. Quando ipfum etiam die quinto, deinde vtuntur mundi-
apoftema plus folito eft inflatum, quidam
poftdiem tertium fortiter incidunt ipfum fbbdariuis figni. Si bulla fuerit nigra vel
per longum eius membri in quo fignum .viridis & corrofiua, nec eft in emuncto¬
apparer, per interueniafeilicet, euitando riis, incide cum prpfundarione lanceola
venas & arterias. Et fi nimis flueret fan- vel raibrio. Poftmodum adminiftrabis
guis,obuiant cum ftupp^mtinfia vitello dpedam cum aqua falfa aliquabter cab-
ouij&eleo rofato, non vero in albumi¬ da, nefanguis ( vt diximus ) coaguletur,
ne, quia frigidum eft& vifeofum. Eo tem¬ deinde applica ventofam aut fanguifugas,
pore confortant zgrotum cum cordiali-
bus intus & extra. V erum fapicnriores in¬ canrbmadam viuam, nonnulli ranam vi-
ter iftos non approbant hanc indfionem, nam, Koc autem fieri poteft quando fi¬
judicando ipfam maximi effe pericdi. gnum nonfit in emumSoriis, poftea ap-
588 Marfilij Ficini Epidemiarum
poni aliquod facile ruptorium quod fepra lidaturfecundum ordinem aliarum plaga-
tradidimus, vel etiam iftud. Sume vitel¬ rum,circumponitur vero vngucnrum ex
lum oui cum modico falis, nec fortius, boloarmeno,&oleoroiato. Quidam ia
quia bullam malignaret, mutetur autem initio caufa fortis attractionis, ponunt in-
iftud fxpitis. ouod fi & hoc bullam nimis termufculos tibiarUm, vel bradhii, vel fu¬
conturbaret, vtere axungia porci ialfta, per Ipatulis. herbam flammulam , id eft,
velfimulvtrifquc. cufcura: tritam, quae quidem faciendo hul-
Sunt quaedam ruproria admodum for¬ ccrationcm emundoriorum ad le trahit
tia, qua non debentponi fuper emundo- vmores , & membrorum principalium.
xia, necvbigrauisadSt febris j qua: etiam Iftud remedium inrobuftis corporibus, &
fi ponantur, vbi non minus fit fortis, mi¬ vbi nullaadeft febris, vtile eft, non alibi
nime conducunt. Sume caricas frudas, nec aliter. Nonnulli aduale faciunt cau¬
& fermentum. Item fi hoc non valec, fa¬ terium fuper figno cum ferro ignito, quod
ciunt hocfortius, obferuatis tamen modo quidem plus conuenit robuftis, & vbi non
& ordine narrato. Sume cantharides be¬ eftarduafebris.
ne tritas, & tertiam partem axungia: por- R ai mundus inquit, quod theriaca &bo-
d, hoc pone fuper bullam malignatam ter lus armenus non trahunt ad fe venenum,
vel quater. Dicunt chirurgi hoc effe fae- fedprocul depellunt,' ideo dicit non effe
pius expertum. Quandoadhucfortius hoc aflumenda per os poft fecundum vel ter¬
ipfum haberevolunt,adduntquartam par- tium diem, quando materia iam veneno-
'temfaponis fullonum, quod quidem di- fe eft, & cor ipfum attigit, nifi bene eua-
cuntiu malignata bulla, & in homine ro- cuara fit Sccorreda. Item prohibet ne vn-
bufto mirabiliter operari. Item aliud forte quam foper figno ponantur, nec etiam
pro bullis; Sume pulueris nitri bene pul- vult vt apponantur , .nifi fignum extra
uerizati vnciam dimidiam, granorum tri¬ emundoria fuerit,& quoque antetertium
tici tritorum vel dentibus mafticatorum diem, & in circuitu, non iupra. Poteft ad-
vnciam ynah’ , vitella ouomm numero miniftrari bolus armenus etiam poft fep-
duo, croci araciimam vnam, terebinthi¬ timum diem, plaga veneno expurgata,
nae vndam vnam, bene commifeeantur vngendo in circuitu. Sic igitur conuenit
& fuperponantur'cum ftuppis mundis. in tertio antequam plaga fit fada veneno-
Reliqui apponunt calcem viuam cum fa- fa, & conuenit poft feprimum poftquam
pone. At quoniam huiufinodi ardentia plaga veneno expurgata eft, in circuitu
& violenta frequenter malignius faciunt autem vngi debet cum oleo rolato, aceto
apoftema&febres,ideb fecuriuseft ante rofato, & aqua rolatum ad defenden¬
vlcerationem aduertere, ne materia |in- dum membrum. Ha&enus Hifpanenfium
trqreuertaiurjetiam ncquafi rabida effi¬ & Catelanorum narrauimus opiniones
ciatur bis cum rebus acutis , in debilibus vna currr corredionibus Arnoldi & Rai-
praefertim complexionibus, vel multum mundi medicorum Angularium, verares
cholericis,ideo his intentionibus vtiieeft eft , & Raimundus huius eft femen tia?,
’ emplaftrum Galeni toti membro fuper- fcilicet quod non debeat purgari infirmus
cumphlebotomia,medicina, autvomitu,
Sume plantaginis , lentis, panis furfu¬ quando apoftema repletum eft admo¬
rei ana partes aequales,coquantur in aqua dum, & venenofum, hoc eft, tranfado dic
donec ad quandam foliditatem perue- fecundo, ne venenum tali motione intro
niant,fuperpone loco doloris & circum¬
circa perlatum fpacium. Auicenna addit Haec Quidem opinio videtur corrigenda
galas,vbiplus de fubtili fanguine apparet fecundum alios, & fic videlicet purgari
quam de compado. Item ad iftud vtiieeft debetfiopusfit (cum didis obferuantiis)
emplaftrum granatorum dulcium, & ace¬ etiam poft ipfum diem fecundum, fic ta¬
ndorum codorum in aceto &aqua, prs- men quod dum purgatur applices vento-
fertim vbi apparet materia incenia. Poft fas & fanguifiigas , iub & fiiper figno, &
veroquam ceflare incipit ardor, conuenit .quod cor defendatur intus & extra cum
emplaftrum Auicenna:, ex caricis pingui- cordialibusfriSidis, &hic quoque modus
bus^paflulis, nucibus, farina hordei, fimul non prorfus eft alienos ab inrcnrioneprs-
codis ad maturandum & rumpendum. fetiRaimundi.
Poft vero fadam rupturam , munifice ■
nirplagacum lticds apii, abiynrhii, plan¬
taginis, meile rofato, farina, codis cum Ucajiuaism
modicoteiebenthinz lote, deinde confo-
 Antidotus.
2J. tfiunium arfnuthn: qui irfir-
C A P V T XXIIII.
H V ius aftantes przterea qua» dicta sut
in priccipiopro confetuationef fcili-
cet theriacan^pilulas&fimiBaJnifi vacui
fuerint {anguinea {uperfiuitate,debent ali¬
quantulam {anguinis extrahere ex vena
communi, fafta bona purgatione cum di¬
tiarum pilularum drachma vna, vel {altem
media. Vrile cftfzpius lumant puluercs &c
medicinam contra morbum, vr inprzcc-
dentibus dictum eft, & mane aut quo ma¬
gis proculpoflunt ab infirmo, przfertim
cumfuntieiuni. Euentetur fepe locus ha-
bitacionis,& fiant fumigia, v t fiipra dictum
eft, nunquam praetermittendo terebenthi
nam,gefi ent in manibus faces ardentes,Si
carbones bene fuccenfos bonis odoribus
fumigantes, lauent vniuerfiim corpus cum
aceto tepido bis in die fcilicet mane & fe¬
ro. Sxpenumero muter indumenta,Si fire-
quentiusremoueatIumigia,maxime eum
thure,terebinthina,iunipero,myrto,{anda-
lis, rofis,& camphora vel roremarino,lau-
ro 8cfimilibus. Teneat in manibus aran¬
tium & facifculum rutz vel querculz ma¬
ioris Si mentzac melifla: cum myrto Si
floiculis rccentibus,fit femper bene purga¬
tus ab omni humore Si cibo fuperfluo. Ite¬
rum repete faluriferum illum odorem cum
aqua rofarum aceto rofato, vinomaluati-
co,zedoaria vel corticibus citri,fuper om¬
nia lau et fepiuscum his manus Si vultum.
Cuius etiam compofitionis pauculum bi-
bat,8itencat etiam admotam naribus {pon-
giam in eadem iam dicta mixtura intin¬
gam , ligatam in ligno fraxini, quoniam
tantam habet fraxinus contra venenum
potentiam , vt nullum animal veneficum
eius appropinquare audeat vmbrse,fuo ne¬
que odori,potius enim lefeipontead con¬
cremandum igni concederer,quam vt huic
proxime adhaereret arbori. Faciant farpiuf-
culc ignes & focum per vniuerfam do-
mum,maxime cum lignis& rebus odorife-
ris.N cc putet qui femel ab hoc morbo libe-
ratHseftjfcfe deinceps non pofle hoc in ca-
fu perire, quia przfenti anne ter vhurn ex
Florentinis noftris hic morbus tnuafit, qui
fecundo perfecte liberatus, tertiomortem
cuaderc non potuit. Eodem iterum anno
in menfe Septembri mulicrculam-Iiberaui
quadam apefte, fama equidem eraj, vr cat¬
teri qui femper fofpites exriteranr, ac cum
inrer morbofosverfarerur,poft dies xvrtr.
589
eft in hoc quod casteris fit fortior & magis
fanus, quoniam venenum ita fortes interi¬
mit vt debiles. Imo venenum iftud pluS
qusrn reliquos offendit fangumeos atque
robuftos,eoquod aper» fiint illis pectoris
viz, habent & cor valde validnm, multum-
que fanguinem calidum & humidum, ideo
cordis ipfa caliditas per meatus apertos
multum trahit aerem perniciolum, & qui¬
dem fiibito trahit , antequam temperari
tranfitu poffic. Etenim fanguinis caliditas
per quam cito {uccenditur & inflamma wr.
Confeftim putrefactioni fubeft humiditas,
inque venenum conuertitur , quippe vc
quanto plus in vafc vini, & quanto poten-
tiuSjtanto etiam in plus,tumque in morda¬
cius vertitur ac etum , fic potens venenum,
tanto quidem abundantior, quanto cali-
diorfiieritin pedore {anguis,quando equi¬
dem linguis fit ipfe venenum, perquam fa¬
ciliter paruoque ipfius contadu tranfmuta-
mr ad idem. Conuemmt enim fe alteru¬
trum contadz inuicem partes ad vene¬
num. Nec ce praetereat o qui patientis cu -
ram geris,quod quanto illi es propinquior, .
riim cognacione,tum complexionis vel na¬
tura: ac conftellationisfymboleitate.iantd
quidem maiori contagionisfubiaces feri¬
culo , quia lationis quasdam ineft qualitati
promptitudo, vt fimilis ad fimile adimpleri
tranfmutatiopoffitveluti ignis ad aerem, ad
aquam aeris huius ad terram. Et cum du*
cithara?, bina: vel fidiculae verfu modulan¬
tur eodem , tunc quidem refonat motus,
voxque huiusin illam. Siveropetis, quas
intret per vias venenum2 re{pondeo,quod
omnes per corporis poros.maxime qui ma¬
gis aperti. Citius autem offendit quando
per nares, pcros,pcrque puijhs ingreditur,
& multo quidem fortius fi siasadinuenerit
incalidis.humidisfubtilibulqueapertasliu-
moribus, & fi quoque a fimilibus proucnic.
humoribus,fique influentia Mactis cum di-
uerfb euenir & modo contrario, cumque
Saturnio influxu fe quidem eo tardius de-
irioriftrat. Mukoties immanetyeftibus diu
& cute viis patentibus & venis cordi pro¬
pinquis , nec inde quifquam grauarivide-
tur, quia pauculus eft leuifque vapor, na
eam habet exteris vc cordi partibus con-
trarietarem,fed ipfi tantillum cum primum
Cordi contiguum efficitur, manifefte noij
Occulte ledic.Similiter rabidicanisvenenu,
nec non & alia luam logo etiam poft tem¬
pore deteguncqffcnfionem. Haec denique
Icias velim, quod fcilicet per bimeftre ipa-
cium remanet venenum ihptrfonis-Parie-
tes, ferramenta, & quae funt ex lignis con-
ftruda, nifi corrigantur cum lotionibus^
 590 Marfiiij Ficini
fumigiis, ignibas,per annum vel pias forte
luam referuant v en enofeatem. V eft es quo¬
que laneae, & id genas nifi euententur, Ia-
uentur, fepiufque fumigemur, vel ponan -
-turad ignem, ad ventum, ad Solem, tribus
annis St vitra remanent infecta. Noftiqui¬
dem mucidr odorem arancii,inqua mucef-
ferit capfula,multos feruari per annos. Si¬
militer fuoquoprios eratbombace mufei
diu permanet odor. Equidem vt ignis o-
leum,fic nutrimentum huius eft lana vene-
ni,& quidem ita enutrit hqclana venenum,
yt non modo conferuet ipfum, fed & aug-
rnentet fimulquefortificet. Non eft vten-
dum pro cibi vel potus difpofitione valls il¬
lorum qui infedti funt , nec. tangi debet
quicquid adh^ferit illis.Iucunde tibi viuen-
dumeft,eo quod te titia vitalem confortat
fpiritum. Continenter Sclbbrie viuas , fi-
. quidem tanti eft valoris fobrietas & conti¬
nentia, vt ea lote mediante in multis &
quidem grauibus ( Athenis qua fuerant)
peftilentiis Socrates Philofophus fele fer-
uarit incolume. Inquiuntideo Ariftoteles
atque Galenus.talcm effeto puris corpori¬
bus difpofirionem, vt fermenunquam fen-
tiant peftem vel ea ipfa( &fi tofe&i/altem
nenpereunt. En tibi iam duo,vt conferuet
lingularia trado. Paratovt bibipoffit fma-
ragdum.vt .tangi.vt ore teneri fu/pendique'
collo, cuius tanta eft aduerfes venena vir¬
tus, vt,tefte RafijAuenzoar, Serapione,ty-
ris & bubonibus eius confpedta ex fefe fta-
timlumtoacadant. Pauperibus darefbleo
raphanum fylueftrem , parum pro yicene
fangutoem incendat, tantam enim habet
contra venenum efficaciam,vt fcorpionem
eius contaQu crepari faciat, & dicit Diof-
corides, quod trito cum aceto eius femine
■lotismanibusjtangendoferpentes, nocere
nunimepoflhnt.Lapisbezoar(fiquispoflet
habere eum ) fuper omnia valde aduerfus
venena, quamuisenim Perfice idiomati id
omne bezoar ab antiquis appellari folet,
cuius eft proprietas virtufque pellendi ve-
nena/eenndum tamen S erapionem.Sdta-
fim principaliter vocatur bezoar,-Iapis qui¬
dam omnibus venenistan calidis tumfri-
gidis morfibus cundifue vlceribus vene-
nofis (ua virtute rcfiftens,& confertfiuefu¬
matur per os,tum etiam ore teneatur,vel e
collo fiifpenfus, tum denique quouis modo
applicatus ad extra. Oritur in Syria, inln
dia, in partibus Orientis, eftquediuerfi.di-
ueriiis trini coleris. Nam quidem glaucus
eft & fufcus,quidam glsucus.&fcus & viri-
dis,alter vero albus & aliquaiiterglauculus
videiicetfimilis colori vini, albi, clari, hic
inter ceteros eft oprimu^leuis , delicatus.
mollis, abfque fapore/plecdens vt lnaca.'
Dofis eius quando per os recipitur eft gra-
naduodecim.TeftificanturRafis& Scra-
piotepiuslefuis ccmpertnmhabnifte tem¬
poribus, quodpreciofifEmusiftelapis om¬
nes tam fimplices quam compoftas Medi¬
cinas,tum etiam corr.pofitasthcriacaspro¬
pria qualitate fuperauerit inrefiftendove-
nenis. InquicHahamed , ligeturin anulo,
tofculpatiirque fcilicet lapidi Scorpionis
imago, cum Luna eft inScorpione,rcfpi-
ciendo ipfum afeendentem. Quo facio fi-
gillentur cum eo thura, quando fuerit in fi-
gno Scorpionis.Qnod fi poftmodumhuiuf
cemodi thurispuluerifari ad debitam quan¬
titatem yenenato in potu ded eris, tantum
valebit aduerfus venena , quantum pro¬
prius ipfe lapis. Inquit Abdallahamarac
hunefe vidifleIapidem, quem comparafle
ait filium' Mamari, feqne ih fclutionem la¬
pidis Corduba; palatium dedifle. Serapion
ait eundem mirabilia operari non folum in
hominibus, fed Se in cattcriscuibufflam a-
nimantibus , primum quod contingendo
hoc lapide Scorpionis aculeum deperdit
pungendi potentiam Przterea tritum mix-
tumqueeumaqua ferp entifque ori innpofi-
tnm,occidere eum afferit.
Fuge cito procul) dc turde reuerterh.
C APJT XXV.
R .Eferuare vifiim eft’ad libri calcem
principalium hac in materia regula¬
rum declarationem. Fuge quantum potes
hominum conuerfarienem , Se maxime
quando es iciunus. Sis femper remotus!
focioad minus per fpacium bicubiti,. Se in
loco aperto, 8e ab infeSo ( cum fecum lo*
querisjremorior faltemper fex cubitorum
interftitiuni.-Se fub dio velloco aereo, Sc
caue ne ventorumftatus ab eo yerfus te fpi-
ret. Inter te Se ipfum fit Sol, ignis odores,
vel tendens ad ipfum venrusjoca enim an-
gufta fimulque turba hominum, valde pc-
riculofa funt. Hoc etiam commemoro,
quod parietum procinctu ac domuum con¬
tingentia & continuatione mulriplicatur-
morbofa contagio. Super omnia fuadeo vt
cito ac procul fugias ab his locis quibus im-
mtoetpeftis, tardequeredeas. Dixi cito,
hoc eft, quam primum apparentfignapro-
ximae peftis, qua; quidem fignafunr, quan¬
do eius loci aer extra namralem luam dif:
politionem die videtur, declinando ad ca¬
lidum & humidum, quando nebulofus, na-
belque dente, puluerulentus apparer,ven-
ri groffi Sc tepidi, ac etiam quando aquar &
 Antidotus^
trri firmant Sroletfotpariter&prfc es mali
fontfaooris atque odoris. Cum maira fu-
pcrtcrra ex putrefactione nata apparent
aniroai/a^ungorum & putridarum herba¬
rum cop:a,teiT* fructus & animalia infipi-
ca .'ont,&parum conferuantur, turbida tf-
f. e iuntnr vina, multa & terreftria, & acria
animalia ab eo loci recedunt , infolitz o-
riu ntur febres latentes, foriof*, conti nu*,
fallaces , cam pederis anxietate, cum
pulfusprc: crnatione,phrenefis,vrinarnm
turbulentia, palati, inteftinorum excoria-
tioucs, oculorum rubedo,vcrme;>morbilli,
multz feminarum conturbationes,ira: ra-
bid*,rixz,dira bella,monftra natura, mi-
randaque vel natur* vela Deo figna, in-
uifa multum Serata. Hatc enim qu* dixi¬
mus przfagia funtpropinquzpeftis. Tunc
igimr fuge antequam vnus efficiaris de
duodecim mille fignatis.Idvcro dupliciter
fieri goteft , fcflicet vel quia iam captus
eris contagione infe&orum, vel quia tri-
ftem infecti acris qualitatem iam recepe¬
ris, ficquodpedet£rim fiatilletibi familia¬
ris aer, ita quoq; nec aeri natura, nec aer
illi reflftet, verum fi alienam fobito quz-
fieris auram abibitprimusaer, illiquena-
t ra refiftetjSi liic natur*,prouenit vnde
peftisorigo. Et etiam vtproCnl aufugias
morieo,videlicctvt ea re ad loca conferas
quibus res,nccperfon*,nec fbni, ftrepitus,
rumores quicunque infedi loci ad te per-
ucnire valeant-Sicquc remotus efto,vtal¬
ti intermedient montes , quibus vaporum
prohibeatur acccflus, neventorum flatu,
vel aeris dilatatione te poflint continge¬
re. Confideralociadquem curris difpofi-
tionem & litum,videlicet ne peftilcti quo-
uis modo fit fimilis aeri , vtpote in calido,
frigido,humido,ficcoque,nubibus,pluuiis,
ventis,-fit deniquetaliin loco firmatus, vt
venri,nubes,plum'*,lpirare,dilatari, ab in¬
de ad temouerincquaquam poflint. Nec
tc hoc fugiat, quod Horofcopus , fiueA-
fcendeDs alicuius yrbis vel caftelli infed*.
MARS ILII FICI NI EP IDE MIAR VM
Antidoti finu-
vel infecri, fopinsad ealoca omnia peftem
ex tendit, qu* illi ab initio duitati vel ca-
ftello labiacent, & qu* aliqualem eo cunr
Alccndenre conformitatem habent..Ter-
rio dicimus ,vt tarde reuertaris, quoniam
pauxiilda tranfadi morbi remanens info¬
dio,potens eft ad eosper quam lubito ma-
culandnm omnes, qui etiam haud intem-
peftiuo fugam tempore ceperunt, quia
maiori liiblunt periculo , qui locum fre¬
quentant infedum cum prius aufugerint,
quam hi qui fomper ibidem, cum cautela
tamen,permanferant, quoniam fiibita no-
uaqae male toleret natura accidentia, &
pr*ter hoc dratiffime quidem remanent
h* (vt ante diximus j qualitates in paricti-
buSjlign amentis, veftibus, pannis quibufq;
&c*teris. Quantum vero ad folius aeris
dilpolmonem vna iufficit angaria, ita vt
vbi ad tres menfes immunes ab hoc morbo
omnes quIcunqUe funt perftiterint,iiidi'ca-
re poteftaerem iam fore purgatum. Sed
efto cautiffimus in appropinquatione' &
contadu eorum qu* plus aere venenuni
retinent. Procinftus fornacium in muris
diutius foruant quam ligna venenofam ca-
liditatcm , verum-purificandp ( vt fepius
diximusjvidelicetcum ignibus,lotionibus,
euentatioBibus,fumigiis, odoribus, & reli¬
quis. Purificantur homines communiter
fpatio quamordecim dierum, domus, li-
gn amenta, & cartera in viginti vno. Panni,
veftimenta,&huiufinodi fpatio dierum vi-
gitlti odo.Hishabeas temporibus fepara-
taad bibendum pariter & manducanduni
vafoula & Iediflernia quzque,velfaltem fi
cztera non poffis linteamina reliqua lo¬
tionibus Scfumigiispurificata Equi, pecu¬
nia , foppelle&ilia, farcinul* & huiulmo-
di , nili admodum caute egetis , vene¬
num diu feruare folent, quare vigil,
cautus, & prudens efto, cundifl
que ordinarim pro-
uideas. (.^f
 MARSILII FICINI
FLORENTINI
EPISTOLARVM
MARSILIVS FICINVS
Florentinus cunctis femel
Epiftolis fuis, S.
V O T I E S EpiJloU
£ mea amicis meis, (me
» iulente )fdlutem dici-
f iis , toties amicifii-
J mo veJtroHieronymo
Rofiio immortales fa-
lutes dicit e.Vos enim ego mortales genue¬
ram , acnejcio qua fortuna prtpediem
moribundas. Hieronymus autem infi-
gnis pietatevir regenerauit Vos nuper (yt
ffero} iam immortales. Latebatis enim
utmdiu lueis cupida,mequifquam adbuc
e tenebris eruebat. FatoforfanVel Genio
nondum 'volente. Rcfiius autem nojler,
imo & Vobis Refcius qua pietatefemper
erga parentem Veftrum Marfilium fe
gtfiit, eadem r.urcO Vos charitatela-
reditaria feliciter eftprofequutus,diligen¬
tia fmul & opera curans, tt vefira fa¬
cies iam opprejfa ptor fus exprimerentur.
Hunc ergo doBum piumqtte rejiituto-
rem 'rejtrum, hactenus quidem triftes,
nunc hilares falutate , atqkepro ingenti
immortalitatis munere, immortales gra¬
tias agite, x v. Decembri,, u. cccc.
xenii. Florentia.
MARSH 11 F I CIN I
FLORENTINI.
PRO OE M I V M
S.C 1 L 1 C ET JN 1. L1BRVM:
eAD IVLIANVMcMEDICEM,
Vlmm (tMagnanimuna.
MARSILIVS FICINVS
IVLIANO
Viro Magnanimo,
'A.GNVS Cofinus (Magna-
nime luliane ) mi# tuus f a-
iSl\Wll4 tronus/ape Platonicum illud
habebat in ore, nihil adegre-
gias res agendas commodatius
t(e quam f rudentium, doSorumqne virorum
beneuolentiam, nullumque certius argurnen-
tum ege vel iugttie prudenlieque quam fi
amici huiufinodt adfint, iniufiitia (fi irnpru-
dentia quam fi defint. Aureum hoc Plato-
nis nofiri praceptum. Co(mus re ip(a edam
multomagis quam verbis in omni eius vi-
ta probauit, vir certe, pra . ceteris dsues
pecuniarum, longe ditior hominum , pruden-
sia iufiitiaque ditifiimus. Atque id quod ra-
MEDICI,
S. D;
rifiimum & mirabile efi, filium & nepotes
huius omnts thefiaurj reliquit heredes, ^to fit
vt Juliano meo (enem illum ex quo -unico
fojl Deumfialusmea pendebat agncfiam.Ne-
mi efiigiturquein maSis(aluere cupiam quam
Julianum , atque id quidem quotidie Deum
precor & obfecro. Vt autem tibi animi mei
votum ajficlumque certius declarem, volumen
f rimam Epfiolarum ad amicos mearum tibi
amicorum regi dedicare decreui.Qjto (fi ami-
d omnes advnum pracipuumrefierantur ami-
cum , (fi tum in iis legendis, quoties (alu¬
tem legis , toties Julianum d Marfilio intel-
liges(alutari.
Ddd iij
19 4 Marfiiij Ficiiii
ZJefelicititis defttkrio.
COSMVS MEDICES,
Mariilio Ficino Platoni¬
co, S. D.
Ontuli heri me in agrum Cfaaregium,
Vj non agri , fed animi colendi gratia,
veni ad nos Marfili quamprimum. Ferte-
cum Platonis noftri librum de Summo bo¬
no, quem teifthic arbitror iam e Grteca
linguam Latinam,vt promiferas,tranftu-
lifle. Nihil enim ardentius cupio , quam
qu<e via commodius ad felicitatem ducat
cognofcerc. Valc& veni non abfqueOr-
phicalyra.
Sjitefe tdfelicitatem vii.
M.A RSILIV S FICINVS
Magnq,Cofmo, S. D.
V Eniam ad te cum primum potero
quam libentiffime. Quid enim gra¬
tius quam in Charegio, hoc eft, gratiarum
agro^na cum Cofmo gratiarum patre ver-
fari? Interim accipe paucis qua; apud Pla¬
tonicos viafitadfelicitatem accommoda-
tiffima. Et quamuis exiftimem non oppor-
tere ei viam monftrari quiprope iam per-
uenitad calcem, defiderio tamen tuo& in
abfentia, & in prarien tia obfequendum ef
fc cenlui.Gmnes homines beneagere,hoc
eft,bene viuerevolunt-Beneautemviuent,
li bonaillis adfint quamplurima. Bona ve¬
ro hsc dicuntur, diuitiar,fanitas, forma,ro-
bur, nobilitas generis, honores, potentia.
perantia,& prse catteris omnibus Lapientia,
qute quidem vim omnem felicitatis com-
pleciitur.Feiicitas quippe in proipera opta¬
ti (inis confecutione confiftit, id autem in
lingulis facultatibus lapientia prabct. Si¬
quidem periti tibicines qnicquid tibiarum
vfus requirit optime confequuntur, & eru¬
diti Grammatici quod ad literas tum le¬
gendas, tum Icribendas pertiiret,(apientes
quoque gubernatores quoad profpcrum
nauigationis portum.prj cteteris aflequun-
tur, necnon belli dux lapiens quod ad mi¬
litiam attinet tutius expedit,& lapiens Me¬
dicus melius ad optatamperducit corpo¬
ris valetudinem. Quamobrem Lapientia in
linguiis humanis operibus nos yoti com¬
potes pro viribus efficit, neque aberratvn-
quampiequefallimr.ahoquin fapienria re-
uera non cflet- Cum vero caula conle-
quendi finislapientiafic, neceftarium eft
camadtahcitatem totumyalere. Pratter-
eaij dumtaxat quibusbona plurima zdfurit
beati dicuntur Hi tam en non prins beari
funt,quambonaiplis przLcntia profint, ae¬
que profuntvnquam, nifiillis vtantur. So¬
la enim fine yfupofleffio , nihil momenti
ad felicitatem habet. Vemmtamen necv-
lus etiam fofficit, poreft non qais male vti,
ex quo contingit vt laedatur potius quam
adiuuemr. Vt igitur pofleffioni vffim ad¬
dimus, fie & vfui rectitudinem adderede-
cet, nevtamurfoium, verumetiam rerie
namur, vt autem lingulis redlc vtamur, Ib-
la nobis Capientia praftat. Quod quidem
licet in artibus intueri. In quibusilli dum¬
taxat , qui artis periti lunt tam materia
quam inftrumentis recte vtunmr. Eadem
quoque rationen diuitiis, fanitate, fcr-
ma, robore, acczterisqua* bona vocan¬
tur, vtamur redte, Lapientia efficit. Qua¬
propter in omni polfeffione, vfu , opera¬
tione , caula profpere beneque agendi
fcientia eft. Nam qui fine mente& poffi-
det multa & vtitur , tanto laditur magis
poffidet,plurapluribulue abutitur. Sane
quiinfipiens, quo minus agit minus errat.
Minus errans, minus etiam male agit, Mi-
Ilus autem maleagenseft mifer. Agitcer-
te minus, fi pauper fit quam fi diues, fit de¬
bilis quamfirobuftus , timidus quam au¬
dax, piger quam vigil, tardus quam velox,
hebes quam lagax. Itaque nulla eomm,
quae in fuperioribus bona.nuncupabantur,
per febona Lunt. Nam fi illis infeitiapraft,
tanto deteriora lunt quam eorum contra¬
ria,quantovberius improbo duci admini-
culalcelerum poliunt Luppeditare, finau¬
tem prudentia Lapicntiaqueilli pnefideant,
tum denique meliora. Ipfa tamen per fe
nequebona funtneqiiemala, lapienti fi-
quidem viro tam aduerla quam proipera
denique euadunt, vtilia recie vtrifque v-
renti, infipienti vero contra. Sola igitur ex
omnibus rebus noftris lapientiaper le bo¬
num eft,lblainfipientiaperfemalum.Cum
ergo omnes felices efle velimus, felicitaf-
que ablquc redio rerum vlu haberinonpofi
fit, refium vero rerum vlum Icientiaprz-
beat, czteris omnibus prztermiffis cmni
cum Philofophis plenimdinetom pietatis
ftudioniti qtiifquedebet, vtquamfapien-
tiffimusfiat, ficenim animus nofter Deo,
qui Lapiendaiplaeft, euaditfimillimus, in
qua quidem fimilimdioe lummum Piata
(■■■) CO (■)
 Epiftolanim ,
Imttltio vtilicr rfi quim leSio.
MARSILIVS ficinvs
Amerigo Bencio , viro
magnifico , S. D.
A Ccepi hodie mo nomine Graecos
Platonis noftri Dialogos , munus
ccrtc magnificum , animo tuo dignum,
meo gratiflimum.Gratias tibi ago magnas.
& immortalem gratiam quandoque coe-
leftes tibi referant gratis. Imitari in hoc,
ficut in plerifque alus, magnum Cofinum,
vt arbitror. voluifti, is enim luperioribus
diebus Bibliothecam meam Grsco orna-
uit Platone. Donum Amerige mum lau-'
do equidem, imitationem probo. Accom¬
modatior namque ad virtutem via eft imi¬
tatio quam leflio , lane quemadmdum
harmonia, dum przfcns aures noftras il-
labitur, vehementius afficit, quam dum
praterita cogitatur,acprslium cumfpe-
<2amr acrius mouet, quam cum narratur,
fic egregia viuentium Heroum opera ar¬
dentius ad virtutem inflammant exadtiuf-
que formant, quam veterum Philofopho-
rum de Moribus dilputantium verba.
Medicini corpus, Mujicajpiritimi, Theologia
MARSILIVS FICINVS
Francifco Mufano Ce-
fienli, S. D.
C Vm primum tertiana notha medici¬
nis nolhis expulfa,vna cum Ioanne
Aurelio Academiam noftram , tanquam
Medicum tuum falutauiffies , cithara: To¬
num, cantumque hymnorum poftulaftia
nobis & impetrafti. Deinde multa Iparfim
innoflra illa Theologia legiffi. Noli Fran-
cifce mirati, quod medicinam lyramque
cum Theologias ftudiis mifceamus. Me-
miniffe debes, cum; Philolbphias fis dedi¬
tus .naturam in nobis corpus & Ipiritum
cum anima coniunxiile. Corpus quidem
remediis medicinas curatur. Spiritus au¬
tem qui aereus fanguinis vaporem , &
quafi quidam anima; corporifque nodus,
aereis quoque odoribus, fonifque St Can¬
tibus temperatur & alimr. Animus deni¬
que tanquam diuinus diuinis Theologia
myfteriis expiatur. Apud naturam vnutn
quiddam eft ex anima & corpore lpiritu-
queeompofimm ApudjEgyptiosfacerdo-
tes vna eademque facultas erat, pharmacis
fidibus, myfteriis occupara. Vtinamhane
naturalem St .^uyptiam facultatem ram
Lib.I. m
feliciter affiequamur quam obnixe Iiben-
terque fedtamur.S ed de his in prasfentia fa¬
ris. Iuffiftiheri vtprouerbium illud meum
academite parietibus vndique infcripmm,
ribitranferiberem. Accipe,a bonoin bo¬
num omnia diriguntur. Lsrus imprsfens.
Neque cenfum exiftimes , neque appetas
dignitatem, fuge exceflum, fuge negotia^
litus impratfens. V ale.
Dialogus inter Deum & animum Theologicuc.
MARSILIVS FICINVS'
Michaeli Mercato Miniatenfi dile-
do conphilofophofuo. S.D.
Q JEpe de moralibus naturalibufque vna
jZ? philofophati fumus dilede Michael,&.
pius de diuinis, memini autem te fepenu-
merofblitumdicere, moraliavfu compa¬
randa elfe,naturalia ratione quasrenda.di-
uinaa Deoorationepetenda. Legietiam
apud Platonem noftrum , diuina ob yitte
puritaremreuelari, potiufquam do&riha
verbifque doceri. Htec igitur atque fimilia
cum fedulo cogitarem, coepi quandoque
lugere animo. Vtpote qui & rationi iani
diffiderem, & nondum reuelationi confi¬
derem. Ortus hinc eft intimus quidamin-
ter animam Deumque Dialogus.Hunc au¬
di fi.placet, quamuis exiftimem te Forte
propius iam quam nos alloqui Deum.
DEVS. Mifcra quid tantum luges anima
mea, pone iam finem 6 filia lachrymis. En
adfum tibi pater tuus,.adfum M edicina fa-
lulquetua. ANIMA. Ovtihammeus mi¬
hi paterafpiret. Ahlfiputaremppffie tan-
tummhi munus obtingere, ah! quantum
larida infanirem ? Nunc vero quo pacto
. fieri valeat iftud non video, neque enim
qui mihi tantum extrinfecus adeft ftimmiis
eft pater meus. Ille fiquidem naturae arti¬
fex i vt opinor, interius etiam-me prolem
fuam genuit quam naturam foam, neque
qui tantum intrinfecusineftfummiis eft pa¬
ter meuSjillefiquidem maior me eft, qui
verri intra me eft,mceft proculdubio mi¬
nor. Quo autem modo & intra fimul & ex¬
tra me quicquam efle queat ignoro. - Hoc
meholpes quicunque fis, hocme.grauiter
angit, quridfinepatre m eo viuete nolim j
&ipfumreperirepofte diffido. DEVS. Po¬
ne finem, 6 filia, lachrymis rie te afflictes
6 filia, & non holpes eftqui tecum loqui¬
tur, feddomefHcus familiarior tibi quam
ipfaribi. Adfum equidem tibi fimul-Sim¬
ium. Adfum equidem tibi quia inforo, iu¬
lum tibi quia tu es in m e, qu$ nifi effes iri
me, non effies in te^mri omnino non effies,
Ddd iiij
yg 6 Marfiiii F rcini
Pone finem, 6 filia /Iachrymis , eccc pa-
rcns.Parens tnus , quantum mole eft, om¬
nium minimus, tantum virtute eft maxi¬
mus omnium, & quoniam anguftiifimus
eft , eft intra omnia , quoniarriamplilli-
mus,extra omnia, ecce tibiadfom,& in¬
tus & extra anguftia maxima, mi nima am-
plitudo.Ecce.inquam, nonne vides ? Coe -
lum & terram ego impleo , &’ penetro,
&contineo. Impleo, nonimpleor, quia
ipfa fum plenitudo. Penetro,non penetror;
quia ipfa fum penetrandi poteftas. Conti-
neo,non contineor , quia ipfa lum conti¬
nendi facultas. Non impleor , ne indi¬
gnus Sierim, quia copia ipfa fum. Non
penetror,neelfe delinam, quiipfumelfe
fum. Non contineor , ne delinam elfe
Deus, qui infinitas ipfa lum. Ecce'nonne
vides, ingredior per omnia non permix¬
tus, vt & fupergredi valeam, qui excel¬
lentia ipfa fum. Supergredior omnia non
difiuncftus , vtlimui& ingredi valeam , &
ingredi penitus,& vnire qui vnio ipfa lum,
per quam fiunt, per quam conflant, quam
appetunt omnia. Cur diffidis reperirepa-
rentem, 6 demens , non difficile repetitur
vbilim, 15quidem in me lunt,exmefiunt,
per me fcruanrur quaelibet, fcmpervbique.
Et infinita virtute, per infinitum amplifi¬
cor interuallum. Quin potius nullo modo
reperitur vbi non lim , per mequjppehoc
iplum vbi eft, diciturque vbique, per me
ducem,per melucem agit, & quaerit quod-
cunque agit quifque & -quaerit alicubi,
non defideraturvfquam nifi bonum , non
reperitur vfquam nifi verum, ego fum om¬
ne bonum, ego fiim omne verum, quaere
faciem meam &viues. Sed ne mouearis,
vt me tangas, qui Habilitas ipfa lum, ne
diftraharis per varia, vt me apprehendam
qui vnitas ipfa liim. Sifte motum , collige
multitudinem , me protinus alfequeris,
iamdiu te penitusaflequutum. ANIMA.
Hui tam cito me deleris, o meafaluslCur
tam repente filiam deferis fititiundam?
Perge, age vlterius, perge precor, venera¬
bile Numen, dicobfecro ,per maieftatem
tuam,!!placet,planius,ah! fac vtplaceat,
dic ergo.quia placuerit, planius, quid non
es pater meuSjVtreuinifcam? Quid es ite¬
rum , mi pater,vt vinam? D E V S.Non cor¬
poris namraparens eft tibifilia.Tato enim
melior eft quanto parenti magis obtempe-
ras,es aurem unco pneftarior, quanto ma¬
gis corpori aduerlaris. Bonum tibi eft elfe
cum patre , malnm tibi eft elle cum
corpore. Nou animus aliquis te ge¬
nuit , d anima, alloqui nihil luper animum
cogitares ,& in ipfa animi mutabilitate £-
fteres gradum, nequeftabilem prcrfosna,
turam exigeres. Non intellectus aliquis
multiplexte crcauit,non enimfimplicita-
tem fummam attingeres, & intellectus ip-
fiustibi lufficetet confequutio, nunc au¬
tem adipfamvitam,adipfam effentiam,ad
iplum effc abfolumm intelligendo atque a-
mando afccndis fuper quemlibet intelle-
flum, neque fatis tibi intelligentia eft nifi
&bene&bonuminte!Iigas. Bonum vero
iplum tibi latis eft ablque dubio, non enim
ob aliam rationem requiris quodlibet, nili
quia bonum. B onum igitur Ipliim procrea¬
tor mus eft anima, non bonum corpus.non
bonus animus, non bonus intelle£tus,fcd
bonum. Bonu quod quidem in feipfocon-
liftit, extra fiibie&i limites infinitumqnfini-
taq; tibi tribuit vitam, vel ab amo in aiuum,
vellaltemab initio quodam in fempiter-
num.Boni faciem intueri delideras ?mun-
dnm confpice vniuerlum, Solis Jumineple-
num. Lumen conlpice in materia mundi
plenum omnibus rerum omnium formis,
atq, volubile, fubtrahe materiam ,relinque
cattera. Habes animam in corporeum iu-
men,omniforme, mutabile. Dcmerurius
huic mutationem, es iam intellerium An-
gelicum confequuta , incorporeum lu¬
men, omniforme , immutabile. Detra¬
he huic eam diuerfitatem per quam for¬
ma quatlibet diuerfa eftlumine,&aliun-
deinfufaeftlumini, itavt eadem luminis
& forma: cuiufque effentia fit, iumenque
iplhm fefe formet,perque formasfuasfor-
met omnia.Lumenhocinfinitelucet,quia
natura lucet lua, neque alternis mixtione
inficitur, vel contrahitur, per omnia eft,
quia in nullo, in nullo eft proprie vt seque
per omnia fulgeat. Viuit exfe, &vitam
praeftat eundis , quandoquidem vmbra
eius qualis eft lux ifta Solis_, fola incorpo-
rabbuseft viuifica. Sentit quselibet, fcn-
lumque largitur, fi vmbra eius fenfus om¬
nes omnibus excitat. Amat denique Un¬
gula , fi maxime foa font lingula. Ergo
qui Solis eft lumen - Vmbra Dei:Ergo
quid Deus eft? Sol Solis eft Dens, Solis lu¬
men eft Deus in corpore mundi, Deus eft
Solis lumen fuper Angelicos intellectus.
Talis vmbra mea eft, oanima,vtremm
omnium corporalium pulcherrima fit.
Qualem elle meam lucem exiftimas ? Si
tantum mea lucet vmbra , quantum lux
mea fulget: Amas lucem vbiquepne cz-
teris , imo Iblam ? Amamefbiun, folam,
6 anima, lucem infinitam, lucem me, in¬
quam , infinite , fulgebis iam, & oble¬
ctaberis infinite. ANIMA.O rem mi¬
ram, qus admirationem iplam esuperat-
 Jbpiftolarum, Liber I.
QtuS ftiDC me infolitus vrir ignis ? Quis
mihi Soi nouus , Sc vnde fobrurilat ? Quis
nam, Givude cantus, & tam dulcis ipiritus
meas modo medullaspungit, & mulcet?
mordet & lambit,ftimuiat,&titillat, quam
amara dulcedohic eiirCogitarc quispof-
fit,etiam amara dulcedo,quz nie liquefa¬
cit penitus & euifccrat.Cuius comparatio¬
ne, quauc fubbta.amara mihi vel qua: dul-
ciffimaluntvidentur.Quam dulcisamari-
tudo quae me dilaniatam conglutinat &
reintegrat, qua cum mihi vel amariftima
quzque dulcefcunt. Quam neceflaria vo¬
luntas hzc eft , cum bonum ipfem nolle
nonpofSm,& aliud quodlibet vitare potius
valeam, vel differre, quam boni auidita-
tcm. Nam&fi hanc vitarevoluero , non
nili quia deuitationem ipfam bonam exi-
ftimaucrim, deuitaretentabo ,quam rur-
fus voluntaria buiufmodi ncceflitas eft.
Cum nihil magis voluntarium fit quam bo¬
num , propter quod omnia , imo quod in
omnibus vbique volo, & ita volo, vt velim
infiiper nonpoffenolle, quamviua mors
illa eft, quis cogitet, per quam in me mo-
rior,in Deo viuo, perquam morti morior,
vine viuo & vitio vita, & gaudeo gaudio. O
voluptarem fupcrfenfum. O laetitia fiiper
animum. O gaudium fuper mentem. Sum
equidem nunc extra mentem , neque a-
menstamen,quia fuper mentem. Furo rar¬
ius , furo nimium, neque przcipitor ta¬
men, quia tollor in altum. Geftio nnne
vndique totus, & diffluo, neque difpergor
tamen,quia me colligit mecum,quiame vi
uitfecum. Deusvnitasvnitamm. Exultate •
igimr nuncmecum omnes quorum Deus
exultatioeft. Deusmeus obuiusfadfus eft
mihi,Deus vniuerfi amplexus eft me Deus
Deorum meas modo medullas illabitur.
Iamiam alitmeDeusipfetotam,& qui ge¬
nuit meregenerat Genuerat animam, re¬
format in Angelum, conuertit in Deum,
quam ego gratiam tibi referam , 6 gratia
gratiarum? Tu ipfe doce me gratia gratia-
rum.doceprecor&przfta. Gratia denique
tibimct,Dcus ipfe m,Deus efto.
Lex drlujtitia.
MARSILIVS FICINVS
Oaoni Nicholino, Benedicto Arcti -
no, viris conifultis, Petro Pactio
& Betnardo Iunio Equi¬
tibus, S. D.
P Eriuafiftis mihi vt Graecas Platonis le¬
ges Latinas efficcrem,ad idem cohor¬
tatus eft me edam magnus Cofmus Itaque
feci iam, atque eo libentius; quod arbitra¬
597
bar emicari magis opus efte optimis viris
confultis quam mercatoribus bonis aatMe-
dicis.ActantomagisprofuifleGrzcis Mi-
noen quam Galemm,quanto animus pras-
ftantior eft quam corpus,aucfpiricus, &£-
terna vita quam temporalis. Mercatura
quippe corpus, Medicina fpiritns, lex ani¬
ma ciuitatis effe videtur, & quamuis mukae
videantur efle leges in duitate, non tamen
multa: lunt ciuitatis animet. Sicut enim
multa: artes, variiqueeiuium gradus, non
plures duitates, fed vnicam faciunt.fi ad fi¬
nem eundem fimili ratione proficifcantur,
ita quamuis mtiltz fintmagiftratuum con-
ftitutiones in vrbe,vnica tamen eft publica
lex, communissfdlicet,redfe viuendi regu-
la,ad publicam conducens felicitatem. Ad
hanc legem Deus nos & natura prqparant,
couftimriones cohortantur, Deus vnicus
denique format. A diuina enim lege, tum
lex fyderum, tum lex hominum proficifci-
tur.Quamobrem omnes legum conditores
partiin Mofen, tanquamlimiz, imitati di-
uinarum legum vexiffimum authorem, par-
tim nefoio quomodo veritateCompulfi, a
Deo leges fe habuifle fub variis figmentis
affirmauerunt^Egyptiorum legumlator O-
firis a Mercurio, Zautraftes apud Arimaf-
pos a bono numine, Xamoixis apiidScy-
thas aVefta, Minos Cretenfis & Solon A-
thenienfis ab Ioue, Lycurgus Lacedaemo¬
nius ab Apolline ,Numa rex Romanorum
a Nympha Egeria, Mahumctcs rex Ara¬
bum ab Angelo Gabriele, nofter Plato le¬
gum libros exorditur a Deo, quem efte ait
communem legum omnium conditorem,
quod eriam in Dialogo qui Prothagoras
infcribitur,confirmauit, dicens, arces illas
quae ad vicium pertinenti Prometheo,hoc-
eft, humana prouidentia nobis traditas ef¬
fe , Legem vero bene felkiterqueviuendi
ab Ioue,ideft,diiiina prouidentia per Mer¬
curium, hoc eft,infpirarionemAngelicam,
fviifle conceflam. Non polium amici opti¬
mi viri legis non admirari. Legis fiquidem
ordo & concentus aliquis necdJariiis eftin
elementis mundi aniiiialifque humoribus,
in brutorum victu,in coaturbernio quoque
latronum,hi enim abfque iuftb quodam or¬
dine vna verfarinonpoflhnc. Quid autem
dicemus ad hoc%iod cum apud inferos a-
liantrilafitvirtus, non defunt illic tamen
lex &iufritia,quam pro meritis improbos
puniant, &cum inter beatos non fint virtu¬
tes illas morales amplius neceflariae,quae ad
fedatas corporis fenfimmque perturbatio¬
nes mortalibus conferant, a quibus liberari
iam funt quibeata vita franntor,lex tamen
inter eos & iufiitia vigent,quae pro dignita-
19% Marfilij Ficini
te fiEguios sternis afficiunt pranniis fcr-
aantque beatos.Valetefeiices.
De eUxinofurere.
MARSILIVS FICINVS
T Peregrino Alio,S. D.
Enio calendas decembres Ficinus
Medicus pater meus daas Epiftolas
tuo nomine ad me Fighinmm attulit, alte¬
ram quidem foluta oratione feriptam, ver-
libus alteram,qnibus profecto legendis ef-
fedhim eft vt noftris temporibus admodum
graraler, quod cum adoiefcStem protule¬
rint) cuius fama & gloria illuflrari poffint.
Equidem Peregrine mifuauuflime, cum at¬
tat em tuam pariter,& ea quae abs tc quoti-
dic proficifcuntur confidcro, non folnm
tantis amici bonis gaudeo,v<:rumeriam ve¬
hementer admiror, atquehaudfciOjVt re-
centioresiftosomittam, quis nam e prifeis
illis quorum memoria veneramur, tantum
in ea qua tu nunc es artate profeceritid ve •
ro non arti modo ac-ftudio, fed & multo
magis diuino illi furori, fine qao quequam
magnum vnquam fuiffe virum , Democri-
tusac Plato negant,adfcribo.Quo tc affla¬
ri, vtita dixerim, acpenituscor.ripi,conci-
Vatiores quidam motus affecfufc-ae arden-
tiflimi, quoferipta tua exprimunt, argu¬
mento effepolTunt, atque hanc ipfam quse
externis motibus fit concitationerc-potiffi-
mum Philofophiveteres argumentum efle
voluerant vim quandam in animis noftris
eflediuinam-Sed quoniam a nobis defiiro-
re mentio facta eft, eadercPIatanisnoftri
fententiam paucis, & ea breuitare quam E-
piftola exigitreferam.vt qui4 furor fic,qaot
in partes deducatur, & quis cuique furori
D eus prafit facile inteliigas, quod quidem
tum voluptati, tum etiam vtilitati maxime
tibifore confido. Cefet igitur ille animum
noftrum priufquam in corpora laberetur,
vt etiam Pythagoras, Empedocles, atque
Heraclitus antea dilputauerant,in coalefoi-
busfedibusextitifle, ybiveritatis contem¬
plationi, vt Socrates in Phtedro inquit,nu-
triebatur atque gaudebat.Cumqueij quos
paulo ante memoraui Philofophi , Deum
fitmmum fontemquendam ac lumen, in
quo rerum omnium exemplaria, quas ideas
nominat, elucefcant, efle a Mercurio Trif-
megifto iEgyptiorumon*uum fapienrilfi-
mo didiciflcnt, ncceflarium foce putabant
animum sternam Dei mentem affiduc
contemplantem , rerum quoque omnium
naturas clarius intueri. Videbatigitur ani-
musjinquit Plato, ipfam iuftitiam, videbat
fapienaam,videbat harmoniam, & quan¬
dam diuins natura mirabilem pulchritu-
dmcm,atquenas omnes tumideas,rum ai-
uinas eflentias, tum primas naturas cus in
ztcmaDeimentefint,nominat, quarum
perfedta quadam cognitione heminam
mentes quamdiu illic degunt feiiriter nu¬
triantur. Cum vero ob terrenarum rerum
■cogitationem appetitionemque animi ad
corpora deprimuntur , tunc qui prius am-
brofia ac ne<ftare,ideft,Dei cogmuoneper-
fedfoque gaudio nutriebanmr,continuoin
ipfadcfcenlioneflumenletheum, idefl,o-
bliuicuem diurnorum haurire dicuntur,
nec prius ad fuperos, vnde terren ac. cogita,
tionespondere deciderantjrcuolare,quam
diuinasillas, quarum obliuionem fufeepe-
rant,naturas recogitare coeperint, id au¬
tem duabus virtutibus, ea videlicet quz ad
mores,eapnluper que ad contemplationem
pertinent aflequi nos Philofophusiliediui-
nus exiftimat,quaru alteram comunivoca-
buio iuftitiam, altera vero fapientia nomi¬
nat. Quapropter geminis, inquit, alis,has,
mea quidem fententia,virtutesintelligen5
animos a d fuperos cuolare, eafque duabus.
fimibtefPhilofophia;partibus,a<ftiua,frili-
cet,& contemplatiua cofequi nosin Phz-
done Socrates diflerit, Vnde ipfe idem ia
Phzdrolcla,inquit, Philofophi mens recu¬
perat alas. In hac autem ipfo alarum recu¬
peratione abftrahi a corpore illarum vi ani¬
mum Deoq; plenu adfoperos trahi, ac ve-
hemeter anniti. Quamiquidem abftradfio-
nem ac nixum, Plato diuinum furore nun¬
cupat , eutnqj quarnor in partes diftribuit,
ueque enim diuinorum putat ynquamho-
minesreminifcimifi quibufdam eoruqua-
fi vmbris atq; imaginibus quf corporis per-
cipiunturfenfibus,excitenmr.Itaq;Paulus
ac Dionyfius, Chriftianoru Theologorum
fapicntiffimi,inuifibiIiaD ei afferunt per ea
qua: fadiafunt, qua:que hic cernnntufin-
telfigi,diuinse vero fapientia: imaginem cC-
fc Plato vult hominum fapicntiam.Diuinz
harmonia: imaginem hancipfam quam vo¬
cibus inftramentifqne Muficis fingimus
eam qua: ex partium membroraroque cor¬
poris aptiffima compofitione conficitur,
conuenientiam venuftatemqueiroaginetp
efle ccnfet. Cum vero fapientia nullis, ant
certe perpaucishominibus adfit, necvllis
-corporisfenfibuscomprehendatur, effici¬
tur vtdiuinz fapienritc fimilitudincs apud
mos perpaucsfint, &hz quidem fenfibus
m oftris occulra ac prorfos ignotz.Quapro-
pt er Socrates in Phatdro fimulachrum, in-
qu. it,lapientis oculis cerni nullo modo pot
le, quodficernatur, mirabiles amores di-
trirue illius cuius idfimulachrum eft,peni-
taas excitaturam.
 Epiflolarum , Liber I. S9P
Ac vero pulchrijudinis diuina fimflim- carcere caco. Ar quibus ingenium a cor¬
dincm ocuGs cernimus , harmonia vero poris luto abftraiSum eft atque abfolutuih,
imaginem aurifacs annotamus, quos Pla¬ eiufmodifunt, vt cum corporis cuiuipiam
to fenilis omnium qui per corpus fiant • forma venuftafqueobiicitur eius primo af-
perlpicaciffimos arbitratur , qao fit vt iis paftu, vtpote diuina pulchritudinis fimili-
qua: corporibus inrunt, quibufdam quafi tudine,delei3-entur. Verum ex hac ima¬
fimulachris in animum per fenfiis corpo¬ ginatione flarim in memoriam diuinam il¬
ris hauftis reminifcamur , quodammodo lam reducant quam imprimis admirentur,
rerum earum quas extra corporis carce¬ - ac vere defiderent, cuiufiie ardentiftimb
rem condituri antea noneramus. Qua defiderio ad fupera rapiantur. Atque hunc
quidem recordatione exardefcic animus primum euolandi conamm diuinam Pla¬
alafque commouens , iamjam a corpo¬ to alienationem furoremque nuncupat.
ris cogitatione , fordibufque fefe pauia- Haciam de eo furore quem per oculosfie-
rim emaculat , diuinoque furore pror- ri diximus faris effe videntur,per aures ve¬
fiis afficitur , atque iis duobus ienfibus ro concentus quofHam numetofque fua-
quos paulo ante commemoraui gemina: uiffimos animus haurit,hifque imaginibus
furoris fpecies excitantur. Etenim pul- admonetur arque excitatur ad diuinam
chrimdinis fpecie quam oculi porrigunt, Muficam,acriori quodam mentis Scintimo
verte atque intelligibilis pulchritudinis fenfu confiderandam.
quandam quafi recordationem recupe¬ Eftautem apud Platonicos Interpretes
rantes, eam ineffabili occultoque mentis diuina Mufica duplex, alteram profefio in
ardore defideramus, hunc denique Plato aterna Dei mente confiflere arbitrantur,
diuinum amorem vocitat eum, diffiniens, alteram vero-in coelorum ordine ac mori-';
profeftum ex a/pedtu corpore* fimilitu- Bus , qua mirabilem quendam cceleftes
dinis , defiderium ad contemplandam globi orbefque concentum eificiunr,vtrif-
rurfiis diuinam pulchrimdinem redeundi. quevero animum noftrum, antequam cor-
Przterea necefleefteum qui fic afficitur poribusciauderetur,participem extitifle,
non modo fupernam illam pulchrimdinem verum iis in tenebris auribus velut rimulis
defiderare , verumetiam eius qua oculis quibufdam ac cunftiis vritur, hifque ima-
patet , afpediu admodum delediari. Sic ■ gines, vt fepe iam diximus, Meata illius
enim natura inflitutum eft, vtqui aliquiti incomparabilis accipit.Quibus in eius qua
appttit , eius quoque fimilimdine deledte- antea fruebaturharmoriia, intimamquan¬
tur . at illud craffioris ingenij corruptio- dam ac tacitam recordationem •reducitur,
nifquenatur* proprium effeputat, fi quis totufque defiderio feruet, cupitque vt ve¬
vmbras dumtaxat vere illius pulchritudi-, ra M ufica rurfus fluatur, ad fed es proprks
nisconcupifcat,necaliudquioquam pra- rcuolare, cumque id fe quam diu tenebro-
ter illam qua oculis offertur fpeciem ad- fo corporis habitaculo circunfepta eft, adit
miretur, huncenimeo amore, cuius pe¬ pifcinullo modopofleintelligat, eam cu¬
tulantia atque lafciuia comes eft , affici ius hic polfeffionefrui nequit , nititur fal-
vult, eum dilfifiiens irrationalem atque in- tem pro viribus imitari. Eft autem hac a-
folentem eius qua: fenfii percipimr circa pud homines imitatio duplex. Alii nam¬
corporis formam voluptatis cupidinem,-& que vocum numeris yariorumqUefonisiri-
aliter hunc amorem diffinit ardorem arii- ftrumentorum coeleftem Jvlu/icem imitan¬
mijproprio quodammodo in corporemor- tur, quos certbleues acpenbyulgares Mu-
tui in alieno viuentis. Vnde amantis ani¬ ficoS appellamus,-nonnulli vero grauiorf
mum , inquit, in alieno corpore vitam du¬ quodam firmiorique iudicio diuinam ac
cere. Quod imicantes Epicurei, amorem codefte harmoniam imitantes, inrfmara-
diffiniunt nexum quendam corpufculo- tionisfcnfum notiosifque ihuerfum , pe¬
rum, quas atomos vocant, fefe ei»i quo.fi- des ac numerosdigerunt , hivefbfimtqui
raulachra pulchritudinis haufta fimt, peni¬ diaino afflati fpiritii grauiffima quadam*
tus infundendi. ac pradatiifimacarminaore, Vt aiunt, ro¬
Huiufmodi Plato ndfter amorem ab hu¬ tundo prorfus effundunt Hanc Plato gra-
manis morbis nafei dicit, & cura folicitu- uiorem Mufi c am; Poefi mqu e nominat, ef-
dineque plenum cfle , eumqueiishomini- ficaciffimam harmonia cceleftis imitatri¬
bus conuenire,quorum mens adeo tene¬ cem , nam leuior illade qiia paulo ante
bris offula fic, vt nihil altum, nihil om¬ mentionem fecimus,vocum dumtaxat fua-
nino egregium, nihil przter fragilem ac uitatepermulcet, Poefis autem,quod diui¬
flirgam corpufculi huius irr aginem cogi¬ na quoqueharmonic proprium eft,vocum
tet , nec auras refpiciat, claiifa tenebris & ac motuum numerisgrauiifiiiids quofdam.
£oo Marfilii ricini
5c vtPoeta diceret, delphicos fenfosar¬
dentius exprimit, quo fit vt non folum au -
ribus blandiatur, verum etiam fnaasffimnm
& ambrofs coeleftis fimillimum menti pa¬
bulum affeiat,ideoque ad diuinitatem pro¬
pius accedere videatur. Oriri vero Poe¬
ticum hunc furorem a Mufis exiftimat, qui
autem abfque Mularum inftinSu Poeti¬
cas adfores accedit , Iperans quali arte
quadam Poetam fe bonum eualurum ina¬
nem illum quidem atque eius Poelim ef-
fe cenfet, cofque Poetas qui coelefti inf-
fpiratione ac virapiuntur , adeo diuinos
fepenumero Mulis afflatos fenfus expro¬
mere , vtiplimet poftmodum extra furo¬
rem politi quas protulerint minus intelii-
:gant.
Atque vt arbitror, Mufas diuinus ille vir
cceleftes cantus intelligi vult, ideoque ca¬
noras & camarnas a cantu appellatas efie
dicunt. Vnde Mufis, id eft, ccelellibus nu¬
minibus atque cantibus diuini homines
conciti, ad eorum imitationem Poeticos
modos ac numeros meditantur. Itaque in
RepublicaPlato cum de Iphsrarum coele-
ftium volubilitate tradfaret, lingulas ait Si¬
renas, lingulis ordinibus infidere, fignifi-
cans Iphasrarum motu, vt Platonicus qui¬
dam inquit, cantum numinibus exhiberi.
Nam Siren Deo canens Graece recte ex-
primitur,Theologi quoque veteres noucm
Mufas,odo(phasrarumMuficos cantus &
vnam maximam quae ex omnibus confici¬
tur harmoniam eflfe voluerunt. Hac igitur
ratione Poefisidiuino furore,furora Mu-
fisjMufeveroa Ioueproficifcunmr.Nam
mundj totius animum fiepenumero Iouem
Platonici nuncupant, qui caelum ac ter¬
ras , campofque liquentes, lucentemquc
globum Lunas, Titaniaque aftra inms alit,
' rotamque infidos per arms agitat molem,
& magno fe corpore mifcet. Ex quo effici¬
tur vt aloue totius mundi Ipiritu ac men¬
te , quomodo coeleftes mouet fphatras at-
queregit, earundem quoque canms Muli-
ci,quas Mulas nuncupant, orianmr. Qua¬
propter Platonicusille clariffimus, Ab Io-
ue principium Mufe', Iouis'omnia plena,
quoniam & vbiqueillc animus, qui Iupiter
dicitur, viget, atque implet omnia, & coe¬
lum qnali citharam quandam , vt Alexan¬
der MilcfiusPythagoricus inquit,exagitans
ceeleftem efficit harmoniam , itaque Or¬
pheus vates iUediuinus,Iupiter, inquit,pri-
Inpiter medium, vniucrla autem Iouc nata
lunt, Iupiter fundam encum terra: ac coeli
ftcllifcri, Iupiter prodiit malculus, Iupiter
incorruptibilis fponla, Iupiter lpiritusfpe-
ciefque omnium, lupiterradix ponti, lupi-
terindefefli ignis motus,Iupiter Sol & Lu¬
na, Iupiter rex & princeps omninm,abf-
ccndens lucem, rurfiis emifir ex almo cor-
deoperans cogitata. Exqnibusintelligitur
Iouem-omnibus infulum corporibus con¬
tinere, atque alere cuwfta, vt non immeri¬
to didhim fit, Iupiter eft quodeunque n-
des,quodcunque moucris.
Sequuntur poft hasc reliquas luroris di¬
uini fpecies , quas ille bifariam diuidit,
earumque alteram circa myfteria, alte¬
ram circa futurorum euentus , quod va¬
ticinium vocat , verfari putat. Primum
quidem furorem definit, vehementiorem
animi concitationem, in iis quas ad D eo-
rum cultum , religionem, expiationem,
facrafque ceremonias pertinent perficien¬
dis. Affectum vero mentis , qui ciufmo-
difurorem falfo imitatur, fuperllitionem
nominat. Poftremam vero.furoris natu¬
ram , in qua vaticinium ponit, nihil aliud
effe putat , nili diuino afflatu in/pirataro
prasfenlionem , eamque propriori yoca-
bulo, diuinationem ac vaticinium nomi¬
namus. Quod fi animus in ea ipfa diui-
natione acrius exarferit, furorem nuncu¬
pat ; cum mens i corpore abftradta di¬
uino inftindlu concitatur. Si quis autem
humana potius folertia , & fagacirate,
.qua diurna infufione fu tura praeuiderit, hu-
iufmodi prasfenlionem jprouidentiam con-
iefitionemque appellandam cenlet. Ex
iis omnibus iam pcrlpicuum eft quaiuor
diuini furoris fpecies efie. Amorem,poe-
fim,myfteria,vaticinium. Amoremdiui-
num, amor ille alter vulgaris penitufque
infanus , falfo imitatur j poelim , leuior,
vt diximus, mufica, myfteria fuperllirio,
diuinationem coniediio. Primum quidem
furorem Veneri, alterum Mufis, tertium
Dionyfio, poftrcmum Apollini apud Pla¬
tonem Socrates tribuit. Casterum,in eo
furore qui ad amorem diuinum poefim-
que pertinet, deferibendo duabus de cau¬
lis longior efie malui,quod videlicetvtro-
que te affici vehementer agnoui, & v:
memineris qua a te feribuntur ab Ioue
Mufilque , quamm Ipiritu ac diuinitate
compleris, non abs te proficifci. Qua¬
propter , 6 mi Peregrine , iufte pieque
feceris , fi tu vt ha&enus, te egifle arbi¬
tror, maximarum optimarumque remm,
acete , nec alium omnino quemquam
hominum, fed immortalem potius Deum
autborem ac principium efie cognoueris.
Vale, ac tibi perluade nihil mihite cha-
rius efie. Fighini Calcnd. Decembris,
 Epiftokrum Libsr I.
tUcafatio prolixitatis.
MARSILIVS FICINVS
Magno Ccfino, S. D.
L Acrcntins Pifanns facerdos exponit
tui gratia Salomonis CanticumCan-
ticorum, atque odo & decem iam Ebros,fi
rede m emini.pro vnius libelli expofitione,
compo&it. Si miraris Cofine quod tam
prolixe loquatur Laurentius, cum Salo¬
mon tam breuiter fitloquutus , refpondeo
ob hocipium cogi Laurentium foreproli-
xum,quia Salomon breuiflimusfuit Quan¬
to enim magis Salomonis nodus implica¬
tus eft, tanto pluribus ad explicandum o-
pas eft machinis Laudat Laurentij feripta
Nicolaus Fignofius Fulginas infignis Phi-
lofophus, probo & ego, licet a prolixitate
foleam abhorrere. At ideo non videtur mi¬
hi opus illud nimis magnum 3 quia nihil
ferme in Theologia magnum reperio,
quod non illuc ille congefierit,fed ne ego
quoque dum prolixitatem excufofim pro¬
lixior. Vale.
De diurnati eme dr dtuinitate anime.
MARSILIVS FICINVS
Florentinus Matthzo Corfino con-
philofophofuo,S. D.
A Lexandra mater mea nata eft ex
patre Ioanue & matre Angela.Ale-
xandraFighinierat, Ioannesluarchij op¬
pido, Angela vero Florenti?.H?c ad Ioan-
nem & Alexandram fcripfitfe bene valere,
ac die fequenti redituram. Illi ledis literis,
&nodefada dormientes, Angelam vide¬
runt eadem hora ambo. Alexandrte qui¬
dem in veftibtdo domus apparuit, & cum
filia matri tanquamreuertenti congratula¬
retur, mater filia; amplexus effugiens,vale,
ait, & da operam, vtpro me Sacerdotes
Deum orentJoanni autem,inquit,© quan¬
tum fortunam tuam doleo mi loannes, va¬
le, &iube prome Deuro orari. Repente
ambo iis vifis excitati exclamaaerunt, eam
mortuam iudicantcs-Florentiam milerunt.
Renuntiatum eft illam ea node, ex hac vi¬
ta migrafle.Mirarishzc Corfine,audi&
aliud teque mirandum , mater mea filium
ftatim namm nutrici rufticz tradidit, de-
cimafoptima inde die dormiens meridies,
videtur ipfa fibi maxima cordis anxietate
premi, atque a matre foa iampridem mor-
ma lubleuari, dicente, noli te afflidare fi¬
lia .! eqnena die ruftid ad eam filium a nu-
tricelu&catum referent.Mitto quod fom-
nians przuidir foturum maritieius Ficiiu
Medici cafam ex equo, & locum vbi calu-
ros erat, & fingula mitto,& alia multa,fatis
vero litadprzfcns dnoillafuperiora nar-
rafle. Ex quibus duo prxeipue confirmari
videntur,vnnmvideli'cct.animas hominum
quz propter temperatam complexionem,
vitz puritatem, fui abftradionem a corpo¬
re, quodammodo feparantur, quampjuri-
ma diuinarc,vtpotequasnatura(ua diuinz
fnnt,&quaudoin ferenertuntur, luam ex¬
ercent diuinitatem, alterum veto animas
defundorum folutas a corporum vinculis
nofle nonnihil & humana curare. Quod
Hefiodus cecinit,& Platomofter in legibus
confirmaiiit. Hos autem Heroas omnis
antiquitas appellabat. Vale.
Modus Undis abfoue adulatione.
Marsi livs ficinvs
Francifco CaftilionenfiTheo-
logo, S- D.
T Egi expolitiones titas circa Dauidis
JL Propheta: myfteria Cupio exclamare
Francilce, ficut£>eus Dauidemreperitvi-
rum fecundum cor fomn, itaDauidem te
virum fecundum luum correperiflc. Sed
vbi adulationisfijipiaamuropinionem .in¬
nuere prasftat. quam explicare. Saluta
Georgium Antoniam VelpucciUm viriuri
humanitate dodrinaqueinfignem. Vale.
Solitarie -vite vtilitas.
MARSILIVS FICINVS
Gregorio Epiphanio laccrdo-
ti , Con-philofopho
luo, S. D.
Eus vnitas flabilis eft, &ftatasvni-
1 ,/cus. Hzca Platonicis noftris, vt te
nonlatet, lubtiliter difpmanmr.Qnilquis
igimr Deum aflequi vult, multitudinem
pro viribus motum quedeuitct.Sec edamus
ergo mi Gregori in vnicani ftabiiemque
mentis Ipeculami illuccfcetnobis illic pro-
tinus,vtPlatoinquit,inuifibiIe lumen. Ve¬
rum vt commodius hoc iis temporibus efli-
pusaliquod montemVechiumillum mihi
a magno Cofifio donatum colere, illic tu
mecum eris.Audifti proueibium illud,nul-
lius boni pofieflionem abfquc.focio ineun¬
dam efle. Ego autem nefeio quem Ibciuin
illiciis temporibusiucundiorem tepoffim
habere. Vale & ad nos vola.
Eee
 6o2
De mcdejlia commonendi.
bessarion cardinalis
Sabinus, Marfilia Picino Plato¬
nico, S.D.
^Pectate doneque vir , amice nofter,
^jfuperioribus literis elucabramm o-
pas noftrum & nuper sditam, in defenfio-
nem Platonis, nos ad te mifiurospromifi-
mus , cum ob ingenium tuum & Platoni¬
ca: dodtrinz fludium eximium , tum vt
quid nos ex illo fontehauferimus , facile
perfpicias, & legas,fi quid enim in hac in-
duftria noitra, vel eloquentis, vel bona¬
rum artium cognitionis eluxit, fiquid fui¬
mus , id omne vel nos ab illo accepifle,
vel ipuim libi fe defendendo fuppcditaffe
facili exifiimari patimur & volumus, quod
nonnihil quoque ad illius laudem pertine¬
re videtur, vtfitis viribus, fua amplitudi¬
ne, caulamprofe dixer.it, alieno auxilio
non eguerit, voci tantum patroni locum
reliquerit, ac ftudio, hunc librum ad te de¬
dimus, iis qui curam gerunt rerum illarum
exMedicis,quomittendocumfidei &pro-
m: co.noftrOjOm nino tum ftudiis tuis,atque
animo ergaPlatonem nonnihil fatisfacJum
efle putamus B ene yale,& an librum acce¬
peris nos facies certiores. Ex vrbe Idibus
De Unde Platonicorum Interfretuml
MARS ILIVS FICINVS
Florentinus , Befiarioni Grs-
co , Cardinali Sa¬
bino, S. D.
P ,
Lato nofter,venerandepater cum in
Phsdro, vt tenon latet, fubtiliter &
copiose de pulchritudine dilputafiet, Pul-
chrimdinem animi aDeo, quamfapien-
tiam, & aurum appeilauit pretiofiffimum,
poftulauit, aurum hoc Platoni a Deo tribu¬
tum, Platonico infinuvtpote mundiffimo
fulgebat ciariflime. Verbis autem & lite¬
ris licet luculentiflunus, mente tamen obfi
curioribus inuolumm euafit oblcurius, &
quali terreno quodam habitu oblitum,
eos homines latuit,quilinceos oculos non
habeant.
Quamobrem nonnulli quondam minu¬
tiores Philodoxi exteriori gleba decepti,
cum non pofient ad intima penetrare,
latentem thefaurum contemnebant. Ve¬
rum in Piotini primum , Porphyrij de¬
inde, &Iansblici,ac denique Proculi, o£
ficinam gnmm illud inieefum , exquifi-
iij Picini
tifiimo ignis examine exenfiis arenis eni¬
tuit , vfque adeo yt omnem orbem miro
fplendore repleucrit. Tamis vfique radis
nodtuae liue bubonesquidam , vt videtur,
offenfi , facrum illum Platonis noftri the¬
faurum non folum lpernere, vt nonnulli
quondam,fed prohnefaslimprobareco:-
perunt, quod multo eratpriori errore de¬
terius. Veriun Beflarion Academfe lu¬
men, medelam confeftim hebetibus & ca¬
ligatis oculis adhibuitfa!uberrimam,vtau¬
rum illudnonfolum mundumfit&fpkn-
didum, verumetiam tractabile munii us o-
culifque innoxium. Hoc vaticinatus Pla¬
to , fore tempus multa poft fecula, te¬
gi Dionyfio inquit, quo Theologia* iry-
fteria exactiffima dficulEone velut igne
aurum purgarentur. Venetuut ,iam ve¬
nerunt fecula illa Beflarion , quibus &
Platonis gaudeat & numen & nos om¬
nis eius familia lummopere gratulare¬
mur. Vale.
Exhortatio ad fetentiam.
MARSILIVS FICINVS
Antonio Pactio. S. D.
L Aurentius Medices , duo in te lau¬
dat prm caueris , magnificentiamSc
acumen , laudo & ego. SedAntonima-
gnificentfe quidem vfu comparare tibi
catteros potes , acuminis autem exerci¬
tatione comparare tibi teiplum., fttan- •
tum dodtrinae fhxdueris quantum libera-
litati iamdudum indulges , non dubito
breui te ita omnium dodtifiiroum fore,
quemadmodum nunc es m2gnificentiifi-
musomnium. Age precor Antonimifua-
uiflime , commenda teiplum tibi, ficuti
cteteros commendatos habes. Laurentius
nofter ait te non modo erga dofios ma¬
gnificum efle , verumetiam abunde do¬
ctum. Credo equidem atque, gratulor. At
non prius fatis mihi feceris quam tantum
/cientia quantum magnanimitate excel-
lueris, fitibi erudiciflimi quique inprimis
placent, da operam, vt tibi ipfe pra; ceteris
placeas. Quid ergo toto in omnibuspluri-
mum, imo totum valet, ftatue oro tibi quo-
tidiehoras quatuor reliquas,vtcunque pla¬
cet, amicis dona. Bene Vale, fed vis neva-
lerebene?Bcnedifce, Scdiiceprccorho;
die , qui cras difeie nunquam dilcit. vni.
Nouemb. u. cccc. lxxiii.
 Epiftolarum. Liber I.
Cenfclat'to in alicuius cbitu.
marsilivs ficinvs
Sifmundo Stnfe confola-
rionem dicit.
Ql quifquenoftrumid maxime elLquod
l3in nobis eft maximum , quod perma¬
net feraperidem, qua nos ipfi capimus,
certe animus homo ipfe eft , corpus au¬
tem eft hominis vmbra. Quilquis igitur
vfque adeo delirat, vt hominis vmbram,
hominemefte putet, hic mifer in lachry-
mas inftarNarcitfi refoluitur. Ttmc defi-
nes Sifmunde flere, cum deflueris Albe-
riam tuam Albidam in nigra eius vmbra
quxrere, atque coeperis eam in alba fui
luce fectari. Tunc enim illam tanto re-
periesrpulchriorem quam confiieueris,
quar.to ab vmbra deformi remouorem.
Secede animum tuum precor, ibi ani¬
mam illius(peciofiflimam dbique charifii-
mam poflidebis. Imo ex animo tuo in
Deum te recipe , illic ideam pulcherri¬
mam , !per quam diurnus artifex Albe-
riam tuam creauerat,contemplabere. Et
quanto formofior illa in opificis forma
eft quam in feipfa , tanto eam ibi bea-
uus amplefteris. Vale',i. Augufti.si.cccq.
lxxin. Florentis.
LA VS B R E V IT AT 1 S.
MARSILIVS FICINVS
Angelo Polidano, Poetae
Homerico, S. D.
C ,
Ircunferuntur, vt ais Epiftolse quae¬
dam meo nomine quafi Ariftippicae,
& quadam ex parte Lucretiana:, potius
quam Platonicae, fi meae lunt, Angelc,non
liint tales, fi tales, non font meae ilis qui¬
dem , fed a detraftoribus meis conficis,
ego enim a teneris annis diuinum Plato¬
nem , quod nullus ignorat, fedatus fum.
Sed facile hoc fignoferiptanoftra difccr-
nes ab alienis ; in Epiftolis meis fenten-
tia quaedam lemper pro ingenij viribus
aut Moralis,aut Naruraliseft,autTheo¬
logica. Quod fi quid interdum quodam¬
modo amatorium ineft, Platonicum il¬
lud quidem & honeftum , non Ariftippi-
cum , & lafciuum. Laudes autem verae &
tales , vt exhortentur atque admoneant,
non adulentur , verba pene nulla iuper-
flua, ftatui enim ab inidoftudiorum meo¬
rum femper quam breuiflime poflem feri-
bere, nam in tanta temporis breuitatele-
6©3
qui luperfluaPhilologi, podusquam Phi-
loipohi. Et cum pauciffimi fint quibus
multa fint nota,fepe qui multa loquuntur,
aut falla , aut luperflua loquuntur , aut
vtraque. Omnia haec a viri dignitate
aliena, a Philolbphi profeflione alienif-
fima. Vale.
Quantum ville fit alere doclcs.
MARSILIVS F ICI N VS
LaurendoMedici, viro ma¬
gnanimo, S. D.
D , ,
Iuites alij ferme omnes Miniflros
nutriunt , tu lacerdotes Mufarunt
nutris. Perge precor , mi Laurenti, nam
illi voluptatum ferui euadent, tu vero Mu-
farum delitis,lummus Mularum facer dos
Homems in Italiam te duce yenit, & qui
hadtenus circumuagus & mendicus foit,
tandem apud te dulce hofpitium apertura
reperit. Nutris domi Homericum illum a -
dolelcentem Angelum , Politianum qui
Graecam Homeri perfonam Latinis co¬
loribus exprimat. Exprimit iam, atque id
quod mi.um eft,in tam tenera state ita
exprimit ,vt nili quis Graecum fuilfe Ho-
memmnouerit, dubitaturus fit,, e duobus,
vter naturalisfit,&vter pidius Homerus.
Delectare iis piiftoribus Medices, vtcce-
pifti , nam caeteri pictores parietes ad
tempus ornant, hi yero in suum habi¬
tatores illuftrant.
Laus efficis non a verbis fied ab ofere.
MARSILIVS FICINVS
Laurentio & Iuliano Medi¬
cibus, S. D.
A Ccipite laeto animo Medices, Nai¬
di Florentini Poema ,.& Benedi¬
ci Coluccij Piftoriehfis declamationes.
Alter eft Phoebi delitis , alter Mercurij
comes. Nonlibet eos parce laudare^eum
videantur fupramodudlelau.dandi. Non
libet eos mihi laudare .multum , ne lau-
datoreslaudando meos j jneipfom extol¬
lere. videar. Tacebo igitur ego horum
pictorum virtutes , infpicite ipfi tabulas
diligenter , pictura loquetur, cum loqui¬
tur pictor, loquitur male, cum pictura lo¬
quitur ,beneloquitur.jVanus eftopifex qui
ab alio magis quam ab iplo opere expe¬
diat honorem , non peindet operis virtus
ex iudice, fed opus iudici commendat
artificem. Valete.
Eee ij ;
604 Marfilij Ficini
,
De virtutibus ciuilibtis Jurgatoriis Jurgati
animi exemplaribus.
MARSILIVS FICINVS
Frapcifco Lapaccino ,&Mc-
glioriCrefdo, S. D.
I LliDeam quammtrediiEmo calle, qui
primo per cioiles virtutes affedus ani¬
ma: nimium luxuriantes aliquantum am¬
putant Demum per virtutes purgatorias
eos pene ad viuumvfque refccant.Tertio
loco per virtutes animi tam purgati pro vi •
ribus radicitus illos extirpant. Quibus
quantum homini poffibilem effe eradi¬
catis denique virtutibus exemplaribus
qu£ funt in Deo formantur: nam tria illa
vitutum genera gradus quidam funt, qui¬
bus paulatitn ad diuinas virmtes accedi¬
mus. Omnis autem naturalis motus fi¬
nem fuum aliquando poteft attingere, &
omnis praeparatio quae naturaliter ordi¬
natur ad formam, & formam ipfam ali¬
quando confequi poteft.
De fajiente d- ftelice viro.
MARSILIVS FICINVS
Antonio Seraphico Conphilofo-
phoMiniatenfi, S. D.
V irum fapientem foelicemquc eum
puto, qui cum ex iolo pendeat Deo,
in mediis calamitatibus viuit laetus. Quem
nec metus exanimat, nec dolor excruciat,
neque voluptas corrumpit , neque libido
inflammat. Qui inter denfiffimas fpinas,
molles (peciofofque flores legit,qui ex fter-
core margaritas emit atque effodit, qui in
profundis videt tenebris, qui compedibus
grauatus & vinculis circumftridus yeluti
fiber folutufque percurrit, quem denique
fpiritus cceleftis afflauerit. Imitare igitur,vt
tcepiftijPythagoram, & Socratem, & Pla¬
tonem , qui non minus agendo quam dif-
putando, inuita etiam fortuna,philofopha-
-bantnr. Philofophiam quam multi lingua,
ipfi pedore toto colebant. Fruftra fapit Sc-
raphice quinon libi ipfcfapit. Vale & in
suis moribus perfeuera.
Sona fcnbe re jnejlat quam multa.
MARSILIVS FICINVS
AngeloPolirianoPoetz Ho¬
merico, S. D-
Q Vid toties qu teris librorum meo¬
rum titulos Angele: An forte vtmis
me carminibus laudes ? at non in ca¬
mero fed in electione laus , non in quan¬
titate , £cd in qualitate bonum. An po¬
tius vt mea apud te habeas omnia. Quo¬
niam amicorum omnia communia fet,
«cunque fit , accipe quod petieras. E
Grzca lingua in Latinam trafluli Proculi
Platonici Phyfica& Theologica elemen¬
ta jlamblici Chalcideilibros defecta Py.
thagorica quatuor, Theonis Smyrnci Ma-
thematica,Platonicas Speufippi definitio¬
nes , Alcinoi Epitoma Platonicum, Ze-
nocratis lifcfcm de mortis confolatione,
carmina fymbolaque Pythagora , Mer¬
curii Trifmegiftilibrum de Potentia &Sa-
pientia Dei, Platonis libros omnes. Com-
pofui autem commentarium in Euange¬
lia , Summo bono, comm entarium in Pla¬
tonis conuiuium de amore , Compofui
Phyfiognomiam, Declarationes Platoni¬
ca difciplinae ad Chriftophorum Landi-
num , quas poftea emendaui, compen¬
dium de opinionibus Philolbpborum cir¬
ca Deum& animam. Oeconomica , de
Voluptate, de quatuor Philofbphorum fe-
<ftis, de magnific entia, de felicitate, de iu-
ftitia,dcfurpre diuino, de ccnfolatione pa¬
rentum inobitu filij,de appetim, orationem
ad Deiim Theologicam, Dialogum inter
Deum & animam Theologicum, Theolo-
iam de Immortalitate animorum in li-
ros odo decemque diuifam.opus deCliri-
ftiana religione, difputationes contta A-
ftrologommiudicia, deraptu Pauli in ter¬
tium ccclum, delumine, argumentum in
Platonicam Theologiam, de vita & doctri¬
na Platonis,de mente qusftiones quinque,
Philofophicum Epiftolarum volumen. Vti-
nam Angele, tam bene quam multum feri-
pferimus,« tantum ceteris noftra placeant,
quantumego tibituquemihi.Vale.
Exhortatio ad fcientiam.
MARSILIVS FICINVS
Nicolao Albitio, S. D.
A Vdifti prouerbium illud mi Nicolae,
.Ai. nihil lucro dulcius. A-t quis hominum
lucratur; Qui quod luum futurum eftadi-
pifcitur,noftrumeft quodfcimus, Catrera
vero fortunae. Inuideant homunculi diui-
tibus, quomm arca diues cft non animus.
Tu aemulare dodosbonofque viros, quo¬
rum mens Deo fimilis. Condifcipulosmos
admone vt Scyllam caueat& Caribdim,
voluptamm videlicet illecebras pefliferam-
que mentis inflammationem opinantis po¬
tius quam fcientis. Meminerint eam libi
 Epiftolarum, Liber L
cuandcque feminam voluptatem forc,qaz
infamma animiparte, cxlummoveritatis
iplirs tbefauro tunc demum percipietur,
cum inanium voluptatum vmfaras Icientii
gratia poithabuenne. S dentis arbor, & fi
radices aliquantulum amaras habere vide¬
tur, fructus tamen profert quamfuauiffi-
mos. Mcminerintpratterea nunquam ni¬
mis fieri quod nunquam latis fit. Nondum
fati» didicit qui adhuc quicquam dubitat,
dubitamus autem quamdiuviuimus Tam-
diu igitur difccndum nobis eft quamdiu
viuendum. Imitandus fapiens ille So¬
lon , qui etiam moriens dilcere aliquid
nitebatur , vtpote , qui veritatis pabulo
alebatur , & cui mori nihil erat aliud
quam reuiuifeere. Non poteft mori vn-
quaru , qui immortali vefeitur alimonia.
Tunc primum appellatus fuit ab /polli¬
ne Socrates fapientiflimus omniam, cum
primum vulgo przdicare coepit, fe nihil
fcire. Mandauit dilcipulis luis Pythago¬
ras , vt fe in fpeculo , non ad lucerna?,
fed ad lolis lumen fpecularentur. Quid eft
autem fcintilla lucerna:, nili parum ad¬
huc eruditus animus ? Quid folis lumen,
nifi mens quique erudiriffiiha ? Ctim
ergo quis animi lui figuram appetit Ipe-
culari, non cum indoftis feipliim , imo
'cum doctiflimis conferat ;fic enim clarius
difeernet quantum lucratus fuerit,quan-
tumve luperfit. In pafcendo animo lur¬
cones auarofque imitari debemus , qui
femper ad id quod reliqui lupereft ani¬
mum intendunt. Quid plura i viti ma-
gifter aic.- Non ede aratorem illum pri-
mio dignum, qui retro fe vertit. Audifti
& illam ob hoc ipfum ex viuente in Ha¬
mam fuifte conuerfam. Audifti rurlus Or¬
pheum tunc Eurydiccm, hoc eftnrofun-
ditatem iudicij, atnififie , cum r< ;ro re-
fpexit. Iners & vanus eft venator qui re¬
greditur, non progreditur. Vale.
limitatio ad fertbendum.
LA VRENTIVS MEDICES,
Marfilio Ficino Platoni¬
co, S. D.
C Vm ifthinc,huc iucundiffime Mar¬
di , me reciperem , recum verbis
egi , arque impetraui, ne abfentes diu¬
tius literas tuas defideraremus. Quod
quidemfadhimm ce recepifti, verum cum
quatuor iam poft difceflum diespriterie-
rint, neque adhuc tui liceri perferan¬
tur , ciirn aliorum tamen familiarium &
nec diariorum noflrorum-plerique perla.
°0T
ti ad nos fuerint, tuam in feribendo tar¬
ditatem , & miror , & dolco : nam fane
ex illimabam , fiparin ambobus b en mo¬
lentia vigeret , par feribendi ftudium,
quod amoris officium eft, non defututum.
Coepi egomet primum excuiarionem
mam mecumagere, mihique infimo no¬
mine dicebam : Philofophii fbrfitan ftu-
dia, qui totum atque integrum hominem
exigunt, in caula funt, cur ad nos Marfi-
liam iiteri non perferantur. Faciebat-
que incredibilis prope nofter amor,vt ho-
neftiffimam omniam de te apud nos ex-
cufationem facerem. Quiquidem ex-
cufatio ita apud me valuit, vt paucarum
horarum cxpeclacio difficilis admodum
non videretur. Cum vero qui ego horis
metienda ducebam, pluribus diebus me-:
tiri me oportere perfpexcrim, nullus iam
patuit excufarioni locus , atque ego qui
defenfionistui curam fufeeperam, coe¬
pi toto animo cogitare , quibus te modis
cum plures in mentem venirent, accula-
rem. Totque ofFenfionum in te genera in-
uenio, vt fi Demofthenem & Ciceronem
nofttum caufe tui patronos nactus fis,
reum tamen futurum fe pro certo ha¬
beam. Quodfite fadinon potnitet,ne-
que enim aliud pceriitentii lignum, quam
tuas literas, defidero, feitote communis
amoris noftri iudicium fubiturum , nam
coram huiufmodi iudice agere lubet,quo
aut iquiorem, autiuftiorem, aut qui ve¬
rior animi noftri teftis elfe poffic nulimri '
inucnimus , is tibitrium tantum dierum
Ipatium ad feriberidurh tribuit , quibus
prsteriris te,nili fcripferis, reum futurum
pollicetur.
Sed dices tu, quid ad Laurentium ferf-
bam? Nihil habeo deRepublica, nihil de
rebns domelHcis, neutrum abs te cxpcciro,
cum vtrumque in te ipfo neglexeris, fcio
te non m.ag& de alienis, quam de propriis
curiofuiri efle, quid igitur feribenduin ti¬
bi eft ? Quicunque in mentem veniunt.
Nihil ex te proficifcimrnonbonum, nihil -
cogitas non rechim,nihil itaque feribi ite
poteft , non nobis vrile, non ineundum.
Quodque facit vt tuas fupra modum li¬
teras defiderem,illud eft quod in tuis literis
ita lepos cum grauitate immixtus perlpi-
cimr , vt fi lepide confiderenmr, omnia
leporis plena grauiter, ita grauia videan¬
tur vt nihil lupra. Quapropter cum pri¬
mum tibi feribendf facultas datur , diutius
rogo ne differas , neque pariare tam diu
nos literas mas defiderare. Vale Pifis.
Eee.fij
 6o6 Marfilij Ficini
Gratiarum aBio.
MARSILIVS FICINVS
Laurentio Medici-viro ma¬
gnanimo, S. D.
M VIta abs te quondam & magna
accepibeneficia, Laurenci,nuper
vero maximum atque gratiftimum, vide¬
licet diui Chriftophori templum, fed cur
nondum tibi gratias egi? Quia noueram
non mihi, fed tibi illud fuilfe collocatum.
Quicauid enim hac in re fa£tum .eft, per
te eft , & tui gratia factum. Sulpicabar
•igitur ha&enus nefcio quomodo,ne for
te mlblus rei huius pofleflioncm aditurus
efles , tibi tota foli tradita fuerat, Poft-
quam vero Pifas abifti, cognoui ftarum,
quo tibi vnico a Reneriis datum luerat,
mihi abs te nunc elfe conceflum. Ergo
nunc primum tibi gratias ago. O quan¬
tas .' Non quantas Marlihus capit pufillus
hoino,fed quantas vir grandi r Lauren¬
tius Imb quantas ingeutiffimus Gygas il¬
le diuus Oiriftophorus, tanto ferme At¬
lante grandior, quanto qui coelumcapit,
- amplior eft quam coelum. Nempe Atlas
coelum, Chriftophorus coeli fabrum dici¬
tur humeris fuftinuilfe. Diurnis praeterea,
nocturnifque precibus , cceleftem hunc
oro Gygantem, vt patronum meum, in¬
ter varios ciuilium negotiorum fluclusqif-
dem luftineant humeris , quibus patro¬
num fuum permaria fuftulit. Vale, x 111,
lanuarij. M. cccc., ixxvm.
LAVRENTIVS MEDICES,
Marfilio Ficino Platoni-
co, S. D.
C Redoiam , doctiffime Marlili, il¬
lam elfe Plotini ,-fi refte memini, de
anima fententiam, qua: a te in Theologis
libro polita, eft animas,fcilicet,noftras eo¬
dem tempore vbiqiic elfe. Nam quod
compluribus in eo libro rationibus proba¬
tur, nunc re ipfa clarius conflat, vix enim
aliam ad te Epiftolam obfignaueram, cum
redditae mihi limt optatiilims Iitera: tus
eius luauitatis plens quam faciebat vt a
me mirifice dcfiderarentur. Credo equi¬
dem abfentem te & legifle noftras literas
& accufationcm tarditatis in Icribendo
tuae ifthincperlpexifle , qua monitus diu¬
tius adnos dare literas non diiiuleris. Ve¬
rum quicquid fit, iam non labet literarum
caulas incuirere,faiis eft easmeliterasac-
cepifle, quibus nihil mihi aur gratius su£
iucundius eft Video, quod & ante mihi
conftabat, nihil a te temere agi Nam diu¬
turnior expectatio fcauiorem ipfam quo¬
dammodo fuanitatem fecit , vt etiam vah
de fidentibus cuenire folet. Legens ego
tuam Epiftolam nihil teperio non Marli-
lianurn, fi gratiarum ilis aftiones ex lite¬
ris demamur. Non enim hoc gratiarum
genus conuenirevidetur aut amicitis no-
ltrs , aut ei viro quifeita mihi toium tra¬
diderit , vt nihil libi reliquerit fuum Non
fi tu ea magnitudine corporis effes, cua
diuus ille, quem ais, Chriftophorus pingi¬
tur . aliquid tibi fupereftnonmcum.Sxm
femel voluil i fic tibi quondam placuit Ego
vero tam nobile munus & accepi libenti
animo & accepto gaudeo , mihicue ipli
gratulor. Iam igitur non Marlili es,fed
Laurentij tui, non minus tui quam m ip-
Qua in re, fi teipfum tibi reddi vis, {ci¬
to id ea conditione futurum v[ nullam de
te habere poflisradonem, quin sque de
me ipfo eodem temporehabiturusfis. quos
enim immortalis Deus coniunxit, homo
non feparet.Tu igitnr vt ad gratiasredeam
nolim amplinshoc feribendi genere rae-
cum vtare. Si enim gratis quas agis tus
non funt, nihil omnino nobis tribuis, S
tus, fcito fuperioribusrationibus,tccum
iampridem te mihi omnia tua tradidifle.
Vale & teipfum ama, quod fifeceris, me
quoque amabis. Ita enim non vulgatis no-
fter amor exigit, quod te non latere exilH-
mo, cum in eo libro quem de Amore feri-
pfifti,cun<ftos amoris affeSus adeo ex arte
polueris,vt nihil in amore inueniamr,quod
non eo libro legipoflit, nihilqueintuoli-
bro legatur, quod in amorepon fit, iterum
vale. Piftsxn. Kalendas Februarias. M.
CCCC. LXXIII.
Mirabilium auther Dens eft non hemo
MARSILIVS FICINVS
Laurentio Medici Viro Magna¬
nimo, S. D.
Q Vid agaminprsfentianefeio Lau¬
renti , admirari me compellunt mi¬
rum m modum mirs licers tus , excla¬
mare Philofopbicus prohibet pudor. A-
gere gratias innumerabiles hortatur An¬
gularis humanitas & magnificentia tua,
fed tua rurfiis dehortatur Epiftola. Per¬
mitte faltem mi Laurenti precor, vt fum-
mo Deo gratias agam , quod ftatucris
temporibus noftrisin ciue ibminato affe-
 Epiftolarum, Liber
ftum fctunillimumcum cxadfamcnte, ia
adolcfcente priua.ro prudentiam cum po¬
tentia , in potent e abfanentiam cum licen¬
tia, inoccupariffimofapientiam cum elo¬
quentia,copulare. MagnaintefentLau-
rccri, proculdubio magna. Er nequis forte
adulationis vitium fufpicetur , quoda viro
& philofophante & amiciffimoeflc debet
alieniffimnm in te non ex te, dixi magna.
Deus enim omnipotens mirabilia facit fb-
lus. Inftrumentum Dei es ,6 bone vir, a-
ptumjfcio quid loquor,ad magnifica perpe¬
tranda. Tamdiu igimr mirabilia feliciter
exequeris, quamdiu diuino parebis artifi¬
ci. Parebis autem examuffim crede mihi,fi
fzpc eum oraueris, vt ipfe tibi qua ratione
fis pariturus oftendat. Oftendrt certe pe¬
tenti , qui etiam priufquam petas ftimulat
ad petendum ,& quid 8i quo padto fis peti¬
turus oftendit. Vale feliciter patris fpes.
Sed antequam finem faciam, obfecro te
mi Laurenti cum per Academiam.quas per
te floret, tum vero per patriam hanc tuam,
patriam quztibi prae caceris chara eft, vt
bona: valimdinis curam habeas, nili enim
tu bene valeas, non puto iis temporibus,
bene vel Academiam vel patriam poflfe
valere xxc. lanuarij. M. cccc. ixxiii.
Florentis.
Laudes Laurentij Medicis mira.
MARSILIVS FICINVS
Nicolao Micheloftio vero
Viro, S. D.
O Quam difficile eft mi Nicolae , d
quam difficile nunc inuidianon pul¬
lari lEgoforfitan Nicolae , nifi quae Lau-
rentij lunrpnea quoque eftent, non poflem
tot, tanta, tam fenilia bona adolefcenti
non inuidere.Dicamicerogo,quis eloqui¬
tur elegantius? Quis probat acutius? Quis
mulcet dulcius?Quis concitat vehemen¬
tius; Ceffiftis iampridem lauro Poetzicef-
fiftis oratores modo , iamiamPhilolbphi
cedamus. Proh Iupiter, ociofi veterani ab
occupatiffimo tyrone ifto, tam cito,tam fa-
ci!e,tancopere luperantur ? fi inuideant alij
ahenis&liuore rumpantur edaci.Ego meis
mirifice'gaudeo atquefruor, meus enim
eft Laurentius ob incredibilem humanita¬
tem fnarn. Ego quoque Laurentij iumob
lingulares animi fui dotes , magno me
emet precio ,hoc eft,feipfo. Itame Deus
amet loquor Nicolae auodfentio , nemo
magno Cofmo me femilior fuit , nemo
Cognoui ineo fenenon humanamvir-
607
tutem , fed Heroicam. Agnofc® nuncic
ifto adolefoente penims, agnofeo totum
illum lenem, phoenicem video in phoeni¬
ce, in radio lumen. Emicat iam ex Lau¬
rentio noftro foras Cofinianus fplendor
illemultisquotidicmodis,lumenad reue-
latioman Gentium Latinarum & Flo¬
rentina: Reipublicz gloriam. De iis ha-
Interrogabat autem in Epiftola Lauren¬
tius cuiufnam ille eftent gratis quas ip-
fi egeram. Mei ne ? an alterius i Reft
pondeilli meo nomine eas efle Dei. Tres
enim illas opto. Gratias Medici noftro
propitias fore, quz ab Orpheo deferibun-
tur, fcilicet fplendorem, Istitiam, viridita-
tem,fplendorem,inquam, mentis,Iretitiarn
voluntatis , viriditatem corporis & fortu¬
na:. Alpirant iam ex alto hz Gratis Lau-
rentio,ac tamdiu afpirabunt, quamdiu a-
gnofeet gratis folum a Deofolo fe gratias
acccpifle. Vale xxl. Ianuari;. M. cccc.
ixxiii. Florentis.
LAVRENTIVS MEDICES
Marfilio Ficino Platonico Phi-
lofopho, S. D.
O Falfum meum dc teiudicinm,ve-
rumqueilludvulgatumprouerbiumi
Locorum, fcilicet, interualkm vtab ocu¬
lis difiungit, ita nos ab amorum cogitatio¬
nibus feparare. Verum quis hoc credidif-
fet ? quod ego vix credo cum perlpexe-
rim. Ego binas ad te literas dedi, tu vnam
vix Epiftolam nobis, atqueitapaucorum
verborum , vt fi ex ea primam falutatio-
nem atquevltimam loci& dici particulam
demas, nihil fere fit reliqui. An non decet
Phiiofephum loquacem efle ? An non de¬
cet mutum ? Id enim nobis Terentius
przcipit, quod ille a Grzcis accepifle tra¬
ditur ,Vt ne quid nimis. Sed etiamexhis
locis video qnidincaufa fit, cur ego a co¬
gitationibus mis abfum. 'Cumenimfcm-
per ante oculos diuum Chriftophorum ,
cui zdes tua dicata eft, habeas, ea ipfius
eftmagnimdo corporis, vt czterarum om¬
nino ictum tibi profpefium auferat, at¬
que inter te & mos quodammodo faciat
Eclypfimquandam. Quod tamen tum mi¬
ror, tum vero quibus verbis te accufem
non inuenio. Nullum eft enim tam af-
perum tamque contumelioium verbem »
quin deterior multo fit Marfiliana tacitur-
nitas, qua&fidem tuam & noftramami¬
citiam fefeilifti.
E e e iiij
 Marfilij Ficini
Doleo quidem nen parum , quod fi¬
dem fregeris, atque amicitia: noftrz hu-
iufmodi iniuiia intuleris. At, quod ma¬
gis mihi mofcftum accidit illud proriiis eft,
qued dum tu amorem noftrum fruftratus
es, ita nos a ceterorum hominum beni-
uolentiaalienafti, vt nemo fcperfit, cui
fidem deinceps adhibere po il e videar. Ni¬
hil enim tam perfc<fhim,tam conftans,tam
verum videbatur, quam noftra amicitia,
qua: quidem & tua virtute & temporis diu¬
turnitate a Deo creuerat, vt fi quodam¬
modo decoxerit, nulla reftet cui credere
tuto poflimus. Quapropter Icito nos er¬
ga te mirum in modum iratos efle. Ne¬
que tamen ira iratos , vt fi iucundiifi-
mz litera? tua? ad nos perferantur , fiia
illi incredibili fuauitate eundam animi
alperitatem atque indignationem mul-
cete non poffint. Nam cum Achillis te¬
lum in manibus habeas, fcito tarditatem
inlcribendo, cufpidcm efle qua vulneras,
Jiteras vero ita illato vulneri mederi pofie,
vt non modo vulnus iplum/ed omnem pe¬
nitus cicatricem auferre acdelerepoflmc.
Vale Pifis.
, t>
Amatoria qurnoA amandusquifyttept,&
quomodo laudandus.
M ARSI L I V S FICINVS
Laurentio Medici Viro Magna¬
nimo , S. D.
^^Vodme diligas Laurentimultis cla-
ui. Quod ames, nuper ex hoc vno prs-
cipue quod tanquam zelotypus leuiffimis
falfifque offenfiuneulis fubirafceris, iraf-
cere vt lubet, irafcere zelotype , modo
interim incalefcas. Simile eft irz& amo¬
ris incendium , ego enim cum lubiraC
cor tibi , quod facio fepe, tunc aiftuoa-
moris incendio maxime. Tu quoquefla-
gras non mediocriter , fcio quid lo¬
quor. Quod fi quando tepefeere videa¬
mur , tum etiam noftra hzetepiditas fer-
uentiusferuetquam caeterorum feruor.O-
diumque noftfum , proh lupirer, aman¬
tius amabiliuftme eft quam czterorum a-
mor, Ecce nunc mi Laurenti tuaifthzc ira
mitior mihi videtur quam czterorum man-
fiietudo , morius ifte tuus fiiauior fuauio.
O quam fuauiter mordes ! quam acriter
oblcularis! \ crimomae miram mifces dul¬
cedinem , dulcedini acrimoniam , quod
in luauiffimis faporibus natura fblet , &
quoties acrimonia tua fortius acefcit, to¬
ties aceti maluatici mftar dulcius quam
dulce redolet. Veram quid acCufas in me
accufatoracer,amator acerrime: Breui-
tatem ne?
At tu in caufa cs, quod enim breuis
fim , negotiorum tuoram, quod breuiS-
mus videar , amoris erga me tui efficit
magnitudo, Acculas taciturnitatem,fuf-
picans eam ab obliuione, obliuionem ab
ablcntia profidlci. Meminifle debes non
abefle ifthinc M arfilium, fi non abeft Lau¬
rentius , in quo eft Marfilius, fi vbicue eft
eodem tempore animus , quodipfelupe-
rioribus diebus tua Epiftola confirmafti.
Quid igitur obftat Diuus ChriftophoruJ
quin te cernam ? Przfertim cum dia-
phanus fit atque peiipicuus , & in ipfo
Chnftophoro infpiciam Laurentium,
quandoquidem per Laurentium ipfcm
Chtiftophorum video & ampleftor. Deni¬
que vis verum fatear? Non oppofitio Chri-
ftophori inducit Eclypfim per quam aut
cs curiam autfileam.Imbtu cotufcatione
tonitruque tuo caligari, ftnpere. obmurefi
cere, penitus me compellis. Improbe a-
dolefcens , ah nimium gaudes victoria,
quamuis honefta. Quid amplius aut tibi
aut reliquis eft reliqui ? Tibi quidem vt te
ipfiim vincas ; reliquis autem vt vinciar-
quo animo patiantur. Ego certe , vt de
me ipfo prius loquar, fuperari absteferme
tantum gaudeo,quantum ipfe gaudes me
ac carterosfuperare. Dc carteris vero quid
dicam f Sol matutinus congregat nebu-
las.Meridianus Sol nebulasdilgregatVir-
tus adolefcens inuidiam concitat, adulta
fedat,liuorem domat tandem qui omnem
prius vicit opinionem' Inuidiam quafi om¬
nem in admirationem conuertifti. Lau¬
dant multi palam , qui hactenus innide-
bant.^ed quamuis laudator pene nullus de
Laurentio mentiatur , nulli tamen hunc,
exceptis Platonicis, legitime laudant. Pe¬
ripatetici cum Laurentium videant tam fe¬
liciter fingula profitentem , in omnibus
cum laudant, Platonici contra in eo lau¬
dant omnia. Nempe cum confiderent
quam fubito artis cuiufque prodeatmagi-
fter, artes huic non labore quarfitas, fed&
natura fubminiftratas, & a D eo infiifas exi-
ftimant. Ego igitur perlonam tuam in me
diligo,meam in te amo. Laudo tein arte,
artem in te probo. In natura te honoro,
naturam intemiror. Te per Deum colo.
Veneror per ce Deum.Deoitaquefoli glo¬
ria omnis ab omnibus ab *uo tribuamria
suum. Vale.
 Epiftoiarum, Liber. I.
Jcccft ad. loatntem insinuo sin ditamur
dipmuliXantK.
marsilivs ficikvs
Ioanni Caualcanti Amico
vnico,S. D,
D Ecreueram hac node mane ad te
fcriberc , redi Heros , proprerea
quzfo , aduola oblecro. Deinde vero ma¬
turius confultandi, przftare vifam eft,vt
meam hoc defiderium diflimolarem. Fo¬
re enim vtredeasocyas, fime fubiramm
putes. Eccefubiratusfum. Quid tandem?
Nunquid mouehit indignatio, quem non
inouebatamor?Nonputo. Ergqquome
vertam nefeio , ad preces ne? an ad iur-
gia : imo qao refugiam nunc inueni. Cor¬
di confidam heroico , quod folct fponte
redius currere quam calcaribus. Sedin-
terim quonam pado me continebo, quin
parumper faltemita fufurrem; ah nimium
obliuiofc mei. At cohibebo conuitia , ac
ne taedeat tc eafdem has cantilenas audi¬
re fzpius , res maiores aggrediar, de re¬
bus feribam publicis. Quzris quid agatur
invrbe. Tradantur grauia,audi,fed ape¬
rias nemini. Magni plerique ciues oMar-
fili aiantjCurtamdiu folus in vrbe? Quiafb-
lum incedere nunc me vult, qui nunquam
finit efle mefolum. Nendum rediit ergo?
Nondum. Non habeo przfens aliud quod
ad te feribam. S cripfiadte vrbana negotia.
Scribe admeturuftica. Hei mihi erraui,
ne feribas uolo/ed dicas. Si colloquemur,
loquemur mi Heros eadem , dum feribi-
mus , feribimus de diuerfis. Ego de memo¬
riale obhuione Ioannes. Sed nolim dixif.
feiftud. Non oblitus eftmei meus, quia ne¬
que fui. Imo venit iam obfecums mihi, ec-
cevenit, occurrite mei huic fortunati pe.
des, excipite felices ylnte.
Epiftolagenialis de Hero ibas.
MARSILIVS FICINVS
Ioanni Caualcanti amico
vnico, S.D.
A Ccepi a Carolo Marfupino Epi-
ftolam, cui cum primum rcfpon-
dere aggrederer, vellemque przfcribere,
Marfilius Carolo falutem,genins mihi pr«e-
terfummam ita flexit calamum , vt Ioan¬
ni pro Carolo feriberem, accipe igitur E-
piftolam genialem. Nefas putauit Deus ab-
fentem mecuiquam priufquam Heroilcri-
bere, arbitror Heroibus fauerc fuperos.
Quoniam vt Platoni placet Heroes cx a-
609
morcDeommfunt geniti. Ego re ipfa ex¬
pertus fum Phiiofophos ex Heroum amo¬
re renafci-Valc 1. Maij.M.cccc.Lxxni.
MARSILIVS FICINVS
Ioanni Caualcanti amico
vnico, S.D.
N On poteft manus calamum ducere,
nifiipfamoueatur ab animo. Non
poterat his temporibus feribere Marfilius
adHerbem, nifi ante inuitatus ab Heroe.
Sedvnum mihi mfclcftum eft prae czteris,
quod ideo feribis ad me, quia promiferis,
ergo padioni ifiud- tribuo non amori. A-
matorias pofco literas non mercatorias,an
esetiampadomeus,fcilicet quia egofum
tuus, amore volo fis meus. Vale v. Ianuarij.
frenecat io adferibendum.
MARSI LIVS FICINVS
Ioanni Caualcanti amico
vnico,S.D.
A Mice, quid tamdiu certatim file¬
mus ? Quid tandem vidorilucri ac¬
cedet , yido quid damni; Ego vero in
hac fileadi pertinacia vinci abs te fatius
cenfui, vt in loquendi certamine vince-’
rem. Ita poft hac prima: tibi in. tacendo
partes , mihi prima in loquendo dabun¬
tur. Semper ne calcaribus indigebis iri
ftadio ? Nunquam tua fponte curres ?
Cur mecum tam dure ? Acrius fbrfitan
iocari tecum videor mi Ioannes. Tu au¬
tem agis acerrime, acerrime quoque ref-
pondefi placet,modorelpondeas.fin mi¬
nus placet, dulciter file. Mea: certe huic
verborum acrimonia: cordis affectum mei¬
le dulciorem fubefie putaro. Vale, & tam -
diuabe&squam tua respofhdat.Satis enim
mihi fit cum res agitur tua. Nonis Qdo-
bris. Charegii.
Sluodnccejjbrirt UpificU inter amices.
MARSILIVS FICINVS
Ioanni Caualcanti amico .
vnico, S.D.
Q Voniam putabam breui te Fioren-
tiarediturum , nullas ad. te dedi lite¬
ras ,.lperans cito veras audire ac reddere
voces. Nunc vero perpetua hzc , ve ita di-
6io Marfilii ricini
■serim, ccrH ferenitas longiores mihi tuas
in Trebianis collibus minatur moras. Sed
quis Trebianafaauitate non capiatur , hos
certe Bacchus amat colles , iis meos ca¬
pros eft Ioannes, haec profe&o cur non
fcripfcrim hactenus caufa eft. At tu cur
feribis nihili Nihil equidem habeo quod
feribam, inquies. Idipfum faltem nihil ha¬
bere te,fcribe,quanquamnunquam deeft
amicis argumentum literarum.Quid enim
amico chariusqaam-amicivita : Ergo vi-
•ciffim qualis valetudofit , fepefignifican-
dum. Ego meam valetudinem declarare
non polium nili prius ipfe tuam.Quippe va¬
leo fi tu vales,imo fi te valete inteliigo. V a-
le exCharegio.xm.
Gftuis eft incluti temporis.
MARSILIVS FICINVS
Ioanni Caualcanti amico
vnico, S. D.
O Nerofa mihi tam mei quam paterni
corporis cura, onerofaabfentiatua.
Vtraque fiwt aequo animo tolleranda , ne
fiantpropter impatientiam grauiora. Tu
fi quid humanitatis habes , noli me dt»
plici prefluni larrina,tertio infiiper ponde¬
re onerare ; oneras autem nimium nifili-
bros admeremittas.Temporis enim iachi-
ra me ftimulatvt eos faepius exigam. Nulla
eft grauior iadfura quam temporis. Heu
confidentius flagito quaefbrfitan accipere
noIlem,quem yerovellem accipere, poftu-
larenon audeo. Illa medecet habere, hoc
me in prarfentia neceflarium eft carere.
Prudentis eft tum carere,decens eftimple-
re,tumquid neceflarium eft pro viribus fa¬
cere voluntarium.Tua intereftillud imple¬
re,mea id conari. Vale, ac dum aliena co -
lis,alienis cole tibi quoque teiplum.
Quodiocunia amicorum Utera.
MARSILIVS FICINVS
Ioanni Caualcanti amico
vnico,S.D.
/"VVid igitur faciam; Prior ne ego ad te
V ^lcrihamean tuasliteras cxpeaaborE-
quidem cum ad alios fere nunquam nili la-
ceflitusferibere foleam, tibi tamen venire
obuiamcogor&priorinirecertamen.Nec
filere diutius te permittam. Non potes
enim finemeo languorefilere. Huc me,
quod te non fugmimmoderatus impulit ae-
ftus, ifthuc ventus intollerabilis retrahit, a-
deo,vtvixhodiemecontineam, quin ad
vrbem prorinnsaduolem. Potes vero hic
me foliis aliquot & illos quidem pauculos
dies tuis literis retinere , nam dum literis
tuis legendis totus incumbam, nec vento¬
rum procellas fenriam, nec fulmina Jc to¬
nitrua audiam. Sic ergo fit, vt verba fedare
ventos, & tempeftates depellere valeam.
Saluta Vgolinum Verinum tuum Mula¬
rum facerdotem. Valexxx. Augufti M.
cccc. rxxvrti. Marciniani.
,
Nemini detrihendum quii Dius
vlciftitur.
MARSILIVS FICINVS
Ioanni Caualcanti amico
vnico, S.D.
H Omerus propter dias, vt aiunt, He¬
lena» vituperationem priuatus oculis,
quia nunquam errafle cognouit,nunqnam
vidifle amplius dicitur.Eandem ob caufam
Steficorus lumine captus , intellexit erra¬
tum, hinc palinodiam, id eft, contrarium
cantum cecinit, dicensmonverusfermoil-
lefuit, neque nauibus altis exifti fugiens,
neque adifti PergamaTroiae, his dictis fla:
tim vifumrecuperauit amiflirm. Socrates
praeterea cnm Deum Amorem vituperaf-
fet,in 1 lliffi fluminis tranfitu a familiari (te¬
mone correptus , antequam quicquampa-
teretur aduerfi expiauit fe Iaudauitque rur-
fas. Amorem quemvituperaaerat, vnde
euafit incolumis. Ita Steficorus Homero
pmdentiorfuit, fed vtroquefapientior So¬
crates. Ego certe Socrate incautior fiii, vt
nonllm Steficoro infortunatior. Quorfum
hsc? N empe menfis huius nonis fcripfiad
te maneEpiftoIam , diumrnum filentiun
tuum improbaturus, in qua indomitum tc,
& quafiduriflimum omnium accufabam,
vefpere aduerfa valetudine oppreflusliim,
nec dum conualco Quamobrem verims,
nequid mihi aduerfi propter Herois vitu¬
perationem immineat, palinodiam licet
breuem expiandis criminis gratia feribere
ftatui.
Allero igitur non Heroem durum , fed
me potius mollem efie, ac molli homini
conflantem virum fspe ferocem videri.
Haec mea palinodia, fit contrarius luperio-
ri cantus,fit etiam contraria pollnlatio. O-
rabam quippe vt acerrimas, fiplaceret, po¬
tius quam nullas literas mitteres. Nunc
contra nullas potius quam acerrimas po-
ftulo,non enim inftigarione fed consola¬
tione aeger animus indiget. Vale Florcn.
Idibus 0(Sobris,M. cccc. isyiii.
 Epiftolarum, Liber L
Homo ejl tcnimus. Amantis unimus
MARSILIVS FICINVS
Ioanni Caluacanti amico
ynico, S. D.
E Go Ioannes,fzpe quzfiuimeipfum,
primum pectora mea manibus attre-
dtaui, deinde vultum hunc fepe fum (pe¬
culatus in fpeculo.fed neque ibi mc trafia-
uifle, neque hic vidide me vnquam afle-
rere potui. Nam quando me ipfe quiero,
quaro vtique non alium, praircr ilium ip-
fum qui quatrit vbi idem eftomninoMar-
filius quatfitus & quarcns.Quis igitur quie¬
rit? Qui reperire cupit. Quifnam cupit
hoc?Qui iudicat ede quaerendum. Quis
iudicat? Solus iudicat animus. Solum igi¬
tur animum quaero, quando quaero mcip -
fum,vrpote qui (olus ipfe fim animus.Hunc
ego uequetangi, neque cernipofle confi¬
do. Non enim tamdiu-de illius natura
dubitaremus, fi fenfibus his pateret. Ergo
recepi quandoque mentis aciem in feip-
fam, fi forte hac viamecernerem,verum
neque ita quod defiderabam omnino fum
aflequutus. Quippe interiorehocmeo in¬
tuitu, neque deledtor fatis,neque quiefeo.
-Qui autem qOod inueftigat confequitur,
gaudet protinus& quiefeit, non igitur me
apud meipfum reperio. Quod fi in alio me
qualiturus fum, quonam pacto me appre¬
hendam ? Si mc ipfum non habeo , per
quemfolupofiiimcapere,quicquid cape¬
re poflum.Rediigitur, & te imo roeredde
mihi. Quando ego id nequeo, redi hodie
neque femper venturas differ in horas .Ne
patiareobtecro,pluresa nobis dies nigro
numerari lapillo. Quot enim ifthic tufere-
nos agis, totidem nos hic nubilos agimus
atque nigros. Vale.
Serit td Iotnnem. Anrnt fofi mortem in¬
tellegit , dr multo clarius quam
MARSILI VS FICINVS
Ioanni Caualcanti amico
vnico, S. D.
S Cripfi nonnullasadte Epiftolasfamice
optime ) in quibus tentaui amatorium
quodammodo feribendi genus,quod qui¬
dem & noftrae familiaritati conuenire vi¬
detur,& abhoneftaillaSocratis Platonifqj
libertate non eft alienum. Nunc autem
Platonicorum more poft amatorios jocos
(talia enim Platonica Proaania fiint) ad
feria veniamus. Andi hnn£, quat cum
Bernardolunio, &BartholomsoForrino
ciuibus iuffiria excellentibus , aliquando
de mente difleruimus.Duo funt inter mor¬
tales dubia circa mentem przripua. Pri¬
mum eft,vtrum intellectus feiungi a cor¬
pore poffit , ac depofito corpore viuere
atque operari. Secundum,fiquid tuncin-
telligit, vtmmj clare intelligat , nec-ne.
Refpondebimus ad haec in praefentia
quam breuilfimepoterimus:Nam haec&
fimiliainTheologianoftra de Animorum
immortalitate latiflime dilputantur Con¬
cedimus intellectam multa incorporalia
excogitare, Deum videlicet, Angelqs,ani-
mas, virtutes, numerorum proportiones,
ideas , rationefque rerum vniuerfales.
Quemadmodum vero non pofiumus per
vifum inuifibilia cernere, ita neque per
corporale aliquod inftrumentum incor¬
poralia cogitare, neque per naturam ali¬
quam diftriiftam corpori, locbque&tem¬
pori, res a materia, loco, tempore, abfolu-
tas,petere,quxrere, inuenire, feruare. Ac
fi mens interdum etiam dum regit corpus,
ita fein fecolligit, vt fpeculetur aliquam
perfeipfam,- fequitur vt a corpore fepara-
tamultomagis faciliufque per feipfam va¬
leat (peculari Si poterit per (e operari, per
fequoque efleac viuerepoterit. Atque vt'.
ad quaeftionem alteram defcendamus,cla-
rius tunc difeernet quacunque intrinfe-
cus offerentur intelligenda, quam fenfus
nunc qua offeruntur extrinfecus fentien-
da, & tanto faltem clarius , quanto vifus
acutior eft, & velocior quam auditusfen-
fiifque reliqui. Ac etiam quanto mens
praeftantior eft quam fenfus, &obiefluin
mentis praeftantius eft quam fenfus Obie-
dium. Mentem ede failu excellentiorem
non dubitat, quifqiiis illius viribus vtimr,
videt enim eam fenfuum iudicem ede, &
tanquam pretiofiorem, concedi pauciori¬
bus , tardiufque & rarius exerceri.Obie-
cta quoque mentis obieclis fenfus ede ftr -
blimiora hocoftendit, quodillavniuerfa-
lia, ampla, aternaquefont; iftapatticu-
laria , angufta , mortalia. Accedit ad.
hzc, quod quanto magis exterior fenfus
inten ditur, tanto magis interior fenfus re¬
mittitur. Atque contra. Qui enim attentius
inlpicit auditqne nonnulla , vix interim
poteft imaginari , & qui vehementer
imaginatur, vix cernit vel audit, quse
tunc extrinfecus offeruntur. Eadem eft
inter imaginationem inteilectumquc pro¬
portio Animain hoc corpore duo maxima
omuium habet impedimenta j alterum,
quod in plures operationes perturbatio-
6n Marfiiii Ficini
tioneftree diftrahitur , operationes autem alienam, & vitra quemlibet temporis ter¬
varix fe inuicem impediunt atque debili¬ minum , infundit lumen in mentem, qao
tant, difficillimum eft enim diuerlisfimul iam ex temporis mutatione ad ftaium x-
incumbere, alterum , quod tum propter ternitatis afeendit. Pafcit autem bonitate
infima: habitationis huius conditionem , ad votum femper, Scimplendo allicirpul-
tum propter minifterium corporale ad chriradine appeti tum,& implet alliciendo,
tempus adeo hominibus affignatum actio¬ ibi faturitas eft ablque latietate,vbi bonum
nes inferiores longe prius , attentius, fx- eft abfque malo , perque bonum infinitum
piufque quam luperiores exercet. Vndefit fit etiam capacitas infinita. Infinitum ergo
vt quando contemplari incorporalia volu¬ bonum & pulchrum, innumerabilium fons
mus , vt plurimum debiliter operemur , & bonorum, atque pulchrorum allicit,& im¬
illa obmfc & quafi in nebula quadam profi plet pariter in xteroum.
piciamus. Veiiim quando adiones alen¬
di, augendi, fentiendi, imaginandi, vel ob- Contra Auerroem ,fiilicet, quod nex fttvnim
mittentur omnino, vel maxime rcmitten-. himirnm intellectus.
tur 3 tunc vfque adeo mentis inmims acue¬
tur., vt quicquid cernat clarius hac lucedi- MARSILIVS FICINVS
fcernat.peripiact fane anima perfeipfam, loanni Caualcanti amico vni-
tunc lucem illam intelligibilem perfpica- co, S. D.
- cius , quamnunc fenfibilem iftam per vi¬
treas corporis huius carcerilquefeneftras,
intuebimr enim tranquille perferenitatem
A Verrois vnicnm efle opinatus eft'
eundorum hominum intellectum,
luam perfpicuam , perfpicaciffimamque, eodem que omnes quicquid v/quam intel-
obiedaexcellensiffimain diuini Solis luce ligunt intelligere. Hanc opinionem non¬
adeo clara, vt Solis huius lux ad eam fit nulli rerum nouarum auidiores quam vera¬
vmbra, & quia clariffima, ideo impuris o- rum, efle aiunt admodum naturalem. At¬
que ego confiteor, fed ob hoc tantum eam
fima. Non intuebitur autem quafi pictas naturalem voco, quia ficutires naturales
imagines, fedtanquamres veras, quarum folent, valde mutabilis eft & contrario fuo
res exter? fiint imagines. Quando perfom- deftruitur. Eo enim iplo quod aliquis affir¬
num operationes motus exteriorumque mat contrarium fubito A uerrois opinio la-
fenfuum cellant,tunc imaginatio qiix reli¬ befadatur. Cum enim non pofimt in eo¬
quiis pafcimrfenluum vfque adeo robora¬ dem firnul efle contraria,fi intellefiusin A-
tur, vtfimulachra pingat intrinfecus tan- uerroico quodam Philolbpho atque.in Pla¬
quam res veras reprxfentantia. Quid igitur tonico firnul de feipfb contraria fcntit,dum
faciet intelledus,im aginationc admodum illic ait fevnicum efle,hic autem pluresef-
efficaci»r,quando multo magis quam ima¬ fe,non vnicum, conftatplanein illis nonv-
ginatio lomn-antis, liber ab impedimentis num intelledum efiefedplures. Nonne in
cuaferit, atquein yeritate rationeque fum- iis qux ad inteiligentiam voluntatemque
rnaverasomnium rationesinfpiciet1 pin¬ ertinent, maxima eodem tempore inter
get videlicet tunc in feiplo vera omnia omines diuerfitas eft?Nam &idem&eo-
exadiffime,imbveris omnibus aliunde pin- dem tempore alij affirmant, alii negant,a-
getnr.Seda quo maxime?A mente,mente lii voIunt,alii nolunt. Quid prxterea de re¬
inquam, lumine luminum Et quam facile pugnantibus dicemus habitibus i Intclle-
fiet? facillimeprorffis, febito namque ob dusin alio dodiffimus eft,indochisinalio,
naturalem quandam cognationem vifibile in illo iuftus probulq; in illo ininftus & im-
lumen illuminat perfpicuum corporale , probus,in illo felix,mifer in illo. Nonpoteft
cum primum ferenum purumque fuerit, igitur idem efle in omnibus intelledus. Si
formatqueipfum forma lua , perque fiiam diuerfifuntinteUedus,multo magis diuer-
formam formis omnium vifibilium. Simili¬ fxlimtanimx. Adde quodfivnicus eft in¬
ter intelligibile&plufquam intelligibilelu- telledus, femperque fuit, vt ait Aucrrois,
men, id eft, Deus, intelledualemformat non cftverifiraile eum ita ellefuiipfinsigna¬
perjpicuitatem,cum primum fer ena euafe- rum, vt in omnibus pene hominibus, prz-
rit, format, inquam, forma fua,hoc eft, di- terquam in folo Auerroe, fe numero mul¬
tdtla, perque iplam formis intelligibilium tiplicem efle putauerit lemper & putet.
omnium. Tantumque ftatim afficit virali Quid menti naturalius quam fui ipfius co¬
calore &g2udio, quantum beneficio iam gnitio? Cur igitur mens cum opinionem A-
affecit fulsore,atqueita vitam tradit a mor- uerreis cogitat, eam aut nunquam aut yis
tclib crampi cuti lucem infimdita tenebris capere poteft , nifi quia fella opinio eft?
Denique
 Epiftolarum Liber L
Dczique qooticsvnkarcm mentis exco¬
gitamus , toties eam odifie iolemiis , ac
rr.entis numerum cepere , fi modo cupi¬
mus fiipetuiucre. Eadem vero mens io!a
oderit, fi modo odifte poteft vnitatem
Ciam, quz fola poteft Sc notie. Non eft
autem verifimile rem z ternam, atque a-
deo diuinatn femper fui ipfius naturam af-
pernari, refpuere & odilfe. Quid vitra fer-
monemprotraho i Satisfuperque hacem
agro tuo Rcgnano, ego ac tu inuicem dif-
putauimus, quando Marfilius hic holpes il¬
lic tuus grande illud componebant Theo¬
logis volumen. Vale.xvi. Aprilis Floren¬
ti*.
Theologi vigihott, caterifirnniant.
MARSILIVS FICINVS
Ioanni Caualcanti amico
vnicoj S. D.
M irantur nonnulli cur tanta obler-
uantia Platonem fedtemur , qui,
femper yidetur inter paradoxa &porten-
taverlari.Mirari autem,vt arbitror, defl¬
uent,fi confiderauerint fola quz diuina
funt reucra exiftere, quia neque alienae
natura: contagione inficiuntur, neque
vnquam efuo ftatu mutantur. Corpora¬
lia vero haudquaquam efie reuera, fed ef-
fc videri, cum inficiantur contrariis &iii-
giter permutentur, ideoque non vera: res
fint, fed rerum verarum imagines, aut viii-
brz. Cum autem czteri Pmlolbphi pene
omnes naturalium duntaxat rerum ftudio
dediti, in his tanquam rerum verarum
imaginibuslomniarent,Plato nofter di-
uinis incumbens, vel folus vel maxime
omnium vigilabat. Itaque tanto latius ar¬ MARSILIVS F I C I N VS
bitror Platonem Theologum (equi, quam
Philofophos czteros, quanto przftat vigi¬
lantibus gubernatoribus quam dormien¬
tibus fe committere. Vale.
Veritu Dei JfUndor ^pulchritudo, emor.
MARSILIVS F I C IN V S jntroducic, efficientem , finem, atque c,
Ioanni Caualcanti amico
vnico , S. D.
fiifum, quod & Ipecies offerat mentibus,
Sementescopulaipecicbus. Vnicamigi-
ni£vetitatem,vniusfcilieet. Dei radium
vnum colar oportet quicumque Platoni¬
cum voluerit findium profiteri, hic radius
per Angelos, animas, ccelofque & rcli-
quacorporatranfit. Atque vt in libro de
Amore difleruimus, Iplendor eius pro na¬
tura cuiufque fulgetin lingulis, gratiaque
& pulchritudo vocatur, tr vbr titlget 'aC-d
commodatius j ibi przcipue allicitur in- '
tuentem, concitae Confiderantefh,rapitgC;
occupat propinquantem , rogitque cuni
venerari Iplendorem huiufmodi prae eae--:
teris tanquam numen, nihilque aliud ad-
niti quam vt depolita priore natura iple
fplendor efficiatur. Quod hinc patetrquSat
do amator afpectutadhiueamanris, horni-;
nis non eft contentus, & clamat nonnun-
quam, homo hic nelcio quid habet qoorf
me vrit, atque ego quid cupiam non intel-
ligo..Vbiconftat animum diuino vri ful¬
gore, qui iqformofo homine micat quili
Ipcoilo, atque ab eo 'ciam raptum quali
hamo trahi furfum vt Deus euadat. Inia-?
nus igitur habendus eft & miler, qiiifquis-
dumaDeopervilum ad fiiblimia prouo-
cacur,ipfeper tactum feiplum demergitis
lutum, & cum ex homine potuerit Deus
fieri diuinam ipfam per humanam pul¬
chritudinem contemplando, ipfe fe ex Jfor
. mine beftiani reddi t,{piritali verzque pul¬
chritudini corporalem, & vmbratilem for¬
mam anteponendo. ..
S.uod i de a (icundum Platonem in
diuina. mentefinh "
Ioanni Caualcanti amico' , 1
Vnico, S. D:
P Laro noller in Timzo ,Timzum Py¬
thagoricum imitans atque compro¬
bans, mundum i Deo genitum alferit.
Eiufuue generationis caulam triplicem
xemplar. Vultenim mundum a-potentia
Dei bonitatis fuz gratia ad diuinz iapien-

H tiz exemplareffeetumfiulfe. Et quemad¬

O c prp cipuum diui Platonis,vt Par¬ modum in arehitedto yniuerfi zdificij
menidis dialogus, & Epinomis in¬ eiufque partium exemplaria funt,ficin di¬
dicant, ftudium'fuit,vt vnum rerum mon- uina quadam intelligentia fupra munduin
ftrarct cfle principium , quod & ipfum effe yniuerfi mundi huius eiulquc partium
vnum propriorc vocabulo nominauir. exemplaria,mundumque illum intelligi-
Vnam quoque omnium eflevoluit verita- bilem nominat Se 9ternum,huc vero rem-:
tem ipfius, fdlicet.vnius, hoc eftDei,lu- " poralearquelenfibiIem.Exemplaria huius
men mentibus omnibus fpcciebufque in- inillo vocatideasjfimilitudtncs illi; in hcfe
<5i4 Marfiiij Ficini
imagines atque vmbras. Quamobremin-
nidos quofdamridere &Iicet & hber,qui
Platonem vulgo tam inepte przdicarsc
quam inique.ideas rationcfque rerum vni
uerfales pofuiflc, tum a corporibus, tum a
diuina intelligencia, tum a fe inuicem fc-
paratas, & tanquam nubeculas quafdam
per aerem disertas a vento. Sed quo¬
niam plurima contra illos adduximus in
iis libris quos apud te in-agro Regnano
compoluimus, fufficiat nunc telhmonia
folumex Tim*o Platonis adducere- Pri¬
mum confideremns, inquit, quod in qua?-
ftione de vniucrlo anteomnia folet inue-
ftigari,vtrum lemper fuerit vniuerlum
hqc .fine vllo generationis principio, an
genitum fit ab aliquo principio (umens
exordium. Idprofedb cernitur tangitur-
que&corpuseft,- omnia.vero huiufmodi
len us mouent, qua? fcnfiis mouent opi¬
nione per fenfum percipiuntur, h*c vero
talia efle confiat, vt gignantur & genita
fint, quicquid autem gignitur ab aliqua
caufa,neceflario gigni afleruimus. Opifi¬
cem quidem .& patrem mundi inuenire
difficile, & cum iam inueneris praedicare
vulgo impoffibile eft.Rur us confidcran-
dum eft, vtrum mundi faber fit imitatus
exemplar,idnequod vnum idem lemper
& fimile eft ? An id quod genitum dici¬
mus ? Atqui fi pulcher eft mundus, &
opifex mundibonus, fempiternum exem¬
plum maluit imitari, fin lecus, quod ne
didu quideffifas eft^generatum exemplar
eftproa?rernofecutus.Cumvero & mun¬
dus omnium genitorum pulcherrimus fit,
& eius author caularum omnium opti¬
mus , dubium non eft quin fempiternum
fit lecutus exemplum. Sic igitur generatus
ad id eft effedus, quod ratione & lapien¬
tia lola comprehendi poteft & immutabi¬
le permanet.
Ex qno efficitur vt neceflefit hunc mun¬
dum alterius fimulachrum elfe. Et paulo
poft. Dicamus quam ob caufam ille rerum
author generationem & hoc vniuerlum
conftituit Bonus erat, bonus autem mil¬
ia vnquarn aliqua de re inuidia tangitur.
Ergo cum liuor ab eo alieniffimus effiet,
omnia libi quantum fieri poterant fimilii-
ma fieri voluit. Si quis hanc gignendi
mundi caufam pr*cipuam a prudentibus
viris acceperit, rediffime profedo acci¬
piet. Et poft pauca. Dicendum eft hunc
mundum animal elfe, idqueinteliigens,
hoc polito quod fequitur, videamus. Ad
cuius animalis fimilitudinem Deu? mun -
dum conftituit,vni cuidam propriacquc
animalium fpeciei fimilem feciffie non at-
bitramur.Nam fi imperfedoammaii fimi-
lis eflet fadus,pulcher certe non eflet ,imo
vero illius animalis eum fimdlimum efle
ducimus, cuius animalia castora & Angu¬
latim & generarim partes lunc. Illud fiqui-
dem viuentiaomnia quJefoia mente per¬
cipiuntur in feipfo compleditur, quemad¬
modum mndushicnos&Cftera quz cer¬
nuntur animalia continet. Volens itacue
Deus omnium qua; intelligi pcflimt pul¬
cherrimo & vndique abfoluto mundum
huc fimillimum reddere animal, vnumip-
fum effecit alpedui fubiedum, animalia
eunda natur* fu* conuenienria intra fuu
limitem eontinens.Rede ne mundum li¬
num dixi musian redius plures innumera-
bilelue dici oportuit:Vnum profedo, qua-
doquidem advnius fimilitudinem eft for-
matus,quo l enim viuentia omnia quscu-
que intelligunturcontinet, focium alte¬
rum habere non poteft. Rurfus enim aliud
animal quod h*c duo contineret efle o-
porteret, cuius duo hac partes effient.
Nec illorum (ed tertij huius mundus ifte-
fimulachrum redius diceretur. Vt igitur
hic mundus eflet animali abfoluto fimilli-
mus, ex eo quodfolus atque vnuseflet, id-
circo neque duo neque innumerabiles
procreari lunt,fed vnus mudus vnigeniuf-
que fadus eft & erit. Sed audi Timsum
Pythagoricum,qui Platonis magifter exu¬
rit fimilibulque verbis ideas collocauitin
Deo.Muridus,inquit,eft eorum qu* ge¬
nita funt optimus,quoniam ab optimo au¬
diere eft illo genitus, qui relpicit non in
manufada exemplaria, fed iu ideamin-
telligibilemquefubftantiam. Ad qua qui¬
dem quodfadum eft examuffimatq; per-
fede pulcherrimum & inemendabile fit.
Perfedus vero eft fuper fecundum fenfibi-
Iia, quoniam illud ipfius exemplar, quod
omniain fe continet intelligibilia anima¬
lia, nihil exterius aliud reliquit, cum fit ter¬
minus intelligibilium abfoluriflimm,qne-
madmodumhic mundus eft fcnlibilium.
H*c ille. Audiuimus ideas omnium elfe
in quodam exemplari viuente *tcrnoque
quodfitintelligibilium omnium pr*ftan-
tiflimum, & ita vndique ablolutum, vt ni-
hilintelligibilxumfitextraipfiim. Hoc au¬
tem nihil aliud poteft efle quam Deus.S ed
quod illo clarius? Plato cum dixiffet Deu
omnia fenfibilia ad fimilitudinem intelli¬
gibilium etfeciffe,fubiunxit eum omnia
fuiipfiusfeciflefimilia. Quali idem exem¬
plar fit atque Deus. Quoniam vero quot
lunrinhoc mundo rerum Ipecies creata¬
rum, tot faltem in Deo funt idea?, id eft
 Epiftolarum. Liber
fationes intelligibiles per quas ameta
creantur, atque creata: fpccies, qnialnnt
in materia per fe non viuente, vel non vi-
nuar, vel vix viuunt.Idcai vero quia funtin-
Deo per fe viuente, viunnt in Deo. Plato
in eodem libro inquit :ouot&quales mes
ideas m ipfo viuente inlpicit, totidem
tales in hoc mundo fped es fecum cogi-
rauiteffingere.HocIoannes fenfir, Plato,
vt audis.Hoc fenferunt antecclfores fuc-
ccfforefque Platonis. Crede Marfilio, qui
fentit aliter a veritate diflentit.
Caufa peccandi, Spes, Remedium.
MARSILI VS FICINVS
loanni Caualcanti amico
vnico, S, D.
C Vr animi cum diuini lint tam pro-
phaneviuunt! Quia domum regio-
nemquehabitantprophanam. Alij prop¬
ter negligenriam vel ignorantiam delin¬
quunt, neque mirum id quidem, quoad
in caliginofa hac mundi face vertamur,
alij propter nimium corporis amorem,ne-
queid quoque mirum, comes enim eft &
proles anima:, alij quia vel immortalitati,
veldiuinz clementia: diffidunt, quid mi-,
rum? cum in loco mortis malignitatifque
vitam ducant, alij quia vel diuinas cle¬
mentia , vel craftina emendationi pluf-
quam par eft confidunt, tum diffidentia,
tum confidentia nimia periculofa eft, illa
vexat, ifta fallit. Summa igitur prudentia
eft pr<elenti momento temper vti quam
optimepoffumus. Vnicum refugium Deo
fe ffequcntiffime commendare. Optima
(pes, cum hac egeris meminiffe non late¬
re Deumquam duram , quamue periculo-
(am nobis prouinciam habitandam & ad-
miniftrandam tradiderit, infinita bonitas
finitum longe fuperat malum. Varios in-
ftituit fiue caftigationis fiue poenarum
gradus atque eos quidem ad bonum vel
proprium alicuius vel commune. Gradus
autem pramiorum p!urimos& vberrimos.
Sgos Deus coniunxit meritus, con -
MARSILIVS FICINVS
loanni Caualcanti amico
vnico, S. D.
H Eri in agro Nouolano (aera diui
Chriftophori&Iacobifolennia in-
ftaurauimus,Sacradixi,Ioannes, duata-
xar, fcfta certe addidifiem, fi tu affuifies,
fine quo nihil mihi feftum. Vide iginir
I.
quantum Marfilxo ttro charus Es cnl toe
coelcftia quidem, ii dicere fas eft, abfque
techarafint,&meriro,nam quilacobum
Chriftophorumque coniunxit in faaisj
idem Marfilium &Ioannem coniunxitin
vita. Idemquoqueautcerrequamfimilli-
mus praeclt vtrifque genius. Statuit nos ar-
bitror Deus in terra eadem voluntate mo-
ribufquefimilibus,inccelo fub eadem idea
paribufquefelicitatis gradibus viuere.Va-
le aoftra: nauigationis Achates, ac portus
denique condimentum.
Preftantior eft legum conditor
quam ftophfta.
MARSILIVS FICINVS
loanni Caualcanti amico
vnico, S. D.
11 j[ Itabantur Grad quondam in Car-*
ivi. neade, vim dicendi, memoriam &
acumen laudant, vt ais,familiares tui ea¬
dem in /oanne Guidio,eumque obfimi-
htudinem quandam Carneadem fepe
cognominant. Tu autem hunc ob legum
inuentionem Lycurgi,vocas imitatorem.
Qrneris prlterea quatnam praftantior
laus fit, Carneadis ne anLycurgi fimilem
effe. Carneades dilputando lites introdu¬
xit, Lycurgus vero dilfoluit, Carneadis
argutia fepius inutiles quam vtilesvVtiles
autem paucis, raro alicubi. Lycurgi difei-
plina fuperutilis,vbique & omnibus necef-
faria. Deniquequanto fatius eftbeneviue-
re quam bene loqui, & felicem effe quam
videri, tanto Lycurgi quam Carneadis
facultas praftantior eft.Sed accipe ab He¬
rodoto quanta conditoris legum excellen¬
tia fit, is enim feribit, cum primum Lycur¬
gus Apollinis templum ingrederetur, hos
verius Pythiam effudiffe.
ALthereo dilecie lotti cunctifque Lycurge
Calicolis , qui nofttra venis ad pinguia tem-
pU,
Amhigo quem potius te nunc heminemne
Vaticiner, Diuumpotius te/pero Lycurge.
Lege hanc Epiftolam Priori Paldol-
fino familiari noftro, noui hominis inge¬
nium , teio hac eum confirmaturum. Va-
le.Etin /oannisGuidij beneuolentiaper-
FFf ij
 Marfilij Ficini
Legitimus amoris terminas efi Neque amor fine religione neque religio
confucndo fin- amore Uuiatur.

marsilivs fi c ,nvs MAKP^IVcS«Jo’fiNVS

loannt Caualcanti^amico cenfi, S. D.

I Nterrogas quz me potiffimum caufa

M itto ad te amorem quem promife-
ram. Mitto etiam religionem, vt
induxerit-vt amatorias Epiftolas non¬ agnofeas & amorem meum religiofum ef-
nullas excogitarem , funt Ioannes quam fe, & religionem amatoriam. Sane ita na.
plurimi qui de rebus amatoriis loquentes
tura comparatum eft, vt neque amor ho-
feribentefue ab amoris lege procul aber¬
neftus fit nifi religiofus, neque religio ve¬
rant , error aut e huiufinodi tam noxius eft
ra nifi amore fufeepta. Salutat te Angelus
quam vtiiis eft reda diledio, tam etiam
Mamettus Ioannodij oratoris filius pater¬
multiplex quam multi funt qui amant.
nae virtutis lueres.
Omnes vero homines amant, homines
De tolleranda iniuria.
dixi, Ioannes, nam qui non diligit homi¬
nem, non eft homo. Ergo non folum in M A RSILIVS F I C I NVS
libro quem de Amore compolui, verum loanni Caualcanti amico
etiam inEpiftolis meis praffixi amantibus vnico, S. D.
terminum quem vfque progrediantur,
quem qui tranfgreditur cum iui iplius ve¬
rus hoftis fit, verus aliorum amicus efie
A is quendam familiarium tuorum a
petulantibus quibulHam, contume¬
non poteft. Legitimum vero in loquendo lia & iniuria nuper affedum fuiffe. Quifa-
feribendoueterminum folusille feruabit, citiniuriam /oanes fibi ipfifacit.Animum
qui priusin cogitando feruauerit, feruabit enim perturbat & nota mali habitus infi¬
autem in cogitando, qui, qu* vera pul¬ cit. S ubit infamia odium, peri culum & in¬
chritudo fit, qua non vera quidem fed ve¬ commoda. Qm accipit iniuriam non ab
ra (imilitudo, cognouerit, legitimus a- inferente, fed a feipfo accipit. Non enim
mandi terminus eft confuetudo, hac tri¬ offenditur animus ipfc rationalis qui ho¬
bus conflat, cogitatione, alpedu atque mo ipfeeftjnifiiniuriam illabi effefibima-
auditu, Nempe (vtPhiloiophi omnes de¬
finiunt ) amor nihil aliud eft quam pul¬ in noftro arbitrio polita eft. Cum igitur
chritudinis defiderium. Pulchritudo cor¬ nemo nifi a feipfo laedatur, nemo de alio
poris non in vmbra materiae, fed in luce & quam de feipfo debet conquerijcogitet er¬
gratia forma, nonintenebrofa mole, fed go qui queritur non quomodo alium, fed
in ludda quadam proportione, non in pi¬ quomodo feipfum puniat, hoc eft, cafti-
gro ineptoque pondere,fed in conuenien- get & corrigat. Vidiftine vnquam catulos
ti numero & menfura, confiftit. Lucem quofdam, qui lapidem mordent in cos
vero,ipfam gratiam, proportionem, nu¬ coniedum etiam fi ab eo percuffi non fue¬
merum , & menfuram, cogitatione, afpe- rint ? hi cum a lapide Isefi non fuerint,
fiu, auditu, duntaxat attingimus. Hucuf- morfudentes fuos laedunt. Idem fariunt
que igitur fe extendit verus veri amantis homines imprudentes , illi enim fiepe ab
afredus. Appetitus autem fenfuum re¬ afino calce percuffi, afinum imo fe pugno
liquorum, cum ad materiam, molem,pon- percutiunt. Sane imprudentes iniurias
dus, deformitatemque formae amoriue multas opinione fua in fe redpiunt, qua:
contrariam rapiat, non amor eft, fed pru- ina natura quafi pila: in iadorem refultare
ritus quidam ineptus & oncrolus nimium¬ confiteuerunt. Dices fbrfitan vindidam
que dcformis.Sed quid ego tamdiu Socra¬ nondefideraredifficileeft. Nedubita, fi
tis & Platonis noftri more, vulgo potiufi homines ignouerint,-tamen paulo poft
quam mihi confuloS Forte quanto magis Deus iuftiffimus vlcifcctur. Quid com¬
conabor ne vulgus turpiter amet, tanto modius, quid gloriofius , quam patro¬
magisinlanum, gratumque vulgus fiifpi- num & vitorem futim habere Deum?
cabitur, me nimis amare, quod etiam di- Et tantum boni faltem mereri ab illo ex-
uinis illis Heroibus Socrati & Platoni no- pedando , quantum iniurius infeire vo¬
ftris dheibus didturconrigiffe, Ergo de iis luit mali, malumquc hoc pado in bonum
hadenusfttis fuperque fit didum. Vale- conuertere. O quam pretiofum bonum
eft tollerantia: Hanc folam exercuit So¬
crates Grjcorumfapicnuflimus^unc pre
 iipiftofamm
Cztcris Tirtnribns exercuit Chriftus vita:
nugifter. Nam ob hanc pene folam exer¬
cendam dicitur ad homines defeendiffe.
Tam vituperanda ".patientia eft quam
L:isr.da cie patientia. Mittamus cattera,
impatientia turbatanimum.przterita bo¬
na delet, przfentia inficit, futura impedit.
Neque rumori vilis plebeculae praetondae
funt aures , fi inuitaucrit ad vindidfam.
Quid plebs? polypus quidam, id eft, ani¬
mal multipes fine capite. Magnanimi eft
prz magnitudine iua paruifacere quae
funtparua. ParuafuntSc breuiifima tem¬
poralia omnia, quorum quod eft praeteri¬
tum, non eft amplius; quod eft futurum,
nondum eltquod przfens,indiuifibile eft
& incipit fimul ac definit.
No n eft fortis qni fuccumbit iniuriis, fed
quifuperat. Superat autem qui itarefiftit,
vt ob carum impetum e fuo ftatu non
moucatur. Haec familiari tuo legito , dici¬
to etiam vt a ratioue medelam qufrat, non
expediet a tempore. Tempus enim noxius
mcdicuscft, quotidieenim expeftatione
futari fallit zgrotum,& antequam veteres
expellat dolores nouos adiungit veteri-
bus,totque quotidie accumulat mala, vt
fallaci (pe vita: deducat ad mortem. Vi-
uendum eft autem hodie, qui enim cras
viuit nunquam viuit. Si vis hodie viuere,
viueDeo, in quo heri Sc cras nihil aliud
funt quam hodie. Vale xxx. Martij m.
De conflantia aduerfus fortunam
comparanda..
MARSILIVS FICINVS
Ioanni Caualcanti amico
vnico, S. D.
S Ocrates apud Platonem in eo libro
quidefdentia Thzetetus inferibitur,
amicum fuum Theodorum Geometram
ad idtus fortuna: fortiter propulfandos,
nonferreis. vtplerique iolent, armis, fcd
aureis, hoc pacto muniuit. Impoifibile,
inquit, cftTheodorc mala penitus extir-
pare. Nccellarium eft enim bono aliquid
femper efle contrarium: Apud fuperos
quidem mala efle non poliunt,ied morta¬
lem hanc naturam, regionem inferiorem
neceflario circuunt. Ideo conandum eft
hinc illuc quam celerrime fugere. Fugere
autem dicimus, fe Deo quam fimillimum
pro viribus reddere. Similem vero homi¬
nem Deo reddunt, prudentia, feneritas
atque iuftiria. Quemadmodum vero di-
uinum hoc Platonis noftri przccptum
Liber I. 6>/
accipi debeat, breuihns audies, ficut ani¬
morum noftrorumqui creator eft, iderri
& gubernator Deus, ita corporum genif
tor&gubernator eft mundus. Quoniam
vero filius animus mundi, membrum eft
corpus, animusinoftcr-a Deo tanquam a
patre prouidentiz legibus clementer &
fuauiter agitur, corpus autem noftrum a
corpore mundi fati viribus tanquam par¬
ticula quzdam a tota fui mole violento
quodam impetu trahitur, nec in mentem
noftram fati vis penetrat, nifi ipfa fe fu2
fpontepriusin corpus fato (Iibiecfum im-
miferit. Nemo igitur adeo confilio fuo
viribufque confidat, vt morbos corporis,
rerumquefadfuras, deuitare omriino pofe
fefefperet.il ecipiat a corporis pefte fe ip-
fumanimus qutfque': &inmentem fuatri
fe colligat, tunc enim vim fuam fortuna
explebit in corpore, in animum non tran-
fibit. Non pugnabit incaflum virfapiens
contrafatum, fefugiendo potius repugna¬
bit. Fugari non poiiunt aduerfa , fed fugi.
Igitur hinc illuc, id eft, ab amore corporis
exrernarumque rerum cura, ad animi de¬
nique cultum aufugere a alatoneiubemUr,
aliter enim mala declinari non poliunt.
Addit, quam celerrime, ob eam arbitror
rationem vt a tenera state fegregarc a
commercio corporis animumincipiamhs,
antequam diuturna eius corifuetudine
fubmergatur. Per hanc vtiquefugam Deo
fimilis non immerito redditur animus,
quippe cum a corporis contagione liber
tanquam Deus euadat; Huidfmbdi liber¬
tatem virmtibus' praecipue tribus affequi-
mur, Prudentia,iuftitia,lanSitatc. Pru¬
dentia quidDeo, quid mundo debeamus
agnofeit, Iuftitia quod fiium eft mundp,
fanftitasDeoquodfuum eft, tribuit. Ita¬
que vir prudens corpus quidem' fuum
mandi membriimv muhdi ipfitis reuolu-
tioniconcedit, quocunquc contigcrita-
gitandum. Animum autem Dei filium a
corporis commercio fegregat, & diuinz
committit prouidentiz pro arbitrio gu¬
bernandum. Hoc-aureum Platonis noftri
przceptum fi nos, fuauilfime mi foannes,,
fecftabimuri peruaftum huncfbrtunz gur¬
gitem, ccelefti flamine adfpirarite , fecuri
Stincoliimes ad portum feliciter nauiga-
bimus.
Aiaicitiaillafiabihsqtue a Deo conf.atur.
MARSILIVS FICI N V S
.. Ioanni Cauakanri amico
vnico , S. D.
EraPlatoniciPhilolophiamicitiai»,
optime mi loanes^fabile vitj duotii
FPfiij
 61% Marfilij Ficini
vnioncm definierunt. Vitam vero nos
nam illis efie duntaxat hominibus arbi¬
tramur qui opere vno ad vnum finem tau-
cuam eadem calle ad eundem itineris ter¬
minum gradiuntur. Habilem quoque coru
itademumfore focictatem exiftimamus,
cum non vnum folum, verum etiam Habi¬
le firmumque id fuerit quod fibi communi
quodam inter fe ofiicio fetandum pro-
pofuerunt. Verum cum omne hominum
Ibidium atque commercium ad id quod
bonum putatur femper contendere fo-
lear,bonaverotria efie monalibus videa¬
tur, bona inquam animi, corporis, & ex¬
terna, aut virtus animi ab illis, aut volup¬
tas corporis, aut diuitiarum copia quaeri¬
tur. Horum profe&b primum illud certum
eft8e perpetuum, duo reliqua caduca funt
atque mortalia. Quamobrem inter illos
folum Habilis vitae vnio, quae vera eft ami¬
citia efiepoteft, qui neque ad diuitias cu-
mulandas^eque ad explendas libidines
corporis, quae omnia fluxa&caducafixnt,
ledad vnam flabilemque virtutem animi
capelfendam atque colendam communi
quodam inter fe Audio & toto mentis ar¬
dore proficifcuntur.Animivirtutcm Phi-
lofophorum ille omnium magifler & dux
Plato noHerfapientiamvoluit nuncupari,
lapiendam vero elfe rerum diuinarum co-
gnitionem exiftimauit. Res autem diui-
nas, idem in libris de Republ. non aliter
menti noHrae innotefeere polle, quam
Dconosilluftrante, demonflrat, quem¬
admodum & corporum formas oculis,
non aliter quam Sole oculos illuminante,
videri. Idem igitur Deus eft quem videre
defideramus, qui aciem mentis vt intueri
poffimus illuminat, qui lucida menti fe
denique monflrat,monflrando deledtat,
idem via nobis cfi 13 cus,' eft veritas, efi vi¬
ta. Via quidem,quoniam fuis nos radiis ad
fc conuertit & ducit & rapit. V eritas au-
tem,quia verum fc nobis ad iplum conuer-
fisoftendit. Vita denique, quoniam ani¬
mum noflrum ipfius cotempiatorem bea¬
ta illa vifione pafeit perpetuo & obledat.
Hunc ergo fapientiz omnis perennem
fontem fidant, oportet omnes quicunque
lapienda gufiare liquores fuauiffimos cu¬
piunt. Sapiendam vero (edentur necelfe
eft omnes, qui virtutem animi adipifiti dc-
fiderant. Quo efficitur vt quicunque ani¬
mum fiium colereinftituunt, Deum cole¬
re compellantur. Amicos autem inuicem
eos in luperibribus definiuimus, qui fimili
Separi Audio ad virtutem contenderent,
mutuoque fauore litos animos colerent.
Cultusanimi lqja virtute confiat, virtus
lapienda eft , lapienda cognido diurno¬
rum. Cognitionem huiufinodilux nobis
diuina largitur. Cultus itaque animi, Dd
ipfius eftcultus. Amicidaigitur cum duo¬
rum confenfu ad animum virtute colen¬
dum nitatur, nihil vdquealiud efie videtur
quam duorum animorum fumma in Deo
colendo concordia. Amantur autem a
DeoquicunqueDcumpia mente colunt.
Ideo non duo quidem foli, fed tres neccf-
fario amicifunt femper, duo videlicet ho¬
mines vnufqueDeus.Deus, inquam, Iu-
iterholpitalis, Iupiteramicabilis, Iupiter
umanse vitae feruator. Quem coluitPlaro
femper, femper Socrates honorauit, hic
vitae dux hominum, hic nos in vnumcon-
ciliatjhicindiflolubilis eft amicitiae nodus,
cuftofqueperpetuus. Hoc Deo quondam
conciliatoreprifciilii Theologi, quorum
memoriam veneramur fanctam, inter fc
amicitiae copulam inifle traduntur. Apud
Perfas Zoroaftri in diurnis religiofe pbiio-
fophia: myfteriis affiduum fibi comitem
Arimalpemalpirantcnuminc dicitur ad-
Iciuifle. Mercurius Trifmegiftus apud £■
gyptios fimiliter Asfculapium. Mufaeum
Thracia Orpheus. Illic edam Aglaopbe-
musPythagoram. Athenienlis Plato Dio¬
nem primo Syracufanum. Dione deinde
defuncto, Zenocratem. Vfque adeo la¬
pientes viri ad coelefte iter tuto &.placide
peragendum & ducemDeum&comitem
necefiarium fore arbitrabantur. Horum
ego veftigia fuperne per coeli plagas im-
prefla & fi minime fcqui pofle cofido, hoc
tamen vnum mihiiam abude videor con-
fecutus, vt ad Iaerae Phiiofophiae fterdia, e-
xercendam virtutem , veritatem inuefti-
gandam,opdmi viri commoda &iucunda
focietatenon caream. Reorenim Ioannis
Caualcantis&Marfilij Ficini familiarita¬
tem in earum numero, quas paulo anse
commemorauimus,ponendam efie , ac
duce Deo qui nobis feliciter hanc copu¬
lam inftituit & conflauit, vtrique noftrum
ad res agendas , ad vitae tranquillitatem,
ad diuinorum indagationem, plurimum
condufturam.
Poeticus furor i Deo cfi.
MARSILIVS FICINVS
Antonio Pcllotfio Baccio Vgo-
lino , S. ,D.
C Vm legeremus egoSc Antonius Cal-
derinus, vna Sd Bindaccius Ricalola-
hus familiares mei,quf vterque veftrum in
CaroliMarlupiniiaudes Mularum alum-
 Epiftoiarum. Liber
ni compofu::, confenfimus vcriffimam cf-
fc illam Platonis nofiri fententiam, Poe-
fim non ab arte, fed a furore aliquo profi¬
cisci. Er fi nihil opus eft rationibus vbires
ipfa in promptu eft, dicam tamen quod
ratio Platonicaperfuadet.Platodefurore
diuinoinPhedro &. Ione dilputat, cuius
tria potiffimum affert ligna, primum, quod
anes lingulas finguli homines fine Deo,
longo vix tempore aflequuntur. Legitimi
vero Poetat, quales fuifle vult Orpheum,
Homenim,Hdiodum, Pindarum, omniu
artium luis operibus certaquzdam indicia
& argumenta inferucrunt. Secundum,
quod multa furentes canunt & illa qui¬
dem mirabilia, qua: paulo poft defemefi
centcfuroreipfimet nonlatis intelligunt,
quali non ipfipronunciauerint,fed Dens
per eos ceu tubas clamaucrit. Tertium,
quod non prudentiores viri & ab ineunte
artate eruditiores optimi euafere poetar.
Verum inlani potius aliqui, qualem fuifle
conflat Homerum atque Lucretium aut
rudiores, qualem fc fuifle teftarurHefio-
dus& quales extirifle Ionem, & Tynnicu
Chalddeum fcribk Plato. Qui prarter ar¬
tem fubito in rebus Poeticis mirandi pro¬
dierint. Addit incptiflimos quofdam ho¬
mines a Mulis ideo corripi, qaiadiuina
prouidentia declarare vult, hominum ge¬
neri non hominum fnuentaelfe przclara
poemata fed doeleftia munera, cuius illud
affertlignuminPhedro, quod nullus vn-
quam, licet diligenriflimus5& in omnibus
artibus eruditus, excelluit in podii nili ad
hzc acceflerit feruentiorilla animi conci¬
tatio, quam fentimus quando Eft Deus in
nobis agitante calefcimus illo,impetus ille
facra: femina mentis habet. Valete, m i.
Martij.M. cccc. ixxxin.
Cura f&tri£,famili*,a?nicori:m.
MARSILIVS F I C I N VS
FrancilcoTedaldo, S. D.
r) Artolus Tcdaldus patruus vefter vir
IjdoausSc prudens, fepe Socraticum
illud habebat in ore . Duo prz cjteris re¬
bus humanis efle curanda,patriam videli¬
cet Stfamiliam. Et merito, cuius enim pa¬
tris membrum eft familia, corpus patris.
Quid igiturtoties, Francifcenofter,quid
tandiu peregrinaris ? Sic ndque patriam
colis,neque familiam fatis excolis. Non
tantum cogitandum eft, vtmulta filiis re¬
linquas bona, quantum vt multum bonos,
altcrunrforte extra patriam, alterum cer¬
te in patria confequi potes. La&antijar-
I. tfip
bitror fili; tui diligentij boneftatiquecon
fidis-Nequeipfe quidem diffido Qmdve-
ro de amicis dicam 1 quibus aliquando ob-
fequaris oportet, fi vis tibi obfequi, obfe-
quereamicis,imb tibi hodie. Obfequium
craftinum inimicis, fi quos habes, dona:
fitprecorribiialtem cura mei, cui quidem
tam charuses, quam quod chariflimum-
Vale.v.Martij.M.cccc. txxni.
Qui s fu veru; vir appellandus.
MARSILIVS FIG.1N VS
Bartholomjo Fontio & Alexandro
Braccio Mularum alumnis,S. D.
S I miramini cur Nicolaum' Michelo-
fiium peculiati nomine veram virum
nominem. Relpondeo,quia nihil reperio
in eo viro effzminatum, nihil m endax, ni¬
hil non virtutis vim prae le ferat, & intra
feferat. Vndenam proficifci id putatis?
Quod nemo reperiatur vfquam,. qui Ni¬
colao vel minimum quicquam detrahat.
Cur fineexccptione laudatur ? Quia fine
fimulatione diligitur, & vnde illud 'i Quia
fine fimulatione diligit & viuit ahfque me-
dacio. Valete , fed cauete ne legathauc
epiftolam Nicolaus. Laudare,eum abfen-
tem flatui, ne forte minus vere verum vi¬
rum laudare viderer. Salutate Petram
Cenninum noftrum virum pietate literif-
que ornatum, vx. Aprilis.M. cccc.ixxim.
De humanitate.
MARSILIVS FICINVS
Thcme Minerbeclo humano
viro, S. D.
C Vr pueri crudeliores funt quam le¬
nes? inlani quam prudentes r hebe¬
tes quam ingeniofi/Quia minus homines,
vtitadic£m,funtquam czteri. Vnde qui
crudeles fimtjinhamani, efferatique no¬
minantur. Qui enim a perfefia hominis
natura,velpropter araris defeiftu vel prop¬
ter animi sitium corporiliie morbum, vel
propteradueriam lyderum dilpofitionem,
.: procul diftant, hi, vt plurimum humanam
fperiem,tanquamrem alienanriextrane-
amque ve! edere, vel nigligunt. Non ho-
mpjVtita loquar, fuit Nero/ed monftrum
quoddam, pelle homini fimile. Si eDim
reuerafuiffethomo, czreros homines tan-
quam membra quasdam eiufdem corporis
dilexiflet. Singuli namque homines fub
vnaidea& in eadem Ipecie funt vnusho-
mo.Obhanc vt arbitror rationem ,lapieu-
FFf iiij
€ 2'o Marfiiij Ficini
res folam illam ex omni virtutum numero
•hominis ipfius nomine,id eft, humanita¬
tem appcUauerunt, qua omnes homines
quodammodo ceu fratres ex vno quodam
patre longo ordine natos diligit atque cu¬
rat. Ergo, vir humaniffime, in officiis hu¬
manitatis perfeuera. Nihil Deo gratius
quam charitas. Nullum certius aut de¬
mentia indicium aut miferia portentum
quam crudelitas.
Gratia, Amor, Fides, Amicitia.
MARS1LIVS FICINVS
Naldo Naldio Poeta S.D.
Olebam Naide te Phoebi nunc ap¬
pellare delitias , poefimquc tuam
multis, vt par eft, laudibus profequi, fed
venit in mentem, haudquaquam Mufam
decerenifiMula,&carminanifi carmini¬
bus celebrari. Tacere autem tua penitus
nequeo, quid meprouocat ad loquendum,
amor ac fides, amorem igitur fidemque
laudabo,gratiamouet amorem ,amor fi¬
dem procreat. Fides amorem patrem fuu
fouet, atque hoc fomento ex.amore gene-
rat amicitiam,denique amicitiam iam na¬
tam alitfides,eadem & auget quotidie fcr-
uatque penitus indelebilem. Vndenam
fieri hoc arbitramur ! quod cum catera
quanto magis fenefcunr, tanto etiam ma¬
gis debilitetur, amicitia tamen ipfa quan¬
to vetuftior eft tanto robuftior. Nunquid
beneficia multa vitro citroque accepta id
agunt? nequaquam. Voluntas enim cum
libera fit, libera emitur,voluntate non pre¬
tio. Ergo diu probata fides, comprobat a-
micitiam, folaque fide fit vt beneuolentia
& antiquiffima fimul & robuftiffima lit.
Hanc mihi celebrare pra cateris libet.
Doctrina enim cuiufque propria vnius eft
duntaxat, fides vero faltem eft duorum,
qui enim fapis, tibi ipfe lapis fidelis autem
tibi es & mihi.ValemiNaldefidefidelior,
& amice omnium antiquiffime. Atque in
familiaritate Bernardi Oricellarij docti
probique viri perfeueta.Memento quoties
vna vel legitimum ciuem vel felicem vi¬
rum excogltauimus, toties te centumvi¬
rorum millibus Oricellarium, confentien-
te Marfilio, anteponete confueuilTe. Ite¬
rum Vale. viii.Aprilis.M.cccc.xxxviri.
Stultitia (jr miferia hominum-
M A RSILIVS FICINVS
Ricciardo Angelerio Anglarienfi,0-
liucrio Ardouino, Antonio Se-
raphico, Conphilolbphis.
luis, S. D.
Vid tantum ridebat Democritus -
Quid lugebat Heraclitus: Alter qui¬
dem, Vt opinor, ftultitiam heminun), al¬
ter vero miferiam. Srultiri2 ridicuia, lrifc-
ria flebilis efie videtur. Stultitia quid alud
eft quamiudicii deprauatior Miferia quid,
nifi appetitus afflidt.o ex deprauatione itt-
dicij prcficifcens ?Quis negabit ftultos
eflfe homines, qui curant aliena, fiia ne-
gligunt: Magnifaciunt abfcntia&noua,
prafentia confuetaque paruifariunt. Ob
afliduam futurorum cupiditatem.prafen-
tibus non fruuntur. Et cum fiftendus fit
motus vtquiefcas, ipfi, vtquandoqjquicf-
cant, nouos femper motus & varios in- ■
choant. Sic diuitias accumulant tanquam
nunquam morituri, fic voluptatibus abu¬
tuntur, tanquam quotidie morituri.Milfit
faciamus aliajn prafentia. Infinita enim
materies nunc nobis occurrit. Illuni in
primis ftultiffimum non iudicare nonpof-
fum, quod multi beftiam quidem fuam
imo feram noxiam &. indomitam, hoc eft
corpus, pafcunt dihgentiffime, feipfos au¬
tem, id eft, animum ipfum quantum in eis
eft, fame perire permittunt.Etmiramur
quamdiuitaviuimuSjimo quamdiuita mo¬
rimur, tamdiunos miferos effe, quafipof-
fimus alia metere quam qua feuimus. Stul¬
titiae frudlus eft miferia. At quomodo?
Qupniam ftulte nimium & corpus alimus
& negligimus animum, illud pingue red¬
ditur & robuftum, file macer ac debilis.
Hincfitvtanimoprae tenuitate imbecilii-
tatequefua, corporalia tum magna, tum
fortia videantur, quae magna videntur,
magnopere appetit, qua? fortia , timet
lummopere. Quocirca tanquam mifer
partim cupiditatis ardore, partim timoris
horrore folicitaturalamus obfecroaogea-
mufque alimenrisfpiritalibnsfpiritum, vt
magnus quandoque factus & corporalia
tanquam minimaparuifaciens, nnilamin
partem ob corporis impetum e fiia fede
decliner. Afcendamus in altam mentis
Ipeculam, infimo corporis puluere dere-
lidto, tunediuina propius, humana procul
Ipeclabimus. Illa maiora quam conlueue-
rintvidebuntur, ifta minora. Quapropter
diligentesilla,&ifta negligentes, neque
ftultiamplius erimus neque miferi, iedfa-
pientesiam atque beari. Valere.
Stultitia & miferia hominum.
MARS Ii IV S FICINVS
Petro Vannio, Cherubino Quarqua-
lio. Dominico Galleto, S. D.
1 T Idiftispifta in gymnafio mcomun-
V di ipharam,&hinc atque illinc De¬
mocriti! & Hcraclitnm. Alterum quidem
rideStem, alterum vero flentem. Quid
 Epiflolarum Liber I.
Quianam ridet Democritus: <yjod loge:
Herarkns, vulgus videlicet, animal mon-
ftruofum, infanum &c mifcrabile-Mortales
bona quotidie a Deo petunt, fed vt bene
iliis nantur, nunquam polhilant. Optant
vt cupiditates eorum fortuna fequatur, vt
autem cupiditas rationem fequatur, nihil
curant.Minima quaquefuppellectilia ftu-
dctquarapulcbcrrimafieri, animum.fieri
pulchrum fere nunquam ftudent. Corpo¬
ralium morborum medelas diligenter ex¬
quirunt, morbos animi negligunt. Pacem
opinantur cum aliis habere (e poffe, ipfi
«amen fecum affidue bellum gerunt. Eft
enim inter corpus & animam, fenfiim &
rationem pugna perpetua. Amicum libi
ex aliorum numero fidum comparare pof
fe confidunt, nullm autem eorum libi iple
feruatfidem. Qua: probauere, reprobant,
qua: voluere nolunt, atque contra, aedifi¬
ciorum partes ex amuflim dilponunt,fides
in lyra ad vnguem temperant,vt autem
animi partes motufque concinant, nun-
uamtentant Lapides viuentibus reddut
miles, viuentes vero Iapidibus , fapientes
ipios contemnunt, lapientum ftatuas &
nomina venerantur. Aliena profitentur
nofle, cum propria nefeiant. Quid praete¬
rea dicemus ad haec amici ? Magiftratus
homicidium prohibent, & vbique inftru-
menta permittunt ad necem homin um fa¬
bricari. Optimam virorum fegetem op-
(^nt,fem entem vero virorum, id eft, pue¬
ritiam non fatis excolunt. Semper ma¬
le viuunt homines hodie , cras folum
Ambitionis gratia maleficiis inter fec5-
tendunt, commodior ad gloriam via efiet
mutuis beneficiis decertare. Cum femper
loquantur male,bene Iperant fe audituros,
cum male agant, accepturos bona. Bono¬
rum authores efle non przdicamus, ma¬
lorum veroDeum.Culpasnoftrasinaftra
reficimus. Quot reperies qui tanti a?fti-
ment hominem, quantf pecuniam : Qui
itafeiplos colant, vt agros & caitera' co¬
lunt r qui tanta diligentia familiam edu¬
cent, quantamulti equos & canes & sues?
Qui confiderent quam grauis fit temporis
iactura ? In sere expendendo parciffimi
fornus, in tempore erogando fupramo-
dum prodigi. Quotdabisqui animi fifipe-
nurfem recognolcant ? Quilque abun¬
dare fapientia fe exiftimar , carere in
pecuniis. Broh dolor, maxima quasri-
rous in minimis, excelfa in infimis, in ma¬
lis bona,in rebus volantibus quietem, in
diffidentibus pacem, copiam in penuria,
in morte denique vinm. Quarramus,ami¬
&2t
ci, obfecro,h2c eadem qu« iam quati¬
mus. Sed non ibi quzrjmus vlrerius vbt
querimus.Infanus nimium & miier eft qui
fe confidit contrarium in contrario reper-
turum. Valete.
Stultitia miferitque hominum.
MARSILIVS F I C IN VS
Chriftophoro Landino Viro boni¬
tate doeirinaque lin¬
gulari, S. D.
A Riftoteles problemata de natura re¬
rum introduxit. Ego nunc de na¬
tura hominum apud te problemata mo-
ueo.Dicage, curhomines raticnales.elTe
fe gloriantur, & tamen cafu viuunt ? Affe-
iSanttimentue multa,priufquam latis lciat
vtrum appetendatimendaue fint, an con¬
tra a»ternis & immenfis breuiflima & mi¬
nima anteponunt.Cur neque obedireho-
mini volunt, neque lapienti parere f Be-
ftiis tamen vitfifque libentiffime fef-
Quarc aliis contendimus dominSrf,cum
nobis ipfi non dominemur ? Quare ftutlio
dominandi quotidie inferuitutem incidi ’
mus?Et dignitates confequi conamur ma¬
gis quam vt dignitatibus digni fimus*
Praeterea cum videamus beftias beftia ii
non poffe recte abfque hominis cuftodia
regi , quonam pacto arbitramur homi¬
nes ab homine ablque Dei conlilio & au¬
xilio poffefeiici ter gubernari l Qtudnafti
facit nos in tam iuperflua rerum copia
querulos & egenes? Quid facit vt multis
inuideamusycum mortalium conditio mi-
fericordia digna fit potius quam muidia?
Cur bonorum tam facile obliuifcimur,
nunquam vero maiorum i Et cimi Contra¬
ria contrariis expellantur, quid malamalis
curare tenramus ? (^fifepelpframusad
gloriamperuenire) Virtutem in alio ad¬
miramur, nos aurem vt admirandi yidea-
mur nirimarpotiiis quam vt fimus. Difpli-
cet vitium alienum, vix autem cogitamus
quo padio nobis aliifque nequaquam dif-
pliceamns.diaudimus aures veritati.ipen-
dacio patefacimus. Quidde filis diCam qui
alicuius vel homiijB ve! rei amore capti,fe
ipios odio babent.le deferunt vt aliud con-
fcquantur: 6 dem etes, .omiferi, cum alie¬
na per aliud quam per vos ipios apprehen¬
dere nequeatis, quonam pacto li amififtis
interiora, exteriora vnquamapprehende-
ris. Quid bona procul cusi itis peregrini*
cum prope finr, imo intra vos finte Admi¬
rari & hocLandiaefepe loleo, quaazrio-
62: Marfi lij Ficini
se mortem vcam duntaxat timeamus,
eam videlicet quat finis eft moriendi, quo¬
tidianas vero mones nequaquam; Nem¬
pe quolibet momento corporis tempera¬
tio variatur, &vita praeterita definit. De¬
nique, vt mihi videtur, quoniam fallo vir¬
tutes, vitia vero reuera exercemus, idcir¬
co quantum in n obis eft, fallo felices, re¬
itera mileri euademus, hac rifit Democri¬
tus, haec deplorauit Heraclitus, curare vo-
luitSocrates,curarepGteftDeus.O quam
aniferum animal homo eft, nili aliquando
cqpictluper hominem, commender vide¬
licet feipfum Deo, Deum amet propter
D eum, & caetera propter iplum. Hae cvni-
■ca problematum illorum folatio eft, re-
quicfque malorum. Vale.
• Exhortatio admodejliam & fiudia
literarum.
AI A S ILIVS F I C I N V S
Inliano Medici viro magna¬
nimo, S. D.
E Tfiis eft amor erga temcus, vtiudex
in rebus tuis imo meis pe; fedtus elfe
Sion polfim, dicam tamen /uliane quod
fentio poftquam rogas. Primum quidem
laudo prudentiam tuam, quod tuo inge¬
nio non confidas, fed confultas feniorem.
Scis enim quam multum quilque ob natu¬
ralem amorem libi ipfe placeat. Deinde in
Epiftola laudo naturalem quandam fuaui-
tarein, videris mihi pi&orum quorundam
inftar oculorum tuorum venuftatem orif-
quelepdrem quemadmodum intuitu lin¬
guaque lemper exprimis, ita modo cala*
ino exprefime. Perge igitur, /uliane om¬
nium luauilfime.Perge quatfo.Luftra dili¬
genter hortos, vt coepifti iam, Tufcula-
nos, Nam liTullianos flores exercitatione
annua.lambes iniecSarium mei denique
fundes. Si tua tibi commendare lice-et,
Andrcam Cambinum tibi plurimum com¬
mendarem. Vale.
Stuod. amicus cfim amico. '
NARSILIVJ FICINVS
Iuliano Medici viro Magna¬
nimo, S. D.
D IcageIulianeprecor,fiquis te dor¬
miente, diligenter in re tua vigila-
uerit, luccenlebisneilli,quod te non ex-
citaucrit importunus ? An debebis potius?
debebis certi non parum. Debes & mihi
quite iacente, feriis interim negotiis tuis
interfui, confidas, fam.
At cur non acccrfifti, inquies,me, eam
pofles, etiam fiputauillem te libnc aoe. 'e
non acceilillem,nc tibi forte rnc;cl;.or
ellem. Sed re vera ingens in te amor meus
iamaudum figuram animo impreflit ireo.
Atque vtme extrame inlpcculonontun-
cordelpcculor Aderat insuper runcLau-
rentius frater tuus, aiter tu & natura &vo-
luntate.Ir .que cum Iulianum hunemeum
perlpicue Scimus extra perfpicerem,mm
illinc abelfe cogitare non peteram. Nulla
igitur negligentia, fed amore nimioia-
ctum eft, nc te aut tunc ad resagendas ad-
uocarim, autpoftea quid afium efiet red¬
diderim certiorem. Aduocari visaliasdul-
cilfimcIuliane?Des operam operter,vt
minus ameris. Arduum iftud quidem &
fbrfitan impollibile. Danda enim opera
prius erit ne fis /ulianus.Tunc exues amo¬
rem cumteexues.Quidigirurin pollerum
faciam ? vocabo ne te alias ? nequaquam
vt arbitror. Satis iampridem laris cupi¬
de nos & inuicem & ad fe conuocauit
vtrofque. Vale.
Carolus Marfupinus Marfilio Ficine
Platonico, S. D.
f^Aluc lolus mea falus. Tamdiu enim
planus faiuufcuefum esamdiu tccum
fum. Ac tum denique viuere. mihi videor
cum tecum yiuo. Quoties abfum, toties
petij. Videergo,mi Marlili. ne me defe¬
rendo hominem perdas, imo amicum oc¬
cidas. Hacfemper atque illae circuncur-
fas.Nunc dcorlum corpora curasn, unc
furlum animas cuftodis. Ego interim mi.
Ies intereo. Si tantam charitatem habes
quantam certe habes , cur amabo tuum
charum Carolum hic manendo non cu¬
ras ? animus enim aeger eft tuo difceflu,
corpufque aegrotum, vna lalus vt redeas,
hic quartus iam dies eft, ex quo me reliqui,
fti, quatuorcum geminaueris , promiHa
feruato: Vale.
Diuinatio de amico.
MAR.SILIVS TICINVS
CaroloMarfupinofiio Salutem.
r j V quoque ter quaterque lalue. Vide-
J. bar mihi hac aurora dormiens brcuil-
fimam quandam orationem legere, in
qua talis clfet verborum fententiarumque
contextos, qualemego fempet pro ritibus
 iipiftolarum Liber X. 6*3
bbferuani,itaque ambigebam mea ne an ine Cupido; Quid agis inepte Ficine/em-
aliena legerem. Surgcna panlo poftclc- per nem laudibus Mufx verlaberis, me
&o reddita mihi eft Epiftola tua, ex qua lauda Philofophe, ft vis ablque adulationis
fubitbreipfa cognoui, quod in libro de fulpicionelaudare,fi Mulam celebrasPo-
immonaliateanimidilputaueram, matu¬ litianum’Angelum folum celebras,fi Cu¬
tina fomnia Cepe nonnihil vaticini) con¬ pidinem Angelum vna atque Marfilium.
tinere. Vidi Marfupinc Marfilium in tua Ego enim communis veftrum amor fum,
pupilla hodie Marfilio pulchriorem. Sed vtrumque colo, ab vtroque color. Haec
hzc nunc mifla faciamus. Talis denique Angele Deus ille mihi, led ego illi, in-
Epillola eft vt compellat me pedibus po¬ quam,verax eft Mufa Politiana,nunquam
tius quam manibus, ac voce potius quam metiri me compulit', at tu periure amor,
literis rclpondere. Saluta Thaddaeum me cogis mentiri quotidie. Ita heri deli-
Ygolinum virum religiolum. tiasPoIitianas amabam, vtiurarem eas in
pofterum vehementius amare non pofle,
Quintum pofsit dejiderium amicorum. fichodierurfusamo,vtiurem me heri eas
non latis amafle, vtque limul affirmem
MARSILIVS FICINVS non pofle cras ardentius amare quam ho¬
Laurentio Medici viro Magna¬ die, cras illud quotidie me limiliter delu-
nimo, S. D- dit.
Semper adultus effimeus amor, quis cre¬
FT^Heologi ftatim metiuntur sternita- dat, femper & adolelcens, adolelcat ta¬
X te, naturales Philofophi motum tem¬ men vt placet, modo non fenelcat. Sed
pore, amantes tempus affedlu. Quo enim audi Cupido;Ncn Venus Amoris mater
maius eft deliderium, eo tempus profeffio- eft, fed Calliope, fouet hunc siula fedulo,
nis quidem breuius, expedationis autem crelcitaftidue, crefcat hoc fomento iugi-
longius, opinantur. Quantum ergo tu me ter&periurus fit. Non cfthoc vitium in
ames exeo,pr^cipue tuis literis ddclara- amore. Sic igitur. Angele , communem
fti, quod dieivnius filentium, diuturnum amorem nol&um Mufamque tuam cole¬
filentium, & literas meas,qua veloci/fime re vna & debeo & volo. Tu Mulam ipfani
aduolanjnt, exfpcftadfllmas appellafti. adora amoris & gloris matrem X x i. Mar¬
Quantum ego teviciflim amem, illudnfic tij. M.CCC C.LXX III.
declaret volo, quodEpiftola tua mihi de¬
cies iam legenti ita breuis apparet, yt eo¬ 1 Suos amor fallat^ quos non fallat.
dem pene momento Stfaluere iubeat &
valere. Repugnantia haec duo funt in a- MARSILIVS FICINVS
more. C a teri cum dicuntur valere, lalui Nicolao Michelociio vero
efle intelliguntur, amantes cum vale au¬ . viro, S. D.
diunt, maleaudiunt, imo malum. Efficis
ergovt gaudeam quando falue inquis, fi-
mul quoque vtdoleam quando iubes va¬
SCripli Michelo&i ad Laurentium
Medicem & Angelum Politianum li-
le. Iubes autem limul vt mihi videris v- terashodie, nefeioquomodo, amatorias,
trumque. Scriberem certe plura, forte e- vtnihilmirum fit fi videantur ineptiores,
tiam meliora. Verum repugnantibus iis nam ineptus amor.Vis mc tertio ineptire?
affe&ibus rua caufa diftradtus, neque am¬ Etvis,& volo, fed paucis.Ego Nicolae ni¬
plius in prsfentia feribere polium neque hil habeo maius quam quod amo, nihil
melius. Salue tu quoque limul & vale, melius quam quod amor, & a viris amore
x x. Martij. u. cccc. txxini. Florentiae,digniffiinis. Polium nonnunqtiam ob a-
moremforteloquiminus vere, fed de a-
Laudare frajiat bencuolentiam more non polium nili vera loqui.
guam ingenium. Nequetamerimedecipitamorvbi an-
teaiudicauiquam amaui. Amor iudiriurtt
MARSILIVS FICINVS fequens excscat non prscedehs. Amor
Angelo Poliriano poetat Ho- interdum nihil videt, interdum nimis vi¬
metico j S. D. det. Quorfum hsc ? Tii intelligis. Nani

A amatoria calles in'primis vir omnium a-

Cceperam calamum Angele , vt manriffimns. Commenda me & Ioais-
tuamiftam HomcricamMufam mi¬ nem Canalcantem meum Laurentio Me-
ris in coelum laudibus quoad polfem ex¬ dici.Et curate valetudinem eius diligen-
tollerem, repente autem fic interpcllauit tiffime, eft enim publica vita. Vale. xxz.
624 Marfilii Ficini
nartij. mcccc. lxxviii. Floicmiz.
Commendatio ab egejlate & dignitate.
MARSILIVS FICINVS
Matthtro Palmerio Theologico.
E T fi certo frio literatos viros apud
Palmerium Mularum palmam con-
mendatione non indigere, vt tamen offi¬
cio amicit^ fatisfariam commendo tibi
•quam plurimum Lucam Geminianenfem
praeceptorem quondam, vna cum. Co¬
mando in grammatica meum, huic ego
tantum debeo quantum loqui ex arte pra: -
'ftantius eft, quam caiu verba inania fun¬
dere. Huic & tu duabus de caufis fauere
debes, & quia indiget, & qria meretur.
Indigenti benefacere mifericordis officiu,
merenti autem iufti, fcio te mifericordem
&iuftumeiTe £blere. Vale.
Cum bene omnia regantur a Deo, omnia in
melius accigienda.
MA RSILIVS F I C I N V S
Epifcopo Campana; poeta.
N Vhquid&tu Campane rides vn,-
quam mortalium arrogantiam ?
Quam ego firpe rideo ,& vt ita deuitem
redarguo. Nequepueri fenum confilia,
mequerufticilapientium cogitationes at-
tingunt.Homo tamen animalaudet diui-
r. x natura: rationem fepe fuperbius quam
decet'aucupari, & prouidentise illius fi-
i; em aulpicari. Et quod deterius eft, mor¬
tales quilibet in quauis state inter epulas
etiam atquefeorta licentius diuina myfte-
riatrariant. De quibus abfque diuino lu¬
mine loqui Pythagoras iure prohibuit.Ne-
mo Campane diuina percipit nifi diuinus.
Recte emm Paulus Apoftolus. Qua: Dei
funtnuilusnififpiritusDeicognouit. Ne¬
mo rurfus de diuinis amplius mentitur,
quam qui metitur ad vnguem. Sic enim
Deus apud liaiam ait. Comprehendam
lapientes in aftutia eorum & alibi, Deus
nouitfapientum cogitationes vanas eife:
Satis igitur efle debet homini nolle pul¬
cherrimam hanc mundi vnius machinam
ab vno quodam fapientiflimo architecto
pendere & gubernari. Atque abipfo bo¬
no nonpofleproficiici quicquam nifi bo¬
num, &quf ab eo proficilcuntur non pof-
fe abipio aliter gubernari quam bene-Ita¬
que in melius accipienda fimr omnia. Qui
ita diuina intelligit atque diligit, is eft na¬
tura diuinus,arte bonus, fce Istas, prse>
mio felix. Vile felix.
Defiultitia hominum , (jroua fr.v.n
MARSILIVS FICINVS
Panetio Pandothio.
A Ngelus Politianus nofter Pane-
tium fuum Marfilians, imb Platoni¬
ca difriplins hodie condemnauit. Ego
autemScfi nouisamiris comoediam,ve¬
teribus Satyram canere foleo, Panetio ta¬
men fatyram canam. Volo’enim amici¬
tiam noftram exoriri fimul & conlumma-
ri. Confidera mi Pancti quam peruerfc
iuuamus.Namhaudfarile exaudimus in¬
fames. Ipfi vero exaudiri lperamus a Deo
improbi, viuimus, ah dementesnimium&
iniufti. Deum non mores mutare cona-
murrPerluadere volumus aliis bona Et
non nobis perfuademus. In ore bonum
geftamus jin periore malum. De virtute
Ioquentes lyra: inftar fonum proprium
non audimus. Malos medicos imitamur,
qui fanitatem quamaliis.pollicentur, fibi
non prasftant. Prtefta amabo mihi aures
amice parumper. Ego te & gratis paucis
oratoriam & Mttfica Geometriamque do¬
cebo. Tibi ipfe quod honeftum eft perfua-
de, tempera motus animi, vim tuam ar
riionefque metire. Atqui difficile nimium
iftud inquies.Non erit difficile admodum
Pancti, fi tam auide cupias bene viuere
quam cupis viuere.
Liber alitatis & eleemcjynxlaus.
MARSILIVS FICINVS
Laurentio Medici viro magnani¬
mo. S. D.
y"\ Icam mi Laurenti quod fentio, & fi
J_/forte videtur exeerabile dictu, fed
reuera non eft exeerabile quod eft verum,
nihil enim iacratius veritate. Dicam ergo
quod fentio libere. Deus, Laurenti, Deus
ipfe venalis eft. Ac quo nummo pociifi-
mum Deus emitur?Quo ipfe catteros c-
mitjhoc eft charitate quadam in paupe¬
res liberali. Deus enim amore immcnfo
gratis largitur omnibus omnia, folifque
datpauperibus.Nam omnes,quamuis di-
tiffimi videantur, omnino inopes fune ad
Deum, uerito hac lola virtute Deum e -
mimus, quoniam hac fola eum veriflime
imitamur : Nemo fapiens,aut fortis, aut
temperans fe ia&at gmulari Deum. Vm-
bne funthte virtutes diuinaruvirtutu/olus
homo in pauperes liberalis exacte hucimi-
taturj;ad£ e tum in dado no eft liberalitas
hoffiin*s
 Epiftolarum , Liber I.
nominis atque Dei. O felicem nimium didit. Lachrymor equidem frae teneriore
mercatorem, qui exiguo pretio fe abho- quodam gaudio, fine alio nefdo quo miro
fubos, id eft, viri i s redemit-fimulcue emit affectn,quodcs confidere, cofidero autem
homines atque Deum .' Nunquam erit ffpe, quanru Lauredus nofter erga Deum
pauper qui hominum Deiquc diues eft. pius, quantum mifericors erga pauperes,
Qui in fummis ominis fspe ccnfiderat, quantum beneficus erga omnes. Venim
quid eft pauperem efle, nunquam euadet quanto magis aliis beneficus eft,tantoma-
infimus,qui conftiturusin fummo clemen¬ gis quodammodo eft Marfilio luo malefi-
ter proipicic infima-Nihil melius efficit vh- cus,fiquidem beneficii?,imo maleficiis iftis
quam pulillum homo quam cum humili- fuisme pene miferum miris modis quoti¬
literafcenditin altum.Nihil maiusvirma¬ die fafeinat & illaqueat. Ac dum czteris
gnus agit, quam cum magnifice defeendit
ad imum Cauera virtutes vtenti folum vt Et cum ardentius a me amatur, tunedif-
plurimum profunt, liberalitas vtenti pro- cedit longius. Admone,vir amanriffime
deft ac cateris.& quanto latius quam reli¬ Laurum vt qua: amauit amet.Etcum pri¬
qua: virtutes luum officium propagat, tan¬ ni umjicet tam prope accedat przfcntia,
to prarftandor iudicatur. Bonum enim quam prope acceflit amore.
quanto amplius, tanto diuinius Acfipef*
fimum eft maleficium, quia contra natu¬ Verus amicus non eget abfentia ,vt ma¬
ram boni generifque buixjani locietateni gis deflaretur.
eft , neceffario beneficium efle opdmum
arbitramur. Carera virtutes concitare in- MARSILIVS FICINVS
uidiam nonnunquam putant , fola hac Iuliano Medici viro magna¬
femper & amorem accendit, & odium in- nimo, S. D. .
uidiamque prorfus exdnguit.Quse quidem
tunc maxime officio luo vdtur, quando
homini fiibuenit, mm propter fortunam
C Vm fuperioribus diebus morali qua¬
dam oratione in noflnrnis facris ami¬
egeno , mm propter yittutem bene me- cos tuos ad peccatorum pcenitenriam Sc
renti.Sereigirur,miLaurenti,fere,inquam, iachtymas prouocafles, a!i( eiulabant, alij
felix agricola, vt iampridem coepifti, plangebantpediora palmis. Antonius au-
bono animo aridam hanc humanam ter¬ temPoetaTufcus qitafi exaguis exanimffi
ram, qua: tibi tandem non frugibus fblum, que dicitur cecidifle: Paulo poft in Mugel-
verun edam Lufte affluet atque meile. lanos montes te )ubitocPritulifti,vt quem¬
Quamuis enim homo dicatur ab humo, admodum Antonium illum fertili prafen-
diuerla tamen ia ferendo ratio eft ho¬ tia tua perdideras,itaMarfiliu hunc tuum
minis atquehumirQui in humum inopem abfendaperderes. Ah!pavum officiofevir;
femina proiicit, iafturam facit feminum. hoftibus olim crddeliflimispepercifti,nunc:
At qui in hominem inopem,cerre ferit vti- vero non parcis amicis! Forfitan ftituifti
literAtque, vt pollicitus eftquinon men- diesaliquotrufticarijVt ad nos defiderarior
dmr, centum pro vno reportat,& id quod redeas,& poft rufticadohem virbanior vi¬
pretiofius eft, pro centum feminibus vnum dearis. Quippe qui fcias appetitum ab in,
Deum. Quorfum hac ? Cum audiflem te digentia,& admirationem a nouitatepro-
his facris diebus multa, vt abunde foles, & „ ficifeifolere. Sed nihilautibi, aut mihi, d
plufquam foles,ciementer in pauperes ero- aftute Medices, ifthac opus eft medicina:
gaffenoluiin charitatelaudanda nimium Quid enirn vrbanitate vrbauius videri po-
parcus efle, in qua iu exercenda liberalis, teft?Quid,vtita dicam, defideradizs defi-
&,vtitadicam,prodigus extidfti xn. Apri¬ dero? Mttrehas medelas oro, & agris val¬
lis, m. occc. lxxiiii. Florentia. de mbfeftas, & modico neceflarias.Wia-
riiice,illi propter abfentiam magis defidc-
Nulla 'virtus benignitate amabilior. fennirqui propter diuturnam prafentiam.
minus in dies defideientur. Nobis au¬
MARSILIVS FICIKVS rem quotidie falib liqaore tuo noftra hac
Nicolao Michelodio vero firis non tam extinguirur quam accendi-
viro , S. D. tnr. Saltem dumiftbic curo ABgelonofrro

S moras ttahiSjMarfiliumlaliane tuum ore.

