|

|
|
_ ----+----
 S C R I P T O R. E. S
R E R V M
HVNGARICARVM,
DALMATICARVM, CROATICARVM,
SCLAVONICARVM '
V E T E R E S. A c G E N VI N I,
TOMVS III
 "»
-"
-
*
 }
j
}} \
|
|
М
\\
|
\
} \
} \\
}\} \
\
|}
}
}
S}
S
S:
S:
$

2 o4ec4 /см2. Аи
SS&
$

}и}и
$

}
}
". *

им" -

ч.
 -

- - - -

-*

.е.

г
 SCRIPTOR Es
RERVM
HWNGARICARWM,
DALMATICARVM, CROATICARVM,
scLAvoRicARVM
V E T E R E S Ac G E N VI N I,
Р А к т и м Р R І м v м,

PARTIM ANTEHAC QVIDEM EDITI, -

NV N C VERO

Ex RARISSIMIS ET optIMIS EDITIONIBVS

A Li o R v M Q y E A v c To RVM COMMENTARIIS
AB IN NVMER IS MEND IS VINDICATI, -

A C PASSIM NECESSARIIS OBSERVATIONIBVS

- I L L V S T R A T I,
PRA ET ER EA - -

ADCVRATISSIMIIS MAPPIS GEOGRAPHICIS EXORNATI,

E.T. C. V. M.

AMPLISSIMA PRAEFATIONE
M A T T H I A E B E L I I,

º INSTRvcTissIMO RERVM VERBoRVMQVE INDICE,

IN N IT ID ISS IM A M. HANC FORMAM
RED ACT I.

TOMVs TERTIVs.CVR A ET STV DIO

I OAN NIS GEORG II SC HVA II DT NE RI

Avstri Aci st ADel Kirche Nsis.

1 м е в ы s ts 1 О А М М Н Е Р А VI, 1 КК А V S,
BIBLIO POLAE VIND OBONENSIS.
M DCCXL VIII.
* Кох (NКТ. С

(в с отнFEк
}е s на g е.
м
'• - LECTORIS. BENEvoLo
- * -- - - P. D. - • . -

- MATTHIAS BELIVS
REGI AR. sociETAT. SCIENTIAR. LONDINENS.
RER O L 1 N EN S. -
ET O L OM V CEN
- -
S. -
-

• SO D A L I S.
- .
• º
*

nteretegregii publici, ac permultum intereft profe&to, vt

分 populorum atque rerumpublicarum, cum omnium vni
Ę uerfim, tum fingularum figillatim, res geftae, vti fuo quae
que aeuo, a viris idoneis, in litteras funt relatae, cum cura colli
gantur, edanturque in publicum, et in promtu fint omnibus, qui
eas ftudiofe excuffiffe, et cognouiffè penitus, ad fe adtinere exi
ftimant: ciuibus quidem, vt a&tus maiorum fuorum, pro re nata,
aut fequantur, aut fugiant; alienigenis vero, ne fibi defint, in
vtramque partem, exempla, quibus, feu excitentur ad praeclara
quaeque fàcinora, feu reprehendantur ab iis lapfibus, qui gentes
has illasue egerunt in ಧ್ಧಿ Atque hanc curam, poft in
uentam artem typographicam, foli fere librarii ac typothetae fuam
fàciebant, viri óppidóinduftrii, quos hic procliue föret recenfere,
nifi id fuperuacuum exiftimaremus; dum eruditiffimi quique ho
mines, eam ſolertiam tanto ſtudioſius occuparint, quanto magis
intelligebant, vtrique reipublicae, litterariae atque ciuili, egregie
his iftiusmodi operis confüli. Plena funt, per fingulas Europae
regiones, laudatiffimi huius inftituti, exemplis, omnia; adeo, vt ne
Æuffa quidem, regio, ante hanc noftram aetatem, tenebris et incul
tu horrida, huius encomii parte, fraudari poffit amplius. Quid?.
quod Cmftantinopolis, Turcicae barbariei, poft deie&os inde Chri
ftianos, atrox officina, iam, quafi poftliminio, ad (e fimul pertinere
- **** - - --- -- . . . . . . b - .. - - *** * - - exifti
II * . P R A E F A T I O. ^ - *

exiftimet, yt nuper, infolenti adhuc exemplo, typographia in

ftru&a, libros procudere incipiat, tum alterius argumenti, tum, in
primis hiftorici, et qui non incunabula modo gentis fuae, fed pro
greffus etiam, atque incrementa fataque, vbertim,et pro gentis mo
re, expromant. -

5 * -
. -

-
-

-
* . . ..
-

§. II. Ita funt ea tenus, res, fere totius indifcriminatim Euro

pae. Quis ergo bonus, Hungariae, atque ipfi genti noftrae, eam
dem illam, cum reliquis populis, fortunam, inuideat? quod ma&ta
ri occipiat, R E R v M svA R v M s c R 1 FT o R i B vs, atque ijs
quidem praecipue, partim qui vifi funt nunquam, partim qui ma
nus et oculos do&torum fugiebant. Equidem vellem, vt, ficuti fe
licitas haec iam ciuium noftrorum; ita laus etiam, quáe ex his mo- \

liminibus redundat, propria nunc effet genti noftrae, ipfaque in

primis exftitiffet, quae praeclarum adeo inftitutum, mature et au
fpicato fuum facere haud neglexiffet: fed, quod iiatanta popula
rium noftrórum tarditate, vel quidquid eft aliud, ftibentes grati
que fateamur oportet, mom ea gentis noftrae laus eft, fed vicino.
rum Germanorum; nami/itum cuique tribuere, et decet omnino, et
nemo facile vetuerit, nifi extra omnem modum agreftis, immo bar.
barus. Neque vero ita id euenit; feu, quod ingenia inter noftros
defuerint, ad huius rei procurationem nata efformataque; feu,
quod defint hodieque, ficuti res ipfâ loquitur, neque noftro indiget
praeconio: fed, quod immitem iratumque hucusque habuerint,
eruditorum promtiffimi quique, Aepollinem, neque fàtis propitiam
Minerum. Quibus rebus fa&tum eft, vt hos quidem ciuium no
ftrorum, qui expediti fuere inftru&ique ad illuftrandas res patriae,
aiite, deftinationum exfequendarum, deftituerit occafio, quam ea,
ex animi fèntentia, potirentur; alios oppreffèrit inuidia, hominum,
alienae famae, et profe&ui, infidiantium; iterumque alios, taedium
iceperit fterilium conatuum, cum in ipfo ftatim limine coeptorum
experiundo didicerint, quam perperam, fi non maligne, multi exi
ftinent, de litterariis huiusmodi, iisque vtiliffimis honeftiffimisque,
moliminibus, Horum nempe funt voces, procacesne ma
gis? an alienae a ratione ? Non indigere Hiftoricorum jffis
adparatibus H v N G A R 1 A M : quippe quae, tot retro /ae
'calis, inter conferti/ima et perniciabiha bellorum pericu.
la , fiiperauerit adbuc ; tametfi bj?oriarum monumentis carue
. . . ... . * * * rif
r **
 P.R A E F A T ITO; III

rit ad vulgatum vfque T H v R o c z I v M, et buit/* ftremiuum in

terpolatorem, B o N F I N 1 v M. Magnos edidiffe aífus, et prae
clara bello 4c pace facinora; forti qnimo /iibiiffé, praefenti/ima peri*
cula, vti Europam reliquam tutam conferuarent/ècuramque, Hunga
ris fatis fuit,ad laudem/ lidam ac confùmmatam: Hiftorium/eribere,
vel, ab aliis confcriptam, curare, et aliquo loco babere, eaque diligen
tia in commune confùlere velle, otio/ rum eft, et bominum in vmbra
ac puluere delitefcentium. En barda inficetaque celeusmata! nifi
quod videantur aliquid de fèntentia 1 vv E N A l 1 s a) expreffìffe,
qui,cumfterileshiftoricorum labores rififfet,ignauos itidem adpellat:
E/? gemus ignatium, quod le&o gaudet et vilibra. ' ..
'§. III. Haec ita fuerunt omnino, vt ipfi mihi, probrofa iftius
modi dicteria, quibus fufflaminatum ibant, neque indo&ti, neque
obfcuri homines, deftinationes meas, non forbenda fòlum, fed
etiam concoquenda fuerint apud animum, Mufft vnice, ac fine vi
tio, deditum. At enim vero, quae iam incipit, elegantioribus,in
patria noftra, litteris, felicitas adfulgere, vt non tantum ipfae,
liberalius paffim habeantur, iuftumque iis poni occipiat pretium;
fed hi quoque accipiantur iam difcretius,, qui, iis, profeffò ftudio,
fufcipiunt operari: fpes eft fore, vt temporis progreffu, alienige
narum opis indigi haud fimus futuri, qüippe, noftro ipforum
cortice, quod confidimus, nataturi, in rerum hoc patriarum pelago.
quod, cum non eft gentium aliarum hiftoriae aequoribus angu
ftius, tum id habet fingularis, vt, et rerum varietate, nimium
quantum exundet, et extra modum aeftuet frematque, vtriusque
fortunae euentibus; quae fingula, quam diligenter ele&teque fufci
piant expromere ac digerere, litteratifimi quique ciuium noſtro
rum, nihil attinet prolixe recognofcere, aut elogiis domefticis pro
fequi. Enim vero, plura iam luftra abierunt, cum fcribendi ille ar
dor, qui hucdum perdurat, neque confedit, feu reftin&tus eft huc
usque, eruditorum ciuium pe&ora penitus infedit, atque nunc per
petuis au&ibus pulchre increfcit, vt fere locum feciffe videamtur
H o R A T I A N A E b) illi querelæ, vel quidquid eft aliud:
º
Mutauit mentem populus - - et calet vno
Scribendi ftudio: puerique patresque /etieri, etc. ' ' ; Et
a) Satyra VII. v. 125. b) Epiftolar. Lib. II. Ep. I, 198. ii7. -

米光光 b 2
IV P R A E F A T 1 O.
Etpaullo poſt: - . . . .

$cribimus indoéfi doéfique poemata paffimi. -

Neque id tamen, pruritu quodam fit fcribendi, fed cogitato

maturoque confilio, atque operis eo attentioribus, quo magis opus
in Hiftoria Hungarica eft, follicite elaborare, vt, dubia a certis, a
veris fabulofà, difcriminentur, refellantur ifta, illa, genuinis monu
mentis, diplomatibus praecipue, et vetuftis tabulariorum chartis,
folide, atque indubitate, adftruantur.
- Hoc opus, bic labor eft. -

quem, fi fcripturientes in gente noftra, pro virium ingenii habitu,

debita cum animi contentione, fubire nihil dubitauerint, duraue
rintque in eo tam diu, dum, et rei fufceptae fecerunt fatis, & con
fcientiam adminiftrati laboris, accufatorum telis opportune fubdu
xerunt, opusque adeo fpe&abile collocauerunt in publico: tunc
fane, aberratum licet, ab his illisue, in deligenda fcribendi prouin
cia, fuiffe, negari haud poffet; H O R A T I O c) tamen patrono,
facili eo, ac ſtrenuo, vtentur:
Hic error tamen, et leuis baec infinia quantas
-^ J^irtutes babeat, fic collige:
virtutes fcilicet poftea, et effe&ta recenfet, quae ex frequenti illa,
immo et praepoftera, carminum fcriptione, ad egrcgium publicum
augendum folidandumue, demanant, quae iam non moramur. Id
interferuiffe iuuat iterum, fi ita perrexerint ciues noftri procura
re hiftoriam patriam, mirifice eam locupletatum iri, tantis rerum
reconditarum acceffionibus, quantas, neque ipfi fperauerint, cum
ratione fcripturientes, neque facile crediderint exteri, tametfi re
rum noftrarum exiftimatores ingenui.
§. IV. Quidquid huius fpei feu confidentiae fit, quam forte
ia&tantius, quam pro re, praedicaffe videbimur, his, quos gentis
Hungaricae decora, ac praeclari a&us, vrere confueuerunt; diffi
tendum tamen haud eft, egregie Hiftoriam Noßram, paffim hiul
cam adhuc, et incertis narrationibus perplexam, e vicinorum cir
cumquaque hiftoricis comrnentariis, iuuari poffe ditarique: eorum
in primis, cum quibus genti noftrae, nunc bella interceffere, faepe
- - magna
c) Ibidem v. 118.
 P. R. A. E. F. A. T. I.O. V

magna virium contentione, cladibus vero longe maximis, vtrinque

adminiftrata, nunc iterum pax conciliata fuit; non, vt reuera, po
fitis armis, hoftiles quoque ponerentur animi, verum, vt redin
tegratis, clam palamque, viribus, noüa iterum cieretur inquies, cla
des patrarentur nouae, atque mutuis iniuriis, eo vsque faeuire
tur, vnde gradus aliter referri nequiret, quam repetitis iterum in
duciis pacificationibusque. Quibus rebus fiebat, vt non modo vi
rium fuarum mutuo facerent experimentum, attenderentque fedu
lo, quorfum pertinerent vicinorum deftinationes; fed rerum etiam
inter fe geftarum feriem, alii aliis folertius, referrent in litteras: vt
proinde, quae noftri Scriptores, fomnolentius, more fuo, comme
morauerunt, ea vicini, tanquam et ad fe adtinentia, fcrupulofius
exaggeratiusque retulerint in commentaria. In hoc circumſta
rum gentium cenfu, referendos puto, poft medii aeui Au&tores, qui
hiftoriam fuam, cognitis iam Hungaris, condiderunt, }^enetos, et
qui cum his plerumque faciebant, Italos, Germanos, atque in his
praefertim, Außriacos, Bauaros, Sueuos, Bobemo* deinde, Morauos,
ac denique Polonos. In primis laudanda hodie eft, Monachorum,
per vicinas regiones, perque füa'coenobia, in edendis Cbromicis
fuis, induftria, quorum ftudiis ac lucubrationibus, magna fit, cum
generatim hiftoriae vniuerfae, acceffio, tum Hungaricae fpeciatim;
fi fint, qui hos prouentus, fciant, cum ratione, in rem fuam vertere.
Magna præterea cum fruge, huc in fubfidia arceffentur, P o N -
T 1 F I c v M R O M A N o R v M bullae literaeque, quibus retru
fiora regum ac populorum arcana, hoc eft, nunc pacis confilia,
nunc fuafiones belli, malorum item ingruentium remedia, efficaci
ter fuggeruntur. -

§. V. Nolim autem, vti deftinationem hanc, redintegrandae

JHjftoriae Hungaricae, fuam faciat quisquam, nifi fibi fit confcius,
et ingenio fe effe, diffufa feueraque hiftoriarum le&tione, quantum
eius fàtis eft, exaggerato, et, ad difcutiendas rerum resäoris, ido
neo, atque ad eum modum fuba&o iudicio, quod fàlfa a veris dif
criminare, haec illis, deftinato confilio, fubftituere, grauiter eli
dere erronea, profcribere, non cogitate modo, fed feuere etiam,
fabulofa. Neque tamen, haec iftiusmodi ftudia adtre&taturis, au
&tor effe velim, quod recentiffimus quidam, haud omnino defes,
b 3 Chrono
 VI P R A E FAT 1 O.
Cbronologur;inirifice fuadet, immo, extra omnem modum vrget,
ac paene imperat, vt fcripturi Hiftoriam, ab elegantiori et copiofo
dicendi genere, fefè omni modo, et cum cura, abftineant: nam
hoc certe eft, de Hiftoria inique ac maligne mereri. » Sicubi
enim, in Hiftoria, florere debet oratio, et pro rerum habitu, nunc
abundantior defluere, nunciterum manare adftri&tior: vtrobique
tamen pura effe, atque perfpicua, haud vero adfe&ata, aut exfan
guis, humilis, ac protrita. Hanc ego, inftituendae locupletandae
que Hjftoriae patriae methodum, quia ipfus mihi aliquando de
finiueram, noftra haec confilia, olim fequuturis, eo commendo
confidentius, quo procliuius eft viris do&tis, neque peregrinis in
veterum Au&torum monumentis, C o R N. N E P o T I s, et I v L II.
c A E s A R I s, ingenuam fimplicemque elegantiam, l I. v I I. vber
tatem lačteam, facilitatem I'v S T 1 N 1, Q. c. v. R T I I pulchre
efflorefcentem copiam, et virtutes reliquorum ceteras, non tan
tum imitari viriliter, fèd exprimere etiam ad viuum et exa&e, id
que in vtroque dićtionis genere, vbere hoc, et aridiore illo.
º

- §. VI. Huc nos abftulit Hiftoriae Pitriae amor, cui tantum

femper tribuimus, quantum et priuati officii, ac honeftatis, et egre
gii publici, intereffe credebamus. Nunc ad rem veniamus, quam
nobis ad perficiendum habemus propofitam. Editur nimirum, eo
dem illo, quo duo priores, exterorum beneficio atque opera, T o
Mvs, Scriptorum Rerum Hungaricarum, T E R T 1 v s. In hunc
praefandum eft, quod opportunum fuerit, cum ad cognofcendum
penitus Au&tores,tum ad ponendum iis pretium et exiftimationem,
quam meruere. Eft vero, quae iam publici fit iuris, I o H A N N I s
L v T I I d), de Regno Dalmatiae et Croatiae, c o L L E c T 1 o.
Sic adpello volumen integrum; tametfi id L v T I v s ipfe, a fo.
lo commentario fuo denominauerit. Incribitur enime), ficuti
conſtat inter doćtos, I O A N N I S. L. v c 1 I, D E R E G No
п А L м А т . А є в т с к о А т I А є, і в в I s в х. nec
quidquam amplius. Adtexuit tamen huic fuo commentario, Ad.
para
t d) Ita hodierni eruditi Dalmatae, quibus cum nem facile perfuadent: quam tamen me
mihi commercium litterarium Tefi, voca- mini obtrudimus.
bulum confianter fcribunt, vt a luto Lv
TI vs, minime vero Lv C1 vs a luce dica- e) p e T R vs Bv RM ANN vs, folers literator,
ur. quod illi quidem, vti certa du&i ra- in Praefatione ad p et R o N 1 v M, Dalma.
one, faciunt; ita et nobis eandem fcriptio- tiam lllu/lratam vocat, qua de re infra.
 рк А в г. А тго уи
pararum Scriptorит Rerum Dalmaticarum, Croaticarum, et Slanoni.
carum, etfinon extra modum locupletem, fuffetturum tamen Le.
ёoribus, rerum, perhas regiones, gettarum, cupidis, quos quidem
Аuctorestingulos, vbi de L vт по cura adtentiore egimus, infra
recognolcemus. Носvero vt faceret, et commentariis fuis, vno
quafifafce coadunatos Scriptorer allo, coniungeret, eodemconfilio
egifle exiftimandus eit, quodet nos (equutifumus alibi f); ne,
cum faepius ad hos"Auttores, in Ореге fuo, digitum indi
cem protenderit, nitiethiad manus effent Lettorum, fucum eis fe
cife, apud poteritatem exittimaretur. Sed his fuо nuncioco re
lidis, de L vт то,eiusqueОреге,quantum eiusfieri, in hac rerum
obfcuritate, potuerit, paulo exquitius difpiciemus, quod et facie
museo maiori fide ас diligentia, quo liberaliore manu, notitias
hucadtinentes, Illu/irj/ini Feuerend/inique viri, ex Daipatia, no * .

bis admini(trauerunt. -

$. VII. тон Амм в s i vт I v s, gente Dahnata, ра

tria Tragurity, fuit. De gente viri conftat apud omnes, palam
enim } dicunt; fingularis autem vrbis patriae indicium,
s т в р н А N vs с к А р I v s fecit g). Ifta de L vт I о in
vulgus nota funt, neque amplius quidquam, etiam apud hos, repe
rias, qui in hittoria litteraria in primis elaborauere. Quapropter,
non abs refuerit, hoc loco cum cura intertexere, ea, quae nuper
ex Dalmatia de L vт по аccepimus: quippe, et hittoriam illu
ftratura, viri dotti accelebris, et commentariorum fuorum, quae
edimus, fata. Rem omnem, vti perlata ad hoseft, a capite exor
diemur. s A Loм А, сеleberrima, pricailla aetate, totius Шу
ridir regia, pottea Colonia Romana, adeum modum perculta, vt,
фuidquid magnificentiae, in fuascolonias, conferre vsquam fueue,
rant foтaті, іd omnein Saloтат, cum celebribus demigrationibus,
tum adparatibus aliis, adcumulauerint. Qua celebritate itain
creuit Salona, vt aemula haberiinciperet, Romanae elegantiae, ac
magnitudinis: donec perniciabiles illae gentium migrationes in
gruerent, quae inde ab vitima Syrbia, per Sarmatiam, ac populos
latitime colentes, /trит transgretiae, Ilyricит inundarunt, atque
ita diligenter euattarunt, уt non modocladibus populorum, regio
- - , ПСПП

- л In Adparam ad на нungar in Praef z) In adprobatione Оperis, eidem prae

tione, pagina altera, initio. * fixa,
 А

VIII Р R А Е Р А Т I О.
nem omnem miferrime foedauerint, fed maritimas etiam vrbes
plerasque, expilatasprius, folo aequarint. Euenithocea tempe
ftate, cum ignobilioribusciuitatibusaliis, tum ocello vrbium Ily
rici, s A Lo N А в. Аtdue imminens tunc periculum, huc per
pulit promifcuam multitudinem vrbicam, vti, nec exipettata im
maniffimorum hottium imprefiione, hincilincue, per infulas, Sa-.
/отаe obiacentes, perfugiaquaererent SedОptimatesciuitatis ple
rique, quod animo praeciperent, infulanascoloniasillas, neque tu
tas fatis futuras, nequead trudendam quomodocunque vitamcom
modas: Tragurium commigrare, atque illic, temporarias fedes, an
hofpita? colocare maluerunt. In his fuere illuftres, ac Romanae
originis familiae; Атbla/a, Саеда, Сega, Claudia, Luria, Уratilia, et
aliaemultae: quarum nomina, dudum,inliuidamobiiuionem vene
runt. Nobis fufficit, etiucundum fuit omnino, per haec veitigia,
ad Romanam gentis Luriae originem, potuifle pertingere.
}*
$. VIII. Тriftibus adeo aufpiciis, s A Lo N A proturbatae
Romanorum haecoloniae, inde abeaaetate, maxima omnium Lи.
tii, in Hatriciorum apud Tragurier/er ordine, perpetuo, et fingu
larifuo merito, centebantur: quippe Gui, et litterisclari,et illuftres
armis, femper durauerunt, maximopere, dum fub indulgentifimo
Regum Hungariae patrocinio, auita libertate, et amplifiimarum
орum vfuга, requietiftuerentuг. 4lit enim intenerara liberrar, l

/icuti ingenia, aa /ittera, percolenaar eformata; дta mirifice acair in

Delli/tudia bor, qui armarae.fё в A L L A b I plar debere/enriunr,
диат litteratae, quod vtrumque, vel exitinguebatur in excellen
tibus Quibusque ingeniis, vel detorquebatur in ignobiliores quas
uis dettinationes, quoties, fue aperto belo, fue defectione prae.
pottera, fumma rerum, per vrbes Dahnariae maritimas, ad Pene,
гог recidebat. Inter Patres gentis Lиliae, infulis infignes, duо }
praecipue Epi(copiemicuere, quorum vterque, Sebenicieyer Prae.
fules fuere. Ехftat eorum hodieque memoria, gemino, eodem.
eue fumtuобffimo opere, ad potteritatem transmifia: alterum, ye.
Lenicien/ir Cathedral, Ва/ilica eit, fub(tructionum, ficuti ex artis
praefcripto, ad omnem foliditatem factarum, ita nonynoin(tructa
гumornamentorum genere; alterum, Epi/горіит, бuepalatium An
tittitum, earum opportunitatum, quae principibus viris, cum com
* . -
.
- , . . modita
-

- - - - .
*
 PRAEFAT1o IX

moditate accipiendis, fufficere poffe videantur. Horum epifco

porum fenior, vti, non minus eruditione, quam pietate, emicuit;
ita id vnice dedit operam, vti religiofos ordines, bellorum iniuriis
nimium quantum diminutos, vel inftauraret, vel in abolitorum lo
cum, nouos collocaret. Certe enim, Congregationem Monacborum,
ad regulam D. H I E R O N Y M I ,• magna cura ac ftudio, neque
minore fumtu, in dioecefi fua, inftituerat, perennaturam confifus,
cum, inuidiane, an artibus aliis? vix vltra exordia progreffa eft.
P A v L L v S V. ni fallor, P. M. Tbeatimorum Congregationi, ita
furgens hoc inftitutum coniunxit, vt id quidem in incunabulis ex
ftingueret. Exclamat hic nofter, qui haec ad nos dedit: /ic no
/tra non placent Latinis. Eiusdem praeterea prouidentia praefu
lis, Petrur }^eramtius; Hungarici catalogi conftanter A N T o
N I v M, ficuti fuit, dicunt; Sebemicemffy patricius, eius, ex forore
Lutia, nepos, vir dudum aeternis faftis infertus, Hungariam ingref
fus eft. Ea vero ifthic breui, in Caefarem, Regemque Hungariae,
f E R D I N A N D v M I. fide, virtute in hoftes, animi magnitudi
ne in rebus ecclefiafticis iuxta et ciuilibus gerendis, obeundis item
folemnibus legationibus, vnus, prae reliquis emicuit, vt Quinqueec
clefienfis praeful ante omnia; inde Agrienfis antiftes; deinde $tri.
gonienfis Arcbiepifcopus, eiusdem Regis F E R D I N A N D I bene
ficio, effe iuberetur. de quo egimus alibi b). Haec adnotanda hoc
loco putauimus, vt, Hungariae fimul rationibus innexam fuiffegen
tem Ltitiam, recoleremus. Sed ad I o H A N N E M noftrum re
deamus.

§. VIIII. Iftis, quos meminimus, maioribus fatus, iamque prae

clara adeo, et late propagata confanguinitate, illuftris I o H A N
N E s , fimul indolem, in eo aduertere parentes, in meliores litte
ras procliuem, neque lautae rei fuae pepercere; neque dememine
re patriciae, in qua agebant, celebritatis; operam dederunt, vt
bona haec gentis fuae, in filium propagarent. Fa&um, a meliori
bus litteris initium: Romam enim, dum per aetatem adolefcentis li
cuit,.
' h) v E R a N t 1 1 hiftoriam füfe expromfimus, ftor. Vrbis Piſonien/. Cap. V. Artic. VI.
Notitia Hung. 'Nouae T o M o I. in Comita- , p. 4o5. §. X. numero III. ac porro.
tus Pifonien/s. Parte Spec, Memb. I. Hi
光米米 ペ C
 X P R A E F A T 1 O.
, cuit, ad mercatum bonarum artium miffus eft: vt illic, et litte
ris animum percoleret, et morum innocentia elegantiaque, totum
vitae genus fubigeret, fieretque olim, rebus in patria, cum fruétu
adminiftrandis, idoneus. Id, enim vero,in more pofitum habuere,
prifci illi Dalmatae, atque Romanorum confobrini Tragurien/es, vti,
non tam hereditatibus, latifundiis, atque locupletibus ex his redi
tibus, ditarent liberos; fed dum erant tranquilla tempora, cum
eruditione, et fapientiae ftudiis, tum omnigena virtute alia, adegre
gii publici procurationem, informarent educarentique. Qua Tra
gure//ium adcuratione ac folertia fà&tum omnino eft, vt Vrbs qui
dem ipfa, haud caruerit viris idoneis, qui, et bello, et pace, rebus
adminiftrandis admouerentur; exteris autem, quos foeneraretur,
homines,gerendis rebusidoneos, haberetaequein promtu. Hinc illi,
tot infulis et palliis, infignes viri, facrae Rotae Auditores, ApQftolici
Palatii Comites, ßomae vrbis Gubernatores, atquein his, incompara
bilis ille heros, P E T R v s B E R I s L A v s i), Epifcopus/^e/ pri
mienſis , ac fimul aerario praefe&tus, vltimoque, Croatiae, Dalmatiae,
et Sclauoniae Banu$, ita virtute bellica emicuit, vt pofteaquam di
gnitatem eam, v L A D I s L A I P O L O N I voluntate adiiffet,
Turcas, regionem interamnenfem vaftantes, collega vfus P E T R o
P. E R E N I O, infigni clade adfecerit, idque, in hac inufitata vi&o
riae infolentia, Romae meritus fuerit, vt ei: L E o X. Pont. Max. pi.
leum et gladium, rara admodum, militaris virtutis, quae Ponti
fices impertiri folent bene meritis, praemia, per Legatum miferit,
eumque, proximoConfiftorio, purpura Romanahoneftandum,etiam
atque etiam fpoponderit. Quibus ille au&toramentis ille&tus, cum
nouam in Tirca* expeditionem molitur, iniquitate coniuratorum
perduellium circumuentus, ad internecionem, cum fuis, caeditur.
En tibi, poft exordia Seculi XVI. Hitricium Tragurienfem, et toga,
et fago, ififignem. ; : ! . . . . ;

º - : • ~ Ş. X.
. - i • . -

i) Vide 1 s T v A N F F x v M, Lib. V. fi- III. p. 117. feqq. Porro, c A R o 1. v M du

ne, p. m. 6o. fq. et quomodo, praecipita- F R E s N E., Illyrico Vet. et Nouo, Tra
tus in infidias, interierit, Lib. VI. p. 69.2o. ctatu Pofleriori, cdit. Pi/onicn/, anni 1747.
Аdde G в о в с 1 і R А т к А і 1, Ме- §. LXXXVI. p. 224. , -

moriam Regum et Banor. Dalmat. Libro --- -

- -
--

* - 3. **. 离
--
 P R A E F A T I O. XI

§. X. Vetere, eoque laudatiffimo, Tragurienfium ritu, Mufis

I?omanis initiatus L v T I v s, ita iuuentam omnem,cupiditate di
ſcendi ardentem, per optimas quasque diſciplinarum palaeſtras,
exercuit, vt vnis quafi caftris, fed difpertitis temporibus, fumma
folertia, alacritate autem incomparabili, Pbilofopbiae, Iurispruden
tiae, atque eruditioni, tam /icrae, quam ciuili, militaret, eaque con
tentione, cum ad folidam do&rinam viam fibi fterneret, tum gra
dus praeſtrueret, ad doctisſimorum quorumuis virorum familiari
tatem, atque amicitiam. Fuit enim ingenio, ad omnem elegan
tiam efformato, moribus, fingulari fuauitate conditis, grauitate au
tem ea, cum adhuc adolefcens effet, quae ne virum quidem, matu
rae aetatis, dedecuiffet. Quibus rebus fa&tum breui eft, vt non
modo clariffimorum do&rina virorum, animos fibi conciliaret, in
quibus fuere, Lucas Hofffemius, Vaticanae praefe&tus, Kgbellius, lu
culentus Italiae Sacrae Scriptor, ac Stepbanus Gradius, Abbas Ra
gufinus, reliqui; nota tunc Romae nomina, fed purpurati etiam pa
tres, quin ipfe eorum annorum Pontifex Maximus, qui noftrum
intime cognitum, laudibus propalam celebrauifle perhibetur. In
hac celebritate verfatus, eo vsque in omni fcientiarum genere pro
fecit, vt nequiret amicorum confilia, reditum in patriam fuaden
tium, reiicere; maxime, quod iam muneribus, feu officiis, Collegii
JNobilium patrii, cum laude, fummaque praefe&torum adprobatio-.,
ne, perfun&tus fuerit faepius. Eo ergo haud difficulter induxit
animum, vt rediret omnino in patriam, ftudiisque fuis, qua fe da
ret occafio, publicis commodis velificaretur. Simul in patriam re
uertit, fiue deftinationem fuam ipfius fequutus, fiue animatus ab
eruditis viris, quibus Romae familiariter vfus eft, id degit operam,
vti res patriae, in obfcuro pofitas, in luce, quam poffèt, liquidiffi
ma, quam primum collocaret. Quam ob rem, occaffoni, fi quae
adfulgebat, follicite imminebat, Vti genuina antiquitatis monu
menta, vndecunque conquireret, coadunaret perperam diffita,
male relata, vel contaminata fabulis, repurgaret, refelleret falſa,
nullo ordine digeſta, ſuo ſingula loco reponeret, vltimo, ab errori.
bus vindicaret, Scriptorum, fue incitia, fue lubidine, pelime de
torta. Haec occupationum L v T 1 1, poft Romana ftudia, domi
exordia fuerunt, ad eum modum conftituta, vt, fi elaborare potuif
{et, quae fibi propofuerat, hiftoriam nobis reliquiffet, dignam eru
се с2 ditio
XII . Р к А в F А т I о.
ditione fua, contentioneque indefefia, quam, vt (tudiofe profeque
retur, id cum primis dabat operam, vt cum priuatim, amicorum
chartophylacia excuteret, tum publica etiam, vrbium, epi(сора.
tuum, ac coenobiorum tabularia, adiret, neque inde digrederetur
ante, quam eorum opes in rem fuam verteret, Nimirum, vfu, in
Мотата illa eruditorum familiaritate, didicerat, nihil is probatum
in hittoria fuife, quod non archiuorum monumentis, diplomatibus
videlicet, iuxta et (chedis, firmiter ac liquido ad(trueretur. Нас
eius folertia vfurus, v с н в L L I v s, Italiae Sacrae Scriptor,
fuis rationibus noftrum fecit obnoxium: quippe duem, Кота, in
Dalmariam abeuntem, лису, fibi delegit, eoque liberalem eius ani
mum induxit, vt curam atque (tudia, ad congerendos per Dalта
rian, idoneos adparatus, omnino conferret. Nam conftat hodie
с
que inter eruditos Dalmatar, multa L v т I v м, ad penitioremec
clefiarum, atque in his Epifcopatuum, origines, Praefulum, non ca
talogos modo, fed actus etiam, et fata reliqua, ex vetuftiffimis
commentariis, tribus elaboratiffimis Scbedia/imatibur, congeffife,
Italiae Sacrae adiungendis, nifialiter in fatis fuillet, ficutiinfra di 3}
сспus. ;
:
$. XI. Нis laboribus, adfiduo diftinebatur L v т I v s, iam
due fingulari quadam Patriciorumpraerogatiua, ad tirocinia Туа
gurien/ium magittratuum obеunda, trahebatur, cum fe, partim viri
eruditio, partim fubatta,vfu,etexercitaprudentia, aequitascomitas }}
que, probare inciperet omnibus. quae res, tempeftatemineum, in
uidia fufНante, commouit, naufragio defituram, nih in virum in
cidilet, et ferendis procellis, et ad cauenda naufragiorum damna,
condoctum, Fuit, in vrbe Tragurierji, eadem illa tempettate,
cum L vт I v s emergerein faftigium, et adtoli (enfim incepiffet,
Рatricioram nonnemo, cui P A v L L о Ам о ком Iconomen, vir,
vti ambitiofo et plane fuperbo ingenio, ita, in rebus yrbicis, prae
dominandiciuibus, libidine quadam, non tam adflatus, quam per.
citus. Нuncergo, cum L v т I 1 incomparabilis virtus, intime
угeret fubinde, tum illaris priuatim iniuris, tum calumniisineum
publice compolitis, virum manfuetifimum, immane quantum ad
fictabat; dum occafonem, diu quaeftam, пunc vero penitus fe
dedentem, yaferrimovfus confilio, in Lvт гум-poliettorquere.
- - . - - Аduen
 Р к А Е Р А т I о. XIII

Аduentabat Tragurium, Prout/br, vel, fi mauis latine magis effari,

в ко с v к А то к generalir Иепеtorит, vt rempublicam Tra
gurinam recognofceret. Арud hunc ergo, mature, obruendum
calumnits ftatuit L v т I v м, irrequietus Andronicur, duo vno
eo molimine, aut ex vrbe proturbare, nitebatur bonum illum, aut
ita deiicere proculcareque virum, re8tiftudiofiffimum, ne peruer
fs (tudiis fuis in rempublicam, contraire poffet in pofterum. Pro
inde, calumniam, acerbam eam, atque ad exacuendamiram et vin
dictam Procuratorir valituram, nequiter commentus, aduentanti
Иетеro, inuidiofe nuntiat: deftinatum fibi hofpitium honorarium,
Traguri, in domo L v т I 1, fuife, quippe, in littore maris, loco
amoeno, atque opportunefita, fed, quam ille, fue effreniquadam
fuperbia, fue irreuerentia aduerfus aduentantem, prorfus infolen
ti, in hos vfus perdicaciter negauerit. Infcius fuit L v т I v sfce
nae, nequiter, ab Andronico, aduerfum fe inftructae Data nemре,
vticredebatur, opera, cum ciuitatis quibusdam Primoribus, huc
deftinatur, vti ad Procuratoreт, iam ad littus adpulfum, ad te(tifi
candam humanitatisfignificationem, magi(tratuum nomineprofici
fceretur. Нuc, vbivenit, iamque, vrbis nomine, fatis dediffet offi
cio, fperareque, ex feculi more, poterat, poft (tudia fua, comiter te
ftificata, gratum acceptumque fefore Proui/ori: en: ferreovincu
lo, altero pede, vincitur, inque trireme Иетеra, perplures dies, ad
modum captiui, detinetur; haud fine exduifito bonorum dolore,
et totius ditionis Tragurier/iy indignatione non leui.
- 4
$. XII. Рraeluferat, fcena, adhunc modum inftrutta, Andro
піси, tragoediae, quam lentis, et ex fe naicituris confiliis, vbi
prona fibiin eam rem futura funt omnia, in L v т I v м fit exci
taturus, fed, necita hebesfuit nofter, tardusque, quin, vti ex ini
quifimis actibus Andronici, faepius, ita nunc in primis, ex haceius
«укората, tanquam ex vngue leonem, penitus cognofceret. Proin
de, fecuritatifuae, aduerfus maleuolentifimi hominis molitiones,
confulturus, rerum, quae le circumftabant, rationes, omnes, matu
reatque perfpicaciter, fubduxit, et, demigrandum patria apud ani
mum firmiter conftituit. Таmetfienim, ex procliui potuitindu
cere animum, ne in tanta, cum eruditionis fama, tum exiftimatio
ne virtutum fuarum, quibus vnus omnium maxime valebat apud
С 3 . сіues
 XIV - P R A E F A TI O.

ciues fuos, aegre pateretur; tamen,expenfa aduerfarii malignitate,

potius duxit, opportunitates fuas quafuis pofthabere, quam fua do
mi praefèntia, machinationes Andronici, aduerfus fe, falutemque
fuam,prouocare. Durum id quidem, viro, patriae amantiffimo,ac
cidit, quum rationes vrbicae partim, partim conditio et habitus fà
miliae L v T I A E, longe diuerfisfimas deftinationes, fuggererent;
fed, vicit tandem honefta illa, bonae mentis, obftinatio; nolle,
vnius impotentis hominis iniuriis patere, atque lacerandae forte
reipublicae occafio fieri. quod ex facili euenire potuiffet omnimo, fi
vel leuiufcula contentione, fiue ipfe dignitatem fuam fuscepiffet de
fenfàndam, fiue familiaribus fuis, ad tutandum, obtulifTet. Igitur,
iterum ac tertio, et fecum, et cum neceflàriis fuis, cauffam totam,
manendumne, an decedendum patria? feuere pertentat, et reco
gnoscit; ac pofterius iftud mascule decernit, Romaeque, cum mu
fis, antea fibi vernaculis, in gratiam redire ftatuit: vbi vitae reli
quum, cum in eruditiffimorum virorum familiaritate, tum in per
petua ftudiorum, hiftoriae patriae oble&tatione, in primis, iucunde
extraheret. nam et in hoc ftudii innocentiffimo genere, dum ad
huc domi ageret L v T I v s, mordaciffimis eum obtre&tationibus,
quod infra dicemus, Andronicus infe&tabatur.

§. XIII. Tragurino igitur, atque vniuerfa republicà, confan

guinitate item, ac quas habebat clientelis, valere iuffis, in iter (e
dat Romanum, haud amplius reuifurus patriam. Ad vrbem vbi
fofpes acceffit,veteres amicos, Lucam H«J/femium, Stepbanum Gra.
dium, Abbatem Ragufinum, et fuae huius patriae nomine, iam pri
dem, apud Regem Galliarum, L v D o v 1 C v M XIIII. Oratorem;
Hobannem item, patricium Spalaten/em, in Collegio vrbano Dogma.
* ticae Theologiae Leéforem, atque linguarum orientalium, ea aetate,
peritia, Romae nemini fecundum; /<gbellium denique, diligentiffi
mum tunc Italiae Sacrae Scriptorem, fuperftites reperit. His
vbi fe prorfus intimauiffet, cauffasque expromfiffèt, fpon.
tanei fui exfilii, indoluere illi: quidem forti viri, optima quae
que meriti, gratanter tamen eum, et finü intimo, accepere, et
de do&ta, fuauique eius confùetudine redintegranda, etiam atque
etiam gauifi fünt. Ab his ille, honeftiffimorum ftudiorum incem.
toribus, ifthuc haud difficulter addu&tus eft, vt Hiftoriam patriam,
* - ... . quam
 P R A E FAT 1 O. XV
quam dudum, et inter iuuenilia iam tum ftudia, coeperat medita
ri, atque de adparatibus effe follicitus, ad eam confcribendam ne
ceffariis, tandem condere adgrederetur. Telam igitur, aufpicato
exorfus, totum fe, ac lucubrationes fuas, Purpurato B A s s A
Id Q N N A E, quam diligentiffime commendat, primas operis li
neas fcite ac meditate ducit, deque iis rite conftituendis, cum eru
ditiffimisquibusque hominibus, frequentes et do&os fèrmonescon
fert. Iam labor, aliquot annorum lapfu, eo vsque profeciflè vide
batur, vt arbitratu doétorum, tempeftiuum quoque fore exiftima
retur, fi.de typis, quibus exfcriberentur commentaria fua, au&or
mature difpiceret. Neque fegnior ille, facile apud fingularem
Euergetam fuum, laudatum nunc Cardinalem B A s s A D o N N A M,
obtinuit, vti is opus, quippe fibi dedicandum, vbi maturuerit,
praelo /^e/leto excudendum, reciperet. Ifta tunc fufcipie
bantur confulto, cum pro fua adcuratione, opus, quod condiderat,
pofterioribus curis, recognofcendum fibi fumit L v T I v s: ne, fi
quid adtentionem effugiffet,fuam, id nouis, in hiftoria patria, erro.
ribus, ianuam adaperiret, aut certe, prifcis illis, vti multa opinatio
neinueteratis, velificaretur. Id cum tento in feipfum rigore fus
cipit, quanto vix in aduerfàrium infenfiffimum vfurus fuiffet, adeo
fibi, deftinationique fuae non feciffe fàtis reperit, vt toto illo, fcri
bendae hiftoriae patriae, inftituto, fe abdicare mallet, quam foetu
rempublicam litterariam onerare, neque fatis efformato, nequepro
eo, ac deceret, probaturo fe pofteritati. Nimirum, propofuerat
fibi L v T 1 v s, hiftoriam condere, arcaniorem eam, et diplo
matum, ac coaeuarum fchedarum fide adfirmatam, cuius fupra
imaginem dedimus : quam, cum fe elaborare poffe defpe
raret, mentem fuam amicis eruditis aperit, et deftinationem, ad
quam exfilio hoc reda&us fuit, propalam edixit; ftatuiffe /e, medi
tuto et deliberato confilio, manum de tabula tollere, ante, quam in bo
minum inimiciffimorum iudicia, male materiati operis, praecipitaret.
Prorfus éx ingenio folide do&orum, qui, ficubi fructum ex ftu
diis fuis nequeant indipifci, omnibus numeris abfolutum, haud fe
permittunt aeftuanti iniquiffimorum iudiciorum aequori, quae fe
midocti quique ferunt, imo vomunt. Quid? quod parum erudi
tae voluptatis habeat, labor, de quo haud certus fis, et confüma
tum, in fuo genere, futurum, et fatisfa&turum bonorum omnium
- - - " - exfpećta
\
*.
. XVI P R A E F A T I O.

exfpe&ationi. Quam porro fit difficile atque impeditum, fine ob

le&atione animi, aliquid elaborare velle in litterarum ftudiis, ii
optime dixerint, quibus vitae pars potior, arduis iftiusmodi lucu
brationibus, exačta eft.

§. XIIII. Hac re audita, tanto vehementius perturbati funt,

aequiffimi quique ftudiorum L v T 1 1 exiftimatores; quanto mi
nus exfpe&tatum hoc eius fuit confilium: quippe cui promouendo,
tot olim, atque id iuuenilibus annis, Romae, bibliothecas, in Dal
matia ac Croatia, publica priuataque perreptauit tabularia. Sed
ea multi inter eruditos funt indole, vt cum,initio propitiam coeptis
AMineruam, nouercantem poftea, faltem parum benignam, experiun
tur; animos defpondeant, atque, inuito maxime Apollime, haftam
clypeumque abiiciant. Enim vero, magno animi robore opus eft,
conftanter, propofito, quod femel deftinato confilio occupafti, in
fiftere.quidvelim,ii foli intelligunt, qui deftinationes, ftudiaque fua,
vltra vulgus propellere fatagunt, iis cum primis locis, vbi nemo
praefto eft, a quo praefidia parari poffint, cum bonis mentibus
ipfis, tum melioribus litteris. At L v T I v s, fub indulgentiori
tunc coelo, Romano nimirum, verna Mufarum fuit, cum hoc ei fe
iniiceret fufflamén. Certe enim amici fui, quos iterum iterumque
haudauimus, non vno admoto au&toramento, id apud virum, egre
gie fui compotem, effecere, vt,lentis licet paffibus, rediret tamen in
viam, et ad priftinum propofitum, aequanimiter in pofterum, pro
fequendum. Fa&um interim hac cun&tatione eft, fiue aliud quid
dicere mauis, vt nequiuerit opus, B A s s A D O N N A E Purparati
patrocinio perfrui, fiue eum mors intercepit, fiue impediuere fata
alia. Putaffes, Romae, in illa eruditorum celebritate, ex animi fen.
tentia agenti, requieta fore omnia L v T I o noftro; fed adeo, ab
inuidiae telis, nequiuit effe tutus,vt,cum antea plebeiis iniuriis exa
gitareturin patria, hic,armis,a Pallade litteratamutuatis, peteretur.
Facinus, Paulli itidem Andronici, Tragurini illius, veteris ac male
uolentiffimi aduerfàrii, fuit. Dum adhuc L v T I v s, in ipfo ca.
peffèndae reipublicae aditu, Traguri ageret, non vno eum malefi.
cio adfecit Andronicus : nunc, quod furori fubdu&um fuo, folitis
iniuriis nequit laceffere amplius, male quietus homo, a litteris
praefidia petenda cenfet. Itaque, liuidis eum fcriptis adoritur, et,
Wt

:
 . -

-
*

, Рк А ЕРАт I о хуп
vt materiam eifcriptionispraeriperet, nuncipfus, monumenta соп
(cribit, nunc упgues criticos,inea, quaeforte proftabant, L v т п 1
meletemata, virulenter immittit; et, id vt faceret, qualiftipendio
fuillet conductus, famam viri, quafiorebattam gnauiter profcindit,
vt hottilem fingulisferelineis, in L v т I v м, animum, proderet.
Еxploratae haec funt fidei, quae (cribimus. Еnim vero, fuperant
adhuc Tragurii haec manufcripta, in chartophylacio hеredum
4ndronicorum, quaeoptafemus omnino, editioni huic Lurianae, e
tenebris eruta, adrexi potuifient; fperafemus enim, emor
tuoiam liuоге, lucis ea, hottili licet opera, plurimum auctori no
ftro, adfundere potuife. -

$. XV Sed, irrequiete hac-Andronici: quippe quam, ab an

gufto et impotente eius animo profectam (ciebat, adeo nihil mo
uebatur L vт I v s, vt confirmatus etiam in decurrendoftadio,
fpiritus fumere vifus fit. Retexendum opustotum apud animum
ftatuit, eum in modum, vt ne rimam quidem relinqueret fuperper
Фuam hottis acerrimus, fue famae fuae, fue, Quae parabat, com
mentariis, detrimenti quidquam poliet adfiare. Nam, qua parte
hiitoriae, defertum fea documentis aduertebat nofter, contrahen
daillic vela cenfuit; vbi vero praetto erantadparatus, dudum per
tabularia patriae congetti, illic elaboraret adcuratius, profufusque
Fruftra ergo in L v т п I hoc opere, Нуtoriam Dalmariae et
Сroatiae integram, et ad fуftematis modum cohaerentem, requifi
ueris, Lector Erudite, per momenta rerum geftarum, collegit hi
ftoriam fuam, neque, qua voluillet, grafiabatur, fed, quaire, etcer
tis veitigiisinfiftere poterat, illic, circumfpette incedendum exifti
mabat. Нinc,illa Librorum interfe diffimilitudo. Р к 1 м I certe
п I в к I, Qui И eterir Illyrici eruderat habitum fataque, argu
nentum, vbere defluxit alueo, quod prona erant omnia ad inda
gandum, in veterum auctorum monumentis Illud poicebat cu
ram prope fingularem, vtifines Illyrici ceterir, et qua maritermi
nabantur, et qua finuabanturin mediterranea, rite definiret auctor:
tametf, ne reliquum quidem,quodetteo Libropertractatum, aiud
agenti L v т I ofubnatum fit, ita induftrie, cogitate, atque electe,
}; a - omnia,
 - •

. . XVIII P R A E, F A T I O. -

omnia, ad C A R o L I vsque Magni tempora excuffâ funt, atque in

commentaria relata. Proxime inde, L 1 B R o s E C..v N D O, ad
res, maxime omnium Croaticas, fed et Dalmaticas, accedit, tanta
que in iis eruderandis, adiduitate, an obtinatione? veratur, vt mi
rari fubeat animtum, quomodo fieri potuerit, vt momentofis, iuxta
et minutis in rebus, eodem vbique diligentiae atque adcurationis
tenore, occupari voluerit nofter. Tantum nimirum eft, perdo
muiffè maturius animi corporisque vires, laboris atque adfiduitatis
patientia: qui haec ad fcribendum non adfert, ab hoc nihil fpera
bis, quod adprobationem eruditorum, multo minus aetatem, ferre
poffit. Vtinam, huc animum aduerteret, hodiernum Scriptorum
vulgus, cui, vti ad vnius no&tis imbrem, et orientis folis teporem,
fungi, magno reditu, folent protuberare; ita libri,leui fub brachio,
magno chartarum prouentu, nafcuntur, cafeariasque inde, ne quid
dicam fordidius, tabernas, ditant, an onerant? At nofter, ad L i.
Ε R v M hinc T E R T I v M aufpicato prouehitur, quo vno, id
optimo fuo fa&to meruit, vt iam in Rerum Hungaricarum $cripto.
ribus cenfeatur. Nam et Croatiam, et Dalmatiam, nihil diffimula
to Hungariae Regum, iure, iis cum ratione adferuit, et, quod circa
res, fub idem tempus geftas, tacuere Hungari Scriptores, curate ex
promfit. Tunc L 1 B R o Q v A R T O, ita peculiares quasdam
conuerfiones, Iadrae potiffimum, et qui inde fequuti funt, euentus, .
narrat; vt tamen vltimo, Croatiam et Dalmatiam, in Hungariae, et
Huius Regis, L v D o v I c I M A G N I, finu, requieuifle, palam ^
condoceat. Quorfum et L I B E R Q_v 1 N T v s pertinet, fed
qui decrementa magis, quam profe&bus Rerum Hungarica
τum, in Croatia et Dalmatia, profequitur. Nam L 1 B E R qui.
dem s E x T v s, qui* eft vltimus, èrans®axaìsa, comple&i
tur, quo, de moribus, feu priuilegiis, ac peculiaribus iuribus,
et quae his funt connexa, follicite, fed breuiter tamen, com.
mentatur l v T I v s.

§. XVI. Haec eft oeconomia Commemtariorum l v T I I, ar

&tioribus multo limitibus, curis pofterioribus circumfcripta, quam
eos defignauerat, cum primum in animum induxiflët, Hi/foriam
Patriam concinnare.. Tunc enim, confumatam Croatiae et Dal
filatiae
 P R A E F A T I O. XIX

matiae Hißoriam condere ftatuerat: dum poftea, deficientibus ,

monumentis, migrandum fuit confilium, et ad has concedendum
anguftias. quod et J^enetam libri editionem, quam B A S s A D o N
N A Cardinalis, liberaliter procurandam fpopondit, vti nunc dixi
mus, interuertit. Quare, ne foetum hunc, iam publico fenfim ma.
turefcentem, in partu quafi, cum iniuria, defereret L v T I V s » in
eam curam ferio incubuit, vti loco opportuno, et adminiftris ido
neis viris, in lucem, tempeftiue ederetur. Commodum autem
euenit, vt Romae tunc diuerfàrentur Blaeuuii fratres, bibliopolae
Amftelaedamen/es, viri vtique do&i, atque, praeter morem bibliopo
larum, eruditorum aequiffimi exiftimatores; L v T I I certc fami
liares, immo neceffarii. Hi ergo, vti follicitudine liberarent ami
cum, operam fuam,eamque promtiffimam, ei offerunt, curaturos fe,
vti opus illud, Amftelaedami, fuo fumtu, fuaque prouidentia, lucem
publicam adfpiciat. Acceptum ergo manu exaratum exemplar,
Acoma ad Batauos reduces, fecum Am/telaedamum deferunt, atque ei
excudendo, celeres non minus, quam adcuratas operas, ita promte
admouent, vt anno MDCLXVI. fol. palam proftaret, et
per orbem litteratum, magna eruditorum adprobatione, vulgare
tur. Quaeftiunculam nobis hic ponunt, rixofi illi litteratores, qui
bus circa rem quamuis, folemne eft, fuas aliis obtrudere opinatio
nes, neque ab his difcedere, nifi mafcule conuiciatis. De numero,
fcilicet, editionum 1 o H A N N I s L v T i I, extra modum folli
cite quaerunt, et hi quidem duas, tres alii, comminifcuntur. Sed,
oppido, et ipfi fallunt, et fallunt alios. Prima, eaque vnica, editio
anni MDCLXVI. fuit. At vbi, quaefo, procufà? Amftelaedami, om
nes rerum gnari, adfirmant. Et vero, eiusdem anni Francofur
temfis editio, qualem ipfus poffideo, circumfertur; vt dolus libra
riorum, velexifto commento, fatisfe prodat. Nimirum, occafiо
nem,comminifcendarum non neceffariarum editionum, bibliopolis
adminiftrauit, libri, eximia, apud eruditos, aeftimatio. Simul at
que enim, fama editae Croatiae et Dalmatiae, per orbem littera
tum, didita eft, nemo non folide atque eleganter do&tus, id dabat
operam, vt nouum au&torem, fuum quantocyus faceret, eoque in
rem fuam, ex animi fententia, vteretur. Qua eruditorum auidi
tate, breui fà&tum eft, vt his illisue locis, rarefcerent nuperi au&to
ris exemplaria, âpud Batauos in primis; cum contra, diftentae
米米光 d 2 alibi,
XX- P R A E F A T I O.

alibi, eius adparatu, tabernae librariae fuperarent: quorum iftud

Francofurti potiffimum euenifle reor, vbi fpurius libro titulus, eo
fini praefixus fuit, vt delitefcentia hic exempla, emtores, tamquam
nuper recufa, eo auidius mercarentur. Et hanc quidem fraudem
circa Francofurtenfem editionem, quam nobis obtrudunt molefti
illi homines, propalauiffe fufficit. Parile de Am/felaedamen/i, quam
obtendunt, alteraeditione, eftoiudicium. Nempe, cum et Franco
furten/em dolum malum, oblitterare vellet, Aemy/telaedamemffy biblio
pola, et rationibus fuis prouidere, incruftare et ipfe cogebatur libri
titulum, eumque anniMDCLXVIII. nota infignire. Nam nihil omni
no, et his exemplis, praeter mendaces titulos, indu&tum eft; fed
ne apex quidem obferuatur immutatus, refpondent fibi paginae,
harum cuftodes, quos vocant, et reliquus operis habitus, quin et
ipfa fphalmata, quae primae illi et genuinae editioni adhaeferant.
Ac profe&to, nequiuiffet, feu raritate, feu pretio, ad eum modum li
berincrefcere,fiplures eius;iiam etadannum MDCLXXXVIII. nouam
comminifcuntur; aliquot luftrorum interuallo, procuratae fuiffent
editiones: fed nec facile euenire potuiffet, vt diuerforum anno.
rum operae, locis diuerfis adhibitae, ad eum modum fibi fimiles
inuicem euaderent, vt ne tenuifIimus quidem apiculus, diffimilitu
dinis àliquid, in totum opus inueheret. Atque haec noftra, deedi
tionibus L v T I I, fententia eft.

§. XVII. Id nobis admirabile, circa commentarios L v T 1 I,

femper vifum eft, quod nihil in eos, pro re nata, praefatus fit, cum
primum in publicum prodirent, fed fine die et confule, in dias au
ras prodire paffus fit. Quam ofcitantiam, aut fi quid eft aliud, ne
fcio, an au&ori adcurato, et ad rem, quam agebat, vnice intento,
debeam imputare.quod fane, nonfatis audeo facere. Qua propter,
in eam faepe numero cogitationem veni, annon acceptum a L'ltio,
manu exaratum exemplar, adhaeferit apud Blaeuuios aliquantifper,
ac forte tam diu, dum fatis concederet au&or. Verum, non con
ftitifTe fibi, has meas conie&tationes, tum demum addidici, cum
epiftolam eius, Roma, ad fratres, //ilbelmum et Petrum Blaeuuio,
(uper fragmento P E T R o N 1 1 ; Traguri inuento, exaratam,
inter appendices Burmannianae editionis, rederi, fcrip
tamque anno MDCLXVIII. cognoui: vt- adeo, quocunque de
- ITlllITl
 P. R. A. E. F. A T IO. XXI

mum anno, fiue MDCLXVI. fiue MDCLXVIII. editos commentarios

fuos credas, eum in viuis fuperaffe, tibi perfuadeas, oportet.
Cauffam certe non praemiffae praefationis aliam fuiffè, fateamur ne
ceffe eft. Nempe, fupereft, vt veri fimilitudine du&us, edicam: re.
tentatum, a fingulari fua modeftia, fuiffe noftrum, ne quid in lauda
tum commentarium, praefaretur, quod difficile ei fàne fa&u fuis
fet, fine iufta, in Aiidronici, de quo fupra fecimus indicium, dicaci
tatem, inue&tiua. Ergd, maluit, nudum opus, in lucem publicam
prodire, quam prologo munitum galeato, et id genus aliis fatelli
tiis: quippe, certa fpe fretus, fore, vt fe commentaria haec fua, vel
aduerfum ipfam calumniam inuidiamque, nullo negotio, fint fuapte
tutatura, quod et ita, toto fere Seculo, euenit. Eruditorum certe,
horum in primis, qui volupe fibi ducunt, aliorum labores ex aequo
aeftimare, omne fere tulerunt pun&tum. . . i.

. . . . .. .

§. XVIII. Quid porro de fide L v T I 1 exiftimandum fit, tam

etfi ex his, quae diximus ha&enus, liquido conftare poffit le&tori
bus eruditis; tamen, recognofcenda eft iterum iterumque au&toris
inufitata folertia et adcuratio, quibus vfum fuiffe conftat, in toto
hoc fèriptionis genere. Enim vero, primus, in Scriptoribus Hum
garicis, fuit, qui nouam condendae hiftoriae rationem, operofàm
eam, atque, nifi debita, in elaborando, contentione, expediendam,
iniit: vt in antiquis quidem temporibus, prifcos au&tores, eo fe
queretur preffius, quo pauciora eorum monumenta, de rebus,quas
fibi fcribendas propofuit, ad noftram vsque aetatem, fuperauerunt;
in recentioribus contra ea, vbi, multa faepe fides, fluxis narratio
nibus, ante noftrum hunc, etiam in Croatiae et Dalmatiae hiftoria,
habebatur, adeoque rebus geftis, plurima, non minus palam falfa,
quam extra modum prodigiofa, infarciebantur, id vnice agendum
fuit, ne quid in rerum ordine referret, quam quod, feu apud
idoneos au&tores reperit, feu ex tabulariis, multo excuffo pulue. '
re, eruit, atque eo demum adparatu, hiftoriam, fine formidine
falfi, locupletare, et ad fidem faciendam, magis idoneam reddere,
potuit. Qua in re, eo iudicio et adtentione verfatus eft, vt diffi
cile fuiffet, in nouos errores prolabi, homini adeo circumfpe&o,
immo lynceo. Vtrumque id, neglexerunt elaborare, Duumuiri
noftri, in hiftoria Hungarica, T H v R O C. Z I v S nempe, ac
d 3 B O Nº
ххн Р к А Е Р А т I о.
во м в н м н vs; licet, fiprocul odio atque gratia, et ex veroac
recto definiendum fit, dubii бmus, an ad eam dignationem admit.
tendi fint, vel vterque, vel alteruter eorum: eo, quod т н v
в o cz i v s, manu exaratum anonymi codicem, clam fuum
fecerit, nihilque penfi habuerit, confonaretne hittoria eius, an dif:
fonaret a vero? во N в 1 м и v s autem, feruili hoc officio pro
i
fequendum putarit, tardiingenii, Thurocziuт, уtetrebus quidem
extra modum macrum, in dictione autem, praeter quam hittoriae
pofcebatindoles, nimiopere aridum auctorem, fucculentiorem ma
gis, magisque (onorum et exundantiorem faceret: neuter vero,
conniteretur, genuinos hittoriarum fontes, cum ex prifeis, isque
domelticis monumentis, tum ex omnium aetatum diplomatibus, in
fuasittasareolas, Velficut rebantur, viridaria, cum cura, et quantum
fatis futurum erat, deriuare. Еrgo, tametfi exitant, et т н v
кo c z , feu praeambulonis fui anonymi; et во N в I N II, non
plane пulla, de Нуtoria Нипgarica, merita: tamen, neque tanta ea
funt, neque tamegregia, уteos Hittoriarum confultorum Senatus, *} }*
Dиитиіror promulgare, fua putet intereife. Оuam feueritatem,
eo minus noftram dicent, Iuо abundantes ingenio, quo frequen
tius, apud L V т I v м noftrum, errores vtriusque, non reprefios
tantum, cum ratione; fed plane conuulfos, etiam adtoniti legent: }}

duod фuidem, non ei fini interteximus, vt e manibus, fue ciuium

noftrorum, fue alienigenarum, auctorem vtrumque elidamus ; |

fed, vt moneamus populares Нитgaror, rerum patriarum non pe

гitos modo, fed amantes etiam, quam fit necellarium, Hylorian
Нипgarican adverileges reuосаге,et repurgare ab erroribus quae
res, et factu facilis, et tractatu iucundafuerit, iisingeniis, quae tum
nata funt ad procurandam rem longe vrilitimam, rum innutrita,
procul omnibus praeiudicatis opinionibus, ils (tudiis, quae in hanc
palaeftram, cum ipe fuccelius, defcenfцris, vnice funt necellaria.

$. ХIХ. Plane, et aperte loquutus fum hattenus, fed ne

minis cum iniuria; quod et longe abeft ab indole mea, neque pa
titur ftudiorum, quibus operor, conftans (ibi ipfi ratio. Quid?
duod venit omnino in mentem fuspicari, iisdem circumfeptos dif
ficultatibus auctores fuifie, duorum nunc nobis fuit mentio, quae
nos adhucvrgent, immo obfident Inexpugnabilem puto, eorum
. homi
 ||

Р R А Е Р А Т I О. XXIII

hominum duritiem, quibusin promtu effent, augendae et folidan

dae hittoriae adparatus, nempe, diplomata, fchedae veteres, et
пmanu exarata monumenta; fi impetrare poffent ab animo, tum
fulpicaciettimido, tum inuido etiam, atque auaro, vt ea, liberali
animo manuque, in commune conferrent Fuerunt nimirum et
ipia illa aetate, quod coniicere faseft, inexpugnabiles homines,
qui fiammis, has fuas opes, inferre maluifient; quam eas, cum eru
ditis, et in hittoria locupletanda elaborantibus, communicare.
Аliter, in Dalmatia, et Croatia, ftudia (e habebant L v т I 1; ii -

vnicum, quem notauimus toties, Andronicит, patricium Traguren.

Jem, exceperis. Praeterquam enim, quod priuatorum Chartophy
lacia, Муir fuispatebant; publica certe, et peculiaria Archiepifco
patuum, et reliquorum Sacerdotiorum, coenobiorum, ac monafte
riorum tabularia, vrbium item archiua, adaperta femper habuit,
Фuoties ita ferebat vfus qua opportunitate, caruerunt plerique
omnes Scriptores ferит Нитgaricaruт. Сerte, L v т I o, tanto
magis ad fidem conciliandam accedit, quanto plus his iftiusmodi
adparatibus abundabat, cum hittoriam fcriberet. Proinde, ne
Гcio guidin mentem venerit, a v N p L I No I o, V. Сl, quando
по н. noftrum L v т I v м, in academicis fuis praelectionibusk),
tanquam auctorem, rarum quidem, et тадто репеитteт, /ed erro
пеит, proтипtiat, iто infamat etiam, qua/iquifidem ferе теreatur
пиllam, quippe qui lettorer/iloy in errorer praecipirer. Recorda
buntur mecum, qui Virum Сеleberrimum, dum viueret, nouerunt,
liberrimi oris fuifie; at, fi fatendum, quod reserat, non raro, clau
dicante iudicio, quod, cum alibi in praelectionibus, tum circa L v
т I v м noftrum, propalam fit. Neque enim experiundo, ipfe,er
гores auctoris obieruauit, immo forte, ne legendo quidem eius
commentaria,adtemerauitvnquam, vir, de republica litteraria, lon
ge meritifiimus, fed familiarir cuiusdam per/iia/ione adductus, ita
credidit, nibilin aиdore lio/ani, регии репа erroribuу е/ё отia,
- |-
-
4dae
к) verba Celeberrini Viriad(cribamus, quae lumentotius orbis eruditi gelre/en, ein al
leguntur, in deт аи,fibricben Di/cour, rer Baron, der auf/eітет Gut ge/e/en,
iber den ietzigen Zu/tand der Europаi/cben ита blo6 аи, Liebe zu denen Studiir /olсbe
Staaten, Тоmo II. Сар. XII. p. 717. vbi, herrliche Bicher ge/chrieben. Ich balege.
cum in mentionemDalmatiae et Croatiae ve- /eben, da6 einer теіner rebrtbe/ten Freит
nifiet: татbraucbt/on/ten, inquit, I он Ам- de den Luciuт 4ebraиcbct, er/ind aberlau
к Is Lvci i pА Lм Ати Ам, /o ein rar ter Scbnitzer, /a einen verfйbren, darin
Висb, ипа rbeuer, aber bey treiten nicht /6. пет. Еn tibi oraculum, fed caue id Do
accurat, alr der du Fresne: denn er i/tein doпaсит рutes. *
 -

• * "A.

" XXIV PR AE FA TIo

quae le&ores a vero abducere, et in errorer praecipitare pQffnt.
Nollem, alieno potius, quam fuo palato, fàpuiffet G v N D L I N
g i v s: nam re vera, praeiudicio, quod mimiae confidentiae poffis di
cere, abreptus, haec ita iudicauit, cum decuiffet omnino, vt fuis
ipfius oculis, fua ingenii perfpicacitate, atque in primis, iudicii reéfi-
tudine, de noftro exiftimaffet, et, vera a falfis, in Scriptore mo
mentofo adeo, ante difcriminauiffet, quam fententiam aduerfus
eum pronuntiaret, iniuriofam L v T I o , cenfori autem fere pro
brofam., Quid enim, fi laudatus ille fuus familiaris, qui quidem,
G v N D L IN G I o tete, in legendo Lutio, oleumet operam perdi
dit, hofpes in rebus Croaticis, iuxta et Dalmaticis;fuit? atque fa
&um inde eft, vt, quae fibi nondum cognita antea, nunc, tamquam
peregrina, primo omnium in oculos incurrerunt, ea, bonus ille,
in erroribus illico, at cogitate minus, recenfuit. Sed et in eo,
cum familiari fuo, peccauit, boaus Gumdlingius, quod fatis ha
buerint, erroris ac falfi peragere L v T I v M ; nullum tamen eo
rum in luce et palam conftituerint, aut fa&to faltem aliquorum im
dicio, cauerint publice, ne in idem errorum contagium, incauti le
&tores praecipitarent.
0 quantum eft in rebus inane!
Non quadrat cum ingenio meo, vt fugillem mortuos, minime vero
omnium, praeceptorem olim; nam eo vfus fum, 0ptimo Gundlingio,
anno iam tum MDCCV. et fequentibus: fed nec ita hebes fum at
que tardus, vt fuo fato fun&tos, reipublicae litterariae ciues bene
meritos, et qui famae fuae poftumae aduigilare amplius nequeunt,
in primis, vbi id officium, occafio, et rerum habitus, depofcit, igna
uiter deferam, atque relinquam indefenfos. Ceteroquin, nihil con
traeo laudibus, quas C A R O L o D v F R E s N E liberaliter cir
cumponit G v N D L IN G I v s; immo, et voce, et geſtu, affatim
º
iis, neque id grauate, adplaudo. Enim vero, non funt ignota apud
JHungaror, du Freymii, patrata in rem publicam litterariam, merita,
quae quanti apud nos fiant,teftatum fecerunt Illuftriffimi Co
mites Kegleuitbii, pater ac filius, quando fuperiore anno,
eius, de Illyrico commentaria, adcurante Cl. Iobanne Tomka Szasz
ky, Rečtore Gymn. A. C. Pifonienfi, gemina acceffione locupleta
ta, publici iuris fecere. quae quidem, Tomo huic Script. Hungar.
• - tertio
º
 Р R А Е Р А Т I О. XXV
tertio, acceffident, quia ad noftra vsque tempora producta funt,
adcuratione, quam fieri potuit, maxima: nifi moles voluminis,
propofitum fufНаminaflet. Наес, licet itafe habent, tamen, bene
fuiffet factum,fi laudes diuine dotti Galli fui, praedicauifiet qui
dem Gandlingiur, fed non eo animo, vt noftrum in contemtionem
adduceret Vrinam opportune meminifet, Pinianae (ententiaeil
Iius: optine box regioтит et locorum/itur, adde, res etiam, et ha
гum fata, de/tribere, qui iirdет locir nati/int. Аt enim vero, fatis
forte, famae auctoris Dalmatae, litatum eft.
.
-

$ ХХ Аd claritudinem porro, nominis L v т I А N 1, ad

tineret, vtite(timonia doctorum virorum, atque de eius commen
cariis exiftimationem, commemoraremus: quodet faceremus pro
fetto, fumeremusque id nobis negotii, vt famam, viri, vitra vul
gus Dalmatiсит, dotti, atque egregio publico nati, encomiis cir
сummuniremus; nii nos, moles praefationis, vltra modum excre
tura, deterreret. Sed, non eit,curLectoribus graues fimus, ac mo
letti. Duos, tresue,in praefidium, fiquo indiguerimus, aduocauife,
fatisfit. Deeo, s т к v v I v s /): Iohannes Lucius, de Regno Da/.
таriae et Croatiaelibrosfexcотруuit,4m/telodami, 666 f диргит
ae/timatio e/: тахіта: quippe iirdет, тот /tatum antiqиит /olит,
/tdetiam recentiorem bytoriam, de/tribit. Satis oppido,ad laudem
Dalmatae noftri. I А со в v s s po N I'v s т) vero, tanti eius
fecit commentaria, vt nihil dubitarit, lycriptioner antiquas omnes,
quas in is reperit, in М/fell. Erud antiquit. fparfim exhibere.
Sedet к А р н А в L в А в к втт vs n), multa ex fchedis
и v т I 1, grato, erga dottifimum virum, animo, mutuatus eft.
Vt proinde nihil fit,cur admireris, p в т к I в v к м А N N 1, at
cuiusviri? quam aufteri.quandoque in exteros, quod impenfelau
dauerit L v т I v м. Nempe, obferuauitin eo, cum eruditionem
non vulgarem, tum fingularem penitus in iudicando arelвна, feu
adcurationem. Сum enim hittoriam litterariam fragmenti Ре
troniani, Тraguri reperti, in praefatione editionis fuae, expromit,
11a

1) Selecta Bibliotheca Hi/torica, Cap. XXX. $. pletatam, anni 174o editionem, Тоmo II.
XII.finep. 762, Ienaea. 17o5. Сui adde, Сel. pag 1496. fequ. .

сн в I sт I А N 1 т н во в н I L I в v p в к , т) Paginis in 32. 58.73.181.193.243.

Нift. Profelforis lenenfis, iteratam et locu- п) InSyntagn.de Colитта Traiani Rom. 1683.
3e3e3e e

*
xxVI P R A E FAT I o
ita de L v T I o meminit: Notia, inquit, recenfione inftituta, a Io
hanne Lucio Dalmata, viro mobiliffimo et eruditiffimo, (qui de pa
gria/iia optime meritus, edita Dalmatia illuftrata, typis Blaeuianis,
Amftel. anno 16% momen inter litterato* im/igne meruit.) Iftud, in
verbis B v R M A N N I, aequitatis habet plurimum, quod non.
eruditionem modo, fed nobilitatem fimul generis L v T I I, li
beraliter commendet, eique nomen inter litteratos infigne adtribu
at: quippe quodopere fuo promeruerit. At enim, an titulus com
mentariis iftis primitus fuerit, Dalmatiae illuftratae, quod ait
E v R M A N N v s, non habeo dicere, maxime, quod , fufpicor,
virum eloquentiffimum, variandae admodum oratiorüs cauffâ, vul
gatum libri titulum, ad eum modum defignauiffe. Ceterum, et
vnius tantum editionis, et huius Auftelaedamejî, quae ifthic,haud
vero Francofurti, anno 1666. prodierit, mentionem habet. Alio
quin, ex eodem ifto C/. B v R M A N N I luculento teftimonio, et
hoc addifcas, elegantiores litteras, non modo non faftidiuifle no
ftrum; fed cum voluptate etiam, et debita animi contentione, eas
perpetuo tra&tauiffe. Poffem, et domeftica encomia, quibus ali
quot noftrae aetatis Scriptores Hungari L v T 1 v M celebraue
runt, atque in his praecipue T I M O N I s, viri elegantis ingenii,
neque inuidi, cumulare: fed ea nobis diligentia, cum fuperuacua
videtur,tum, non tam addocendos, quam fatigandos Le&ores,com
parata. De dictione L v T I 1, qua in commentariis fuis vtitur,
quid ipfe fentiam,aperte proferam. Tametfi nimirum fàtis prodit,
haud leui brachio fe tra&tauiffe latinas litteras, quando vltra mona
fticam omnino, in fcribendo, negligentiam, et humilitatem, lauda
biliter adfurgit; eoque ex capite, et ab ipfis eloquentiae magiftris,
iure adlaudandus fit: tamen, non imbibit, quantum fatis fui(fet,
ftili hiftorici indolem, neque fibi ex vetevibus, ad imitandum pro
pofuit quemquam; fed contentus, copia fermonis, haud fàftidien -

aae elegantiae, docere malueritfcribendo, Lectores,quam aureseo

rum, adhibita titillatione, verbis ac vocibus fcrupulofè conquifitis,
demulcere. Itaque, licet oratio fua, non plane fit grandis, pudica
tamen eft, neque, quod mirere, fiue maculofa, fiue turgida; fed,
quae pulchritudine naturali, placide decurrat. Qua in re, ferpi/.
litffi, agrefte herbae genus, prouide imitatus eft, quod licet humi,
exiguo profe&u, ferpat,immo terrae penitus haerefcat, tamen odo
- TCíl
 PR A EF AT1o XXVII

rem fragrantiffimum, eumque medicinalem, fpargit. Quid? quod

frequentia, ex variis au&oribus, fchedis, ac diplomatibus, barbare
ſcriptis, inezzasuaria, interſerta textui, non potuerint non aucto
rem, hic illicue, contagione quafi quadam adflare. quod, nafuti illi,
Scriptorum alienorum, cenfofes, apud fe exiftiment, velim. Vti
nam!'ne nobis rudiores Scriptores, obnafcantur vnquam, in Hum
garia. Haétemus, de Commentariis L v T 1 I, id, quod vifum eft
neceffarium, diximus.

XXI. Praeter infigne hoc, de Croatia et Dalmatia, Opus, alia

etiam, partim edidit L v T I v s, partim manu exarata, reliquit.
'v E N E T I I s nimirum, .lucem publicam adfpexit, Vita s. I o
H A N N I s v R s I N I, Epifcopi Tragurini, Litteris hanc primum
mandauit, Praefulum patriorum nonnemo; qui, quod noftro, vi
tam memorabilis viri, haud vifus eft, pro rerum copia, quae eam
circumftabant, defcripfiffe fatis luculenter, multum operae atque
olei impendit, vt, quae vitae s. I o H A N N I s au&tor, aut adfe
quutus non eft, aut adfequi promereque nequiuit, liberali id
manu adnotaret. Quia vero, laborem praeambulonis fui, nouoin
duere habitu, nouoque commentario reddere illuftriorem exag
geratioremque, religioni fibi ducebat, notas in eum condidit, in
fuo genere eruditiffimas, et multae adcurationis, quae, feu illuftra
rent, obfcurius ab au&tore illo in litteras relata, feu adfirmarent
dubia, neque fatis certa, feu denique praeter rem omiffa, fuis lo
cis, cum fide, reponeret, et ſingula rite concinnaret, edolataque
ad eum ftatum perduceret, qui non'poffit non, cum do&tis placere,
tum indo&tos etiam, fed rerum intelligentes, ad legendum illicere.
Librum,adeum modumadornatum, I o H A N N E S s T A T I L I v s,
Patricius Tragurinus, et ficuti perfcripferunt ad me fautores Dal.
matae, fua aetate, Epi/copus /^aczienfis ; cuius nobis tamen nulla
fuit mentio, in eius vrbis p) Epifcopis, tametfi fex fynonimos Prae
fules, haud fine laudum praeconio, inibi memorauerimus; Ioban
mey inquam, ifte, Statilius,genti L v T t A E adfinitateiun&tus,librum
eum, /^emetiis, fua impenfa, typis excudendum curauit: qui tametfi
nobis vifus nunquam fit, exiftimamus tamen, fi vulgatior fieret, vti
lem fore, locupletandae hiftoriae ecclefiafticae. Enim vero, huius
quoqueeximie
米光米
ftudiofus fuit nofter,Cpraecipue
- 2
in folo patrio. quod
Vt

- o In N o T 1 t 1 a hv N G. Nov AE, TomoIII. Parte Spec. Memb. I. Se&t. II. §. III, P. 114. feqq.
ххуш PR AE F A T1o
vt fàceret, natura, ad laudatiffimum ftudium, inftin&tus, a Cl.
v G H E L L I o, Sacrae Italiae Scriptore, facile indu&tus eft. Itaque,
animum adpulit, Ecclefiarum Croaticarum et Dalmaticarum, origi
nes eruderare, condere Archiepifcoporum atque Epifcoporum,
conſtantes ſibi catalogos; ſeriem Coñciliorum, fiue Synodorum pa
triarum, cum fuis actibus, defignare; ecclefiarum, cum omnium
vniuerfim, tum fpeciatim fingularum, fata expromere. Quoquidem
in ftudii genere, eo vsque, adfidua induftria, profecit, vt dignos
omnino, /<gbelliafla adcuratione, commentarios tres, elaboratOs
poft fe relinqueret, nefcio, confilione, an obliquo fato quodam, ope
ri v G H E L l I A N o, haud omnino adtextos: mortem fuiffein cauſ
fa, fenis iam L v T I I, et qui, dum adhuc vitam truderet, noluerit
fortaffe, coeptus, qui nondum maturuerint, intempeftiue prodire
in lucem. Atqui exftabant, manu exarati ifti commentarii, noftra
adhuc aetate, Romae, apud R. Abbatem, F R A N c I s C v M G I o R
g 1c E v M, Spalatenſem, S. HIER oN Y M1 Archipresbyterum, ſed
qui, Pont. Max. c L E M E N T I s XI. iuffu, P. R I C E P v T I, iuuandis
fuis ftudiis, ad vtendum traditi, hac noftra aetate, coelo requieto,
neque vllam interminante tempeftatem, damnofiffimum, ac nullo
vnquam tempore reparandum, naufragium fecere, Res eft, vt eius
obiter faciamus mentionem, iftiusmodi. Illyricum $icrtim molie
batur fcribere P. R IC E P V T I, e.S.l. imitatione, credo, v G H E L L II,
qui Italiae Sacrae, infigne opus nobis reliquit, incitatus: iamque,eo
perduxerat commentarios, vt Tomus vnus alterue, modo cenfuram
fuperauiffet, typis potuiffet mandari. Haec, quia ad /^enetos forte
pertinuit, quod intra eius reipublicae fines, fcripfit R I c E P v T v s;
reperere quidpiam in Scriptore ingenuo, credo, plus iufto rigorofi,
quod,in rebus ecclefiarum Dalmatic. et Croatic.cum rationibus/^e
metis, minus concordare videbatur. Id ergo,ad hos,quorum inter.
erat, mature perlatum, id effecit, vt R I c E P v T I hae lucubratio
nes, adtinerentur primum diutius, interuerterentur demum, ac iam
fortaffis, ad Cimmerias tenebras damnatae fint, ad Graecas Calen
das inde emerfurae. Haec ita relata accepi, a peregrinatore eru
dito, eoque Italo, penes quem fit fides. Ceterum, habuimus in
manibus, breuem, vafti operis, Prodromum, quem, fedente, nifi fal
lor, C L E M E N T E XI. Pont.Max. R I c E P v T I, per orbem littera- :
tum, eo fini ftudiofe fparferat, vt ab his quidem pecuniarias, erudi.
tas ab illis, fuppetias, in rem fuam, compararet. Quem quidem pro
dromum, eo adtentius legimus, immo tra&lauimus, quo magis no
- ſtra,
 p R A E F A T I O. XXIX

ftra, Hungariam Nouam fcribentium, interfuit, cognitas habere,

eruditiffimi viri, deftinationes: atque id in eo in primis obferua
uimus, campum fibi defignauiffe, ex eorum fententia, qui, quam la
tiffime diftendunt Illyricum, atque cuius ambitu, meridionalem fi
mul Hungariam comple&untur; vt adeo, Arcbiepjfcopatum etiam
Strigonienfem, fuis illis Illyrici facri finibus concluferit. Haec,
non erant clam habenda, ne ignorentur ab eruditis.

§. XXII. Ad reliquas res L v T 1 1 quod adtinet, vixit is vitam,

viro dignam erudito, nimirum, fine impedimento, hoc eft coeli
bem; non quod yvvaixoxgaréaevos fieri metueret, fed quod cognitum
haberet, quibus fe difficultatibus obiiciant do&ti homines, fi in
vxorem inciderint, Satyrae 1 v v E N A L 1 § p) quomodocunque
obnoxiam. In qua quidem deftinatione perdurauit L v T I v s,
non minus obftimate, quam toto vitae curriculo, perfeueranter,tam
etfi generis fui füerit vltimus: quod non facile, in tanta auitarum
opum adfluentia, commififfet alius, nifi quem eximiae cuiusdam in
tegritatis cupido inceffiffet. Quid? quod fcifcitanti mihi in Dal.
matia: vtrum /acrum aliquem ordinem profeffiis fuerit no/fer, an vi.
tam egerit plebeiam, quam ^auxâ, vocant? liberaliter refponfum fuerit
in hunc modum: vixit L v T I v s fèptuagenario maior, in coelibatu,
atque babitu /eculari, Cbriftianamque praetulit perfeéfionem; vtadeo,
non ex eo luto, formatum fuiffe L v T I v M, fatis teftentur, optimi
illi, et in noftra ftudia faciles procliuesque viri, ex quo eruditorum
vulgus, fingit hodie, mundi genius. Eoanimi habitu cum effet bo.
nus nofter, moritur Romae, aerumnarum vitae fatur, vbi fponta
meum illud fuum exfilium, cum fumma animi tranquillitate, quod
fàpientibus proprium eft, opportune extraxit; exuuiis, in Ecclefia
D. H I E R o N y M I, pofitis conditisque: quo in Coenobio, commen
tarios quoque rerum Dalmatiae et Croatiae ecclefiafticarum, manu
exaratos, cum fide adferuari iuffit, vt eos promerent olim, qui in
hoc genere adparare vellent elaborati quidpiam, quodtamen, quod
infeliciter cecidit; fi tamen ita fe res habet, quemadmodum in R I
c E P v T I (tudiis meminimus; nunquam fatis poffis dedolere. Bo
na, quae a parentibus opima accepit, in orbitate ea, fratribus C E
R 1 N A E I s, Patriciis Bracbien/ibus, Spalateyfibus, ac Tragurimis,
fuis ex germana forore nepotibus, teftamento legauit; ea lege ta
men, vt materni ſtemmatis cognomentum, cum paterno ſuo con
- - - е 3 ' . iunge
p) Lib. II. Satyra VI, quam lege, et penfita integram, hoc eft, a capite ad calcem,
-
1.
XXX P R A E F A T I O.

iungerent, et cum pofteris fuis, L v T I I c E R I N A E I, tamquam

gentili fuQ nomine, priuatim ac publice adpellarentur, cenferentur
que. Hae viciffitudines, hi denique exitus vitae l v T I A E fuere;
quae fingula, eo fumus profequuti fcrupulofius, quod ita ferebant,
eximia in patriam, viri nobiliffimi eruditiffimique, merita, et quo
magis ignarus ha&enus fuit de L v T II vita, ac ftudiis, et horum
conuerfionibus, orbis litteratus. Ac profe&to religioni nobis du
cimus, ab emortuali eius conditorio, ante digredi, quam ei monu
mentum pofuerimus, breue id quidem, fed ex animo profectum:
I O H A N N I S. L V T I I.
T R A G v R 1 E N s 1 s. P A T R I C I I. DA L M A TA E.
- E X V V IA E. H. A. C. W. R. N. A.
" C L A V D. V N T V R.
IM E R I TO R V M. D. E. P A T R I A. F A M A.
o R B E M. I' I T T E R A T v M.
C O M P L E T.

§. XXIII. Iuftis, optime merenti L v T I o, perfolutis, et, me

moria eius, quantum fieri potuit, in animis, cum ciuium fuorum,
tum eruditorum in primis, redintegrata; non res ipfà folum, fed et
praefationis ordo, iure a nobis pofcere videtur, vt et reliquam Scri
ptorum congeriem, quam nofter fuis commentariis, fapienti confi
lio, adtexuit, recognofcamus. Sunt horum aliquot:
º

H. P R E S B Y T E RI D I o c L E A TI s R E G N v M s L A v o R V M
4). Quis fuerit au&tor, ipfe indicat, nimirum, ecclefiae, quae olim
Diocleae floruit, Presbyter. Dioclea, vel quemadmodum fcribit Po.
lomaeus, ^oxxix, Doclea, Illyridis vrbs fuit, po(t c H R 1 s T I fidem rece
ptam,atque editas a Slauis clades, Archiepifcopatu r) celebris. Ipfe,
vir fuit, pro temporum ingenio, do&tus,et non obftante fene&ute,
in fcribendo folers. Hiftoriam Slattorum, non fame fuo Marte com.
pofuit, fed rogatu amicorum, ex Slauica litteratura, in latinum fer.
monem, conuertit, quemadmodum in prolegomenishiftoriae eius.
dem, ipfe teftatur. Igitur, qualem in Slauico textu reperit hiftoriam,
talem, quod de eo confidimus, latine reddidit. Vt ergo aberratio
nes, quae et multae in ea, et graues funt, non tam interpreti impu
tandae fint, quam Anonymo, eique Slauo, au&tori. Proin.
de, nolim L v T I I iudicium, Diocleati* famae adhaere
fcat, quando inquit *): P R E s B y T E R D i o c L e A s, qui
172

r) lProgreffi
· 4) v t 1 v s, voluminis, pag. 467.
Lib. II. c. XIV, pafñrn. • •• *) Eodem Lib. initio.
ius, P. i5o, II. et Cap, XIV. editionis hu
. -
- ------- " -- --
 P R A E F A T I O. XXXI

in regno ffatuendo, regumque recegfione, regiones, ftirpes, et tempora,

adeo confudit, vt potius fabulas, quam bjfforiam fcripfiffè videatur.
Certe enim, gratias habere oportet, Presbytero, quod haec, qualia
cunque fint, xi, Vasa Slauonicae Hifioriae, ab interitu, fua ifta fenili
opera, liberauerit. Satis erfim nobis fuerit, primi au&toris, quis
quis ille fit, aberrationes, cum L v T I O, in luce poffe luftrare;
quod egregie ab illo praeftitum eft, in paucis quidem fuis, in hanc
hiftoriam, fed praegnantibus profečto, notulis.
' . II. Secundo loco, R E G v M D A L M A T I A E et c R O A T I A E
G E S T A, ſiſtuntur, a M A R C o M A R v Lo, P A TRICI O S P A
L A T E N s I, L A T I N I T A T E D o N A T A *. Certe, et commen
tariolus hic, interpretamentum, breue illud quidem, fed L v T I I
fententia, Diocleatis illo, concinnius eft. M A R v L o, commen
tariolum, Dominicus Papalis, in Crajna, inter vetuftiffima gentis
fcripta, repertum, vt ex Dalmatico Latinum faceret, obtulerat;
quod is, eo promtius exfequutus eft, quod dignum putarit, qui La
fime legi poffet, ficuti id in M A R v L I praefatiuncula reperias.
Ceteroquin eximiam laudem, M A R v L O circumponit L v
T I v s, quafi qui prae ceteris Spaletami* ciuibus, et innocentia mo
rum, et eruditione, et fcriptis, emicuerit. Sane libellum
hunc dignum iudicauit, quem notis illuftraret, atque cum Dioc/ea.
tis interpretamento, ficubi diffidebant inuicem, ftudiofe, vel con
ciliaret, vel cQntrouerfiam dirimeret. Vtinam M A R v L I manu
exarata meletemata, quae fuperare ait L v T I v s, haud fruftra
optantibus nobis, prodeant aliquando,
III, T H O M A E A R C H ID I A C O N 1 s p A LA T E N s is,
H is To RIA s A LoN 1 TA No R v M P o N T If I C v M A T ove
s P A l A T E N s I v M ** De au&tore ipfo, et huius natali emor
tualique die, et quae funt reliqua, L v T I v s, notarum initio, quas
in eius commentaria fcripfit, edidit; pretium autem paffim ei, in
opere fuo pofuit. Etfi vero perfaepe, lentis inue&iuis, in
T H O M A M vtitur, quod nunc minus accurate fubducat tempo
rum rationes, nunc populos diuerfos, ob folam vicinitatem, com.
mifceat: tamen, non fe poteft abftinere, quo minus opinationes
paffim T H O M A E, vbi ab anteambulonibus aliis deferitur, fuas
facere, et, vel in textu emendare, vel in notis, quas concinnas in
º ՇԱIIՈ
XXXII P R A E F A T I O.

eum fcripfit, ad veri re&tique tramitem reuocare, fufcipiat. Quo

modocunque exiftimauerimus de T H o M A E Hiftoria, de rebus
tamen Croaticis atque Dalmaticis egregie meritum fateamur opor
tet, in primis fi eruditae illi aequanimitati nos permiferimus, quae
in toto fcriptionis Arcbidiaconi genere, mirum in modum, pro eius
ingenio, elucet. Profe&o, fi carendum T H O M A E hac hiftoria
effet in Colle&tione L v T I I, multa paffim, liquida luce orba,
quadamtenus exifterent. -
- -
-

' IV. Hiftoria edita, per M I c H A M M A D I I Barbazanis de

$paleto, cet. * Scriptum oppido leuidenfe, fiue rerum adparatum
exiftimes; capitibus enim XXIX. abfoluitur; fiue orationis habi
tum, Neque tamen operam lufiffe, exiftimandus eft L v T I v s,
quando auétorem inter Scriptores fuos adfciuit. Nam, fi cui vo
lupe fuerit, pleniorem paullo Croatiae et Dalmatiae Hitoriam con
dere, vtetur is hac M A D I I opella, eo fru&tuofius, quo eft pri
fcarum earum rerum, quas profequitur, adparatus, difficilioris in
daginis,idemque parce nimium obuius. Praeftant nimirum huius
generis Scriptores, hiftoriam fcripturientibus, quod aedificaturis,
operae manuariae, hinc materiam, illinc cementum, et quod non
requifitum aliud, parcius copiofiusue, aggerentes. Ceteroquin mi
ramur, nihil notarum, in exilem quidem, non inutilem tamen au
Čtorem, L V T 1 v M reliquiſſe. -

- |ல்
V. Summa Hjßoriarum Tabula a c v T H E t s., D E G E.
s T 1 s c 1 v I v M S P A L A T IN O R v M, ſilb breuitate compi.
/ata ex diuerfis Cbirograpbis, cet. * Refpondet omnino infcriptio
ni opufculum , quippe quod et breue e(t, neque ea adcuratione
concinnatum, quae, ficuti titulus fibi pollicetur, pofteritatis mere.
retur adtentionem. Neque tamen fua láude fraudandum puta
mus, quin immo tantum ei circumponimus laudis, quantum faber
materiarius, adparatui tenui quidem, fed vtili tamen futuro, fur.
re&turo aedificio. Et hoc quantulumcunque opus, fine animaduer
fione L v T I v s dimifit.

VI. A No NY M i, o B s I D 1 o N is 1 A D R E N S 1 s, L I b R 1 D vo.
Au&or, fi quis alius, plane ofcitabundus, immo fomnolentus, ne
que fiue ad rei geftae adcurationem, fiue ad diétionis, qua abie&a
f - Vtitur,
 P R A E F A T I O. XXXIII

vtitur, ingenium, , vel tantillum adtentus. Proinde nequiuit, a

Colle&fore editionis praefentis, viro profe&to folertiffimo, ad eum
modum,-prouti id quidem, more fuo, cupiuiflet, recognofci; ita
in eo hiulca funt omnia, pleraque etiam fine ratione relata. Sed
retinendus tamen fuit in ifto L v T I I fafce, quod non fuperaret
facile, qui Iadrenfium haec fata, quomodocunque praeter eum ex
promfiffet. Abeft, hic quoque, vbi ea indiguiffemus maxime,
manus L v T I I medica, fiue, eius ad au&torem obferua
tiones. • ,

VII. M e M o R 1 A L E p A v L L 1 de P A v L I. o, Patricii Iadren

fis. Schedae funt memoriales, prudentis non minus, quam rebus
agendis idonei viri, plenae egregiae frugis. Tametfi enim, memo
riae fuae confulturo, ideoque res varias in litteras referenti, ple
rumque priuatae eae, et quae nihil ad pofteritatem adtinent, obre
punt: tamen, fàteamur, neceffe eft, plus eum rebus, vel in magi.
ftratibus a fe adminiftratis, vel propalam ad cauffàm ftatumque
communem pertinentibus, tribuere; ac proinde, fchedas fuas di
gniffimis relatu memoriis, non tam cumulare, quam ornare. Equi.
dem, necinuitus fateor, plus mein vnico P A v L L 1 Memorial, ad
iuuandam Hungaricam non minus, quam Croatico - Da/matj.
cam Hiftoriam, opportunae materiei deprehendere, quam in
reliquis Scriptoribus, exilibus iis quidem, fed titulis infcriptis fu
perbis, et fui quafi immemoribus.. Credi enim nequit, quantum
boni atque vtilis ad Hiftoriam prouentus, habeant hi iftiusmodi
commentarioli, qui ex dierum ferie congeruntur: vt optarim fane,
plures huiusmodi, non dicam Hiftorici, fed notarii exftarent, qui
res inlitteras referrent, quibus, vel interfuerunt ipfi, vel experiün.
do , hic illicue didicerunt, quantum ad rerum fummam, in rem..
publicam, fiue promouendam, fiue fufflaminandam , momenti ha.
buerint. Euenit quidem haud raro, vt in huiusmodi aduerfària,
res irrepant vulgares, et nimium quantum protritae, quaeque non
tam lucem, quam tenebras offundant Hiftoriae, vniuerfim in fuo
nexu et compage fpe&tatae ; at enim vero, id tunc admo
dum cum hiftoriae fit detrimento, cum eius fcribendae
| prouincia, in hominem plebeiae indolis incidit, aut oc
cupata
光光米
ab homine eft, qui nequeat
- f
difcernere, quantum
diſtent
 XXXIV P R A E F A T 1 O.
diftent aera lupinis. Obuium id fuerit, P A v L L i de P A v L L o
ÀMemoriale penitius exiftimantibus. Mixtae in eo funt, vulgarium
negotiorum, inanes fere commemorationes, cum rerum momen
tofàrum grandiumque obferuationibus, quae fingula, probe dis
creta ab inuicem, fuis quaeque locis reponi, et nunc dubiis, cer
tam conciliare fidem, nunc iterum exfanguibus quafi, et protritis,
yitam reddere ornatumque poffint. Certe, fi careas, quod fub
manibus habemus, P A v L L 1 Memoriali, haud tu quidem, mihi
integra, fàltem pleniora, quam vulgo in Scriptoribus Hungaricis
exftant, s i o 1 s M v N d 1 et M A R 1 A E reginae, fponfae et vxo
ris fuae, hiftoriae initia, exhibueris. Quapropter vellem equi
dem, plures, in omni Hiftoria, hos iftiusmodi μννμοικῶς, feu memo
riofos haberemus Scriptores, qui, quod in dies fingulos, vel ipfi ad
miniftrauerunt, vel per aliospublico commodo incommodoue ad
miniftrata viderunt, in litteras, cum fide tamen, referrent. Enim
uero, adſeuerare auſim, cum in N O T 1 T 1 A H v N G A R I A E
elaboranda fudarem, maiores me fubinde adparatus, ad illuftran
dam Arcium, /^7rbium, Caftellorum, }^icorumque hiftoriam, ex huius
modi plebeiorum quorumuis hominum fàftis, feufchedis memoria
libus, quam ex exfanguibus T H v R o C z LI, atque phaleratis
B o N f I. N I I, aliorumque commentariis, adfcifcere potuiffe.
INeque tam eft difficile, aduerfaria iftiusmodi connotare, quam iu
ftam hiftoriam confcribere: cum et tenuioris ingenii, iudicii vero
non plane nullius homines, a&tus, qui fibi fiunt quotidie obuii, fuis
fingulos locis, cogitate et breuiter referre, in memoriales fchedas,
-*
poterunt. qui, vbi latuere tantifper, dum res memoriam ho
minum funt fupergreffàe, tunc vero, excuffo fitu, in lucem protra
&ti, tantum ad locupletandam, hiftoriam conferunt, quantum
nemo crediderit, quam qui id experiundo didicerit. Quae
iſtiusmodi vtiliſſima aduerſaria, paſſim, per illuſtres, ac no
biliffimas quasque in Hungaria familias, integris fcri.
niis capfisque haerefcere, iuxta cum gnariffimis, optime
feio; fed queri tamen cogor, ne haéc quidem profutura ad
hittoriam fragmenta, ab gente, fui ipfius, ac poteritatis
- - gna
 - -

PER A. E. F. A. T.I. O. XXXV

gnauiter oblita, in commune impetrari poſſè. Ceteroquin,

P A v L l I de P A v L L o Memoriale hoc, quod genuinum fit,
ex fchedis füis, &réyexQov, ad calcem libelli teftatum legas.
VIII. P A l L A D II f v s c I P A T A v I N I, de $itu Orae I/.
1yricae Libri Duo. Au&orem in prolegomenis, editor, quisquis il
lefuit; nam Luciumfuiffe,non audeodicere;, quaelibello,tamquam
epiftolam nuncupatoriam, ad A P o L L I N A R E M C A R D '1
N A L E M Presbyterum co N T A R E N v M Penetum praete.
xuit, laudibus circumponit: quando, et praeceptorem fuum
fuiffe, grata mente fatetur, et publice fpondet, haud commiffurum,
vt do&tae eius operae intercidant. Libellus certe, quem primum
edit, laudatiffimus eft; ita, et breuitate concinna fe commendat,
et non fuperficiaria eruditione. . Commentariolum, quantuscun
que eſt, in Libros duos, impari portione, difpertitur. Quorum pri
mus, pofteriori, geminata molecula maior, 0ram Illyrici conti//em.
tefil, et ád orientem atque aquilonem vergentem, quaſi in tabella,
pingit, pujfca obfoletaque nomina, ficubi poteft, recentibus coae
quans. Inde fluuios defignat, ftagnaque, et montes, rarius incola
rüm indolem. Liber alter, qui vix plagulae medium explet, obie
ćtas orae haćtenus deſignatae inſulaſ, vadofi natura marij, tam
{cite defcribit, vt nihil fupra. Plus mille earum effe dicit, fed ne
que omnes delineat; quod in ea breuitate fieri vix potuiffet: quas
tamen adtigit, non dimittit ante, quam penitus cognitas reddat Le
&ori. Non male lufiffet operam P A L L A D I V S F V s C V s,
fi, quam in defcribendofitu Illyrici modicam effe voluit, eam fimul
exaggeratiorem effe conftituiffet: nam, et latinius fcribit, quam re-
liqui L v T I A N A E Collecfionis Scriptores omnes,et maiori rerum,
quas expromit, fele&tu. Verbo, monachum exuit P A L L A D I V s,
et gaudet aemulari prifcos au&tores. Poſſidemus interim, nec in
uiti, Illyricum F v s C I in nucleo; id quod grati recognofcamus.
IX. M A R c I M A R v L 1, Patritii Spalater fit, in eos, qui B.
H I E R o N Y M v M Italum effè conteudunt, Animaduerfo, Breue ad
modum fcriptum eft; etbreuiusquidem, quam id dignitas rei pofce
bat. Longi enim fubfellii iudicatio eft, et quae, cum pluribus in
digeat iudicibus, tum vacuis praeiudicio, Italusne? Dalmata? an
Pamom fit Hieronymus pronuntiandus. Vt eo magis fubeat mi
米米光 f2 rari,
 - * v -

xxxvi P R A E F A TI O.
rari, quid Doéfi/imo F o N T A N I N o, Archi Epifcopo Ancyra
710, tunc Romae agenti, in mentem venerit, quod ante haec duo
luftra, et quod excurrit, in litteris, ad D o M 1 N 1 C v M P A s s I o
N E v M, ea tempeftate Numtium s. P o N T I F. apttd Auguftam
4ulam /^indobonenfem, nihil dubitarit fperare, immo confidere
propemodum, me eam controuerfiam, in Defcriptione Hunga
riae Hiftorica, ex vero, et re&o, diremturum alicubi. Ita eniiri
P 1 v s N 1 co l A v s G A R E l L 1 v s, Caefàris c A R o L 1 VI.
famigeratiffimus, dum viueret, Arcbiater, in ampliffima fua, quam
de Iuuenci Coelii Calami Dalmatae A T T I L A, ad me dedit t),
Epiftola, eius rei meminit: Doéfiffimus, inquit, F O N T A N I
N v s, mullùs dubitat, in /ua, ad virum eximium, D o M I N I C v M
P A s s I o N E v M, refponfória epiftola, T/^ / cauffa co///èripta;
non dubitat, inquam, T I B I commodam, in Hifforia Hungarite
recenfenda, occqfionem futuram, quinimmo putat /tttdio q/taerendam
eſſe, vt in verum, et exa&fttm Patriae D. H I E R o N y M. i Jitum,
maiore diligentia inquiras, quam bucusque faéfum fit. cum nibil ex.
ploratum de s T R I D O N E babeamus, quo in oppido wtum effè
D. Hieronymum, /e ipfò locupletiffimo te/fe, nemo eft qui dubitet;
fed, quo in /itu topograpbico collocandum /it, miram, quantum inter fe
, diffentiamt eruditi u ). Melcbior quidem Incbofer x ), /è vidiffè
locum adferit, et etter/ae vrbis antiquas reliquias, curiofè per/u/frg/
fe : /èd maiorem /idcurationem Geograpbicam, ex T /^ 1 S commem
tariis ba(!/furum /è fperat F o N T A N I N v s. quod ideo T E
ignorare nolui, vt fcires, quantam apud viro* do&fos ex/jeéfatio
mem concitaueris ; cui adimplendae, vt, quas dedit ab ingenio. vires,
omnium bonorum largitor D E/^ S, T I B 1 /irta* te&fasque, /j.
mo in corpore, quam diutìffime copferuare ve/it, orare atque ob/ècra.
re non definam. /^ale et me ama. Iftis me tunc operis illigatum
ibant, eruditiffimi Triumuiri, F o N T A N I N v s, P A s s i o.
N E v s, et G A R E L L I v s. .Ac parum fàne aberat, quin ob
fecundarim mutuae illorum cupidiffimaeque voluntati: non quod
- COIl

t) Exflat ea, Adparatu meo ad Hißoriam Humi- uam, de fitu Carnioliae, Carinthiae, Syriae,
garic. Monum. III. praemiffà, Tom. I. et Epiri.

u) Vid. Tillemontium Tom. XII. Hift füne x) in fuis Annalibus Ecclefiaflicis Regni Hun
Eccl. p. 6. et in not. p. 627. et Doći. Chy- gariae, P. 82. et 83. praeuii Chronici, ad
treum in Epiflolis, et Robertum Papafa- annuin Chriſti, 341. -
 P R A E F A T 1 o. XXXVII

confiderem, conciliare me poffe, fententiarum, quae funt eatenus,

inter doctos, hoftilia paene diuortia; nam ita exiftimo, procliuius
controueriam, de H o M E R patria, diputari, confopirique por
fe,tametfi feptenae, de ea fibi vindicanda,vrbes olim dimicarint y):
Επτα πόλεις διερίζεσιν περί βίζαν ομήρε, -

Σμύρνα, Ρόδος, Κολοφών, Σαλαμίν, Γος, Αργος, Αθήνα,

fed quod ita exiftimaui perpetuo, decere bonum ciuem, ere&to

femper, promtoque animo effe, ad res patriae, omni occafione,
exaggerandas, illuftrandasque. Offerebat fe ad hanc momentofàm
rem, pro virili adtre&tandam, in peninfula Comitatus Szaladief/ís
IMuraköz, occafio, in qua Stridonem, vel eius tra&us dialeéto, Stri
gottam, quam patriam D. Hieronymi effe volunt, euruditiffimi pi
entiffimique Hi///garorum quique: illic fane volupe fuiffet, cum
aeres&asis omnes, tum veterum fituum rationes, conuerfionesque tem
porum, excuffifle. Quoin negotio,etfi fine inuidia,et obtre&tatione,
haud licuiffet verfari; profectum tamen fuiffet, vltra veri fimilitu
dinem, fàltem auerruncatae opinationes, cum rei veritate minus
concordantes. Certe gradus (truxiffemus, ad certam, et probe
aliquando adftruendam, fententiae, de patria D. H I E R. O N Y M I,
veritatem. Sed, cum nec opinantibus, C A R O L v s VI. Impera
tor, fine exemplo, optimus, anno MDCCXL. XX. O&tobris, rebus
humanis exemtus eft, ita eo vno, at quanto ? cafu , Mu/àe no
ftrae perturbatae funt, vt cogitatione id vix amplius recolere, ne
dicam oratione explicare, valeamus. Enim vero, non tam moli
tio, quam opus ipfum, vltra Tom. IV. hortatu, ac Numine c A E
s A R I s, munificentiaque auguftali, proue&tum, tanta indignita
te elifum nobis e manibus eft, vt rem infolentem, fine exquifitis
fimo dolore nequeamus reminifci. Reddant olim facinoris ratio
nem, boni illi, huic, cui eam nullatenus negare poterunt. Me pro
fe&o, ad haec doloris veftigia ifthic exprimenda, praeteritorum
recordatio, et exiftimatio praefentium, vel inuitum perpulit. Iam,
quid aliud, in hac illata, ftudiis noftris, calamitate, faciamus, quam
vt nos folemur illo O v I D I I, non reperio: -

0ptimus ille fuit vindex, laedentia peéfus

/^incula qui rupit, dedoluitque femel. - *

º, f3 Interea
の A G E L L I V S, No&t. Att. III, ii. |
 XXXVIII Pº R A E, F A T I O.

Interea careat, cum orbis vniuerfus, tum eruditus in primis, co M

m E N T A R I I s noftris de H v N G A R I A. Certe, M A R V
l 1 hoc fchediafmate, eo vsque nos contentos effe oportebit, dum
adfit aliquis ex machina Deus, qui litem, de patria D. H I E R O
N Y M 1, ex improuifo, dirimat, componat, planeque elidat
*,

- X. Ex A P p 1 AN 1 A L E x A N D R IN 1 R o M A N A H is T o
R i A de Bellis Illyricis, Excerptum e(t. s T E P H A N v s id
G R A D I v s, Patritius Ragu/imus, Abbas, et Bibliotbecae /'a
ticanae Cu/los, rogatu familiaris fui, L VT II, ex manufcripto co
dice, vti refert ipfe, noue interpretatus eft, vti L v T I O fuo pla
ceret. Nihil adtinet, de praeftantia auétoris dicere; quippe qui,
nemini, hoc in primis loco, ignotus eft, nifi puer fit in hiftoria.
XI. 1 L L Y R I c v M R. P. 1 A c o B 1 P F 1 A c z E v 1 c H, nomina
uiffe fufficit, quia foetus eft noftrae huius aetatis hominum, ео
comparatus, earmque ob cauffam , a Filio meo, c A R o L o A N
d R e A B E L 1 o, Profeffore Lipfienfi, Colleéfioni huic L v T I A N A E
accenfus, vt pateat, non fibi, hodieque, fue Croatar, deele, fue
Daliñatay. Certe, cum P A L L A D I o F v s C o Patauien.fi,
collatum opufculum, lucem Le&oribus affundet, in cognofcendo
Illyrico, haud dubiam. •
!

XII. A D D 1 T A M E N T A ad L v T 1 v M, duorum funt generum,

Eclefi/fica, et quae ad elegantiorem litteraturam , antiquitates
videlicet, adtineant. Hla duos, immo tres, Fjifcoporum Catalo
gof fiftunt, Segnienſium videlicet, Corbauienſium feu Modru/ienſium,
et denique Arbe//ium. J/fud vero, quod ad Antiquitates per
tinet, infcriptionibus conftat, tum Romanis illis, et nondum, quod
fciam, * vulgatis haétenus; tum recentioribus etiam, et quae pro
pius ad noftram aetatem accedunt. In iis nobifcum communicaiv
dis, emicuit, Illuftriffimi et Aeeuerendiffimi Domimi G E o R G I I
w I L H E L M I C H 1 o L I c H, de Leipensberg, Epiſcopi Segmien
ffs et Corbauien/s, Jeu Modru/ienfis, bonitas, mira cum alacritate
coniun&ta. Cum enim ex amicis addidiciffet, praedeceffori fuo, I o
H A N N I A N T O N IO B E N Z O N I o, earundem Eccleſia
rum nuper Epifcopo, viro vtique, et probo, et do&to, conueniffe
mecum, de edendo, et ſimul illuſtrando l v T 1 o, et vero, ſubita
- - 1T1OTC€
:
 P R A E F A T I O. XXXIX

morte praeuentus, nequiuit, fiue fuae deftinationi, fiüe meis votis,

fatisfeciffe, eam prouinciam, laudatus G E o R G I v s W I L
H E L M V s C H I ο L Ι C H, a me per epiftolam, maiorem in mo
, dum, rogatus, in fe quadam, tenus recepit, atque, quae Tibi,
Le&or erudite, commendamus, Additamenta, curante $peéiabili, *

D. A N D R E A B E H M, Exce//i Confilii Locumtenentialis Confí

liario, et Caffìe Parochorum Perceptore, ad me bonus dedit: quam
ob rem ei gratias habeo, quas poffum, maximas, vtque, eruditam
mihi bonitatem porro, cum vicinis fuis, feruet, ftudiofiffime ab
eo petO. . . . . - ** * -
*

; , * - .

§. XXIV. Haec, ad nouam c o l L E c T I o N I s L v T 1 1

editionem praefari voluimus' confulto; vt conftet apud pofteros,
non tam nobis, bene merendi voluntatem, de laudatiffimo au&ore,
et quos is fècum in luce ftatuit, defuiffe, quam facultatem, pro
eo, ac voluiffemus, vndequaque confummatam. In ea ador
nanda, iidem folertiffimi viri elaborauere, qui duos priores Scri
ptorum Rerum Hungaricorum Tomos, et caftigatos nobis dederunt,
et omni elegantia adcurationeque, confpicuos. Bibliopola certe,
I O H A N N E S P A v L L v S K R A v S S I v s, egregie, Omni
que, qua potuit, diligentia, fumtu, et folerti rerum huc pertinen
tium procuratione, partibus fuis, ad eum modum et nunc perfun
&tus eft, vt non adaequarit modo priorum voluminum praeftan
tiam, fed decora quoque reliqua, tam liberali manu, fcite ac me
ditate, aggeffèrit, vt praefens quidem, quem Tibi iam tradimus,
Tomus, priores illos, multis modis antecellat. Nam, et typos, ne
forte praelorum vehementia detriti adparerent, forentque le&to
ribus molefti, inftaurari iuffit, et chartam, in maioribus praefer
tim exemplis, nitidam efle voluit, et ornamenta, paffim per libro
rum ac capitum initia exitusque, quae partim imagunculas aliqui
bus meletematibus infignes, partim litteras primordiales, illecebro
fis oculorum oble&tamentis, fcite illufàs, cònftituit. Addidit map
pas fimul Geograpbica*, omni, qua fieri potuit, adcuratione fa&tas.
Quarum vna generalis eft, totumque repraefentat I L L Y R I
c v M, et quae ei funt connexae prouinciae, in primis, cum no
ua infulae Corgyrae, quam nunc Corfu dicunt, delineatione. Reli
quarum, quas particulares, et diuerfarum aetatum poffis dicere,
- -> quae
 XL Р R А Е F А т I о. w

quae in priori operis L v T I I editione, exftabant quidem omnes,

fed ruditer admodum (culptae, vt fciagraphiam fituum potius,
quam mappas Geograpbicas referrent, quaquauorfum, fiue conti
nentem obtutui fiftebant, fiue innumeras, quae in Croatico Dalma
ticoque mari occurrunt, infulas. quae iam et elaboratae funt ple
nius, et diuerfis regionum accommodatae conuerfionibus. Prima
eft: I L L Y R 1 c v M A N T 1 Q_v v M; fecunda: I L L Y R 1
c v M R E G N v M, cum i l l Y R I C O, a Ã?omanif addito; ter
tia: I L L Y R 1 C v M M O N A R C H I A E R O M A N A E ;
quarta: D A L M A T I A, poft imperii declinationem, in c R o
A T I A M, s E R v I A M, et D A L M A T I A M I P S A M,
dijîinéta; denique quinta: C R O A T I A M A R I T I M A, crum
D A L M. A T I A E. et S E R v I A E P A R T E. Praeter has
lautitias, an neceffarios adparatus, omni praedicatione dignos,
I N D 1 c E M, quam confumatiffimum, confieri curauit nofter, qui,
fi vnicus acceffiffet editioni huic, incomparabilem eam fecifîèt. Er
go, dicamus neceffe eft, et id quidem propalam, cum reliquam
s C R I P T O R v M H v N G A R I C o R v M congeriem, tum
L v T I I hanc Croatico - Dalmaticam colle&tionem, in virum in
cidiffe, et ingenii liberalis, et idonei, ad feculi, in hoc procuratio- '
nis genere, elegantiami aemulandam, quae vtraque, infigne opus
egregie commendabunt orbi litterato. De eo eft, cur indoleamus
viro folerti et induftrio, quod, cum in Tertium iam Tomum faciat
fumtus, ficuti diximus, et profufe, et cum elegantia; nondum ta
men eum impenfarum reditum capiat, quem, cum deftinationis
dignitas fpondebat, tum inufitatae hucusque, erga I N c L v T A M
gentem H v N G A R I C A M, et fingularis omnino folertiae, exem
'plum. Neque enim, poft B o N G A R s I I illam diligentiam,
quam commendauimus alibi z), exftitit quisquam, qui rebus Hun
garicis lucem adfundere cupiuiffet; nam triuialium au&orum no
mina, quis mentione dignetur? Ac videbatur fane bonus ifte no-
fter animo labefcere, quod praeter opinionem, et res propemo
dum omnis cadat, et Hungarorum, gentis honoris fui alioquin (tu
diofiffimae, curae, in inftitutum vtile adeo, ac gloriofum, lentio.
res effe incipiant, quam res magna profe&to, et gentem vniuerfàm
illuftratura per orbem, pofceret. Vtinam fint, in popularibus
. noftris,
- 2) In Praefat, Tom. I. S. V. ſequ.
 P R A E F A T I'O. XLI

noftris, qui hoc exteri bominis, aduerfus gentem noftram, ftudium,

atque honeftiffimae voluntatis teftificationem, et agnofcant, et
qua fe dabit occafio, grata mente remunerentur. . Quod, vti fore,
non tam fperamus, quam confidimus, fi porro augefcat Tomorum
numerus; ita toto ei animo gratulamur, auguftalem eam munifi.
centiam, qua eum Coeleftiflima M A R I A T H E R E s I A, Impe.
1'atrix', et Regina indulgentiffima, clementiffime profequuta
eft: quando, oblato ei aureo memoriali numo, moduli maioris,
et conatuum fuorum, de illuftranda Hungariae Hiftoria, inftitu
tum penitus adprobauit, et, vt in eo perfeueraret, efficaciffime con
firmauit. Felices Mufae ! quarum molitiones, diuinisfimo maiefta
tis iubare confouentur..… - -

* * *

§. XXV. Supereft, vt Illußris Elitoris; qui idem eft adhuc,

quem femel iterumque laudauimus; collatam in L v T I v M no
ftrum adcurationem, commemoremus. In confeffo eft, primam
illam Batauam editionem, quam nos Amftelodamen/em, anni 1666.
exiftimamus fuiffè, iis fcatuiffe, cum fphalmatis, tum aliis opera
rum paroramatibus, quibus expurgandis euerrendisque, laborio
. fiffimi cuiusque viri folertia fatigari potuiffet. Haec ille omnia, ad
puluifculum excuffit non tantum, fed etiam ad me, fui fecurus, et
nauatae fideliter operae confcius, hunc in modum, nuper admo
dum perfcripfit: Quamuis in emendando, inftruendo, fupplemdo, ac
ad bj/foriarum fidem reftituendo L v T I O, adilexisque Dalmatica
rum Rerum Scriptoribus, plurimam/ane et improbam operam colloca.
uerim; baud pauca mibilominus loca, praefertim in biulco illo et im- '
concimmo Anonymiq 0bfidionis Iadretyfis Au&ore, ob defeéfum MSC.
obfcuritati editionis Am/felodamen/is relinquere potius, quam lubrico
arbitrio, absque aliis adminiculis, in diuerfàm leéfionem detorquere
malui. Haec ita fe habere, et ipfi confidimus, et obferuatum iri
fperamus, ab iis Leétoribus, quibus volupe fuerit, veterem illam, ' '
cum noua hac noftra editione, faltem oble&tandi animi cauffâ, di
ligentius contendere. In primis fe mihi probat ea folertia, quQd
notas L v T I I, quas in Presbyterum Diocleatem, Tbomam Ar
cbidiaconum, et Murcum Martilum, feorfim ediderat laudatus au
- &or, columnis et capitibus fuis, opportune hic fubtexuit Editor,
vt, fiue farciendis, fiue refellendis, fiue emendandis Scriptoribus,
- 、米米杀, g adhiberi
XLII P R A E.F A TI O.
adhiberi poffint commode. Illud ceteroquin de L v T I o te
ftificamur etiam atque etiam, nos eum, a fidei hiſtoricae tramite,
nondum vnquam deprehendiffe exorbitare: licet homo fit, et hu
mani nihil ab ipfo fuiffe putemus alienum. C L. interim E D I
T O R I, vti, de confumatis et huius T O M I operis, toto ani
mo gratulamur; ita vires ei porro precamur, egregie fuffecturas
iis voluminibus, quae nobis K R A v s I I alacritas, Hungariae
velificandi, pollicetur. Pulcbrum eft enim, illic nominis /iii, et bo
feftae deftinationir, qua ducebaris, memoriam expreffè, vbi meque
malignitas eam eradere po/it, neque liuor tenebris qffiimdere. Tu,
1. E c T o R B £ N I v o l E, Vale et noftrae, de L v T i o com.
mentantibus, prolixitati, bonus ignoſce, eamque, ſi lubet, in
rem T V A M verte, memor illius:
Dignum laude virum, Mufa vetat mori.
Vale iterum, et ftudiis noftris faue. P I s o N 1 1 in Quadis, ex
A/j/eo/ùburbano Anno MDccxLvIII.
- d. VI. Aprilis.
 coNspectvs
S C R I P T O R V M,
- Q VI -

HOCTOMO CONTINENTVR. , -

--

I. IoANNis LvT 1 1, Dalmatae Tragurienfis, de Regno Dalmatiae et Croatiae,

Libri VI. | pag I. ysque 465
His acceffèrunt, additamenta:
a) Catalogus Epifcoporum Segnienfium, pag 466 vsg. 469.
*
b) Catalogus Epifcoporum CorbauienfiumfeuModru/enfium, p. 469. vsq. 47o.
c) Infcriptiones aliquot veteres et recentiores, Segniae et in vicinia repertae,
pag. 47T vsg. 473.
II. P RE sBYTERI piocie atis, Regnum Slauorum, p. 474. vsq. 5o9.
III. Regum Dalmatiae et Croatiae gefta, a MARco MARvLo, Patritio Spalatenfi,
latinitate domata, , pag 5lo. vsq. 53I.
IV. ThoMAE Archidiaconi Spalatenfis, Hiftoria Salonitanorum Pontificum, atque
* Spalatenfium, pag. 532 vsq 635.
V. M 1 c HAE M AD 11 de Barbazanis, de Spaleto, Hifloria de geflis Romanorum
Imperatorum et fummorum Pontificum, pag. 636 vsq. 653.
'VI. Summa Hiftoriarum Tabula A cvt Heis, de geftis ciuium Spalatinorum,
pag 654 vsq. 66I.
VII. Memoria,, fiue Series Archiepifçoporum Salonitanae et Spalatenfis Ecclefiae,
· pag. 662. vsq. 665
VIII. A NoNYM 1, de Obfidione Iadrenfi, Libri II. pag. 665 vsg. 723.
IX. Memoriale P A v LLI de P AvLLo, Patritii Iadrenfis, pag. 723. vsq. 755.
X. palladı 1 Fvsci, Patauini, de Situ Orae Illyrici, Libriduo, p. 755, VSq. 764.

XI. M AR c 1 M AR v LI, Patritii Spalatenfis, Animaduerfio, in eor, qui b. HIE Ro

-

NY M v M Italum effe, contendunt, pag 764 vsg, 768.

Accedunt L vtii Notae in eam animaduerſionem, pag, 768. et 769.
xII. apriasi ALex ANDRIN 1, de bellis Illyricis, Liber, Stephano Gradio in
terprete, . . . pag, 769. ysq., 781.
XIII. Series Chronologica Epiſcoporum Ciuitatis Arbenfis, adminiſtrata ab Illußriß.
Andrea de Behm, pag 78L vsq. 783.
XIV. Illyricum, ex V. Cl. 1A con 1 PF1AczevicH, S. I compendioſa expoſi
tione Geographica, depromtum, pag 784 vsg. 79o.
xv. Confultatio litteraria Epifloliea, de illuflrando locupletandoque Lutio, ad 1 o H.
ANToN. de B E N zoNy, nuper Epifcopum Segnienfèm et Corbauien- ,
ſem, auëtore MATTHIA BEL Io, ' . pag. 79o. vsq. ad finem.
g2 -
D. IO
 D. IOHANNI LVCIO
IOHANNES B L E A V, .
. . . . . s A Lv TEM.

'g(4)2; micitiam illam, /^IR CLARISSIME, quam cum

º 類 fratre meo C0 R VEL 10, iam fatis funéîo, olim Ro
mae contraxifti, ex humaniffinis TJ^IS, quibus vtro$que, G/^I.
LHELMκ.Μ et PE TP κд/, filios meos, ibidem excepi/fi, qf.
ficiis, bticusque erga no/fram familiam viguiffè, pleniffime expertur
fum. Sed praecipue eam mibi notam fiicere volui/ti, cum IND4.
GATIo IV E $ Tuaj D A L MA Ticas, quibus Patriae
'T}^AE illuftriffimae monumenta, iùm dudum demfiy obuoluta tene
bris, in lucem produxifti, typis meis exarandas obtulifti. Eas ip/ìs,
- iam abfòlutar, in grati animi, et perpetuae amicitiae tefferam, TI
B1 offero; TIBI enim debentur, cum re vera TYAE fint, ni
bilque iis a me fit tributum, 447 quod eas Dodiorum orψή tneis lit
teris, communicem. Si grata baec oblatio, quemadmodum, /ólita
Tz A benignitate fretus, futurum mullùs dubito, omne me tuliffè
pun&um exiftimabo, /ale, PIR CLARISSIME, et me amare
ாக Amftelodami, ri: Idus $ptewri MDCLXJ^II. ' --

. . . . DISPOSITIO
 D IS POSIT IO
TABVLARVM GEOGRAPHICARVM.
TAB vʻLA PR IM A.
{Autariatae. -
- Hieraftamnae.
- ‫ممم‬ Bulimi.
Liburnia $
!Nefti et Manius Sinus.
et iRhizunitae.
- Enchelii.
Illyricum Taulantií. .
Atintanes. .
{Amantia. -

TABvLA secvNDA
~ . .
-
-

(Dalmatia - .Antiqua.
Recentior.
ïArdiaei - - iii
Dardani. - :
Illyricum a
ಟ್ಟಣ್ಣಲ್ಲಣ್ಣ.
Illyricům • jOlchuniatae.
#Daffaretae. proprium º
Á’egnum. Atintani.
|Taulantii.
-

ស៉្យា
և e

ĮParthini. -

'Liburnia.

Illyricum - -

a /Fomanir Á Prima.
additum. Iapidia - -{Secunda.
- Inalpina.
U.

TABVLA TERTIA.
Illyricum (Dalmatia.
AMomarcbiae | -

Aeomanae. [Liburnia, cuius Pars Iapidia.

TABVLA QvARTA.
Dalmatia po? Dalmatia. [Interamnenfis.,
Imperii dec/i. {Croatia - - រ៉ូមុំា * *
nationem. [Seruia. |Maritima.
ſTrans-Iſtriana..….
. .
- *
Bulgaria.
.
ಶ್ಗ វ្នំ
"lGudufcani.
TABV
 TABvLA QyINTA,
[Viglia.
Obſara.
Dalmatiae pars ಕ್ಲಿಲ್ಲm.
tn qua Ciuitate Iadra.
- Tragurium.
} {Spalatum.
{Gouzecha.
Litza.
Cribafa.
Nona.
- Croatia maritima វ្នំ
in qua Zupaniae îBrebera.
Tnena.
Chlebiana.
Tzentzena.
Parathalaſſia.
‘. . -

Seruiae pars ifChulmia.

Narentani.
-

TABVL A SEXTA.

- t
| Dalmatia.
Croatia.
Illyricum bodiernum{§íí,
Bosnia.
- - -
º
Nunc diuifum in
- - Slauonia.
[Iuris Vngarici - - {PartesOccidentales
Dalmatiae et Croatiat
- ºr- tº

Chriſtianum
Iuris Veneti et Raguſini
- Dalmatiae TS
-
ੋ
pars meridio
nalis cum Infulis.
ef
”ノ 爛 Croatiae. e -

Cuius funt Banjaluⓞni

aՈlalԱCՇՈllՏ

Turcicum Bosnia. Sangiacatus - et

|Herzegouina. |Saralienfis.
 - -

и - . -- - 1
и

1 и *
и - - ".
-
.
|
- y
. - ч. - *

-
-

и 1 -

|
|
|

- .

- .
- -

-
.
-

".

*
- -

- -
- - -

.
- - -

2 * -

м
-

-
* .. " -
-
-

2 -

- - . 4. -
-
-
. - -

.
*
-
-

г .
". *

- - - и

-
.

-
.
- . - |- -
-
-
: " . -
*:*

- .
-" - ".
". - -- .

.
- -
-

- - -
.
т. м - - - -

- - .
* . -

и . - - -

м .
* - - J -
- " " ".

.
.

, - - .
|

-
- -

-
-
-
-

-
.
та -

.
- -
-" "
- -
. -

---

--
-
-
-
".

- - -- -
-

- -
- -
-
- - - * --- -
- -
- - - -- - -
- -
- -
.

н -
 ."

—
—Т

\} } } }
\\
, .,
tub}}\\
.x}
м, \\ \i}}
( }
*

4
 } - a

.
/

-
\ -

.
- |
-
- -

ч.
- . 5 и

- -

- -
- - -
- -
-
-
* -
-
-
.
- -
|

- -

- - - . - и
-
- - -
-
- |
, - - .
-
-

-
-----
- - -
- - - . - - . —
- - - --- - .
- -
—
-
: - - -

.
- - -
- - *
- . - -
- . . .
-
-
и- .
. - - - -
* -
" ".
- -
- - - - - - -
".
- - * -
"
- - - -

. -
-- " "
-
-
. - - - - -
-
-
— - -- .
- - - - -
|- - - - - -
-
. -

- - -- -

-
-
- -

- - -

|-
-
- }
- -
";
- А
-
-

-
-

ч" - " " -

- - -
\ -

* —--
-

- - н - -

- - -

- н -

.
- .
-

- - -
*
15
-

}
-
-
- --
-

". . -- — ?
-,
y . -
-
-- **
- -

.-

- -
-
* .
-

, -
.

. - *
и - -
-

- - - -
-
- - - -
-
- - -
- -
-

- - 1 - -

- -
-
-*

- - -
- - -- -
. -
- -
. -- -
--
* . - -

* - .

.
- 2.

- - -
} - -

"-" - =----- -
- - - - - -
- -
- -

/
 - --
".
- -
. -
,
.
,
---
-".
--
-

-
. --
-

-
- - - --

-
".
** -
-".
--

-
:
" - и
-
- --
- *га * .--
*
--
--.
-
-.
- *
-

.
-- ".
-
-
.
м:
*.
--
-
н
*
.
.
--
*
--
.
**
-
- и
--
-
-
 -

244 жил На
42
;N 8
\}

ит

санса- Сл.
Тега-72г/ггг

*
72/итог

Детекrzгая — 7zzerer — Аугол

2%2zzzzzл"

— — ёлгал — Регетггггг 5c4er44 гг." 2Virora С гг.,-.

2е
Д%та сгzzzz zz
Сzrгггггггггея Раггл. Gerzггис — S,42/ета
иеZar
/ a. ат/и т zz
а «С zzz, --я
«5c4erze/ -
Осте ст С21-гггг

с , ' r.
824-44.Р. то-
. |
12/eterzгг." ё
Zrez :
* «22-е»zzz2
ЗДагуб-Ас-2*z
А"2х»гг
- -
гг 2
 *

}} }\ё

нм С } Её

}
* * * :
}}
гг
9\a,}
/* ИИ,
} *4a’ии/

2
Saz
-,

}} }
} :* 3

".

22а Аутага.
=? РАктными
2
-

-
«
 -
--
-
--- ---
-
-|
- - - -- - - -- - -- - - ------ --- - - -- -
----
--
-
-- --
.".
*.".--. -
- -- ---
.-*. . "*- -
-
-- -- --
- -**
-- --- * ,
- *-- -
--
- ---
*.
-- -.и
-.---
.- --
-т.----- - --:----
* * *}t- .гs "
-
----
-к -e--
."
---
--*
. --- -
-- --
-* —
".-*
*, --
-ч., --
----.
.с *} ".
-* хо-- --
-- -- -- ,-
--
ч.. -
--
--
-
--
- -
--- ---
".-- --
*

-
-.-
* -- у}*- -
-
--
".".-- - -
- -м
- -----
-
----
" -.,
"" -г
--
-
*****.
--м.
--.---
-
-.
.
-.
- - --|
- --
- : *
- -и--
*
.
--
и
-- -
*1
их

No R I с I РАк S
Р А N N о м

.------

--* 2

ПАРЦDES
}
тип
}
д

4 гггг—ё —

—7777ггет

ат
}м }\\
\
}
 * «"
Е, * Sb-С- ч.
- * } су,

- ку ".
* 1. } "=ь №

ь я | I N г в к I о к.

—= ВХелла/тетгет - - .
- = }>> -з-з->*
= Спаитй метгг
 -

- --- -

º
-
- -

-
*.
- --
- - - -- * - --

---- * - -
- - -
-
- -
- - -

: - - -

t --
• *- :
s - -
-- ". . ." - - -

-
- - - --
".
- . :
- -- -
--
-
-
-
- - • *s, ** . .-

-
- -

-- - - * -- -
* - -
- - -

-
- D
-

-
**,

--
-
- -
- -

t
-
-

- .*
• *,
º * - J
-

* - - _ - f
* -
*
- ‫ﻧگﺍری‬

-*.
-- -

w 4.

- ---
- - - -

- -

**

* - .

-*
... - -
.‫عﻤﻟی‬ -

* - - - --
- - -- - ---

-
º

- - -
 и

—S
NО R I С П Р АR S. VА L E R I А.

* 3».3»
* : 3» } s: 23» - * * ".
ПАРuрьs

- Л2/a4- детеля
ёё её
|-

-
-
* * * *
||
-)

(у -

* .

9. ( D А с 1л РА R S
«9 \

-*-
«
бы-
s { }
\ * ./72. r Zи. L -

.—-- "... "* мат: -j- *:* В Г Sa } G

"… гs * e" х СЕVo - 3e * Алекс 72 л. А
". - ве, *

= .*

= —

ё
—e=
==

* Чё - - - -

- Сeraaтa Истге"
 мг

- -- - - - - - - - -
 +
·
·
--·|-
-|---
----|-|-, ，|
… -|-----|
-
-- -|-|-
·
-----
--
·
|-· · ·· |
• !
----.*
ae - º|--
· - -|
----- -
·
|-··
• ！
**
-*
… --
·
… •
*…`--
----, ，* ·
----
----
- -
----
----
--
|-----
|
|
|-|
---- …*# .|-|
~）;…
！
·
… "
|-|-|-----
•••• • •
-

·|
• • • •·|-|
|
-·|
-
… ！
==
·· · · · ·
|----| -
- -
|--|--
-
|-- ----
- -
… --
 .. . . . . -

‫ همسر‬.‫است‬

ಸ್ದ.
/ ‫م"عصمﺘ نمبر‬ 를

Nº. \\ S ** 4. ドミ
‫د‬ - .c N ~
(ANR ÑSA
※注洽
º º

N
r
---
 -

༄།༤

Nо кл с P AR S. VAL E R I A.

\ ‫تصاصی‬ Dravur Zumen

‫*جہ‬ .

IA Pudr.s
 ze ,,t. I/I. “Zit. Il .

'y
&

"... (t D A C I A, PA R S
&S

三圣(*
-

‫* حده حتحيه جح‬

"‫ک‬Ceraturata
Martt2
 -

- -------
 - - - - - - - - - - - - -- - -- - - --- - - - - -- - -- - -
- --
- " " .- -
,-- - - --
* . .-|
-
.. --
-- . ---
--
*
-|--

-- - - -
--- -
- в "= "
---
- -и
*
.-. -
-
и

-
-- -
- - -

-
- *
--
-

--- -
--
|
-
 ...,1
須 % º 公 Z സ്ത m
須 “FT グ a.
4 *I/
(º ROATIA ‫ﻣ‬o A猩
MARI.
t! -

X
“..." %%

—º
|-
--
- -
-
-
- -
- - --
.

*
- - -
-

м ч.

}
В$j
\x8
. -
-

-
- } - -
}- «SS-
. . . м -
—
.
cs
* * |
- S. }SS sS
S SSS S --
* I O A N N I S L V C II
D ALMAT A E TRAGVRIENS is

D E R EG N O
DALMATIAE ET CROATIAE
- LIBRI SEX
RECOGNITI E T E MEN DAT I
A

IOANNE GEORGIO SCHWANDTNERO

AVSTRIA CO STAD EL KIRCHEN SI.

L I B E R P R I M W S.
‫יש‬MV
Q APG/º
/TNEM '.

7 D*almatia, quae poft extin&tos Illyrici Reges innotefcere

P" * coepit, quomodo Reipublicae et Monarchiae Romanae
tempore dilatata fuerit, ipforum Hiftorici referunt: quae vero poft
Imperii declinationem in Dalmatia euenerunt, apud plures Au&o
res, fed adeo confufà reperiuntur, vt vix aliquid certi, vel diftin&i,
• *** * - - . - A - per
 2 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
percipi queat. Cum autem huius Operis propofitum fit, obfcura
illuftrare, et confufa diftinguere, ideo pro antiquorum Scriptorum
intelligentia, quaedam breuiter recenfenda erunt. Dalmatiam
enim, ficuti in Illyricoftatuunt, quicumque mentionemeius faciunt,
ita, cum Graeci terminos Illyrici diuerfos, quam Romani ponant,
antequam Dalmatiae fines inquirantur, breuiter praenarranda
erunt, quae de Illyrico ante Romanorum aduentum referunt Scri
ptores; deinde, relatis variis finibus, quos vigente Imperio Roma *

no habuit Illyricum,et Dalmatia, tra&anda erunt ea, quae pofteius.

dem declinationem in Dalmatia gefta funt, et quomodo, quoue
tempore, Dalmatiae pars in Regnum Croatorum tranfiuerit: vt Re.
gmi Dalmatiae et Croatiae ftatu antiquo cognito, et per temporum
fucceffiones cum hodierno collato, clariora euadant, quae de re
bus Dalmaticis fcripta reperiuntur.
米米米米米米米米米米米米米米※※米※米米※※※※※※※※

CA PVT I.
DE I L L P F I co. -

1lyriorum antiquam, fed fabulofàm originem,

' Appianus refert. Eos Aëriatici maris ac.
colas fuie, Scylax Caryandenis tetatur,
+ ConterminosMacedonas viciffe, Amyntam.
- - - | que Philippi Patrem ve&igalem reddidiff,
: '* i Diodorus Siculus, et Iuftinus referunt; (ed,
- variante fortuna, Philippus Bardileum, I.
-- º * * lyrici Regem, quamuisdifficili, cruentoque
' ? * proelio fugatum, partem Macedoniae occu.
---

…, ;; patam, primo cedere, mox iterum vi&um,

º, 重 : * parere coegit; eius vero filios, Clitum et
§'] I'*** ***^' Glauciam, alterum Illyriorum Taulantio.
* * -
-

rum Regem, iugum detre&antes, Alexan- •

*… _' 2NP "ప్ప్స t* der, qui Magnus cognominatus fuit, coer.
IT*-***'£******- cuit, vt Arrianus refért. Alexandrí dejn.
de fucceoribus de Macedonico Regio inter fe pugnantibus, Illyriorum Reges
iugum excufferunt; nam eundem Glauciam, Pyrrhum, puerum recepiffe, et
Caffändro Macedoniam regenti, maximamque pecuniam polligenti, tradere nolu
δtn Prr. iffe, fed educatum, in Regnum Epirotarum reftituiffe, Plutarchus a) tradit. Quae
omnia, ficuti Illyrios ab antiquo bellicofos, et Macedonibus conterminos demnon.
ftrant; ita adeo exigua funt, vt ex eis, ftatjstotius Illyrici, eiusque termini, per
eipi non poffint, nec deinde Romana in Hlyrico bella, nifi praecognito eius mari.
• * - - timo
 |

ET CROATIAE LIBER PRIMVS CAP. I.

-
3
- - - - -
.. " - - - - - -
-

timo ftatu. Ideo proximi maris memoriae antiquae colligendae funt, vt inde, et
fines Illyrici, et Romana in eo bella percipi poffint. Sinum Adriaticum, quem
Graeci Ionium dicunt, antiquiffimis temporibus Illyricum vocatum, teftantur Poe
tae, Argonautarum et Colchorum itinera defcribentes, vt Callimachus, a Strabone
relatus, libro primo de Colchis ait:
Secesfùm Maris Illyrici fimul ac tetigerunt,
Finem remigio mox flatnere fiio:
Hermoniae dirumque vbi ferpentem induit olim
Ad laeuam fedes conflituere fibi.
Et Apollonius Argonautiu&y 1. IV. de eisdem: -

Hi iuxta Illyricum, ex profunditate nigrum flumen a) a) Mare vel

Vbi Hermoniae eff, et Cadmi bu/lum, turrim excitarumt fretum.
Enchelcaenfium inquilini -
Virgilius quoque primo Aeneidos, de Antenore:
Illyricos penetrare finus, atque intima tutus
Regna Liburnorum, et fontem fuperare Timaui.
Quem fequitur Epitomator Trogi Iuftinus lib. XXIV. de Gallis Alpes transgref.
fis: Ex his portio in Italia Romam cepit, et portio Illyricor finus, ducibus auibus, nam au
gurandi ftudia Galli praeter caeteros callent, per frages Barbarorum penetrauit ; quod
mare deinde Adriaticum vocatum, idem teftatur Iuftinus lib. XX. Adria quoque
Illyrico mari proxima, quae et Adriatico mari nomen dedit. et Stephani Epitomator:
Et item Infüla cum vrbe fibi cognomine Isfa, in Dalmatico mari, et Illyrico. -

Hunc finum Pelasgos in poteftate habuiffè, Dionyfius Halicarnaffaeus tra

dit; nam relata eorundem peregrinatione, et ad vnum ex Padioſtiis, Spineticum
nomine, appulfu fubdit b): Ibique condiderunt Vrbem Offio flumini cognominem, pro b) Lib. 1.
fperaque prae cun&is eum finum adcolentibus vfi fortuna, et diu potiti maris imperio, Del. -

phos, Deo decimas e maritimis prouentibur, fi qua alia Ciuitas, magnificas miferunt. Si
militer c) Strabo, Spina nunc vicus, quondam Graeca vrbs mobilis, quando et Spinetarum e) Lib. 7, z

thefaurus Delphis offenditur, et alioquin fertur eos Maris dominium obtinuisfè. Haec
autem ante bellum Troianum eueniffe, teftatur idem Dionyfius, qui de caeteris
Pelasgis per Italiam fparfis differens, ait d), tempus quo res Pelagorum coeperunt defi d) Lib. 1.
cere, incidit in alteram fere ante bellum Troianum aetatem, durauerunt tamen pene vl
tra eius belli tempora, donec contraéfae funt in gentem minimam. Poft Pelasgos Dio
medem eidem mari dominatum effe ex Strabone apparet e). In ipfò autem inti e) Lib. 3.
mo finus Adriatici Timauum eft, Diomedis templum memorabiles habet enim portum, et
elegantem lucum, et fontes feptem potabilis aquae, ftatim in mare alto, et lato excidentis
amme. Et infra: Diomedem circa illud mare ditionem tenuisfe, teftantur Infùlae Dio
medeae, et quae de Dauniis, et Argo Hippio referunt. Poft Diomedem Liburnos
eiusdem maris dominium habuiffè, arguunt quae de ipfis Plinius, Strabo, et Ap
pianus referunt. Flumen Batinum, Truentum cum amne, quod folum Liburnorum in Plin. nat.
Italia reliquum eff f). Ab Ancona Gallica ora incipit Tgatae Galliae cognomine, Sicu 媒 lib. 3.
li et Liburni plurima eius traéfus tenuere, in primis Palmenfem, Praetutianum, Hadria сар. 3. Е:
numque agrum. Vmbri eos expulere, hos Etruria, hanc Galli. Praeter quae Italiae ibid. cap. 19.
loca, Dyrrachium quoque in poteftate habuiffè g) Appianus refert, et Corcyram g) debel. Ci
villib. 2.
Strabo, de quibus fuo loco plura. Tufcos deinde fucceffiffè ex Liuio elicitur b). b) Decad. 1.
米光光 A •2 Tuſco lib. ſ.
 -

4. ' I. IO. LvcII DE REGNO DALMATIAE

Tußorum ante Romanum Imperium late terra marique opes patuere, mari fùpero infero
que, quibus Italia Infùlae modo cingitur ; quantum potuerint, nomina fùnt argumento, quod
alterum Tufcum, communi vocabulo gentis, alterum Adriaticum Mare, ab Adria Tuſcorum
Colonia, vocauere Italicae gentes, Graeci eadem Tyrrhenum, atque Adriaticum vocant.
)a
Lib
.‫ و‬. Itein Strabo a): Adriam ferunt illuflrem fuisfè vrbem, vnde et Simui Adriatico momen, exi
gua mutatione litterarum fa&um eff. Quod Plinius melius declarat relatis Padi
b) Lib. 3. Oftiis b): Omnia ea flumina, foffasque primi a Sagis fecere Tufci, egefto amnis impetu
c. 16.
per transuerfùm in Atrianorum paluder, quae fèptem maria appellantur, nobili portu Op
pidi Tufcorum Atriae, a quo Atriaticum mare ante appellabatur, quod nunc Adriaticum.
nempe ex Atriatico, fiue Hatriatico, Adriaticum; fed cum vetuftiffimi Pelasgo
rum dominii maritimi memoria, apud quosdam tantum au&tores reperiatur, Dio
medis vero, et Liburnorum, praeter Au&tores relatos, Regionum et Infularum
nomina ad haec vsque tempora fernata, eorum dominium teftantur: Adriatici
quoque maris nomen, Atrienfium Tufíorum Imperium demonftrat. et ficut ex com
muni gentis vocabulo quintus ordo Architecturae Tufcamus di&us fuit, ita ex Atria,
particulari eorum Ciuitate, domorum laxiorum pars praecipua Atrium denomina
- 下りDelingua tum eft, vt teftatur Varro c). Impluuium, Compluuium, a pluuia, Tufèanicum diéfum
latina l. 4.
a Tufeis, poßeaquam illorum cauum aedium fimulare coeperunt, Atrium appellatum ab
Atriatibus Tufèeis, illinc enim exemplum fümtum. Inde ex proximi maris dominii
confècutione, laxarumque aedium inftitutione, nomina impofita, quae hucusque
feruantur, Atrienfium potentiam, opumque abundantiam indicant; fèd deinde
Tufcis a Gallis pulfis, quamuis circumpadana regio ab eisdem occupata Gallia
Cifalpina vocari coeperit, tamen mare Adriaticum nomen a Tufcis impofitum re
tinuit; ex quo Gallos maris vfu caruiffè, verofimile videtur. nam eorumdem ex
peditionum terreftrium per lllyricum, Graeciam, Htaliam, et Afiam vsque, me
moriae reperiuntur, maritimarum autem nulla; Illyrios quoque ex relatis Pelasgo
rum, Diomedis, Liburnorum, et Atrienfium rebus, parum mari vfos dicendum vi
detur, et claffibus deftitutos, alieno nutu nauigationem exercuiffè, vt infra latius.
d) Intra An. Atrienfibus autem fede fua pulfis d), Adriaticum Claffibus deftitutum latrociniis
ab Vrb. comd. fcatuiffe; nauigantibusque infeftum reditum,exTheopompo, illis temporibus pro
232, clºſ?.
e) Lib. 7. ximo, refertStrabo é): Bonartim frugum ferax efl ora Illyrici, oleis, et vitibus egregia ;
mifi quod quaedam loca prorfùs affera fùnt, et fuit tamen ab initio negleéfa fòrtaff, quod
foli praeftantia ignoraretur, potior tamen caufâ fuit, quod eam homines fùeui et latroci.
hiis dediti tenebant. Prope quae tempora Dionyfium Syracufiorum Tyrannum
colonias in Adriatic6 deduxiffe, et cum Illyriis bellum gefliffe, Diodorus Siculus
refert; qui relato, quomodo ex Sicilia Carthaginenfcs Dionyfius eiecerit, Italiae
que proxima loca fubegerit, ad Adriaticum quoque in potcftate redigendum ani
J) Vrb. mum intendiffè fcribit f): Olymp. XCVIII. an. 3. füb idem tempus in Sicilia Dionyfius
condam.5%. Syracufiorum Tyrannus, Vrbibus ad mare Adriaticum condendis animum inteníit : hoc
ideo moliebatur, quod Ioniunt, vti vocatur, finum, füae poteffatis facere in animo habebat,
vt tutam ſibiad Epirum mauigationem aperiret, Vrbesque ad manum haberet, quo maui
bus füis appellere commode poffet.. et relatis auxiliis iiiyriis praeftitis contra Molot
tos, fequitur, Intra haec rerum euenta, Parii qitodam oraculo excitati, colonia in Si
mum Adriaticum deduéfa, Infülam, quae Phari nomen habet, adiuuante illos Dionyfio, in il
g) Iſam, lo condunt. Is enim annis non multis ante, in Adriam, coloniam, vrbem g), Liffim
aedifi
 f -

ET CROATIAE LIBER PRIMVS CAP. i. 5

aedificauerat, cuius vrbis occafione adiutus, dum a caeteris megotiis vacat, Dionyfius naua
lia pro ducentis triremibus extruit. Deinde narrata decem miliium Illyriorum ex
aduerfà continenti in Infulam Phari transue&ione, et Ciuitatis oppugnatione, fub
dit: At qui a) Liffii Praeturam a Dionyfio commendatam hahebat, numerofa trire- a) J/,.
mium clasſe nauigia Illyriorum adortus, partem.demergit, partem in fuam poteftatem re
degit, Barbarorum fupra quinquies mille interfe&fis. Ex quibus Dionyfium, in Adria
tico coloniam, et claffem numerofàm habuifle conftat, illum vero cum Gallis Se
nonibus, Adriatici accolis, qui paulo ante Romam inceriderant, focietatem contra
xiffe b), Iuftinus refert, cum Venetis autem, Gallis, vicinis, amicitiam habuifle ar- b) Lib. „.
guitur ex iis, quae de eodem refert Strabo c), Dionyfius quoque Tyrannus Siciliae , L. ,
inde equorum ad certamina educandorum armenta inftituit, vt etiam apud Graecos pullo- w

rum Venetorum fama innotuerit, eoque nomine Veneti loigo tempore claruerunt. Nam
ficuti Venetos intima Sinus coluiffe conftat, ita eousque tutam nauigationem, et
commodam Dionyfium extendiffe oportet, vt inde armentà equorum deduceret,
et integrum maris Adriatici dominium fortitum cenfèndum eft, filiumque eius do
minium praedi&um retinuiffè, vt innuit idem Diodorus d): In Apulia duas condi- d) Lib. a.
dit Vrbes, quo tutum per Ionium nauigantibus tranfitum praefaret, nam barbari maris
accolae, magno nauium praedatoriarum numero diuagantes, Sinum Adriaticum mercatori
bus infeffum reddebant, poff haec vitae pacatiori fe dedens, exercitationes militum bellicas
exolefèere permifit. et narrata Syracufiorum rebellione: füb id vero tempus ad Caulo
miam Italiae morabatur Dionyfius, Philiffum igitur exercitur Ducem, circa Hadriam tum
ver/antem, cum cla/e accerfil, orque refo curf Syracu/aspetat, iniurgit, cumque adeun
dem vterque locum citato itinere properaret, Dionyfius feptimo die poff reditum Dionis
Syracufas peruenit. quae Dionyfios in Adriatici ditione perfeueraffè arguunt, do
nec ad Syracufàs recuperandas claffèm ex eo deduxerit iunior. Quid autem po
ftea vsque ad Romanorum aduentum in Adriatico geftum fit, nemo refert: vnus
tantum Dionyfii temporibus, proximus Scylax Caryandenfis. Adriaticas oras de
fcribens, Illyrici fitum indicat. Poft Liburnos gens eft Illyriorum, qui oram mariti
mam accolunt, ad Chaoniam vsque, quae iuxta Corcyram, Alcinoi Infülam, eff. quem fè
'quuntur Latini, tempora Romanis antiquiora referentes; vt Virgilius loco fupra
relato, et T. Liuius, relato Pelasgorum in Adriaticum, Duce Cleonymo, aduentu,
aite): Laevaiinportuofa Italiae littora, dextra Illyrici, Liburnici, et Iflri, gentes ferae, etc. ) p. , ,
Ex quibus animaduertendum eft, Iftror et Liburnos antiquitus ab Illyriis diftin&tos io. Vrb.Com.
fuiffe, quos deinde Romani in Illyrico incluferunt, eius fines fàepe variantes, vt 43.
ſuo loco patebit. Ad quorum pleniorem intelligentiam, recenſenda ſunt ordina
tim, prout apud Au&ores reperiuntur, Romanorum bella in Illyrico gefta, omif
fis breuitatis caufà Iftricis; cum Iftriam Auguftus Italiae adfcripfèrit; vt inde Illy
rici Dalmatiaeque termini melius elici po(fint.
Primum Rex,
Agron Illyriorum Romanorum in Illyrico
filius Pleurati, copiisbellum, ejusque
terreftribus, caufàs, Polybiusrefert
& naualibus, ommes priores f)
Il- /)
C. yi6.г. И e

lyriorum Reges longe anteibat, hic Demetrio Philippi patri, pecunias largienti, receperat
fe Mydiomiis, quos Aetoli obfilebant, opem laturum ... Interea loci adueniunt ad My
dioniam lembi centum, in quibus erant Illyriorum quinque millia. Et relata Illyriorum
-
vi&toria: ita Illyrii, peraéfo, quod mandatum a Rege fuerat, fùpelleétile, caeteraque omni
praeda lembis impofita, confeftim naues foluunt, & patriam füam repetunt...., Rex
A 3 Agron,
 6 L Io LvcII DE REGNO DALMATIA E,

Agron, pofteaquam lembi rediiffent, eique omnia Duces narraffent, quae in pugna accide
pant, incredibili exultans laetitia, quod Ætolos gentem ferociffimam viciffet, ebrietati, et
id genus liberalioribus epulis indulgens, in pleuritim incidit, quae poft dies paucos ipfùm
a) V. C.32. f/lulit. Regnum Teutha vxor a) fufeepit, fide amicorum inrerum adminiftrationevtent.
Haec more ingenii muliebris, quum nihil, nifi praeteritam viäoriam ob oculos haberet, de
extermis nihil quicquam cogitaret, füis primum conceffit, vt finguli quoscunque haberent ob
- uior, inter nauigandum depra?darentur: deinde parata claffè exercitum priore non mino
b) V.C. 523. rem emittit b), faéta ducibi; poteftate, vt pro hoftibus populos omnes haberent. Pri
w ma expeditio in Elaeorum, et Meffeniorum fines fùfcepta eft, perpetuis Illyriorum incurfio
mibus obnoxios. Deinde narrata Gallorum praefidiariorum perfidia, Phoenices
Epiri Vrbis occupatione, Epirotarumque obfidione, fequitur Scerdilaidam cum
quinque Illyriorum millibus, itinere terreftri, per fauces ad Antigoniam aduentare. inde
vistoria Illyriorum de Epirotis, et auxiliis Aetolorum, et Acarnanum, fubdit:
„Illyrii, qui Phoenicem occupauerunt, vna cum Scerdilaida fe conferunt, nec lon
„ge a copiis auxiliaribus metantur caftra, cupientes initio dimicare, fed difficultas
„locorum impediebat: fimul allatae funt a Regina litterae, quibus quantocius re
„dire, quod pars Illyriorum ad Dardanos defeciffènt, imperabat. lta Epirum
: „populati, inducias cum Epirotis faciunt: per quas quicquid liberorumhominum
„in poteftate habebant, cum ipfâ vrbe, pretio accepto, eis reftituunt: poftquam
„mancipia, et fupelle&ilem omnem lembis fuis impofuiffènt, caeteris nauiganti
„tibus Scerdilaidas per Antigoniae fauces pedibus remeauit... caeterum lllyrii
„iam antea foliti, eos, qui ex Italia nauigabant, iniuriis afficere, quo tempore Phoe
„nicae morabantur, plures fimul a claffè difcedentes, mercatorum Italicorum
„alios depraedati funt, alios trucidarunt, nec paucos cepere viuos, et fecum abdu
„xerunt. Romani, qui femper ha&tenus delatas ad fè querimonias de Illyriis
„erant afpernati, tunc cum plures fimul ea gratia in Senatum veniffent, Legatos
„in Illyricum decernunt, Caium et Lucium Coruncanos, vt de iis, quae diximus,
„accurate cognofcerent. Teutha, reuerfis ex Epiro lembis, copiam atque mul
„titudinem adue&tae ex Epiro fupelle&ilis demirata; longe enim felicitate caete
„ras Epiri vrbes anteibat Phoenice; ad laceflendos iniuriis Graecos duplo animo-'
„fior eft reddita. Verum quia domi res turbatae erant, nihil tunc mouit; ifto
„autem negotio tranfa&o, eorum Illyriorum, qui rebellauerant, Iffam, quae fola
„parere ipfi recufàbat, obfidione cin&tam tenebat. Eodem tempore Romanorum
,Legati aduenerunt, qui cum ad colloquium eſſent admiſſi, de ſuis iniuriis expo
„ftularunt. Teutha quamdiu verba facientes audiebat, ingentem animi fero
„ciam, et fuperbiam prae fe ferre; poftquam vero dicendi finem feciffent, ita in
„fit: curae fibi futurum, ne qua Romano populo ab Illyriis publice fiat iniuria;
„caeterum vt impediat, quo minus priuatim, quam poteft quisque, vtilitatem ema
„ri capiat, hoc vero regibus in more nequaquam effè. Tulit indigne haec illius
„verba iunior Legatorum, & apud Reginam libertate vfus, conueniente illa qui
„dem, fèd cui omnino tunc locus non erat: at Romanis, inquit, o Teutha, mos
„hic eft pulcherrimus, vt priuatim fa&tas iniurias publice perfèquantur, et iniu
„riam paffis opem ferant, operam igitur, Deo volente, dabimus, vt cupide ac cito
„Regia inftituta emendare te cogamus.,, relataque violatione Legati iunioris, et
c) P.C. 524. Romanae claffis apparatu, Teutha, veris initio c), lembos a fe refe&fos maiore quam
ፊ፲ነ፯፲çጪ
 ET oRoATIAE LiVER PRIMvs cAP, V , 7 -

4*4 mumero in Graeciam redire iufft. et narrata obfidione Corcyrae, et Aetolorum

£ùbfidio profligato ab Illyriorum lembis, quaternis fimul alligatis, et Acarnanum
ßciorum nonnullis nauibus armatis, Corcyrenßs vero propter illa quae acciderant,
plane omni ſhefalutis deieéii, non amplius diu obfidione tolerata, pacem cum Illyriis fa
£iimt, et praefidium in vrbem fuam recipiunt, ac ſinul cum eo Demetrium Pharium. 1.
fundum haec Illyriorum Duces naues extemplo fòluunt, & clasfe Dyrrachium appulfa, eius
vrbis obfidionem iteruin iiioliuntur. Circa idem teтри, С. Fuluius Cof cum CC. nauium
flaffè, itemque Aul. Pofthuinius Cos, alter cum terreflribus gpiis Roma proficifçuntur.
£t relato claffis Romanae ad Corcyram appulfu, ...। confentiente
Pemetrio, qui apud Reginam criminatus fuerat, deditione; deinde Apollonia.
tum, et Dyrrachinorum folutis obfidionibus, Illyriorumque fuga: „His quoque
„in fidem receptis, ad vlteriora Illyrici progrediuntur, fuba&is obiter a) Ardyeis. a) &mul.
„Adfuere mox plures legationes aliorum populorum, et inhis etiam Parthinorum,
„nec non Atintanum, qui omnes, quum fe fidei Romanorum permitterent, funt
„in amicitiam recepti. ita ventum b) ad Iffam, quae etiam vrbs ab Illyriis oppu- b) Iter di
„gnabatur; aduentuRomanorum folutum eft obfidiiim, Iffeiin fidem recepti, fed 1/ey"

„et per vim, dum oram illam praeteruehuntur, ex Illyricanis oppidis quaedam "" ' .
„Confules expugnarunt, in his Nutriam, ad quam non folum multos milites, fed
„etiam Tribunorum aliquos, et Quaeftorem ipfum amiferunt. capti funt et lem
„bi viginti, praeda onufti redeuntes eorum qui Ifàmobfidebant. Pharii quidem,
„im Demetrii gratiam, immunes omni damno remanferunt; alii omnes varie diffi
„pati Arbonem c) confugerunt: Teutha cum oppido paucis Rizonem euafit, *) Naronem.
„id nomen eft oppiduli egregie muniti, procul a mari ad ipfum Rizonem flu
„uium fiti. po(t haec Romani plerosque Illyrici populos Demetrio fübiiciunt,
„magnoque illi dominatu tradito, vtrumque exercitum Dyrrachium reducunt.
„Romam inde C. Fuluius cum maiore parte copiarum e(t reuerfus; 'Pofthumius º

„eum quadraginta nauibus longis e(t reli&tus, et nouo exercitu, quem e circum
„iacentibus oppidis confcripfit, vt ad omnes Ardyaeorum, et aliorum,quffideiRo
,,manorum fe pcrmiferant, miotus,fi quid ingrueret, paratum eſſet ſubſidium. Sub
„initium veris,Teutha, Legatis adRomanos miffis,pacemhifce conditionibus cum
„illis fàncit d): Vt tributa, quae ipfi imperarentur, quotannis penderet; Illyrico 4) 5*.
„toto, praeter pauca admodum loca, excederet; quod praecipuum erat, maxime
„que ad Graecos pertinebat; ne vltra Liffüm pluribus, quam duobus lembis, iis
„que inermibus liceret ei nauigare. Haec Polybius. In fragmentis autem Dion.
„e) Quum Romani Ifféis, qui ipfis adhaeferant, viciffim rem gratam alacri mox e) N. ia.
„animo facere vellent, vt iis opem ferrent, quorum egregia in fe ftudiafuiffent,ac
„f) Sardinianos,eonomine, quod nauigantes e portu Brundufino maleficiis infefta- f)4rdiaeor.
„rent, vlcifci viderentur, mifere Legatos ad Agronem deprecatum pro Iffeis, et
„cum eo, qui nulla iniuria prouocatus, ipfos laederet, expoftulatum. Agronem :

„Legati non amplius fuperftitem reperere, quod reli&to filio puero, cui nomen
„Pinnes, diem obiifTet; at vxor eius Teutha, quae nouerca Pinncs erat, iam g) &)4***
„Sardiamis imperabat, nec pro ferocia quidquam eis moderati refpondebat, fed
„vt mulier, quae praeter infitam a naturatemeritatem, etiam a poteftate, quamob
„tinebat, difflueret, e Legatis alios vinxit, alios occidit, quod liberius loquuti e£
„fent. At nunc quidem haec fecit, et animos inde, quafi quae vires fias, ex
‘. . * xprom
 -

8 1. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

„promta crudelitate demonftrafTet, fumfit; fed paulo poft feminei generis

jmbecillitatem redarguit, qüod celeri momento, praeiudicii tenuitate, prolabitur
„in iram, nec minori celeritate, prae formidine, fibi metuit. Quum primum enim
„bellüm contra fe decretum a Romanis accepit, timore correpta, trepidauit, ac
„tum Romanos, quos adhuc habebat, reddituram fe promifit, tum de iis, qui
„fùerunt interfe&i, fic fe purgauit, vt a latronibus occifos diceret. Itaque quum
: „Romani expeditionem fuam inhiberent, et caedis au&ores fibi dedi pofcerent,
„rurfus eos contemfit, quod pericula necdum adeffent, ac neque fe dedituram
„illorum aliquem dixit, et exercitum in Iffàm Infulam mifit. Poft vbi Conſules
„adeffè fenfit, iterum fibi metuit, ac remifit animos, et ad parendum eis in omni
„bus rebus paratam femet oftendit. Non tamen ad modeftiam penitus reuocata
„fuit. Nam vbi Confüles ad Corcyram tranfmififfent, refumfit animum, et a Ro
„manis defcifcens, aduerfùs Epidamnum copias mifit: Romanis autem ciuitates
„illas liberantibus, eiusque nauigia cum pecuniis intercipientibus, rurfum di&o
„audiens futura videbatur. Sed quod iidem mare traiicientes, propter collem
. . „Atyrum damnum accepiffent, rem diftulit, eos, quod hyems iam adpetiiffet, dif
- „ceffuros, concepta fpe quadam, arbitrata. Verum vbi fenfit, Albinum loco fe
„non mouere, ac Demetrium, obftoliditatem &amentiam Teuthae, populiqueRo
„mani metum, tranfiisfe ad hoftes, aliosque nonnullos perfuafiffe vtitransfugerent,
„tota formidine percuffâ, Regno ceffit.,, Appianus autem in Illyricis, ex verfio
ne Stephani Abbatis Gradii, Patritii Ragufini, Biliothecae Vaticanae cuftodis:
'' ' „Agron partis Illyrici Rex fuit, quae ad Ionii maris pertinet finum,quem Pyrrhus
- „Epirotarum Rex, et qui deinceps Pyrrho fucceflerunt, habuere. Is Agronrur
„fus et Epiri partem aliquam, et Corcyram praeterea, et Epidamnum, Pharum
„que, bello capta, praefidiis tenuit: cum autem caetero quoque Ionio immineret,
• „infula quaedam, cui nomen Effos, ad Romanos confugit. hi legatos vnacum E£
„fiis miferunt, qui cognofcerent Agronis aduerfus eos obie&a. In hos adhuc na
„uigantes, impetu fa&o, quidam Illyrici lembi, LegatumEffiorumCalemporum,et
„Romanum Coruncanium interficiunt, reliqui fuga euaferunt. hac de caufà cum
„Romani Illyrios terra marique bello aggreffi effent, Agron infante filio fuperfti
„te, cui Pine nomen fuit, diem fuum obiit, regno eidem filio reli&o, fub nouer
„cae tutela. Demetriusautem, PhariPraefe&us,eam infulam, itemque Corcyram,
„vtraque enim in ditione Agronis fuerat, Romanis illuc appellentibus, prodidit,
w
„qui pelle£tis
„rum in fuam
obfidione amicitiam
liberandos Epidamnenfibus,
aduenerant. ad namque
nec fruftra, illos Effiosque ab Illyrio
Illyrii, non folum
„omiffà ftatim obfidione, domum quisque fuam reuerfi funt, fed pars eorum, qui
• • „Atintani vocantur, ad Populum Romanum tranfiere. Interea vxor Agronis mifit
„Romam Legatos cum captiuis ac transfugis, veniam oratum eorum, quae ne
- „quaquam fuo,fed mariti fub imperio commiffâ fuerant: refponfum accepere Le
º , ,,gati, Corcyram, Pharon, Effon, Epidamnum, et ex lllyriis Atintanas, in Populi
: „Romani ditione iam effe; Pines autem caeterum Agronis imperium retineret,
,,ac amicus Romanis effet, licere, fi fé ab fuperioribus iniuriis abftineret, da
„retque operam, vt Illyrici lembi non amplius duo, et hi quidem inermes, vltra
a) Lyffum. „Effum a) ne nauigarent. nec mora vlla in muliere fuit, quin acciperet omnia.
,,Et haec prima inter Populum Romanum atque Illyrios irritamenta, foederaque
* . .* . - .- - - fuere.
 ET CROATIAE LIBER PRiMvs CAP. I. 9
„fuere. Secundum ea Romani Corcyram et Apolloniam libertate donauerunt,
„ac ne Demetrio quidem proditionis merces defuit.
Secundum bellum Illyricum contra Demetrium, de quo Polybius. „De-*
„metrius Pharius oblitus beneficiorum, quae Romani in ipfum contulerant, quum
„iam ante contemnere eos coepiffet, quando formidabiles ipfis imminere Gallos
„videbat: tunc quoque, propter metum a Carthaginenfibus impendentem, eos
„dem flocci faciens, fpe fua omni locata in Regia Macedonum, quod bello Cleo
„menico focia arma cum Antigono iunxerat; hic, inquam, vrbes Romanae ditio
„nis inlllyrico vaftare, et in fuam poteftatem redigere erat aggreffus, et vltra Lif
„fum, contra leges pacis, quinquaginta lembis nauigans, multaseCicladibus Infù
„las incurfàuerat. Quae cum animaduertiffènt Romani, et Regiam Macedonum
„florere intelligerent, res fuas in Prouinciis ad ortum Italiae fitis collocandas fibi
„effe in tuto exiftimarunt. Hannibalis enim molitiones anteuertere poffe fpera
„bant, et facile efficere, vt Illyriis errorem emendare contentis, Demetrio fuccen
„ferent, vt ingratum eius animum, ac temeritatem caftigarent. . . . Caeterum
„Romani id confilium quod oftendimus fèquuti, vere ineunte anni primi Olymp.
„CXL. a ) L. Aemilium ad res Illyrici gerendas cum exercitu mittunt. Hannibal
„vero cum omnibus copiis Carthagine noua profe&us, Saguntum verfus iter in
„ftituit.... circa idem tempus, fimul ac de confiliis Romanorum refciuit, ex
„templo idoneum praefidium cum omnibus, quae poftulat vfus, Dimalum mittit,
„in caeteris vrbibus, occifis, qui contrariae fa&tionis erant, illarum gubernacula
„amicis fuis tradidit, ipfe ex omni fubditorum numero fortiffimos felegit ad fex
„millia, eosque Phari collocat. Romanorum Conful vbi in Illyricum legiones
„perduxit, cognita hoftium confidentia, tum propter Dimali munitionem, et
„<opiam commeatuum, tum etiam, quod nunquam capta vrbs illa crederetur, vt
„hoftes perterrefaceret, hanc omnium primam adoriri conftituit. Igitur Tribu
„nos militum, aliosque ordinum du&tores hortatus, admotis etiam operibus, variis
„locis eam inftituit expugnare. Capta vrbs eft die feptimo; eaque res hoftium
„animos confeftim ita fregit, vt ex omnibus mox vrbibus aduenirent, qui in Ro
„manorum fidem fe permitterent dederentque. Conful conuenientibus quibusque
„leges dicere, eosque in fidem recipere, deinde Pharum verfus, ad ipfum Deme
„triumcumclaffè nauigare,etc. Et relata obfidione,etexpugnatione Phari,Demetrii
que fuga: diruto Pharo, deinde Illyrico vniuerfo b) in poteftatem reda&o, rebusque om
nibus ex animi fèntentia compofitis, affeéfa iam aeftate triumphum egit magnificum, ne
que fòlertiae dumtaxat, verum etiam fortitudinis laudem ex Prouincia reportauit. Dion
in fragmentis: „Demetrius Pharius infolentia elatus, cum ob tutelam Pinnei, tum
„ob coniugium Triteutae Pinneimatris, quam poft obitumTeutae duxerat, grauis
„erat incolis omnibus, et finitimorum etiam agros vaftabat. Cum autem fretus
„amicitia populi Romani, ea fcelera agere videretur, Aemilius Paulus, et M. Li
„uius Coff. hac re intelle&ta, eum accerfiuerunt. Qui cum minime pareret, ſed
„focios populiRomani infeftare non defineret; Iffam contra eum copias duxerunt.
Appiamus autem: „ Caeterum fides, quam is Agronis filio fefellerat, merito erat
„fufpe&a, nec ille multum diftulit ingenio fuo vti; cum enim Romanis bello, quod
„per triennium aduerfus Celtas, eos maxime, qui ripas Eridani colunt, geffere, oc
„cupatis, nequaquam ad fe perfequendum fatis fpatii videret effe, ad infeftandum
- 米米米 Ᏼ „latro
-
*
 liО L по Lvсп ов квемо рALмАтлв
„latrociniis marefe contulit, adiunais eam in rem I(tris, Illyrica item gente, Аtin
„tanisque, auёor fuit decifcendia Romanis. Нiautem, vbi primum a Celticis
„rebus otium fuit, piratas quidem (tatim clafie comparata intercepere, dilatain fe
„quentem annum, contra Demetrium, eiusque defectionis focios, expeditione.
„porro Demetrium ad partes Philippi Масеdonum Regis transgrefium, eiusque
„ope reuerfum in patriam, et clafie reparata nouas agentem ex lonio praedas, in
„teremere, Pharumque eius patriam cum eo fentientem funditus deleuere Сaе
„terumIllyrii, Pinae precibus, iterum enixe pro is nitentis, conceffi funt. Et fe
„cunda quidem Romanorum cum IIlyriis contentio, eiusque exitus et compofitio,
„huiusmodi maxime fuit.
Тertium IIlyricum coepit contra Gentium, Pleurati filium, Illyrici Regem,
tempore fecundi Macedonici contra Perfeumbelli, obortis de Gentio fulpicionibus,
а) Dec. 4.
Iib. z. de quibus T. Liuiusa): „cum Масеdonicumbellumexpectaretur,Gentium quoque
„Illyriorum Regem fulpe8tum Iffenfes Legati fecerunt; fimulque quetti fines
„fuos fecundo populatum, fimul nuntiantes, vno animo viuere Масеdonumatdue
„Illyriorum Regem, communiconfilio parare Romanis bellum, et (pecie Legato
„rum, Illyrios (peculatores Romae effe, Perfeo auttore midos, vt quid ageretur
„fcirent Illyrii vocati in Senatum: qui cum Legatosfe effe mifos a Rege dice
„rent ad purganda crimina, fi qua de Rege Idenfes deferrent, quaefitum, ecquid
„ita non adifient Маgittratum, vt ex inftituto loca lautia acciperent; fciretur de
„nique venide eos, et fuper qua revenident? haefitantibus in refponfo, vt Curia
„excederent, dictum. Refponfum tanquam Legatis, vt quiadire Senatum non
„poftulafient, dari non placuit: mittendos ad Regem Legatos cenfuerunt, qui
„nuntiarent, qui focii quererentur apud Senatum exultum a Rege agrum ; non
„аеquum eum facere, qui ab fociis fuis non abftineret iniuriam, Referensque
Мacedonicum bellum: „Lucretius frater Сonfulis Dyrrachium traiicit, ibi Х.
„ipforum Dyrrachinorum, XII. Неnfium, LIIII. Gentii Regis lembos nactus,fimu
„lansfe credere eos in vfum Romanorum comparatos effe, omnibusabdu8tis, die
„tertio Corcyram,inde Серhaleniamtraicit, Еtlib.III.eiusdem Dec. „InМacedo
„nia bellum erat, fulpectum tamen et Gentium Illyriorum Regem habebant, ita
„que et otto naues ad С. Furium mittendas cenfuit Senatus I(iam, qui praefidio
„duarum IHenfium nauium Infulae praeerat...... Perfeus cogitans, fi domuiC
„fet proximos Illyriorum, Gentium quoque, iamdiu dubium, in focietatem perli.
„cipoffe, Vscanam, vbicum IIlyricaiuuentute praefdia Romanorum erant, ag
„grefuseft. Сiuitas deditione capta, Vscanenfes et Illyrii venditi, Romaniin cu
„ttodiamробti, in Penetiam exercitum reducit ad Оeneum oppidum in potetate
„redigendum, et alioquin opportune fitum, et tranfitus eaeft in Labeates, vbi
„Gentius regnabat...... Аd Gentium, Legatum Pleuratum Illyricum, apud (e
„exulantem, mittit Idem refert Polybius in fragmentis, de Pleurato Illyrico
apud Perfeum exulante, qui per iuga Scodri montis maximo labore traniens,
Gentium Liliiinuenit; at cum is pecuniaspolceret, Perfeus vero tradere nolet,
dilata conuentio eft, donec feruente cum Romanis bello, Perfeus promiflis ccc.
talentis, et x tantum traditis, Gentio, vt Legatos Romanorum apud fe exiftentes
violaret, fuafit, adeoque in bellum praecipitem egit quo vittus, et Scodrae obfef:
fus, cum vniueria familia Romanis fe dedit, vt Liuiu, Dec. IV. 1.4 refert Ad
Sc0
 ET CRoATIAE LIBER PRIMVS CAP. 1. ш
Scodram inde ventum eft, id quod belli caput fuerat : non eo fòlum, quod Gentius eam fibi
ceperat veluti Regni totius arcem, fed etiam quod Labeatium gentis munitiffima longe eff,
et difficilis aditu. Duo cingunt eam flumina, Claufala a latere vrbis, quod in Orientem
patet, praeterfluens, Barbana ab regione occidentit, ex Labeatide palude oriens. Hi duo
amnes confluentes incidunt Oriundi flumini, quod ortum ex monte Scodro, multis, et alii,
auäum aquis, mari Hadriatico infertur. Moms Scodrus longe altiffmus regionis eius, ab
0riente Dardaniam fùbie&am habet, a Meridie Macedoniam, ab Occafù Illyricum. et re
' lata Oppidanorum erumpentium fuga, inducias fa&as refert. triduo in hoc dato, cum
caftra Romana quingentor ferme paffüs ab vrbe abeffent, nauem conftendit, et flumine Bar
bana nauigat in lacum Labeatum, velut fecretum locum petens ad confültandum ; fed, vt
apparuit, falfa fpe excitur, Carauantium fratrem multis millibus armatorum aétis, ex ea
regione, in quam miffus erat, aduentare. qui poftquam euanuit rumor, tertio poft die ma
uem eandem fecundo amni Scodram demifit, praemiffique nuntiis, vt fibi appellandi Prae
toris poteftas fieret ; copia faéfa, in caftra venit. - -

Hoc modo Regnum Illyricum extin&um, et a Romanis in Prouinciam ordi

natum fuit,vt idem Liuius eadem Dec.IV.lib.V a). L. Anicius Scodrae, quoquin. 4) Ꮴ, C.387.
que Legati ab Roma venerant, euocatis ex tota Prouincia Principibus, conuentum habuit,
ibi pro tribunali pronuntiauit de fententia confilii: S. P. Q. R. Illyrior effe liberos iubere,
praefidia ex omnibus oppidis, arcibus, et Caftellis fèfè deduéfurum; non fòlum liberos, fed
etiam immunes fore Iffènfès, et Taulantios, Dasfàretiorum Tiruftas, Rizonitar, Olcinia.
tar, quod incolumi Gentio ad Romanos defecisfent ; Daorfeis quoque immunitatem dare,
quod reli&o Carauantio cum armis ad Romanos tranfiitfent ; Scodrenfibus, et Das/arenfi.
bus, et Salepitanis, caeterisque Illyriis, ve&igal dimidium eius, quod Regi pendisfent, impo
mere. Inde in tres partes Illyricum diuifit, vnam eam fecit, quae fùpra diéfa eft, alte.
ram Labeates omnes, tertiam Agrauonitar, et Rizonitar, et Olciniatar, accolasque eorum.
Quartum in Illyrico bellum, Dalmaticum primum fuit, de cuius caufà Po
lybius in fragmentis num. CXXIV. , -

„Pofteaquam Liffii b) et Daorfii fàepius cornmuni confenfu Legatos Ro b) Iſenfer.