I lachrymari mulierum eft, Michelo- voluta tuo. Vellartbehnnc lubane, vel
cti.ego me efle fateor pra cateris mu¬ mande. Morderi malo a Iuliano quam
liebrem. Ingenium nobis molle Thalia de¬ expni. Vale.
dit,Laurus autem noftcrmolliflimtim red-
626 Marfilij Ficini
Quod distes isiiujlusjit, & qais iujlus. na lege rigiditate punitur ? Probo igfnat
te, mi angele, quod vtaris lege Iegiiia*.
MARSILIVS FICINVS Perge, quafo. Sperne altoanimomicasi;
Angelo Politiano Poeta: illecebras , non deferet te Deus omnipo¬
Homerico, S. D. tens legis author & magifler, finis & y.z-
mium. Perge amice , ne dubita, diurnas
D Eas aquam vniuerfam aquaticis An¬
gulis, terra terrenisvoiuit eflecomu-
apud Deum incorruptibiles cumulabis.
Magna quoque apud homines Iurifcon-
tiem.Solus homo infelix animal que Deus fulti dignitas eft. Hic publicus ciuium
coniunxcrat, fcparauit. Imperium fuum Patronus , hic commune duitatis Ora¬
quod natura fuerat amplum cohibuit in culum , hic diurna: mentis & voluntatis
auguftum. Meum in orbem introduxit, & Interpres. Vale.
tuum diffenfionis totius malique initium.
Quapropter non iniuria Pythagoras fta- Dignitas fi.cerd.olis.
mit inter amicos, Plato inter ciues omnia
efle communia. 'Ergo diuites illi iniufti pe¬ MARSILIVS FICINVS
nitus habendi funt, qui ob fuperbiam obli- Paci Sacerdoti, luris Canonici
uifcuntur Dei diuitiarum'omnium largi¬ Profefiori, S. D,
toris. Pauperum quoque fe dominos fa¬
ciunt, & pecuniarum fe pofleffores appel¬ C^rEpe ego &RicciardnsAngellcrius,
lant, cuma pecuniis ipfi poffideantur. Con¬ ^3 infignis Theologus, vna de Sacerdo¬
tra vero iufti funt & fodices,qui in fummis tis dignitate difieruimus.Condufimus de¬
diuitiisconftitutijfe Dei miniftros paupe¬ nique , quemadmodum bono angelo ni¬
rum tutores , pecuniarum diftributores, hil poft Deum melius , malo nihil peius.
exiftimant.Formnatenimiumadolefcens, Ita nihil in terris honefto (acerdotc pul¬
-qui tales nuper nadus es patronos.Ego ta¬ chrius efle, turpi yexo nihil turpius.Uk reli¬
les nachis ium iamdiu. Et miraberis ange- gionis hominumqqcfaluSjiftepeflisQuid
le,fi propter abundantiam Iuliani mei mee- eftlacerdos legitimus , nifi Deo dicatus
ftiflimum effetae dixero. Proficio nifi me animus? Angelus vicem Dei gerens apud
nunc difceflu illius, quafiinfipidum Mat- homines. Viuens Dei templum. Qui ‘acer-
thf us,Erancus fuis codiret laiibus,aut forte darij dignitatem recle cofiderauerir fica-
-nonfatis benemihiipfc olerem, aut cerre dodo non abutemr.Cogitemus a§o,md
ad luaniflimos Medicis Iuliani flores odo- eft legitimum facerdotem efle, Koc enim
refquefitbito]2duentarem.Ommno autem ferrne eft efle Deum.Sacerdos quidem eft
vix me Poliriane,hic triduum continebo.. temporalis quidam Deus. Deus veo eft
Sacerdos seremus.
lssrificonfiulu bonitas e}- dignitas.
MARSILIVS FICINVS Non cuilibet dandi fiunt Jieri Ordines.
Angelo Nicolino Odtonis infignis
lutifcoLifaid filio, infigni MARS I LIVS FICINVS
paterna: artis ha:- Manino Epifcopo Corro-
redi.S. D. ncnfi, S. D.
P Mor, qui arte fua inique vtitur,noa
neceflarib ob hoc majus pxftor , fed "Y 7"£nit adrcBaftianusSa[uihns,Anii-
malashomo. Idcirco neque bonus pidtor y tinus nofter, renium facrommof-
idem atque hemo bonus-Sanc, quia mni- dinum myftsriumpofiulamrus, aispe, ut
tuminrer bonitatem intereft atque pictu- arbitror , accepturus. Tuverb qnihomi-
«m.atque in cattcris artibus eodem pacto. nem non nofti , ac fcis facramm canibus
arverb lurifcon&ltus qui lege vtitur.non dandum non efle,fortaile dices,oportet
legitime, & malus lareconiultus eft,& ma- eum, -6 Marfili , qui tanto munere fun-
Jbs homo, legitimus ergo lurifconfhltus, cimus fitjireraturo efle, pium erga Deum,
homo eftcsaifque legttimiH.Tanro eftin- ergahomines verbiuftum. Adolefirentem
ter luris ciuilis peritiam , viri que virtu- iftum fore talem quis teftabimr,vel fide
rem afflniras. Qui nummum rem re vera iuber? Relpondeo tibi, venerande pater
vfliffimaro e zarx vifceribus effoflam a- Socratis illud. Sicut vas, ita hominem
dultetat, humana lege iubente , vr fcis, fuuo cdgnolci. Itaque ad obuiumquen-
cenfura feueriifima plectitur. Qui ergo dam & tacentem inquit. Loquere hofpes
legem ipiam rem predofiffimam , cceli- vt te videam , vtpore qui folum animum
lefque mf&sn adulterat, qaani£ a dipi; e£& hominem indicabat.
 Epiftoiarum, Liber I.
Przterea,£ Zephyri artem haberes, ad-
Ccrem foriran vt indolem eius confidera-
rcs. At vetat vita: Magiftcr hominem fe¬
cundam faciem indicari. FideiuiTorem
qnzris? Habes Marfilium. Vis Iocupletio-
remVoIaierranus Epifcopus fidciubetA-
pudvtnfmque adolefccns eft educatus.
NulU tcnfinzr.Uzmzgss delecint ,auim
coriis & Ungue.
marsilivs ficinvs
Laurentio Medici, viro ma-
. gnanimo, S. D,
M ittit ad te Baftianus Fcrefius Poe¬
ma fuum , de Triumpho virtutum
contra vitia,opus tanto hoc titulo dignum.
Lege Laurenti Poema, & elige Poetam,
nam in eius quoque animo virtutes de vi¬
tiis triumphant- Nulla vel diffonantia ma¬
gis offendit vel confonantia magis dele¬
bat quam cordis & lingua;.
DE OFFICIO CIVIS.
MARSILIVS FICINVS
Petro Hero, S. D.
D ic Petre,curfebris,cumBernardum
patruum tuum inuafiflet, fubito me
accedit,- an forte,quia tam proximi fumus
vt non potuerit canicula in alterum flam¬
mas euomete, cum accenderet alterum >
V tinam cito conualeat, vtMarfilius con-
ualefcat,imb vc & melius Florentia valeat.
Qua ii Medicos femper tales haberet,qua-
lemhunc habet & Medicem , nunquam
grauiter atgrotaret. Reae enim iftioflicio
ciuis vmntur, fine quo bona valetudo pa¬
trite non feruatur.Eft autem ciuis officium
confiderare ciuitatem efle tanquam ani¬
mal vnum ex ciuibus , tanquam parti¬
bus confjmitum.c partem toti, non to -
tum partneruire debere. Quando enim
partis tantum commodum quaeritur,vtriuf-
que, qim partis quam totius commodum
prorlus amittitur.Quando vero totius qui.
riturbonum, bonum vtriufq5 fetuamr. Igi¬
tur meminifle debet ciuis,nihil flue boni,
Eue mali, alicui duitatis membro poffe
contingere, quin propter connexionem
quandam ad cattera membra pertineat at¬
que totum, ruhilrurfus toti ciuitatis corpo¬
ri euenuepoile, quin mox ad flngula ani-
maiishniusmembra pertineat. Nemo igi¬
tur in hac vrbana familia dicat meum hoc
& illud tuum , omnia enim in hoc ingenti
Sed dicat meum hoc & illud non pofleflio-
627
ne quidem propria, ied affechi potius atq
cura,-Patriam quifque tanquam pareutuui
parentem ametSc colauPriuatus antiquis
probatifque Legibus cbediat tanquam
Deo. Non enim abfquc Deo huiufmodi
Leges conftituuntur. Magifiratus memi¬
nerit non aliter fe Legibus,qu2m priuatum
Magiftraribus efle fabiedum Intelligat fe
a Deo cum indicat iudicari.PIatonis pr?-
ceptum femper ante oculos habeat,vt non
felium , fed ciuitatem,non partem ciuita¬
tis aliquam dumtaxatjfed vniuerlum relpi-
ciat. Scit denique optimum in ccelefti pa¬
tria huic feruari locum qui terrenam pa¬
triam ad ccdcftis exemplar pro viribus
dilpoiuerit. Communi enim mundi regi
nihil gratius quam commune bonum.Hac
&fimiliaadciuem legitimum pertinentia
fcire te arbitror,& feruaturum ipero, cum
doctrina prudentiaque non careas,ac pra-
terea magiftrum habeas hac in re domi iuf-
ficientem , de cuius virtutibus alias. Va¬
le. Ioannes Caualcantes nofter fe tibi
commendat.
Quid efi bene viuere.
MARSILIVS FICINV.S
Hieronymo Pafqualino
luo. S. D.
Q Varis quid fit bene viuere ;- Vtilius
quari nihil poteft , eft autem bene
viuere, verum intcliigere,confultare bene,'
velle bonum, agere bona. Primum lapien¬
tia eftjfecundum prudentia, tertium mili¬
tia , quartum perfeuerantia. Primum a
Deo eft,ftcundumaprimo,tertiumaDeo
fimul atque homine, quarrnm eft a tertio.
Qui ita viuunt, viuunt homines. Qui vi-.
uunt aliter,animalia viuunt. Vale, ac vine
VoUnenfmtpernenda.
MARSILIVS FICINVS
FrancifcoMarelcalcho Ferarien.
egregio Conphilolopho
luo, S. D.
L ibrum deChriftiana religione non¬
dum ablolui Francifce , quia duni
emendarem hoc Augufto in febfetfl inci¬
di atquediariam. Minabatur id forte mi¬
hi SammushocannOjQui&in meanati-
uiratis afeendente Aquario ab initio ftie-
rat,& iistemporibns eftinCancro domo
mea natinitaris fexta. Mifla nunc facia¬
mus coeleftia, iifflt enim qui talia parui-
faciant, ad 1’upercotleftia veniamus. Quid
ergo mihiin hocmorbo contigit a ..A. In
Gg *j
61% Marfilij Ficini
tantam Marefcalcfc e debilitatem quando-
cue prolapfusfum , vtfalutcm penciam
icfpcrarcm. Meditabar igitur quacunque
•annis triginta magna legiffem, fi quid for¬
te mihi occurreret quid agrum animum
confolaretur. Scriptores humani, exceptis
Platonicis,nihil penitus conferebant,Chrx-
fti autem opera multomagis quam Philo¬
sophorum verba confolabantur. Feciinfu-
per djua Maria votaj fignumque (alutis ali¬
quod poftulaui. Refpiraui fubito aliquan¬
tum ac manifeftum in fomniis nuntiumfa-
lutis a'cccpi Non igitur Asfcalapio gal-
lum/ed Chrifto Matriq; animum corpuf-
que debeo Omnia lemper accipienda
in meliusjtarefcahle. Qtjid fi Deus hoc in¬
ter morbumfignoad 'onere mevoluit vt
acriori poftbac ingenio fludioque doftri-
nam Cbrifti conformem. Pralertim cum
paucos poli dies etiam ab ardore vrina vo¬
to fimili fuerim lib eratus. A udi fi placet &
aliud mirabile atque verum. Pater meus
Ficinus Chirurgus Florentiae fixo feculo
lingularis , dudusolim fuit a ruftico quo¬
dam, nomine Pafquino , ad curandum fi¬
lium eius Thomam caput grauiflime vul¬
neratum. M edicus infpe&o incurabili vul¬
nere , puerum paulopoft proculdubio pe¬
titurum exiftimans, recedit inde tanquam
non rediturus. Parentes infirmi Medico
deftituti, diuam Mariam pro nati fanitate
fupplicesobfecrarunt Igitur eadem quail-
li orabant hora,Ficinoinitinerefub qiier-
cuvel pfeitanti vel certe leuilfime dor-
mienti,mulier quadam vifa eftafpeciu ad¬
modum veneranda , ita eum compellans.
Quidingratus erga Deum es Ficine? Quae
ab eo gratis accepifti, non das gratis. Ref-
pondit-ille,panem do quotidie mendican¬
tibus. Subiunxit illa. Artis quoque tua mu-
nera egentibus abunde largire. Po,4 tri¬
duum rediit ad Medicum rufticus ille o-
rans, vt ad filium curandum reuerteretur.
Quod quidem valde miratus eft Ficinus,
nam obiifie illum arbitrabatur. Accedit
gratis, tum praterito '■ omnio,mm voto pa¬
rentum admonims Narrauit enim rufticus
qua 'frota & qna hora feciflet. Denique
puerpraterfpem Medici artemue meden¬
di (anus euafic,ex eo tempore Ficinus fepe
pro felute eorum qui cura fax commifli
liint, yota Marite fecit feliciterque (uccef-
fic. Quamobrem amicos tuos.admone, ce
fpernant vota Nam neque Ariftoteles qui¬
dem in graui morbo contempfic. xx. Sept.
(■■■) C-) . (■■)
HobUiUsjOtiiit*t-<}- vfu: Meaicitit.
MARSILIVS FICINVS
ThomaValorio egregioPby-
fico, S. D.
L Egi apud Homerum : Vir Medicus
multis aliissequabiturvnusj&merno.
Nam medendi facultatem donum cffcDci
bratorum liter te docent. Honora Medi-
.cum , nam propter neceflitatem crcauit
eum Alnflimus. Gentilespratereahmusar¬
tis authores deosfuiffevolunt.IidemApoI-
linem,aEfculapium,fingulares quoque Me¬
dicos diuinis honoribus profecutifixnt, de¬
lubra enim ChironiyMachaoni,Poda!irio,
Hippocrati,Hermagora dicau erunt Con-
firmauit hac Hippocrates in Epiftola ad
Abderitas , Medicinam efle diccnsDeo-
rum munus. Atque e(fe liberam, nequefe
pro eiusvfu vnquam mercedem accepta-
uifle. In Epiftola etiam ad Philemonem air.
Medicina vaticinio propinqua eft, harum
enim duarum artium vnus eft parens Apol¬
lo fcilicet, qui progenitor nofter eft, hic&
futuros morbos praedicit, &eos quiaduer-
fa valetudine affeifti fiint curat. Hinc Py¬
thagoras, Empedocles, Apollonius,Thea-
neus non tam herbis quam carminibus
morbos curafle traduntur. Et nagifacris
rationibus orationibufque purgandum efi
fe aegrotantis animum priusquam corpus
exiftimabant Quia videlicet huiufmodi ars
& diuinims accepta eft, diuinitus exer¬
cetur Atque animus ex Deo, corpus pen¬
det ex animo.Nonne Raphaelem Archan*
gelum Hebraei volunt huius artisopusex-
ercuifle ? Mittamus reliquos, Chriftusipfe
tanquam generis humani Medicus, agros
aegrotofque quotcunque ofterebantur,cu-
rabat, Difcipulifque medenditradiditpo-
teftatem. Hanc igitur artem vtpotenobi-
liilsmam reges meditari & exerfere quon¬
dam nequaquam dedignabantur. Quales
fuerunt Sabor& Ginges Medorum reges,
Sabid rex Arabum Mithridates Perfarura
rex , Rex xEgyptiorum Hermes , Mefues
regis Damafci nepos. Volunt nonnulli
& Aui cennam fuifTe Corduba Principem.
Democritus, Timaeus, Locrus, Plato, A-
riftoteles, Philofbphi illuftrifiimi in hac ar¬
te feripferunt, innumerabilefquealij Phi¬
lofbphi non ignobiles. Quanta Medicina
nobilitas fit ferme quantum patitur Epi¬
ftola di&um eft.Quantavcrb vtilitas ex co
perfpicimus , quod artes qua adbenevi-
uendum diriguntur abfque auxilio
parum prodefle videntur.
 Epiftolarum a Liber I.
ivoa enim bencviuerepof!iiimis,nifivi-
uarnos,ncqae breniflimohoc vitz tempo¬
re in qnauis taediate multum proficere,ni-
fivaicamusbenc., neque facile multum a-
pudhominesDeumuc mereri, nifidiu fo-
briicue viuamus. Omnem vero huiufmodi
feailtatem diligentia Medicina fuppedi-
tat. Vti autem hac arte oportet iumma er-
gaDeum pictate,tum erga homines chari-
tate.Quemadmodum Lucas Euangelifta,
Cofmufque & Damianus diuini Medici
exemplo nos docuerunt. Eft enim bono-
lum omnium authorDeus, & legitimus
Medicus quafiD ens aliquis inter homines.
Eos namq ue invitam a morte reftituit. Et
tanquam Deus colitur vel aregibus & fa-
pientibus cum zgrotant. Quod acumine,
do&rina,experienda opus fitMcdico cun-
fii fatentur Quod etiam grauitate,diligen-
tiaque in deliberando, dubitat nemo. Sed
poftquam mature confulrum eft, nulli ar¬
ti , vtHippocrates Abderitanis ait, magis
quam huic moracbeftepoteft.Nontamen
minus,imo magis periculofum cft,vtGlau-
coni Galenus inquit, przuemre & pratpe-
dire naturam. Multos enim ait hoc errore,
id eft, in temeritate M edicorum, naturam
vel impedientium vel praecipitantium quo¬
tidie perdi, quem quidem errorem facilius
deuitabit qui luo ingenio non confidet.
Nam Hippocrates Democrito feribit, fe
in ipfe iam feneclute conftitutum, nondum
Medicina: finem attigifle. Galenus etiam
ait,cum nonagenarius cflet, tunc demum
pullus tenere naturam .In primis meminif-
fe debet Medicus , authorem fanitatis
Deum efle, inftrumentum Dei efle natu-
ram adfanitatem efficiendam & feruan-
dam, Medicum vtriufqueminiftrum, vt ar¬
tifici non vires, fed materiam przparat, &
impedimenta dimoueat. Qui fi importune
mouere vel fiftere materiam velit,fepe ma¬
le vtrumque agit, & naturam impedit qua:
bene exequeremr vtrumque. Sed audia¬
mus hac de re diuinum Platonem noftrum
in Timzoex mente Pythagoricorum ita
loquentem. Omnium vero motuum opti¬
mus ille eft quiin femetexfeipfofit. Nam
&menris & totius ipfius motioni cognatif-
fimus eft. Qui vero ab alio fit decerior. De¬
terrimus autem motus quando iacens &
quietem agens corpus ab aliis fecundum
partes mOuttur.Quapropter purgationum
conftitutionumque omnium corporis, qua:
exercitatione gymnaftica fit feluberrima
eft. Proxime ad nane accedit vectio facilis
fiue nani feuquouis alio vehiculo peraga¬
tur. T crtia commotionis fpecies tunc de-
tnum cumfumma cogitnecciEtas vrilis.
6ig
aliter vero nullo modo fanz mentis homi¬
ni fufeipienda Medicorum ilia purgatio eft
quz Pharmacis,id eftdolutiuis medelis fie¬
ri folet.Morbi enim nifi periculofiffimi fint,
Pharmacisirritandi non funt-Omnis natrh
que morborum conftitutio animalium na¬
tura: quoda mmodofimilis eft. Quippe ani¬
malium compofitio ab ipfb generationis
exordio certis temporum curriculis termi-
natur.Idque&genusvniuerlum patitur,&
animal vnumquodeue ab ortu feraleviueit
di fpatium in feipfo, exceptis ceceflariis
paffionibus, continet. Etenim trianguli, id
eft, qualitares proportionales ab iipfo initio
fingulorumvim poflidentesvfque ad cer¬
tum tempus lufficienter ad vfum vita» co-
hatrent, vitra id vita nemini prorogaturi
Idem quoque conftitulionis modiis lan¬
guoribus conuenit.Quos fi quis citra feta¬
lem temporis curfum Pharmacis amputa¬
re contenderit ex paruis ingentes, ex pau¬
cis multi euadere confucuerunt. Quapro¬
pter diligentia victus corrigendi & guber¬
nandi funt morbi, prout cuique datur o-
cium,neque difficile infeftum malum Phar¬
macis mftigandum. Hzc Plato. Galenum
noftrum Florentinus populus quod haere-
gula vteretur fepe commendat Ego etiam
Laurentium Martelhnum verum Medi¬
cum hanc ob.caufem lummopere laudo.
Thomam quoqueValorium, nifiadeum
feriberem valde laudarem. Vale& Anto¬
nium Beniuenium bonum Phyficum bene
faluta. Salutatverote Hieronymus Ama¬
rius comes nofter in Medicina: citharreque
ftudio valde iucundos.
Tempus parce expendendum.
MARS ILI VS FICINVS
Laurentino Medici viro Magna¬
nimo, S. D.
S Alue millies mea poft Deum felus. Ne¬
fis efle putabam cum primum manus
calamum ducere poflet ad alium prius
quam ad Patronum meum vnicumicribe-
re. Quid igitur potiffimum feribam? Scri¬
berem certe nunc adte fi liceret leueriora
quam fbleam. Nonfemper arbuftaiuuant
humilefque myrica:. Sed quid obftatMar-
fili quo minus inprzfentia liceat. Quando¬
quidem ad eum feripturus fis qui non mo¬
do permittit, verumeriam iampridem lite¬
ris luis id tibi przcepir. Laurenti in hac
mea infirmitate nihil acrius animum affli¬
gebat quam inutiliter tranfecti temporis
recordatio ,nihil rurfiis reflabatquodme
aliquantum Cdnfolarecur prztcr eorum
£30 Marfilij Picini
memoriam qua: didiceram, quamuisnon moneo. Omneshoc morbo gratiiffimcfa-
multa didicerim.Solo enim dininoy eritatis borarnus.Gr as illud fiet. Vix prafens tem¬
-pabulo re vera diainus animus obiedtatur, pus habemus- namita leniter habemus :rt
-a!itur,augetur. Cattcra volantium nuga¬ parumper retinere non valeamus, feto¬
rum delirameta immortalem non implent rum autem nihil eft, foturum igitur ruilus
habet. O dementes! 6 miferi! fpes ncflras
in nihilum iacimusj atque thefauro femper
tur, chariffime mi Patrone per sternum quem poffidemus abutimur. Vti £uteiri dio
Deum, vtp.-eciofiffimum temporis huius redte volumus, quem minime poffidemus.
quam breuiffimi minimum, parcepruden- Sic omnes ferme ad interitum atgrotamns.
terque expendas,uequando fruftra tepro- Non igitur Galenus vel Hippoaates pe¬
digalitatis irreparabilifque iadturs poeni¬ tendus eft, fedaEfculapius 8. Apollo. Be-
tear. I actura temporisTheophraftum an- nevale hodie, fi cras valueris,valebis nun¬
• nos octuaginta natum frequenter deduce¬ quam.Sed volo hocfigillo hancEpiftoIam
bat ad lachrymas. Iactura temporis ma¬ obfignari, neque audias vnquam adulato,
gnum Coltnum natum annos plurcsquam res , neque obtretftatores vllos exaudias,
feptuaginta,fepe, me prasfente, grauiter quibus maxima quaque dc-mus abundat.
fofpirare coegit Obiice/quaefo, inanibus Illi tibi oculos mentis emere, iftimanus
curis, foperuacuis ludis, negotiis non ne- tuas, ideftamicos, amputare conantur.
ceffariisSocraticum illud. Abite procul Mendacium tandem Deus iplepcrdet,ve-
hinc hoites facrilegi, arite quamprimum ritatem vero tuebitur. Soli Deo confide
-anim! mei fures, ne a me ipfe abire com¬ Laurenti, ego quoque confido Deo. Ite*
pellar. Furatur hatepaulatim tibi teip&m, rum hodie bene vale.
• & captiuam ducunt virum natum ad im¬
perandum: redime te, quatfo.abhac mi- Homofins religione bejliisejl infclidor.
feracaptiuitate dum potes, folum autem MARSILIV S FICINVS
potes hodie, hodie primum tui iuris efto. Benedicito Coluccio Piftorienfi
Non eft, crede mihi,fapientis dicere, vi¬ Rhetori, S. D.
vam. Sera nimis vitaeftcraftina,viue ho¬
die. Facile eft Laurenti quod pofeo. Non
eft difficile horam vnam redievtiliterque
H Ortaris vt in religionis defenfione,
quemadmodum coepi, affidueper¬
tranfigerc:vtere , precor, quotidie hora gam. Conabor id quidem proviribus Ee-
vna bene, hoc eft ad mentem liberalibus nedicite.Non quia religiohuiufmodi defen-
-disciplinis alendam 5iac tantillum tempo¬ foribus egeat. Stat enim inuitis hoftibus
ris foeliciter tibi ipfe viae. Reliquum fi femper regente Deo , qui femper a-
libet viuealiis,nam & alij,vticis,fepe viuas pud omnes Gentes vult honorari. Sed
-oportetjfi vis tibi viuere. Sedvtrumque Dei quia tunc lblum feliciter viuere , imo
gratia facito.Nempe adeo Dei gratia pri¬ tunc folum viuere mihi yideor, cum de di¬
mum,deinde tui aliorumque gratia espro- urnis feribo aut loquor aut cogito. Reor
creatus. Ludis autem iorifqueraroparum- equidem genus humanum cultu diuino fu-
que indulge nam & ad maiora, vd potius blato fore cunctis animalibus infelicius,
ad maxima Scio, quod loquor, te D eus in- mitto continuam multiplicemque inermis
ftituit. Et huiufmodi falfe oblectamenta & imbecillis&femper aegrotantis corpuf-
corufcationis inftar, tam celeriter euanef culi curam, inquifitioipfa rationis, quatvi-
eunt, vt dum videnmr oriri contrarium demrnosbmrisprteftantioresefficere, ip-
conuertantur. Sed noli mihi crasvlterius fa.inqnam,propter przteritomm f-CEniten-
polliceri,polliceris quod neque habes, ne¬ riam,foturorum metum.praftentium anxie-
que te fcis habiturum. Si cras tantum co¬ . tatem,malorum cognitionem inlariabilem
mederis biberifoe , nonne triduo peribis, innumerabilium rerum cupiditatem, fi di¬
amice? Pereat cras iftud hodie,pereat qua- urna Ipes ameueatur, proculdubio reddit
primum, ne tu pereas, nihil crafHno ifthoc brutismiferiores. Beaticceleftes, qui tah-
fallacius , fefellit omnes quos terra protulit quam in luce cuncta cognofcunt. Secura:
homines. Heu ! quid agis inepte Ficinei beftisqua: tanquflmintenebrisnihilpror-
Ecce vel contrahet fupercilia Laurentius fos inrelligunt. Anxii miferique homines
vel ridebit.Vtrumque malum. Imo vtrum qui in media quadam nebula verfanmr, ti¬
quebonu. Noui enim Medicis ingenium. tubant & vexantur , fola nobis diuina lus
Abonononprofidfciturnifibonnm. Ego ob pietatis meritum & clementis do¬
autem non tam Laurentium quam Marfi- num , veritatem poteft bearimdinemqap
3ium , cstcrofque mortales hacEpiftoIa largiri.
 Epiftolarum , Liber. I.
tcjicnfio ad EpifteUm de teieipcr: parce
expendendo.
LAYRENTIVS medices,
Marfilio FirinoPhilofopho Pla¬
tonico, S. D.
T) Enucunda mihi fuit Epiftola tua, quas
X ita pratteriti temporis iactnram in no¬
bis arguit , vtnon omnino inutile ocium
fuifle noftmrn videatur. Fartum eft enim,
priuata patui temporis iafiura vt ea ex te
pracepta emanannt, qua non nobis mo¬
do,fed iis omnibus prodefle poffict qui eo¬
dem morbo labcraat-Declaraueras tu qui¬
dem fepementem erga nos tuam. Verum
mecum ipfbfepius hanemam Epiftolam
voluntati videris omnem aliud amicitia: of¬
ficium fuperaife, fiue quod primas in amo¬
re erga nos partes obtineas , aclongecz-
tprisinamicitiapratftes, fiucquod eaami-
citiae munera abunde prxftare valeas quar
czteri nequeant. Catteri nempe quinos
beneuolentia profequuntur, aut diuitiis in¬
nare poflunt aut honoribus aut voluptati¬
bus,quae quidem omnia in fortuna: pote-
ftate conftitutafunt,vt nihil firmius habea-
mus,nihilque conflantius quam eorum im¬
becillitatem ac mobilitatem,quod & tuiz-
pc docuifti,& nos faepius experti fumus.Tu
vero his abundas praeceptis, atque eo ami¬
citis genere -nobifeum agis.vt facile appa-
ita reliquos in amor e fuperare.Facis hoc tu
quidem naturali quadam beneficentia tua.
Facis infuper quod te non fugit,hac condi¬
tione datas efle ab immortali Deo homini¬
bus virtutes, vt quamplurimos iuuent .ne¬
que adduci potcs,vt diuina hac liberalita-
te abutaris. L status fum mirum in modum
quod priftinam recuperaueris valetudi-
nem. Laetarer multomagis, fi tuis literis afi
fequercr , vt priftinamSii animi valetudo
redderetur , quod non equidem defpero,
tum tuis grauiffimispraeceptisjtum quod.vt
nofti , ego non malignitate fed facilitate
potius naturae ac confuetudine quadam*
deliro. Tus vero panes fune, quae& Apo-
ftoli, vt arguas,increpes, obfecres, & quod
me huiufraodi rebus moueriintelligis,ne
defiftas iisomnibus nobifeum ftimulis vti ,
quibus magis proftratam mentem noftram
erigi polle exiftimas. Hoc vnum a te con¬
tendo atque expecto, quod nemo te aut li¬
bentius vult, aut fapientius monet- Gratu¬
lor iterum tibi mihiq; quod te incolumem
fbipitemque immortalis Deus nobis red¬
diderit , neq; ego minus quam tu admoni-
tnsfiim difcriminc vitz tus.Idem enimfa-
tum & tuis oculis tenebras & hoftris lucem
etipuiflet,nihil enim magis vitam nofiram
illuftrare poteft tuis graobumis atque a-
mantiffimis admonitio nibus,tuaquciucun-
diffima confuetudine, quibus extindis,ex-
rinaaeftprorfus vita: pars alteranoftrz, at¬
que illa quidem pars,extra quam quicquid
eft ne hilum quidem eft.Hoc ego periculo
admonitas te & libentius vtar & fepius, Sc
quando ea eft humana conditio yt exem¬
plis potius moueamr quam rationibus,ego
& te & tempore hac lege vtar, tempore, ve
nullum cras habituro , teverb vthominey
cui ne puntftum quidem temporis fuperefl
metu mortis liberum. Vale&valetudinemi
cura. Floreu. x. Obtob. m. cccc. lxxiiii.
Nemini Tecte volenti omnino ad bonam intef-
clufusefi aditut. ■
MARS ILI V S FICINVS
Nicolao Micheiotftio vero
. viro, S. D-
S Olent Michelobii qui quempiam con¬
futant non aliter quam contradicen¬
do refellere. Laurentius autem Medices
cum mihi aflentirur maxime,tunc maxime
confutat. Nempe dum Epiftolam meam
qua iabturam in eaprsteriti temporis ar¬
guo , artificiofiffime laudat ■, rie punbtum
quidem statis fuse videatur inutiliter ex-
pendifle. Quod fi Patronas Nicolae nofter
iri negligentia talis eft vt fuiffe diligens vi¬
deatur,qualem euafurum putas, fi diligen-
tior efle voluerit Stpotuerit ? Vrhoc qui¬
dem velit eum precor.vt autem poflitDeutri
obfecro. Quanquamnoritamopus eft ob-
feerare Deum vt poffit quam vt velit. Tutri
quia nulli reifte volenti omnino ad bonum
interclufus eftadims. Tum quia Deusho-
neftam volutarem potius quam verborum
obfecrariones exaudit. Vale, atque exhor¬
tare ad diligentiam Laurentium, vt breut
tantum doclrina fuperet Latina , quan¬
tum authoritate ciuesfuos finecontrouer-
fia fuperat.
imitatio potior eft quam lectio'.
MARSILI VS FICINVS
Laurentio Medici viro Magna¬
nimo, S. D. ”
Q Vemadmodum Harmonia dum prri-
fens auribus noftris illabitur vehe¬
mentius afficit, quam dum prarterita cogi¬
tatur, ac prslium cum fpeblatur nos acrius
mouet quam cum narratur:fic egregiailiu-
Ggg iiij
6 ii Marfilij Ficini
firinm virorum opera ardentius ad vir-
tatem inflammant exactiufque formant,
quam Oratorii Philofophorii de motibus
difpurantium verba Ita enimnatura com¬
paratu eftvt res ipfe multo maiore quam
earum nomina vim habeant Atque ipfare-
rum veritas efficacius animam moueat,
quam quod verifimileeftvelfalfum Quam-
obrem Socraticorum morum imitatio ad
virtutem plures veriufque inftruxit, quam
Atiftotelis de moribus difciplina Et Chri-
flus folus exemplo ad honcftam fanctam-
que vitam pluribus magifque profuit quam
verbis Oratores omnes atque Philofophi.
Laudo igiturte mi Laurenti quod lectio¬
nem quidem moralem non (pernas - Ledbo-
ni tame imitationem tanquam rem viuam
longe prteponas. Prqsfertim ctimfenem il¬
lum , fenatufconfiilrb Patrem patrias iudi-
catum,tibiiampridem propofueris imitan¬
dum- Magnum Cofmum dico auum tuum,
Patronum meum virum ante.alios pruden¬
tem , erga D eum pium, erga homines iu
Ilum atque magnificum,in feipfb tempera¬
tum, in re familiari admodum diligentem,
ac multo accuratius in Republica circum-
fpedhim, qui non fibi fblum fed, Deo &
Patrite vixit, cuius animo nihil inter homi¬
nes humilius, nihil rurfus excelfius. Ego
Xaurenti vna cum illo-annos plures quam
duodecim felicitetpbilofophatusfum, tam
acutus erat in difputando quam prudens
& fortis in gubernando. Multum equidem
Platoni noliro debeo, fed Col mo non mi¬
nus debere me fateor. Quam enim virtu-
nim ideam Plato femel mihi monftrauerat,
eam quotidie Coimus agebat. Mitto nunc
caetera huius viri bona, tam auarus parcuf-
que temporis erat Cofmusquamsiidape-
cunia. Etcumparciffune fuos dies expen-
deret,horafque imp enfe dinumeraret, bo-
iadfuram deplorabat horarum. Denique
Solonem Philolbphum imitatus, cum per
omnem vitam vel in fummis negotiis egre¬
gie philofophatus eflet, illis tamen diebus
quibus ex hac vmbra migrauit ad lucem,
quam maxime philofbphabatur. Itaque
poftquam Platonis librum de vno rerum
principio ac de fummo bonolegimus,ficut
tn nofti,qui aderas,paulopoft deceffit,tan-
quam eoipfo bonoqnod difputatione gu-
fianerarreipfaabundciampotiturus.Vale,
& fient Deus Cofmum ad ideam mtindi
formauit,ita te iple.quemadmodum cotpi-
Iti,adideam Cofini figura.
Dante , dr vefinet rebus firuatepeunei;,
MARSILIVS FICINVS
Francifco Saluiato, Archiepifcopo
Pifano, S. D.
I S Edi ad te prasterita f flateEpiftolam,
J_) qua exhortabar plurimum vt confi¬
deres. Affirmans te non efle adparuavel
mediocria natum. Parua quidem pro me¬
rito, praeter animum , eo tempore poflide-
bas. Ecceiam.fauente Deo, confequums
es mediocria.Quae enim careris pene om¬
nibus videntur maxima.Saluiato meo me¬
diocria funt. Magna igitur pofthac’,fi qua
Marfilio, imo Deo fides adhibenda eft ,te
manent Vaticinari fimiliter adhuc &libet
& licet. Nempe diu ina prouid entia cum te
Pifanum Archiepifcopum creauit,Vatem
me dedarauit. Vtri ergo noftrum magis
congratulandum fit, ambigo. Tibi ne tan¬
quam Archiepifcopo , an mihi tanquam
Vati, forte vtrique pariter. Nam cum ami.
eorum omnia communia finqfiue ego va¬
ticinor tibi, fiue tu regnas, ego tecum
regno. Vale fcelix, 8e cura precor valetu¬
dinem tuam diligentiffime,fic enim video
Sacerdotium Floretinum,iamdiu exami-
nebreuirefpiraturum.Quam vehementer
&quamfrequenter Ioannes Caualcantes
nofter hac de re mecum congratuletur
capere non poteft Epiflola, cape animo.
Iterum vale fce Lix.
Diuinitas animi ab inuentune.
H A «Senus in tuo quodam Chriftiana
religionis templo religiose admo¬
dum Ioquutus fum tecum, religiofiflime
Laurenti.Etita per Deumloquutusvteffe
opus Epiftola non aduerterim.Hodie pri¬
mum Cieris peraflis fermonibus templo
egreflus, agnoui iam Epiflola» auxilio indi¬
gere. Surgcigitur mea,furgeEpiiloIa. A»
defdum, hodie Pifasfalutem ad eumferas
oportet,per quem Florentia falua eft.
MARSILIVS FICINVS
Laurentio Medici fuo falutem.
O Rem valde mirasn.Imb&nimis ine¬
ptam. Vnde nam hoc optime Lau¬
renti i C ccpi paulo ante vt mihi quidem vi¬
debar latis belle. Nuncrepentepoft falu¬
tem omnis inuentio deficit, jiarfili forte
fumma hac lahis eftprster falutem nihil
penimsreperire. Atvero non eft lalus, vt
arbitror,inuentioneprinari. Nihilne igitnr
vlterins inops tecum Epiftala feres ? imo
 Epiftolarum * Liber I.
sdhncpancis te volo.Ecce enim inneni in-
tcrim aliud nefcioquid ferendum quam-
qis fottafie ridiculum hoc ipfum. Vnde
quod niM inueniam.Sifte Epiftola pedem,
accipe rurfos 8i iftud. Inuenio tertium.
Quod ex eo inuentionem modo agnoui
deficere, quia multa quondam foleamre-
perire.Sed nepropcra. Accipepriiisfipla-
3
_
cet & quartum. Quod ex copiafepe inopia
am ex habiai quodam priuatio reco-
rajr.Visne&quintumrVerceDiale-
drica vices , quod ex inopia tanquam pri-
uarione, copiae quafi habitus ipfius oritur
appetitus & augetur.Sed ecce pullulat nef-
cio quomodo in prafentia fextum. Quod
appetitus cum naturalem ab inopia trahat
originem femper eft pauper.Nunquam ta¬
men, quodfeptimum dici poteft, humanus
animus inops, qui etiam ex inopia copiam
generat , ex inuentionis priuatione texit
inuentionem, ex tenebrofis terra; finibus
effodit argenti candorem aurique fulgo
rem. Hatc profecto eft rerraviuentium, in
qua Dei bona videntur, terra inquam a-
nimi fempitcrna cuius indeficiens fruiSus
eft motufqueperpetuus.Hanc ergo terram
excolamus nos millies rogat Epiftola.Hatc
nobis fruges vberrimas incorruptibilefque
& (uauiffimas fuggeret. S ed nolo grauiori
larcina dorfulum Epiftolij premere. Vale
iam Epiftola procax. Ac poft falutem, Me¬
dicem & iube valere feliciter, & roga re-
ATotium opus nimium placet opifici.
MARSILIVS FICINVS
Angelo Politiano, S. D.
E Piftola harc ad Laurentium & naf-
cens & ftatim nata mihi, vt fierifolet,
nimis blandiebatur. Sed paulo poftconfi-
derata, minus placuit. At qualifeunque fit
Medicis eft.Ego autem tanquam iuftus fua
cuique reddo. Tufiquidad manus tuas his
annis ex Paedagogorum feriptis pelli mum
venerit, Laurentio legito, mox illi meam
leges EpiftoIam,vt ad peffimum compara¬
ta minus offendat. Sed heus tu,Iegeobfe-
cro eleganter, partim quidem voce fuaui,
partim ore rotundo , ita demum vel forte
fuco deceptus, aliquantulum ille laudabit.
Vel certe dicet, Mifit laltem Marfilius ali¬
quid,ineptos feruos malo quam pigros, pi¬
gros quoque quam nullos. Quod Ioan-
nem Petrum Pataumum mihi commen¬
das , libenter accipio. Hunc enim com¬
mendat etiam Philolophia mihi, ficuidetn
tam natura quam ftudio Philofophus efle
$33
TseperfeuerantU.
MARSILIVS FICINVS
Ioanni Altouito, S. D.
Q Vi nosvel collo vel manibus appre¬
hendunt , corpus trahunt, quioculis,
fenlum , quam auribus & auditu, animum
atque mentem. Tu modo auribus animum
noftrum comprehendifti. Tot enim ac tan¬
ta de elegantia conftantiaque tua I oannis
Caualcantis noftri verbis iam auribus meis
inlbnuerunt, vt neque pomerim me neque
voluerim continere quin te valde diligerem
& amarem. Amoris noftri fignum in pra:-
fentia fit hzc Epiftola, qua; cohftantiam
quidem tuam probet , & ad perfeueran-
tiam exhortemr. Altera enim ablque altera
efle nequit. Ncqiue fatis apud prudentes
probandus efle videtur quem nondum fa¬
tis fortuna probauerieNeque‘probatus ab
ab ea fatis eft, nifi qui ad finem vfque per-
feuerauit.Quantum bonum perfeuerantia
fit hoc indicat, quod caetera: virtutes bona
pollicentur, perfeuerantia przftat. Qu.c
quidem quanto difficilior eft, tanto' caete-
ris laudabilior. Sed ne terreat difficultas,
nam breuiffimifunt omnes virtutis huma¬
nte laboresipramium fompiternum. Adde
quod ardensclare mentispropofitumob-
fcura illuftr at,frigida calefacit,moIlit dura,
domat indomita. Vale.
trudentis eft nihil pr&tcr falutem animi bi-
'namque corporis valetudinem
MARSILIVS FICINVS
Andras CambinoIuo,S.D.
S Vnt Andrea multi mortalium vfque a-
deri cupidi, vt multa diuerfaque quoti¬
die , imo & innumerabilia tanquam infa-
tiabiles cupiant, Cambinus meus vtpote
qiiiprudens moderatufque eft nihil,vt arbi¬
tror, aliud optat praiter falutem animi ac
bonam corporis valetudinem. Salueigitur
fimulStVale.
DeMuftta.
MARSILIVS FICINVS
Antonio Canifiano viro do&o atque
prudenti, S. D.
Q Viris Canifiane cur tam frequenter
Medicina: fimui & Muficas ftudia
milceam. Quidnam,inquis, commercij
Pharmacis eft cum cithara?AftronomiCa-
6"3 4 Marfilij Ficini
-nifiane forfican duo haec ad concurlum
louis & Mcrcurif Venerifque referrent,
©pinances ab loue Medicinam, a Mer¬
curio & Venere Muficam proficifci.
Platonici antem noftri ad vnum Deum,
fcilicet, Apollinem referunt Quem prifci
Theologi Medicina inuentorem , ac ci¬
thara pulfanda regem exiftimau erunt.
Hunc in libro Hymnorum Orpheus vitali-
busradiis fanitatemvitamque largiri eun¬
dis arbitratur morbofquepropellere.Prae-
tereafidibus canoris, id eft, motibus viri-
bufqueliris omnia temperare,hypate, id
eft graui voce, hymen, neate, id eft acu-
ta,aftatem. Dorionibus, id eft, vocibus
mediis , ver autumnumque producere.
Cum ergo idem fit Mufica dux Medici
neque repertor., quid mirum vtramque
artem fape ab ifdcm hominibus exerce¬
ri. Accedit quod anima corpufque natu¬
rali quadam proportione inuicem confo-
nant,rurlus partes anima inuicem, partes
quooue corporis inuicem. Quam quidem
conlonantiam etiam harmonici febrium
fiumorumque circuitus, motufque, pullus
ipfius imitari videntur. Partium anima
confonantiam vv t Plato & 'Ariftoteles alie-
runt, & nos fape experti fumus, gtauis
Mufica (eruat atque reftituii Concentum
vero partium corporalium medicina. Cum
igitur corpus & anima inter fe , vt dixi¬
mus 4 congruant, ciufdem facile effe po-
teft concentum panium anima, a e par¬
tium corporis colere etiam.Hmc Chyron
vtramque exercuit facultatem. Hinc Da-
uid Propheta animam corpufque Saulis
delirantis Lyra traditur curauifle Quod
quidem &in cateris tam corporis quam
anima morbis fieri polle Democritus &
Theophraftus affirmauere. Pythagoras au¬
tem, & Empedocles, &Afclepiades Me¬
dicus, re ipfa etiam demonftrauerunt.N e-
que mirum id quidem. Nam cum cantus
fonufque ex cogitatione mentis & impe¬
tu Phantafia cordifque affedu proficiTca-
tdf, atque vna cum aere fradto & tempe¬
rato,aereum audientis fpiritum pulfet, qui
anima corporifque nodus cft,facile Phan-
tafiam mouet , afficitque cor & intima
mentis penetralia penetrat-Corporis quo¬
que humores & membra fiftit & mouet.
Quod quidem oftenditTimotbeus,quan-
do Alexandrum regem Ionis excitauitin
furorem,deinde repreflit-Mitto Pythago¬
ra Empedoclifq; miracula, qui la/ciuiam,
iram, fiirorem grauioreMuficalubitoco¬
hibebant Rurfus aliis modulis torpentes
animos excitabant. Mitto etiam qua de
Qipheo, Arione, Amphionenairaru. Ve¬
rum vtad propofitum redeamus , prima
Mufica in ratione conliftit , fecundam
Phantafia,tertiain fermoue, hanc fequitBr
castus , canmm digitorum motus in fonc,
fonum totius motus corporis in gymnafti-
ca vel tripudio. Videmus igitur animz Mn-
ficam gradatim ad omnia corporis mem¬
bra deduci.Quam etiam Oratores,Poctat,
Pi(2ores,Soulptores. Architefli initiis ope¬
ribus imitantur Cum ergo tanta inter ani¬
ma corporifque Muficam communio fit^
quid mirum ab eodem homine tam corpus
quam animam temperari ? Denique qui i
Pythagoricis, Platonicis.Mercurio, Arillo-
xeno, tam animam quam corpus mundi &
animalium fingulorunrMuficis rationibus
conftare didicerit, atque ajiacris Hebrzo-
rum literis acceperit, L eum omnia in nu¬
mero, pondere,menfuradilpo!uifle: lsne-
que mirabitur harmonia animalia pene
omnia rapi, neque Pythagoram, Empedo¬
clem, Socratem etiam in feneSutepulfan-
tes Citharaaccufabit. Sed parum erudi¬
tum Thcmiftoclcm illum qui libi oblatam
inconuiuio recufaui^feiffe fatebitur. Per.
tinereenim Muficam ad doftos qui Mula¬
rum cultores lunt in Dialogo Alcibiade
Plato nofter oftendit, dicens Mufas efle
Mufica: duces,atque ab eisMuficam appel-
lari.Reiicit autem Plato vbique melodiam
querulam aut leuem, quia vel fractum ani¬
mam reddat vel iafciuum & iracundum/o-
lam vero grauem eligit & conflantem tan-
quam laluberrimam fpiritus,animz corpo-
rifque Medicinam. Ego autem,vtde Mar-
filio tuo aliquid dicam , eo confilio poli
Theologis velMedicin* ftudiagrauiori-
bus fidibus cantibufque frequenter incum¬
bo, vt caetera fenfuum obleclamenta peni¬
tus negligam, moleftias animz corporif¬
que expellam,mentem adfublimia,Deum-
que pro viribus erigam, authoritate Mer-
curij Platomfque fretus, qui Muficam no¬
bis aDeo concedam dicuntad domandum
corpus,temperandum animum Deumque
laudandum.Quod prp csteris Dauideoi &
Pythagoram przcepilTefcio,&confecutos
exiftimo.Vale.
Veriftimi Uus eft 'qui Itude digni eft.
MARSI LIVS FICINVS
Ioanni Aurelio Arimnienfi, S. D.
T Audas Lyram Aureli noftram carmi-
JL^nibus laude dignis. Ego carmina ma
vicilfim Lyra laudabo. Sed vt laude digna.
Vttuveraloquaris. Ego vero canam.vtcr-
que noftram veriffime laudet. Veriflima
eaim laus eft qus laude digna eft. Vale.
 Epiitolarum, Liber. I.
smttarqui i utro tm-itur imcrc
M ARSIL IV S FICINVS
Bcrnardo Bembo Venetorum
oratori, S. D.
O Pinabar , B em arde , mefic amare
Marfilium vt magis eum aliquando
amare non poflem. Quoniam quifeue fui
gratia Ungula, in fingulrfq; feiplum, feque
ipfirm fummopere diligit. Sed heri mea
haec me feliciter nimium fefellic opinio.
Tunc enim primum ardentius quam con-
fueueram amare me coepi , cnm primum
certiffime agnoui abs te ardenter amari vi¬
ro praeczteris amore digniffimo. Tantum
equidem Bernardo tribuo,vt quanti ab illo
fieri meintelligo, tantimcfaciam Quis
igitur mihi magis vnquam placere poteft
quam ille per quem magis indies mihi iple
placeo. Vtinam tibiplaceam, Bcrnarde
femper,vrprudentium nulli diipliceam.Er¬
go amori huic in inctuo quid gratia: refe-
ram?amorem.Ca:tcravt plurimum alieno
pretio comparantur. A morem autem cum
in libera voluntate Iponte nafcatur , ideo-
que fit liber , nullo vnquam pretio aut
emirar aut venditur , nifi feipfo. Vale.
Foelix. vit. Martii. M. cccc. ixxini.
Florentia:.
Delcgcdr luftitia.
MARSILIVS FICINVS
Laurentio Mediciviro Magna¬
nimo, S. D.
P RomifiNonis, fire&ememini Mar- ,
tiis Laurentio Pilis Florentiam re¬
deunti , cum in Pifanum agrum alias fe
conferret, ad eum aliquid m e feripturum.
Ego quifolco femperad amicos faibere,
quia velim , in prafentia feripturus lum
qa:2 debeam, lullum eft promilTa ferua-
re.Sic enim lege iubetur. A ccipe igituriu-
ftamlegitimamqueEpifiolam. Imb,vtre-
dius loquar, quoties volo toties & debeo,
fed amcrislegeruriusquandodebeotunc
& volo fed legis amore. Vnde iultani'ac¬
cipies hodie voluntariaraque EpiftoTam.
Secernere vel a iufto voluntarium , vela
voluntario iulhimnequc licet cuique, ne¬
que libet amicis , ecce & debes Se vis siar-
fili,nunc aliquid ad Medicem feribere. Ve¬
rum quid feribes potiflunum & quo nu¬
mine fretus. O falus hominum! 6 regina
mundiiuftitia i m caafam mihiiampridem
feribendi dedifh,ta qualo nunc materiam
63 j
iuggere vt quam libenter te fide iubente
promiferam tam fbehcirer te adiuuante
perfohiam. Diuina illa lex qua mundus
conftat & gubernatur hoftris mentibus
dum creantur inextinguibile lumen legis
illius naturalis accendit , ad qsam boni
maliue refertur examen. Ab hac naturali
lege , qua diuina fcintilla quadam cft,
feripta lex proficilcitur fcintilla eiufmo-
di radius. Tres autem ha leges, diui¬
na , naturalis, feripta Ungulos homines
quid fit iuftitia docent, vt nullus peccanti¬
bus ferme relifius fit excufationi locus ;
quafi deliquifle omnino propterighbranr
tiam videantur.
Profcdto mentis oculis tria hac lumina
monftrant, iullitiam nihil aliud efle, quam
voluntatis habitum fic a ratione diredtum
& roboratum, vt minus illecebrifque con¬
temptis , non aliter agere ftaraatquamdi-
'uinitas , natura , ciuilitafque difiauerit.
Quidnam diuinitas proripit nifi vtinBeuiij
a quo habemus omnia, omnem cogitatio¬
nis aciem , voluntatis riotiim , operarios
nisvim, opera merita, referamus. Nattis
ra quoque quid aliud docet, nifi vt pecu;
niam corpori, corpus animae, animam ras
tioni, rationem Deo fiibiiciatnus ? De¬
nique ciuilitas monere videtur , vt ciues
finguli efle fe quaedam cimtatis membra
meminerint Ideoquedecerepatriam qui-
dem tanquam vniuerfum corpus eorum ,
ciues autem tanquam corporis eiufdeni
membra diligere. Quamobrertrilieime
Controuerfia vir iuftus habebitur , qui
Deum tanquam Patrem & Dominum pie¬
tate incomparabili venerabitur. Afiedfas
motufque fuos diligentiffimfe moderabitur,
homines fraterna diliget charitate, ieip-
fem in D eo, homines diliget jn feipfo,D eo
pro viribus inhaerebit, fecum alios quoad
potcrir diuinitati coniunger. Proinde iuiH
officium eft cuique quidem fiium tribuere.
Maioribus honorem atque reuerentiam,
aequalibus domefticam quandam confue-
tudinem, inferioribus opem atque confi-
Prauerea cum iri magiftratibus confti.
tutus eft, legem iplarii tanquam Deum an¬
te oculosfemper habere. Severo non le-
gisDominum fedfidum Interpretem dili-
gentemque miniftrum exiftimare. In qua
quidem adminiftranda deliifta aequitate
quada m & fine perturbatione puniat, Vir¬
tutibus abfqueinuidia pro dignitate prae¬
mia reddat. Neque proprium cogitet, frd
commune. Nequeproprio confidatingc-
nio, fed fenes, piosprudcntefque vires in
omnibus confidat. Illud quoqne apud eum
63O JVfarfilij ricini
maceat alea menrerepoftum. Vos cuibus
reflor maris atque terrae fcs dedit ma¬
gnum rceis atque vita:, poniteinSaiostu-
midofque vulrsis , quicquida vobis timor
-extirn efeit, maior hoc vobis Dominus mi¬
natur , omnefub regno grauiore regnum
eft. Quid iuftitia fit,quis iuftus,quid iufti of¬
ficium latis ficdiflum. Quantus praeterea
iuftae aflionisfit fructus hinc perfpicue de-
cIaratur,quod neque domus neque duitas,
Beque exercitus neq; commercium pror-
fus vllumvel bonorum hominum vel ma
lorum abfqueiufta difiriburione , quz iit
■pro meritis, confidere poteft. Qui quidem
fi vfque adeo mundi machina; neecflaria
eft, vt hac fublata mundus fit protinus rui¬
turus, certe quantum fit vitz hominum ne-
ceflaria dici non poteft, Nempe fi defit
hominibus fiue congregentur inynum a fe
inuicem citoperdnntur,fiue difiunfli vixe¬
rint aferis paffim lacerabuntur ., 6 perpe¬
tuum humani generis vinculum! 6 faluber-
rima noftrorum Medicina morborum ! 6
publica cimtatisanima-,iuftitia vita beata;
iuftitia vira coeleftis. Aurei faeculi mater
atque regina. Aftrea ihblimis qua: thronos
fydereos habitas. Terrenas fedes, Dina,ne
deferas obfecramus, ne in ferreum izeu-
lum miferi prolabamur. Habita precamur,^
iabita femper coelefte numen humanas,
cceleftis patria: ciues , vt coeleftium vi¬
tam , & inprzfentia quoad poflumus imi¬
temur , &mpoftcrumpenitusconfequa-
mur. Vale.
De mimi.
MARS'ILIVS FICINVS
Francifco Tedaldo luo, S. D.
L Aflantius Tedaldus tam charus mi¬
hi familiaris quam tibi fibus , opuf-
culum nobis tuo nomine reddidic, in quo
occidentalium Philofophorum difputatioe
nes de anima recenfentur. At tandem ab
illis quid hac dere Marfilius Ficinus fen-
tiat, quzritur, & fi non noftrum inter hos
tantas componere lites , tamen quid ien-
tiam poftquam rogant, latiffime explica¬
bunt libri de immortalitate Animorum a
nobis compofiti.auibreui.vt fpero,advos
mittentur, inrerim ad eam diJputationis
partem quam poriffimum expetunt,brtuifi
fime refpoudebo.
Primumquidem fdoanimammeamfub-
ftantiam efle. Alioquin fiibftantiam per¬
fecte comprehendere & definire non po£
fem. Nonpofiem ve! efle aliquid przftan-
tkis accidente, vd quantum accidens a
pMana* dcStizi is si «as atqne meari.
Scio non efle corpoream & monalas.
Non enim incorporea & immortalia ca¬
perem , atque a corporalibus mortalibof-
quedHcernerem,(cio efle rationalem A-
lioquin de illa czterifque rebus rationes
afferre nefeirem. Scio quamnisrationis fe
particeps, non tamen rationem ijfam, vt
quidam exiftimant, efle. Nam&inreram
rationibus afligqandisa veritate,&in re¬
bus agendis aratione , aberrarenonpof-
fem. Potius igirur a ratione aberrat, cui
animam efferationem affirmat quam qui
Proinde ratio aut fubftantiaeft aut qua¬
litas. Si Jubilantia ratio fecundum eflen-
tiam eft, fumma abfoluta ac penitus infi.
nita eft. Qualis non anima, fed foius eft
Deus. Si qualitas eftaccidens virtnfijuea-
riimz potius quam anima eflevidetur. A-
nimam vero quz iubftantiz cotporis for¬
mando , monendoqnein partes contrarias
atque fiftendo libere dominatur, qualita-
tefque quodammodo contrarias viciflim
induerepoteft,nemo quahtatem accidenf-
que efle audeat affirmare. Quo enim pa-
flo vel accidens yeioccidens dici poteft?
Qua: per omnia tam Jubftantiarum quam
accidentium generajpeciefque zquedif-
currit. Refleflitur quoque in feipfam tum
affeflu tum cognitione, atque idcirco et¬
iam vita, vtpoieqas.fibimethzreat ron
lubieflo, fine corporeoinftrumento toties
agit quoties attingit eligitque incorpora¬
lia , eaque a corporeis refle difeernit. In¬
clinationi corporali fzpe repugnat, neque
quiefeit in corpore. Denique quanto lon¬
gius le i corpore fenocat, tanto efficacius
intelligit, ac mebus fehdufquefe habet.
A nima igimr eft Jubilantia incorporea,ra¬
tionalis & immortabs,corpori regendo ac¬
commodata Hanc antecedere corpus
multi inter Platonicos arbitrantur,Peripa¬
tetici contra,Ego autem occidentalesiftos
quos laudas Philofophos, & fi non decla¬
ras , reor tamen Peripateticos efle. Nam
de anima, vt inquis, poft epulas difputaue»
rnnt, vtpote qui corpus quidem prius re¬
creandum quam animum procreandum
exiftimanerint. Ego &fi ante epulas ani¬
mulam huius Epiftobi procreaui,tamen
cum iftis de creationis ordine fentio. Vale,
ac da operam vr dilpurationibns iftis fre¬
quenter interfis , fic enim corpus fimul co¬
les & animam. loanncs Caualcantes no-
fter le tibi commendat.Tu autem Philoso¬
phis iftis me commenda.
CufiUn*
 Epiftolarurn , Liber I. '6 17
Ccnfelatio ir. amici ei itu, effigiem & indolem intueri, » quam pul¬
chrum fperiacukim quam inirabilei Hu¬
M A R SI LI V S FICINVS ius anima eft Dei cnltus. Spiritus patriz
Florentinus Bcmardo Bcmbo , legis cura.Cerebrum, indicium perlpicaz.
Venetorum Oratori, Oculi linguaquedoririna. Pe&ismemo-
S. D. ria tenax. Cor recia voluntas. Manus re-
Ic age, B cmarde, fi licet, quid in a- riz voluntatis efferius. Pedes perferieran-
mici obitu luges ? Mortem ne i An tia. Totum atquitas atque grauitas. Sed
mortuum; Si mortomJbgeBernarde tuam. quid ego verbis lurifconfulti ideam effin¬
Nempe quam certus es obiifle illum, tam go? Petrus-Philippusdum piriofum mo¬
certus es te moriturum. Imo te mori. re feipfam in Francifco Soderino eius dif-
Quolibet enim momento vita prarteritairi- cipulopinget, idesipfius reipfa veramfi-
terit.Si mortuum .Malum ne; Anbonum? militudinem affequetur. N empe talem effe
Si malus erat, bonum tibi eft familiarem Petrum-philippum, & fi adulationis fu 'pi-
eiufmodi amififle. Bonisvero tuis dolere cio aflerere prohibet, cogit tamen Veritas
nondebes.Si bonus fuit, quod ego potius confiteri Talem quoque Soderinum fo¬
arbitror, cum a bono prudenterque ame¬ re Przceptor ftudet. Dilcipuli indoles &
tur , bonum certe illi eft feorium a conti¬ initia indicant. Pater cius ThomasSode-
nua mortecorporis viuere. Tantis autem rinus dariffimus Eques ardenter exoptar.
amicibonis inuiderenon decet, doles for- Hieronymus Amarius nofter, illius aman-
fitan quod amicum tuum ficuti confueue- tiffimus proculdubio pollicetur. Marfilius
ras amplius nufquam cernas.Nonne ami¬ Ficinusfperat, Deumqueprecatur.
cus tuus is erat dumtaxat qui te amabat.
Quis amabat nifi ipfc qui te cognofcebat Velociter campararatur, quod ardenter
animus! Animum vero iplum,neque aliter defiderattir.
tunc quam nunc videbas, neque nunc mi¬
nus quam tunc vides. Abfenriam forte cul¬ MARSILIVS FICINVS
pabis. Atanimi cumloeum rionimpleant, loanni Altouito, S. D.
non tamfitu fiunt quam cogitatione prz-
fentes.Quando illum non cogitas dolere
non potes. Quando autem cogitas quod
C Vpit animus tuus ardenter ,.vt feri-
bis, ad nos volare, fi non habeta-
efficis, pro arbitrio ftatim in pratfentiare- las , neque poteft volare , neque cupere
uocas. Nunquam igitur qusri de abfentia debet quod non poteft. Si habet , quod
debes, nifi forte illud nobisobiicias quod - ego potius arbitror, cum primum coficu-
animo nunc tuo in corpore claufo foluti piuit, aduolauit, sternisfiquidem&lpi-
illiusanimi confuetudononcongruat.Se- ritalibus alis , neque tempus obftare po-
gregaBernarde, fi potes, a corpore men¬ teftnequelocus : iam igimr habes nifi me
tem. Crede mihi fubito congruet. Sin mi¬ ratio fallit quod tota mente petebas. Sed
nus potes,ne dubita,paulo poft velis nolifve vt tam magnum mihi fit quod habes quam
congruet-Quodenimyiiiimusfi ad volun¬ tibi & comparanti facile & poffidenti
tatem noftram conferatur, quam breuiffi- charum, vt minus reipfa M aridius quam
mum eft, fi ad xtatem mundi, punitum, fi Ioannes atftimarione pcffideat.VaIe.Ioan-
ad ztatem Dei, etiam punrio minus. Vale nes Caualcantes nofter fe ribi com-
atque vine Deo, qui cum folus infinita fit
vita, mortem mortifque inceror em folus a Fentes potius quam riuulos fellari debemus.
fuis cultoribus longe propellit.
MARSILIVS FICINVS
Legitimi lurifconfulti partes. ' Florenunus, loanni Petro
Patauino, S. D.
MARSILIVS FICINVS
Petro philippo Petufino,illuftri
Iurifconfulto, S. D.
S Vnt rhulri noftris fieculis non Philo»
fophi, fed Philopompi, qui i enfiiiri
Ariftotelicum fe tenere fuperbe riimium
L Egutn facultatem Aftronomi, Ioui, profitentur , cum tamen ariftotelem ip-
Solique attribuunt , quibus nihil in ltun raro admodum atque parumper lo-
coelis eft pulchrius. Quid igitur in terris quentem , & tunc quidem non Grsce
pulchrius eft arcuo aequitatis legum que propria exprimentem ,imo Barbare alie¬
Interprete i Iniquo contra quid turpius? na balbutientem , audiueririr , ideoque
Deftdcrasarbitror, legitimi lurifconfulti minime intellexerint. Hi cum in foro
HHh
6 $8 Marfilij ricini
inter pueros garriunt, icire nonnihil vul¬
go videtur. Si domi eos prudenter inter¬
roges , paucam in Phyficis, pauciora in
Mathematicis , pauciffima in Metaphy-
ficis fcire deprehendes. Huiufmodi ho¬
mines , etiam in feptuagefimo aetatis an¬
no pueri funt expertes non eloquentia fo-
lum , 'fed Grammatica , neque res na¬
turales aut diuinas , imo barbaras quaf-
dam difieiones anxie nimis excogitant,
quam inuicem inepte permifeeant & con-
fimadnt. Vnde Sophifta leuiculi digna
puerorum circulis in medium adducunt,
potius quam coronz virorum. Ita loquun -
turvt ex eorum fermone Philolbphiam
contemnas. Ita viuunt vt ex eorum vita
Philofophiam vituperes. Quamobrem eos
Plato nofter merito non maritos Philofo-
plria, fed adulteros nuncupauit, exqui-
bus fili; ndnlegitimi, id elLopinionesab-
furdas, inter Philolbphos oriantur. Probo
igitur te amice, quod pueriles horum in-
1 eptias & vana ftudia non semuleris, qui ne¬
que fontes hauriunt, fed riuulos lambunt,
neque veritatis lucem, fed opinionis vn>
bram ftulte fe&antur. Scito te ita de¬
mum ad veritatem proxime accefiurum,
fi errantiumveftigia diligentiffimedeuita-
ueris. Commenda me Bcrnardo Bem-
bo noftro, Venetorum Oratori clarifli-
mo. Vale.
Peripateticas nonvt Philofiophus efi,pecuniam
appetit, fid -ut homo.
marsilivs ficinvs
Laurentio Medici viro magna¬
nimo, S. D.
O Liuerium Ardouinum,infigiiem Pe¬
ripateticum commendarem tibi non
mediocriter , nili Ariftoteiesfuus eum ti¬
bi plurimum commendaret, fi Ariftote-
les qui pecuniam felicitati neceflariam
iudicauit,libros fuos abfque nummis com¬
ponere potuifiet feriam Peripateticus ifte
Ariftotelica fine nummis poflec interpre¬
tari. Intclligis ergo quid velit Oliuetius,
Peripateticus eft, non Cynicus. At non
eft,inquies,Philofbphi hzc appctere,fitita
fane. Verum non vtPhilofophus eft hsc
poftolat, fed vt homo. Vtrum vero Philo-
fophi fit pecuniam petere, poftquamcon-
ceueris diiputabimus. Vale. Salutat te
Laurentiis Bonincontrus , Miniatenfis
Poeta , Aftronomicus Aftronomufqae
Poeticus.
Commendatio i fertur s quondamftrBci,
innocentia -ficitntia.
MARSILIVS FICINVS
Donato Carolo, S. D.
C Ommendo tibi Marfupinos quam-
plurimum,homines fatis quidem for¬
tunatos olim, nunc autem heu! nimis in¬
fortunatos , iniuftos, vt arbitror, nun¬
quam.Carolumpne emteris ubi commen¬
dat ex alto pater eius Carolns Poeta.Au¬
di, fi placet, parumper , & fi potes, ex¬
audi , obfecrat ccce te cum per fapienriam
humanitatemque tuam ,tum vereper di-
uinam clementiam fakem ,ne adolefcen-
tem dcxftum, ac penitus innocentem, vni-
cam’patris fpem, hodie deferas. Non de.
cet Mufam fieri mendicam,&Innocen¬
tiam miferabilem. Fer igitur epem, Pa¬
trone Mufarum alumno, abfque tuo au¬
xilio perituro. 1111. Aprilis. M. c c c c.
ixxii ii. Florentia:.
£jta ratione fit epuifique laudandus.
MARSILIVS FICINVS
Laurentio Medici viro magna¬
nimo, S. D.
S Cribis vt-in te laudando pofthac par¬
cior elle velim. Et ita feribis vt dum
fano me cohibere videris, calcaribus a-
cerrime ftimulasad laudandum, fed me
in prasfentia continebo. Non licet vitra.
In Epiftolis Laurenti, quas ad te fcripfi,
hactenus fernper tejta laudaui, vt admo¬
nerem fimiliter atque exhortarer. Admo¬
nui equidem femper vt a Deo te habere
omnia recognofceres, ei gratias ageres,
ei te fedulo commendares. Exhortatus
Ium vt pergeres. Nam principium vel vo¬
luntatis eft vel fortis, perieuerantia vero
virtutis. Laudaui vero te nofinunquam,
tanquam abfentem in Epiftolis ad Nico¬
laum liberius. Tu eas velim nolimvelegis,
atque ita erga Nicolaum tuum esaffeclus,
vr qui ad eumlcribuntur, feribi ad Lau¬
rentium arbitreris. Magis ergo amor erga
Nicolaum mus in me iudicando tc de-
cipit,quam me inte indicando amor erga
te meus. Ego Laurentium magis adhuc
amo quam laudem , & iudicaui antea
quam amarem. Vale. xv. Aprilis, .m.cccc.
 iipixloiarum, Liber I.
Nomo ,(ue umero, de umore bene loquitur.
MARSILIVS FICINVS
Nicolao Michdo&io vero
viro, S. D.
A D me fcripfifti Epiftolam amato¬
riam , Nicolae ,& quafiplufcuam
amatoriam: nemo, Nicolae, rufi amator
amatoria tam belle feribit Epiftols tus,
pro me refpondeat totus ille liber , quem
olim de Amore compofui.fcriboforfitan
nimis pauca,quia in poenitentia nimis mul
ta cogito. Salutauiamicostuos, vtiubes,
falutationes huius non fatis admittunt.Sal¬
uere malunt poenitentia tua, quam tuo no¬
mine falutari. Vale. xvi.Aprilis.M. c C c c.
ixim. Florentia:.
Precefte ud memorium.
MARSILIVS FICINVS
Bancoarithmetrs, S. D.
S I reminifc entia valere cupis bonorum,
daoperam vtobliutfcare malorum, o-
persprecium eftin Letheum fluuium de-
m ergere vilia, vt preciofe retineas. Fuge
Branche perturbationum impetum, luge
multiplicium negotiorum cogitationum-
quetumultum.Visnevtiliter cogitare, co¬
gita paucilfima , &qus cogitant pauciffi-
mi.Hoc illud Pythagora» eft,popularcs vias
declinato, ito per diuerticula. Quid teme¬
re circumuagantur. Sagacitate & elc&io-
ne opus eft, in exiguo cclpite latet lepus,
patentvbiquemala,in anguftum redactam
eft quod bonum eft. Vis ne rerum bona¬
rum pollere memoria ? diligenter curato,
vt eius quod edifeendum eft certam intel-
ligas rationem.Rclponfio enim eftin diflo-
lutione veritatis & memoris vinculum.Ob
hocforfitan Plato nofter inquit, quod be¬
ne intellectum eftfemel, obliuioni omni¬
no tradi nunquam polle. Ea quoque me¬
moris tradenda fiint qus nonlblum vti-
lia funt, fed & iucunda. Nam alimenta
qus fuauilfimum faporem afferunt, faci¬
lius in naturam nofiram trarffeunt atque
conuertuntur. Et quo auidius quid hau-
ftum eft,eo diutius retinetur. Addeiis,quod
obferuandum omnino, Arrftoteles & Si¬
monides arbitrantur, vt certus quidam in
edifeendis ordo vel infit vellaltem excogi-
tetur,ordo in proportione quadam & con¬
nexione confiltir. In iis aut qua ordinata
ferie digeftafunt, fiquidvnum acceperis,
reliqua continuo neceflaria qusdam vel
natnrs vel atris continuatione iequuntur.
^5 9
Ipfa quoque inenris interitio £ vel in vniuri
quiddam dirigitur, vd in pauca tanquam
vnum , vehementius agit quam fi in pluri¬
ma diftrahatur, cmnisaucparttam conti¬
nuatio atque ordo in vnum quiddam tam
ipfum totum quod ex iis conftitubur,quam
ipfam animi intentionem inducit. Obfer-
uandum infuper vt fspenumero qus didi¬
cimus meditemur, fic enim alimenta ani¬
mi concoqunntur,& quafi conuertuntur in
animum. Confert etiam quampiurirr.um,
fiquis eleganti oratione cantuquc luaui
qus memoris mandaait fspe recenfeat.
Voluptas enim rerum condimentum eft,
amoris efca, incitamentum ingenij , vo¬
luntatis pabulum , roburque memoris.
Conducit multum & admiratio , nam ob
hanc attentior fa&us animus altius penei
tralibus luis rerum notas inurit. Quam-
obrem pueri cum propter nouitatem rerum
admirentur magis,retinent quoque diutius-
Forte etiam cogitant pauciora quam viri,
adde & multo tranquilliora- Sed de hoc a-
lias. Si qusinhac refidesMedicis adhi¬
benda eft, aloe (spepurgandum eft cere¬
brum , odoribulque cinnamomi & maio-
rans, finiendum. Hoc equidem nonvitui
pero,fed purgationem anims rotijto ma¬
gis probo. Purganda enim hsc primum a
malis eft vt impleatur bonis. B ene vale,hoc
eft animam bene ale. Ales autem bene,
nonfi quam plurimis, imo fi quam electiffi-
mishanc alueris.
Virtutum aefnitic,officiumfais. .
MARSILIVS FICINVS
Antonio Calderino, S. D.
P Etis Antoni fspe iamvt virtutes tibi
definiam, expebtas forfitaname mi-
nutiffimas illas Peripateticorum Stoico-
rumque petitiones. Calderine,nonita Pla¬
tonici noftrilolent. Nempe virtutisvis in
vnione potius quam in diuifione-oonfiftir.
IdeoPythagorici vnitatem ad bonuin,mul¬
titudinem ad malum pertinere arbitra¬
bantur. Definiam ergo breuiffime,prsfer-
tim cum virtutes exercere fetius admodum
fit quam nolle.Virtus eft habitus animi ele-
ctionead beatitudinem conferens. Virru-
tumdnofimt genera. Alisein intellectu. In
appetitu verbfiuerationali liue irrationa-
liluntalis. Ilis ipcculatiusvocantur,iftss
morales, lils quidem Ipeculatius, quia
{peculando comparamur, & comparatz
verfenturinfpeculado, Ifts vero morales,
cuia more & conluerudine acquiruntur,
aeque acquifitsinmotibus& operum \fb
#4® Marfilii Ficini
confiftnnc. In eo genere ~'nnr fapientia,
contemplatio dioinoram, fcienria qua: eft
cognitio naturalium , prudentia, hoc eft,
notitia rerum priuatim & publice redte ad-
miniftrandaium, ars denique qus eftredta
efficiendorum operum regula- In alio ge¬
ner e funtjiuftitia quteiponteluum vnicui-
que tribuit/ortimdo prarterea qax ad ope¬
ra honefta promptior,abiicit a nobis timo¬
ris impedimentum,temperantia denique
qua libidinum mollitiem, quod alterum
boneftorum impedimentum eft,repellit,Ii-
beralitas autem & magnificentia militias
comites fur.t, atque virtutes alis fimiiiter
aliarum. Et vt lummatim dicam, fpecula-
tiua virtus nihil aliud eft nifihcquifita clari-
tas,intellecius moralis autem nihil aliud ni¬
li feruor flabilis appetims ab intellectus
claritate fuccenfus. Meminiflevero opor¬
tet, nihil in humanis virtutibus electione
preciofius efle,pro qua emenda,Plato in li-
brisde Republicacenfet cattera omnia ef-
fe vendenda.Obluntenimilliomnia,prod-
eft nihil, qui nefeit difeernere a malis bo¬
na , & a bonis mala fecernere. Volumus ne
electionis confequi facultatem ? confula-
mus in omnibus leniores probatiorefque
viros. Tempus igitur prae ca:teris confida¬
mus. Quid enim inter temporalia tempore
antiquius & probatius! Confulemus autem
tempus fi praeteritorum euentus fiepe &
multum confiderauerimus. Prsteritum
enim magifter eft prsefentis atque futuri.
Confideratio quoque futuri prafentia do¬
cet. Difficillimum eft enim prsrfentia recle
adminiftrare, nifi actionis cuiufque finem
& exitum cogitaueris. Cogita quantum
decet, reliquum relinque Deo. Quicquid
fequitur, tanquam a Deofa&um proba.
Qui enim diuinam gubernationem impro-
bat,reprobaturaDeo. ogoniamveroDeus
principium finifqueomnium eft, ideoqoe
nosDeonon nobis nati fumus , qua in fu-
perioribus narrabantur, eatenus virtutes
fuht quatenus a nobis colendi, imitandi,
confequendique. Dei gratia exercentur.
Cultusjitaque Dei virmtum virtus eft.Con-
fecutio autem Dei pramium eftvirtumm.
Animtnutari & officiamJaus hijhrie.
MARSILIVS FICItfVS
IacoboBracciohno Poggij oratoris
filio, paternaartis hare-
di, S. D.
P Latonia veteres vrbana Platonis na-
taliria quotannis inftanrabant. No-
ci autem Platonici, Braccioline, Sc yr-
bana & fuburbana noftris tempotibas ce¬
lebrarunt. Suburbana quidem apud 17.2-
gnanimum Laurentium Medicem in 2*
gro Caregio, culta in libronoftro dea.
more narrantur. Vrbana vero Florentia
fumptu regio celebrauit Francifcus Ban-
dinus vir ingenio magnificentiaque excel¬
lens. Vbi tu &Bindaccius Ricafolanus &
IoannesCauakantcs nofter aliique Aea-
demici multi difeubuerunt. Ego quocue
interfui. Atque eX multis &variisquain
eo conniuio difputauimus illud in primis
mecum ipfefepe meditor ac tibi libenter
hodie nccenfebo, quod ante epulas de a-
nimz natura concludimus-Nihil enim ma-,
gis ad hominem pertinet quam qua de ari-
madilputantur. Sic&Delphicum prace-
pmm illud impletur,N olce te ipfutn, &ca*
tera omnia lagacios , qua vel fuper ani¬
mam vel infta animam funt,iiiftelbganmr.
Quo enimpatfto capere alia abunde pof
fumus, nifi animam ipfam, per quam ca¬
pienda funt alia,capiamus ?An non abuti¬
tur anima qui intueri eamnonfludet,per
quam & cuius gratia inmeri cunfia
defiderar ? Anima rationalis quemad¬
modum omnes ibi conuenimus,in orizon-
te, id eft, inconfinio zternitatis& tempo¬
ris pofita eft,quoniam inter sterna & tem¬
poralia naturam mediam poffidet, &tas-
quam media rationales vires actionelque
habet adsternafurgentes, habet quoque
vires operationefque declinantes ad tem-
poralia. '
Merito cum ex diuerfis naturis incli¬
nationes diuerfs nafcantur eo ipfoquod
animam videmus, tum ad sterna, tum ad
temporalia vergere, eam exvtrifquenatu-
ris conftitutam efle cognofcimus. Partem
quidem illam animat fuperiorem Plato no¬
fter in regno Saturni, id eft, in mentis &
prouidentis, inferiorem autem in regno
Ionis, id eft,vits fatique Iecauit. Quapro¬
pter anima iam bifrontis inftar vultum ge¬
minum habere videtur, aureum, fcilicet Si
argenteum. Illo Saturnia,hoc Iouialia ref
pidt. Alpiciendo autem indicat atque ap-
re, difficillime iudicantur bene, male a-
mari nunquam poliunt, dummodo arden¬
ter amentur, qua: nunquam nimispmbne-
que fatis amantur. Temporalia iudicare'
fatius eft admodum quam diligere. Iudi-
canturvtplurimum faris belle.fed vrpfcri-
tnum turpiter diliguntur. Profecto index
rei iudicanda- formam in fe transfert, ama-
torvero fe rransfertin amati formam. Sa¬
tius eft inferiora ad nos attollere indicado,
quam cos ad illa amando deficere. Satius
 Epiftolarum , Liber I.
eft adfuperiora nos per amorem erigere,
euim iDaad nos dimitt creper iadiamri.
Vale S ed antequam finem faciam rogo te,
miBraccioiine, vtab incarpto componen¬
darum hifioriarum Audio non defiflaf.
Nam ftylam orationis tuz hifiorici lau-
d . ut, & res ipfa eft ad vitam,non modo o -
fc! retandam, verumetiam moribus infti-
tuendam (ummopere necefifaria.Siquidem
cute perfe mortalia funt immortalitatem
ab hiftoria ccnfequuntur , quz abfentia
funt per eam przfentia fiunt, vetera iuue-
ceicunt. Iuuenes cito maturitatem fenis
adzqnat. Ac fi fenex feptuaginta annorum
ob ipfarum rerum experientiam prudens
habetur,quanto prudentior, qui annorum
mille,&triummiiiiumimplet ztatem.Tot
vero annorum millia vixiflequifquc vide¬
tur quot annorum a&a didicit ab hiftoria.
Vale iterum.
Tres vita duces vna 'Vite optime ratio.
M ARSI L I VS FI CI NVS
Laurentio Francifco , S. D.
T Res funt humana: vita: duces. Prima
eftratiodiudiligenterque examina¬
ta , fecunda experientia rorum diuturna
confuetudinc confirmata, tertia, authoritas
antiquorum eorum, fcilicet, qui tales fint,
vt neque ab alio facile decipi potuerint,
neque ipfi vcluifle alios decipere videan¬
tur. Magis enim attendendum eft quid
egcritquifque quam quid dixerit, bene lo¬
qui multorum eft, bene agerepaucorum.
Optima vero viucndi ratio eft, vt cogites
conerifque quam maxime potes fecundum
mentem viuere, hoc eft, non femper feli¬
citer viuere , in mente fiquidemflatus &
tranquillitas reperitur, qui demente cadit
ad inferoslabitur. Noli obnixe ftudereve
diu in corpore viuas, nihil eft enim fi ad ae¬
ternitatem conferas in corporalibus rebus
diu.Addequodinipfa.corporisvita a mul¬
tis ac viliflimis fuperamur. Vitaque corpo¬
ris poena cft& mors animi nuncupanda.
Hoc vnum conare prz czteris quod in
Gorgia Piaro nofteriubet, vt id temporis
quod tibi hic a Deo eft affignatum quam o-
ptime viaas, fic fempiternz miferiae fuppli-
cia deukantur, & atterna» felicifquevita:
fundamenta diuino quodam auxilio ia-
ciuntur.
Ratito docendiJ.audandt>fjituperinds.
MARSILIVS FICIN VS
LanrenrioLippio Rhetore,S. D.
Q Voniam Icgifti Gratcos Rhetores &
Latinos, arbitror te ita difcigulos
64*
tuosinftruere,vt fcir,per meminerint nori
quod libeat, fed quod iicefc auditoribus
perfuaderi debere. Namqimjuod iuftum
eft fuadet , facilius & felicius periuadet,
quippe cum in caufa fuaiuftitiam habeat
patronam. Meminerintfeiuftosefleopor-
tere. Cuius enim vita non probatur oratio
reprobatnr.Opera vehementius quam ver¬
ba roouent-, maxime mouet alios quiipfe'
mouetur maxime, omnino autem offendit
aures qui aliter canit ore, aliter pulfatly-
ram. Diuina Mufica eftredtns cogitatio¬
num , verborum,a£tionumque concentus.
Meminerint quando laudaturi quempiam
vituperaturiue funt,ampliffimam eflere¬
rum , locorum, temporumque naturam ,
itaque neminem pofle adeo fapienterri
bonumque efle, quin poffit alter fapientior
ac meliorreperiri. Neminem rurfustam
infipientem, tamque malum, quin locus
pateat infipientiori atque peiori, parce er¬
go laudandum , fed & parcius vituperan¬
dum , laudando praeterea exhorrentur &
moneant. Nemo peflilentior homicida
quam adulator, qui quantum iule eft Inter¬
ficit animum.
Laudent ergo virtutes Deumque vir¬
tutum largitorem potius quam perfbnas.
Illud quidem pij Philofbphi 'eft , hoc au¬
tem adulatoris. Vituperentvitianoh per¬
fbnas, Illud amici eft,hoc inimici, nori
hominem , fed vitia oderint. Ergo togir
tentnon quomodo laedant hominem, fed
quomodo vitia diluant. Studeantmagis v£
boni fint quam vt dofti, fcientia inuidia gi¬
gnit , bonitas occidit inuidiam, bonitas
& hominibus vtilior& Deo gratfor quam
fcientia , eft etiam ftabifior, citius enini
obliuifcimur rei alicuius quam br.eui didi¬
cimus , quam mores amittimus auoslabo-
riofa & diuturna confuetudine compara-
uimus. Doririna per fc ad breue tempus
parumue confer?, bonitas in a:ternum &
ad confequendum Deum. Corifule igitur
difcipulistuis vtmore Socratico dodlrinis
humanis vtantur ad expellendas fen/iiutri
nebulas & animum ferenandum. Tunc
enim a diuino Iole menti veritatis radius
illucefcet, aliter vero nunquam. Hocvni-
cum vtile ftudium eft- Quialiter agitfru-
ftra mifereque laborat. Sic te Lippi tui
difcipuIihonorabunt.Pythagoram Socra-
temque praeceptores diurnos non libri,fed
difcipnliilluftrarunt. Imbverolibrifedvi-
ui,liber eft difcipuluscarens anima, dif-
cipnlus eftliber viucns. Laurenti, quae-»
veritatis omnis magiftro gratis didicifti,
gransdoce.Saenriamnaturaliberam ne¬
farium eftficri mercenariam- Laudo eum
Hhh ii;
6 a.z Marfilii Ficini
qui ablqne verecundia: rubore multa didi¬
cerit , atque iik line inuidia doceat. Quic-
«juid in difcipulis exundat , redundat in
przceptorem. Doce quatio libenter. Tot
enim anima: filios habemus quot & difci-
pulos,quodfi genitores filios corporis cum
voluptate generant, cur non & doai cum
voluptate filios procreent ? Prasbe teip-
fum morum bonorum exemplum. Sancti¬
monia vita? dodkinam efficit veneran¬
dam , iuniores feniorum facile mores ebi¬
bunt Sacrilegi habendifunt quiiuniorum,
imo & quorumlibet animos, verbis, mori-
bufve inficiant. Denique Pythagcram &
Alabandenfem Apollonium imitari, qui
Indorum Philofophorum ritu nen adolef-
centes quoflibet., fed feliciter natos,&o-
ptime educatos in diTctplinam fuam ad-
mittebant.Non enim decet Mufas fieri;aut
lafciuiz miniftras,aut iniquitatis arma.Va-
le & laluta Albertinum Cremonenlem
Philofophum veram,id eft,do<ftrin£ & bo-
■neftatis exemplar.
Cognitio & reuerentia JutipJttts omnium
optima.
MARSILI VS FICTNVS
Hominum generi falutem, id efl:, co¬
gnitionem & reuerentiam fui-
ipfius, dicit.
Ognofce reiplum , diuinum genus
mortali vefte inducup, nuda quasfo
teipfum, fegrega quantum potes,potes au¬
tem quanmm conaris, fegrega, inquam, a
corpore animam, a fenlimm affe&ibusra-
tionem. Videbis protinus purum fegrega-
tis terra: lordibus auram, videbis lucidum
dific&is nubibus aerem,reuereberistunc,
crede mihi, teipfum tanquam diuini Solis
radium fempiternum. Neque audebis co¬
ram te vlterius turpe quicquam autvilevel
aggredi vel cogitare. Nihil penitus latere
poteft D eum, per quem lolum pat ent quae¬
cunque vfquarh patent. Nihil tuorum la-
tetmentem viuara femper Dei vbiquevi-
uentisftatuam , fi venerandus antiqui re¬
gis alpeftus verecundiam gignit, reuerere
femper &vbique admirandajn Dei regis
omnium mentifque corporalium reginae
praefentiam. Merito igitur diuinus Pytha¬
goras iuffit, reuerere teipium. Qui coram
leipfo vilia cogitare non erubefeit, & ani¬
mam namra diurnam patitur feruo luo
corpori feruire,diuinamque hanc marga¬
ritam fubmergitinlurum,is certe videtur
quanti ipfepretii firignorare, neque con-
liderauit diurnam illud oraculum: Minui-
fti eum paulo minus ab Angelis, & qui
quuntur Rurfiis, Ego dixi, di j effis & fiiij
Excelli omnes. Heuveftri nimium ignari
mentes , heu peftoraczca. Surgite iam
precor ex hoc profundiore fomno, re£.
pifeite quandoque obfecro. Si enim refi-
pifeitis, feliciter refpirabitis , quid humf-
moditamdiu fpedlatis , diui coelum fuipi-
cite coeleftis patrii cmes.incoli terrz.Ho-
mo quidem terrena ftella eft circumfula
nube, ftella vero coeleftis homo. Magnum
quiddam es, 6 anima , te paruanoD im¬
plent, optimum quoque, fi difplicent tibi
mala, pulcherrimum, fi horres turpia,fem¬
piternum,fi temporalia paruipendis. Poft-
quam talis es,fi rep erire te cupis, quire ob¬
fecro ibiteipfam vbilunt talia. Magua ve¬
ro ibifcntfolum j vbiiiullum locusimpo-
nit limite finem , optima vbi nihil contin¬
git aduerfi, pulcherrima vbi nihil eft diffo-
num, fempiterna, vbi defoftus eft nullus.
Quaere te igimr extra mundum, verum vt
& quiras te & reperias extra, extra vola,
imo extra refpice Es enim extra dum mun¬
dum ipfacompledteris. Sed effete putas
in infimo loco mundi, qniate ipfam qui¬
dem non cernis luper ithera pemolan-
tem, fed vmbram tuam corpus vides in in¬
fimo. Perinde ac II puer aliquis fupet pu¬
teum conftitutus effe fe in fundo putei ar¬
bitretur, dum in feipfum aciem conuerut,
fed fuam quali in fundo prolpicit vmbram.
Autfi auisinaerevolans,credatfeinter-
ra volare dum vmbram fuam videt in ter¬
ra. Ergo reliftis vmbra: huius anguftiisre-
uerterp in te ipfam, fic enim reuerteris in
amplum. Immenfam effe fcito in fpiriru
amplitudinem, in corpore yero infinitam,
vt ita loquar, anguftiam, quod quidem ex
hoc proipicere potes,quod numeri,qui(pi-
ritali naturae propinquant , linefinecref
eunt, non tamen finefine decrefcunt.Ma¬
gnitudo aiitem corporalis contra, termi¬
num quidem habet augmenti,quamuis ter¬
minum decrementi non habeat.
De diuinitate animi u religione.
MARSILIVS FICINVS
Francifco Bandino, S. D.
C eteri cum ad Marfilium Ficinum &
Ioannem Cauaicantem vnicum eius
Achatem leripturi limt, geminas feribunt
Epiftolas , putantes vbi duovident corpo¬
ra, duas quoque voluntates ineffe. Bandi-
nus autem qui linccis oculis , vt ita di¬
cam , introlpicit vnicam ad vnicum ferf-
lit Epiftolam , in ea Marfilium appellat
 Epiftolarum* Liber I.
immortalem atque diurnum , vtpote qui
tunnm , led interiorem hominem intuea¬
tur, animam fcilicct ipfum, qui homini¬
bus a Deo tributus eft immortalis atque
diuinus.O quam perlpicax es Bandifle, qui
fiibito intuim cernas, quod ego primum
perlongas ambages decem annos inueffi-
gaui , deinde compofui hac de re quin¬
quennio odo deccmqae libros. Quorum
initium diuinitatem animas , quam ipfe
pcrfo cereiam mihi videris, incipit iis ver¬
bis paulatim fignificare. Cum genus hu¬
manum propter inquietudinem animi ira-
becjjlitatemque corporis , St rerum om¬
nium indigentiam, duriorem quam beftiae
vitam agatinterris, fi terminum viuendi
natura illi eundem penitus atque creteris
animantibustribuifiet, nullum animal ef-
fet infarliciushomine. Quoniam vero fie¬
ri nequit vt homo qui Dei cultu propius
condis mortalibus accedit ad Deum bea-
tltudinis authorem , omnino fit omnibus
poris beatior effici poteft, necefiarium ef-
fe videtur animis noftris ab hoc carcere
difcedentibus lucem aliquam luperefle.
Sed dehis fatis.Tu vero pergeBandine res
fingulas vtfacis , quantum potes introlpi-
ccre, fic enim nunquam decipieris, qui fu-
perficiem afpicit vmbras tantum videt &
fomnia. Catterum eft cardo rerum atque
fiibftantia,polliceris honorare nos cum pri¬
mum potueris , iamdiu diuum Platonem
eiulque cultores magnifice honorafti.
Nunc quoque honoras dum polliceris,ve-
ridicus enim vir, qualis eft Bandinus, cum
polliceturprreftat officium. Vale.
Ccr.foUtio in alicuius obitu.
MARSILIVS FICINVS
Antonio Allio Theologo Epifcopo
Volaterranojconfolationem
diuinam dicit.
S I liceret confolari eum qui csteros
confolari poffit& foleat/criberem ad
te nuncEpiftolam in fratrum morum mi-
grarioneconfoktoriam. Non conlolabor
igitur Antonium,fed precabor. Obfecro te
venerade pater per Deum ipiiim vitam vi-
uentium, vt neque tam cogites terrenam
morum mottem quam caridi em eorum vi¬
tam. Neque tam voluntatem tuam feque-
ris quam diuinam, cui quidem facilecon-
fcnrire vnicapietas eft , verafapienria &
fiimma felicitas. Quz cteteris neceffaria
adueriaque oaenionr, ci voluntaria &pro-
643
lpera fiunt quicum giibernatdrR ofnttiiim
voluntate confentit. Sed quid ego ineptus1
Medicinas offero Hippocrati- Medice cu¬
ra te ipfum, imo te Deo committe 'Curan¬
dum, nullum eft enim,vt ipfe optime nofti;
remedium contra' mortis terreni' vene¬
num , nifi St carieffis & fiiperCtEleftisvfra:
feruens amor&confideratio frequens. Va¬
le xxvin. Aprilis,m. cccc.Lxxim.Florenr.
Contra mendaces ef impios detractores.
MARSILIVS FIC.INVS
Bernardo Oriceilario vire
praeftanti. S. D.
S Cis fratrem tuum maximo tibi dede¬
cori effe,quodmendax &inftabilisab
omnibus habeatur , negare non polluit!
eumeffe mendacem ,qui contra maiefta-
tem diuinam,quseinfinita veritas eft, ve1
nenofam linguam calamumque tam im¬
pie tanquam infolenter exerceri De illo.
igitur nihil verius quam quod fit mendax
homines praedicant. Sed cur inftabilerri
hunc hominem non inuenio ,'quitamper-
rinaciter in luo propofito Habilis eft, vt‘"in
ipfa lira inftabilitate, & malignitate iairi
_ confenuerit. Vel emenda yitiafrarerna fi
potes ( quanquam curare tam veterem
morbum difficillimum eft , Sttam neFa-t
rium vitium forfitap impoffibile, riunqtiam
enim furrexit dsmon , qui cumf eBclIaf-
feta Deo fcmel dicitur corruqfe.) Vel fal-
temferasaiquo animo ,poftquam S? DeuS
eiusconuitia tolerat,forte quiificitDeus
hunc nelcire quid garriat. Nonoblcurant
(amice) vinutes mas fraterna vitia, fed il-
luftrant ralbedo enim tui ob eius nigredi¬
nem candidius emicat. Noli igitur m bo¬
nis moribus minus ipfe Habilis effe quam
fraterin malis , vt tam bene agas bona,
quam belle ille mala.
Contra mendaces & impios detractores '.
MARSILIVS FICINVS
eodem B ernardo Oriceilario viro
pra:Itanti, S. D.
N ,
Oli nimium turbari Bernardc, fi
ille aduerius-omnes tam turpiter la¬
trat ; latrat enim canis ille pro natura
& confuetudine fua , tunc latrare deli¬
net ciuftnodi rabula , cum delinet viue-
re , nifi forte etiam poft mortem latratu
Cerberum comitetur. Sed dic oro, Ber-
narde, quid latrams cius cuiquam obeffe
poteft ? Imo homines vigilantiores cau-
riordque reddit. Et cum vulgatiffimvun
Hhh iiij
<544 Marfilij Fieini
{it, eumfemper probis , vel propter in-
uidiam . yel propter diifimilitudinem lo-
lere detrahere , ille probatiffimus vir ha.
iebitur.» quem ilie maxime improbane-
rit. Ego certe ab infquo verbis mallem,
quam reipfaviuiperari. Vituperat autem
re ipla iniquus quem verbis laudat ■ nam
ei amicus ac fimiks indicatur. Detra&or
quifqueprius libi ipfi quam cateris necef-
fario detrahit’, fubit enim inuidi & male¬
dici crimnen.O quantum abutitur lingua
qui ad malum vtitur ! Polluant malcdi-
ritis osfuum maledici , nos-noftrum yi-
ciffim ne polluamus. Si fetores abomi¬
namur, fcfe debemus, nihil peius olere
quam in;oredetergenda, funt lordes, ler-
mo ferens putida: mentis eft lignum. Ca-
pendum eft igitur diligenter ne improbo¬
rum contagione inficiamur. Non eft eju¬
randum,quid de nobis homunculi, (ed
quid viri , neque tantum quid viri,quan-
rum quid veritas ipfa loquatur. Si quid
obiiciturfalfiycontemne , .veritate confi¬
nis, fi quidyeri, ad emendationem tuam
«duerfarii conuitiisvtere. Noli ad leuiifi-
mam fufurri vulgaris auram, vel prolpe-
xam jiveladuerfam vllamin partem verti,
Diuinusjanimus nulla ex re alia pendere
.deb.etquam ex-Deoi At tu, fruftra co¬
llaris iftum perditum emendare , neque
exaudit demens .rationes , neque audit,
hunouam parqet probis viris impius ifte,
qui nunquam pepercit Deo. Quonam pa-
£to. poteftinfanus qui Deum odit, homi¬
nes vJlos, qui D ei imagines lunt,;diligere?
Rogas meveeum quibufeunque pofiiim
rationibus, corrigam , littus arare meiu-
bes. Nemo infeftius , nemo rorlus inep¬
tius contra res diuinas .inuehitur quam
ifte homuncio quem emendare me ro-
, gas , puniendus cii potius Therfites ifte
quam caftigandus. Proh nefas.' impune
inueetiuas multas ore venenolb euomuit
contra Deum. At quo ore > Quod abipfo
Deojlaudandi Dei gratia eft creamm.
Non habeo in quo foculum hoc noftmm
Bernarde 'accuiem , nifi quod portentu-
lum iftud impium produxit. Gloriofum
bellum Ioui quondam a Gygantibus indi-
dtumfuiffe narratur, ignominiofiim lum-
mo Deo his temporibus a Pigmais. Com¬
mendas mea dilciplinat monftrulum mi-
ferabile, & certe fi cerebrum haberet ac
vires, valde humano generi noxium. Hoc
Hercules propter contemptum prater-
mififlet, Marfilius relpuit propter feto¬
rem. Valefcrlix, Sciube aliis lotiora.
£>uid ejl fulicam , quot hibtt griix,
quod.ejl uternt.
MARSILIVS FICINVS
Laurentio Medici viromagna-
. nimo, S. D,
G Vm ego ac m nuper in agro Cha-
regio multa de felicitate vitro citro¬
que dilputauiftemus , tandem in fenten-
tiam eandem duce ratione conuenimus.
Vbitiincuas quafdam rationes, quod feli¬
citas in voluntatis potius quam intellectus
actu oonfiftat, fubtiliter inucnifti. Placuit
autem tibi vt ni difputationem illam car¬
minibus, ego folnta oratione confcribe-
rem. Tu iam eleganti Poematetunm offi¬
cium impleuifti, ego igitur nunc ,afpiran-
te Deo , munus meum exequarquambre-
uiffime. Tria bonorum humanorum gene-
ra num eratur .Bona videlicet fortunq cor-
porilque&animi. Fortuna?bona funtpe-
cqCiae, honor, beneuolenria,dominatio.
A tque vt a primis incipiamus,pecunia non
cftfiimmum bonum,Vt opinatus eft Mida,
non enim propter feipfam , fed propter
corporis vel animi commodacomparatur.
Neque honor &bcrieuolentia, vtAugu-
ftus (olebar dic ere, quia in alterius arbitrio
lunt, & fepe non fentiunmra nobis, fe.
piffimepraeter meritum & impendtmtur,&
amittuntur. Neque dominatio, vt voluit
Csefar,quoniam: quanto pluribus domina¬
mur , tanto acrioribus-vexamur curis, plu¬
ra lixbimus pericula, pluribus femimus ho¬
minibus atque negotiis, plur es hoftes ha¬
bemus. Bonacorporis lunt, robur, fanitas,
pulchritudo. Robur fanitafque non eft
(ummumbonum,ytMilo Crotoniatesexi-
ftimalfe videtur, minimis enim eften&m-
culis fubiicimur.N eque pulchritudo,quam
Scepticus gloriabatur Herillus,nemo enim
quamuis pulcherrimus fit, hoc iplb conteni
tus viuit,& aliis potius bonum eft pulchri¬
tudo quam pulchris. Anima: bona alia
funt irrarion dis partis anima:, alia ratio¬
nalis liint. Irraricnalispartis (imt,acumen
lenfuum, eorumque voluptates. Ariftippns
cenluit inambobusfummum effc bonum.
Nos in neutro felicitatem confitere arhi-
tramur, npn in acumine, tum quia in hoc a
mulps beftiisfiiperamur, tum quia offen¬
dere nos folet acutus lenius non mihus
quamiuuare. Non in lenliium voluptati¬
bus, nam ardor eas antecedit,comicamr
fiilpicio,pceniteniia(equitur, multislon-
gilque dolptibusvna emitur breuilque vo¬
luptas. Ac tamdin voluptatis baiufinodi
vehementia durat qu amdiu durat corporis
 Epiftolarum, Liber J.
indigenda, putaeculque poms Ciaoitas
ccuique fitis, indigentia vero omnis mo-
kiiia qozdam eft. Voluptas ergo fcnlas,
cuia fepe contrario luo id eft dolon,
mifcetur , neque pura veraque voluptas
eft, neque lufficicns. Ac fi quis dixerit
nonnullas cfle fenfuum voluptates quz in¬
digentiam non fequantur : Refpondeo,
eas vique adeo debiles ede , yt nullus in cis
beatitudinem collocet. Neque audeat
quilpiam in habitu quodam ex acumine
oblectamentilq; fenfiium compofitobea-
titudinem ponere, habitas enim huiufino-
di fallax, volatilis, inquietus. Vilia oblecta¬
menta non implent animu,naturali quoda
inftimftu fublimiora petentem. Rationalis
partis anima: bona alia naturalia dicuntur,
vt acumen, memoria, & prompta volun -
tatis audacia.In iis felicitas non confiftit,
bene enim vtentibus bona lunt,male vero
mala. Alia rationalis anima: bona funt
acquiiita , vt morales virtutes & fpccula-
tiu*. Nunquid in moribus eft felicitas i
quod Stoici & Cynici arbitrantur. Ne¬
quaquam , operationes enim moralium
virtutum, ceu temperantia: ,fortitudmifqj
negotioli atque laborioli lunt. In la¬
bore autem non eft finis ille quem quaeri¬
mus, fed inquiete , negociamur enim vt
oriemur, & b ellum gerimus, vt inpace vi-
uamus. Praeterea, mores non propter fe
qusrunrur vnquaro , led tanquam medi¬
cinae quadam ad purgationem tranqullita-
temque animi referuntur. Non eft autem
in tranquillitate Epicurea finis vltimus.
Refertur enim animi tranquillitas adlpe-
cularionem veritatis , ceu ferenitas agris
ad Solis lumen. Num ergo in lpeculati-
uis virtutibus, qualis eft contemplatio ve-
ritatis,beatitudoverfatur? Certe iniis ip-
fis. Sed alia eft contemplatio , vt ita lo¬
quar , fubcceleftium, alia coeleftium , a-
lia lupercoelcftium. Democritus in prima
Ipeculatiofte finem ftatuit. Anaxagoras in
ea quiefeere noluit,quia coclefriaprsftan-
tiora funt quam fub cceleftia, fed conten¬
tus efle volebat fpeculatione cCEleftium.
Vnde, inquit, ad illorum contemplatio¬
nem gcnimrn fe fuifle , coelumque efle
luam primam affirmatur. Quod quidem
Ariftoteles reprobauit, quia fupercoele-
ftium confiderario dignior admodum vi¬
deatur. Atque beatitudo fit lummusafius
furnm* potenti* circa obicaum lum-
mura. Verum alia eft horum confiderario
quam confequi poreft animus corpo¬
re claufus, alia quam folatus. Ariftoteles
purauir hominem qui prima habeat effie
felicem, nefiet Plato nogauit, quoniam
$ 4T
diuicomm confiderarioin hac vita intel¬
lectus ambiguitatem voluntatiique anxie¬
tatem femper habet admixtam. Quam-
obrem apud Platonem bearimdo vera ad
animam pertinet a corpore feparatamdi-
uina confiderantem. In diuinomm gene¬
re Angeli ponuntur atque Deus. Auf-
ccnna Sc Algazel affirmare videntur , in
Angelorum confiderarione 2nimam fo¬
re beatam. Idduabusrationibus Platonici
confiitant.
Ratio prima huiulmodi eft: Intelleftui
noftro conditio ha:c innata eft , vt rei cu-
infque requirat caufam , rutfufque caulae
caufam. Ideo non ceflarvnquam inquifi-
rio intelledhis nili eam caulam reperiat
cuius nulla fit caula, led ipla fit caufa cau¬
larum , id autem Iblus eft Deas. Secunda
ratio talis. Voluntatis affectus nullo faria¬
tur bono, quatenus putamus bonum prae¬
terea aliud luperelIe,folo igitur eo bonola-
tiatur vitra quod nihil eft boni. Quid au¬
tem hoc aliud niftDeusrQuapropter in fo-
lo Deo quiefeere poteft inrelleclus inqui-
fitio&voluntatis arrectus. In Deo igiturlo-
lo hominis beatitudo confiftit. Quod qui¬
dem indeproiienit , quod nulla res alibi
quam in propria caufa poteft quiefeere. Ee
quia Dqusfolus eft propria anima: caula,
ideo anima infoioquiefcit Deo. Sed hac
latius in Theologia de Immortalitate Ani¬
morum difleruimiis. Caterum duo funt a-
nima aftus circa Deum. Videt eniiri
Deum per intellegtom , ac Deo cognito
gaudet per voluntatem. Vifionem Plato
vocat ambrofiaro,giudium ne&ar,intelle-
ctum vero & voluntatem geminas alas qui¬
bus in Demm tanquam patrem & patriam
reuolemus. Idcirco puras, icquir,animas
cum in cotium euolauerint in diuina men-
fa ambrofia & nedare vclci. Gaudium in
ea felicitate eft praftantius vifione. Quia
quanto magis apud Deum inhac vitame-
remur amando quam inquirendo , tanto
maiusinilla vita prarmium amori quam in-
quifitioni tribuitur.Mcremur autem aman¬
do multo magis quam indagando, multis
decaufis :Prima,quianemo in hac vita ve¬
re oognofeit Deum. Vere autem amat
Deum quoquo modo cognkiimquilper-
admodum deterius eft odifle Deum quarti
ignorare , fic melius amare quam nolfe.
Tertia, cognitione Dei pofiumus male vri,
fcilicet ad luperbiam. A more eius male vri
non poffiimus.Quarta,quiDeum proficiar
nihil ob hoc tribuit Deo, qui autem eani
amat,& leipfiim & quicquid poftidet,Deo
tribuit. Amanti ergo fe Deus retribuit pa-
64.6 Marfilij Ficini
lias quam fcmtantLQuinta, perfcmtandc
Deum paulum longo Vix tandem tempore
proficimus, amando breuiffimo plurimum,
ob id enim citius propinquiufque & firmius
amor quam cognicio mentem cum diuini-
tate coninngit, quia vis cognitionis in dif-
cretione confiftit magis , amoris autem vis
magis in vnione , Sexta, amando Deum
non folum maiorem percipimus volupta¬
tem quam perferutando, verumetiam me¬
liores efficimur.His rationibus concludere
poflumus prsemium quod amori debetur
maius efle,quam quod humanas inquifitio-
ni accommodatur. Amanti conuenit vt re
amata fiuatur& gaudeat , is enim eft fi¬
nis amoris. Inquirenti autem vt videat.
Gaudiu igitur in homine felice fuperatvi-
fionem. Praeterea videre quaerimus vt gau¬
deamus,non autem vt videamus gaudere.
Caufam affignare poflumus, ob quam vi¬
dere velimus , caufam vero ob quam veli¬
mus gaudere, aliam prater ipfummet gau¬
dium, aflignare nequimus. Quafi propter
feipfum defideretur. Non cupimus ipfum
videre fimpliciter, fed talia & tali quodam
padfo videre vt gaudeamus. Nullum gau¬
dium natura ipfa relpuitvnquam , refpuit
'tamen interdum cognitionem, imb etiam,
fi arbitramur multum foremoleftam, vto-
blectatio non cognitionis tantum, verum¬
etiam vita? fit condimentum, quo fublato,
omnia videntur infipida. Plenius eft gau¬
dium quam cognitio, non enim quifqnis
cognofcit, idem fimul& gaudet, quifquis
autem gaudet , neceflario & cognofcit.
Natura ficut deterius exiftimat dolere
quam ignorare , ita melius gaudere
quam nofle. Et ficut dolorem femp er & v-
bique propter fe fugit & omnia propter ip¬
fum tanquamfummum malum, ita volu¬
ptatem fequiturpropterfe, & aha propter
ipfam quafi fummum bonum. Cum vis co¬
gnitionis, vt fupra diximusjin quadam dif-
cretione confiftat, vis autem amoris inv-
nione , propius vnimur Deo per amato¬
rium gaudium quod nos transformatina-
matum Deum, quam per cognitionem. Et
ficut non qui videt bonum,fed qui vult, fit
bonus,fic animus non ex eo quod Deam
confiderat,fed ex eo quod amat fit diurnus,
quemadmodum materia, non quia calo¬
rem ignis euadit. Ratiohzc exeo confir¬
matur , quod cum anima non fit ipfum bo¬
num , ideoque bonum ipfi extra fui natu¬
ram fit qua?rendum, fequirur vt conuerfio
voluntatis, qua? extra protenditur in obier
erum, verius ipfo bono flatuatur,quam no¬
tio intellectus qua? manec intus. InceJIe-
&ts enim modo quodam imaginario ob-
ie&am capit. Voluntas effectiali inftincb
transferre fe nititur in obiectum. Appeu-
tus in eflentia fundatur latifiimufque &
perpetuus eft, qua?cunque enim funtfem-
per aliquid appetunt. Cognitio per acce¬
ptas imagines agitypaucorum eft& inter-
mifla. Pofleffio igitur boni per appetitus
naturam magisfubftantialiseftper cogni¬
tionis intuitum.Si Deus mentem avolun-
tate feiungeret fetuaretque namram v-
tramquefeorlum , mens quidem priorem
fpeciem retinere forfitan videretur. Eifet
enim adhuc forma quatdam rationalis,vo-
luntas fpeciem forte mutaret. Efiet enim
appetitus aliquis carens rationis electione.
Sed mens nulloptorlus bono vlteriusfrue-
remr, eflet enim tanquam animal abfque
guftn, nihil fibi plac eret,nihil probaret,
que alteri cuiquam,nequefibi aflentiremr.
Voluntas tamen adhuc fuis quibufdam bo¬
nis pro viribus ftueretur. Frui igitur fum-
mo bono ad voluntatem potius quam in¬
tellectum pertinere videtur. Merito volun¬
tati conuenitfinismoms,id eft, felicitas,
quoniam ad eam fpefiat motus initium.In-
telleclus enim cum notam pro natura re¬
rum , qui pro natura fua res ipfas intelligat,
res ad feipfum quodammodo videtur at-
trahere,ideoque non proprie mouere did-
tur animam. Voluntas cum res appetat eo
modo confcqui, quo funt in feipfis, trahit
animam ad externa, Ideoque motus ini¬
tium eft voluntas. Finis autem motus vni-
uerfalis extrinfecuseft , qui denique tan-
quam forma quatdam anima fefe iungit.
Anima per voluntatem hoc fine maxime
fruitur. Quia merces laboranti debetur.
Cura vero ftimulufqtte circa confequen-
dummalumae vitandum eft in affectu.Vo¬
luntas non modo quia magis meretur
quam intelleftus apud Deum, idcirco ma¬
gis Deo fruitur, verumetiam quoniam ad
eam beatitudinis diftin&iopertinet.Quan-
to enim quis ardentius amat, tanto euadit
beatiorfideo ad ipfam lpeftat felicitatisip-
fius fubftantia. Quid dicemus ad hoc?quod
cum multoplures amare Deum ardenter
poflint quam clare cognofcere, amatoria
via & hominibus tutior eft ad infinitum bo¬
num quod feipfum vult quam plurimis im¬
pertire longe accommodatior. Advolun-
tatem igitur pertinet confecurio. Quid
rurfus ad hoc ? quod liber animarum ratio¬
nalium motus, Stquialiber, ideo progre¬
diens prteter finitum quemlibetterminuin
vfque adeo meritis proficere poteft , vt
nonnullos etiam Angelorum bearitudine
valeatfuperare, fuperarevero eos aman¬
do gaudendoquepotius quaminteUigai:
 Epiftolarum, Liber I.
do valemus-Proinde cegnofcendo Deam,
eius amplitudinem contrahimus ad men¬
tis noftrx capariutem atque conceptum:
a mando vero mentem amplificamus ad la¬
titudinem diuinat bonitatis immeniam. 11-
- iic in nos Deum quafideii cimus, hic yero
attollimus nos ad Deum. Nofcimus enim
quantum ipfi capimus. Amamus autem &
quantum intuemur & quantum vitra per-
lpicuum intuitum noftrum vaticinamur
bonitatis diuina reliquum lupereffe. Vbi
diuinx infinitatis abyfTum rcmifle quidem
&obfcure prolpicimus, intenfe tamen ar-
denterquc amamus fimihterque gaude¬
mus Non cft, vt aliqui opinantur , vilio
menfuragaudij, poteft enim qui parum vi¬
det,amare multum,atque contra.Denique
illud cft fummum anima bonum quo ani¬
ma contenta eft, non eft:autem contenta
proprie ipfa vifioneDei. Vifio enim cua in
anima videte fufeipitur, creata res cft gra-
■dibufque perfeflionis finita,ficut & anima.
Non cft autem anima contenta vnquam
creato aliquofinitoquebono. Vifio igitur
noneftfummum. Contenta vero eft am¬
nia Deo viib potius quam vifione Dei.
Fruitio boniinfcnfii , nonin eoconfiftit
proprie quod bonum moueat fenfum, fed
in eoquodfenfus in bonum illud quod o-
blamm cftlelerefle<ftat,conuertatur & dif¬
fundatur. Qua quidem Spiritalis conuerfio
diffufioque nihil eft aliud quam voluptas,vt
in libro de Voluptate difleruimus. Sic in
Separata mentcipfa, vtitaloquar, fruitio
Dei nonin eo proprie quod Deusfemon-
ftrat menti confifttt, hic enim Dei potius
quam nofter a£tus eft,Sed in eo quod mens
fcconuertitinDeum, quod eft gaudium.
Neque putandum eft , animaminDei vi-
fionem fcfcconuerterevt quieScat in ipSa,
fed in Deum vifutn , vult enim vifionem
propter vifum , quod etiam ipfitanquam
forma coniungimr. Sicuti neque guftus in
guftationem Saporis,fed in faporem gutta¬
tum Se dilatat. Guftationem enim propter
guftatum cupit. Appetitus nullus rem ima¬
ginariam quxrit, fed fubftantialcm, alio-
quin fufficcret appetenti abfentis boni me¬
moria atqseimaginatio.Vifio autem Dei
in nobis imaginaria res eft, & vt fupra dixi
' finita. Quocirca voluntatis actus,qui eft in
Deum infinitum conuerfio fubftantialif-
que diffufio,rationem infinitatis magis ha¬
bet quam adus intelligendi,qui eft Dei no¬
tio quxdam pro mentis capacitate. Sum-,
mum igitur bonum Deus eft.Beatirudo au¬
tem fruitio Dei, fiuimurideopervolunta-
tcm. Quoniam per eam amando quidem
mouemur ad Deum. aaudendo vero dila¬
#47
tamur conuertimurque inDenm. Fruun-
turautem varij animi variisDeivirmtibus
& ideis.Quifque enim ea virtute potitur in
primis quam in hac vita dilexit praexte-
ris.atque eftpro viribus imitatus. Toto au¬
tem Deofruunturomnes. Tonis enim in
fingulis eftideis. Sed totum Deumpra-
ftantius poilident qui eum in praftantiore
idea confpiciunt. Quoniam yero quifque
& Deo totoprofua capacitate potitur &
eo modo quo amauerat fruitur, ideo , yt
Plato inquit, liuorabeft a cimi no choro.
Cum enim omnium iucundifiimum fit
re amara potiri, quilibet -in. eo poriundo
quod amauerat contentus plenufque vi-
uit, quippe fiamatores duofuarum deli-
tiarum compotes fiant,vterquein amati
fui pofTeiSione quiefeet, neque curam qui¬
dem vllam habebit num alter pulchriore
potiatur amato. Adde , quod quamuis
illic alij aliis capaciores fint, tamen quif;
que ad Summum fu* capacitatis exube¬
rat , quo fit vt nihil vitra requirat. A dde,
quod amatorio quodam affectu voluntati
difttibutioniquediuinaiufticiaquilibet il¬
lic cedit quamlibcntifiimc.
Amoueri autem a Deo beatus animus
nunquam poteft. Neque enim vi id fieri
pofie dicendum eft. Nam vnde violentia
inferri poteft in animam ab infinita Dei
potentia comprehenfam t Neque (ponte,
cum enim voluntas non moueatur ad a-
liquid nifi ratione .boni, poftquam Semel
hsferit ei in quo tota eft boni ratio, id-
que cognofcit, nunquam inde mcuetur
ad aliud. Et quia natura honi efffibi apr
petendi vim applicare, Sequitur vt infini¬
tum bonum applicet abfque fine. Rurium,
quia voluntas eatenus quiefeit in aliquo,
quatenus exiftimatur bonum , in bono in¬
finito fine fine quiefeit. At , fi anima
dum in corporis motu verfatur,ftnlicita-
tem eligit omnis mutationis expertem,
multo magis quando fuerit Super motum.
Neque inferiores anima partes diuerte-
rcinde poflunrftiperiores , ceflerunr enim
ilhs in aternum, quando in infinitum Dei
flatum anima fefevertit. Denique, fi Se¬
parandus illinc quandoque animus eft, fi-
ueidnefeiat, non eft beatus, quia videli-
cjt eft ignorans ,fiue fciat, non eft bea¬
tus 3 quoniam timidus atque ager. Scm-
per ergo fruitur Deo , qui 'femel frui-
tur. Lege fcelicitcr, Laurenti foriix, qua
Matribus Ficinus tuus hic breuiter ma¬
gna ex parte a te inuenta de foelicitate
perftrinxit.fic enim requirit Epiftola , la-
tiffime vero hac ab eo in libris de Amore
& in Theologia tractantur. Vale.
6 4S Marfilij Ficini
. Orttio td Deum 'Iheclcgict.
marsilivs ficinvs'
Bcmardo Oricellario viro
fuaui, S. D~
TS. TIhil mihi luauiusfiiper homines quam
JL tI cum Deo loqui. Nihil mihi feauius
inter homines quam loqui tecum , qua: te-
cum loquor, Deus audit femper vita: dux
& amicitia: noftra conciliator.; Quae cum
Deo fepe loquor ipfe nunc audies. Vtor
hac oratione, Oricellari, ad Deum quoti¬
die, vt Deus mea fulgeat menti, Scfaueat
voluntati. Vtere, & aliquando nili forte
quidm eliushabes ,nemo eft enim cui ma¬
gis optem Deum fauerequam tibi. Auditu
quandoque Laurentium Medicem no-
ftrum nonnulla horum fenilia ad lyram
canentem,ftrore quodam diurno, vt arbi¬
tror,concitum. Sed orationem iam audi.
O lumen immenfum teipfumvidens,ihte
videns omnia-1 6 infinite vifus te iplb lu¬
cens, illuminans-vniuer£a 1 olpiritalis ocu¬
le,quo folo& quem fclum fpiritales vident
oculi! 6 immortalis videntium vita 1 ovi-
tientium omne bonum! Bonum quod to¬
tum imples amantium defiderium , defi-
derium nobis tetius boni tu Deus folus ac-
'cendis,qui folus es totum bonum. Obfecro
te, haxpuriffima,per teipsa purga, obfecro
caliginofam aciem, qua te cernam;, quas
gelidum cor inflammas , quo tefitio. Am¬
plifica anguftum oculum , quo te con-
fpiciam , quas humilem pupillam-erigis
vt fufpiciam. Penetras enim penetralia
mea, 6 profunditas profundorum , fuble-
tias quoquefeblimiamea,o feblimiu lubli-
mitas omnium. Quid intima mea pene¬
trat? Quid mcafumina tollit ? Mirabiles
certe mirabilis bonitatis pulchritudinif-
quetusradij, per mentes, per animas,
per corpora mirabiliter vfquequaque dif¬
fidi. His igitur aflicis me vel infeium, his,
inquam , allicis , me cogis, vris , quan¬
tum dfpecies fingulareslecceiam eccead
te propero anhelans, vnica pulchritudo.
Sed claudicat , ah nimium amator hic
tuus , claudicat heumifer,porrige precor
claudicanti piam, fpes mea, manum. Duc
oro quemallicis , excipe quem cogis
frigera quem vris,quem angis oblecia, o-
blefiabis iam Ipero tuum hunc mirifice, o
mirum gaudium , o fons omnium gaudio¬
rum. Scio equidemiate vno,imo tevnum
efle, qmequid vlquam defideramus, fipla-
cet bonum hoc nobis, fi placet bonum il¬
lud , non quia hoc videlicet aut illud , fed
quia bonum profecto bonitatis cupimusin
fingulis qualitatem , fi latitaris licuor p—
lingula vbique diffuliis exvnico bonitans
fonte manat,qui in feipfo viget, exuberans
faper fingula proculdubio bonitatis ipfius
fontem bibere exoptamus, 6 fons perennis
bonorum omnium, te, tefirimus vbique.
Ideoque non extinguit fitim bormm hoc
nobis aut illud, neque rarius hoc fimul at¬
que illud, quatenus refie vaticinamur dfc
bonum ipfumfoper bonum hoc&bonam
illud. Tu ergo Deusnofter, tu folus fiam
hanc extinguesardentem, tu inquam om¬
nis boni bonum,nefruftra tuosomues tam-
diu tantum fitfre compuleris, orneus pri¬
ma proculab omni dementia, 6 fapientia
primafine vllainfipientia, quam nihil latet
eorum qua efficis fapienter. Qua nM
contemnis eorum qua beneficaefficis vo¬
luntate,efficis autem omnia Nunquid mi¬
nima quaque terrenorum curas ? omnino,
qua ipfe te non curant.Nunquidcurasini-
nima ,hac&pafcis&imples ? Nos vera
defpicis folos, qui foli in terris, tuam non
delpicimusmaieftatem. Nos inquam lotos
inquietos femper errare permittis, qui foli
in te folo quiefeere polle confidimus ? Ab-
fit a fumma.beneficentia ingratitudo ma¬
lefica. Abfo-a fumriia veritate deceptio.
Decipis nos nimirum, decipisheu miferos,
fi mis aculeis faucios compellis tibi anxie
fulpirare quotidie, neque fanas vnquam, fi
iubestemporaliaprote colendo relinque¬
re , neque pro temporalibus aterna retri¬
buis , fi fedulos hos tui cultores miferiorem
in terris quam bruta vitam agere ftatuifti,
neque vitam eis in pofterum leruas beatio¬
rem. Seruasautem nobis eam vt affidue
fperamus omnes, 6 mundifemator,6falns
humani generis vnica , vnicumque refu¬
gium, quo cum omnehominibonum,fine
quo nihil bonum. Nempe qua admodum
clara intelligentia tua &charitas ardens in-
telligentiam & voluntatem noftram ad te
inlpiciendum amandumqueillummarac-
ccnditque, &format in ipfem,& vnit ipfi,
fic aterna vita tua,viram noftram perpemo
in ipfeviuificat. Et quibus tributa eftintel-
ligenriaimmortalium, capax voluntafque
mortalibus imperans, multo prius magnq;
vita conuenitimmortalxs. Cuius quadam
virtute aternitati coniuncia , feiun&a a
temporis pallionibus tam mens aterna ca¬
pit quam eius affe&us temporalibus domi¬
natur. Sic enim & quifque animi actus
modo fuo attingit atemitatem voln&as
volendo,intelligenria intelligendo, vita vi-
uendo. Etatemitasipfequapoftetioribus
actibusanima fc communicat, prioriiam
aflui qualisvkacftfeipfam commucicanir.
Facies
 Epiflolarum Liber I.
Fides ergo nos quandoque pater optime,
tum hereditario iure tum munere, tuz
bearitudinis compotes. Fac oramus parti¬
cipes infuperin przfentia , fac 3c iftud , fi
piacet, fac oramus, quod fi Dondum pla¬
cet iftud quia nondum meremur, przfta
falrem ne aut fallacibus mundi huius irre¬
tiamur illecebris aut minis & ictibus fuc-
tumbamus. Miferere noftri pater indul-
gentiflime, filiorum miferere tuorum, fo-
uc tuos, & recrea quos crcafti, ex te enim
.folo nati fumus, quando tu folus inteile-
Aum affedtumque noftrum integra verita¬
te tua & bonitate potes implere. Ergo fi¬
liorum miferere tuorum procul a coelefti
patria in hac filua plena miferiis exulan-
tium. Miferere tuorum quzfumus , tibi
paftim diebus & noctibus tanquam patri
51 patrite fufpirantiu, vbi patria, ibi quies,
ibi verum bonum, vbi exilium ibi inquie¬
tudo, ibi falfum bonum, ibi verum malum.
Nos vero runefolum in vita parumper &
a malis femori viuerc, & boni aliquid veri
quietifquc deguftare nobis ipfi videmur,
cum ribi parumper vel mentis intentione
vel affeciupietatisharemus. Abige igitur
i nobis,pater alme, longequicquid nos
a te longe feiungit,diffidentiam, defpera-
tionem, tepiditatem. Da rurfus quz tibi
nosiungant, alnjepater, fidem veram,
(pem firmam, ardentiifimam charitatem.
Ne forte a te fe gregati, vita vitarum, lu¬
mine luminum, atque nobis ipfi relicti,fta-
timin exteriores tenebras tanquam mor¬
tui delabamur. Sed vt tibi pie viuamus
quoad fieri poteft,&qui fedulo ribi vixe¬
rimus, te quoque ip(o viuamus (emper &
luceamus,fulgeamus fimul atque flagre¬
mus, ardeamus (imul Se obledtemur, gau¬
deamus ftrliciter abfquc fine defiderio-
rum noftrorum penitus infinito.
Infinitam pulchritudinem tuam infi¬
nite amemus fine anxietate. Infinito rur¬
fus bono in sternum fine vlla fatietate
fruamur.
Slriodfolivirtuti Btoqutcenfiendum
& fcruitnium. '
MARSILIVS FICINVS
FrandlcoSaluiato, S. D.
S I quis diuturni filentij mei caulam fuif-
feputatobliuionem,errat, ego enim
tanrum tibi debere fateor, vtnon prius tui
.-quam mei obliuifcipoflim.Sriebam equi¬
dem non decere minima quzque feribere
ad virum multis negotiis occupatum: op¬
tabam igitur aliquid in rebus cuis ma¬
640
gnum , idque indies expectabam, cuiu*
caufa congratulatorias ad te literas feri-
Nondum quicquam voto meo & meri¬
to tuo dignum video contigifle. Confiae
Saluiate Deo,(cio te non clfe ad parua vel
mediocria natum. Bono igitur &, vt foles,
magno animo efto. lam enim magna
conlcquutuseriSjfi magno animo fueris.
Omnino autem piorum (pem Deus cle-
mentiflimusnonfruftratur. Obitum vero
Petri Cardinalis noftri quid deplorem?
Nos quidem immortalis Deus non defe¬
ret, & fi mortalis homo deferuit. Petrus
autem iunior in profperitate deceffit, vc
opinor, neforte obiret in fenectute mife-
rior. Prorogatio vita? & fi interdum mo¬
rum emendatioeft,fa?pc tamen.przieri-
tz prolperitaris abrogatio vel derogatio.
Multum Saluiate vixit, quifquis id quod vi¬
xit multum apud homines, meritus eft
plurimum apud Deum, Qui nondum fa¬
tis ingenio & virtute profecit, qiiamuis
centum impleucrit annos, nondum fatis
vixit, denique, vt paucis abfoiuam, nemo
diufeliciterque viuit, nifi qui beatitudini
viuit aeterna?. Vale mi Franci(ce,fcmper il¬
lius memor, quod fepe iam te Deus ad¬
monuit, neque cfle fortuna?, vel homini
confidendum, neque feruiendum eftenift
illi qui nulli (eruit, qui neque fallere vult
vnquam, nequefalli poteft, cui deeft ni¬
hil, qui nihil declfe fuis vnquam patitur,
iterum vale. loannesCaualcantes nofter
fc tibi commendat.
Simiis debeat cjje imitatio.
MARSILIVS FICINVS
’ BaccioMartello, S. D.
T Egiorationem illam Bernardi Nuthij
^“'rhetoris ad Laurentium Medicem vi¬
rum doclum atque magnanimum. Tul¬
lium iam pridem nofter Nuthius ebibifle
&concoxilTevidetnr. In ea oratione mi¬
ra quadam viciflitudo per/picitur, nam il¬
lic & Nuthius Tullianus eft & Tullius
Nuthianus apparet. Talis quaedam inter
Homerum atque Maronem , rurfus inter
Ariftotelem &Theophraftum, fuifle vide¬
tur viriflrrudo. Perfeuera igitur in Bernar¬
di noftri familiaritate, hic enim clarus eft
rhetor,adde & optimus, qua? enim per-
fiiadere docet, ipfefibiiam perfijafit. Vale.
Hi
6yo Marfiiii Ficim
Sape magna efi laus aut breuis cfi.
MARSILIVS FICINVS
Banholom*oScaIz Ora¬
tori, S. D.
L Egi quEftiones Chriftophori Londi-
niad Camaluulcfes.Iniis libris Maro¬
nis adyta penetrat, Ciceronis Dialogos
imitatur ad vnguem, felicem virum fabri¬
cat feliciffime. Lege illos & tu,frio mecum
fenties. Vale Sed quare in laudando Chri-
ftophoro tam breuis es Marfili ? Quia ha¬
bet nefeio quid quod exprimere nequeam.
Iterum Vale.
Suifanet bonis, fibi fauet.
MARSILIVS FICINVS
Laurentio Medici viro magnani¬
mo/ S. D.
"|Z3 Ago tibi, fi Paci dodto & bono facer-
JL doti fauebis, fauebis. & mihi. Cum
enim viri boni & amici agitur res, res agi-
turnoftra. Vale.
Suafit petitio & commendatio iufia.
MARSILIVS FICINVS
Laurentio Medici viro Magnani¬
mo, S. D. .
TV K Viti ate digniora fe petunt,Grego-
J.VA rius Epiphanius longe dignior eft
his quat poftulat. Et fi nobis amiciffimus
eft , tamen propter eius virtutem magis
quam propter amicitiam eum tibi com¬
mendo. Nam propter virtutem eft ami¬
cus. Vale.
Infiitutia breuis Epijcopi.
MARSILIVS FICINVS
Ioanni Nicholino Archiepifcopo
Amalphienfij S. D.
M Emini cum adhuc puer effes, atque
vnacumCherubino Quarqualio-
ne do&iflimo praeceptore; tuo noftram A-
cademiam falutares, confuluiffe me tibi
yt cum primum setas pateretur, diuinasffi-
teras legefque capefferes, deinde, iacris
initiareris. Idemquepatremtuum Oeta-
nem iurifconfultum equitemque precia¬
rum fepe numero rogauifle. Quoniam &
aftfonomia te magnum in religione vi-
rum,&phyfionomia legitimum tum lite¬
ris tum moribus facerdotem mihi fore
monftrabat. Eccce nunc, quod rarifli-
mum eft,in vigefimo quinto aetatis tnz sa¬
no Archicpiicopus Amalphieniis regio
fauore felicibufque aufpiciis es conftitu-
tus. Quamobrem & tibi vero Archiepif¬
copo & mihi quafi vatijeuidam, optime mi
Ioannes, fummopere gratulor, non tam
quod Aftronomiae quam quod Phyfionor
miz iudicium impleuifti, ex illoquidein
ad Dei Vicarium, ex hoc autem ad Deur
ipfiim potes accedere. Reliquum eft vt
quod in tam tenera artate, adiuuante Deo
tam profpere es confecutus,feliciter exe-
quaris.Quod quidem ita demum efficies,!!
femper memineris tehominem effe,& quj
fineDeoadipifcinonpotuifti, nonpoffe
abfque Deo vel recte gubernare vel felici¬
ter poffidere, fi te illi pia mente optimif-
que operibus fedulo commendaueris, fi
in omnibus confulueris feniores viros at-
que probatos, finonquodlibet,fedquod
licet, non quod irratiohalis affeffiis blan¬
de mentitur, fed quod diligentifiima ratio
metitur, elegeris. Si memineris paftorem
verum tam egregium virtute effe oporte¬
re, vtfubie&o gregi virtutum omnium fit
exemplar. Alioquin paftoris vitia gregem
inficiunt,&vitia gregis in paftoris infa¬
miam perniciemque redundant. Veram
quid opus eft, vt Marfilius inftruat Ar-
chicpifcopum ? Satis hunc, vt literae mo*
refque declarant, Pauli ApoftoliEpiftola
inftruxerunt.Valefelix.
Laus Philojophia oratoria, moralis, dfrle-
■ clica> Theologica'.
MARSILIVS FICINVS
Bernardo Bembo iurifconfulto equi¬
ti , dodlrina& authoritate, prae-
claro Venetorum ora¬
tori, S. D.
Q Varris quam ob caufam cum res mul¬
tas paffim artefijuejaudauerim.Phi-
Iolophiam tamen cuius ftudio femper in¬
cumbo, nufquamfim laudibus profecutus.
Item forte fuperioribus diebus Ioannes
Caualcantes meus Achates interrogauit.
Ego autem refpondeo, primum inuenta
hominum ab hominibus pofle quando¬
que pro dignitate laudari, Philoiophiam
vero inuentum Dei longe admodum hu¬
manam eloquentiam fuperare.Dcinde in
fingulisrebus 8c artibus celebradis me phi¬
loiophiam rerum omnium inuentrice ar¬
tiumque magiftramcelebrauifle. Siquidl
no nili eius virib. orationibufq; fingula di¬
gne kudamus,.& quatu qupqj facultas ria-
iofophia: virtutis & dignitatis efipamceps.
 Epiftolarum
tantum laude dignam efie ccnferous. Sed
quoniam noftra hzc mater 8c nutrix pro-
priamanobis aliquando declamationem
mreoprimo videtur exigere j hinciam, fi
placet, exordiamur.
• Lies PbiUfcfhU creterii.
O Vitat Philolophiadux! Virtutis in¬
dagatrix expultrixque vitiorum!
Quid non modo nos,fed omnino homi¬
num vita fine te efle potuiiTct = Tu vrbes
peperifti, tu diffipatos homines in focic-
tatem vitf conuocafti, tu cos inter fc pri¬
mo domiciliis , deinde coniugiis, tumli-
terarum & vocum communione iunxifti,
tu inuentrix legum, tu m agiftra morum, &
difciplinz fuifti. At quonam infolens prz-
ptergrelfiis fum ? oratoriam modo T uilia-
namque cantilenam nefeio quo modo in-
czpcabam. Suauis nimirum huiufmodi
melodia. Quoniam vero Philofophiam
quae tam cantus cuiufque quam rei canen¬
da: regula eft, non aliter quam Philofophi-
cecantare debemus,ludum hunc ab alio
initio repetamus.
Laus thilofofhiimorilis.
S I Philofophia veritatis fapientizquc
amor ac ftudium ab omnibus defini-
«Jr. Veritas autem & fapientia ipfa lblus
eft Deus 3fequitur vt neque legitima Phi¬
lofophia quicquam aliud quam vera reli¬
gio, neque aliud legitimareligio quam ve¬
ra Philofophia verborum proprietas par-
timarerum,partim a notionum proprie¬
tate deducitur, quod Plato, Ariftoteles,
Varro, Aurelius Anguftinus fubtiliffime
difputant, certe Philofophia rerum inda¬
gatrix inuentrixque notionem,Gramma¬
ticam rede loquendi & foribendi regulam
peperit. Si animorum naturam, operatio¬
num vim, operum formam, locorum dil-
pofitionem,temporum opportunitatem,
Philofophia vel folavel maxime omnium
nouit,haec nimirumOratores docuit quid,
quaue ratione, & cui, & quando perfiia-
derent.Poetas quoque quo pado quaque
defcriberent,mouerent affedus, animos
deledarent, ex iis etiam fequitur vt neque
Hiftorici fine huius auxilio dignitatem
fuam feruare potuerint. Ha: c animam ci-
uitatibus tradidit, quando ad ccelcftium
diuinarumque legum fimilitudinem ter¬
renas humanafque leges excogitauir.HsEC
corpus peperit duitatis & auxit,quando a-
griculturam,architecturam, medicina, pe¬
ndam militarem,C£terafque omnino quq
vcladviamn,vd ornatu, vel defenfionem
Liber I. 6$i
pertinent facultates exhibuicHfC denique
miferiam a mortalibus prz czteris amo-
uet, felicitate vero largitur. Quandoquide
bona difcernit a mahs.Et quo pacto mala
vel caute deuitare ne obfint, vclforticer
ferre vt minus obfintvaleamus, «ftendit.
Monftratprzterea quomodo bona faci¬
lius confequamur, atque etiam qua ratio¬
ne bonis tum anatura fortunaue datis,tum
per indullriam acquifiris,rede vtamurvt
profint. Volebam hic optime mi Bernar-
de iam Epiftolz finem imponere, ne in
przfontia fim prolixior quam conlueue-
rim. Scis enim ipfe quantum nobis proli¬
xitas , przterquam in Platone noftro cce-
leftis eloquentiz fonte, dilpliceat. Sed re¬
clamat ecce nimium diua matrona quam
pra: czteris veneramur. Ergo, fi placet,
quam adhuc orationem hzc a nobis poftu-
let,imo vero nobis porrigat, audi.
Lius Pbilofofhn Dialectici & Theologici. ■
Hilofophia Dialcdicis inftrumentis
manu propria fabricatis vtitur, ad ve¬
rum inrerumlpeculatione,ad honeftum
in rerum vfo, ad bonum in vtrifque inue-
ftigandum. Vnde multa tradit ad lpecu-
landumprincipia,multaad agedum prz-
cepta,inftituta multa ad vtrumque com¬
munia, e communibus autemid mihi videt
przcipuum quod adducam. Finis tan-
quam Dominus przftantior eft iis quz
tanquam miniftra quzdam referuntur ad
finem. Acfemper quz przftantiora funt
fines funt reliquorum. Seruiant igitur o-
portet ac decet externa & mortalia corpo-
ra,corp. animz, fefus rationi, ratio adita
Ipcculatiup ipeculatioDeo. Hinc efficitur
vt artes omnes quz ad externa, cotp.,fen-
fum,adionem pcrrineDt,ipecularioni tan¬
quam reginz cedere & obfequi debeant,
& merito. Propria enim Dei eft huiufmo¬
di operatio. Non indiget ceno vel inftru.
mento: vel loco, non feruit externis, ma¬
xime omnium continua cft,imo perpetua.
Obiedum fuum fempiternum & vbique
przfonspro arbitrio vbique compleciitur.
Ac fi vita actus quidam eft & vbi magis
actus ibi magis cftvita, certe contempla¬
tionis actus tanquam czterorum omnium
tam dignitate quam perfeuerantia excel-
lentiffimus, maxima quzdam eft&emi-
nentiffima vitai adde omnium iuauiffima.
Non enim, ficuri fenfus, impura,falfa, vo¬
lantia oblectamenta ab intrinfecis rerum
imaginibus mutuatur, fed veras Sc lempi-
rernas rerum rationes naturafque intus af¬
fatim poffidens pure, vere, ftabilirer puris,
ycris;ftabilib' pafrimr atq5gaudet,gaudec.
5; 2 Marfilii Ficini
Inquam, infinito penitus infinite , liqui- Deus,quifons & Dominus eft cunaorca,
dem quod cft maximum, huiufmodi vita efficitur. Profedto Deus&intrafc&ex-
Dei vitat proxima in eius imaginem exa- trafeperficit vniuerla. Mens quoque viri
ctiliimam transformamr. Deus igitur cft . legitime Philofophantis, quali Dtus coi-
humans contemplationis lux fimul & o- dam, intra fevniuerlorum veras fempiter-
culus , contemplatio autem lux & oculus nafque concipit notiones. Sed nunquid
actionis. Et fi oculus huiufinodi ociolus humanam mentem extra fe, lingula hei-
efle videtur, tamen abfque illo male ocio- . repofle dicemus ? Vt omittam quod in¬
la ac peffime negotiofa & omnino oblcu- genium philofophicum occultaDei omni¬
ra mileraque fune omnia. Ad eius autem potentis opera, cogitatione, verbis &fi-
nutum lingula feliciter operamur. Hanc
vitam inlummo rerum culmine colloca¬ teriis examuffim imitatur & exprimit. V-
tam Sriine controuerfiabeatiffimam,Phi- numhocanimaduertendum in primis e-
lofophia lagax mortalibus tum proprio xiftimo, quod artificis lolertis opus amfi-
quodam oculo tum dialeftics fus digito ciofiffime conftrurium non poteft quili¬
monftrat. Ducit quoque ad eam, vt arbi¬ bet qua ratione quoue modo fitconftni-
tror gradibus prpeipue quatuor, morali¬ dtumdifcernere, fedfolum qui pene eo-
bus, naturalibus Mathematicis, Metaphy- ‘ dempollet artis ingenio.Nemo enim dif-
cerneret quo pario Archimedes illePhi-
Diuinus Plato coeleftem & immorta¬ lolopbuslphsras conftituit sncas eifque
lem animam mori quodammodo putat, motus motibus coeleftibuslimiles tradidit,
quando terrenum & mortale corpus in¬ nifi fimili etiam ingenio prfditus. Et
greditur, reuiuifeere cum egreditur. E- qui propteringenij fimilitudinem difccr-
gredi autem quodam meditationis ftudio nit,is certe polfet eafdem conftituere poft-
priufquam egrediatur lege natura», quan¬ quam agnouit, modo vel inftmmcntum
do .Philofophia humanorum medicina vel materia non deeifet. Cum ErgoPhi-
morborum animulam peftifero vitiorum lofophusfphsrarum coeleftium ordinem,
cceno fepultam, moralibus pharmacis pur¬ vnde moueantur, quo progrediantur, &
gat & fulcitat. Deinde naturalibus quiq quibus menfuris, quiduepariant, viderit,
bufdam machinis ex infimo fubleuans per' quis neget, eum elfe ingenio pene eodem
•omnia paffim, qus ex elementis quatuor quo author ille coelorum ? Ac polfe iplum
•componuntur, perque ipla' quatuor ele¬ -quodammodo coelos & qus in eisfuntfa-
menta ad cotium vfque perducit. Tum fca- . cere,fi inftrumenta narius fuerit mate¬
lis Mathematicis gradatim prsftat fubli- riamque cceleftem. Poftquam facit eos
mem ad fummos coeli globos afcenfiim. nunc, licet ex alia materia,tamenperfimi-
Demum quod fupra quam dici poffit mi¬ les ordine. O mirabilis nimium architefii
rabile .eft, vitra coeli verticem ad ipfum coeleftisintelligentia, b atternafapientia
coeli mundique totius fabrum metaphyfr- fololummilouis capite nata,6infinitare*
cis alis attollit. Ibi anima, Philofophia: mu¬ rum veritas atque bonitas, lola totiusmu-
nere, non modo felix euadit, verum & cu diregina, 6 veridicum &bcnignum intel¬
fiat, vtita dicam, Deusyquodammodo fit ligentia lumen, 6 falutaris voluntatisar-
ipla felicitas. Ibi omnes mortalium res, dor, 6 beneficii noftri cordis iDcendium,
artes,negotia celfant, lola ex omnium nu¬ illumina nos, illumina yfque adeo & ac¬
mero fanfia reftat Philolfephia. Ibi nihil cende precamur, vtlucis tua, hoc eft ve¬
aliud vera beatitudo eft qua vera Pbilolb- ritatis fapientiatque amore.penitusardea-
phia ,qaippc cum hsc, quemadmodum mus. Hoc enim folum eft, proh Deus om¬
alapientibus definitur, amor lapientis fit. nipotens, hoc folumeft veriffime lapere,
Summam vero illic beatitudinem in quo¬ IbiumheatiffimeCum Deo Deumque vi-
dam voluntatis affectu,qui amor gaudium¬ uere. Quicunque procul radiis tuis aber¬
que circa diuinam fapientiam cft, conii- rant cum nihil vnquam Uncer e difeer-
ftere arbitramur. Quod autem Philofo- nant,fallacibus rerum vmbris paflim de¬
phis beneficio animus quandoque Deus cepti atque perterriti tanquam horrendis
quidam euadere poffit, ex eo coniicimus, quibuldam inlomniis fub perpetua ncrie
quod dum ea duce omnium paulatim na¬ roiferabiliter vbique vexamur. Quicun-
turas intelligentia comprehedit, Ut eorum quetecum fedulo viuunt,cumloli res ve¬
formaspenitus induit, voluntate infuper ras, attentas, immenlas, fub radiis tuis per
lingulis partim fruirvr,partim etiam do¬ lpiriant, diligant, arnpleriamur, quicquid
minatur, quodamodoefficitur omnia. At- temporeIocouc clauditur minimum quid¬
que dum hac rationefit cuncta, paulatim dam vffibra femniitn exiftimaet.
 Epiltolarum. Liber
Quo nt vt terrenarum rerum vel cupidita¬
te velmeme fortuna coelcftis felicitatis ar¬
ce deturbari nonpoffint.SarisiammiEer-
rarde, quantum Epillbla patitur a Marii-
bo tuo declamatum efie cenfco. Vale er¬
go feliciter patrone Philofophorum. At¬
que vt haaenus fedfti in beatis fandae
Philoiophiae vlniscontinue viue. Viue e-
ciam precor Ioannis Canalcanris Maili-
liani cordis affidue memor.
Gruit lulilri:
Francifcus Cardinalis Scncnfis Marfilio
Fidno Florentino Platonico Phi-
lolbpho, S. D.
M Arfili chaciffimc,{alue. Tui memo¬
res Scfalutis perpetua: tuae tuormn-
que cupidi,impetrauirnus a lummo Pon¬
tifice gratiam Iubilei protetuilquc anno-
fis patentibus.Daigiturlaudem Deo, &
cum tuis lenibus incomparabilia diuinae
gratia: munera tota mente capeffite. Et
pro nobis orate. Valeoptime noftri me¬
mor. Romse die i v. Dccembr. m. c c c c.
Gmitrum tttio.
MARSI LIVS FICINVS
Florentinus Francifco Cardinali Sc-
nenfi,pro immortali munere im¬
mortalem Salutem dicit.
C Vm felicem Epiftolam tuam qua Iu¬
bilei gratiam nobis a Pontifice im¬
petratam fignificas, ego vna parentefque
ni ei legeremus, non minori gaudio affecti
fumus,quam qui bcatiffimam vocem il¬
lam auditurilunt: Venite benedifti patris
mei. Igitur pater repente prat ejeteris ex-
clamauit.-Nuncdimittisfcruam tuum Do¬
mine, fecundum verbum tuum in pace.
Tu autem quam magnificus donator es,
tam i ullus, tamque prudens videris exa-
<2or, seterna donas, non temporalia, non
temporalia a nobis exigis, fed aeterna.
Nempe mandas vt pro tua falute Deum
oremus,iubes certe iulliflime,debemus
enim etiam multo magis quam iubeas. Iu¬
bes &prudentifiime, prius enim quam vt
oremus mandares, operamdediltineinu-
tiliter oraremus, efficiemus ergo quod im¬
peras, venerande pater, quamdiu viue-
mus. Etproculdubio ita libenter fingolare
diuinumquedonum&ipfelargitas es, 8c
nos accepimus. Tu vero Icito nos cxilli-
jnare palamque fateri, cui vitam debemus
arternam, multo magis temporalem vitam
temporaliaque cuncta debere. Vale fe¬
i. 6%
lix in authore fcrlicitaris Deo.
Ociofr viu vtiUtus.
MARSILI V S FICINVs
Andrere Cambino arcis
cullodi, S. D.
C Vm in foro vna cum praeclaro viro
Francifco Cafaro noftro deambula¬
rem, reddita mihi efl elegans Epiftola tua,
qua fignificas te iam in arcis illitis cullodia
ociofam vitam inflimifle, atque in eo vi¬
ta: llam caetera quidem tibi adelfe ad vo¬
tum, fola vero diuina deefle, idcirco rogas
vt religionem noltram Francifco Berlig-
herij filio literis moribufquc ornato de¬
mus ad te mittendum. Primum quidem
probo quod ais in arcis culmine te ociuni
reperifle, nempe infumniafcrena: mentis
Ipecula folum Elifeailla felixque tranquil¬
litas repentur. Infima fonluum vallis vri-
dique Cherontis, Stygis, Cocyti, Phlege-
tontis.flu&ibus agitatur.
Quodautemfubiungisribiin eiufitid-
di ocio humana affatim luppeditari.,diuina
nequaquam, hoc equidem non mirari
non polium. N amfcauera, vt Icis, cum 8c
exwanos&alicubifolum polita fint, mo¬
tu, negociis, labore quaruntur, diiiina ve¬
ro cum & intra nos lint& vbique, quiete,
ocio , tranquillitate comprehenduntur,
quamobrem fi re vera ociofiis es, vt ais,
nihil minus habes quam humana, quss ni¬
mium ncgociofa fune omnia, nihil ruriuni
magis habes quam diuina, quorum im-
mcnfa lux vbique lucens toties refulget
inperlpicuum perfp;cacemque mentis o-
culum , quoties ad illam rite conuertit.
Conuertitur autem ad illamfuapte natu¬
ra tanquam diuinus cum primum ab ea
humanorum negociorum perturbationib.
non auerritur. Forte vero ad Solqm con-
uertidiuinum nihil aliud ell quam non a-
uerti. Quid ergo religionem nollram quj-
ris,chariffime compater ? Saris iam rcli-
giofuses, vt arbitror, fi per ocium folutus
ab infimorum curis fummomm tranquil¬
litati per naturam es religatus.
Sed ecce mihi nunc inter fcribendum
fuccurrit quid meus compater cupiat,
Quam obcaulamformofihomines magis
admodum quam deformes Ipeculis dele¬
ctentur nullas ignorat. Igitur Cambinus
nofler, vtpote qui iam abunde religiofcs
enaferit, librum noftrum diuina tractan¬
tem quali fpeculum appetit in quo religio¬
nem liiam tanquam Ipeciem propriam
Ipeculctur. Mittam hoc meujp cum pri-
<5)4 Marfilij Ficini
-mum potero fpecnlurn. Imo vero, vt re¬
gius nominem,pupillam hanc meam in te
dirigam, in qua afpidens te fimulac clare
•difeernas. Qui enim cordeviuuntvno,pu-
pilla quoque vident vna, in vna etiam pu-
.pilla videntur. Sed ne multo longior in
prarientiafim quam foleam. Vale. At vi¬
deo te vtpote Marfilij amantiffimum _vt
melius valeas nolle ta m cito valere. An de-
fideras Epiftolam ficuti folent qui longe
-amant paulo infuper longiorem ? Ergo ac¬
cipe vnde valeas melius a communi no-
flrum amico lalutem. Paulus Saxia vir do-
•dusfaluere te iubet.Iam igitur bene Vale.
M A R S I LI V STIC I N V S
Francifco Soderino , S. D.
Icage.fuauiffimemi Soderine, quid
feribam ? An latiffime ingenium tuu
& mores docirinamquelaudabo? Nequa-
quam, nam in re omnibus manifefta nihil
opus eft teftibns. Ante forte ad pretiofifii-
ma ciuilium legum ftudia vehementius ad¬
hortabor? Neque id quidem, qui enim
vitro properantem ftimulat, non prateipit,
vt arbitror, fed praecipitat. Ergo non vt
celerius curras vrgebo, fed potius preca-
borvtpergas. Sanenonincarceribus cur¬
rentium prsmium, fed in calce locatur.
Curfum aggredi cuiuflibet eft vel igna-
uiffimi, peruenire vero perpaucorum. In
fementis principio (pinse laxaque minan¬
tur, in medio blandiflimi flores-arrident,
in finefruiftusfuauiJIimi colliguntur. Non
qui ferit, fed qui fegetem colir& mgtit,fce-
lixeft agricola nuncupandus. Soderinum
vero noftrum agricolam breui felicem fu¬
turum exiftimo.Durus huic fementis labor
iam diu praeteriit & alperiorhyems, ver ia-
pridem floridum agitur, in diemfru&ifera
asftas aduentat. Cura igitur tuam valetu¬
dinem diligenter, vt dulcibus agriculturae
tuae frudibus vefei fuauiffime valeas. Vale.
At cur ad eum, quem tam multum amo,in
praefentia (cribo tam pauca ? quia etia dum
videmur abfentes pro mutuo inter nos a-
more plurima inuicem die noctuque con¬
fabulamur. Praeterea Hieronymus Ama¬
rius tuus, & quia mus idcirco meus, com¬
munis noftrae ben euolentiae nodus, qui ad
Pifanum gymnafium proficifcitur, coram
niulta narrabit. Iterum Vale.
Solus diainus medicus curare morbos
animi fotefi.
Id A R S ILIVS F I C IN V S
Francifco Cardinali SenenG, S. D.
moerore premebar, neque folati metreh.
tem poterat cithara caliope fua, fape mi¬
hi ahas lenimen dulce laborum, ivlir.erua
etiam me, nefdo quomodo , deftitucrat,
Nili enim parumper indomitum clypeum
arnouifler, nunquam autrigidiSarurniaur
fieui Martis tela miferum vulneraflent.
5 olus autem reflabat Phoebus, id eft ,diui-
nus medicus, qui curare polfe morbum a-
nimi videretur. Quorfum hac: Nempe tu
meam han c iniquam fortem diuinans,ve¬
nerande pater, aliter enim fcire non po¬
teras, opportune admodum miliftiad Mar-
liliumtuum Epiftolam amoris gratizquc
pleniflimam,qua gratias tibi agi ob accep¬
ta futnma abs te beneficia prohibebas. Et,
vt verius loquar, non Epiftolam, imofalu-
berrimutn diuinumque pharmacum por-
rexifti,mannam,nei9:ar,ambrofiatn.Qua
quidem fiue medicina, fiue potius alimo¬
nia recreatus animus reuixit, relpirautt,
refipuit & conualuit. Ergo pofthac tu mihi
Phoebus eris, mea te lemper cithara ca¬
net, lingularem tranquillitatis animi au-
thorem. Quam Democritij Philo.ophi tan¬
ti fecerunt, vtin eafolatam diuina quam
-humanam beatitudinem collocarent. At¬
que haec quidem tranquillitas in his qui
magna gerunt ideo minima eflefolet,quia
6 illi minimi funt in magnis, Phoebum ve¬
ro meum tranquillitatis portum & magna
decent&maxima manent,quoniam in
magnis eft maximus.
Vicifeitudo amoris vnde nefeitur.
MAS ILIVS FICINVS
Amerigo Corfino, S. D.
P Rouerbium,C orfine,illud,(fi vis ama¬
ri ama ) vndenam maxime vimfuam
accepifle putamusiSi ab amore ipfo ratio¬
nem huius prouerbij feifeitabimur, forfi-
tam relpondebit, fe vfque adeo liberum
pretiofumque elfe, vt neque velit neque
valeat alio vllo emi vendiue pretio nili fe
iplo. Si autem virum quendam reuera a-
mantem amicumque interrogemus, iu
relpondebit, vt arbitror. Quifquis vehe¬
menter amat fe ipfe libi aufert quodam¬
modo deditque amato. Hunc ergo ama.
tus modo fanae mentis fit, tanquam rem
fuam curat.Chariflima enim fua cuiquecf
fe debent, fcit eriam, vt par pari referamr,
hominem deberi pro homine, pro volun¬
tate, fdlicet voluntatem. Acceditquod
qui amat.figuram eius quem amaifuoicol-
pit in animo , fit itaque amantis animus
tanquam Ipeculum quoddamin quo ama-
 Epiftolarum
tireiucet imago.Idcirco cum in amante
fc amarus agnofcar, amareillum compel-
lirur.Qupdlia natura quaeramusilliuspro-
uerbij veriutem,fic nos ferte docebit: A-
merem femper procreat fimilitudo. Simi-
Jitudoautcmnaiuraquaedam cft in pluri¬
bus eadem , nam fi hic iili fimilis eft, ille
quocuehuic eftncceflario fimilis.Eadem
ergo fimilitudo qua: hunc vt illum amet
compellit,iIlum quoque ad huncamandu
adducit. Similis enim aut in geminis fidi¬
bus aut duabus citharis temperatio efficit,
quemadmodum nos quotidie experimur,
Vt quotiens altera pulfatur, totiens mo¬
neatur & altera.S i praeceptores huiufmodi
aut non fatisfaciunt, aut minus forte de¬
clarant, conferamus iam nos ad Philolb-
phos, mi Corfinc, & quam potiffimum
inutui huius affectus caulam afferat audia¬
mus. Mutuam inter illos ben uolentiam
efic Aftrologi arbitrantur, in quorum ge-
nefi luminum, id eft, Solis & Luna: com¬
mutatio fueritjvidclicet fi me nafcente Sol
in Ariete, Luna in Sagittario -■ te nafcente
Sol in Sagittario, Luna in Ariete. Aut qui¬
bus fignum idem vellaltemfimile, idemq;
planetafimilifue afeenderit, aut benigni
planetae fimiliter angulum 6rientis alpe-
xerint, aut Venus in eadem natiuitaris
domo eodemque gradu fuerit conftituta.
Addunt Platonici, quorum vitam daemon
idem aut certe fimilis ducat. Phyfici vero
mortalefque,complexionis , nutritionis,
eruditionis , confuetudinis, confilij fimi-
litudinem, fimilis affedtus caufam efie vo¬
lunt. D enique vbi caufae plures concurrut,
ibi mutua beneuolentiavehementior re*
peritur,vbi omnes, illic Pythiae,Damo-
nifque, Piladis & Oreftis,refurgit affectus.
Quid plura ! Huiufmodi ratio, Amerigc,
Ioannem Caualcantem Marfiliumqne Pi¬
cinum iadiu diuino quodam amore con-
iunxit, ratio eadem Amcrigum quoque fe¬
liciter iam nobis adiungit. Quid de Ber-
nardoBemboVeneto dicam ? Hunc no¬
bis cum non ratio quaeda ciufinodifoium,
veru etiamprouidentia diuina coniunxit.
Verafoefis d Deo ad Deum.
M A RSILIVS FICINVS
Alexandro Braccio Mularum
Sacerdoti, S. D.
Lato nofterin Dialogo quiloninfcri-
bitur,cannina illa folum diuina ,uufi-
camufanimquefurore infida poetis exiffi-
mar^quz quando Muilca huniana cantan-
tnr, & cantorem ipfum & audientes quo¬
dammodo concitan: in furorem. Alcxan-
Liber I; 6jj
dri vero carminaheriad Marliliam fcrip-
taeffe talia moxdthara mea pluribus au¬
dientibus ccmprobauit, etiam paulo poli
loannesBaptifta Boninfegenius familia¬
ris nofter virapprime Latinis. Graecifque
literis eruditus.Quamcfcrem non tam dili¬
gentiae tuae,quae tamen eftnen mediocris,
quam mularum alpirationituam hanc de-’
bes Bracci poefim. Ergo poft hac mitte
precor amice mortales, & quandoquidem
adlpiranteDeocanis, caneDeum. Quod
quidem non Mofes (blum& Dauid, exte¬
rique Hebraeorum Propheta:, veru etiam
Zoroaftcr, Linus, Orpheus, Muleus, Mo-
feus,Empedocles, Parmenides, Heracli¬
tus, Xenophanes, manifefte nos religiofis
carminibus fuis admonuerunt. Admonue¬
re infuper Pythagoras atque Plato. Qui
Homerum Hefiodumque, quod partita
tanquam ingrati diuina ad homines, par-
tim tanquam impii humana ad Deos tran-
ftulerint, exhominum coetu ad inferos ex¬
pulerunt. Proinde fi, quod abfit, forte
quali Deo ingratusfblos cantabis horni-
nes,ingratos, vtplurimum,motufque can¬
tabis, quoties vero Deum canes, ( quod
potius te Ipero faifturum, ) toties tuum
cantum foauiter & feliciter comitabitur
Echo.
Sua mittenda fimt ad nos,
M ARSILIVS FIC INVS
Petro Soderino literis & moribus or-
natiffimo, S. D.
T 7 OluifepeSoderine dulciffimeadil-
V los qui Epiftolas meas a mc petif-
fent,noftrum ipfum archetypum mittere,
fedhaec meus mihi liber fumma cum que¬
rimonia ftatim obiiciebat: Noli eo me
mittere precor vbi ipfe non es mi pater.
Cum vero ad Petrum modo profirifei iu-
berem, nihil prorfus obiecit, vtpotequi,vt
videtur,intclligebat quando,, ad Soderi-
num proficifccretur fe a Marfilio non dif-
cefTurum.Ito ergo fcilicet adhunc,ito mi
liber, fine quo ego nufquam eo. At pofeis
nunc nonnihil viatici video,lego autem
nonreperio-in praefenria viaticum precio-
fius, quam Paulum Anthonium chariffi-
mum Petri meique fratrem. Huius igitur
nomen dulce viaticum ferto tecum. Et
quotiens hic te forte ih laribus fuis aipe-
xerit, totiens Marfili; nomine faluere
iubeco.
Libri primi finis.
Ili iSj
■AA=4W* * *

MARSILIVS FICINVS
FLORENTINVS,
TEDERICO VR BIN ATI SEMTER /#.
»ic?Oj (fi apprime duci fiapienti atque dementi,

PROOEMIVM.
K» Epiftolas meas iindi-
que collectas in libros
difiinguerem , placuit eas
qua ad Theologiam pra
cateris Platonicam perti-
,
nerent quafi ob materiam
ipfiam diurnas, ab altis E-
piftolis velut humanis fecernere in vnumaue
red-igere. Cumque vellem corpori huic quafi ob
materiam diurno, caput reitera diuinmappo-
nere,PedjericumVrbinatem Ducempracatcrii
,
libenter adfcripfi, cuius diuina virtus vt?li¬
tonice loquar,ipfam nonfiolumabfilutivirifiei
etiam confummati principis adeo impleuit
ideam, vtfi hunc Diogenes illeperfpexerit, qui
ideas excogitari pojfe negauit, iam non modo
easi»telligipo(]eanmo,fidetiamcemi oculis,
proculdttbio fit concejfurus.

M ARSILII FI CINI
FLORENTINI.
EPIST OLARVM
LIBER II.

Qu&fiiones quinque de mente. Rritma, Vtrum motus eius in finem ali¬

quem certum dirigatur necne*. Secunda, Vtrum motionis eius finis
Jit motus anflatus*. Tertia, Vtru(it particulare quidd,a an vmuef-
fltm*. Quarta,Vtru optatumfinem(uu quandoque confequi valeat ?
Quinta; Vtrumpofiquamad.eptaefifi.ne, aliquandoindedifcedat*.

S
MARSILIVS FICINVS
Conphilofophis luis, S. D.

Apientia lumino '"Iouis

ogmium creatoris capite
nata, Philolophis luis a-
matoribus przcipir, vt fi
velligia infima petant. Pallas enim Diui-
na progenies quae coelo demittitur alto,
aleas ipfa colit quas & condidit arces.
Monftrat prsterea nonpofle nos adfum-
ma rerum capita peruenire, nili prius in
caput anima: menrem,pofthabitisinfenc-
ribusanimatpartibus, afeendamus. Polli-

quandoque defiderent, mum caput aniraz collegerimus ibi pro-

fiunmafempercapicarerum potius quam cuIdubioiplbcapite,hoceftmcnte,mem
 Epiflolarum Liber L
tem procreaturos. Mentem inquam , &
Mi ucruz ipfius comitem,& fiunmi louis
' : ::c-
pii. mei qualem nuper in monte Ccelano
vna quadam lucubratione mentem men¬
te CTcauerim, nunc in medium vobis ad-
cucain, vt ipii qui longe fcecuudiores eftis
quamMarfilius, amulationequadam, vt
ita dixerim, prouocati prolem aliquando
louis Palladifque conlpeSu digniorem
parturiatis.
Naturalis cuiufaue fpeciei matus, quia certo a-
gitur ordine, ideo a certo quodam princi¬
pio ad certum finem dirigi dr pro-
uenire ccgncfatur.
O Mnis naturalis Ipeciei cuiufque mo¬
tus cena quadam ratione procedit.
Mam & aliter abamouetur lpccies,8t fpe-
cies qualibet eundem feruat lemper fuo in
motu tenorem, vt ab hoc in iftud,& ab ifto
deinceps in illud,modo quoda congruen-
tiffimo progrediaturseper atq;regrediatur
Quarimus vnde praecipue ordine eiufmo-
di motus accipiattDuo funt apud Philo lo-
phos motus tcrmini,a quo videlicet effluit,
& inquem profluit.Ab his terminis fuu or¬
dinem adipifcitur.Quamobremnon ab in¬
certo & inordinato in incenum &ordinis
expers oberrat, fed a certa quadam & or¬
dinata natura in certum quiddam ordina-
tumque dirigitur, quod cum natura illam
conueniat vnde motus incepir. Vnuquod¬
que enim ad fuum recurrit potius quam
alienum, alioquin&diffimiles rerum fpe-
cies nonnunquam fimilirer, & fimiles fae-
pediflimilitermouerentur,ac eadem Ipe-
cies alias atque alias modo diuerfo, & fpc-
cies diuerfs fepe modo eodem agitaren¬
tur. Adde praeterea quod auferretur mo¬
tionis illa fucceflio, qua gradatim dein¬
ceps per plures congrnofque gradus fbr-
malque decentes certo tempore profluit,
cenis tempomm cuniculis refluit. Adde
poftremo, quod non in talem quandam
vel regionem, vel qualitatem, vel fubftan-
tiam potius quam in quamlibet aliam quif-
que modus dirigeretur.
Ordinatifisimus mundi motus ad certum fnem
preuidentta diurna dirigitur.
S I motusfinguli ordine quodam mira¬
bili tranfiguntur.certc vniuerlus mun¬
di ipfius moffls ordinis perfe&ione non
caret-Sicut enim ab vniuerlo atque ad vni-
uerfum fiintfinguli,Cc ab vniuerfi ordine
accipiunt ordinjmjSc ad vniuerfi ordinem
referuntur. In hoc ip(b communi totius
ordine omnia quamuis diuerfifiima vna
quadamconuenientia&ratione redurii-
turin vnum. Igitur ab vno quodam ordi¬
natore ratione pleniflimo eunda ducun¬
tur. Siquidem ordo apprime rationabi¬
lis a fumma mentis ratione & lapientia
manat, in qua neceflario pralcripti funt
finesfinguli, ad quosdirigatlingula-Prasf
criptus eft finis etiam vniuerfi communis,
ad quem fines finguli perducantur.
fluos terminos habeat motus elementorum ,
plantarum atque brutorum.
/"'NVos terminos habpat motus ele-
V^mentorum , plantarum , anima¬
liumque brutorum non dubitamus. Ele¬
menta quidem alia grauitate quadam ad
centrum mundi defeendunt. Alia leuitate
adconcauumfphera» fuperioris afcendur.
Metus quoque plantarum ex virtute nu¬
triendi generandique profedus,in'plantas
ipfius lufficientealiroento & generatione
plantae fimilis terminatur. Idfim accidit
virtuti quae nobis ac brutis cum arboribus
eft communis. Brutorum animalium mo¬
tus, qui proprie ad lenium attinet, a for¬
ma fenfibili atque indigentia natura pro-
ceditper ea qua extrinlecus fentiuntur ad
explendam corporis indigentiam. Idem
natura illi contingit, quam habemus ipli
cum animalibus quibufque communem.
, Omnes ha quas modonarrauimus motio-
. nes,quoiiiam ad particulare quiddam ten¬
dunt, a particulari etiam vi prouenire nof-
cuntur. Arquein his, quos diximus, ter¬
minis quietem agunt fufficiencem , &
quantum earum natura requirit perficiun-
Sjtajliones quinque dementis motu.
S Vpereftvc de mentis humana motu
quaramus.Primo, Vtrum adaliquem
tendat finem nec nc ? Secundo, vtrum
motionis eius finis fit motus an flatus?
Tertio , vtrum particulare quiddam hoc
bonum fir vel vniuerfum ( Quarto, Vtrum
optatum finem fuum, id eft i ummum bo¬
num, quandoque confeqpi valeat?. Quin¬
to, Vtrum poftquam perfectum adepta eft
finem, aliquando inde dilcedar?
S
Mentis motus certum refipicitfinem.
I catera non fapienti cafu palfi.m o-
berrant, lea ordine quodam ra/tiona-v
bili ad quiddam maximepropriiun '& con--
uenientiflimum diriguntur, quo «icpror-
fiis perficiuntur, multo magis m«ns qus
<5$ 3 Marfilii Ficini
r-ss fuas quotidie ad finem quendam ra¬ bili potius quam mobili-conditione bo¬
tionabiliter ordinat, qua» aliis omnibus num que fuum optare, & denique cotfc-
qnotcunque jjrardiximus cft pcrfedior, qui. Huius rei indicium eft, quod mens ia
muito, inquam, magis naturali inftincw ftatu proficit magis quam in motu. Rnr-
Ordinatum finem aliquem refpicit, quo& fus, quod familiaria eius obicfta limt re-
ipfa ad votum perficiatur. Prsafertim, quia rum rationes aeternas, non mobiles mate¬
quemadmodum lingula vitas partes, id rias paffiones. Accedit quod quemadmo¬
eft,confuitationes & electiones & facul¬ dum vitae virtus fcilicet intelligentia& vo¬
tates ad fines fingulos referuntur, quasli¬ luntas vitra rerum mobilium fines ad fta-
bet enim harum proprium refpicit finem biles progreditur & aeternas, fic ipla vita
tanquam bonum. Sicvniuerfa vita ad fi¬ vitra mutationem quamlibet temporalem
nem bonumque fimiliter vniucrfum.Cum certe finem bonumque fuum in aternita-
enim partes quaslibetfcruiant toti, fequi- teconfequitur. Alioquin non poflet ani¬
tur vt ordo qui partibus ineft inuicem fit mus vnquam vel intelligendo vel appe¬
propter earum ordinem ad iplum totum tendo, terminos mobilium tranfgredi,nifi
maxime pertinentem. Ordo rurfus earun- eos fupergredi viuendo valeret. Denique
dem qui a<Pfij|es‘ fpeclat particulares a motus lemper eft imperfeftus tenditque
communi quodam dependeant totius or¬ ad aliud, ipfius vero finis, prasfertim fum-
dine qui ad communem totius finem pra- mi, ratio eft vt neque imperfedhis fit, ne¬
cipueconferat. Profedto fi motor quilibet que ad aliud quicquam progrediatur.
fui ipfius gratia mouet, confentaneum eft
mentem non ob aliam caufam fua quae}}: i v.. Mentis obieolum drfinis eftvniuer-
bet ad fines proprios ducere, nifi vt ad fum verum atque bonum.
communem mentis finem bonumqj con¬
ducant. Denique quis adeo mentisinops,
vt opinetur mentem anniti tam natura
S £d nunquid proprium qniddam ve¬
rum bonumque finis intelligentia vo-
quam propofito lingulis diuerfilque ad luntatifque dicitur i An vniuerfum i Vni-
vnum quiddam ordinem exhibere, nili ip- uerfum certe. Quoniam intelleftus am-
ia quoque ordinem quendam haberet ad. pliffimam quandam eius,quod Philofopbi
vnum?Nempe cum vltimus communifque ens verumque & bonum nominant, con¬
finis vbique reliquos moueat.Eft enim pri¬ cipit'notionem. Sub quaquicquid vel elfe
mum quod appetitur cuius gratia catera poteft penitus comprehenditur. Hoc ip-
appetuntur. Nimium fi vltimus iple com¬ lum quid ens verumque & bonum dicitur
munifque abfit omnino reliqui adelfe non omnia continefis. Peripatetici efle putant
poliunt. Nifi enim abfoluta totius asdificij commune humani intellectus obieemm.
forma praferipta fit architefto, nunquam Quia ficut obie&um lenius fenfibile fit,
diuerfi miniftri eo ordine qui ad totum ip- intelledtus ipfius obie&um intelligibilc di¬
fum conducat ad diuerfa opera mouebun- citur. Inteiligibile autem amplitudine fua
tur.Imo vefo nullo padto ad minifteria omnia comprehendit. Knrfus intelleftus
pra finita mittentur ab illo qui non ipfe natura afficitur ad totam entis amplitudi¬
prius communem totius operis terminum nem comprehendendam, ac in eius no¬
habueritprjfinitum. tione omnia conlpicit, viciffimque in om¬
nium notione infpicit iplum: Praterea fub
Finis motionis intdleciudis non eft ratione veri intelligit, lub rationeboniap-
motusftdftatus. petit omnia. Hasc autem vtraque ad ra¬

S tionem entis Peripatetici referunt. Vtrum

I motionis intelledualis finis eft ipfe vero bonum ente latius fit,quodPlatonici
motus, cene mouetnr vtmoueatur, putant, nec ne, ad propofitam quftionem
rurfulquevt moueatur deinceps fine fine nihil referre videtur.Vtamur igitur in pra-
mouetur, hinc efficitur vt in iplo motuiu- fentiatribus his,fi placet,nominibus, {a-
giter 'perfeuerans moueri non delinat, licet ente, vero, & bono tanquam idem
ideoque nec viuere delinat vnquam ne¬ fignificantibns,nam in commentariis Phi-
que cognofcere. Forlitant hic ille iugis eft lebi dibgentiusifta difeuifimus. Quaren-
animi moms quo lemperagi viuereani- dum videtur in primis vtrum intellectus
mus a Platonicis nonnullis exillimatur. quicquid fub ente concluditur perlpicue
Puto autem mentem quandoquidem fla¬ poffit attingere ? poteft vti^ie. Diuidire-
tum nolcit iudicatque iplum mutatione nim ipfum in genera decem gencralifli-
praftantiorem, atque naturaliter appetit ma, rurfulque genera decem in genera
illum ylHamotumj in habitu quodam fta: fubalterna gradadm fub ipfis quam piun-
 Epiftolarum Liber IL
ru. Deinde ipccrt; quafdam vlrimas fub
generibus collocat fubaltcrnis. Denique
spccicbcs Ungula fubiicit, vt ita dixerim,
ablqoe fine. Si intellectus poteft ens ip¬
fum tan quam totum quiddam deferibere,
atque ipfum in cuncta eius quali membra
gradatim diuidete, ea quz tam inuicem
quam ad totum diligentiffime compara¬
re, quis non videat hunc natura emis ip-
fiusvniuerficfle capacem ? Qui enim to¬
tum ipfum in fua forma videt eiufque ter¬
minos atque gradus per quos propagatur
vndique profpicit, abfque dubio poteft
•ingula , quz illis terminis comprehen¬
duntur , media comprehendere. Mitto
tunc quod cum apud Platonicos fuper
ens atque fub ente queat ipfum vnum bo¬
numque excogitate,multo magis'totam
eius latitudinem vndique percurrere po¬
terit. Certe poft notionem cntis,quod vo¬
cabulum fzpius iam repetimus, etia quod
ab eo diucrfiffimam fingi poteft, ideft non
ens pro arbitrio cogitat. Si poteft ab illo
ad hoc infinite inde diftans percurrere,
multomagis ppr quaelibet quz fub illo qua¬
li media continentur. Hinc Ariftotelcs in¬
quit: Sicut materia, quz vltimum eft na¬
turalium . omnes poteft corporeas indue¬
re formas, omniaque hoc parfto corpora-
bafieri,ficintellerftumqui, vt ita loquar,
fupernaturalium vltimum eft fupremum-
que naturalium , fpiritales omnes rerum
omnium formas accipere poffe, omnefq;
cuadete. Quemadmodum vniuerium fub
ratione entis atque veri obie&um eft in¬
tellectus, ita fub tationeboni eft volunta¬
tis obiedum. Quidnam intellerftusjnqui-
rit ?Nili cunfta in fe fuo modo pingendo
transformate omnia in leipfumrQuid rur-
fus voluntas annititur? Nili omnibus om¬
nium modo fruendo leipfam in omnia
transformare ? Ille ergo conatur vtvniuer-
fum fiat quodammodo intelledtus,hzc au¬
tem vt voluntas iit vniuerfum Vtrumque
igitur naturalis ad hoc vergit animi nixus,
quemadmodum inquit Ln Metaphyiicis
Auicenna. vt animus ipfe modo luo totus
munduseuadat. Videmus enim quemli¬
bet animum naturali inftinfiu & conti¬
nuo nixu conari, vtcun&averaintelledhj
cognofcat,& eundis bonis voluntate frua-
Animi origo finifique efi fiolam infinitum
■verum atque bonam.
M -miniffc vero oportet vniuerium
ipfum, quod eife dicimus animi fi¬
nem, efle penitus infinitum. Finem enim
cuiuique przcipuum propriumque puta¬
659
mus quod proprie res cuscue fummope'
re appetit canquam iummum cuique bo¬
num, cuius gratiam petit agitqne reiiquaj
in quo tandem quiefeit c ituro , a deo vt
finem naturz apperitufque ftimulo iam
prorfus imponat, Intellectui vero noftro
conditio bzc in nata eft, vt rei cUiufquc re¬
quirat cauiam , rurfufque caufz caufamt.
Ideo non cefiat vnquam inqilifitio intcl-
ledus, nifi eam caufam reperiat,cuius nul¬
la fit caufa,fedipfacaufa caularum. Id zu-
temioluseft Deus immenfus. Voluntati?
quoque affedus nullo fariatur bono, qua¬
tenus putamus bonum przterea abud iu-
pereile. Solo igitur eo fariatur bono vitra
quod nihil eft boni. Quid autem hoc aliud
eft, nifi Deus immenfus i Igitur quicquid
aut veri aut boni oifertut quod certos ha-
beatgradus quamuis quamplurimos, ad¬
huc plures intelledu requiris & vlterius
appetis voluntate. Vndenufquam nifi in
vero bonoque immenfo potes quiefccre,
neque finem nifi in infinito potes facere.
C u vero res quequz in propria eius quief
cat origine vnde efficitur & vbi perfici¬
tur, animus vero riofter in folo infinito
quiefeere valeat/equitur vtfolum quod in¬
finitum, fitpropria eius origo. V ocari au¬
tem id ipfum proprie debet ipfa infinitas
& zternitas, potius quam vel zternmn
quiddam vel infinitum. Quoniam veroef-
fedus caufz proximus euaditcaufz ipfi ii-
millimiiSjConfequens eft vt anima infinita
quedammodo virtus fit & Zterna,alio-
qain ad finem nunquam proprie vergeret
infinirum.Hinc nimirum efficitur vt non¬
nulli finr inter homines qui contenti fub
coelo viuant opibufque temporalibus im¬
pleantur.
Animus optatum finem bonumque fisum
quandoque confequi poteft.
Oteft aurem perfedum finem fiiurri
aliquando rationalis animus aifequi.
Si enim quz minus in natura perfeda fut
naturalem perfedionem fuam in quzfiti
finis habitu confequunurr, multo magis
animus qui & perfediffimus eft, & finis
omnium naturalium. Si quz finem neque
aliis neque fibiipfa przfaibunt, aliquan¬
do fineeongruo potiuntur, multo magis
& mens, quz finem fuum aucupatur & rc-
perit, fineityalrfus multis inftituit, multo¬
rum przfagit, videt & omnium. Si natu¬
ralis potentia in rebus vel minimis non eft
inanis, certenoneftinanisin animo,qui
vlque adeo magnus exiftit,vt quanto in-
teruallo minima quzque a maximis exce¬
dantur examuffim dimetiatur- Accedit
quod animus haudquaquam fiacte ce?*
€60 Marfilii Ficini
Tum naturaliter fequeretur nifi polfetekaf-
feeui-Qua enim abapotentia mouetur ad
illum, nili qua poteft etiam pcruenirc? Vi¬
demus prpterea illum , quando impenfe
contendit,mulrum in emfmodi motu pro¬
ficere. QUa vero virtute proficit, eadem
quandoque perficitur. Videmus denique
vehementius paularim vehementiufque
moueri, quemadmodum elemetum quid¬
libet quo naturali termino propinquat
magis, eo mouetur velocius. Ergo ficuti
neque elementum, itanequemens ab alio
in aliud femper prster terminum fruftra
progreditur,led terminum quandoque at¬
tingit fui ipfius gratia exoptatum. S unt au¬
tem in rebus adHonibufque naturalibus &
humanis principia quadam, funt & fines.
Cotra naturam ipfam rationemque prin¬
cipi; eft, ab alio femper principio ad aliud
afeendere fine principio. Contra ratio¬
nem finis eft a fine deinceps in finem def-
cenderefine fine. Omnis adtio i furnmo
agente, omnis appetitio afine lummo du¬
cit originem. Quacunque enim propter
aliud talia funt vel talia, ad ipfum quod
propter fe tale exiftit necefiario reducun¬
tur; Igituf fi vtrinquefummadefunt, ne¬
que a&ioprorfus.incipietvlla, neque ap¬
petitus aliquis incitabitur. Denique cum
motor fui ipfius gratia moueat, vbi fum-
museftmotor,fummusfinispariter repe-
ritur.Idque & in ordine rerum quolibet,
verum eft, & in ordine firoiliter vniuerfi.
Sed iuuat rationem de raente-fuperiorelh
aliquanto latius explicare. Si quis a nobis
quarrat, vtrum horum perfectius fit, intel -
lectos ne an fenlus, inteiligibile ne an fen-
fibile ? promittemus ei nos quod defide-
rat protinus oftenluros , fi modo nobis
prius ad hoc vnum iple relponderit. Scis
o amice, qui me rogas, elfe aliquid in te
ipfo quod aliquam habet vtrorumque no¬
titiam, notitiam , inquam, intellectos ip¬
fius & fenfus, rurlum inteftigibilis atque
fenfibilis.Eadem enim vis qua hac inui*
cem comparat, iam vtraque quodammo¬
do videt. Relponde igitur , nunquid vis
eiufinodifit intellectos an fenlus? Relpon¬
de, qualo, libenter. Vt hac ego relpon-
fionetua, mox tua illi interrogationi ref
pondeam. Iam igitur tefic audio rcfpon-
dentem. Virtus eiulmodi non eft lenfus.
Omnes enim continue lenfibus vtimur, ac
maxime & intcntifiGme vtimur. Si igitur
fenlusviderefepoflet&illa, vel omnes vel
quamp!tirimifacileque& clare vim iplam
fentiendi&intelligendi atqueintelligibi-
liafcnfibiliaque cognolcerent. Cum vero
pauciffimi fint, qui ilia cognofcant omnia.
atqj ij quidem vix & non nili dhfcrna in-
telligentia argumentatione cognofcant,
certum cftfenjum nequaquam nolfevel
fe ipfum vel intelleclum 8c intellectus ob¬
jecta. Imo vero hac omnia confiat ab is.
telle&u cognofci. Praterea vis illa qna de
vtrifque perquirit, eadem eft ac illa qua e-
tiam ratiocinando hac inuenit, & ratione
concludit vtrum fit inter illa perfeftiuse
Quod autem ratiocinando quaerit ratio-
nemqueaflignat,ratioeft,nonfenfus.Igi.
tur folus intelledtos eft qui hac omnia no-
uit. Igitur & ego priori tua illi quaftioni
iam irarefpondco.Tanto laltem perfectior
intelledtos eft fenfiis,quanto vis eius latius
perfe&iufque propagatur agendo, fenlus,
vt ipfe monftrabas,neque feipfum, neque
intelledtom intelledtofque obiefla poteft
agnofcere,intelleftus aure vtraque nofeit.
Accedit alius quidem perfedtionis gradus.
Quippe intelledtos quando fe atque fensfi
cateraque quantum ad perfdSionis atti¬
net gradus inuicem comparat, iamfum-
mam ipfam perfetftionisformam quali an¬
te oculos habet, ad quam vtraque confe-
rens,quod ad ipliim accedit propinquius,
idem iudicat elfe perfectius. Si fummam
perfedtionis attingit formam,proculdubio
ex fumma quadam ad eam proportione
hanc attingit. Non fulum igitur perfectior
eft quam fenlus,led etiam pene poft perfe-
dtionem ipfam fumme perfectos. Video
tertium infuper perfectionis intelligentia:
gradum,nam dumquaerit iudicatquefe-
ipfam, certe reflectitur in feiplam. Quod
autem tale eft etiam in feipfo exiftit & per¬
manet, eft infuper incorporeum penitus
atque fimplex. Denique cum ex feipfo ad
le ipfum motu circulari progrediatur, po¬
teft vtique fempiterne moueri,hoc eft age¬
re femper &viuere. Mitto quod intelle-
dius tanquam perfectior paucioribus eft
communis, feriulque & rarius exercetur,
ac tanquam finis poteft vegetationis vfum
fenfumque conceditur. Dat fenfui regu¬
lam atque leges fi nemque prsefcribit,feip¬
fum ad agendum pro arbitrio ducit quan¬
do ratiocinatur atque conlultat. Senfus
autem, vbirado non refiftit.inftincto fem-
per natura: propellitur. Mitto quod rauo
laepe aliter eligit quam fenfus & vfus cor¬
poris exigat,quia videlicet electionis prin¬
cipium non pendet a corpore, alioquin fi¬
nis eius lemper Ipedaret ad corpus. Ra¬
tionem certe in motufuo nequaquam fub-
di corporibus ex eo peripicitur quod fpe-
culandotranfcendir corpora, confultan-
do le ad diuerla oppofitaque extedir, cli-
gedo corporis inclinationi fepe repugnat.
Quare
 Epiftolarum, Liber IL
Quire mukominus in eflentia vitaque
corporibus nnllis fubiicicur. Quid ? quod
fcnfcs procedente ztare quodammodo
hebetari videtur, intellegas vero nequa¬
quam, potefttamen ab intentione fpecu-
lationis auerti, quando in curando colcn
do que corpore nimium occupatur. Quid?
quod fenfus ipfius obiectum quoties vehe-
rr.entius eft,l*diifubito fenfum , atq/poft
illius occurfiim non poteft e velHgio fen¬
fus debiliora difeernete Sic offendit ocu¬
lum fplcndor exuberantior, ficoffendit au¬
res ftrepitus vehementior. M ens vero con¬
tra, ab excellentiflimo lui obiedio neque
Jiditur , neque confunditur. Imo eo co¬
gnito inferiora fimul darius veriufque dif-
cemit. Quod quidem mentis naturam ef-
fe fignificat fummopere fpiritalem & ex¬
cellentem. Quid: quod fenlus iblis corpo¬
reis terminatur obie&is, intellectos autem
fecudum intimam adtionem ab omnibus
emergit corporibus, vtpote qui fecundum
effentiam atque vitam non iit lubmerius.
Formas corporales feparat a materi* paf-
fionibus , formas qnoque illas qu* per fe
penitus funt incorporea dife emit a corpo-
ralifaus,quippe qui ipfe a materi* paffioni-
bus atque a corporalis form* conditioni¬
bus fitfeparatus. Prx ter ea fenfus particu¬
laribus folum obie&is eft contentus.Fami-
liaria vero intclleffus obiedia rationes ipfe
rerum funt vniuerfales & fempiternx.quas
non aliter quam per prxeipuam quandam
ad ipfas proportionem familiariter poteft
attingere,ex quo apparet ipfe quoque ab-
folatus & fempiternus. Pr*fcrtim quia ra¬
tiones ciuftnodi per Ipecies quafdam attin¬
git , quas ipfemet & fecit &fufeipit. Quas
effe necelfarium eft a materi* paflionibus
abfolutas , alioquinrationesidealque illas
referre non poflent. Intellecius autem ipfe
nifi a materi* paflionibus liber exifterer,
fpecies eiufmodineque hoc patftofacere
poffer, neque lufcipere.
Mens nugis quamfehfis optatumfinem con-
fetjuipoteft.
R Atio quidem nobis propria eft, non
enim-beftiis eam Dcusinfiadic, alio-
quin dedifieceifilem fermonem tanquam
rationis interpretem, manum inluper tan.
(piam rationis miniftram Sdnftrumentum,
przterea videremus in beftiis aliqua con-
lultationisvarietatifqueindicia.Nnnc au¬
tem videmus eas nunquam aliter fecere
qua quodimptiliu natur*, adneceffitate
dumtaxat corporis impelluntur.Qmnesa-
ran e* fimiliter texunt telam,neque texere
661
difeunt, neque tempore qcamcis longo in
melius texendo proficiunt. Poftremo ap¬
parerent in brutis certaqu*dam religionis
inditiaarqueopera omnibus manifefta V-
bi enim intelleous adeft , qui tanquam o-
culus quidam eft ad lumen intelligibile
confuturus,ibi quoqneintelligibilelumen,
quiDeus eftjlucetjlufpici ur,amatur & co¬
litur. Quanto intelleftus perfectior eft
quam fenius,tanto feltem homo pcrfedliot
eft quam brumm,atque ex hoc ipfo eft per¬
fectior quod habet ipfe proprium , bcftiis
non commnne.Itaque propter intelligen-
tiam tantum perfectior indicatur. Prxfer-
timtum intelligenti* munere ad infinitam
perfeftionem, qui Deus eft,affectu, Ipecu-
latione,cultuque accedat .Perfe&io autem
cuiufque przcipua inconuenientis finis
poflelfione confidit. Cuius quidem confe-
cutio tanto facilior eft& plenior,quanto in¬
nata perfectio vberior. Vbi enim perfectio
illa formalisquarinnafcicurab initio pr*-
ualet, ibidem n2turx ordine finalis ipfe
perfectio abundantius & facilius fejiciuf-
que conceditLir.fiqoidem illa huic obfequi-
£ur,nec illius obfequio prouenit.Vnde con¬
cluditur vr multo magis feciliulque ratio
quam fenlus, homo quam brutum, finem
congruum optatumque confequi poflit.
Immortalis animus in corpore mortali
fimper ejl mifer.
E Xperimur aurem in nobis beftiam
noftram , id eft, fenfem, finem fuum
bonumque fepilsime confequi, quando
fcilicet, fufficientis obiectifui coniequui
tione, quanmm ad ipfem pertinet,pror-
fns impletur , homo vero nofter, id eft,
ratio , quando finem confequatur opta¬
tum non experimur. Nam in fummisef-
fec corporis voluptatibus, quando fenlus
ipfe , quantum in fe eft|, impletur omni¬
no , ratio adhuc vehementer lollicitatur,
fenlumque ibllicirat. Siue enim fenfibus
obfequi velit,femper aliquid &ipicatur,no-
ua machinatur oble&amenta, continue,
nefeio quid vitra requirit.Siue fenfibus re¬
pugnare contendat, vitam reddit laborio-
fem. Vtrobique Igitur non folum ipfenon
eft fcelix, verum etiam fenfus ipfius fceli-
citatem penitus interturbat. Siue iam do¬
muerit fenlum feque in feipfe collegerit,
tunc propria impellente naturp rationes
rerum caufafque perquirit. Vbi autinue-
nitfepc quodnol!et,aut noninuenit fepe
quod vellet, aut forte non tantum com¬
prehendit , quantum cupit & capitScm-
per cerre ambigit, & vacillat, & angitur.
66i Marmii ricini
Cum 'igitur hnfqtnun quieta fit, certe
nunquam dum fic afficitur , vel ipla fine
potimr optato , vel fenfum praefente iam
fine luo potiri permittit.Nihil vero irratio¬
nabilius fingi poteft quam homine,quiper
rationem eft animalium,imb omnium qua
fiib coelo lirat, perfe&ilfimus; perfediffi-
mus,Inquam, quantum ad formalem per¬
fectionem illam qua tributa nobis eft ab
initio, ob eandem rationem efle omnium
iinperfccttffimum, quantum ad finalem il¬
lam perfectionem adquam confequendam
perfectio prima tribuitur. Hic eflevidetur
iufeliciffimus ille Prometheus , qui di-
uinafapientia Palladisinftru&us, ignem¬
que coeleftem in rationem adeptus ob hoc
iplum in fumino vertice raontis.hoc eft,in
' ipfa contemplationis arce, ob continuum
auis rapaciffima morlum in.inquifitionis
ftimnlum, milerrimus omnium merito ra¬
dicatur, donec transferatur eodem', vnde
olim acceperatignem, vtquemadmodum
vno 'illo luminis luperni radiolo nunc afsi-
due ftimulatur ad totum,fic toto deinde lu¬
mine penitus impleatur.
Homo quam difficile extra habitum natura-
' km ,fofitusfelicitatemfequitur,tam
facile hanc in naturalem
habitum reptatus
ajfequitur.
Ationes de facilitate' felicitatis hu¬
manat in luperioribus primo nobis
addu&£,veritatem iplam naturali quodam
ordine monftrare perlpicue videbantur.
Vndenam igitur , quemadmodum expe¬
rientia docet, tanta nobis ad beatitudi-
nem contendentibus opponitur difficul¬
tas > Vtgradeillud Syfiphifaxum per mon¬
tis ardua iurlum voluere videamur. Quid
mirum ? Summa Olympi montis faftigia
petimus.Innma» vallis habitamus abyflum.
Onerofiffimi corporis farcina pratmimur.
Dum anhelamus in arduum fepe tam ip-
. fopondere quam praeruptis vndique rupi-
businpratcepsrepente relabimur. Quid,
quod illinc offendicula& obftacula quam-
plurima detinent ? Illinc pratorum quo¬
rumdam blandimenta noxia-demorantur.
Sic igitur, heu miferis! fic extra fublimem
patriam religatis in infimo nihil vfquam
obiicitur non valde difficile, nihil occurrit
nonvndiquc miferum. Quidnam ad am¬
biguitatem eiufmqdi relpondebimus ? Il¬
linc argumentatio’facilitatem fummam
polliceoatur, hinc experientia luminaro
pariter monftrat difficultatem. Tantam
denique litem lola nobis lex Molaica diri;
met. Extra naturae prim x. ordinem ptfiri
fumus,praeter natura ordinem, proh do¬
lor ! agimus atque patimur, primus homo
quam facile primum omniDo conuerfns
ad Deum felicitatem accipere poterat,
tam facile deinde illinc aduerfus ipfama-
mifit facilitatem. Ctrnda igitur parentis
primi propago tam difficile extra naturz
prioris ordinem polita beatitudinem re¬
cipit, quam facile in ordmem ipfum refH-
tuta reciperet. Quid vero dicent adifta
Philofophi ? Magi quidem Zoroaftris Ho-
ftanifque fedatores fimile quiddam affe¬
rent, aiunt enim ob antiquam quandam
humanae mentis infirmitatem omnia no-
bjs infirma difficiliaque contingere.- Ac fi
quis temperationem anima; reftimerit
omnia iam fore dilpofita. Huic quoque
non diflonat illud Pythagoreorum atque
Platonicorum; Animam videlicet idcirco
tot in mundo fenfibili malis affligi quia fen-
fibilium bonorum auiditate nimis jikfta
bona intelligibilis mundi imprudentera-
mifit. Peripatetici forte dicent hominem
potius quam brutum a fine proprio aberra-
re,quialib ero mouctur arbitrio, vnde hinc
tur contecturis, poteft prteuaricari. Ani¬
mal autem irrationale non ducitur a feip-
lo , fed ab ipfa natura? prouidentia nun¬
quam errante ad finem fibi conucnien-
tem, tanquam ad lignum fagitta dirigitur.
Error aurem ille nofter atquepraeuaricatio
cum i)on a natura: defeftu proueniat/eda
varietate rationis& obliquitate confilij, ne¬
quaquam dilperdit potentiam naturalem,
fed turbatpotius voluniatem. Atqueficut
in elemento etiam extra locum proprium
pofiro,vna cum natura feruatur vis atque
inclinatio ad terminum proprium natura¬
lis, quapoteft aliquando luam repeterere-
gionem, fic inhomine etiam poftquama
reClo tramite aberrauit, reflare putant na¬
turalem tum tramitis , tumterminirepe-
tendi- potentiam. Denique exadliffima
Theologorum examinatio rem omnem
breuiter ita concludit. Nonpoteft vllaad
motum aliquem inclinatio amplior effe
quam motor. Cum igimr animiinclinatio
praecipue vergat ad infinitum,n<mirum de¬
pendet folum ab infinito. Si enim a deter¬
minata quadam caula poftDeum anima:
motricequam proximeproueniret,ad fi¬
nem quoque dumtaxat vergeret termina¬
ram. Siquidem mouendi virtus qtiamuisin
infinito principiofitinfinita, tamen in fe-
quente caula, qua: determinata eft, termi¬
natur. Ac motus mouentis proximi potius
quamremotifequkurqualitatem- Qua®:
 Epiftoiarum, Liber II.
©firem notor iplc qui animum proprie
vertit ad infinitum eft ipfamctibltun inii-
mtapoteftas, qnz mentem pro libera vo-
luntatis natura modo quodam mouct ad
eligendas vias maxime libero. Rutius pro
;ofinita mouentis potentia ad appetendum
finem vfque adeo incitat vtnon appetere
neqceat.Simotuseiufmodinonpoteftquo
dirigitur peruemre, nullus ytique poterit,
Vbi infinita viget potentia, ibidem lnfini-
ta fapientia atque bonitas dominatur HzC
autem neque quicquam mouct incaUum,
neque bonum vllum prartermittit alicui
quod accipi iam poflit & debeat, proinde
cum homo tum ob rationis contemplatio-
nilque vliim ad Angelos beatifiimos, tum
ob diuinum cultum ad Deum beatitudinis
fontem multo propinquius accedat quam
beftiat, necefle eft eum aliquando polle in
optati finis pofleflione fore multo beatio-
rem.VtquifupernisfimiliorcfttamvoIun-
tatis ardore quam intclhgentiz lumine, fi-
militcrfic vitat felicitate Gmilior.Siquidcm
avitat virtute intelligendi voluendique vir-
tus & excellentiaproficifcitur.Nunc vero
in corpore hoc tum propter corporis ipfius
imbecillitatem infirmitatemque, & rerum
omnium indigentiam , propter conti-
nuam mentis anxietatem eft longe mife-
rior.Quapropter.quadifficilefoelicitatem
Ciam in corpore terreno,intemperato, ca-
dueo, animus coeleftis & immortaliscon-
tinue fequitur, tam facile hanc vela cor-
pore liber, vel in corpore temperato, im-
mortali, ccelefti,confequitur.Nonvidetur
FINIS QV1NQVE
de flente.
Super fenfum eft intellectus. Super fenfibile eft mtelhgibtle. Super
mentes noftros, funt alii mentes, fuper formas
corporales, fttnt forma incorporales.
MARS ILI VS FI GIN V S FL ORENTINVS
.-Conphilofophis luis
Vid inrebiis' tam naturalibus ,
quam humanis verius meliuf-
ve fit s quotidie ratiocinando
~ & conftdtando quaerimus , at-
queinucnimus. In quo quidem difeurfii
communibus iacotporeifque quibufdam
66y
aurem finis ipfc naturalis exiftere, nifi ifi
habitu naturali. Habitus autem feuipiter-
nianimi maxime naturalis efic videtur, vt
fuoin corpore viuatiam fempiterno Hinc
neceflaria ratione concluditur, immorta-
litatem, claritatemque animi poiTe ac de-
bete quandoque in corpus proprium efful-
gere. In quo quidem ftatu folumfumma
hominis beatitudo completur. Atque hzc
quidem Prophetarum Theologcrumque
fententia ,a Magis & Mercurialibus, Phi-
lolophis & Platonicis confirmantur,
Mens adeptu beatitudinem nunquam
amittit.
/'“'NVando vero infinitum attingat ani-
ma finem, cum ea przcipue ratione
hunc attingat, quahinc affiritur,& trahi-
tur,& perducitur;attingit vtiquefinefine.
-Si potuit ex finito quodam gradu qui mfi-
nite diftat ad immenlum quandocj refur-
gere,poteftetiam in ipfo immenlo infini-
te manere. Pra»fertim,quia eadem infinita
poteftas, quat tam lonLe traxerat adfcip-
fum vehementius quam explicari polfit, in
fe proxime retinet In bono autem infinito
nequequicquamfingimalipoteft.&quic-
quid boni fingi optarique poteft, plenifsi-
me-repetitur, lllu: igitur atterna vita, cha-
rifsimum intelligcntiai lumen, ftatus muta-
tione carens, habitus priuationis expers,
fecura rntaque totius pofielsio boni, gau-
dium vndique plenum,
QVuESTIONVM
S. D.;. '■ '
veritatis bonitatifveregulis vtiihur. Atque
ea de quibus agimr, ad incorpoream
commnnemqne & fummain veritatis bo-
nitatiluc formam comparando referimus,
Vt quod ad ipfius gradum inter-aliaprb.
pius videtur accedere , idefie cattcris
KKk i;
6 6 a. Marfilij Ficini
verius ac melius fodicetur. Hoc autem
totrnn non fenfu facimus, fed ratione , fela
enim in hominibus ratio eft,qtue rerum ra¬
tiones aflignat, atque ratiocinando com¬
munibus regulis ad communem formam
ungula comparat Hinc duo przcipue con-.
cludunmr. Primum, rationem fenfu verio--
xem admodum meliorem que exiftere , fi-
quidem fbld hzc nobis ad iummam veri¬
tatem & bonitatem tam difcurlu quam af¬
fectu fe confert, Et cum de ipfa veritate
fenfus & bonitate , qualifeunque illa fit,
agitur,hoc ipfum non fenfus vllopacto/ed
ratio perficit. Secundum , quod quanto
ratio verior & melior eft quam fenlus, tan¬
to faltem qua; rationis obiedta dicuntur,ve-
riora melioraque funtquamobiecta.Pra:-
fertim, quia quoties deremm fenfibilium
veritate vel bonitate perquiritur.non aliter
hoc ipfum velindagaripoteft-, velinueni-
ri quam vjftute quadam, &luceintelligi-'
bilium rationum atquefornjarum.Quam-
obrem inteiligibilia hate, qute intelledus
obiecta dicuntur, id eft, rationes ipfse re¬
rum incorporales atque formae a materiae
paffionibus abfoluta: verius meliufq; fent,
•ideoque magis’jin rerum natura ridentur
exiftere ,.quam formae corporum qua; fena
fibus offeruntur.-Accedit ad hac ,quod
quemadmodum fenfibile-mouet fenfum,
fic quodammodo intelJigibileintellectum,
Si non poffumus qua; infra nosfuntperci-
pere.nifi ab illis peripeciesquafdam quo¬
dammodo moueamur; multominus poffii.-
mus quicquam fuper nos concipere, nifi
moueamur ab ipfo , vt mens eius femine
praegnans, prolem inde-parturiat praeftan-
tioris fubftanfi* fimiiem. Mens enim vir-
mte omnino propria nihil ederet. vn-
quam, nifi vel inferius, vel inaequale. Er¬
go quando mens ad ipfum intelligibile
furgrt, tam fenfibiji verius , quam faepe
ipfa mente prmftantius, necefle eft eam
1 ad; ipfiim fcpra feipfam illius virrnte ‘pe¬
nitus eleuare. Hoc ipfum nifi effet quic¬
quam nifiverius exifteretquam ftnfibfte,
certe veriusintelleiSam mouere non poft
fet , quam fenfibile fenfum. Nunc au¬
tem longe verius mouet , quandoqui¬
dem magisperaucit tam ad verum,-quam,
ad veritatis cuiuilibet rationem. "Quid
enim verum fit propria ratione, & quiff
ipfa fit ratio veritatis, ac viciflim veritas
rarionis, haud fcnfu ».fed rattqne-perei-
Si quis autem dixerit, mentem.ab a-
ftenis ve!-exainfecis adiatdiigeatiatnnon
moueri-,ifed;ipfatnet-prpprii:. Mmirabiit
.(quadam virtute fuas.fibi fpecies , fua ob-
iecta concipere.dicemns ex eo fecni, mas-
iem efle incorpoream penitus & ztemam,
fi nequaquam ab alio,!ed a feipfa moucmr,
fiiacue virtutefpecies fice rationes conti,
pit incorporeas & sternas. Vera enim ca-
iufque ratio cum aliter aliquandofehabe-
re non poflit, eft fempiterna. Czterum
iftis addemus. Si non deeft menti fimpli-
cifluna qusdam forma & perfedtiffima,
imo ddeft, per quam & ad quam de (im¬
plicitate perfectioneque rerum cmnium
dixerit , ac feipfam multis fimpliciorem
perfebtiorem que, multa quoque ipfa fim-
pliciora & perfe&iora effe concludit. Si,
inquam, non deeft mentalis quzdamfor¬
ma , fed adeft, multominus vniuerfo deeft,
imb vero multomagis ineft.Ac mensab il¬
la vim accipit quamoueaturadillmAd-
demus prsterea, humanam mentem fum-
mam quidem .efle in formarum genere
naturaliom,quoniam formas concipit fiue
fufeipitpuriores, & perfeftiores, quarum
comparatione naturales nihil/pendat. Ve¬
rum noneffe in mentium ordine fummam,
quoniam nonfitveriffima.ideft, fumme
veridica, cumnoxij faltem vitio corporis
fspeambigat & fallatur .Mens vero illa vi¬
detur efle veriffima, quz nihil vnquam ad¬
mittit falfi,nihil prorfus ambisui.Quoniam
verhquicquid ycrius eft, id eft , & magis
potentiuique exiftit, fequimr fupra men¬
tem noftram mentes alias efle admodum
veriores,qus a falfo remotiores finqquam
noftra-j&c. deniquefeper omnes quandam
efle fummam .atque veriffimam , in qua
non aliud fit mens quam veritas, nona-
liudiptelligere fit quam velle. Quzcum
fcecuridiflifna fit ,'-itnb ipfa fecunditas,
mentes deinceps quam plurimas tanquam
filias procreet/emet,illuftret.Veriotesau-
tem mentes, yeriores quoque rerum poffi-
dent rationes, veriffima vero veriifimas.
Vnde concluditur,rationes remm incor-
poralesvqua: ab humanaratiohe pro' ar¬
bitrio cogitantur, non effe figmenta quz-
dam,ficut iliis qpi fenlibus potius quam ra-
tione viqunt, atque res fodicant, forfitan
videretur, imo-vero fuper nos in diuina
quadam mente , tanquam fupercoelefli
-fole verifsima rationum omnium lumina
ciarifsimeperiucere.Vnde in mentes alias
quz inter lllam-Si noftram quafi media:
effe videntur, ceu in ftellaS fuperiores, &
quqdaffiisodo immutabiles , atque etiam
-ip.:p»ftraoj, ceu ia.taam.iam quafnru-
labilem i.,:veri rationum radij diminan-
 Epiftoiarum, Liber II.
Mtn: rtmfOtnuefiam* mdic dtfaa tctefto
vtttxrtd tethera.
Q Veniam vero mentis acies non ali¬
ter per eiufmodi radios agit, hoc eft,
v:dec & appetit quam fubftanria ipfa men¬
tis eos acceperit, idcircoclariffima vera
rationis luce concludimus, omnibus vel in¬
fimis mentium gradibus a prima mente,
imo a fummo mentium lumine acternita-
tcmvitzipfius effetributam, quandoqui¬
dem omnibus naturalis zternitatis agni¬
tio quaedam & appetitio veneratioque
conceditur.
Mens Dei mdio reflexo intelligit crettta-, recto
I Vita haec noftra, id eft, mens, prout in
Solem fuum magis minuiue& aliter
atque aliter conuertitur vel auertitiir lu¬
minis & vmbrarum quarundam diuerfita-
te& viciffitudine variatur. Nunquam to¬
ta recipienda luminis facultate priuamr.
Nunquam tamen totavndiquefulget,pars
enim ratione caretis, ytpote quae iit quo¬
dammodo denfior, id eft, inejftior,non re¬
fulget. Luna , inquam, hate noftra radios
quibus ftellasfupercceleftes, id eft. Ange¬
los (ufeipit , eofquecertaratione ccelefti-
bus longe prae ftantiores effe difeernis, ve-
hementiufque amat & colit, radios, in-
quam,eiufmodi ab ipfts cceli iyderibus,quf
neque intcllcaum neque affetftum altius
quam adipfammet erigerepoflunt,habuif-
fc non potcft.Potett tamen eos a ftellis An¬
gelicis, imo veroaiupercoelefti Sole per
ftellas Angelicasaccepifle. Omneftella-
rumIumen,vtcdmmunisfertopinio,a So-
Jc atque in Solem. Omne mentium lumen
a Deo pariter &in Deum, Luna haec no-
ftra quando ita diuinum proipicit Solem
vt efle illum infinitum,& qua ratione fit ta-
lis;prorfus!aipiciat,& quia fit infinitus,ideo
infinito penitus interuallo Angelos afferat
antecedere, ipfofque Angelos illius com¬
paratione nihili pendat, radium eiufinodi
quo & iuper Angelos & infinite progredi¬
tur & ipfos pene pro nihilo habet, certe ab.
Angelis non accepit. Nequerurfits a Deo
ipfo per Angelos. Nam radius dum per
Angelum tranfit determinatum, determi¬
natur & ipfe,ynde nequit ad proprium im-
menfi in quantum immenfiim eft vel pro-
fpectum erigerevel affectum. Virtute enim
proprie infinita opus eft ad motum illum
qtu ad infinitum proprie vergens termi¬
num , fic abfque fine progreditur, vt in ter¬
mino infinito dumtaxat finem facere va-
66$
Ieat.Igimrfolius immenfi Dei eurus radius
eft , quo immenfiim effe Deom agnqfci-
mus, quem nifi nonerimus, femper vitra
perquirimus. Solius quoque immenfi Dei
fiammavidemr , quafic ardenSusimmen-
fum vtliqcorvllus praterimmenfiimfirim
poflet extinguere, imb/vc rectius loquar)
implere. Forfitanoperzpretium critfimili-
tudinem illam de Sole Platonicam, quem¬
admodum in libro de Amore & in Theolo-
gialatiffime explicauimus, hic quoque ali¬
quanto latius quam fiipcrius explicare. Ino
ter omnia fenilium inftrumcnta purifli-
mum oculus eft. Inter omnes animae vires
puriffimum intelleftus. In mundo vifibili
ftmmum vifibile Sol.In muridointelligibi-
li luminum intelligibile Dcus.Igitur quem¬
admodum fe ad vifibileviftts habet jfiepet
neadintelligibilcintelleiftus.Vifusvifibilia
omnia, id eft, cok>res,infummivifibilis,id
eft, Solis fulgore difcernft. Ihtellebtus in-
tclligibilia omnia veraque cunila in forni
mf intelligibilis, veritatifqueipfiuslumine
condicit. Ac tanto magis intelieblus qui¬
libet eiufmodi indiget lumine! quam vifiis
illo , quanto magis omnis intellectus 8i
quoduisintelligibilea fupremo &ihfimto
intelfigibili dependet,quam vifiis^ vifibi-
]e quodlibet ab ipfo Sole, qui finitus eft & d
caufisfuperioribus producitur &: feruatur.
Quicquid videtur vfquam fiueab oculis
animalium quorundam, qn* innato' quo¬
dam radiolo nochi viderit, fiue ab aliis ad
ignis ftellarurnue lumen, totum hoc Solis
ipfiusfplendorevidetur. Sicut enim omne
calidum a fumme calido,fic omnelucidum
a fummelucido efficitur &feruatur. Ser-
uatur, ihquam,quia & fi canfe aquales,id
eft, qua in eadem fpecie funt qua & effe-
dtas in generatione effechis,nori tamen in
confemationenecefiariafurit, tamen fu-
periores caufa iri effedtu etiam' confemari-
do funtneceffaria. Eadem ratione quic¬
quid intelligiturvfquam , fiue infito quo¬
dam & naturali lumine canquam familiari
oculi radio,fiue infimomm radiis Angelo¬
rum tanquamigneffiue fopernorura A nge-
lorum luminibus, tanquam ftellis, vniuer-
fum hoc infiniti ipfiusintelligibilifque So¬
lis radiis intelligitur. Prafertirri quia Sol
eiufmodi vbiquetotus viget & implet in-
trinfecusvniuerfa, magifque iride cunfia
tam in conferuando quam innafeendo dei
pendent,quam imagines infpeculis a cor¬
poribus. Ratio quidem Solis per alia paf-
fim reflexo cernere poflumus alia. Solem
vero ipfumnifi recto quodam ipfius radio
rectoque in eum alpectu fufciperenon va ■
lemus. Atquehoc quidem radio qui pro-
KKk iij
 666 Marfilij Ficini
fluit extra Solem, ideoquemifcetur quo ■ derari negando , & immenium ibi mi-
dammodo & minuitur oculus,quam purus Ium excogitari. V.idetipfuro parum ens,(vt
& quam magnus fit Sol difccrnere nequit. ita dicam, jinfinite affirmari ratiocinando,
Quod fi paritatem magnitudinemque il- bonumque efle prorlusimmenfom,qaiafit
lius agnofcimus,non oculis iftud quilonge virtusimmenfa.Aliud enim eftvirtus cnz-
‘falluntnr,fed ratione metimur Oportet au- libet,aliud eft numeras atque menfuraAc
tem oculum fici natura inftitutum foiflc, prius eft virtus quslibet ordine quodam
vtipfi Solis globo quam proxime adhatre- quam menfura. Numerus igitur vel menfe.
ret,quo propriam eius puritatem magnitu- ra quoties virtuti acc edit extrinfecuspofte-
dinemque perfpiceret. Sic radius qui ex riufqaecbntingit»NihiltaleDeiipfiosvir-
Deoemanans rebus creatis infunditur, tusadmittit.Non igitur numerum velmen-
creata fblum proprie nobis oftendit,Deum luram habet, qui omnia numero perficit &
vero nobis ipfiim oftendit magis qui in menlura.. Sinon intrafeadmittit, neque
mentemipfam dirigiturin Deum vere di- etiam circa fe patitur. Ergo ficut infinite fe
-redam. Verumtamen quoniam a mente replicatinms,ficinfinitefoexplicatextra.
j>ro mentis qua!itate& capacitate perci- Vndefitvtvbiquefit& femper, cunfia fa.
pitur, puritateminfinitatemque Dei mon- cillime faciat & perficiat, cuncfe&facilli-
lirare non poteft. Ideoqueperipfumnun- meadfic&inflt. Sicutenimfiquaeffetin-
quam Deum efle a&um puram omnino in- finita dimenfioimmenlum (paciumoccu-
finitumquecogitarepoflemus.Nihil autem paret, fic fi qua fit infinita poteftas feipfam
fcpra mentem intus habemus quod queat vndique firiefine diffundit, atque etiam
mcntisfallaciam redarguere. Certa tamen abfque principio & fine viuitin amum.Pla*
ratione eonfiderafflus diniftae puritatis & toniciPhilofophi opinantur, vbieftvifibile
infinitatis ahyflum,rationemque infinitatis fummum exiftere vilum. Idcirco Solis glo-
atqueviciffimrationisinfinitatemanimad- 'bononmodo vitamttibuunt,verametiam
uertimus. Quando etiam fuper fupremos videndi virtutem omnium perfpicaciffi-
Angelos per innumerabiles perfectiones mam atque certiffimam. Orpheum in hoc
gradus triagis deinceps magifque grada- potiffimum imitari videntur, qui Solem
tim progredientes qua ratione diuinus a- mundi oculum nominat,quo&quem om-
iftus progreflum eiufmodi pene infinitum nium oculi videant. Opinantur Solem itcb
r. infinite luperemineat cogitamus. lafque viuificas & viuentes iaciis peromnia
P . Quamobrem non foluin diuini folis ra- radiis quicquid mundo continetur inlpi-
dius oculo mentis ineft,fed etiam fblipfe cere.
diuinus adeft fubipfa infinitatis foas(vtita Deus omniu videt drcurut.
dixerimjratione,per quam videat appetat.
que, tum infinitatis veri.'Timamration em, "OEripatetici putant fummum intelld-
tum rationis ipfius infinitatem. Adeft, in- j. dum fummumqne intelligibile idem
quam,vj>ique,&adeftfemper.quandoqui- penitus effe. Sane fummus intellectus fum-
dernvbi mentesquoties expeditaelunt, at- riium poffidet modum intelligendi, non
tentiulque adhocopusincumbunt, diui- igitur intelligendo refpicit extra/edintus,
num aclum hac ratione confiderant infini- neque eius inteliigentia ab alio quam a fe¬
tum, quia neque fubiecii alicuius limitibus ipfo dependet. Quod etiam fummum
vilis cohibeatuqneque permixtione qua- intelligibile eft, fummus fit intellectus, ex
litatis inficiatur, neque caufae foperioris eopatet, quodinterintellecium atque in-
excellentia fuperetur, neq; vel temporum telligibile maxima quadam proportio efle
interuaflis,vellocorum fpaciis excedatur, debet.Cumigituridmaximefiaqintelligi-
neque numeratis virtutis gradibus quam- bile quod a materia paffionibuslongiffime
ttis quamplurimis terminetur. Nequeforfi- feparatur, maxime & veriflime intellectus
tanterminetur lupereturquea mente, qute eft,quodmaxime eft abftracium. Praterea
vitra quemlibet numerum atque finem, non eflet intelligibile fummum nili tale fi-
tam fingendo quam affectando fine fine bi quoque effer, intelligeremrque etiam a
progreditur. Videt mensinfinito Dei aSni ieipfo. Denique fi intelligibile excelien-
infinitam fubefle materis (vtita dixerim) tiam quandam fuper intellefius commu-
paffionem. Tempus quodammodo inter- nesfignificat , mouetenimeos&illumi-
minatum , motum femper squalem fpa- naq&format, &perficit, nihil in intellectu
tiumqueimmenfumf vt italoquor) atque fecundum-participationem aut formam
quodamodo perpetuam generationis lue- reperimr boni, quin in ipfo fummo intelli-
ceffionem,indefcflam metisdifeorfionem. gibili fecundam caufam virtutemque a-
Videripfuni puram nihilum infinite confi- gentem reperiarur. Igitur anima rationa-
 Epiftolarum Liber II.
!c« intelieifttis cuidam fecundum partici-
p itionem dTc dicuntur, Angeli vero intel¬
lectos lecandum formam exiftimannir. In-
tdiigibilefammum,id eft,Deus,intefle&is
fecundum caufam eftintclledtus, inquam,
fapcrintelligcnaam cogitabilem. Intelle¬
ctus quolibet intcllefiu infinite pratftan-
tior. Si Solis lumen quo Solem videt ocu¬
lus haberet oculum, certe dum oculus no¬
llet ipfum videt , ipfum quoque & multo
clarius, quia omnis abeo claritas emanat,
oculum mutuo noftruminfpiceret. Et du¬
bitamus adhuc, vtrumdminus ille oculus
quo etiam proxime & quem pailitn men¬
tium noftrarum vident oculi , noftros ipfe
viciffim videat oculus?Nifi nosipfe videret
qui nos continue videndo,nos femper illu¬
minat atque illuminando vim nobis viden¬
di afiumquelargitur , certe nufqusm ali¬
quid videremus. Qui certe nihil aliud in-
telligimus praeter intelligibilis lummi lu¬
men intelligibilis cuiuflibetrationibus vn-
diqueplenum. Sicutineque videmus quic-
quam nifi Solis lumen, rerum omnium co¬
loribus figurifque depidtam. Et dubitamus
adhuc , vr.umimmenfa bonitas nos amet
nobifue prouidcatrQuat etiam abfque me¬
dio nos fouet tanquam filios, & vbique ac
femper amplectitur. Et dubitamus adhuc,
vtrum infima quadam corporeaque fciu-
tilla, an potius incorporea luce atque ftz-
perna, fublimes formarumradios ab infi¬
mis materia: tenebris fecernamus i Argu-
mentemur fuperiora, inferiora paffim re-
darguamus,quam parua fint terrena,quam
magna coeleftia.quamimmenfa fupercoe-
Ieftia,metiamur;Nemo magisvidetur vbi¬
que mentiri quam qui maxima quaeque
confidit pufillo corporalis fenfus digitulo,
potius quam maxima mentis menfura,
metiri. Nemo profiindius in tenebras vel
clam ipfe delabitur , velpraecipitamrinui-
ius,quam qui adeo &fibi iuperbus &foli
iuperno euadit ingratus,vt abfque illius lu¬
mine cuius eft omne lumen, videre lumen
profiteatur. Perinde ac fi quis coeleftia lu¬
mina oculi dumtaxat lui radio, non coele-
fli iplendore viderefe credat.Hinc Paulus
Apoftolas contra Philofophos nonnullos
luperbiores exclamat; Qui cum Deum co-
gnouifient , nonficut Deum glorificaue-
runt, neque gratias egerunt, fed euanue-
runt ia cogitationibus fuis,& obfcuratum
eftinfipienscoreorum, &putantes eflefe
lapientes, ftulti facti funt. Horum mens
palla videtur Eclypfim,quando fiiperbe ni-
minm defecit aDeo, imo vero miferabili-
ter admodum i ieipfa. Tunc enim nosipfi
deferimus infeliciter quando ipfum fine
66?
quo effe nullo modo pofiumus, frukc defe¬
rimus. Heu qaifqais hunc mifcrerelinqcut
tutorem,haudquacaam relinquit omnino,
fimal enim in eundem recidit fed vitorem.
Heu quifquis patrem afpernatur benigne
lucentem, interlm eundem tanquam iudi-
cem experitur vrentem. Vt in qua luce bo¬
num fiium infinitum venerari neglexit, in
eadenili dilexerit aliquando quod negle¬
xit, malum fuumfentiat infinitum. Atque
ob oculorum impuritatem lub lucis illius
radio doleat femper,qui nonpurgauit ocu¬
los & erexit vtfemper tota luce gauderet.
Quando impiorum mens Philofophorutn
imprudenter defecit a Deo, tunefenfusin
cis imprudenter defecit a mente. Corpus,
&fi libenter, impotenter tamen, fccutum
eftfenlum, illinc monftruofiffimte quadam
opiniones, illinc mores orti funt omnium
immaniflimi. Hinc vira vndique mifera,
contra vero nullorum vel lententia: proba-
bihores vel mores probatiores,vel vitabea-
tior quam eorum qui legitime, id eft, pie
Philolophantur, hoc eft, fexentite veritatifi
que ftudium cum religiofa femper vera¬
que pietate'coniungunt. Hoc autem nihil
aliud efle videtur quam nolle ab inuenien-
veritatis amorem.
Elementi 'monenturm obiliter. Calefiesjphiri
minentur Jfobilitcr. Animi(Unt mobi¬
liter Angeli fiintfiibiliter.Dttts
eft ipfe [latus.'
MAR S ILI VS FICINVS
Florentinus Ioanni Francifco Hip-
polytcvtriufcue iuris Doctori
Gazolti Comiti clariffi-
mo,S, D.
V idemus elementa a terra vfqtte ad
ccelum moueri mobiliter, mobiliter^
inquam , quoniam a rectiffima motionis
norma nohnunquam vel ob impedimen¬
tum velob aliam quandam caufam quo¬
dammodo diinoueri vidcntur.Cceleftia ve¬
ro corpora monentur quidem, fed Habili¬
ter 3 nam in iplorum naturali motu conti¬
nue perfeuerant. Proinde flatus mOtulonc
ge perfectior indicatur. Motusenimftatii
neceflario indiget.fed non contra. Quam-
obrem fi motus motu nobis ab inferioribus
ad lupcriora nunc afecndentibus perfe-
«Siorgradatim occurrit, atque ille eft per¬
fectior qui flabilior eft, multo magis flatus
ipfe fiam gradatim perfectior debet occur¬
rere. Itaque ficuti flatus elementisin coe¬
lum vfqueadeo creuit vt iam modus flandi
KKk iiij
€68 Marfihj Ficini
cuod (labiliter 'nominatur iit repertus jbn- ’
ge magis adeo crcfcere debet fcpercce-
lem, vt ftams ipftus fubftantia quadam re¬
pedatur. Illicigitur erit aliquid quod flet
quidem femptr,licet mobilirer,ha vero ra¬
tionales anima: fent , quarum fubftantia
femper eft eadem, neque motum patitur
vllnm,fed affectus & actio variatur. Quo -
niam veromutado qualibet indigentiam
quandamfignificatjOb.quatn quod moue-
tur ad id quod non habet omnino folet
percurrere, atquefnper id quod eft indi¬
gum , necefle eft efle aliquid quod fit ple¬
num quo fuftineantnr regenturque mobi¬
lia, cuo recurrant alia vt impleantur, ideo
fentiuper-affimas Angeli,qui&ftant qui¬
dem femper, & flant; ftabiliter,quia & fiib-
ftantia & actio in eis.femper eft eadem.
Corpora fpirituum vmbra lunt, fpiritus
contra funt lumina corpqmm.
T ria vero funt corpora,tres ergo funcfpi-
ritus, Corpus ex clementis compofimm,
tam fecundum totum ", quam fecundum
partes e fuo ftatu mutatur. Elementorum
fphara & fi viciffim mutantur in partibus,
totae tamen -ipfa permanent incorruptae.
. Calefies denique fpliara, tam fecundum
partes, quam fecundu totum indiffolubiies
perfeuerant. 'Spiritus ratione vacui forte
mutantur omnino. Rationales autem in
tota fubftantia & aflionepracipuaperma-
nent,quamuis fecundum particulas quaf-
dam, id eft,yires actionefque infimas qua¬
dam viciffitudine permutentur, Angelici
Ipiritus iidem & fimiles in vtrifque confi-
ftunt.lmo verbjVt rectius exprimam,fi cor-
pora multa reperiuntur, qua: quamuis dif
politipne mutentur, femper tamen eadem
fubftantia permanent, atque hac quidem
funt,quorum proprius eft circuitus, id eft,
multo magis multi -funt Ipiritus & fi qua-
damdifpofidone mutabiles, fubftantia ta¬
men penitus immutabiles. T ales vero lunt
qui praediri ratione circuitum quendam ra¬
tionalem a feipfis in feipfosintrinfecus a-
gunt,quando feipfos animaduertunt & co¬
lunt. Agunt rurfus extrinfecus,tum conful-
tando a fine rerum agendarum ad princi¬
pia, atque conuerfo, tum differendo a pro-
pofitionibns quibufdam ad conclufiones.
atque contra tum (peculando ab effectu
adcaufam,rurfufqueacaufis ad effectum.
Rurfus quando particulariain vninerfalia
ipfa refoluunt , ac viciffim vniuerfalia in
particularia diuidunteomponedo. Omnis
vero vis ad circuitum naturalis efle fempi-
rerna cenfetur,tum quiaifeperfiiumcen.
trumnon recedit, tum quiafi opusifuent
per fuam circumferentiam inferedit, &in
quonis punfto inchoat femper a fineprin-
cipium.Maxime vero vbi fit circuitus (pi¬
nealis ^ ibi enim iungitur circumferentia
centro. Atque buiufmodi fubftantia fim-
plexvim fuam replicat in feipfamS: auget
replicando. Sibiqueiniiitens femetipfam
conferuat.Meminififevcro oportet,dif-
corfio rationis efficitur, innata efleprinci-
pia quadam flabilia difeurrendi, id eft,
commanes quafdam manifeftafquenorio-
nes, a quibus incipientes quafi radiis qua-
ramus ignotiora,atque inuentaad eafdem
comparandbdiiudicemus.Merfiiniflepra'-
terea decet, quoniam principia illa necef-
fariafempitemaque funt,ideovim anima-
que illarum fubieiftum eft effe fitniliter
fempirernam.Difcurfionem quidem illam
tanquam natura noftra propriam poflide-
mus. Fundamenta vero difeurfionis nobis
cum Angelis funt communia. Illa quidem
.parte coelefles fumus , ex ifta fupercale-
ftes. Duo mundani corporisiunt extrema,
ferra fcilicet calumque empyreum. V-
trumque videmr immobile, fed altera alte-
rum ratione. Terra quoniam non adepta
eft virtutem aliquam ad circuitum. Empy¬
reum vero coelum quia iam omnem cor¬
porum virtutem eft adeptum Media vero
fpharp fempiterna quadam virtuf efed mo.
bili, requirunt vlterius,nefcio quid,perma¬
nens & aeternum. Quod de rribus iis gra¬
dibus diximus , idem penitusdefenfu, ra¬
tione, mente,rurfus'b eftia,homine, Ange-
lojintellige dictum. Elementaquonia non
folum corpora func^ verti etiam exinateria
infima componuntur , idebmobiltteragi-
tantur, Cceleftia vero quia eiufinodi ma¬
teria carent atque funt quafi non corpora,
'idcirco Habiliter aequaliter que difeumint,
fuoque Ordine errores elementorum cohi¬
bere videntur. Quia tamen motibus Oppo-
fitiscontrariifque feruntur , fipropriis fe¬
rantur naturis oportebit contrarias diis in-
eflenamras.Nulla tamen eft contrariarum
diflbnantiaqualitatum, vndeomnis abeft
pernicies, omnifque trarsfgreffio.Mouen-
tur igitur temperatione quadam.qua & ip¬
fa. fuperior caufa regit potenter fuauiter-
que perducit. Vniformis natnra eft qua
tam multa conducit in vnum,eft etiam om¬
niformis qua illa ad terminos affcftufque
redigit omnifbrmes.Non eft autem corpo¬
rea forma,alioqnin vniformisfimul&om-
niformis efle non pofler. Atqueomne cor¬
poream dum monet, neceffario permuta¬
tur, ideoque p erfecliffimus motor efle non
poreft.Et qaiain monendo non permane^
idcirco folum virtute fua nequit penua-
nentem in motu feruare tenorem. Quam-
 Epiftolarum, Liber II.
oorcm globi calefies i fobftantia quadam
foirirali ratiocaliquc mouentur,atquc ifta
Iemqae virtutem, qua tamdiu moles tantas
tam zqualirer, tam celeriter voluere va-
cherrimumque conficere. Rationales ani-
mz quia nullo modo limt corpora, fedad
corpora iam afiedu quodam naturali de¬
clinant, idcirco manent quidem cflentia
vitaque femper,(ed quali mobiliter. Innata
vero virtute propriaque moucntur. Angeli
vero , neque corpora fint,nequead cor¬
pora viuificandadeclincnt,&ftant quidem
& ftabiliter, vt in liiperioribus difputaui-
mus. Quemadmodum omniajmobilia ad
motum vnum tempulqueprimum, fic fla¬
bilia euntia ad vnum primumque ftamm
zternitatemque neceflaric reducuntur,
tanquam cardinem fiuccentrum.Cui qua¬
cunque fiant, pro viribus innitantur, quod
& ambiant quzeunque mouentur , cuius
vnione res tam mulrz, tam diucrfevnam
quandam pariant harmoniam. Moms tem-
polque firnt pene idem, ftams& zternitas
lunt penims idem. Quz enim in inferiori¬
bus difiunfia videntur, in liiperioribus mi¬
rifice coniunguntur. Quicquid ftaredici-
tur, fiue in fe,fiue in alio, primum quidem
ipfoftatuftat. Deinde compofitionem ali¬
quam quodammodo fufeipit. Verum luper
id quod aliquo pacto compofitum eft, ex-
tat aliquid neceflarib fimplicilfimum aquo
cztera pendeant, vniantur & componan-
tur.Przfertim quia quod primum eft in na¬
tura, cum vitra primum effe fuum nihil <fa-
piat,aliunde compofitum aliquo pafto co¬
gitari non poteft. Sic igimr luper pigram
naturam mobilis,luper vagum motum mo¬
tus fit conftantior , luperflabilem condi¬
tionem , lubftantia flabilis com quadam
conditione mutabili, luper hanc naturam
ftatus ipfe omnium fimplir ilfimus: V bi ium-
ma fimplicitas „ ibi Simma vnitas, vniens
igimr D.eus exiftit, qui re vera abfoluta v-
nitaseft, atque, vtPlatonicis placet,'eft et;
iam quodammodo-mentis vnitas atque
cardo,quemadmodum& mens-car3b vni-
tafque animz , & anima vnitas St cardo
narurz, natura denique corporum. Deus
ficut eft purus ftatus mutatione carens-, fic
eftpura vnitas imperfecta? multitudinis ex¬
pers. Quoniam ftatus eft purus, ideoomni
eftmom celerior. laraeeim ab zterso ipfe
in feeft id omne quod exparte quadam
minima vix&paularim&vniuerfotempo-
rc vniuerfosmotus afleqnftur. Etqurcquid
diuidnus motus nattifz diuidnz diuiduo
fide temporis interualkt, id totum ftatus
indinifibilis indiiiduoprout vukmomeo-
to ztermeatis indiuiduz perficit.Vbi enim
virtus conftantiflima dominatur, ibi actio
editur omnium vdocilfima. Vbi vero infla¬
bilis natura vacillator motio tardior. Rur-
fus qaoniam Deus eft pura vnitas,multim-
dinis infinita: principinm , ideo infinita
multitudine rerum eft infinite poten-
tior , fi innumerabilis inde poteft nu¬
merus emanare , tempore fempiter-
no , ipfe iam acta eft innumerabilis nu¬
merus, imo vnitas infinita &immenfa po-
teftas. Etquzcnnque infinite,dilperla infi-
nite,vt ita dicam,debilitantur,ipfe immen-
fa vnitate luapotenter colligit inimmen-
lum. Quoniam vero nulla omnino diffi¬
cultas a&ionis adeft vnde menlura virtu¬
tis abcft,cuirelifteredimenla natura non
poteft, idcirco Deus infinitefacilius feli-
ciufque quam cogitari poffit omnia perfi¬
cit, adeo vt fiftatuerit cuinfta fimul efficiat,
qui eft omnia fimul, a quo & ad quem velut
a cenrro St ad centrum lingula tanquam
linez pun&aque dependent, vt vno ftabi-
liquenum lingula queat pro natura cuiut
queyibrare.
Forma corporea diuiditur & motatur A dio■
Anima rationalis non diuiditur, fedcxfiip-
•famoueturv Angelus neque diuiditur,neque
movetur ,fedaliunde impletur. Deus ejlple-
nitudo 'unt,fimplex, 'mmenfa.
M ARS IL Iy/S FICINVS
blicolao Epifcopo Vacienfi & Eran-
. cilcoBandino, S. D..
F Orma quZ ex- feipfa primoque talis.
quzdam aut talis exiftit, in eo genere
pleniflime talis efle debet.Quod enim exfe
prirrioque calet & lucet, lummopere calet
& lucet. Quodigiturnoneftperfe£tiflihie
tale, ab alio quodam; loperiore dependet.
Forma omnis quz cum materiavefdimen-
fione diuiditur demutatur ab alio , forma¬
rum Omhium iiiiperfeftiflima eftNarn lub-
iecti dimenfioni foz ipfiiisindiget admini¬
culo, quippe quz a feiplancm lit, quando¬
quidem non eft vel in'feipfa vel fecum.
NequVeaami dubiectoprzdpue-nalcitnr
quod proprih Ba'tHfaihdicaturinforme,ne-
que'rtirfiisdquantitate quznbnpef foip-
fettfquicquam agit:, fed per qualitatem:
praeterea propter extenfibriem driperffo-
nemqoeftrmaillaffit debilis, deniqiiepfb-
ptdrmotum apparetegena. Neeueigitcr
propria virtute agit ;aKquid i-efihbn&Sft,
paftquamvim non poflidet integram , at¬
que lubliftit. Quapropter przftannore
quadra form* dependet'quz in fc fine
6yo Marfilij Ficini
fubiefto atque fecum fine dimenfione con-
fiiterepofiic, id eft,ab anima, qua: quamuis
ex feipfa quodammodo mouearur quia
proxime qualitates omnino mutabiles an¬
tecedit, non tamen cum materiavelquan¬
titate vlio padi:© diuiditur.Quod ex eoprat-
cipuc patet,tum quia indiuiduas formas a
diuiduisiplapedpicuediuidit, fecumque
coniungit, tum quia conuertitur in feip
fam. quod forma diuifibilis facere nequit,
ybi enim parsaltera diftat abakera,non¬
dum totius in feipfum eft facfa conuerfio.
Quod vero anima rationalis ex fcipfalibe-
re moueatur , tunc apparet potillimum,
quando & res corporeas modo potius fuo,
quam rerum intelligitj& contra carum im¬
petum., quod ipfa przftare cenlueritpro
arbitrio eligit fepenumcro.Motufque fuos
in plurimas oppofitalque partes edit affi-
4ue,. vtpote qus non determinata vel na¬
tura; vel obiedti qualitate trahatur,fed con-
rfilij fui potius.varietate ducatur. Quoniain
autem mouetur quodammodo, atque id¬
circo quali indiga iudicatur, cum nulla res
motu quterere foleat quod iam poflidet,id-
circo fuper animam eft immobilis Ange¬
lus, immobilis, inquam, quia iam vndique
plenus. Quemadmodum vero ab eo quod
haudquaquam omnino plenum eft, ad il¬
lud quod pleniffimum eft afcenditur,fic ad
plenitudinem ipfam afeenditur a plenifli-
mo. Quia videlicet a plenitudine ad minus
plenum ordine quodam per pleniffimum
fit defcenfus. Profecto caufe omnis in a-
endo intentio eft aliquid fibi piro viribus
millimum generare,& quopotentiot cau.
fa eft,eo id magis faciliufqueconfequitur.
Hinc efficitur vt caufa illa qua nulla po-
teft potentior cogitari aliquid generet fibi-
met vfque adeo fimile, vt fimilius quic-
quam cogitari non poffit,nonreperitur a-
iicubi talis quadam fimilitudo nifr vbi ge¬
nerantis genitique ifubftantia eft penitus
eadem. Sed mittamus in praefentiaquod
D cus generet in feipfb, confideremus quae
procreat extra feip&tn. Nam hic quoque
confenraneum eft, Deum fimillima quae¬
dam gradatim minulq; fimilia procreare,
vt nullus in gradibus ordo rationalis poffit
a nobis confiderari,qui non prius a ratione
Xumm a & confideratus fuerit & impletus.
Nempe a tali quodam ordine Dei& natu¬
rales caufe eiufmodi feruant ordinem in
effectibus producendjs,&mentes ratioci¬
nando funditer ordinem & artificiofum
tenent & naturalem, diuinumque inue-
niunt.Quorium ha»c?vt fuper animas non¬
dum pleniffimasjpleniffimosiam efle An-
geios concludamiiSjfupcr Angelos qui im¬
plentur , eife fontem cuius liquoribus im¬
pleantur. Pleniflimi quidem effe multi 8t
poliunt & debenqvt in D ei opere pcrfecnf
fimo partes abundent vndiqueperfaftifsi-
mat. Plenimdoautem ipfa fimp!ex,eua ple¬
na fnntquatcunque plena , & quia plent
ideo compofita nuncupantur. Plenitudo,
inquam,(uitima nifi vna dic non poteft. Si
quis duas fummas induxerit plenitudines,
quzremus vtrum in fe penitus differ antvd
om ni ex parte conueniant?An potius par-
tim conueniant quidem, partimeuamcf-
crepent. Si vtraquefimiliter eft plenitudo
omnino, differre non poliunt.Si conuenire
dicantur omnino , vnum funt non duo,
quod in praefentia volumus. Si pane con¬
gruerent altera, parte altera difereparent,
primum quidem vtraque compofita eflet
atqueex panibus &fimplici quodam com¬
ponente dependens. Deinde neutra dfet
ipfa quam quaerimus plenitudo. Quippe
quo altera differt ab altera, nonreperire-
tur inaltera. Adde quod in plenitudine
fumma, nihil debet effe (vt italoquarjnon
plenum. Si autem pattes diuerfas haberet,
nulla pars eflet vel idem quod &alia vel
idem quod & totum, nulla igiturparspk-
nifsima foret. Quamobrem pknimdo ,vt
idem fepius repetam, vnicaeffe debetac
penitus indiuidua, adde,& infinita. Profe-
<So quemadmodum in eo quod purum,va¬
cuum , vacuitatemque ipfam cognomina¬
mus, nihil quod adfit fingi poteftjficinple.
nitudine pura quam extare oportet vacui¬
tati purz prorlus oppofitamnihilin infini:
tum fingi poteft quod non adfit.Vnde nam
prima mundimateria & vniueffus mundi
curfus & mentis cuiufque difeurfus hoc ha¬
bent, vt naturaliter vitra quemlibettermii
num impleri conentur,nifi afc»ipfaplenim-'
dine , quae& exuberat vitra terminum &
mentes mundumque atquemateriam alli¬
cit fuper terminum. Quoniam vero im-
menfa plenitudo in vacuum nonpoteflal-
licere,refle vaticinamur,materi? nixum &
mundi curium mentifque difeurfum ipfa
quandoq,- plenitudine fumma prorfus hn-
plcti.Tunc mundani Habilitas centrifphz-
rarum quoque circumferentiis fe prorlus
communicabit , & pura, cjrcumferemix
claritas fe ad.centmm vfque diffundet.Tci¬
ta prorlus machina mundi flammis empy-
rei coeli veftieturinnoxiis.Corporafenfui-
que naturalia animarum rationalium in-
ftrumentafulgebuBE aiiimorum radiis bea¬
torum. Animi falubribus vitalsbulquc Se-
raphinorum radiis, feliciter accendentur-
Tota fpiriruum multitudo felicium infini¬
ta plenitudine infigite gaudebit in staun-
 EpiftoUrum, Liber II.
Ccmfeniuun PUlcnic* T beclcgUMarJi&j Ti¬
cini Fleremini. ' efficacius agitjviuitque beatius. Quafi ille
Afccofc a fubftantia corporea ad incor¬
poream,follicet, animas Angelofr
qne&Deum.
MARSILIVS FICINVS
Conphilofophis filis, S. D.
S Vbftantia qooniam accidentis omnis
fundamentum eft,natura ordine quo¬
dam prior efl accidente, poteftqu c cum fit
prior ac forma: virtute non careat, alicubi
,
fine accidente conflftere, accidente, in¬
quam prascipue corporali quod ad com¬
munem accedens fubftantia: rationem ,
non tam profedum affert quam defe&um.
Profecto fubftantia fi abfque corporeo ac¬
cidente confiftat. tam ob puritatem verior
critquam ob ipfam indiuidux natura fim-
plicitatcm vnitatemque potentior Quam-
obrem iam eftadhi fubftantia quadam fe-
orfum a quantitatis diuifione qualiratifque
corporalis permixtione, ne vana fit femper
in vniuerfo potentia illa tam rationabilis
tamque bona vel falfa prorfus velimbecil-
lis omnino natura illa, qua: verior poten-
tiorque quam fubftantia qualibet corpo¬
ralis exiftimatur. Primbs incorporalis fub¬
ftantia: gradus eft vita quasdam,id eft,ani-
ma. Incorporalis autem illa fubftantia
idem atque vita quadam efle videtur.
Quandoquidem vitse proprium eft vis quq-
dam ad penetrandum, vniendum, mouen-
dum corpus, valde mirabilis Talem vero
vim habet in primis fubftantia prorfus in¬
corporalis. Vira qutedam huiufmodi in re¬
rum ordine iam exiftunt. Magis enim de¬
pendet corpus viuensa vitafibi coniuncta
quam a forpore vita.Nam corpus inde for-
mamr &fuftinemr , regitur & mouetur.
Quare quemadmodum infra coniunctio-
nem iftam corporis atque viae, corpora
quasdam reperiuntur, faxa fcilicet & me¬
talla, exteraque generis eiufdem,quaspo£.
fiint abfque vita manere, fic & multo ma-
gis,forte etiam plures exiftunt vira, qua? fi¬
ne aliquo corporis adminiculo fuftin.erc fc
poflunt, has vero partim funt rauonales a-
nim*,partim Angeli. Super animas funt
Angeli. Verum nunquid fuper corpora &
animas neccffarium eft Angelos efle ? Eft
vtiquencccflatium Saneintellefiusipfius,
inquanrum eft intellectus, natpra hxc efle
videtur vtpotius feorium a corpore quam
vt in corpore vinar. Intelligit enim abftra-
crione quadam formarum.: finguliscorpo-
mmpa&onibus. Et quanto ab eifdemipfe
671
magis abftrahitur,tato difeemii ciarhis, Si
fit mentis habims potili!mum namralis,
coninngere vero corpori mentem forte ni¬
hil aliud fit quam eam ab ipfius origine lon¬
ge feiungere. Quod autem naturam.; efr,
in ipfb rerum ordine exiftit vt plurimum.
Igitur fuper intelledus eos quicorporibus
adfunti id eft, animas rationales nimirum
mentes quamplurimas funt a commercio
corporum fegregara. Quemadmodum pu¬
ri intclledhis ipfius proprietas cftfeorfuma
corpore viuere, fic Scnamrapurifenfus ef-
fe cum corpore Spiritus igitur in quo folus
cum vita eft fenfus/olum vt videtur viuir in
corpore. Spiritus autem in quo intellectus
folus,extra corpus tantum agit vitam. Sed
vbi intelledus fenfufque coniungitur,quod
homini connenit,eiufinodi fpiritus ea pra-
dims eft natura,vt & in corpore viuere pot
fit & extra A t quoniam intellectus in hoc
eft pars quasdam in anima partes infuper
alias continente, eft & ambiguus & quo¬
dam fpiritali motu abaliomaliud intelfc
gendodifrurrit, idcirco fuper eum extare
oportetmentem perfectiorem, quasneque
ad capacitatem anima: conrrahamr neque
inferioribus partibus mifoeatur , neque a-
dionem fuam tempore diftrahar, fed in fc
ipfa abfbluta meraque fit & vndique clara,
adionemque fuam non difeurrendo per-
agat,fed manendo.
Sufer mentem in anima eft mens infcffi jfi-
ferilUmejlDeus. .
C Onfert ad idem ratio illa Platonici,
Si anima fecundum formam ratio¬
nemque fuam edet intellectus, certe tota
prorfus anima intellectos eflet, intelledus,
inquam abfblutiflimus Et anima quaslibet
appareret intelligentias compos. Cum ve-
rofe res aliter habeat ,perfpicuum eft ani¬
mam non fecundum formam proprie prin¬
cipale fed fecundum participatione quan-
dam intclligentiam poffidere. Quemad¬
modum vero fuper animarum, mentes ,
quas participatione tales efle dicuntur,ftmt
mentes multas fecundum formam , id eft,
$.nge!i , ita fuper mentes fecundum for¬
mam eft mens vna fecundum, caufam effi-
cacemcjtie virtutem,id eft,Deus.
Mulli/uMmtellechts humanifr.ulli Angelici,
vnicus ejl diuim/s. ,
Q Vod multi fint fecundum participa¬
tionem HJte!kdus,patet exeo quod
anima: rationales funt plurimas. Atque to
 6yz Marfilij Ficini
meatibus hominum diuerforum ixsomecto
eodem apparent opiniones, affe&is/habi-
tus inter fepenicus repngnan:e.,cuod fint
multi etiam intellectus fecundomformam
in luperioribus declarauimus , otiando di¬
ximus ad mentis ipfius rationem ipectare
magisfeorfuma fenfibns corporeque vine-
Te quam cnm ipfis.quod luper mentes om¬
nes quzfbrma ipfa fiint tales, fit ynicus fe¬
cundum eaufam intelle&us, inde proba¬
mus , quod cum (pintalis indiuiduarum
. mentium multitudo ordinata magis vnita-
que fit quam corporum multitudo, necef-
farium eft vnionem eiufmodi ab vnaqua-
-dam caufaproficifci. Res enim diuerfe fi¬
ne ilis caidem corporales,ea ipfa ratione
qua diuerfe fimt,in vnum vel opus vel ordi¬
nem finemue confpirarenonpoflunt. Sed
-inquantum vnum quiddam illis ineft com¬
mune. Atque hoc ipfuffi quod commune
■dicitur vniuerfis, a nuilo illorum proprie-
queeontinesturin ordine , prouenit. Illi
enim dumtaxat aut certe, fuis quibufdam
proprium eifet, non communepariter vni-
■aerfis.Neque etiam a cundtis expropria va¬
riaque iplorum virtute communis illa qua¬
litas proficifcitur. Que enim diuerfe funt,
vt diximus p ipquanmm diuerfa funt non
. pariuntvnionem.Sedhunquid natura,quj
cunctis ineft communis, ex feipfa prorfus
>exiftir?Nequaquam.Maius'enim eft exifte-
re ex feipfo,quam in feipfo confiftere.Cum
igitur natura eiufmodi non in fe/ecfin tur¬
ba confiftat,certe ex feipfa nonpoteft exi-
ftere. Igitur ab vnitate quadam qus luper
omnium numerum in feipfa confiftit, ynio
illa omnium proficilcitur,& quia vnitasilla
fublimis nulli propria eft, ideo ficut vnitas
numeralis vbique omnibus adeft numeris,
& punftu lineis, fic ipfe quoq; indiuifibilis
permanens omnibus ybiquefpiritibus cor-
poribufque pariter adeft ac Eque figat in¬
tricem vniuerfa. Que exhocipfo mutua
quadam conuenientia conducunt ad v-
num,quoniam ducuntur ab vno. Sicut igi¬
tur omnia mundi corporaad vnum fum-
nia,rediguntur,fic Ipiritus omnes ad ynum
fummumque Ipiritum omnia complefien-
viuificantem atque mouentem.
Res neque circulo confunduntur, neque adprin¬
cipia plura aqualia reducuntur, ne¬
que furfum aijquc fine
progrediuntur-
H Ic,vt videtor, triplex potiffimum ex¬
cluditur error- Primus eorum qui
aiuntennaa fic circulo inuicem depende-
re, : quemadmodum hoc ab illo, ita Ici
vicilT;— abifto dependeat.Sic vtiqneidera
ad idem comparatum elfet Sc canla & eSc-
flus,prius quoque atque pofterius/uperias
& inferius. Secundas, eommquiplara ia
latus principia introducunt. Foret enim
numerus quidam principiorum ex com¬
muni natura propriecatibufque compofi-
tus.NuIIum igitur illorum efletreueraprin-
cipium, quianulkmfimplexexifteret,&
-ab .akiore-v-nitate cunifta .ligante fingula
prouenirent. Tertius illorum qui futium
abfque fine a principio alio ad almdfem-
per afeendunt. Sed illi dum innumerabilia
principia curioiius affeftare videntur,cura
nufquam reperiant primum, nullum pior-
Ius principium affequuntur.Cogitare pro-
fefto deberent, quicquid dependet ab alio
luapte natura pendere,acnifiabalioquod
non dependet,aliundefuftineatur,penitns
vacillare.
Quapropter, fijomnia ab aliis ab/que
fine dependent, eunda vndique vacil¬
labunt. Perinde ac fi liquida liquidis hat-
reant nec vfquam fofidadenmr qus liqui¬
da fiftant.Nullus erit in rebus ftatus,ordo,
circuitus,perfeuerantia, & reftitutio nulla.
Non erit in rebus aliud prEftantius alio,
cum vbi non datur fummnm, ibi aba aliis
ad liimmum propius non accedant. Mani-
fefte vero videmus,afia in namra facere,a-
fia fieri, illaquidem antecedere dignitate,
iftaluceedere. Caufarum pritcrea multi¬
tudinem latitudinemque in effedibus quo¬
que numerum amplitudinemqueproduce-
re Itaque fi abfquetermino a caulis in cau-
fas afeendatur, fimiliter prEter terminum
ad effedins ab effectibus defcendetur.Nul-
la erunt extrema,fed omnia media,omnia
infinita.Siquidem res quslibet ab innume¬
rabilibus antecedentibus vires accipiet, &
luccedentibns innumeris vires dare vale-
bit.Innumerabifia erunt infinita. Quod eft
abfurdum.Res quilibet cuilibet apparebit
iqualis. Quod nihilominus iudicaturab-
fiirdmn. Nufquam reperietur corpus infi¬
mum quod eft terra,nufquam materia infi-
, ma , quE eft potentia vna puraque forma¬
rum capax. Nififitfummusfpiritus, nififir
forma liiprcma, adius purus, fonfqu e for¬
marum, nunquam incipient effectus aliqui
fieri,quia nunquam medis incipient caufe
facere,quE non prius faciunt quam ab om¬
nibus luperioribus moneantur V qued fi
ab innumeris , & per immenfum inter-
uallum expeftetur morionis exordium,
nunquam aedpietnt. Nulla erit effefius
alicuius Icicnria , quia nequaquam ent
 Epiftolarun i, Liber II.
innumerabilium coraprehcnfiotcatuarura.
Quid plera' Singuli in rebus humanis na-
tnrafibufipie motus ideo ad certos termi¬
nos diriguntur,quoniam a principio certo
reguntur, niil enim regereuturinde, illuc
nunquam dirigerentur Cum igitur vniuer-
fi mundi motus ordinatior fit quam fingu-
li qui ad illius ordinem referuntur, ideoque
magis ad certum terminum fe:e conferat,
id eft,ad commune eundis bonum atque
pulebrum. Neceflarium eft ab vno quo¬
dam certoqueprincipio,id eft,bonitatc ip¬
fa fu mmaque pulchritudine, proficifci.
Veritas ejlfuper mentem.
V Emm ne forte dum infinitum pro-
greflum amputare contendimus, ipfi
quoque interuallo pene infinito ab ipfi) dif-
putatienis noftra: propofito dementer di¬
grediamur , iamfi placetregrediamur ad
mentem. Quod eft in corpore oculus, 8c
in oculo vifus, id ferme eft intellectus in a-
nima. Quod rutius, Solis lumen advifum,
hoc lumen veritatis ad mentem. Aliud So¬
lis lumen eft, quod oculus, fimilicer aliud
ipfa veritas eft, alnidintellcdhis. Alioquin
Scomnis mens omnino efletveridica,&res
quaelibet particeps veri, fimiliter eiict in-
telligentiz particeps. Oculus tuus quia
pars eft alterius, id eft, corporis,neque cla¬
re videt omnia prorfus, neque lua omnia fi-
mul. Si totum corpus tuum oculus vnus ef¬
ficiatur , fimul vndique eunda videbit.
Nondum tamen id em erit oculus atque lu¬
men. Similiter mens tua quoniam pars eft
animat, ideo neque clare, nequ e momen¬
to eodem inteiligit omnia. Si totus animus
tuus intelledusrvnus euadat, iam ex animo
fiet Angelus, clare eunda perfpiciet, ne¬
que temporali difcurfu amplius tum hoc,
tum illud aucupabitur i fed eunda fimul
perlpicue contuebitur. Adhuc tam en aliud
veritas ipfa, aliud ipfa mens erit, jute nihil
eft aliud quem oculus fpiritalis ad lpfum ve¬
ritatis lumen bonitatifque calorem intelli-
gentia & voluntate percipiendum.
Veritis dr b unitis idem furit.
V Enim perfcrucandHm efle videtur ,
nunquidynumidemquefitipfa veri¬
tas atque bonitas ? Mittamus quidrelatio-
nes illi dialectica: machmentur. Si rerum
ordine falium atque malum, falso efle at¬
que male efle inter fe reipfa non difere-
pant,fequitur vt eodem in ordine verum &
bonum , vere efle Si bene efle reuera non
differant. Quapropter fiiper rerum om-
#73
ninm ordinem idem in fubftantia eft veri¬
tas atque bonitas. Prafertim quia quovf-
quefe veritatis eovfquc & bonitatis , at¬
que viciflimfe dilatat imperium. Quic-
quid enim verijdem & boni particeps re¬
petitur, atque e conuerfb. Hoc ipfum ta¬
men quod veritas 8e bonitas nominatur’,
mentem quamlibet fupereminet Quia
mens non in fuiipfius natura , fedinveri
& bonipoffeflione quiefeit. Ac latius fe
veritatis bonitatifque veftigia, quam intel-
hgentiz propagant. Vbi enim nullum ap¬
paret intelligentite munus, veri tamen bo¬
nique nonnihil latere videtor. Quid ergo
dicemus ? Deus omnia ad fuz artis ex¬
emplar in fpecie quadam propria pura¬
que collocat, deinde ad fuz largitatis ex¬
emplar omnibus ordinem vfumque ali¬
quem ad aliquid benigne diftribuit, in il¬
lo quidem aftu vera, in hoc bona efficit
omnia. Rurfus Deus quando intelligen-
tiz lucet, veritas, quando voluntati calet,
bonitas appellatur. Ibi intelligentia illu-
ftratur & adojefcit, hic voluntas blande al¬
licitur & impletur.
M Etiamur praeterea fi menfuraripo-
teft, poftquam Deus fupereminet
mentem, quam longo (patio eamfupere-
mineat. Ah quamimmenfe dementite eft,
conariimmenfametinlTantoenim digni¬
tatis (patio faltem furfum diftata mente,
quantum fpatij mentis difeurfui patet fu-
per fe gradatim i clariori in clarius per cur¬
renti & voluntati a meliori melius affectan¬
ti. Id vero eovfque patet quovfque nobis
aliquid ocurrat prorfus immenfum. Quod
infinitate fua imponat infinito quodam
modo progreflui terminum.
Deus ejlfyfi certitudo driffum gaudium.
Q Vamuis autem extrema: dementia:
videatur, mente comprehendere vel¬
le quod mentem infhperabiliter mentifi
que ftimuliim, id eft, voluntatem exfupe-
iar.Non tamen dementis eft vllo padto ab
ipfb faltem velle pleniffime comprehaidi.
Forte enim quod incomprehenfibile eft ,
comprehendere nihil eft aliud quam ab ip¬
fb fceliciter comprehendi. ejuid ergo? Vo¬
lumus ne a fumma. increataque forma quae
nos hactenus clam complectitur manife-
ftiffime comprehendi, id eft, ita compre¬
hendi , vtnos hoc ipfum minime lateat?
Apprehendamus quoad poflumus quae in
6y± Marfilii ricini
formarem genere creatarum fumma no¬
bis occurruntSumma verbiniisfnnt,quz -
-abfaUemedio adfommam increatamquc
formam fefe conuertere poliunt, obid ip-
Ium quod ab eadem lice medio proceffe-
ranqeiulmodi autem omnes mentium fpc -
cies effe videntur.Siquidem omnes diuini-
tatemfummam non in rebus aliis tantum,
led etiam ceteris omnino pofthabitis, in
'ipfafvtita dicamjeius excellentia quadam
quzrere,confiderare,colere,quotidiepof-
funt. Summa igitur invniuerfo poft fum-
mum vniuerll principium funt mentes tan-
quam fpecula fornmi. Capiamus quae in
mente luntlirmma , id eft, inteliedhim ip
lum & voluntatem, rurfus quod intelledhi
eft voluntateque lummum, in illo quidem
fiipremum eft intelligere , in hac autem
velie. V erum quid eft vlterius in inteliigen-
do fepremum! Quid iterum in voIendo?In
illo quidem claritas fumma, id eft,exa£tif-
fma verorum omnium certimdo. In hoc
aut pleniffimum gaudium, id eft, integra
bonorum omniumfecuraquefruitio Nihil
'ylterius poflumus vel fingere vel optare.
Quid ergo Deus eft ? Certe quantum iri
menteipfiusfpeculo refulget ex eo , Deus-
-cft clariflima & certillima veritas,omnium
fonsveromm. Verilfimaquoque claritas
claritatum. Rurfus bonitas infinita, quae
dum feipfa gaudet, bonis gaudet innume-
ris.Gaudium quoqueimmenfum feipfa bo¬
num , perquefeipfumfaciensvtalia bona
■fint,quibus gaudere quis poffit.
■Jpja certitudo vel claritas idem eft atque ip-
fum gaudium.
/"■■yVando dicimus Deum claritatem ef-
V^£fe vel gaudium , non claritatem,
velgaudiuminvoluntateponimus, fed in
feipfis. Neque volumus illic claritatema
gaudio diferepare , vbi veritas a bonitate
non difcrepat.Eft itaque claritas gaudens,
gaudiumque clarum. Claritas , inquam,
gaudio non tanquamrc alia gaudens, fed
feipfa. Gaudium non alia claritate clarum
quamfeiplo.
Sicut lumen nen indiget oculo ^ ficveritasru»
A Liud quidem oculus effaliud radiolus
quidam ingenimsoculo, aliud rurfus
ampIiffimumSolisIumen.Radiolusillepro-
priaefl: oculi claritas&in oculojumenye-
ro illud communis eft omnium claritas,
claritas non agens oculo qui adipfam per¬
cipiendam eft inftitnms. Similiter aliud
mens,aliud eius propria claritas, id eft, ra¬
dius ei infitus abinitio.AIiudDeusfaperei
minens claritas claritatum , claritaspra.
prie mente non indigens , quas ad ipfam
percipiendamprocreatavidetur.Gaudhan
gaudiorum omnium,quz a voluntate qua¬
libet fentiunt, gaudium non indigens vo¬
luntate qua gaudeat. Siquidemipfo dum¬
taxat gaudet vnaquzque voluntas.
Summa certitudini nihil eft incertum.
S I Solislumen effetnon folumincaufa
vifus vifibilifqueipfius, fed etiam om¬
nium caufa caularum , acvilus ipfe foret
przftamtiftTmus Solis effedhis& proximus.,
cum perfedtio a defectu dari non pollit,
imo veroopusfit vifu perferiro ad indigum
generandum. Certe quicquidinvifii bo¬
num praecipue optandumque apparet, id
totum, ac multo excellentius effetin lumi¬
ne. Optimum vero optabiiiffimumqne eft
oculo,vt nequelumen lateatipfum, neque
cum patet offendat, imo yehementer oble-
dtet. Lumen igitur & fi non haberet ocu-
lum,tamen fuo quodam paifto,id cft.feipfo
tanquam fublimiore vifu fefe clarevideret,
colorcfque omnes in fefonte colomm in-
tueremr. Videret quequefeid effequod
omnes vident oculi, omnefque per ip-
fum videntes, paffim ipftm quoque vi¬
deret. Mitto nunc, quod Platonici pu¬
tant lumen cumfta videre. Deus au¬
tem tota mentis caufa eft & proxima , ac
mens opus eft Dei fummum. Quicquidcr-
go fumtnopere menti eft optandum tan¬
quam optimum , totum hoc iam habet
Deus modo fupra quam dici pollit prp ftan-
tiore. Quid vero vel intellectui optabilius
quam verorum omnium certiradoiVdvo-
luntati quam gaudium omnibus gaudens
bonis?Non fatis effer menti,feam interro¬
ga, )non fatis effet ipfi veritatis tota poffef-
fio , 'fi eam veritas ipfa quam poflidet
lateat. Non fatis omne bonum , nifi in¬
eundum curet & gaudeat omni. Claritas
ergo diuina quamuis intellschi proprie
nonvtatur, led tamen ipfam minime latet
Neque latet eam alicubi quicquam, qaan-
doper ipfam vbique omnia patent. Quid
enim alicuipoffeteffe certi", fi certitudini
ipfi, per quam fune certa omnia, non effet
certum?
Vbi pracipuus mentium finis > ibidem ef.
earum principium.
Edrepetebunc in modum foperiora-,
effeftus quibbet impellente natura
caufom appetit, vt vnde efficitur. ibi quo¬
que pcrficiatur.Canlam qoide proximam,
fi tabs fit vt in fe remotarum omnium cisf
 Epiitolarum Liberll.
firum munera colligat, appetit proprie,
atqne fnb hmus forma remotam.Propriam
enim diffindam cuc formam a proxima
potius caufa quam a remota forritur. Igi¬
tur in proxima illa, quam dixi, vnde pro¬
prium principium habuit, proprium quo¬
que collocat finem.Sicut ignis in concauo
Luna: , potius quam in Sole , vel Mane
terminum aflequitur naturalem. Et aer in
ignis concauo,non in Venere vel in Ioue.
Cum igitur mens qixxlibet,natura duce,fi-
ueinfommaipfaomnium certitudine fom-
me gaudente,iiue in fommo omnium gau¬
dio iummopere ccrto,dumtaxat proprium
praecipuumque finem ftatuerat tanquam
in caula proxima , quisnon videat Deum
ipium.qui proxima eftmentium caufa,cfle
fommam ipfam, vtita dixerim, certimdi-
nem gaudiumquelupremum ? Certitudi-
n em .inquam,non alicuius,vel in aliquo,vel
ad aliquid, fedfuiipfius,in femetipfa & ad
feipfam. Alioquinnequepura fimplexque
dret,nequefommoperefomma. Cum igi¬
tur nulla ex parte terminum vllum,menfu
ramque accipiat-, immenfa relinquitur.
Quapropter nihilprorlus admittit incerti.
Nihil igitur fiuein ea, fiue extra, vel die,
velfingi vnquam poteft quodipfi certitu¬
dini fit incertum. Quzdum fupereminet
omnia, fupereminentereft omnia. Neque
aliunde inefiendo agendoque dependet,
fed inde alia In vtroque dependent.In qua
cum non aliud fit effe ipfum , atque cer¬
tam cfie imo certitudinem efle , nimirum
dumfoiipfiuseft,fimiliterfuiipfius efteer-
ta,imo vt loquar redius,certitudo.Ac dum
fuiipfius,quz cuncta mirabili virtute com¬
plectitur, certa eft, proculdubio eft certa
eundorum, imo vero omnium certitudo.
Proinde lumen quo[cuiida videntur,nihil
eft aliud quam pura? efficacifque forma;
fpiritalis quzdam amplificatio. Vbiigimr
formz puritas efficaciaque minime termi¬
natur, vbilux pullulat infinita, indclumcn
emanat prorlus itn m enfix m.Profecto quod
eft in corporibus perfpicuitas , hoc eft in
fpiriribusperfpicacia. Quod rurfus in cor¬
poribus vifibilc lumen,hoc in fpiritibus eft
perfectio, Vnde corpora qua; ad fpiritum
magis accedunt, facilius vberiufoe reful¬
gent Atque contrajquz fulgent,foIa fpiri-
talem ex le propagant qualitatcm.Igitur in
fixmmo fpiritnlnx viget& perfpediofum-
ma. In eo idem eft claritas atque perlpe-
ctio.NondicoDeum elfe quandamperfpi-
cicndi virtutem,quz perfpiciendi egeat a-
du, neque rurins ipfum appello id quod
pcripicerenominatnr,nevel nixus quidam
ad aliud videatur vel compofimm. S ed ip-
67?
fo actus vocabulo Deum perlpicienriam
nuncnpo,perfeexiftentem, nec claritate
quam feipfa peripicientem. Verum quid
mododixiperfpicientem? Quis enim non
improprie dixerit vifio videt vel lapientia
fapit? Non tamen vel lapientiainfipida eft
vel vifio czca. Similiter ipfaperfpicienria
nequeproprie dicenda eftperfpicere quic-
quam, neque rurfus abquid alicubi efle,
quod non perfpicuum illi fit atque perfpe-
dum: ficutcnim perlpicientiz huic vel illi
perfpedafunt hzc'&illa,ficipfullifumma;
infinitzque pcrfpicienriz perfpicua per-
fpedaque font omnia.Ibidemquoque fumi
ma abundat la: titia vbi fumma claritas emi,
cat, qua; laffirizeft fpiritalis origo. Imo
idem eft ibi claritas atque laetitia. Nihil
enim vel in oculo,qui in corpore maxime
fpiritalis apparet, vel in ipfo fpiritu, aliud
quicquam exhilaratio eft,quam vel claritas
ipfa vel illuminatio congrua. Quifoam am¬
bigit omne ibi gaudium dominari vbi eft
omne bonum i Siquidem gaudium tan-
quam optimum maxime omnium exopta¬
tur .atque ipfum eft tum boniipfius circum¬
fundentis /plendor & gratia, tum circum-
fu& virmtis amplificatio quzdam circa
bonum.
■ Deus eft claritus Utiftima & laetitia cla-
rifeima.
V Bi igitur volumus rediffime loqui j'
D eum ipfom neque intelledum pro¬
prie nominamus, ne intelligendi egeat a-
du, neque etiam ipfam intelbgentiam ,ne
in.quodam itkelledumaneat, & alio quo¬
dam lumine repleatur, imodaritatem ip-
{am mirifice Iztam Iztitiamque claxriffi-
mam,quam ita omnes ambiunt inteiledusj
ficut aftra omnia Solem. Claritatem, in-
quam,radiis certitudinis foa; cundaviden-
tem,&:vt videant efficientem, flammis in-
foper gaudij foi tanquam voluptate om¬
nium genitrice fingula facientem , facia
quoquefbuentem , fbuendo rurfus viuifi-
cantcm.vina fenfu mouentem,mota rario-
ne trahentem, rapta deinde mente fiften-
rem, conliftenria tandem fuiipfius veritate’
borxitatequeprorfus implentem.
Deus -Jolendo res facit d" rnoiietfdiius
tjtsam inielhgendo.
S Ed deledat nefeio quomodo ab eri ,
quod in corporibus eft pulcherrimum*
ad oprimum fpiritum fimilitudine quadam
rurfus afcendere.Ergo quemadmodum foi
Dei fiinilitudo eadem luce in-foipfo fulget,
& fuo pado calet, eodem quoque radio
LL1 ii
6/5 Marfilij Ficini
lingulailiuftrat 3c calefacit, verumtamen
calefaciendo , potius quam illuftrando,
res facit & mouet. Sic Deusipfefoiisex.
emplar. eadem claritate, & claret ipfe libi
fuo modo inteHigendo, & gaudet ipfe fe¬
cum fiio modo volendo. EiufHem praete¬
rea claritatis radiis, vtvocabulis aliquan¬
do loquamur humanis , intelligit atque
vult omnia. Verum non tam inrelligendo
procreat quam yolendo, Vndc omnibus
& naturis videtur efle tributum, vt appeti -
tu quodam pro natura cuiufque, ac etiam
voluptate fibi fimilia generent. Memi-
nifle verodebemus , Deum ficut intelli-
gendofe, intelligit alia, quae funt quidam
ipfius intelligentis radij, fic volendo fe,
id eft,feipfo gaudendo velle alia fimulil-
lifqtie.gaudere, qua funt quidam affedus
ipfius effeclus. Genufque actionis eiufmo-
di fcificet voluntarium , quia perfoftiffi-
mum eft Deo agentium perfectiffimo coti-
uenire. .Quod enim voluntate agit libera,
praeftantius agit, quam quod impulfu natu¬
rae neceflario impellitur ad agendum. Foe-
liciffima certe eft actio in qua author fuse
actionis eft Dominus, vt ipfe finem, &
modum, & menfuram prsefcribat agendi,
finem quoque proprium certafque vias
operibus fiiis inftituat. Profecto, fi Deus
ita naturali qualitate faciat ficut ignis ca-
. lefacitcaliditate,maxime omnium com-
pofitus erit , quandoquidem a naturali¬
bus formis eius inter fe diftinclis, res in¬
numerabiles procreabit, praefertim illas
qua; fola poliunt creatione produci, fcili-
cetmateriam ipfam & formas , vel fepara-
tasamateria, velleparabiles. Prseterea,
non viciifitudine quadam diftribuet lingu¬
la,fedcun&afimul effundet,imo confun¬
det. Adde quod cum fitaflus immehfus,
repente omnia coget , agitabit fphoeras
mundi momento. Nihil relinquet in vni-
uerfb contingens, confultationis auferet
libertatem. Nunc vero quoniam omnia
efficit voluntate , idcirco ea potiffimum
menfiira qua vult nimirum facit, & mo-
uctj&fiftit. Nondifficileintelligitvniuerfa
in quo intelligere idem eft atque efle. Non
difficile lingula fecit & curat, in quo idem
eftfecere quod&velleiamfecere.Intelli-
git ille omnia vera dum feiplum intelligit
omne verum. Vult etiam bona omnia,
dum vult feiplum qui eft omne bonum.
Alia diuinse intelligentise voluntatilque
ratio eft,alia efthumanae.Homo tunc vere
ipfesrerum rationes intelligit, quando ita
praecipue vtfuntintelligit. Haec autem id-
circo funi verse, quoniam ita fcntvtDeus
intelligit, qui ipfe veritas eft, qua & vera
firat omnia, & verepaffim intefligctsor.
Humanavohmtasfingulaideo \u!t, ouii
bona.Singula vero creata proptereabona
funt, quod hac ipfa vult Deus, qui ipfa bo¬
nitas eft, qua & bona funt , & benefingo-
la volumus.
Deus omnibus frouidet, frecifut mentibus,
quia funt ex eo proxime procreata.
"Y TNdeconftatcaufamprimamvoIun-
y tatis fuae benignitate omnibus pro-
uidere,quia maxime fuafnnt omnia Certe
cum fit maxime caufa, tam in conferaan-
do,perficiendoquecaufeeft, quam effi¬
ciendo. Praecipue ad fummum bonam,
fumma pertinet prouidentia. qjkb nihil eft
aliud quam diffiifio & conferuatio boni-
Conftatprsetereafequentes caulas,dumi
prima generandi fecunditatem prodiui-
tatemqueaccipiunt,prouidendiqueluisab
eadem diligentiam adipifei. Si quis .vero
neget, mundum tum artificiofiUima ratio;
ne,tum voluntate benigniffima gubernari,
hic mihividetur neque rationabilem pul-
cherrimumque rerum ordinem in feipfis
& inuicem, &ad totum, neque mirabilem
fingulorum commoditatem vbique lingu¬
lis aptiffime feruientem, mutuumq;remm
vfum confiderauifle.Sane commoda habi¬
tatio tanquam finis februm mouet, quali
agentem caufam,vt certamquandam do¬
mus formam excogitet, ob quam forma
rurfus certam quserar materiam. Vbi finis
monet agentem, agens formam, formam
materiam. Idem accidit in ciuilibusbelli-
cifque confiliis. Quo fit vt finis fiteaufa
caularum, idcoque omnes caufes antece-
dat.Sunt autem namralia omnia certi ali¬
cuius finis gratia inftituta, cumfingula ad
lingulos potifsimu vfus conducere videan¬
tur. Puta, clauiculus palmitis, quem ca¬
preolum vocant,ad hoc natus eft, vt vitem
proximae arbufculae vinciat-Hicvinciendi
a&uscanfe eft vt ortus fit capreolus. Quia
vero quod nullo modo eft, id neque effc
potefteflendi caufe effe£tuicuiquam,ne-
que caufes omnes mouere neceflarimn
eft aftum huiulmodi & antereliquasom¬
nes vitis caufes extitifle.Nonautemexritit
in corporibus nifi nouifsime. Ergo in na¬
tura quadam corporali rectrice corpo¬
rum extitit longe priulquam in palmite.
Quae quidem natura vitis artifex gratia ta -
lis actus per formam luam capreioli for¬
mam in tali quadam materia figurauit.Sed
verum aenis huiufmodi in natura illaprz-
fuitfecundum natura modum, an fecun¬
dum propofltum voluntatis ? G erte fecufr
 Epiftolarum. Liber II. 677
dum vtmmque. Atcxillo idem erat quod Hsc mentibus omnibus paflim fele in-
agenas fbnna quzdam & affectos ipfius finuai, qua vbicuncuc placuerit pro arbi¬
cscrnpIir,exhoc eratfinis.Vbiautem arti- trio poffint ratiocinari. Atque eoufque
ficiolz voluntatis propofitum eft,ibi mens. quandam sterilitatis fus largitur proprie-
Quapropter praeeft omnibus corporalibus tatem,quoufque lub rationis ipfius mune¬
dmina mens, quae corporalium omnium re, hoc eft ratiocinatione sterna; rerum
formas intellefluali modo comploditur- rationesfin quantum sternz fime, capiun¬
Singula ad luos dirigit fines, ad vnum de¬ tur. At rationis zternitas, ratioque zterni-
nique cunila.Maxime vero omnium men- tatis lua quadam definitione comprehen-
tesnon folum Angclicas,led etiam huma¬ ditur-A luce deinde hunc in modum. Im-
nas, Deus curat & diligit, tanquam filias menfam diuini Solis lucem inextingoibi-
ex eo proxime procreatas. Cum enim in- Iem eflenon dubitant,quicunque vmifrati-
diuiduz & leparabilcs a materia fepara- lem eius imaginem in ccelefti Sole lucen-
tzve fint, non poflunt ex praecedente, vel tem extingui nunquam animaduertunt.Si-.
partejVelmatcria confici, ex nihilo vero quidem in fummo puroque actus CHiufli-
quod infinite ab ipfo efle diftare yidernr bet actu nulla poteft paflio vel priuatio fin-
agere aliquid fbltus infinitae virtutis cft gi.Sicuti neque vel in potentia infima vllus
adtus, vel in mera priuatione habitus vllus.
Omnes mentesfuntindiuidua,feparabiles Lux illalupercceleftis peremnes mentes
a mater it ,fempiterna. fupercceleftia cogitantes, quafi ftellas, pro
natura cuiufque late diffunditur. Eatenus
Q Vod autem mentes indiuifibilesjfc-
parataeque, vel feparabiles a mate¬
vero luam illam inextinguibilem feruat
proprietatem, quatenus per eam quod ex-
ria iint,inde patet. Quoniam rationem ip¬ tinguinonpotcft, ab eo quod extingui po¬
fam indiuifibilem, ac penitus feparatam, teft quadam rationisluce discernitur, &
per quam res multa indiuifibilesieparatae- qua ratione vel hoc extinguibilefit vel il¬
quelunt&nplcuntur, rationem, inquam lud inexringuibiledemonftratur? Nempe
ipfam propri e inquanmm, indiuidua fepa- fub ratione in extinguibilis proprietatis lux
rataqueell,attingunt.Quemadmodum ve¬ ilia tributa eft,vbicunque ratio inextingui-
ro linea indiuifibile centrum non aliter bilis cuiufque natura: perlpicimr. Etlumi
quam per ipfarum indiuifibile pun&unvfic mus iplenatura lucifque cuiufquefcns fi-
nos indiuiduam lecretamq; naturam, non ti quadam naturali proprie quaeritur,ama-
nifi per virtutem indiuiduam & fecretam lur&t tollitur.
attingere pofiumus. Deus quibus efle pro¬
ducendo tribuit temporale, iifdemproui- Marjilij Ficini Florentini ad letmncm Cami¬
dendo bene efle temporale procurat Qui¬ cantem amicum 'unicum de raptu Pauli ad
bus autem sternum efle lira incomparabili tertium calum, & animi im¬
largitate conccffit,iis bene efle no tam ad mortalitate.
tempus dirigit quam in sternum. Vnde his
res ita difponit in tempore,vt quamuis non
videantur his bona:, qui ipfam non vident
N On licet nobis mi Ibannes, his tem¬
poribus ob Epidemizfiifpicionem v-
sternitatem,tamen fint apud illum optima nifkuti confueuimusfamiliariter interra
femper,qui quo pacto tempus stemitate vitam agere. Verum quidnam prohibet in-
feruiatjnon ignorat. Quod autem menti¬ terim nos in coelo, vbi nulla peftisforrr.ido
bus vitam tribuerit fempiternam, nunc ab folicitat, nosverfari ? Ergo amice age iam
ipla ratione & luce breuiter peripicua ra¬ refugiamus in cotium. A t,inquies,forfitan
tionis luce monftrabimus. A ratione pri¬ . in quodnam potiffimum? Inillud certe cu¬
mum hunc in modum. Si rei cuiufque ra¬ ius radiis inflammati tamdiuin terra cce-
tio quz propria fpeciei definitione mon- Ieftem vna vitam agimus.Nunquidm emi-
ftratur,aliter fe habe» e non poteft,quicun- .nifti Ioannes cum olim nobifeum in sdi-
que dubitat vtrum fumma ipfa rationum bus tuis coenaret vir illeprobarilsimusBcr-
ratio non aliter habere fepoffit, is tuncvel nardus tenerius nofter quam de raptu Pau¬
ratione non vtitur vel abutitur S umma igi¬ li in tertium coelum difleruimus? Inftaure-
tur ratio cft zterna,fiue potius eft ster¬ mus conuiuium illud hodie, vt in eo inuita
nit». Epidcmiaconuiuamus. .