„mam mififfent, quibus fignificabant Liffi c), Dalmatas, et agros, et vrbes fuae di c)|Iſºnſer.
„tionis infeftare; hae autem funt Epetium, et Tragurium; fimilique modo etiam
„Daorfii de iisdem querebantur. Senatus mifit C. Fannium d) ad res Illyrici vi d) V. CJρ7.
„fendas, et maxime Dalmatarum. Hic populus, quamdiu vixit Pleuratus, ei
„paruit; poft obitum vero illius, cum in Regno Gentius fucceffiffet, ab illo defece
„rant Dalmatae, et bella cum finitimis gerebant, vicinosque e) populos Imperio е) И-bi vi
„fuo fubiiciebant: ita vt eorum nonnulli tributa ipfis penderent; tributum autem cinosque.
. „erat pecus, et frumentum. atque haec legationis Fannii caufà fuit. Etn. CXXV.
„Quum ex Illyrico reuerfus C. Fannius renuntiaffet Senatui, tantum ab eo abeffe
„Dalmatas, vt fàtisfacere iis, quos continuis iniuriis laceffiuerant, vllo modo vel
„lent, vt ne aures quidem fibi praebere fuftinuiffent: quoddicerent, nihil fibicom
„mune effè cum Romanis. addebat Fannius, neque hofpitii fa&tam fibi copiam,ne
„que aliud quidquam eorum, quae neceffària funt, fuiffe praebitum; equos quin
„etiam per vim fibi ademtos efle, quos habebant ex alia vrbe, fed et manus fibi
„inferre eos voluiffè, nifi tempori cedentes, cum magno filentio eorum finibus ex
„ceffiflent. His diligenter aSenatu auditis, etfi offendebatur contumaci et faeuo
„Dalmatarum ingenio, magis tameneo mouebatur, quod multas obcaufàs oppor
米米米 - B 2 tԱՈԱIIՈ
 \

12 I. Io. LVCII DE REGNO DALMATIAE

-

„tunumrebatur, effe tempus belli cum gente illa gerendi. Nam Romani, ex quo
„Demetrium Pharium eiecerant, penitus illam partem Illyrici, quae ad Adriati
„cum mare inclinat, neglexerant; accedit, quod Italicoshomines longa pace torpe
„re omnino nolebant. agebatur autem duodecimus iam annus, a bello cum Per
„(eo, et Macedonibus gefto. Itaque bello adverfus iftos fufcepto, qua renouare in
„fuis, vt fic dicam fpiritum illum militarem, et alacritatem pugnandi cupiebant,
„qua terrorem Illyricis iniicere, vt imperata facere pofthac cogerentur. Propter
„has caufàs Dalmatis bellum indixerunt: ipfi tamen apud exteros hanc afferebant
„caufam, quod contumeliam Legatis fuis fa&am bello fibi perfequendam iudi
„caffent.,, Appianus autem: „Dalmatae, alia item Illyriorum natio, in Illyrios Po
„puli Romani focios incurfionem cum feciffent, legatosque ea de caufà Roma ve
„nientes non recepiffent, bello petiti funt, M. Figuli Confulis du&u. Hunc pri
„mo aduentu metantem caftra, caefo praefidio, in plana pepulere, non intermiffo
„ad fluuium vsque Naronem receptu; Figulus domum reuerfos aggredi confti
„tuit, improuifum hoftibus impetum fuum futurum necquidquam fperans, offen
»ditoue populares excipiendi fui caufa vndique ex ciuitatibus confluxife: necta
„men eo minus in fufcepto confilio perfeuerauit, inque vrbem Delminium, vnde
„Dalmatearum, mox Dalmatarum cognomen profe&um eft, fugatos barbaros fe
„recipere adegit. Cum autem neque oppugnatione quicquam efficere poffe ani
„maduerteret, aduerfus oppidum egregie munitum, et operum machinarumque
„labor, propter altitudinem moeniorum inutilis futurüs videbatur: animumadiecit
„ad alias vrbes, ob concurfum in Delminium infrequentes, aggrediendas. quibus
„in poteftatem reda&tis, deinde reuerfus ad Delminium, fudes bicubitales, pice, et
„fulphure, ftupaque circumdatas, in oppidum catapultis iaculari coepit, quae ipfo
„impetu fuccenfàe, et facum inftar ardentium volitantes, quaecumque attigifïènt,
„inflammabant, plurimaque nouo illo teli genere apud obfeffos exufta, corrupta
• „que funt. isque fuit finis belli contra Dalmatas a Figulo gefti. et Epitomator Li.
a) Lib. 47. „uii Florus a). C. Martius Conful adwerfus Dalmatas parum profpere primum,
W.C.தழ8.
„poftea feliciter pugnauit; cum quibus bello confligendi caufà fuit, quod Illyrios
„Populi Romani focios vaftauerant. eandemque gentem Cornelius Nafica Conful
,,domuit. ,, *.

Quintum inde Illyricum bellum contra Ardiaeos, et Palarios, Appianus

refert: - -

Ardiaeos, et Palarior, cum Illyricum Romanam Prouinciam inuafiffent, Populus

Romanus, aliis diffra&us curis, legatione miffà ab iniuriis deterrere conatus eft, ситque пі
hil profeciffet, vi fibi agendum conftituit, exercitu decem millium peditum, et equitum fix:
centorum, eum in vfùm confcripto. Cuius confilii certiores Ardiaei faéti, cum ad bellum
fatis parati non effent, confeftim legatos Romam mittunt veniam oratum ; Senatur damno
rum aeftimationem, quibus indigne oppreffos affeciffent, exfoluere illos iu/it, et aduerfùs
negligentes parere Senatui Fuluius Flaccus cum exercitu miffus. fed bellum non vltra ex
b) Lib. 36. curfionem proce/it, neque enim finem illi imponere potuerunt. Florus autem b) Fului.
us Flaccus Confül /^ardaeos in Illyrico fùbegit. -

Sextum Illyricum contra Iapodes, de quo Appianus.

• • Aduerfùs Iapodas, quibus intra Alpes fedes eft, Sempronius Tuditamus, et Pandufâ;
Tiberius, geffere bellun, verique fimile eft, eos ad imperata facienda compulfàs ; itemque
- - Sge
 º

ET CROATIA E LIBER PRIM VS CAP. I. I3

Segeſtanos per Lucium Cottam, ac Metellum: verum non multo poſt vtrogue defeciſe. Et
Florus «): C.Sempronius Cof. contra Iapides primo rem male geffit : mox vi&oria cladem £) lib. 3y.
acceptam emendauit, virtute D. Iunii Bruti, eius, qui Lufitaniam fùbegerat. W.C. 624.

Septimum in lllyrico bellum, et Dalmaticum fecundum, Appianus:

Secutis temporibus Caecilius Metellus Confulatum adeptus, nihil delinquentibus Dal.
matis, vna triumphandi libidine, bellum inferre decreuit ; a quibus amice fifçeptus, apud
Salonas eorum vrbem tranfègit hyemem, poftea Romam reuerfùs triumphauit. et Florus b) y) Lib. ,
L. Saecilius Metellus Dalmatas fubegit.
O$tauum Illyricum, et Dalmaticum Tertium, Eutropius c). . •) Lib. 6.
Ad Illyricum miffis eft Cneus Cofçonius Proconfül, multam partem Dalmatiae fùb
egit, Salonas cepit, et compofito bello Romam poß biennium rediit.
Nonum Illyricum, et Dalmaticum quartum, Appianus d). d) Circa Am.
Quo autem tempore Caefar apud Celtas cum imperio erat, Dalmatae, caeterique W. C. 700.
benigniori fortuna vtentes Illyrii, Liburnir, quae item Illyriorum gens eſt, Promonam vr
bem ab/lulere. Liburni in Populi Romanifidem comcedenter, Caefaris in propinquo agentir
opes implorarunt : Caefàr mifit qui Promonam tenentibus denuntiarent, vt oppidum Li
burnis redderent, cumque ii contemnere imperiitm viderentur, validam armatorum manum
. fubmifit, qui omnes ab Illyriis concifi fùnt. neque Caefar vltus eft ; non enim Pompeianae
difçordiae implicito fatis eam in rem otii fuit. Erampente autem in bellum difçordia, Cae
far cum copiis, quas habebat, hyeme, a Brundufio Ionium transmifit, reliqui autem exerci
tus partem Antonius adCaefarem in Macedoniam duxit, ip/o quoque Ionio finu fùmma hye
me transmiffo ; cohortes autem peditum quindecim, et tria millia equitum, Gabiniur per Il ·
lyrios eidem adduxit, ora Ionii circuitu peragrata. Illyrii reputantes ea, quae non mul- .
to ante in Caefarem commififfent, cum eius viäoriam exitio fibi futuram prouiderent, im
perufá£fo, vniuerfùm Gabinii exercitum, excepto Duce, paucisque praetereaJfuga elapſis,
conciderunt, magnamque ex tantir fpoliis, et caeteri ad bellum apparatus, copiam obtinue
re. Caefàr gerendis rebus aduerfùs Pompeium, Pompeioque fùblato, reliquiis eius par.
tium, quae multae et variae fupererant, profligandis, diflentur erat : fed cum omibus
conflitutis Romam reuerfüt, expeditionem aduerfùs Getar, et Parthor fùfcepit, metuen
tes Illyrii, ne fe in itinere pofitos aggrederetur, Legatos Romam mittunt, qui praeterito
rum veniam pofcerent, féque in amicitiam eius, focietatemque darent ; Illyriorum gentem,
veluti bello inclytam verbis extollentes. ille, quamquam adinftitutam aduerfùs Parthos pro
fe£fioncm feflinaret, tamen pro dignitate populi Romani illis refpondit: minime amico
rum loco habiturum eos, qui talia perpetraffent, veniam autem daturum, fi fè tributo füb
iicere, olfidesque dare vellent. Dalmatis vtrumque pollicentibus, Atinium multis cum pe
deflribus et equeſtribus copiis ad eos mittit, qui leuia quaedam tributa imponeret, olfides
que reciperet. -

Decimum Illyricum, et Dalmaticum quintum, et vltimum fuit, de quo Ap

pianus, vt fequitur e): - - e) An, V. C.
A/i vbi Caefar interiit, rem Romanam, quae illius du£tu maxime valida florensque 7io.
fuiffet, eo fùblato, interituram rati, neque Atinii diéfo amplius audientes effe, neque tri
buta conferre, neque obfides tradere fùftinuerunt: vim autem parante in eos Atinio, quin
que cohortes, eorumque Ducem Bebium, ordinis fenatorii, ceciderunt. Atiniur autem cum
reliquis Epidamnum fe recepit. hunc exercitum Senatur, itemque Macedoniam, et quid
qud apud Illyricum in Populi Romani ditione erat, M. Bruto, ei, qui Caefarem interfece
В 3 fat,
 -

I4. I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

rat, quo modo Syriam Caffo eiusdem caedis participi concefft ; fed his quoque bello aduer
fùs Antonium, et alterum Caefarem, cui Augufto cognomen fuit, diffentis, nihil quidquam
aduerfùs Illyrios gerendi fpatium habuerunt. Hoc bellum Auguftus diu per fe, per
Agrippam, Tiberium, et Germanicum geffit, vt Florus, Dion, et ipfe Appianus
a) Lib. 7. pluribus teftantur, et Eutropius a): Dalmatiam faepe ante viétam, fed penitur tunc
fubaéfam.
, Haec Romanos in Illyrico geffiffe, vsque ad Augufti tempora, au&ores,
qui extant, referunt: ex quibus ficuti Dalmatiam antiquitus in lllyrico fuiffe ap
paret, ita eius, et Illyrici fines, elici non poffunt, confideranda idcirco nonnulla
erunt circa vnumquodque bellum, vt melius fingula intelligi, finesque Illyrici et
Dalmatiae perferutari poffint.
. . Primum Romanorum in Illyrico bellum Polybius,diligens, fi quis alius, Hi
ftoricus, quamuis accurate defcribat, tamen lllyrici Regni ftatum, et quinam gen
' tium If{ènfes fuerint, quaue de caufâ a Regina Teutha obfeffi, folito fuo more haud
retulit. quod vel res ad Graecos pertinentes tradere feftinaret, vel forfàn cumapud
alios praedi&a reperirentur, fuperfluum referre exiftimauerit. Nam Dion, et Ap
pianus, quamuis idem bellum fummatim defcribant, nonnulla, quae Polybius omi
fit, ab aliis fumfiffe videntur: at, cum praeter Appianum nullus rerum Illyrica
rum Scriptor extet, ideo obfcurus remanet Regum lllyricorum ftatus. Et, quam
uis haec antiquitate obuoluta illuftrare volentem,temeritatis potius arguere, quam
diligentiae commendare quis poffet: tamen, quia primo Romanorum in Illyrico
' * bello non bene percepto, caetera quoque obfcura euadunt, ideo confideranda
erunt ea, quae ad Illyrici ftatum, qualis tunc fuerit, aperiendum conferant, vt cla
' . riora inde Romanorum in Adriatico gefta euadant.
Dionyfium ante Romanos Adriaticum in poteftate habuiffe, fupra relatum
eft; quid autem eie&to iumiore Dionyfio, de Iffenfibus, et Phariis,Graecanicis Co
loniis, euenerit, ad Agronis vsque ac Teuthae Regnum, Hiftoricorum nemo memo
rat. Sed cum per quinquaginta annos Adriatico potitos Dionyfios conftet, eo tem
poris interuallo, Ciuitates has, cum caeteriseorundem coloniis,validas euafiffe cen
feri debet, et ex maris dominio, illius nauigationem ad fè traxiffe, et maioribus
nauibus exercuiffe, argui debet; indeque opes non modicas, praefèrtim Iffenfes,
vbi Praetor Claffisque refidebat, contraxiffe, Infularumque caeterarum poffèffio
nem adeptos, et cum aliis Dionyfii Coloniis, fociisque, quibus tuta nauigatio con
ducebat, amicitiam continuaffe: at cum Diodorus, loco fupra relato, referat, Illy
rios ex aduerfà continenti decem mille transfretaffe, et Pharum obfediffe, Praeto
rem vero Dionyfii Iffae commorantem, Pharios liberaffe, mtiltis Illyriis occifis,
pluribus fimul cum eorum lembis captis; hanc Illyriorum expeditionem ex litto
ribus continentis, Pharo proximis, proueniffè oportet. ideo eadem loca Dionyfii
Praetorem occupafle, vt Illyriorum moleftias inhiberet, conie&aridebet, circaquae
tempora Tragurii, et Epetii loca occupata verofimile videtur, quae Polybius IC.
fenfium Ciuitates fuiffe primo bello Dalmatico memorat, eorumque commoditate
Hf{ènfès cum Illyriis negotia exercuiffè, coniici debet, cum haec eadem loca Pha
ro, et Iffae opportuniora hodie quoque ab eisdem prae caeteris locis continentis
frequententtir, et quamuis a Dionyfii iunioris eiusque Claffis receffü ab Adriati.
eo, vsque ad Agronis, contra Aetolos expeditionem, centum anni effluxerint, quo
tCIIՈ
 -

ET CROATIAE LIBER PRIMvs cAP. I. 15

temporis interuallo, multa in Adriatico eueniffe oportet, quae Iffenfium, eorumque
fociorum, ftatum mutare potuerint; tamen praedi&is Coloniis iam validis effe&is,
in communi neceffitate nauigationem tanto tempore exercitam continuaffe, et cum
caeteris Graecanicis vrbibus in lonio amicitiam feruaffe, conie&ari poteft. prae
terquam quod cum ipfis quoque Siciliae Tyrannis, obfequium, amicitiamue Iffen
fibus fuiffe, argui poteft; cum Agathoclem quaedam Italiae loca, et Corcyramha
buiffe conftet a). Pyrrhum vero finus Ionii dominium tenuiffè teftatur Appia. a) Ex Dio
doro et Plu
mur, et eo magis, quod nullius Adriatici accolarum claffis memoria reperiatur, tarcho.
Illyriosque Macedonibus primo fubditos, deinde fui iuris effe&os, cum eisdem
crebras contentiones exercendo, maris dominium tentaffe, argui non poffit; Ro
manos autem alia ex parte, primo de Italia fubigenda follicitos, terreftria tantum
bella tra&affè, deinde Siciliae caufà primas claffes in Tyrrheno contra Carthagi
nenſes emiſiſſe, diutinaque cum eisdem bella geſſiſſe, conſtat, nec Adriaticum atti
giffè quisquam memorat; prout neque Gallicae Claffis vlla memoria reperitur.Ob
id reliquias Siculorum dominii, Iffènfium nomine, nauigationem Adriatici conti
nuasfe conie&tari volenti, nihil obftare videtur; abindeque Iffènfibus cum Roma
nis, Gallis, Venetis, caeterisque, quorum, vt tuto per Adriaticum nauigaretur,
intererat, amicitiam interceffiffe conie&tari debet. Et quamuis ex his, quales qua
les fint, conie&uris, ftatus Iffènfium certiorari non poffit: tamen, cum Agronem
copiis terreftribus, et maritimis, omnes priores Illyrici Reges anteiffe, teftetur Polybius,
ideo anteriores, et debiliores ipfo Reges, Iffenfium nauigationi obftare non potuif.
fe, concludi poffe videtur. cum ipfe, quamuis potentior, a Rege amico requifitus,
et pecunia condu&us, claffem lemborum tantum deducere potuerit, inopinatam
que vi&oriam confecutus fit. Ex quo, ficuti Illyriorum Reges terreftribus copiis
valuiffè, ita maritima claffè caruiffe, argui debet. Et ex hac vnica maritima vi&o
ria praeter fpem fuccedente, ad maiora inde emolumenta capienda, Agronem ani
mum intendiffe, fuisque militibus exercendis, piraticam iisdem conceffiffe, vt in
de Adriatici dominium, contra tenues Iffenfium vires, ipfè militibus abundans,
confèqueretur; quamuis ex conuiuiorum intemperantia morbo contra&to, celeri
ter vitam amifèrit. Teutha vero eius vxor, muliebri imprudentiavfâ, vt omnes
nauigantes aggrederentur, fuis permifit, b) quod Illyrios cun&is exofor, omnibus hoftes b) Polyb.
effecit. Claffes autem Illyriorum non publicas, Regiasque, fed ex priuatorum lem
bis compofitas, arguunt, prima Agronis pecunia Demetrii expeditio, et quae de
obfidione Phoenices refert Pclybius: plures fimul a claffè abfcedentes, mercatorum Ita
licorum alior depraedati fùnt, alios trucidarunt. Neque enim, fi publici, Regiique iuris
lembi fuiffènt, Praefe&i illos abfcedere, et vagari permififfent, quod etiam verba
aRegina Legatis Romanis di&a confirmare videntur c), fcilicet: licere priuatis vtili c) Polyb.
tatem, quam vellent, a mari capere. Illyrios ergo,ficuti lembostantum habuiffe con
ftat, ita maioribus nauibus, publicaque claffe, et propterea Infularum et maris do
minio caruiffe, concludendumvidetur. Sed Phoenice quoque,Teuthaerebus pro
fpere fuccedentibus, Demetrii forfàn vfà confilio, non amplius ad rapinas, fed ad
acquirenda fibi proxima loca, animum intendit, et au&o lemborum numero, adac
quirendas Graecas in IonioCiuitatesclaffem amandauit; hisque non contenta, mu
liebri imprudentia Isfenfes quoque infeftauit. Et quamuis de Aetolorum Claff&
vi&oriam, et inde Corcyram confecuta fit: Demetrium tamen in diffidentiamde
- - du&um,
16 I. io. LvcII DE REGNO DALMATIAE
du&um, ad Romanos cum Corcyra tranfire coegit; obfidionem Iffae fruftra ten
tauit, maioremque Regni partem amifit. Hanc autem Iffae obfidionem, ex verbis
Polybii, diutinam fuiffe elicitur: iam enim obfidebatur, quando LegatiRomaniad'
Reginam venerunt, neque foluta eft ante claffis Romanae adnauigationem adean
dem; ideo annuam fuiffe ad minus oportet. Sed cum idem referat, Romana ad
ueniente Clasfe, capti funt et lembi viginti praeda onuffi redeuntes, eorum, qui Isfam
obfidebant. Hanc obfidionem non fuisfe Ciuitatis aggresfionem, machinis adhibitis,
prout in fimilibus fieri fòlet, fed potius Illyrios, hominibus et lembis abundantes,
mare percurrendo Isſenſium nauigationem perturbaſſe, Inſulam populauiſſe, et
intra munitiones inclufos, obfesfis fimiles tenuiffe, dicendum videtur, Romanaque
claffè adueniente, Illyriorum fine ordine procedentium, vigintilembos praeda onu
ftos captos, quod ex Dione clarius colligitur. Appiamus autem, quamuis a Po
lybio difcrepet in eo, quod Epidamnum quoque cum Corcyra captum ab Illyriis
referat, quod obfeffum Polybius tradit; tamen Iffenfes ab Illyriis re&e diftinguit,
dum ait: Corcyram, Pharum, Effom, Epidamnum, et ex Illyriis Atintanas, in Populi Ro
mani ditione iam esfe. Iffenfes fcilicet inter caeteras Graecanici generis ciuitates
enumerando, ab AtintanisIllyriis diuerfos fuiffe declarat; neque Agroni fubditos,
cum eundem, captoPharo, caetero quoque Ionio imminuisfe,id eft alieni iuris loca oc
cupare tentaffe, fcribat. qua de caufâ Isfenfes, vicinorum Pharenfium deditione,
vel expugnatione territos, Illyriorum potentiae impares, ad amicos Romamor con
fugisfe, et proprium legatum Calemporum, cum Romanorum legatis ad Teutham
mifisfè, cum eodem, et Dione, concludendum eft. Animaduertendum tamen cft,
Isfenfes cum reliquis in ditionem fidemque Romanorum ceffisfe, Polybium, et
Appianum concordare; inter libertate autem donatos, ab Appiano Isfenfes non
recenferi, cum in fine primi belli fcribat, fecundum ea Romani Corcyram, et Apolloni
am, libertate donauerunt, ac me Demetrio quidem proditionis merces defuit. ex quibus If.
fenfes libertate caruisfe opinari posfemus, quod maximum abfurdum esfet asfere
re. Romanos nempe, qui Isfenfium libertatis tuendae caufà cum Illyriis bellum
gesferant, eosdem libertate mul&tasfe, caeteris vero, qui Agroni fubditi fuerant,
libertatem conceffisfe. fed qui dicendi modum vtriusque au&oris obfèruabit,
cognofcet, Isfenfes cum caeteris, qui in ditionem Romanorum peruenerant, ex eo
nominari, quia illos ab Illyriorum iniuriis fàluos esfè volebant; et ob id, cum in
fuo libero ftatu permanerent, inter libertate donatos ab Appiano non numerancur,
prout ex aduerfo neque Pharii, qui in poteftate Demetrii reli&i fuerunt.
Sed animaduertendum eft, relatum Polybii fragmentum num. CXXIV.de
cauffis Dalmatici primi belli, Liffos de Dalmatis conqueftos, habere, originale ve
ro a Fuluio Vrfino Graece editum, vooi»v. fed Fuluius ex fimilitudine vocis, et au
doritate Stephani, Liffum in lllyrico ponentis, Polybiique, et Liuii, eiusdem mem
tionem facientium, λισσων legendum in notis declarauit; quam le&tionem in eius
dem fragmenti verfione Cafaubonus retinuit. tamen loco wookw vel xjoel.y, I….,
reponi debere,ex ipfius Polybiani fragmenti ferie deprehenditur;cum non Liffios,
longe a finibus Dalmatarum diffitos, vt infra patebit, de eisdem conqueßos арра
reat, fed (sfenfes, qui Tragurium, et Epetium, ipforum Vrbes, a proximisDaiiiia.
tis infeftatas referebant. Has autem Isfenfium Colonias fuisfè Strabo confirmat,
qui Tragurium ab Ig/en/ibus conditum teftatur. Similimodo textus Diodori ſupra re
latus,
 ET CRoAîIAE LIBER PRiMvs CAP. I, 17
latus corrigendus eft, et loco Liffum, in Adriatico'a Dionyfio aedificatum, Is/amre
ponendum: cum Liffum prope fluminis Drini oftia in continenti Illyrica fitum fit,
neque portum, tutamque nauibus ftationem habeat, et ad Ionii fauces transfre
tandas, tutamque nauigationem in Epirum reddendam, inepto loco iaceat; ad im
teriora autem Adriatici in poteftate retinenda, Phariisque tamto fpatio diffitis au
xilia praebenda, prorfus inutili. et ficuti Pharum a Graecis conditum fuit, adiu
uante Dionyfio,eodem Diodoro tefte; Ifàmque Graecanicam vrbem fuiffe, Scylax
Caryandenfis in Periplo refert: noua Pharus Infüla Graeca, et Infùla Isfa, et hae qui
dem Graecorum vrbes. Scilicet tempore eiusdem conditae, Pharos a Pariis, Iffa a
Dionyfio Siculo, quam Scymnus Chius Syracufiorum Coloniam teftatur:
- Iffâ nomine Infüla efl,
**
Syracufiorum continens Coloniam. `
Ita pro Lisfo, Isfae in Diodori textu reponi debet, cum Iffae re&e congru
ant, quaecumque ipfè Diodorus de ftatione claffis Dionyfii, et Praetoris refidentia,
refert. In Adriatici nempe meditullio exiftens, portus bonos, folumque ferax
habens, ad Claffes e Sicilia Ionioque venientes excipiendas, proximisque Phari
is auxilia praebenda, opportuniffimo loco fita eft. Irrepferunt quoque errores, im
Polybii et Appiani verfiones latinas: nam Polybii primus interpres, Ißàm ab II.
lyriis ad Romanos defeciffe interpretatus eft, quod Cafaubonus correxit, et pro
verbo defecerat, parere recufabat repofuit; praefuppofuit enim prior interpres, If.
fàm ante Romanorum quoque tempora Illyricam Ciuitatem fuiffe, et tunc ad Ro
manos tranfiisfè. Simili modo Appiani prior interpres, infulam Effos momine, ad
Romanos defeciffe ait, quod neque Polybius neque Dion fcripfere, neque ipfum
Appianum fcripfisfe, ex textu Graeco apparet. Alterum quoque errorem in Ap
piani textu Graeco irrepfisfe conflat; nam vbi Lysfùm ponendum erat, Eyfum re
petitum eft, indeque adnauigationem ad Esfum vetitam prior interpres fcripfit:
non enim adnauigatio ad infulam Isfàm Illyriis vetita fuit, fèd praeternauigatio
vltra Lysfum in continenti fitum, quod ad Graecos pertinebat, vt Polybius refert,
et alio loco repetit. ex quibus fic corre&tis, Isfenfes Graecanici generis fuisfe, et
vti liberos Romanis adhaefisfè concludendum eft, vt Sigonius quoque animaduer
tita). Hoc modo Romani prima vice in Adriaticum venere, Isſenſium cauſa, et a) Deanti
quo iurè
aliorum, fi qui cum Isfènfibus fèntiebant, vt infra dicetur b). Prov.lib. 1,
Secundum in Illyrico bellum contra Demetrium fuit, cuius exitum Poly cap.7.
-

bius, Dion, et Appianus referunt, Demetriumque vi&tum, et ad Philippum Ma b) Сар.б.

cedoniae Regem fuga delatum, fcribunt; loca autem, quae ei ademerunt, praeter
Dimalum, et Pharum, non nominanr. fed Romanis deinde ab Hannibale ad Tra
fimenum vi&tis, inftigante Demetrio, Philippus foedus cum Hannibale contra Ro
manos fecit, in quo enumerantur loca, quae Romani in lllyrico poffidebant, vt re
fert c) Polybius: neque in poteftate Romani habeant Corcyraeor, neque Apolloniates, c) Lib. 7.
meque Dyrrachinor, neque Pharum, neque Dimallem et Parthinor, neque Atintamiam s
reddunto iidem et Demetrio Phario, omnes illius propinquor, et nece$farior, qui intra Ro
manorum ditionem fuerint. Hinc belli Macedonici primi caufàm Demetrio Phario
Polybius adfcribit, et Scerdilaidam Illyriorum Ducem pluries nominat; tum in
primis Agronis et Teuthae expeditionibus, tum poftea cum Demetrio Phario,
contra pa&ta cum Romanis inita, Graecos infeftante; quem etiam a Philippo con
米米米 - C [Ia
 -

I8 I. IO. LvcII DE REGNO DAiLMATIAE

•) Lib. 4. tra Aetoloscondu&um,his conditionibusrefert: vt a) annua vicena talenta acciperet,
et vt triginta lemborum clasfe bellum cum Aetolis mari gereret. Sed pecunia frauda
tum, ditionem Philippi infeftasfe; qui cum properaret bellum in Italia contra Ro
manos gerere, centum lembos primus Regum Macedonum conftruxerat in Aegaeo,
quibus in Ionium transmisfis, Scerdilaidae fufpicionem praebuit: qui Romanis id
fignificauit, et focietatem cum ipfis contrahens, auxilia decem nauium obtinuit.
quibus no&tu inopinato prope Philippi claffem aduenientibus, in turpem fugam
Philippus, nullo perfequente, conuerfuseft. Eodemque tempore Romanos ad Phi
b) Dec. 2, lippum Legatos mifisfe b), Liuius: ad depofcendum Demetrium Pharium, qui bello vi.
lib. 2.
&fur ad eum figijfet, alii in Ligures ad expoftulandum, quod Regnum operibus auxiliisque
füis iuuisfent, fimul ad vifendum ex propinquo, quae in Boiis atque Infübribus gereren
tur ; ad Pinnem quoque Regem in Illyrico Legati miffi, ad flipendium, euius dies exierat,
pofíendum, aut, fi diem proferre vellet, obfides accipiendos. adeo, etfi bellum ingens in cer
uicibus erat, mullius vrquam terrarum rei iura Romanor, ne longinqua quidem, effigiebant.
Ita Romani poft Trafimenam cladem, omnes finitimos fufpe&os habebant, fèd
praefèrtim Philippum, quem deinde confe&o Punico bello aggreffi funt, vt Poly.
bius et Liuius referunt; cuius Macedonici belli tempore nominatur alter Illyrio.
c) Poll.io. rum Dux Pleuratus, fimul cum Scerdilaida a Polybio c), a Liuio d) autem, cum
d) Liv. D3. Scerdileto. in fine vero belli, Pleuratum Scerdileti filium Liuius nominat, et inpa
lib. 3.
e) Dec.4.ht. ce cum Philippo declaratum e): Pleurato Lingus et Partheni dati; Illyriorum vtraque
gens füb ditione Philippi fuerat, ex quibus Scerdilaidam Polybii, cum Scerdileto Li
uii eundem fuiffe, pronuntiatione tantum Graeca a Latina difcrepante, cenfen
dum eft.
Pellum tertium contra Gentium Illyriorum Regem fuit, cuius caufàs, gefta,
et finem, Liuius refert. Gentium Pleurati filium fuiffe, Polybius et Liuius teftan
tur; cumque Pleuratum Illyrium eodem tempore apud Perfeum Macedoniae Re
gem extitiffe fcribat, ideo fufpicari poteft, Pleuratum hunc illius Scerdileti filium
fuiſſe, cui in fine primi Macedonici belli, Lingus et Partheni dati fuerunt, vt ſu
pra relatum et; eundemque Illyrici orientalem partem, vltra Drinum, et Mace
doniae conterminam, quam olim Glaucias Taulantiorum Rex, qui Pyrrhum in
Regnum reftituit, tenuerat, poffèdiffe; et aliqua de caufâ a Romanis Regno priua
tum, exulem apud Perfeum moram traxiffe, ipfumque ad recuperandum fibi Re
gnum, exemplo Demetrii Pharii, inftigaffe, et Gentio, forfan confânguineo, vt fo
cietatem belli cum Perfeo iniret, fuafiffe, conie&tari poteft. quae focietas vtrique
Regno exitiofà fuit. Et ficuti eam partem lllyrici, quia Romani Teutham mul&ta.
rant, et Demetrio tradiderant, intra Drinum flumen, et Ceraunios montes fuiffè
apparet: ita, Gentio Regno exuto, Illyrici Regni populos omnes, ex nominum col
latione, intraNaronem fluuium, et Ceraunios montes fitos fuiffe conftat. Iffenfes
vero, qui primi inter liberos et immunes a Liuio numerantur, ficuti ex eiusdem
praecedentibus verbis Gentio non fuiffè fubditos, immoinimicos, patet; ita Liuium
f) Dec.‫و‬.
‫ﺍو‬ eosdem cum caeteris Illyriis, quibus tunc f), quod incolumi Gentio ad Romanos trans
iiffent, libertas et immunitas conceffà fuit, Iffenfes perperam nominaffe conftat,
et iis, qui a Gentio defecerant, libertatem et immunitatem, qua Isfenfes populi
Romani focii fruebantur, concesfàm fcribere debuisfe. quod obfèruandum eft pro
iis, quae mox dicenda funt.
- - Quar
 ET CROATIAE LIBER PRIMVS CAP. I. I9

uartum fequitur bellum Illyricum, et Dalmaticum primum, cuius caufàm

Polybius, gefta vero Appianus, et Florus referunt. . Dalmatas Pleurato Gentii
patri fubditos fui(Iè, fèd eo mortuo a Gentio defeciffe, Polybius narrat: ideo cum
inter populos Gentio fubditos Dalmatae non effent, a Liuio fupra relato bello non
nominantur; ex quo citra Naronem illos fuiffe oportet. Sed cum referat.Appia
nus, a Dalmatis primum Romanos Naronam vsque fugatos, et deinde eosdem a
Romanis vi&os, Delminiumque ipforum Ciuitatem, a qua et illis nomen, exuftam:
haec non longe a Narona flumine eueniffe oportet; Dalmatasque regionem fepten
trioni magis proximam, ob id frigidiorem Ciuitate Narona, ab antiquo incoluiffè,
apparet ex eis, quae Vatinius, quarto Dalmatico bello Praefe&tus, fcribit Marco
Tullio Ciceroni. -

a) Vatinius Imperator Marc. Tul. Ciceroni S. P. D. De Dionyfio tuo adhuc nihil a) Epißol.
extrico, et eo minus, quod me frigus Dalmaticum, quod illinc eiecit, etiam hic refrigera- 份р.m,ї0.lj.
uit. fed tamen non defijlam, quin illum aliquando eruam .... Caefar adhuc mihi iniuriam fa
cit, de meis fupplicationibus, et rebus geffis Dalmaticis, adhuc non refert: quafi vero non
iuftiffmitriumphi in Dalmatia res gesferim. Nam fi hoc expeéfandum eft, dum totum bel
lum conficiam, viginti Oppida fùnt Dalmatiae antiqua, quae ipfi fibi adfeiuerunt ampli
us fexaginta : haec nifi omnia expugno, fi mihi fupplicationes non decernuntur, longe
alia conditione ego fùm, ac caeteri Imperatores. Ego poft fupplicationes mihi decretas
in Dalmatiam profeéfus fum : fex oppida vi oppugnando cepi ; vnum hoc, quod erat ma
ximum, quater a me iam captum: quatuor enim turres, et quatuor muros cepi, et ar
cem eorum totam, ex qua me niues, frigora, imbres detruferunt, indigneque, mi Cicero,
Oppidum captum, et bellum iam confeéfum relinquere fum coa&us. Quare te rogo, fi
opus erit, ad Caefàrem meam caufam agas, meque tibi in omnes partes defendendum pu
tes, hoc exiffimaw, neminem te tui amantiorem babere. Vale. Nonis Decembribus,
/
-

Narona. º - -

Ex qua Vatinii Epiftola diftingui poffe videntur ea, quae in fupra relato
Polybii fragmento obfcura habentur, in quo Caufàbonus Delmatas populos vici
mos fubegiffe vertit: tamencum textus Graecus 25vyérovas, id eft vrbi vicinos habe
at, non de quibuslibet vicinis, fed de vrbi vicinis tantum intelligendus eft; et exin
de Dalmitanos Ciues, libertate confecuta, vicinos fuae vrbi populos fubegiffè, vi
' gintique oppidis fuba&is, iisdem ex vrbe domina nomen Dalmatiae indidiffè, cen- '
fendum eft; quae Dalmatiae antiquaVatinius vocat, ac inter Naronam etTilurum
flumina, ac montes Pannonios fita fuiffe, ex di&tis apparet: deinde,Tiluro trans
miffo, fexaginta alia oppida fibi afcifcendo, vsque ad mare Dalmaticum nomen
protuliſſe; ſimulque Salonae ſitu occupato, Tragurium ac Epetium, proximas Iſ
fenfium Ciuitates, infeftando, caufàmprimi belli Dalmatici praebuisfe. Et ficut Sa
lonam inter fexaginta Dalmatarum recentiora oppida numerandam ex eo colligi
tur, quod fecundo, et tertio bello Dalmatico eius mentio fit: ita Naronam, quar
ti belli tempore, nondum Dalmatiae finibus inclufàm, diferte docet Epiftola ipfius
Vatinii Naronae fcripta, et alia praecedens b) clarius. • , b) Lib.j.
ሧ.ም.
* Eodem quarto Dalmatico bello, Promomam Liburnis Dalmatae ademerunt,
quam intra Titium, et Tilurum, non longe ab huius fontibus fuisfe, fitus, nomen
que montis, Prominadi&i, demonftrat; tuncque eo magis Dalmatiam dilatatamcem
fendum eft. Nam Caefàr bello ciuili impeditus, neque vindiétam de exercitu a
米米米 - - С2 - Dalma
 /

20 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

Dalmatis deleto fumere; neque ipfos coercere potuit, fed eo compofito, leue tri
butum imponere fàt habuit.

Caefàre occifo, Dalmatae fe in libertatem denuo vindicarunt,Romanos exer

- citus fuperarunt, et eorum reliquias Epidamnum fugam arripere coegerunt, quo
tempore Naronam, caeteraque loca Drinum vsque, Dalmatos occupasfe argui
poteft, cum eosdem pluries Auguftum fatigasfe fcribant, et eadem loca deinde
Dalmatiae adfcripta fuerint. De qua Dalmatia fic au&a Velleii Paterculi verba
intelligenda funt lib. II. Vniuerfà Pannomia infòlens longae pacis bonis, et adulta viri.
bus traéfur eius gentibus in focietatem adduéfis, ex conftituto arma corripuit. et
infra: tantur huius belli metus fuit, vt flabilem illum, et firmatum tantorum bellorum ex
perientia Caefàris Augufli animum, quateret atque terreret. Hoc vltimum lllyricum,
et Dalmaticum quintum bellum Auguftus diu per fe, et per Tiberium geffit, quo
tandem Dalmatae fuba&i fuere, vt relati Au&ores referunt, a quo etiam Infula
res maria infeſtantes, compresſos, Appianus memorat. Deficientes vero Melitenos,
et Corcyraeos, qui infülas incolunt, propterea, quod mare latrociniis infeftum habebant,
funditus deleuit, interfeétis puberibus, caeteris füb coronq venumdatis: Liburnos mari
itidem infeflos, mauibus mul&fare fatis habuit. His de Illyrico, proximique maris do
minio, vsque ad Romanae Monarchiae tempora, obfèruatis, Illyricae orae defcri
ptio ad eadem tempora deducenda eft. -

※※※※※※※米米米※米※※※※※※※※※米米米米米米米

CA P VT II.
D E II, L PRI c1 or A Л! A F I ТЈЛИ 4.
Ilyricam oram a Gerauniis montibus antiquitus initium fumfisfe, Graeci et Ro
I mani Scriptores concordes referunt; fed Graeci Liburnia ipfam terminant, Ro
mani vero ad intima finus Adriatici Venetos vsque producunt; et Herodotus am
tiquiffimus Scriptorum*, Henetos quoque Illyricam esfe gentem asferit, quos ta
men Paphlagonas fuisfe Polybius, Liuius, et Strabo teftantur. ideo au&ores ll
lyricam oram defcribentes, ordinatim recenfendi funt, non vt ex eis, quae adeo
parua, vel deprauata extant, certa locorum diftin&tio tradi poffit; fèd tantum, vt
obfèruata temporum ratione, Illyricae orae finium diuerfitas percipi queat, et in
de, quae apud nonnullos Romanos Scriptores obfcura, vel confufà videntur, de
clarari poffint. Horum antiquiffimus eft Scylax Caryandenfit, cuius textus depra
uationem conati funt reftituere multi. Hic Lucae Holflenii, amici veteris, et in
Geographia antiqua verfàtiffimi, ponetur verfio: is enim Adriaticas oras defcri
bens, ait in Periplo : -

Tyrrheni.
Poff Vinhror Tyrrheni fùnt : pertingunt autem et hi a Tyrrheno mari in Adria.
ticum, eflque Graecamica in illis Vrbs Spina, et fluuiur, afcenditurque in Vrbem aduer
.fo flumine ad XX. ftadia circiter, et Tyrrhemia %b infero mari in Adriaticum vrque fl
mum porrigitur, ab Vrbe Pifa ad Spinam tritiui itinere. -

*
- . . - _ ~~~’ \ CeJf(16.
-
zº -
 ET CROATIAE LIBER PRIMVS CAP. II. 2I

Celtae.
Poft Tyrrhenor Celtarum gens fequitur: pars exercitus reliéfa in angufto terra
rum tra&u, vsque in Adriaticum mare, ifthic intimus recesfüs ef fimus Adriatici.
-

ºf? Hemeti.
Celtas Henetorum gens excipit, per quos Eridanus fluit ; et ad ipfos a Spina Vr
.be vnius diei nauigatio eft.
Ifiri.
- Poft Henetos Iftrorum gens eft, atque fluuius Ifter ; exit autem hic fluuius in Pon
tum, fronte quafi ad Aegyptum conuerfa ; praeternauigatur Ißrianorum regio vnius diei
noćiisque fpatio.
t Liburni.
Poft Iftros Liburnorumgens eft, in qua gente vrbes maritimae funt a) Iadera, Aetie- e) Aliar
nites, Dyirta, Alupci, Olfi, Pedetae, Hemioni: hi feminarum Imperio reguntur, fùntque Idaſa.
feminae iffae liberae a virir, congrediuntur autem cum propriis feruis, virisque vicina
rum regionum. Infulae autem huic regioni obiacent, quarum quidem nomina recenfere
poffüm, fùnt enim et aliae multae absque nomine ; videlicetb) Apfyrtis Infüla fladiorum b) Iffrir.'
CCCX. lata autem CXX. c) Ele&rides, Iftria, Memtorides. Hae autem Infulae magnae c) Clitri, Li
fùnt, iuxta eft et d) Arbatis fluuius ; nauigatio iuxta Liburnorum regionem bidui eff. tria. •
d) Catarba- *
- - ' tir.
Illyr11. *:

w Pofl Liburnos gens eft Illyriorum, qui oram maritimam accolunt ad Chaoniam vs
que. quae iuxta Corcyram Alcinoi Infulam eft. In his Oppidum Graecum eft nomine He
Iraclea, et Portus. Sunt et hic Barbari, quos Lotophagos vocant, Hierastammae, Bulini,
Hyllini, Bulinis contermini Hylli: hi Hyllum Erculis filium conditorem fùum afferunt.
Sunt autem Barbari, habitantque peninfülam paulo minorem Peloponnefo : poff peninfulam
littus dire&fum accolunt. Bulini autem Illyrica gens eft. Enauigatur Bulimorum regio
die longiori vno, vidue ad Neſtum ſinum.
* , Nefti.
Po/? Neflum deinde finuofa nauigatio eft, vocatur autem totus hic finus Maricus,
qui vno die e) circumnauigatur. Sunt autem hoc in loco Infùlae Proteras, Cratia, Olin- •) praeter
tha, XI. ftadiorum interuallo, aut paulo maiori a fe inuicem diffitae, iuxta Pharum et I/. **&****
fam ; hic enim noua Pharus iacet Graeca ாங்க atque If/a Infula, α haec Graeca Oppi- f) Hic quae
da f). Antequam vero ad Naronem fluuium perueneris, ampla regio in mare prouenit, 'dam défùnt.
atque Infüla littori vicina, nomine Melita, tum alia huic vicina, quae Corcyra g) migra vo- g) Etpluri
catur, altero autem promontorio iuxta Naronem fluuium excurrit ; diftat a Melita ffadiis mum abeß
XX, a contimenti autem terra
- -
/tadiis--
]VIII. - promonto
Yio fuo haec
... • . infùla.
Manii.
Poft Neffor vero Naron fluuius eft, aditu fatis amplo, nam et triremes, et naues il
lum , ad Emporium vique očłuaginta Aadi furſum amar djlant. 别 autem ge
Jಸ್ತ್ರೀ೫
mere Illyrii funt, nomine Manii. Lacus autem introrfum iuxta Emporium illud magnus
eft, vsque ad Autariatas Illyricam gentem pertingens, in quo lacu Infüla eft centum vi
- С 3 ginti \
 º -

22 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

ginti /tadiorum, culta admodum et fertilis. Ex hoc lacu Naro amnis profluit, et a Na
7one ad fluuium Arionemdiei nauigatio eft: poft Arionem fluuium dimidii diei curfu, Cadmi
et Harhemiae faxa fùnt, templumque procul ab Arione fluuio. A diäo fiumine nauiga
tur ad Emporium Butboam. , -

Encheles, fue Eichelii.

Encheles quoque Illyrica gens fùnt, vicina Rhizumitis ; a Buthoaad Epidamnum Vr
bem Graecam diei noéfisque nauigatio eft, iter autem tridui.

… Illyrii.
Taulantii fùnt gens Illyrica, in qua Ciuitas Epidamnus, quam fluuius allabitur
„omine Palamus. Ex Epidamno, Apolloniam vsque Graecam Vrbem iter bidui e/f : Apol.
-

- - - -
-- -

lonia autem quinquaginta fladiis a mari diftat, et Aeas amnis Vrbem praeterfluit ; ab -

Apollonia in Amantiam fùnt /ladia CCCXXX, iuxta Apolloniam Aeas fluuiur, ex Pindo
monte ortus, defluit verfùs Oricum interius in finum Ionium, ab Amantia autem fladiis
ſexaginta in mare offluit. Omnibus hifce gentibus in mediterraneis contermini fùnt Atin
ramos, fiipra Oriciam et Chaoniam, vsque ad Edoniam s in Chaonia regione exigua quae
dam Infula effè fertur, nomine Erythia. Huc Geryonem veniffè perhibent, et boues pa
uiffe. Circa haec loca Ceraunii montesfùnt in Epiro, quibus Infüla exiguo nomine Safon
obiacet ; hinc tertia diei parte Oricum nauigatur.
iw - -

' Ori^i.
a1) Bulliomi Orici Amantiae regionem incolunt ; Amantienfès autem Illyrii a) a Bulinis hucus
bur.
que pertingunt. Offium vero Ionii finus a Cerauniis montibus eft vsque ad Iapygium pro
montorium, traieéfus autem oftii huius finus, a Cerauniis montibus ad Hydruntum Oppi
dum Iapygiae, quingentorum circiter ftadiorum eft ; quidquid intra eft, finus Ionius voca
tur. In Adria crebri fùnt portus ; idem autem eft Adria et Ionius.
Scylacem fequitur Scymnus Chius, qui oram maritimam ad Nicomedem
Regem Bithyniae perfcripfit, quem Marciani Heracleotae nomine vulgatum, nu
per idem Holftenius vertit.
-- E V R O. P A.
36o.
рл Italiam fatim occurrit Ionium mare,
* Ad cuius oftium atque fauces vltimi
Iapyges accolunt; ſub his Oenotrii, et
Meffapiorum portus eff Brundufium,
Montesque trans fretum obiacent Ceraunii.
- Vmbri dein Meffapiis fùnt proximi,
- Quos delicatae deditor vitae ferunt,
Aetatem agentes Lydio plane more.
Sequitur deinde mare, quod Adriaticum vocant. >
Theopompur eius optime explicat fitum,
9uod, qua peninfülam facit cum pontico,
. … Ibi
 ET CROATIAE LIBER PRIMVS CAP. IL 23
Ibi Infülas fimiles Cycladibus obtinet,
Quarum quidem alias nuncupant Apffrtides,
Electridasque, fed alias Liburnidas,
Feruntque nonnulli finum hunc Adriaticum
Turbis quibusdam barbarorum cingier,
Ad quinquaginta füpra centum miriades,
Agrum optimum atque fertilem colentium.
Ferunt enim, et pecora gemellor gignere;
Sed aer illos ambiens a Pontico
Differt, licet parum inuicem diffent loco,
-- Neque enim miuofùs eft, nec afper frigore,
3 Sed pluuius vsquequaque, et humidus manet, ,
Mutationes turbidas citasque habens
Aeftate praefertim, atque crebros turbinum
Et fluminum iaéfus ; et iftic quos loci *

Dicunt Typhonas ; quinquaginta autem oppida

Venetorum in intimo receſu funt fita, -

Hos tranfiiffe ex Paphlagonum foloferunt, -

Laresque conftituiffe ad Adriae finum.

Venetor fequuntur Thracer, Iftri vti vocant,
Iuxtaque eos duae fitae fùnt Infùlae,
Quas optimum proferre flammum exiftimant.
Supra haſte degunt Iſtriani, et Mentores,
Eridamus hic fert fuccinum pulcherrimum,
Id lachrymam effè faxeam pellucidam,
Stillamque, quam altae populi exfùdent, ferunt;
Olimque contigiffè nonnulli afferunt -

Incendium Phaetontis haec circa loca,

Ideoque turbas incolarum omnes adhuc
Incedere atra veffe, et habitu lugubri.
Terras deinceps adiacentes proxime,
Illis, Pelagones et Liburni poffident, -

Queis Bulinum deinde adhaeret natio ;

Poft hofce mox peninfula ingens Hyllica eff,
Quae Peloponnefo compararier poteft.
Sed Oppida illic quindecim colere afferunt
Hyllos, originis quidem Graecanicae;
Quorum auéfor Hyllus gnatus Herculis fuit,
Malo propinquorum tamen contagio,
Feruntur euafife Barbari,
Vt afferunt Timeus, et Eratoffener.
Ac propter illos Iffa nomine Infüla eff,
Syracufiorum continens Coloniam,
Porreéfa deinceps Illyris, quamplurimas
Gentes coercet. Nam frequenter admodum *
JCxta
 24 i. io. LvcII DE REGNO DALMATIAE
Extare turbas hominum in Illyride ferunt,
Quorum vna pars remota degit a mari,
Pars alia littus Adriae internum occupat, º

Pars obtemperat Regiae potentiae,

Pars alia fèruit vnius libidini,
Pars legibus viuit füis : piiffimos -

Eos ferunt, iuflosque, et hofpitibus bonor,

Ciuilem amare fòcietatem maxime, -

Studere vitae, et moribus, cultiffmis.

Ab hinc diftat haud procul Pharus Infüla
Pariorum habens Coloniam, atque Corcyra, -

;º
Quae migra dicitur, Cnidi Colonia: -
-
º
-

Praediéfa regio maximum compleéfitur -

Lacum ; accolae Lychnitim illum nominant.

Huic tra&fui Infüla eft propinqua, in qua diem
Vitae fùpremum obiiffe Diomedem ferunt,
Et inde Diomedea diéfa eft nomine.
Supra hofce Phrygii fùnt feri, atque Barbari,
Et Ciuitas Epidammus, imminens mari,
Originis Graecae, Colonia Corcyrae s -
Superque Phrygios Enchelei funt fiti,
Queis imperaffe Cadmus olim dicitur:
Vicina proxime his iacet Apollonia,
Corinthiorum Corcyraeorumque opus,
Et Oricus maritima Graeca Ciuitas,
Quam condiderunt Euboenfes, Ilio
Capto, repulfi ad ea loca ventorum impetu.
Deinde Thesproti - - - - -
Scymnum fequitur Dionyfius Afer, fiue Alexandrinus, in Periegefi:
* Quin etiam expanfüs eft Iapygiam ad terram,
Inde vero dilatatum protenditur Adrium fàlum -

Ad Boream, fèd fùrfùm ad occiduum receffum ferpit,

Quod etiam Ionium accolae dixerunt.
Duas vero continentes eruéfat ; intranti quidem
Dextram admanum, cernitur Illyris terra,
Dalmatia vero fùpra a), martiorum fòlum virorum,
a) ultre. Ad laeuam vero Aufoniorum expanditur immenfu* Ifthmus.

- 378.
At deinceps poft ho! Calabricae fêles terrae,
º Genterque Iapygum extenfae vsque ad Hyrium
Maritimam: Hyrium vbi trahitur Adrium fàlum,
AMare in finitimum Aquileenfè, vbi condita eft
Vrbs Tergeftorhm, intimis in finibus marir.
-

Tot
 ET CROATIAE LIBER PRIMVS CAP. II. 25

Tot quidem Aufoniam circum depafeuntur terram,

Inde autem ad auroram conuerfum circumuoluitur falum,
Littora ſubradens Liburnica, circumque firmam
Hylleorum terram omnem quaecunque adiacet Iflhmo
Bullineorumque littora. Poft vero immenfùm tra&ium ducenr,
Illyricam circum terram voluitur vsque ad iugum,
Montesque excelfos, quos Ceraumios vocant :
Illum autem circa finum yideas infignem tumulum,
Tumulum quem Harmoniae Cadmique fama dicit ;
Illic enim in ferpentem flexuofùm genus mutati funt,
Quando Ifineno opulentam poff feneéfam migrarunt,
Vbi ipfis prodigium illud Dii fecerunt ; circa namque terram
Illam vtrinque fita fùnt duo faxa,
Quae ambo concurrunt agitata, cum aliquod principium
Et incolis mali quod aduoluitur ipfis,
48I.
Verùm, quum Adriatici finißrum alueum maris
Intrauerit in naui Iapygiam in terram,
Inuenier fortis Diomedis confeflim Infulam, -

Quo hero* venit, infenfà Venere,

Quando peroptatorum adiit gentem Iberorum
Suae Vxoris confiliis, maleuolae Aegialeae,
Deinceps autem maris ad ortum Ionii
Ap6rti Infülarum apparet immenfùs traéfus,
Quas olim Colchorum filii incurfarunt, quando defeff fuerunt :
Deinceps autem poß hat Liburnicae fitae fùnt ;
Verum ad Auftrum poft faltus Ceraunior maui currenti
Infulae apparent ex vlteriori loco Ambraciotarum
Atque pinguis Corcyra, charum fòlum Alcinoi.

In his tribus Graecis au&oribus, qui antiquiorum de Adriatica ora opinio

nes tradunt, obferuandafunt nomina quaedam populorum et locorum, quae apud
Romanos Hiftoricos fiue Geographos non reperiuntur; et ficut in ftatuendo llly.
rico a Cerauniis montibus ad Hyllos vsque vel Bulinos conueniunt, ita Liburnos
ct Iftros ab lllyriis concordes excludunt, multa etiam obfcura continent, quae vt
re&ius intelligi poffint, infra, quando de Adriatici nauigationis variatione tra&abi
tur, explananda erunt. Hos fequitur Strabo lib. VII. qui Illyricam oram defcri
bens, ait: - -

„Pertingit Pannonia etiam vsque ad Dalmatiam, et fere a) Sardiaeos verfus a) Ardiacos.

„meridiem fi proficifcatur. Quidquid autem regionis ab intimo Adriae finu, vs
,,que ad b) Sardiaeos, et Rhizonicum finum protenditur, montofum eft, interpo b) Ardiaeor.
„fitum mari et Pannonibus; atque hinc fane videtur, non incommode initium nos
„fa&uros, continenti oratione ambitum iftum totum defcripturos, paucis modore.
„petitis eorum, quae fupra di&ta fuerunt. Docuimus enim, in Italiae defcriptione,
ſ: 光来米 - Ꭰ „primos
 и

26 I. (О. LV СII DE REGN О D А LМАТ IАЕ /

„primosin Illyricioramaritimaefie I(tros, conterminos Italiae et Carnis, Prin.

„cipesque noftros, hodie Italiaefines ad Polam vsque I(triae vrbem protulife; hi
„igitur fines circiter DССС (tadia ab intimo finus abfunt, totidemque (tadia funt
„a promontorio, quod eft ante Polam fitum ad Anconam, Venetico agro ad dex
„teram relitto. Гоia ora Iftriaeftadiorum МССС. Sequitur lapodum ora (ta
„diorum М. fiti funt lapodes fub Albio monte, qui finis eft Alpium, admodum
„alto, ac partim ad Pannonios et l(trum pertingunt, partim ad Adriam: belicofa
„gens, fed ab Augufto Caefare prorfus defatigata. Vrbes eorum, Меtulum, Аru
„pinus, Мonetium, Vendum; regio eft inops, zea fere et milio victitant; arma
„tura is Gallica; notis compuncta funt corpora in morem reliquorum Illyrico
„rum et Thracum. Рoft lapodum oram Liburnica fuccedit, longior priore (ta
„diis quingentis. Еft in ea ora fluuius, quo aduerfofubuehuntur merces vsque
„ad vrbes Scardon et Liburna. Iuxta totam, quam explicati, oram, Infilae funt
„Арfyrtides, vbiМеdea dicitur fratrem fuum Арfугtum interfecitie, qui ipfam
„perfequebatur. Deincepseft Сyractica pone lapodes. Sequuntur Liburnicae
„numero ad fexaginta, tum aliae, notifiima autem Ilfa; Тragurium ab Ilentibus
„conditum. Pharus, quae olimРаrus, Pariorum Colonia, patria Demetrii Pharii.
„Tumora maritima Dalmatarum, et nauale eorum Salona. Еft haec gens ex
„earum numero, quae diuturnum cum Romanis bellum gefierunt. Наhuit op.
„pida memoratu digna ad quinquaginta, de quibus et Vrbes nonnullae, Salona,
„Priamo, Ninia, Sinotium nouum ac vetus: ab Auguftoitta funt combutta. Еft
„et Andretium Caftellum probe munitum, et Dalminium magna vrbs, vnde no
„men genti; eam vrbem Nafica exiguam redegit, agrumque pecori pafcuum ob
„incolarum auaritiam Proprium hoc habent Dalmatae, quod fingulis ottennis
„agros denuo diuidunt; nam quod nulla vtuntur moneta, id repettu vicinorum
„Italorum eiseft peculiare, alioquin id cum multis aliis Barbaris habent commu
„ne, quod numismate inter fe non vtuntur. Porro mons, cui nomen Аrdium,
„Dalmatiam mediam fecat; vt altera eius pars ad mare fpettet, altera in diuer
„fum: (equitur Naro amnis, et qui apudeum fint Daorizi, Ardiaei, Pieraei, quo.
„rum his propinquaeft Меlaena Infilla, Согcyra appellata, et vrbs a Сnidiscon
„dita. Аrdiaeis vicina eit Pharos, ante Paros dista:eft cnim a Paris condira.
„Varaliosautem potteri dixerunt Ardiaeos. Sed hos a mari in mediterranea ab.
„egerunt Romani, coegeruntque agriculturae vacare. Еft autcm regio ea (te
„rilis atque alpera, neque agricolis conueniens; itaque eagenstantum non fun
„ditus periit. Quod quidem ais quoque in eotracta gentibus vfu venit: quо
„rum enim fumma olim fuit potentia, nunc, vel omnino nulli funt, veladimam
„redatticonditionem, vt de Gallis Воiet Scordifci, de Illyriis Autariatae, Ardiaei,
„Dardani, de Thracibus Тribali, primum a fe inuicem attriti, deinde a Macedo
„nibus et Romanis prorfus opprefii. Роб Аrdiaeorum et Pleraeorum oram, Rhi.
„zaeorum finus et vrbs, aliaque oppida, et Drilo Huuius, quo aduerfo nauigatur
„orientem verfus, vsque ad Dardanicam; attingit autem Macedonicas et Panno
„nicas gentes verfus meridiem, ficut et Autariatae et Dafiaretii, alique populi.
„alis partibus feet Autariatas attingunt.,
- Еr de/cripta Dardania ead lib. VII.
„РоitfinumRhizicumLiliuseitetAcrolifuset Epidamnusa Corcyraeiscondita.
Inde
 *
ET CROATIAE LIBER PRIMvs CAP. IL 27
- Inde ad Ceraunior vsque môntes.
„Et montes Ceraunii initium faucium finus Ionii, et Adriatici. Fauces
»enim vtrique funt communes, eoque tantum differuht, quod primae maris fèu
»exteriori parti nomen Ionii tribuitur, Adriae autem interiori vsque ad intimum
„finus receffum, quamquam hodie totum mare hoc nomen gerit.,,
•.

- Et relatis de Ionio et Adriatico antiquorum opinionibus:

„Quae fùpra hanc fita eft regio, montuofà eft, tota frigida ac niualis, maxi.
»,me quae ad Septentrionem vergit, ita vt vites rarae fint, et in editis et in planis
»locis. Hae funt Pannonum montanae planities verfus meridiem ad Dalmatas
»vsque, et Ardiaeos pertinentes, verfus feptentrionem ad Iftrum definentes, ver.
»,fus ortum Scoräifcos attingentes, ad montes Macedonum et Thracum. Auta
»riatae autem, maxima fuit, et optima Illyriorum gens, cui quondam contra Ar
»diaeos bellum perpetuum fuit, de fàle, qui in confinio coquebatur, ex aqua, ver
»no tempore, ex quadam conualle defluente, haufta, et per quinque dies repofi
„ta; pa&tum erat, vt fàlina alternis fruerentur vicibus: pa&is pofthabitis, bellis
„decernebant. fed Autariatae cum Triballos domuiffent, qui ab Agrianibus vs.
„que ad Iftrum quindecim dierum itineris fpatium occupabant, fupra alios etiam
„Thracas et lllyrios fèfè extulerunt; funt autem potentia fua exuti prius a Scor.
„difcis, deinde ab ipfis Romanis, qui Scordifcos etiam debellarunt, diuturna vfos
„potentia. Et infra: „Quemadmodum autem Illyrici oram defcribentes, vsque ad
„Ceraunios montes progreffi fumus, qui extra Illyrici montes fiti, fuum tamen
„proprium habent terminum. Et defçriptis gentibus intra Dyrrachium, et Cerau
nios montes : „His porro Epirotis admixtae funt Illyricae gentes. item: neque
„defunt, qui omne id, quod ad Corcyram vsque eft regionis, Macedoniam appel
„lant; eam afferentes caufàm, quod et tonfura, et lingua, et chlamyde, aliisque id
„genus Macedonicis vtuntur, nonnulli, etiam duplici fermone. item: in viam in
„cidunt, et qui ab Apollonia, et qui a Dyrrachio proficifcuntur. Tota haec via
„Ignatia vocatur, prima pars ad Candauiam Illyríci montem, per vrbem Lychni
„dum, et Pylonem, qui locus in via diftinguit a Macedonia Illyricum .... inde
„Theffalonicam vsque.,,
Haec Strabo, partim e veteribus Geographis, partim de fui temporis Illy
rico tradit, quod ad quartum annum Tiberii, quo Strabonem fcripfiffè conftat, re
ferendum eft. Et ficuti cum caeteris conuenit, a Cerauniis montibus ad intima vs
que finus Adriatici Illyricum extenfüm fuiffè: ita fixum aliquem certumue eius
terminum, in intimo fimus non ponit. Et quamuis primor in Illyrici ora maritima
Iflros, conterminos Italiae et Carnis ponat: tamen, vtrum Italiae an Illyrico tribueren
tur Carni? non diftinxit. Quos, antequam Auguftus rerum potiretur, Illyrico ,
tributos, ex Appiano a) apparet: Caefàr et Antonius totum Romanum Imperium in ம) துே..
ter fé denuo partiti fùnt, feceruntque termimum vtriufque ditionis Codropolim oppidum
Illyricum, quod videbatur fitum in intimo finu Adriatico. Codropolim vero in Carnis
fuifïè, hodiernum nomen loci fori Iulii, Codropio di&ti, in ipfius finus intimo exiften
tis, demonftrat. Sed cum Gallia cifalpina Italiae tributa fuerit, Carnos quoque,
nifi prius, tempore fàltem Augufti, fimul cum Iftria, vt Plinius l) teftatur, Italiae b) Lib.3.
C.J. et 19.
acceffiffè oportet, et imperante Tiberio, occidentalem Illyrici terminum Iftriam
米米米 D 2 `fuiffè,
-

ல்
 -

28 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

fuiffe, orientalem autem, qui ad montes Ceraunios extendebatur, Strabo ad
Ignatiam viam, quae a Dyrrachio adTheffalonicam ducebat, reducit; reliqua ve
ro Macedoniae tribuere videtur. quod Dion belli Pompeiani tempore cenfitum
.) L. 4. quoque fuiffe a) refert: Dyrrachium fitum eft in terra, quae Illyriorum quondam
Parthinorum erat, nunc,veluti id quoque temporis, pro Macedonia ducitur ; ita vt prope
Dyrrachium orientalem orae lllyricae terminum tempore Strabonis fuiffe, et
Iftriam occidentalem, concludi debeat. His de Illyrici terminis relatis, fingulos
eius orae populos defcribendo, primus Iapodes inter Iftros et Liburnos pofuit
Strabo, deinde Liburnos, Dalmaticam oram, Naronem amnem, et populos Dao
rizos, Ardiaeos, Pleraeos, Rhizonicum fimum, Drilonem fluuium, Liffùm et Acro
liffum, inque Epidamno Illyricae orae defcriptionem terminat; ex quo populos
praedi&os fub generali nomine Illyriorum intellexiffe Strabonem oportet, quam
uis id non exprimat,
Proximus Straboni Pomponius Mela de Illyrico lib. II. cap. III.
- Deinde Ceraumii montes, ab iis flexus in Adriam. Hoc mare magno fèceffulit.
- torum acceptum, et vafte quidem in latitudinem patens, qua penetrat tamen vaftius, Il.
lyricis vsque Tergeftum, caetera Gallicis Italicisque gentibus cingitur. Parthini et
Daffaretae prima eius tenent, fèquentia Taulantii, Encheleae, Pheaces ; deinde funt, quos
proprie Illyricos vocant. Tum Pyrei, et Liburni, et Iflria. Vrbium prima eft Ori
cum, fècunda Dyrrachium, Epidamnos ante erat ; Romani nomen mutauere, quia velut
in damnum ituris omen id viſum eſt. Vltra ſunt Apollonia, Salona, Iadera, Narona,
* Tragurium, finus Polaticus, et Pola quondam a Colchis, vt ferunt, habitata, in quan
tum rer tranfèunt, munc Romana Colonia: amnes autem, Aeas, et Naro, et alius ab eo,
qui iam diéfus eft, Iffer ; fèd Aear fècundum Apolloniam, Naro inter Pyreos et Liburnos,
per Iftros Ifler emittitur. Tergeftum, intimo in finu Adriae fitum, finit Illyricum.
* -

º Ε αη νπ ι Ιβι. -

5) Αpβνοι. In Adria b) Abſoros, c) Celaduſae, d) Apfyrtis, Iffà e), Trucones, Hydria,

Mſcela- Ele&ridae, Corcyra, Tragurium, Diomedia, A/firia, f) Afine, atque vt Alexandriae,
d) Mortir. ita Brundifio adiacens Paros. ex quibus, Melam, au&tores Strabone antiquiores fe
9 Pit//a cutum, conftat, cum hinc Iftros, inde Macedonas in lllyrico includat, qui Strabo
雳&து. nis tempore excludebantur, neque Iapodes, et Dalmatas nominat, fed vniuerfam
Illyricam oram a Strabone defcriptam, in Iftriam, Liburniam, Pirrheam, et lilyri.
cum diftinguat, Virgilium et Liuium imitatus. Melam fèquitur Plinius lib. III.
cap. XXV. -

Illyricum.
Arfiae gens Liburnorum iurgitur vsque ad flumem Titium ; pars eius fuere Mem
tores, Hymani, Encheleae, Buni, et quos Callimachus Peucetias appellat, nunc totum vno
nomine Illyricum vocatur generatim. populorum pauca effitu digna, aut facilia nomina ;
conuentum Scardomitanum petunt Iapodes, et Liburnorum Ciuitater XIV. e quibus Lici
nienſes, Stlupinos, Burniſta, Albonenſes nominare non pigeat. Ius Italicum habent eo
conuentu Alutae, Flanates, a quibus, finus nominatur ; Lopſi, Varuarini, immunesque
Aff fiates, et ex Iufillis Fertinates Curiéfae. Caeterum per oram oppida a Nef, &fio, Al
uona, Flanona, Tarſatica, Senia, Lorſica, Ortopula, Vegium, Argyrumtum, Corinium,
4enoma, ciuitas Pafinis flumen Tedanium, quo finitur Iapidia. Infùlae eius finus cuin.
. oppidis,
彝
 ET CROATIAE LIBER PRIMVS CAP. II. 29

oppidir, praeter fipra fignificatas, Alfirtium, Arba, Tragurium, I//a, Pbarus, Paros an
te, Crexa, Giffa, Portunata: rurfùs in continenti Colonia Iadera, quae a Pola centum fé
xaginta millibus paffuum abeft: inde triginta mille Colentum Infùla, o&odecim offium Ti
tii fluminis. -

Dalmatia cap. XXJ^I.

Liburniae fiiis, et initium Dalmatiae, Scardoma, in amne eo XII. M. P. a mari,
dein Tariotarum a) antiqua regio, et caftellump) Tariona, promontorium Diomedit, vel a) Autaria
fartſ/71.
vt alii, peninfüla Hyllis, circuitu C. M. P. Tragurium, Ciuium Romanorum marmore mo b) Taroma,
tum ; Sicum, in quem locum D. Claudius veterano* mifit ; Salona Colonia ab Iadera CXII.
º M. P. petunt in eam iura deféripti in Decurias. CCCLXXXII. Dalmatae, XXII. Deuo
* mi, CCXXXIX. Ditiones, LXIX. Mezei, LII. Sardiates ; . in hoc traéfu funt Burmum, An
detrium, Tribulium, nobilitata populi Romani praeliis Caftella. Petunt et ex Infülis Iffei,
Colentini, Separi, Eperini ; ab his caftella Piguntiae, Rataneum, Naroma Colonia tertii con.
uentus, a Salona LXXII. M. P. appofita cognomini fluuio, a mari XX. M. P. Marcus Var.
ro LXXXIX. Ciuitates eo ventitaffè auéior eft ; nunc fòli prope mofcuntur Ceraumii de
curiñ; XXIV. Daorizi XVII. Defiriates CIII. Diocleatae XXXIII. Deretini XIV.
Deremiftae XXX. Dindari XXXIII. Glinditiome; XLIV. Melcomanni XXV. Nare/#
CII. Scirtari LXXII. Siculotae XXIV. populatoresque quondam Italiae, Vardei, non
amplius quam XX. decuriis: praeter hos tenuere traéfum eum Ozuaei, Partheni, Hema.
fini, Arthitae, Armiffae. A Narone amne C. M. P. abeft Epidaurum Colonia ; ab
Epidauro fùnt oppida Ciuium Romanorum Rhizinum, Aferiuium, Butua, Olchinium, quod
antea Colchinium diéfum eft, a Colchis conditum, amnis Drilo, fuperque eum oppidum Ci.
, uium Romanorum Scodra, a mari XVII. M. P. Praeterea multorum Graeciae oppidorum
deficiens memoria, nec non et ciuitatum validarum: eo mamque traéfu Labeatae, Ende
rudini, Saffei, Grabei, proprieque diífi Illyrii, et Taulantii, et Pyreis retinet nomen in ora
Nymphaeum Promontorium, Liffüm, oppidum Ciuium Romanorum, ab Epidauro C. M. P.
AMacedonia ibidem: A Liffò Macedonia Prouincia, etc. Et de Infùlis
Adriaticis cap. XXX
Illyriti ora mille amplius infùlis frequentatur, matura vadofo mari, aeftuariisque te.
mui alueo intercurfàntibus. Clarae: ante oflia Timaui calidorum fontium, cum aeftumae
ris crefèentium: iuxta Iffrorum agrum Ciffa, Pullaria, et Abfyrtide, Graiis diétae, a fra
tre Medea ibi interfè&io Abßrto. Iuxta eas Eleéfridas vocauere, in quibus proueniret
fùccinum, quod illi ele&frum appellant, vanitatis Graecae certiffimum documentum: adeo,
vt quas earum defignent, haud vnquam conftiterit, Contra Iader ef Liffa, et quae ap
pellatae, contra Liburnas Grateae aliquot, nec pauciores Liburnicae. Celaduffae:
contra Tragurium Bauo, et capris laudata Brattia, Iffa, Ciuium Romanorum, reliqua, et
cum oppido Pharia. Ab his Corcyra, Melaena cognominata, cum Gnydiorum oppido,diftat
XXV. M. P. inter quam et Illyricum Melita, vnde catulos Melitaeos appellari Callima
chus au&or efl ; XV. M. P. ab ea tres Elaphiter. In Ionio autem mari ab Orico III. M.
P.Safónis, piratica flatione nota. Animaduertendum eft,primotitulos capitumnon
fuo loco pofitos fuiffè, nam cap. XXV. quamuis de Illyrico generatim aliqua, fed
mutila referantur, tamen Liburniae fines et loca defcribuntur; ideo Liburnia ex
capite fequenti ibi transferri debet: capite vero XXVI. quod Dalmatiae tantum
loca continet, vt conférre volenti patebit, Dalmatia praeponi. deinde obfèruan
D 3 dum
 -
.

3o I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

dum eft, quamuis fupra relata Plinii loca exfcripta fint ex textu a Dalecampio re
cognito, caeteris impreffis corre&iori; tamen extat in Bibliotheca Vaticana ma
w
nufcriptus PliniiCodex membranaceus num. MDCCCCLI. qui, quamuis erro
ribus non vacet, praefertim in diftantiis locorum, tamen aliqua habet, quae refti
tutioni textus mirabiliter conferunt. Nam quae capiti XXV. inferuntur, Traguri
um, Iffa, Pharos, Paros ante, manufcriptus non habet, neque eo loci poni debent,
cum Tragurium, capite fequenti, inter Ciuitates Dalmatiae re&e numeret Plinius,
vt Pintianus animaduertit, infra referéndus; Iffam autem et Pharum inter infulas
Adriaticas cap.XXX. ponat. ideo haec nomina vti fuperflua omittenda funt. Ca
pite XXVI. dein Tariatarum antiqua regio, et caftellum Tariona ; cum de Tariotis ne
que Strabo, neque quisquam au&torum mentionem faciat, manufcriptus autem
habeat, Aut ariatarum antiqua regio, et Caflelium Tarona. hae duae dictiones, aut
Ariatarum, ex Scriptoris incuria disiun&ae, pro nomine proprio Autariatarum ac
cipiendae funt, vt ex primo elemento 4 maiufculo di&tionis aut dignofcitur, et
coniun&tae, pro antiquiffima gente Illyrica, et regione Autariatarum fumendae,
quorum Strabo, et plures alii au&tores mentionem fáciunt, vt fuo loco confidera
bitur; et Tarona vel potius Narona, pro Tariona reftitui.
In capite autem XXX. maior diuerfitas intcr manufcriptos Codices, et im
preffum perfpicitur, nam Vaticanus pro Liffa quoque habet Lifface, et pro Grateae,
grareae, et inter nec pauciores Liburnicae, ponit Trucones; Ferdinandtis autem Pin
tianus in obfèruationibus Plinianis, Archetypon fuum, nec non Trucones Liburnicae
habere, in Salmanticenfi vero exemplari Creteae legi, fcribit. Mela tamen docet,
Truconey ponendas, cum easdem inter Adriaticas infulas memoret. diĉtio vero Li
burnicae fuperabundare videtur, vel loco alterius nominis proprii infulae pofita.
Sequitur: contra Tragurium Bauo, et capris laudata Brattia: Iffâ Ciuium Romano
. rum, reliqua, et cum oppido Phario. Vaticanus autem: contra Surium Bubua, et ca
pris laudata Brattiafà, Ciuium Romanorum, et cum oppido Pharia. Pintianus hic in
notis: contra Surium Bubus ; Codex Salmanticenfis contra Syrium Bauo, Tolcta
nus Boua, vt fit proprium nomen infùlae Bauo feu Boua. Legendum ergo non contra
Surium, fed potius contra Tragurium, nam Tragurium in hoc finu, Ptolomaeus, Stra
bo, Pomponius celebrant. fuperius quidem faéta eft mcntio Tragurii, fed falfoil.
- - - « -
- -

lic reddita creditur. Romana exemplaria Banode contra Surium, vt forte fcriben
dum fit Bano, Decom, Tragurium ; nam contra Surium quid fit, ego etiam cum Her
molao nefcire me fateor. Cum Pintiano fatendum cft, textum effè corruptum;
et, cum ex caprarum abundantia, hodie quoque Bracchiay laudari, bubus autem
carere conftet, pro Bubus reponi debet ex Vaticano Bibua, vel prout hodic voca
tur Bua, Ammiani Boas, quae Ciuitati Tragurii ponte iungitur. Etficuti dictionem.
Bratiafa Vaticani, male exfcriptam, pro Bratia Iffà fumendam facile fuaderi poteft:
ita in impreffo, reliqua, nifi fit nomen proprium alicuiusinfulae, fed male fcriptum,
fuperabundare, vel textus defe&tum indicare, videtur. fed fi verba contra Surium
mutanda effent, vt vult Pintianus, cum reuera quid fignificent non conftet, quam
uis Tragurium inter infulas ponant Mela, et Ptolomaeus, et de infula a proxima
Ciuitate fic di&ta intelligi debeant: tamen, quia Bubuae, vel Buae, quam plures exem
plares Plinii memorant, non relinqueretur locus. Ideo potius eadem verba acci
pienda funt pro nominibus propriis infularum, quae a promontorio Diomedis,
- OTICIl
 E'T CROATIAE LIBER PRIMVS CAP. II. 3I

orientem verfus protenduntur, et ex Scylace fupplenda fic: Proteras, Solentum,

Bubua, Bracchia etc. vt infra expendetur. Addenda quoque funt ante Corcyram,
ex Vaticano, nomina Infularum, Leucopetra, et Salle.
Plinium fequitur accuratiffimus Geographorum Claudius Ptolomaeus, qui
Tabula Europae quinta, Illyricum per dimenfiones certas latitudinum et longitu
dinum, caelo refpondentes, defcripfit, et loca finesque regionum ita ordinauit, vt
ex fimplici eiusdem infpe&tione omnia appareant, quae alias etiam longa oratione
difficile explicarentur. Ideo omiffis, quae de tabulae conftru&ione tradit, regionum
et locorum defcriptionem, pro tabulae intelligentia, ponere placuit.lib.II.cap.XVII.
Poft Iftriam Italiae, reliqua Liburniae, quae in Illyride eft maritima, fequitur ora Aluo
ma, Flauona, Tarfùtica, Oenei fluminis oflia, Velcera, Semia, Lopfica, Tedamii fluminis
oftia, Ortopla, Vegia, Argirutum, Corinium, Enona, Iadera Colonia, Titi fluminis offia,
Scardona. Dalmatiae autem ciuitates iuxta littus: Sicum, Salonae Colonia, Epetium,
Peguntiuin, Oneum, Naronis fluminis oflia, Rjfimum, Epidaurus, Afèruium, Rhizomicus fi
mus, Bulla, Vlcinium, Drilortis fluminis oflia, Liffür. fluit autem Drilom fluuius a mom
te Scardo, et ab altero monte, fito iuxta medium fùperiori* Mifyae ; ab eodem etiam ali.
us ammis defluit Drinus nomine, qui in Sauumflumen exit, ab occidentali parte Tauruni
ciuitatis.' Tenent autem Prouinciam, qui I/lriae haerent Iapides, fùpra vero Liburniam
magis occidentales Maezaei, 'poft Derrioper, et Derii, fùpra Deriopes autem Dindarii,
fùpra quos Ditiones : fupra autem Derior Ceraunii. interiora autem Dalmatiae tenent
Daurfii, fùpra quos Comenii, et Vardei, fùpra hos Narenfii, et Sardiotae, et iterum fùpra
hos Siculotae, Docleatae, et Piruffae, et Scirtones verfûs Macedoniam. Ciuitates medi
terraneae Liburnorum hae fünt: Tediaftum, Arucia, Ardorium, Stlupi, Curcum, Aufan
cali, Varuaria, Saluia, Adra, Arauzona, Affia, Burnum, Sidrona, Blanona, Ouporum, Ne
dinum. Dalmatiae autem ciuitates mediterraneae, Andecrium, Aleta, Heroma, Delmi
nium, Aequum Colonia, Saloniana, Narbona Colonia, Enderum, Chinna, Doclea, Rizana,
Scadra, Termidaua, Siparuntum, Epicaria, Eiminacium. Infülae autem adiacent Libur
niae, Abfìrur, in qua ciuitates duae, Crepfa, Abfòrur ; et Curiéfa, in qua ciuitates etiam
duae, Fulfinium, Curicum ; et Scardoma infüla, in qua ciuitates duae, Arba, Collentum. In
fùlae vero adjacent Dalmatiae, Iffa Infüla, et ciuitas, Tragurium Infüla, et ciuitas, Pha
ria Infiila, et ciuitas, Corcyra migra, Melitine Infüla.
Diuerfitas inter Melam, Plinium, et Ptolomaeum,obferuanda eft: nam, quam
partem Illyrici Strabo in Iapidiam et Liburniam diftinguit; Plinius et Ptolomae
us Liburniae foli adfcribunt, ac Iapidiae tamquam partis Liburniae mentionem
faciunt. Poft Liburniam, Dalmaticam oram Strabo ponit, quam, quamuis Naro
nam vsque extendere videatur, cum tamen inter reliquos Illyrici populos, Ar
diaeos, contra Pharum fitos, nominet, hos citra Naronem fuiffè oportet: ideo hanc
Ardiaeorum oram Dalmatiae detrahere, et cum caeteris nominatis reliquis lllyri
is tribuere videtur, quos Plinius, et Ptolomaeus, Dalmatiae adfcribunt, inter quos
Illyrios proprie di&os, Plinius memorat; Mela vero, ficuti Dalmatiam non nomi
nat, ita Strabonis Dalmaticam oram, cum Ardiaeis, Naronem vsque, in Liburnia
includit. Infulas quoque recenfèns Strabo, Iapidicas nominat, Liburnicas vero
XL. numero fine nomine ponit, quibus notiffimas, Iffam, Tragurium, et Pharum ad
dit, fèd cuiusnam regionis, populiue fuerint, reticet: has autem Plinius inter Li
burnicas numerat, Ptolomaeus vero Dalmatiae adfcribit, fimul cum Corcyra nigra,
º - Ct
 32 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
et Melitine. Pro quibus concordandis, temporum ratio adhibenda eft, Mela
etenim antiquiora Strabone tempora refert; Strabo autem plura ab antiquis fu
mens, Dalmatiae fines fui temporis ponere omifit; Plinius vero, licet breuitatis ftu
dio quaedam confundat, maiorem locorum diftin&tionem praebet; Ptolomaeus
denique, ficuti pofterior, et in Romanae Monarchiae apice conftitutus, quando fci
licet iam omnia explorata et dimenfà reperiebantur, ita caeteris quoque accura
tior, ordinate, et diftin&e, loca et regiones diftinguit.
Quibus diuerfitatibus, pro Scriptorum intelligentia, obferuatis, concluden
dum e(t, Illyricam oram, Ptolomaei, fiue Monarchiae Romanae tempore, ab Iftria,
fiue ab Arfia flumine, ad terminum a Scardo monte prouenientem, et inter Lif
fum et Epidamnum in mare terminantem, extenfam fuiffe, et in Liburniam ac
Dalmatiam diftin&tam,

※※※※※※※米米※※※※※※※※※※※米※米米米米来米

CA P VT III.
pE FINIBPS ILLPFICI, PEGIONPM0PE EIP:
-- MOMINIB VS MVTA TIS, VEL OBSO LE TIS.
llyrici antiqui fines a Cerauniis montibus initium fumfiffe, ab oriente Macedo
mas, ab occidente vero Liburnos, conterminos habuiffe, fupra relatum eft, afe
ptentrione vero Pannonas, vt infra dicetur. in quo terrarum tra&u, plurima po
pulorum, regionumque nomina, mutata, vel coar&atafuerunt, pro quorum intel
ligentia tres tabulae exhibentur, in quibus conficiendis, ficuti multae difficultates
occurrerunt, ita quis non credat, regionum nomina determinatis certisque fini
bus circumfcripta, fèd tantummodo defcripta ea, quae ex penuria au&torum con
ie&turis elici potuerunt; vt ex tabularum infpe&tione diuerfitas Regionum, nomi
numque, ob oculos poneretur: etexinde auétorum loca relata intelligibilia euade
rent, vt cuilibet conferre volenti patebit. Prima enim tabula Illyricum antiquum
ante Romanorum aduentum exhibet. Secunda eiusdem extenfionem, vsque ad
Augufti tempora declarat. Tertia vero Monarchiae tempus vsque ad Imperii
diuifionem praebet. Ex quibus per temporum fucceffiones, diuerfitas Illyrici, re
gionumque eius, perfpicitur. Illyrici antiqui loca, populosque orae maritimae,
! Scylax defcribit, de quibus capite fequenti: ex mediterraneis autem duos tantum
populos nominat, fcilicet Autariatar, et Atintanas, hosque a Dyrrachio, vsque ad
' Ceraunios montes, fupra omnes populos ab ipfo nominatos collocat; illos autem
attingere lacum, ex quo Naro fuit, fcribit. Sed ficuti Atintanorum fitus, etiam ex
relatis Polybii, Appiani, et Strabonis locis percipitur: ita Autariatarum regio, quo
usque extenderetur, neque Scylax, nec quisquam alius au&orum tradit; quaedam
tantum Strabo et Appianus referunt, quae expendenda funt, vt antiquiffimae Au
tariatarum regionis fines indagari poffint. Autariatae, maxima et optima Illyrio
rum gens, Triballos domuit, et fimul cum Dardanis, Beffos, Aemum montem im
a) Supra. colentes, conterminos habuit, vt ex antiquis au&toribus refert a) Strabo; idcirco
вар. 2. vltra Scodrum, fiue Scardum montem; fines eorum antiquos ab oriente extenfos
fuiffe neceffè eft, a meridie vero mare attigiffe teftatur Appianus: Ardiaei, cum
-

maris
 - ЕТ СКО АТПАЕ LIВЕК РRIMVS САР. III. 33

таriffinitimi optima Autariorum loca circa littus inua/i/ent, eo, expulere. Рай ро,
Iiburn, паиlbus pluriтит infigте. Аb occidente autem quousque extenderetur,
nemo auctorum refert; fed cum Plinius, antiqua populorum nomina referre foli
tus, antiquitimam Аutariatarum regionem poft Scardonam ponat, ideo Titius
Нuuius pro occidentali Autariatarum terminoponi poteft quorum regionis am
plitudinem Strabo fignificare videtur, cum multos populos Autariatas attingere
refert; defcriptoenim Drinonis Huxu, air: artingir auteт Маседonicas, et Раппо
пiсas genre, cerfи, теridiет,/iculi et Autariatae, et Djaretii,alique populi,alis parti
bus/e et Autariata, attingит. Sed quonam tempore res eorum Horuerint, nemo
memorat: id tamen ante tempora a Scylace relata euenisfe oportet, cum longe
a mari ipfos collocer; ideo tunc temporis loca maritima iam Autariatas amififie di
cendum videtur. Sed fi ex relapis Appiani verbis de Autariatarum locis maritimis
*
ab Аrdiaeis occupatis, tempora fcrutari liceret, ante Liburnorum potentiam id
euenifie dicendum efiet: at cum nedue Scylax, neque Poetae, Argonautarum iter
per IIlyricum finum defcribentes, Ardiaeorum mentionem faciant, ideo haec ad
antiquitima tempora ante bellum Troianum referri deberent quae interinexplo
rata relinquenda funt, et tantum Autariatas antiquitimam Illyricam gentem, eius
dem maiorem partem tenuife, rebusque eorum Horentibus, vitra montes finesha
Бuide, dicendum eft. Ноs fimul cum Сіmbris ad Delphos caftra pofuife, refert
Аррапus: Faтa ef, Анlario, Apollini, indignatione in extreтaт decid/? cladeт,
дирpe eordет,Сейasque, quo, Cimbro, cocant, adDeiphof pofii/e cajira, Itatiтqие отпе,
aiper/65 ацfigije, тиlio, ante inceptaтридтат, plииia in eo, cит procellis figuribuя
que defaeuiente. His cero, qui ad propria redii/int, infinitam ranarит сіт/ibortат,
диаершrekenterfитта corruperunt. Vapore deinde ex terra exbalante, pehen Ily
riorum, ac injecutam corruptionem, quae poti/тит Аиlario, iтиaderers donec profigi a
Рaria, ac pehen deferentes, ситпето obtimoreт/i/iipere auderer, XXIII derитpro
gre/ iter, ad tellитет palafireт inhospitaтqие сетеrе, et iuxia Bafternarum genteт
condidere Vrbes. Наес Арpianus, more fuo fabulis proxima, ex aliquo antiquo au
8tore; certiora autem Diodorus lib. III. 0ці Аиlariatae потіпати", box ranae in
пubibus cretae, et pro jitatis delapjaegutti, parriam deferere, et in locит, сbi типс /e
de, babenr, profigere сотриlerит. quem exicribit Aelianus de Animalibus lib.XVII.
сар. ХLI. , Очае анipalia /iы, bominer expulerunt : Аиlariatae, Indi, plurini;
rani, incboari et imperfeáis de caelo lap/i, in alium locит тgrare coacii/int. Нic In
di perperam pro Illyrii, pofitum apparet, proutetiam Epitomatoris Stephani, qui
Аutariatas gentem Thesproticam, pro Illyrica, ponit,vtCafaubonus in notis adStra
bonem animaduertit. НоsaScordifcis Gallis potentia exutos, refert Strabo, mo
dum autem Polyaenus, ftratagematum lib. VII. cap. XLIX. tradit: Galli expedi
tioпeт aduerfия Аиlariatar/i/Серет ; сит du bellит duceretur, Celiae cibaria, et ci
тит, berbis cemenofi, inficium, et ip/; посіи, relidi, cajiris, fugan cape/int. Autaria
tae credenter eo: теги profigi/e, cajira inuadunr, er cino cibariirque largiter frииттиг,
Ватане іттоierato centri, profииlo prolabиниг. Сеhae/iperиепетинг, ac projira.
tor occiderunt. Аutariatae ergo a Scordifcis debellati, fimul cum dominio fenfim
nomen quoque amittebant, et exinde montesipforum, partim a Scordicis, partim
а Pannonibus occupatos, nomen ab eisdemfumfiffeconieStaripoteft: adhuctamen
tempore, quo Alexander Magnus victordeGetis reuertebatura Danubio, nomen
3: Эe k Е , ferua
-
 -

34 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE •

feruabant, et cum caeteris Illyriis fe eidem oppofuiffe; tamen ob eorum imbecilli
tatem, minus enim bello, quam caeteras eius regionis gentes, Autariatas valere, fcribit
Arrianus lib. I. ab Agrianis quoque facile repreffos refert. Autariatae quoque im
a) Lib. 20. ter Lifymachi milites recenfèntur a) a Diodoro, et b) Polyaeno; et tandem a Ro
В) L.4. с. и. manis, non proprio, fed Dalmatarum nomine, fuba&ti fuerunt: quamuisStrabo, an
tiquisScriptorum nominibus vfus, AutariatasaRomanis tandem oppreffos fcribat.
Ardiaeos deinde Autariatis fucceffiffe, arguunt ab Appiano relata, de locis
eorum maritimis ab Ardiaeis occupatis, et a Strabone de bello fàlis caufâ gefto,
cum inter populos, quorum fumma olim fuit in Illyrico potentia, poft Autariatas
immediate Ardiaeos ponat: de Illyricis, Autariatae, Ardiaei, Dardani, etc. fed quan
do res eorum floruerint, quiue fines regionum fuerint, nemo refert; idcirco ea
pauca, quae de eisdem reperiuntur, expendenda funt, vt fines eorum coniici po£
fint. Refert etenim Polybius, loco fupra citato, Romanos liberatos ab Illyriorum
iugo, vel moleftiis, Corcyraeis, Appolloniatibus, et Dyrrachinis, vlterius in Illyri
cum progreffos: Subaëfis ob iter Ardiaeis, adfuere mox plures legationes aliorum po
pulorum, et in bis etiam Parthinorum, nec non Atintanum, qui omnes cum fe fidei Roma
morum permitterent, fünt in amicitiam recepti: ita ventum ad Iffam. Hic animaduer
tendum eft, verfionem Cafauboni textui graeco omnino non congruere: nam vbi
graece, ἀμα κατ&ςge@άμενοι, fimul dicitur, ob iter ipfè vertit, ita vt facile fuba&os Ar
diaeos innuere videatur, quos integris viribus terra marique diu oppugnatos,
prorfusque fubuerfos, non leuiter fuba&tos, fignificare videtur Polybius, cum non
folum milites multos, fed etiam Tribunorum aliquos, et quaeftorem, in expugna
tione oppidorum, et praefèrtim Nutriae, a Romanis amiffos fubdat. fimili modo
verbum ventum ad Iffam: nam Polybius non ad lffam appulfum, fed iter dire&um
Iffàm verfus fcribit, zgei/ov & iz. r)v Ivaav, vt Nicolaus Perottus prior interpres
verterat; ex quibus apparet, Ardiaeos loca maritima poffèdiffè a Dyrrachio IfJam
verfus. Quod autem Ardiaei principale nomen inter Illyrici Regni populos ha
berent, argumentum fumi poteft ex di&tis Polybii verbis: nam Parthini, quamuis
Dyrrachio proximi, et Atintanes fupra eosdem, et Apolloniatas exiftentes, Roma.
nis ad eorum loca delatis, rebus Ardiaeorum integris, fe mouere aufi non funt;
fed his debellatis, quamquam Romani ab eorum finibus iam recesfifTent, tamen eis
fe dediderunt. vt euenire folet, quando praecipua alicuius Prouinciae regio, et lo.
ca tutiora, capta funt, caeteri fàluti fuae confulant. Itaque tunc temporis Ardiae.
orum regio praecipua lllyrici fuit, de qua Strabo pluribus in locis mentionem fa
cit. Ardiaeis vicina eft Pharor, fcilicet infula, et deinde: pofl Ardiaeorum oram, Rizzo.
rum finus, et vrbs ; ex quo, Ardiaeorum oram a viciniis infulae Phari, vsque ad Ri
zonicum finum extenfàm fuiffè, conftat. At cum idem paulo fupra referat: pertin
git Pannonia etiam vfque ad Dalmatiam, et fere Sardiaeos, verfùs meridiem fi proficifea- '
tur. Quidquid autem regionis ab intimo Adriae finu, vsque ad Sardiaeos et Rizonium fi
mum protenditur, montofum eff, interpofitum mari, et Pannonibus ; et infra dicat: Hae
fùnt Pannonum montanae planitier, verfùs meridiem ad Dalmatas vsque et Ardiaeo, per
tingentes, verfùs Septentrionem ad Iftrum definenter, verfùs Ortum Scordifeos attingentes,
ad montes Macedonum et Thracum. Ideo merito fufpicatur Cafaubonus, füperabunda
re in verbis Sardiaeos, litteram S. et Ardiaeor ibi quoque legi debere. quod etiam
exfüpra relatis eiusdemStrabonis verbis, proximos Rizonico finuiArdiaeos ftatu.
- entis,
 ET CROATIAE LIBER PRiMvs CAP. III. 35
entis, confirmatur, quod fi eandem litteram fuperabundare quis diceret in relato
Dionis fragmento, referentis, Sardiaeos circa Brundufium mare infetafe, et Teu
tham Sardiaeis imperaffè, Illyrios Polybii eosdem cum Ardiaeis Dionis ponere pof
fet; quod quodammodo ex Strabone elici poffe videtur, qui, relatis Befforum in
monte Aemo habitationibus, fubdit: inter hos et Ardiaeos Daffäretii funt, et Hybria
net, aliaeque obfçurae Gentes, quas Scordifci infeftauerunt, donec tandem regionem eam
cultoribus vacuam redegerunt, feceruntque vt inuiae effent filuae per aliquot dierum iti
meris fpatium. Daffaretas autem circa lacum Lichnytem, et Drinonis fluenta, in
tra Scodri montis iuga habitaffe, Liuius teftatur: ideo, fi Ardiaei Daffàretiis con
termini fuerunt, vltra Rhizonicum finum, Drinonem verfus, regionem eorum exten
' fam fuiffe, et Strabonem diuerfà tempora refpexiffè, dicendum fit, quando fcilicet
Ardiaeorum nomen florebat, regionem ipforum Drinum vsque extenfàm fuiffè,
quod cum relatis Polybii verbis congruere videtur. Illyrios vero, a quibus Poly
bius mercatores Italicos vexatos ſcripfit, Dion Ardiaeos nominauit, et prout in fra
gmento Dionis abundat littera f, ita apud Florum quoque littera v, relato loco:
Fuluius Flaccus Conf. Vardeos in Illyrico fubegit, vt ex verbis Appiani eodem quinto
邸 bello relatis patet. Similiter apud Plinium, loco relato: populatores quondam Italiae
\\
Vardei, pro Ardiaei pofitum: florente fcilicet Ardiaeorum fumma potentia, maio
站 rem Illyrici Regni partem poffidentes, promifcuum cum Illyriis nomen Ardiaeos
habuiffe, et in mediterraneis vsque ad Pannonas regionem eorum protenfam fuif
fè, ex fupra di&is Strabonis locis elicitur, cum idem regionem quoque Ardiam ab
Ardiaeis denominare videatur. recenfens enimloca inter montem Aemum, etma
re Adriaticum fita, ait: ad vero Adriam tota pene eft Ardia, et media Pannomia, ipfà
quoque fùblimis tota. Ita inter Pannoniam et Adriaticum, Ardiam ftatuens Strabo,
de ea parte Illyrici locutus videtur, quam florentibus rebus Ardiaei poffèderunt,
fed fucceffu temporum, cum eorum nomen fimul cum regione diminueretur, a
Rizonico finu vsque ad vicina Pharo loca primo reftri&tum fuit, deinde citra Na
ronem. Nam quando Gentio vltimo Illyrici Rege fè dedente, Romani Regnum
Hlyricum in Prouinciam redegerunt, inter populos a Liuio numeratos, Ardiaei
non nominantur: ob id, tunc ad eam tantum regionem, quae citra Naronem com
tra Pharum fita eft, reftri&tos fuiffè argui poteft, et Dalmatis, qui a Gentio defe
cerant, iam adhaefiffe; ex qua tandem ob piraticam, a Romanis in mediterranea
translati, et in varias partes diftributi, agriculturae vacare coa&ti, momen amifere.
loco quorum fucceffère Varalii, vt idem Strabo refert; fed Varalios antiquo no
.* mine Ardiaeorum nominauit, prout etiam fupra Autariatas a Romanis oppreffos
fcripfit. Haec de Autariatis, et ipforum loco fuccedentibus Ardiaeis, occidenta
lem et maiorem partem Illyrici incolentibus, donec a Romanis fuba&i fuerunt,
reperire licuit. Atintanes autem, caeterique populi inter Drinum et Ceraunios mon
tes fiti, Teuthae ademti, inter Demetrium Pharium ac Romanos diuifi fuerunt;
mox Demetrio eie&to, Pleurato Lingus et Parthini dati, deinde Atintanes, confen
tientibus Romanis, Philippo Macedonum Regi acceffere: ex quo, et exinde fècutis
inter Romanos et Macedonas bellis, ea pars orientalis Illyrici, in Macedonum no
men tranfiit, Epirusque noua nuncupari cepit, et a Cerauniis montibus ad Drilo
º

nem flumem fines orientales Illyrici redu&i fuerunt, vt capite praecedenti relatum
eft, et in fecunda tabula apparent. Regnum nempe Illyricum, prout reperiebatur
米光米 E 2 a tempo
 36 I. IО. LV СII DE REGNO DALМАТПАЕ

tempore Regis Agronis et Геuthae, quando Romani prima vice transfretarunt,

Illyricique, ex occidentali parte, vsque ad Carnos dilatatio, fimulque nominalo
corum, prout ponuntura relatis auttoribus, bella in Illyrico per Romanos gefta,
vsque ad Auguitum referentibus: ex nominum enim collatione fituumque difpo
fitione, resab eisdem relatae,facilius percipiuntur. Теrtia autem tabula, Illyrici
coar8tationes ex parte orientali, prope tempora Augufti, et ab eodemmer Augu
fto ex parte occidentali factas, Dalmatiaeque dilatationem, eademquefereeftcum
tabula Ptolemaica; (ed continet tantummodo ea locorum nomina, quorum fitus
citra controuerfiam exploratus habetur. ex quibus tabulis regionum nomina anti
dua,obfoleta, mutata, vel coarctata, per temporum fucceffiones apparent. Semper
tamen inter mare et Pannonas Illyricum interpolitum fuifie, ex fupradictis con
(tat: etStrabo loco fupra citato confirmat, idem fereetiam Plinius et Ptolomaeus.
Аt proutanteStrabonistempora, montes, exquibus profpettusin Adriaticumipfas
que montanas planitiesPannones poliederunt: ita tempore Strabonis, ex parte ab
eisdem retrocefierant. Nam Ardiит топtет Dalmatiam ita /écare, fcripfit Strabo,
cr altera eius pars ad mare/peter, altera in diuerfйт, quod de monte ab Ardiaeis
denominato, et Pannonibus olim finitimo, intelligi debet: ex tabulis enim Рtolo
maei clare perfpicitur, Pannones a Dalmatis receside ad Sauum, Dalmatiamque
Sauum vsque dilatatam fuifie quod, ficutivitimo bello tempore Augufti euenif
fe coniettari poteft: ita hic Strabonemantiquos Illyrici fines referentem, termi.
nos fui temporis defcribere omififie cenfendum eft; nifi eum fibi ipfi contra
dixifle concedi velit, et cum Piruftas quoque et Маzeos Pannoniis ad(cribat, quos
intra Illyrici fines ponit Ptolomaeus, ideo poft Strabonem Чannonias ab Illyrico
magis reftrictas perfpicitur.
Нis de Illyrici finibus, regionumque nominum diuerftate, vsque ad Мо
narchiae Romanae tempora obferuatis, cum Меla et Plinius Illyricum proprium
memorent, non inutile erit indagare, quaenam pars eiusdem hoc nomine nun
cupata fuerit. А Сerauniis montibus vsque Illyricum protendit Mela, populos
а) Таиlan due eius recenfens, alt: Paribini et Da/aretae, prima eius rement, /eqчипит а) pau
iii.
latim Encheleae, Phaeace, deinde/int дио, proprie Illyrio, сосат, гит Рyret, Liturni,
et Ulria. Еt infra: Nar inter Pyreo, et Libшrно, етittitur. Рyreos proximos Naro
ni fluminiponere videtur, eosdemque efie cum Pliniiet Appiani Palariis, ac Stra
bonis Pleraeis ipfos in peninfula contra Меlitam fituantis, dignofcitur: exinde re
gionem aliquam vitra Naronem, Тaulantiis, Encheleis, Phaeacibus, etIllyrispro
pris, Меlam tribuere patet quodex Pinio clarius perfpicitur, qui cap. XXII.ea
dem loca defcribens, ait: eo патque tradu fiere Enderundini, Iafei, Grabei, proprie
que di Ilyrii, e, Таиlantii, e Preis et infra cap. XXVI. in fine: ab bi, Crcyra *

Меlena cognominata, сит Gnidiorum oppido djia XXII. М. Р. inter qиат et lyricит
Меlira Illyricum nemре proprium, vltra Меlitam effe, Drinum verfus, indicat
Plinius, quamuis ordine inuerfoРyreos, quos ante Illyrios proprios ponere debe
bat, poft Taulantios ponat, ipfosque Taulantios, citra Drinum fituare videatur,
фui vitraeumdem incoluerunt. IIlyricum ergoproprium inter Naronem et Dri
num fitum fuit. Меlam vero, qui antiqua Phaeacum et Encheleaenfium nomi
na obfoleta addidit, potius ad antiquas fabulas repexife, quam fitum eorumdem
indicare voluille, cenferi debet; nam Phaeacas Infulam Scheriam incoluide, Но
1ПС
АЬ
 ET CROATIAE T,IBER PRIMVS CAP. III. 37

merus a) memorat, quam deinde Corcyram denominatam teftatur Strabo; nifi ? து.
40, 9.
quis Dyrrachinos, vti Corcyraeorum Colonos, pro Phaeacibus accipere velit.
Encheleas autem effè antiquum nomen obfoletum regionis eiusdem, quam
Plinius et Mela Illyricum proprium vocant, ex eo dignofcitur, cum fupra relatus
Scymnus referat, Encheleis imperaffe Cadmum, eiusque pofteros. Strabo: En
chelei regebantur a Cadmi et Harmoniae pofferis, ibique ea commonftrantur, quae fabu
lae de iis prodiderunt. Encheleas vero fuiffè gentem Illyricam, teftatur Stepha
nus, eosdemque pro ea parte lllyrici, quae inter Naronem et Drinum fita eft, fu
mit Scylax: et ficuti populos Illyrici, a Drino flumine, Ceraunios montes vsque,
propriis regionum nominibus Romani in fuam poteftatem redegerunt, fcilicet
Atintanum, Parthinorum, et citra Naronem Dalmatarum; ita, quando Gentius Re
gno exutus fuit, Illyricum Regnum intra Naronem et Drinum coar&tatum erat,
vt ex nominibus populorum a Liuio relatis conftat. quae regio, ficut apudantiquos,
ex fabula Cadmi, caeteris Illyricis celebrior habita fuit, ita eadem ex Regum fède,
peculiaris vel proprii Illyrici nomen, fimul cum Regno, fèruauit, Illyricique no
mine a Romanis in prouinciam ordinata fuit, ac lllyricum proprium ab eorum
Sriptoribus dicta; ad differentiam tam orientalis partis antiqui Illyrici vltra Dri
num, quae in Macedonum nomen tranfibat, quam occidentalis citra Naronem, cuius
pars antiqua Dalmatiae adfcribebatur. Pars vero reliqua a Romanis addita, nomi
na antiqua Liburniae et Iftriae feruabat, donec Dalmatae Auguftum fatigantes,
Illyrici citra Drinum nomen fibi vindicarunt, Auguftoque ipfo Iftriam ab Illyri
co auellente, lllyricum intra Drinum et Arfiam reftri&tum, in Dalmatiam et Li
burniam diuidi coepit. Ex quo tempore proprii Illyrici nomen obfoleuiffe, con
iici poteft; Melam vero et Plinium, antiquorum Scriptorum nomina fecutos,
proprii Illyrici mentionem feciffe. At poft Auguftum, Illyricum vniuerfum, in fu
perius et inferius diuifum fuiffe, lapis, inter Epidauri ruinas inuentus, declarat:
P. CORNE L I O. D O LA BE L L A E. CO S. V I I. * E P V L O N.
SO DAL I. TI TIENS I. L EG. PRO P. D. AVG. ET. TIB. CA ES. AVG.
CIVITATES. SVP ER IO RIS. PROVINCIAE. H I LLY RICI.

Quem Dolabellam legatum propraetorem inferioris quoque, totiusque Il.

lyrici fuilfe,alter lapis ladrae exiftens teftatur:
TIB. cAes. D. AvG. F. IMP. PONT MAX.
TR I B. POTEST. XX. COS. III. L E G. IX. LEG. XI
P. CORNEL IV S. D OLA BELL A. L E G. PROPR.

Ex quibus Infcriptionibus, quamuis nemo AuStorum id referat, argui pot

｡ eß, fuperius Illyricum proprium fimul cum Dalmatia comprehendiffe, inferius
芯 vero Liburniam cum Iapidia. Et prout orae maritimae lllyrici termini fupra
虹
ex Ptolomaeo fumti fuerunt, ita ex eiusdem totius Illyrici tabula, tamquam ex
ஜி. certiori termino, percipi poffunt et ea, quae antiquitatis obfcuritate inuoluta prae
இார் cefTerunt, et quae deinde imperantium voluntate mutata, et Barbarorum vaftatio
ീ nibus perturbata, fubfecuta funt. Sed animaduertendum eft, aliquos locorum fi
// tus hodiernos a Ptolemaicis difcrepare, quod erroribus, qui in numeros longitu
Е 3 dinu៣
 !

38 I. Io. LvCII DE REGNO DALMATIAE

dinum et latitudinum textus eius irrepferunt, tribuendum eft, vt obferuare vo
lenti patebit. Illyrici ergo fines, Romanae Monarchiae tempore, fuere ab oriente
Drinüs flumen et Scodrus mons, a feptentrione partim Sauus, et partim Panno
nia fuperior, ab occidente Arfia fluuius, a meridie mare.
※米米米米米米米米※米米米米米米米米米米米米米米米米米米
C A P VT IV.
DE ILL PPICI ORD INATIONIBPS A P0MANIS
FAcTIs, ET NA VIGATIONIS ADRIA TICI
I VARIA TI ONE.

T IIyrii ve&igales fibi reddidernnt Macedonas,

| partemque regionis eorum occuparunt, vt
Iuftinus et Diodorus fupra relati fcribunt: a
Philippo deinde Alexandri magni patre vi
&ti, in duo Regna diuifi, et poft mortem
Alexandri, fuccefforibus eius inter fe bel
lantibus, Macedonum iugum excufferunt,
et in vnum Regnum Agronis tempore coa
luerunt, vt ex relato primo Illyrico bello
conftat: Agro etenim, copiis terreftribus et
naualibus, omnes priores Illyriorum Reges longe
anteibat, vt fcribit Polybius, quem vicinis
formidabilem euafiffe ait. Sed fuccedente
º País:=--... | Teutha, et cun&tos nauigantes vexari con
*—*——— cedente, omnibus exofos fecit Illyrios, mu
liebrique imprudentiavfâ, Romanos quoque offendit, eaque deuiéta, prima Illyri
ci Regni mutilatio fecuta eft. Romani enim, Ardiaeis fuba&is, Parthinis et Atin
tanibus in deditionem fufceptis, partem Demetrio Phario affignarunt, quam au
&tores non diftinguunt, neque vbi Dimalum vrbs Demetrii primaria exifteret tra
dunt; fed eamdem quoque paulo poft Demetrio deficienti ademerunt. Secunda
mutilatio Regni euenit, quando mortuo Pleurato Rege, Dalmatae a Gentio filio
deficientes, fe in libertatem vindicarunt, fimulque circumuicinos populos citra Na
ronem fubigentes, ab Illyrico Regno fegregarunt; ita vt Gentii Regnum Romanis
deditum, intra Naronem et Drinum reftri&tum fuerit, et in Prouinciae formam
primo ordinatum. Aliis deinde fecutis in Illyrico bellis, varias quoque ordina
tiones fa&tas fuiffè oportet, quarum memoriae exciderunt, cum tres tantum in Il
lyrico conuentus Plinius memoret, quos ex Varrone deducit; ideo Reipublicae
quoque tempore extitiffe oportet, fcilicet Scardonitanum, Salonitanum, et Naro
• nenfem. Salonam autem bello ciuili Pompeiano Coloniam fuiffe innuunt, quae
«) De belI. Hirtius refert a): Salonam oppidum maritimum, quod Ciues Romani fortiffmi fideliffimi
.ே
. ‫به همت‬۰
.3. que incolebant,
Augufti vsqueIllyriosque Caefàri adhaefiffe,
tempora referuntur de .siiryllipfemet
I Sedteftatur
,medmueb)itCaefàr.
ucif per ,Haec ad
ef et per
Tiberium, diu bellum gesfiffe in Illyrico, ipfumque reftrinxiffe, ex fupra relatis
COIl
 „ - ET CROATIAE LIBER PRIMVS C AP. IV. 39

conftat:ita tunc fuo nutu ordinaffè cenferi debet, quamuis, memoria ordinationis
excidgrit. At cum orae martimae ordinatio ex Adriatici nauigatione deducenda
fit, ideo eius rationem modosque ab antiquo vfurpatos tradere neceffe erit, vt
quae de Illyrici ora dicenda funt, percipi poffint. .
Reli&tis ergo, quae de Pelasgis et Diomede, fabulis inuoluta, referunt Grae
ci, Liburnorumque et Atrienfium rebus; quorum ditionis memoriam, quamuis
Liburniae et Adriatici nomina hucusque feruent, tamen apud Au&ores nullaeo
rumdem gefta reperiuntur: ad ea tempora deueniendum eft,quae ab Au&oribus
relata, nauigationis quoque rationem praebere poffunt. Ad tempora ergo Dio
nyfii Syracufiorum Tyranni refpiciendum eft, qui occupata Infula Iffà, opportu
miffimo loco fita, ibique claffè refidente, colonias per Adriaticas oras deduxit, af
fociatisque, quos potuit, ex circumiacentibus populis, caeteris coercitis, nauiga- '
tionem Adriatici in poteftate habuit, filiusque ipfius, poft quos lffenfes, et eos, qui
cum illis fentiebant, vsque ad Romanorum aduentum, prout potuerunt,* continu
iffe, conie&tandum eft. Romanos autem nauigationis rationem mutaffè oportet:
nam ficuti Dionyfium partem Italiae poffidentem, Adriaticas tantum infulas occu
paffè conftat, ita cum caeteris amicitiam focietatemue inire contentum fuiffè,argui
debet. quod eo magis poftea,de lffenfibus, ipforumue fociis, valida claffè defti.
tutis, præfumendum eft. Romanos autem, primo in lllyricum aduentu, quamuis
totius Italiae Dominos, nauigationem,ih eo ftatu, in quo repererunt, reliquiffè, fèd
Gallis poftmodum deui&is, vniuerfàque lllyrica ora in poteftatem fuam redaéta,
ob id integro Adriaticidominio potitos,etin eo variis Coloniis deduétis, nauigatio
nem quoque tutiorem reddidiffe,oportet. Sicut enim prouidentiae Romanae in
figne fuit argumentum, vias terreftres immenfis fumtibus publicae commoditati
ftrauiffe; ita nauigationis quoque commoditati ab ipfis confultum cenfendum eft,
et antiquam nauigationis formam mutatam. Scd ficuti mutationem non vno aut
altero anno fecutam dici debet: ita diuerfa tempora refpicienda funt, pro quibus
expendendis, nauigationis Adriatici modus, nauigiorumque forma, qtia hodie
' vtuntur nautae, explicanda eft, vt ex notis antiqua facilius coniici poffint.
-
ui extra Adriaticum degunt, maioribus nauibus ad longum iter inftru
-- T - - - - ... *
&tis vtuntur, et finum illius intrantes, ex vna parte Italica littora importuofa, ex
altera lnfulas Illyricas vitare folent, nauigationemque per medium finum diri
gunt; et fi ventus propitius faueat, vela non demittunt, donec ad deftinatum lo
cum perueniant, et non, niſi contrario furente vento, inuiti portum ſubeunt: eo,
quia longis itineribus affueti, et quidquid neceffitas exigit intra nauim habentes,
ftationes pro virili fugiunt; cum portus fuis nauibus excipiendis idoneosin prom
tu non habeant, eorumque appulfus fàepe, ingruente vento, periculofus euadat,et,
quod pltiris pendunt, difficilis ab iisdem exitus, propitio redeunte vento, pateat.
ideo, quando neceffitas cogit, exteriorum Illyrici Infularum ampliores portus ap
pellunt, internarum autemfinuofosanfra&us omnino fugiunt; idemque in reditu
ex Adriatico ſeruant. Qui vero Adriaticum accolunt, mediocribus et minoribus
vtuntur nauibus. Qui inediocribus, neque per medium finum incedunt, neque
omnes Infulas fugiunt, imo inter exteriores et medias, vel inter easdem et conti
nentem, libenter nauigant: hoc etenim pa&to, vndarum moles, marisque fluxum
vitant, et ad vi&um neceffària ex Infulis habitatisfibicomparant. Qui autem mi
- nori
º
 - -

4Ο I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

moribus vtuntur lembis, hi vtplurimum remis aguntur, littus continentis lamben
tes, tutiori pacatiorique, quamuislongiori, itinere, procedunt, et quocumque, in
gruente vento, portus fibi notos in continenti, vel in proximis Infulis fitos, quo
rum infinitus pene eft numerus, remorum auxilio ex arbitrio capiunt, tempore
autem propitio redeunte, ex eisdem facile foluunt.
His tribus nauium generibus Adriaticum hodie frequentatur. At cum
-
antiquitus Infularum accolas nauigationem exercuifle relatum fit, hos mediocri
- - - - - -

bus nauibus vfos oportet, cum eiusdem generis nauibus hodie quoque vtantur;
et quoad ipfis licuit, Illyriorum lembos a nauigatione auertiffè conie&ari dcbet.
Sed Romanorum Coloniis in continentem deduétis, portubusque opportuno loco
munitis,lemborum lllyriorum numerum creuiffè, et continentis habitatores, me
diocribus fabricatis nauibus, promiſcue cum Inſulanis nauigationem exercuiſſe, di
cendum e(t. His confideratis, ficuti Graecos, ante Romanorum tempora, maiori
bus nauibus in Adriaticum inue&tos, nauigationem exercuiffè apparet: ita ex illis,
quae antiquiores ex relatis Scriptoribus de Illyricaorareferunt, ipfòs faciliorem, et
fuis nauibus tutiorem viam tenuiffe, per medium fcilicet finum, et Infulas, in qui
'bus Graecorum Coloniae erant, vtplurimum procul a continenti appuliffe. idcir.
co de ipfà continenti, vti de loco non bene cognito, quaedam fabulis etiam. inuol
uentes, commenti funt, et a Plinio vanitatis redarguuntur. Tunc temporis autem
infulares cum Illyriis negotia exercuiffè dicendum eft, et a continenti afportatas
merces, exteris ad Infulas venientibus communicaffè, atque ab eis, quas cum Illy
riis permutarent, recepiffè:qua de caufâ, Iffènfès, incontinenti Tragurium et Epe
tium Colonias habuiffè oportet. Ita duplici quaeftu Iffenfes opibus floruifíe, ante
Romanorum aduentum, cenfèndum eft, et in eo ftatu manfiffe, donec Romanorum
- ditione per Illyricum extenfà, ipfi quoque continentis Illyricae habitatores adnaui.
gationis quaeftusque maritimi participationem admiffi fuerunt: indeque Infula
norum, et praefèrtim If{ènfium res, fenfim decreuiffe oportet. Adhuc tamen bello
ciuili Pompeiano, Ifa praerogatiuam nobiliffimi illarum regionum Oppidi retine
bat, quibus congruunt, quae Plinius de Illyrici ordinatione ex Varrone refert.
Nam Romani, Illyrico in poteftatem ad montes vsque reda&o, folita fùa proui
dentia, pro magiftratuum refidentia, loca, quae claffibus faciie adiri pofïent, et fi
mul commoda prouincialibus euaderent, elegerunt, et in tres partes difpertito Il
lyrico, Naronae, Salonae, et Scardonae conuentus inftituerunt; ex quo tres hae ci
uitates caeteris celebriores euafèrunt. Naronam autem, ficut antiquitus empo
rium fuiffe teftatur Scylax; ita Romanorum quoque tempore, ex nauigabilis flumi
nis commoditate, prouincialiumque concurfu, frequentatam fuiffe oportct. Eius
dem conditiofis Scardona fuit. Silonae vero, ficuti ante fècundum Dalmaticum bel
lum memoria nulla reperitur, ita ante primum ciuitatem fuiffè, ex Tragurii et
Epetii vicinitate, argui non debet: Salonae enim fitus, quamuis cun&torum mari
timae orae continentis Illyricae pulcherrimus fit, fertiliffimo folo, nobili flumine, et
portu capaci praeditus; tamen, cum ea maris vfu ab antiquo caruerit, ciuitatisfor
mam habere non potuit. At poftquam Romani maris vfùm Dalmatis permife
runt, ex opportunitate fitus, portusque commoditate, ad ripas fluminis Iadri, habi
tationes breui tempore dilatatae fuerunt, Salonaque, Scardonam et Naronam, ha
bitatorum frequentia, et aedificiorum magnificentia, fuperauit. Sicut enim hae duae
C1
 вт скоАтлвывек вкмvs cАР Iv. 4.
ciuitates, opportuno prouincialibus ad conueniendum loco, et ad resex continen
tiad mare deducendas fitae funt, ita longe a mariaperto diftantes, cum difficilis
adipias acceius fuerit, raro ab exterisadibantur quia vero Salona, ex commodi
tate portus, fituque ad mediterranea etiam longe diffita excipienda aptifimo, ab
exteris frequentabatur; ideo fumma Illyricae orae nauigatio, ex Ifia Salonam re
dutta fuit. Наec ad Augufti vfque tempora, de Illyrici ordinatione, et Adriatici
nauigatione, obferuanda funt. Сlaffis deinde (tationem apud Rauennamipfe Au.
guttus inftituit, et per Illyricam oram Colonias plures deduxit, vel iam deduёas
rettituit;ipfilmque,totius Adriatici nauigationem ad re8tiorem tutioremque mo
dum direxife, et proclafisRauennatis commoditateordinafie, verofimile eft, hanc
que ab antiquifimis non difcrepatie. Romanae etenim clafiis fedes proxima fuit
Spinetarum etАtrienfium (edibus. Еodem modo hodiernam quoque fupradittis
omnibus fimilem effe confentaneum eft, cum ciuitatis Venetiarum fitus non ad
modum ab eisdem locis diftet. Еt ficutiАuguftum, reliquosque Imperatores, maris
fimul et circumiacentium populorum Dominos, commoda in Adriaticoauxifiecen
feri debet;quibus, donec Romanumviguit Imperium, vfi funt nauigantes:itaipfo
declinante, Romanae prouidentiae imitatores Veneti, qui propriam Rempublicam,
melioribus, quam caeteri mortalium, legibus inftituerunt, ac exinde omnibus Re
bus publicis, et Моnarchiis,quarummemoriaexi(tit, diuturniusImperiumferuant,
nauigationem per temporum vicilitudines eximie dirigentes, maris Adriatici do
minium confecuti, eidem quoque nomen proprium impertiti funt, feliciterque
per tot fecula feruant. Еt ficutiin praecipuis Adriatici portubus, Romanae ma
gnificentiae veitigia apparent:ita quoque Venetaeprouidentiae, quocunqueeorum
dominium peruenit, monumenta exi(tunt; ita, vt ex hodiernis, Romana, et anti
quiora, de Adriatici nauigatione facile quisque coniettari pofit. .
Illyricam oram, quamuis Strabo, Plinius et Ptolomaeus, accurate defcribe
revideantur; quaedam tamen ob(cura remanent, et nonnulla praetermilla funt,
quae indicare inutile non erit. Nam Strabo, Liburnicamorammeritus, ait: effin
га Ниніи, дио aduerfo/abшеВитиг тегce, уque ad Dalmata, er orbes Scardon et Libur
па. De"Гitio Strabonem locutum, quamuis ipfum non nominet, conftat; nam
Scardonam Liburniae ciuitatem, prope Тitii oftia, in finu ab ipfa Scardonitano
diao,fltam fuitie, nomen ruinaeque adhucextantes, argumento funt. Quamuisau
tem finus ipfe per XII. miliaria Scardonam vsque maritimus fit; Гitius tamen
celeriadeofluxu pereundem in mareapertum fertur, vt praeter faporem, om
nino Huminis fluxuifimilis fit hac de caufa, vna cum Strabone Plinius quoque
deceptus eit, qui Scardoпaтіп атте eo a) XII. М. Р. а таri exiftere (cripfit. Per а) Тitio.
quem finum, quamuis maritimum, contra fluminis fluxum, Scardonam vsque,
merces deferebantur, vbi Titius ex decliuo in mare cadit, et ob id vlterius naui
garinequit: quamuis fupra decliuitatem, et lacum nauium capacem, et Infulas
habeat, prout finus maritimus proximus. Оuae autemde ciuitate Liburna tradit
Strabo, interpretes eius, cumnullus auttorum Guitari, Liurnae mentionemfaciat,
Scardonaque in ripa Liburniaepolita fit, textum iрбushultis in locis deprauatum
re(tituere conati, quod de duabus vrbibus refert Strabo, de fola Scardona intelli
gendum crediderunt:ita vt fenfus effe debeat, orbет Scardon Libшrnaт; nifi quis
de Burno, quod Рtolomaeus, Plinius, tabulae Реutingerianae, et Procopius memo
жжж Е rant,
 -

42 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

rant,Strabonem intellexiffe velit, cum circa eadem loca fitum fuiffe Burnum, ex
eisdem conftet.
Omifèrunt quoque iidem Tiluri fluuii mentionem, quem Neftum olim voca
tum teftatur Stephanus: Neftus oppidum, et fluuiur Illirici,gentile Neftius, vt Artemi
dorus L. 2. Geogr. et Neffis regio. hic prope Titium ortus, longo Orientem verfus
curfu delatus, flexoque in Occidentem fluxu, inter montium crepidines, nauium
minorum, per tria milliaria capax, in mare exit prope Almiffüm, cuius fluminis
pontem memorat Antonini itinerarium, et Tabula Peutingeriana. *
Omiferunt itidem Lacum Labeatidis regionis, et flumen Barnabam ex eo pro
ueniens,clasfium permilliaria XII. capax,a Liuiomemorata.Cum enim ipforum tem
poribus omnia iam in Illyrico explorata et dimenfâ effent; quid mirum, fi ipfis
antiquiores Graeci au&ores fupra relati, obfcura quaedam, quaedam confufà, et
nonnulla hyperbolibus inuoluta fabulofa referant? praefertim de peninfula Hyl
a( Seymn. lis, quam paulo minorem Peloponnefo, et XV. Ciuitates habuiffe a) ferunt. cum
Steph. vero nullibi in Illyrica ora peninfula tanti circuitus exiftat, ideo quidam pcninfu
lam hanc Ißriam effe crediderunt; quam tamen cum ipfa Hylli, Graeci nominant.
Non inutile ergo erit huius peninfulaefitumindicare, vt quae de ipfà hyperbolice
fcripta reperiuntur, vna cum quibusdam obfcuris eorundem au&torum locis, in
telligi poffint.
Situm peninfulae Hyllis inquirenti, nauigationis per Adriaticttm normam,
qua vtuntur naues, quae ventorum auxilio folis velis feruntur, fcire oportet; hae
enim littora importuofà, et finus inter promontoria pofitos vitare coguntur, vt
breuiori, et tutiori via, iter conficiant. Primus, in Adriaticum intrantibus, finus
littoris Illyrici curuus et importuofus, inter Epidamnum et Buduam occurrit, alter
vero inter Liburnicas Infulas et Iftriae promontorium, Polae proximum: circa
haec loca, hinc inde delatae naues, propitium ventum expectare coguntur, quo
hofce finus tranfire tuto poffint. Inter eos finus autem Infulae, continuato fere or
dine difpofitae, faciliorem nauigationem praebent, et littus Illyricum, ab Epidau
ro, Iftriam vfque, abfcondunt;nifi vbi contra Iffàm, Infulae quaedam inuicem di
ftantes, littus continentis, eiusque promontorium, nauigantibus aperiunt. Hoc
quamuis neque in mare admodum porre&tum fit, neque, praeter vnicam fyrtim,
quidquam ominofum habere videatur: tamen a nautis experientia edo&tis, adeo
timetur, vt in praeternauigatione totius Adriatici, nufquam maiori cautela fibi
opus effe exiftiment, quam ibi, vbi, cum in medio finus Adriatici fitum fit loco,
maximus fluxus, et velocior, quam in quibusque aliis eiusdem finus Hocis, exiftit.
nam mare, quod per Venetorum ftagna reciprocando, ftato fex horarum fpatio,
ad euidentem certamque menfuram crefcit et decrefcit, circa di&tum promonto
rium,infenfibili pene decremento vel incremento, velocitate tamen fumma, et in
certitudine nautis formidabili fertur; quibus accedit aquarum motus velox, vna
ex parte a Titio, ex altera vero maior et velocior a Narone et Tiluro fluminibus
procedens, et inter Infulas et continentem, quafi per canalia, contrario curfu, ad
fyrtim, in extremo promofitorii angulo fitam, perueniens, vbi inuicem pugnant
non folum aquae, verum,quod mirabilius eft, faepe faepius venti contrariihincin
de ad fyrtim vfque fimul perueniunt, naues vero, plenis velis, ex contrariis parti
bus illuc delatae, vento repente deftitutae, vorticibus aquarum exponuntur; et fi
- - Au
 *
-
- -
*

Ет скоАт1АЕ LIBER Pкимvs САР. Iv. 43

Аufter fuperueniat, incredibilepaene eft, quam ingentes vndae fyrtim verberent,

immanesque vortices prope eam oriantur; ob id, praeter cautelas, quas vbique
adhiberenautaefolent, circa hoc promontorium exiftentes, antequam e portufol
uant, diligentius omnia perfcrutaricoguntur, vt eis tuto pertranfire liceat, vento
que propitio flante, longe ab ipfa fyrti nauigant, eo, quia, quo ab ea longius, eo
aquarum vis reciprocatioque remiffiorett indepeninfula haec, fue promonto
rium, celebre euafit, Diomedisque appellationem fortitum eft,teftem, vt ex loci
natura concipere licet, rerum ab eo geftarum Graeci autem praeternauigantes,
qui ipfius fitus e propinquo explorandi neceditatem non habuerunt, peninfulae
magnitudinem commentifunt, et XV. ciuitates eam habere, vt fertura), fcripfe. а) Sгут.
runt, ex alienotamen relatu, ipfismet, qui (cripferunt, non probato. Quod au Siepb.
tem haec peninfula Нуllis, eo in loco fit, quo Piinius eam ponit, circuitu centum
М.Р. quamuis ipfe plura perturbate (cribat; tamen exeis, quaeScylax, Scymnus,
et Dionyfius referunt, eodem in loco effe apparet: nam poft Liburnos, et Buli
nos, Нуllos ante Naronem amnem, et finum eius, а Scylace Маnium dittum, ро
nunt. Sed clarius Scymnus, qui ex Timaeo et Еratofthene defcriptisНуllis, IC
fam prope illos ponit; eo, quia nauigantibus, antequam in profpettum Ifiae per:
ueniant, ex Infilarum impedimento, Нуllis non appareat. Quamuis vero defitu
peninfulae ex dittis lettor fatis in(truttus effe poffit: eam tamen Peloponnefoma
gnitudine parem quis concedat? cum neque in peninfulae formam, fed tantum
mediocris promontorii, inter tot chorographicas tabulas defcripferit quisquam.
Quod autemillam magnitudine parem Peloponnefo tradant Graeci, is fimile eft,
quae de I(troin Ionicum confluente, et de Ponto Adriatico proximo, et cum ipfo
peninfulam faciente, referunt In peninfulae tamen formam reuera exittere hoc
promontorium, gnaris locorum patet; fed finus ex vtraque parte I(thmum effici
entes, ac circumiacentia loca, adeo faxofaet (terilia funt, vt ab antiquo deferta,
vixa folis pattoribus picatoribusue adita fuifie cenferi debeat quae nunc quо
que nautis incognitaeffent, nifi СL abhincannis, Вulini, et Нуllini, fimul conue.
nientes, et Turcarum vim fugientes, in intimo communis orientalis finus littore,
villam ex(truxifient, quam veteri quoque accommuni eius vocabulofinus, Ви/yl
inan nuncuparunt, vt in Patriae Chronico latius: prout alia ex parte, ad fauces
occidentalis finus, Stolponae, fue Strapini ditti, villam aliam fuprainfulam, acor
nibus didam, fundarunt. Quarum commodo, qui promontorii pericula fugiunt,
marisque agitationem acnaufeam vitant, alterutrum finuum adeunt, et per Ifth
mum terreftriitinere incedentes, ad alterum finum deueniunt, pacatiori deinde
mariinter infulas procedentes, abindeque peninfulam finusque ipfos notos effe
cerunt. In ea peninfula ficuti XV. ciuitates fuitie, Graeci commenti funt; ita
nullibiciditatis vlius veitigium apparet, praeter rudera Praetorii, ab Antonino,et
tabulis Peutingerianis memorati, in peninfulae orientali parte fiti, quod quadratae
ftru8turae fuife, forumque in medio formae eclipticae habuifie, porticibusque
circumdatum, et cifternas in angulis, pro aquarum, quibus fitus indiget, neceffita
tefupplenda, ruinae demonitrant. Illud, ficutiadnauigantiumtutelam, in portu
deferto, feda Romanisfrequentato, aedificatum cenferi debet: ita portus ipfequi
buscumque Illyricae continentis portubus nauigantibus commodior exiftit; faci
1em etenim ingrefium, tutam (tationem, profpectum in altum mare, facillimum
- * 36 Ж F 2 que
 -

44 1 по Lvсп ов квсNo pАLмАтлв

фueegreffum quibuscumque generis nauibus praebet ita vt, ad promontoriipe
ricula vitanda, proximuma natura refugium paratum videatur; qui ab infula, ex
oppofito, ipfum ab vndarum iniuriatutante, Santti Мichaelis Archangeli nuncu
parifolet, indigete tamen vocabulo Mirara dicitur. Ex defcriptione itaque accu
rata peninfulae Нуllis, hyperboles a Graecis de ea relatae apparent .
Situs tamen Hierahamnorum et Виlinorum inquirendus eft. Вulinorumenim
regionem, ficuti conterminamНуllis ponit Scylax, ita eius praeternauigatio lon
gae diei, vnde principium fumeredebeat, non apparet; prout nequevbifinus Ne
ftus, ad quem in fine diei peruenitur, ponendus fit ideo ex vfitatonauigandi mo
doconietturae fumendae erunt Nautae enim iter per diaetas metientes, diftan
tias a portubus, fluminibus, vel promontoriis, non fumunt, fed ab eorundem cir
cumuiciniis; praefertim vero, qui maioribus nauibus per altum mare vehuntur,
proutin alpectualiquas infulas, promontoria, vel montium cacumina habent, re
8toitinere procedentes, diftantias profpettu tantum, non appulfu, per diaetas me
tiuntur. Ideo, ficutiScylax praeternauigationem regionis Liburnorum duorum
dierum ponit, itaeandem ab Iftriae promontorio, extra Liburnicas infulas, retto
tramite liam verfus, metitum dignofcitur; cum tempore aeftiuo fantibus Еte
fiis, bidui fpatio eaedem infulae praeternauigentur: ad quarum extremas cum
nautae perueniant, fiЕtefiae noctu quoque (pirent, vt folent, Iflam, Pharumue
verfusiter profёquuntur; fiverocelient, inde non foluunt, donec ventum propi
tium longae diei fpatio confecuturos non aufpicentur, nocturnam nauigationem,
ob peninfulae Нуllis pericula, vitantes. Ideo Bulinorum regionis praeternaui
gatio ad Neitum vsque finum, de qua Scylax,vbifupra,intelligendaefteomodo,
фuo nauigantes, quando ex occidente in profpettum promontorii Diomedis, fue
peninfulae Нуllis perueniunt, vt finum Маnium pertranfireposiint, Pharum ver
fus nauigationem dirigunt, et longae dieiitinere, vento propitio, ipfum Phari
portum appellunt, fique ventus lenior fit, ad primam ex eiusdem finus infulis,
Proteran forfan ex hoca Scylace dictam, perueniunt, at fi circa promontorium
vento forte de(tituantur, omniconatu contendunt, Мirarae portum ante nottem
appellere reliquum autem finus, ii, quibus neceffitas inefi, Naronem flumen ad
eundi, intraipfum finum, fpatio vnius dieinauigant; qui veroitinere re8to pro
grediuntur, extra peninfulam, Stagni dictam, Ragufinae ditionis, contra Naronis
оitia, et prope Меlitam infulam, eodem temporis fpatio perueniunt. Si haec pen
infula Stagni, pro altero Promontorio finum Маnium efficiente, fumatur, quae de
illius praeternauigatione longae diei, a promontorio Нуllis ad Neftum finum, mo
do fupradi8to dicuntur, aptabuntur, et inde ad Naronem, intra peninfulam, vel
extra Меlitam vsque, diei. quod autem haec peninfula Netti fit, praeter relata
rum diftantiarum congruentiam, nomen ciuitatis inlithmo eius politae, quamuis
Мanium, Sion indigitatae, indicat:
Оbferuandum ethic, Scylacem, inflas, quae infinuМаnio fun, et quae in
exteriori parte peninfulae iacent, diftinétim nominare, Naronaeque emporii ama
ri dittantiam ponere, et eius circumuicina defcribere, quod nullibi facit, quosau
tem Diodorus ex aduerfa continenti aduerfos: Pharum obfédifie ait, et
generali vocabulo IIlyrios nominat, hos Scylax, in Bulinos et Neftos, finus Маnii
аССО
.
 - -

ET CROATIAE LIBER PRiMvs CAP. Iv. 45

accolas, diftinguit. Et quamuis textus Scylacis quibusdam in locis mutilus appa
reat, ex eis tamen, quae extant, Graecos, et ex ipfis, Scylacem, ex frequenti ad
.ெ
proximas Graecanicas infulas, praefertim Iffam,appulfu, maiorem horum locorum
notitiam habuiffe, dignofcitur, quam reliquae orae Adriaticae. Quod Strabo quo
que innuere videtur, qui inter Liburnicas notiffimas Iffam, Tragurium, et Pha
1: rum, eiusdem finus infulas, afferit; quarum tres tantum nominat Scylax, cum
0. quatuor reuera fint, praeter paruos fcopulos. Et ficut Cratia, refpondet Bratiae, a
Stephano, Plinio, Antonino, et Tabulis Peutingerianis nominatae: ita Olynta, in
iſ: fulae Solentii, in Tabulis Peutingerianis, Bolentiaeque ab Antonino memoratae,
nunc Solta dictae, quarum paruam inter fe intercapedinem nautae portulam vo
care folent. Proteras autem eft ea, quae Girona dicitur, Soltae proxima, duplici
que portu praedita, quam ab oriente quoque venientes adire folent, tranfitum op
portunum peninſulae Hyllis expectantes. Quarta a Strabone et Ptolomaeo, a ci.
uitate proxima Tragurium di&ta, Plinii Bubua, Ammiani Boas, nunc Bua, vel Boue ;'
quae cum ciuitati ponte iungatur, indeque continenti, ob id tantum adjtur ab iis,
qui Tragurium appellunt. et ideo forfan a Scylace praetermiffa fuit, ac regioni
Bulinorum adfcripta; quam ficuti proximam peninfulae Hyllis ponit Scylax, ita
Tabulae quoque Peutingerianae, eodem loco, quamuis in mediterraneis fitam, te.
ftantur. Bulinorum idcirco regio, apud Scylacem exiftimanda eft effe ea, quae
nauigantibus inter Liburnicas infulas, et Iffam, in continenti montuofà, fimul cum
peninfula Hyllis apparet; ficut Hieraftamnorum regio occidentalis Bulinis poncn
da eft, cuius praeternauigationem omifitScylax, eo, quia Liburnicarum infularum,
quarum metitus eft iter, obie&tu, non apparet. Et fiquis ad flumen vsque Titium
芭 eam extendi diceret, finem antiquum inter Illyrios, et Liburnos, eumdcm Titium
effè ftatuere poffèt, vt de Autariatis fupra di&um eft, et Romani Geographi po
nunt; fèd ficuti praeternauigationem regionis Bulinorum, diei vnius fpatio, re&to
tramite Pharum verfus a peninfula Hyllis metitus eft Scylax, ita eiusdem defcri
bens littus, ait: poft peninfulam, id eft Hyllis, littus direéfum accolunt Bulini. littus au
tem a peninfula Naroncm vsque dire&tum eft, paruo Spalatenfis agri interie&to
promontorio.
Profèquitur deinde nauigationem Scylax, a Narone fluuioad Ariomem, et fic
ex interioribus finus Manii, orientem verfus, re&to tramite, nullo habito refpe&u
circuitus peninfùlae Nefti, vel eius Ifthmi. Idem quoque Plinium feciffe, ab eo
dem Narone Epidaurum verfus, infra patebit. Arion autem fluuius is effe digno
fcitur, qui prope Ragufium, in portum, ab antiquis Agrouomitis Grauofà indigi.
tatum, fluit, Ombla di&us; cum nullus alius fluuius Epidaurum vsque inueniatur,
et portus hic tutus mautisque commodus, diei nauigatione a Naronis viciniis di
ftet. a quo Grauofàe portu, nunc a S. Cruce di&to, Butoam nauigantes, Epidauri
tanos portus crebro appellere folent, vbi rupes, et prope eas antrum ingens exi
ftunt; in quo antro ferpentes fuiffe, pofteriorum quoque temporum fert opinio,
ibique Cadmum in fèrpentem mutatum, nec non tumulum eius, fanum, et ora
culum extitifïè, commenti funt Graeci, de quo Apollon. Argonaut. IV. de Colchis :
Hi iuxta Illyricum ex profunditate nigrum flumem, vbi Harmoniae eft, et Cadmi buffum,
: turrim excitarunt Encheleaenfium inquilini. -

நி Quod inter Naronem, et Drilonem, ponere videtur Nicander, in Theriacis:

º F 3 Acci
 46 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
Accipe ; et o&fipedem raptum de flumine cancrum
La&fe nouo terito, tum natam Naronis irim
Marginibus, quaque Illyricis Drilo perfluit agris,
Armoniaeque, et Sidoniifrondamina Cadmi,
Pafcua vbi gemini ferpunt per rura Dracones.
Quod autem circa Epidaurum fuerint fàxa Cadmea, ex Scylace elicitur, qui ab
hinc Butoam nauigari fcribit: nullus enim opportunior locus nauigantibus portu
bus Epidauritanis, quod ex Plinio confirmatur, qui loco fupra relato, Liburniae
et Dalmatiae portus continentis, ad nauigationem aptos recenfens, diftantias quo
que intereosdem ponit:
Iadera Colonia a Pola C. M. P.
(a XCII. Salona Colonia ab Iadera a) CCXXII.* M. P.
º INarona Saloni. LXXII. a mari XX.
A Narona amne C. M. P. abeft Epidaurum Colonia
Liffüm oppidum ciuium Rom. ab Epidauro C. M. P. -

Ex quibus, inter Naronam et Butoam, Epidaurum nauigantes, appellere foli.

tos eo loci apparet, vbi Cadmi faxa et antrum funt. Hos Cadmeos portus, vti
nauigationi opportunos Romani, cum caeteris Illyricis, muniuerunt, et in peninfu
la, ipfos efficiente, Coloniam Epidaurum condiderunt, ciuiumque et nauigantium
commodo confulentes, aquam X. abinde milliaribus eduxerunt, vt aquae du&us
ruinae demonftrant. -

Sed fi quis Scylacis textus reftitutionem adhuc tentare vellet, prout in ca

pite Liburni, Holftenius multa nomina re&e mutauit, vt ex margine apparet: ita
in eodem capite aliqua praepofterata videntur. nam vbi de infulis refert, illa ver
ba: et aliae multae absque nomine, ponenda videntur, poft, hae autem infùlae magnae
fùnt. ita vt re&tus fenfus effe debeat : Infùlae autem huic regioni obiacent, quarum
quidem nomina recenfere poffum, fùnt enim, Abfyrtis infùla, fladiorum CCCX. lata autem.
CXX. Ele&frides, Iflria, Mentorides. hae autem infulae magnae fùnt, et aliae multae
absque nomine ; iuxta eft Arbatis fluuiur, nauigatio iuxta Liburnorum regionem bidui
efl. Similiter in capite Nefli, afterifco aliquid deeffe fignificauit Holftenius, et
poft Corcyra migra vocatur, verba, plurimum abefl promontorio fiio haec infula; quae
Voſſius in ſua verſione poſtuit, cum cuinam inſulae adaptari poſſint, non conſtet,
omifit. cum tamen in textu Graeco extent, ideo eadem transponendo, et infulae
Phari adaptando, aliqualiter fenfus percipi poteft, hoc modo: antequam vero ad Na
ronem fluuium perueneris, ampla regio in mare procurrit, atque infüla littori vicina, no
mine Melita, tum alia buic vicina Corcyra migra vocatur, a Melita eff fladiis XX. ama
yitima regione fladiis VIII. et plurimum abeft promontorio fùo, Pharus infula, a mari
tima iflhac regione, altero vero promontorio pertingit ad Naronem fluuium. Cum enim
infulae Phari promontorium intra finum Manium fitum fit, contra Naronis oftia,
et cum maritima regione, fiue peninfulaNefti, re&tam nauigationem earum inter
pofitione impediant; ideo Scylax, Phari, et maritimae regionis promontoria, pro
ximarumque infularum, Melitae et Corcyrae, fitum defcribere voluit. Adhuc ta
men quaedamintextu deeffe nofcuntur, quae ex earundem infularum et peninfulae
ՁCCԱա
 ET CROATIAE LIBER PRIMVS CAP. .V. 47

accurata delineatione, cuilibet per fè fupplere facile erit. Nam fi ftadiis XX. in
ter Melitam, et Corcyram, C. addantur, quae facile ab exfcriptoribus praetermif
fâ fuere, quadrabit diftantia inter easdem infulas; prout VIII. ftadiorum diftantia
a proxima maritima regione, fiue peninfula, Corcyrae congruit. Et quamuis Hol
ftenius, pro Lias Idaffà, Scylacis vrbibus, ab aliis au&toribus antiquis non nomina
tis, Iadram, notiffimam Liburnorum ciuitatem, re&te repofuerit: tamen, cum Scy
mä lacem multa alia locorum nomina, quae apud reliquos au&ores non reperiuntur,
)0F
vfurpare conftet; ideo forfan Idaffa antiquiffimum Liburnicum nomen ciuitatis
r: erat, quod ab Atrienfibus deinde in ladram, vel Iadertum, fimul cum Adriatico,
mutatum fuit. -

Scymnus autem, Illyriorum partem remotam a mari degere, partem littus

Adriae internum occupare, partem obtemperare Regiae potentiae, partem legi
bus viuere fuis, hosque hofpitales effe, afferit; cum ipfum Romanorum tempori
bus fcripfiffè conftet, ad ea tempora refpexiffe videtur, quibus poft primum bel
lum inter Pinnem, Demetrium, et Scerdilaidam, Illyricum diuifum fuit. Cum ta
mem eosdem vicinis moleftos, piraticamque exercuiffe, referat Polybius: iis tempo
ribus hofpitalitas Illyriorum adaptari non poteft, neque Agronis, ipforum praede
cefforis. Sed ficut Scymnum multa ex antiquioribus au&oribus referre patet; ita
haec, cum aliis de Adriatico, ex Theopompo fe fumfiffe ipfe teftatur, qui poft
Dionyfii iunioris eie&ionem vixit. Hofpitalitatem ante Romanorum aduentum
in Adriaticum a Dionyfio introdu&am, continuatam quoque temporibus a Scy
mno relatis, concludendum videretur; nifi Liuius, loco citato, latrocinia circa ea
dem tempora memoraret, quando Cleomenem cum Graecorum claffe in Adriati
cum veniffe refert. His de totius Illyrici ordinatione, Adriaticique nauigationis,
variatione, pro antiquorum intelligentia relatis, partes eiusdem, prout a Romanis
conftitutae fuerunt, recenfèndae funt.
Illyricum Romani Imperatores in Liburniam et Dalmatiam diftinxerunt. Sed
cum Liburniae mentio ante Romanorum tempora reperiatur, Dalmatiae vero no
men fero apud eorundem Scriptores appareat: ideo primo Liburnia defcribenda
erit, deinde quomodo in Dalmaticum nomen tranfierit explanandum; vt his per
ceptis, facilius intelligantur, quae poft Imperii declinationem in Dalmatia euenė
runt, quorum caufa hoc opus inftitutum eft.

Ο ΑΡ VΤ V.
D E L I B P IP W I A.
rimam Illyrici ab Augufto conftituti Prouinciam, Iapidiam, Iftriae proximam,
Р ponit Strabo,antiquiores autem fupra relati Auétores, Iapodes non nominant,
quos intra Alpes habitaffe refert Appianus, fextorelato Illyrico bello. Hos ipſos
Celtas fuifTe afferit Stephanus: Iapodes, matio Celtica, prope Illyricum, Dion. lib. XII.
et cum Scylax, de Celtis, intima finus colentibus, loco relato, dicat: Poft Tyrrhe
"
no, Celtarum gens fequitur, pars exercitus angufto terrarum tra&u, vtque ad Adriaticum
y „are ; i/lic intimus receffür eff fimus Adriatici. In intimo autem finus Strabo Tima
uum ponit: Inipfo autem intimo finus Adriatici Timauum eft; de quoVirgilius Georg IIf:
Тит
邺 -

‫الان‬
 º

48 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

Tum feiat aerias Alpes, et Norica fi quis

Caftella in tumulis, et Iapidis arua Timaui. •
Et antiquus eius Scholiaftes, Seruius: Saluflius, primam modo Iapidiam ingreffür, hu
ius efl fluuius Timauus ; prout etiam Plinius, Venetorum et Carnorum oram de
fcribens lib. III. cap. XVIII. Carmorum haec regio, iunéfaque Iapodum, amnis Timauus.
Ideo Celtas, a Scylace relatos, lapodes fuiffe, eosque cum caeteris Celtis, fiue
Gallis, Alpes transgreffos, et ipfàrum extremis occupatis, prope mare, in intimo
receffu finus Adriatici, circa Timauum ab antiquo confèdiffe, cenferi debet. quo
rum regionis praeternauigationem, tamquam in intimo finus pofitae, metiri omi
fit Scylax, et a Venetis ad Iftros tranfit. Ex his clariora euadunt, quae de iis
dem refert Strabo; relatis enim Alpium ramis, et fluminibus ex ipfis in Iftrum in
fluentibus, ait: Iapides quoque, permixta nunc Illyriis et Celtis gens, circa hacc loca ha
bitant, et extremitas his vicina eft. hi cum aliquando florerent, et fùam habitationem
ad vtrumque terminum extendiffent, latrociniisque inualefçerent, tandem ab Aºguflo Caefàre
debellati et confe&fi fùnt. Et infra, Segefticae ciuitatis fitu defcripto: fita efl enim fib
Alpibus, quae ad Iapodes vsque porriguntur, gentem partim Celticam, partim Il/yricam.
ီ|ိုး ੰ ੋ # ಸಿನ ನಿ ad { K pium
circa et

extremas confederant, vt ex Scylacis loco citato di&um eft, rebus deinde illorum
florentibus, ad vtrumque terminum habitationem extendiffè, dicendum eft, vt
Strabo ait, et vtraque latera Alpium infèdiffè, vt Dion. lib. XLIX. Caefàr, id eff
Auguflus, Iapides ipfe bello petiit, quorum eos, qui citra montes haud procul a mari habi
tabant, non omnino difficulter in fuam poteftatem redigit ; qui vero montium vertfces, et
vtraque latera incolebant, eos, non fine maximo labore, perdomuit ; et a tergo Iftriae pro
ximam Liburniae partem occupaffè, vt Plinius lib. III. cap. XIX. I/lria vt penin
fula excurrit latitudinem eius XL. M. P. circuitum vero CXXLI. M. prodidere
quidam, item adhaerentis Liburniae, et Flanatici finus;alii Liburniae CLXXX.M.
nonnulli in Flanaticum finum, Iapidiam promouere a tergo Iftriae, CXXX. M. P.
Dein Liburniam CL M. fecere. Quorum Iapidum maritimos, et fubalpinos,
Sempronius Tuditanus Cof. fexto Illyrico vicit, vt Appianus loco citato refert;
idemque fragmentum Faftorum Triumphalium teftatur. -

C. SEMPRONIVS. C. F. C. N. TV DIT A N VS.

COS. DE IAP VDIBVS. KAL, OCT. A. DCXXIV.
Ex quo fragmento declaratur infcriptio, ab eodem Plinio relata, qui loco proxi
me citato ſequitur. Tuditanus, qui dbmuit I/lror, in fatua fua ibi inferit fit, ab Aquileia
ad Titium flumen /ladia* CC. Tuditanum fcilicet, eam regionem fubalpinam fubegif
fe, quae ab Aquileia Titium vsque protenditur, quae tunc temporis Iapidibus tri
buebatur; cum Titius, Liburnicum flumen, non longe a Tedanii fontibus,Iapidiam
aLiburniadirimentis,oriatur; et de I APVD IB VS triumphaffè. quam Iapidihm
-

fubalpinam, in primam et fecundam diuifàm fuiße, Saluftii fragmentum, primam

Iapidiam memorantis, a Seruio fupra relatum, innuere videtur; cum prima, fècun
dam quoque praefupponat. Et cum ipfe Seruius, qui integram Saluftii hiftoriam
vidiffe debuit, primae tribuat flumen Timauum: eandem, vti antiquiorem, et a Ro
manis primo fuba&tam, primam quoque vocatam, argui debet, reliquam vero, ad
- -
Flana
*
 ET CRoATIAE LIBER PRIMvs CAP. v. 49

Flamaticum finum pertingentem, fecundam. Etquamuis non conftet, ad quodnam

tempus Saluftii fragmentum referri debeat; tamen antiquam Iapidiae diuifionem
fecutum, ex fupra relatis Faftis, et ftatuae infcriptione, dicendum eft: ficut et Pli
nium, qui lib. III. cap.V. Iapodes inter Carnos et Iftros ponit. Liuius vero, dum
iter C. Caffii ab Aquileia in Macedoniam refert, Iapodes poft Iftros nominat a): a) Dec.f.
fiib idem tempus, Carnorum, Iftrorum, et Iapidum legati venerunt, duces fibi ab Confùle ‫ق‬.lib .‫ﻭ ر‬.
Caffio primum imperatos, qui in Macedoniam ducenti exercitum, iter monftrarent ; con
queftosque de iniuriis fibi illatis fubdit. Casfius autem aliam viam, ab ea, quam
deinde, XL.annis Tuditanus emenfuseft, facere non potuit: ideo Liuium fuitem
poris nominibus Prouinciarum vfum apparet, quando nempe Iapidia prima,Car
nis tribuebatur. ' Iapodes autem reliquos, Auguftum,bis intra XX. annorum fpa
tium fatigaffe, refert Appianus: Iapodes tranfalpini, gens valida, ac fera, bis intra vi
ginti fere annos Romanas copias repulere ; ct tunc primo tranfalpinos domitos fub
dit: ac tranfalpini quidem Iapode* tunc primum populi Romani ditioni additi fùnt. De
inde vero iidem Iapodes, tam Inalpini, quam lapidiae fecundae, origine Celtae,
mixti cum Illyriis, fcilicet Liburnis, habitarunt, lapidiaeque nomen retinuerunt,
vt Strabo locis citatis refert; donec, et ipfis in Liburnorum nomen tranfeuntibus,
antiquus terminus Liburniae Iftriam vsque reftitutus fuit, vt fupra ex Plinio, et
Ptolomaeo, obferuatum eft. Scymnus tamen Chius, fupra relatus, poft Iftros,
quos Thraces vocat, Pelagones ante Liburnos ponit, quod de Iapodum regione
intelligendum videtur. fed cum Scylax, ipfo, et antiquior, et accuratior, caeteri
que vsque ad Strabonis tempora, neque Pelagones, neque Iapodes hoc loco po
nant: ideo antiquitus Iapodes, cum caeteris Celtis, Alpina incolentibus, cenfitos,
ad finum Flanaticum non peruenisfe, et Liburnos Iftris conterminos fuiffe, con
cludendum videtur. Liburnos ergo, ante Romanorum tempora, ab Iftria vsque
ad Illyrios, oram maritimam coluiffe, plures ex relatis antiquioribus tradunt: fed
terminum inter Liburniam et Illyricum, diuerfimode ftatuunt. Nam ficuti Scy
lax, Liuius, et Mela, poſt Liburnos, Illyrios immediate ponunt, et Scylax Illyrios
in Hieraftamnos, Bulinos, Hyllinos, et caeteros diftinguit: ita Scymnus et Diony
fius, Bulimos et Hyllos ab Illyrico feparare videntur. Et quamuis Mela, Naronem,
inter Pyreos, et Liburnos exire dicat, et inde Liburniam ad Naronem vsque pro
rendere videatur: tamen Scylacem praedi&tos lllyrios citra Naronem ponere: ex
iis, quae proxime refert, apparet. Scymnus autem et Dionyfius, poetico vfi di
cendi modo, an locorum fituationem ordinatim pofuerint, ambigi poteft. Et cum
f
Strabo antiqua nomina Hieraftamnarum et Bulinorum non memoret; Plinius ve
ro tantum peninfulam Hyllim: ideo, ficut inter peninfulam Hyllim, et fluminis
: Titii fimum, terminus inter Liburniam et Illyricum poni debet, ita ipfe Titius
pro antiquo termino Liburniae ftatui poteft, prout tempore Romanorum fuit.
Obferuanda tamen funt, quae Scylax fupra relatus fcribit, qui Liburnos et Iſtros
diuerfos ab Illyriis ponit. Romani autem, ficuti in Adriatico primum bellum cum
Illyriis gefferunt, eiusque partem confecuti funt; ita reliquum quoque Adriaticae
orae, fcilicet Liburnos, et Iftros, Illyrios appellarunt. prout etiam ab vna Achaeo
rum Republica, vniuerfàm Graeciam Achaiam nominarunt. Verum qui ex ipfis
antiquiora tempora referunt, Scylacem fequuti, Liburnos ab Illyriis diftinguunt,
vt Liuius, Virgilius, et Mela, locis citatis. Sicuti ergo Liburnos inter Romani Il
光光光 - G lyrici
 º

5o I. IO. LvCII DE REGNO DALMATIAE

lyrici populos numerare oportet, ita eosdem, Illyrici generis ab antiquo fuiffe,
affirmari nequit. Stephanus autem,fiue eius Epitomator, Graecorum more, omni
um nationum origines fabulis inuoluentium, fibique tribuentium, a quodam Atti
ci generis viro, Liburnos di&os afferit. Sed praetermiffà Liburnorum origine
incerta, de infulis Illyricis repetenda fùnt, quae Plinius eodem lib.llI. cap. XXVI.
tradit; ibi enim easdem cum caeteris Graecis au&oribus, Liburniae adfcribere vi
detur, quod Apollonius in Argonauticis quoque fecit lib. IV.
Idcirco ex Hylleo proue&fi fòlo nauigabant
- Longe, ac praeteribant quaecumque prius Colchis,
Erant ex ordine, Liburnas in mare infùlas,
Cum Iffam horrifnam, tum Pityufam defiderabilem.
Verum po/l iffas ex interuallo perftrinxerunt Corcyram,
IVbi Neptunus deftituerat Afopi gnatam,
Comtis Corcyram capillis procul a regione Phliuntica,
Abreptam amoris imperio, ac quia iflam hanc migrantem
Vndequaque caliginofa filud nautae ex mari
Contemplabantur, Corcyram Melenam cognominarunt,
Exinde Melitam quoque, moderabili pergaudentes vento.
Antiquus eius Scholiaftes: Liburni gens, habitantes has infùlas, Iffam, Dif^heladum, et
Pityam, poff quas in Corcyram venerunt. Et de Lad/la Stephanus: Ladifta, vel Lade
flum, vna de Liburnidibus infùlis, Theopompo lib. XXI. de rebus Philippicis. Et quamuis
Corcyram, et Melitam, inter Liburnicas non numerent fupra relati aučtores, ta
mem, cum alteram Corcyram, in extremis finus faucibus pofitam, a Liburnis habi
tatam, teftetur Strabo; ideo totius finus infulas Liburnicas di&tas cenfèndum eft.
Et prout ciuitarum, infularum, et promontorii Diomedis nomen feruantium, eius
in Adriatico ditionis memoriam demonftrant, ita Liburnicarum infu'arum no
menclatura, eosdem mari potitos teftatur. quos ficut ante Atrienfes finui domi
naffe ex fùpradi&is conftat; ita quando coeperit ipforum dominium, memoria
non reperitur. Diomedi tamen fucccsfiffe conie&tari poteft, et viguife donec
Graeci Corcyram iisdem ademerint, vt refert Strabo lib. VI. Iam Syracufis condi
dit Archias, mauibus a Corintho adueéfus ; fiib idem tempur, Naxus, et Mgara conditae
fùnt ; et relato oraculo: porro Archiam , cum in Siciliam nauigaret, cum parte exercitus
reliquiffe Cherficratem, genus ab Herculis pofleritate ducentem, qui occuparet pro domi.
cilio füis Corcyram, quae ante Scheria fuit nominata: atque har quidem, expu!fis, qui
tunc ibi habitabant, Lihurnit, in illam obtinuiffè. Quod euenit Olymp. XI. An. II. et
in annum XVI. Romae conditae cadit, vt Philippus Cluuerius ex Thucydide pro
bat. Sed, cum facile ex Corcyra eie&i fuerint, id iam fènefcentem Liburnorum
potentiam indicat, tuncque Graecos Scheriae Liburnicum nomen, in Corcyram
mutaffe, prout et aliam infulam, Colonia dedu&a, occupaffe, et ex filuarum ni
gredine Melenam cognominaffe, dicendum eft; abindeque Atrienfès ipfius fimus
Liburnici dominium confecutos, nomen Liburnicum obliteraffe, propriumque im
pofuiffè, vt Iuftinus innuere videtur lib. XX. Adria quoque Illyrico mari proxima,
quae et Adriatico mari nomen dedit. * -

Mari
z
 ET CROATIAE LIBER PRIMvs cAP. v. , si
Mari autem nomen impofitum, abfòlutum et diuturnum Atrienfium domi.
nium indicat, quod absque Liburnicarum infularum poffesfione retineri non po
wº---
tuiffe fuo loco
cenfendum eft. conftabit;
quod, licet ideo earundem
quonam quoque
tempore dominium
inceperit, Atrienfes
non conftet, illudhabuiffe
tamen

[､W}
- viguiffe oportet, antequam a Gallis pulfi fuerunt, et priusquam Senones Vmbri
am occupauerint, fcilicet an. CCCLIX. Vrb. cond. Ideo, fi quis ab excidio Tro
iae vsque ad Dionyfii Syracufàrum Tyranni aduentum, in rebus Adriaticis ali
quam temporis rationem adhibere vellet, ab eodem excidio, fiue a proxima mor- -
te Diomedis, circiter anni CCCC. qui effluxerunt, vsquequo Corcyra a Graecis
occupata fuit, verofimiliter Liburnis tribuendi funt, reliqui vero CCC. vel circa,
vsque ad Dionyfium, Atrienfibus. AtcumScylax,lococitato,Vmbros,acTyrrhe
nos, in Adriaticae orae defcriptione memoret, et Anconam, Iffam, atque Pharum
nominet, quas tempore Dionyfii conftru&as referunt Strabo et Diodorus: ideo
circa eadem tempora adhuc, Tufcos, et Vmbros, Adriaticam oram coluiffe dicen
dum effet; fèd ex Diodoroconftat, Pharum, quam nouam Scylax vocat, conditam,
poftquam Galli Vmbros ex Adriatica ora expulerunt, fcilicet V. C. CCCLIX. -

ideo Scylacem, in defcriptione Adriáticae orae antiquiores fecutum, dicendum

videtur, et Tufcos, ante Diònyfii tempora, et ante Vmbros, a Gallis pulfos. Tu
fcos ergo, ficuti poft Liburnos ditionem Adriatici in poteftate habuiffè conftat;
ita plura quoque per Adriaticas oras loca fibi opportuna, vel adquifiuiffe, vel af
ºf fociaffè oportet, vt de Piceno teftatur a) Strabo: Firmum Picenum, eiusque nauale Ca- α) Lib.f.
#. ftellum, deinceps Cuprae fanum, conditum dedicatumque ab Etrufcis ; qui Iunonem Cupram
vocant : tum Truentinus amnis, eiusdemque mominis vrbs ; inde Matrinus fluuius, ab Adria
S. Tº morum vrbe profluens, et nauale Adriae habens nomen füum conueniens. Et Plinius loco
ੇ fupra b) citato: Siculi, et Liburni, plurima eius traéfus tenuere, in primis Palmenfe, b) Lib.3.
º Praetutianum, Hadrianumque agrum ; Vmbri eos expulere, hos Etruria, hanc Galli. Haec * 3*
autem maritima Piceni loca, Tufcorum tempore, caeteris opportuniora,
celebrioraque fuiffe, cenfendum eft, quae, Ancona deinde condita, et tra&u
temporis nauigationem ad fè trahente, declinauerunt. Atrienfès autem, ficuti in
｡ poteftate fua Liburnicas infulas habuiffè oportet; ita vtrum eas fubegerint, an a£
fociauerint, vt poftea Dionyfius, Romani, et vltimo Veneti, nulla memoria reperi
tur. ideo ex Venetorum geftis, quae fuo loco referentur, fimilia quisque de Atri
enfibus praefumere poterit. 'Sed fi in antiquisfimis rebus conie&turis vti fas eft,
ficuti Liburnos ab Vmbris Italia pulfos memorat Plinius, hosque ab Etrufcis, ita,
fi quis Liburnos, contra expulfores Vmbros, Tufcis auxiliatos afferet, forfàn in
農 congrue conie&affe non videretur. Atrienfes vero, ab amicis Liburnis, in mare
º dedu8os, imitatione Pelasgorum, occupatis Padi oftiis, aptatisque paludibus, vt
Plinius loco citato c) refert, ex opportunitate fitus, proceffutemporum, nauigatio- O0**
nem totius finus ad fe traxiffe, et ex diuturnitate poffèffionis eiusdem, circumia
centium infularum et populorum dominium confequutos, prout de relatis Piceni
locis conftat, finui quoque nomen fuum impofuiffe, concludi poffe videtur; prout
.… de Venetis fuo loco idem conftabit. At ficuti Tufcorum partem mediterrane
º am, ad proximos montes a Gallis fugatam, Rhaetiam a Duce fuo Rhaeto denomi
•
i
naffe referunt
propriis d) Au&ores;
nauibus ita deinde
ad propiora Atrienfes abloca
fuae iurisdi&ionis eisdem pulfos, vtiverofimiliter
adnauigaffe, maritimos, £) fuff,ಸಿ.
i.2o.
站 米米米 - G 2 credi c...
52 I. ПО. LVСII DE REGNО D АLМАТ1АЕ

credi poteft, et vt nauigationi addittos, maiorem ipforum partem in Liburnicas

infulas, ipfis fubiettas, vel focias, fe recepife, potteriorade Dalmatisexempla, fuо
loco referenda, fuadent coniettari, ас deinde Аtrienfes, Liburnis commixtos, com
munem nauigationem continuafie, vsque ad Dionyfii tempora; circa quae Adria
ticum infeftatum,ex Strabone, loco citato, apparet. Аtrientibus enim fedem fu
am amittentibus,clafiem quoque eorumdeblitaram fuifieoportet Ex quibus,ficu
ti dominium Adriatici, absque Liburnicis infulis feruari non pofie conftabit, ita
easdem infulas, perfe, folas infufficientes efle, ad dominium eius abfolutum reti
nendum, exisdem, et infra dicendis, clarius patebit. Infeftatio autem Adriatici
Illyris ex Diodoro tribuipole videtur, ideoque Liburnos ad Dionyfiprotettio
nem recurrife, Iamque et Pharum eidem concedendo, ipfi adhaefile, aceius
clasfisprote8tionePharum ab Illyriorum obfidione liberafie,etarmenta equorum,
ad certamina, exintimis inus Dionyfio deduxile, vi Strabo refert: Dionyfoau
tem, I(lae (edem figente, proceliu temporis fummam Adriaticae nauigationis illic
redu8tam fulfie oportet. Siculis deinde Adriatici dominium amittentibus, nomen
eiusdem folis lienfibus tributum argui poteft; cum Iffenfes, quando cum Roma
nis amicitiam contraxerunt, profolainfula accipiendinon fint: nam, ficutieos ci
uitates proprias,Tragurii, et Еpetii, clafiemque habuife, ex relatis Romanorum
Нi(toricis conflat; ita alia quoque loca pofledifie, velin focietate habuifie, cenfen
dum eft. Аt, cum Iffenfes ab antiquisinter Liburnos repобtifuerint, quid prohi.
bet coniettari, Identium nomine, omnes Liburnos amicitiam cum Romaniscon
traxife, vtpote eorum, qui nauigationis Adriatici fedem, a tempore Dionyfii, per
СL annos, vsque ad primum IIlyricum bellum poffidentes, vniuerfae Liburniae
nomen, Аtrienfium imitatione, fibivendicauerint, etRomanos prima vice in Adria
ticum contra Illyrios accerfuerint; eo magis, quia nemo refert, quandonam
Romani Liburnos fubegerint. Solus Appianus, nono Illyrico bello, et Dalmatico
quarto, Liburnos in populi Romani fidem concesfifie (cribit, et Caefaris in pro
pіnquо agentis opem implorafie, eo, quia Dalmatae Promonam vrbem ipforum
серifient Sedad illud vsque tempus, contermini Dalmatis Illyrii, ante СLXXV.
annis, litri СLXVIII et lapodes LXXVla Romanis fubactifuerant, quo tempo
ris interuallo, nulla Liburnici belli, prout caeterorum in Illyrico Romano, mentio
reperitur. Ideo, cum LiburnosRomanisinimicos fuifle arguinon poffit, amicosab
antiquo,fimul cum lignfibus, et crefcentibus Romanorum rebus, focios fuifie, di
cendum videtur: cum Idenfes, СС. annosante Liburnorum (editionem, amicitiam
Romanorum coluifle, fupra oftenfum fit, et a Romanis liberos et immunes ferua
tos pateat quod de caeteris quoque Liburnis coniettaripoteft. Sed procefutem
porum, decre(centibus Identium rebus, isdemque ad ciuitates continentis (e re
ducentibus, vt fupra distumeft, eorum quoque nomen obfoleuit, Liburnia vero .
antiquum recuperauit Quibus conietturis, Adriaticidominii (erie, nauigationisque
ratione, ab auctoribus praetermitiis, per temporum fuccefliones deduais, melius
intelliguntur, quae apud antiquiores de Liburnis reperiuntur, et quae Romano
rum temporibus de isdem referuntur: cum nauium Adriaticarum, Liburnarum з
vocatarum,belliРompeiani tempore memoria adhuc extaret, quarum agilitate de
inde, Actiacopraelio, Augu(to vittoriam confecuto, Liburnarum nomen denuо
celebre euant, et ad earum fimilitudinem deinceps, Romani Imperatores, naues
соп
 º

ET CROATIAE LIBER pRiMvs cAp. v. 53

conftruentes, Liburnas dixerunt, vt Vegetius a) refert. Sic ex nauium denomi- *) lib.y.£g.
natione, inuentorum nomen, potentiaeque antiquae memoria feruabatur: prout et
Mandia, genus veftimenti,eorumdem opulentiam denotat, vtStephanus tradit: Ab
iis Liburnicae naues fùnt excogitatae, et Mandia, Liburnica veftimenta. Iffenfium quo
que inter Liburnos cenitorum memoria reperitur, et vsque ad ciuilia bella eos
caeteris praecelluiffe, Hirtius b) teftatur: Iffa erat nobilisfimum regionum earum op b) De bello
Alexan,
pidum; et Plinius: Iffà ciuium Romanorum. - -
tº|
De Iadertinis autem Liburnis idem Hirtius refert: C. O&auium, paucis naui.
but Iadertinorum, quorum ſemperin Republica fingulare conftiterat officium,etc.quod,vt ve
rificari poffit, ante ciuilia bella, et antequam Liburni a Dalmatis preffi, Caefàri fe
tradidiflènt, eueniffè oportet. Ideo Iadertinos, quos ex fitus opportunitate, por
tusque excellentia, ab antiquo nauigationis Adriatici, prima loca inter focios ha
|! buiffe, conie&ari debet, fimul cum caeteris Liburnis, Romanorum amicitiam, inde
que focietatem contraxiffè, et ante Caefàrem, libertatis tempore, eorum femper fin
gulare conftitiffè officium, argui debet. Cum autem et Iadrae nomen ab Adria non
admodum diffèrat, ideo, fi quis Iadertinos, cum ipfis, Adriatico nomen imponenti
bus, Thufcis, communionem ciuitatis habuiffè praefumeret, audax forfan conie
&tator non videretur: cum eius fitus Atrienfibus neceffàrius maxime fuerit, vt in
fra, fuo loco, in rebus geftis Venetorum, expendetur, Iadram autem Coloniam
ºº Romanorum fuiffè, Plinius, et Ptolomaeus memorant,eamque ante Auguftum de
du£tam, et ab ipfo reftauratam, infcriptio, quae adhuc inibi cernitur, teftatur:
**

IMP. CAEs. D. F. Av G.
PARENS. COLONIAE. MVRVM.
º - E T. TVRRIS. CIRCVM DEDIT.
º T. IVLIVS. OPTAT VS. 'T VRRIS.

vET vsTATE. coRRvPTAs.