LL1 iij
6;S Marfilij Ficini
dialocvs inter tavlvm
ffi Animam, quod ad Deum non afcenditurfine Deo,
de Fide , le, Cbaritate•.
■MARS
■ Ic oro , beatiflime Paule , fi
modo licet homini loqui 3quo^
modo in coelum «frenderis, &
cur in tertium ? PAVLVS. Ab¬
iit a nobis, abfitMarfili,procul impietas
tamiuperba,vtilluc afeendifle dixerimus.
Nolo enim me ipfoin liuiulmodi reuela-
tionibtts gloriari, gloria mea omnis folus
ille rex gloria Deus. Non ego afcendl,
-Marfili,fed raptus fumin coelum. Grauia
• elementa mundi alta non petunt , nili
eleuentur ab altis. Incola terra calefies
:non fcandunt gradus nifi cceleftis Pater
-traxerit illos. MARSIL.Doceobfecro &
hoc Paule, per illum qui te rapuit, quos
■nam ille ex omnibus rapit potiflimum.
PAVLVS. An hoc ignoras, quod nemo
:poteft,quilquis vel rapit aliquid,vel rapitur
ignorare-Rapit illepra cateris quem amat
ardentius. Ardenter amat amantem. Non
vult benignifsimus illeraptor abs tealiud,
quo fceliciter rapiaris ab ipfo, nifi vt vel
mediocriter velis rapi, fed hoc quoque
nunquam velles , nifi ille antea voluillet.
Quemadmodum Luna nonre&lget in So¬
lem , nifi a Sole prius accenla 5 ficiplum
non amas amatorem , nifi amore ipfo te
amante atque afficientefueris inflamma¬
tus. Hunc rurfus non inuocasinftar echo,
nifi prius te vocantem, non apprehendis
cu ficuti neq; locum nifi comprehenden¬
tem. Finita quidem, vt plurimum capere
potes, etiam fi ab illis non capiaris.Infini-
tum verdcaperenihilaliHdefiquam capi.
Et quemadmodum imago in Ipeculo non
recipit vultum nifi ipfiun vultus afpiciat,
imo etiam quando hac vultum videtur af-
picere, nihil hoc ah'ud eft quam afpici hanc
vultu. Rurfus quemadmodu actio motufq;
non metiuntur nobis tempus, nifi tempus
haec iplareuera dimetiatur, fic anima ne¬
que refpicit Deum , nifi iplam prius
afpicientem , neque iudieat nifi diin-
dicantem. MARSILIVS. Sed
age, o nimium dilecte Deo, docenoster-
tio, cur inrercium coelum maxime &eris
L I V S.
eleuatus?vtinuifibileillud videres quod &
vbiqueeft fient in tertio. Ac fivfquam eft,
prjcipue eftpotiusin lupremo.PAVLVS.
Nonfic, ah nimium terreftris homo,non
fic fupercaleftia capiunmr. Mittefecundi
coeli argutias a Mercurio adinuentas. Mit¬
te lexti leges conditas, vt vultis, ab Ioue.
Mitte feptimiPhilofophia, vt aiunt, horni-
nibus a Saturno donatam. Non attingunt
ifta veritatem ipfam, M ercurij, Ionis, Sa¬
turni procreatricem. Vis Solem attingere
quarto currentem calo in quo rex ille
mundi fuum poluic tabernaculum ? Eia
fcande cali tertij dorium quarto conti¬
guum. Venus illic tibi protinus quoad ipfa
poterit largietur quod alij proflare non po¬
tuerant. Dare dicitur Venus «morem vul¬
go vulgarem. Auget certe enim Angelus
egregiam viris egregiis charitatem.Chari-
tatem, inquam,a triplici fupercalefti ca¬
lo tam in calum tertium eiulque Angelum,
quam in noftrum animum influentem.
Hanc fiquidem fandius Dei fpiritus pri¬
mum S eraphinis inurit. Illi fecundo princi¬
patibus principale huius myfterium obfe-
quiumqueiniungunt. Hi tertiam regentes
Iphaeram accendunt ibi Veneris Angelum,
vndecharitasinfitavobisaDeo continue
alitur, adolefcit atque perficimr.Quid plu¬
ra? Vis ne dimiffis ambagibus breuiori tra¬
mite Solisattingere Solem? Primumfit ti¬
bi coelum fides, qua firmiter credas hunc
efle tibi in primis amandum,i quo&tnhoc
ipfum habes quod poliis amare quicquid
vfquam ames, & quse diliguntur-id ipium
quod diligenda fint habent. Secundum
Ipes, per quamproculdubio expedies ar¬
denter redamari ab illo, quemnifiantea-
matus ab eo amare non polTes; Tertium
charitas,qu2 te Sc lponte cogat & necella-
rio alliciar, careris omnino dimiifis, illisu
amplecli, quo lolo dimifio nihil poffides,
quem fi poffides felum nihil eft ex omnibus
quod dimiferis, fine cuiusvinis neque am-
plefii teiplum vales,neque alia, neque 3-
lum.Hic cgo,o anima nimium yaijabunda.
 Epiftokrurr i, Liber II.
hic folam pretiofiifimaD ei penetralia pe¬
netratu. Qua: nifi a patre familias aperian-
tur^jon videntur.Non autem panditur do¬
mus omnipotentis olympi nSi mentibus
luciplumfidcquatrentibus , fpepctenri-
fuSjCharitate pullantibus.Chariras autem
aliorum finis eft omniumque perfectio,cu-
ins igniculis quondam accenfus , Helias
igneo quodam curru raptus ad ccelum
fuit. Cuius&cgo fiammisraptus fum ad
codum.Denique hoc tibi maneat alta men¬
te repoftum. Frigus i tenebris, tenebra a
morte dependent. Calor autem a lumine,
lumen dependet a vita. Quapropter fri¬
gus ad tenebras , tenebra deducunt ad
mertem. Calor autem ad lutnen, lumen
perducitadvitam.
Curru fidei, fp ei,ch ari tatis fepties in tertium af-
tenditur caelum.Primo quidem per virtutes
ciuiks purgatorias antmique
purgati.
T Rino autem hoc coelo quafi vehicu¬
lo quodam, id eft, fide retfta, fpefir-
ma,ardentiffima charitate, fepties percur¬
res triplex coelum, vbi dulcem patrem pa-
triamquereuifes, vnde terque quaterque,
id eft, feptiesfaelix euades. Primo quidem
homm trium meritis tria quoque virtutum
tibi genera diuinitus donabuntur. Ciuiles
virmtes&purgatoriaanimipurgati. Qua
quidem faciunt vtnefeias vtrum incorpo¬
ro fis an extra corpus.Quibus formatus ex¬
emplares denique virtutes attinges , qua
nihil aliud (untquam Deus. Videbis enim
tractus a Domini Ipiritu a claritate in cla¬
ritatem in tribus hilce generibus rationem
virtutis magis gradatim magifqueprofice¬
re. Quod quidem fieri nonpoffe cognof-
ces, nifi propinquiore quodam rurfufque
propinquiore acceflu ad diuinam 'ipfam
fiimroamque virtutis ideam, vein eandem
imaginem transformeris.
Secundo in caelum itgr tertium per regionem
Planetarum,per ccelumpeltiferum,
per chryfiallinum.
Q E eundo per Planetarum ieptem regio-
jjnes , quod ccelum quafi primam va-
gumq; eft, ad Iphsram tranfibis odtauam,
quod eft ordinariilimumfyderum firma¬
mentum ccelumque fecundum. Ab hoc
quia motu gemino agitatur atque diuerfo,
ad chryftallinum, id eft, perlpicuum niri-
dumque te conferes, quajfi tertium quod¬
dam ccelum , cuius vnus eftmotns & Am¬
ples. Ibi aquse, qua: luper coelos funt, lau-
$79
dant nomen Domini Ex huius vertice fta-
tim in empyreo,quod totum ardor quidam
eft falubeFrimus,agnofces vitale illud Dei
lumen, cuius exuberante bonitate tantus
tamquelalnberillic ardor accenditur Pia-
niffimeq; perfpices,&diuinum lumen vc-
ritatemque ipfam in ardore il!o,id eft,amo-
re potiftimum habitare tanquam in taber¬
naculo Solis,& ardorem illum lumine nafi-
ci atque vigere.
Tertio tertium ccelum Jcanditur per mundum
viftbilem,per mundumphantafticum,per
mundum intellegibilem.
T Ertio totum mundi corpus tanquam
coelum vnum tranfibis oculis manife-
ftum. Atque ad eius imaginem phantafia
depicta tanquam fecundum ccelum te
conferes. Deinde & vniuerfum corpus vifi-
bilc & imaginem corporis phantafticam
dimittens ad nataram ipfam,qua necefla-
rio conftat, & rationem,qua definitur in-
telligentia yrerges. Quod tertium tibi erit
inmente coelum(uperfeufum Scphanta-
fiam. Hic fiibito inteiligentia: tu* intelli-
genria diuina fubrutilat. Quid enim aliud
eft ratio vniuerfi partiumque illius , quam
ars illa sterna, qua eunt fuusdifpofuit ar:
chite&us ? Si enim a corporeo quodam ar¬
tificio materiam relidto ordine lubtrabas,
quod reliquum eft , mens eft artificis tu*
iam menti conlpicua.
Sluarto tertium celumpetitur per f'tritus irrui
Uomlesiraticnaksfintelkctuaks.
Q Varto eftoprimUm tibi coelum fpiri-
tus omnis infra tuum.Secundum tuus
fpiricus fit ob rationis munus quo irratio-
naliaiudicat quidem,fed ab eis noniudi-
catur illis longe przftantior. Tertium An¬
gelus, qui oculus quidam eft lucidiilimus-
cui quidem nota momento flabili lunt,
quas tu temporali quodam dilcurlu aucu¬
paris. In Angelo Deum continuo confpi-
ce, tanquam lumen in oculo lucido & in
momento flabili atternitatem.
Sluinto adtertium trqnfitur coelumperires An¬
gelicas Hierarchias.
Q Vinto Icito quemadmodum in te,qui
pamus es mundus, tres funt fpiritus,
naturalis in iecore, vitalis in corde,anima-
Iisin cercbro,quo foloSnitum percipis iu-
tres efie fpirituum exercitus diurnorum,
quafi rresiphiras inttlligibiles, circa diui-
num'cenmrm rogiterfe voluentes. Sed
LL1 iiij
68o Marfilij ricini
alios regionem mandi Luna: (ubieftam
praecipue gubernare,ali os cceleltia regere,
alios iuper coeli verticem volitare.
1'cnebru ludie, luxtsnebrofa, lux rncru,
Nouem Angelorum
V OIito & ego hac & illae advotuma-
lisliiblatus Seraphinorum. Etfi nihil
vlqoam reperio extra immenfum bonum
quod vniucrfiim & omnino intrinfecns im¬
buit & infinite extrinfecus ambit, tamen
quicquid reperio quod nor, fit ip&m bo¬
num , video ex lucidis quibnfdam tenebris
&c tenebrofa quadam luce componi. Scio
neque tenebraspofle feipfas illuminaremc-
que lucem a tenebris comprehcfam ex fe-
■ipla lucere ,alioquin in fe vi geret ac puriffi-
me.pleniffiroeqiluceret.Lucereergo ea a-
nimadnertoex ipfa luce in qua tenebra nb
fiant vllf .Ideoque quado lucet in tenebris,
tenebra: ipfam non comprehendunt. Hoc
-autem eft abfblutum ipfiim in fe bonum,
neque mbiecti, nequeeaufie, neque gra¬
duum, nequeloci, nequetemporislimid-
■bus comprehenfiim. Quoniam vero om¬
nia naturali infiinctu bonum appetunt,
tanquam finem,quo folo p erficiantur,con-
cludo bonumidem elfe principium a quo
cunela efficiantur. Hoc dum ex fe& fui
gratia efficiat omnia.&perficiat, certe ad
fci ipfius exemplar tanquam medium eun¬
da dilponit. Eft ergo principium medium,
finifq; eundorum^ Et quia omnino indiui-
fibile eft, in quolibet trium continentur &
reliqua.
Finis autem adionis mouet quodam¬
modo -principium ad' agendum. Prin¬
cipium mouet exemplar operis atquefor-
mam Huc omnesbeati fpiritusaffidueo-
culos mentis intendunt. Singuli tria ha;c
intuentur, fed diuerfaratione diuerfi. At¬
que in his infpiciunt veras rerum omnium
qua invniuerlo fimtrationes.Seraphini fi¬
nem ipfiim proprius attentiufque quam re¬
liqua contemplantur , Chembini in fine
principium.Throni in fine medium fpecu-
lantur.Dominationes autemhpfiim princi¬
pium. Virtutes in principio finem,Potefta-
tes medium in principio. Principatus & fi
mirantur omnia,tamen medium proprius,
& vtitadicam, libentius ,inmenmr. Ar-
changeliin medio finem , Angeli princi¬
pium in medio contemplantur. Felices a-
nima: pro diucrfis pia: vitas meritis momm-
que ad Angelos diuerfes fimilitadine no¬
uem gradibus in fpharis patrii nouem, fe-
quuntur nouem ordines Angclcrum.Mit¬
to libenter animas infelices, cute infra Lu¬
nam fub terra caligine vbi eas nouies ftix
interfufa coercet, nouem turbas maligno¬
rum fpirituum comitantur.
Dei lumen in triere emfyreicccli refulge/.
C Vm dimifi fpiritus tenebrarum fbbi-
to e lammalucentium fpirituum fpe-
cula lumen mihi corufcauit immenfiim.
Vidi illic Seraphinos amore ardentes im-
menfo.ln ardore huiufinodi lumen infiniti
boni infinitum mihi refulfit. Szpenume-
ro cogitaucram ante raptum,fi bonum ip-
fum eft voluntatis potius quam intelledus
obiedum-fequi, vt animus voluntatis fla¬
grantia iplb bono finatur, magis quam in-
telligentiae claritate Agnoui illic ftatim ra¬
ptus me vera cogitauifle,cum viderem non
Cherobinorum fcientiam,imo charitatcm
S eraphinorum D eo efle quam proximam.
Merito cum boni natura fit vt appetatur,
& appetibilis ipfius ratio vtfitbonuminfi-
nitium,ip(um bonum proxime fequimr fla-
grantiffimus amor liibitoque confequitnr,
StxtoinUrtium confugitur ccelumferlresTri-
nitutisferfenas.
H Vcage, me fequerefexto quantum
potes 6 mens , proprie infiniti boni
ipfius auida mens, proprie infiniti filia bo¬
ni. Ah propera,nec te pigeat,nampotes/o
bona mens, tantum quanmm velis! Vbi
enim fola voluntate proceditur &profici-
tur, ibi fequi nihil aliud eft quam velle fe-
qui.Bono igitur animo efto.Nepe finis ad
quem quodammodofinefinemouerispro¬
prie eft infinitum bonum, neceflarioprin-
cipium a quoproprie mou eris,eft infinimm
bonum. Quod quidem cum ex feipfofiti-
que ipfius gratia fit omnium origo, certe
exfe ic fin gratia mouet omnia.Prscipue
vero ac proprie Ipiritum, prascipue hoc ip¬
fiim & proprie appetentem. Pater tuus yC-
que adeo bonus, quando non male, id eft,
non fruftra, tibi deditVt naturaliter huiuf-
modi bonum vfque adeo fequi velles, de¬
dit fimul&vt affequi quandoque pofles&
confequi. In rerum ordine,ficut nofti,bo-
na fimt omnia, prmeipuequia pulchrev-
tiliterque ordinata funt, & bonum natura¬
liter appetunt. Si cuncta bona iarerum
ordine in vna quadam communi boni na¬
tura conueniunr, in qua cuncta bona funt
vnum bonum, neceflario penesrerum or¬
dinatorem , vnum bonum eft cunela bo¬
na,-S ane natura illa communis & yna qua:
in multitudine omnium iacet & contine-
 Epipolarum Liber II.
tnr abomnibas , abvna quadam emanat
forma qnz in feipfa fuper omnem muilitu-
dincmeft, 8c codnet om nia.S ed vitra pro¬
gredere,fi quod infra remra ordinem co¬
gitas, dicis infinite malum, cur non etiam
quod lupra rerum ordinem extat fateris
infinite bonum ? ftad bonum propagatio
pertinet,quo enim & quando qua:liber per¬
fectiora funreo, &tunc magis propagari
videntur proculdubio penes infinitum bo¬
num exifiit infinita propago Propago,in-
quamintima. Nihil enim infinitum reuera
exiftit extraiplum. Ibi elligitur pater & fi¬
lius. Penes patrem bonum infinite filium-
queinfinite bonum infinitus viget & amor.
Si quilibet trium zque infinitus eft, etiam
aquales inter fe funtatquelimillimi. Siin-
finita namra atque plenitudo cum nihil re¬
linquat extra fe fui totumqu e p enitus com¬
prehendet,non nili vnica ede poteft. Vni-
ca eft fubftanua trium, adde, &fimplicif-
fima. Si modo pofentiflimaefie debeat,ac
tam potentia in vnione confiftat quam in
diuifione debilitas.Iam igitur.o anima,tri-
na & vna,fpirims vnus intelledn, volutate,
memoria, conflans .ztheremvna mecum
vnicum confcendifti cotlumquc trinum.
Intra ccelum tria in vno Sole vidifti zqua-
lia inter fe&fimilia;Formam,figuram, at¬
que lucem Solemque in tribus his non tri¬
plicem fed vnicum iudicafti.Supra coelum
in vna bonitatis ipfius namra propagan¬
tem inuenifti ab artemo propaginem & a-
morem. Neque tres inhis naturas Xed vni-
cam agnouifti infeipla feiugiter propa¬
gantem,pleuiffim e fimiliterque amantem,
& quod hic diuinitus afpcxifii haudqua-
quam licet aliter vnquam homini loqui
quam tresperfbnasvnumque Deum.
Scftem circa animam fejtenarij.
S Eptimo confideramecum , 6 anima,
feptem capitahbns fceleribus expurga¬
ta afeptemmalignis fpiritibuslibera,quam
feptem Planetarum munera extrinfecus
ornant, vtfelix appareas, feptem Spiritus
fandi dona intrinfecusimbunnt, feptem
Angeli Dei thronum circundantes du¬
cunt , vt reuera fis felix, confidera mecum
leptima hac lucis die in qua reuera quief-
ces,hora fcilicet diei feptima, qua clarifli-
me pcrfpicies vt fepties in ea luce fis
beata quz indulgere tibi dum
mifera viuis fepmagies
(■'■) fepticspollicctur. (•••)
3 <58i
Septimo , mens tertium ccclum attinuit
dum confideret Deum tn creaturis,
enaturas in Deo , Deus
infetfo.
/'“'Onfidera mecum ranm trinumqud
V^fuperccelefte ccclum, videlicetprimo
Deum patrem tuum in rebus ab eo crea¬
tis. Res deinde creatas in Deo. Tertio
Deum ipfumin femetipfolnquod quidem
tertium ccclum optime raptus fumolim,vt
& ipfe haud vlterius peffime rapere,& qui¬
cunque in terris miferrime rapiunt, illuc
mecum beatiflime raperem.
Trinitas Creatoris, in nouem creatura¬
rum Trinitatibus
D Iuinam Trinitatem in rebus eundis
agnofcesdum ineisnouemTrinita-
tes conftderabis,quas imitamur nouemor-
dines Angelorum.Invna fcilicet cceli ma¬
china , figuram lucemque & motum. In
quolibet /piriru lupra ccclum, fiibftantiam
& vim Sc adionem. In omni fpirituum
numero tres Hierarchias,in qualibet Hie-
rarchia tres ordines , in quoais compo-
fito fubcoelo materiam, formam, virtu¬
tem. In omnibus menfuram numerumque
& pondus. Rurfitspotentiam, ordinem,
vtilitatem. Praeterea principium medium¬
que &finem.Iu te ipfa memoriam,intelli-
gentiam, voluntatem.Infcientiis natura¬
lem, rationalem, moralemquefacultatem.
In qualibet Trinitate primumDei poten.
tiam patremque refert. S ecundum fapien-
tiam & filium. Tertium amorem (piritum-
que benignum. Sic inuifibilia Dei per ea
quz fada funt intelleda conlpiciuntur.
Definitio & diuinitas animi.
H Ic dum in rebus tanquam diurna
Deum reperis , reperis & teipium.
Quippe fi in corporibus inuenis fpiriuum,
in tenebris lucem , in malis bonum , in
morte vitam, zternitatem in tempore, in
rebusfinitis infinitum , mementote efle
Iphitum incorporeum,!ucidum natura bo¬
numque, immortalem zternz veritatis ac
Habilitatis immenfiquebojti capacem.Hu-
cufque primum fit tibi ccclum e cuius ver¬
tice tam Deum quam te inrebus eundis
6% 2 Marfiiij Ficini
Sluoi tes enate in creatore reperiun-
A Ccedeamaho adfecundum, vt in¬
de in Deo res omnes inipicias:cun-
cia Dei opera cernit in Dcoqoifqnis dif-
pofitfonem formamque domus inpatrefa-
milias /regni in rege ,artifidjih artifice,
fcientiatuminfapiente, confiderat; Sem-
per tamen huius memor,quod quacunque
hi cum tempore & labore meditantur &
agunt,aterna veritas infinitaque illa virtus
momento prout vult & facillime peragit,
prsefertim cum & intelligere in Deo non a-
liud'fit quam efie , & agerenon aliud fit
quam velle.
Sicut eundis riatnralesfbrma in vna ma¬
teria, fic cuneis earumrationesinvnoar-
Sed eccevideo communem quandam in
:mundi machina molem.Intueor formas in
mole diuerfas. Scio aliud efie formatam
molem , aliud formas efie formantes, &
quia molem hanc tanquam fundamentum
intelligo ordine quodam antecedere for-
‘mas, fegrego mente hanc ab.illis, eam que
vel in abyflum difpergi vel colligi inpun-
dium feorfum excogito. Seruoautem vt-
cunquepoflum formas. Sed in quo eas fer-
uoiln vna quadam communi cunciis efien-
tia.Cundis enim communiter in eo quod
fcnt conueniunt. In-eflentia,inquam, indi-
enim dimenfiones ab iis omnibusfegrega-
uimus.Volo infuper ex qualibet rerumfpe-
cie vnam hic exiftereformam -Et quemad¬
modum omnes naturales format qua par¬
ticipatione quadam tales funt yel tales, in
vno quodam iubiecfo per fe infinite patien-
te,(id eft,in prima materia, congregantur,
fic omnes quas per efientiam tales funt, id
eft ,formamjn rationes volo & video inv-
no quodam fonte per fe infinite agente.
“Y TBiaSus eft infinitus, eft&vita, at-
y que illa quidem penitus infinita. Si¬
quidem vita eft intimus & abfolutus actos
effentia. In vita infinita nihil eft quod non
perfecciffime viuat. Quod ergo factum
eft ab eo in ipio vita erat- Vbi autem pe¬
rennis actos & vita viget immenla, ibi ab-
fblutiflimum eft inteliigfentiae lumen. Si-
quidem intelligenria eft abfblutio vitas re-
fiexioque eius in femetipiam. Ergo vita
hasc eft lux hominum , qua & in tenebris
lucet, fedtenebra eam non ccmprehcoi
demnt.Diumum lumen ianis quidem oci>
lis eftiucundum, agrotantibus moleftiffs-
mum. Radias Deibcna menti benignos
aduenit paterque & gratia nominatur.
Mala antem rigidus iudex eft &furi2. Per
hanc lucem veram quas illuminat omnem
hominem venientem in hinc muniam ,
modo vidifti res omnes inDeo iplumque
Deum. Quicquid enimeftinDeofimpIi-
dffimo,eft ipfe D eus.Ula igitur feries idea¬
rum quam in Deo intellexifti, diuina ipla
fapientia eft: , quae verbum Dei eft apud
Deum ,atque ipfe Deus, perque iptam
fadla funt omnia. Ideo & ipfe Deusre-
peritur in omnibus & omnia inueniun-
turinipfo.
Mens referit etirnitatemfiam in ratiommi
idearumque eternitate.
I Nuenifti & hoc tu modo immortalita¬
tem tuam. Quo enim pafto potuiffe a
nere, & rationes inde immortales conci;
pere , in aeternam Dei vitam intelligen-
tiamque huiufmodirationes redigere, a-
ctom illum cogitatione quodammodo, vt
ita dicam , efficere effectorem, nift ipfa
immortalis effes aternaque Dei vitae &in
telligentiae capax.Diffidant de fua immor¬
talitate homines flagitiofiffimi, quorum a-
nimulae quaerentes vitam (olum inregione
mortis, iamdin mortuas funt vitiorumque
coeno fepulta.
Immortalitatisfiducia accepta ex gradi fas cen*
tcmplationis quatmr.
T V vero confide mecum cceleftis ani¬
ma, quas dum apudDeum contem-.
piaris veras creatarum rerum omnium a-
ternafq; rationes , quodammodo compre¬
hendis cuiufque rationis {teroitatennaterj
nitatisrationem,veriratem aeternitatis.
Gradus quatitor.
P Rofecto rationis aternitatem fenris
quando iudicas cuiufque rationem,
definitionemque adeo certam confifterc
vt aliter vnquam fehaberenonpoflit. Pu¬
ta quod homo fit animal rationale , &:
quod circulus fit figura in feiplam conuer-
fa,a cuius centro ad circumfctenriamom-
nes rectos linea du&aiunt aquales,necef
fario femper fuit femperque erit veram-
Rationem aternitatisintelligis , quando
atemitaris naturam ita defiajs: iEtemitas
 Epitioiarum, Liber II.
eft momentrim fine puscham per fefem-
per flabile , cui neque antecedit pun-
<5nm , neque feccedit , ita menfura
cuiais & motionis , menfura eft tem¬
pus. Aeternitatis veritatem cognof-
cis, quando probas in eo foliim efle ve¬
ram aeternitatem, quodexfe,& in feipfo,
fice principio ac fine quiefcic. Veritatis
cernis azternitatcm , vbi argumentaris,
neque incoepifle vnquam, neque define-
re veritatem. Alioquin fuiflet veritas an¬
te feipfam , foretque poft fcipfam. Nem¬
pe fi ccepifle dicatur, quandoque ante ab
sterno verum fuit, & non nifi per veri¬
tatem fuit verum veritatem ipfam quan¬
doque fore. Ac etiam definere cogitetur,
deinde in sternum verum erit,& nonnifi
per ipfammet veritatem erit verum, veri¬
tatem aliquando extitiffe.
Immcrtalitdi animi ex proportione di
immortalia.
A Ttende , anima fitibunda liquoris
asterni. Memento te non^jotuifle
seternum omnino obiechim attingere, ni¬
fi tibi aliqua cum illo ineflet proportio.
Ergo fi non ab teuo, faltem viuis in xaam.
Neque folum attingis cum aliqua efle z-
terna , & qualia fint, argumentaris , fed
etiam pro natura tua penetras , qi*ndo
intimam illorum naturam , quali in fuas
quafdam partes virefque diftinguis Imo
etiam quodammodo comprehendere vi¬
deris, quando definis. Mitto quod videri
pollet alicui, fi mens lempiternam com¬
prehendit rationem, ratione illa efle ma¬
iorem, ideoque asternam , latis cfto fi lito
modo capit eam aqualem faltem quo¬
dammodo efle oportere. Siue autem iam
aqualis fit natura , fiuc capiendo fiat a-
qualis,tanquama Deo rationum fonte ob
mutuum'quendam amorem iugiter dila¬
tata, lufficienter oftendimr mentem efle
fempiternam, Deumque animam ab ini¬
tio quantum ad efientiam vitamqtie , vt
ita dicam , parem asternte rationi fecifle,
poitquam quotidie quantum ad intelli-
gentiam & amorem quoad fieri poteft
reddit squalem. Denique, quascunque
vis capit aliquid, pro natura lita capir, &
ad luam retrahit rationem. Si ergo mor¬
talis efles nunquam sterna in quantum
sterna lunt , & lub stemitaris ratione;
nunquam rationis srernitarem, sternica-
tifquc conciperes rationem. Sed ficut
rubris oculis, & amars lingua, rubra &
amara funt lingula, ita mortali animo,
mortalia eunda judicarentur. Nunc ve¬
^ 83
ro tantum abeft qufd qus femptterna
lunt rite contemplando caduca putentur,
vt mens ccntemplarix etiam a mortali¬
bus fingulis conditiones monaliratis fe-
cernat, atque fob vniuerlali ratione per-;
cipiat. Hsc a materia corraptioneque
feparare nunquam poflet,nifi & ipia multo
longius efletabiis foiunda.Capisergoin
calo hoc fecundo aternitate mam, quan ¬
do hic rationis cuiufque sternitatem pro
viribus capis in Deo fonte rationum im-
Mens Deum in feipfo videt, ob nimium
leniorem omnino videri
non poffe.
C Alterum , nunquid Deum iplum in
feipfo comprehendens , quod ter¬
tium tibifupereft coelum, iu quo illaip-
fe arcana vidi , qus non licet, homini
loqui ? lumen folis perfpicis inclementis,
liilpicis & in ftcllis, in feipfo non po¬
tes infpicere , & tamen homo, fi fapis,
contentus es tantum efle felem ruum, vt
capacitatem luperet oculorum. Diuinam
lucem fimiliter in rcbiis ab ea creatis a-
gnofeis , agnofris & in remm rationi¬
bus creatarum. Sed abfoktam ^in fcip-
fa non fuftines. Gaudes autem thefau-
rum tuum tantum efle , vt fit prorlus in¬
numerabilis , innumerabilis , inquam,
non quod tibi defit ars numerandi ,-qud
tibi illic eft pleniflima, fed quodille vir¬
tutis gradibus fummum artis exuperet.
Satis tamen numerauifle videris , quan¬
do eundis, qua vel efle , vel intelligi
poflunt, dinumeratis ,reda computas ra¬
tione , Deum iplum tale nihil efle , &
quando & quomodo innumerabilis fit eius
virtus, intelligis. Satis vides quando," &
quomodo fit inuifibilis vere vides. Satis
comprehendis , quam fit incomprehen-
fibihs. Nunquam enim clarius veritatem
ipfam intelligis , quam cum rede qud
pado fuper inteljigentiam fit intelligis,
Vbi fumma lux , ibi lumma tenebras v-
bi fumma: quoque tenebra , ibi lum at
fummum. Vnde hoc nihil notius , nihil
rurfus ignotius, hoc nihil prafentilis,ni¬
hil abfentius , nihil magis vifibile , nihil
inuifibile magis. Hinc exclamat Dauid.-
Nox illuminatio mea iit delitiismeis.
Reciius de Deo loquimur^ r.egando& refirendsi
quam affirmando.
V Erum quid ita in hoc ccelo vides,
non potes loqui, hoc eft , abfblute
pronuntiare, atque affirmare. Quoties
6 84 Marfilij Ficini
lz Deo alia negas, ita difcnrrens, Deus
neque eft corpus vllum, neque corporis
qualitas . neque anima, neque Angelus,
neque fi quid altius cogitetur, sere negas.
Quoties ad Deum alia refers ita compa¬
rans, Deus principium eft , quia ab illo
profluunt omnia, Deus eft finis, quia- ad
illum omnia refluunt, Deus vita Stintelli-
gentia eft , quoniam per illum viuunt ani¬
ma: ac mentesintelligunt,vexe quoquete-
fers Atfiaffirmaueris, Deusipfeinfe ab~-
folute eft hoc ipfumquod vel reperi,yel
cogitauijvalde deciperis. Quippe fi maior
te eft lummus ille omnium author, non
poteft id efte quod tua intelligentia cir-
cunfcriptum cogitur te minus. Si princi¬
piorum principium, finiumque finis infi¬
nitus eft, non eft aliquid horum qua: ab's
teadinuenta-& comprehenfa iatn infini-
■ Anima beata cmntentn e fi hoc ipfe^quodhomm
cmprehenfibilejit. Neque
contentu ft compre-
heitjibile ejjet.
Q Vid ergo an contenta viuis anima,
quod vitam tuam non penitus com¬
prehendas finiafque, quia fit infinita? Imo
fcio te hoc ipfo gaudere;, quod abfque
fine fit vita tua, bonumque tuum. Suffi¬
cit tibi ab incomprehenfibili foeliciter
comprehendi, neque tibi aliquid nifi fit
incomprehenfibilefufficit.Quicquidenim
aut veri,aut boni offertur quod certos ha¬
beat gradus, quamuis quam'plurimos
adhuc plures intellectu requiris , & ylre-
rius appetis voluntate ? Vnde nufquam
nifi in vero bonoque immenfo potes quief-
.cere, neque finem , nifi in infinito potes
facere. Quippe qua: a folo infinito de¬
pendeas , atque inde-vim habeas ratione
•aliquainfinitain,quaad infinitum vergas
atque progrediaris.
Deo fruitur, maagis quam
intellectus.
E Cee video, vbi quodammodo defi¬
cit intellectus fufficere voluntatem-
Penetrat ecce charitas, quo non poteft
omnino fcientia penetrare. Infinitatem
quidem profpicis , quamuis non clariffi-
-me, hanc ardentiffime amas , hac gau¬
des vehementiffime. Vides tu quidem,
quantum eft tibi vifibile , amas & quan¬
tum vides ipla, & quantum vides abs te,
quia nimis exuberat, nonpoffe plane vi¬
deri, & hocipfum te iiuat maxime, quod
fine vlla , vel lolicitudine ,'vcl faricaij
ftuaris bono , quod cum fit infirmum, &
infinite tibi fuppetit, & infinite deleam
Hic finon infinita omnino rationedifeer-
nitimmenfom intelligentia lumen,tamefl
immenfo amore gaudioque afficitur dum
fruitur bono infinito voluntas. Qua: qui¬
dem fi plena eft, ad quam pertinet efle
contentam , toms omnino contentus eft
animus.
'Mens immortalitatempiam metitur mobicclo
fuo,quod e fi fine menjura.
A Nimus,dumintertio coelo exa&ius
admodum quam in aliis, quam im-
menfus fitDeus, vt ita loquar, metitur, fi-
roul quantum propria vita natura tenipo-
rifque, cuiufque menfuram cxcedat,agno-
fcit. Neque enim infiniti, imo infinitatis
'ipfius ratiorlem attingeret animus, fivita
eius finem effet aliquem habimra. Neque
obiedto immenfo magis quam terminatis
contemplando deledfaretur, fi innumero
effet naturalium temporaliumqne forma-
rum. Quarum viresobieflis non quidem
maximis fed mediocribus folum eifq; pro¬
portione quadam congru eribus oblcftan-
t ur, fi vita vis qualis eft intelligentia & vo-
lunta's,vltra quemlibet loci,tcmporis,gra-
dus,finem fibi oblamm fine fine intelligen-
do, amandoque progreditur: certe vita ip ■
fa loci limitibus non conftringitur, certi
temporis terminis non exceditur, contra¬
ria qualitatis gradibus non obruitur, de¬
terminati veri bonique praffentia nonim-
pletur.
Ctekfie lumen lumine ctelefii fefficit
fuperccelefie fiuperctrlesti.
T~'\Icage, quo lumine fufpicis codefte
I Vliimcn ? profecto cadefti. Dic ergo
quo lumine vidifti modo fopercalefti.
Lux ifta mundi fenfibus manifefta vna
quadam qualitas eft,ergo diuerfa corpora
non aliter eam capiunt, quam per vnam
naturam illis infitam, &laciconuenien-
tem. Namra huiufmodiperlpicuitasno-
minatur. Quoniam vero perlpicuitas in
oculo eft fenfibili luci cognatior, quam
in caeteris hifce corporibus , eft enim in
eoperfpicuitasfenfualis: idcirco lux poft- ’
quam illi infula eft , refledritur quodam-
modoinfeipfam, quando fciIicet,ocu!us
fentit illam. Vbi videtur oculus non foliim
a lac e pati dum fufeipie iplam , verum
etiam in eam quodammodo nonnihil a-
gere dum fiio modo indicat eam.
 Epiftolarum
tnimi immrrtthutem fmm videt auinde
•vutet ndium dttelligentU infundi J-ki a
Decttque inDsumreficch.
E Adem ratione fpiritale lumen vnum
quiddam eft, ideft, veritasipfa. Hoc
fpiritLis d.uerli non capiunt aliter quam
fpiritalem quandam perlpicuitacem eis
innatam.
Quoniam vero inlpiritibusprzditisra¬
tione perfpicuitas huiufmodi lumini huic
iimilior & propinquiorineft, fit vti| fpiri-
tus no nlblum id capiant, fcd etiam iudi-
centatque ita refle&antur in iplum. Vbi
videtur lumen hoc Ipiritale intelligibile-
que, primo quidem in intelligentiam in¬
fluere fe iplum minime deferens. Deinde
refluere in feipfum intelligentiam non de-
relinqucns.Atque ficut Solis lumen prout
in Sole manet eftinuifibile, vt autem e So¬
le,effluitin colores cftvifibi!e,prout influit
oculo eique naturale euadit fit vifiuum,
quando inde refluitin Solem, tunc videns
efficitur: ita Dei lux quantum in ipfb ab-
folutefe colligit eft fuper intelligentiam,
quantumindein remm fe explicat ratio¬
nes, intelligibilis eft, quantum infula in-
telle<ftui,ipii fit naturalis, euadit intelle-
fiiua. Quando vero inipfum Deum refi-
Iit. eftintelligcns.
Quamobrem circulus quidam hic effici-
turmirificelucens,ab ipfa diuina verita¬
te in intellectum, ab intellc&u rurfus in
iplam , circuli huius principium finifque
eftDeus, intellectus eft medium. Sihuius
circuhprimusvltimufqueterminus eft z-
ternitas, inquantum aeternitas, certe me¬
dium eft aeternum quod quidem eft parti¬
ceps terminorum.
Quo enim pacto fplendor ab aeternitate
fltrensin meute,rurlus in aeternitate inde
reflueret, per intelligentiamTcilicet quae
rapit obiectum, & per voluntatem quz
tranfitin obie&um rapiturqueabipfb, ni-
fi in mente vim fuam aeternitatemque
feruaret?Qua ratione hunc mens fufei-
pit, eadem per ipfiim agit.Non enim po-
teftprsftantiusperillum agere quam fuf.
ceperit. Agit vero per illum abfoluto quo¬
dam aeternoque modo, quandoquidem
eius radiis fupra locum & tempus ereais
indiuifibiles pternafque rerum rationes at-
tingit,atque in iplam fefe aeternitatem mi¬
ris modis infinuat.
Liber II. 62;
Mens e fi Beifpecuhtns.
-. oacilfimum venatorem , qui in
\_y profunda hac mundi filua occultif-
fimaDeiveftigiainueftigat & reperit. O
arguti (fimum ratiocinatorem, qui rario-
nesreruminuenitin fumma omnium ra¬
tione, 6 perlpicaciflimum rimatorem, qui
adyta Deipcnetrat quodammodo in eius
abyffo, &, vt fummatim dicam, in iis om¬
nibus peragendis fpeculatur in le Deum
velurinfpeculo, fufpicitlein Deo, veiut
in Sole, 6 Ipeculum diuiniffimum diuini
Sofis & radiis iliuftratum & flamrrfis ac-
cenfum. Ncmpeipfius veritatis radiis vera
vbiquedilcernit, ac in omnibus veris &
fuper omnia iplam. Ipfius boni flammis
bona omnia palfim ardet & fitit, ac in om¬
nibus bonis & fuper omnia ipfum.
Corport fiunt vmlra Dei , enim* vero Dei
imagines immortaks.
V ides, 6 mea mens, vides efleteDei
Ipeculum quando intelligentiae tute
radij ifl eum ab eo immiflireffliunt.Sieius
Ipeculum es ( Vt es ablque dubio ) quan¬
doquidem eum in te fpccularis teque iri
eo,\fequiturvtquidex Deo infra te vefti-
giumquoddam duntaxat eft &vmbra,id
inteimago Dei fimilitudoque fit expref-
fior, vt merito di&um, fit, ad imaginem fi-
militudiiiemqueDci tcefie creatam. Vm-1
bra corpus imperiti diftindle non reprs-
fentat, imago autem ad corporis fimilitu-
dinem exprcflfa refert expreffius. Mundi
machina tanquam vmbra Dei Deum tibi
ipfum non monftrat, nifi eius ad te redi¬
gas ordinem & -examine tuo clariffimo
difcutiasvmbram.Tuncdemumin tetan-
quam imagine Dei mundus ex vmbra fit
imago, &in te tanquam vera Dei fimilitu-
dine vere agnofeis Deum, quando probas
hunc iplam efle veritatem aeternam ve-
ramque aeternitatem.
Tempus autem eius efle vmbram&
temporalia vmbratilia omnia. Poftquam
vera es aeternitatis imago fuper vmbram
& vmbratilia, quandoquidem quafi me¬
dia horum haec fecernis ab illa, certe aeter¬
nans nullis aut loci limitibus aut certi tem¬
poris terminis circunlcripta. Alioquin
non polfes vel per immenfum Ipatinm
tempufue cogitatione difcurrere,vel vitra
haec ad ind iuifibilem aeternamque tranfi-
re naturam.
MMi
685 Marfilii Ficini
-Mens luit efi diuini vultus imago, Deum
femper fufpicere debet.
Imago Dei in mentis fpeculo,quam ’
\^/diu es in aenigmate, id eft,vmbra
■corporis, cognolcisperfpeculum, ied ex- ;
•tra vmbram facie videbis ad faciem i 6 di- ’
•uini vultus imago in fpeculo vulrum afpicc'
tuum.Quem alpicere nihil ferme aliud eft.
quamafpici. Quandoquidem oculi illius' .
radius ipfe eft, qui inlpicit ipfe eft, qui a .
ipfo refpicitur, cognofce te ipfam ynensf
aliarum rerum cognoicendarura vfqtie a-
deo cilpjda,' quid es,- '6:. mens fcedo quid
esiInragovhiaerfiexcYrfpiarisexadia, le¬
gitima patris ofMumn fiha,fuperceeleftis
i'olis radius fempiternus, iugiter natura
reflexusinfolem.Dcus ergo te libentifli-
anetanquam fuam imaginem intuetur, a-
mat omnino tetanqbam filiam, fulget ti¬
bi tanquam radio fuo , wngitquete fibi,;
Ergo iam njpgbus.de pietate ad exemplar
■compone tetuumqquo integerrime refor-
jnarss. Ama ante omnia patrem illum quo
feliciter generaris, felicius regeneraris.
■Cayde duntaxat luminefine qua neque
aliis.pqt^s-.vnquaip nqqBe.tpipfcgaude-
re.Tesubites ante omnia tenebra;,quia &
vitiqqsfiftitin luce & lux in vita, & quo
interiores eo terribiliores adueniunt.
Horribiles extra corpus tenebra eundis,
horribiliores intra corpus funt melancho¬
licis, horribiliffimae in aniina miferis. In¬
eundum ergo agris lumen omnibus, .quia
vitali fpiritui cognatiffimum eft, rerum-;
ue innumerabilium varietate deledat &
ocetjiucundius lumen in fpiritibus cor¬
poris eft fanguineis,fuauiffimu lumen in¬
timum menti beatis.
Deus eJlipfum-gmdiumyPer ipfif» duntaxat
gaudemus,ipfiofilo beate gaudemus.
S I omnia vitandi doloris & confeqtren-
digaudij gratia omnes agunt & abft
que gaudio ipfo vitam ipfam refpiiunt, ma-
nifefte gaudium eft finisomnium , eftigir
tur & principium , quo mouentur & fiunt.
Quid ergo aliud eft gaudium ipfum nifi
Deus ? Bonorum bonum, gaudium gau¬
diorum.
Cu tantu his bonis gaudeasatq; illis, di¬
cito mihi,fi modo did poteft, quatum illo
bono quatumue idea illa gauaij gaudeat,
fine cuius illecebris, fine caiusforma,neq;
his bonis gaudes neque illis? Bonobocdc
bacidea gaudentcontinue quicunqtos re
aliqua gaudent vel ingrati. Sed non bene
fceatraue gaudent, nffi grati, quibiisjn ul-
to gratius hoc aduchit quam ingfatis. tr-
gofr visipfo Bodo ipfoque gaudio optime
beatiflimequegaudere,mcmentoiiI om¬
nibus quae tibi placent nihil tibi aliud pla¬
cere quainipftun.,
ficini Plorentini Argumentum i*
\ Platonicam Theologiam ad Laurerttim
Medicem patria firualirem.
Ecreui,Magnanime Laurenti ante-
qua grande illud Platonicz Thtolo*
gtae.yelumen ederem tuonpmtm dedica¬
tum, iniquo adhuc fupef eftiJonnihii qBod
examinatidneindigeat, edefd,fi tibi pla¬
cuerit, argumentum. Non vt huiu&odi
argumento quafi quodam theologiaeprae*
ludio exercitatus accedas promptior adlti*
dendum, cum mihi videaris ipfam ludi -
palmam iam confecatus,fed vthocinte-
rim pignore admonitus memineris,& me-
miniflemetibi debere, quod iamdiu iurs~
promilcram, fefoluere quaridoqiifc velle,
quod debere cognofco. Prae/ertmi cum
non tam hocipfum debeam quia prbmifii
quam id promiferim quia cunfta debe-
■ Tres contemplationis Platonica gradus.
T Res verb.funt prtecipui contempla-
tionis Platonica; gradus.Primus qui¬
dem a corpore per animam afeendit a|
Deum, fecundus autem confiftit in Deo.
Tertius denique ad animam corpufque
defeendit. Tres quoque gradas noftrum
continet argumentum. ,, r '!
Contemplationis Primus gradus efi adfcenfus
ad animam, angelum,Detfml Jc de diui-
>U intelligentia efi amore. Coelum efi' ‘
forma fine materiant non¬
nullis placet.
C Gnfiderabamnup.er diligenter Ari-
ffotelis illud paradoxon, ccelunrma-
teria caret. Rationem qtibqud Auerroif
meditabar qua p.d&doxOn’ Ariftofelicum ‘
comprobat. .Quod videlicet materia cum
natura fua informis fit, ideoque ad quam¬
libet forfiramaeque fe habeat, omncfqub
viciffitncapef e valeat,a fbrifiisiugiter fluit
in foiHSsV vnde fit vt quod'. eit materia
'conft^t,formam fuam quandoque pof&.
a m itt&e- C oel u vero formampropriam ad¬
mittere riequit,tum quia nulla yfquara eft
illi contraria qualitas, ficut rieque motus
circulari motui fuo contrarius reperitur,
tum quia motum habet fine vlla digrcffio*
ne femper pqualem iridefielTiimq; qui &in
ideredit, prindpiumq,-rutius inchoat vbi
fatigari videtur. Exhiscondudit Aueirois
 Epiftolarum Liber II.
cctlutn cfle formam quandam per le fine
materia cxiflentcm, quae quamuis fubic-
da materia non indigeat, ipfa tamen lub-
kda eft quantitati motuique fecundum
Jocum.Eiufmodi forma inter Phyficas for-
rpas & Mcthaphyficas cfle vult mediam.
Naturales enim formas cum quantitate
quadam & in materia funt. Formas vero
omnino fiiper naturam tam quantitate
quam materia carent. Mediam quandam
formamefle vultneab extremo ad extre¬
mo a abfque medio tranfeatur,quas quam¬
uis habeat quantitatem , materiam ta¬
men non habeat quantitatem , lubftan-
tiam ccrlcftem exiftimat.Proculus quoque
Platonicus coelcfte vehiculum anima: cor¬
pus cfle putat3nullam tamen habere mate-
Tormafine quantitate magis quam fine ma¬
teria potefiexiftcre.
687
cum in Deo etiam liberatur a qualitate ac-
cidentifque defectu. Poteft autem a quali¬
tate ferui facilius quam a mole. Subftan-
tialis enim forma vbique in natura ipfa fu¬
ftinet qualitates, nulquam vero firftinetur-
ab illis. AUcubi tamen in quantitate iacc-.
re videtur. Quod in formis naturae infimis
plane confpicitur.
Caelum autefi vita quadam vifibilis aut
natura -vitaproxima.
C Oelum quidem cum fine materia fit,
Ipiritale quiddam quodammodo ef
fe videtur Platonicis magis quam corpo¬
rale. Quid ergo coelum eft i Lux circularis
circulufque lucidus fine materia, quemad¬
modum oppofitum eius, quod eft terrae
imum,eft materia fineluce.Corium igitur,
vt Platonicis placet, aut vita quaedam eft
non occulta, vt anima, fcd ob dimenfio- r

H is ego Ariftotelis Auerroifque &

Proculi gradibus ad coelum vfque
nem, fi vis, oculis manifefta. Aut faltem
cum fit natura quaedam vita propinquior
quam cgtera corpora, vita quadam viuit
directis, conatus fum pro viribus afeende- fibi magis admodum familiari quam caetc-
refuper coelum. Profedo cum formarum
genus queat alicubi fe a materia liberare, Differentia lucis in caelo atque elementis apud -
ficut in coelo modo nobis apparuit, poteft Platonicos ac Peripateticos.
etiam alicubi abfolucre feiplum a quanti-
te,acetiammultomagis,quippe fi ab al¬
terutro dependeret 5penderet potius a ma¬
S Ed iuuat gradatim a luce afeendere .
rurfus ad lucem. Videmus in elemen¬
teria qua lubftantialis forma faepe iuftinc-
tis vbi minus craff* naturas ineft , facilius
tur,quam a quantitate, quam fubftantialis lucem adefle. Accenfamque materia quo.
formaforte non minus fuftinet quam fu-
magis extenuatur rarefeitque, eo purius
ftineatur ab illa. Quod maxime in coelo
perlucere. Quamobrem coelum quoniam
confpicitur,vt placet Aucrroi,vbi forma
fulget fummopere, materia carere proba¬
talis fuftinet quantitatis dimenfiones. Ad¬
tur, & ob hoc ipfum quia caret materia,
de quod multo magis cum materia quam
maxime fulgeri Quod fiquis dixerit,partes
cum quantitate congruit in ordine quo¬
coeli denfiores magis lucere quam alias,
dam generis atque natur?. Quare fi abf¬
refpondebunt Platonici, rariores partes
que materia poteft efle, longe facilius abf¬
lucere quidem magis, led ob nimiam te¬
que quantitate confiftere poteft. Praifer-
nuitatem lucem videri non pofie. Ref¬
tim forma illa quas fubftantia eft. Subftan-
pondebunt ruriiis Peripatetici, aliud efle
tia enim cum accidens accedat abfque
ex le, aliud ex alio corufcare. Ideo ele¬
quantitate, qua: accidens eft, alicubi po¬
menta, quia fulgorem capiunt aliunde,
teft exiftere.
quae rariora funt faciliuscapere, Cceleftia
vero qua: ex fcfplendentquo, denfiora
Parma fine quantitate magis quam
fimt eo vberius refulgere. Verum mitta¬
fime mole ejfi potefi.
mus his quasftiones huiufmodi. Mittamus
I Taformarumordoquemadmodum ab
elementis in ccelum proficit in melius,
coelum parumper, ne Iplendore corporeo
prorfus hallucinemur.
dum vmbra materias liberatur, ita fuper
cotli verticem in aliudlonge melius profi¬ Quando purgamus lucem ccelefiem-primo Cepe¬
cit, dum in animis angelifque etiam a mo- rimus animamydeinds angelum.
le quantitatisabioluitur. Depofitaque di-
uifionis debilitate ob indiuifibilis naturae
vnitatem fortitudinem adipiicitur. Con-
A Ge coeleftinatur? relido fi vis lumi-
neatq;'motu,fubtrahe quatitatis di-
fummatur tandem fiiper illos in optimo menfiones,licet enim cogitatione fubtra-
‘ MMm ij
 58o Marfilij Ficini
iere, na aliud eft lumen coeli motufque,
aliud cft dimenfio formaque: fupereft fpi-
rirus quidam, qui eft tauro lucidior veio-
ciorque coelo, quanto cotium eft lucidius
& velocius elementis, fubftantia hzc in¬
corporea animus rationalis efle videtur.
Dcmerutfus huic motu, relinque lucem
& qualitatem, potes enim demere. Nam
aliud lux & qualitas eft, aliud motus. For¬
ma quae deinde reftat,eft angelus, clarior
admodum & velocior animo. Quianeque
difgregat lucem fuam motu-neque aftio-
nem propriam, ficuti anima diftrahit tem¬
pore.
Vr&JUttifccnierc idfubfiintiamjn qua Hirtus
nonfit aliud quamfu bfiautia.
C eterum nondum latis naturam re¬
rum purgafle videmur. Reftat nobis
adhuc, nifi me ratio fallit, accidens a fub¬
ftantia fecerriendum. Angelus enim fcb-
•ftantiam habet & qualitatem. Verum qu®-
. rendum eft primo, nunquid fieri hoc pr®-
ftet, deinde vtrum poffit ? Praeftat nimi¬
rum. Nam vbi fiibftantia aliud eft, aliud
qualitas, fubftantia huiufmodi cum fua na¬
tura informis imperfediaque fit, aliunde
formatur atqueperficitur,& in capienda
fuftinendaque qualitate quodammodo
patitur, atque qualitas illa, quia eft forma
qujdam,in alio fcilicetfubicitofefuftine-
re non poteft,multoqueminus ex fepoteft
exiftere. Eget ergo tam caufa quam fubie-
clo,nec eft integra plenaque omnino cum
pro capacitate fubiedi lulpiciatur. Vnde
neceflariofit ab altiore forma, qu® qui¬
dem, ne fine fine vagemur, infeipfa fit per
fefufficiensipfafibi atque pleniflima , fit-
quevirtusvndiqueinfinita,cum neque ex¬
cedatur ab altiore neque a fufeipiente ali¬
quo finiatur. Adde quod totum illud
quod ex fubftantia qualitateque componi¬
tur, quia diuiditur in partes, in virtutede-
bilitatur, & quia componitur pendet tum
ex partibus, tum ex eo artifice qui partes
illas in vnumconciliauit, quae cum diucr-
fae fint, ex feipfis inuicem non coilfent.
Quamobrem cum huiufmodi compofitum
neque quantum ad panes, neque quan¬
tum ad totum fpedktjfit optimum,meliuf-
que aliquid futura fit & fubftantia qu®
non diftinguatur a qualitate fua, & quali¬
tas quae nonfitaliud quam fubftantia pro¬
pria, vttandem adhis quidam omnino pu¬
rus immenfulque repedatur,quis dubitet
melius effevtfuper id quod ex fiibftantia
acddentequecomponitur,adidquod cft
melius afeendamus?
Ultiones rr.ulu quod neafiarium fitefi i3m
furum dr infinitum.
Rsftat igitur huc afeendere, fed nun¬
quid poffibile eft ? Quid fi eft poffibile
fone rogas ? Quandoquidem iam effe ia
eft neceflarium vt probauimus. Quod fi
aliam exigis rationem, conducit ad idem
huiufmodi ratio, quodfubftantia, cuiaac¬
cidentis eft fundamentum, priordt acci¬
dente, & quia quod prius eft a pofteriore
non dependet, poteft fubftantia alicubi
abfque accidente confiftere. Atque hoc
melius eft ficut offendimus. Quare ne ab
atterno in sternum huiufmodi potentia
in rerum principio tam bona fit fruftra,
operg: precium efTe videtur vt iam fitactu.
Przfertim cum vbi fumrous aftus eft, &
fiimma perfedtio , ibi potentia aftufque
pofTe&eflcfintidem. Acfiin rebus infe¬
rioribus minufquebonis, fcilicet elemen¬
tis mixtis, plantis & animalibus, quantum
ad partes eorum fpe&at & reliqua, quod
prsftat vt fit iam, eft a natura prouifum,
quanto magis in rebus admodum melio¬
ribus 8dnfumrao natura: quicquid melius
effe probatur iamiam cft & verius. Prztc-
rea quod melius effe monftratur in vni-
uerfo non ob aliam caufam melius effe
cenfetur, nifi quia vera: rationi confen-
taneum eft, conducit maxime ad rerum
ordinem, decet przcipue rerum ordina¬
torem. Tale yero nefas diidhi eft, impofli-
bile efie velfalfum.Rurfuspotentia & ve¬
ritas tanquam bona naturaliter appetun-
tur. Atque hocipfum quodfirnt, autfunt
ipfa bonitas aut a bonitate. Ergo quod
vniuerfi natura poflibilius veriufque eft,
hoceft&melius, atque econuerfo, quod
vhiuerfo melius iudicatur,idcm poflibilius
eft Severius. Item quod eft melius magis
eft boni particeps. Non eft igitur impoffi.
bile. Nam impoffibile nullius boni parti¬
ceps iudicatur. Accedit quod fi aftus pu¬
rus infinitufque, quem difputando exco¬
gitamus, infinite melior eft quam ange-
lus,&quam vniuerfum cuius pars eft an-
elus, quod totum eft terminatum, necef-
irio cft infinite potentior ad exiftendum,
cum potentia bonum fit bonumque po-
tcftas. Imo etiam cum vere actuque effe
bonum fit & nihil boni immenfo defit.
bonojimmenfusaclus infinite verius iam
adhi eft quam cunela.
Si infinita poreftas duratione infinita
nondum venit in adum, nulla vnquam
aha potentia venit. Imo fi.infinitus actas
quiidem eft ac illa poteftas , non fit fem-
per in aon, alius cene nullus erit. Si eft
fcmperina&i potentia quaedafua natsa
 Epiftolarum Liber II.
omni carens aSuquse eft infinite pafliua,
id eft, materia, procnldubio eft femper in
actu poteftas illa quae a&us eft totus atque
cftemcax infinite, aqua paftiua potentia
iitpoffitquepati&patiatur. Sed quid cu-
riofeinepteque quarimus, vtrum poflibile
verumue fit in vniuerfo efle immenfum
bonum nccnc? Cum nihil fit poffibilius
veriufque eo quo nihil poteft potentius
cogitari.Nonefletautemimmenlum bo¬
num nifi efletin eo quicquid melius judi¬
catur vt fit. Atque excedere mens noftra
cogitatione, affedu, quibus per boni gra¬
dus abfqne fine progreditur,principi; lum-
mi naturam , fiquid boni cogitari pollet
quod ineo non eflet, ac nifi illud eflet im¬
menfum. quid plura rfi in fummo princi¬
pio omnium atque fine, vbi lummopere
muenitur quicquid eft appetendum, fum-
ma bonitas eft & fumma ipfa bonitas idem
eft prorfus aclumma potentiavcritafque,
fequitur quicquid circaipfum melius iudi-
catur poflibilitisfore,imo iam verius effe.
Omnino autem meminifle oportet, po¬
tentiam alicuius boni capacem, efle reue-
ra aliquid atque in re aliqua vera fundari,
pratereadependereab alio quodam quod
iam adu id habeat bonum, rurfum quod
aciu bonum poflidet ab alio proficifci
quod adu fit ipfum bonum adufquecu-
iuflibet adus. ' plior eius lux, eo intclledui naturaliter eft
De luce Dei,ec de -v rubre mitgrje.
C jEterum alicui fortafle videbitur na¬
tura illa in qua qualitas non difeer-
nitur a fubftantiafine forma lucequc ef¬
fe. Sed memincritilleprobauifTe nos ad
formam in le exiftentem afeendendum cf-
fe, eft ergo illafubftantia forma. Profcdo
ficut in rerum infimo, ideft materia prima
idem eft efle & informe tenebrofumque
efle, fic in fummo idem eft efle &fbrmo-
fum lucidumque efle, imo formam lucem-
queefie. Materia enim apud Molem , te¬
nebrarum abyflus eftformarumque infor-
mefubiedum.Deusluxabyflus luminum,
formaque fons formarum. Materia infi¬
nita eft patiendi potentia. Deus infinita
virtus agendi, imo infinitus eft actus. Il¬
la ergo potentia eft potentiarum omnium
qua; in patiendo vetiantur. Hic actus eft
aduum. Et ficut in numero de materia
vere dicitur materia, neque forma hac eft,
neque illa, ita de Deo innumerabiliter di¬
citur & vere dicitur,Deushasc forma eft &
illa.Vna materia eft vmbra rerum vmbra-
rilinm infima.Vnos Deus lux lumma lumi¬
num. Materiaob nimias tenebras ignora
689
eft, Deus ob nimiam lucem eft incogni¬
tus. Nam fi lux qua; eft purior eft & luci¬
dior , nimirum Deus cum folus fit purus
adusjlolus lux eftreuera dicendus. Si lux
in forma quadam confiftit totius quam
fubiedo, & formefitas confiftit in luce.
Ibi folum vera lux , vbi mera fine lubiedi
inquinamento forma. Ibilolnm vera for-
mofitas, vbi lolum lux vera, veraquefor-
ma. Quapropter omnis forma & lux, qua;
vel viderur oculis,velcogitatur, quiafini-
ta eft vmbra quadam eft ad Dei formam
atque lucem.Merito Deus infinitus eft a-
dus, quoniam vellubiedi, velcaufte limi¬
te, ficut diximus, non contrahitur. Hinc
fit plane vt fit lumen immenfum.
Sluentum lux Dei fafereminet fuperficiem
intellectus, tentum Dei celor cen-
- Irum f enaret -voluntatis.
C Vm vero alumine calor trahat origi¬
nem, eft etiam ardor immenfus, a r-
dor in bono infinito infinite beneficus.
Hunc nos ardorem voluntatis ardore po¬
tius quam fcinrilla mentis attingimus.
Nam Deus quantum intelledus lui luce
noslupereminet, tantum ferme bonitatis
ardore le nobis inurit, vtnihil Deo cxcel-
fius fit, nihil quoque profundius. Qao am¬
ignotior. Quo vehementior ardor eo,vt ita
dicam, certior voluntati. Deus ergo in
fumma intellectus cognitione quodam¬
modo nox quadam eftinteiledlui.Infum-
mo yoluntatis amore, certe dies eft volun¬
tati. Vnde Orpheus Deum appellat no¬
dem atque diem. Veruntamen diuinus
Iplendor in animo beatorum , quando
nox appellatur, omni temporali die longe
clarior aduenit. Atque ob diurnum mu-
nustanto pene clarior,quanto &Deuseft,
vtitadicam,IucidiorSole, & animus pu¬
rior ac lerenior aere.
Lux in elementis, ceelo,anime,Angelo,Deo.
L Vxjn elementis facilq.perlpicitur o-
ciilis, quorum complexio conflat ex
elementis. Luxin ccelo quamuis amplior,
difficilius tamen alpicitur. Remorior enim
oculorum qualitas eft a ccelo. Luxin ani¬
ma nullo modo videturlicuri neq; lux So¬
lis a noctua, quia nimia eft, neque ad eam
corporalis fenfus vllam habet proportiq-
nem.Sed rationalis animj difcurfu aliquo
cogitatur. Lux in angelo neq,-videtur,ne-
que etiam cogitatur, eft enim fiiper lenius
prpporacnCjScfiiperteporalisdircurfionis
6go Marfilii Ficini
capacitatem , vcrumtamen intelligitur,
congruit in anima cum Angelo in fua qua¬
dam intclligcntiaftabili potius quam mo¬
bili cogitationis difcurfione.Luxin Deo
quia etiam limites intelle&us excedit om¬
nino naturali hominis intelligentia non
intelligitur, fed creditur potius & amatur,
atque amata gratis infula videtur, nempe
huius amore accenfus animus quo flagrat
ardentius eo refulget clarius, difcernit
quoque verius fruiturq; fuauius.Hinc Pla¬
to afferit, diuinamlucemnonrationis di¬
gito demonftrari,fcd perlpicua piat vitae
fcrenitatecapi:
fAmd ccelum, animu. Angelus., 'heus, atque
de differentia vifibilis lucis, fi inuifibilis..
TTT autem noftrxdilputationisamba-
V ges aliquado paucis colligamus, coe¬
lum efle dicimus lucem quandam abfque
materia quodammodo corporali. Ani¬
mam lucem quandam fine quantitate ma-
gnam.A.ngeIumlucem finemotu Celerri¬
mam. Deum lucem abfque qualitate opti-
ibam atque potentiiSmam,c:Uius calorem
voluntate prius certiulque&vehementius
experimur, quam intelligentia: lumen. Iri
hocpotilfimum differt lux inuifibilis a vi-
fibili, quod vifibilis.quidem tam iri igne
r. quamin ccelo extrinfecus veniens illumi-'
riat prius quam calefaciat. Inuifibilis aute
contra intrinfcciis agens, quodammodo
'calefacit antea quam illuminet. Ideo in il¬
la a vifu ad taetri. In hac quali a tactu quo¬
dam in ipfum iniuftum progredimur. Hu-
manapulchritudo.videturpriufquam ame¬
tur .Di uina vero amatur vt vtdeatur.S ed in
ilia qui videt Ipe milerabiliter polfidetur.
In hac videre nihileft aliud quam feliciter
poflidere. Igitur fruftra nimium conrra-
que ordinem naturte laborat, qui cunque
Deum abfque lingulari eius amore cultu¬
que credit fe poflelfurum, velreperturum
Iperat antequam amaturum.
Secandus contemplationis Platonica gradus
confifiit in Deo. Artificium ‘uniforme fi
omniforme pendit db arte unifor¬
mi fi omnifitmi.
✓^'Ommunis omnium opinio credit, &
V_> diligens fapientum ratio probatVar-
tificium hoc mundi quod circa naturam
que dilponituratqiieagitur, elfe regique
ab arte quadam rationali arrifiriolaque
ratione. ProfoSo quantum ex huiiifinodi
artificio conficere licet, quod &vnum &
vniuerfumeft,atque circa totum partefipse
vndique ima mirabili ratione conflat &
agitur, vtvix vlla polfit rado alfequi, nulh
queat omnino ratio imitari ablque dubio,
vna cum Timeo argumentamur, artem il¬
lam mundi cfifc&icem elfe ratione qnan-
dam & vnam & vniuerlam,vniformem,vt
italoquar&omniformem.Rarionemjin-
quam, mundi totius rationes omnes infe-
ipla omnium mundi partium complerien-
Detts nominatur ars,ratic,fubftanm,t>ttura,
vita,fenfus, widhgcniia^cerlitufi.
S I ratio haec ablblutilllma eft & fons
omnium rationum a qua fubftantia
omnis, natura, vita, fenfus, intelligentia
produciturpenitus atque ducitur, nemo
vlque adeo irrationalis elfe d ebet, vt neget
huiufmodi rationem elfe fubftantiam fta-
bilillimam naturam facundiflimam, vi¬
tam aeternam, fenfum pcrlpicacifiimum,
inquam, ideft certilfimam. Quod enim in
. corporemundi lux & luminum & viden¬
tium eft, id in ratione mundi effectrice eft
certitudo, luce hac tanto lucidior quanto
certior &prasftantior certitudo fcilicetcu-
iuflibet, certitudinis quf ex fe certa fit fui,
in fe certa eundorum, perfe ferenis men¬
tibus clara certaque faciat omnia.
V Ndeetiamfummacuiufqueveritatis
veritas nominantr, aqua vera om¬
nia fiunt, perquam indagantur vera, in
qua veta cernuritur.Quam rerumperfetu-
tatores pro arbitrio vbicunque volunt de
veris confulunt, cuius Icimilla naturaliter
infita vera rimantur, cuius radiis per om¬
nia fufis vera inuenta difeernunt afalfis,
cuius examine vera iam dilcreta compa¬
rant inuicem & diiudicarit,& cum fpecies
a lingulis abftradas,in quibus rei cuiufque
veritas confiftit, intelligunt non hifi veri¬
tatem iplamrid eft, Deum intelligunt qui
cdiriplexio&fons efi omnium abftrado-
rum,id eft, idearum, ficuti Solis lumen
foris eft colorum.
; Dfcriptiones Dei communes fecun¬
dum Platonicos..
Q Vid ergo Deus eft? ratio rationum,
fons, rerumqueartifex omnium/or-
ma vniformis & Omnifonriis , fubftanna
immobilis omnia monens, in motu ftatus.
 Epiftolarum
in tempore sternuas, in loco continens,
infummisprofunditas, lummitas in pro¬
fundis, in multitudine vnitas, in debilitate
patritas. Natura fcecundiffima natura¬
rum, faecunditas fcecundiratum naruralif-
fima sterna viuentium vitarumque vita.
Scnfus fenfibilium quidem lumen &fen-
fiium perlpicacia, Senfus medullas fenfi-
bxlium in corticibus fentiens cortices in
medullis. Intelligentia quoque talis vt &
ipfa rerum intclligcndarum bonitas fit, &
intelledhis cuiuflibet veritas & gaudium
voluntatis.
Ralicncs multi quod gaudium contemplantis
fiuperatfienjuum voluptates.
G Audium, inquam, cx veriffima bo¬
nitate & optima veritate optimum
8c veriffimum. Hinc Plato diuinus .inquit,
ab his quae fenfibus offeruntur , quia ve¬
niunt ab extrinfeco.nec vere cxiftunt,fed
impura breuiaque funt, externam quan-
dam titillationem circa corporis & anima:
cutem fallamque & dolori permixtam &
breuem fieri voluptatem. Ab his autem
quae menti ab intrrnfeco penitus fe infi-
nuant, quia intima veraque&pura& fla¬
bilia fummaque funt,intimam, veram,me¬
ram , flabilem fummam voluptatem ani¬
ma: medullis infundi, Proinde fenfus
atque fenfibile ita fe inuiccm habent,
vt propter eorum craffitudinem debilita-
temque fefe prorfus penetrare non pof-
fint.Intelligibilcvero fua tenuitate vique
'mirabili illabirur in intelledus interiora,
atque intelle&us fubtilitate virtuteque fua
yndique intelligibile penetrat. Ahoquin
non poflet mens rei intelligendae natu¬
ram ab alienis iecernere, in parces fuas di-
ftinguere, intima eius cum extimis com¬
parare. Quo fit vtvoluptasmentisfi quan- •
interior vehementiorque fit quam fenfus
oblectamenta. Si tunc vehementer dele-
dari folemus cum circa calorem vel fri¬
gus ficcumue & humidum aut cuacuatio-
nem repletionemue habitum corporis na¬
turalem contrariis quafi amiffum, contra-
riisiam recepimus, ceu quando nimium
calefadi refrigeramur, in eaeterifque fimi-
liter, quanta ifium voluptate perfundi pu¬
tamus'qui naturalem mentis habitum te¬
ndaris & malignitare deperditum, iam ia
lucc&bonitate refumit, totufque ad fiiam
reformatur ideam. Ac fi ex rebus magis
masifque conuenientibus maior grada-
dm maiorque nafeitur deledario, atouefi
nihil conueni entius homini quam ipfa hu-
Liber II. 691
mankatis idea, qua: verus eft hemo, quid
fuauius quam & eam intelligendo in fe
compIeSi & in eam amando reflitui ?
Praeterea in omnibus pulchris bonifque
amandisreueranihil aliud, quamuis for-
firaninfeij, quam pulchritudinem ipfam
bonitatemque amamus, a qua & ex qua
pulchra bonaque funt lingula. Perindeac
fi quis dixerit, guflui dulcedinis auido po¬
mum vinumqueplacere, non quia pomu
vinumue fit, fed quia dulce, atque idcirco
nihilaliudinhisquam ipfam dulcedinem
affectari & dulcedine bonitatem. Igitur
fi omnium iucundiffimum eft re amata po¬
tiri, quidpoteft iucundius cogitari, quam
illo potiri qui ipfa bonitasrNufquam enim
alibi re amata fed eius vmbra potimur. Ibi
ergo placet ideanoftra, eft enim fibi quifr
quechariflimus. Ibi folum plenilfime de-
ledtamurvbi folum veriffime nos reperi-
mus.Innoftra idea idea: placent omnes.
Pulchritudo oblectat in omnibus omnes
in bonitate nos implent.Atque fecundum
formam proprie ibi ipfa gaudij idea gau¬
demus. quo fit vt tota gaudij illic folum
plenitudine gaudeamus. Si vbi eft bonum
hoc & illud ibi gaudet hic & ille, certe vbi
eftipfum bonum., ibi eft ipfum gaudium.
Si nullus vere viuit aut lapit-njfr qui pro¬
prie vita ipfa viuit & fapientia ipfa fapit,
prociildubio nullus verepleneque gaudet
nifi qui proprie gaudio ipf 6 gaudet. Deni¬
que cum finito pulchro & bono finite lae¬
temur, certe infinita pulchritudine boifif
tateque innumerabilium formarum bono¬
rumque fonte infinite gaudemus.
Cujlitsanimi amaro corporis'humore, inficias,
diurnorum fiaporem autntiilo modo cUt
■vix & rarfisimeguftat.
S Ed tanti huius gaudij vix & rero ad¬
modum, ah nimium miferi, in terris
parricipesfiimus.Etnunc quidem exilem
quandam eius vmbram ac momento prae¬
tereuntem ndftrie mentes aegrota: perci¬
piunt. Quarum' naturalis, guftus , proh
dolor, amaro corporis hui. humore nimiu
eft infectus. Vndeemciturvt cpeleftis ille
fafdberrimufque fapof vel non ientiatur
vel offendat interdum vel leuirer breuiter-
uedcleiftet. Acutius-inter nos aliquando
guftant vehernentiufque & diutius oble-
dantur qui magis fbrdcs labemque corpoi
r:s, morum contcmplariqnifque ftudio a
natura mentis abftergunt, fed pauci quos
aequus amauit lupirer aut ardens euexit ad
aethera virtus Qui nam iftifunt,6amice?
Hiccrtefuntquibus a vitee magiftro dici-
MMm iiij
6gi Marfilij Ficini
tur. Iterum videbo vos & gaudebit cor ve-
ftrum. Gaudium veftrum erit plenum, nec
a vobis vnquam auferetur. Tertius con¬
templationis Platonicas gradus. Cur^ani-
main corpore difficile efiuina cognofeat,
& quod fitimmortalis.
Trimum mentis objiaculum ad lucem intelli-
gibilium intuendam, quia ejl coni un¬
I
cia corpori.
Gneus eftoIUs vigor & cceleftis origo,
Seminibus,quantum nonnoxia corpo¬
ra tardant, terrenique hebetant artus mo-
ribundaque membra. Hinc metuunt Cu-
piuntque, dolent,gaudentque Nec auras
refpiciunt,claufetenebris & carcere cas-
co.Quid in his carminibus Platonicis Ma¬
ro nolter voluerit, videamus. Anima te-
nebrofo corporishuius carcere circumfep-
ta mirabile veritatis lumen & vera quas
mirifice in illo refulgent,minime percipit,
quia minimam ad illud habet proportio¬
nem. Defectus autem proportionis huiufi
rnocii tribus ex caufis prouenit. Prima elt.
Quoniam anima forma quaedam eft con¬
iunda corpori. Illud vero lumen eft forma
Huc tendit quod inquit in Methaphyficis
Ariftoteles ilntelledus nofterfe habet ad
illaquas in natura clariffima lunt,tanquam
noduas oculos ad Solis lumen. Ad idem
jpedatquod feribit in Metaphyficis Aui-
cenna: Quemadmodum paralytici lingua
opprefla quodam humore, cerrum guftum
faporis amittit, quo expurgato recipit gu¬
ftum; ita intelledus humanus ob corporis
mortalis coniundionem quafi paralyti¬
cus, id eft, naturali eius fenfu orbatus eft
ad illa quas incorporea penitus funt & ae¬
terna. Atque ficut humor lingua adum
guftandiadimit, non virtutem, quodin eo
apparet quiiam purgatus guftandi recipit
adum,ita corpus adionem intelledus dr-
ca incorporaliainterturbat,fed potentiam
non difperdit. Sed ex eo coniitimus, quia
quanto longius animus tam morum cultu
quam Ipeculationis frequentatione fe a
corpore feuocat, tanto clarius incorpora¬
lia cernit. Atque vna cum his etiam femet-
ipfum , qui etiam ipfe eft incorporeus
quandoquidem adione fua & affedu quo¬
dam innaro aliquando corporum tranf-
cendit ordinem atque virtutem.
Secundum objiaculum ad intelligibile lumen,
quoniam animus adeorpus afficitur.
Ltera caula quas proportionem qua
ab initio diximus impendit, eft eiufi
modi,quod anima coniunda corpori emn
eopado quo hic eft naturaliter moueatur
& agat, certe naturalem conuertir affe-
dum in primis ad corporalia, qualis affe-
dus eam ab incorporalibus longe diuertit.
Tertium ebfiaculum ad intelligibile lumirc.
Sluoniam animus vertit aciem,
ad corpora.
T Ertia quod aciem cognofcendi fre¬
quenter vertit ad fenfum & fenfibi-
lia eorumque imagines in phantalia re¬
conditas, hte vero imagines tanquam nu¬
bes quasdam vique adeo aciem mentis o-
bumbrant, vt lucem intelligibilium mira¬
bilem non difeernat, dum lplendoreeorii
vtplurimum non in feipfo, fed in his nubi¬
bus intuetur. Vbi iamafeipfo.degeneran*
tem,& quafl corporalem iam faftum aipi-
cit,& ob hoc nequeverum ipfum videt,ne-
que clarum, fed imaginum caligine ob-
fufeatum. Similis autem videtur hasc affe-
dio mentis, oculis rubra Ophthalmia labo¬
rantibus,quibus lux non clara ficuti eft,fed
rubra videtur,colores quoque in luce non
quales funt fed rubri. Sunt etiam nonnul¬
li quorum animus aliquando ita & corpo-
rishtontagione & corporalium nebulis eb-
fufcatur, vt rerum (piritalium radios om¬
nino nufquam videat, inftar oculi qui op¬
primitur catarada. Casterum quando cor¬
porales has fordes quodammodo abluun¬
tur, ab animo incorporalia aliquantum
prolpiciuntur, quando yero penitus di¬
ligibilium omnium radiis plenum intelli-
gentia oculis fefe prorfus infundit. Quod
quidetfi vbique eft, & natura fua intelle-
dualem oculum, cum primum fuerit pur¬
gatus, ilkftrat, ficut lumen vifibile vifum.
Atque fenfibilia omnia multo clarius in
luce intelligibili tanquam in primo fonte
refdlgent, quam in luce quse, reuera illius
eft vmbra. Meminifle vero oportet,anima
& occupatam in mole corporis fabrican-
daregendaque&in diuerfas adiones di-
ftradam perturbatam adlpiritaliu radios,
aut nullo modo, aut plurimum negleSe
& leuiter aciem vertere, adde, & oblique.
Quippe etiam quando paulo attentius pro
viribus alpirit, quiaipfa coniunda efteor-
porijfaspifEmead coniunda fc fledit,id
eft,ad corporalium nubes in phantalia vo-
Phantafia etiam radios Ipiricalium cum
mulachris induit, idecque mens auc nullo
pado aur vix obfcurcque Yidet. S cd quan-
 Epiftolarum
do S-fciumfta eft a corpore & a corporis
labe mundata, ad incorporalia folum tota
intentione conuertitur , quorum vberri-
nu luce refulget ad votum. Cumfta in ea
clare difeernit tanquam & clariffima in
fdpf s & intelligentii intima.Hoc autem
afTequitur quando perfofto temporis or-
relinquit ithereum fenfum atque auri
Cmplicis ignem.
Ratio immortalitatis animi, quoniam intolli-
git incorporea fine corptris injlrumento,
attingitformasfeparatas ffeparat-
que coni uncias.
Q Vod autem animusnofter queat fe¬
cundum fubflantiam feparari a cor¬
pore, atque deinde infeipfo manere, ex
hoc in prifentia intellexiffc fufficiat,quod
intclle&us agit finevllo inftrumento cor¬
poreo, quando fcilicet per omnia corpo¬
ralium genera Spcciefque difeurrens, af-
cendit inde foperius ad ordinem Spirita¬
lium, iliaque ingenera fua ipecicfquedi-
ftingtiit. Per inftrumentum vero corpo¬
reum,quod etiam particulare eft, non pof
(et nifi corporea & particularia compre¬
hendere. Si abfque corpore poteft’ & feor-
fum ab illo viuereatqueintelligere. Adde
quod fecundumaciionem qus& afubfta-
tia eius eft & in fubftantia permanet, ipfe
non modo attingit qui feparata iterna-
quefunt, quando inuitus etiam phantalii
fallaciis probat talia quidam in rerum or¬
dine efle debere, verum etiam vi fua fepa-
rat a materiaformas, quando in rebus na¬
turalibus fecernit a lingulis lpeciei cuiiifqj
naturam. Plotihus & Proculus aiunt, quo¬
niam effentia actionis &principium eft &
fundamentum, ideo mentem qui aiftione
fe a corpore feuocat abftrahendo polfe
mulco magis fecundum eflentiam feorlum
a corpore viuere. Thcmiftius arbitratur,
difficilius effe naturas feparare coniumftas
quam formas percipere feparatas, vnde
concludit,intellectum polfe fcparatasfor-
mas attingere,quandoquidem coniumftas
naturas pro arbitrio feparat.
Ratio immortalitatis animi,ex proportione ad
formasfefarabiles atque ex accejfu
ad feparatas.
N Aturi huiulmodi naturalia femilia-
riaque obieifta funt intellectus hu¬
mani, quamdiu naturale hoc corpus in¬
habitat. Continue nam & naturali quo¬
dam inftfnmi intclligit eas a lingulis fe-
Liber II. 693
parando. Vnde inter hunc & illas neccf-
feeft vt proportio fit non parua. Ex quo
.concluditur intelle&umeffe ea conditio¬
ne corpori iumftum vt fit feparabilis, imo
etiam quodammodo feparatus, quando¬
quidem obieifta eius domeftica fune lpc-
cies coniunifti quidem fingulis,fed non vt
coniumfti, imo vtfeparabiles atque fepa-
rati. Nempe communiaintelligendi mo¬
dus hic eft ,vt quando phantafia hominem
hunc & illum imaginatur, tuncintelleiftus
pritermiflis mortalibus hominis acciden¬
tibus, pritermiflb hoc fitu temporeque &
illo, ad humanitatem iplam fe confert An¬
gulis communem hominibus, vbique fem-
pervigentem , fimiliterque in aliis Ipe-
ciebus. M axime vero tunc feparatus appa¬
ret, quandointerdum vitra conditionem,
qua hic habitat (pecies illas rerum natura-
liu,refo!uit prorlus in rationes iplas idcaf
que fuper naturam ab omni materia peni;'
tus abfolutas. Et ficut ab imagine in phan¬
tafia reperta ante naturali quodam intui¬
tu proceffit ad fpeciem abftrahendo, fic
deindealpecieargumentando ad fpeciei
rationem prorfus iternam. Videiicet quia
neceflarium fit naturam in multis vbam a
forma vnaluper multitudinem proficifci. %
Ratio immortalitatis animi, 'quia intclligit f
nonnihil, ad cuius intuitum proprium
phantafma aliquando non eft'
P Rofefto quoniam ab eflenria proue-
nit actio, femper qualis edendi condi¬
tio eft,talis agendi,atque econuerfo.Qua-
mobrem animus nofter quia nunc ita iun-
<ftus eft corpori vt feparabilis fit aliquan¬
do, & permaneat feparatus,‘ideo cognof-
cendo quanis conditione loci incipiat a
lingulis rerum formis omnino materii
iunctis, tamen deinde procedit ad Ipecics
coniumftas quidem effeiftu, fed & fea qiia-
dam natura' & virtute i nrelligcnrii fepara-
biles. Tertio vi fua.difqpffis a fe parumper
phantafiifimulachrisad rationes iam fe-
paratas , quas iD ictum ordine omnino
abfolutas exiftere nunquam excogitare
poffet, nifi /altem ad breuiffimum tempus
ab acie phantafmatum nubes expelleret.
Sed cito ob,regionis huius naturam con-
fuetudinemquecohgregat? iterum nubes,
coeleftium impediunt claritatem. Ex illa
-autem fulica abftractio'ne coniidunt Me-
caphyCci,poffe intclisctum aliquando abfi
quephantafmatibus intelligere. Vnde e-
tiam fequimrpofle feorfum a corpore vi¬
li ere clariffime intelligere.
 6$4 Marfilii Ficini
Anima in corpore fecundum Platoni¬
cos proccdic cognofcendo a lingulis ad
fpecies,ifpeciebus ad ideas. Extra corpus
e conuerfo progreditur fcilicet ab ideis ad
V Ipeciesjifpeciebus ad fingula.
' Eriim quando feparatus animus eft,
progreditur aliter quam in corpore.
Nam in corpore animus afingulis ad fpe-
cies, afpeciebus tranfit ad rationes. Sepa¬
ratus autem contra. Nempe afamiliaribus
luis naturaliter tunc incipiens, in diuinis
rationibus naturali intuita naturales videt
lpecies,ac in Ipeciebus quali fubita qua¬
dam argumentatione, & tamen momen¬
to inlpicitfingula. Hinc circulus ab eo fit a
tempore ad aternitatem , ab zternitate
rurlus ad tempus. Ergo quemadmodum
ita coniundlus materis fuit vt feparabilis
foret &aiiquandofeparatus exifteret, lic
deinde ita feparatus exiftit vt rurfum iun-
- gibilisfir & aliquando vimftus. A naturis
proceduntvires, natura» a viribus indican¬
tur. Nam ab infinita potentia, fapientia,
‘ bonitateque regitur. .Non igitur fruftra
-vires funt naturales. Hac argumentatione
ad animorum circuitum fempiternum vti
verifimiliter fortafle poffunt Platonici.
' Eadem verifliroe ad corporum humano¬
rum refurrectionem Hebrari, Chriftiani,
'Mabumetenfes vti polfe videntur.
Quod oifeure animus in corpore tum clare ex¬
tra corpus intelligit incorporea.
P Roinde- anima dum in materia &
quodammodo lub tempore vitam du¬
cit, naturales formas in materia: infima:
videt vmbra. Supernaturales autem for¬
mas ,vt plurimum, fub naturalium videt
Eclipfi. Quando vero extra materiam &
fuper tempus agit vitam, tunc fupernatu-
rales quidem formasinfumma: forma: lu¬
mine confpidt.Naturales autem fub radiis
fupernaniralium intuetur. Tunc igitur
omniadare,omniarlunc obfcure,fiqui-
dem temporalia non aliter percipit quam
per eorum imagines lenfibus hauftas , in
«ifque quali purgatas.Non enim aliter in¬
ter hrec&animam eftproportio. A da: ter¬
na vero quamdiu immortali corpore occu¬
pata eft, difficileparumque conuertitur,&
conueriaoccurfu imaginum corporalium
fepifiime hallucinatur & fallitur. Hinc ii*
iud Platonis noftri myfterium in Phcdo-
ne. Animus in alio viuensjlcilicet, in cor¬
pore, per que aliud alpicicns, fcilicet per
•fenfuum feneftras arcue phantafinata, af¬
ficiens, inquam, qua: limi in alio, id eft,
ram ipecicsln lingulis quamfonnas fingu-
las in materia, nihil vfquam clare di&r-
nit. Quandoautemviucnsiufepcr feafi
picitj atqueihfe illa qua»funtmfeipfis,id
eft, rationes rerum, quae dum in Sumat
omnium ratione funt in feipfis exilium,
tunc omnia clariflime perlpicic.quia &in-
rima & clariffima , quz tanto fulgentiora
in fe iUa lunt quam ifta quanto puriora,
veriora, potentiora.
Praflanticrfer,jus ejlin phanlefa, quem ex-
ternits longiprajlantior in mentem
quam in phantafa.
S Ed nunquid illafenlibus comprehen¬
dit i Senfibus certe quibufdam.Sen-
luum videlicet fenlu. Quoniam prater
fenliis illos quos in athereo anima vehi¬
culo exerceri Platonici opinantur, funt 8t
fenfusnonnulliadmodum clariores, qui¬
bus vti mens poteft etiam abfque corpore.
Sanequinquefenfus quiin neruis & ipiri-
tibus exercentur, emanant ab iis qui vi¬
gent in phantafia. Sedinhacquinque illi
ierifus,vnusfunt amplior illis & perfpica-
cior, adde & flabilior, feruat enim qua il¬
lo nonferuant. Vnus eft rurfus in mente
latior, flabilior, perlpicaciorquequamin
phantafia, quanto mens praftamior eft
quam illa. Si latior eft nimirum vitra illa
rerum porrigitur genera qua lenfibus &
phantafia comprehenduntur. Si Habilior
eft, etiam feruat diutius quam phantafia.
Siperlpicacior,certius,clarius,fpIeD<lidius
quamilll cernit&quam illa. Cernit, in¬
quam, interdum per illos & per illam ima¬
gines atque lingula quando eo fefe vertit.
Cernit per fe excitatus ab illa fpecies&
clarius quia propinquius. Inlpicitinfeip-
foleipfum, quando ad fe reflectitur, po¬
teft autem ad fe reflefti fi fe amat, quatit,
intelligit. Vbi apparet prorfiis indiuifibilis
& in leipfo corififtens. Nam forma qua
veldiuifibiliseftjvelneceftarioiacet in a-
liojt unquam refleeiiturin le ipfam. Cla-
rilfimetandem rationes difeernit quando
exfeadfummam omnium inlpicit ratio¬
nem .In qua m entis vilus rationem vimque
lucis videt atque colorum, tanto hac luce
hilque coloribus fulgcntiorem ,quantoibi,
fcilicet in idea 'lua, eft integrior & prte-
ftantior, quam in corporibus inde forma¬
tis. In qua etiam mentis auditus rationem
lonorum audit lonantiorem, confonan-
tioremque Ionis cunftis quosvel auris au¬
dire vel phantafia queat imaginari.Eadem
ratio eft de careris intelligenria: fenfibus,
quibus quifquis iuauifEme optat fiui det
operam imprimis oportet vt corporis
 Epift^iarum Liber II!
fenfibas vtarnr quidem,fcd non frultcr.
JOxfhs tfrtmor Ulis anicitU.
_r. __ _ _ tare diftincta:, fic animat fubftantia vna
MAKiiLlVb r ICINV
• Akmanno Donaro dilefijflkno
fiio, S. D.
C Vm amicitia, qood nemo dubitat,ab
amore vim nomenque accipiat, nihil
enim aliud eft amicitia quam mutuus a-.
mor,ftabiltquadam,id eft, honefta con-
fitetudine confirmatus, confentancum eft
vt qualis eft ipfe amor' a quo amicitia du¬
citur & dicitur, talis: quoque femper fit a-
micitia. Qualem igitur noftram forepo-
tiffimum Alamanne dicemus? Certe cum
non aliunde quam ab amore Platonico:
coeperit, haud aliter vnquam quam Plato¬
nicam nominabimus. Siquidem in expo¬
nendis nuper commentariis noftris in ip-i
fum Platonis conuiuium de amore com->
pofitis,fic interim amare inuicem nosin-
cepimusjVt quam Plato illic'veri amoris
ideam fingit,ipfi iam in nobis effinxifie at:
que profcciife videri poffumus. Ab hoc ip-
lo 'deinceps amore Platonico, Platonica
quidam amicitia nafeitur, quat in almo
mufie Vraniae gremio concipitur, alitur,
augetur. Ea quandoquidem i mufis ordi¬
nem ducit, nihil redolet, nihil fapit vn-
qu^fn, nifi Muficum & confonans & con-
dntium. Huicvnibeniuolentiasf vt efta-i
pud Platonem ) plus fidei eft habendum
quam vili neceffitudini Vel confanguini-
tati. Ergo quid dubitas vltcrius, Alaman-
nc? Vmtm 'Plato nofterplures vno in cor-f
itote animas effe voluetic ? .Tantum abeft
quod in vno fintpliires, vt fsepe quodam?
modo vel contra contingere videatur,
ijuandovidelicet vnam ferme in pluribus
amicorum corporibus animam Platonico
amore conflante peripicimus. Sed de his
hadenus. Venio iam ad ea de quibqS 'in¬
terrogas.
Stcualam&brijtocm vhe-htbvmMiadmite^,
Q Varis nunquid Peripateticis illis hd-
hibenda fit fides,quiPlatonem qifod
pluresin homine anima,sfcilicet rationa¬
lem, irafcibilenjj concupifdbilcnrcolloca-
uerit, calumniati non dubitant. Refpon-
deo,equidemvnamtantum efle animam,
per quam pluribus eius viribus hac omnia
facimus, quemadmodum corpus ignis
vnum tribus qualitatibus diffidenter agit
tria. Luce enim fulget atoue illuminat, !e-
uitatcfCeler afeendit, calore calefacit &
695
-rric, atqueMqadib^t ignis particula pari¬
ter tres hi qualitates vigent, funtqu e lo-
dia fimul,quadam tamen imiiceni proprie-
eademquefufficienter polle videtur tribus
eius viribus officia exequi tria,videlicet ra¬
tione, tanquamluce quadam, verum bo¬
numque afelfo modoqae difeernere. Ap¬
petitu infimer, quafi leuitace, ad ea. qua ft-
bi placent facillimdfe conferre. Ariimpfi-
tate rurfus iracunditeque feruore, ceu ca¬
lore quodam, in ea Vcl cpnfiimsnda vel
propellenda efferri, quaahquan^rijpftuj.
ab eorum qua petit conlecutfone imp.erEi-'
repoffe videntur. Quid prohibet quo mi-;
nus vna fit anima viribus tribus muntfa-T
quaquamuisproprietate inuicem difere-i
pcntjVbiquetamen iri eadem animafimuf
fintjvbicuhque tctafimujcft anima.
Sed.operaprariuih efirPHirinem ipfum
audire in quarto de republis liSrq ifa hac .
derc dilfiutantem yvt hoc ipfiimhftbcaE
certum, ammie fubftantiam tlfe vn
des vero eiulmodifimUl in anima plures^c .,;,
enim inquit. Res vna eademque cotitM-
ria quadam aut agere iuc pati eodem tem’
pote fecundum idem &adidem nuquam
poteft, quod fiquid moueri fimul & quief-
cere videatur aut idperafiain quidem fui
partem mouebitur, per aiiam vero ‘quicf-
cet, ceu fiquisalteram manum mouezxhfi
te ra quiefcei^e.A ut eeife tf rioge ali
uefiiturahas vero nequaquan».fQHcnJh#T
mosdqm fphara in redium quidcmTS&fi
mutatur, fedinterim rotatur in orbem, dii
*fixa permanet circa centrum. Ergo cen¬
tro manet , circumfer,qtjga vqluitur. Sed
•iiatoad naturamanima veniamus. Sitieri -
tisanima prout fitit,nihil aliud quamfcib^-
rclcupit,atquead id proutfirifeunda cftfer-
lum impellitur. Siqufd igitur iplam inte-
rim retrahat fitientenii'aliud certe quid¬
dam in anima ipiSLric praster vim ilfanj
| quam diximusfitientem, quod illa a potu
quafi fteftiam retrahat. Res enim, vtfupra
diximus, vna eadequenunquam per ean-
demfui partem circa idem fimul contra¬
ria peragit. Nam quo pacio manus vna
Sagfttarij.vnius arcum vnuniT vno mo¬
mento intendit fimul atque remittit j Vi-
demusautem fitientes nonnullos aliquan¬
do bibere nolle, horum igitur anima ha?
bet in fe aliquid quod impellit vt bibat, a-
Iiudrurlusquod potura vetat & impedit.
Illud concupifcentiam, hoc rarionemap-
pellareioiemus.
Quamobrem concupifcentia, atque ra¬
tio diuerfe inter le effe videntur. Diuerfe
quoque fimt inter fc concupifcendivires
6-9$ Marfilij Ficini
■& irafcendi- Sape enim Tatio-iubet non¬ guifquefenjus 'i&ttingitobuztufn[alum
nulla a quibus appetitus abhorreat, vt in fibi conuemsns.
<Medicinis, laboribus , pcriculiique lu-
-beundis apparet,fed iracundis vigor non-
nunquam excitus, vtpote qui tunc prora-
O Di maxime omnium tenebras,qua¬
rum culpa diipliccnt mihi quacun¬
donecapiat arma,efficit tandem vt igna- que difplicent, vel quodeum illis fint, vd
ue concupifcentis indignati quod rado quod ab illis labentia relabantur depri-
mandauerat, inuita concupilcentia, aga¬ mantque ad illas. Amo ante omnia lu¬
mus atque patiamur. Praeterea quando men,cuius gratia & cptera diligo,vel quod
ratio pugnare nos propatriaiubet ,appe- cumillofint, vel quod ad illafluentiare-
titusin ipib praiio, ibmno, fame, fitipro- fluant reducantque ad illud. Ergo nuntia¬
uocatus ,nosapralio ad mofetiern & con- te mihi mei lenius qui cetera pene innu-
uiuia reuocat. Iracundia vero dum in ho- tnerabilia nuciatis,nunciate mihi obfecro,
ftes inuehitur, inuita coneupifcentia rapit ■ quid fit lumen. Refpondet auditus: Ae¬
adpralium. Quod autem aliud quoddam reus fum,fatis elto fi lonos tibi aereos nun¬
fit visirafeendi, ratio aliud) quisnam, mo¬ tiem. Refpondet & odoratus, equidem
do rationis compos fit, ambigat? Nempe nonfum adeo lucidus, vaporeus fum,ame
'imbelliis cum fit ira, nulla elt ratio. Rurfus difee vapores. Quid aliena quavis a mei
in pueris jferme flatim natis feruefeit ira, gullus ait: Nato equidem in liquore,indi¬
ratione aurem ferius vtimur. Praterea fie- co tibi liquores. Noliame/dicit ta&us, ex¬
-pe ira ad vlcifcendumnos impellit, fed ra. torquere quod nequeo, corpulentusfum,
tio prohibet. Cum vero tam ira quam li¬ corpulenta nuntio, altius quarelumen.
bido a ratione differant, libido tamen ma-,
is quam ira videtur a rationis dignitate Befcripito luminis •vifibilts.
ifcedercjtumqukad viliora detorquet, TJ Inc admonitus ab infimo quo ccd-
tum quia ira fepe aduerfus vilem libidinis Ll deram,adaltiffima mei corporis nuc
impetum indignata rationi opitulatur. Li¬ alcendam, vt inde lumen leuius altiufque
bido vero nunquam aduerfus iram rationi eundis accipiam. Eya agite, 6 oculi mei
fauere videtur. Hpc Plato. Ex quibus ap¬ lueentes,per lumenillud obfecro quoptz-
paret Platonem non tres animas, fed tres
caeteris imo quofolo dcleftamini, tantum
vires in vna hominis anima pofuiffe.
iudicate regina veftra rationi quid fit lu-
MARSH II FICINI
Florentini, quid fit lumen in corpore Egolpiritusfum&lplendorfumfpiritalis,
mundi, in anima, in A ngelo, in quocirca cum a meiurepropria officiapo-
Deo. Ad Phoebum Ve¬ ftulesjlargiorlibentiffim equantum habeo.
rum clarilfimum Lumen elt Ipiritalis quadam & fubita &
Oratorem. latiffima a corporibus natura eorum fine

S AIue femper in vita lumine Phmbe

nofter. Salue Phoebecoeleftis non ex¬
terna, fed intima luce clariffime. Cum fu-
perioribus diebus Marfilij tui mens Plato¬
nici Solis radiis quafi feminibus quibuf-
dampro viribus grauida parere inde So¬
lem eniteretur, infoelix nimium nefeio
qua Herilis imbecillitate natura, pro Sole
peperit Lunam alieni luminis indigam.
■Ergo Platonici Solis natum tenebris meis
obfcurum quamprimum Platonico Phoe¬
bo dicabo, vt eius faltem radiis illultre-
tur. Tu vero accipe libenter quas tua
lime, clariffime Phoebe. Etquiaiurelunt
tua, ingenti Iplendore tuo redde obfecro
clariora.
detrimento proprio emanatio. Nitoris
Icilicetcuiuldam a diaphanis,id eft.tranf-
picuis. C oloris autem ab horum oppofitis,
quantitatis figura, motufque ab omnibus.
Congrega in vnum genus omne colo¬
rum. Quid erit hoc vniuerlum, nifi lux
quadam omnicolor,fiuelumcn faftumin
lolidiore obfcurioreque materia terra
iam opacum f Segrega terram illipetmix
tam, quid eritrelxquum, nifi qualitas qnp-
dam,imb claritas actufque perfpicui, ficut
calor ell actus opaci ? Color quidem lux
eft opaca, luxautem color darus,imo per¬
fpicui corporis colorumque flos quidam
vigorque quafi vnicolor, actu, virtuteque
omnicolor.
Nihil clarius quam lumsrt ac Deus,
nihil obfcurius.

A Dumbratio hac cft, 6 mei oculjpo-

tius quam pi&ugn Nihil vnquam
 £piftolarum: Liber II»
sadioiobfcnrfas definiri.0 rem valde mi¬
ram. Quonam pa&o fieri poteft,vt nihil fit
obfcurius lumine ? Quo nihil eft clarius
cuando per illud clarent declaranmrque
omnia. ATcendam igitur hinc ad (ublimem
mentis fpeculam,vt faltcm iioc videam in¬
de ,~ przter quod aliud quicquam a-
licubi videre nonpoflum , 6 mens, quz
recte cundta metiris, dicito mihi , nnn-
quid forte lumen eft ipfc Deus, quo etiam
nihil clarius efl, nihil obfcurius. Nihil cla¬
rius quam Deum e fle, cfleque ad fumraum
potentem fapientemque& bonum 3 hoc
enim auribus noftris quzeunque ab eo
funt fa&a proclamant, vt nemo fit fiirdior
illo qui tantum rerum omnium fbnitum
ftrepitumque non audit. Nihil contra ob¬
fcurius quam quid fit Deus , vt nihil fit tc-
nebrofius illo qui fibi opinatur hoc efle cla-
riffimum.
Lux intclligibilis cjt intelligibilium enatavi*
flblhs •viflbllium.
R Efpondet mens , Deum efle patrem
luminum. Apud quem non eft tranf-
mutatio per quam extinguatur vel minua¬
tur. Neque viciflicudinis obumbratio per
quam vel viciflim fubeat nodtem vel patia-
turEclypfim. RefpondetrurfusDeum ef-
fe lucem in qua tenebra: non fint vlfa.Idem
formain qua nihil eft informe.Formofita-
temquoquein qua nihil eft deforme.Deus
certe ficut mens quz radius eius eft mon-
ftrat, lux eft inuifibihs3infinita,veritas, ve¬
ritatis cuiufque rerum omnium caufa. Cu¬
ius fplendor,imo potius vmbra eft, luxifta
vifibilis atque infinita caufa vifibilium.
Quoniam vero lucis yeritatifque natura
eft,vt cfteris alia vere declararet,Deo eun¬
da per fe vere clareque confpicua funt.
Perinde ac fi vifibilis lux cum fit colorum
vifibiliumque fons feipfam intueatur tan-
quam omnicolorem, atque infe colores
omnes fenfibiliaque omnia yidet.
V Erum ad tam fublimem fpeculatic-
nem 3 haud tam repente profiiien-
dumjfed gradatim afeendendum mens ad¬
monet, ne caligari cogamur ac fplendore
nimio obczcari.Noli ratio confidere fen -
Cbus.Vifus tibi non fatis nunciat 3 csteri
nullo modo. Vifiis quia fenfuahslux eft,
tantum fenfibilem accipit datque fplcndo-
rem.Arque conuerib. quia fenfibilem ac¬
ciit datque fplendorem, hunc fenfualem
697
quandam facem efle cognofcis. Vitra yero
in die non licet progredi. Sedhincamc
difeito, primum quidem mefcilicet intelli-
gentiam efle lumen quoddam intellectua¬
le, quandoquidem obi edum maim eft in-
telligibile lumen , quod in qualibetre &
quaerenda quaero & reperta reperio. Siqui¬
dem lumen cuiufque rei & ipfius veritas
idem. Veritaseftlumen intimum, lumen
veritas fe ad extimafiindens. Difeito dein¬
de te, fcilicet rationem efle facem quan¬
dam rationalem rationemque lucentem,
poftquam rationem facis tanquam origi¬
nem tuam ratiocinando tanta auidirate
perquiris. Sed vis rationem facis commo¬
dius aflequi S In duce cuiuflibet rationis
eam quaerito. Ibi eft ratioiucisvbi& om¬
nium, in veritate famma quae & ipfafum-
ma certitudo & claritas eft reperies verita¬
tem facis & claritatem. Siquidem idem eft
huius facisquam quaeris claritas atqueve-
ritas. Quid faxlh Deoilmmenfafuae boni¬
tatis veritatifque exuberantia. Quidin An¬
gelis ? intelligentiz certitudoa Deo ma¬
nans profufiimque gaudium voluntatis.
Quidincceleftibus ? Copia vita ab Ange¬
lis, virtutisexplicatio a coelo. Rifas cceli.
Quid in igne? Vitalis quidam vigor a ceele-
ftibus in fentientibus exhilaratio ipfius fpit
ritus fenfafque vigor. In omnibus lumina¬
rim intimae fecunditatis effufio. Vbique
diuinae veritatis bonitatifque imago.
Ai numinum gaudium calejlesipforuni oculi
rident,jplcndore motuquegefiiunt.
P Oftquam videmus a ccbleftium radiis
qui a fupercceleftibus per cceleftia tan¬
quam per vitra quaedam ad nos defeen-
dunt, cumftis dari perfe&ionem faam, vi¬
tam, fenfum, certitudinem, gratiam atque
Iztitiamj NecefTarium eftfacem infpiriti-
bus fuper coelum efle forma? ipforum per-
feftionem. Facunditatem yitz.Peripica-
ciamfenfiis. Clariilimamveriffimarintelli-
gentias certitudinem,gratis copiam, gau-
dij vbertatem. Horum omnium imago eft
fplendorcoeli, imo ad horum claritatem
tanquam vmbra,quia minus pbteft corpus
coeli exacte claritatem fgiritus imitari
quam terra cceli fulgorem. Adfpirituum
coeleftium mirabile gaudium coelum quafi
corpus eorum,imo cuafioculuseorum,o-
calumenimOrpheusSoiem appeflat,ridet
fplendore momque exultat , Scuti terra
tanquam ab illis remotiffima luget tene¬
bris fituque torpet & ocio.Nequc enim pu¬
tandum eft coelum moueri vel vi aliqua vel
defeSu.Cuius motusnaturaperpetuus eft
6g% Marfiiij Ficini
kicumque naturalemiion relinquit. Sub- Lumenefi quafifriritalequoddarr.. Rt friatus
liantia quoque abfoluriflima a qua nihil funt lumina quadam.
idifcedit fui, fed quodam exceffu lanitia: ob
cuam geftiens quiefeerenefeiat. Ad gau¬ /''YVod lumenTpiritaicquoddam fitpo-
dentium numinum cantum vtPythagori- • Vatius quam corporale ex co.conftat,
xi arbitranmr fphanra: choreas ducut. V nde quia paffim fine tempore propagatur. Sine
ordinatiffimisvariifque moribus mirabilem cffenfioneimpletperfpicua corpora. Sint
conficiunt harmoniam Ad aftrorum rifum •fui inquinamento fe/ordibus circumfun¬
. qui prscip.ue:radiis indicatur rident-om- dit- Prsterea corporibus his faciliusfelar¬
nia qua: fubcoelo funt qua» fuper terram. gitur quae longius a corpulenta mole dif
;Ad tenebrastanquam ad trillitiam omnia cedunt. Vnde puriflima corpora culi S:
moerent. Solemus enim ridentibus congra- ignis,vt Platonici putant,infelucent. /.&
& aqua ab illis.Interiora terra neque ex fe
nitent.nequeex illis.In fuperficieterra lu¬
~ Rifis casti ex numinum gaudio froficifcens> men mixtionibus diuerfis elementorum
idefi , lumen omnia fouet at¬ quatuor maxime terrenis infufum,diuerfo-
que dalccl at. rum colorum induit formas quafi corpuf-

S cula, quorum quafi quadam animula funt

/od Ium en fit rifus coeli ex fpirimum fcintilla luminis illis infiifa. Quas fiabillis
:ctleftiam gaudio proficifc ens indi- mixtionibus fegregaueris atqsfemaueris,
omineSj qui quoties terantur fpiritu videbis forte quales fint rationalesanima
ridentque vultu, fplendcnt certe intus di¬ a corporibus feparata:. Sunt enim lumina
tantur quefpirim , vultu quoquefplendere quadam olim in corporibus confufiora,
videntur, oculis maxime, qua: maxime fed iam in naturam propriam reffituta,
funtcoeleftes, quiqueinrifu motum coeli ideoque clariffima.Sic enim corpusab ani-
inftar efficiunt circularem.' Inlugentibus madiuerfiffimumilliquaiiEclypfim obdu¬
autem contra, obtenebrantur,reftinguun- cit ficut Luna coniunfla Soli, imo vero 15-
tur,torpent omnia. Radij vero ex fiellisri¬ cut mixtio terrenaa cceloalieniffima cce-
dentibus tanquatn diuinarum mentium o- lefte lumenreddit opacum,facitque colo¬
culis benigniffime lsetiffimeque diredti fe¬ rem exlumine, fic corpus circa animam
mina rerum non aliter omniafouent gene- reddit ex intelligentia fenfum.
rantque quam ftruthij afpedus in ouum.
Illorum enim virtute calor naturalis cun¬ Lumen in Leo , ii: Angelo, in ratione ,i» jj>i-
ctis inferitur. Vnde vita oritur, alitur,auge-
tur.Hinc fit vtomnia volutatem appetant
quia non modo voluptate terrena fed et-
iam coelefti lanitia generantur. Quis dum
V Erumvt redeamusillucvndedigref
fi iiimus, coelum quamuis infe, non
neget numina Isto quodam affectu omnia tamen ex fe,fed exiuperiorum claritate &
ipouere ac gignere ? Cum videamus & ab gaudio‘refu!get & geftit.C eu oculus exipi-i
animalium natura & ab arte omnia volu¬ ritus claritate animiqueteitia.Spiritusau-
ptate procreari ac perfici. tem latatur maxime claritatefuaSolifque.
Animus claritate fpiritus atque mentis. Vi¬
Alhdlumencfcdliuclcalor. Atque lumen an¬ detur autem lumen hoc effe mens reful¬
tecedit calorem. gens per corpus , perlpicuum quafi vitrum

Q & inde iam fadtavifibilis. Mens autem lux

Vod aliud inigor fic aliud calor per- in fe ob nimiam vbertatem tenuitatemque
fpicuumpft.Nam fulgent fiue nitent penitus inuifibilis. Deinde lux in mente eft
quz non calent ac etiam frigida multa. veritas gaudenfquegaudiumvemm. Ter¬
Calida iimt etiam multa qute&fca, calor tio lumen a mente in corporibus eft quas¬
ignis penetrat Cepe quanontranfit fplen- dam veritatis rerum fenfibilium declara-
dor, propagatur & fpiendor longius citiuf- tio , pulchritudinis flos, oblectatio fenfiis.
que multo quam calor, quod fit calor a lu¬ Sed repete redrius lumen in diuina mente
mine inueniet quifqois cogitabit etiam in intelligentiamlupereminet. Inde Angeli¬
fpiritibus intelligenris claritatem origine ca: menrilumenideminfiiftunfectlidum
quadam antecedere voluntatis affectum & inteffigentiam redditur,fed fuper terminos
in mundi machina Solis radios fequentis rationis. Diuinum hoc angebeumque lu¬
caloris originem efie. men in mentibus hominum fecundum ra¬
tionem iam euadit. Sed fuperat phanta-
Cam.In fpiritufecundumpfcantafiam/aper
 Epiftolarum, Liber II.
fenfutn. In corpore vero maxime oculis
cuafi ccrkftibus animae ftellis fenfoi iam
familiare fit^ed non materiz.fn omnibus
mentibus lumen eft vita exuberans, Veri¬
tas clara certaque , laetitia plena. Inde in
corporibus.eft diuinat explicatio &effufio
vitae. Declaratio veritatis rerum & autho-
ris gratia formae,voInptatis incitamentum.
Empedocles&Zenovoiunt quemadmo¬
dum 'e habet ad carbonem'fi amnia , fic
quodammodo lehabere lumen ad flam¬
mam. Atque flammam cfle quafi lumen
denlam.Lumen vero flammam rarifflijiam.
vitamque eundorum. Plotinus & Proclus
arbitrantur lumen eflevilum quendam aC-
pedumque numinum per radios catle-
ftium oculorum procul emiflum. Atque et
fe fpiritum quendam diuinum , qui& om¬
nia videat. & quanmm in le eft ab om nibus
videatur. A ddunt eiufmodi fpiritum exun¬
gui nufquam, fcdlyderafequi.
Lumen eft vmbra. Dei, Deus eft lumen luminis.
D Enique lumen eft qualinumen quod¬
dam in mundano hoc templo Dei fi-
miiitudinem referens. Adeo vt Plato nofter
in libris de Republica hoc ipfiusboni fi¬
lium nominaucrit. Eft enim inftar Dei af-
pedu ante omnia venerandum, eft & am¬
plificatio quadam iubita & latiffima abf-
que detrimento liiiob exuberantem boni¬
tatem largitatemque fuam cunctis fefc li-
699
benriflime & felidlsime largiens. Caufa
confeuatioque & excitatio omnium na-
ftantur. Proindead vitam,veritatem, Iz-
titiam , vnde defeendit caetera lubleuat.
Ablque huius pr?fentia mori cuncta vid en-
tur, imius autem przfentia reuiuifeere. A t-
queid quod optimum eft diuinum humano
generi commemorat cultum, vtnequeim-
pij negare audeant elfe Deum, cuiusfimu-
Jachro fenfibus nihil eft clarius. Nequ e fla-
gidofi vel latere oculum vel effugere ma¬
num eius fe pofle confidant, cuius fimula-
ebrum eft ipla claritas , ac velocius quam
dici polsit momento per omnia dilatatur.
Vnus in omnibus & fuper omnia Deus. V-
num.in omnibus & circa omnia lumen.
Lumen rebus a Deo factis eft quidam diui-
nae claritatis Iplendor. A tque,vrita loquar,
eft Dais quafi feiplum finiens & ad ope¬
rum fuorum capacitatem fefe accommo¬
dans- Dcusautemipfeeftlumenimmen*
fum in feipfo confiftens ac per fe in omni-
bus&extra omnia perimmenlum.Fonsil¬
le vitat,in cuius Jumine, vt ait Dauid,vide¬
mus lumen. Oculus quoque quo omnes vi¬
dent oculi, vt inquit Orpheus, oculus qui
eunda infingulisinipicit. Acreueraom-
nia conlpicit m feipfo dum elfe feperfpicit
omnia. Valefelix vnacum diuino fenatu
veftro clariIsime Phoebe. Saluta Marfilij
literatorumque omnium nomine Bernar-
dumBembum Venetum', imo'etiafti Flo ¬
rentinum populique noftri delicias.
7oo MarfilijFicini

marsilivs FICINVS
FLORE NTINVS
ttM A T T H 1 JE FELICISSIMO
Pannonia Regi, in pace fecuritatem, in bello
*<victoriam, in mictoria gloriam fem-
(.*.) pitemam vaticinatur- (•••}

PROOEMIVM

(.•) LIBRI ‘TERTII. (•••)

EXHORTATIO AD BELLVM
CONTRA BARBAROS.

I LATo nqfter Philofi- fundi , vnde triftiori illofatim Vultumtito]

\ phorumpater,rexfelicifi-
i me, Xenocratem Dionem-
' que dilecbs dificipulosfiuos
’ viros quidemfantios,Jed
\ paulo pueriores triftioref-
_ que, quam decere Philofi-
phos videretur , /ape monere folebat, vt Gratiis
facra diligentifiimefacerent,quogratiofiores iu-
cundiorefque redderentur, gluod autem Plato¬
ni noflro quondam erga difcipulos duos agen¬
dum fuit, idem mihi nunc erga geminos Epipo¬
larum mearumlihros, quafiliberos meos video
faciendum.Videorequidemfrigido quodam,vt
ita dixerimfifimine grauidus, hos aliquantofe-
ueriores quam Epiftolares liberes deceat pepe-
rijp. Pluis enim in faculis regienibufque ferreis
aurea vnquam opera vel argentea condat ?
gZuamobrem Platonico more iam iubeo eos non
modo facrificare Gratiis,verumctiam iisff to¬
ta mente vouere, quo gratiefiores vrbanioref-
qtte euadant. Ecce iam igitur nonne vides ? Re¬
pente nefcio quo numine frio certe felici quodam
fiiritu rapti verfus excelfum palatium tuam
tanquam propriam Gratiarum adem iter arri-
piuntyJperanteSjVt arbttror,penes te filum Gra¬
tiarum trium,ideft ,aquiIouis,almi Phoebi,
Venafra Veneris,filendorc gratifiimo circum¬
clariores pofihac Utiorefque intuentibus admo¬
dum videantur. Tu veroprecorjexfeluifsmc,
Marfilianos filios dum ficram fipplices adem
ijlam ingrediunturfiatis vegetfque oculorum
tuorum radiis,ficut patera files, inficias. Sic
enim dripfimihi quidem quodfintfilum, re¬
gia vero maieftati qmdpulcbrifint omnino de¬
bebunt. Atque ego duci meo Platoni, quifilum
principem illum venerari iubehatinqno excel¬
lensftpientia cumfitmmapetentia iungerctur,
fitisficifie videbor. Neque Platoni filum ob tp-
fam Matthidregislnuicii venerationem,-fei
cateris etiam Gracis Philofiphis , imo etiam
Poetis, Oratoribus, Hiforicisferiptoribus, de¬
nique omnibusproculdubiofitisficero.Hier.im
omnes cum olim fummo fiudio nihil aliud
quam veram gloriam lucemque quufiuerint,
tandem pofimulta lucis facula intenebrasfib
fieuis Turcis,proh doloriftellajnquamfub tru¬
culentisfiris in tenebras corruerunt, locent heu
coelefiia liberalium doctrinarum artiumque lu¬
mina iamdiu in lymbo, imb vero fib loco IcBgt
quam fit lymbus abfiuriore. Et quemadmodum
veteres illi fanci i quondam in lymbo iacerxes
Mefiiamffic drhifapientes Matthiam quafi
Mefsiam, Matthiam miferi perpetuo clamare
vocifirantur,quisos a !ymbc,velpotiusabaff
 Epiftolarum, Liber III.
ri: in lucem vitansque refntuat. Matthiam
r,zn bterai,ques sisxt tantum,verumctiam na¬
ti cnx V tum plurimam Afia itaque Europafub
Tureis immaexbusjjuafi luit: fub impio Ebu¬
ratae , mtprabilitcrfiruientes, Matthiam , in¬
quam,tanquam Mofm alterum afsiduc clami¬
tant, cui heus mare diuidat rubrum, <f quali¬
bet pafsim inuia mirabiliter patefaciat, elcclos
Dei filios ab extrema fruituie atque mifiria
prorfus liberaturo Matthiam rurfus Italia pul-
, chra, atque ipfa boitcrum omnium materfinBa
religio, a .fiduis vocat clamoribus eius tantum
manibus immanes Barbarorum manus felici¬
ter euafura. 2jtamobrcmgemini quoque libe¬
ri ifi mei almamptnes tegratiarum ademin-
grefti , preces iam tibifipplicespro communi
omniumfalute verbis eiujmodi fundunt. Surge
agcMatthia iterum aufpiciisfiltcipime.Siucm.
' admodum /ape alias feliciter furrexiftt. Surge
precamur, 6 viBor: Hercules, dum tempus adefi
adtterfus dira hac cr immania monflra.
fmdfallaxft humana profperitas.
MARSILIVS FICINVS
Bernardo Bembaoratori Veneto
equiti dariflimo, S. 'D.
S Vmpfi modo calamum, E embe clarif-
fime,ea conditione fiue forte potius,vt
quodcunque primum veniret in mentem
adteferiberem. Sed forte id in primis mi¬
hi fuccurrit, vt amico viroque omnium
veriffimo veram falutein dicerem & opta,
rem. Vera autem falutis initium arbitra-
rer,nunquam fperare veram a mendace &
falfo falutem. AiioquinBernardechariffi-
me, (I quem domefticorum deciesin ma-
nifefto mendacio deprehenderimus,dein¬
de tam en iterumiilifacile iterumqueere-
•damus, nonne digriiiam obnoftram im¬
prudentiam iudicabimur, qui toties maxi¬
mo cUmdifcrimine atque dam no fallamur
ab eo,quoties fidem vlterius eius verbis ha>-
bebimus ? Duo pracipue ab ipfo rerum
initio mendaces perpetui lunt.Malus vide,-
licet Daimon primus ille rebellis a verita¬
te. Rurius humana profperitas, falfa qui¬
dem felicitas ac vera felicitatis impedi¬
mentum. Sed mendacia Dremonis haud
facile redarguerepofiumus. Terrena vero
profperitas toties humano generi aperriffi-
■ mc mentita iam fuifle conuincitur*quot
in vnmerlo temporis curfiiab initio ufcndi
ad nos vfque momenta fiuxerunt.Momcn-
ta vero eiufmodi apud i hilolbphos innu¬
merabilia die ccnfcnrnr. Adde qued in
701
tam nefarie depopulamuragrosgsppida diruunt,
deucrant hominesJUgum omnium Itberalium-
que artium difciplinos , atque id quedmiferri-
mum cfi religionemfartclam, nenfolumfordi-
difstmis pedibus impie calcant, verumctiam
quantum in eis ef ex omni hominum memerit
delent.Vi ei fi Hercules menfira eiufmodi mira¬
biliter fola virtutefapius atque demuifii. Sei
ncua iam iam viltoria , fcimus proculdubio
quidloquamur,imoquidtihivaticinemur,no-
ua tibi victoria cirlo demittitur alto. Tibi certe
rurfum pro vntuerf hominum \virtutumque
genere , pro ipfo Deo fortiter pugnaturo, omnis
fauelit orbis,totus militabit ather, & coniurati
venient ad clafica venti. Tibi foli Deus omni¬
potens imperium fine fine dedit. Summus ille
Deus qui Solem tn Deo conflitnitflsilarum cte -
lique regem, Matthiant quoque folum fub Sole
confituit, imperium Oceano, famam qui tere
minet afris. Calendis Octobribus, m. CC.CC.
quolibet pun&otcmporisfimulatoriih pe¬
ltiferis illecebris, veneficis lenociniis.polli-
citationibus falfis,innu meros paifim homi¬
nes decipit, vtmcritodici poflit, eiulmodi
profperitatis mendacia infinite iam plura
videri quam puncta temporis infinita.
Quod vero eiulmodi eft , liaudqinquam
mendax vlterius, fedipium potius menda¬
cium , atque id quidem apertifiimum e£t
nuncupandum. Credamus ergo temere,
credainus adhuc facile i vtlolemusipfi, vt
ita dixerim,falfitati. Vt veri (Time miferifi-
mus, qui fidem adhuc felicitati falfiffinra
tam imprudenter habemus, felicitati, in¬
quam , miferos infinite iam pluries quarti
ipfinitc fallenti. Quifikm adeo ctecus eit,
quin ciariflime tandefn perlpicere debeac
•infelicem hanc mortalium felicitatem ,
tunc reuerainfirmiffimamelTe , quando
tanquam firmiffimam fefc nobis olientat?
Nempe haud prius a nobis felicitas nuncu¬
patur, quamlbmmum fui curfus attigerit.-
Verum in eo ipfo momento, in quoliim-
ma videwr, & quoniam apparet furama,
ideo & felicitas indicatur, repente in con¬
trarium abfque morarelabimr. Adeo vt
quod a nobis felicitas nominatur fit potius
quoddam infelicitatis exordium.Atquerc-
uerafelintimo guftui nobis cuadat, quod
primo alpectu mei fimilirudine quadam
coloris apparuit. Quairetfortaffe qutfpiam
quam ob caularn poaflimum ita vel natu¬
ra comparatum fit, velfortedatum. Qua-
tuor huiusrci pracipue apud Philolophos
caufe numerantur, ’dtuina,ccsleftis, nam-
KNn uj
/02 Marfilii Ficini
rafe, humana. Principio diuina prouiden-
na ftatuit,terrenam profperitatem idcirco
volatilem &fugaciflimamefie, ne tenere
diutias nos procul a diuina beariradincpof-
fet, cum ne momentum quidem a nobis
vnum ipfa teneri po/fit. Atque etiam vt
morbis frequentibus cogeremur, ccdeftis
Medici frequentius recordari. Meminifle
praeterea nos in regione, tam inquieta non
efle tanquam in patria conftitutos fed
quafi quodam exilio relegatos. Fatalis de¬
inde iexfyderumfic i diuina prouidentia
teinperatut.vt in perpetuo cceleftium cur-
fu quietis omnis expers cum primum Pla¬
nctae adlummum vel altitudinis vel dire-
fflfonis peruenerint-, retrocedant. Praeter¬
ea afe fextilialpe&tveltrino, qui faluta:
res elTe cenfentur, in quadratam vel oppo-
!3tum,qui habentur noxij, velcciffime per¬
labantur.
Poft haec autem naturali quodam ordi¬
ne ita quatuor elementa lub codeftibus
'dilpoiiuntur, imo potiusfphzrarum vola¬
tu perpetuo ipla quoque ita continue ra¬
piuntur, vtcum aut calor aut frigus vel fic-
-citas vel humiditas ad lumrnum vfque gra¬
dum naturae fuae proprium intenduntur
tunc neque progredipermittar vlterius fi¬
nita natura, neque manere vel parumper
finat ibidem perpetuae-conditio morionis.
•Igitur quando qualitates huiufmodimaxi¬
me videnturintendi,tunc fiibito remiftun-
tur.Quam quidem celerem viciffitudinem
quamor nollrorum corporum humores
iomplexionefque fequuntur. Hinc, vteft
•apud Hippocrafem/umma corporis vale¬
tudo fallaciffimamdicatur. Nempe apud
naturam afcenlum ipfum, defcenfus fer-
•me continuo fequitur. Et quae, velociter
floruerunt, velociter & arelcunt. Poftre-
movberiorvan* prolperitatis afflatus, va¬
nos mortalium animos inflat, tumidofque
reddit atque aegros.Hiuc igitur velut aegro¬
ti delirancefque fui iam ipfomm obliuif-
-cuntur , fortemque fiiam altiorem quam
humanam rati, omnia fibi licere, nihil im¬
minere periculi putant. Quod ferme Ale¬
xandro regi dicitur contigifle. Ergo in fe-
ipfis foluriorilicentia incontinentes eua-
dunt,circa resinas admodum negligentes,
erga homines fuperbi,iniuri j, contumelio-
ii, caeteri vero contra illos odio&inuidia
perciti, Stinfidias machinantur & praelia
parant. Quamobrem facillime multis de
caulis, quas intellxgere quilibet facile po-
teft,pro(peritasnoftra turbatur. Atque pe-
rinde vt lactusinalcutnlapis quandoaltif- .
lime afeendiflevidetur, tnaclubitofiDcvl-
ic temporis interuaflo defeendit, ita fortu¬
na quem ad(umma «texit faftigiarercn,
ftatim fine mora vel iubet cum velut i
monte Iponte defcendere,vel ipla przcipi-
tat. Sane&grandioribus calas grauior, &
altioribus ruina profimdior imminet. Sz-
piffime poft blandas auras zephyrofque
foaues repente ftridens aquiloneprocdla
velum aduerla ferit, fiudtufque ad fydera
tollit. Quapropter Philippus rex Macedo¬
num qua die& in ludis Olympicisfimul&
in caftrisviftoriam reportauit, atque pri¬
mogenitum fofcepit Alexandrum,intam
fecundo vberioris prolperitatis afflatu con¬
trarium Ventum non iniuria timens,0 dz-
mon ait,tantum bonum quam minimo ma¬
lo repende. Pauloquepoftfagitta quadam
alterooculo eft exczcatus. Nosquoquefi
fapimusjli valere volumus,fimiliter timea-
fflus.Imo vero.vt redlius loquar, ne quan¬
do metuere fimiliter compellamur,ne cre¬
damus mendacio,ne (per emusinuento/ie-
que fugacia volantiaue fequamur, neque
inimica nobis & noxia diligamus. Sed ere-
damus veritati quandoque, qui mendacio
tam facile tamdiu credidimus. Credamus
inquam,veritati diuinz,quz non mentitur
vnquam,quz non fallit, qnz quotidieraul-
tis nos admonet modis, ne vnquamform-
nz infida? confidamus , neque eam, quz
casca eft , tanquam noftrz ducem vitasie-
quamur.Imo vero cunftis viribus nobisab
infinito bono tributis feruatifque ipfum
quoque infinitum fetftemur bonum. Quod
quidem non modo nufquam fugit, cum
immenfa potentia impleat vniuetlum, fed
etiam occurrit fequentibos obuium im¬
menfa benignitate natura:, atqueidquod
maius eft przcurrit etiam fecuturis, dum
& facit omnia & naturali quodam inftin-
<Su omnia femper allicit vt fequatur. Et
qua virtute nos iplumfequi iubet, quia la¬
pientia nihil ffuftra iubet, eadem quoque -
ducit euntes , perfeuerantelque perducit.
Principium , reclor , dux, femita, termi-
Oralio foltita Poeticis modis & numeris exor¬
nanda eft.
MARSILIVS F IC INVS
Bartholomzo Fontio Rheto¬
ri, S. D.
T? Legantiffime rogas Fonti,cuiuspotif-
Jj^num velimperio compullusvdau-
thogtatefretus, folutzorationi nonnun-
quam Poeticos modos numerofqufinter-
feram. Vtautcm fommatim acutiffimo vi¬
ro relpondeam , idmihiimperatatceii®.
 Epiftolarum, Liber Hi.
iacra ccrleftis etiam Plato docet. Siue
enim coelum fiupicis , vides illic Mercu¬
rium eloqui; magifirum fimul & cithara:
fibrum. Hunc igitur fiquandoloquentem
nobis audire liceret, audiremus frequenter
verbis fuis nonnullos cithara: fuz modulos
permifeentem. Przfertim cum ipfe fem-
pertum Phoebo Mufic® grauioris, id eft,
Poefis patri, tnm Veneri leuioris Mufic®
matri, vel iungaturpenims, vel proxime
faltem adhzreat.Siue cocleftem Platonem
audis, agnofcis protinus eius fiylum, vt A-
riftotcles inquit, inter folutam orationem
& carmen medium fluere Agnofcis ora¬
tionem Platonicam , vt Quintilianus ait,
multum (upraprofam pedeftremque ora¬
tionem furgere, vtnon humano ingenio
Plato nofrer,fed Delphico quodam oracu¬
lo videatur inftindtus. M ixtio vero eiuftno-
di vel temperatio adeo in Platone placuit
C-iceroni, vt dixerit fi Iupiter humana lin¬
gua loqui velit,illum non alia lingua quim
Platonica locuturum Mitto quod Mofes,
Iob,Salomon,Efaias, Hieremias, Daniel,
Ezechiel, aliique Propheta: pene omnes
apud Hebraeos, Mercurius quoque Aegy¬
ptiorum fapientiffimus, fimiliter in Graecia
Gorgias,Ifocratcs,Herodotus,Ariftoteles,
aliique permulti, denique inter Latinos in¬
terdum Tullius, frequenter Titus Liuius,
Apulei iis,diuus Hieronymus, Boetius Phi-
lofophusfummus, folutam orationem car¬
minum numeris quibufdam exornauerunt.
Eo fciltcet confiliOjVt oratio tum quiafolu-
ta fir,liberiore frepius pede progrediens fa¬
cilius quo cupit & citius perueniret, tum
quia numerofa atque Poetica Muficis in¬
terdum concentibus & figuris delectaret
& blanderetur & raperet, quippe cirauia-
turali quodam inftinciu fingula vtpote qu®
Muficanataluht, Mufica quoquemirifice.
rapiantur. Hos ego nonsquisfequipaffi-
husmaloquam nullomodo fequi. Quam-
obrem ignolces amice Platonico velinc-
pto,eique mixmm condonabis dicendi ge¬
nus, cui hoc ipla primum inleruit genefis,
auxit deinde continua Platonis Poetici le-
ffio , pr®rerea frequens vftis citharf con-
firmauit. Neque tamen fortuito in Poeti¬
cos paffimfonoserumpo, fedibi przcipue
vbimateria vel forma quadam fiibeft Poe-
tica.Talfrenim tonus, tales quoque fides
decere videtur. Mifcere vcro-PoeticaPhi-
lolbphicis doc et nos omnis antiquitasscu®
ante Ariftotelem potiffimum femper id fa-
ctitauit,ob hanc maxime rationem vt iacra
Mineru® myfteria mm omnibus & vene¬
randa Si venufra, mm paucis Si illis qui
dem puris communiaforent. Docet nos
703
idem ip&. dminitas', qua Poetica qua¬
dam figura vbique gaudens innumeris
cotium iuminibus quafi pratum floribus ex-
ornauit, aeque ita diucrfbslphzrarum cir¬
cuitus modulata eft , vt concentibus con¬
gruis harmoniam mirificam melodiamquc
conficerentPrf terealiib Luna Deus idem
Poefi fimiliter delerftatus, difeordes rerum
formas in pulcherrimam quandam digeffit
concinnitatem. Poftremoterram, qu® fo¬
re omnium deformiffima videbatur, miris
metallorumlapillorum,plantatum,anima-
lium figuris pichirifquevarie decorauit,ip-
fofque cctr® fructus foliis obtegi voluit,flo-
ribulque ornari. Quid plura? cum fingula
tum vniuerlum Muficis numeris Poiticif-
que modulis temperauit.
Solus nullum clarum umtttitvnquom, cui om¬
ne sin illo chori funtflui non omittitur.
MARSILIVS FICINVS
Ioanni Caualcanti amico
vnico, S. D.
| ■'Vlcinonpoffiet quanto afficiartsdio,
1 ,/luauitIime mi Ioannes , quod ob
hanc Epidemi® fufpicionem hos pauculos
dies parentis mei iullu fine te efife cogar, SC
tamen interim lupra quam cogitari poffit
affiduc tecum fum.Et per Deum nifi ita te-
cum eflem, certefine te efle, non eflet mi¬
hi moleftum. Tumihifolus cura Ioannes,
tu (olus mihifolamen , folare Marfilium
tuum precor exfpeclatiffimis literis mis.
Qu® quidem quandocunque venerint no¬
bis , venerint proculdubio fejiciffim® Ego
autem hanc *1 te Epiftolam fub oppofitio-
Bc.Lu.nz ad Solem , quodammodo etiam
ad Mercurium & Saturnum, ac etiam lub
Martis ad Solem Lunamque quadratura
feribo , quo tempore nihil ferme apud A-
ftronomos infelicius. Nihilominus fciofe-
liciffime me fcripmrum.Non enim condu¬
centibus aftris folum', verum & decernen¬
te Deo aftrorum duce a primis annis con¬
ciliata nobis eft amicitia. Iuuatmenunc
parumper, vt & clam & palam lbleo,f®pe
vna cumdiuiniffimo illo Aurelio Augufti-
no noftro duce clamare. Solus nullam cha-
rum amittir vnquam,cui omnes inillo cha-
ri lirnt, qui nunquam amittitur. Trigefi-
mus,mi Ioannes, tibi iam annus agitur, fi
recte nnmero,noli ergo in eo quod irrepaa
rabile eft erogando prodigus effeded tan¬
to indies parcius tuos dies expende, quan¬
to deinceps pauciores tibi foperfimt quos
expendas.
704 Marfilij
Maledici contemnendi.
MARS'ILI VS FICINVS
Laurentio Medici, viro ma¬
gnanimo, S. D.
L Eges vfque adeo horrent infamiam.
Se odere maledicos, vt in eos etiam ri-
■ gide animaduertant, qui vel de turpi tur¬
piter obloquunmr. Quod quidem bis,imo
& ter astate noftra Florentis publice ob-
feruatum & ■-■idimus,&probauimus. Ego
: autem a legibus tale hodie nihil poflulo,
nolo enim pro me contra pulices leges ar¬
mari ,qu2 primo aduentu frigoris oppri-
mentur. Liceat ergo, liceatimpiolo illi
Chriftos tuos impune tangere, cui iamdiu
licuit Chriftum Sit paffim dodfrinadudex
vulgus , quas vix nota eft quam pauciffi-
mis.. Ferant vt libet homunculi, quibus
- nulla fententiaeftde mea vita fententiam,
*qti5e foli nota eft D eo. Hasc & fimilia, aut
cum Socrate & lenone nihil curo, aut
certe cum Ariftotele& Theophrafto per¬
parum, Nempe didici ab Heraclito &
Thalete eun&amortalium, fiuebona fiue.
-mala dum videntur occidere, didici i Py¬
thagora & Platone dormire in corpore a-
-'■himum , & quacunque hic agere pative
‘videmur, nihil aliud elfe quam fomnia. Di-
-dicia vitae magiftro, mundum totum ede
'pofitum in maligno, bono tamen.viroin
■bonum cunfiareuerti. Omnes igitur eiul-'
'modi nugas facras Philofophias parietes,
altiffimi a nobis longius arcent, hoc ta-
rhen vnum ipia me Philofophia hodie mo¬
net , vt rem ipfam tibi fignificem quo offi¬
cio tuo fungaris , quemadmodum alias in
re noftra diixgentilTime es perfutiftus, hoc
cft,vtvel leuiffimo quodam nutuoftendas
dilpliceretibi, quod.Deo ante omnia dif-
plicet,dari videlicetfan6tum,& id quidem
tuum vel canibus lacerandum, vel canum
pulicibus lubmordendum.
Maledici contemnendi.
MARSILIVS FICINVS
Iuliano Medici viro magna¬
nimo, S. D.
Q Vod canis ille continue contra me
latret, quemadmodum contra bo¬
nos, doctofque viros, animamq; & Deum,
feniper eft folitus, neque miror equidem,
fic enim & natura, & confuetudine affe¬
ctas eft, vt non latrare non poffit, neque
etiam curo, nam talis eft , vr neque vitupe¬
rare quemqoam pofEt,niG laudando , neq;
Ficini
laudare nifi vituperando. Latret iile, Sc
apud liiperos, Se apud inferos , quantum
placet ,modo non placere Medicibuspa-
-iam latramm eius intelligatur.
Congratulatio de Magifiratu.
MARSILIVS FICINVS
Petro Neto, S. D.'
P Lurima feribere, mi Petre,ruberplu-
rimus mentis, cordifque affectus, fcd
qualia in prasfentia feripturus fim nefeio,
nam neque ferro nimium agere finit do-
meftica hac noftra , &plus quam familia¬
ris confuetudo, neque iocari, quodfepe
inter nos folemus, promittit nunefumma
Magiftrarus,in quocoftitutus es, dignitas.
Quid igitur faciam ? Certe quod SrDeus
in primis admonuerit, & res ipfapofiffi.
mumpoftulauerit; ergo primum ccdi re.
dlorem oro, & obfecro, finequonihilin
ttrris fceliciter agitur,vt ad fiam volunta¬
tem dirigat tuam,&ad mum votum perdu¬
cat Magiftrams ciuitatifque euentum.Do*
inde,ipfi magiftramifummopere gratulor,
quod ab homine pio dofioqueredte gere¬
tur. Gratulor & Petro meo, non tam quod
hanc nupet dignitatem confequutus eft,
quam quod iamdiu fic a Deo eftinffitums,
vt qualibet ■ mortalium dignitate fit di-
gnior.Huic ergo fcdulo gratias age,8dup-
pliciter commenda. Vale.
Non ejt fiauis alfcjtte amico fuauifmo
melodia.
MARSILIVS FICINVS
Sebaftiano Forefio, S. D.
M IForefi, quid agas hodie]? lyram
pulfasiCaue ne hanc fine Marfilio
mo pulfes.AIioquinfifidem fregeris^des
tibi penitus diffonabunt. Ergo quotiesad
lyram cano, tecum concino, non eft mi¬
hi fuauis abfque amico luauiflimo melo¬
dia. Landino meo amico vero me com¬
menda. DePetroautemNetoquid? To¬
ties meo nomine falutato , quoties videris,
vi. Augufti. m. cccc. lxxvi.
Veritas fua potentia , potius quam aliena
defenditur. ■
MARSIL I VS. FICINVS
Petro Pkcenrino,Commiflario
Apoftofico? S. D.
M lfit te, fummus Pontifex, tangam
ftrenuum ducem,vt corsra dicta*
 Epiftolarum, Liber III.
frpienriahoftdsarmaparares. Coducunc
autcn ad fapientiam defendendam, non
taxn Martis milites, quam Palladis lac er -
dotes. Dens me fob Mane fallaci mili¬
tare prohibuit, fequi iolsit inuicta caftra
Minerua.Qua vtinam quam libenter iam-
diu lequor tam foelicitcr aflequar. Mitto
igitur hac ad te arma , quibus aduerfom
veritatis hoftes , pro viribus continue pu¬
gno. Tu vero tanqnam pius Palladis alum -
nus, mufammque patronus, operam da¬
bis , vt alias infuper eiufmodi machinas
ftmerevaleam. Qui veritatis impugnato-
res telis inuadit, pugnat vtcumque poteft,
qui autem veris aggreditur rationibus, re
vera femper expugnat.
Venus Martem, lupiter Saturnum domat.
MARSI LI V S FICINVS
Rainaldo , Archiepifcopo
Florentino, S. D.
S Vperioribus diebus, Petrus Placenti¬
nus, clarilsimus Pontificis Commifla-
riuSjCum perEpiftola,tum vel maxime ver¬
bis tuo nominerogams, quicquid inpubh' -
cioneriscaufa petieram, benigne admo¬
dum non promifit foliim/ed & Icripfit. V o-
lentem deinde me tibi coram gratias age¬
re ob beneficium tua caula defignatum,
plures iamdiesaduetfa valetudo detinuit:
denique nudiuftertius obnixius id tentan-
tem,fpititus in medio itinere vfque adeo
defecit ,vtvix domum pedibus redire po¬
tuerim. Mox mihi nunciatum eft, munus
idtuumintetturbatum foifle. Miratus fom
mirum inmodum, ac diligentilsime turba¬
tionis caufam perferutatus , cum eam in
terra inuenire non poflem, in coelo deni¬
que reperi. Miraris hoc, venerande pa¬
ter. Nonne Thales Milcfius in terra lap¬
ias, furrexitin coelo, vt qua non viderat
hic,illicinlpiceret?Obfemaui igitur quid
nuper meum ad te aduenthm impediuerir,
inueni quadratum malignumque Saturni
ad Lunam alpedlum id fecifle.Vndc con-
clufi, Saturnij cuiufdam hominis infidiis
foifle mihi beneficium interceptum. Pri¬
mum quidem pene omnem remedii Ipem
amifi, cum cogitarem Saturnum forte ita
Planetarum potentiflimum efic,vtaltilsi-
mum.Sed deindein mentem rediit, quod
antiqui fapientes non abfque fumma ra¬
tione de Saturno & Ioue, Marteque & Ve¬
nere fabulantur.Martem videliccta Vene-
re,Saturnum ablouc ligarLHoc autem ni¬
hil aliud fignificat, quam quod Saturni
Martifoue malignitatem, benignitas Iouis
7GS
Venerifque coercet. Opinor igitnr vulnus
quod forfiran a Saturnio aliquo illatum eft,
ab louio quodam maxime polle curari. In
quo autem omnem lotiis effigiem, vim,do-
tes,agnofcam,prater te in pralcntia Flo¬
rentia: inuenio neminem. Deridebit hic
fortafle quifpiam fac erdotem, Aftronomi-
caobferaantem. At ego Perfarum, digy-
ptiorum, Cbadaorum authoritate fretus,
putabam ad cateros quidem terrena, ad fit-
cerdotem vero ccrleliia pertinere, ita ta¬
men vtconfilio humano fous relinquatur
locus, &ad ccelireclorem Simma unperij
referatur.S ed vis nunc mittamus coeleftia?
Mittamus. Quid igitur poftulabo?Hoc v-
num.Cum in cateris Calare ipio foperior
lis, ne patiare vt in hoc vno,vel Pilato infe¬
rior videaris. Sed velis quod Commiflarij
manibus tuo nomine abinitiome prafen-
te, in caufa meafcripmmeft,fitfcriptum.
Hoc,venerande pater eft, quod ocij Philo-
fophici gratia pofco, verumtamen fiatvo-
F te Lix qui'fui contentus ejl ferte.
MARSILIVS FICINVS
Valerio Romana Scriba
Prmcipis,&c. S, D.
I haud facile emergunt, quorum virtu-
^ tibus obftat res angufta domi, certe
multo difficilius emergunt, quibus obftat
res nulla domi,Solent quibus nulla res ob¬
ftat nihilo indigere. Difoipulus vero nofter
quimodbtefalutauitjobhocipfom omni¬
bus indiget, quia obftat res nulla domi.
D ere omni vero quid dicam? Tam maxi¬
me rerum omnium copia genus hominum
impedit quam inopia. Mediocris rerum
poflefsio & temperatus fortuna flatus, vt
fecurioreft,&iucundior, &ftabilior, fo
ad Mineriiam & Mufas accommodatior.
Quemadmodum pauperes illos valde pro¬
bamus, qui in ipfo tum paupertate font di-
uites , tum infima forte foblimes , fic eos
diuites nimiam admiramur qui & in fom-
cella fortuna font humiles atque pruden¬
tes. Pleriquecum poftidereomnia videan¬
tur, exiftimant Ubi cuncia licere,cbLiti for¬
us humana fr aliquid efle foper homines
arbitrantur , cum lapc minus fint quam
homines. Difcant in Alexandro. Magno,
in Cafare , in Nerone , in Domitia¬
no, difcant minas vel tribuere genio, vei
ingenio indulgere, vel fortuna confide¬
re, vel homines /pernere. Verum, dum
mukade his verba facio , videor eos fot-
7o6 Marfili; Ficini
fitan multifacere , quos reuera paruifa-
tigit mediocris , fcelix qui fua contentus
eft forte. Calenis Nouembris. M. cccc.
Virtus legitimi ciuis.
MARSILIVS FICIN VS'
Ioanni Caualcanti amico
vnico 3 S. D.
C Vm poft Iufcinias ad nos mififti tur¬
tures^ temere nimium,&fruftra pol¬
licitus fum de iis quoque alias meferiptu-
ftsm.- Nam nihil prorfus deindehacinre
menti lubofitur. Atii turtures longe fala-
riores funtquam lufcinia:, cur ilis nobis
lampridem peperercnonnihil, hae vero ni¬
hil pafiunt?An forte, quia Philomela Mu¬
lis, turtur Veneri confecratur? JEdcs au¬
tem noftra non Veneri dicata eft,fed Mu-
fis. Sed age experiamur parumper, nuquid
Thomas faltem Minerbetms , cui nuper
vxor elegansfcitum peperit filium, nobis
aliquid pariat. Quando me Thomas nato
elegit compatrem,none libi m e fecit com¬
parem? magnum eft, mi I oannes, magnis
viris aquari. Optimum quoque optimis
comparari. Quanti faciam quod Miner -
bettus magni nos faciat, te non latet, qui
nofti quanti eius iudicium femper fece¬
rim . Quam enim apud Platonem noftrum
ideam optimi ciuis quotidie legimus, in
hocfcrmeiam agnonimus. Cui tam curat
publica funt quam careris propria , in
quo lingularis magnanimitas, & incredi¬
bilis manfuetudo inter fe de paritate con¬
tendunt In quo & prudentia liberaliffi-
m, & liberalitas prudentifsima, in quo
tanta cum grauitate benignitas, vt tot dili-
rgant quot yident, tot ament, colantque
quot & norunt-xyii. Septembris m. cccc.
ixxvi.
fit utra Undis Uus.
MARSILIVS FICINVS
Antonio Seraphico,ConphiIo-
fopho fuo, S. D.
QOIent opifices alij quantominusleuiuf-
O que opus eft, quod fabricadum aggre¬
diuntur, tanto §c facilius & verius fabrica¬
re. Adde & tanto magisprobari,quanto
magis eorum opera materiam fuperat.
Contra vero in iis tribus fe habent periti
declamatores illi qui in laudando verfan-
eir.Sane facilius veriufque magna laudant
quam parua, & laus illa apud prudentes
probari fblet podisimum , qaz ita modum
tenet, vt laudato fuperari quodammodo
videamr. At cur inter opificem & decla¬
matorem tanta diuerfitas; Nifi quia opera
quidem nonaboperefabricando vim ha¬
bent, fed ab opifice.Vehemens enim adtio
eft non vbi ingentem quis aggreditur ma¬
chinam,fed vbi virtus ingens eft in artifice.
Laus autem contra non tam a laudante
fortitur reuera,quam a laudato virtute. Et
quamuis fzpe veritatis opinionem quan-
dam a dignitate laudantis adipifcamr,vera
tamen erit laus fi vera virtus in eo'fuerit
quem laudamus. Sed nefeio qua infelici
negligentiaprztermiferam hic Seraphice
quarmm , & id quidem eundorum maxi¬
mum,quod vel parumper pratetmifero mi
S erapmce reli gio eft. Artifices alij tuncfo-
lum examuffim exprimunt quod propo¬
nunt, cum-non aliud refpiciunt qulm for¬
mam ipfam operis faciundi. Laudatores
autem contra,tunc fblum rite laudant cum
in aliud quiddam, fcilicet, in Deum refe¬
runt laudati hominis excellentiam. Vnde-
nam hoc proficifciputamus? Nempe quia
homines inde omnino vt bene fint habet,
vnde prorfus habent vt fint. Atque ficut ars
humana in naturali quadam materia de-
claratur, fic omnis & hominis 8c natura
virtus laufqu e lucet probaturque in arte
.diurna. Vale feliciter declamator facilis,
vere, probate, redte. A c fi vis femper, vt
nunc aprudentibus ipfe laudari, quemad¬
modum B emar dum Nerumnoftram pau¬
lo antelaudafti,ita pofihac fi tnodovfqqam
nadusfueris laudato BernardosNeros.
Nihilpcfiideturin terris fretiofius homine.
MARSILIVS FICINVS
Sebaftiano Saluino amitino
fuo, S. D.
S Alue Saluincnofter, impleuitdefide-
rium Saluine noftrum Epiftola ma.
Non quia Marfilium laudat, fed quia ipfa
mihilaude digna videtur. Defidero autem
in Epiftolisperfpicuain breuitatem, acu¬
men elegans,lepidam grauitatem. Scribis
quod& antea mihi notum fuerat, me apud
Thomam Minerbettum przftantem vinu-
te virum plurimum authorirate valere. E-
quidem tanti facio apud virum non me¬
diocris apud omnes authoritatis valere,
quantifiipfe valuerim apud omnes, com¬
mendo ingenuos cius liberos tua: diligen¬
tis millies.Res agitur Saluine ma. NuUius
rei lucrum maius, & pofleftio preriofior in
terris quam virorum. Parentes adeo nobi¬
les lucraris in filiis, lucraris tam genctofbs
 Epiftolarum, Liber III.
£';ics in dodtrina.Thoma: tibi liberi adolef-
cant,mi Satine, fi hber aliter adoiefcunr.
Ex agroCellano. xxvn. Septembris. M.
cccc. txxvi.
£ud>ifit terreni ccnuiui) onutus, aeiefiis con-
uiuij fiflendcr , fiuferccelefiis
hcttltudo.
MARSILIVS FICIXVS
Laurentio Medici viro Magna¬
nimo, S. D.
707
per amplecti. Commercium quam ioftum
quamueiucundum,ybilex voluntatem in-
ftrnit, voluntas confttuit legem. Non libet
vnquam nifi quod licet , & licet femper
quodeunque libuerit. Ibi felicitas fupra
quam cogitari pcffir facillin^i arqueplenif-
fima , vbi yohptas omnis infinite facilius
pleniufque voluntatem fequitur, quam hic
voluptatem noftra voluntas. O fortunati
quibus eftfortunaperacta iamfoa.Nos alia
ex aliis in fata vocamur.Nos miferi fruftra

R Edeunt hodie,vnicc mi patrone/acra

Italiam femperfequimurfugientem. At fi
fruftra fequitur Italiam quifauis fequitur
illa diui Cofmi iolemnia, qui inte¬ . fugientem, neceflariutn effe videtur vtfo-
grum iam Sararni curfum, primo quidem lus ille & recte fuam fequatur Italiam & fe¬
iub magno Cofmo,deinde apud Pium Pe¬ liciter affequatur qui non fugientem fe¬
num , demum penesMagnanimum Lau¬ quitur , fed manentem. Mane igitur felix,
rentium quotannis colere confueuimus. mi Laurenti, in amore femper manentis
Ibi fuauiter pulcher Apollo Chelim, dul- Dei. Ama etiam precor vt foles Marfiliutn
ciffimE canebat Mufe,gratiffimum duce¬ tuam vnicete amantem.
bant Gratii chorum, petulantes Nympha:
ludebant, blande iocabatur improba Ve¬ Prudens neminem fiemittsnqueniinutilem.
nus, iura dabat Iupiter,Mercurius diflere-
bat. Felix,MarfiIi,nimium felix cui Medi¬ MARSILIVS FI CINVS
cum benignitate tot annos damm fuerit Nicolao Michelocio vero vi¬
epulis accumbere diuum. Hoc nihil au¬ ro, S. D.
tumno nihil in terris peftilentius agit, pe-
ftilentis liifpicio Epidemis , quam quod
beatum illud conuiuium interturbat.At vi¬
V Olui Nicolae in hac mearufticatio-
ne£epe,vt par erat,ad Magnanimum
deo quod apud mortales nunc intermitti¬ Laurentium vnicum patronum noftrutn
tur inter fuperos prorfus inftaurari.Sulpice aliquid fcribere,led nefeio quis in hanc vf-
age , coeleftis Laurenti, fufpice coelum. que diem pufillanimis timidufque affectus
Magnusillic in orbe lacteo Cofmus fami¬ nobis obftabat. At hodie in diui Cofmi fa-
liares filos coelicolas nectaris, & ambrofite cris magnus e coelo Cofmus audaciam
conuiuio excipit-Eccegalaxielacillisper- quandam Stfiduciam prteftat,qualcm olim
petuumponit, &Iouiospifces cancrum- in terra fo!ebat,hac videlicet ratione potif-
quelunarem, his addit capreolum, iuuen- fimum , quod non timendus fitvir bonus
cum,agnum,auefque coeleftes.Liberi quo¬ qui obelfe cuiquam nefeiat, & qui femper
que patris crateres aquario temperat, illis prodeffe benignitate natur? ftudeatvelin-
fuas largitur libens Diana prf das/uos quo¬ gratts.Ergopulfa timiditatefcripfiad Me¬
que diftribuit fructus largiffimaCeres.Prs- dicem hodie. Verum in ea Epiftola, vt mi¬
terea illos vndique mira varietate nouies hi quidem videtur, nefeio quomodo deli-
Circuit iris, Iris a Phoebi radiis exmannte raui. Forfitan quoniam temere in alienam
rore refiilgensin aftra zodiaci fuauefque mcilem falcem immifi , & Poeticas info-
mifcensex Elifiis pratis odores.Illosnouus lens pulfaui fores. T ota vero Poefis poculis
cceleflium Syrenarum permulcet cantus ad infania.NamPhilefophates etiam quo¬
& confona ex fphatrarum fyderumque mo¬ dammodo infanire feribit in libro Proble¬
tibus lyra oblectat in luum.O terquequa- matum Aribotelcs. Verum quicquid mi
terquebeati,quibus Solis heroica virtus Is¬ Nicolae, tantum eft a fingulis exigendum
tum reddidit betum ,& feusParcs iam par¬ quantum pr2ftarefingulipofimr& fciant.
cunt. Qui procul ab iis Aeoli procellis Se Reliquum commodandum. D eus prudenT
Neptuni fiuctibusmebulKqne Plutonis,fe- tibus ad gubernandum vtirnr , infanis ad
rena fummi Ionis aura in campis vefcuntur diuinandum.Peritus anifex variis prputres
Elifii?,quam felix Laurenti conuiuium , in poftulat vtiturinftrumentis. Probus belli
. quo cibus vnus omnis eft cibus. Auiditas dux diligit equites, non negligit pedites.
fatura femper Sc faturitas auida. Nuptis Prudenspaterfamilias cui aurea,argentea,
quam mirabiles, in quibus amare idem eft atnea vafa priftofhnr, nullum priterea
quod frui, videre non eft aliud quam am- vafoulum fpernit vel fotile vel. fordidum,
plcctfamplecri nuncidem eft quod & lcm- foit enim ruhilpene in amplis idibus efle
7 eS Marfilij Ficini
prorius inutiIe.Do<Sus Medicas herbas di- Grati* & Mufda Deo funt , atque ad Deam
uerfas colligit etiam fpinolas & venenoias.
Piftori ad kicis gratiam ndceflario feroic
ater color &fufcus. Deos informi materia MARSILIVS FICINVS
vtitur ad quamlibet naturastormam, rebus Bernardo B embo V enete equiti
deformibus * vtitur ad certum graduum & iurifconfulto praecla¬
numerum &neceffarios vfos,ad compara¬ ro, S. D.
tionis &varietatis ornatum,denique malo
etiam daemone ad examinis, probationis
iuftitiae bonum.
R Ogas quidnam agat Academia, mi
.Bernarde ? AmatBembum. Quid
rnrfus 5 Veneramr Academia Bembum.
Peruerfts animis aduerfafunt omnia. Omnes apud nos in hoc confentiimt li-
terati, hunc effe apprime amandum &
MARS I LIVS FICINVS venerandum , cuius peclus Gratiarum
Anthonio Allio Epifcopo Volater¬ templum eft , ac mens eftfons Mufarum.
rano, S. D. Gaude igimr tuis Bernarde bonis. Tuis,
F Erunt multi rem onerariam contra fa-
cerdotes, iterum iterumque feruere,
inquam, quod in tefint, non quod abs te
proficifcantur.N empe, vt te non latet, ab
ipfo bonomm omnium bono fingula hac
eaque nihil yfquam reperiri poile feruen- habes bona. Solus autem Sfhis vtitur pro-
tius.Quippe cumasque gelu ferueat atque fpere , & illo beate fruitur qui non fiuitur
asftu. Addunt nonnulli nihilopus ede vt fer¬ his,fed vtitur.
ueat vltra,iamdiu enimfacerdotium peni¬
tus decoxiife, hanc quoque calamitatem Neque fotejlvere fibiipfe placere qui diffluet
Ecclefias in Apocalypfi fe vidiffe depidlam. veritati, neque vere gaudere bonis quiin ■
Huius miferias caufam alij Samrnumin iis diligendis negligitiffum bo¬
Leonejouemque in Pifcibus,retrogrados, num vnde funt bona.
effe afferunt. Alij non ftellasfcd hominum
mentes retrogradas, efle in caufa opinan¬ MARSILIVS FICINVS
tur. Nos autem quid ? Profecto putamus Ioanni Caualcanti amico
Anthoni &ftellas & hominum mentes iis vnico, S. D.
folisaduerfaseffequi haec peruerfa m ente
interpretantur. Arbitramur a iuftis princi-
pibusiuftelubditos gubernari. Scimus ab
P Ati non poffum tuos a Fihginehfi fo¬
ro noftris mercibus vacuos adyosre-
infinito bono cundla bonis viris in bonum uerti. Nefas enim effe arbitror, dum ad te
denique verti. Didicimus a Chrilto vitae aliena ferunt, non referrema. Ferunt en
magiftro,Iibenter tributum foluere. Didi¬ go tres d nobis Epiftolas, vna emendat qui
cimus a Paulo praecipuo Chrifti praecone, veniente fratre, curfim puero noftro didta-
principibusobedire. Verum vt ad rem no- ueram, alias, exemplaria (unteorum qui
firam iam veniamus, fortuna nobis, vene¬ iampridem ad Anthonium Allium & iam;
rande pater,tenuis & humilis eft vulgi qui¬ diu ad Petrum Nerum fcripferam. Hodier¬
dem iudicio,qualiseffeferme femper Phi- na in prasfentianon habebam .Externa de¬
lofophantibusconlueuit, fed tenui defide- di. RufticusesChoridon,adacerrimum
rio humilique animo meo fatis pinguis at¬ guftumpomula mittis infipida. Confide
que iublimis. Si hanc patrono meo anti¬ tamen momilla paululum guftet Alexis,
quo non commendauero,videbor forte res lita enim funt. Solent autem lui fruftus a*
meae curae &cuftodiae commendatas ne- gricolis etiam fi minus boni fint, magis
gligere.Si commendauero,videbor parum quam alienis placere. Ac fortaffenulla vi¬
& iuftitiae erga omnes & beniuolentiae er- detur ad humanam quandam felicitatem
ga me tuas confidere. Vnum ergo dumta¬
xat commemoraffe fiiffidet , diuturnum foa cuique placeant. Felicitatem , Ioan-
continuumquemorbum, quamuis prin¬ nes, dixi quandam fcilicet adumbratam.
cipio videatur leuis, tamen in Nam &fi hoc natura mortalibus quafifo-
leui corporis habitudine latium quoddam , prsefertim in rerum in¬
grauiffimum iu- geniique paupertate, volniteffe, nonta-
(■■■) dicari. (■'•) men vera inhocfeliciras ellet, quando in
his quae nobis placent nos veritati diipli-
ceremus. Quoniam non poteft verepla-
cerefibfqui veritati non placet.
Quqipi
 Epiftoiarum, Liber III. 709
Quippe paulo poft , re vera* Cbi ipfc gaude. Ablbluta veritas, lux Deieftin le-
cifpKet, qui iam difplicet yerirati. Sed ip!a.Reram veritas, eftDei Iplendor in ip¬
cui&am hominum maxime amamr ab il¬ lis. Ergo <3 vis veritate gaudere,ama,quE-
la, nib qui maxime omnium amat illam? re, confideraDeum propter feiplum , &
VSinam, 6 amiccivbi eft amator huiof. CEtera propter Deum.
modi r Pudeat autem quandoque morta¬
les , pudeat, inquam , dum non alia ra¬ aternam amat formam, tam faciteflterii
tione , nili quia bona mortalia diligunt in tanquam fecure finitur, quam difficile
iis diligendis aternum ipfum bonum ne- (fi folicite quitemfcralem.
gligere , vnde ha?c id prorfus habent vt
fine bona. Bona quidem in feipfe omnia MARSILIVS FICINVSj
funt, quoniam lunt ab iplb. Bona rurliis & Ioannes Caual. Georgio Anto¬
& nobis quatenus referantur ad ipfum. nio Vefpiiccio, viro do-
At mala & alperanon iniuria nobis eua- diffimo, S. D.
dunt , quia lumma quadam iniuria hzc
fectamur, illodimiffo , qua: neceflario in
illo fimt & feraantur ab illo. Ah! quam
B Reuis Epiftola, Vefpucci dulcilfime,
affeSu & doctrina referta non breuij
mirabile eft, mi Ioannes, imo quam mife- longam nobis atmlit voluptatem Decla-
rabile, vt ea nosprorlus ab illo leiungant, rauit enim quam bene iamdiu animo,
qua: illi penitus lunt conjuncta. Que nifi quam belle modo corpore valeas. Foelix
ipliim quodammodo pratfe ferrent, nos igitur Vefpucciusnofter,cui eft,quod in
libi iplis adiungere non valerent,quEpi¬ primis videthr optandum , mens fana in
li ellcnt in eo , certe non edent in fe , & corpore laiio. Cui fanitas animi, neque ex
omnino non edent. Vale. Sed nunquid, fallaci fortuna ■, neque ex infana pendet
mi Caualcantcs, aduertis - Quod & ego corporis lanitate, quE quotidie inuitis no-
cui id modo contigit vix aduerti. Polt-. bisamittatur, fed exili- vitEfonte manati
quam dixeram me hodierni nihil habere quE folus & vix amittit, qUi fponte dimit¬
quod mitterem, repente nefeio quid fub- tit Quem quicunque re vera fitit, iamdu-
ortum nobis eft hodiernum. Serente, vi¬ dum & bibifle videtur >s am & pretium
delicet illo.cui nihil craftinum eft,nihil ex- quo liquor hic emitur, eft ipfa litis, & ani-
ternum,cui quicquid eft momentum idem mus fitibundus hoc ipliim quod fitit ex li¬
eft. Atque ideo folus fererc eodem mo¬ batione quadam illius habet, a quo plenius
mento poteft ac metere , & quoties vult hauriens habet, vt aliud vitra non fidat.
ferendometitfcntquemetendo. Fortunatus nimium venator qui folis fo-
lem paflim fibi fc&andum totisyiiibuspro-
Nemo fxlixjiifi qui vere gaudet, nemo vere pofuerit. Nempe prius etiam qUErat,hunc
gaudet, rufi qui verita- facillime reperit , quem nonmfi eiufdem
luce illuftratusagnouit inuentum. Beatus
qui fatis aliquando pro viribus amat for¬
MARSILIVS FICINVS mam , quE fola nunquam poteft re vera
IoanniCaualcanti amico vnico fatis amari , immenfa enim hEC forma
verum gaudium, S. D. formE cuiufquemeniura, ingens femper,
vbique lucens, pro amore mfinitE bonita¬
C Vmhoc momento,frater meus,ifthac tis , immenfo vero amatori luo ad veram
fe diceret tranliturum, neque quod vniformem fe monftrac. & omniformem.
ad te darem huic inuenirem , cogitaui Atque amator ftatim amando , ciufmodi i
fiibito id ipliim dare, prEter quod neque amaram , quatenus ampjedhmtur v!n*,
inuemendum eft aliud , neque quEren- complectitur omnia c6plectentem,fuum-
dum. Quod & li omnes mortales quE- que fecums poffidet pcfiefforem. Prefe-
runt, nullus tamen qui quErit, mortali¬ So votnm hominis qui aliud affectat prE¬
ter inuenit. Legebam modo hanc farlici- ter amorem, fapeftuftratur euentus, folus
tatis definitionem in Confeflionibus Au- autem qui prEter amorem ipfum nihil a-
guftini noftri, cuius diuina veftigia, quo- matjfobito defiderando confequitur, fem-
adpoflum , ffequcntiffime lequor. Beate per confoqnendo deliderat. PrEferea, ft-
viuere, nihil eft ahud quam veritate gau - cutnemo , vel fine potentia poteft quic-
dere. Atque hoc ipfum circa veritatem quam , vel fine fapientia lapit , Gc abf-
gaudium cftipfafcelicitas. Viucfatlix, o- que amore amat nemo. Ipfam vero po¬
ptime mi Ioannes, (edvt fatlix viuas,vere tentiam & fapientiam-ipfumeue amorem,
gaude, vt autem vere gaudeas, veritate idem inter fe penitus efie , atque efie
7io MarfiVij Ficini
Deum, negare neqiie potentes audent,ne-
que fapicntes Icirtut, neque amantes af-
Eenriuntnr. Accedit ad htec, quod quem¬
admodum abfqne pulchritudine nihil eft
pulchrum,ita fine amore, vt diximus, nul¬
lus amator Sed aliud apud mortales eft fi¬
nita quadibet puIchritudo,aliud huius pul-
chrimdinis defiderium. Alibi ergo inter
nosamor flagrat humanus, iplendet alibi
pulchritudo. Pulchritudo autem infinita
cum nihilvel alienum exora te patiatur, ef-
fe multo minus relinquit aliquid extra fe
fuum. Suum igitur amorem intra fe polii-
det. Hinc fequitur e conuerio, vt vbicun-
que illius ardet amor, illa ^quoque necet
farioluceat.Vt enim extremae tenebre om¬
nino cum extrema frigiditate conueniunt,
ita lux fumma cum frimmo ardore conlpi-
rat. Forte nimium,Velpuccivir optime, in
iis alicui videbimur peruagari. Iuuatqui-
dem nos cum homine pio eodemqueanii-
cillimo late de diuino amore dilTerere.
GJuis enimimmenfo modus adiit amori ?
Rideat nos interim ridiculus aliquis talia
faepe multumque tradiantes. Ipfi vero ri¬
dentem nes lugebimus. Vale.
Deus omnia bonis conuertit in bonum.
MARSILIVS FICINyS
Ioanni Gaualcanti Amico
vnico, S. D.
T Oannesfcribe aliquando quid in rebus
A tibi mihique communibusfeceris,quid~
ue i me fieri velis. Si modo in pratfentia
fcisipfe quid velis optime rui Ioannes. Ego
autem his temporibus quid velim quodam¬
modo nefeio. Forte & quod fcio nolim, &
quod nefeio volo. Verumtamen opinor ti¬
bi nunclouis tui inpifeibus diredi beni¬
gnitate conflare , qua mihi Saturni mei
his diebus in Leone retrogradi malignita¬
te non conflant. S ed quod frequenter pro¬
dicar e folemus,in omnibus agendf illi gra¬
tis funt qui infinita bonitate fua' omnia
conu ertit in bonum.
Mala non funt ab afiris proprie , /ed ex
defeclu vel materia vel
confilij.
IOANNES CAVALCANTES
Marfilio Fidno Philofopho Pla¬
tonico, S. D.
T V quidem mea lententia interdum
quodam magnificis, & quia magni¬
ficis ideo times, quo licet penitus minime
parnipendedaforetitjverutamen i tetaao
viro tanti haudquaquam facienda cenfeo.
Nunquam ergo mihi amplius mi Manili
infimulabis malignitatem Saturei. Nul¬
lum hercle malum facere nobis poliunt
aftra, nequeunt, neque volunt. Velle au¬
tem &pofleeftidemapudfuperpsQnara-
tione autem nos fummi boni filios kdc- '
rent! Cum aliisqni a lummo bono folun
originem luam trahunt, ducantur. Atque
ea omnino lecundum boni ipfius rationem
feliciifimo illo mentes circumagant. Si
tantum quantum videmus & fciunt cui ex¬
perti funtjfoos diligit filios fecundus&tet-
reftrispater qui comparationecccleliispa-
tris vix dicendus eft pater, quantum nos
primum & verum patrem putemus amare?
Mirum inmodum certe. Nunqtiamigimr
lsdemuf ab iis qui conuiuunt inprofpera
domo patris noftri. Caue igitut pofthac
transferas culpam tuam ad fupremum il¬
lud aftrum, quod te forte innumeris atque
maximis beneficiis accumulatam retldidit.
Sed ne lingula fruftra enumerare concr,
nonne te millitm ad florentem vrbem or¬
nandam , iam per te florentiflimam effe¬
ctam,volui eodem alpicere alperiu quodi-
uum Platonem afiexit ad Athenas illa-
Arandas euntem ? Relponde mihiquaffo,
vnde admirandum ingenium quo quid fi
Saturnus intelligis /quod triginta annis
Cium iter peragat cognofcis, quofue etfe-
dtas ii! terris hoc in loco vel illo collocatus
producat non ignoras. Age dic mihi, vn¬
de robuftum illud & validum coipus quo
per deuios &indomitos faltus yniuerfam
Grociam peragrafti atque in jEgypmm
vfqtie penetrafti.ad nosfapientiflimos illos
fenes luper tuos humeros allaturus. Au-
dax-certefecinus. Proquotanmmtibipo-
fleri debebunt, quantum (oluere difficile
erit. Haud tetuum fefellit inceptum. Tuli-
fti certe eos quos attingere aufus eft ne¬
mo , atque occidentalibus regionibus o-
ftcndilfi,quorum tantum priusnomtaaac-
ceperant, eaque tamen magnopere vene¬
rabantur, atque ab eis omnem oblcurita-
tem, quas circa eos erar,amouifti, noftrof
que oculos ab omm caligine abfterfilH, ita
vt etiam cor eorum inlpici poflit, nili peni-
tus lippi limos.Denique per te eostalpexi:
liate aetas quo nunquamviderat Italia Haec
omnia tibi ab eodem donata funt.Adhoc
etiam te relpondere velim vnde memo¬
ria illa tot rerum capaciflima quae adeo te-
nia adfinrqum vnquam vidifti autaudifti,
nec tantum res tenet, fcd quibus ex gefta:
funt meminit temporum atque locorum.
 EpidoLrum Liber III.
Tu ne ergo Samrnmn incufabis , qni tc
tantum czteros homines fuperare voluit,
quantum ipfe cteteros planetas luperat. I ra¬
cae opas, mihi crede, cli palinodia, eoam
fi lapis , quam primum canes.
Omnes omnium Itudes referuntur in Deum,
principium Atque finem.
MARS ILIVS FICINVS
Ioanni Caualcanti Amico
vnico, S. D.
I Vbes mi Ioannes,vt Saturno,de quofii-
perioribus diebus valde querebar,. pali¬
nodiam canam. Et iultiflimequidem, ne¬
mo enim iubet hiftius quam qui iufta iu-
bens facit ipfe qua: iubet. Et quamuis pra: •
cipias iufic , tamen luperuacua mandas.
Nempe limeo corde cantante neceffario
mei pidloris concauaroboant, fequiturvt
dum tu cor meum canis, ego concinim,
Vidqris tu quidem mihi palinodiam Satur¬
no csEterifque aftris imo D eo allrorum du¬
ci in tuis literis cccinilfc. Palinodia igitur
Marfilio tuo fuerit EpiftoIatua,iu qua lau¬
des illas in eum mas hac conditione liben¬
ter accipit ,vtpartim ardentiffimo amori
in eum tuo attribuantur , partim vero Sa¬
turni muneribus Ameris'autem atque Sa¬
turni & denique omnium laudes omnes
referantur in D eum, principium omnium
atque finem.
Quem equidem in me'ex hac laudo
pouffimum , quod eius folius sterno quo¬
dam munere, mortalium bonorum mini¬
me cupidus lum.quod vero circa mala ni¬
mis formidololuslum, quod interdum in
me reprehendis, complexionem quandam
accufo melancholicam, rem, vt mihi qui¬
dem videtur, amarillimam, nili frequenti
viii cithara: nobis quodammodo delinita
dulcesceret. Quam mihi ab initio videtur
impreffifle Saturnus in medio ferme A-
quario afccndente meo conffitutus, & in
Aquario eodem recipiens Martem,& Lu¬
nam in Capricorno, atque afpiciens ex
quadratura SolemMercuriumquein Scor¬
pio , nonam coeli plagam occupantes.
Huic forte nonnihil ad naturam melan¬
cholicam reftiterum Venus in Libra, Iupi-
terque in Cancro. Sed quonam temere
prolaplus fum?Coges me videorurfos non
iniuria palinodiam alteram cantare Satur-
no.Quidigitur faciam?Equideni tergiuer-
fabor ac dicam, vel naturam eiufmodi, fi
vis, ab dio non proficifci, vel fi ab illo pro-
ficilci necefiariumfuerit, Arilfoteliallen-
tisr, hanc ipfam fingularc dininumque do¬
num efie dicenti.
7n
,
Nemo ofcendzt /ii Deum mfi in quem
quodammodo Deas ipfe
iccenderit.
MARSILIVS FICINVS
Ioanni Caualcanti amico
vnico, S. D.
E Tli iampridem veteres tres Epiftolas
tibi pollicitus fum, tamen quia opinor
te his diebus muftum libentius guftare,
quam vetus, mino noua. Compolui hoc
triduo Theologica Opufcula tria , de tri¬
plici in Deum mentis afccrifu, ad quem
nullus afeendit, nifiinquem quodammo¬
do prius ille defeenderit, qui moueripo.
teflnufquam, cum externum ei defit Ipa-
tium , eunda & intrinfecus prorfus im¬
plenti, & extrinfecus infinite comprehen¬
di. Mino Opufculi tertii Proosmiolum
nondum emendatum, xxvnn Odobris.
M. cccc. LXXVI.
I
Nugis vulgus ptfeitur.
MARSILIVS FICINVS
Ioanni Caualcanti amico
vnico, S. D.
A Beo hac hora exagronofiro Cella¬
rio Florentiam petiturus. Fero me-
cum Theologica opufcula quinque hoc
bis compofita , de diuina prouidentia no-
minsbafque D ei, &gaudio contemplan¬
tis ; de afcenfu a materia elementorum ad
coelum fine materia,ad ammamfine quan¬
titate, ad Angelum mutationis expertem,
ad Deum fine accidentefubftantiam, de
raptu Pauli ad tertium coelum, & quomo¬
do anima illic Dei aeternitatem videat at-
que fuam, de impedimento mentis a cor¬
pore eiufque immortalitate, de lumine,
uod fit in diurnis numinibus claritas gau-
ens ckrumque gaudium, in mundi vero
machina fit rifus quidam ccrli ex numinum
audio proficifcens. Hsec verbis quidem
reuiafont, quod plane ipfe video, vtrum
vero etiam fententiis breuia fint ac longa,'
cteteri viderint, fi tamenqiiifolia noftra
quondam florefque legebant,nunc_fmdus
qualefeunque illicolligere non dedignen-
mr,fed nefeio quomodo Maius quotannis,
& fi pene fructibus caret, tamen mortali¬
bus gratior aduenit qu am S ep tember. P er-.
go iam ad vrbem, veni & tu Ioannes, vt fal-
tem Vrbani familiares fimus,& fi ha c a?fta-
te familiares rulHci non fuimus.Vale deci-
moNouembris. M. cccc. lxxvi.
obo ij
712- Marfili) Ficini
ceno pendere , fallique, imb in prafo.
ti certoque confiftere, fed vitra fi modo
Sed cur ego nunc de tertia Puella hac id nunc te dcle&at progredere , fi quid
nuper tibi nata verbum nullum ? Quia & vis, ago,quia mihi in prafentia aeternitate-
tuadmeverbum nullum. Visneverum fa¬ que placet, nonvt mihi placeat in fcm-
tear? Non prius hac dere faciam verbum rum tempus, & ad tempus. Multominus
quam refciuero congratulaturus ne fim an ago , vt mortalibus placeam. Quoniam
confolaturus. Gaude tamen vtcunquc fit hoc nonfolumfuturum eft, atquebreuif-
regis magni muneribus. Nihil enim a ma¬ fimum , fed etiam externum, & in alio¬
gno paruum vel contemnendum. rum arbitrio propofitum. Equidem fepe
animaduerti,quia rebus externis pendet,
Amicitia vera eft quam religio vera con- femper follicitummaximumquevmere,&
ciliauit. fspiffime falli,fofosautem tranquillecer-
tequeviuit, quinon extra fe in rebus mor¬
MARSI LIV S FICI N V S talibus , fed intra feipfum ztemis vitam
Aetonio Sorliuerifi, S. D. agit, folus nunquam pauper qui merce-
dem foam non in opere ponit,fedinope¬
VT On eft inter Religiofos amicitia ve- ra , lblus nunquam infortunatus qui non
jLN ra, nifiquam religio vera concilia- poft & extra principium expectat finem,
uit. Cupio igitur noftram ab hac exordi¬ fed finem iuum in principio collocat. Agi-
ri. Tua quidem religio clariflima eft,mea mus -igitur quodtlisob hoc ipfum , primo
vero qualis fit hic tibi quem mitto liber o- quia deledfat & placet: fcimus praterd,
ftendet. Verec* neparunj formofa forfi- neque polle nos per aliud delectari, quam
tan videatur, vtinam faltem non mala. per ipfam deleflationis ideam , id eft,
Tunc demumre vera probatam exiftima- Demm. Neque alia ratione quicquam
%o,cum abAntonioviro omnium proba- polfe placere, nifiquia bonum. Vndea-
tiffirao probatam elfe refciuero'. gnofeimus in lingulis quz nobis placent,
nihil aliud re vera nobis placere quam di¬
Non cortex nutrit , fed medulla. urnum ipfom bonum, ex quo, & per quod
cunela font bona. Ergo careris omnino
MARSILIVS FICINVS. pofthabitis,amice optime, totis viribus ad
Philippo Saeramoro, infigni , nitamur,vt huic sumopere placeamus,fine
luris Canonici Pro- quoimpoffibile eft, aut alia nobis, autnos
fcflbri, S. D. aliis,aut nos nobis vllo pafto placere.Vale
vix dixeramjamice optime, Va!e,volat,ec-
"X Ji Itto ad te Religionem noftram,Re-
ce repente ad nos Epiftola tua meile mi¬
iVl ligiofi pignus amoris. Si forte vide¬
hi dulcior acpretiofior auro. At, non licet
bitur pauperrima, memento Chriftianam
mihi nunc in laude hacvlterius progredi,
Religionem in paupertate foilfe funda¬
ne vaniorforte videar fi eam Epiftolam fa¬
tam. Memento praeterea apud nos son
tis laudauero, quam laudat meplus fatis,
expreflores librorum elfe, fed oppreflores.
x. Decembris, m. cccc. lxxvi.
Hac fi amabitur abs te , fatis formofa
diuefque videbitur.
ftequitur omnia , nihil ajfequitur.
Mijer qui ex futuris externifque pendet.
MARSILIVS FICINVS
MARSILIVS FICINVS Carolo Valgulio Bri-
Lofierio Neronio, S. D. fcienfi, S. D.

C Vpio vehementer interrogari nnnc

abs te, cur legam fcribamve ? cur
difcam, doceamve ? Atque lummatim
quam ob caufam quodlibet aut cogitem,
aut loquar, aut faciam ? Efto igitur roga-
ueris me,amice.Reipondeo fiibito , me
non ob aliam rationem quidlibet agere,
nifi quia delectar. Aduerte quid dicam,
non dixi vt delcSet ; nam illud quidem
futurum eft. Nolo autem a foturo & in¬
Q ,
Varis quid agam hodie mi Valgu-
li? Quod heri. Quaris iterum, quid
cras agere cogitem ? Quod hodie. Perlita-
fit mihi Plato nofter, ira demum me quam
plurima perfecfuru,fifemperidem fecero.
Ncq; id quidem iniuria. Nepe qui loquitur
omnia, nihil aflequitur. Plurima quidem
impediunt vnnm, vnum autem ad pluri¬
ma confert- E multorum numero eft qui
multa fequitur, lingularis tantum eft qp*
 Epiftoiarum
veum.Pucrilis & infirmi ingenij eft quoli¬
bet momento diucrfa rentarc. Temerariz
quoque ambitionis cft quotidie plurima
profiteri. Docet nos Pythagoras vnitatem
adbonura fpedarc,ad malum vero diuer-
fitatem. Quemadmodum vis naturalis in
iecore , ac vis vitalis in corde quando di-
ftrabuntur in duo ad vtrumque debilitan¬
tur, ita vis animalis in cerebro, nobis ad di-
uerfa nonluppetit. Przterei, quifqueida-
ptius peragit ad cuod aptiora natura cft
inftimtus. Vni autem vnum eft confonta-
ncum.Vnum igitur eft necefiarium;nam
plurima turbant. Vnum, inquam,quodip-
fiim in fe honeftum fit, & agenti prz czte -
ris apmm Denique fi Deus idem lemper
eft, eadenaque agit, eo quis a Deo remo¬
tior, quo ad diucrfa prochuior.x. Decem-
Sjiomcdo inutiio puniatur, velmitigetur,
vel cxtirpctur.
MARSILIVS FICINVS
homini inuidiam timen¬
ti, S. D.
V is ne iniurias ab inuidisillatas vlcifi
ci? Da operam vt in dies magis, ma-
gifqne inuideant.Nam fi pcena malum eft,
certe in ipfomalo , cft poena mali: Nun
quid visliuorem quodammodo mitigare,
humanus ante alios efto. Sane rztera bo¬
na liuorera irritare folent,fola humanitas
mitigare. An forte cupis inuidiam omnem
penitus extirpare > Hoc opus, hic labor.
Talem enim tantumque tc oportet euade-
re , vt nullusautluperare, aut zquare te
fperet. x. Decemb. m. cccc. txxvi.
Dilige omnes , elige &• omo vxicum.
Soli confide Deo.
M A R S I LI V 4 FICINVS
homini, S. D.
D OIesvt audio ab amicote&ifte de¬
ceptum. Non potes, mihi crede, ab
amico deceptus clfe,fcd ab amicis, vnicus
eft alter ego qUinonfaUit.Multi autem vi¬
dentur quafi ego qui fepiffime fallunt.
Quamobremfi quando falleris , ne ami¬
cum accufes,fed amicos, imo neque ami¬
cos quidem, fed tuam temeritatem.qui vel
prius amauifti quam diiigentiffimeiudica-
res.Velamauifti nimium,velhumanz for¬
ti nimium es confilus. Dilige omnes, elige
& amavnicum. SoliconfideDeo.x. De¬
cembris. m. cccc. LXXYI.
Liber III. 7*3
Benefacio moli loeott molefocio
MARSILIVS FICINVS
MarfiiioFicino, S. D.
B Encfada male locata malefada pu¬
tas ? Et quia malis ingratifquc benefe¬
ceris malefecifle te doles? Non iubebo ne
doleas. Siquidem ob maximum quendam
errorem dolore& quidem maximodignus
es iudicandus. Atque cum male bonum
feceris dignus es malo Ergo dole ficuti do¬
les, & vt par eft poenitentia cruciare. S ed
noli velaliorum ingratitudinem vel fortu¬
nam tuam , fed tuam potius prudentiam
criminari. Iufte tibi ingrati luht homines
quibus ipfe non iufte donaucris. Quine-
tiam mnunquam erga alium ingratusfui-
fti vel hominem vel certe Deum, ingrati¬
tudo punitur. Nun qui# tam diulub magi-
ftra Philofophia tot aliena difeere ftudui-
fti, vt tua dedifeeres? O rem miram, (ole¬
tis Philofophi dum parum lapient er fcda-
mini fiipientiam fepe defipere.Quid ergbr
Debebas ne nihil cuiquam tradere ? Ab¬
iit, dum alienam ingratitudinem ftudes ef¬
fugere vt tu Deoingratusfis omnium lar¬
gitori,? quo cuncta gratis acceperis. Abfit
dum dhplicenttibimali, vripfevel malus
cuadas vel minus bonus bonifque difpli-
ceas.Fameperire coguntur qui obhoc ip-
(umnonferuntvlterius,quapars maxima
przteritz fomentis exaruit Igitur debebas
aut antequam quicqiiam dares diuturno
ac lalrem triluftri examine ingenium vi¬
tamque hominis experiri Autfifortcocius
fuccurrere res vrgeibat, faltem Ariftotelis
more non huic homini dare, fed homini,
imo Platonis more non homini dare , fed
Dco.x.Decembris. M. cccc.ixxvi.
Murfilij Ironto oduerfiisPhilcfiofisorum od-
MARSILIVS. FICINVS
LaorentioMedici viro Magna¬
nimo, S, D.
P Rzterita node apnd re amico cui¬
dam noftro foco quodam obiedum
fuit,eius nonnunquam difoipulosinfanire;
Et quia iucunde admodum eft obiedum,
accepit& iucundiflime. Sed vnum illi mo-
leftiffimum foitauodnon interrogatus eft
abste qua ratione defiperent. Non enim
vult eos abfque ratione defipere. Omnia
Laurenti apud Philolophantes ratione ali¬
ena fulciunt,vt etiam cum ratione inia-
714 Marfilii Ficini
siant. Ac aura fapicnter videntur defipe- precor vbiipfe non es mipater. Cum ve¬
-re, certe infipide fapiant. At cur non vi¬ ro ad Petrum modo proficifciiubere.m,
tro ille vobis tunc etiam non quaerenti¬ nihil ptorlusobiecit, vtpotequi,-,tvide¬
bus dementis caufara attulit ? Quoniam tur , intelligebat quando ad Sodcrinum
folet Pythagoricorum more coram he- proficifceretur fe a Marfilio non difccfln-
roibus nihil interrogatus, nihil loqui. Efto runa.Ito ergo feliciter adhunc,ito miliber,
igimr cum rogaueris Laurenti, ego ita pro fine quo ego nufquameo. Atpofcis nunc
illo relpondeo quam libentiflime. Soles non nihil viatici video. Ego autem nonre-
fepe Medices dicere , Chrifium cruci af¬ perioin prffentia viaticum preticfosqnam
fixum mira quadam operum varietate, ob Paulum Antonium chariiTunum Petrimei-
quam tum homo vicilfim , tum Deus in- que fratrem.Huius igitur nomen dulce via¬
tuentibus apparebat , delirare datmones ticum ferto tecum. Et quoties hicte forte
ccmpalifie. Amicus quoque'nofter pene in laribus fuis alpexerit, toties Mariilij no¬
fimili quadam diuerfirate vertit homines in mine feiuere iubeto.
infaniam. Sed quomodo? Quatudrapud
Pythagoram funt lapientis fontes, qua- Sene faciendum efl amico vel nolenti.
tuor apud hunc fontes infipientis. Hic&
fi nihil vnquam alfequitur, fequitur tam en MARSILIVS FICINVS
vt vides omnia. Attalo duplo deterior. Ioanni Caualcanti amico
Quia neque bene fua res agitur neque bel¬ vnico, S. D.
le. Ergo familiares lui cum videant iugi-
ter mutantem Prothea formas, alij chime- ^ Olent, optime mi Ioannes, qui nimio
ra hac perterriti furore attoniti ftolidio- i ; rei alicuius ftudio dennentur quicquid
■ res euadunt , funt etiam fimis quadam ad hociplum fpedfatvehementius affeSa-
qua dum yerfatilem eius varietatem fla¬ re. Tu vero, quod mirum eft, ingenti lite-
ti ent penitus cernulari, vertigine occupan¬ rarum ftudio admodum occupatus non
tur & cadunt. N eque defunt auiculs mul¬ visliteras. Egoautemvfque adeolibibe-
ta: , qua dum noctuam hanc flue bubonem ne volovtvehmvtrobique tibibonumvbi
palam deludunt, clam aucupio capiantur velis vbi nolis. Ergo quamuispleriqoea*
& pereant. Habes Laurenti quadrupli¬ li/ tibi his temporibus nihil relponforo ni¬
cem huius dementis'fontem. Quid igimr hil feribant, accipefaltema me, hoc eft
Apollo facies aduerfus publicam hanc, vt a teipfo^ literas 6 lurco! 6 helluo litera-
ita dicam, vrbis orbifque peftem i Nun- rum! Si nihilmihi refponderis, curabo
quid fagittrs hanc tuis qualiPithonem con¬ equidem nihil. Scio enim tcfiminushisli-
fodies i Nequaquam vt arbitror. Iamdiu teris,faltem in literis relponfurum. Qui au¬
enim accepta lyra arcum & pharetram po- tem ionge amat , non tam breuem quam
fuifti.Qaid ergo ? Lyrane carminibufque longufn frudlurn exigit ab amico.Medices
mulcebis ? Neque id quidem. Non enim vtrique paucis ante diebus incaufa noftra
tanta hic opus eft opera. Proinde malus ■ aduerfus. aduerlarios noftros non corre¬
hic maleficufque tamdiu videtur ob hocfo- ptione tantum vfi funr,fed etiam inueetiaa.
lum quia eum ftells qusdam alpicinnt ma¬ Verum ne quid przter literas ad telitera-
ligna. Age igimr benigniilime Phcebe rum nunc folum auidum forte mittam vel
tuum hunc radiistantum afpicetuis. Bo¬ publicum velpriuatum. Vale, Primula-
nus funito cunctis beneficufque videbitur. nuarij. M. cccc.xxxvi.
Vale,atque Socraticam hanc Ironiam ad-
uerfus Philolophorum aduerlarios confi¬ Tres funt contemplationis Platonica gradus.
cter a diligenter Commendo tibi Angelum
Politiaftum noftrum. MARSILIVS F IC INVS
Laurentio Medici viro ma¬
j Suamittendafimtadfuosc gnanimo, S. D.

MARSILIVS FICINVS
Petro Soderino S. D.
V Olui fspeSoderinedulciffime ad il¬
los qui Epiftolas meas amepeciflent
noftrumipfiim Archetypum mittere. Sed
hsc meus mihi liber fitmmacum querimo¬
nia flarim obiidebat.- Noli eo me mittere
D EcreuifmagnanimeLaurentiJ ante¬
quam grande illud Platonicz Theo¬
logia: volumen ederem,tuo nomini de¬
dicatum, in quo adhne iupercit nonnihil,
quod examinatione indigeat, edere fi
tibi placuerit argumentum , non vt hu-
iufinodi argumento, quafi quodam Theo¬
logice prsludio exercitatus accedas pcom-
 Epiftolarum Liber III.
prior ad ludendam , cum mihi videaris ip-
fa m hidi palmam pene iam confcquutus.
Sed vt hoc interim pignore admonitus
memineris , & meauruile me tibi debe¬
re, quod iam diu iure promiferam , & fol-
uere quandoque velle quod debere co¬
gnosco. Prafertim cum non tam hoc ip-
£im debeamj quia promifi,auam id promi-
ferim,quia cundta debebam.
Tres vero liint pracipui contemplatio¬
nis Platonica: gradus. Primus quidem a
corpore per animam afeendit ad Deum.
Secundus autem confiftitin Deo. Tertius
denique ad animam corpufque defeendit.
Tres quoque gradus noftrum continet
argumentum.
Vbi iffim vacillat fundamentum quicquii
J'uferfiruxerit corruet.
MARSILIVS FICINVS
Paulo Florentino , iacerdoti
egregio, Conphilolb-
phofuo,S.D.
Q Vzris, mi Paule, quam ob caulam
ad te nihil feribam. Quia vhi lermo
perpetuus,nihil opiis eft literis.Tamdiulo-
quor, miPaule, tecum, quamdiu mecum
loquor, inquam, quia diligo. Non diligo,
quia loquor Qua: atit Epiftolis, aut verbis
folumftatamicitiafilentio cadit Quaibre-
ui volitate, vel voluptate contrahitur ,bre-
ui tempore diflipatur. Vbi ipium vacillat
fundamentum quicquid fuperftruxeris
ftra beneuoieritiE nodus Quem nonleuis
quaedam, brcuifve connedit caula , fed
aeternae Philolophizvlnte deiiinciunt. Li¬
brum de Prouidentia Deij quem petis, eo
mittam temp.ore quo prouiditDeus mefc»
remillurum.Liberctamen mittam,quia&
hoc ipiumprouidit mifluriiforemelibere.
Vbi /eruet cbavitas, ibi Deus lucet s ibi
gntie. emicat.
MARSILIVS FICINVS
Alberto Parifio, dochina
moribufque praela¬
to, S. D.
D Eus ipfccharitas eft, qui manet in
charitate , in Deo manet, & Deus
in eo. Hac Deus omnipotens diuino
loannis Euangelifts cecinit ore. Vbi igi¬
tur potiffimum feruet charitas , cum Deus
illic pracipue luceat , nimirum Jplen-
cor gratis, gratiaque iplendhris cflful-
715
get. Cora vero nihil vnquam mihi gra¬
tius fuerit, quam illic die vbi huiufmodi
gratia fulget, certe in corde tuo iamdiu
cor viuitmeum. Vtautem vbi cor meum
amando viuit,ibiviuat& mensdifputan-
dotaccipehodieinlibro quem mitto,men-
tem amice meam,defide-lpeque diuina
pro viribus difputantem Merito fidei Ipei-
que vehiculum cum ad charitatem vehe¬
re foleat , quod tam Philolophi quam
Theologi arbitrantur , mentem nunc
meam, ad mentem aduehit tuam , tum
charitate flagrantem , tum gratia reful¬
gentem.
Omnia munii bona illi mala funt, j«i im¬
mundus uiuit in munio.
MARSILIVS FICINVS
Hominum generi, S. D.
Q Vid tamdiu vituperas homo muti
dum tanquam immundam penitu
atque malum ? mundusxerte quamuis
ratione quadam paIcfierriraa'optimaque
pulcherrimi & optime dilponatur atqu
ducatur, tibi tamen immundus eft& ma
lus , quia immundus viuis in mundo ma
lufque in bono. Prima tibi mundanorum
origo malorum eft , mundanorum bo
notum nimius appetitus. ParuumamaS
mundum vehementius quam magnum
Magnum quoque hunc “quem vides ad
miraris, magis quam immenlum quem iri
telligis, in quo ferme ita magnus contine-
turficutparunsirimagrio. Amas,orneris
coeleftis, terrenam vmbram tuam,id eft,
corpus , magis quam cbeleftem Iplendo-
rem , tuum magis quam luperccelefte
lumen. Quoniam vero motionis omnis
principium flue naturalis fiue animalis eft
amor , idcirco dum ardenter corpus a-,
mas, huic affectas timelue omnia, affe-
fiando autem folicitaris , dolefque ti¬
mendo.
Ah! cur tanto ardoremens amens hze
amas i quaeque facile impediri pofluntan-
tequam confequaris , tam facile poliunt
poftquampoflederis auferri ? Heucuripla
te fugiens, tam anxiefectarisqua: tetam
Celeritetfiigiuritr ivi ifera quidfruftra tam¬
diu terrena haec volantia tenere tanquam
bona conaris? Quae quidem tenere pro¬
cul a bono te poffimt. I pfa vero teneri ribs
te vllo paSo non poffimt. Quid tam teme¬
re confidis in motu rapidiflimopedem fi¬
gere? Quid vacUoimpleri?Quid venmm
ftringere.pugno? Vis neardentem hanc fi¬
am caste tantopere vexat prorius extin-
GOo iiij
y,6 Marfilii Ficini
guere? Aquam vigilans bibe veram - non
aqua in (omnis imaginem. Scito autem
eas dumtaxat res veras exiftere .quse ad ve¬
ritatis indicem intelligentiam pertinent.
Quas vero ad fenfiimattinentveritatisip-
fiasignarum.verifimiles efienonveras.Vis
breai a ia es eiFe >. Tantam cupiditati iain
ftude demere, quantum addere cumulo
hactenus ftuduifti. Viueprecor ad natura
legem , ause paucis minimifque contenta
eft, non ad opinionem, qua: femper cogi¬
tet effe te pauperem. Neceffitas quidem
breuibus claudimr terminis, opinio nullis.
Neceflaria nobis paflim expolita par ata-
■ quelunt, ad (uperflua laboramus. Neceffi-
' tas iter agenti vtile commodumque viati¬
cum praeite ,'Opinio inutile pondus atque
laborem. Si quietem optas ne quatras mo¬
to quietem, fedfiftemotum, fi imperium,
:ratione tibi impete Siiibertatem , rationi
(eruito. Si deuitare dolorem , fuge malo¬
rum efeam voluptatem,nocet empta dola¬
re voluptas. Voluptasillacorporis, dolo¬
rem gignit maxime, quae videtur omnium
maxima. Mcdicinae ars & experientia do-
retfelnullaex re magisfieri quamexmcl-
•le. Quanto dulciora limt alimenta, tanto
bilem creant amariorem. Cur naturain-
ftitutum eft, vt profuse ridendo , fepe la-
■ chrymaremur ? Lacbrymando autem mi¬
nime rideremus, nifi vt-admoneremur ve¬
riorem infenfibus dolorem efle quam vo-
■luptatem.Siquidem dolor in yoluptatepo-
tius quam voluptas in dolore (emitur. Si ti¬
bi placere defideras,da operam vt non vul¬
go, fed vt Capienti imo, lapienti* placeas,
tibiiple difpliceas, necefle erit, fi cuipiam
praeter rationem placere volueris. Si pru¬
denter viuere,. memento eam bonorum
malorumque viciflitodinem ede, vt neque
bona hzc abfqiie timore fufcipi,neque ma¬
la finefpe debeant fuftineri. Bonis ergo
moderate gaudendum , malis autem mo¬
deratius eft dolendum. Ex praeteritis difee
praefentia. In praefentibus quantum potes
circum (pice lingula. [Exfingulis prolpice
finem. Nequcpra:fencialiue dicenda liue
agenda vnauam aggrediaris, nifi pro viri¬
bus futura prolpcxeris. N eque agas dicaf-
ue quicquam cuius nequeas rationem pro¬
babilem reddere. Denique cum in lingu¬
lis Deo teluppliciter commendaueris, at¬
que lingula tam rationis examine quam
prudentum confilio feceris,& mentetran.
quilla viue - &qmcqttid (equitur in melius
accipe.
£uod gratis accepijlisgratis dtft.
MARSIl. I V S FI CI N V S
Francifco Marefcalco diledkrCon-
philofopholiio, S. D.
Q Vid nam ambigisMarefca!ce,vtmm
Iibrum;meum de diuina gratia dilpu-
tantem gratis tibi dederim necne ? Non
(Umus,mi Frandfce,Samaritani,ficutac-
cepimus fic & dedimus. Muneris huius
pretium, quidem fit, vt tibi fit gratum,ftti-
cftus autem vt ego ac tu'diuina: gratia gra-
Defaffcientit, fine, forma , 'materia jm-
do, condimento-, attth oritate '
conuiuij.
MARSILIVS FIC IN V S
FIorentinuSjBernardo B embo V eneto
equiteurifconfulto clarifi • ‘.i
fimo, S. D.
/"^Ogitauti mihi non nihil Ehilofophi-
cum de vera conuiuij magnifice»
tia& elegantiafcribere, primusad quem
hac de re feriberem Bernardus Bembus
occurrit Philolbphise charus alumnus ac
magnificentia & elegantia Angularis. Ac-
cipeigimr libenti animo mi Bernarde quae
de conuiuio parum pingui pinguisMarfi-
lio tuo Minerua diftauit. . ' J
Nullum humanum obleclamentum fufficien-
ttus-quam conuiuium. .
C Ommunis Peripateticorum Medico¬
rumque fentenria eft, hominem ex
corpore animaque conftitui , atque cor¬
pus exparte quidem altera craffiore, hoc
eft, membris humoribufque , altera ve¬
ro lubtiliore, id eft,vaporibus quibufdam
fanguinis Ipiritibufquexonftare. Ani¬
mam autem ex fenfu & ratione compo¬
ni. Etquemadmodumhumorfe habetad
Ipiritum , ita fchabere fenfiim ad ratio¬
nem. Neque pofle quenquam aliquando
in rebus humanis contentum viuere, ni¬
fi quando vel parumper his omnibus ho¬
minis partibus lueris larisfachim. Catena
qute apud homines habentur bona ad y-
num , aut duo ex his qua diximus perti¬
nere videntur, lolum vero conuiuium om¬
nia comprehendit, conuiuiam dico legiti¬
mum, quod quidem, vt lingula numerem;
. eficit membra. Humores inftaurar, Ipiri¬
tum recreat, oble&at fenfus/ouet & exci¬
tat rationem. Conuiuium laborum re-
 Epiftolarum, Liberlll.
cu: es, rcmiffio curaram, ingeni j pabulum,
i moris & magnificentia: argomentom, ef-
cabcneuolentiz,amicitiz condimentum,
fomentum gratia:,viti folatium.
C
pinis ccnuwj eft dulcis vitet communio.
jEtcrum, vt clarius pateat,quod legi¬
timum fiteonuiuium, videamusquis
conuiuij finis , qua: forma, qui materia.
Huius autem finis efle videtur, quod eius
indjcat nomen non commeflatio , non
compotatio, vt eft apud Grzcos,fod dulcis
vitae communio , vt quemadmodum in eo
communi vefeimur corporis alimento, ita
eodem mentis vitique bono & communi
voluntate fruamur.
firmi conuiuijcjl decens numerus, ef qui-
litac conmuitum, confibuhtic,
lique lyn.
A D huius formam pertinet maxime
numerus St qualitas conuiuarum.
Qua in re Varronisillud valde probamus,
vt neque pauciores fint quam tres Gratii,
neque plures quam Muli noucm. Ex hoc
autem Gratiarum Mufarumque commer¬
cio, etiam quales efledebeantfatis appa¬
ret, fint enim oportet gratiofi, mufici ,lite-
rati. Cauendum eft igitur ne quis contcn-
tiofus, St qui propere excandefcat, facile
admittatur, nili forte talis fit,vtvelprimo
poculo vel vno vcrbulo mitigetur. Exu-
lent etiam inde melancholici penitus &
amari , nifi Xenoni Stoico 82 Zenocrati
Platonicojfimiles fint,qui videlicet & tan-
quam lupini aqua,fic mero profufidulcef-
cant. Si quid derebus diuinis tractandum
fuerit, fobrij diflerant, fi quid de rebus na¬
turalibus dilputent, menfa remota. Inter
epulas autem formo fit varius , iucundus,
breuifque, hiftoriabreuiffima, longiufcula
vero rabelk.Naturam rerum artificem imi¬
tentur. St viti magiftram,vt quod illa infa-
poribus fuauiflimis,iftiefficiant in formoni-
bus, mifceantvidcHcet dulcedinem acri-
•r.oniijgrauitati leporem.vtile dulci,face-
tifint,acrefque&falfi,non moleftincn a-
mari. A cetum quidem conuiuium tollerat,
non abfinthinm, fcurram minimc,fi mole-
ftior fit, admittimus. Obfccenos autem St
in animo oreque. St vultu ,multo magis
quam in veftibus St app aratu prudentes of¬
fendunt. Proinde ne lyra mihi diflbnet
mea, fed {ahia fit,rite vocanti, adefto pre¬
cor, 6 decus Phcebil & dapibus fupremi
grata teftudolouis, olaborum dulceleni-
7]7
men! Adfit omnino Gratiarum Mularum'
que menfi cithara crinitus lopas.
Mitcru conuiuij necejfirii eJlBicdn Cererif-
quefructus.
Q Vantum vero ad conuiuij materiam
ipeiftat,primum quidem putamus vi¬
ti venenum efle mceffitiam, menfe quo¬
que venenum efletriftitiam. Moeftitii ve¬
ri triftitizque teriacam,fuaue clarumque
vinum.Cuiusvim numinum viribus dsfcu-
lapius iquat. 1 ngenium quoque ac vires
temperato vini calore feueri mirificePla-
to nofter afleruit. Sed ne, ficut Homerus,
vini laudibus arguar, Baccho dimiflb ad
Cererem iam confugio, hortorumque cu-
ftodem. Pingues Sardanapali vmftafquc
nimium dapes nequaquam defideramus.
Nolumus autem vllo pacto Pythagoricis
frugibus 8t oleribus pomifque carere.Nul-
la enimfacilior menfa, nulla felicior ea,
quam natura vobis largifl: m a priparat.
V T parcum omnino conuiuium haud
valde laudamus , ita luxuriolum pe-
nitus deteftamur, hoc enim commori eft
potius quam conuiuere.Lautum fplendi-
dumque ad fiimmum non requirimus , ne
feruilisdiflicultas infit, vbi facilem quiri-
muslibertatem. Mundumcertedefidera-
mus St purum , immundum horremus St
fordidum. D eniaue nequid apud nos infi-
pidum fitvelinlulfum , nequid fordidum
vel obfcuram , omnia ingenij falc condi¬
ri debent ac mentis morumque radiis illu-
ftrari , vt quemadmodum de cana Pla¬
tonis Xenocratifque didtumeft, conui¬
uium noftrum poftriduum longius fiiauiufi
que redoleat.
Authcritas conuiuij 1 Philofophii, ca-
OI quis autem forte miretur, quod vfque
^Jadeo conuiuium celebremus, memi-
nilledebet idem fccifle Platonem, Xeno-
phontem,Varronem,Iu!ianum quoque St
Apuleium , Macrobiumque Platonicum;
Nonne Themiftocles, Socrates, Empedo¬
cles, aliique Philofophi permulti conuiuia
frequentabant - Nonne apud prifoosHe-
roesSt coelicolifepedifcumbunt?dEther
quoquelacreum habet orbem. Liberique
patris crarerem,babet S: amphoram, can-
crumque St pifoes St au es, agnum quoque
St capreolum, 8t iuuencum. Mitto qualia
?i8 Marmii Ficini
-Mahumetes cotaidia beatis polliceatur.
At quiscefciat Chriftum vita: magiftrum
cor.uiuiisfrequentcrinterfuiffe < Primum
ilitc oftefidiffe miracuIum,quando aquam
vinum diciturreddidifie?Pra:terea infum-
ma illa concione paucispanibus pifcibuf-
que plura hominum millia fatiafle ? quid¬
nam aliudfauus mellis fibivult ? quid affi
pifces! quid fraftiopanisian nouin ccena
difcipiilis prscipaadiuinarum rerum my-
fteria cecinit? Huc tendit & mirabile illud
Euchariftiae facramentum.Huc etiam qua¬
cunque de cibis.poculifque diuinis in fa-
eris Hebraeorum Chriftianorumque lite¬
ris fepe leguntur.Quorfuin hac de conui-
uiotam multa; Vt videlicet qui{corfum ab
alterutro^ non fine tnoleftiaviuimus , vna
iacundiffime.conuiuamus, meminerimuf-
que verum hominis alimentum, non tam
.plantamfeeffiamque efie quam hominem.
Alimentum quoque hominis integrum
non tam hominem efie quam Deum .C uius
ne&are & ambrofia dumtaxathumana fi-
tis Se fames continue excitatur Stcrefcit,
■ac tandem tam mirabiliter feliciterque im-
pletur,vt illic folum fummafit femper cum
dimidia fitaritate voluptas.
Valefcliciter vna cum feliciffimo fena-
■tuveftro, Bernarde clariflime, Academia
omnis milies Ce tibi commendat. Tu vero
obfcuram Lunam noftram lucenti Phoe¬
bo iterum iterumque commenda.
MARSILIVS FICINVS
loanni Canalcanti amico
vnico, S. D.
C Vm longas hodie in lefto moras tra¬
here cogerer , atque remedium ali¬
quod contra longioris accubitus tsdium
cogitarem,priinus,imbiblus qui imminen¬
ti occurreret taedio, occurrit mihi Caual-
eantes meus,meus Medicus fingularis.Sal-
neigimr iterumque,6 mea filus,malorum
expuftormeorum, bonorum mihi omnium
condimentum. Tu mi Ioannes caetera
quidemmulta declarasquotidie, Ced Ari-
ftotelicum illud imprimis , nihil videlicet
in rebus humanis gratius eflepraeftantis a-
mici prrfentia. Huius ego Ariliotelici fin-
fus &veritatem accepi abs te iamdiu Se di-
dicirationem- Profeblo qui tam defiderio
fiii olim quam nuper abfentia corporis me
.mihipenimsabftulit, idemviciflim mutuo
quodam affeSu mcntifque prsfenua red¬
dit. N eminem lar et quam libenter imagi-
nem luam ipeculis intueantur omnes «J
homunculi. Amicus autem in amiconca
imaginem fiam tantum infpicit, fed fe-.
ipfim. Ego certe St fi quafi bellus in me
homuncio fum tenuifaue breuifque , ia
Heroico tamen fpecelo ex cuo am2ni, h-
ftra iam quinque procerum mevideo pro¬
derem non homunculum. Accipies ergo
Epiftolam forte neceifiriam magis quam
voluntariam, fiquidem yitandi,vt dixi,ra¬
dii caufi diftare hanc videorftifc com-
pulfus. Heu' mihi deliqui modo, ncfcio,
quomodo , mi Ioannes, deliqui nimium
aduerfus Heroicum genium , ncrr cncue
Pla tonicum.! Ecce iam Plato ex alto me a-
crius incrdpat, ita reclamans: Quidvo-
luntarium in neceflario , in amante, Mar-
fili fecernis? Tam voluntaria eft, o Marii-
li.quam neceflaria amantis Epiftola Nul¬
la vel neceffitasmagisvoluntaria, velvo-
Iuntas neceifaria magis quatif amatoria.
Quidnam magis voluntarium eft quama-
mor-Quf primus,fummus, perpetuufq;e!i
voluntatis affedus/acitque omnino vt non
amare nolimus ; Quidrurfus magisnecef-
farium eft, quam amor; Qui dam numi¬
num cceleftium radiis flammifque incanto
cordi prorfis inuritur.Atque amator flam¬
mam iam experitur adultam priufquamra.
- dium fenferit & fcintillam. Non ardere
non poteft,fi coelefti ardet fito.Non arde¬
re non poteft, fi quidem dum re&igerium
quaeritat, hoc ipfopom femper accendit
ardorem, quo fruftra quodammodo confi¬
dit extinguere. Vndenam huiufiredimix-
tio necefli tarifque tam mirabilis?Nifi quia
Deus &fumrha neceftitaseft, &fummali-
bertas, omnefquefimmum bonum fum-
mopere volumus, neque nolle rofiumus,
neque volumus pofle nolle. Idem ferine
huic accidere filet, quicunque calidiore
radij diuini iplendore,qui in pulchritudine
nobis mirabiliter emicat, blande allicitur,
clam rapitur,vehementer accenditur.sxx.
Ianuarij. m. eccc. ixxvi.
Lupus eft home homini-^ion hemo.
MARSILI VS FICINVS
Iacobo Bracciolino viro dociifS-
mo, S. D.
T Rifte lupus ftabulis. Trifte gallina¬
ceis vulp ecula pullis, fed trifte magis
hominibus homo. Nam &leo Sdupus&
vulpes eft hominibus homo, ficut optimum
animalium eft, fi vlquamreperiamr, homo
optimus, ita peffimum animal eft homo
 Epiftolarum, Liber III.
peffimus. Pradentiflimus efi,miBraccioli-
ne.cuicautiflimas-Caurillimusaurem om¬
nium, qui diligenter cauct ab homine, fed
hic opus eft Lynce atqj Oedippo, hic opus
cftArgo. Solus hominis ingenium confi-
liumque tenebit,qui femper meminerit aut
nullo pado, aut certe raro admodum diifi-
cillimeque pofle teneri.
Nullivnquam Deus cmniadedit.
MARSI LIVS FICINVS
> homini faftidicfo cognitionem
(uiipiius dicit.
V ideo neminem vndique tibi place¬
re , hic acutus quidem eft , fed le-
uis & iracundus, ille autem grauis , fed
vel tardior velinflatus', hic docfus eft in¬
continens , continens ille fed indo&us, a-
lius quia deformis quodammodo vel ine¬
ptus vclfbrdidus videatur offendit , alius
quia nimis comptus & vanus. Denique ne
lingula enumerare concr,in lingulis eft ali¬
quid quodnonprobes. Nulli vnquam, vt
eft apud Homerum atque Platonem, Deus
omnia dedit.Meminifle te volo inter homi¬
nes efle te hominem,ac dum tibi dilplicent
ali , te quoque aliis dilplicere. Solum pri¬
mum bonum eft,in quo defecius eft nullus.
In cceleftibus quidem defectus aliquis ap-
parerepoteft,fednonmalum.In hisautem
quz Luna (ubiiciuntur, & defedfus repe-
rirur & malum. Omnia pratter primum,
quoniam abonoproficifcunmr,bona quo¬
dammodo funt,quoniam vero non funtip-
fum bonum , vel non perfecta omnino vi¬
dentur efle,vel mala.Cum igitur mixta fint
omnia, qui malum ex Ungulis coIligit,tan-
dem euaditpel]imus,quivcrobonum eli¬
git , optimus. Talis enim euadit quilque
qualibus vefeitur alimentis. B enevale. At¬
que vtahj te ferant j ferto alios.
Difcendi dr loquendi ratio.
MARSI LIVS FICINVS
Luca Fabiano Scriba
luo, S. D.
N Atura nobis inftrumenta quibus dif
camus multa largitur, oculos,au¬
res , nares , guftumque & tactum. Vni-
dedit, loquendi fcilicet facultatem. Ad¬
monuit certe vt tanto fepius difeendimi-
nifterioauc docendi munere yteremur ,
quantopluraad difeendum, quamaddo¬
cendum tradiditinftrumenta. Nullusigi-'
7*5
tar verbofus&loquax pctefllapiens efle,
docnir enim femper , didicit vero nun¬
quam. Quifqnis autem fapienrialiterilque
caret, non modo pauper,verumetiam cz-
cus & mutus eft iudicandus. Efto preccr
velox quidem , & diligens ad audiendum
atque videndum, tardus autem ad creden¬
dum , tardior ad iudicandum, tatdiffimus
ad loquendum. Vt poliis bona loqui j audi
bona, vt etiam de te audias bene, tu quo¬
que decaneris bene loquere. Fieri enim
nonpoteft, vtqui maleloquirur, non au¬
diat male. In loquendo autem cau ero m eft-
dacium, non minus quam fcopulum naui-
gator. Immenfiim eft enim veritatis lu¬
men, immenfapoteftas. Cito mendacium
detegit perditque mendacem. Memen¬
to adulationem feruile vitium efle , imo
-etiam multo vilius quam feruile. Nemo
enim tam apte adulari poteft, quin a ca¬
tellis Iongiffime fuperetur. Memento prae¬
terea increpationem temerariam autrigi-
dam efle, velpericulofam,vel prorlus inu¬
tilem. Jubet Plato noftervt vel loquamur
verum dumtaxat vbi profuturi fimus, vel
taceamus. Si quis autem Pauli Apoftoli,
prudenria,vira,propofito,difcipulus-fuerit,
folus inftare tam importune poterit quam
opportune. Omnino autem eauendiim eft,
he dum verbis mores arguimus alienos,in-
terim noftri mores noftra verba redar¬
guant. CoepiftificuCaudio, bene, progre¬
dere igitur qua via ccepifti. Atque vt felici¬
ter agas iter, equum tuum, id eft,/en(uni
habenis&c freno cohibere he delinas. .
VItionisjludium nihil eft aliud quam intimam
rurfis acci fere:
MARSILIVS FICINVS
homini iniuriarum impatien¬
ti , S. D.
A Ccepifle doles iniuriam , 6 amice,
concedo equidem, fed non tam ls-
lusfiiifTe videris,quia male tibi fecerit quif-
piam,quam quod malum exiftimafti,quod
fecit. Malo quidem omnia vel bona ver¬
tuntur in malum. Bono autem cunciavel
quae videntur peffima in bonum denique
conuertunmr.Vlcifcicogitas ? Caue mo¬
neo diligenter , nam fivlcifci tentaueris,
fecundam ac tertiam patieris iniuriam, ac
ftudio perdendi alterius , ipfe te perdes,
apes minimainiurialaceflira? pungunt, vi¬
tamque pungendo relinquunt.Vt prorius
obiimfcaris non cogo equidem.forte enim
rnemmifleoperzpretiumeft , vtfaltem a-
liasribi caueasamalignis.SoIet enimnuri-
72o Marfilij Picini
quam qui femellmiit ignofcere. Ignofce,
quEfoJibcnterme&ipfeteafflietes, & ille
‘iterum , ircrumque te Itedar. Mala ilium
neceflariofiia manent. Nihil enim relin¬
quit , vel fortuna intachim, vel fortuna il-
lafum,vel Deus innkum.
Multum errat qui aggreditur multa.
M ARSILIVS FICINVS
homini curiofo & nego-
tiofo, S. D.
V ideo te , 6 amice , follicitum pluf-
quam vellem', nequetua negotiafo-
■lum, verum etiam aliena tra&antem, quali
iam rite propria compolueris. Quoniam
lingulis pene momentis fallimur & erra¬
mus, nulla v cl ad confequendam tranquil¬
litatem,vel ad deuitandos errores via com¬
modior , quam pauca & egregia cogitare,
pauciora ele&aq; loqui, agere pauciffima,
Scilla quidem tampoffibilia quam hone-
fta..Multum errant atque laborant, qui
multa cogitando, vel loquendo, vel agen¬
do aggrediuntur , plurimum autem qui
plura loquuntur , & agunt quim cogita-
Nunquam fatis facit arti, is cuifimper
artificium fatisfacit.
MARSI L I V S FICINVS
artifici vano, S. D.
Atisfacittibiquamplurimum, 6 iners
Jjnimiu artifexiquicquid aut dixeris,aut
feceris. Vis ne bona venia caufam tibi di¬
cam? Quia fcilicet non plus aliquid forte
mens capit tua, quam lingua manufveex-
prefferint. 6 quam pufilla mens,cui lingua
manufve aquantur ! Profecto vbicunque
mens,vt par eftdnftrumenta (uperat & ma¬
teriam , nunquam opus fatisfacit opifici,
nunquam vero fatisfacit arti is cui fem-
per artificium fatisfacit.
Vnicus vitet cufios,amorfed vt ameris,ama.
MARSILIVS F ICI NVS
homini imperium affectanti,
S. D.
T TIs ne tutus rccumfque viuere! Caue
V timeant te homines nimium, vel tibi
proruis inuideant. Tot nobis hoftes funr,
quot timent,& quot inuident.Multos me¬
tuat oportet quem metuunt multi, quam-
plurimis quoque femit, cui plurima fer-
niunt, fiibditus quilibetferuit vni, Domi¬
nus omnibus. Vnus eft vita cufros, amor,
fed vt ameris, ama.
Crauis quidem videtur iaclura pecuniarem,
hominum vero grauifsima.
MAR S ILI VS F IC INVS
Andreze Cambino, compatri
optimo, S. D.
Q Vidnam mirabile eft in amore ? non
redamari.Quidiimpium ?propter fe
amare , quod eft alterius gratia diligcn-
dum,atque contra, ob aliud diligcrequod
luiipfius gratia eft amandum. Quid turpifi
fimum f Odifle quem amaueras. In hoc
valde delinquimus , quod cum catteta
quamuis leuia, nonnifi graui caufa com-
pulfi rehnquimns, amicum tamen thefau-
rumprctiofiflimum fatpe leuiflima quaque
caufa indudti & deferimus, & infequimur.
Iubet Pythagoras ne facile amicum qua-
uis de caufa amittamus, imo feramus quo¬
ad pofiumusjpofiumus autem donec relin¬
quere omnino inuiti cogamur. Granis qui¬
dem videtur iaftura pecuniarum, homi¬
num vero grauiffima. Nihil in rebus hu¬
manis vel rarius acquiritur, vel pretiofius
poffidemr, vel infelicius periculofiufque
amittit,quam amicus.
Varum illi credendum ejl, qui nimis
MARSILIVS FICINVS
Francifco Saluiato, Archiepifcopo
Pifano, S. D.
P Ater verandejquatris, quarenonnul-
lisqu: apud nos verfantur parum cre-
dam ? Qua hi, venerande pater, nimis
credunt. Diuerfa valde in hoc eft diligen¬
di ratio atque confidendi,quod facile qui¬
dem hunc amamus multum , qui facile
multum amat. Vix autem fidem huic adhi¬
bemus , qui cuiuisvel homini, veliudicio
propere pradht fidem. Quemadmodum
ocyus cadit, qui mouetur ocyus, ficfacilc
fallitur,qui credit facile. Sed quam te¬
merarium & periculofiim eft,lubit6 vd cu-
iuflibut authoritati atque verbis, vd tenui
cuidam iudicio nimis credere,tampericu-
lofum irrationabileque videtur probabi¬
lem rationem abfque certiore alia ratione
refpuere.Tam denique impium,nefarium,
miferabile, nolle abicue rationis alfertio
ne credere Deo. Deus fiquidem ipfa ra¬
do eft , nihil aurem opus effe videtur ra¬
tione alia, qua ipfi rationi prorfus aflen-
De
 Epiftolarum Liber
Desciti.
MARS ILI VS FICINVS
Cberubino Quarqualioviro dodiffi-
mo, S. D.
IV. ?2l
per cum dignitate mifcere. Serui, exifti-
mare vitam fuam effe domini, atque ratio¬
nem domini-rile fuam. Mariti, vxoreffi
quafi corpusfuumfenfumquediligcre, ac
difigentiffimeducere.Vxoris, prudentem

E maritum fuumveluti fuum animum ratio¬

Tfi nonnunquam minus fortafle offi- nemque honorare, atouc libentiffime fc-
tiofiis (um quam deceat, quemadmo¬ qui. Patris familias, filios colere,quafi pro¬
dum folent qui Philofophii ftudiis occu¬ prii viti propagines, atque optimo luo
pantur, nequeo tamen in prifentia mc exemplo regere tanquam membra. Filio¬
continere,quin ad virum omnium offido- rum genitorem fcqui quafi radicem atque
fiffimum aliquid de offido fcribam.Si qua- caput,& t2nquam Deum alterum venera¬
tum ipfc in agendo, tantum ego in di/pu¬ ri. Fratris, erga fratrem ceu fere alterum
tando efleniofEciofiis, neque Panetij fub- affici. Conlanguineorum, fe inuicem tan¬
tilicas, hacin re, neque copia Ciceronis quam eiufdem corporis membra diligere.
delideratetur. Agam igitur pingui Miner- Affinium, vt meminerint fe lege quafi na¬
ua, quandoquidem nunc aliter nequeo. tura quadam ita effe coniunftos, vtrem,
Atque vt officio meo aliquando fungar, operamquefuam communicare fibi inui-
ad amicum omnium officiuliffimum , om¬ cemdebeant Amicorum, communi in¬
nium officia mittam. Officium eft aerio ter feconfilio quaerere verum, communi
vnius cuiufqtie propria, decomm hone- auxilio fequi bonum.Magiftri.dofirina &
ftumqueferuans, proutresperfbna,locus, bonitatefuadifcipulum doctumatquebo-
tempufque poftulat. Sacerdotis virtus & num quafi mentis fui filium procreare.
officium,eft lapientia quidam pietate fer- Cupio,filiccret,moneremagiftros ne o-
uens, & pictas lapientia lucens. bliuifcantur, Ariftotelem in diuinum Pla¬
Principis, circumfpedfa prouidentia, iu- tonem recalcitrafle.Difcipuh, pricepto.
ftitia demens, fublimitas humilis, humili- rem honorare tanquam intelhgcntii pa¬
tafque (ublimis. Magiftratus, meminiffe trem. Cauere tamen ne magiftri vicia la¬
fenen dominum effe legis, fed miniftru, tenter imbibat. Iurifconfulci, vt omnium
tutoremque publicum duitatis, priterea grauiffimus fit, atque fciat, qui facram a-
k i Deo dum ipfe homines iudicat judica¬ dulterat legem, ceu facrilegum feueriori
ti. Priuati, tamlibentermagiftratuum pa¬ cenfura plectendum effe quam qui num¬
rere mandatis, vt non legis ncceffitate mos. Medici, cogitare quando igrotan-
compulfus, fed propria voluntate videatur tesadit,agi de vita, vt nihilfine ratione
iddudus, Ciuis, fiuc magiftratus fit, fiue tentare audeat, nihil fine confilio Orato¬
priuatus, officium eft, tam diligens publid ris, qup aliis fuafurus eft, fibi iam ipfi per-
cura, quam ingens amor proprii. Equitis, fuafiffe.Poeti, vt naturam morefquepin-
fortitudo quidem in bello, in pace vero gere valeat, vtrumque vidiffe.Mufici, in
magnificentia. Mercatoris, veridica fide fono gratiam cantus,in cantufermonis
atque diligentia externis alimentis alere elegantiam imitari. Meminiffe etiam,mo-
duitatem atquefeipfum. Opificis, alimen- tusanimi, multo magis oportere confo-
taamercatoreacceptaiufte fingulis dui¬ nantes effe quam voces. Inconcinnus
tatis digerere membris. Mercatores & ar¬ enim alienufque a mufis eft muficus ,
tifices atque alii, ita pecunias quaerant, vt cui dum confonat vox lyraque , mens
nemini [noceant. Nam quicquid a malo idiifonat. Iubet Dauid Mercuriufque,
furgit, in malum denique recidit. Ita fer- quandoquidem Deo mouente canimus,
uent vt neque videantur fruftra, neque canamus & Deum. Philofbphus, diuina
feruandi lolum gratia cuifiuiffe. Sic ex¬ quirat diligentius, vt fruatur, perferute-
pendant, vt diu poffint expendere ,ataue tur& naturalia, vtvtatur. Adfit humanis
honefte.& vtiliter expendifle probentur. non interfit, Philofbphus Angularis vt pro
Agricolae, de agriculturi opportunitate patria non vera fubeat viti diferimen a
confidere aerem & agricolas feniores. Platone & Ariftippo non cogitur, quod
Przterea tanta cum fide liberalitatcque quidemmihiquoqueimbplacet,quiaPhi- ,
ho fpitibus luis agri fructus offerre, quanto lofophus inuita & contrarenitente duita¬
illi cum fcenore illos reddit ager. te in quanafciturfitPhilofbphuSjCcclique
Dominilegi rationiqueferuire.quo pof- filius eft, non tem. Adde quod omnino
fitferuis legitime & rationabiliter domi¬ impium milerumquevidetur, virum om¬
nari. Confideraretam feruum, quam do¬ nia videntem pro falure czcorum.quifor-
minum hominem dic -Humanitatem lem- tefalui efiemmquam poffimt, amittere.
PPp
722 Marmii Ficini
Vir, caneat ne vEo pado muliebris fit.
Mulier ftudeat vt quodammodo fit virilis,
maximevero pudica. Quantum enim vi¬
rum magnanimitas decet, tantum pudici-
tia mulierem. Senex, videat ne puerilis fit
recordeturiuuenemfefuiffe. Adolcfcens,
curet vt fit fimilis, credat fe polle fenefce-
re, feniores honoret. Indigena: officinm
eft, patriam vt patris patrem matrifque
tnatrem colere, & quando cum peregrinis
aliquid eftagendum, fe quandoque pere¬
grinaturum exiftimare. Incola: & pere¬
grini, fcirefefolum effe, honorare om¬
nes, aliena vix attingere, non tractare.
Tortunatus, fciat bona fortuna, foli bono
effe bona,acfereno agri fucced ere pluuias.
Infortunatus, cogitet mala fortunas, foli
malo effe mala, ac pofl dies pluuios fere-
rsos expedet. Videmus enim Ver arbori¬
bus folia reddere, qua abftulit hyems.Ho-
mo, confidereq cum nunquam in terrenis
^contentus viuere poffit, fe coeli quidem ci-
uem effe,incolam vero terra;, vt annita-
tur,nihil cogitare,vel loqui,velagere,quod
minus decere videatur coeleftis patria
Nunquam ad infima cadit, qui confli tutus in
fummo dr acute & clementer prefi
ficit infima.
MARSILIVS FICINVS
Iacobo Cardinali Papienfi.
D VmEpiftolam quandam de officiis
philofophicamadCherubinum no-
ftrum Quarqualium foriberem, Cherubi-
nusipfe vir apprime officiofus mihi fupra
caput aftitit improuifus. Ecce nuncius fa-
lutaris, venerande pater , Marfilium fa¬
cto nomine tuo iubet iterum iterumque
faluere.Nuncius tuus hodienos tam bonis
aufpiciisfalutauit, vt non modo futuram
nunciaueritfalutem, &dcderit. Salue igi¬
tur 6 mea falus, falue femper fbb fempiter-
no authore falutis Deo.Videris tu quidem
mihi & oculis Argum, & Lyncem vifu,
(vt ita dixerim; fuperarc, qui tam fublimis
ipfe, tam procul Marfilium profpexeris,
tam humilem tam pufiilum.Vtinam,vene¬
rande pater, vt clare ipfe cernis, ita me
quoque clarum videres. Sic ego tam eun¬
dis notus effem quam eunda tibi nota.
Sedvtdarumme&ipfe&quiuis alius vi-
deat,refpiceprecorpropitius, vtcoepifti.
Siquidem tradunt Aftrologi, benigno
quodam aftri falutaris afpedu fortunatos
nafei homines & claros euadere. Quid au¬
tem beneficio tanto gratia: referam: aliud
in praffentia nihil habee,nifi vtpoft officia
fingulorum a me gradatim pro ingenij fi:
cultatc deferipta hoc adiiciam. MarSj
quoque Ficini officium eft, Papierifea
Cardinalem tanquam gratiarum tenmlu
ardenter amare, tanquam Mufarum fon¬
tem fingulariter venerari. Atque ego hoc
vno officio fundus, ita demum officia rnc
officiofiffime tradauiffe putabo. Proinde
fi quid ab excelfo de infimo hoc homun¬
culo vnquam audire potueris, bocvnum,
vtarbitor,audifli maxime quodinhocma-
ximum, Marfilium fcilicetFicinum effe an-
tiquiffimum Medica» domus alumnum.
Ergo Medices vtrique Caflor & Pollux
patroni mci,fupplicitcrmetibi commen¬
dat. Atque exiftimant dum Papienfi com-
mendatus fum, effe me magnis, probis,
dodisomnibus commendatum. vm.Fe-
bruarij. m. cccc. ixxvi.
Commendatfetibi ChriftophorusLan-
dimus nofter , vir dodrina bonitateque
fingularis.
' ‘Facilitatem vitij vitafequitur difficultasfifi
(unitatem •virtutis-vita facilitas.
Marfilius FicinusPetro Nero viro
candidiffimo.
Q Vanto difficilius cena ratione ince¬
dere quam cafu vagari, afeendere
quam defeendere, aggijpdinoiia, quam
confueta tradare, attingere folum pun-
durn circuli me dium, quam in reliqua
qualibet eius pun da, quae innumerabilia
funt,incurrere,- fcopum ipfum, id eft, fi-
gnum,fagitta percutere,quam qua circun-
ftant, tramitem fulcumque feruarequam
hincatque inde praeuaricari, redum exa-
muffim tenere quam dilabi in obliquum,-
tanto difficilius eft rede agere quam de¬
linquere, bonum effe quam malum. Cu¬
ius quidem rei inditium eft, quod quotidie
omnes erramus, raro autem & pauci ho.
nefteiufteque agimus. Vermntamen tan¬
tae huievirtutis difficultati duo rependit di-
uina lex beneficia.Primum, quod vinutes
ita inuicem conneduntur, vt qui vnam
confequitur, aflequatur & omnes. Vitia
vero contra, ita inter fe repugnantia funt,
vt nequeant eunda eidem fimul ineffe.
Quo enim pado quis auarus fimul effe
poteft&prodigus?aut audatior & timi-
dior?Secundum,quodprimumillam naf
centis virtutis difficultatem, fumma qui¬
dam fequitur vitae facilitas atque voluptas;
ac breue certamen przmium fempiter-
num. Vitij vero facilitatem, mox ritz mi-
ferabilis difficultas fequitur,dolorqueper-
petuus. Hinc illud Pythagori fymbo-
lum. Animal cauda nigra ne tangas.
 Epiftolarum Liber III.
hoc eft, fugito vitium, cni mentisnigre¬
do fuccedit & voluntatis artiero. Vale
candidiflime Nere. Atque poftquam &
difficultate virtutem virtute facilitatem
vita iam es confccutns,vtinde feHdtatem
adipiicaris, memento tam arduum efie
ramque laboriofum ex vafto vitiorum prte-
cipitio reuocare gradus luperalque euade-
re ad auras, vt n emo huc aicendere valeat,
nifi quem tequus amauk Iupiter, atque in¬
de ardens euexit ad aethera virtus.
Sicut pulchritudo naturi gignit eruerem, Jic
amer opinione regeneret pulchri-
MARSILIVS FICINVS
Iacobo Cardinali Papienli fupplici-
terfc commendat.
Q Vo momento Cherubinus Quar-
qualiusmefuperioribus diebus tuo
nonunc lalutauit, eodem pene noftra illa
ad te volauit Epiftola. Ardentiffimus enim
cordis affebtus repente nominis tui radiis
flammilque acceniiis , manum prius me¬
am impulit ad feribendum , quam quid
potiifimum Icripturuseffem mens mihi di-
dfaret. Vt nihil mirum fit,fi quas celerrime
fcripfimus, leuillima videantur. Alia qui¬
dem natura, alia orationis eft ratio , nem¬
pe natura quo leuior, eo eft & velocior,
oratio vero contra, quo velocior, eo le¬
uior. Verum memineris, venerande pa¬
ter, (fcio quid loquar ) te nuper a me Epi-
ftolam accepifle, non confili; filiam, fed a-
moris. Cum vero te non lateat, haud ali¬
ter accipienda effe qualibet quam mittan¬
tur, non tam confilio quam amore illam,
vt arbitror, accepifti. Prafertiin cum tu
eam ab initio ingenti quodam erga mea-
morc creaueris. Aqua genuit pifces,
aqua capit. Planta eodem adolefcit quo
pullulauit humore. Amore nata eft iam
pridem nobis Epiftola, amor eam tuus qui
& creauit amplectitur, amplectendo miri-
ficefouet, fouendo fibiipferegeneratpul-
chram. Sane ficut pulchritudo natura gi¬
gnit amorem, fic amor opinione vidffim
reuera pulchritudinem. A t vero quonam
pacto, Marfili, putas amore pojius quam
confilio ab eo viro qui ipfum, f vt ita di¬
cam, ) eft confilium, tualegir Quia videli¬
cet fi confilium ille ipfum eft , rurius eftip-
fc amor. Quantum ergo qus fibi offerun¬
tur, radiis mentis introfpkit, t2nrum eor-
disvndiquepenetratflammis, quam acri-
tcracutequefentit, tam fuauiter & beni¬
gne femper interpretatur.
723
Quemadmodum frigus tenebras comi¬
tatur, ita calor fequitur vbique lumen.
R urlus, ita calorem acri circunfulum lapo-
re dulcedo. Apud naturam calore perfe-
dtum dulcedo fuperar acrimoniam, penes
perfectum virtute virum ,ccnluram indul¬
gentia fuperat. Salue igitur Confilium
meum. Salueiterum meus amor. Tu pre¬
cor Marfiliotuo libenter, (vbi opus fuerit,)
confule. Vbique tuum ama. Marfilius tc
tanquam eraculum in rebus grauioribus
confidet. In lingulis Venerabitur, nono
Februari;, m. cccclxxvi.
Pios pia decent.
MARSILIVS FICINVS
NaldoNaldioPoetae, S. D.
E T fi vetus nihil dare illi polium, cui
iamdiu vna roecum mea omnia dedi,
nouumtamen nunc tibi dono munulcii-
lum, hoc autem eft volumen a me nuper
depiafidecompofitum.Non quod exifti-
mem vel piis huic opus elfe Verbis, qui piis
abundat operibus, vel huiulmodi mea fi¬
de, ei viro qui Icientia pollet. Sed ne vbi
de fide pietateque diflero minus ipfe fidus
piufquevidear, fiminus interim pii ac fi¬
di amici meminero.ixiiilFebruari;, u.
MARSILIVS FICINVS
& 1 oannes Gaualcantcs A merigo
Corfino literis & moribus cr-
natilfimo, S. D.
M ittimus ad te, amice nofter, fide fi¬
delior, noftrum de pia fide volu¬
men. Non quod arbitremur eum virum
qiii fideipfa charitateque excellit huiuf-
modi dilputationibus indigere, fed vt in
hoc libro tanquam ipeculo quodam pul¬
cherrimum fidei tuse charitatifque vultum
iucundiffime lpeculeris. .
Si perjpicui cerneremus quam turpis & quam
ager Jit prauus animus , non
MARSILIVS- FICINVS
Iuliano Medici viro Magnani¬
mo, S. D.
M Eminifti,Iuliane dulciftime, duni
vna prateritanocte vigilarem- cafii
quodam in hseverbanos incsdifte, quam
PPp i;
7H Marfiiij Ficini
^urpsfitnnecoma caput, cnam turpis fi¬
ne barba vultus. Hinc paulo poft orta mi¬
hi eft declamatiuncula quadam ,vt aiunt,
quadragefimalis his ferfitan diebus ac¬
commodata , qua vtinam tantum tibi
compta barbataquevideatur,quantumip-
femihivideris&intus&in cute pulcher,
quantodeformior eft deformitas in vultu
quam in manu, ac morbus in praecordiis
peftiIentior,quam in pedibus, tanto tur¬
pitudo agritudoque in animis impiorum
flagitiolbrumque hominum abominabi¬
lior atque tetrior eft, quamvniuerfa cun-
- diorum corporum deformitas atque pe-
ftis. Si v-el oculis cernere vel animo pror-
fiis excogitare pollemus fordidam & hor¬
rendam improba mentis'effigiem, certe
raro admodum&leuiter peccaremus, ni-
hilque longius fugeremus, quam mate
- mentis afpedum. Eadem pene eft pulchri¬
tudinis animiad corporis pulchritudinem
comparatio. Nam illa quidem fivelpa-
rumper oculis aut animo cerneretur, mul¬
to blandius alliceret, rapacius raperet, ve¬
hementius oblediaret felices amantes,
quam lingularis corporis fpecies perditos
& mi (eros amatores. Cur fapientes tem¬
plo Apollinis infcripferunt,Nofce te ip-
fum , riifivt puram fufpiciasmenicm,tan-
quam veri Phoebi, id eft, fupercoeleftis
Solisradium fempiternum, nube corporis
circunfufum,agnofcafque & fulgorem nu¬
bis a radio, & radij fplendorem a Sole
pendere. Vt corpus quidem laudes in ani¬
mo, animum autem honores in corpore.
Rurfus animum diligas colafque in Deo.
Deum ames quidem & venereris in ani¬
mo, mireris autem St ftupeas in feipfo.
Cum dux & magifter nofter Aurelius
Auguftinusnouiflet fe ipfum & in feipfo
Deum,fic protinus exclamauit: Sero te
amaui pulchritudo tam antiqua,& tam no¬
na, fero te amaui.
Nihilturpius illo, apud. qmm prater Ani¬
mum pulchra funt omnia .
MARSILI V S FICINVS
Hominum generi , S. D.
£~tl quis agricola non folum fine vlla
^mercedc, verum etiam cum maximo
fui damno alienos quidem agros colat,
proprios autem negbgat, abfque dubio
ftultiffimus & miferrimus ab omnibus iu-
dicabitur. Ergo dementes nimium funt il-
te mentes&mifer«, qua omnem inhoc
pus atque externa quam optime ornarif-
fimequelehabeant, vt autem honzipi
ornataque fint, penitus negligunt, 0
quam malus efthomo, cui canis & equas
melior eft quam animus, 6 quam defor¬
mis , cui calceus, quantum in fc eft, pul¬
chrior eft quam animus. Nihil huic reue-
rabonum eft, vel pulchrum, apud quem
cundta prater ipfum,id eft, praterani¬
mum. bona videntur & pulchra. Si huius
ornatiflimas ades Philofophus aliquis Cy¬
nicus ingrediatur ac neccffitare quadam
expuere compellatur, certe in eius faciem
excreabit, quia videlicet lingula ibi mun¬
da ornataque videat prater ipfum. Nihil
pauperius &inanius illo cuius horta qui¬
dem plena funt, animus vero vacuus. So-
Iemus.illos qui extra mentem politi fint,
appellare dementes. Quo autem pario in
dem ente fit animus, qui iamdudum eft in
patinis,non intelligo. Dicprecor, omens
infelix,quam alienorum curiofa, tamne-
gligens propriorum,dic, inquam, cuinam
hominum cunriafana funt, nili fanor Cur
igitur extra te demens tam anxie huc&
illuc oberras, atque tantum & tam fruftra
laboras ? Da operam vt bona pulchraque
fis, fubko tibi bona & pulchra funt omnia.
At vero ita demum quod iubeo perages,
fi tam cupis te bonam pulchramque eua-
dere,quam affedas minima quaque fup-
pellectiliaefTeoptima, ornatillimaqneri¬
deri Si dum corpus pafeimus & canes &
aues, hominem ipfum interim, id eft, ani¬
mum, perire fame non lineremus, certe
tam quifque contentus plenufque rideret
quam nunc nemo contentus. Nuncvero
cui mirum fit, fi nunquam impletur ani¬
mus, fi femper affligitur ?qui deferit femer-
ipfum ,cui folum id cura: eft, vt beftiam
luam impleat, qus continue fit in ipfafa-
turitate voracior, atque contra Dominum
luum negligentia eius «furientem penitus
& exanguem, fieuior&robuftior.
Malis quidem bona fortuna mala eft. Senis
autem mala fortuna bona.
MARSILIVS FICINVS
Florentinus Bernardo Bembo
Veneto equiti clarifli-
mo, S. D.
D ic mihi vir conflans, quam ob cau-
fam fortuna odit quidem ac depri¬
mit pe quem mwito populus amat, con¬
tra vero amacatq,- extollit fzpius,quem iu-
re quodam populus odit ? An forte quia
fortuna non folum rationi oppofira efk
 Epiflolarum Liber III.
fed etiam ab ipfonmcdi initio inimica eft
populo. Vnde populus fcmpcr infortuna¬
tus* & mifer. Forte etiam eft ambiriola.
Atque vt non virtuti bominumue generi,
led ipiifbli maximum quoduis facinus ad-
fcribatur, quem homines quam plurimi iu-
redepreflum volunt, miris modis extollit,
quem veto (ixblimem deprimit in profun¬
dum . Quid fi cica fit, vt aiunt, zmulaue
naturzr Natura fiqoidem inftituit vt prius
unquam animal viuas quam unquam ho¬
mo, lentis enim antea quam intelligas.
Fortuna fiquidcm magnum affectat homi¬
nem facere, ingentem prius facit beftiam
vcnenolb faftidio turgidam. Vnde & in¬
genio & vultu tyrannus nafcitur prius
quam tyrannide potiatur. Hi prztcr di¬
gnitatem in digniutibus copftituti, fa¬
ciunt vt dignitates ipfz viterius probis ho¬
minibus non lint dignz. Faciunt etiam vt
interdum neque diuinaprouidcntia mun¬
dum, neque humana prudentia genus hu¬
manum agi, fed cafu, credatur. Verum
contra omnem fortunz fauorem, repen¬
te ad imum e fummo faftigio deiicit. A-
lios contra malignum fortunz impetum
euehit mirabiliter in excelfum.Si quos au¬
tem veliuperbos ftare diu, vel humanos
ad tempus cadere finit, permittit etiam vt
& illi tam dciefta miferaque mente fint,
quam alta fottc,&ifti tam excelfa mente
quam humili & abie&a fortuna. Malis qui¬
dem bona fortuna fit mala, bonis autem
mala fortuna bona. Equidem fi mihi dare-
turoptio, Hercules effe mallem quam Sar¬
danapalus. Quot alter monftra przmebar,
tot alter monftris opprimebatur, alter fu-
peratis fetis Deuseuafit, alter fuperatus a
feris, fadus eft fera deterior atque mi fe¬
rior. Vbi lapientia: plurimam, minima o-
pus eft forte, vbi minimum lapientiz ,lors
plurima dominatur. Et fi interdum fortu¬
na lapientia: iungitur, non tamen fimul
vtraque regnat. A ut enim nullo padto lors
rationi coniungitur, aut feruit. Quamo-
brem fors probis inuida viris, totis obfiftit
viribus, ne proba vfquam ratio regnet, vt-
potc quz illa regnante fit & gloriam &
imperium amiflura. Szpe lors dotar mul¬
tum, quem parum natura virtufue dotauit.
Neque ditat facile quem natura virtulue
ditauit.Sunt certis feculis magni quida po-
tentefque viri, quafi humani quidam dij
hominefque diurni, led Phoenicibus ra¬
riores , quos no fortuna facit, led diuina
prouidentia magnos. Hi certo indicio dif-
cernuntur. Tajes enim funt vt profperi-
tatis fuz forti quidem tribuant nrliil, hn-
manz quoque virtuti minimum quid¬
dam , virtuti autem diuina: quam pluri¬
mum. Tantumque vultu erga omnes fint
humani, quantum luper omnes mente di-
uini. Si vbi eftinfiario non eft lanitas,cer-
tcnnllus inflatus non infimus, nullus infa-
nus profanufque nonferinus, nullus diui-
nus,non humanus, nemo humaniflimus
nondininus. Vir certe diuinus non vult
fortunam fibi ducem,czca enim eftfepe-
quecalu cadit. Non gaudet fortunz pro-,
miliis, infida enim eft vel fuis quos przter
dignitatem ad fummum dignitatis cul¬
men euexit. Nempe inter fummum at¬
que imum reciproco gaudetludo, acvici-
bus delectatur alternis. Non timet etiam
fortunz minas , vana enim eft. Neque
magis poteft in nobis quicquam, quam
nospoflevelimus, quando tc facimus for-
tunaDeamcccloque locamus, Nemomi-
ferior illo qui veram felicitatem collocat
in fonuna. Nemo felicior quam qui for¬
tuitam prolperitatem reuera felicem efle
non iudicat. Qui vel ridiculum fortunz
fletum vnacum Democrito ridet, vel fle¬
bilem eiuldem rifum cum Heraclito de¬
flet, prudens ab Hippocrate cenfetur. Qui'
puerilem fortunz ludum cum Socrate cal¬
cat, fapiens & diuinus ab Apolline indi¬
catur. Denique qui cum jEneain rebus
durataduerfis, folus cum Alnea rebus fe
feruatfecundis, ferenos poft pluuiam fuf-
picit dies, ae tandem optata potitur I talia.
Igitur mi yEnea, necede malis,fed contra
audentiorito.Quicquid igitur, fuperanda
omnis fortuna ferendo. Vale Iztior mi
rEnea.Totenim aliquando bpnis gaude¬
bis in portu lecurus, quot mari fottiier lu-
perafti procellas.
MARSI L IV S FICINVS
Laurentio Medici viro Magna¬
nimo, S. D.
S I tibi nunc quadragefimalem decla¬
matiunculam quaridam recitauero,
Laurenti, quam hac aurora mea mihi'
mens dec!amauit,en quid erit pretij ? For-
fican vt tantum tibi meis ineptiis rifum in
przfenria moueam , quantum declama¬
tores apriffimivulgolachrymashis diebus
exeeuriunr. Recitabo tamen,vt mihi quide
videorLaurenri.Scio enim infignempie¬
tate virum,quauisfortepietatis verba non-
nunquam quodamodo ridere poflit, pie¬
tate tamen ipfireuera deridcie non polle.
PPp iij
yi6 Marfilij Ficim
Qui firrt, Marfili, vinum, fitim, vtvi¬
des, extinguit vino. Atque magis fi duas
hauferit pateras quam fivnam. Huic iifia-
go vini vel videnti vel cogitanti incitatj
nonfedat fitim. Imaginis enim eft allice¬
re, fubllantiz pafcere. Tantum igitur ima¬
go vini alit fitim, quantum vinum ipfum a-
Et hdmincm fitibundum. Quod quidem
p oena nobis indicat Tatali, imo vero poe¬
na noftra nobis, T antali enim fumus om¬
nes. Sitimus quidem bona omnes vera,
omnes infbmniabibimus. Dum vero leta¬
lis lethei fluminis vndas faucibus plenis
Tngurgitamus, interea vmbratilem quan-
dam nectaris &Ambrofiz guftulam lum¬
inis labris fere iam lambimus. Vnde rnife-
ros continuo Tantalos firis exurit anhela.
Si qualia mens capit, talibus potiremur ?
certe potiundo vel omnino vel maxim a ex
parte aliquando animus impleretur. Quo¬
niam vero quanto magis mortalibus vbi-
que potimur, tanto magisanimi appetitus
aecenditur/atis conflat m ente non mor¬
talia , qua ztern orum imagines funt, fed
aeterna requirere. Ideoaue aeternam efle
hbn caducam,quandoquidem verum cius
alimentum eft eternum. Ergo in corpore
caduco dormitat penitus & a?grota:,in
hoc per lenfns infomnia bibens fitim alit
bibendo non fieipfam./Egra quoque prop¬
ter affectus quiefrit rnifera hufquam. fed
\Fruftrapaffim inquieta vagatur. Vbi mol¬
liter iacere confidit, alte cadit, vbi Medi¬
cinam (peratfalubriorem,venenum bau1
iitpeftilentius. O mileram mortalium for¬
tem miferia ipfa miferiorem. Quonam mi-
felli confugiemus ? Certe mifquam nili ab
infimis refugiamus ad fumma nifi ad illa
qua: nufquam fugiunt fugiamus. Quid igi¬
tur eft agendum? vtbene & vigilemus &
valeamus? Vita nobis prorfus in contra¬
rium conuertenda. Dedifcenda quz vul¬
go didicimus, quibus difcendis nos igfos
hadtenus ignorauimus.Dilcenda quae prp-
termifimus, quibus ignoratis, nos ipfos
nolfenonpbflumus. Diligenda qua: ne-
gligimus, quae diligimus, negligenda, fe¬
renda qua fugimus, qua fequimur fugien¬
da. Flendus eft nobis fortuna riliis, fleta
quoque fortuna ridendus. Sic enim nos
neque vulgi lordes coinquinabunt, neque
velimmortalium incurialadet vel morta¬
lium curiofitas cruciabit. Neque profter-
net mollities, voluptaliie diflbluet. Neque
fortuna vel profpera illaqueabit, vel ad-
uerla necabit. Sed quam purgati erimus,
tam forem', quam fereni erimus, tam lu¬
centes. Tune primum verarum euadimds
pleni formarum, cnm primum vacui fuci¬
niorem. " -
2ion cortex nutrit,fed medulla.
marsilivs ficin vs
Doomino Francifco GuafScfiio viro
- clariilimo fe commendat.
D Onotibi religionem noftram, reb-
giofi pignus amoris. Non vt infigne
pietate virum inftruam ad pietatem,fed
quia vno hoc munere puto magis quam
eundis difputationibus meisipfimepicta-
ri fatisfa&urum. Si forte noftra hac reli¬
gio tibi videbitur pauperrima, memento
Chriftianam religione in paupertate fui fi
fe fundatam. Memento prztcrea, apud
nos non expreflores librorum eife, fed op-
preffbres. Verum qualifeunque fit, quan¬
doquidem nihil eft in re amata, quod a-
manti non placeat, amatori fuo Guafco-
nio fatis formofa diuefque videbitur, xx.
Maij. m. cccc. lxxyi. Florenda.
Sjmyetiera futit bona., quo maior i' ■
frnt eo etiam meliora.
MARSILIVSFICINVS
Laurentio Bonincontro Afttonomo
& Poeta:, S. D.
D ici non pollet quanta in legendis
tuis literis voluptate affe&us fuerim,
dariflimeLaurenti. In iis autemnihile-
quidem minus accufo, quam quodipfe
magis excufas. Verum quid dixi modo,
mi Laurenti ? Imo vero accufo nihil, vbi
mihi fingulafummoperepjacent. Ergovt
re&ius loquar, nihil in tuis literis mihi pla¬
cet magis, quam quod tu maxime fufpica-
ris mihi minus fone placere. Prolixitatem,
inquam amice tuam, imo fobrietatem.
ojiae enim rcuera funt bona quo maiora
funt, eo edam meliora. Defers ad nosiu-
diciuin inter numina tria grauiflimum,in-
terprouidentian? videlicet, & fatum&Ii-
bettatem. Audifti ad Paridem quondam
iudirium inter tres Deas fuilfe delatum.
Ego autem difcrimine tanto offendere
numinanolim. Manet alta menterepcftu
iudidum Paradis fpretzque ini uria ferm?.
Fone vero nihil amplius fupereft pericli.
Viderisipfe cautiflSmamdeiistuliffefen-
tendam. Non enim inepte , vt nonnulli
confueuernnt, feiunxifti numina, fed in¬
tricem aptiflime coniunxifti. Sentendam
vero tuam latius in libro die Aftrolcgis
confirmamus.
 Epiftolarum Liber III.
:; n f effiat fUtres in ea re inurunt firmiter
csfulari , qua iffia at fi mutabilis fi
atque iiucrja.
M ARSI L-f V,5 FICINVS
Lodcrio Neronio conphilolo-
pho, S. D.
A wplcdor equidem lummo 'quodam
gaudio dodas, Locteri, piafquc li¬
bras tuas, in parte prafertim vfci tu me in
eo bono quod eunda complectitur beni¬
gne complecteris. Legifti fepenumero
Peripateticum illud: Quacunque cuidam
tertio eadem funt, inuicem quoque funt
cadem.Hoc autemtunclolum mihi vide¬
tur impleri, cum tertium illud libi met eft
penitus idem,hoc eft indiuiduum fimplex-
que St permanens. Alioquin non poflet
qua ad ipfiim recurrunt copulare inuicem
prorfus atquefirmare. Sed manifefto ex¬
plicemus exemplo quod volumus. Lines
quam diu in centro indiuiduo& immobi¬
li permanent, lingula: tum in fe iplis indi-
uiduaimmobilefqueconfiftunt, tum in¬
ter fe inuicem vel eaedem penitus vel cou-
iunda. Atcumaccntro ad circumferen¬
tiam diuiduam & mobilem incxplicantur,
magis gradatim magifque tum linguis in
feipfisdiuiiamutabikfque euadunt, tiim
inuicem difiunda reddunmr, quo fi vicif
fimabipfacircunfcrentiain centrum de¬
Iitatemque priorem recipere videbuntur.
In centro quidem Deum Jbn circunferen-
tia vero coelum & elementi, in lineis de¬
nique animas mentelqueconfiderare de¬
bemus; ergo quid falla quotidie vulgus be-
niuolcntia gloriatur : Hic quidem totus
iamdiu lum tuus, inquit, ifte viciffim fem-
per,inquit, tuus ero, illerurfus audet di¬
cere, egoac tu vnum prorfus idemque lu*
mus. O quam falli funt homines, quam fal¬
laces. Nempe dum ipla a flabili Dei vnita-
tc cadentes in mundi machinam mutabi¬
lem muitiplicemque, diuifibilemfefe pror¬
fus immergunt ,ideoque Habilitate vnita-
teq; in feipfis non retinent naturale, inte-
rim tamen quod-amilerc dementes, quod
miferi perdiderunt,ta impudenterqua im-
prudetcraliispollicentur Delinant igitur
profiteri,le inuicem mntua quada beniuo-
F I N I S.
/i?
lentia,idem prorfus & fieri & manere,qua
diu Stipfiin le qui dirigunt, non funt tales
quales aliis praftarefciadant - 8cin ea re
diligunt qua- etiam non eft talis , non col¬
ligit vnquam,ncn fiftit animos fibi ipfis &
aliis, nifivnirasipfafimpleximmobilifque
aternitas, qua maxime eunda complo¬
ditur, vtpote qua fu a funt maxime. In qua
4o te libenulfime complodor, mi Lo-
dcrijvicilfim bcnignilfime compleden-
Cufido magisfer[uadet"vel tacendo^quam (fi
cranio Mercurius (fi Phebus
iffi canendo.
MARSILIVS FICINVS
Dominico Gallcdo, S. D.
S I quantu amor in te Dominice meus,
me quotidie ftimulat ad feribendum,
tantum Mufa materia mihi fuppeditaret,
certe totiens noftro nomine iegeres,falue
Gallede quoties ipfc faluere defideras.
Quam vero iamdiu materiam nobis negat
inuidaMula, eam in prafcntia Ioannes
fuggeritCaualcantes, Mularum dulcis a-
lumnus. Hic tibi ob amicitiam noflram
multa ideo debere fatetur, quoniam ego
in te quondam,tariquam aritiquiore,prius
amando iplum, ardenter flabiliterque a-
mare didicerim. Quod fi quam magnus eft
meus amor, tam magna quandoque prae-
ftare valeret, tu quoque viciflimplurimum
Caualcanti debere cognofceres. Nempe
cum hic vbique nobis tui fimillimus aman-
tilliroufque occurrat, efficitur vt iri hoc a-
mando,amareDominieum non dedifea.
Ergo Caualcantis caufam tibi Deus ille
commendat, line quo neque prepere vn-
quam, neque prolpere quicquam alicubi
commendatur. Coelcftis Gallede, Cupi¬
do fepe quod ipfc ipfius miles fepius expe¬
riris , perfuadet antea quam luadeat. Per-
fuadet aurem multo vehementius vel ta¬
cendo, qua & orando Mercurius & Phoe¬
bus ipfc canendo. Quid mirum f Ifti fiqoi-
derii foris ad aures animi fores, verba vo¬
lantia fiindunt. Ille vero intus indelebiles
flagrantium cogitationum notas pracor-
^iis ipfis inurit. Sed .mitto poeta vobis
hpc amatoria.. Ad-caufam iplam venio
Ioanni noftro nobifque communem.
PPp mj
7*8
MARSILII FI CINI
FLORENTINI
EPISTOLARVM
LIBER
NEMO E ST CVl
qui videre jiofsit quot omne sintus & extra furiis agitamur.
Marfilius Ficinus Florentinus Laurenti Francifchio
Dominici filio , S. D.
Andauit difcipulis filis Py¬
thagoras , nec cerebrum
coruc comederent. Id
eft, neque cerebrum cogi¬
tationibus confumerent fu-
peruacuisj neque immoderatis curis vre-
rent.Siomnia fortuna contingunt, fru-
ftralaboraiit qui confidunt, quas pratter
rationem modis innumerabilibus acci¬
dunt, ctttarationedefinire penitus atque
difponere.Sifato cuncta perueniunt, in
ipfum fatum grauius incidunt, quicunque
ineuitabilem huius neceffitatem euitare
contendunt, addunt enim proprium fato
laborem.Deniquefiuefortuna res noftrae,
fiue fato prouenlre dicantur, diuina pro-
«identia irrationalem fortunam in ordi¬
nem ratione difponit, immite etiamfatum
ad bonum fuauiffiffle temperat, vt cuncta
his ordinata bonaque eueniant qui liben¬
ter cum diuina voluntate confentiunt.
His fblis interna confentiunt & externa,
careris autevtraque vbiq; difientiunt. Hi
foliquam necelfariafuntfaciunt volunta¬
ria, quae mala videntur bona. Quemad¬
modum pura mens vniuerfo gaudet bono,
fi c impura malis cunelis affligitur. Sicut lu¬
men maximum ad fe lumina cunela rapit,
fic maximum in terris malum ,id eft,homo
malus omnia ad fe vndique trahit mala.
Mulroqae plura fibi ipfe infert, quam acci-
piataliunde.Sicutinfatiabiles ad bonum
fumus, fic ferme.inlatiabilcs nefcio quo¬
IV.
POSSIT INVIDERE
modo fumus ad malum. Mala pndeniia
quidem non tam fehtimus quamaug»-
mus,pratterita vero repetimus, futurapre-
ripimus,fingimus nonfutura.Mitto quam
peruerfa mente res patiamur aduerias,
nonne profperitatefic abutimur, vtinfcli-
ciflima nohAfit ipfa felicitas : Externa,
rum rerum fucceffus nihilaliud eft quam
rationis& legis excelfus. Sanitas autem
corporis quidnam eft nobis nifimentis in-
fania : Forma quaque roburqne corporis
faepe animi deformitas fit atque-debilitas.
O quam deformes fumus, quoties in ifta
qua; Deusformofafacit ipfi deformes ir¬
ruimus. HeuquamingratiDeoboDorum
omnium largitori, quoties opera eius gu¬
bernationemque damnamus. Et quanto
magis bonis illius frugibus horrea nobis a-
bundant, tanto magis Ipinas loliumque &
intra nos producimus & domi forifquc fe¬
rimus. Et cum mala producamus feramuf-
que, miramur tamen fi quando indepef-
fima metimus, neque agriculturam, fed
aftraDeumue culpamus. Nemo eftigitur
cui poffit inuidere qui videre poflit quot
omnes intus&extra furiis agiramur. Dif¬
ficile dilcernas in patria quifnam inter a-
lios fit beatior , difficilius extra patriam
quis tniferior, aequa ferme ratio eft vtro-
bique, illic ad fummum finguli gaudent,
hic finguli dolemus ad fummum. Vt nifi
carcifimus omnino, videre hincperfpicue
debeamus, fementem noftram quando-
 Epipolarum Liber
quidem tim male fe habet in terris, non
terrenam effeled cceleftem, ccdeftefque
forans, fi re&e culta fuerit, produ&uram.
Cum rati ani & ccnfilisfatis fueris,cunctis
faisfcajfe putate.
MARSILIVS FICINVS
conphilofopho fuo.
T Vrbaris vt audio multum, quod qu*
intelligis cena te ratione feofledam-
nentur a multis. An iple tanti te facis Ami¬
ce, vt velis eos qui Deo non parcunt,ho¬
mini parcere? Quid pulchrius mcliufque
agi poteft quam qu j aDco,qui optima eft
ratio, fiunt i Operibus tamen diuinis vbi-
que detrahitur. Horremus dremonas, in-
culamus aftra, dam namus tempora. Plan¬
tarum quoque & animalium formas & vi¬
res vituperamus, carpimus homines, de
noftra forte afiidue querimur, quas a Deo
gratis accepimus difplicent,qu2 grati nos
fecimus vfque adeo placent, vt Deo dilpli-
ceamus. E nitere precor vt quantum noua
opera tua tibi tanquam foetus proprii lii-
bito blandiuntur, tantum iple rationi ob-
fequarepareafque confilio. Poftquatn ve¬
ro diligenti rationi probatoque pruden-
tum confilio latisfeceris, hominibus cun-
d&fatisfecifle putato. Sic enimipfi verita¬
ti , quae eundis eft amplior, fatisfecifti.
Quod fi adhuc quae eiufinodi ratione co-
gitaueris dixerifque & feceris, alicubi im¬
probentur, memento alimenti boni indi¬
cium efle malo guftui dilplicere, mali au¬
tem argumentum, guftui malo placere.
Vale, atque poftquam voluntasredamle-
quuta fuerit rationem, ne turberis fi quid
praeter voluntatem indelequatur.
Vruflri japitaui nen ftbiipfefa.pt.
M A R S ILIVS FICINVS
Morali Philolbpho non mo¬
rato, S. D.
Q Vam ablurdus eft futor vefte vndi-
que lacera,quam iners medicus fem-
perpgrotus, quam molcftus Muficus cui
diflonat lyra voci, tamturpismoralisPhi-
lolophusnon moratus. Qui loquitur qui¬
dem bene, agit autem male, hicfruftra
vel hominibus bona loquitur 'non creden¬
tibus, vela fuperis bona petit non conce¬
dentibus.
III. 729
Mundanarum medicina. malcrum eji jupr-
mundam Dei cultus■
MARSILIVS FI C IN V
Florentinus Beraardo Bembo
Veneto equiti clariffi-
mo, S. D.
Q Voniam cotlcftis hominum pater
ftatuit patriam noftram Fore coelum,
idcircodum terram incolimus regionem
a noftra patria remotiffimam,contenti ali¬
quando efle non poflumus,fors autem hu-
iulmodi non tantum hominibus, verum
etiam eundis omnino rebus creatis eft
communis, vt nufquam praterquam in
propria origine quietem agant,atq; quie¬
tis gratiaconentur illic finem ponere, vn-
deprincipium habuerunt.- fic aqua terra¬
que ad ima delcendunt , alta petit ignis
& aer, fic talpa: atque fimilia terra aluo fe
occulunt. Catera quam plurima calcant
terra dorlum.Pilcesaqua nati, aqua na¬
tant. Hominum vero animi communi
quodam naeuralique inftindu continue
coelum appetunt, atque vlterius coeli re¬
gem , vnde creantur. Quoniam vero ap¬
petitio ad Deum naturalis a Deo nobis in¬
fula inanis efle non debet, ne lumina ra¬
tio qua nihil fruftrafacit, fruftta eam no¬
bis infuderit, lequiturefle mentes homi¬
num fempiternas, vt ad fempiternum di-
uinumque bonum natura defideratum
quandoque valeant peruenire.
Ex his qua: diximus fequitur, vt animi
quandoquidem neque terrenis vnquam
alimentis implentur, neque dum terrena
ingurgitant, coeleftibus vefei dapibus pof-
funt,hacin vita nitantur cceli regi quan¬
doque pro viribus adhzrere. Tanto enim
minus amaris inficiuntur terra faporibus
magifquedulcibusreficiuntur cali liquo¬
ribus , quanto auidius ad fupercosleftem
dulcedinis fontem afficiuntur.. Quanto
propinquius accedimus ad mundi domi¬
num, tanto longius a mundana leruitute
dflcedimus. Caterum ficut in patria lia¬
remus illi, videndo atque gaudendo, fic
extrapatriamamandopronus &adoran-
do.
Quatnobremnonrcperiturvfquam con¬
tra terrenos morbos medicina lufficiens,
prater amorem cultumque diuinum. Ne-
queid quidem iniuria.‘Nempe in quolibet
morbo quando medicina mali humoris
non fiiperat qualitatem,conuertitur in hu¬
morem, turbat corpus, minuit vires, pon¬
dus his auget. Cum igitur infirmitas om¬
nis aducrfitafquc noftra fit corporalis at-
730 Marfilij Ficini
quifquis eiufmodi m alo corporeis munda-
nilque medicinis fiiccurrere tentae. For¬
tiore admodum mihi crede hic opus eft
medicina, medicina dico, cus & Spirita¬
lis fit & fuper mundum , quo corporales
mundanofque morbos expellere valeat.
Sichoc folum languore laboraremus aut
■illo,forte hic nobis medicus fufficeret aut
ille.Sedpeftis noftra eft omne malum. Er¬
go teriaca nobis eft omnebonum.Morbus
nofter.eft inexplebilis appetitus, & conti¬
nua perturbatio, medicus ergo nobis eft
immenfiim bonum & «erna tranquilli-
tas.Siquis negetmedicinam noftram efle
verufti Dei cultum, huic nullum malorum
fiipereft remedium, lpefqueomnis.fanita-
tis adimitur. Qui autem reuera diuinis
confiditremediis, conualefcit protinus vt
confidit.
■NonquiclqttiJqtiefedquoaMmocletconJi.-
derare debemus. -
MAR S ILI VS FICINy S
Georgio Antonio Ve/puccio ci-.
ui optimo & doctiffi-
mo, S. D.
D Ono tibi noftrum de vera pietate
volumen, non vt infignem pietate
virum inftruam ad pietatem, fed quia vno
hoc munere puto magis quam cundtis dis¬
putationibus meis ipfi me pietati fatisfa-
cturum , fatisfaciam quoque pio amico
•meo, vt arbitror, quicumpiofemper affe-
<ftu ferueat, affedtum ipfiim in eundis me¬
titur potiufquam affedum.Scit enim reue¬
ra in rebus externis nihil efle mag-num,
nihil rurfus in affectu magno efle non
magnum, Icit etiam nihil vnquam ab eo
magnum dari, qui nil vnquam dare maius
voluit quam quod dedit. NihiLcontra ab
eo dari paruum,cui prae voluntate maioris
quicquidlargitureftparuum.Scit deniqj,
non tam manum, quam cor largientis al-
piciendum. Et quantum alter tribuere cu¬
pit, tantum alterum debere fatetur. Nam
&finonmanuftatim, animo tamen ac¬
ceptum a nobis eft, cum primum nobis in¬
notuit quicquid amicus tradere concupi-
uit. Quinouapoteftdonarequotidie, ni¬
hil vnquam largitur excellens,folus excel-
lentiflima dedit,cui nihil fupereft denuo
tribuendum.cum femel ieipfum fecumquc
luaomnia dederit. Vtautem paucis com¬
prehendam,aut nihil donamus aut omnia.
Qui rem nobis aliquam dat,nonanimum,
hic non donum offert, fedvel commendat
depolitum, vel emit nos, vel forisu suco,
patur. Subito vero cuncta largitur ctj
mentem dat omniapoffidentcm. Vale.
MARSILIVS FICINVS
Petro Guicciardino literis & mori-
bus ornatiflimo, S. D.
Q Vam turpe eft amare pecunias, tam
honeftum eft amare hominem amo¬
re dignifiimutwNemo dubitat, modo vn¬
quam aliquid amet, quin amator feipfum
fibi auferat, atque dedat amato: Pecuniz
hominem eam amantem accipere quidem
poflunt, reddere nequaquam. Hinc fit vt
amator huiufmodi nequepecunias habeat
neque feipfum.Qui autem amat hominem'
redamantem quantum dum amat fefc al¬
teri dedit, tantum fe recepit dum redama¬
tur. Imo vero, vt reffius loquar, duplo
magis,nempe duoshacrationc recipita-
nimos qui dederat vnum. Rurfus quam
honeftum vtileque videtur diligere virum,
beneuolentia dignum,tatnneceflarium eft
atque beatum amare Deum, primam a-
moris pulchritudinifque originem, fine
cuius calore nullus .amare quicquam po-
teft, fine cuius fplendore nil poteft amari.
Vale felix, & commenda me patri tuo fct-
cobo ciui clariflimo. .Calendis Mattiis.M.
cccc. lxxvi. Florentia:.
Qualis in fe quijqueejl, tulit cuique
funt quit accipit. z
MARSILIVS FICINVS
Ioanni Aurelio Ariminenfi, & Ioan-
ni Petro Cortufio Patauino
conphilolbphis luis, S. D.
N On eft malum in haec incidere,qua
vulgo dicuntur mala, nifi malis di¬
gnus fueris. Mala enim non patitur nifi
malus. Non eft bonum haec habere , qua:
dicunturbona, nifi bonis dignus fueris.
Bonis enim non fruitur nifi bonus. Non
ab externis interna, led ab internis exter¬
na dependentlQualis infe quifque eft,ta¬
lia cuique fiint quae accipit. Non tam de
forte quam de electione conqueri poflti-
mus. M ala continue cogitamus, nos agi-
tantvndiaue mala. Mala quotidie fequi-
mur, merito nos mala fequuntur. Crude-
viciffim nos exercet. Clementiam fugi¬
mus, fugit & nos clementia. Quo magis
 Epiftolarum Liber IV.
fponte humanam iullitiatn fugimus, eo
magisiuffiaa nos diuina inukos aflequi-
tur.Inipfbfcelere fceleris eft fupplidum,
boni pramium eftin bono. Bona cras tan¬
tum agimus, bona cras accipimus, agimus
mala hodie, hodie mala patimur. Diffo-
namus ipS nobis oranes,drffbnant viciffim
nobisomnia. Sitite motus animi tempe-
raueris.vt Magi Perfamm docent, iam ti¬
bi omnia temperafti, humores corporis,
anni tempora, plantas, animalia eunda,
coelum. Temperabis autem proculdubio.
quanta Iapides archiccdi, colores, lineas,
pidores, Mufici voces, verba Poetat. At¬
que, vt fummatim dicam, nihil in te vide¬
bitur incompofitum , fi tam cerebrum,
quod capillis tegitur, compofueris quam
quifque capillos. Bene vale, ac ne frulb;a
colas alia, in primis cole teipfum.
Mundana amnia difeordia componuntur, om¬
nia difeordia & ipfafibi & altis
opponuntur.
Marfilius Ficinus Paci fuo pacem optat,
metuit bellum, S. D.
S Cripfifti nuper ad me mi Paces, ficuti
foles, eleganter admodum & amicc,c-
go autem nihil ad te feribebam, quia nufi
quam putabam efle pacem. Cum omnia
cogitarem difeordia penitus occupari.
S cd ibi modo Pacem reperi meum, vbi
iamdiu reperi pacem meam, lupiter, vt
aiunt, qui cceleftianorunt, humante pacis
eftauthor.RainaldusVrfinus Iouis alum¬
nus meum alit Pacem atque meam. Ego
te, vt iubes , alumno Phoebi fupplicitcr
commcndabo.Tuveromeviciffim com¬
menda precor Iouis alumno. Sed ante¬
quam Epiftola finem imponam, cupio te-
cum, nifi forte ridiculum videatur, ex pa¬
cis nomine debello nonnihil philofopha-
ri.Opponunturfelicibus Angelis da:mo¬
nes i nfelices, figna cceleftia fignis, plane¬
tae planctis , elementis etiam elementa,
plantae plantis, animalibus animalia. Op¬
ponuntur praeterea quieti motus, habitui
vero priuatio, lumen tenebris, nigro luci¬
dum atque album, filentio-fonus, acutum¬
que graui,f<rtido fuaue redolens, infipi-
dofalfum,vt Peripatetici putant,acre a-
marumque dulci, frigido callidum, humi-
do ficcum.leuegraui, raro denfum, leni
afperum,molli denique durum. Opponi¬
tur fortuna fatumque corpori, corporis
humores humoribus, membraque mem¬
bris, corpus ipfum animae, rationi fenilis.
731
affedus affedni, virtnti vitium, vitia vitiis,
opinioni opinio, votum deniquevoto.So-
la omnium virtute, fi vfquam repenantur,
reuerainuicem funt concordes, ita vt qui
vnam confequitur afiequatur & omnes.
Res autem cateta nulla alia in re inuicem
magis quam in ipla difeordia funt concor¬
des. Ergo cui mirum fit continua interfe
difeordia genus hominum agitari ? Om¬
nia difeordia componuntur, omnia dif¬
eordia & ipla fibi & aliis opponuntur, ibi
folum extrinfecus omnia confonant, vbi
intrinfecus nihil dilfonat, nihil autem ibi
diffonat intus, vbi vel lyncera veritas do¬
minatur, vel veritatis huiufmodi fplendor
exuberat, vel calor fplendoris eiufmodi
feruet.Primumquidem Deus eft, fecun¬
dum contemplatio Dei, tertium amor cul-
tufque Dei. Nec nobis mi Paces eam dare
pacem poffunt, quam dare non poreft
mundus vndique difcordiapIenus.V erum
ne forte dum dt bello diutius difputo, bel¬
lum prolixiori dilputatione oculis, auri-
bufcetuis indixiffevidear. Valeldibus A-
priiibus: m. cccc. lxxviii. Florentia.
Vt fortem in melius mutes, an imafguram
Marfilius Ficinus hominum generi,
S. D.
TJRsecipuam mihi quarenti hodie ra-
X tionem qua homines tam laboriofam
interris vitam continue ducant, venit in.
mentem ludus quidam eiuimodi, in quo
nonnulli cruribus extenfis in altum inte-
rim palmis & capitis vertice gradiantur.
Praiterea conenttir altero quidem oculo
terrena vndique omnia, altero aut em t ce-
leftia circumjicere. Deinde quicquid hu¬
mi occurrerit, naribus, Iabiis,digitis,pren-
fare nitantur. Rurfus fi quid ab alto his im-
minetjpedibus attrectare concntur&^rar-
pere, & quacunque attingerit, portan¬
da fufeipiant. 0 turpiifimum ipedaculum!
6 miferabile monftrumi Non homines ifti
funt, non fimtanimalia, arbores haSty-
giamihi videntur, quarum folia quidem
amariffima funt, frudus autem inter folia
nullus. Quid monftruofius; quid laborio-
fios poteft&onerofius cogitari?Tales a-
mici lumus quafi omnes, quali omnes, heu
miferi, caput anima rationem, fenfibus
quifiint anima pedes, fluite fubiicimus.
Proinde mente fic humi deprefia, coele-
fHanofle fimul confidimus atque terrena.
Infimis anima plantis lumma natura fru-
fira tentamus attingere. Ac dum eunda
732- Marfihj iricini
tsobis vforpare mclifrmr, omis omnium
circunfcrimus. Heu inierim quam infana
miferia,quam miferabili iniania labora¬
mus ! Quid fortem noftraro fbrtunamue
defiemus ? quid matare fortunam temere
cogitamusfquid flediere fatum? Muta pre¬
cor hunc anima ludum , tuam hanc figu¬
ram verte.Sic enim fortunam mutaueris
fatumque flexeris, & mundi ipfius figuram
in melius tibi fubito verteris.
fur a neque impure quaras, neque poftquam
inueneris impuris commu
MARS1LI V S FI CINVS-
Laurentib Medici Viro Magna¬
nimo, S. D. ■ fedvtveriPlatonici folentbeatiflimuin de¬
C Vm Nouembrisfuperioris Calendis
Epiftolam alteram de raptupd ter¬
tium coelum Piauli adloannem Caualca-
tenvalteram de ccelefti & fupercoelefti li¬
mine ad Phcebum Capellam compofuifi
fem, mox in eum oculorum morbum infe
liciter incidi, quem imaginum nomine
phyfici nuncupant, proximamque aflerut
portendere caecitatem. Et fi expertus fum
pene omnia quae tradantur a medicis A-
pollinis fucceiforibus, nondum tamen
medicorum pater Apollo lucens, priftina
reftituitmihilucem.Heu quam diuerfa eft
mi Laurenti caeterarum rerum ratio,atque
lucis .'Nempe qbi fonos vel odores fugiut
veliapores, hi talia certe deuitant, quive¬
ro res eiufinodi fequuntur maxime, ii&
maxime omnium confequuntur. Lu¬
cem vero ipfam,proh dolorltam qui obni¬
xe quiritat,quam qui procul fugit, folet a-
mittere. Tarfcnfis Paulus, du & celeri paf-
fuverumfugit Solem,& Solis ipfiuslumen
impiis armisinfequitur, captus fuiflelumi-
netraditur. Marfilius viciifim dum fequi-
tur Solem iumenq; profequitur, fere cap¬
tus eftlumine.Hincheri dum iunda eflet
Luna Soli, orta mihi eft oratio qugdam ad
diuinum Solem fortafiis obfcurior, fed
tunc demum,vtipero,clarior euafura,cum
humanus Sol meus meam hanc luamque
Lunam femel laltem oculorum fuorum ra¬
dios illuftrauerit. Vale.
O Sol qui hominum flammis corda om¬
nia luftras, nunquid mortalium nulli pa¬
tere vis nimium, cum tamen omnibus om¬
nium maxime pateas. O Sol iuftitiae fons,
Sol largitatis exemplar, quam me vehe¬
menter accendis vt quaeram, tam clare,
tamque falubriter refulge quaerenti. An
forte fubito nimium impuris oculis purif
fimum aufusfum fulpicere lumen? Fba&o
forfita, hac in re, fateor enodarrmccofu,
fui tamen & fum Phoebe tuus. Ergo caiore
me purga precorfouequetuo.Tantumia-
lubrifiammapotes omnibus Phabe me¬
deri, quantum per omnia radios iaculari.
Ego enim nequcficutlulianus ille& Pla¬
tonicus & Chriftianusolim,fed apoflara,
Solem iplum fine Sole cantaui. Nccuc
charam,v: aiunt, fotorem tuam vnaara
Claudiano Proferpinam raptam ad infe¬
ros impie cecini, fod filium tuum potius
aEiculapiumquendamTarfenfemmedicu
animorum ad fuperos raptum vna culu-
caHierc-theo, Dionyfio, celebraui.Ne-
queficutSteficorus & Homerus infeheem
Helena, id eft, terrenae forma, rapinam,
pinxi coeleftis mentis afcenfum. Kecue
vel inftar numeri paffim Eleuiina {aera
vulgaui. Vel tanquam Pherecides Syrus
abdita coeleftium animorum terreno cui-
libetpatefeci. Vel ficut Hipparcus Pytha¬
goricus Delphica praeceptoris fian&i my-
ftcria iure communiapaucifiimis, eundis
vnquam feci communia Vel Dionyfij Sv-
racufani more Apollineos Platonis fenlus
impuris vulgi fenfibus referare contendi
Non palam locutus fam qua non licetho-
miniloquimon dedi fandum canibuspor-
cifue dilaniandum , fed Aoedipi ateaua
tantum, vt mihi quidem videor, quantum
ipfevideramreuelaui.Dauis autem omni¬
bus prorfus velata dedi.
Quid ergo poft hac, quid potiilimum
Phccbcvis faciam? Mittes, yt arbiiror, ad
Ananiam me Damafcum, quo & Saulum
quondam mififti caecum, vbi vifum proti¬
nus recepit amiflum. Ananias autem mi¬
hi fuerit opto alumnus ille Phoebe tuus
Medices Laurus radiis ofim tuis Orienti¬
bus ortus. Damafcum profefius fum nu¬
per itineris duce quodam Solis Pktonia
filio. Alumno quidem illic tuo Ananis ve¬
ro meo, portiunculam quandam , ceu pi¬
gnus grandioris holocaufti, reddidi, pro-
pediemrefiduum redditurus. Ergo redde
iam mihi Phoebe, fi libet,optatum diu.red-
deobfecrolumenxiv. Aprilis, si.cccc.
Hmejlum agendum eft, quia placeat, pisa¬
re debet-vt Deo placeat.
MARSILIVS FICINVS
Lofierio Neronio, S. D.
Q Vanmm ab initio ftudiorum meoru
mea mihi verba feriptaque placebant
omnia, tantum ferme Lofieri dediein
 Epiftolarum
dies meamihi omnia difplicent. Scribere
tamen nonnihil quotidie nefeio quo fi¬
ne fato fiuc fpiritu vel inuitos impellor.
Ergo id mihi primum femper eft in feri-
bendo propofitum, vt quam minime Mar-
iibum caeterofque offendam,quam bre-
niffime loqui. Sed dum nimia breuitate
ftudeo prolixitatis deuitare faftidium,in-
terim obfcuritate quadam nonnunquam
quodammodo confundo meipfum. Cer¬
te alios fepe perturbo. Hoc autem iure iis
folet accidere, qui medum in rebus tene¬
re non didicerunt. Ecce nunc quam ridi¬
culum videbitur, 6 amice, quam abfur-
dum, vt familiarem Epiilolam illam fami¬
liari meo, qui interdum quafi alter qui¬
dam apparet virtute interpretandi Mercu¬
rius, cogar interpretari. At vero nequa¬
quam cogar, vt arbitror, nempe dum pe¬
tis a nobis clarius & facilius erudiri, abun¬
de admodum nos erudis. Haud ita diffi-
snularc tuam aftutiam, 6 ironice,pctuifti,
uin aduerterim, te ardentiffimo quodam
iutius loquendi mccum defiderio potius
quam planioris eruditionis auiditate ini
terpretationem Epiftola: mea: requirere
clariorem. Igitur amatoriam quandam
prolixitatem, callide vir, nunc exigis non
claritatem. Cseterum vt & tibi longiore
quadam oratione & alteri cuipiam , qui
interpretationem forte rcuera requireret,
verbis planioribus fatisfaciam, fiimma an¬
tiqua: illiusEpiftola: eriteiufmodi Studeo
pro viribus femper id agere, quod bonum
effe tam prudentum confilium quam ra¬
tio diligens perfuaferit. Neque hoc ipfum
ad externum aliquem refero frudum, qui
& futurus fit Scbreuis & in hominum vel
fortuna: arbitrio pofitus,fed primum qui¬
dem ad verum illud gaudium, quod in ip-
faboni adionepercipitur. Quod quidem
bonum gaudiumque & fi temporale dici
poteft, quoniam non continue fimiliter
exercetur atque fentitur , initium tamen
eft & in noftro arbitrio fitum. Eiufmodi
vero bonum in praffentia atternitateque
placet. Non iftud dico , quia ego nunc
prorfusipfaffuar sternitate, fed quia in-
telligo id non ob aliam rationem nifi quia
idea:, id eft, aeterna: rationi Deique om¬
nipotentis arti congruit, congruere men¬
ti , atque placere. Proinde quemadmo¬
dum bonum illud ad intimum gaudium
retuli, ita refero gaudium adideam, vtvi-
delicctearatione mihi placeat bonum, vt
ipfe Deo maxime placeam, omnis boni
bono,fine quo nihil poteft mihi placere.
Non poflideo pnefentem felicitatem in¬
quis, fed expedo futuram. Expeda, Lo-
Liber IV. 733
deri, felicitatem ipfe videlicet futurus fe¬
lix, prasfente, id eft,a:tern? felicitate po¬
tius quamfutura. Si qua enim in te eftfu-
turafelicitas, ideofelidtas eft, quia in ea
felicitate eft, cui neque praeteritum con¬
tingit neque futurum. Vale. xv. Aprilis,
u. cccc.ixxvir.
Nihil vel mirabilius vel amabilius eft quam
dcSrhsa fnbitati coniuncli.
MARSILIVS FICIN-VS
Florentinus Marco Aurelio Oratori
clariffimo, S. D.
Q Vando fingularis dodrina, Marce
Aureli, vna cum excellenti quadam
prooitate coniungitur, tantus ex hoc quafi
Solis Iouifque congreffii , & fplendor a
dodrina Sr ardor a probitate protinus e-
micat, vt radiis flammifque huiufmodi ab
oriente in occidentem vfque porredis
mentes, vel remotiffimari.m Geut um in1
citata: atque accenfie & alliciantur blan-
diflime & vehemcntifsime rapiantur. Al¬
liciebat igitur hac ratione Marcus Aure¬
lius Marfilium Ficinum futim quondam
adoleicentcm, rapit & nunc state matu¬
riorem. Ecce nunc omnis haec ad te pro¬
perat prfda, Marce, tua, Mardius tuus
adolefcens pariter & maturior. Hic ergo
tibi fex declamatiunculas offert, quarum
prima: illa: duae de philofophizmedicinae-
que laudibus iamdiu a tenera aetate, qua-
tuorvero fequentesde praecipuis humani
generis inftitutis, vere hocfunt illi natae,
ita demum natae feliciter,fi apud te conti¬
nue nutriantur.
MARSILII FICINI
oratio de laudibus Philofophiae.
C Ontrarias in partes animus in prae-
fentia mihi diftrahitur, viri clariffimi,
quemadmodum fepe his in rebus grauio-
ribus oraturi funt, contingere confueuiri
Nam & antiqua facri gymnafij huius con-
fuetudo& gratiisauthoritaspatrum, quae
duo iure apud me poflnnt quam pluri¬
mum, coguntvthodie verba de Philofo-
phi£ laudibus faciam.
Cum vero facultatis huius vim atque
naturam mccum ipfe confidero, tam prae¬
clara mihi videtur,tamque excellens,vrid
quidem humanavd mente comprehendi
vel lingua explicaripoffe diffidam. Neque
folum hinc materia: ipfius fublimitas, in¬
de humilitas ingenij, verum etiam reue-
rendus cofpeiftus vefter me nunc a dicedo
QQq
734 Marfiiii Ficini
•deterret. Itaque modovtrum tacerem, an
potius loquerer, ambigebam. Dicam ta¬
men, viri prieftantes, vt potero , prseftare
arbitratus rem ipfeun de qua di&urus lira
minus parere Marfilio, quam Marfilium
maiorum fuorum przceptis nullo modo
parere. Quaremihi veniam dabitis, fi eius
aut egregias laudes haudquaquam expri-
merepro illius dignitate potuero. Et id
omne quodcunquea me dictum fucritdi-
uina luci, cuius lumine aduertimus, cuius
radiis comprehendimus, cuius Iplendorc
explicamus, omnia prorfus attribuetis/
Vetus Theologorum, przftantes viri,len-
tentia eft, multorum philofophorum ra¬
tionibus confirmata, qua fane docemur
atque inftruimur, eo lingula in rerum na¬
tura perfectiora digmoraquevideri, quo
ad primi rerum omnium principij perfc-
dtionem dignitaremque accedunt, pro¬
pinquius ac exprefiloremin fe eius imagi¬
nem complectuntur, prifca vero /Egyptio-
rum& Arabum Theologia tradidit, Deum
effe exiftendi, cognofcendi ,agendique
principium. Vnde Pythagoras, Heraclitus
atquerlato, eamTheologiam in Gratcia-
transferentes ab'eodem ipfo Deo princi¬
pium effe natura, veritatem dobtrina, vi¬
tat felicitatem ,,dilputaucrunt. Quod pia-.
tonisdeRepublica liber, Parmenides,Ti-
mffius, ac lamblici & procidi Theologia
teftatur. Secutus poli eos veteres Diony-
fius Areopagita platonicus, primo, ac de¬
inde Chriffianus, idem in libris fuislarilfi-
me difputauit. Quod quidem diu poftea
Hilarius & Aurelius Auguftinus inter La¬
tinos Theologos principes obferuauere.
Itaque 8c Auguftinus ipfein libris de vera
religione, deque ciuitate diuina, Deum
ipfum rerum omnium effefiorem, verita¬
tis illuftratorem, beatitudinis largitorem
appellat.Idquc multis antea feculis i. pla-
tonicis rhilolophis, diuerfis licet verbis
pertra&atumfuifle confirmat. In his pra-
terea nribusappellafionibus Dei qua a ve¬
teribus rhilolophis primum indudte fue¬
runt, Chriftianam quoque trinitatem
quodammodo contineri, philofophiae in-
fuper tres Ipecies a rlatone adinuentas at¬
que diftributas huic naturp trinitati ex om-
nibus fuis partibus relpondere. Vt eaphi-
lofophandi facultas, qua de rerum caulis
progreffionibulque dixerit, Deo rerum
principio congruat. Altera vero qua dif
ferendi origo modufque tractatur, Deo
veritatis illuftratori conueniat. poftrema
philofophiae pars cuius praceptis- & infti-
tutis vitam agimus, nofque ipfos Scfami-
iiam ac rempublicam ad felicitatem con-
fequendam diligimus ,Deo quoque bea¬
titudinis largitori quodammodo compa¬
retur. Ex quo iam faris perfpicmim effe
poteft,philofophiam omni ex parte toti
atque perfe cte ( vt ita dixerim ) diurniori
congruere, patrifque & Filij ac Spiritus
potentiae, fapientiae & bonitatis plenam
quandam & abfolutam, C quantum nobis
conceditur ) imaginem continere. Quo
fit vtnuila ex omnibus hominum feculia-
tibus diuinitati propinquior fmiliorque
appareat, & idcirco nihil apud nos, prz-
teripfum Deum, perfedtius quam philo-
fophia atque praeftantius videatur. Quam-
obremdiuine id explicuifle videtur Mer¬
curius -Egyptiorum fapientiffimus, cum
homines dixit Philofophia lumine Deos
fieri. Idemqne Pythagoras in aureis car¬
minibus cecinit, & Plato in libris de repu-
blica Philofophis vita funftis, Deorum
ceremonias myfteriaque inftituit. Empe¬
docles autem A grigentinus,Philofophiao
munus dixit effe Deorum, quod cui con¬
tigerit talem eum reddat, vt omnia qua
mouenturalta mente contemnat,intima
mentis aciediuinis radiis illuftretur, fetu-
ramquebeatitudinemfirmafententialpc-
ret. Sed quid eo przft antius, quod ab Ari-
ftotele dictum eft? Cum caterzartesre-
rum magnitudine & difficultate perterri¬
ta longe a veritatis inquiiitione difccdc.
rent,Philofophia fola nihillaboriofiopcris
refugit, nec Ic optimis indignam rebus,
fed earum libi cognitionem congruam &
cognatam exiftimauit. Cumque impoffi-
bile foret, corporea mole calefies fedes
adire, animus Philofophia munere intel-
ligentiam ducem adeptus, rerum omnium
naturam contemplatione tranlcendit.
Hac Ariftpteles. Denique (vt fummatim
tlicam ) Philolbphia cum fit calefie mu¬
nus, terrena vitia procul fugat, fortunam
fortifiime domat, mitigat mirifice fetum,
mortalibus donis cerciffime vritur,immor¬
talia munera largitur ad votum. O tliefeu-
rum omnium pretiofiffimum, haudqua¬
quam terra Plutonilquevifceribuseditu,
fed fumo cceli vertice Iouifq; capite defee-
dentejfine cuius polfefiione neq; refie -.ti
careris thefauris poffumus, neq; quicqua
feliciter polfidere. O ducem humanavira
tutiffimum, qui primum Herculea daua
vitiorum monftra prorfus expugnat. De¬
inde clypeo Palladis atque hafia deuirat
vel fuperat fonuna pericula, poftremo
Atlanticis humeris humanos fubleuans a-
nimos&terreno hoc exilio liberai & pa¬
tria fuperna veriffimefeliciffimcque refti-
tuit. Vt non immerito di&um fit a platane,
 Epiftolarum Liber IV.
quondam regnante fophia feculum au¬
ream extiriffe, ac rnrfus fi quando Philo-
fophia regnabit auream feculum reditu¬
rum. Verum quid nam agimus, 6 viri pro¬
flantes 2 quid momento, ( vt ita dixerim)
temporis oternitacem fruftra metiri ten¬
tam us 2 Deficeret nos non modo dies, fed
anni quoque quamplurimi, fi omnes lan-
do Philofophio laudes profequi prorfus
aggrederemur. Quapropter nihil aliud di¬
cendum lupereft, vel agendum, nifi vt tota
mente ardentique animo,-relidis omni¬
bus mobilibus inanibufquerebus, in qui¬
bus nihil protervmbras quafdam &phan-
tafmata repentur, huius diuini muneris
ftudiis incumbamus.
Nam qui philofophio expertes funt, hi
humano genere inferiores, in beftias quo-
dammodoprfcipites dilabuntur. Qui ve¬
ro mediocrem illi operam impenderint
viri proculdubio tales euadentvt Scdodos
docere queant & regere reges. At qui per
vniuerfam vitam, huic fe totum foli deuo-
uerit, corpore quafi depolito, & fiber ad
aethera perget, & humanam Ipeciemlupc-
rabit, fadus Deus jtheris almi.
MARSILI VS FICINVS
Oratio de laudibus Medicina:.
13Hilofophi Pythagorici atquePlatoni-
JL ci qui a Mercurio Trifinegifto Philo¬
fophio fonte manarunt, nihil aut inquiri
aut inueniri ab hominum mente vllo mo¬
do polfe arbitrantur, abfque eo principio
a quo &ipfamens & ea infuper quae fint
difeenda proficifcuntur. Ideoque lumen
efle voluerunt ad inlpicicnda omnia eun-
demipfum Dcumaquoperfedafuntom:
nia. Sicut enim oculorum fcintilia colo¬
rum fcintillas iniplo Solis lumine tam co¬
lorum quam oculorum authore difeernit,
ita veridica mens rei cuiuflibet veritatem
' in fumma percipit veritatis mentifque cu-
iufque procreatrice. Quapropter cumho-
die& antiqua conliietudine & iuflu pa¬
trum indudi, dc laudibus medicine, quo
ab apollinc delcendille dicitur, tradaturi
fimus, mentis aciem ad lucem a tenebris
conuertccteSjveri fummique Apollinis ra¬
dios fupplicitcr adoramus, vt libitari illius
calorepurgati, purgationis perfedionem
Iaudefque vel pro ipfius dignitate vel lal-
tem pro ingenii viribus prolequamur.
Triafunt,viri proflantes, apud Philofo-
phospraecipua,finis videlicet origo atque
materia, quibus cuiulque dodrinae perfe¬
dionem iudicare confueuenint. Medici¬
no autem origo fiue Hebrjos & arabes
735
lequaris, fiue Graecos, jEgyptiofqj Theo¬
logos ab ipfa diuinitate manauit. Nam
Hcbroi& Arabes primum humani gene¬
ris parentem adam eam dioino lumine 6-
pientiam adeptum afferunt. Reliqni vero
Apollinem ab hominum deorumque pa-
renteloueillamlufccpiffe virtutem adhu-
mani lalutem generis tradidere. qui dein¬
de idem iEfculapio reuclarit, a quo Poda¬
lirius & Machaon preftantes medici geni¬
ti fuerint. Multis deindefecufis Hippocra¬
tes Cous quo a prifeis obfcuris inuoluta
parabolis tradita fuerant, eduxit in lucem,
atque hi omnes quos hadenus memoraui
in deorum concilium ab vniuerla religio-
neGeDtifiumrelatifuiffe dicuntur. Quid
memorem pythagoram, Empedoclem,
Democritum, Dioclem,Cariftium,Erafi-
ftratum, Proxagoram, Chryfippum, Ero-
phylum, Serapionem, Apollonium, Gla-
ciam,Heradidem, Chemilbnem-, Plifto-
nicum, Galenum, egregios proftantiffi-
mofque Grocorum philolophorum, Pla¬
tonem, atque Ariftotelem ? Quos omnes
& Philolbphos acutiflimos extitifle, & plu¬
rimos in arte mededi fibros edidiffe com-
perimus. Qui# Asgyprios omnium vetu-
ftiflimos gentium,quorum lacerdotesvni-
uerfosproflantesfuilfe medicos, Home¬
rus, Euripides ac Plato teftatur? Quid per-
farum Magos, id eft facerdotcs, Zoroa-
ftrem, Hqftanem,Abftroficon, 'Gobriam,
Paxatam , Sinicariopdam, Damigeron,
Hifinolen,Ioannem, Apollonium, Dar-
danmn, apud quos innumera pene in hac
arte volumina , quo fydcrum momentis,
verbis, herbis, lapillis, atque vaporibus fa-
lutem tuentur noftram, reperta feruntur.
Nonne & Mithridates ille rex Ponti cui
duo aevigefimo parebant linguo,diutur-
namhuius difciplino ftudiis operam im¬
pendit? Sapor quoque rex Medorum &
jtuicenna diuinus, ac pleriquc Arabeshuic
fapientio ardenti opera incubuere. Sera¬
pion eiufque filiusloannes, Ioannes infli-
per Mefue, Abameron, AUenzoar, Rafis,
Auerrois, Albugafis, Ilaac, Haly, ac pleri-
que ali) Lapientes nebroorum atque Ara¬
bum proftantiflimi.
Mitto Latinos , quorum Cornelius
Celfus,ApuIeius. Q^Serenus, Columel- ;
la, Plinius, Ladantius, primi de cura fa-
nitaris libros tum profa oratione tum e-,
riam carminibus compoluerunt. Qui vero
eos lequuti fint, & innumeri pene repe-
rxurur&vobisadeo nori,vtprolixiorinar-
rarione nequaquam indigeant. Num po-
teft alicuius facultatis erigo hccmedicinf
ortu,nonmodoproftanrior, fed par aut
QQq *i
7}6 Marfihi Ficini
fimilis inucniri? cum a Deo, heroibus,re-
gibus,daribus, Magis,Philo{bphis ,& illis
quidem vernftiflimis atque omnium fa-
pienriffimis-, proficifcatur. Subieda vero
huic arti materia, circa quam verlatur, cu-
iufue principia proprietatelque perquirit
homo eft,quem tanti fedtMercuriusTrif-
megiltus, vt eum diceret poli primum
Deum pene maximum efle Deorum.
Stoici quoque & Peripatetici omnia qua
fub orbe Luna mouentur eius gratia fieri
atque moneri, Hebrai autem & Arabes
atque Chriftiani Theologi ipfum quoque
mundum fuilfe hominis gratia conftitu-
Ex quo quis non videat hominem de
quo noftia illa facultas agit efle pene om¬
nium i Deo fluentium praftantimmum ?
Atque ideo hominis curandi dodrinam
perfediflimam iudicandam. Nec dixerit
quifpiam medicorum artem circa ipfum
hominis corpus duntaxat verfari. Siqui¬
dem Phoebus, vt in Epiftolis Hypocratis
legitur, animi atque corporis curationem
coire in vnum arbitrabatur. Vnde apud
dEgyptios atque Perfasiidem faeerdotes
erant & niedici. Scribit in Carmide Plato,
Magos illos animae cbrporifque medicos
ZamoIfidisZorqaftrifque fe(Satores arbi¬
trari omnia corporis, tum bona tum ma-
Ia,ab anima fluere in ipfum corpus, que¬
madmodum oculorum qualitas fluit a ce¬
rebro, cerebri qualitas a toto corpore. At¬
que vt impoffibile eft, oculos curari nili
curetur cerebrum ,&cerebrum curari nili
corpus totum,ita corpus totum nifi anima
^bene valeat, non polfe bene valere. Vale¬
tudinem vero anima: curari Apollineis in¬
cantationibus quibufdam, id eit, philolb-
phicis rationibus. Socrates praterea nar-
rauitvijlgatum efle apud Thraces,eos me¬
dicos tali quadam curatione nonnullos
homines feruare immortales confueuiflc,
tantum eft anima in corpus imperium,
tanta poteftas. Magica hac opinio vide¬
tur camilla Hebraorum Chriftianorum-
que fententia confentire, Ada primi pa¬
rentis animo prius quidem lano lana fuif-
fc omnia, deinde vero infirmo infirma
omnia cuafifle. Cornelius quoque Celfus
integram atque perfedam medicina ar¬
tem intelligi voluit, cum quis hominis va¬
letudinem tueri exmotuumanimi & cor¬
poris cognitione valeret, jn quibus duo¬
bus naturalis ac moralis contemplatio &
vfns inluper continetur.
Nam &Auicenna corporis qualitatem
in animum pofie iri vtramque partem
quam plurimum cenluit, ipfius quoque
animi alfediones, motus, imagines, ad
corporis leu bonam, fiue malam valetudi¬
nem maximam vim habere. Finem prate-
rea medicorum quis non viderit i Eorum
enim cura & diligentia iplum efle, viuere
& inluper bene viuere conferuatur. Quid
bis melius, quid optabilius addi potdl?
Quid magis natura: propinquum aut con-
fentaneum quam quod ipla genuit tueri
atque feruare? Nemoveftrum ignorat,
viri clariflimi, humanam profperitatem
non in rerum polfefiione, fed iucundo
quodamvfuconfiftere. At verofinelani-
tate nihil vfu nobis efle iucundum nemo
lanae mentisignorat.Hinc ita in fanitatis
hymno cecinit Orpheus: Abfque te eun¬
da funt hominibus inutilia. Medicinaigi-
tur quando yel tuetur vel reftituit fanitate,
eunda fimul bona & feruare videtur &
reddere. Quamobremfacrae Hebraoium
literj honorandum medicum merito iuf-
fifle videntur, & Homerus refieinquic
Vir medicus pretio multos aquaueritv-
nus. Quapropter vos omnes amici vehe¬
menter hortor, vt neque tempori, neque
pecuniis, n eque labori, vllo modo parca¬
tis quo artem hanc faluberrimam huma-
na:que vite coriferuatricem totis viribus
compledamini, v t & vitam profperitatera-
que propriam, veftrorumque & reliquo¬
rum deinde omnium tueri, caeterafque li¬
berales artes, qua fine fanitate difri & e-
xerceri non poflunt, adiuuare poffitis, ac
denique vniuerfis Gentibus vel maximis
etiam regibus, qui omnes velitis fe de-
duntnianibus, feliciter imperetis.
Jn Jingulis expertum confule .
MARSILIVS FICINVS
Laurentio Boriincontrp Aftronomo
Poeta, S. D.
Q Varenti mihi nuper amicum quem¬
dam e multis quem maxime confu-
lerem, nunquid vera de rapm in tertium
ccelum Pauli dilputauerim, occunit impri¬
mis Laurentius Bonincontrus Poeta a-
ftronomicus, aftronomulque Poeticus.
Quem quidem iamdiutanquam Aftrono-
mumluus Atlas in coelum alcis luftulir hu¬
meris, cui rurlus tanquam vati pater ipfe
Phoebus ore rotundo codeftia cecinit. Er¬
go tunc demum veram me diurnorum
imaginem exprelfifie putabo,quando Lau¬
rentius meus, quiillorum vultum & duce
Atlante, & monftrante Apolline vidit,
penitus approbauerit.
 Epiftolarum Liber IV. 757
fujUt maUm -valetudinem bex\ferre Dc PInternet, philafepki nelura, irGits-
quammaieinKtm. ttone, actutne.

marsilivs' FICINVS 'MARSILIVS FICINVS

Amicis fuis, S. D. loanni Frandfco Hyppolito Ga-

Q Vid toties amici quzritis quomodo

valeam? Interrogate potius nunquid
zolti comiti viro clariffi¬
mo, S. D.

denique conualuerim. Czteri fiquidem

ad hoc nati videntur, vt bene valerent.
S Cripfi adBernardum Bembum Vene¬
tum iamdiu Epiftolam quandam de
Ego autem contraob hoc ipfum narus vi¬ Philofophiz laudibus longiufculam. Nu¬
deor, vt male continue valeam. Nam mi¬ per quoque nonnihil eadem de re ad Mar¬
hi imbecillitate quadam natura: datum eft cum Aurelium clariflimum oratorcm.Re-
ab initio, vtnunquam diem integrum fir¬ Iiquu efte videtur,vt dePlatonica Philofo-
mam corporis valetudinem fim expertus. phi natura, inftitutione, a&ione aliquid
Sed largiflimo quodam Dei munere inui- icribam. Vt pateat manifeftius qua via po-
dz naturz damna rependo, vt quam ma¬ tiffimum pretiofiffimus ille Philofophiz
le nonnulli bonam valetudinem terunt, thelaurusreperiatur a nobis, & repertus,
ferme tam bene ipfe malam. Quantum er¬ quarationelegkime poffidearur & expe-
go quidam pofleffionis profperz gratia na' datur. Cum ab omnibus Philofophia , ( vt
turz debent, tantum ego gratia vfus ipfius nomen ipfum a Pythagora indudum per¬
debeo. Quando Deusiple noftra firmitas hibet, ) fapientiz amor definiatur, fapien-
eft, infirmi vndique efte non pcflhmus. tia vero diuinorum contemplatio fit, cer¬
Tunc enim animi firmitas corporis infir¬ te Philofophia: finis eft cognitio diuino-
mitate perficitur. Mihi quidem adhzrerc rum.Quod in leptimo de Republicalibro
Deo bonum eft. Quoniam, ( vt Augufti- nofter Plato reflatur,, vbi veram, inquit,
nus inquit, ) fi in iplb non permanebo, rhilofophiam efte afcenftim ab his quz
nec in me potero. State igitur 6 amici, fluunt& oriuntur Si occidunt, ad ea quz
ftate in Deo qui non mouetur, & flabitis. vere fiint. Si lemper eadem perleuerant.
Quiefcitein eo quinonturbatur ,& quie- Tot ergo philofophia partes 8i facultates
tiviuetis. miniftras habet, quot gradibus ab infimis
ad fuperna conlcenditur. Hi gradus par-
Omnia deditfemel quijiiffe dedit.
tim a natura,partim a diligentia hom i num
MARSILIVS F I C INV S cXiguntur.Nam,( vtin fexto.de Republica
Florentinus Bernardo Bembo Vene¬ tradit Plato,) quicunque philofophus futu¬
to viro clariffimo, S. D. rus eft ab ipfa natura fic inftirutus elfc de¬
bet, vt primo quidem ad om nia difciplina-
V IxIacobo Lanfredino dederam ad rum genera facilis ac promptus exiftat.
te Epiftolam in qua cupiebam fieri Deinde, vtnaturafitverax ab cmnimen-
certior, nunquid mea illa/imo tua,) om¬ dacio penitus alienus. Terrio loco vt con¬
nia rccepiftcS; quando reddita mihi eft E- temptis omnibus qus corruptioni obno¬
piftolatua,grauitate, lepore, affectuque xia funt, illis quz femper eadem perma¬
referta. Quid vero de mira gratitudine di¬ nent mentem adhibeat. Magnanimus
cam ? Alij cupi gratis acceperint aliena, quoque & fortis fit necefie eft, qui nec
vix tandem gratias agunt. Bembus autem mortem metuat, nec inanem cupiat glo¬
nofter quod fua iurc receperit, agit gra¬ riam. praterea temperatum hunc quo¬
tias. Siquidem cumulatiffimas. Ego fua- dammodo nafei oportet, eafque animi
uiflime mi Bernarde nihil iamdiu tibi dare partes quz affectibus efferri /olent domi¬
pofliim noui, omnia olim femel tibi dedi tas a natura fiifcipere.Quifquis enim veri¬
quando tibi dedi Marfilium. Et fi leuis tatis auidus ad diuinoru conteplationem
ciufinodi pofTeflio eft, non enim tantus mente conuertit,voluptates corporis par-
fum,vt merita tua impleam, non tamen uipendit Oportet prztcrea liberali animo
leue eft, quod czteros omnes non minus philofophu efle -Etenim reru vilium zfti-
quam me moribus tuis rapueris lireratos. matio homini veritate rerum contempla¬
Tu enim horum omnium es defiderium. turo aduerfa eft,nimiuque contraria. Hu¬
Tu populi noftri delitis, xxv. *prilis. m. ius iniuper voluntas iuftitiam diliget,quip-
cccc. ixxvu. pe cum veritatisjtemperantiz, libertatis fit
admodum ftudioliis-Maximevero omniu
ingenij acumine atq, memoria & magni-
' QQJI "
73 S Marfilij Ficini
rndine animi illi opus effe videtur. At qui
hx quidem tres natura dotes, fcilicet a-
-cumen ingenii, memoria,magnanimitas,
cum difciplina atque educatio decens ad¬
hibita eft, perfectum virtute virum effiriut.
Verum fi neglecta fint, maximorum fce-
lerumcaufeeffe aPlatone dicuntur. Er¬
go natura huic adhibenda eftfumma ho¬
minum diligentia, vt qui ita naturaaffe¬
ctus eft ab ipfa pueritialiteras difcat,icien-
tiarum omnium elementa. Cythara quin
etiam vfu incondnnus iftius componen¬
dus eft animus. Gymnaftice ludis corpus
exercitandum, vt bono ipfius habitu coh-
ueniens Philofophia: ftudiis prabeat mi-
nifterinm. Interim optimarum legum in-
fiituta auribus inferenda. Honcftis exhor¬
tationibus adolefcentis animus ita foriF Si¬
dus , vt moderatus pacatufque reddatur.
Quam quidem moralem educationem E-
thicen nominant. Cum vero mens per ea
qua diximus ab appetitus perturbatione
liberata,iam a corpore folui cceperit,adij-
cienda mox illi eft Mathematicorum \o-
gnitio,quadenumeris, plaDis, figuris &
folidis numerofifque horum motibus agit.
Quoniam vero numeri & figura & mo¬
tuum rationes ad cogitationem potius
quam ad ienfus exteriores pertinent, ho¬
rum ftudio animus non modo ab appeti¬
tu corporis, fed ab eius quoque fenfibus
feparatur & ad interiorem cogitationem
fe confert. Quod quidem mortem com¬
mentari eft ('quod in Phcedone Plato feri-
bit effe philefophantis cfficium,)per quod
& fimiles Deo reddimur vt ex Phcedro
Thcet atoque difcitur.Eft autemin his per¬
cipiendis is apud Platonicos ordo,vt arith¬
metica fequatur Geometria, G ecmetriam
Stereometria, hanc Aftronomia, Aftro-
nomiam denique Mufica. Priores enim
numeri funt quam figurae, figura plana
priores quam folidae; lolida vero corpora
prius ftrat quam moueantur. Ordo vero &
vocum rationes motum fequuntur. Arith¬
metica igitur, qua de numeris agit, proce¬
dat, fequatur quadeplanis figuris tradi at
Geometria, fuccedat huic qua de folidis
confderat,Sterecmetria,quartum teneat
loeu m Aftronomia, qua folidorum corpo¬
rum, id eft, Ipherarum motus fufeipit. Po-
ftrema fit Mufica-qua: ordinem vocum ex
motione nafcentium indagat Hispcrcep-
tis Plato dialcdlicam, id eft.demonftran-
da veriratis fcientiam tradit.
Dialecticam vero non tantum logicam
illamcffe vult qua primas & irsinutiff mas
ratiocinationum regulas docet, fcd & pro¬
fundum expedita mentis artificium, ad
ipfam veram meramque rei cuiufqnefbb-
flandam pbyficis prin o, deindet etapfy-
ficisraricnrbuscoir.prcfcerdcndatri, u&
ratio de quolibet reddi pcff:t,&. ccr.icue
fupra fenfuum corpcrumquc naturam
menris lumen percipiatur, ateue incoipo-
rales rerum ipecies, quas ideas vocamus,
intelligantur, ex quibus ipfum vnum fpe-
cierum omnium fens, mendum & animo¬
rum origo ac lumen, principium & £ois
omnium ( quod ipfum bonum Flato vo¬
cat ) inlpiciatur. Huius infpcdtio fapicnria
eft: cuius amer Philofophia re&iflhr.e de¬
finitur. Pcftquam vero thilofophanusa-
nimus primum ipfum contemplatus eft
bonum, vndeiudicans cup inrebus huma¬
nis bonafint,qup mala, turpia vclhcne-
fla, noxia vejvdlia, ad eius exemplar hu¬
mana difponit, a malo abducit, inher.tm
dirigit, & hac prudentia gubeirar.di
reni propriam,familiarem &pubbcaiKad-
miniftrat, legefque& rationes docet ad-
miniftrandi. Vnde leges initium habue¬
runt. Quamobrem in Timao philofo-
phiam piato Dei donum effe afferit, quo
nihil vnquam pra flandus fit nobis a Deo
tributum. Nihil enim ipfum bonum,qui
Deus eft,.homini melius largiri poterat
quam integram qticad fieri poteil diuini-
tatisipfias fimilitudiCcm. Deumvero quis
dubitet effe a corpore liberam veritatem
omnibus prouidentem ! sJiilcfophus au¬
tem morali inftitutione primaque ipfa
eruditione, ( quam diximus, )ammtm
ah appetitu &fenfu corporis liberat, diale-
dtica veritatem affeqniiur, ciuiii ccfirxa
hominibus preuider. Quo fit vt philofo-
phiafit & donum Dei & fimilitudo & feli-
ciffmaimitatio. Qua fi quis praditusfit,
ex Dei fimilitudine, idem erit in terris,cui
& in cceliseft Deus. Quippe interDeum
& hemines medius eft rhilofophus, ad
Deum homo, ad hemines Deus. E ei veri¬
tate familiaris, fui ipfius libertate poffef-
for, ciuiii prudentia dux*hcminum reli¬
quorum. Quo quidem gubernatore &
quondamfuiffe aurealecula perhibentur,
& reditura quandoque varicinatus <tft pia¬
ro, quando in eundem animum pcteftas
iapientiaqne concurrent. Apud plato-
ncm,pbilofophantium animi per fapien-
tiam&iuftitiam, recuperatis alis, ftatim
cum a corpore difcefferunt calefient in
patriam reuolant, ijfd emque in coelis cui-
tus & in terris funguntur r fiuiis Cum
Deo veritate gaudent, fecum libertate
congratulantur, pietate hem: nitus preui-
dent, acvelut interpretes Dei-arque tro-
phete quod & hic egerant,& ibi peragunt.
 Epiftolarum Liber IV.
Animos hominum in Deum connertimt,
arcana Dei myfteria mentibus humanis
interprctantnr.Quapropter merito Theo¬
logi veteres, philofophantium mentes fta-
timfolutas a corpore, perinde ac triginta
illaHcfiodi millia daemonum, tanquam
femideos, heroas beatofque dzmones
coluerunt. Philolbphia itaque, ( vt paucis
comprchehdamus/afccnfuseft animi ab
inferioribus ad Tupcrna, a tcnebrifque ad
lucem,principium eius diuinz mentisin-
ftindus, media vero ad facultates difcipli-
nz qua & narrauimus, finis fummi boni
pofieffio,fructus denique reda hominum
gubernatio. Hscego Frandfco Berling-
herionoftro tamqua amico philofophico
communia feci, tu quoque Iuliano Burgo
noftro eadem ratione communia facies.
Vale.
Devita Platonis.
MARSILIVS FICINVS
FrancifcoBandinofuo , S. D.
O natus fu diebus fuperioribus ideam
Philofophi Platonicis coloribus pin¬
gere. Verum fi Platonem iplum in me¬
dium adduxiflTem, certe non quandam il¬
lius idea? piduram , fed ideam ipfam veri
ihilolbphi digitis oftendiffem. Ergo Pla¬
tonem noftrum intueamur, & philofo-
phum.& philofophiam fimulatque ideam
iplam pariter videamus.
Genealogia dr Gene/is Platonis.
Lato Athenienfis Ariftonis & peri-
diones fiue potonz, filius a Neptuno
Hanc 'genefim Iu¬
lius Firmicus aflerit
fignificarevirum qui
mirabili eloquentia
polleat, coeleftique
ingenio ad omnia fe-
creta diuinitatis ac¬
cedat.
pausatio^ indoles^ eruditio,fohrietas
Platonis.
F Erturcum in runis efietin labiis in¬
fantis apes melfudiflc , eloquentis fu-
712
genusvtrinque ducit. Nam Solon i Ne¬
reo & Neptuno defeendit. Stlcnis vero
frater Dropides Critiam maiorem ge¬
nuit, a quo Calefcrus ortus duos habuit fi¬
lios, Critiam fcilicet minorem , qui vnus
ex triginta Athenarum gubernatoribus
fuit, at Glauconem Carmidis & peridio-
nes p2trem,peridione vero,Ariftone nup¬
ta platonem peperit & Adimantum &
Glauconem. Feminam quoque potonam
qus Eurymedonti nupta peperit Speufip-
pum.Rurfus Arifton platonisa Codro fi¬
lio Melanthi defeendit,qui iterum in Nep¬
tunum , ( ficut Sc Solon ) originem refe¬
runt. Ferunt Athenis celebre efle, Arifto-
nem peridionem cum eflet Ipeciofifiima
congredi conatum efle, verum fuiileillius
conatus irritos,vidiflequeinfomnis Apol¬
linem,«que ab eoiuflum munda d con-
iugali copula quoad pareret feruauifle.
Quod & Laertius & policratcsdcriburit.
Nalcitur Athenis velinEgina, a Troia?
captiuitate anno feptingentefimo quin-
quagefimo fexto, abvrbe condita trecen-
tefimo. xxxm. ante Chrifti aduentum
quadringentefimo. xxm. platonis gene-
fim qualem adolefcens audmeram in Jibro
deAmorefignificaui.Sednuncadducam,
quale Iulius Firmicus Aflronomus deferi-
bit, cuius opinionem hac in re exiftimo
veriorem. Efl autem eiufmodi. In afeen-
denteaquario, Mars, Mercurius, Venus.
Infecunda Sol in pilcibus. In quinta Lu¬
na in Geminis. In Septima Iupiter in
Leone. In nona Saturnus in Libra.
turs przfagium. Aiunt Socratem vidifle
per fomnium oloris pullum fibi in gremio
plumefcere, qui continuo‘exortis pennis
expanfis alis in altum franiffimng
cantus ediderit,poftridie cuma patre fibi
Q,Clq iiij
740 Marfilij Ficini
riato commendatus effet, hanc efle cignu necare voluiffe, deinde vero -a Diont &
quem viderat dixiffe. Poeticoftik> in ado- Ariftomene cbfecratum id minime dfe-
lefcentia floruit. Elegiascompofuit, & tra¬ dfle. Verum Polidi' Lacedaemonio, qui
goedias duas, quas Seipfe igni dedit cum per id tempus legatus ad fe venerat, cum
primum animum ad philofophiam appli- tradidiffe,vt venundaretur.Eum ille in/E-
cuiffet. Primis literis a Dionyfio praecep¬ ginamaddudum vendidit. Quo tempore
tore imbutus elt. Deinde Socratem audi- & Chamander, tanquam mortis retsm ac-
uit,vigefimum artatis annum agens, poft cufauit. Sane iuxta promulgatam apud
Socratis mortem Cratylo Heracliti difci- eos legem capitale erat, fi quis Athenien-
pulo & Hermogeni. Parmenidis philofo¬ fium eam infulam adiiffet. Carterum cum
phiam tuenti, fdb accommodauit. Cum ■ a quodam fuiffet allegatum , difciplinz
efiet annorum duo de-triginta Megaram gratia eo Philofophum afcendifTe, legem¬
feadEuclidem cum aliis Socraticis con¬ que illam de hominibus nem de Philofo-
tulit. Hinc Cyrenem profedus Theodo- phis, ( qui fiiper homines funt) loqui, ab-
num Mathematicum audiuit. atque inde folutum eum dimifere. Neque occiden¬
in' Italiam ad Pythagoreos Philolaum & dum, fed vendendum decreuerunt. Ade¬
Architam Tarentinum Eurytumque con- rat forte Anniceris Cirenaicus, qui eum
ceffit. Ab his in aEgyptUm ad prophetas & xx. minis redemit, remifitque Athenas ad
■facerdotes fe recepit. Decreuerat ad In¬ amicos.Polidem vero a Cabriafuperatum
dos Magofque progredi, verum propter & poft modum in Elice fuifle fubmerfum,
A£g bella aprqpofito deflitit. Regreffus fama eft,daemonio fibi nunciante, talia
•demum Athenas in Academia vitam du¬ illum Philofophi gratia perpeti. Non ta¬
xit, quem ipialubrem Attice locum dicitur men quieuit Dionyfius, verum cum co-
elegiffe, quod etiam DiuusBafilius8e Hie¬ gnouilfet&quae illi contigerant, fcripfit
ronymus comprobant, vt himis bonus Platoni, orans ne in fe maledifia intor¬
corporis habitus ceu vitis nimia luxuries queret. A d quem ille refcripfit, non tan-
amputaretur. tum fibi aphilofophia fuperefle oa‘j,vt
Erat enim 8efpeciofiffimoSe robuftifi Dionyfii mcminiflet. Obtrcelatoribus qui-
Emo corporis habitu. Vnde Se a latis hu¬ bufdam Platonem a Dionyfio derelictum
meris, ampla fronte & egregio totius cor¬ obictftantibusrefpondit,imb vero a Pla¬
poris habitu, orationis qouque vbertate, tone. Dionyfius eft relidus.
Plato eft nuncupatus, cum ante nomina¬
tus fuifletAriftocles, nihil in eo deforme, Secunda Nauigatio-.- |
nifi forte vox aliquantHm gracilis, & nef-
cio quid fcb vertice gibbofum, eum ali¬
quantum deformabat, ob Academia: habi-
S Ecundo, profedus eft ad Dionylium
iuniorem ab eo & Dione philoiopha-
•tationem paflus eft quartanam febrem di gratia accerfitus. Hac quoque fpc du¬
menfes decem atque odo, ied fobrietate ctus, fe fuis confiliis effedhirum vt illic ex
& diligentia fua vires poft febrem validio¬ tyrannide aut Rcfp. fieret aut regnum, vi-
res quam ante recuperauit. furumque quod iamdiu vehementer op¬
tabat gubernationem fcilicet quaudam
JMilitia dr muigatio Platonis trina, maxime philofophicam, in quavel guber- ,
Primaxauigatio. nent Philofophi vel gubernatores philolo-

M phentur. putabat enim duitates non aliter

llitauit ter, primo in Tanagram, poflemiferiam euitare. Id omne non vi
fecundo in Corinthum, tertio in aut dolo , fed philofophicis rationibus
Delum, vbi etiam vidoria potitus eft.InSi- perfuafo Dionyfio , fieri cupiebat. Sed
ciliamter nauigauit,primo vt infulam & quarto fere menfepoft platonis acceflum
aethnea miracula craterefquc videret. A- Dionyfius falfis impulfus calumniis, Dio¬
gebat tunc quadragefimum f tatis annum, nem, quafi tyrannidi infidiantem expulit,
quo etiam temporeDionyfius Hermocra- Platonem vero libenter amplefiebamr.
tis filius vt fecum loqueretur impulit. Vbi At piato in patriam rediit. Tertio acceflk
cum ille de tyrannide diflererct dicens, Dionem Dionyfio reconciliaturus, Se ab
Nonidpr2ftare,quod fibi fbli efiet vtile, vtroqueiterumobfecratus.Rogatus etiam
nifi virtute etiam excelleret, offenfum ty- ab Archita. Tunc Se Dionyfius vidatam
rannum atque iratum d ixifle aiunt, Verba illi -triremem obuiam mifit, & A.rchida-
tua otioforunffenum funt. At ille. Et tua, mum pythagorjcum oratorem nobilefque
inquit, tvrannidem fapiunt. Ad hxc indi¬ permultos, Se ipfe quadrigis albis egre-
gnatum tyrannum primo quidem illum dienrem excepit, poftulauit rlaro promii-
 Epiftolarum
fam Dionis reftitutionem, atque inluper
terramac homines qui nixa conftiratam
abeo Repnblicaviuerentjidque ille qua¬
quam pollicitus, implere detrectmit.
Cum vero Plato palam Dionyiium redar¬
gueret, cuod fefclliflet fidem, cum libi de
Dione reftituendo, tum Theodori fuode
Heraclidefcruando, infenfum deinde ha¬
buit Diocyfium;vndc in fummo viuebat
periculo ne a militibus interficeretur. Sed
Architas Tarentinus Salmulcummillt ad
Dionyiium Oratorem vna cum naui, ro¬
gans vt Platonem dimitteret. Ille eum di-
mifitacprsbuit commeatum.Platoinpa-
triam rediit. Dionyfius paulo poft aDione
ciuibulque pulfus tyrannide, criminis in
Philofophiam commifli poenas dedit, via¬
to miro quodam honore exceptus eft in
patria,ibique ad rempublica accerfitus ac¬
cedere noluit, quia plebs malis fe moribus
aflitefeCcrat.
£>uitus Plato leges dederit.
F Ertur Arcades & Thebanos condita
ciuitate honefta: magnitudinis, ro-
gaffe illum vt eam Rempublica inllitucret,
vcriim cum ille eos intellexilTet squalita¬
tem fe&ari nolle, profe&um non elfe. Sy-
racufanis vero expulfo tyranno leges de¬
dit , & Cretenfibus M agnefia nuper con¬
dita ciuitate fcripfit leges xn. in libris di-
geftas. Mifit ex familiaribus luis Ariftony-
mum ad Arcades legibus inftituendos.
Ad Ilios Phormionem. Ad Pyrreos Me-
dedimum.
V lxit autem coelebs &lobrius admo¬
dum & C vt Aurelius AUguftinus pro¬
hibet icallus. Vnde& in lenio facra Na¬
tura fccilfe dicitur, vt fe apud vulgus cri¬
mine llerilitatis abfblueret. luuenis adeo
verecundus, adeo cqmpofitus fuit, vt nun¬
quam ridere, nili modice deprehenfusfit.
Iratumvero viditnemo.. Vnde apud rla-
tonem educatus puer cum adparentesre-
uerlus, vociferantem videret patrem,nun-
quam, inquit, hoc apud Platonem vidi.
Semel tantum clam lubiratus eft puero
grauiterdelinquenti,jed Xenocrati, in¬
quit, Caidetu huc puerum, egoenimquia
iratus Ium nequeo. Edebat quolibet die
aut femel tantum, aut libis, parciffime.
Dormiebatfolus.Contrariam vitam mul-
tum vituperabat.
Ad amandos adolefcentes quemadmo-
Liber IV. 74r
dum & Socrates futis videbatur paulo pre-
nior. Verum vterque tam rationeconti-
nens quam lenfu procliuis. quam diutns
ifti amauerint, &quo pacto, quz de amo-
relocuti funt,exponunt, & nosfaris in li¬
bro dcAmore tra&auimus. Optabat me¬
moriam fui vel in libris vel in amicis relin¬
quere. Et fi melancholicus erat profundif-
fimique ingenij, vt feribit Ariftoteles, iods
tamen plurimis vtebatur, atque X enocra-
tc&Dionemfeueriores fepifGme admo*
nebat,vtGratiis facra facerent,quo jucun¬
diores gratiorefque redderentur. Platonis
autem grauitati comitas erat admixta.
Difcipuli Platonis precipui.
D Ifcipuli eiusfuere, Speufippus Athe-
nienfis, Xenocrates Chalcedonius,
Arilloteles Stagirites, Philippus Opun¬
tius, Efticus Permtius,Dxon Syracufanus,
Anicles, Heraclitus, Erafcus & Dorifeus
Sceptij,Timolaus Cizicenus, Hebeon,
Lampfacenus, rithori.& HeraclidesTinij,
Hippotales & Calippus Athenienfes, De¬
metrius, Amphipolites, Heraclides Pon¬
ticus & complures alij,& cum his mulieres
duse, Lafchenia Matinea & Axithea Phya-
fia, qus virili vtebantur velle, Theophra-
llum item illiusiuifleauditorem ferunt, &
Hiperidem oratorem, Cameleon & Ly¬
curgum , Demofthenem quoque ipfius
fuifleftudiofum, & Menefiftratum. Vefti-
bulo Academteinfctiptum erat : Nemo
huc geometria expers ingrediatur. Quod
quidem nonfolumdelinearum,fed etiam
de affectuum debita menlura volebatin-
L lbrum de fanclitate fcripfit,Euthy-
phronem,Apologiam Socratis, Cri¬
tonem,de eo quod cumSocratein carce-
re tradtauit, Criton, Phtedonem de animi
immortalitate, Cratilum de redta nomi¬
num ratione, Thestaitum defcientia,'So-
phiften de eo quod eft,Ciuilem de regno,
Parmenidem de vno rerum omnium
principio, & ideis, Philebum de fummo
bono, Conuiuium de amore, Phatdrum
de pulchro, Alcibiadem primum de natura
hominis, Alcibiadem fecundum de voto,
Hypparchum de lucri cupiditate, Amato¬
res de Philolbphia, Theagem de lapien¬
tia, Charmidem detempcranria.Lachem
de fortitudine, Lyfidem de amicitia, Euti-
demum contentiofum,Prothagoramde
moralibus. Gorgiam de rhetorica, Meno¬
nem dc virtute,Hyppiam maiorem de pul-
74* MarOlij Ficini
diro, Hyppiam minorem de mendacio, curfibuscxceptus eft, vt e calo Daaii
Menexenumde Attitica andqutiate , de mortales demifiiis videretur. Lucos it-
Republica. libros x. Timaum de miindi . leri. Athletarum Ipe&acula relinqui pugi¬
natura, Critiam de Attica antiquitate, les lolos omitti cernentes, & quod admi¬
Minocm deLege, de legibus libros xn. rabilius eft qui tamlongis terrarum marif-
Epinomim fiue philofophum Epiftolas que tractibus pafcendorum oculorum au¬
xm. Hos omnes Platonis libros ipfi e riumque & animorum gratia Olympia ve¬
Graea lingua tranftulimus in Latinam. nerant, omnis voluptatis obliu Platonem
Tres vero fimt Platonicorum fpecies dia¬ adibam, rlatonem inmebantur. In rlato-
logorum. Aut enim lophiftas confutat,- neperinde atque amoeniffimo diueribrio
aut adolefcentes adhortatur , aut docet conquiefccbanr. Cum tragoediam, quis
adultos. Qua in Epiftolis vel in libris de referret, nec quifquam praeter rlatonem
legibus StEpinomide Plato ipfe fuo dixit' adeiflet, obicdlantibus quibulHam dedeco-
ore certiffima vult haberi, qua vero in ca- rieflcilliquod nemo prater vnum adef-
-terislibris Socratis,Tima-i, Parmenidis, fet,refpondit ille,& hic vnusplus eft quam
Zenonis ore difputat, veriftmilia. totus Athenienfis populus.

,
Eloquentia ,:'fugientia authoritas ,
Charitas magnanimitas,faxclimr
Platonis. nia Platonis.

S Tylus Platonis, (vt ait Ariftoteles,)

medicus inter fblutam orationem &
Q Vam magno & conflanti animo,
prafertim in amicorum caufa fuerit,
carmenfiuit, fiiauitas & copia tanta, vt indicant eius Epiftola & contemptus ty¬
Cicero Platonem & intelligendi & di¬ ranni, Dionifque defenfio. Tyrannum
cendi grauiffimum authorem & magi- fape quod iniuile gubernaret, quod ve a-
ftrumfuifte dixerit, adiecit, fi luprter hu¬ micos falleret etiam prafentibus teftibus
mana lingua loqui voluiiTet, non alia audadter redarguebat, tanmm aberat vt
quam Platonis lingua fuiffc locuturum. illi alfentaretur. Mitto minutiorailla, qua¬
Do&rina vero tanta in eo,vt cum ante il¬ le eft, quod iulferat Dionyfius in conui-
lum omnes inter Gracos illuftres exter* uio, vt finguli purpuram induti falutarent.
nas Gentes fapiehtia gratia peregrinati S altauit protinus Ariftippus, piato vero re¬
fuiffent, poft Platonis tempora catera nuit , dicens, non conuenire philoibpho
nationes Athenas confluxerint Et Arifto- muliebria, praeterea Chabria fortifluno
teles tam miro ingenio praditus, acnoua duci Crobylus aceufeto improbus diem
harefis auidiflimus, cum Platonem iam dixerat. Se capitis iudirium intentauerat,
pene, adultus adiflet,viginti eum conti¬ quocirca cum a reliquis deftitutus ciuibus
nuos annos audiueiit. metu periculi iii arcem -afcendcret/olus
A dde quod priufquam adiret Platon em piato auxilium przftanturusfempejilli af¬
iam literis proue&us erat. Deinde plato- fuit. Cum vero calumniator Crobylus, vt
nem folum habuit praeceptorem. Mitto eum a patrocinio det errere t, minitans di-
quod a Ciceronefcribitur, malo cum pla- xilfet, aliis defenfionem praftaturus ad-
tone errare quam cum ca teris recie fen- uentas, ignorans, quod te quoqueSocra-
tire. Praterea quod vha cum ranetio il¬ tis venenum expediat, ipfe relpondit. 0*
lum appellat Deum Philofophorum. lim Crobyle cum patria dignitati milita-
Mitto illud Quintiliani. Quis dubitet Pla¬ bam intolierandis periculis haud fegnis
tonem eflepracipuum vel acumine diffe¬ eram,nuncpro officio 8e amici falutebcet
rendi vel eloquendi facundia diuina qua¬ ferrum ac venena mineris 8r ignem, nul-
dam & Homerica, multum enim illius o- Iumrecufodiferimen:Cum Socrates car-
ratiofupra profam orationem, & quam cereiniuftiffimeincIufBsefleqpJato pecu-
pedeftrem Graeci vocant, furgit, vt mihi niascongrcgauit, vtredimeret innocen-
non humano ingenio fed Delphico quo¬ tem,& dum iudicium agebatur afeendens
dam oraculo videatur inftinctus. Diuina infuggeftum fic coepit orare. Cum minor
lapientia & probitate mirabilem authori- natu iim Athenienfes his omnibus qui tri¬
tatem, etiam in patria, qtidd rarifiime fieri bunal afccnderunt. Verum tyranni iudi-
felet, fibi comparamfle videtur, Reuerlus ces veriti ne authoritate & eloquenda fua
ex Sicilia Plato cum ad magnificennffi- dues moueret, interpellauenmt repente,
mam illam Olympiorum celebritatem reclamaueruntquedefeende, piato domu
quali quemdam orbis terrarum conuen- abiit. Nam quantum illi in mala mentis
tum peruenifict, tam Itetis cunctorum oc- morbo, tantum hic tunc morbo corporis
 Epiftohrum Liber IV.
Uberabat. Socrarisveroperfecutores per¬
nas paulo pcft dederant. Cum ex condif-
ripuiis quidam inftigareturinuidia, Xeno¬
cratem adeo Platoni gratum acccptum-
quedle, vt in eum conflaret inimicitias,
multa in Platonem Xenocratis maledi&a
renunciauit. Plato medio fermone crimi¬
nationem re:puens obaudit, Inflat obtre-
dtatorvultus fcueritatc crimen affirmans,
denique Deos omnes acDcasobteftanti,
Plato vt ab eiusfefe pertinacia fclueret, E-
fto,inquit,fedeaXcnocrares fide ac gra-
uitate pollet, vtnifi fic expedire iudicaf-
fet, di&urus ea nunquam fuiflet. Grauita-
tem magnanimitatemque Platonis imita¬
tum fuiffc Xenocratem dilectum cius dif-
cipulum , teffis eft vita Xenocratis apud
Diogenem , qua quidem eft fortitudinis
& fanftitatis exemplar. Imitatum quoque
fuiffe Dionem Plutarchus eft teftis. Prz-
trea Philifcus Lycurgioratoris vitam def-
cribens, magnus vir, inquit, fuit Lucurgus
multaquefuntabeo gcfta praeclare, quse
facere nemo poruiffet qui non fuiffet Pla¬
tonis auditor. Demoftbenes cum Antipa¬
trum fugeret Archia: blandis verbis fe ei
vitam feruaturum poUicend,Abfit, inquit,
vt viuere turpiter malim quam honefte
mori, poftquam Xenocratem & Plato¬
nem de immortalitate animi differentes
audiui.Idemfcribens ad Heracleodorum
quendam condifcipulum fuum,atque eum
reprehendens, quod poftquam Platonem
audiucrat, negligeret bonas artes , & vi¬
tam parum honefte duccrctiNonne , in¬
quit, erubefeis ea negligere qua: a Plato¬
ne accepifti ? Dionyfius ad Spcufippum
feribens ait, Plato quidem gratis fua limi¬
na terentes docebat, tu vero tributa exi¬
gis, & i volentibus ac nolentibus accipis.
Laertius quoque carpit eundem quod no
ficut Xenocrates Platonis caftitate & for¬
titudinem manfuetudinemque fuerit imi¬
tatus. Illud vero de fortitudine Xenocra-
tis tacere non poffum, quod cum Platoni
Dionyfius diceret, Caput tibi quifpia tol¬
let. Xenocrates qui aderat inquit. Nemo
iftud priufquam meum hoc abfeindet.
Stntenttx dr Pruuerhit tUtanis.
De Ariftotele & X enocrate hzc
Placo dicebat.
H Vi.' qualem equum, qualem afinum
iungendos affumpfi.Ariftotclcs qui¬
dem freno indiget, Xenocrates vero cal¬
caribus. Erat inter difcipulos eius lautus
nimium Se curands cutis ftudiofiffimus
743
adolefccns, quem Piaro r&ganir; Qucuf-
que tibi carcerem aedificare perges ? Quo¬
ties hominem irretitum videret, ille, aie¬
bat, proprio in corpore mortuus eft, viuit
in alieno. A ddebat,quileipfe alterius gra¬
tia delcruerit, omnium effe miferrimum,
quippe qui neque fe poffid eat vlterius, ne¬
que alterum. Platonis quidam familiaris
vir dexftus eum orabat, vtfibi aures paulif
per accomodaret, libellum a fe cdicum Ic-
bturo. Rogatus fubinde a Platone, quae li¬
bri effet inferiptio, refpondit. Contradi¬
cendum non effe,cui Plato,Cur igiturip-
fc hoc factitas ? Cur contradicentibus
contradicis e Curmeconfulis, fitibi pro¬
hibes contradici ? Leo ciuis potens in
coetu carpebatur quod magnas & immo-
deftas in fenatu vociferationes habuerat.
Plato,Hocipfum,inquit,eftvere Leonem
effe. Diogeni Cynico dicenti, quod hu¬
mana quidem ifta videret, ideas vero ne¬
quaquam. Quid mirum,inquit, oculos
enim quibusifta videntur habes, & vteris,
mente vero non vteris, qua folailla cer¬
nuntur. Mirantibus difdpulis quod Xeno¬
crates in omni vita feuerus, nefeio quid
rifix excipiendumdixiflet. Quid, inquit,
miramini inter fpinas aliquando rofas Sc
lilia nafei. Ad viuentes crebrodicerefole-
bat,Ocio labores anteponite,nifi forte ru-
biginem fplendori praftare putatis. Iu-
uentutem ad beatam vitamhac ratione fj -
piflime incendebat! Coharariam virtutis
ac voluptatis naturam animaduertite, hu¬
ius enim momentaneam dulcedinem, fu-
bita poenitentia fequimr dolorque per¬
petuus, illius breues labores aeterna volup¬
tas. Cum vidiflet quendam alea Inden¬
tem arguir;& cum illesQuamparua repre-
bendisjdiceret, piato refpondit, At non eft
paruumconfuetudo. Ebriis & iratis con-
fulerefolitus erat, fefevtin fpeculo ftudio-
fe intuerentur, ab eiufinodiftatim fa: dita¬
te difceffuros. Ebrietatem & fomnum val¬
de deteftabatur. Aiebat plurimum refer¬
re ad pueritiam educandam, vt honeftis
foium gaudere pueri affuefeerent, alio-
quin voluptatem dicebat efcam effe ma¬
lorum- Addebat, fanitatem animi veram
effephilofophiam. Caeteras vero faculta¬
tes non tam philofbphiam quam orna¬
menta videri. Nihil fana: menti fuauius
effe quam vera dicere & audire, veritate
enim nihil vel melius vel durabilius. Inr
terrogantibus quibufdam, qusnam pof-
feffionum genera fibis effent poriffimum
comparanda i ea dixit quz non grandi-,
nemjnonhdmimimvin^iion ipfum de:
nique Ionem extimefcerenr. Dcmonico
744 MarfiBj Ficini
ae fiiij eruditione confultantiqualis in - Grgcia vocabatur, Iaboriofiffimepersgra.
■quit, in arbufoulis plantandis -dirigcndif- oin Vt qui Athenis magifter erat & po¬
quetalis&in filiis gignendis & icllituen- tens, cuiufquc do&rinam academia: gym-
dis cura efle debet. Hic labor , illic volup- nafia perfonabant, fieret peregrinus at¬
tas^cauendum autem ne in hoc fopiti, in que difcipulus, malens aliena verecunde
illo plufquam vigiles videamur.Philedoiio difeere, quam fua impudenter ingerere
cuipiam riatonem carpenti, quod non mi¬ Denique cum literas quali toto orbe fu¬
nus in difcendo quam in docendo ftudio- gientes perfequitur, captus a Pyratis &
fiis ac fedulus effet, & quoad difcipulus e£ venundatus,etiam tyranno crudeliffimo
fo vellet interroganti, quoad, inquit, me¬ paruit,capauus,vin<3:us& feruus,tamen
liorem ac peririorem efle me non pceni- quia rhilofophus maior emente fe fuit.
■tebit. Interrogatus quidnam inter peri¬ ilaec Hieronymus.
tum imperitumque intereflet, quod inter
medicum atgrotumque refpcndit. Princi¬ Pietas drgratitudo Plateas.
pibus nullum pratftantius pratdiorum ge¬
nus efle dicebat, quam eorum familiari¬
tates hominum qui cauponari nefcirent.
G Ratus Deo fuit, a quo principium co¬
gitandi, dicendi, agendi omnibus
Principi non aliter neceflariam efle fa- in rebus & faciendum dicebat efle, & ip¬
pientiam, quam corpori animam. Beatif- fe femper efficiebat, amerea Deo gratias
fimasfore Refpublicas, fi aut Philofophi agebat quotidie, quod homo natus eflet
dominentur, aut faltem qui gubernant di¬ non brutum, quod Graicus non Barbarus,
urna quadam forte philofophentur. Nihil quod temporibus Socratis. Quam gratus
enimpeftilentius efle poteftatc, & auda¬ praeceptoribus fuerit omibufque amicis
cia, quam ignorantia comitetur. Tales teftimonio fiint eius dialogi, in quibus
quoque iubditos efle folere, quales prin¬ mirifice eos omnes honorat, atque So¬
cipes videantur. Magiftratui non pro¬ crati libros fuos attribuit. Non folum e-
prium bonum,fod publicum cogitandum, nim illum in omnibus pene dialogis difpu-
non partem folum duitatis quandamfed tantem inducit,fed etiam omnia ale com-
totam efle curandam. polita, foribitnon lita, fedSocratis efle.

Quantum Plato neglexithumana^quan- ,

Sjta Plato apmauit & qui eum
tttm diuinadilexit. conjimauerunt.

R Epetebat quotidie fola arterna- efle

vera, temporalia vero verifimilia.
Dormire in corpore animum, & qua fen-
fus appetit aut timet, nihil aliudefie quam
fomnia. Itaque hac omnia penitus con¬
temnenda, & vt mala vitentur quibusple-
nus eft mundus, ad aterna confugien¬
dum, aliter enim deuitari non pofle. Ipfe
quoque qua pracipiebat impleuit. Nam
dum & hareditario quodam iure&ciuiu
fauore princeps in rempublicam eflet fu*
turus,omnem prorfus ciuilem refpuit di¬
gnitatem. Cum patrimonio ditiifimus et
fet, fratribus largitus eftomnia, prater fu-
burbanum praediolum, quam academiam
nominabant. Hoc foio contentus vixit, &
fi praceptor amiculque principum extitit,
diuitias tamen ab his nullas accepit. Sole-
batrex Dionyfiusdicere: Ariftippus fem-
per pecunias petit,Plato femper libros.
Addequod neque vxorem duxit,neque
vixitinvrbe, ab omnibus fiber, folifer-
uicns veritati.
Vndediuus Hieronymus inquit, Plato
a£gyptum,& Architam Tarentinum eam-
que oram Italis qua quondam magna
TNilis qua: fcnlibus fubiacent,partes
A Heracliti tuebatur, porro in his quae ad
intelligentiam pertinent pythagore maxi-
me acquielcebat. In rebus autem ciuilibus
Socratem fuum amplectebatur. Quae vbi-
que afleuerabat lne c funt. Deum omnibus
prouidere. A nimas hominum immortales
efle. Bonorum praemia, malorum fuppli-
ciafore. Auguflinus in libro contra aca-
demicos inquit: Chrilfi authoritatem om¬
nibus anteponendam, fi autem rationi¬
bus agendum fit, apud Platonicos reperi-
refe dicit, quod lacris Chriftianorum li¬
teris non repugnet. Idem Dionyfius A-
reopagitafignificauir. Eufebius pofteaSc
Cyrillus latius declarauerunt. Hinc Au-
guftinusin libro de vera religione, plato-
nici, inquit, paucis mutatis Chrifliani ne¬
rent. Atque in confdfionibus narrat fe
prooemium Ioannis Euangelifta: ferme
totum apud Platonicos reperifle. propte-
reainfecundodeciuitateDei inquit:La-
beo Theologus apud Gentiles platonem,
interfemideos connumerandum putauir,
fient Herculem atque Romuhim. Semi¬
deos autem heroibus anteponit.
 Epiltolaram, Liber I V.
itbvtrofque inter numina collocat. Ve-
remtamenifmni qnem appellatfemidcum
non heroibus tantum , verum enim diis
ipfisprzfcrendumefle non dubito. Vnde
ia quit, fe Platonicos ante alios clegiffe,
quia de rebus diuicis atque humanis re-
fiius admodum quam caeteri Philolophi
fenfcrint. Quod & Marcus Varro antea
iudicauerat,& Apuleius Platonem, non
tantum hero ibas fuperiorem fecit, fed diis
aqualem;quia videlicet, diuinarum rerum
abdita pcnctrauerit. Plato tanta fuit mo-
deftia pradirus, vt cum mirabilem fibi au-
«horitatem ante alios comparauiflet, ta¬
men interrogatus a quodam , quatenus
praeceptis luis parendum foret, relponde-
rit, quoad in terris appareat facratior ali-
quis,qui fontem omnibus veritatis aperiat,
quem denique fequantur omnes- Addi¬
dit , nihil fuo fed diuino tantum lumine
repcriffe.-Quid autem in Philofophiafen-
ferit/atis in hbro de Amore & Theologia
noftra traflauimus.
Reditus Plutonis in putrium ceeleftem,
laudes.
N Atalifoo deceffit, & annum vnum
atque o&uaginta impleuit, fine vlla
deductione. Ideo Magi qui tunc Athenis
erant, Platoniimmolauerunt, amplioris
foiiTe fortis quam humanat rari, qu ia con-
fumauiffet numeru perfeitiffimum, quem
nouem nouies multiplicata conficiunt.A t-
que,quod mirum eft,adhac in ea state, &
eo ipfo die feribebat. De quo Cicero in¬
quit : Eft etiam quieta: &pura atque ele¬
ganter a Stx artatis placida ac lenis fene-
dus,qualem accepimus Platonis, qui vno
& o&uagefimo retatis annoforibens mor¬
tuus eft.Seneca etiam affirmat, id Platoni
fobrietatis& diligentis beneficio cotigif
fe. Alij inter feribendum, alij difoumben-
tem in nuptiis remotis dapibus, inter dif¬
ferendum ad fuperos rediffe. Ariftoteles in
templo aram Platoni ftatuamque lacrauit,
hoc Epigrammate, Aram Ariftoteles hanc
Platoni dicauit viro, quem nefas eft a ma¬
lis laudari. Addidit Ariftoteles .• Qui folus
vita,doctrina,moribus,ore admonuit cun-
aos,& monumenta dedit.
Vt virtute queant felicem ducere vitam,
Nulla ferent talem fecla futura virum.
Adiunxetunt & fapientes alij in Platonis
laudes carmina plurima, fed pracipua Epi¬
grammata tria. Primi hac eft fenrentia:
Temperantia, inftiriaqucexcelluit omni¬
bus, tantum vero fapieririaiuperaiiir,vt om¬
nem prorfos inuidiam luperaaerit-Secun-
745
di hic eft fenfus.- Plato in deorum nume¬
rum eft tranflarus. Longinquae hunc na¬
tiones honorant. Qoiadiuinamvicamipfc
nouit aliifque monftrauit. T errij lententia
hniufmodi eft, Phoebus Asfcnlapium ge¬
nuit Sc Platonem,vt ih'e corporibus , hic a*
nimis mederetur Praterea Mithridates
Perfarumrex, Platonis ftatuam in Acade¬
mia locauit ita inferiptam : Mithridates
Rodobati filiusPerfes , Mufis Imaginem
Platonis dicauit, Sillanianiopus. Ex his
omnibus id Plato eft confocutus, vt Grsci
Ariftorclem quidem df moninm, Platonem
vero diuinum cognominauerint. Quia v{-
delicetille& vita humanus &fcientia na¬
turalis maxime foerit,hic autem fcientia fi-
mnl, & vita fefc potiffimum ad diuina con¬
tulerit.
Apologi a de moribus Platonis.
F inem xamyerbisimponam , fi pauca
quadam rurfus addidero.Suntplcbeij
quidam verfificatores, qui immerito Poe¬
tarum fibinomehvlurpant, hi tam morum
diffimilitudine quam malignitate inuidia
prouocari in optimam quemqueimpuden-
tiflimeludunt. Quibus (anima quadam li¬
centia inbonos potius quam inmaIos,pr$-
fertim noftra hac atate, conceditur. Sed
nolim noftrorum temporum meminifle,
qua tantum ad virtutem confequendam
funt inepta, quantum apta Videntur adin-
fequendam.Tales igitur olim Poeticuli di-
uum Platonem a Grtocis Apollinis filium
& Socratem ab Apolline Gracorum fa-
pientiffimum iudicamm, mordere non du¬
bitarunt. Quorum impietatem Laertius
Diogenes lummopere detettatur Atque vt
ipfo declarat, ridicula etiam Comicorum
conuitia Ariftippus auxit Cirenenfis, ho¬
mo pellimus & optimi cuiufqae fiicrum
temporum aduerfarius.Qui ficut alios ple-
rofque modeftiffimos dofliffimofque ficla
cratem praceptorem & condifcipulos fuos
Xenephontem atque Platonem.Finxitho-
rum nomine carmina quadam in fcorta
puerofque lalciua. Videlicet vt falso ma¬
gnorum Philofophorurii exemplo liberio¬
rem ipfe peccandi licentiam 'riancifcere-
tur.Vemm Ariftoteles, cui veritas magis
quam Plato fiiit amica, tam fallas in virum
fanctum calumnias fuftinere non potuit,
nam in elegiis ad Eudemum illa de Plato¬
ne qua in foperibribus diximus cecinit, id
illi maxime tribuens , vt prophani non fo-
lnm vimperarc Platonem vllo pacto non
debeant, verumeriam fub pratexm laudis
fonctum illius nomenore prophano nomi-
74^ Marfilii Ficim
nare non audeant. Neque elegia coti'
tentus fuitjfed etiam,vt tradit Olympiodo-
K>s,pr aclaratn orationem de Platonis lau¬
de compofuit. Obmutefcant igitur apud
fuperos inferni canes atque apud inferos
latratu Cerberum comitentur.Nos autem
Platonis vitam & fapientiam iudicio fa-
pienmm approbari ffimam veneremur, at¬
que vna cum Apuleio Medaurenfe Kbere
proclamemus ; Nos Platonica familia ni¬
hil nouimus , nififeftum ,istum, coeleftc
fupernum.
Qttantum Ajlronomi metiantur,tantum Aftro-
Ugi mentiuntur,
MARSILI V'S FICINVS,
Florentinus, Bernarde Bembolu-
rifconfulto & equiti clarif-
fimo, S. D.
S Alue mi Bernarde millies, parum di¬
xi, Salue toties quoties fpiras,Bernar-
de dulciffime.Plurima tibi faibo quotidie,
tranferibo pauca Videor enim mihi cum
Archetippum fcripfi amori quodammodo
fatisfecille, officio autem etiam fi tranferi-
berem, minime fatisfacerem, vt autem te
nunc depnefentibusftudiis noftris faciam
certiorem, compono librum deProuiden-
tia Dei atque humani arbitrij libertate, in
quo illa Aftrologorum iudicia,qua:proui-
dentise libertatique detrahunt,pro ingenij
facultate redarguo.Nempc quam diligen¬
ter coeleftia vere metiuntur Aftronomi,
tam multum circa humana inanes Aftro-
logi mentiuntur. Vale. Verum Thoniam il¬
lum egregium Bernardi quondam Vene¬
torum oratoris Achaten , quem libenter
meus ampledtitur animus, linguaque refo-
natjCur mea tamdiu manus pigerrima pr$-
termittis? Hunc ergoBernarde quoties vi¬
deris,toties Marfili nomine faluere iub eto.
Xim.Iunij. U. cc.cc. paeta..
Ttme maxime commendas ojlen-
dis illius ejji cui commendat.
MARSILI VS FICINVS
Marco Aurelio oratori clarif-
' limo’, S. D.’
S I tua tibi commendare licerer,Nico-
laum familiarem meum literis mori-
bufque prsditum, tibi plurimum commen¬
darem. Quem quidem efletuumteffimo-
nio nobis ‘eft mum nemen, quod illius ore
frecuentiffime fbnat.
Quando diuinoafflante fpiritu amer ateetif
lur,Je»ip:r amante altero redamat alter,
fipe altero cogitante idem co-
MARSI L I V S FICINVS
B ernardo Bembo iurifconfulto &
equiticlariffimo, S. D.
A Ccepi Bernarde hodie I Marco
Aurelio noftro Epiftolam qnandam
forma quidem ipia Mercurialem omnino
patrique perfimilem, fed Saturno,vtarbi-
tror, Orientem natam. Nempe graaio-
ribus incedens paffihns cum ab aquo te
Veneto fextodecimoMaii die dikmaa,
tandem decimonono Iunijlittoribus no¬
ftris applicuit. Ego handummo comple,
xus gaudio gratulabundus inquam : Vc-
niftitandem , tuaque infortunatum vicit
iter pietas. Hac & fi quali fub Saturno
nata motu quodammodo tardior extitit,
tamen tanquam concepta Mercurio fhif-
fe videtur opere vclociffima. Quod enim
a nobis hodie poftulat, ipfa iamdiu dum
nafceremr impleuit. Sane eiufdem Maij
diebus quibus aureas ad me Aurelius feri-
pfit, ego occulto quodam ac pene diuino
liue Epiftola fiue Mufa lam inftinfiu per¬
citus, opufculum quoddam Auteliodedi;
caui, quodnifi ipfumquoque inceflu Sa¬
turnium fuerit iamad vos arbitror peme-
nifte. Mirabile Bernarde parumper ge¬
niorum noftrorum virtutem animaduerte.
Dum Marcusille gratisfe mihidabat,ego
iure viciffim totum illi m e dabam, & am-
pledentem me mirificecompleScbarAt¬
que itacoelefti quodam conflantefpiriffl,
invnum pene infeij pariter confpirauimus.
Arbitror equidem aut Mercurium ipfum
in Taura aut Phoebum in Geminis confti-
tucum, tam fimilitergeminas Aurelij Mar-
filiique lyras temperauifie, vt fonante alte¬
ra vicifsim altera refonet. Atque ab vira*
que dulce illud Bembi reboet nomen, no¬
men Gratiis Muficum, Mufilque gratifsi-
mum - Vale foeliciter A t video B ernardum
meum, noui enim hominis ingenium, abf-
que deliciis fuis'neque pofle neque yelle
vnquam bene valere. ChriftophorusLan-
dinus Miaeruae Mufarumque decus , &
loannes Caaalcantes conphilofbphns no-
fter bene valent. Igitur benevale.xix.Iu-
nij. m.cccc. lxxvii.
(■■■) (■■) (-J
 Epiilohrum, Liber
gjustL1 diuinsaflUntc fpiritu^cmor accendi¬
tur, femper amante allero . rca.rr.it
tkcr-fepi altero ccgu.nl',
idem cogit alter.
marsilivs ficinvs
Florentinus Marco Aurelio,
Oratori clariffimo,
S. D.
REddita heri nobis eft elegans admo¬
dum Epiftola tua, Marce doctiffime,
Epiftola meile mihi dulcior ac pretiofior
auro. Verum quid ago? Non licet mihi
nunc in laude' hac vlterius progredi, ne
vanior forte videar, fi eam Epiftolam, quae
laudat me plus latis, ipfe fatislaudaretcn-
tauero.Ergo aliunderurfus,fi placet, cx-
ordiamur. Quando coelefti quodam afiHan-
te Ipiritu, mentibus noftris amor accendi¬
tur .femperamante altero alter redamat,
fiepe altero cogitante, alter idem fimiliter
cogitat. Nam Scccdeftis author cumtan-
quam communis eundorum caula com¬
plectatur vtrumque , mutuum amantium
creat alfedum,& affectus amantis, qui per
hominem e corio dependens, tum in pla¬
na humanitatis facie, tum in coeli conca-
ua refilit viciffim procreat Echo Salue igi¬
tur amice ccelcftis, falue femper in autho-
renoftra: beneuolentiz Deo, neque terra¬
rum fpacia Marce, neque vlla temporis
interualla noftrum hunc cotleftem , per-
petuumque amorem, vel orientem inter¬
rumpere, vel ortum demorari potuifle vi¬
dentur, quominus amante altero, mox di-
uina quadam forte amauerit alter, cogi¬
tante quoque atque feribente altero, alter
eodem pene momento idem & cogitarit,
& fcripferit Animaduerriffe te arbitror,
Aureli , fi modo meum illud ad te nuper
mifium Opufculum accepifti, eoipfbtem-
porequoadmeferibebas, mequoque vi-
ciflim ad te fcriplille. Praterea idem peni¬
tus vtrumque, &fignificafle, tunc Stpoflu-
lauiffe. Mihi quidem nihil in rebus huma¬
nis felicius eft, quam illi affedu quodam
euafilfe me parem, quo nullum e (Te audio
virtutefuperiorem. Nihilpretiofius quam
talem tantumque pofleflorem meum fe¬
liciter poffidere. Habeo igiturtota quod
mentepetebam. Sed hoc vnum quodam¬
modo doleo, nequaquam id totum elTe,
quodipfepetebas.Mi Aureli, finonpotes
quod velis habere , id fakem velis habere
quod poffis. Accipe Marfilium tuum Mar¬
ce totum quantululcunque fir. Ne relpi-
cias vlterius oro , fimulacrum illud, quod
ab initio finxeras , membrum enim
IV. 747
quoddam fimulachri iffius eft Ficinns.
Rdpic e potius, amice,quod polii des qu am
quod fingis. Sic vtique non alicuius par¬
tem, fcd totum aliquid poffidere te prorfus
agnofees. Przftat autem Pigmaeo aliquo
totofrui,quam vafti membro Gygantis.
Nihil infirmius quam humanus amor, nihil
firmius quam diurnus.
MARSILIVS FICINVS
Bernardo Bembolurifcon-
lulto, & Equiti clarifi
mo, S. D.
S Cribis ad nos Epiftolam Oratoriam,
Poeticam , Amatoriam , fcd nefeio
quid cxculasfruftra, quod omnino nullus
accuiat caue ne vbi perfectus eftamorvcl
minimum quid offenfiunculz putes vn-
quam polfc contingere. Hoc vno folum
chariratem forte potes offendere, fi eam
quandoquepofle putas offendi. Humanus
quidem res eft folliciti plena timoris amor,
Diuina vero charitas, fiue Paulum audia¬
mus , omnia credit, omnia fperat, omnia
fuftinet,neque excidit vnquam: fiueloan-
nem Euageliftam,Timorincharitatenon
habitat,fed perfeda charitas timorem om¬
nem procul expellit. Hinc Aurelius Au-
guftinus nofter exclamat : Solus nullum
charum amittit , cui omnes in illo chari
funt qui non amittitur. Sed nefeio quo¬
modo homeliam, vt aiunt, quandam mO-
do hic incoeptaueram. Atque charitaris
officia ei viro tradebam , quem Floren¬
tinus populus admiratur, quali quoddajn
& charitaris fimulachrum & humanita¬
tis exemplat.
Trufira nimium in rebus his quafibimet M-
. quaquamfufficiunt, noftram(ufficien-
'tiam affeSamus.
MARS ILIVS FICINVS.
hominum generi, S. D.
S Vfiicienriam vbique eo quaeris propo-
fito , vtpoftquam hanc vnam repere¬
ris , nihil vitra perquiras. Requiras autem
quam plurima femper ob hoc iplum, quid
nufquam hanc vnam aflequeris. Vis er-
f o dicam quam ob caufam nulqiiam luf-
dentiam aflequaris ? Forfitan quia hanc
extra te quaeritas. Si ergo mortales opes
immortali animo furocere nequeunt, da
operam vt illis lakem animus iple (afficiar.
Aduerte quid dicam, non dico vt ipfefibi-
met fatisfaciat animus , quo enim pacto
RRr ij
740 Marfilij Ficini
quiab aEo & efficitnr & perfieitur,fibi ipfc
farisfacere poteft Fruftra nimium , heu
miferi ! in rebus his quae fibimet -nequa¬
quam fufficiunt , noftram fuffici-cnriam
affedamus. Profe&bfblum quodfibi fatis
eft, omnino omnibus fatisfacit. Nihil au¬
tem Cbi poteft fatis effle, prater imme'fum
bonu quod ex feipfb eft,& ad feipfum. Hic
ergo folum,hic,inqua, quod fatis nobis fa¬
cturum iit quaramus. Neque pigeat, ne¬
mo iruftra bonum fequitur vnquam, qui
benefequitur.Nam & bonumipfum,quia
immenfam eft , vbique yiget atque exube¬
rat vndiq;, Scaffe&usnofter benefequen-
-di,eft aliquid proculdubio bonum. Solus
autem bene vult,fequiturque bonum, qui
fummajbonitatis ipfiusgratia , per quam
fingula bona funt atque 1 eruant ur,pafTim
.bona fingula fequitur.
Tn&fitus repentinus a minimo lumine tdma-
-ximajn^t^uek maxime ad minimum.
Aciem impiit,
MARSILIVS FICINVS
. v r Richardo Angelcrio, Anglarienfi
infigni Theologo, S. D.
C luiles viri fepe Philofophos incre¬
pat,qiiod ad humanaru rerum guber¬
nationem inepti, vt plurimum, videantur.
. Philcfophi Vero, conrra.ciuiles viros, quod
ad diurnorum contemplationem ineptiffi-
mi fingfepius improbant. Quid igitur ad
hacipfi dicemus? Non noftrum inter hos,
tantas componere lites. Sed Plato nofter
huc aduocandus eft arbiter, quem ad hu¬
mana , fimulatque diuina, Deus ipfe com¬
pote. Hic igitur arbitratur, tam Ciuiles
quam Philofophos ad vttumque officium
exequendum fiiifle ab initio inftimtos. Si
modo ab altero extremorum ad alterum
haud fubitotranfeant/eddebitis gradibus
gradianmr. Praftat Graea ipfa Platonis
verba exhbro de Repub. 7. hic ad verbum
traducere. Poft hac namram noftram,
quoad eruditionem & ruditatem tah qua¬
dam imagine contempleris. Finge animo
quandam fub terra fpeluncam, cuius in-
greffus verfus lumen quoddam incipiens
per totam fpeluncam peruius vndique pa-
teat.In ea homines nutritos a pueritia,cer-
uicem & crura ita deuin&os, vt& immo¬
biles permanere cogantur, & ad anteriora
folum profpicere, capita vero vinculis
adftrifia circunducere nequeant.Poft ter¬
gum autem fuperne procul ignis lumen
fufpenfum fit-lnterque ignem, & vinctos
homines via fuperior pateat,facus quam
paries fit conftruchis exiguus. Sicet pisi
rumque praftigiatoribus miracula fragen.
tibus fcenz feu cortinae aliquae, fbper co¬
hus fua mirandademoftrantjfpe&antsm
oculis opponuntur.Cogita rurfus homicej
intra pari etem fer entes vafa & opificia va¬
ria ,fupra parietem eminentia. Stamafqoe
hominum, & aliorum animalium lapideas,
& ligneas imagines,modifquevariis fabri¬
catas. Atquevt confentaneum eftqui hac
circuferunt partim fileant, partim locuan-
mr. Similes ifti nobis funtjnamprimuqm-
dem putas iftos ahud quicquam.,veifuiip-
forum, vel proximorum hominum videre
praeter vmbras quae exigne in aduetsa fpe-
lunca partem cadunt. Quid autem eorum
quam circunfenjntur,nonnevmbrasdan.
taxat ? Si ergo inuicem loqui licereqnon-
neiftaquae coram viderent loqui opinan¬
tur, Quod fi echo ex aduerfa pane carce-
risrefonar et, quoties praeter eu tiumaliqnis
loqueretur, putafne ipfos nifi tranfeuntiom
vmbras ahud putare quod loquimt? Om¬
nino igitur tales nihil verum efle nifi fabri¬
catarum reru vmbras arbitrarentur. Con-
traverb nunc animaduerte qualis foret eo¬
rum avincuEsfolurio,ignorantiaquecu-
ratio.Nempefiquis eorum folueretut,co-
geremrque repente furgere,collum verte-
re,ambulare, lumen ipfum afpicere, dole-
ret protinus, nec propter fplendorem in¬
tueri poflet illa, quorum vmbras ante cer¬
nebat. Tunc fi quis illi dixerit, prius eum
fpectafle nugas, ad prafens aure rebus ve¬
ris efle propinquiorem, veriufqjinfpicere.
Ac prarereuntiu quemq;monfltans,quid
iit quaefiuerit, nonne illum vacillatum pu¬
tas , arbitratutumqs veriora efle qua ante
cernebat, qua qua nuncoftenduntur?Etfi
cogeret eum lumen afpicere, none dolore
oculorum affe&um iri putas ? oculofque
ad ea qua facile prius viderat retorturam,
certiora ipfa exiftimantem, quam qua fu-
bito offeruntur. Si vero aliquis eudem per
afpera atq; ardua furfum traheret violen¬
ter, neque permitteret quicquam afpicere
antequam folis lumen traxerit, nonne ip-
fum agre latutu,du raptetur exiflimas: Et
cu ad lumen eueetusfuerit oculis fplendo-
refuflufishqfitaturu,nihilq,-ex his confpe-
dturu qua vera nunc ab hominibus exifH-
matur.Cofuemdineigimrprimuopus eft,
fi fupera infp edurus fit, vmbrafq; primum
facilius intuebimr.Poft hac in aquis homi¬
num caterorumque.imagines, ipfa vero
deinde.poftea qua in coelo funt, & ipfum
coelum nocte facilius contcplabimr, dum
aftrorum&luna lumen fpecfabir,quamfi
folem ipfum die folilquefiigore intueatur.
 Epiftolarum , Liber IV.
Atque ita demum,fo!em iplum fufpicict,
neque iam in aquis . & aliena in regione
fimulachra ipfios fpectabit, fcd ipium fe¬
cundum feipfum it fede propria Ipecula-
bitur, & qualisfitagnofccrcpoterit. Ani-
mauuerte tandem ipfum dfeqni tempora
& annos temperat, qui omnia regit quae
lub coelo funt,qoi omnium quz ante ab ip-
fis vifa funt modo quodam eft author.Quid
fi habitationem priftinam memoria repe¬
tat, & illorum hominum fapientiam,atque
vincula? An non cenfcs eum beatum fc lo¬
ci mutatione exiftimaturum , illorum au¬
tem miferturum? Praeterea fi qui honores
ibi inuicem exhibebantur & laudes,daban-
turque przrr.ia illi qui tranfeuntia quali¬
bet acute cerneret, recordareturque maxi¬
me quae ex illis priora,quarpcfteriora,quae
pariter progredi foleant, atque ex his Fatu¬
ra optime przfagiret, haecne defideratu-
rum ipfum putas? beatofque illos qui apud
coshonoranmr & dominantur exiftimatu-
rum?Vei,quod ait Homerus,Coi eledurom
euenire in alieno,fcilicet rure confcrui ho¬
minis mancipium effici& quodlibet aliud
perpeti potius quam opinionibus illis illudi
& ineamiferia degere. Sirurfus iftedef-
cendat , eandemque fedem quam antea
nancifcatur , nonne cum repente a Sole
difceflerittenebrisoffendetur ! Ac fi vm-
bras illas difeernere oporteat, deque ipfis
difeeptare cum illis qui perpetuis vinculis
preffifunt ,profcrendaquefententia fic eo
iplb tempore quooculi ipfiushallucinan-
tur antequam acies expurgetur, quod qui¬
dem nonbreuifiet, annonrifum concita¬
bit? Eiquc ab omnibus dedecori dabitur,
quod poftquam furfum afeendit,corruptis
reuerlus eft oculis , diccturque nunquam
ad fupera contendendum elTe, & eum qui
folueretentet & (urfiim ducere , fi depre¬
hendatur,protinus occidendum.T ota haec
imago,o amice, referenda eft ad illa quse
fupradi&afunt.Carcerquidemtftead ea
quae cernitur oculis mundi machinam , lu¬
men vero ignis in fpecu ad Solis poten¬
tiam,poftrcmo, fi afccnfiim ad fupera eo-
rumque coafpcctum, ad eum qui adintel-
Iigibtlem regionem tendit, afccnfum retu¬
leris, vt ego quidem lpero,non aberrabis.
Poftquam fententiam meam audire defi-
deras. Deus aurem nouit anverafit. Quae
igitur mihi apparent huc tendant. Nempe
arbitror in ordine iplb intelligibili,boni ip -
iius ideam Ihprcmamexiftere, vixque vi-
deri-Si autcmvila fuerit,aflerendum.eam
omnibus omnium rectorum atque bono¬
rum caufam cffe.Cum iplain ioco^vifibili
lumen creauerir, Seluminis authorem. In
749
ipfo vero intclligibiii regnet ipfa, verita¬
tem cue Sc mentem protulcritlQuaro nolle
neceflefit omnemquicunquefana mente
aliquid yel priuatum vel publice eft a du¬
rus. Age Si hoc confidera, neque mireris,
quod hiquihucdelcendunt nolint huma¬
na tractare, fed ipforum mentis acies fem-
per adfiipera dirigatur, probabile quippe
idem , fiquidem fuperiorem imaginem fe-
quitur Quid autem hoc?Mirandum putas,
fi quis a diuinis (pe&aculis ad humana hzc
malaprolaplus,ineptiorfitad agendum ri-
deaturque, praefertim fi antequam praelcn -
tibus tenebris affuefeat, dum adhuc titu-
bat,cogatur in iudiciis vel alibi de iufti vm-
bris aut ftatuis illis quorumvmbrz ha funt,
certare,dcque iudiciis eorum qui iuftitiam
ipfam nunquam viderunt cilfercre. Ve¬
rum fi mentem quis habuerit, recordabitur
duobus modis & duabus ex caulis oculos
turbari lolere. Tum quando ex luminead-'
vmbram dcfccndimus, tum quando cx te¬
nebris prodimus in lucem, eodemque mo¬
do affici animum arbitrabitur, quoties tur¬
batum viderit,St ad aliquid cernendum he¬
betiorem , idcoque haud temere in rilum
prorumpet, fed diligenter inquiret, vtrum
a lucidiori vitadefeendens nouis tenebris
obruatur?Vel ab infipientia plurima ad ful¬
gidum Ipc&aculum lurgens, fub corufco
nimium fplendore deficiat. Et alterius qui¬
dem affettum probabit , vitamque eius
beatam fore cenfebit,alrerius miferebitur.
At fi ferte ridere coeperit, haud tam ine¬
pte hunc ridebit quam cum qui a lumine
luperno deciderit. Haec Plato diuinus, bis
neque minui quicquam debet, neque addi
poteft. Ergo Vale.
Sjtod unimus immortalisfit. Atque cur cum fit .
diuinusfiefii tamen vettm agit be-
' Jlia Jimilcm.
marsilivs ficinvs
Ioanni Nefio literis Sc moribus or-
natillimo, S. D.
N ili diuinusnobis vigor incilet, ac
cceleftis mentibus noftris origo ,
mortalium rerum defectum nullo pacto
pollemus agnofeere, nihilque prorlus lu- "
pra rerum corporalium ordinem,aut exco¬
gitaremus vnquam aut appeteremus, nul-
lusvnquamvelminimain re corpori repu¬
gnare contenderet. Quandoque terrenis
opibus impleremur. Aut omnes aut certe-
quam plurimi in hac mundi media regio¬
ne , tanquam naturali origine patriacue,
quicfcerenc. Nunc vero cum resnoiir*
 7jo Marfilij Ficini
longe fe alicfr habearlt, reor equidem, ne-'
cne vana fides, genus nobis effe diuinnm.
Carterum fi diurni fumuSjCurnamfepe vi-
tam agimus beftiat fimilem ? Quia natura-
Iis regionis huius conditio fic inftituit, vt
-longe prius fenfu tanquam bruta,qu2m ra-
tionetanquam hominesvteremur.Przter-
ea multo plura atque manifeftiora circa
fenfum quam circa mentem, incitamenta
fe no bis obiiciunt. Poftremo, vnicus in no-
bis efthoinOjbeftias vero funt multa;. Ope-
raspretium eft noftram illam imaginem in-
tueri, quam Plato fic m nono libro de Re-
publica pingit. Imaginem anima talem a-
liquam figuremus , quales quondam me-
moramrfaiffenarars cbimere ipftus, S cyl-
Is & Cerberi, & alias multa», in quibus fe-
runtirr varisin eodem forma: congenitas,
Finge itaque figuram vnam beftias varis
admodum & capita circum multahaben-
ris, capita, inquam ,partimbeftiarum do-
mefticaru’m,partimagreftium,qua:&pqr-
mutare & producere exfehaec omnia pofi
fit. Vnam (praeterea iis adiunge fuperne
leonis formam, huic vnam infuperhemi-
. nis,& ampli (fimum quidem primumfit,an-
guftius vero fecundum atque tertium. Con-
innge igitur hasc tria,vt ad vnum conficien:
-dum inuicem cohSrefcant. Circumpone
cxtrinfecus ipfishominis'ynius imaginem,
vtilliqui nequeatinteriora inlpicere, fed
exterius, dumtaxat cernat operimentum,
vnum animal homo fcilicetvideatur. Di-
camusitaqueilliquiaflerirprodeflehomi-
nihuicininfteagere, iufteveroviuerene-
quaquam prcdefle,qub d nihil aliud afferit,
nifiprodeffe i!li,vtbeftiam illam multipli-
cem pafcat&leonem, & fortiorem illam
ieoiiemque efficiat,-hominem vero perire
fame permittar atque cnemet,vfqueadeo
vtpropterimbecillitatemtrahaturquocun-
que caetera illa rapiunt. N eque alterum
cum altero manfiiefaciatinuicemvecqn-
ciliet, imofinatfingulafeinuicem.morfi-
buslacerare,acpugnantiafemutuodeuO-
rare. Ergo fi quis dicat officia iufta prod-
effe, bascagendadicendaquemonebit, ex
quibus homo ille huiufmodi animalisinte-
rior,(ummam potentiam confequatur,fe-
'■ rasque illius pluribus capitis redimitae tan-
quam colonus, curam habeat, domeftiea
quidem capita fouens,irrigans ac nutriens,
agreftia protinus amputans , dum leonis
naturam adhoc adjutricem accipit, com-
muniterque curat omnia , & inuicem mu-
tuabeneuolentiafibi conciliat. Omniita-
qne ratione qui iuftalaudat, vera loquitur,
qui vero iniulla, mentitur. Nam & quoad
voluptatem Se quoad decus,& quoad emo-
l-amentam iufti laudator, vcr2 pronnnti»;,
vituperator autem neque qoicquam agat,
neque nouit quod improbat. Hactenos
Piato.In eiufinodianimas noftiz figura ilia
diftributio continetur.quae apud Platonem
Iegimr inTimaso. Vbi animam in tres cuaf-
dam viresdiuidit quafipartes,in ratioci-
nandi videlicet & irafcendi & concupii!
cendinaturam.Vim rationalem capiti tan-
quam arcifupremte reginam accommo-
dauit,pr2fertimquiainfpeculandocapnt
maxime omnium laborare videtur, fenfcf-
que ibi omnes vigent quam plurimum,
Prasterea vim iracundis in prscordiis col-
jocauit, quoniam in ;ra,&audacia&ti-
more has partes maxime concitantur. Po-
flremo concupifcendi naturam iecoriicee
dedit quia naturalis illi vigorineft& con-
coquendi alimenti & libidinis augenda,
Proinde rationem in Phaedro nominat au¬
rigam,quoniam naturali quodam ordine
dux eft partium rehquamm. A digngit huic
. geminos equos,albom quidem akeium^I-
teram vero nigram. -Quantum vero ad
propsfitum (pectat equi funt cordis vire$&
iecoris.quia rationi debeant tanquamau-
rigz parere: S ed magnanimitas qm ac-
commodatur cordi equus dicitur albus,eft
enim rationiprOpinquior. lecoris autem
concupifcentiaquoniama rationis excel-
lencia remotior eft, equus eft niger. Ratio
rurfus in nobis Hercules nominatur, Hic
occidit Anteum, id eft, immania quidam
fimulachra phantafiae. Quando videlicet
a terra attollit in altum, hoc eft, quando i
fenfibus & corporali imaginatione fe mo-
uerit- Hic quoque leonem demat,ideft,
iracundiam cohibet. Hic hydram obtrun-
catmultis vndique capitibus pSllulanten),
id eft, concupifcendi vimamputat. Qua:
non ad pauca quaedam,ad illa quidem ma-
iora tanquam iracundia , fed ad quilibet
imo innumerabilia infitiabili voragine
fertur. VerumdumnofterHerculesieco-
ris hydram amputat ferro, capitarepentc
repullulant , quia fomesipfe relinquitur,
Dum vero abfiimit igne', quia fomitem
prorlus extirpat,nihildnderenafcitur.lubet
apudPlatonem SocratesinPhoedone, ne
voluptatis corporalis gratia ab alia qua¬
dam corporis ahftineasvoluptate^lioquin
pro vna multas fubito renafeuntur. Imo
rationis gratiaprscipit, vti voluptatibus
abftinere conemur,fic enim folu poffe,ait,
vitia funditus extirpari. FincEpiftola: iam
imponam,fi ptius vnu hoc admonuero, vt
videlicet meminerimus^ bellui in nobis
sut multas,nimirii ede animas apud Plato-
nem ab homine in belluastranftnigrare.
 Epiftolarum, Liber IV.
Sane fomites quoldam &afre<5ns bcftia-
Tem ab initio in nobis habemus. Quos vbi
diu temere nutriuerimns vel coniopitur
quodammodo ratio,vcI(ab iracundi^ con-
cupiiccnciieuc fpecie vigilat. Quocirca
fabipfii hominis pellehomo ipfe videtur in
bcirias pertranfifle. Hinc Socrates inqnit
Phaedro : Cotifidero equidem me iplum
Ph oedre,vtrum ego fim beftia quzdam Ty¬
phone multiplicior ardentiorque & forio-
iior. Siue placatius quoddam & limptrins
animal, dioira caiufdam & mitis fortis,id
eft,tranquilli intelIigentii,particeps.Ca-
lendislulij. m. cccc.txxvn.
Solia crnniepopdetquia nu!le,preter Deum,
penituspojluletur.
MARSILIVS FIC1NVS
Hieronymo Pafqualino cbariflimo
compatriliio, S. D.
S I cupis poffidcrequampIurima,daope-
ramvtnihil penitus te poffideat. Nili
enim teipfum habueris , per quem lis alia
pofleflurus, nihilprorfushabebis.Hincfit
vt omnes homines egeant femper > omnes
continue doleant, quia videlicet, feipliim
quifque fecum omr.ia iamdiu temere ni¬
mium & amilit &pcrdidit,quando clam ip¬
fe captus fiiit,dum palam capere niteretur.
Solus & alterius fimul St foiipfius efle po-
teft , qui foli fe illi dedit, qui ideo folus eft
omnium, quia folus eft omnia. 1 n quo dum
cunftaquisreperit , reperitetiamfeipfum
tanto feiplb perfedtiorem quanto perfo¬
dior eft ille quam ipfe. Sicut qui feruoler-
uit, feruus eft & turpi (Ii mus St miferrimus,
ita qui omnium (eruit domino quodammo¬
do fit dominus omnium. Soliis libere ferui-
re videtur,qui libertati obfequitur infiniti-
Ibi feruitus libera eft vbi immenfa libertas,
id eft,Deus,quicquid leruile violentumque
cogitari poteft procul expellit.
Cum primumfatum impugnare nitimur,
expugnamus.
MARSILIVS FI C IN V S
Francilco Marelcalco Fsrra-
rienfi, S. D.
Viris , optime mi conphilofophe,
V^quatuor. Primum quidem quomodo
valeam? Valeo equidem Marefcalceficu-
rivolo.poftquam ccrpivt valeo itavelleva-
Iere. Secundum vero, qua ratione philo-
fopher ? Hac poriflimunt ratione philofo-
phor,vt quandoquidem res ipfe alitcrvo-
7<l
knrarem nonfcqunntur meam , ego {al¬
tem voluntate res fequar, fic enim volun¬
tati fequenti res obfequuntur. Tertium,
quanmm te amem- fi quis modus adfita-
mori, vtfi qtta certa liberi voluntati men-
liira, metire Francifce amorem erga me
tunm, itafbrfitan Stmeumerga remetie¬
ris Quartum,quid componameCompono
librum de Prouidentia Dei& humani ar¬
bitri; libertate. In quo agitur contra aftro-
rum neceffitatem fatumque Aftrologo-
ram. A. t vero dixerit ferte quifpiam, fatui
efle contrainexpugnabile fatum velle pu¬
gnare. Ego verbrdpondeo,tam facile pofi
fehoc impugnari, vt quando quilpiam im¬
pugnare voluerit , tunc primumr eo ipfo
uod vult expugnet. Nempe ctrleftium
)hpramm motus nunquam altius mentem
attollere poteft quam ad Iphiras Nunc ve¬
ro qui dilputat contra illas easiam tranf,
cendilfe videtur Atque ad ipium Deum li¬
berumque voluntatis arbitrium acceflifle.
Quafi non i ccelefti fato coatftusfucrit/ed
i fopercoeleftitumDei Prouidentia, tum
mentis Iibertatcperdudtus Priterea cum
a&io quilibet aduerfaria,& vt ita dixerim,
peremptoria a contrario quodam in con¬
trarium procedere foleat , nemo audeat
confitetivoluntatem ipfam dilputationem-
que fidi violentis fyderum repugnantem
alyderum violentia proficifoi, imo ab ipfa-
met prouidentia libertateque manare iri-
fatum. xxvni.Tunij. m.cccc. lxxvii.
Florendi.
Multes haletferuos,qui multisfirutt.
MARSILIVS FICINVS
Bernardo Bembo Veneto,
S. D.
T3 Hcebus Capella, & Francifous Elieo-
X fis, Pamphilulque M edicus , Platonis
hoftri libros, quos iamdiu omnes e Gri-
ca linguatranftulimus in Latinam.a nobis
pofcunt.Tu ficubi forte hos egregios viros
offenderis, noftro nomine {aluere iubeto,
tradu&ionelque hocmcnfe mitti noripof-
fe dicito.VideSjBernarde, quanta liberta¬
te agamtecutn. Videor enim modo nefeio
qnopadoimperauifle. Sed tu, miBem-
be, in canfa es, tam talem te fingulis pn-
ftas , vt qui libertare fiduciaque maxima
nonvtatur tecum, proculdubio feruililTi-
mus diffidentiffimufqaeomnium videatur.
Tu quidem dum citeris hbentifllme fer-
uis, inrerim maxime dominaris, Citeri
vero cum maxime tibi dominari videntur,
tunc feraiunc libentifGn.e. Nulla factitor
RRr iiq
752. MarfiH; Ficini
przftantior, fecurior dominatio quam a-
niatoria. Nulla ardior iuctindior, felicior
feruims quam voluntaria. Kalendis Au-
gufti. M. cccc. LXXVII.
Amicitia inter homines, nifi afflante Deo,
conflari non foteft.
M A RSILIVS FICINVS
FlorentinuSjHermolao Barbaro
Veneto, S. D.
Cripfi fuperioribus diebus Epiftolam
Jjquandam oe Amicitia vera breuiter
difputantem. Quam non ad vnum quen-
dam meorum potiflumm, fed ad eundos
pariter amicos fine certo titulo dirigebam.
Reddita mihi eft paulopofl?elegans Epifto-
la tua latiniflime Barbare. Qua quidem
vera amoris efca, id eft, amoreipfo, me
capit, & captum prouocatad amandum,
Vt quod multorum erat futurum vnus ipfe
iam habeas. Siquidem dilputationem no-
ftram de Amicitia vera, meos omnes iam-
iam falutaturam ipfe tibi pracipue labito
vendicafti, vt quod eundis inferibendum
focrat, foli inferibatur Hermolao. Ergo
quemadmodum nuper dum feribo om¬
nes , ad vnumlcribere in primis adducor,
ita pofthac in omnibus meis amandis,
vnum hunc in primis amabo.
M A RSILIVS FICINVS
Conphilofophis, praecipue
Hermolao Barbaro,
S. D,
A Micitiam omnes communi'qua¬
dam notione, vnionem aliquam ef-
fe definiunt.Cum vero non aliter vnio ef-
fe queat nifi ad vnum,merito quaerendum
videtur quidnam vnum illud fit ad quod
duo aliqui conlpirantes, amici fiuntatque
dimntur. Nunquid neceflarib amiciiunc
illi, qui Opinantur idem ? Nequaquam.
Poflumus enim idem in plerifque rebus,
tam humanis quam naturalibus opinari,&
tamen inuicemnos odiffe. An forte bene-
uolentia, non in opinione, fed in volun¬
tate confiftit?Putavt illi duntaxat quivo-
lunt idem, dicantur amici ; Neque id
quidem , imb ob hoc ipfum nafcuntur ini¬
micitia; , quod volumus idem. Sape qui
eundem vel thefaurum, vel dignitatis gra¬
dum, vel artis honorem expetuntjfibiinui-
cem inuident,&irafi:untur, & dimicant.
Dixerit forte quiipia difeordiam eiufinodi
inter homines ob hoc exoriri,quod finita
quadam cupiunt bona , qua dum alter
poffi det, vel nullo modo, vel non aque al-
terpoffidet-Si qui vero reperiatur quiide
bonum,quod & infinitu fit, appetant,ctin
illud nufqua impediri poffit,quin paffini e.
xuberet-inimmensujcos nullisinterfeiri-
micitiis agitari. Amicitiamque inter illos
efle qui bonum idem ,infinitumvotuit At
uerb neque iftud quidem fiifficerc ad be-
veuolentiam mihi videmr, omnes enim
naturali quodam inftinctu eiufmodi bo¬
num optant, vnde fodices efle-voluims
cuncli, non 'ta men nos inuicem eundi di-
ligimus.Vbinam igitur beneuolenuam ip-
fam reperiemus, qua nihil eftaliud quam
velle bonum, nifi circa bonu ipfum, quod
,ett omne bonum, id eft Deum, eamrepe-
riamus ? Certenon alibi.Caterum, hu¬
mana voluntas erga Deum, duobusprz-
cipue modis,quantumadpropofitumfpe-
<ftat, affici poteft. Aut enim accipere cupit
inde, aut date. Primus quideminilindhis
communis naturalilque eft omnibus, fi-
quidem omnes i Deo quam plurima ex¬
optamus & petimus, fed non ob hoc ipfum
Deum hominefve diligimus. Inftmdus al¬
ter non aque cuiuflibet efle videmr,nem¬
pe pauci admodum reperiuntur,qui Deo
feipfos fecumqueomma dedant, imovt
reiftius loquar, Deo reddant. Nihil enim
quod non ab eo acceperimus vel fumus
vel poflidemus. Quifquis feipihm Deo red-
ditjid eft, omnem cogitationis affefium,a-
«ftionis nixum effe&umque conuenit in
eum, hic lobus Dei ipfius gratia Deum a-
mat,ac catera diligit propter Deum.Sane
vanus forma corporalis amator ob hoc ip¬
fum diligit corporis fpeciofi picturam,quia
formam ipfam & fubftantiam corporis a-
mat. Itaveruspiufque amatorres creatas
non ob aliam dibgit rationem, nifi quia
creatorisD ei ,-que amat, yel imagines funt
velvmbra,& quanto fimibores apparent,
tanto magis admiratur &laudar,fimi!limz
verodiuina m entis funt mentes Deo pra
cateris deditae. Quamobrem eiufinodi
mentes inaeftimabib quadam amoris fla¬
grantia & dulcedine & ad Deum & fe inui¬
cem prorius afficiuntur , dum le tum illi
fponte reddunt tanquam patri , tum fibi
mutuo libentiffime dedunt canquamftatri-
bus. Caitera qua inter homines amicitia
nuncupantur, nihil funt abud quam rapi¬
na. Vera charitas,ficut Paulus inquit Apo-
ftolus, non qua fua funt ,fed qua alterius,
quaerit. Et fi honeftisquetidie amicitia vo-
cabubs magni£cegloriamur,tamenqnif-
que noftrnm vtplurimum talis eft,vt nona¬
lium quenquam refpiciat,fed feipfum Non
enim hic reuerafe tradit illi, fed aedpexe
poriusftudet ab illo vel Voluptatem veliti-
 Ppiilolarum, Liber IV.
litatem quandam, fiue ad externa corpuf
cue fine ad animum id attinear. Dcnique,
Ytfiunmatim dicam, folus ilie vir verus le-
gidmufeuc amaror eft appellandus,qui in-
tedigitin omnibus bonis qua: paffimfibi
offeruntur & placent3nihil rcucra aliud fi- -
bi placere,quam diuinumipfum bonum,
ex quo & per quod cun&afunt bona,ideo-
que in iis omnibus iplum amat, inipfo di¬
ligit omnia,ita vt neque ipfemet fibirfit di-
lecius, nifi in eo per quem hoc habet vt fit
diligendus. Cundtos quidem pro viribus
curat hominestanquam eodem fecum pa¬
tre creatos,quofdam vero ante alios eligit,
tanquam patris illius fimiliores , quibus
cum & ccclcftem in terris Sdiiperccelefiem
in ccrlis vitam agat.Inter hos folos yera eft
amicitia,ideft,abvno&invnoDeo vmco
vera. Quippe vera ftabilifque inter plures
vnio5nifi pervnitatemipfam asternam effi¬
ci nequit. Vera autem vnitas&aeterna eft
ipfemet Deus,qul folus eft vera fimplicitas
& immenfa potcftas. Ergo hi foli libere
cum Propheta clamarcpofle videntur: Ec-
ce quam bonum & quam iucundum habi¬
tare fratres in vnum.
Iortum neque benefecere fotefi malis, neque
malefecere bonis.
MARSILIVS FICINVS
Antonio HyuanoSerezanen-
fi, S. D.
S I quem videris incurabili morbo cor¬
poris laborantem jvariifque diuerforum
membrorum doloribus cruciatum, inuide-
bisneilli delicatas dapes,miniftrorum tur¬
bam, ftrata mollia, purpuram, cubiculum
auratum? Certe nifi tu quoquetantum ae¬
grotes animo, quantum illerorpore, inui-
dcrepoteris.Quicunquevero voluptatibus
pccuniffiie aut gloriae vel imperandi fiudio
feruiuntjinfanabili quodam animi morbo
& multiplici dolore premuntur. Quifquis
ergo his inuidet, nihil videt. Quamobrem
caeci maxime omnium illi mihi videntur,
qui fortunam ideo caecam ducunt, quia
vel benefaciat malis,quibus reueranihileft
bonum, vel malefaciat bonis,quibus deni¬
que nihil eft malum.Qualis eniminfequif
que eft, talia cuique fimt qu» accipit. Soli
inter homines rationis oculis capti funr,
qui non vident, quam mirabili ratione fin-
gil? mundipartes dilponantur & monean¬
tur, foli. fortunae cuidam,vt ita dixerim, Sc
iniuftiti» fommae fobiecti videntur, cui vbi
cxaffiffimus ordo rerum infinitam indicat
audiaris potentiam & lapiendam & iufti-
7J3
tiamdpfi vel irrationalem putam imperare
fortunam,vel de diurna gubernatione cua-
fi minus iufta queruntur.
Zlatrimonij laus.
MARSILIVS FICINVS
AntonioPelodo Poetae & Amico
egregio, S. D.
Q Vod ad matrimonium iamdiu ani¬
mum applicueris, mi Pelocfe , non
lummoperc probare non peflum. Sic ho¬
mo tanquam diuinus humanam ipeciem
feruat quadam fucceffione perpetuam.
Tanquam gratus reddit naturre quod mu¬
tuo acceperat ac fepefcenore. Tanquam
felix verufque fculptor imaginem fui vi-
uentefculpit in filiis.Charam przterea vi¬
te focietatem & fidam rerum cuftodiam,
hac vel folumvel maxime ratione confe-
quimr. Habet inluper domefticam Rem-
publicamin qua. gubernacula prudenti»,
omniumque virmmm vires exerceat.Parat
etiam maximum praefidium , fenc&uti
quam vel in vxoris dilecte gremio vel in fi¬
liorum nepommque vinis] vel in affinium
officio ducatfecuriorem.D enique vxor at-
quefamilia vellabomm nobis eft duicefo-
lamen,vel faltem fumma quatdam ad mo¬
ralem Philofophiam exercitatio. Quam¬
obrem Socrates multo magis moralem ab
yxoribus difciplinam, quam naturalem ab,
Anaxagora vel Archelao, fe didic ille con¬
fitebatur. Quis nefeiat creato quondam
homini nihil prius antiquiufque a D eo pr»-
ceptum &inftitutum quam matrimonium?
Idque & inter facra myfteria numerari &
apud omnes Gentes fiimmopere celebra¬
ri- Hocfempcr Sthonoraucrepotentes, &
fapientes non contempferunt, vtpote qui
videbant ad res quidem agendas conduce-
rc.Literas autem,fi temperate viuas & par¬
ce tempus expendas,non impedire. Plato
nofter quod in iuuenmtc quodammodo
neglexit matrimonium , tandem in fene-
ctute pernitetia duffiis facra De» Natur»
fecit, vt obeam rem fe apud vulgus a cri¬
mine tum omiffimatriraonij tum fterilita-
tis abfblueret. Statuitque In legibus fuis,
qui vxorem non duxerit eum procul ab
omnibus publicis muneribus & honoribus
fegregandum. Publicis autem oneribus
grauius quam csteros ciues eflepramen-
dum.MercuriusT rifmegiftus eiufmodi ho¬
mines, inquit, & humana legeinfeliciffi-
mos,& lege diuina tanquam fteriles ficcaf-
que arbores indicari. Ab hac tamen lege
duo tantum genera hominum videntur
754 Marti!ij Ficini
abfoIai;autqui o'b quandam naturz imbe¬
cillitatem ad hoc ineptiffimi fint,aut vnice
feipfosMinerus tanquamvxori data fide
deuouerint, illos quidem excufat ipfa na¬
tura , hos autem caftaforfitan accufaret
Minerua, fi Venerem fequerentur. Pelo-
ctum vero noftrum, -fi forte matrimonium
neglcxiffet, improbaffer,certe natura qus
huncrobuftum peperit&fbrmofum.Acfi
Minerua,cui iamdiu feruit, forfan culpare
tentauerit, quod Mufismifceat Venerem,
Apollo flarim Mercuriufque defendent.
Nempe dicent, Pelo&im plura meliora-
que carmina poft hymenea , facra Mufis
quam antea dicauifle. Denique fublimes
iubebunt ‘adfydera tollerevukus. Vbi &
Phoebus Mufarum dux & Mercurius ha¬
rum comes, mediam ducunt Venerem, a-
moris&Mufiesmatrem , sauifquepene
cum i!la,vt 'ita loquar,paffibus gradiuntur/
neque vnquam ab eo longe difcedunt. Ve¬
rum mittamus in prsfentiafydera, redea¬
mus adhomines. Video tepofthac, Anto¬
ni, apud familiares tuos fspe hunc in mo¬
dum pro re vxoria declamantem. Homo
vel folus vel maxime omnium eft animal,
vt dicunt Phiiofophi, fociabile, cui ad hoc
iplum foli fermonis condendarumque le-
gum eft i natura tributa facultas. Vt qui-
cunque foliis v ixerit, intelligat fe aut forte
maius aliquidhomine efle,autproculdubio
minus,fi quidem pheenice rarior eft,qui in¬
ter homines vires humanas tranfeendant.
Hic ergo prz csteris humanitatis fungetur
officio, qui continuam, domefticam, indit
folubilem inierit focietatem. Cuius com¬
mercio publica ipfam genetis humani fo¬
cietatem &ieruare nitatur & gubernare
perdifeat. Nempe quemadmodum ex do¬
mibus ciuitas, ita exrei familiaris difcipli-
naReipublicq peritia conffituicur Nefciet
regere ciuitatem qui domum gubernare
non didicit. Non amabitpatriam, qui vel
bona illius vel mala parum ad fe pertinere
cenfebit. Non curabit forte leipfum gra-
uioribus imbuere moribus, qui cum folus
viuar, non fic familia: bonorum morum
prsbiturus exemplum. Ocio & licentia
quadam negligentior quotidie deterior-
que euadet , quifquis in re familiari non
fuerit occupatus. Nefciet verequenquam
ftabiliterque amare,qui verum indiflolubi-
lemque amorem coniugis & filiorum non
experitur.Non difoetpatiforis&fuperare
ferendo, nifi qui domefticumhabuerit pa¬
tientis praeceptorem. Non difcet homi¬
num m ifereri, qui vel coniugem vel filium
mens non ignara mali, miferisluccurrete
difrir. Quod vero omnium deternmsm
eft,is qui neq; fcitfuisproficiendum, ne¬
que pro inorum falnte Deus fepe vocau.
dusjhumanas magna ex parte negliget le-
ges,&homines ipfos,cultumquediurnum.
Denique difficillimum erit,non emere ho-
minem,nifi legitimum matrimonii pallinm
induerimus. Quamobrem fi vultis amici
hbmines elfe/fifilij legitimi Dei,legitime
genus hominum augete, &tancuamDeo
fimiles inftar Dei filiosvobisfimilespro-
create,nutrite,regite,gubemate. Memen¬
tote prztereainre familiari diligenriffime
gubernanda, vosipfos colere, Reipublicz
terrens &peritiam difoere & affequidi-
gnitateSjReipuhlic* munerapromereri.
PhilcfophU faftcrititmgignit,fafientit f‘tit
felicitatem.
MARSILIVS FICIN VS,
Sebaftiano Saluino Amitino, S. D.
V Binos diues potenfque luno non
audit , haud prius nobis culpands
funt Pares qua numen illud experiamur,
quod quia vigetvbique, affatim adeflom-
nibus qui eidem adeiTe volunt. Audit ho¬
minem nondum vocantem, exaudit quem¬
libet riteprecantem. Totum igitur auxi¬
lium Saluine noftrum nobis eft a Minerua
petendum, quo poflimusquandoquenos
tollere humo, fiipetafque euadereadaui
ras, N empe folum id num en ad athereum
mundi caput hominem' poteft attollere,
quod ipfofummi Iouiseft capite natum.
Quoniam vero non exaudit quenquam,
nifiriteprecantem, conemur,amice,pro
viribus redte hinc auxilium petere. Quif-
nam fapientiam recte adorat, nifi qui fa*
pienter ? Sapienter autem hanc folus ado¬
rat, qui pofeit a fapientia fapientiam. Non
poffumns nifi per illam quicquam vel ab
ipfa vel ab aliopeterefapienter,uonpoflu-
mus quicquam ab illa fapienterpetere,nifi
illam. Hoc nos docuit Socrates vir om¬
nium ', Apollinisiudicio , fapienrilfimus,
quippe qui,vc Plato in Phsdro recenfet,in
quotidianis precibus fuis fblam a Deo fa¬
pientiam exoptabat. Sciebat enim vir ille
fepientiflimus , infipientibus quidem vel
qus bona vulgo videntur, efie mala, la¬
pienti autem etiam qus mala dicuntur bo¬
na tandem euadere. Foelix cui bene fuc-
ccdunt omnia,fbli antefuccedutbcnc, qui
omnibus vrimr, folus bene lingulis vtitur,
qui &fuiipfius& aliorum vires a fspientii
didicit. Fmlices igitor foli lapientis fecer-
dotes , qui vel in ipfa hnmana, f vt ita di-
 Epiftolarum, Liber IV.
cam,! mifoia fcnt bean-Cztcri vero vfqni
adeo funt infer liccs,vt in tp(a etiam huma¬
na felicitate fini miferiHinc quanta legi¬
tima: Philofophia: dignitas & dbinitas fic
apparet, in hac enim maxim c confifiit per-
feflum fapientiz lacerdotium. Verumta-
men adeo indigne impieque vulgo trada¬
nt r,vt ij qui foli vcrefapiunr 5t a quibus C2-
teri idiplum habent vt aliquid lapiant, ma¬
xime omnium defipereindicentur.Przter-
ea male putenturfentire de Deoapud il¬
los, <pi a Philolophis Deum colere didice -
runt, quando Philolbphorum rationibus
intellexerunt, Deumeflequem-colant. O
falfiffimum vulgi iudicium. TuncDemo-
critum Philofophum putauerunt infipien-
tem , cum maxime fapiens fadus ccepit
mortalium infipientiam deridere , & ab
Hippocrate Medicorum lapientiffimoiu-,
dicamsell omnium pmdentiflimus. Tunc
Socratem diuinum quali male de diisfen-
tientem condemnaucrunt,quandoabipfo
eomm Deo,vtpote qui redtus quam exte¬
ri de Deo fentiret/apientilfimuseftappel¬
latus. Sed rideat infanum vulgus vt liber,
rideat Philofophos vt infanos & impios,in-
terim PhiIofophi&flebilem vulgirtlumv-
na cum Heraclito lugeant, & ridiculum
fletum cum Democrito rideant.
Ncn eftfunus cui fclubrit dijpliccnt-
MARSILIVS FICINVS
Iacobo BracciolinoPoggij Orato¬
ris filio, paterna: artis hx-
redi, S. D.
L Egenti mihi nuper Philofophicam
quandam Plutarchi Platonici Epifto-
lam adTraianum imperatorem, venitin
mentem lubitoBracciolinus , quippe cui
fciam optima quaque valde placere. At¬
que inhocille mihi maxime placet, quod
nihil laudat nonbonum , nullum bonum
nonmaximelaudat. Nullum certius apud
Medicos lani guftus indicium, quam fi illa
qu2 falubriafimteadcm&fuauia videan¬
tur. Atque contra, quz heduntplurimum
eadem & offendant. Sed accipe iam Phi¬
lofophicam Imperatoriamque Epiftolam,
quz quidem Prooemium cftlibri Plutarchi
de PoliticaSt Imperatoria infiitutione ad
Traianum Imperatorem. Quem libmm
Policrates pene ad verbum traduxic. Pla-
tarchusTraiano S. D .Modefliatuam.no-
Beram non appetere principatu, quem ta¬
men femper motum elegantia mereri flu-
dnifli. Qso quidem tanto dignior iudica-
tis quanto a crimine ambitionis videris ef
755
feremotior. Tui itaque virtuti congraux-
lor,& fortnnz mcz.ii tamen recte gefieris,
quem probe meruifti. Alioquiate pericu¬
lis , & me detrahentium linguislubiectum
iri non dubito. Cum & ignauiam Impera¬
torum Roma non ferat, & fermo publicus
dehda difcipulorum refundere foleat in
prxeeptores Sic Seneca Neronis fui culpa
d etrahentium Unguis carpitur. A dolefcen-
mm luorum temeritas in Quintilianum re:
funditur. Et Socrates in Pupillum fimm
dementior fiiiflc culpatur. Tu vero quiduis
re<Ttiffimcgeres,fi non recelleris a teipfo, fi
primum te compofueris,fi omnia dilpofue-
risadvirtutem , recte tibi procedentvni-
uerfa. Politicx conftitutionis morumcue
vires tibi defcripfi, cui fi obtemperas, Plu-
tarchum viuendi habes authorem. Alio-
quin prasfentem Epiftolam tcftem inuoco,
quod in perniciem imperi; non pergis, an-
thore Plutarcho. y ale.
Marfilij Ficins Florentini dijfutttio contu iu¬
dicium Aprolcgorum.
MARSILIVS FICINVS
Francifco Hyppolito Gazolti Comiti
yiroclariflimo, S, D.
L Ibrumfcripficontra vanaAftrologo-
rum iudicia, mitto ad te Procemium,
reliquum mittam cum primum feriba no-
fter exfcripferit.Qui lingula nec diario fie¬
ri a ftellis affirmant,tribus potiffimum per-
niciofis erroribus & inuoluuntur ipfi,& vul¬
gus inuoluunt. Nam fummo & omnipo¬
tenti Deo quanmm in cis eft propriam re¬
rum auferunt prouidentiam , abfolutum-
que mundi totius imperium. A ngeUs vero,'
qui ita apud illos corleftia mouent, vt om¬
nia inde hominum fcelera,omnia mala bo¬
nis, omnia bona malis proueniant, iufti-
tiam adimunt. Hominibus denique qui
non minus quambefti$,vtillis videtur,huc
8i huc impelluntur , auferuntlibertatem,
omnique priuant tranquillitate. Si enim
bona promittunt, quod & raro vix &ob£
cure admodum facere confueuerunt, vt
plurimum, maximis illa difficultatibus im¬
plicant, vnde fit vt nobis minime profint,
quod fi aliquando, & id quidem rarifiime,
abfque fummo labore ventura pronun-
cianr, inde vani, fuperbi, negligentefque
reddimur. Atquefi cafu quodam, ( vt pro-
miferunt,) euenerit, minus grata prouenit
diucxfpectata voluptas. Sivero minantur
mala, quod multo fepius accidit, mala vel
fero futura diu anticipamus , vel nunquam
futura miferifingimus patimurquefingen-
7*6 Marfilij Ficlni
do. Denique fi fata vitari nonpbfiunt,fhi-
ftra prseuidentur &pradicuntur,fi poliunt
aliqua ratione vitari , falfo ab Aftrologis
aecefiitas-fati defenditur, fortafie dicent,
("vtarbitrerjhoc quoque infatisefle,vt ali¬
quid e multis pcae friatur interdum & ca-
ueatur.Sicigitur inter Parcas controuerfia
«rit,vtaliavulnerarehominemftatuat,alia
protegat. Sed demus hoc inpraefentiail-
lis,fi placet, ne cuiforfan pertinaciflimi vi¬
deamur,nunquam tamen alicui concede¬
mus , illud quoquein Parcarum decretis
confiftere, vt multi non credant illis, multi
infuper contradicant. Quomodo enim
JVlarfilium nunc impellit, vt pro ingenij vi¬
ribus fato repugnet. Qui c erte non fati,ip-
fius vi, fed potius conrrarij alicuius vel fal-
tem luperioris virtute,nunc inuehifur con¬
tra fatum. Neceffitasenim ipfi. omnino fi-
bi ipfi repugnare non poteft, vt effe neget
neceffitatem, atque fuo inftinciu aculeif-
-que fe perimat. Quidnam vulgatiffimum
illud fibi vult. Fatis agimur", creditefatis.
Atqui fi diligentius remipfem confidere,
mus, non tam fatis ipfis quam famis fato¬
rum aflertoribus agimur. Non Cedetis mi¬
hi creditefatis, fi famis non credetis, qui
oblcuris non vera,vt de Sybilla dicitur, fed
falfainuohunt. Ae de fingulis hominibus
non propria prg dicant/ed communia eun¬
dis. Homines loquaciffimi in medium tot
adducunt, vt non mirum fitfi inter multa'
mendacia aliquando cafii in verum ali¬
quod incidunt. Sapere volant aliis,cum ip¬
fi fibi minime fipianc. Operaepretium eft
confiderare quam inopes ipfi fint, quam .
fordidi, quam in negotiis litis infortunati,
in rebus agendis imprudentes atque inepti.
Siforte mercaturam exercent, multo mi¬
nus quam caeteri mercatores euentum pr?-
nident mercatura,fi Medicinam, minus
quata caeteri Medicimcdium ac finem
morbi prafapiunt,ac peffime omnium cor¬
pora curant, &cum diuinationem profi¬
teantur ipfi inde cafii viuere paifim viden¬
tur & cadere.
S urgitcigiturPhilofophi precor,lurgite
omneslibertatis tranquillitatilque pretio-
fiffime cupidi, eia agite, iam accingiteVos
clypeo Palladis atque hafta,bellum in pra-
fentia nobis imminet contra nefarios gi-
gantulos illos qni &fiiturprumprafciehtia
Deo prorfus immefb fe fqnare conatur,&
feti cceleftis defenfione fupercoeleftiDeo,
qui eft fumma hbertas liberum imperium
auferre. Sed qui tam fiiperbe adfuperos af-
cender e moliuntur , miferabiliter praedpi-
tabunmr ad ioferos.Porrige manum nobis
ex alto D eos omnipotens, vires tuis militi¬
bus fubroiniftra, tuum iflud defendere imi
perium.Nunc aggredimur, fuccurriteno-
mina ana circulos rotatis athereosfucas-
rite iuftitiam veftram excufiturisadueifs
impios hoftes, qui extrema cuiufdam in<
iuftitia vosaccufant. Fauetuquoqueno-
bis,o genushominum,fine inuidia, nempe
tuam illam omnium pretiofiflimam liber-
tatem tranquillitatemque tuemur Vtpoff-
quam de diuinatoribus non diuinis fed
valde profanis, qui tamdiu fuis nos przfti-
giismancipant, triumphaueriffins, libere
-tandem clamare poilimus. Impietas ergo
pedibus fubiedla vicifiim obteritur, nos ex¬
aequat vi&oria coelo.
Prooemium Marfilij Ticini in ofufiulam ciut
de vita Platonis ai Francifcum
Bantinum.
N Aras eft mihi nuper in ipfo omnipo¬
tentis Chrifti natali Plato quidam,
Bamdine magnanime,qui quamuisauoilli
fuo patrique noftro Platoni longefit im¬
par , videtur tamen nefcio quomodo, vt-
cunque poteft,indolefimilis.Ad'hunc ego
conueriiis,b Plato, inquam,patriasneani-
tafque fedesrepetes Athenarum. At ille re-
pente,o fatumexdamauitiniquum, nnlla
mihi,proh dolorlnullavfquam reflat patria
domus. O ferrea facula quibus Mats ille
fauiffimus Atticas diruit Palladis arces.
Non igitur in miferam Grzciam, fed in
Pannoniam, Marfilf, me conferam. Ibi
enim floret magnus rex ille Matthias, qui
mira quadam potentia fimiliter& lapien¬
tia fretus certis relabentibus annis, zdem
potenti fepientique Palladi, hoc eft, Grz-
corumgymnafia, reparabit. Ibidem pra-
terea penes regem ipfum Pannouia fell-
ciffimum fceBciter viuit Bandinus ille
meus, qui diui Platonis quondam Floren¬
tia fitis fumptibus& apparatu regio cele-
brauit in vrbe, atque etiam extra vrbem,
dum conuiuiumidem apud clariflimosMc-
dices noftros inftauraretur, primus inter¬
fuit. Ibo igitur iam celer& alacer in Pan¬
noniam ad amicos. Denique huic ipfein-
quatn decus,ideft,noftrum,meIioribusvtc-
Montes non fef arant animos motibus alsiora.
M ARSIL IVS FICINVS
FIorenrinus,Reaerendo in Chriftopa-
tri Domino Nicolao Batoreo Epif-
copo Vacienfi Panno-'
nio , S. D.
C Vm accepituas Bandinique literas,
quibus vehementer foadecis vt in
Panso-
 Epiftolarum Liber IV.
Pannoniam prcfidfcar, gratiillmus Ma-
thia , fcreniffimo Pannonia; Regi fcmrns,
perfeceram iam quintae Platonicae fa-
pienda: danes, quarum vna czteris bre-
uior, ad vos y enit. Venire autem me dif¬
ficile cft. Viuere deinde fnb ifto coelo,
forfitan difficilius. Verum , vt rectius lo¬
quar , fi venturus fim ad ves . difcedam
nequit vt ab his difcedam, quibus cum mi¬
hi conciliante Mula , vnus iamdiu factus
eft animus. Am^ precor, vt facis,Marfi-
lium tuum , te ob egregias virtutes mas
ardenter amantem. Ama fimiliter Fran-
MARSILIVS FICINVS
FLORENTINVS,
BERNARD O BEMBO
Equiti clarifiimo,
P R O OE M I V M.
LIBRI
Iber Epifiolarum
nofiramm quin¬
tus , ab Epiftola
de Lege diuina
exordiens, eadem
dnobislegeBembiillius nometan-
757
dfcum Bandinum nofcnnr, virum inge¬
nio magnificentiaque przftantem, com¬
menda vtrumque , fi decet, Mathizfce-
fidffimo Regi, huic nonnihil ex officina
noftra breui tempore proditumm nos vt-
cunquepoterit commendabit. Valete fce-
Iices animi, atque viuite mccum, inuitis
montibus, qui nosfeparare videnmr: vi¬
uite mccum felices animi , vel altiffimis
montibus admodum altiores. Hoc ego
fum vobis, vnusfibiquifque quod ipfeeft.
Hoc mihi vos effis, quod duo fune oculi,
ofiauo Calendas Iunias. m. c c c c. ixx.x.
Florentia.
VENETO,
S■ D-
V.
quam caput fisum videtur exige¬
re , quem nobifeum , vt alibi de-
monfirauimus,lex diuina coelefiifi
que coniunxit. Tibi ergo pra ca-
teris merito fceliciter dicatus fit.
Lege fceliciter.
SSf
7j8 Mariilij Ficini
MARSILII FICINI
FLORENTINI
EPISTOLARVM
(v) L I B- E R
LEGES DIV1NJZ,
[cientia confirmantur-
M AR SIL IVS FICINVS FLO RENTINVS
Reuerendiffimis familiaribus fuis, S. D„
EGEShumans non
aliter aut admittunt
ab initio , aut poft-
quam admilfe funt
propagantur , quam
vel confuetis commu-
nibufque humanarum
& naturalium rationum fuafionibus, vel
authoritate quadam imperatoria impetu-
ve armorum, vd facilitate & commoditate
viuendi, atque iHeeebris voluptatum. prae-
terea fyderumdifpofitio,non aliisvnquam
imftrumentis , quam eiufmodi leges inter
homines poteft inducere. Quamobremfi
quam legem intellexerimus apud homi-
nes lanae mentis, & ortam aliquando & la-
tiffime propagatam , dum probabiles illi
multomm agumentationes aduerfaretur,
dum arma potentum contra illam vbique
feuirent, dum palam omnibus humans
voluptatis vfus fpefque a b ea prorlus aufer-
retiir , legem eiufmodi neque humanam
effe,neque acoeleftifatopendere,feddi¬
urnam omnino, & a fupercoeleftiquadam
potentia proficifci neceflario conclude-
mus. Quod autem neceflaria probatione'
concluditur,id proculdubio certa fcientia
comprehenditur. Quifquis igitur eiufino-
di legi, tali quadam ratione crediderit,
habebit&fcientiam matrem fidei, & fi-
dem fcientia confirmatam. Qui talianon
confiderat, feipfum confiderare nonpo-
V. (...)
FIDES ,
teft. Qui vero confiderat quidem quo-
dammodo, fed non credit, nihil credi
Quid eligant alij nefcio, ego certe malo
diuine credere, quam humane fcire. Si-
quidem diuina fides longe certior eft
quam hominum fapientia, credulitas illa
femper vera fcientia confirmatur.Srientia
hatc nonnunquam incredulitate vacillat
Igitur vt veri quiduis alicubi pofGmusae.
dere,iam ipfi veritati credamus, qua qui-
dem cum ignorantiae fallive nihil admit-
tat,certe ignorat, fallitveneminem. Pre-
terea, vt aliquid vfquam boni (perarepof.
fimus,in ipfo feremus bono, quod cum
nihil agat mali, nihilque patiatur iniufti,
neque fperantcs fruftraffit vnquam,nc-
que derelinquit amantes.Quosipfum&tt
Iperareritilluminauit, &vt amarent pari-
ter inflammauit.Motus enim adipium bo-
num, neque aliutide quam ab ipfo bono
pendere poteft , neque alia ratione illuC
refluere quamindeptofluxerit.
Nihil potefi ejjepnpriem, vii k®»
nis ejl animus.
MARSI LIVS FICINVS
Naldo Poeta,
T) Edij nuper in Cellannm , Naldd
J\ meum, imo noftrum, nihil enim po-
teft effe proprium vbi communis eft a»!
 Epiflolarum. Liber V.
mus. Compofui fecunda rufticationis die
argumentum in libram noftram de PvCli-
ciane breuiffimum.Cumque id ad amicos
mfcriberem, primus mihi venit in mentem
Naldus, primus omnium a nobis amarus.
Cm & reliqui hoc ipfbm quod a me Habili¬
ter diliguntur.totum debent. Quippe cum
in eo primum amando, czteros amare di¬
dicerim.Mitto igitur argumentum. Scripfi
Naide quid egerim.Scribc&mquid agas,
& quomodo valeas.Sed cur.inquam.fcrip-
fi, & cor feribe rogaui ? Epiftolis tantum
contenti fint, qui diligunt mediocriter, at
vero neque Naldus fcio, quod loquor, ne¬
que Marfilius mutuis Epiftolis conten-
Breuitcrloquendum,fed non breuiter ^vel
cogitandum ^wl ornandum.
MARSILI VS FI C IN VS
Antonio Hyuano, S. D.
V ,
ides, Antoni quam arguti ingenij
te exiftimem ? Quoties libros petis
integros, argumenta mitto.Librum primo
deSummo bono petifti,argumentum mi fi.
Theologiam deinde noftram Platonicam'
poftulafti, dedi & argumentum , quod
paulo ante recepi Sed vt ter argutum te,
id eft,argutiffimum faciam,accipetertium
argumentum in noftram illud de Reli¬
gione librum , quem legifti. Conuiuium
de Amore deliderabas , hiefolum Hyua-
nusnon argumentum tantum noftro no¬
mine , fed integram opus accepit. Vtpore
cui non portiuncula quxdam impartiatur
Marfilianzbencuolentiz, fed tota in ip-
fum penitus transfundatur. Noni dillerere
breuiter.breuirer amare non noni, quam
anguftus eft fetmo nofter , tam amplus af¬
fectus. Sajpe flamma quz minus lpargitur,
feruet ardentius.
Sacerdotes & Philofipbi pie loquantur
&fintiant.
MARSILI VS FICINVS
Ioanni Caualcanti amico
vnico, S. D.
E Xiges a nobis, mi Ioanncs (vtarbi-
tror/rulHcationis huius noftrz primi¬
tias, quoma prima quaque iureoprimo de¬
beantur primo. Scripfincfcio quam ex-
hortatiunculamad pietatem hodie ad fa¬
miliares meos, imb in primis ad meipfum.
Nihil vnquam careris ftndeo fuadere,
quod non mihiipfe antea perfuaferim.Sa¬
cerdotis ofirium eft , nihil loqui , nili
759
quod ad pietatem conducere videatur.
Philofophi quoq;profcffio,non aliter agere
qua k>quatur,D6 aliter loqui quam fentiar,
aliter tamen mete fentirequam ftnlu.De-
niq,-, ne exhortationem eiufmodifcriberc
fraftra tentauerim , lege hanc mi loan-
nesjoblecro, diligenter. Nam neque ad
amicos fcripfillevelimjnecue ad meipfum
polium nili m legetis.
- Nullum in malis refugium ejl, rifi ad
MARSILIVS FICINVS
Familiaribus filis, S. D.
T Ragccdiz miferam mortalium for¬
tem verilTime deflent, lors quoque
mortalium tragerdiam veriilimam pera-
it. Tragoedia eft imaginaria quaedam
ominum vita,vitabominum tragoedia vi¬
detur efle veriffijna.Mitto nunc declama¬
tiones illas Oratorum Poetarum, Philclo-
phorum, quibus lingula humani generis
mala& incommoda recenleniur,hoc folo
inprafentia quanta lit generis noftri mife-
ria paucis exprimam, quod vt plurimum
illi omnium maxime mileri luntqui vulgo
videntur omnium beatiflimi/Tria vitat ge¬
nera apud Philofophos numerantur. Prima
contemplationhfecunda acfioniiteitia vo¬
luptati tribuitur. Quicuq; in qualibctharu
vita habenmr foelit itate lummi, ij vt pluri¬
mum re vera lunt inmiferia fummi.Sane
qui in veritatis contemplatione vulgo vi¬
dentur exce!lcre,ii fsepe maxime omnium
infolubili dubitationum ambiguitate te¬
nentur : nam dum lingula curiofius dilce-
re ftuduerunt, atque cunela in lingulis au¬
dentius profiteri, merito dubitare dc cun-
bhsin lingulis didicere, & cum neminem
credant fuperiorem fe habere, vel parem,
iam neque habent cui credant quicquam,
neque quem conlulant.O inlipida lapicn-
tiam 16 fcientia infeitia omni cofufiorem!
Hanc Salomon omnium diuino iudicio,
fapientiffimus afferre laborem, inquit, at¬
que dolorem Hanc apud Deum infipieii-
tiam exiftimari, paulus .vpoftolus aflerit.
Huius cogitationes apud Deum vanas ha¬
beri , propheta Efaias exclamat Hoc filis
non immerito videtur accidere , qui res
veras in alio potius qnam-in veritatis ip-
fius lnmine videre confidunt,perinde ac fi
quis mentis lumine captus, colores rerum
non infblis ipfiuslplendore , fed in oculi
radio fe credat inlpicere. proinde qui in a-
ctione primum obtinere gradum exifti-
manruTjprimnm revera tenent in palfionc,
5Sf ij
j6o Marfiiij Ficini
■& cum maxime dominari dicuntur, tunc
maxime ferutunt. Poftremo, qui voiupta •
tibiis propenfius obfequunmr , ij fepius
incidunt in dolor es,& cum potiffimum in¬
gurgitare videntur , vehementiffime fi-
tiunt & efuriunt. O miferam mortalium
fortem , fortem miferia ipfa miferiorem 1
Quonam igitur mifelli con&giemus, vt
miferiatn noftram quandoque procul ef-
fogiamus - Ad Philofbphiam ne illam fo-
phiftaru curiofiffimam; An ad imperium?
-An ad voiupta tetHeu nimium ad hzc iam
toties ftuftra refugimus! Siquidemlaper-
bior illa Philofophia moleftiffimis nos qup-
ftionibus implicatlmperiumautenu extre¬
ma quadam & periculoliffima opprimit
feruimte.Voluptas denique breuis&falfa,
veris & longis doloribus inficit. Forfitan
operzpretium erit,fi volumus, quod fequi-
mur aflfequi, vt ad illa dumtaxat, quz nuf-
quam fugiunt, fugiamus, nuEquam yeroid
folum poteft fugere quod mouetur nuf-
quam,cu impleat vniuerlum. Veru quid o-
pus eft vt moueamur ad illud,qu6d no mo-
uetur vfquam, quod vbique fingulis adeft ?
ne moueamur igitur, neque circaplurima
diftrahamur, fed in vnitate quantum pof-
fumus maneamus, sternam fiquidem yni-
tatem, vnamque sternitatem non motu
yel multitudine,fed llatu & vnione confe-
quimur Csterum, quidnam eft iftud?ami-
cieia dicite,quid eft iftudiNunquid eftip-
fumbonum,quod vniuerlum implet?Nihil
enim reperiri poteft,quod non fit iplius bo¬
ni przfentia bonum.Hoc iplum eft, non¬
ne videtis ? Hoc ipfum eft quod appetunt
omnia, qboniamabipfoftratomnia. At¬
que idcirco lingula per ipfum perficiun¬
tur, quatenus huic adhsrere nituntur. Bo¬
no autem,yt mihi quidem videtur, nona-
lia-ratione j quam amore pofiumiis inhs-
rere.Quandoquidem hsc ipfa boni condi¬
tio eft,vt appetatur, & appetibilis ipfius vt
fit bonum. Atque id quod nobis optimum
eft,cum primum amamus,hsremus.Quipr
pe cum amor fit bonum aliquodfummo
bono quam proximum, quoniam eft flam¬
ma boni. Vbicunq; vero flamma boni fer-
uet ardentius,ibidem & boni lumen clarius
emicat. Quid Epiftola, fiDeuseftipium
bonum, ipfaIuxboni,ipfeboniiucentisa-
mor,amemus,6 amici!amemus obfecro,
ante alia bonum lucidumlucemque beni¬
gnam. Sic enim non modonoftrum ama¬
bimus Deum , verumetiam amando frue-
mur,fiquidemDeus eft ipfeamor, ipfe a-
moreft Deus. Ergo in primis ferueamus
illo, fine cuius calore nihil calet. Vtbeni-
gna illius luce refulgeamus ad votum, fine
cuioslplendore nihil lucet. Agite, amici,
maneamus in eo, quod recedit nufqcan,
& permanebimus. S eruiamus foli omninm
Domino,quinulli feruit, nefemiamnsiffi,
fed omnibus dominemur. Fnumnrillo fi
poftumus,poflumus aurem fi vobnssjnara
volendo fruimur , volumulque fiuendo:
fruamur,inquam, illo, quod folum exube¬
rat per immenlum,atque ita folum prorfbs
implebimur,ita folum vere plenequcgau¬
debimus. Vbi enim bonum viget abfqoe
defecta, ibi voluptas abfque doiorelenti-
mr,ibi gaudium vndique plenum.
. Nm creauit adfarua quadam Heus hmitts,
fed ad magna.
MARSILIVS FICINVS
Ioanni Caualcanti amico
ynico, S. D,
T'\Ia!e(fticifolent dicere,cam effecon-
I 3 tradidtionis conditionem,vtfiquisiri
alteram eius partem iam inclinetur, non
poffit eodem momento in partem alteram
inebnari. Ingenium vero meum vfqradeo
diffractam eft hoc autumno, vt neque lo¬
qui velim, neque filere:rurihs, neque a-
gere poffim , neque non agere. Forfitan
quia duplex quodammodo tam, qui videor
effefimpIex.Sed fim & duplex,vt in Pha¬
ci ro vult Plato , imo etiam triplex, vt
idem dilputat in Timso, modo quod in
m e ad honeftum negotium trahit, fuperet
femper quod ad ignauSm ocium retrahit
& torporem. Ecce taperat iam quod ad
agendum iauitat atque loquendum, ita¬
que & loquor vtcunque polium & ago.
Verum lurgit in nobis nefeio quomodo
ftatim altior qusftio. Quoniam iocari ve¬
lim parumper (vtioleo fzpe J ac faltem
ad Caualcantem meum faceti aliquidfcri-
bere. Atque cum hoc potiffimum propo-
fitofumpfi calamum, feribo rigidiora, &
quiLyrica vel Comica tento,interimEle-
gia vel Tragica perago-Visdicam, ami¬
ce, Saturnum me vnicum his temporibus
elegifle,ta quo cuncias rigiditatis fuz vires
experiatur? Sed non vis iitadfvt videoj mi
loannes, nec ego volo. Quid ergo dicc- 1
mus, 6 amice? Deum velle lacerdotes (uos
efleomnium ieueriflhnos, neque leuia in¬
ter facra tractari ,fed grauia. Hac forfitan
ratione Pythagoras difcipulis fuis przce-
pit in Symbolis , neiuxtafacrificium vn-
gues inciderent. Non creauit ad patua
quzdam Deus homines, fed ad magna,
qui non implentur paruis , ac magna no-
uerunt, imo yero folum ad infinita crcu-
 Epiftolarum
cit eos, cciloli in terris infinitam reperere
naturam, quibas finitum nihil, quama is
maximam, pcniars latisfkcit.
Ziullus (KontineHs peteft ftfiex; cjje.
WARSILIVS FICINVS,
Philofophis & Sophiftis, S. D.
I N'ter omnes anima vires , qua in co-
gnofeendo vetiantur, fuprema funt in-
telieflus & ratio, infima vero guftus & ta -
&rs , ha quidem ad naturam defccndunc
maxime corporalem,illa vero ad incorpo¬
ream afeendunt fnbftantiam atque diui-
nam.Quifquis igitur his omnibus fimulfer-
uire contenderit,nimirum fiuftra conten¬
det. Neque enim lupremorum radiis i-1
luftrabitur,qui(quis infirmorum tenebris
fc prorfus immerferit. Neque infimorum
ridiculis aulcultabit ilkcebris , qui vera
fupremorum bona gaudiaque guftauerit.
Non attinget animus rationes rerum ve-
riffimas, qua funt a corporibus feparata,
nifiipfefeiplum, tum morum purgatione,
tun fpeculationis intentione a corpore fe-
parauerit.Nullius exiftimabitquatempo-
rifubiiciuntur in terris,qui coelum iplum
iam poffidct,ipfamquc(vtita dicam) meti-
turaternitatem. Mittoquod quemadmo¬
dum oculi rubra quadam opntalmia labo-
rantes.vcl amaralingua, tuhil nili rubrum
setiunt, vel amarum,fic animusqui ob diu¬
turnum amorem obfequiumque circa cor¬
porea iam quafi corporalis euafit,qua di-
uina lunt vel nulla elfe p utabic omnino, vel
faltem corporea iudicabit. Mitto quam li¬
bero & quam diuturno opus fit ocio ad
occultilfimas rerum rationes inueftigan-
das. Nihil autem magis feruile, nihil ma¬
gis negotiolum atque folicitum cogitari
poteft, quam anxia eius vita qui lembus
tanquam dominis leruit, & pluribus & in¬
fimis. A edum tyrannis infipientibus man¬
cipantur, fapientia inluper profitetur ob-
fequium. Quofcunque igitur corpori ftul-
te femiredeprehenderis/apientes eflenc.
gabitis. Quos autem efifenoueritisfapien-
tes.hos nonferui lui corporis leruos, fed
dominos indicabitis. Anxij certe viuunt,
qui folis feruiunt corporis voluptatibus.
Sedmultomagisanxij, quivoluptatesin-
fimas cum (upremis fiuftra copulare co-
nantur. Nam cum nimium vtrinque labo-
rentmentra ex parte, vel mentis, vel cor¬
poris voluptatibus perimuntur. Nullos
Deus reprobat magis, quam eos qui for-
didis vitiorum vafculis nectar & amhro-
f«m haurire confidunt. Nullos probat
, Liber V.
amaque magis (vt dilpurat Ariftoteles)
quam qui mentem Deo umillimam in pri¬
mis colunt,& a corporis labe longe dffii-
mili fegregant, diuinumq, lumen non ne¬
bulis obruere vitiorum , fed pura ftudent
mentis ferenitare perdpere. Hec ratio &
Socratemfvtopinamur)induxit, vtmora-
lem in primis difciplinam hominibus exhi¬
beret, & Pythagoram, vt a factis Gymna-
fiis luis profanos longe propelleret. Quia
ficut vas fceudum, quemcunque liquorem
infuderis, velfuauiifimum,redditfua con-
tagionefoetentem, fic malamens accepta
fcientia malitiam parit, non fapiendam.
PrEtetea,ficut aer ad lumen lblis,fic mens
fe habet ad veritatis & fapientis lumen.
Ergo neque aer,neque intelledtus vnquam
dum nubilus eft, luosradios comprehen¬
dit, & vterque comprehendit fubito , cum
prim um purus & ferenus euafit. Huc tendit
Platonis illud in Epiftola ad Syracufanos.
Quod diuinum eft, inquit, difei non po¬
teft, quemadmodum cztcra quae dilcun-
turjfed ex diuturna circa diuinum iplum
conluetudine, vitEque fimilitudine, fubito
quafi ab igne fcintillantc lumen effulget
inanimo, leque iplum iam alit.Quidigi-
tut tot lucubrationibus incumbitis,o Phi-
lofophi 1 quid tam longis dilputationum
ambagibus opus eft SophiftE i Vnica,
nonne videris? Vnica adlumen iplum via
nobis eft ipfaferenitas. Heu! fruftralEpe
confiditis impuro, purum ( quod Socrates
damnat)attingere,Eia dilcite a Platonico
Galenojimpolfibile ede animam fanguine
& adipe iuffocatam coelefte aliquid cogi¬
tare. Dilcitc rurlus a .Pythagora & Plato¬
ne, lapiendam metis nihil aliud efle, quam"
fiimmi ipfius boni lumen per animos vere
bonos,tanquam Ipecula quadam purifiima
vbiqj diffulum.Ergo cum primum boni pe-:
nitus eua(eritis,fummi ipfius boni fpledore,
hoc eft fapientia,refalgebitis. Sol cosleftis
qui oculos animalium generat rerumque
colorcs^dem apertis purifqueoculis colo-
resoftendit. Sol fopercorfeftis, id eft ve¬
ntas ipfa,res veras procreatatque mentes.
Solidem res veras puris ad iplumque con-r
ustlis mcntibuspatefacit. Purgate rationis
oculos ab omnibus corporis, huius noxif
foirdibus, aucrcite mentis aciem ab infims
vmbrx materne, conuertiteintelligcntiae
interioris afpecfaim ad lucem ipfam formp-
liipcmE. Vndc primum maceria latis iam
pneparata corporeis formis repete forma-:
tur.indemens parara fuiEcientcrftarim in¬
corporeis formis afficitur. Et quam claris
ifltiftratur radiis veritatis, tam v.cro gaudio
abunde pcrfiindiair.
SSf iij
7 <52 Marfilii Ficini
Philofiphi Jipe dum difcunt curiofius
diJbutiTc, interim ccnfultere
ckdfcunt.
MARSILIVS FICINVS
'IoanniCaualcanti amico
vnico, S. D.
Q Vidnam ais,o vir,in rebus tatum no-
ftris delicariffimc i Obrui ne te his
diebus a nobis quereris Copia literarum ?
Ahlquid agis mi, Ioannes jferto precor le-
■uiora hatcatquofi potes animo, quando
nos multo ferimus grauiora. Curte turbo
humero literarumi Quia videlicet ipfe ni¬
mia cogitationum turba confundor. Ita fo-
lent qui ocio nimio redduntur negotiofif-
fitrii. Pratftat autem opprimente ocio ne
gotiofum ede, quam prementibus negotiis
ociofum. Confule conphilofopho illi no-
ftro quidpotjffimumin fuacauiafit adu¬
ltis. Ignofce,amice,PhilofophisJnamfepe
Philoiophi dum difcunt curiofius difputa-
re,interim confidtare dedifeunt.
Solitudo Philofiphi^nonremifio-rKentis^fidin-
tentioejfi filet & debet,
MARSILIVS FICINVS
Florentinus Bernardo Bembo
Veneto, S. D.
jOEcefli Nonis Septembribus in motem
O Celanum noflmm procul ab vrbe, re-
mittendijimo potius intendendi animi gra¬
tia. Nam folimdo Philofophantibus non
tam remiffio mentis quam intentio efle &
folet & debet. Hic, Bernarde, qua die ac¬
cepi exfpeiftatiffimas literastuas, pauloan-
te fcripferam ^nefcio quid, ad familiares
meos,forte tragicum magis quam Philofb-
phicum. Sed qualecunque id fit, fruftra ef-
fet ad meos fcriptum,nifi Bembo meo im¬
primis tranfcribercmr. Quicquid vero
Bembo dicimr,Phcebo quoqueCapelff ,&.
M. Aurelio dictum exiftimamus. Cum in
vrbemrediuero, vbi illud reliqui volumen
in quonoftra illa decem fimt argumenta
eiufmodi tranfcribantur.Siue me tibi nunc
commendauero, mi Bernarde, intellige
HeroSm illum noftmm Ioannem Caual-
cantem fub Marfilij nomine commenda¬
tum. Siue dixero Vale , intellige tibi fub
Marfilij verbis ab Heroeprofperam vale¬
tudinem exoptatam. Cura vt valeas. Atvi-
deo Bembum meum neque pofle neque
velle abfque deliriisfuis bene valere Ber¬
narde , Landinus & Bracciolinus mi tibi
bene valent,igimr bene Vale.
Prophanisfapitntis nen conceditur,
MARSILIVS F ICINVS
Laurentio Bonincontto Aftronomo
& Poeta, S. D.
S Oles fapenumero dicere, Laurenti,
non pofle homines impios ynquam A-
ftrologos veros euadere. Quod quidem
mihi quoque videtur efle veriffimum.
Nam fi coelum Dei ipfius eft templum,
confentaneum eft , prophanos homines
procul a coelo coeleftibufque arcanis ex¬
pelli. Praeterea non folum Aftronomiam,
vemmetiam fapientiam omnem a Barba¬
ris defcendifle,Plato nofter c^teriqueGra-
eorum fapientesproculdubio confitentur.
Compertum vero habemus folos apud
Barbaros Sacerdotes,Phyficas,Mathema-
ticas, Metaphyficas fcientias tradlaule.
Vtpote qui fciebant fapientiam praci-
puum I)ei donum ,non nifl mentibus ma¬
xime factis diuinifque vel debere velpoffe
concedi.
Hac potiflimum ('vt arbitror ) ratione
Chriftus vitaemagifter ait,facta myflcria
dari quidem vulgo velata , eleciis autem
difcipulis penims reuelari. Verum quid hac
in re nunc denuo vitra progredior ? Lege,
fi placet, qua in eandem fententiam fupe-
rioribus diebus ad Phflofophos fcrip&nus
&fophiftas. Adhibebis, amice, lefiorcm,
fi quem repereris doctrinam cumptobita-
te prs exteris couiunxifle. Dic amabo,
Laurenti, quem ad hzclegendanuncpo¬
tiflimum cogitas adhibere ; Angelum ne
Maneftum > Hunc ipfum&m cogitas vi¬
deo^ ipfe modo hunc antealios cogita-
Ornne tulit punctum qui mifiuit
'Utile dulci.
MARSILIVS FICINVS
Scbaftiano Forefio , chatiilimo
compatri, S. D.
N Emo eft ex omnibus familiaribus
meis quicum altius dulciufque lo¬
quar, dulciffime mi Forefi, quamtecum.
Czteris enim lingna tantum vel calam®
loquor, tibi vero fepeplefiroque lyraque,
alioquin plectra fine te mihi filent, muta
fine temihi lyra. Age amabo, mi Forefi,
quoties adlyramcanis, canem quoque
mecum. At video te dum alteram iftam
intentius fabricas citharam, interea can¬
tum fbnumq,-alterius prtetermittere. Inter
c otii colas Sebaftiane Phccbus pulfat qui¬
ri em, non fabricat citharam, Mercurius
 Epiftolarum , Liber V.
intero fabricat , fcd non poHat. Nemo
igitur confidat in terris vtramque faculta¬
tem & fabricanda: & pulfandte cirharz
pariter exercere. Si quis nobis obiiciat, il¬
los nimium delirare, quibas nimium agi¬
tur res de lyra Refpondebis. Scio vici/fim,
nos obhoc ipfum (vt ita loquar ) lyrarc ne
ddyremus.Qui tra&ant graui a fcmperip-
fo nimirum grauitatisponderedeprimun-
tur.Qui continue leuibus occupanrrayne-
rito Ieui qualibet aura huc atque illuc im¬
pelluntur. Mifceuda nobis eft, ('quemad¬
modum natura nos docet,) grauitasleui-
tati. Vt grauitas quidem quadam,(vt ita di¬
xerim , J modefta leuitatc releuetut & eri-
t axur, Ieuitas autem grauitatis Habilitate
rmetur. Verum quid ago ? Muficam ne
accufo noftram quali rem leuem? cuius di¬
gnitatem fiue potias diumitatcm alias, ( vt
te non latet,) longa Epiftola demonftraui.
Sed ne nimis fbrfitan indulgere Muficz
videamur , fummatim ita concludimus.
Graui quidem concentu nihilgrauius, le-
ui autem nihil leuius, temperato nihil pofle
temperatius cogitari. Ergolalua fit femper
nobis rite vocantibus cithara mediocris.
Tu quoque faluus efto, fimodofepeloan-
nem Caualcantem & Petrum Ncrumno-
flros oculos falutaueris.
Ipfe LucasMarfilij feriba, qui hanc E-
piftolam tranfcripfi, me tibi commendo.
Atque oro, fi modo tanto munere dignus
tibi videor , vttanmmmeamcs quantum
abipio Marfilio amari te video. Patronus,
Forefi, meustetantum amat, quanmm ip¬
fe amas amari.Vale. '
Nullum commodius in malis remedium
MAR S ILIVS FIC INVS
Sebaftiano Saluino Amitino
fuo, S. D.
V Vlgare, S cbaftiane.Prouerbium ha¬
bet , nihil efle difficilius patientia.
Nos autem contra fentimus, neq; efle ad¬
modum difficile, quod non fic valde Iabo-
riofum, neque laborioium efle, quod non
fitoperolum, neque operolhm videri, v-
bi nulla opus eft opera. Quo autem pa-
fio ibi opus eft opera , vbi non agen¬
dam eft potius quam agendum ? Patien¬
tia vero non vt agas przcipit , fcd pa¬
tiaris. Quanto difficilius agere eft, quam
pati, tanto difficilius bene Agere eft,quam
bene pati. Cztera: quidem virtutes om¬
nes ia bene agendo vetiantur , patientia
vcrbfola in bene patiendo confiftit. Quid
761
eft autem aliud pati bene , cnam paflio-
nem i malis illam non augere : Quid au¬
tem hoc efle dicemus , nifi veiie pari,
quod edam fi nolueris,fis paflurusc Quod
nifi pariare libens, omnino parieris inui-
tus, & nifite dacipermiferis,traherisvio-
lenrius & raptabere. O miram patientia;
poteftatem 1 virtutes quidem aliae contra
fatum quodammodo pugnant. Patientia
vero vel fblavel maxime omnium expu¬
gnat fatum, quz enim fatum immutabilia
neccflariaqueforedecrcuic,patientia cum
diuinae prouidenriz voluntate confen-
tiens, ita quodammodo mutat vt ex necel-
fariis faciat voluntaria,ficut qui male agit,
bona fibimet conuerrit in malum, ita qui
bene patitur mala fibi vertit in bonum,
nempe in perferendis malis ipfe bonus eua
dit. Tanquamigne aurum, fic ille aduerfi.
tate probatur acclaret, tanquam vetera¬
nus miles frequepd periculorum exercita-
tionefit &callidUs& intrepidus, tanquam
qui iam guftauit ainara, dulcia deindefcn-
tit acutius, vtimr iis fapientius, fruimrque
fuauius. Non redeaftimat quanti fit bo¬
num homo , qninonexpertus eftmalum.
Nefcietvnquam fiui bonis qui malis nun¬
quam didicit vri. Nullius profperitas debi¬
lior eft quam cui videntur omnia profpe-
re contigifle.
Prudentis eft & in fcreno aere plu-
uiam, & in pluuia exfpe&are ferenum,
imo nihil in caliginofa hac vitaputare fe¬
renum, nifi fcb mente fcrena. Continua
nos extrinfecus procella ferit, intrinfecus
tantum nobis eft petenda tranquillitas.
Vnde calor, indefcrenitas, inde calor, vn-
de lumen.*Lumen autem non ab vmbra
materia:, fcd amentis liiceprocedit. Er¬
rant, amice,in loquendo qui dicunt, ex
multis malis, multas in vita hominum con¬
tingere paifiones. Redlius admodum di¬
ceretur, vitam ipfatn efle paffion em quan-
dam , mifcrosfine vlla intermiffione pre¬
mentem. Non remedia quz ad tempus a-
gant, fcd quz continue profint, morbis
luntcontinuis adhibenda. Confukare,pu¬
gnare, repuguare,non femper valemus,be-
ne autem pati poflumus femper & patimur
& pati patiendo docemur. Poflumus ni¬
mirum id fcraper,cuius potentia iri ipfa vo¬
luntate confiftit:. Cum primum bene pati
volamus ,bene patimur, fiquidem pati be¬
ne nihil aliud eft quam velle pati,- Si ma¬
le agimus, proculdubio &ma!apatiemur
& male. Si bene patimur, bene agimus.
Si importune pugnabimus, amice, defati¬
gabimur , & ipfa faltem defatigatione, vel
a nobis ipfi penitus expugnabimur. Sicei-
SSf iiij
7 64 Marfili i Ficini
ferimus opportune procuidubio expugna¬
bimus. Cedit durorum corporum ictibus
: liquidiflimus aer, redit fubito aer in fc-
metipfum qualis & ante fuit. Dura-vero
corpora colliduntur prorfus atque fran¬
guntur. Lentiffima& molliffima quaeque
infracfa per durant, ligantque durifihnaj
quia cedere non ncuerunt,ca;di, frangi,li-
garique coguntur. Ergo Saluine mi, fortu-
nam-vince ferendo, & vt alia vincasfi-
cut axpilH,)vince teiplum.Memento quo¬
que in regione hac mundi maligna nihil
intaQum a malis abire , fcdfubiudice iu-
fto,imo lubiuftiriaiudiee, nullumbonum
prtemio iufto,nuIlum malum debitofuppli-
cio poflecarere. Patientiam vero bonum
vfque adebperfeftum efie, vt abfque ipfa
catera hominum bona perfici nequeant.
Quse enim ab aliis virtutibus inchoantur,
abipfaperficiuntur. Vale,dilecrifiime fra¬
ter, atque vt alij te ferant, ferto alios. Ego
certe quoties, qua me ofienduntin homi¬
ne video, toties efle me hominem memini,
idcoque nonnihil quod alios offendat ha-
bere.Hac ratione multosfero quotidie,vt
multi me ferant. Fert etiam patienter rigi¬
ditatem prolixitatemque noftras huius Epi-
ftolas.Ne velegoinCaflum de patientiadif-
putauerim,vel tufiuftra nunc videaris au-
dilfe, qua; iampridcm pro tua prudentia &
-difcerc & feruare coepifo.
Solum-Mincrtu templum contra fortunet
procellas homines
protegit.
.MARSI L'I V S FICINVS
Joauni Caualcanti arftco
- . ynico, S. D.
A Mieus fllenofter binis Iamliteris a-
pud me de fiia fortuna fiue forte
conqueritur. EgovnahacEpiftola conlu-
lo,vt ad templum Minerua confugiat, quo
folo contra fortuna: procellas fulrainaque
protegimur.Nefcio per quem commodius
quam perte Epiftola Mugdlanos niontes
. afeendat. Si vis lege, mitte fi potes Vale.
Sedquidnamcogitaftimodo, dumlege-
res,fivislcge? Numfortepermittere vt ille
tua potias quam tu legat ? Fac tandem vt-
cunque placet. Egovera nolim cuiquam
solita placere , nifi ei viro qui ante omnes
anhiplacet^nteplacuerint.
(■■■)
Amicitia vetus extrinfecis. non eget efflati.
MARS I L IV S FICINVS
Ioanni Canalcanti Amico
ynico. S. D.
p Efponde quafoloannes, ii modo i-'
i\ ftarogo, cur totiam litcrismeis non
refpondes- Nefcis verborum faporestuo-
rum afferre fuauiffimum noftns populis
condimentum ? Quidnam in acrioribus
mihi dulceiloarmes.Quid rarius in dulcio¬
ribus acre-? loannes. An forte putas cum
primum noftras Epiftolas legeris,relpon-
diffe , prafertim cum verbis meis affecta
femper operaque refpondeas. Ac fepe au-
-tequa loquar quicquam, ipfe cunfia per¬
egeris. Eftitaprofedo.Sed fcio tevkerms
proceffiffe, nam cogitafti primum refpon-
dere, ac etiam quid pofiflimum refponde.
res. Vide inde, quod& ante peraideras,
Marfilium cogitationibusaris propinquio¬
rem effelingua manuque tua. Ideoqueia.
ter animum tuum atque meum minifte-,
rium linguas manufque interuenire non
poiTe.-Re&e admodum diuinas,&egore-
dc diuino. Nam & tu cogitando fcripfifti .
loannes, atque ego meditando legi dum
fcriberes. Verum vt alij etiam tua haec le¬
gere poftint, quae tu mihi refponderis,nunc
ipfe tranlcribam. loannes MarfflioS. D.
Vetus conluemdoooftra, Fictae,iamfe-
-cit vt nihil mihi amplius afferre poffisno-
ni. Nouiiamdiu ingenium, Marfilijmum,
leniam habeo omnem, verbaque teneo.
Erraui modo. Non enim tam confuetu-
dinis diuturnitas quam initium ipfum iftad
effecit. Nempe abipfodiuini huius atno-
•ris initio non partem mihi gradarim ani¬
mi mi partemque lubinde aliam,itnperaffi
mi Marfili, led totum lemel inmevnicum
penitus transfudifti. Tafltumque mune¬
ris huius in alios qui abs te amantur, effun¬
ditur, quantum in eos ipfe refundo. Quid
igitur dare nobis conaris vlteriusJNM ha-
besomnino quod non habeat qui tehabet.
Ergo frequens fcribendi, referibendique
officium, quod interalios eft perfectioris
beneuolenriz lignum , hoc ipfum inter
nos,fi ad nos proprie referretur, beneuo-
Ientiat imperfectiorisforctindicium. Mul¬
to magis m in amicitiam noftram loquen¬
do forte delinquis, quam ipfe filendo. Vi¬
deris enim nefcio quid inter nos numeri
adhnfe& abfentim fulpicari. Ego vero du¬
plicem vniratem continuamque pratlen-
tiam qualis eft, ita confirmo, vttn maxime
confirmari defideras. Quid ergo = Nun-
qua ne mutua; inter noslitera; perferemur?
.Abiit yt es affluenriffima intimi fontis a»
 Epiftolarum. , Liber V.
bundanria-nihil effluar vfquam, nihil extra
redundet. Abfitvtquodardctintus, nun¬
quam extra refulgeat. Sed hac ratione vi¬
tro citroquc Ccpcoomero &fcripfimus Sc
firibemus, vt qus nofirs mentes, imo no-
fira mens viciflim cogitatAt fecum ipfa lo-
quirur cogitando, csteri etiam nonnun-
quam vfu intelligant Iit erarum. S ed me cu¬
pis bencvalcre.quod certe ante omnia cu-
pisbene. Vale.
Sjii Mufts abutuntur, non tnelfei felab ea¬
rum fonte reportant.
MARSILIVS FICINVS
Angelo Manecto Ciui praecla¬
ro» S. D.
S Vnt amice, nonnulli & Latini feripto-
res & Graeci, quihomines litcrarum
admodum ftudiofbs apibus comparent,
propterea quod inftar apum ex multis fpar-
nm auchoribus, ceu floribus, colligant,
quod deinde capacibus memoris alucari-
bus conditum & quadam meditatione
cococtum mellifluum pariat docirins elo-
quentisque liquorem. Siquisautem com-
arationem eiufmodi ab optimis authori-
us confirmatam, fore negauerit, hic di¬
gnus mihi videbitur, qui fel potius quam
mei abipfo Mularum fonte reportet. Ego
igitur non demam huic fimilitudini quic-
quam, fed potius addam Audiftijfvt arbi¬
tror. )amice,nonnunquam,vbi apes quam
plurimos lambunt abfinthij flores, mcl ibi
fspiffimefuudcre , quod fummis quidem
labiis delibamm quodammodo dulciufcu-
lum videatur , fed ipfis&binde faucibus
hauftum haudquaquam dulce proueniat,
fed pene inftar fellis amarum. Comper-
tum hajjemusidem ferme nonnullis litera-
rum iluconibus Iurconibufqtie Librorum,
qui neque modum habent vllum , neque
delectum/spe condngere,ncmpe quanto
auidius dulciflimos Mufammlaticeshau-
rire videntur , tanto nefeio quid amarius
interim corde concipiunt. Hanc forfitan
Latini bilem,Grf ci melancholiam cogno¬
minant, morbum,quemadmodum Arifto-
telesprobat,curioforum peculiarem litera-
toram. HacSa!omonratione,ftudiumli-
terarum occupationem quandam onero-
fiflimam appellat.addiditquctriftitiam ipfi
fcientiz comitem.Quid igitur ad Ariftote-
Ecum illud dicemus ? Scientis arbor, in-
quit.radices quidem habet amaras/ru&us
vero dulci 'imos. Profe&o dabimus hoc
Ariftoteli. !edaddemus, fructus eiufmodi
foraftis efle poma perfica, quorum dulce.
76%
dini amarus quidam fubeft nudetis. Quid
ergoiMufasne detcftaiimurrAb&vtccr-
leftis nectaris, & ambrefis fontem flygios
amarofque effundere riuulos, opinemur.
Quanmm igitur vfumipfum ,'audamusMu-
farum,tanmm vituperamus abufum.Quis-
nam maxime Mufis abutitur >. Nifi qui aut
harum vcftigia temere importuneque fo¬
diatur, aut vulgarem his Venerem impru¬
denter admifeet, aut eas a duce ipfarum
Apolline fegregat.Non capiunt fcientiam
infeij homunculi, fapientiam ipfaminfipi-
de capeflentes. Non rite camcns canunt,
fed filent potius aut ftridunt, vbi petulans
Veneris filius interpellat. Non aprePieri-
dum falrar chorus, imo claudicat & vacil-
lat,vbi dux chori procul abeft ApolIo.Pro-
inde qui folis lumen percipere fine fblis
ope confidit , merito in tenebras corruit,
nonfurgitihlucem, qui verumhocSeve¬
rum illudfeorium a lumma veritate difqui-
rit, proculdubio non in verum incidit, fed
in falfum. Qui fupernum nedtar in fty-
gia palude qusritat , nimirum fub vm-
bratili fcientis meile verum fel opinionis
merito bibat.
Nunquam aduerfa reitera patimurj nifi cum pa¬
timur & peruersi.
MARSILIVS FICIN.VS
Ioanni Caualcanti amico ,
vnico, S. D.
N Arrat nobis iterum dilectus amiti¬
nas ille nofter longo ordine, quot
indles patiamur aduerfa. Ego vero, vtpoce
quiiamdiuinmeipfbfum expertus , nun¬
quam magis aduerfa reucra me pafium,
quam cum paterer & peruerse, feriboad
illumpmb & ad me ipfum Epiftolam quan¬
dam de facilitate fcelicitateque patientis.
In qua forte legenda opus fit legentis au-
dientifijue patientia ,legc hanc patienter,
optime mi Ioannes , ac ii dignam exifti-
mas qus mittatur, ipfe mitte.
AmieitiiperfeSt verbis literifque nm indiget.
MARSILIVS FICINVS
Francifco Cardinali Senen-
fi, S. D.
Q Voties venerande pater fumo cala¬
mum, quod equidem tento quotidie,
quo ad patronum meum aliquid feribam,
cuius opera/uc negotio potius,ocium funi
adeptus, quo mnlta quotidie feribam, to¬
ties patronus jpfe meus, his me gratis ad-
766 Marfilii ricini
-modum clamoribus interpellat; Coram
quem quaeris adfum, pone igitur, Ficine,
•calamum. Quid nam vilis opus eft literis,
vbi verasaiEdue datur audire ac reddere
voces?IUos qui ipfi inter fe videntur ablen-
tes,aliquando prsefentes-efficianc.Hosve-
ro contra, qui fibiinuicem adfunt vbique,
forfitan abefle monftrarent. Noli igitur
hunc absteieiungere calamo, cuifemper
te corde coniungis. Quid hic faciam?N ef-
cio mi patrone. Dum ipfe quaedam erga
me contraria facis,ego interim duo vicif-
fim contraria patior. Tu quidem calcari¬
bus vt curram frequentius vrges,atque vna
fraenocohibesjVtquiefcam.Ego vero fiue
non moueor, ignarius videor & ingratus,
fiue moueor ihloiens & inepms. Verum
dum te meum fic animum diftrahente,
egofic murno diftrahor,haec interim.nef-
cto quo/nodo, e manibus erumpit Epifto¬
la, eo videlicet confilio,non vt tibi quidem
loquamr,qui cum ego fine Epiftola pro ar¬
bitrio loquor, fed populopotius,vtfentiat
-omnis , quantum in omnibus patronus
clientulufque confentiant. Commenda-
uiflet tibi modo Caualcantem noftrum
Epiftola. velut abfentem,nifi cum primum
ipfa te falutauit, te coram Ioannem tuum,
videfletaftantem.
Merito imitus omni ceret bono, qui/fonte cie¬
ret Deo, qui e/i.omne bonum.
MARSI LIVS FICIN VS
Leoni Michaeli Peripatetico
Veneto, S. D.
C<I quis noftrum tanto ardore ipfum a-
3 maret bonum, quod eft omne bonum,
quanto quotidie omnes bona haec ama¬
mus, & illa quae abfque ipfo bono notvfunt
bona , certe tanmm faltem boni femper
gaudiique fentiret , quantum mali nunc
omnes aflidue dolorifque fentimus. Imo
vero illius gaudium tantoferme , & vero
hoc dolore noftro vehementius,& falfa vo¬
luptate fuauius eflet,quanto fubftantia bo¬
ni ipfius&potentior eft quam malum, &
verior quam bonitatis imago, atque etiam
pura mens perfpicacior quam impura.
Nunc veror quid mirum?fi omnia nos mala
fequuntur,dumipfireli<3:oprimo bono,id
eft, Deo, male fingula {equimur tanquam
bona,qu£ omnia fine primo {uni mala Me¬
rito toties inuiti in omne malum incidi¬
mus , quoties {ponte ab eo cadimus quod
eft omne bonum. Quid nam huc & illuc
t&mdiu dementes & infelices erramus ?
Profedo riamfelumfingulafequimur, in-
terim vnum ipfum fugimus, qusd eft am-
da. Qui autem ipfum dumtaxat fecuitar
vnum,. in eo mox cuncta confequitur. Po-
teft nimirum mens omnia confequi, cm>
folum pendet ex illo qui eft fuper omnia.
Hinc certe homo animalium felus accepit,
vt quicquid vult afiequi valeat, modo in eo
ipfo quod vu!t,vclit infuper agere qciccoid
valet. Probo igitur te magnanime Leo,
quod nonturberis vlterius circa plurima,
fed quemadmodumteftarurCarolusVal-
gulius,teftis apud noslocupletiffimus,opti¬
mam iamdiu partem illam elegeris, quz
quoniam non folum atotofuo effluitfon.
te,verumetiam refluitin eundem-, idcirco
‘ totam guftantibusimpletfitim.atqueabea
mente quasguftauit/emelnunquamaufe.
Cum Deus fitiffe emor, quicunque ebjqueDtt
eliquii/ludet emereJiic eb/queemn,
WARSILIVS FICINVS
LoderioNeronio, S. D.
C Cripfi, optime mi Lofteri, prztcrita
O^ftate Epiftolam quandam ad amicos
meos de amicitia vera, qua forfitan fiuftra
ad veros amicos mihi feriptafeiflet nifi le¬
geretur ab diis, qui in eo ipfo funtnobisa-
mici, fine cuius calore nullusamarequic-
quampoteft, fine criius Iplendore nil po-
teft amari,fine cuius amore quicquidama-
re videmur, quoniam extra amoremipfom
affectamus amare, odiffepotias cogimur
quam diligere Sine cuius amicitia, tama
magis qualibet inimica fimt nobis,quanto
magis videntur amica. O mirabilem boni¬
tatis ipfius & pulchritudinis amorifqueco-
pnlam. Vbi enim bonorum lucet bonitas,
ibi fplendecpulchritudo pulchrorum, ibi¬
dem flagrat & amor amorum. Siquidem
ipfam boni lucem pulchritudo fequitur
tanquam {plendor, pulchritudinis autem
radios amatorius fequitur ardor, tanquam
reflexio radiorum.
Solus feliciter dominatur qui volentibus
MARSILIVS FICINVS
Francilco CardinaliSenen-
fi, S. P. D.
D ic amabo quibus potiflimum in pnr-
fentia verbis teinuocem, benigmffi-
me mi patrone. Magna quidem ifthatc in
qua conftitutus es dignitas pofiularcvide-
tur, vtf reuerendeinChriftopateri esor-
 Epifto!arum. , Liber V.
diar,fed longe maior dementia tna & ms-
jdma quxdam humanitas allicit,vt (ic fcr-
me familiarius inuocem. Sakie amice dul-
cifiime. Ac ne propriam patroni nomen
clientis ori dnlciffimum faerrtprxtermif-
fcm , falae iterum mi Francifcc inanitate
fcauior. Quando dnfmodi nunc ambigui¬
tate laboro,quid faciam ? Profecto vb i di¬
gnitatis gradus fuperat humanitatis affe-
<3nm, dignis qoibufdam foperbifque titulis
profari folemus, vbi vero Angularis poten¬
tiam dignitatis cxcedit,humanis famibari-
bufque nominibus exordiri debemus. Ipfi
prxfertim qui apud te nonhofpites fornus
& aduenz, fed tua potius benignitate do-
meftici.Solent,amicc dulciflime.tunc ma¬
xime doiere clientes,quando patroni nihil
daturi videntur, egocontrahocipfofum-
mopere gaudeo,quod patronus meus nihil
mihi fit daturas vlterius, quippe cum nihil
fibi reliquerit fui, fed iamdiu feipfum no¬
bis fecumquefua omnia dederit. Viuefe-
licitcr, amabiliffim e mi patrone.Nonpof-
funt amicituinon fceliciterviuere, te vi-
uente feliciter,qui totus viuis amicis. Cui
familiares omnes ob hocipfum ar&iffime
feraiunt. Nulla feruitus vel ardior vel iu-
cundiorquam voIuntaria,nulla dominatio
tmior & facilior quam amatoria.
Egregias grex improbat, Deus probat, apud
quemgratttudo eft& Ubertas.
MARS ILI VS FICINVS
Ioanni Caualcanti Amico
vnico, S. D.
A Ccipeloannes duarum exemplaria
Epiilolaram, quas in amici noftri
caufa hac aurora excogitaui, & hodie ad
faccrdotes illos dedi, quosnofti. Nefcio
qua fortuna, atque id quidem non eft mihi
cur*. Vtinam faltem fcirem qua Mufa.
Non fum mercenarius. Scio mercenarij
fiudum effe, bene recipere, liberalis vero
artis finem, bene fecifle. Quicqaidfit,fal-
tem noftrum hunc in memoriam redigam, _
forfitan prxftare dices obbuionem quatre-
male patere.Sed illius obliuifcantur exteri,
fi quos deledat obliuio. Ille autem nequit
obiiuifei fiioram. Compertum habemus,
nullum vnquam magnam virum fuis fuifle
cognitum. Quid mirum?Sane egregii gre¬
gi non congruunt. Contrariis contraria
non amantur. Liuor venerationis occupat
locum. Caligant nimio fplendore debiles
oculi. Non capiunt grandia,qui paruis im¬
plentur. Sed hoc vnum mecum forte dole-
~&7
bis , mi Ioannes, quod forfitan non tam
quia maximus fitiHe nofter,qnam quia mi¬
nimus cenfcamr.patrue eft ignotas.Ne do-
1 camus, amice, dum modo & ille nobis &
nos placeamus 311, qui minima Wqtic dif-
cernit vt maxima, maxima seque capit vt
minima. Non erit minimus quifuisab eo
probabitur, empra magnitudine foa, ma¬
xima qusecue infinite minus funt quam
minima. Nufquamobfcuraserit,<juifquis
in eo lucebit, qui hicet in omnibus, in quo
lucent omnia Nihil autem facilius eft
quam placere illicuf quidem placere nihil
eft abud quam velle placere. 'Ergo vides,
quod mirabile eft, minima quaeque bona
multo charioFa efle quam infinitum bo-
num,hsc fiquidem non nifi magno cum la¬
bore ac pretio comparantur, lliudautem fi
emitur, emitur voluntate. Sed chriftuda-
mice ? Forte quia exuberat irWmerifum-jSc
quia illius praium eft in illo. Gsetera qui¬
dem nos emimus , illud vero 'reuera vitro
nos emit, emit - inquam, nos & voluntatis
bonitate fua,& bonitatis voluntate noftra.
Igitur cum id bonitate agamrvtrinque, at¬
que ipfa bonitasipfefit Deus, pretium eft
vtrobique.N ec ynquam liberi fumusomra-
no, nifi poftquam infinita; libertati nos li¬
bere vendiderimus. Cum primum eiusfu-
mus quifoiipfius eft folus,ranc folum fornus
& noftri. Filii nufqaam magis quam inpa-
ternislaribus liberiimperiofiquefont. Pa¬
rentes nulli libentius quam filiis obfoquuu-
tur.Sed nelongiusdigredi cuipiam videar,
vnde coeperam , finem in eo faciam j ad
quem digredi,nihil aliud eft quam regredi.
Slucd PhiUfephia non docet, imo -vetat cum
principibus viuerc d- coxuerfari.
MAR S ILI VS FICI NVS
Ioanni Caualcanti amico
vnico, S. D.
I N eo libro quem hoc anno adBernardu
BembumVenetorum oratorem delau-
dibus Philofophia: compofei, rationibus
multis afferre conatus fom, Philofophiam
eunda docere. Vnum hoc excipere debiii
quod non docet nos vitam cum principi¬
bus agere.Nam fi id vetat omnino,vt certe
vetat, nullo modo docet. Vetat autem pe-
nitusvt mihi ridetur, quandoquidem con¬
traria iubet, nempe inneniendo veritatis
amore tranquillitatem animi & libertatem
vita» defiderat. Apud principes autem non
veritas habitat, fed mendacia, fimuiatio-
nes,diffimulariones,obtrectationes, adula¬
tiones. NontranqnilHtas animi, fed cura,-
 76 8 Marfilij Ficini
foLIicitudo,inuidia,&omnis denique per-
tnrbatio. Nonlibertasomni cbarioraurc,
imo cammifera feruitus, vtuequelubditis
parcat inquam nec principibBS,eiufque fi¬
nis fit vel feruitus vel ruina. Neque obiiciat
mihi quifpiam Cirenaicum Arifiippum,
non Philofophum, fed Phidololum & Phi-
lofomatumjtam belle aliquado cum Dio¬
nyfio; Syracufenorum tyranno verfetum,
nam hic Philolophiam, fi vnquam antea
fiib Socrate indutusiuerat,tunc primum
exuit cum induit Dionyfium . Quem tamen
induilTequaDdoquepceniimt-Expermseft
enim Dionyfij quidem capiti gladium, A-
xiftippi vero ceruici & gladium eundem &
Dionyfium imminere. M ulto hac in re vel
.prudentiores vel certe feliciores , Demo-
■crirus,Her aditus, Socrates,Antilihenes,
Diogenes,, Crates , Xenocrates, Apollo¬
nius Theaneus,' Plotinus,aliiquepermuki,
qui liberam & ditiflimam paupertatem fer-
nilibus pauperrimifqueregumdiuitiis, at¬
que dulciffimam fobrietatem atnariffimis
tyrannorum deliciis longe praepotuerunt.
Operteprefium eft magnosdllos p onfidera-
re Philbfophos, quorum memoriam vene¬
ramur , qui multo fcelicius quam homines
alijcum principibus regibufq; vixifient, fi
modo id homines pollet Philofophiam do¬
cere. Mitto, quod iuum Ciceronem Philo-
iophum non ignobilem adolefcens Ocla-
uianus beneficiorum ingratus,- non magna
caufe indudtus, holii nefario tradiditocci-
dendum.Nero abfque caufe praeceptorem
fuum Senecam Philofophum faucium
morte damnauit. Rex Macedonum Ale¬
xander Philofophum Caiillhenem magi-
ftrumeiusob hoc dumtaxatobfecifiedici¬
tur leonibus laniandum, quod abeo difpu-
tando fuperaretur. At quis non valde mi¬
retur deos illos Philofbphormft Platonem
noftrum &Ariftotelem viros omnium gra-
uiffimos, qui ctetera omnia nouerant,quae
funt, quaefuerant, qua; moxventura tra-
hantur,tam infoeliciter,ne dixerim impru¬
denter , tyrannis vfos foifle, vt minimam
ob caufam in iummum capitis difcrimen
addufii fepius fuerint? Vtpote qui cum in¬
duebant principem , Philofophum non
exuebant.Quem forte exuere apud Perfe¬
rum regem Cyrum Socraticus coactus eft
Xenophon. O nimium miforabilem apud
potentes fortem Phiiofophorum! Diurnus
Plato bis venundatus eft, proh doloriTer
fnbiit mortis periculum fiib Dionyfio ma¬
iore atque minore, tum libri cuiofiiam
Theologici , quafi ex mente Platonis a
Dionyfio ‘cripti, Sca rlatonequodammo¬
do rccraitari , tum vel maxime quod eof-
dem tanquam magifter inftrEeret.Cucti-
diead iuftiorem gubernationem adbetta-
retur.Alexander Macedo magcum ilia
fapientia virum Ariftotelem rr.agifsrca
paedagogumque fijum ignominiose ni¬
mium expulit, deindeetiam crudeliter efi
infecutusjfiue CalifthenisAriftctelicicsa-
fa , fiue quod Ariftoteles arcana natura
prius Alexandro tradita poftin vulgns edi-
derit. Leuiifima caufe coeleftemPytbgo.
ram fefe doftcrem optimatibus immifcen-
tem in Crotonienfi Republica imo tyran¬
nide perdidit. Xenonem Eleatem Mna-
phyficum fingularem leuis caula-perdtdit
fub Hierone;, feb Nicocreonte fimiliter
Anaxarchum Ac nemea Philofopitiiin
praefentia transferam ad Poetas,mittam
iniuftum Ouidij exilium,mittam quodMtt-
fici certaminis caufe Neroliium Lucanam
diu quidem odio habuit&deniqueinterfe-
cit. Mittam quod Domitianus,nefeio qua
ambitiuncula impulius, infeo illo mufc».
rum ludo, familiarem eius Statium intere¬
mit Sed,vt orationem meam cumPhilofo-
phtsiam concludam, nemovfqueadeolit
humanae facultatis ignarus, vrconfidatfe.
polle ritelibereque philolbphari ac foul
fecure tutoque vitam apud principes a-
gere.
Solus in amando Uiidsnioque,nmupmfilli-
turcui amandi laud ndiqiic lex
Deus ejl.
MARSILIVS FICINVS
Georgio Cyprio legitimo Me¬
dico, S. D.
Q Vifeam feruit turpiflime ? Qui feno
feruit. Quis miferrime; Cui merces
leruitutis eft poena. Igimr rnrpiifimus &
miferrimus eft qui feruit coipori. Rudus
qualis qui feruit vulgi rumoribus: Vanus,
inquietus, infortunatus. At qualis qui fefe
his mancipat qui vulgo videntur egregij?
Parum prudens. Quippe diligendi furnho
mines, non adorandi. Sed diuturno acfal-
temtriluftriexamineiudicaudi &diligefl-
tilfime deligendi antequam diligas, alio-
quin & amor iudicium fallfe& euentus fru-
fatur amorem.Laudandi autem pauciffi-
mi, &hi quidem iaroprorlus adulti, atque
iamdru prouetSi, &ijrurlus moderatiffi-
me. Alioquin laudando vituperamur ac &•
pepoenitet laudauilfe.SolusDrmquamfal-
htur cui & amandi & laudandi lex Deus
eft.Vtlblum Deum (iuipfins gratia venere¬
tur,homines ametin Deo,in hominibus
kudecDeum. Quorlum haec rNempe cem
 Epiftolarum Liber
viro praceptis moralibus inftiruto deprz-
dpuis morum inftftutionibns differuerin:.
Vale.
t:desfignilff-™ 3 ffes chantatrm, charitatis
ardor effert tnulhmntit claritatem.
MARSILIVS FICINVS
D-BcrnardoBemboPatritio Veneto
iurifconfulro & equiti clarif-
fimo, S. D.
P Aulus Apoftolus diuina* fapicntiz
vas eledtiflimum, cum in ccrlum ter¬
tium raperetur, vndc terrenorum menti¬
bus ccelellis amor accenditur, folem inde
illum inuifibilem lubito vidit, cuius Iplen-
dorem nemo prius fulpiccre poteft quam
per cius flammas diuino quodam accen¬
datur amore. Solus autem eiufmodi flam¬
mis prorfusaccenditur,qui & radiis cius
omnia illuftrantibus veram femper adhi-
betfidem,&in eiufdcm calore benignilfi-
me cuncta foueme Ipem omnem firmif
fime collocat. Cum vero quantum lumi¬
nis ex eo mihi fole nuper illuxerit haud fa¬
tis intelligerem, Bernarde clariffimc, iu-
dicem ad hoc Ioannem adhibui Caual-
canrcm, verum quoniam & hic fimiliter
vna mecum caligare videtur, idcirco ea¬
dem ambo lententia Bernardum Bem-
bumnoftrumlinceisprzditum oculis hac
re indicem conftituimus.
Amore humano nihil infirmius, diuino
nihil firmius.
MARSILIVS FICINVS
Hieronymo Amatio, S. D.
Q Vamdiuerfa eft amoris ratio atque
aliorum pene omnium, amantiflim e
mi Amati. Cztera fiquidem quanto ma¬
iora funt, tanto etiam firmiora ccnfentur,
amorautem & gratia contra, quo apparet
ingentior, eovideturinfirmior. Crebrio¬
ribus enim fape leuioribufque caulis in¬
gens amor quam mediocris offenditur.
Aut effedhis ipfius ardor igneam incitat
bilem, qua: paruo quodam afflatu non-
nunquam magno irarum flufiuar zftu,aut
cogitatio fixa bilem procreat atram, om¬
nia tuta timentem. Aut certe auaritia
eius qui totum alteri dediffe fe putat, ideo-
que totum vicilfim exigit ab amato, nun¬
quam habet omnino, tota quod mente
petebat. Sed aduerfa hzc merito patitur
peruerfz mentis affecius , vel mollis pe¬
nitus vel mercenarius, qui cum terreno
fblum vento pafcatur quando adolcfcere
videtur maxime > tunc tumefeit potiufi
V. 7^9
quam adolefcat, ideo ouo apparet gran¬
dior, eorcuera eft imbecillior. Humanus
ergo, res eft Iblidti plena timoris amor.
Diurna vero charitas virtutum flammis ac-
cenla radiifque cceleftibus, cundtafubli-
mia repetit culmina coeli. Vbi nulla lolici-
tat vnquam terrenorum formido malo¬
rum. Talis eft mutuus amor nofter amati.
Ergo quam certus es amoris erga metui,
tam certus efto prorlus amoris erga te
mei. Abiit a nobis, vt pedtus humanum
humano pedori non relpondeat fzpe vo¬
canti , quandoquidem & fides fidibus fimi¬
liter temperatisrelponderevidetur, & ci¬
thara confonas cithara: lonante altera re¬
boat, & certus aliquando parens vocitan¬
tibus refonat Echo.
MARSILIVS FICINVS
RaphacliRiario Cardinali landHGc-
orgij luppliciterfe commendat.
T} OftqUam a vobis heri dilceflimus,noft
A. potui me continere quin tuam con-
fuetudiuem Ambrofia, (vt dic4m,) & ne-
dare dulciorem domefticis tuis vehemen¬
tius inuiderem. Ergo ne inuidia peream,
redeo celer ad illos hodie, quibus datum
eft epulis, (fidicerefas eft,) accumbere
diuum. Acnevlterius iftinc cogar abire,
rurfumque liuore torqueri, eo nunc ad
vos duce reuertot, qui nunquam abs te
longe dilcedit, a quo nunquam ipfedif-
cedo, qui mihi imperat, tibi paret. Quif-
nam ifteeft ? inquies. Quis hic fit paulo
poft,( fi volueris,) audies. Hefterni qui¬
dem itineris dux mihi fuit pulcherrima
Venus in Tauro, comitante Luna, pla¬
gam coeli mediam obtinens. Quod Pe¬
trus Leo phyfiens & Mathematicus opti-
mustibi, (vtarbitror,) confirmabit. Ho¬
dierni vero nobis itineris dux erit Vene¬
ris natus ille codeftis gratiflimus amor.
Igitur amatorio quodam, (fivis,) affedu
jRnatorem tuum Marfiliu excipe. Quan¬
doquidem mira quadam benignitate na¬
tes. Vide venerande pater quanta liber¬
tate fiue potius licentia tecum agam.
Amatorem modo appellaui me tuUm.for-
teleruum potius dicere debuiffem.Hei mi¬
hi erraui. Verum tu iple in caula es, mi
domine nam talem vbique te lingulis
prarftas, vt cui libertate fiduciae, maxima
non vtitur tecum proculdubio feruililsi-
musdifficecifiimulque omnium videatur.
770 Marfilij Ficinr
forte etiam no errani. Satis enim mefer-
uum fum coniefius,vbime profefiiis fum
amatorem. Nemo vereferuit, nifi cui fer-
tiit volens. Nemo dominatur vere, nifi qui
volentibus dominatur. O quam mirabile
eft Veneris & amoris imperium! Siqui¬
dem, ( vt tradunt Poeta,) nequeMar^ Ve¬
nerem ferociffimus, neque omnipotens
domat Iupiter ipfc Cupidinem. Sed om¬
nia prorfus apud poetas numina amoris
ipfiiisvcl flammis vruntur, vel faltem ra-
diismicant&Iplendorerefulgent.
Veritas de inftitulionc Principis
Ad Rtphaelem Riari/m Cardinalem.
Vlla te precor,Felix Antiftes, admi¬
ratio teneat, quod hominis nullius
nomen tanquam authorishuic epiftolasle-
gas infcriptum. Quid mirum ? non enim _
humanus affetftus, imoveritas iplatecum
•inpratfentia loquitur. Veritas nune ad te
non folum inermis, verum etiam nuda,
(vtvides, ) incedit, non argumentatio,
f num argutiisaculeifque munita, non ele-
antium verborum ornamentis induta,
cenimfeelTepotentiffimamomnium at¬
que pulcherrimam Icit.- quemadmodum
quicquid luci accedit extrinlecus, non lu¬
cem illuminat, fed obfulcat, fic veritatem
iplam alienis additamentis debilitari ( vt
italoquar, ) & deformari. Ha:c te in prat-
fentia verbis plurimis obfecraret, vt eam
mente benigna parumper audires pro tua
' eaufa declamantem, nifi tefciret, hanc ip¬
lam femper audire libenter, pneter quam
quicquid auditur, male infeliciterq; audi¬
tur. Veritas. Cardinali Riariodile&iffimo
filip Salutem plurimam dicit, & yeriflima
pollicetur. Fallo, me Philofophi Sceptici
aliique perm ulti calumniantur, quod tan¬
quam rerum omnium obfcurilfima nuf-
quam pateam. Longe fe res aliter habet,
quid enim lucidius mea luce, perquam
•Sol ipfe mundufque lucet> Quid rurffls la¬
tius poteft clariulquepatere quam veritas?
Per quam lolam patent quotcunque vf-
quam patent. Extra quam quacunque pa¬
tere dicuntur, nihil aliud funt quam tene¬
bra, quibus omnia latent. Non igitur aua-
ra fum vllo pafto, non inuida, paffim eun¬
dus vitro libentiflimeque occurro. Ve¬
rum multi nubila m ente m e prenfant,quse
fola capior mente ferena. Plurimi putant
me alta Principum palatia colere, ego
contra, ffpius cogor tuguria petere, atque
humiles habitare calas. -Sane non obftant
hic tedla mihi plena fpiraculorum, non
obftant parietes rimarum vndique pleni,
aperta hic cftk mihi, me extipit vacua
domus. Contra vero lolidis ditiifiiEsrBj
aedium tedtis parietibufque repellor, ac £
quando mihi hae patent fores, occurrit»
pente innumerabilium turba mendacio.
rum.Ego autem inter hoftesnon cenfeo
permanendum, igitur fubito inde fugam
arripiens, domum iplam auri quidem faf
lique plenam, veritatis autem inopem va¬
cuamque relinquo. 5ed venio ad te felix
antiftes hodie, tccum libenter,fimodo vo¬
lueris,lemper habitatura. Properaui equi-
dem in iplb tua: dignitatis initio, ante-
quam hoftes mei, id eft peftifera adulato¬
rum obtre&atorumque mendacia tuosla-
resobfideanr.
Printipio tam excelfum dignitatis gra¬
dum, neque meritis tuis attribuas, qua in
tam paucis statis tenerioris annis, tam
multa ( vt verum fatear,) non potuerant.
Neque rurfus fortuna fortique aferibas,,
facra enim myfteria ordinefque diuini,
non a temeritate fortuna, fed ab aterna
fapientia Dei proficifcunmr. Diuina igi¬
tur prouidentia ftatuit, perfectum quen-
dam gregis Chriftiani pallorem faculis
noftris ab iplb, f vt aiunt nido,) affidue
proprio fouere finu, & facra folum alimo¬
nia educare. Atque antequam puerilibus
ludis irretiatur, rebufque vel prauis appli¬
cet animum, virilibus imbuere moribus,
ac maximis optimifque officiis erudire.
Deus igitur fficut audifti J Deus ipfc te
nuper nouum hominem genuit, m quo¬
que viciffim terra dimiffa cceleftem geni¬
torem tuum coeleftibus amplefiere mori¬
bus omnia compIeSentem. Tamdiufmi-
hi crede) flabis,quamdiu illi qui non mo-
uetur hserefcis. Noli altitudinis magnitu-
dinifque humante viribus vllo pafio con-
fidere, altiifima quaeque ventis atque ful¬
guribus faepius quatiuntur, molefque in¬
gentes cafu concidunt grauiore, diffici-
hufquerefurgunt. Surge age in eum qui
cadere nequit, nec ipfe decides vnquam.
Tunc enim homines ipfi fe deferunt infe¬
liciter, quando ipfum, fine quo effe nnllo
modo poliunt, ftultiffime & ingratiflime
deferunt. Heu quifquis tutorum ciufmodi
relinquere tentat, haudquaquam relin¬
quit omnino, fimul enim in eundem reti-
dit,fed vitorem. Quicunque patrem beni¬
gne lucentem , impie negligit, interim
eundem tanquam iudicem cxpcriturvren
tem. Proinde fcis legitimos Cardinales
nihil aliud efle quam quofdam Chiiftiane
ecclefis cardines Apoftolorumque vica¬
rios , atque idcirco debere non proprio
vel liti ipfius vel alterius commodo, fed
communiEcclcfiz bono confidere.
 Epiitolarum Liber
Trztaci nihil agere vei cogitare, vei lo¬
qui quod non fit fandhtate Apoftolica di¬
gnum. Qui vero contra faciunt, neque
Cardinales tino facrilegos dTe, neque A-
poftolorum vicarios, fed inimicos. Dicam
ne r&hocinfupervnum multorum venia
dicam ne .'Dicam certe etiam abfque ve¬
nia, nam cui licebit vnquam dicere verum,
fi non licuerit veritati? rcito etiam nihil
fermeaviris Apoftolicis alienius eflc de¬
bere quamfaftum, pompam atque luxu¬
riam. Quantum Gaudes feruis extrinfecis
dominari, tantum da operam vt&diuinis
legibus feruias, & feruis intrinfecis , id eft,
fenfibus domineris. Memento feruos tuos
homines effe, tibique aequales origine,ne-
que metu aliquo fed amore humanum ge¬
nus natura liberum vel debere vel pofle li¬
gari. Quantum potentes pene omnes de¬
lectantur rebus Cngulis ordine quodam
domi- difpofitis & ornatis , tantum ipfe
mente compofita decorifque verbis & mo¬
ribus dele&aberc. Mufica tua erit affe-
<5uum animi & actionum omnium tem¬
peratio, ne cui confbnant extrinfecOs om¬
nia, folusdiffonet animus. Ludus quoque,
fcriptorum elcctifsimorum leifiio freques.
Ne forte in fummis opibus folus cfle inops
animus videatur. Venatores aucupcfque
tuifintviri quidam penes te probatifsimi
atque dodtifsimi, qui prudentia, humani¬
tate mirifica omnium tibi gratiam & be-
neuolentiam comparent. Sola humanitas
cfcaeft,quahominescapiuntur , folaho-
minum gratie profpera res humans ge-
runtur. Nihil periculofius eft in principe,
quam fi quamplurimi eum contemnant.
Vel oderint vel nimis inuideant. Contem¬
ptus quidem fciencia, grauitate, integrita¬
te vitatur. Odium vero, innocentia & hu¬
manitate lenitur. Inuidiadenique,muni-.
ficentia, liberali tate, magnificentiaque fe-
Cu omnes homines & fpecic fint jquales
8i arbitrio liberi ,iniqui!simo nimxruani-
mo feruitutem ferunt, nififorte qui domi
nantur, quantum inferiores excedunt fu-
blimitate, tantum cifdem aquentur humi¬
litate, ac longe magis lapientia quam for¬
tuna excellere videantur. Natura mem¬
bris capite inferioribus folam dedif tan¬
gendi potentiam , folum vero caput om¬
nium fenfimm viribus exornauit. Qua qui¬
dem in re homines admonuifle videtur,
illos qui osteris tanquam caput praefle
conantur,tantum lapientia reliquos lii-
perare debere, quantum caput iplum fen-
fii membra omnia fuperat. Nullus omni¬
no vir magnus confidere debet, mores
V. 7?t
litos pofle latere. Maxima enim qusque
maxime patent-& quibus inuident omnes
& minime ignofcunt & maxime detra¬
hunt. Videat princeps, quandoquidem
ipfediffidllime alios laterepeteft, nequid
ipfum domi forifue lateat, imprimis ipfe
fit Argus, deinde lyncem quendam penes
fc nutriat, ac, ( fi fieri poteft , ) Oedippo
quoque non carcat. Periculofum admo¬
dum eft in magnis contemnere parua,par-
ualapefcintilla contempta maximum in¬
cendium excitat. Neque decens, neque
tutum cftjvel hunc omnino fededere fom-
no, cuipro multis fit vigilandum, cui rur-
fus plures inuigilent,vel multorum homi¬
num caput bcftis mancipari, id eft. ventri
libidiniqueferuire. Optimum tutifiimum-
que eftjirafci nunquam, quid enim aliud
eftiraferuere, quam ebrium infanumque
euaderer Vbi vero ira frenum excuflcrit,
interea donec iracundia referuefeat, frs-
no cohibenda eft lingua. Ac velut inia-
nis fieri folet, manus pedefque figandi,
nequid in iplo furore aut dicatur prorlus,
aut agatur. Nullum in Pythagora ira¬
cundia: fignum difcipuli vnquam depre¬
hendere potuerunt. Non aliud irati So¬
cratis argumentum familiares eius habe¬
bant , nili filentium. Plato Philolbpho-
rum pater aliquando delinquenti puero
lubiratusjinquit Xenocrati,puerum hunC
ipfccedito, ego enim dum iratus fum ne-
queo.Sit tibi anim us humilis pariter & ex-
celfus-grauitas comitatcq>crmifta, vita fo-
bria, lingua veridica, fed parciffima, Lar-
giflima manus, promiflio non temeraria,
firma fides, obferuatio plena, diuturnum
confilium,prudentum fententia diligen¬
ter examinatum.Ne multi quotidie te fa¬
cile fallant, nequemultisipfe neque facile
credas. Non perfuafio blanda vel leuis
quaslibet conieciura, fed ratio duntaxat
certa te moueat. Neque aggrediare prin¬
cipium nifi finem iplum, tam optimum
quam certum ante profpcxeris. Malos &
infames deuita miniftros, ne malus ipfe
Dominus habearis. Sed cur illud modo
quod maximi momenti eft, tam celeriter
&quafi conniucnribus oculis pertranfiui-
mus'Amorem Poeta ejeum ideo pin¬
gunt, quoniam amator vbi vel de fe ipfb,
vel de amata re iudicat, fepiffime fallitur.
Cum vero neminem vehementius , quam
feipfos homines ament, certe a nuHo ma¬
gis quam a feipfis decipiuntur. Ncii igi-
tur tibi quicquam credere, noli rurfus vui-
cote totum comittere confultori,fed plu¬
res habeto,atqueillosqnide admodum fc-
niores,quos experientia rerum diuturna
TTt ij
77* Marfilii Ficini
'docuerit, quorum mores tibi tancuara
•optimos conftantiifima commendet, ac
res ipla manifelliffiroe probet. Quoties
vnacumfcnioribustuisdercgrauiore de¬
liberas , caue tuam inteiiigant volunta¬
tem, ne forte cupiditatem tuam potius
quam vtilitatem & dignitatem cofulendo
liquantur.
Omnino autem quotidie tuis edicito,
tantum tibiveritatisdonum, ( vndecun-
que offeratur,,) fore iucundum, quantum
dolent tyrannis auaris preciofiffima qua¬
cunque munera grata contingere. Aperi
precor monentibus aures, ne coripfum
fortuns telisaperire cogaris.Obftrue om¬
nino aures laudatoribus, quafimaleficis
cantibus Syrenarum.Memento te homi-
n em elle, ideoque nonnulla in te, quas re¬
dargui poffint, fimper habere. Quamo-
bremquicunque domefticorum linevlla
exceptionetelaudant, eos vel cascos' ef-
fe,"vel tales quivcfint elfe te caecum. Si le¬
ges eos tanquam veneficos feueriflime pu¬
niunt, qui vel oculis oculos fafeinant, vel
carminibus quibufdam captant aures,cor-
pufue Inficiunt, quidnanrin illos agen¬
dum cfle eenfemus qui allentando blan-
diendoquemenrisoculos obcaecant, au-
refqueprfripiunt: Ergofi videre,fiaudi-
re, fiviuerevis, adulatores omnes vohip-
tatumque miniftros veluthoftes longius
amouc. De his autem qui interdum non¬
nullos apud te criminantur, quid dice¬
mus ! Hi forfan aliquando parumper au-
■diendividemur, nunquam tamen exau¬
diendi. Si quando abs te audiuntur , te
cautum reddant, potius quam vitorem.
Hocfolo vltionis genere contentus efto,
fi vlcifci polle monftraueris. Detradtores
vero , maledicos, inuidos , non aliter
quam canes rabieperckosjd liminibus filis
procul expellito.
Domus denique tua fit Dei. templum,
prudentis oculus, libra iuIHtias, fortitudi¬
nis fides, regula temperantis, honeftatis
■exemplar, charitatis lplendor, fons gra¬
tiarum, Mularum chorus,oratorum Poe-
tarumqtrc gymnafium , Philofophorum
Theologorumqnc facrarium, pmdentum
fenatus, ingeniorum fomentum, prs-
naium literatorum, pauperum menla, bo¬
norum Ipes, refugium innocentum, prs-
dium miferorum. Si hsc cstcraque eiuf-
modi pro viribus obfiruaueris.tandem vo=
ccm illamfeliciffimam audies: Super hanc
pctramfundaboecdefiam meam.
Commendo tibi Marfilium Fidnum
Fknentinum, cuius ore tibi fuperfora nar-
Tuncfolum viri, dignitatem na3c ungn-
tuUridebemus,cumdignitatcdi-
gnus apparet.
MARSILIVS FICINVS
Cardinali Riario fupplickerfc
commendat.
N ili veritas ipfa tibi diebus fuperiori-
busprscepiflet, vt aures obfirucres
laudatoribus, miris nunc laudibus literas
tuas profequerer. Quae quidem, proh
Deus omnipotens, quantum i Sed ecce
me cantilenam modo laudatoriam,! vt
ita dixerim ) inceptantem, quamuis non
redarguat veritas, tamen, (vt audio, )Ria-
rius modeftifsianis interpellat. Non vis
coram laudari, vencrandepater, Efto fa-
ne, verum permitte laltern vt hoc ipfum
quod ita laudari inhibeas, pro arbitrio lau¬
dem. An forte vetas & illud ? Ne acrior
gloris ftimulusquitea fronte non pupu¬
git, a tergo te feriat. Obtemperabo equi-
dem domino. Sed tantulum mihi dabis in¬
terea, vt fi tibi minus, faltem tum ipfi gra-
tulerdigriitari,quod eum virum tandem
ornare ftatuerit, a quo ipfa ornari iam pe-
nefimibter videatur,tum fortuns gaudea
mes , quod cum fim veritatis amator,
eum nuper patronum nadhisfuerim, cuius
patrona eftipla veritas, iplius quoque ve-
ritatisfebcitaricongratulabor, quz cum
intermis & nuda prodierit, non hoftes re-
perit. fid amicos. Hsc tamen, vencran¬
depater, his me diebus fspe iam corripit,
non quia inermem mifirim, fid incul¬
tam. Quis eam neget Incultam noftris e-
xilfc liminibus ? Quam haudquaquam co¬
mitata eft ipfa religio, qus cultum omnem
continet veritatis. Ergo ne vlccrius de me
autmecum,autapud te veritas conquera¬
tur, rebgionem infupereius pediffequam
ad te mitto, fidinermem limiliter atque
nudam.Non tamen opinorautveritatem,
aut comitem illius rebgionem incultam
vllo padfo fore penes Cardinalem no-
ftrum fedulum vtriufque cultorem.
ferius virum reddit dignitate dignum.
M ARS IL(I VS FICINVS
Francifco Sodorino Iurifiiuifis peri-
tifsimo, S. D.
T J Eritasipla, .Soderine duIrifsime,no-
V firis precibus exorata, fuperioribus
diebus Cardinalem noflrum Rlariu lalu-
tauit. Non tamen videtur hac precibus
meis ad votum farisfcdfie, riifi iOderinum
 Epiflolarum Liber V.
qaoqne amicum veriffimum falutauerit.
Errat amem fi quis puta: veritatem hanc
ad te pofterius acceffifle, nempe qus Ria-
rium adit poli dignitatem, eadem ad te
ante dignitatem eo conlilio profirifeitur,
vt, vel reddat vel falrem declaret iam ip-
fa dignitate te dignum.
Omne tulitpurMum qui mifcuit utile dulci.
MARSILIVS FI C I NV S
BernardoBembo Veneto, S. D.
D Vm mei literas Rnes confidero,
dariffimeBembe, videor mihi ma¬
trem illius Venerem fufeipere Ioni con-
iundam. Siquidem nofter rEneas modo
iuracum Ione grauia didat, modo cum
Venere amatoria concinit. Vbique vero
luculentus apparet, vbique benignus oc¬
currit. S i fort e quas fiueris, quodnam leui-
bus animis cum gtauibus fit commercium;
natura ipfa rerum protinus refpondebit.
Sub coelo quidem elementa lcuia graui-
buscommilcere,florefque& folia pomis.
In cocio autem tardis velocia, fixa mobili¬
bus temperari. Summa quoque tum Mer¬
curio cum Saturno, tum Veneri cum Ioue
qualitatum inelfeconcordiam. Igitur om¬
ne tulit puncium, qui mifcuit vtile dulci.
Vale feliciter mi dulcis vtilifque iEnca.
Mulo meis Uteris mente refpoilderi
quem manu.
MARSILIVS FIC I N V S
Ioanni petro Apollinari Peripatetico
Angulari, S. D.
V T rum caufa eadem contrarios circa
fubic&um idem effectus queat effi¬
cere, ingens eft apud Philofophos con-
trouerfia. Hanc nuper litem nofter nobis
diremit A matius, atque id effici poffe, no
verbis, vt dialectici folent, fcd -c ipfa mon-
ftrauit. Siquidem in contrariigmos eode
tempore affedus induxit. Laudat hic mi¬
rifice Ioannempetrum Philofbphum fin-
gularem, & amat ardenter. Ego autem
dum ita laudantem audio, ad feribendum
aliquid prorfus impellor, dum video ar¬
denter amantem. Amatum Philofbphum
- in amante , nobis agnofcO prslentem,
ideoquereuocorafcribendo, exiftimans
prsfcntes amicos Epiflolis non egere.
Quid igitur faciam ; Scribam ne ? Scri¬
bam certe, vt ego quoque in diuerfos te
affectus quodammodo diiiraham, vc vide¬
licet non rcfpondeas fimul atque relpon-
deas. Ego vir egregie quam tepide feribo,
771
crede mihitam ardenter amo. Ergo mini
inepte feribenti rdponde, calamo nihil,
fed apte amanti, refponde precor amore.
Ac fi nos amas, cura valetudinem tuam
diligentiffime. Non enim poreflhis Phi-
lofophia temporibus, nifi ipfe valeas, bc-
Maierem charitatem nemo habet quam ut ani-
mamfuam potiat quispro amicis fuis.
MARSILIVS FICIN V S
Laurentio Medici viro Magna¬
nimo, S. D.
S Alue magnanime Medices nofferop-'
timemedice. Vere ccclcftis medici fo-
lus officio fungeris, illefiquidem sternum
filium e coelo dimifit in terras, morborum
medicum humanorum. Tu quoque cha-
riffimum ad nos filium heri vitro milifti,
qui sgris admodum animis mederetur.
Ille pro humani generis falutc filio non
pepercit,ipfe etiam pro confolatione no-
ftra non pepercifti filio. Non enimtevul-
gata hac epidemis fulpicio tenuit, quo
minus msrentesamicos ingenui filij pra-
fentia confolareris , vt diuinum pracep-
tum illud prorfus impleres: Maiorem cha-
ritatem nemo habet, quam vt animam
fuam ponat quis pro amicis fuis. Laurenti
dum vndiquefalutinoftrs adeo profpicis,
noftra omnia trahis ad te ipfum, vtin te
potius quam in nobis iam viuamus. Quo
fitvtfiviccstibirependere nonpoflemus,
poneremus vtique St nos noftras pro te
animas, fi haberemus, ipfe has Medices
habes. Has igitur vbicunque placuerit ip-
lepone. Vale feliciter vnice patrone ha¬
ctenus, nunc vnice patsr.
Felix ejl qui habet omniaqua uult, habet ate-
te omnia qua uult,qui omnia uultquahabet.
MARSILIVS FICINVS
Francifco Saxettofelicitatem dicit.
S Olurn Saxettefelicem lapientes exifli-
mant, cui ad votum eunda fuccedut.
Soli ad riacum cunftalucctedunc qui
omnia qus vukhabef quiomnia vult quae
-habet. Ille lingula vult qus habet, id eft,
quscunquevelle natura velforre contin¬
gunt, qUi primum quidem intelligit , nul¬
lum fe bonum nolle deberet.' Deinde
-indicat, illum qufia& ihitio cunfta facit
bona, quotidie lingula bene vbique difpo-
nere. Poftremo vc-nemo fibi dilfentiat
vlquam ,ipfe cum omnium iuthore con-
fenrit. Solum ergofeficem exiftimamus
TTt iij
 774 Marfilii Ficini
■qui cum fummapictare feipfum Deo gu-
- bernarore commiferit, quicquid acciderit,
vel unquam a Deo fsttu-m probat, velfai-
tem laudat tanquam a Deo ia bonorum
ordinem redigedum. quzris forfitan, qua
ratione potiffimum id oftendamrVna hac
dunraxatad przfens, gaudet enim Epi-
ftolabreuitate. Si vel Solis lumen infini¬
tum efleqvel ignis calor immenfus, neque
tenebris vfquam parer etlocus, neque fri¬
gus vllum alicubi fentiretur. Scimusvnum
illum vniusmundi redorem, qui tantam
molem tempore tam bene regit & mouet,
neque vnquarn defatigatur, bonum efle
prorfusimmenfum,fiimmenfum eft pro-
culdubio & infinito, ( vt ita dixerim , ) fe
'lpatio propagat, & infinito virtutis gradu
omnia fuperat. Vbi nam igitur nialum ha¬
bitat, fi non poteftefle cum bono, ac bo¬
num ipfum occupatvniuerfumrNon ergo
veram alicubi malum, led imaginariam
habet fedem,haudquaquam in ipla natu¬
ra, led in ea potius mente, qua: vfquea-
deo dc diuina bonitate mentitur, vt fub
immenfo bonopofle res aliter putat difpo-
-ni quam bene. Contra vero nihil contin-
f t illi non bonum, qui nihil exiftimat ef-
non bonum. Vt autem ita res exiftima-
repofiiimus, ideoquefeliciter viuere, lola
nobis peteft prseftare religio. Pracftabit
autem id tibi quandoque plus duplo quam
cteteris, miFrancifce,fi tantum ipfe reli¬
gione alios luperabis , quanmm hse tuae
atdesampliflima: alias fuperant. Duplo ti¬
bi Saxette, religiofior domus eft quam cae-
teris, alia: certe lacellum vix vnum habent,
tua vero gemina & illa quidem fpecioffi-
ma continet. Viuereligiofior duplo quam
carteri, mi Francifce, Vale duplo felicior.
Profperis pertierfius ■vtitnuTqmm uduerps.
MARSILIVS FICINVS
Raphaeli Riariq &Francilco Saiuiato
Archiepilcopo Pilano, S. D.
A Riftoteles feribit in libro de mori¬
bus, difficilius efle dolores perpeti,
quam a voluptatibus abftinerc. Quod qui¬
dem forfitan ratione videtur efle proba¬
bile, quia dolor in deftrnenda natura po-
tentioreft,quam voluptasin conferuanda
velreparanda Prsterea vir lana: mentis,
f fi opdo detur,) eliget a voluptatibus ab-
ftinerepotius, quam pati vel ferre dolo¬
res. Verutamennelcioquaftultafiuc po¬
tius milera mortalium forte contingat,
qucdplerique prolperis peruerfius quam
aduerfis vtactur, & qui doloris non cefie-
rant minis, cedant tamen illecebris volup,
tatum. Mitto nunc Achillem, Hannn*-
. lem, M. Anthonium,aliolquepermultos,
qui borea quidem furente conftuer2nt,
blandicnte tamen aura coiicidenim^cLir,-
que emerictint felle profundo, Shxim pau¬
culo fubmerfi funt meile. Acfiliceret mihi
mulcas heroibus, more Homerico, com¬
parare , adderem mufeas acido quidem
vino nunquam, dulci vero fjepiflimefrifo-
cari. At vero quis non valde miretur, fi
modo confiderauerit,quam lapienterHe-
bneorum lapientiflimus Salomon in labo¬
re durauerit, quam infipienter libidini
luccubuerit: Praeterea Gentilium fortiffi-
mus Hercules quam fortiter lummaqua:-
quediferimina fuperauerit ? quam molli¬
ter collum voluptatis iugo fubiecerit t Si
forte quarfiueris quam ob caulam respro-
Ipcr? magis molliunt frangutque animos
quam aduerfie , Pliilolophia fic breuiter
rclpondebit: profperitas vberiore afflatu
animos inflat, rerum copia immoderatos
fack& negligentes,licentia reddit dete¬
riores, id eft, ad ftelera eunda procliuio-
res. Profedo appetitus quifque natura bo¬
num cligitatque fequitur, malum verofu-
git Sefugat. Voluptas quidem boni, dolor
contra mali imaginem pix fe ferte vide¬
tur, igitur vbi voluptas nobis occurrit,non
modo non repugnamus, led vitro veluta-
micam fequimur, eique cedimus & obfe-
quimur. Atque hoc, (vt eft apud Platone.;
veluthamo capti, hoftibus, id eft, malis
deinde,quz fiib voluptateiatent, damne-
camur. Vbi vero facies terna fe doloris o-
ftendit, tota protinus natura: vis tanquam
contra hoftem in nobis armatur, vnde
tum hunc inimicum vincimus, quam pro¬
ditorem .Quamobrem vt profpere proipe¬
ris rebus vtamur, meminerimus, mali na¬
turam tanquam infidiatriccm, quo mife-
rosfallatStperdatjfub prattextu quotidie
boni , icfeft, voluptate , le nobis efferre.
Alioquia malumipfum, prasfertim animi
vitium, ficubi nondum nohisoccurrerct,
cum velipla turpitudine tutpius fit, fubiro
fugeretur, fed voluptas, qua: boni iplius
imago eft operum, holpitio facillime a
quolibet quali bonum excipitur, at paulo
pofthofpitcmfuum merito clam ferro in¬
cautum luperat. Fugiamus itaque volupta¬
tem, vt dolorem procul effugiamus. No¬
cet empta dolore voluptas.
 Epiftolarui li Liber
Nunquam deeft amantibus fcri-
MARSILIVS FICIKVS
Florentinus BernardoBembo Vene¬
to lurifconfuko & equiti clariffi-
mo,' S. D.
I Amdiu perquiro legitimam apud te
diuturni huius filentij noftri purgatio¬
nem, atque idcirco vlterius interim fileo,
quia quam tnaxime afferamfiletij caufam
non inuenio. Scribo tamen in prarfentia
ob hoc iplum, optime Bembe, quoniam
quod potiilimumferibam haud fatis inue¬
nio, hoc iplum videlicet feribens, me nihil
habere quod lcribam. Quidnam facimus,
Bernardc dulciffime ? Vides quid mali no¬
bis exfpcdatio faciat ? Nempe dum ego
tuas propediem exfpedo literas, tuque
meas , neuter noftrum cxfpedatiflimas
dat, neuter accipit Iteras. Ergo certemus
pofthacEpiftolis inuicem prpuenire. prj-
fertim cum nobis non fit expedandum,
quid mulaferipturisdictare voluerit, illis
cninjMulj eft expedandus afflatus, qui¬
bus non afflat amor, quibus autem afflan¬
te amore coraffidue flagrat, iis eodem il-
luftrante lemperinuentio lucet.
’ Proflat darefuperfua quam debiti denegare.
M ARSILIVS FICIVNS
Pierleono Spoletino conphilofopho
fuo, S. D.
Piftola tua,conphilofophe nofter,my-
1 .fteria Platonica petit a nobis , fimul
& Platonica tradat. Tam belle petit, vt
aefeiam negare petenti, tam bene tradat,
vt mittere nequeam. Siquidem nihil ha¬
beo prorlus, quod ad eum mittam, qui
eunda iam pofsidet. Ergo quid faciam ?
Parcus ne ero tam gratioft pofcenti: An
potius (uperuacuus largitor omnia pofsi-
denti: At qui malo aliquando dard fiiper-
flua, quam debitafortenegare.
Gratia naturalis plusperfuadet■ quam acquifita
e liquentia, humanitaspluresvineit
quam -jiolsntia.
MARSI LIVS FICI N VS
Florentinus Marco Aurelio orato¬
ri clarilsimo, S. D.
Q Vemadmodum occidente quidem
Sole , mcerere, oriente vero lanari
eunda videntur,ficBernardo Bebo quon¬
dam hinc abeunte populus hic omnis ma¬
V. 775
nifefte condoluit, iamiam redeunto con¬
gratulatur. lunat hic Senatum Venetum
parumper affari. Si quando dhrine fenatus
ve! fiftere fluuios volueris vel faxa mouere,
non Orpheos aduocabis, non Amphio-
nes, imo Bernardum. Non enim minus
hic tacendo ob mirabilem quandam gra¬
tiam perfuadet quam illi canendo. Si lon¬
ginquas aut rebelles oportuerit fiibigere
nationes, non CaefaresPompeiofue mit-
tesjimo Bernardum. Plures enim faciliuf-
que hic humanitate capit atque amore,
quam armis Imperatores. Quorfum ifta
tecum optime Marce .? Vt iple intclligas
familiaribufqucfignifices, quantum apud
omnes veftraifthsc probetur eledio, at¬
que Bernardum iplum, noftrorum prsler-
tim literatorum nomine roges, vt & celer
& alacer carpatiter.Meque ipfum veniens
feliciter iam mihi reftituat , quem difee-
dens facillime rapuit.
Exeufatio de libro ‘Ajlnmmitferius reddito.
MARSI L IV S FICINVS
Anthonio Beniuenio medico le¬
gitimo, S. D.
L tbrum ftellarum, quem iamdiu com¬
modo mihi dedifti, tandem tibi refti-
tuo, quod ferior ad te redit non in me qui
properantior effefolco, led in ftellas ipfas
reiice cuIpam.Omnes enim Anthorii cui*
fum prius Tuum peragere decreuerunr,
quam domum rcuerterentur/
Exeufatio diuturnif.lentij.
MARSILIVS FICI N V .S
Florentinus Raphaeii Riario fandi
•: Georgij Cardinali fuppliciter :
fe commendat, S. D.
A N putauillesvnqiiam venerande pa-
.ii. ter, tam diuturnum inter nosfilen-
rium caderepotuiflc? At defines id vnum
(vt arbitror ) fcfte-mimriffi modo com¬
munem rerum huius temporis omnium
fortem diligenter confideraueris 2 Prodi-
gfofiis nonne vides f Prodigiolus aginur
annus. Quotidie tot notia -, raminaudita
contingunt, vtfit quotidie verbum eiuP
modi repetendum, Nsn putaram. Verum
'« dimiffispublicis ad propriareniam.Ctr*
pieram equidem iamdiu-aliquem nancifci
Tequique principem,qtrimifaiplaceret om¬
nino, cui teque & iple placerem. Nadus
fum tandem, zccerfitus funrmillies, non
fum fequntus.Hoc nnriquampoffe fieri pu-
TTt iii;
 77 6 Marfiiij Ficini
tauiflem, ah quoties icfam, vt ita dicam,
impoffibilitatem fum execratus. Tu quide
primo impoflibilia iubcbas, mi Raphaei,
cum me tua fequi vefligia obfecrabas.
Non enim priuatz folum caufe quas ad¬
ducebam, fcd etiam publica quadam Sc
.porentiffime quas declarare non poterant
retinebant. Ego autem paucis poft difcef-
fum tuum diebus & tadto mei affeclus&
• tuidefiderio inflammatus, impoflibilia fi-
■ militer exoptabam.-me videlicet,-non ve-
niifc folum fed etiam .przuenifle. Atque
iterum ijfdem mifer caufis retinebar. Ve¬
rum quod vel difeindere vel diffuere ten-
tauerat feuitia Martis atque Saturni, inte-
rim Veneris louilquebenignitas refarcire
vndique ftudens, reduxit Florentiam fubi-
tjb Archiepifcopumnoftrum imalphiefem,
mihi quidem familiariflimum, tibi vero
przczteris deditiflimum. Qui cum pro-ar-
bitrio poflem toties de Raphaele meo ver¬
ba facere,quotiesad idme ardens affedius
vrgeret, quem rurfus antehaberem tui re¬
ciprocum laudatorem, [hic przcipuus z-
,gritudinis mea medicus extitit, hic meum
mihi reffituit Raphaelem. Siquidem vbi-
cunque funt dno in tuo nomine congre¬
gati,ibidem ipfe ades.Meminifti quam fz-
pe, quam multum Amalphienfis iudicium
■apud te probitatemque landauerim: Si
quando Amalphienfem ipfe przfcntia
noueris, affirmabis-me vere quidem illum
fed parciflime laudauifle. Frater eius Pe¬
trus Nicholinus vir egregius, illius caufam
'commendabit. Marfilius tuus fi bene quid
vnquam apud te meritus effet, ipfum tibi
pro cundtis fuis meritis commendaret,
cum vero nulla fint merita, quod quidem
iummopere dolet, falcem ob fblam tum
benignitatem tuam, tum virtutem Amal¬
phienfis, ipfius tibi rem iterum iterumque
commendat.-
Sitientia, fine religione haberi non fotefi.
M ..ARS IL'I VS FIC IN V S
Anthonio Cocchio infigni Iu-
rifconfulto, S. D.
rjiRia przcipue, vt mihi videtur,pa-
X tienriaprzcipit.Primum,vtmalalx-
henterpati velis , quz ipfenaruta iubetvt
pari nolis. Secundum, yt ipfe tibi volunta¬
ria facias, quzfetum neceflaria forede-
creuit. Tertium, vtmala quzlibet vertas
in bona, quod Deieftfblius officium. In
primo quidem repugnare naturz, infe¬
cundo vero expugnarefetunyn tertio de-
srique iufcctequare fc Deo. Longe faci¬
lius ol,'m fuit -HerctiE Eurifthei parer:
mandaris atque indomita illamonfirado-
mare, quam nobis patientiz ipfius prz-
-ceptis obtemperare. Atque id cuiden
quanta moliamur difficultate, illud pod1
fimum nobis oftendit, quod careris m re¬
bus quicquid frequentiffime tractamus,
optimetandem ferillimequc explere fole-
•mus. At vero in officiis patientiz cuactu
proficiat vulgus, haud facile video. Tota
nimirum hominum vita in hac mundi re¬
gione maligna, ceeleftibufque contraria
mentibus, nihil aliud efie videtur quam
morbus quidam dolorque perpetuus. Ve-
ruutamen cum aflidue patiamur mala/cr-
me continue male patimur. Atque adre-
- liqua mala, quz innumerabilia funt, im¬
patientia ipfe nobis accedit fumma malo-
rum,quz adeo mala eft,vt nihil nobis abf-
queilla fit malum, nM cum illa fit bo-
•num. Solaenimimpatientia facit, vt ad.
uerfe quz ad externa corpufque tantum
-pertincrepofifent, in animum quoqueper-
tranfeant. Facit infuper, vt bonis a natura
vel fortuna -paratis minime perfluamur,
patientia verb & mala bene ferendo tranf
fert in bonum, & bonis vtendo bene feli-
ciffime fruirur.Profefto quam male^d cft,
difficile Scinfcliciterferimus mala, cum 2
bonofummo feiungimur, tam bene,id eft,
facile fcliciterqueperferimus, quandobo-
no fummo coniungimur. Vbi enim eft
omnebonum, ibi folumreperituromuiu
medicina malorum. Coniungimut autem,
quando cum ipfa Dei gubernatoriscmniu
voluntate fibeirtiflime confcntimus. Con-
fentimus denique fi amamus, imo fi in lin¬
gulis bonis amandis, agnofeamus, nihil
reuera aliud nos amare quam fummurn ip¬
fum diuinumque bonum, vnde & lingula
hoc ipfum habent vt bona amandaque
fint,St nosidipfum, vt &debcamusama:
ri Scamarepoffimus. Agnofeamus igitur,
6 amice, precor, agnofeamus tandem, .
quandoquidem nihil vfquam, nifi cb ip-
fam Deiplacet imaginem, nihil in his quz
placent aliud nobis placere quam Deum
ipfum, exquofingulabzcidipfumhabent
vt placeant, fic vtique in omnibus aman-
dis, Deum a nobis ipfum animaduertemus
amari, fic cum ipfius voluntate libenter
confentiemus,fic Deo coniun&i, fortu¬
nam, naturam, fetum feliciter fuperabi-
mus. Profecto intelligimus, quemadme-
dum fingula quz vel calida funt ve! lucida
adfummum calorem lucemque refani
coguntur, ira quzeunque partem boni a-
liquamhabenqid efljCunSa in vno mun¬
di ordine bene fapienrerquc difpofi» si
 Epiftolarum Liber
■ TEamfiimmamque bonitatem & lapien-
tiammanifefte reduci, cui cum nihil defit
boni, vita proiihs adcft zterna, intelli-
gentiam rerum omnium fumma, fum-
ma quoque benignitas, integra beni-
ficentia,perfe£tafclititas. Cumque om¬
nia inde quanto fieri poteft melius difpo-
nantur, quicquid acciderit in melius fem-
per accipiemus. In hoc vno patientias vis
totaconfiftit, vtbene patiamur tanquam
bonum , quicquid fub infinitae bonitatis
gubernatione contingit.
Sola malorum medicina efi fcttcr.ua.
MARSILIVS FICINVS
Florentinus Bernardo Bembo lurif-
confiilto & Equiti clariffimo Vene¬
torum oratori, S. D.
Q Voties his temporibus fumo cala¬
mum, quodfaciofxpe,toties in men¬
tem venit vt nonnihil de patientia icri-
bam.Nihil feruntaliudhzc ferrea fecula
nobis nifi malum. Nihil afferunt Mufie
nobis aliud uifi patientiam, malorum vir¬
tutem perferendorum. Nunc metamor-
phofea illa eft opus alchimia, quae ferrum
vertatin aurum. Vt faecula peffima,qus
ob pailionem ipfam ferrea veniuntnobis,
faltem patientis munere aurea peragatur.
Accipe igitur vir paticntifsime exem¬
plaria trium Epiftolarum de patientia bre-
ui ter difputantium.
Nihil magis vel necejjanum vel vo¬
luntarium ejl quam amor.
MARSILIVS FICINVS
Florentinus Anthonio Vinciguer®
viro dofiiffimo Venetorum
feribs, S. D.
L Ege feliciter vna cum Bembo no-
ftrum dereligione librum. Atque vi-
uefemperMarfilij tuimemor, imo vero,
vt tectius loquar, Bernardi Bembi In eum
me iamdiu Deus ille, vtita dixerim Magi¬
cus, transfotmauit, qui inter numina fo-
lushabetin liberas voluntates imperium?
Ccrlcftis amor, Anthoni amantiffime, lo-
ius fepe voluntatem efficit neceftariam;
dumficamo, vt non amare nonpoffim.
Acviciffim voluntariam interdum reddit
iplam necellitatem, quando ficamo vt ne¬
que non amare velim, neque velim etiam
polle nolle.Ergo fiueMarfilium Bembum,
fiueBernardumFidnum cognominare li¬
buerit, redte admodumvtrumcue cogno¬
V. 777
minabis. Eadem tu quoque nobifeum,
nonne aduertis, ratione vinciris. Funicu¬
lus Anthoni triplex difficile foluitur, fed
Omnibus in rebus obferuandus nobis eft
Bembus nofter. In hac vnaforfitan ali-
quandoparte vitandus. Dicam ne ? Di¬
cam certe , vbi enim exuberat amor ibi
abundat & venia. Auerroicus videtur efle
Bernardus quodammodo potius quam
Platonicus, fiquidem hic vnusillam Auer-
rois harefim tacendo perfuader multo ma¬
gis quam omnes Auerroici difputando.
Quippe dum mirabili quadam gratia &
amore conflante vnam in pluribus confi-
cit voluntatem, vnum quoque, vt eftapud
Aucrroem,fignificarevidetur in pluribus
intelledium. Verum nequid ominemur
impij vbi de ipfa pietate differimus. Daui-
dicus fit Bembus nofter non Auerroicus,
6 quambonorum,o quam iucundum ha-
bitarefratres in vnum.
'Excufatio vbiferitts rejpondemus.
MARSILIVS FIC I NV.S
LoSerio Neronio, S. D.
VT Oli optime mi Lodleri mirari fi tar-
i t diusEpiftolas noftras quibus tuis ref-
pondemus acceperis, nam & litera; tu®
fero ad nos deueniuntcxipfo, vtita dixe¬
rim, caelo demifi®,.& noftras viciffim fe¬
rius .a terra caleftia petunt.Vermntamen
' inueni nuper, nefeio quomodo , qua po-
tiffimum ratione njppoffim tollere humo,
ipfaque parumper fcandere culmina
coeli.Pra-dam igitur vtcumquepotcro ra'
dios ab ipfo Sole terras vfque porreaos.
Quibus aliquando quafi funibus quibul-
dam pro viribus athereas plagas afcen-
dam. Atque ibi L.oderium comple&ar
meum, pene iam coaleftia complecten¬
tem. Quamobrem mitto adteopufeuli il¬
lius exemplar quod iamdiu de lumine
confcripferam adPhoebum Venetum ora¬
torem, lege feliciter, fed ne inierim Epi-
ftolafileat, quid nunc animus loquitur,
Lodteri, nifi tu mihi elles alrer ego admo¬
nerem te ne ita pofthac amplius amicos
mihi meos furriperes, Ioannem certe Ca*
ualcantem meum heri nefeio quibus filtris
tibi adeo deuinxifti,vt nifi tu quoque meus
effes ille iam delinat effe meus Vale feli¬
citer. Verum quid hic refiftis inepte mi
calame ? quid ceffas ingrate ? Age nunc
progredere paulo vlterius iam grate cala¬
me, exprime nunc gratiffimum nobis il¬
lorum nomen quorum imagines animo
iamdiu meo ipfe amor impreffit, Tho.
 77 8 Marfilij Ficini
arn Valorium &'Gecsrgium Anthonium
Vcfpuceium infignes doctrina & probi¬
tate viros faluere iubeto. Sed lege iam
Xocteri ,- fi placet.
■Nonexhumanisdiuinafedex diurnis hur/.a-
. tia funt indicanda.
MARSILIVS f ICINVS
Hieronymo Roffio Piftorien-
fi, S. D-
L Egefeiidternoftrum de pia fide vo¬
lumen, pie amice noftcr atque fide 'fi¬
delior. Si quid in eo laude dignum repe¬
reris, Deum lauda abfque cuius munere
nihil eft reuera laudandum. Si quid mi¬
nus tibi fo.ije placuerit, Caue ne ob id ipla
tibi minus religio placeat. Noli rerum al¬
titudinem diuinarmn ex humani ingenij
humilitate metiri. Non enim ab humanis
•diuina,fedadininis humana dependent.
Viue felix-noflri memor, amantiifimefra-
Non cortex nutrit,fed medulla.
-MARSILIVS F I C I N V S
Florentinus reuerendo in Chrifto pa¬
tri & D.fuo Ioanni Nicholino
archiepilcopo Amalphita -
N
no, S. D.
On eodem oculo Philofophorum,
Theologorumque fcripta legenda
funt nobis, quo Poeta®im vel Oratorum.
Alibi quidem & fi nonnihil oblectat ex-
trinfecus, nihil tamen ferine reperitur
quod nutriat. Hic autem non cortex nu¬
trit aliquos, fed medulla. Aliud eft olface¬
re flores, aliud carpere poma & fugere
fiicces. Igitur diligenter enucleandi funt
lapientia; frufius vt nutriant. -Quanta fit
vis in vino non qui tantum vidit, recte iu-
«dicatjfed qui bibit. Quantum fit caloris
in pipere, non qui folum tractat manibus,
fed qui lingua guftat infuper, prerfus a-
gnofcit. Quam ingens fit iplendor Solis
in athere non citra, fed vitra nubes, imo
potius difcffius nubibus, intuemur. Lux
in tenebris lucet, & tenebra: eam non
comprehenderunt.Quamobrem familia¬
res tuos fepe monebis, vt meminerint a;
pud prifcos Mineruam peplo velari. At¬
que vt mira MineruE ipfius opera haud-
quaquam conniucntibuspercurrant ocu¬
lis, ficut CEteraiolent, ( vt ita dicam,)
lynceis vigilantibus immorentur. Verum
de his hactenus. Audio teIoannes fiianif-
fena archiepifcopi Florentini conluetudi-
ne familiariter vti. Beaiti me, nuper nd
Nicholine,bcaflicerte menimium. Vati¬
cinatus es,{arbitror, ) quam vehementer
optarem iamdiu penes-aliquem Iouialem
vitam agere, quo nefeio quid amari, at¬
que, vtita dixerim, Saturni quodmihivel
inferuit genefis, veladiunxitphilofophia,
aliquando dulciffimo Ionis alicuius com-
merciojlcniretur.Tu ergo vt voti quando¬
que me compotem redderes, Rainaido
Vrfino Iouis ipfius alumno, te totum Ni¬
choline dedifti.Nempelciebas vbi Amal-
phitanusfit alter ego, ibidem me prorfus
adefle. Vis me faluum fore, hunc faluta
frequenter, eique Marfilium toties com¬
mendato quoties falutaueris. Vale felici¬
ter. Sed dic amabo, putafiine nunc e me¬
moria nobis noftrum Quarquahum exti-
dilfe ! quifquis Quarquali) mei me putat
oblitum, me quoque putet oblitum eife
mei.Scribo igitur ad illum nefeio quidphi-
Iolophicum ex eadem certe officina, fed
vtinam bona depromptum.
Proffera infatofortuna, vera in virtute
felicitas.
Item Sinibaldo filio Pini Foriliui;
Domini.
MARSILIVS FICINVS
Laurentio Medici lemiori, S. D.
I Ngens amor erga te meus, egregie
Laurenti, iubetiamdiume tibidarein-
gentia dona. Contemplator coeli, nihil
inter omnia quae cernit oculis, exiftimat
ingens pifi coelum. Ergo fi coelum ipfum
tibihodiededero, Laurenti, en quid erit
pretij ?Sed nolimmodopretium comme-
morafle, nam gratiis natus amor omnia
dat accipitue gratis, neque pro coelo quic-
quam fub iplb c celo pari lance rependipo-
tcft. Tradunt Aftrologi eum nalci om¬
nium fbrtunatiffimum cui fatum ita Si¬
gna coeleftia temperauerit, vt Luna pri¬
mum haud maleaipiciat Manem atq; Sa¬
turnum, deinde aipiciat bene Solem &
Ionem, Mercuriumque & Venerem.
Qjjantum Aftrologi faciunt fortunatum,
cuifatubenecoeleftiadiipofuerit, tantum
illum Theologi beatum faciurqui ipfemet
fibi fimilirer eadem temperauerit. A t vero
magnum id efie nimium inquies. Magnu
certe, aggredere tamen bonafpe,ingeauc
Laurenti, maior admodum eftille coalo
quite fecit, maior coelo eris & ipfc cum
primum aggredi conftirueris. Non enim
funthec alicubi nobis extra quarenda,nc-
petotuminnobiseftccelum,quibus igneus
vigor inefi & coeleftis origo. Principio
 Epiftolarum Liber V.
Latu quid nam in nobis fignificat aliud
prater noftram illam continuam animi &
corporis motionem 2 Mars deinde celeri¬
tatem, tarditatem vero Saturnus.Proindc
Sol Deum, lupiter legem, Mercurius ra¬
tionem, V enus humanitatem. Eya accin¬
gere iam generofe adolefccns, atque hunc
ia modum vna mecum tempera tibi coe¬
lum. Luna tua, id eft, continuas animi
cotporifquemotus deuitet nimiam Mar¬
tis celeritatem, tarditatemue Saturni, id
eft, lingula mature & opportune pertra-
flet, neque citius quam par eft properet,
neque ferius differat. Praeterea Luna hac
intetuareipiciatcontinueSolem, id eft,
Deum ipfum,a quo almos femper radios
accipit, vtvbiquecolasprae czteris illum a
quo habes, & tu id ipfum vt fis colendus.
Intueatur quoque Iouem, hoc eft diuinas
humanafque leges, quas nunquam tranfi
grediatur. Siquidem abirca legibus qui¬
bus omnia conflant, nihil eft aliud quam
perire. In Mercurium item, id eft, in con-
lilium, & rationem fcientiamque aciem
dirigat,neque abfque prudentum confi-
lio quicquam aggrediatur, neque dicat
agatuequippiam , cuius non poffit ratio¬
nem probabilem reddere. Rurfits homi¬
nem fcientia literarumque expertem
quodammodo cacum arbitretur & mu¬
tum. Demum in Venerem ipfam, id eft,
humanitatem ,figat intuitum. Qua vide¬
licet admonetur, vt meminerit non polle
a nobis in terris magnum aliquid poffide-
ri,nifi homines ipfbs poffideamus, quo¬
rum gratia terrena omniafuntcreata.Ho-
mines autem non alia prorfus efca quam
humanitate capi. Eam caue ne quando
contemnas, forte exiftimans humanita¬
tem humi natam. Eft enim humanitas ip-
fa praeftanti corpore nympha, coelefti ori¬
gine nata, ditherzo ante alias dilecta.
Deo. Siquidem eius anima fpiritufque
funtamor &charitas. Oculi eiufdem gra-
uitas & magnanimitas. Manus praeterea
liberalitas atque magnificentia. Pedes
quoque comitas & modeftia. Totum de¬
nique temperantia & honeftas, decus &
fplendor. O egregiam formam ! 6 pul¬
chrum fpeciaculumi Laurenti mi, nym¬
pha tam nobilis in tuo tota arbitrio pofita
eft, fi hanc ipfe tibi connubio iunxeris,
propriamque dicaueris,omnes tibi dulces
afferet annos, & pulchra faciet te prole
parentem. Denique, vtfummatim dicam,
fi lucratione prudentertibi ipfe in te cce-
leftiatum fignatum munera temperaueris,
omnes fatorum minas procul effugics.auf
piciifque diuinis vitam abfque dubio bea-
779
Ctelumfolliccturbau, virtus trrjlzt.
marsilivs ficinvs
Georgio Anthonio Vefpnccio fuo,
ItemNaldo, S. D.
A D Laurentiumiuniorem feribo E-
piftolam de fatali profperitate,
quam aftcllisquae extra nos funt plerum¬
que fortimur, ac etiam delibera felicitate,
quam pro arbitrio a ftellis qua in nobis
funt adipifcimur.Tu eam ( fi opus erit)
interpretabere. Monebis quoque vt eam'
edifeat & feruet alta mente repoftam.
Quam magna ifti nos pollicem ur,tam ma-
gna fibi ipfe proflabit, fi modo eadem ip¬
fe mentelegerit, qua nos fcripfimus. ,
DeJklutePhilofif horum tttte chri-
fti aduentum.
MARSILIVS FICINVS
Anthonio Hyuano Serezanen-
fi, S. D.
J Ofaica praecepta in duo genera a-
XV-lpud Theologos diftinguuntur.Alia
ad naturale moraleque ius pertinent. A-
lia ad ceremonias Sciudicia. Prima illa a
DeoMofi data funt atque populo. Secun¬
da M oles ipfe conftituit diuinitus infpira-
tus. Rurfus prima omni hominum generi
femper feruandamandan tur.Secundalu-
daeos foios aftringunt, videlicet vfque ad
Meffiae ipfius aduentum. Prima quae dixi¬
mus, adeo communia funt,vt cuique e-
tiam minus liberaliter inftituto vel folo
naturali indicio cognita effe potuerint.
Quid enim in eis aliud continetur, praeter
Dei vnius cultum vitamque moralem? Py¬
thagoras & Socrates &Plato, atque fimi-
les alij Dci vnius cultores, optimifque mo-
ribusinftituti,eiufinodifiue Mofaica fiue
naturali difciplina, inferos deuitabant, fit-
perna vero finefuperni Chrifti gratia me¬
reri non poterant, quamobrem in media
ipfo lymbo de Meifiae aduentu, fiue per
Propnetas,qui ibidem fimiliter feruaban-
tur,fiue per Angelos, certiffimi reddeban¬
tur. Hinc Gentiles fimiliter atque Iudaei
fubipfa Chrifti fpeprimum, deinde prae-
fentia Chriftifuperos repetebant. Legifti
quae de pace nuper in ipfo bello fcripfi¬
mus ad Pontificem. Lege iterum quae de
bello quondam in ipfa pace paucis ante
bellum diebus Romam fcripfimus ad Pa¬
cem quendam Florentini Archiepifcopi
Scribam. Tranfcribo tibi Epiftolae illius
exemplar.
 78o Marffij ricini
Exbcrretio adrejfcndcndum.
MARSILIV S* FICINVS
Phoebo Capella: Veneto oratori cla-
riffimo, S. D.
13Hoebe nifirefponfa quandoque mihi
JL dederis iamfepe vocanti, forte nega¬
bimus efle te Phoebum, cuius praecipuum
•munus fuifle ferunt, dare refponfa. Forfi-
tan, inquies, non tantus es Marfili cui
Phoebus ipfc relpondeat, led age mi Phoe¬
be, relponde modo, nam lubito tantus
•ero. O fitantum dicere poflem, Phoebus
ipfefemel mihi relpondit,o quantus ef-
Feltx eji^ui vere gaudet^folus gaudet vere qui
fila veritate gaudet.
MARSILIVS FICINVS
Florentinus Bernardo Capponio Ni¬
colai filio, S. D.
C Ompolui declamatiunculam quan-
damad genus humanum de vita: in*
• ftitutione breniter idifputantem. Tunc de¬
mum mebene rem tantam tra&auifle pu¬
tabo , cum tibi rectiffime inftituto, redie
hominum genus inftituille videbor.
Tranlcripfi tibi illius exemplar, lege feli¬
citer, fed parum dixero nifi hoc vnum in-
ftiper addam, & viue feliciter. Quidnam
aliud eft felicitas nifi verum gaudium! Cu¬
ius gratia omnia omnes agunt. Ergo vt
viuasfeliciter,verega'ude, vt autem vere
gaudeas, fola veritate gaude.
f ictura fulchri corporis drfulchn mentis.
- gratiffimus perfe&um gaudium reprafen-
MARSILIVS FICINVS
Florentinus Familiaribus fuis. Rurfiis
Laurentio Medici, item Bernar¬
do Bembo, S. D.
M Vlta Philofophi difputant, orato¬
res declamant, poeta: canunt,qui-
bus homines exhorrentur ad verum virtu¬
tis amorem. Hac laudo equidem & admi¬
ror. Alioquin,( nifi bona laudarem ) ef-
fem ipfe non bonus. S ed puto virtutem ip¬
fam, (fi quando producatur in medium,)
multo facilius meliufque quam verba ho¬
minum ad fe capeflendam cunctos adhor¬
taturam. Fruftra puellam adolefcentis
auribus laudas verbifque delcribis, quo fti-
mulosilli amoris incutias ,vbi ipfam pul¬
chre puelle formam adolelcenas oculis
queas offerre. Monftra, C fipotes, forn?o-
fam digito, nihil amplius hic tibi opus eft
verbis. Dici enim potcfl quanto faciles
vehementiufque pulchritudo ipfa quam
verba prouocct ad amandum. Ergo fi mi¬
rabilem virtutis ipfius fpeciem in conipe-
eri t fuafionibus n oftris vlterius, ipfema ci¬
tius quam cogitari poflitperfuadebit. Fin¬
ge hominem vegetiffimisperfpicacilfimif-
quefenfibuspreditum, robufto corpore,
prolperavalitudine,forma decora, con¬
grua membrorum amplitudine,procerita-
te decenti. Finge hunc prompte fele mo-
uentem & dextere , ornate loquentem,
dulce canentem, gratiole ridentem,ne¬
minem amabis vfquam,neminem admira¬
beris, fivirum eiufmodi, cumprimumvi-
deris, non ames, non admireris. Age igi¬
tur vt facilius diuinam animi fpeciem cx
congrua pulchri corporisfimilitudine co¬
gites, reddefingulafingulis.Corpusenim
anima: ipfius eft vmbra, forma vero cor¬
poris, vtcunque poteft, refert anima for¬
mam, quamobrem viuacitas illa & perlpi-
cacia fenfus in corpore, quodammodo fa-
pientiam animi referat atque prudentiam,
robur corporis animi fortitudine, corpo¬
ris fanitas quae in humorum temperatione
confiftit, animi fignificet temperandam,
pulchritudo quam membrorum ordocon-
ftituit colorque decorus >iuftida ordinem
& fplendorem nobis offendat, amplitudo
quidem liberalitatem atque magnificen¬
tiam , magnanimitatem vero proceritas,
dexteritas illa vrbanitatem & comitatem,
ornatus fermo oratoriam. Cantus dulcis
Poeticam facultatem. Denique rifus ille
tet, quo nos virtus ipfa perfudit, atquefe-
curam vita: felicitatem. Collige iam lin¬
gula qup narrauimus virtutis membra mu-
neraquein vnum, venerandum fubitoad-
mirandumquelpedlaculum manifefte vi¬
debis O quam amabilis, 6 quam mirabilis
eft haec animi forma, cuius vmbra qua¬
dam eft forma corporis, tam vulgo ama¬
bilis, tam mirabilis. Quantum vero vinus
ipfa vbi oculis cerneretur gratiflima fpe-
cie_’ad feiplam fingulos flarim alliceret,
tantumproculdubio vitium, fi manifefte
cernamr, deformitatefua deterrebit pro¬
tinus &fugabit. Agite igitur,6amici, di¬
uinam ipfam virtutis ideam formamque
femper ante oculos habeamus. Hac nos
gratialplendorisftatim alliciet, fuauitate
ordinisatque harmonia iugiter oblcdta-
bit, bonorum copia prorlhs implebit.
Marftlij
 MARSILII FIGINI
FLORENTINI
EPISTOLARVM
(v) L I B E R
ORARIO CHRISTIANI q REGIS
ad R a florem Sixtum,fuadtens <vt ouibm fnis
dicat, Tax vobis-
S Chriftianus Grex,Sixto beatiffimo Paftorifuo
fuppliciter fe commendat.
0 Avd facile nunc in-
ffii uenio( Pallor optime)
ni vndepotiflimuminpri-
mis exordiar. Hinc
enim mitis fanclitatis
tus bonis prouocor ad
laudandum,indeflebi-
llbus miferiae meje malis reuocor ad quere-
relas.Quid igimr in prqfentia faciamrNar-
rabohe laudes tuas? An noftras potius ie-
mmnas dinumerabo?caterum,'vtvidetur)
nihil te laudando proficimus. Non enim
crefcitvulgaribus laudibus proflantia fin-
gularis. Pratftat igitur vulnera noftraMe-
diconoftro detegere, hac ratione potifti-
mum curaturo, quam laudes eius notiffi-
mas atque innumerabiles fruftradinume-
rarc.Etfi mifera quadam neceffitate com -
pulfi importunius hunc obfecrabimus, luse
tamen mifericordia: potius quam obfecra-
tionibus noftris confifi, iperamus eum om -
nem ab ouili luo peftem penims expul-
furum.
Sitotus eflemlingua,BeatiffimePater,
explicarenon polfem, quanranunc cala-
mitate premar , quanto dolore conficiar,
Dici nonpoffet quam ingenti olim gaudio
Cm perfidus , quando temihi Pallarem
Deusipfeprzfecit. Audiueram equidem
te elle Phoenicem Philofophiz^ublitn e ip-
VI. (.-.)
lam Minctus arcem ante alios poffiden-
tem. Quod quidem adeomanifeftum eft
omnibus, vt negati non poilit. Verum Ipe-
rabam cum fumma poteftas fumms fa-
pientia: iungeretur, faiculum illud aureum
rediturum, quod fore tunc Plato vatici-
natus eft,quando in idem potentia fapien-
tiaque concurrerent. Demum quam vera
delapientia tua iampridcm audieram, fer-
me tam falfa de mea ipcrauifcelicitate. Ve.
reor ne quis nimis contuiheliolusvel minus
patiens aliquando , fic audeat exclamare,
Heuquantumhacinlpe,meamemiferum.
fefellit opinio , conuerfum eft mihi gau-
dium in moerorem. Non aurea,;' qua; (pe-
rabam ) faecula fed ferrea lub Pontific e la¬
pientiffimb,quiscredidiflet? Ferrea fecu-
la redierunt, nihil vfquam video nili arma
in meam perniciem fabricata, nihil audio
nifi armorum fbnitum,equorum ftrepitura,
tonitrus bombardarum, nihil vfquam fen •
tio,nififletus,rapinas,incendia-cjedes.Ad-.
de quod & angor fame, & Epidimia indies
magis.magilque confirmor. Et tanquam
defint, qua; meintus fine fine fatigent, im-
minee aflidue capiti meo lupus omnium
votacilfimus, leomgiens, vaftus elephas,
Dracopeftilens,Teucer,(immanishoftis
Eccletia; ) iamiam nifimprafto attueris,
mifellum hunc gregem tuum tequeinpri-
J%i Marfilij Ficini
inis deuoraturns. Ex te vno tanquam capi¬
te tota Chriffiana res pendet, in te vnum
fiimraa redundat yel gloria velinfamia, te
maximum omnium manet vel przmiuro
yeliuppEcium. Ergo nequid eiulmodi vel
caliis ferat, vel impatientia conqueratur,
confide tibi in primis/anctiflime patermo-
bifque prolpice, ferua te primum nobis,o-
ramus, conleruanos tibi vicilfim, beati (Ti¬
me pater,ignofce quf lumus filiis tuis,pater
indulgentiffime,atque fons indulgentia^i
partim vrgentibusmalisimpulfi , partim
charitate,tum noftra vfi,tum tua freti,mo -
nere fanctitatem tuam tanquam fus Mi-
neruam aggrediamur. Charitas omnia
credit, ip erat, fuftinct. Charitas nunquam
excidit/umma quoque benignitas nonpo-
teft quicquam accipere non benigne.
Memento efle teChrifti manluetiflimi
clementiffiiniqueVicarium, obliuifcere,
( ficut lblebas)iniuriarum,quarum memo¬
ria, nihil e& aliud homini quam fuiipfius o-
hliuioiOdinmfi quod habes in tuos,ponito,'
vt folitam recipias, fi modo amiferis, in¬
gentem manfuetudinem abfque te ipfb
non potes amittere. Charitatem igiturpri-
flinam, ffeimus quod loquimur j quam re¬
tinebis, ne pium illum genium tuum amit¬
tere compellaris. Non patieris quenquam
tuis armis ylterius in gregem feuiretuum,
ire ipfe alterius culpa pro Pallore lupus vel
euadas vel fakem exiffimeris.Quiiquis ar¬
ma in tuos exercet, teproculdubio ante ai
Iios vulnerat.Non enim eft vllus fine grege
Pallor , &qui partem gregis aliquamvel
abnegat vel amittit. Pallor iam definit efle
communis. Si nullius greges fueris om¬
nium. Silueris alicuius, nullius eris. Diui-
num tibi Chriftus in primis conccfsit impe-
rium,non armorum prmeipue, fed animo¬
rum. Claues pratterea dedit, non gaieam
aut enfem Claues quibus IaniPlutonif:
que hoffia claudas, regni yero ccelellisfo-
resaperias. Teredixittibi,Nunquid amas
me?Nunquid amas me'Deinde fcbiun-
xit,fimeamaspafceouesmeas. Siquteer-
rauerinrfeptuagiesfepties illis ignofce.Rc-
linque ad horam nonagintanouem obe-
dientes,vt centefimam redimas minus obe-
dientem, quamcumredemeris,vnahac
magis gaudeto quam cunctis. Non dixit,
infequere illam imprecationibus vilis, fed
precibus eam benigne profequere. Non
dedit virgam aliquam qua deuias oues per¬
cuteres, led& blanda potius verba, quibus
benigne adftabulareuocares , & claues
quibus tutiffime cuftodires. Mercenarias
quidem alienas oues errantes nonnun-
quam rigidepercudt,Paftor aurem femper
ignofeit luis &pro(picit.Non mercenaritia
te Dominus conffituit,fed Pallerem.
At video quid ac culabis, dices, aliud ef
fe errare a pallore devia, aliud pallorem
cornu laceflere. Atque ita dearieteioer
nos aliquo forte quereris. Circunlpcximns
vndique bone pallor, nullum inter dos ta¬
lem inuenimus arietem .Non ea vis animo,
nefeio quid arieti luccenfes , pene totum
tuum quodammodovelperdis velaminis
ouile. Latet, ( nefeio quomodo J oculos
mos, grex tuus, 6 pafror, fyluis rupifcufque
dilperfus.O vtinamhunc parumper afpice-
res, non enim polles cladem tuorum tan¬
tam oculisficcisalpicere, prohdolorlgrex
tuus omnibus vndique morbis malifque ve¬
xatur, Paifim incufamr pallor, psffim vitu¬
peratur, vndique interim memiferaman-
guftim premunt.
Hinc infamiam tuam doleo, hinc lugeo
miferiam meam. Sitibi fzmmipfius aures
ad horam faltemfuggercretur,quibus&in¬
famiam tuam & fletum meum auires,
profe&b non minus fortem ipfe tuam de-
fleres,quam ego meam.O pallorem meum
hac in re, vt ita loquar, infortunatum: 6
gregem penitus infelicem 1 proh nefeslln
te quidem nonne audis?in te,lumme Pon¬
tifex , fatyri paifim mordaces armantur.
In me vero tragoedi trillioresincumbnnr.
Nulla legetur alicubi acerbior fatyra, licef
falfa. Nulla verior tragoedia nunquamvel
lu&uofior, fi tragoediae materiam demis,
demis fimul & fatyra:. Dele deinfamise li¬
bro nomen tuum,iamdiufcriptumaDeo
in libro vitae. Surge cuftos noller aliquan¬
do,lurgeiam cuftos legitime, dic vnacum
Domino tuo,dic amabo. Pax vobis. Dixit,
& fadla funt. Pax erit & gloria tibique tuis.
Aureum nobis vnatccumageturfeculum.
Ferrum ab ouili tuo lub Conliantini mili¬
tia in lupos barbaros conuerteretur. Tan¬
tum ablque dubio, tunc laudabitur Pallor,
quando trucidabuntur Iuni, vel domabun¬
tur , quantum nunc ybique vituperatur
dum agni praecipitantur. Cadent a late¬
re tuo vel inermiarmatimiile, & decem
milia a dextris tuis , omnipotens pro te
Deus ipfe pugnabit.
Sed ecce, Accufasitemm arietem, ac-
cula rurlus,fi acculandus tibi forte videtur,
fed acculatio tna fit Chriffiana poti»
quamhoffilis, non adperniciem aliquam
fit,fed potius adfalutem.Non venit Domi¬
nus tuus,vt perderet aliquemfed feiuaret.
Medicum te efle voluit, non carnificem-
Sed nolim coram lanfiifsimamaicltate tua
atrox illud verbum carnificis protulifle, cu¬
ius quidem vitium de pietate tua ne cami-
 Epiffcoiarum, Liber VI, /Sj
fcz quidem vlios audeat fiulpicari. Dedit relpuine a Cbriftoprorlus inermi, iplc ar¬
Deusomnipotens anna ubi, vt Paulus A- mis onuftus tanquam difiim ilis, anpcrius,
poftolos inquit, non carnalia, fed fpiritua- armis politis, excipi ab eodem tanquam fi-
lia potiusdediuina. Iufiitte quidem fubie-
dis ouibos prouidere fimul &patc ere, lu¬ Incuiesforfitan. Non licere gregi mone¬
pos vero fuperbos,ideft,barbaros hoftes re Pallorem. Eftofane, faremur enim pa¬
fieri Conflamini manibus debellare, non trem noftrum prouidenria fummum ad-
belliquidem, led pacis gratia. Vt domitis , monitionibus nullis egere. At liceat falcem
feris feruatifquepccudibus, lub vno Pafto- oportune precari^mo vero etiam importu-
re,tandemvnumfit&ouiIe Sedparcetuis ne,vbicompellitnecefsitas,obfecrare. Li¬
primum Alme Pallor, parcentis,ne dum ceat rurfus timere illi quem & timemus v-
inter nos de lana herbaque certatur, inter¬ nicum, & amamus vnice,atque inftar nu¬
ea lupi yitam ipfamouium& Palloris faci¬ minis veneramur. Sufcipe, obfecramus,
lius ferociufqu e inuadanr. coelum parumper, ficut lblebas olim ante¬
Non dabitur tibidedecori,fi tuorum ali¬ quam animo pradiahzc terrena condice¬
cui, etiam fepties, erranti peperceris, cum res, videbis Petrum illum Pontificem pri¬
tibi mandatum a Domino fuerit, vt etiam mum, vulnera hac mea, qua forte non vi¬
feptuagies fepties illis ignofeere debeas. des, ipfe, clar-e videntem. Videbis miferf-
Officium tuum eft, vt tc non latet, cognof- cordem Petram meo grsuiter dolore do-
cere lingula, vt ignofeas, purgare atgrotos, leutcm.Forfitan neceffe illum,nifi caueris,
vt reflimas fanitatem. Vlbloria tua non irafeitibi ,dum cofiri adeo miferetur. Sed
tam in bello, quam inpaccconfiftit. Quin- abfic a nobis, abiit procul,ytvel Petrus iraf-
• imo fi Chriftianos homines vincis in bello, catur Sixto, vel Sixtus ouililuo huic indf-
ipfe interim, quod a te procul abiit, a dae- gne.Nefas eft vel Paftori bono mali aliquid
monibus&publica infamia vinoeris.Sibe- ominari, vel ab ipfb tandem fperare ali-
nigne emendas atque indu!ges,vincis om¬ quid,nifi bonum- Non enim eft luiipfius o-
nes, atque integrum tibi feruas in tuos om¬ blitus Pontifex nofter omnium prudentif-
nes imperium. Fortitudo tua ferendo cla¬ fimus, nonamifit lapiendam lingularem,
ret, non inferendo, omnis tua fublimitas quando faperc cuoftis inccepit, non exuit
eft humilitas. Tunc maxime man&efacis naturalem illam benignitatem , quando
omnes, cum ipfe es omnium manfuetilsi- benignifsimi Petripaliium induit.
mus.Facile quocunque placuerit monebis Quid ego dicemusrPlacuitforian folerti
omnes, finufquam ipfemoueberis. Vilne gubernatori,fuis interdum acrius minita¬
fiibita fimul & fcelicilsima potiri vi&oria? ri , ne perpetua illa & inaudita clementia
Nolituos bellovincere, fed potius iplum fua fegnities putaretur. A tqueyt incom¬
vince bellum.Prouidcnria plufquam coele- parabilis lua illa filauitas poli aufteritatem
fti,motibus caleftibus impera. Doma be¬ quandamfuauiusguftaremr. Forte etiam
nignitate tua malignum ac fatuum Mar¬ permifit hactenus gregem fuum praeliis in-
tem,rigidum que Saturnum.Non eft vitfto- fuctumidcirco ad cerrum tempusinter fe
riamagna minimaluperare. Quidnam ma¬ dimicare,vthac exercitatione ad prselium
gnum eft in terris? Cum tota ipfa terra fit contra lupos barbaros committendum fiat
minimum. ErgoccdeftisAntiftes,terradi- inftructior.O Sixtenoftertantum iamfifte
miffa,vince coelum/atis enim terrena vin¬ praelium, fatis iam fatis exercitati fumus,
ces,!! cocleftia viceris. Vbi eft regnum tuum quando prorlus defatigati iam fumus.Sixte
ibi victoria tua , regnum vero tuum, non benigne miferere tuorum. Dic age quan¬
tam mundi huius inferioris eft, vt inquit doque beariflime pater, dic iam bona vo¬
Iefus, quam luperioris atque diuini. Vide luntate tua ouibus tuis. Pax vobis, vt oues
vtrum malisjfanftifsime Pater, vrrumq; in tuse vicifiim tecum vna proclament Gloria
tua eleclione confiftit,in terris quidem mi¬ in excelfisDeo,&interrapaxhominibus
les nehaberi an pontifex , in calo autem bonas voluntatis.
7 84 Marfilij Ficini
ADHORTATIO AD
MARSILIVS F IC IN V S FLORENTINVS
Bemardo Bembo, & Antonio Vinciguerra?,
Viris Ckriffimis. S. D,
Alue fempcr,Bernarde,mi'Ca-
flor, falue rurfus Antoni, mi
|j|S|yj£ Pollux. Aut fugate gemini fer-
flem iftamcui quilibet imprecatur. Aut
fugite faltem, heu fugite quamprimumle-
thales terras,fugite littus amaram. Recipi¬
te vosin ipfa fiiburbia precor,fi modo licet,
vrbe relicta, vbi iftos oculos meos, ocu¬
lis quoque fepe reuilam, alta femper mihi
mente repoftos.
Hoc ego fiim vobis , vnus fibi quifque
quodipfe eft. Hocmihi vos eftisqucdduo
fune oculi; Valete felices. Sed curnam
Chriftophorum Landinum noftrum mo¬
do pratermifimusMufe Phcenicem?Quia
cum in ipfa falutatione Picinum dixi, puta-
ui medixiffe Landinum.
§jii arieter amat,.nihil capit pritter amantem.
MARSILIVS FICINVS
Florentinus Raphaeli Riario, fandti
Georgij Cardinali fuppliciter
fe commendat.
T T Ac noiflis eius hora , qua fummus
I J_Creator , fine quo nihil nafcitur,
Deus homo natus eft hominibus, vt homi¬
nes Deo diuini renafeerentur , nafcitur
quoque mihi hpc ad RaphaelemEpiftola.
Verum quiritanti mihi, quapotiflimum
alimonia nafcentem Epiftolam, fouerem
atque nutrirem, nefeio quis fpiritus inter
-eos qui nodte eadem diuinum Verbum
Paftoribus cecinerunt: quid quiris, in¬
quit Marfili, quod feribas? Penetra nunc
lingulaanimipenetralia, vacuam quidem
exterarum omnino rerum mentem repe-
ries,folo autem Raphaele Riario plenam:
ergo Raphaeli non poteris prarter iplirm-
met Raphaelem aliquid feribere. Adebte
hic aliorum omnium tunc reddidit va¬
cuum , quando firate fecit prsfentia ple¬
num, tantus eft enim tibi, tanquam cha-
ruSjVtuequeas aliud capere, dum^capis
ipfum. Vis ergo quicquid habes, quicauid
cogitas,quicquid loqueris, commodilftmc
exprimere Raj&aeli?Age eadem ane pin¬
gendi qua eum iamdiu animo pinxifti tuo,
tunc pinge tabella.
RVSTICANDVM■
Hac quidem fpiritus iHe, mi Raphael.
Ego autem manibus id pingere nequeo.
Animo iple finge. Sed vbinam? vbi eft
■Amalphitanus noftcriqHunc iamdiu hac
atque illac,vt iubeam/aluere perquiro,fed
fruftra extra te quaerebam, quem nifiin te
inuenire non poteram.
Necjue tuum ejl incufkre principes.tteojiefat
incufarefortunam,
MARSILIVS FICINVS
Reuer.in Chrifto Patri,& Domino fuq,
D .Ioanni N icholino, Archiepifc.
Amalphitano/uppliciter
fe commendat.
P Roperaui modo ad pugillares certo
quodam confilio, venerande Pater,
vt plurima certe adeumfcriberem,quem
amovenerorque quamplurimum. Verum
vbi cepi calamum, ita protinus omnis au¬
fugit inueritio,vtnon calamum,fcdcala¬
mitatem inuentionis videar accepiffe. Ad¬
huc equidem ita mecum ambigo quidnam
feribam ? Ciim neque mali quicquam
velim feribere, neque poflim boni nihil,
enim inter mala hxc innumerabiliaboni
fe nobis offert.Ego quid faciam-Fortunam
ne incufabo,riimium his fteculis inimicam?
An potius culpas hominum criminabor?
Neutrum randem,neque enim illud decet,
neq; illud licet. Satis autem multa dixero,
fiqusecunqj alias vna diximus, recolueris.
Scriboadbenigniffimunoftrumillum pa-
tronuS. Georgij Cardinalem,ipfeliteris
reddito.Rogarem tevt mePapienfi&Se-
nenfi^probatiffimis Dominis commenda-
res,nifi te fcirem quoties te commendas,to¬
ties vna tecum Matfilium commendare.
Inter mula minus Uditur^uem tuetur Deus.
MARSILIVS FICINVS
Reuerendo in Chrifto Patri & Domino
fiio Raphaeli Riario S an&i G eor gij
Cardinali fuppliciter fe com¬
mendat.
N Eque feribis clientulo tuo, nequs
referibis quicquam,vnice mi patro-
® e. Atque id quidem ille tamrequo patiajl
 Epiftolarum, Liber VI.
animo,quam*quapatitur. Iilcfiquidem
nbi hinc abeunti foos negauit pedes , m
quoqueviciffim mas iure negas fcribenri
manus,quamnis alter foriitan id neget vo¬
les,alter certe illud negaritinnitus.Verum
infelix eiufmodi negationis viciffitudo fe¬
lici qoada affirmationis viciffitudinc iufte
rependitur.Nempe quemadmodum illeti-
bi fuum iamdiu animum dedit, fic ipfe mu¬
tus illi animum pro Tuo tuum magno cum
fcenore reddidifli. Profafto in c orouni hac
generis humani miieria,quam narrare ani¬
mus horrct,in qua noitrum nemo non mi-
fer, ille duntaxat minus eft mifer, de quo
clementiffimus Deus mandauit Angelo
iiio, vt cuftodiateum in omnibus viis eius.
Videtur & mihi hac in re Deus ipfeproipi-
cere voluifTc, dedit enim Raphaelem viae
ducem,vitaeque cuftodem. O miram Ra-
phaclis mei benignitatem! Tu mihi Ra-
phael Sc vigilanti&dormicnti propitium te
iemper offers mente lxta,vultu hilari, ver-
bifque benignis. Atque inter multa quae
praemunt vndique mala, ita tu mihi paflim
vnicum folamen ades;quafi pulcher Apol-
lo,difcreta inter nubila lucens. Scribis au¬
tem Marfilio tuo nihil, cui loqueris omnia.
Quippe nihil habes deinde quodfcribas,
cui iarn fueris cundta loquutus.Ego autem
Patrono meo Epiftolas d edico, non tam vt
illi fcribam,qui cum affiduc loquor, quam
vt de illo feribam interdum,quem & cogi¬
to femper & loquor.Si quando humilia re-
fpicit qui habitat in excelfis , Marfihum
tuum quandoque Pontifici fummo com¬
menda qusefb m e totum venerande Pater,
potes autem integrum commendare, fi in
ipfa commendatione Amalphitanum Ar-
chiepifcopum praetermiferis. Quos Deus
coniunxit,homo nonfeparet. Eius frater
Angelus Nicholinus , Iurifcofiiltus infi-
gnis ciuifque pr£clarus,tam optat tuus effe
quam fuus.
'Tuncfilum nos probare debemus, quando d pro-
batifiimis approbamur.
MARSILIVS FICINVS
Dominico Boliano Veneto
Iurifconfulto, S. D.
S I amicitia cum ckriffimo Partitio
Francifco Michaele, iampridem mihi
contracta ieruatoribus vilis egeret, obfe-
crarem te per ipfum numen amoris,vt om -
nifludioin eiusbeneuokntiam meferua-
res. Equidem explicare non poflem quan¬
ti faciam a viris amore dignis amari. Nam
nifi ipfe mihi placeam , non poteft aliud
quicquam mihi placere, tunc vero folum
7%5
maximeplacco, cum aprobatiffimis viris
probari mcfcntio.
,
Nemo infortunatior illo qui neque ipfe -videt,
neque videntem videt.
MARSILIVS FICINVS
AntonioCocchio infigni Iurifconfulto.
Item Francifco Berlingherio, & Petro
Arenenfi, & magiftroGeorgio Cyprio/
& Laurentio Medici iuniori.
S Cripfi iampridem Epiftola quandam
vaticinio fimilem'ad Pontificem, fed
vtinam Pontificiam. Nec tam diuina apud
alios fueriqquam apud rios diuinans, c erte
inteftinam,externamq; perniciem iam jam
Chriftiani gregis ceruicibus imminentem,
procul expellet. Tcftor, amice, D eum, me
hac in re meum pro viribus officium imple-'
uifle, reliquum reliqui viderint, quibus o-
culi quidem dati funt,vt in primis videant,
aures autem vt faltem audiant. Alioquin&
fi fdrte aliquando exclamare cogentur,
heu nen videramlnunquam tamen licebit
dicere, non audieram. Idibus Januariis.
m. cccc. ixxvm.
Cognofce alia,vt te cognofeas,Cognofce tefifum,
vt cognofias Deum.
MARSILIVS FICINVS
Reuerendo in Chrifto Patri & D. fuo,
D.IoanniFerdinandi,fereniffimiRegis
'filio. Cardinali Aragonio, fuppliciterfe
commendat.
S Cripfi tres fuperiorib diebus declama¬
tiones , venerande Pater, Platonicas,
potius quam Tullianas, quibus familiares
meos a vitiis deterrerem, ad virtutem pro
viribus cohortarer. Prima quidem mife-
ram quandam vmbram improba: vita: de¬
ferjbit: fecunda vero vita; proba: felicem
refert imaginem.-terria denique diuinum
exprimit probitatis ipfius exemplari Tria
hxc quafi ipecula quaedam mittere ad te
idcirco decreui, quia fciebam formofiffi-
mos qudfque fpeculis admodumdeledta-
ri. Speculare parumper in hifceteipfunj.
Venerande Pater-In primo qualisnuquam
fuerisjn fecundo qualis iampridem euafe-
risihtertio qualisiam fis, ftaum aghofces.
Gaudebifquebonisjcuis non mediocriter.
Sedvt felicitertuis gaudeas bonis,ih om¬
nibus gratias age Deo bonorum omnium
largitori. C urna prscepit Deus cognofce
teipsQ, nifi vtin tecognofcendb,quicquid
habes bonfhabere ab eo prorius agnofeas?
 Marfilii Ficini
•Si ribi nunc Marfilium commendauero, niam vero Marsillidux, Saturnum pefiiri
intellige Archiepifcopunj Amalphitanom famis,proditionis,htrefis autborem,in oar
pariter commendatum, cuosDeus con¬ nibus illis quas narrauimus cceIi difpofirio-
junxit , homo non feparet. nibus/uperabatjConuenimus ex ipfo bello
reliqua mala omnia euenmra. Hic ergo
Spiritus ubi -vult fpim. admirabundi inuicem dicebamus. Vbi-
nam igitur falubria illa Sixti miracula ?
Sixto PontificiMarfTlins Ficinus Florenti¬ Quas exiliis Petri miraculis nobis porten-
nus atque vna omnes ConphHolbphi debantur, fi, vt&nos judicamus & cateri
fui coeleftem vidoriam deinde Aftrologi totius orbis exiftimant,
tam dira fub eius Pontificatu clades priaa-
tos paffim & principes Ecdefiamque vc-
/''VBfecratnusteperillum quiaudltfetn-
V/ per omnes etiam non loquentes, & Inhanc tandem, ( quam nanauimus, J
«xauditfepiffime non vocantes,vt filiorum fententiam difeeptatio nos longa certa ra¬
tuorum vocem a(5dias parumper mente tione perduxit. Quoniam videlicet Medi¬
benigna, Pater omniu benjgniffime.Nam corum gubernatorumque virtutem morbi
Deus omnipotens j cui parent omnia, cui tempeftatefue demonftrant, I dcircoptoui- ,
quidem parere libenter , nihil eft aliud dentia diuina permifit curante & guber-
quam regnare,'Deusipfe Scclamarenos . nanteSixto,ftelIas aliquando plurimum &
in prjefcntia,& audire teiubet. Praeterea fi elementa inuicem confpirar e,cum in com.
nos patienter audiueris , non modo non munem generis humanipernicie, tum vel
poenitebit, verumetiam, ( vt ipcramus )iu- maxime-innauem Chriftianam,feuis ad¬
uabitaudifle. modum fiudifaus agitandam. VtSixms,
Annofuperiore,beatiffime Pater, inipio quafi Neptunus, in mediatempeftate fur-
omnipotentis Chrifti natali, reliqui* qua¬ gens ipfo potentia:, Capientia:, benignira-
dam Apoftoli Petri invrbe Volaterrana, tifque tridente, ira tum temperet Aolum
'miracula duodecim menfe vno ingentia furentes fcilicet ventos, mare placet tumi-
offenderunt, omni populo raariifefta. His dum , virtute plufquam cceleffi motibus
ergo nouis commoti figms conuensmus cceleftibus imperet, 'mirifica benignitate
vna C onphilofophi quatuor, & Prophetia' fua domet fenum M artem rigidutrojueSa-
& Aftrologfe pariter fludiofi.Primum qui: turnum.Atque id quidem Sixtumbreuila-
■dem Propheticorum examinatione myfte- Surum non lblum oracula Prophetatum,
riorum confenfimus , exiliis reliquiarum verumetiam coeleftia quaedam ligna ma-
Petri miraculis portendi,Sixtum fucceflo- nifcftedemonftrant.
rem Petri effecturum quandoque miracu¬ Hic igitur omnes ChriTuancrum populi
la cunriis populis Gentibufqu e notifiima. proclamabunt: Quifnam eftifte?Quisifte
Deinde nos ad Aftrologica conferentes, eft cui tam facile obtemperant elementa,
cui fydera parent? Hic eft profecto legiti-
Tam rurfufque fumram coniundfionem Sa- musille clemeciflimi Cbrifti Vicarius, qui
turri ac Martis in Virgineiterum proxi¬ clauibus acceptis a Chtifto ftatutis ab eo
mum Solis acceflum ad Arietem, quarta¬ temporibus Iani Plutonifque oftia clau¬
rum quoque anni totius initia. Eclypfes dit , Almae pacis templum filiis patefacit.
praeterea Lunae quidem in Aquario. Solis Nam cum intelligat, non efie vi&oriam
autem in Leone futuras. Aliafque rurfus magnam minima fiiperare,nihilque eflein
anni fequentisEclypfes. Martis denique terris magnum cum tota ipfa terrafit mini¬
diflonam cum Ioue permixtionem , catte- mum, ftatuit iam terra dimiffa coeleftia fu-
raque quam plurima. Inde conclufimus, perare , ac non tam bellos lues vincet»
proximum biennium fore adeo miferabi- quam ipfum vincere bellum.
le,(vt vulgo puteturjjfupremum illud mun. Sixtus fublimis Theologiae pheenix, ex-
di exitium imminere, communem fcilicet celfas Palladis arces ante alios poflidens,
&extremam generis humani calamitatem, diuinum ibi oraculum in fingulis confulit,
bello, pefte/ame, prementem. Principum neque humano in rebus diuinis adrnini-
cuiufquc generis interitum plurimorum. ftrandis, fed diuino potius confilio nititur.
Nouam deinde fubfalfo Propheta hasre- Praeterea fufpicit indeDeum omnipoten¬
fim furret^uram.Horret hic animus narra¬ tem omnia & bonitate facere & beneficia
re quodfequitur , mox Tyberinis vndis, fibi cunfia lubiicere. Igituripfe fimiliter
(quod abfirj Petri paniculam nataturam. ftatutis ab eo temporibus benefica iam vi¬
Barbaros demum Italiam vaftarurqs.Quo¬ ctoria gaudet, qui bene yincitotnnesdum
 Epiftolarum, Liber VI. 787
beneficio libi omnium corda deuincit. vcftras infimos expertura. Migrate hinc
ProfcSo intelligit eum cui imperium in abonilimeo repentearmaferocia, in le¬
beluas demandatur , anxium miniftcrium pos iam vos conucrrite barbaros. Accele -
qooddam nancifd potius quam imperium. rate^nquam, dum viget altas, antequam
Corpora vero hominum qua fola in nobis lupi ferocius me firnul ac meas ouesinua-
violentia capiunmr, nihil ferme aliud efle dant. ConrraTeucrosdiuinz legis hoftes
quam beluas Animos certe natura liberos omnipotens nobisDeus ipfepugnabit.No-
non polfe aliter,quam liberali quadam be- bis militabit zther,& coniurarivcnientad
neficentiavinci.MagnanimusSixtus iam clalfica venti.Cadenti laterenoftro mil-
nonfollicitoin beluas minifterio, fed lolo lc,&decem millia a dextris noftris. Vnum
inhomines ipfos, id eft, in animos imperio breuifitbvno Pallore erit ouife.' Ferreum
gaudet.Sixtus noftcr infignis pictate,pater fz culum mox in aureum conuertetur. Si¬
piorum parentum more,5Iios (nos poft mi¬ quidem Marte domito qurChriftianis mi-
nas obiurgationefque paternas blandius cabatur przlia, rapinas, incendia, cades ,
ofculatur, propitio fouet finu , almisvlnis domitus quoque Saturnus erit, qui inde
amplcdiitur. Et quantum paulo ante fallo pellem, famem, proditiones, hzrcfcs fat-
maleficentia quadam infequi filios yideba- fas machinabatur.
tur,tantutnmoxbeneficetiare veraprofe- DixicSixtus & facta lunt, adbenigniflx-
quitur. Audite nunc oilmes,audite vocem mam illam Palloris vocem,Pax vobis,oues
Palloris noftri propitiam. Afpicite atten¬ cun&z clamabunt.Gloriain excellis D eo,
tius hilarem Palloris vultum qui cundla fe- & in terra pax hominibus bonz voluntatis.
renat in benedictione, nonne videtis! Os Hzc elldies quamfecic Dominus , late¬
aperit litum, ita luisouibus cum Domino mur & exultemus in ea.-CanfateSixto 'can¬
luoiamjam clamatu rus,- ticum nonum hodie, noftrorum Pontifex
Pax vobis,6 filij, vere nouo.Nolite time¬ animorum. Sixtus in pace fiftitEcclcfiam.
re nonlupus fum,fed cuftos,non mercena¬ 'Sixto cantate vares , claudentur belli por-
rius fum, fed Pallor. Pallor ab eo miflus in tz. Sixto legitimo MelfizVicario,'cantate
mundum per quem fadtus elt mundas, qui Prophetz, in diebus eius erit copia pacis.'
in mundo erat, & miflus eft in mundum, Venite omnes & videre opera Domini,
nonvtouesluas perderetfedleruaret, at¬ quz poluitprodigia fuperterram, Aufe¬
que vt'animam luam poneret pro ouibus rens bella vlquead fines terrz arcum con-
luis. Mundi leruator, ad vos me mifit, vt ei , teret & confringet arma,&fcnta Comburet
line quo nihilferuatur, vosferaarem. Vo. igni. Vacate&yidete, quoniam egolum
luit quidem ad vos venirem, ab eo'non abi- Deus, exaltabor in Gentibus & exaltabor
rem,fiquidemabireab eoper quem femus, in terra. Dominus virtutum nobifeum luIn¬
nihil eft aliud quam perire.In eius nomine, ceptor noli er Deus Iacob.
qui vfque ad confummationem fzculrfem- Clementiffime Deus qui ab excellis hu¬
per eftnobifcum,iterum pacem meam do milia refpicis, atque humilibus largiris ex.
vobis 6 filij, verenouo,inuito mundo,mif- celfa., Deus omnipotens mundi feruator,
fam Sixtoabeo promouet filiitque mun- qui eadem vinute recreas feruafque affi-
dum.Deus lux clara eft in qua tenebr$ non due qu? creafti,lerua propitium nobis.ora-
funt vllz. Deus charitas lucens eft, in qua mus Pallorem noftrum , tui gregis egre.
odium non eftvllum. Quiinluce clara, & giumferuatorem.xxv.Decembris.M.cecc.
charitate lucidamanet, inDeomanet& rxxvin.
Deus in eo. Ergo filij diligite inuicem, Feliciter •vincit qm Animos beneficiofibi
quemadmodum vos ego dilexi. Filij mei in deuincit.
eo inuiccm diligamus, fine quo nullus ha¬
bet vnquamvt fit diligendus. Nulla pars MARSILIVS FICINVS
mundi abfque concordia confiftere poteft, Florentinus atque vna Conphilolbpbi
fui, Sixto faocnffimoin Chrifto
cum ipfa concordia lolum conflet mun¬
dus. Nullus in mundo fine concordia cou- Patriluppliciter com¬
mendant.
fiftere poteft , cumipfe concordia lolum
condet mundus. Nullus in mundo fine
concordia poteft iUiplaccre, qui ipla con¬
F Vitapudnosjbeatilfime Pater,hat3e-
nus Nicholiitus Antiftes plenus gratis
cordia fccit fereatque mundum.Nos ergo & veritatis , homo nuper iftbuc miflus a
vt vere beati fimus vere inuicem diliga¬ Deo.cui nomen eft Ioannes. Hic Romani
mus. At vos abite a meis crudelia feta, a
meis qui Deo parent luperanti fetum.Abi- inde perhiberet ii numine Sixti, quam
teproculfeta crudelia, vires alibi pofthac gr2tiola mente Sisnis nofter filiam fcam
VVu iiij
 788 Marfilij Picini
-Florentiam ' complectatur. Quando cni¬
ci em virum Florentinis gratiffimum primo
aduentu clemendffimc fit complexus O le¬
gitimum Petri Apoftoliiucceflbremio ve¬
rum hominumpifcatorem! ('proindefi di¬
cere fas eft, )inhoc vnoretium ia&uvide-
mr quodammodo Petram ipfum fuperauif-
•fe. Non enim centum quinquaginta tres
pifces hic coepit, imo ferme quotcunque
Arnus alirzquorque PifanumSixtus cer-
* -te legitimus Chrifti vicarius meminit,Do¬
minum fuum Chriftum cumefletdifcipu-
!os elediurusprimos prscipuos piares e pif
catorum numero elegifle, eos fe quando¬
que pifcatores hominum effedlurum , his
deinde tres cfcas potifllmum & retia tria
dedifle, quibus in profundo hoc humani
generis pelagofceliciterpifcareritur. Efca
.profedto prima&iqfingularis inDeum pie¬
tas atque religio. Secanda fobrietas vitas
morumqueintegritas.Tertiaergahomines
tam operum exemplum bonum quam vera
dodrina verborum. Retia quoque addidit
^tria.R ete primum fuit charitas ardens qua
eundos in Deo non aliter quam feipfos
femperamarent. Secundum intelligentia
fumma,per quam omnibus tanquamfiliis
-fi quando errauifle putentur tam libenter
ignofeerent* quam facile ipfi optent fua fi-
. bi errata apatre noftro qui eft in coelis,qua¬
li filiis,condonari Tertium rete,beneficen-
-tra tam abundans, vt non modo benefa-
cientibusfed etiam malefacientibus bene-
faceret.Et quosvelminusbonosvel etiam
inimicos exiftimauerit.eos bono quodam,
ac bcneuolentiafuperaret, coeleftemque
.patrem imitaretur, qui almu folem oppor-
tunafquepluuias asque omnibus, etiam fi
minus videantur amici, abunde largitur.
Hac igitur triplici efca allicere omnes, his
quoque retibustribus irretire & Chriftus
ipfe fuis quondam mandauit difcipulis, &
Vicarius Chrifti Sixtus fimilite-r ipfe de-
creuit,vt ei Dominus illefuus eiufmcdi
quandoque lsetus gratulabundufque oc¬
currat. Veni iam Sixte. V eni, inquam, fili
benedide Patris tui , intra in gaudium
Domini tui.Kalendis Decembrib.M. cccc-
ixxviii. Florentis.
Surgunt 'e cano quotidie qui rapiant no¬
bis canam.
MARSILIVS FICI N V S
RcuerendoinChrifto Patri & Domino
fuojoanni Nicholino Archiepif
copo Amalphitano, S. D.
A D teferibomulta paucis adPonti-
ficeis , tu yero contrade mc pauca
multis lupplex Pontifici dicito. NonpS
tesde bonismeismultanarrare.MuItis ta¬
men verbis in meo malo forfitan debes,
certe potes, orare. O quam multa hic de
meipfo proloqui vrget animus! Verum non
capit Epiftola. Tuergomentecape. Ine¬
ptus ero fima tibi commendare tentaue-
ro, haud asquum efie videtur in aduerfita-
te Florentinum mihi apud iftos nomen ob-
effe,fimodo obeffepoteftquodinprofpe-
ritate alias mihinunquam profuit. Fortu¬
natiores alij, ne dicam fbeliciores,gaudcBt
noftris. Nos numerus fumus fiuges confu-
merenati, fruges dixi, modo non defint
fruges. Vale. Sedantequamvaleas,iiauat
hic Riarium Cardinalem noftram parum¬
per affari. Tu vero mi Domine, memento
iam feruitui, fi qua videtur memoria di¬
gnus. Venifti enim in regnum tuum,heu
quam inuitus nunc petere cogor tempo¬
rum malignitate compulfus,qup nunquam
alias cenfui Philofophantibus effe peten¬
da. Dicam ne? Quodforte Philofopimm
minus, at vero decet egenum. Difpeream
hercle nifi dixero. Surgunt e cceno quoti¬
die qui rapiant nobis camam.
Nihil eft occultius quam humana vo-
MARSIL.I V S FICINVS
Ioanni Nicholino Archiepifcopo
Amalphitano, S. D.
T\ K IttoVaticiniam quoddamadPon-
-LVxtificem. Spiritus vbi vult fpirat.
Neque hominis alicuius voluntate, ne¬
que humana perturbatione fua motus,
fed nefeio quo lpiritu , fcio qua charita-
te compulfus. Si eodem quo feribitur a-
nimo legeremr, neminem prorfes offen¬
deret. Siquidem neminem offendere de¬
bet diurna veritas charitati coniuncla.Tra-
dunt plerique Philofophorum rerum veri¬
tatem effe omnium obfcuriffimam. Ego
autem puto longe obfcuriorem effe homi-
num voluntatem. Veritas quidem rerum
propriis veftigiis nonnunqnam inueftiga-
turcertifquedifcernipoteftindiciis, quo¬
niam determinata pendet ex cau/a, fem-
perquepermanet eadem.Voluntas autem
humana cum ob libertatem non habeat
caufam terminatam.ac momento quolibet
permutetur, neq,- veftigiisneque indiciis
certis inueftigatur. Praferrim cum ob fi-
mulationem diflimulationemque indicia
fiepe fibimet contraria prsferat. Ergo ante
quam edas confule tum teipfum tum eos
maxime qui Pontifici charifimt maxime.
 Epiftolarum, Liber VI.
;:i denam Pontmci c«erifeue legatur, fi
tam bona omnium gratia cenfearur legi
polle quam bona nobis eft voluntate cqm- *
politum. Sin minus, penes te ipfe feruato.
Equidem vbi nihil mihi prodefle poteft,ni-
hilobcffe volo. Dcushnmilem mihi fortu¬
nam dedit,-Fortuna olim tenuem, nunc te-
nuiffimam facultatem.Dco pareo,fortun*
cedo,confentio facultati, exigua fum forte
contentus modo tuta. Fortunatus cui for¬
tuna obtigit mediocris. Fer lix qui lua eft
fortuna contentus. Ego certeidcircopau-
cis contentus fum & fi multis lum fepe
contentus, qui &hi multi luntpaucis,muiri
pretij continendi. Beari pauperes lpiritu.
Beati pacifici. Prodigiofus hadenus agi¬
tur,prodigiofior imminet annus. Quotidie
dices,quotidie audies.N on putaram.
M AR.SIL 1 V S FIC INVS
Reuerendo in ChriftoPatri & Domino
luo,Ioanni Cardinali AragonioFer-
dinandiRegis Sereniffimifi-
lio luppliciter fe com -
mendat.
A Lfonfiis Rex foeliciffimus auus tuus,
venerande pater, nuper Fcrdinan-
do patrimo foeliciffimo Regi, oraculum
effudit exalto Angelica lingua, Marfilius
Ficinus , ( nefcioquofpirituraptusjinter-
fuit, audiuit, femauit, atque oraculum ip -
fum Angelica tunc ab Alfbnfo lingua pro-
nunciamm, ipfe in linguam humanam ti¬
bi hodie tranftulit. Eo videlicet confilio, vt
primum, (fi placet, )ipfelegas, deinde ad
patrem tuumfereniffimum mittas,vt qua?
fuperioribus diebus Alfonlo folis mentis o-
culis auribufque percepit, iam noftra ope¬
ra ipfis quoque corporis auribus oculifquc
accipiat Nemo autem miretur, oraculum
eiufmodi quamuis in excelfum Regij Car¬
dinalis Sereniffimique regis ipfius conlpe-
ctum fitprodimrum,tamenabfquehuma¬
nis ornamentis vilis incedere. Quod enim
dinini Solis.id eft, fuperna? veritatis,<plen-
dore vellitur, conari veftibus humanis in¬
duere , nihil effe aliud arbitror , quam pu¬
rum Selisipfius lumen craffiorequadam
caligine nubium circunfimdere.
Commendatum tibi patrique tuo Ar-
chiepifeopam Amalphitanum noftrum ,
mum, nifieum fcirem merito tanta? apud
vos anthoritarisefle, vt ipfe Se Marfilium
fuum &alios fepe per multos fit vobis com¬
mendaturus. Pridie Kalendas Martias. k.
cccc. ixxyiii. Florenti*.
789
,
Oraculum Alfkonfi Regis ad Regem Ferdi-
nanium, inter tlLcsprimum Angelici Un¬
,
gui fronunciatum deinde vero
in linguim humer.em.
a Marflio Fici no
Jranjlatum.
A LfonfusRex foeliciffimus fcelicilfi-
mo Regij Ferdinando filio fuo, pa¬
cis olim feruatori, iamjam autnori congra-
tnlans, in ipfapacc. Veram lalutem, victo¬
riam certam, integram gloriam, gaudium
plenum vaticinatur.
Defcenjus tnimnem.
Q Vidnam adeo ftupes ? 6 fili! quid
borrcs?Tam facile,tam propitius huc
aduolo, quoties mihi" placet, quam facile,
quam propitij ftellarumSolifque radij io-
giter ad vos vfque defeendunt. Neque ra¬
dij lyderum dum ad vos demittuntur lua
fydera deferunt, nequeluperna? mentes,
dum vobis alpirant, fuperna relinquunt.
Aniinadu erte, qua:lb,fiii du Iciffim e, quan¬
tum 'coelicolae pace , tanquam ccelefti
alimonia gaudeant. Nempe cum primum
de pace, (quaeiampridem inuida quadam
forte mrbata eft,) omnino reconcilianda
cogitare ccepifti,repentevel lola hac co¬
gitatione tua quali efca fupetis liiauiffima
prorfus illectus huc aduentaui. Ergo ftu-
pote omni atque horrore procul expullo,
intentis auribus afta,&ferua quod coelitus
audis, velut oraculum, alta mente repo-
Sluem grata faxfu feris.
P Rincipio, dilediffime fili, nequi de
mea forte hadenus audiftiquicquam,
neque tuam plane vnquam intellexifti. At
hodie tanquam pacis non modo feruator,
vt olim, verum etiam maximus author iam.
fadus es coelicolarum iudicio dignus, cui
ipfa pandatur domus omnipotentis Olym¬
pi, atque tam ibi proui dentia; ipfius ordo
pulcherrimus, quam inde confonans fato¬
rum feries referemr.
A Ge iam mentem. Ferdinande, tuam
in feiplam , relidis fenfibus, circulari
quadam luiipfiusanimaduerfionereflede.
Videbis protinus mentem tuam quando
infeipfam, dimiflo corpore fleditur, efle
incorpoream quandam iphsram , cuius
circumferenda qaidem,id eftdntelligenria
 790 Marfilij Ficini
& voluntas per incorporea voiuitur. Cen¬ hil eft aliud quam prouidere. Quapropter
trum vcrOjid eft,vita atcuefubfrantia.cor- euntia videndo perfefte prouidet vniner-
: potis alicuius cardini non innititur. 6 fis* prscipue vero mentibus, qua: ipfnm tc
in fingulis vident,& luper omnia colunt.
,
Deus 3 Angeli Animi.
Titum d arbitrium.
A Ge iterum tuo flfo lucidiore mentis
circulo, quafifpecfllo quodam, fpe- C Alterum vt ad fortem noftramdem-
-eulare fpeculandoque attinge in inundo quereuertamur , Deus ille Deorum
vbique1 atque vndique extra mundum, prster quem nullus verus eft Deus, folas
Ipharricum intelletium,fpha:ramque intel- mihi mentem largitus eft -, mentem lefe in
ligibilem, cuius centrum quidem iic vbi¬ Deum pro arbitrio conuertentem.Corpus
que, dum infinite penetrat vniuerfum, fed autem lucide mentis vmbratn , (iubente
circumferentia nufquam dum infinite fu- D eo,; C apricornus adiunxit, fpiritum ve¬
pereminet vniuerfum. Eia fpeculare diui- to quimentis corporifque nodus eft,Ca¬
nam formam, formarum omnium fontem, pricorni Dominus Saturnus infudit. Ge¬
formam vniformem omniformem. Fer¬ nius thronorum comes me quantum Deo
inam m entibus omnibus pafli m, pracipue. parui, rexit & duxit. Vixiequidem apud
'puris ranquam fpeculisobuiam. Hic tibi mortales olim inter laborem femper & glo¬
corufcat Dais ille Deorum ,pr*ter quem riam. Laborem quidem, fi vt plerumque
nullus verus eftDeus.Hic exuberat aiterna fieri folet, jinmlit ardentior imperandi cu¬
bonorunvbonitas , malorum penitus ex¬ piditas. Gloriam vero fingulatjs magnifi¬
pers. Hic lucet immenfa lux luminum Sol- centia'& incomparabilis magnanimitas
-que mentium reliquarum. In quem firme attulit. Demum mirifica tum pietate in
non aliter & Angeli quam ftella:, & animi' -Deum," tum clementia in homines,tati-
-quam Luna in Solem vndique reaoluun- ,quam duabus alis,genio duce,inccdeflem
patriamrcuolaui.Vbimeoomniumquepa-
Imrnortalita animorum. trifoeliciterrcftimtus, vitam beatamtbro-
nis quodammodo fimilem ago, cuiSatur-
T erni huius Solisradij -quidam fim- nifphsram in primis exornant.
piterni funt hominum mentes, cali-
-ginofa nube corporis circumfufa:, fed in Paradifus ctelejlis.
•fuum fe Solem cogitatione & affeftu pro
-arbitrio reflctientes.Ita profecto refiliunt,
■ficut ab initio luo inde profilierunt. Ergo
H ic nobis interinnumerabilesfpitims
qui ambrofia velcuntur & nectare,
cum poffint aliquando medio quouis fobla- datum eft epulis accumbere diuum.Hic&
to in Solem fuum tam rite contemplando fi fuum cuique certum fydus familiarius et
quam rede amando refluere,proculdubio fe videmr,fingulis tamen pro arbitrio non
inde abfque medio effluxerunt, videlicet aliter quam radiis quibufdampemium at¬
ab ipfa zternitate proximae fine dubio fem- que perfpicuum eft vniuerfum. Putatis, 6
pitern*.Quti tuc immortalitate fuam cla¬ aeci, vosinterris ccelum ipfitrn &ftellas
rius patefaciunt, quado mortalisranquam videre fub crafioacre, nonaliter quam fi
pifces idemarbitrenmrfirb gurgitevaftoJ
pendunt. Praeterea immortalia prout lunt O quantam veftra ha?c ridicula nimium
immortalia odiunt, immortalitatemque vos fallit opinio ; Sancpifcesinimonon
iplam, id eft, Deum fub ipfa immortalita¬ cotium ipfiim , fed aquam, non pura code-
tis ratione certa quadam argumentatione fiium lumina , fid exiguas eorum ima¬
percipiunt. gines quafdam vident in aqua femper
ProuidentiaDet. ktulenta iam fufeas. Idem contingitvobis