IMPENSA. SVA, RESTI TV IT.

Varia quoque praeclari operis, Templorum, Amphitheatri, Theatri, et

Moeniorum vrbis veftigia, Romanam magnificentiam demonftrant; inter quae
columna ingens, poft tot vrbis cafus, adhtfc in foro ere&ta, cernitur, et arcus, ma
:: ioris aedificii pars, nunc ad portam ciuitatis, fàn&i Chryfogoni di&tam, translatus,
in cuius Epiftylio haec leguntur:
" , MELLA, AN NIAN A. IN, MEMOR.
Q. LAEPICI. Q. F. SERG. BASSI.
MARITI, svI. EMPoRIVM, STERNI.
E. ARCVM. FIERI. ET. STATVAS. -

SV PERPONI. IV SS EX. HS. DCDXX. P.

Verum cum fitus circa ciuitatem aquis perennibus careat, Traiantis, Rei
publicae bono natus, ficuti plures per Imperium portus muniuit, vel ampliores
tutioresque reddidit, vt in Adriatico videre eft, Anconae, ex arcu eximie elabora
to,ac pulchri operis indice: ita Iadrenfium quoque comm9gitati confulens, XX
G 2 . - d
 54 f. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
ab inde milliaribus, ex Titio flumine copiofisfimas aquas deduxit, vt aquae du
&us parietinae demonftrant, quorum au&orem lapis nuper inuentus indicat:
IMP. NERVA. TRAIAN.
PONTIF. MAX. TR.
AQVAEDvCTVM. CoLoN.
º IN. QVO. DANTE IMPEN.
SA CRATISSIM I. PRINCI.

Extant aliae quoque infcriptiones, ad varios vfus translatae, quae in fine

operis cum reliquis Dalmaticis pofitae funt. Sequutis deinde temporibus, Iadra in
ditione fua Liburniam habuit, vt infra patebit, et ex fitus opportunitate, portus
que commoditate, femper inter praecipuas Adriatici vrbes cenfita fuit. His de
Liburnia maritima recenfitis, fines eius mediterranei defcribendi effent: fed, cum
ab antiquis non tradantur, Romanörum vero temporibus a Iapidibus coar&tati fue
rint, vt ex fupradi&is apparet; ideo ad Ptolomaicos refpiciendo, Liburnia ab oc
cidente Iftria, a feptentrione Pannonia, ab ortu Dalmatia, terminata fuit.
米※※※米米米※※※※※※※※※※※※※※※※※※※※米

C AP W T VI.
I) E D A L M A T 1 A. .
--→ ， =# = *Et almatia ab vrbe Dalmio, vt vult Stephanus,
இந்: . ºl, a Dalminio vi Strabo, a Delminio vero, vt
Polybius et Appianus, di&ta fuit; fed, fi a
Dalmio deducenda eſſet denominatio Dal
matarum, Dalmienfes cum Stephano, vel
Dalmatae cum Polybio, dicendi effènt. In
ualuit tamen apud Scriptores Dalmatarum
E. denominatio, vt ex relatis conftat, et Ste
iH' •phanus: Dalmatia Italiae regio, huius incolae
Dalmatae vocantur, et Dalmates. Et ficut a
* principio,
lis tantum Dalmienfèrvel
vrbis Dalmis, Dalmatae, pro inco
vel Daluminii, acci
º 模§
* : «»TH
_ஆ-ੇ
==---
A -

º- ஆ. º , j*=â piebantur: ita ante primum Dalmaticum

蚤臀 ੰ bellum, ar&os terminos habuiffe conftat.
5ĩõðĩRõTÃRT*#7F ĐẤTATIZ# Variis deinde bellorum cafibus Dalmatiadi. ,
latata, Rcmanae Monarchiae tempore, vsque ad Titium et Drinum flumina, ma
re, et Pannonas extenfâ fuit, vt fupra relatum eft: ita vt antiqui Illyrici partem,
quae citra Drinum eft, comprehenderet, et fimul cum Liburnia, Illyricum abAu
gufto definitum, conficeret. Dalminio autem primo bello Dalmatico exufto, im
locum eius Salonam fuccesfiffe conftat: cum fecundo tantum bello Salonae mem
*io reperiatur. Quia vero fitus eius Romanis opportuniffimus fuit, ideo breui tem
pore caeteras Illyrici citaICS praecelluit, vt ruinae ipfius demonftrant. Magnifi
* -
- - CEIl[laII]
 ET CROATIAE LIBER PRIMVS CAP. VI. 55岁
centiam vero eiusdem Amphitheatri, templorum, aquaedu&us, et aliorum aedifi.
ciorum veftigia, nec non numerus pene infinitus columnarum, lapidumque fepul
chralium, et varii generis marmorum, per diuerfà in Dalmatiam loca transporta
torum, infcriptionumque infignium fragmenta, teftantur. Hanc figurae oblongae
fuiffe, praeter id, quod hae ipfàe ruinae per fluminis ladri ripas fparfàe, indicant,
.eleganter cecinit Lucanus lib. IV. Pharf. -

Qua maris Adriaci longas ferit vnda Salonas,

Et tepidum in molles Zephiros excurrit Iader.
Hic, vtpote in loco caeteris commodiori, naualia a) extiterunt, portus tu. a) Strabo.
tus, et ex proximo flumine in ipfum influente, habitatoribus et nautis aptiffimus
fuit; cum Iader, pifcium ferax, quamuis paruo fpatio nauigabilis fit, pluribus ta
men in locis, fàxofis ripis, cadente flumine, lacus profundos, et cauernofos, atque.
ob id pifcofos, ac molas frumentarias in promtu habuit. Ad expeditiones quoqüe
in mediterrameas partes faciendas, et ad Danubium vsque res deferendas, et inde
recipiendas,- opportunisfimo loco Salona fita erat; nam, quamuis Danubio non
adeo proxima fuerit, vt Narona, et Epidaurus, cum tamen inter has, et Danubii,
H ac Saui confluentem, Scardi montis afperrima iuga interponantur, haecque com
meantibus difficilia fint, hinc fa&um eft, vt re&tusSalona ad Sauum tranfitus, de
inde fècundo Sauo ad Danubii fiue lftri confluentem, omnium opportunisſimus
effet, et quo magis per Illyricum bella intercedebant, vel Romanorum dominium
fèptentrionem verfus dilatabatur,eo magis Salona frequentaretur. Nam licet por
tus ipfius praeternauigantibus opportunus non fit, vti Iadrae et Epidauri: tamen
in Dalmatia quidquam negotii habentibus, Salona, quafi neceffàrio adeunda erat,
cum Naronam alterum conuentum, difficile mari, ob promontorii Nefti longitu
dinem, et non longe a Salonae profpe&u, praeterire oporteret, et difficilius aduerfo
flumine perueniretur. Ob id Dalmatiae rerum fummam Salonam dedu&am fuiffe,
cenfèri debet, prout Liburniae Iadram. Salonae autem, fiue Salonarum commo
ditati, militaribusque expeditionibus, Auguftum confulentem, vias muniuiffe, fra
gmenta inſcriptionum teſtantur:
P. SAR. DIV. AV G. III.
VST VS. IMP. PONT. MAX.
O TEST. X l IX. CO. I 1.
A. COLONIA. SALONITAN.

AESAR. D. Avg. F. . - - -

G VST VS. IM P. PONTIFEX. MAX.

TRIB. PoTEST. XXI. ..... SIII. .
VIA M. A B. SALON IS. A D. LI I. ... ... ASTEL.
DAESITIATIV M. PER. M. . . . . . . . . . . V vs V
CLV I. M. V N II
ET. I DE M. VIAM. A D. I . ... A [ . . . . ALN -

QVOD. DIVI. F. III. ...... IBVS. º

| A. SA.
-
 56 1 io. Lvcii DE REGNO DALMATIAE
A. SALONIS. MVN II .... RIB. .
CIVITI -

CVIVIVS. VIA I. MILLIA. PASSVS. SVNT.

CLXVII. MVNIT. PER VEXILIARIOS.
- LEG. VII. ET. XI.
ITE. VIAM. GABINIANAM.
AB. SALONIS. ANDETRIVM. APERVIT.
ET. MVNIT. PER LE G. VII.

MVNIT ..... LV M. MONTEM

DIV ONVM - --

MILLIA. PASSVVM -

JLXXVII. D.
* A. LEG. PRO

In hac Salonae fiue Salonarum ciuitate, Magiftratus Prouinciales fedem ha

buere, in ea Chriftianitatis Dalmaticae coepere primordia, a Tito San&i Pauli
difcipulo in Illyricum inue&a; martyrio autem B. Domnii, fàn&i Petri difcipuli,
Salonitana Ecclefia Metropólisque Dalmatiae fundata fuit. Verum Illyricum,
quod in defcriptione a Claudio Ptolomaeo fa&a, Dalmatiam et Liburniam com
prehendit, extendi vsque ad ripas Danubii coepit. Quod in caufà fuiffe videtur,
vt Illyrici maritimi nomen obfolefceret, locoque eius Dalmatiae vocabulum fre
quentaretur, et non folum veteres fuos terminos, fed finitimam quoque Liburni
am comprehenderet, vtVegetius teftatur: Liburnia namque Dalmatiae pars eft, Ia
dertinae fùbiacens ciuitati, cuius exemplo nunc naues bellicae fabricantur, et appellantur
Liburnae. Dalmatia autem fic dilatata, quamuis Pannoniis, prout ab antiquo a
fèptentrione clauderetur: quia tamen earumdem termini quidam immutati fue
runt, inde Dalmatiae quoque fines magis ampliati funt; qui vt percipiantur, Pan
noniarum nomina indicanda funt, vt inde Dalmatiae termini pofteriores apparere
pofiint.

Pannonias Ptolomaeus in occidentalem, feu primam, vel fuperiorem, et ori

entalem, feu fecundam, vel inferiorem diftinguit; quarum deinde pars feptentrio
nalis Valeria, Auftralis vero Sauia, nuncupatae fuerunt, ex quo Dalmatiae fines
feptentrionales dilatati funt, vt patebit. Nam Illyricum, ficut in XVII. Prouinci
as diftin&um fuit, vt Sextus Rufus teftatur; ita deinde diuifo Imperio, in orientale,
et occidentale, in duas quoque partes diftributum, et decem Prouinciis orientali
a) Sx Rಿ reli&tis, fèptem occidentali affignatae a) fuerunt: Noricorum duae, Pannoniarumduae,
Valeria, Sauia, et Dalmatia. Declinante autem Imperio, et Barbaris, Iftro fupera
.to, vtrumque Illyricum vexantibus, circa finem Imperii Theodofii Iunioris, Vale
ria inter Prouincias numerari defiit: vel, quia Pannoniarum partis Danubianae,
feu Riparienfis, quae imperante Diocletiano recuperata, ab eius filia Valeria nun
cupabatur, nomen tunc in defuetudinem abierat, vel a Barbaris vexata, Prouin
ciae iura amiferat, vt ex notitia conftat.
- ANotitia
 - v

ET CROATIAE LIBER PRIMVS CAP. VI. 57

INotitia dignitatum vtriusque Imperii Se&. XXX/^.

Illyrici {Pannoniae primae.
occidentalis Sauiae. - *

Prouinciae fex. ល្ហុ

Pannoniae fecundae.
Norici mediterranei.
[Norici Ripenfis,
Sed cum eadem notitia Ducis Valeriae mentionem faciat, ideo a nonnullis
Valeria quoque inter Illyrici occidentalis Prouincias declinantis Imperii numera
tur; inquirendum idcirco eft, quae regio, Valeria, et quae Suauia, vel Sauia nun
cuparetur, vt inde, quid nomine Dalmatiarum intelle&tum fuerit, dignofci posfit.
Sauiam et Valeriam Sextus Rufus memorat: Barone Pannoniorum Rege fuba&o, in dj.
tionem noflram Pannoniae venerunt ; Amantinis inter Sauum et Drauum pro/lratis, re
gio Suauienfit, ac fècundorum loca Pannoniorum obtenta funt. Marcomanni, et Quadi,
de locis Valeriae, qui fùnt inter Danubium et Drauum, pulfi fünt. Valeriam ergo in
ht; tra Drauum et Danubium fuiffe, conftat; Amantinorum autem ciuitatem, fimul
陀 cum Sirmio, intra Sauum et Drauum ponit Plinius lib. III. cap. XXV. Alter
º amnis Bacuntius, in Saum Sirmio oppido influit, vbi ciuitas Sirmienfium, et Amantinorum,
" inde XL V. M. P. Taurumum, vbi Danubio mifcetur Saus. Iornandes autem clarius:
T. " Amantinis autem, qui inter Sauum Drauumque flumina infident, Rege eorum interemto,
lſ, ipfà vice Romanam fecit Prouinciam. Ex quibus, Sauiam, inter Sauum et Drauum
fº ponendam, apparet; prout Guido Pancirollus,in commentarioad notitiam occiden
ா. talem cap. LXII. cenfet, fimul cum Wolfgango Lazio, de migrationibus gentium
, ſº lib. XI. qui Sirmium Pannoniae, Sauiae vrbem fuiffe, fcribit; quamuis ambo fibi
遭 ipfis contradicentes, Sauiam ex meridionali quoque parte Saui ponant, Pancirol
町 lus vbi ſupra cap. LXIII. et Lazius Commentario Reip. Rom.lib. I. cap. VII.
º - Sequitur Notitia Imperii. - -

I｡ Sub difpofitione Viri Spe&abilis Ducis Prouinciae Pannoniae fecundae Riparien

fis fue Sauiae.
Sub diffofitione Viri Spe&abilis Ducis Prouinciae Valeriae Ripenfit.
伽 - Praefèâus Clasfis primae Pannoniae féruitii Clasfis Aegetenfium, fiue fecundae
ர், - Pammoniae, munc Sifciae.
º PraepofitusThefàurorum Sifciamorum Sauiae.
:
* -
Procurator monetae Sifcianae.

. Hic confufàe apparent Pannonia fecunda cum Sauia, et Pannonia prima cum
岛 fècunda: id autem ob Barbarorum incurfionem eueniffe oportet, et Magiftratus
* Prouinciarum limitis Danubiani, Riparienfium di&tarum, fcilicet Pannoniarum, Va
leriae et Sauiae, propter limitem Danubii deturbatum, fimul cum claffe, tunc ad
º, tutiorem locum, nempe ad confluentem Cops et Saui, Siciam recesfile dicen
岐 dum: eamque ob caufàm Valeriam amplius Praefidem non habuiffe, fed, fi quid
Q
应 reliquum erat,retineret,
adhuc nomen a Confulari Pannoniae loco
vt Pancirollus fecundae
citato re&tum; quamuis
cap. LXII. cenfet. Valeriae Dux
Cum ergo
, ,米米米 - H Sauia
N# -
 58 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

Sauia fumenda fit pro ea regione, quae inter Sauum et Drauum flumina con
tinetur; reliquum vsque ad Adriaticum mare, poft Imperii diuifionem, nomine Dal
matiae,vel Dalmatiarum,cenfitum fuiffe,dicendum eft. quamuis,fed raro;apud quos
dam Liburnia et Iapidia nominatae reperiantur. Sed cum Dalmatia ab Antonini
a) Itiner. Pii a) temporibus, plurali numero fcripta reperiatur, vt fuperius in notitia Dalma
Antonin. -

tiarum, plures quoque fuiffe Dalmatias, vel eius partes, omnino affirmandum eft:
et cum in primam et fecundam, vt Pannoniae, diuifàm nemo memoret, in fupe
riorem et inferiorem, ad inftar Illyrici, diuifàm fuiffe, argui poffet; tamen, in cis
montanam vel maritimam, et vltramontanam vel mediterraneam, ad inftar No
rici, potius diftributam cenfendum videtur,fitu ipfo montuofo id fuadente, et par
tim ad meridiem, mare verfus declinante, partim vero ad feptentrionem Sauum
verfus, eo magis, quod Monarchiae quoque tempore, eodem modo diftingueretur,
b) Lib.7. teſte b) Strabone: Calapis amnis, qui ex Albio monte per Iapides delabitur, inque Da
mubium exit, fcilicet per Sauum. Ecce Iapidia mediterranea. Et paulo infra: fequi
tur, filicet poft I/iriam, Iapodum ora fiadiorum M. fiti fiint Iapodes fib Albiomonte. Ec
ce lapidia maritima. Sed de ipfà Dalmatia clarius idem Strabo: Porro mons, cui no
men Ardiom, Dalmatiam mediam fècat, vt altera eius pars ad mare fpe&fet, altera in di
uerfùm. Dalmatias ergo, fiue Dalmatiam, in maritimam et mediterraneam diui
fam fuiffe, concludendum eft, montibus Albio, Bebio, et Ardio, intermediis. Haec
fuiffè Prouinciarum Illyrici occidentalis nomina, diuulfionemque Dalmatiae, decli
nantis Imperii tempore, elici poteft.
Extin&o occidentali Imperio, donec Gothi Illyrico potiti funt, nullam mu
tationem nomina Prouinciarum paflà funt, vt ex Casfiodori Epiftolis conftat:
Lib. VII. Epift.XXIV. Formula Principis Dalmatiarum.
Lib. VIII. Epift. IV. Vniuerfis Romanis, per Italiam et Dalmatiar conftitutis.
Ibid. Epift. XII. De partibus Dalmatiarum.
Lib. IX. Epift. VIII. Dalmatiarum atque Suauiae Prouincias.
Sed recuperata, per Iuftinianum, Italia, fimul cum Illyrici parte occidentali,
a Gothis poffeffa, quamuis Norici, Pannoniarum, Sauiae, Liburniae, et Dalmatiae
mentio reperiatur, vt infra conftabit: caeteris tamen in defuetudinem abeuntibus,
fola Dalmatia antiquum nomen fingulare retinuit. Nam ficuti Romani Illyricum
acquirentes, primo occidentem verfus dilatarunt, mox eiusdem partem orienta
lem Macedoniae, occidentalem vero Italiae tribuentes, contraxerunt: ita prolato
ad Iftrum vsque dominio, Prouincias omnes lllyrico adfcripferunt. diuifo deinde .
Imperio, Illyricum quoque diuifèrunt. Sedab eo tempore, quo Conftantinus Au
guftus, fedem, et decorem Imperii, Byzantium tranftulit, quatuor Praefe&is Prae
torio inftitutis, cum orientali parti Illyrici proprium Praefe&um Praetorio dedif
fet, occidentali vero fimul cum Africa Praefe&um Praetorio Italiae asfignaffet: ll
lyricum abfolute fumtum, pro orientali Illyrico fumi coepit, occidentale autem pro
parte Praefe&urae Italicae cenfitum fuit, vt ex infcriptionibus Epiftolarum The
c) Codex odofii Imperatoris, Praefe&is Praetorio vtriusque lllyrici fcriptarum c), obfèruare
Theod.
licet. ab indeque occidentalis Illyrici nomen obfolefcere coepit. Barbaris deinde
occidentale Imperium occupantibus, fi quid Illyrici occidentalis recuperabatür, id
d) De bello vt plurimum Dalmatiae adfcribebatur, vt ex Procopio d) apparet: Poß hos, id eft
Goth, l. l.
Graecos, fub Hefperiarum Regno, Dalmatae, deinceps Liburnia, Hiftriaque, et Venetorum
funt
 ET CROATIAE LIBER PRIMVS CAP. VL . . 59
fùnt loca, et Rauennam vsque pertingunt, maritimique omnes ea habitant e regione ; fùpra
bor Stichii fünt, et Sueui, haud tamen Francorum fùb ditioue ; alii praeterea qui mediter
ranea tenent, Carii deinde, Muricique, his vero ad dextram, Dacae, Pannoniique inco
lunt, quibus ad aliorum locorum poffesfionem Singidones Sirmiique accedunt, et vsque ad
Hiflrum fluuium eorum propagatur Imperium. His nationibus Gothi, qui extra Ionium
finum erant, in huius belli principio imperitabant. Item: ad id accedebat, quod Afinari.
*
um, Vligislaumque Praefeétos, cum maximis copiis in Dalmatiam miferat, fçilicet Rex V.
tiges, vt in Gothorum hanc pote/latem redigeret , imperarat, vt ex locis Suauiae Prouin
ciae circumie&fis, Barbarorum in focietatem afcito exercitu, reéfa fe in Dalmatiam et Sa
lonas conferrent . . . Afinarius itaque vbi Suauiam venit, Barbarorum contraxit exer.
citum, Vligislaus vero fòlus in Liburniam Gothos duétabat . . . . Gepedes infuper, Sir
mium vrbem, et Dalmatiae alias ciuitates maiorem in partem praeoccupanter temebant,
quas Imperator proxime a Gothis receperat..... infuper, Langbardi, Dalmatiam omnem,
et fimul Illyrior, ad vsque Epidamnum depopulati .... Eruli praeterea, alia Dalmatiae
loca, Imperatoris permiffi, et circa Singidonem vrbem habebant, vbi vel ad id temporis ha
bitant, deinde Illyrior hi, et fupra Thraciam omnia incurfàntes. et in oratione Longo
bardorum ad Imperatorem: Gepedes, Imperator, Sirmium babent, Romanor in féruitu
tem abducunt, et vniuerfam Dalmatiam fui feiuris fecife ia fant. in oratione Gepe
dum: Proinde praedones iffi, Sirmium oppidum, et caetera Dalmatiae loca, belli vobis cau
fam före praetendunt . . et ab eo itinere qui reéfa Theffalonicam ducit, Sclaui, alio con
feflim diuertunt, nil aufi prorfùs in campum defendere, fed Illyricis montibus fuperatis
in Dalmatiam peruenere. Ex quibus Procopii locis, quamuis adhuc antiqua no
mina Prouinciarum Illyrici Occidentalis in vfu fuiffe conftet, tamen apparet, Dal
matiam ab Illyrico diftingui coepiffe. quod ex fragmento hiftoriae Menandri de
Abaris, clarius perfpicitur, qui relata Sirmii obfidione, et Tiberii Imperatoris fo.
licitudine, fequitur: itaque exercituum Praefeéfor , Duces, et Turmarum Du&ores, hos
per Illyricum, alios per Dalmatiam mittit, vt praefidium vrbi imponerent, et, quoad fieri
poffet, cuflodirent ; ipfumque Illyricum pro orientali Illyrico, quod integrum poffi
debant, fumtum conftat, Dalmatiaeque reli&tum quidquid Illyrici occidentalis in
poteftate Romanorum reperiebatur, quod deinde tempore Mauritii apud au&o
rem hiftoriae Mifcellae, diftin&tius apparet: anno XVII. Mauritii, coaceruatis virtu
tibus, Chaianus in Dalmatiam properat, et cum veniffet Belicham, Amaffafius Baleam,
Theophylačius Simocatta Banges, Cedrenus Balbam, XL. ciuitates, quae circa eam fùnt,
omnes depopulatus efl, quibus Prifcus agnitis, Gudoi, ad explorationem rerum direxit, qui
in valle occultabatur pufilla, et diluculo, in dorfa eorum adueéfus illico cun&os peremit, et
acceptam praedam adduxit ad Prifcum: porro Chaianus, infortunio comperto, in regio
nem fùam regreffüs eft, et Prifcus ad propria. Si le&tio Velica retinenda effet, hic lo
cus fupra Sauum in Zagrabienfi Comitatu reperitur, ideo Dalmatiam vltra Sauum
tunc extenfàm fuiffè argui poffet: et quamuis ex folo nomine hodierno, vnius lo
ci, totius Prouinciae antiquae nomen determinari non debeat, tamen ipfum au
&orem, regionem citra propeque Iftrum fitam fignificaffe, apparet. nam paulo in
fra; decimo nono Mauritii anno iterum Comentiolus, affumtis armatis, venit ad Ißrum,
et vnitur Prifeo apud Singidonem, et foluitur pax. Singidonem autem intra Sauum
et Drauum, prope Sirmium, Procopius loco fupra-citato ponit, et Theophyla&us
Simocatta lib. VII. cap. XI. Prifçus, Gudoin accerfitum, fümtis copiis, Singidomi fùc
米米米 , H 2 ፍ፱ንንገčገፖé
6o 1. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
currere iubet. Gudois Singidonem, duobus fluminibus, Sao et Drao cinétam, nauigat. Ex

quibus, tunc Romanis bella cum Auaribus, circa eam partem Sauiae, quae et Sir
mienfis dicebatur, intercesfiffè conftat; quam cum ab eisdem vexatam, integram
et pacatam retinere non poffent, forfàn nullum in eam magiftratum miferunt, et
ob id Prouinciam amplius non nominarunt, fed proximae Dalmatiae adfcribentes,
eius Magiftratui demandarunt, cum Proconfulis Dalmatiae diuus Gregorius men
tionem faciat lib. VII. Epift. III.
Ex quibus colligitur, Dalmatiam, vti partem Praefe&urae Italicae, pro Ita
1ica regione a Byzantinis Scriptoribus fumtam fuiffe; nam Stephani Epitomator:
Dalmatia Italiae effregio; etConftantinus Porphyrogeneta:Caeterum Dalmatia Italiae
7egio efi ; et idem Epitomator, Dalmatiam ab antiquo Illyrico fecludens, inter Ily
ricum orientale, et Italiam fituat: Dalmium Dalmatiae vrbs, inter Illyridem, et Itali
am. Abinde dignofcitur, in fupra relatoStephani loco, de antiquisfima maris Illyri
Aci denominatione, fuperabundare verbum Dalmatico. Stephanus: Iffa, eft vrbs Leibi,
quae Imera diéfa fuit, deinde Pelagia ; huic ab Iff, Macarii filia, nomen faéfum fuit; ef
item infula cum vrbe fibi cognomine Iffa, in * Dalmatico mari, * et Illyrico: eft etiam in
feminino genere Iffeus in Lesbo apud Parthenium in Hercule. Mare ctenim Dalmati
cum dici non poterat, antequam ipfi Dalmatae mare attigiffent, quod ex iamdi&is,
diu poft Romanorum aduentum eueniffe conftat: neque aliquis ex relatis antiquis
' Au&oribus, Dalmatici maris mentionem facit, folus Ptolomaeus aliquas ex infulis
Adriaticis, quas caeteri inter Liburnicas ponunt, Dalmaticas nominauit. Ideo Ste
phanum, antiquiffima regionum Illyrici nomina referentem, Illyricum mare ponen
do, tempora antiquiora denominationis Adriatici refpexiffè cenfèndum eft: Epito
matorem vero eius, cum raro apud Au&tores maris Illyrici mentio reperiatur, vt
diftingueret, quae de Iffa vrbe Lesbi in Aegaeo fita, et de Iffà Adriatici infulatra
duntur, declarationis gratia, Dalmatici maris nomen tunc vfitatum, pro Adriatico
addidiffe, dicendum. prout etiam apud Conftantinum Porphyrogenetam, in vita
.Aui Bafilii maris Dalmatarum mentionem facientem, videre eft.
Abindeque, ficuti Illyricum occidentale, in Dalmaticum nomen tranfiuerat;
ita mare ei adiacens, ex Adriatico, Dalmaticum nuncupari coepiffè argui
poteft: cum reuera, ex infularum Dalmaticarum tunc di&tarum poffesfione, totius
quoque finus imperium penderet, vt fupra relatum eft, ct ex infra dicendis clarius
patebit. Dalmatia ergo, apud ByzantinosScriptores, pro Illyrico occidentali fumen.
da eft; quod apud eundem Conftantinum Porphyrogenetam clare perfpicitur,
qui Dalmatiam pro vniuerfo occidentali Illyrico, praeter Noricos, antiquitus fum
tam teftatur, de Adminift. Imperii cap. XXX. Antiquitus igitur Dalmatia incipie
bat a confiniis Dyrrachii, fue Antibaris, et ad Iriae confinia pertingebat, ad latitudinem
vero, ad Danubium flumen fè extendebat, eratque omnis ille finitimus traéfus fùb Romano
rum poteftate, et praeftantijfimum Thema omnium occidentalium. Ita per temporum
fucceffiones dilatantur, contrahuntur, et mutantur fines Prouinciarum, vt exinde
diuerfitas nominum apud Scriptores confufionem pariat, nifi tempora diftinguan
tur. Hinc ortum habuere tot aequiuocationes de Dalmatia et Illyrico apud ple
rosque au&ores, vt fuo loco patebit. -

De illis ergo Prouinciis, quae Dalmatiarum, et Sauiae nomine nuncupatae

fuerunt, tra&tandum eft. Sed eumde Dalmatia, praefèrtim maritima, fermo haben
dus
 ЕТ СR ОАТПАЕ LIВЕК РR 1 М VS САР. VII. 61

dus fit, ideo Suauiae et mediterraneae Dalmatiae terminiantiqui omittentur, ma

ritimaeque Dalmatiae tantum fines antiquos, et quos tempore, quo a Slauis occu
pata fuit, habuerit, defcriberefatis erit.
Dalmatia ergo maritima, ficut tempore Мonarchiae Romanae in lapidiam,
Liburniam, et Dalmatiam diftinguebatur, lapidia ab I(tria, Аrfia, a LiburniaТе
dauio; Liburnia a Dalmatia Тitio; Dalmatia а Масеdonia Drino fluminibus dis
terminatis. Ita quando a Slauis occupata fuit, fublatis his diftinctionibus, ab ori
ente Dyrrachio, fue Drino Humine, ab occidente I(tria, fue Arба Нumine, a fe
ptentrione Albio, ВеЬio, et Ardio montibus, a meridie mari Adriatico, fue Dal
matico, terminabatur.
Dalmatiae, vel Dalmatia filpra defcripta, fue Sauo terminetur, fue adDra
uum extendatur, Dalmatiae nomen retinuit, doneca Slauis fere tota occupata, in
Sclauoniam, fue Croatiam, Seruiam, et ipfam Dalmatiam diftincta fuit. Potterio
bus autem temporibus, SeruiainRamam, Rafciam, Bosnam, ipfamque Seruiamdi
цifa fuit quae fingulae, diuerfis tamen temporibus, Regionomine decoratae fue
re. А recentioribus veroScriptoribus,ficuti Sauia,Sclauonia nuncupatur:ita apud
Italos, Dalmatiae maritimae nomen, cum Sclauonia confunditur, quae, quomodo,
фuandoue fecuta fint, indagandum erit.

жжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжж
САР VТ VII.
оиоморо pАрмАТ14 4 и 4F113 ВАРВАF1;
и ЕХАТА, А С РОУSESSА, Е Т А I И STINIANo SIМ ИL
С ИМ 1 ГА L 1А R ЕС И РЕКА ТА F И ER И Т.
-

Г)} Imperio Romano, Dalmatia a variis Barbaris vexata fuit; extincto

vero occidentali, quamuis Herulis, et Gothis, Italiae dominantibus, fubdita,
nomentamen Dalmatiae retinuit: Gothis deindea luftinianoviétis, licet a Gepidi
bus, Herulis, Hunnis, et Slauis depopulata, nihilominus nomen fuum a) feruauit. а) Суfodor,
Мauritio, vel Phoca imperante,Slauos in Dalmatiam irrepfisfe, ex Epitolis Procop.
D. Gregorii Papae traduntb) Аuttores, et tuncDalmatiam ab ipfis occupatam, in b) Вlond.
deque noua nominaindutta, communisett opinio Scriptorum. Соп/tantinux autem Lib. 3.
Sabell.Eи. 3. .
Рагрkyrogenera, de adminipratione Imperii cap. XXIX. et XXXI. tradit: Abares, quos
etiam Sauos vocat, tempore Heraclii, Daimatiam defolafie, hosque, eodem Hera
cio imperante, а Сrobatis et Serblis vittos et pulos Examinanda idcirco haec
funt, vtin rebus obfcuris, cum exScriptorum penuria certatradi non point, con
iсauris (altem quaedam affequamur. Ideo ab Auctoribus plura (parfim colligen
do, caufas, occationesque inquirendo, et probabiliora defumendo, nihil determi
nabitur, ne alienis erroribus, vel aequinocationibus patefattis, peioraforian pro
ferantur. Еt quamuispropterea opus imperfectum futurum fit: melius tamen vi
detur, veritatem perfcrutando, imbecilitatem propriam aperire, quam ingenii
ottentationem affettando, inania proveris, vel non probata pro certis, afierere.
nondecrit forian pottea quispiam, qui ingenium, ad certioraftatuenda, etadopus
. Н3 - hac
 62 I. ПО. LV СII DE REGNО D А LМАТIАЕ

hac in parte perficiendum, felicius fortietur. haec interim legentibus profutura

haud dubium eft.
Сum ad dicendorum intelligentiam, feries rerum geftarum in circumia
centibus regionibus, praefertim in Italia, ad res Dalmaticas conferat:ideo, quaein
Italia euenerunt, quoad Dalmatia a Slauis occupata fuit, breuiter defcribentur.
Sed cum Italici motus, cum Francicis, etНunnicis, pro temporum varietate, mul
tas connexiones habuerint:ideo harum quoque nationum cafus, qui ad dilucida
tionem dicendorum pertinent, tangentur; vt inde conietturae de rebus Dalmati
cis, perfe obfcurae, et incertae, probabiliores euadant. Еt quamuis exisdem le
aortaedio afficietur; aptiustamen videtur, in reobfcuridima, alienis exeuenti.
bus conie8turas, quales qualesfint, rebus Dalmaticis adaptare, veritatemque inda
gare, quam ipfsomitiis, rem fuae obfcuritati relinquere.
Declinante Imperio Romano, quomodo et quando a variis Barbaris Italia
vexata, totumque occidentale Imperium occupatum fuerit, praeter pauca quae
dam loca, in Нifpania, et Gallia, quae ius et nomen Romanorum adhuc retine
bant, fuperНuum effet recenfere; cum accuratea variis auctoribus defcripta facile
«)Ап. Сbr, haberipoffint: extineto vero, operaОdoacris Herulorum Regis, occidentalia) Im
47б. perio, Gothisque Arrianis cum Rege Theodorico in Thracia morantibus, Zeno
Imperator, vt eodem tempore (e hocincommodo liberaret, Нerulosque gentiles
Italia et Dalmatia pelleret, Theodoricum in eos concitauit, qui rem (trenue ge
Б) А. С. 450. rens, breui Dalmatiam, Rhaetiam, Italiam b), et Siciliam recepit, Gothorumque
с)4. С. 493. in Italia Regnum c) inftituit. Franci interim, debellatis circumiacentibus nationi.
я)А. С. 4;в. bus, transmifio Rheno, fedem in Gallia d) fixerant, et Siagrio Praefe8to Praetorio
«) а. с. 489. Galliarum victo, ditionem in eadem Gallia e) dilatarant. Succeffor Zenonis Ana
ftatius, cum in Аfia a Perfis, in Europa а Bulgaris, quorum metu muros longos
in Thracia con(truxerat, vexaretur, Italicam et Gallicam occupationem (pectare
coastus fuit: Theodoricus autem, affinitatibus, Reges Francorum et Burgundio
num, fibi iungens, Prouinciam in Gallia fuam in poteftatem redegit, Viigothos
Galliae et Нifpaniae vestigales fecit, et, licet Arrianus, erga Сatholicos rette fe
/)А Сяог. gerens, pacatum regnum poliedit. Аt cum Bulgaris viétis, Pannoniam fibif)
4) Маrcel vendicaffet, duae orientalitunctribuebaturg) Imperio, Anaftafio Imperatori fus
Lin.
b)А. С. 4уб. pe8tus effe coepit; cum interim Franci Chriftianam fidem b) fufcepident, eorum
amicitiam Imperator fibi conciliandam duxit: ob id coronam auream pretiofiiii
mam, et munera, cum Confulatu, Clodoueo ipforum Regiobtulit, conatusque eft
illum, vti Сatholicum, contra Gothos Arrianos Italiae poffefores incitare; fimul
quebellum Theodorico indixit, et Tarentum oppugnault Sed cum tunc Franci
contra Burgundos bellum gererent, Theodoricusqueisdem foederatus, nolietco
pias fuas in Gallia pro Francis periculo exponere, ne Italiam et Dalmatiam in di
fcrimen adduceret:ideo fpettator belli Burgundici, maluit peratto bello, foluta
p Procop de poena foederis, a Francis victoribus partem pattam Burgundiae i) emere, quam
hello Gotb.
bello fe implicare. Sic autta ditione, Francorum amicitiam feruauit, Anaftafiique
conatus eluft; et cum Franci, Burgundis deuittis, Vifigothos in Gallia quoque
vexarent, ilis obititit, ne prorfus hos delerent. ita ob fuam prudentiam, ab Ana
(tafio, et eius fuccefore Iuftino, vela Francis, nullam amplius moleftiam accepit.
Franciinterim, nulo obfiftente, Thuringos domuerunt, VitigothoseGallia pepu.
в
- lerunt,
 Ет сRoАтлАЕ LIВЕк Ркимvs cАР. Vп. 63
Ierunt, Alemannosfubegerunt, et vsquead Saxones et Langobardos fines fuos -

protulerunt; cum quibus Iuftinianus foedusa) init, Africamque Duce Belifariob) a)4 Сяз.
recuperauit, et, cum Italiam aggrefurus effet, in Dalmatiam Мundum cum exer- б) а. сян
citu mifit, deinde Siciliam c) recepit, quo tempore Мundus, in Dalmatia contra 94 с.язя.
Gothos pugnans, quamuis vittor, occubuit. Соnttantianus propterea in Dal
matiam milius, Salonis recuperatis, murisque eius reftauratis, viétis Gothis, cae
terisque Barbaris I(tri accolis, quiiis in auxilium d) venerant, Dalmatian er Libur- a) Proc.a.
піат in ditioпeт accepit, Gorbir/ibi adiundi, qui in bir locis reliquifierant. Sed cum } Gotb.
Gothi, amilia Dalmatia, Belifarium, capta Neapoli, in eos properantem, timerent, 40. т.

vt contraipfum vniuerfas vires colligerent, praefidium, quod metu Francorum

validum in Prouincia habebant, fic fuadente Vitige eorum Rege, accerfuere; Pro
uincia, fpe auxilii, Francise) cefa; quod praetextu foederis cum luftiniano Fran- 94 Сяз7.
ciselufere, reuera tamen, vt exeuentu confilium caperent, vt paulopoft egerunt.
Сum enim iidem, maximam Germaniae partem, et accestione Prouinciae, Galliam
vniuerfam.f) poffiderent,Theodebertuseorum Rex, Gothosbello implicitosagno- f) 4.Сf4о.
fcens, magno exercitu Italiam inuafit, Gothisque fugatis, Liguriam occupauit: fed
maiori parte exercitus morbo pereunte, domum ihglorius rediit. Vitiges interim, -

Francorum auxiliis delufus, cum pares Belifario vires non haberet, Perfas contra
Iuftinianum irritauit; qui, oriente afflicto, Antiochiam ceperunt. Нunni quoque
tunc Illyricum populatifunt, adeo, vt nifiВelifarii virtus bello Gothico cito finem
impofuffet, luftinianus coattus fulfiet ipfum repocare, acin orientem mittere, et
cum Gothis pacifci, prout eadem ipfum meditatum effe, tradit Procopius. Vi
ais Gothis, captoque Vitige, Веlifarius fpeciofistimum triumphum de Italiaegit:
fed ipfo recedente infurgentes Gothi, Тotila creato Rege, Italiam totam pertur
barunt, Romamque ceperunt. Еt quamuis Belifarius reuerfus, propria virtute,
Romam recuperauerit, tamen ex virium imbecilitate parumproficere potuit. Аb.
еunte vero iterum Belilario, Italia perium iuit, et Dalmatia a Gothis vexatag) 423 Сях.
fuit. Еodemque tempore Illyricum a Slauinis fimiliter vaitatum, ex Procopio b) }
habetur: Sclauini vero, qui Imperii antebac terrarinua/erant, ergenti, eiu, alii/il/е- ht.3.
фииli, Hijiro tranлту, сит/ir/tatin № iипgит, ані іат regioпeт раиlo ante, er li
геттiи, incur/arant s понтиlli, exitimantibus, Totilaт ipfит, Вarbaror box реситia поп
раиса corrupto, argue adeo perfйa/б, idcirco ineaт Котапогит Prouinciaт іт/i/, or
Imperatori aduerfй, Gotbo, пиlla de caetero foret ex aequo bellит adminifirandi facul
tar, cит in expugnandi, Barbari, cire, тепderer far fие igitur, or Totilaegratif.
raturi, fue de/ё, пес соcati quidem Sclauini, /ё eo contиlerint, nil babeo, quod pro certo
afirmare/ar qиеат. Оцит in rre, itaque parter Sclauini partiti copia, e/enr, diuer
Jim vagati, Europaт тайr in/anabilibus aficere. Dalmatiam tunc Slauorumincur
fonem paffam, et prima vice forfan, coniettari poteft. Franci quoque, diftractis
bello Gothis, Venetiarum partem i) occupauere. Таndem maximo apparatu i)4. Сяду.
Narles in Italiam midus, collectis multarum nationum militibus, Salonisqueiun.
ais copiis, cum terreftriitinere per Venetos proficifcia Francis impediretur;
praetextu Longobardorum ipfisinfeltisfimorum, qui cum Nariete militabant, ta
men vt Romanorum progrefium prohibentes, Gothorum imbecilitatem in rem
fuam verterent; per aeftuaria Venetorum Rauennam peruenit, varisque confii
8ibus deuicit Gothos quod Franci indigne ferentes, antequam totam Italiam oc
- - cuра
 64 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

cuparet, duos exercitus mifere,quorum altero morbo pereunte, altero caefo, Nar
a)А, С. 87. fes Francos tota Italia expulit, pacatamque deinde a) reformauit. Ex fupra di&tis
conftat, Salonam in Dalmatia ciuitatem fuperftitem adhuc fuiffe, maximaque com
moda Iuftiniani Ducibus, bello Gothico praebuiffe: ideo falfum, quod Blondus et
Bonfinius ex Annalibus Vngaricis referunt. Attilam fcilicet, Salonam, caeteras
que Dalmatiae ciuitates, deftruxiffe; cum, qui gefta Attilae fcripferunt, ipfum ne
quidem in Dalmatia fuiffe dicant, numquid vero tot ciuitates ab eo euerfàs fcribe
re praetermifisfent, cumSalonarum recuperatioa Iuftiniani Ducibus, poft mortem
Attilae plus centum annis, euenerit. Fabulofum itidem eft, quod Diocletianus
Presbyter refert in hiftoria Regum Dalmatiae, a Mauro Orbino, intra&atu, Il Re
gno delli Slaui nuncupato, edita: dum Anaftafii Imperatoris tempore, alterum Re
gem Salonae, alterum in Iftria ponit, hosque a Gothis vi&tos narrat, et ex ipfis
Gothis, Reges Dalmatiae deducit; aliaque his fimilia fubdens, fidem caeteris fibi
contemporaneis detrahit. quem fequitur Thomas Archidiaconus Spaletenfis, qui
ex eo Gothos cum Slauis confundit, prout et Iacobus Luccari, in Annalibus Ra
gufinis, multa ex eo defumens, et fi qui alii eiusmodi fcripfere. Sicnon examinatis
iis, quae legerunt, vel audiuerunt, more vulgi fcribentes, fidem propriam in cae
teris, quae vera referunt, in dubium reuocant. Dalmatia ergo in Romanorum po
teftatem, cum Africa, et Italia, hoc modo rediit.
卡令3洛洛郊洛洛洛洛旁旁旁必旁激效旁旁旁冷路旁旁路旁激洛洛爱洛冷8令斗

. . - C A P V T VIII.
27roA/oDo DALMATIA A SLAPIS PoP/*Lae
- ΤΑ ΕΙ/ΕRΙ Τ.

C. Langobardi maiorem partem Italiae, Iuftino imperante, ceperint, iisdem.

que in Italia regnantibus, Dalmatia a Slauis occupata fuerit: ideo quaedam
Langobardorum gefta narranda erunt, vt conie&turae, quae, contra communcm
de Dalmatiae occupatione fententiam, promentur, melius percipi poffint; fimul
que res Francicae et Hunnicae tangendae. ex quibus, Hunnos Langobardis foede.
ratos, Dalmatiae populationis impulfores fuiffe, apparebit. Eo vero magis Franci.
cas profequi par eft, quia Franci, domitis Langobardis et Hunnis, Dalmatiae զաo
que partem, fimul cum Italico Regno, poffèderunt. Langobardos enim in Panno.
nias veniffè , ibique per annos XLII. habitaffè, Paulus Diaconus tradit: deinde Al.
boinum ipforum Regem, Gepidibus devictis, ac reli&tis Pannoniis cum fuis Lam.
gobardis, amicis Saxonibus, fübditis Gepidibus, affociatis fibi Bulgaris, Sarmati, Pam.
b) Paul. moniis, Suauis, Noricit, et aliis huiufcemodi nominibus appellatis b), maximis viribus Ita.
Diac.lib. 2.
сар. 6, et iam inuafisfe; occupataque tota fere Gallia cifalpina, Tufcia, et Vmbria, Lango.
сар. 26. bardorum Regnum in Italiam c) tranftuliflè, regionesque diftinguendo, Ducatus
c) A. C.568.
d) A. C. 571. Foroiulii, Spoleti, et Tufciae inftituiffe d). Langobardorum deinde Regno per
e) A. C. 575. XXX. Ducesgubernatoe), Mauritius Imperator Francos contraeos incitauit: գաo
‫ر‬
‫ر‬.f
) .C
A ‫ك‬A. rum timore perculfi Langobardi, Childeberto Francorum Regi, XII. millium fòl;.
dorum tributum f) pepigere. Sed a Mauritii legatis iuuene Rege L. millium ob.
latione ille&to, contra Langobardosque bellum parante, Langobardi fimul conue.
- nientes,
 ET CROATIAE LIBER PRIMvs CAP. viII. 65
nientes, vt facilius Francis et Romanis refiftere poffent, Regem Autarima) cre ).a A.C 5 &‫ و‬.
ant; qui Francos inuadentes, loca tuta tenendo b), delufit, Romanis Samnium eri b) Α. C.5&ό.
". c) A. C. 589.
puit, Ducatumque Beneuentanum c) inftituit. Autari Agilulfus d) fuccesfit, qui а) А. С. ури.
Catholicam fidem amplexus, fàepius cum Francis foedus renouauit: prouocatus
vero ab Exarcho, ob filiam et generum captos, Romanis bellum acre e) intulit. ε) Α, C βοο.
Circa haec tempora Slauos, ex D. Gregorii epiftolis, Dalmatiam occupaffè, -

referunt communiter au&ores; fed quum Slauos Abares etiam vocet Porphyro
genitus, ideo de his nonnulla f) dicenda. Abari Scythica Hamaxobiorum gens, qui j) Evagr.
campos vltra Caucafùm exiflentes depafcuntur, a vicis Turcis pulfi, littora Euxini relin Scholaſt.
сар,
l. 5.
1:
quentes, ad Bofphorum venerunt, et expugnatis omnibus Barbaris, qui in medio erant, ad
Ißrum peruenere, et legationem ad Iuflinianum mifère g). Iuftini eius fuccefforis tem g) Idem l.6.
pore Illyricum populati, vsque ad murum longum Thraciae peruenere. Hos au сар. 10.
tem Abares, non fuiſſe Abares, ſed Hunnos Vn, Ir vel V, er et Chunnos dićtos h), Theo h) Lib. 7.
phyla&us Simocatta i), Nicephorus Calliftus, et Paulus Diaconus, late feribunt. i) Lib. 18.
сар. 30.
Hi ergo Hunni Abares di&ti, fimul cum Langobardis Gepides vicere, deinde Lan
gobardis in Italiam digresfis, Pannonias ab iisdem reli&tas bccuparumt; Slauosque
Iſtri accolas fibi affociantes, eo potentiae deuenere, vt Francis infeſti, Tiberium
Imperatorem fibi tributum annuum X. millia numuum dare, eiusque fuccesfo
rem Mauritium, vsque ad C. millia augere, coegerint. Agilulfus ergo, Langobar
dorum Rex, cum hinc Romanos, inde Francos timeret, Abares hos, fiue Hunnos,
vtrisque formidabiles, quamuis idololatras, metu fic fuadente, ita fibi conciliauit,
k) A. C. j97.
vt non fòlum cum ipfis contra Romanos foedus k) percufferit, fèd eorundem fa l) Paul. D.
uore, pro pace cum Francis conferuanda, vfus l) fit: deinde prouocatus filiae cum lib.4, cap.25.
genero captae caufâ, vt fupra diâum eft, cum Romanis bellum inferre vellet,nec
Francos, fibi foederatos,bello etiam ciuili tunc implicitos, timeret, ac Ducibus fuis
non fideret, quorum aliquos rebelles domuerat, et Tridenti Foro Iuliique Duces
ſſ:
ab eo aperte defciuisfent, Abares et Slauos fòederatos in auxilium aduocauit; quo
rum ope multas ciuitates Romanis eripuit, et irarum plenus euertit, Ducibusque
º Tridenti, et Foro Iulii, ad officium redu&is, Iftriam populatus m) eft. I/lriam Lan m) P. Diac.
itilen.
gobardi, cum Auaribus, et Sclauis ingresfi, vniuerfà ignibus et rapinis vaflauerunt. De
his Slauis D. Gregorius fcripfisfè videtur, Maximo SalonitanoEpifcopo m): Ad Ro т) 1). (*3.
epiſt. lib. 3.
manam veniens vrbem, communis filius Presbyter Veteranur, ita me podagrae doloribus ºp. 36.
debilem reperit, vt fraternitatis tuae epiflolis per me reffondere iiullatenus valuiffèm, et
quidem de Slauorum gente, quae vobis valde imminet, et affligor vehementer, et conturbor ;
affigor in his, quae iam in vobis patior, conturbor, quia per Iflriae aditum iam Italiam
intrare coeperunt. ` IdemZonaras tradit in Mauritio: pacem cum eo, fèilicet Auarorum
Rege, facit ; fed Chaganus, vt infatiabilis, et perfidus, dolo Romanos aggreffus, ipfè quieuit,
Sclauorum gentes quasdam ad populandas Prouincias concitauit, quae vsque ad murum lon
gum fünt progre/ae, quapropter Imperator Commentiolo Duce creato, Barbaros, improui
fó aduentu, Romanis finibus expulit, multis cqefit, et praeda omni captiuisque receptis.
item poftea: Chagamus, Romanas Prouincias rurfùs aggreffüs, miffàs contra fé legiones,
alias cincebat, alias vincebatur. Dalmatiam quoque tunc a Slauis, cum Iftria, te
teroque Illyrico populatam, argui debet; hocque multoties euenisfe, ex iis, quae
au&or hiftoriae mifcellae o) refert, dicendum eft: XVII. * Imperatoris Mauritii an o) Lib. 16.
mo, coaceruatis,virtutibus Chaianus in Dalmatiam properat, et cum veniffet Belicham ;
米米米 I Theo
66 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
Theophylaétus Simocatta Banges, Georgius Cedrenus Balbam; XL. ciuitates, quae cir
ca eam fünt, omnes depopulatus eft. Quibus Prifcus agnitis, Gudoni ad explorationem re
rum direxit, qui in valle occultabatur, pufilla, et diluculo in dorfa eorum adueéfur, illos
cun&os peremit, et acceptam praedam adduxit ad Prifcum. Porro Chaianus, infortunio
comperto, in regionem fùam regreffüs eft, et Prifcus ad propria. Anno Imperatoris Mau
ritii XIX. iterum Comentiolus, affumtis armatis, venit ad Ifirum, et vnitur Prifeo apud
Singidonem, et foluitur pax, quae ad Auares erat ; qua diffoluta, veniunt in Viminacium,
quod eft infùlamagni Iflri. quibus auditis, Chaianus, colleéfis Potentatibus, ad Romacia pro
cedit rura. quatuor ergo filios, traditis aliis virtutibus, ad cuflodienda vada I/lri confti
tuit. At vero Romani, ratibus faëfis, fluuium transmearunt, et Praetore Prifco, bellum
cum filiis Chaiani inierunt. Comentiolus enim infirmatus, in Viminacio fèdebat infùla ;
cumque multas horas bellum tenuiffet, et CCC. iam Romanis interemtis, fol occubuiffet,
IV. M. Barbarorum intereunt. Similiter et tertia die praeliantes, ab excelfioribus Ro
mani ad Barbaror accefferunt, hofque vertentes, Avares multos mecauerunt ex illis, inter
quos et filii Chaiani necati fùnt, illuftremque viäoriam Romani induerunt. - Chaianus
vero coaceruatis viribus copiofis, contra Romanos progreditur ; bello autem manente ver
tunt Romani Barbaros, et hanc ominibus infigniorem retulere viéforiam. Interea Prifíur,
IV. M. praemisfis, Tyrf), Tiffon, amne transmi/o, Barbarorum explorare motus prae
cepit : at vero nil eorum quae faéfa fuerunt Barbari cognofcentes, f flum diem concele
brant, et pariter conuiuantur. Inbor clanculum Romani incidentes, maximum operati fùnt
metum, triginta quippe millia Gepidorum, Barbarorumque aliorum, occiderunt, et copiofà
praeda comprehenfa, reuertuntur ad Prifcum. Chaianus autem rurfùs, potentatibus cu
mulatis, venit ad Ißrum, et inuito bello Barbari fùperantur, et amnis fluentis necantur,
pereuntque cum his plurimi quoque Sclauinorum ; viuor autem obtinuerunt Avarum qui
dem III. M. Sclauinorum vero DCCC. et Gepidarum III. MCC. nec non et II. M. Barba
rorum. Eadem Theophyla&tus Sim9catta pluribus verbis refert, numerumque
captiuorum auget, quos in vrbem Tomeam misfos, et Chaiani aftu reftitutos, fcri
tit, lib.VIII. cap. II. III. et IV. Ex quibus Dalmatiam fàepius, ab Abaribus, et Sla.
uis populatam, dici poteft, occupatam autem affirmari non poteft: cum Imperii
vires nondum in Afia diftra&tae, validae in vtroque Illyrico eßent, et fàepe deiis.
dem Abaribus et Slauis vi&trices, non folum in Dalmatia, fèd ad Iftrum, et vltra,
numquid Dalmatiam occupare permifisfent? Neque ex epiftolis D. Gregorii Dal
matiam occupatam fuiffe concludi poteft, cum Slauos Dalmatiae imminentes, et
Iftriam ingresfos tantum, non occupasfe, memoret Gregorius: imo, ex ferie ver
borum eiusdem epiftolae, Dalmatiam ita debilem non fuiffè, vt euerfionem ciui
tatum, praefertim maritimarum, timuerit, comprehenditur. quod ex pofterio
ribus eiusdem epiftolis, Ioanni Primae Iuftinianeae, et ConftantinoScorditanoEpi
fcopis, de Paulo Diocleatino Epifcopo, prout et Firmino Hiftriae Epifcopo, anno
DCII. fcriptis, confirmatur; in quibus de Slauis ne verbum quidem. Ideo, ficuti
tunc Slauos Iftriam populasfe, cum Paulo Diacono concordat Gregorius; ita Dal
matiam occupasfe non conftat, pofteriusque id euenisfe concludendum eft, tem
pusque indagandum.
+છન્ન x +*
$

CAPVT
 ET CROATIAE LIBER PRIMVS CAP. IX. 67
※※※※※米※※※米米※※※※※※※※※※※※※※※※※

CA PV T IX.
g VAND 0 DAL MATIA AB ABAR IBVS VEL
SLA VIS OCCVPA TA, ET CIVITA TES MARITIMAE
DESTR VCTAE FVERINT.

eraclio imperante, Dalmatiam a Slauis

vel Abaribus occupatam, Porphyro
geneta aſſerit; et Anaſtaſius Biblio
thecarius, Ioannem Papam quartum
| Dalmatas captiuos redemiffe, corpo
raque Sanctorum, e Dalmatia et Iftria,
Romam transferenda curaffè, refert.
Cum vero Ioannem IV. tempore He
raclii fuiffe conftet, ideo ex hac capti
uorum redemtione, circa ea tempo
ra Dalmatiam occupatam argui pot
eft, nec non Dalmatas tunc in capti
uitatem ab Abaribus vel Slauis, Ido
lolatris, dućtos, et a Papa Dalmata
- redemtos, San&orumque Corpora
e Ciuitatibus deftru&is translata affirmari; quod et Porphyrogeniti di&is adftipu
latur. Eodem tempore Salonae euerfionem fecutam, Archidiaconus Spalatenfis
tradit, vt infra. Sed, quae caufâ, quaeue occafio, Abaribus vel Slauis, Heraclio
imperante, Dalmatiae occupandae fuerit, indagandum: cum praefertim Ciuita
tes maritimas, caeteris validiores, ac fubfidia in promtu habentes occupare, fa
cile illis non fuiffe, cuilibet aequo aeftimatori cenfèndum fit.
Heraclium cum Langobardis, vfque ad Rotharii Regnum, nullum bellum
geffiffe, hiftorici memorant; ab Abaribus vero, maximas incurfiones paffum, pa
cemque fàepe renouaffe tradunt: de Dalmatiae autem occupatione, nihil apud
quemquam, praeter Phorphyrogenitum, reperitur. Sed cum Heraclio imperante,
Cofroes, Perfarum Rex, bellum acre Romanis intuliffet a), Hierofolymamque a) A. C. 614.
occupaffet, et Abares, Sclauinos, Bulgares, et Gepidas, contra eosdem incitaffet; Hifi, Mif.
atque ob id Heraclius, pacem cum Chajano facere, vtcunque coa&tus fuiffèt, vt
. Perfis refiftere poffet; indeque in Afia diu detentus, cum Perfis prius, deinde
ή cum Saracenis, longo tempore bellum geffiffet: hoc interim Rotharis, Longo
bardorum Rex creatus b) eft; quem primordio fui Regni, vi&tis Romanis, Cot b) A.C. 31f.
º
tias Alpes, et Venetae Prouinciae reliquum, occupaffe conftat. Ac proinde fi di
ceretur, Rotharim cognofcentem, Francorum Regem Dagobertum fedando
Regno implicitum, et Saxonum Slauorumque motibus occupatum; Romanos
vero in Oriente affli&os, amiffis Syria, Aegypto, Hierofolyma, et Antiochia: oc
cafionem na&um, ad reliqua occidentalis Italiae fubigenda animum intendiffe;
cumque Romanorum vires in Italia, ex Dalmatia maximam commoditatem et
adiumentum percipere animaduerteret, praefèrtim a Salona, caeterisque mariti
米米米 I 2 · mis
 68 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
mis ciuitatibus, ex vfu nauigationis, fupplementis militum, et commeatibus
conueheridis, ideo, vel exemplo Totilae et Agilulfi, Auares, Sclauosque, Iftri
accolas, contra Imperiumconcitaffè; quid? fiipfi Saraceni, exemplo Cofrois, idem
fecere, fi quis tunc Abares, cum Slauis, inftigantibus Longobardis,' et Sara
cenis, vel Romanorum in Afia exercitibus deui&is occafionem na&os, per fe
folos, propria vtilitate füadente, Dalmatiam militibus vacuam, non incurfionibus,
vt ante, fed validiori apparatu aggreffos, diceret, an incongruum quid conie
&affe videretur? Quomodo autem, quando Afia vexabatur, res Romanae fe in
Europa habuerint, Menander in fragmentis, Tiberio imperante, refert: Prae
terea copias, non dico quae fatis effent ad refiffendum Abaris, fed ne minima; quidem
omnino habebat. Etenim omnes exercitur, quos confçripferat, Perfico bello, in Arme
mia et Mefopotamia occupati erant. Et infra: vaftata a Sclauinis Graecia, cum vndi
que alia ex aliis pericula imminerent, et exorirentur, neque Tiberius fatis copiarum
haberet, quibus cum vna parte hoflium, nedum cum toto hoflili agmine manus confereret,
neque in eius poteffate effet, hoflibus obuiam ire, propterea, quod Romanorum vires
ad Orientis bellum conuerfae erant : legatum mifit ad Baianum, Abarorum Ducem.
Quod fi tunc propter Perficum bellum, nondum rebus eorum affli&is, Scripto
res virium Europaearum imbecillitatem fatentur: quanto magis tempore He
raclii, ex diuturnitate belli Afiatici, tot locis amiffis imbecilliores eua(erint, llly
ricumque militibus deftitutum fuerit, cenferi poteft. Tunc ergo Dalmatiam
occupatam, et ciuitates maritimas, propriis ciuibus, qua in Afia, qua in Italia
diftra&is, deftitutas, facile in poteftatem Auarorum vel Slauorum venire
potuiffè, perfuaderi poteft; maxime, fi expugnandarum vrbium rationem a
quopiam edo&i fuiffènt, quod vero fimiliter Langobardis tribuendum effet,
ciuitatefque maritimas captas deftruxiffe, vel Langobardis gratificantes, vt
Graecos hac opportunitate ad Italiae reliqua fuftinenda priuarent, vel quia
eaedem ciuitates, ipfis paruo vel nulli vfui effent, cum patrio more mapa
lia incolerent, ne Dalmatis ad lnfulas fe reducentibus receptacula contra ipfos
effent, poffeffionemque Dalmatiae terreftris inquietarent. Tunc Salonam, Scardo
mam, Naronam, et Epidaurum deftru&as, quarum nunc tantum ruinae cer
nuntur, verofimile videtur, captiuosque a Praefe&o Praetorio Ioanne Dalmata
redemtos, temporibus congruit. Hanc autem Dalmatiae occupationem Conftan
а) Сар. 29. tinus Porphyrogenitus, Heraclii tempore fecutam, fcribit; nam ait a): Sclaui, vel
Auare* transdanubiani, occifir equitibus Romanis, veflibus eorum induti, ad claufuram
admittuntur, Salonam quoque capiunt. Et infra: atque hi ipfi Rhaufini olim tenuerunt
vrbem Pitaura, et poftea cum reliquae vrbes expugnatae aSlauis effent, quia in hoc The
mate, haec quoque vrbs capta fuit, et ciues partim interfe&i, partim vinculis obdu
ęti, qui fuga falutem inuenire potuerunt, loca praerupta inhabitarunt, vbi oppidum
eft. Et infra cap. XXX. narrata Salonae occupatione: interfecerunt omnes, fcilicet
oppidanor, et ex eo tempore Dalmatiam vniuerfàm tenuerunt, fèdemque illic fuam col
locarunt, exceptis oppidulis ad mare adiacentibus, quae fèfè ipfis non tradiderunt,
fed in Romanorum poteftate permanebant, eo, quod ex mari vi&itarent. Ex quibus
innuere videtur, Salonam tunc captam quidem, fed non deftru&am, oppidaque
quaedam maritima ne quidem occupata. Thomas autem Archidiaconus spa
latenfis, diuturna obfidione, maximifque conatibus oppugnatam, tandemque,
propter
 ET CROATIAE LIBER PRIMVS CAP. IX. 69
propter ciuium ad naues fugam, captam et deftru&tam Salonam, prolixo fer
mone a) narrat. qui, quamuis trecentis fere annis, Porphyrogenito pofterior fue а) Сар. 7.
rit, non leuis fidei au&or cenfèndus eft, propter antiquitatem, quae illi au&o
rum fortaffè hodie non extantium copiam praebuit; quamuis Gothos, ex Dio
cleate, cum Slauis confundens, in vnam gentem coaluiffe dicat, hancque Salonae
deftru&ionem, Iohannis Praefe&i Praetorio tempore fecutamb) tradit: Eodem tem b)Сар.х. .
pore Ioannes, Summus Pontifex Apoftolicae fedis, cum effet Dalmatimur natione, audient
fuae gentis mifèrabilem cafum, valde condoluit, mifitque Abbatem quemdam Martinum
nomine, cum multa pecuniae quantitate, pro redimendis captiuis: qui veniens ad partem
Dalmatiae, multos redemit captiuor a Slauit, eosque ad parentes fuos remifit. Iffe Mar
timur, ex Apoftolica iuffione, multorum San&orum reliquias accepit in partibus Dalmatiae
et Ißriae, et detulit eas Romam ad praediéfum Papam Ioannem ; qui Venerabilis Ponti
fex ea reuerenter fifçipiens, recondidit apud Ecclefiam B. Iohannis Lateramenfis, vbi
eft fons Baptifterii. c) Quae cum ad verbum fere cum relatis ab Anaftafio Biblio c) Baros.
thecario in vita Joannis Papae IV. conueniant: circa ea tempora occupationem 4. С, б4о.
Dalmatiae, ciuitatumque deftru&ionem fecutam, fcilicet prope finem Heraclii,
dicendum videtur. Sed an caeterae quoque ciuitates maritimae, cum Salona, et :
Epidauro, deftru&ae fuerint, incertum: quamuis Porphyrogenitus feruatas fcri
bat, inter quas Spaletum ponit, quae tunc ciuitas non erat, fed palatium quon
dam Diocletiani, in quo Gynaeceum, fiue textrinam pannorum memorat Notitia
vtriufque Imperii d), et tunc defertum iacebat, vt idem Archidiaconus ait. At d) Сар.у.
Cl l0.
cum ad Iadrae ruinas, aliquos, ex Salonitanis profugos appulife, narret Archi.
diaconus; Iadram quoque tunc deftru&tam fatendum effet, cum quo Porphy
rogenitus dicat: Salonam tranfiiffe Raufium anni fùnt D. in hunc vfque diem ; ex
hocque fibi quodammodo contradicere videatur, et innuere, Salona deftru&a,
Salonitanos Raufium tranfiiffe. nifi mendum annorum numeri in codice Porphy
rogeniti ponatur, ipfum male fupputaffe oportet, ne ad Attilae tempora, fupra
refutata, Salonae deftru&tio referatur. Tamen in his non eft immorandum, eo,
quia, fi caeterae quoque ciuitates tunc deftru&tae fuerint, ab iisdem quoque
• Romanis reaedificatae fint, vt de Raufio Porphyrogenitus ab Epidauris, et de .
' Spalato Archidiaconus a Salonitanis: ac ob id, quodammodo etiam feruatae dici
poffunt. - -

Heraclii ergo temporibus, Dalmatiam ab Abaribus vel Slauis occupatam

potius, quam Mauritii, vel Phocae, ex fupradi&is conie&andum eft. Sed cum
Porphyrogenitus Abares Slauos etiam vocet, Abares autem Hunni effent, pro
cul dubio diuerfi a Slauis fuere, vt fupra di&tum eft: Slauos autem focios Aua
rorum fuiffe, ex Zonara, et clarius ex Theophyla&o Simocatta, in Mauritio,
conftat. ideo nil mirum, fi Porphyrogenitus, Slauos cum Abaribusconfundens, in
aequiuocationem lapfus eft.

----- º I 3 ` CAPVT
 7o I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
×××××××××米××米×米××××××XXXX烹米*
Ο ΑΡV Τ Χ.
D E F EA ED I F I CA T I 0 NE A LI QAE 0 T
C I V I TA T V M D A L M A T I C A R V M.

Incertior e(t ciuitatum maritimarum Dalmaticae continentis reaedificatio, quam

earundem deftru&io, cum praeter Porphyrogenitum de Raufio, et Archidia
conum de Spalato, nihil apud quemquam reperiatur. Porphyrogenitus enim de
Raufio cap. XXIX. ait: Vrbs Raufium non appellatur Raufâ, dialeéfo Romanorum ;
fed quia in locis praeruptis fita eff, appellatur praecipitium, Lau, vnde inhabitantes
Laufini, id eff praecipitium infilentes : communis vero vfür, qui faepe litterarum
commutatione nomina corrumpit, commutato nomine Raufios appellauit. Atque hi ipfi
Raufini olim tenuerunt vrbem Pitaura, et poftea, cum reliquae vrbes expugnatae a
Sclauis effent, quia in hoc Themate, haec quoque vrbs capta fuit, et ciues partim
*

º, interfe&ti, partim in vinculis abduéfi ; qui vero figa falutem inuenire potuerunt, loca
praerupta inhabitarunt, vbi nunc oppidum eff, primo exiguum illud aedificantes, et
poflea maius, mox rurfùs, et quartum pomoeria protulerunt breui temporis fpatio, pro
pter incrementum, et multitudinem.
Ex quibus apparet, Epidaurenfès, cum Patriam ob virium imbecillitatem
reftaurare non posfent, ad proxima littora defèrta et praerupta confugiendo,
rupem in peninfulae forma exiftentem, portumque efficientem, infedisfe, Lauff
umque, fiue Raufium, exilem primo ciuitatem fundafe, deinde tra&u temporis
pluribus vicibus auxiffè. Prout et Archidiaconus de Spalato fimilia refert: nam
narrato, quomodo Salonitani ad Infulas refugientes, partim per varia loca fint
difperfi, partim in ipfis Infulis remanentes, Slauos infeftando, littora incolere
в) Сар. 10. prohibuerint, fequitur a):
Erat autem inter Salonitanos, qui ad proximas Infular fecefferant, vir quidam
Seuerus nomine, cuius domus fuerat iuxta columnas Palatii, füpra mare. Hic, quia
prae caeteris maiori auéforitate pollebat, Magnus Seuerus appellabatur. Ifle coepit.
adhortari conciues fùor, vt ad patriam redirent: fed, quia non erat tutum inter rui
nas vrbis antiquae habitacula ponere, confülebat iis, vt in aedificio Diocletiami fè inte
rim reciperent, vhi fècurius commorantes, aliquam faltem particulam fui territorii
incolere, fine magno timore valerent, donec rebus profferius fùccedentibus, Salonam
reaedificandi po/ibile foret. Et tandem placuit hoc confilium Nobilibus et popularibus
vniuerfis, et tale paéfum inter fe ftatuerunt : vt ditiores propriis fumtibus aedifica
rent, caeteri vero, quibus rer non erat fùfficiens pro domibus conftruendis, haberent
turres circumpofitas pro habitaculis füis, reliquum vulgur habitaret in fornicibus, et
crypti*. Tunc auferenter omnia, quae habebant in Infùlis, ac nauibus imponentes,
tranftulerunt fe cum mulieribus, et paruulis, exceptis animalibus ; et venienter intra
uerunt praediéfum aedificium, quod non pro ciuitate, fed pro Regia aula conflruäum
erat, et quia ffatiofùm erat Palatium, Spalatum appellare coeperunt. Ibi ergo fe
collocanter, pofùerunt habitacula vilia, ficut temporis neceffitas exigebat. Et fic illa po
pulofa Ciuitas Salona, mobilis, et antiqua, pro multis peccatis, quae in Deum commiferat,
ad tantam extitit miferiam deuoluta, vt de illa magna füi populi frequentia, non tot
* - - ፖčIWIòሼ▪
 ET CROATIAE LIBER PRIMVS CAP. X. ' 71

remanferint, qui poffent illius parui oppidi ambitum ciuibus replere, fed in ea parte,
quae füpra mare refpicit, fe componentes, reliquam partem vrbeculae vacuam di
miferunt.
Ex quo apparet, quam exiguus Salonitanorum ciuium numerus Spala
tum occupauerit; qui tamen ex turrium celfitudine, quibus ex tribus lateribus
‫ן‬1_.
‫יליו‬
། ཕ་།།
Palatium circumdabatur, et murorum craffitie et firmitate, tuto ibi habitare po
---

l！
terant: de quibus Porphyrogenitus, diéto capite XXIX.
Vrbs autem haec, Spalatum, neque e latere efl, ncque ex enchorego, fed ex
lapidibus quadratis, vlnarum faepe duarum longitudine, et vnius latitudine, qui compa
ginati inter fè iunétique, ferro in plumbum liquefaétum impaéîo.
Quorum murorum pars maior, integra extans, magnificentiam Romanam
teftatur; ex iisdemque cognofcitur, quam facile a Slauis Salonitanorum reliquiae
fe defendere poffent. Tragurium vero in peninfula tunc exiftens, tenui Ifthmo
continenti iungebatur, vt Porphyrogenitus refert eodem capite:
Vrbs Tetrangurium parua quaedam in mari Infüla eft, anguftiffima ceruice,
ponticuli inftar, ad terram vfque porreéfa, qua oppidani in vrbem tranfeunt.
Ideo facile, a parte continenti obuerfâ, muniri potuit, et ex proxima Infu
la, Boa di&ta, portum cfficiente, ipfique fupereminente, defendi. Iadrae au
tem fitus, ficuti ad Infulas occidentales, Adriaticique dominium feruandum
Graecis neceffàrius erat: ita maiorem diligentiam in eius defenfione adhibitam
cenfèndum eft; cum in promontorio fere peninfulari fita fit, claffè Graeca opem
ferente, facile defendi potuerit. Ad cuius reftaurationem, cum Salonitanos com
ueniffe, Archidiaconus fcribat, ex caeteris quoque ciuitatibus deftru&is, alios
etiam, tamquam ad commodiorem et tutiorem locum, illuc conueniffè probabile
eft; cum ibi portum caeteris nauigationi aptiorem, et ex vicinarum Infularum
numero et amplitudine, commoditatem maiorem fe habituros fperaffè, cenfen
dum fit. Ad has ergo ciuitates, Iadram videlicet, Tragurium, Spalatum, et
Raufium, in continenti Dalmatica, nomen Romanorum, vel Dalmatarum reftri
º &tum fuit. Sed cum terram vicinam colere, a Slauis prohibitos Spalatenfès,
º Archidiaconus fcribat, loco fupra citato; et ab Imperatore Conftantino iuffionem
impetraffè, ob idque Duces Slauorum aufos non fuiffè moleftare Spalatenfes,
ºº permififfèque terram colere, et inde mutua negotia, exercitia, et connubia iun&a
referat: fèd, quando haec euenerunt, non exprimit. At, cum fuperftite Seuero,
Salonitano Ciue, Spalatum habitari coeptum referat, non multis annis poft Salo
nae euerfionem id euenifïè oportet. Sed fi ex ftatu Imperii conie&uram capere
licet, iuffionem Imperatoris Conftantini Slauos parui pendiffe dicendum videtur,
vfque quo maximae Saracenorum incurfiones viguerunt, quibus per tot annos
vexatum fuit imperium, ipfàque Conftantinopolis obfeffà, ac pacem cum iisdem
Conftantino Pogonato faciente, de qua a) Zonaras:
Ea pace cognita, occidentales Romanorum hofles, et ipfi, Legatis cum muneribus
ad Imperatorem miffi, pacem impetrauerunt.
\ Et clarius Nicephorus Patriarcha:
Quae vbi ad occidentales Barbaros delata fùnt, Auarum fèilicet Ducem, alior
que Principes, qui vltra eos ad occidentem habitant, munera cum legatis ad Imperato
- - ንጌሮ/ገ1
 72 I. Io. Lvcii DE REGNO DALMATIAE
rem mittunt, ac pacem poftulant, quibus Imperator affènfùs eft; ita deinceps tam in
Oriente, quam in Occidente, altiffima pax ac tranquillitas fuit. -

Tunc pacem occidentalibus Slauis facientibus, Dalmatas quoque quiete

terras vicinas colere permiffos conieétari poteft; nifi maritimarum rerum indi
gentia Slauos, et vićtualium ex continenti Dalmatas, mutua neceífitas conuenire
coegerit, negotiaque exercere. At connubia iun&a, prius quam Slaui Chriftiani
fierent, dicendum non eft; quamuis Archidiaconus, ex Diocleate, Slauos Go
thos effe praefumens, eos non Chriftianos, fed Arrianos fuiffe, fcripferit.
米米米米米米※米米米激米米米米米米米米米米米米米米米米米
- C A P V T XI.
DE CROATIS, ET E0R/^M BAPTISMO.
Ꭰ° Croatis, Porphyrogenitus, loco fupra citato, cap. XXX: Abares itaque pul
cherrimam effe hanc terram, 1d eft Dalmatiam, videntes, féder illic pofüerunt.
Chrobati vero tunc habitabant vltra Bagibaream, vbi nunc fünt Belochrobati: vna vero
generatio, nempe quinque fratres, Clucas, Lobelus, Cofentzer, Muchlo, Chrobatur, duae
que forores, Tuga, et Buga, vna cumfùis defeendentibus, ab ipfit, in Dalmatiam veni
unt, vbi Abares incolas inuenerunt. Belloque per annos aliquot inter fé geflo vicerunt
Chrobati, Abarumque partem occiderunt, caeteros parere fibi cogerunt. Atque ex illo
tempore a Chrobatis poffeffa haec regio fuit, fúntque etiamnum in Chrobatia Abarum
reliquiae, et Abares effe cognofcuntur. Et cap. XXXI: Chrobati, qui Dalmatiae
partes incolunt, a Chrobatis Albis, Baptifmo expertibur, originem ducunt, qui vltra
Turciam, prope Franciam, habitant, et Sclauis contermini fünt, non baptizatis, Ser
blis, qui Chrobati dicuntur lingua Sclauorum, id efl terram multam poffdentes. Atque
bi ipfi Chrobati ad Romanum Imperatorem Heraclium configerant ante Serblos, quo
tempore Abares armis inde Romanos eiecerant. quos Roma adue&fos Diocletianus Impe
rator illic habitare fecerat; vnde et Romani diéfi fùnt, quod Roma venientes, fèdes
pofùerunt in illis regionibus, nempe Chrobatia, et Serblia. Pulfi, vero iis ab Abaribus,
in diebus eiusdem Heraclii, defòlata eorum regio iacuit ; quapropter eius iuffi, iidem
Crobati, armis arreptis, Abares ex illis locis expulerunt, et in ipforum terra, quam eti
am hodie tenent, fèdes collocarunt. -

Animaduertendum eft, Porphyrogeniti xe•3&roi Graece Hrouati exprimi,

latina autem verfione Chrobati, qui Slauice Hruati indigetantur; et ficuti Graeci
afperitatem vitantes » tantum addentes Hrouati pronuntiant, ita latini cum xnon
habeant, prout Graeci, et Slaui, loco ipfius cb ponentes, non re&e afpiratio
nem X exprimant: ideo vox diuerfificatur, et eo magis, quod 3 Graecum in b
latinum vtplurimum vertitur, quod hic in u verti deberet, vt cum Slauorum
Hruati propria prolatione conueniret. Sed commune eft omnibus nationibus, vt
altera alterius voces in fuam linguam vertendo, chara&eres addendo, minu
endo, vel mutando, diuerfâ a propria prolatione exprimat. quod autem Chro
bati dicantur, lingua Slauorum, terram multam poffidentes, di&io Slaua Hruati no.
men proprium Nationis eft, nihil aliud fignificans. Ex iis vero, quae fupra
cap. XXX. refert:
Caeteri
 ET CROATIAE LIBER PRiMvs CAP. xL 73
Caeteri vero Chrobati verfus Franciam commorabantur, et appellantur hodie.
βελοχρωβατοί ήγουν ασπροι χροβατοί.
Belochrobati fue Albi Chrobati.