H 6 miferi fub aere craflo,&tamen cceleftia

is autem Deum cunela videntem vi- valde miramini iam vobis fatia terreftria.
dentibusprouidet anteomnia Deus. Quantum & diurnum lumen noctis tene¬
Sane fi D eus eft, fi vt certe eft,; omnium bras, & circumferentia centrum fupetat,
caula, luperomnianimirum eft & omnia. tantum tethereanobis fnnthcidioraScma-
Si eftfimpliciffimus, quodfummapoteftas iora quam vobis. Quid de ftcllamm innu¬
©ftendic, certe nonaliudineo eftvidere merabilium copia dicam vobis ignota ?
-quam efleugimr quia omnia eft,ideo facil¬ Quid de mirabili motuum diuerfitare Sc
lime in fi euntia- difoernit, fi optimus eft, ordine vobis incognitorQuid deinatinma-
quod nemo dubitar,merito videre in eo ni¬ bili harmonia: illius fuauitate,quam reddit
 Epiftoiarum , Liber VI.
rarius lj>b»arum motus globoramque
otnnism confona temperatio r
leradifnsfupercakflis.
V Erum quid vobis cceleftiaiam diu¬
tius vfouc adeo lauda ■■ Quz ferme
uon aliter lupercotleftinm vmbrz fent
quam terrena ctrleftium. O veram litper
ztheralucem,lucem vfqueadeo veram vt
vere exprimi nequeat. O veritatem feper
ccrlum mire lucentem, tam mirabiliterper-
IuceDtem,vt eam nemo queat fatisvnquam
pro dignitate mirari j cum admirationem
ipfam mirifice {uperet. Hic, 6 fili, hic, in¬
quam, foiumveriffime.clariffime, optime,
hetiffime viuimr, vbi vita omnis nihil aliud
eft, quam veritas,claritas,bonitas, laetitia¬
que pleniffima. Hic in ipfoimmenfo lumi¬
ne luminum lumina idearum cundtacon-
lpicimus,&in luminibus lingula vera cla-
riflime contuemur.Periade ac fi quis in So¬
le quidem radios omnesindemanantes,in
radiis autem colores fingulos qui inde
creantur infpiceret. Plura admodum in
prtefentia, fili,atqueinfinite maiora quam
coelum & pulchriora volentem me hic vo¬
bis oftendere, prohibetiam veftra ifthatc
humanorum imbecillitas oculorum. Qua¬
propter ne nimio fplendore caligare coga-
ris,haudvlterius nunc regni diuiniinfiniti-
que Solis plufquam mirabile lumen often-
dam , fatis efto quam beatus fictuus Al-
phonfas, quim beatus &ipfe,fimodo vo-
lueris,fis futurus,fignificaffc. Quamobrem
congramlare iam paterna- felicitati, fili
dulciffime,congratulare admodum felici-
tati paterno, gaude tua, fortem hic tuam
hadlenus inauditam iam Iteras audito.
Sors dr libertas.
M Entem idem ubipater, qui & mihi
cseterifque creauit, folus enim ille
procreat mentemquifolus mentem&re-
creat,qoi fola mente capitur,qui folus paf-
cit impletquementem, corpusautem dbi
iftud quondamtexuit Aries caput Aftro-
rum,(pirirum vero feruentem Mars Domi¬
nus Arietis accendit. Cuftosribivitz prae¬
cipue genius eft a Deo tributus, genius ex
eorum numero, qui virtutum chorum An¬
gelicarum proprie comitantur.Viuis & tu,
mi fili, continue,laborem inter & gloriam.
Laborem quidem atque diferimen rigi¬
dior Saturnus ipfe dbi minatur. Gloriam
yeroprudens ille Mercurius Solispedifle-
quus pollicetur. Illinc tibi nonnunquam
duridesquEdampoteftobeflyiinc contra
mirabilis prodenda prodeft.
79i
Saturni Marufojte naturi.
D Vo potiffimum inter Planetas homi¬
nibus afiidue pericula machinantur,
Mars videlicet & Saturnus. Vterque ta¬
men, ficutvos docet experientia, plerum-
queparcit fois,Saturniis inquam Saturnus,
Mars fimiliter Mardis, vtplurimum nefeit
obefle.Ego certe olim Saturni comes quo¬
ties peperci meis, hoc eft Saturniis, todes
fauit mihi Saturnus. Contra vero nihil vn-
quamfauit. Ergo Ferdinande mi, Martis
comes ardentis, ( fi feliciter regnare cu¬
pis,} parce tuis. Quiverofintinteromnes
prateipue tui, oftendit tibi ignea illa quali¬
tas Arietis, qui cum & Leo Sagittariufque
confentiunt. Omnes igitur arietis, leonis,
lagittarij filiosipfe tanquam fratres habe¬
to. Pratterea, ignofce,indu!ge, obfcquere,
(fiplacet) &meis. Quinammeifintma-
xime quiris? Qui videlicet vel Capricorno,
vel aquario fedibus Saturni reguntur.
Admonitio morulis:
Mnino autem finibus tuis conteri-
tus efto. Plura tibi admodum, crede
mihi , maioraque dona fors dabit vitro
quam lacelsita.Quot enim violentia perfe-
queris, toddem certe te fogient, atque
quod abfit, fi quando poterunt, forte fuga¬
bunt. Quotautembencficentia profeque-
ris, totidem & fequentur libenter & obfe-
quenrar.Toties benevinc es,quoties bene¬
ficio vinces. Tamdiu fecurilTime domina¬
beris, quamdiu volendbus dominate. Fa¬
cile, ( quocunque placuerit)mouebis om¬
nes,!? nufquam ipfe moueberis. Summa,vt
fois,prudentia aut nunquam aut certe co¬
acta init cum fallaciifima fortuna certa¬
men. Vbi Mars feuit maxime, ibi fortuna
&plurimum dominatur, & facillime fallit,
Diusnatio.
H A Senus chadtat e paterna charam
filium quamuis prouidentiffimum
monuifle fufficiat. Nunc breuibus iuuat
folidnato meo parumper vaticinari.Effi¬
cies^ video, cito quodmonui.Sic enim te
pro tua prodenda Jacturum pramideram
longe antea qu am prodicerem. Proclara
temanetfdluro in ipfe pace victoria, tutis
plena triumphis,in victoria vero tranquil¬
litas, in tranquilliratepietas culcufqueMi-
nerus. Audiobfecro nunc attentius audi,
inquam, tota merite Ferdinande quod fe-
quitur.Si tribus potiffimum coronam tuam
gemmis, hoc eft,diainafide,lpe,charitate.
7 51 Marfilij Ficini
Tprorlus ornaueris, certe quandoque ab ip-
fc tertio ccdo,vbi globum Veneris gratio-
fcm Angelici principams exornant, tres ti¬
bi Gratia: feliciter aipirantes, procul ali-
minibns tuis furias tres fugabunt, tria fata
placabunt , cumque Curius duos Saturni
peregeris,tunc prascipue filij,Ferdinande,
tui felici tum Solis ad Iouem afpectu,tum
Luna: cum loue coniun&ione, imo vero
maximo Dei omnipotentis dono, coram
te exceSfs poteffatis fplendorc fulgebunt.
At vero poftquam paternosannos.imple-
ueris, atque tnfuper Martis circuitus plu-
res merito nobis,id eft, fup eris tantum mo¬
ros adiunxeris,demum iifdemipfe alis qui¬
bus &bictuus pater Alphonfus , fcilicet,
& pietate in Deum,& in homines demen¬
tia , ( genio duce ) coeleflem patriam re¬
petes. Vbi ferroe perinde atque virtutes
Angelicas, quarprzcipue Martisiphzram
illaftrant, beata asternitate frueris, fruen-
doque gaudebis.
3jum mirabile gaudium in p atria.
O Mirum prorfiis , d incomparabile
gaudium, vbi in ipfo bonorum bono
penitus infinito,cundiis bonis infinite gau¬
demus ! O quam integro ibi gaudio ftui-
”mur, vbi quifquenoftrumfquantufcunqne
eft,totus eft gaudium,gaudiumque totum!
. Canerem equidem iibentiffime nunc tibi,
mi fili, Angelica voce thronorum , quam
mirifica femper inpatria dulcedine replea¬
mur , nifi vererer ne forte pofthac tanta:
dulcedinis huius comparatione,tota tibi in
terris vita non folum amariflima, verumet-
iam amaritudo ipfa penitos videretur.Qua-
re mifericordia quadam me continebo, ne
filium meum vitra moeftiflimam morta¬
lium fortem,vehementius quam caneri do.
leant dolere compellam. Vt autem ali¬
quando feliciter aeternitate fruaris, noli
xebus caducis frui vnquam ,fed potius vti.
Atque vt quandoque vere gaudeas , fola
-femper veritate gaudeto.
Jftenfis Animorum.
TAle iam Ise tus & viue felix, fuauiffi-
mefilijcccenuncvocibasnonneaa-
ois ? Vocibus, inquam, Archangelorum,
fphsram Mercurij prscipue decorantium
adstherareuocor. Sed antequam valeas,
amplectere amabo fpiritum hunc tuo fpiri-
m meum,qnando ego iamdiu amplector &
tuum. Viue mecum&femper&libenter,
A fili, quandoquidem ego etiam vitra con-
fiimmationem faecali vino tecum. Sed af-
pkte iam , mi Ferdinande,imbvero iam
fufpice quam mirabiliter nunc feraphicis
fretas alis &fublimes thronomm fedesmo¬
mento temporis repeto , & lates interim
mos quodammodo inftar radij non relin-
quo.Valerurfus ex alto.
Tam ineptus eft qui amico iamperfeSo gratia
agit^quamgratus qui nonha.
betgratias.
MARSILIVS FIGINVS,
Florentinus Rainaldo Gauardio
Senatus Veneti fcribz
egregio, S. D.
M lrifti ad nos luperioribus diebus
Marfilij tui falutandi gratia filium
tuum Dominicum& indole&moribusii-
tcrifque decorum. Talem prztereahuic
Epiftolam ad me dedifti,vt non aliosmen-
te quam corpore videaris filios genuiiTc.
Deinde dum excogito literas quibus ubi
reipondeam,atque gratias agam,ecceipfe
ad nos accedit Bernardi Bembi Anez
noftri fidus Achates. Quo quidem benefi¬
cio tanto me tibi vfque adeo deuinxiffi, yt
vnum e duobus animis animum iam pror-
fus effeceris. Quod ergo nullas tibi iamvl-
terius aut huius aut cuiuflibet alterius be¬
nefici j gratia, gratias agamipfe, egregie
Rainalde ,in caufa es,ipfe enim nen duos
vlterius nos eflevoluifti,fedvnum.Egotam
ineptum infanumque effe arbinot eum qui
fibimet gratias agit , quam ingratum qui
non habet alteri gratias.
ftluod. libenter accipis,redde libenter.
MARSILIYS FIClNfS
Laurentio Lippo Rhetori &
Poetz, S. D.
S Alueperlpicacilfime Lippe.Sitam fa¬
cile tamqueiibenter Alcinuma nobis
rradudhim mihi reddideris, quam facile
quamuelibenter , ipfe iamdiu tibi legen¬
dum dedi,rem mihi gritifiimam feceris.
Magis commendat virtus quam amicitia,
facilius perfuadet probitas quam
MARSILIVS FICINVS
Florentinus FrancifcoBan-
dino, S. D.
G Eorgius Antonius Vdpuccius qnain
re indigeat opera ruaipfe te facit fuis
literis certiorem. Resautemiftamihixson
 Epiftoiarum. Liber VI.
aliter quam ipfi cordi cft Bandine. Non
enim potcftEon coniuncta canlaeffe, vbi
coniindus eft animus. Sed eft Vefpuc-
cius nofter, nofti ingenium hominis , in
exigendo quam par eft verecundior. At
vero inflgnis probitas & dodrina yiri vel
eo tacente apud Equos iudices omnia dc-
bdc& vehementer exigere & facillime im¬
petrare. Hunc ergo quamuis, vt icis, ami-
ciffimum, non tam ob amicitiam quam ob
virtutem fuamtibi commenda. Nam ob
virtutem ipfam eft nobis amicus.
Votum^Oraculum^Miraculum.
MARSILIVS FICINVS
Florentinus Bemardo BeniboDo-
ctori & equiti Venetorum
Oratori clariffi-
mo,S.D.
A Mice cotleftis atque diuine fem-
perlalue. Caut eros quidem amicos
partim mihi fors quadam obtulit, partim
propria dedit eledio , Bernardum yero
Bembum mecum ab initio coniunxit coe-
Inm, diuina deinde prouidentia mirabili¬
ter confirmauit. Coelum,inquam,propter-
ea quod eodem anno atque die fob eodem
fydere nati fumus. Diuinam praterea pro-'
uidentiam nos inuicem dcuinxifle ex eo
potiffimumaflero , quod eo anno quo pri¬
mum orator Florentiam acceffifti, quarto
fere ante accelfum menfe mihi grauiter
agrotanti,ftatimpoft votum quoddam pro
falute Deo diuaqueMaria fopphciter in-
ftitutum, vifus es certe tum primum nobis
notus in fomnis, anteprorfos incognitus,
citam prolperamq; valetudinem pollice¬
ri. Expergefadus pene (anus breui pror-
fiis conualui. Quinto poft menfe quo die
votopenitus fatisfcci, eademquehora no-
ftrum (ponte primum adifti gymnafium
magna comitante caterua, atque ea forma
qua in fomnis olim prauideram diuinims
ialutafti, multaque inter nos dicta tunc fa-
daquefunt, eodem prorfospafio quofom-
niansyideram. Eodem anno tanquamre-
ligiofis votis vitz redditus librum de Chri-
ftiana religionecompofoi. Nunc ergo le¬
ge foeliciter amice cotleftis atque diuine.
Quem certe nobifcum coelum ipfomliga-
uit ab initio , deinde coelo excelfior
rcligioreliganit- Marfilius mus
hacmanupropria Idibus
(-••; Lxxix.ccc’
793
Verus am'uus,q»id amicus cptatutus fitprx-
figit, atque prMsr.it
petaurum.
MARSILIVS FICINVS
Florentinus G eorgio Cyprio Phyfi -
condigni, S. D.
S I amor Deus eft, quod & Poeta ca¬
nunt & Theologi confitenmr,ergo di-
uinus, fi diuinusefr &plufquam diuinus,
cum fit Deus , etgodiuinat. Igimr verus
amicus,quid amicus optaturus fit pralagit
atque pratienit petiturum. Talis cene er¬
ga noseftGeorgius nofter Cyprius, illic
onus vbi Venus ipla culta eft , gemino¬
rum macer amorum. Equidem nifi vere¬
rer ne forte plufquam familiarem amici¬
tiam noftram verbis offenderem, ingen¬
tes pollicitationibus tuis gratias agerem.
Verum qui familiaritatem ipfam minus fa¬
miliariter tradat, non eftampliusfamilia-
ris habendusTunc maxime erga amicum
grariofiifimum grati fumus, quando tam
grate accipimus quam grariofe vel largitur
ipfo' vel pollicetur.
JJiw pro rebus verba dat,folia dii
pro fructibus.
MARSILIVS FICINVS
loanni Cocchioliteris & moribus
/ornatiffimo, S.D.
T V mihi das frudus ego folia mit¬
to , vtinam faltem tam bdla hac
fint, quam illi boni. LegesynacumFran-
cilco Caftilionenfi Conphilofopho noftro
noftras de pace Epiftolas ad Pontificem
& ad Regem, mequeilli commendabis.
Vale foeliciter.
£)ui beatifmt,qui beatisproximi, qui re¬
motiores, qui remottfiimi.
MARSILIVS FICINVS
Loderio Neronio Conphilofopho
luo, S. D.
B Eati coeieftes qui nihil ynquam feri-
tiunt aliudnifi bonum, proxime au¬
tem ad illos accedant 5 qui cum in regio¬
ne peflimacollocari, rieceflariomalavn-
dique febriant, interim tamen quoniam
nufquam a ihmmo diflenriunt bono, ma¬
lis alicubi non confenriunt.Tertium illi bb-
rinent locum, qui poftlapfum ita quando¬
que in fummum refurgunt bonum , v£
agnofeant id clfemalum, videlicet eeffi£
yga Marfili j Ficini
'fe malis,agnofcafit tunc fokmfe malis ce¬
dere, quando voluntipfivt apud fecedant
-bona maiora minoribus,agnofcant vbi in-
uenitur bonorum omnium bonum, ibifo-
Ium malorum Medicinam omnium repe-
-xiri. Infimi tandem exiftimandifunt atque
-aliferrimi , qui yfque adeo iiimmi boni
radiis vbique fulgentibus foos oculos dau-
ferunt , vt nufquam in ea ipfaluce, ex¬
tra quam nihil videtur boni, ipfl videant
quanmm hoc malum fit , fine illo fem-
perefle, finequoquicquidfentitureftma-
•lum. Hi nimirum quanta fit extra diurnam
fcdicitatem miferia, tandem non in diui-
no fplendore fufcipiunt, ne illic fufpicien-
do beati fint, imo in fiiis tenebris p er quof-
dam illius radiolos quali hallucinantes fuf-
picantur&fentiunt, vthic fodicando fen-
tiendoquefintmiferi. Mundus(vt Chriflus
ait vits magifter ) -in maligno pofiraseft,
ob hoc ipfiim praecipue, quia politi fumus,
imo fumus in mundo maligni. Male fanis
& inquietis nihil occurrit fanum nihilque
quietum. Quid ferrea faecula toties iniufte
culpamus?
Cum primum homo, fetrum auro an¬
teponens , facilis eft ferreus , merito fei
culum quod ante natura fuerat aureum,
ferreum ipfi prorlus euafit. Quid mirum?
fi omnia nos vndique mala fequuntur,dum
ipfi relido primo bono, id eft, Deo,mat
ia lingula fequimur tanquam bona, quae
omnia fine primo funtmala. Non iniuria
toties inniti in omne malum incidimus,
quotiesfponteabeocadimusquod eft om¬
ne bonum. Ergo non licetnobis de fecu¬
lis. vnquam, imo contra licet feculis ipfis
denobis vehementiffime conqueri. Ema¬
mus ergo nobis, em amus omni ftudio au¬
rum illud ignitum, quod aquila codeftis o-
ftendit, id eft, puram veritatis lucem, iplo
bonitatis amore feruentem. Sed non faci¬
le fplendore ardorem, imo potius ardore
fplendorem prorlus ememus.Siquidem ip-
fum aurum non quando radiis ignis emi-
nuspercutitur,ardet, fed quando ignis ca¬
lore cominus occupatur, effulget. Neque
quoniam ignefulget proprie, fed quoniam
igneferuet,penitus fit ignitum. Sicfblum,
fic & ipfi fi boni, id eft, D ei folius in primis
amore flagrabimus, fubitoeinfdem Iplen-
dore Iucebimus,erimulq> diuini. Deusiux
eft,D ens charitas eflrCui chams ante om-
niaDeuseft,huic fulget ante omniaDeus.
Cui Sol ille fulget per quem omnia ful¬
gent, huic facile paffim cuncta refulgent.
Huicpraterea mirifice duice/cunt omnia,
cui nihil vfquam guftat,nifi in ipfa dulcedi-
ncjfine cuius fepore dulce nihil effici fena¬
riae poteft. Quorfumhaec ? vt videlica
Theologicis Epiftolistuis quandoque n.
cunque poffem Loci eri relpondeam. A.i
haec enimfufpicienda nuper ipfe me rnis
fplendidiflimis literis excitafti-Accipeergo
libenter, ma enim ifta lunt, qualiacuccuc
funt Tibi reddo. Calendis AugulK.
M. cccc. lxxxix. In agro Caregio.
Non ejl harmonice comfojitus, quihamm
non deleantur.
MARS ILI yS FICINVS
Scbaftiano Forefio clariflimocom-
patri, S. D.
A Vrelius Auguftinusnofter fcribirfn
libris de Mufica, eum non dTchar-
monice compofitum, qui harmonia non
deledfatur.N equeid quidem iniuria-Nero-
pe cnmob firriilitudinem quandam volu-
ptasefficifoleat, neCelleefteumquicon.
centibus non oblaSatur, efle quodammo-
do concentus expertem. Hunc, ( fi dicere
fas eft ) dicam, non elfeaDeo compofi¬
tum, qui in numero, pondere, menihia,
cuncta componit.Dicam pra;terea,nonef-
fe amicum Deo,qui vfqueadeo confonan-
tia gaudet,vtmundumobhocipfiimcrea-
uiffe potiffimum videatur, quo finguia qui¬
dem mundi membra&fibiinuicem&vni-
uerfo conrinerent,vniuerfiimvcro ipfum
authoris fui intelligentfe bonitatique pro
viribus conlonaret. A dde, quod ipfafphae-
ras diipofirit earumque motus inuicem
temperauic, vt (quemadmodum Pythago¬
ricis Platonicifqueplacet) inaftimabilcm
harmoniam melodiamque conficiant.Plu-
rima in hanc fententiam alias difleraimus.
Hoc vnum praeterea iuuabit commemo-
rafle, quod equidem dfligenriusobfetuaui,
multos ingeniofos quotidie reperiri, qui
his autillis ceterorum fenfuum voluptati¬
bus ftudiifque natura vix moueanmr, nul¬
lum vero ingenio praeditum vnquam repe-
rimus, qui Muficis modulis non raperetur.
Nullum quoque eorum qui non rapiun¬
tur nouimus acumine iudicioque pollere.
Huius autem rei caufa eft praecipue du¬
plex , altera Phyfica, altera Mathematica.
Phyfica quidem, quoniam media cerebri
pars , quam propius relpicit auris, indicio
tanquam inftrumenmmvelificitamenmm
quoddam quodammodo feruire videmr.
Haec autem quando perfecta conlonanria
caret, minimeomniumconfonanria capi¬
tur. Quando vero harmonice admodum
compofita efhharmonia mirifice tanquam
re fimili & congrua d elinitur. Mathemati-
 Epiflolarum Liber VI.
caj-cro/quoniam Mercurius, fidem quod
PoctzabAftrologisacceperunt) ingenij
largitor eft, Stcitharz faber. Quem ergo
nalcentcm haud benigne fotis Mercurius
intuetur , videmus vt plurimum unquam
afinum quendam Sradiyram &ad literas
pariter apparerc.Contra vero ad hzc am¬
bo fele illos habere, qui ab ipfo Mercurio
lyrs liter arumquemagiftro benigne refpi-
ciuntur. Vale feliciter, mi Forefi, quem &
fi casca fortuna minus,tamen perfpicacif-
fimus ille Mercurius benigne refpcxit. E-
quidem, mi Forefi, poftquamtibi modo
fcripfi Vale,furrexi, properaui ,fumpfi ly¬
ram. Inccepi longum ab Orphei carmine
cantum. Tu quoque yiciffim,poftquam le¬
geris hic iterum vale/fi lapis fiirge J.proti¬
nus furge,libens fume lyram.laborum dul¬
ce lenimen, viii. Septembris. M. cccc.
ixx ix. In agro Casegio.
Maledicus non aliter te ladere feteft, quam
fi factat vtcifim te maledicum.
MARSILIVS FICINVS
Ioanni Cocchio, S. D.
I Mimicus tuus non ob aliam caulara ti¬
bi detrahit, nifivtpalam vituperandus
appareas,atque animo perturberis. Si mo¬
neris & ipfe, vicifixmque in maledicta pro¬
rumpis , habet ille aduerfiihi te tota quod
mente petebat. Nam te malumiam red¬
didit &maledicum&infamcm. Pruden¬
ter Plato nofterde maledicis inimicifque
luis non modo non obloquebatur quic-
quam, fed neque cogitabat quidem, do-
c ens nos imitari natur am,qu2 contrarium
fiium a fe procul expellit. Sic enim & nos
faciemus,iihoftes ex ore acmente pella¬
mus, Adde quod fi & casteri eadem ratio¬
ne erga hoft es noftros fe gererent,prorlus
ex'omni memoria hominum delerentur.
Verum multo diuinius nos Chriftus, (vita
magifter) inftituit,pracipiens, vt benedi-
dta quidem maledidtis,benefai5laverb ma¬
lefactis libentiffime redderemus.Sicenim
facillime & ipfi permanemus indomiti,
hoftefque domamus.Naturam quoque ip-
fam fic imitamur,quf contraria curat,t em-
peraeque comrariis, malaqueluperatbo¬
nis. Deumprztereafequimur, qui omni¬
bus vel inimicis fuis, id eft, impiis ininftif-
que benefacit gratis, Solem fuumpluuiaf-
que iubens fuper malossque ac bonos o-
riri. Ego quoties ab hac errani via, toties
poenitentia Ium affectus. Quando vero
omnino lccutusfum, tunc feliciter mihi
omnia fucceffemnw Arbitrorte pracepta
79$
eadem fequnmrum , 5c unquam iarn fe-
quenti congratulor.
Cumveritasiffa ft immobilis d atemafli-
citas ,foli vere, immobiliter, beate
viuunt qui in venta¬
tis fiudio vitam
MARSILIVS F IN V S
Sebaftiano Saluino amitino
fuo, S. D.
A CcepiEpiftolam tuamdererummu-
tabilitate immutabiliter dilputantem>
immutabiliter , inquam, id eft, vere, fi-
quidem immutabilitatem ipfom nihil ef-
fealind arbitror quam veritatem. Profe-
ftoveritas ipfovfque adeo immobilis eft,
vt etiam motionis veritas fit immobilis.
Quidnam aliud eft veritas motionis, nifi
ipfa eius ratio quz vera eiufdem defini¬
tione comprehenditur ? Hatc autem ita fe.
habet , vt aliter vnquam fe habere non
poflir. Proinde veritas femper eft prse-
fens , neque de praeterito tranfit in prae-
fens,neque deprzfenti tranfit in fumrum.
Veritas adeo praefens eft vt etiam futuri
praeteritique veritas praefens exiftat. Quip¬
pe eadem veritate verum eft in praefen-
tia, hoc aut illud vel effe,vel fuiffe,vel fore;
qua &ab aeterno verum erithoc aut illud
aliquando fore, & in aeternum verum erit,
hoc aut illud quandoque fuifle. Veritas
adeo fempiterna eft, vt etiam fi inccepiffe
dicatur quandoque, certe ante ab asterno
verum fuerit , Sc non nifi per veritatem
eandem fuerit verum , veritatem iplam
quandoque fore. Aeetiam fi vnquam de-
finere veritas cogitetur, deinde iu aeter-
numverumfuturumfit, atque non nifi per
ipfammet veritatem fumrum fit, verum,
veritatem aliquando extitifle. Veritas fi in
motione immobilis eft, fi in praeterito &
faturo eftpraefens , fi in principio eft fine
principio , fi in fine fimiliter abfque fine,
certe nihil eftaliud quam immobilitas ip-
faatqueaeternitas. Mens igirnr natura ve¬
ritatis capax, immobilitatis aeternitatifqire
eft pattic eps. Voluntas quoqiie natura ve¬
ritatis auida, immobiliter seterneque voti
fili compos effici poteft. Vita electione ve¬
ritatis ftudio, calcuique dedita, folaimmo-
biliter zterneqne feliciifima viuit. Nem¬
pe quicunque averftatevera beatitudinis
fonte impie ingrateque dilcedunt,int erim
i beata xternitatemifeti decidunt Qui au¬
tem pro viribus accedunt ad veriratem,ve-
rs felicitatis originem, fimnlin beatam
«etnitatem beati refurgunt.Igitur,quem-
' XXx i/*
796 Marfili j Ficini
admodum incoepifti, in ftudio culmquc etiam qua; mihi in Politiano ismdfn ao-
veritatis viuefoeiiciter.Soli enim vere bea- tiilima fiint, videar admirari. Sedrerera
teque yiuunt,qui inipfa veritate vera: bea- non antiqua nunc in te, fed ncua demi¬
titudinis fonte'viuunt Soli autem aliquan¬ ror. Adeo enim feliciter Politianus meijs
do poffimt in ipfa veritate viuere , qui breuiffimo quodam tempore adolcuit, jt
femper quoad fieri poteft , veritati vi- mutata forma alius mihi iam ncuufcue
appareat. Ergo qui mihi puer non parem,
Vbi honoru9-viget Ionum,ilifilum r(fe¬ qui multum placuit adolefc ens, idem plu¬
ritur omnium medicina rimum perplacet adultus. Merito crefcen-
malorum. tc in dies forma , creuit & gratia. Atque
id quidem ea etiam ratione placet faciem,
•M A R SI LIVS FICINVS, quia fepe vaticinatus fum luterum. Perge
& Ioannes Caualcantes , Leo- igitur , fac obfecro, vt ccepifti, te diui-
nardo Collenfi, legitimo num , vt ftmul me facias dieinantem.
luris ciuilis Profcf- Quod autem M arfiliana tantis vbique ef¬
fbri, S. D. fers laudibus nihil miror, quis enim in pro¬

A priis laudibus cauendis, non vehemens

Nimus nofter, vt eft apud Platoni¬ fit ? non accendatur ? Quis adeoguftu ca¬
cos, mediam quandam inter f terna ret , vt non fibi fua maxime placeant: Re¬
& temporanea' obtinet regionem .Atque tulit nobis Francus quid cum dofiis om¬
tanquam vttorumque particeps, ad vtra- nibus , prmfertim cum Hermolao Barba¬
que pro arbitrio voluitur. Quando tem¬ ro , erga nos egeris, quid petas vt agam?
poralibus fefe mergit, primo quidem bre. Agam equidem libenter, vtinam belle.
-ucm quandam falfamque dulcedinem fen- Belle certe ago,atque bene, quicquiiccm
tire, videtur, mox longa veraque amaritu¬ Bcrnardo Bembo meo ago. LandieuS &
dine prorfus obruitur. At, cum fefe erigit Caualcantes innumeris te viciffim faluri-
ad aeterna, contra omnino fehabet.Nem- bus obruunt.
pe poft breuem quandam falfamque ama¬
ritudinem , dulcedine vera & diuturna Se ditio fas whes proculfugito.
perfunditur. Quippe cum non tempora¬
neum, fed a:ternum fit verum sterna; in- MARSILIVS FICJNVS
telligentis nutrimentum.Cattera quidem Hieronymo Roffio, dileaiffimo
hominum ftudia,vt plurimum, a diuinis fe- fuo, S. D.
iungunt, mortalibulve coniungunt, reli¬
gio autem contra a mortalibus foluit,diui-
uinifque religat, vbi ftygiis amarifque fa-
N Aldus Poeta nofter, poftulauit a m e
tuo nomine, Paub raptum. Mitto
: poribus procul expulfis, nectarea nos fua- Opufculi huius Archetypum. Tu vero,
uitate perfundit.Siquando alias.religioni quoniam Archetypum eft , cum primum
'indulgendum fuit hac tempeftate eft po- tranfcripferis tuto remitte, Naldushic ,fi-
tiffimum indulgendum, hoc enim,vt vides, mulque Angelus Poiitianus,.alter Poeta
malomm omnium feculum eft. Solum ve¬ nofter, multa deme Hermolao Barbato,
ro apud Deum, vbi bonorum omnium vi¬ multa infuper mihi de Hermolao cecine¬
get bonum, reperiri poteft omnium m edi- runt. Ergo vt tibi accommodum erit lati-
cina malorum. nn.Calendas Decembres. niflimum hunenoftrum Barbarum conue-
•M. cccc. ixxix. Florentis. nito,dicitoftatuiffe me,nihil adeum tan¬
quam prmeipue bonum aliquandofcribe-
De erepente corporis pulchritudine, erepit renon bonum, nihilquein his tantis pa¬
animi pulchritudo. tria; malis in mentem nobis venire non
malum. Equidem vtplurimum mifera hu¬
marsilivs ficinvs ius vrbis tmdio ruflicor. Nec aliam ob cau-
Angelo Politiano , Conphilo- fam moenia haec interdum reuifb , nifi «
fophofuo, S. D. Bernardum Bembum meum vifam , qui

S ,
adeo nobis placet, vt eius caufa tantum
I nunc Politiane, dixero me lite- hoc temporepoflim dicere, nonnihil Flo¬
raium marum acumen & eloquen¬ rentis efle quod placeat. Idem de Bembo
tiam non mediocriter admirari , aliquis est eri omnes fentiunt literari. Pharbo
forte me nimis admirabundum exiftima- Capella;, & Leoni Michaeliviris clarifli-
bit, quippe cum nouitas tantum caeteris mis nos commenda. Kalendis Martiis.
admirationem parere foleat , ego vero M. cccc. ixxix. In Agro Regnano.
 E piftolarum, Liber VI.
Orfhlcs ccmytritiofcli: edDtum, gtase
declariuo itkenm.
WARSILIVS FICINVS
& loannes Caualcanres Lcxfterio
Neronio Conphilofopho
{iiOj S. D.
S Phzra Solis tota , vt Orphici tra¬
dunt , animam habet longe quam c at¬
terat fphaera pratftantiorem Qua: per v-
niuerfem quidem fphsera: corpus vitam
motumque exercet, perque omnia inde
diffundit. Per globum yerb ipfum Planc¬
ta: Solis intelledum in primis exercet &
vifum. Intellecium quidem per lucem
quaedam intelligibilem in ipfo Soliscen-
tro quin capiti ominantem. Vifum vero
per inuifibilem lucem in vniuerlo Solis am¬
bitu tanquam oculo perlucentem. Illic v-
tique exintelligibililucefit vifibiiis, & in-
tcliedtu quoquefieviius. Nihil enim ibia-
liud intelledtus eft, quam lux intelligibilis
eadem, nihil aliud vifes quam lux ipfe vi¬
fibiiis. Non aliud eft, ipfius effequam lu¬
cere , nonaliudeftipfiuslucerequam vi¬
dere , non aliud illuminare, quam fecere
fua omniafectaque feruare, quam facile
effendo natura fua lucet intrinfecus, tam
facile lucendo illuminat extra, tam etiam
facile illuminando fea omnia fecit &!er-
uat. Sed miflafaciamus in przfentia cete¬
ra Solis officia, intimam dumtaxat vifibi-
lemque ipfius Lucem , id eft , vifum ip¬
fum confideremus. Illic vifus tam fummus
eft,quam vifibile femreum.Vifusper quem
catteri vident , vifibile per quod cun-
fta videntur. Quonam potiffimum vilks il¬
le fe dirigit, vt videat aliquid, nifiin femet-
ipfum, in quem & castera vtcunque pot¬
iunt , intuemr vt videant. Sed quidnam vi¬
ri etprateipue quando fe videt? Profecto vi-
fibilem lucem videt, vifibilium omnium
coloramque fontem atque originem. Si il¬
lic fummus vifes eft atque vifibile fum-
mum, certe fumma eftperfeftaque yifio.
Et qua: differendo trium numero compu¬
tamus, vnum reuera idemqueexiftunt. Si
enim vifus eiufmodi atque vifibile vnum
funt,vt diximus,csnfcquenseft,vtvt vi-
fio qua: tanquam a Sio quadam media in¬
ter vtraque cogitatur , cum vtrifque fic
Proindefilux illa perfe<3e fe videt, certe
quatnmin fe poffit& quodcunquefecere
cxfepoffit, penitusinfpicir. Vtautcm ex¬
tera. qua innumerabilia fent, omittamus,
colores certe omnes & fecit & feruat. Pro-
yt enim ipfefcfe variis modispafiimper va¬
797
ria iubiefta diffundit, varios edit vbique
colores. Omnes ergo cclores in fe vider,
dum fcvid et. Verum filoxillafimpliciffima
eft,atque, vt iuloquar, vnicolor, quonam
pacto tam multiplex erit atque omnico-
lot? Nimirum ob hoc ipfum,quia fimplicif.
fima eft, eft in genere feo&prima& om¬
nium communiffima.Siita effmericb om¬
nes fui generis gradus infeipfacomplebti-
tur.Sola enim forma illa in qutmis genere,
omnino omniformis eft , qua in eadem
•omniformis. Atque'multitudo formarum
qua in febie&is aliunde formatis compo-
fitionem diuerfitatemqueadducit, eadem
in caufe formatrice eminentem fignificat
vbertatem, virtutemqueynitiffimam(& vt
ita dixerimJ forti li m am.
Caterum,ne longius peruagemur,quor
fent in rebus compofitis colorum fpecies,
totidem ideas colorum lux illa confpicit iri
feipfa. Prout enim vidctfe primo dumta¬
xat gradu micabilem , eft nigri coloris
idea , vt autem gradu n. idea fit fufcL nr.
fiaui. nu. catrulei viridifque. v. cceleffis &
glauci, vi. rubei plenioris, vi i. rubei clario-i
ris. viri. crocei, ix. albi.xJimpidi fiueni¬
tidi. xi.fplendidi,fplendoris denique.xir:
Gradus eiufmodi qui infebiectis multis a-
liunde formatis multi fent, [ncaiifa vna
omnium formatrice vnus furit gradus &
fiimmusNon aliter quam innumerabiles
numeri in ipfe eorum origine vnitates fent
vnum, & innumerabiles lineae iri centro v-
no indiuiduo vnum furit atque iridiuiduae,
Verumtamen lux illa, dum femmum fuiip-
fius infpicit gradum , confpicit fimiliter
quot fequentibus gradibus paffim queat
fummus gradus ipfe diffundi, quotue inde
colorum fpecies procreare. Eft colorum
caufe triplcx,efficiens,& exemplar & finis.
Efficiens , quantum ex fo fuaque virtute
producit: exemplar quantum adfuatri illos
fimilitudinem exprimit: finis quantum &
ipfeillosad feeleuatatquereducit, &ipfi
namrali quodam inftinftu iride infito ad
ipfius fimilimdinem,quanmm (pecies capit
fea, peruenire nituntur. Coloresinfebie-
ciis diuifi quidem fiunt qualitate ., fitu &
tempore: in caufe vero tribus his modis
prorfusyniti, infebiedfispraxereaconfufi
fent atque inuicem Contrarietate commi-
fti. In caufe vero & virtute cffe&ice tam
perfpicacia fenfesfingula inuicem difeer-
nentis, quam voluntate plurima eligentis
abfqaevlla confcfione diiimffi.InfuBieais
poftremo imperfecti fent, quoniam vndi-
que fent infecri. Iri caufe vero perfei5H
prorfes exiftunt,quantum puriffimi funt at¬
que pleaiffimi. Ergoficutinfebie&isma-
~ XXx iij
 7p8 Marfilij Ficini
•gis inter fe diuifi (tf nt, fic in ipfa canfa ma¬
gis Tunc Quia priuationem illic aliquam ef
feaziz naturaeque liiacon patiuntar-Quae.
xes fcrfitan quonam padt<. in caufa diftin-
.guantur ? Rcipondeo exempli caufa, my-
■flerium illud , adhuc Orphicum fequens,
iribus modis colores inip a luce confide-
-rari Primo quidem fecundum affectum
eius & voluntatem . Per abfolutam eden¬
dam minime diuidnntur, vna enimjux pa-
-raibi&racuncricolores. '
Per vifionem vokfctatemque inuicem
diflinguuntur Quomtm & videt &*vuk
•multis lucem vnam modis permulta iiibic-
fta diffundi. Nunquidlux illa proprerea
compofita multiplex euadit,quodmuka in
. fe videt polfe ex fe fieri vultque fieri ? N e-
quaquam.Quippe quum neque per formas
multas videat multa, jed per vnam. per :v-
nam lalicet, lucem variorum originem
exemplarquecolorurri . N eque pluribus ad
plura cernenda eligendaque vifionibus
eleiHonibuiiic vtatur. Sed& vna plura vi¬
pione dif ernat, & vinea fimilitercligetvo-
luntate,ergo ratione dumtaxat, ideft,per-
fpicacia plurima difeernente & voluntate
•multa deliberante difeerni videntur. Non
ratione, inquam,oculorumnbftrorura.qui
hinc in alio illafufpiciunt.fed ratione ocu¬
li fuiqui ibi in fe ilia confpicit atque delibe¬
rat. Quamobrem refpedtus illi quibus idea
-colorum inuicem difcernuniur, nona co¬
loribus his oculifue creantur, imo ab ipfa
luce tam perfpicaciflima quam fumme
perfpicua,ab ipfa, inquam,lucefefeaidi-
nerfas colorum fpecics referente. Sunt
-enim refpeSusita multi vt fic perfpedti at¬
que electi.Eiufinodi vero multitudo in ipfo
peifpiciente & eligente proprie natura? faz
limplicitatinonobffat. Sediatis lam fatis,
mi Loderi,incceleftem Solem fiximus no-
ftrum pro viribus, aqu li inftar, inraimm.
Frgo ne infeliciter caligare cogamur,np-
firam tam adnoftra aciem reflectamus .ad
noftra inquam ideft ad ideam noftram So¬
lemque illum fupercorieftem, qui arden¬
tes amatores contemplatorefque fui perdi¬
te caligaren n (mit.Scd quantum illorum
corufcat oculis , tantum eorundem aciem
& confirmat & roborat. Quapropter Or¬
phicum myiierium illud fi volumus fateri
verum , faltem parumper fingamus quali
^verum.vt Solem cceleftem ita l uipiciendo,
proipiciamusin eo fiipercoelefiem illum,
tanquam infpeculo, qui in Solepofuit ta¬
bernaculum fuum. xix. Decembris, xi.
cccc. lsx .X. Florentis.
Frqfiat exukm effe quem irjfkerefa.
MARS ILI VS FICIKVS
Florentinus Bernardo Bem-
bo Veneto Orato¬
ri, S. D.
R Ogas yrbaniflime Bembe , quam¬
obrem tamdiii Neapolitanas ille no-
fter rufticus eilevelit ? Quiavidekct Vr-
banushac tempcftaieeffe noiipotell. Si
vel poilet ingencem, Bernarde,dolorem,
quo ipfum vrbis iftius Neapolitani er u¬
ditio quoda n felix, nunc pene mi era pre¬
mit , palam lecurus premere vel faltem
fciret cautus reticere, nunquam eius vrbis
qua: Eembumfuum diligit afpedmtn pro¬
cul effugeret. Verum in tantis patrii ma¬
lis grauiter non dolere non poteft.Nen da¬
tur fuccurrere, ne dicam, non licet, diffi-
mularc non libet, libet abeife. At inquies
forfitan fcHicet iis Philolbphis labor e(t,Va
ctlra quietoslollicitat, equidem (iidetur
optio) mallet vna cum Democrito procul
ab vrbe, e fummo quodam montis vertice
Abderitanos ridere dementes, quam cum
H eradito e turris 'pecula Ingere EpheJos
pereuntes. Atveroisipfeeftqui 1 e um in
hoc vno faltem natura quadam potiusimi-
tetur, Iefuni miferam Hierofolymi vrbis
fortem in'monte defl entem.Qui rurfusPy-
thagoram, Platonem, Ariftotelemmodo
fequatur deformem aliquando Athena¬
rum faciem procul effugientes Deniquevt
Socrates non fit Arifloteles vt ita dixerim)
efle ftudet Scis ( vt arbitror,.quam ob cau-
fam Ariftotelespoft Socratis necem reli¬
dis Athenis in Calcidcmfe contulerit.Ka-
lendislunij. m. cccc. ixxx.
Felix efiquivere gaudet; vere gaudet,quifolt
veritate gaudet.
MARSILIVS FICINVS
loanni Francifco Hippolyto, luris
vtriufque Dodori,Gazolti
Comiti viro clariC
fimo, S. D.
F Rancifrus Berlingherius familiaris
nofter, literis & moribus ornatiflimus,
reddidit nobis Epiftolam tuam , qua feri-
bis te primum Epiftolarum noftrarum li¬
brum habere , reliquos cupere. Relicui
quinque /unc; mitto fecundum, qui rotes
in Platoaicorum myfteriorum contem¬
platione verfatur. Quatnor vero fequen-.
 Epiftolarum, Liber VI; 799
ts perinde ac primus , quem habes, bfe- nifitibi dataefiet defhper.Rurfus,Non eft
tubes variilque admodum conflant Epi- yflapotcftasnifia Deo. Quatvero funt, a
flolis Illos autem mittam ad tepoftquam Deo ordinata fiant. Quaobrem Dionyfias
Iccundum hunc abs te recepero , quem Areopagita Archagelos humanis ducibus,
obiccro remittas diligentifiime. Vnicum duces magiftrolque przfecint. Hic Da-
enim erat penes nos hoslibrihuius exem¬ uid pfalmisnon aliter quam habenis qui-
plar. At m Epiflola tua ingentis amo¬ bufdam regni lui gubernacula tempera;
ris erga me plena , ita me tibi fiibi- bat.Sciebat enim, Nifi Dominus cnftodie-
to deainxifti ( vt putarim ) vel vnicum rit ciuitatem, fruftra vigilaturum, qui cu-
exemplar fidei tuse & diligentis commit¬ ftoditeam.
tendum. Amoris autem mei erga te mutui Hinc Salomon fapientiam diuinam in¬
argumentum quoque efle volui, fecundam ducit ita clamantem j Per me reges re^
libri huiusEpiftolam , quam cum iamdiu gnant , & legam conditores iufta dccer-
ftatniflem communi quodam titulo ( vtfe- nunt.Per me principes imperant,& poten¬
pefoleo ) ad amicosinferibere,nuperin- tes decernunt iuftitiam. Hinc Romano¬
fcripfi tibi, vtpote in quem|vnum parent rum quoque religio^nihil publicum velpa-
eundorum beniuolentite beniuolentiam -cevel bello abfque votis aulpiciifq; tenta-
iam contulcrim.Legefeliciter,ac viucfe- ri iubebat. Vnde S cipio haud prius publica
Iix, fcd vt felix viuas vere gaude,vt autem aggrediebatur negotia quam diurnis votis
vere gaudeas,fola veritate gaude. incubuilfet. Sdte Oratores atque Poctie,
eos qui publicis prtefimt muneribus, tan-
Publica nequeunt rcQefeliciterque abfque diui - quam nauium gubernatores efle aiunt; &
no auxilio gubernari. quafi femper interfcopulos fluclns procel-
lafqueverfentur, perpetuo numinumprte-
MARSILIVS FIC IN VS lidio indigere. Quapropter quemadmo¬
Francifco Berlinghc, dum erga cartcros amicos loleo magiflra-
rio, S. D. tus adeptos, fi erga te amiciflimum nunc
afficior,nempe in primis Deo pro tua feli¬
Q Vantum pleriquefolent amicis ma-
giftratus dignitatefque adeptis con¬
citate voueo, deinde non tam tibi gratulor
quam opto, opto,inquam, diuinam opem,
gratulari , tantum ego hac in re & Deo vtpie,prudenter, iufte,clementer,&deni-
voucrc foleo , & diurnam amicis gra¬ que feliciter iftumaliofque omnes magi-
tiam exoptare. Didici equidem a Plato¬ ftratus agas & peragas.Quod quidem ipe-
ne eas artes quae circa priuata verfantur rote ,noui enim ingenium tuum (gratia
bona , pofle fuificien ter interdum huma¬ diuinaj.confequuturum. Vale,
na prudentia gubernari, in ea vero facul¬
tate quae publicum curatbonum , guber¬ Non cB communis pater, qui ccmmuncin
natorem efle, fateriqucqportere Deum ip- filiorum non habet curkm.
fum, ad quem pertinet quidem omnium,
fed communium publicorumque przci- MARSILIVS FICINVS
pueprouidentia,humanam vero prouiden- Bernardo Bembolurifconfidto &
tiam in eiufmodi facultate non guberna¬ equiti Venetorum oratori
tricem cfie,imo diuina: gubernationis pe- clari.'limo, S. D.
diflequam &miniftram. Huc tendit my-
fierium illud Platonicum in Protagora,
Prometheum, id eft ,humanam prouiden-
Nihil adte iamdiu fcripfi, miBeiri-
be, quia malignitas temporum ni¬
tiam artes omnes praeter ciuilem indu- hil prorfusve! audienti vel cogitanti mihi
ftriaminuenifle. Hanc enim ab Ioue , in¬ Jnggerebat nifi malum. Ego autem quam-
quit per Mercurium,id eft, a diuina pro- «.uismale feriberenon dedifeam, mala ta¬
uidentia per Angelicas inlpirationes quo¬ men feribere nondum didici. At nuper
tidie nobis fubminiftrari. Huc tendit & hoc vnum audiiii, quod probem,modo fit
comparatio illa Platonica. Quemadmo¬ verum. Paftoremvidelicet lummumfcce-
dum nequeunt a bcftia beftii recte foeli- lefti confilio fletum, noluiflsi grege luo
citerque abfque homineduci , ita neque Venetos fegregare. Contra vero quid
homines ,ab homine fine Deo. Quidnam auc audiri aut cogitari prophanius potuit
aliud Gbi vult propheticum illud? Cor regis fer, quam eam Rempublicam qua: om¬
in manuDei, & quocunque vultvertit il¬ nium qua: in terris fhnr , qusquefierunt,
lud. Quid &hoc Euangelicum Apoftoli- dminioriamccnietur,abipfo Dei vicario,
cumque? Non haberes hanc potefiatem vel oppugnari vel deferi t Proinde tunc
XXx iiij
 8 oo Marfilij Ficini
'demum cunfta probabo , cum&czteri
omnes de Venetis idem fenferint, & Pon¬
tifex ipfe de czterisquoque,ideft,deChri-
ftianis cunctis idem pene fenferint quod
de Venetis. Cogitarit videlicetatque o-
ftenderit omnem Chriftianorum omnium
effe fe patrem diuino oraculo iudicatum.
N eque reu era patrem eflequi nonhabeat
filios, nequefilioshaberereuera, qui filios
luos non habet filios. Ego vero non folum
pro mea in omnes charitate idopto,verum-
etiam Pontificem iplum fpero,prolua pie¬
tate, effefetfturum.
,
■Sola illa gratia non fihefcit qua a rebus non
finefeentibus oritur.
MARSILIV S FICINVS
Dominico Galle-
ao,S. D.
C Ogitabam modo diligentius ipfe me-
cum, qua nunc te ratione potiffi-
mum obfecrarem obteftarerque, vtnecefi
farium noftrum Conphilofbphum Seba-
flianum Saluinum,fiquo pacto potes, in
fua caufa adiuues. Primum quidem fefe
mihi obtulit amicitia, cumque ita feribere
iam ftatuiffem , rogo teper noftram ami-
-citiam,mi Gal!e£te,& qua: fequuntur, vir¬
tus ipfa me fubito”fic interpellans , noli
Marfili, inquit, amicitiam, qua: me, fcili-
cet, virtutem fequitur, fedper virtutem ip¬
fam qus amicitiam ducit & fuftinet, oble-
xrare. Igimr Galledte mutato confilio fla¬
tui, &hac in re &in csteris omnibus non
tam per amorem noftrum quam per vir¬
tutem ipfam amoris noftri conciliatricem
te rogare. Plurimum prefedto virtuti gra¬
tia debet , quippe cum propter ipfam im¬
mortalis euadat. Audifti, yt arbitror ,pro-
uetbiamillud. Nihil citiusfcnefeit quam
gratia , qus videlicet a rebus aliquau-
• do fenelcentibus oritur. Qusvero a vir-
tute femper viridi nafeitur, arefeit nnn-
Quidnam aliud fibi vultPoeticum illud,
S olis sterna eft Phoebo Bacchoque iuuen-
tus.NempenihilaIiud gratiaipfe eft quam
Iplendor atque lstitia. Splendor quidem
ipfe apud Poetas appellationem Phoebi,
lstitia vero Bacchi nomen accepit. Virtus
autem & menti Iplendorem & voluntati
latitiam affett,viuentemfemperque viren¬
tem. Valefoelicitermi Gallefte, atque fi-
cut femper fola virtute litiges, ita femper
foh virtute gaude. Prsterea quofeunque
offenderis,quiiolavirmte gaudeant,hos
Marfilij nomine feluere iubeto, tanquam
mihi iam notos atque neceffarios , ilici
mittito , nolo enim faluos eos , qui ipfi
fe feluos nolint, nolunt vero fe faluos,
quicunque virtutem nolunt , qua fafei
effenon poflimt. Humans autem virtu¬
tis principium finifque eft , meminifie
non effe humanam virtutem, abfquedi-
uins virtutis gratia & amore. Iterum be-
Commeniatio amici.
MARSI LIV-S FICINVS
Florentinus , Reuerendo in Chrifto
Patri , & Domino fuo Raphacli Ria-
rio, fancti Georgij Cardinali, fuppli-
citer fe commendat.
I Am percrebuit Florentis conflans o-
pinio, Marfilium Picinum a Rapbaele
Riario vehementer amari. Atque hsco-
pinio iamdiu anoftra illa familiaritate na¬
ta quidem eft, confirmata vero ab Epi-
ftolis meis, quae paffira reuerentis erga
te mes teftes circunferunmr. Quapro¬
pter multi me quotidie rogant, vtcaufas
tibi fuas commendem. Igo autem netibi
effem moleftior , vnius duntaxat caufam
fufeepi, toto hoc tempore commendan¬
dam, Francifci videlicet, PetrucciPref-
byteri. Nofti ( fcio ) Csfarisfilium, quem
cum ob neceffitudinem , qua mihi eft
cum . .fiiis , mm propter virtutes fuas tibi
non commendare non pomi. Tu yerb,
quamuis in difceflu tuo prsdixeris, nili
tecum ifthuc accederem , nihil vnquam
te mihi,aut per litteras ,■ aut per nuntios
refponfurum ,nontamenminatus es, quo
minus aliquando affedhi & opera refpon-
Ergo,nefis periurus ,fimodoidiureitl-
rando firmafti, neque literis, neque nun-
ciis refpondequicquam, verum ne videa¬
ris amo illo ingenio difcelfiffe, pio quan¬
doque affetftu faltem & opera refponde-
bis. Sic viri fblent magnanimi, qui tan -
tum ipfi rebus, quantum csteri verbis a-
bundant. Quorum affectum in effecht,
potius quam inyetbis agnofeimus. Equi¬
dem , fiiuffis olira tuis,tam parere poruif-
lem, quam optabam, ita profc&o tuo huic
nihil tanquam prslenti feriberes ficuti
nunc nihil abfenti. Sic fato ( vt ita dixe¬
rim) quodam inftitummfuiffevidetur, vt
& ego nullo pacto literas abs te nullas ac¬
ciperem, &tu verba quidem Marfiliotuo
dares nulla, officia dares. Vtinam quoque
omnes officia dent, non verba.
 Epiftolarum , Liber VI.
Auxilium meum a Dcmir.e , jai calum
fecit <j- ternm.
MARSH I V S FICINVS
DominoBernardo Bembo Veneto
Iurifconfulto, & equiti cla -
riffimo, S. D.
Oft (Siturnam rufticationem meam,
rcdij tandem grauibus compulfus
flcgotiis in vrfeem febricitantem: Hic
Mats fatuus Iuliis Kalcndis dammas in
fne geminas iacuktus invitae diferimen
repente deduxit. A deunt infignes Phyfici.
Stephanus McdiolanenfisGeorgius Cy¬
prius , Antonius Beniuenius, aliique non¬
nulli, omnes in meApoUinis artes, fi quo
pafto fuftinere poflem, diligentius exper-
turi.Ego autem cum certofcirem,debilif-
fimam corpufculi mei naturam, neque fe¬
bres ferre duas pofle,Iulio praefertim men-
fe, neque neceflaria Medicorum auxilia
fcftinere, leuaui oculos meos admontes,
vnde veniet auxilium mihi. Auxilium
meum a Domino qui cotium fecit &tcr-
ram.Ergo diuina afflante clementia coele-
ftis in me aurafpirans, ambas fimul flam¬
mas dum in augmentum procederent,
pratter omnem Phy (icam rationem mo¬
mento prorfus extitit. Stupent Medici,mi¬
rantur amici , exclamant ipfi domeftici.
Cantate Domino canticum nouum ,quia
mirabiliafedt. Merr.inifli,optimemi Ber-
narde, quemadmodum iamdiu Deus om¬
nipotens me tibi dedit, quando amicitiam
noftram mirifica illa ( quam nofti)ratione
conflauit. EcceiterumDeusidemMarfi-
lium Bembo reddit dum vitae reftituit. To¬
tum igitur Deo debemus quod viuimus,
quod feliciter viuimus , quod amamus,
quod feliciter amamus- Viuefeliciter,a-
ma feliciter, xxtn. Iulij. m.cccc. txxx.
Florentis.
fluctuer diuinifarerisJfecies furit,smor em-
niumpafient,fimus.
MARSILIVS FICINVS
& loannes Caualcantes
Naldo Naldio Poe¬
tae, S. D.
R Eddine nebis funt elegantjffimat li-
terae tus , ea ipfa hora , qua Luna
Marti ad rectam lineam iungebatur. Quis
nam pueauiflet , quanrnm ex iplb ccelo
conieiSareliccbat, eas lunari quadam in-
fiabilitate vagari,atque Marti] luroris o-
diique plenas ede debere i Contra vero
Soi
omBino fe habent. Nempe non infimo
Lunae motu pererrant, ied fiiblimis Vra-
rfe Calliopatque concentibus mirifice
temperantur.Non Martis ardent, fed Ve¬
neris igne. Non odio feruent fed charira-
te. Qua in re plane perlpicimus verum et
fe Poeticum illud atque Aftronomicum,
Martem fcilicet a Venere vinciri atque
domari. Verum quoque id Theologicum,
diuinum videlicet furorem tanquam coe-
leftibus motibus (uperiorem haudqua-
quam parere lyderibus fed imperare.
Cum v'crb diuini furoris fpccics, vt Platoni
nofirop!acet,quamorfint, Amor, Vatici¬
nium, Myfterium,Pogfis. Atque amor Ve¬
neri, vaticinium A pollini ,myfferium Dio-
,nyfio,Pocfis Mulis attribuatur. Amor ipfe
diuinus , quo tu correptus ad nos feribis,
omnium praedanti (limus duabus de caufis
iudicamr, altera quidem, quod furores ex¬
teri abfque amoris inftindiuad eam ipfam
rem circa quam furore animus concitatur,
neque comparantur vnquam , neque fer-
Uatur.;Alcera vero,quod amor cum aman¬
tem transferat in amatmn,quoties ad fupe-
riora dirigitur, mentem cum Deo propius
quam furores alij copulat. Quod fi amato¬
rium hunc furorem tuum pro dignitate
laudare aggrediamur. Poetico nobis furo¬
re opus erit.Quoniam vero Mufse nobis in
pratfentia nonafpirant, quod-non poflu-
mus laudare Poefi , amore certe mutuo
probamus/emperque probabimus.
Sja colit mime», numinis cremiis interefi.
MARSILIVS FICINVS
Reuerendo in ChriftoPatri & Do¬
mino fuo Francifco Sode-
rinoEpifcopo Vola¬
terrano, S. D.
A VdiftioIim venerande Pater , veri¬
tatem ipfam coram Raphagle Ria-
rio Cardinali deinftitutione Principis; In¬
terprete videlicet Marfilio, perorantem,
audi, fi placet, hodie veritatis ipfius amo¬
rem , id eft, Pbilolophiam eadem ferme
de re coram loanne Aragonio Cardina¬
li breuiter eodem Interprete declaman¬
tem. Par' enim eft Soderinum Antiftitem, ■
quemadmodum duo hac momina , ab in-
eunte state obfemantiflimecoluit ,fic ca¬
ram quoque oraculis myfleriifque. omni¬
bus tanquamlegitimum facerdotem fami¬
liariter interdie.
 ^02 Mariilii Ficini
PHILOSOPHICA
principis infitiatio.
P Hilofophia mater Ioanni Cardinali
Aragonio, dilecti (limo filio fiio , la¬
barem veram in vera fui ipfius cognitione
pollicetur & prxftat. Mortales pene om¬
nes, dikdiffime fili, adeo mihi cxci vi¬
dentur ,vt vel noduis interdum quodam¬
modo fimiles videanmr. Mittam in prx-
fentia alia quamplurima humana excita¬
tis indicia. Atque cum ad virum indigni¬
tate maxima conftitutum orationem ha¬
beam folum quanta caecitate in rebus
eiufinodi mortales inuoluantur aperiam.
Principio dignitatem faifa definitione ni¬
hil effe aliud iudicant, quam honore di¬
gna nancifci. Ego autem veram dignita¬
tem haud aliter definio,quam honore di¬
gna mereri. Deinde illi tunc folum domi¬
nos tranquill&fquefore fe fperant3quando
plurimis tamtebus , quam hominibus re¬
gendis fuerint occupati. At ego 3 id quod
palam exitus ipfe probat, tunc illos & om¬
nium feruos, & omni perturbatione op-
preffos exiftimo , quando humeros fuos
temere ponderi omnium (uftinendo fubie-
rint. Verum quoque illam dominationem
elfe cenfeo,qux nulli feruiat feruo, qua? fi
. quando feruit, tunc foli feruiat illi, qui fo-
lus nullius eft (Suus. Veram rurlus tran¬
quillitatem efie arbitror , qua ita inditu¬
ra eft, vtperturbationes vel nulla contin¬
gant,velfi forte contigerint, tantum ipfi
ieruiant, quanmm exteris dominantur.
- Prxtcrea, mortalesvfque adeo infaniunt,
,vt quando vel forte yel vitio quodam ma¬
gna quadam nadi fuerint, repente inde
. magnos enafiflefe opinentur. Perinde ac fi
quis mente captus, quando aut veftem in¬
duit longiorem , aut ades amplas ingre¬
ditur ,ob hoc longiorem (e facium , glo-
rietur vel ampliorem: Ego vero contra,
magnos certe viros cos iblos affirmo,qui
res magnas magna fimiliter virtute ge¬
runt, ncquefuperanturamagnisjfedaut
fuperant aut aquant. Denique illi ad
lumina rerum faftigia euedi exteros tan-
quam inferiores mwtoque minores, imo
velat minimosnihiiipenderefoleat. Geu
fi quis adeo deliret, vt poftquam turrim
alcilSmam alccnderit, tam feipfum al¬
tum procerumque exiftimet eualiffe,
quam alta fit turris , atque opinetur qua¬
cumque fub turri delpicit vere tam exi¬
gua effe, quampofiUaab alcoprolpicienti
videntur.
Ego autem illos efle re vera akiffiroos
iudico , quosobiplam animi altitudine*,
quafiin Olympi vertice conftimtos, per¬
turbationum nebula non attinguntCxte-
ros omnes (oleo tanquam infimos alpei-
nari. Eos poftremo&acutiffime cernere,
&rediffimeiudicare omnia iudico , qui
tanta effe fingula, non quanta eminuspro-
Ipicrenti foris apparent, fed quanta intus
re vera fiint, indicant. Eos quoque tan¬
quam magno animo iudicioque viros fb-
leomagnifacete , qni hand tanti faciant
fingula quanti aliunde apparereforte con-
tingitjimo quatiipfalefefiia virtute fingu-
Iafaciunt. Ego,Ioannes mifuauiffinic,ta¬
les inuito vulgo mihi filios pario quales au¬
dis, ita etiamalumnosmeosenutrio.Hac
equidem ratione eos a valgi excitate la-
chrymabiliquemiferiafegrego. Hac ma¬
xime via meos a Lethea caligine Stygia-
que proceHalongefemotos eueho feliciter
ad xthereum Phoebi lumen, ad Elyfiam
tranquillitatem, ad immortale Ambrofi*
pabulum (uauitatemque nedaream, neque
pro tam felici munere aliam mihi a meis
gratiam , quam duos tantum nummos
referri poftulaui vnquam, velpoftulabo:
alter quidem eft , vt tam libenter ameac-
cipere dona velint , quam ego dono li¬
benter. Alter autem vt non tam mihi Phi-
lofophix , qux fum veritatis amor, quam
ipfi fophix, id eft, veritati fummx diui-
risque, quam amo, gratias habeant. Illa
enim me, illa, inquam, vetitas me, feu
fol ipfe lanam, fempitetno replet lumine.
Vos aatem filij alumnique mei toties illa
qux paffim vobis oftendo acutiffime cer¬
nitis , quoties ea vobis a mequafibnapct
ipfos dumtaxatfolis,id eft,veritatis radios,
licet obliquos oftendi rede difeemitis,
Profedb filij , fic affedi quandoque ptt
diem iriipfo diuino Sole inlpicietis, qux
nunc quali per nodem velut in Luna vi¬
detis.
Quorlum hxc? vt memineris, fnauiffi-
me mi Ioannes , meiamdiu te tanquam
filium Ebenter ampledi, memineris, me
ab initio educauiffe te fient foleo meos.
Neque plures vnquam abs te nummos
pro ipla educatione quam duos illos, quos
paulo ante dixeram exadurum. Vale.
Atqueviue,[in beatis vbiis matris huius
tux Phtlofophix feliciter, x x
Augufti. m. eccc. lxxx.
Florenti*.
<*•> (•••) (■■■)
 hpiftolarum 5 Liber VI. 803
Fias dominabitur afhis. Diligentia circa matrimonium & nupiiaf

marsilivs ficinvs
Laurentio Medici, viro ma¬ MARSILIVS FICINVS
gnanimo, S. D. Florenunus Berlingherxo Nicolai
filio , Conphilofopho
H Oaie Laurenti, atque cras caueto fuo, S. D.
tibi; Mars enim fob Capricorno no
afcendente percurrens, quadrato afpectu
hodie quidem Saturnum , cras yero So¬
S I forte domum cuftodiendam, velfer-
uandum depolitum , vel pafcendas
lem videtur afpicere. Prsterea Saturnus oues , aut agrum colendum , fis alicui
ipfeafccndentis mi Dominus nondum fo- traditurus , eligelhe ditiflimum quemli¬
lis radios prorfos euafit.Ob hanc vltimam bet, velpotentiffimum ? An potius illum
rationem mihi quoque eft cauendum-ve- prs csteris eliges; qui ea ipfaf quam tua
niebam fuperioribusdiebus ad te, eadem respoftulat) przditus fit facultate? Hunc
pradicturus , fed obiter foccurret, prsfta- igitur ipfum duntaxat,fi lapies, cufto¬
re vt in hanc horam vique differrem, ne diendam domum, depofitumque feruan-
diuturniore te metu & moleftia preme¬ dum foli prudenti , forti , iufto, fidoque
rem. Solemus enim fspe prsdi&ionibus committes. Pallori fimiliter trades pro-
noftris mala vel procul fotura anticipare, batifiimo pafcendas oues. Agrum quoque
diu vel interdu fingere non fotura.Cu vero optimo cuidam, agricultori colendum , fi
mileri cenfeanmr omnes, quibus aliquan¬ lapias, commendabis. Prsterea, fi quem
do fit timendum, ilii certe minus miferi, tibi filium cupies adoptare , riunquid for¬
qui breuiore metu lollicitantur. Spero tunam eius externam, potius quam in¬
,
equidem, neque vana fides eundem fy- genium & yirtutem confiderabis ? Em-
derum hominumq; regem, qui tehadenus prnrus feruum , num ferui vellem, pluris
&alyderummin;s, & ab immanibus ho¬ quam corporis firmitatem ,-animiquefi-
minum manibus mirifice fepe leruauit, in . dem Si diligentiam sftimabis ? Emptu-
pofterum quoque proliia clementia fimi- ' rus equum, phalerafne pi&as, pulchrum -
liter fematumm. xxvr. Septembris. ve fenum , an multo magis equimertl-
M. cccc. x xxx. bra , dexteritatemque diligenter infpi-
cies i Fundaturus domum , .nunquid in
Vnumfint qui ab -vno amantur in vno . arenis, quamuis aureis, an potius in la¬
xis iacies faudamenta ? Filia'tibi, vt au¬
MARSILIVS FICINVS dio, nubilis eft, fili.a his omnibus , qua:
Loclcrio Neronio, Comphilo- fupra narraui, longe tibi charior atqud
fophofuo, S. D. pretiofior, animaduerte qusfo , quid fa¬

Q cias diligenter. Ibi enim grauiffime erra¬

Va horaredditamihi eft lapiens illa mus , vbi palam lemperque reprehendi
Epiftola tua, Locieri chariffime, co¬ errata prius quam corrigi poliunt. Ibi pe-
gitabam Enigma quoddam Platonicum riculofilfime cadimus, vbi ruenti femel
Ioanni Nefio , eruditiffimo familiari no- deefle videmr omnis refurgendi facultas.
ftro id cupienti ea breuitate, quam Epi- Ibi dolemus amarilfime , vbi & noftra
ftola poftnlare videtur , euoluere. Roga- culpa dolemas,& femper opinamur no¬
ui equidem pium illum Lodleri (piritum bis fore dolendum. Quid eft autem, fi¬
tuum, in tuis hifce literis relbnantem , ne liam nuptui tradere., nifi eam marito
nouanunc a nobis exigeret, fed his qua: cuftodiendam , feruandamque , & paf-
iam excogitaueram contentus eflet. An¬ cendam, cctlendamque committere; Hac
nuit libenter Ipirimsiftemihi. Ego igitur autem omnia fortuna mariti pollicebitur
pleniore quadam fide quod amicorum vni quidem, fed virtus ipfaprafiabit. Nemo
promiferam duobusforuabo. Vos autem, tnagis cacus , quam qui escam fortu¬
dile&ifftmi mei fratres, Locieri & Ioan- nam quali ducem fequirur. Nemo fspius
nes, facile ( vt arbitror) patiemini animum fallitur, quam quifailacilfima: credit for-
aMarfilio veftmm non duos exiftimari/ed tuns promiffis. Proinde., eligere gene-.
vnum qui certe vos tanquam vnum vno, rum nonne ferme idem eft, atque Elium
dumtaxat amore plenifitmo , in iplb dili¬ tibi aliqUem adoptare : Aut- hominem
git vno, fine qno ni'ry'1 vlquatn , aut fit, emere ribi,qui tibi oblequio , imo & or¬
aut permanet vnum. namento ( quoties oportuerit j eflepoffit?
aut tanquam sdincium quoddam affini-
c04 Marfili) Ficini
tatemipfam tuis commodis ftabilire. Su¬
periora exempla fatis oftendere poliunt,
qualem virprudens generum fit cuseficu-
rus, qualem quoque du&urus vxorem. E-
piftoiam iam vnacum Themiftocle Plau¬
to que cohdudam. Siue generum electu¬
rus es, ita fapiensThemillocles confiilit.
Malo virum qui pecunia egeat, quam pe¬
cuniam,qua; viro. Siue accepturus daturuf-
que nurum aut vxorem ducturus rfcitus fic
admonet Plautus. J Satis dotata venit , fi
morata venit. Vale.
Magnos magnaiectt.
MARSILIVS FICINVS
Reuerendo in Chrifto Patri Do-
minoFrancifco SoderinoEpif-
copo Volaterranofe
commendat.
corporifque fimul imaginem exprimere
conor, interpingendum ob imperitiam,&
inertiam pingendi m eam^Jon tam imago
ipfa, quam optabam,exprimitur quam vm-
brarefultat. Vmbram vero omnem cogi
femper rem iplatn, cuius eft vmbra/equi a-
deb certum eft, vt fiquis id ignorauerit,is
folus non homo eflereuerafedvmbrafco-
minisvideatur. Igitur vmbraeiufmodi, rt
idem iam fepius repetam, cum primum a-
pud nos oritur, relifta Florentia, Venerias
vfqueBernardi Bembihinc abeuntisvefti-
gia fequi compellitur. Si quandoBembus
eam retro verius a tergo fequentem aduer-
terit, repente in ipfa feipfum, quantum et
vmbra datur,cognolcet.Pr2tereaoblimi-
limdinem quandam,lubito Hermolai Bar¬
bari recordabitur, Hieronymi Pencijno-
ftrijVt arbitror,inter ea non oblitus.iu.No*
ucmbris.M.cccc.ixxx. Florentis.

^Cribo ftequentes, vtfitquotidie, ad

ijj multos Epiftolas, fed audi venerande
Pater quid iadiuhac in re mihi contingat,
-atque id quidem proculdubio nimium. MARSILIVS FICINVS
-Nunquam meus me ftimulat genius , yt Reuerendo in Chrifto patriDsmi-
qua: feribo ad multos, aliquando ad S ode- no Gentili Epifcopo Arerino
rinum exferibam meum, virum certe per¬ fe commendat.
paucorum. At quoties ad principes & An-
tiftites magnos molior aliquid, ad Cardi¬
nales , ad Pontificem ,ad Reges,toties mu¬
Q Vicunque Venerande pater inrcf-
ligunt quam antiqua fimul& quam
nus idem ad Soderinum mittere lubito ge¬ viridis lemperfit amicitia noftta, putant
nius ipfeiuberatqueimpellit, vtpote qui MarfiliumGentili luo varias plufquammil-
nefeio quid magnum Soderinomeoiam- 3e amicorum necelfariorumque caufas
diu auguretur & opter. Forte etiamhac ra¬ iamdiu commendauiffe,nullam tamenha-
tione moriet,ne putem memagnisvnquam ftenus commendauit. Vtpotequi, nefrio
vere fatisfackurum,nifi huic vni quire vera quo fiue in (tinctu nue Ipiritu, prariagiret,
muneribus dignus eft, magnis pro viribus caulam IoannisMarias auunculifuinecef-
fatisfecero. Lege igitur noftram hanc fariorum omnium; dile&iflimife quando¬
quam mitto ad Matthiam Pannonia: Re¬ que commendaturum, ipfique auunculo
gem Epiftolam,vtinam regiam Cura vale¬ quicquid efle momenti in decem commen¬
tudinem diligenter', rebufquereferua fe¬ dationum miUibuspotuilTetjiam defigna-
cundis. Xxx.Nouembris. m. cccc.ixxx. ret. Si igitur hnic vni gratificaberis,in hoc
vno decies certe tnillies te mihi gratifica¬
Nihil magis adhortatur nos ai virtutis amo-' tum exiftimato.Nequetamenidpetonunc
rtm quamJ}e?ies ipfa virtutis. ab Epifcopo meo atque eo quidem iuftif-
fimOjVt ob amicitiam noftram qtiz iuftiria
M ARSILIV S FICINVS ipfa carpit & permaner, aliquid vnquam
Bemardo Bembo Vene¬ quid minus iuftum cuiquam videri poflit,
to, S. D. efficiat. Abfit, venerande parer,abfic pro¬
cul a nobis quo placeamus homini, Deo
C Vm vellem fuperioribus diebus fa¬ interim dilpliceamus,fine cuius Iplendore
miliares meos ad ardentem vera; vir¬ vel gratia neque aha nobis, neque nos a-
tutis amorem verbis, vtcunque pofiem, liis, nequeipfinobis, neque denique Deo
quam breuiffimis cohortari, conatus fiim polfumus vilo pacto placere.S ed de his ha¬
pulchra mentis imaginem ex congrua ctenus. Dici non poflet quanwtn probem
quadam fbrmofi corporis fimilitudine Pla¬ Laurentium Medicem Petrum primoge-
tonicis quibuldam, vribleofepe, colori¬ nitum fimm Gentilis magiftri quondam
bus pingere. Verum dum pulchri animi lui difciplinz dedicauifle.
Spero
 Upiftolarum Liber
Spero enim puerum ilium educatione
einfmodi, fenem breui vel in ipfe pueritia
euafiirum. Quo nihil antiquius, nihil ma¬
gis neccfiarium Plato nofter effe illis exi-
Itunat , qui reipablicz gubernacula luat
feliciter accepturi. (Nequeid quidem in¬
feria) Nempefi quaslibet ars vel minima
ltatim ab ipfa pueritia nobis difeenda eft
& pro viribus exercenda, nimirum publi¬
ca gubernatio , omnium artium domina
atque difficillima, a teneris vnguiculis,
quantum perztatem licet, difeenda eft,
atque vtitabreuiffima proviribus longiffi-
mz arti & difeiplinse fufficiat, facultas e-
iufmodivnacumiplblpiritUj cum ipfa vi¬
ta, vtita dixerim, eft inchoanda.
Conandumque in primis, vt qui caput
aliorum quali membrorum futuri funt,
tantum faltera fapientia prudentiaque ese-
terosfupercnt, quantum caput ipfumfub-
iedta Cbi membra, fenliium copia & per-
lpicaciafuperat,vt rationem ipfam modo
prserermiferim folo in capite dominan¬
tem. Meminerint quoque femper, nos ne¬
que pedibus, neque manibus vnquam, fed
folo capite cogitare. Ideoque qui ftudent
effe caput, eos necelfario, vt & libi & aliis
omnibus cogitare atque coniulerepoffint,
nunquam prudentum cogitationum va¬
cuos fed plenos femper effe debere. Aiio-
quin quifquis cogitationum pondus tan-
quam difficile nimium (dum ipfe caput ip-
fum eft) ponere cogitet, ponere fimul.&
caput neceffariocompellatur.Verum quid
ego hscc ? de gubernandi facultate pru-
dentiaquetammulta ad eum virum, qui
non modo prudentius hf c intelligit quam
Marfilius, fed St facie, ergo Vale.
Commendatio non vulgaris.
Nemo Ardentius amandus quam qui
Mufas ardenter amat.
MARSILIVS F I C I N VS
Angelo Politiano Poetae Homeri¬
co, S. D.
A Lamannus Donatus nofter iampri-
A dem ore illo Politianc luo, nofti ho¬
minem, ore rotundo, altius hunc A mo¬
dum noftris auribus in.onat. Commen¬
da precor per humanitatem, Marfili,tua,
commendo obfecro per Iaeram iftum a.
morem in me tuum , qua obfecratione
nulla fecratior , commenda quam pri¬
mum Alamannumtuum Pobtiano.Cum
vero tam ardentis tamque pertinacis peti-
VI.
tionis potius ab eo caulas diligenter ex¬
quiro, ille fimiliter rurfus ingeminat.
Commenda quam primum, Caulam an¬
te tam exoptatae commendationis adhuc
explicat nullam. Ego igitur caufemeius,
qui nullam petitionis luae camam affert,
fine caufe fimiliter tibi commendo. Sed
caue Politiane putes prafentem com¬
mendationem cb hoc iplum quod carere
caufavideatur, effe leuiffimam. Ego enim
contra ob id potiifimum, tibi grau:ffimam
viderivolo, nempefummum apud Philo-
fophosin quolibetrerum genere illud ha¬
betur, quod in eo ipfo genere caufam nul-
lambabet,quali non ab alio vllo fed a fe
ipfo dependeat.
Quamobrem commendatio prafens,
cuius nulla przter ipfammet tibi adduci¬
tur caufe, fumma apud te commendatio¬
rum cmnium cenfeatur. Et fi Alarrsan-
nus ipfe ( ficuti plerumque folent, qui
quoduisconcitatius efferunt) & clamitat
lolum, cundemquedamorcmfepius iam
auribusnoftrisingeminat,clamorisautem
lui rationes vlfas, lingua lub rapidiffimo
cordis affedtu halitante, plane explicare
nonpoteft, egotamen indiciis certis ad-
du&us, opinor eum inlano quodam amo¬
re miifc alicuiusformofioris accenluro ar-
dere iam totum. Atque vehementer 'op¬
tare, faitem gratiain Politiam mufarum
facerdotis amicitiam que inire, quo qui¬
dem conciliatore amatore amata quan¬
doque Mufe facilius potiatur. Omnes vt
fecumftudiisprotaiibus annos exigat, 8s
puklirafaciat fe prole parentem. Vale,fed
antequam Epiftolam obfignem' , tefte
Angelote, przdico huic Alamanno,li
quando tanto huic officio meo, minus of-
ficiofus gratuluevidcbitur, quod abfit,ei
me fic prorlus exprobraturum.
Ah nimis ingrate , dicam, nonne fatis
a me tibi factum quondam exiftimabas,
fi te Mufarum faitem fecerdoti concilia-
uiffem ? At ego quando re Politiano meo
conciliaui, non tam Mularum Sacerdoti
quam ipfis Mufis ( quod multo maius eft)
videor commendafle.
Ticiura male mentis 3-hcne, item
ignorantis dr dolia.
MARSILIVS FICINVS
Laurentio Medici iuniori viro Ma¬
gnanimo , S. D.
A Valui Laurenti iamdiu homines
malis imbutos merib- tibi admodi
YYy
ScS Marfilii Ficini
'dilplicere, auditti & nuper te obhancpre-
cipue caufarn placere bonis, quia difpiicet
tibi mali. Inillo equidem tc valde probo,
in hoc autem tibi magnopere gratulor.
Nullaenim ad bonum via breuior, nulla
commodior, quam odifie malum. Nullum
certius fani guftus indicium, quam fapo-
res illos, qui fanitatinoxij funt, aiperna-
ri. Nulla vel fecurior vita vel gloria firmior
a bonis prudentibufque amari. Quos
enim probi pradentefque viri amant, pra-
ui etiam tandem honorare coguntur. Vt
autem mali homines non tantum tibi o-
dio, fed etiam horrori fint, cupio, fi modo
placet parumper a'ttenderc,ac teterrimam
roiferrimamque flagitiolorum vitam tibi,
vt aiunt, digito demonftrare.Talis, Lau¬
renti, eft animus moribus peruerfis infe-
dus, qualis filua paffim lentibus afpera,
truculentibus feris horrida, venenofis in-
fefta ferpentibus, rurfus, quale eft mare
■tumidum, contrariisinter fe venrisfeuifue
procellis fiudibufque iaftatum, praterea
quale corpus humanum tam extra omni¬
no deforme, quam intus ingentibus di¬
tum. Contra vero, mens moribus optimis
fcSornata, talis eftferme qualis excultus a-
ger & fertilis, quale tranquillum pacattim-
que mare, quale corpus humanum tam
pulcherrimum quam firmiflimum. Vidi¬
mus amice primum, quandam mala: men¬
tis vmbram, deinde'contrariam bona:
mentis vmbram,deindecontrariam bonse
mentis effigiem ,illam cum primum per-
fpicuecernimus, non vehementer horrer
' re non poflumus, hanc vero non mirabi*
liter amare venerarique nequimus. Quid
eft autem aliud virum bonum euadere,
quam & hanc obnixe feciari fimul & ab il¬
la penitus abhorrere i Cteterum dic ama¬
bo, optime Laurenti, vis ne quemadmo¬
dum malum bonumue animum pauloan-
tc donfiderauimus, ita deinceps mentem
aliquam ignorantem , rurfufque dotftam
aliam, vna mecum clarius intueri ? Imo
vero defiderasvehementer ( vt arbitror)
atque ego itidem tibi breuiter oftendere
cupio. Talis certe eft mens ignara veri,
qualis Luna quando inter ipfam Solem¬
que interpofita terra. Eclipfim patitur , id
eft, Solis fplendore priuatur. Iterum, qua¬
lis eft nocturnus nubilus frigidus aer, po-
ftremo quale corpus humanum caecis ocu¬
lis , furdis auribus, linguaque muta.
Contra vero mentem & fidentia rerum
prgditaro, & verbomm copia pollentem,
haud aliter fe habere putamus quam yel
Lunam Solis lumine plenam , vd cici¬
num aerem &ferenum abunde iuccntan
moderate calentem , veldenicue cor¬
pus acutis fenfibus expeditaque lingua
Quifauisautem imperitam mentem, cum
primum turpiffimam eius effigiem fiue
vmbram videt, non febito fugiet?
Quicunque vero peritiam, vbi apparue¬
rit , non fe&atur ardenter, nihil vfquam
video quod fe&etur. Perge igitur, mi Lau¬
renti, perge qusfo/uge ( vt ccepifti; iam-
pridem,heu fuge procul tetram illam &
miferabilem improba» ignoratifque men¬
tis imaginem. Eia fedtare totis viribus, fi-
cuti facis, magis femper magifque indies,
boni fapientilque animi fpeciem lucidam
atque beatam. Vt quantum & ab initio
natura, tc & deinde fortuna locupletauit,
tantum ipfe faltem tua te induftria locu¬
pletes. Ne forte cum cattera omnia tibi ad
votum tam natura quam forruna fuppcdi-
tarit, aliquando tibi ipfe tantum defuiile
alicui videaris. Atque cum cireatetua om¬
nia, agri, aedes, fuppelle&ilia,velles,mem-
bradeniquecorpotisjfingula fplendeant,
fermetanquam ftellf,tu quoq«eanimo&
morum literaruq- radiis refulgere, nona-
liter inter htec omnia videaris, quam inter
ftellas Sol ipfe lucere.
Commendatio literatomm non
'vulgaris.
MARSILIVS 'FTCINVS
Iacobo Lanfredinoaui legiti¬
mo, S. D.
S I vulgari ad Iacobum meum lingua
feripfero, proculdubio bis errauero.
Siquidem & ad virum &ad amicum non
vulgarem, vulgaria mifero. Ergo Latina,
vtcunquepoterojfcribam, modo nefim
Barbarus, dum Latinus malo efle cuam
Florentinuj. Sed quidnam potiffimum
feribam ? Si res meas in przfentia com-
mendauero, forte in amicitia diffidendo:
fim, minus certe in re familiari confiden-
tior efle videbor.
Sed malo nimis reifamiliaria confide¬
re, qua vllo pafto amico diffidere. Quam-
obrem non precabitur nunc Epiftola,fcd
gratulabitur,haud tamenLanfredino meo
cuius humeris, quamuis robuftis, pondus
ingens nuper fenatus impofuit, imo po¬
tius hteratis.
Quibas enim humeris Atlas corium
fuftinet flellis ardentibus aptum, iifHem
certe Iacobus nofter viros cccldliuta
 Epiftolarum Liber VI.
contemplationi deditos fiiftinebit. Profe¬
cto, cum ipfe primum a Mulis nutritus
fuerit,& deinde filiutn luum Antonium
Mulis almis alendum a tenera astate de-
uouerit, atque illa: patri feliciter hunc a*
ucrint, nimirumvtpote Mulis gratus om¬
nes earum alumnos, tanquamfratres, vbi-
que libenter agnofeet, eofque omni ftu-
dio operaque feruabit.
Non verbis amari,fcdfide reffonderJum.
MARSILIVS FICINVS
Antonio Lanfredino j S. D.
A Ccepiablacobopatretuo fimulat-
.ai. que abs tehteras elegantiae amorif-
queplenilfimas. Quoniam vero lefum fe-
pc clamantem audio. Ego & pater vnum
lurnus, idcirco vna tantum patri filioque
fimulEpiftolarefpondebo. Amor omnis,
amici optimi ( quemadmodum prouer-
bium fertur) fidejn poftulat. Igitur amori
fummo erga me, liimma quadam fide pro
viribus relpondere decreui. Quod fi vilis
perfecta fides teftibus indiget, certe fidei
erga vos mea: hoc potilfimum mea Epi-
ftola teftimonium feret fecum, volumen
ipfum, fcihcet a vobis de vera fide compo-
fitum.
Trujlrnfiribit, auiitaferilitvta
nullo latclltgotur.
MARSILIVS FICINVS
Florentinus Bernardo Oricelk-
rio, S. D.
C Vm meo in libro, que de curanda li-
teratorum valetudine nuper compo-
fui, multa nouaque de atrae bilis humore,
ea qua potui lubtilitatedilputauilTem,non
nulli familiarium'obiecerunt, me fr ultra
duabus de caulis tam multa de hoc humo¬
re difleruifle. 7 um quia forte nullus com-
prehenfurus ea penitus videretur. Tum
quia nufquam felix illa melancholici inge¬
nii temperatio, quam ibi effingerem po-
' tius quam narrarem, reperiripofiet , haud
aliter quam beatus ille Zenonicus, vel Pla¬
tonica illaRelpublicavclTullianus orator.
Itaque mi Bernarde grauiter non dolere
non poteram, meam hanc diligentiam
fiue potius curiofitatem fore vaniflimam.
SedhenPetrus Guicciardinus nofter Ia-
cobi chiisdanlfimi filius, & obiectiones il¬
las confutauit facile, & me ea ( quam inde
conceperam) moleftia liberauit.
SiquidemJibrum noftrum vno , vt dici¬
80?
tur, Ipiriru perlegerit, tam fubito lingula
comprehendit, tam memoriter retinet, vt
& illa omnino intclligi pclfe oftenderit,
&fchdffimum ingenium illud a nobis op¬
tatum extare iam in eo potilfimum, hr mi-
nemqui ita inteiligit meminitque plane
monftrauerit. Et fimihiisvnus (ufikitte-
ftislocupletilfimus me videlicet, haud va¬
na compofuifie, tamen quia iudex duos
faltem in caula teftesiolec exigere, lege
precor & tu librum noftrum, optime mi
Bernarde, quod quidem fi feceris,fpeio '
alterum mox mete caufeteftem non defu¬
tutum. Vale.
Quam immundusfu htemundus, quem
fulfus, o^ium jalloxo
MARSILIVS FICINVS
Loderio Neronio conphilofopho
luo, S. D.
I Am pridem verus & verax ipfe genius
nofter Marfiiium iubet ad Loderiiim
Neronium & virum humaniifinuim . &
amicum veriflimum omnium ,_fcribete
nonnihil quod fit inter humana maxime
yerum. Verum quasren ti mihi eiufmodi a-
liquid quod tanquam venfiimum probari
poffit,neque facile/atis inuenienti, ge¬
nius idem ofteudit, nihil inter htec infe¬
riora, cum reiiera fint fa!fa,poflevnquani
verius iifteniri, quam id vnum, videlicet,
hac omnia, ita vt lunt, proculdubio falla
putare. Quo enim pacto in mundo poteft
mundanum, vtiraloqur,aliquid efle ve¬
rum ? Cum mundus ipfe lit falfus,fiqui-
demeft immundus. Forte cum creauiffet
Deus eiufmodi globum, quafi rotundum
pomum aliquod , quale id quod pomum
malum vulgo nominare (olemus, videret,
que efle nimis immundum , vtpotequi ex
immundilfimo chao, vt pogtarum aliquis
diceret, clfet edudus, ftatim ab ipla fiiper-
ficie mundi quafi mali pomi , mundare
purgareque coepit, putamina vero in cen¬
trum medium ad nos miferos fuo ponde¬
re deciderunt.
Si qua igitur in vniaerlo funt munda,
- ccrleftibus tantum donata funt. Nobis au¬
tem, ficut par eft, nori munda, ied, vt ita
loquar, quifcuilia: quasdam & puramiua
contigerunt. Hinc Chriftianum illud; Vae
terra: ac mari quoniam ad fuos cecidit dia¬
bolus, ira furens. Rurfus, inundo a
fcandalis,neceflecnim eft vt fcandala ve-
Hincillud Plaronicumfcontraria bono
mala efle neceflarium eft, cum vero apud
YYy i,
808 Marfiiij Jricini
'fuperos dfc mala non pcflent, regionem
hanc inferiorem neceflario circumeunti
Nullumque nobis aliud datur remedinm
-quam hinc illuc quam celerrime puriffiraa
quadam vitE diuin* finiilitudine fugere.
INam ( vteftapud Hefiodum ) plena ma-
Jis tellus, plena & funt Equora ponti. Sed
neque caleftia etiam corpora effepuriffi-
ma Platonici opinantur, fi ad illa qurn lu-
percoelumfunt comparentur. Nam mul¬
to magis qus firnt fiiper coelum puritate
coeleftiafuperant, quam coeleftia illa hEC
quE fubceeleftibus collocantur. Quam-
obrem&firion licet idem omnino eum
Maniclueis fcntire de mundo, liceat (al¬
tem cum ijfdem aduerfus eum ita clam are.
O immundiffimum mundum, qui eos in¬
quinat fedatque potiffimum , qui ipfum
auidius, &ardius ampledi conantur. O
mundtun falfiffimum, ingratiffimum, qui
tanquam totus ( yt ait Iefus, politus in ma.
ligno , illis mentitur fepius, illos fallit ma¬
gis & maxime Pedit quifidem, fpem, a-
morem obfequium in eopra» cEteris col-
locant,& quafi anguilla quEdam, imo lu¬
bricus anguis, infortunatas nimium con*
.ftriegentium palmas celerius quam expri¬
mi poiiit pedabitur, fimul& in faciem eo¬
rundem inuolans mordet protinus atque
fugit,&abiens abfentem morfu paulopoft
perimit venenofo. Verum ne forte decla¬
matores quidam audaciores fiue inepti
potius videantur, mifia hpc oratoria in-
prEfentia faciamus, & quibus potiffimum
rationibus primum, deindequorumprE-
eipueauthoritatefreti, hsc de immunda
mundi huius inferioris machina feritia-
-mus, in medium ea breuitate ( quam exi¬
git Epiftola ) producamus.
/nitna incorfore dormit, femniat, de¬
lirat, agrotat.
E Xperimur in nobis non folum quoti¬
die, veram ferme qualibet hora, quo¬
ties pauculus quidam vapor aliquanto craf-
fior,&humidrorab inferioribus corporis
partibus exhalans caput ipfum petit, cere¬
brique meatusopplet, ftatimnos (bmno
grauari, mox etiam inlomniis imaginibul1
que deludi. Experimur quoque nonnun-
quam ( fi vapor aliquis bilis atra;, quam
melancholiamgrsci vocant, arcem cor¬
poris obfederit cxpugnaueritque ) ftatim
reginam inde noftram , iplam videlicet
rationem (vt ita dicam ) prEcipitafi, ac
manifefta homines infania corripi. Si fu¬
mus quidam exiguus tantam in nobis
vim habet, fi tam leuis motus nos tantum
mutat, quanto magis cenfendum eft cs-
leftcm immortalemque animum, cuando
ab initio ab ea puritate qua creatur, mo¬
mento delabitur, id eft, quando obfcuro
terreni moribundique corporis carcere
clauditur,tunc(vteftapud Platonicos) c
fuoillo ftatu mutari» Quippe qui tunc n on
vno&confueto tiaram humoris alicuius
fumo, fed omnibus pariter nouifque hu¬
morum omnium vaporibus, atque ipfa in-
&per humorum membrorumque infueta
molegrauatur.
Pra;rereainformi illa materia qua: afor-
mofiffima mentis forma diuerfiffima eft,
tanquam flumine lubmergitur. Quamo-
brem totum id tempus quod fublimis ani¬
mus in infimo agit corpore, mentem no¬
ftram velut Egram perpetua quadam in¬
quietudine hac& illae furfum deorfumue
iadari, nec non dormitare femperquede-
lirare. Pythagorici & Platonici arbitran¬
tur, lingulas mortalium motiones, a-
diones, paffiones, nihil elfe aliud quam
vertigines Egrotantium, dormientium
fomnia, infanoruq; deliramenta,vt non
iniuria Eurypides hanc vitam, vmbra
fomnium appellauerit, proinde cum fal¬
lantur omnes, tamen minus fajlifolent,
qui interea quandoque, vt interdumit
in fomno, fulpicantur, lecumaue ipli di-
cunt,forfitan non funtvera,qua; nuneno-
bis apparent, forfitan in prafentia l'om-
niamus. Quicunque inter fomniantesfie
eft affectus, talis certe eft ad alios, qualis
apud inferos ab Homero dicitur cffcTi-
refiasjfolus, inquit, iftefapit, CEterivero
omnes velut vmbrs volitant, imovmbrz
volitant.
Hinc diunis Dauid in excdfu mentis
exclamat; Omnis homo mendax. Hinc
lapientiffimus Salomon parumper ante
alios experredus & refipifees vociferaturj
Vanitas vanitatum, dicit Ecdeliaftes, va¬
nitas vanitatum & omnia vanitas. Hinc
Hieremias ita lapientes infipidos admo¬
net.- ViditDeus cogitationes hominum
vel fapientum elle vanas. Hinc Chriftus
vits magifter. Non eft, inquit, exhoc
mundo regnum meum. Chriftusipfe cum
effiet omnium rex Etemus, vrpotc & per
quem & ad que fada cuncta fuiffien t,ideo-
que ellet lueres ab Etcrno rerum omnium
diffima coeli vertigine abfque vlla ftabilita-
tefluunt, atque aduerfa quadam mixtione
contrariorum confunduntur&prorfusin-
ficiuntur,taIiadnqua,Chriftus fuaeffene-
gauit, quafi talia reuera non lint, fed 61-
fo nobiseffie appareaqsgrotis videlicet S:
 Epiftoiarum Liber V L
donnienribas atque deiirantibus,cum hjc
temporanea haudquaquam res iplz finr,
imo rerum vmbrz duntaxat, rerum fcili-
ccr acernarum. Quicunque vero fimula-
chra pro rebus ipfis admirtunt,hi fine con-
troucrfiatanquamcbrij vel phrenetici vel
dormientes, vmbris & infomniis illudun¬
tur Jli nimiru, errat obfcuri fola fub node
per vmbras, Perque domos Ditis vacuas
& inania regna. Plutonem , inquit Or¬
pheus, infomniorum populo apud inferos
dominari. Inferos autem Pythagorici om¬
nem fub Luna regionem przcipue nun¬
cupant. Noluit Chriftus nofter, vt arbi¬
tror, fefomnioram deliramenrorumque
regem fimibter appellari. Iurc igitur opti¬
mo mundi huius inania regna rcfpuens,
ita noftris auribus infonare videtur. O de¬
mentes nimium mortalium mentes, ope-
doracatca, quo ruitis? Quid tam trepide
hinc expauefcitisphanaticz mentes? Quid
anxie inde (edamini .'heu miferz nonne
videtis ?Inlanus vbique vos agitat furor.
Hincfalfz malorum vmbrz ros terrent,
indevanzrapiuntvmbrz bonorum, paf-
fimque inter ludicra femper & terricula¬
menta iadamini. Neque minus bonorum
vana cupiditas quam falforum formido
malorum folicitat incenlbs furiis animos
& fatigat. Vnica vero tot tantifque mor¬
bis medianaeft,diuino medico credere
vel expergifei prorlus, & vigilare femper,
vclfaltem eos qui dormiunt, dormientes
exiftimare. Quamcbrem furgite iam e
fomnomiferi tam profundo, lurgite,in¬
quam, ex infelicifomno felidter, relpira-
te fili; tandem, vigilate, filij, meciim, refi-
pifeite iam & fapite mecum. Vi eadem
qua &ipfc quandoque ipfi quoquepro vi¬
ribus felidfiima luce& veritate fruamini.
Aut faltem interea donec expergificami¬
ni, inter dormiendum nonnunquam ita
vobifeum dicite, f orfitan non funt vera
quae nobis occurrunt, forfitan fomnia-
mus. Sic enim vosinfomnia veftravel qu j
bona videntur, minus fallent, incendent,
defatigabunt, vel apparent mala, 'minus
certe terrebunt.
Sei -vera funt ia mundo inuifibili, in mundo
' ■vero vijibilifuntumbne rerumi_
/^~\Perzprctium fore arbitror iara Pla-
VJ tonis ipfius verbis exfeptimo de Re-
publica libro tranflaris , myfteria quz fu-
quit, quandam fub terrafpeluncam , in ea
homines nutritos a pueritia ita ccruicem
& manus a tergo pcdcfque columnis qui*
&o£
bufdam alligatos, vt neque moueri vt
quam, neque alia nifiquz e conipedu in
oppofita ipciuncz parte apparent,afpice-
repoflint. Poft tergum vero fbperrelam-
pasaccenla fit, atque inter lampadem &
illos qui ligati fiinr,alij multi deambulcnr,
loquanturqueinuicem, ferentes maDibus
varia arborum animaliumque fimulachra.
Qui igimr ita vindi funt,nunquam reuera
vel fe ipfos vel alia eorum quz narrauimus
vlia videbunt, fed folas vel fui vmbras, vel
aliorum quz propter ignem a tergo ac-
cenfum tantum antefuos oculos in aduer-
fam partem Ipeiuncz refultant. Quamo-
brem nihil aliud autfe eife qua fui vmbras,
aut alia aliud effe vmbras illorum, exifli-
mabunt, autlumen ipliun eflealiud quam
exiguum illud quod ibi reflexum apparer,
opinabuntur. Siquis autem horum qui
vindi fimt forte fbluatur, fubitoque lapa-
dem&alia fub illa quz fequuntur a tergo
retrouerfus intueri cogatur, caligabit pro¬
tinus & dolebit, ac propter fplendote in¬
tueri non poterit illa quorum vmbras pau¬
lo ante cernebat.Muitoque magis id illi
malum continget, fidfpelunca furfum ad
coelefte diurnumque lumen repente.tra-
hatur.Quarenon fubitofcdpaulatim con-
uenientibus gradibus ab vmbris rerum ad
res ipfas, item a luminis imagine ad lumen
ipfumeftperducendus, ita vtquz. in fpe-
lunca funt apud illos prius illic in aqua vi¬
deat quam ibidem in fe ipfis inlpiciat.Rur-
fus quz extra Ipeluncam apud nos funt
primo nodu hic ad Lunam iri aqua fimi-
litcr, deinde in fe ipfis terrena hzc fimili-
terque in coelo cceieftia nodu itidem fo-
lum intueatur. Poflera vero dicta Solem
ipfiim quam quz fub Sole vidcnmr prius
in aqua, poft in feipfls illa demum Solem
in coelo (uipitiat.Hacpotiffimum ratione
fingula fincerefacileque difeernet, atque
exiftimabitfeczcum, decepturo ,miferu-
quefuifle,quando fub (pecu vindus exi¬
guis rerum vubris fuerat occupatus. Proin¬
de quz comparatio ’eft ipeiuncz ilbus ad
hunc mundum quem, vifibilem -nomina¬
mus, eadem ferme mundi huius, ad illum,
quem inuifibilem diuiuumque voca-'
■Siquidem Hicaniinz miferz; moribundi
corporis daufztenebris &carcere aeco,
nequeaba vlla reuera , neque; verum So¬
lem, imo fui aliorumq; vmbras & exilem.
quandaveriSobsimagineintuentur. Vc-
rz enim *aentcs,verzresquzbbet,verus
Sol, in mundo folum funt inuifibili,qnzfi
abfq; congruis educationis difcipbnaruqj
gradib. repeteintueri conemur,caligamus
YVy iij
Sio Marfiiij Ficini
Protinus&dolemus. Conuenientibusve-
ro tum morum, turi) dcdtrinarum tum
temporis perdu&i gradibus, fiucere dif-
cercimusjudicamufciie cascos illos & mi-
feros,qui falfis mundi huius vmbris ima-
gimbufque falluntur, occupantur atque
premuntur.Verumtamen quando animus
ab immenfo inuifibilis mundi lumine in
corpus obfcurum regendum mouendum-
quedtfcendit,nouis luaeque natura con¬
trariis obrutus tenebris, czcutire halluci-
narique & diu titubare compellitur. Adde
quod propter repentinam maximamque
in deterius mutationem diu cogitur aegro¬
tare, atque ferme-fic affici , yt ij qui prop¬
ter amentiam velfomnumvel ebrietatem
fallis imaginibusilluduntur -atque vexan¬
tur. Autcertenonaliter fe habere, quam
fiquis a Solis lumine in cauernam illam
quam defcripfimus , repente praecipite¬
tur. Adeo enim nouis tenebris offunde¬
tur, vtautnullo modo autvix tandem fub
exiguo illo cauerna» lumine^ vmbras illas
poflit. Praeterea ob folutam illam & in
peius mutationem in morbos tam lenius
quam corporis varios incidet. Hactenus
Plato.-Gaudeant ergo mortaks, temere
nimium gaudeantabfqBeinuidiajqtiantfo
in fanis, vel inopes ipli perlonis diuitum
induuntur, vel etiam cum ferui lint , ta¬
men regumibidem referunt maieflatem.
Doleant, quoque ftuftra fed non abfque
mifericordia quadam doleant nimium,
quando in tragoedia nonnunquam , alio-
quin ipli forte non miferi, tamen milero-
rum eiulantiumquegellus agere atque ae¬
grotantium laruas gcftare iubentur. Nos
autem Ix vanos illos mifcrofque prorfijs
exiftimaremus, qui decipiantur adeo vt
tanquam in veris bonismalifue, fic in fa¬
nis modo geftiant & exultent ,modo etia
lamententur, multo certe vaniores ac Ali¬
feriores mortales omnes elfe cenfebimus,
qui lomno profundifiimo conlbpiri vin-
fcratilia bonorum malorumue limulachra
pro veris bonis aut malisaccipiunt, prseci-
pue quoniam&fi falfis atque volantibus,
tamenid quod admodum miferabileeft,
falfis mobiUbulque malis & vere dolent &
diutiffime cruciantur, & merito quoniam
vfqueadebitultifefalli permittunt, vtan-
xiam hanc coeleflis immortalifque animat
habitationem in terrenaregione mortis
veram elfc vitam exiftiment, quam tamen
manifefte vident a fletibus vagitibulqne
flarim au&icantem perpetuo deinceps,
querimonia & extrema miferia confici.
Contra vero, quando animus immortalis
mortali folutus corpore reuhiilcit, tanc
monem fubire putant, quod faifo nitra
putant, tunc enim lolum crebra mone
iam mortua , vera vita & fempiterna re.
furgit. Quapropter non abfque ratione a-
pud Gynmofophiftas Indorum Philofo-
phos, atque etiam apud Getas Thraaz
populos, lugebantur puerperia, natique
deflebantur, funera vero fella erant, &
veluti facra Iufu cantuque celebrabantur.
Quod quidem ab Hefegia&Plorino Phi-
lolbphisconfirmari videtur, opinantibus
optimum efie mentibus moribundum
corpus non ingredi, proximum vere polt-
quam ingrelfo fuerint, llatim egredi. Sed
de iis alias. Interea accedit alius quidam
rurfofquealius error, nempe vel peregri¬
nationem hanc tam follicitam laborio-
fam que, fluite nimium fuam eflfe patriam
opinantur, vel laltem & fi peregrinari fc
didicerunt, Iperant tamen interdum ali¬
quam in ipfo itinere fe quietem confecu-
turos, cum tamen ab ipfarapaciffima cos-
li vertigine, iam fatis luperque admoneri
& poflint & debeant, fe ne momentum
quidem vnum lub rapidiffimo corii cuifu
polfe quiclcere, quandoquidem momen¬
tum quietis vllum ipla mundi machina na¬
turaliter vnquam habeat.Ergoerraremiil-
tum averomortales milerifeiam &agnof
eant & delinant. Sic enim iam proculdu-
bio delinent laborare. Ergo incipiant
quandoque, imo vero quam primum fa-
pienterviuere, nam ita demum vere viue-
re incipient atquefeliciter. Vale.in. De-
Cembris. M. cccc. lxxx.
Marfilius Fiduus Florentibus fingit Floren¬
tiam congratulari Danti, pin Ckrifopht-
riLandiniopera,iam rcdiuiuoCr in
patriam reftilnto & coronato. :
F Lorrtitiaiamdium celia, fed tandem
feta Danti fuo Aligherio ,• poli duo
ferine fecula iam rediuiuo & in patriam
rellituto.ac denique coronato congratu¬
latur. Vaticinatus cs quondam mi Dantes
in exilio conllitutus fore tempus quo pic¬
tas fuperans impietatem, feliciter te patiis
redderet, atquein exceUa Baprilfe Ioan-
nis f defertis Apollineis coronaret. Non
frulla augurium nam docuere parentes, fi-
quidemnupertuus pater Apollo, & lon¬
gum fletum meum & diuturnum tuum exi¬
lium miferatns, mandauit Mercurio vtpiz
ChrillophoriLandini diuini vatis menti
prorfusillaberetur, Landineolqne vnhos
indutus, alma primumvirga dormientem
tefufeitaret, deinde alarum remigio tela-
 Epiftolarum Liber
burum menibus Florentinis inferret, de¬
nique phoebea tibi lauro tempora redimi¬
ret. Hodie tandem diuinitns impletum eft
mandatum Phtrbi,Mercurij Landinique
pium opus, vaticinium Dantis, Florentiz
votum. Venifti tandem iter monftrante
Minerua,vi2 duce Mercurio, clariffima
poetarum omnium comitante catcrua.
Denique ingredientem Gratia: feliciter
exceperunt, amplexus &ofcu!a tibi Picri¬
des, tibiNympha: dedere. Venifti tadem
modoque ex (pedata parenti. Vicit iter
durum pietas, datur ora tueri,Nare, tua,&
notas audire Streddcrc voces. Sicequide
pora dinumerans, nec me mea cura fefel¬
lit. O quam pulchriorem quamue beatio¬
rem nunc te dulcis nate recipioquam ami-
fcriin i Conuerfus cfttibi mortalis prior
illevultusin immortalem atque diuinum.
Conuerfa Florentia: tuse nox in diem,
conuerfus Florentinis tuis mceror omnis
in gaudium. Gaudete omnes & exultate
feliaftimi ciues , quibus iam mirabiliter
MARSILII FICINI
FLORENTINI.
EPISTOLARVM
LIBER
cMaJRSILIVS FIC IN VS
BerlingberioNicolaijilio, literis &'moribus ornati]'simo, S. D.
P H O OE M I V M.
S Ibcr Epiftolatum nolbra-
rumSeptimus , caput habet
Epiftolam de curanda lite-
ratorum valitudine difpu-
tantein, ab eaqce tanquam
& optimaStomnium manma iter auipi-
cater, quo precipueipladudc. eodem ipfc
VI.
provno SoleSol geminus oritur, neque
flammis tamen fed radiis geminaris. Ho¬
die felicitati veftrse ccelum ipfum, (nonne
videtis,) apertilEme gratulatur. Sulpicite
6 ciues parumper, fulpicire cotium. Ecce
nuncecce dum nofter hic coronatur can¬
tes, panditur interea domus omnipoten¬
tis olympi. Empirei coeli flammae nullis
amplias vifa: hodie nobis manifefte coruf-
eant, coronato Danti gratulabunda:.
Proinde quemnam puta.:- efle tamen
hunc, tam nouum tam dulcem fornum au¬
res nunc noftras implentem 2 Profedo
fonus fphseratum Mufarumque nouem
nullis aliis auditus faeculis, hodie palaro co¬
ronationi Dantis applaudite dulces domi¬
nationum cantus a Phsebi globo, audite
rurfum miros archangelorum Hymnos,
abipfo Mercuri) globo canentium. Glo¬
riam excellis Apollinifummo. gloria Mu¬
lis lemper, gloria Gratiis ,pax, laetitia, fe¬
licitas Florentinis, gemino iam Sole gau¬
dentibus.
VII.
F-RsANC IS C O
hbentiffimeprofidfcitur, hate vero ad il-
luminpratfentiaducitih primis, cui aca-
demia profpcram valitudinem in primis
exoptat. Salue^itur optime miFrancifce,
fclue toties quoties non hic folum, fed om-
nesEpiftolarum mearum libri faluere in»
bet amicos, fed italalue, vt faluere ipfum
YYy iiij
$12 Marfilij Ficini
'r)onaMarfiIiotamen,fedetiam ab aca-
demiacotaamantiffimatui accepifletepu-
tes. Omnia inter nos, ( Pythagoricorum
more) communia. Quodipfe volo cuncti
volunt,quod cupiuntunguli,& ipfeper-
cupio. Neque id quidem mirum videri de-
bet, nam omnes in eo vnumfumus quiip-
fereverafoluseft vnus.Omnesin eo fta-
MARSILIVS FICINVS LECTORI, S^D,
P Romittebam modo, Ie&or, huic libro
foptimocaput Epiftolam devaletudi-
ne litcratorum difpntaturam , hatc vero
deinceps adeo nobis-excrcuit, vt non iam
SAPIENTIA A SOLO
MARSI-LlVs FICINVS FLORENTINVS
Ioanni Caualcanfi amico vnico, S. D.
Ar amice faltem pari
referto. Vix quidem i
mefcripta, vix tu quo-
quelegito. Scripta ta-
menqualiacunquefint,
lege tamen, vtcunque
legas. S umpfi equidem
his diebusftepe calamum eo prepofito vt’
ad hominem multa cogitantem pauca
fetiberem. Verum fubitofuccurrebat, me
feripturum fruftra ad hominem norileclu-
rum. Tandem ftuftra loqui malui,quam
nihil loqui. Audi igitur. Multa funt apud
Pogtas figmentorum-genera. Sed quid
ego nugis nunchifcemeis pium hominem'
interpello? in ipfis Auguftini Soliloquiis
commentadis cum Deofololbquentem.
MiflaigiturPoeticafacio,atqueid tantum
in pralentia moneo,vt memineris quan-
do fermonem formamus, non tam lin-
guamquf aliunde mouetur loqui foiere,
quam mentem ipfam.qus & moliet bn-
guam &diftinguit voces, & ad exemplar
(uiverbapro arbitrio format. Quod au-
temeftad mentem lingua:, id fermcrcli-
giofa menseft ad Deum. Itaque non tam
mens nunc tua Deo quam D eus per men-
tem tibi tuam Ioquitur.Quapropterqiiado
Deo reloqui putas, mi Ioannes, re vera
tunc audis Deum. Memento igitur, te di-
uinammaieftatem frequenter audire, vi-
taqneipfa fapienriflime inftituta, declara
nobisatque.(vt cspifti) confirma te t&n-
mns,quifua virtute permanet fojus,ofo-
nes in eo amamus inuicem, cuifolcs di
propter feipftan amandus. Sic cuius fclitis
caufa fingulifimt amabiles,& cuius gratia
tamenfuntamandi,foliquileinuiccmin
vno hoc amant, exclamare vna cum Pro¬
pheta polle videntur, O quam bonum, 6
quam iucundum habitare fratres in vncm.
caputtamexiguicorporis/edipfafeorfuni
totum aliquod corpus fore velit. Itaque
feceffit iam confilio meliore, fi in librum
de vitafeliciter adoleuit.
D £ 0.
quam difdpulum diuinam ipiam fapien-
tiamaudiume. Volui hic-( vt vides} hac
horadici tertia Epiftolte finem imponere,
nediutiusdiuinumiftudSoliloquiumtuum
interturbarem, letjcumprimum calamum
pofuiffem, rediit in mentem non decete
ftomacho omnino ieiuno, ieiunam ptor-
fus Epiftolam Ipuere. Sed vt eruftet cor
meum verbum bonum, bonum quidem,vt
atbitror,fifuperioremi!hmdefummobo-
no fententiam breuiter confitmaueto.
Omnes apud Iudieos Chriftianofque fa-
crte litera clamant/apientiam,nifidoce-
teDeo,difcinonrpofle. Ideoqueabeolo-
lo efle fide querendam, ipc petendam,
charitatepulfandam. Quod quidemcum
Plato nofter animaduerteret, fuis ftudiis
nonconfifusin quotidianisadDeumpte-
cibus folam a Deo folo fapientiam fepe
ppfccbat.Hacinrepulcherrimefabulatus
Orpheus,fapienriamfolpIouisfummica-
pite natam canit.' Mufas quoque ab Icue
habere principium. Iouis omnia plena,
Tuverbfiab omnibus hanc adipifoi pof-
fos,forte&finon abfblute, tamen com-
mode a familiari illo tuo confequcreris.
At quonam pa&oab illo fapientiam con-
foqucris?cui corpore nunquamfano mens
femger eft infana, &nuper cum animi
prinuim deinde ftomacki,poftreir.o mac-
brorum omnium debilitate non medio-
criccr laborarer, animo non mutato muta-
uic coelum, & quouiaso ab acre elementi-
 Epiftolarum Liber VII. S13
rnm rerumque omnium infirmiffimo fir¬ Quid igirurfademus, dum Piato nofter
mitatem quaerit, meftto hafienns fruftra & mandat fimul & prohibet i certe vt Sc
quarit. Tu verointerim vna cumrAure¬ quicquid imperat impleamus, ipfo lemper
lio tuo clama, 6 Deus omnipotcns,quan- animo tuum animum alloquemur, & fi-
do noftra firmitas ipfe eft, ttme folum ip- murquicquid interim prohibet, deuite-
fa firmitas eft, quando vero tua eft, tunc mus, ore calamo que filebimus. Sedliceat
eft infirmitas. Ego quoque tandem idem nunc laltcm interpellare parumper,Plato-
efficiam. nevidelicetfcmel id concedente, dum ab
Athenis ad te in ipfa eius academia rufti-
Vbifapientia maior, ibi firmo breuicr. cante accedimus , teque Platonicorum
omnium nomine lalutamus.Przterea Ro-
MARSILIVS FICINVS berto patri tuo infigni illic Prsfidi nos
D.BernardoBembo Veneto, S. D. commendamus.
S Olent qui filuere diu, cum demum
diuturnafilentiarumpunt, erumpere
£lui umbram amat ,transfiertuv
in umbram.
largius, & quali qui diutius parturierunt
aliquem tandem cogitationis fcetum pa¬ MARSILIVS FICINVS
rere grandiorem. Marfilius vero tuus con¬ Florentinus Antonio Hyuano Se-
tra, non enim longo filentii tempore con¬ rezanenfi, S. D.
cipit longiora. Vtpote qui quanto diutius
tacens fecumipfe cogitat, tanto difeernit
aentius pratftare nobis tacete quam loqui.
R
Edditamihi eftEpiftoktua Hyuane
.chariflimc, qua multa paucis de op¬
Atque efle quam pauciflima qure exprime- timo viuendi genere colligis. Optimum
revel digne friamus, vel debeamus hone- vero viuendi geniis id pramipue iudicare
fte, vel tuto poffimus.Ergo tuis tantam in te arbitror, quod Iongefit a mortua vita
prsefentia breuiffime relpondebo. Pri¬ femorum, qua & mortale viuit, & quo¬
mum quide deprolperitate tuaimo noftra dammodo moritur iifimortale, quamdiu
gaudeo , felicitatem opto, deinde vero videlicet coeleftis animus tereno corpori
quod vafculumTheriac2miferis,magnas non folum natura ftrael coniungitur ab
ago gratias, certe ingentesadurus, quan¬ initio,Iedaffe<ftu etiam quotidie manci¬
do vas pro vafculo miferis. Quanquam in¬ patur. Quo efficitur vtlolus vere viuat, qui
gens in hoc etiam falutari vafculo minus afalfahacyita affectu faltem,remotiffime
jneabipfoPhcebofimul atque i te acce- viuit. Quam vero falfa hate vita fit, quam
pifte confitcor.Poftremo, quod petis Al¬ fallax, Platonica hatctecmn Epiftola dif-
cinoum , fcito hunc apud Caualcantem putabit, quam ad LoCtcrium Neronium
noftrumhoc tempore rufticari. Cum pri¬ fuperidribus menfibtis fcriptam,tunc quo-
mum ad nos redibit, vobis (vt par eft) re- . quead telibenterexfcripfi.Vale.

Exctifatio quando non fialutatur amicus.

Etfiliteris quandoque,nunquam tamen animo
ab amicis abejfi licet.
MARS ILI VS FICINVS
& Georgius Antonius Velpuccius,
loanni Baptifta: Boninfc-
gnio, S. D.
P Lato diuinus amicitis vel potius ne-
ceflitudinis noftra: conciliator , iam-
diu iubet ne abefle vnquam a Boninfe-
gnionoftro velimus, qui cumillefemper
efle nos voluit. Vtergo Platoni fimul at¬
que ncceflitudini latis pro viribus facere¬
mus , fatpe iam nos accinximus ad feri-
bendum.Verum quoties calamum fiimpfi-
mus, toties conciliator ille nofter inhibuit,
id aperte monens, ne Boninfegnimn af-
fidue cum illo loquentem literis noftris
interpellemus.
MARSILIVS FIC IN V S
loanni Caualcanti amico vni-
co, S, D.
T} Vfticari, loannes, hoc aummno,
_|\/cio equidem quo affectu, fednefcio .
fatis qua ratione,volebam. Verebar autem
nenuneprimum, quod ego vellem, iple
nolles. Ergo rus abiens, quafi iam rufti-
cus, non dixi. Amice vale. Netu contra,
omine quodam minusbono,forte, ne va¬
leas, refponderes-Scis enim quam inter¬
dum ( vt vulgo dicitur ) auguriolus fim.
Haud facile Iperauifle me poffe vnquam
valere bene, heroe lemel prohibente va¬
lere, Benevale. Ac me firmioris valetu¬
dinis gratia dies infuper aliquot rufticari,
permitte.
314 Marfilij Ficini
.Agricultura, literarunsquc [ludia invicem
feliciter coniunguntur.
MARSILIVS ¥ ic I N V S
Laurentio Medici viro magnani¬
mi), S. D.
C Vm hodie oriente Sole, fumma ve-
tufti montisfaftigia peterem , mon¬
tis, inquam , Vccchij, que/n Marfilio luo
-colendum Cofinusipfemandauit; atque
in hac huius (ylua paiTnn oberrans Care-
giana palatia contemplarer, repente ve-
nirin mentem, feftum Cofini Damiani-
que dieiailluxifle, quod fingul. anis ab ip-
fo CoCho eiufque filiis & nepotibus cele¬
bratur. Hic equidem non potui non do-
iere dum inde nullos vfquam perfpicerem
ciues ad Cofmica (vtfieri folet) folennia
-confluentes. Cum fubito Iouius ille Cof-
muscuilupiter iam conciliata Iunoneci-
liileimperium fine fine dedit, ab excelia
-quercupropitius nobis afpirans, eiufmodi
moerentes oraculis confolatur. Sacra, in¬
quit, hodie, Marfili, mea Laurentius qui¬
dem vrbanapiusinftaurat, tu veroruftica
mox, fi mihiparueris, eadem hociii luco
nobis inftaurabis. Neque te pudeat fenio-
'resiftos Sacurniofque agricolas meos fub
montis huius vertice in ipfa academiola
Phoebo facrata conuiuas excipere. Quan¬
doquidem hodie .( ficuti vos aftronomia
docet,) fulpiceiam, nonne vides ? hodie
Saturnus in coelo Phcebufqueiunguntur.
Hatceft Marfili voluntas noftra, ficutin
Coelofithodie, itafieri& in terra, v( Apol¬
linea nunc trobique Saturniis conjungan¬
tur. O feliciflimum genus humanum, fi
ruftica Saturnijfiftula Panis yrbanse phoe-
bi cithara confonaret, femperque vtriuf-
que apud nos Dei munera iungerdntur.
Mifcenturhscin coelo (vt vides) apudfu-
peros hodie. Tu quoque apud homines
feper mifcebis interris Vale. Vera hac fer-
me Cvt narro ) fimt magnanime Lauren¬
ti. Ita ego primum recordatus mecum ip¬
fe moerebam. Ita deinde vifus eft &folari
& monere me Cofinus. Ita demum A-
pollineum, ideft, pbilofophicum Satur¬
niis hominibus, ideft, fenioribus agrico¬
lis tuis paraui conuiuiuin, neque id qui¬
dem abfque delphica lyra. Atque folen¬
nia Cofinica qualicunque pro tempore,
pro loco, pro factdtate potuimus, in phos-
beaSaturnij montis academiola libenter
feliciterque celebrauimus. Quorfum hac?
Vt oraculis Cofinianis admoniti memi¬
nerimus (fi felidterviuere volumus ) ca-
terisquoad-fieri poteft dimiflis vel inter-
milfisjphoebum nobis CmuISc Saturnia»
Pana colendum. R-nftica videlicet otr.au
quotidie dicanda Mufis, Mufelque vicif-
fim abvrbanis negotiis ad Cereris agros
•Bacchique colles fepiffime transferendas.
Valefeliciter.
lnuiwio ai rujliunitim.
MARSILIVS FICINVS
Ioanni Caualcanti Amico vni-
co, S. D.
A Vra qualibet leuiorem te efle puta¬
rem, fi forte putares ipfe me leui
quadam commotum aura, tum Vere fu- '
perioretum autumno przfenti,ab vrbein
colles fecefllfle charegianos. Sed abiit vt
eum vllo padio leuem piitem qui vel fans
eftgrauior. Nempe cum non abfque ra¬
tione iudicauiffem, multo fatius fore te
huc ad me montem afeendere, quam me
his temporibus ad te e monte defeendere,
fape Apollinem obfecraui, vt lyra noflrs
illa nunc Orphei Amphionifque dictaret
carmina, quibus illi quqndam quercus &
laxa mouebant,quo ipfe te arboreum,meo
iudicio, laxeumque traherem r Re/pondit
Phcebus-Erras, Marfili, nimium, non e-
nim arboreus-, aut lapideus ( vt opinaris)
eft Ioannes, alioquiniam pridem tua il¬
lum (mihi crede) cithara rapuiifes, non
lapideus,inquamimo ferreus eft Ioannes.
Hoc ergo maioris eft artis opus. Quare
pofthac non loco, fed forma mutare faxa
conabere.IngensiftudVecchij montis fa-
xum ( ii potes ) metamorphofea Zoroa-
ftris arte transferas in magnetem, ita de-
mum ferreum illum huc hominem attra¬
hes. Harc modo nobis, oriente Sole,in ip-
la Vecchij montis filua deambulantibus
Apollo confuluit, Haec igiturin prafentia
molior. Vide precor amice quam ardua
tui gratia moliar. Vide quam fruftra te co¬
gente laborem. O quanto melius, quanto¬
que facilius te lponte Ioannes mutari tua,
quam meo faxa labore mutari. Cum pri¬
mum ipfe ferreus efle defleris, tunc ego
fruftra laborare iam delinam.
Amicitia inter fares libera eft.
M A RS ILIVS F I C I NVS
Alberto LifcoVcronenfi, S. D.
M Eminifti cum fuperiorihus diebus
prope diui Ioannis aedem,verba de
te atque Iacoboquodam apud Ridardum
Theologum facerem, me vos his verbis &:
ad me Sc inuicem ccmpara tufle. Ergo Ri-
 Epiflokrum Liber VIL %i$
charde mi, inquam, Albertum inter&Ia- commercium que inter vos quoddamfta-
cobum quafi aer inter ignem terramque tuebatis, in quo alter veftrum fub altero
medius fum conftitutus. Etfitunc Attcr- tanquam icte quales fore in pofterum vi¬
te ioco quodam verba illa Socratico mo¬ debamini. Scdabfit imparitas: ab amicitia
re proferre vifus fum, non minus tamen coelefti, coelo iubence, Abfir dominatio
virtutis quam ignis continent, nec minus procul Scleruitus Pares vero inter lefint,
ponderis quam tellus habent. Car era qui¬ amici femper lint Sc liberi pariter libere-
dem quz lub hoc z nigmatc comprehen¬ que fe mutuo diligant. Hzc genius. Tu
duntur tuo ipfe iudicro fatis intcrpretabe- vero Albette mi dilefiiilime, vale fclici-
re. Vnum duntaxac egomet interpretari te, mementoque mimfterium quod non
in przlentia volo. Quod videlicet quan¬ libuit fuperis,merito nobis non iiCLjifte.
tum ignis przftatterrz, tantum dignitate Atque myfterium viciflim quod.placet il¬
terreo igneum antepofui. Rurliis, quanto lis, nobis quoque placere omnino debe¬
aereum igne magis conuenit quam cum re. x x. Oifobris. u. cccc. rxxxi. Ex agro
terra, tantum a me virum igneum quam
terreum hominem ardentius amari,figni-
ficari.Tucrgo nunc tanquam dialcdticus, De tribas Gratiis & Genio.
plane concludes, fi honor amorque fidem
pariunt,vtrivefttum fidem potius (eruare MARSILIVS FICINVS
voluerim Adde & alterum infuper argu¬ LaurentioMediciluniori V. Magna¬
mentum. Quonam pacto verifimile eft nimo, S.. D.
me Philo'ophiz Platonica: fc&atorem,
cogitauifie vnquam tibi violare fidem,cu-
ius ego interim fidei, quod necipfe nega¬
Q Voties his temporibus forno cala-
inum,Magnamme Laurenti, quod
bit, mea omnia committebam, atque in equidem quotidie facio ad te lcriprurus,
pofterum, quod plane perlpiciebas, com¬ toties fubitofoecuudus admodum cuafifle
mittere ftatuebam. Cum vero hzc ita (e mihi videor plurimaque parturio. At vero
habeant, quidnam in caufafuit, vt in fa- cum primum duo hzc tantum fcripfi ver¬
cello Nouolano iam altet & alter facro- ba, Marfiiius Laureutio,idem ipfe qui mo¬
rumfub me minifter potius quam Alber- do tanquam fcecundifiimus multa partu¬
tus meus effe potuerit. Principio putabam riebam,mox quafi proxfiis iam fa&us fieri- -
terrenum quendam dimonem amicitiam Iis pario nihil. Hinc fzpe iam ftupeo ni¬
nobis cceleftem tunc inuidentem, mini- mium, fuperolque incufo. Video enim
fterium illud inter nos conftitutum inter- quod & natura&artepauloantenobisad
turbafle. Quapropter ad literatorum nu¬ te feripturis abunde luppeditabatur, idem
mina confugiens, Mineruam fcilnet & paulo poft iam feribentibus non poffe a-
Apollinem obfecrabam , vt pithonicum liunde quam a fuperis inhiberi. Quaprop¬
dzmonem tum illa telo, tum iaculis ille, ter frequenter, vt dixi, illos incufo, tum
confoderet. Demde vero communis ipfe quafi inuidos, quod videlicet forte ccele¬
meus tuufque genius errantem me itacor- ftem in terris amicitiam voluptatemque
ripuit: Non dzmon, inquit, Marfili vllus inuideant, tum velut auaros, quod vbi&
tc ab Alberto conatus eftleiungere, Imo natura & ars tam prodiga eft, ibidem quo¬
Vos ipfi vnum coeli opus indico quzdam dammodo videatur, fi di<Su ias eft . parca
infeij quodammodo fecabaris Scito Sa¬ diuinitas tandem i-hilofophorum dux Mi-
turnum Aquarii dominum vtrifque A- nerua hodie, ne diutius tibi effiemus fteri-
quario afccndente natis, vnum pene fpi- lcs, neque in numina tam grauiter pecca¬
ritum infudifle amicitiamque vobis inde remus, noh, inquit, impie iaculareiccelc-
cceleftem fine fine dedifle. Siquidem quae ftes, qui interim re vicilfim iniquz teme¬
Saturnus planetarum omnium altiffimus ritatis, & accufanc Sc damnant. Neftis im¬
ftabiliflimufqueconftruit, nullus, vteft a- pie, nefeis; Nihil fine ummarationeafu-
pud Aftronomos, aut audet deftrucre vn¬ peris vel iubcri vnquam vel prohiberi. Qua
quam aut poteft. Sed ipfi veftrum iam er¬ igitur ratione te his verbis ad Medicem
rorem agnofeite atque recognofcitc. Si feribere, videlicet Marfilius Laurentio,fer
enim amicitia j qualitas quaedam eft.quid peiam vetent, mepapeis docente ,perdif-
nam illi magis aduerlari p< .teft quaminz-
qualitas? Ergo cum coelum vos ami.os cf- T:res Gratia & tres Plancta.
le voluit,etiam zquales inter vos femper
fore conftiruit. Vos autem tanquam cce-
lcftis myfterij huius ignari, nuniftenum
P Rincipio quas apud nos Poerz tres
Gratias tanquam trcspucllas pingunt
 8i<S Marfilii Ficini
quodammodo fefe imticem complecten-
tesjtres potilfimum apud luperos pianc-
tatfunt, Mercurius I&uins, id eft, benefi¬
cio quodam louis aife&us, Phabufquc St
Venus mutui propiitique fibi inuiccm in
coelefti circuitu comites, Tria quoque
illa Gratiarum nomina fcilicet. Viriditas,
Lux, Laetitia, ftelliseifdem aptiffime con-
gruunt.H* ftellae fic affedtz inter coelcftia
humano ingenio praecipue fauent. Idcir¬
co non quorumuisanimalium, fed homi¬
num tantum Gratiae nominantur, neque
revera Veneris limt pedi Aequae fed Mi-
neruae. Si quando vero Gratiarum pri¬
mam efielouem audiueris, netam Iouem
inteiligas quam Mercurium Iouium , id
-eft aliquo vel alpectu vel munere alio Io-
uis adiutiim. Mercurius enim louis vitali
quadam promptaque mobilitate fua,vtres
ipfataffidueinueftigetis, hortatur. Sol au¬
rem inuentionem vobis omnem fiia luce
quaerentibus patefacit. Venus denique ve-
nuftate gratiiTima quicquid inuentum eft,
-femper exornat.
: ■Gemusfcilicet dtemon ingenij dux a tribus
Gratiis, .prouenit.
HP Resigitur hi planetae communi quo¬
ji dam inter fe confenlu ,ftatim in ipla.
:genefi viriis hominibus genios, ideft, du-
cesingenij daemones diftribuunt, varios
'pro vc ex alia atque alia ccdi plaga quoti¬
die nafccntes alpiciunt,QUOS quidem tan-
quam duces magis minufuefequi, vt plu¬
rimum, eft in yeftro arbitrio politum. Si
quos autem ab eadem omnino aetheris re¬
gione fimiliterquerelpiciunt, eundem iis
aut certe perfimilem Genium largiuntur.
Vbi vero genius praeeft idem aut fimilis,
ingenium quoque idem aut fimile fequx-
tur. Huc faepe eadem lponte veftra vo¬
luntas accedit. Poftremo vbicunque vna
fimilifuemens eft,vnaquevoluntas, & fi
animalia videntur duo,homo tamen intus
«ftvna. Quamobrem, Marii li, in luperos
imo inie ipfum peccare iam deline. A-
gr.ofce quandoque tuam medicifque ge-
rium, Phoebumque & Venerem nafien-
tibus vobis ab eadem prorfus coeli parte,
fcilicet Nona, quam fidei, religionis, in-
genit,lapienti* domum&Phcebi gaudiu
Aftronomi nominant, vtrumque veftrum
fimiliter alpexifle. Quo efficitur, vt non
modo iimilis, led etiam vnus idemque
ambobus inde genius fit tributus, Apol¬
lineus fcilicet daemon , nono liquidem ae-
aberis domicilio gaudens Apollo, Apol¬
lineus ad homines genios inde denatat
Ex horum numero dzmonum vnum ro¬
bis annuente Venere Mercurioque Pfcc.
busipfepwfccit. Hinc vna mens in vobis
fecuta eft. Huc etiam vna voluntas vtris-
quefecontulit. Si vbi Ungula hac vnum
funi ,homo quoque femper eft vnus, ne
forte'quos coelum rationemque tc ipla
coniunxit tu veibis vlterius fepares, me¬
mento quoties ad Medicem tuum feriis
oportere ita praeferibere, Mariilius Marfi-
lio, S. Atque ita demum litperis 2lpiran-
tibus inuentionis tibi vena largiffimc pro¬
fluet. HadenusMinerua. Ita prorfus ami¬
ce alter ego, laepe mihi his temporibus ob¬
tigit, vt dicebam,ita deinde dux illa Phi-
loiophorum Mincruaconfuluit, ita &ipfc,
vtillamouit, ne nobis exarefiat inuentio
pofthacfemper efficiam. Bene Vale. Sed
quid modo quali alter alteri abiensabeun.
ti? Vale dicebam, imo valeant, & male va¬
leant omnes qui inter nos diffidium quz-
runt. Nobis vero non vale, fed mane, di¬
cendum. Igitur bene mane. Verum ne
prafens Epiftola dum de Gratiis & genio
difputat, forte minus grata noftro genio
fit, faluere iam & millies iterum faluete.
Velpuccium iubeamus, virum omnium
genio noftro gratiffimum.xvm. 0&o-
bris. m. cccc. ixxxi.In agro Caregio.
A P 0 L O G V S.
Diuinum genus diuina foh Alimonii culefiit. '
MARSILIVS FICINVS
de Apologo quid fit, vnde genitus
quo «udat.
\ 7 Enerem quondam in Pythiis Apol-
V linis hortis, flores ac fru&us legen¬
tem varios, Mercurius amore faucius fe-
quebatur. Hif illam denique & indice &
duce Phoebo (Iib lauro quadam feliciter af-
fequutus, fumma cum vtriufque voluptate
cognouit. Horum congrelfu fcitus admo¬
dum formolufque natus eft puer. In quo
ftatim&perlpicacem Mercurii fenfum &
gratam Veneris venuftatem Phcebique
lplendorem facile quiuis agnouerit.
Hunc igitur a Mercurii patris cognomine
quem fuperi Logum cognominant, finis
Apollo patronus Apologum nomina-
uit. Iuifitquc ipfum paffim difcurren-
rem tantum humano generi falubri qua¬
dam dele&ationeprodelfe, quantum fra¬
ter eius Gupido noxia: voluptatis hamo
noceret. Igitur locorum ignarus Apolo¬
gus dum extra Pythios hortos in proxi¬
mis Cluis oberrat, forteinddit in paftores,
qui diuina pueri forma St indole mirifice
delectati,
 Epiftolarum, LiberVli,
d-Ie&ari,eum penes fe diu detinaemnt,at-
que cibis agreftibus, idcft, glandibus &
csftaneis , cseterifqu» id genus vrbanum
Apologum aluerunt. Quapropter tandem
mutata forma ex vrbano fubrulHcus eua-
££Tct,nifi cins patronus Apollo propitia na-
per porrecta manu e lyluisad hortos Py¬
thios , quos hodie Pintmos Florentini no¬
minant, fceliciter rednxiflet. Docet Apo¬
logus, diuinum genus diuina folum alimo¬
nia coalcfcere.
fhilofiphus trit foti fimum deuittre debet, Vc-
neret, attrititm , ambitionem.
Apologus.
M Inema quam prifci Sophiam no¬
minant, cum animaduertiffet folo
fe Iouis capite genitam,opus hoc diuinum
rata folo videlicet capite gignere, patrem
fupplexorauitac denique exorauit, yt ipla
quoque tanquam parentis amula , femcl
(altem capite pareret. Pepcrit ergo filiam
tum auoluo loui tum matri Minerua per-
fimilem , ea fane ftatim natura auitam
quandam tum animo zquitatem, tum vul¬
tu totoque corpore dignitatem pra fe fe¬
rebat. Pneterea matris tam virilitatem
quam pudicitiam & mente & geftibus re¬
ferebat. Hanc auus a Sophia matre Philo-
lophiam voluit nominari, edixitque Philo-
fophiae , vt quemadmodum ex Sophia,
quse lummi rerum omnium, capitis filia
exortum habet, ita femper plantis mun¬
di pofthabitis (limma rerum capita pete¬
ret , neque vllum inferiori Venere vn-
quam veneficoque filio eius Cupidine ha¬
beret commercium. Alioquin pro sterna
Philolbphia ftatim temporaneam Philo-
caliam tam re ipfa , quam nomine euatu-
ram. Adiecitvt multomagis omnem Plu¬
tonis infimi eiulque cultorum conluetu-
dinem deuitaret. Alioquin ambrofia ne-
Qarcqueamiffis, ftygise paludis aquas &
herbas, quibus folisinfeliciter deindevef-
catur , reportaturam. Monuit denique ne
ambitiofam Iunonem aliquando fequere-
tur craffiori aere peruolantem , ne forte
cum caligineferenitatem , procellis tran¬
quillitatem , nubibus fydera , commu¬
taret.
Impuri nunautm Mufas vel Gratias tjjc-
auun.ur, fed ficos & furias.
Apologus.
O Rpheus Delphicos aliquando lucos
ingtefluSjOraculnjn conlulturus ob-
uium ftatim quafiiatn expiatus Apollinem
habuit. Cum vero ad Apollinis deste-
817
ram numen Mufas trefque Gratias comi¬
tantes cominus conlpexiilet: ad finiftram
autem, quamuis eminus fequentes Picas
& Furias , admirabundus altius exclama-
uiL O quam diueifi/ o quam diuerfi i Du¬
cem hunc fequunmr exercitus! Sed noli,
6 Vates ! mirari , Phcebus ait. Nempe
quotidie mihi multi facrificant, quoMu-
faruma me Gratiarumque muneraimpe-
bus operanmr, Mufas a nobis Gratiafque
gratis accipiunt. Quicunque vero pol¬
lutis attrectarefacramanibus audent, Pi-
cas & Furias inuiti reportant.
fotentia Jincftpientii non regnat.
Apologus.
TT) Rometheus cum afcendiifet in cce-
JL lum , ibique multa ab ipfo Ioue re¬
rum omnium authore myftcria didicifiet,
hac vnade re curiofius fcpplex interroga-
uit , quam videlicet ob caulam Solem,
Mercuriumque prse ese teris Planetis tam
propinquos aflidue in ccelcfti circuitu co¬
mites inuicemefle ab iploreruminitiofta-
tuiflet. Refpondit lupi ter, vt quicunque
Solem fyderum dominum viderint abfque
lapiente Mercurio , in ccelonufquam in¬
cedere plane infelligant,’ & in terris po¬
tentiam nunquam abfque fapientia , vel
concedi debere, vel conceflam diu pof.
In traductionem libri de Amore, rnijftm ab
Altmtnno Donato, ad Laurentium
Medicem , Apologus.
V m Akmanus inter Lautos nuper,vt
V__^,foIet, fsepe deambularet, in cupidi-
nemLauros circunuolantem fepiusinuo-
lans, denique comprehendit. Tenerum
deinde puerum adolefcehs pius leuibus
fuauiter tractans manibus componebar,
fenifque & floribus Deum iain plane agni¬
tum exornabat, atque ita inter ornandum
percunSabatur. Quinam tioua huc au¬
ra formofe Gupido tuas direxit alasi Elf
Paphosldaliumquetibifont alta cythera.
Tum ille lufpirans, Heu matrem ! inquit,
iamdiu meauianxias paffim quserito, ma¬
trem mihi meam neque Paphosldalium-
ve reddit , nec alta cythera. Solus tamen
Apollo quandoque longos milerarus er¬
rores , his me verbis admonuir. Mater,
6 Cupido 1 tua folebat quondam cantile¬
nis choreilque folum leuibus oblectari,fed
facta deinde ambiriofior coepit aliquando
& Achilli Homerum & JEnes Virgilirua
8i8 Mar filii Ficini
inuidere, ipfaqne fibi Vatem perfimilem
exoptare, qui artes laudefque fcas gran-
<lori iam cythara perionaret. Talem de¬
nique Vatem multa poft: faecula Latiren-
-teim nomine inter Lauros canentem na-
<fta Venus-apud TufCosin ipfo gratiarum
agroCharegio, ibi ia fuarum laudum catu
fuauiffimo delinitur, c*terorumque obli¬
ta omnium iucundiffime conquiefcit, ibi
-foliim poft hac Mufas inter pudicas re-
quiefeit Venus Cupido tua, illuc igitur &
ipfetc conferes vna cum matrefemper ha-
-bitaturus.lta quandoq; mihi Phcebus Ala-
manne confidit. Hoc ergo Charegium
telidta Cypro,has denique Lauros hydera
myrtoque neglectis ,follicitus iamdiu quae¬
ro.- Quod fi illuc ad matrem ipfe me du¬
xeris , ego tibi prae caeteris afflabo propi¬
tius -, ego tibi perpetuo quodam nexu
-meam matrem conciliabo.Tunc Alaman-
nus,peropportune,inquit, manus intervo-
laftidiue Cupido meas. Nempe trita meis
.pedibus, quae ducit Charegium, via eft.
O me felicem cuius inter manus hodie
puerfeliciffimus peruolauit! Ergo huc age
diuine puer , leues iam tende alas. Per
-Fauentina pomoeria Apollineis aufpiciis
petamus ambo Charegium, ego quidem
-greffit, fcd ipfe volatu.
•Quod maPefe halet Lucilia, idefarima ,
quand.odPhabo,ideJl,dDeo
difced.it, Apologus.
P Hcebus vita: IumenJMedicinaque vi¬
talis audtio, filiae fu* Lucilia: quon¬
dam e multis pr*ceptis id dedit potifsi-
mum. Videlicet, nevnquam a latere pa¬
terno difcederet, alioquin fore , vt inya-
rios grauifsimofquc morbos incideret.
Principio Lucilia inflantis hyemis aiperi-
tate quafi coacta paternis mandatis ob¬
temperabat. Sed verni deinde temporis
iam arridentis profperitate freta, ccepit
puella longius a paternis laribus digredi,
pafsimque per pulchros blande Veneris
hortos&pifia pratahberius peruagari,at¬
que ibi tum molli herbarum amoenitate,
wm'pulchritudine florum fuauique odore
pellecta ,no&foltim feta coronafque fibi,
verum etiam veffes iam integras ex he¬
dera, fi!iis,rofi!que &violis aliiique conte¬
xuit. Mox dulces fructus, &mitia poma
vndique carpens non deguftat folum,fed
faucibus etiam plenis ingurgitabat, iam-
que infolecter omamque nouo lafciuiens,
parentifque oblita, vt euaferat, puella va¬
nior gloriabunda proximas vrbes adibat.
Sed interea obker & latentes angues in
herba faltantis, puelis mcrdebahtpedd^t
floribus fertifque fuis apes infert* cena-
cem & genas, manufcue pungebant,&
aluusimmodico noxioque cibotumefccns
moleftenimis diftendebatur.Quamofcrem
ingrata Lucilia, cu* antea voluptatis il¬
lecebris delinita medicum patrem negle¬
xerat,fummo quodam cruciatu compelli¬
tur redire domum, patrem agnofcere,pa-
ternumque auxilium his fame vocibus
implorare. Heu ! fuccurre iam Lucili*
Phoebe pater, propera, obfecro, clemen-
tifsime pater, fer opem filio]* iamiam, fi¬
ne tuo duxilio pereunti. SedPhabuqquid-
nam, inquir,inanis Flora patrem metuum
vocas : Define iam improba, define,nun¬
quam ego te Flora vanifsima peperi, abi
hinc ad VeDerem tuam, 6 Flora prophana
procul abi quam primum. - At vero cum
Luciliafupplex diutius inftitifTct, multifijj
Phcebum obfecraffet precibus, vt puellam
cui folusipfevitam d ederat, folus a morte
redimeret, promitteret prztcrea fe nun¬
quam in pofterum paterna vel iufla vel
confilia negle Auram, ita demum patet in*
dulgens & increpuit pariter & admonuit.
Haud te curandam prius recipiam, quam
iftos Cupidineos fucos ornatufque Vene-
reos depofueris, difqs iamtemeraria,difce
dum a paternis laribus procul erras, quam
diuturno grauique dolore quambreuisle-
uifque voluptas ematur, difee patum mel¬
lis, quoties veri Medicimandata contem-
nis,qnam multum fellis apportet.
Diuina lexferi d calo nonpotef,fidforte
fgnifcari.
MARS ILI VS F IC 1NVS
Florentinus Fedcrico Vrbiui Duci
femper inuifto, Foelici-
^ Telia qu* hodie Magos fummos 0-
tJrientisAftronomosfoeliciter duxit ad
Chriftum,eadem me quoque in eam duxit
contemplationem, qua legitimos Aftro-
nomos Chriftianis facile breuiterque con-
ciliarem.Hodie Magi quidem apertis the-
faurisfuis Chrifto Deo myrrham,iacerdo-
ti thus , regi aurum fupplices obtulerunt.
MarfiliusautemFedericoDucifemperin-
uiclo & apprime fepienti atque clementi
munufculum quoddam ex ipfis Philofo-
phi* thefaurisoffert, Theologicum fimul
&Aftrcnomicnm atque Phyficum , alias
quando D_qus dederit-ampliora daturus-
 Epiftolarum .Liber VII.
Communis religio non fit i fiellis.
Enusiplum religionis.quonihflin re-
VJ bus humanis magis commune , fir-
mnmque e It,nullus A ftrologomm a motu
di'~pofitioneque fieri vnquam exiftimauir.
Sciunt enim quacunque motu fiunt, ne-
ceflariomutabilia fore, &qu* cena qua¬
dam lyderum dilpofitionc creanmr, poli¬
tione tandem contraria dHfipari , genus
autem ipfum religionis , quo Deus abhu-
mano genere mundi gubernator agnofei-
tur atque colitur, (bliim inter omnia homi¬
num ftudia operaque vbique & femper
firmiffimum permanere.
CbrifiUna religio non fit a Jlellis.
"V 7 Erum fiquis Aftrologus dixerit,Chri-
V Itianam legem exortam fuiffe poft
aliquam Saturni cum Ioue coiunfiionem,
in quibus coniundtionibus condendarum
vim legum Aftronomi quidam maximam
collocant,ita inprafentia breuiter, quan¬
tum exigit Epiftola,re(pondebimus. Ali¬
bi enim a nobis dehislattus &ffibtilius di-
fputatur Principio Saturnus & lupirer vi-
gefimo quoque anno iungnntur ,atque in
quauis coniunftione vim coniunfiionis
ipfius extendere in quam plurimos annos
exiftimantur, quo efficitur , vt quando-
cunque nobis aDeo diuina lex detur, A-
ftrologis a-que liceat coeleftem aliquam
potentiam fingere legishuiulinodi, vel au
&ricem,velialtem fignificatricem. Mitto
quod raro religionum mutantur Ipecies,
cum tamen Planetx illi f*pe concurrant
Praeterea, cumannisnongcnrisatquefe-
xaginta,ad eafdem coniunfiiones perpe¬
tuo reuertantur, atque in eo ipfointerual-
lo quater in figho quolibet coniungantur,
mirum eft diuinam legem, id eft, Molai -
cam, Chriftianamque tot mundi faeculis,
aut no prius extitiffe aliquando, autfaketn
poftea tanto iam tempore non fuifftdele-
tam.Praefertim.cum plurimae inter fe con¬
traria: coriiundtiones iamdiu praeceflerint.
Proinde Aftrologi, qui Chriffi tempori¬
bus proximiextiterunt , multo melius de
Cbtiffianae legis fato (fi fato iubeflerjquam
pofteriores indicare potuiflent. Illi tamen
adeb a veritate procul abertaueruDt.vt te¬
mere nimium , illam cutii primum annos
trecentos fexagint^quinque impleuificti
proculdnbio inituram affirmarent. Qua
etiam in re Oraculum ipfum Apollinis
mentitum efle eonuincitur.Imo vero men¬
tita eft iniquitas libi , non tamen mentita
eft diuina Vcrira^quj Prophetas plurimos.
8rp
& Sybillas expertes Aftronomi* ab ipfo
retum initio,vtGhrifttanamlegem pra-
uiderent diuiiiitus,& pratdicerent. infpira-
utt.Deinde poft Chnitum Chriftian* ve¬
ritatis innumeros teftes adhibuit Martyres,
videlicet inter quos quamphirimi cum in
omnibus liberalibus dilciplinis, tum in A-
ftronomia,pr*cipue dodri, pro Chrifti glo¬
ria mala omnia,& denique mortem liben-
tiffime pertulerunt Sed iam ad Aftrologos
redeamus. Profedlb, multo difficilius de
rebus qu* ad confilium, mentem, Deum,
Ipetftant iudicatcpolfe videntur, quarti de
iis qua? ad corporis affedius, actiones, paf
fiones, operaque corporea perlinent, at
yero de rebus huiufmodi difficile admo-
dum-jfalfoq; fepiffime iudtcant,quod qui¬
dem non ipfa fidum experientia pater, ve-
rametiam iisrationibus,quas hic breuiter
perftringam(alibienimde hisdtffufiusdif-
putamus)confi. mari videtur, ylotinus & ex
platonis lententia,& Auicena* fubtiliffime
dilputat fub diuina poteftate prouidcntxa-
que & cuntfta (togula contineri, eo videli¬
cet ordine, vt cauf* incorporea , fcilicet
Deus& Angeli, corponimquecceleftium
animat, rerum naturalium artifices fint.
Catife Vero corpore* fint luperiorum arti¬
ficum inftrumcnta. Deinde oftedunt qua-
' cunque terrena in terris accidunt ex com¬
muni quodam concurlu luperiorum infe¬
riorumque fimul caufarum omnium pro¬
quam comprehendere valeat, nitnirnhs
neminem certam vila de re huiufmodi
ferre pofle lentendam. Aftrologi vero tum
diurnis, tum inferioribus caulis difpofirio-
nibufque obmiffis, cotleftiavtcunquepof-
lunt,fo!a lufpiciunt,neque illa quidem om¬
nia, led pauciffima ,pauciftimotumque il¬
lorum vim experientia quadam, remota*
rara,fallaci * potius quam rationibus vilis-
atdnguntPrxterea,certum natiuitatis no-
ftrqmomentu difficile admodu deprehen¬
dere polfimt, c&ceprionis aute etia diffici¬
lius, deniq- infufionis anim*, difficillime,
imo yero nullo modo vaticinantur. Neqj
parentu auorumqjnafcenris pueri comple¬
xiones intellignnt,neqj nntritionis,'educa-
ti6nis,habitation!s,con(uemdint5,di(cipli-
n*,confi!i|,rationem vllam vel habere ftu-
denc, vel etiam fi. diligenriflime ftudu erint,
prorliis ailequi poffunt.Omnia tamen ha-c
diligenter confiderari Ptolomatasideo iuf-
fit, quia nouerat vim caularum fcperio-'
rum non aliter a nobis fulcipi, qua perie-
quentes caulas, ac etiam per materia per-
que habitu,dilponamur.Vnde,inquit ftel-
larum effectos cx diucrla dilpofitionc ma-
ZZr ij
$»© Marfiiii Ficini
tertas mobilis permutiri apud nos fepius
-atque impediri. Sane videbat eodem mo¬
mento nafeiquotidie res inter fe,tum ge¬
nere, tum fpecie, tum numero, tam form a,
-quam formna, eximque diuerlas, vt nuHo
■modo exipfo folo, vel natiuitatis terrens
ceeleftis coniunctionis momento fiifficien-
ter quicquam iudicar e poiEmus. praefertim
cum ylcra proprias Angulorum fortes com.
munes quoque fortunas & confiderandas
fint, & inter fe diligentius comparandas.
Nam duo haec fibi inuicem mm impedi¬
mento funt, tum etiam adiumento. Cun-
-&B. vero quae diximus nemo compktUmr
'Quamobrem Ptolomaus Aftrologomm
iudieia , & circa communia confufaque
.potius quJmdiftinifta , & circa poflibile,
potius quam nsceflarium verfari procul-
dubio confitetur. Vt igitur illuc regredia¬
mur aliquando,vnde digreffi fumlis. Si A-
ftrologi tam obfcure, yt ita dixerim", vifi -
biliavident, quam obfcure inuifibilia ip-
fa videbunt.
Religio forte poteft a coelo Jignificnru
Ed ne videamur nimium pertinaces.
Vademus eosviderenonihil, modo per li¬
gna quadam fepius quamper caufas, &
Hia quidem ambigua cognituque difficil¬
lima videant, atque tunc demum cernere
■nonnihil poffint,cum quod potiffimum ex
diuerfis mundana: cithara: fidibus, vel con-
forium vel diflbnumfequamr, intelligunt,
imb,vt verius loquar, vaticinanmr. Ploti-
fius Platonicus docet, effe&us infra lunam
pene omnes,a coelo fignificari, non tamen
•omnes a ooelefti corpore dependere .-fola
•enim corporea pofle vel a corpore coelefti,
vel potius per coelefte corpus, quafi perin-
ftrutnentum, ab ipfis coeli motoribus fieri.
Si qua vero apud nos omnino corporeum
genus excedunt,atque ad mentem diuini-
tatemque accendunt jfolum a mente diui-
na mentibufque eam fequentibusproficif-
ci. Quarum quidem mentium confilia vo*
Juntatefque fepe pofle coeleftibus figuris
Si motibus,tanquamfuisquibufdam oculis
ac nutibus,indicari. Sedindicia illa plane
peripicere, viri apprime fapientis opus efle
atque diuinLHsc PJotinus. Quamobrem
Mofaica Chriftiasaq; religio, tanqua fpi-
ritalis penitus & diuina, neque a cadefti-
feus, neque per cceleftia corpora yllopa-
&o effici potuit. Praeferam, cum cceleftes
illi momsopera in terris lua,terrenis dun-
taxatadmmiculisefficerefbleant. Diuina
vero cx no modo terrenisvbiq; auxiliis ca-
ruit, vcium edamukisff culis omni impe-
dimetorum genere paffi m perturbata iMr
daqjfeit. Fortevero qucdamodofigrrir
cari perfydera potuiflevidetur, eodem vi¬
delicet ipfo Deo, & fic Stadillud tepusdr
fignadum mouente fphaeras atcjjteperan-
te,qui & fic & tali quodam tempore legem
fuam fore praeuidit atq; decreuit,qnod qui¬
dem in Metaphyficis coprcbat Auicenna,
affirmans morales diuinafqjleges certis fe¬
culis per Prophetam animas fola Dei pro-
uidetia miflas atq; afflatas,infiitui, toto in-
terim ad idem vniuerfi ordine lubdinino
motore,eiufque miniflris ita redario, vt&
in terris iplum anima Prophetica; corpus
alicubi di(ponatur,& in coelis atq; terris fi-
gnificemr aduentus. Forteyero id voluit
Dauidhis verbis; Coeli enarrat gloria Dei,
& opera manuu eius annunciat firmamen¬
tum. Eorfitan & hic quodammodo tendit,
quod inquit Albumafar, dsgyptios Indoi-
quein prima Virginis lacie,virgine quan-
dam pulchram confiderauifle (edentem,
nutrientemq; puerum, cuius nomen apud
quafdam Gentes cfielefum, Albumafar o-
pinatur. Imagovero illa qua in eo ligno
cogitatur, imo fingitur potius quam videa¬
tur,fi propria eflet Ielii ipfius caufa, certi
& ante & poli: Chrifti tempora,fepe alias,
vellefum ipfum, vel quendam eius fimilli-
tnum produxiflet. Ergo fi illic eli imago
etufmodi, lignum quoddam efl legis Chrt-
ftiana*,’con caufe. .
Multn per coelum (l^nifctntur, om non
funt a. coelo.
Q Vod autem 4 coelo multa fignificen-
tur quidem , nec tamen ab ipfe
fiant, rurfus ex eo confiat, quod mala cr-
diniique experientia a rebus illis optimisj
ordinatilfimifque prouenire non polfimt.
Sape tamen per cceleftia videlicet, tan-
quam per ligna, non tanquamper caulas
praedicuntur, non aliter quam in auguriis
aulpiciilque multa per aues ponendi pu¬
tantur, qua tamen per aues minime fiunt.
Ideo Plato in Timaeo, flellas non dixit fa¬
cere, fed pranunuare fetura. Non tameu
omnibus, fed illis tantum qui rationehse
aflequi poflunt. Praeterea, Aftrologi in cu-
inllibet geneli confideranda ,plurimaia-
dicare Iblent qua: ad patriam, ad paren¬
tes, auos, fratres, coniuges, feruos, ami-
cos^nimicos pertinent; quorum fors nul¬
lo modo ab alterius genefi prouenit, fed
potius iadicatuc. Quod etiam in interro¬
gationibus iis plane perfpicitur , qua de
rebus praeteritis fiunt abillisj&tque trafian-
tur.Profeab,quemadmodum quotidie p«
 Epiftolarum Liber VI.
oculos, geftrrfqne & verba alicuius pran¬
demus, ipium alicu^d tfaeaurum: cui ta-
rr.cn coniismdiciis, fed voluntate perficit
quod eleger at,itaque per nutus (p hararum
ccelcftium portenduntur (ape , neque ab
illis coeli corporibus , neque per illa fiunt,
fed a diuinis mentibus, quz globos illos re¬
gunt mouentque , per coeleftia quidem
quafiperfuos vultusfignificantur, verum
per iplafca confiliavcl ordinatifiime difpo-
nuntur.vel rediguntor in ordinem, vel (al¬
tem ab humanis caulis prouenrura & diui-
nitus ptauidentur aluperis , & nobis per
figna quadam coeleftia demonftrantur.
Qua in tc Ptolemams quoque & Albuma-
zat ScZaeles,& Manilius, catenquepra-
cipui authores Aftronomia nobifeum fen-
tire videntur Quando videlicet affirmant,
coeleftia corpora effie diuinis animabus,
mcntibufque praedita, ac tanquam anima¬
lia quaedam diuina ipfi Deo omnium re-
dtori parere. Neque id quidem iniuria,
nempe cum Ptolomaeus iple humanam fa-
pientiam fateatur alieno operi,id cft,ftcllis
vique adeo dominari, vt Seminantibus re¬
pugnare Si pollicentibus fauere lua faepe
induftria poffit, cui mirum fi diuina con-
ceffieric fapicntia operi proprio penitus do-
minari-Hinc illud Auicennse; Coelum eft
an mal obediens Deo. Quoniam vero hi
omnes intelligunt,fingula hic a diuinapro
uidentia fieri atque gubernari , idcirco
quando de cceleftium corporum virtute lo¬
quuntur , rariffime quidem aiunt coeleftia
hoc aut illud facere,frequentiffime vero af¬
ferant, tale aliquid au t tale fignificare Et
quemadmodum per fydera portendi fal ■
fas humanalueleges putant, ita etiam fatpe
veras atque diuinas.
Sigm &teJlimonitde Chrifii diuinitate.
F Orte vero hanc oh caulam. Magi in
Aftronomia omnium fapientiffimi,
quo tempore natus eft Iefus, abOriente
Hierufalem profedi funt, aflerentes ceno
le admonitos (ydere,co tempore caque re¬
gione natumeffiepuerum qui rex Ifraelfii-
turus effiet,atque adoratione dignus. Quod
vero infantem in opemtanti viri tam longo
itinere adoraturi veniunt, plane demon-
ftrat Magos exftimauide in puero diuini-
tatem elfe a Asperiori principio, quam a
coelo prouementem,prae: ertim cum Stella
quadam ducerentur miraculofa potius
quam naturali. Calcidius Platonicus va¬
rias adducit hiftorias de ftellis , qute cum
laro videantur, ingentes ponendum caia-
mitates.D einde fubdir.Eft quoquealia fan-
Sil
Orior & venerabilior hiftoria quae perhibet,
ortu ftellaecuiufdam non morbos mortef-
que denuntiatas,fed defcenfum Dei vene¬
rabilem ad humana: feruacionis rerumque
mortalium gratiam,quam a Chaldaeis ob-
feraaramfuifleteftarur, qui Deum nuper
narum muneribus venerati (unt. Haec Cal¬
cidius. Neque id quidem Magos animad-
uertifle mirum videri debet,nam in eadem
orientali plaga,Sc (vt quidam aiunt)in vr-
be eadem qua 8c M agi diu ante illos Pro¬
pheta Balaam floruit,pradixitque tum fur-
r edturum Mediam quafi virgam ex Ifracl
cum noualacob ftella exoriretur,his vide¬
licet vetbis-.Orietur ftella exIacob,& con-
ffirget virga ex Ifrael. Quod autem Magi
Chriftum adoraturi Hierufalem'acceffe-
runt, teftimonio nobis eft crudelis illa cae¬
des infan tum lub Herode,qua de re certio¬
rem fadumfuiffic Auguftum Macrobius
aderit,ita feribens Cum audiflet Augu-
ftus,inter pueros,quos in Syria rex ludio¬
rum intra bimatum iuflit interfici , filium
quoque eius occifum, ait, pratftat Herodis
porcum ede quam filium. Suetonius quo¬
que ftribit, veterem iuiffie conftantemque
opinionem Oriente toto effie in fatis,vt cir¬
ca N eronis tempora ex ludia profedi re¬
rum (limma potirentur. Idemque oracu¬
lum ante obfidionem Hierufalem-feribie
Iofephus in facris-literis fuifle repertum.
Quod quidem aliis nullis conuenientius
quam Apoftolisaccommodari goffievide-
tur. Siquidem in his oraculis defignantur
ludii quales fuerunt Apoftoli ex ludia
egredi Gentibus omnibus leges vbique da¬
turi. Quum etiam SybillaCumaa tempo¬
re,eadem deftripfide videtur. Quibus ma¬
nus ab integro feculorumnafcereturor-
o, ac floreret virgo, nouaque progenies
exalto demitteretur. Quamobrem fenten-
tia erat & vetus & conflans & Oriente to¬
to, & in Aftrologorum praffiagiis, Sc in fa-
crisliteris,videlicet in Prophetis atque Sy-
billis de Chrifti diuinitace temporeque,
maxime conlbna.
chrijliaxi Religio a Heofolo defendet.
S Ed de diuinis Sybillarum Propheta-
fumque oraculis in libro de Religione
latius difputamus. In hac aurem Epiftola
fic de diuina lege quantum ad propofitam
pertinet quarfiionem , bteniter conclude¬
mus. Si quis fato quodam genefisvel con-
iunctionis alicuius genefl liiffiragantis ,
Chriftum fccifle miracula nobis obiecerir,
interrogabimus, quonam pacto innumera¬
biles inter Chriftianos viri fancti diuerfis
ZZz iij
tzi Marfilii Ficini
■ temporibus locifque orti, acdiupoftChri-
ftam multa fecerint miracula & quotidie
faciant. PnttereaEclypfis illa Solis , rao-
'riente Chrifto, przter ordinem natutE fa¬
cta, apertiffime declarauit,Chriftum ab al-
'riori quam coelefti ordine natum.Eclypfim
quidem feille illud nobis argumento eft,'
quod non licuiflet Chrifti dilcipulis palum
prodigium huiufmodi praedicantibus in re
tam manifefta mentiri.Quid ? quod Eufe-
bius inipfis Gentilium hiftoriis idem affe-
rit felegiffe,idem&anteEufebium Lucia-
tius Antiochenus atque Tertullianus. Fle-
gro quoque Olympiadum feriptor defe-
dtam felis prodigiofum eodem quo &
nos tempore comprobat contigiffe.
Quod autem prodigiofus fuerit, Diony-
fius Areopagita, Apollophanefque Philo-
fophi , iuxta Heliopolim vna deambulan¬
tes, &oeulis ipfis aperte videmnt, & dif-
putationes fubtiliter probauere.Quod qui¬
dem in Epiftola Dioriyfij ad fapi entem Po-
lycarpum legimus. Idem hinc quoque
coniicimus, quod nulli dubium , Iudsos
Pafcha ex lege femper Luna duntaxat
plena celebrauifle, eodemque ipfo tempo¬
re Chriftum affixifle Cruci. Vnde cenif-
fima ratioue comprehenditur tum defe-
•ciffe Solem , tum praeter omnem natur*
ordinem defecifle. Vt videlicet cotium
morienti Chrifto ita riouis tenebris tefti-
monium perhiberet, quemadmodum &
Bafcenti'teftimocium noua luce perhi¬
buit.
Conclttfio de Chrijlium legis diuinitatet
TE;rum,vt ad propofitu redeamusjcui
Y* mirum fi mundi Conditor ita partes
mundifingulas temperauit, vt &ih mira¬
bili difpofitione fyderum , & in fumma to¬
tius orbis pace fiib humana forma homi¬
nes falutauerit.Quandoquidem & diu an¬
tea per Prophetas &os codeftia tum re¬
gredi tuflerit, contra naturam. Que qui¬
dem prodigia Dionyfius narrat Babylo¬
nios, & Perfas tanquam diuina opera in
Annalibus fuis armotauifle. Similia quE-
dam apud Platonem legimus in libro de
Regno..
Quam quidem hiftoriam PoetE (vt om¬
nia folent) in Phaetontis fabulas & alia
qusda fimiliatranftulerunt.Deniq; diuina
lexfanctaque religio, neq; ab inferioribus*
neque a fuperioribus mundi corporibus
proficifcirur, cum incorporei boni Deique
gratia, corporea cunci:a,rum vita contem¬
nat, tum affecta & cogitatione tranfeen-
dat. Neque vlla ratione pendet ex fato,
qua fatum ipfurn femper & negat &
damnat, neque ab humana , vel natu¬
ra , vel prudentia nafcirur, qus Sc eam
negligit, & immenfb quodam fiper ipfam
fpatioinDeum eleuaturimmenfum.Sed
procul dubioafoloprincipioprouenitin.
finito quE finem fblum appetit infinitum.
Sed iuaat noftram figillo Platonico Epi¬
ftola obfignare.Platonofter in Prothagora
& Politico duo religionum principia po¬
nit, quorum altero quidem ftatiminipfo
rerum initio religio nata fit , altero vero
poft multa fscula confirmata. Profeftd
iiontam fiiifle docet inffinctu, quam ani¬
mis ex Deo manantibus infiro , ob quam
cognationem cum primum inclufi corpo¬
ribus lirat diuinitus ex terra,vel creatis,vd
fufeitatis, fubitoDeum tanquam Patrem
agnouerint atque coluerint. Confirmata
vero lege diuina quam aliquando Deas
fblus ob folam clementiam fuam per nun-
ciam ab ipfo electum ad homines miferit.
Vale,fexto Ianuarij M. ccec. ixxxi.
Florentis.
Fhilofophiadr Religiogermane funt. ’
MARSILIVS FICINVS
Florentinus Antonio Ziliolo
Sophronio Vene¬
to, S: D.
OI quis opificium ingens afpefluque mi •
J^rum femper ante oculos habeat,quod
& ratione valde mirabili & arte admodum
manifefta couftrudtam fit atque mouea-
tur,ac prEterea fpeciantium vfui ad votum
fitprorfus accommodaram, neque tamen
ille animaduertat , aliquando opificium
eiufmodi fumma quadam potentia, ratio¬
ne, bonitate, facium fiuiTe atque moueri,
nonne rarionisoculis capwm efleputabi*
mus?Aut fi forte quamuis animaduertatin-
terdum, nunquam tamen timeat, venere¬
tur, colat,tanti,tampulchri,tamcommodi
operis Archicedtam, an non necefle eft il¬
lum cum apud fpeciatores alios,tum apud
Architectam ipfum, hac de caufa extremo
quodam odio dignum exiftimari? Sola ve;
ro ex omnibus hominum artibus fecultati-
bufque pia femper Philoibphia omni ftudio
prouidet,ne velin cscicatem tam miferam
conuamus, veham graue odium fubea-
mus. Nullum cnimaliudveriphilofophan-
tis officium eft, quam fingulas tum parrinm
tum vniuerfi rationes & caulas excogitare
femper atque docere. Deinde inipfis re¬
rum rationibus & caufis afligbandis ad
fiumnam denique omnium rationem cau-
famque afcendere,prscei ea CEteros ad fc-
perna pro viribus fecum ducere. Aedum
 Epiftolarum. Liber Vli.
quanto lapienda regatur mundus oftendir,
fimal edam quamahumani generis com¬
moditate ducatur cerris prouidcnria ratio¬
nibus demonffirare. V t igitur agnofcamus
Deum amemufque& torus vndique mun¬
dus clamat , & Interpres mundi Dcique
Philofopbus verus demonftrat diligenter
atque exhortatur. Adedvtnifi omni peni¬
tus fenfu orbati fimus, apertiffimeiam co-
gnofeere debeamus, nihil in tanto vntuer-
fi ordine omnino eflefortuiram, mfi forte
illi dumtaxat fortuiti fine , qui opificium
tam arrificiolum opinentur eile fortuitum.
Proinde Philofopbus dum ad contempla¬
tionem Dei nos erigit lapiens, dum ada-
morem diuina? bonitatis inflammat 'i pius
teligio'ufeue eft appellandus. Quam-
obrem tota Prifcorum Philofophia nihil eft
aliud quam docta religio.M:fla inprafcn.
riafaciam c*rera,nam innumera funt Pia
to diuinis Mercuri; Trifmegifti myfteriis
imbutus, in Republica & alibi fepe dilpu-
tat, nifi quis Dei ipfius& lucem quodam¬
modo viderit &agnouerit bonitatem, ne-
quealiud quicquam veri pofie videre, ne¬
que aliquid benevnquam agere vel publi-
cevelpriuatim Diurnum vero Solem,folo
eiufdemlumine peripici. Lumendenique
illud meuti (olum ferens infundi folere.
Quam ob caufam & ipfe Plato luam fem-
per, Socratico more,purgabat mentem,&
cateros vbique purgare docebat. Proinde
non in dicendo folum verum &in cogitan¬
do exordiri a Deo pracipiehat in fingulis,
atqueipfe femper exordiebatur aDeo Pur¬
gationis quoque eiufmodi gratia Pythago¬
ras imitatus Orpheum,vitra lingularem vi¬
tae fobrietatem, quotidie oriente Iole fa-
eros fuperis hymnos confouante cythara
concinebat. 1 dem que Emp edocli caeterit
que litis facere perfuafit, quo cceleftes glo¬
bos femper Deo canentes imitarentur.
Praterea cuminueniflec larus reifti trian¬
guli longius tantum polfe quantum duo
reliqua (imuliwfea , Hecatombum Deo
lupplicitcr immolauit. Vtpotequi intelli-
gebat nihilvfquam verifinefommae veri¬
tatis lumine pofle videri. Sipro rei tam pu-
fillf notitia tam grandem vidtimam immo¬
lauit, nonne putas illum profuiipfius co-
gnitionefeiplum dedicauiffe Dco?Knrfos
pro vniuerli contemplatione , vniuerfom
quoque ipfi totius conditori (applicem fa-
crauifle r Quid de Mercurio Trtfmegifto .
dicam?Cuius dilpotationcs omnes&avo-
ris inrip unt & infacrificia delinunt. Quid
dcZoroaftre? Cuius Phiioiophiafvt refla¬
tur Plato) nihil eftaliud quam fttpienspie-
tascultufquediuinus. Deniqne(vtmmma-
823
rim d;cam)Sammia illa & aurea difciplina
Prifcorum non tam Philofophia quamPhi-
lothea nuncupanda videtur,eorumque fer-
mo omnis oracuhrn-eftpotius quam o a-
rio. Quorfum hac delapienttas pietatifque
copula? Vt videlicet mem nerirnus primo
quanmm aureis illis faci a Philofophia? fe¬
culis debeamus Deindefvt ipfe intelligasl
qua rationeMarliiius faftator antiquitatis,
non folii in vno illo rcgliionis libro , quem
petis, veru meti am in omnibus eius (criptis
vna cum Philofophicis femper religiofo,
pro ingenii facultate,coniungat Poftremo
ipfum agnofcasjtqiam fimulqueAntonium
Chronicum tanquam Conphtlofophos
foos in ea Philofophia libenter amplefti,
qua? (apienriamfimul pietatemque com-
pleditur.V ale.
MARSI LIVS FI CI N VS
Phoebo Capellae, S. P. D.
T. Vmeniamdiu quoddampeperi, lu-
L- men illud in (iium,continue Phcrbuin
ferecepit Stellam & nuper quandam ge¬
nui, ftella hac firhilifer flarim nata fuum
feliciter reperit Phoebum.
MARSILIVS FICINVS
Phoebo Capella Viro clarif-
fimo, S. P. D.
C Vm fapius orauiflet me Guilieimus
amicus nofter , vteum Phcebo meo
plurimum, commendarem, exfcripfi tan¬
dem illi Hpfftoiam,quam (uperioribus die¬
bus de Stella Magorum ad Federicum
Vrbini ducem fcripferam, eamque his ver¬
bis Guilielmodedi. Si vis amice Puoebo
commendatus efle , age iam Mercuriali
hac ftella duce faluta Phcebum Hac te, vt
(pero feliciter illi conciliabit. Ito igitur,ito
alacer,neque plgeat.Non enimhac ex his
ftellis eft qua videri aliquando poffmc in
zde Apollinis peregrina». SiquidemMer-
curius anteomneseft Phcebo domefticus.
Vale Florent.vt. Februari;.»* cccc. ixxxr.
£)uod fuJit Plutonie* dijtiplitu.
MARSILIVS FICINVS
IoanniNicholino, Archiepifoopo
Amalphienfi, S. D.
E Vmenius Pythagoricus , quemOri-
genes Pythagoricis omnibus ante¬
ponit, cum Molis atoue plaronis Iegiflct
libros , platonem iudicauicefle alterum
Mofom, Atricalingualoqtientem. Prate-
izz. iiij
624 Marfilij Ficini
rea feribit Aurelius Au guftinus duplici ad
veritatem via nos duci, authoritate videli¬
cet atque ratione. Authoritatem quidem
Chrifti fe omnibus anteponere , rationes
veto qute huic potiflimum confonent, fe
fblum apud Platonicos inuenite , apud
quos Procemium etiam Euangelij Ioannis
pene totum colligi pofie. Affirmat deni¬
que, Platonicos mutatis paucis Chrifti anos
abfque controuerfia fore, feque illos ex
Omnium Philofophorum numero , id¬
circo potiflimum eIegifle,quoniamquan¬
to reftius de rebus diuinis quam exteri phi-
' lofophi fentiunt, tanto magis aliis antepo¬
nendi non iniuria videantur. Ego igitur di-
ui Auguftini primum authoritate adduefes,
deinde multorum apudChriftianos fando¬
rum hominum teftimonio confirmatus, o-
perxpretium fore cenfui quandoquidem
mihi philofophandum eflet, vtin Acade-
-mia praecipue philofopharer. Verum vt do¬
ctrina platonica quas ad diuinam legem,
ideft,MofaicamChriffianamqtte tariquam •
Luna quadam fe habet ad Solem latius re¬
fulgeret , libros platonis omnes e Graeca
lingua tranftuli in Latinam, praeterea ne
cui noui luminis huius afpedu oculi cali-
garcnf.volumen compofui quafi commen¬
tarium,in libros decem & odo diftindum,
in quibus platonica myfteria ita pro viri¬
bus exponuntur , vt mentem eius potius
quam verba fequamur, lublatifque poeti-
cis velaminibus platonicam aperiamus
fententiam diuin^legivndiqqe confonam.
Reor equidem,neque vanafides,hoc pro-
uidentia diuina decretum , vt acutiflima
•quasque ingenia quae folidiuinae legisau-
thoritatihaud facile cedunt, faltem plato-
-niris rationibus religioni admodum fuffra-
;gantibus denique cedant. Quqrium hasc,
•venerande Pater l vt familiaribus haec tuis
-legas,quo mirari iam definant,Marfilium,
•cum fit facerdos philofophise,tam frequen¬
ter incumbere. Vale.
Marfilij Ficini in librum Platonis de Regno ^d
Federicum VrbiniDucem
Apologus.
, P
I Vpiter Optimus Maximus, cum opta¬
ret tale in terris quandoque regnum
profpicere, quale in ccelofemper apud fe
conipicit, iamdiu per ipfam diuini regis
ideam,regium quendamdiuinumque ani¬
mum dimtfitin terras, conuocaufque cce-
licolis imperauit vt omnes futuro huic regi
fir fFragarenturqu em fcperi quidem & a fi¬
de regia fide regum , & ab orbis imperio
Orbinatem Ducem iam nominaret,homi¬
nes vero mutatis literis Federicum Vrbi-
natem Cucem eflent appellaturi. Aifcnfere
omnia Ioui,pr aster lunonem, numica/ola
enim luno craflioris aeris ambitiofa regi¬
na , coelefte terris regnum haiftenns inoi-
det. VerumPallasMercuriulquefaucnti-
busaliis (&tefteveritate) coronam fce-
ptrumque regium iampridem viro eidem
cui & Iupiter libentiflime contuimur:.
Cum vero Academia paflim Palladem
Mercuriumque colat atque ferietur, ipfa
quoque regnum orbifque totius Monar¬
chiam diuinus Plato delcribit, Federico
Vrbinati Duci tum ex Iouis fententia,mm
exteftimonio veritatis optime merito ,foe-
liciflime tribuit.
MARS ILIVS FICINVS
Apologus adF edericum. V rbiniDucem,
inlibmm Cofmographiae Francifci
Berlingheri; Nicolai filij
ad eundem.
Q Vem Iupiter omnipotes orbis totius
Dominus ad terreni orbis imperium
procreauit, quem Pallas Mercuriufquc
Iouis filij iamdiu tanto fecere imperio di¬
gnum,huic & Academia horum cultrix ni¬
mirum, Platonicam terreni regniformam
non iniuria dicat. Huic & Academicus
Berlingherius nofter yniuerfam orbis ter¬
reni figuram,eo largitur tempore,quoRef-
publicp,Duccfq;&Reges iterum atque ite¬
rum tum Palladis haftam , tum Herculis
clauam conceduntfoslicibus aufpiciis po¬
tentem belli Italici dominam.Ac dum ple-
riqj potentes FedeticoDurifempetinui-
do Italiam belloparerevolunt, incerim&
Academia & Academicus eidem tam pa¬
ce quam bello totum fubiicitorbem.
Sacra facrilegi non attingant.
M.A.R S ILIVS FICINVS
Carolo Aftoro, S. P. D.
lus Plato nofter his diebus ab impio
quodam Germano tranferibebatur,
quinuper facrilegismanibas facrumante
aras fanguinem fildit. ille repente, ille ,vt
ita dixerim, facricida miles facerdote cz-
fofhgam arripuit, ipfaquefhgaalterumvi-
dcturfacrilegiumpatrauifle,dum videlicet
vrbanumPlatonem inter mfticos relinque¬
ret vagabundum. T ertium infuperfacnle-
gium patraturus, fifactum cruentis mani¬
bus Platonem reuerfus aliquando aofk at¬
trectare. Da igitur operam. quzf,voir opti-
me,ne Plato, aut diutius in fyluis oberret.
 Epiftolarum, Liber V11.
*nt forte, quod foret crud efo, aliquando
contaminaris prophani ifihrs manibus pol¬
luatur.
Infido Dccfilus.
MARSILIVS FICINVS
FrancifcoBandino, S. P. D.
S Alue amantiffime mi Bandine, falue,
inquam, raillies imo fomper in fempi-
temoanthorefaiutisDeo. Addidiftem &
in Platonem,fi modo quzrendapoftDeum
eflctfalus in homine. Valemus bene quod
in primis audire cupis. Quod & de re audi-
cimus nuper lperamufque, nos indies fimi-
titeraudituros. Dedicaui Matthiz inuifto
Pannonis Regigeminos noftrarumiibros
Epiftolarum,quinunc Francifcilunij ope¬
ra exfcribuntur. Czteri vero libri noftri
quosoptaris, funtiamin manibusimpret
Torum, exprefli cum fuerint, legati ad vos
accedent, noftram vobis mentem feliciter
«xprefluri. Hzcinterim Epiftolatres tibi
potiflimum nobis in Mulis amicos mandat
iterum atque iterum falutandos,EpiftoIam
Colocenlem, EpiftolamVacicnfem, Pe-
trumq; Garafdam.Valetefelices.ix.Maij.
m. cccc. ixxxir.
,
Tuitum ipfi nos profatre fofiumus lunatum i
prebitis ipfi frolamur.
MARSILIVS FICINVS
FlorenrinusPetro Molino Ve¬
neto j S. P. D.
A Ntonius nofter picior & fculptor iri-
fignis , cura hefterno velperi me
meofque familiares inforo tuo nominefa-
lutaret, ita tuos noftris vultibus pinxit vul¬
tus, ita tuos aftectibus noftris infeulpfit af-
feftus, vt non tam tuar nobis ab illo narrari
falutes quam a te ipfo coramagi perlpicue
vidcrentur.Itaque aflurreximus omnesfu-
bite neque Florentinum Antonium vlte-
rius, fed ipfom Molinum iam przfentem
agnouimus, & nudo capite, vt par eft, ho-
norauimus. Salue&tu femperdoffiflime
Petre,nofque, vt coepiui,lalutari hac pras-
fcntia tua faluos frequenriffime redde:
Tamdiu nos honorandos reuera putabi¬
mus quamdiuipfe vos honorau erit. Tan¬
tum & noftra nobis placebit eiiiitas,quan-
tum tibi eam placere noaerimus. Vtinam
tibi noftramagisin diesplaceanr,vtnosip-
fi nobis in dies vehementius placeamus,
bene Vale.
Hsnefijtfilent ij diuturni purgntic.
MARSILIVS FICINVS
loanni Caualcanri Amico
vnico, S. P. D.
C Vm hac aurora abfofoendo facto
Theologis operi, quodiamdiu mo¬
lior, totus incumberem, ac nemo quamuis
familiariffimus interpellare me tunc aude-
rer,abs tc tamen vnico audentius hisobiur-
gationibusinterpellatusfuro.Soles Marfili
alias in primis rufticationis tuz diebus
loannem tuum literis falutare , nunc vero
folitis iamdiu fahiribus abft ines A n non vi¬
des facrilege quam facr$ ami-itiztuoifto
fileutio detrahas. Ad hzc Plato hunc iri
modum refpondere pro communi caufa
videbatur. Vide quammagna vis Ioannes
tuis infit verbis. Nempe apud alios aliud
quidem dicere eft-, aliud autem facere, ip -
fe vero dicendo facis Quibus enim ver¬
bis Marfiiium appellas facrilegum, iifdem
facrilegum hunc ipfefacis>fi modo qui fa¬
ctam publicumque opus, priuatz quamuis
lingularis amicitia» gratia intermiferit, fa-
crilegus fit futurus. Eiufinodi, vt dicebam,
hac aurora nobis incidit controuerfia. Ve¬
rum vicifti tandem,vtfbles, atquePlatoni-
cis parumper myfteriis intermiflis folitas
a nobis falutes iam reportas. R eportare vis
Refpondeamice,precor. Refponde, noti
vt foles, inquam , fed potius vttion foles.
Quod fi refpondere non vis-mihi, falterri
relponde Platoni. Sed ecce dum inter lo¬
quendum te,vrifit, intueor,geminum mox
ibi vultum video, mirabile vifu, vbi modo
vriicum intuebar. Ac fi rite amices agnofi
covulms, grata Laurentii Medicis ora iri
tuo, vt ita dixerim, fpeculo, fpecalari vi¬
deor', & abeo peni atque a te fimilirer in¬
crepari. Ergo geminatis iam tibi vultibus,
geminentur&mihi viciffim illar falutes,&
qure paulo ante duobus quafi vni dicebam,
nunc vniduftafibt quafi duobus.
Bsfionfum de genefi,quod judiorum
fit filluifiimum.
MARSILIVS FICiNVS
Arnobio Romano,
S. P. D.
Vam quam non lirat illa hic apua
J
V me nuncinftrumcrita, quibus eorie-
ftia examuffim examinari penficarique fo-
lent, tamen vtagam in przfenria nonni¬
hil pingui Minerua, illa milii coeli figura"'
 816 Marfili i Ficirii
' non admotam placa, in qua Mars me¬
diam tenet c ocium,Saturnus fextam occu¬
pat domum, Iupiter comburitur, Lunatn
Solalpicit ex quadrato. Sed neque mala
' ominari iuuat , neque his multum decet
• credere.Nam cum inrebus proximis quo-
tidianifquefepefallaxiudiciumfit, nimi-
Tum in remotiflimis eft fallaciffimum ,prae -
ferum eum ex multis aliis praeter lydera
caulis res nbftrae dependeant, genitura,
nutritionejocojeducatione, conlilio, for¬
te , quod quidem ex eo patet perlpicue,
quod eodem momento leruntur , atque
nafcuntur, inter fe tamen genere, Ipecie,
numero,quaIitateifortuna, exitu, longiffi-
•‘medifcrepant. Vale.
Diurna dum mittunturjhm amittuntur.
MARS ILI VS FICI N.VS
Lorierio Neronio, Conphilo-
fopholuo, S. D.
I OannesCocchius Academicus nofter,
hefterno vefperi me conuenit, atque
Terentiano,vtfolet,more, Saluere, inquit,
te Marlili nofter, Lodterij noftn nomine
iubeo , m yero nunquid Lodlerio referri
iubes?nam ad eum, vt vides, aduolo, ego
autem cum teviciffim feluere vehementer
optarem, ealdem,inquam,lalutes LoSerio
-referes. TumIoannes,At 15 reddideris, in-
quit,eafdemfalutes amico , videberis quas
fflemiferat forte rcfpuet. Ad hac ego, 15
dextra,inquam,meat finiftra reddat, quod
accepit a dextra,id non amifero equidem,
fed quadam.potius commutatione lerua-
uero. Locterius certe, Marliliufqnehomi-
niseiufdem dextra funt atque liniftra.His
forte Dialecticus quidem interfuit obiecit-
que , & 15 homo idem poffidet quicquid
alterutra poffidet manus, non tamen vlfe-
rius eft in altera, quodiam reddidi alteras.
Tum ego ita recondi. Si mutua inter nos
minae permutatio fiat /nimirum quod ob-
iicis,Dialeftice,fequitur.Sin autem radius
- id quidem fuerit, minime fequitur. Solet
enim a lucido corpore in Ipeculumprofili-
te radius atque relilire. Radius hic quidem
corpus vnde emicat dum emittitur non
dimittit, viciflimqae dum reflexione rcfilit
non amittitur, proinde radias quicquid
percuflione quadam yulnerarevidetur,fb-
uet a quocunquefrangi, mutua repercuf-
fione apparet potius geminamrque.Nefeis
DiaIeffice, nelcis MarfUium a Locierio
miffis in diuino lumine radiis falutari, vi-
ciflimqueabhoc illum radiis permiflisre-
tdutari.Praeterea nihil hicoffcndi,fcd fo-
ueri; nihil frangi, fcd geminari.ErgoTDu-
ledice,inquam, cum tuis illis tenebris tale
mifer.Sedmnc demum futuras felix, cura
lumen quod te gratis femperinfpicit^rate
relpexeris. Tu vero Ioannes me interat-
radios fer abfque vllo diuifionis metu, re-
ferque feliciter.
Petitio, commendatioque artifcic.fi.
MARSI LIV S FICINVS
Francifco Bandino,
S. P. D_
TV y^Ifi nuper nofinulla ad Matthiao
y J[inui<ftum,Pannoni2 Regem,ex no-
ftrahac Officina iamdiudeprompca,tain
primis, Bandine,fpe eaque fiducia,vt qua:
ego nefeio quo pario Saturnia feceram,
•fuoille Iplendorc Iouia faciat.Quod equi¬
dem ita denum me facile fpero confe-
quuturum , fiqus nosadeumMarliliana
milimus ■, ipfe quandoque Mercuriali,vt
folet.ore apud Regem regia reddas. Ex-
fcriplit. autem haec Amitinus frater meus
fere alter ego , Sebaftianus legitimus
Theologiae Erofeflbr, hic dum illam lege¬
ret exfcriberetqueEpiftoIam,inquaiam-
diu refpondebam vobis, non polle me fa¬
cile quod optabam accellu illuc ameo,
nunc fetis, veftro delideio facere. Non
potuit fe continere , quin quali'quidam
femipoeta meis auribus protinus intona-
ret.Nonpatiar, 6 Marlili/ non patiarvn-
quam, quantum potero, te vnquam non
pofle quod optes.Quid ergo ? Itiueni, Fi-
cirie, viam, grata repertis, qua» tanto te
reddat amico. At ego, quanam illuc effi¬
cies , inquam,SaIuinevia > Si ego, inquit,
illuc Ficinus alter acceflero , tu in me
feltem quo cupiebas accederis. Sedfelici-
bus in Pannoniam conftituiaufpiciispro-
ficifci. |Id eft autem tutis Bandini no-
ftri pedibus, qui & ipfe feliciter eft pro-
' ferftus. Hunc equidem, mi Francifce,&
apud te laudarem ,& tibi plurimum com¬
mendarem , liveldeceret alicubi laudare
meipliun , vel oporteret commendareme
mihi. Vale feliciter. Viue felix. Ama,
vt Ioles , feribequae latis felutant amici.
Saluta amicos. Commendo te Regiis,
commenda nos Regi. Ex Agro
Caregio xx. Septem-,
bris. M. cccc.
ixxxi i. (■■•i
 Epipolarum, Liber VII.
m ut in n pratipue dtfdphnt FUtcnici Feripi-
MARSILIVS FICINVS
IoanniPico Mirandulano Compla¬
tonico iuo, S. D.
TV/T Agna quidem voluptatemcaffece.
IVXrunt elegantes literattua:, quod te
plane iam eloquentem noftro iudicio prs-
fiat,maioriverb quod Peripateticum quo¬
que euafiflefignificant, maxima denique
quod Platonicum proculdubio pollicen¬
tur , quam optime lingulare felixque inge¬
nium tuum excoluifle videns.Quippe cum
pofthumana eloquentias fludia,rerum na¬
turalium rationes apud Peripateticosinda-
gaueris , atque te iam ad diuina Platonis
noftri myfteria conferas. Nam Peripateti¬
ci quidem quanta vbique ratione natura¬
lia dilpofitafmt diligentiffime difputant,
Platonici vero praiter haec, quanmm inlu-
per illi qui haec numero.pondere,menfura
difpofuit debeamus, oftendunt Quam-
obrem illi nos facile dodtos efficiunt, hi
przterea fapientes atque beatos Tu igitur,
optimemi Ioannes,perge foeiiciter(vt cce-
pifti) ego autem tam honefto propofito tuo
fi modofvt ais;noftra opera indigueris me
polliceor non defuturum.V ale.
Stlutetiopit & librorum petitio.
MARS ILIVS FICINVS
Florentinus loanni Francifco Hyp-
polito Gazolti C omi-
ci, S. P. D.
L Actantius Tedaldusnostuo Lauren-
tiique Bonincontri nomine iterum
iterumquefaluereiubet. Sed quanam lalu-
te potiffimum? eafcilicet quamferuante
nihil in nobispotefteflenon faluum, Deo
igitur feruatore faluete fianper , atque in
eiufdem amore nos amate, praetercaialue-
te &vos noftrarum Epiftolarum quando¬
que libelli Satis iam fatis holpites fuiftis
Hippolyti, ergo domum iam faiuiredite.
xxu.Decembris, m cccc.lxxxii.
Honejltjimul tc vehemens Ubrorum commeiia
datorum exactio.
MARSILIVS FICINVS
Dnlcifco claro Iurifconlul-
to, S. P. D.
S AluemifuauiffimeDulces , amaritu-
dinemcuemeairijtuaifipotcs ) atqae
027
vtinam poffis.dnlcedinetempera.Ego f vt
Icis) nullos vnquam genui liberos, nili li¬
bros; quam vero chari parentibus filii fint
nullus ignorat. Mentis autem filif quanto
propinquiores pryftantiorefqu e fu n t quam
corporis, tanto chariores habentur .Quor-
fum hac? nempeDux illevcfter muitius &
Epiftola &voce vehementer me rogauit,
vt meos Vcfpafiano libros crederem Vrbi-
num ad fe mittendos. Credidit equidem
tam libenter, quam illevehementerpercu-
piebat. Vefpafianus igitur tabellariis eos
tradidit perferendos mercede condu&is.
At illi illos cum accepiffent, non accepta
mercede , captiuos mihi iamdiu retinent.
Ego interim ardentiflimo eorum. defi-
derio vror, eifque quotidie mille pericula
timeo. ObfecroperMufaste,mi Dulces,
tuos per gratiasobfecro dominos, ne pa¬
tiantur rne,dum&Ducts voluntati obfequi
ftudeo & eos inluper honorare cogito, ia-
dturam pati tam grauem.Vale.
Negotiofum virum nonejfs temere in-
terpelUndum.
MARSILIVS FI CI N VS
Bernardo Oricellario Florentinifena-
tus Oratori j S. P. D.
P Rudentium fentehtia eft, virum gra-
uibus negotiis occupatum ab1 que gra-
uicaufa non effeinterpellandum.Mihi ve¬
ro nunc fatis grauis ad te interpellan¬
dum caufa erit Platonica gtauitas , fatis
certe quod& ipfef vtarbitror,fac ile confi¬
teberis ,noftrah2C fiue Academia fiuebi-
bliotheca Latinum Platonem, Grscofe*
mine iamdiu conceptum , parturit quoti¬
die. Verumabfqueobftetricis manuhaud
facile poteft parere. Ergo mi Bernarde ob-
ftetriciaslmpreilbrum adhibe manus, quas
maturum iam fetum exprimant, expret
fiimque forment. Vale.
N o nfunt amici^nifi alter ex altera pendent.
MARSILIVS FICINVS
FrancifcoBandino, S. P. D.
L ,
iterae mi Bandine, tua profpdram
quidem valetudinem tuam mihi figni-
ficant, meam vero confirmant. Ego vicit
fimiacirce refpondeo, vt duinfignificoti-
bimeam, tuam quoque confirmem. Nec
immerito amicorum alter pendet exalte-
ro,fiquidem eft ait er in altero De Vacienfi
vero Epifcoponoftro quid dicam i Verum
latis equidem dixi, modo cum de nobis dia
 82S Marfilij Ficini
xi, proinde fi amorem erga hanc explicare
meum voluero , catcris quidem longiffi-
mus ero, mihi vero breniffimus. Ergo ne
vel alios prolixitatis tabeat vel me pccni-
teat, breuitatis affechx dumtaxat conten¬
tus ero, quandoquide fermonenopofiiim.
Solitudo Utentis necejfarU-
MARSH I V S FICINVS
Petro Nero viro candidiffi-
mo, S. P. D.
A Beflenseiam ab vrbe diutius, vtopi-
nor,vn i cum aliis noftris & ipfe con¬
quereris , fed deline conqueri, nunquam
enim minus ablum ab Academia quam
cum ab vrbe ablum. Vrbana quidem a vo¬
bis fepe m e diftrahunt, ruftica vero refti-
tuunt, vefter hic totus fum atque expedi¬
tus. Siue enim deambulo, vobis, mihi,paf-
fimipfe floreo, fiue dormio vosmihilem-
per {omnia noftra reducunt. Vale atque
faluta omnino, fed quem? fed quos ? Nul¬
lum equidem, vno cun&os cognominaue-
rim.Acadamicos. Iterum bene Vale. La-
lendis Aprilis, m. cccc.ixxxhi.
Nm vere fe inuicem amant, qui nen afiidue de
fe imicem cogitant.
MARSILIVS FIC INVS
Philippo Valorio, S. P. D.
V Ides Philippe cum Valori Icripnirus
effem fere Tarducio me fcripfifle,
;Quid mirum ? N empe&vterque fibiinui-
cem vnus&mihi vnus vterque.Quo etiam
fit, vt fiue lyram pullem, fiue carmina ea-
nam, compulfet alter &cocinat alter. Sed
heus Valori nonne corrufticari facroshos
dies conftitueramus , non agri fed animi
colendi gratia. lamqueinuicem dedilie¬
mus verba , nili quod conuiuuntfempetj
non corrufticari non polfent/ed hoc inter-
eft,quod ego te duce Maianum agrum pe¬
titurus eram , nunc vero contra C aregia-
num ipfemeducepetifti. Cum verbrerum
Omnium vicilfimdo fit, mex ego Maianum
te duce petam,verum n«quid te lateat,vbi
legis ego quali lub grandiori quodam ego-
ne Berlingheriumlubintellige. Cupiohic
vos complurimis lalutationibus onuftus
reddere, quas deinceps in noftros palfim
Academicos transfundatis, in compatrem
Boninfegnium,incompatrem Guicciardi-
nom,in confratres denique cuneos. Vale.
Lausilatenicilhilejofhi.
M ARSILIV S FICINVS
Petro Leoni inligni complatonico
fuo, S. P. D.
S I SopatftaaSopho quada diminuao.'
nededucimr, iuftius eftfophiltemfe-
qui fophum quam contra. Noli ergo mi
fophe vlterius fophiftam petere, hic enim
mox,vt par eft,te fequetur. Vale.
Ttolores omnes ex amore animi ergator-
jus nafeuntur.
MARSILIVS FICINVS,
Amerigo Corfino dile&ilfimo
fuo, S. D.
A Pollinem Medicina fontem ferunt
duospraecipuefilios gebuilfe, fffcu-
lapium atque Platonem, Jsfculapium qui¬
dem qui corporibus,Platone vero qui ani¬
mis medetur. Solent Medici iEfcuIapij fe-
ciatores doloribus corporis fomemaquz-
dan vnguentaque adhibere quz anodi-
na, id eft, dolorem fedantia nominant. So¬
let & Academia Medicina: Platoniczllu-
diolaeiufmodi Pharmacum tanquamano-
dinum fomentum, maerentibus animis ad-
mouere,hac equidem imprimisvtor.Hanc
& charilfimis communemfacio, quod fi
chariflimis, & Amerigo igitur quam cha-
rilfimo. Vbi dolor,ibi amor.Exuc amorem,
exueris & dolorem. Exue, inquam, non ip;
fius amorem boni,abfitenim vtyel malum
vel impoflibileiubeam. Atvero Stmahlm
eft non amare ipfum bonum, Sdmpoffibile
eft non amareidipfum quod amasnecef-
litate natura:. Ergo non boni ipliusquod
primum lummumque Si omnebonumeft,
fed Angulorum qui inter homines radi¬
cantur bona amorem rubeo exuere.Quip-
pe cumadhaec amando conucrri nihil &
aliud quam ab iplb diuerti. Quatenus au¬
tem diuertentes ab ipfo per quod folum
hzchabentvtbonafint, adhzc conuerti-
mur quaabfqueillofantmala, eatenusia
_mala praecipitamur. Rurfus ibi dolor vbi
"amor,honun videlicet bonorum amor qua:
& differri poliunt & auferri. Si poffeiSo
eius quod cupimus differamr, dolor vrita:-
quefollicitat. Sipoffidemus quod interea
auferri polle cognofcimus , dolor di-
ftrahit fi auferatur quod amorem quxfiuc-
ramus atq; poffederamus , dolor opprimit
Quamobrem ne dolere cogamnrfolum ip-
Ium propter le amemus bonum, quodfo-
Ium per le eft bonum, fluod quidem cum
 Epillolarum; Liber VII.
eb cituram potentiam que infinitam ne¬
que vfquam abfit differri ncqoit^scqncvn-
quam defit, auferri nonpoteft. Nufquam
deferitnifi deferentes , nunqnam dimittit
cifi dimittentes. Non admodum operofa
efl boni infiniti petitio-fola enim quzritin-
neniturque voluntate. Non follicitafufpi-
ciofane poffeffio, eadem enim voluntate
qua quamtum acquifitumque fuerat rcti-
neturin hoc vno amando poffidendoque
omnia tanquam bona compledimur, hoc
Vno deferto quo folo reliqua bona fiunt,
eunda paflim mala nobis euadunt Exua¬
mus ergo exuamus affectum , qui msferos
ad inferiora detorqner,induamus affedum
ad fublimia erigentem, hic enim nos libe¬
rabit a malis,hic nos ex doloribus eruet,im-
plcbit omni bono, afficiet omni gaudio,
gaudio, inquam, quod a nobis nunquam
auferetur. Haec a nobis Amerige chariffi-
me , fummatim animi languoribus adhi¬
bentur,eadem aPlatone latius ac elegan¬
tius , & a facris literis potentius atque diui-
nius. Vale.
Zxpojitio allegoria ftcuti aurei atque altarum.
MARSILIVS FICINVS
lacobo Antiquario Secretario Du¬
cali, S. D.
C iEteri telacobe tantum cognomi¬
nant Antiquarium, Academia vero
& Antiquarium pariter &Nouarium,tan-
quam antiquitatis innouatorem atque cul-
torem.Quid autem effe aliud opinamur re-
nouare antiqua,quam aurea illa fecula re-
uocare, regnante quondam Saturno, fcli-
cia?Quidrurfus Saturnum apudhoniines?
Quiduelouem ; Sane Platonici cum ani¬
mam in tres praecipue diftinguat vires, in-
telligendi,videlicet,& irafc endi atque con-
cupifcendi,primam partiuntur in duas/ci-
licet in mentem vel contemplationi vel a-
dioni praecipue deditam,Mentem quidem
contemplatricem nomine Saturni fignifi-
cant, mentem vero adionibus occupatam
nominantIouem, deindeanimumvelira-
cundia duriorem effe Manem,vel volupta¬
te molliorem efle \'enerem , arbitrantur,
praeterea fub primo duce vitam tam publi¬
ce quam priuatim agj, auream, id effpre-
tiofam & lucentem sternamque cxifli-
mantjub fecundo argenteam,quippetum
ficut argentum pretio fequitur aurum , ita
& adio contemplationem quafi pedifli-
quam dominam obferuareque debeat.
Proindefubtertioobduriffimam armorum
crudelitatem ferream duci vitam putant.
889
Sub quano denique plumbeam , libido
enim atque voluptas initarplumbi & mol¬
lior eft,&quafi pondere quodam adinfe-.
riora decliuior. Quantum vero vaniflimos
illos, quos vulgo Alchimiftas appdIant,ro-
ties & fallit opinio & fortuna frufirarur,
quoties inferiora metalla conflare in au¬
rum moliantur, tantum his qui concupif-
cenriam, iracundiam, adionem contem¬
plationi pro viribus fubigunt,rcs ipfa quoti-
diefucceditad votum,ad eo vtpro cateris
metallis aurum, id eft, pro viliffimis pretio-
fiffima & pro caducis atterna reponent.
Perge igitur Iacobefelix.vt coepifli.aurez
antiquitatis contcmplationifqj Platonica:
cultores ,faue, vtifacis, antiquis, faue au¬
reis atque ita pro Antiquario nobis aureus
cris.Vale feliciter Academi? charior auro.
Omnium rerum 'vicifiitudo cfl.
MARSIL IV S FICINVS
Matthteo Forliuenfi Pontificis Com-
miffitrio, S. D.
T Radunt Poetae Iouem Saturno patri
quondam imperiuol abftuliffe , ego
veroarbitrorMartemhistemporibus qua¬
fi Saturni vindicem fibilouis regnum vfar*
pauifle, etenim, vt aiunt Aftronomi, reli-
giofi viri ab Ioue fignificantur atque re¬
guntur. Nam quotidie religiofprum bona
ad Martios homines transferuntur,S ed vti-
namviciffim imperium coelefte (uccedat,
vt quemadmodum Marci iam.-rpridem cef-
fit Iupiter,ita:& Mars quandoque loui ce¬
dere compellatur. Sane tunc demum cum
folus regnabit Iupiter, fperamus pios ho¬
mines, vt dixerim, regnaturos.Idque forte
ante biennium,nifi nos AftronomiCa fallic
ratio, coniundio Planetarum magna vel
perficiet vel, vt redius loquar, figmficabit
interea vos Commiflarijfaltem quibus:pij
gregis cura committitur , commendaram
habeto te gregem vobis a Deo non medio-
ab aliis, fed abs te infigni pietate viro iam
feramus. Vale. Die, xy.Iuni;.‘M. cccci
ixxxim. . ..
Qui humanum amorem in diuinum transfert)
ex homine transfertur m Dium.
MARSILIVS FICINVS
Domino Martlfeo Forliuenfi clariffimo
Pontificis Commiflario.S. P.D. -
P Latonis noftri fententia eft, ea potiffi-
mum ingenia; qus ad amorem pco,
penfiora fune , alas quibus reuolatur in
AAaa
8pG Marfilij Ficini
ccrlam pofle recaperare,quod fi liceret in
-Epiiiolarationes more dilputantium accu¬
ratius alfignare , equidem Platonicahu-
ius fententia quatuor in prafentia ratio¬
nes afferrem.At vero<5 vel peierarelicet a-
manti, dilferere quoque liceatde amore
loquenti.Ergo prima huius rei caufa eft hu¬
mana , fecunda naturalis, tertia ccelefts,
quarta diuina.Humana^nquam,propter-
eaquodamor ipfeverum amicitiseftfun-
damentum. Amicitia; vero tanta viseft vt
hac fola , vel line legibus vilis, humanum
genus tranquille polfit 'beateque viuere,
nacyero fcblata nequeleges neque catera
hominum fiudia beatum efficere polfinr.
M itto quam acutos ad inuentionem,quam
vehementes ad eloquendum,quam tra&a-
bileSjiucudos, vrbanos, fidos,ad rationem,
cqniuetudinem, amor efficiat. Naturalis
autem ratio eft eiufinodi.Profe&d fimilitu-
do quadam vbique eft caula amoris.Quod
quidem in ftellis & elementis plantilque&
animalibus plane perfpicitur.Quifquis igi¬
tur ad amandos homines propenfiflimus
eft,is nimirum ipli humani generis idea,ad
quam diurnus artifex homines procreauit,
fimillimus omnium iudicatur. Contra ve¬
ro quicunque ab amor® alieniffimi fiant , hi
& idea» diuina diffimillimi & ab humana
Ipecie remotiffimi.T ertium ad idemcoele?
ftemqueeaulam ab Aftronomisfic accipi¬
mus. Solentad amorem procliuiores cfle
quorum in genefiita VenusMercuriufque
dilponuntur, vt ob muruum alpedum vel
congreflum aut receptionem , auttermi-
'num,ingenij gubernacula concordi volun¬
tate fufcipiant.Tunc fane & Mercurius in-
genij eloquiique magifter ad Venerem
transfert vtrumque , & Venus ipfa gratia
decorifque & fidei mater ingenium elo¬
quiumque lepore condit, elegantia ornat,
fide veridica fOrmat.Quamobrem nulli vel
acutiores vel elegantiores reuera funt
quamamatores.Neminem vero laterevo-
lumus,aliud quidem libidinem efte qua ta-
•dum expedit,aliud vero amorem qui alpe-
du audituque & contemplatione conten¬
tus eftra Platonicis iudicari. Quarta deni-
queratio eft diuina. quam Platodiuinusin
Phadro atque Sympofio probat quamplu-
rimum. Cum in diuina mente rerum om¬
nium forma fint exemplares,earumque a-
pudnos ymbra quadam appareant,in his
nobis creatoris ipfius pulchritudinem nihil
refert expreffius quam pulchritudo creata,
neque tam facile putat Plato nos ex huma¬
na lapientia velalia quauis virtute noftra
diuinam fapientiam cateralque D ei virtu¬
tes inueftigare pofte,quam facile exhama-
na pulchritudine diuinam pulchrimdicca
inuenirc inuentamque amare. Quippecna
reliquarum qua funr in D eo virtutum feii-
litudo folis conueniat mentibus atque te
dumtaxatpercipiatut, pnlchritudiuis vero
diuina: fimulachrum pet omnia fele fun¬
dat, neque mente (bfam,fed ocuiisctiam
qui fenfuum omnium perfpicaciftmi funi,
plane perlpiciatur. Hinc amoremex hu¬
mano diurnum exiftimat prcuenire.Prcin.
de amorem nihil aliud quam pulchritudinis
'defiaerium efte, definit, pulchritudinem
vero nonaKud efiequam gratiam , gra¬
tiam,inquam,ex tribus Gradis;ideftex tri-
buspracipue rebus infitam,&a tribusfimi.
liter numinibus venientem. Siquidem A-
polloperMufica confonantia gratiam al¬
lidat audientes, V enus autemper gratiam
coloris atque figurae rapiatintuentes,Mer-
curius denique per miram intclbgcnthe &
eloquentiae gratia contemplatores in pri¬
mis ad fe conuertat, atque amore dininae
contemplationis pulchritudinifque accen¬
dat. Quoniam vero non tamintclgentia
nos in rem ipfam quam intelligimus,cuam
amor in eam quam amamus transferre fo-
ler. Idcirco Plato nofter exiftimathodpfo
diuina pulchritudinis defiderio potitis
quam velfcientia ftudiovelalia quauis vir-;
tute mentem receptis alis in patriamreuo-
lare.Quorfutflhaec?Nempe yt dum haec le-
gis,non modoroentemhaederenollratn
intelligas,fed etiam vtinhac perfe&i ama¬
toris deferiptione tanqua® in fpeculo quo¬
dam tuam imaginem fpcculeris. Dum
enim & legitimum amatorem & pium ami¬
cum effingOjMatthaeum meum pro viribus
expreffille volo. V ale.
Obfecratiovt Platonis libri in Latinum a iulis
tranjlati ex eius manibiis qui occulue¬
rat redimantur.
MARSILIVS FIC INVS
Hieronymo Cantiano Vrbinatis Ducis
Oratori, S. D.
"I V Inum Platonem in Asgina venditum,
J_/ Anniceris Cyrenaeas a feruituterc-
demitj&inSiciliainlummo vitadiferimi-
ne conftitutum, Architas Tarenrius ab exi-
tioliberauit. Platonis autem liberi cum re-
liifta Gracia a Barbaris occupata fefe in
Italiam contulHTent , in carcerem fote
coniefii funt , integtumque biennium,
proh nefasiin vinculis detinentur. Sedec-
ce iamiam infignis pierare vir Cantianos
Hieronymus a compedibus eosloketkid-
que reftimec- Quantum ergo quondam
 Epiftolarum, LiberVII.
Cyr:neo& Tarentino pro Plarone Grs-
cia debuit. tantam Cantiane pro Platonis
liberis debebit Italia.
Cktrita fetius quum fcientU truxsftrt
MARSH! VS FICINVS
Philippo Carduccioliteris&mori¬
bus omatiffimo, S. D.
D Eclamatiunculam noftram qus ad
pietatem charitatemque amicos die¬
bus luperioribus cohortabar,PhilippoCar-
duccio meo cenfui dedicandam, viro pie¬
tatis charitatifquepleniffimo. Cum vero
Philippum nomine piumque appello, ge¬
minum intelligi Philippum volo Carduc-
cium atque Valonum, legite igitur ambo
S I Deus proprie nuda quadam res om¬
nes intelligentia faceret, forte omnia
& intelligerent & ab intelhgentia rccla mi¬
nime aberrarent.Per quam enim proprie¬
tatem cffe&us a caufa produnt,per eandem
quali imaginem a caufa libi iropreflam
fuam continue ftabiliterque caufamreprj-
lentant.Cumvero creata omnia cognitio¬
nem habeant , & qua; habent, fjepe aber¬
rent in cognolccndo, affe&tm tamen na¬
turalem habent omnia atque ipfo affedu
non errent, confequenseftacreatoreom-
nia non tamper intelligentiam quam per
voluntatem firific crcata.Quod quidem in¬
de confirmatur, quia ficut a caufaprocef-
ferunt ita & ccnuertuntur. C um igitur per
affeflum ad bonum conuertanmr omnia,
non per cognitionem,lequiturahono per
affeQum omnia proceffilfe,atqueficut per
affectum iplius procefierunt ,'ficper eun¬
dem vbique conuerti-Quodenim in rebus
appetitionem dicimus,nihil fignificat aliud
quanipaffionemjid elt,raptum ab ipfo pri¬
mo cundisillatum. Sed quihate quidem
ferri vident,illum vero non vident trahere,
ita decipiuntur , ficut qui ferrum putarent
feipfo Iponte magnetem petere , quando
magnetem alicubi non viderent. Hinc er¬
go conflat voluntatem diainam efle por-
Spi
tam perquam mentes dum creantur egre¬
diuntur , rurlufque per quam ezdem dum
recreantur regrediuntur. Ergo ad cano¬
rum Dauidis Poeta; lacri Pfalteriiim verus
ille Phoebus omnipotens ab alto,itanoftris
mentibus intonat. Attollite portas princi-
p es veftras & eleuamini portz seternales Si
introibit rex gloris. O principes,6 mentes
corporum principes, principes animalium
quas ego minui paulominus ab Angelis,
quas ego honore & gloria coronaui, quas
fuper opera manuum mearum iureconfti-
tni, attollite ponas, lurfum eleuate voluta¬
res, 6 port$ sternales, 6 voluntates ster¬
na: ab sterno creats, sternorumque ca¬
paces, nolite aperire vos ad inferiora exci¬
pienda, quotum vos ingrefliis inficiat, ape¬
rite vos adfuperiorarecipienda, qus fuo
vos ingreflu reficient. Tunc fane ego per
vos intrabo rex gIoris,rex,inquam,& lucis
& gaudij.Signabo fuper intcllcdusveftros
lumen vultus mei, dabo autem vobis lsti-
tiam meam.Ego liimportaper quam quif
quis non intrat fur eftSi latro. 'Voluntas
mea porta eft perquam egrefli eftis om¬
nes, voluntas veftra porta eft per quam in
me regrediemini omnes. Ego ignis lum
confumens atque confpmmans. Confu-
mensquidemmatcriamjconfumnlans ve¬
ro formam , conlumens quidem materia¬
lem deformitatem, confummansverdfpi-
ritalem formofitatem. Attende quid vbi¬
que faciat ignis,ignis illuminat atque cale¬
facit , quod vero ab igne illuminatur non
ideo euadit ignis, quia lumen ignis acci¬
piat, fed quia calorem. Similiter ego velut
ignis intelledus illumino, voluntates ac¬
cendo. Vosautem non ideodinini pote-
ftiseuadere quia meam lucem folaintolli-
gendi ratione quaeratis, fed quia calorem
meum flagrantia volendi petatis-Agnofci-
te igitur quanti fit amor, ego enim amore
vosmeocreaui,vos quoque amore veftro,
amore,inquam mei.vos ipfos in me recrea¬
bitis. Ego amore feci vosmentes, vosau¬
tem amore Dei vos quandoque deos refi¬
cieris. Tunc ego dicam. Vos quoque di;
eftis & fili; Excelfi omnes.
AAaa i}'
MARSILII FI CI NI
FLORENTINI
EPISTOLARVM,
AD ¥ HI LIV P VM VALOREM,
Virum ^Magnificum,
PRO OEM IVM
MARSILIVS FICINVS FLO RENTINVS
Philippo Valori, generofiflimo Valoris
virtutis haeredi.
Vmfap), dileclifime
Valor, oflauo Epifte-
larum libro caput im¬
ponere tentatiifjem, ne-,
que v//o paflo 'valerem,
fupplex tandem diui-
nam potentiam obfecrauiyt tantum }al¬
tem mihi Maioris fuppeditaret, quantum
capiti huic adhibendo fuppeteret,felicifi-
mum certe votum.Nempe dum procapi-
te admonendo Valorem opto, Valor ipfe
interim mihi falius ejl caput. Salue itaque
dulci fimum libri, imo liberi mei caput,
quo liber meus ducitur,& quo viuit, imo
'Vero qtto multi iam mei liber muunt.Op¬
portune admodum quorum lita iamdiu
ajjnrat domus Medica, ajfirat Jimul &
Valeria domus. Quippe cvm& ha fa¬
milia prorfus idem \>biqut velint, ey
opem Medicam mox valetudinis profte-
ra Valor ipfe fequatur. Afyirct jtmper
Vtriufque familia felicitati Deus omni¬
potens , & concordiam hanc feruet anti¬
quam. Legefeliciter , &viue felix Vna
cum Ntcolao fratre admodum eleganti,
atque ItBionihtuc Antonium Lanfredi-
num egregium Academicum non Vt Le-
florem tantum ,/edVtiudicem adhibiti.
MARSILII FICINI
FLORENTINI
E PISTO LAR VM,
Gratiarum actio pro libris 'Platonicis ,per Hieronymum,
ab occupator e redemptis.
a
Marfilius Ficinus Hieronymo, Vrbinatis
Ducis Oratori, S. D.
ftolam agere gratias,
quod Diuinum Placo-
dam carcere , durifque
compedibus liberaucris.
Ac , iple Plaronis genius , his me fermd
verbis'ccrripuic. An adeo Marfili ,&elo¬
quentiam magnifacis tuam & libertatem
paruifacis meam , vt dignas liberatione
mea gratias Hieronymo te confidas aQu-
rum?Ego Hieronymum falutabo meum,
ipfemet & gratias agam, ipfeSc referam,
hunc enim & inter Academicos annu¬
merabo meos , 8i tertium iam liberato¬
rem mcumpoft Anniccridem Architam-
que cognominabo. Sic ad me Hierony¬
me modo Platonis genius, tu vere iplum
mox Platonis Ipiritum, audi in hoc volu¬
mine quafiluo quodam corpore refonan-
MARSILIVS FICINVS
Petro Compagnio dilectiffimo
luo, S. D.
T Vnc primum te hinc abefie lulpicari
ccrpijcum Epiibolam mamlegcrem.
qua interrogabas, quando ad vos fim pro¬
fecturus. Ego vero iamdiu iftuc aduentaf-
lem fitehincabeiTetenfiffem.Modoprofi-
cilcor ad alios quia minus amo,ad A cade-
micum nonproficifeor quia nimis amo,at-
que ita complector vt abire non linam.
Vale. •
Frccemium in Apologos.
MARSILIVS FI C IN VS
Georgio Cyprio compatri cha-
rrflimo ac optimo M e -
dico, S. D. _ .
C Vm apud te literati nonnulli in ipfa
ccena de Scate noftri Icriptoris ele-
gantiffimi Apologis verba facerent, atque
a me in primis,. quia nuper legeram, iudi-
cium de his exigerent Ego omnis,inquam
Scate noftri Apologus & elegansroihivi-
dernr & malculus. Ac ilii arr ii erunt pari¬
ter atque deriferuntL Arriferunt quidem
eleganti quali eleganter exprellb,fed maf
culum quali dfi&m improprie ddrifere.
Egoigimr ( iudice te) affirmo me non fo-
lum proprie fedetiam veriffime Apologos
Scate malcnlos appellalfe. Quis enim iu-
re neget eos efle malculos , qaimeadhate
antea fterilem vflo afflatu adeo fecundum
AAaa ii;
 Marfilij Ficini
reddiderint, vt eodem fcrme partu multos
filios Apologos parerem t Quod quidem
hinc etiam confirmatur , quod poftquam
'illi e noftris laribus difceflerunt, nulli dein¬
de apud nos nafcuntur Apologi. Eos au¬
rem qui tunc nobis nati luntquafiob prio¬
rem fterilitatem meam imbecilliores tibi &
tanquam compaffi nutriendos & tanquam
Mei co fouendos confirmandofque com¬
mendo. Vale & chariffime compater & o-
■ ptim e Medice atque lege feliciter.
Amatoria filentij purgatio quando amicorum
Uteris nonrejpondsmus.
M ARS I LIVS FI C I N V S
Philippo Valori, S. P. D.
A Ccepimus iam pridem Epiftolam
tuam ,mi Valor, non mihi folum,fed
etiam Petro Nero Philippoque Carduc-
' cio ac denique Academicis cunelis com¬
munem , vt nihil mirum fit nullum adhuc
noftrum * Epiftolz relpondifie, dum aliis a-
lios quotidie 'refponfnros arbitrarentur.
Accedit adhzc,quod Dialedlicus quidam
ex Academia, cum audiret reprehendi nos
quod Valoris noftri Epiftolam valoris ple¬
nam quodammodo paruifacere tam lon-
;go filenfio videremur, in hunc fermemo¬
dum argumentari ccepit. Facile oftendi
qaoteft, amici non tam nos quam Philip¬
pum ipfum diuturni huius filentij caufam
«xtitifTe, quapropter ipfum potius quum
noftrum quemquam ede repreprehen-
dendum- Sane fi Philippus Valor eft ami¬
cus nofter, certe eft Valor nofter, rurliis fi
;ipfe eft Valor nofter, vuque ipfe eft nofter
Valor , Atfi ille eftnofterVaIor, conle-
quens eft, vt illo abfenteipfi nihil penitus
valeamus. Ergo Valor redeat, lutito vox
noftra redibit. Ingenium nobis ille dat,ille -
jrapit. Cum vero haec illa DialcAicus con-
clufiflet,' alij omnes hetiffimo ftatim ap*
plaufu confenfere, vnus dumtaxat in ar¬
gumentando paulo curiofior,non amorem
quidem, erga te communem fimul & An¬
gularem improbare, fediplam argumen¬
tationis formam reprobare aggredieba-
tur.Sed czteri omnes ad eum canuerfiim-
pofito filentio concluferunt, conclufiones
amatorias quomodocunque& vndecun-
que ducantur non diflbluendas effe/ed to-
risviribus confirmandas. Ergobenevale,
Valor, nofter & ad nos vala.
.(■■■) (■>. (■>
Quomodo finguli Angelos cufioies haieut.
MARSILIVS FICINVS
Philippo Callimacho,
S. P- D.
P L atonicorum {en tentia eft , compla¬
tonice mi Callimache, quot in calo
dii, id eft,ftellz funt, totidem circa terras
cfle dzmonum legiones , totidemque in
qualibet legione di mones contineri, quot
in coelo funt ftellz, duodecimqne efle dz-
nionumprincipes,quemadmodum&duo-
decim funt in Zodiaco figna. Praterea
alios quidem Saturnios effe, Iouis, alios,
Mattiolque atque Solares. Similiterqne
pro aliarum ftellarumtam nomine quam
virtute varios darmones cenfent atque co¬
gnominant. A ddunt tot infuper effe huma¬
narum ordines animarum,quot & ftdlse &
dzmonum legiones connumerantur,aliaf-
quealiorum tum dzmonum tum Ijrdefum
tam naturam quam munus appellationem¬
que fortiri. Hos vero dzmones appellant
enios, ingenuos ducesingeni;,fingulos
ngulis ammabusalege fatali, id eft ab ip-
fa,quando animz Iabunmr in coipus Iphi-
rarum omnium dilpofitione, influxuque
nobis accommodatos,quibus menresno-
ftrte,quatenus deterioribus quibufdam dz¬
monibus fenflbufque non parent,quotidie
facili quadam occultaque pctfuafione ita
ferme ducuntur, vt naues gubernatore re¬
guntur. Verum de his iam fatis. Nam hic
eam reclamat Epiftola,cuius humanitas
humilitafque fublimiores contemplatio¬
nes vix 'admittit.
Admittishzc verbis ( vt equidem andioj
mi Callimache, tanquam Platonis noftri
fcdatorffed,vt video, non omniahscreip-
fa confirmas. Quod enim vnicum quifqne
bonum habeat dzmonem, cum ipfe mul¬
tos apertiffime bonos habeas , haud fatis
affirmas. Nunc Poefis Apollineum prz-
fert dzmonem, nunc oratoria Mercuria¬
lem , alias Philolophia Saturnium; alias
grauitaslouium, femper& magnanimitas
Martium, &humanitasvrbanitafqueVe-
nercum,vt Cajlxmachnm noftrum Poli is-
monem cognominare iurepoffimus. Sai-
ueigitur falae iterum Callimache Polidz-
mon , imo vero faluctoties quoties bonis
dzmonibus obtemperans, malis intetim
dzmonibus dominaris, & quoties praela-
repugnans, quod Callimachus nomen fo-
nat,fup eras quoque przclare Quid mirum
ex omni te certamine yifioriam reportare.
Nempefi vnico dzmoncquondam fcilicet
&Mercuriali Vlyfies, & Martio Achilles,
 Epiftolarum, Liber VIII.
fc Venereo Alneas, m ciris periculis folpi-
tes euaferunt, tn certe fida multorum cu-
ftodia paffim tntiffi mus ibis.
MARSILIVS FICINVS
Sebaftiano Baduero&Bernardo Bem-
bo clariffimis Venetorum ad Summum
Pontificem Oratoribus,plurimum com¬
mendat.
V T certioribus aufpiciis ad fammum
Pontificem accedatis , publicam to¬
tius I talia: penes illum,quam optat,concor-
diam firmaturi , ferte vobifeum concor-
<Pam cum lege diuina exccllentiflimorum
apud GAti^ Philofophorum vcftnim-
que M^fiiium Pontifici fummo Seruum
deuotiffimum fuppliciter commendate.
Concordu Mcfis& Platonis.
MARSILIVS FICINVS
Braccio MartelJo literis & moribus
ornatiffimo, S. D.
N VmcniusPythagoricus quem Ori-
genes non iolum Pythagoricis, ve-
rumetiam Philofophis pene omnibus an¬
teponit, cum & Mofaicos & Platonicos le-
giflet libros,ait fe in Platone Mofem agno -
uifle, nihilque aliud efle Platonem quam
alterum Mofem Attica lingua loquentem.
Quamobrem quite,optime Bracciad A-
cademiam vocant , non tam ad Platoni¬
cam difciplinam quam ad legem Mofai-
xam exhortatur Nam cum primum ingref-
fusAcademiamfueris,occurret tibi Par¬
menides qui vni cum demonftrabit Deum
efle rerum omnium ideas, id eft, exempla¬
ria rationefque eminentiflime continen¬
tem vel producentem. Occurret Meliflus
&Zeno, quifolum Deum reucra efle de-
monfirent,c2tera vero videri. Vcnietob-
uius & Timteus ofiendens mundum a Deo
luz bonitatis gratia fuifle creamm, Deum-
queaprincipio coelum terramque crcauif
fe,deinde aereum fpirimm fuper aquas cir-
cumfudifie, atque hic omnia tamdiuper-
manfura quamdiu diuina? placuerit vo¬
luntati. Deum fecifle hominem adeo fibi
fimilem, vt vnicum Dei in terris cultorem
terrenorumque Dominum collocauerit.
OfferentibidemferibiPoliticus, Protha-
goras& Menexenus & Critias differentes
ex terra homines ab initio rerum Dei vir¬
tute creatos atqu e lub fpirituum diuinorum
perpetua cuftodia pofitos , legem a folo
quodam Dei nuncio accepifle, ac demum
poft mundi curium ex terra,Deo iubente,
refiirrecinros.
«P5
Ibi Philebus, Thzerartns, Phedon, Phe-
drus,SocratesinrolaDei ipfius fimi':ordi¬
ne atque fruitione noftram beatitndinem
efle docent. Audies &fenem quendam A-
thenienfem, verbo Dei mundum efle dif-
pofitum aflerentem,Deumquc rerum om¬
nium efle menfuram,maxime vero fi Deus
fiathomo, fuperbos tanquam a Deo rebel¬
les effulminantem, humiles vero proban¬
tem tanquam Deo chariflimos , denique
omnibus praedicentem fiue defcervlerint
ininfemum,fiuein cotium afcenderinr,eos
vbique diuinum iudicem reperturos Au¬
dies Hermiam,Herafcumque & Corilcum
ibi doceri Deum rerum omnium ducem
caulamquepatrem efle fimul & filium,at¬
que in fingulari ipfius amore fummum
conftitui bonum. Doceri infuper Diony-
fium,circa omnium regem efle cunfta ip¬
fius gratia omnia, eumque caufam efle bo¬
norum omnium,deindebeatoshoc ordine
diftingui Ipiritus, vt alij potentiam Dei vel
vt efficientem caufam, alij fapientiam feu
exemplar, alij bonitatem tanquam finem
omnium referant. Doceri tandem Syracu-
fanos, diuina myfteria rationibus compre¬
hendi non pofie, fed puritate mentis D eo
perfimiles deniquefieri, vt tanquam ab
igne fcintillantefubito lumen animo ful-
geat feaue ipfom iam alat.Proinde afpicies
Herum Pamphilium diurno iuflii a mortuis
refurgentem , quo viuentibus animorum
fecreta renunciet. Ille te per Elifia prata
perducet qua: noftri nomine paradyfi figni-
ficant-Oftendet & inferos digito & purga¬
torium antrum atque Lymbiim Eadem ti¬
bi Socratesmultis vbique rationibus con¬
firmabit , docebitque iternitatis curam
habendam nobis efle multo magis quarh
temporis. Contemnenda efle caduca, vt
confequamar aeterna, przeftare iniurias vel
grauiflimas perpeti quam inferre.Nihilcu¬
randum contendendumque aliud quam vt
puriffimum iudici omnia inipicieriti ani¬
mum offerrepoflunus, itaque confeffio-
nem poenitentiam que voluntariam pecca¬
torum ante omnia probabit eflefaluti ho¬
minum neceflariam , fed ad eam rubebit
maxime properandum, rie antiquatus ani-
mi-morbus inlanabilis prorlus euadat. Mo¬
nebit deniqne nosperhuius vies mare ipla
exachffim? rationis naui tamdiu vehi, quo¬
ad dinino denique verbo tutius fcliciufque
prouel|amur. Illic ScLaches ad crebrata
delicorum confeflionem pmnitentiamque
hortabitur. Verum cuinam generofum
Charmidempraterieram i Hic enim ribf
Bracci apriftina quadam animorum no-
firorum in:empcrantia,omnia tum corpo.
 ' Marfilij Ficini
ris turrrfortuna» incommoda proficifci a-
periet.Rurfiifqne adiiciet,fiprima ipfa pH-
ritas animorum reftituatur, immortalita-
'temquoqueieftituendam. DeniqueCri-
rias inipfis Academiz penetralibus ran-
quam Mofaicum oraculum proclamabit.
Deum cum creauiffet mundi hbminem
poftremo,quod & Prothagoras dixerat,ef-
feciffcin terra libi fimillimum atque alma
quadam impleuiflegratia3quapermanente
-eundis tum animi mm corporis fortunar-
-que bonis perpetuo frueretur, in viridariis
-quoque liris lirb Vereperpetuo eum collo-
-cauifle, exigua quadam falubrksmpomo-
-rum deguftatione vitam fcelieem proroga-
turam. CircumfepfilTe icfuper hortos, ne- .
quid alienum ingrederetur. Verum cum
homo adiuinis paulatim ad caduca diuer-
'teret,patrifque legibus minus indiesminuf-
que obtemperaret, diuinam illam euanuif-
■ fcgratiam,ideoque in turpem animi habi-
' tum torporilque morbos & vitas folicitudi-
-nem, laborefqueincidifle, atquedemum
exhortis illis adregiones admodum diifi-
miles fuifie tranflatum. Quod quidem infi-
diante malo quodam dsemoncfubiniolen-
tioris voluptatis efca infceliciter accidilfe,
Timsus&Phzdms&Diotiniain Acade-
miateftabuntur.SedjVt redeamus ad Cri-
tiam,hic tibi concludet, Deum cum huma-
num hoc opificiumfuum iam penitus im-
probaret, vtpbte quod ex ditaino paulatim
profanum etiaferat,quo& purgaretmali-
•:gnitatem&refiitueretpuritatem,terrasin-
;genti aquarum diluuio abluifle.Neque ve-
ro prztermittenda eft aurea fententia illa
Platonis Academia; ducis , eatenusac-
■ quiefeendum elfe, dicentis,pra ceptis litis,
■'donec facratior aliquis quam homo in ter-
'r is appareat, qui fontem omnibus veritatis
aperiat, quem denique fequantiir omnes,
Hadlcnus & Plato & hi qui Platonis lingua
loquuntUr. Przterea Plotinus & Philo,dir
trinum intellectum Dei filium celi iubent,
ab ipfoDeo patremanantemyeltanquam
a Ioquenteverbum, vel tanquam aluce Ju-
men. Quod quidem Iamblicus, iEgyptio-
■xum teftimonio comprobat, Deum firiip-
fius patrem filium apertifiime nominans,
Numeratque Angelos Archangelofque &
rp'rincipatus, quos &Proculus nouenario
diliribuit numero,affertque Chaldzorum
■oraculainquibuspaternainDeo potentia
& inteUe&us apatre manans , Igneufque
amor exprimitur. Sed quid de A-iiielio di-
camrHic proccmrum illud Euangelij Ioan •
nis quod in facris quotidie legitur, paucis
votum colligic atque admiratur. Hzc illi.
Tuvero Manel!e,pollquam Academiam
ingrefiiis njyfteriahsc ab hisheroibusfl-
tus acceperis , ac infup er alia plura arere
maiora quz non capit Epiltola, forfitan
Petri voceBonum clamabis Bonumtfihic
efie,faciamus tria tabernaculorum millia,
ConfirmatuChrifiunorumjttSocratica.
MARSILIVS F I C IN V S,
Paulo Ferobanti infigmTheo; .
logo, S. P. D.
Ifi vererer, optim e Paule, fore non-
nullos qui vel prauitateingeniji*!
paruitate iudicij, alio qua^pnojloquamur
fenfu captent, lingula demonlfWem, Sa-'
cratem & fi non figura qua Icb atque
Ioannes Baptifta , tamen adumbratione
forte quadam Chriftuin falutisauthorem,
quafi ( vfitaloquar ) praiignauifle,idque
hacrationepracipueiacerem.vt detrado-
rem illum confunderem. Lurianum, cui
cumomnibusdetraxillet,boDisChri(lianis
denique non pepercit, audens fidei Boflr*
martyres deridere , quod &tanquam ni-
mium fimplices,omnia quz apud homines
bona habentur Iib enter amittercnt,& tan-
quam infortunati feipfos vitro cruciatibus
czdibufque exponerent. Obiiciendusau-
tem Luciano fimplices deridenti,Socrates
ante aliosfapientiflimus &magnorum re¬
ftimonio Philofophorum & Apollinis ora-
culo iudicatus.Hic ergo nonrudi quadam
fimplicitate,imo lingulari mentis exccl-
lentia atque ( vt Plato Xenophonque te.
ftantur)diuinitate iufuper vatiemiequein-
genito, aeterna bona caducis in omni eius
vita przpolitit, incomnrodaque corporis,
inediam prslertim 8t nuditatem atquefor-
tunz m ala omnia vitro fuilinuit, folo ani-
mi malo detrimentoque fempiterno per-
territus, vui dumtaxat pietatis charitatif-
que intentus officio. Quippe qui propria
negligens commoda , nulloque detenms
periculo , tanquam animorum Medicus
mentibushominuro,vbique,circafinespa-
trios, purgandis incumberet, dum fuper-
biam ante omnia deteftatur, manfuetudi-
nem vero & charitatem religionemque
prs czteris approbat, foium veri amoris
charitatilqne ftudium profitetur, ambitio-
fam fcientiarum excludit profeffipneut.
Diurnis vbique nitimr teftimoniis,firma-
que illis hatret fide, piis iuftifque moribus
eft contentus, atque id quod mirum eft,
nullum tam laboriofi officij in przir.ium
humanum fpcrans,fod ceno ob idpericulo
& morti fe fubiicicns.Nempead hoc vnum
fe a Deo milium aficuerabat,mallequedi-
 Epiflolarum, Liber VIII.
cebat Deo quam hominibus obfcqoi.Se<f
at: diamus Socratem iplhm pammper apud
iniquos iadices ita clamantem : Me vero
efie talem vt a Deo duitati tribums fuifle
videar, hinc poteftis animaduertere. Non
humanum certe id efle videtur , quod
egomea quidem omnia omnino neglexe-
rim,atque in hac rei familiaris negligentia
inopiaque tot annos iam perfeucrem , ve-
flro femptrintcnms bono, dum Angulos
conuenio tanquam pater aut frater natu
maior , Eradens curam virmtis habere,
Quod fi quam pro officio meo mercedem
reciperem, humanamquandamid ratio-
nem haberet.Hsc ille.Itaque dum corripit
peccatores, & calce percuflusfalutat per-
cufforem, & alteram percuflus genam ab-
iicit alteram. Deniquetantum ex veritate
odium reponauit vt ab iis ipfis impietatis
fuerit acculatus, quibus ipfe palampietatis
effictum prardicauerat. Quidvero dicam,
quod cum fe facile defenderepolfet in iu-
dicio non defendit, neque exculauit fcip-
fum, fed iudices accufauir, & cum e carce-
re poffet abire noluit, iniuftamquc neceni
fuftinuit libentiflime, fummx conftancia:
patientizque polleris exempla daturus,
Mitto inprafentia, triginta nummorum
precium de Socrate fadtum & ipfius So¬
cratis vaticinia, vindictam quoque diuini-
tus poft eius necem fubito confecuturum
Lotionem, velperi pauloante obitum infti-
tutam a Socrate exhortationemque eius
ad pietatem hora coeha». Quid quod in ea-
dem hora decaEce atque benedictione &
inobimiplodegallo ficmentio?Mittopr$-
terea multa Socratistam fada quam diffa,
non ab iplb quidem , fed a difcipuEs eius
quatuor prxeipue Icripti, quibus Chriftia-
na fides aduerliis Lucianum maxime cori-
firmatur. Multa ehim funt& ea quidem
maxima,qua» de numine huic infufo deque
abllraclione mentis a corpore & quafi
quadam transfigurationctraduntur. Hac
vero neque facileEpiftola caperet neque
benigneforfitan nonnulE reciperent, pu-
tantesfortafie Socratem nunc quafi sema-
himcomparari,quemdefenforemparo.
In quo Principis eonfllat laus.
MARSILIVS FICINVS
Galeotto Fauenciae Principi,
S. P. D.
\ Lamannus meus modo me rogat
f\proficifci Fauentiam , quo&lponce
Ium profe&urus. 1 mo etiam iampridem (iu-
bcntePlatone;quippe qui ex alto mihi iam-
§97
dia vaticinantur, quod libi quondam ter¬
tio in Siciliam itinere minime contingit,
inprzfentiamc primo hoc itinere ftatim
confequummm , inuentrimm fcilicet vi-
ru liii ipfius, prius quam populi principem,
neq; tam dominum,quam patrispatreni-
Qui non Martis Iblum colat,fed &Palla-
disarces,qui& inter milites Martem refe-
rat,& inter Mulas agat Apoliinem.O feli-
cem vrbem! 6 vere Fauentiam! cui tani
mirifice propitius fauit Deus, quam effecit
feliciflimi Principis fauore felicem.
‘Excufatiocbfequij noncollati.
MARSILIVS FICINVS
Ioanni Pico Miranduiano complato-
nicoluo, S. D.
f~\ Vader.aula ipfe cupis Platonicos i
\__7nobis librosaccipere,eadem & nos
inprsekntia cogimur retinere. Si quando
dabitur obfequendi facultas fponte obfe-
quar quamEbcntiflime. Doleo ecuidem,
mihi crede, ob lingularem mutuumquea-
morem noftrum,& te fiepe optare qua» prf-
ftarc non polium, & me non poffe femper
pradlare.quod optes.Vale,
Qui commendat omnes, efi commendandus
ab omnibus.
MARSILIVS FICINVS
Bandino, S. D.
^1 quis honorandus eftab omnibus, is
^Jproculdubio ell qui S: ipfe omnesho-
norat. Verrino igitur vati debent omnes
honorem. Hic enim tam gratus ell, tam
grariofus.vt omnes & quibus debetadmo-
dum grate,& quibus non debet gratis ho-
noret. Fauet bonis, extoUit ihgenia,ornat
dodlos, iUullrat principes, coEt landlos,
Deum in omnibus veneratur. Quid plura?
iplurn vos audite. Quienimlatidat omnes
ipfe fe laudabit in omnibus Nili vero tibi
commendatas fit is cui probi commendati
fimtomnes, nefeio quemynquamhabeas
commendatum. Vale.
cUritatislaus. :
MARS I LIVS FIciN VS
Hermolao Barbaro Vcrie-
to, S. P. D.
C Haritas non quseritqUE fualunt, led
quas alterius , charitas omnia credit,
omnia Iperat, omnia lullinet, charitas
non cogitat malum, charitas nunquam ex-
cidicdeniquein charitatenulkis ell timor.
 %§ Marfilii Ficini
fed perfecta charitas timorem omnem pro- Commendati) librorum ?Utenicoru&.
tul expellit. Haec verbis quidem fimplici-
bus/ed ingenti quodam myfterio clamant MARSILIVS F I C IN VS
FrancifcoBandine, S. P. D.
dininae religionis Antiftites.Hae c tu,huma-
niffime Barbare,fic ergameforte quadam
quafi erga tcipfumferuas omnia ,vt hanc
A C c edit ad vos tandem Plato nollcr
pia Philippi Valoris opera, neque
ipfam charitatemquam pietatis Chriftia- profedo abfquc lingulari valore vafciflet
nae patres-imprimis exoptantem te magno¬ vnquam tanta terrarum fpatia peragrare.
pere feruere non dabitem-Profefto aman- Ergo age complatonice miBandiue,cuan-
tiflime mi Hermolae, Deum ipfam teftdr, tum ego te amo, quantum&tu meamas,
qui charitas eft , adeo ipfam charitatis tantum licut&foles honora Platonem. Ac
“ideam & in te expreffifti, & mihi ante ocu¬ fi Platonici nunc iterum peregrino opus
los pofoifti j vt ego quem hadenus quoad efthofpitiojholpes efto.Rurfcsfi parum ift.
' poteram acliberamabam,nunciam&pra hic noto opus eft prp cone,efto pt2co,(i de¬
vires neceflarioque amare compellar,ha- nique inter aduerfarios trepidanunecefia-
ftenusigimrnon amare & abfentiam fer¬ rium fueritpatrocinium,cftapatronus.
re potui,lamvero inpofterum nequeo non
. amare,atque abfentiam aequofvt folebam) Exeufatio quttndo brmiusrefpondttur micis.
animo ferre nsn poffum. Spero autem
• Deum qui nobis mirabiliter coniunxit ani¬ MARSILIVS FICINVS
mos, quandoque fimiliter oculos coniun- Antonio Calderino, S. P. D.
Gurum. Neque vero putare quemquam
yolumus Hermolaum atque Marfilium ob N Emovellaetior alpicitamicorumfi-
teras velrefpondet alacrior quam
id forfan minus vel efle vel fore coniundtos,
quod alter quidem Ariftoteli fauere potius Marfilius, cui nihil fine amicis eft gratum.
Quod autem duabus iam Epiftolis tuis vix
videatur,ait et veroPlatoni.N am in eodem
tandem reddide rim vnam, Platonicus ille
'Veritatis virtutifque cultu fornus vnum, In
magnus Plotinus in caufa eft. Qui cumPIa-
quo Plato & Ariftoteles non efle vnum
tonem foum nuper refciueritfme dure fiue
non potuerunt.Perge itaque latiniflime &
potius traduce ) In Italiam acce/lifle, me
Attice Barbare,atque,vt capilli, Atticum
dies nodefque fedulus srget.nepermittara
Ariftotelem a diutuma barbarie ftrenue
Platonem diutius abfquefido Achate fuo
vendica. Ego vero Platonem noftrnm ale-
apud Italos peruagari. Ego igitur adeo in¬
thea quadam obliuione vel fomno pro viri¬
genti huic opeti vehementer incumbo, vt
bus excito. Ita diuinitus inftitutum eft, vt
vix mei ipfius aliquando reminifear. Cum
mea tuaque opera Latini Platonem lo-
primum Plotinusmemibireddiderit,red¬
qucntem faltem, & Ariftotelem nunc pri¬
det amicis.
mum audiant Latine loquentem.
Exeufatio quando breuius recondetur amicis.
on exigendum ab amiceplujquam habeat.

MAR SILIVS FICINVS, M ARSILIVS FICINVS

loanni Aurelio Ariminenfi,S. P.D. Callimacho, S. P. D.

A N fatis i me putabis tibi Fa&um. Au¬

reli iuftiffime,fi toties ero tuus ^quo¬
ties meus eroilatis equidem arbitror.Noui
'enim aequitatem & modeftiam tuam,nihil
plus mei a me exafiuram quam habeam
ipfe mei. Haftenus non Marfiliani iufis
fum,imo veto Platonici, Iamdiu interpre-.
ratione huius totus addi Sus, heri tandem,
adiuuarite Deo Platonicum opus exegi.
Nunc primum mihiredditus, amicis quo¬
que fom pariter reftimtus. Mififti ad nos
Vere foperiori carmina multa partim a
te, partim ab amicis compofita, in quibus
artem humanam laudo, Apollineum foro-
rem miror, pietatem erga defundes ium-
mopere probo, ingentes pro ingenti mu¬
nere gratias ago.
A Ccepimas Callimache litcras fiibtir
liter & eleganter dedzmonibusdif-
putantes atque has quidem valde daunoni-
cas. Sed vide quam daemonicus amice fis,
imo verodiuinus. Dum enim certas noa
pofle a daemone hominem occupari, inte-
rimte daemone & quidem diuinooccupa-
tifiimum efle demonftras. Quam quidem
de re libentiflimetecum pluribus agerem,
nili quouismomento Plotinus nofteradfc
reuocaret interpretandum. Quamobrem
dum Plotinus detinet,Plato interea ad te
pfofedus noftra opera tecum Latine lo¬
quatur , hic edam pro muneribus magnas
tibi gratiasagit, dumipfe gratiam habeo
immortalem. Vale. Die xym. ApriSs-
M. cccc. lxxxv.
 Epiflolarum, Liber VIII.
£ucdaua nia ducit Deus, pergendum fit.
marsilivs ficinvs
Francilco Bandino, S. P. D.
P Latonem,Bandine,quem peritis, arbi-
troriam ad vos ante has lireras perue-
nifie,hu c ergo feliciter interea legite,dum
ego do operam vt quando quod legatis le-
&o PIatone,Plotinum:Plorinusnoitcr Pla¬
tonicorum vna cum Platone (no facile
Princeps, quinquaginta & quatuor diui-
nos compoluitlibros Trigefimo eius libro
hac hora (Deo afpirante) extremam im-
pofui manum.Itaprofedtb iubet Deus om¬
nipotens, hac nos diuinaprouidentia du-
cit,hac ergo fequamur.
,
Dubitatio Vtrum opera Philcfiophica regan¬
tur fato, an prouidentia.
Ioannes Panonius , Marfilio Ficirio
Platonico, S. P. D.
L Egi Buda in Epillola ad Bandinutri,
item in Prooemio tuo iiiper Plato-
ng, & in Prooemio Theologia tus,quan-
tum aftruas prouidentia,quod aliquis efle
fati, lulpicabitur-. Primo non video equi ¬
dem ad quid feruiat prouidentia renoud-
tio antiquorum Theologia, przterea me¬
mini cum olim in Italiam profectis, Lati¬
nis literis & Graicis erudirer Florentissime
i. duobus veftrorum Aftrologis audiuiffe,
te ex quadam lyderura politione antiquas
renonaturum Philolbphorum fententias.
Quamquidem politionem fyderum , &'fi
audiuerim non latis recolo, fed te arbitror
meminifle, imo&per te inuenifie. Addu¬
xerat item illi Afirologi ad luum indicium
confirmandum , quod fatali quodam tem¬
pore antiquum cytftara lbnum,&caUtumj
& carmina Crphicaobliuioni prius tradi-
talucireftituiires,mox& Mercurium Trif-
Biegiftum antiquiffimum traduxifti, & Py¬
thagorica multa Item carmina Zoroaftris
explanauifti, & antequam Florentia huc
redirem,transferendo Platoni manum in-
iecerasdifdemf vt equidem fulpicor) A.ftro-
nomicis aufpiciis. Quod autem hac non
prouidentia quam feto quodam fiant abs
te,illud etiam argumento efr.quod ante
bxc omnia, antiquumquemdam philolo-
phumfiuePoetam, vtpote adhuc adolef-
cens , Icuiter propagafii , quem deinde
meliori fretus conffli.i fcppreifiiti, &, ( vt
audio; pro viribus extrax ifti, neque fuerat
jllud dniimprouidenriarmanus, qnod ip-
fe 2cate pmdenuor fedns, merito iudicaiti
899
damnandum. Equidem,teamice/noneo,
caneas ne forte curiofitas quadam fitift-
hzc renouatioanaquorum , potius quam
Sjtoi diuina pnaidentia fiafuit
MARSILIVS FICINVS
Ioanni Pannonio, S. P. D.
S Inoftraqua Iegiflete dicisintellexif-
les, non dubitares nuc qua potiflimum
ratione noftra hzcveceru renouatio diui-
ns prouidentia feruiat.Principio neq; de¬
bemus ab illis ad femmum Chriftiana re-.
quirere,quiChrifti aduenfu adteceilerunc,
neque confidere acuta & quodammodo
philolophica hominum ingenia vnquam
alia quadam efca przterquam philofophi-
ca ad perfectam religionem allici polle
paulatim ac perduci. Acuta enim ingenia
foli fe rationi comminunt, cumque a reli-
giolbquodam thilofopho accipiant, reli¬
gionem febito communem libenter ad¬
mittunt. Qua quidem imbuti ad meliorem
religiodislpeciem lub genere comprehen-
famfacilius traducuntur Ttaquenon ablq;
diuina prouidentiavolenteomnespro fin-
gulotum ingenio ad fe mirabiliter reuoca-
re factum eft, vtpia quadam philofophia
quondam, & apud perfaslub Zorbaftre,&
apad JEgyptios feb Mercurio iialceretuf,
Utrobiqueiibimetconfona. Nutriretur dea
indeapudThraceslubOrpbeoatqj Aglao-
phemo.jidolefcenet quoque mox Pythago¬
ras apud GratcosSc Italos. Tandem vero a
dinoPlatone cofummaretur Athenis. Ve¬
tus autem Theologorum mos erat,diuina
rnyfteria tuni Mathematicis numeris , &
figuris, tum Poeticis figmentis obtegere.
Plotinus tandem his Theologiam velami¬
nibus enudauit.primulque &(olus, vt por-
phyrius procnliifqne teftantur, arcana ve¬
terum diuinitus penetrauit Sed ob incre¬
dibilem tum verborum breuitatem , mni
fententiarum Copiam feniulque profun¬
ditatem , Uon tranflarione tantum lin¬
gas, fed Commentariis indiget. Nos
ergo m Theologis fuperioribus traducen¬
dis & explanandis hafrenus laboraui-
hSnsi Nunc vefo quotidie' in plotini libris
funditer iaboramus,huic6perin6s, ficut
& illi luo , diuinitus deftinati , vt hac
Theologia in lucem prodeunte , & poe¬
ta: delinant gefta myfteriaque pietatis im-
. pie febulis feis annumerare, ^peripateti¬
ci, ideftphilolbphi onines admoneantur
non efle de religione, tanqaam de anili¬
bus lencenasm.
goc Marnlij Picini
Totus enim terrarum orbis a peripate¬
ticis occupatus, in duas plurimum diuifus
'eft lectas, Alexandrinam & Auerroicam.il-;
li quidem inttHe&im noftram effe morta¬
lem exiftimant, hi vero vnicumefie con¬
tendunt. V trique religionem omnem fun-
ditus seque tollunt. Siquis autem putet tam
diunlgatam impietatem, tamque acribus
munium ingeniis , fola quadam limplici
praedicatione fidei apud homines polle
deleri, iis a vero longius aberrare palam
'reipfaprotinusconuuicetur. Maiori ad¬
modum hic opus eft poteftate. Id autem
eft vel diuinis miraculis vbique patentibus,
vel faltem philofophica quadam religione
philofophis eam libentius 2udituris quan¬
doque perfuafera. placet autem diuinas
prouidentias his feculis iplum religionis lu 5
ca c ofirmare, quoad ftatuto quodam tem¬
pore veris infimam religionis fpeciem,
vt olim quandoquefecit, a manifeftis per
omnes Gentes’ corifirm et miraculis.Quod
vero tu noftri hnius operis caufam in fa¬
tum referre volens de noftri genefi atti-
gifti, non inficior equidem in hacipfa fi¬
gura Saturnum in Aquario afcendentem,
& Solem Mercuriumque in noua coeli
plaga afpedhimque reliquorum planeta¬
rum ad ipfam nonam , fignificare homi¬
nem rerum antiquarum innouatorem,
fed efficere nego. Tu quoque fi Epiftolam
'noftram de Magorum rtella, & fimilem
in Theologia noftra dilputationem , item
piotini libros hac ipfa de re tradtances,
quos & traduximus, diligentiffime lege¬
ris, plane intelliges, officia publici boni
ad animos pertinentia , dependere qui¬
dem praecipue , velut a communibus pri-
mifque caulis , a fupernis mentibus Dei
fummi miniftris , proficifci etiam quo¬
dammodo tanquam a caulis propriis at¬
que vltimis, ab humanis confiliis, vbi fc
lupernis accommodant. Significari autem
a figuris moribu£que cceleltibus, velut di-
uinaram mentium inftrumentis. Difces
praeterea fatum, id eft, cceleftiumferiem
caufarum prouidentiae diuinae feruire. Ani¬
mos vero noftros tunc maxime liberos iu-
dicari, quando maxime cum diuina vo¬
luntate. confentiunt. Quoniam vero te
poetarum apprime ftudiofum efle oogno-
fco,rem totam vnaeum Marone conclu¬
dam. Aeneas, id eft heroicus animus de-
fccnfurus ad inferos,& iterum afcenfurus,
id eft, fecreta diuinorum myfteria pene-
traturuSjSobfcuraediturus inlucem, df-
uifia ad hocipfom prouidenria ducimr,
tanquam Sc dininitus,vt ait, genitus quem
& equus amabat Iupiter.S: diuina ad iian
O racula prouocabant. Incedit rurfcs ad
idem, libero quodam arbitrio, vbi cum ar¬
dens euehit ad aethera virtus, & vbiccn-
fultat,quid potiflimum fit agendu ,&fpon-
te Oracula confulit,&femper fibenriffime
cum fententia diuina confentit. Confert
-adidem fatum prcuid entis feruiens ab 0.
raculo defignatum.
Carfer/ianu namque jpje volem ,facilifoK
fanetur.
,
St te fatu vocant,aliter nen viribus vilis
Vmctre.r.e*ns y. par/isccnuellereferro.
Profecto fatum velut prcuidetiapracoad
id te vocat, id tibi fignificat qppd ftatuit
& imperat prouidericia,tu vero eatenusCi¬
pus arduum vales ad finem vfqueperdnce-
re,-quatenus duo ha:c afpirant." Eatenus
quoquei agis libere, quatenus libenter pro-
uidentiae pares. Ettuncreveraes in regno
fati dominus,quando videris in regnopro-
uidentiaeferuus. Vale.
Trofrimi Platonis mfrcjlione famn
fortunata.
MARSILIVS FICIN’VS
FrancifcoBandino, S. P. D.
Vod Platonis noftri libri tarriemab
Imprefloribus fint exprefii,- pia Phi¬
lippi Valoris opera & magnifica manu fa-
dium eft. Quod autem minus eleganter
expreffi, id partim negligentia Impreifo-
rum,vcl potius OpprdTorum,patdm (fi di-
diu fas eft) malignitatefortuna», nobis ac-
cidilfe putato.Doles autcm(quataa pictas
eft J fenem hunc noftram ad vos fquali-
dum accedi ITe.Define, precor, mi Bandi-
ne,dolere. Sic enim & natura coparatum
eft , & forte datum-, vt qui e carcere diu¬
turno foluunmr , profiindifque tenebris
eruuntur, Iqualentes prodeant, macieque
cofe&i. .Eft aliquid poli multa tenebrarum
fecula vidifle lucem, eft plurimumabin¬
feris furrexiffe. lam fub diuo eft diuus pla-
to,iam fpirat rhoebus pater ex alto fuis fi¬
lium radiis illuftrabit. Vale.
Purgatio deflentia.
MARSILIVS FI CI N VS
Americo Corfino, S. P. D.
D ixi equidem fratri tuo Philippo pro¬
bo doctoqu e viro his mihi tempori¬
bus nonlicere,veladamicosabfentcs ab
vrbe quicquam feribere vel falutare prs-
fentesj plcanum namq;?Iatonicummefibi
totum penitus vendicarc , hinc m ploti-
nnm ftatim vehementi oratione, Staeer-
rimo carmine liuoris acculas , qciSc
 Epiftolarum
ipfc nullius fit, & me cui ferme omnium
cbfcfoleo, milliusforecontendat. At ego
Eunc Amcrige viciffim Plotinum fore
omnium molior, ac dum vni huic om-
riium mox futuro diligenter mculgeo, vi¬
deor inierim omnibus indui gere, Vale.
PropbsU & interpretes Prcphettrum.
MARSILIVS FICINVS
Dominico Beniuenio Complatonico'
feo, S. P. D.
Q Vzrcbas fuperioribus diebus ( &
fubtiliter admodum vtfoles) omnia,
qua virtute potilfimum poft tam diutur¬
nam Platonis Icdionem adhuc viuam,
cum prima Platonis noftri ledio tibi ra¬
puerit animum, totumque in platonem
ipfum repente tranftulcrit > Nili Plato no-
fter.mi Dominice, viueret,& imo nifi me¬
lius admodum quam nos viueret, profe-
do dum transferimur in Plaronem, inte-
rim laberemur in mortem. Sed cumin-
ter homines quondam atterna: femper vi¬
ta vixerit, merito nunc aeterna vita vi-
uens no n in mortem legentes vertit,fed fe¬
licius conuertit in vitam. Milia in praffen-
tia facio tanti muneris argumenta. Qupd
imminet nunc agamus. Dic age quis nunc
noftrisvulneribusmedeatur, quae medici
nobis Hebrati quotidie inferunt, nili Pla¬
to nofter Medicus animorum i Interfuifti
& tu difputationibus qua: in aedibus Ioan-
nis Pici Mirandulenfis ante alios admi-
randi,laepe tradatae funt atque tradantur,
vbi Helias & Abraham Hcbrji.Medici at¬
que peripatetici aduerfus Gulielmum Si¬
culum differunt. Oracula prophetarum
ad Iefum minime pertinere, fcd alio quo¬
dam fenfedida contendunt, conuerten-
tes aliorfum omnia e manibufque noftris
pro viribus extorquentes , neque facile
conuinci polle videntur,nili diuinus pla-
toptodeatin iudidum inuidus religionis
fandae patronus: hunc igitur audiamus,
conffderemufque diligenter quid hac de
re, Sdn Timaeo dixerit, & nunc n obis ad¬
ducat in medium. Alij (inquit) vates fut,
alij vatum interpretes. Nam qui praefu¬
giunt, faepe nefeiunt quid praefagiant, fc
qui velodter interpretantur, errant ma¬
gis in przuidendo, huius autem canfa eft,
quodfblerriainterpretum venatoria, yc-
lox& verfatile requirit ingenium prslaga
facultas. Siquid debeat praefentire, inge¬
nium exigit pacatum atque quietum , haec
autem tanquam inter fe repugnantia in
eodem facile non conairrunt.
Liber Vi IL 901
Ex hac ergo rlatonis noftri fe utentia
colligere pofliimus, certam praelcientiam
futurorum in Deo tamen effc, mentem¬
que diuinam per prophetam quali per lin¬
guam futura praedicere, & quae mens in-
telligit linguam incerea ignorare. Nec im¬
merito prophetae, id eft, praedidores & fa¬
tidici, id eft przdidorcs fatorum appellati
funt, neque tamen pratfeij vel praefeien-
tes, quali non horum officium fit intelii-
gere, fed praefeita folum diuinae mentis
pronunciare. Qupd fi pralagi dicuntur*
id eft, praefentientes, id ipfum praffagium
noBadmentem&rationem, fedadfen-
fum imaginationemque pertinere vide¬
tur. Sit ergo in lingua prophetae futuri
praedidiofuturorum, fitineius fenfefctu-
ri quaedam imaginatio. Ratio vero certa
& finis futuri ipfius in mente diuina, ne¬
que tamen temere prorfes prophetalo-
quatur, fed dum proprium quiddam fe
imaginari putat, iliudque fe lperat dicere,
interim pramunciet aliud licet fimile, ta¬
men inde diuerfum.
Quod quidem & adeo qui ad fonitum
propheticam inflat tubam diffinde prae-
nofeitur, & poftquarodenique fadiim eft
ab interprete deprehenditur ira effe fa-
dum, vt & propheta quafi pratrer fpem
protulerat,& Deus ipfe praelciuerat. Non.
latuit Euangeliftam talia effe praedicen¬
tium vatidnia ( vbi ait) Caiphamcponti-
ficem prophctaffe, dicentem praeftat vt
moriaturvnus pro populo quam tota Ges
pereat. Admittit quidem Euangehfta h*c
verba, veluti vaticinia quaedam de morte
Chriftipro populo. Icit autem alio quo¬
dam fenfo i Caipha fuiffe pronuntiata.
Non latuit Apoftolum paulum, prophetas
nequaquam intellexiffe quid dicerent,
vbiait,Teftamentumvetustotumfeb nu¬
be ac velamine extitiffe, & fub figura qua¬
dam illis omnia contigiffe. V ult igitur fer¬
me omnia non: folum verba fed.gefta fi-
gnificaffe futura, neque tamenr confitere¬
tur, antiquos quicquid loquerentur, quic-
quid gererent cognouilfe haeAnqftrapor-
tendere.N on Jatuit prophetam; Dsilidem,
prophetas velut infantes atque ladentes
non fatis iriteiligere quae pfsfficuntuf.
Mitto quaealifdeafinoBalaam ptaefigria-
te fetura ferimtJEt quae Gentilcsde augu-
riislaulpicnfquejlafiffime Icribimt.' Sciunt
autem aues qiiamuis fignificent fetura
quadam acpranuncfent,quid tamen pgr-
tendantpenitus ignorare. Sileant ergofi-
leantiam Iudaivcrborum camllatores.E-
fto (11 placet) pxahunciaueritffaias &Te-
remias & Daniel nonulla fub eo fec-
'■JSBbb
 902 Marfilij Ficim
Si quo Hcbrati paffim interpretantur, fed nem impoliti. Reliquum eft & reccgnof.
interim pronunciantes latuerit quid Deus cereverba, &obfciqSm Saepe fenfum ar¬
ipfe lenierit, quidae Smile Prophetarum gumentis quibuSdam reddere clariorens.
verbis,diuerfum tamen fore prmdeftina- Tu quidem optabas bis tandem peractis
uerit. Hacfane fententia & expolitione multos Hippocratis libros me latinos effi.
Platohis, optime mi Dominice, ludio¬ cere, ego autem Plotino mox abfohro,
rum interpretum commenta folito fuotc- medicum cogor noniam interpretari,fed
norcprocedunt ,Iudaica verfutia frangi¬ agere. At Sacerdotem , inquies non dece¬
tur, veritas Chriftiana feruatur. Vale. Sed re. Quid lacerdotem ( Sacerdotem prz-
poftquam dixi vale, recordatus funr. Do¬ ftat referre medicum quam mendictmi.Vi-
lores Chriftianoscum Prophetia Sapien¬ xi hadtenus atque etiam viuo, quod maxi¬
tiam copulare. Idemquelamblicum Pla¬ me Philolophum decet, tenui facultate
tonicum & Proculum affirmare atque di¬ contentus. Sed non eadem contenti viaut
cere, eum quifine fapfcntta prasdiat ali¬ . domi nepotes, orpbani, ncptefqueiam
quid aut prae!agit non Propheticum. Hac nubiles,inimici hominis domeftici eius.
ergo diftifi&one tutius accipere poffti- Vixi equidem rhilofophantis morefem-
mus, quse ex Platone & lacris literis Sunt per, hodie necvnqUam craftimim cogita,
: adducta. ;\ ui. Sedhodie domefticaturbamecompef
lit inultum ( quod Deus vetat) cogitate
M A R SILI VS FICI N V S d e craftino.Tenraui fortunam meam hoc
Reucren. in Chrifto patri & Donif- anno Laurentio noftro fppiusaperire,ipc-
po, D. Marco Veneto Diui rans.mihi apud illum lignificatione tan¬
' • Marci Cardinali Se tum opus fore non precibus, fubrufticus
commendat. veropudorme fepecohibuit, fed Epifto-
P la vel amicus minus forfitan erubefeet.
Lato nofter Romam profectus iam- Vale. Florentis die xvii. Ianuarij.x.
diu vagatur, holpitium paffim quiri-
tansingenio fuo moribufque aptiffimum. MARSlVl VS F IC I N VS
Diurnus hic holpes purum iacrumque.op- Vcherandoin Chrifto patriD.Mar-
/iat hofpttem, Sapiens; dedtum, eloquens co Veueto Cardinali diui Mar¬
elegantem. Tandem poft longos errores ci-, S. P. D.
in Augpftfs Marti Veneri.Cardinaiissedi- K Ercurium ferunt ( quod te non la-
fcusiVUtainportu libentiffime ;ebnquie& iVl tet) venerande pater, nen verba
cit, exiftimans fc illic alccram acade- tantum folitum nunciare •, fed mittentis
miarrf confequutum , & fperans quod in ■ etiam mentem: interpretari. Afcribunt
primis optabat, Sngulari iam fui hofpitis Mercurio rurlus oportunum reminifeen-
fSpiefltiarffemmam quandoque potetiam 'tim inimus, nequeidqnidem iniuria,fient
nondeiuturam.PlatOigitUrhaafcleetione enim Luna; motu corporis, ita Mercurio
hifqiieaufpicus tuos ingreffuseft lares,hoc motum animi tribuunt! Dum igitur in a-
ille pOtiffimUUi recura’ animo viuit. Quo nimo mouet lenfum , nunciare videtur,
aiac&Vego efgareanimo fim , quo amore dumi rationem mouet, interpretari, vbi ve¬
obferuantiaque affectus Plato ipfe interea ro memoriam excitat , reminifeentiam
tibi vaticPiabitur, donec Antonius Cal- fufeitare. Quorfum htec 5 Nempe Caldc-
derinus familiaris nofter mentem erga te finus nofter internos integro Mercurij vi-
tneauuapertat , teftrSdodlrina probitate-. deturofficio fungi, non folum enim quafl
qUelocapletiffimus tUarum apud nos vir- nuntius.tuas mihiliteras reddit verbaque
tlituriVpfaeco, noftra? apud te lingularis refert, verum etiam metem erga me tuam
obfertiaSifenuntius.Vale. ■ . interpretatur. Amorem denique non di¬
cet, inquam, led reuocar potius in memo¬
riam. Sciebam enim iamdiumeabs te ve¬
MAR ? I.L.I VS FI C I .?S VS hementer amari, non id quidem alio,fed
Petfo Leoni Platonico Peripatetico animi dun taxat mei conferentiamundan¬
finguian, S. P. D- te. Cartera venerande parer humjna ex¬
ternis difeimus conicfiuris, quod videli¬
Alireiamdiu mi Complatonice, iam- cet dodtus fit aliquis,quod formofiis,quod
,jjpridem:ffila& Platone, ffiliie, Sehuper potens atque diues. Quod vero nos amet
nji Complatonice Plorioo iam faljib. Ac¬ non externa docent, nam externa lzpif-
cipe nonnullos quos hicexpectabas Ploti- ffimefallunt, fed animus amore erga illum
ni fibros j heri omnibus ttadsferePdis fi¬ affectus certiffime docet/. - •

/
 Epiflokrum Liber VIII:
Qua enim vel ingenii Gmilitudine ego
iamdru te amo, ead®nviciffim ('nam mu-
tnafimilitudo eft )aol te amari non dubi¬
to. Mercurius ergo noft& quo'apud nos
tuo nomioc nuper officio fundus cft, eo¬
dem apud te vicidim nomine noftro fun¬
getur. Neque fic quidem quanti iudiefum
tuum faciam, & quam mirifice lingulares
virtutes tuas colam , exprimere poterit.
Quod autem vclipfc Mercurius ( vtitadi-
cam) explicare non.polfit, Apollo laltem
pr ife/at vaticinio, ac tandem lupiter of¬
ficio feliciter impleat.
marsilivs FICIN^S
Antonio Calderino, S. D.
S Alue Galderine noftdyfalua quoque
fit Epilfola noftra. Cum fubSolis de-
fcdu a nobis abieris, cuinam mirum fitE-
piitolam quoque noftram tunc defedtum
fuiflc perpellam? Nempe claufula in eius
■calce dua neicio quomodo defuerut ,fot-
fen quoniam dua quadam Solis quarta
lumine defecerunt. Refumpfit Phoebus
fuumlubitolumen,refumplit nolbra mox
Epilfola finem,'
MARSILIVS FICINVS
Braccio Martello literis & moribus
ornatilTin*o, S. P. D.
C Vm fuperi^ribus diebus apud Philip¬
pum & l^icolaum Valores in agro
Maiano verlarer, Scin quodam ibi fecelTu
naturam damonum indagarem, affuit re¬
pente Plotinus, diuinumqueoraculum de
damonibus nobis effudit, verbis & bre-
uillimis & oblcuriffimis inuolutum. Vi-
fum itaquft-mobis operapretium accire
Porpbynum tum Plotini difcipulum, tum
perlcrutandis damonibus deditiflimum,
qui facile damonicumfui praceptoris in-
uolucrum nobis euolueret. Aducntauit er¬
go Porphyrius & per Plotinum fuum Sc
per fuosdamonesaduocatus, aperuit uo-
bis quapraceptor fenferat.Confirmauit
qua Origenes de damonibus difputaue-
rat. Porphyrius quiden? Gracis nobilcum
locutus cft verbis, quorum ego luriimam
verbistibi Latinis interpretabor, hancui
' fummamficum Epilfola,quam de Molis
Platonifque concordia tibi dicaui de con¬
templatione Platonicorum non Plato lo-
lum verum edam Platonid cum noftra re¬
ligione confcntianc. Vale.
flat ernei Deo & anima mundi nihil frater
,
eontemflationem faerificant animatus
/lutemJlelUs meuentihus fierespurifi¬
cant atque terra artorum-
que puelus.
P Rimus quidem Deus cum fi: incor¬
poreus, immobi!is,imparribiIis,in vl-
lo, neque etiam in fe ipfo cohibitus, nullo
cgctextrinfeco,nequeetiam mundi ani¬
ma eget extrinfecis,polfidet enim & con¬
tinet ipfum quod eft trina dimenfione
porrectum, faculratemque naturaliter fe
mouentem, & fuapte natura decrcuit be¬
ne ornateque moueri, tnouereque mundi
corpus fecundum optimas rationes. Ex¬
cepit autem in fe ipfa corpus atque com¬
plexa eft, quamuis incorporea fit atqueab
omnilibera pallione. Diis autem reliquis
ac mundo & errantibus & non errantibus,
qui ex anima & corpore conftant oculis
manifefti , facrificandum eft facrificifs
duntaxat inanimatis.
,
Numinafub Lunaqua non videntur dama-
futaLantque vtiumquemquc da-
mexem p/odejje notis ahouen-
do&ohejje.
Eliqua eft inuifibilium multitudo ,
quos Plato ablque diftindfione dae¬
mones appellauit. Homm vere alii qui¬
dem ab hominibus cognominati., apud
fingulosna&i limt honores diis aquales,
reliquumque cultum. Alii vero plurimum
ferme nominati non funt , fed a qui-
bufdam per vicos, aut vrbes nomen & cul¬
tum occulte quodammodo fortiuntur, re-
liqua vero turba fic quidem communiter
appellatur nomine daemonum. Rata vero
apud omnes fides elf eiufmodi, eos cerre
lafuros genus humanum fi iralcatur. prop-
terea quod negligantur, neque cujtum le¬
gitimum nandfcantur,rurfufque benefa-
duros hominibus, qui eos votis fupplica-
tionibulque Sriacrificiis & aliis qua con-
lequunturfibi conciliauerint. Cum igitur
opinio hg c de djmonibus confuia fit,mul-
tumqne habeat in eos calumnia, necet
farium eft eorum naturam ratione diftiri*
guere: forte namque neceftarium aiunt,"
vnde circa illos error hominibus incidit
declarare, diftingutndum igitur hunc in
njodum.
 904 Marfilij Ficini
• Omnet damonesfunt anime quidam proieun-
tesextolaantma ,id ejl ex ipfa animarum
idea, habent&■fpirttumftd efi-fenue corpur.
JedtUmones qui maxime fuo corpori domi¬
nantur boni funt atque benefici, qui autem
corpori minime dominamur mali funt at-
■: que malefici.
Q Va: cunque igitur anima ex tota ani -
ma pullulantes magnas fub Luna lo¬
corum partesgubernant, innitentes qui¬
dem fiue adharentes (piritui, fed ipfiisi fe¬
cundum rationem foperantes, has vtique
bonos datmones indicandum, 8c ad eoru
qua fiunt vtilitatem omnia procurare,fiue
quibufdam prafint animalibus fiue certis
frudibus,fiue aliis horuta gratia ordinatis,
veiut imbribus<& tempetaris ventis aeri-
•cuefcreno temperationique temporum &
reliquis ad hac omnia conferetibus, apud
nos rurfum, artibus & Muficz difciplinas
•Stmedicina ac gymnafticae atque fimili-
b«s, fieri vero non prima vthi quivtilitati
rerum comtnoditatique confulunt,rurfum
. inferant detrimenta. Inter hos annume¬
randi fimt daemones, quos Plato transfer¬
re nunciareque dicit humana quidem diis,
diuina vero hominibus. Dum vota quide
noftfa ad Deos veiut iudiccs perferunt, il¬
lorum vero iuflfa monitionefque vna cum
vaticinio ad nos deducunt. Quascunque
■vero animae coniunclo Ipiritui minime
dominantur, fed plurimum cedunt,hae fa-
neper hunc ducuntur nimium & ferun¬
tur, quando irae concupifcehtiseque fpiri-
tusinualefcunt. Ha: quidem anima: quo-
quefunt dasmones, fed rite malefici no¬
minantur, funt autemtumhi omnes ,tum
quos diximus ab his diuerfi inuifibiles, nec
prorfus humanis fenfibus manifefti, non
enimfolido corpore veftiuntur, praeterea
nec vnam omnes formam habent, fed fi-
gurisplurimisinfignitas & formae quae il¬
lorum Ipiritum obfignant alias quidem ap-
parent, alias vero nequaquam. Aliquando
vero & formas mutant, illifeiiicet qui de-
. teriores funt, fpiritus autem carum qua
quidem ratione corporeum quiddam eft,
pafitoai obnoxium eft atque diifolubile,
fed qua ab animabus ita deuincSum eft,
fpecies eius diu perfeuerarepoteft, neque
tameaeftaeternumiConfentaneum enim
eft aliquid ab eo femper affluere atque nu¬
triri. In harmonia quidem corpus bono¬
rum confiftit, quemadmodum & corpora'
nobis manifeftorum, fed maleficorum de-
monum corpora inconcinna fimt ac af¬
fectione paifiua Iocttm incolunt terree vi-
cinam.Nuliumergomalumeftquod non
audeantperpetrare,babent enim omni¬
no violentumftmafe^nummorem, de-
fertum videlicet cufBaia dasmonum me¬
liorum, indeque vehementes repentinafi
que infidias plurimum machinantur &
proruunt, ac dum agunt incurfiones, per¬
am latere conantur, partim inferunt vio¬
lentiam. Quamobrem acu» velocefque
funt paffiones ab eis illatas. Curationes
autem emendationefque a damonibos
melioribus tardiores efte videntur. Omne
enim bonum gubernatione facile aequa-
leque eft & progreditur ordine neque,
quod opportunum eft tranfgreditur. Si
•ergo fic de dsmonibus- fenferis nunquam
in opinionem dc illis incides abfurdifti-
mam,per quam opineris vel a bonis mala,
vel a malis contingere bona. Neque fic
tantum abfurdus eft fetaio, fed etiam mul¬
ti concipientes inde peffimas de diis opi¬
niones in multos homines diuulgarunr.
Vnum enim hoc eft inter maxima damna
quae a maleficis daemonibus inferuntur,
quod videlicet cum ipfi infelicium pafiio-
num terrenis incidentium authores fint,
ficutpeftis, penuria, terra motus, albis,
incendij atque fimilium, nobis interea
perfuadent illos horum efferiores efifequi
contrariorum potius, id eft, fenili tatis,
profperitatifque eiufinodi funt authores.
Sic itaque feipfos ex ipft^alamitatum cau-
fa conantur abfoluere. Atquehoc primum
quidem iniuftitiam fuanfiaterenos mo-
lifitur. Subinde verosnos fleriunt ad fup.
plicationes& facra beneficis conucnicn-
tia,de diis quali illi nobis irati fint. Hac
autem fimiliaque faciunt ftudentes a reria
deorum fcientia nos abducere atque feip-
. fos adducere. Omnibus enim rebus fic
inique difeorditerquefariis admodum de-
leriantur. Et tanquam aliorum deorum
facies fiibeuntes ficque in pmdentia no-
ftra confififibiturbasin fodetatem allii.
munt.Et propter eiufmodi concupiiccn-
rias hominum, incendunt animos amori¬
bus cupiditatibufque diuitiarum, domina¬
tionum , atque voluptatum. Rurfus nouis
opinionibus nos inuoluunt, ex quibus fc-
ditiones bellaque nafcuntur & cztera ge¬
neris eiufdem. Quod autem animum gra-
uiffimum eft perfuadent fimilia a fuperis
effid,adeb vt etiam Deum maximum cri¬
minationibus eiufmodi fubigant. Quem
traduntomniafurlumdeorftunque turba¬
re. Accidit autem hoc non rudibus tantu
hominibus fed multis Philofophia etiam
ftudiofis. Cum vero erroris vitio proce¬
dit atque confirmatur : etenim Fhilofo-
phantescui a communi colluuione nun-
 Epiftolarum Liber VIII.
quam fecefferunr, in eofdem cum plebe
c rreres icaUenint jprfufqoe turbae opi¬
nionibus fuisfimilcs, alaudarisfcriptori-
't c£ audientes in hac de iis fententia funt
magis etiam cenfirmatj. Poeticum nam¬
que artificium fufpidouesinfupcr ciuimo-
di hominum acrius excirauir, propterea
quod elocutione vticur ad fiuporem & at-
tra&um quafi magicum vehementer ac¬
commodata, facileque potenti mulcere a-
nimos& allicere, ideoque fidem dc rebus
prorfus impoflibilibus nobis afferre. Sed
profedo firmiter credendum eft, neque
bonum vnquam lasdere, neque prodefle
malum. Non enim caloris eft, vc inquit
Plato, frigcfeccre, fed oppofiti, ita neque
iufti nocere. Iuftiffimum autem omnium
naturaliter eft ipfadiuinitas, alio quin ni¬
hil diurnum foret. Nonne igitur fecernen-
da eft haec potentia fors beneficorum dae¬
monum? Qup: enim prompta eft natura¬
liter ad nocendum, contraria eft benefi-
naturaliter accidunt. Cum igitur eiufinodi
daemones in multis mortalem Ia dant na¬
turam. etiam quandoque in magnis certi
boni daemones interim officia fua nun¬
quam deferunt ,fed imminentia paffim 4
malis pericula pro facultate fignificant,
tum infomnis oftendentes, tum per ani¬
mos diuinitus infpiratos perque alia mul.
ta- Atfiquis poffer fignificata difeernere,
omnes improborum machinas deprehen¬
deret atque deuitaret, hi namque fignifi¬
cant omnibus , fed non quiuis fignificata
cognofeit neque quilibet feripta legere
valet, fed qui literas apte didicerit. Per
contrarios vero daemones vniuerfum effi¬
citur vepeficinm. Hos namque maxime
horumque ducem honorare folent qui
mala veneficiis inferunt, hi fine daemo¬
nes omniformibus figuris imaginibufque
abundant prodjgiorumqHe machin a ftre-
nue fallunt, horum opera infelices, philtra
amatoriaque maleficia machinantur.Om-
nis enim intemperantia fpefque diuiria-
rum atque gloriae per hos inualefeit, prae-
cipue vero deceptio. Mendacium enim
proprium eft eiufinodi daemonum. Di/
enim videri volunt ac poteftas ipfi eis pr j-
fidensDeus maximus vult haberi, hi fine
funt duntaxat qui libamine nidoreque
carnium oblectantur, his enim fpiritale
Corpus cotum pinguefcere folet. Viuir
namque hoc vaporibus futnigationibufi
que atque varias admodum, vt par eft,per
varia nidoreque {anguinis Sc carnium vi¬
res alfimur.
905
tjUifacriJicant animalia clam damestes ad fi
,
male; alliciunt, damombus vere bonis id
cstyAngclis, tu duntaxat inanima¬
tas puritate mentis conficrtre
debemus.
TTIr igitur prudens atque temperatus
V caucbit eiufinodi ficrifiriis vti, qui¬
bus eiufinodi daemones attrahat ad feip-
fum. Studebit autem animum perfe&e
purgare. Animum namque purum ob ip-
fim diffimilitudinem nunquam aggre¬
diuntur. Proinde fi duitatibus forte nc-
ceflarium fit hos etiam daemones fibi con¬
ciliare, nihil ad nos vfiis eiufinodi perti¬
net. Nam in duitate diuitiae externaque &
ciues habentur , atque horum contraria
mala. Neque ferme quicquam penfi ha¬
bent de animi perfedionc atque puritate.
Nos autem commodis quae daemones af¬
ferant quantum fieri poterit non egebi-
mus.fedtum exanimo, tum exrebus ex¬
ternis omni ftudio contendemus, Deo
uidem ipfi fibique propinquis , fimiles
eri, quod fine tranquillitate animi veri-
tatifque rerum comprehenfione diftincia,
ac vita ad haecprorius intenta, completur.
Improbisautem hominibus atque daemo-
nibusomnique prorfus eo quod mortali -
que gaudeat, diffimiles effici Quamobre
fecundum ea quas tradidit Theophraftus
ipfis quoque facrificabimus quib.Sc Theo¬
logi confenferunt, cognofcens videlicet
quatenus animam a perturbationibus pur¬
gare negligimus. eatenus poteftati impro¬
bae copulari. Vnde merito compellemur
hanc inluper demulcere, vt enim Theo¬
logi tradunt,qui a rebus pendent externis
neque dum perturbationibus dominan¬
tur , hac ipfi conditione coguntur, putan¬
tis eiufmodi impetum a fe propellere, alio-
quin cellare nanquam a laboribus pore-
Puritas & alfiinentiaa malis damonibus nos
tucntur,quibus contemplatoresfacrificare
nihil debent .
/^VVapropter Theologo fiquando per-
V^rr.ittunt daemonibus improbis vitam
durum gratia malorum, quae illaturi fint,
animalia mactare vetant, firnu! taHa fecri-
ficia deguftare,praeterea iubent antequam
iraficrifices, purgare animum iciunioac-
praecipue -animalium abftinentia. Exifti-
mant enim findam animi puritatem efie
quafi fymbolum &chara<Screm diuinum,
quo ctiftodiaris adeo vt nihi! patiaris ab il¬
lis quibus ipfe propinquas dum eos ficri-
^ BBbb iij
 ao6 Marfilij Ficini
Scando concilias. Quando enim contra -firia operari diuinifque interefle, maior
fis affedus atque illi quibusfacrificia ope¬ vero fruftra inter iasa verlari.
raris, fifque purior ideoque diuinior, te &
corpore& animo indemnem perlcuerare, Purgatio defilent io ad amicum.
purafcilicetlan&imoniavelutarce muni¬
tum. Quamobrem fafcinatoribus etiam MARSILIVS FICINVS
veneficiique necefifaria vifa eft eiufmodi FrancifcoBandino, S. P. D.
cautio per quam fint a difcrimine tutiores,
neque tamen penitus tutieffepolfuntjaf-
ciuis namque gratia conlueueront dasmo-
D ices mi Bandine, video, imo iam-
diu ditis, Marfilium ad amicos raro
nes improbos compellare. Quapropter parumque feribere, contra quamfrequens
non veneficorum incantatorumque pro¬ & longus poftulat amor, fzpe mulmmqac
pria eft puritas atque fan&imonia, fed di- requirens. Ego vero multa lemper mihi
. uinorum certeviuorum contemplantium- videor ad amicos Icribere, dum a£due
que diuina. Iam vero caftitas abftinentia- multa conferibo amicis csterifque lcgen-
quefuas paflim obferuatores contra ma¬ da.Plotinus iamdiu quod promiferam La¬
los daemones diuina familiaritatem tue¬ tina difputatlingua, quatuor&quinqua-
tur. Itaque fi fafcinatores hacvti prorfus gintalibris ,fed horum infupercommcn-
Conftituilfent certe fafcinare nunquam tariapofeit a nobis. .Odo iam peregimus
.prorfus auderent, vtpote qui per hanc re¬ Deoque confifi alacriter ad caetera pergi¬
vocati elfent ab eorum concupifcentia mus. Commenda nos Matthiz inuido
quorum gratia impietate fe polluunt. Ita¬ Pannoniae regi.Sed dicito nonpofiecom-
que perturbationum pleni, atque vix vel mendatum habere Marfilium, nifi Iaco-.
.paululumcibisabftinentis impuris, ideo¬ bum Azarolum in [primis delicias noftras
que ipfi prorlusimpuri fupplicia luunt traf- habeat commendatum.
greffionis contra vniuerfum iniquas, par-
tim quidem fub damonibus quos ipfi pro- ■Honefta exactio ab amico.
uocant,partim etiam lub diuino iudieio,
MARSILIVS FICINVS
eunda mortalium operaconfiliaquepror-
IoanniPico Mirandulanoviro do&if
fusinlpiriente.
fimo, S. P. D.
■Sapiens abfiinebit tum cibo tumfacrijicio ani¬
malium,per hac enim mali adtiosdxmo-
S Alue. Dum alij.aliorum gratia tc vr-
gerent, ego de mittendo ad nos Ma-
humete vrgere te nolui. Vereor aute ne
D lninus vir animum, tum lapientia
diuinarumtum abftinentiam“cibo
fi diutius extra patriam confencfcat, im¬
potens tandem fitadreditum.Tuigiturve -
oport une redeat pro tua humanitate cura
- rum perturbationes hominibus incitan¬ bis. Atfialiquot infuper dies huc fisapud
tium, tiim ipfaadDeum fimilitudine mu¬ te holpitem retenturus, mitte laltem fubi-
niet & quafi Dei templum incontamina¬ to Auiccnnam,qui permiffione diuinafta-
tum animum effe putabit. In hoc videlicet timdilputatpoftMahumetem, hzcenim
vniuerfo Dei patris templo. Denique cum diiputatio mihi nuncih primis eft neceffa-
omne fenfibile corpus defluxus quoldam ria,hancinAlcorani calce vel paulo poft
materiaUum damonum nobis afferat,cer- inuenies.
te vna cum-impuritate nutrimenti ex car¬
nibus & languinibus haufti, adeft nobis Purgatiode breuitateferibendiad amicum.
poteftas daemonica huic amica facileque
pelle&a propter fimilitudinem proprieta- MARSILIVS FICI NVS
temque valde familiarem. Quamobrem Francifco Bandino, S. P. D.
xede Theologi omnes in primis abftinen-
tias ftuduerut. Memento igitur daemones
quidem malos animalium viflimis dele-
D
Ediiampridemadte Iiteras Iacobo
Azarolo amico vero & eleganti vi¬
dari. Deum ante eiufinodi victimis non ro, quetu pariteratque me Matthizin-
egere, qui lane adorantium mores inlpi- uido Pannonis Regi fepe meo nomine
dt, maximum exiftimans facrifidum re¬ commendare memento." Scripieram me
ctam de diuinitate fententiam. Nam apud -in odauum Plotini librum iam commen¬
Deum optima eft oblatio, pura mens Sc taria peregifle.Nuncin duodecimum co-
perturbationum vacuus animus, hinc Pla¬ mentaxiameditor,atquehac affidua cura
to, bono quidem viro conuenire aitfacri- conringit.vt raras admodum & perbreues
 Epiftolarum Liber
amici Ii teras a nobis acdp iant.Et profecto
quando tu tales, exteri forte nullas.Mi¬
randa equidem inuenioiaPlotino myfte-
ria , atque ( id quod mirabilius eft) fre-
quentiflima, qua vtinam fakcm verbis cx-
licemficut augurari animo mihi videor,
ed valciam Bandinemiluauiffime,Plo-
ciuusinterim me acccrCt.
Cemmendatie amici.
marsilivs ficinvs
Francifco Bandino, S. P. D.
R . Ogauite alias, iterum que precor, vt
. caufam iam vetuftam Vincenti) la-
cerdotis neceflarij noftri magno regi
commendes. Tota illinc pendet vita mi-
felli. Erit profedfoclementi* regi*, opem
ferrefaccrdoti egeno iuftapetenti. Vale.
Quidfitfelicitas.
MARSILIVS FICINVS
Antonio Seraphico conphilo-
fopho, S. P. D.
T Am grata mihi fuit Seraphice Epi-
llola tua quam grata tua mihi liber¬
tas. lignificat enim te tandem a negotio in
ocium libertatemque vindicalfe te iplum,
fi felicitas cuius gratia omnia omnes agi-
nuisfiniseftjfifinis eftquies.fi quies eft
ocium, nihil felicitati magis quam nego¬
tium aduerlatur. An ergo vtfim beatus ni¬
hil agam ( abiit:) fi enim vita actus eft na¬
tur* intimus & perennis, neque poteft
beateviuerequi non viuit, nimirum nec
effemus nihil agendo beati, quid ergo!
Nempe deuitabimus actionem qua vel lit
in motu,limodo beatitudo fitquies, qua
vel fit multiplex, quandoquidem lumraus
finis eftvnus, vel quod referatur ad aliud,
fiquidem finis vltimus non refertur ad fi¬
nem. Aftiones igitur fugiemus externas,
qu* verfantur in.motu, qu* diftractx lut,
qu* pr*mio feruiunt alieno. Actu inte-
riaimentis intimo contenti erimus, actio
h*cnonaliundependet,-led habitat ipla
fecum, non expediat pramium, lua enim
fibi voluptas eft prsmium. Denique qui-
cunqueficagitfolus animum non agit vt
aliquando fit beatus, led iam beatus agit.
Laus ingesti/.
MARSILIVS FICINVS
IlluftriloanniPico Mirandulano con-
philofopho lito, S. P. D.
O Res miras, 6 rem incredibilem.apud
eos qui reminuccnti* non memi¬
Vili. pc?
nerint. Legimus qu* mififti noningenta
problemata, lingula ( quod eft mirabilius)
fingularia. Licear ergo mihivnicum pr*-
terhzc palam proponere defendendum,
cognitionem icilicet qu* fcientia dicitur
die reminilcentiam. Hoc equidem non
his tamen noningentis afferam argumen¬
tis, led toto prorfus tuo ingenio compro-
babo.Totenim & tanta, tam redte, tam
facile, pr*ftare in *tate tamtenera remi-
nifcentis eft potius quam difcencis. In me-
Nil mtempefime tentandum.
MARSILIVS FICINVS
Bernardo Bembo Veneto equiti da-
rilfimo, S. P. D.
D Efiderabas(vt audio ) teftimonium
aliquod apud Platonem incredibilis
beneuolentixnoftr*.Amoris noftri, rni
Bembe jteftiseft fextus Theologi* liber,
liber totus Epiftolarum, quotidianus Mar-
filij fermo. Plato vero idcirco non accelfit
ad teftimonium ne forfan importunus ac¬
cederet, fidens teftem non afferre fidem,
nili venerit opportunus.Sed teftimonium
hac de re Plato liium Plotino mandauir,
Platonico tefti vlque adeo fido, vtin Plo¬
tino tamen ipfe Plato fit fidus, hic igitur
explebit facilius quod Platoforlan diffici¬
lius prsftitiflet, hic quatuor & quinqua¬
ginta in omni Philofophia libros diuine
compoluit Omnes iamdiu Latinos effeci¬
mus In decem atque odio commentaria
compofuimus, reliquos ftudiofe profequi-
mur, fperantes operis tanti finem ( fauen-
teDeo) felicem. Vale feliciter Marfilij tui
femper memoris perpetuo memor.
Sapiens aijlincbit tum facrifcio animaliun%
per hac enim mali ad nes dame-
nes aduccantur.
D Iuinus vir animum, tum fapientia
diuinarum, tura abftinentiamcibo-
rum perturbationes hominibus incitan¬
tium, tum ipla ad Deum fimilitudine mu¬
niet & quali Dei templum incontaminatis
animum elfe putabit. In hoc videlicet vni-
ucrlo Dei patris tempio. Denique cum
omnefenfibile corpus <kfluxus quofdam
materialium damonum nobis afferar,cer-
te vna cum impuritate nutrimenti ex car¬
nibus & (anguinibus haufti, adeft nob.po-
teftas dcmonica huic amicafacileq; pelle¬
cta propter fimilitudine proprietatemque
BSbb iiij
9g3 Marfilij Ficini
valde familiarem. Quamobrem recic
Theologi omnes in primis abftinentifftu-
duerunt.Memento demones quidem ma¬
los animalium vi&imis delectari. Deum
" auteeiufmodi vidtimis non egere, qui fe-
-exiftimans lacrificium redam de diuinica-
refententiam.
Nam apud Deum optima eft oblatio, pu¬
ra mens & perturbationum vacuus ani¬
mus, hinc Plato, bono quidem viro con-
tereffe, malum vero fruftra inter lacra ver-
fari.
Purgatio de filentio id Amitum.
MARSILIVS FICIN VS
Francifco Bandino, S. P. D.
D I ces mi Bandine,video,imo iamdiu
dicis, Marlilium ad amicos raro pa-
rumquefcribere, contra quamfrequens&
longus poftulat amor, fepe multumque
' requirens. Ego: vero multa femper mihi
videor ad amicos feribere, dum alfidue
multa confcribo amicis ceterifque legen¬
da. Plotihus iamdiu quod promiferam
Latina difputatlingua, quatuor & quin¬
quaginta libris, fcd horum infuper com-
mehtariapofcitanobis. Odo iam peregi¬
mus Deoque eonfifi alacriter ad cetera
pergimus. Commenda nos Matthie inui-
do Pannoniae regi. S ed dicito non polle
commendatumhabere Marlilium, nili Ia-
■cobum /.zarolum in primis delitias no-
•ftras habeat commendatum.
Honefia exactio ab amico. ,
.MARSILIVS FICINVS
loanniPico Mirandulano viro do-
diflimo, S. P. D.
S Alue.Dum ali/ aliorum gratia te vrge-
rent, ego de mittendo ad nos Ma-
humete vrgere te nolui. Vereor aute ne
fi diutius extra patriam confenefcat, im¬
potens tandem fit ad reditum. Tu igitur vt
oportune redeat pro tua humanitate cura
bis. At fi aliquot inluper dies huc fis apud
te holpitem retenturus, mitte feltem lubi-
to A uicennam,qui permilfione diuina fta-
timdilputatpoftMahumetem, hsec enim
di (putatio mihi nunc in primis eft necefla-
ria, hanc in Alcorani calcevel paulo poft
inuenies.
Vurgatiode breuitateficribcndiad amicum,
MARSILI-VS FICINVS
Francifco Bandino, S. P. D.
I "\Edi iampridem ad te litcras Iacobo
t yAzarolo amico vero & eleganti vi¬
ro, quem pariter atque me Matdiiein-
uido Pannonis Regi fepe meo nomine
commendare memento. Scripferam me
in odauum Plotini librum iam commen¬
taria peregifle. Nunc in duodecimum co-
mentaria meditor, atque hac alliduacura
contingit,vt raras admodum & perbreues
amici literas a nobis accipiant.Etprofedo
quando tu tales, ceteri forte nullas. Mi¬
randa equidem inuenio inPlotino myfte-
ria , atque (id quod mirabilius eft) fre-
quentiifima, que vtinam faltem verbis ex¬
plicem ficut augurari animo mihi , videar.
S ed vale iam Bandine mi fuauiffime, Pio-
tinusinterim me accerlit.
Commendatio miti.
MARSILIVS FICINVS
Francifco Bandino, S. P. D.
ROgauite alias, itemmqueprecor, vt
.caufam iam vetuftam Vincentij la-
cerdotis neceflarij noftri magno regi
commendes. Tota iftinc pendet vita mi-
felli. Erit profedto clementias regia:, opem
ferre fecerdoti egeno iuftapetcmi. Vale.
Quod fitfcitatas.'
MARSILIVS FICINVS
Antonio Seraphico conphilo-
lopho, S. P. D.
T Am grata mihi fuit Seraphice Epi-
ftola tua quam grata tua mihi liber¬
tas. fignificat enim te tandem a negotio in
ocium libertatemque vindicafle te ipfum,
fi felicitas cuius gratia omnia omnes agi¬
mus finis eft, fi finis eft quies, fi quies eft
ocium, nihil felicitati magis quam nego¬
tium aduerlatur. A n ergo vtlim beatus ni¬
hil agam ( abfit:) fi enim vita adtus eft na¬
turae intimus & perennis, neque poteft
beate viuere qui non viuit, nimirum nec
effemus nihil agendo beati, quid ergo!
Nempe deuicabimus afiionem qua ve! fit
in motu, fi modo beatitudo fit quies, qua
vellitmultiplex,quandoquidcm iummus
finis eftvnus, vel quod referatur ad aliud,
fiquidem finis vltimos non refertur ad fi¬
nem. Actiones igitur fugiemus externas,
que verfentur in motu, que diftra&e {as,
 Epiftolarum Liber
Commendatio amici nomine
Phiiofophi.
£1 Aluedilectifilmemi Bandme. Scribo
Jiam tertio ad te pro caufa necefiarij
noftri Vincenti j facerdotis. Hanc precor
fi modo id valeas, opportune inui&o Re¬
gi Matthis commendes , atque id in-
fuper nomine meo, fiquidem potes, Philo-
fophicumnomcnapud reges alicuius efie
momenti,fblet enim ea efie Philofophicae
fortis humilitas, vt apud minimos quidem
poffit aliquid,apud maximos vero mini¬
mum. Atque hac ipfi forte contenti fu¬
mus, modo phiiofophi fimus , id eft, vt pe¬
nes nos ipfos faltem plurimum valeamus.
Nequediffiteortamenmeapud Matthiam
interdum aliquid potuifie neque diffido
iterum valiturum, fiquidem non potentia
folum, verum etiam fapientia claret. Vale.
Oratio Marfilii Ficini de charitate, habita
in collegio canonicorum Florentino-
rnmad populum, propofitum in
tria capita orationem
diuidens.
A Ttoilite portas principes veftras,&
eleuamini porta: sternaIes,&introi-
bit rex gloris. Attollite aures, cleuate
mentes, introibit in vos viuum & efficax
Dei verbum, vnacum verbo Dei charitas
ante omniafalutaris, fimul cum charitate
flatim rex gloris Deus. Deus enim chari¬
tas eft , & qui manet in charitate in Deo
manet & D eus in eo.
Sjtod Deus charitas ejl.
C A P V T I.
D Eum quidem fummum efie charita-
tem, patres venerandi & dilefliffimi
fratres, non tantum fbnat Apoftolica tu¬
ba, verum etiam tota rerum natura pro¬
clamat. Omnis enim natura rerum ideo
creata eft atque feruatur, quoniam ab ini¬
tio voluit atque vult Deus ipfe creator.Vo-
luntas autem in Deo proculdubio nihil a-
liudeft quam charitas atqueDeus. Volun¬
tas,inquam, penes I)cum non appetitio
prorfus vlla, fed gaudium, gaudium pro-
priabonitateperpetuo gaudens. Cum e-
nim duo qusdam poaffimum in volunta¬
te confidcrarepoffimus, appetitum atque.
Istitiam, neque poffitinprimobono vllus
efie ftimulus appetendi, nimirum volun¬
tas illic & charitas nihil a gaudio diferepat.
Nam quemadmodum lux & caler, qus
duo qusdamfuntin igne, vnumdenique
VIII. pop
fhntin Sole, ficappetitus atque Istitia duo
quidem in nobis funt exrra patriam circa
finitum bonum,fcd penes benum infini¬
tum voluntas omnis eft ipfa voluptas. Iam
vero in elementis coelo fubie&is aliud qui¬
dem eft elementorum motus ad locum,
aliud autem eorundem quies in loco,fed
infcoelo.prorfus idem eft motus, quiefue
corleftium in reuolutioneperpctua quiefi
centium. Similiter fuper cotium idem tan¬
dem eft ardor ipfe charitas & gaudium.
,
Sju manet in charitate in Deo manet.
CA.PVT II.
D Iuina quidem charitas dum proprio
gaudet bono , commune omnibus
amat curatque bonum. Charitas humana
viciffim quatenus communi omnium, bo¬
no gaudet, eatenus proprium inde repor¬
tat bonum. Quamobrem qui manet in
charitate, in Deo manet, permanetque
femper in gaudio, tum quia Deus ipfe cha¬
ritas eft, tum etiam quia dum charitatis
flammis animus ardenter affeftus, Deum
quidem excelfum in feipfo, homines au¬
tem amat in Deo ,interim ipfb Deo, qui
charitas eft, afficitur mirabiliter Deufque
efficitur. Nempe quemadmodum materia
quslibet non idcirco fieri foletignis quod
ab igne lumen accipiat, fed ca!orem,fic&
animus quandoque diuinus euadit ,’ non
tam quia Deus intelligentif noftrs quafi
fubrutilet, quam quoniam noftra voluntas
amoris diuini flagrantiaferueat. Inter hsc
. autem exclamat nobis hunc in modum
vcfter Apoftolus. Ceflabit tandem pro-
hetia vobis in patria vbi prteteritum de-
net atque futurum. Ceffabit quoque
fcientia vobis vbi & argumentatiodefinet,
& modus mutabitur intuendi, charitas
vero fola ceffabit nunquam. Siquidem a-
mandi conditio fub ratione gaudendi
femper eadem permanebit.
EtDeusineo.
CAPVT III.
H Ac igitur ratione charitas fola per¬
manet, & qui manet in charitate in,
Deo manet, fed quonam pacto manet
Deus in eo ? 1 n animo, inquam , finito ip¬
fe Deusimmenfus,manetquidem animuir
nofter in Deo comprehcnfus, manet au¬
tem Deus in anime comprehendens. M a-
net certe Deus omnipotens etiam vbi
non eft charitas,fed tanquam iudex acrior
pio Marfilij
atque iudex exa&drque -poenarum. Ma¬
cet rurfiun cicmenriflxmus Deus vbi viget
-c-hariras tanquam euchariftia falutaris &
gratiarum omnium abunde largitor.
Epilogus & exhortatio.
Charitatem omnipotentem, qus
Deuseft, qus facit, qus fcruat, qus
perficit omnia! O fapientiffimam charita¬
tem quas diuinitns accendens animum ex
-animo mirabiliter transformat in Deum.
Ocharitatemproculdubiobenigniffimam!
•qus gratiam creatoris immenfam cum fi¬
nita -creatura communicat EuchariftiE
fandis communione. Qua Chriftus ipfe
;propirius mundi leruator dum & in ccelo
eft,nihilominus vfque ad conlummatione
ifsculi totus eft vbique nobilium, cadu¬
cam alimenti noftri fuBfiantiam incorpos
faum in nutrimentum ceslefte conuer-
tens, panis quidem dimenfionem feruas,
intereapropriam non admittens, panis
•prEterea dimenfionem diuidens non di-
uifus! Quo quidem nouoprorfus &gran-
diore cibo nefone perdat nosvelut pro-
hanos, fed vt tanquam fuos foueat falu-
riter atque alat. Claudamus dilediffimi
fratres claudamus precor terrenas fenfuu
noftrorum poltas, per quas infidiofus,
quotidie dEmon ingreditur, pandamus
-autem atque eleuemus sternas voluntatis
& intelligentis portas a dmagnum Re¬
gem gloris Chriftum, ad telum Chri*
fium' noftrarum Pontificem animarum,
Pontificem sternum ad oftium noftrum
-afiidue ftanteiii atque pullantem nobif-
- cum , fi aperuerimus , hodie ccenaturum.
Ad cuius ingrelfum ftatim gaudebit-
cor noftrum gaudiumque noftrum nemo
tollet i nobis. Hic enim ob incredibilem
charitatem fuam nos in loco pafcus col¬
locabis Mc de torrente voluptatis fus po¬
tabit nos, hic nos in hac cosna pafcali re-
creabitmanna c«elefti& pane nutriet an¬
gelorum. Nos igitur ob charitatem folam
videbimus & guftabimus hodie quam iua-
nis fit dominus, fentiemus protinus quam
magna fit multitudo dulcedinis eius,
•quam folis eum diligentibus confchabit.
Inebriabimur enim ab vbertate domus
eius, fanabimur ad votum cum apparuerit
gloria lua.
Tortum virtuti plurimum aduerfatur.
MARSILI VS FICIN V S
Rainaldo Gauardo Vene¬
to, S. P. D.
T7 Ortunamplerique ejeam exiftimant,
jL’ quod nunquam videat quibus patrod-
Ficirri
netur aut etiam aduerfetur, fed abfque de-
-lechi femper clientis cuiullibet filfripia
patrocinium, poterit & aliquisforfan for¬
tunam fingere hon escam quidem, fed
inuidam potius ac prorfus ambiriolam.
Quippe cum nolit viris ingenio pruden¬
tiaque excellentibus alpirare. quorum
prsclara-facinora non forti fcd virtuti po¬
tius aferibuntur. Afflare vero foleat pluri¬
mum , vbi quicquid emerferit magnum
fortuns folum polfit attribui. Contra ve-
ropro viribus bonos inlcqui conarique
vfque adeo virtutem deprimere, rt bM
ab ipla prsdarum vel geri vel comparari
polTe vulgo putetur. Vnde omnes deni¬
que fortunam faciamus Deam caloque
locemus. Non habes igitur, miRainaldc,
quod dbleasin eorum numero te haberi,
quos fortuna foleat infe&ari.
Refponfio ad omnia.
MARSILI VS FICINVS
Bernardo Michelottio, S. P. D.
VI 0h putaram imprecationes vllas vel
comedas in hoftem,vnquam mihi
pofle placere, vfque adeo fum augurofus,
at Mufa ifthpc Michelotti tua tam ftrenua
eft, tam belle ludit, vt imprecationibus
multis vndique in nos congeftis interim
me mirifice dele&auerit. Quid ? fi ean¬
dem viciffim hsc deprecantem audiucro
feliciaque precantem. Cane igitur obfc-
cropalinodiam. Vale.
Purgatio postquam diu non fcripferis.
MARSILIVS FIC INVS
Reuerendiffimo in Chrifto pani &
D. Marco Veneto Cardinali
diuiMarci, S. P.D.
P Ythagoras & Plato pretiofum diulno-
rum myfteriorum thefaurum tanti fe-
cere,vtnonfragiIibus chartis, fed sternis
mentibus, & his quidem stemitate dignis
exiftimauerint commendandum. Itaque
na, fed voce docebant. Ego euoque com¬
mendatum efle me tibi tanti facio, vt non
tam per Ieuesliteras quam per graucs ami¬
corum animos atque fermones quotidie
•me tibi commendem. Siue igitur ilhnca-
mici feribentes ad me feibant, Marfili,
falue,fiuehincRomam ptofidfcentes di¬
cant, Fici ne vale, protinus addo, fivisme
faluere fine valere. Saluta meo nomine
Cardinalem vnicvJB patronam meum.
 Epiftolarum Liber V11L pii
meque illi dcditilfimum fupplii imprimere, vt qui natum videat viderit &
mendato.Sicdum tacere iam diutius te- parentem. Id equidem dari mihi nunc di-
cum videor, taceo nunquam , fi qui vero uinitus opto- vt Eptftolam mente in prai-
mandata verbis minus explent, ego inte- fentia procreem adeo mei fimilem j vt ad
r:m impleo mente. Quam Scpletiquealij te veniflevideardum accedit Epiftoja, a-
&m primis Caldcrinus ifte quali quidam lioquin impius proculdubio 1‘um futurus
Mercurius nofter interpretari atque expri¬ nili ad patronum meum iamiam nobis
mere facillime poteft. propinquiorem me febiro conferam. Si
quid vnquam ardenter optaui id arden-
tilfimc nunc exopto, c onfequi polfe pu¬
MARSILIVS FICI NV S tans. Solus enim liber ex omnibus operi¬
Antonio Calderino luo, S. P. D.
A bus artium liberi tanquam filii nomine
Ggreflus iamdiufum commentaria nuncupatur, quia.lolus prodit fimillimus
in Plotinum a nobistradueftum, vige- authori, certe fimiliorquara pictura, btec
fimum nunc libium cxplico,quatuor& tri¬ enim folam refert vmbrarilem perfonte
ginta lunt reliqui, per has occupationes noftra? figuram, fiquidem homines ipfos,
mihi peregrinari nonlicct,alioquiniam- id eft, animos, Plotinus mundanam hanc
diu Cardinalem patronum nolirum ore tragoediam ingredi putat corporibus per-
falutauiftem, quem affidue mente laluto. fonatos. Liber autem totum exprimit ho¬
Nemo enim eft quem felute iudicem di- minem, quando totum explicat animum.
gniorem.Tufrequentcreum adito precor, Verum quid ago i Dum Epiftolam mihi
ac ( fi fieri poteft ) me frequentius com¬ perfimilem exigo paulatim, reddo diffimi-
mendato. Vale. lem. Non enim erit humili Marfilio fi-
milis , fi altius caput extulerit. Iam igi¬
Largiendum ejl etiam ingratis. tur iuppliciter me tibi commendo. Vale
ExFlorentia die xxvr. luniij. m. cccc.

,
Multa quafiella/gxifcant damonesfer-
Q Vod me Miniares amas, iufte facis
pariter & amice: iufte quoniam a- MARSILIVS FICINVS
,
fuadent dos agimus.

mas amantem-amice, quia me honoras Nicolao Batoreo Epifcopo Va-

amando. Quod praeterea Platonicam dil-
ciplinam publica paffim laude prolequeris,
diuinz pietatis officio fatisfacis. Id enim
ad communem ingeniorum praefertim
Philolophantium falutem diuina inftituit
prouidentia. Id equidem iamdiu melior,
id fedulus elaboro tanquam aquariano-
rum more congrego quotidie quat dilper-
gam, & efiundam gratis pariter & ingra¬
tis, ac me fiquo modo poffint libenter ob-
fcuraturis. Sed certo fcio in lucem pro-
deunte Platone, legitimum Platonis ami¬
cum obfcurum eflenonpoflc.Quoddeni-
quemalaprobonisnupcraquodam Vgo-
ne reportaflfe conquereris, communis ift-
haectibi mectim atqne cum' multis querela
eft. Tu ergo communi iadura, fi- licet.pro-
priam confolabere-Pradertim quia cernit
Deus omnia vindex.
Purgatu quando non falutas ceram fedliteris.
m a r s i l i v s f re IN V S
Reucrcndiffimo in Chrifto patri. D.
Marco Veneto Cardinali diui
Marci, S. P. D.
SOlentaliquando genitores adeo effi¬
caciter imaginem fuam filio ptorfiis
eienfi, S. P. D.
S CribisMatthiaminuifium Pannoniae
regem prasfeutiam noftram defidera-
re, quod & tu valdedefideres aliique non¬
nulli Piatonicx mentis explicanda? gra¬
tia. Rogas fi minus iple venire valeam, vt
aliquem laltem mittam ad vos meorum
qui veftro hac in re fatis defiderio faciat.
Ego vero curabo pro viribus, vx ad vos Se-
baftianus nofter amitinus accedat, aut fi
per occupationes luas ipfe non poffit ,iter
ad vos meorum alius agat,me vero patrias
mutare ledesmirum fuerit, fiue mutatio-;
nem prohibcatSaturnus in Aquario no¬
bis afcendens,qusd forte iudicabit Aftro-
logus, feu vetet aliquis eiufinodi genius,
quod Magus forfitan opinabitur, fiue cor¬
pulentam ineptum laboribus limpediac
iter, feu raenscontemplationilemper in¬
tenta quielcere iubcat. Ambiguas equi¬
dem hac de re esufas affignaui. Nam Pla¬
tonici putant humanos euentus a fteDis
quidem interdum fignificari, incitari vero
frequenter i daanonibus ftellarum quafi
pedifiequis, peragi denique ab homini¬
bus, pro conditione rerum icbis propin¬
quiorum. Vale. -
 ga Marfilij Ficini
ConfoUtie in obitu filq. pra cateris Ioui tributum. pratereaco*a
LeoSoIis domus longifsime ab Aquario
MARS ILI VS fICINVS diftet domo Saturni. Rurfumquc Aries
Vgolino Verinopoeta, S. P. D. exaltatio Solisremotiflimus fit aLibra e-
xalcationc Saturni, Solautereges, Satur¬
T3 Rifcorum lapientum fcctcnria a Plo- nus vero Philofopbos contempfarorefque
J. tinoinlibro Re prouidentia maxime, fignificet. Quifnam hac inteiligens fie-
-confirmata, homines, id eft, animos in rauerit vnquam vel pliilolbphos i Certe
=hanc vitam ab ipfo Deo velut in comer- non aliter quam diuinitus id efficipoteft,
-diam tragcediamue deicendere , vbi.fabu- &tanquam diuinum munus piato nollet
lolafintomnia qua vulgo vel aduerla pu¬ vehementer optabat. Hanc equidem frio
tantur, fifta diuiti* paupertafqne, ficti re¬ fententiam tuam efle , mi Petre, Noni
ges & fcrui, fidi fimilicer ortus & obitus, enim excellentiam ingenij tui mentifeue
-hucfortetendit platonicum illud, huma¬ praftantiam. Hac igitur vna tecum con¬
num genus in terris eft Dei ludus. Ludi fabulari decreui, vt te in hac tua fenten-
quidem huius &- fabula author eft ipfe tia rationibus cosleftibus confirmarem.
-Deus qui & pater eft animorum, hos igitur Vale.
veluthiftrionesinludnmhunc ille demit¬
tit ex alto, perfonas autem his adhibet ip- Commendandus ante omnes qui p fur,tum
famundi natura, coniugio ad hoc iplam tote orbe perquirit.
maris & fcemina miniftrante. Felicior
certe difcedit ex ludo, quiauthori Deo re¬ MARSILIVS FIC.INVS
cedit acceptior aut qui obfequentius gcfi loanniPicoMirandulano Conphi-
iitfibi traditos acius, feliciffimus omnium lofopho fuo, S. D.
euipra caterishoneftiores datifunt actus
& breuiores. Solet enim fabula longior S Alue.Robertus Saluiatus amicus fide¬
lis &ftrenuus, hefterno vdpere mihi
tragica frequentius inferere comciis. Nu
igitur ingenuum adolefcentem illu Veri- legit Epiftolam tuam,qua certis argumen¬
ne deflebis ? conqucrens filium tuum te¬ tis aduerfariorum illic tuarum maledida
neriorem e vita migraflei filium ne tuum ? refellis. Conuenimus igitur vt hac ma¬
quem non tu procreafti, fed Deus , quem gnanimo Laurentio recenferem, quo li
tu, breuilufurum a Deo mifiiim perfona quid ille prius ex vtbe Roma aduerfariis
quadam fubornafti, tamen ac fuborna- di&anribus accepilfet falfum, conuincere-
rum ad ludum hunc pro viribus inftruxi- mr. Recenfui ergo libens atque ille liben-
fti,qui non eft vita,fed ex quodam vita lu- . ter audiuit. Vndc coniicinius nullum late¬
do rediit in ipfam vita fubftantiam, qui re in eius animo erga teodium, fed amo¬
cum doiftam honeftamque & piam ludi rem. In primis illud afleuerandum fuir,
Euius prouinciamftrenue gefferir, alacer iftos non tua fed fua caufa in carcerem
-remeauir ad patrem antequam comoa- fuifle conieftos, nam contra illinc hucvf-
diam in tragoediam commutaret,pro bre- que fuerat diuulgatum. Eosigitur propria
ni ludo praemium reportaturus sternum.- culpa fuifle comprehenfos, &tufatisEpi-
ftola tua declaras, & petrus Leo mihi fiiit
Studium diuitiarurn atque dignitatum, maxi¬ teftis, qui acceperat illos temere nimium
me omnium nocet fiudio liter arum. &fuperbe in Pontificem oblocutos. In¬
ter harc autem magnanimus hic Leo no-
MARSILIV S FICINVs fter hinc abit alacer peragraturus orbem
Petro Soderino Academi¬ raptus veritads amore. Quam & fi nobis
co, S. P. D. vefter quantum licet homini iam confecu-
tus, prolequitur tamen impenlior, diui¬
A Stronomi veteres duo domicilia Io¬ num prieterea pro humano frudum, fi
nis apud foperosinuenerunt, pilees Deus alpiret, reportaturus. Noftrum efi
atque Sagittarium, duo quoque Mercu¬ igitur, religiofis precibus atque votis diui¬
rii , Virginem atque Geminos. Cum ve¬ num amico tanto prafidium, inter diucr-
ro Virgini quidem pilcesoppofitifint,Ge- fa incera itineris diferimina, comparare.
minis aute Sagittarius opponatur, merito Valeat illefelik, tu quoque vale feliciter.
nos admoneri caelitus arbitramur, inge¬
nio & Audio literarum qua Mercurio tri-
- buuntur, nihil magis opponi quam im-
menfiim diuidarum & imperij Sudium
 Epiftolarum, Liber VIII.
CrttUnm tute, tengretuUio, cem-
mauUtio.
Sereniffimo Pannoniae regi Marthi* fen-
per inui&o. Marfiiius Picinos
Fiorenrinus fuppliciter
commendac.
A Ccepimus eodem nnntio, te nuper
Dei gratia fortiter potitum vi&oria,
& amicum noftrum gratia noftri clemen¬
ter e carcereliberalle. Gratulor itaquedbi
quamplurimum,congratulor& amico,mi-
hi denique gaudeo, quod tamen apud re¬
gem tantum me pofle cognofcam. Ago
equidem Deograaas pro felici vidoria
tua, tibi quoque poft Deum pro libertate
amici non mediocriter, fedplurimum pro
authoritate apud te mea. Optoque etiam
tibi quidem vi&orias pofthac longemaio-
res , amico ante meo beneficia fubinde
maiora. Vt cui liberaiitatem beneficio¬
rum maximam contulifti , nondedigne-
ris : prsterea, fi res poftulauerit, leuio-.
ra conferre.
Cognitio de diu in i tote enim e ante omni*.
Q Viduam prodefthominifivniucrfum
mundum lucretur, anima vero luas
detrimentum patiatur? fruftra laboras
Philofophe dum conaris omnia compre¬
hendere nifi apprehenderis animam , per
quam fis reliqua comprehenfurus , quid¬
nam tibi Theologe prodeft, aeternitatem
afferere Deo, nifi eadem tibi quoque af¬
feras , vt per zternitatem tuamftuipofiis
aternirate diuina! Ergo Philolophi fimul
atque Theologi veniteprecor omnes , au¬
dite Prophetam admirantem, quanta fecit
Deus animae noftra;. Quidnam exclamas,
6 Propheta, cum ais, venite! quidrurfum
admiraris, quando dicis,quanta!quid tan¬
dem ponendis vbi fubdis, Deus ? exclamo
equidem,admiror, porteado,Deum ipfiim
animanoftra»dedifle diuina.Sinminus, 6
fratres. Propheta creditis, quarite,petite,
pullate , quantum licet parentem nobis
Deum. Ergo rnbone Ieluqui pendes ift-
hic pro anima, nnnquidvolmfti pro anima
corporea pati,pro anima mortali mori?A£
picitc, 6 fratres, aufcultate precor, nonne
yidetis os ille fuum aperire atque recon¬
dere, Abfit,vtproreviliffima rempretio-
fiflimam commutauerim, imo vero pro a-
nima hominis diuina, Deus factus eft ho¬
mo, pro anima immortali fiim mortuus. E-
rubefeantigitur, conturbentur, confun¬
dantur valde velociter inimici noftri, quo-
913
ciam Densnofter magna& mirabilia fe-
cirnobis-Inimiri noftri,non quipecnniam
nobislurriphmt, pecunia enim non noftra
eft, fed eft fortuna. Inimici noftri, non qui
corpus occidant,corpus enim non tam no-
ftrum eft quam fortuna, natura fati. Ini¬
mici noftri qui perimunt animum,hic enim
fblus eft nofter, hic ipfe nos ipfi eft. Interii
munt vero animum qui corporeum praedi-
cant atquemortaIem.EruSefcantigitur A-
riftippiri, conturbentur Epicurei, confun¬
dantur Lucretiani, embefeant, fi fisnt Phi-
lofbphi, nulla ratione nirijconturbentur, fi
funt egregij , plebeia confuetudine falli.
Confundantur denique Platonicis argu¬
mentis qua deinde fequentur.
Pbilofophi* Platonica, tenqttatnptera Ugen»
daeft infaerts.
ORATIO MARSILIL
in principio ledionis.
A Spiranobis precor alme Deus, nar-
j[\ rabo nomen mumfratribus meis, in
medio Ecclefia laudabo te , in confpe&u
Angelomm pfallamtibi. Solebantquon-
dam dilediffimi fratres , qui exoptatas d
Deoftuges vberiusimpetrabant, frugum
primitias reddere Deo.Pythagorici, vero,
quos noftri fcquuti funt Platonici optatam
imprimis & acceptam diuinitus fapien-
tiam Deo reddentes , facra Philofophia
myfteria meditabantur in templis, atque
docebant.Nos igitur antiquorum fapien-
tumveftigia pro viribus obferuantes, reli-
giofem Platonis noftri Philofophiam in
hac media profequemur Ecclefia.Inhis fe-
dibus Angelomm diainam contemplabi¬
mur veritatem. Verum, 6 dilediffimi fra¬
tres, candidis omnino mentibus has fedes
ingrediamur, quas Deus omnipotens pro
illis qui in tenebras iamdiu corruerant, nfl-
per candidioribus implet Angelis fedefque
reftimit, patrocinio infignis pietate ciuis
quem cognofcitis omnes atque venerami¬
ni. Vt autem certiorem fpem habeatis no-
ftras animas pofle quandoquefublimius in
fedes Angelicas euolare,venite,audite,vi-
dete,quantafecitDeus anima» noftra; Jam
vero fi Angelicum templum hoc intraui-!
mus admirandam fpedaturi Deum , Deo:
que perfpedo luauiter fruituri, mandatur
aure moxintrantibus(Cognofccteipfam)
merito debemus animam noftram in pri¬
mis agnofeere , perquam velutfpeculum
 9*4 MarfiKj Ficini
Congratulatu.
MARSILIVS FICINVS
Florentinus Francifco Ban -
dino, S. P. D.
P Andolphus Pifaurenlis vir praelatus
innumeris me tuo nomine falntationi-
bus obruic.Tunc vero maxime veram mi¬
hi lalutem dixit, quando dixit, efle te fal-
uum & egregie faluum, atque ab inuicto
Pannonis rege magnis legationibus ho¬
noratum. Gaudeo mirum inmodum pro-
iperitate, Bandine,tua, hzc enim, &ina-
micos patriamque redundat. Vale felicior
indies,it erumque felicior.
lupiter & Venus Martem domant,
M A.RSILIVS FICI NVS
loanniPlcoMirandulano Conphilo-
fophofiio, S. D.
R Obertus Saluiatus nofter nunciat mi¬
hi dum publica: le&ioni ardenter in¬
cumberem, te fofpitemperuenifle Bono¬
niam. Gratulor equidenrce fa&um nobis
viciniorem, gaudeo te ex iniquorum ma¬
nibus incolumem euafifie. Oftobre fu-
periore dum Mercurius a Marte combu¬
reretur , fremuerunt aduerfum te Marti*
'Gentes , & populi meditati funt inania,
quos extemplo derifit qui habitant in ex¬
cellis. Nam & nos interimhora lotris &
"V eneris magnanimi Laurentij patrocinio
'freti, ne Mercurius etiam in teras vreretur
obllitimus. Obftet Deus precor in polie¬
ram aduerfariis noftris atque maledicis.
Vale felix & me ama te amantem.
. 'Exhortatio ad amicos, vt percepturi Deum cor¬
poreum omne deponant.
P Rophani lunt habendi, vt Plato in li¬
bro de fcientia inquit,qui nihil efle pu¬
tant nihil quod pugno comprehendi potell.
GmnifolensEpicure, compledtetc manu
puluerem, liibterfiigit protinus iple tibi,
coge aquam, lubterlabitur,coerce aerem,
fubterfluit, cohibe ignem,lubteruolat. O
Epicure demens, non potes ignem, non
aerem, non aquam, non puluerem con-
ftfingcre pugno, potes neigitur illum co-
plecli pugno, qui pugno vniuerlum iple
compledtitur: Gorpusvis-efle Deum,ello
corpus excellentilCmum. Igitur ignis ello.
Accede igitur adhunc ignemjnmen ha-
betpariter ac ardorem. Comprime ( fi po-
tesjmanu Iamen,non lumen iam,led tene¬
bras reportabis, comprehende pugnis ar¬
dorem, protinus'dilToln eris. Deus iffii
conlumens efi,non pugnis^d ell,imagina,
tione, non affeSu mortalium, hunc potes
apprehendere, etiam fi moratus fueris^uj.
Io tamen imaginationis pugno diuimeve.
ritatis percipies lumen. Relaberis enita
protinus in tenebras falfitatis. Opus ell igi¬
tur Dialectica cunftas imaginationis ne.
bulasdifloluente. Rurfum etiam fi Diale-
«aiens fueris, non potes tamenmortaliuin
opprefius affe&ibus vitali caloreDeifah-
briter ipfe perfiui, difloluit enim quicquid
materia: reperit. Quod autem occurrit *
materia liberum afliftit, fibique conciliat.
Depone igitur terrenos affedhis, diuino
protinus ardore falubriterperfrueris.
Slgodal amore Dei exordiri delemus, iit
Deum tntelligamus.
f Eus charitas ell, qui manet in chari-
1 /tate, in Deo manet, & Deus in eo.
Verum fi charitas ell amotis appetitus, (li¬
mulus, indigentia, Deus autem nullius in¬
digus, omne bonum, quopadloipfr Deus
ell charitas, ellincharitatefemor, eftls-
men,ell & gaudium.Elt itaque Deus cba-
ritas , fed charitatis huius femor quidem
accenlus ell in anima, lumen yerb viget in
Deo, gaudium in vtroque /icut falis ra¬
dius idem prope concauum ipeculum in
fc quidem lumen ell, fed ardor illic in li-
gno,& ex ardorefitlumen ibidem.Qui igi¬
tur manet in charitatis ardore,ftatim in ip.
Ia Dei luce manet, llatim diuinum gau¬
dium manetineo. Ccelefteprofefio cor¬
pus perlpicuis lubinde corporibus, tan-
quam vaddelimilibus,lumen prius comrr.u
nicat quam calorem, terrenis autem ad •
modum diflimilibus calorem impertit ante
quam lucem,haec igitur ardorepurgatafa-
«Saquc fimillima coelo, lumen protinusin-
de reportat. Animus igitur terreno cor¬
pore orcumfeptus ab amote Dei exordia¬
tur oportet, vt amore purgatus, lumen for-
tiatur inde diuinum & in lumine gaudium.
Injtnuatio quadam in amicitiam.
MARSILIVS FIC INVS
Domino Francifco Scali,Nea-
politani Regis Secre¬
tario, S- D.
D Vm coenarem apud PltilippumVa-
lorem meum, accepi ^iteras a Ni¬
colao Valore meo , quibus fignificat,
quam ardenter me ames , quantis me
laudibus prolequaris: addit pracerea eam
 Epiftolarum!, Liber VIII.
te virum efle, quem vitro vehementer a-
mare debuerim , eoam non amantem.
Ego igitur qui Valoris mei teftimoninm
efle vabdiflimum certe frio, non folum re¬
damo te iamdiu me amantem , fed opto
me amorete infuper praeueniffe, & colo
mimm inmodum, & gratias ingentes a-
go,quod me beneuolentia tua, tuifque lau¬
dibus dignum exiftimaueris. Ita enim &
cunctorum excellentium virorum amore
amore laudibufque dignum arbitror me
effectum.Quid igitur tibi pro munere tan¬
to rependam ? Et fi non quantum debeo,
faltem quanmm valeo, valebo autem fbr-
taffenon parum, quatenus multum in Va-
loria domo valebo, haec enim nobilitate,
authoritate,iuftitia, plurimum ab ipfo Flo¬
rentia vrbis exordio floret. Vale Florenti?*
die 14. Decembris.M. cccc. ixxxvii.
Exhortatio ad iujtamcaufam defendendam.
MARSI L I V S FI CINVS
Domino Ioanni Vigori S enenfi
praelato Iurifconful-
to, S. D.
^ Ebaltianus Saluinus Theologia do-
v3&or & dofius Amitinus nofter eget
patrocinio tuo in caufa fua, & hac quidem
admodum iufta. luftitia vero quantum in
coelo patria fua robuftaeft , tantum extra
patriam in terris euadit infirma, vt conti¬
nuo indigeat fuftenraculo.Sotus autem iu-
ftus qualem efle te ferunt, & facile Credo,
poteft ac vult, matrem luam fuftinere iufti-
tiam- Spero igitur,quod vehementer exo-
pto,te caufamneceflarij noftri iuftiifimam
facile fufcepiurum, quam citofeliciterque
expedias. Vale.
Commendatio amici apud Regem.
MARSILIVS FICINVS
Matthia: Pannoniae Regifemper
inui&o, S. D.
/A Pto, ferenifli m e Rex, literas prope¬
xi modum' maieftate tua dignas ad te
care,fed vrget admodum meferibere cur-
fim,tumfacerdos ipfe Vincenriusjnecefla-
rius meus, commendationem nunc effla¬
gitans, tum nuncius difceflurus ad horam.
Accipies ergo literas non quales fblet o-
cium & libertas, fed quales neceflitaspro-
perantior procreare.
Proinde fi forte videor in poftulando
procacior , folitaergame clementia tua
tanram mihitribuidibertatem. Ergo libe¬
pij
rius obfecro,vt quem olim fpocte mei gra¬
tia e carccreliberalii, nunc a me rogatus,
hoc infuperafficias beneficio, vtperditam
iftic pecuniam fiiam (fi fieri pofeft/quando •
qucrecipiat Egovero quod toties iam tan¬
tum apud te poflim ubi quidem gratias a-
gOjtnihivero gaudeo.Deumdeniqueobfe-
cro,vtfeli citer tibifemper afpiret.
Cur viris magnis diferiminn magna
immineant.
MARSILIVS FICINVS
Ioanni Pico Mirandulano
Conphilolopho
. fuo, S. D.
Vperioribus diebus Laurentium Me¬
ddicem in crudo nimium obitu filia,
verbis ( vt fieri folet) confokbat amicis.
Magnanimum virum confolationibus nul¬
lis egentetn,confolationemque interea et1
fi fuperuacuam , neceflariis tamen ratio¬
nibus & exemplis teftamenti veteris con¬
firmabam- Inter loquendum incidimus
mox inMofem, cuius vitam geflaque ab
initio, Laurentioiubente , narrauimus.
Quibus ille auditis, videsFicinq, inquit,
quot, quamdiuerfa, quam magna futura
Mofis magnitudini, non foluth ab infantia
per omnem vitam .fed in ipfo etiam ortu &
ante ortum obftitere pericula : profe&O
compertum habemus magnis f*pe incoe¬
ptis hominibufquefuturis quandoque ma¬
gnis ingentia paflim imminere diferimi-
na, fiue magnanimi grandia, dora, ardua
moliantur, feuaduerfa fortuna fentatafe-
pius atquefuperata, virosfortiflimospnf
dentifiimofque efficiat. Siue communis li-
uor plurimorumque ambitio egregiis fe
femper opponas. Seudiuina prouidentia
■ita commodis & incommodis vitam homi¬
num noftre falatis gratia temperauerit.Seu
lateat przterea caufa quaedam inferior
Deo, iuperior homine, res hominum ita
commifqens , quam indagare odoCoraiti
efi & forte nonnunquam curioforum Vea
rum vndecunque veniat,id ita profedio' ve¬
nit. Ac ne praeterita nuc,quae innum erabi-
lia funt, exempla reuoluam,videtis fubiun-
xit, eramus enim multi* quani certa fint iri
Mirandulano argumenta magnitudinis
lingularis , non futura: folum indicia, fed
ferme praefeuris experimenta , praeterea
quam grauibus hic adolefcens diferimini-
bus agitetur. Denique & ille mirifice te
probauit, & caeteri comprobarunt. Paulo
poftadme conuerfusait: Vos autem oCio-
fi,num aliquamadhaec lateritiorera caxs-
CCcc ij
 6 Marfilii Picini
faminuenifris = Adhatc ego,'fi figura vel
harmonia cccleftium portendens fecuram
vitae facilitatem , tamdiuerfa eftab illo
quae excellentiam virtutis promittit& glo¬
riam , vt rariffime admodum concurrere
poffint, autforte nonpoflinr. Accedit ad
iraec.quod fint in aere daemones quafi ftel-
Ise fecunds in ccelo hoc nobis proximo .In¬
ter quos flellarum inftarlunt dzmonesfo-
periores, funt & inferiores vtrique pallores
hominum. Nuperiores quidem egregio-
rum .inferior es autem gregariorum. Infe¬
riores fane daemones quali homines qui¬
dam humanis mouentur affectibus,praeci¬
pue vero fuperiores muidiaquetanguntur,
ribus commendatos excellentiores palam
exiftimari quam fiios,& idcirco nolunt eos
regnare, proficifei, viuere, lufcitant igi¬
tur contra' illos ex gregibus luis vbique
cotnplurimosjbemas iuluper opponunt at¬
que etiam elementa. Haec ibi didla lunt.
Ned nonne & magnum aliquid fore decre-
uit Platonicorum docurmentcru copulam
ab initio fupernus ille Saturnus in natali
vtriufq; fiar ra Dominus, Dominas & m fi¬
gura. Platonis , horumitaque copulam ‘ a-
turni; da?monesprqcipueregunt.,?ed hanc
interea difibluere palfimMartiales.daemo-
nes machinantur. NiquidemMars ipfein
tres, quas dixi,figuras venit vthoftis. Tan¬
tum denique copula haec deftinata poten¬
tibus primordiis, potentes quoque quos lit-
ftinethacienus aauerfariosiuperabit,quan¬
to Samrnusell .Martefuperior, Saturnus
qutolim menafcente, fuum capite tange¬
bat Aquarium - atque anno pofttrigefimo
in. lucem te prodeunte repetebat eundem,
huc tendit,vt arbitror.Laurentius inter .Sa¬
turnios prarilantilfimus& me tuetur & Pi¬
cum ad Florentem reuocat yrbem. Et fi
omne folum forti patria, eft , hoc tamen
praecipue Picum fuum Saturniae iubeiit
capefferelbrtes &iufTereiamdiu,cum pri¬
mum fob coniunclionemagna huc habita¬
turus acceffit. Eito felix, Florentinus ello.
xxx.Maij.M. cccc. idtxxviix. Florentiae.
Quo -vaditamicus ($■ tu vadis.
PLATONI. CVS.
Complatomco S. D.
N E quando Marfiliumin amicitia pri¬
mum ilthnc veniffe dicas ad tepoftre-
mum,ecce venit. Contemplare ,fi pla¬
cet , vultnm ilhns qui te modo falutat &
gelhis. Sed inrerea quid lub perlbna la¬
teat , attentius inlpice. Iuueniles ne hos.
inquies, contempler proMarfilio vultus?
At fupplexille Pice, finefeis , impetr2uir
nuper , vt renouaretur velut aquila: icuen-
tus fua. Impetrauit fane. Gcltus autem
Quanam ratiorie fadtus modo iunior ef-
fectuseft&grauior i O quam graurfcosi-
micc vix tandem obfecrationjbus impe¬
tratur profenectuteiuuentus, vtnon mi¬
rum fit hominem tam grauirer obfecran-
tem , inde iuniorem fimu! grauioremque
euadere. fuaferit quidem, fcd cur Philippi
ValorisilleporilFn-i m induit vultus: Mit¬
to nunc Pice quam formam ponflimum
elegeritannr ille Deuseiufmodi operis
Archiredtus daemon certevultus transfor¬
mationis amatoria faber , miro qnodam
naturae affectufque valorevfus in transfor¬
mando,nimirum Valoris formam cxprelfit
in opere Agnouifti iamfatis qui cum lo¬
quaris amice. Vale, & Valorem ama.
Erunt nouifiimt primi.
MARS1LIVS FICINVS
Probo Pontificis Commifla-
rio, S. D.
Q Vomam in Euangelio de conui-
uio legitur 3 Erunt nouMImiprimi,
duqumbe , probatiffime Probe, nouiffi-
mus hodie hac in menfa , in mea mente
primus Vt autem ego in tua mente fim
primus polluiare non audeo, fatis mihi fa-
chim exifiimabocum gradum apud teob-
tinebo fecundum , fecundam enim inde "
mihi fortunam aulpicabor. Pnetcrea qoi
fecundus Probo foerit,quandoque proban¬
dus erit Probauimus fane literati plerique
Pontificem, quod viro apprime doflonos
commiferit iudicandos. Literati enim
quando in hominem indoctum incidant,
cadunt, do&nm vero na&i,refurgunt. Na-
(fti denique dodfum pariter atque probum
furguntjvkerius non cafiiri, V ale.
locofi ex eo quod filutiturus , nm fi-
lutuuit.
Ionnes Picus Miraridulanus, Mariilio
Ficino Philoibpho Plato¬
nico, S. D.
S Alue pater Platonicae familia: .Iam ex¬
tra omnem controoerfiam,& noxium,
atque infauftumefle Saturni fydus, Sere,
miFicine,&fi tuo fortafle bono, meo cer¬
te malo Saturnium e (Te natum. Vt enim
ille eft plurimum retrogradarius, fic Jc tu
 Epiftolarum.Liber VIII.
quoque fimili praditus ingenio , iam bis
retro retulifti pedem , &quod eft maius,
occumbente fole , ne te phoebi Iubar di¬
cas effereueritum. Sed dic amabo, quid
fuit in caufa iterata: rctroceffionis : An
tuus Saturnus? An potius faturi nos? Sed
quicquidillud fuit, quod te mihi, id eft,
me mihi abftulit, fac quzfo in pofterum,
vtnon fciungat nos, qui nos olixn con¬
junxit, necte vnquam credas ad me fatu¬
rum acceflurum , qui te folatium mea
vita , nrea mentis delitias , inftitutorem
morum , difciplinz magiftrum , & efiiri®
femper & fitio. Vale &veni , vt tuus Sa¬
turnus , id eft, tuus faturus rys me quoque
faturum, reddat. Vale iterum , imo iam
aducniens falue.
Plancte nuerentur folis affectum.
MARSILIVS FICINVS
loanni Pico Mirandula-
no, S. D.
/■"YVod menfe fiiperiore tardior admo¬
vi dum quam foleam, ad te acceflenm,
in caufa fit Saturnus , menfe etiam fupe-
riorc retrogradus, poftquam ipfe ex Ca¬
pricorno Solem in Tauro per triangulum
coepit afpicere. Quod autem heri bis ad te'
& mane, & vefpere proficifcens, bis retuli
pedem, fi qua apudfuperos culpa eft, in
ulpafitlupiter,heri namq; incoepit lupi¬
rer retrogradariuS effe, vtpote qui ihtrinu
ilimiliter veniebat Solis afpectum.ille enim
ex Pifcibus hunc iam fpeclabat in Can¬
cro fedentem. Ctim vero fiiperiorum pla¬
nctarum mos & natura fit, cum primum
iniplum Solis confoectum prodeunt, in¬
de regredi aut progredijvtrifque iam &Sa-
turno & Ioue teftibus , tu mihi phorbus
eris. Quanta igitur fides eftin Ioue,quan¬
ta firmitas in Saturno, tam firma fide tu
inihi Phtrbus eris. Vale, quarto Ialij.
M. CCCC. LXXXVIII.
Libor imfrebus omnia vincit.
MARSILIVS FICINVS
loanni Pico Mirandulano,
Conphilofopho fio,
S. P. D.
S AluefoIus mufatum falas, fea ad hoc
ipfum vt ialnnc fis , nihil in rebus hu¬
manis magis expedire videtur , quam vt
Saluiatus nofter velit efle te faluu. Quan¬
tum igitur optofemperfbre tefaluum,tan-
tumopto Saltiiatumtibifalutem, vt nunc
917
ita femper optare. Equidem prm hunc
noui nemin, qui quodcunque velit,proti¬
nus afTcquamr, fine enim ipfa virtute voti
homines confequunrur optara/olushic to¬
to animo, totbque foiritu affidue quicquid
elegit, efficit, fiue fedulapotiusopera dili»
gentiaque perficiuntur incoepta, fblus hic
quicquid fequitur ardenter ad finem vfqu e
profequitur, vt quod dicitur folus qui ad fi¬
nem vfqueperfcuerauerit, hic faluus erit,
portendere videatur, fotus, hic faluus erir.
Forte vero & granum illud finapis quo
transferuntur montes, hic nofter habet.
Nam & heri cameleopardalum tranftulit
per foramen acus,per inuia traducens ani¬
mal, vite prorfus ineptam.Quid ergo nobis
opus eft centum illis, quas nunc vnalegi-
mus rationibus Nicolai ad Aftrologos con¬
futandos? Vna hac fatis nobis fit pro cen-
tum.Nempe cumhic nofter contra Satur¬
num retrogradum fibi negantem expedi¬
tionis officium duriffima quaqueeeieriter
ardenti quodam ftudioperagat,fatishine
exploraram habemus, ftudio noftro po¬
tius quam inftinchi coelefti noftra negotia
peragi. Mirzprofedto poteftatepollere ani¬
mus cognofcetur,fi modo toto fua potefta-
te vtatur ad opus: Vale fextolulij. M. cccc.
1 xxxvi 11. Florentia.
t>o tribus gratiis dr concordia.
MARSILIVS FICINVS
Rob erto Saluiano & Hieronymo
Beniuenio, S; D;
S Olent multi fcribehtcs Picoinfcribere
Concordia Comiti,ha&enus quideni
recte admodum appellatus eft Concordia
Comes, vtpotequi& cocordiam ipfequai
rebat, & libenter concordes Homines fe-
quebatur.Pofthac autemnon Comes qui¬
dem, fed Dux COcordfe extra controuer-
fiam eft appellandus. Iam enim huncipla.
velut ducem concordia fequitur. Nempe
ficut nebula difcutjunturiolis acceflu, fic
aduentu Pici procul omnes difeordia fu¬
giunt, liubitoquehunc paffim fequitur con¬
cordia ducem , adeo vt folus hic valeat
quod olim tentauere nonnulli, & hic agit
aflidue,njm IudaosChriftianis,'tum Peri¬
pateticos conciliare Platonicis, Gracofi-
que. Latinis. Etineritp, quoniam tres illa
Gratia,qua quondam Veneremfbam co-
mitabantur,ftatimnafcentePico, Picum
relicta Venere, Iouis& Phoebi Mercurii¬
que imperio comitantur,prima quidem ab
initio formauit animum , fecunda ftamm
animo sonfirmauit & corpus, tdttia fortu-
CCcc iij
pi8 Marfilij Ficiiii
nz deniqtreiobetparere condio, & qua
colit anirriuuijtrcs animo gratias imprimis
adhibuit, fapientiam, eloquentiam, probi¬
tatem, fic enim Phtrbus,Mercuriu!qae &
lupiter dccteuerant. Quamobrem fi &
quemadmodum Furiq difeordiam pariunt.
ita Gratis concordiam procreant. m erito
Picum quem Gratia comitantur, fequitur
& vbique concordia ducem.
Sjtomodo Ucentes etiam colloquantur
MARSILIVS FICI NVS
Pierleono Complatonico
fuo, S. D.
"V TEfcic quo confilio, vel fato potius
JLyel fortecaiuia&umfucrit, vtheri
Florentia difcedens , non dixeris iakem
per nuntium ( ficutfoles ) Ficine Vale.
Hoc certo fcio id te & fi non alia neceffi-
tate , faltem amicitia iurc,fi modo pote¬
ras facere decuiile.' Neque fruffra id forre
fuifletfa&im. Cupiebam equidem, quod
etiam fignificaui, longius confabularire-
cum. Sed dum confabulationem meam
Coadfus ad triduum differo,inopinatus tuus
ifte difceflusfabulam fruftrarur meam. Ita
mihi abit longa hac inuenrum fabula,dum
magnanimus hinc abitLeo mihi non fa¬
bula. Erraui modo. Non enim inuenros
euanuifle poteft, nonduropronuntiata la¬
bilia Quid ergo? ;
Si meustuufque genius volatiles voces
iudicauit indignas, quibusarernus corni¬
ces quodammodo viuas dedignatus eft,
qua nam ratione dignabiturliteras non vi¬
sentes ! Qua: igitur non commendaui vo-
cibus, nec literis commendabo. Hanc er¬
go confabulationem , intimam Genius
meus quinecvfquam, nec vnquam abeft
difcedicue a tuo, nunciamexordi.ur tuo
loquens profecuturus in zuum Hisitacon-
fabulandbus intus nulli fe vlteriusinierent
Euidi nigrique damones extriniecus oc¬
currentes. Cadentalateretuomille&de-
cen millia a dextris tuis. Vale feliciter,
Philofopharefoelidus, ad Florentem Vr-
bem adeo tibi amicam aliquando foe-
lidflifime redimms vndedmo
Auguffi). M. cccc.
MARSILIVS FICINVS
C aUimacho fapfenti Poe¬
ta, S. D.
O Rpheum aliolque nonnullos ceci-
nifle ferunt: Cum omnia ex mate¬
riis quatuor inter fe contrariis compofita
fini & ignis ampliffimus omniuro,atqnepo-
tentiifimus, motuque perpetuo paularim
reliqua conterat, catera tandem in ignem
penitus refoluenda. Quid ergo! Si diuinus
temperator omnium incellefiusrefoiutio-
nem eiufinoditantammundo conceffiqw
qut madmodum quamdiu fibi conflat in
formam pulcherrimam efteompadus, ita
cum demum foluinir,in materiam formo-
fiflimam redfgatui. H unc ergo nos tantum
interitum vniuerfi, fi credimus,aqua men-
teferimus. Feremus magnanime mi Cal¬
limache aquo fimiliter animo nouumtua
domus incendium. Lucem praterea qua-
rebas ex libris,in lucem tibi Conucrli funt
libri lapientes in cotium rapti,contra quam
e coelo Prometheus cum igne rapuit fa-
pientiam.Quid igitur hinc tibi auipicamul
amice? M agis obitu tandem quam vitalu-
cebis. xv. Auguffi. M.cccc.txxxvux. Flo-
renna.
yidendttto quo Jlyloadquemfcribae.
MARSILIVS FICIKVS
Hermolao Barbaro Vene¬
to, S. Di
A Gitur apud te, vt audio , caufa Mit-
thia Cini, qui ifthic negotia curat
ciuiscuiufdam amiciflimimei Nifihieme
rogauiifct, eius tibi iura non commenda-
rem,nam fuperuacuum effeputo viro pro¬
denti iuftoque, iuffitiam commendare.
Hac, Hermolae, me caufa compulit, it
tibi nonnihil poft longa filentia feriberem.
Scriberem certe fapius fi feriberem] ele¬
gantius .Audio enim caffiganffimis auribus
tuis,nifiexquifitiffima non placere. Beatus
es amice qui primum Gs gradum eloquen¬
tia confecutus. Nequetamen egomifer,
nam decimo fum contentns. Vale & me a-
maplurimum te amantem. Ioannes Picus
nofter, qui Florentia nunc Philofophaml
egregie fe tibi commendat, xin. Septem¬
bris. M. cccc. ixxxvni.Florentia.
 Epiflolaram, LlberVII^.,
Et ancti fu. cuiaae cho¬
ri f mu funt.
MARSILIVS FICINVS
Paulo Florentino Theolo¬
go, S. D.
G Ratiflime mihi contigerunt literas
rus , quibus equidem intellexi, & te
bene valere&mevclare, quod enim , vt
feribis, totam iam Europam in amatoriam
mihi fubegerimferuitutem,facere quidem
acceflu non valui, ergo feci volatu. S cd tu
laudum,imo Stpratconiorum fpiritu ad vo¬
latura hunc alas adhibuifti.Tu ergo mTDe-
dalus efto, I modo, ne ego tibi fim cha-
rus,quamuisyalde charas,& merito impri¬
mis tibi fcm charas,quandoquidem ma ti¬
bi debcnt efle chariffima. Sunt & mihi tua
quoque tam chara, vt adolefcens ifte no¬
bilis tibi ante alios commendatus, Iit mihi
oque gratiflimus. Prafcrtim quia do-
ina iam,vt aispudicioque fit fenex. Pro-
fedto fic vices rerum fitpe natura rependa:,
quandoquidem funt &pleriquefenes et¬
iam ingenio pueri. Denique quam meus
fim, tam fim mi Paule tuus, tam etiam a-
dolefcentifim fius. Vale.
Nihil magis impedat'Uteros fuam ciuilis am¬
bitio. frobatur per AJiro-
MARSH I V S FIC INVS
Florentinus Hermolao Barbaro Ve-
neti Senatus Oratori clariffi-
mo, S. D.
A Ccepi amultishocanno,& nuper a
Petro Alamanno, qui ifthic legatio¬
ne fcneius, heri me tuo nomine falutauit,
in te legatione tua, non minus confieuc-
ris incumbere literis , &quod mirabilius
efiacrius etiam philofophari,quam fbleas.
SoienthoroinesmiBarbare, quando pu¬
blica geruntjimo etiam cum primum attin¬
gunt, intermittere ftudiaiiterarum. Tum
quia negotiofa vita,literarum imprimiso-
ciurn aufert vacuat mentis opus. Tuin qiio
propius adlouem accedimus gubernatio¬
nis & imperij dominum, eo longius difce-
dimus aMercurio principeliterarum Nam
& Luna catterique ccsleftes nufquam ab
Jedibus Mercurij feparatioresfint, quam
vbi lotiis fedes ingrediuntur. Quippe cum
ipfe mundi fiber, & V irgini Pifces & G e-
minis Sagittarium oppofierit. Praeterea
nonne Solem quidem principes & hono-
resfignificare putant, Saturnum vero Phi-
919
Iofophos ? Horum autem in coelis & re¬
gnum regno &domus domiciliis opponun •
mr.Quis igiturvel princepsphilofophabi-
mr vnquam ? vel Philolbphus dominabi¬
tur? Sed cum tu quae neque polliceri vide¬
tur coelum , neque pratftare mortales fi¬
lent, efficias,animum dicemus tuum,quem-
admodum Plotini animum Magus fixit O-
IympiuSjhumana codeftique natura poten-
tiorem elle. Tanta igitur poteftate gaude.
Eadem congratulantur amici. Vale. xr.
Octob. m cccc.ixxxvm.
fauci negotia publica coniungmt cumfiu-
dto Uterorum.
MARSILIVS FICINVS
Francifco Gaddo Florentini Senatus
Oratori, S. D.
S Criboad Hermolaum Barbaram,pro¬
bans eum quod in ciuiiibus turbuleh-
tifque_ negotiis lolitum captet ocium ad
ftudfa literarum, quoduemirabilius eft,et¬
iam philofophatur ardentius. Et' quanto
magis Iupiter, huic c.urispublicis caput yr-
ger,tanto magis vrgeat ipfe Mineruam Id¬
uis capite natam. Pauci quos sequus ama-
uit Iupiter, non Plancta, fed conditor Pla¬
netarum, pauciconiungiint in vnum duo
hate inter fe longe ditierfa. Soli diis geniti
potuere vel fimul vtraquejSrofequi, quod
efficit H ermolaus, vel dum fequuntur alte¬
rum, quod eft philofophandi ftudium, mo¬
mento perficere.quod catteri vix tempore
longofacerepotuerunt. Alterum hoc effi7
cit Picus nofter, cui quidem igneus ineft
vigor & coeleftis origo. Aqua lignum mille
vix annis tranfinutat in aquani, Ignis illud
qtiafi momento conuertit in ignem Satur-
num-Theologi voraciffimUni appellarunt.
Picus Saturno natus, ceu Saturnus ille li¬
beros, Ec ipfegrandes quotidie libros inte¬
gros deuoratiquos quidem non in cinerem
redigat, vt nofter ignis , fed vtcceleftis in
Iucem.TuigitiirdilectiffimeFrancifceno-
fter,Hermolaum Barbarum.imitatns, in-
terim ih legatione philofophari non de£-
nes.Salhtabis,quando per negotia tibi lice¬
bit, illum Marfilij Piciquc nomine.5ignifia
cabifque quantum noftri fimus vtrique,
tantum effe fiosvtrofque, quando vero v-
trumque nominoPolitianum intelligivo-
16; indiffolubile vinculumvtriufque. Vale
xn OSobris. M. cccc. ixxxvi iu
ecte iig
920 Marfilij Ficini
ibi faium '■jluitur/sbiviuitur int;l!s3x.
-marsilivs FICINVS
Reuerendiffimo in Chrifto Patri, &
D. Marco Veneto Cardinali
D.Marcifoppliciter fe
commendat.
T 7 Idefne , quam fit callidus Calderi-
V nus nofter; Excogitauit hic iamdia
facillimum mtiflimumque viaticam , quo
faluus femper & Florentiam petat,&repe-
tatRomam.Salutationibus enim fefe fem-
perfulcit armatque ruis, quibus & ipfe fal-.
uuseatpertcla,per ignes38dfaluum red¬
MARSILIVS FICINVS
FLORENTI NVS,
MJREINO VRANIO CONSTANTIE NSJ,
Amico conico, S- D.
S PROOE M I V M.
flolarum nonus , quo
mulis urcem, & fcn-
fusatq-, motus originem. Dum igitur de
capite huic eligendo delibero, Angelus ipfe
noftricujlos jeipfum adhibet libro eaput,
■iubens vide licet,fibi numerum hunenoue-
narium confcerari. Siquidem Angeli no¬
tie Ordines non foliimapud Chriftianos,
JedapudHebraos e fle atque Platonicos
acceperunt. Sub tanto igitur capite atque
■duce quarimus; Nunquid quoties liber
aut homo,quem cuftodit Angelus, hucat-
queilluc pererrat, totiesfimiliter oberret
& Angdusi Nequaqua, Angelus enim
quem bonum dfmonc mgeniumque nomi-
nant,aut femper efleisbique, quodPlo-
dat amicu.m,fa!unm tibi quoque renuntie;
{alutationes vero tuae (unt,fiue abste eant,
fiuc ad te redeant , hunc equidem quem
modo callidam appellabam appello pra-
dentcm.Czteri namq; fortis eiufdem ho¬
mines plurimum dormitant ad fores infi¬
cientium :fed nofter interimifibic ad fores
vigilat fapientis , vthauriatlalutem a Do¬
mino, quam &impertit amicispmo etiam
vt mueniat vitam, fperat enim ibi duntaxat
victurum,vbi pdtiffimum viuitur intelledn,
fi quid em&legit,& meminit, intdle&um
da mihi,&viuam. Viue igiturfelixantea-
. Iios, venerande patrone , nofter mofque
clientes habeas commendatos.
tinus, Porphyrius, Iamblichus opinamur,
aut tam facile, Velociterque vbicunque
Vult adtft,quam radius ipfe folis,huc mo¬
mento peruenkns hinc illuc, & pafsim eo¬
dem momento reflexus; imo & multo ce-
. Ieritis ‘atque facilius, quam radius quidem
efl atlus corporis luminofi, Angelus au¬
tem fui iuris exiflit :aut ficutfua cuiufq-,
flella non defccndens influxu pafsim diffu-
fogubernat. Quam igitur ob caufam ab
Angele librum au fficatifumus, fatis iam
dixiffe Videmur. Sed cumam Martine
VraniopotifimumdedicamusiQuonum
meus liber iam genialis effetius ,ipfoiure
fatlus efl huius, qui cummihi idemcom-
munis efl genius. Acape igitur libem er,ac
lege feliciter, Vranie mi caleflis amice,
Manianot pariter atque MarflliarA
Epiflolas. Vale feliciter alter ego, IHL
luti], m. ccccxc. Florentia.
 V m fcperioribus die¬
bus , Ego & Picus no-
iter Mirandulanus, vir
virtute mirandus , Fe-
fulanos , imo Subfefc-
lanos colles peragrare¬
mus , proficiebamus o-
biter lubicdum oculis totum Florentine
vrbis agrum /habitationem certe felicem,
-fi modo duo tantum incommoda catite
deuitentur , & medi; fluminis Arni ne¬
bula:^ acres montisoppofiti venti. Fin¬
gebamus igitur in colle domum ad mon¬
tis Felulani radices , yt inde caliginem,
.hinc Boream vitaremus. Nolentes ta¬
men in Concauo fitam , vt auram vbe-
rius fiib atftu fiifciperet Defiderabamus
infuper eam inter culta pariter & nemo¬
ra collocatam , & vndique fontibus a-
bundantem , qua; ad Meridiem verge¬
ret atque Orientem. Quod in adificiis,
vbi de re familiari difutat, omnino prae-
cipit Ariftoteles. Inter eundum vero,
( dum talia fingimus:): repente videmus
& talia. -----
Hic Picus exclamans-, Numy inquit,
mi Ficine , quod modo vehementer
imaginabamur , optabamufque, mox &
videre videmur ? Quod quotidie fom-
niantibus accidit. An forte qualem men¬
te machinabamur formam , talem ima¬
ginationis potentia fecimus ? An potias
vir lapiens quondam aidificauit talem/
qualem reda & Phyfica. aedificandi ratio
praecipit ?Tum ego,Hanc Pice, inquam,
lapiens ille Leonardus A retinus dicitur
eonftruxilfe , & prope hanc ipfam illic,
vbi vides Ioannes Boccatius habitafle,
hanc deinde conciuis nbfter Pandolphi-
nus, familia & nomine , Petrus Philip¬
pus , eadem certe prudentia qua & illi/
elegit feliciter habitandum. O felicem
virum ! inquit Picus , cui contigit e pu¬
blicis negotiis fecedenti, aedem facratn
inhabitare , aedem dixi , nam & prope
lactum hunc eft polita lucum , & hanc
circunftantes aedes viginti diuotum. Sa¬
cer itaque prae caiteris loCuS cft in pri¬
mis aptus OracuHsi Vnde & Pandolphi-
nus videtur rite-cognominandus.- Siqui¬
dem hoc cognominef fi Gtscam inter¬
pretemur ) Delphicus rotus fignfficat.
.Haec , mi Valor , inter nos dida tnnc
-probataque font-y-eadem ip{b' neCefiario
tuo praeclarilfimo emi referes-, vt fedes
adeofalubres , fi diniriims dedicatas, H-
bentius poft hac colat , atque fre¬
quentius: Vale , quarto
Calendas Nouem-
; bris. m. cccC.
(;■) ixxxvin. .
 922 Marfilij Ficini
Querimonia dr confilatio, in amico-
marsilivs ficinvs
Amerigo Corlino, Conphilo-
fopho luo, S. P. D.
C Onquercbar beri, Corfine nofter,
vna cum loanne Canacio & Bin-
daccio Recalolano, fratribus in Platone
noftris, de crudeli nijniumobim Alaman¬
ni Bonati Academia: Martis: hunc equi¬
dem hanc ob caulam Martem Academia:
nomino, quoniam magnanimas Iuuenis
&facundus vnumqueiiiqae noftrum con¬
tra Luidos detractores acerrime defende¬
bat. Hunc igitur Martem noflrum heri
MarsinLeonedifcurrens ,4foniundta fe¬
cum Luna crudeli nimium caftr, alhfitad
petram e mulo dciedium, ftatimque e me¬
dio luftulit, Martem hic incufo prae cre¬
teris (ii quem nobis fas eft ex luperis incu-
fare) quoniam Leonem tunc occupabat
ipfe cum Luna olim afeendentem Ala-
'manno nafcenti, & modo perculfeocta-
uam domum in coelo tenentem. Sed ea¬
dem hora qua cecidit mifer, heu 1 & oc¬
cidit, furgens ab ortu Saturnus in Capri¬
corno, gtauemque philofophantis fortem
miferatus: amat enim Saturnus ipfe Phi-
lofophos, animam eius per Capricornum
excepit, deorum portam & Angelicis ibi
Thronis annumerauit. Et fi id latis moe¬
rorem noftrum confolari debet, defiebam
tamen ,vt dixi, crudumgenerofi Iuuenis
obimm.
Ad haec illi, Marfili nofter, inquiunt,
heu! non vnam hanc tantummodo iadtu-
ram Academiafecit, fed Locterium do¬
ctum etiam & religiofum virum, obitu nu-
er amifit, vnde confolatione nobis opus
t gemina ( fi pergimus iita lugere.) In¬
ter hsec nuntiatum nobis eft , Amerige,
fummum tibi hodie magiftratum Rcipu-
blicae demandatum , quamobrem ccsnlb-
Iationcm, qua egebamus, geminam pro¬
tinus confcquuti fumus , tum quia, hoc
munere honeftatur amiens , tum euam,
quia tanto virohoneftatur& munus: hoc
hoc igitur Magiftratu & Academia con¬
gratulatur ,& patria gaudet. Tu quoque
gaude Corfine nofter, non tantum prae-
fenti munere, fed felicibus etiam aufpi-
dis. Nunc enim Sol afpetftu trino foli-
ciffimoque Iouem iamjam reda progre¬
dientem alpicit, in pofterum feliciorapro-
mittens.Tunc deniq; prsftaturus, quando
Deus ipfe voluerit, fyderum temperator,
ii tt.CaiendasNeucmb. M-CCCC.CXXXV1H.
Pojitio ajf-ciafaue Planctarum ingenio
MARSI LIVS FICINVS
Florent. Hermolao Barbaro,
S. P. D.
F Requenter folent amici mutuo feri-
bereanimos amicorum inter fenv li¬
tibus non feiungi. Quibus (ane dicendis
mentiuntur fapius , aut certe falluntur.
Longe enim difmn£ti funt animi, enando
alter alterius ingenium prorfus ignorat.
Tu ergo,virverus vtin hoc.ficuuncate-
ris luis veridicus, fi quando idem ad nos
tibi , quodcarterisfcribere forte cocrige:
rit,mififti nuper ad hos quandam ingenij
tui formulam , profe&o formofam. Si
modo Mercurius largitor ingeruj aerium
domicilium fuum geminos habitans, am¬
plum praftat ingenium. Ac foifan ve-
nullius & elegantius quam in Virgine,
& alpiciens illinc, fextili lingentem in
Ariete Iouem, integritatem & humani¬
tatem adhibet pulchritudini. Ac dum
inde Ipedtat quoque Samrnum, trino in
Libra regnantem , obtinentemque ( vt
arbitror ) Occidentis angulum , ficut &
Iupiter Orientis grauirarem, & antiqua
lapientia ftudium, & id quidem firmum
atque perpetuum decernit ingenio. Ve¬
nit itaque ad nos animus Hermolaetuus,
fed ha&enus fine corpore fuo nudus no-
bifeum habitat, quo ad reliquam acci¬
piamus abs te coeli figuram, qua corpo¬
ris forma diftindius & plenius exprima¬
tur. Adeo humanus es, mi Barbare, vt
non perpellis fiieris amici tui animum,
animo fuo carere diutius. Num igitur
animo nunc tuo tam inhumanus eris, vt
patiaris hunc corpus fuum diutius affe-
dtare ?. Sed abfit vt id permittas. Nam
fi quod vehementer optamus effeceris, &
torus eris, Hermolae, tecum, & totus pa-
riternobifeum eris.
Accedit ad haec, quod genitura tan¬
dem peripefta , feribemus ad te nonni¬
hil ad tuam valetudinem non inutile.
Sperantes dum vitae confidimus tua;, fo¬
culi noftri vitae prolpicere. Vale fcelici¬
ter, atque vt felicius valeas, totus vbi-
que tecum efto. Duodecimo Nouem-
bris, M. cccc. lxxxviii.
(•••) m (••-)
 Epiftolarum, Liber IX.
Tse efficitii loquendi, <$■ Titione ioctndi.
marsilivs ficinvs
Florentinus,Picrlcono Phi¬
lofopho fingolarymo &
Poetz, S. D.
P Oetam vere nunc faltem te efle ne
nega. Siquidem modo fafius es lo¬
quendo factor, hoc fane tua teftatur Epi-
ftola , his ftarim in Prooemio verbis. Ita
fum, inquis, difficilis in feribendo, & qua:
fequuntur. Quidna conaris his verbis ,nifi
difficultate feribendi dicere?Hanc interea
facis ipfe dicendo,difficultatem, difficulta¬
te, inquam,non feribendi tantu, fedinfu-
per & legendi. Tam grandibus limul &
atris ha diftiones funt plena lituris. Adeo
ergo & veridicus es & efficax, vt qua di¬
cis in terim& efficias. Verum quid nunc
tum Philofopho grauiffimo iocoriAt vero
non tam rhilofophus ego cum philofopho
iocor, quam amicus amico, fed quomo-
docunque iocer , quid tum ? Nonne &
Mercurius ipfe nunc iocatur in coelo, lu-
ditque in nobis:
Soletis apudSaturnum, aut Iouem fe¬
rio loqui, apud V ener em yero iocari, hac
igitur hora cum Venere coniun&us & Lu¬
na, &nunc afcendensferiarelpuit, gau-
detque ridiculis. Mi fla tamen ridicula hac
pammper, fipoflumus, faciamus. Quod
noftra paffim Platonicaquc diuulgas, tam
gratulor equidem,quam luce dclettor. So¬
li namque viro noftra canente, tamquam
illuftrantc Phoebo, obfcuri efle non poflu-
mus. Proculum a nobis expectas. Expecta
Proculumfimul, atque Iamblichum, diui-
num illum Iamblichum, plurimis& grauif
fimis Porphyrij quaftionibus mirifice ref
pondentem,& interea fl&gyptiorum Afly-
riorumque diuina myfteria reuelantem.
Promiflorum igimr tarditatem muneris
copia propediem, DEVS adiuuerit,com-
penfabimus.Intcreavale feliciter. S ed poft-
quam dixi vale, attigit hanc Epiftolam le-
gitquePicus nofter Mirandulus, vir certe
mirandus. Atque itaperbelle legit, tam a-
criteriudkauerit, vt hanc non tam meam
dicerem efle quam luam. Quid ergo ? S ta¬
ctu fimul,atqueintnituis eam fic affecit, vt
fuame veftigiofecerit,fed tameninterim
non definit efle mea. Quamobrem vbi
dixi, vale , dicendam erat , valetudi¬
nem tibi properam optat Ficinus Picuf-
que tertio Ianuarij. M. cccc.xc. fta¬
tim exorto Sole.
9
Sitis sd "inum ferihit imicum, qui'.unciis ti¬
muiferibit ir/ncis.
marsilivs ficinvs
Florentinus Francifco
BandinojS.D.
"VTIhil iamdiuadteferibo chariffims
miBandine, quoniam interea Scri¬
bi & omnibus multa confcribo. Vtinara
tam multum bona fint quam multa. Plo-
tini libros omnes iamdlu me feciffe La¬
tinos intellcxifti j atque in eos commenta¬
ria feribere moxincoepifle, hac ad dimi-
diumiam perduximus, Scforfitan afifoluif-
fem , nifi inter commentandum coaflus
fuiflem traducere infuperin LatinuPfel-
lium Platonicum de daemonibus, &Sy-
nefium de lbnwiis,atque ex parte Porphy-
rium de abftinentia , ac etiam diurnum
Iamblicum de Aegyptiorum Afiyriorum.
que Theologia,& denique Prifcianum Ly¬
dum Theophrafti mentem , demente dili¬
genter interpretantem.Inter h?c Philippus
V alor,valotis Sc gratia: plenus,regique ve*'
ftro omnium deditiffimus, Plotinx textus
commentariaque regi tranlcribit, volurrti-
neregio.QuinternioneSiam tres atquetri-
gintagrandes luntabfoluti. ValefextoIa¬
nuarij. M. cccc, ixxxix. Florenti*.
Amicus in emico. Item excefith de itinere
mnfufcepto.
MARSILIVS FICINVS
Florentinus Platonicus Sereniffimo
Pannoni* regi Matthiae fem-
>* per inuiS:o,fuppliciterfe
commendat. ,
S I mira poteftamicitiae viittfs effice¬
re, quod Pythagorici pollicentur, vt
fit amici animus in amico , certe nunc
meus animus eft in Philippo Valore , qui
nuper in Pannoniam in primis m aieftatem
nam falutaturus accedit. Vt cum iftum au-
diuerisfiippliciterfalutantcm , Matfilium
ipfum audiuifle te putes. Defiderabam
equidem iamdiu maieftatem tuam viferej
ifthic defideratus a multis, verebar aute ne
vires minus irinerilongoluppeterent. De-
creui tandem in Valore venire,ita demum
prsfcrtim quia viaticum mecum attuli, li¬
bros ialutarimentis alimoniaplenos, qui
& pro nutrimento in via & pro vehiculo fi-
roul mihi forent. Leges ergo feliciter Prif¬
cianum Lydum Phi!olbphum,qui &Theo-
phrafti & Ariftotelis mentem de fcnfu &
imaginatione & intellectu diligenter in-
924 Marfilij picini
^terpretatur. Quem equidem non traduxi
tantum e Grsco, fed breuibus eti am noris
•expofuiin hoc vero legendo planecogno-
Ices , quod & Themiitius aflerit, eandem
efle Platonis & Ariftoteiis &Theopbrafti
de mente fentetjriam, vtvnaquidem om¬
nibus hominibus fit communis,&ea dum¬
taxat mens diuina, humanas vbique men¬
tes illuftrans, quem Peripatetici intelle-
Gum vocant agentem. Totidem vero fint
propriz mentes hominibus,quot iunt &a-
nimte.atque hs fimiliter immortales.Quos
illi intellcdus nominare pofEbiles confue-
uerunt, id eft, a diuinamente formabiles.
Per hzc intelliges Alexandrum & Aucr-
roem confutatos, & anima: nofira: diuini-
tatem'prorfusagCdfces. Prztereanon de¬
dignaberis librum Michaelis Pfellidedse-
monibus legere, br euitena me traductum,
qui Platonicos Chriftianis in daemonum
opinione conciliat. Videbis poft haec ope-
rofum Plotini opus,exparte nunc in Pan¬
noniam, vt tibi totum ex parte monftretur,
allatum. Reliquum efl,vtfeliciffime maie-
ftad tuse Valorem meumvalidiffime, me-
-queipfum inValore commendem. Sexto
Tebruarij. m. cccc. xc.
Pnomium in Theefhraftiim ik anima,
MARSH IV S FICINVS
Philippo Valori, S. D.
Q Viprsecipit. Cognofce, teteipfiim,
nos admonere videtur, vt animam
coguofcamus, qua: quoniam eft media re¬
rum, nimirum eft & omnia, hac itaque co -
•gnita facile fumus omnia cognituri. Ego
igitur,vt animam imprimis a(Tequerer,per
quam confequutus omnia forem, ad Phi-
lofophos, non plebeios illos quidem, fed
•egregiosiamdiu ftudiofe me contuli.Cum
vero hinc quidem Platonicos, inde vero
que refponfa diffidere inuicem videren¬
tur, diffidebam ab initio me voti compo-
serrt vnquam fore. V erum non multo poft
Themiftius fpem mihi praebuit optimam,
affirmans, tantos inter fe Philofophos non
fentenria quidem diflentire , fed verbis.
Tandemque de anima Platonis, Ariftote¬
iis, Theophraftijfiib diuerfis verbis efle fen-
tentiam. Incidi denique diuina quadam
forte in libram Thcophrafti de anima a
Prifdano quodam Lydobreuiter quidem,
fed tamen diligenter expofituil],eaporiffi-
muroratione, quaPlutarchus,Iamblicus
Platonici Peripatericiqueinfignes,Arifto-
teiicam dc anima feotentiam explicaue-
rant.Cum igitur in his legendis Platonicos
pecipateticofquc efle concordes animad-
uerterem , habui ferme tota quod mente
petebam. Atque,vt czteri quamprimum
habeant, librum hunc e Graeca lingua
tranftulimus in Latinam. Adiunximuspra-
terea Expolitiones quafdam breues 2 no-
Lis interlegendum, atque transferendum
excogitatas. Neque tamen faacinreduxi
in praefentia mihinimis elaborandum,vd
latius euagandum , Ioannes enim picus
nofter Mirandulanus, vir certe mirandus,
iam hoc agit ad fummum, vbi Philofb-
phorum omnium dequauis materiamen-
tes diligentiffime difcutit, ac riatonem
Ariftotelemq; de anima mirabiliter mon-
lirat efle concordes. Librum vero tibipe-
tiffimum ,mi Vaior, cenfui dedicandum.
Tu enimvna mecuffl iamdiu concordiam
philofophoram hac de re vehementer af-
fedtas.
Medices vero noftri, quibus tanquam pa¬
tronis dare omnia , imo reddere confueui-
mnsjconfentiet proculdubio munufculnm
hoc vnum e multis meo dedicari Valori,&
Mediem domus prae Czteris amiciffimo, &
promptiffimo femperPlatonicomm ope¬
rum adiutori. Quamuis autem Grscntn
exemplar vnicum inucnferimus, & id qui¬
dem mendofum , atque fragmentatum,
attamen lege fecurus,&ita czteris prm-
be legendum. Nam emendate hoc atque
referare diligentiffime ftudui.Et Angelus
Politianus nofter , acerrimo vir iudirio,
plurimaque doGrina, noftram hanc dili¬
gentiam approbauit. Vale. xxv. Mattij.
M. cccc. Lxxxvm.
Trocsmium in lamblicum,
MARS ILI VS F IC 1NVS
Florentinus , Reuerendo in Chriflo
Patri Domino Ioanni Medici, fanas
Romana: Ecclefia: Cardinali fupplici-
citer fc commendat.
C Vm Epiftolam ad teferibere ftatuif-
feminCardinea dignitate nuper ti¬
bi collata congratulaturam , cogitarem-
que cuipotiffimum eam darem tibi red¬
dendam, qui congratulationem noftram
efficeret admodum gratiorem, in Acade¬
miam mc fiibitb contuliberans in eiusfal-
tem penetralibus, falutatorem nobis ali¬
quem tibi acceptiffimum non defututum-
Illic ergo diuina quadamforte,primusoC-
currit I amblicus inter A cademi cos cogno¬
mento Diuinus, ScmagnusibiSacerdos-
Cui equidem falue, inquam lamblice, Sa¬
cerdos
 Epiflolarum,
Saeerdosnugne.Efthomo Florentis mif-
fus i Deo, cui nomen eft Ioannesffleroica
Medicuip ftirpe natus, hic venit in telH-
jnon:um,vtde fumma Patris Iui magnani-
mi Laurentii, apud omnes ,authoritacete-
ffimonium perhiberet.Huic ergo& tu pre¬
cor ; de lingulari meo erga eum amore te-
Itimonium perhibeto. Tunouo huic Anti-
fiiti Chtiftianz religionis Cardinem iam-
jam gefturo congratulationem noftram,
alioquin iciunam, diuinis verbis myfteriif-
cue tuis efficies pleniorem. Annuitille pre¬
cibus , atque hac ad tefententia loannes
Sacerdos magne,venit magnus illeSacer-
dos. Tu igitur falutatorem tantum lztus
excipe, atquepoftfalutationem primam,
poftleaam Hpiftola m,quid Dininus ille lo¬
quatur, fi placet, attentius aiidi. Promifit
enim vtfea tuaque perfona pariter digna
diceret, fe tibibreuibus quid dsgyptij &
Allyrij Sacerdotes de religione rebufquc
diuinis lenierint, expreflurum.
Argumentum in Librum.
P Orphyrius qui inter Platonicos pro¬
pter excellentiam Philolophus appd-
latur,longam in lEgyptum mtfit Epiftolam
ad Ancbon em'S acerdotem, variarum, &
grauium quzftionum plenam, ad omnes
Philofophiz partes fpectamium , przler-
tim ad Deum atque Angelos , dzmonef-
que & animas, ad prouidentiam,ad fatum,
vaticinia, magicen,miracula/acrificia,vo-
ta, Porphyrij quzftionibus,rcfpondit Iam¬
blichus cius auditor. Introducit vero Por¬
phyrio rclpondentem Abamonem Asgy-
ptium Sacerdotem, pro Anebone dilcipu-
lo luo, ad quem Porphyrius mifit Epi-
Hijius> ergo quzftionis tonus, atque ref-
ponfionis, profedlo diuinte, tanquam in
Plotino adhuc nimium occupatus, lingula
fermenon verba fed lenia traduxi ,vt non
mirum putari debeat,ficubi diuulfa videa¬
tur oratio,prsfertim interipfa dilputandi
principia, vel leuior iafiura verborum,nam
deinceps verborum etiam contexms ma¬
gis perpetuus apparebit.Coactus vero lum
interdum meum aliquod verbum, vel con-
tinuationis.vel intelligenriz gratia interie-
rerc. V elodoris aurem zdificationis etiam
incaufafuit Pierleonus, vir omnium cupi-
diifimusfecretorum, verum quod in pri¬
mis admiror, hic femper affectare videtur
quz iam poifidet.N am diuinitate quadam
ingenij, Philofophorum arcana & Grzco-
rum &: Barbarorum nondum le&a confe-
Liber 1 X. p2j
Trotemiumintrocemium & ?orfbjrium.
marsilivs ficinvs
Florentinus Reuerendo in Chrifto Patri
Domino Ioanni Medici San&as Ro¬
mana: E cclefiz Cardinali
fijppliciterfecom-
mendae. S -
D Eus omnipotens Ioanni Bicio Me¬
dici, infigni pietate viro,& quantum
ciuilitas capit, ciui omnium fent entia lan-
<fto,quaficuidam Abrahz,quantum fas eft
conferre , quondam promifille videtur;
Proles, 6 loannes, tua fulgebit in fiecu-
lum,ficutfteDae coeli. Seminibus tuis bene¬
dicent populi. In femine tuo tandem be¬
nedicentur omnes Gentes.Hzc illi Deus.
Seminavero Ioannis , quibns benedicunt
populi, Cofrais quidem primo, deinde Pe¬
trus ColmifiliuSjterriomagnanimus Lau¬
rentius Petro natus. Semen autem Ioan-
nis eiufdem in quo benedicentur omnes
Gentes-, eft loannes Laurentio genitus,
cui adhuc adolelcentuio,diuina prouiden -
tia mirabiliter CardineaSn contulit digni¬
tatem , foturi pontificis aufpicium, in quo
quidetn viceChrifti benedicantur omnes
Gentes. Huic ergo familiae a Deo iamdiu
eledte tanquam optimse, optimus quifque
Ikerarorum fiiaomnia;vtiradixerim,con-
fecrare, & ea quidem quam elediiffima de¬
bet Matfilio quidem antiquo Medicat do¬
mus alumno, non licuit per ztatem quic-
quam Ioanni Bicio dedicare,licuit auteni
Colmo primum nonnulla, deinde retro,
tertio, Laurentio deftinare. Ljeet adhuc
quarto iam, alpirante Deo, Ioanni Farro
Medicae domus Flori, flores ex Platonico¬
rum philofophorum pratis colledios offer¬
re. Quos felicibus equidem aulpiciis offe¬
ro,vt iibri.ima liberi mei,quando tandem
in te benedicentur Gemes, ipfi quoque
participes benedictionis euadant. Accepi-
fti quidem venerande patrone nuper,qnos
ex pratis lamblici flores legeram, quos ve¬
ro modo es agris porphyrij proculique
carpfi,felicitcraccipe,quibu's apium more
libatis,veIinhortis Academia: fingas.
Protemium in Sinejium atque Pjillum.
MARSILIVS FICINVS
Florentinus, Petro Mediciyiro
magnanimo, S. D.
Q Vanquam multa quotidie legitis me¬
liora noftris , nulla tamen ferme
magis arbitrornobis placere quam noftra
DDdd
 £2 6 Marfilii Ficim
Si modo fo2 cuique maxime placere fo¬
dent. Sua vero ctuufque font potillimnm
cui omnium antiquiffima poffidentur.
Antiquiffima certe poffidentur a vobis
MarfiIiana,lpero igitur hic vobis femper
chariffima fore , vt etiam fifomnia mit¬
tam , hic quoque quafi pro veris apud
. vos, primum atque per vos , vera etiam
apud alios habeantur. Cum igitur Sine-
fij Platonici librum de fomniis, quem nu¬
per interpretati fomus e Grico , autho-
ritatem &fidem in primis apud Le&orem
primum, & per hunc apud alios habere
defideraremiporiffimui» ad temifi. Quar¬
to iam gradupoft magnum Cofmumno-
fira ledhirum. Atque hic ftatim approba¬
tione tua ob egregiam doctrinam, autho-
ritatemque tuam omnibus, probaturum.
Adiunxi libro defomniis Hbrum Michag-
Iis Plelli Platonici de daemonibus, non im-
. merito', quoniam a damonibus fomnia
mitti veteres arbitrantur. Vale.xv. Aprilis.
M.cccc.ixxxrx.
Commendatioftyli.
MARSIL I*V S FICI N V S
. Andrei Cambino Compatri
optimo, S. D.
TV/j’Vitis iamdiu de caulis dileriiffime
ivi compater tibi debeo multum , fed
hac ipfa plurimum, quod animum hodie
nofirom taedio, nefeio quo,grauatum,one-
xe moleftiore leuafti. D edifti enim tres no¬
bis orationes Francifci Puccij neceflari;
tui legendas, quarum lectio me adeo dele-
dfauic, vevix orationibus totidem ac tan¬
tis, voluptatem hanc exprimere valeam.
Solent enim eapotiffimum oblectare, qui
latis defiderio faciunt. Ego vero in oratio-
mibus pri citeris hic ipfa defidero, argu¬
tos quidem fenfos, interim non obfcuros,
copiam quoque minime fupemacuam,
breuiratem etiam, non mancam illam qui-
dem,fed integram, &interea moderatam.
iorum. Ac fi fieri poffit, miram pictoris in-
duftriam , qui rem ipfam oculis afferat.
Cum igitur haec omniain orationibus ne-
eefiarij tuireuera peripexerim, nimirum
me mirifice delectarunt. Quapropter Scri¬
bi compater, atque illi ingentes gratias
ago. Vale. Quinto Iunij. M. cccc.
(•••) 6*0' (‘*0
MARSILIVS EICINvs
Florentinus Martino VranioPri-
nyngerOj S. D.
D Vas ad felicitatem viasdiuinuslam-
blicus lEgyptiorum mente deferi-
bit, alteram Philofophicam,alteram iacer-
dotiam, iliam quid em apertiorem adfeli-
citatem inueniendam, hanc vero breoio-
rem ad confequendam,illam in primis de¬
gerunt PeripateticqfimilefquePhMophij
Hanc maxime populus religiofcs ince¬
dit. Plato noftet-vtramqueviatn mirabili¬
ter coniunxitin vnum, &vbique religio-
fos efi pariter, atque Philofophus, dilpu-
tator fobtilis, pius lacerdos, facundus ora¬
tor. Quamobrem fi Diui Platonis veffigia,
ficut cospifti, diutiusprofequaris, felicita¬
tem,& inuenies,indice Deo,&,Dcoduce,
confequeris eandem. Prasfeitim quia Pla¬
to nofter vna cum rationibus Pythagori¬
cis, atque Socraticis, legem feriatur Mo-
faicam, auguramrque Chriftknam. Du¬
cent yero te,quandoquidemid interrogas,
ad Platonicam intelligentiam argumenta .
in libros eius noftra, Sciibri quos etiam ha¬
bes noftri, de immortalitate animorum
poriffimuminferipti,Platonica tam envni.
u.erfa complexi. Item Alcinous ad te ho¬
die miflus. _
Praeterea multoque magisdiuinus Iam-
blicus, nuper tradnriusanobis, aliasadte
mittendus. M axirae vero in penetralia to ■
tiliis lapientia:, introducent Plotini libri
quatuor & quinquaginta, quos & traduxi¬
mus &iam magna exparte commentariis
interpretati fornus. Hos Vere nouo forfi-
tan, accipere poteris. Quiris autem quos
prater hos vel cranftulerim libros,vel com-
pofoerim, tranlluli equidem Mercurium
de mente diuina, & opificio mundano,Si-
nelium defomniis Pfellum de daemoni¬
bus, nonnulla Porphyrij de anima & intel-
leriu. Et Proculi quidam in Alcibiadem,
Prifciani Platonici commentaria in libros
Theophrafti de anima.Compofui devolu-
ptate, & de curanda literatorum valetudi-*
ne, quos nunc accipies, odio Epffiolarum
noftrarum volumina, commentarium in
Philebum, nondum abfblutum,de amore,
de religione Chriffiana. Tcntaui Se alia
quidam potius quam compofoi,Se libmm
contra peftem lingua Tufca. Interrogas
qoirurfos apud Latinos inueniantur Plaro-
nicilibri Dionyfij, Areopagita omnia font
 Epiftolarum, Liber IX.
Platonica, Auguftini mulra,Boetij conio •
btiOjApnld de dzmonibus,CaIcidij com¬
mentarium inTimzum.Macrobij expofi-
tioinlbmniumScipionis, Auicebron,de
fonte vitzAJpharabius decaufis,&Henri-
ciGaDdauenCs^A.aicenna: Scotiquc,muI-
ta Platonem redolent-Leguntur etiam vt-
cunqae traducla elementaTheologia: Pro¬
culi, atque ipfa cius Theologia,& liber dt
Prouidentia fimulatque Fato. Similiter &
nos vtcunque traduximus Hcrmiam in
Phzdrum , & Iamblicum de Pythagorica
feda.Extat inluper defenfio Platonis a Bef-
farione Cardinali Miccno facta. Qus-
dam fpeculationes Nicolai Caifij Car-
Sed ha&enus quifitis ferme fatis mihi
vidfcor rcfpondiffe, amori autem in Marii-'
lium Martinetuo , quem lingularem eife
certo fcio;non Epiftolisvelinnumeris ref-
pondercvnquammepoffeconfido. At ne
omnino lim ingratus, lingulari prorfus a-
mori mo, lingulari iimilitcr, mihi crede,
amore refpondco , ardentem que in mc
tuum animum fifnili mentis, ardore com¬
plector. Hzc primum a nobis amatoris tui,
Prennyngerc, prsemia geres. Sed ytinam
Vranio, id eft, coelefti donum aliquod, vel
prope coelefte, dare, vel laitem aulpicari
cceleftepoffem. Opto equidem mi Vrani,
atque etiam fpero , te antequam coe- -
leftem patriam repetas , foelicitatis fore
participem , & in coelo beatum. Flo¬
rentia:, duodecimo menlis Iunij.M.cccc.
MARSILIVS FICiNVS
Florentinus, Pierleono
Conphilofopbo
fuo,S.D.
Q Vanmm ipfe Proculum defidera-
bas vifere, tantam ego ad temicte-
re cupiebam. Quibus enim voluntas eft
eadem, nimirum ineft& aqua fimilifque
voluntas. Cur ego non prius ? Non¬
dum venerat hora eius , venit horanunc,
quamuis tardior, hinc abeundi: Vtinam
ne ferus ad vos perueniat, bonus certe
veniet , quodcunque venerit. Philofo-
phare foliciter , amice, omnium opta-
tiffime, ac fi quid a nobis optas , poftu-
la, fed eo fydere , vt celerius pofthac
accipias. Mirandulanus nofter egregie
philofophatnr, & te amat egregie. Vale,
n. Aogufti. m. cecc. ixxxix.
(•••) (■'•) (•••)
927
Commendato lotiis.
MARSILIVS FICINVS
Florentinus Ioanni
Nefio, S. D.
S AIuejfogauit Bernardus presbyter, vt
eum tibi commendarem in vacatio¬
ne cuiufdam Ecclefinncute, propemo-
dum fotura. Eum igitur tibi commendo,
commendationis autem rationes raihi! o-
pus eft afferre, Notior enim hic tibi eft
quam mihi. Tax igiturhumanitatis erit
amico , fiquidem bene meretur, opitu¬
lari. Bene vale. vt::. Augufti. M. c c c c.
Studium de viti longa.
M ARSILIV S FICINVS .
Florentinus, Ioanni Pico Mi-
■ randula: Conphiloibpho
foo, S.. D.
Q Vo die hinc abifti ylibellum de Vita
ccelitus comparanda peregi, pridie
vero opportune incideram in quendam
Arnaldi librum de retardanda fencclutc,
diu i nobis optatum , led feribarum vitio,
ledhi difficilem, difficillimum inteliedfo.In-
terca lectionem vrget inftan tius lib elii Do¬
minus., letftioigitur difficilisfimul&pro-
perantior dcfeneiftuteretardapda, retar¬
dat aduentum ad metuum. Sed)ioc, vt ar¬
bitror , aquo animo patiemur/modo dili¬
gentia hac fenedfotem tibi quandoque re¬
tardet. Mihi vero non tam de retardandi
feneefote cogitandum eft, fed potius reti¬
nenda. Interea dum feparatividemur &
feparata tractare, facimus idem, Prome¬
theum qmnlamur, fingimus hominem, tu
animam, ego corpus, m diuinitus illam
ducis, ego ccelitus hoc.accipio, quam bel-
lepoft mundum Septiformi Ipeculo abste
mirabiliter demonftratum, communi fla- -
tim opera hominem {peculatorem mun¬
di componimus. Vale. vxix. Augufti. M.
De fiylo Poetico in Apho/ifmis Bijtfperatis. .
M AII SI L I V S F I CINV S
Florentinus, Antonio Fa-
uentino nobili Phy-
fico, S. D.
L Iteras ad nos forlan die vel hora Sa¬
turni, vel hoc ipfo afeendente, aut lal-
tem Luna fixum domicilium fobcunte,de-
DDdd ij
91 o Marfilij Ficirii
•difli- Nam Ferraria Florentiam vix qua-
tuormenfibus pemenerunc,verumtatnen
Samrnns ifte Iouem peperit , Epiftolam
humanitatis & elegantia; plenam.Si fermo
'diuorum &flylus oraculorum carmen efl,
atque Hippocrates quondam Deus eft ha¬
bitus, & Aphorifmi cius oracula.jecie ad¬
modum eos in carmina traduxifti. At vero
ne forfan quod benefeceris alicubi male
locatum, videatur factum male, -j.cczna.-
tem fimm Poemati qusris. Nulla iam mi
Antoni inter Mecsnates eleffio, vix enim
vnus eft quem nominas.Hic ergo carmini¬
bus tuis patronus efto.Pergratum mihi erit
tuos legere verius. Gratiifimum iam eftabs
te amari.Quid enimamabilius,quam ama¬
ri ab eo,qui iudicio amet & ipfc veneratio¬
ne dit dignus ? Noftra in rlotinum com¬
mentaria , Theophraftus, Iamblicus, Pro¬
culus , & alii quidam, interpellarunt, affe-
ftantes & ipfi per nos e Graecia quando¬
que in Italiam proficifci. Sed redii nuper
•adriotinum, commentariain eumprofe-
cuturusalftdue. Va!efelix,optatiffimusad
nos aliquando rediturus, xy. Augufti. m.
•cccc. txxxix.
Afironomicum mfpidumpro libro de
Vita longa.
MARSILIVS FICINVS
Florentinus Ioanni PicoMiran-
dulano, Conphilofopho
luo, S. D.
Q Vemadmodum Plato nofter prouo-
cans quidem a Lyfia, inuitatus au¬
tem aTimeo , Zenone . Parmenide, quae
ipfi fcripferantconfcripfit & ipfe. Sic ab
Arnaldo Phifofopho, ego adductus fum
ad libellum de Differendo fenio compo¬
nendum. Quoniam vero rem liipra ter¬
renas vires moliri me noueram , a coele-
ftibtis Opufculum tantum aufpicatus fum,
a Mercurio quidem redbim iter fub Virgi¬
ne fua fbeliciter profequente, aLunarur-
fum, Taurum fiibcunte, atque ibidem co-
eunte cumloue, & illinc Ehcebum fufpi-
cientepertrigonum & Venerem fimiliter,
atque Mercurium , vt compofitio noftra
vitalibus nata planetis , regnante Mercu¬
rio , Philofbphantibus conferret ad vitam,
tibi prasfertim dilectiffime Pice philofb-
E hantium omnium vita digniffimo. Cui
me vt maxime diligentia noftra prodef-
fet, pbaebum cum Tauro ludentem qua¬
lem ipfe nalcensfaelicitcrnacbises, equi¬
dem obferuauihodie,poftremoperegi ad
Saturni trigonum veniente Diana, ita pi¬
cum fhblimis Saturni filium prz catters
curatura. prsriertim quoniam Saturnusin-
rerea viffor infidet Capricorno, caputque
Draconis ingens dextra tenet, &g!oria-
bondus, trinis oculorum radiis Apollinem
intuetur, hoc ftatim afpedtu fuispromiila
coeleftium Habili prorfus foedere firmatu¬
rus, fi modo, quod fperandum eft, Iupiter
ille fummus ,C apite quo Mineruam genuit,
Mtneruar cultoribus annuat.xxni. Augu-
Rtfionfio defideranti natalem fiam
& relicua.
MARSILIVS FICINVS
MartinoVranio pratnyngero€on-
ftanrfcnfi, S. D.
M itto adtelamblicum , quempri-
mum petebas,& procuium infuper,
atque Sinefium, tanto enim noftra iam iu-
re poftulas', vt plura fempertibi fint mit¬
tenda quam petasi Odio EpiUolaiumna-
ftrarutn libros etiam defideratosabs te li¬
brariis concedemus propediem exferiben-
dos. primum mifluri primo, deinceps ve¬
ro fecundum. Statui equidem hac aurora
nonum ferme.iam abfolutum tuopotifli-
mum nominidedicare. Hoc enim anebis
&plnra charitasexigit,virtufquetua. Na-
talerupraterea noftiumpofcis, Scfiploti¬
nus nofter amicis frequenter id flagitanti¬
bus conceflit nunquam, ego tamen ingen¬
ti quodam amore erga me tuo, ita fumaf-
fedfus,vt nihil tibi aliquandofim negatu¬
rus, nifi quod forfanfacultati noftrz foerit
denegatum, Nonus ergo fupra decimum
Octobris dies mihi natalis fuit, anno vide¬
licet afalute noftra MiUefirnoquadringen-
tefimo trigeflmo tertio , hora vero diei,
quamuis a patreFicino Medico deferipta
non fuerit, eius tamen Matrifque verbis
coniecimus fuiffevnam fupra vigefimam,
afcendifletnnc Aquarium ferme medium,
vnacum pifcibus,arbitror.S?.turnum in A-
quario tunc angulum tenuifle, Martem in
eodem,Carcerem deodecimu tenuifle,in
ScorpioneSolem,atqueMercuriumindo-
mo nona. Lunam in Capricorno, in Leo¬
ne Iouemin feptima. Ibidem in Virgine
Venerem, in Ariete Fortunam. Natalem
habes, qualifeunquefuerit. Natumhabes
quantufeunque contigit .Etfi fortuna nun¬
quam ampla &perpetua,qu?dam corporis
imbecillitas, noftrisfemper libris, vclfcri-
bendis obftitit, vel edendis, nunquam ta¬
men abofficio nobis forfkn decreto de-
IKffqyig.
 Epiftolanim, Liber IXi
Iam vero in hot cdtauo zrarisnoftrs fe-
ptenario, nous etiam editionis , imo
& conicriptionis tnmihi canfam pratbui-
ftl Nam cum hoc anno librum a nobis de
curanda lucratorum valitudine peteres,
compofimm feptimc auris feptenariono-
ftro, quo libros Platonis edidimus , ge¬
nius profedto tnns , noftrum genium ex-
citauit, vt iibrum de Vita ingeniolis pro¬
ducenda componerem. Vtnonfolum be¬
ne , qnamdiu viuant, valerent, fed etiam
n diu bene valentes viuerent. Iraquehunc
de vita ftudiofis proroganda librum iam
abfbluimus, fauentcDeo,atque huic addi¬
dimus deinceps opufculnm devita ccelitus
comparanda compofitum,vt remediis me-
dicinifquc, non vt cunque compofitisb fed
aftromm obferuatione confe&is, proljpe-
ram ingeniolis valetudinem vitamque lon¬
gam a m promitteremus , li modo Deus
Ipfe , ficut confcribenti nuper afpirauit,
ita legentibus in poftemm, & vtentibus
afpirauerit. Bene vale, diu vale. Vale
foeliciter. Vigcfimo nono Augufti. M.
CCCC. 1XXXIX.
'ARTIFICIOSA commenda-
tio dtSi viri.
MARSI-L I V S FIC INVS
Florentinus Sereniffimo Pannonis
regi Matthis femper inuidto
fuppliciterfe com¬
mendat.
H A&enus non putaram eundem ho¬
minem polfe duobus fimul in locis,
pratlertim inter fe longe feiundHs exifte-
re , nunc autem id polle fieri non fblum
puto equidem , fed fcio etiam, audio, vi-
deo,fcio quidemNicoIaum noftrum Theo¬
logum lingularem , nuper ex Italia fein
Pannoniam contulifie, audio tamen eun¬
dem FIorentiz,vt fo!cbat,in gy mnaliis pu¬
blicis, inforo, in templis ioquentem, Ie-
gentemque frequenter, & affidue dilpu-
tantem. Videmus eundem quotidie in
iplis coronis Philolophantium corona-
Viuit igimr apud vos iam Nicolaus vefter,
fpirat apud nos interea Nicolaus & nofter,
clamat adhuc infcholis, atque in ipfis pa¬
rietibus inde refonarecho: hac igitur ra¬
tione opinionem quidem ille fefellit no-
ftram , fatis autem defiderio fecit. Iam
enim tanti viri pradentiam defideraba-
taas , vt nunquam foret velut abiens a
nobis defiderandos. Fallet&vos forfana-
liter, nifi monuero. Hiftriones quidem in
fcenis perfonas litas , fob alienis abfeon-
dere folent, Nicolaus autem litb fua vi-
ciffim occulit alienam. Cum igitur difpu-
tationes eius aufcultabitis, fcitote Nico¬
laum quidem vos alpicere, neque tamen
andire. Beamm namque illum Thomam
Aquinatem differentem , potius audietis
in iploiam Nicolai pedtore viuentero, in
eiufdem ore clamantem. Aut enim inhoc
ille nafeente renatus cft, quod Platonicus
aliquis opinabitur , autlaltem fublimis e
coelo Thomasloquetipropitius afflat. Vos
itaque in Nicolao velut in viua quadam
fiatua Thomam illum colite Aquinatem-.
Die v i. Septembris. M. cccc. txxxix.
InagroCaregio.
Iocofa grallarum actio.
M ARSILIV S FICINVS
Florentinus Roberto Sal-
uiato, S. D.
A Thlantem Aftronorais Principem
Poeta; canunt, noh folum perpetua
quadam aftromm obferuatione, fed mira
etiam proceritate corporis , cceleftiacon-
fecuturo- Ttiquoquerationequadamfor-
tefimili fyderenuper affecutus mihi vide¬
ris. Quo enim momento lupiter ex alto
ofcula libauit nata:, quoquidem-incoitu
pofcenti negarenihil folet, literasad me
ipfe dedifti. Quamobretji nec ego negare
tibi mi Robertc quicquam volo, quamuis
nequepoflim reddere quod dedifti,iam ve¬
ro fi tanto plusciiiquedebeo, quantoplus
acceperim , nihil certe cuiquam maius
quam tjbi debeo,perquam magnificentiffi-
me mi Roberte.Rides ne perquam magni-
ficentiffimum iftud verbum ? Non impor¬
tune forfangrandiilimnmhoc nnne nobis
venit in buccam,imiiienfum eft enimquod
dedifti , quodne debeo. Siquidem toto fe-
mei me donafti mundo, quando munduni
illum ad nos mififti diuinitus ab loanne de--
feriptum. Legebam equidem mox tempe-
ftiue mas liceras ftmul atque donum oculis
contemplabar in noftroillo, quodiamdiii
nobis obtigit,qood & colimus, diui Chri-
ftophor: iacello. drbem igitur-praterea il¬
lum oculis luftrabam, quem Athlantis in-
ftarhumensille fnftJnet, fi forte nobisoc-
curreret in otbe toto quicquam moueri
tuo par vel fimileperfo!uendum.Interea di*
uus ille mihi; Quidnam , inquit Ficine,
demens , fob ccelo qusritas, squale
coelo?
Nonnetotum accepift1' nuper ab amico
inandnm?Et interea pkdquam Prophetam
D D dd iij
 95 o Marfilii Picini
ille tuas te fecit amicus. Propheta quon- dem opto Medicibus j fimilemiJieV*
-dam ccdumyidit nouum, terramque no-
uam.Tu modo amici tui opera hzc non af- Quamobrem , liortor & obfecrote, mi
pexifti folum,fedmanibus etiam tenuifti. Valor , vt quanta femper opera gloria
Creauit D eus ab initio c celum & terram in platoniczfaues, tanta aliquando diligen¬
abyflo tenebrarum,quem ante genueratin tia praecepta hac noftra de Vita produ¬
«byftb Iucis,recreauitquendamin fapien- cenda legas , atque ferues, quibusdam-
tia Mofis,recreauit &nuper in fpirirn Pici, uens refingenti nuper difeiphna r-ktanis
in verbo Miranduhe, hanc vna eum litetis diutius vna cum magnanimo Laurentio
Robertus tibi dono dedit.Tantum ipfe do¬ Medici, patrocinari poliis. Vale.
num atquare nunquam potes, vix ego tam
grandis zquabo, tam longus.-Longe vale 1RONIJ IN LIBRVM
Marfili.longe valeat & amicus. Hatcdiuus fuum y contra Grammaticum
ille mihi viius eft mi-Roberte loqui. Hac detrafeorem.
igimr & tu longiifima vaiemdine benefeli-
, eiterque vale,fi modo falutaueris frequen¬
MARSILIVS FICINVS
ter meo nomine Picum complatonicum
«oftrum. Florentinus Tideo Pro¬
Sed heus tu ! dic amabo, nuhquid curatori Regio,
Democrimm his faltem diebus appellare S. P. D;
debuerim potius quam PlstomcumiMun-
D
Edi nudius tertius Antonio Libra¬
idi faber labbato quieuit ab omnibus operi
rio , nomine tuo petenti Platoni¬
lus luis. Picus autem abfoiuta iam mundi
cum Iamblicum exferibendum. Si tibi
•fabrica , magnum nefeio quid molitur.
' forte legenti ordo quidam in libro per¬
Num igitur nouosconftitait vna cum De¬
petuus non occurrerit, fcito me hunc li¬
mocrito mundos? Sed redit inter feriben-'
brum non ad verbum expreffle, fed ad
dum oportune nimium mihi nunc in men¬
fenfum. Non tam , quoniam in Ploti-
tem, quid nofter illcpotiifimum moliatur.
ni Commentariis totus fueram occupa¬
Non ioftuagumnunc per inania fedatur
tus , quam quia vnicumeft apud nos ex¬
Democritum, innumerabiles Atomos nu¬
emplar , mendarumplenum, & quod eft
merantem, fed illum certe, quem quotidie
deterius ,fragmentorum; Tum vero fifly-
■audimus ita clamantem. Pater meus vf-
lusibi nofter non fatis mo iudicio fecerit,
•que modo operatur, & ego operor. Ope¬
iftumTidee,quando non placet, mittito,
ratur Dei filius, id eft, procreat quotidie
faltem accipito fenfum. Aliquando enim
nouos animos quali mundos, per hos ergo
fub aere latet argentum, quemadmodum
mundosjvno iam abfoluto, Picus nofter a-
faepe contra tegimr aes argento. Sed ne
nim« contemplator Chriftura fequitur,
non Democritum. Grammaticus fbrtequidam feuerusPhilo-
fophorum ccnlor arrogantia me accufet,
quod hic argentum quodammodo mihi vi¬
P R O OE M 1 F M IN % dear vendicare, aurum ifti concedo quam
Librum de Fita longa. Iibentiffime,fi quo pa&o poffim rigidiorem
in me iudicem munere tanto placare. At¬
MARSILIVS FICINVS que yt largius etiam ipfi gratificet ,fontem
Philippo Valori, Ciui opti¬ ilium equidem appellabo, merifternam.
mo , atque nobililfi- Valefelix. Me tibi commendo, m quoque
mo, S. D. Regi magno me commenda.

Q Vamquam Plato nofter genio fuo

viuit , & vidurus eft ( vt arbitror)
lOCOSA JDFERSFS
Jtlentium diuturnum.
dum mundus ipfe viuet, meus me tamen
genius huc femper impellit , yt poft diui- MARSI LIVS FICINVS
nam cultum omnia Platonis vits profi¬ Florentinus , Pierlesno
ciam- Ad boc ipCam iamdiu nobis alpi- Conphilofopho
rat prz csteris Medica domus , ad idem fuo, S. D. *
conlpiras & tu, mi Valor , Medicum a-
miciflimns, & Platonics gloriz , atque
dilciplinz admodum ftadiofus : quam
C Atteri quidem diuturni fUentij cri¬
men , Apologia quadam & hac fepe
ergo vitam alatoni femper exopto , ean¬ longapurgarelolcnt, m veronouus Ora-
 Epiftolarum, Liber IX.
tor>C modo Orabor eft qui tacet, accula-
tionemfilenti;flcnrfo diluis. Nocuscerte
Medicus contra videlicet quam catcri
confoetrerintjfimiiibus fim ilia curans.Iam-
diu te omnes amici damnamus, quod nec
fponte,. nec etiam laccffitus, tuorum ali¬
cui quicqoamfcribas At Proculus nuper
abs te Florentiam ad nos prole cius, man¬
datis quidem tuis, fed line tuis litcris^jlcn-
tium criminationibus in te nofiris impo-
fuit , iubens nos zquo animo ferre de-
fiderium Iiterarum tuarum tam diutur-
Nempe, cum ipfe vir tantus dbique tam
amicas Epifiolium dilccdens i te impe¬
trate nequiuerit, nec mirum nobis , in¬
quit , videri debere , nec temere fa-
Sum abs te , vt Epiltolam quam non
obtinuit ille, nec nos iamdudum impe-
trauerimus Itafemper mira qtisdam non
tantum loqueris , fed facis, amice, Cien¬
tium defendis Ciendo , fimilibus fimilia
cura, perfuades quoque tacendo , fed
noli rurfum precor .librum, flue liberum
illum tuum , qui iampndem .ad Lauren¬
tium Medicem eft profefius, eodem quo
tuClentionobilcum agere. Laurentio qui¬
dem vix, mihi vix aut omnino nihil loqui¬
tur, for fitan a patre prohibims. Concede
tandem, obleao ,vttuus ille faltem cum
Marfilio tuo paterna venia indulgentia¬
que loquatur, x 11. Oclobris. M. cccc.
l xxx ix. Florenti*. -
IN L IBR V M
de Vita.
MARS ILI VS F1CINVS
Florentinus , Paulo Florentino , inC-
(.*.) LIBRI NONI
Pji
gni Theologo , in feniorum Mari*
grege egregio, S. D.
M itto ad te libros de Vita noflros,
mi Paule , vita digniffime , non
tam vt legas hzc adminicula vitae, quam
vt ferues. Nam cum omnibus amicis
meis vitam magnopere cupiam, tibi hanc
affedo fummopere. Orphico enim cla¬
more tuo, facra paflim declamatio fpirat,
& viuunt parietes ipfi templorum. Deci-
moquinto Decembris. M. cccc. ixxxix.
Florenti*.
IN LlBRVM DE VlTJ,
poft lihros de Somniis &
D umonibus.
MARSI LIV S FICINVS
Florentinus Petro Me-,
E dici, S. D.
Go iampridem, meufque VaIor,mi-
Cmus ad te Synefij Platonici fomnia,
i Complatonici dzmones; fedin ip-
Cs portarum tuarum liminibus, nefeio quo
fato & fomnia ftatim euanuerunt, & om¬
nes fubito difparuere d*mones, vth*c
noflra faltem, quam nunc mittimus, a-
pud tevita compareat. LeuisforCtan fom-
niorum , d*monnmqueiactura, vir* ve¬
ro non leuis. Ito nunc igitur vita charior,
melioribus vtere fatis. Adito iam alacris
Petrum Medicem decus noflrum,pe-
nes eum victura folicius.De-
cimoquinto Decem¬
bris. M. cccc.
(■■) ixxxix.
FINIS.
DDdd iiij
MARSILII FICINI
FLORENTINI
EPISTOLARVM,
A D NI COLA V M V A L 0 R E M,
Uteris moribrn ornatifsimum,

PROOEMIVM.
MARSILIVS FICINVS
F L O R E N T I 'N V S,
Nicolao Valori, amico
gemino, S. P. D.

Vm duodecim Efijlo- dum te mihi affers, quod quidem proh»* '

Utrum librosiam abfol-
,
uijjem eoJque recogno-
fccremydeprencndideci-
mum , 'vndecimtmque
librum certa adhuc in-
:
fcriptione carere ttaque cogitanti mihi
cuinam potiffmum hoc opus geminum de-
dicarem, tu mihi in primis occurrifti, mi
Valor amicus ,£rip)egeminus. Gratis
ittm haftcnus Philippus optimus frater
,
tuus atque tu meorum operum gemini
f eruat ores , ceu Cafior atque Pollux,
nsmc autem defunBo nuper Philippo, ip-
fi mihi fuperfuijli geminus flui profcfto
manuate in me tua quotidie facis, re-
fers quoque Philippum incomparabiliter
.
d nobis amatum Et quantum nos angit
gramfima Philippi noftriiaflura. tan-
tum nos itidem mfficittii per tt compen-
JatioconJ'olatur. Confolatur fpes fir-
mifima fferantem Marfilium libros V-
bique fuos non minus Nicolao deinceps ,
quam olim Philippo commendatos fore,
Lege feliciter, ac diufehciterque \>iuei&
obferuatot Platonica fapientia diligens,
1
O fiudiorum meorum diuturne fer-
uator.
marsilii ficini
Florentini.
epistolarvm
('••) LIBER
T R 0 LIBRO DE
ad. Amicum mijfo.
MARSILIV$ FICINVS
FLORE NTINVS,
IACOBO MARTIHIO
Iurifconfulto, S. D.
Raftra librum de Vita
profuturum amicis com-
poluiflem, nifi prodeflet
in primis lacobo meo
mihi omnium amiciffi-
mo. Tu igitur ne fruftra
confcripferim , accipe
libenter-vitam, quam mitto noftram, le¬
ge diligenter teneto memoriter , ferua
fedulo.Viue diu ad votuid, atque felici¬
ter. xvl. Decembris. M. cccc.rxxxvnr:
Pro eodem .
MARSI LIVS FICINVS
Laurencio Mcdiciiuniori,Ciui
przflantijS. D.
L ibrum d.e Vita noftrum amicis qui¬
dem omnibus , & literatis , & bonis
prodefle cupimus. Illis vero potiffimum,
quorum ita multis profutura eft, & qui ra¬
tionem viuendi optimam elegerunt, Hi
maxime omnium digni funt vita. Lege
igitur diligenter, dile&ifiime mi Laurenti,
ac diu fceliciterque viue. Dedmofex-
to Decembris. M. cccc; ixxxvxn.
Florentis.
X. . (...)
V 1 T A,
(■■) (.-.)
MARSILIVS FIG I NVS
Bernardo MichcledHo.. & fi forte
riuali fuo, tamen perquam
dile&iffimo perquam
plurimam S. D.
Edicam pmeritaaiftatePetro Me>
dici noftro librum Sinefij Platonici
defbmniis,& libellum Pfelli Complatoni¬
ci dedsmonibus. Petrus igitur accepto li-
bro, fiatim Protrmium legit, lecto pofuit,
liber ipfe nefcio a quo paulopoft fublatus
eft, pofthsc diuqusfims, hactenus noii
comparuit, vt profecto videantur cum pri¬
mum penetralia Domus, fiue facrs cu-
iufdam sedis attigerunt & dilparuifle dz-
mones, & fbmnia prorius euanuifle. Per-
ferutare precor acctiratillime mi Bernar-
de, num ifthuc fbmnia hac, hi daraones
aduolauerint. Si itacompereris, expiate
vos moneo, &ad nos expellite. Denique
fufpicor, ne Cardinalis vel Gregorius, li¬
brum hunc legendum acceperint Si forte
habent,lectum ad nos mittant Safcemnori
habere fignifica.vt alibi diligentias perqui¬
ramus. Commenda me venerabili viro
Pandolpho Luna: , Solem vero curnani
pratermiferim ? Commenda igitur impri-
 S34 Marfiljj Ficini
mis Cardinali noftro Soli, deinde Pandol-
-pho Lunz,& quidem plene/ed vt hinc ex-
orfi Catalogum caleftium profequamur.
-Commendabis & Ioanni Baptiftat,prcpter
leges quafi Ioui,Gregorio quin etiam Mer¬
curio noftro, Sed dic amabo, vbinam Ve¬
nerem collo cabimustM atthzus igitur Ve¬
nus efto. At quoniam inermis eft fine Cu¬
pidine Venus,agesipfe Cupidinem. Alio
quin hodie Bernard e mi yix amabere. Sa¬
turnum veto, ac Martem Isdtia & huma¬
nitas a feftiuo contubernio veftro procul
expellit Vale.xxi. Decembris. M. cccc.
Vroetmium in libros primo quidem mijfis ad
La urent ij filios dr Valorerr.m deinde ad.
Laurentium Medicem.
M ARSILIVS FICINVS
Magnanimo Laurentio M edici,patrja°
feruatori, S. D.
S lnefius atqui Pfellus & Iamblicus, ac
Porphyrius Proculufque Platonici,
iampridem ampliffimas tuas atdes ingreffi,
ingenuos filios tuos falutau erunt,hadtenus
quidem recie admodum fecifle videntur.
Quod autem infalutatum te reliquerint,
nec egifleprudenter , nec euafifle felices.
Imprudentiam ergo fuam tandem reco-
gnofcentes,vtquandoquefeltcioresfint,!i-
mina nunc tua reuifunt cognituri patrem,
■acrurfum vna cum patre filios agnituri, fic
protinus vnfturi felicius. Quippe cum nu¬
per compertum habeant , nec libros qui¬
dem de Vita noftros, abfquetuis aufpiciis
viucrevoluifle ; comitantur prtsterea hos
quique.Philo!ophos Prifcianus Lydus, fi-
mul & Theophraflus. HienimcumValo-
'rem meum faluere iamdiu dixerint, & ar-
deter optauerint, hodie te alacres adeunt,
ita demum magnoperevotum confecutu-
Ti, vt imprimis ipfi penes te ialui faluum fa¬
ciant & Valorem , per te prsecipue poft
Deum faluere defiderantem. Salue ante a-
lios optime Patrone nofter, ac tantos Phi-
lofophos apud te colloquentes feliciter
andi.
Coetus ciuitim auorundam elegantium, dr op¬
tantium tranquillitatem, nomine
MammoU.
MARSILIVS FICINVS,
B ernardo Oricellario dileiSiflimo in li¬
bertate vita; & fecura quadam negli-
gentiafratri, S. D.
C Vm rerum omnium viciflitudo quse-
dam firtorafit , meum certe eft nefi-
cio quo fato , vicifliuidinem inpletifqae
reddere. Caleri fane feruituie Colent, &
quidem longa , breuemfibi tandem afeit
ccre dominatum , &fumma quadam dili¬
gentia przfedturam. Ego viciflim liberta¬
te potius, & negligenria, nefeio quam he¬
ri pratfefturam nacbrs fuerim vel cenfu-
ram. Et in hac quoque dignitate vicifliru-
do patet. Nempe cenfores alij corrigunt
imprudentiam. At ego defnc epsfumf nef.
cio quomedo j prudentiam corrcaums.
Iam vero & hic viciflitudo relurgit. Nam
prudentia Mammohe imprudentia eft a-
pud vulgus. Atque contra prudentia vulgi
manifefta quatdam eft apud Mammolam
imprudentia Summa deni que rerum vicif-
fitudo in qua contubernij huius verlamrof¬
ficium, hate eft profedio, vtcum cteteri fe»
curitatem omni curaftudiofe perquirunt,
nos per fummam quandam incuriam, non
qu aramus quidem , fed iam habeamus.
Nam quatrerecerre curiofi eft,habereve-
rbfecuri,nec tam quod optauerispoflide-
re,quam auicquid forte poffideas,id opta¬
re. Etidiplum velle quodhabes.m.Ianua-
De charitate nonnihil, cum commendatione
rerumfuarum.
MARSILIVS FICINVS
Alexandro Philicharo, S. D.
S I charitas omnis incipit a feipfa, quem¬
admodum vulgofertur, heri equidem
apud vos charitatis officium non fum fe-
cums,quando magiftrami veftro commen-
daui quidem alios, me ipfum vero interim
prattermifi. Atfi verior Pauli Apoftqli fen-
tetia eft dicentis, Charitas non quarit qua
fua funt, fed qua alterius,ingentem habui
charitatem , & idcirco charitate Ium di¬
gnus. Tantum igitur amicorum in rebus
meis indigeo diligentia, quantum ego in
re quidemmeafumnegligenSjiualiena di¬
ligens. Tu vero nobis esamicus,tibi igitur
me commendOjVt Caregium in meCare-
giolum habeas commendamm. xxn. Ia?
nuarij. M. cccc.xc.
Laus nobilis & optimi ciuis.
MARSILIVS FICINVS
IacoboAntiquario, S. D.
S I librarij quondam noftros Platoni li¬
bros tanra diligentia impreffiflent,
quanta Philippus Valor magnificentia ex¬
primi procurauerac , optime nohifem
 Epipolarum
afinm exiftimaremns. Libros antcm de vi¬
ti noftros exprimi forte nnper felicioreca-
ranit vir nobiliffimas pariter arqne opti¬
mus, & antiquitatis innouaadz3quemad-
modum&tn dile&iftimemiAntiquari.ftu-
dioSifimus. In quo fane Piatonicurrr iliud
reipfa compertum habemus, exftirpevide-
Ecet generofa prolem ingenuam proficit
ci, ac fi educatio diligens accefferit, opti-
mam.Quem ergo nofterhic librum de vita
hodie mihi dono dedit, do equidem fratri
eius ad te ferendum Nicolao eleganti gra-
uique iuueni oratoris Florentini nepoti,vt
ficut Iiteratorum noftra h?c diligentia pro¬
futura fit advitam, tibi maxime profitjvita
certe digniflimo.Sed quoniam de oratore
noftro facia mentio eft, Francifcus Vaior
qui ifthnc legatus accedit, & patruus eft
Philippi, atque Nicolai,& mihi retate qui¬
dem frater,fed reucrentia pa ter. V ir profe-
Sto prudentia, intcgritate,authoritate (um-
1M, quem quoties alpicimus & audimus,
quod & quotidie facimus, quafi magnum
illum Cofmum Medicem,quem vultu ver-
bifque refert, fpeftareSc audire videmur.
Quorlumhzc Antiquari quam optimecVc
dumperlegatum tibi mitto librum,interea
quis ille fit, & quantus tibi fignificauerim.
Significoquinetiam loanr.emPicum Mi-
randnlam,&Ange!um Politianum, noftros
non mediocriter te amare.
Commendatio caufi lurifeonfilto.
M ARSIL1 VS FICINVS
Leonardolurifconlulto, S. D.
Liber X. P35
De amore d- amicitia Cr commendatio amici>
MARSH IV S" FICINVS
Hieronymo Donato Veneti S enatus
Oratori clariffimo, S. D.
A Ntonius relomis Apollineus Acade¬
mi 2 noftra: lepos, vir alioquin fallere
nefeiens, fallit me quotidie falli volentem:
Sernpcr equidem heri putaram tantum m e
debere pelotro,vt amplius inpofterum de.
bereme poffenegarem.Sempcrvero dein¬
ceps ampliore quodam in me officio at-
(ftius me fibi deuincic.Vnde ftatisn mecofl-
uincatfententiafupetioredeceptum. Ho¬
die tandem ampliffimo omnium beneficio
me affecitquando me tequcfimul exa-
mantibus effecit amicos. Nempe vtcrqnd
noftfumjdile&iffimemi Hieronyme, iam-
diu alterum ardenter amat. Hadtenus ta¬
men neuter erat,vt videtur,amicus,fe vide¬
licet nefeiens redamari. Sed poeta nofter
Antonius nunc poette, id eft, effectoris &
transformatoris officio fon&us, amicitiam
inter nos confecit, & in amicos ttansfcr-
mauit amantes,dum vtrumque ccrmm red¬
didit non redamari fbkm ab amato,fed &
prius diutiufque amari. Virorum profecto
philofophanoam amicitia, non minoris a-
pud mortales videtur efle momenti, quam
inter ccclkolas, ccettisfelicium planeta¬
rum. Significauitprsterea mihi pelottus
quantum fcipfe vilcre me defideres. Ego
certe te>miH ieronym e^jamd in videt e p cr -
cupio. Et fi egregium animum «ulnunqne.
tuum rionfoluminelegantifllmis tnislire-
ris, verumetiaro inore,invnim loannis pici

C Aufam noftram pluribus verbis ami-

Miraadul«,& Angeli rurfijm polkianinjo-

ciifimo commendare fiiperfluum ar¬ mihi videor&videreTnmeverbquantuf.

bitramur. Superuacuum" quoque iufto Pa- . cunqueluminipfo V alore meo ifthuc pro¬
tronojiuftamfui clientis canfam commen¬ cedente, videbis in Francifco Valore in¬
dare. Quid ergo - Significatione potins quam Florentini Cenatus Oratore. -Hunc
quam commendatione apudtenuncvte- equidem amopne caueris&admiror,hic
Hiur. Hebraii Ionem Sedech, id eft, iufti- enim magnum illum Cofmum,quem ado-
tiam, nominant. Qgoniam & in genitura lcfcens fenem adeo venerabar animo, fa¬
regnans iuftumfignificathominem, ftre- cie,fermonerefert. Huncigitur cum pri¬
nue pro iuftitia repugnaturum, & in caufis mum afpexeris, Marfilium protinus iritro-
agitandis fi coelitus potenter afpexerit, iu- fpicies libenter in luo Cofmo viuentem.
ftamportendit forefenrentiam. Cum igi¬ S ed non quantus fiim vt modo dieebam,in
tur non tolum apprime do&usfis atque fa¬ meo Valorenie cernes-Imo vero velut per
cundus. fed etiam louialis, & cras pro no¬ vitrum intueris, maiorem in eo m e videbis
ftra caufapugnaturuSjSolefeliciter Ionem effectum. Quantulus denique vel In meip-
afpiciente, iperamus, fi modo ingenij tui fo film, vel quantus in ifto,tantus fiim opti¬
netuosintenderis , te iniquas aduerlario- me miHieronymetuus,plura infhper amor
rum noftrotum cauillationes expugna¬ ingens feribere me prorfusimpellat, nifi
tum. Vale. Nicolaus Vakir Legati nepos inuenis qui¬
dem elegans & admodum in iuuentntc fe-
nex, ifthuc accederet, multapraiterea te-
cum meo nomine loquumms.V ale.
 93 6 ' Marfilij Ficini
XJrJmmortilitite inima.
.jvlARSILIVS FICINVS
Bernardo Eembo Vene¬
to, S. D.
€ Vm lingularis in ter nos amor,miB er-
narde, non a mortali caufa, fed im¬
mortali potius & ccelefti fuerit procreatus,
merito prteter Epiftolarum monumenta,
memoriam eius non cuilibet libro, fed li-
bris potiflimum de immortalitate com¬
mendare conftitui , rem videlicet immor¬
talem immonalitati commendans. Te-
ftis eft igitur amoris tanti iamdiu liber
Theologis de immortalitate fextus. Teffiis
& nuper diuinus Plotini de immortalitate
jiber,in cuius argumentofcripfimus hodie
quf fequuntur.Defiderasmaganime Lau¬
renti,breuem tandem longa dilputatioms
fummam, dilputationis, inquam, de im¬
mortalitate , & in Theologia & in przfen-
tia ih longum iam producis. Deliderabat
& idem nofter ille Bernardus cum Veneti
{enatus hic Orator nos hac derelatiffime
dilputantes audiret, Bernardus, inquam,
Bembusvir apprime dodus.dodlorumque
Patronus, atque meusinlyderegenioque
frater. Tibiigitur atque illi pariter haec erit
&mma,quatuer diftmch. capitibus. Primo
•quidem, quod anima rebus caducis domi¬
nari poteft incitamentifquc corporeis re¬
pugnare. Secundo, quod multa a corpori¬
bus feparatafrequent er excogitat, liue res
iplas attingat per fefeparatas, liue feparet
ipfa. T ertio, quod naturaliter afterna deli¬
ti erat , ac fepe sternorum fiducia negligit
temporalia. Quarto , quod sternum colit
Deum,vitat fempiternat gratia. Tota deni¬
que religio namralis homini, firmillimum
immortalitatis eft fundamentum.
D temonesfoltrecMedici. ItemCommeniatto
MARSILIVS FICINVS
Florentinus Pierleono Me¬
dico , S. D.
S AIucdile&iflimemi Pierleone, falue
itemm magne Leo. Sed ne forte putes
cognomento Leonis te nunc inferiorem
homine iudicatum , cceleftemdico Leo¬
nem non terrenum. Nili forte terrenum
hominem, qui in terram e ceelo defc ende
rit,legimus enim in carminibus Zoroaftris,
duodecim Zodiaci lignis, duodecim prat-
effereSores. Vbi eum qui Leoni przfider,
nominat Leonduchnm, additquerire vo-
camm in terris appariturumlmmenla figa-
ra orbem totum occupaturum , Huic creo
Chaldzi lubicctos dzmonas nominaaere
Leones, qui etiam oculis noftris quando-
que ie afferant, fibris, pro arbitrio, variis
humanifque,nonnunquam artes Apollinis
profeflurijberbis pariter verbifqne meden-
tcs.Si nunc tevnum ex hisLeonem cogno-
minaucro, nec indignabimr veritas, nec
tu igitur dedignabere. Sed de his fatis. Pa¬
tronus nofter magnanimus Medices vna
cum vita liia ad te fert &meam.Vbi igitur
luam tibi credit,meam quoque commem
dat,hic tu precor vtriufquc Medicum age,
herbis quidem curato luam , verbis vero
meam curato pariter & ornato. Quidve-
lim intelliges planius , fi quando Bernar-
dum noftrum egregia quidem indole iuue-
nem,przftanti vero virtute virum audiue- -
risoollra legentem.
Filij Solis dicuntur quibus nefantibus Sci
' efairet, Sol in Leone in noni
califlage.
MARSILIVS FICINVS
Laurentio M edici Iunio-
ri, S. D.
O Rationem Juliani Platonici ad St-
lem habitam,in qua certis argumen¬
tis Solem ipfe fuumagnofcitPatrem,Lau¬
renti merito poftuIafti,nam & !pfe,nifi for-
tegenelimignorasmam, genusaPhcebo
ducis. Ille enimtenafcentem eregiofta-
tim folio gaudioque fuo libenter alpexit.
Illum fu parentem fplendorevirmtis , &
carminibus imitaris.
Commenditto htenti litento,
MARSILIVS FICINVS
venerabili Ioachimo Patri
Przdicatomm Gene,
rali, S. D.
C Vm literamm iuuenem viroliteratif-
limo, virtutis indole przditum virtu¬
te przftanti, amicum meum, amiciffimo
meo commendaturus lim , in prrefenna
breuis ero. Facile enim me perfualurum
Ipero.-Dominicus Florentinus Ioanne na¬
tus , przdicatoriamdiui Dominici lub te
Patre profelEonem agens, tuumpoftulat
patrocinium , atque ego fui gratia pofeo-
Vale.
Ia Hbruns
 Epiftolarum Liber
MARSILIVS FICINV8
Martino Vranio Conftantien-
fi, S. D.
L iber devitanofter eft cxprdTus. Ac¬
cepi his diebus ab impreflToribus v-
mim adte miiTurus.Ethunc quideinnon
tibi venalem, vtczteros, fed gratis acci¬
pies, imo abs te iam emptum, & pretio
quidem magno^ quando enim tuam amo-
renobisanimam tradidifti,vitam tibi no-
ftram extra controuerfiam vendicafti. Ac¬
cepi nuper tuo nomine thecam culceUa-
riam manubriis gemmeis & aureis orna¬
tam, munus non r-hilofbphicum tantum,
fed& regium,regio nimirum animo tuo
dignum , mihi praeterea quam gratiffi-
munijprafertim quoniam hoc dono eun¬
dem mihi tibique prf efle genium plane
peripexi. Nam cum compertum haberem
Calcidonium quidem fubefle Aquario-
praeferam medio,Iapidem vero Saturno
Aquarij Domino, mihi autem eo gradu
Saturnus afcenderk , vtrumque lapidem
ardenter optabam. Votum ergo rneum-
genio meo notum, tibifubito notum, de¬
clarat, eodem nos genio gubernari. Quid
vero quod Autumno fuperiore affc&are
talia catpi, tu interim, vt coniicio, eo¬
dem tempore de mittendo ad nos dono
deliberare. Si quis igitur fibimet ipfe gra¬
tias vnquamfit a&urus , certe nunc Marfi-
liusMartino gratias ingentes agit. Poteft
lane idem libi gratias agere, fi modo fit
eminus. Vtcrque noftrum geminus eft,
ulcilfime mi Martine.Eadem ratione ge¬
minor u incedo lydus eft vnum fucurum,vt
fpero.commune animis noftris holpitium.
Vale felidter. Libri Epiftolarum tibi ex-
fcribunturindies-PIotino extremam ma¬
num propediemimponemus, & nunc ha¬
bebis fubito, cum primum impreflus fue¬
rit. Me certe femper habes, x. Aprilis, m.
cccc. xc.In agro Caregio.
Approbatio libri ex comprobatione
Doctorum
MARSILIVS FICINVS
uatthso Aretino phyfico neceflario
luo, S. D.
L ibrum de Vita phyficum vere & arfta-
teluperiorecompofui inter flores in
agro Caregio, Vtinam Florentem. Tunc
demum probaturus cum a phyficis com¬
probatum fuiflcrefdrem. accepi vero die¬
bus fuperioribus literas tuas tanto plenas
X. 917
Ipiritu, vt fubito earum afflatu vira mea
quz iam-pridcm[edita, quali, vt ita dixe¬
rim, cxlpiraucrat, mihi protinus rdpira-
ueritjtuaquc apud me approbatione fue¬
rit approbata.
Vide igitur misiatthzequantum mihi pla¬
ceas, in quo & ipfe mihi placeo, rerge pre¬
cor, atque vt nos iam amas femper ama,
phyficilque commenda. Petis prasterea fi-
quid nuper ediderim. Septem Platonico¬
rum libros magno Laurentio Medici nu¬
per dedi luo arbitrio exferibendos , cum
relcripferint haberepoteris, neque multo
poft,PIotinilibros& commentariaineos
noftra. V ale feliciter. xxix.Aprilis.M. CCCC.
xc. in agro Caregio.
Commendatio Academia Peripatetico. "
MARSILIVS FICIN V S
Antonio Faucntino Peripatetico pa¬
riter & Platonico, S. D.
13Ergeprecor,Antoni miles ftrenue,an-
X tiquam Academiam refurgentem, vt
iam pridem facis, totis viribus adiuua. pe¬
ripateticus miles, imo dux platonicos feli¬
citer adiuuabis. Deus iple pro religiola
rhilolbphia, pro pietate pugnabit Si ergo
Deus pro nobis, quis contra nos ? Tenta-
ui pro amico aditum, quem monueras, pa -
tebit,vtarbitror, quandoque honeftus in
publico gymnafioiocus. Sedulo equidem
id efficiam, caufam non deferam. R em to¬
tam alias latius patefaciam. V ale xxx. Apri¬
lis. m.cccc. rxxxix. In agro Caregio.
De adorando Deo in confefsionibus Augufiini.
CAPVT II.
uagnanimo Laurentio Medici,
S. D.
T Vtus vbique folus , cui Deus adeft.
Prope eft Dominus (inquit Dauid .)
omnibus inuocantibus eum , inuocanti-
bus eum in veritate, in veritate primus
Deumlolus inuocat vir lapiens fimul at¬
que fandus. Talem fuifle diuiim Aiigufti-
num non dubitamus.Quamobre vna cum
AUguftino, mi Laurenti, przceptore pari¬
ter & patrono Deum lupplicicer adore-’
mus. /ta proculdubio precantibus iple
Deusaderit. Nam clementer adeft etiam
precaturis, emcitque vt eum in veritate
precemur. Qua vero ratione in veritate a-
dorantesDeum impetraturi fimus, docet
ipfe Propheta, qui poftquatn inquit. Prope
eft Dominus omnibus inuocantibus eum
EEec
 038 Marfilii Ficini
in veritate, fubiungit, voluntatem timen¬ cum his Epiflolam, cteteris vero bzc n»
tium fc faciet & deprecationem eorum e- nomine monumenta dabis. Quicumcne
xaudiet. Praeterea, cuftodicDominus om¬ non perturbata mente, fed tudicio iano
nes diligentes fe. Denique, laudationem noftra legerit, plane perfpiciet, quam in¬
Domini loquetur os meum. Quibus in cero confilio, quam pia mente, quanta
verbis admonet, vt femper timeamus, a- religionis veneratione confcripfcnm.prf-
memus, laudemus Deum, fi modo peten¬ tcrea cognofcent literati omnes, quan.
tes cupimus exaudiri. Iam vero quid potif- tum debeant fauerc libris nofiris literato-
fimum fitin orationepetendumf, eifdem rum vitae diligentiffime confidentibus.
-verbis fimiliter aperit. C um enim tria haec, Vale etiam Rcuerendiffimo diui Marci
timor, amor,laus, efficiant vt impetremus, Cardinali noftro Patrono frequentiffime
merito tria eadem, dum adoramus, nobis nos commenda; atque Patrocinii nobis
poftulanda videntur. Concedat videlicet ab eo prteftiti gratia, gratias ingentes agi
npbis Deus vt eum timeamus rede, ame- xxvi i. Maij. m. cccc. xc. Florentia:.
mus.ardenter, rite laudemus. Summatim
vero adorare docet & impetrare Dauid, MARSILIVS FICINVS
vbi ait, Deleclare in Domino,& dabit tibi reuerendiffimo in Chrifto Patri D.
petitiones cordis tui, fed iam orantem,Au¬ Francifco Soderino,Epifcopo Vo«
relium audiamus. Sic enim cuiregium nu¬ latcrrano fe commendat.
per templum condidifti,eidem ipfe diui-
num templum aedificabere. x i i, Maij. h. A Ccepi .fuperioribus diebus huma-
niffimas abs te Hteras, quibus quan¬
cccc. xc.-In Agro Caregio.
tum incaufis non folum meis, fed etiam
Oratio quotidiana. amicorum meorum fis officiofus, plane
coguoui, imo agnoui potius antea milii
MARSILIVS FICINVS cognitum. Quod igitur amicis nofiris tam
-Hermolao Barbaro Amphioni Her¬ hbenter patrocineris, gratias tibi magnas
culi Apollkufuo, S. D. ago, fed multo maiores quod Patronum
tuum reuerendiffimum Cardinalem aIc-
-C Alue humaniffime & elegantiffime Bar- 'ricnfempraftiteris &mibi patronum, ac¬
'~'bare,falue femper praecipua poft Deum cepi enim per literas Antonii Calderini
meafalus. Commendaftiriuper dum hinc noftri antiquum hunctuumDominum,ac
abires orationibus apud Deum noftris nuper meum, aduerfiis calumniatorem
vitam tuam. Commenda vieiffim verbis quendam ftrenue nobis patrocinatum.
apud ipiiim Dei vicarium tuis vitam mea. Id equidem non meis vilis in eum meritis,
-Ego fane mi Hermolae quod femel pro- fed cum tuis apud cum commendationi¬
mifi tibi ter prtefto quotidie. Tercnim bus, tum etiam pietati & clementia: fine
Pfalmum illum, Exaltabo te Deus meus acceptum refero. T uiveropofthac erit of¬
rex, quotidie iam diu cano Deo. Et poft- ficii vel ampris faltem, optime Soderine
quam admonuifti hunc concino femper qua Patronum tantum ratione mihi con-
tui memor. Dodores Hebrseorum omnes ciliafti, eadem perpetuo conferuarc, &
extra controuerfiam conuenerunt, qui¬ quas ego gratias vix agere polium, accu¬
cumque mane, meridie, vefpere, Deum mulatius agere, habere, referre , denique
hoc Pfalmo laudauerit asternte felicitatis mihifignificare,fiqua in re gratificari in-
haeredem fore. Tu vero quid erga vitam figni huic pietate patri & Domino pof-
noftram vieiffim pro humanitate tua fis a* fim.
«Surus intelliges,quando libros de vita no-
Gratiarum alliopro patrocinio exhibito
ftros legeris, Apologiam prafertim libris
nobis a Principe.
additam,vbi cum Amphionem, Hercu¬
lem, Apollinem conuocatos audies, vbi- MARSILIVS FICINVS
que Hermolaum intelliges aduocafum. reuerendo in Chrifto Patri Domino
xv. Maij Jt.cccc. xc-Florentiat, Marco Cardinali D. Marci,
S. D.
Pro libro devita.
MARSILIVS FICINVS
Antonio Calderinoamico fuo officio-
DEfideras magnum plorinum vicere.
venerande pater, quod mihi nuper
fiffimo, S. D.
L Antonius Calderinus nofter officiofe ad¬
ibros de Vita, dabis Hermolao Bar¬ modum fignificauic. Vifes quidem Plo-
baro asinine Valeris atque Marfilii, tinum breui, vtipero , argumentis ia
 Epiftolarum Liber X. 919
eum n'feris moxabfolutS.Sedvtinterea nos graniter inuadenti, tu quaft /epiteres
quantum virum, aut heroa potius, fis ri- oppofitus. Varianatus equidem videor,
furas inreiligas,audi precor quz Porphy- Antiftires/ouiales,'id eft, magnanimos,
rius cius auditor in vita Magiftri dricri- & veridicos periclitanti mihi patrocina¬
bcnca reeenfet. Etprofcdto, inquit Ploti- turos, vbi de Planetis ftellifquc dilputans,
nus, ipfa quoque natura a’o inirio maius toties /ouem carteris antepofui. Te verd
aliquid praeter cacceros poffidebat, ffigyp- /ouialem appcliaui iamdiu etiam ante¬
tiusenim quidam facerdos Romam per- quam tuam genefim contemplarer. Si vbi
ueniensperque amicum qticndam Ploti- contemplatus fum idem prorfus alfeuera-
no fubito notus, cum exoptaret fiiam Ro¬ ui, ex cancro videlicet regno /ouis afeen-
ma: fapientiam oftentarc, fuafic Plorino dente, atque ex ipfo Ione in vndecima fuO
rt fecum accederet familiarem fibi datmo- gaudio feliciter conftituto, & ind e Can¬
hem ! eo aduocante ) protinus infp edu¬ crum fuum figura exagona contuente.
rus. Cui facile Plotinus eft obfequutus. Sed omnia tandem bona a fummo /oue
Aftavcrbeft in Ifio d temonis inuocatio. ccclefti creatore /otiis proficifci DUtamiis.
Solum namque hunc locum Roma pu¬ Quoniam vero Vicarius eius furnmus
tum, ait jEgyptium inucniiTe. Sed cum in Pontifex veftra opera nobis alpirare c jpir,
afpcctum proprium ipfe datrnon accerfe- opto eum nonfolum alpirare nobis, ve¬
tetur, pro daemone Dcusacceffit,qui ia- rum etiam ipfum fpirare diu./taque fi eius
nenon effet in genere daemonum. Sic er¬ genefim intelligerem Si corporis habitu¬
go repente yEgyptius exclamauit. Beatus dinem, Si a quo morbo medici huic maxi¬
es 6 Piotine qui habeas pro daemone me timeant, confectionem , vel medici¬
Deum,neque ex inferiori genere fis du- nam aliquam diligenter excogitarem diu¬
.cem fortitusfamiliarem.Haec Porphyrius. turnas vitae atque prolperp valetudini pro¬
Sed quam opportune nunc m hiftoriam futuram. Hanc faitem gratiam vobis refer¬
hanc incidimus ? Nam quemadmodum re cupio, referre vero parem ne Gratia¬
ffigyptio Sacerdoti quondam dzmonem rum quidem ttium dux Venus iplapoterit
inuocanti pro daemone Deus apparuifie xxvi. /uni; m. cccc. xc. Florentiae..
fertur, ita mihi in Apologia nuper Hercu .
ComiKendatiodiligentiie.Offscia Mercurg.
lem & Apollinem aduocanti, Pater eoru
lupiter ipfe comparauiflc videtur, quando MARSILIVS F I C I N V §'
Venetus Ecclefi.c cardo coelitus a Diuo ., Antonio Calderino quondam , fed
Marco mifius, Patronus mihi tutifliuius iam Caliderino.
affuit. Huqcexipfolouis ordine in terras.
demiifum,tcftimonio nobis eft fortuna,
quidem eius ampla, amplior vero virtus.
S Aluecalidiffimefimul, Sc cailidiffime
mi Caliderine. Quanto enim cordis
Nam& Aftronomi/ouem fortunam pri¬ calorenosamas, tanta res noftras callidi¬
mam nominauerunt. Et 1 udaei eundem tate gubernas. Mififti nuper quidem lite-
Scdcchjideftiuftitiam, communi lingua rascaloris 8/ elegantiae plenas, iamdiu ve¬
cognominant. Saluefimul & vale feliciter ro officium praeftitifti. En quid erit pretii’
falutaris nobis in terra/upiter fignificatc Hoc faitem inter/oues, Apollincs, Her¬
quidem ab/ouecelefti, a fuperiore vero cules, Amphiones.Tu mihi deinceps Mer¬
create. Ego autem Mercurius fore cogar, curius efto. Quanquam&hic nobis exti-
fi dignas officia tuo gratis fim adfurus. tiftiiamdiu. Quod (an e Iit er a: ad noftrum
xxvi. /unij m. cccc. xc. Florentis. Cardinalem noftrae dcclaraueruct. Nun¬
tias, interpretaris, perfuades, concilias,
Gratiarum actio pro Patrocinio exhibito expedis. Ergo Mercuri facunde nofter,
nobis a Principe. quas nunc ego balbus nequeo, heroicus
Patronis noftris ipfe gratias'age. Perfuade
MARSILIVS FICINVS. praeterea, necaufam deferant, fi perfeue-
Rainaldo Vrfino Archiepifcopo Flo¬ rauertnt vfque adfinem faluus ero.
rentino, S. D.
Declaratio amoris 'unici.
Alue diu, lalue iemper Paftor bone,
rj falas ornum, Paftor bonus animam MARSILIVS FICINVS
fuam ponit pro ouibus ibis, vt ea & pafcat, Martino Vranio Conftantlenfi,S. D.
& tueatur a lupis. Ita vt nuper agnum
tuum Ficinuiapie admodum ex voracibus
luporum faucibus eruifti, Si Saturno iam
A Lter Marlili faliie , dulciffime ini
Martine, amice Yranie,reuera c<s-
EEee ij
 £4° Marfilij Ficini
litus mihi dare, in quo apprime mihi ipic
placeo, cui in primis falutem exopto. Ac-
-cepiliteras abs tcxxiir. Maiidiemiflas.
Acceperam edam quas xii. Marcii die de¬
deras. Nec tamen munulcuja qua: mifififc
feribis, fed munera rege digna. Epiftolaai
vero miflam abs te cnm tribus rhenendbus
aureis dic xxvi. Aprilis nondum habui.
Dediiampridemad telireras ei qui dona
tuo nomine mihireddideracDo Georgio
hodie quinterniones epillolarum feptem,
seliqtios qui multi funt, miffurus alias, ac
forte breui, fi tabellarium na&us fuero.
Plotino iam finis imminet. Aurum & ar¬
gentum abs te Martine nolo, te tantum
voIo,tumihifufficis vnus.
Purgatio traditionis in refpondendo.
Hermolaus Barbarus Venetus Marfilio Fi
cino Platonico, S. D.
F Erusfim ne dum Barbarus, qui nec
muneri, nec literis tuis refponderim,
rufi eo ingenio effete cognofcerem, vtj tu
•demum amicos tuos diligeres, cum ^icu-
riustecumagunt,necfollicitifunnafe ad-
uerfumteminus oificiofi fuifle ^Meantur.
•Ego vero lucubrationem tuam non dori;
modo,fed benefici) quoque loco pofui.
Istihil mihi poterat infami coelo gratius ac¬
cidere quam liber fanitatis, & Sudiorum
praecepta continens. Quod autem rogas,
vt quemadmodum tu me Deo, ita ego te
Vicario eius commendem, fcito id me no
folum fecilfe, verum etiam ex animo dili¬
genter, ac fepiusfecifie. Atque vthoc ve-
riffimum effe intelligas,rc(pondit per Lau¬
rentium ftetiffe, quo minus' huc te arcef-
feret. Multa de te mitiffimus Pontifex hc-
aorificentiffime locutus, in fententia fua
permanetvidendi teapud le. Quod qui¬
dem fifuturumaliquando eft, opto, vt in
legationis mea: tempus cadat, id & tibi
gratum fore fcio, mihi certe commodum,
fed haec fatis, tibi& mihi vale. Quibus meo
nominelalutem ifthic dici velim, quorum
beneuolentiam inter prima mea bona coi -
locem, qui me fuis excellentibus officiis
obzratumfecere,tu melius quamipfe no-
fli. Romae Kalendis iextilibus. 'm. cccc.
Petitio auxili] in publicis oneribus.
MARSILIVS FICINVS
Bemardo Diuitio Laurentii Medicis
Amanuenfi, S. D.
T Anta mihi eft erga magnanimum
Laurentium reuerentia, vt vel Epi-
ftola, que minuserobefeere foictiam en-
befcat-Hzcigiturnunc Laurentium adi¬
tura, interim rubore cohibita ad te Altem
dilebtiffime mi Bernardc confugit. Sed
venitnimium ad te quoque lenta, vrpotc
qua: non feiiiua quidem, qualem forte de-
fiderar, fed querula venit, & queri przte-
rea nefeiens, videlicet a Philofopho ve-
nien querehs minimc omnium aifueto.
Quid ergo ? Narrabit fakem. Pubiica ii-
teratis ftipend a vbiquedarifoIent,nedi-
xerim, & in patria debent, ampliilima
certe Florentis dantur & peregrims & ci-
uibus, ego vero literolus Cenex ftipendium
literariumvt excipiam nihil poliulo, non
enim tantum mihi arrogo, fe-i fatis mihi
fadum fuerit, fi non dedero. Recepi me
nuper in feceffum montis Vccchij, ne fre¬
quentes amicorum falutationes, przfens
hocmeumcui totus nunc incumbo Dio-
nyfiacum opus interpellarent. At vero
quod longe moleftius eft, non interpel¬
lant quidem me amici mei, quos iam de-
fidero, fed interturbant quotidie exado-
res improbi & vexant, vt verius dixerim,
extortores, poft decimas illas moxftudij
Pilani nomine,Florentium hominem cer¬
te ftudiofiffimum a diuino circa Diony-
fium Audio feparantes.Fortuna ftudiis ini-
mica bonis, nediuinum opus id produ¬
cam, & multis me id genus imuriis agitaq,
& crebris interea corporis languoribus af¬
ficit, led przftat excrefcentem hic queri¬
moniam intercipcr,fperare tandem,ef-
pirante Deo, prolperam valetudinem, le,
uamenque curarum ftatim , Laurentio
fuccurrente. Vale feliciter optime miBer-
narde, & quam potes ipfe fer opem.
Purgatio circafakiationem non frequentatm.
MARSILIVS FICINVS
Pandulfo Pjfaurenfi prztori Florenti¬
no, S. D.
S Alutaturus equidem te, midilediffi- -
me,frequenter eram, fidutationes qui¬
dem priores intercepic magnus ille rloti-
nus, fequdntes iterum Dionyfius Areopa¬
gita maximus nunc intercipit. Intercep¬
tores tantos zquo animo tolerabimus,
nam & fi lalutationes impediunt, falutes
tamen mutuas animorum femper inter Ce
loquendum e medio tollere, neque pof-
fimt,nequevoluntvbicunque: verfor in¬
ter literas j certe aliterariffimo'Pandulfb
meo nufquam abfum. Vale.
 Epiftolarum Liber X. 941
Alludende nemini de e Uritur disdtias e(fe quar, nalcenti cuique defanatus. Qui &
bona animi. diuulfas apudnos inter le caufas lagacifi
fime pariter 8c potentiffime colligens ad
MARSILIVS FICINVS' vnum conducit euentum , prarter confi-
Bernardo fuo vulgari quidem lingua liumfepe noftrum, idcoque cognomento
Douitio, Latina vero Diuitio, fortuitum. In eiufmodifortunam, in hunc
S. D. d temonem Platonici eos potiffimum effe¬
C ctus referunt,quorum nulla: apud nos ma-
VmtemiBernarde vulgus quidem nifefttefiintcau&jimo & quibus euiden-
Douitium vocitcqLatinitas vero Di. tes caufe reludantur. Si dsemon Gregori
uitium,hincforfanaulpicabitur aliquis re tuus ipfc Cupido foret,Florentise profe&o
non vulgaribus artibus fore diuitem, fed vitam ageres , vbi maximc cupiebas eflfej
Latinis. Artes vero Latina: lunt, quod te vbi & ego alter tu te viuerefummopere cu¬
non latet, Latina: litera:, liberalelquc hu- piebam. Decreuit autem, vt auguror, fe
manitatisartes,aciplain primis humani¬ fenis vitam ducere, vbi ob alcendentem
tas. Ego 'vero te harum diuitiarum genere Taumm regnat Venus.Neque tamen Cu¬
non tam aliquando forediuitem auguror, pido ^Venere iratus te ducit, vt video, fed
quamiam effeteftificor. Verum ne forte Mercurius,nam contra folitam barbariem
quosDeusipfeconiunxit,ego diutius fe- medicorum Mercurialem retines elo¬
parem. Quod modo tibi, mi Bernarde, quentiam , Mercurialis fcilicet dtemonis
dicebam, Petro quoque fratri maiori tuo beneficio, alioqiiin a medico protinus fu¬
diftum puta. Harum ambo diuitiarum af¬ gituram. Eiufdem & nos officio, id eft,
fluentia iamdiu magnanimo Laurentio meditationibus affiduis frequentibufque
accepti eftis, longe omnium hac ratione Epiftolisfcmper erimus,fato datmoninuf-
ditiflimo. Gloria & diuitiat in domo eius, quam repugnante, pra: lentes. x x v i r. O-
& iuftitia eius manet in famulum famuli, dobris. m. cccc. lxxxx. In agro Caregio.
xxv. O&obris. m. cccc. lxxxx. InAgro
Caregio. Infuccejfu operum ^Deo gratias age, ami¬
cis congratulare. -
'Tte feto d- fortuna &fua cuiufque damtne.
MARSILIVS FICINVS
MARSILIVS FICINVS Pierleono legitimo .Pbilofopho,
' Gregorio Scuto Alexandrino ingni S. D.

Q
medico, S. P. D.