Albor Chrobator ex Beli Hruati apte deducit cum Beli , vel Bili Slaue Albor fi
gnificet: ita idem verbum Beli b in u verfo, Veli magnos fignificat. quod clarius
fe explicando, Porphyrogenitus fubdit capite XXXI. in fine.
-
Magna
g autem Chrobatia,, 4
quae etiam Alba cognominatur.
g et cap.XXXII.
cap inprim
cipio, magna Chrobatia Baptismi expers, et Alba quoque muncupata.
Sic magnos Hruator, vel magnam Hruatiam pro Sarmatia, quae amplisfima
Prouincia eft fumens, re&te verbum Veli Slauum graece appropriando, multas
terras poffidere Chrobatos Sarmatas fcribit. ob id fupra capite XXX. ait:
Chrobati vero tunc habitabant vltra ßøy,3ozgeias vbi nunc fünt Belochrobati.
- Bagibarias
Bagibarias enim vocabulum Slauum eft, Graece detortum; id eft gageiasg4æ,
babia oria, id eft Babii montes, Slaue Babie Gore, id eft Vetulae, vel vetularum mon
tes, quo nomine Carpatii montes, Poloniam ab Vngaria difterminantes, ab aliqui
bus vocantur, et cum Porphyrogenitus Franciam pro hodierna Germania, et Tur
ciam pro Vngaria fumat, Chrobatos a Sarmatia, nunc Polonia di&a, vel Bohemia
veniffe, innuere videtur: cui opitulantur Scriptores rerum Bohemicarum, et Po
lonicarum, a Cromero relati: tamen probabilior videtur opinio eiusdem Crome
ri, qui Serbos ex Sarmatia Afiatica, cum Bulgaris vicinis, in Europam tranfiisfe
narrat, eo magis, quod Slauorum, qui Bohemiam, Poloniam, Lithuaniam, Charin
tiam, Stiriam, et Carniolam habitant, dialectus diuerſa ſit ab iis, qui Slauoniam,
Croatiam, Bofham, et Seruiam incolunt, quorum fermo Bulgaris, caeterisque ori
entalibus Slauis fimilior eft et purior, praefèrtim Bosnenfium. Sed, cum de origi
ne nationum non inquiratur, ideo in his, prout in incertis, non eft immorandum,
neque expendendum; an ante Mauritii tempora Slaui Illyricum vtrumque, par
temue habitauerint? cum Cromerus ex diuerfitate nominumaSlauis indu&orum
circa Mauritii tempora, ex oriente eos aduenisfe fcribat; alii vero ex Iornande et
aliis, Slauos, aliis nominibus di&os, circa Iftrum habitasfe credunt, et ficuti Ser
… bos in Sarmatia Afiatica prope Volgam ponit Ptolomaeus, ex quibus Serbos, vel
Seruios Cromerus non improbabili conie&ura cum vicinis Bulgaris, a Volga ita
a) Lib. 4.
di&is, in Europam tranfiisfe fcribit: ita cum Crobizos, a) Herodotus b), Scymnus c) b) Lib.7.
Strabo d) Ptol. in Myfia ponant citra Iftrum, qui, an iidem cum noftris Chrobatis с) Lib. Jo
fint, et a Bulgaris fuis fèdibus pulfi, gradatim alios expellentes, fimul cum Besfis d)Сар-9.
regiones Croatiae, et Bosnae, quas hodie tenent, occupauerint, cum nullus huc,
vsque* dixerit, non affirmatur, neque, fi aliquis affereret, negaretur; cum non
videatur impoffibile, Slauos, aliis nominibus di&tos, ab antiquo, ficut vltra lftrum,
ita etiam citra habitaffe; neque Iftrum impermeabilem fuiffe, vel tanta religione
cuftoditum, vt pro temporum varietate eaedem Nationes citra, et vltra habitare
non potuerint, fed, ne in re incerta amplius vagetur, cum Croatos Dalmatiae par
tem occupaffè nomen hodiernum regionis comprobet, idque nullus Scriptor prae
ter Porphyrogenitum referat, ipfi deferendum eft, etiam fi multa aequiuocare
potuerit, circa eorum originem, quae ex Au&torum inopia corrigi non poffunt. .
● 米光光 - K Hera
 I. Io. Lvcii DE REGNO DALMATIAE
74.
Heraclii tempore Chrobatos in Dalmatiam veniffè, Porphyrogénitus loco
fupra citato ait: Baronius autem vltimo anno Iohannis Papae IV. et eiusdem He.
raclii, redemtionem captiuorum Dalmatarum ponit: Dalmatiam aSlauis, vel Aba
ribus defolatam, et ipfos a Chrobatis, etSerblis pulfos fub finem Imperii eiusdem
Heraclii, euenire non potuit, eo magis, quod Chrobatos ante Serblos ad Heracli
um confugiffe, et cum Abaribus, non per vnum, fed per annos aliquot bellum
gesfiffe, eosque viciffè Porphyrogenitus fcribat, neque vllus au&orum Heracli.
um feniorem, Adriaticis expeditionibus impeditum, quidquam in Illyrico occiden
tali gesfiffe memorat. Hoc eodem Heraclio imperante Croatos baptizatos Por.
phyrogenitus affèrit, nam cap. XXXI. fúbdit:
Pulfis vero iis, id eft Romanis, ab Abaribus, in diebus eiusdem Imperatori , Hera
clii, defolata eorum regio iacuit, quapropter eius iuffu, iidem Chrobati, armis arreptis,
Abares ex illis locis expulerunt, et in ipfòrum terra, quam etiam hodie tenent, fèdes col.
º
locarunt. Erat autem illis tunc temporis Princeps Porge Pater ; Heracliusque Impe
rator Roma per Legatum facerdotibus accerfitis, conftitutoque ex ipfis Archiepifçopo, Pref
byteris et Diaconis, Chrobatos baptizauit ; et tunc quidem Principem habebant Porgam;
terra vero haec, quam incolunt Chrobati, ab initio füb poteftate erat Romanorum Impera.
torum, vnde etiam illic, in hodiernum vsque tempus, palatia ac circi Diocletiami fiper
fùnt in vrbe Salona, et prope Afalathum. Neque cupiunt Chrobati hi baptizati aliis bel.
lum inferre, idque quia legem definitam habent a Pontifice Romano, qui füb Heraclio Im
peratore fàcerdotes mifit, eosque baptizauit. Poft acceptum enim baptismum pepgerunt,
et Chirographis propriis, datis S. Petro Apoftolo, iurauerunt, nunquam fe alienam terram
armis inuafuror, féd pacem habituror cum omnibus volentibus, et imprecationem viciffim a
Pontifice acceperunt, vt, fi quando aliae gentes ipfòs inuaderent, belloque infeffarent, pro
iis pugnaret, vindexque effet eorum Deus, viéforiam conciliante Petro Chrifti difcipulo.
Item capite XXX. fupra relato fequitur:
Caeteri vero Chrobati verfùs Franciam commorabantur, et appellantur hodie Belo
chrobati, fiue Chrobati Albi, proprio Principi fibie&i. Parent autem Othoni magno
Regi Franciae, quae et Saxonia, baptismique expertes, affinitatem cum Turcis, et amici.
tiam contrahunt. At a Chrobatis, qui in Dalmatiam venerunt, pars fece/it, et Illyri.
cum tenuit atque Pannoniam, habebantque etiam ipfi Principem fùpremum, qui adChro
batiae tantum Principem, amicitiae ergo, legationem mittebat. Ad aliqnot vero annos
vsque, Dalmatiae Chrobati Francis fùbiiciebantur, quemadmodum et antea in ipfòrum
terra ; tanta autem crudelitate vtebantur Franci, vt la&fenter adhuc eorum pueros occi
dentes, canibus obiicerent, quae res cum intolerabilis Chrobatis effet, fa&fo diffidio, Prin
cipes, quos ex ipfis habebant, interemerunt, vnde magnus contra eos exercitus mouit e
Francia, et poft fèptem annorum bellum, aegre tandem fùperiores fa&fi Chrobati, omnes
Francor, eorumque Principem Cotzilin e medio fùftulerunt, et exinde liberi, ac fhi iur#,
facrum baptisma a Pontifice Romano petierunt, mi/ique Epifçopi, ipfòs baptizarunt,Pri
tipatum tenente Porino.
Haec Porphyrogenitus de Croatis, iugum Francorum excutientibus, et ba
ptismum fufcipientibus, tempore eiusdem Heraclii fenioris, fcripta reliquit; cum
vero Francorum hiftorici de Croatis mentionem non faciant, fèd quaedam tan
tum de Slauis fcribant, tempore Heraclii gefta, ideo referenda funt. Dagober.
tum enim Francorum Regem, Auares et Slauos fuae ditioni fubegifîè, regni eius
-
- - ando
 ET CROATIAE LIBER PRIMVS CAP. XI, 75
anno fèptimo a), geftorum eius Scriptor tradit. Sed, ficuti Auares tunc Pannonias a) 4. C. 63*.
incoluiffe conftat, ita Slauos Francis in Germania a feptentrione, in Illyrico vero
. ab oriente conterminos fuiffè patet. de quibus autem Slauis haec intelligi debeant,
an de fèptentrionalibus,vel de Orientalibus, incompertum eft. Similiter ea, quae
idem Au&tor tradit, Langobardos ad folatium Dagoberti, nono eius b) anno, hofti- b) A. c. 64o.
1. liter in Slanos perrexiffe, et vi&oriam obtinuiffè, ad quos Slauos referenda fint,
ºº
non conftat: tamen de orientalibus, qui Langobardis proximi, Foroiulienfique
dº
eorum Ducatui contermini erant, intelligi debere videtur; qui nomine Carnuntum,
H. fiue Carantanorum c) nuncupati, nunc autem in Carnos, Styrios, et Carinthios di- c) Paul.
ftin&i funt, quos fubditos fuifle Francorum Imperio, et in Regno Boioariae com- **
I. prehenfos, Wolfgangus Lazius poft alios d) tradit. Quibus Croati addi poffunt, 4) De migr.
º quos ex Porphyrogenito tunc Francis fubditos fuiffe argui poteft; fèd ipforum iu- gentium.
J. gum excusfiffe, et Baptismum fufcepiffe imperante eodem Heraclio, temporibus :
|- examinatis euenire non potuit. At ficuti Heraclium expeditionibus Afiaticis im
* peditum, in Illyrico aliquid egiffe, nullus praeter Porphyrogenitum fcribit: ita de
º Heraclio iuniore, ante eius expulfionem, Zonaras:
* Cum Bulgaris foedus rupit, neque tributum, quod Pater Conftantinus Pogonatus
• ignominiofùm nomini Romano pepigerat, foluit ; fedexpeditione in plagas occidentales fùr
﹑ cepta, multas Slauicas gentes, partim in deditionem accepit, partim bello domuit.vnde mouas
º legiones confcripfit, dele&iis fortiffinorum iuuenum circiter XXX. millibus, quor populum
ಸ acquifitum appellauit. Pancis verbis multa comple&titur Zonaras: fed clarius Ce
雳 dremus : - - -

1 Anno fecundo, profeífus in Armeniam, recepit Mardaitas, in Libano degentes, ahe. -

º meum murum deftruens. Pacem quoque cum Bulgaris faétam confudit, formam a patre
* confèriptam perturbant, et equeftres exercitus in Thraciam traduxit. Anno tertio Iufli
mianus expeditionem in Slauinos et Bulgaros fùfcepit, atque hor quidem, obuiam fibi fa&fos,
恕 cum pepuliffèt, excurfione ad Theffalonicam vsque faéfa, multas Slauinorum multitudines,
º partim ad fè deficientes, partim bello fuperatas, fubegit, inque Officianam regionem depor
tauit ; in reditu autem, a Bulgaris intra fauces anguftiarum interceptus, multis fùorum
º amisfis, aegre euafit. -

º • Ideo, fi Heraclii iunioris tempore fecutum poneretur Croatorum baptismum,

re&tius temporibus congruerent, quae idem Porphyrogenitus de Croatis, Franco
rum iugum excutientibus, baptismumque fufcipientibus, refert loco citato: quae
cum fupra relatis ex Zonara, et Cedreno, conuenire pount, Croatosque, et Ser
blos, primos ex Slauis fidem Chriftianam fufcepiffe conie&tari poteft. ' Roma au- .
tem accerfitos Sacerdotes, qui Croatos baptizarunt, vt Porphyrogenitus ait, lati
nus ritus ipforum demonftrat, et Archiepifcopum ex ipfis conftitutum fuiffè com
º cordat Porphyrogenitus cum ArchidiaconoSpalatenfi;quiIoannem LegatumSum- -

º mi Pontificis, patria Rauennatem, primum ele&tum SpalatiArchiepifcopum e) tra- e) Cap. n.

dit, qui olim Salonitanus, Dalmatiae, totiusque Croatiae Primas, ad hodiernum -

vsque diem nuncupatur, vt clarius poftea patebit. tempus autem non tradit.
. Ideo, fi ad haec tempora Archiepifcopi ele&tio poneretur, fuppleretur, quod Ar
º º chidiaconofimul, et Porphyrogenito deeft. Sed ficuti Roma accerfitum Archiepifco
º
dºgI
pum, ita e Dalmatia Epifcopum, et Presbyteros, iam gnaros linguae Slauae, Croa
tis datos fuiffe, par eft credere; Croatosque baptizatos inde mitiores redditos, vt
聆 光米米 -

-
K 2 . Por
 +6 I. 1o. Lvcii DE REGNO DALMATIAE
Porphyrogenitus ait ad haecque tempora connübia inter Slauos, et Dalmatas
iun&a,dicendum eft,vt Archidiaconus afferit deSpalato,quod adreliquas quoque
Dalmatarum ciuitates extendi debere, Au&torum filentium fuadet conie&tari.
<粉令令$令一铃83令务卡令33令卡令8令卡邻3伞卡令$令卡邻令斗号邻8岭-卡邻冷斗卡邻令一部邻邻卡邻*}

- C A P W T XII.
DE DISTINCTIO NE DAL MATIAE, CROATIAE,
ET SER VIA E

a) Сар.3г.
et 35.
D” partem orientalem Heraclium Serblis asfignaffe, Porphyrogenitus a)
ait, eiusque partem mediterraneam Serbliam nuncupatam, maritimam vero
in Zachlumorum terram, Paganiam fiue Narentanorum, Tribuniam, Canalita
rum, et Diocletanam diftributam fcribit. de qua, cum in Regno Dalmatiae et Cro
atiae inclufâ non fuerit, tangentur fuo loco tantummodo ea, quae necesfitas exi
get. Occidentalem autem Dalmatiae partem a Croatis occupatam idem tradit,
loco fupra citato, hodiernumque nomen regionis id demonftrat. Sequitur dein
b) Сар.зв. de Porphyrogenitus, loco fupra b) relato:
መł 3R•
At a Croatis, qui in Dalmatiam venerunt, pars fece$fit, et Illyricum tenuit, atque
Pannoniam, habebantque etiam ipfi Principem fupremum, qui ad Crobatiae tantum Prin
cipem, amicitiae ergo, legationem mittebat.
Hic Porphyrogenitus Illyricum a Pannonia feiungit, cum fupra Dalmatiam
vsque ad Danubium extendendo, Pannonias in Dalmatia incluferit, vt di&umeft;
ideo hic Illyricum pro Dalmatia, Pannonia vero pro Pannonia Sauia, fumenda
eft, cum reliquas Pannonias, tunc, et pofterioribus temporibus, Auares poffède
rint, vt patebit. Tuncque Croatos e Dalmatia recedentes, eam partem Pannoniae
occupaffe, quae olim Sauia, fiue Interamnia dicebatur, inter flumina fcilicet Saua
et Draua, nomenque regioni, a generali nomine Slauorum, particulare Slauoniae
indidiffe, cenfendum eft; quod hodie etiam feruant, et communi lingua vtuntur:
Croatos vero, qui in Dalmatiae occidentali parte, tam maritima, quam mediterra
nea, fedem fixere, regioni Croatiae, fiue Hruatiae, cognomen dediffe, quod hodie
quoque in parte retinet.cuius termini a Porphyrogenito defcribuntur cap. XXX.
A Zentina autem fluuio Chrobatia incipit, extenditurque verfùs mare ad I/lriaevr
que confinia, fue Albumum vrbem, verfus montana, aliquatenus etiam fupra Itriae The
ma excurrit, verfùs Tzentina, et Chlebna Serbliae regionem attingit.
Hos autem veros terminos Croatiae fuiffe, infra comprobabitur. Quinam
autem fines inter Croatos Dalmatiae, Croatorum nomen retinentes, et CroatosSa
uiae, Slauorum nomine nuncupatos, tunc vel pofterioribus temporibus fuerint,
vt de re incerta, pauca inferius dicentur. Dalmatia ergo a Seruiset Croatis fere
tota occupata, Seruia et Croatia nuncupari coepit, praeter maritima quaedam
oppida continentis, quae cum infulis, Dalmatarum, feu Romanorum nomen reti
nuere. Quod vt re&ius intelligatur, defcribendae funt ipfius Croatiae partes, fiue
Zupaniae, vt inde melius dignofcatur ea regio, quae Dalmatiae nomen retinuit.
CAPVT
 _

ET CROATIAE LIBER PRIMVS CAP. XIII. 77

*够够多*够够多领邻邻邻88邻邻够略邻邻够多够令邻88令38°
C A P W T XIII. -

D E Z/^PANII S SI /^E C0 M I TATIB /^.y

C R O A TIA E. -

1. Zentina flumine, antiquitus Illuro, ab oriente Croatiam coepiffe, et vsque ad

Iftriam in occidentem protenfàm fuiffe, fupra narratum eft ex Porphyroge
nito: at, quia Chlebna vltra Zentinam, fiue vt hodie Cetinam, eft, ideo fubdit, ver
füs Zentinam regionem attingit, vt cognofcatur, flumen Cetinae, in maritima parte,
orientalem terminum Croatiae fuiffe, in interiori vero, Chlebnam quoque in Croa
tia inclufàm, vt paulo fupra clare tradit, eodem cap. XXX.
A Ragufio Zaclumorum Principatus initium habet, et ad Orontium flumem tendit,
oraque maritima Paganis, montana, quae ad fèptentrionem Chrobatis, quae im fronte
Serbliae contermina eff.
Hanc Croatiam in regiones XI. Zupanias di&tas, vocabulo Slauo, idem di
ſtinguit:
Diujfa autem eft eorum regio in Zupanias XI, quarum nomina:
Chlebiana . . . . . hodie Hliuno.
Tzentzena . . . . Cetina.
Emota . . . . Imota.
Pleba . . . . forfan Plieua in Bosna.
Pe/enta . . . poftea in Dioecefi Tinninienfi.
Parathala/ia Latine maritima, Slauice Primorye.
Brebera . . . . . Bribir.
Nona . . . . Latine Noma, Slauice Nin.
Tnena . . . . Latine Tinnimium, Slauice Kmin.
Sidraga . . . poftea in Dioecefi Scardonenfi.
Nina . . . nifi fit idem cum Noma, et in duas Zupanias diuifà fuerit.
Boamus Latine Bamur, idem quod Dux, Slauice Ban. -

Tenet Cribaſan . . . . . . Slauice Karbaua.

Litzam . . . . . . . Slauice Lika.
Gouzecha . . . poftea in Dioecefi Signienfi.
In relatis Zupaniis, maritimae vtplurimum regiones numerantur, ideo vel
Duces, fiue Bani, a Porphyrogenito nominati, maritimam tantum Croatiam poffè
derunt, vel ipfè in rebus occidentalibus parum verfàtus, multa omifit. Sequitur
Porphyrogenitus: -

Nona idem Latine . . . Slauice Nin. '

Belligradum Latine Belgradum, vel Alba maris, ad differentiam tam Albae Vm
garicae, quae Regalis, quam Seruiae, quae Graeca dicebatur,anautis vero Zara vec
chia, Slauice autem Biograd, de qua fuo loco plura.
Belitzin forfan Belina in Bucouiza.
Scordona . . . Latine Scordana, Slauice Sáradin. - -

K 3 - Chlebna
 78 - I. IO. Lvcii DE REGNO DALMATIAE.
Chlebna . . . Slauice Hliuno. -

Stolpum . . forfàn Stulba prope Biftrizam flumen Hliuni.

Temem . . . Latine Timminium, Slauice Knim. -

Cori . . . Latine Corinium, Slauice Karin. --

Claboca . . forfan Klapaz prope fontes Vnnae.

Multa nomina ciuitatumcumipfis Zupaniarum nominibus conueniunt, cum
in ipfis pofitae, earumque caput exiftentes, commune quoque cum ipfis nomen
habuerint. Zupania enim a Zupa deducitur, quod populum, vel regionem ali
quam populatam fignificat. Sic in hac regionum et ciuitatum diftributione, Por
: phyrogenitus comprehendit occidentalem Dalmatiam maritimam, a Croatis tunc
poffèffàm, praeter oppida maritima, quae Romani vel Dalmatae tenebant,*vt in.
ferius dicetur. Scd tempore Porphyrogeniti, an mediterranea Croatia proprium
Ducem habuerit, vel Duci Croatiae, Slauoniae di&tae, paruerit? ab eodem elici
non poteft. - -

r - -

う●●●●●●●任る○さ号○さらGSéら○さらぐSé号○é･羽SSéうsbéうsSéうぐSéうsS3号s>をうGSé羽○9･3○○号●●●●●●●で

- C A P W T XIV.
I)E DALMATIA SPECIALI, SI/^ E P R O PÆ IA.
ᎠᏡᎬ regionibus a Slauis in Dalmatia occupatis, modo, quaenam eius pars
Dalmatiae nomen retinuerit, defcribendum eft, de qua Porphyrogenitus,
de Dalmatia, et eius populis, cap. XXIX. Diocletianus Imperator valde Dalmati
am amauit, vnde etiam populi Romani Colonias eo deduxit, et Romanis quoque populo illi
nomen inditum fuit, qui Roma- illuc commigraffent, manetque iis cognomen iflud etiam ho
die. Et infra: Slaui Romanor deleuerunt, eorumque loca tenuerunt, reliqui autem Romani,
in orae maritimae oppidis feruati, eaque etiamnum tenent, et fùnt ifla:,
º Rauſim IՈԱՈC Raguſium.
A/phalatum . . . . Spalatum.
Tetranguria . . . . Tragurium.
Diodora . . . . . Iadera.
Arbe . . . . . . Arbum.
Becla - - - Viglia.
et Opſara - - - Abſärus.

Eorumque habitatores in hodiernum vsque diem Romani appellantur. Et infra eo

dem capite: -

Inſulae paruae ſunt Dalmatiae ſubiacenter, Beneuentum vique frequenter, pluri

maeque, ita vt tempeftatem illic naues mom timeant s ex illis vna eft vrbs Becla, et alia
Arbe, et alia Obfùra, et alia rurfùs
Lumbricatum . . . nunc Vergada.
Quae omnes in hodiernum v$que diem inhabitantur, reliquae habitatoribus vacuae,
defertas vrbes habent, quarum haec fùnt nomina: - -

Catautrebeno
> Pifüch . ... . . . nunc Sale.
- - Selbo
 -
-

ET CROATIAE LIBER PRIMVS CAP. XIV. 79

Selbo . . . . . . . Selua.
Suerda . . . . . nunc Scherda. --- -

Aloeb nunc Luibo. “…”

Scirdaciffa id eftScirda, nunc Scherda Ciffa, nunc Pagus.
Pirotima
Meleta . . . . Melada.
Eſtiunez . . . nunc Seftrum. -.

Et aliae complures, quarum nomina ignorantur. Reliqua vero oppida, quae in

Thematis continente a Slauicis iam diéfis tenentur, deferta funt, et incolas nullos habent.
v: Romanorum Colonias in Dalmatia ante Diocletianum,Reipublicae Romanae
--
---
tempore dedu&tas, fupra lib. I. relatum eft. Dalmatar autem, ficut et caeteros
ու Imperii Prouinciales, ab ipfis Barbaris Imperii occupatoribus Romanos di&os com
ftat, praefèrtim vbi fèdibus fixis Romanos conterminos habebant; nam ipfos non
fpeciali Prouinciae nomine, fed generali Romanorum vocabant, qua, vt plurimum,
diftin&ione, au&tores poft declinationem Imperii vfi funt, vt aBarbaris diftingue.
rent Prouinciales Romani Imperii, vt conftat, de Gallis et Hifpanis, et hic áe Dal.
matis apparet apud Porphyrogenitum, qui enumerat ciuitates et infulas, quae
Romanum vel Dalmaticum nomen retinuerunt, quarum nomina cum hodiernis,
vt plurimum conueniunt, praeter quasdam infulas, quas nunc diuerfimode nun
cupatas, difficile effet cum Porphyrogenito nominibus, graece etiam detortis, con
cordare, tamen inter occidentales ponendas effe, conftat, nam de orientalibus im
fulis Paganorum fiue Narentanorum di&tis, tra£tando cap.XXXVI. ait:
Habetque Pagania vrbes habitatas * *
Mocrum . . . Slauice Mocro.
Berullia
Oftroch Slauice Oſtrog.
Et Labinetza - - -

Item Infülar magnas,

Vnam, quae Curcra, fue Cuer Latine Corcira, Slauice Karkar.
Altera, quae Meleta, fiue Malozeate Latine Melita, Slauice Mlit.
Tertiam, quae Phara . . . Latine Phara, Slauice Huar.
Quartam, quae Bratzer . . Latine Brachia, Slauice Brac.
Sed, et aliae praeterea Infùlae funt, quae ad Pagano, non pertinent, puta
- - Choara . . Antoninį in itinerario Corra.
- Iey - - Latine I//a, Slauice Wir.
- - -

f.
Laffobon . . . Stephani Ladeffa, Tabulae Peutingerianae Ladeftris.
Latine Laudeflina, Slauice Laffouo.
Hae quatuor magnae infulae orientales, continenti Paganorum, feu Naren
tanorum proximiores, ab ipfis occupatae, in eorundem quoque nomen,fimul cum
pofTesfione tranfiuere, et inter Dalmaticas numerari defiere. Ifàmautem, et La
deftinam, cum Choara, ad Paganos, feu Narentanos non pertinuiffe,Porphyrogeni
tus ait, ideo Dalmaticum nomen feruaffe, et fimul cum Adriatici dominio, has
quoque infulas in alto mari fitas, Romanos retinuiffe; harumque infularum com
- - moditate
 h º

8Ο I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

moditate, nauigationem Adriatici, et dominium reliquae Dalmatiae continuaffe,di

cendum eft. Ad ciuitates ergo continentis, Iadram fcilicet, Tragurium, Spala
tum, Ragufium, et infulas occidentales, fimul cum Choara, Iffa, et Ladeftina exori.
entalibus, nomen Dalmatarum, vel Latinorum reftri&tum fuit, ita, vt maxima pars
Dalmatiae in infulis confifteret, deinceps itaque cum Dalmatia nominabitur, eius
nomine ciuitates ac infulae praedi&tae intelligendae erunt. At Raufina ciuitas,
quamuis in Regno Dalmatiae, de quo tra&andum eft, inclufâ non fuerit, fub no
mine tamen Dalmatiae continebatur; fed ficuti Dalmatia in orientalem, et occi
dentalem diuifà, orientalis Seruiorum cenfebatur, occidentalis vero Croatorum,
ita Raufium in orientali parte fitum, a caeteris Dalmatis diui(um, ius quoque fe
а)Сар.9. paratum habuiffe, innuere videtur Porphyrogenitus nam ait loco fupra a) citato:
Salonam tranfiiffe Raufium, id eft, loco Salonae, totius antiquae Dalmatiae Metro
polis, Raufium partis orientalis Dalmatiae maritimae, quae Graecis parebat, inMe
tropolim fuccesfiffe, reliqua a Narentanis occupata, vt idem in Bafilii vita, et cla
rius Cedrenus declarat:
b) A.C. 367. Saraceni, b) claffe armata nauium XXXVI. emiffa, multas Dalmatiae vrbes coe
perunt, inque eis Butama, Rofan, et Decateram inferiorem: ita profpere fùccedentibus
rebus, Agareni Raufium quoque, totius gentis caput aggresfi,longo tempore obfederunt,for
titer vrbem defendentibus, qui intus erant.
Ex quibus ficuti Butama, nunc Budua, Rofàm, et inferiorem ciuitatem Ca
tari, a Saracenis captas fuiffè apparet, fuperiori tantum parteCatari,inalto, et prae
rupto monte fita feruata; quae cum Raufio tunc orientale imperium recognofce
bant, ita circumquaque Seruios in continenti, et Narentanos in infulis habentes
Raufini, áb iisdem quoque Seruiae Principibus pofterioribus temporibus, terrarum
et infularum concesfiones obtinentes, territorium terra marique dilatarunt, vt Ia
cobus Luccari in eorum Annalibus fcribit, quos ex Diocleate Reges Dalmatiae
di&os afferit, quod alii fcriptores non referunt; ideo, fi quis Seruiae Principum,
qui etiam Rafciae di&ti fuerunt, genealogiam,quam Graeci au&ores, Porphyro.
genitus, Ioannes Curopalates, Cedrenus, Anna Comnena, et Ioannes Cinnamus
ponunt, cum Diocleate conferret, et cum fcripturis, fi quae antiquae fuperfunt,
collationem faceret, certiqra tradere poffet, quam hucusque fcripta reperiuntur;
neque aliquem diuerfitas nominum deterreat, nam facile cognofcet, Graecos, fua
inflexione Slauica, nomina graece pronuntiando, diuerfificaßè, et aliquando գս0
que in graeca mutaffe, quae ex fcripturarum collatione conciliari poflent.
Dalmatia ergo fic in Croatiam, Seruiam, et ipfàm Dalmatiam diſtinguebatur,
 ET CROATIAE LIBER PRIMvs CAP. xv. , si
※※※※※※※※※※※※※※※※※※※※※※※※米※※※
-

[ºf
C A P V T XV.
Q/^0M0D0 CROATIA C/^Λ/ ITALIAE REGNO
' CAROLO MAGNO ET POSTERIS EI VS PAR VERIT.
-== º ; iftin&is regionibus, quae Croatiae, Ser
iii, | uiae, et Dalmatiae nomine cenfèren
tur, cum Liburniamet Dalmatiam Ca
rolo Magno cesfiffe, exceptis mariti
mis ciuitatibus, quae orientali Imperio
reli&tae fuerunt, Francorum Scripto
res referant: ideo breuiter marran
dum eft, quomodo Carolus occiden
tale imperium, et partem Dalmatiae,
–
confecutus fit; vt inde aliqua diftin&tio
finium, inter orientale et occidentale
Imperia, adhibeatur, quae alioquin ex -

iis, (quae tradunt Au&ores, percipi

-**
-- \], vix poteft. Langobardi enim in dies
-

DERNI \\ = + per Italiam fè dilatantes, variâ loca Im

perii occupabant, ຕື້ກໍ່cm, capta a) Rauenna, Graecos prorfus ex occidentali par •)4.cº.
te Italiae expellentes, focordia Chilperici Regis Francorum inuitati, iam Romae
imminentes, ipfàm obfederunt: fed quum ad Pipinum Francorum dominium de
du&um fuiffet, is Summi Pontificis, et Romanorum, prote&ione fufcepta, Lango
bardos b) compresfit, et Exarchatum Pentapolimque cedere coegit. At, cum De b) A.C.73.
fiderius, vltimus Langobardorum Rex, Romanos et Pontificem infeftaret, Carolus,
poftea di&tus Magnus, eo capto, Italiam Langobardicam, quod diu Franci defide
rarant, Galliarum et Germaniae dominio iunxit; deinde Auares, Pannonias poffi
dentes, poft o&tenne bellum domuit. Et, quamuis nullus Francorum Scriptor ex
primat, quomodo Dalmatiam, quamue eius partem, acquifiuerit Carolus: tamen
Eginhardus in Annalibus tradit: - -

A. C. DCCIX. Dimiffo, Summo Pontifice, Rex' paucos dies ibidem moratur, id eft
Aquigrayi, Legatum Michaelis de Sicilia, nomine Danielem, ad fé miffüm abfòluit: ac
cepit etiam trijie nuntium de Gerholdi et Erici interitu, quorum alter, Gerboldur videli
cet, Bauariae Praefeéfus, commiffò cum Hunnis praelio, cecidit, alter vero, id eft Ericus,
poft multa praelia, et infìgnes viéforiar, apud Tarfaticam, Liburniae ciuitatem, infidiis op
pidanorum interceptus atque interfeéfus eft.
Ex quibus conie&tari licet, Carolum Liburniam quoque fimul cum Panno
niis acquifiuiffè, eandemque ab Erico, Foro Iulii Ducis titulo, fimul cum Iftria,
caeterisque circumiacentibus Slauicis regionibus, re&tam: quum illae Tarfàticen
fium Liburnorum infidiae, in Ericum Ducem iam eis praefe&tum, perpetratae di
ci debeant; ad quas vindicandas c), ipfe Carolus in Italiam digreffüs, reéfo itinere Li α) Sigon.
4. C. 300.
burniam properauit, ibi mex Henrici, merito fumto de Tarfäticenfibus fupplicio, vindicata,
米米米 - L Cada
*.
*

水
 -

82 I. Io LvcII DE REGNo DALMATIAE

Cadalocus Dux Foro Iulienfibus datur. Carolumque tunc, vti Dominum, et Iudicem,
de fontibus Tarfaticenfibus füpplicium fumfiffe, non vti inimicum iniurfam vl
tum, dicendum eft. Cum ergo totum fere occidentale Imperium posfideret, Chri
ftianamque fidem per Germaniam et Pannonias late propagaffet, merito occiden
talis Imperii, Magnique, titulos, a Summo Pontifice, populoque Romano confecu
a) A.C. &ol. tus a) eft. Haec de Liburnia memorantur, quae de Croatia intelligi debere infra
|
patebit: fed, quid de Dalmatia circa ea tempora euenerit, inquirendum eft, refe
b)Eginhard. runt enim iidem Annales b):
Anno Chrifli DCCCVI. Statim poft Natalem Domini venerunt Vuillarius et Bea
tur, Duces Venetiae, nec non Paulus, Iaderae, atque Donatus, eiusdem ciuitatis Epiféopus,
Legati Dalmatarum, ad praefentiam Imperatoris, cum magnis donir. item paulo poft:
Clasfis a Nicephoro Imperatore, cui Niceta Patritius praeerat, ad recuperandam Dalma
#14/71 1/14ttſtur.

Deinde Carolum Imperium inter filios diuifisffe, teftamentumque condidif

cⓐ Te 4???,
fe referunt, in quo reliquit Ludouico Galliam, Carolo Germaniam, Pipino c)
Car. M. autem Italiam:
Italiam vero, quae Langobardia dicitur, et Boioariam, ficut Taffilo tenuit, exceptis
duabus villis, quarum nomina fùnt Ingolueftat et Lutrahahof, quas nos quondam Taff.
loni beneficauimus, et pertinent ad pagum qui dicitur Northgouue, et de Alemannia par
tem, quae in auflrali ripa Danubii fluminis eff, et de ipfò flumine Danubii currente limi
te vsque ad Rhenum fluuium, furfùm vero vsque ad Alpes, quidquid intra hos terminor
fuerit, et ad meridiem, vel orientem refpicit, vna cum Ducatu Curienfi, et Pago Burgo
rum, Pipino dileéfo filio noftro. -

Hic de Dalmatia ne verbum quidem; fed neque Pannonias nominat, quas

in ditionem fuam Carolum redegiffe ex fupradi&tis conftat, ideo fub generali.
tate illa,
Et quidquid intra hos terminor fuerit, et ad meridiem, vel orientem refficit,
Pannonias, et fi quid in Dalmatia habuit Carolus, comprehendi debere cen
fendum eft. Scribit enim idem Eginhardus in eius vita:
Poft quam, id eft Germaniam, vtramque Pannoniam, et oppofitam in altera Danu
bii ripa Daciam, Hiftriam quoque, et Liburniam, atque Dalmatiam, exceptis mariti
mis ciuitatibus, quas ob amicitiam, et iunëfum cum eo foedus, Conftantinopolitano Impe
ratori habere permifit. - -

- Ex quibus, ficuti Carolum in Dalmatiam dominium extendiffe apparet: ita,

quam partem ipfe habuerit, et quam Nicephoro, ob initum foedus péfmifèrit,
nullus Francorum Scriptorum tradit: Graeci autem, de hac Imperiorum diuifio
ne, finiumque diftin&tione, ne verbum quidem fcribere dignati funt. Ideo,cum a
FrancicisScriptoribus, Ludouico Pio, filio et fucceffore Caroli, imperante, de fini.
bus quaedam controuerfiae referantur: promendae funt, vt ex iis conie&urae fu
mantur, quae aliunde haberi non poffunt. pro quarum dilucidatione obferuan
dum eft, Eginhardum, et ex eo Sigonium, nominare Prouincias eo modo, quo po
nuntur a Claudio Ptolomaeo, Monarchiae tempore; ita,vt fub Pannoniae, Libur
niae, et Dalmatiae nominibus, totum Illyricum, quod diuifo Imperio, occidentale
di&um fuit, exceptis Noricis, comprehendatur. Ideo Pannonias pro Pannoniis
Abaribus ereptis, fimul cum Sauia, a Slauis vel Croatis tunc poffèffà, fumi debere
- conſtet:
-
 ET CROATIAE LIBER PRIMvs CAP. xv. s;
conftet: fimili modoLiburniam, pro ea parte Dalmatiae occidentali a Croatis oc
cupata. De Dalmatia autem, ficuti eam partem, quam Croati cum Liburnia oc
cupauerant, fimul cum reliqua Croatia Carolum fubegiffe cenfendum eft; ita illa
exceptio ciuitatum maritimarum, de ciuitatibus continentis Dalmatiae, fcilicet Ia
dra, Tragurio, et Spalato, Croatis conterminis, quae cum infulis Dalmatiae no
men retinebant, intelligenda eft. Qua diftin&tione adhibita, clara euadunt verba
fupra allegata Eginhardi in Vita Caroli Magni, ficut et ea, quae in Annalibus an
no Chrifti DCCCVI. de Saulo Iadrae Duce, et Donato eiusdem ciuitatis Epifco
po, Legatis Dalmatarum, refert. Nam Graecorum viribus maritimis in Adriatico
in dies decrefcentibus, fp!endore potentiae Caroli inuitati Dalmatae, Croatorum
que freti vicinitate, ac Venetorum amicitia, ad Francorum prote&tionem confu
gerunt: fed adueniente claffè Nicephori, fub Graecorum dominium iterum redi
re coa&i fuerunt. Pace deinde inter Francos et Graecos fècuta, foedus inter Im
peria i&tum fuit, et Dalmatia fimul cum Adriatici dominio orientali reli&ta; occi
dentali vero ea pars Dalmatiae, quae a Croatis occupata, Croatia tunc dicebatur,
cum caeteris, vt Eginhardus refert, asfignara fuit. ex quibus fines inter Imperia
in Dalmatia maritima facile diftinguuntur. In mediterraneis autem, eam partem
Sauiae Sirmienfis agri, Danubio proximam, ipfique Seruiae mediante Sauo flumi
ne conterminam, quae a Slauis Croatis occupata, Sfauonia vocabatur, Francis pa
...
ruiffe argui debet: cum etiam vltra Danubium, in Dacia, Francorum dominium
extenfum Eginhardus a) memoret; et eo magis, quod pofterioribus temporibus, a) In Vita
Car. M.
eadem regio a Graecis Francohorion nuncupata b) reperitur, in qua ciuitas quoque b) Nicetay
gº
Francorum nomen tulit, Framca villa c) di&ta, quae regionem Francorum fignifi in Io. Com.
cant, et eis fubditam fuiffe, ab iisdemque nomen fumfiffe, confirmant. Sicut ex ad. c) Albertur
uerfo Taurumum, ad confluentem Saui et Danubii in Seruia pofitum, a Latinis Al Aquen,
ba Graeca nuncupatum, Graecis paruiffe cum Seruia arguit. terminum ergo in
mediterraneis inter Francos et Graecos eundem fuiffe, qui inter Croatos et Ser
-
uios,2 concludendum eft,y fcilicet Sauum flumem. uinam autem fines inter Croa
-

tos et Seruios, citra Sauum fuerint in Dalmatia mediterranea incertum eft: nam
ficuti Porphyrogenitus Bosnam effè agrum Seruiae fcribit, ita Bosnam in Seruia
inclufàm, orientali Imperio paruiffè, dicendum eft. fed Bosnae terminos antiquos,
ar&iores hodiernis, in capite de Bosna infra oftendetur; tamen fines eius, prout de
re incerta, inueftigari omittentur, ne tot conie&turis Le&tor iam feffus, taedio op
primatur. Hac diftin&ione finium inter Francos et Graecos adhibita, facilius intel
1iguntur, quae FranciciScriptores tempore Ludouici Pii referunt:
-
-

Eginbardus in Annalibus. Ludouici Pii vitae Scriptor.

Anno Chrifti 315. Anno Chrifti 315.
! Padeburnae, ibi ad eum omnes orien- Omnis populus ad Imperatorem, in
talium Sclauorum Primores, et Legati, ve- generali conuentu, ad locum qui dicitur Pa
trisburna, conuenerat, quo in loco Principes
| 1167 liſt.

Sclauorum orientalium omnes, Primoresque,

vemerunt.

L 2 - Anne
 º

84 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

º Anno Cbrjfti 317. Anno Chriſti &ry.

-

Cum perueniffet Aquisgrani Imperator, Aquigrami commorans Palatio, ad fe

Legatum Leonis Imperatoris de Conſtantino venientem miffüm füfcepit, Leonis Conflanti
poli, pro Dalmatarum caufa miffüm, Nice nopolitani Imperatoris nomine, Nicephorum.
phorum nomine, füfcepit ; quem etiam, quia Legatio autem, excepta amicitia, et focieta.
Cadolach, ad quem illorum confinium cura te, erat de finibus Dalmatarum, Romano
pertinebat, non aderat, et tamen breui ven rum, et Sclauorum: et quia nec hi praefen
turus putabatur, aduentum illius iuffit operi ter erant, nec Chadalo finium Praefeéfur, me
ri. Quo veniente, ratio inter eum, et Lega que fine illis haec dirimi poterant, miffüs
tum Imperatoris, de quaeftionibus, qua* idem eft in Dalmatiam ad haec pacificanda et
detulit, habita eft: et quia res ad plurimos, componenda, Albigarius cum Chadalo, eorun.
et Romanos, et Sclauor pertinebat, neque fi dem finium Principe.
º
me illorum praefentia finiri poffè videbatur,
in loco decernenda diffèrtur, miffusque ad
hoc cum Cadolach, et praedito Legato, in
Dalmatiam, Albigarius, Vnrochi Nepos.
Orientales Slauos eas regiones incoluiffè neceffè eft, quae Francorum im
perio orientales fuere, et ad differentiam feptentrionalium Slauorum, maris Bal
thici accolarum, ab iis orientales di&tos, inter quos Croatos fuiffè oportet; ex quo
Croatos,cum caeteris Nationibus Slauicis, generali vocabulo Slauorum a Francis
nuncupatos confirmatur. Cadolach autem ad finium controuerfiam vocatum,
quem Ducem Foro Iulii fuiffè, anno fequenti patebit, et ad ipfàm dirimendam mi£
fum, concordes, Eginhardus et vitae Scriptor, referunt. •

Controuerfia autem erat in Dalmatia, antiquo modo fumta a Francicis Scri.

ptoribus, vt fupra obferuatum fuit, inter Slauos, et Romanos, vt Eginhardus, id
eft, inter Croatos Duci Foro Iulienfi, et Romanos Imperio orientali fubditos; qui
Romani, ab Au&ore vitae, in Dalmatas et Romanos diftinguuntur, id eft in Dal.
matas proprie di&tos, et Serblos, partem Dalmatiae orientalem poffidentes, Roma
no Imperio orientali fubditos, ac ob id Romanos diétos, et tunc inter Dalmatas, et
Seruios, orientali ex vna parte, et Croatos occidentali Imperio fubditos ex altera,
amicabiliter terminos ftatutos concludi debet. Referunt deinde iidem:

Eginharduſ A. C. §13, J^itae Scriptor. A. C. $1$.

Haraffalli, erant ibi et aliarum matio- Praeterea aliarum Nationum miffi ade
mum legati, Abotritorum videlicet, ac Bormae rant, Abodritorum videlicet, et Coduſcano
Ducis Gudufcanorum , et Timotianorum, rum, et Timotianorum, qui Bulgarum fó
qui nuper a Bulgarorum fòcietate defèiue- cietate reliéfa, noftris fé nuper fociauerunt:
rant, et ad fines moftro* fé contulerant , fi ſedet Leuteuiti, rectoris inferioris Panno
amul et Lindewiti Ducis Pannomiae inferio niae, mi/ ibidem aderant, accuantes Cada
ris, qui res nouas molienr, Cadolaum comi lum falfò, vt po/l patuit, eo, quod immani
tem, et Marchiae Foro Iulii Praefeéfum, cru tar illius importabilis fibi foret. quibus au
delitatis accufare conabatur. quibus ibi au ditis, compofitis, ac dimiffi, in eodem Pala
ditis, atque dimifit, in Aquigranum adhy tio Imperator, fecundum füam di/pofitionem,
bernandum profeéfus eff. ad hiemandum fe contulit.
A. C.
 ET CROATIAE LIBER PRIMVS CAP. XV. 85

A. C இழ. A. C இழ.
Relata rebellione Lindeuiti. " Relata rebelliome.
Borma vero Dux Dalmatiae, cum ma Figatus a Baldrico Lindeuitus, Bormae
gnis copiis, ad Colapium fluuium, Lindeuito occurrit Dalmatiae Duci ad Calapium flu
ad fe venieiiti occurrens, in prima congres uium confiftenti: fed Borna Gudufianorum
Jione a Gudu/ċanis deferitur, auxilio ta perfidia, an timore, defertus, incertum, fùo
men Praetorianorum füorum protečfus, cua rum tamen adiutus auxilio domeftico, difcri
fit. Periit in eo praelio Dragomoſus, focer men imminens tutus eudfits fed et defterto
Lindeuiti, qui in exordio defêfionis, reliéfo res fùos poftea fùbegit. Interea Lindeuitus
genero, Bornae fè coniunxerat. Gudu/èami fequenti hyeme iterum ingreffüs, cunéfa р0
domum regresfi, iterum a BornaJubiguntur. pulari nititur, ferro, quae animata erant,
At Lindewitus occafonem mağfus, cum vali perimens, inanimata vero igni contrahens.
da manu, menfè Decembri, Dalmatiam in Cuius vi quum Borma obuiare nequiret, affu
greffüs, ferro et igne eandem deuaffat ; cui viam nocendi quaefiuit s neque enim aper
cum Borma fè penitus imparem refpiceret, tum ei bellum indixit, fèd improuifi, irru
omnia füa Caflella inclufit, et ipfè cum de ptionibus, adeo, et illum, et exercitum eius
leéfa manu, nunc a tergo, nunc a latere in protriuit, vt poeniteret eum talia molitum:
filens, Lindeuiti copias, moéfu, et interdiu, mam tribus millibus interfèéfis, de illius
zºº
** --
vbicumque poterat, lacerauit, meque eum in exercitu, equisque, ac varia fibi fupelleétile,
fia Prouincia impune verfari permifit: ad plurima direpta, regione füa eum excedere
extremum, graui damno affè&um, regione compulit. Quae cunéfa Imperator, Aquis
cogit excedere, tribus hominum millibus de confiflens, laetus audiuit.
exercitu illius interfeéfis, et trecentis, vel eo
amplius, caballis captis, praeter.farcinar, et
fjolia diuerfi generis direpta. quae qualiter
gefta fuerint, per Lgatos fuos Imperatori
nuntare curaut.

Ex quibus, Ducem Bornam, cum fuis Gudufcanis, et Timotianis,a Bulgaris

ad Francos defciuiffe, fimul cum Abotritis, conftat: AbotritOs autem Daciam
prope Danubium, conterminos Bulgaris transdanubianis, incoluiffe,infra a) patebit, a) ad A.Chr.
Guduféanos vero, et Timotianos, citra Danubium, in Moefia fuperiori fuiffè. Nam 324.

Timacum inter ciuitates eiusdem Prouinciae recenfèt Ptolomaeus, et Plinius * Tri

machor populos, Ý flumen ibidem ponit; hodieque Timozani vocantur,
qui ad flumina Timoch di&ta habitant, quorum alter maior, alter minor dicitur,
hicque in alterum influens, fimul ambo, vno nomine, in Danubium fe exonerant.
de hisque fluminibus intelligi debet Tabula Peutingeriana, in qua inter Naiffum,
et Ratiariam, Timacum maius et Timacum minus, X. millia paffuum inter fè di
ftantialoca, ponuntur; cum in eadem via, haec duo flumina, hoc eodem fpatio in
uicem diftent. exindeque patet, in Pliniano Codice, pro Trimachi Timachi legen
dum effe. Gudufcanorum autem veftigia fèruantur in vico Gudufía di&to, et adflu
men Mhauma fito, qui in amnem Morauam maiorem, fiue Bulgaricam di&tam, ex
orientali parte influit. Horum autem Gudufcanorum, et Timotianorum Ducem,
Bornam, a Francis Dalmatiae Ducem conftitutum, Liburniam quoque, fiue occi
dentalem partem Dalmatiae,Croatiamdi&tam,rexiffe,ex eisdemScriptoribusconftat.
L 3 Egin
86 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

Egimbarduſ A. C. 821. J^itae Scriptor A. C. $21.

Interea Borma, Dux Dalmatiae atque Inter haec Borma vita priuato, fücceffò
Liburniae, defunétus eft, et petente populo, rem ei conflituit Imperator mepotem fuum,
atque Imperatore conueniente,nepos illius,no nomine Ladasdeum.
mine Ladaflauus, fùcceffor ei conftitutus eff.
Ex quibus fic explicatis, clariora euadunt, quae iidem referunt:
Eginhardus A. C. §22. J^itae Scriptor A. C. §22.
Exercitus de Italia, propter Lindeuiti Exercitum fane eodem tempore mifit de
cum bellum conficiendum, in Pannoniam miß Italia contra Lindeuitum in Pannonia, quo
fùs eft, ad cuius aduentum Lindeuitur, Sifeia ille confiffere non valens, propriam reliquit .
ciuitate reliéfa, ad Sorabos, quae natio ma ciuitatem, et ad quemdam Principem Dal
gnam Dalmatiae partem obtinere dicitur, matiae veniens, ab eo fùfeeptui ժ: intra ci
figiendo fe contulit, et vno ex Ducibus eo uitatem, qui tamen verfa vice füfceptorem
rum, a quo receptus eft, per dolum interfe fuum dolo confecit, et ciuitatem füo domi
&fo, ciuitatem eius in fùam redegit ditionem: natui ſubiecit; et quamquam moſiris, necpu
misfis tamen ad exercitum Imperatoris Le gnam intulerit, nec collocutus fuerit, tamen
gatis filis, ad eius pracfentiam fé celle ve mifis legatis, et erraffé fé dixit, et ad Do
mire promifit. minum Imperatorem venire promifit.
Anno Cbrjffi §2;. Anno Cbrifti 33;.
Allatumef Imperatori de interitu Lin In eodem conuentu mor* mumtiatur
deuiti, quod reliéfis Sorabis, cum in Dalma Lindeuiti Tyranni, a quodam dolo inter
tiam ad Lindemurlum, Auunculum Bormae fèćfi.
Ducis, perueniffet, et aliquantum temporis
cum eo moratus fuiffet, dolo ipfius fuiffet in
terfeéfur.
Lindeuitum fcilicet tunc, metu exercitus Francorum, ad Sorabos in Dal
matiam fugiffè, id eft ad Serblos; hos Franci Sorabos, prout fèptentrionales Sla
uos, vocant; qui Dalmatiae partem orientalem poffidentes, orientali quoque Impe
rio fubie&ti erant: deinde Lindeuitum eundem, cum occifo DuceSorabo, ad Fran
cos redire vellet, in Dalmatiam ad Lindcmuslum, Francis fùbditum, Bornaequein
Ducatu Croatiae fuccefforem, aufugiffe, id eft, ex Serblia ad occidentalem Dalma
tiae partem, Croatiam nuncupatam, ex fupra a'lata dißin&tione dicendum eft, ne
Dalmatiae repetitio confufionem pariat. Sihili modo ea,quae refert Eginhardus
in Annalibus ad An. Chr. 82I. Fortunatur Patriarcha Gradenfis, veniens Iadram,
Dalmatiae ciuitatem, Ioanni Praefeéto Prouinciae illius figae füae caufas aperuit, qui
eum fatim naui impofitum Conflantinopolim mifit.
Haec de Dalmatia proprie di&ta, quae antiquumnomenretinebat, intelligenda
funt, ex quo eius Praefe&tum, Iadrae commorantem, iurisdi&ionem quoque ma
ris Adriaticihabuiffe, dignofcitur. Sequuntur Annales Eginhardi:
A. C. 324. Caeterum Legator Abotritorum, qui vulgo Praedemecenti vocantur, et
contermini Bulgaris, Daciam Danubio adiacentenw incolunt, qui et ipfi aduentare nuntia
bantur, illico venire permifit. Qui cum a Bulgaris inique infeffari fé quererentur, et
፸07I፲ንጌő
 ET CROATIAE LIBER PRIMVS CAP. XVI. 87

contra eos auxilium fibi ferri depofçerent, domum ire, atque iterum ad tempus Bulgaro
rum Legatis conftitutum redire, iu£fi fiint. -

A. C. 326. Baldricus et Gerholtus, Comites, ac Pannomici limitis Praefe&fi, et

adhuc de motu Bulgarorum aduerfùm mos nihil fè fèntire poffe, teffati fùnt.
* A. C. 827. Bulgari quoque, Sclauos in Pannonia fèdentes,per Drauum, nauali exer
citu, ferro et igne vaftauerunt, et expulfis eorum Ducibus, Bulgaricor eis reéfores con
/łituerunt. - \ -

- A. C. 323. Conuentus, menfè Februarii, Baldericus etiam Dux Foroiulienfis, cum .

propter eius ignauiam Bulgari fines Pannoniae * fuperioris impune vaftaffènt, honoribus * Inferioris.
priuatus, et Marca, quam fòlus tenebat, in quatuor Comites diuifa eft.
Ex quibus patet, Francorum ditionem etiam vltra Danubium in Daciam
extenfàm fuiffe, in Abotritos, quos Praedenecentos vocatos afferit, ad diffèrentiam
Abotritorum, circa Albim in Germania habitantium, quorum mentionem facitan
no DCCXCV. Eodem modo Bulgaros quoque trans Danubium ditionem habuiffe
oportet, cum Francis contermini fuerint in Dacia; quod confirmatur ex iis, quae
fequuntur,fcilicet: Bulgares per Drauum, nauali exercitu,fubegiffe Slauos in Pan
nonia fedentes, neque enim aliunde, quam per Danubium ex Dacia venire pote
rant, Seruiis citeriorem ripam Danubii posfidentibus. Ideo, ficuti in Dacia, trans
Danubium, confinia inter Francos et Bulgaros fuiffe conftat: ita, vbinam fuerint,
incompertum eft; cum Francos, du&tu Pipini, ad Tibiscum tantum flumen, incolis
Tiffam, perueniffe, Eginhardus memoret. Sed ficuti limitem orientalem Francici
Imperii, Baldricum Foro Iulii in poteftate habuiffè patet, ita eundem Pannoniam
inferiorem, et Carantanorum regionem cum Croatia rexiffe, ex fupra allatis con
ftat: ita, vt quidquid Vngarici deinde Regni cis Danubium fuerit, cum Carinthia,
I(tria, et Foro Iulio, in poteftate haberet; addendique funt Abotriti in Dacia, fiue
Bulgaria transdanubiana, et Gudufcani, et Timotiani, in Bulgaria hodierna, fiue
cisdanubiana. Inde, quanti momenti haec Marchia limitanea fuerit, et quam late
pateret, colligi poteft. Bulgari autem tunc, non folum Gudufcanos, Timotianos,
et Abotritos, fed etiam Slauos Pannonicos per Drauum fubigentes, fuosque re
&ores ipfis relinquentes, in caufà fuere, vt Marchia, priuata Duce, in quatuor Co
mites diuifà fuerit: ex qua diuifione debilitata limitanea Prouincia, Croatis anfàm
praebuit a Francis defcifcendi, vt fuo loco referetur. -

※※※※※※※XX米XX米X※※※※※宾XXXXX※※x -

{ C A P V T * XVI.
7DE PRAEFECTA^RA AD R1ATICI, ET D/^CAT}^
DALMA TIA E

tempore Augufti, donec Monarchia Romana viguit, Adriatici cuftodia claf

fi Rauennati demandata fuit; fed diuifo Imperio, occidentale fenfim dimi
nuebatur, doriec ipfo extin&to, claffis quoque eius reliquiae, ex Tyrrheno et
Adriatico, in orientale fecefferunt. Et quamuis Africa, Italia, et Dalmatia, fimul
cum Tyrrheno et Adriatico, a Iuftiniáno recuperatae a) fuerint: tamen Italia, diu- a) A. c. 34•.
tino bello, a Gothis et Francis vexata, morboque fuccedente fere defolata fuit; et
quando
 88 I. Io. LvCII DE REGNO DALMATIAE
quando per Narfetem pacata refpirare coeperat, Langobardi maiorem eius par
a) A. C. 370. tem occidentalem d) occuparunt, vix Rauenna cum aliquibus ciuitatibus mariti
l) Cap.8. ' mis retenta, vt fupra narratum b) eft. Cum vero Langobardi ad maritima loca a
principio non peruenerint, Graeci fine controuerfia mare poffidebant, et claffe
Conftantinopoli Rauennam frequenter nauigantes, Adriaticum cuftodiebant: fed
<)4. C. 589. Langobardi deinde, Samnium, cum maritimis quibusdam locis in Adriatico c) ce
d) A C. 6oa perunt, Slauique primo Iſtriam d) deſolarunt, deinde totam fere Dalmatiam e)
*)49 ©* occuparunt, et exinde Sipontum transfretantes, loca quaedam popularunt, vt Pau
f) A. C. 649. lus Diaconus f) fcribit lib. IV. cap. XLVI. Ideo tunc aliquas quoque infulas Dal
maticas ab iisdem occupatas argui debet, quarum commoditate facilius transfre
tare potuerunt: et cum orientales Dalmatiae infulae contra Sipontum fitae fint,
has a Slauis iam tunc occupatas dicendum eft, qui deinde Narentani et Pagani
nuncupati fuerunt,vt fupra relatum eft, et infra clarius patebit. Abindeque, Grae
cis in Italiam et Dalmatiam nauigantibus, Adriáticum infeftum redditum argui
debet; ideo, eorundem in Adriatico viribus decrefcentibus, facile fuit Langobar
g) 49: 695: dis, Brundufium, et Tarentum g), expugnare. Saraceni quoque tunc Africam b)
燃 occuparunt, et exinde Tyrrhenum infeftantes, Sardiniam i) ceperunt; quae loca
Graeci recuperare non potuerunt. Sed Leo Ifàuricus, contra facras imagines bel
*9407* lum k) exercens, ob id Iconomachus cognominatus, Latinorum animos a fe alie
nauit; eoque tenuitatis Graecorum in Italia vires deuenere, vt Rauennam a Lam
1) A. c. *a/. gobardis captam, absque Venetorum auxilio recuperare l) nequiuerint. Excom
m)4. C. 750. municato deinde a Summo m) Pontifice Imperatore, tributisque Italicis priuato, eo
magis res Graecorum attenuatae fuerunt. Tandem, imperante Conftantino Copro
nimo, Rauenna a Langobardis capta, Exarchatus, cum Graecorum dominio in oc
f)4 C. 752. cidentali parte Italiae m), extin&tus fuit: in orientali vero, Sicilia, et aliqua Italiae
loca, retenta funt. Ex quibus patet, Graecos, donec Rauennam poffèderunt, Adria
ticum quoque in poteftate habuiffè. Nam quamuis Langobardi plura maritima
Italiae loca po(fiderent; illos tamen claffem habuiffè nulla memoria reperitur: ex
altera vero parte, etiamfi Slaui totam continentem Dalmaticam, cum quibusdam
etiam infulis orientalibus occupaffent; tamen Dalmatae, ad caeteras infulas confu
gientes, et maris poffesfionem retinuerunt, et nonnullas quoque in continenti ciui
tates reaedificarunt; ipforumque deinde Slauorum maior pars Chriftianam fidem
o) Cap. u. amplexa, Dalmatas moleftare defiit, vt fupra relatum o) eft. Sed poft Rauennae
' amiffionem, vsque ad Caroli Magni tempora, quaenam in Adriatico loca Graeci
retinuerint, nemo Au&orum refert. Àc ficuti de Dalmatia, ex fupra fcriptis, cum
Porphyrogenito aliqua diftin&io tradi poteft; ita in Iftria quoque aliquid Graecos
poffediffè argui debet: cum, quando a Langobardis occupata fuerit Iftria, nemo
p) Sigom. ad referat, fèd direptam tantum Paulus Diaconus fcribat lib. III. cap.XXVIII. Rex p)
*°'** . Autari ad Hiftriam exercitum mifit, cui exercitui Euin Dux Tridenti praefuit, qui poft
praedas, et incendia, faéfa pace in annum vnum, magnam pecuniam Regi detulerunt.
ஒ4ைே. Idem /ib. I/^. cap. XX/^. q) * -

Langobardi cum Auaribus et $«lauif Hiftrorum fines ingresfi, vniuerfa ignibus et

rapinis vaſtauerunt. - -

Et
 -

ET CROATIAE LIBER PRIMVS CAP. xvL 89

„ Et cap. XLII.
Hoc nihilominus anno, Slaui Hiftriam, interfeétis militibus, lacrimabiliter deprae.
dati ſunt. - -

Et ficut ex epiftolis D. Gregorii, anno a) féquenti I(triam adhuc in pote. а) А. С боя.

ftate Graecorum fuiffe, Carolus Sigonius, diligens antiquitatum indagator, anim
aduertit; ita ex iis, quae Paulus Diaconus l. V. cap. XII. et Anaftafius Biblio
thecarius, in vita Adeodati Papae vniformes b) referunt: interfe&o igitur apud. b)ad A. C.
668.
Syracufas Conftante Imperatore, Mecetius in Sicilia Regnum arripuit, fed absque ori
entalis exercitus voluntate, contra quem Italiae militiae milites, alii per Hiftriam,
alii per partes Campaniae, alii vero a partibus Africae et Sardiniae venientes, in Sy
racufas irruerunt: praefidia Graecorum adhuc in Iftria fuiffe, argui poteft,
eiusque aliquam partem, fàltem maritimam, Graecos fèruaffe, dicendum videtur.
Et quamuis poftea Carolo magno Iftriam ceffiflè Eginharduis loco citato fcri
bat, ipfamque eius fucceffores, fub iurisdi&tione Ducis Foro iulienfis tenuiffe,
conftet: tamen Carolo Langobardorum Regno potiente, Graecos adhuc
territorium aliquod in Iftria poffediffe, ex epiftolis Adriani Papae ad eundem
Carolum c) apparet: c) Adriamur
P. P. ſedit
ab A. C. 772.
Epiftolarum Romani Pontificis ad Rges Francorum, т/фиг 79у.

Epiftola LVII. / º

Domino Excellentiffimo, Eximio Filio, Carolo Rgi Francorum et Longobardorum,

atque Patritio Romanorum, Adrianus Papa. Credimus quod iam ad veflrae a Deo prote
&fae Excellentiae aures peruenit, de Epifçopo Mauritio Hiftrienfi, qualiter, dum eum
fidelem B. Petri, et noftrum, cognouiffènt nefandiffimi Graeci, qui in praediéfo ibidem
territorio refidebant Hiftrienfi, etc. Et infra: Zelo duéti tam praediti Graeci, quamque
ſ ipfi Hiffrienfès, eius oculos eruerint, proponenter ei, vt quafi ipfùm territorium Hiflri
enfè, veftrae füblimi Excellentiae tradere debuiffèt.

Ideo, ficuti ex iis, quae refert idem Eginhardus, loco fupra d) citato,
in vita Caroli Magni : Hiftriam quoque, et Liburniam, atque Dalmatiam,
exceptis maritimis ciuitatibus, quas Conftantinopolitano Imperatori habere permifit ;
exceptio ciuitatum maritimarum de Dalmaticis, ex Porphyrogenito verifi
cata fuit: ita, quamuis nemo id referat, ad Iftriae quoque quandam ciuitatem
extendi debet, et fàltem ad Iuftinopolim in Infula pofitam; quam Graecos, ma
ris dominos, etiam poft Carolum recognouiffe, mos laudes canendi, vfque in
hodiernum diem feruatus, arguit, vt fèquenti libro, in capite de laudibus, dicetur.
Cum ergo in Italiae parte occidentali nihil reliquum Graeci retinerent, praeter
aliquid exile in Iftria: ita Adriatici maris dominium, ad Infularum Liburnicarum,
fiue Dalmatiae occidentalium, et nonnullarum meridionalium, ex orientalibus,
poffèffionem, fimul cum ciuitatibus, Iadra, Tragurio, Spalato, et Ragufio, in
continenti Dalmatica, reftri&um fuit; inter quas cum Iadra opportuniorem caete
ris fitum portumque haberet, ibi Praefe&um Adriatici, pro Graecis, poft Ra
米米米 M uennae ,
 9o. I. IО. LVCII DE REGNO DALМАТ1АЕ
uennae amidionem, refedifie, mox patebit. Per Ducern ergo ladrae refidentem,
Dalmatiam et Adriatici dominium Graeci retinebant: fed langue(cente in dies
magis, ex focordiaImperatorum, Graecorum potentia, pro Adriatici conferuatio
ne, idem, Venetos Duces dignitatibus, populum priuilegiis, honorabant.

а) ай А. С. Venetienim, declinante Imperio Romano, Barbarisque Italiam a) vaftanti

4об ог4ие bus, ad proxima littorainfulasque configienres, temporarias habitationes con
452.
ftruxerant; fed aliis ardue aliis Barbaris fuperuenientibus, in isdem locis per
b4 c.4 в. (titerunt. Неrulis b) deinde, et c) Gothis, Italiam cum Dalmatia occupantibus,
с) А. С. 423. iam maritimis aerumnis afuefatti, ibidem habitationes continuarunt; neque poft
d)А. С.340, Italiam a Belifario d) recuperatam, ob continuatum cum Gothis bellum, patrias
repetere auf funt, fed (edibus inter paludes fixis, cum Imperio facientes, Nar
е) А.С. Хуг. fetis exercitum, inuitis Francis, per propria aeftuariae) transfretarunt. Lango
f)А. С. 70. bardistandem occidentalem partem Italiae f) occupantibus, confugientiumque
ad easdem Infulas numero crefcente, varias ciuitates conftruentes, concordes
inter fe, fidem moresque Romanos feruantes, Exarchis Rauennae adhaerentes,
nauigationem exercuerunt Sed Graecorum viribus in Italia fenfim decre(centi
bus, Langobardi reliqua continentis Venetiae loca, et Slaui fimiliter Dalmatiae,
g)А.С. 638. cum aliquibus etiam Infilis, vnoeodemque temporeg) occuparunt: tunc et Ve
netarum Infularum habitatorum numerus auttuseft, et Graecorum vires mariti
mae in Adriatico, ex Dalmatiae mutilatione, debilitatae fuerunt. Аbindeque
vtrique, tam Veneti, quam Dalmatae, ob vittus neceditatem, eo magis nauiga
tioni incumbendi neceffitatem habuerunt Sed Veneti, ex fitus opportunitate,
meliorem conditionem nasti funt, cum omnium occidentalis Italiae fluminum, in
Adriaticum fe exoperantium, otia, in potetate haberent; ideo nauium Veneta
rum numerum auttum, nauigationemque eorum dilatatam, arguidebet; ita, vt
Rauenna a Langobardis capta, Romano Pontificiobfequentes, ipfam Exarcho re
Б) А. С. 72б. cuperare b) potuerint, primaque vice arma tractantes, gloriofum nomen Ve
netum effecerint, eorumque Dux, Hypati titulo tunc ab Imperatore decoratus
fuerit. Sed in dies magis Graeci, ob Iconomachiam, ab Ecclefia recedentes, alie
i) А. С. 752,
м
natis Latinorum animis, Rauennam iterum i) amiferunt, фuam amplius recupe
rare nequiuerunt: nam Venetis; hi interim cum Luithprando Langobardorum
Rege conuenerant, acimbecilitatem Graecorum in propriam vtilitatem verten
tes, eo magis nauigationes filas dilatabant; Rauennae amidionem non diplicuifie
coniettari debet, eo, Guia, quo rarius Graecorum clafies, iam Latinis exofae,
ad proxima ipfis littora accedebant, eo magis Venetis praeberetur occafio, naui
gationem Adriatici ad fe trahendi, permutationemque mercium cum Langobar
dis liberius exercendi Sed cumii Pontificem moleftarent, Romamque occupare
tentaflent, ideo Stephanus fummus Pontifex, non minus metu eorundem, quam
k) А. С.75. Graecorum, ad Francorum protectionem k) recurrens, et Vrbem tutatus eft,
et Rauennam cum Pentapoli, Langobardis per Francos ereptam, Ессlefiae acqui
fuit quod maximo commodo Venetisceffit. Nam ficuti Langobardorum terre
ftrem potentiam, ex Rauennae, oftiorumque Padiacceflone, terrori Venetisfu
ifle argui debet; ita ex eiusdemin poteftatemЕсclefiae deuentu, omnes fulpicio
nesfublatas dicendum eit, tuncque primo Venetos, Eccletiae ditionem in confi
П10
*
 -

ET CROATIAE LIBER PRIMvs CAP. xvi. 9I

nio na&os, quietas negotiationes fuas profecutos fuiffe, concludendum videtur.
At cum Graeci ex Rauennae amiffione, Adriatici quoque dominium mutilum
haberent, ideo ipfàm recuperare nifi funt: fed cum eorum conatus Venetis,
qui per Graecorum loca nauigabant, latere non poffent, confilia ipforum Ar
chiepifcopo Rauennati fignificarunt; vt ex epiftolis a) Pauli Papae ad Pipinum a) ab A. C.
Francorum Regem fcriptis apparet, epiftola XXVIII. 757. vrque
768.
Exemplar denique
4 Epiflolae fècreto dire&fae a quibu/ lam Veneticis fanéfi//imo
fratri noftro Sergio Archiepifçopo, id eft Rauennae, fimul et ex litteris, quas idem
fanétiffimus vir nobis direxit, infra haec noftra fcripta vobis mifimus, et peto, et tam
quam praefentialiter deprecor, atque per omnipotentem Deum coniuro Excellentiffimam
Chriflianitatem veftram,2 praeceptionem De/iderio Regi
& Langobardorum,
驾 vt,
സ്', fi neceffè exe
gerit, auxilium praeftare debeat, tam Rauennae, quam Pentapoleos maritimis ciuitati
bus,2 ad dimicandum contra inimicorum impugnationem.
g

Et Epißola XXXI/^. .
Significat nobis, fèilicet Vulcarius Coepifcopus, quod nefandiffimi Graeci, inimici
Sanétae Ecclefiae, et Orthodoxae fidei expugnatores, Deo fibi contrario, fuper nos et
Rauennatium partes irruere cupiunt, atque motionem facere, vnde quia alibi poft Deum,
et B. Petrum noflra fpes non eft, nifi apud veflram Nobiliffimam Excellentiam ; ideo
obnoxis deprecationibus petimus te Excellentiſſime fili, et fpiritualis compater, vt iubeas
*
‫וון‬

propter Deum, et reuerentiam B. Petri falutem iflius Prouinciae a vobis redemptae pro
º curare, et confeftim veftrum dignemini dirigere Defilerio Langobardorum Regi Miffüm,
vt fi neceffitas fuerit, fìgnificatum auxilium nobis pro incurfione eorumdem inimicorum
impertire debeat. et infra, non ob aliud ipfi nefandiffimi nos perfequuntur Graeci, nifi
propter fanétam, et Orthodoxam fidem, et venerandorum Patrum piam traditionem,
quam cupiunt deflruere, atque conculcare. -
-

Non conduxiffè enim Venetis iam libero mari affuetis, ex Rauennae re

cuperatione, claffium Graecanicarum vicinum incommodum de nouo experiri:
fed ne comercium interdiceretur, claffemque eorum contra fe irritarent, fecreto
ipforum apparatum Ecclefiae nunciaffe cenfèndum eft: quo patefa&o, Graeco
rum conatus elufi fuerunt. At cum ipfe quoque Defiderius, vltimus Langobar
dorum Rex, Pentapolim, Romanumque Ducatum occupare b) niteretur Pontifex b) A.C. 772.
Carolum Francorum Regem c) aduocauit, qui Defiderium Papiae obfidens, Pon α)Α.C.773.
tificem a moleftiis liberauit. Veneti tunc Pontifici adhaerentes, obfidionem Pa
pienfem fuis nauibus d) iuuerunt, Carolusque, capto Defiderio, Regnum Lan d) Bernar.
gobardorum occupauit; indeque Veneti Francorum amicitia e) potiti, pacatis Iu/tin. hift.
Venet.
circumquaque per Langobardiam rebus fruentes, nauigationes fuas quietas con e) A. C. 774.
tinuauerunt. Graeci interim, et inteftinis difcordiis agitati, et Bulgarorum bel
lis implicati, Adriaticum neglexerant, ob id Dalmatae ad Caroli prote&ionemf) f)А. С. 3об.
recurrentes, ipfi fè dediderant, fed Nicephori Imperatoris Claffe fuperueniente,
iterum Graecorum dominium fubire coa&i fuerunt, vt fupra di&tum g) eft: Pau g) Сар. у.
lum Ducem Iaderae Annales Francorum nominant; hunc autem Dalmatiae Du
cem fuiffe, Iadrae refidentem, ex fupra di&is, et magis ex fequentibus patebit:
fed an is fuerit primus Dux, an vero quando a Löngino primo Italiae Exarcho
光光光 º M 2 Duces
 92 I по Lvсп pЕ кЕсNo г) а l мат1ае

Duces per Italiam inftituti fuerunt, tunc quoque in Dalmatia Dux creatus fit,
incertum eft, fed ficuti Dalmatia antiquitus occidentalis Imperii Prouincia fuit,
et Praefe8tis Praetorio Italiae, deinde Неrulis et Gothis Italiae Regibus paruit,
ipfamque Italiae Regionem, Stephanus et Porphyrogenitus afferunt: ita Exar.
chis quoque paruifie, et ad Italiae reliqua conferuanda, Graecis maximam com
moditatem attulife, dicendum eft; Ducesque Dalmatiaefimul cum caeteris Ita
licisin(titutosconiettaripoteft: Ioannem quoque Ducem, Praefectinomine, idem
а) А. С. 82. Аnnales a) memorant, quem iurisdittionem etiam Adriatici habuide fupra rela
b) Сар. ц. tum b)eft Quam iurisdictionem maris, Graecos fimul cum Dalmatia reti
nuife ex fuperius dittis conftat; fed ficuti Dalmaticae continentis partem exilem,
et non omnes infulaspo6idebant, ita, et debiliores eorum Clafies euaferunt, et
polt Rauennae amiffionem rarius quoque Adriaticum adeundioccafonem habu
erunt. Аt cum ob diutinum cum Bulgaris bellum, in quo Nicephorus Imperator
e)А. С. 3и. occifus c) fuit, ipfaque Сon(tantinopolis obfefia, Graecorum claffis ex Adriatico
rece(fiffet, Dalmatas nauigationes fuas cum Venetis affociandi neceffitatem habu
iffe, arguidebet, abindeque profuatum nauium tutela, quamuis fub Graeco
rum dominio, propriotamen marte, arma tractare coepide, dicendum videtur.
Veneti vero etiami inteftinis difcordiis aliquando perturbatifuerint, et a Fran
cis multa incommodapatii fint, ob quae fedem Ducalem ad interiores paludum
a)4 С. 4to. infulas Riuialti, fue Riolti d) distas, reducere coatti fuerunt: tamen, et di
fcordias cito fedarunt, et cum Francis, qui Clafiem in Adriatico non habebant,
facile pacati, Ciuitatem Venetiarum aedificarunt Sic interfeconcordes, vtrique
Imperio amici, eo magis natigationes filasprofequutifunt, Ducesque eorum ab
Imperatoribus Сon(tantinopolitanis honoribus affetti fuerunt, et ficut ex (осоr
dia res Graecorum in dies decre(cebant, ita ex Venetorum folertia, maritima
emolumenta augebantur: tandem Michaele Balbo Amorenf Adriaticum prorius
Элс *. dettituente, Dalmatae fein libertateme) vendicarunt, vt infra fuo locof) refe
f) Lib. z.
сар. 2.
retur. Succedentibus deinde Saracenorum depraedationibus, cefiantibusque
Graecorum in Adriatico auxiliis; Veneti, et Dalmatae communem nauigatio
nem defendere coasti fuerunt. Сum vero Dalmatae a Croatis quoque, et Na
rentanis premerentur, alienis auxiliis indigere coeperunt; Veneti vero res (uas
integras pacifice poffidentes, et ex itus opportunitate in dies vires augentes,
Dalmatis fociis, propria vtilitate fic exigente, contra Slauos mare inquietantes,
auxilia praebere
aticiaulpicati coattifuerunt,
funt, indeque imitatione Аtrientium dominium Adri.
vt fuo loco dicetur. - ч.

". Liввк
 ЕтскоАтлAE LIввкsЕсNрvs.cАР I.
93
ЖЖ жжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжж

LIвв.к Sвсv Novs.

А F G им Емтим д 1 в k и уЕсимр 1
inesШyrici, populorumque eius nomina antiqua, per tempo.
rum fuccesfones ex vulgatis auctoribus, fuperiori Libro tra
ditafuerunt; deinde ex monumentis, quae hucvsque latue
runt, aliqua referenda funt, quae, quamuis continuam rerum ge
ftarum feriem non fuрpeditent, tamen certiora continent. Нос li
bro ergo Ducer, et Regey Croatorum enumerabantur, relatisque
rebus eorum tempore gettis, Croatici et Dalmatici Regni iura, mo
resque diftinguentur. -

4486?--8933ё?--893333--83336+ 393368--893333-493863-465368--893368- *:*:**:*:**:*»

С А Р VТ П.
Д Е D И С ТВ и У СА? О 4 ТО R И М Е Т Е О К РЛИ
S Т I R РЕ. .

roatorum Duces aliqui fuperiori libro

nominatifuerunt, qui Regibus Italiae
fub iurisdictione Ducis Foro Iulienfis,
et Pannoniae inferiorisPraefettipare
bant: at Маrchia hac limitanea a Lu
douico Pio in quatuor Сomites diui
fa, et exinde debilitata, fuccedentibus
etiam in Imperio Francorum diuifio
nibus, Сroatos iugum excuffifie con
ftat; quae quomodo, quandoue eve
nerint, nemo praeter Porphyrogeni
tum memorat; fed adeo parce eatra
dit, temporaque confundit, vt vix
* quaedam diftingui posfint. Аccedit
* РоrphyrogenitoТhomas Archidiaco
nus Spalatentis qui in referendis Ducibus Croatorum ab eo difcrepat: ea, qualia
funt, tradenda, examinanda, et ex (cripturarum collatione certioranda funt Pro
ponetur ergo vtriusque Scriptoris Catalogus Ducum, et ex eorundem Priuilegiis
aliqui addentur, diueritasque, фuoad fieripoterit, conciliabitur, fed ficutiРorphy-.
rogenitus in eorum recentione annos omifit, ita Archidiaconus ex Archiepico
rum Catalogoipfos deducens, cum Regibus confundit; ideo Reges eiusdem fimul
cum Ducibus ponuntur, ne ex repetitione Lettor taedio afficiatur.
М 3 Ducer
94 I. io. Lvcii DE REGNO DALMATIAE
Duce, Croatorum ex Duces, et Reges Croatorum ex Duces Croatorum ex Auétoribus
Porphyrogemito Archidiacono. et Priuilegiis.
N. qui et PORINVS PORINVS

P ORGᎪ P ORGᎪ
eBRANIMIR
A.C. 318. BORNA Dux Dalmatiae
et Liburniae
821. LADASCLAWS

A.C. 914. TAMISLAWS MISLAWS

97o. DIRCISLAWS
Rex Dalmatiae et Croatiae

TER PEMERE 990. TIRPIMIR, 838. TIRPIMIRVS

Rex - 892. MVCIMIRVS
\ 840. VNVSCLAWS et
DIO DOR VS
cRASEMERE IDO M IN ICVS vel DEMO GOY
et INICVS
879. SEDESCLA WS
88o. BRANIMIR VS
Comes
t 890. BRAZLAVON
MYR OSTLABVS MVCIMIR 920. MICHAEL
, Rex Banus.
PRIB VNIVS Io15. CRESIMIR Patritius,
Bocanus et Chroatorum Rex
Io6o. STEPHANVS Rex
CHR ESI MIR Rex
ZVONIMIR
Rex vltimus.