Vod Plato in Timafo &Phcrdro&

C Vm tandem Satiirhi die, quem fk-
bath,ideft, quietem Hebrai nomi¬
Sympofio probat, amorem pertur¬ nant, laboribus in Plotinum meis finem
bationum omnium principium eiTe.Quod impofuiffem, nihil mihi prius venit in
probat iterum in Phedone, doloremiein- mentem quam primus ille in quo mentes
per voluptati fiiccederej ac fepe viciiSm, folotanquam vltirao conquieicunt. Hatc
id equidem in dies magis magifque com¬ igitur, quam leges, breuis oratio longi o-
probo. Acnuperin dilcellu, dilectiffime peris finis mihi fuit. Gratias tibi agimus
miGregori,tuo proculdubio fum exper¬ fiimmeDeus, illuminator mentium, au-
tus. Inueneram tandem , vtfertur, homi¬ thorque bonorum, quod nobis pra: ter me¬
nem iuxta cor meum. Itaque quantum ritu ad abfoluendum opiis catum tua gra¬
prsefentiam huius amabam , tantum ab- tia vires fuppcditafti. Da precorclemed-
fentia fum dolere compulfus. Atque & tiifimeDeus veram ledori pio prolperita-
ferme viciffim quantum difceffus hinc tuus tem,infunde praeterea lumen, quo vera
dolore me affecit, tantum heri me tua» li- pamm dilcernac a falfis,ne vlquamvel me¬
teras delectarunt. Tenamque mihi reddi¬ ditando vel agendo a tua voluntate diflen-
dere pratlentem, poft hac nunquam, vt ar¬ tiar. Reliquum erat, Pierleone mi pietate
bitror, difceffurum. Eris igitur, Angularis vir infignis, poft orationem diuinam ami¬
amice,in me laltcm Florentia. Vbi, vt cis congratulari. Primiis autem poft il-
inquisip‘e, aliter efle fata te polunt, for¬ liid diuinitus petitus lumen , luccurrit
tuna quin etiam fatis confentiente. Leo magnus Apollinis lui lumine ple¬
Qme quidem cum fato,idcft, cum fe- nus , fuos etiam in opus noftrum abunde
riecoeleftium caularum apud Platonicos, radios effufurus. Inprimis ergo tecum diu
idcirco conlentit, quoniam, fortunae no- iam optata» quietis , gratiofiiEme mi Picr-
ftratduxeftipfevniufcuiufque daemon ad leone, congratulor. Deinde labores no-
ctrlcftem harmoniam , vt Platonice lo¬ ftros pro comunijVt lcis,vtilitate fufeeptos,-
EEee iij
 Marfiiii Ficim
Patrocinio tuo frequenter iam exhibito
commendo quam plurimum. Denique
-quem tu apud Plotinum locum in fexta
■£;i neade fecundo eius libro -habeas,audi,
ita enim illic in argumento Laurentium
noftrum alloquor. Profequitur quidem
plotinus deinceps entium genera Platoni¬
co mote,interpretationem vero in his ma¬
gnanime Laurenti breuifiimam a Marfi-
fio nunc accipies, audiftienim r.onnun-
quam, & forte quandoque leges, familia¬
rem tuum Pierleonem Myfteria eiufmodi
diuino quodam, vt caetera folet,inftinQu
racb.ntem.xxi. Augufti. m.cccc.
Finis e feris. Principium operis tibi ejio de
commentario in Pbilebum.
M A R S I LIV S FICINVS
reuerendo in Chrifto Patri & D Fran-
cifco-Soderino epifeopo Vola¬
terrano , S. D.
S Cripfi hadenus tutilfime mi Patrone,
quidpotiffimumin caula clientuli pro
tua humanitate, & beneficentia fis adu-
rus. Requiris pofthac,vt Ioles , rationem
Rudorum meorum ftudiofiflime Soderi-
ne. Reddo igitur, vt Patrono debeo, ra¬
tionem.Superioribus diebus legitimum il¬
lum Philofophum , & amicum noftrum
Pierleonem fecimus certiorem, nos iam
diuturnis laboribus in Plotinum noftris fi¬
nem impofuifle, &hunc quidem fabbato
quietis die. Quo quidem aulpicio Ipera-
bamusinpofteruma laboribus conquiet
cere,atmihi contigit, ac omnipotenti coe¬
li febro, ille enim hoc die ab omnibus o-
peribus fuis quieuilfefcrtur, ego autem in-
ftar coeli, quod quiefeit nunquam, quod
quietem luam lortitum eft in motu, quod
in lpfo reuolutionis fine principium rcuo-
lutionis imminentis inftituit, opere tanto
mox abfoluto nouum iam opus aggredior,
ac forfen omnino non nouum, quemad¬
modum & coelum circuitum forte nouum
agit nullum,fed femper repetit confuetum.
Rediit enim mox in mentem abfolucnda
mihi iuperefle commentaria in platonis
shilebum delummobono, quondam ad
& dimidium vfque produda.
Pro acceptis gratias age antequam nouipetas.
MARSILIVS FICINVS
reuerendo in Chrifto Patri. D. Gea-
tiliEpilcopoArerino, S. D.
C Alue femper, annUes lempiternaialure
^digniilime. Commendaturus tibi mox
neceflari; casfem. malui prius meo nomi¬
ne gratias agere, quam alieno gratiam
pclcere. Inprimisigituringentes tibi gra¬
tias ago, quod in caufe Montis Martiam
potiflimum tua,&fponte mihi ccfleris &
tempeftiue monueris. Admiror equidem
non mediocriter, modeftiam, humanita¬
tem , clementiam tuam, quod niM mihi
debens adeo erga me amice te gefleris, vt
reddideris ex amico mancipium tibipoft-
hac omnia debiturum. Neceflari; vero
mei'caufem per tabellarium nuneexpo-
Oe Adoratione.
MARSILIVS FICINVS
• BindacioRecafolanovironobili&li-
terato fecum lingulari charitate
coniundo, S. D.
P Romifiiamdiu, dilediilime mi Bio-
daci, nonnihil de adorationis diuins
virmte feribere. pratftare vero promifla
abfque beneficaillius, qui adorandus eft,
virtute non polfum.. quamobrem, yt fa-
cram, d e adoratione diuina, difputatione
feliciter aulpicemur, alpira nobis precor
alme Deus. Sic igitur decenterexorfi, fe-
cro huic redificio fundamentum iacimus
diuinum illud porphyriididum. Inquifitio .
quidem diuinorum, purgat animum, imi¬
tatio vero facitDeum. Hacille.Hosigitur
arbitramur tunc certe Deum qusrere,
quando Deum quoquomodo notum in-
primis amantes,per omnia eius opera te-
diligenterinueftigamus. Vt verius vene¬
remur inuentum, atque eiufmodi eft per»
fcrutatioilla,quaabomnibusprimumper-
turbationibus, deinde a nebulis animum
purgare cenfetur. Imitatio vero, qua ani-
mumfacere Deum,id eft, quoad fieri po-
teft, diuinum, exiftimatur,eft eiufmodi, vt
feparatusipfeprouideas,placiturus Deo,
qui prouidet omnibus feparatus. potentia
quidem diuinam vel lapiendam amulari
non poflumus, femper infirmi, femper-
que ambigui, & vtrum vera confecuti fi¬
mus, frequenter incerti, prouidentiam
vero diuinam potius imitari licet. Si quid
enim deDeo nobis eft notum, quod & ra¬
tionibus, & teftimoniis eft profe&o, hcc
eft potiflimum, D eum fcilicet efle potefta-
tem, &fepientiam quandam, ita regente
omnia, vt rerum gubernatarum condi¬
tionibus, & paflionibus non fit admixta,
fcd penitus fegregara. Vbi fane excellam
& fegregatam efle, nihil impediar,quo mi¬
nus adiit fingulis,atque prouideat, fed po-
 Epiflolarum Liber A»
rins ad hoc ipfum conferre putetur. Vbi
ruifuna diiigentiffima omnium dilpenfa-
tioerceifum noftrz habitum non pertur¬
bet. ^Vtigicurpro viribus imiteris eum qui
in excellis habitat, & humilia rcipicit in
calo & in terra, Audebis in primis vt ipfe
a terrenis perturbationibus, ac vitiis fegre-
gatus, quanta poteris charitate hominibus
tanquam fratribus vbique prolis atq; pro-
uidcas.Haciplaprouidentiafeparata imi¬
taturus Deum & ipli potilfimum placitu¬
rus, qui&ipfe omnibus prouidet, ab om¬
nibus fegregatus. HfC eft igitur imitatio
Dei, quz animum quali Deum putatur ef¬
ficere. Hanc olim pro viribus tentauit So-
cratcSjacpoft illum Apollonius Theaneus
Hanc vitas magifter Chrillus impleuit.
Hanc omnes fecutilunt, qui tandem eiuf-
modi vitat officiis miracufola quadam o-
pera, quali iam diuini perpetrauifleferun-
tur. Horum duntaxat orationes, tanquam
diuinomm fummus Deus exaudit, nam &
voluntas eorum, vna cum diuina volunta¬
te concurrit, & Deus animis lic affedis
frequenter, vt inftrumentis vel fubiedtis
vtitur ad miracula penetranda. Denique
libet fub certis caulis paratiffime, liibito
caulis quali coniunclc influxum quendam
fufcipiant-caularum , merito mentes per
imitationem Dei iam faciat diuina, & a-
more, votifquc propius accedentes ad
Deum, affeciurn quendam mox diuinum
&ipfz capiunt, & in corpus fuum, refque
fuas & proximos homines, pratfertim fi-
militer affectos, transferre putantur. HzC
Auicenna & Algazel confirmare viden¬
tur, vbi aiunt, eiulinodi animas luis fzpe
votis non folum corpora propria, fed etia
elementa mundi, miraculofe mouere.prz-
tcrea Damis &philoftratus, confirmante
Apollonio, narrant, fapientes quofdam
fanctofque viros apud 1 ndos,qui appellan
tu r Oxidrachi, fuas vrbes ab hoftibus, non
manibus, fed oratione defendere. Deum
enim ab eis fnppliciter obfecratum, hoftes
tonitruis fulminibulque fugare. Quod au¬
tem Deus fandarum animarum oratio¬
nes exaudit, Thomas Aquinas nofter in-
deprobat,quodcumomnemouens quo¬
dammodo ad luam moueatfimilitudinem,
atque ideo motus vouentium ad bonum
directus ab iplb bono dependeat ( quod
fane nec fruftra mouet ) nimirum ad op¬
tatum finem quandoque perducit eos,
quos ipfum ad optandum mouet, & qua
facultate his imprefla femel mouit, eadem
adiuuar vtprofequantur, eadem quoque
perasjc, vt denique confequantur.Nam 8c
P43
in naturz motibus fimilem mdlBationis
confecurionifque regulam facultaremque
confutuit. Prztereaqtiz motori luo pro¬
pinquiora funr, efficacius inde moucntur.
Mouet autem primus motor omnia, cui
naturz rationales propinquiores funt ad¬
modum quam corporea;: cum igitur na¬
turz corporales inde & moneantur per
appetitum naturalem ad fines quzque
liios& confequantur, multo magis iiib-
ftantiz rationales, quz in votis ad bonum
a primo bono mouentur, bonum aliqua-
do confequuntut optatum, quatenus vi¬
delicet inde mouentur. Agitantur autem
inde, quatenus &bene& ad verum bo¬
nam , defiderio prccibufque procedunti
Eatenus igitur exaudiuntut preces, & e-
uentus contingit optatus. Confirmantur
hzeper quandam Iablichi diuini fenten-
tiam, ficut Solqtiidem lolaribus, & Luna
lunaribus & concauum Lunj leuibus pro¬
prietatem, qua ad Solem, Lunam, con¬
cauum mouerentur, impreffit, fic inftin-
flum animis quo ad Deum orando con-
uerterentur ipfe Deus infudit,&hunc qui¬
dem minime vanum.Quandoquidem nec
ipfa natura dat aliquid mouetque frullra
videlicet re&adiuinitus. Denique fi ad a-
micum pertinet honeftis amici defideriis
obfequi,mens certe diuina cui mentes ip-
la fimilitudo partim naturalis partim ac-
quifita facit amicas, legitimis mentium
defideriis latisfacit, ad cuius bonitatem
protfusimmenfampertinet, bona latiffi-
me vfquequaque largiri,mentibus przfcr-
tim ad diuinum proprie bonum diuinitus
. infligaris. Reliqua de Adoratione in ar¬
gumento in Timzum iam tra&auimus»
xx. Septembris m. cccc. lxxxx. Florentiz.
Prooemium in libros in adolefeentUcomfoftos,
fed collectos tandem atque , ad Lsu-
rentium mips.
MARSILIVS FIC INVS
Laurentio Medici viro magnani¬
mo, S. D.
V Encruntad te iamdiu libri omnes.
Patrone cbariffime. Liberi inquam
meiquosiniuuenmtevelztate paulo ma-
turiorepeperi. Veniunt & ad te quotidie
quos in ipfe etiam feneclute parturio Qui
vero mihi quondam adolefcenti nati funt,
facti fem e! vagabun di, e a d em adhuc for¬
tuna, ne dixerim remeritate,pererraut,fcd
hos etiam errones nuper reuocauidomu,
iuffiqueprotinus ad ce confugere, vt& pa¬
tronum eundem meifimul omnes agnof
E E e e iiij
944 Marfiiii iricini
cerent, ia demum victuri felicius. Et ego
fimiliter apud illum, qucm-in pmni cius
ztatefemper amauitotum,totus quoque
forem adolefcens & vir fenex. Accipe
libentcrtuos optimeLaurenti. Lege feli¬
citer, viue felix, cena patrite noftrte felici¬
tas, Marfilium Ficinum totum tuum dilige
totum.xxvii. Octobris.M. cccc.rxxxx.
In agro Caregio.
ProoemiumMarjilij Picini in librum, qui inf-
cribitur homo , ad magnanimum Lau-
' rentium Medicen.
H Ominem Peripatetici ex anima cor¬
poreque componunt. Hominis ani¬
mam Chriftiani tradunt, mox genito cor-
poreprocreari.Eccehomo nofter ad te ve¬
nit humaniflime Laurenti ex anima &
corpore conftitutus. Primo quidem cor¬
pus afpicies , vbi tanquam medici de cu¬
rando corpore difputamus, deinde introf-
picies animam,vbi quafi theologi animu a
cura corporis ad Deum conuertimus con¬
templandum. Ibi fane quinque libellis ve-
lut gradibus ad diuinam cotemplationem
afeendimus fcalaPlatonica. Sextusfubin-
de liber ad Deum iam fadtum hominem,
id eft ad Chriflum, vna cum Magis, indi¬
ce ftella, ducit. In feptimo tandem Apo-
ftolus Paulus ad tertium coelum raptus,
fecum rapit & mentem, penes Deum die
feptimo quieturam xxx. O&obris.M. cccc.
lxxxx.Florenti».
Per quas' coeli plagas anima dependunt
atque afeendunt.
MARSILIVS FICINVS
Laurentio Medici, S. D.
N Vdius tertius quibus caulis animae
laberentur iivcorpora, diligenter
tanquam Platonicus, vt cstera foles,in-
iieftigafti. Qua vero potiflimum coeli pla¬
ga defeenderent, vt arbitror, anguftia te-
porisomififti,fiigitur&hoc defideras ac¬
cipe paucis. Per Cancrum Lunae domici¬
lium, animas Theologi veteres ad inferio¬
ra tranfire dixerunt. Cum enim genera¬
tionis affectu veniant in regionem gene-
rarionifubieetam., merito perplagam Lu-
xne generationi fauentis viam agere puta-
uere. Quamobrem prifei Cancrum qui¬
dem mortalium portam appellaucrunt,
Capricornum vero huic oppofitum Deo¬
rum portam nominauere, per hunc enim
purgatos tandem animos reuolare in C0£-
leftem patriam arbitrantur, quonia que¬
madmodum ftimulo generandi ddeen-
dunt, fic afeendunt vidMm ftudio cocte-
piandi, diuinae vero contemplationis au-
thorem,autlaltem fignificatoremeffeSa-
turnum , dominum Capricorni Aftrolo-
gi omnes cum Platonicis confenferunt.
Hec igitur tibi porta Deorum, iniignis
pietate vir cotemplatorque fublimis Lau¬
renti,patet, tibi,inquam, aufpiciisnato fe¬
licibus aperta diui nitus, C apricornumcir-
culi tropici caput. Aftronomi idcirco pu¬
tant, quoniam & lignum hoc tangit ipfe
circulus, &Solcceli Dominus Capricor¬
num mox attingens, petit afcenfum. Sed
per opportune in huius circuli mentionem
inter diflerendum nunc incidifle vide¬
mur. S pedofllSmam enim interfecat viam
injCapricorno, quam Aftronomi ccele-
ftem viam nominauere, Grace quidem
Galaxiam, Latine vero Iadieam nuncupa-*
tam. Hanc exigua: quidem fed quamplu-
rimsefrequentcfqueftclla? quafi domicilia
parua conficiunt animis, vt tradunt, de¬
dicata beatis. Felicis autem huius vis hu-
miliumque domorum, fed ceeleftium ca¬
put afferunt Capricornum. Similem nunc
auree Laurenti viam lub leculo iam prope
Saturnio conftruis. Viam cerre pietatis s-
dibus charitatifque domiciliis confecra-
tam. Qua; quidem te feliciter exoriente^
Capricorno natum,deHiqueducatad Ca¬
pricornum cceleftis via caput portamque
Deorum.
Amatoris cura jecura.
MARSILIVS FICINVS
Paulantonio Soderino eleganti
viro, S. D.
C Vm nocte fuperiore Laurentium Me¬
dicem audiuiflemus Apollinis inftar
in tranquillo Mammols, quafi Mufarum
choro diuina myfteria de amore canen¬
tem, ego & alter quidam ex eodem coetu
familiaris ad multam nodtem differuimus,
vtrum amores Mammola &aparores ad¬
mittat, nec ne! Ille quidem hac ratione
negabat. Quoniam coetus eiulmodi lecu-
ritatem inprimis exoptans curas omnes
procul expellit, amor autem curaquzda
eft omnium profecto grauiffima, & ama¬
tor affidue intollcrabili mifer hoc modo
vexatur. Ego vero non facile huicrarioni
concedens hunc in modum mox obicci.
Quemadmodum lumen ingens minora
lumina prorlus extinguit, fic amor cura
omnium ardenti£Gma,Cf teras omnes lon¬
ge propullat. Cum igitur mortales alii cu¬
ris innumeris opprimantur , quas quidem
 Epiftolarum Liber
©ames amator, amore lubcntc. pofuerit.
Hemo fecurior viuit amante. Nullus igitur
in meandum Mammobe contubernium
vcnitacceptior. Tum ille, imo vero cura¬
rum, inquit, plenus ille venit, qurfquis a-
jnitoria cura curarum omnium peerrima
feruet. Sed ego, non refpuit, inquam,
Mammola hanc ob caufam amatorem.
Quoniam fiin amatam perfonam iampri-
demtranflatuseftamator& quo fe tran-
ftulit fimul traduxit & curas, amator Mam -
molamiam Jecurus ingreditur. Denique
fi forte conuiceris, hunc, quamdiu amat.
Jecurum efie non pofle. Efto fane, curet
aliquid & quidem quam maxime , fi vis,
amator. Atnon humanatam curat, vtar-
bitror,fed diuin2.Diuinaverd curarenon
prohibetMammola, fed humana. Quan¬
tum enim mortalium ftudium perturba¬
tum eft, tanmm viciflim diuinorum cultus
eltvbique tranquillus-quod autem animus
amore faucius non humanum aliquid tan¬
dem appetat,imo diuinum , hinc noftri
coniicere Platonici Jblent, quia nullo
prorfus corporis formcifi fenfu velvfti, fe-
datur amoris incendium. Quafi aliud
quiddam prreter corpoream formam, cir¬
ca formam eihfmodi fuperno fulgens quo¬
dammodo nobis occultum , clam affectet
Et idcirco quid potiflimum cupiat, quidue
patiatur, ignoret. Hac nos & fimilia vitro
citroque confabulati fumus. Placuit tande
vtrifque, mihi prafertim te,|Pau!antoni
dulciifime,tanquam & sequam virum &
amatorii iuris confultum, hac incaufaiu-
dicem adhibere. Ego igitur, vnde me lo¬
quar , (pero te non tam iudicem in hac
controuerfia mihi fore quam Patronum,
fcio enim quantum diurno elegantis amo¬
ris genio foleasindulgere, Sequam vehe¬
menter Marfilium ames tuum, iamdiu te
ardenter amantem.
,
Fete viem inuenient ederitque
MARSILIV S FI C I N V S
Petro Philippo Pandoifino Florentini
fenatus Oratori clarilfimo,
S. D.
T^\Efaipfi tibifingtilos deinceps anni
X-Jfuturi dies, quos his natalis magni
lucubraiionibus obferuaui. Felices equi¬
dem tibi dies ominor, infelices abominor,
illositemprecor,hos vero deprecor, Iu-
uans ille Pater,ac pontificum fignificaror,
lupiter decimo feptimo, Septembris pra-
teriti dic in tuis Geminis pedem rctulit,&
X. P4J
ad Taurum vfqueregreJIus decimo tande
buinslanuarijdiegrefium diriget, atque
deinceps tramite recto gradiens, tuos ite¬
rum Geminos feliciter in fine Februarij
repetet, Se ad xx. Oflrobris diem feliciter
ira progredietur ad CaBCrum. Hoc itaque
tempore quo lupiter reftns incedit, pra-
cipue vero per Geminos, fata viam inue-
rjicnt,aderitquc vocatus Apollo. Tunc igi¬
tur aureum dium arboris ardua; ramum,
Carpe manu ,-namque volens , facilifque
fequetur, cum tefata vocant. Antea non
viribus vilis Vincere , neque duro licuit
conuellere ferro. Sed vides ne Maronem
vna cum fato adionis quoque noftra are
bitrium coniunxifie ? vbiait, Carpe ma¬
nu. Religionem quoque dominari fato,
quando dicit. Aderit vocatus .Apollo. Ide
Ptolemzeusipfe confirmat, dicens,fapicns
adiuuabit opus aftrorum, quemadmodum
agricola terra: naturam. Valcin corio. qui¬
dem fortunatus, in rectore vero corii bea¬
tus. xxvi.Decembris, m.cccc. xc. Floren-
Leunntius PUtonis libros formis
MARSILIV S FIGINVS
Braccio Martella, S. D.
A Stronom i Iouem tradunt vitalem
vim fatui inlpiraturum, per Mercu¬
rium potiflimum ad humanam vitam fpi-
ritum conformajrc.poeta quoque caDunt,
Iouem animas ab inferis redu&urum,
mandareM ercurio,vt Caduceo tangat,Ss
animas fufeitandas. Quamobrem fi Lau¬
rentius Medices in fiifcitahdo platone no¬
bis eft pro loue, nutu qui concutit orbem,
fatis fuerit hunc feffisl oeulisannuiffe,qui-
busfape rem noftram publicamque fere-
nar.Tibiftrcnue mi Bracci brachium ca¬
duceum erit, quo tanquam Mercurius al¬
ter attingas, vbi nofter ille lupiter annuit,
vt piato tandem non femi viuus furrexerit,
fediam viuus piato mi Bracci nofter, tan¬
tum Eurydicen pulchram, quantum Or¬
pheus adamanit, Eurydicen, inquam, in¬
dicii ftiheet amplitudinem. Sed Ofpheus
quidem Eurydicen reuifurus defeendit ad
inferos, Plato vero vifurus eandein pro-
pediem, vt fperahms, afeendet ad fiiperos,
felicior procujdubio vidurus Florentia
quam Athenis. Quam’ enim illic optatfit
quondam vifere Eurydicen,nunc primutn
Florenda vifet , habebitque tora quod
mentepetebac. Amplum certe judicium
ibi tantum die nofti, vbi contemplatio
cum publica guberaationeconfpirat, vbi
 94^ Marfilij Ficini
videlicet gubernator ipfe philofophatur.
AugufH quidem animi eft, alterum fine al¬
tero fequi ,- infortunati vero, alterutrum
abfque altero confequi, felicilfimi denique
pariter vtrumque complefti. Vine igitur
fub ampla Lauri Medicis vmbra nobitum
vnacum Platone felix. Die xx. lanuarij.
' M.CCCC.XC.
Ccncprdia louis 3r Solis, Concor-
ita collegarum.
MARSILIVS FIC INVS
Angelo Nicolino, & Philippo V alor i,
praeclaris in Florentina Repu-
blica ciuibus.
A Stronomorum princeps ptolomsus
ait, in Harmonia cceleftium I ouem
cum Sole maxime omnium confonare.
Conlonantia vero hic ad homines feli-
ciffime perlonat, quoties coeleftes illi
Confpe&u trigono fe inuicem contuentur.
In hunc heri tandem confpectum conlpi*
rauerunt. Confpirantes vero confeftim
vos egregio magiftratu decorauere,fimul-
que dcclarauerunt, & alterum quidem
veftrum louialem elfe, alterum vero Sola;
rem. Et ambos in hoc magiftratu, quem¬
admodum in ccelo Sol & Iupitcr ..on-
cordes font, ita proculdubio fore concor¬
des. Ego igitur vobis congratulor , non
tam quia tanto munere exornati eft/s,
quam quoniamfelicilfimo fydere &aulpi-
ciis fortunatiflimis in dignitate feliciter
conftituri,eodcmfcrme tempore quo Ael¬
ia felix quondam Magos perduxit ad
Chriftumxx.lanuarij. m. cccc.xc. In a-
gro Garegio.
Gutturum actio fro immenfo beneficio.
MARSILIVS FIC INVS
Laurentio Medici viro magnani¬
D
mo, S. D.
Vo nuperiam quali diuinus in ami-
comeo fecifti miracula, &inyitam
reftituifti, & hunc nobis reddidifti mu¬
tum. Nam cum primum te inlpirante're-
uixit, tam grandem mox pro immenlo
beneficio gratiarum aftionem mente
concepit, vt parere hanc ore nonpolfir.
Laus igitur, quod inquit Dauid , eftofi-
lentiumxx. Ianuarii.M.cccc. xc. Floren
Allegoria quomede Mercurius ctekfiium tum-
rnus,fignificatfafientitm virtutum
MARSILIVS: F PCI N VS
Bindacio Recafolano viro nobili &
litcrato, S. D.
Q Vsris generofe Bindaci fubriliter
admodum, vt cetera foles, cur Deus
per Mercurium cceleftium minimum, la¬
piendam, virtutum maximam, figmficari
voluerit. Vtigitur qusftionibrcui, breui-
bus quoque relpondeam,admonuithacin
re nos Deus, vt meminerimus minimam
eflein hominibus fapientiam. Quippe cu
nobis a ftcllarum minima promittatur.
Docuit praeterea fapientiam nec in ma¬
gnitudine corporis conftitutam elfe, nec
ab ipla mole materiae proficifci. Nonnun-
quam homines corpore, audacia, fortuna
minimi, lunt lapientia maximi. Denique
Sol quidem Deum ipfiim prsfcrt, Mercu¬
rius lapientem, Mercurius igiturnuquam
a Sole decedens, fignificat animum dun-
taxat lapientem fore, qui nunquam difee-
dit a Deo. Sol quinetiam principes figni-
-ficare putatur, currrigitur Sol nullam Sel¬
larum propinquiorem habeatincelfuqna
Mercurium, admonet interea principes
debere nullos habere familiaritate con-
. iundiiores quam lapientes , quod autem
Mercurius idem, fapietiam, eloquentiam-
que promittit, liter arum ftudiolos , lubet
eloquentia: ftudium cum ftudio fapientis
' copulare. Omne tulit punfium, qui mif-
cuit vitte dulci, xi v. Februarii, m. cccc.
Pallas, luno, Venus, vita centemfit-
tiua, acliua , volupuofia.
MAR-SILI VS FICINVS
Laurentio Medici viro magnani¬
mo , S. D. '
T Res efle vitas, nemo ratione viuens
dubitat, contemplatiuam, actiuam,
volup tuolam. Quoniam videlicet tres ad
felicitatem vias homines elegerunt, fapie¬
tiam, potentiam, voluptatem. Nos autem
fapienrip nominequodlibet liberalium ar¬
tium ftudium, religiofumque ocium mtd-
iigimus. Sub appellatione potentis au-
thoritatem in gubernatione ciuili pariter
atque militari,diuiuarumque affluentiam,
& Iplendorem gloris, negoriofamque vir¬
tutem comprehendi putamus. Sub volup¬
tatis denique cognomento quinque fon-
fuum obleciamecta & laborum curarmn-
que declinationem, contineri non dubi-
 Epiftolarum Liber
omii!. Primnm igitur poeta; Minercam,
fecundam vero lunonem, tertiam deni¬
que Venerem nominauerunt. Tres olim
apudParidemdcpomo aureo, id cft, de
palma & vidoria certauerunt. Confulran-
tevidclicet Paride lecum, quam e tribus
potiffimam ad felicitatem viam eligeret,
elegit denique voluptatem, cum vero la-
picntiam(preuerit,& potentiam, merito
imprudentcrfelicitatemlperans , incidit
inmiferiam, duz tantum occurrifle tra¬
duntur Herculi, Venus fcilicet, atque lu¬
no. Hercules negleda Venere , animo-
fem fub Iunone virtutem eftfecutus,neque
tamen inter mortales propter ea felix,per-
petuo certaminum labore vexatus , fed
hunc tandem exsequat vidoria coelo, huic
denique luperata tellus ly dera donat. Duj
quoque Philebo cuidam obuia», voluptas,
atque lapientia, de vidoria contenderunt,
atque eo iudice, Venus Palladem lupera-
nilfe vifa eft, fed paulo poli Socrate reciius
decernente, Minerua vi floriam reporta-
uit. Spreta vero Venus fimul atque /urio
Socratem tandem fub fallis iudicibus agi¬
tatum, morte damnarunt. Laurentius de¬
nique nofter Apollinis oraculo doftus,
nullum pofthabuit luperiorem, Tres enim
vidit, tres quoque pro meritis adorauit.
Quamobrtm & a Pallade fapientiam, & a,
Iunone potentiam, & a Venere gratias
poefimque, & Mulicamreporrauit.xv.Fe-
MARSILIVS FICINVS
reuerendo in Chrifto Patri, D. Her¬
molao Barbaro Patriarcha: A-
quileia. S. D.
I Ouem Poetae fsepe Mercurium, non-
nunquam Aquilam mittere confueuif-
fc ferunt. Te vero nafcente milit vtrum-
que,ipfe enim ad orientalem plagam in
arceZodiarifedcns, Aquilam quidem ly-
dereamiuffitpcrcoeli verticem fub Capri¬
corno volare, Mercurium vero figura qua¬
dam exagona fubire Diofcuros. Chyro»
ncmprztereafuum nonam coeli plagam
colere lacris & fapientiae confecratam. lu¬
pirer igitur, & communis & tuas religionis
aurhor, vel laltem fignificator, cum pri¬
mum fuos reuilit Dio* eurus, vnde Mercu¬
rium quondam demifit ab alto, tc facrum
antiftitem dcclarauit, Aquihequc profe¬
cit, Aquiletiam, fdliccr odem tuo nuper
suro ptouidendoque commendans. 5ed
X. 947
miffis in prolentia ftellis Aftrorumque
portentis, opto equidem hanctibi digni*
tatem, mi Barbare, felicem fore, idque
Deum precor coeleftium conditorem,
congratulor etiam dignitati. Quo profe-
do tantum abs tehoneftabitur, quamum
plerique folent a dignitatibus honeftari.
Gaudeo denique mihi feculoque noftro,
quod dodrinam cum integritate vito iam-
dudum coniundam vidimus, &iam forte
potentiam cum fapientia, quod Plato no-
fterinprimis optabat, videbimus conlpi-
rantem.Tantum vero bonum, &fiacoe-
lolignificatum, tamen abipfb redorcccc-
lifadum exiftimamus. Vale; felix, & Mat-
filiumtuum habeas commendatum, xii.
Martii, m. cccc. xci. Florentio.
Heroicorum, virorum loboriofu quidem viu
eft,/ed gloriofu.
M A RSILIVS FICINVS
Pierleono Platonico, S. D.
H ErcuIeni apud poetas heroem queri.
dam prodpue .Solarem efle, hinc
forlan coriicdare licet, quod & nomen
Herculis, glorio Iplendorcm fignificat, ad
Solem maxime pertinentem, & Hercules
ipfe monftra duodecim luperauit, ficut &
.Sol animaiiaxir. Zodiaci, qnafiluperans
curfu perpetuo peragit. Heroem ergo So-
larem duri celebrant labores , huic tan¬
dem luperata telius lydera donat. Phoe¬
beum quoque Leonem noftrum Apolli¬
neus Damon palam celebraturus, non
lingulari certamine, id eft, duello tentare
conftituit,fbdin hoftium turbam vbique
producere, vt hinc excelfa tandem virtus
vidoriam referat ampliorem. His igimr
aulpiciis magnanime pierleone in publicis
pamm gymn aliis feliciter certauiftx.£ic de¬
nique vicit Leo de tribu Iuda. Nam itaque
primum feribendum nobis mutuo fixit,
quando prorfus congratulandum. Hade-
nus autem frequentes occupationes tui
non tibi folum, fed mihi quoque diuturni
filentii caufam przbuerunt. Quod autem
rogas, quid inpnefentia moiian.Dionylii
Areopagita feripta relego, hic aggreuixs
zfiatefuperiore. Cum primum commen¬
tariis Plotino, finem impofuiflem, Dio-
nyfius mihi lolus lupererat dedarandiis,
Platonicorum proculdubio fummus.
Hunc igitur eodem ordine quo Platonem'
atque plotinum & transferre, & fumma-
tim interpretari conamnrsplatonica vide¬
licet ratione. Librum eins de myftica
Theologia iam abfolnimus-Nomina nunc
diuinaprofequamur.
948 Marfilij Ficini
Praemium in Apologos de •voluptute.
Marfilius Ficinus Martino Vranio amico
fuoccelitusdato, S. D.
N Onus Epiftolarum noftrarum Kber
a Martino fumpfit exordium, deci¬
mus autem finem iam accipit in Martino.
Genius enim Martinianus, Marfilianufq;
penitus idem, numerum fibivendicat no-
uenarium, amoris autem noftri perfeftio
lingularis denarium poftulat, perfectio¬
nem videlicet numerorum. Cum vero a-
mor nihil defiderec aliud quam volupta¬
tem, merito decimus hic liber confecratus
amori,- finem in voluptate facit $ Volupta-
te, inquam, Vrania, id eft, ccclefti, quan¬
doquidem hzc Vranio dedicatur. Leges
igitur alter ego,hic ia in calce decimi non¬
nullos de voluptate apologos, dedicatos
tibi quidem hodie , iamdiu autem a nobis
excogitatos,dum Philebum Platonicum
tractantem commentaremur, cornmen-.
tarium Laurentio Medici deftinatum,tibi
•vero eum primum occafiofe obtulerit ex-
fcribendum,nunc enim librari)-noftri in
-ixfcribendis ad te Epiftolis occupantur.
A P O L O G V S.
Mulus demon per verifimile ad falfum,por
•voluptatem, trahit ad malunt .
Deus vero per haec ad verum & bonum.
D Eus veritas eft & bonitas, ideoque
omnia ex veritate & bonitate coin-
pofuit. Res enim qualibet quantum in in-
tegraluipuritateid quod a Deofa&u eft
permanet, vera denominatur. Quatenus
vero aliis conducit ad aliquid bona aliis
nuncupatur. Item quatenus intra fe aliud
fui conducit ad. aliud bona fibi. Imprelfit
autem Deus veritatem rerum verifimili
quali nota, bonitatem vero voluptateper-
fudit quafi efca_>vt occulta cuiufque veri¬
tas per imaginem verifimilem indagare-
tur,ac dem um per omnium veritatem Dei
veritas.RurfuSjVt per voluptariam efcam
fingula ad bonum per fe latens, alliceren-
tur,perque bona omnia ad Dei bonum.
Cum vero daemon inuidus Deum,partim
verifimilinota,partimbonifimiliefca, ad
detrahere eunda contueretur, machina¬
tus eft tanquam diuinitatis zmulus , qua
potilfimum rarioneipfefimiliterad feom-
niatraheret.Itaque notam verifimilem &
boni fimilem efcam ad diuinz ilhus cx-
prdfirfimilitudinem adhibuitque tum il-
lamfallo, tixn hanc malo, quo fit, vt per
illam mentes ad falfiim, per hanc affectus
trahat ad malum, aedemque ad fe ipfum.
Ipfeenim cum adiuina veritate bonitate'
que quafi rebellis & alieniflimus fit, falfi-
tas quadam eft atque malitia. Hinc Plato
malorum efcam in Timzo nuncupat vo-
Apologus de bonis atque malis.
E Rant quondam duo quzdam fola,
bonum, fcilicet atque malum.Quam-
diuvero bonum generabat, nihil malum
ad generandum haud irritabatur prz fu-
perbia, putans fe folum polle bono refilte-
re.Inczpit tandem bonum generare bo¬
na, tunc malum extimefeens fibi a bono
atque bonis, concupiuit contra hzc gene¬
rare mala, Cum veroob fterilitatem non
polfet deflendo, lortem fuam inuocauit ■
fortunam, qua fauente, capit generare,
mala, atque contrario modo quam bo¬
num bona. Vidensenimbonarefcrre bo¬
num ad ipfumque conferre, habere virtu¬
tem,feruaidin quofuntfalutefuaconcor-
dare inter fe, habere a tergo voluptatem,
contra hzc obiecit oppofita, fcilicet de¬
generationem, impedimentum, numero-
lam turbam, impatientiam eius, fcilicet
quodfuftinet bonumitemineptitudinem,
ad varia fimul bona.Denique voluptatem
pofuit jin fronte mali, reprehendens vna.
cum Mcmo bonum ipfum, quod efcam
boniocculuiflet. A tergo bonis eam fub-
dens, quam forte reftius propofuiffet. At
vero bonum ipfum neregnum liium a ma¬
lo diflolueretur, conftituit primo quidem
mala pati, contraria duo, fcilicet malum
alterum, atque bonum, cum bonum bono
contrarium elfe nequeat, deinde vt ma¬
lum non modo alterum deftruat malum,
fed etiam feiplum.Siue enim per defectum
fiat, fiue per excefium, deftruit tandem
fundamentum quo luftinetur,aquofeor-
fum ftare nequit. Hinc fit vt malum virtute
infinitum efle non valeat, bonum vero va¬
leat. Denique conftituit vt mala & fi vo¬
luptatis efcam przferunt, breui tamen in
dolorem decidant diuturnum. Hoc figni-
ficauit Pythagoras dicens, ab animali cau¬
dam habente nigra abftine, id eft, avitiis.
Apologus. 73e •voluptate que viat atnbitie-
,
fis vicia eft a Pallade.
Oluptates quondam cumaudirent
fe ab ambitiofis concionatorib. paf-
fim vituperari, in vnumprofua defenfio-
neconlpirantes, Patronam caufe impu¬
dentiam
 Epiftolarum, Liber X.
dentum elegerant, his verbis. Videim-
pudentia,quam ingrati hi omnes crea nos
£nt?Qnippe cum in nobis tota iliorum fita
lit felicitas, attamen audeant paiam nos
improbare.Tunc impudctia. Ignauiamve-
ftram, inquit^dmiror, nempe cum ilios il-
lotumquc ades poflideatis,non audetisfal-
tem e feneftris portifque veftros interdum
vultus populo demonftra re,cuo inrelligan t
omnes in deliciis vos apud illos haberi, at¬
que idcirco ab eis vituperari, ne quis vos
inde lurripiat. Poflhac voluptates impu¬
dentia fectx confilio atque infuper ope,
vultus perfeneftras aperuere luos.Hincfa-
fium eft,vt ambitiofi illarum vituperatores
omnem apud populum fidem authorita-
temqj amitterent, & qui voluptatem vitu-
perauerant, ab ipfa viciffim vbiquevitupe-
rarentur. Poftquamverb vanos fallolque
vicerehoftes,reliquum erat,vt aduerlus ve-'
roshoftes legitimofque Philofophosfe de¬
fenderent. Quoniam vero voluptati m in er¬
uam anteponunt, iudicium,aduocata nu¬
per temeritate , inlouemeft tranflatum.
Cum igitur pementum eifet ad Ionem, te¬
meritas in voluptatum caufa declamatrix,
ius ait efleMinemam in iudicium accerfiri,
quam iupra quam fas eft fedtatores eius vo-
luptatiomnium domina: anteponant, pal¬
las acerfitacomparuit. Repenteobiicitita
temeritas. Nec tua,o lupiter,pallas ex ore
philofophorum voluptatem nihili pendens,
fe tuam effe filiam gloriatur. At ego ref-
pondco,voluptatem ipfamfub Veneris no¬
mine ex te natam , voluptatis vere filiam
fub fapientix nomine efie Minetuam,
quam voluptatis cuiufdani gratia Pbilolo-
phi eundi ftdtantur. Quid plura?Ex te na¬
ta Venus eft,quod fi cx tuoprodiiffe capite
fe iaftet pallas , afferemus, & ipfam abs te
cum voluptateprogenitam. Adhxc pallas.
At ego te 6 voluptas affirmo exme ortam,
tum penes Iouem fapientix beneficio feip -
fo gaudentem , tum apud homines exme
quoque variorum inuentrice oble&amen-
torum,imbverb ex mea apud philefophan-
tes imagine.Hi enim imagine quadam mei
fplendoris delectantur , atque rapiuntur.
Tunc temeritas, Dialedicas,ait,mittan'.us
argutias. Voluptasvtpotefimplex&inno-
cens,eiu(modife non munit aculeis Cir-
cumfpice lupiter quam amplum fit volu¬
ptatis imperium, en Venus,en Cupidohu-
ius ftipulatores.huius Se pediflequf Gratis,
huius Se horrorum Deus ipfe minifter. Hu¬
ius in popina Ceres, atque Bacchus in pe-
nu. Huius Ambrofia nectar eque cceleftes
cun&ivefcuntur.Quid memorem Martem
Deorumferociffimum?quidteiplum lupi-
£49
tcr?quid exteros Veneris paflim illecebris
irretitosiEt quod exteri violcnriatandem
vix aflequuntur, vixque retinent, vna hxc
vno quodam nutu feliciter implet, nullum
trahens, omnes volentes ducens,retinent
quelibentes.Ncquefolumqux in terris vi-
uunt fed qux in coelo Scqux in coelum da-
cunqipfa ducit.Ncque viucntiafbiumffed
etiam non viuentia rapit ad fua quaque vo¬
luptas. Cxterumne pallas vel Diana, vel
Vcftaluam iactent fterilitatem,i m p erium •
que voluptatis effugiant, Voluptas,6 lupi¬
ter , ipfa, & Palladem iubet arcubus & ve¬
natione Dianam & Veftamlaribus dele¬
gari. A dhxcindignata Pallas, O lupiter,
mox videbis quam fortis fit voluptas hic
qux tam inlolenter omnium gloriatur im¬
perio. Accerle huc pauorem non Deorum
tantum,fed omnium abiediffimum ExcIa-
mauit lupiter, Heus pauor! Confcftim ad
ipfam pauoris aduccati nomen, volupta¬
tes omnes trepidxvna cum temeritate fu¬
gam arripuerunt.Tunc omnes rifere codi-
colx fugamquetam vilem ridiculo dam -
nauere iudicio: Denique Pallas Deorum
fententiam fic cbfignauit.Quidnampauo-
re viliusiHic enim ex eo quod non eft crea¬
tur, quando ex abfentis mali fit imagine.
Hic rurfus ex eo quod non eft necatur,
quando ex abfentis boni imagine perdi -
tur,pauore verbtam vili silior eflr voluptas.
Hxc enim non ab ipfo folum ,fed ab eius
vmbra fogatur,quando non folum pauens,
fed cogitans pauorem lubito fugit, imo,vt
verius loquar, interit,atquevt maiori cum
ignominia pereat, non in fimile quicquam
amicumue transforma tur;fed in hoftem,&
id quidem filbito, dum in vita conuertitur
in dolorem.
Dc voluptate,quod nonfit cttm ipfa congredien¬
dum ^nequein terris Jperanda.
Apologus.
Vm cognolceret Sclupiter animas ad
coelum non redire, quia voluptate in
terris detinentur,mifitMartem atque Vul¬
canum ceu fortiffimos, &, armatos ad Vo¬
luptatem interimendam , fedii.inprimo
congreflu ,vtpotciuuenes voluptatis ille¬
cebris deliniti, armadepofu er e; Mifit ite¬
rum Palladem armatam & fapienrem, pu¬
tans illos ob temeritatem fuccubuiffe. Ad
hanc ergo Voluptas aitjNonne te pudet 6
Pallas, deam vefticam, armatam certare
mecum, humana, inermi, nuda, illaref-
ponditjSic placettecum certare, quote
fuperem.-Adhxc illa, cum nequeglorix,
neque vtilitatisin certando rationem ba-
 Marfilii Ficini
beas,nrutrum cnimvi&a me ccnfequeris,
conflat rcipfa dumtaxat vifloriz voiupta-
tedeuictam,certarenulla gloris vel vtilrta-
tis habita tatione.Tum Pallas verbis con-
uicfa, prorumpit in verbera, telumeue fe-
pius in eam direxit. At ilk cuius natura ce¬
dens eft, atque fubintrans flcfugaciffima,
i&is protinus declinabat. Ergo Pallas la¬
tum clypeum in caput eius protendit,at illa
clypeum penetratur, adeo enim ad pene¬
trandum eft potens vt corpus animamque
penetret. Pofthzc aduocauit Pallas dolo-
r em,quo hofte contrario perderet volupta¬
tem. At quoniam contrariafe mutuo non
■ accipiunt, dolor non in Voluptatis faciem
irruebat/cd iuxta tendebat in latus. Tutn
Pallas vna cum {ocio Vulcano , acceptis
follibus extenuare & refoluere voluptatem
moliebanmr.: Neque potuit extenuare
eam,cum tenuiflima fit,neque refoluere in
vlterius aliquid,cum fit vltimum. Cum
enim quzriuir quare quis-facit hoc ? non
rcfpondetur,propter illucLRurfufque quz-
. ritur,quareiHud:acrefponde’tur,quia pla-
cet.Si quaeratur iterum, quareplacet, non
aliter refpondebitur , quam quia placeat.
Palladem ergo pallidam prse dolore, quia
Voluptatem nonpcrftrafit; adlouein re-
diifle ferunt. Tunc ea, vrpote a fluxu pro¬
prio, properabor aggreSa,Ionem ait, O fi-
lilnunc agnofccstibi Opus effe fenis Satur¬
ni confilio,cui hactenus afefiulifti regnum,
Sc in palatij peuetrahbus occlufifti. Adtiua
videlicet vita homines a contemplatiua
plurimum diftrahente. Referatis ergoia-
nuis conuocamr Saturnus ad confulran-
dum.Tuillej Duofunt ait principia motus.
Voluptas quidem profequefidi ; dolor aut
tem fugiendi, indolentia vero neutrum fa¬
cit. Non ergo voluptas interimenda, alio-
quin animae coelum non petent, voluptate
etiamhic extin&a, Sed Voluptas huc tra¬
henda, dolor apud homines relinquendus,
vt inde huc cuncti confugiant. Placuit fe¬
nis confilium, mittuntur daemones Martis
Vulcanique fatellites ad Voluptatem cor¬
ripiendam Timebatur enim ne dij illius
«pulchritudini indulgerent , & cederent.
Conflabat amem daemones nullam ratio¬
nem pulchritudinis habituros-Atdzmones
nunquam voluptatem tenere manibus po¬
tuero nt, mollitie lubrica anguillas mirabi¬
liter fuperantem.Eius enim mollitiem con¬
firmat affiduus mollium dulciumque vfus
& habitatio. Voluptas denique&deos&
datmonesfuperauit, vtnemo audeat cum
illa congredi Fugienda enim eft potius
quaminuadenda. Verum ne diutius in di-
uina nomina delinquamus, fateamur Mi-
neruatn in terra,& deo'sin terra ali os,idc2,
humanam fapientiam, &potentiam,pluri-
mum voluptate detiinci, fed eam a lapien¬
tia diuinafuper ari. Nam Saturnus iterum
vnacum Mineruadeliberauerunt,vtten-
tandum effet voluptatem rapere non per
violentiam illi oppofitam, imoper gratiam
eius amicam. Miferunt ergo nercuriu m, A-
pollinem, M ufas,G ratias, ad Vfcluptatem
furfom alliciendam, V ercuriusad eaSn pri¬
mus orationem habens,difluafit Voluptati
in terris moras trahere inter hoftes fuos, ti¬
morem ,'dolorem,iram, odium, innidiam,
laborem , & pauperiem , atque morbum.
Phoebus quoque eam cythara deliniuit,
Mufe cantilenis, & modulis, Gratiz falci¬
bus atque choris. His enim pelledto Volu¬
ptas inferuitfe canentibus Mufis,manibuf-
que porredtis imphcuitfe Gratiis blande
ludentibus.I taque numinibus his canendo
atque ludendo coelu repetentibus comia,
ta Voluptas coelo inuetta eft. T erra a Vo¬
luptate deferta eft.Hinc ergo illuc abeun¬
dum,ita tamenvt abeundo teretronever-
tas,neOrphei more,perdas przmium.Sed
quonam tempore voluptas aufugit in coe¬
lum ! Quo & Aftrea,originalis fcilicetiu-
ftitia Adam peccantc.Sed ne mortales or¬
bati voluptate inter tot aduerfa fe affiifia-
rent & perderent ,Tupiter miferiz noftrz
mifertus, dum abftulit Voluptatem ,fpem
nobis multiplicauit.Sedfallitfpesvolupta-
tis hic confequendz , id eft, ex rebus mor¬
talibus reportanda:. Nam ad Mineruam
ttaflata eft,Mercurio,Phoebo,Mufis, Gra¬
tiis perducentibus. Quamobrem V olupta-
tem plenam penes diuinam fapientiam
tantum affequi poflumus, delediationem
etiam quandam ex liberalibus difciplinis
Pofihzc Pluto rexterrz, videns fublatam
fibi efcam detinendarum apudinferos ani¬
marum, cogitauit falrem efcam fingere af-
pe&u fimilem Voluptati. Acceptis ergo
veftibus fucifque a V oluptaterelitftis, qui¬
bus in terris fblebat vtifin codum enim ab¬
iit pura)fubornare&fubftituereabum pro
Voluptatedecreuit , nequetamen fubor-
nauitdzmones , miniftri etiam neceflfari;
<unt,neque animas,adiudicarz enim funr,
fed aliquam furiarum,'non iram,non inui-
diam,odium,timorem,d<Jlorem,non enim
his^velut nimium diu erftSjCongruebant ve^
ftesj&t calcei Voluptatis, fed lubornauitia-
cbiram,quam nouerat femper terrenz Vo¬
luptati familiariffimam. Hinc admonendi
fumus, vt Voluptatemprocnleffugiamus,
alioqnin fubVolupratispratex-m in laten¬
tem iachiram protinus corruemus.-
 marsilii ficini
1 FLORENTINI
EPISTOLARVM
(v) LIBER
EPISTOLADE DONO
Argentei Calicis-
Georgius Heriuart Auguftienfis, M2rfilio
Ficino Platonico, S. D.
V o t i e s animo repe¬
to , repeto autem quo¬
tidie ,&,vt veriuslo¬
quar,fingulishoris,fau-
feim illum & iucun-
dum diem , qui mihi
dulcis confuemdinis &
amicitis tua; initium attulit .libet illum ea
celebritate dignum exiftimare, qua folet
natalis dies celebrari, ac (vt mos erat anti¬
quis ) lapillo ilium candido notare. Is et¬
enim fuit qui mihi eminens ilhidingenium
tuum, egregias virtutes, acmellifluam il¬
lam, quse in te cumulare viget, dicendi co¬
piam notam reddidit.Qme omnia tantifa-
do, vt tibi qui his lis ornatus,me tetum de¬
derim Stdedicauerim.Necquicquam ma¬
ius habeam quam fi datur occafio, vttibi
omnibus in rebus valeam gratificari, & vt
opera mea, cura,ingcnio, quantuluncun-
queeftjvbicunquefim,velis vti. Quodvt
facias vehementer etiam atque etiam ro-
go.Mitto nunc ad te argenteum, vel, vt fic ~
loquar, potellumfriuolumlane, & puerile
munufculum. Quippefuntvirtutes tus ta¬
les ,qus mereantur amplioribus muneri-
bus condonari. Sed vt ita, vt es, humaniffi-
_,-mus, id n6 munus, fed amipitis noftrs nu¬
per inhs & tus inme humanitatis aliqua
ex parte pignus&teftimonium appellabis.
Sicque exiftimabis me idad te eo animo
minere. Vale&meama.Datum Veneriis.
Idus Aprilis.M. cccc.xci.
XI. (.*.)
Rejponfiopro dono argentei ulicis.,
M A»R S I L I V S FICINVS
Florentinus GeorgioHcriuarti '
Germano, S. D.
E Stmihiateneris annis,mi-Georgi,na¬
turalis qua-dam cum Germanis beni-
uolentia, caufis occultis conciliata,itaque
Florentinorum foci) Miniatenfes, Germa¬
num genus,prs csterishoipites noftri
funt,& familia Picorum atque Caualcah-
tum a Germania ducens originem nobis
eft amiciffima. Quaroobrem fi germani
comiter omnes mihi funt Germani, quid
dicam de viris amicifque inter vos egre¬
giis ! de Martino Vranio amico ccelefti?
dete infuper optime, mi GeorgiJ proTedo
quicunque mihi plufquam germanus eft,
is extra controuerfiam eft alter ego,vt non
mirum fit, fiveftra vobis charifltmaiunt,
mea quoquevobis in primistanquam ve-
ftra placere.Vtinam quantus apud vosiiim
amici,tantus & apud me virtute forem.B e-
neuolentia certe talis erga tefum, qualis
eft ipfe calixr.uper abste mihi dono datus,
extra quidem argenteus, fed aureus intus.
Arbitror & ingenium tuum , fub argenti
{pccie, aurumillud habere, quod Socrates
&inPhcedrofuppliciter apeo petic,&in
Republica in Heroicis agnofcit ingeniis.
Denique quantum nobis grata fuerit Epii
ftola ma,ac munusaccepturo,teftis erit vn-
decimus Epiftolarum noftrarum liber. ab
FFff jj
9P Marfiiii Ficini
Epiftolatuainprimis adfcripta,&hac7cf-
ponfioncmeafumens exordium. Vale fe-
-iix. AcfiMarfilium amas ama Marrinum
cognomine Pnyngcrum, fime cupis amo¬
re quodam ccelefti complecti, Vranium a-
morem meum tota mente compl edere,
xxix. Aprilis. M. cccc.xc.
Quomodo aliquis fub aliena perfina cogitanti
, fibimet occurrat.
MARSILIVS FICINVS
Pierleono complatonico
fixo, S. D.
A Ccepiliteras Pierleone tuas amoris
& gratise plenas3atque vt vno verbo
siaudem,re vera Platonicas. In quibus fene
•feribis, cum primum Platonicum aliquid
occurrit tibij fticcurreremox tibi Marfi-
lium, fed caue ne teforfan exterior fallat
imago. Reorequideipfom tibi Pierleone
fub Marfiiii perfona latere. Siqua enim hu¬
mana fpeciestibi res Platonicas coritetn -
piantiieoffert, probabile eftlpeciemma¬
xime PJatonicam prz cteteris fe offerre.
Quid autem in rebus humanis Platonicum
‘magis, quam Leo magnus Solis Platonici
domicilium. Forte igitur, quemadmodum
&Narcifius, te ipfiimintuens, opinaris a-
lium intueri. Prscipueyero Marfilium cu¬
ius imaginem ardens te induit amor. Sed
■ quoniam incidimus in imaginem/cis pro¬
fecto rationem inter imaginationem intel-
1 edumque mediam efle,atqueineamhinc
quidem ab imaginatione confluere ima¬
gines natura!ium,ind e autem ab intelledu
influere fpecies diuinorum. Quamobrem
fatpe contingit vt diuina quaedam Ipecies
apud humanam rationem imaginem quan-
dam &beat naturalem, itaque quod intus
diurnum eft fepe rationis oculis appareat
naturale. Quid? fi ratione fimili Pierleo-
nus feb figura Marfiiii fibifaepe fit obuiixs?
Sed de his quidem hactenus. De Dionyfio
Areopagita rede admodum fentire mihi
videris: mihi certe nec vlla fcientiae forma
eft gratiofior quam Platonica .• neque for¬
ma hac vfquam magis quam in Dionyfio
veneranda. Amo equidem Platonem in
Iamblico,admirorinPlotino, in Dionyfio
veneror , fiepe vero fofpicor antiquiores
?iotino vlatonicos. Ammonium atque Eu-
numium aut his fortepriores, legifleDio-
ayfii fibros antequam nefcio qua calatni-
tateEcc!efisedelitefcerent.Atqneillincxn
plotimxm Sclamblicum Dionyfiii fcintillas
vere plaronicasfixifietrans&las, vnde tan¬
tus fit ignis accenlixs. De Dionyfio fotis
gratus admodum mihi erit Galenas de do¬
gmate Hippocratis atque Platonis. Szp?
de te apud Laurentium Medicem yerba
fiunt. Amat profecto temirificef cut 'olet,
vtpar eft, admodum veneramr.xn. Mai;.
M. cccc. xci. In agro Caregio.
Ad magnos pertinetbeneficia confine etiam
non merentibus.
MARSILIVS FIC^sTVS
Florentinus Reuerendo in Chrifto Patri
& Domino Raphaefi Riario Sancti
Gregorij Cardinalifoppliciter
fe commendat.
TJ T fi nulla forte merita funt,quibus im-
JLvpetrare apud‘te quicquam debeam,
audebo tamen nonnihil gratiar pofcere,
non meritis quidem confifos vilis, fcd &
mea in te obferuantia,& ma in oir.c : de-
mentiafretus. Iuftumquidemfed hama-,
num eftbeneficium przfrare merentibus,
clementiflimum vere eft atque diuinum
largiri etiam non merentibus. Magnum
certe focrumque Antiftitem, magnaim-
primis diuinaque decent.
C baritus & pietas potifiimm efifipkntis
officium.
MARSILIVS FICINVS
Martino Vranio Germano dilediflj-
fimofixo, S. D.
VF TTinam mihi tantum lapientia» foret,
\l vt & promiffispro me tuis, & expe-
dationibus aliorum fotis quandoque face¬
re poffem , officio quidem meo ferine iam
pro viribus fotisfeci. Adolefcentes enim
quos nuper ad nos gratia difciplinse mifi-
ftis perlibenter excepi.Pio ftatim apudnos
holpiti commendaui. Dabo indies operam
vt beneualeant, vt educentur, erudiantur-
que quamoptime.Meam faltem eiulinodi
diligentiam, optime mi Martine, parenti¬
bus adolefcentum veftrifque principibus
quibus fapientiam promififti, promittito.
H adenus &ipfe fideiuffor cris,vtfpero,vc-
ridicus,vt ego fetis forte fecero/i pro expe-
datione lapienti? imprimispraftitero cha-
ritatis & pietatis officium,pietas enim fom-
ma quatdam apud Deum lapientia eft .Pri¬
mo Iunij.M.eccc.Xcr.
Purgatio de literis non redditis.
MARSILIVS FICINVS
Reuerendo in Chrifto Patri & Domino
Raphaefi Riario S.Georgij Cardina¬
li fuppliciterfecommendat.
/^Hriftophoms itarfupinas familiaris
nofter, Florentiam nuper Roma re-
uerfosjftatim poftprima falurarionisyeiba.
 Epiflolarum, Liber XI.
narrauir, qnacrum me tna dementiadUi-
gat.Quoqoidem nihil gratias audire pote¬
ram Sed hocinierim molefrnm mihifuit,
quod moxnegligemia: criminari mc coe¬
pit, cuafi nullas poft dilcefium hinc tuum
ad te litcras dederim. Sed ego flarim huic
Archetypam Epiftolarum mearum ape¬
riens , quatu or faltem legi lirer2s ad tc hoc
tempoqe^mifias. Certenimisinfonunatas
itinere, inquam,Romano. Nondum enim
ad te perueniffe videntur.Qua? tamen alibi
feliciore fo rtuna fretz, non lolum per cm-
nem Italiam, fed etiam in Hilpaniam iam-
diu, Galliam, Germaniam , Pannoniam,
peruolaruntjobferuantiam &reucrentiam
erga tc meam vbique iam praeter quamRo-
tnx tcftificantes. Quamobrem non quia
nullas, fed quiapaucas Epiftolasad te mi-
ferim iure culpandus eram,Sedvtinamquf
natae femel infortunatae videntur,fotmna-
tiores faltem hodie renafeantur, vt ad feli¬
cem Patronum melioribus vfe fatis quan¬
doque perueniant , clicnmlumque com¬
mendent- im.Iunij. m. cccc. xci.
Tro Adolejientihasi Suema, mifis ad Acade¬
miam Trlorentin&m.
MARSI LIV S FICINVS
LudouicoNaucIero Scloanni Phorcen-
t fi,Germanis Iurifconfultis.S.D.
S Cribitis ad nos veftrcque nomineGer-
mamae Principes, Florentiam adolef-
. fime Petre,perquirerc; nunquid ingenium .
centcs erudiendos tanquam Academiam
mittere. Sed eainterim elegantiaferibitis,
vtnonad Academiamfilios,imo ex Aca¬
demia mittere yideamini, atque apud ex¬
teras nationes perquirere vobis iam dome-
fticam difciplinam.Qusrerum viciffimdo
cftiQuantum infoIentespleriqucmoreSo-
phiftarum aliena temere profitentur , ta¬
men vos modeftifiuni viri y ei propria, ritu
5ocratico,diffidemini,hoc precareris ad -
mirandi, quod quam cUriofemultilapillos
terra vifceribusreconditosperlcrutantur,
tam accurate , vos coelefiem fapientia
fplcndorem vbique Gentium proieqaamt-
ni.Quamcbrem incredibili quodam amo¬
re erga vos affecti, adclefcentumveftro-
rum curam pia mente fufeepimus. Et im¬
primis infigni pietate hoipiticomrnenda-
uimus. Dabimufque indiesoperam,vt a-
ger natura fertilis frugem quandoque pro¬
ferat feliciffimam. Vos igitur bono animo
cftote,& principibus vefrris noftro nomine
rdpondete. Magnanimum Laurentium
Medicem,cuius & ipfi clientes fumus,ado-
lefcentnm procudendam libentiffime fuf-
cepiffc. v. Iunij. M. cccc. xci. In Agro
Caregio.
9B
D: qiuiwfpttiebus dsmni fu foris.Item Uti»
des Medicis Laurent ij veru*
MARSILIVS FICINVS
Florentinus Petro Diumo,
literis & moribus or-
natiffimo,S.D.
C Vm iamdiu Platonem noftrum iri
conuiuio audiuifles de Amore latiffi-
me difputantem, defiderarcfqnepraeterea
Compendiariam quandam de A more len¬
tendam , libellum dedi legendam, hac dc
re nobis in adolefccntia Poetica faculta¬
te pratfianrcm noftra compofitum ad pere¬
grinum alium adolefcetcm Memini equi¬
dem quam mirifice delectabaris audire a-,
morem ipfum re vera non eflelibidine, fed
furorem quendam excellentibus ingeniis
diuinims inftigatum.Prytcrea,diuinum fu¬
rorem , tanquam genus quoddam, qua-
tuor in fefpecies continere.Antorem, poc-
fimque & Vaticinium , atque Myfteriunv
Et Amorem quidem a Venere,a Mulis ve¬
ro Pocfim , fed ab Apolline Vaticinium,
a Dionyfio Myftcrium proficifci. Qua de¬
nique ratione alia hominum ingenia ab
alio plurimum alioque numine variis furo¬
ribus agitentur.Reliquum erat, ingeniofif-
idem a pluribus, vt ita dixerim, diis fimul
afflari peflit, variis inde furoribus concitat
tum >. Iam vero de Amore quidem atque
poefi quadlio non admodum, difficilss-efie;
videtur.Nam Homerum, rindarum, Cal¬
limachum , Sapphon, Maronem, poetico
fimul amatorioque iaftinfiu p;ercitos fiiifle
non dubitamus.Vaticinio infiiper Epime¬
nidem , atque Sybillam. Sed pratter hac
etiam myfteriisinfpirari, foli vt aiunt, diis
geniri patuere,qualem Gentes Orpheum,
qualem noftrum Dauidcm fiiifle tradunt;
Cognouimtis& nos ingenium noftro fi-
culofeliciflinmm, quatuorhas arquefurc-
rum dotes a quatuor numinibus coni equu¬
lum, poeticum fane, amatoriumque ipiri-
tumfiib Mufis Vencreque ccclefti iamdiii
jnipfbadoIcfcentiE ftore cppcepic. Qnod
quidem vbique fijauiffimi cantus,& miran¬
da prorfus eius carmina perfonant. Sed
yaticinium baufit ab Apolline iSm adulm%
quo certe mirabili quadam imentis. faga ci¬
tate ccelitus infita , frequenter futura dif-
criroina,priuarim publiceque, pra?fq giensj
medicam pericuiismanu adhibet, sTphffi-
bea llacim virtute medeturrMyflicum vero
furorem i Dionyfio prepe iam maturus
feliciter eft adeptus. Dionyfiam ebrieta-
temTheologi veteres excedum mentis dc-
FFff iij
 £54 Marfilii Ficini
finietur, I rebus quidem mortalibus fegre-
gatSjfecrcta vero diuinitatis myfteria pe-
netranns.Bacch.us amat colles.In collibus
Ambre Agnaneque vallens Laurens ille
Phoebeus Dionyfio nectare paflim ebrius
debacchatur.Tumverb afflatus exalto cce-
Ieftiafuper hominem carmina fundit ore
‘ rotundo,profunda,quorum fenfa nullis vn-
quam penetrare fas eft, nifi ingeniis fimili
quodam furorecorrcptis Rapitvero fecum
nofter ille Patronus, nonnullos interdum
attentius atque felicius audientes , in eos
videlicet prs careris vbertate furoris exu¬
berans-Qua vero rationepercitusipfenu-
mine aliosfermefimiliter concitare valeat,
'docet Plato nofter in libro qui inferibitur
Ion. Vbi ingenti cuidam Herculeo lapidi
-ferreum annuium (ubdit exiguum,mox fa¬
cile rapiendum, primo ftatim annulo fub-
nedtit fecundum , tertium vero fecundo,
quartumque deinceps. Catenamque,
conficit annulorum a magnete lubinde
pendentium , perquos attrahendi vinus a
priore deinceps in confequentem repente
- transfundimr.Eadem ratione putataPhee
bo Mufamrapi, ab hac Poetam , a Poeta
corripi fimiliter audientes. Myfterium hoc
his forte carminibus Virgilius imitatur.
Qua Phoebo Pater omnipotens,mihi Phce-
bus Apollo praedixit, Vobis Suriarum ego
1 maxima. Sed Surias in pr* fentia nominaf-
fe nolim ,vbi non de Suriarum, fed de Gra¬
tiarum fttrore tractamus Quo quidem Pa¬
tronus nofter abundans, Petre felix, &te
pariter atque me, casterofque fuos obfer-
uatores afficitprotinus, affectos corripit,
correptos occupat , occupatos mox in¬
comparabili quadam voluptate perfundit.
Quamobrem tanto beneficio hinc affedti
inardentiifimo eius amore perfeueremus,_
in quo fingulariter amando, diuinum quo¬
tidie reportamus inftindtum. vnr. Iunij.
M. cccc. xci.
Vera. Laus Marci Cardia alisfemcli viri.
MARSILIVS FI C IN VS
Antonio Calderino dilediffimo
fiio, S. D.
|3 Ecrus Fannius noftervir doctus &pro-
I bus , multis heri teftimoniis compro-
bauit fingularem beneuolentiam erga me
tuam , pluribus iamdiu tuisin me officiis
confirmatam , cum vero multis de caufis
plurimum tibi Calderine debeam, hac de¬
beo cerre quamplurimum, quod (anctum
illum virum Marcum diui Marci Cardina-
km,Si iamdiu reddidifti nobis amicum, &
quandoque Patronum in noftris periculis
praftirifti , cuius quidem obitu non polle¬
mus grauiter non dolere, nifi (peraremus
hunc e coslo.vbi beatam agit vitam,certi»
re quodam in dies patrocinio nobis afpira-
turam. Hic certe,quod te non !atct,Daui-
dicum illud, Anima mea inmanibus meis
fernper, & viucns & moriens impleuiffe vir
demr. Atque illud Euangelicum attigific,
Poteftatem habeo deponendi animam
meam. Ita enim prodixit,horam ita latus,
& quali pro arbitrio difcelHt e corpore, vt
non mori quidem, fed (ponte peregrinari,
imo redire in optatam patriam videretur,
immortalis vitae mortalibus exempla datu¬
rus, nouumquelumen cceleftibus lumini¬
bus acceffurus. Felixigitur mi Antoni ob
hanc maxime caufam amicitia noftra.quod
(ub Patrono confirmata eftomnium fcli-
ciffimo; V alefeliciter, ac me,vt foIes,ama,
fingulariter te amantem, xxix. Iunij. M.
Rationes negotiorum fuorum amico reddenda.
‘MARSILIVS FICINVS
Martino Vranio Pratnyngero
amicovnico, S. D.
C Vmneminem te,perquam dileffifil-
me mi Martine, chariorem habeam,
iure nulli potiusquamtibi quotidianas re¬
rum noftrarum rationes reddere debeo.
Valeo equidem bene, quantum habitudo.
Profequor vt iampridem fcripfi , diuina
Dionyfij nomina. Recognofco Plotinum
interea dum exprimimr a librariis,quaraor
pofthac aut ad lummum quinque menfi-
bus, vt arbitror, erit expreflus. Exfcribitur
tibinoftrum commentarium in Philebutn,
mitto nunc eius partem quinterniones o-
&o, alios vero reliquos breui accipies. Ve-
netiis quotidie Platonis Theologiiqueli-
bri,iterum&vt aiunt diligentiusinprimun-
tur. Adolefcentes commendati nobis,pro-
fpere valent,multumque in dies literis mo-
ribufquc proficiunt.S ingufaris quidem n»
fter amor exacti (limam fingulorutn ratio¬
nem exigit,fed negotia prohibent,his ergo
contentus, feliciffime V ale. xx. Iulij. M-
cccc. LXXXXl.
De fimflicitate & integritate morum.
MARSILIVS FICINVS
' Pierleono complatonico fuo, S. D.
S Alue falute digniffime Pierleone vir
omnium integerrime, imo & omnium
 Epiftolarum , Liber XI.
fimpIidffime-Verum Plaronofter in Sym-
po:;c quidem nullos noitrisf* culis nafci
integres exiftimat, feddiuifos. In Timzo
autem atque Ph*dro duplices affirmat
omnes.Tc igitur quando integrum fimpli-
cemqueappello,non huius quidem fzculi
filium iudico, fed alterius,in quo, vt Plato
inquit, homines quondam integri pariter
atq j fimplices nafcebantur.Quadiu videli-
cetregnabat quseda in humanitate diuini-
tas,diuinitas enim & integritas eade eft, at¬
que iplajfimplicitas.Naturaliavero multi¬
plicem habet integritatem. Monftra deni¬
que ab integritate fimul,& fimplicitate de¬
generant. Sed Myfteria vix admittit Epi-
ftol^fones videlicetractle. Vidc igitur Pi-
erleone mi alter ego, quam fimilem in ple-
rifque fortem nacti fumus, difeiplin* Me¬
dicem, in coeleftibus eundem,vt conjecto,
Saturnum ducem quoque Platonem, Pa¬
tronum rurfos eundem Laurentium Medi¬
cem,Platonicarum difciplinamm inftaura-
torem, amicos prorfus eofdem, inimicos
autem ipfi nullos,amamus enim omnes,fo-
litm forte non amaturi, fiquis denique de¬
prehensus fueritfolum amare feipfum.Mo-
res praeterea noftros quis non fimiles dixe¬
rit! Simulare namque vel diffimu!are,pari-
ter vterque nefcit.Simulatores diffimulato-
r efque fimiliter vtruque fallunt. S ed fallant
ivt cuque lubetjiteru atque iteru,modo ipfi
iam falfi,quandoque nos quoquefalfos mu¬
tatis moribus non efficiant. Vale feliciter
in tua integritate fimplicitateque, invita
etiam ingrata forte vidums. xx. Augufti.
M. CCCC. LXXXXI.
Prcar/iiam i» Platonis Injlitutiones
MARSILIVS FICINVS
Philippo Valori dileftiffimo
Sto, S. D.
Nno falutis human* M. cccc. tvi.
quo ego quidem anno statis age¬
bam tres atque viginti, tu vero natus es,
primitias tiudiorum meorum aulpicatus
fum a libris quatuor Inftimtionum ad Pla¬
tonicam diiciplinam. Ad quas quide com¬
ponendas adhortatus eft Chriftophorus
Landinus, amiciffimus mihi, vir do&iffi-
mus.Cum autem ipfe.&Cofmus Medices
peregiffent eas, probauerunt quidemfed
vt penes me foroarem confiiluerunt, quoad
Grscis literis erudirer,Piatonicaque tan¬
dem ex filis fontibus haurirem. Eas enim
partim fortuita quadam inuentione,par-
tim Platonicorum quorundam Latino¬
rum lectione admms effeceram-Platonem
deinde, Platonicofque Grzcos aggrefes,
Tnftimrinnes illas paularim fibris fequenti-
pjj
bus emendaui. Neque tamen librum ip-
lum placuit. abolere, quem tanquam libe¬
rum primogenimm meum , eo anno ge¬
nueram quo natus es,mihi certe ,&o'o.er-
uantia filius , & perpetuo quodam fauore
patronus. Hunc igitur tu, mi Valor, dile-
ctiffimefilijfratrem tuum, fraterno precor
amore complectere,in Valoru m laribus in-
eunteiam artate mihi domefticis, optato
prorlus Valore vi<9arum.VaIe,xxwi.No-
uembris. M. cccc. xcr.
MARSIL IV.S FICINVS
Martino Vranio Prznyngero,
amico vnico, S. D.
OannesStreIeriIlevefter,ac prope iani
nolter, legit mihi hodie partem Epifto-
1* ad fe tax, amoris erga nos ardentiffimi
plenam: quaprzterea fignificabaste na¬
talem noftrum, & Doctorum ccctu,& tta;
gnifico fumptu celebrauifTe. Ego igitur
tant* huic erga nos pi etati tu* facere non
aliter fatis poffum, nifi tantum amauerb
quantum me. Incomparabilis autem amo •
ris erga te mei,fuauiffimemi Martine,te-
ftes erant non folum Epiftol* noftr*, ve-
rumetiam libri quidam inpofterum nobis
edendi Viue igitur, mi Martine , felix,
non minus mihi femper quam mea vita
charas Mitto ad te reliquum Commentae
rij noftri in Philebum,qUinterniones qua¬
tuor. Plotini librorum impreffio proximo
jauic Martio eritfvt arbitrorJ abfoluta, ma;
gnifico Medicis Laurentii fumptu, for¬
maque Regia, conftituit mox quoque Pla¬
tonis noftri libros eadem exprimi dignita¬
te. Ego vero curabo pro viribus, vtemeu,
datior fit expreffio fecunda quam prima.
Pr*terea libros fingulos in capira mulca,
capitulataque diftingiiam, & itiferiptioni-
bus quam ceftiffimis, tanquam formulis
declarabo. Dionyfii libri iamdiu vobis in¬
coepti propter occupationem eiufmodi a-
liquanto tardius abfoluentur.Vale, xxnn:
Nouemb. M. cccc: ixxxix. Florenti*.
In librum de Vita dono datum.
MARSILIVS FICINVS
Mazingoinfigni Phyfico,amico
infeparabili, S. D.
S Alue falutis noftr* fDeo autbore_Jcu-
rator, amice prorfus infeparabilis. Id
primis forte mirahile ,' cur ihfep arabilem
amicam potiusquam aliter nominauerim.
Quia videlicet, quos ccrjum coniunxitj
terra minime feparabit. Quo enim pacto
infima mundi terra noftros'animos perlo-
FFff iiij
 Marmii Ficini
coram difranaam cifiungere pqteric.qucs
ait iffimus Planetarum fuis in zdibus amore
coniunxit. Amore, inquam, tam durabili,
quam Habilis eft ipfc Saturnus.Beuiuolea-
tia: vero tam firma; pignusefto vita ifthsec
penes te mea. Ncc immerito vitamiftam
tibi probandam colendamque committo,
cui iampridem meam hanc meorumque,
vitam commifi curandam.
Philofophica ingenia, ad chrijhtm 'ferueniunt
per Platonem, in Auguftino Au¬
relio contigit.
MARSILIVS FICINVS
Florentinus Ioanni PicoMiran-
dul*, Conphilofopho
£10, S. D.
S Cribis amice quam optime( quod mi¬
hi omnium eft gratiffimum) temultis
quotidie luadero, aciam perfuafilfenon-
■nuliiSjVt Epicurea impietate reliQa,vel A-
•uerroica quadam opinione pofthabita,
piam de anima Deoque fequantur Plato¬
nis noftrifcntentiam. P er quam fane quali
mediam quandam viam,Chriftianam pie-
■tatem denique conlequantur. Salue igitur
vere pifcator hominum.Qui enim vulgari¬
bus ingeniis.perliiadent, pilees vel potius
-pifeiculos captare videntur , fed qui egre¬
giis, pifcatoreshominumiudicantur. Hos
■fotte magnos pifces nuncupat Euange¬
lium, quibus coprehcndendis nec rete qui¬
dem Icinditur- Noftrum vero Mirandula
-rete nunc eft Platonica ratio,quas quidem
ft modo rite trahitur fub Chriftiana verita¬
te non fcinditur,led permanet integra dum
impletur. Nullos legifti Philofophos quon¬
dam nili Platonicos Chriftianam fufcepifi
fe religionem. Merito igitur Platonicis (vt
■ita dicam)retibus altiilima quaque Chrifto
-pifcaris ingenia. Vtinamtrcs falcem eiufr
modi religioni pifcator es adeflent.yt gran¬
des nuliipifces pelago fiiperelfent.Scdheu
«njfcri vel infortunati potius,meffis quidem
multa.operarij vero pauci.Quo igimr pau¬
ciores mi Mirandula fumus,eo frequentius
nobis vehementiufquc laborandum. V ale.
Commendatio.
MARSLIIVS FICINVS,
Francifco Soderino Epifcopo
Volaterrano, S. D.
M Arrinus Vranius e Germania Ro¬
mam venit , mandata fui principis
pro viribus eifeflunis,Siperfeifturus(vc Ipe-
rojfituconfilium tuum operamcucpra-H-
teris.praftari verotamvehementerpercu-
pio.vt nihil ardentius nunc affeSemdiunc
tibi (fi noueris) virtus eius mirifica com¬
mendabit. Ignoram ergo commendet in¬
gens beneuolentianoftra. Hic enim mihi
tam charas eft,vt non aliter exprimerepof-
fim nili dixerim,alter ego. Cum igitur ami¬
corum meorum nullum fruftrattbi haae-
nus commendauerim,quae tua quidem in¬
credibilis humanitas & clementia eft, fpe-
ro nunc, imo certo frio,wartinum,imo ve¬
ro Marfilium tibi fore feliciter commen¬
datum. Primo Aprilis. m. cccc. XCII.
Commendatio.
MARSILIVS FICINVS
M
PhilippoValorifuo,S. P. D. ,
EminiftimiValerquam ardenter
nos amet Martinus nollet Vranius,
adeo vt& filium fiium meo homine «arfi-
lium nuncupauerit, noftrumquenataicm
inftituerit celebrandum. Hunc ergo non
dubito abs te vehementer amari.Hic tela-
lutabit, confilium aperiet litum, auxilium
poftulabit„?i memineris quamfaepedewar-
tino dicere foleam, alter ego, non dubito
quin habeas hunc in omnibus mirifice
commendatum. Scripfijerme eadem ad
venerandum Soderinum noftrum. Huic
ergo m Marfilium ita(vtfcis)geminum,ge¬
minatis quoque precibus commendato.
Attio gratiarum. Item de sputis in
obitu principis.
MARSILIVS FICINVS
Reuerendo in Chrifto Patri Domino
Ioanni Medici Cardinali
luppliciterfe com¬
mendat.
C Vm quartum Medici gradum maxi¬
mum arbitrentur, niveto quartus a
Colmoin gencrola Medicum familia mihi
fis patronus , es proculdubio maximus.
Quod j quidem hinc plane perfpicio, quod
non aliena mihi das, fed tua. Tuo iamdiu
canonicam me ornafti. JEie nunc uartia-
na , tibi dono concelfa, lubitb me donafti.
Quamobrem obitu magnanimi Laurentij
noftri,neque fortunam meam deflere mihi
licer j qui deinceps tanto patrono mevi-
deam maxime commendatum,neque for¬
tem eius commiferari,quem multis euiden-
tibnfque argumentis tranllatum ad fiipe-
ros dfe coguofcimus.
 Epiflolarum. Liber XI»
Lcgifa' ( « arbitror ) apud Hefiodnm,
per e item : oblimem tam ana cnrareQuos
quidem prifcire&ores hominum explora-
torsfquc cognominant. Pramerea,cxccl-
ienafimos quofqucapud homines princi¬
pes , poft obitum ad rectores ciufinodi
commigrare , quafi collegas eorum poft-
hac in humana gubernatione futuros. A-
nimis ergofeliabus illuc aduolantibus il¬
los congratulari, Platonici putant. Con¬
gratulationes vero ligna dare portenta
hominibus admiranda, tonitrus,fuImina,
flammas , machinarum ruinas, oracula,
lbmnia. Quae quidem prodigia , parrim
maieftatem tranfmigrantis anima: , par-
tim detrimentum orbi populi, partimin-
tercelSonem antiqua: poteftatis in haere¬
des lignificare videntur. Idque in Romuli
Csfarifque deceflu extra controuerfiam
afferunt , contigifle. Quod & nunc in
morte Laurenti) magni propemodem di-
ui, Florentiae fuit vniuerfo frrme populo
manifeftum. Viue igitur felix , maxime
mi patrone, diuina voluntate contentus,
gaudens felicitate paterna, confilus ope
diuina. Die xv. Aprilis. M. cccc. xcii.
In agro Caregio.
Actio gr&titrum.
MARSI LIVS FICINVS
Reuerendo in Chriflo Patri Domino
Francifco Soderino ,Epif-
copo Volaterrano,
S. P. D.
G Rammatici quidem vitra fuperlati-
uum nihil habent, Oratores autem
atque Poeta: huic aliquid addunt. Flue
forfan tendit Virgilianum illud.
O ter quttterque. beati.
Ter quidem beari funt beatiffimi. Qua¬
ter vero,quam beatiffimi.
Hacienusme tibi chariffimum efle plane
peripexi,nec vnquampoffe chariorem fo-
reputabam.Nunc vero quam chariffimum
effe proculdubio video.Chariilimos enim
tuos expolias,quo me induas Gratias igi¬
tur quas olim foleopro multis in mc bene¬
ficiis tibi maximas agere;iam quam maxi¬
mas ago,ac me tibi quam deditiffimum ef¬
fe confiteor. Illi quin etiam familiari tuo
debeo non mediocriter!, quem tno rogatu
mox animo haud aegro nobis, audio, coii-
ceffifle. Diexxv. Aprilis. M. cccc.xcn.
In agro Caregio.
$57
Ceupe prodigiorum in clttu Principis
contingentium.
MARSILIVS FI C I £ V S
Philippo Valori Oratori apud
Pontificem, Floren¬
tino, S. D.
/r'"i Ogitasti mibiprodigiorum caufasifi
V/ excellentiam viroru, praefertim prin-
cipum, obitu contingentium , primo qui¬
dem venit in menrem, ha?c neque fortuna
contingere, habent enimordinem, neque
natura procedere, diuerfa enim inter Ce
fiunt, vt ad naturalem influxum vna qua¬
dam procedentem via,refcrrinonpoffint,
& habentia fc myftcrianaturaprorfusfii-.
pcriora.Deinde fuccurrit, fi portenta eiuf-
modi,neque aformna,neque a natura pro -
ficifcuntur,a diuinitate quadam procul¬
dubio proficifcijid eft ab intelligcntia qua¬
dam fublimijDaturs vires exuperante. Sed
ne minima quaque ad mentem primam
ablque medio quodam ordine redigamus.
Videntur harcfvt Platonice loquar,) ad tria
potiffimum numina referenda. Eft enim
perfer)a: genius,daemon familiaris homini,,
quem Angelum cuftodem noftri Theolo¬
gi nominanqeft Stloci genius, domus, ci-
uitatis, regni cuftos, quem cognominant
principatum , eft infilper ordo fublimis
chorufque numinum, vel daemonum yvel
angelorum, in quorum numerum fortem¬
que per officij fimilitudiaem, excellens a-
nimus quafi ad fteilam foam migraturus»
eft in eodem illic officio quafi collega fti-
turus.Quemadmodum ergo tres prodigio¬
rum aathores uxnt, ita & tria videntur ge¬
nera portentorum. Sublimis quidem Siis
chorus crinitas accendit , tonitrus ciet,
fulgura iaculaiur,& flamtaas ftellafque ca-
dentes.Prafetftum prouincia numen,qua-
titdiruitque machinas-oracula fiindit, au¬
guria & aufpicia mouet, aeftus defignat.
Cuftos vero familiaris fomnia omniaque
excitat, canumque latratus quafi malum
daemonium illinc arcentes. Finem praete¬
rea defiderarurus mihi videris , huius hac
gratia fiant. Prima quidem illa fignificant
excellentiffimos nonextingui, nonnegli-
i, fed poft obitum regnare cum fuperis.
ecunda, calamitatem populi, tanto vires
deftituti pramunciant,& cauere imminen¬
tia fubinde monent. Tertia, & virum ad¬
monent moribundum .& fois indicant cce-
leftem'fauorcm, illo quidem moriente nori
mori, fed familia fuaepoffillu a/piraturum.
Addant Platonici quidam, inrcr fieblimes
hos daemones fempitemos. atque hominea
 py 8 Marfiii) Ficini
vita-br eu es, effeelzmone s quofda medios
valde longzuos,homm ergo potenrioribus
potcntiores homines commendatos.Cum-
que illorum aliquis poli multalecula mori-
tur,magnu fimul Principem ipfi commen¬
datum Egrotarcprotinus vitaque decede-
re.Turbari vero aerem nouaque & miran¬
da contingere, quando & magnorum dae¬
monum aerea corpora diffbluuntur.&ami-
ci daemones fatum magni, tum daemonis,
tum Principis aegre ferunt.Vale. xxv. Apri¬
lis. M. cccc. xcn.
De vitafebtarUydr quantifacienda pt.
MARSILIVS FICINVS
IoanniPicoMiranduls, S. D.
L Aterenevnquam fperas, mi Miran-
dula 5 Parua quidem & obfcura la-
tere facile poliunt,magna vero & praechra
non poflunti Tu quidem , vt bene viuas,
lludes fempet latere bene, fed interim.quo.
populo euadis admirabilior , eo notior.
Hinc quicquid tentaueris, rumores varij
-protinus excitantur. Quid ergo e Circun-
fpicielhe femper vniuerfam plebe,& quid
confabulaturi fint,longe profpiciens, fer-
uus eris?An tua potius profeflione conten¬
tus , vulgi iudicium nihilipendes ? Noui
equidem ingenium tuum. Videor igitur
mihi videre quid agas.Haud omnino nihili
.pendes haec,fedparuipendes, plurimi vero
prudentum iudicia facies. Sed de his qui¬
dem fatis. Ego verbjdiledliffime mi loan-
nes,eograuiUs tuo difcellu dolulquod me
•propter duorum fimul amicorum obitum
in funimo moerore conlfitutum repente
deferuifti, fperantem mihi te folum confo-
latorem Medicumque fore. Sed Ipero te
jjfope diem redimrum,qua quidem Ipe fre-
"tus amicos etiam confolabor Vale redit-
que felix. Diexxvin. Aprilisin agroCa-
regio.
Laudes amici,fiilicet Bindacij Recafolani.
MARSILIVS FICINVS
Philippo Valori Oratori Floren¬
tino, S. D.
D iuturnus Laurentij Medicis morbus
vria cum iniquitate temporumfvt ar¬
bitror ) in caufa fiiit, vt & ego non leuiter
atgrotauerim.Sed exlonga infirmitate iam
fatis belle conualni, videlicet alpirante
Deo.Nemo veto longi languoris tedia ma¬
gis mihileuauic, quam Bindacius Recafo-
lanus familiaris nofter.vir certe natura ge-
nerofillmiusjvirtuteprobatiflimus, opera
nfficiofiilimus^iic fzpeme fponte fuajirpe
etiam tuo nemine falutauit. Significans
praeterea fe tibi debere quam plurimum.
Hunc igitur in primis ama,miValor,& ap¬
prime te amantem, & omnium amore di-
gniffimum.Martinus Vranius,alter ego,ad
nos reuerfusnarrauk hodiequam amice,
quamque magnifice eumexceperis. Feci-
flim quidem fficut foles) necquicquam
hoc terpporemihi gratius efficerepomif-
fes. Die.xxvi.Iunij. M.cccc.xcu.
Laudes legitimi Principis.
MARSILIVS FICINVS
Eberardo Duci Vuittcmbergenfi&
Montis Pcligardifenio-
ri, S. P. D.
M VIta iampridem de lingulari virtu¬
tum tuarum excellentia ex multis
audiuimus. Plurima nuper accepimus i
Martino Vranionoftro,tclle quidcm&fi-
deiullbre apud nos locupletiflimo;laudum-r
que tuarum praecone apud omnes fide di-
gniffimo.Quamobrem ingens admirabi¬
lium virtutum marum , quali ftellaram
Iplendor ad nos vfquerefiilgens,incredibi¬
lem in nobis iam accendit ardorem, ad te
vehementer amandum &colcndum in pri¬
mis atq; venerandum.Dcfiderabam equi¬
dem iamdiu quod & Plato nolleroptarefe
praedicabat,cognofcere principem,in quo
quemadmodum inPalladevna cum poten¬
tia, pariter lapientia confpitatet, necnon,
vt in Cefaremagnanimitas cum clemen-
tia,ficut in Scipione grauitas cum comita¬
te concurreretin quo praeterea floreret &
iuftitia Minois, &religioNuma;,fub quo
pax illa rediret Odtauiani.Qui denique pa-
.cis lludia rebus bellicis anteponeret, tem.
pia fundaret, publica Iiterarum gymnafia
faceret. Quem lubditi non tam metuant
quam ament & obferuent atque mirentur. '
Eiufinodi quidem ell legitimi principis
idea,& opeata quondam aPlacone,& a no¬
bis in primis defiderata, atquefvt conflans
iam fama perhibet) in te praecipue ingens,
vtnon mirum fit me iam,meofque Acade¬
micos omnes, tot virtutum tuarum radiis
inflammatos, te quaficoelefte numen co¬
lere ante alios principes atque venerari.
Sed incredibili quodam amore przterea
cogimurteobfecrare, vtipfe quoquenos
ames, fingulariterte amantes, femperque
poli haceriamr, vt iam fecis, memineris,
quemadmodum omne lumen pendet ex
alto.ita virtutum tuarum Iplendorcm exip-
lo Deo pafre luminum dependere, vtfiim-
mus ille bonorum omnium author probi¬
tatem tuam pariter atqu e felicitatem con-
 Epiftoiarum 3 Liber XI.
firmet etiam in poft eram, &angear con¬
firmatam dilpofitionem , Se quotidianos
cceleftium cnrfas aipcfiufque confideras,
profequaris.
** ProbocquidcmfdilcfiiffimemiBan-
'<■/. y~-‘‘ dacijVeruntamenfiquaudoAftrologiam
agqrediari5, quaftuftranimiu cena
^uutv, futuroru iudicia promittuntur, id minime
comprobabo. Quem enim omnium fami-
liariffimum habeo,eundcm & fclicilTimum
foredefidero. Compertum vero habemus
' omnes quipratdicenSfs‘futuris curicfiusin-
‘"m' hiant, omnium infortunatiffimoseficvel
fieri Cuius quidem aduerfitatis caufas, vel
manifcftas, vel occultas efre putamus. Ma-
nifellte profecto caufa? funt, quod infinito
ac prorfus inceno futurorum Audio , (ua
femper omnia negligere compellunmr.
Plerumque vero imminentis fati, velpro-
miffis confifi, vel minis deterriti, fua qui¬
dem fententia nec diariis, ipfi intereanihil
agunt, toti videlicet ex fato pedentes. Oc¬
cultas autem huius tei caulas efle arbitror,
quodprouidetiadiuina, cui natura,faturri,
fortuna, feruiunt,non dat omnibus omnia,
fed lita cuique iufte dilpenlat. Quibus cr-
go&his quidem volentibusfuturaconcef-
fit,meritb prasfentia negat. Cu enim prs-
fentia,fi cum futuris compares, pauciffima
minimaque fint, fi rebusciufmodi careas,
dummodo fu tura,qua: plurima maximaq;
funt quoquomodo poffideas,c6queri apud
prouidentiam de tua forte non debes. For¬
te vero fortuna, quas videmr in hoc faltcrn
oppofirofaro, quod illud quidem ordinem
. rerum aficrit necefiarium, hasc veroordi-
nemeiulmodi renuit, nimirum futurorum
auguratoribus tanquam fatidicis afferto-
ribufq;fati infefarcdditur& aducrfa.Forte
etiam quiventura auda&cr anticipant, qu?
ccelcflis ille pater in iua poluit poteftate,
fibiipfisquodDei ipfius eli,infolenter vfiir-
pant. His ergo lupiter indignatus eos tan-
* quam Gygantes illos luperbianimium ela¬
tos effulminat. Mifla equidem nunc quas
mihi fuccurmnt AftroIogicafacio.Rerum
videlicet reconditarum longeq;a prasfenti
diftantium perfcrutatores,inde protinus in
Saturnum abdicifiima quzque remotilfi-
maque tenentem. Et quoniam prrefentia
fortuna bona conc effit Ioui,rebus tandem
venturisfecretiffimifq; contentum.Quam-
obrem ( vtfummatimcun<fta concludam)
dile&iffime-mi Bindaci, quoniam ad fola
prafentialonge deficimus,ne dum ad futu¬
ra quoque fuffLiamus. quod diuineprace-
pitPaulus , memori femper m ente tenen-
dum.Nolitc fapere plnfquam oportet fape-
re,fed fapere ad fobrietatem. Vale.
959
Opjjmmrimw temere&su!giisii.ltcm Or-
fhdetrmmt.
marsilivs ficinvs
Florentinus M artino Vranio amico
vnico, S. D.
A Rgonaurica & hymnos Orphei &
Homeri atque Proculi,Theologiam-
que Hefiodi, qua: adolefcens, nefeio quo-
modo,ad verbum mihi feli tranf:nli,quem-
adaiodum tu nuper holpesapud mevidifli,
ederenunqoam placuit, neforte le&ores
ad Prifcura deorum dzmonumque culmm
iamdiu merito reprobatum,reuocare vide¬
rer,quantum enim Pythagoricis quondam
curas fuit ne.diuina in vulgus ederent,tan¬
ta mihi femper cura fuit, non diuulgarc
prophana, adeo yt neque commentariolis
in Lucretium meis,quas puer adhuc,nefcio
quomodo,commentabar,dcindepcpefce-
rim,ha:c enim ficut& Plato tragoedias ele-
eiafquefhaSjVulcano dedi.Maturior enim
aetas exquifitiufque exam en.vt incuit Pla¬
to , faspedamnat quarleuitas iuuenilis vel
temere credidit, velfaltcm,vt par erat, re¬
probare nefeiuit. Periculofius vero eft , yt
Platoinquir, noxias opiniones imbibere,
quam venenum peffimum diuulgare.Siciit
enim bonum,quo latius, eodiuinius, ita la-
tiffimum malnm,peftilentiffimum. Promifi
vero tibi tutiora quxdam Orphei carmina
mittere,Eccemitto.
Orphei Verfus de Deo.
g ' Vfebius Casfarienfis Libro.xm. de E-
g~Vuangelica praeparationefic ait, S ed
Orpheus etiam in carminibus qua inferi-
pfit de verbo facro, diuina virtute omnia
gubernarijCur.diaque a Deo produdia hoc
modo afleric, vt legitur in libro quem Ari-
ftobolus ad Ptolomasum fcripfit.
Os qui ■virtutem colitis , "Jcs ii mei
,
villi aures idbibete tmmtfefie intendite
■vefiros.
Contra quifenctas leges contemnitis^binc vos.
, ,
effugite & frocul hinc mi feri procul ite pro¬
phani.
,
Tu •vero qui diuinas[pecularis ef alti
gf
Mente capis niufie •vocesycomple£krti illis
jfptciensfacris e culis ,fik peclcre firmi.'
Hccque iter ingrefius y filum illum fiifpice
Ingentem iuhorem filum i interituque cd
9*5o Marfilij Ficini
Sinem nosprefer.ti qui:Jit firmcne docemus. His ad (uxctavclans. Puro efivtlccicr ipfo,
Vnusperfictus Deus e fi qui cunela creauit. Tumfacer antiqua matre ex tellure Ucnejcst
VenterJdr ex altis conjiirgit mentibus ingens,
Suem mediepcnlusjubcingitritefenorus.
Vltima praterea terrarum limina dr ampli
Fundamenta globi , furibundaque tartara

. Quem prester non ejl alius , tu cunela videto pjfiepedum magni confiat rctleris olympi.
Hic ipfum in terris melius quo cernerepofiis. Hic dumfiub terris celajfit cunefafieinde
Hic etenim videoipfius ve (ligia, fortem Pximis repetensfin lucem protulit almam.
Hicqae manumvideo,verum ipje cernere qui fit
-Nequaquam valeo , nam nubibus infidet
Porphyrq expofitio.
,
Nemo illum nifiChaldao de fanguine quidam
Progenitus v idit , quem coelorum aurea fides Simuhchrum Iouis.
..Sublimi/que tenet-fuiusje dextera tendit
Oceani ad fines,quem de radicibus imis\
■ Cencufiique tremunt montes , nec pondere
V Niuerfus igitur mundus lupirer eft,
animal exanimalibus, Deusex diis
quamuis conftitutus.Iupiter autem eft quantum in-
,
Immenfo fint ferre queunt, qui culmina ctdi telle&us eft, a quo vniuerla producuntur,
.Alta colens, terris nunquam tamen ille fit ab- & qui eunda creatintelligendo.Hocigi-
tur modo Theologis de Ioue fentientibus,
Ppfie ejl principium , mediumque & exitus impoffibile eft talem eius imaginem finge-
idem. . re,qualem carmina defcripferuht. louem
Jjiem idem ic tertio inducit Porphytij igitur efle credendum eft,virtutem proui-
verba illa. dentem, atque vinificam,quam pila &ro-
tundisfigurisfignificant. Hominisfimula-
Admirandaeft Grascorum fapientia,qui chrumeiconftituunt, quoniam mens eft
louem mundi mentem arbitrantes, quse in quae eunda feminali rationeproducit. Se-
fcipfa mundum continens produxit, fic a dereautem fingitur,vt flabilis virtus atq-
Theologia Orphei profecti de ipfo tradi incommutabilis exprimatur. Nuda aper-
-derunt. raque habet fuperiora, quoniam confpi-
cuus intelligentiis luperioribus eft.inferio-
ra vero teguntur, quia occultatur inferio¬
ribus creaturis.Sceptrumlseuatenet,qnia
Tdereaque domus in his corporis partibus , ceu fpiritaliffi-
4> Principium atque mum vita: domicilium inuenitur. Creator
enim intelle&us rerum (pirimfque viuificus
Deujque
Vntis & omnipotens regali in corpore cuius mundi eft. Dextera vero aut aquilam por-
Singula ponuntur, tellus,vnda,ignis, & aer. tendit,aut vidoriam,aItcrum quia cancro¬
Nox fimul atque dies,Japientiaprimaque origo rum deorum ddtaunus, quemadmodum a-
Ac iucundus amor, magno hoc in corpore regis liarum auium aquila eft. Alterum , quia
omnia fibi fubie&a funt.DecimononoIu-
CcelifuJJioiens reuerentia magnaque recta. nij. M. cccc. xerr.
Hoc caput auricomum, fiaui de vertice crines
Stellarum rutilant y adif,de hinc aurea pandit ,
pxhortatur amicos vt Plotino foras pro¬
Cornua hina caput,capitifqucfimillima tauri deunti fasieant.
Vnumefiortusjpfiejloccafusdr aliud
'Afi oculi fulgens,ingenti lumine Phcebus MARSILI.VS FICINVS
lunaquepurpureo Phoebi redimita colore. Philippo Cardudo dilediffimo
fuo, S. D.
Suam Jlrepitus nulius, nec vis nec fama

'Arcanumssc potefl ,psnetratque per cmniavi-

SAluc, mi Carduci, Academia: ftudio-
fiifime cultor. Vide quam verum fic
Prouerbium iIIud,omnium rerum viciffim-
Proterea inuicium corpus, fine fine modoque doeft.Diuicus Plato nofter quondam ma¬
:
Panditur Afi humeri magni quoque peciora gnum Plotinu peperit. Plotinus Platonem
lata, iam parturit, propedietn paritnrus. Plato
Pfiaer, alas quoquo ventopofsides ille. lucem Plotino dedir, Platoni reddet lu-
 Epiftokrum, Liber XI.
cem, cum ipfe primam prodibit in locem.
Editus ille quidem iam eft a nobis,fed ad¬
huc ( nefcio quomodo j liminibus hjcrec.
Surge 2ge Car duci, noftrcrum omnium
ardentiffime, Plcrtinum hterentem promo¬
ne, noftrofque omnes & exteros cohorta¬
re ad hanc manibus alacriter comprehen¬
dendum , vt ipfe in lucem eueftigio pro¬
diens, contuentibus omnibus,viciffim red¬
dat lucem, xn. Iunij. u. cccc. xcn.
In librum de Vitamijfum ei amicum.
MARSILIVS F ICINVS
Ioanni Canacio,&Bindacio Rccafola-
no dilecliffimisfuis, S. P. D.
S I qui familiarium meorum mentem
meam tenent, vos certefamiliariffimi
omnium totam prorfus habetis. Vos itaque
minime latet, quo confilio yfus, quauefpe
& fiducia fretus,librosdeVita confcriple-
rim, vt ingeniofis quidem prodeifem om-
nibus,fed inter eosmultomagis amicis.ma-
xime vero ciuibus imprimis faluti patris
neceflariis. Non dubitabam equidem me
femel quam plurimisimd omnibusprofb-
turum,fi quos potiflimum conferuarem,fa-
lutis publica feruatorcs.Meum quidem ha-
denus fuit, libros illos hac fententia, dili¬
gentiaque componere.Veftrum vero dein¬
ceps operam afiidue dare, ne forte me fal-
lat opinio , fruftraque nimium laborane-
rim. Quoties ergo Paulantonium Soderi-
num noftrum falutabitis,virum &frequen-
riffima falutatior.e, &perpetua falute di-
gniffimum, toties commemorare huic prs
exteris memineritis, vtlibros de vitarele-
gar& obferuet. Huic enim maxime vitam
longam falutemque perpetuam exopta¬
mus. Quippe&cumingeniofiffimusami-
ciilimufque fit, magnifque M edicibus pa¬
tronis noftris non parua quidem naturx,
certe quam maxima bemuolentis neceffi-
tate con:undixis,imoque faluti publica: ad¬
modum neceffarius. Si tantum robore vir
ille valeret, quantum confilio prarualet, ita
neque Medicorum remediis indigeret ad
bene valendi] m ,ficut nec vlloriim iam con-
filiis eget ad bene viuendum. Iam vero fi
tantum valetudini fux quandoque confii-
leret,quantumrebus agendis &amicorum
commodis reiq- publicz profperitati quo-
tidicprofpicit, nequaquam vos vrgerem vt
de curanda fui corporisvaletudine mone¬
retis. Denique bene valete. Et Paulanto-
nium noftrum (vt fbletis) falutatefrequen-
ter,de colenda diligentius valetudine quo-
pffi
filio fiioThcmz prarclaro 'adolcfcenti vi-
nat, quamdiufibi Thomas fuus pater vixit;
clariffimus eques. Diexxii. Iuli;. M. cccc.
Catalogusfamiliarium atque audit orum.
MARSILIVS FICINVS
Florentinus Martino V ranio amico
vnico, S. D.
N ihil a meiuftius poftulare poteras,
quam quod per Ioannem Strelcr
Congermanum mutp iam fxpe requiris ,a-
micomm videhcetnoftrorum Catalogum
no exquonis commercio vel contubernio
Confiuentium,fed in ipla dumtaxat libera¬
lium difciplinarum communione conue-
nientium. Cum enim abfque amicorum
meorum prxfentia effe nufquam, ant de¬
beam, aut velim, ipfeqtiefimnonin Italia
folum in m eipfo,fed in te etiam in Germa¬
nia,merito amicos hic meos, ifttc etia mi¬
hi adeffe defidero.Omnes quidem ingenio
moribufq; probatos effe fcito Nullos enim
habere vnquam amicos flatui,nifi quos iu-
dicauerim literasvna cum honeftate mo¬
rum, quaficum loue Mercurium coniuii-
xifle. Piato enim nofter inEpiftoIis integri¬
tatem vit? veram,inquit,eflephilofophiam,
Iiteras autem quafi externum Philofophiar
nuncupat ornamentum. Idem in Epiftolis
ait, Philofophicam communionem omni
alia non.folum beniuolentia,fed etiam ne -
ceflitudine prasftantiorem ftabilioremque
exiftere. Sed vt mox veniamad Catalo¬
gum, emi dios fummatim amicos ita lauda¬
tos accipito. At fi proprias cuiufque laud es
fingulatim narrare voluero,opus inccepta-
nero longe prolixum. Si quos prxteritiife-
ro non atque laudatos,prorfus inuidiofum.
Omnino vero abfurdum fuerit,fi dum ami-
cosordine difponere tento, interim com¬
parationibus omnia perturbauero, odium
pro beneuolenriapoftremoreportas. Pri¬
mum fumraumqu e inter amicos locum pa¬
troni noftri Medices iure optimo fibi vetr-
dicant,Magnus Cofmus, Gemini Cofmi;
filii viri prxflantes Petrns atque Ioanmes,
Gemini quoque Petri nati, magnus Lau:
“rentius St inclytus lulianus, tres Laurentij
liberi,magnanimus Petrns,! oannes C ardi-
nalis.plurimu m venerandusJulianifS egre-1
gia indole prxditus. Acne in longum An¬
gulorum laudes profequar, vna Medices
omnes communi laude compleciar, genas
Heroicum. PrattCr patronos duo iunt nobis
amicorum genera. Alij enimmon audiuv
res quidem omnes, nec omnino difeipuii,
fed confuccudine familiares( vt ita loquar)
$ 6z Marfilij Ficini
Sliotumdifciplinaramqueliberalium cora-
mftnicatores. Alij autem pratter haec, quas
-dixi,nos quandoque legentes &quafido-
centes audiueruut, &fi ipfiquidem quaii
diicipuli, non tamen reuera diicipuii,non
enim tantum mihi arrogo,vt docuerim ali¬
quos aut doceam , fedf Socraticopotius
more ) feifeitor omnes atque hortor fce-
cundaque familiarium meorum inge-
nia adpartum aiEdueprouoco. Inprimo
. genere iuntNalduSjfvaldius a terrena fta-
tim state mihifamiliaris,poft hunc in ado-
lefcentianoftra Peregrinus Aliius, Chri-
ftophorusLandinus, BaptiftaLeo, Alber-
tus, Petrus Pazius,Benedidus Accoltus,
Aretinus, Bartholomeus Valor, Antonius
'Caniiianus.paulopoft.IoannesCaualcan-
tes,Dominicus Galedus, Antonius Calde-
rinus, HieronymusRoffius, Amerigus&
Thomas amboBencijjCherubinus Quar-
qualius Geminianenlis, Antonius Serapbi-
cus, Michael Mercatus ambo Miniaten-
fes,Francifcus Bandinus, Laurentius Lip-
pius Collenlis , Bernardus Nuthius , Co -
mandus,Baceins.Vgolinus,Petrus Fannius
Presbyter. Horum plurimi exceptis Lan-
dino & Baptifta, Leone & Benedicto Ac-
coito, primas leciiones noftras nonnun-
•quam audiuerunt. In state verolnea iam
maturafamiliares, non auditores. Anto-
nius Aliius Ricciardus A nglarienlis, Bar-
tholomsus Platina, Oliuerius Arduinus,
Sebaftianus Saluinus Amitinus nofter,
Laurentius Bonincontrus, Benedictus Bi-
liottus , Georgius Antonius Vefpuccius,
IoannesBaptiftaBoninfegnius,Demetrius
Bizantius, Ioanncs Vidorius Soderinus,
Angelus Politianus , Pierleonus Spoleti-
nus,Ioannes Picus Mirandula, Infecundo
genere,id eft , in ordine auditorum (unt,
Carolus Marlupinus, Petri quinque Ne-
rus, Guiciardinus , Soderinus, Compa-
gnius,Patentus,Philippiduo,Valorfcilicet
&Carducius,Ioannes quatuor,Canacius,
Nefius, Guiciardinus, Rofatus; Bsrnardi
quatuor, Vidorius Medice s, Canifianus,
Michdedius. Francifci quatuor, Berlin-
gierius Rimicinus, Gaddus, Petra fanda,
AmerigusXurftnns, Antonius Lanftadi-
nus, Bindacius Recofolanus, Alamannus
Dona tus,Nicolaus MichelotiasMatthsus
RabattaAlexander AlbitiuSjFortuna He-
brzus , Sebaftianus Presbyter , Angelus
Carduccins, Andreas Curfus,Alexander
Borftus, Blafius B ibienius,Francifcus Dia-
cetuSjNicolaus Valor.
Praemium in compendium Proculi.
'MARS I LI V S FICINVS
Florentinus MartinoVranio arrti-
covrnco, S. D,
Y) exltaliatuum adueeti
A lunt e Grzcia mox ad magnanimum
Petrum Medicem, libri multi ex quamplo-
rimis eledi, nuper electore LalcariGra-
co admodum elegante , pro regia illa
bibliotheca iampridem a magno Lauren-
tio feliciter inftiruta. Ego autens inter
multa/vtfcleo)femperin primislegiPla-
tonica, priroaqtie inter ha-c commenta-
ria Procli in fex Platonis de Republica li-
bros principinmqueleptimi. Quos igitur
ex amceniffimis horum pratisflolculospaf-
lira difeurrendo collegi , religionem (an.
dam prs csteris redolentes, ad te mitto
in (ignem religione virum. in.Augufti M.
cccc.xcrt. .
Excerpu ex Proculo in Rempublicm Phtomi
^ Murjilio Picino , tres cuiufque
Deipropriewes.
Lato in Legibus per tres proprietates
X definit ipfam Dei rationem,fcilicet,
per bonitatem, potentiam, cognitionem,
per tres quoque limiles in Republica/cili-
cet per bonitatem, immutabilitatem, veri-
tatem. Immutabilitas quidem eftpotentis
propria, veritasautem cognitionisperfe-
dio. Dicitur autem vnufquifque Deusre.
uerabonus. Tumcuiacumbenofuonui-
lum malum eft admixtum,tumquiaboni-
tasin eo non eft habims aliquis efTcntiz
additus , fedipfaeiuselfentia. Non enim
prius quidem eft Deus, deinde bonus exi-
ftit. Eadem enim eflentialuaformaliter&
Deus atque eft & bonus. Sic igitur vuuf-
quifque Deus ita fuaptenatura diciturlc-
iple bonus , ficut Deusprimusfeipfo bo-
num. Proculus idem in elementis Theolo*
gis probat,vnum quemqueDeum ita efle
formaliter bonitatem quandam effentia-
lem , ficutprimus eft ipfum bonum fuper
effentiam. Item ad ipfam Deitatem tria
hxc formaliterpertinere, bonitatem pu-
ram,potentiam nonimpeditam, cognirio-
nemnullius incertam.
De nullius milt ciufi , nunqutem mutis
formis, nullum fillit.
f^Lato in Republica > tria dogmara
A Theologica ponit. Primum,!! quifque
Deus luaptenarura vere bonus eft, bono¬
rum quidem femper eft caufa, mali veri
 Epiftolarum, .uber XI. pcSj
«pcuius nunquam. Secundum , fivere po¬ ifta mundi radonalram animalium exper¬
tens eft , penitus immutabilis. Tertium, tes forent. Neve rationales vitas in corpo¬
fiad Deum, & potentia immutabilis , & ribus abfque medio plantarcntur/ed age¬
veritas bonitafque pertinent , neminem rent , paterentorque irrationalium quo¬
vnquam fidtionibus vilis mendaciifque fal¬ que conditiones, & talia quaedam appe¬
lit. Circa primum dubitatur, vnde fint tant dentiant, imaginentur His enim opus
mala. Si Deus nihil agitad malum. Circa eft mortalibus, fi modo vel breue tempus
fecundum, fi Deus nullus vllo modo mu¬ in his funt regionibus permanfura. Dutn.
tatur , quomodo dij fponte apparent i a- igitur quod fuum eft , res quaelibet agunt,
lias quidem figurati , alias non figurati? mala fubfcindunt,nequc propter aliud,nifi
nifi enim hzc admiferimus, omnem facro- proprerbonum. Quibus fane contingenti¬
rum difciplinam, & opera lacerdotum bus vniuerfbm vtituroportune, cuaduntq;
funditus fuftulcrimus, &ipfa quoque vi- haec in bonum per ipfaro vtentium pote-
fa, in quibus dij fponte in figuris alias aliis -ftatem. Quapropter nullum eft purum ali¬
fe offerunt. Circatertium, quomodo re- cubi malum , fed eft boni quodammodo
fponfa nonuunquam fallareddanturelam particeps. Atque ita malum diuinitusquo¬
vero multa in Oraculis mendacia depre¬ que pendere quodammodo dici poteft,
henduntur. tanquam quodajnmodo bonum. Sed in-
Relpondeturad primum. Malum nec terim ab aliis permultis particularibus a-
ex Deo, nec ex aliacaufa ,ptoprium in¬ gentibus, velutaduentirium huic incide-
ter extftentia habere procefium. Neque re,accidere,inquam ; multis ipfis atque di-
vero polfibile eft, vel malorum ideam po- uerfis.Ad dubium de apparitionibus,dein¬
nere,vel materiam dicere caufam efle ma¬ ceps ita refpondebimus. Cum iuperi per¬
lorum. Omnes enim idea tanquam jpe- manent immutabiiesnec admittunt,diui-
cies quadam intellectuales funt atque di- naqnj dam vifa inde profiliunt, qua; gene¬
uina. Extantque exemplaria , tum eflen- rationem fuam in loco nobis circunfufe
darum , tum perfectionum ad eflentiam fulcipiunt. Cum enim (pedlatores quidem
pertinentium. Materiavero ex Deo pro- vtantur corporibus, dij vero fint incorpo-
duifta eft, tanquam neceflariamtmdo,ne- rei.fpeclacula diuinitus.emanaritia, videli¬
que.malefica eft: Quippe cum ad gene¬ cet coram digms alpetftu, habent quidem
rationem vniuerfi conducat. Nequeetiam aliquid a fuperis producentibus, iionnihil
eft bonum» cum omnium vltima fit, fed vero fpedatoribus quoquoinodo cognatu;
inneceffariis ordinem habet. Quicquid Quapropter apparfent^^que tamen orn-
enim eft .alicuius gratia tale eft. Nullam
ergo, vel (pedalem, vel materialem ma taxat perfulgida quasdam animarum inuo-
lorum caufam, ponere fas eft, nec omni¬ lucra. Et idcirco claufis oculis frequen¬
no vnam eorum caufam. Sed quemadmo¬ ter afpicinntur. Quantum igitur extenfa
dum ipfe inquit, dicendum eft, particula- funt, & in alio quodam huiulmodi, id
ria& dilperfa malum inferre. Particularia eft,aere apparent, cognate fpe&anribus
quidem. Quoniam nullum vniuerforum, euadunt.Quantum vero diurno funt refer¬
vt intelledhts, anima, corpus, caufa eft ta lumine, & efficaciam habent,deorum¬
maiorum. Dilperfa vero, quoniam non que vires imagine reprafentaiit, pcripfa
res vna quadam caufa eft malorum . fed peripicualymbola, id eft figna, continue
(Vtipfe inquit; alta: malorum occafioncs velut fufpenfa dep endet a immiriibus pro¬
funt quaerenda. In corpore quidem ma¬ ducentibus ea. Quapropter & ineffabilia
lum , id eft morbus accidic, propter di¬ illorum facfamenta myfteriaque, per talia
cteria quaedam abfque mutua proportio- figurantur, dum formas varias intuentibus
neinter fe confluentia, dum vnum quod¬ offerunt. Teftancur hoc eloquia facra ,
que fttperare contendit. Malum quoque facerdotcm fic alloquenda. Diurna qui¬
In anima propter differentes vitae Ipccies, dem omnia incorporeafimt, corpora vero
& contrarias inter fe pugnantes. Quibus propter his funt adhibita. Quippe cum in¬
pugnantibus ex aliis malum accidit aliis, corporea incorporaliter percipere ne-
vnoquoque quod fuum eft agente. Opor¬ quearis.propter corpoream naturam iftatn
tuit autem corpus iore tale , fcilicet ex in qua eftis vniuerfi. Htecibi- Hscigitaf
contrariis atque repugnantibus ( vt fbretj & apparent, & difparent pro voluntate'
nonnihil edam in mundo caducum. At¬ deorum,ipfiverdfuntocculti, qualesna-
que ita perfectus mundus , ex omnibus tura funt interea permanentes , neque
Videlicet conftitutus. Animas quoque quicquam per hate oftenta fufeipientes,-
commixtionem hic habere , ne regiones nec amittentes.
GGgg ij
9^4 Marfilii Ficini
Quemp.dmodum intellectuales ili* (pe¬
des , id eft, ide* neque corpore* fiunt,
“vel compofit*, vel format* , dum per ip -
fas talia qusdam efficiuntur , per ipfas vi¬
delicet minime tales. Omnis itaque Deos
permanet, non formatus, quamuis (pon¬
te quafi formatum fefe offerat. Non enim
in ipfo talis, qusdam forma eft, fed ab ip-
fo , dum (pedator non valet fine forma,
quod eft fineforma videre , fed pro mo¬
do fuo.fub forma profpicit non formata.
Ad tertium dubium ita refpondemus.Men-
dacium non eft in fuperis,qui relpondent,
fedinhis quirefponfaiufcipiunt, propter
infirmitatem (uam oraculum peruerse (ut
cipientibus. Atque h*c ipfa fallacia non
contingit prster numinum voluntatem,
volentium dignos dumtaxat votum con-
fequi. Sufit& nonnulli, quibus veritatem
-ipfam purampenes deos manentem, fci-
re nonconuenit, fed pati quod conuenit
per fallaciam penes fe contingentem.N e-
queigiturveritatem dij ignorant, nec ip¬
fa confiindunt/ed confufione propter ine-
ptitudinem noftram apud nos ac cid ente,
ad noftram vtuntur vtilitatem, iam vero
ipfa oraculorum teftaturhiftoria, propter
locum, vel tempus, vel modum, vel aliud
interrogantis erratum, falfumin refponfis
accidere.
Quando Plato in Republica dicit, non
fblum omne diuinum, fed etiam dsmoni-
cumfempcr effeucridicum, neque menti¬
ri , inteiligendum eft de damonevero di-
dum atque naturali, non de dsraonio per
-habitudinem quandamfic appellato,quod
mutationes plurimas7 (uftinec, feducitque
illos quibusfadum eft amicum. Quod ve¬
ro fecundum efferitiam eft dqmonum,cum
& rationale (it, eft omnino veridicum. Ir¬
rationale veto & ipfum quidem veritatis
eft impos, falliturque & fallit tanquam fal-
,fum,exiftimaturque genus fallax,quod tra¬
dit hiftoria, f*pe decipere, dum vel (ubit
oracula, vel inuocationes aufcultat, vel vi¬
tro aliquibus occurrit.Idque totum eft non
natura d*mom'um, fed habitudine. Tota
religio & operaTacerdotum & hiftoria,
communifque hominum fama confentir,
deos fenfibiliter apparere , multafque of¬
ferre formas variafque figuras. Et alias qui¬
dem lumen proferre non figuratum, alias
figuratum, & nunc quidem humana figu¬
ra , nunc alia. Dum videlicetvbiqueper-
manet immota diuinitas. Ipfa namque
Deorum (implicitas apparet multiplex in-
tuentibus. Non quidem per illius muta¬
tionem vel fallaciam , fed propter natu¬
ra conditionem , qu* pro modis partici¬
pantium , definit Deorum proprietate!
Cum enim Deus ipfe participatus, in fefit
vnus atque fimplex,aliter iplum participat
intelledus , aliter intelledualis anima,
phantafiaitem aliter atquefenfus. Intelle-
dus enim indiuidue, intelledualis anima
reuolubiliter, phantafia formabiliter, fen-
fusveropaffiue. Idquequod participatur
per (ubftantiam eftvniforme. Perparuci-
pationem vero fit multiforme, eft immuta,
bile, apparet mutabile propter infirmita¬
tem noftram.Cum que nullo modo fitgra<
ue, dum tamen implet, grauare videtur.
Quemadmodum de pallade Poeta tra¬
dunt. ...
Qualeenim eft qnod capit, talenecefie
eft quod accipitur apparere Quando igi¬
tur Deorum aliqui quafi hofpitesvcl aliter
nobis occurrunt, non eft putanduroappa-
rentem mutationem illis ineffe, fedindif-
ferentibus fufceptaculis imaginationem
variam refiiltare. Atque hic.vnus eft mo¬
dus, quo Poefis deos in fe immutabiles, ta¬
men nobis quafi mutabiles introducunt.
Eft & modus fecundus, quandofcilicet di-
uinum iplum multas in fe vires habens fpe-
cierum que omnium plenumvaria contem¬
plantibus intelligibibafpedacula profert
Tunc enim tradunt, diurnum ipfum has vi¬
res infe continens demonflraram virium
varietatem in formas varias commutare,
alias aliam proferens, femper quidem fe¬
cundum emnes agens , apparens tamen
tranfiroriis animarum inteiligentiis fem¬
per aliud atque aliud propter formarum
quasin fe continet multitudinem. Atque
hocpado Protheus illeformam propriam
fertur fpedantibus permutare, alius dein¬
ceps aliufque apparens. Prothcumigitnr
qui diurnus quidam intellefius eft, virium
omnium (pecierumqueplecus/ub Neptu¬
ni ferie computatus particulares animz,
qu* (ub eadem ferie nominamur Phoc*
alfidue ,contempIantur,& nunc quidem a-
lias,tunc vero alias fpecies intuentur, fua-
rumque cogitationum progreflionemPro-
theoapplicantes, formarumpermutatio-
tur omnia fieri (pedantibus ipfum quot-
cunque terram incolunt, vel aquam vel ae¬
rem , aut ignem. Quot enim fpecies infe
continet, imo quot fpecies ipfefempereft
sterne, totid em alterne videtur effici pro¬
pter perceptionem intuendum iugiter al;
ternantem.
Tertius apparitionis vari* modus eft,
quando varia vnius Dei vifa non preue-
niunt propter lubiectorum perceP riones
neque propter varietatem virium diuina-
 tpiflolarum , Liber XI.
rnm,fcd quando Deus idem fecundam or¬
dines diu erfcs progreditur, flevfiquead rl-
tima quali defeendit cumero fc mnlnpli-
cans ia ordinefqoe inferiores declinans,
tunc rudus fabular tradunt, dioicum illud
permutari in hanc ipfam Ipecicm defuper
in quam procellam fecit. Hac itaque ra¬
tione Mincruam quidem mcncori, Mer¬
curium vero lario aui garrulae, Apollinem
rurfus alluri fe limilem reddidific ferunt.
Oftcndentes videlicet przftantiorahorum
Deorum ordines,in quos procefferunt ab
vniucrfis.Quamobrem quando diuinas ap¬
paritiones deferibunt eas line forma figu¬
raque conferuare ftudenr. Vtpote quando
Pallas Achilli quidem fblifcdeclarauitjCX-
ercitui vero praefecti nequaquam. Vbivc-
ro apparitiones Angelicas affcrunt..dcos a-
lienis formis indutos prcferunt,fcd his qui¬
dem vniuerfalibus.
Quemadmodum in liumanam quandam
fpeciem viro mulieriqueeommunem, nec
hominis alicuius propriam, deuenifle ca-
nunt.Sed quando d^monicas narrant pro-
ccfliones, tunc in lingula quardam parti-
culariaque mutationes defeeniumque in
bruta non verentur afferre. Vkima enim
ordinum fcquentium deosper figuras hu
infmodi declarantur, lam vero confidcra-
tu dignum cft.quam aperte cum ordine re¬
rum talia congruant.Diuino namque con-
nenit iplumfimplcx. Angelico autem vni-
nerfaie,dxro.onico tandem particulare. Et
illi quidem intellectuale, ilii autem ratio-
nale,huic denique genus quoddam irratio¬
nale In iplb enim datmonum ordine vita
quoque talis eft implicita.
2'res hibitusftstufque animarum Jeparata-
rum.Contcmphtiuus, Acfiuus,
Voluptucfus. .
A Nimarum habitus differentes fiint
etiam a corporeleparataruiruSimi-
liter vniuerfiloca qua: inhabitant differen¬
tia funt.Neceffc eft igimr animas fic abin-
fitumenris monalifaus fegregatas;3! .vf riec
ad deteriora habeanthabitudineim, neque
-mortalium perturbationum nugarumque
int plena:, fecum quoquefcrreinubiicra
ofim. lucida » adhuc pura ficut antea fue-
rant,neque materialibus vaporibus pertur¬
bata, neque ob naturam concreta terre-
.nam.-Animas autem nondum per Philofo-
phiamperfe&e.purgatas, fedad affectam
erga craflum corpus inclinatas, vitamque
cum ipfo communem adhuc affectantes,
ncceflarium eft calia quoque Vehicula lua
Cbifufpcnfa vidcre,potentibus dcmonftra-
96$
re.Vmbrofavideh'cetmaterialiaqae retre-
que pondere recedentia, plnrimumque fe¬
cum mortalis concretatqoc natura: feren¬
tia ,quodperfpicce in Phaedone narraturi
Harum praeterea animarum ad hanc vitam
fe adhuc inclinantium differentiae multae
funt.Qop enim vitam magis praSicam du-
xernnt,ncque adhuc a vita eiufmodi defti-
tere merito competens diligunt practicis
actionibus inftrumentum, fegregataeque
ab hoc indignatae commercium percu¬
piunt, vitam quehanc noftram lepararae vi¬
tae prsponurrt.vtpotc qua; fecundum vitam
illam agere nequeant, ad vitam vidchcec
prafficam aptiores.Quae vero ob vitam fla-
gitiofam caducum corpus affctftant,vitam-
queeum ipfo nihil differre putant a vitairi
ipfo dutfta. conueniens eft in locum vniuer-
fi cenebrofum vltimumquc deferri. Home¬
rus, quemadmodum & Plato, animam di-
ftinguit ab idolo filo, & intelledtam ab his
qua: funt anima: propria, & animam qui¬
dem idolo, inquit, vti, intellectam vero
vtrifque diuiniorem efle. Atque idolum &
animam c fle quodammodo nota, etiam in
hoc corpore. In quo & feorfum a quo cu¬
ram prouidentiatn que huius habcre,idque
naturaliter concupffcere, inceUaftum vero
phaneafticis fbrmabiiibufque motibus no-
ftris non comprehendendi. Proindequem-
admodum animarum in cotium afccnden¬
tium inftrument» harmonicam vocem
emittunt, motum que concinnum praffe-
tant,fic lub terras dcfcendentium,iamque
minus rationalium,lbnus (inulis eft lamen¬
to,ferens videlicet affecmofe phantaftica:-
quevito dumtaxat imaginem. Inferorum
prsterea loca&iudiciatios fub terra ftatus
ad flumina, qua:Homerus Platoque def¬
eribunt , non efle putandum imagina¬
tiones vanas fabulofaque tantum terricu¬
lamenta., fed quem admodum animis coe-
leftia repetentibus, mulca variaquelocail¬
lic fiint pro meritis diftributa ,ita putan¬
dum eft punitione quoque purgationeque
indigentibus animabus, loca luhterris efle
di(pofita , va.rips defluxus habentia ab ele¬
mentis circumiufis terra:. Qupsjane deflu¬
xus flumina yocauerunt. Me denique difi.
.ferentes daemonum ordines lfuic prafe-
<tos operi, partim quidem vitores, partim
caftigatofes,parcimpurgacoresq>arcim ve-
rohidiciales. Perterreri veroMc animas
conientaoeum eft imaginatione dairr.o-
num profectorum , ftatuquepro ir-erips
quidem habitibufquevario contafoqtte,fli
a fuperisSolisjadiisfegregato,
GGgg hj
$66 Marhiii Ficim
Tns eeme vit*, distina, humant, ferina. eft, informas diurnas, airque Mathearf

T Riplicem animz vitsm ita fctnma- Hoc autemin res quafi (ubflantiales, at¬
tim dilponere polTumus.primam qui¬ que imaginales. Subftantiales quidem
dem optimam atque perfefttffimam, qua corpora Junt , imaginales 2utem imagi¬
diis coniungitur, agitque ibi yitam rupe¬ nes corporum atque vmbrae. Imagines
ris cognatiffimam , ac propter fummam quidem , reprafentationefque coiporum
quandam fimilitudinem , vitam illis iam Ipeculares , lubiedo quodam indigent
vnitam , nec lui quidem furis , fed tres habente conditiones, denfitatem,&
Deorum , dum luum quidem liabit in¬ lenitatem:, atque nitorem. Opus quidem
tellecturo , lulcitat autem interim inef¬ eft denfitate ne influens apparitio, fi in
fabile munus, chara&eremque vniformis fubictftum inciderit, nimis rarum fubito
illius fobftantia luperorum, copulanfque transfluat, atque ita imago ex multis de¬
fimile fimili , limm videlicet illi lumini fluxibus non fiat vna. Lenitate vero, ne
lumen, ipGfcilicet, vni fcper omnem ef. afperitas ipfa propter partes luas, paitim
fcntiam vitamque extant , iplum eflen- quidem prominentes , partim vero pro-
'tia fas vitatque propria vniforme quam . fudas , inaequalitatis caufa fit imagini
maxime- cmoponenda Nitore quoque fplendido*
S ecundum vita gradumponimu s,in quo vt imago alioquin exilem habens formam
-animusa vita diuina derremt in feipfum, conlpicua fiat. Sic enim & minutiflima:
'ftatuitquc mentem atque fcicntiam prin¬ quaque in domus ipfius aere compofitio-
cipem- aSionis, vbieuoluit multitudinem n es fape patent oculis in radiis per fene-
rationum'^ omniformes Ipecierum diffe¬ ftellas rimafque penetrantibus. Alioquin
rentias Contuetur, atque in iderp & quod ob tenuem naturam nobis occulte.
intelligit, '& quod intelligitur, in fe colli¬ Dicendum ergo, fecundum fententiam
git, reprsefentatque,& quali per imaginem Platonicam in Sophifta, apparentes ima¬
•exprimit intelleduaiem effentiam, in vno gines, efle fubftantias quafidam , quorun-
quodam videlicet naturam intelligibiiem dam fimulachrorum machinatione qua¬
comprehendens. Vitam denique tertiam dam daemonica fabricatas. Iam veto &
arbitramur , qua cum potentiis deteriori¬ vrnbra, quas cum imaginibus commemo¬
bus commercium iam init, agitque cum rat quafi cognatas, eiufmodi naturam ha¬
illis-, imaginationibus ferifibufque ratio¬ bent- lunt enim & ipfa coipoium figura-
ne carentibus vtirnr y- deterioribufque rumque imagines, pluiimamque fympa-
prorlus impletur. thiam , id eft compaflkmem, confenfio-
nemque cum illis ipfis habent,a quibus de¬
■Dijiinliio rerum in genera qstatuer, item de cidunt. Quemadmodum declarant quot-'
imaginibus atque -umbris. - cunque Magorum artes.pronuntiant,pro-

P Lato infeptimode Republica,rerum

ordinem linea comparat, per conti¬
mittuntque ad idola , ymbrafque con-

Quid vero dicam imaginum vmbramm-

nuam rerum connexionem, quas quidem que vires per quas fiunt in animalibus ra¬
ex mutua fimilitudine proficifcitur. Simi¬ tione carentibus fapq multa, qua omnem
litudo vero eft vnitas quadam jn rebus luperint rationem - Nam hyenam ferunt
prouenieesex ipfa fimpliciter vnitate vni- calcantem canis in alto fedcnttsvmbiam,
uerfi principio. Quzlane totum volens fi- illum ex altopraclpitare ftatim atque de-
inillimum libi facere , neque tamen lim- uorarc. Atque Ariftoteles, inquit, mulie¬
pliqiter ynum faltem maxime fecit. Ad rem inpurgatione menftruifanguinis con-
quam vnionem confert etiam ipfa prin- ftitutam foedare fangtiine quodam obie-
cipij bonitas. Cum enim ipfius boni na¬ flnm , fpeculum&imaginem. Imagines
tura fit, quafi difiunderefcf er omnia per denique fubftantias quafdam effe Plato
proccffnm, viriffimque per 2ppetitum ad confirrnat, ybiait: Sicut cogitabilia ad in-
ie vnum omnia reuocare, merito vniuer- telligibilia fefe babcnt,fic imaginalia ad vt-
fum lummopere reddit vnitum. Diuiditur fibilia corpora.Cogisabilia verb,ideftMa-
autem mundana apud Platonem linea in thematica , res infe quadam fpeciefque
panes praecipue duas : fcilicetin genus in- luntjfimiliter imagines, cum fintnaturales
lenfibde atque fenfibile. Primum illud lon¬ quidam ex rebus naturalibus effinxus fa¬
ge amplius eft fecundo , hoc videlicet in turam quoque feam habent.
ie continens. Ilhid iterum in res intdli-
gibiles diliditur, atque cogitabiles , id
 Epiftolarum, Liber XI.
gaomede binum efifuper cflintitm. Et quo¬
modo ccgnefcutur.
P Lato infesto deRepubbcaita dinina
comparat. Solem coidem ipfibonoju-
men vero Solis veritati a bono mananti,
colotes ex lumine dependentes , formalia
bns ideabbufquererum rationibus, a bono
fub veritatepcndentibus.Oculosautem&
genitos & illuftratos a Sole, comparatin-
telle&ibus ad bonum fimiliter fe habenti-
bus.Subdic pranerea.Quemadmodum Sol
fuper inferiorum vifibilium generationem
extat; ita bonum fuper ens & effentiam.
Item, ficutSollumenquefuum colores fu-
perat atquevifiiSjita bonum veritafque bo
- ni lumen , eft fuper ideas, entia, mentes.
Denique ficut Sol vifibilibus noftris &'ocu-
lis,non folum adtionis perfedtionifque cau-
faeft,fed etiam generationis, natura:, vir-
tutis,ita bonum elt omnium tam intcliigi-
bilibus quam intelledtibus author. His ita¬
que omnibus eft feperius. Cum igitur ip¬
fum bonum fitintelligibilibus, intelleifu,
veritatefuperlus, non eadem ratione qua
intellegibilia cognofcipoteft , fed diuino
quodam intuitu percepto neque intclli-
genriam excedente,quamPlato illuftratio-
nem anima nominat; Tunc videlicet ita
diuinitusilluftrantepoftquam a bono per
negationem fcgregauerit.omnia qua funt
poft bonum , viciffimque tite admodum
eomparauerit. Hacfcilicetrationc refic¬
it ens erigenlque fe in ipfum, quaft facta
iam refupma , qua hactenus fuerat, quafi
prona. Sol inter mundana videtur ingeni-
tus.Quoniam nihil am!ttitfuum,nihil alie¬
num rurfiis admittit. Cteteravero omnia
radios ab illo nouosfemper accipiunt,dum
ille proprio centro reuoluitur , atque ita
cceleftia circum & inferiora coliriftrat.Sol
igitur qua ratipne talis eft, mundanis om¬
nibus dominacur,quantum vero corpus &
mobile alicuifubeft , fuprema; videlicet,
qua: fpharra dicitur circuimra idemtitatis
habere. Hinc enim & Solipfe fertur,fpha:-
ra rurfus illa ad circuitum refertur fapien-
ri(Timum,ideft,mentem.Interh;ec memen¬
toficur in rebus diuiduis eft indi uiduum ve-
lutvnitas atque pumftum, ficin rebus cor¬
ruptibilibus incorruptibile aliquid efle.
Bonum triplex (ciUeet in nobis, in idee,
Jupirideam.
P Lato tres venerandi boni confiderat
gradus. Vnum quidem in omnibus dei¬
ficet ftatum quendam vitat ex intelligentia
&-vokptaterse permixtum , alium autem
07
inter ideas, alium denique fuper ideas. In¬
ter ideas enim, albe quidem rerum cflen-
ttas conftituunt, atqucdefininnt,alist vero
perfe&iones fiias eflentiis adhibent. Illa¬
tum praeterea prima eft ens & eflenria.
Quod quidem genus eft ad omnes alias
ideas cflentiales,id eft,qua5 ad ccnftiruen-
das eflentias pertinent, velut ad ipfum ani¬
mal, ipfum hominem, ipfum equum. Idea¬
rum vero adperfe&iones omnium perti¬
nentium , prima eft ipfum non fimpliciter
bonum fed idcale, quod fimiliter genus eft'
idearum omnium ad perfe&iones rerum
quomodolibet attinentium,quales funt ip¬
fum pulchrum,ipfum iuftum & fapiens at¬
que fimilia. Sicut ergo eflenria: rerum per¬
fectiones fuas origine quadam antece¬
dunt , efle enim naturaliter praeceditbene
efiefta ens & eflenria tn ipfa idearum ferie
ipfum antecedit ibidem ideale honii. Sed
ipfum tandem fimpliciter bonum eft ente
luperiuSjfimulque imparticipabile bonum;
Nam bonum inter ideas imparticipabile
quidem eft, fed eft interim cum eflenria,fi-
uefub ente. In nobis tandem & fub tilen-
tia eft,&participabile quidem ettjed inte¬
rim cum eflenria fiue fub ente.In nobis tan¬
dem & fub eflenria eft & parricipabile bo¬
num. Iam vero communis omnium con¬
finius definiens bonum, cuius gratia om¬
nia & quod appetun t omnia, vaticinari vi¬
detur illud nec vilius gratia efle, nec aliud
prorfus appetere. Illud itaque neceffe eft
efle eos aliquod , nec aliquod bonum in
ente.Qmnis enim eflenria bonum appetit,
. id eft,efle fecundum naturam,a c bene per-
fecteque fefe habere.Bonum quoque in eC
fentia illius,ipfiusfubftaniiz gratia eft quq-
fitum,vt videbcetfecundum naturam per-
fede fe habeat.Nec eft bonum fimpliciter,
fed alicuius dumtaxat & in aliquo bonum.
Denique,vt fummarimdicam,iiiud ideale
bonum inipio ente eflentiaque tanquam
pars alicuius , & in aliquo totius gratia
collocatum. Itaque fuper illifd eft iplum
fimpliciter bonum.
De dumonibus. . .. . .
M ARSILIV S FICIN VS.
Philippo Carducio dilcdHflino
fuo, S. D.
C Vm Procli Platonici commentarium
in Platonicum Alcibiadem.e Graea
lingua in Latinam naritam ad verbum ,
quam ad fenfum inretpretarer , recorda-
rerq;te Platonicam dedzmonibuslentcn-
tiamfummarim defidcrare,hancibi reper-
tam^nittere ad te conftitui- Lege febeiter.
G G gg Hij
96 3 Marfilij ricini
PbiUfopbiu cutnfo itunu & diuitiis non
ccninngitur.
marsilivs ficinvs
Philippo Valori Oratori apud Pontifi¬
cem, Florentino, S. D.
I Nirtiicihominisdomefticieius, dome-
ffici quidem mei,-qui mihi funt multi,
multumque molefti, quoniam ncquePhi-
lofophici,neque Philofophico victu fuppel-
Csetetos Medica: domus clientes atque
clientulos, paucis annis inde quam pluri¬
mum accepiffe, me vero ampli,Time huius
familiae familiariifimumjacAtita dixerim)
clientifiimum,mulris annis reportafie non
multum. Sed audi parumper,riii Valor,no-
ftram hanc ad meos Apologiam. Carteri
quidem amici Medicam , nondum quan¬
tum voluerant,acc eperunt/ego vero quan¬
tum voiuifiem, fi modo perilfem, & habeo
■certe quantum volo.Illi plerumque preca¬
tio, ego gratis. Medices item aliis aliena
dederunt, mihilua. Nos igitur ita caufam
apud dom cfticos noftram perbelle proba¬
mus. At illi, quod mihi moleftiffimum eft,
-non comprobant. Oportuerat enim iam-
diu vel meos vna mecum quandoque fore
Philofophos , vel menonfuifle Phitofo-
phum. Sed fatum videtur ab exordio re-
rum,neque Philofophos vllos vnquam fore
■diuites, neque rurfum diuites facile fore
PhiIofophos.Nullum enimfuilTefertur Mi-
nerup cumjlunone commercium.Nec eif-
dem Iupites & Phoebus,V enufque fauent,
quibus Mercurius fimul atque Saturnus.
Neque cumfapientiarerum contemplatri¬
ce , facile rerum domina fortuna conlen-
tit. Porro vntim eft neceflarium. Vbi in¬
tenderis ingenium valet. Ingenium igitur
& fortuna diuiCim in nobis habent impe¬
rium , hoc quidem in animi cultum pluri¬
mum dominatur, ha;c vero quam pluri-
s mum in rebus extcrms.Hinc & bona fortu¬
na: dicuntur.Sed in corpore vtrumquefor-
fitan seque poteft. Verum nonlicetEpifto-
I2 nunc vItraphiIcfophari,negotium enim
iam aliud vrget.
,
Vbiplusfortmut, ibipipient ie minus ut-
queviciJTtm.
MARSILIVS 'FICINVS
. BindacioRecafolano ciui optimo &di-
_ ledHffimofuo,' S. P. D.
\ Rjitotelicum illud , vbi plus intelli-
XjL °enti2, ibi fortuna: minns,arquc vi-
dfGm, vbi plus fortnhz, illic minus inteE-
gentie,pleriqu e forfitan fle accipiuntjVt fi-
pientiffimi quique philofopbique minime
fortunati fint,quod & carmina Pythagori¬
ca comprobant & res ipfa confirmat, Dec
non Aftronomica ratio,pr*cipue per Mer-.
curium atque Saturnum Philefophiamfi-
gnificari putant, hoc vero cumloue,Sole,
Venete, affluentiamierum fignificantibus
nullum officij habere commercium-Derii-
que legitimi veritatis contemplatores., &
negligunt fortuna: bona, &ipfiafonuca-
tiflimisnegliguntur,neq; principibus pla¬
cent, neque vulgo probantur. Vtnonmi-
rum fit,eos minimum haberefbnunat.Vi-
dffim vero fortunatiflimi quique plerum¬
que negligunt fapientiam, plurimumque
tem ere & improuide viuBnt,fortunsE vide¬
licet afflatu confifi. Egoautcm &fiaperio-
rem interpretatione minime refpuo,vtilius
tamen atque diuinius Ariftotelicum illud
interpretarer. Cum enim compertum ha¬
beamus , homines quo prudentioresfunt,
cominus cafuviuerc,paucioraque infa-
miliarebufquefois agi fortuito,conie&are
proculdubiopoflumus, Deofapientiflimo
rerum omnium authori, nihil vfquam cadi
continge re,fed omnia prouidenter efledif-
pofita. Atque yiciflim, cum videamus cce-
jeftiar& naturalia-omnia extra fortunam
ordine certo dilpofita , concludere icet,
fummatim his omnibus fapientiam domi-
Vnosmium in compurutionem Solis edDcim,
MARSILIVS' FICINVS
Ebcrardo inclyto Daci Vuirtember-
genfi & montisPcligardi
Seniori, S. P. D.
M Artinus nofter Vranius, id eft, cor-
XVlleftis,reuera cccleftium contempla¬
tor, longo metum fermohe traftauit, qua¬
lis Sol eft inter fydera, talem,extra contro-
uerfiam , tegile inter omnes Germanis:
principes. Quibus equidemlaudibus,quafi
quibuldam virtutis tu se radiis inflammatus,
Epiftoliumilludiampridem ad te dedi, in¬
gentis quidem in te noftri pignus amoris.
Sed non pignus { vtpar foerat ) ingens.
Quamobrem vt aliquantovberius.& liim-
njz dignitati tua: & meo latis defiderio fa¬
ciam , ad ipliun GermaniaeSolem, Bnnc
Platonicum & Dionyfiacum Solem mitto,
mirum te amorem noftrum fplendore paf-
fim declaratorem. Quemadmodum vero
Mercurius Phoebi munera ad hominum
ingenia transferri ta Phcebum hoc munus
noftium advosferet loannes Strcler ,
 Epiflohrum, Liber X I.
bis cuaS Mercurios alter. Leges ergo feli¬
citer Phoebee princeps , qua: de compara¬
tione Solis ad Deum partim Plato Diony-
fiufcuc A rcopagita tractanmrpartim ego
interpretor, atque commentor. Vine felix
in hacvmbravitz j poft hac Sole tandem
perpetua finiturus. Vale.
Laudesfutili noftri tcnquatm /tursi ai in-
. geniis Autrrois.
marsilivs ficinvs virtutis illius effecit hzredes, ln te quoque
Paulo Middclburgenli iniigni Phy-
fico & Aftronomo,
S. P. D.
9 69
liberales difciplinarferme iam extinaas
reduxit in lucem. Grammaticam, Pcefim,
Oratoriam, .PiSuram , Sculpturam, Ar¬
chitecturam , Muiicam, antiquum ad Or-
phicam Lyram carminum cantum. Idque
Florentiae.Quodue apud Prifcos fuerat ve¬
nerandum, fediam prope de!etum,fapicn-
tiam coniunxit cum eloquentia, cum arte
militari prudentiam. Idque potiflimum in
Federico Vrbinate Duce,tanquam in Pal¬
lade declarauit, filiumque cius & fratrem
mi Paule perfeciffcvidetur Aftronomiam,
Florentia: quinetiam Platonicam difcipli-
nam in lucem e tenebrisreuocauit.InGer-

Q mania temporibus noftris imprimendo¬

Vse Poeta: quondam de faculis qua- rum librorum inuenta funt inftrumenta.
cuor cecinerunt, plumbeo, ferreo, Tabulae praeterea, quibus hora(vt ita dixe¬
argenteo, aureo, Plato nofter in libris de rim ) vna,peromnefeculumtotaco:li fa¬
Repubiica ad quatuor hominum ingenia cies aperitur, vt prztermittam machinam
tranftulit, diiputans aliis hominum inge¬ Florentinam, quotidianos cceleftium mo-
niis, plumbum quoddam, aliis ferrum-aliis tusagenfem. Iam vero Germanicas tabu¬
argentum,aliis aurum namraiircr iniitum. las Michdoifbius nofter diligenter expref-
Si quod igitur fa: culum appellandum no¬ fes ad vos affert, inclyto Duciveftro dica-
bis eft aureum , illud eftproculdubio tale, das. Ccelefte quidem munus, cocleftiprin¬
quod aurea paflimingenia profert. Id au¬ cipe dignum, dignum praeterea ( yt arbi¬
tem effe noftrum hoc feculum minime tror) quod &abs te cceleftium contempla-
dubitabit, qui praeclara feculihiuius inuen- . tore probetur, dignum denique commen¬
ta confiderare voluerit. datione apud vosnoftra. Valete. Die xni;
Hoc enim feculum tanquartf aureum, Septembris. M. cccc.xciii

MARSILII FICINI
FLORENTINI
EPISTOLAR VM
Ad Hieronymum Rofsium, dilecfifsimumfimm,

P R O OE M I V M.
Marfilius Ficin.Hierony.Roffio dile&iffimo fuo, S.Db
Vm duodecimo Epifi. mea-
rum libro finem impefuif
fm,eogt:aremq- cuinam iit
primis hunc infertberem,
ratsoni cenjentaneum fore
cenfiu^vtdiuturni operisfi-
nem tthifingulariter dedi-
arem , ai quem fummattm 'vniuerjum opus
iamdiudefimaueramgvt adfinem.?reteres, */i
totum Eptfiolarmn mearum fiudiumintedeni-
que eonquiefiat, vtinfine decreiti: quotcunqtti
etiampofihttc Epifiolas fum feripturus , adli-
hrumhunc duodecimum^utel longifimumpeir-
tinere ,fummatimquefuoRofiio ,o/elRofcioptj-
tiastitulo eontineriXegefelidier^&felicifiivie
vine , certe feliciter i nob is amate.
97° Marfilij Ficini
M ARS ILII FICINI
FLORENTINI.
EPIST OLARVM
(v) IIBER
Nullw mala/penitus & curas extirpare potefi-
MARSI LIVS FICINVS FLO RENTINVS
Ioanuidorio Soderino, & Francifco Diaceto
Conphilofophis filis, S. P. D.
Vseritis quid fibi ve¬
lit Euangelicum illud,-
Necefle eft vt veniant
fcandala. Idem profe-
dto quod & Platoni¬
cum illud, mala peni¬
tus extirpari nonpof-
funt, fed circa mortalem hanc regionem
neceflario reuoluuntur. Mitto equidem
nunc, quot mala nobis inferat fatum, na¬
tura, fortuna , elementa, homines,ani¬
malia. Multo certe grauiora lunt, qua: ipfi
nobis imprudenter inferimus.Iam vero mi¬
rum videri non debet,homines vel nego-
tiofte vitat deditos, vel libidinibus manci¬
patos , malis innumerabilibus opprimi.
Quippe cum ipfi fe fato paffim S; fortuna:
fubiiciant, & quafi (ponte perturbationi¬
bus frequenter occurrant. Illud certe ni¬
mis eft mirandum. Viros quinetiam qui
voluptuofa & actiua infupervita negle&a,
fe totos contemplatius dediderunt, per¬
turbationibus agitari. Caufas enimfohci-
tedinum deuitauiflevidentur Stepe tamen
grauioribus curis quam velvoluptuofi,vel
achui folicitantur. Contemplatores enim
fpretis humanis , auc ad religionem ,fan-
ftimoniamque , aut ad Philofophiam fe-
fe conferunt. Vtrobique vero incidunt in
-Scyllam, cupientes vitare Carybdim.San-
cli enim deliramenta nugafq; mortalium
fugientes, in datmones incidunt tentato-
tes. Non enim in his eft certamen adtier-
XIL
fus carnem & fanguinem, Paulas inquit
Apoftolas , fed aduerfus maleficos quof-
dam fpintus aeris caliginofi tyrannos.Quo
fit vt fan&bs dum Deus exercitat daunonia
vexent. Quid verirdtPhilofophis dicam?
Nonne vel negotia Iouis, vel oble&amen-
ta Veneris refpuentes , in Saturni «dia
fxpemoerorefquecorruut& atram bilem?
Cui quidem ingenti malo, Democritus,
Plato, AriftotdesingeniofitTimos quofq;
obnoxios arbitrantur, vt poenas illas quo-
dammodo quas furti cceleftis Prometheus
in monte Caufaco contemplator expen¬
dit, penderevideantur. Tantoverocon-
templatores vtrique grauieres fepe fub-
eunt curas, quam vel negotiofi, velvolu-
ptuofi, quanto validiores incidunt vexa-
Quamobrem , fi eiufinodiviri,qui ma¬
xime omnium mala declinaturi putantur,
in mala fcpius grautoralabuntur , nemo
profecto confidere poteft, mala mortali-
busvnquam poflevitari. Sed bocforfitan
intereft, quod iuperiorum quidem illorum
mala paulatim in pdfirna conuertutur.Hi
vero fi prouidenter profeffionem luam
conftanterqueprofequantur, tandem au-
thore videlicet & promittente Deo. Qui
feminant inkchrymisiin exultatioue me¬
tent. Euntes ibant & flebant, mitten¬
tes femina lira, venientes autem venient
cum exultationc , portantes manipulo»
fiios.
 Epiftolarum, Liber XI.
Hasc vero commemorare vobis , dile-
Conphilofophi mei , operapre-
tiumfore ceDfui ,vt neque confidatis vos
dulces Philofophia fapores abfquc ama¬
rore quodam deguftaturos, neque rurfiim
defpcretis,vd amaritudinem ipfam,autno-
re Deo, quandoque , quod & in pomis
fipe natura facit in dulcedinem polle
conuerti Valete felices, & in contem¬
platione veftra ( quemadmodum coepi-
llis i prudenter conftanteroue perfeuera-
te. Dievigefimolcptimo Septembris. M.
Solem non ejje adorandum , tanquam rerum
omnium authorem.
MARSILIVS FICINVS
Eberardo inclyto Comiti , Vuir-
tembergenfi & montis
Pcligardi Senio¬
ri, S. D.
S Ocrates in caftris fape fub diuo So¬
lem liifpiciens orientem ftetit attoni¬
tus in eifdemveftigiis , immotis membris,
inconniuentibns oculis, ftatuae more,quo-
ufque Solem falutaret iterum relurgen-
tem His ergo Platonici fimilitfcfque li¬
gnis adducti Socratem forte picent, Phoe¬
beo quodam daemone ftatini abipfapue¬
ritia dudhim , Phoebum ipiiim venerari
fiimmopere coniueuiflc.Eademque ratio¬
ne lapientiffimum Graecorum omnium,
Apollinis Oraculo ,iudicatum Ego vero
quid de Socratis daemone, feu genio, fi-
ue Angelo, affirmandum maxime videa¬
tur, in praefentia praetermittam. Id certe
aufim affirmare , Socratem in eo mentis
excellit non folcm quidem hunc admira¬
tum futile, fed alterum. Cui enim ad¬
mirationem fola nouitas afferre foleat,
quid tantum ftupeat hinc admirabunduS
Socrates, quem & quotidie videt, cuius
& motus omnes virefque iamdiu, Mathe-
matica fimu!,& Phyfica ratione compre¬
henderat. Quem ( tefte Platone ) non
Deum primum,fed Dei Filium appellauit,
non Filium, inquam , Dei primum , fed
fecundumdamq; yifibilem. primum narnq;
Dei Filium non folcm hunc oculismani-
feftum, fed alterum, hoc loge fuperiorem,
intellectum foilicerprimum, folo contem¬
plabilem intellectu. Socrates igitur Iole
coekfti nonnunquam admonims ,folemq;
fupercaeleftem auguratus , & illius maie-
fiatem contemplabatur atrentior,& patris
illius incomprehenfibilem bonitatem ad-'
mirabatur attonitns.Hunc Iacobus Apoft.
P71
patrem lumirium appellauit , luminum,
inqulplufquam ccrleftiu, atq; coelelfium,
apud quem non fit tranfmurario , neque
viciffimdinis obumbratio. Nam & fuper-
coeleftia illa facta putat naturaliter muta¬
bilia, &cceleftia quotidie pernoctium vi¬
ces obumbrari non dubitat. Quamobrem
omne datum optimum, fcilicet menti na¬
turaliter infitum , Scomne donum perfo¬
diunt, videlicetpoft naturales dotes adhi¬
bitum , non a Sole hoc ftellifque munda¬
nis , fed altius ab ipfo patre luminum defi
cendere , cenfet. Nam intelligentia: viri¬
bus, 'quafi gradibus quibufdara , non oti¬
dem coelitus, fed defuper acceptisffeti,(u-
per coelos afeendimus , ibique multa cce-
lis pr2eftantiota,cognofcimus,amamus, &
colimus, ipfumque coeli fabrum ante om¬
nia veneramur. Neque tamen pollemus
intelligentia incorporeum aliquid coeio-
que meliusintclligere, vel amare, fi cceli-
tus tantum intelligcnciam haberemus. Iairi
verone quis Solem, Lunam,Stellas, ui-
m ium,& adoraret,& tanquam intellectua¬
lium munerum authores, & patres venera¬
retur , prudenter admonuit Solem hunc
non effevniuerfi principium. Miffas in prj-
fentia faciam rationes, quibus in Theolo¬
gia noftra principium vniuerfi, nec corpus
efle, nec animam, nec iatelledium, fed ali¬
quid admodum excelfius , affirmamus. A
quo quidem SolcGeieiiis longiffimediftar,
vt vmbra qusdam iUius eifc iudicetur, po-
tiufquam imago.
Rationes autem quas Iacobus hic attin¬
git breuiter , in pratfentia perftringam.
Cum ftatus tanquam principium,& rector^
finiiquemetioniSjfitomnimotuperfeAior,
certe Deus ipfe principium & finis&re-
ctor omnium, mpbilis efife nonpoteft Sol
autem eft afiidue mobilis. Pratterea princi-
pij virtus tanquam immenfa, fortiter attin¬
git omnia,nec yfquam cohiberi poteft.So-
lis autem virtus per radios agens praepedi¬
tis paffim radiis impeditur, detectum pati¬
tur obiecta Luna,taepe nubibus coercetur^
terrena deniitare repellitur, difiantia loci
debilitatur Sol ipfe , quinetiam minima
quaedam eft particula mundi,angufta qua¬
dam fede tenetur. Trahitur a fphaera rur-
fhmque retrahitur. C onrraque iphatra: pro¬
pria impetum a iphaera femper fuperiore
reuoluimr. Contrariis fignis impeditur &
ftellis, & afpectu malorum nonnunquam
debilitatur.
Denique , principium vniuerfi om¬
nia vbique & femper, & in omnibus o-
peratnr. Sol autem nec mundi globos ipie
facir, ncc quacunque frigida vel hemida
 9?1 Marfilij Ficini
funt vel denfa fimiliaque ipfe virtute pro¬
pria poteft efficere Nequefimiles in ccelo
virtutes vllam a Sole ducunt originem .C £ -
terum , quamuis Sol ab authore mun¬
di longiffim e diftet,coeleftia tam en omnia
- ad Solem ynicum qua redorem in corio
Jnenfuramque diuinitus redadta videntur.
Vthincprorfus admoneremur , vtomnia
quas in corio funt & fub coelo & luper coe¬
lum,ad vnum eundorum principium fimi
literreferrifconfiderantcs tandem hoc ip-
fum ea faltemobferuantia veneraremur ,
quacoeleftia Solem.
'CofuU rhiUfofaU cum legibus, quod filix
& nobilis fit Phtlofifhus.
M ARSI LIV S F I CIN V S
Marrino Vranio Prasnygero,
amico vnico, S. D.
P Lilofophanti quidem mihi, femper,
nunquam vero Legibus incumbenti,
ProfefTores Legum duo iunt amiciffimi.
In Italia quidem Ioanuidorius Soderinus,
In Germania vero tuinprimis optime mi
Martine , &vtrique cum infigni faculta¬
te Legum mirum fapientias ftudium con-
iunxiftis.' Dixerit ergo quilpiam: Quas¬
nam Legibus cuta Pjulofophia cognatio?
Qus videlicet loui Legum authori, cum
Saturno Philofophias Duce , id eft filio
cum patre neceffitudo. Mitto nunc A-
ftronomos afferentes, louem quando Sa¬
turno coniungitur, nonas differre Leges.
Prasfertim quoties in ipfis corii cardinibus,
triplicitatumque capitibus. coniuDguntur.
N onne Poetas prifci,veterefque Theologi,
.Saturnum in additis- contemplatorem fin- -
gunt,Iegefque & iura poft diuturnam con¬
templationem excogitantem? Quas dein¬
de Ioni filio actionum duci.tradar, obfer-
uanda cinibus mandaturo. Homerus quo¬
que Minocm, inquit, Regem conditorem
Legum in Iouis antrum, annis nouem fe-
cedere folitumubique i loue leges accipe •
re. Nemo vero antiquorum myfteriorum
peritus proprium loui femper publico de-
dicauerit antrum.Hoc igitur nihil aliud ef-
fe videtur,quam Saturni ipfiusfemper ad¬
ditum domicilium vel faccllum.in quo qui¬
dem & lupiter conftitutus cum Saturno
collega regem Minoem Legibus inftruit,
moxpopuiu formaturis. Sedraiffbiamof
ficiolegum, fapientias ftndiuroprofequa-
mur. Multes equidem ad hoc totis viribus
capeflendum tum per meas Epiftolas ex¬
hortatus. Vos autem iam in hoc ipfo proue-
«Xos non adhortabor equidem nunc, fed
potius confirmabo. Aut certe Cos ipfij!
confideramus, aut fulpicimus Deum," aat
cancros homines circumfpicimus. Silone
nos ipfos,fola lapientia facit,vt & nos iplos
'denique cognofcamus, & foli nobis cum
habitare poffimus propriis femper conten.
ti diuiriis.Sivero D eum,lola quinetiam la¬
pientia Deo Cmiles efficit & amicos con¬
templantes videlicet affidue.quae Deosip-
fe fecerit contemplando, ipfumque tau-
quam bonorum omnium authorem cogni¬
tum vener antes. S i autem homines/apien-
tiarquoque lola fapientem populk.regibn f-
que tandem conftituit regem&quafi nu¬
men denique gcnerandum.Cum igitur fa¬
pientias ftudium felicem prorfus efficiara-
nimum , nunquid pra-ter ea nobilem vel ef¬
ficit veldeclarat? Si Platoni licet credere,
nobiliffimum eft profedto Philoiophorum
genus. N am & aureum efle inquit, & ab
ipfoloue mundi totius opifice rcuerapro-
feclum, fi Stoicisfidemadhibes, nobilita¬
tem Philofophorum ex pofteritate cognofi
ces. Solus enim fore afferunt immortales.
Prophetae denique Danielirion credere
nefas. Fulgebunt, inquit ille, dorii, licur
fplendor firmamenti. Et qui multos eru¬
dierint ad iuff itiam tanquam ftellas inper-
petuas^temitates. Firmamentum vero
nono&auum dumtaxat coelum,fed totam
iphasrarum molem fignificare videtur, ftel-
larum planeiarumque omnium firmamen-
tum. Hocautemetiamfcorfumallellisat-
que Planetis quodammodo fuapte natura
fu!get,fcd rariore quadam & lparfa,& can.
dida !ucc,propterea minusoc ulis manife-
fta. Eiufinodi quadam lucefulgebunt , &
hic & in patria do&i reuera fan&ique viri,
etiam fi nullos vnquam ipfi docuerint.
Quid vero non folum libi ipfis diuina con¬
templati luerint, fed alios inluper palam
erudierint, legefque dederint ad iuftitiam
obferuandam , manifeftiore prz c asteris
fulgore lucebunt, ftellamm inftar clariffi-
ine corulcantes. N eque id quidem ad tem¬
pus certum, fed per cmnetempus,nempe
per totum mundi tempus lblum,fed per ip-
lum diuinioris teternitatisvfum, nunquam
videlicet interruptum, fed perpetuum pe¬
nitus atque continuum. Iuftumenim effe
videtur, vt qui publici diuiniquebouifue-
rinc authores femper fint hominibus
profuturi, lumenquefibi diuinitusdamm
nonablconderint , ledad commune bo-_
num prorlus ediderint, asterno quodam
Iplendore diuinitus bonoque donentur.
Vale.
f»
 Epiftoiarum Liber XII. 973
Curfem}er udem d-sntiatu tracem. Similitudo Mncurij cum Satum. .

HARSILIVS FICINVS MARSILIVS FICINVS

Philippo Valori Oratori apud pontifi¬ Philippo Carduccio dileSiffimo
cem, Florentino, S. D. fuo, S. D.

H Eftcrnovefpreiam Franco noftro

dixeram vale, tuque mihi ad Valo-
C Vm Epiftoia: i me compofitar, iam
omnestibi tranlcripta:,properaoduni
rem noftrum eris Epiftoia. Mox autem per tabellarium ad te perferendae forent,
( nefeio quomodo ) lum compulfiis vef- decreui Mercuriale opus ad Mercurialem
pertinis litetis addere mamtinas. Quod amicum non abfque aulpiciis Mercuriali¬
quidem & amantes fa&itare plerumque bus aduehi. Vtfiquidin negotiis eiufmodi
folent, lingulis Epiftolis non contenti. cceleftia valent & ocius ad te peruenire, &
Francia igitur (vt ita dixerim J Epiftoia celerius legeretur, praeterea vt diiitifiime
noftram tibi valicudihem nuntiabit. Stu¬ relcchim confiderarctur , Mercurio Sa¬
diorum vero noftrorum rationem quam turnum inluper addidi, fiue comitem,fiue
per negotia non poterat Francus tuncac- ducem. Legi hodie rurlus in x. dc Repu-
cipere, Epiftolium praefens tibi reddet.Re- blica Mercurium Saturnumquc colore id
quiris, video, quid nunc agam. Quod e- eftlucecotleftium omnium inter ie fimil-
quidemiamdiu,mi Valor agebam. Eode limos efte, vtnon mirum fit inteiligcctia»
femper, nefeio quo fato , reuolutorc. Si¬ quoque lucc ita confimiles efte, vt alter
gnificator nobis, ne dixerim duftor ( vt quidem ad fapientiam exhorretur, alter
fcisj ab initio Saturnus fub Aquario af- vero Deo videlicet altius alpirsnte, per-
cendensextitit. Saturnia igitur & antiqua .ducat. Dei quidem imaginem efte Soi cm.
perpetuo rctradlamus.Cum primum oiim volunt. Deus ipleeftatithor fapientia pri¬
rediitad Aquarium, prifeaPlatonis opera mus, lapientia: fignificatores, Metcurtus
fub magno Gofmofemel interpretati fa¬ & Saturnus, imaginisdiuina» comites,mi-
nimeomniumaSoledifccdunc, dum vi¬
lam Saturnus iterum reuerlus ej: ad delicet &: Mercurius fab. Solis Iplendore
Idem, ad idem nos quoque rcuertimur, fcrmelemper incedit, & Saturnus ab E-
Platonem iterum poft Laurentianum clyptica Solis viaminime omnium praeua-
Plotinum interpretamur. Sed grande o- ricari videtur .Hos Aftronomi natura qua:
pus(vt par erat ) grandioribus commen¬ dam fimiiesefte putant Mercuriumque ae¬
tariis declaramus. Commentariolum in dibus & finibus & aipedhj Saturni gaude¬
Timseum in agro Maiano apud te eompo- re. Hic { vt opinor ) e8jcirur,yt ferm c om¬
15tum, latius nunc nobis excrefcit, mox nes, qui a Mercurio luum iter profeffio-
Parmenidem fimiiiter aggreflurit. Ma¬ nemque exordiuntur, folum delinant in
gnus ille patronus nofter Petrus Medices Saturnum. Vcinam tu mihi Carduci a
Ipem nobis firma dedit fe relurgenti Pla¬ Mercurio, ad Iouera etiam quandoque
toni rurlus afpiraturum. Arque iam ita peruenias. Vale. Die x 11 x. Nouembris;
proriusinlpirit, vt Plato nofter hactenus
errabundus, fit iam fuper hanc Petram,
fuamacademiamfiindaturus. Huic igitur Aplogic in librum fuutg, as. Sole,
ifthucad pontificem accedenti per ocium dr lumine.
hac de re noftro nomine gratias quam
plurimas agito. Penes hunc quali tuum MARSILIVS FICINVS
louero, tuosagnolces Diolcuros, Bibie- Florentinus Philippo' Valori Oratori
nos, Caftorem, arque Pollucem, his ergo apud Pontificem, Florentino,
poft illum nos etiam commendabis. Fi¬ - . S. D.
nem verbfaciam,noninquam, Epiftolio

10, Martianam illam caufam.imd iam tar- -

L
fed iam Epiftoia:, fi tibi prius fignificaue- ibrum de Sole clariflimo Petro Me¬
dici deftinatumdomiiam diutius re-,
ditate Saturniam, poft .Medicam authori- tineba atq;contraprf ccptu Euangelicum,'
tatem, tua infuper opera iam dic confe- fub modio lucernam, fiue Solem ferine
dtam.vn. Nouembris m. cccc. xcii. iam impius abfeondebaro. Sed petrus ille
Nerus, quem inEpiftolisnoftris frequen-
tea candidiffimum appellauirous, pium
exiiHmauit fore, vt lumen hoc quam plu¬
rimis, vt Dcuspratdpit, ef&lgcrct. Itaque
 974 Marfiiii Ficini
candidiffimo viro ad quem potiffimum
•cura de lumine pertinet & candore iiben-
tiffime parui Atque vitra fliyftermm ma¬
gnanimo Petro Medici commendatum
permiii iibrum opera Petri Neri palam
impreiToribusexprimendum. Ecce igitur
mi Valor luce mihi charior palam Sol hic
quantulufcumque meusiam exoritur. Sed
dus, vel etiam futurus noftuis quibulHam
vcfpertnionibufquemoIeftus.Nebul* qui¬
dem aut venti protinus diffipahunt, aut
Solipfe cumafcenderit altius ^extenuabit
atque diffoluet. Vefpcrtilionibus autem
fub lumine caligantibus cscutientibufque
confidito, fi modo cohfilij fint capaces,
ne lucem quidem incufent caeteris faluta-
rem.Sedipfi fplendorem hunc effugiant,
fco morepotius, atqne ( vt par eft ) indi¬
gni lumine ailiduc delitefcant. Bonaqui-
demfpeVaioremmeiunad hoc certamen
prouoco, Valotem inquam non foium
contra bubones, fed aduerfus etiam, ina¬
nia monftra, Herculis fnftar validiffime
pugnaturum. Soles enim Boetianum il¬
lud pro Hercule di&um in ore frequenter
. haee e .Superata tellus iydera donat.Her-
culemj veteres introducunt, virum Solis
alumnum, pro vera gloria , pro veritatis
Iplendore, quse Solis ipfius munera pro¬
pria & officia funt, labores duodecim li¬
gna zodiaci fubeuntem, Ito nunc alacer
mi Valor in prrelium, propugnatores e-
nim illic ( fcio quid loquar) tres faltem in-
uidtos habebis. Politianum Herculem in¬
quam", Phcebeumque Picum , Amphio-
riemque Landinum. Hi profefto qua
ftrenuepromea vita iam triennium cer-
taucrunt, tam feliciter deinceps pro hoc
meo, quantufcumque eft, fplendorem
pugnabunt.Die ii. lanuarij. m.cccc.xciii.
Supe in ealefitbus geminifunt, item
Soles duo.
marsilivs ficinvs
Marrino Vranio Germano, amico
vnico, S. D.
"? Vuatvnatecummi Vranie vir ccdeftis
_J_coeleftia fepe tranare. Non foium in
firmamento gemini funt illi diofeuri , fed
Inter planetas funt quoque germani,Mer-
curius enim quali minor frater eft Saturni,
confimili enim (vt Plato inquit) luce ful¬
gent. & ingeniis vtriqueprzfunt. Germa¬
na louis eft alma Venus, Phoebi quoque
Phcrbas. Mars autem cuafifuperbior com-
Bumionis expers, Solem ipfum non tam
comitatur quam zmulatur. Pratter enira
feruoremfitum Solis aemulum quafi ruti¬
lis, lumen f nefeioquod ) infundit Luna
paucis admodum obferuatum. Pcft hzc
autem «ternus aer quafi Iupiter alter fra¬
ter &m aritus eft fequentis aeris quafi iu-
nonis. Sed vtreuertamur ad hoIem.Qtud
mirum i fiquidem in calo funt gemini
Soles, geminos quoque penes mcccsS
Soles cfle natos, principio quidem maio¬
rem, deinde minorem. Minorem igitur
ipfe orator ad Pontificem proficifces pr«-
terita zftate apud nos vidifti Florentia,
qui & te hinc in Germaniam abeuntem, e
veftigio fequutus eft, clariffimum Kiuci-
pem tuum Eberardum falutaturus. Alte¬
rum vero Solem qui inter Platonicas
commentationes gtandior iam coaluit,
iurefibivendicat petrus Medices, &qui
& Platonica iurefibi omnia vendicat, lu¬
men fimiliter, 6 mi Vranie mihi geminum
inter lares eluxit, minus atque maius.
Minus quidem iamdiu phoebo Capella
fulfit, maiusvero nunc petro Medici da-
riffimo lucet. Vtrumque igitur yir cceleftis
feliciter contemplare. Contemplaberis
vero feliciter, fi luminis huius fimilitudine
Platonicum hoc quod fequitur de diuini-
tate myfterium memoria commendaue-
ris. Qua minimumlumen habent non a-
Iiter cernere confueuimus quam pafftm
quarendopropiusaccedentes. Solem ve¬
ro vifuri, non tam quarcre Jolem cogi¬
mur vitro nobis obuium atque omnium
patentiffimum, quam purgare oculos, a-
perire, conuertere, proque modo noftro
ho’s ad illum accomodare. similiter cate-
rarum quidem rerum veritates exiguas
quafi fcintillas argumentationibus per-
ferutari compellimur. Immenfum vero
Deilumenfic aflequi non valeamus,fed
& amatoria voluntatis conuerfione & fe-
renitate mentis paramur ad ilium, nobis
videlicet praparatis vitro feliciter coruf-
cantem. Hinc platonicum illud. Diuina
quidem verbis rationibufque doceri non
poffimr quemadmodum catera qua: dif-
cuntur, fed affidua circa diuinum ipfum
confuetu dinevitteque communionem iu-
bito randem nobis velut ab igne frintil-
lante lumen effulget in animo, feque ip-
fum iam alit.
In librum de Scie , dono mijfum.
MARSILIVS FICINVS
Laurentio Conphilofopho fuoLau-
rentians «dis Antiftiti.
C Vm ego fuperioribus diebus librum
dedole &Iumine,paruum quide, fei
 Epiflolarum
magna cura voluptate componere, tu in-
tcrim Stfiprzfenti mea: lucubrationis inf¬
ries; peropportune admodum Aftrono-
raicis rationibus inaenifti noftrum omne
lapientia ftudrum , ad ; . Icm potiffimum
pertinere. Quoniam fors iila quam aEgyp-
tij fapientia: partera nominant in genefi
perueniflct ad cor Leonis. Sol vero Do¬
minus eius nonamtenuiflet ctrliplagam,
(apienria» deftinatam. Oportune rurfus ab-
foluto ftatim libro de Sole & lumine teri
ad nos computationem Aftronomicam at-
tuiifti. Eadem igitur oporrunkate ego vi-
ciffim librarp ipfum ad te hodie mirto.
Vtinam noftrum hoc lumen non Lunam
videatur proferre,fed Solem. Die xrv.Fe-
bruarij. m. cccc. xciii.
Amorifp Dtus Amantem redamariiubet.
MARSILIVS FI’CINVS
Florentinus /uliano infigni Theolo-
giz profeifori Ordinis irinorum
non minori, S. P. D.
N ihil eft , dileriiffime mi Ittlianc,
quod filemium apud nos tuum pur¬
ges. Nam Si fi nobis quidem raro, fre¬
quenter tamen de nobis esiocutus, ac fi
quid verbis forte defuerit, id totum ingen¬
ti erga nos amore compenias. Amoris e-
quidem ardentis erga me tui, hinc argu¬
mentum habeo proculdubio maximum,
quod ego te abfentem diu ardentiori quo¬
dam in dies amore complecior. Prouer-
bium vero illud, fi vis amari ama , in libro
de A more, atque Epiftolis alicubi rationi¬
bus mulus expofui.
Sed omnium maxima, qua: inter feri-.
bendum modo mihifuccurrit cife videtur,
nili repentina me fallit opinio. Sed vt fal-
iat aliquanto leuius, ita parumper confa-
bulemur. Apollinem & Cupidinem fagit-
tarios antiqui fiDgebant, hunc quidem
flammas, illum vero lumina iaculantem.
Quemadmodum igitur adoIIo lumen fi-
mul in geminos iaculatur, vt quo ego te
lumine vifo, eodem &ipfe me reuifas,ita
Cupide flammas, vt qua iam ardet vnus,
eadem mox ardeat alter. Omnino vero
Amorem dfeDeum, & rlato probat, &
omnis teftificaturantiquicas, & Theologi
noftri (anctum quidem Spiritum amorem
primum,feraphicis,id eft, amatoriis An¬
gelis anteponunt, & feraphteos Angelos
veris amoribus vbiqueprajficiunt. Amato¬
rium ergo numen mutus caritatis & Iu-
nonis amicum, vbi abquem accendit a-
more, ftatim ardentes ex hoc amore ve-
Liber XII. Si/S
lut (peculo radios in amatum occulta
quadam & mirifica virtute reflectit, vtab-
fens vel infrius ille mirabiliter accenfus,
vitiffim amat amantem: iuftum namque
numen non patitur amantem (uperno vi¬
delicet inftinftu concitam non redamari.
Sed etiam de amore fatis. Conquerebaris
prptereaperEpiftola plotinilibros advos
minime peruenilfe,meam propemodum
tarditatem accufaturus, libri quidem ipfi
prareritoMaiofuntab imprefloribus ab-
loluti. - -
Sed in quibus mandatum eftaiMedicL
bus, vt eos (altem pcrltaliam diuulgatent,
tardiores harienus extiterunt,ac me etiam
vrgente, funt tardi. Notiam platonis in¬
terpretationem nondum edidi vitra dimi-
idiumiamproduriaBj. Adhanctu tne ma¬
xime omnium adhortatus es, forte inte¬
rfui cohortantibus Angelis, in quorum x-
deidin ccenamihipeifuafifti.
Quo tempore poft declamationes no-
ftras ibidem frequentibus concionibus tu
orabas. Libellum de Sole & lumine a me
nuper editum ad te mitto legendum , vt
vbinofteriamdiii feruet calor, ibi lumen
quoque refulgeat. Die xx. Februari;, m.
' In librum de Sole.
MARSILIVS FICINVS
MazinoPhyfico infigni Conphilofo-i
phofuo, S. D.
O Mnes ( quod te non latet ) Aftrci-
nomi,Lunam quidem tertia ab afi
cendentecodi plaga gaudeto putant, iti¬
neris illinc breuis religionifque parua: du¬
cem. Solem vero nona, longioris itineris,
ac religionis magna? rectorem, vt autem
tutius loquamur, (altem fignificatorem.
Cum tu igitur-longum religiofumque ad
Loretanama»dem iter fis propediem ag-
grefiurus, merito (blem qflendam nunc
tibi trado milii nuper exortum. Futurum
( vt opto)fereniaeris, facilifqueitineris
aulpicium.
Jn librum de Sole.
MARSILIVS FICINVS
Gcorgio Cyprio infigni medico,
A''""' VrriPhffibum omnes Medicinz au-
\_.thorem medicorumque patrem e(Te
confentiant, merito pheebeum de Sole
& luminelibrumanobis nupereditum ad
te mitto legendum , antiquum familia:
= HHhh i;
97 6 Marfdij Ficini
aoftrae medicum. Phoebus igitur perpe¬
tui amoris erga temeiveridicus tibi teftis
erit. 5ol tibi ligna dabit ( vt inquit Maro
nofter ) Solem quis dicere falftim,audeat?
Die >:iv.iunij. m. cccc. xciv.
In librum de Sole mijfum.
MARSILIVS PICINVS
BaccioVgulino, S. D.
C Vm fratres fint Phoebus atque Bac¬
chus, alter merito lalutat alterum.
At vter vtrum prior adit?non Appollinem
quidem Liber, metuensfortene verba re¬
portet. Sed Phoebus ipfe Bacchum, ipe-
rans referre merum.'xv. Iunii. m, cccc. jr
.TtelicfuM^hildfiphUmatfpick,kMercurio,
Saturno dr Sole.
MARSILIVS FICINVS
Nicolao Valori dilediffimo fco,
S. D.
N Vilus familiarium neftroru feliciori¬
bus, quam tu aufpiciis Philofophari
• obrepi conphilofophe mi Franci/ce, tibi
coepit. Nun commemorabo equidem la¬
tius in pratfentia, quantum ad Philofo-
phiat ftudia conferre putetur coniundio
illa Mercurii cum Saturno fub Aquario
tuncimminens, quando & ego librum de
Sole &lumine componebam, & tu. Philo-
fophiaeiam dabas exordia, atque quidem
ab ipfo Sole lane tanquam Orpheus alter
ab Apolline potius quam a Mufis.
Hunc ergo Solem quod quidem auf-
picia tanta decebat, aquilinis flarim o-
•culis fulpexifti. Ad hoe vero deinceps, qui
inter ccdeftia dominatur, ad altiorem So¬
lem cceleftium authorem mira quadaan
celeritate profedus, Platonicam Theolo¬
giam feliciter admodum es aggrefliis.
In qua quidem tam perfpicue in diespro-
fundiffimaquf quemyfteria in(picis,quam
dilucide fas eli eum cernere, qui non fub
Luna, fed fub ipfo Sole Ungula contue¬
tur.' Perge quatio, mi valor, ea deinceps
alacritate, qua coepifti, &me paffimfo-
cio & Apolline duce, fummum veritatis
gloriaque fplecdorem breuiconfequutu-
fecit & perficit omnia, Angularium omnir
Signi legitimi vUtcnlti, atque Artatis.
MARSILIVS FICINVS
Franeifoo Diaceto complatonico
fao, S. D.
E Rrantomnino,qui Peripateticam dif
ciplinam Platonica contrariam ar.
bitrantur. Via fiquidem termino contra-
ria clfe non poteft. Peripateticam vero
dodrinam ad fepientiam Platonicam dfe
viam, comperiet, quifquis rede confide-
rauerit, naturalia nos ad diuina perduce¬
re, hinc igitur effedum eft, vt nullus vn-
quam ad fecretiora Platonis myfteria fit
admiflus, nifi Peripateticis difciplinis
prius initiatus. Abfoluti vero Platonici
tria funt fymbola, quibus facerdos eiuf-
modi a exteris Philofophis fapienribuf-
que difeernitur, primum quidem cllmens
fiiblimis, ab inferioribus feipfam femper
adfuperioraconuertens, fecundum vero
religio, tertium eloquentia, & hxc qui¬
dem quafipoetica. Primum rurfus ad Si-
turnum/ecundum adlouem, tertium per¬
tinet ad Apollinem. Solusitaque Platoni¬
cus eft legitimus qui illa quam diximus in¬
cedit via, his prfditusfymbolis,his( vtita
dixerim ) numinibus commendaras.Qua-
tanquam legitimo Platonico gratulor&
academix gaudeo .Vt autem ad tuam il¬
lam de ideis quxftionem pro Epiftolx
modo refpondeam, ita breuiter accipe.
Nonputas, proprias Angulorum ideas in
mente prima inter fe abfclute quidem, fed
quadam relatione diftingui.
Neque id quidem a Plotino iam tuo ar¬
bitror alienum. Quod lane in commen¬
tariis in eum breuiter explico. Negat & m
Parmenide Proculus, ideas proprias An¬
gulorum, videlicet abfolute diftinefas. ld
proculdubio Platoni maxime confonat in
'Timsodicentij-ideale exemplar xternum
elfe. quodueadipfum exprimetur, atque
peripfum,fempitcrnum fore fignificanri.
Vhde colligitur naturalium Ipecies illinc
penitus exprimi, tanquam videlicet fem-
piternas, lingula vero non xque, fed fe-
quentibus deinceps caufis ad extremum
inter fe dtfcerni. Qux tamen diftinctio in-
telledlum primum non lateat vniuerfi or¬
dinis conditorem. Hinc in Tiraxo fenio-
res dij , dxmonefque Archite&o man¬
dante, atque dilponente, fingolorum fub
Luna fabricam profequuntur.
N e igitur vel in co quod fummopere eft
vnitum, extrema fit multitudo, vel cum
«suamplurima lateant , qui intelligenria
 Epiftolarum Liber XII.
no mutabilium illic ideae non fint re ipla
inter fc naturaliter difiunctz , fed eiufdcm
tntelligentiz fe iplam aliter atque aliter
conferentis ratione di&in&z. Bene igitur
excogitafti mi Francifce. Bene Vale. Die
turgetis ftlcntij diuturni.
MARSILIVS FIC I N V S
Philippo Valori oratori Florentino ad
fummum pontificem, S. D.
Q Vaeres forfitan diuturni huius filentii
caufam, haec autem nihil aliud eft,vt
reipondeam breuiter, quam incerta feri-
bendi caula. Nam quid potiflimum feri-
bam! Anforte quomodo valeofQuim^
lene, an bene valeam, femper ambigW
Nunquidfignificabo quid faciam de
hoc hetcle ambigo. Equidem quid velim
fcio, quid tentem, quid autem efficiam
adhuc ignoro. Ambigo quinetiam prarfen-
tem ne te nobis pute, an abfentem, quem
quotidiana Nicolai fratris tuimecum phi-
lolopbantis confuetudo vfque adeo prae-
fentemreddit, vt effe opus Epiftolisnon
aduenem. Solent grati homines poft diu¬
turnum filentium Epiftolaslaltem mittere
longiores. Ego autem adeo ne ingratus
fuer6, vt breuiffimo fotfitanEpiftolio,lon-
giffimum filentium compenfare confi¬
dam? Nequaquam, fcd amor ingens po¬
tius, & fiduciam praeftat & fatis qfficiofa-
cit. Valediexv.Iunii.M. cccc.xciv.
In Librum de Scie.
MARSILIVS F I C I N VS
Antonio Calderino, S. D.
{^01 intercoeleftia Dominus,in hocvel
' caulas antecellit, quod calore quidem om‘-
niafacit, lumine vero demonftrat. Mihi
vero & fi nihil opus eft, vt calore Solis vtar
ad Calderinum calefaciendum, quem in
rebus meis expediendis atque tuendis vbi-
que feruentiffimum fumexpertus, lumine
tamen Solis vtendum cenfiii quo arden¬
tem amorem noftrum iamdiu teftimoniis
plurimis confirmatum, nunc infupcrtefte
Apolline palam omnibus declarem. Die
xv.Iulii.M. cccc.xciv.
97?
Lumen ejladmirabile, nuentem eft intege fi’
fientit. Item quam mirabilisfit cefu-
UfttfientU cum potentia.
MARSILIVS FICINVS
Rambcrto Malateftae, illuftri S oglia-
ni principi, S. D. -
C Ommunis omnium ccrtaquefenten-
tia eft, & quali vox ipla natura;, nihil
aipecftupulchrius , nihil amabilius, nihil
admirabilius elfe quam lumen. Et fi hoc
omnes extra controuerfiam confitentur,
vbi tamen tanta; rei tanquam manifeftar,
caufam quaeras,non omnes iaminuenient
rationem, fedfolus ille probabiliter ref-
pondebit, qui lumen hoc oculis n 'anife-
ftum animaduerteric, nihil aliud praeter
clariffimum intelligentiae lumen. .Quod ^
quidem Plato nofter in Phoedro vaticin®
tus eft, liquando interioribus oculis cerni
polfit, amores fui mulco ardentiores exci¬
taturum, quam lumen hoc patens in cor¬
poribus fpeciofis quotidie loleat amatori- -
busincitare. Quippe cumlumen hoc alpe-
<ftu perlpicuum,nos tam a lumine tantam
apud nos gratiam admirationemque na-
<5tum fuerit, quam ex illo fecretiore cuius
eftimago, exilio, inquam, diuinaefapien-
tise lumine. Diuina igitur lapientia vbique
dedit lumini tanquam luo cuidam vicario
principatum. Corporis quidem noftri foli
ducesfiintoculijintermembra enim funt
luminis,quafi cuiufdam fapienti*, com¬
potes. Inter omnes quoque animae vires v
regnat mens lola , videlicet munere fa-
ientiae lucens. Elementorum praeterea
miliumque corporum,ignis eftDominus
lolus inter haec quali fapiens quidam lumi¬
ne praeditus. In ccrlofimiliter Solipfc fo-
lus fons luminis omnibus dominatur.
Idemque apud Aftgonomospotentiamfi-
gnificatatque fapientiam, nona cceli pla¬
ga gaudens velut aede Mineruz. Cuius c-
tiam vicinitate Mercurius fapientis nome
obtinuifle videtur. Quid plura ?/pfum de¬
nique totius mundi regnum caloris vilius
aut frigoris violentia, aut motuum quo-
rundam impetus, aut vlla corporum vel
flu&uantium turba vel vallorum moles li¬
bi vendicat, fed fapientia prima, licut om¬
nia cernenSjfic & omnia potens,ficut pro-
nidens vbique lingulis , ita rurfiis & do¬
mina fingulorum. Hac itaque merito &
nobis mandauifle videtur, vtita fapien¬
tiam cum potentia pro viribus coniunga-
mus,ficut ipla & ia le&in vniucrlo mani-
fefte coniunxit.
HHhh ii;
97 S Marfilij Ficini
Quamobrem diiimitus affedhim arbi¬
tror, vt Solis lumen idem, quod quidem
«efficit omnia tanquam potens , iimiliter
omnia demonftraret, velut fapiens,imo
•& eunda iuuarct atque deledarct un¬
quam bonum. Quo femper admonemur,
eum potentia nonfolum (apientiam, fed
bonitatem etiam copulare. Eiufmodi ve¬
ro copulam venerandam prorfus atque
beatam vt poeta: canunt, extirifie quon¬
dam regnante Saturno, & Plato nofter
videre przcateris exopubat. Acnosfe-
datores eius ante omnia cupimus, virum
pra cateris amaturi, qui Angularis fapien-
tia ftudium morumque probitatem cum
generofa ftirpe fimul & principatu con-
iunxerit. Hic iam adulationisvanitatifque
fulpicio i philolophis admodum aliena,
prohibet latius explicare quod fentio, fas
verofitidlaltem breuiter eloqui In Ram-
berto Malatefta Sogliani principepatn ha¬
beo tota quod mente petebam, tota hunc
mente diligo, atque vtlex amicitias iubet,
mea huic omnia communia facio.
Quomodo Venus fer cupiditatem commifeet bonitatem. Sol igitur imago Dei efficit a-
amantes, lupiter amicabilty per Mer-
MARSILIVS FICINVS nos atque dele&at tanquam bonas. Dei
Ramberto Mala tefta Uluftri Soglia¬
ni Principi, S. D.
rij preleferre videtur. Quam equidem,vt
de meo quodam quali vaticinio nonnihil
dixerim, nondum infpe&a ciusgeneE.au.
guratus liim, & in (pedta, liim augurio con¬
firmatus- Is igitur quemadmodum in ami¬
citia inter nos vincienda; ha&enus fnb Io.
ue Mercurium egit, ita deinceps in mutuis
confiliisintcrnosfignificaudis lnterpre-
tandifque, vitro citroque Mercurius erit,
iv.Augufti.M.cccc.xcm. -
Sol imago vicariufqueDei.
MARSILIVS FICINVS
Reuerendoin Chrifto patri. D. Fran-
cifco Soderino Epiicopo Vola¬
terrano, S. D.
Ibrum *de Sole nuper magnanimo
Petro Medici dedicatum, ad te quo¬
que neceflarium eius, mitto legendum.
Sedvt tibi etiam alteri patrono meo liber
ipfe totus videatur inferiptus, hanc totius
fummam tibi dedico. Tria Theologi Deo
pracipimribuunt, potentiam, fapientiam,
pud nos omnia tanquam potens, diftin-
guit praterea quotidie , demonftratque
oculisfingula velut lapiens, iuuat denique
folius proprium elfe tradunt, miracula fa¬
cere. Sol itaque Dei vicarius tria potiffi-

A Ntiqui Gentium Theologi amici¬

mum miranda videtur efficere, fubccelo
quidem quamplurima per hyemem quali
tiam tanti fecerunt, vtinter catera mortua,in vere fufcitat& altate, in calo
numina,im6 & fape pra cateris louem autem cocleltia omnia illuminat, mode¬
coluerint amicabilem, conciliandis vbiq; ratur & regit. Qua vero fuper cotium non
beniuolentiis amicitiifque prafe&um. . oculis tantum, fed mentibus etiam noltris
Apud hos ergo quemadmodumalma Ve¬ inuifibiliafunt, Sol, vt ita dixerim,vifibilia
nus per Cupidinem accendebat amo¬ reddit, dum admirandis coeleltium Ipe-
res & ( vt ita dixerim)coniungebat aman¬ dtaculis nos admonet fuperceeleftia con¬
tes; ita lupiter amicabiiis per Mercurium templari. Contemplare feliciter lacer au-
grauiores procreabat beniuolentias, ami- tilles 5olemhunc noltrum atque lumen,
citiafque conflabat. Si nobis hodie liceat veroprg cateris Sole alma luce dignifli-
louem Mercuriumque nominare,profe- me. viii. Septembris. m.cccc.xciii.
&o amicitiam hanc noftram non humana
quadam caufa dixerimus, fed louis amica- Frotemiumin EfiJloUs.
feilis munere copulatam, fiquidem ipfaMi-
nerua beniuolentias noftras conciliatrix, MARSILIVS FICINVS
fertur a fummo louis capite nata. Florentinus eundis femelE-
Sednunquid.per Mercurium id nobis piltolis fuis. Sal.
effeciflfc dicemus? Per Mercurium certe,
nonfolumperocultioremillum atq; coe-
leftem, fed etiam per notiorem nobis ali¬
Q Voties Epiltola mea amicis meis,
me iubente, falutem didtis, toties a-
quem & humanum. Quandoquidem Pe¬ miciffimo veltro Hieronymo Roffio im¬
trus Martellusvtriufquenoftrum amiciffi- mortales lalutes dicetis. Vos enim ego
mus, qui & nos coniunxit in vnum , non mortales genueram, ac nefeio qua fortu¬
folum Mercuriale fert ingenium , fed ip- na propediem moribundas, Hieronymus
6m etiam effigiem indolcmque Mercu- autem infignispietate virregcncrauitvos
 Epiftolarum
nuper(vtlpero ) iam immortales. Late¬
batis enim iadiu locis cupidz, nec quilqua
adhuc c tenebris eruebat, fato forianvel
genio nondum volente. Rolcius autem
nofter,imo iam& vefter,Rofcius,qua pie¬
tate fempaerga parentem veftrum Mar-
filium fe gefiit, eadem nunc & vos chari-
fequutus, diligentiafimul &opera curans,
vtveftrae facies kmiamopprd& , prorfus
exprimerentur.Huncergo dodium pium-
que reftitutorem veftrum, hadenus qui¬
dem triftes, nunc hilares falutate, atque
pro ingenti immortalitatis munere im¬
mortales gratias agite, xv. Decembris, m.
cccc. xciii. Florent.
Pro libro do Sole, item dejlella Magorum^ in
folennitate Epiphania.
M A RSILIVS FICINVS
Angelo Nicholinociui & iurifconlul-
toprsclaro, S, D.
H Odie magi ( ftellarum obferuatores,
ftella miranda duce) Chriftum ftel¬
larum authorem muneribus przcipue tri¬
bus falutauerunt, auro, myrrha,thure. Ho¬
die Chriftus landto Ipiritu coelitus corruf-
cante, fertur ab Ioanne /ordanis aqua per
fufus. Hodie Chriftus aquarum procrea¬
tor & vini, nuptiali conuiuio mirabiliter
aquam commutauit in vinum. Hunc ergo
diem tribus ingentibus miraculis celeber¬
rimum, infignis pietatevir Angele, trino
tu quoque folenniter quotannis honore
concelebras,conuiuio,Mulica, ledione.
Huic equidem ledioni apud te facra:, li¬
brum de Sole & lumine confecro,haca
me nuper ratione compolitum, vt Solis
luminifque vifibilis comparatione ad in-
uifibile diuinitatis Ujmen pro viribus con¬
templandum ledorum mentes erigeren¬
tur. Vtinam ficut ftella mirabilis ad viden¬
dum Chriftum,Deum & hominem, per-
duxic hodie Magos, ita nos ad Deum ex¬
cogitandum hodie Sol perducat, Ianuarij
vi. m. cccc.xciv.
Pro Bocchi dono. Item Euangelicum illud,
ex aqua linum facium.
MARSILIVS FICINVS
M
MazingoinligniPhyfico, S. D.
Atutinis infra odauam Epiphania:
ledionibus frequenter admonitus,
hodie mecum Euangelicum illud animo
reputabam. Vinum ex aqua fadum, an
pratter myfticam allegoriam, atque mo-
Liber XII. $79
ralcm, phyficum quoque fenfum habeat,
fiquidem non longo quodam tempore, a-
quamferme, ficut momento Chriftus per¬
mutet in vinum. Phyficus vao lenius, ad
medicum przcipuc pertinens, inueftigat,
cumam hoc primum miraculorum Sio¬
rum Chriftus efle voluerit ? Forfitan vt
oftenderet.primum fummumque vitj no-
ftrzfubfidium fore vinum, fed cumam vi¬
num bonum, id eft, validum, quare Cre¬
ticum & Orientale merum feruatum eft
vlque adhuc: Cur noluit ille vita: Magifter
in primamenfa vinum hoc afferre , fed.a-
deo diftulit ? Voluit forfitan admonere,
vinum virtute vigens feruenti iuuentuti
minime concedendum , fed recreanda:
potius frigidiorifencdutileruandum.Cur
denique non partem, fed totam prorfus a-
quampermutauit in vinum i vt videlicet
bonum vinum in lenedute przfertim bi¬
batur & merum. Itaque cum hzc circa
meridiem meditarer, exoptare coepi atqj
iam exquircrevinum eiufmodi, quo & fc-
nedutem meam & matris fenium confo-
uerein.Nam pmerito autumno, illa qui'
dem oduaginta, ego autem lexaginta iam
annos impleuimus. Tuverotanquam va¬
tes eadem hora vinum ad me mififti diui-
num, Apollineum certe medicum, qualis
meus eft Maxfgus, & vaticinium decet &
Bacchi munus, fiquidem Phoebus idem &
primus medicus, 8c vaticini] author ap¬
pellatur, Bacchi frater facrifque coniun-
dus. Quod denique multifacio, vna cum
eledilfimo Liberi patris munere Epifto-
km dedifti Galenicam , vita: falubriter
confidentem, vt cum auxilio confilium
amice coniungeres. Ego igitur quantum
cum medicina prcnofticum, & cum Phoe¬
bo Bacchus, tantum profedo fum atque
/emper ero tecum amore coniundus. Ian-
uarij xi ii. m-. cccc. xciii.
Pro libro de Vita rerum imprimendo. Item
aujpicium de amicitia immortale.
M A RSILIVS FICINVS
Florentinus Menchen facerdoti Co-
lonienfi , prasclaro iuris Cano¬
nici profeflbri, magni Co¬
lonia: xntiftitis Secre¬
tario, S. D.
Q Vintodccimo Calendas Februarij
prope Solis ortum in fomniis laluta-
re videbar incognitum mihi antea virum
honcftalpecie praeditum, veftibus comi-
tibulquc ornatum. Qui poft dilputatio-
nem phyftcam mihi pedem oftenderet
HHhh iiij
 o8o Marfilij Fieini
quafi curandum,eodem ipfe die Floren¬
tiam acceffifti, profecturus Romam ma¬
gni antiftitis Hermanni legatus , qui cum
•propter contufionem pedisadnos venire
non pofles, defiderium vifendi fignifica-
fti, egoque ad te, vt non oportebat folum,
fcd etiam decebat, accefli,itaque cum pri¬
mum teiam obuiumfum intuitus, agnoui-
ftatim qualem in fomnisHeroicum virum
videram , poft falutationem primam in
mentionem operis noftri de vita mox in¬
cidimus, multaque ad medicinam prteci-
ter loquendujTi ,'vt quicquid dormiens
■prxfagiueram impleretur,pedem oftendi-
fticontufum. Itaque non fomnium qui¬
dem vidiffe videor,fed oraculum diuini-
tus accepifle ( vt arbitror ) aulpicium ami-
' citiam noftram fore diuinam. Quoniam
vero diuina funt etiam immortalia , im¬
mortalem ego quidem (vt modo narraui)
diuinitatem amicitia: noftratpradenfi. Tu
vero interim futuram eius immortalita¬
tem excogitaftijdecreuiftienim libros de
vitanoftros curare iterum exprimendos,
quo&noftra hsec vita latius inde propa¬
garetur, & pofteri hoc tuo erga nos officio
quantum nos amaueris,pariter a nobis a-
matus, intelligant, atque ita diuina haec a-
micitia noftra apud pofteros immortalis
euadat. Viue felix mi Ioannesi& noftra:
propagator vitae, & vita dignjfiime. Vale
feliciter xv-ii. Ianuari; u, cccc. xciv.
Commendaticbreuis in caufaiujla.
MARSILI VS FICINV S
Reuerendo in Chrifto patri Domino
Francifco Soderino Epifcopo -
Volaterrano, S. D.
M Onafterium S eptimi tibi commen¬
da tums incaufe Mutinenfi paucis
agam. Scio equidem quantum monachos
illos, viros admodum pios, ames- Quos
ego quoque non amo folum fed colo. Ar-
bitroreostanquamiuftosiufta etiam po-
ftulare, tu iuris acerrimus es patronus.
Quicquid denique officij in hos contule¬
ris in me horum obferuatorem- pariter
collatum efie putauero. Monachus iftic
huius caufe procurator, & re & nomine
iuftus diligenter tibi referet omnia. Me
quoque tibi commendo quam plurimum.
Yalefelix. xxv. Ianuari;. m. cccc. xoiv.
Plato multa chrifiianis confentama atxtt.
Platonici multi Chriftiana juht imitati.
MARSILI VS FICINVS
Florentinus Reuer, in Chrifto patri.
D. Iacobo Rodono Epifcopo A-
riminenfi, S, D.
F Rater Samftus in ordine diuiDomini-
ci Theologi* profeifor infignis, tuo
nomine me falutans, teftimoniis profefio
multis affeuerauit, me abs teardenttra-.
mari quod quidem & fi iamdju mihi plane
perfpecfum erat, defiderabam tamen de
profperavalitudine tua nuntium qualem
nunc accepi, diutius exoptatum. Philofo-
phia humanorum omnium bonorum ma¬
ter, amicitiam iamdiu noftram peperit,
omni, vt Piaro inquit, neceflitudini pra-
ponendam, nec tempore perituram. Sed
h*c profedio certiora funt, qua vt teftifc us
verbifqueindigeant. Retulit przterea ro¬
bis,fratrem, nefeio quem, in declamatio,
ne publicainfblenter aiTeuerauffie,Trini¬
tatis apud Chriftianos diuina myfteriura
apud Platonem ipfum extare,Cbriftianof-
quefamiliaria illic primos accepiife. Vos
autem a me fuper hac re tanquam mihi rla-
tonicafint nota,iudicium expectarc. Ego
igitur extra cotrouerfiam affero. Trinita¬
tis Chriftiana: fecretum in ipfis Platonis
libris nunquam efle. Sed nonnulla verbis
quidem quamuis non fcnfu quoquomodo
fimilia. Similiora vere in fefiatoribus eius,
qui floruere poft Chriftum, in Numenio,
Ammonio ,Plotino, Arnelio, Iamblico,
Proclo. Qui cum & pmnes Ioannis Euan ■
gcliumlcgiffent. Et quidam infuper Dio*
nyfij Areopagita: libros, nonnulla trinita-
que angelorum. & nomina fufeeperunt,
tanquam Platoni fu^idofis fedfatori plu¬
rimum confentanea. Quamobrcm Aure-
EusAuguftinusqupndam Platonicus, &
iam de Chriftiana profeffione deliberans,
cum in hos Platonicorum librosincidiffet,
cognouifletque Chriftiana per imitatio¬
nem ab his probata, Deo gratias egit,red-
ditufqueiameftad Chriftiana recipienda
propenfior. Quantum vero Platonica
Chriftianis fimiha fint, ex Epiftola quam
hacdcreadBraccium Martellum iamdiu
fcripfi, breuiterintelligere poteris. Hanc
enim nunc exferiptam ad te mitto. Vale
felix, & me ( vtfoles ) ama, te vehementer
amantem. Die it Februarii, m. cccc.
 Epiftolarum Liber
Sempereliquii egnium, & , quo ei feri 'fo
tofi, in eodem perfeturenium.
MAS.SI1IVS FICINVS
Florentinus Callimacho dc&ffimo
viro, & amico optimo,
C
S. D,
Vm vniuerlum hoc, cuius quodam¬
modo partes fumus jfemper mouea-
tur, certe nos ab aftionemotuque vacare,
neque poflumus vnquam neque debemus,
praefertim quoniam primus petpctuulque
motus (vtplacet Placo rucisjeft ipfi anima:
naturalis, & vita nihil eft aliud quam ani¬
ma: motus Scaclus ,vt quamvinere, tam
profcftomoueri & agere neceflarium fit,
& pariter exoptandum. Sed nunquidego
interim Ium ineptus ? Oportunius forte
fuerat, poli diuturnum filentium, rationes
negotiorum noftrorum & valitudinis
nuntium, ltatim per Epillolam tibi redde¬
re, quam adeo repente Philofophari.Cer-
te fuerat oportunius mi Callimache. Ve¬
rum quod tam importune Philolopher, in
caufa eft & diuturnior iam noller vfus &
Genius. Tu quoque nobis cum foles per
Epiltolas fepe, fed tempelliue & apte fem-
per Philolophari.Pergamus ergo parum¬
per (vtiam coepimus) vtinamnon inep¬
ti. Tres pracipuifunt per locum invniuer-
fo motus. Aha quidem circa idem codem-
que modo perpetuo reuoluuntur, alia ve¬
ro continue locum fitumque permutant,
alia partim quidem motuillu circularem
partim etiam rectum hunc imitantur. Ho¬
mines quoque ali) motus alios prolequun-
tur.Scdvtcgo nunc demotu iam meo, no
alieno,loquar, mihi certe datum eft, vtse-
per reuoluat eodem. Quidnam hodie
Marfilius agit ? Quod & heri. Quid cras a-
cturus! Iterum quod S: hodie. Sempcr, vt
vidcsjintra parietes academi* voluor, cir-
caidem iterum rcuoluor.Quid autem hoc
iamdiu circuitu fecerim, rurlulque refece¬
rim, atque retexam, inteiliges ex catalo-
o librorum meorum,quem vna cum li¬
ro dcSolelegendumadtemitto, vt cla-
riflimo Phoebi muneris teftimonio amici¬
tia noftra praefentibus pofterifquc reful¬
geat. Mitto autem triplicem deSole& lu¬
mine codicem, vt non tibi folum ego gra¬
tificer, fed tu quoque duobus tuis amicis
gratificari poliis. Qua: igitur componan-
tura nobis, exhisipfe percipies. Ego vero
teiamrestuascompofuilTe ex Oftauiano
tuo&Fcdaldis accepi, quod quidem mi¬
hi contigit quam gratifitmum. Vale feli¬
citer. Die. ii. Aprilis, m. cccc. xerv.
XII. pci
Sifientesflij'funt Minenutfeu PhiUfefbUm
peni, Philofophia. Philofcphos.
MARSILIVS FICINVS
Germano Ganaienli dilcdiflimo
fratri, S. D.
M Ineruam poeta: celebrant perpe¬
tuo virginem, nulla tamen apud
luperosaut homines filios procreat gran-
diores.perpctua interim virginitateferua-
ta. Siquidemipfa folofummilouis capite'
nata,(blolimilitcr capite generat, gene¬
rat, inquam, pro extinctis gigantibus la¬
pientes quali heroas gigantibus grandio¬
res. Philofophia quoque perpetua virgo
fcphif, id eft, MineruE filia pro lapienti¬
bus Philolophos vertice parit. 5alue igitur
iterum dileftifiime mi Gcrmane,quem mi¬
hi re vera germanum communis peperie
Philofophia mater, cum nollet fiiios vn-
qua inter fe difiun&os & ic( vt Icribas; ift-
hucmilia luce traxit in amote mei, & me
viciffim tranfiniffo hucufq; ex ipfa luce ca¬
lore rapuitin amorem tui. Quoniam vero
amicorum, pracipuc fratrum , omnia de¬
bent efiecommunia, decreuimea omnia
tibi ad votum communia fore.Itaque mit¬
tam ad tcprirtioquidcDionyfii&PIaronl-
corum muitorutnlibros tibi iam exlcrip-
tos,quos iamdiu petifti. Deinde comme-
tariainParmcnidcm, Qua: tui gratia quo¬
tidie exferibuntur. Quibus forte lucce-
dent commentaria in Timamm, atque
iophiftam. Quae quidem, 5ophiftam pro¬
perant iamad calcem, tranferibuntur in¬
terea & Epiftoia: recognofcunturqtie vt
cattcra. Plocinum enim habere te fetife¬
ram, nuper autem non fcribis habere. Si
mitti vis fignifica. Vale.
Pro liiro de Sole.
MA RSILIVS FICINVS
D. Bernardo Bembo Veneto,
S. D.
S Olet vulgaris amor fepe propter ab-
lentiam longam diuturnumque lilen-
riumrefrigefcere,prorlufue deleri. Amo¬
rem vero noftrum vtpote lingularem,
propter haec neque deferuere vnquam,
ncqnc obliterari polfe, Phoebus ipfc &
calore fit pignus, & lumine tcftis. Die
XIX.
 ogz Marfilij Ficini
Pro libro de Sole.
-MarfifiusFicinus, D. Antonio Cronico
Veneto.
I Ouem quendam amicabfietn antiqui
colebant amicorum conciliatorem 3a-
micitisferuatorem.Sed quafnam potiffi-
aua mundi plagas Iupiter hic inhabitat?
In Sole forfan pofuit habitaculum fuum.
Siquidem amicitia ab amore dicitur atque
ducitur. Amor autem calor quidam eft.
A matorius vero ex notitia proficifcitur, a
pulchritudine procreatur. Sed Apollo pr®
cteteris caloris eft & notitis, & pulchritu¬
dinis author. /upiter amicabilis in hoc A-
'pollineo munere amicitia noftr® pignus
edo I/Iex i v. Augufti. m. cccc. xciv.
- J2jl’dpatiat de Afirologia.
M ARS ILIVS FICI N.VS
Angelo-Politiano, S. D.
C Ontra multos Aftrologos, qui more
gigantum eripere coelum loui tam
fruftra quam impie moliuntur, merito &
Picus alumnus Palladis, & tu miles Hercu¬
leus lipefeliciterque certatis. Nempe.Pal-
Iadeni Orpheus gigantum expultricem
canit, & ab Hercule poetat multi gigan-
tem Anteum aterrafimui&e vitalublatu
ferunt. Ego autem quid ? Profe&o tan-
quam in omni vita vobis vnanimis,in hoc
quoque Audio conipiro vobifcum,& fi f or¬
te non decerto firenue, tamen ita plane
decerno. Ceteri quidem Platonici, cce-
Jefiesimaginesquas deferibunt Aftrono-
mi, pro oppormnitate commemorat, ne¬
que reprobant eas, neque rurfus compro¬
bare Audent, pictinus autem talia extra
controuerfiam ridet.Ego quoque in com¬
mentariis meis in eum, tanijuam interpres
atque derid eo, parrim quidem eiusautfto-
ricate confifus. partim etiam quoniam nul¬
lam habeo certam eiufinodi rationem.
Multas prsterea ibidem Aftrologorum
regulas in. controuerfiam fimili ratione
deduco. S ed in fibro de vita, vbi profiteor
Medicinam,ac remedia vitat, vrcum que &
qualicumquepoffum, vndique diligenter MARS ILIVS FICINVS
. exquiro, neque deipicioprorius imagines
illas,nequeomnesreipuo regulas, &fie-
nim arbitror certam iis rationem nullam
inefie, tamen vt ftudiofiffimus humans
Medicina curator, remedia non lolum la¬
pientibus certa, fed etiam multis probabi¬
lia lector, vt fubfidia paffim accumulem &!uminemei apud omnes amices meo,
quomodofibet profutura, Nequid deni¬ forent, nimirum, & tu dukilEme miBsr-
que prstermiferim intentarum, quodad
vitam vteumque conducturum cuiquam
videri poflit, nonnulla tamen interfero Sr-
raiora,muIta quoque pallim congero, qo*
& fi forte minus fpero, tamen opte pro-
defle Quodauteminprincipiolibritettij
dicere videor, imagines ab antiquioribus
Platonicis in coelo diipofitas efle, non id
equidem volo. yKon enim confitium ibi
meum eft, piatonicos affirmarcccelefiimn
imaginum alfertores, de quibus aut nihil,
aut parum quid loquuntur. Sed Platoni¬
corum quorundam fmflfe fententiam,
mundi animam cceleftia fibi cotpora pc-
perilfe, ftelkfque cum ccelo, atque vitra
fteilasfingulas, firriodo ibi vlfs fintima¬
gines, eiuimodi quoque imagines genuif.
fe. Narro autem illic dilpofitiones figno-
rum imaginumque non quales apud rla-
tonicos.fed quales apud Aftrologos ob-.
leruaueris, iam vero quantumimaginibus
vel coeieftibus credam, vel arte faftis cofi-
dam,progreffiolibri declarat, prsr&iain
libro de Sole, non tam Aftronotnica do-
ceo;quam per hsc morales allegoriafque
ad diuina perquiro. Denique tam in libris
devita quam deiole & lumine cum phi-
lofophicis poetica milcens, liberius fum
interdum &forte!icenriuseuagatus, cum
plotino parcius ieueriusago, vt mihi tan¬
dem non ingratumfit futurum, Aftrolo-
gica portenta fuifleapico noftro Miran-
dula fingtilariter confutata. Qus enim
ego nufquam aAIrmo, imo & cum plorino
derideo, explodi a Mirandula gaudeo, fu-
perftitiofam prsterea vanitatem ab illo
tanquaro a phoebo pithonicunwirus extin-
gui tecum polirianecongratuior.Tuenim
lemperhac in caufa,vtvbique foles, Her¬
culem prsftitifti. Soles pjrofe&o iamdiu
hsc Aftrologorum prodigia, vt alia mon-
ftra, paffim acriter infequi, vt non in terris
Sol£m, fed etiam in ccdo monftra forriffi-
mus Hercules expugnaueris. Vrinam de-
niqueficut Herculi, fic & ribi,fuperata tel¬
lus fydera donet,interim in terris viue diu.
Vale feliciter. Die xx. Augufti, m. c :cc.
xciv.
Pro libro de Sole.
Bcrnardo Oriceliario Mariori
fifio, S. D.
C Vm & optans amicis lucem & cu-
pienseosiumine declarare, operam
,
equidem iamdiu dederim ,vtlibri dc5ols
 Epiftolarum Liber
i*ric caper hoc munere donandas acce¬
dis, modo videlicet a nobis amatus, quia
nuper es cognitus, nec ue tamen nunc fb-
. Ium, fed& femper amandus, quod autem
te vehementer amem, non folum inge¬
nium tuum elegans probitafquc facit, fed
etiam quoniam charus admodum lis Hie¬
ronymo Roffio & omnium mihi chariffi-
mo,& prat carteris luce digniflimo. Sed vt
aliquid tecum de lumine commentemur.
Siquando inter legendum, illic hzfitaue-
ris, vbi Solem vel lumen dicimus primo
creatum, animaduerte qujfo.neforfan in-
teliigas primo creationis momento vel
gradu Solem vel Solis lumen fuifle fa-
ftum,cumMofes ipfe dicat In principio
«rcauitDcus coelum & terram. Terra au¬
tem &c. fed lumen angelicum primo quo¬
dam ordinis gradu creatum, lumen vero
Solis futurum primo die, Solis denique ip-
fius globum atque figuram quarto, omni¬
no vero & lumen Solis & globum, primo
dignitatis inter carieftia gradu. Vale iam
& ab/que hzfcatione lege feliciter.
Commendatie clientis dpudMagifiratum.
MARSILIVS FICINVS
Nicolao Benino, literis moribufquc
przdito, S. D.
TH’ Ratprofcdo officii mei ab iplb tui
X-s magiftratus initio pro beniuolentia
noftra non mediocri, tecum non medio¬
criter gratulari, non folum quod hac di¬
gnitate ornatus fueris, fed etiam & multo
magis quod Magiftratum fores pro digni¬
tate gefturus. Congratulandum quoque
fuerat amicis clicntibufque meis, quod fi
vel infontes forent, patrocimum abs te
confequuturi effient, vclfi rei, fakcm in¬
dulgentiam quandam , atque clemen¬
tiam. Nouienim ingenium tuum. Certo
fcio te ( quod Deus ipfe agendo prateipit)
iuftitiam rite cum dementia coniun&iv-
rum. Przterea fi quid hac in re circa Io-
uem confabulari licet, hunc Hcbrari fe-
dech, id eft, iufiitiam nominant, & Aftro-
nomi Ioui fuo iura legefque concedunt.
Eundem poetas Iouem canunt indulgen¬
tia plenum, vt prartermittam poeticum
illud ad licentiam petius declinans quam
indulgentiam, lupirer efle pium ftatuit
quodeumque iuuaret, fatis cfto apud A-
ftrologos, Iouem cum legibus afferre vel
fign-fi.are clementiam,in hoc fane Deus
ccelitus homines admonuifle vidctur,vt in
rnagiftratu pariter vtrumque mifcerent,
fed hac tu pro ingenio tuo, vt arbitrer, fa¬
XIL 903
tis nofti. Vale felidter Florentia. xXxz.
AuguftiM.cccc.xci?., —
Gratiarum acliopro indulgentia in clien-
MARSILIVS FICINVS
Nicolao Benino literis moribufque
pradito, S. D.
C Vm bonum atque malum fibi inui-
cem opponantur, atque idcirco con¬
ditiones lubeant inter fe oppofitas, proba¬
bile nimirum effe videtur, fi bonum tam
facundum eft, vt malum , contra fterile
fitfuturum! Quantum vero malum crime
eft, tantum clementia bonum fit, ergo ne-
ccflc eft, vt indulgentia demens longe
foecundior fit quam crimen atque deli-
ftum. Quamobtcm fi clientis md delidtB
Epiftolam ad te noftram peperit, multo
magis liberalis & demens indiligentia tua
parere rurfusdebet Epiftolam, ac multo
meliorem atque maiorem, prima quidem,
vt ita dixerim, fuit Iouia, louis videlicet
comparatione freta, fecunda igitur non
aliter fuperatura primam, vel faltem eft
aquatura, quas fi fuerit Apollinea. Solus
enim Sol poteft fixperare Iouem. Qua¬
propter Apollineis aufpidishsec faris offi¬
cio xn me tuo facere poffir, mitto! cam ad
te Phoebi comitem , S olifq; pcdifficquam.
Lege libenter librum de Sole noftrum ti¬
bi do ao dat um, ac viuc feliciter. Die m.
Septembris, m.cccc.xciv.
De loueamicabilidr Apolline pro li¬
bro de Sole. •
OratioMarfiii/ FiciniFIorentiniad Ioap-
nem Mathcronem magni Gallo¬
rum regis indytum oratorem.
A Ntiqui Theologi primum, deinde
poeta:, inter cetera numina Iouem
amicabilem coluerunt, cafti amoris ac fir¬
mioris amicitia patrem. Quipropterea &
ab amore pariter atque amicitia, nomen
hoc amicabile reportauit. Cum igitur &
Flato nofter numinis huius nonnuuquam
faciat mentionem, fzpe equidem inter-
commentandum qiuefiui, quonam alio
hunc Deum nomine darius appellarem.
Diudeniquemeditanti venit inmentem,
vt hunc oracipue Deum dariffimum!, id
eft, Apollinem nominarem, lucis,caloris,
harmonias, notitia:fontem. Iam vero nec
vnquam amamus fheognita, sec quic-
quamfinelucc cognofcimus, nec abfcuc
calore quodam ad amandum aliquando
 5B4 Marfiiij Ficini
piouocanmr.Pr*terca& harmonica quas¬ Pro libro de religione, purgatio de tarda
dam congraitas eft ad amorem & amicitia filutaticne.
neceflaria. Rurfus, ad amorem faspe de£-
-deratur pulchritudo corporis. Ad amici¬ M A R SILI V S FICINVS
tiam femper optatur animi pulchritudo: Ioanni Stephano Equiti&Oratori Me-
vtraquc vero nihil aliud quam fplendor- diolanenfi dariflitno, S. D.
qaidam efle videtur.SpIendoris autem au-
thor eii Apollo. Omnes itaque rationes
cogunt, amoris & amicitia fontem Apol¬
E T fi virtus dignitafque tua & amorin-
geusergatemeus iamdiu pcffolabaq
linem prascipue nominare. Nos au&m fi . vtte vitro fiequenterquefalutareni,tuo¬
confabulationis gratiaDeotum numerum rum tamen negotiorum turba interpellare
- forte Gentilium more recipimus, Phoebu tenifi m re quadam neccifariajprohibe-
effe dicemus Deum quendam numenue bat. Nunc igitur cum & minus tibi forte
Soli profectum inter cotleftia regem: fin negotij fore putem, & noftra tesexigat, vt
rationcpotiusleria nitimur, Phcebnmef iampridem par fuerat, te falnto. idue
feDeum fummum affeuerabimus. Cuius femper inipfo fempiternasjfalutis authorc
Sol ccdeftiseftimago. Itaque Phoebus il¬ Deo, vir omnium falute digniflime. Nolui
le henefti amoris & amicitia; firma; au- equidem ad virum virtutis dignitatifqufc
thor eft,Solverbfignificatur.Cum igitur plenum accedere vacuus, ad inclytum il-
ego Phoebeo quodam Capientis: virtutum- luftriffimi Ducis Oratorefineducevenirc.
' que narum fplcndors fingulariter Inflam¬ Ducit itaque me in przfentia Chrillus ve¬
matus, te ardenter amem, affeciemque a- ritatis & gratias plenus ferentem raecum
micitiam ex amore conflare, nimirum & librum de Chriftiana religione tractan¬
Apollineis auipiciis ad te venio. Salue. tem. Neque te offendat precor humilis ac
pauper libri habitus, fiquidem Chriftiana
‘Multifaciendum eft laudari Zlaudato viro, ■ religio & in primis humilitarem przcipic
& libenter paupertatem tolerat. Omnino
MARS ILIVSFICINVS vero liber Chriftiana pietate compofirus,
Germano Ganienfi viro Virtute pras- te decet infignem pietatevirum. Prztcrea
ftanti, S, D. duo potiffimiim amor vt fitperfedus, defi-

Q derare videtur,ardorem, inquam, atque

Vas de excellenti virtute dignitate¬ firmitatem. Profefto quam te ardenter
que tua iampridem e multis audiue- amemteftimonio elfepoteft Sol ille apud
ram, nuper Cofmus Suffcdm,,& Laurcrr- tenofter, vt luminis ,-ita & caloris origo,
tiusSpinellus teftimoniisapud me multis quam vero firmus nofter erga te amor fit
confirmauerunt, viri nobiles, atque teftes futurus, argumentum penes te atque pi¬
feac in re profeclo Iocupletiflimi.Narra- gnus erit prasfens de religionelibet. Nihil
ueruntpmerea quanti mefacias &quam enim religiofa pietate firmius, charitas
ardenter ames. Ego vero .plurimi facio enimnunquam excidit. Vale felix, meque
probari amari que abs te, laude pr* cane¬ ama precor iamdiu ardenter amantem.
ris & amore digniffimo : quam igitur tibi Die iv. Nouembris.M. cccc. xciy.
gratum fit noftra vifere, tam nobis opta¬
bile tibi prorfus gratificari. Videbis , vt Oratio Marfiiij Ficini Florentini ad Ca¬
Ipero, mox nonnullos hinc ad te Platoni¬ rdum magnum Gallorum R egem.
cos venientes. Vidifies & . Areopagitam
fimul Platonicorum culmen, fi nunc eo ha¬
bitu, qui &ipfum & te deeebat accedere
£ Xcelfa maieftastua, rex Carole fem¬
per inui&e , folet nonnunquam, vt
potuiflet, exicriptoris&hbrarij negligen- plerique fuerunt, dicere, ad hanc expe¬
tia impediuit acceffum. Paucos , vt ipero, ditionem mitti diuinitus. Quod quidem
poft dies veniet cum Epiftolis. Exfcrip- nos & vniuetfus bic populus Florentinus
inm iam tibi eft commentarium in Parm e- tuus proculdubio credit, firmiter lperar,
Jiidem. Quotidie referibitur in Timaum. vehementer congratulatur. Veri namque
•Vale felix, atque ( vt ccepifti) chariffime fimile eft & Chriftianiflimum Galiomm
mi Germane, Marfilium germanum fub RegemaChrifto mitti, & Cardum pr2
slatcnetuum ama precor ardenter aman¬ careris infignem pietate regem, Chriftia-
tem. Decimo ibrto. Octobris. u. cccc. na pietate dari, przfertim cum iter optif
que tanfum ea m ente fis aggreflus, vt fan¬
dam Ierufalem feuiffmis Barbaris ecar
 Epiftolarum Liber
ri, denique redimas. Regnum profedo
fandum (peramus te facile redempturum.
Recepto prius obiter hereditario regno,
fiquidcmhocitinerepaflinipro viribus ve-
ftigiaChrifti fequaris. Chriftus rex paci¬
ficus pacem volentibus fape promittit,
idem tu quoque rex Chrifmnimmus lin¬
gulari pietatepraditus promittis, vtaudi-
mus, atque vt fperamus, profecto prafta-
bis,idque reuera facies, quod pio quon¬
dam Encae, dsneadumque generi man¬
datum efta patre. Parcere fubiedis, & de-
bellare fuperbos. Quamobrem cum volen¬
tibus pacem, omnibus pacis author fis fu-
turus.tuis praftrtim, ideft nobis, pacifi¬
cum te praftabis. Florentinam duitatem
tuam mirifica pietate vifes, Florentiam i
flore, id eft, a lilio didam, liliorum vbi que
plenam. In propria venies, & tui te tota
mente recipient. Tu autem ducem tuum
imitatus Chriftum, clamabis ad populum:
Vcnitead me omnes qui laboratis & one¬
rati teftis, & ego reficiam vos. Prafens
itaque populus Si futurus in auura gratio-
fum regem Carolum a charitate gratiifque
nominatum,his femper vocibus celebra¬
bit: Bcnedidus qui venit in nomine Do¬
mini. C arolns charas nobis, excelfus, rex
pacificus. Hac eft dies quam fecit Domi¬
nus, cxultcmus & latemur in ea. Hac, in¬
quam, de tuofplendorepopulus Florenti¬
nus prafens futurufque praedicabit. Totus
autem mundus , omniumque communis
hiftoria- qua: mox dicam f vt arbitror ) rc-
cenfebit, Carolus Gallorum rex inuidus
Cffartanum illud, didu magnum, fadu
maximum. Veni,Vidi, Vici, adeo fupe-
rauit, vt dicere iam iure poflit, nondum
veni, necdum vidi, iam vici. Superauit &
celebratiflimum illum apud omnes Her¬
culem, Hercules enim manibus, igne, fer¬
ro, claua, laboribus dicitur pugnauifte.
Carolus autem magnus, non tot quidem
machinis, fedfermc Ionis inftar, (olo, vt
ita dixerim, nutu concutit orbem, vt iam
non Gallia: duntaxat, fed etiam orbis Do¬
minus videatur quandoque- vocandus.
Quoniam excelfus Carolus videtur mif-
fus efle diuinitus ad domandos Tureas,
8c ad fandam lerufalem fic a manifeftis
hoftibus vindicandam,ficuiipfc Deus om¬
nipotens humanum genus ab occultis ho-
ftihushberauit.
XII. jpS>
CwrfroaisUia'u.penKittstii3tjf*. Item tk vtr
Ucvuis rtmidiifqae amlsrum.
MARSILIVS FICINVS
FlorentiausIoannijCanalcanti amico
vnico, S. D.
S iEpe quaritur a Platonicis, cumam
prouidentia diuina permittat femper
iuftospariter & iniuftos 5 Summatim ad
hzcrefponderc folent. Primo quidem a
mortalibusignorari,mala ne ifta fint an
bona. Humanas enim res vmbris, cogita-
tionefquc fomniis ede confimiles. Huc
tendit Propheticum illud. Omnia vanitas.
Omnis homo mendax. Refpondent ite¬
rum etiam fi conftiteric, qua: mala viden¬
tur, quodammodo etiam efle mala. De¬
nique malum ab ipfofumme bono permit¬
ti duntaxat gratia boni. Res enim diffici¬
les & aduerfae vitium quidem curabile pur¬
gant, incurabile vero puniunt. Illic igitur
purgationis, hiciuftitia lucet bonum.Bo-
ni quinetxam homines in aduerfis difeer-
nunt a malis & exercentur atque proban¬
tur. Probatio vero & profedus & conflan¬
tia bonum. Operxprcrium eft praeterea
diligenter confiderare Platonicum illud
inPhaedro, devenefica mali damonis a-
ftutia didum. Damon aliquis flarim ab
initio vitiis quam plurimis immifeuit vo¬
luptatem. Haec quidem ibi iocrates, in¬
quit , admonens , malorum damonum
praecipuum efle ftudium, animas feorfiim
acoeleftipatriainhoc exilio diutius deti¬
nere fiiperni patris oblitas Jongafque ma¬
chinari moras illecebris oblectamenuf-
que terrenis, quibus profedo quafi pocu¬
lis venefica Circes, foporiferifque Syre-
num cantibus definita, nunquam aut cer-
tetardius in cceleftem patriam reuertan-
tur. Contra vero damonicas infidias be¬
nefica prouidentia Dei ftatuit, dulcibus
quidem his latiferifquefaporibus , fapqres
amaros interim commifccri, ne ab ciuf-
modi voluptate, quam Timjus malorum
efcam nominat, capiamur , vt pifccs ab
hamo. Hanc vtiqae Platonici, pracipue
Plotinusatque Synefiusmagna, exparte
caufam efle putant, vt diuina prouidentia
tot tanrifquc perturbationibus animos iji
terris vexari voluerit. Huc tendit Platoni¬
cum illud in libro de fcientia, confonum
euangelio, iamdiu, dilediffime mi loan-
nes, ad te fcripmm, ac breuiter declara¬
tum. Impoffibile, inquit, eft Theodore
mala funditus extirpari, neceffariumenim
eft femper afiquidbono fubcontrarium ef-
q %6 Marfiiij Ficini
Te, apud fcperos quidem efie mala no a
poliunt. Per mortalem vero naturam Jo-
cumquehunc inferiorem neceflario reuo-
luuntur.Quamobrem conandtan eft, vt
hinciiluc quam celerrimefugiamus.Fuge-
re veroillucjeftpro viribusfe fimilem Deo
reddere, fimiles vero nos Deo faciunt, iu-
ftiria, & flntiitas cum prudentia. Hzc
Piato declarat, nos obeam maxime cau-
fam, fugam hinc ad Deum aliquando me¬
ditari,vt mala quz neceflario nos hic affli¬
gunt, effugiamus, ex hoc videlicet mortali
malo, fempiternum illud reportaturi bo-
cum.Iam vero nec vllus nili vexatus mor¬
bis, cognofcit aditque medicum, neque
nautae, nifi fluxibus agitati, gubernatoris
prudentiam admirantur, mortales profl¬
ito tam haberes funt,vt bonum non aliun¬
de prorfus cognofcant quam ex compara¬
tione malorum, tam ingrati, vt Deum bo¬
norum omnium largitorem non facile
colant, nifi malis opprefil. Quamobrem
morbis perturbationibufque frequentibus
cruciati, ad Deum ipfum tanquam ad me ■
dicum opitulatoremque confugere com-
pelluntur.Coguncur quoque cognofcere,
non terrenam quidem prouinciam vbi
anguntur affidue, nuncuam vero quief-
cunt, fuam fore patriam, fed coeleftem.
Ntilla vero potior affignari caufl poteft,
ob quam mala Deus & adueria permittat,
quam ratio Euangelica docens , ctecos
mutilatofque nafei nonnunquam admira¬
bilem Dei potentiam bonitatemque ho¬
minibus declarandam. Mala videlicet ho¬
minibus incutabiliter curaturam. Que-
madmodum&morbifludtufue non quili¬
bet, fed grauiffimi, medicum gubernato-
remue fumroum teftificari folent. Sa=pe
igitur homines & priuatim &publice, tam
extremis vndique coercentur anguftiis, vt
nufquam pateat exitus, nulla iam Ipereter
humanafalus, fed tamen diuina bonitas
&poteftas filiis filis pia mente lupplicitur
obfecrantibus propitiam porrigens ex alto
manum declarat, Deum folum efie in ex¬
tremis calamitatibus feruatorem. Idque
tunc quidem demonftrat apertius>quando
diferimina tanta diu prius quas veniant,
per prophetam quendam ventura praedi¬
xerit. M editi quidem humani officium eft.
St fi minus fanitatem,(altem femper pro¬
flare pronofticon. Diuini vero pariter
vtrumque complecti. Etfi horum exempla
cxflcrisliteris licet afferre quamplurima,
-quae omnibus funt in promptu. Meum ta¬
men confibum eft in profentia,quid&se-
pcrfuitinlucem minusnota proferre, my-
fteriaqueChriftianaquoadpoflein Plato¬
nicis confirmare. Audi igitur,mi Ioannes,
tam diuin orum cultor, c£uam fludiofe rk-
tocicorum, quibus verbis apud Platonem
Socrates diuinum confiiium circa maiora
humanorum remedia Prophetafcue coa-
firmetjfic enim loquitur in 5ympofio. Si-
cerdos Diotima fatidica mulier diuinotu-
que perita, peftem praedixit Athcnienfi-
bus imminentem. Itaque fleris decennio
ante peftem peractis, morbi dilationem
dedit. Itemficin Phaedro, fi referamusJi-
byilam,& alios quicumque vfifuntvati-
profuerint, prolixum nimis extendemus
fermonem, acrem manifeftam omnibus
proferemus. Et paulo poli inquit, Antiqui
teftificantur vaticinium diuino quodam
furore profetium, conietiura pruclcntia-
que humana fupra modum praftamimef-
fe. Atqui aduerfum morbos laborefque
grauiflimosob antiqua delifia quandoq;
diuinaindignatione mortalibus immine-
tes,diuinus Gentibus quibufdam aliunde
furor adueniens, 8i futura praedicens,qui¬
bus opus erat, remedia mirabiliter adin-
uenit, confugiens ad vota cultufque diui-
nos. Vnde expiationes,piopitiationefque
confequutus incolume reddiditpcfliden-
tem, & in praefens tempus & in futurum
. abfolutionempraefentium malorum redte
furenti cccupatoque adeptus. Hzc ibi
praeterea in libro legum primo, Plato fic
inquit. Epimenides Ctetenfis, virdiuinus
decem annos ante Pcrficum bellum, Dei
Oraculo monitus, peruenit Athcnas,&ft-
crificia quaedam Dei oraculo edita fecit,
Athenienfibufquc Perficam formidanti¬
bus claflem, praedixit decennio Pcrfasno
venturos, & poftquam venerintinfeflare
difcefluros. Eiulmodi flne virum Plato
omniumflpientiffimum cflecenfet,quam-
uisfiepe vulgo ftultiflimus habeatur. Itaq;
in Phaedro feribit mirabile quiddam hunc
in modum. Diuinis meditationibus, qui
recic vtitur, perfetiifquc myftcriis femper
imbuitur, p erfl&us reuera lolus euadit,ab
humanis autem lludiis fegregatus, diuino-
ue inhaerens,carpitur a multitudine,qua-
extra fl pofitus, fed ipfe Deo plenus,
multitudinem latet, pofthaec piato cum
prophetam & fteerdotem diuinis occupa-
tum,flpientiae Humans longo admodum
interuallo prspofuiflet, defcribft mentem
quandam diuino prorfus amore flagrati
tem,ecftafimqueamatoriam patientem,
atque furorem alienationemque huiufmo-
di, non folum humanae prudentia, fed di¬
uinis etiam muneribus omnibus anrcpo-
rut. Vbi plane comprobat Apoftolicutn 3-
 Epiftolarum Liber XII.
lud. Maior horum-chariras. Mitti ante
i-ropbetasa Deo, &qua ratione mittan¬
tur, Auiccnna edam in libro diurnorum
mukis rationibus Platoni conlcntit. Sed
longioribus iam digrelfionibus przter-
milfis, ad inllitutum breuiter redeamus.
Animaduerfione ptoic&o non mediocri
dignum cft, quod in fuperioribus, inquit
Plato,propter antiqua delicta indignatum
Deum calamitates hominibus quodam¬
modo deftinaffe. Hinc alleueratur oracu¬
lum illud, propter peccata venient aduer-
(a.lllud quoque Mofaycum, ex primorum
delido parentum , aducria nobis omnia
cofftigiffe.Vbiprztercafubdit Plato, Deu
frequenter afflare Prophetas , futura no¬
bis flagella praenuntiaturos, vt hinc ad¬
moniti ad .vota cxpiationelquc lacras
confugiamus,quibus rite peradis, inco¬
lumes frequenter euadimus, ibi profedo,
omnia videtur ecdefis noftra: myfteria
comprobare. Proinde ne forte rei tanta;
longius exempla petantur: Nonne prop¬
ter multa delida,poftremum huic vrbi hoc
autumno exitium imminebat, nulla pror-
fus hominum virtute vitandum ? Nonne
diuina clementia Florentinis induigcnrif-
firna, integro ante hunc autumnum qua¬
driennio nobisiftudpramunriauit, pervi-
Tum fandimonia fapientiaque przfiante
Hieronymum ex Ordine praedicatorum,
diuinitus ad hoc eledum? Nonne prsfa-
giis monitifque diuinis per hunc impletis,
certiflimumiamjam fupra noftruni caput
imminens exitium, nulla prorfus virtute
noftra, fed przter fpem opinionemque
noftram mirabiliter euitauimus? A Domi¬
no fadum eft iftud,& eft mirabile in ocu¬
lis noftris. Reliquum cft, optime mi loan-
nes, vt deinceps lalutaribus tanti viri con •
liliis oblequentes, non folum ego atque
tu, fed omnes edam Florentini, Deo no¬
bis clementiffimo, grati fimus, & publica
voce clamemus.Confirma opus hoc Deus
quod operatus es in nobis Die x 11. De¬
cembris. m. cccc.xciv.
Gratulatiofn literis diuexfeQatis.
MARSILIVS FI C IN VS
Germano Ganaienfi diledifGmo
iuo, S. D.
E Ademtempeftatis huius iniquitas &
tuas ad me & meas ad te Ijpelitcras
interccpic. Heri tandem vidt iter durum
pictas,cxpedaramque diu tuam mibi con-
ceffit EpiftoIam.SurgemeanimcEpiftoIa
S«7
prsfens, I nunc ad decus rieftriun, melio¬
ribus vtere fatis, fo<f quidnam primo feri-
bam i Certe quod in primis contigit miht
gratiffimum, mc videlicet & commendas
tum elfe per Epiftolam tuam fratri cuo
Ioaai, Achati regio Vitilijs przfidenti. Id
quidem opcrzpretium nobis foit & erit.
Namltaliaferme tota, certe Tufciaom¬
nis, przferrinrfiorenria, externis pariat
& internis quotidie tumultibus agitatur.
Conueni equidem hic apud excellum Re¬
gem veftrum fuperioribus diebus Ioan-
nemnoftrum,virumfrequentifaIijtatione.
digniffimum, eiulquc conlpedtu non fo¬
lum ob lplendorem fixum, gtaculatus fu m,
fed etiam ex hoc valde congratulatus,
quod in egregio fratre tuo Chariffimum.
meum videre videbar, me interim in prz-
fcnribus anguillis confolantero. Proinde
&fi profeflio: noftra eft vacua: mentis o-
pus,, pergo tamen intet hos ftrepirus ia
Platonicis commentationibus aflidue
quoad polfum, eas propediejn ( fi Deus
alpiraueritj perfecturus.
Pia Platonisfententia^de amicis^ dr
inimicis Dei.
MARSlllVS. FICINVS
loanni Caualcanti amico. Vni-
. co„ S, D.
C Ontuli heri tecum & eum genero
tuo Gcrardo ianfilatio pjoviro, quid
in Philebo Plato de amicis Dei fentiat*
vel inimicis. Placuit ergo tibi vt ipla verbi
Platonis ad teferiberem, & qua: ibidem fit
expofirio noftra. Accipeigitur atque lege
feliciter. Verba Platonis haec funt. Vir iu-
ftusSr pius & probus nonne Deo amicus
eft; Iniuftus autem & improbus inimicus?
Eft profecto. Plurima quidem (pe vnuf-
quilque ducitur. Interiores enim fermo-
nes quidam furit ih vno quoque noftrum,
quos & opiniones &lpes nominare {oie-
mus,funt quineriam Phantafinata pidta.
Namcuiquelicetfingcre fecumulum au¬
ri maximum polfidere , obledamentifque
variis abundantem , omni fuauitate per¬
fundi. An non dicendum, opiniones ima-
■narionefqueciulmodibonis viris, quia
eo amici funt, veras frequenter euadere;
malis autem fepe numero fallas ? Dicen¬
dum certe. Prauis vtique viris oblectatio¬
nes qusdam adfiint, fepe confias, ac de¬
nique falfe, fiilfis igitur voluptatibus praui
fepe numero geftiunr. Homines auterq
bonigaudiisfemperveris aluntur. Hacte¬
nus Piato. Sequitur expofirio noftra. Bo-
Ilii ij
 MarfiiijFicini
•nas vira Platone cetiletur,qui in fe-qui- PhilofopMcum tamen officium mib'peri
dem temperatus,ad Deum autem pius di,’ pctuumifitermizterenollem, in rufticani
adhominesvero iuftus. Animus erofino- fblitndincmexvrbefeceffi.Scdanteqiiao
di propter fimiiitudinem Deo pras eseteris difcederem, exoptatum mihi diu fplendo-
eft amicus, malus autem propter diffimi- rem tuum fepe quzefiui.Qucm denique
litudiiiem inimicus. Itaque cum Deus & nondumfalutauiprarfentcirqhuncabfen-
moucat intrinfecus, &vbique preuideat, temmunere quodam Phoebeo faluto. Si-
nimirum opiniones & imaginationes fpcf- quidem ipfe Phoebus, quse forte non tsn-
quebonorum virorum, verre frequenter git globo, radiis interim attingit vbque,
©uadunt, malorum vero falfe , vtriqtfe iplendor quin & tuus fuis huctilque radiis
gaudia quadam excogitant,optant, fpe- mecontingit. Periplum luminis Phcbci
rant, h«ec bonis viris tanquam diurnis at- calorem ce obfecro Iplendidiffime mi
que veri dicis,Vera fepe contingunt, malis ' Ioannes, vt Marfilium ames ardentera-
vero falfe ,mali enim tanquam fibimet mantem Vale. -
mendaces, ficut frequenter opinione fel¬
iuntur, ita falfa fepius oble&amenta con- Pro libro de Sole.
fingunt,oenique fi jrrauis tanquam a diui-
na veritate difeordibus , fuccedere fpes MARSILI V S FICINVS
non debent, fzpetamen in externis itic- Paulo Veronenfi, infigni dofirina
ceffum habere videntur, fequitur fakem,vt viro, S. D.
intrinfecus non fuccedant, femper ergo
folicitanmr intus atque languent, eorum- "V Tldere tS quidem Florentia licuit,id-
que voluptates fimiles funt faffis volupta- \/ que admodum mihi gratum couti-
tibus f grotantium,fomniantium,infeno- git. Gratiffimum quoquefuilfet, praffiden-
rum.Diexx.Decembris.M. cccc.xciv. temParifi; vifere, virum afpeftudigniffi-
mum.Qtmiquamfivosinuiceniea, vtar*
Pro libro ek Sole. _ ' bitror,charitatedeuindi:ieftisvt fit alter in
altero, cum primum alpexi Paulum ,in
• M A R SILIVS FICINVS Paulo introlpexi Ioannem, ita profccio
Ioanni Ganaienfi digniffimo parifij Phoebus dum fplendoreforis aipicir, calo-
prrefidenti, S. D. re interim (vtitaloquarjintrofpicit, de¬

C nique per ipfiim Phoebeum m&nus, quod

Vm propter hofpitum domeftico- ad te quoque mitto, te vehementer obfe-
rumturbam, publicos tumultus,tran- cro,vt Apoliineo Ioanni me fepe com-
quille ifthic Philofophari non poflem, mendes.Vale.