Primum Ducem Croatorum Porphyrogenitus cap. XXXI. Anonymum,

Porgae patrem, ponit, quem cap. XXX. Porinum nominauerat, et Abares expu
liffè tempore Heraclii afferit, vt di&um eft fupralib. I. cap.XI. Secundum, Porgam
eius filium, cuius tempore Croatos baptizatos, et poft baptismum pacificos red
ditos fcribit.
Bornam, et poft eum Ladasclauum Francorum Annales nominant, qui dein
de ponendi funt, vt multi anni Porphyrogeniti ante Tirpimirum vacui non re
linquantur. Ex Priuilegio eiusdem Tirpimiri, infra ponendo, conftat, Mislaum
Ducem ipfum antecesfiffe, quem Veneti Mium vocant, et tempore Petri Gradoni
ci eorum Ducis ponunt, hic debet effe is, quem Archidiaconus Tamislauum vocat,
quamuis Branimiro poftponat, et ex Archiepifcoporum collatione anno
DCCCCXIV. ponat; fed cum Tirpimirum quoque, Dircislauo poftponendo, Re
.gem fuiffè afferat, fimiliter, et Mucimirum, quos Duces fuiffe, et ante Reges ex
eorumdem Priuilegiis conftat, neque vllius Tirpimiri vel Mucimiri Regum, me
moria reperiatur; ideo ordo, et anni Archidiaconi non funt attendendi, cum in
rebus fè antiquioribus, communi illorum temporum vitio, non fuerit diligens fup
putator, prout in contemporaneis accuratus, et veridicus fcriptor Tirpimirum
poít
 ' ET CROATIAE LIBER sEcvNDvs CAP. II. 95
poft Mislauum ponendum, Priuilegium eius fupra citatum teftatur; et cum tem
pora congruant, eundem effè cum Porphyrogeniti Trpemere, quamuis in filio
non conueniant, dicendum eft. Vnufelauum quoque, et Diulurum, Slauorum Prin
cipes, Annales Danduli memorant, eiusdem Ducis Gradonici a) tempore. a) ab A. Chr.
836. vfque
Dominicum, vel Demogoy, et Inicum, Principes Slauorum, tempore Vrfi Parti 864. -

cipatii b) Ducis Venetorum, eorundem Hiftorici referunt; ideo hos Duces Cro b) ab A. Chr.
atorum circa eadem tempora fuiffè, duformuenc inter Croatos fecutam, di 864. vrque,
881.
cendum eft cum Porphyrogenito. Sebeflauum enim, eie&is filiis Demogoy, fuc
cesfifle, eoque occifo, Branimirum Ducem Comitemue memorat Dandulus; quem,
ex epiftolis Ioannis Papae VIII. inferius ponendis, Duccm Croatorum fuiffe, pate
bit, annis fcilicet DCCCLXXIX. et DCCCLXXXI. Hunc Archidiaconus Ducem
Sclauoniae, tempore CaroliRegis, ponit, fcilicet poft annum DCCCXL. quod con
gruere poteft; nam Carolum, diétum Craffum, regnaffe anno DCCCLXXIX. et
Coronam Imperii anno DCCCLXXXI. fumfiffe, conftat.
Mucimirum, Tirpimiri filium, deinde ponendum, ex eiusdem Priuilegio, infra
ponendo, apparet, fcilicet anno DCCCXCII. -

Michaelem item Ducem Sclauorum, Veneti Scriptores memorant, tempore

Vrfi c) Baduarii, quem Ducem Croatorum fuiffè argui poteft, et, ex temporum c) ab A. Chr.
collatione, forfàn Porphyrogeniti Miroslauum, Crcfimiri vel Mucimiri filium, a 912, υπήue
久?2,
Graecis, nomina mutare folitis, Michaelem vocatum: qui fi idem cum Miroslauo
ponatur, quem occifum a Pribunio Bano Porphyrogenitus refert, hoc euenit cir
ca ea tempora, quando Porphyrogenitus fcribebat, quae ex annis Mundi, et Indi
&ionibus ab ipfo relatis, ad annum CMXLIX. referri debent. An autem
Pribunius occifor fucceffèrit in Ducatu, incertum eft; quamuis Pribinnae cuius
dam Bani, tempore Dircislaui Regis, mentio reperiatur, quem huic pofteriorem
fuiffè argui debet, vt fuo loco dicetur.
Hi funt Croatorum Duces, quorum memoriae reperiuntur; fed an totius
Croatiae Duces fuerint? vel, ficuti multoties diuifàm Croatiam comperietur,ita eo
dem tempore plures Duces fiue Bani fuerint? diftingui non poteft. Ideo, his in
compertis reliétis,inueftiganda erunt ea, quae in Croatia ipforum tempQribus eue
-
nere. Sed cum terreftres Croatorum res geftae, a nullo Latinorum Scriptorum
tradantur, nifi ex generali nomine Slauorum aliquid Croatis adaptari velit, et a
Graecis quaedam exilia, quae fuo loco referentur: ideo, quae in Adriatico mari
Ducum Croatorum tempore gefta funt, tradentur, ex quibus eorundem quoque
res lucem accipient.
-铃8爱爱爱爱爱爱爱爱爱爱爱弥曼姿势爱姿终效旁爱旁爱终效染学旁爱8令斗

C A P V T II.
DE REB/rs IN ADRIATICO GESTIS D/^c/^M
cRoA ToRVM TEMPoRE
driatici maris dominium Graecos feruaffe, et in diuifione, tempore Caroli
Magni, fimul cum Dalmatia poffediffè, fuperiori libro relatum eft. Sed fic
utiItaliae maiorem partem, ex eorum focordia, amiferant; ita Adriatici quoque do
minium
 ~

96 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

minium in dies attenuabatur, donec ipfum quoque penitus extin&um fuit, vt Au

&ores eorum referunt, Zonaras, Cedrenus, et Curopalata: Michaelis Balbi Amorei
tempore, Saraceni Siciliam et Calabriae partem occupauere ; item, omnis Dalmatia de
a) A. C.827. fecit ; et Porphyrogenitus capite XXI. Michaelis a) Amorenfis Balbi focordia, qui Dal
matiae oppida habitabant, füi iuris extiterunt, neque Romano Imperatori, neque cuiquam
alteri fübie&i, itidem finitimae illis gentes, Chrobati, Serui, Zachlumitae, Tribuniotae,
Diocletani, et Hypagani, excusfis Romani Imperii babenis, liberi, füisque, non alienis Legi
bur, vfi fuerunt. * * -

Sic Porphyrogenitus omnes populos in Dalmatia antiqua exiftentes com

prehendit: perperam tamen nominaffe Croatos, qui occidentali Imperio pare
bant, ex fupradi&is conftat; ideo, totius Dalmatiae deficientis nomine, intelligen
dum eft quidquid orientali Imperio in Dalmatia parebat. Sed cum eodem Mi
chaele imperante, Saraceni Siciliam et Cretam occupaflent, Aegaeumque et Ioni
b).A. C. §23. um b) incurfàrent, Graeci non folum propriam claffem ex Adriatico accerfiuere,
fed etiam Venetis auxiliis indiguere: ideo, recedentibus Graecorum claffibus ex
Adriatico, eius accolae, Dalmatae et Seruii, fui iuris effe&ti, fuisque legibus vfi
funt, vt Porphyrogenitus fcribit. quomodo vero deinde fe res in Adriatico habue
rint, nemo refert. Sed cum eodem tempore, quo Saraceni orientale Imperium
vexabant, occidentale quoque, ab iisdem, et Northmannis, infeftaretur, et inter
Carolingos, bella ciuilia, Francorum debilitafTent Imperium, Croatis, in limitibus
eius orientalibus pofitis, anfàm praebuit iugum excutiendi: indeque, metu Franco
rum depoſito, propria freti potentia, ſpretisque pactis inter duo Imperia initis,
fimbrias dilatare, et Adriaticum infeftare coepiffe, ex Porphyrogeniti verbis elici
poteft, qui Croatorum potentiam maritimam et terreftrem defcribens, ait cap.
XXXI.
Baptizatae vero Crobatiae vrbes habitatae iftae fùnt : Nona, Belgradum, Delitzin,
Scordona, Chlebema, Stolpum, Tenen, Cori, Claboca ; exhibetque equitum LX. peditum C.
millia, et Sagenas LXXX. Conduras C. quarum illae XL viros habent, hae XX. nempe
quae maiores ; nam minores tantum X. Atque haec quidem potentia eius, et copiae fuerunt,
vsque ad Principatum Crefemere ; quo mortuo Myro/ilabus filius, poflquam quadriennium
genti praefuit, a Pribunio Bano interfeäus effet, pluribus tunc ohortis disfidiis, ac fa
&fionibus, equitum peditumque numerus valde imminutus eft, item Sagenarum ac Condura
rum ; et Sagenas quidem nunc vix triginta habent, Conduras magna, paruasque, et equi
tatum peditatumue.
Ex quibus, ficuti Porphyrogenitum vires integras totius Regni Croatorum
defcribere apparet: ita fola loca littoralia continentis, fine infulis, tot Conduras, et
Sagenas habuiffè, non eft verifimile. Ideo Graecis Adriaticum deftituentibus, Dal.
matisque in dies debilioribus euadentibus, facile fuiffe Croatis, hominum numero
abundantibus, vel fènfim, concedentibus Dalmatis, vel ipfis etiam inuitis, lembos
conftruere, infulasque, fuis ciuitatibus maritimis, Nonae, Belgradi, et Scardonae
proximiores, vfurpare, quas tempore Regum Croatorum poffèdiffè inferius pate
bit; indeque eo magis debilitatis Dalmatarum rebus, Croatorum maritimas vires
creuiffe, et fimul cum Narentanis, maris poffesfionem Dalmatis turbaffe, cenfèm
dum eft. Accedentibus deinde Saracenorum incurfionibus, Adriaticum quoque ab
iisdem infeftatum argui debet, Slauosque, non folum proximos Dalmatas, fed
etiam
 ET CROATIAE LIBER SECVNVS CAP. II. 97

etiam Venetos intra fuas paludes moleftaffe, eorum Chroni(tae, et vulgati fcripto
res memorant, quos recentiores cum Dalmatis confundunt, et in tempore cum
Chroniſtis non conueniunt.
His ergo, prout incertis reli&tis, ad primasVenetorum in Adriatico claffium
emiffiones deueniendum eft. Chroniftae enim cum Sabellico, caeterisque vulga
tis conueniunt, primam Venetorum in Adriatico claffèm, pro orientali Imperio
contra Saracenos, qui Siciliam occupauerant, miffam a), Iuftiniani Participatii Du a) ab A.Chr.
cis tempore. 827. vrque
&29.
Narentanos deinde Adriaticum infeftantes, qui, vtpote Pagani, cum Sarace
º
nis forfan fentiebant b), Ioannem Participatium Ducem, quodam eorum Legato b) ab A. C£r.
viro prudenti baptizato, foedere ligaffè, quiefcereque feciffe fcribunt. Huius Du 829.
8კ6.
vfque
cis tempore fecundam in Adriatico claffem emiffàm, et Veglienfem Dalmaticam
.
ciuitatem, fimul cum Obelerio, quondam Venetorum Duce captam, Sabellicus re
fert. Ferunt per id tempus Obelerium Ducem in Curietam infiilam, quam vulgo nunc
Vegliam vocant, tranfiuiffè, recuperandi Principatus caufa, res nouas moliturum. In eum
Participatius, antequam mouere poffet aliquid, validam claffem inflruit, hoflemque inter
primor conatur pene incautum obfidione cingit, obfeffum fümma ope oppugnat: interim ex
Medoacenfibus quidam, veteri in Obelerium ftudio, qui prius eorum popularis, inde Dux
fuerat, in vrbem transfigiunt. Ea re Iohannes commotur, fòluta obfidione, claffeque Ve
metiar celeriter reduéfa, in transfigarum inuidiam, Medoacum expugnat, atrociffimoque in
cendio abfùmit. Mox vero, fupplemento prioribus copiis addito, Curietam denuo traiecit,
qua in fuam poteftatem redaéfa, Obelerium capitali fùpplicio affêcit. Etiamfi inuerifimi
litudo narrationis Sabellici, ex diftantia infulae Curietae, a Meduaco, vel Metha
* mauco pateat: tamen, cum reliqui quoque Veneti hiftorici ipfum fecuti, hoc idem
referant; ideo eius aequiuocationem, ex non bene intelleéto Danduli loco, indica
re non erit inutile. Ait enim Andreas Dandulus in Chronico: I/le Dux, Ioannes Par
ticipatius, cum Narentanis pacem compofùit, Obelerium quoque Ducem Venetorum venien
* &ratae.
z tem, cepit, ipfümque laqueo apud fanéfum Martinum * dextra fùffcndi iuffit. -

富 Idem in Annalibus ad A. C. DCCCXXX. hoc tempore Obelerius eieéfus, Vene

tias rediit, et in Vigilia ciuitate, apud Curiclum fe intrufit, quem Ioannes Dux, congre
gato exercitu obfedit, et vrbem impugnat. Tunc Methamaucenfès, de quibus Obelerius
originem traxerat, reli&fo exercitu, intra vrbis moenia adObelerium adiuerunt: Duxpro
pterea diuertens, Methamaucum expugnat, et igne confùmfit, et reuocato exercitu, Vigi
liam ciuitatem, et Obelerium cepit, et eum decollari iufit, cuius caput Methamaucum
delatum,pertica in Sabbati fanéiiiuxta * martyris magiem füffenfum. quo apparet,Sa * S. Marti
ni Margi
bellicum, cum, vbi nam ſita fuerit ciuitasVigilia, ipſi non conſtaret, pro Vigilia ci 776/77,
uitati apud Curiclum Curietam infulam Dalmatiae, nunc Vegliam dictam, ponen
do, aequiuocaffe, et Venetos infülam orientalis Imperii, longe a finibus ipforum
di(fitam aggreffos, ciuitatem expugnaffe, fcripfit. Et quamuis, vbinam ipfà ciuitas
Vigilia fita fuerit, hodie non conftet, neque San&ti Martini Stratae ſitum auctores
referant: tamen ex iis, quae idem Dandulus fcribit, San&tum Martinum intra
aeftuaria fuiffe, conftat. Nam inChronico, relata coniuratione Carofi,qui Ioannem
Participatium Ducem expulerat, fequitur: et interim diétur Carofùs tyrannice guber
nabat, ab hoc quidam maiores, vniti cum populi quantitate, ad S. Martinum Stratae fe
reduxerunt, vbi communicato confilio, deinde recedentes, in Riuo alto applicuerunt, Carofùm
: 米米米 - N que
 98 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
que ceperunt, et eius extra&is oculis, in exilium pofüerunt eundem. Et in Annalibus:
Carofùs igitur, qui au&or fuerat fceleris, Ducatum inuafit. Tunc Baſilius Transmundo,
Ioannes Marcuzzo, et Docus Orfiniaco, et alii triginta, quibus commiffümſcelus diſplicue
rat, de Venetiis exeunt, et apud S. Martinum de Strata habitationem elegerunt 5 adquos
paulatim Veneti confugiunt, vnanimiter Venetias introeuntes, Carofum in Palatio capiunt,
et au&ore Dominico Ortiamieo, fibi oculos eruerunt, et de Venetiis expellunt. Ciuita
tem Vigiliam, quam apud Curiclum fituat Dandulus, Chronifta ಇnony
vetu(tus
mus eundem cafum Obelerii defcribens, lingua vulgari apud Aurielum ponit.

E da può poco tempo Obelerio, lo qual Paruo poflea tempore Obelerius, qui
fò priuado dello Dogado, e della patria in priuatus fuerat Ducatu et patria, Vene
Veneeſaa ritorna, et la Citta Vigilia di pud tias rediit, et in ciuitate Vigilia, apud Au
Aurialo ſe ſera, lo qual da lo eſercito del rialum fé claufit, qui ab exercitu Ducis fuit
Dofalo fo a/ediado, e comhate la dita Cit obſeſſus, et dicta ciuitas Vigilia impugnata.
tade Vigilia, alora quelli de Malamocho, Tunc Metamaucenfes, a quibus Obeleriut
dali quali Obellerio aueua abudo origine, originem ducebat, reliäo Duce, ad Obelleri.
Lafa el Dofe, e anda in agiuto, efauor de um recefferunt, quo cognito, Dux cum exer
Obelerio primo, lo Doſè ſi pudo zio ritorna citu Metamaucum reuerfùs, oppugnat, capit,
eo lo ſuo eſercito a Malamocho e quello com et exurit ; Obelerium vero captum, decolla
• . batte, e prefelo, et afg. lo, et prexe Obele- ri fecit, et caput eius, Sabato Sanäo eius
rio, e quello el Ieſe degolas, e la ſoteſta fu demanni, appenſum fuit apud ſanium Mar
duta a Malamacho e lo Sabato Santo del tinum Stratae.
qual mileſimo quella fo a picada a S. Mar
tin de Strada.

Aureolum autem intra paludes fitum fuiffe, apparet ex Priuilegio Ducum

Participatiorum Angeli, et eius filii Ioannis; dato Riuoalti Indi&t. XII. ab eodem
Dandulo in Annalibus relato, in quo concedunt Ecclefiae S. Seruuli Territorium
.) 4. c. 1,. S. Hilarii di&tum a). Sanéfam Ecclefiam femper vigili cura etc. Et infra: Conceffa
igitur praediéfa Capella B. Hilarii Confeffòris Chrifli, cum fùis territoriis, finibus, ac
terminis, cum omnibus appendiciis, vel adiacentiis füis, quod eff fuper totum circumdatis
- lateribus: id eft a flumine, quod dicitur Clarino, percurrente vsque in Canale, qui dicitur
Gambarafia, et inde in foffa, quae dicitur Riga, ac deinde in Canale de Luna procurrente
in Seucho, et vsque in paludibus aquis falfis, fimiliter a praediéfo flumine Clarino defeen
dente ad locum, vbi dicitur Aurilia, et finalibus defcendente pro Canale, qui dicitur Aui
fa, percurrente in diéfo flumine Hunae, et deinde procurrente vsque in paludibus fimiliter
tribus millibus aquis fa(fi; etc. ex quo Auriliam fuiffe prope Gambarafiam, nunc Gam
barare di&tam, apparet, propeque eandem Vigiliam, et intra aeftuaria, fi tamen
concludendum eft, Sabellicumque aequiuocando fcripfiffe, Venetos Curietam ori
entalis Imperii infulam inuafiffe, peiusque ipfo alter recentior Chronifta, pro Vi
gilia, Vegliam, et pro Curieta, Curzolam fumens, duas Dalmaticas infulas longe in
b) ab A.CAr. ter fe diuifas, tunc ab eodem Duce captas fcripfit b); Petrum Gradonicum cum
37. vau Sclauis bellum gesfiffe, et cum Mio Principe eorum pacem fcciffe, Veneti fcri
364. bunt, quem Mium, pro Tamislauo Duce Croatorum Archidiaconus ponit: hos
autem Sclauos pro Croatis fumendos effe, infra patebit. Eiusdem Gradonici
- Ducis
 ET CROATIAE LIBER SECVNDvs CAP. II 99
Ducis tempore, Tirpimirum Ducem Croatorum vixiffè, Priuilegium eius teftatur,
ex quo cum multa elici poffint, integrum ponere placuit ex Regiftro priuilegio
rum Archiepifcopatus Spalatenfis. -

In Nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sanéfi. Regnante in Italia Piiſimo Lotha

t rio Francorum Rege, per Indiéfionem XV. füb die IV. monis Martii. Dum mundi ab
|
origine cunéfa per tempora faéfa manfiffè, delabiffèque fùccedentibus alia altisfimi ipfimet
oculis perfpicimus mentis, et manu fidei palpamur, nihil corporeir membris videre, audire
aliud valemus, nifi ea, quae praefèntantur, et fcripturarum auditio obtutibus pandit. Vn
de ego, licet peccator, Tirpimirus Dux Croatorum, iuuatus munere diuino, incertus de die
nouisfimo, et hora, qua nefèiat homo, folicitus nimis animae meae, commune confilium meis
cum omnibus Zuppanis conftruxi Monaflerium, ibique cateruas fratrum adhibui,
quorum fèdulis votis, et frequens, oratio, nos immunes redderet Deo pec
catis ; in hanc adiecit mens noflra, eiusdem Monafterii Ecclefiae aliquid in vtenfilibus
praeparare. cum autem non fùfficeret in argento ipfà vafa perficiendum, accommodauit
nobis Petrus Salonitanae Ecclefiae Archiepifçopus, et dileéfus compater, XI. libras argen
teas : hac de re ei duximus hilari animo dare quiduis, et non dengamus charitati vefirae;
quibus ipfè refpondit, volo Domine et compater, vt primum, quidquid proprio emi pretio,
vel quod donatum eft in immobilibus, et mobilibus, in fanëfa Matre Ecclefia, id eft in Lafa- .
mi, et Turgari, cum fèruis, et ancillis . . . . . Chortino praefèntia Claritatis veftrae,
per paginulam Priuilegialem, Sanétae Salonitanae Ecclcfiae diéfae mancipata in aeternum
permaneant, ac deinde, vt in fatam matrem Écclefiam, quae Metropolis vsque ripam Da
mubii, et pene per totum Regnum Croatiae, et pro remedio ammae veflrae, parentum vel
fidelium veftrorum, et per commodatum argentum, detis Ecclefiae B. Gorgii, in loco qui
dicitur Putalio, omnia, quae obtinet poffèffionum, feruos quidem, et ancillas, quae Mis
lauo Duce ipfam Ecclefiae cum dedicata videtur, et ab ipfò Duce donis ditatam ; fimilimo
do, et Priuilegii cenfùra, haec quidem donatio a Vob^ firmiter enixe depofíimus, talibus
et figgeftioni placiti data ad fènfùm fpopondimus, et iure manfùris rebus Priuilegiumfie
ri praefèntem noftram deliberationem, praecepimus, videlicet ita dumtaxat, vt emta pretio
infra terminis noftris in locis memoratis fèmpiterna donatione posfideat diéfa iam fànéfa
Ecclefia a memine infeflante. 一つ "

Tandem vero praefatam Ecclefiam, de Regali territorio, ab orientali et occidenta

li parte, a rupe montit, vsque ad mare, ab vtroque latere terminos cum lapideis et ferro
fignatos, infra quos terminos nullius adiacet territorium, nos diligenter condonamus, et hoc
in augmento Sanétae Salonitanae Ecclefiae, proferentes firmamus, et fingulis annis de omni
mafçentia terrae, ex curte noftra, quae Clufàm dicitur, decimae inferantur in memora
tam Ecclefiam, quas decimas Anteceffor Nofter Mislauo dare coepit. Si quis vero defuper
fcriptis, quidquid Deo infpirante, amore Sanéforum inflammati, deuoto peéfore obtulimur,
conceffimus, et impofterum inconuulfa firmata valere cenfùimur, in Coenobium fanéforum
Martyrum, Domnii et Anaftafii, Cofinae et Damiani, et fi quis diripere, vel fùbtrahere,
aut per vim opponere tentauerit, iram Domini Saluatoris, et Sanéforum omnium maledi- '
&fionem, quidem CCCXVIII. Patrum vinculo inßlubili anathemate Maranathadenodetur,
diuidetur, et euellatur diuino iudicio, a cognatione, et patria, vxore, et filiis, qui ſepara
- re donationem noftram temerarie a Sanëfa Matre Ecclefia iam faéfam praefumferit ; fò
vetur itaque hic litigantibus cum eo vicariis fanétis Religioforum fühſentium, Principum
gratia ram nefandi faciens, quisquis ille defunétorum obliuioni dans, et in nouiffimo die ma
,来米光 N 2 gni
 -

ΙΟΟ I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

ni examinis, cum Diabolo, et eius tetris Angelis, et Iuda Ifcariote, Chrifti proditore, in
gehenna barathri muneretur, vbi ignis nunquam extinguitur, et vermeslimpiorum non
7/107/11/lt1/7°. -

A&um in loco, qui dicitur Byaci, tempore nuper fato, et teflium notitia, praefen
tia, communi voto, et voluntate corroboratorum.
Signum manu, meque ipfo Tirpimiro Duce, huius rei conceffore et aučiore.
Signum manu Comicini Zuppano teſtis.
Signum manu Pretilia Zuppano teftis.
Signum manu Nemu/llo Zuppano teftis.
Signum manu Zarfata Zuppano teftis.
Signum manu Lodouico Zuppano teſtis.
Signum manu Ozamulo cum fratre. -

Signum manu, Negutia Camerario teftis.

Signum manu Zuppano teftit.
Signum manu Potecano teflis.
Signum manu Zatimufllo teftis.
Signum manu Damay teflit. w

Signum manu Dominico Presbytero Capellano teftis. .

Signum manu Cypriano Presbytero Capellano teflis.
Ego Martinus Presbyter Capellanus, praeceptione Domini mei Ducis memorati, ro
gatus fcripfi, et manu propria opus compleui, fignum manu feci.
Haec fünt Nomina Seruorum de Mafaro, pertinentes eos, in fanëfa Matre Ecclefia
B. Domnii, fcitote numerum eorum, fünt in primis Carento, Poflellio, Naffezai, Damaciai,
Ylena, Trubafa, iflis cum fùis feminis.
- Caeteri vero ſeptem, quorum Nomina funt:
Liutamiro, Strebemilo, Nėdamuslo, Tefina, Luteciai, Ceuftizo.
Ex infcriptione : Regnante in Italia Piiffmo Lothario Frgncorum Rege per In
diâionem XV. Tirpimirum Ducem adhuc Francorum Imperium, Lothariumque
Italiae Regem recognouiffe; quem, quamuis iam tum effet a Patre ad Imperium
adfcitus, tamen, eo viuente, Imperatoria munera nequaquam exercuiffè dicendum
eft, ideo tantum pro Rege Franciae et Italiae habitum, Priuilegiumque confcri.
ptum anno Domini DCCCXXXVIII. ex Indi&ione XV. dignofcitur. Nam quam.
uis viuente Lothario, eadem Indi&io repetita fuerit AnnoDCCCLIII. tamen, quia
tunc mortuo patre imperabat, imo fibi Ludouicum filium in Regno Italiae, et Im
perio, affòciauerat, quod in infcriptione omiffüm non fuiffèt, fi tunc confe&um ef
fet; ideo anno DCCCXXXVIII. confcriptum dici debet. Ex ipfo autem Priuile
gio, ficuti Tirpimirum maritimas partes Croatiae poffèdiffe conftat, cum terrasin
GP
ipfo nominatas mari proximas, in Zupania maritima fuiffe, a Porphyrogenito Pa
rathalasfiadi&a, inferius patebit: ita, an reliquam quoque Croatiam, in eodem Pri
uilegio Regnum Croatorum di&tam, poffèderit, ex hoc vnico illius temporis Pri
uilegio colligi non poteft; fed ex fupra defcripta Croatorum ex Porphyrogenito
potentia, potius vniuerfum Croatorum Regnum, vsque ad ripas Danubii exten
fum, vt in Priuilegio exprimitur, poffèdiffè, et paulo poft eiusdem Priuilegii con
cesfionem, mortemque Tirpimiri, diuifionem Croatorum, a Porphyrogenito me
a) A. c. 34. moratam, fequutam, arguunt ea, quae Veneti tradunt. fcilicet, Petri a) Gradonici
Ducis

º: -
 - .

ЕТ СR ОАТПАЕ LIВЕК SЕСV N DVS САР. II. ПОП.

Ducis tempore, Vnufclauum, etDiodurum, PrincipesSclauorum, Venetisinfettos,

Сaprulas populatie, tuncque Croatos, ob diffenfionem filiorum Ludouici Pii, ti.
more Francorum depofito, mare infettando, Veneta arma exercuife, dicendum
videtur; Saracenis quoque Barium capientibus, Narentanos inde occationem ha
buiffe Adriaticum infeltandi, ob ideundem Ducem, poft bellum cum Drofaico,
Iudice Narentanorum, vel vtalii, Мarianorum, conuenile, (cribunt. Saraceni
deinde, Bario capto, eo magis Adriaticuminfeftantes, Catarum, Rotam, Buduam,
diriрiunt, Ragufium obfident, deinde Graecorum et Venetorum claffem, ad Cro
tonem, velТarentum, profiigant, Adriaticumqueincuriant: quibusvtoccurrerent,
Вadius orientis, et Ludouicus II. occidentis Imperatores, auxiliantibus Venetis,
Dalmatis et Slauis, Saracenos vincunt, Вariumque recuperant, vt Сuropalates,
Сedrenus, et Zonaras referunt, et Porphyrogenitus cap. XXIX. Franci Graeci,
сит Papa Romano/eiungит, спасит Crobato, Seruio, cит Zaclито, Тerboniti, Сапа
liti, et Ragц/inir, ситétique Dalmariae oppidorum incoli, пат bi отnes ex Imperato
ri, татdato aderant, et Barin ob/ident, capiunique./cienduтvero, quodСrobator, reliquor
диеSiauогит Principe, Ragyi, /ий паиlbus, in Langobardian transmierunr. Sed
cum Ludouicus in Epitola ad Bafilium conqueratura): tot populo, Sclauотіae по а) Ваr.ad
4. С. 37.
/trae in captiuitate/ine qualiber parcitate/abtradis, /uper qиат dici pa/i aniтит по т. 73.
/truт соттогит; поп епіт сопgruegeflит её, ct iirden Sclauini, поirir, cит паиibus
уii, apud Barim in procināи сотинir oritari, соп/itentibus, et nibil/ibi aduerfі ітті
пеreputantibи, тат ітріe doти: /uae quoqие diriperenturs Ludouicum, Slauoniae
fuae, de Croatorum Regione maritima,fibi fubietta, intellexifie dicendum eft qui
cum eorum nauibus ad Barium oppugnandum cum caeteris conuenerant, ob id,
Роrphyrogenitum, Bafiliiiuliu, Croatos conneniiefcribentem, auо blanditum di.
cendum eft. Аt cum ceteriquoque Аdrii accolae ibidem fuifie memorentur, prae
ter folos Narentanos, quos, cum adhuc Pagani, fue Idololatrae efient, cum Sara
cenis (entisfe verifimile eft, et Croatorum domos ob id diripuisfe; fed cum regio
Narentanorum orientalis Imperiicenferetur, ideo Ludouicum in Bafilio expro
brasfe,et propter eandemcaufam,Vrfumb) DucemVenetorum, Croatis focisgra b)at А. Сbr.
tificantem, in reditu a Bario, de Narentanis vindietam fumfisfe, cenfendum eft,vt 864. олдие
371.
Veneti Auttores (cribunt, quamuis caufam vindietae non exprimant. Нisiisdem
Narentanistribuenda funt, quae Anaftafius Bibliothecarius (cribit, demisfisAdria
ni Papae ex Concilio Conftantinopolitano redeuntibus, а Piratis Slauis captiuatis,
codiceque Concilii c) abrepto. Еundem quoque Ducem Venetorum, cum De с) Ваrот.
4. С. 369.
mogoy, бue Dominico, Principe Sclauorum, bellumgestisfe, et Inicum eorundem
Principem Iftriam vattantem cepisle, rebusque, litris ablatis, rettitutis, captiuos
Slauos ob foedus dimifisfe, fcribunt quod de Croatis I(triae proximisintelligen
dumeft Refert deinde Andreas Dandulus in Annalibus: taтen Sclaul, reputanter
Jё 4fen/or, .fedu, irritит babuerunt, quod mortuo Demogayrenoиатит ей, поп incluji, Na
reniani, Veneroruт таximir aeтиlir, contra quo, Dux exercitит ті/it. Per box dies
Seikiaии,exprogenie Triuniri, fulи Imperiai praelio, Dalmariae Dисаит arri
pui, filioque Demogay exio тій з диет поп тиlto interiedo tempore Braninirus occi
dit, et Ducatuт сіи, accepit. Нuic Sedefclauо СomitiSclauorum, fcripfit loannes
Рара VпI dirigens iрб legatum dettinatum Regi Bulgarorum, Anno а) Ер. 7б.
DСССLXXIX. d) Вranimiro quoque Principi, eodem annofcriptisfe eundem e) е)Eр.184.13;
". N 3 - Роnti

-
 ДО2 I. IО. LV СII D E REGN О D А L МАТПАЕ

Pontificemconflat, quem Ducem Croatorum fuisie apparebit Ex quo breuem fu

isfe Sedefclaui principatum argui debet; Sedefclauum autem ex progenie Тri
buniri, idеft Tirpimiri Ducis Croatiae fupranominati, filios Demogoy, qui Tir
pimirum ipfum, veleius filios eiecerat, itidem expulisfe, et Bailii Масеdonis ori
entalisImperatoris protectione, Dalmatiae Ducatum arripuisfe,arguidebet, idеft,
eius partis Dalmatiae, quae Croatia vocabatur: cum eodem quoque tempore Ве
neuentani, et Capuani Duces, ab occidentali Imperio ad Bafilium defecisient, vt
а)ва, aa Baronius a) obferuauitex Curopalate, et tunc, eodem Bafilio conciliante, tribu
4G5p.na, tum Croatis Dalmatas conftituisle, vt capite fequenti dicetur, cenfendum eit. Bra
nimirum autem,Sedefelaniocciforem, DucemCroatorum, ArchidiaconusSpalaten
fis memorat, et clarius Epitolae Ioannis Papae VIII. qui Ioannem Presbyterum
familiarem fuum, adipfum, et Regem Bulgarorum milit, Branimiroque gratula
1)Ер. 34. tur b), Diledofilio Branimiro. Аd gremium Sanctae Sedi, Apofolicae тari, tuae, de
сиіи: /onte parecrui/acrae praedicationirporaнerefuenta, redeитет/i/ipiти, setlo
annem Presbyterum, cum Epitola Regi Bulgarorum dire8tum, commendat, eius
ofp. 8. demque tenoris alteram (cribit c), отbus cenerabilibu, Sacerdotiiu, e, cтиerдро
риlo, in qua de Principe corum Branimir, ad Romanam Eccletiam redeunte, gra
tulatur. Quod autem de Croatis haec intelligi debeant, praecedens Epitola, fcri
а) EP. S. pta d) Theod/io Venerabili Diacomo, er electo/antiae Eccle/iae Nonenfr, et clarius de
г) Гр. 244, eodem,Theodofio, iam Epifcopoe), Excellenri Viro Braniniro, glorio/6 Сотіri, er dile
dofilio поiro, atque отніи, religio/io/acerdotibus, et bonorabilibu, iudicitur, сипdoqие
populo, pax, ergratia a Domino Ief Chrifo Аиdita per Theodafит истerabileт Epi
/горитvejirum fide,etc.eum ad Ecclefiae Romanae gremium,proutiptius Antecefo
res fuerant, rediffe, commendans declarat. Nam Ерifcopum Nonenfem, totius
Сroatiae tunc fuifle Epi(copum, ex Priuilegio Mucimiri Ducis, inferius ponendo,
conftabit. Сroatos ergo orientali Imperio adhaerentes, a fede quodue Арoftoli
caper aliquot tempus alienatos fuille, apparet quod de Dalmatis фuофue argui
y) в цо. poteft; nam idem Роntifex (cribens/): Vitali ladren/i, Dominico Аb/aren/i, cererir
4ие Epi/copi, Dalmarinir, /éи Ioanni Archipretyrero/antiae/edi, Salonianae, отфи
4ие/acerdotibus, et/enioriba, popul, babitatoribн, Spalateyi, ciutati, atque Zadaren
Ji, ceterarитдие сiиltalит, conqueritur, Archiepi(copum Spalatenfemelectum, а
fede Ароitolica more folitopallium petere diftulife, et fi metu Graecorum, vel
Sclauorum ideuenerit, policetur auxilium, aliter excommunicationem minatur.
". Graecos impedimento tunc effe potuifle arguideber, eo, Фuia mortuo IgnatioРа
с)A. c. sys, triarcha Conftantinopolitano, iterum Photius а Вatilio rettitutus g) fuerat, quicum
a fede Ароitolica alienus ellet, fauore Bailii, qui Dalmatasa Saracenis liberando,
et Croatis tributum permittendo, vtrosque deuinxerat, Spalatenfem Metropolim
Dalmatiae et Croatiae fibi vendicare conatum, credibile eft. Slanos autem, idеft
Сroatos, tunc natigationi Latinorum obititife, iugumque Francorum detrettac
p4 с.: fe, congriit cum is, quae Sigonius ex Andrea Dandulo refert b), carolи, ду:
/a, Imperator, Канетаемоеdu inter Veneto, atque liaico, /ii/iliedo, in фиinqиеті
ит reнoиаиit, et/anxir, or Slaui, qui marea/iduf, latrocini, iye/tabant, соттипibus
armi, поп/дlит arceremur, /ederiam pererentur.
-- Сroatos enimmaritimos, fauoreBafii, iugum Francorumdeiraxis,iptique
". Вafilio adhaelisle,СonftantinusРorphyrogenitus, in vita eiusdem memorat; nullae
и dein

:
 ET CROATIAE LIBER SECNDvs CAP. II. IO3

deinde Croatorum maritimae a&iones reperiuntur, vel ex eorum diuifione, po

tentiaeque maritimae diminutione, a Porphyrogenito memoratae, vel ex pa&ofibi
i T.
a Dalmatis tributo eueniffe, etcum ipfis Dalmatis nauigationem exercendo, quie
ti deditos argui poteft. Sed quamuis Croatorum in Adriatico moleftiae fuppref
fàe tunc fuerint: tamen Narentani ab infeftatione eiusdem non ceffàbant, contra
quos Petrum Candianum Ducem progreffum, et occifum, concordes VenetiScri
ptores et Chroniftae referunt. At, cum in aliquibus non conueniant, ideo refe
fenda funt, quae Sabellicus tradit, et quae Chroniftae fcribunt; vt aequiuocationes'
apparere posfint. Ait enim Sabellicus: -

In Narentanos interim, veteres Veneti nominis hofter, quoniam proxima maria la

trociniis infeftarent, aliquot longae naues ad eorum curfùs comprimendor, miffae: quae
infeéfa re, nusquam enim hoftis repertus erat, domum rediere. Nec multo poft Candiani
Principit du&u, naues duodecim, quidam fèptem fcripfêre, in eosdem hofles paratae, qui
circa Dalmatiae promontorium, quod ipfi incolae Miculum vocant, reperti fünt, in eos hor
tatu Ducis, ferociter inueéfae funt Venetae triremes: nec Liburnicae naues pugnam de
tre&fauere, vtrinque maioribus prope animis, quam viribus eft concurfùm. Primo qui
dem congreffu, res Veneta, aliquot hoflium nauibus oppresfis , fùperior fuit : verum Bar
barorum multitudine fuperante, Ducaria maui cum reliquis circumuenta, Candianus forti.
ter dimicans occubuit, cum menfès quinque, non amplius, Remp. adminiftraffet,eius cadauer
ab Hiflris fùbtraéfum, paulo poft Gradum eft deportatum, atque eo loco fepultum. Dan
dulus in Chronico: Petrur Candiamus Dux hamc fedem acquifiuit, anno Domini.
DCCCLXXXVI. Iffe Naualem exercitum contra Narentano* mifit, qui fine profe&iuad
propriaremeauit: ob id ipfe armatis duodecim nauibus, ad illas partes perfonaliter accef
fit. Vbi pugnando ab hoftibus fuit occifùr, cuius corpus a Sclauis clam arreptum fuit, et
adGradenfem vrbem conduéium. Ducauit menfès quinque, et ibi requiefcit. Idem im
Annalibus: Petrus Candianus A. C. DCCCLXXXVII. ' Hic confeffim contra Narem.
tano, exercitum naualem mifit, qui cum fine effèéfu reuerfùs effet, tunc per femetipfum,
侬 cum duodecim bellicis nauibus, in menfè Augufti egreffùr, et ad montem Sclauorum peruemi
t
i 1, 3, ens, in loco, qui vocatur Micculus, exiuit, licet cum paucis, fèd Sclauor fibi refiflentes,
jº primum in fugam vertit, multosque ex illis occident, quinque Naues illorum fecuribus fre
恤 git : fed demum reuertentibus Sclauit, die XVIII. menfis Septembris, cum aliis feptem oc
m,"
cjfus eff ; cuius corpus Andreas Tribunus fùfcipiens, in atrio Gradenfis Ecclefiae poflea fé.
他r peliit. Oberuandum et Sabellicum Narentanorum naues cum Liburnieis con
tº. fundere, cum ex iam di&tis, libro fuperiori pateat, Liburnos pro Croatis fumem
[]: Ç?
dos efe. Sed cum Croati et Narentani, vtrique Slaui elent, Sabellicus hos inter fe
呜
non diftinguendo, confundit, prout etiam inferius in Petri Vrfeoli expeditione
് animaduertetur. Similiter,quem Dandulus montem Sclauorum, Miculum di&um,
refert; hunc eundem Dalmatiae Promontorium effe, Sabellicus afferit: et quamuis
re&ius Promontorium, quam mons dici debeat, tamen eundem prope Iadram im
Croatico, non Dalmatico folo, fitum tunc temporis fuiffe, ex Priuilegiis Regum
Croatorum conftat, nunc vulgo diétum Ponta Micha. Ob id Dandulus antiquos
Chroniftas fèquutus montem Slauorum, id eft Croatorum effe fcripfit. Sed defcen
fionem in terram Ducem feciffe, innuere videtur, ibique Slauis fugatis, quinque
naues illorum fecuribus fregiffe memorat, quod de Croatis, non de Narentanis
intelligendum effet, ficuti ea, quae fequuntur, de Slauis reuertentibus, de Naren
--- - tanis,
 IO4. I. io. LvCII DE REGNO DALMATIAE
tanis fi ab iisdem Dux occifus fuit; fed cum ipfo antiquiores Chroniftae Narenta
nos tantum nominent, ideo Dandulus in hoc tantum loco Narentanos Sclauorum
nomine fcripfit, quos alibi a Sclauis re&e diftinguit. Se vnde Sabellicus Hiftros,
ad fubtrahendum Ducis cadauer accerfiuerit, non conftat, cum ipfe Dandulus, ct
ceteriChroniftae, Sclauos, corpus DucisGradum portaffe fcribant, nifi ex Chroni
ftis, vulgari antiquo chara&tere fcriptis, ex fimilitudine hunc errorem hauferit Sa
bellicus, cum verba per l iffhiani, averbis per l Iflriani, nihil fere in antiquis chara
&eribus differant. Croatos ergo tunc temporis ab infeftatione maris fé abftinen
tes, cum Venetis, et Dalmatis concordes nauigaffe, et fequuta inter Venetos, et
Narentanos prope fuum Promontorium pugna nauali, amici occifi Ducis cadauer,
dereli&um ifiuentum, Gradum ad fepeliefidum tuliffe, dicendum eft. Mucimi.
rum, Croatiae maritimae Ducem, circa haec tempora fuiffe,Priuilegium eius infra
ponendum Anni DCCCXCII. refert. Annales autem Francorum, Fuldenfes di
&ti, tempore Caroli Crasfi, relata Pannoniarum vaftatione, per Zuentibaldum Ma
rauorum Ducem fa&ta, et deinde iuramento Carolo praeftito, fubdunt
DCCCLXXXIV. Poftea veniente Brazlanuorum Duce, qui in id tempus Regnum in
ter Drauum, et Saua flumina tenuit, fuisque militiae fübditur adiungitur. et inferius,
tempore Arnolfi Regis Germaniae, relata Zuentiboldi rebellione, et apparatu Ar.
nolfi trium exercituum contra ipfum DCCCXCII. Arnolfus contra Zuentibaldum,
Hunnos et Bulgares mouet. Miffos enim fùos inde ad Bulgaros, et Regem eorum Lanio.
mir, ad renouandam priftinam pacem, cum muneribus menfè Septembri transmifit, et ne
coemptio falis inde Marauanis daretur, expofüit. Miffi autem propter iifiiias Zuenti
baldi Ducis, terreftre iter non volentes habere, de Regno Brazlauoni, per fluuium Odgora
vsque ad Gulpam perfluenter, Saui fluminis mauigio in Bulgariam perdu&i, ibi a Rege ho
morifice fùfcepti, eadem via, qua venerant, cum muneribus reuerfi fùnt A. C. DCCCXCV.
Imperator Pannoniam cum vrbe Paludarum, tuendam Braxlauoni Duci /ùo in id rетрия
commendauit. Ex quibus Braxlauonem eius partis Regni Croatorum fuifle Ducém,
quae inter Sauum, et Drauum fita eft, apparet, Caroloque CrafTo Imperatori oc
cidentali, et deinde Arnolfo Regi Germaniae, poftea Imperatori, paruifTe, conflat,
Mucimirum autem reliquum Regni Croatorum, vel partem fàltem maritimam po£
fidentem, ex eius Priuilegio, in quo nullum fuperiorem recognofcit, fui liberique
iuris fuiffe, argui debet, neque Arnulfum Zuendibaldico bello, et Leonem Bulga
rico, impeditos,ipfum moleftare potuiffe, conie&andumeft,PriuilegiumautemMu.
cimiri tale eft:

„In Nomine Patris, et Filii, et Spiritus San&i. Anno vtique, facrampo(ì.

„quam Chriftus carnem ex Virgine fumfit DCCCXCII. Indi&ione XI. fi5 die
»IV. Kal. O&tubrium. Cum magnae inter Salonitanum, et Nonenfèm Praef,l;.
»bus, de quadam fa&ta donatione, a Tirpimiro Piisfimo Duce, in iuris San&ae Ma
„tris Ecclefiae, Domnii et Anafthafii Beatorum Martyrum, quandam mancipan
„do Ecclefiam San&i Georgii, quae fita eft in Petalio, verterentur contentiones,
»dicente Petro Spalatenfium Archiepifcopo, hanc quam dicitisEcclefiam donatam
»a praefato Duce, et Priuilegii ftatuto roboratam, in Noftrae Iuris Ecclefiae fub
»teftimonium notitia mancipatam habemus; refpondens Aldefreda Nonenßs Ee.
„clefiae Praeful, dicebat, non ita habetur, fèd noftrae potius Ecclefiae dominio de -

»tinetur, quoniam non in Ecclefia fàn&orum Domnii et Anafthafii vt di&is poß

-
,fidenda,
 ~
- *

\t

ET CROATIAE LIBER SECVNDVS CAP. II. io5

„fidenda, fed ipfius Praefuli fruenda ad tempus tradita eft. Hisitahabentibus,com
„perto placuit mihi Muncimir, diuino munere iuuatus Croatorum Dux, refidente
,paterno folio, diuino fpiramine, communi confilio, cum meis cun&tis fidelibus,
„et Primatibus Populi, omni compofita et praetermiffâ contentione, di&tam iam
„fàn&ti Georgii Ecclefiam, in fan&orum Martyrum Domnii et Anaftafii, cum omni
„fuo introitu et exitu, fubiugare Priuilegio, cum feruis et ancillis, campis et vi
„neis, pratis et filuis, cun&ta mobilia, et immobilia omnia; quam Ecclefiam, tefte
;,et au&tore Deo, volo, vt nullus deinceps de fuccefforibus meis, de poteftate Spa
„latenfium Ecclefiae fubtrahere audeat, vel in quolibet diripere, fèd iuxta pri
„fcam confuetudinem, vt donatam a Patre meo recolimus, et mox per praefens
,,Priuilegium denuo mancipamus, vt omnino fubiaceat di&tae Ecclefiae, iure: qui
„vero poftmodum auaritiae facibus accenfus, atque in fuperbiae cornibus eleua
„tus, ftatuta noftra parui pendens, nuper fa&am Ecclefiam, a dominio fànétorum
„Martyrum Domnii atque Anaftafiii fubtrahere voluerit, vel quolibet modulo
„donationem di&tam nocere tentauerit, iram omnipotentis coelorum arbitri Salua
„toris Mundi incurrat, et fan&orum omnium maledi&tionis vinculo CCCXVIII.
„Patrum infolubiliter denodetur, defcendatque fuper eum, et domo fua, fibique
„confèntientibus, decem, quae in Aegypto habitae funt, plagae, et lepra Naaman
„Syri ab iis nunquam recedat, deglutiat eos terra, ficut Datan et Abiron, et inno
„uisfimo Maranatha, litigantibus cum iis fàn&torum conftantia, cum Diabolo et
„eius horribilibus Angelis, et Iuda Ifcariote in gehennae barathro munerentur,
„vbi ignis non extinguitur, et vermes non moriuntur. A&um eft in Biaci, ante
„fores Ecclefiae fàn&tae Marthae Martyrae, tempore, et dimidium, nuper vt fu
„mus, Hoc palam teftibus confèntientibus, atque fubfcribentibus, dein, ne abo
,leatur impoſterum, annulo noſtro iuſſimus in calce ſignari: -

Signum manu mei, qui fùm Muncimiro, auéfore buius donationis Cartulae.
Signum mei Budimiro Iupano Palatii.
Signum mei Zelliuero Iupano Cleoniae.
Signum mei Petro Iupano. -

Signum mei Prufha Maccechario Iupano.

Signum mei Pruadra Iupano Cauallario.
Signum mei Zellibo Iupano Camerario.
Signum mei Zellidedo Iupano Pincernario.
Signum Boledrago Iupano Camerario.
Signum mei Budimiro Iupano Comitiffae. - º

Signum mei Crefamu/llo Camerario fecundo. -

Signum mei Stephani filii Budimiri Camerario tertio.

!
Signum mei Zelli drago Maccechario Comitiffae.
Signum mei Prubitecho filio Petri Iupano.
Signum mei Dragazai filio $emicarini. - - -

'Signum mei Tugina Iupano Armigeri.

' Signum mei Zitallo fùperpofito monafterii.
Signum mei Leledrago Iupano Clifae.
Signum mei Pacialio Limir&fia.
米米光 Ο Sequen
 Io6 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

Sequenti autem die, quae eft tertio Kalendis O&obris, veniens ego faepe fatus Dux in ci
uitate Spaleti, ante San&isfimorum diéforum Altaria, et Priuilegii paginulam manu pro
pria inter cetera munufcula, quae manus noftrae inuenire voluerunt, fuper fàcrofanċti
Domnii Altario obieci, et donatione praeditia mancipata fanii Domnii abii.
Ego Firminus, Diaconus et Capellanus di&i Ducis, praecipiente mihi Domino meo
Muncimiro, gloriofò Duce, coram diétis teftibus audita fcripfi, et poft tradita feliciter
compleui.
a) ab A.Chr. Veneti Hiftorici fcribunt, Petrum Vrfi a) Baduarii Ducis filium, e Conftan
912. v*4* tinopoli redeuntem, a Michaele Bano Sclauorum, id eft Croatorum, captum, et
232.
Simoni Regi Bulgariae miffüm; quem Michaelem Porphyrogeniti Miroslauum
b)ab4Cbr. effe potuiffè, fupra di&um eft b). Petrum Candianum fecundum cum Narenta
nis bellum gesfiffè, deinde pacem feciffe, itidem fcribunt. Simeonem autem Bul
gariae Regem Croatos inuafiffe, et in anguftiis montium fuperatum, omnes, fuos
amififfe, et eo mortuo Chrobatos, cum ceteris finitimis Bulgariam inuafiffe, Por
,)a}A.chr. phyrogenitus, Cedrenus, et Curopalatestradunt c). Petrum Candianum tertium
942. v/que Venetorum Ducem, contra Narentanos naues XXXIII. maximas, Saracenico vo
cabulo, vt Cedrenus teftatur, Gombarias dičtas, mififfe, quarum metu Narentanos
a piratica abftinuiffe, et damna refeciffe, Veneti fcribunt. Hae memoriae repe
„ riuntur rerum in Adriatico geftarum, Ducum Croatorum tempore, neque vsque
, / ad Ducatum Petri Vrfeoli fecundi, aliquid Venetos egisfe, eorum Chroniftae, vel
Hiftorici memorant; quo temporis fpatio Narentanorum res floruisfe, arguunt
a)Sigon. 4. ea, quae Platina in vita Ioannis XIII. de iisdem refert d): Sclaui in Italiam traii
c. 969. cientes, Saracenos ingenti clade fùperator, monte Gargano deiecerunt. Narentanorum
- ergo ftatus defcribendus eft, vt inde intelligi poffint, quae de eisdem Veneti Scri
ptores referunt.
※※※茨茨茨兴英英※※※※英※※英XXXXXXXXX※茨

C A P V T III.
DE NARENTANIS, ET EORPM BAP TISMO.
arentanorum regionem, et infulas, Porphyrögenitus defcribens, cap.XXXVI.
De Paganis, Arentanisque diäis, et terra, quam nunc habitant, ait : Paganorum
quoque terra initio poffeffa a Romanis fuit, quibus Roma migrare iusſis, Imperator Dio
cletianus in Dalmatia fedes aífignauit ; et oriundi fùnt ipfi etiam a Serblis non baptizati,
ab eo fèilicet Principe, qui ad Heraclium fe contulit. -

Capta vero itidem ab Alaribus, et vaffata haec regio, fùb Heraclio rurfùm incolis
frequentari coepit. Pagani autem vocantur, quod baptismum non accepiffent eo tempo
re, quo Sclaui omnes baptizati erant: ita enim Sclauorum lingua nuncupantur, quicun
que baptismi expertet. Romanorum vero dialeéfo regio illa Arenta appellatur, et inco
lae Arentani; habetque Pagania vrbes habitatar, Moerum, Berullia, O/eroe, et Labinet.
za, item infùlas magnas, vnam, quae Curcra, fiue Cicer'dicitur, in qua oppidum, alte
ram, quae Meleta, fiue Melozeate, cuius in a&fir Apoftolorum Diuus Lucas meminit, Me.
litem eam nominant, vbi et ferpent, D. Pauli digitum mordens, ab eo excuffùs, igne con
Jlagrauit, tertiam, quae Phara, quartam, quae Braizes. fed et aliae praeterea infi
lae fùnt, quae ad Paganos non pertinent,puta, Choaca, Ies, La/tobon. Et cap. XXX. Ab
Orontio
 ET CROATIAE LIBER SECVNDVS CAP. III 1o7
Orontio Paganiaincipit, procurritque ad Zentinam flumen, et Zupanias tres habet, Ara
forzam, Moerum, Dalen ; et quidem Araflorza ac Moerus ad mare fitae fùnt, et Sagenis
pifèatum exeunt, Dalem autem procul abeft a mari, et ex agricultura viuunt, habentque
in propinquo infùlas quatuor, Meleta, Curcura, Bartzo, et Pharus, omnes pulcherrimas,
fertilisfimasque, oppida item defèrta, et paludes multar, in quibus habitant, et iumenta
alunt, vnde vitam tolerant. Ex quibus conftat, Narentanos, fiue Paganos, eam par
tem continentis Dalmaticae posfedisfe, quae a Cetina Naronem verfus protendi
tur. Hos Narentanos, imperante Bafilio, baptismum fufcepisfe, Porphyrogeni
tus tradit cap. XXIX. quod congruit cum Platina, qui Adriani fècundi Pontificis,
et Suetopoli principis Dalmatiae tempore, Sclauos Chrifti fidem fufcepisfe fcribit;
quod cadit in principium Imperii Bafilii, et de Narentanis intelligendum esfe, mox
patebit. Nam ficuti Croatos, Heraclio iuniore imperante, baptizatos, fupra rela
tum eft: ita de Seruiis idem intelligi debere, ex eodemPorphyrogenito deducitur.
ideo Platinam de reliquis Seruiis, fcilicet Narentanis, vel Paganis, locutum, in vi
ta Ioannis XIII. quem proXIV. ponit, dicendum eft. Sed cum haec Platinaa Fla
uio Blondo fumferit, eiusdem verba referenda funt, vt de baptismo Suetopili
aequiuocatio indicari posfit. Ait enim Blondus lib. III. „Benedi&ti V. et Leonis
„VIII. Pontificis tempora continuarunt: multa in Italia comperimus gefta fuisfe,
„non memoratu magis, quam longa et accuratisfima narratione dignisſima, ſi mo
„do Scriptores illa diligentius tradidisfent. Saracenos namque, ad Garganum fède
„re, et ex eo loco, proximoque Sipontino finu, magnam Italiae partem vexare fo
„litos, Sclaui Italia deturbarunt: fueruntque hi, quos fub Suetopilo Dalmatiae
„Rege, Adriani II. Pont. tempore, Chriftianos effe&tos, oftendimus. quo in patram
„do facinore, multamSaracenorum commisfàm caedem refertur. Sub quibusSue
„topoli Ducibus, et copiis, quoue in loco id geftum fit, nusquam inuenimus. Su
;pra a) autem, relato Bulgarorum ad rectam fidem reditu: etSuetopilus Dalmatiae Rex, а) Lib. 2.
„fubditaque illi Sclauorum gens, quam a Bohemis Germanis originem habuisfe
„oftendimus, tunc primum ad Chrifti fidem funt conuerfi. Fa&a eft per id tem
„poris Regni Dalmatiae diuifio, cuius membrorum nomina, aetate etiam noftra, in
„vfu habentur: fiquidem vetuftinominis Dalmatia, Graeciae Regio prima, ab ori
„ente Macedoniam, ab occafu Hiftriam, a meridie pelagus Adriaticum, a fepten
„trione Pannoniam habuit. Noua autem in diuifione, a campis Dalmatiae hinc
„Hiftriam vsque Croatiam Albam, inde a di&tis campis Dyrrachium vsque, Cro
„atiam rubeam, et verfus montana, a flumine Drino, trans ipfum flumen Mace
„doniam vsque Rafciam, et citra flumen Bosnam vocauere. Seruat tamen aetatis
„noftrae confuetudo, vt ea omnia Dalmatiae, quondam ora in fuperum mare ver
„gens, Dalmatia, et quicquid eiusdem montes mediterraneaque fuere, Croatia no
„minetur, Rafciaque et Bosna pro Regni Croatiae regionibus habeantur. Adria
„nus itaque II. per cuius tempora praedi&a fiebant, Synodum apud Conftantino
„polim,etc. Haec Blondo ceteri Hiftorici tribuerunt, cum non conftaret a quo au
tore id ipfefumferit: fed extant manufcripti Annales Andreae Danduli, DucisVe
netorum, a quibus haec et alia multa Blondus exfcripfit. Inquit enim Dandulus.
„Vrfus Participatius Dux fa&us eft anno DCCCLXXIV. Eodem tem
„pore Conftantinus, natione Theffalonicus, cui Papa Cyrillus nomen impofuit,
º
„Vir Catholicus, diuinisque fcripturis eruditus, et in variis idiomatibus peritus,
\. 米林光 Ο 2 - „Regem
#
 IO8 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

,Regem Bulgarorum cum gente fua adfidem conuertit. et infra: „huius autem B.
„Cyrilli praedicatione, Sueropolis Rex Dalmatiae, quiab Odrillo germano Totilae
„Regis Gothorum originem duxerat, cum toto fuo populo fidem Catholicam fuf
„cepit, et ab Honorio Cardinali Legato Apoftolicae fedis, asfiftentibus Orthodo
„xis Epifcopis, et Apocrifiariis Michaelis Imperatoris Conftantinopolitani, a quo
„Regnum fuum recognofcebat, in plano Dalmini coronatus eft, et Regnum fuum
„in quatuor partes diuifit. E(t autem Dalmatia, prima Prouinciarum Graeciae,
„quae habet ab oriente Macedoniam, ab occafu Hiftriam, a meridie mare Adria
„ticum et infulas Liburnicas, et a feptentrione Pannoniam, quae eft pars Myfiae.
„A plano itaque Dalmae, vsque Hiftriam, Croatiam Albam vocauit, et a di&to
„plano vsque Dyrrachium, Croatiam rubeam, et verfus montana a flumine Drino
„vsque Macedoniam, Rafciam, et a di&o flumine citra Bosnam nominauit; et Iu
„panos in vnaquaque regione conftituit, et in Salona, et in Dioclia, Archiepifco
„pos, et in reliquis ciuitatibus Regni fui Epifcopos, vt antiquitus fuerunt, effe de
„creuit. Moderni autem maritimam totam vocant Dalmatiam; montana au
„tem Croatiam. Hic beatus Cyrillus paene omnium Sclauorum di&tus eft Apo
„ftolus, quia hos ad fidem reduxit, et diuinum officium in lingua Sclauonica iis
„tranftulit.
Dandulum autem haec eadem mutuatum conftat ab hiftoria Presbyteri Dio
cleatis, quam, Regumi Dalmatiae nomine, Maurus Orbinus, operi fuo, nuncupato
Il Regno delli Slaui, inclufàm vulgauit Pifàuri in fol. anno MDCI. fed qualia hic
au&or fcripferit, qui legerunt, ipforum fit iudicium. Sed cum conuerfio Croato
rum et Seruiorum, a Diocleaterelata, ab omnibus iam accepta fuerit, ideo non in
utile erit indagare, quomodo Sueropoli, Slauorumque Dalmatiae conuerſionem,
ipfe Diocleas aequiuocatus fit. quod vt re&ius percipiatur, res altius repetendaeft.
Carolum magnum, poft o&tenne arduumque bellum, Auaribus deletis,Pam
nonias non folum fubegiffè, fèd defertas reddidiffè, Scriptores Francorum referunt,
de quibus Eginhardus in vita Caroli: Quot praelia in eo gefla, quantum fanguinis
effufùm fit, teflatur omni vacua habitatiohe Pannonia, et locus in quo Regia Cagani erat,
ita defertus, vt ne vefligia quidem in eo humanae habitationis appareant. Haec Pan
noniarum deferta, Slauos, Behemannos et Marahenfès di&tos, occupaffè, iidem An
nales Francorum pluribus in locis referunt: Pannonias autem Zuentibaldum Re
gem, cum Bohemia et Morauia poffediffè, itidem memorant; et quaedam relata
funt fupra, quod Conftantinus Porphyrogenitus, proximus illis temporibus Scri
a) De Ad ptor, confirmat, nam cap. XLI. refert a): Morauiae Princeps Sphendoplochus,
mim. Imper.
Σφενόσπλάxos, fortis terribilisque populis finitimis fuit. Poft Sphendoploci autem mor
tem, anno vno in pace exaéfo, orto diffidio et bello ciuili, inuadentes Turcae planiffime eos
extirparunt, terramque tenuerunt, quam etiam nunc incolunt, quaeque fupererat multi
tudo diffipata, configit ad finitimos Bulgaror, Turcas, Chrobator, et reliquas gentes.
Defcribens autem terram, quam Turcae, id eft hodierni Vngari, tunc occupa
runt, capite praecedenti, ait: - -

- Confines autem Turcis funt ad orientem Bulgari, feparante eo, Ifiro, qui et Da
nubius, ad fèptemtrionem Patzi, ad occidentem Franci, ad meridiem Chrobati. Hos eos
dem fuiffè terminos Regni Zuentibaldi, fiue vt re&ius Porphyrogenitus Sphen
doplochi, fupra exAnnalibus Francorum relatum b) eft ; quem Regem, populos
i. . que
 ET CROATIAE LIBER SECVNDVS CAP. III. IO9
વૈutsm : que Bohemiae, Morauiae, et Pannoniarum, conuerfos a Methodio et Cyrillo, ſi
Toi:: mul cum Bulgaris, conueniunt Scriptores. Et idem Epiftolae Iohannis Papae VIII.
Sam : teftantur a): Methodio Archiepifçopo Pannonienfis Ecclefiae b); Methodio Reueren- a) Ep. 95.
h, iரிம Archiepifcopo Sanéfae Ecclefiae Morabenfis ; ex quibus liquet, Moraborum Re- b) 1. 247,
1, ag gnum, iurisdi&tionemque Metropolitani corundem, complexam etiam Pannoniam
m (டி Drauum vsque, hosque tunc adChrifti fidem conuerfos conftat. Sed cum Porphy- -

frate: rogenitus, circa eadem,tempora, id eft imperante Bafilio, cap.XXIX. referat: Mj.
3 ΑΕ, chaelis Amorenfis Balbi tempore, qui Dalmatiae oppida habitabant, füt iuris extiterunt, -

Myſ. weque Romano Imperatori, neque cuiquam alteri fubie&fi. Itidem finitimae illis gentes,
: a dº Croati, Seruii, Zachlumitae, Tarbunitae, Diocletiani, et Hypagani, excuffi Romani Impe- -

le D# rii habenis, liberi, fùisque non alienis legibus, vfi fuerunt. Principem vero hae gentes -

; &# non habent, tantum Zupanos fêner, quomodo etiam reliqui Sclauorum populi. Plurimi -

ថៃ： etiam e Sclauis bis non baptizabantur, et diu baptismi expertes manebant ; imperante
, £$ vero piiffimo Imperatore Bafilio, Legatos miferunt petitum, vt qui ex ipfis baptizati non
tâi? . – dum effènt, baptizarentur, effèntque veluti ab initio fübditi Imperii Romani. Exaudi- .
ct it. uit illos beatus venerandusque Imperator, et Comitatenfem mifit cum Sacerdotibus, omnef
013 que, qui in nominatis gentibus nondum baptizati erant, baptizauit, et po/? baptismum,
Principes ipfis ex iftis defignauit, quos vellent, eligerentque e ftirpe, quam maxime ama
terº, fent. Atque ex illo tempore in hodiernum vsque diem, Principes ipfis non aliunde ligun- -

UnLE tur. Pagani vero, qui Romanorum lingua Arentani appellantur, in locis inacceff;, at
դամ:: que praeruptis, baptismi expertes relinquebantur. Paganus etenim Sclauorum fermone
00: dicitur, qui non eft baptizatus. Poftea autem etiam hi mittentes ad eundem Imperatorem,
:0 momi. baptizari petierunt : mifit itaque et baptizauit. Et cap. XXXVI. Pagani autem vo
erfitter cantur, quod baptismum non accepiffent, eo tempore, quo Sclaui omnes baptizati erant :
ri: ita enim Sclauorum lingua muncupantur, quicunque baptismi expertes ; Romanorum vero
'etis? diale&fo, regio illa Arenta appellatur, et inde Arentani. Ideo, ficuti Methodio et Cy
* rillo, Sclauorum, Bulgariae, Pannoniae, Morauiae, et Bohemiae conuerfio tribui
/iர tur: ita quoque aliquos ex Croatis, et Serblis, qui adhuc bapti$mo carebant, et -

க்க vltimo ex Slauis, omnes Narentanos, Chrifti fidem per Cyrillum eodem tempore -

ec跑 fufcepifle, cum relatis ಲx Porphyrogenito congruit. quae cum a maioribus, per
sm.” traditionem Diocleas accipere potuerit, Suentopluchi Regnum ex Pannoniis in
ಗ ſ: Dalmatiam trahit, et pro folis Narentanis, cun&os Serblos, et Croatos, a Cyrillo -

* conuerfos fcripfit, Croatiamque, Seruiam, et Dalmatiam fimul iungens, Regnum

s Sº, imaginatus, ditioncm eiusdem commentus eft. Croatos autem ante Cyrilli
* tempora baptizatos, praeter ea, quae fuo loco relata funt, tetatur Priuilegium |
º Tirpimifi Ducis fupra pofitum,anni DCCCXXXVIII. in quo anteriorem quoque - .
IDucem Mislauum Chriftianum nominari apparet. Et clarius ex Epiftolis Ioannis
Papae VIII. Cyrilli fupra relatis, Sedefòlauo, et Branimiro, Ducibus Croatorum,
populis, et Epifcopo Nonenfi fcriptis, ipfos, et eorum populos, non folum tunc,
fèd patres et Anteceffores eorundem, Chriftianos fuiffe, ante tempora a Diocleate •
relata, clare perfpicitur. Obfèruandum quoque eft, Diocleatem referre diuifionem
Dalmatiae iisdem nominibus, quibus fuo tempore, non Cyrilli, diftinguebatur, vt
\, ex fupra relatis a Porphyrogenito, ipfo ducentis annis antiquiore, conftat; fimili ð.

YSU's modo Dandulum addidiffè diftin&tionem, quae fuo aeuo vfurpabatur, quibus Blom- -

Sణి dus, et poft eum reliqui, fuorum temporum diuifiones pofuerunt, quae fingulae -

* - - Ο 3 - - loco º
 IIO I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

loco proprio indicabuntur. His de baptismo Narentanorum relatis, in quo ftatu

res eorum fuerint, quando a Venetis debellati fuerunt, indagandum eft.
Narentanos, ex focordia Graecorum Imperatorum, libertatem confecutos,
multoties Adriaticum infeftaffè, fed a Venetis repreffos, aliquo tempore quieuiffe,
proximo capite relatum eft. At cum Blondus referat: tradunt vero Guglielmus,
Sicardusque, Othonem, priusquam in Graecos Imperatores duceret, copiis Adriatico tradu
&is, Sclauoniam ac Dalmatiam inuafiffe, magnaque illic in regionibus Graecorum, prae
fidio deftitutis, rerum praeda, et mortalium caede commiffa, Romam fé contuliffe ;etquam
uis hi au&ores non reperiantur, et ob id res in Adriatico ab Othone geftae, qua
les fuerint, ex di&is Blondi percipi non poffint: tamen dici poffe videtur, Narem
tanos Othoni adhaeffe, et Saracenos e monte, Gargano expuliffe, vt fupra rela
tum eft; quod Sigonius anno DCCCCLXIX. eueniffè fcribit. Et cum infulam La
ftobon in poteftate Narentanorum fuiffè, capite fequenti patebit, quam tempore
Porphyrogeniti ad ipfos non pertinüiffè idem teftatur: exinde coniici poteft, vi
gentibus bellis inter Othones et Graecos, Narentanos Laftobon, Choara, et Ies,
infulas Dalmatiae orientalis reliquas, orientali Imperio vfurpaffe, Adriaticique do
minium fibi appropriaretentaffe. -

Narentani ergo, Imperio occidentali adhaerentes, praeter loca continentis,

infulas orientales Dalmatiae poffidentes, Dalmatas Imperio orientali addi&os in
quietare, et fimul cum Croatis Adriaticum infeftum reddere, a praeternauiganti
busque cenfumextorquere coeperunt; quibuscum Dalmatae impares effentadre
fiftendum, Graeci vero, Bulgarico bello impediti, accurrere non poffent, Venetis
permifèrunt, Adriaticum a Croatorum et Narentanorum moleftiis eximere, vt ca
pite fequenti referetur.
※米米米米米米米米米米米米米米※※来米※※※米米※※米米
C A P V T IV.
gvo MoD0 D 4 L M 4 TA E A SLA/”IS PÅ? ESSI
VEN E TOR VM TV TEL AM CON SEC V TI SIN T. -

Pº Vrfeolum, fecundum Ducem Venetorum, Narentanis tributum negafTe,

qui ob id Dalmatarum maritima loca, et a terra Iadrenfe territorium vaftaue
runt; qua de caufâ, Dalmatas Venetis fe fubdidiffe, Ducemque, deletis Narenta
nis, titulum Dalmatiae fumfiffe, et magiftratus mififfè, Sabellicus fcribit. idem
fere reliqui vulgati Scriptores. Andreas autem Dandulus in fuisAnnalibus, haec
fufius et diftin&ius refert. Nam in principio Ducatus eiusdem Petri ait: ifle Dux
cum Italicis Principibus amicitiam contraxit, et cenfùm folitum dari Slauis, piraticam
exercentibus, a Venetis nauigantibus per mare Adriaticum, per editium prohibuit. Et
* infra: Gregorius V. natione Saxo, fèdit annis duobus, menfibus quinque.
w

„Per idem tempus Chroatorum Iudex, propter denegationem cenfus, Ve

„netis moleftias inferre conatus eft, vnde Dux mifit Baduarium Bragadino, cum
»fex nauibus bene praeparatis, Quffàm, eorum vrbem, bello deuincens, vtriusque
„fexus captiuos Venetias conduxit, et ex hoc, maioris odii cumulus inter Vene
»tos etSclauos pullulauit. Et infra: „Ioannes, nationeGraecus, fedit menfes de
»CeIn,
 ET CROATIAE LIBER SECVNDVS CAP. IV. III

»cem; hic decimus fèptimus huiusnominis ab Imperatore damnatur,viuente enim

„Gregorio, data pecunia, per Confulem vrbis eft creatus.
„Interea Dux Ioannem filium, requifitus a Bafilio et Conftantino Imperato
„ribus, mifit Conftantinopolim, qui honore et muneribus ab iis decoratus, ad Pa
„trem rediit . . . . . Hoc tempore, mortuo Tyrpimiro Rege Croatorum, in
„ter filios, Mucimirum, et Surignam, cupiditate regnandi, orta contentio, fchisma
„magnum in illa regione generauit: Mucimirus tamen praeualens, plurimis in
„rebellione pofitis, Regnum obtinuit, damna inferens maritimis ciuitatibus Dalma
„tiae. Qua de caufà Veneti ab illis euocati, cum permisfione Bafilii et Conftan
„tini Imperatorum Conftantinopolitanorum, a quibus Reges illiSceptrum antiqui
„tus recognouerant, dominium Dalmatiae primitus acceperunt; vt hittoria, quam
ո L: `„reperimus in antiquisfimis Graecorum et Venetorum Codicibus, prout fequi
mţ: „tur, feriofe declarat . . . . Illis namque temporibus, in Dalmatianorum con
伍﹑ „finio,nonplus, quam Iadrenfes ciues, Veneticorum Ducis ditioni obtemperabant,
et le „quos Croatorum et Narentanorum Principes crebro affligere folebant, in tan
பeர். „tum, vt Narentani horum quadraginta comprehendentes, fecum vin&tos depor
„tarent. Vnde Dalmatini populi, omnes paene fimul conuenientes, PetroVeneti
„corum Duci fuis internuntiis haec demandauerunt: quod fi ipfe venire, aut mit
tos . . „tere vellet,qui eos aSclauorum feueritate liberaret, ipfi, et illorum ciuitates, per
„petua ftabilitate, fuae, fuorumque fuccefforum poteftati fubditae manerent. Hoc
Igre
เtadt6 „audiens Petrus Dux, nulla interpofita dilatione, fuorum confilio munitus, naua
Venet: „lem parare expeditionem peregit. *

„Septimo quoque fui Ducatus anno, Petrus Dux, Afcenfionis Domini fefto,
, Vt &
,cum ſuis, in S. Petri Oliuenſis Eccleſia, ad Miſſarum Miniſteria percipienda con
„uenire voluit; cui Dominicus eiusdem loci Epifcopus triumphale vexillum con
{米粗 „tulit, et vna claffem confcendentes, illo die Equilenfem Portum intrauerunt, de
„hinc velis libratis, occiduoque vento flante, Gradenfem applicuere vrbem. quos
,Domnus Vitalis Patriarcha, praeeunte plebe, cum Clericorum apparatu, excipi
{',£1 „ens, digna fuo Principi obfequia exhibuit; cuius quoque dexteram,vi&riciS. Her
,,magorae figno, condecorauit. lnde pelagi fulcando vndas, Iftrenfem ad Prouin- *
„ciam transeuntes, ciuitatis Parentinae iuxta infulam, velis difpofitis, perno&tare
ιβe, „difpofuere; quibus Venerabilis Andreas Epifcopus occurrens, famulamina Du
|ԱՇտ
„ci multa impertitus eft, quem humiliter rogitans vt S. Mauri oraculum adire non
ከ[â·
„recufàret. Cuius petitioni acquiefcens, multo milite ftipatus vrbem intrauit, et
dem „expletis in S. Mauri Ecclefia minifteriis fàcris, arrepto exinde itinere, remiganti
z/2イ
„bus nautis apud Monafterium S. Andreae, infulam, quae iuxta Polenfem ciuita
„tem manet, grata hofpitia habere voluerunt. llluc Bertaldus Epifcopus Polen
..ſis eximius, cum Clericorum et ciuium multitudine feſtinus aduenit, et vtroque
„honore eumdem Ducem glorificauit. Dux deinde, vaftum velificando aequor,
„Aufcrenfem ad vrbem delati funt, vbi non modo ciues, verum omnes de finiti
७ „mis, tam Romanorum, quam Sclauorum caftellis, conuenientes, tanti hofpitis
W
„aduentum fe praeuenire gaudebant, et fàcramentis ab omnibus pera&tis, fub il
|SW,
„lius Principis poteftate manere decreuere. Hoc pera&o, Sacrum diem Pente
Went.
„coften folemniter celebrantes, praedi&o Principi laudis modulamina decantaue
j్వసి „re. Tunc omnibus, quibus aetatis plenitudo aderat, fecum venire iuffit, et acce
»ptis
g:ീ
})
 -- -
*

[I2 I. Io. Lvcii DE REGNO DALMATIAE

„ptis ftipendiis, difpofitum iter continuare decreuerunt. Altera vero die, Iadren
„fem antequam appropinquarent vrbem, eiusdem ciuitatis Prior, cum Epifcopo, et
„caeteris fuum dominium, gaudimonii potiti, receperunt, et ingreffi vrbem, vbi il
„lius regionis maiores confluentes, eiusdem Principis dominationi fubeffe prae
„optabant; inter quos Veglenfis et ArbenfisEpifcopi, cum eorum ciuitatum Prio
„ribus affuerunt, et pari voto fupra Sacra Euangeliftarum di&ta iurarunt, quod
„iuxta illorum fcire, et poffe, deinceps Domini Petri Ducis fidem obfèruare de
„buiffent, infüper Epifcopi eisdem facris confirmauerunt, quod feriatis diebus,
„quibus laudis pompam in Ecclefia depromere folebant, iftius Principis nomen
„poft Imperatorum laudis praeconiis glorificarent . . . . Croatorum itaque Rex,
„Ducem adueniffe, et, quae egerat, cognofcens, nuntiorum ftudio eundem placa
: „re, pacificis nifus eft verbis; quod Dux omnino paruipendens, eosdem nuntios
„redire dimifit, et fic tra&are cum vtriusque gentis exercitu, adorfus eft quoque
„inimicorum aditus intrare, vel quibus argumentis illorum munitiffima loca in
„demnis capere poffit. º

„Dux tunc, quorundam relatione, didicit, quadraginta Narentanorum Nobi.

„lium de Apuliae partibus, pera&tis negotiis, ad propria velle reuerti: decem na
„ues, hominibus oneratas, ad infulam, quae vocatur Caza, fub omni feftinatione
„deftinauit; quae, dum irent, facili certamine eosdem comprehendentes, Tragu
„rienfem vrbem accelerare voluerunt. Dux namque vtriusque, et Dalmatino
„rum, et Veneticorum militibus circumfeptus, fèxta die Iadrenfem vrbem relin
„quens, ad quandam non longe a Belgradenfi vrbe infulam aduenit; de qua ta
„lem legationem ciuibus mittere placuit: vt, fi fpontaneum famulatum perfolue
„re, et fidelitatem fibi iurare vellent, gratiam adipifci valerent; fin autem, fe cer.
„tamine capturos, procul dubio fcirent. [Hoc vero audientes, Sclauorum Regis
,,periculum incurrere formidabant, et tanto Principi refiftere non valebant; vnde
„in vtroque difcrimine pofiti, quid agere penitus ignorabant. Tandem Veneto
»rum ditioni fübeffe eligentes, et facramenta, et obfèquia perfoluerunt. Egref.
„fus vero inde, Lenigradae infulae coloni, egregio Duci occurrentes, fàcramenta
*„promte fecerunt. Cumque Dux Tragurienfem vrbem peteret, ab Epifcopo,
„ciuibusque, fàcramentis corroboratus eft; inibi fuos, quos ante ex Iadrenfi ciui
„tate mififfe diximus, vi&ores reperit. Sclauorum itaque Regis frater, Surigna
„nomine, aderat, qui quondam fraterno dolo deceptus, Regni amifèrat Diadema;
„ipfe namque, non modo fàcramenti vinculo fe eidem Duci affociauit, verum et
' „iam Stephanum puerulum, chariffimam fobolem, fibi pro obfide commendauit,
„cui Dux Hicelam filiam fuam coniugem tradidit.
„Hinc Spalatinam, nobiliffimam et validam vrbem, quae totius Dalmatiae
„metropolis conftat, aduenit, quem Petrus Archiepifcopus, fàcro infulatus officio,
„cum vrbana, tam Clericorum, quam Laicorum multitudine, excepit, et Mißarum
„folemnia celebrans, ex voto iurisiurandi fide eidem omnes placere fàtegerunt. Na
„rentanorum quidem Princeps, quadraginta fuorum captiuitate mancipatos exper
»tus eft, qui fuis internuntiis Ducem continua prece fibi illos reddi implorauit,
„hoc videlicet pa&o; quod priusquam ipfe Dux de illis exiret finibus, tam ille
„Narentanorum Princeps, quam omnes fui maiores, fibi ad fàtisfaciendum pro
»fuis votis conuenirent, et nec cenfum alias extortum aliquo modo exigere, nec .
* . . . - - »quem
..”
 f

ET CROATIAE LIBER sEcvNDvs CAP. IV. 113

低 :ெ
„quemqam itinerantem Veneticum moleftare deberent. Tunc captiuos reddere
2/ဲ့၇
m, vi, „iubens, fex tantum illorum, ne ipfe pacem violaffèt, retentos, fècum feruauit.
fie 陀 „His definitis, Dux ad alios illius regionis fubiugandos greffum tendere coepit;
៤៣
„qui apud S. Maximi Ecclefiam hofpitium habere dum voluiffèt, Curzolae infu
„lae habitatores, fuis recufantes parere iuffionibus, valida manu acquifiuit, fuaeque
º, 臀
ulare:
„poteftati fubiugauit. ' Praeterea dum idem Dux, quicquid cordi aderat, Deofau
d﹑
„tore ad votum conſequeretur, improbos Ladeſtinae inſulae habitatores aggredi
nom:
„conatus eft; a quorum rabie Venetici illac praeternauigantes, propriis faculta
„tibus priuati, nudi faepiffime euafère. Erat fiquidem eadem infula fcopulofis
tle$
„promontoriis circumfepta, licet aditum intrantibus non denegaret, montium ta
闾 „men fublimitate oftendebatur; ex quibus viuis murorum moenibus, turriumque
lԱր:
„aedificiis munita, inexpugnabilis ab omnibus habebatur. Dum vero praedi&tus
IT „Princeps; multitudine nauium colle&a, quendam illius infulae portum penetra
Oc::
„uit, mandans ciuibus, vt reli&ta pertinacia ad fè venirent, aut pugna fè perituros
„fcirent; qui timore conftri&i, pacifica verba protulerunt: Poftmodum illis
NN）
„iniun&tum fuit, nulla ratione pacem a Duce fe confèqui poffe, nifi ciuitatem ipfi
TM
„deftruerent, deftru&am vero irreparabilem et inhabitabilem relinquerent. Quod
ா: „omni nifu facere interdicentes, tanto exercitui fèfè obfiftere poffè adorti funt.
Trg, „Tunc idem Princeps, fuos ad certamen prs^parare, illosque impugnare acriter
៣មោះ
,,iuffit: verum, quia arduus locus difficilem dabat appropinquantibus ingreffum,
m r:: „iaculorum i&tibus hoftes aliquamdiu procul, virtute qua poterant, coercere fata
q ៥ „gebant. Tandem Dei omnipotentis difpenfatione, maior pars exercitus, ex illo
erfol: „loco, vnde nullius munitionis oftia patebant, impetum facientes, reliqua montes
, ſe ce „per deuia confcendendo, turres, vbi aquarum vafcula releuantur, comprehende
n Reg „runt, in quibus confiftentes, in tantum lu&tamine comprimebant, donec deie&ti
: vſ;
- „animo, armis depofitis, nihil amplius, quam mortis exofum periculum euadere
enet. „flexis exorabant poplitibus. Dux itaque pietatis amator, viuos conferuare infti
Egre. „tuens, ciuitatem tantum deuaftare praecepit. Hoc pera&to, vi&tor Princeps S.
7յcՈI1 „Maximi Ecclefiam reciprocauit; illuc RagufienfisEpifcopus cum fuis conueniens,
5op0, „eidem Principi facramenta omnes facientes obfequia multa detulerunt. Inde
ciui „Dux praedi&as ciuitates repetendo remeans, pari omnium confenfu, Ducem Dal- '
gna „matiae fe primitus nominauit, Venetiam tandem cum tali triumpho regreffuseft.
nha; Ex quibus apparet, Sabellicum,non re&e intelle&to Dandulo, hic, vtetfupra,
| eſ Narentanos et Croatos inter fe confundere; et cum Slaui vtrique elent, Naren
auit, tanos pro Slauis Dalmatiam habitantibus fumere, eo, quia fuo tempore obliterata
Narentanorum et Croatorum diftin&ione, vtrique Slaui vocarentur, vt fuo loco
referetur. Et quamuis Dandulus, res Croatorum a Narentanis diſtinctas tradat, ta
-
men,cum ex nominibus locorum obfoletis, vel mutatis, aliqua obfcura remaneant,
- - - - - - - • *

- ideo declaranda funt, vt narrationis feries clarior appareat, et inde aequiuocatio

nes Sabellici, et caeterorum,corrigi poffint: ait enim Dandulus, Chroatorum Iudex
propter denegationem cenfùs, Venetis moleftias inferre conatus eft. ideo Veneti Quffam
eorum ciuitatem bello deuicerunt, captiuosque Venetias duxerunt, ex hoc maioris odit
cumulus inter Venetos et Sclauos pullulauit Cum intelligentia relatorum pendeat a ſi
tu ciuitatis Quffae, vbinam ea fuerit, inquirendum eft. Quffam ciuitatem Croato
•ram maritimam fuiffè oportet, quae, cum nullibi extaret, quando Sabellicus fcri
米光米 P pfit,
m4 ' I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
pfit, ideo eius mentionem omifit, et aliqui Dandulum, eiusue exfcriptores, erraf.
fe credentes, et Narentanos cum Croatis ex Sabellico confundentes, Quffùm in qui
Iffam,Narentanorum infulam,verterunt, et Vaticanus Codex, Dandulitalem corre
&ionem habet Qui Iffam. Sed ficuti Croatos, praeter maritima continentis loca, in
fulas quoque aliquas poffèdiffe, ex Porphyrogenito relatum eft: ita ex Priuilegio a
Crefimiro Rege Dalmatinorum, et Croatorum, proxime illis temporibus concefío,
inferius ponendo, apparet, Chiffam vocatam ciuitatem et infulam, nunc Pagum di
&am. quod Dominicus quoque Marius Niger Geog. com. VI. animaduertit: Et
et Portunata, quae et Chiffa dicebatur, ex vocabulo oppidi, quod in meridionali ripa fitum
fuit, vbi eius veffigia cernuntur, et adhuc locus Chiffa dicitur, quibusdam Paflorum cafis
infra habitatus, quae infùla hodie Pagus dicitur. Idem Palladius Fufcus, de fitu orae Il
lyrici. Quam vnam ex Croatorum infulis fuiffe inferius patebit; et, Chiffam,fiue Kif.
fam, eandem fuiffè, cum Danduli Quffâ, ex eo percipitur, quod Croatorum Iudex,
id eft Zupanus,in infula Pagi exiftens, praternauigantes Venetos moleftare potue
rit propter cenfus denegationem, de quo capite fequenti. Inde ob captiuor Sclauos
Venetias deportatos, inter Venetos, et Sclauos odium exarfiffe oportet; qua de caufâ
eosdem Croatos' cum Narentanis fe iunxiffe, et Croatos a terra, Narentanos ve
ro a mari, Dalmatas fibi proximos,Venetorum focios, vexaffe, verofimile eft. Sabe/.
licus autem Narentanos cum Croatis confundens, Iadrae proximos praefumens,ab
iisdem Narentanis territorium Iadrenfe a terra vaftatum dixit; quamuis Narenta
ni longe a Iadrenfi territorio fiti fuerint, cum tantum quadraginta captiuos Iadren
fes, Narentanos fecum vin&tosdeportaffe, Dandulus referat.
Dalmatae ergo, tunc a Croatis a parte terreftri, et Narentanis a mari prefT,
Ducis Venetorum auxilium implorarunt, vt eos ab vtrorumque Slauorum mole.
ftiis liberaret; ex quo obferuandum eft, Dandulum, Croatos et Narentanos fimul,
cum vtrique Slaui effent, hic Sclauos vocare, alibi autem Croatos folos Sclauorum
nomine referre, prout ceteri quoque Chronographi Veneti antiquiores faciunt, qui
Iftros et Dalmatas antiquis propriisque nominibus indigetant, Slauos autem, qui
Dalmatiam occuparunt, in Sclauos et Narentanos diftinguunt; Croatos fcilicet fibi
proximiores, generali nomine Slauorum vocantes, ex Seruiis vero maritimos, Na.
• rentanos. fequitur Dandulus: Ducem ex permiffione Imperatorum Conftantino.
politanorum claſſem paraſſe, et a Parentinis, et Polenfibus, in Iſtria, obſequioſ re
ceptum,in proximam Dalmatiae ciuitatem Au/eri peruenifïè. Vnde non modo cimo,
verum omnes de finitimis, tam Romanorum quam Sclauorum caflellis conuenientes, Princj
pi facramenta dicunt ; ibique difpofitis rebus, Iadram perrexiffè, cui obuiam Prior et
Epifcopus exeuntes, Iadram deduxerunt, vbi illius Regionis maiores confluentes, inter
quos Veglenfis et Arbenfis Epifcopi, iurarunt, et, vti infulani, Venetisque ob id
magis obnoxii, primi Dalmatarum laudes poft Imperatorem decantarunt. Duci
%Dalmatiam adeunti, Dalmatae fiue Latini, liberatori fuo, occurrerunt, et ex S|a_
uis, fiue Croatis, aliqui mari proximi, et caftellis eorundem conuenientes, timore
clasfis, Duci facramenta dixerunt. Iadram autem delata claffè, Rex Croatorum
Ducem placare ftuduit: fed ibi Regionis maioribus ideft Dalmatinorum confluentibus,
cum vtriusque gentis exercitu, id eft Dalmatinorum et Veneticorum, confilium habuit,
quomodo loca Croatorum, ex quibus Iadrenfe territorium moleftabant, capere
poffet. Sed cum tunc nuntiatum effet, quadraginta nobiles Narentanos ex Apulia•
- redeun
 º

ET CROATIAE LIBER SECVNDvs CAP. IV. 115

redeuntes, ad Chazam infulam, quae eft inter Iffam et Laudeftinam, appuliffe,
ideo decem naues illucdeftinauit, quae ipfis copiis in Tragurienfem ciuitatem ami
cam fe receperunt, praeftolantes ibi Ducis aduentum. Dux, au&ta claffe Dal
matinorum acceffione, ad proximam infulam Croatorum, prope Belgradum eQ
rundem ciuitatem, peruenit, cuius incolae, quamuis Slauorum fiue Croatorum Re
gis indignationem incurrere dubitarent, tamen claffi refiftere non valentes, Duci
fe fubmifère. idem quoque fecerunt Lenigradae Croatorum infulae coloni, id eft
Mortarii, vel Zuri. Inde, Tragurienfibus occurrentibus, ad eorundem ciuitatem
Dux peruenit, vbi fuos vi&ores reperit: ibi frater Regis Slauorum adfuit, cum
Duce focietatem iunxit, et filium Stephanum obfidem tradidit; cui Dux Hicelam
filiam coniugem dedit, et deinde Spalatum veniens receptus fuit. Huc vsque Dan
dulus gefta Ducis cum lftris, Dalmatis, et Croatis, refert: de Rege autem Croa
torum, locisque terreftribus Iadrae proximis, Ducem feftinantema Narentanorum
moleftiis nauigationem liberare, fex tantum dierum fpatio ibi commoratum, nihil
determinare potuiffè, conie&andum eft; fèd focietate et affinitate cum fratre Re
gis Tragurii inita, inde Croatorum quoque partem Dalmatis amicam effèciffe,ex
illis, quae in recenfione Regum referentur, conie&ari poterit. Ex iis autem, quae
deinde de Narentanis fcribit, ficuti Principem Narentanorum, loca Spaleto proxi
వీ ma tunc habitaffè conie&ari poteft: ita pofterioribus quoque temporibus, eadem
TE} loca a fuccefforibus eius poffèffa, fuoloco patebit. quo, ob fuorum nobilium capti
2ள் uitatem pacem facere coa&to, Curzolanos, et Ladeftinos infulanos, fe opponere
audentes, ab eodem diffènfiffè argui debet. Inde Narentanos diuifos inter fe, Ve
prif. netorum et Dalmatarum claffi occurrere aufos non fuiffe, conie&ari poteft; at has
mck infulas, auxiliis deftitutas, facile Ducem in poteftatem redegiffè. Sed ficuti relata
fin de Curzula, ex eius nomine hodie quoque vfitato, clara funt: ita, cum Ladeftinae
ſ轟
nomen obliteratum fit, recentiores ambigentes quaenam haec infula fuerit, de
ರ Pharo, quae Lefina vocatur, dici crediderunt, et alii textum Danduli correxere fic:
qយ Lefinae. Sedexeius defcriptione, infula, féopulofis promontoriis circumfepta, licet aditum
·航 intrantibus non denegaret, montiumtamen füblimitate offendebatur,etc. Ladeffinam,vel Lau
N1. deflinam fuiffè eam, quam Porphyrogenitus Laftobon vocat, et nunc Slauice Laffouo
nuncupatur. Illa autem fcopulofa promontoria, fiue fyrtes, ab oriente infulae fitae, ex
IC
vtraque parte in longum protenfàe, ex antiquo Ladeftinae fiue Ladefae a Stephano
te,
memoratae, et tabulis Peutingerianis, Ladeftris infulae nomine corrupto, Laguftinae
fíci:
indigetantur, et infula Lagufta, ex qua, ob fitus portuumque commoditate, Naren
réſ
tanos Adriaticum infeftaffe, Venetosque praeternauigantes vexaffe, cenfendum;
Ducemque ciuitatem hanc munitam deftruxiffe, vt deleto moleftantium recepta
culo, pacatam redderetAdriatici nauigationem, concludendum eſt. -

※登※}※
º ఫ్గ
\.