Finis duodecimi & \ltimi libri Epipolarum Familiarium Marftlij

Ficini Florentini. Deo gratias. Arnen.
 Liber de Sole.
In hoc cpufcule it Sole <$■ Lumine quedem diumgretificeri & ccnfnlerz nimirum volent
far.: que in eliis Merfilg eperihus aucque re- iis,qui magne volumine nonpotuerunt hebere«
periuntur , f:i cum euiheripfe hc: cempen- fenpferit,muter: nihilvoluimus.
M ARSILII FI CINI
IN LIBRVM DE SOLE,
ad magnanimum Petrum Medicem,
P R O 0£
Ouam platonis interpre
tationem aulpiciis iam-
diu tuis incoeptam Ma-
gnanimeretre quotidie
profequor, atquefvtte
non latet,) crebrioribus
articulorum diftin&io-
nibus, longioribufque quantum resipfa
poftulat, asgumentis explano, itaque cum
nuper ad myfterium illud Platonicum per-
uenilfem, vbi Solem ad ipfum Deum ar-
tificiofiflime comparat, placuit rem tan¬
tam aliquanto latius explicare, pratlertim
quia Dionyfius nofter Areopagita Plato¬
nicorum primus , cuius interpretationem
in manibus habeo, fimilem Solis ad Deum
comparationem libenter amplectitur.
MARSILII FICINI
VERBA AD LECTOREM,
librum hunc aliegoricum & anagogicum
efle potius quam dogmaticum.
Capvt
| Ythagoricum praecep-
l tum eft, magnanime
I Petre , profe&b diui-
f num,derebusmyfteriif-
• que diurnis abfque lu-
| mine non loquendum.
“ In quibus (vt arbitror)
verbisnonidfolum fapicnsille fighificar.
jpHp
M I V M.
Dum igitur ad Solem hunc quali lucef-
nam pluiibus iam noctibus lucubrarem,
cogitauirem hanc eicctiffimam ex opere
magno/eligere, & proprio commendare
compendio. Idque de Sole myfterium
quali Phoebeum munus, adtepotifiimum
& Phtrbi Mufarum ducis alumnum, &
Mularum patronum mittere , cui etiam
vniuerfahsec noua Platonis interpretatio
dedicatur, vthac interim luce quali Luna
quadam, quale futurum lit Platonicum
opus totum tanquam Sol ad Lunam, au¬
gureris, ac fi quando Platonem meum,
imo iamdiu veftrum araauifti, pofthac lu-
minchoc accenfus ardentius ames, & to¬
ta mente complectaris amatum.
primvm.
nihil in rebus diuinis audendum,nifi qua¬
tenus ipfa Dei lux illinc afflatis mentibus
patefecerit, fcd etiam admonere videtur,
ne fine huius raanifeftae lucis compara¬
tione ad occultam diuinorum lucem vel
psrcipiendam, vel declarandam proficit
camur. Ab hac igitur nos ad illam non
tam rationibus in prefentia, quam coffi-
II ii iij
990 Marfan ricini
parationibus quibufdam dedu&is ex lumi¬
ne, pro viribus accedemus . At vero tuia-
-terim, accuratiffimelecior-vtinam & no¬
bis ihdulgentifiime, Apollinei modo &:
quafi poetici fub Sole permiffi memor, fe-
neriorapofthac a nobis, &(vt Grxri aiuc)
dogmatica ne exigito. Allegoricam equi¬
dem duntaxat & >.nagonigam ingenio¬
rum exercitationem, fideiuUore Phoebo,
■cuius haec funt munera, fhm pollicitus.
Non difputant vnquam cum Apolline
■Mufas,fed canunt. Ipfe quinetiam Mer¬
curius primus dilputationum artifex, & fi
cum Saturno vel Ioue tra&atgrauia, ta¬
men cum Apolline ludit. Ille quid em non
■aptefolum iocantur, fed diuine. Nos au¬
tem vtinam faltem non inepte ludamus.
Sed iam noftrahasc luminis qualiacun-
quefuturafint acturi praeludia, ipfc bono,
id eftfummoDeo feliciterinfpirante, pro¬
deamus in lucem.
Sjtomoic Solis lumen fit tfji bonoficilieet
Deo yfimtle.
CAPVT II.
R Es nulla magis quam lumen refert
naturam boni. Primo quidem lu¬
men in genere fenfibili puriffimum emi-
nentiffimumqueapparet. Secundo, facil¬
lime omnium,&ampliffime, motnento-
quedilatatur. Tertio, innoxium occurrit
omnibus atquepenetfaq&Icniffimum at¬
que blandiffirnum. Quarto, calorem fe¬
cum fert almum, omnia fouentem, & ge¬
nerantem , atque mouentem. Quinto,
dum adeft ineftque cundtis, anullo infici¬
tur, nulli mifcetur. similiter ipfum bonum
totum rerum ordinem fupereminet, am-
pliifime dilatatur, mulcet, & allicit omnia.
Nihil cogit, amorem quafi calorem habet
vbiquecomitem, quofingula paffiminef-
cantur, bonumque libenter afeifeunt.
Vbique rerum penetralibus prasfentiffi-
jnum , commcrtium cu rebus nullu habet.
Denique ficut ipfum bonum inasftimabi-
le eft,atque ineffabile, ita ferme lumen.
Hoc enim nullus adhuc definit Philofb-
|>horum,vtnihilIumine clarius fit alicubi,
nihil rurfus videatur obfcurius, ficut bo¬
num & notifiimum eft omnium, & pariter
ignotiffimum. Quamobrem Iamblicbus
Platonicus huc poftremo confugit, vt lu-
sncn,a<5tum quendam & imaginem per-
fpicuam diuinas intciiigenrias nominaret.
Quemadmodum emicans e vifu radius eft
ipfius vifus imago. Forte vero lumen eft
ipfevifuscoeleftis animas, vel vifionis ip-
fius actus ad exteriora perredus /eminus
quidem agens, ccelum interea non relin¬
quens, fed femperibi continuus, exterio^
ribus non permixtus, videndo agensfi-
■mulatque tangendo. Nos faltem lumen
folemus dicere veftigium quoddam vice
mundanas, quafiproportione quadamfe-
ipfam oculis offerentis. Vel quafifpiritum
vitalem inter mundianimam, atque cor-
pus. Sed dc hoc in Theologia noftra fatis
diximus. Quamobrem vbi multas fupra
coelum mentes Angelicas quafiluces, ea-
rumque ordinem & inuicem & ad vnum
Denm patrem luminum afTeuerareftudes,
quidnam tibi longis inueftigationum a-
mabagibus opus erit; Cotium fufpiccpre-
cor coeleftis patria» c iuis, coelum ad hoc
ipfum perfpicuc declarandum ordinatif-
fimum a Deo facium, atque patentiifi-
mum. Coeleftia igimr tibi furfum conf-
picknti, ftatim per ipfos ftellarum radios
■ tanquam oculorum fuorum afpeftus atque
nutus enarrant gloria Dei, & opera ma¬
nuum eius nuntiat firmamentum.Sol vero
maxime Deum ipfum tibi fignificare po-
teft. Sol tibi figna dabit, Solem quis dice¬
re falfum, audeat ; Ita demum inuifibilia
Dei,id eft, Angelica numin^per ftellas
potiffimum inteScdia' confpiciuntur, per
Solem vero fempiterna quoque Dei vinus
atque diuinitas.
Sol coeleJlium illuminator & Dominus
atque moderator.
CAPVT III.
S OI tanquam manifeftus cosli Domi
nus omnia prorfus coeleftia regit, &
moderatur. Magnitudinem cius ingen¬
tem qua centies fexagies terram contine¬
re putatur in prasfentia prastermittam.
Principio lumen ftellis omnibus inferie.
Siue natiuum illae per fe lumen exiguum
habeant ( vt nonnulli fulpicantur) fiue
nullum (vtplurimiputent.; Deinde illud
imprimis ex fignis xii. viuum, vt inquit
Haly & Abraham, dicitur, & apparet effe¬
ctu, quod Sol do tempore vegetat. Imo
vero duc) vtrinque figna Sol tanta virtute
complet, vt vtrumque Ipatium apud Ara¬
bes duftoria Solis, id eft regium folium
appelletur. In quo planetas dum funt, in¬
cendium tamen interea deuitantes, virtu¬
te mirifica pollent. Praefcrtim fi inhocip-
fointeruallopofiti Planetas quidem fiipe-
riores exoriantur ante Solem, ruferioits
vero poft Solem. Rurfus lignum illud in
quo regnat Sol, id eft Aries, caput in dc &
 Liber de Sole.
fignoram caput que in quolibet viuente fi-
gnificar. Illud quoque Cgnum quod So-
lis, eft domidlium,id cftLeo, &cor eft li¬
gnorum, Scin quolibet viuente cor obti-
nctjiam vero cum Sol peracuit ad Leo¬
nem, epidimiam quali Pythonicum vene¬
num in regionibus multis extinguit. Prz-
tcrea fcmper ab ingreflu Solis in A rictem
annua totius orbis fortuna dependet. Et
hinc quidem proprie natura Veris. Ab'
ingreflu autem .Solis in Cancrum , sftatis
qualitas iudicatur. Ab introitu in Libram,
autumni natura. Abacceflii in Capricor¬
num , hyemis qualitas inuenitur. Com¬
perta videlicet ibi prarfcnti figura ccele-
ftiun?. Merito cum tempus a motu depen¬
deat, Sol per quatuorfigna mobilia,tem¬
pora quatuor anni diftinguit. Item a re¬
ditu Solisin natiuitatisvniufcuiufque gra¬
dum atque.minutum fua cuique varia per
annum fortuna-reuoluitur. Accedit ad
hxcquod motus Solis tanquam primi &
principis planetarum,vt Ariftoteles in¬
quit, fimpliciffimuseft, nec a medio dif-
cedensZodiaco, ficut cteteti , neque re-
grediens.
Conditiones Planetarum eul Solem.
C A P V T IV.
£p/
afcenduut,quaternis vero difcedit. conq
tra,defccndunt. Coniundi quidem Sol*
funt Epiciclo fummi. Oppofiti vero funt
infimi. In quadratura funt altitudine me¬
di). Luna vtrobique in perferente fublirois
exiftit, m quadratura defeendit. Venus
atque Mercurius, fi progredientes con-
iungutur Soli,excelfi funt,fi regredientes,
infimi. Neque fas eft Planetis Epiciclilui
prius explere circuitum,quam Solem qua¬
li fuum Dominum conjunctione rcuife-
rint, in his quas diximus videntur profecto
planctae fuperiores , quando in conlpedu
Solis trino greflum mutant, regium reue-
re&Solis afpedum. Et coniundti cum Sole
ideo cfle fummi atque diredi, qudhiam
funt interim cum rege concordes. Contra
vero quando difeordes funtid eft, oppofi¬
ti, retrogradi funt & infimi. Venus atque
Mercurius quando Solcm attingunt, fi re-
ditunc incedunt, id eft, obedientes Do¬
mino, fublimes ecadunt. Sin obliqui,qua-
fi rebelles, interea funt obicdi. L una vero
fi etiam oppofita Soli eft fublimis, nullam
nobis admirationem debet afferre. Quid
enim Lunz lumen eft, nili idem iplum
Solis lumen hinc & inde lunari Ipeculo
repercuflum? atque in plenilunio in So-
leme confpedurefluxum.Delcendereau.
tem Luna videtur in quadratura, quo¬

I niam torna tunc D ominum intuetur.?. ur-

Tem certa quaedam in coelis ab ipfo So¬ lus ficut Sol non refert pedem, ita neque
le vbiquefpatiadefinita videntur, quae retrocedit, Luna epicicli velocitate prxue-
cum primum peregerunt Plancta;.motum niente regteflum. Luna denique virtute
habitumque permutant. Nam Saturnus lolari, vbiin via Sciis feptentrionem petit
lupiterque & Mars per tertiam a Solecce- ingenti Draconis capite conftituto lignis
li partem in conlpetftum Solis trinum per- ibidem augmentum prxftat. Vbi vero me¬
uenientes, mutato ftatim motu, vel ante ridiem, decrementum cauda proieda, rbC-
vel retro mouentur. Si orientales a Sole netae omnes orientales a Sole fadi, vel oc¬
fuerint, regrediuntur, fi occid cntales,pro- cidentales conditionem vtrobique mu¬
gtediuntur. Venus Merciiriufque breuio- tant, atque cognomen. Omnes quidem,
ra quadam, certa tamea a Sole & ad So¬ verentur Solis viam, quam eclipticam no¬
lem fpatia peruagantur. Venus quidem minant. Inferiores planetae magis acin-
vitra, xxxiv. Mercurius autem xxvui. gra¬ cepsatquemagis. Fcemin* denique frili-
dus difcedere prohibetur. Luna in quouis cet runa Venufque maxime. Ideo pluri¬
alpedhi Solis figuram mutat atque natu¬ mum digrediuntur in latus. Omnes deni¬
ram. EtquafiSol alter aetates quatuor a- que velinhoctramite collocati, vel hinc
gens , quatuor anni tempora repra:len¬ digreffi rurfus ad feptentrionem interim
tat. Et quoties Soli coniungitur, ab ipfo autmeridiem procedentes, conditionem
gradu conjunctionis ccelique figura de¬ vbique matare putantur. luna generatio-
clarat menfis futuri naturam. Proinde nisDomina, nullum habet manifeftum
Planets omnes cum primum cor Solis at¬ nifia Sole lumen. Atque ex perfecto Solis
tingunt, caeteriseo tempore , quamuis e- alpecru omnium cceleftium vires accipit,
xiguo , dominantur. Aliter vero propin- vt inquit Proculus, quafiin Sole fint om¬
quantesSolifblitointerim officio vacant.- nes, virefque fimiles ad noftra demittit.
Congrcdiens quidem cum Sole Saturnus
rigiditatem priftinam, Mars quoque foli-
nm ferocitatem ponere iudicatur. Plane- Ilii iiij
tsfupcriores quatenus ad eosSolaccedit,
 Marfiiij Ficini'
Virtus Solii in generationibus atque tempori¬
bus , in genefi & in omnibus.
C AP V T V. * tum humoremque naturalemafcendendo
D Enique in cuiufqtie hominis natiui-
tate ipfe Lunas locus declarat Do-
- minum genitura: . conccptiemifque mo-
«mentum.Et Lunat cum Sole coHiundio
vel oppofitio ante hominis ortum fada,
veritatemnatiuitatis aperit, & fortunam.
Atque in praefenti figura ea ctsli portio in
quam incidit pars fortunas natiuitatis das-
momdicitur abantiquis:portenditque, yel
ducit/' vtplacet Aegyptiis) totius vitas te-,
norem.Partem vero fortunae defignat (pa¬
rium inter Solem primo, atque Lunam
obferuatum, deinde ab afcendente gradu
proiedtim. Proinde Aftronomi per mo¬
tum Solis iam compertum Planetarum
riiotus inueniuflt, atque metiuntur. Et
Solmotufuo nodes diefquediftinguit, &
horas, & rnenfes, & annos. Lumine pari¬
ter & calore generar ,vegetatque, & mo¬
net, & regenerat omnia, & exhilarat, at¬
que fouet, & quae occulta fuerant, primo
aduentu efficit rnanifefta, acceffuque vi-
ciffim atque receflu quatuor efficit anni
partes, & regiones nimium a Sole remo-
taeffiemotss pariter (unt a vita. Ver quidem
eft temporum optimum, quoniam ab A-
riete regno Solisincipit. Autumnus vero
peffimum, quoniam a Libra cafu Solis e-
xordiafismit. Natiuitas poftremo diurna
communiter exiftimatur melior quam no¬
cturna, & illa quidem ex Sole plurimum,
haec vero indicatur ex Lunatanquam (pe.
culo Solis. Coeleftem in natiuitate figu-
tamin partes duod ecim patiuntur.
Vbicum nonam quidem Soli, tertiam
vero Lunat deftinent, illam profedo Deu
nominant, hanc Deam, & optima quae¬
que fignificare putant (apientiam, fidem,
religionem, gloriam fempiternam. Haec
enim omnia Sol & omnem (impliciter ve¬
ritatem &vaticinium regnumque fignifi-
cat. Accedit ad hasc, quod quatenus 5oI
ad medium alcendit coelum, vitalem, &
animalem (piritum in nobis mirifice fo¬
uet. Quatenus vero defeendit, (piritus
vterque debilitatur. Quamobrem Dauid
omnipotentis tuba Dei, diluculo ad citha -
ram & carmina (urgens, atqueinterea cla¬
mans. Vanum eftvobis ante lucem furge-
re, Solem dedaratad nos venientem,bo-
ria fecum nobis eunda referre, (pirimfque
rioftros excitatos illuminatofque mirabi¬
liter ad fublimia reuocare. Mitto quod
. Sol,vtfcrunt, quafi vates acceffuluo vati-
cinia qtuedamfobrie dormientibus affer¬
re putatur. Luna quoque Solis, quamA-
riftoteles minorem appellat Solem, (piri¬
fimiliter recreat, deferit deicendendo.
Et quo magis lumine Solis abundat, eo
magis eft omnibus falutaris. Mitto nunc
quemadmodum obferuanda fit ad Solis
afpedum Luna lumine non deficiens in
hoc figno deinceps, atqueillo fignifican-
tc membrum hoc & illud, Atque ita per
Lunam a Sole traiicienda virtus coelefim
omnium ad membra fouenda per Medi¬
cinas eo tempore rite compolitas. fatis
enim de his in libro de vita iam diximus.
Antiquorum laudes in Solem, & quomodo ut-
iejlium vires in Sole & s SoleJunt omnis
CAPVT VI.
/^VVasob res Orpheus Apollinem vi-
\ ) uificum cali oculum appeIlauit.At-
que funsmatimhaecquat dicam ex hymnis
Orphicis congregantur. Sol oculus aeter¬
nus omnia videns. Supereminensccelefte -
lumen, coeleftia temperans, & mundana.
Harmonicum mundi curfiim ducens, fiue
trahens. MundiDominus,Iupiter immor¬
talis mundi oculus circumcurrens, habens
figillum, omnia mundana figurans. Luna
ftellis grauida, ftcllarum Luna regina.
Haec Orpheus. Apud Asgyptios Minerua:
templis aureum hoclegebamr inferiptum.
Egofum quae funt, quae erunt, &quzfue¬
runt. Velum meum reuelauitnemo.Quem
ego frudum peperi, Sol eft natus. Vbi ap¬
paret, Solem Minemae, ideft,diuinae in-
telligcntiaepartum,florem frudum, effe.
Theologiveteres, eodem Proculo ttfte,
dicebant reginam omnium iufttnam e
medio Solis throno per eunda procedere,
omnia dirigentem. Quafi Soiipfe fitom-
nium moderator. Iamblichus J-gyptio-
rumfententiaita narrat. Quicquid habe¬
mus boni, habemus a S ole, videlicet, vel
abipfo (olo, vel fi & ab abis, id quidem
vela fole abfolutum, vela fole per alia.
Item Sol elementalium omnium virtu¬
tum Dominus. Luna virtute folis gene¬
rationis domina. Ideo Abumalar per
foiem, inquit, & Lanam vitam eundis
infundi. Moles coeleftium Dominum in
diefolemputat,in node Lunam, quafi
nodurnum Solem. Solem quafi Domi¬
num omnes in mundo medium, quamu*
ratione diueria.,collocatfcnmt. Chaldzi
quidem medium Planetarum,.£gyptij ve¬
ro Inter duos mundi quinarios^nepefuper
 Liber de Sole.
bone Planitas quinque, fub hoc Lanam
Siquamor elementa. Propinquiorem ve-
rbterra: quam firmamentopofitrunapro-
uidentia putant, vt eiusferuente lpiritu &
igne, Lnnai aeris, aqua: humor , & crafla
terrenorum materia foueretur. Alia quo¬
que ratione medium ipla planetarum
prolperitas declarauit. Qua: quidem dif-
policionem eorum ad Solemeiufinodipo-
llular, in qua Saturnus, lupiter, Mars , o-
riantut anteSolem. Venus autem & Mer¬
curius atque Luna poft Solem, quali re¬
gem agentes itinere medium. Incedentes
aliter, debiliores euadunt Inter illos au¬
tem praftanciores habentur, quosipfe Sol
Dominus przcedere iuflit. Sed redeamus
ad prifeos. phyfici veteres, Solem cor coe¬
li nominaucrunt. Heraclitus luminis car-
leftis fontem, plcrique rlatonici in Sole
mundi animam collocarunt, quz fphz-
ram Solis totam implens, per globum il¬
lum quali igneum tanquamper cor effun¬
dit radios, quali fpiritus ,inde per omnia,
quibus vitam, fenfum, motum vniuerlb
diftribuit. His forte de caulis Aftrologi
plerique putant, ficut Deus folus intelle-
ftualem nobis animam tribuit , ita fo-
lum fub influxu Solis eam mittere, id eft
uarto duntaxat menfc poft conceptum,
ed hoc illi viderint. Mercurius certe mo¬
tam mentis noftrz fignificans, motu mi¬
nime omnium difcedit a Sole. Saturnus
denique lignificans. flatum fcgrcgatz
mentis Eclypticam minime deferit. prz-
terea lupiter atque Mars , quoniam ille
per Sagittarium luum, hic per Arietem
cum Leone congruunt Apollineo, tan¬
tum adepti Arat munus, vt lupiter quidem
religiofam iuftitiam legefque ciuiles at¬
que profperitatem fignificaret, Mars an¬
te magnanimitatem & fortitudinem at¬
que victoriam.Luna, Venus, atque Mer¬
curius Solis comites appellatur. Luna qui¬
dem ob frequentem cum Sole coitum vel
afpectum. Venus autem atque Mercurius
vitra vicinitatem propter zqualem cum
Sole progreflutn. Hinc igitur vniuerfaa ge-
dem humidior Luna in coitu confpe&u-
que Solis; vitalem calorem nafta, rebus
fubinde generandis humorem fuggerit
calentem atque vitalem. Mercurius au¬
tem duo hzcpartefque omnes in rebus
gignendis numerola quadam proportio¬
ne commifcet. Venus amem eiufmodi
mixtionibusdecentesadhibetformas, &
gratiam, atque lztitiam- Sol profcSo
quemadmodum lumen totum in le colle-
(ftumper varias diftribuit ftellas inter le
9$$
fperie differentes, fic Si omniformes vir-
mtescum omniformi lumine digerit. Ex
quo perlpicne coniefiarc licet, tot (altem.
Soli virtutes inefle, quot ftcllz in coelis
Cfflfhmt.
Bijpofitiones pgnorttm & flanstarutn
circa Solem atque Lunam.
CAP VT VII.
P Roinde Solem eflfe rcgem',:Lunam-
que quz Solis &fbrorcft,&coniunx,
elTe reginam coeleftium, ipla lignorum in
Zodiaco dilpofitiomanifefte deiiarattoe.
enim Sohs & Cancer Luna: fedes le con¬
tingunt. ItemAricsSolis, Si Taurus Lu¬
nae regnum. Cztcri vero planetae fedes
quifque fuas circaregem reginamque vn-
dique quali medios circumponunt. Mer¬
curius hinc quidem prope Leonem habet
Virginem, inde vero prope Cancrum ha¬
bet Geminos, Venus autem hinc Libram,
indeTaurum Mars quoque hinc Scorpiu,
illinc Arietem. .lupiter hinc Sagittarium,
inde Pifces. Saturnus hinc Capricornum,
illinc Aquarium Sed olimcumita Plane¬
tarum fedesad Solem Lunamque.dilpo-
nerem,familiaris meus Bindanius Reca-
folanus profundo vir iudicio , iic obiecit.
Videfne Marfili, ledes eafdem. quamuis
ordine conuerfo, eifdem tamen gradibus
ad Saturni domos elTe vtririque dilpofi-
tas? Video, inquam, hoc ipfi Soli przci-
pueconuenirc,interimver6 altiflimo etia
Saturno contingere. Quid vero ,fihoe
Saturnus dignus eft honore; quoniam mi¬
nime omnium a regia Solis via przuari-
carividetur. Sed.redeamusadinftitutum.
Quinqueigitur hi Planets duas quifque
fedes habent. Vnam quidem Solem quali
a tergo lequentem , alteram in conlpcdtu
Luna: illae nominantur occidentales a So¬
le, hx orientales i Luna. Veruntamen ro-
tumZ odiacum Sol & Luna libi veridicant.
Nam prouincia Solis, Leonem, Virgi¬
nem, Libram , Scorpium , Sagittarium,
Capricornum, occupat.Prouincia Luna:,
Aquarium, Pifces , Arietem , Taurum,
Geminos, Cancrum. Forte vero Can¬
crum hominum portam appelkuere,quo-
niam Sol ibi delcenfurus: propemodum
iam videtur. Capricornum vero deorum
portam, qupniam ibi -Sol flarim videtur
afeendere. Sed hzc alitet quoque alibi
decUrauimus.Profccto duo hzc Agna &£
Aries Cmul atque Libra dignitatem £hi
vendicauerunt, vt corii cardines vocaren-.
tur , quonia ibi mutationes quatudrtem-
porum Soldecercitj&quoniamper Arie¬
tem Sol incedens atque Libram, medium
 994 Marfilij incini
indfcenfii vel defcefntenet curfum, diem¬
que cum nocte librat, ideo circulus ab A-
ricte procuSus in Librans Mineru2e,id
eft, fapientia: iuftitiaque circulus apud
jEgyptios nuncupatur. Coelcftium qui¬
dem ordo tam mirabilis declarat mun¬
dum non-fortuna, fed prouidentia confti-
tutum. Atque obfeuantia quadam om-
_ niurn advnum Solem cunctorum mode¬
ratorem oftendit, & Angelicas mentes
omniaque ccdeftia vnifupra ccelum fum-
moprorfus obtemperare, & noftros ani-
mosmultomagiseidemobedire debere.
-flanetaconcordes cum Sole & Luna funt feli¬
ces, difeordes contra. Item quomo¬
do falutent Solem atque
Lunam.
CAPVT 'VIII.
pud Lednem Solis fedemdedem fuam Sa¬
gittarium in trigono collocauit afpedg
perfedo. Venus Libram iterum ad Leo¬
nem in exagono afpcfioi quoque propitio.
Mars Scorpionem in quarto vidclicetlpa-
tio dilfonante. Saturnus & in {exro non
confono, &in {eptimo ptorfus oppofito.
Opponit enim & Leoni Aquarium, &
Cancro pariter Capricornum. Similiter
Venus ad Cancrum dilponit Taurum in
exagono, id eft, fextilL Iupiter Pifces in
trigono, id eft, in trino. Mars Arietem
in quadrato. Saturnus, vt diximus, inlex-
to pariter atque feptimo. Ideo Iupiter at¬
que Venus fortunati dicuntur, vtpote
cum Rege coeieftium reginaque concor¬
des. Saturnus autem atque Mars infortu-
nati, quoniam funtindedifcprdesjfedSa-
turnus magis infelix, quoniam maxime
diffiderevideturaSolc,imb etiam magis

S Olem Lunamque Ptolemaeus vkae au-

thoresexiftimat,& hanc quidem quod
quam Mars a Luna. Hinc admonemur,
'animos illos qui cum diuina voluntate
confenferint, felices fore, difeordes yero
ad augmentum vegetationemque perti¬ miferos.
net exhibere. Illum vero quod /pedat ad
fenfum. Iouem praetereaVeneremque id* Sol jlatuaDei. Comparatio Solis ad Deum.
-circo vitf falutares exiftere, quoniam pro¬
portione quadam harmonica cum Sole CAPVT IX.
confonant atque Luna. Iupiter quidem
-cum Sole plurimum, aliquantum quoque
cum Luna, Venus vero viciffim. Saturnus
H J&c diuinus Plato hofter diiigentif-
fime contemplatus,Solem ipfius bo¬
autem atque Mars ideo funt aduerfi, quo¬ ni conlpicuum filium nominauit. Arbitra¬
niam a Sole Lunaque dilfonant, Satur¬ tus quoque eft Solem cffepetfpicuam Dei
nus a Sole magiSjMars autem magis a Lu¬ ftatuamin hoc templo mundano, abipfo
na diffidet. Iupiter vero prae extexis almus, Deo politam, intuentibus vbique praecu¬
quoniam fi Solis Lunaeque lumina perfe- teris admirandam. Hunc veteres, vti-lo*
-de conflentur, ex vtrifque Iupiter coalet tinus ait, &Plato, venerabanturvt Deum.
■cit. Neque vero praetermittendum eft, In Sole prifei Gentium Theologi omnia
quod Planetae quando Solis aut Lunae fa¬ Gentilium numina collocarunt. Quod
ciem quafi quadam falutatione reuifimt, quidem Iamblichiis & Iulianus Macro-
vim fiibito nouam adipifeantur, quam A- biufque tettantur. Denique quifquis non
iabes almugeam nominauere, quando tei- videt Solem in mundo, imaginem cfle vi¬
licet, vel fequentes Solem, ab iplo tanto carium que Dei, isprofecto nequeno&em
{patio diftant, quantofua domus a domo confiderauitvnquam, neque Solem fuf-
Solis remota eftyvel praecedentes Lunam, pexit exorientem, neque cogitauit quan¬
eodeminterualloLunaepropinquantquo tum excedat fenfum. Quam fubiro viua re¬
domicilium fuum eft domicilio Lunae deat quae procul ipfb mortuo putabatur.
propinquum. Sic ergo Saturnus falutabit Neque munera Solis auimaduertit, qui¬
Solem quoties occidentalis, id eft, poft bus folus ipfe facit, quod ftellae cunftz
Solem exortus in figno fexto a Solis figno conficere nequeunt.SoIem igimr vel phoe-
fuerit. Iupiter vero reuifet Solem, cum in bum. Mularum, ideft, intclligentiae du¬
quinto, Mars in quarto, Venus in tertio, cem, vna cum-Platonicis atque Diouyfio
Mercuriusin fecundo,fimiliter lalutabunt imaginem Dei conipicuam efle conclu¬
Lunam, quando orientales a Luna,id eft, de. EflequoquePhoebem,ideft. Lunam
ante illam orti eifdem illam interuallis as¬ imaginem Phoebi fame, quemadmodum
picient. Hinciterum apparent confonan- ille Dei. Et vt inquit Hipparchus, hanc
tia quidem Iouis Venerifque cum Sole at¬ dfe S olis lpeculum, videlicet, incidens fi-
que cum Luna, diflonantia vero Saturni biaSolelumen,ad noftra deflectens , is
Martilque ab ytrifijue, Nempe Iupiter a¬ praefentia diiputarenen expedit.
 Liber de Sole. m
Neque tamen prztennirrere decet Com¬ rafque naruras, cuafi iain ctelcftes mo¬
parationem illam rlaronicam, alibi latius mento prorfus illuminat, opacas vero ma¬
amedcfcriptam. Quemadmodum Sol & terias ineptas luci calefacit prius, & ac¬
oculos generat & colores, ©culifque vim cendit, atque fubtiliat, moxillumin2t. At¬
prarbetquavideant;coIonbus qua videan¬ que tam calorem quam lucem iam leues
tur. & vtrofqne in vnum lum in e co ncilian- &pernias, nonnumquam clcuatad fubli-
tcconiungit,ita Deus ad mreiicchis om¬ mia. Hinc Appollo radiorum aculeis Py-
nes refque intclligibiles fehabere putatur. thoneam molem tranffigit, purgat ,dilfoI-
Spes enim rerum inteiligibiles & intelle¬ uit, attollit. Neque vero prztermittcre
ctus omnes ipfc procreat, atque virtutem fas eft , quod quemadmodum lperamus
inuicem agendi prabet vtrifque propriam Chriftum tandem in fuo regnoventurumi
femelatque namralem. Circunftindit in- & Iplendore fui corporis exundante hu¬
(uperaffidue commune lumen, per quod mana e terra corpora prorfus fufeitatu-
virtutes & intclligibilium, & intelleftuum rum, ita pcft hyemem letalem quotannis
ad adum mutuum excitat, copulatque expecfamus Solem in Ariete regnantem,
agendo. Quodfane in lumen rebus qui¬ femina rerum in terrisquafi iam mortua
dem intelligendis veritatem, in mentibus animalia iemiuiua ad vitam & pulchritu¬
autem Icientiam Plato nuncupat. Putat dinem ftatimrcuocaturum. Hinc Mercu¬
infuperipfum bonum , Iciiicet Deum ita rius tanquam Solis Achates caduceo quo¬
faltemhxc omnia fuperare, ficut Sol lu-. dam excitare dicitur dormientes. Et Plato
men & oculos & colores. Sed vbi Plato refurrefiienem quandam quafi finalem,
Solem, inquit, omne viiibile fuperare, in libro de Regno deferibit.
proculdubio fupra corporeum Solem, in¬
corporeum auguratus eft Solem, diurnum Solprimo creatus, d~ in medio talo.
fcilicet intellectum. Quoniam vero ab
imagine ad exemplar partim adimendo CAPVT X.
quod deterius eft, partim addendo quod-
melius, afccndere licet, deme fi placet So- /^\Vzritur inter hac, quid potiffimum
li, cui materia fubtraxit Auerrois,tu cer¬ V jAprimo Deus creauit ? Reipondet
tam fimiliter quanritatem,fed interea cum Mofcs, lucem. Merito'enim ab ipfa diui-
luce relinque virtutem, vt luperfit lumen xtaluceplofquamintelligibiii ftatim ema-
ipfum mirifica virtuterefertum ,nec quan- natluxomnimn fimillima Deo. Lux qui¬
titatecerta, nec figura aliqua definitum, dem intelligibilisin mundo fupranos in¬
ideoque Immenfum imaginatione fpa- corporeo, id eft puriffimus intellectus.Lux
tium fua circum prafentia tangens. Ita autem fenfibiiis in mundo corporeo,.id
nunc excedens intelligentiam, iicutin fe- eft, lux ipfafolaris. Sed hac forte primo
ipfo nunc exuperat aciem oculorum. Hac quidem tui gradu tanquam die primo, id
ferme ratione Deum quiin Sole pofuitta- ipfum firapliciter habet, vt luceatintus, il-
bernacu!umfuum,ac Soleproviribus in- kminetque foris. Secundo vero, vt virtute
uenifle videberis. Denique ficut nihil alie¬ calefactoria tum ipfa polleat, tum catera
nius eft a luce diuina, quam maceria pror- vegetet. T ertio rurfum, vt efficacia fua iuf
fus informis, ita nihil a luce Solis diuerf us fuaue Dei feipfam propaget in molem.
cft,quam terra.Idco corpora in quibus ter¬ Quarto denique, natura ordinifque gra¬
rea conditio praualet, canquam ineptiffi- du quafi die quarto, vt molem fuain ira
ma luci, lumen nullum incus accipiunt.. fortiatur in orbem, quemadmodum di¬
Non quia fit impotens lumen ad pene¬ uina intelligentia lux vnde manauit, re¬
trandum. Hoc enim dum non illuminat flectitur in feiplam. Ideo Mofes primo
intus lanam, autfolium, inrerim penetrat quidem dieipfam fimpliciter lucem, quar¬
momento Chriftallum, alioquin difficilius to vero lucem rurfus folati hac, id cft, or¬
admodum penetratu. Ita diuinnm lumen biculari figura praediram afferit procrea¬
etiam in tenebris animae lucet, led tene¬ tam. Plafo quoque bis 'Solis conftittx-
bra non comprehendunt, non &hoc ha¬ tionem repetit inTimao. Primo quidem
bet fimile Deo: Quod Deus angelicis bea- in numero planetarum quafi confortem.’
Secundo diuinitus mirabili pracateris
luce regiaque authoritare donatum. So¬
noftris hic vtrumque credentibus amorem lem plerique Aftronomorum in exordier
9 96 Marfilij Ficini
regem cceleftium tenoiffe. Moles quoque
'vbi ait, fa&im efiediem vnum,non ma¬
ne quidem & vefpere, fed vidffim velpe-
-reatque mane, defignar poft meridiem
-quo Sol eft accenfus, diem iam natum,
-deinceps in velperam declinare, fequentf
mane complendum. Authoritatem pro-
fe&o Solis regiam confirmauit, vbi pri¬
mum in mundo diem dominicu afligna-
uit, id eft, folarem.Si enim Deus mundum
fex quidem diebus abfoluit, & feptimo
conquieuit, nimirum ab ipfo Solis die,id
eft,poteftatefolarij mundividetur aulpi-
catus exordia. Saturnum vero a Sole re-
motiffimum, generationibus adtionibuf-
que iudicauit aduerfum vbi Saturni die
praccpic ab afiione vacandum.Nonne &
authorille vira Ghriftusquem expirantem
Sole medio ccelo quali vates, obtenebra-,
to vultu defleuerat,rurfum die & hora So¬
lis refurrexit ex mortuisi ita lucem nobis
intelligibilem, ficut Sol vifibilem reddi-
Duo Solis lumini. Apollinis munus. Gradus
luminum. Sol dittina omnia refert.
C A P V T XI.
S I Solem excogitemusin prima illa na¬
tura lute proprietate , quam primo
creationis fus momento fortitus eft, tan-
quam numeratus in confortio planeta¬
rum cognofcemus naturalem, primamque
lucem eius non fuifle tantam primo,
quanta mox eualit. Non enim tantum
ftellas cjteras magnitudine luperat quan-
tumlumine.Nam magnitudinem quidem
louis minus quam duplo,lucem vero for¬
te centuplo fuperat. Horum quantitates
certe comparatione terracenfentur.Quo-
tiesverh Sol terram contineat, diximus
ab initio. Iupiter profecto quinquies at¬
que nonagies terram adaquare putatur.
Aliud igitur & aliunde prorlus eluxit lu-
jnen hoc immenium, naturali Solis luci
defuper additum. Omnia larie cceleftia
proprium lumen nafcentia fecum attule¬
runt, fedvcl exiguum vel nobis occultum,
Cue raritate quadam & candore , fiue alia
de caufa lateat. Simile quoddam lumen
pauloque pro magnitudine fila maius ab
initio io! fecum artuiilfe videtur. Veram
vt traloquar, eblcurum, ftatim aliud hoc
oculis petentiffimum lumen diuinituseft
adhibitum, tanquam expreflior qusdam
intelligentiz diuins & largifluus boni¬
tatis imago.
,Deus,vt Theologi noftri tradunt, ge¬
minum mentibus dedit lumen, Priimaa
quidem naturaliter his accenfum. Secun¬
dum vero , iam qualipro meritis necnoa
gratis inluper additum, largitate mirabili
beatas efficiens. Cum igitur ftelis men¬
tium iint imagines, confentaneum eft,
has duofimiliter lumine fufcepifte. Que¬
madmodum vero Deus lumen hoc ingens
in Sole lumini 5olis primo mirabiliter ad-
didir,itaSolftatim vicarius in hoc officio
Deihoc additum fibi lumen natiuis ftclla-
ruluminibus addidit. Imo vero fient fole-
mus lumen quod apparet in Luna, non ip-
fius Luna?, fed Solis lucem dicere, per Lu¬
nam ad nos vfque demifiam, itafecretifii-
ma Platonicorum ratione dicemus, lpiefl-
dorem tantum in Solepatentem, nones
ipfo quidem , led ex Deo peripfum ad
cun&a procedere, tanquam non globi il¬
lius, fed Dei ipfius lumen , ita iam oculis
manifeftum.Dcusprofedodum folarem
globum exiguam coeli particulam tanto
iplendote compleuic,vt ex vnofulgor exu¬
beraret in omnia, abfque dubio dcclara-
uity&corpufculum Solis tam incompara¬
bile munus non ex fe, fed defuper accepif-
fe,&exvnoDeo Solis Sole eunda pror-
fus bona per omnia propagari. Quemad¬
modum vero lumen hoc in Solefenfibile,
fenfibilia omnia fenfufque colluftrat, &
vegetat, & format, & ad luperiora con-
uertitjita in telligibile quoddam in ipfa S o-
lis anima lumen, intimos animorum ocu¬
los illuminat , accendit, &reuocat. Hinc
Solem apud Theologos veteres Apolli¬
nem arbitror nominatum, & harmonia»
omnis aiithorem , ducemque Mularum,
quoniam animos non tdm manifeftis
quam occultis influxibus radiorum acon-
fufa quadam turbarefoluat, & harmonice
moderetur, atque ad intelligenriam po-
ftremo perducar. Neque vero pntandum
eft, lumen hoc ampliffimum efficaciifi-
mum efficacillimumque, & inter mun¬
dana datum pra exteris optimum do¬
numque perfefium , originem primam
ab exiguo Solis corpore ducere, fed ab
ipfo bono tanquam patre luminum , in
quo quicquid eft luminis, certcplus quam
intelhgibile eft , omnem prorlus exce¬
dens inteIligentiam.Sed indeindiuinura
liue angelicum intellectum mox defeen-
densjintelligibileiam euadit. Deinceps
in animae mundans mentem veniens,
intelle&ualemox, & infuper imaginabile
iam efficitur, fubinde in coelum rranfiens,
fenfualelit fuca! arque lenfibilc. Denique
ad inferiora dem ilium iam quali diuidi-
tur, & alicubi quidam fenfuale fit, id effiin
 Liber de Soie.
ocuIisanimaBtinm.AIicubi reto fenfibile,
id e& obiectis. In paucis autem feruat v-
rruroque, & his quidem node videntibus.
Sed reuert2mur ad prima. Tria Platonici
principia ponunt. Ipfiim bonum, diuinum
intelledum, mundi animam. Lumen vni-
cum praceteris palam hate omnia refert.
Ipfum quidem bonum praferc , quoniam
dum eunda mirabiliter antecellit, interim
per omnia fe diffundit, & ad /ublimia re-
uocat, excellentia interim fua mirabiliter
& puritate feruata. Intellectum vero diui¬
num, quoniam declarat omnia, & diftin-
guit,& ornat. Animam quoqj mundanam,
quoniam almo calore generat omnia, fo
uet,& vegetat,atque mouet.Rurfus,quem-
admodum ex tribus foper coelum mundi
principiis in coelum defeendit, atque lub
calaro, refertqucvbiquc parentes: Ita in
caelo quidem per lolem reprafentat ipfum
bonum, intelledum vero diuinum, ideft
plenitudinem idearum, per firmamentum
ftcliarumplenum.Animam deniquemun-
di quafi mobilem, per lunam luce mutabi-
lem.Similiter&fnb cado primum quidem
per ignem , fecundum vero per aerem,
tertium poftrcmo per aquam. Denique,
quemadmodum Cella: quidem fiiperiores
immutabiliter illuminantur a fole, luna ve¬
ro mutabiliter inde lumen accipit, fic &
Angeli a Deo immobiliter, animae yero
mobiliter illuftrantur.
Similitudo Solis id Trinitatem ditiinem, dr
noutm Ordines Angelorum. Item, de no-
uem Numinibus in Sole, d?
nottem Mufts circa,
C A P V T XII.
N ihil in mundo diurnae Trinitati repe¬
titur fole fimilius. In vna enim folis
fubfiantia tria quaedam inter fe difiinda
funt, pariter&vnira. Primum quidem na¬
turalis ipfa fbecunditas fenfibus nofiris
prorfiis occulta. Secundum manifeCa lux
eiufdem exipfafoecunditatcmanans, ipfi
femper aequalis. Tertium ab vtroque cale-
fadoria virtus, penitus par vtrifque. Foe-
cunditas igiturPatremrefert,Iuxvero in-
ielligentue fimilis,Eilium intelligentiae mo¬
do conceptum, calor amatorium Spiritum
repraefentat. Circa diurnam Trinitatem
Theologi nofiri .tres Angelorum Hierar-
chias excogitanti, quamlibet tres ordines
continentem. Primam Patri, fecundam Fi-
lio,tertiam Spiritui confecratam. Similem
quoque circa folarem trinitatem, nos ter-
PP7
narium icuer.imus atque nouen2rium. Si.
qaidem ex ipfa folis natura fbecunda,trcj
naturales fbecunditates per eunda pro¬
cedunt. Prima quidem inde fit in natura
cadcttidecundavero mfimplici elemento¬
rum naturaj tertia deniquein narura mix¬
torum. Rutius ex vitali calore folispaffim
vitra naturas propagatur &vjta,eaque tri¬
na. Prima quidem vegetalis in plantis; fe¬
cunda vero fcnfualis immobilis in Zco-
phytisiterria fenfiialis atque progrediens,
in perfedioribus fcilicet animabbus.£x lu¬
ce deniq,- folis tres fulgoris fpecies deriuan-
tur,fiueper czluro, fiue fub cadum. Aut
enim omnino candidum lumen efi , aut
omnino rubens,aut mixtum. Cum vero lu¬
men 8cfimillimum,& quafi principium co¬
gnitionis exiftst,pracipue -fcnfualis, meri¬
to tribus Iuminisfpeciebus tria quoquege-
nerafcnfuum refpondere videntur. Rubo-
riquidem fenfes omnino corporei, tactus
yidelicet,atque guftus. Candori vere fen-
fus plurimqm incorporei, imaginatio fcili-
cetatquevifiis. Sed lumini mixto fenfos
quoque inter incorpor eos, corporeos m e-
dij, auditus fcilicet & olfadus. Hade-
nus folis lumen non folum imago efleiuf-
modirerum,fed & caufa.Pura vero intel-
Iigentise folum eftimagoificut enim intel-
ligentia pura momento peragit,& profun¬
da penetrat, atque declarat, iplainccritri
nulli permixta,fublimis exiftens,ita lumen
momento per omnia fe dilatat, cc lingula
patefecitjindiuiduufimuleft vbiq; totum,
nullipermixtum .Siquidem abeunt eible nc
momentum quidem lumen in aereperma-
netjfuum namque Phoebum paffim comi¬
tatur euntem. Sed quoniam nefeio quo¬
modo hic fub Apolline quafi Poeta- fumus,
&fi honboni, ficeatparumper confabu¬
lari. Primo quidem de diis ( vt Platonice
loquar jluperioribus, deinde de Mufis no-
uem, veteres in fole numina collocarunt.
Nam. autfubftantiam eiiis contemplamur,
. aut vires,in fubfrantia,efientiam, vitam,in-
telligcntiam , eflentiam coelum , vitani
Rhcam,intelligentiam vero Saturoum,eo-
rum more cognominamus. Si vires Solis
poft fubff antiam concempjemutjfeecundi-
tatem quidem eius Iouem nominabimus
&Iunonem,!ucemvero Apollinem & Mi-
neruam, calorem denique Venerem atque
Bacchum Jam vero Phoebum ScBacchum,
qui praesteris m Sole plurimum domi¬
nantur , antiqui femper iuuenes exprime¬
bant, quontamfi quis noueritlucein calo¬
remque So!is,eafinceritateprorfus.& pro-
prietate,quaillic exiifutfufcipere ad vftim-
que ftium,&: modum accomodare, iuuen-
99 8 Marfilij Ficim
-totem inde perpetua reportaret, velfaltem
centum atque viginti folis annos impleret.
'Verum poft nouem hxe numina intima
'S oIi,ad nouem circa Solem Mufas progre-
'diamur.Quid igitur nouem circaPhccbum
Mufe, nifi nouem Apollineorum genera
numinum per fph^ras mundinoucm diftri-
Lutorum; Octo namque coelos tantum ve¬
teres cognouerunt. Sub igne vero calefti,
'quafi nonum coelum aerem purum adhi¬
buerunt, qualitate videlicet mstuque cce-
leftem.In qualibet vero Iphtera diuinos Ipx-
ritus oculis occultos dilpofuerunt grada-
tim ftellis fingubs dedicatos,quos Proculus
etiam Angelos , Stlamblicus inluper At-
changelos Principatufqae cognominant.
Sed qui inter eos vbiqueprzcipuefont fo-
Iares, antiquiores appellauere Mulas fcien-
tiis quidem omnibus pratfidentes,maxime
vero Poefi,Mufic2,Medicina;, expiationi¬
bus & oraculis atque vaticiniis. Iam reuer-
tamut ad Solem. Minima quaque, fi mo¬
do rariflima fint, inepti nimium admira¬
mur, confueta vero vel maxima casci pari¬
ter & ingrati iamdin admirari defiuimus.
Nemo miratur ignem,infiar coeli Solifqiie
feruentem, fine mixtura puriffimum, per¬
petuo mobilem, longelucentem,ex mini-
•mo ftatim maximum , dum omnia infe
conuertit. Nemo Solem quantum fas eft,
mirarar,incomparabiliter omnia luperan-
tem,genitorem omnium atque moderato¬
rem, Solem exhilarantem triflia, nondum
viua viuificantem , iam mortua lufcitan-
'tem. Verum fi femel quotannis panderetur
domus omnipotentis Olympi,fplendorque
dubito tantus fcfpiceretur , Solem lupra
'modum omnes folum admirarentur, So¬
lem omnes vel tanquam fiimmum Deum
fuppliciter adorarent,’ vel faltem diuinitus
miflum minime dubitantes, Deo quamuis
occulto tanti muneris authori, ingentes
quotidie gratias agerent. Iamblicusigimr
lulianufque Platonici iubent nodem fin-
gere,abfque vllo Luna; ftellarumque lumi¬
ne , quo Solis [quoque donum cft manife-
fiura.V t certius cognofcamus quid abfque
Solcfuturifimus,quanuim huic Solifuper-
noque debeamus.
Solem non ejje ador unium tanquam rerum
omnium authorem.
G A P V T XIII.
S Ocrates in caftris fitpe lub dio Solem
foipiciens orientem, ftetit attonitus in
eifdem veftigiis, immotismembris,incon-
fol'entibus oculisftatua;more, quoofque
•Solem falutaret iterum refurgentem. Hr
ergo Platonici fimibbufque fignis adducti,
Socratem forte dicent Phcebco quodam
dtemonc ftatim ab ipfa'pueritia ductem.
Phoebum iplum venerari femmopcrecon-
lueuifle,eademque ratione iapientiifimum
Graecorum omDium Apollinis oraculoin-
dicatum. Ego vero quid de Socratis dz-
monefeu genio,fiue Angelo affirmandum
maxime videatur, in przfentia prztermit-
tam. Idcerteaufimaffirmare, Socratem
in eo mentis exceflii nem Solem quidem
hunc admiratum fuifle/edaltemm. Cum
enim admirationem fola nouitas afferre
foleat, quid tantum-ftupeat-hunc admira-
bundus Socrates, quem St quotidievidet,
cuius & motus omnes virefqueiamdiuMa-
tnematica fimul & Phyfica ratione ccm-
prehenderat. Quem , tefte Platone, non
Deum primum, fed Dei filium appellanto
Nonfilium, inquam. Dei primum, fedfe-
cundum iamquevifibilem. Primum nam-
queDeifiliumnon Solem hunc oculis ma-
nifeftum , fed alterumhoclonge luperio-
rem,intelle&um feibeer primum,foIo con.
templabilem intelledu.Socrates igitur So¬
le coelefti nonnunquam admonitas, So¬
lemque indefupercceleftem augurams, &
-illius maieftatem contemplabatur atten¬
tior , & patris ilbus incompreherifibilem
bonitatem admirabatur attonitus. Hunc
Iacobus Apoftolus patrem luminum ap-
pellauit, luminum,inquam ,plufquam coe-
leftium , apud quem non fit tranfmutatio,
atque viciffitudinis obumbratio. Nam &
fupercoeleftia illa fada putat naturaliter
mutabilia,& cceleftia multa quoquo modo
obumbrari non dubitat, lubcceleftia ve¬
ro quotidie. Quamobrem omne damm
optimum fcilicet menti naturaliter infi-
tum,&omne donum perfectum, videlicet
poft naturales dotes adhibitum, non aSole
hoc ftellifque mundanis, fed altius 2bipfo
patre luminum delcendere, cenfet. Nam
intellfgentiz viribus quafi gradibus qui-
bufdamnon quidem coebms, feddefuper
acceptis freti/uper cados afcendimus,vbi-
que [multa coelis przftantiora cognofci-
mus,;&amamus & colimus, ipfumque coe-
lifabrum anteomniaveneramur. Neque
tamen poflemus inteUigentia incorpo¬
reum aliquid cceloque mebus intelligere,
vel amare , fi ccelitns tantum intelligen-
tiam haberemus.|Iam vero ne quis Solem,
Lunam, ftellas, nimium admiratus & ado-
raret, & tanquam intellectualium mune¬
rum authores , &patresveneraretur, pru¬
denter admonu!t,Solemhuncnon eSevni-
uerfi principium.
 Liber de Sole.
Miflas in prsfenoa faciam rationes,qui-
bos in Theologia noftra principium vni-
ucrli nec corpus die, nec animam,ncc in¬
tellectum, fed aliquid admodum excelfius
affirmamus , a quo quidem Sol cceldtis
longiflimc diftat, vtvmbraquaidam illius
efle iudicemr potius quam imago. Ratio¬
nes autem qnaslacobus hic attingit, bre-
uiter in praefentiperftringam. Cum flatus
tanquam principium & rector finifque rno-
rionisjfit omni motu perfectior,certe Deus
ipfe principium & redor omnium, mobilis
eflenon poteft. Solautemeftafliduemo-
bilis.Prctereaprincipij vinus tanquam im-
menfa foniter attingit omnia,nec vfquam
cohiberi poteft, Solis autem virtus per ra¬
dios agens praepeditis paffim radiis impedi¬
tur, defedutn patitur obieda Luna, fzpe
nubibuscocrcemr,terrcna denfitaterepel-
litur, dittantia loci debilitatur. Sol ipfe
quineciam minima quidam eft particula
mundi, angufta quadam fede tenetur, tra-
999
hitur a fphira, rurfcmqueretrahitur. Con-
traque fpbatri propriae impetum a Iphzra
lemperiuperiorereuoliiiiur, contrariilque
lignis impeditur & fteilis, & afpeduf vt ita
loquar; malorum nonnunquam debilita-
bique&femper, & in omnibus operatur.
S ol autem nec mundi globos ipfe facit,nec
quzeunque frigida vel humida funt vel
denia,fimiliaquc ipfe virtute propria poteft
efficere.Ncque fimilesfi quae iiint in ccelo
virtuteSjvllam aSolcducuntoriginem.Ce¬
terum quamuis Sol ab authoreroundi lon-
giflime diftet, coeleftia tamen omnia ad
Solem vnicum, quoniam redorem in cce¬
lo menfuramquediuinitus redactavidcn-
mr.Vt hineprorfus admoneremur,omnia
quaein coelo funt^&iub coelo,&iuper cot¬
ium, advnumeundorum principiumre-
ferri finfiliter Idqueconfidcrantes taDdem
hoc ipfumea faltem obferuantia venera¬
mur,qua coeleftiaSolem.

MARSILII F I CIN I
FLORENTINI-
IN LIB. DE LVMINE,

Ad Magnanimum Petrum i&Aedkem-,

P R O OE M I V M.
1 apufculum de Sole 'tibi confilium fuit minutiores Mathematicorum de
i fime Petre dcfiinauif Sole-velLumins quafiones curiosiprefequifepe
, memini paulo poftiam- non tam vities quam cote difficiles. Sed horum
me de Lumine Libellum potius exemplis conrparationibufque quibufdam
pofuifejtaq^ decerepror- quaf gradibus mores animi contemplandi regu ¬
, exiflimaui ,vt lumen il¬ los diuina myferiapro viribus alfequi. Siqui¬
lud Solem hunc Juummoxfquantur,qitafdu- dem r.tdtum adhac plane perficienda certius
eemjnterrisquiitem primus illucefcentisauro- vel indicium, vel argumentum ef quam lu¬
refulgor, Solem precedit e vefigio furretiu- men i nidis enim calefis ille pater Phebea Itt-
rum. Sedincdlovicifim Sol ipfe paterflendo- firaait lampade terras Jton quidem vtfub tanto
rem antecedit ex ipfo manantem.Ordinem equi¬ lumine,vtitadixerinifnufcas aucupsnmrfed
dem temnam iamdiufecutus lumen psriufquam nos ipjis tf patriam r.ofram patremque cale-
Solem.[umjtefcio quomodo,eotemf latus.Nunc -femfufpidamus ,per eiufmodi videlicet lumen
,
'Hero vicifiim cceleflem ordinem imitatus So¬ diuina videstestfuafper quoddamf e culum in
,
lem lumini,patremnato ut parfaerat,antepo-~ aiugmate, aliis autem per lumen excelfius facte
fii. Neque veri in hoc libro vel m p recedente adfaciem quandequevi[uri.
- * KLti ij
loeo Marfilij Ficini

MARSILII FICINI
FLORENTINI.
Quidfit lumen in corpore munii, in anima, in Angelo, in
Deo, difcurfioper omnes finfus-

CAPVT PRIMVM.

D t maxime omnium dam a diaphanis,'id eft,tran(picuis. Coloj

tenebras, quarum cul¬
pa difplicent mihi, qua; -
cunque difplicent, vel
quod cum illis dlnt, vel
quod ab illis labentia
relabantur, deprimant-
que ad illas. Amo ante omnia lumen,
cuius gratia & catera diligo , vel quod
cum illq iint , vel quod ab, illo fluentia
refluant , reducatque ad illud. Ergo nun¬
tiate mihi, oblecro, quid fit lumen ? R e-
fpondet auditus. Aereus fum, fatis efto,
fi fonos tibi aereos nunriem.Refpondet&
odoratus.Equidem non lum adeo lucidus,
'vaporeus lum a me di ice vapores. Quid a-
■lienaquaris, a me guftus ait? Nato equi¬
dem in liquore, indico tibi liquores. Noli
a me,dicit tadkts , extorquere quod ne¬
queo , corpulentus lum, corpulenta nun¬
tio, altius quaere lumen.-
ris autem abborum oppofitis, quantitatis,
figura:, motuique ab omnibus. Congrega
in vnum omne colorum genus, quid erit
hocvniuerfum?Nifilux quadam omnico-
lor, fine lumen facium in foiidiore obfcu-
rioreque materia terrae iam opacum. Se¬
grega terram illi permixtam.Quid erit re-
liquum,cifi qualitas quadam ,imo claritas
adufque peripicui, ficut color eft actus o-
paci. Color quidem lux efl opaca.Lux au¬
tem color clarus, imoperfpicui corporis
colorumque flos quidam & vigor quafi v-
nicolor a&u, virmtequeomnicolor. Forte
vero& abeuntelumine non funt colores.
Siquidem fintlumen ipfumiam varium,a-
libi videlicet, aliter affectum atquerefle-
xum.Forte etiam invirtute luminis femper
funt ipfi colores,alibi aliter explicandi.
Nihil durius qulm lumen scDeus, nihil

Oefiriftio luminis vifihilis. i

CAPVT III,

H
CAPVT II.

inc admonitus ab infimo quo ce-

A
Dumbratiohac eft,omeioculi,po¬
tius quam picrura.Nihilvnquam au-
qideram, ad alti ffima mei corporis diui obfcurios definiri.O rem valde miram!
nunc afcendam, vt inde lumen lauius al- Quonampaclofieripoteft, vt nihil firob-
dufqiie cunctifque accipiam. Eia agite fcuriuslnmineeQup nihil eft clarius,quan¬
oculi mei lucentes, per lumen illud obfe- do per illudclarent, dcdaranmrque om¬
cro, quo pra cateris, imo quo iolo de-' nia. Afcendam igitur hinc ad fubiimem
ledamini tantum , indicate Regina ve-- mentisipcculam,vti'altem hoc videam in¬
ftra quid fit lumen Relpondet fiibitovi- de, prater quod aliud quicquam alicubi vi¬
ius, fplendidus egofpiritus ium, & fplen- dere non pofliim. O mens qua refic eun¬
dor ium -Ipiritalis. Quocirca cum a me da metiris, dicito mihi, nunquid fortelu-
jure propria officia poftules, largior liben- men eft ipfe Deus, qno etiam nihil clarius
tiffirae quantum habeo.Lumen ell ipirita¬ eft , nilil obfcupus 1 Nihil clarius quam
lis quadam & fiibira , & latiffima a cor¬ Deum efle,efleque ad iiimmum potentem
poribus natura eorum fine detrimenco fepientemque & bonum. Hoc enim auri¬
proprio emanatio, nitoris fcilicet cuiuf bus noftris quacunque ab eo fimt &3a
 Liber de LumineI
proclamat.Vt riflco (it fnrdior iHo,qui tan-
tnm rerum omnium fontium ftrepirumque
non audit. Nihil contra obfcurius, quam
quid fit Deus, vt nihil (it tencbrofius illo,
qui libi opinatur hoc efle clariffimum.
Lux iutclligibilis eft irOelligibiitum caufa,
vifibtlisijifib ilium.
C A P V T IIII.
"D Efpondct mcr.s , Deum efle patrem
Jl\ luminum, apud quem non eft tranf-
mntatio,pcr quam cxtinguatur vel minua-
tur.Neqjviciflitudinisobubratio, per qua
vel viciflim fobeat nodem , vel patiatur
cclyplim. Refpondet rurlus , Deum ef¬
le lucem, in qua tenebra; nonfinrvllz. Id
eft , formam in qua nihil eft informe For-
mofitatcm quoque in qua nihil eft defor¬
me. D eus certe (icut mens,qua? radius eius
eft,monftrat, lux eft i nuilibilis,infinita, ve¬
ritas ipfa veritatis cuiuf-jue.rcramquc om¬
nium caufa.Cuius (plettdor imb potiusvm-
bra,eftluxiftavifibilis atque finita, caufa:
vifibilium. Quoniam vero lucis veritatif-
que namra eft,vt ca-teris alia vere declaret,
Deo eunda per fevere clareque confpi-
cuafont. Perinde ac fivifibilishix, cum fit
oculorum vifibiliumque fons, feipfam in-
tueaturtaquam omnicolorem, atque infe
Colores omnes fenfibiUaque omnia videat.
Lumen viftbile\ rationale, intelligibile,
■ c A P V T V.
Erum ad tamlublimem (peculatio-
nem haud tam repente profilien-
dum,fcd gradatim afoendendum mens ad¬
monet, ne caligare cogamur,ac fplendore
nimio obeateari. Noli ratio confidere fen-
fibus, vifos tibi nOn fatis nuntiat,cateri nul-
lomodo Vifos qnia fenfoalisiux eft, tan¬
tum fenfibilem accipird atque fplendorem.
Atque e conuerfo,quia fenfibilem accipit
datquefplendorem,hunelenfoalem quan¬
tam lucem efle cognofcis, vitra vero inde
non licetprogredi. Sed hinc ime difoito,
primum quidem me,fe intelligentiam,cfle
lumen quoddam intellecinale,quandoqui-
cemr obiefium meum eft intelhgibile lu¬
men , quod in qualibet re quatrenda qus-
ro,& repertarcperio.Siquidem lumen ca-
iufque rei &ipfinseerirasidem.Veritaseft
lumen intimum, lumen veritas fe ad exti¬
ma fundens. Difcitodeindete/cilicet ra¬
tione pflelueem quandam rationalem ra¬
tionemque lucentem. Siquidem rationem
lucis tanquam originem tuam,ratiecinaiw-
1001
do tanta anidirate perquiris. Sed vis ratio¬
nem lucis commodius allequi: In luce cu-
iuflibet rationis eam quaerito. Ibi eft ratio
lucis, vbi & omnium, in veritate fumrr.a,
quE &ipla fumma certitudo & claritas eft,
reperies veritatem lucis & claritatem . Si¬
quidem idem cfthuius lucis quam quatis
claritas atque veritas-Quidlux in Deailm-
menfo fuz bonitatis veritatifque exube-
rantia.Quid in Angeliselntelligentia: cer¬
titudo aDeomanans,profofomque gau¬
dium voluntatis.Quid in cteleftibus ? Co¬
pia vita? ab Angelis , virtutis explicatio a
ccrio,rifi]s codi-Quid in igne - Vitalis qui¬
dam vigor a cceleftibus infitus, & efficax
propagatio.Deinde in iis qui fenfo carenr,
effiifa coelims gratia. In fentientibus exhi¬
laratio ipfius (piriras, fenfofque vigor. In
omnibus fommatim intima? fecunditatis
effufio. Vbique diuina? veritatis bonitatil-
queimago.
Quibus rationibus 2 luce vifilUi adtmifbi-
lem afeendamus.
C A P V T VI.
V Erum ne forte fingere pro arbitrio
videamurjvbifobftantiam quandam
lucisincorporeae penitus, &diuina?, toties
.afSrmamus,sonfideratione dignum eft,Ili¬
cem hanc oculis manifeftam,efle non pof-
fe primam , tum quia proportionem ali¬
quam habet cum corporeis otulis omni¬
bus, vel quibufdam , ffim quia mobilis eft,
atque eft in a!io,& ex aliquo pendet. Ad a-
liquam ergo fuperiorem lucem afeenden-
dum eft, eiufmodi conditionibus abfolu-
tam,perfeiam&infeexiftentempenitus
incorpoream.Quandoquidem& hzc ma-
nifefta nobis propemodum incorporea eft,
imaginumq3 fimiliter incorporearcmcati-
fa,nec vilis aftricia dimenfionibus.yel diui- &•
fionibus vel mixmris. Vnde conflat ex mo¬
le velforma,veivirrare corporea originem
primam habere non pofie, hanc igitur ha¬
bet a luce corporibus altiore, aefupra mo¬
dum ampliore,vtita dixerim,atque clario-
re.Siquidem materia vel cosleftis ita luceni
' illic offundit diuinitus defcendentem,ficut
fob ccdo caliginofa moles fofceptum cce-
litus lumen obtenebrabat. Qusmobrem
operspretium eft, &h&c fob luna lumen i
caligine, & coelefte illud a materia fogre-
gare & illinc adlumcn fupercoelef-e conf-
ccndere,i!linc rarfus a rationali luce ad in'-
teile&dalem, abhacadintelligibilem, ab
hac pro viribus ad diuinam, vtreuelata fa¬
cie ducti vidcliceta Dominiipiritu a clari-
K K. x i ii j
 loci MarTiln Ficini
tzts gravarim in claritatem in eandem
-imaginem transformemur.
-Ai numinum gmiuttn eeelefles ifforum oculi
rident,fUndore motuque gefiiunt.
C A P V T VE
\ J Idcmns poftquatri a coeleftium radiis
V qui a {upercenleftibus per cceleftia
-tanquam per vitra quaedam ad nos def-
cendunt eundis dari perfedtionem fuam,
vitam, fenfum, certitudinem, grariam,at-
queI*titiam,neceflarium eft lucem in fpi-
-ritibus fuper cadum efle forma; ipforum
perfectionem, fecunditatem vita;, pervi¬
caciam fenfiB,clari(Iimamveriffima intei-
Igentise certitudinem,gratias copiam,gau-
dij vbertatem. Horum omnium imago eft
iplendor caeli .imo ad horum claritatem,
tanquam vrobra, quia minus poteft corpus
Cadi-exacte claritatem fpiritus imitari,
quam terra csli fulgorem.Ad ipfum mira-
. bdecadeftium gaudium caelum quali cor¬
pus eorum, imo quali oculus eorum (ocu¬
lum enim Orpheus Solem appellat ) ridet
fplendore, moraque exultat, ficuti terra
tanquam ab illis remotiffima luget tenc-
feris,fituquetorpet& ocio,neque enim pu¬
tandum eft cadum mou eri yel vi aliqua,vel
-defedu.cuius motus natura perpetuus eft,
lacumque.nararalcm non relinquit, lub-
flantia quoque abfolutiffima, aqua nihil
difcedit fui. Sed quodam excd!utetitite,ob
quam geftiens quiefcerenefciat. Ad gau¬
dentium numinum cantum, vt Pythagori-
ci.arbitrantnr.fphaera? choreas ducunt.Vn-
de ordinatiffimis variifque motibus mira¬
bilem conficiunt harmoniam,ad aftroruin
rifum , qui przcipue radiisindicatur, ri¬
dent omnia qua fub cado funt, quxfuper
terram, ad tenebras tanquam ad triftitiam
omnia meerent. Solemus enim ridentibus
congratulari, flentibus contriftari.
Jiifasealiex numinumgaudioproficifans,
ideft, lumen omniafouet at¬
que delectet.
C A-P V T VIII.
Q Vod lumen fit rilus cseli ex fpiri-
tuuro czleftium gaudio proficif-
cens,indicant homines, qui quoties lscan:
tur fpiritu,ridentque vultu, Iplendent cer¬
te intus, dilatantutque jpiritu , vultu quo¬
que (plendere vidcntur,oculis maxime,qui
maxime funrcaleftes , quiqueinrifu mo¬
tam csli inflar efficiunt circularem. Iniu-
gendbus autem contra obtenebrantur,!-».
ftringuntur,torpent omnia Radijveretx-
ftellis ridentibus tanquam diuinarutKmen.
tiam oculis,benigniffimeJztiflimeqaedi-
redti in femina rerum , nen aliter oimia
fouentgencranrq; quamftrnthijalpeSus
in ouum. Illorum enim virtute calor natu¬
ralis cundtisinferitur, vndevita oritur, di-
tur,augemr. Hinc fitvt omnia voluptatem
appetant, quia non modo voluptate terre¬
na , fed etian^cadefti lanitia generamer.
Quis autem neger numina laro quodam
affectu omnia mouere atque generare i
Cum & ab animalium natura & ab arte
omnia voluptate procreari atque perfici
videamus.
Lumen ejl incorporeum, ejl forma, imo sStu
nutum ccelejUs, EjpfoseJlJIm cerfon
> fub dito, ejl ubique etiam
CAPVT IX.
S Ed iuuat interdum vna cum nolito
Plotino, circa eadem latius peruagari.
Lumen quo momento penetrat molledia-
phanum tranfcerberat, vel duriilimum.
Item, quo breueipatium, eodem quoque
longiflimum.Incorporeum eft igitur,cui
neque duritia refiftit, neque fpatium. Ye-
runtamen quoniam eft ccdelt e, ideo ob-
liaculum natura terreum atque fordidum,
& fi minus durum fit, non capit candi¬
dam luminis puritatem. Hinc Plotinus
prohibet corporeas lumini tribuere paflio-
nes, id eft accedere, recedere, diffluere,
effluere, contrahi, dilatari. Sed potius di¬
cendum putat, vbi coram lucido peripi-
cuum quid exponitur , ftatim lumen.illic
exiftere, illic agere.Sin minus,non exille-
re illic, non agere. Neque tamen Impli¬
citer eile delinere , quamdiu corpus eft
lucidum.Sicut neq; radius vifualis,quam-
diu viliis.Lux quidem eft forma primi cor-
poris prima. Itaque tam perfefia , vtnon
per modum ociofe qualitatis cuiufdam
ab actu diftin&e, led potius per modum
vegetioris actus exiftat, tam videlicet ef¬
ficacis , vt momento per omnia fefepor-
rigat,a fonteproprionon difiunctus.
Prmterea , in quocunque liib calo cor¬
pore prseualet igneus quidam vigor igni
coelefti fimilis,emicat & inde lumen aut
fulgor quidam qua familiaris color. Pro¬
inde coeh luminilque natura,vt foueatom-
nia, non cogitur de integro per cundta
difeurrere, fi verum fit paradoxon, h2nc
 Liber de Lumine.
efle {anci cunctis inialam. Hinc Herus
Sic, qui apud Platonem {arrexit cx mo«-
tuis, interea lumen inlpcxerat, ccelcftiyi-
dclicct cuodam vifu/ed oculis caducis oc¬
cultum 4 quod quidem per omnia prorihs
extentum , regeret vniuerfiim. Luminis
huius vcHcu5tOT,idcftpcr(picuum,Iitn-
bltcus ex Theologia Phznicum afferit,
eundis vel opacis infufum , fiqnidem his
c—nibus ineft & color aliquis quzdam
pottio luminis Lumen autem fcorlum a
perfpicuo in opacis efic nonpoteft, quam-
uisforfitaninfepencs luminofum efiepof-
fit.Si fecretum Timei fenfum refle vatici-
run ur, ignem ipfum fpiritumq; cceleftem
proximum anima; mundana; vehiculum,
iimui cum hac vbiqj vigere, cognofcimus.
Haec enim anima motu quidem vitali ca¬
lorem edit ybique atque motum, intelli-
gentia lumen,fimulqueluminisvehiculum
vbique diaphanum. Neque tamen proprie
lucere terram licet dicere. Siquidem ne¬
que pcrlpicuum huic mifcetur, neque lu¬
men communicatur quamuisiu&fiim. Si
quis Aftrologorum regula fretus confide-
ret, quantam vim habeant innumerabiles
vbique radii machinae coeleftis immenfe
ad penetrandam terram mundi punctum,
hinc (altem ccgnofcet, per hanc quoque
paflim diffundi caclcfte lumen atque dia¬
phanum illic lumini neceflarium. Quam-
uis oculis quamp'urimis haec in terra pa¬
ti:; non pcffinr, Pacent vero forte qu:buf-
dam. illic degentibus animalibus. Aiunt
er ..m Platonici , Sicut fc habet frigus ad
caiorem , nigredoque ad albedincm, fic
habere tenebras fc ad lumen , vt tenebra:
non fit priuatio pura luminis, fed lux mini¬
ma velopacifiima. Nigredo minus opa¬
cum lumen. Pcrfpicuum , quafi quaedam
paulo clarioris luminis inchoatio. Color
quzdam luminis terminatio. Quod qui-
dem vna cum colore quodam quodam¬
modo fit vbique. Tam enim potente, tum
animz, tum czleftium lumine fi eri, vt pu¬
ris tenebris locus nufquam pateat. Siqui¬
dem & calorem ad amplitudinem luce de¬
biliorem efle vbique fub terram , effectus
multi reflantur. Pythagorici forianhinc
addufii.nefcio quam incentroraundi tur¬
rim louiszdificaueBjnt.yeftalescertcfvc
alibi diximus . ignem illic accendemur, Au-
fi quoque funt propter ea terram fi ellam
quandam cognominare Vna cum his
Theologi veteres atque flato, quod St ef¬
fectus ipfi confirmant , flumina quzdam
ignea per terre mearus deriuaucrefigneoi,
que illic daemones injienemnt.
1003
Altui lumen efi, aliud caler, atque lumen
antecedit calorem.
CAPVT X.
Q Vodaliud fulgorfit, aliud calor, pcr¬
lpicuum eft.Nam fulgent fine nitens
quz non calent, ac etiam frigida multa.
Calida fnnt etiam multa quz fufea. Calor
ignis penetrat fiepe qua nontranfit Iplen-
dor, propagamr & fplend cr longius citiuf-
que multo quam calor. Quod fit cilor a lu¬
mine, inueniet quilquis cogitabiqetiam in
{piritibus intelligentiz claritatem origine,
quadam antecedere voluntatis affec9:um,&
in mundi machina Solis radios fequentis
caloris originem efle. Infuperioribus qui¬
dem regnat vnio, infequentibus verb di-
uerfitas. Itaq,- in hoc apud nos igne,quam ■
uis calor in eodem corpore fit;in quo &Ju-
men,non tamen eftih lumine, ficut neque
elementalium quies eft in motu. In ccclc-,
Ilibus autem eft & in lumine calor quafi lu¬
men & in coeli motu eft ipla corii quies , vt
Phyfice loquar. Denique fuper coelum in
iplaintelligentiaeft voluntas quafi eadem,
& in voluntate gaudium vclut idem.
Lumen non fit illuminati qualitas,fed efi ocius
illuminantis. Neque lumina confunduntur.
Lumen efivinculum ‘vniuerfi.
C A P V T XL
C Vmyerblumcncaufafitcaloris, ne¬
que tamen generis/it eiufdem, meti¬
to tauquam in inpenon quodam generd
conflitutum , adeo hunc apud nos etiam
antecellit,yripfiim quidema luminofo cojr-
pore tantum pendeat , {edafijhiecto pa¬
tiente nequaquam. Hic autem vtrinque
dependeat Lumen igitur folius illuminan¬
tis proprius & naiuraijs aefus Cgiflif,Ncqus
corporis illuminati fit qualitas, neque tam
ineft quam adeftillugiinatO, Ideo neque
diaphanj naturam permutat , neque hoc
per focum mutatio mbfatur.neque certum
per hoc habet lpatium.Occurit enim vitra
femperleipfum prQgagaiurum,eodemquc
momento reflexiones myltiplices agk , i
feculis in.fpecula ,ab_aquain,flpeculunj,
& hinc rurlum mparietem , fimilitcrquO
deinceps. Neque per reflexiones ylquasg
deferit illud vnde refl.octitur.Et in quoiib ec
aeris pueto multiplices format reru.tr. imae
gines Ipiritales-Per quas poffit oculus rem
totam in puncto quolibet conoicri.Pcr hec
omnia confirmatur lumen nfinefle corpo¬
reum aliquid vdeorporis qualitatem. Sed
1004 Marfxiii Ficini
vtrcdeamuspardrnper ad comparationem bant, atqueMagi. Sed res nimium adrm-
luminis cum calore, nequepaulatim illu¬ randa eft, quae multis nota.vbi ex zrccco.
nii nat, nec.ue hicvelparumpcrreftat,illu- cauoradij ad centrum e confpeffuquaa-
minantedefHper abeuntc. Quod fepeiam plurimi per squales quifque angulos re-
diximus. Calor autem vtpote qui aeris ca¬ percuili,remotum etiam corpus, vel du-
lefacti £tqualitas,paulatim accedit,atque riffimum prorfus adurunt. Vnde conflat
recedit, & abeunre lumine relidet in iubie- infuper radios naturaliter effe calidos. Si¬
blo.Poteft itaque lumen idem defubftantia quidem fola congregatione fcmecriflitri
in lubftantiam pertranflre, 'fiquidem non mox euadunt. Tanta proculdubio eftpo-
fit fubiecti alicuius accidens, aut qualitas, tentia luminis,vt cceleftia alioquinfa terre¬
aut pallio quasdam,fed feparabilis actus a- nis quodabfqucproportionc dillanria/a-
gentisMerito inter fubftantiam qualiin fe cile& labito plurimumque conciliet. Ne¬
Ibbfiftentem &qualitatem,qu£ ab agente que folum virtutes ftellarum omnes ad fe.
fimul Scpatiente dependet, exiftitlumino- quentia transferat, fcd folem ipfum ftd-
fus actus folum agentifufpenfus. Quando lafque ad inferiora traiiciat/Qnemadmo-
lumen calefacit aerem, calefactio a lumine dum fpiritus nofter,anima vires,ipfaniqne
dependet & aere, atque inter lumen calo- animam ad humores traducit Stmembra,
remquegcnitum,tenet medium. Cum igi¬ atque ficut in nobis fpiritus eft anima,
tur calor hic lubducto lumine maneat, lu¬ corporifque nodus, ita lumen eft vincu¬
men aere fublato penes Solem exifterc lum yniuerfi. Sol enim & ftelia qualibet
poteft,quiapfoprium.Proprium ejiim infe- lumen fuum non per tenuiffimam quafi
parabileeft.Sic inter lucem lucido corpori lineam iaculanmr,fed toto fuo ambitu cir-
penitus intimam atque calorem iam aeri cunfundunt. Sed hoc ftatim vndiquecolli¬
facium intimum, medium eft lumen, par- git feinconum, ner forte extra fuum fon¬
tim quidem lucenti intimum,partim etiam tem profluens euanefcac. Sic enim pro*
extra procedens,yt radialis aiftus (jjedla cu¬ pter vnionem validius aget, & totum fa¬
li direchis iri fpeculum,atque radius vifua- cilius eritvbique., Aedum tota bafis coar-
lis ex oculo micans. Hinc patet lumen pro¬ clatur in conum, ftelia tota omnilquevir-
prium elfe natura: coeleftis^ncque corpo¬ tus eiusper angulum aderit, agerquepo-
ribus vilis communicari nili quod ccelefti- tenter vbique, poteritque in angulo tora
bus, id eft, diaphanis&igneis,vtiam dixi- eius magnitado videri. Sic etiam cum in
mus,& in his quidem coeleftem coDferuare ftellis centrum & circunferentiafit lumen
proprietatem. Cuius munere neque dia- earum , quatenus a roto profluit ambitu,
phanomifeetur illuminato, neque lumina circunferentiam imitatur , quatenus au¬
luminibus confunduntur, Eiufinodi nam-: tem colligitur in aDguftum , imitatur &
que cpnfufio non ad eodeftes actus atque centrum. Imitatur & ipfam (vt Platonice
virtutes, id eft,ad radias, fed adelementa- loquar) mundi animam. Ipfam quidem
lespertinetqualitates.Qdaium nulla eftad 'eius intelligentiam claritate fua, vitam ve-
prsfendam luminis neceflaria. Satis enim , ro calore, motum denique motu. S ed de
illi eft, fi terrenam opacitatem non offen¬ his omnibus fatis in Commentariis inPlo-
derit , coeleftibus percipiendis ineptam, tinum atqueTimasum.
quafi lumenvbiquefui iiiris fit,nec viduam
coeleftem amittat fublimitatem. Lumina LumeniTniuturBeum^raAuslumintm^tclo-
verbluminibus'ne>n confundi, hinc appa¬ rumjeientiarum. Numerusfeftent-
ret , quod fi ad tres lucernas deambulaue- riusitque noueturius.
ris, tres vmbras ex oppofito reddes,videli¬
cet propter tria lumina inuicem non con- C A P V T XII-
fufa. Item fi tribus his ingentem tabulam
oppofucris,in cuius medio ynicumfitfora- /""VVodammodo etiam lumen imitatur
men,triaftatim luminaetribuslucernis in V^Deum. Nullus enim oculus quan-
oppofimm relulcabunt, quia videlicet non tumhbet acer, lumen ipfum in fepurum,
fime confufa. Denique fi lacernam vnam folumque cernit , vtpote quod incorpo¬
liiftulerjs,fiium illam lumen quod comita¬ reum eft omnino proportionemque ocu¬
ri videair, fplendore commununterim di¬ lorum fuperat,vt diuinum.Vident vero to¬
minuto. men oculi dumtaxat in corpore illumina¬
Mitto nunc Dionyfiacum illud , tres in tore! luminofo,& hoc quidem paulo den-
vno fplendore radios, diuinam nobis Tri- fiore,videlicer oculis lumen coctemperan-
nitatem reprzfentarc. Mirabiles in radiis te.Forte vero illuminarum potius quam to¬
cfievire^fcd occultas Aftronomi compro¬ men cernunt. Debiliffimi quidem oculi,
 Liber de Lumine.
riccue hoc etiam fafrinent. Validiores hoc
inurentur, fcd non circa Solem, V egeriffi-
mi circa Solem quidem,fed in Sole nequa¬
quam. SimiLter adDeum intellectus varios
fe habere cognolccs. Cogno(ce precor
Solem vno quodam nutupoffefimul om¬
nia ficcre.vclremcriffima qnatquejumine
videlicet & calore. Deumquefimiliter fa¬
cillime cun&a^ntelligrntia limul & volun¬
tate. Cogita rurfiis, Deum tria rerum ge¬
nera procreare. Angelos penitus incorpo¬
reos, item formas omnino corporeas, me¬
dias vero animas,incorporeas quidem lub-
ftantia fcd affe&u motuque quafi corpo-
reas.Similiter Solem alpice,calore femper
corporea generare, item lumine fpiritales
corporum imagines per aerem refultan-
tes Medios vero colores.Septem praecipui
funt effe&us, tum Solis circa corpora,tum
diuini luminis circa mentes & animas.
Jiam penetrat, illuftrat, accendit, excitat,
amplificat,eleuat,format. Memento deni¬
que ncqncSolem neque aliud quicquam
abfqueluminc Solis videri pofle, fiquidem
omne lumen aSole dependet. Similiter ad
diuinam lucem, veritatem primam, vero¬
rum omnium plenitudinem , intellectus
omnes fe proritis habere. Scd de his Theo¬
logia latiilime. Quibus adde, quid fit lu¬
men nullus ablblute definit, fed quid non
fit,femper argumentamur, Non color,non
diaphanum', non imago coeleftium , quae
quidem fimpliciterfit imago. Non enim
imaginis eft vitra imagines imaginariam-
que cognitionem,etiam fubftantias agere.
Negationibus igitur compararionibufque
utbufdam duntaxatlumen cognofcimus,
cutDcum Iuuat vero parumper compa¬
rationes eiufmodiprofequi. Atcuinterim
da verbis veniam lucis amice. Diuina lux
per noucm Angelorum ordines diftribui-
tur.Quem numerumin menribus Platoni¬
ci etiam receperunt. Ad fimiles vero gra¬
dus anima:quoque beatae recipiunt.Skni-
liter Solis lumen per noucm gradus praeci¬
pue diftribuitur.
Primus qnidem gradus luminis eft in
Sole,fecundusluminis in firmamento can-
' didi ob raritatem quoque nobis occulti,
tertius confpicuae lucis in ftellis,fcd haec ti¬
bi trina liint candida.Jubea.mixta.funt igi¬
tur huc vfque gradus quinque Ad rubeam
refermr ignis.S exrjs in diaphanis &b Lu¬
na fimplicibus- feprimusin diaphanis fuh
Lunacompofitis ceu vitris atque chriftai-
Iis lumenmioimeconieiuantibustotftauus
in diaphanis compofitis conferaantibns,
quales fune oculi multi, SiQO‘tiiucae,car-
bnncuUque.Qulbusineftpinguis quaedam
iooj
cnm perfpicnitate tenacitas, heminis con-
fetuatrix : conus definit in colores imagi-
nefqne colorum. Praerercafi colores funt
quafi lumina quaedam totidem ipfi quoque
gradus. Extremi quidem funt albus atque
niger,'horum medius aeque diftans viridis.
Dequo fatis in libro devita fccundo.Inter
album atque viridem croceus eft albo fimi-
lior, rubeufque clarus prope viridem, Za-
phirinus vero medius. Tresfimilibus-quo-
que gradibus inter viridem funt & nigrum
ex antecedentibus trina proportione com¬
mixti. Cum vero fcientiae luminibus Ium j-
nofifque coloribus comparari poffint, me¬
riter funt & nouem, quafi Mulae fub A polii-
nenouem. Scientia quidemvel dercbusa-
git penitusfepararis,vel omnino corporeis
autmediis^lla quidem diuina, iftanatura-
lis,haec Mathematica Harum quaelibet fe-
caturin tria.Diuina enim vel contempla¬
tur 15eum.vel fubftantias omnino diuinas,
vt Angelos, vel inteliedlualcs animas, na¬
tura quidem diuinas/ed quodammodo et¬
iam vergentes ad corpora, fed interitu fe-
parabiies.Huc vfquediuina fcientia con¬
templatur. Naturalis autem tria quoque
confiderac, vel elementaiia corpora, ve!
cacleftia,vcl animas his coniunctas. Mathe¬
matica quoque triplex. Aut enim folam
quantitatem tra&at fiue numeralem fiue
continuam , vt Arithmetica Geometria¬
que. Aut quantitatem eiulmodi cum ratio¬
ne moniSjVtAftrolqgus. Aut etiam cum ra-
tionefcnlus, fiuevifus,fiue auditus, vt pera
fpectiua vel.Muficus. Noucm igitur com¬
munia fetentiarumlumina funt. Sedlon-
giusiamdigreflx videmur.
Lumen efl quafifpirit&k qaodddm. Et $ tritui
funt lumina aurium. Similitudo luminis
ad animam atque Angelos.
CAPVT XIII,
Q Vod lumen fpiritale qnoddam fit,pei-
tius quam corporale,ex eo conftat,vt
alibi diximus , quia paifim fine tempore
propagatur, fine ofienfionc implet perfpt-
cua corporajfinefuiinquinamenro fe fot-
didis circunfiindit. Praererea corporibus
his facilius fe largimr,qug longius a corpu¬
lenta moleditcedunt. Vndepuriffima cor¬
pora cccli &ienis,qniccelcflis eft.vt Plato¬
nici putant, in fe lucent, aer & aqoaabil-
Iis. Interca terra; necue ex fe manifefte ni¬
tent, neque exiilis. Infuperficje rerrxlu¬
men mixtionibus diuerfis elementorum
quatuormaximererrenis infirinnudiucrfo-
rum colorum indnirfbnnas,qua-corpufcri-
iqq6 Marfilij Ficim
Ia , quorum quafiquadam animula fimt tellectuale quiddam. Quod quidete tret
‘ fcintilla luminis illis infefa.Quas li ab illis fenfibile £at,fubdito videlicetdenlb,h-
mixtionibus regregaueris, atque feruaue- . teat vero fiub ducto. Quomodo v ero vifibi-
ris, videbis forte quales fint rationales ani¬ lem ex inuifibili lucem cuafifle fugams,
ma: i corporibus feparatf.Sunt enim lumi¬ quafiex fcintilla iammotaluridumqnen-
na quadam olimin corporibus confufiora, dam circulum, in fexto Theologia tracta¬
fed iam in naturam propriam reftituta, mus. Proinde , lux in mente eft veritas
ideoqueclariffima. Sic enim corpus ab a- gaudens, gaudiumque verum, lumen a
Eimadiuerfiffimamilli quafi Edypfim ob¬ mente in corporibus eft quadamveriraris
ducit, licut Luna ccniuncta Solqirr.overb rerum fenfibilium declaratio,pulcbrirndi-
-ficut mixtio terrena i ecelo lumen reddit nis flos. oblectatio fenfos. Sed repere re.
opacum, facitque colorem ex lumine, fic Gius. Nempe Jux tanquam propria ccrpo;
corpus circa animam reddit ex intelligen- ris circularis perpetuo rcuertetis ad idem,
tiafenfum. Quemadmodum radius calo¬ imo & intelligcmia feipfarn refleftentis
rem quidem permifeet a£ri,lucem vero re¬ in orbem,nimirum vbique tangens,repe¬
tinet nonpermixtam. Sic anima corpori tere videtur originem, dumfurfumrefte-
vitam communicat, intelligentiam vero dtitur infeipfam,nofeue fimiliter contem¬
mequaqnam,inftar lucis fine compreflione platione fimul& amore fui rcducitic pa¬
fui fe colligit irvanguftum;fine diftradipne triam. Sedinterim me quoque compellit,
rurlus explicatur in amplum. Ncc audto vt inter loquendum', nefeio quomodo, cir¬
‘corpore 'crefcitipfa,neque diminuto de- culi more iam fepius reuettaturadidem.
crefcit.Lumenabamplo dependensfe col¬ Tu autem indulge, precor, prolixo huic
ligit per foramen,tranfuerfifque radiis pro- amico lucis, ipfe lucis amice. Bona igitur
: filit in oppofitum, figuram priftinam, mox iam venia repetam.Lumenin diuina men¬
amplitudinem quoque paulatim lubinde te intelligentiam fupereminet. Inde ange ■
■recipiens ad eandem denique rediturum. lica menti lumen idem infufum , fecun¬
Similiter anima abampladiuinitateinan- dum intelligentiam redditur/ed fuperter-
-guftum corpus affeciumque apud nos re- minos rationis. Diuinum hoc angelicum-.
dada.poteft hincietiam incolumis emigra- que lumen in mentibus hominum fecun¬
re,priftinam quandoque formam & ampli¬ dum rationem iam euadit, fed luperat
tudinem receptura. 'Qualis etiam defeeu- phantafiam. In fpiritum fecundum phari-
fus afcenfufquefit Angelorum, radij quo¬ tafiam, fuper fenlum, in corpore vero ma¬
dque declarantprolilicntes hucrefilientef- xime oculis quafi coeleftibus anima ftellis,
quemomento, &profiliendo Solemmi- fenfoi iam familiare fir, fed non materia:.
-nime deferentes. . Nam ipfum etiam pulchritudinis florem

. ,
in corporibus apparentem Plotinus in

,
Lumen in Deo, in Angelo , in rtitione in
Jpiritu in corfore
quodam iplendore non corporeo collo-
cauit. Ipfa certe pulchrimdo prima nihil
aliud eft,quam fplcndor gloria: penes pa¬
CAPY T* XIIII. trem luminum , & figura fubflanria eius.

V Vnde triplex emicat pulchritudo. Prima

Erum, vt redeamus vnde digreffilu- quidem per Angelicos intelkftus;fecunda
mus,coelum, quamuisin fe, non ta¬ vero per intelledhiales animas, tertia ,per
men exfe, fed ex fuperiorum claritate & corpora vbique formofa quafi lumenv-
gaudio refulget, & geftit, ceu oculus ex num per tria quadam vitra coloribus inter
■fpirirus claritate animique latitia.Spiritus fe varia, ideoque varium ex primo fplen-
autem betatur maxime claritate Tua fb- dorem fubindereddentia. Ipfa igitur gra¬
lifque. Animus claritate fpiritus atq; men¬ tia pulchritudinis,qua etiam in corporibus
tis. Videtur autem lumen hoc efle mens intuentes& cogitantes tam mirabiliter in
-refulgens per corpus perfpicuum quafi vi¬ fe conuerrit, nihil aliud eft quam fplcndor
trum. & inde iam facia vifibilis. Mens au¬ per gradus defuper emicans.Maxime vero
tem lux in fe eb nimiam vbertatem tenui¬ per radios oculorum,&rapiens iutuentes,
tatemque penitus inuifibilis. Siquidem lu¬ & amatores occulto quodam calotemira-
men, &fieft vbique die,nufquam tamen biliter in fe transformans. Seddchisinli-
apparet, nifi vbi denfum eft aliquid atque bro de Amore fatis. Ad inftitutum ordi¬
refiftens. Subtrahe denfiraretn, & finon vi¬ nem reuertamur. In omnibus mentibus
detur , eft tam en ibidem. Adde iterum lumen eft vita exuberans, veritas clara cer-
denfitatem, ftatim rudus apparet. Hinc taque, latitia plena , inde in corporibus
plane conflat, lumen ipfumin fe effein. eft diuina explicatio Sc effufio vita, dee!»:
 Liber de Lumine.
ratio veritatis rerum & an th oris , gratia
forma, voluptatis incitamentum. Empe¬
docles & .Zeno volant, quemadmodum
fe habet ad carbonem flamma , fic quo¬
dammodo fc habere lumen ad flammam,
atque flammam efle quafi lumen denfum,
lumen vero flammam rariflimam, vitam-
que eundorum. Plotinus & Proculus ar¬
bitrantur efle vilhm quendam, afpedum¬
que numinum per radios ctrleftium ocu¬
lorum procul emrilum.Atqueefle fpirimm
quendam diuinum,qui & omnia videat,&
quanmm in fc eft , ab omnibus videatur.
Addant, ciufmodi fpirimm extingui nuf-
quam, fcd fydera fequi,ficut vifualis radius
animalium nodeyidentium,nunc quidem
emicatforas,nunc vero non emicat,nec
interea prorfus extinguiturjyitam oculi lui
continue comitans! Si enim tota coeli na¬
tura fempiterna eft, in hac autem nihil fa¬
miliarius, pulcfitius,efficacius, diuinius eft
quam lumen, nimirum & lumen eft fempi-
ternum. Forte etiam coniedare licet,
jgnem quoque fcb Luna, lumenque luum
fcropiternum cfle.Eft enim portio qupdam
c«eleftisignis,celefti quodam impetn craf
floribus inclufa corporibus Hunc /Egyptij
corlcftem fpiritum cognoueruntlelemen-
trs infufum. Hunc Pythagorici Veftalem
ignem inuenerunt , velin centromundi
ieruentem. Hunc Stoici intelledualem
ignem per omnia’ difeurrentem cogitaue-
rc. Hunc & Plato, qualem in Timato pro-
bauiffius,& Plotino. Hunc Theologi vete¬
res,tefie Marone,diuinumtetherem viuen-
tibus hauftum,dixerunt, ire per omnes ter¬
ras , tradufque maris coelumque pro-
flmdum. Igneus eft ollis vigor & cceleftis
origo.Forte igimr ignis cum videtur extin¬
gui in occulmm refoluitur ignem, lumen¬
que huius in lumen illius occultum.
,
Animi & fi nominantur lumini tamen in
•unum quafi commune lumen refilui
non fcjfunt.
C A P V T XV.
Q Vod modo fingebam, & fi forte non
eft verum , licentius tamen fingi po-
teit. Deanima verofingi reueranon po-
teft. Quae enim communem interfemate-
riam habent , inuicem confundi poflimt.
Item quar aliorum partes ftint, in illa refti-
tui.Rurius qua fupericrisfubfranria adus
quidam pediffequi fiunt, in illam quaii re-
folni,&quse accidentiafocilius euanefcc-
rc- Rationales autem anima , fobftanta
fime incorpores, redriccs corporum, eif-
1607
qce repugnant es, per fe agunt,a fe conuer-
tuntnr , in fe fnbfiftnnt, fuperiori etiam
quandoquerebelles , inter fc nimium dif-
crepantes.A fubftanriis accidentia ratione
dilHnguunt, a corporeis incorporea fepa-
rant. Itaque neque confundi poflimt, vel
reftimi, vel refolni. De his in Theologia &
fecundo Epiftoiarum librolatiflime. Ac fi
anima finganmrvtIumina,non quidemvt
radii lunt, fed vt luces -8c ha quidem fub-
ftantiales, fenfibili luce longe praftantio-
res, fimilesquidem ftellispotius quam lu¬
minibus dependentibus, natiuo quodam
lumine pradita ferme ficut ftella , aliud
praterea lumen, ficut ftella a S ole, diuini-
tus accepmra. Sicutlueem vifibilemnon
percipit nifi lux aliqua vifualis, nec intelli-
gibilem, nifi lux quadam intelledualis, ita
neque fubftantialem diffindam fempiter-
nam , nifi Iuxfubftantialis diftinda lempi-
tetna, prafertim fi illa fit fcb ipfa fempiter-
nitatisrationepercipienda. Per hanc ita-,
querationem, quafi perfpeculam tibi pro-
fpicienti,propria ftatim noftra mentis im-j
mortalitas rutilabit.
Lumen eft quaft-vifibile numen, drDeumre-
,
ferens, & nosgradatim ad mores &
diurna perducens.
C A P V T XVI.
D Enique, lumen eft quafi numen
quoddam in mundano hoc templo.
Dei fimilitudinemreferens Adeo,vtPia-
to aofteriniibro deRepublica hoc ipfius
boni filium nominauerint. Eft enim inftac
Dei afpedu anteonmia venerandum. Eft
& amplificatio quadamfubita Stlatiffima
abfque detrimento fei ob exuberantem
bonitatem largitatemque luam eundis fe-
felibentiffime & feliciffime largiens. Cau -
fa conferuatioque& exercitatio omnium
qus nafountur. Proinde ad vitam, verita-
tem,fetitiam,vndedefcenditjC2tera(uble-
uat. Abfqu e huius prqfentia mori cpnda vi-
dentur,huius autem prasfontia reuiuifeere.
Interim vero dum ipfum non fblum fit aSc>-
1 e, fod etiam conferuatur, neque inde dif
ccdit,nos admonct,non folum a Deo fieri,
fcd firmari,atque ab illo minime difceden-
dum. Siquidem illud vfai longiiis diftare
iam videmr a Sole , vbi vehementius refle-
ditur erga Solem.Etfi forte videbor alicui
curiofior,dicam tamen quod mihi nunc de
iuftitia venitinmentem,arnoreiacis&in-
ftitia raptus. Quis enim modus adflt amo¬
ri? Nempe videtur mihi lumen fepe nos ad
iuftitiam cohortari, ab iuftitia. ce terrere.
I0c8 MarMij Ficini
vbiquam potens ipfa iuftiria fit, quam irn- tus, ftparatum lumen, & omniforme ian>
potes iniuftitta manifefte dedar at.Radias que etiam mutabile. D etrahe buic e2m &.
enim qui tanquam iuftus incidit redas, ae¬ u erfitatem, per quam forma qualibet di-
quales vtrumque reddens angulos, poten¬ 'uerfa eft a lumine, alia que diueriafitnt ab
ter agit ,& penetrat. Et vbi exagre tranfic aliis, &infofa infuper aliunde. Lumen hoc
ia aquam5non ftangiturper obliquam. At¬ infinite lucet,quia natura lucet fua.eftque
que vbi tangit folidum,quafi fortis reftedi¬ fimplicitcr abfolutum. Ia demum Deus
tur in feipfam.Gontra vero radius,qui tan¬ mentis oculis per hoc lumen fuperiore
quam iniuftus decidit ex obliquo, angulos quodapi lumine corufcabit, vita fenfuque
-vtrinque faciens inaquales,tanquam debi¬ pleniffimum,qnandoquidem imago eics,id
lis yix efficit quicqaam,fubito frangitur in eft,Solislumen„vitam omnibus fenfomqne
obliquum, nec in fe redit vDquam/ed reli¬ largitur, & quanto lux illa excelientior eft
dit in aduerlum.Quantumverb lumini ta.a- quam noftra,tanto maius mentigaudiuta
quamdromo,conftantia,aqualitas,puritas quam haec ocubs afferet.
vbiquelit grata,'declarat ipium in corpori¬
bus fpecularibus.Inquibus & ex quibus ob Deftttu beatorum fui diuimlumim, tt-
hac tria mirum in modum multiplicatur. quemiferorum.
Dixerit forte Poeta quifpiam , ficut Phoe¬
bus Daphnem, ita lumen amare virginita¬ C AP V T XVII.
tem. Siquidem flos ipfe candoris vna cum
virginitatis floreviget, fimulque difperdi-
'cur.prsfertim in orbibus oculorum,ex qui¬
S QI in fuperna Hierufalem, vt Prophe¬
ta inquit, eft ipfe Deus, qni cultoribus
bus etiam teftificaturingenium.Hinc cer¬ in terra fuis in coeleftem patriam rcuetfu-
te Democritus puellam quam modo virgi¬ ris,proculdubio promittit, vniuerfz verita,
nem iudicauerat , fagaciter deprehendit tis lumen ac plenum inlumine gaudium.
tnexpollutam. Sediam redeamus ad infti- Lumen hoc praecipue fapientibus, alios ad
tumm. Lumen non folum nos in moribus iuftitiam inftruentibus pollicetur. Fulge¬
inftruit, fed etiam quod optimum eft, diui- bunt ( inquit Daniel) dodi ficut fplendor
num humano generi commemoratur cul¬ firmamenti,& qui multos erudierint ad iu¬
tum ,vt neque impij negare audeant cfie ftitiam , tanquam ftella iu perpetuas ater-
Deum,cuius fimulachro fenfibus nihil cla¬ nitates. Noninquit,ficut Solfulgebut, Sol
rius N eque flagitiofi vel latere oculum,vel enim illic eftipfeDeus. Splendorvetofit-
effugere manum eius fe polle confidant, mamenti eft candor ille coelorum, ob rari¬
cuius fimulachrum eft ipfa claritas. A c ve¬ tatem fuam oculis noftris femper occubus.
locius quam dicipoffit momenroper om¬ Cum enim totus ignis luceat, multo magis
nia dilatatur,nec eftquife abfcondata ca¬ totafubftantia coeli, vel vbi nonfunt ftel¬
lore eius.Vnusjn omnibus & circa omnia lae , lucet, fed velut ignis procul in materia
lumen. Lumenin omnibus a D ed factis eft tenuiflimalucens,vix vili confpicuus.Eiuf-
quidam diuinz claritatis fplendor, atque modi fplendore fulgebunt fapientes illi,
( vt ita loquar ) eft Deus quali feipfum fi¬ qui apud nos folafuerint contemplatione
niens, & ad operum firorum capacitatem contenti. Qui vero contemplati diuina,
fefe accommodans. Deus autem ipfe eft deinceps ad adionem fe contulerint, eru¬
lumen immenfuminfeipfo conliftens, ac dituri exteros ad iuftitiam atque fapien-
per ftin omnibus & extra omnia perim- tiam, vberiore quadam atque manifefta,
menlum. Fons ille vitas,in cuius luminefvt ficut ftella, lucefulgebunt. Cum enim la¬
-ait Dauidjvidemus lumen.Oculus quoque pientes nihil aliud amauerint & coluerint
quo omnes vident oculi ,& vt inquit Or¬ quam lucem, hanc enim folam in qualibet
pheus, oculus qui cunela in lingulis inlpi-
cic, aereuera omnia confpicitin feipfo, praemia referunt,& qui exteros illuminant
dum eflcfeperfpicitomnia. Conftituitau- in perpetuum, non iniuriaipfiquoque in
tem, vtln vno lumine eunda condiceren¬ perpetuas ( vtinquitjztcmitatesdiuinims
tur, non corporea folum, fed etiam incor- illuftrantur. Quemadmodum vero piorum
porea.Lumen vides in materia mundi ple¬ pramium eft mira quadam lucis participa-
num omnibus rerum omnium formis , at¬ tio,iafupplicium impiorum eft ipfa priua-
que volubile.Subtrahe materiam,relinque tio Iucis.Imo veroipfemet Sol diuinus,qni
extera, habes animam incorporeum lu¬ fanos vegetofque piorum oculos mirifice
men acorporibns feparabilem,omniforme, fouet,impiorum contraocttloslanguentes
mutabile. Deme rurfus huic mutationem, offendit, Scconfcientiam incendio vexat.
«s iam inteiledum Angelicum oonfecu- Non aliter quam Solis lumen in aperto
 Liber dc Lumine.
quidem delcdat , in anguftum vero coa¬
ctum proriiis adurit ; fed libenter reuerri-
mur ab beatos. Gratnm quidem apnd nos
aeris lumen omnibus, quia vitali animali¬
que fpirjtu cognatifiirnum, rerumque in¬
numerabilium varietate delcdat. Gratias
lum en in fpiritibas corporis cft langaineis.
Gratiiiimum lumen intimum menti beatis,
vfque adeo mentem implens, vt inde fla¬
rim exundet in corpusdn corpus, inquam,
mm carlcfte(Yt Platonice loquaryvninfcu-
iooo
iufipe anima: proprium,tum diam huma¬
num , tandem iam quafi ccelefte fadum-
Illic igitur vnufquilque tantus cft oculus,
totns vndiqueperuius,atq;lucens.Quam-
obrem finguli tam mentis quam ocularii
corporis radios in fe intricem iacienres,fa-
cillimo quodam nutu fe mutuo prorlus in-
telligeut. Singuli mumoradiomm iaftu in
lingulis coruicabunt. Deus autem , tan-
quam fol in ftellis, quam abunde, tam fe¬
liciter fiilgebitin eundis.

MARSIL 11 FI CIN I
FLORENTINI
adhuc Adolefcentis,
Liber de Voluptate, ad Antonium Campanum, Ciuem
Florentinum-

PROOfiMIVM.
Tria differendi genera-

Eminicum adeffem vna tccum aut probabile habebant quicquam quodfequan -

turjeaenim, que natur a ordinefeiuncta difiin-
claquefunt confundunt atquepermifeent ab ex¬
nitate tum variorum pome- cellentioribus, quibufque Philofephts relidun¬
rum quibuseavillu imprimis tur. Ego igitur ex iis omnibus Academicorum,
abundatfuauitatc duceremur, Socraticorumque, in digerendo rationem hoc
nos in Voluptatis difputationem incidige,quam tempore proponendam .mihi decreui. Etenim-
tpfe a me reqiiifigi, <fr cum primum daretur o- Plato, quem tanquam Philofophorum Deumfe-
cium literis traderem. Hoc ergo ad te de Volu¬ quimur, atque veneramur,vetateos, qui adhuc
ptate opufculum vt primum Eiginum redij , inteneraetate confiitutifuntfiam aliqua de re
fummaipfa cum voluptate confcripfi. Tria vero Jentent iam afferre,ne\vt in tumoribusfape acci¬
,
funtvt hinepotifimum exordiamur apud Phi- dit quod primis annis maxime probaucrimus ,
lefophos differendigeneratVnum quo certam a- id maturiori deinde atate, drgrattiori indicio
liquam qitaftionis partem difputando defendi- reuocandum, & in contrariam(ententiumcon-
mus,atoue approbamus,vtPeripatetici,ac Stoi¬ uertendum fit. Satius igitur ege cenfui cetero¬
ci effecere. Alterum quo qua/none prepoflta di- rum Philofophorum de Voluptate fententias
,
uerfas ad id, quod quariturfententias, rationef- breuifirmone concurrere quam meam expri¬
,
que referimus, vtpropoftispluribus, inuicem- mere ne contra id, quod a Platone nogro doce¬
que collutis ,'quidex iis probabilius, nierifimu mur , aliquid imprudenter afguerarem , &vt
liufque appareat eligamus, que Academici, ac tue, quam noui in Philojophieftudiis ardentif-
Socratici pene omnes vtebantur. Tertium vero fimam fatis}.acerem voluntati. Sed hac baSe-
genus Scepticorummaxime proprium eft, qui nus,ad Philofophorum iam opiniones deueniea
cum omnia indifferentia ege putentjiec certum.
lOiO Marfilii Ficini
MARSILir FICINI
FLORENTINI.
DE PARTIBVS ANIMAE,
C APVT
Item de Utitia, gaudio, & voluptate fecundum
Tlatonem-
Latoigitur (vt'ab eorum
principe initium fa ciam j
cum animum in ‘duas
partes diftribuiffet, mefi¬
tem fcilicet, ac fenfum,
menti Ixtitiam , & gau¬
dium attribuit, ieniibus voluptatem. Ve¬
rum prima duo inter fe differre putat,
quod omne gaudiiim laude fit dignum,
laetitia vero partim laudanda , partinrvi-
tuperanda fit. Effe enim lxtitiam in bo¬
ni alicuius poffeffione quandam men¬
tis elationem, qute tamenmodeftiamex¬
cedere pariter, atque feruare queat, gau¬
dium vero illam iplam , quae ex contem¬
platione , aut alio quopiam virtutum v-
& lufcipitur , iucunditatem. Itaque &
ipfe idem inPhxdro, cum de prima illa
ac vera vita, qua in calorum fedibus
'animus finitur, loqueretur, ait, V eritatis
contemplatione nutritur i & gaudet ,vn.
de fepenumero gaudium mentis alimo¬
niam vocitat, nam iplam agro fimilem
vult effe veritatem , frugibus, vero verita¬
tis ipfius contemplationem. Alimonix
deinde, qus ex iis duobus capimr gau¬
dium , quo mens veritatis contemplatio¬
ne perfruitur.
Quapropter , & idem in eodem Phae¬
dro , ciim de iis tenebris , in quas ani¬
mus c fumma , ac vera luce depreflus,
ac demerius eft, dilputatet, Vbi inquit,
multtts ineft conatus veritatis campus,
quonam fit intueri , nam conueniens a-
nims cibus ex illo extitit, & alarum na¬
tura , qua anima eleuatur, hac alitur.
P R I M V M.
Alas Plato vocat,'quibus animus ad fu-
pera, vnde ob terrenarum rerum cogi¬
tationem defeenderat reuolat, id autem
cum duabus virtutibus , Contemplatiua
videlicet, atque Morali conlequi poffit,
eafdem Plato, vt ego interpretor; virtutes
animae ipfius alas intelligit, quas verita¬
tis diuinarumque rerum contemplatione
recuperet i quemadmodum horam ap¬
petitione terrenorum amiferat. Cum ve¬
ro per vtriufque Philofophix Naturalis,
pariter & Moralis, exercitationem recu¬
peratis alis ad fuperos reuolauerit, tum
redeunti animo duo putat pramia red¬
di , & vnum quidem effe diuinitatis con¬
templationem ; alterum perfedum quod¬
dam , atque abfolutum gaudium, quo in
ea ipfa Dei cognitione animus perfraa-
tur. Illud quidem ambrofiaro; hoc ne&ar
Plato in Phsedro appellat his verbis,Qus
vere eftlpeculata anima , atque iis enu-
trita;fubiens rurlus intra coelum domum
reuertitur. Cum autem redierit auriga
ad pralepe fiftens, equos obiicit ambro-
fiam , & fuper iplam nectar , poran-
Aurigam more Pythagora, rationem
vocar,equos vero exteras animi panes at¬
que naturas, quod illa ducat .reliqua ve¬
ra ducantur omnino , atque regantur.-
atque idem!arbitror a nonnullis praiian-
tiofibus Vatibus , Cum aut ambrofiam,
aut ne&ar, aut aurigam circa animum no¬
minant plerumque fignificari. Hxc igitur
ex diuina Platonis noftri de ipfius gau-
dij narara fententa , quod idem videtur
 Liber de Voluptate.
intrilexifte Mercurius Trifmegiflus.cum
de lummo Deo hzc diceret. Condonas
nos ratione , fenfii, intelligentia. Ratio¬
ne, vt te fiifpiciombus indagemus , fen-
fu 3 vt te cognouerimus 5 cognitione, vt
te cognolcentcs gaudemus , quod te o-
ftenderis nobis totum. Sed de gaudio
hzc hactenus.
,
Quidfit voluptas rfi quid non ft fer
,
fi Ionum multis ratio¬
nibus fitundum
flatonem.
C APVT II.
V O luptatem vero efle PJato vult fua-
uem quaedam motionem in fenfi-
bus, quz ex indigentiz repletioneprofi-
cifcatur. Efle enim indigentiam eiufque
repletionem inuiccm quodammodo pu¬
gnantia , & ex illa cupiditatem, ac dolo¬
rem , exhac voluptatem (enfibus noftris
accidere. Neque hanc ipfam de qua nunc
loquimur voluptatem in bonis connume¬
randam putat 3 quod cum plurimis yeriffi-
mifq; rationibus demonftrauerit, hzc ta¬
men ex omnibus prima eft , atque potifli-
ina. Quod quemadmodum caloris prz-
fentia ea, ad quz calor aduenerit callida
efficiuntur,ita & eo, quod bonum eft ab-
fiftente bonafiunt omnia ,quibus ipfabo¬
nitas adiit.
Neminem autem voluptatis pofleflio-
nc meliorem fieri, cum&beftiisinfit vo¬
luptas maior etiam , quam hominibus ,
quz tamen ne dum his meliores , fed nec
omnino bonz quidem funt. Mulieres prz-
terca &pueri,ftuTti denique, atque igna-
ui omnes voluptatem fectenmr , totiique
complectantur viribus,multo etiam magis
quam viri boni atque przftantes ingenio.
Atqua abiiirdum foret, ii quod bonum iit
magis improbis, atque ignauis, quam pro¬
bis & przftantibus hominibus competat.
Nequepoflunt, vtille putat, contrarias
inuicem commifceri , voluptatem vero
etiam,vbi mala (untproculdubiorcperi-
ri , cum improbis atqueiniuftisnon defit.
Nullo igitur pacto bonum efle. Etenim
cum eo, quod malum efle congredi, bo¬
num vero cum malo , quia repugnantia
fiwt, coire nullo modo pofle. Adde il-
Ind , quod in G Orgia a S ocrate dicitur, bo¬
num ac malum nunquam iimulin eodem
homine reperiri. Eundem tamen eodem -
que tempore; fepenumero affici dolore
pariter atque voluptate. Omnem quippe
leir
indigentiam dolorofam efle , cmnem-
que cius repletionem fenfibus volupta¬
riam. Sitire autem indigentiam vo¬
cat naturz , potare vero repletionem.
Illud ergo moicftum, hoc contra iucun-
dum : bibere porro ac flrire fimu! con¬
tingit , ex quo effici vult, vt dolorem fenul,
atque voluptatem haberecuis poffiit. Imo
cupiditatem, follicitudinem, iulpicionem,
inuidiam , &mifericordiam, quz omnia
dolorem in fe contineant, voluptatis co¬
mites efle. Vnde timens cupidinem, in¬
quit dolori fimul, & voluptati permiftam
a fenfibusproficifci, quo fit, vt voluptas
cum dolore copulata confufaque fit.Cum-
que bonum malo non fit commiftum, ne¬
gat ille dolorem, malum,yoluptatemque
bonum efle pofle.
Prztereacumomnebonumflabile, ac
permanens efle debeat, quis dixerit volu¬
ptatem,quz nullam ftabilitatem habet,bo-
nam efle i Atqui negari'non poteft. Siquis
eius definitionem confideret, inflabilem,
atque incertam efle voluptatem , motio
namque in definiendo (vtfupra retulimus)
appellata eft. Nihil autem contrarium Ha¬
bilitati magis eft,quam motus, neque quit
quam eft, qui modo voluptatem corporis
vllam guftauerit, qui nefiriat quam fragilis
fit,quam breuis,quanta celeritate labatur,
ac defluat, quamque cito in contrarium
conuertatur. Infimer quod bonum eft, bo¬
no contrarium efle nunquam poterit. Vo¬
luptatem vero cum plurima , ac maxima
bona impediatjbono contrariam efle quis
dubitet?
Impediunt enim prudentiam volupta¬
tes , menti infundunt tenebras , depra-
uant iudicium, fuifque blanditiis, ac leno¬
ciniis , quali meretriculz qUzdam mentes
ad fe alliciunt hominum,atqueillaqueant,
omnemquenaturam hominis invitiorum
atque fcelerum luto ccenoqhe profter-
nunt. Diuine enim Plato in Epiftola ad
Dionyfium, voluptas inquit hominibus de¬
trimentum affert, infeitiam, inquietudi¬
nem , ftultitiam, & petulantiam pariens.
Przterea nullum bonum eft, quod non aut
laude, autveneratione dignumfit. Volu¬
ptatem vero nemo fanz mentis !audar,ne-
que quifquam eo, quod maximis fruatur
voluptatibus honoreindicatur efle dignus,
&g!oria- Sed potius,quitaliseft,vteaal-
to, atqueir.uicio animo alpernetur & ne-
Acceait ad hzc , quod nullam bo¬
num merito noftrum dici pofle vxdetur,ni-'
fi quod ant in ipla cuiulque natura infit,aut
a nobis ipfis profectum fixerit. NequenoS
 loii Marfili; Ficini
"aliud quicqulm famas praster mentem Sc fi quid vitra defidsret, qui boni aiicaias
'rationem. Corpns autem carcer, &fepul- pofteffioneftuiturjfolIicimdinetameB,ac
chrarn eftnobis. Senius vero velut {2teili- moleftia penitus vacare vidcrur3futurz an¬
tes quidam, atque infidiatores.qu; id potif- tem voluptates intolierabili quodam copi,
fimum curare,atque contendere videntur, ditatis ardore fenfas afficiunt,cura accen-
vf nos in huius carceris tenebrisakius rr.er- dunr.animum onerant foIlicitudine,&(vt
gant, atqueaftringant, vtnecad locum breuicomplectar);nfuroremqucr.damra-
'fcum patriamque coeleftem animi reuo- biemque compellunt; cum vero qui cas,
■ lene nec auras reipiciant claufi tenebris,& quarum cupiditate exarferat, voluptates
carcere casco,quo efficitur,vt ea dumtaxat prsefentes ampleditur, continuo metum
noftra, atque in nobis exiftere videantur, vna fecum, fufpici&nemq; ducunt, obeas-
quas ab animo, & ratione profecfa fint,cs- cantque nos, dum fiuirour, &ad ferarum
1 tera vere i fortuna, vel ab inimico nobis 'redigunt immanitatem, nec dum hauftas,
' carcere oriuntur, neque tam noftra fcnt, imb {vt verius loquar ) nec 2dhuc primis
quamcorporisj&fortuns Redeque inquit labris deguftatae incredibili quadam ani-
Varro, nemofuom dicat, quod extra ip- nium posnitentia, verecundia, tasdierfto-
fumeft. macho,laDguoreprorfusafficiunt,vtvcrif-
Voluptas igitur cum in corpore, ac fen- fimum fit illud Socratis in Phccdone,do!o-
‘fibus ingenita, & infita fit, qui eam in bo- rem,ac voluptatem ex eodem capite ambo
misnpftrisconnumerauerit,abfque dubio cfle connexa,naturamqueia vnumeorum
videbitur infanire. His adde,fi placet,quod apices coniunxifle.
ait apud Platonem Socrates in Gorgia, . Eaque de caufa fieri, vt cuicimque eo-
pmnia animi bonaabarte,reditudine,or- rum alterum adfit ', eandem poftea fe-
dineque, & electione proficifci, atquein quatur & alterum, inde rurfas cupidinis
hoc omnis etiam moralium Philofopho- ignes exoriuntur, & quo auidiusvoiupta-
rumdifciplinaconfentit,omnem virtutis, tes hauftasfint,eo plura,atquevberiora
bonorumque animi vim in eledionecon- libidinum germina, feminaque repullu-
fiftere,voiuptatcm vero quis dixerit ab ele- Iant. Hinc (vt opinor)Poetz apudinferos
ftione proficifci i nonne quas in eledio- Tityon inducunt,
inem cadunt, in iis prius oportet confilium. Cui tota, natem fer ittgera corpus
; ,
deliberationemquelocumhabuifie nihil Porrigitur nfiroqtte immanis nuitur ai-
. enim eligitur , nifi quod ante confaltum, unco
iudicatuinque fuerit, voluptatem vero vt Immortale iecur tondens , fiecundaque patii
habearin fenemo deliberat, ea namque Vifcera nmaturepulis,habitatquefubalto
,
nobis ingenita eft-, quapropter Socrates Pettore necfibris requies datur illa renatis.
duas invno quoque noftras ideas efle pu- Quapropter diuinc Arcbitas Tarenti-
tat, quas fequamur,quocunque ducunt,v- nus, ac Piato eiufmodi animum perforato
nam opinionem optimi affe<ftatricem,altc- vafi fimilem effe voluerunt, ob infatiabi-
ram yoluptatum cupiditatem , & illam lem, atque infinitam voraginem appeten-
quidem acquifitam , hanc autem inna- di, quod quas nullis voluptatibus expletur,
tam vocitat. Nec igitur artem, neque ra- Epicarmus Pythagoricus,acSocratesnon
tionem, neque ordinem prOrfasvllumvo- modo perfradto vafi , verumetiam Euri-
Iup(as fequitur, fed potius natura, aefon- po libidinofam animum comparauerunr,
fuum repentino , & temerario quodam quodquemadmoduminEuripoaquafime
impetu, quam aut certo aliquo iudicio, ac refluit, & mrfam deor&mque ia-
aut confilio excitatur in nobis, blanditur «ftatur.
fenfibus, corpus faauitate quadam per- Ita & in huiufmodi animo,nunc cupidi-'
niciofa delinit, atque titillat, effeeminat tas, feu voluptas infit, nunc cefiet.ac fluat,
animum , atque e faoftatumentem,ratiO; & iterumrenafeatur , acrefluat modolas-
nemquedimouet. tetur, ac ipcretj&quafifarfum erigatur li-
Infaper ea eft bonorum natura om- bidinofas animus, modo doleat, diffidat,
hium , vtfamra dum fint, fpem heminis metuat, fol!icitetur,deorfamque cadat,
erigant , cum vero adfint, tranquillum tum id velit, tum nolifomo eodem quoque
efficiant animum poffidentis ,ac quietum, in tempore, aliud quidem ratio velir. aliud
& eo , quod adeft , contentum reddant, fenfusafrectent, atque ita fit, vr eiufmodi
fuaque expleant poffeffione , vt nullo vl- animus non modo, tum adhoc (e, tum ad
terius egeat, nihil requirat, nil appetat, illudintendat; verameciamvnoin tempo-
quafi id vnum poffideat , quod fua fit re in contrarios affectus, diuerfafque fen-
naoara fuffidens , atque perfectum, quod tentias diftrahatur.
 Liber de Voluptate’. 1013
Itaque Socrates male dicebat, vt lyra li¬ delectentur, virtutes autem, & omnino
bi diflbnaforet,chorHfqne, quem ducerer, quzeunquebona ftmt.ob eam, quam pau-
& multos alios homines libi contradicere, loanteretulimusrationem,fic inuicem co¬
quam vt ipfe vnus libi ipfi contrarius ac pulantur, vt cuncta fimul eidem adfint,nec
difionus eflet, vnde rationabiliter Pytha¬ plura ex his vni,quam alteri ad die queant.
goras harmoniam quandam virtutem nun- Cum ergo bonorum atquevoluptatumdif-
cupat.Sequunrur deindereliqua tres con¬ fimilem inter fe naturam efle perfpicuvm
tra Voluptatem Platonis argumentatio¬ firnemoprofecfto corporis voluptatem,r-i-
nes; Etenim contrariam ille boni, ac mali fi qui nimium eius amicus exiftat, bonam
naturam efle cenlet,vt illud difficile con- dixerit. Altera deinde Platonis argumen¬
fequamur. In hoc autem velutiper lubri¬ tatio eam efle probat bonorum proprieta-
cam viam quandam facile dilabamur, igi¬ tem,vt ad communem humani generisvti-
tur fore, vt mala quae funt, ira excrefcant, litatem falutemquetendawoluptatem ve¬
vt omnem bonorum naturam deleri peni¬ ro propriam-dicitlibidinem, amoremque
tus , atqueextirpari necefiefit,nifi huic gignere, & qui huic obnoxius eft propria»
tampemiciofe pelli aptiffimum quoddam dumtaxat cupiditatifemperintendere,nec
natura remedium adhibuiffet, ita enim in- vllam fibi alterius curam efle, modo pro¬
llitutum efie,vt lingula bona ob maximam pria: voragini vigilantius obfequatur. Om-
namrae cognationem fefe inuicem appe¬ niaque,qua agitad eam, qua: ienfibus per¬
tant, in vnumque tendant j nec vllo padio cipitur fiiauitatem iucunditatemque re¬
ab inuicem difeernantur , fed quadam ferre. Poftrema PIatonicorum ratio illa
quali confirlione coeant, & cui vnum ali¬ eft,qua- bonum,ac finem idem omnrno ef¬
quod ex iis adiit, nullum libi bonorum de- le dicunt, finem' vero id, ad quod quali
efie queat, virtutefque tanta connexione quiddam extremum appetitio referatur.
confequantur,vt qui vnam adeptus lit,om¬ Quapropter cum naturalis homini appeti¬
nium iam virtutum pofleflione fluatur. tio voluptatem alterius cuiufdam gratia fo-
Quapropter laboriolis difficultatibufqUe lummodo concupilcat, nec fane finem ,
bonorum confequendorum, eorumdem nec omnino bonum , hanc efle quis fana
quoque coniunbtionem , copulationemq; mentis exiftimet? Etenim obeam caulairi
Deus oppofuifle videtur. At vero mala in¬ luauem eiufmodi perceptionem viuentibus
ter fe diffident, atque diflentiunt, nec vllo a natura datam exiftimant ,-vt-qua a<f vi-
modo inuicem coire, confundive poliunt. uendum necefiaria fint, acquirant, Sepa¬
Recleque Arilloteles,ma!um,inquit, feip- rent,-quod enim viuit duobus potiffimum
fum corrumpit,quod fi integrum vndequa- - indiget, vt quae nocere poflunt,reiiciat,at-
quefitintolerabileeft-Necvnquam in eo¬ querepellat, qua vero prodefle,cipiat, at¬
dem prodigalitas, atque auaritia, aut au¬ que afeifeat. Cum vero illa afe propellere;
dacia,timiditafque conueniunt, eodemqj hac autem conlequilaboriolum.atque dif¬
modo nec alia vllavitiorumextrema, cum ficile fit,neob hancipfam difficultatem vi-
penitus oppofita fint,inuicem connectun- nentia ad ea,quibus indigent comparanda
tur. Quapropter optimum id aduerfum tardiora forent, in omni huiufinodi actio¬
delinquendi prodiuitatem a natura reme¬ ne quandam natura voluptatem implicuit,
dium adhibitum efle videtur,vt qui ad lap quofit,vthacdulcedihe,veIutefcadelinita,
fiim ell pronior, in omnem tamen pratei- ac penitus capta, nec pericula vlla, labbi
pitij partem labi nequeat, qui vero lum- remque lugiant, nec parandi vi&is diffi-
ma difficultate afeendit, totum atqueinte- cultatcmque percipiant, fintque ad paran¬
grum deinde cacumen necefiario conle- da vita necefiaria promptiora,quod autem'
quatur. Cum igitur malorum, bonorum¬ horiiro gratia voluptas nobis a natuta.dataT
que hniulmodi conditio fit, neceflariara- fit, hoc velut ligno demonfirant, quod om¬
tione concluditur, ea quas fele minime nes animantes, cum quid e corpore, quod
confeqnuntur bona efle non polle, volu¬ fuperfluum fit expellunt, fiue quod necef.
ptates autem nedum inuicem congreaian- farium capiunt, hac, quam fape iam com-
tur,fedfibiquodammodo repugnare, fie- memorauimus (uauitate mouentnr, qua¬
piulque impedimentum afferre videntur. que magis id agunt ,'maiorem quoque de¬
Nam dum aliquis corporis fenfus maxima lectationem percipiunt. Cum vero natura
fiiauitare mouetur,reliqui eorum, qua fibi indigentiam prorius expleuerint, moliam
tum offeruntur , vix iucunditatem perci¬ vlterius voluptatem perfentiunr , fed ea,
piunt, illnd quoque accidit ,vt alter altero quamdiu indigentiam replent, moueri vi¬
plures, maiorefque admodum voluptates demus , quali ad vita necefiaria confe-
perfentiat , nec omnes animantes pariter quenda cxplendamque indigentiam fen-
LL1I iij
1014 Marfflij Ficini
mum voluptatem saturaretulerit,vitae igi¬
tur tamferuandsjtum etiam generis pro¬
pagandi gratia voluptas tradita eft, nec
propter fe expetenda,neque finiSjpropter-
eaquenebonumquiden^vtfjpiusdemon-
flrauimus appellari debet.
Architas quoque Pythagoricus,hac ad-
uerfus corporis voluptatem argumentatio-
nevtebatur.quod caufe femper, eaqs,quat
caufas confequuntur,cognata effe dice¬
bant. Ideoque nemini dubium effe putat,
quin illud ex quo mala plurima confe-
quunmr,bonum efle non poffic, voluptatis
autem gratia peltiferas omnes animi per¬
turbationes, adulteria, ftupra, homicidia,
furta, diflenfiones, fcelera denique' omnia
nafei perlpicuum effe. Ex quibus efficitur
( vt ille putat) non modo non bonum, fed
maximum quoddam malqm, ac deteftan-
•dum videri, eademq; ratidaeAntifthencs
Socraticus extremum,, (ummumquema-
lorpn corporis voluptatem efle probat,
quia quod omniiith malorum caufa, & ori¬
go fit, eseterorum quoque peffimum meri-
to indicari pclfit,cumque delicta omnia ab
ignorantia proficifcantur, nihilque efle
:poflit, quod aeque, ac voluptas iudicium,
confolidumquc corrumpat, neceflecft,vt
ille concludit, ab hac & ignorantiam , &
mala omnia proficifci. Vndc infania dice¬
re folebat potius , quam voluptate corri¬
piar. Praeterea, M ercuriUs Trifln egiflus,
ffigyptiorum omnium fapientiffimus,dua-
-buspotiffimum rationibus hanc nefariam
labem ex animis hominum extirpate co*
natur.Id enim cuique bonum efle cenfet,
quod aut rem ipfam,cui quidem adfir, in
propria-natura contineat, aut ad melio¬
rem frugem perducat. Primi generis efle
virtutes eas, quae in actione politas funtvi-
demus, earum namque proprium efl: ani¬
mum ab omni perturbationum tumultu
liberum, tranquillumque reddere.Pertqr-
bationum vero detra&io,& quafi quaedaln
mentis ferenitasfua cuiulque animi ac na¬
turalis proprietas exiflit. Secundi generis,
eas virtutes, quae in contemplatione ver-5
fantur efle conflat. Quippe cum animum
rerum diurnarum Audio, intelligentiaque
fitpra humanam quodammodo naturam
erigant atque extollant, vtad Dei vitam,
quae duntaxat in contemplatione confi-
fiit,quam proxim e videatur acc edere, vo¬
luptatis vero conditionem vtrique contra¬
riam efle patet. Ardentiflimis eniminnu-
merifque affectibus animum quafi qui-
bufdam furiis agitat, vt longe abiit ab il-
la,quam magnoperenaturarequiriqtran-
quiflitate.Cumque humanum genusiater
Deum,acbeftias medium teneat,ob ean>
que caufam vtrorumque [participes efle
m.erito videatur ,in alterum quoque mi¬
grate , & quafi conuerti pofle Trifmegifius
exiftimat. Etenim qui mente praecipue vti-
tur, eum profe&o beatifiimam Dcorcm
immortalium vitam agere, quivero coipo-
xe,ac fenfibus,b eftiarum .Quapropter cum
voluptatisvfus in corpore fenfibufcueezi-
ftat,quimaximehuic deditus eft,non mo¬
do non afccndit adea,quaemeiiora,diui-
nioraque funt, fed nepropriae qui dem na-
tura; flatum , dignitatemque retinet, ac,
velut ex animo adcorpus,exmerteadfen»
fus,ex homine ad beftiaslabitur.Diumea-
pud Platone Socrates inPhnedone, Volu¬
ptas inquit quafi clauum tenens animum
corpori affigiftatque coniungit,efficitqiie,
vtinfe&us corporea Ipecie ea putet efle ve-
ra,qumluadeat corpus. Nam cum ciufdcm
rebus commoneatur, atque eadem fentiat
cum corpore, cogitur,vtputo, eorundem
morum, atque eiufdem alimonia; fieri Ex
iis altera quateam argumentatio a Trifme-
gifto conteximr.In omnibus quippererum
generibusvnum aliquod maximum, atque7
iummum efle vult, cuiusparticipationere-
liquain eodem generereponantur,vtom-
nia, quat calida lunt, ignis namra, cui Utro-
roa caliditas adfit calida fieri,eodemque
modo & bona quae cunque funt,qucd fum-
uitim, prtmumque bonum fequantur, at-
queimitenmr bona dici debere.Summum
vero bonuefleDeum, qui dubitat, is nihil
omnino intelligit.Quaecunque igitur bona
dicuntur,quiaDeum quodammodo imi¬
tentur , eiufmodi appellatione digna efle
putat, vnde virtutes omnes, quod Deo co-
gnatiffim? funt,no immeritbperfedla; ate;
optima: iudicantur.Priminamque( vtfu-
pra diximus ) virtutum generis opus efl
tranquillitatem afferre, Alterius autem,ad
veritatis cognitionem perducere. Tran-
quillitasverb , veritarifquefcicnua (vtPla-
tq quoque dilputat) diuinitatis maxime
propria limt. Quapropter nemini du¬
bium efle poteft , quin vtraque virtutum
genera homines immortali Deo cognatos
efficiant , at vero voluptati qua; poteft
efle cum diuinitate cognatio JDcusquip-,
pe ab omni corporis concretione folutus,
ac liber exiflit, voluptas autem corpus
mouet, fenfibufque blanditur, efficitque
vt in corporis luto fenfibufque demerfi,
non modo ab immortalium deorum pro¬
flantia, fed ab hominum quoque natura
degenerare videamurjbmnemque huma¬
nam rationem exuti porcorum fpurciifl-
mas lordes induere. Quapropter non
 Liber de Volup tat.
an merito laquitPUto, voluptas a deorum
pppij-a fenucfira eft^fcdicuid verius aptnil-
qae sdaerfus hanc peftem dici poteft ■
quam quod ab Hippocrate diuino profe-
£co viro difium ferunt.ls enim cu m de Ve¬
neris voluptate Ioquerctur,partem effe di¬
xit illam morbi teterrimi, quem noftri co¬
mitialem vocant-
Ohieciiems Ttrifitctiurum ccntrt fUtonlcom
voluplAtis definitionem.
C A P V T III.
H Rc igimr eft diuina Platonis de vo¬
luptate fententia , in qua Mercu¬
rius Trifmegiflus, & Pythagorici omnes,
ac Socratici quique excellentiores abf-
que vlla dubitatione confentiunt. At vero
Peripatetici acutifaneviri , fedhacin re
ritatis,tam optimam,tamque diuinam Pla¬
tonis fententiamluis quibufdam argutiis
peruertere, atque deprauare contendunt.
Tria vero (unt ,in quibus nituntur Plato¬
nicos carpere; Primum quod Plato volu¬
ptatem motum in definiendo vocauerit,
motum namque omnem velocem aiunt ef-
fe,vel tardum, voluptatem vero nullam ve-;
locem', aut tardam dici poffe, led autbre-
uem dici, aut diuturnam oportere, neque
motum vllum fimui totum poffe conlifte-
rc,fcd alteram femper alteri motionis par¬
ti luccedere partem , ita vt vna deficien¬
te , nafcatur& altera,nequepollintdui
quidam motionis partes fe inuicem ex-
pectare: voluptatem contra fimui fieri ro¬
tam ,omnelque eins partes inuicem, vt ita.
dixerim, commanere. Nam cum animus
boni alicuius pofleffione frui fe nouerir,
hunc ftatimputantvoluptatem percipere.
Itaque fieri , vt voluptas animi cognitio¬
nem perceptionemque fequatur , Si vt
percepto eo, quod bonum videtur , ex-
trinfecus obiedto punfio temporis tota
conficitur ,fic voluptatem, qui apprehen-
fionem eiufmodi fequitur, pundo quoque
temporisperfici. Qui vero fic fiunt, tota
fimui ac pariterfieri, atque indiuidua qua¬
dam fimplicique natura confiftere.Ex qui¬
bus concludi volunt voluptatem fenfibus
fimplici quodam pando prorfus innalci,
ae ftatim primo lui exordio totam perfc-
damque exiftere, nec partem alteram, vt
abfolutiorfit, defiderare, quo fit vt motus
eflenonpofltr.
De inde Platonem reprobant, quodte-
pletionem indigendi vocauerit volupta-
remqaqucob hoc felium effe putanr,qao-
roi;
niamin animo voluptas iniit, repletio au¬
tem exiftat in corpore , nec omnem volu¬
ptatem confentiunt talem effe, vt cum in¬
digentias repletione conueniat. Siquidem
qui oculis, auribus, ac naribus, ex fomis,
fonis, odoribufque percipiuntur yolupta-
t es .nullam priorem'expleant indigentiam.
Eflepritereain contemplatione quandam
ineffabilem voluptatem, qui nihil ingens
impleat, eam quippe mentis propriam ef¬
ferentem vero necaliqno fuftentaculo
indigere, nec aliqua ratione repleri poffe,
impleri enim contraque exhauriri corpo¬
ribus conuenire, .qui & plena effe poliunt,
& vacua. Animo autem , cum fimplex at¬
que incorporeus fit , ilia nullo pado pof¬
fe coritingere.Terrio vero loco id arguunt,
quod voluptates nullas Plato bonas clfe
dixerit, plerafque malas. At illiplurimas
arbitrantur optimas, &laude digniffimas,
talefque effe illas, qui ex horieftis adiorii-
busfufeipiarimr, videri namque adiones
huiufmodi iucundiffimas, eamque volu¬
ptatem , quz in illis infit, optimam purilfi-
mamqueexiffere.
Rejpczjlones zA obietft.
C A P V T IIII.
H JE funt Peripateticorum argumen¬
tationes , quibus ego relpondfre m e
poffe diffiderem , nili idem ipfe , contra
quem pugnant, fiio,vt dicitur, fe Marte de¬
fenderet. Prima igitur argumentatio, qua
voluptatem nequaquam motum effe pof¬
fe concludunt, etfifbrte vera fit, nihilta-
men ip Platonicos valet.Nam&ipfePla¬
to docuit duo effe motuum genera, alte¬
rum quidem corporum , alterum ani¬
morum 3 motumque corporum eorum,
in quibus eft , naturam fequi; corpus
fiquidem indiuiduo, ac fimplici ftatu col¬
lectum effe non poteft. Sed alteram eius
extra alteram partem iacere neceffe eft,
alioquin diuifione careat oportet,quod ve¬
ro indiuifum remanet , id iarn naturam
corporis exuit:quapropter com omne cor¬
pus exteulum atque diuiduum fit, neceffe
eft fi quando agat patiatume qaippiam ,
aut ex loco-inlocum alterum transferatur,
propinquiores , antericrefque partes prius
citerisjvelpari,vel agere,vei conuerti.Ita-
que omnis corporum motus temporis fpa-
rium exigit Sc iucceffionc quadam ab eo,
quod prius eft inpofteriora diftenditur. A-
iiimus autem indiuiduus eft , ac fimplci,
nullam penitusdifcretioncm,diftantiain-
qne partium ihabens. Igitur animi'morio
indiuidua eft,& fimplex atque vno tempo-
 ioi6 . Marfilij Ficini
ris puncto fimul tota conficitur .VndeTha- mus ) voluptatem in fenfibus, gaudium m
lcs Mtlefios nihil animo inquit effe velo- mentelocauit ; Si ergo Peripateticiam
cius. Cum ergo voluptas apud Platonem, in mente ponant, quid ad nos; Non enim
non corporis, verum animimotio diffiuita hoc fentit Plato. Quod ergo in contcm-
fueric, nihil faneprohibeteam motionem piando percipitur, non voluptatem, fed
efle, ac etiam fimul totam confiftere,pra- gaudium nun cupamus. Quod ii minos a
fatim cum in Platonicis libris motio non repletione nafcatur , nihil contra Plato-
-modofluxum^iicceffionemque(vtPeripa- nem,quin6ngaudmm,quodinmenreeft,
-tetiei volunt /verum omnem quoque o- fedvoluptatem, quainfenfibusmfidet,in-
perationem actumque fignificet. Deinde quit a repletione creari. Sedinilacacrins
quod aiuntPlatonem voluptatemindigen- Ariftoteles in eo, qui de moribus liber eft
tia repletionem, indigentiam yero dolo- decimus, probans illam quoque, quafic
rem appellauifle, fortafle minus verum vi- in fenfibus voluptatem, non femper ab ip-
deri poteft. - fius repletione indigentia proficifci, id
Nam &C ipfe in Gorgia vult voluptatem enim in tadu,aeguftu verum effetult. At
in repletione confiftere, voluptatem vero vero in his, quas ex odoribus, formis,fo-
in voluptate, aut aliud quippiam eorum, nifque capimus voluptatibus, nullo pafto
qua naturafiunt in feipfo confiftere, pra- contingere. Nequeenim ilium qui laeta¬
rer eos qui Platoni diffimillimi funt, nemo tur forns, aut formis, his ipfis, in quibus o-
diceret. Praeterea in eodem libro inquit, - bleSatur rebus vlla ratione repleri, ne-
repletionem efle voluptariam , indigen- quehis anteaeguifle,necverb,&fiverifi-
• tiam vero plurimum dolorofam. At quis a- milia forfan videantur, nontamen talia
deo inepteloquitur, vtvoluptatena volu- lunt, Vt Platoni aliqua exparte detrahere
.ptariam,dolorem dolorofumyociteriQuis poflint. Namyerba illaPlatonis, quibus
item dixerit pulchram pulchritudinem?»!? - inquit voluptatem ab indigentia: repletio-
ftitiam iuftam ? eodem quoque modo neo ne gigni,duobus/vt yidernr ) modispolfu-
Plato voluptariam voluptatem, nec dolo- mus interpretari. Hsec enim duo, egeftas,
rem dolorofum appellauiflet. Non igitur atqueappeario,ifainuicemfuntconnexa,
dolorem indigentiam , nec repletionem vt alterum nequeat ab altero feparari- Ea
voluptacem eflevoluit.Infuper voluptatem, namque quibus egemus appetimus, neque
inqu;t a repletione fieri, dolorem ab ege- appetimus quicquam, quo non ante con¬
flate. Ipleveto idem nihil exiftimatarfe- 1 cupifcentiam eguerimus, neque quifquam
ipfofieri pofle. Quonam igitur pado volu- eft egens, quin appetat, nequeappetit vn-
.ptas, fi fit repletio,ab iplafiet repletione? quam, quirion eget. Quo fit, vt vtraque fic
autdolor, fitfitegeftas,abegeftate nafce- intricem videantur efle coniunfta, vt alte¬
tur ? Quinetiam idem ipfein Tim aio volu- rui^i femper alterum comitetur. Quapro-
-ptatem infenfu ponit, eamqiie motum af- pter apud excellentiores quofque Philofo-
. ■ fedumque nominat, affedhim vero fenluf- phos hac eft confuetudo, vtfepenumcro
que motum repletionem efle vir tantus egeftatk nomine appetitum fignificent,
nunquam diceret. Quod fi quis in Gorgia eodemque modo & appetitionis nomine
■legerit voluptatem efle corporis repletio- egeftatem velint intelligi. Vnderefte Ct-'
. nem, is attentius eum locum confideret, cero, non caretinqpit is , qui non defi-
■ac demum reperiet Platonem non id ip- ratlSocratesquoqupjopibusdelitiifqaeno-
fiimfentire, fedeam efle Callidis volu- ftris , quibus catteriardentiflime Undent,
ptuofiflimi hominis fententiam, aduerfus egere le negabat, quod eas nequaquam
•quem Socrates acerrime dilputat. Verum appeteret. Epicurus autem,non qui parum
dant'haec nobis Peripatetici, nonnuIli,n e- haberet, fedqui pluscuperet egeredice-
■gant tamen omnem voluptatem ab ipfa bat. Itaquefiquis velit egeftatem pellere,
repletione indigentia: fieri, quippe cum il- non pecunia adiiciendum , fed cupidini
la, quam nobis affert contemplatio, qua- potius detrahendum. Eodemque modo,
- que mente confiflit, ex nulla fiat indigen- cum Plato inquit, repletionem indigen¬
tia repletione , ego vero& fi luce clarius tia, appetitionis repletionem intelligi vo-
oftendercidpofGm, illam quoque mentis. Init. Repletur autem concupifcentia cum
qua ex contemplatione capitur ineundi- id,quodcupiebataflequitur.Replecioau-
tatem ab ipfa repletione originem fume- tem appetitionis nihil aliud eft, nili confe-
te, demus tamen hoc illis, ne videamur ni- cutioquadameios,quodin concupifcen-
mis forfan contentiofi , fit ita fane,vt vo- tiam venerat. Ex his ergo,qua diximus ,fic
•lunt,quidtum? Platonem interpretamur. Repletio indi-
Nonne Plato ( vtfuperins quoque dixi- gentia cauia. voluptatis exiftic-hoc eft cum
 Liber de Volup tate.
apnetirio , cuz eget, quamque indigen¬
tiam appellamus, id quod cxoptauit,ade-
pta eft, eiufque prxfentia fruitnr, & qua-
fi repletur, fenfibus ftatim ille motus m-
nifctuir , quam fitauitarem , delectatio¬
nem, voluptatemqne dicimus. Vnde Epi¬
gramma Deliacum^ucundiiumum ciTein-
quits rc amara potiri. Hxc autem inter¬
pretatio eundis in fenfibus , ac etiam in
mente(fi quis velit) locum habet.Quippe
cum omnes fenfusrem ipfam cuius cupi¬
ditas antecedit adepti, ineffabili quadam
voluptate deliniantur. Atque primus ell
hic refpondendi modus, quo Platonici
Peripateticorum laqueos poffint effugere,
etfi cui forfan videatur hac interpretatio
durior , age tentemus aliam , ne noftri
videantur illorum iaculis fcccubuiffe. Ex¬
plere igitur indigentiam quid aliud eft
nifi id j quo indigeas aflequi: egemus au¬
tem quibus, nifi his, que vel lalutem dum
adfit noftram meri, fi amiflafit, reddere
'polline, vel alio quopiam modo nobis fint
vtilitatem aliquam allatura? Nos vero ho¬
mines] lumus. Eft autem homo,vtPeripa-
tecici, ac Stoici arbitrantur, id quod ex
anima rationali conflat, & corpore. Py¬
thagorici ac Platonici paulilper a caneris
diferepantes, hominem efle putat diuinam
quandam mentem terrenis vinculis alliga¬
tam, quo fit vt apud catterosPhilofophos
animus naturam ac nomen cuiufdam par¬
tis hominis habeat, apud Platonicos ani¬
mus nofter homo totus exiftat.Quapropter
Socrates a Critone interrogatus,quemad -
modum fe fepeliri iuberet; Vtlibet,inquit,
fi modo comprehenderitis me , nec ego
vos effugero. Atqueidem apud Platonem
cum Alcibiade diiputans,p!uribus rationi¬
bus hominem probat nihil aliud pratera-
nimum efle. Corpus autem non efle homi-
nem,fed hominis Externa verorien homi¬
nis, fcdfortunr. Nec tamen animum no-
ftrumfemper & vbique exiftentem homi¬
nem vocitat,verum quamdiu io ccelcftibus
fcdibus vitaagitjtu Deus,tum etiadatmon
a Platonicis nuncupatur. Cu vero habita¬
culis terrenis includitur,ab ipfa humi natu¬
ra , in qua merius eft,humanitarisnomen
accipit.Itaqs Crigenes Platonicus nobilif-
fiauiSjhominem in demonemae Deii cori-
uerti pofie,& in beftias quoc; mi?,rare no-
nunquam alfeuerat.Seneca item Platonis
plurimu ftudioius animii noftrum appeila-
uit Deu,in humano corpore holpitatu Sed
ii omnes,&ipfe etiaPIato,Heraclitu, Em¬
pedoclem, Pythagoram imitati fiint. Nam
Pythagoras animum noftrum ex homine
in Deum transferri his verfibns aflerin
10 7
CcTfm dcfejilo, eumlibendteiaeri p-vre.-,
Eundes hcmisemfuSus Deas.tthetis tina.
Ciim igitur ( vtad propofitum reuerta-
mur,homofit ex Ariftorelicoru fenteutia,
quod ex anima rationali conflat, & cor¬
pore : vt vero Plato vult, dininus quidam
animus , qai terreni corporis minifterio
vtimr , fequiturvt duarum profe£to rerum
animi fcilicetSc corporis cura nobis fulci-
pienda fit. Animi quidem, vt ille' iubet, fiil
tantum gratia, corporis autem cura om¬
nis ad animum, quafi leruus ad dominum
referri debeat.Eorum ergoquibus egemus
duo funt genera. Indigemus enim his qua:
fint animo, &his,qua> fint corpori profu¬
tura. Profimt vero corpori, qua:vitam,
qua: vajitudinem, qua: vires, oua: fbrmara;
qua: naturam propriam aut reficiunt, aut
femant. Animo autem ea conueniunt om¬
nia, qua: ad mores optimos, quasque ad re¬
rum cognitionem aliquid conferant, His
adde illaprae cateris , &animo' prodefle,
& corpori, que alterutri fimilia, & cogna¬
ta videantur. Similianaraque, vt dicitur,
fimilibusconferuantur, Scfingulafalutem
propriam expetunt. Hec ergo funt, qui¬
bus homines indigent. Quapropter, quan¬
do haec ad&nt, vel ea falcem , qu seborum
fpeciem; quandam & fimilitudinem ha¬
beant , voluptate afficimur. Siquidem qua:
Bona nobfcelfe videntur,fiprsefentiafint,
voluptatem afferunt. Quo fit, vt volupta¬
tem prsecedat opinio ,vtcnim placet Stoi¬
cis , nulli quicquam poteft efle iucundum,
nifi quod quifquc fibi cognatum ac hotjum
exiftimauerit.
Cum vero voluptas corporis fenfibus
percipiatur,horum verolptcies quinque
fint, erunt fimiliterquinque, gener-a volu¬
ptatum, vna quidem tangendo, alteFa gu-
ftandppercipitur, odores aliam preftant,
aures,atque pculireliquasfuggerunc, At¬
que ijfeniusita feinuicemhabent, vt or¬
dinem quondam & locipariter ,&Satura: •
contineant Ocnli enim puriffimi lunr,& vt
Timeus. Platonicus dilputat, afc probat;
ignis lucifipie natur» cognati. Aures fe¬
cundum ordinem puritatis obtinent, atque
adri comparantur. Nares tertium deinde
tenuitatis gradum podident , SccralEori
Quadam natura concreta , medium inter
aiiem,aquamqaecontinenr.Deincepsvc-
ro guftandi organum craffius eft, & aqua:
nature fimiliimum, Poftremo tenuitatis
gradu he, quibus tangimus, partesdiftri-
buuntur, ha namque ad corporis naturam
accedunt propinquius , actcrrx craffitudi-
nideputantur. Cernisfcosquinque fenlus
gradatimdiipefitos ficinuicemfcfehabe-
foi$ Marfiln Ficini
're, vt qui emincntiori parte torporis cob
locantur, potiorem quoqueordinempu-
ritatis obtineanr,& aliis alij,diuerfifque re¬
bus cognati exiftar. Quod quia in bis,quos
in Platonis Timaum edidimus,Commen-
tariis latius difputauimus, fufficiathoc lo¬
co breuiterattigifle. Cum ergo tangendi
fenfui folida quadam & craifiora' corpora
admouentur,eadempradita humoris ca-
lorifquenatura,quaipfe quoquefenfus af-
' fecbus eft , horum tunc prafentia corpo¬
rum, quia fibi cognatafunt,quia eandem
■naturam habent, quiapropriam eius con¬
cretionem, qualitatemque tuentur, extil*
tat quodammodo ac geftit,totufqueiuaui-
tate perfunditur. Guftusverb liquidiori¬
bus , vt patet, corporibus recreatur, dele¬
ctatur enim faporibus his , qui humoris
'deco<ai,maturiquenaturam habent Quip¬
pe cum & ipfe, vt Platonici putant, eadem
proportione concretus fit, quo fit, vtfimi-
'li, & quafi fuo quodamfamiliari acceden¬
te, cum eo fuauiffim e conquiefcat. Odo¬
randi praterea vis odoribus iis reficitur
maxime, qui inter aqua acrifquenaturam
Commiftifunt, quod in pomis,floribufque
percfpimr,fiquidem,&ipfa eandem natu¬
ram ab origine fortita fit. Aures inluper
•eiufmodidelectantur fonis,qui expuriffi-
'mo agre confecti fiint, atque ex eadem,
qua&ipfa harmonia confiftat, itaquevi-
demus ob natura diuerfitatem hos remifi
floribus, illos vehementioribus, alios gra-
uioribus,aliositem liquidioribus concenri-.
busdele&ari. Oculis autem, quod lucifa-
miliariffimifint, ea videntur eflegratiffi-
:ma, quorum 'natura quam fimillimaluce
'temperata eftfeiufmodi vero ea funt om-
nia^jua ex colorum,qui omnes aluce pro-
ficifcuntur,pulcherrima temperatione re-
■ fellant. Nec folum rebus his,quasfenfibus
haurimus ad vitam augendam reparan-
damque naturam indigemus, verumetiam
ad mentispeririam confequendam,quo ef¬
ficitur, vtfenfus duabus de caufis, optimis
quibufdam rebus,qua: extrinfecus offerun¬
tur indigeat, tum quia fibi cognata ac fi-
miliafinqfingula vero fimilibus conferuari
perficique neceffeeft; tum quod ad rerum
atque artium cognitionem, qua res maxi.
me a ‘nobis expetitur , inftruere poffint.
Quoties igitur ea,de quibus diximus,fenfi-
bus offeruntur, admittunturque intro pe¬
nitus ad fluendum, fenfeum indigentiail-
la,qua antea cupidinem peperit expletur.
Eaque, quamquarimus, voluptas ex hac
indigenda repletion e cont ingit.
Harc eft igitur fecunda Platonica defi¬
nitionis interpretatio, quam neminem ar¬
bitror , modo fana mentis fit, vituperata¬
rum j quapropter de his hadenus,perga¬
mus ad reliqua. Tres funt Ariftotelicorian
aduerfos Platonem propofita quaftioDes
Prima , quod falso Voluptatem vocauetit
motionem. Alia, quod nec repletio.nec
a repletione Voluptas omnis effe poffiu
His omnibus non meo quidem ingenio¬
lo , nec enim tantum mihi arrogo, fedhis,
qua ab ipfo Platone latiflime difputata
funt, fatis iam refponfum arbitror Pcftre-
tUa vero Ariftotelisobiedio fuerat, quod
plurima voluptates, contra Platonem,qui
id negaffet bonphoheftaqueforent.cuiuf-
modi funt,quaexadione atquevfuvimi-
tnm, & contemplatione proueniant. Ego
vero dixerim fup erius a principe ac pra-
ceptorenoftropropofimm effe,quod huic
obiedioni refpondendum fit Qua enim in
mente confiftunt, virtutefquefcquuntur,
Plato nofter, ytfupra retulimus, non volu-
ptatis,fed gaudij nomine nuncupauit,qua¬
propter quod virtuti miflum fit, bonum ef-
fe,Ariftoteli dabimus, nec tamen volupta¬
tem dabimus bonam efle/edgaudium,vti-
tur enimproarbitrio fuisquifquevocabu-
lis, & nomine quidem difcrepatAriflote.
les aPlatone, re congruit. Pythagoricivc-,
ro,Stoici,ac Gynicicum nofirisrepariter,
ac nomine congruunt.
,
Ofimines varU quU ftt voluptas Trinu opi-
tuo Arijlotelis.
C A P V T V.
iUftoteles autem, vt ad eius fenten-
tia deueniamus, Voluptatis nomine
vtiturlatius, eoquevultnon modo illam,
quafenfibus inhareat fecunditatem,fedil-
lam,auoque, qua in meute confiftat (igni-
£cari,quid vero ipfa voluptas fit,magis an¬
nuere,quam exprimere videtur. Verumta-
men qua de hac in fep timo.ac decimo de
moribus difputat, hoc quod dicam modo
interpretari pofiumus. Tres funt,vt Arifto-
telis verbis vtar, animi poteftates, quarutn
vna nobis cum plantis comunis eft, quam
vegetandi vim nominant,cuius officia uia
funt,alereproprium corpus,atque angere,
ac demum aliud extra fe gignere fimile,
alteram deinde naturam anima fentiendi
vim vocitat,qua nobis cum ceteris quoque
animalibus communis exiftit.Senfeumve-
ro,aliosintimos,alios externos effe,extcr-
ni autem, qni etiam adpropofimm magis
pertinent,qmnquefenc, vulgari propemo-
dumdioifionenociffimi, tertia vero animi
vis, folis ex omni animantium mortalium
generehoroinibus conuenfeeumqueintel-
ledum menteroque nuncupat. His adSit
 Liber de Voluptate.
monendi poteftatem , fed eam, quod ad
propofimmnil valeat, dimittamus, depri
ma vero anima: natura,qui plantis conue-
nit Philofophiveteres diuerfa lenriunt, fi-
qnidem Plato arborum herbammque ani¬
mas tacitam quadam appetitionem, quem
naturi nixum vocar,haberc putat-Empc-
docles non modo naturalem inclinatio¬
nem , verum fenfum etiam plantis incile
voluit. Anaxagoras autem,ac Democritus
voluptate doloreque eas afficfnec fc nuen¬
di modo , fed & cogitandi, & intelligendi
vim habere cenfent. At vero Arifioteles,
nec ratione, nec omnino fenfu priditas,
nec voluptatis alicuiusparticipes arbitra-
tur,quo fu.vtnutriendi augendiqueillapo-
teftas nihil ad Ariftotelis devoluptate len-
tentiam conferat. Reliqui igitur animi
vires,quibusvolnptatcm attribuit,dup funt,
ex quibus vnam, vt eius verbis vtar.intelle-
fium,alteram fenfum nominat,hifque fiias
adliones, quas cognitiones vocat,alIignat,
Intellectus igitur ime, vt Latine loquar ,
mentis,atque rationis operationem,intelli-
gentiam, cogitationem , contemplatio¬
nemque dici vult. Vifiisvero vifionem,au-
ditus auditionem,odoratuSjOdorationcm,
guftusjguftationcm,tactus denique tadtio-
ndm,vt vifus quidem ipla iit animi vis,ac
natura,qua videre quis poteft,vifio vero a-
«Sioipfa, hoc eft videre, eodemque modo
infenfibus czteris,vifionem, aut, vt vnum
profingulis profequamur, duo potiflimum
habete principia, a quibus veluti quibufi
dam caulis oriatur,vifumfciliect ipfum,in
quofit,& inluper rem externam, qui cer¬
nitur , aquavifus excitatur, vt videat,Scvi-
ium quidem animi vim,ac poteftatem no¬
minat Ariftotcles.Qupd autem viiu cerni-
■ tur obiedtum.vifionem vero perfectam efle
dicendam,cum & animi vis optime aifeifta
iit,8iillud quoque, quod cernendum eft,
obiectum liiapte natura fit optimum ,& na¬
turi infaper animiconientaneum, quod
fi alterutrum defecerit, vifionem imperfe¬
ctam fore , vtriiqUcvero concurrentibus,
perfectam, qui vero perfecta fitvifto,ean-
dem quoque iucundam efte, qui pa*fe-
dtior, iucundiorem,qui perfectiffima, iu-
cundifumam, Vifionem igitur,vt idem re¬
petam , quia perfecta iit, iucundam efle,
perfectionem igiturviflonts iucunditatcm
quandam videri.Quapropter & vice verfa
iucunditatem vifioms perfedtionem elfe.
Cum vero iucunditas, ac.voluptas, vt ad
propofitum fpectat, idem valeant, effici
mk,vifionis perfectionem efievoluptatem,
quodque de vifu dictum eft,idem etiam de
fenfibus citeris,deque ipfa mente intdligi
1019
volcimnspncundiis enitneft operatio pro¬
pria, in auditu quide,andicio , in odoratu,
odoratio, de citerifquefimiliter. Voluptas
igitur communi d efinitione apud Arift. ni¬
hil aliud eft, nifi perfedtio quidam opera,
tionis animijidem aute cognitionis. Cum¬
que omnibus fenfibus voluptas inhireat,
voluptas vifus erit vifionis pcrfcdtio,auditus
auditionis,guftus guftationis,ac de reliquis
eodem modo.vtcuiufque voluptasfit pro¬
prii operationis perfedtio.Eft autem apud
Arift. perfectio duplex, altera quidem pri¬
ma, annexa altera, prima vero illa eft,qui
pars eius naturi, cuius perfedtio vocatur,
exiftit, velut anima hominis,hac enim ho¬
minis perfectio eft & pars quidam huma¬
ni lubftanti^annexamvero perfectionem
illam dicimus, qui cum nulla lubftantii
pars exiftat,lubftantiam tamen iplam con-
fequitur, acveluti comesreiipfius, quam
perficit,naturi annectitur,atque adiungi-
tur, cuiufmodielt injuuentutis flore pul¬
chritudo , necenimpulchritudo iuuentus
ipla. eft, neque pars aliqua iuuentutis, fed
ipfam fequitur iuucntutem.atq; ornatper-
fedtamqueredditivoluptasigiturcumfirO-
perationis illius,qui infenfibus,autmente
confiftit,perfedtio, qui tandem perfectio
hic erit; prima ne?athoc Arift. vtiquene-
gabit,Voluptas enim,qui viiu efficitur,ncc
ipla vifio eft , nec pars aliqua vifionis. Erit
igitur voluptas in vifit vifioni -quidam an-
nexa, atque adiundia perfedtio. Nam & fi
in ipfavifionc implicita fir.neque tamen vi¬
fionis pars elivlla, neque vifiorora. Alio-
quinabfque voluptate vifio,quam f?pe iam
commemoro,fieri nullo modo poiTer, ve¬
rum ab ipfa oritur vifione, & quafi comes
confequitur^nilcetur illi, hiret,ornat,per-
fectamque efficit,nam & dihgentius,&per-
fectius quifque id agit, quod deiediat,qaod
profedto notius eft, quam ytprobatione a-
liqua indigere videamr. Quamobrem non
abfque ratione volup tas operationis illius,
cui competi:, vt conrempIationis,vificmis,
cia quidam perfedtio definitur,quod fi ho-
nefti actionis fuerit, ipfa quoque voluptas
honefta ab Arifr. nuncupaturam turpis, Sc
ipla turpis, medii vero, voluptas quidem
ellmcdia, quaquid.em inre a plerilque ve¬
terum Philolbpbonim diferepat Ariftotel.
Alij namquevoluptatem efie putauerunt
rei cuiufdam, qui nobis conueniac, natu¬
ram impofitamfcnfibus.veluriluauem mel¬
lis lingui faporem imbibitum. Alii vero
voluptatem rei eouuenientis perceptio¬
nem dcfinire,vduti cnm guliui dulcedo li¬
quoris apponitur, nec dulcedinem ipfam.
1020 Marfilij Ficmi
neque'liquorem jridqae guftctm volupta¬ qua bonoru prsfentia fefrui quis cogitat.
tem appellauerunt,fedipfampotius gufta- Nonnulli non fenfiim, ciim fefe dulce¬
tionem, hoc eft dulcedinis perceptionem, dinem confequumm animaduertit of¬
-quorum fententiamAuicenna probare vi- ferri , & quali erigi, & quandam veluthi-
dctur.Nonnelli vero nec ipfam etiam fea- laritatem concipere, ac per fe ferre, eam-
uisliquoris perceptionem voluptatem eile que voluptatem ab Ariftotele diffam ar¬
voluerunt,fediiiad-porius animi iudicium, bitrantur. Itaque- voluptatem efle ele-
quod primam fenlnum apprehenfionem, uationem, fiue hilaritatem animi adepti
quam pleriquephantafiam vocant, fequa- iam illud, qnod cupierat bonum. Atvero
tur.Primo namque fenfum,quod fapor dul¬ qui Voluptatem in ea parte animi, qua ap¬
cis fit,nofle,poftmodum quod bonus afcif- petimus pofuerunt, duas appetimspioprie-
cendufque fit indicare, idplerique indi¬ tates efle putant. Vna quidem moueri
cium voluptatisnomtne fignificari putant. nos^ad eaque inclinari, quz procula no¬
-N ec defuerunt,qui neque fiaauem fenfibus bis fent bona, nec dum illa fuerimus con-
impolitam qualitatem, nec eiufdem quali¬ fequuti Altera veroin eo,quod adepti iam
tatis perceptionem, neque iudicium volu- confequutiquefumusconfiftere'; primam,
ptatemvocauerint, verum commotionem- cupiditatem; alteram,quietem nucupanti
quandam corporis, ac fen(us,qu£ quidem &iUamqafdem mcleftia,follicitudine,ai.
perceptionem iplam iudiciumque confe- *a, anxietate, plenam efle volunt, hanc
quitur, veluti liquefa&ionem, effufionem, vero in effabili quadam luauitatc perfidam,
elationem, exultarionem,petulantiam,at- eamque Voluptatem 'i Peripatcticomm
quehisfimilia.- At veroalij quidemiplam Principe nuncupari, vt nihil aliud Volu¬
‘membrorum luauem, & gratam, qua; ante ptas eue dicatur, nifi terminus quidam,fl¬
•iudicium fit,concitationem,titillatipnem- ue quies, appetitus in bono, quodiam fue¬
que, voluptatem effeiudicauerunt. rit confcquutus.Vnde Lucrctius,Requies,
Otimones Peripateticorum de voluptate. inquit , hominum diuumque Voluptas.
CAPV T VI. Cmterum , quid ipfaquies fit,non eo¬
Riftoteles autem horum nihiLVolu- dem omnes modo expoluerunt. Alijnam¬
ptate nuncupare videtur.Caterum que cellationem iplam, ac veluthfinem ali¬
ipprehenfionis iplius quandam perfciSio- quem appetendi quietem definiunt.Appe¬
nem,vt prior quidem dulcedinis perceptio titum etenim cum id, quod cupierat bo¬
;fic,ex hac aliud quidda nalcamr, eius quali ■ num adeptus fuerit, ab appetendo delifte-.
comes, & annexa perfectio , eaderaque re.Itaqs Ibllicitudinc&anxietatevacare,
.Voluptas exiftat. Quid vero fit huiufmodi quae vacatio quies ipfa fit, eademque Vo-
.perfedfio , quam Voluptatem nominat, luptas ab Ariftotele nuncupata. Ideoque
nunquam fatis ( vt videtur) explicuit. Peri¬ Voluptaseft, vtifti definiunt, acquifitio,
patetici autem,qui fluxerunt ab Ariftote¬ quod cupitam fuerat bono, ab omni ap¬
le,dum id,quod ab eorum principe obfcu- - petendi lbllicimdine& anxietate vacario.
re didhim fuerat,explicare, & in lucem Nonnulli vero Peripatetici aliquid huic
edere vellent,in diuerfas funt lentendas vacationi aliud addiderunt.Carerequippi
diftributLNam alij quidem in fenfibus,alij omni moleftia nondu plenam,ac perfcSa
vero in eo,quifenfus fequitur appetitu Vo¬ Voluptatis natura poflidere.Ficri vero in¬
luptate collocauere. Et qui in fenfibus, di- tegra atq; abfoluram, fi in eo ipfo ftatn fic
uerfisquoq; modis Arift. interpretatur. Et¬ omnis appetitio cofiquiefcat, vt no modo
enim nonnulli diras in fenfibus efle putant no vlterius appetat quippia, fed huic quo
perceptiones, quarum abiis,qua;extrinfe- fhiitur bono totis neruis, ac viribus hx-
cus offeruntur in animu quodamodo pro- rcat,aflentiamr libi efle fatis, atqueinid
ficifci,ac fluere videtur-.altera y ero ab ani¬ peatus diffundatur. Eftergo ,'vt ccnfent
mo magis profetfta, ad ea,quseextra lunt ifti,Voluptas alsefio, atq; di&fio appetitus
porrigi.Primo namq; animus, v. g. dulce¬ id id,quodpolfideatbonnm,quofitvtme-
dinem percipit,qus prima perceptio ex ip- diis in voluptatibusliquefcere corpus totu,
fiusrei, quatobiedfaeft fuauitate oriri vi¬ ac diffluere videatur, cum omnis animi,
detur. Deinde confiderat fe dulcedinem corporifq; vls,ac motus in id,quod extrin-
confequurufiriire,illa percipere,habere, fecus obiicitnr,inclinetur, ac penitusra-
eaque perfrui, atque banc illi fecundam piatur.Einfcemodi vero dilfufio non modo
animi perceptionem , feu cogitationem, in corporis membris parribufque, verum-
fiue meditationem,feu animaduerfionem, eriam,in appetitu naturaq; anima efle de¬
Voluptatem appelladam efle ab Arifhcen- bet, neq; enim in re aliqua corp us nifi ap¬
fcerut.v: Voluptas fit illaipfatonfiderario. petit9 in pullii animiqfpoteftate diffuditur.
Quapropter
 Liber de Voluptate.
Quapropter & ipfu®- quoque appeti¬
tum animumque diffundi nccefTeeft, at¬
que auidilfimeaffigi, & hatrerciiii, quod
propria; videaturnamra? congruere. Om¬
nis igitur huiufmodi animi, apperitufque
nixus, copulandi, hzrendi, alfgcndi ei,
quod iam polfidetur bono voluptatem
continet, nec aliud quicquam, vt iliis pla¬
cet, voluptas effe videtur, nili a dentiri ,hz-
rert, affigi prjfenti bono, in idque difflue¬
re, pcnitufque diffiindi,modo hzc intel-
ligas in animo, in eaque animi parte, quas
appetendi vis nominata eft fieri. Nam hu-
iufmodimorus in calore quoque,fangni-
ne.fpiritibus, totoque corpore reperitur,
qui nec tamen voluptas eft, nec pars ali¬
qua voluptatis, verum ab ea quarti in ani-
moeftdiffufione, afienfioneque , quam
voluptatem dicunt, illa quoque corporis
liauefadHo, eftufioquevelutiveftigia quz-
dam intimo voluptatis proficilcuntur.
Nam qualia hzc in corpore lunt.talis & in
animo voluptas exiftit.
Qua Platonicorum cum Arijlotelicis concordia ,
,
<$■ quid Plato ac fenfibus ffr uffMibus.
CAPVT VII.
H JEcelt igitur Peripateticorum de vo¬
luptatis definitione fentenria, quam
ipfe arbitror, ne minima quidem in parte
a Platonis noftri lententia dilcrepare,nifi
quod Ariftoteles latius loquitur eodem
nominevoluptatis, & eam, quz in mente
eft,iucunditatem,&eamquzin fenfibus
nominans. Plato vero voluptatern vocat
eam,quz fenfibus accidit,quod vero in
mente eft, id gaudium nuncupat. Quine-
tiam interdum &ipfe Plato voluptatis 8c
gaudij nomina confundit, vtroque voca¬
bulo vtens ad vtrumque fignificandum.
Nomine igitur vel nullo modo, vel vix, ac
minimo diferepant, an vero re congruant
teftes efie poliunt non nulli Platonis libri,
nec nonPlatonici pleriquehaudquaquam
Phiiolophi contemnendi.Nam Apuleius,
Calcidius. Contius,Ptolemsus Platoni¬
ci nobiles eo, quem breuiter referam,mo-
do Platonis fententiam obfciiriffimis in
Timzo verbis politam , interpretantur,
fenlum profecto aiunt a Platone primam
animi perceptionem, qus ab ipfa corpo¬
ris palfione nafcaturjintelligi. Etenim re¬
rum omnium, quz nofcendz lunt, Ipecies
quafdamadnos fluere, fenfuum forami¬
nibus hauriri in eo, qui in cerebri ventri¬
culis eft, Ipiritu imprimi, atque configna-
rf, ciufmodi rerum Ipecies in Ipiriru, quod
quidem corpus eft tenuiflimum,atque per¬
lucidum figuratas pullare animum , atque
ion
efficere, vt illa jpiaobiedta externa quoru
hzfant imagines, intueatur,atque perci¬
piat, hanc animi perceptionem ab ipfa
corporis palfione impulfuque nafei vide¬
mus, fpiritus fiquidem ab externis motus
corporibus, ipfe animum confimili pullat,
formatqueimagine.Cum igitur ciufmodi
perceptio a Ipirirus impulfionc nalcatur,
confequens eft eam a corporis palfione,
id eft, pulla mouoneque proficifci, quod
imitatus Aurelius Auguftinus Platonicus
bonus in eolibro.qui de animi quantitate
inferibitur. Senfuseft , inquit, palfio cor¬
poris per leiplam non latens animam, id
eft,per ipfam corporis fpecicm fenfibus
hauftam eiuldem quoque paffionem cor¬
poris, prima quadam, & propria imagine
percipi. Ex quibus fit, vt gemina corporis
palfione lentiamus. Nam cerebri fpirituf-
que impulfu externorum corporum paf-
liones apprehendimus. Paffionem vero il¬
lam, quam corpus proprium extrinfecus
accipit, Platonici bifariam diuidunt, qua¬
rum vna leniat corpus, ac mulceat, nec
tam membra, vilceraquepullet, quam pal¬
pet, atque titillet, altera vero afperius. ac
durius agitet. Cum vero animus prima
illi corporis motioni, cuius mulcere pro¬
prium eft, conlentiar, voluptatem neri,
cum ab altera, quam a'peram dicimus,ab-
horreat, atque delcifcat, dolorem alferiit.
Affcntitur autem animus corporis motio¬
ni, cum ei libenter adhaeret, affigiturque,
copulatur, perfunditur, atque in eafuauifi
fime conquiefcit. Quapropter Aurelius
Auguftinus voluptatem definit appetitio-
nisipfius cum eo, quod amauerit vnioce,
Nonne&hoc idem Peripatetici volupta¬
tem fuperius definiere, requiefee e’ an-
mum,perfundi,acpenituscopulari:Quid
ergo reftar,cur non dicant Platonici, Pe¬
ripateticique vnum, atque idem de volup¬
tate, & dicere pariter & fentire ? Quo alio
diferepant?nifi quod.ilji confentire ani¬
mum ,iftiquiefcer e, acfiftere dicunt, imb
& ob hoc nihilo diferepat,nec enim quiel-
citanimus vnquam, nili conlentiar, nec
confentit quidem, nili pariter &quielcar»
Quomodo Peripatetici diuidunt voluptatem,
& de viribus anima.
CAPVT VIII.
Q VidergoPlatonici,ac Peripatetici
de voluptatis definitione tradide¬
rint, & quemadmodum in idem vtrorum-
quedilputationes conueniat,latis ia arbi-
tror declaratum. Quod vero de voluptatis
diuifione peripatetici feferint excquamur.
Omnem Peripatetici naturam hominis ex
animaconftaxe putant, & corpore, ani-
MMmm
1011 Marfilii ricini
oam vero in iduas partes, vt ad propofca
qujftionem pertinet) mentem videlicet)
lenfumque diftribui, rurfufque mentem
vim pariter geminam, naturarnque habe¬
re.- Earum profecio vnam in veritatis
indagatione , alteram in; coniiiltatio-
ne, & actione verfari, atque illum ( vt
eorum verbis vtar ) contemplatiuum in-
telledum, hunc actiuum nominant , illius
proprium elfe rerum earum, quas naturs
ordine continentur, caufas, proprieta¬
tes, progreflufqueperquirere, folaque ve¬
ritatis contemplatione contentum efle,
huius autem opus dici volunt, quz augent
da, fugiendaue fint,confultando dilcer-
nete.Senfuiim vero alios quidem intimos,
externos alios vocant. Intimos, vt viilt
Auerrois Peripateticorum interpretum
acutiflimus, qtiatuor in Ipecies diuidUni:;'
qudriim primus omnes, quas per externas
quinque fenfus hauriuntur imagines col¬
ligat, atque-percipiat, obidque commu¬
nem lenium appellant. Altera deinde vis
imaginandi abris nuncupata eft, cuius of¬
ficium fit, cum ipfa nihil perlentiat'ima¬
gines, quae a prioribus fenfibus accepti
‘fent, retinere, eafquctertias fenciendi na¬
tura:, quam iliiPhantafiam, exiftimandi-
que, ac cogitandi vim dicunt, alferre, cu¬
ius opus efle arbitrantur, vt iis acceptis
imaginibus, quid, aut quale fit id, cuius il¬
la: imagines fintjiudicet, atque percipiat,
eaqtie ipfa, qus difereuerit, fiue coniun-
xerit, feti conceperit iudicando,poftremai
cerebtiipfius,fenfufque particula, quam
memoriam dicunt,feruanda commender.
Senfus vero illos externos quiad id, quod
quaerimus magis valent, quinque in Ipe¬
cies, quae eundis notae funt, diuidunt,eof
que fic inuicem fefe habere putent, vt qui
eminentiorem cotporis locum poffident,
puriores fimpliciorefque line, reliqui
eraffioresJdeoquevifum auditu, hunco-
doratu,odorandi vero vimguftu, hunc de-
niqiie tacti puriorem videri. Nam ad vi-
fumlux, atque colores, ad aures foni, ad
nares odores, lapores ad guftutb, lolidi-
tasvero, acmoflici'es,calorque, & frigus
ad tangendi vim pertinent. Quapropter
qtiolux,colorque fono. Tonus odoribus,
hiverolapore, fapores autem iis, quae ta-
duifiibiiciuntur puriores exiftunt, eo vi-
fusauditui,hic narium lenliii, fenfus hic
guftuijgiiftus denique tadui, puritate, di-
gnitateq, praeftant.His aute quinque viri¬
bus lenQendi,quinq; pariter in corpore,
vtifli vocant,organaatq; lubieda,& qua¬
li fundamenta qua?da attribuurur. Neca-
liud quicqua haec efle vid£rur,uiu corporis
quaeda aflediones, quas ali; difpoCtiadci,
alij qualitates, nonnulli coplexiones no-
minant,qu£ elementorum varia commix¬
tione diucrfis in partibus corporis dioerfa:
halcuntur,acluntdiuerlbru quocj fenfua
fundamenta. Alia naqueeorporis affectio
eft, qua videdi poteltas fuftinetur, ac oger.
Alia vero qua audiendi, ideque eft derdi-
'quis omnib. iudicandu.Vmcr hasquinq,
feu affectioneSjfiuefubiectaquiDquepari-
terinftrumenta, folidiotaq, corporis me-
bra, quibus tum fenfus , riim etiam affe-
diones ipfe inhaereant, vclutreceptacula
quadam adinuenta,conftirutaquefunt,o-
euli namque valcifforuinftar affeftionem
vimq; videndi recipiunt, C2rcraQ;,vtper-
Iplcuu eft,corporis mebra certo quodam
ordine eseteris qualitarib. ac fenfibus aifi-
gnantur.His praeterea mebris, inftrumen-
tifq; pr-oprij quida morus,qui cuiufq; affe-
dum intimum demonftrare videntur, in¬
nati funr.I taque in ipfis animi perturbatio-
nibus,modorubefcere,modopallefcere,fe
alias quide c6trahi,acrigere,alias vero dif¬
fluere, & quali liquelcere cernimus. Ad
haec omnia,quae longoia ordine dinume-
rauim us voluptate,ita pertinere Ariftote-
les arbitratur,vt in ea mente,qua contem-
platiua appellat,perfeda quaeda atq; ab-
foluta voluptas infit.In caeteris deinde ho¬
minis partibus gradat% degenerat. Nam
fepte,vt putat,de caulis, prima illavolup-
tas,altera,quae in adiua mete ponitur, vo¬
luptate perfedior efle videtur. Omnis c-
nim,quae ex veritatis indagatione cotem-
plationeque liifcipitur voluptas, honefta
eft,aclaude digniflima.Cum vero mes al¬
tera de reb. agendis fugiendifque delibe¬
rat, gaudetque eiulmodi rerum eledione,
non omnis tamen voluptas illa laudari fo-
lec.Quae exhis confiiiis adionibufque quae
legibus optimis aduerfantur,prouenit,mc-
rito vituperatur,veluti fi mens confilio co-
tra patriae;paren!:umquefalutem,contra-
queiusliilceptogaudeat,cum honeftis a-
dionibus deledatur,voIuptas honefta eft,
cum vero mediis, illa quoque eft medb,
quo Iit, vt prima in mente, vnum dunta-
xat gaudii genus,idquelaudedignumexi-
ftatjin altera vero cria,vt diximus, genera,
honeftum, turpe ac medium reperiantur.
Illa quoque tatio, qua ille in decimo de
moribus vtitur,nonparumadid,quo de
agimus valet, diutius enim contemplari
nosinquit,quam aliud quiduis agere poC
fe, cumque veritatis inauifitio firmior,fta-
hiliorque, quam quodlibct agendi offidu
fit.necelTe eft eam quoq; qug ex illa proue-
nit voluptatem flabiliorem, ac perfedio-
 Liber de Voluptate. rozj
rem exiftere. Adde quod lapientis vita co- turs quodamodo propria?, atq; cognats,
terr.platiooue pauciorum quam audis in¬ namque quod cibu eunda , potumque, aC
diget, quapropter illius voluptas, cum ipla Venerisvlumexpemnt,communis natu-
queque paucis minimilque contenta fit, ralifq^ libidinis, ac voluptatis cft propriu:
proculdubio magis ex leipia fuffidet, ac - _ quod autc lingula pro naturae diuerfitate
perfedior iudicabitur.Eft prf tcrea pars ea finguliSjCcrnlque rebus varie deledantur,
mentis, cui naturae contemplationem tri¬ ahifquealia gratiora contingunt, idnatu-
buimus , altera vt nemo, vtique negaret, rali quidem , attamen propriae voluptati
perfedior, proptereaque pratftantiorcm competit, nam cum id voluptariu cuique,
caeteris omnibus voluptatem affert. Cum¬ quod eius naturae congruit, videatur, di-
que actiuae mentis motus agitatioque ad uerfaequefintdiuerloru animantium affe-
aliudquoddam,aur eligendum, aut red¬ diones.atqj naturae,necefle eft differenti¬
dendum feratur, primae vero mentis con¬ bus animalibus ea quoquc,quas congruat
templatio feipfa co tenta fit, nec aliud om¬ diferepare, atque idcirco certam,& quafi
nino quicquam przter feipfa defideret, propria fingulis animantibus cupiditatem
ncceffaria ratione conficitur,voluptatem, ( vt inquit Heraclitus) voluptatemq; com-
quae contemplationi propria cft, fui dun- petereDeledat enim quemque, quod na¬
taxat gratia defiderari.Alteram vero aliud tura: fuae fit aptu,trahitq; fua quemque vo¬
praeter fc quiddam velut finem expetere, luptas. Atquehas funt,quas naturales ap¬
atque idcirco primam illam admodum pellat, contra naturam vero eas effe vult,a
przftantiorcmiudicandam effe. Accedit quibusvniuerfum pene hominum genus
ad haec, quod prima cuiufque pars atque abhorret, eafque fn tria diuidit genera A-
perfedior, totius quali vicem appellatio - lias enim flagitiofa quada corruptaq; na¬
nemque gerit, ex quofequitur, vt cum ho¬ tura, alias confuctudine peflima, nonnul¬
minum quifque pluribus ex partibus con- las morbis,aduerfi% Calibus cuenire, per-
ftitutus fit, ea tamen, qua: contemplationi uerfitate vero natura? contigifle feribit A-
deputata eft ,quia caeteris dignitate prae- riftoteles, vt mulier quasdam prtegnantiu
ftet, integram pene naturam hominis co- vifcera refeindere, pucrofque vorare ar-
pledatur, eaque maxime homo,vtArifto- dentiffime niteretur .-vel quod de efferatis?
teles inquit,exiftat, quamobrem, & illius quibufdam Gentibus circa Pontu ferunt.
actio nobis praecipue congruit,atque inef¬ Alios enim crudis, alios humanis carnib.
fabilem continet voluptatem ,qua: enim dclcdarEnonnullos tradere natos inuicc,
natura cognatiora funt, maiorem vtique vtin conuiuiis comedantur. Trogloditas
voluptatem afferre foient. Poftremavero vero, ferpentinis carnibusveici. Diuturna,
Ariftotclis argumentatio probat, propria quoq; confuettidine plerifquc contingit,
immortahumDeorum operationem in fo- vtpilorumeuuifione,autvngiiium efu de-
la contemplatione confift ere,idcoq; neq- ledentur. Saspe etia,aut animi,aut corpo¬
quicquam in nobis praeter primam ( vt di¬ ris morbis id eue nir, vt ille, qui matre im -
ximus ) mentem conrcmplationemque, molauit, comeditque,& qui patris, ac filias
atque eam,quae exilia oritur, voluptatem, carnibus,vtvelceretur vtrumque decoxit,
quod Deo cognatum fit, ineile videtur. quique conferui iecur ardenter concupi-
. quod fi voluptas huiufinodi, quiafola Diis uit,eoque interfe<3o fumma cu voluptate
immortalibus conuenit, maxime diuina vorauit. Nos quoque vidimus certo corpo¬
eft,reliquis omnibus voluptatibus praeftan- ris morbo affecios.alios quide lapillos, a-
tior merito iudicabitur. His igitur argu¬ li°s gypfum,Bonnullosterram ,quofdam
mentationibus , yt contemplandi volup¬ carbones, alios calcem, vt prasgnantibus
tatem illi,quae agendo percipitur, ante¬ fepe accidiqdentibus auidiffime terre.Tria
poneret , Ariftotcles vtebatur, verum ad hasc contra naturam genera voluptatum,
eas iam, quae quafi titillant fenfiis, & ad non humani,fedferini immanilcg cflepu-
eosfuauitatequadam affluunt, atqueilla- tatingenij, vnde eiulmodi voluptates, in
buntur, deueniamus. Has in duas ab Ari- eo, qui de moribus inicribitur feptimus,
ftctelefpeciesdiuilascomperimus,e qui- ' immanes appellat. Ex his, qua? hactenus
bus aliae quidem naturales,aliae contra na¬ numerauimus , tria effe videntur apud
turam efle videntur. atque naturales eas Ariftotelem genera voluptatum , nrima
vocat, qua cum naturam refi cianr, ab om¬ quidem in contemplatione, altera veri*
nibus, autpluribusappetunrur,ealque pari in confulcationc, atque actione verfatur,
quoque numero bifariam diuidit, quarum &vtrasquelane in mente,fed diucrfoquo-
aliae eundis animantibus aeque comuncs dam ( vt diximus ) modo confiftunr, tertia,
fuht,aliae vere lingulis pro diueifitate na: deinde in fenfibus pofuimus, eaque in duas
MMmm ij
 K524 Marfilii Ficini
-diftribuimus fpecies, naturalem fcilicet, &
. contra naturam,naturalium vero alteram
communem, alteram propriam nuncu¬
pamus, immanium praeterea vnam cor¬
rupta, flagitiofaque natura, akeram vitio-
fa-confuetudine, tertiat» morbis contin¬
gere, primam igitur, qua: ex contempla¬
tione nafeitur voluptatem, quod Deo il-
miUima fit, quodque non, vt homines, fed
vtDij fumus, nobis contingat,diuinam
•vocitat,eam vero, qua: adiuae mentis eft
propria, honeftam ane, hon tamen di¬
uinam nominat, eft enim honeftas' non
ipiaquidemftiuinitas, fed perfectu quod-
dam diuinitatis fimulachrum, atque ima¬
go, vnde fecunda mens, atque voluptas a
prima degenerat ,- quod prima: diuinitas,
alteri vero diuinitatis fimulachrdm tri¬
buatur. Quse autem corpus deliniunc vo¬
luptates , nec diuinitatis amplius, nihilo-
que magis honeftatis participes effequeut,
quippe cum honpftas folius'mentis decor,
pulchritudo, atque ornatus exiftat, atqui
is ornatus paftiumque omnium conue-
■ nientia in mentis habitu honeftas, in affe-
s%ibus moderatio, in adionibusmodeftia,
iri operibus ordo, iri cofporc forma a pie-
rifque Platonicis appellatur, hab£t tamen
& ipfie, quae- fenfus mouent voluptates e-
xiguam quandam honeftatis imaginem.
Qnae enim ex iis mentis rationifque legi¬
bus obfequuntur, ob eamque caufam mo¬
deratas fiunt, ob hanc ipfam moderatio¬
nem honefti, atque decori naturam imi¬
tari videntur, cumquehonefti appeilatio-
nehaud omnino dignae fine ', bonivoca-
buloab Ariftotelicis appellaturiaquaeffre-
natiorej, minufque rationis participes fut,
easnec diuinas,nec honeftas, nec deni¬
que bonas , fed vituperatione potius di¬
gnas, ac malas effe cenfet, cumque non
adeo modum exceiferint, vt ab hominum
moribus ingenioque abhorrere penitus
videantur, vitiofas quidem, humanas ta¬
men voluptates nominat, eafque in duas
diftribuitpartes, alias enim appetitionem
duntaxat corrumpere, vt qui his afficitur,
appetat profecto praeter rationem, & a-
gar,nequeidtamenconfulto efficiat, nec
tutus exiftimetjfed quodam deinde ardo¬
re libidinis excrcfcente contra id, quod
recta aut mens elegerat, inclinetur, atque
trahatur, eiufinodi Vero incontinentis a-
aimivoluptatesefleputat, alias vero non
modo appetitionem, verum etiam mentis
judicium deprauare,vt&contra quamde-
ccatconeupifcarj&idipfmr, agendii bo-
Eumquemeosiudiccc, confukoque eligat
pro viribus voluptati c orporis indulgert,
eafque, quae fic mentem occaecant intem-
pejantis hominis voluptates dTe probat
•Omnes tamen, quas badenus in fenfibns
pofuimus humanae videmur. At vero cum
ab hominum confuetudine ingenioqne
aliena voluptates homini cuipiam, vel
peffime nato, atque educato, vel morbis
ftiarum potius, quam humani ingenii pro¬
priae fint, feruiles, atque immanes appel¬
lat. Sed ha omnes, quas ferifiis nobis por¬
rigunt voluptates, in quinque veluti gra¬
dus, pro mimero quoque fenfuum ab Ari-
ftotclicisdigeruntur, atque eas eundem,
quem& ipfi fenfus ordinem tenere cen-
fent, vt videndi voluptas, illa, quam aures
praftant, putior, ac dignior fit, aliaque
fimiliter aliis eodem ordine puritate di-
griitatcqne praftent.
,
Voluptates auditus atque vifus,excellt«lmes
funt uteris fenfuum voluptatibus. Item de om¬
nibusJenJibust& ixftrumoitis eorum.
E G APVT IX.
St autemratio quadam optimaa rla-
tonicorum principibus adinuenta,
qua oculorum, atque aurium voluptates,
cae teris, quas corpus offert, omnibus pra-
fcrunt,foni quippe, & ha qua oculis cer-
nunturfigura,optima quadam atque ap-
riffima partium coniundione conficiun¬
tur. Id autemabfque proportione fieri ne-
quit^nccabfque ordine eftvlla proportio.
Ordo autem maxime rationis eftproprius,
quo fit vt in plerifquefonis,figurifque,qui¬
bus ille compofitionis ordo infit, vcftigiu
quoddam rationis ineffe videatur, qua
quidem rationis imago in cantuum,vo-
cuaque numeris, harmonia, in partium
vero membrorumque conuenientia, pul¬
chritudo a Platonicis nuncupatur, quo ef¬
ficitur, vt hac non modo auribus, atque
oculis blandiantur, fed mentem quoq; ra¬
tionemque his ipfis, qua in fc conticent
rationis veftigiis moueant, cumque maxi¬
mam cum mentenaturp cognationemba-
beantj occupant eam pefiims,rapiuntque,
• ac ineffabili quadam complent animum
vo!uptate,atqueiis duabus imaginibusvo-
luptatibufquedug quoq; furoris diuinifpe-
cies, vt in libello de diuino furore larius
difputauimus, oriuntur. At vero[odores,
fapores, calidum, ac frigus, caeteraq; eiufi
modi,qua adolfaduro, guftum,taduque
pertinent, nec harmonia, necproportio-
ne,nequeordinem,multoq,- minus fimili-
tudinem aliqua rationis habere,autpra fc
pori% catura permulcent,metivero haud
 Liber de Voiuptate.
nullo modo.atavix congruunt. Propte-
rcaque, qua: ex his profici icuntur volup¬
tates, necrationis, nec dignitatis quic-
quam poflidcnt,nec aliquod tnenti (veita
dixerim ) pabulum afferunt. Accedit ad
ea de quibus paulo ante Peripatetici difi-
putabant, quodfentiendi vis, quocraflior
eft, eo pluribus animantibus competit.
Vndc non omnibus viuendi, aut audiendi
potcftas a natura tributa eft. Pluribus,
odorandi, guftandi forte omnibus : tan¬
gendi denique quod omnibus animali-
businfir,nemovtique dubitaret. Eodem
quoque modo horum fefc voluptates ha¬
bebunt, vt alia: quidem aliis communio¬
res, viliorefque iudicentur: verum ex om¬
nibus eas, qua: in guftu, ta&ique polita:
funt, communiflimas, atque viliflimas ef-
fc conflat, quapropter eas Ariftoteles fe¬
rinas, feruiles, abfurdas efle dicit. Plato
incontinentiflimas atque furiofiflimas.
Hippocrates autem ( vtfupetius diximus)
exiliis alteram comitiali morbo fimilem
iudicauit. Nec vero illud parum valcr,
quod omnes pene, qui circa moresPhi-
lofophentur,eos,quiinhis duabus volup¬
tatibus modum exceflerint, incontinen¬
tes, aut intemperantes dici volunt. At cir¬
ca reliquas voluptates, quod magis admo¬
dum liberales fint, neque incontinentiam
neque intemperantiam pofuerunt. Ha¬
ctenus tria , quibus voluptas tribuitur,
.mentem videlicet contemplatiuam,atque
aiftiuam , fenfulque retulimus. At vero
poft fentiendi vires , affe&iones ipfe,
membraque corporis, qua: lenfibus fub-
iacent dilponuntur, qua: cum nec dele¬
gationem , ncc inolcftiain per feipla per-
cipiant-.ipfis tamen motibus conritatio-
nibufque corporeis, quibus autiucundi-
tas, aut dolor infertur fenfibus, fubiiciun-
tur.Vndefit,vtipla quoque membra vo¬
luptatis intima: veftigia quaedam tenere
videantur. Atque hanc ipfam vifcerum,
partiumque corporis agitationem, quae
intra gaudendum dolendumque fit, ple
rique Philofophorum veterum volupta¬
te m, ac dolorem appellauerunt. Alij vero
iplam naturae manifeftam lenfibus refe-
&onejn, voluptatem qius autem, quod
natturae proprium eft , refolutionem, im-
minutionemquedplorem efle eenfuerut.
Cjeterum prater has intimas motiones
externi quidam gcvuscui occultarum af¬
fectionum ligna pratbeant lublequuntur,
nec defiierunt.qui eaipfa ligna voluptatis,
dolorifque nomine nuncuparent Scdhu-
ius opulculi breuitas exigere videtur, vt
Ariftotclice dilputationi finem impona-
102/
mus, idque iam fiet, fi hoc prius admo¬
nuerimus, vt quoties in hae ip a difputa-
tione voluptas a nobis in menie j-ofitacft,
intelligaturineamcntispane, qua appe-
tit,& vult quippiam pon;,menns enim pars
vna cogitat, confideratque, altera memi¬
nit, tertia vult, & fi aliter diuidi qucat,ha:c
tamen ad prafensfufficient.Nec cltaliud
quicquam mentis voluptas, nili illa ipla
perfedta, grataque aflenfio ,qua voluntas
in eo,quomcnsconfiderat,vtpote fami¬
liari, ac libi proprio penitus conquiefcit.
Opiniones Stoicorum, ali orum que, de noluptu-
te, omnibujque effectibus.
C A P V T X.
H Mc igitur ad Ariftotelis fententiam
latis efle debent. Ad Stoicos deue-
niamus , Stoici igitur quorum princeps
Zeno extitit, gaudium non fecus, ac Plato'
definiunt, voluptatis vero, ac latitia no-
men confundunt inuicem fapius, atque
idem vtroque nomine dilputando defi-
gnant. Cum enim itamouemur, yt in bo¬
no fimus a!iquo,dupliciter id contingere
putant. Nam cum ratione.mouetur ani¬
mus, placidi, atque conftanterid gaudiu
dici volunt, cum vero effufe inaniterque
exultat, betitiam geftienrem voluptatem-
que nuncupant, quam ita definiunt irra¬
tionalem animi elationem exiftimantis
magno quodam bono fe frui: quanquam
Cicero fecundo deFinibus,iisnominibus
ira nos Latine vtivult, vt gaudium, beti-
tiaquelolainmcnte confiftant, voluptas
vero cum lenfibus praecipue tribuatur, ad
mentem quoque transferri poflit. Efle lae¬
titiam mentis elationem exiftimantis jfe
magno bono frui, gaudium vero rationa¬
lem mentis elationem, voluptatem efle il¬
lam, qua: fenfibus percipitur , luauitatem
eamque ad mentem quoque transferri
polfe, atque eam lemper in mente efle vi-
tuperandam.Ha:c ille cum de Philolophia
dilputat, cumque harum rerum differen¬
tiam exprimit. Reliquis vero in locis vor
luptatisnomen,&pro gaudio, 8? pro he-
titialzpius ponit. Ariftoteles autem a Ci¬
cerone, ac Stoicis plurimum diflentire vi¬
detur, cum nec gaudium neque volupta-
temaiiquambetitiam dicivelir. Nam cum
in eo, qui de motibus fecundus infcribi-
tur, affectus dinumeraret, Istitiam .inter-
pofuit. A diecit deinde eos efle affoftus,
quos voluptas, aut moleftiafequirur, quo
fit, vt voluptas apud Ariftotelem affeflus
efle non poflit, alioquin fallum efle,
MMmm iij
1025 Marfilij Ficini
-quod paiiio ante dixerat neceffc eft. Nata cupatur. Spesdeinde confi dentiam liqui.
•eumvoluptas feipfem fequi nequeat, qui tur,ideft,fnturiboni firma, ac facilis ex-
-eam affedtum vocauerit, is voluptatem pe&ario.Nafdtur hinc latitia, er edtioqup-
•omnes affedtus fequi, quod pofuerat Ari- dam atque elarioanimifperantisfeabfque
-ftoteles, negare videbitur. Praeterea, cum vlladubitatione, quod petierit, poffeflu-
in eodem fecundo affectus animi motus rum. Etenim certa confidentia, fpefque
-appellauerit, in decimo vero voluminis firmilfima, Stipfius, quod Iperamus vehe¬
-eiufdem voluptatem nullo pafto motum mens confideratio idipfum, quod peti¬
vocandam elfe dcmonllret, quis non in- mus ita animo reprafcntant , vtnonmul.
telligat Ariftotelem eam effeaffectum pe¬ tum ab fit, quin id omnino prafens elfe vi-
nitus negauifife? Cum ergo voluptas hu- deatur. Quo efficitur, vt quiddam volup¬
•ius fententia,ncqne motus, neque affectus tati fimillimum, ex hac ipfalpe,& cogita¬
•Iit, laetitiam vero affectum elfe voluerit, tione nafcatur, eamque laridam A-
-neceflaria ratione concluditur, volupta¬ tiftotclem vocauifie arbitror imaginem
tem atqueiatidam inter fe admodum dif- quandamfutura voluptatis, ac fpeciem,
-crepare. Necvero laetitia apud Peripateti¬ quam Lucretius Epicureus guttam Vcne--,
cos talis eft, vt animo dum bono prafenri ris appellauit, quod fit exigua quadam, ac
fruitur,abfit, elfe namque illam animi mo- leuis amata rei perceptio, voluptas vero
tum,nemo inter Peripateticos dubitat.Et- perfecta abfolutaque rei defideratx ( vt
cnim affedtus , cum appetitus paffiones Platonice loquar ) fruitio. Quapropter, &
quaedam ab iis definiantur^ paffio veto eo¬ idem ipfe Lucretius in quarto de natura
rundem opinione fluxus , motufque exi- rerum fibro cum de hac prima gutta Ve¬
•ftat, motiones erunt. Itaque & laetitia aflfe- neris loqueretur, ait:
•dtus exiftens, neceffario motus elfe vide¬ Namque voluptatempraj,egit muta Cupido,
,
bitur. Animus autem id iam quod cupie¬ Hinc Venus eft nobis hinc autem eft nomen
rat confecutus, nonamplius mouetur qui¬
dem, fed ceflat concitatio omnis appe¬ Hinc illa te primum Veneris dulcedinis in cor
tendi, atque in eo, quodadeptus eft bono Stillauitgutta, &fuccefeitferuida cura.
fuauilfimerequiefcit, quocirca ab appeti¬ Id eft , cum ipfe Cupido , quam amo-
tu dum fruitur affectus, omnes qui circa id amorem Venereum nominamus, muta,
ipfutn, quod adeptus eft, verfantur, amo- id eft, adhuc latens, atque intimo motu,
uere oportet. Ergo & ab illo cum bono a* fccumipfe (vtitadicamf confiderans ob
liquo fruetur, laetitiam amouebimus. ipfam fpem, ac confidentiam prafendt,*c
Quid fit ergo laetitia, quaerat forte quif- velut praguftatfuturam voluptatem, in ea
piam, fi nec voluptas, nec gaudium eft, ftatim prima illa gutta Veneris oritur, qua
nec in appetijpdum fruitur prafenri bono latitiam nominamus. Sitigitur apudPeri-
confiftit,&lfidnon fatis ab Ariftotcfiris patericos latitia fuauis quadam futura
explicatum fuerit, in hunc tamen modum voluptatis ex ipfe fpe nata prafenfio, &
arbitror me haud quaquam abfurde Ari¬ quaSseftinappedtu voluptas, dum frui¬
ftotelem interpretaturum. Cum nobis tur, talis in eodem quaque dum fperat,
quippiam, quod bonum appareat, obie- latitia. Atque hac eft de huiufmodi no¬
finmcft, id primum iudicat animus ca¬ minibus, latitia, gaudio, voluptate inter
piendum, tum appetitusadidipfum,quod Platonem, Ariftotelem , Zenonem, &
iudicatum fuerit inclinatur, quam cupidi¬ Marcum Tullium controuerfia.
tatem, feubbidinem dicimus.Deinde in¬ Sed vtantur fuis, vtplacet, nominibus,
quirit animus ipfe fecum, pollit ne facile nos ad Stoicos redeamus. Eft autem per¬
quodcupiatadipifei,quam curam, felici- turbatio (vt Stoicisplacec) auerfe a reda
tudinemque vocamus,quod fi minus con- ratione contra naturam animi commodo,
fequi fc pofle comperiat,tum hac ipfe opi¬ eamque ab opinione nafci putant. Nam
nio diffidentia dicitur, quam fequiturdcf- fimul vt obieSa cuiufpiamlpecies eft, id
peratio, id eft, cum non amplius expectac aut malum pcftiferumque^ut bonum ani¬
fe eo, quod cupiat, facile frulturum, Ori¬ mus opinatur. Ex hac autem opinione
tur hinc triftitia, id eft, defperantis, diffi- quatuor animi perturbationes proficifcu-
dentifqtie animi depreffio, atque obie¬ tur.Nam qua nobis obiiduntur, feu mala
ro, quanquam hac in vultu non minus illaquidem,feubonafint,autfutura, aut
quam in animo ab iis, quibus larine lo¬ prafentia elfe videntur. c>upd fi mala qua¬
quendi curaeft,ponitur. Sin autem credi¬ dam futura animus cogitaucrit, ab his fta¬
derit quis, fe id, quod cupit, facile confe- tim declinare conatur. Qu$ dcclinariofi
<utuiurn,hac ipfe fides confidentia nnn- cum ratione fiat,caurio appellatur, eaque
 Liber de-Voluptate.
nec perturbatio eft, nec afapientis animo
aliena. Quz autem fine ratione, & cura
examinatione humili atquefrada, nomi-
;: :ar metus. Eft autem metus a ratione
aucrfa declinatio, fiuc futuri mali follidta
exp cetario. Cum vero iam il!ud,quod ma¬
lum videtur, impendet, przfcntiaquc ani¬
mum afficit, ea perturbatio, quam fiuc ae¬
gritudinem, fcu dolorem nominant, ori¬
tur, aegritudo vero eft animi aduerfante
ratione contraftio, przfentis autem mali
lapientis affc&io nulla eft. Atcumlpecies
cuiofpiam, quodfuturumbenu appareat,
offertur adidadipifeendum, impellit ( vt
Stoice loquar ) ipla opinio. Id cum con-
ftanter, prudenterque fit, ciufm odi'appe¬
titionem appellamus voluntatem, eam illi
putantinfoloellelapiente, nec vllo mo¬
do perturbationem dici debere, quam fic
definiunt, voluntaseft, quas quideum ra¬
tione defiderar, quae vero ratione aduerfa
incitata eft, vehementius ea libido eft,vcl
cupiditas effrznata, quas in omnibus flui¬
tis inuemtur. At cumita mouemur, vt bo¬
no frusmur aliquo, duobus id modis con¬
tingit, nam aut grauiter aut tranquille mo-
uetur animus, idque gaudium vocitant.
Cum autem leuiter effufeque geftit, tum
illud laetitiam geftientem, voluptfremq;
nominant, quam cum definierint irratio¬
nalem, & geftientem animi elationem e-
ftimantisfemagno bonofrui, cum illis pe-
ritateticis, quorum opinionem fuperius,
cum de Ariftotele loqueremur, fecundo
loco retulimus confenferunt,vtrique enim
in hoc congruunt, vt voluptas fit ipla ani¬
mi elatio exiftimantis fe maximum quid¬
dam bonum conlecutura.Diuidunt aurem
Stoici voluptatem in partes piares, nam
quinque in fenfibus, quatuor in mente,
dum fenfibus aflentitnr eile cenfuerunt,
quasfenfusmouent nec diftinfta nomina,
neque propria apud Stoicos habent prae¬
ter eam,qua? auditu p ercipitur, hanc fiqui-
dem delectationem illi vocant, atque ita
definiunt.Deleiftario eft voluptas luauita-
te auditus animum deliniens,. rtliqua? ve¬
ro , czceris fenfibus blandiuntur, verum
przter eas , quibus corpus afficitur , qua¬
titor adinuenrae funt, quae in Utente quo¬
que, poftquam ab appetitione deprauata
eft, comperiuntur. Hae vero funt oble¬
ctatio, effufio, ia Sario, maliuolentia. Eft
autem oblectatio animi inclinatio ad
voluptatem emolliens. Neque hanc quic-
quamaliudcffe arbitror , nifi iplammenr
tis mollicietn,arqueafrcnfionem, qua illi,
quam fenfiis porrigant fuauicari libentiffi-
meiungitur, confentit, parec, atque obfe-
1027
quirur, effufioncmvero definiant vittatis
animi remiffionem, ac difiblutionem.
Necenim folum mens ipla mollitie qua¬
dam, vtfcnfuum voluptatibus pareat, in¬
clinatur, & trahitur, quod per obledatio-
nem fieri diximus , verum etiam quod
maius eft, omnis mentis noftrae vis , om-
nifque intentio przlentis boni dulcedine
d eliquefcit, ac diffluit,fefeq ue ad id fruen-
dum effert, penitufquc diffundit. Hanc
igitur Stoici nominantfvtarbicror) effu-
fionem. Sequitur deinde iadatio, volup¬
tas gcftiens, & fe effercnsinfblentius. Hic
quoque mentis eft morbus,cum eius.quod -
bonum apparet, poffeffione exultac.&
inaniter gloriatur. Maliuelcntia vero eft
voluptas cx malo alterius fine emolumen¬
to fuo. Nam cum eb vtilicatcm propriam
alteriusmaloquis afficitur voluptate, vi¬
detur potius beniuolentia in fc, quam vlla
in alios nialiuolentia, hoc perpeti. Qua¬
propter merito particula, in, definiendo
illa adiunfta eft fine emolumento fuo.
Cyrenaici de'voluytate^^ucdfitJinis.
C A P V T XI.
H JEc igitur de Stoicorum fententia
di&aluffidant. Cyrenaicos iam rhi-
lofophosaudiamus, qui ab Ariftippo So¬
cratis difcipulofltixerunr. Cyrenaici duas-
pofuerunt perturbationes, dolor em, & vo¬
luptatem : hanc lenem motum, illam vero
motum alpertun appellantes: nihil differ¬
re a voluptate voluptatem, neque plus al¬
tera mulcerealteram,atque hanequidem
omnes animantes adfcilccr e, illum autem
alpernari: voluptatem vero corporis in-
telligunt, quam & finem efie dicunt, non
eam, qua: in ftatu fit, & in doloris priua-
tione confiftit, & veluti a perturbatione
quietem agit, quam lufcepit Epicurus, fi¬
nemque confticuit,teftimonio putant eile
nobis finem haberi voluptatem, quod a
pueris hanc nobis natura conciliauerit, e-
tiamabfque iudicio rationis, cum animi
judicium,nec confuctudine aliqua de^
prauatum eft, nec opinione informatum,
quo fit vt folo natura: inftindu voluptatem
fummum bonum exiftimare videamur.
Cumque illa fruimur, nihil aliud praeter
eam inquirimus, quafi expetendorum om¬
nium, vltimum, extremum, fummum, ac
finis exiftat, neque eft quicquam, quod
seque ac dolorem naturaliter fugiamus.
Itaque voluptatem maxime omnium ex-
perimus: voluptatem praeterea bonam cllc
etiam fi a turpiffimis rebns proueniar, & fi
MMmm iiij
i-qiZ Marfilij Ficini
enim foeda fit, voluptatem tatnen perfc
ipfain efle eligendam, bonumque exifti-
mandam porro illa doloris abiedtio-quam
tuetur Epicurus, eis non videtur voluptas
efle, neque priuatio voluptatis dolor,vtra-
que enim efle in metu conftituta, neque
tamen corporis folum efle voluptates, ve¬
rum animi etiam, quae fcilicet ex prasteri-
tarum rerum recordatione, vel fpe futuro¬
rum bonorum, vel difciplinarum ftudiis
percipiuntur. Longe tamen efle prasftan-
tiores corporis, quam animi voluptates.
Deteriorefque corporis dolores, quam a-
nimi, virtutes vero & omnino quicquid
aliud praeter voluptatem fit eius gratia bo¬
num, & expetendum efle. Et quaecunque
mala videntur,doloris caula mala, fugien-
daque videri. Solam profe&o voluptatem
propterfebonam, atque expctendam:do-
lorem veropropter fe malum, ac reiicien-
dum." voluptatem quoque & dolorem ex
aflenfione,& compaflione animi ad cor¬
pus contingere. Corpus namque variis
diuerfifque motibus agitari, his vero fi le¬
nes, blandique fint, aflentiri animum at¬
que id efle voluptatem. Sin autem alpe-
riori quadam corpus paffione pulletur,
contrahi animum, & compati, atque do-
lere. Quamobrcm in hac doloris volupta-
tilque definitione, cum plerifque Platoni-
corum,Peripateticorumqueconfentiunf.
Diffentiunt tamen casteris nonnullis in
rebus, vtexiis, qua: retulimus efle poteft
perlpicuum,&eo infuper, quod nec fua-
ue quicquam , nam nec infuaue opina¬
bantur, casterum cuiusvisrei, vel nouita-
te, vel varietate, vel fatietate lastari alios,
alios angi.
,
Otinio 'Eudoxi quod <velnftef fitfitm-
mum bonum.
C AP V T XII.
E Ademferme eftEudoxi Architas au¬
ditoris fententia, ijs enim quas po-
namrationibus voluptatem fummum bo¬
num probat, quod expetendum eft inquit
?3 bonum videtur. Quod vero magis ex,
petitur melius. Quod denique maxime id
inaximum,ac fummum efle bonum,n emo
vtique dubitaret. Voluptatem vero prae
casteris expeti, e duobus patere arbitratur.
Nam nihil eft ex omnibus, quod vehe-
mentius,ardentiufque quam voluptatem
viuentia concupifcant. Nec bonum eft
aliquod prseter eam,quod ab omnibus
expetatur. Voluptatem quippe non folum
homines, verum castera quoque animalia
omnia, infatesprp tereaftatim, ut naclut.
Iuuenes deinde, ac fenes affectant. Nihil
autem e casteris bonis, quod ab iis omni¬
bus appetatur reperiri poteft. Item quod
eft fecundum naturam maxime, fummnm
id efle bonum nemo vel indoctus nega-
congruere, ex his patebit, quod hac gi¬
gnantur animantes, ipfique adeogenera-
tioni neceflaria fit, vt plerique veterum
Philofophorum plantas quoque inuicem
vttiufquefexus commiftione coire,aeper
voluptatem gignere, furculofqueemittere
dilputauerinc, quodque eam viuentia vix
in lucem edita eueftigio concupifcant, an¬
te quam aut aliud quicquam appetant,
aut confilio aliquo id, quod quterunt,di¬
gere valeant, voluptatis prasterea illece¬
bris ab ipfo nutricis larfte, per omnem vi¬
tam nutrimur, educamur,atque augemur,
huius deiitiis erudimur, huius in gremio
vitam agimus,hasccun<ftisfcnfibus innata
eft, ac velut efca omnia vitas neceflaria
perficiuntur officia, neque enim, aut quas
peftifera funt expellimus, aut quas vtilia fi¬
ne voluptate confequimur, quapropter
maxime naturas congruere,ac generi no-
ftro familiariflima ( vt Ariftoteles inquit;
efle videtur. Praeterea bonum, quo latius
eft, eo diuinus eft exiftimandum, cumque
voluptas omnibus animantibus compe¬
tat, cunctifque bonis immifta fit, quis eam
dubitet latiffim e patere, &vbiquc diffun¬
di, nec vlk fane virtus eft, quas casreris
omnibus virtutibus infit,aut cunftis ani¬
malibus natura conueniat, voluptas au¬
tem omnibus virtutibus immifta eft, nec
vlla omnino virtutum abfque voluptate in-
ueniri poteft. Ipfa vero voluptas abfque
virtute in pluribus repentur, nec efle po¬
teft vlla bonifine voluptatepofle(fio,cx
quibus concluditur eam cunffis bonis in-
fufam, proptereaque ampliflimam, opti-
mamqueexiftere. Infuper nihilprastervo-
fuptatem,quod non ob aliud quiddamex-
fpeclamus. Imo quod maius videtur ob
eam ipfam reliqua omnia conoipifcimus,
nec enim aliam ob caufam vlIara,quod
bonum eft affe&amus, nifi vt eo tandem,
fi fieri vllo modo poteft , acquifito frua-
mur j finitionis ergo (vt ita loquar ) gra¬
tia bona omnia perquiruntur,voluptas au¬
tem , cum nihil aliud fit, nifi fuauiflima
quasdam acquifiti iam boni fruitio, quis
neget, eiusgrariabona relicua defiderari.
nec vUus eft, qui boni qiiippiam appetat,
nifi .vt ldipfiim pro viribus confequatur,
nec confequi vult, nifi vt poffideat, atqus
in eo fuauiffime requiefeat, fuauis autem
 Liber de Voluptate.
iHaqoics,Jiaequierisiliafiiauitasj cuabo-
rram :a naiftiperfruimur, voluptas ab om¬
nibus pene Philofcphaeribus nominara
cft, eiurque gratia vtprobauimus, 8c bona
omnia desiderantur, nec vili voluptas vn-
q&am poteft contingere, nifi prius, quod
ctrpririr, bonum confecurus fit, quo fit, vt
cumqueid,quod aliud neceflario fequitur,
eius-quoquefinis exiftat, necdTe eftvolup-
tarenr eum profe&o finem , cuius gratia
bona omnia petamus, exiftere. Duo funt
igiturin Ariftippi, Eudoxiqiic difputatio-
neprzcipua, quod videlicet voluptas cor¬
poris potior fit, quam animi, quodque in
i pia corporis fuaui commotidrie omnis
bcatitud o confiftat.
Sationes Ariftctelis contra. Arsjlifpam , &
Eudoxum de voluftateprohant volupta¬
tem mentispoticTemeJJe.ccrfons
■voluptate.
C A P V T X I II.
A T Ariftotelcs 2duerfus vtramq; fen-
,/jutentiam rationes veriflimas proba-
tifiim afque contexit.In primifque pluribus
rationibus potiorem effeanimi,quamcor-
poris voluptatem demonftrat. Ex omnib.
enim corporis voluptatibus vehementifli-
mz'funr,quz tangendo, ac guftando per¬
cipiuntur, harum vero ea natura eft,vt abf-:
que indigentia,’aut nullo modo, aut certe
vix corpus moucrepoflint, vnde Socrates
cibi codimentumfamem cile dicebat,po¬
tionis, fitim, omnis autem indigentia, cu
natura: inimica fit, dolorem affert. Cum¬
que eiufinodi voluptates fine indigentia
fieri nequeant, neceffe eft doloris iemper
panicipes effe, proptereaque nec inte¬
gras, neque pur-as haberi, praffertim cum
poenitentiam, fatietatem, morbofque pa¬
riant, animi vero voluptas nullam penitus
egeftatem miftam habet, ob camque cau-
fam nec doloris eft particeps , nec vlla fa¬
ti etate,aut moleftia mentem afficit. Quid!
quod fenfuum delectationes, quo magis,
arque aui.iiushauriuntur, eo citius in con¬
trarium recidunt, mentis vero gaudium,
quomagis quarritur,eo maius perfe&iufq;
habetur. Prarterea voluptatis cauli, ac ve¬
lat principia duo lunt, ipla videlicet ani-
mz vis, quz motum eiufmodi recipit, id-
que inluper, quod extrinfecus nobis obii-
citur, illud quidem voluptatis fubiebtum,
hoc obiefium nominanti luauitaris corpo-
rez fubiectiim eft fenfiis, obiectum vero,
corporis qualitas, atque natura, quam fen-
fibus hauftz fpccies offerunt, eius autem,
quo animus instor, gaudjq fubieffum qui¬
ioap
dem mens, obiectnm,resincoiporea,fim-
plex, abfoiuta, zrerna, veritalque txiftit,
qno igitur huius,quamlupcrioris illius vo¬
luptatis principia diuiniora funt, eo hzc
cft, quam illa, perfodior. Et ( vt difputat
Airxenna) lenius rerum, fcu luperficies,
fiue proprietates quafdam extrinfecus at¬
tingunt, nec rebus iplis,fed earum potius
imaginibus copulantur, mens autem inti¬
mam atqueabfoluram naturam cius,quod
obicdum eft, inlpicit, atque ita cum eo,
quod confiderat copulatur,vt vel e duobus
vnum f vcvult Auerrois) fiat,vel, vt Au¬
relius Auguftinus inquitjindiffofubili con-:
nexione cohzreant, qua comprehenfio-"
ne, coniundtioncquc "maior admodu me¬
ri, quam fenfibus, qui id affequi nequeut,
voluptas contingit.Hisadde,quod mentis
natura vnafemper, cademque exiftit, &
idcirco idemfibifemperfimile, acpropriu
eft, ex quo fequitur, huic idem femper efie
iucundum, eandemque voluptatem adei-
fe. Corporis autem natura, aut nunquam
eodem in ftatupermanet ( vt Eraclitus Se
Plato volunt jaurbreui in multas affectio -
nes transfertur ( vt Ariftbteles putat) a-
Halquc alia cius qualitas eft, quapropter
nequeidem omni tempore corpori con¬
gruit, quodqlre nunc fecum natura con-
fenrire videtur, ftatim,aut certe paulo poli
diftentit, & diffidet, nec illi ob idem fem¬
per eft voluptaruim,quibus profecib inrel-
ligitur, mentisvolupraremcertam, 8c fla¬
bilem, corporis vero breuerri, fluxam,’ ac
fragilem elfe.Senfus item przfenriu duri-
taxatfuauitate rerum monentur , nec cx
aliis rebus vilis, nifi corporeis, voluptatem
fufeipiunt, mens autem przteritorum me¬
moria , futurorum vero Ipe, przfentiuin
contemplatione fimiliter delcdacur, nec
folum eorum, quz carent corpore, Tcrum
etiam ipforum corporuro cognitionegaii-
derepoteft.Cumqueanimus, pars homi¬
nis omnium przftanriffinja fit, nemini
dubium effepoteft, quin id,quod menti
confentaneumeft, homini cognatius fi-
miliufque,quam quod fenfibus contienit,
iudicari debeat, quod autem cuique co-
gnatiffimum eft, idem procuidubio iucun-
diffimumex quo inrelligitur, anifni gau
dium corporis dulcedine’, maius ac prz-
ftantius eue. Accedit ad harc,quod animus
indiuiduuseft, aefimplex, cognitio quo¬
que veritatis pariter indiuidua, voluptas
ergo mentis, cum ex iis duobus vcluc qui-
buflam caufisprofluat, fimpjex' elfe vide¬
bitur, nec feipfe minor maicriie fieri pof-
fe, quippe cum nec eius principia varietas
temciiilmsdi pariantur, fenfus autem p'e-
?o 30 Marfiiij Ficini
«icmbra dfileminati, diftributique fuot, omnis natura egeflas expleta eft,non roo.
proptereaquemulnplici varietate concre¬ do nullam amplius voluptatem guftamis,
ti. obiefia quoque ienfuum nihil aliud ef- fed qua maius eft, aut poenitentia, aut &-
fe videntur prgter formas quafilam, qua¬ tietate afficimur. Id vero ea de cauli na¬
li t2tefque corporum, qcs ex quadam par¬ tura inftitutum arbitror, vt quemadmodo
tium ipiarum conuenietia proficifeuntur, voluptate allicimur ad indigentia, lic poe¬
vefiguras, colores,Ioni, odores, castcraque nitentia acfatietat e abfterreamur, nec vi¬
ciufmodi, cumqueea ipfa corporum pro¬ tra quam opus fit, admittentes naturam
portio, qua lenfus mouentur, proportioni - Iadamus. Doloris quoque occulti lenien¬
quoque ienfuum conlona-ac Smilis eft, di caula ( vt feptimo de moribus dilputat
afeifeunt eam fenfus vtpotefibi propriam, Ariftoteles ) iucundum corporis motum,
familiaremque, ac bonam, voluptateque veluti Medicinam quandam appetimus.
afficiuntur, cum vero eiufmodi corporum N eque enim manifefti modo, verum et»
harmonia magis minufque ad Ienfuum occulti quidam,mediique doloTes contin¬
Harmonia fimilitudinem accedere poffit, gunt, violenti quippe motus, quiextrin-
confequens cll, vt fenfiis eiufdem quoque lecus inferuntur, manifeftum dolorem ef¬
corporis proportione marorem afiaiqaJial- ficiunt. Naturales autem, qua intus fiunt
que minorem fufeipiat voluptatem. id au¬ agitationes, tacitum, atque medium.Inef¬
tem in cantibus, ac foms intueri licet, eo¬ fe quidem nobis perpetuos arbitratur na¬
dem namque temporis ( vt ita dixerim,) tura fpiritus, fenfuum mentifque motus.
tnomento, eadem ip(a,qup ex eodem quo- Nam & continet anima corpus, alitque,
qjie cantu percipitur delcQatio vocibus, & gignit a membris graterea corporis ip-
modofuauius ,11 odo ablurdius editis ve- fius ad membra humorem Ipiritumque al-
hementior,rcn iffiorqueefiicituf,cum igi¬ terno,acperpetuo motu transfiindit, vti-
tur voluptas amjni limplcx, imniutabililq; tur deinde ad fentiendum corporis in-
ptrmar cat,ci rpoiis autem delectatio mi- ftrumentis,fenfibus quoque ad ccntem-
fta fit. ac maior, minorquefiat, nemo fa¬ landum. Rationabile vero elfe videtur,
na mentis illam hac praltar/ticrem elle, os tantos, tam varios, tamque perpetuos
perfechoremque negabit. 1 eftrcma vero motus naturam defatigare, atque occulto
ad id rpliim Ariftotelis argumentatio lic quodam fvt ita dixerim ) dolore .afficere,
patet, qua propter feipfa expetunt inquit quem idcirco minus aduertimus, quod
iis, qua alterius gratia, potiora videntur, hunca primo ortu dolorem ad extremum
gaudium vero mentis, propter feiplum a- vfque diem perpetimur. 1 gitur diuturna
mari, ex eopotiffime deciaramr, quod confuetudo fenfibus eum quodammodo
mens , eiufque motio eseteris omnibus, familiarem efficit, ac mentis intentionem
qiif nobis infunt, dignitate magnopere difloluit.Cteterumabipia rerum artifice,
pra-ftant, vndefequitur, nihil nobis ineffe, ac magiftra natura inftitutum eft, vt quod
ad.quodilla, velut ad finem aliquem refe- diuturna illa confuetudo deleuit, ne ob
ramus,eademque ratione,nequc eam,quse eam negligentiam animal deperiret, ne-
illis inhaeret, voluptatem propter aliud celTario quodam, carcoqueinftinctu exci-,
quippiam appetemus. Voluptatem vero tetur, quo quali coguntur omnia, vt vo¬
corporis trium praecipue rerum caula con¬ luptatem corporis intimo huic dolori op-
pofitam veluti Medicinam concupiant.
natura indigentia reliquum, pcftremum Quapropter, & illi quoque, quibus nulla
dolor intimus’, atque perpetuus. Etenim penitus mamfefta egeflas accidit,ob hanc
cirm deteriora ad illa, qua potiora lunt, tameninfitam carcamque.indigentia vo¬
natura retulerit, vt effet in explicabilis qui¬ luptatem affefiant, quo fit vt vcriffimum
dam ordo rerum, ac partium inter fele fit illud Platonis, de quoluperius dilpuia-
perfecta connexio, neccffeeft, corporis uimus, omnem fcilicet voluptatem ab e-
queque lenius, eorum que motus ad men¬ gcftatis expletione profirilci. Nam quibus
tem velut ad dominam, reginamque re¬ nullaapertaegeftas apparer,hisintima.&
ferri. Deinde (vt fupra etiam diximus) ob occulta, quamdiuviuuntdecfie nunquam
eam caulam tam vehementem fenfibus poteft. Eaque ipfa de qua differimus infita
natura voluptatem ingenuit, vtbuius ille¬ indigentia iuuenibus potiffimum Melan-
cebris ad ca, qua vita neceflaria lunt co- cholicifque contingit, illis profecto quo¬
parahda propenliores efficeremur, id aute niam ob augendi, perficiendique corporis
-ex eo maxime patet, quod quadiuid,quo neceffitatem plurimis vebementibufque
natura indiget, in corpus admittimus, hu- motibus concitantur, quibus accidit, vt
|ufinodi fiiauitate m puemurrpoftqua vero maiori egeant Msdidna,qjaximsque om-
 Liber de Voluptate.
rinm hac de cici voluptates lequantur.
Quibus vero atra bilis, quam Grsci,
dicunt domlnatnr,corpus(vt
incuitille;iugiter confumimr, atque ob
cius humoris vcftementcm ficcitatem ar¬
roditur. Proptcrcaquc, & ij magnopere
voluptatibus obfcquunrurj quapropter ia-
CeneSj ac melancholici maxime omnium
incontinentes, atque intemperantes efle
lolcnt. Medius vero dolor fames, atque
fitis, & quseuisalia corporis concupifcen-
tia dici poteft, neque enim latens hic pe¬
nitus dolor eft, neque aperco, aut vehe¬
menti iri motu corpus excruciat,vnde me¬
dius non immerito nominatur', cuius
quoque pellendi gratia, vc nemo non vi¬
det, voluptates expetimus.
Rationes Ariftctelhit contra ccjdesn, auoi vo¬
luptas corporis ttcnjitfummum bonum.
CAPVT XIV.
L Ongo iam ordine dedarauimus A-
riftotelis fententiam indicantis vo¬
luptatem animi, corporis fuauitatepra fla¬
re. Rellat nunc aha aduerfiis Euduxum,
Cirenaicofque Ariftotelis dilputatio, qua
corporis voluptatem fummum nullo pa-
do efle bonum demonftrat. Summum
profedo bonum Philofophorum omnium
autlioritare eiufinodi efle debet, vt nec
praneripmm mejius quippiainfit, nec ip-
fumvllo modo ad aliud referatur, volup¬
tas autem corporis, mentis gaudio ( vt
paulo ante monftrauimus j admodum de¬
terior eft, ciufque gratia, carterorumque
(de quibus diximus Jdefidcratur. Infuper
quod per fe fummum bonum eft, fem-
peratque omnibus bonum expetendum-
que videri debet, omnibufque cius cx par¬
tibus approbandum, nequetamen omnis
corporis deledatio, neque femper, neque
a eundis expetitur. Nam quod vni volup¬
tatem, moleftiam alteri fepe numero pro¬
flare folet, quoque pueris grata, viris mo-
ieftavidentur, quodquefobrij dum fumus
concupimus , poftmodum faturi effedi
cius etiam alpedu naufeamus. Ad id quo¬
que facit, quod eafummiboni natura eft,
vtquicquid agimus, id eius gratia, quali
neceflitatc compulfl penitus eligamus.
Hinc autem plurima laboriofiflima nego¬
tia funt, periculorumque officia quodam
pleniffima, quo etfi certo fciamus nullam
nobis voluptatem corporis allatura , ho¬
noris tamen, aut honeftaris, aut mentis
gaudii gratia, fufeipere non dubitamus,
quin Scad mortem fortiffimi, acfapien-
riffimiplurimi viri certam lefe prohone-
fto, pro patri2, pro parentibus connsle-
roji
runt, quos fi quis dixerit ea fuauitate cor¬
poris irretitos, aut libidine i flammatos
effecifle, au: ferum indicio vulgi, ac be-
ftiarum opinionem, impetumque protu¬
lerit, is profedo ftulnflimus eft omnium
iudicandus. Poteft protefea quiuis frui
cotporis voluptatibus vel abiechis mifque
non minus quam optimus. At felici.icem
nemo dicere: abied j competere. Nec ra¬
tionabile sft viliffimos, ac lemiuiuos ho¬
munculos atque, ac magnos lapieDrcfqiie
viros beatos aiferere. Item cuiuique natu¬
ro luminum illi proprium efle debet, vo¬
luptas vero Corporis, cum vix quoque vi-
uentibus befliolis communis fit, nullum
pado fummum hominis bonum iudicari
debet. Au vero fummum bonum tu dixe¬
ris id, quod ne bonum quidem efle.videa-
tur,quam vero tUrpis,quam peffima,quam
peltifera fit manis hate feDluiim elatio-a
Platonenoftrofuperius fatis arbitror peri-
fualum. Quo autem Eudoxus, atque Ari-
ftippuspdtifSmurri nitebantur, quod vide ¬
licet voluptas corporis ab omnibus expe:
tatur,id Ariftotelicis parurh'a'd id, quod
probare cbntendunt, valere videtur efle,
namque putat varias diuerfdoim corpo¬
rum affectiones, proprerea qua; his natu¬
ra cognata fint, atque ob eam ipfam co¬
gnationem, voluptatem pariant, interle
plurimum diferepare exquo inteliigitur
varias admodum differentefque diiierfis
animantibus voluptates contingere, quod
fidmnes corporis voluptates percurreris,
nullam tandem, qua; ab omnibus fumrrio-
pete cupiaturinuenies, mentem vi.ro, aut
in omnibns vnarn, aut prorfiis fimiliiriiam
efle conflat. Ideoque quod mentis pro¬
prium eft, id omnium mente vtentium
proprium cognatumque videtur. Mentis
autem proprium eft veritatis' indagatio,
atque cognitio. Id igitur eundis homini¬
bus confentaneum, ob idque defiflerah-
dum efle paret. Quapropter omnes vt A-
riftoteles inquit, homines fcientiam natu¬
ra defiderant,quod autem appetitur, fi
abfit,moleftiam, fi vero prgfetis fuerit, vo¬
luptatem gignere folet, eundis ergo ho¬
minibus vnum natura cognatum , vnuns
omnibus expetendum,' vhum denique iu-
cundiffimum, atqui id totum in veri con¬
templatione' confiftic, quod'mentis (.vi
Platoinquit 5 eft pabulum, atque ineffabi¬
li quadam complet animum voluptatelyo-
luptaresigitur corporis, alis quidem ab
aliis appetuntur, mentis vero gaudium,
vnum, atque idem a eundis amatur.
 {©3* Marfilii ricini
Curhcmma ad voluptatem coiveris
fint proclines.
A C A P V T XV.
T quaerat forte quilpiam, cur homi¬
nes propemodum innumeri fini
ad yoluptates corporis proniores, huius
profecto caufam Ariftoteles arbitratur,
quod fenfuum illa fiiauitas cius, quo mens
alitur gaudij vmbra quaedam, atque ima¬
go fit. Igitur a primis annis cum fenfibus
duntaxatvtimur, qui nec veritatis natu¬
ram, nec eius gaudium affequi poflixnt,
eius voluptatis, ad quam naturae prima in¬
tentio fertur, loco illam , quae fenfibus
blanditur, hac decepti fimilitudine fequi-
niur, auideque compledimur. Cum vero
aetas iam adoleuerit, ac velut expergefa¬
cis animi oculis, veritatem fulpicari, eiuf-
que gaudium de guftare ceperimus,tum
quoqueplurimianteadae vitae curfum ad
fenectutem vfque profequuntur, diu nam¬
que fenfibus credere, eorumque motibus
obfequi confueu ere, eaque ipfa confuetu-
do radices altius iam,profundiufque egit,
vt impoflibile, aut certe difficillimum fit,
quibus peripicuum eft, duo effe praecipua,
ignorantiam videlicet,ac fiagitiofam con-
' fuetudinem , quae nos extra beatitudinis
callem in miferiae filuis verfari cogant,
quod Cicero in tertio Tufculanarum dif-
putationum elegantiffime deferibit his
verbis.Natura,inquit,paruulos nobisde-
dit igniculos, quos celeriter malis mori;
bus,opinionibufque deprauatisfic reftin-
guimusjvtnufquam natura: lumen appa¬
reat. Sunt enim ingeniis noftris femina
innata virtutum, quae fi adolefc ere liceret,
ipfa nos ad beatam vitam naturaperduce-
ret. Nunc autem fimul atque in lucem
editi,& fufeepti fumus, in omni continuo
prauitatefummaquc opinionum peruerfi-
tateverfamur,vtcumipfius nutricis lade
erroremfuxiffevideamur. Cum veropa-
rentibusredditi, id eft, magiftris traditi
fumus, tum ita variis imbuimur erroribus,
vt vanitati,& opinioni confirmatae natura
ipfa cedat, haec Cicero. Vt autem adpro-
pofitum redeamusjvoluptasprohominum
diuerfitate varia, & incena eft, mentis ve¬
ro vnicum ab omnibus gaudium natura
expetitur. Cumq; duo hac contemplatio
fdlicet veritaris,eiufque voluptas in men¬
te confiftant, atque ex his fummi boni na¬
tura conflare videatur , vtrum fit horum
ad beatitudinem potius, praeftantiufque,
Philofoohiveteres dubitaucrunt/Trifme-
gtftus enim, & Theodorus Dionyfij dia¬
lectici difdpulus, D emoaitus. Piro, Euri-
lochus, Philatimon, Fbliafius-, Naufipha*
neSjThcius, Epicurus, Origencs, Aui-
cenna, Algalzel in beatitudinis natura
gaudium , quod contemplationis comes
eft, praecipuum iudicare videntur. Thales
aurem,Bias, Anaxagoras, Socrates, Eu¬
clides Megarcnfis, Ariftoteles, Herillus
CalcedoniuSjAuerrois contemplationem
ipfam przpofuere, atque haec quidem dif
ceptatio,& controuerfia vfque in roftram
viguit aetatem, & inter Chriflianos quo¬
que Theologos agitatur.Seddehocali;;.
Nunc veroadmonuiffefufficiet, quemad¬
modum Ariftoteles in duobus potiffimum
( vtfupra declarauimus ) ab Eudoxo & A-
riflippodiffentiat.
Sjiiddc voluptate Scepticifinfirint, quiiDur
,
nyfius quid Theodorus.
C A P V T XVI.
Iro quoqueElienfis, atqj omnes,qui
ab eo fluxerunt rhilofophifceptici no¬
minati, hoc vno cum Ariflippo Cyrenai¬
corum principe confenfetunt, quod nihil
ex omnibus rebus natura iucundum, aut
afperum effe queat,voluptatemqueac do¬
lorem, aut ab hominum opinione , aut
vfu fieri,aut certa noftrorum corporum af-
dione,nam quod modo iucundum ap¬
pareat , cras contra moleflum futurum,
quodque alteriafperum, alteri aliter affe-
dofuauilfimum, quod vero eiufmodi va¬
rietatem recipit, negat fiiapte natura qua¬
le videatur exiftere, verum pro diuerfitate
hominum, quaefenfibus admouentur, va¬
ria quoque videri putant. Dionyfius au¬
tem Heracleotes, non modo id vnum, fcd
eunda Cyrenaicorum inftituta defendit,
finemque bonorum dicit effe voluptatem,
cum enimjn dolorem oculorum incurrit
fet, noluit dolorem indifferentem diccte,
cum illo ftiiffet acriter cruciams, cumque
Zenonem Stoicum audiuiflet, poft fe ad.
Cyrenaicos cotulit. Theodorus vero Dio¬
nyfij dialedicidifdpulus, & ab hoc, &a
Cyrenaicis plurimum diferepat, nam vo*
luptatis,nomine folu vtiturad ea,quatan-
gunturfenfus fuauitatem fignificandam,
nec modo non fummum bonum, fed ne
bonum quidem eiufmodi voluptatem efle
putat, fummum quippe bonum mentis
gaudium, eiufdemque aegritudinem fum¬
mum malum, alterum quidem prudentia
conflare,alterum imprudentia: atqui bo¬
na , quibus beatitudinem comparamus,
efle prudentiam , ac iuftitiam, mala ve¬
ro contrarioshabitus, voluptatem autem,
& dolorem, vt Stoici quoque putant, in¬
differentia.
%'id
 Liber <de Voluptate.
£d:d Epicurei de -erum primordiis, de Vo!#-
ptatedr affeciibus, atque mcnlut.
C A P V T XVII.
vero Epicurei Voluptatis nomen,
cuius fpecics dusfuntlaltcram porro Vo¬
luptatem in motu,a!teram inflatu confifte-
re arbitrantur.quavero ipmotu polita eft,
bifariam diuidunt: vnam quippe in m ente
effe,in fenfibus alteram, illud gaudium vt
plurimum nominant, hanc verolztitiam:
gaudium definiunt fuauem mentis com-
motionero,eo quod petierat, perfluentis,
latitiam vero iucundum motum, quofen-
fus hiant,ac diffluunt. Quemadmodum ve¬
ro hzc ipfa, qua ponitur in motu, jucun¬
ditas oriatur,fic docent.Rerum,aiunt,qua
fimt omnium primordia corpufcula qua¬
dam minima,ac penitusindiuidua, quas
ob eam caufam , quod infecabiles fint
dii/uvs nuncupant, eafque magnitudine
inter fe, ac figura differre, vthac quidem
femina maiora fint,alia minutiora,hac ro¬
tunda, leuiaque, illa curua , & hamata, &
alpera, hac omnia imraenfiim per inane
perpetuis motibus volitare, coctingerele-
l'e,ac fortuitis concurfionibus cohar entia,
'quacunque in rerum natura iunt confti-
tuere, horum concreationetria pracipua
rerum genera fieri putant. Quadam his a-
tomis.qca rotunda,minuta,leuefque fint,
cffici,alia majoribus alpetioribufque.Non-
nulla vero inter hac duo medium obtine-
re,nsc Ieuia elfe,necpcnitus afpera,corpus
quoque noftrum, & animam iifdem femi¬
nibus concreta efleyolunt, hoc interelfe
tamen, quod corpus amplioribus craffiori-
bufque, hac autem e minuris, lenibus, ro-
tundifque confletur. Ineflepraterea inane
eundis milium corporibus, atque naturis,
quos meatus, porofque nominant,quibus
efficitur, vt corporafefe mutuo capere,ac
veluti combibere poffint. Cum igitur pri¬
ma illa feminum genera nobis obierfta lunt,
quiafvt diximusjminima exiftunr, linevlla
offenfione corpus,atque animam vndique
penetrant, quia vero rotunda, & Ieuia,at-
queidcirco anima natura cognata, mul¬
cent continuo illam,ac fenfibus blandiun¬
tur , cuius generis mitia poma, mellifque,
atque latftis liquores , cantus , odorefque
fuaurffimos, catcraqueeiufmodi effe pu¬
tant, Quapropter ea.quibus anima contex¬
ta eft femina.cum lenius hifc e blandifque
corpufculis attinguntur, afleuuuntur illa
quidem dulci huic commotioni,fcfeque in
ea, qua fenfibus, ac meatibus haufla firne
1033
ccrpufcula , maxima quadam auiditate
diffonduncducunde adbarent,firmiter co¬
pulantur, fiiauiflime compleduntur,eam-
que rpfam afleniionem , efiufionem, con-
iun&cnem, complexionemque, volupta¬
tem in motu pofitam arbitrantur : centra
vero accidit, cum tertium illud corporum
genus, quod afueris ponderofifque femini¬
bus conilmaum eft, fenfibus admouetur,
quod enim grandia lunc, quibus conflant
elementa, difficile corporis atque anima
foraminibus intruduntur,&vi quadam ani¬
ma corpufculapulfanr,pcrrumpuntque,ac
diftrahunt,quod vero aipera funr,& liama-
ta, mordent quodammodo animam acri¬
ter, corpufaue compungunt,talia quidem
efle cenfent abfynthium,fcl,colorcs,fbnos,
odorefquemoleftos: cateradeniqueom-
nia, qua afpcritate aliqua,& amaritudine
fenlus contingunt, horunaquippe femini¬
bus anima primordia concita diftrahun-
tur, horrent, diffugiunt, acfefeceleriter
contrahunt, eiufmodi difperfionem, con- ’
tractionemquedoloremfccundum momm
definiunt. Hac Lucretius Epicureus nobi¬
lis in fecundo de rerum natura, his verfibus
exprimit.
Vt facile agnofets de lenibus atque rotundis
Effe eatftutfenfus iu eunda tangere pcjjunt.
At contra quakamata,atque afpera,<urr.que vi¬
dentur.
Hac magis hamatis inter fi nexa teneri,
Proptereaque[olere vias refeindere noflris
Senfibus introituquefuo perrumpere corjsjs.
Item eodem in fibro hac.
Praterea quoniam dolorejl vbimateyiali
Corpora vi quadam pervtfceraviua, per artus
Sollititafuis trepidant infedibus intus.
Jnquc locum quando remigrant fit blanda vo¬
luptas.
A t vero illa, qua mediis quibufdam de¬
mentis coagmentata funr,in plura genei a
partiuntur. Nam alia quidem ad lenia
blandaquc corpora propinque accedunt,
alia ad illa potius,qua fenfibus afpera qua¬
dam vero ab vtrifque aqua ferme differen¬
tia diftant. Prima quidem tacito quodam
notu animam ad voluptatem alliciunt, al¬
tera ad triftitiam, doloremque fenfirn, ac
latenter incitare videntur. Hiavero , qua
dicuntur indifferentia, motum ambiguum
dubiumqueefficiunt. Quapropter horum
impulfu pigrefeit animus,ac torpet,nec ad
agendum nifinouo aliquo accedente mo¬
tu excitatur. Neque vero filentio piater-
cundumputo, quod inter ea,qua; penitus
Ieuia, rotundaquefunt, &eainfuper,qua
adunca omnino & alpera, mediam quod¬
dam genus corporum interponitur. Idque
NNnn
 1034 Marfilij Ficini
'hisccnftat atomis,qu* nec rotund* peni-' fi ad naturam vixeris, in qu it Epicurus^un-
tus, nec inflexa:, adunc*que funt/ed an¬ quam eris pauper, fi ad opinionem, nun¬
gulis quibufdam exiguis, ac mollibus emi¬ quam diues, lapientem quippelocuplctat
nent , cuius .generis vina qu*dam,ac po¬ ipfa natura,cuius diuiti* parabiles fu nunc,
ma, qua» agrefti,& acri, atque(vt aiuntja-, que veto tenuiffimo;& contemptiffimo vi-
- cuto fapore modice temperata funt, effe du minores, quam ex rebus exquifitiffimis
volunt. Hasc autem nec leniunt animum, ad epulandum voluptates percipiuntur.
•neque diffipant, nihiloque magis languef- Paucis enim ac minimis natura contenta
cere cogunt, verum leuiter, ac tnodice ■ -eft. Nec eam folam Epicurus fequitur vo¬
pungunt, &qua(i titillant, voluptatemque luptatem , qu* fuauitate aliqua naturam
efficinnt.Id totum exhis Lucretij verfibus mouet, de qua farisiam diximus,fed maxi.
• intelligitur, mamillam voluptatem exiftimat,qnxper-
Sunt etiam enatam ne elenia f-tre putantur cipituromni doloredetra<fto,qnaminfla¬
Fjfc,neque emninc flexis mucronibus unca. tu politam dicincumque eam effe volupta¬
Sed magis angulnlis paulum proflantibus, & tem Cyrenaici negauifTent,contra,Epicu¬
rus voluptatem hanc dici debere, ficdo-
Titillare magisflnfus, quam ladete poflini. cet,qnoniam cum priuamur doloredpfali-
'Fecula iam quo de genere efiguiniquefipms. ; betatisne , & vacuitate omnis moleftix
' Quo fit, vt tres fint earum, qua: motum gaudeamus, omne autem id, quod gaude¬
fequunturinfenfibus fpecies voluptatum, mus, voluptas eft, vt omne, quod offendi¬
vna quidem affectio quaedam ad molli¬ mur , dolor, doloris omnis priuatioteria
tiem, quam ilie&ioncm nuncupant, altera nominata eft volupras,yr enim cum cibo &
lenis, ac dulcis commotio , poftremavere potufaraesjfitilque depulfa eft,ipfa detra-
exigua quadam compunctio, &(vt aiunt) dio molefti*, confecurionem affert volu-
velut pruritus, atque titillatio. Vtitur & alia ptatis,fic inomnire,doloris amotio fuccef-
quadam diuifionevoluptatum Epicurus,a- fionem efficit voluptatisltaque non placuit
lias enitn naturales,& neceflarias dicit, ve- Epicuro medium effe quiddam inter dolo¬
luti qu* dolorem, ac vehementem natur* rem & voluptatem.Iilud enim ipfum quod
concupifcentiam fedani cibis,atque potio¬ quibufdam medium videtur,cum omnido-
nibus , c*terifqueomnino, ad qu* yehe- lore caremus, non medo voluptatem effe,
mens natur* motus impellit, alias natura¬ verum etiam fummam voluptatem,quifquis
les quidem, non tamen neceflarias, cuiuf- enim fentit, quemadmodumfit afferius,
modi fiant, qu* deledtationem variant fo- eum neceffe eft, aut in dolore effe, aut in
lum, nec dolores tollunt, nec voluptatem voluptate. Hanc pr*terea voluptatem in
exaugent, natur*fiquidem expletaindir ftatupofitam bifariam diuidunc,- alteram
gent!a,eoque,quihancfequimr dolore de¬ quidem in animo ponunt, in corpore altc-
tracto , putat Epicurus fummam corporis ram,hanc indolentiam,illamvctb tranquil¬
terminari voluptatem, vt poftea variari vo¬ litatem vocant. Eft autemfvt placet his)in
luptas, diftinguiquepoffit, augeri, amplifi- corpore indolentia doloris omnis detra-
carique nonpoffit, hoc ergo fecundo in (ftio.Ttanquillitas autem placida nusdam,
genere e* voluptates ab Epicureis pofit* & conflans animi ab omni perturbatione
lunr,qu* condimentis variis,exquifitifque vacatio, nonnunquam vetovtramque vo-
epularum deliriis percipiuntur. Tertium luptatemvnovocabulo complectuntur,ab-
deinde genus additvoiuptatum earum,qu? folutam , atque integram tranquillitatem
nec naturales fiant, nec neceflari*,yeluti appellantes,quo fit,vt duplex tranquillitas
qu* ex rerum externarum fpe&aculis ni¬ fit, vna folius animi totius hominis, altera
hil ad vi&um, aut peritiam pertinentibus. ea,qu* perfe&a omnino, atque abfoluta.
Se omnino omnes, qu*eximmenfo diui-
tiarum,atque opum cumulo capiuntur.Ha- Modus in voluptatibus, & quod felicius nen Jit
rum omnium voluptatum^a ratio eft, vt in voluptate concitata,fed m tranquillitate
earum, qu* neceflari* fimt libido, nec o- apud Epicurum,atque Democritum.
. pera multa,necimpenfacxpleatur,necna-
turaliu voluptatum cupiditates multa de- C A P V T XVIII.
fiderant, propterea quod ipfa natura dstii-
tias,quibus contenta fit,& parabiles,deter¬
minatas habet, inanium atque cupidita-
O Mnem inluper voluptatem fuapte
natura b®nam effe, atque expeten¬
tum,qu* nec namra!es,nec etiam necefla¬ dam, fugiendam tamen interdum alterius
rias voluptates affectant, nec modus vllus "gratia, qu* enim cximmoderaris,&turpi-
{ vt i!lepucat)nec finis reperiri poteft,vnde . busactionibusfufcipiuctur,vitate obeam
 Liber de Voluptate. 1055’
tiulam oportere.quod breuiflima: fint, ac le,bonorumque in fc naturam omniunya-
fragiles/ccumquc ferant p«EBitenriain,cu- tionemque comprehendere.Ideoqueper-
ram,follicitudinem,itquc dolorem. Dolo¬ fectum efle bonum, atque extremum, ad
res itidem per fe fugiendos omneseffe, al¬ quod natura: omnis appetitio referatur.
terius tamen gratia, eos fufeipiendos, cui Cumque bona plurima fint, autvnum ali¬
c-u Ieues, acbrcuiffimifint,maximasquaf quod ex hisbeatitudo eft), aut omnia inui-
dam fint nobis voluptates , & commoda cem congregata,autquiddam potitis, quod
raftaturi, & fi voluptates omnes bona» ' ex omnium exterorum bonorum cumula-;
nt, non tamen in omnibus fuam effe bea¬ tapofieflione conficitur. Aliquod vero bo¬
tam vitam,neqne enim eam,quas motu fit, norum fecretnm a caiteris, quoniam plnri-,
ad beatam vitam feipfa contentam efle, ma fibi alia luperaddi queant , fummuttt
nec ad beate viuendumfui gratia penitus nulle modo bonum videri poteft , nec et¬
neceflariam , catterunt abiolutam illam iam fimul coilccfta omnia. Beatirudo nat9»
tranquilli taterrqqua: placidam animi quie¬ que humanae vita finis quidam vltimus, at¬
tem corporifaue continet/ummum omni¬ que extremus exiftit , viamus autem finis
no bonum putant. His enim duobus om¬ vnus,atque fimplex efle deb et, quapropter
nem prorfiis namram hominis, corporis vi- luminum bonum erit,quod ex aliorum om¬
delicet,atque animi pariter eflcperfe&am, nium acumulatione profeffumfit. Id vero
atquehunc efle ftamm,ad quem omniare- praeter tranquillitatem efle nihilpoteft.Eft
ferantur negotia , fiquidem labores fa- enim bonorum natura duplex, nam & ex¬
bire omn es, vt in ocio,deinde & quiete efle plent animum, & omni moleftia liberant,
pofliat, eafque, quas in motione potuimus eiufmodi vero expletio , atque liberatio,
voluptates fequi, vt dolores pellant, natu- proculdubio eft ipla tranquillitas. Quae
raque indigentia latisfaciant,pellere vero quoniam caterorum bonorum pofleflid-
dolorem,& indigentia: larisfacere,vt omni nem fequituE,confequens eft,vt eorum om¬
do!ore,qui ab egeftate natura fit/oluti ac nium finis, atque extremum, ob eamque
liberi fimus. Atquehac ea indolentia eft, caufam liimmum merito videatur , nec
quam inflatu intelligi yolunt, quamque in enim quielcitanimus vnquam, nifi bona
fqlicitate cenfentpartem alteram obtine¬ omnia conlecutus fuerit, quies autem, &
re, alteram vero partem tranquillitatem a- tranquillitas, vnum, atque rdem eft, bono¬
nimi regere, cuius gratia virttftes omnes rum igitur aliorum pofielfioni feccedit,
quatfitaifint.Quippe cum nihil aliud virtu¬ eius itaque gratia bona quaflita videntur
tes defiderentmifi vtomniliberet animum omnia,quafi hic fit finis vltimus,atque opti¬
p crturbatiqnepd vero eft ipla tranquillitas, mus ab omnibus expeiendus. Quapropter
quapropter tranquillitatis ipfius gratia vir¬ Epicurus beatam vitam cenfet in animi
tutes omnes quseiitas efle volunt, & mulro tranquillitate confiftere, in ea vero tran¬
magis reliquas omnes hominum actiones. quillitate, quaanimifimul & corporis in¬
Praeterea cum caeterahominisbona,auta- dolentiam continet beatiflimamSed aevi-
nimi dumtaxat propria fint, aut corporis, dear ea,qua de Epicurorelata lunt, exmc
folaex omnibus abfokta illa, ac perfedia ipfo afleuerare,primum voluptas, qua mo-
tranquillitas vniuerfam hominis Eaturam rionir comes eft, fummum bonum non fit^
continet. Ideoque bonorum omnium pras- v ipfe litis verbis teftatur in Epiftela ad M e-
ftantiffimummeritoiudicaridebet Adhcc iiecem inquiens. Cum itaque dicamus vo¬
quoquenonparum id valet,quod omnium luptatem finem efie,nec Iuxurioforu volu-
•Pbilofophorum authoritate confirmatum ptates, eafque, qua in guftu fiiiit pofita,vt
eft. Id fcilicet lummum videri cui nihil vl- quidam ignorantes, & a noftra fcntenria
teriusaddipoffit. Tu vero quid tranquilli- diflenrientes arbitrantur,fcdnon dolore.
. tati adiicies? an vero idfacies nifi quid illi
defit?Atfi quid boni defecerit,necelle eft ne vacare dicimus. Non enim conuiuia,&
eum, cui defit, illud appetere, qui vero cu¬ commeflationes, non puerorum, mulie¬
pit , tranquillus eflfc nullo modo poteft, vbi rumque congreflus,noi3 pifeium vius cate-
igitur tranquillitas eft^ibi appetitio nulla* rorumque,qua affert pretiofiormenla/ua-
vbi vero nihil appetitur, nulla eftindigen- uem gignit vitam, veriira.ratiofbbria,cau-
tia,vbi nulla egeftas, ibi dcniqueftatus per- fafque perferutans , quaque vel eligenda*
feffus, copia rerum expetendarum, bono¬ vel fugienda fint, opiniqBelque expellens,
rumque omnium abfoluta complexio, vbi per quas animos vt plurimum tumultus oc¬
ergo tranquillitas eft, ibi bona fimt omnia, cupat Jtcm in Epiftola eadem. Doloris,in-
vbi omnia lunt,&tranquilIitas,quointclii- quit,perturbarionilque vacatio conflantes
gitur, ei nihil dedTc,mhil omnino addrpof- fimt voluptates, gaudium vero , ac larida
NNnn ij
1036 Marfilij Ficini Liber de Voluptate.
• affio fecundum motura dicituriimma ve¬ ishisiunimam confiftere corporis, atou-
ro-voluprascft doloris priuatio, & maiores animi iucunditatem. Quod ergo duobus
quidem fiunt animi, quam corporis volu¬ hfs, indolentia fdlicet, & animi tranquilli,
ptates, caro enim prsfcnti dumtaxat lua- tatevita confiftat beatiffima, hsc Epicuri,
uitate perfunditur, animus protentarum, 'atqueLucreti j teftimonia fatis effe debenq
prsefentimn, foturaruraque rerum cogita¬ quod vero & ille, in quo mentis tranquilli,
tione congaudetJtem in eadem Epiftota, tas fit, quatnuis membra corporis crucien¬
■Non poteft iu eunde viui,nifi prudeter, ho- tur, beatus exiftat.teftis eft Epicumsin E-
nefte, ac iuftc, viuatur, neque prudenter, piftola adMetodorum dicens,eum,quife-
honefte,iufte,nifi iucunde.Ex hisoftendit mei fit lapiens , in contrarium habitum
Epicurus /nec in voluptatibus fecundum 'tranfirenonpclfe,'nequeperturbationibus
: tootnia, neqiie in his, quz ex turpibus-a- cedend^errare, & fiue crucietur, fiue ex¬
■ ftionibus capiuntur/ummum bonum con- carnificetur , fapientem nihilominus feli¬
liftere, verum duo hsc indolentiam fcili- cem fore.fin Epiftola quoque illa, quam
tret corporis, & animi tranquillitatem vi-' rnoriens adHermacum fcribit,hsc inquit,
tam efficere beatiffimam.ldem quoque te- 'Cum ageremus vite beatum, & eundem
ftatur LucretiusEpicureus in fecundo ii- fummum diem, fcribebamushzc,tantiau-
bro dererum natura , vbi dum inanes ho¬ tem morbi aderant veficz, &vifceram,vt
minum cupiditates , luxuriofafque d ditias nihil ad eorum sgrimdinern polfet acce¬
vituperat,hsec inquit. dere , compenfabatur tamen Cumbis om¬
■O mife/ss hominummcntcsM'pectori cM/d. . nibus animi Istiria, quam capiebam me¬
Sedibus in tenebris vitet,quantijque periclis moria rationum, inuentorumque nollro-
Degitur hoc mi,quo delinque eftnerinewdetts. rum.In his verbis beatum fe diem dicit age¬
'IUI iliudftbi neturum latrare nifivtqae re", & tamen maximis doloribuscruciari,
Corporefeiunctus dolor ibjttgmentefrxntiir atque eadem fiiifie dicirutEeucippi, De¬
Jucundo fenfu, cumfemcrti, motuque. mocriti, acTbeodorifententia,vt in tran-
Hic ergo vituperans luxuriam hominum, quiUitatementisbeatitudo fit, quod fihuic
'eos caecos vocat/& miferos quod omnibus indolentia corporis adiungatur , in hac
lefe moleiliis onerent,neque videant,quid tum,affe<aione animi, corporifque abfok-
natura tanquam fopremum finem bonum¬ ta,atqueperfe3:abean'tudo corxfiftat.
que defideret Quid vere id fit ipfe explicat Hsc nos ad te a diuerfis Philofophis de
dicens,hoc naturam appetere, vt dolor ab- Voluptat e difputata confcripfimus, quam
fit a corpore', quod illam, de qua diximus vero ex his fequarisfententjam, volo tibi
indolentiam fignificat, quodque cura me- potius ab illorunvjui hic difputant,autho-
-tufque femotafint, quibusprofcctb verbis ritate, rationibufque, quam meoiudicio
animi tranquillitatem vultintelligi, atque luaderi. Mihiverofatisfoerit Philofopho-
horum duorum numerumbeneficio frua- rum pene omnium opiniones exercendz
tur,aefenluiucund©,& mente,quali dicat, memoris gratiaretuliife.

FINIS.

Marflij Ficini Florentini de Voluptate Liber abjbluiusejl, Figini 111. Calende

Januarias, M. cccc. Lvii. Anno atatisfua. xxnu.
 * 1037

sententiae
PVLCHERRIMiE
CVM MVLTARVM
rerum Definitionibus.-
e x

M ARSILII FI CINI
FLORE NTINI
PHILOSOPHI PLATONICI, MEDICI,
& Theologi clarifli.mi, Operibus colledx,
fecund iim Alphabetum dillributx.

Per AD AM VM HENRICVM PETRI.

OVID. LIB. III. ELEGIAR. DE TRIST.

Nempe dat & quotcunque libetfortuna, rapitque,

lrm e fi fisbito, qui modo Crcefits erat.
Singula quid referam, nil non mortale Unemus,
Tectorie exceptis ingeniique benis-

Michael Petreius, Hammelt urge lfis Lcdori , S.

Q Vifquis ades , doclique Vides monumenta laboris.

Et pia ,fed prifei temporis, acia legis.
t Ingenium Authoris merito digneris honore,
Et dotium grata fufeipe mente librum.
Infignis iuuenis, clarus, nulhque fecundus
Arte tibi tantum prodidit Author opus.
Quod cum -virtutis, laudes, alma pietatis
Tum [olida flores militatis habet.
Qua fuerant etenim fummo quarenda labore
Qua clemens Virtus :te liber ifte docet.
Quicquid diuinis fcnptum fuit -undique libris
Quod facra iura docent, quod medicina potefi:
Quicquid Marfilius Jcripfit fapientia amatori
Q»; Pbcebum coluit Pegafidefque Deas.
• Cuntia fub hoc libro coemis nunc are fonante 3
Arne findes , tenera fi Ugis arte, Vale.
NNnn iij
J040 Ex Marfd. Ficin.
melior eftqu&m animus, 6 quam deformis coi . ceptus,voluntasaSligitnr dum multis inde rexa-
calceus, quantuminleeft,puichrioreft,quama- turcuris.Lib.9.cap.2.Theol.PIar.
fiimus.Lib.-g.Epift. Anima qua viuunt corpora, omnibus corpori.
Nihilhuicreuerabonumeft, «1 pulchrum, a- tuspotior cfEquiaviran: dar corporibus.iib.12.
pudquemcun&aprzteri^fumjidelbpnrterani- Theol. Piat, cap.5. ^
ftolaium. , tinerevidentur. Prouidenria,Fatum,Natura.
: Nihil pauperius& manius illo , cuius horrea Lib.lj.Theol.Plat.cap.a.
quidem plenafunt, animus vero vacuus, Lib.3. Anima eft attus corporisphyfici,organici po-
Epift. ' tentia vitam habentis. Lib. 15. Theolog. Piaton.
Honeftis exhortationibus adolefcentisanimas cap.7. . .. ... .
itaformandus, vt moderatus pacatufque redda- Anima eft principium viuendi,fentiendi,inteE
tur.Lib. 4-Epift. ligendi.Lib.15 Theol.Plat.cap.7. •
' Non attinget animusrationes rerum veriffimas Anima eft id 'quo y inimus, & quo leatimus ac
quzfunt acorporibus fepararz,nifiipfeleipiuin intelligimus primo. Lib. 15. Theolog.Platon,
tum morum purgatione, tum fpeculationis in- cap.7.
tentione a corpore feparauerit. Libro quinto E - Quot corpora hominumlunt, totidem & vi-
piftolarum. " tales complexiones, totidem viuiftea, totidem
Animinaturadiberi nonpoffuntaliter, quam animaram mentes. Libr.015.cap. 12. Theolog.
liberali quadam beneficentia vinci. Lib. 6. Epi- ' Platon.
IIK
 Optimiim tutif&mumque eft irafei nunquam,
quid enim aliud eft ira feruere,quam ebrium in-
Finis ignis eft coeli vltimi concauum. Lib. 2. fanumque euadere ?Vbi vero ira ftenum eacuf-
icap.fi. Tneolog. Platon. - /erit, interea donec iracundia referuefeat,feno
Ignoranti* & confidenti*. cohibenda eft lingua. Lib. 5. Epift.
Ignorantia & confidentia fui, nafia quidem Ira prouocacio irafeibilis animz partis ad vl-
potentiam terribilis eft, fi veto fit impotens ri¬
dicula fit. In Com. Platon. Judicium
Iudicium fata pronunciatio de eo quod in difi-
Immortalitas effentia viuens & fempitema
perfeueratio. Iurifconjulttss.
Impudenti*. Iurifconfultus, qui lege vtitur non legitime,&
Impudentiababirus animz infamiam lucri cau- malus iurifconfultus eft, & homo malus, Legi-
& fubiens. ' timusergo iurifconfultus homo eft,ciuifque

Indolentia habitus quo in dolores nunquam

incidimus. • Indigent, *.
io 54 Es Marfil. Ficin. Operit. Sent. Infig.
• Deleciatqnemquequodnainrz fuz eft aptum,
trahit fnaqucmque voIuptas.Lib.DeVolup.
Cum ab hominum confuetudine ingeniooue
aliena: voluptates homini cuipiam, vel peffimz
nato .atque educato, vel morbis extra fepofito
dominatur,qubnianf beftiarum petms,quam fcu-
mani ingenijproprizfint, ieruilesatqueimma-
nes appellat Ariftoteles.
Sicut opinio, fpes/ormido.ficvoluptasparcm
'quidem vera , partimvero falfa efle poteft. In
Com.Platon.
Voluptasdifciplinarura pluracenfetur, quia '
non neceffario'dolorem habet admixtum. In
Com. Platon.
Neque eft aliud quicquam mentis Voluptas,
nifi illaipfaperfecla grataqueaflenfio, quavo-
luntas ineo, quodmensc6nfiderat,vtpotefami^
liari ac fibipropriopenitusconquiefcir. Lib.De
Volup.i
Voluptates corporis trium przcipue rerum
caiila concupifcimus.harumfanevnumeftmens,
'•naturae indigentia reliquum ,poftrerrum dolor
intimus atque perpetuusXib.De Volup.
Voluptas corporis cum omnibus cuocse vi:
uentibus beftiolis communis fit, nullo’p2fio
fummumhominisbonumiudicaiidebeuLibJDt
Volup.
Voluptaspro hominum diuerfitatovaria, ti
incerta efiunentis verovnicum ab ctnnifcusgsa-
dium natura cxpetitur.Lib.De Volnp.
Adhzfio voluntatis eft voluptas-In Commenti
Piat.
Vitavciuptuofa feruilis , feniitenimirdigcn-
tiz corporali, eft & aure a mixta, «er,iit vofa-
ptatescumdoloribushabet,vt quandoquispro-
pter famem docet , fed ir.tetitr propter ipem
menfz ftatimfuturz Iztatur. In Commentariis
-Piat,
Votxm.
Votum precatio hominum 2d Deam qua vel
bona,vel ouzbonavidenturefflagitant.
Votum eft ardens afreSus iufti animi,Dec de-
'ditus,&quodbohumvideturcxoptans.InC(3D»
- Piat.
'Vox.
Vox prolatio ex ore fecundum cogitationem.