វ៉,
៦យ៉
೩೦೮
,米米光 P‫و‬ CAPVT
:)
*

•
 • • 116 . I. io. Lvcii DE REGNO DALMATIAE
-镑3翠荣爱爱爱爱爱爱爱爱爱杂杂效荣旁爱旁郊旁旁效舜旁效旁冷旁杂9令号

C A P W T V.
, — º DE AEQ? Izoc4T10NE TP IB z~TI CP04TIs
VEL NAREN TANIS PENSI.

erie rerum in Adriatico per Venetosgeſtarum

** **
* , t→ ~*

/9→
º {\ º º

relata, remanent quaedam explananda, fcili

‫ لأنه‬- : * >
Y . ..
* - -
cet: de tributo a Croatis et Narentanis exa
"..." ‫يفة‬ .H
.A . . -

&to, laudum cantu, et tituli Dalmatiae affum

tione. quae fingula fèorfim declaranda funt.
Ait enim Sabellicus de Petro Vrfeolo fecun
do Duce: Italiae adhaec potentiffmum quemque
muneribus et officiis affeéfatur, vbi ratur efl ve
miffè tempus, quo Veneti veteres nouasque Na
rentanorum iniurias facile vlcifci poffent, vetuit
tributum, quod Venetum nomen multos annos,vt
tuto oram Dalmaticam füi negotiatores nauiga
rent, Barbaris mi/erat, vlterius dari. Narenta
:് ും ཉིན དེ་རིང་འཚང་། ། _. ു്. --
‫سﯾ‬-- ..‫ﯾہ‬
R_
;* II ; . mi ira in Venetos .cte Dandulus
Eங்கட ' •. .
,metua loco
- - -

---. ScARDoNX " fupra relato: Iffe Dux cum Italicis Principibus
amicitiam contraxit, et cenfùm folitum dari Sclauir, piraticam exercentibus, a Venetis
nauigantibus per mare Adriaticum, per ediéfum prohibuit ; et infra: Chroatorum iudex,
propter denegationem cenfùs, Venetis moleftias inferre conatus eft. Hic animaduer
tenda eft differentia inter relata a Dandulo, et Sabellico: nam Sabellicus, Venetos
Narentanis tributum per multos annos publico nomine mififfe, innuere videtur;
Dandulus vero cenfum, vel tributum, quod a Venetis nauigantibus Slaui extor
quebant, Ducem per edi&tum folui prohibuiffe, refert. quem hoc loco de Croa
tis loquutum apparet, cum ex denegatione eiusdem cenfus, Croatorum iudex Vene
tis moleflias inferre conatus eft, fcripferit, quae ad Narentanos referri non poffunt,
vt Sabellicus credidit. • Pro cuius rei declaratione referendum eft, quodnam ge
inus tributi, iure, et ex pa&to Croati exigerent, vt exinde aequiuocatio Sabellici
apparere poffit: ait enim Porphyrogenitus cap. XXX. Ex quo vero di&i iam
Sclaui inhabitarumt finitima Dalmatiae, omnia tenuerunt, vrbesque Romanorum, infùlar
colebant, ex iisque viuebant : at cum quotidie a Paganis captiui abducerentur, perderen
turque, illas deferuerunt, continentem colere volentes, verum a Crobatis prohibebantur, cum
mondum illis tributa penderent, verum ea, quae hodie pendunt, Praetori fùo exhibebant.
fèd cum vitam tolerare non poffent, ad Bafilium Venerabilem Imperatorem acceffèrunt,
eumque res a nobis commemoratas edocuerunt, isque auäor fuit, vt, quae Praetori fòlue
bant, ea Sclauis darent pacis caufa, et Praetori exiguum aliquid penderent, ad offenden
dam duntaxat Romanis Imperatoribus debitam fibie&ionem ac feruitutem ; atque ex illo
' tempore, omnes iftae vrbes Sclauorum tributariae, paéfa fòluunt, Afpalathus quidem foli
dorum libras CC. Tetragura C. Diadora CX. Opfarae C. Arbe C. Becla C. ita vt vniuer
fim effent librae DCCX. excepto vino, et caeteris /jeciebus diuerfir, quas praeter pecuni.
am exhibebant. Croatos enim, donec occidentali Imperio parebant, pa&is inter
- - Imperia
 ET CROATIAE LIBER sEcvNDvs CAP. v. 117
Imperia initis, ftetiffè, et Dalmatas fua quiete poffidere permififfe, conie&andum
eft; at iugo Francorum detra&to, mare infeftando, quibusdam quoque infulis oc
cupatis, vt inferius patebit, Dalmatas moleftaffè, od id tributum ipfis con(titutum
fuit, quod cum imperante Bafilio euenerit, ipfo quoque conciliante pa&um effe
potuit; de tributo autem vini,et caeteris fpeciebus, infra, Regum Vngarörum tem
pore, refertur. Ex qua fupra narrata tributi conftitutione, Croatos ab infeftatione
maris abftinuiffe, Dalmatasque quiete fua poffidere permififfe,argui debet: fed ite
rum mare infeſtantibus, et a praeternauigantibus cenfum exigentibus, Dalmatas
Venetorum prote&tioni adhaefiffe, et cenfum, qui extorquebatur, foluere no
luiffe, et vt in fimilibus euenire folet, tributum quoque pa&tum denegaffe, ob cu
ius denegationem contentio orta fit; nam tunc Iadram folam in Dalmatia Venetos
in prote&tione habuiffè, Dandulus, et caeteri Chroniftae referunt; Iadrenfès vero
aliqua ex caufâ eorundem prote&ioni fe dedidiffe,oportet, quae proximorum Croa
torum moleftiis tribui debet, et ob imbecillitatem virium Imperii orientalis, ad vi
cinam et antiquam focietatem Iadrenfes reuertiffe, vt a Croatorum moleftiis libe
rarentur, et Venetorum prote&tionem na&os, Croatis tributum quoque negaffe,
conie&tari poteft. Ob quam denegationem, Croatos Venetis, Iadrenfium prote&ori
bus, moleftia* inferre conatos, videtur dicendum; Venetos autem quietis Adriatici
auidos, Quffam Croatorum ciuitatem, fcilicet nidum moleftiae, defolaffe, ex quo maioris
odii cumulus inter Venetor et Sclauor pullulauit, inde Croatos in vindi&am cum
Narentanis conueniſſe, Iadrenſes moleſtaſſe, et praeternauigantes Venetos infeſtaſ.
fe, vt Dandulus refert. quas moleftias ad reliquos quoque Dalmatas, Venetorum
antiquos focios, extenfàs, cenfendum eft, propter quas caeteri Dalmatae Ducem
euocarunt, et ipfius fè prote&tioni tradiderunt. Dux autem, Croatis maritimis fibi
fàcramento adftri&tis, a Narentanorum quoque Principe, et primoribus, nauigatio
nem quietam permisfuros, fponfionem accepit, vt fupra di&tum eft. Ex quibus
confiât, Sabellicum de tributo Narentanis penfo aequiuocaffe: ex tot enim relatis
Venetorum vi&oriis contra eosdem et Croatos, apparet nullam effè potuisfe cau
fàm, propter quam Veneti tributum Narentanis, et multo minus Croatis, publico
nomine conftituerint; Sabellicumque, non percepto Danduli verborum fenfu, talia
fcripfisfè. Et quamuis idem Dandulus referat, Narentanorum Principem, et fuos
maiores, cum Duce conuenisfe: nec cenfum alias extortum, aliquo modo exigere , nec
quemquam itinerantem Venetorum moleflare deberent: cénfum tamen ab aliis, quam a
Venetis extortum, innuere videtur, ipfumque cenfum ab itinerantium Venetorum
molefliis feparare. Sed ficuti cuius generis cenfus fuerit, quem Croati et Naren
tani a nauigantibus extorquebant, ex relatis Danduli verbis diftingui non poteft:
ita ex iis, quae fuo loco dicentur de Almiffanis, qui loca Narentanorum tenuerunt,
et Segnienfium Croatorum, qui noftris temporibus non minores moleftias Venetis,
longe maioribus viribus pollentibus, inferre aufi funt, conie&tari poterunt ea,quae
ab au&toribus non traduntur, et antiquitate obfcurata funt, cenfusque a nauigan
tibus extortus a tributo publico ditingui. -

卡令83令号兴卡令33令号

P 3 CAPVT
 II8 I. IO. LV CII D E REGNO DAL MATIA E -

※※※※※※※※※※※※※※※※※※※※米米※米※※※米
C A P W T VI.
D E L AP D IB / S. A D AL MA. T.I.S' C A NI
º ΝΟΙ ΙΤΙΔ.

D". Duci Vrfeolo, poft Imperatorem laudes canere pollicitos, Dandulus,

- et ex eo Sabellicus, caeterique vulgati Scriptores referunt: quae laudes cum
adhuc in vfu fint, non iniucundum erit iis, qui antiquitatum indagatione dele&tan
tur, fi re altius repetita, quomodo hoc pulcherrimum Romani decoris monumen
• tum in Dalmatia feruatum fit, et caufâ, quare in omnibus hodiernae Dalmatiae ci
uitatibus idem non fèruetur, aperiatur.
Imagines Imperatorum, initio fumto ab Augufto, colebantur, ex gentilitatis
deinde fuperftitione etiam adorabantur: at Imperio ad Chriftianitatem reda&to,
creato quolibet Imperatore, imago eius per imperium circumferebatur, et in vna
quaque ciuitate in locis publicis, et proponebatur, et reponebatur, atque magiftra
•) Guido tibus prouincialibus a) praeferebatur, et in exercitibus ab imaginiferis ferebatur.
Panc. in 710- - - - - - -

tirad Noti- His autem imaginibus expofitis a populo acclamabatur, quod non folumin
tiam Oriem, creatione fiebat, fed etiam fingulis annis, ftatis b) diebus feftis, repetebatur expofi
皺 tio fimul, et acclamatio. Hae autem acclamationes, cum in foro, circis, et thea
#Gl tris fierent, Chriftiana pietate omnia ad Ecclefiam reducente, imaginum quoque
jìatuit et ' propofitio, et repofitio, ipfàque acclamatio, in Ecclefiis fieri coepit; quas acclama
- ;* tiones laudes di&as Paulus Diaconus prodit c):
Tiberius, cum Coronain Auguflalem
íúí.l.3. accepturus effet, cumque iuxta confùetudinem ad fpeéfaculum circi populus expeéfaret, in
eap.iz. fidias ei praeparans, vt Iuftinianum, Iuftini nepotem, ad dignitatem imperatoriam fübli
maret, ille per loca fanéfa prius procedens, dehinc vocato ad fè Pontifice vrbis, cum Con
fulibus, ac Praefeéfis, Palatium ingreffüs, indutus purpura, Diademate coronatur, Throno
a) Ilem 13. imperiali impofitus, cum immenfis laudibus in Regni gloria confirmatur d). Quo defünčio
deg*/*. Lam* Mauritius, indutus purpura, redimitus Diademate, ad circum procesfit, acclamatisque
gob.cap. y fibi laudibus, largitur populo munera, primus ex Graecorum genere in imperio confirma
• C4D, 1ſ. - - - - - - -

tus eft. -

. * Laudumque nomine etiam hodie , per tot feculorum continuationem,

VOCantulſ. *
---

Quibus autem conceptis verbis ipfae laudes acclamarentur, tenuis memo

ria in Phoca memoratur, apud Gregorium Magnum, in exordio Libri vndeci
46. 6.5
º,
mi Epiftolarum:
s Venit autem Icon fùprafçriptorum Phocae et Leontiae Auguflorum Romam, fepti.
mo calendis Maii, et acclamatum eft iis in lateramis, in Bafilica Iulii, ab omni Clero, et Se
matu: exaudi Chrifte, Phocae Augufto, et Leontiae Auguftae, vita. Tunc iu/.
Jit ipfam Iconem Dominus Beatiffimus, et Apoflolicus, Gregorius Papa, reponi in Oratorio
fan&i Caefarii Martyris intra Palatium. , - -

Sed cum deinde excommunicato Philippico Imperatore, fummus Pontifex

2) Sigon. ad populo confentiente decreuisfet, e) quod eius imago, vt affùeuerat, in Templum non
4C7ia. inferretur, neque nomen in facrorum folemnibus ederetur, tunc Romae cesfatum a lau
dum acclamationibus, dicendum eft: cum deinde Leo quoque Ifàuricus excom
* munica
 „ET CROATIAE LIBER SECVNDvs CAP. VI. 119
municatus fuiffet a), multasque contentiones fubfequentes Imperatores cum Ec. а) А. С.73o.
clefia Romana habuerint, ideo laudes repetitas memorat, donec in coronatione
I Caroli Magni, rurfus populus iisdem verbis, quibus in orientalium Imperatorum
imaginum propofitione folitus erat, acclamauit, vt Regino tradit: -

Carolo adueniente Romam, Summus Pontifex gradibus Bafilicae B. Petri flans, mif
fi, obuiam Romanae vrbis vexillis, cum crucibus atque reliquiis, ordinatis etiam, atque
difpofitis per congrua loca, tam peregrinorum, quam ciuium turmis, qui venienti laudes di
cerent, ipfe cum Clero et Epifçopis, ante gradus Ecclefiae eum humiliter füfcepit.
Etinfra: Cum Rex ipfa die Natali Domini ante confesfionem S. Petri ab oratione für
geret, Leo Papa Coronam capiti eius impofùit, et a cunéfo Romanorum populo ter acclamatum
eff: Carolo Augufto, a Deo coronato, Magno, et Pacifico, Imperatori Romanorum, A. Chr. Fot.

vita, et vičtoria. -

Et poft laudes, more antiquorum Principum, adoratus eft, et ablato Patritii nomine,
Imperator et Augu/lus eft appellatur. Simili modo, et Legati Michaelis Imperato.
ris orientis.
Aquigrani, ybi ad Imperatorem venerunt, confèriptum paífum ab eo in Ecclefia A. Chr, $12.
fuſceperunt more fuo, id eft graeca lingua laudes eius dixerunt, Imperatorem eum, et Ba
fileum appellantes, et in reuertendo Romam venientes in Bafilica S. Petri Apoftoli, eundem
pa&i, feu foederis libellum, a Leone Papa denuo fùfceperunt.
- Haec Romae: at in Imperio orientali laudes continuatas, hodiernus earun
dem vfus in infülis Ionii, quae Turcarum iugo non premuntür, arguit; ob id in
Dalmaticis quoque ciuitatibus, quae orientale Imperium adhuc recognofcebant,
laudes cantari folitas ftatis diebus feftis, ex iis, quae refert Dandulus, conftat: nam
Duci aduenienti Auferi, fub folemnitate Pentecoftes, cantatas memorat, et Epifco
pos Iadrae exiftentes promififfe, feriatis diebus, quibus laudis pompam in Ecclefia de
promere fòlebant, iflius Principis nomen poft Impp. laudis praeconiis glorificarent. Ex
quibus laudum vfum continuatum in Dalmatia apparet; pofterioribus quoque fe
culis Tragurii memoria reperitur, anni fcilicet MCXCII. easdemgue laudes, An
dreas, Belae tertii Regis Vngariae filius, a Patre Dux Dalmatiae, Croatiae, et Chal.
miae conftitutus, fibi di&tas teftatur in priuilegio Tragurienfibus conceffo
anno MCC. -

Tragurienfem b) ciuitatem intrauimus, vbi vna «Clero et vniuerfò populo in ho b) Ex Ar

chiv.
nore et gaudio recepti, laudes hymnidicas honorabiliter recepimus. Et, prout tractu tem Сот. Trag.
\0.
poris euenit, vt honores Principi deftinati, ad eius vicem gerentes extendantur,
ෆ්‍රී Banis quoque laudes di&tae fuere; et cum ipfi Bani fàepe in Comites ciuitatum
Dalmaticarum eligerentur, vt latius poftea dicetur, Comitibus etiam di&tae funt,
determinataque pecunia hanc ob caufàm Canonicis pendebatur, prout ex pa&tis
cum [uachino Bano Sclauoniae, ele&to Comite Spalati c), conftat. Ad alios dein c) Ex Arch.
Spal.
de quoque magiftratus et collegia extenfàe fuere. Has laudes, quas olim popu Com.
1272.
lus acclamare folitus erat, hodie in Ecclefia ftatis diebus feftis folemnioribus fa
cerdotes canunt: et quamuis per tot fècula multa mutata et adiun&ta effe poffint,
º tamen adhuc aliqua verba antiqua fèruantur. -

碼 Dies autem folemnes fuiffe, Pafcha, et Natale Domini, ex decreto Gregorii

| 地 de fan&o Apoftolo, tituli S. Mariae in Porticu Cardinalis, tunc in Regno Vnga
CCſ. riae Legati anni MCXCII. in cartulario capituli Tragurienfis exiftenti, apparet, et
- ՈԱՈC
‫نال‬
 Ι2Ο I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE ,

nunc Iadrae obfèruatur, Tragurii autem, et Spalati, aliis etiam feftis celebrioribus
canuntur. Et ficuti ab eodem Cardinali, duo Presbyteri fingulis annis pro laudum
folutione limitati fuere, ita pofterioribus temporibus, ex Veneti Senatus decreto,
pro antiqui moris continuatione, foluit aerarium publicum Capitulo Tragurii
quotannis libras quindecim. Canuntur autem hae laudes Tragurii inter Miffae fo
lemnia, a duobus ex Canonicis vmbonem afcendentibus, Choro loco populi re
fpondente, et loco Imperatoris fummo Pontifici acclamatur; quod quando eueni
re potuerit, infra conie&tabitur. Formula ergo in Patria obferuata fubiicitur, vt ex
ea cum antiquis acclamationibus collatio fieri poffit,a qua caeterae per Dalmatiam
parum difcrepant.
Camomici.
Exaudi Chrifte, exaudi Chrifte!
- Iadrae, et Chriflus vincit, Chriflus regnat, Chriflus imperat. Sanäiffimo, et Beatiffmo Pa
Spalati: Sa tri, et Domino No/lro Clementiffimo, Domino N. N. diuina Prouidentia Sacrofànéfae Ro
lur,homor et
wita perpe manae ac vniuerfalis Ecclefiae fummo Pontifici, laus, honor, et decus, ac coeleftis triumphus.
tua,
Choruſ.
Chriftus vincit, Chriftus regnat, Chriflus imperat. v.

Canonici. -

Spalati: Sa Seremiffimo, ac Excellentijfimo Principi, et Domino Noſtro Gratiſſimo DD.

lur, honor,
vita, etper NN. Dei gratia Inclyto Duci Venetiorum etc. Laus, honor, gloria, et triumphus per
petllllſ.
petua vićto
7°ta.

Iadrae: Sa
Choruſ.
lur, honor,
Chriftus, etc.
vita, et vi Camomici.
čtoria.
Illuftrisfimo et Reuerendisfimo Domino D. NN. Dei, et Apoflolicae fedi, gratia,
Epifcopo Tragurienfi, laus, honor, vita, et gaudium fempiternum.
Choruſ.
Chriftus, etc.
- Canonici.
Illuftriffimo Domino D. NN. Comiti et Capitaneo noflro Tragurienfi, laus, honor,
dignitas, et vita perpetua.
Chorur.
Chriflur, etc.
- Canonici.
Illuftriffimo Domino D. NN. Camerario, et Arcis Praefe&fo noftro Tragurienfi,laut
honoris augumentum, gaudium perenne, et pax fèmpiterna.
Choruſ.
Chriflus, etc.
Canonici. -

Venerabilibus Patribus, Dominis Canonicis, et Capitulo, ac toti Clero noflro Tra.

gurienfi, Salus, honor, vita, et gaudium perpetuum. -

Chorus,
 ET CROATIAE LIBER sEcvNDvs CAP. VII. I2I

- Choruſ.
Chriftus vincit, Chriftus regnat, Chriftus imperat.
Canonici. -

Nobilibus, et fapientibus viris Iudicibus, et Confiliariis, ac toti Collegio Nobilium

Tragurienfium falus, honor, et vita perpetua.
Chorus. - -

Chriftur, etc. -

Camomici.
Vniuerfis Ciuibus, ac toti deuotisfimo populo noftro Tragurienfi falus, vita, et gau
dium falubre.
Choruſ.
Chriftus vincit, Chriftus regnat, Chriftus imperat.
Camomici.
. Exaudi Chrifle, exaudi Chrifle?
Hae autem laudes nunc canuntur in his tantum Ciuitatibus, quae olim Ro
manorum, vel Dalmatarum nomen retinuere, vt di&tum eft, quae Imperiales etiam
di&tae fuere, ad differentiam Croaticarum, quae Regales, funtque Ragufium, Spala- .
tum, Tragurium, Iadra, Arbum, Viglia.
Sola Abfarus ex Dalmaticis iis caret, quae cum pene deferta fit, ciuibus et
Magiftratibus nunc Cherfum habitantibus, ob id forfàn omiffae fuere.
Curzulae et Phari, vti Narentanorum Sibenici, et Nonae vti Croatorum neque
olim cantatas vlla memoria reperitur, neque nunc canuntur; ex quo confirman
tur, quae ex Porphyrogenito, de Dalmatarum et Slauorum diftin&ione di&afunt.
Afériuii, fiue Cathari, quamuis in Dalmatia hodierna fit, non canuntur, quia
et ipfâ inter Dalmaticas ciuitates numerari defiit, ideo non imperio, quod Porphy
rogenitus non omififfet, cum eius mentionem faciat, fed alicui ex Principibus Sla
uorum tempore Porphyrogeniti paruit.
Canuntur quoque hodie ex more antiquo, Iuffinopoli Iftriae ciuitate, quam,
quamuis occidentali imperio paruiffe, et Marchionibus Iftriae fubditam fuiffe re
periatur; tamen Caroli Magni tempore, Graecos adhuc, vti maris Dominos, reco
gnouiffè,fupra relatum eft, ideo^more antiquo orientali feruato, laudum cantu, fu
perioritatem Adriatici, Imperatoribus orientalibus Iuftinopolitanos olim detuliffe
apparet; quem antiquum morem fub Venetorum dominio, fimul cum Dalmatis
. hodie feruant.

※※※※※※※※※※※※※※※※※ ※※※※※※※※※※米

C A P W T VII.
DE TITZ LO DA "CATZI S DALMATIAE A D prСE
- ΥΕΝΕ ΤΟ Ο Ι/Μ ΤΟ.

Dಣ್ಣ Vrfeolum Secundum Ducem Venetorum Dalmatiae titulum fumfiffè,

concordes funt Veneti Scriptores. Sabellicus po(t reditum Venetias, Dandu
lus vero relatis eius Vi&oriis, inde Dux praediéfas ciuitater repetendo remeans, pari
米米米 - Q_ - omnium
 122 . I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
omnium confènfù Ducem Dalmatiae fe primitus nominauit, et ad Venetiam cum tali
triumpho tandem reuerfùs eft: ex quibus, in Dalmatiaipfius titulum Ducem fumfifie
apparet, et Dalmatarum aliquos ipfo accedente, ftatim laudes in Ecclefiis canendo,
titulum Dalmatiae poft Imperatorem eidem detuliffè : in reditu autem, omnium
Dalmatarum acclamatione, titulo Ducis Dalmatiae decoratum, Venetias rediiffè.
Sed ficuti gefta Venetorum in Dalmatia ex confenfu Imperatorum Conftantinopo
litanorum Dandulus fecuta memorat: ita quoque tituli affumtionem eosdem, vel
permififfe, vel auxiliorum Venetorum indigos, diffimulaffe, dicendum eft. Nam
tunc Graeci Dalmatiae dominium nominetenus retinebant, et maximis Bulgaro
rum bellis impediti, ad Saracenos, Barium obfidentes, expellendos, Veneta auxi
lia paullo poft accerfiuere, vt idem refert Dandulus; prout etiam Anonymus Ba
renfis, et Lupus Protofpata A. C. MII. Ideo Venetorum nationem fibi concilian
a) Dandul. do, Ioanni a) Ducis filio, et in Ducatu conforti, Mattham ex forore filiam Ro
Cedren.
b)Curopal. mani Argiri b), qui poftea imperauit, in matrimonium tradiderunt; nil mirum er.
go fi poffèffione Dalmatiae permiffà, tituli quoque vfum Duci Veneto permiferint
Imperatores orientales, prout Othonem quoque occidentalem eodem titulo Ducem
deeoraffe, Dandulus refert. Magiftratus tunc in Dalmatia miffos nominat Sa
bellicus, et aliqui alii, fèd Dandulus cum Chroniftis antiquioribus nihil de Magi.
ftratibus referunt: extant tamen ad Danduli annales, et ad aliquas ex Chronicis
antiquo chara&tere fcriptis, eorundem Magiftratuum nomina, recentiori tamen
chare&tere exarata, inter quos Sibenici, et Belgradi ciuitatum Croaticarum, quas
Dandulus tunc acquifitas non memorat, et cum nullibi in Dalmatia eorundem
Magiftratuum memoria reperiatur, ideo pofterioribus temporibus haec nomina a
recentioribus adftru&a fuerunt. Hoc modo Dux Venetorum Dalmatis in prote.
ctionem ſuſceptis, et a Slauorum tributo et moleſtiis liberatis, pacato Adriatico,
Dalmatiae titulum de confenfu Imperatorum orientalium fumfit. .
※※※XXXX英茨※※※※X※兴XXXXXXXXXX※X

C A P V T VIII.
D E R EG 1 B P^S ET BA VIS CR 04 T o R p M, ET
- EOR VM STIRPE.
uc vsque gefta in Adriatico, forfàn nimis taediofe, tamen ad intelligentiam
fequentium, non inutiliter relatafunt. NuncRegum Croatorum memorias,
quae fuperfunt, colligere oportet.
Regnum Croatorum Danubium vsque protenfum fuiffè, ex priuilegio Tirpi.
miri Ducis conftat, cuius Regni partem, inter Drauum et Sauum fitam, Bran§ia.
uonem Ducem in poteftate habuiffe tempore eodem, quo Mucimirus erat Dux
meridionalis Croatiae, ex eiusdem priuilegio patet,fed quo tempore, modo, occa
fioneque, Croatici Regni partes coaluerint, nulla memoria reperitur. Regum ta
men feries ex eorundem priuilegiis deducetur, deinde, quando, quomodoue Dal
matiae titulum confecuti fint, conie&tandum erit: monumenta autem Reges nomi.
nantia, talia funt:
Ex antiquo regiſtro Priuilegiorum monacorum ſancti Chri/gomi Iadrenfium.
„Anno
 ET CROATIAE LIBER SECVNDVS CAP. VIII. 123
„Anno Dominicae Incarnationis MLXVII. Indi&ione IV. epasta III, con
„currente VII. Regnante Domino Conftantino Duce magno Imperatore, Priora
„tum vero Iaderae retinente D. Leone Imperiali Protofpatario, et totius Dalmatiae
„Catipano. Ego quidem Petrus, S. Grifogoni Abbas immeritus, cerno quod his.
„temporibus, in quibus iam fines deuenere feculorum, nonnulla fubtrahuntur de
„poffesfionibus San&torum, per ingluuias hominum mundanorum, ac Deum non
„verentium, fed callida machinamenta, et dolofà folummodo amantium plurima
,,argumenta. Vnde Chirographum hoc ad poſteritatis memoriam eſſe ſtudui,
„cum confilio ac voluntate, et teftificatione praefatae vrbis Nobilium, quorum
-
„nomina fubteradfcripta reperientur de poflesfionibus, hoc eft terris, vineis, oliue
„tis, ac pifcationibus cenobii praedi&ti Chrifti martyris, videlicet B. Grifogoni,vel
„in quibus locis haec vniuerfà habentur, quae mei regiminis tempore in obfèquio
„fratrum, in eodem cenobio, Chrifto famulantium, effe cognoui, ne alicui defub
„fcriptis rebus minuendi facultas inpofterum largiatur. Igitur fcribere curaui,
„inprimis territorium, in quo vineae, et oliuae- monafterii effe plantatae nofcun
„tur, in loco, qui Yculi nominatur, et his terminis terminatur. Eft in eodem lo
„co vallis infra duos petrofos colles porre&ta, in oriente, quae robiofa dicitur, eft
„que primus terminus iam di&ti territorii, a fummitate ipfius vallis in oriente, vbi
„etiam pufillus ftare vlmus cernitur, vsque ad limitem, qui vltra puteum eiusdem
„loci in occidentali parte habetur, fecundus namque terminus per transuerfum
„a mare vsque viam antiquam, qua itur ad Nonam, quae eft etiam contra fabla
ludº „ta in qua hac de caufà antiquitus fita eft paruula columella, quae erat ab infidia
Tim: . „toribus de loco quo fteterat remota, in orientem, quafi paffus ducentos, quam nos
pre: „cum confenfu Crefimiri Regis Croatorum, fuorumque Nobilium, in priftino re
1ati „ftituimus loco. Hanc ipfàm denique terram, his ipfis terminis terminatam, fine
„infeftatione quorumlibet hominum, feruis Dei perpetuo poffidendam, hoc modo
„antiquitus in noftro iam di&o Monafterio ferunt fuiffe datam, quod Rex quidam
„Croatorum, veniens votum reddere Deo, ad Ecclefiam praefatam, petentibus fèr
„uis Dei, pro fuo remedio animae donauit eam, quod fa&tum pronepos eius, prae
„di&us Rex, noftris quoque ftabiliuit diebus, tribuens Nobis ex hoc libellum con
„tinentem ita: - - -

„Ego Crefimir, qui alio nomine vocor Petrus, Croatorum Rex Dalmatino
„rumque, notifico omnibus, quod iuftum mihi videtur, ut ftatuta parentum meo
tam „rum antiquorum non caffèntur, maxime illa, quae ad fàlutem eorum pertinent
ឍ „animarum. Comperimus namque, in geftis proaui Crefimiri maioris, quod pro
„remedio animae fuae tradidiffét, Monafterio fàn&i Grifogoni, territorium ali
74' „quod in loco, quod dicitur Hyculas, a quercu, quae ftat fupra vallem rabiofàm,
„usque ad ftafilum, qui hac de caufà fitus eft in trivio, quod eft contra fàblatam,
„perpetuo poffidendum, quod totum poffefforibus fuis manfit tempore ipfius, et
„filii eius Dirzislaui, et eorum potentibus Banis, videlicet Pribinae, et Godemiri,
„et temporibus Suetoslaui, et eius fratrum Crefimiri, et Goyslaui, et filii eius
„Regis Stephani, patris mei, fauentibus nobilibus Banis eorum, qui fuere tempo
10ம் „ribus, hi funt, Varda, Bozshare, et Stephanus Prafca. Vnde fàncimus, eorum
„fanciones a nobis roboratas, perpetuo permanere. Si quis autem poft noftrum
„obitum ifta violare temptauerit, fupremi incurrat Iudicis iram, et in horrendi.
米米米 - Q_2 - „exami
4帅 -
 -

124 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

„examinis die finiftrum poffidens locum, audiat, quæ finiftros merentur. A&tum
„ eft in Nona Ciuitate, his coram teftibus: Boleslaus Tepa teftis. Addamizo Nomienfi;
„Iupanus, teſtis. Vialcizo Iupanus de Licca, teſtis. Voleta Dad, teftis. Budic Poſtel.
„ nie, teftis. Ioannes, Regis Capellanus, teftis. Zuoiz Volar, teftis. Dragogna fcuto
„baiulus. Dodauid vinote, Grabogna Decamur, teftis. Ego Abbas S. Bartholomaei,
„ fcripfi iuffu Regis Domini mei. Et aliud territorium San&i Grifogoni in infula,
„in loco, qui antiquo nomine Flauico dicitur, nunc vero Po/limana nominatur, in
„quo loco Preftantius Epifcopus, vna cum Maio fratre fuo Priore, aedificauit
„Ecclefiam ad honorem B. Archangeli Michaelis, et quibus voluere dotarunt
„beneficiis. Trafo denique, qui illis diebus huic noftro Cenobio praeerat Abbas
„profpiciens hunc fibi, fuisque fratribus fàtis effe congruum et ad fuam vtilita
„tem nimis proficuum, vocauit ad fè di&tos fratres, et petiuit iHam difponens
.,, iis neceffitatem fuorum fratrum, ac Domus Dei; cuius voluntatem ac peti
„tionem confecuti funt, di&us Praeful, et frater eius, obtuleruntque in obfe
„quio Abbatis, et fratrum, tam Ecclefiam, quam aedificauerant, quamque ad
„iacentia territoria, et vt perpetuo B. Martyris Cella fieret, tradentes eam lega
„liter coram nonnullis Iaderenfium ftabiliunt, et confirmant. Quod fa&um,
„vtique inconuulfum manfit temporibus ipforum, fed poft obitum illorum qui
„dam temptabant fubtrahere aliquid de donatis, iam Ecclefiae Dei territoriis,
„qua de Caufa veniens ad Infulam filius di&ti Prioris, Gregorius fimiliter Iadren
„fis Prior, et Imperialis Patricius, ac totius Dalmatiae Stratigo ad Infulam, cum
„fuis Confobrinis, filii di&i Epifcopi, quatenus quis iam nunquam poffèt in
„aliquo feruos Dei moleftare, praedi&ta Territoria ficut a fuis Patribus Sacro
„Cenobio donata fuerant, clarius propalauerunt, confirmarunt, et his terminis
„terminarunt, a mari videlicet vfque ad montium fùmmitates, et a fundo Vallis,
„quae in Orientem poft praefatam Ecclefiam effe cernitur, in quo foffatus ha
„betur, qui contra ipfos montes mitti videtur, vfque ad maceriam quae vltra
„defertum oppidum in parte occidentali fimiliter habetur, quo etiam tunc, ob
„ fui fa&i memoriam, lapidum pro figno pufillum ftatuunt aceruum. Et haec
„quippe nomina funt eorum qui huius rei cum eo tunc adiutores, cooperatores,
„et teftes affuere, quorum iuffu, et voluntate, et hoc Chirographum fcribere
„ fecimus, inprimis fcilicet Praeffantius Tribunus, Dabro Tribunur. Martimur
„ Teftis. Cerneca, T. Andreas T. qui poftea Prior effe&tus eft; Dabro T. Sergius
„ T. Georgius T. Maius T. Vrfama T. Petrus T. Gancella T. et alii pftrrimi. Ego
„Stephanus Iedrenfis Epifcopus, horum et aliorum Nobilium phurimorum com
,, filio, et voluntate, iuffü et teftificatione, curis praepeditus nonnullis chyrogra
» phum hoc ruftico fermone confcripfi.

„Quoniam diuinitatis eximia celfitudo, fummos ac minimos, non modo

„pro meritis, verum etiam difpenfàtione profunda, aeternos largitur honores,
, et modo ininueſtigabili eleuat ſublimandos, et ſublimium ſuperborum colla
„ peffundat, et ineffábilis Iudicis, ineffábile quoque iudicium perfeueret, et
, omnipotentis diforetio, ex inexhaufto procedens fonte terrena difpenfet lm
„peria. Ideo ego Crefimirus, Dei Gratia largiente, Croatiae atque Dalma
„tiae Iura gubernans, atque aui mei beatae memoriae Crefimiri Regis, Patrisque
- II]Cl
 ET CROATIAE LIBER SECVNDvs CAP. VIII. 125
*>,méi, Regis Stephani, in Elifio campö feliciter quiefcentis, habenas Regni reti
: » nens, anno Dominicae Incarnationis MLXIX. Indi&. VII. epa&a V. concur
»,rente III. in noftro Nonenfi Cenaculo refidens, vna cum noftris Iupanis, Comi
:»tibus, atque Banis, Capellanis etiam noftrae Regalis Aulae, cogitare coepi,
», qualiter omnipotens Deus, hereditarii Regni mihi conceffit gubernacula, con
„feruaret, et animabus meorum praedecefforum requiem aeternam donaret.
» Inueni nihil in operibus maxime dignius, nihilque Deo acceptabilius, quam
» ex noftra terreftri aula fupernorum Ciuium, atque San&orum fàcrata habita
„ cula, poffèffionibus muneribufque ditare condignis. Igitur, quia Deus om
„ nipotens, terra marique noftrum prolongauit Regnum, decreuimus, et prom
„pto animo ftabiliuimus Monafterium S.Grifogoni Martyris, cuius venerandum
„corpus intra eiusdem Ciuitatis moenia requiefcit, praediis, atque poffèffionibus
„honorare, fimul, quia in geftis antecefforum noftrorum, Regum fcilicet Excel
„lentifiimorum, in Campis, et territoriis plurimis praedi&um monafterium inve
„nimus priuilegiatum. Nos ergo a Praedecefforibus noftris in nullo deuiantes,
„pro remedio animae meae, meorumque defun&torum omnium, offérimus, et
„ftabili tenore donamus tibi Beatiffimo Grifogono martyri, et praefente Domino
„Petro, tuae fàn&ae Aulae Abbate, noftram propriam lnfulam, in noftro Dalma
„tico mari fitam, quae vocatur Maumi, cui ex orientali parte adiacet Infula, quae
„in vulgari Sclauonico Veru nuncupatur, vt eam habeat, et poffideat, in aeter
„num, abfque cuiusquam mortalium inquietudine, praedi&ti San&iffimi Mar
„tyris monafterium : nam fic bona noftra decreuit voluntas, annuentibus, et
„fupplicantibus venerandis noftri Regni Principibus. Vt autem haec noftra
„ donatio in aeternum fundetur, et ftabilitate perpetua perfeueret, eam noftra
„ noftrorumque Epifcoporum atteftatione aftringimus, et inuiolabiliter praemu
»nimus, ftatuentes, vt quicunque mortalium, immemor diuini examinis, et per
„uerforumnoftrae Regiae dignitatis, voluerit vnquam aufutemerario de praedi&a
, Inſula, Cenobio regaliter conceſſa Monaſterio Sanctiſſimi Chriſogoni inquietare,
„ fimulque noftra iura confundere, incurrat iram fuper iram futuri Iudicis, et
„fit reus in confpe&u extremi examinis, cum Herode, Iuda, et Simone Mago
„portionem in aeternum habiturus, et Antichrifti confortia poffeffurus ab omni
„pace Deo, San&isque Apoftolis, et a cun&o San&orum coetu, et Beatiffimo
„Chrifogono, maledi&ionem accipiat fempiternam, et noftrae Regali Curiae, qui
„buscumque fuccefforibus meis, Regibus, Iupanis, Comitibus, fiue Banis, compo
„nat libras auri C. et in noftroRegno perpetuo fit infamis. f Ego Crefcimir, Rex
„Croatiae atque Dalmatiae. -

„f Ego Stephanus Iaderae Epifcopus fcripfi, et haec funt nomina teftium,

„qui in höc fa&o interfuere. Adamizo Nonenfis Iuppanus, Teftis. Bolizlauus Cu -

,,rialis Comes T. Viachizo Iupanus de Licca f Voleſa Dat. T. Budec Poſtelnic. Berbe
„rienfis Iupanus T. Ioannes Regis Capellanus T. Petrus Regalis Curiae iudex T. Sui
„doz Regalis Pincerna T. Dominus Leo Imperialis Protospatarius, ac totius Dalmatiae
\\
„Catpitanus T. Saluislauus Nonenfis Iudex T. Adam Monacur de Sanéfo Bartholomeo
;Abbas T. Petrus Iupanus de Sidraga T. Dragomir Iupanus de Cetina T. Andreas
吋
»Belgradenſis Prior Tºftis. -

鸭 r - - Չ_3 »Ego
吨
126 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE [

„Ego Anaftafius, huiusChirographi di&ator, CriuatenfisEpifcopus,et Aulae

„Regiae Cancellarius, Iuffu, et voluntate praedi&i Domini mei Regis, fcripfi, et
„confirmaui feliciter in ciuitate Nona, Amen.
Ex quibus, et aliis Priuilegiis infra ponendis, elicitur Regum fequens feries:
CRESIMIR VS MAIOR
¦}
Pribinna
Bani | - - j |
DIRCISLAWS CRESIMIRVS REX Suetoslaus Goislaus
Rex ab A. C 994. Banus. Banus.
vsque IOOO
STEPHANVS REX

Varda. |
Bozethare.
Stephanus. B
| Praſca. |
ab A.c.Io52. CRESIMIRVS PETRVS
vsque IO73. Rex Croatiae et Dalmatiae.

Lubomiro." Bani Goyzo Banus, Io59.

Petrus. j d Stephanus Dux, IO66.

SLAVIZ O ReX

ab A. C. Io?5. Zvo NIMIR VS DEMETRIVS

vsque IO87. Rex Dalmatiae et Croatiae.

Radouanus
Regis filius, Io83.
STEPHANVS Rex
Dalmatiae et Croatiae vltimus.

Sed quonam tempore praedeceffores Crefimiri Petri fuerint, praeter Dircis.

Iauum, nullibi reperire licuit, ideo in hac memoriarum tenuitate, Crefìmirus ma
ior, pro Patre Crefimiri Regis, pofitus eft, vt proauus Petri dicipoffit, quem etiam
Regem nuncupatum ex verbis, in fùpra fèripto inftrumento An. Chr. MLXVII.
pofitis, argui poteft; videlicet, Rex quidam Croatorum donauit eam, id eft terram,
quod faéfum pronepos eius praediéfus Rex, féilicet Crefinirus Petrus, moftris temporibus
ſtabiliuit.
- Et quamuis Archidiaconus, primum Regem Dircislauum ponat, tamen in
congruum non videtur conie&tari, Duces Croatorum, detra&to Francorum iugo,
cum nullum fuperiorem cognouiffe reperiantur, a fuis Croatis Reges nuncupatos
eos, qui vniuerfàm Regionem poffederunt, quam, fub eorundem Francorum quo
que Imperio, Regnum Croatorum di&tam, ex priuilegio Tirpimiri Ducis, et An
nalibus
 ET CROATIAE LIBER SECNDvs CAP. VIII. 127
nalibus Francorum fupra citatis conftat, quamuis Crefimirum maiorem, caeteros.
que in primo priuilegio nominatos, Reges non vocet Petrus, prout in fecundo Pa
trem, et Auum: Dircislauum autem primum titulum Regium ab ImperatoreCon
ftantinopolitano confecutum, argui poteft, vt Archidiaconus refert cap. XIIL
Martinus Archiepifcopus fuit anno Domini DCCCCLXX. tempöre Theodofii Imperatoris,
et Dircislaui Regis. Ifte Martinus fuit Spalatenfis matione, hic fecit Ecclefiae vnum
calicem magnum, cum ſua patena de auro puriſſimo; ab iſto Dircislauo, caeteri ſucceſſo
š res eius, Reges Dalmatiae et Croatiae appellati fùnt ; recipiebant enim Regiae dignitatis
-- infignia ab Imperatoribus Conftantinopolitanis, et dicebantur eorum Eparchi fiue Patritii,
habebant namque ex fuccesfione füae originis patrum, et proauorum, dominium Regni Dal
matiae et Croatiae. Et quamuis Theodofium non imperaffè anno DCCCCLXX.
fèd loannem Zimifcem, cum Bafilio et Conftantino conftet: tamen cum Martinus
Archiepifcopus, et Dircislauus Rex, in fcriptura fundationis Ecclefiae San&i Mi
chaelis, prope Amphiteatrum Salonae fitae, quae adhuc extat, fimul cum ruinis
ipfius Amphiteatri, anni DCCCCXCIV. nominentur, et in alia repetantur:
In Chrifli nomine Amen. Anno matiuitatis eiusdem D. N. I. Chrifti M. Indi&f. XIII.
Regnantibus DD. NN. Bafilio et Conflantino, magnis Imperatoribus, in Regno Croatiae
gubernante autem Domino Dircislauo inclito Rege, refidente, etiam in fède Beati Dommii,
D. Martino Reuerendijfimo Archiepifçopo, vna cum D. Florino Principe Spalati, et
Clyfi, etc. ideo vera fcripfiffe Archidiaconum, credendumeft. Sedficuti conftat ex
his, Dircislaum fuiffe Regem Croatiae, ita ipfum, eiusque fucceffores, vsque ad
\,
Crefimirum Petrum, Dalmatiae titulo vfos, non reperitur; ex quibus Dircisla- '
uum regnaffe, ab anno DCCCCXCIV. vsque ad annum M. conftat, Petrum au
temVrfeolum, Venetorum Ducem, in Dalmatiam veniffe intra eosdem annos,Ve
neti Chroniftae et Hiftorici fcribunt: hoc ergo Dircislauo regnante, Venetos
* Dalmatiam in prote&ionem fufcepiffe,dicendum eft. Sed Dandulus,et ex eoHi
ftorici, et recentiores Chroniftae, fcribunt, mortuo Rege Tirpimiro, cum inter fi
lios Mucimirum et Surigura contenderetur, Mucimirum praeualuiffe, iun&um
Narentanis, Dalmatas infeftaffe, eosque ad Venetos confugiffe, et caetera, quae
relata funt. Sed cum Chronographi antiquiores, Regem Croatorum tantum refe
rant, nomen autem Regis non exprimant, Dandulus, et ex eo reliqui, Tirpimiri
et Mucimiri nomina addentes, errauere; nam ii, neque Reges fuere, neque tunc
temporis vixere, vt fupra in recenfione Ducum ex eorundem priuilegiis relatum
cis eft: hic error autem ab Archidiacono Spalatenfi, ortum duxiffe videtur, qui Tir
៣ pimirum et Mucimirum inter Reges ponit, anno DCCCCXC. deceptus et ipfe a
iறு priuilegio Suinimirt Regis, conceſſo Eccleſiae Spalatenſi, anno MLXXVI die no
na O&obris, in quo fcriptor Tirpimirum et Mucimirum perperam Reges nomi
nauit. Ob id Archidiaconus, cum eos inter Reges recenfere vellet, poft primum
Dircislauum pofuit, caeterisque erroris caufà fuit: et quamuis, ex datis eorundem
priuilegiorum, ei conftare poterat, anteriores fuiffe Dircislauo; tamen folito fuo
W more, temporibus non examinatis, lapfus eft,exterosque inerrorem induxit: ideo
omiffis nominibus Regum a Dandulo pofitis, et ab exfcriptoribus eius etiam de
lſº
jat(Š
prauatis, Dircislauo regnante in Croatia, Ducis Vrfeoli aduentum in Dalmatiam
eueniffe concludi debet, et contentionem fuiffè inter Dircislauum et Crefimirum
呼 fratres. Nam Stephanum, filium fratris Regis, obfidem traditum Duci, Dandulus
!她
l º - - - º ex
 I28 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
ex Chroniftis antiquis memorat, quod congruit cum ftirpe ex priuilegiis extra&a,
Dircislauumque Crefimiro, fratri primogenito, Regnum extorfiffe, et ob id Crefi
mirum, Petrum Dircislauum Regem nominaffe forfan noluiffe, prout Auum Cre
£imirum, conie&tari poteft. -

Quem Crefimirum, cum Iadrenfe territorium deinde moleftauerit, in

ea parte Croatiae a Dircislauo poffeffa, quoquo modo fucceffiffè dicendum eft, ut
Dandulus refert, relata fucceffione Othonis:
A.C. tooy. Erat quippe Dux Otho, annorum oétodecim, quo tempore Regis Hungariae, fili
am, et fórorem Stephani fùccefforis, traduxit vxorem, mulierem vtique generofitate fere
А. С. tot8. nam, facie facundam, et honeftate praeclaram.* Nono Ducis anno, Crefnurus, Croato
rum Praefidens, Regionem Iadram, et alias maritimas ciuitates Dalmatiae, quotidianis
ineg: ionibus inquietat, a quibus Dux requifitus, cum flolo exiit, et ciuitates tutauit, ho
fle; in figam vertit, et ciues illarum, in fua fidelitate et obedientia fòlidauit , et rediens
a Vitale, Epifcopo Veglenfi, et Maio, Epiftopo Arbenfi, et Martino, Epifcopo Arbo
mis, et Martino, Epiféopo Auferenfi, et ab vniuerfò Clero, Prioribus, et populo di&arum
jnflarum, de tributo, fibi et füccefforibus fuis annuatim in perpetuum foluendo, ffonfionem
filfepit. - -

Haec DandulusSabellicus, et reliqui fere eadem, fèd pro Crefimiro, Mu

cimirum, quem et Herefimum di&tum, ponunt. De tributó autem Othoni Duci,
pacto, extat in ſanctuario ecclefiae Cathedralis Arbenfis, eiusdem obligatio:
- In nomine Domini Dei, et Saluatoris noftri Iefu Chrifli, anno ab Incarnatione
ejusdem MXVIII. menfe Iulio, Indiétione I. in Ciuitate Arber. Spondentes .fpondemus,
promittentes promittimus, nos quidem Maius, Epiféopus diéfae Ciuitatis Arbes, fimul
aum Tribuno Trium Bellata Priore noftro, vna pariter cum Clero, et populo habitante
in Ciuitate fupradiéfa, cum fùccefforibus feu heredibus, ac proheredibus no/lris, vobis •
D. Othoni, femiori noftro, Duci Venetorum et Dalmaticorum, et füccefforibus veflris
Tributum dare, omni anno libra* de /eta ferica decem, et noflrum miffüm in Natiuitate
Domini Nomini Iefu Chrifti, et fi vobis veftrum miffüm transmittere placuerit, nequa
quam füpradičium tributum contradicere debeamur, per nullum ingenium. Haec autem
vt fupra leguntur, omnia adimplere promittimur, fine omni intermiffone, aut aliquo
interpofito capitulo. Si autem per quoduis ingenium, non adimpleuerimus omnia, ficut
fùperius legitur in conftituto tempore: tunc promittimus cum heredibus, et fùcceffóribus
moflris, vobis et veflris fùccefforibus, auri obrizi libras quinque, et haec promiffonis car
tula perpetualiter manear, in füafirmitate Ego AMaiu$ Epiféopus, manu meaJcripſ.
Ego Bellata, Prior, haec rogaui fieri. -

Ego Ioanney, Archipresbiter, manu mea féripfi.

Ego Petrus Luccami, manu mea fcripfi.
Ego AMarcus, Diaconus, manu meaſcripſ.
Ego Micepborur, haec rogatur feci.
Ego Lampridius, haec rogatus feci.
Ego Fu/èus, haec rogatus feci.
Ego Domus, haec, rogatur feci.
Ego Martimus, haec rogatur feci.
Ego Sergius, haec rogatus feci. * -
 -

ET CROATIAE LIBER SECVNDVS CAP. VIII. 129.

-" Ego Iobammes, haec rogatus feci. . .
-. . Ego Dabro, haec rogatus feci. '
‘. Εgo Muzlo, haec rogatus feci.
i. Ego Petrus, haec rogatus feci. -

º
--
Ego Petrus, Diaconus, rogatus a Clero et populo confcripfi, atque compleui.
-

- Ex quo Othonem, Ducem Venetorum, Dalmatiae titulum continuaffe, et

Crefimirum in Regno Croatiae fucceffiffe, cogcludendum eft, quod deinceps in
ter eius filios diuifum fuit, vt Cedrenus refert. -

A&um hoc Indiâione fecunda, anno mundi VIMDXXVII.

• Subaëta Bulgaria, Imperatori fe dedidit contermina Chrobatorum genr, et eiur А. С. поy.
Principes fratres duo, quibus Imperator honores ac opes amplas tribuit ; folus adhuc
Imperium detre&abat Sermo, Sermii Dominus, Meffongi frater. Ad hunc Conflantinus
Diogenes, finitimae Prouinciae Praefe&ur, Legatum mittit, interpofito iureiurando,
affirmans cupere fe ipfùm conuenire, ac de rebus neceffariis colloqui ; quodfi ipfè infidias
cereretur fùbeffè, tribus tantum famulis ftipatum fe ad ripam profluentis ibi amnis ac
ceffùrum, idem ipfe quoque faceret. Obtemperat Sermo, atque hoc modo cum Diogene
congreditur ; ibi cum iam collocuturi effent, Diogenes pugionem, quem in finu abditum
geftabat, fùbito in latus Sermionis adigit, eumque interficit , famuli figa elabuntur.
. Diogener, vicinis exercitibus contra&is, valida cum manu adSirmium proficifçitur,viduae
que exterritae, magnis infiper pollicitationibus perfùadet, vt fe Sirmiumque Imperatori
s traderet. Ea Byzantium miffa, ibi primario cuidam ciuium matrimonio copulata eft ;
Diogener recens captae ditioni Praefeéfus eft. Hoc modo Croatiam inter Banos diui
ſam, orientale imperium recognouiſſe conſtat, et continuaſſe ſub Conſtantino fra
tre Bafilii, di&i Bulgaro&oni; nam idem refert Cedrenus: Itaque Conflamtinus Sir
mii Diogenem Praefeéfum Bulgariae Ducem creat, fcilicet contra Patzinacas. Ex qui
bus,illam partem Croatiae, quae inter Sauum et Drauum flumina fita, interamnen
fis dici poteft, Praefe&to imperiali paruiffe conftat; ita reliquam quoque vsque ad
mare, ex Anonymo Barenfi, et Lupo Protospatario, quiiisdem yerbis referunt A. C.
MXXIV. Indiéfione VII. Barchauit Bugiano in Corbatia cum Barenfès, et comprae
henfès ipfam * Patriciffa vxor Cofinici, et adduxit illam in Bari, mifitque illam cum filio * Principi/:
fuo Conftantinopolim. Ex quibus, quamuis corrupto fermone fcriptis, iurisdi&io fam vxorem
Graecorum in Croatia maritima apparet,eandemque Principibus, fiue Banis, Croa
torum imperium recognofcentibus, paruiffè, de quibus in Priuilegiis Crefimirifit
mentio, dicendum videtur, fcilicet Pribinna, Godemir, Suetoslau, Goislau, Varda, Bo
zetare, Stepbanus, et Prafea ; quos, ficuti non eodem tempore fimul, ita ante Crefi- !
miri Petri Regnum fuiffè conftat. Et quamuis Sermonis, et Neftongi eius fratris
nomina, quos Cedrenus memorat, cum fupra fiominatis non conueniant: tamen,
quia Graeci Slaua nomina fàepe vel mutarunt, vel alia iisdem addiderunt, vt de
Crefimiro, di&o Petro, et Zuonimiro, di&o Demetrio, ex eorum priuilegiis, et de
Seruiae Principe Boifthlabo, ex Cedreno conftat, quos eosdem fuisfe argui poteft;
quorum Banorum aliquae memoriae reperiuntur, fcilicet Godemiri Anno Chrifti
MXXIX. Indiéfione XII. imperante D. Romano Augufto, Andrea Venerabili Epifçopo ex Archiuo
Iadertinae ciuitatis, telamentum, fue Cartula donationis facia monafterio Sancti Chry/o S.Chryſºge
- - - - - - mi. -

goni Iadrenfi, per Elenizam Sororem Godemiri Bani.

*** . - R - De
 •

13o . I. 1o. LvCII DE REGNO DALMATIAE ;

De Stephano quoque Bano,ineodem ArchiuoS.Chryfogoniantiquumtrans
fumtum reperitur, quod, quamuis mendofum appareat, praefertim in numero In
di&ionis anni MXVIII. quod cum annis Monomachi qui MXLII. imperare
coepit, congruere non poteft: tamen quia temporum mores, et fuppelle&ilem tunc
in Ecclefiis vfitatam exprimit, ponendum eft prout ftat: Im nomine Domini Nofiri
Iefi, Chrifti. Ego Stephanus Banus fabricaui iftam Ecclefiam ad homorem S. Nicolai Con
fefforis Chrifli, et S. Petri Apo/loli, et S. Stephani Pontificis, et B. Dimitri Martyris, et
Magni Grifgoni Martyris, nec non &* B. B. Genitricis Mariae, atque omnium Sanéforum
Chrifli, cum Coniuge mea Maria fabricaui eam füb temporibus B. Conftantini Monomaci.
Ego denique Stephanus Banus Imperialis Protofpatarius compleui haec omnia, intrante an
- mo Domini millefimo o&tabo * decimo Indi&ione * XXII. Incipiente anno X. de propria
mea facultate laboraui eam, et dedi in eam XV. panno de fèrico, et vna Cortina de /erico
V. planetas de ferico, et IIII. paria de bracilo, et IIII. manipulos, IIII. flolas, VI. Cami.
fo, IIII. amiòfos, IIII. cingulor, vnam cupam, vnum cocleare, I. fiftula de argento, III. Cru
ces, vnam de argento, filateria IIII. de auro, et III de argento, vnam capſam, et I. turi,
bulum, et II. Calices de argento, III. libros miffales, I. paffionario, III. Omelia, Sma.
ragdum vnum, duo antiphonaria, II. manicale, pfalterium III. Imnacia II. brebiarium
vnum, duos cereflata, I. fellam, I. pario de bracili, III. facinegia. Dedi etiam vnam
curtem, quae cognominatur Infùla, cum Ecclefia S. Petri et cum VI. feruos, et IIII. an.
cillas, et alia Curte, quae vocatur noua fella, cum duodecim familia, et tertia Curte, 4шае
dicitur Butinauifò, cum o&fo familias, dedi XX. iumenta, cum II. equor, et XXX. vac.
cas , et CCCC. pecora, et XXXII. porcor, pofüi III. Campanas, quae fùnt apretiatae I.
libram de auro. Haec omnia, et cum ipfa Ecclefia trado in poteftate Domino meo patri
Spirituali Trafoni Abbati, vt fit in perpetuum Cella fanéfi Chryfógoni, cuius facratiffima
7nembra Iadrae retinentur. Et fi quis, quod abfit, aufìs fuerit fùbtrahere ex meis, vel
extraneis, moriat de Ramato, et habeat fèmen füperterram, et perfòluat auri libras XXX.
infùper iratum habeat Patrem, et Filium, et Spiritum Sanéfum, et maledi&fionem a
C. C. C. X. et VIII. Patrer, et in mouiffimo Maramatba cum Diabolo et eiur tetri; Ange
lis, ac Iuda Scariothe, in Inferno numeretur, et hac Cartula volumur, vt in fua maneat
firmitate.
Et ego Marco Iudigo Epiféopus Croatenfis collaudo, confirmo, corroboro, atque
concedo.
Ex quo Stephanum Banum Protospatarii Imperialis titulo decoratum, ami
cum Imperii orientalis fuiffe,arguitur.
Haec de Regibus, et Banis Croatiae, ante Crefimiri Petri Regnum colligi
potuerunt. -

※※米兴米米※※※※※米※※※※米※※米米※※※※※※来

C A P V T IX.
DE TITP LO REGNI DAL MATIAE, ET REGNO
CRES I MIR I PETRI.

Dಗ್ಧ Imperii orientalis Prouinciam, per Duces et Praefe&os re&am, fù

periori libro relatum eſt. Hos eosdem Magiſtratus continuaſſe, ex ſerie
rerum expofitarum patet; quos ficuti Graeco vocabuloSratigor nuncupatos Por.
- *- - phyro
 -

_i,

' ET CROATIAE LIBER sEcvNDvs CAP. IX. 131

phyrogenitus memQrat, ita antiquo quoque Romano a) Proconfùles di&os, memo a) D.Greg.
P. P. Fpi/.
riae quaedam reperiuntur, quas non erit inutile indicare b). In Chrifli nomine et Jib. 7. Ερ..5
eiusdem Incarnationis anno CMLXXX VI. Ind. XXIV. füb die fere decima oéfaua bり ex Archi
menfi, Decembris, Imperatoribus DD. Piiffimis, et perpetuit Auguftis Vafilio et Conftan woS.Chryſº
tino a Deo coronati magni Imperatores, apud ciuitatem Iaderae Cathedra Pontificali füb 3* ‘. .
Regimine Anaftafii Epifçopi. Igitur ego quidem Maius Prior fùpradiéfae ciuitatis atque.
Proconful Dalmatiarum, etc. DeditaVenetis Dalmatia, Ducibusque eorumtitulo eius
vtentibus, an aliquis Magiftratus Imperialis in eadem fuerit, cum illorum tempo
rumfcripturae non reperiantur Iadrae, vbi Praefe&irefidere folebant,incertum eft :
fed cum, confentientibus Imperatoribus, Dalmatiae prote&tionem Ducem fufcepi£
fe, Veneti fcribant, eiusque titulo Petrum et Othonem Vrfeolos vfos conftet; ve
rofimile eft, nullos Graecorum Magiftratus in Dalmatia fuiffe. ciuitates tamen fin.
gulas, proprio fibi more, et titulo folito, elcgiffe, innui debet ex relata fcriptura
spalati anni millefimi, tempore Petri Vrfeoli Ducis, in qua Florinus, Princeps fiue
Prior Spalati et Cliffi, nominatur; et alia Arbenfi anni MXVIII. tempore Othonis,
in quaTrum, id eft Tribunus, Bellata Prior nominatur. Eius DucisOthonis tempo
re, Bafilius Imperator Bulgaros fubegit, et Croatos in deditionem accepit, vt ex
Cedreno fupra relatum eft. qua acceffione, terreftres vires Imperii in Illyrico au
&ae fuere. Sed ficuti, quid tunc de Dalmatia euenerit, nulla memoria reperitur,
ita Othonem Ducem, eius titulum, et fuperioritatem feruaffe, argui debet, cum
Imperio, Principibus Croatorum, et Regi Vngariae affinitate vin&us fuerit; quam
ob caufam forfan ciuibus fufpicionem praebuit, et a Dominico Flabanico, coniura
tione orta, depofitus, et Conftantinopolim relegatus fuit, vt Veneti concordes fcri
bunt. Qui autem Magiftratus in Dalmatia, tempore Petri c) Centranici, Othonis c)ab A. Chr,
1026. vrque
fuccefforis, rexerint, nulla memoria reperitur: at ipfo eie&to, et in Graeciam rele 1052.
gato d), Dominicus Flabanicus ele&us, Ducatui decem annis praefuit, cuius tem d) ab A. Chr.
pore magiftratuum Imperialium in Dalmatia memoriae e) reperiuntur. MXXXIII. 1042.
1052, vrque

Indi&ione I. die V. Iulii, Regnante Romano Augufto, Iaderae regente Cathedram Pontifi. α) Εκ Αrchi
catu, Andrea Veneräbili Epifcopo, Priore Vrbis Domino Gregorio, et Proconfüle. uoS. Chry/0
gomi.
MXXXVI. Indiëtione IV, die XIII. Februarii, Romani Imperii dignitatem guber
mante Sereniffimo Michaele, Gregorio Protofpatario et Stratico vniuerfae Dalmatiae.
MXXXVI. Indi&ione IV. Michaele gloriofifimo Imperatore,in finibus Dalmatia
i.
rum honorabili Protofpatario et Stratico Gregorio Viro Illuftrisfimo procurante. -

Ex quibus, ficuti Magiftratus Imperiales in Dalmatiafuiffe apparet, ita quo

que integrum eius dominium ad Imperium rediiffe, argui debet, Venetosque in
ter (è tumultuantes, Dalmatiae prote&ionem, vel praetermififfe, vel, ob au&am,
accesfione Croatiae, Imperii potentiam, retinere non potuiffe, et ideo, poft Vrfeo
los, vsque ad Vitalem Phaletrum, nullum Ducem, Dalmatiae titulo vfum, aliquis
eorum fcriptor memorat. At cumCedrenus referat, Indi&ione XV. menfe Septembris
anno mundi MXL. Iulii menf. XXVIII. Paulopoft Nuntii Arabes in Mefopotamia,Patcina.
rae, Ifiro transmiffo, Myfiam, Saracenos graffationibus et incendiis ora Illyrici vexanda vsque
adcorcyramperexiſe. Acreliquiſane hoſtesillaeſi domumredierunt, Saraceni a Raguſini, et
Aicephoro Patritio, Nauplii Praef.Carantenifilio,male ſint mulétati praeliovičii,et maiorem
nauium partem cum amififfent, domum redeuntes, naufragio in Siculomariperierunt; neque
米米米 R 2 Vene
 -

* -

I32 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

Venetos contra Saracenos, more folito, Graecis auxilia praejtiffe memoret: hinc
argui poteft, ob Dalmatiae titulum denegatum, vel vetitum, Venetos ab Impe
rio alienatos, auxilia contraSaracenos, quamuis communes inimicos, praebere no
a) ab A. Chr. luiffe. Sed a) Michaele Paphlagone male Imperium adminiftrante, Parzinacis
no34 vrque
1041.
Iftrum fàepe transmittentibus, Bulgaris et Seruiis rebellantibus, Graecorum in
-dies viribus decrefcentibus, eo tenuitatis deuenit eorum Imperium, vt Siciliam,
tunc a Saracenis occupatam, condu&tis etiam Northmannorum auxiliis, recupera
re nequiuerint: imo, ob denegatum ftipendium, ipfi rebellantes Northmanni, vi&is
Graecis, eos Italia fere tota expulerunt, vt Cedrenus refert: quatuor tantum vrbes in
Romanorum fide permanferunt, Brundufium, Hidrur, Tarentum, et Harir. Et quamuis Im
perio ad Contantinum Monomacum reducto, is Maniacem Catapamum mififiet,
qui res in Italia reparauit: tamen, ipfo quoque Maniace rebellante, Northmanni
ditiones acquifitas retinuerunt, et Turcis orientem, Parzinacis Thraciam vexanti.
bus, coa&us fuit Imperator cum Seruiae Principe pacifci, vt idem Cedrenus re;
fert. Haec de Italia Cedrenus, prout etiam de Seruia capite praecedenti: fed de
Croatia et Dalmatia quid tunc euenerit, nec ipfe, nec quisquam, aliquid refert,
praeter Venetos; fcribit enim Dandulus in Annalibus Petri Centranici Ducis rem.
pore: Andreas igitur Hungariae Rex, Dalmatinor continuo inquietant, aliquos tandem ad
deditionem coegit. Item Dominici Contareni Ducis: Hoc tempore Salomon Rex Vit,
gariae terreftria loca Dalmatiae inquietans, Iadratinos, qui promiffàm Duci fidelitatem
bucusque feruauerunt, ad rebellionem induxit ; poftea itaque, orta discordia, inter Salo.
monem Regem, et fratres Zeycham et Ladislaum, maximis, Regnum conquaffatur angu
fliir: tunc iffe Dux, fui Ducatus anno fèptimo, hoftiliter egreffus, quibusdam incolis coiif.
uentibus, Iadram recuperauit, fimiliter ex Dalmaticis aliqui Ducis praefèntiam cogno*
fcentes, ad exhibendam fübie&ionem fòlitam acceffèrunt. Salomon Rex tandem a fratri,
bus expellitur, Zeicha autem regnauit. Sabellicus vero, relata eiusdem Ducis Con.
tareni ele&tione: Iadren/es ad Croatiorum Regulum defecerant, vel vt alii fèribunt ad Sa.
lomonem Pannoniae Regem, qua defertione audita ; apparebat enim, nifi primo quoque tem,
pore, Veneta clafiis in Dalmatiam procesfisfet, fore, vt non multo po/i, reliqui populi, qui
iam ad defeétionem fpeéfare dicebantur, Veneto alienarentur Imperio; cow/i/?.m Dux in.
genti vi nauium in Dalmatiam transmifit, Iaderam olfidione ciigit, cinéfam operibus ex
pugnat. Iadrenfis expugnationis fama, peropportuna fuit ad caeteras vrbe, in file con
tinendas. Quae de Regibus Vngariae refert Dandulus, ea temporibus congruerenon
poffunt; nam Andreas regnaré coepit anno MXLIII. ob id non Ducis Centra:
mici tempore, fed Contareni fuit; Salomon vero anno MLXVI. quod in vigefi.
mum quartum, non feptimum Contareni Ducatus annum cadit. At cum tunc Vn,
garici Regni fines vsque ad Dalmatiam non extenderentur, intermedia Croatia
vniuerfà; Vngaros aliquid egiffe affirmari non poteft, neque Vngarici Scriptores
vsque ad San&um Ladislaum aliquid Vngaros in Dalmatiaegifîè memorant. Quaહ
autem Sabellicus, et ab eo reliqui, ad Croatiae Regulum Iadrenfes defecifîè refe,
runt, hoc idem Chronifta Venetus antiquus fcribit, anno ML euenifTe: et ßcut
Crefimirum Petrum tunc fuiffe Regem Croatorum coniici poteft, ita cum Venetis
aliquam controuerfiam habuiffè argui debet. Sed, quamuis aliqui Veneti Chroni.
ftae, Re&orem quoque Venetum tunc Iadra expulfum, et poft eiusdem recupera
tionem, ibidem alium Miffum nominent: tamen circa eadem tempora, anteriorum
w
* - - €t
 -

ET CROATIAE LIBER sEcvNDvs CAP. IX. 13;

et pofteriorum magiftratuum ladrae nomina diuerfà, a relatis a Venetis Scripto.
ribus, titulo folito Prioratus, reperiuntur. At ficuti poft Vrfeolos vfque ad Vi
talem Phaletrum, Venetorum Duces titulo Dalmatico vfos nemo memorat; ita,
an tunc aliquam iurisdi&tionem in Iadra habuerint Veneti, ambigi potcft. Sed
£tiamfi nullum ius in Dglmaticis ciuitatibus habuerint, dominium tamen maris
JOalmatici, feu Adriatici, fine controuerfia poffèdiffè conftat; ex quo ladrenfes,
et reliquos Dalmatas, Venetis obnoxios fuiffe, imo ipfos etiam Croatos maritimos,
neceffè eft. Hacque de caufà aliquam controuerfiam inter Venetos, et Iadrenfes,
»el potius inter Iadrenfes, et Regem Crefimirum, interceffiffe, fufpicari poteft; eo,
*quia Iadrenfibus magis conducebat cum Venetis, maris Dominis, conuenire,
squam cum Croatis, paruae ipforum terreftri ditioni leuem moleftiam inferre vo
lentibus. Sed cum reperiatur priuilegium Crefimiri, conceffùm Ecclefiae Moniali
um S. Mariae de Iadra, titulo Regis Croatorum et Dalmatinorum, anno MLII.
et infra apparebit, titulo Dalmatico de infiilis difponere voluisfe: fi quis diceret,
hac de caufà Venetos maris Dominos irritasfe, et inde contentionem inter Ve
Ametos et Regem ortam, forfan a veritate non aberraret. Cum tamen haec fecuta
fint iis temporibus, quae Scriptoribus carent, et fcripturae rarae reperiantur; ea
inde finita relinquere non pigebit. . Sed vtcunque haec controuerfia finem ha
buit, cum imperante eodem Monomaco, Dominicum Contaremum. Ducem, Pa
tririi, et Imperialis Archifpatarii titulo infignitum reperiatur; ex hoc Venetos
amicos Imperii. effe&os dicendum videtur, et Graecos, auxiliorum indigos, Ve
Ametos Adriatici Dominos, fibi conciliare ftuduisfè argui debet. Crefimirus Pe
trus primus reperitur Priuilegia conceffisfe, titulo Regis Croatorum et Dalma
tinorum, vel Dalmatiae et Croatiae, anno MLII. fed quando regnare coeperit,
et a quo Regni titulum, Dalmatiaeque acceffionem confequutus fit, non conftat.
At cum eius Regnum in ea tempora inciderit, quae Baronius deplorans, ait a): a) ad A. C.
1073.
-Apud Graecos, fiue Latinos Hiftoricor, quorum de rebus órientalibus breuis tantum, et
inops narratio, fçripta legitur, fi quid aliunde qffèrre poffè contigerit, magnum ad ipfa
*um notitiam in tanta obféuritate res ipfae accipient incrementum. .
. . Ideo fi exilia erunt, , quae ex monumentis Dalmaticis proferentur, fper.
nenda non funt, vt in hac rerum obfcuritate aliqua lux adhiberi poffit, ex qua
ftatus Regni Dalmatiae et Croatiae adumbrari fàltem queat. Regnum Croa
torum inter Banos diuifum fuiffè, vfque ad Crefimirum Petrum, ex relatis com
ftat; quod quomodo in ipfum coaluerit, non apparet. At cum idem in priuilegio
fùpra pofito MLXIX. teftetur: Igitur quia Deus omnipotens terra marique noflrum
prolongauit Regnum: prolongatio Regni terreftris intelligenda videtur de partibus
Croatiae citra et vltra Sauum pofitis, et in plures Banos diuifis, vt fupra di&um
eft; maritima autem, de Dalmatiae acceffione omnino intelligi debet. Sed cum
})aec adeo exilia fint, vt quomodo euenire potuerint abfque conie&uris percipi
non posfint: haec ex vicinarum Regionum ftatu elicienda funt, et referenda ea,
quae de Principibus Seruiae pluribus in locis refert Cedrenus: Michaele Paphla
gome imperante, Serbia, quae morte Romani Imperatoris iugum excufferat, rurfùs Im
perio coniunéfa eft. Princeps Serborum Stephanus, qui et Boisthlabus, is paulo ante ex
vrbe profigerat, et Serbiam occupauerat, pulfò inde Theophilo Erotico, b) Conftantino b) A. с. 1042.
ÀMonomaco imperante, Indiéf. XI. cum Stephanus, qui et Boithlabus, figa, vt ante do
-

-
-- -

- -- - -
R 3 cuimus,
134. I. Io. LVCII DE REGNO DALMATIAE
cuimus, elapfus, Illyricor occupaffet montes, ac Triballor, et Seruios, indeque viciniam
Romanis fübditam, populationibus vexaret; relatisTurcarum in Oriente incurfionibus:
Hoc ipfò tempore Michaelas Stephani filius, qui, poft Patris mortem, Triballorum ac
Serborum Principatum tenebat, cum Imperatore foedus icit, Protofpatariique decora
tus bonore, in album fòciorum ac amicorum Imperii Romani adfcribitur. Sic Seruia
ab Imperio auulfa, Principem proprium focium et amicum Imperii fortita eft.
De Croatia autem multo magis eadem eueniffe conie&andum eft. Nam ficuti
Sirmienfem Praefe&uram Croatiae interamnenfis, Diogeni Praefe&o Imperiali
Tauruni, fiue Albae Graecae, gubernandam traditam a Bafilio Bulgare&ono, et
fub Con(tantino eius fratre continuatam, fupra traditum eft: ita, cum amplius
apud Graecos Sirmienfis Praefe&urae memoria non reperiatur, eam tunc in hac
Seruiae tumultuatione, per fe, vel ipfis etiam Seruiis auxiliantibus, vel conniuen
tibus, alicui ex Banis Croatiae fe fubdidiffe, et deinde eandem Crefimirum, terra
prolongando Regnum, in fuam poteftatem cum reliqua Croatia redegiffe, conie&ari
debet. Et ficuti Dircislauum, Scripturae, et Hiftorici Veneti relati, Regem Cro
atorum fuiffe memorant: ita deinceps, diuifo Regno inter fratres, et Graecis
tradito, Croatiam nomen Regium quoque amififfe, concludi debet. Sed partibus
eiusdem iterum in vnum coalefcentibus, Regium titulum reaffumfiffe, prout
de Crefimiro auo Crefimiri Petri, tempore Othonis Vrfeoli Ducis Venetorum,
ex eorundem Hiftoricis annotatum eft. Crefimirus Petrus ergo integrum Re
gnum confecutus, Regium titulum non folum Croatiae affumfit, fed etiam
Dalmatiae addidit, et patrem, auum, et proauum, regio nomine in priuilegiis
profecutus eft; quod Graeci ob eorum imbecillitatem diffimularunt. Nam ficuti
Monomacus Imperator dedignatus non eft Seruiae Principem ex fubdito focium
declarare; multo magis de Croatia remotiori, fub dominio vnius Regiscoalefcente
egiffe conie&ari debet. Et, ficuti Stephanum Banum, fiue Ducem, eius partis
Croatiae, quae Iadrae proxima eft, titulo Imperialis Protofpatarii decoratum con
ftat: ita Graecos auxiliorum indigos, ficuti olim Venetorum Ducibus Dalmatiam
titulo Ducatus confènferant, tunc Regi Croatorum titulo regio permififfe, conie.
&ari debet. Sed ficuti Crefimirum titulo Regni Dalmatiae ex eiusdem priuilegiis
multoties vfum conftat; ita, quam iurifdi&tionem in Dalmaticis ciuitatibus ha
buerit, nulla memoria reperitur.
Ad deteriora deinde Imperio prolabente, Northmanni, Sicilia Saracenis
erepta, reliqua Italiae loca aggreffi funt, vt Curopalata tradit; narranfque quo
modo Robertus, imperante Ifàacio, Rhegium, Metropolim fedemque Ducum
ceperit; fubdit: Adhuc enim a Romanis erant, Baris,, Idrus, Callipolis, Tarentum,
Brundufium, et Horae, et alia oppidula multa, et omnino tota regio. Interea vero
declaratus Dux Italiae Perenus fuit. Cum vero non potuiffet in Longobardiam copia,
traiicere, propter Ruberti potentiam, Dyrrachii manfit, Dux Dyrrachii appellatus.
INicephorus autem Carantinus, excurfiones faciente Ruberto, et infinitis malis Italiam
vexante, timebat quidem, verumtamen ab Imperatore auxilium expe&abat ; omnes
igitur Illyricae vrbes ad eum fe applicuerant, et praefidia acceperunt, quosdam vero
praefidia recu/anter, /tipendiarior fecere. -

Peremus igitur in Dyrrachio manfit s Imperium vero inteftina mala opprimebant,

et orientern Turci 'vexabant, iis malis, quae quotidie auéfa, nulla ex parte remitteban
tur ;
 ET CROATIAE LIBER SECVNDVS CAP. IX. I35

tur ; mortuo autem Duce Conftantino Imperatore, cum Regina Eudoxia ad breue tem
pus Imperium obtinuiffet, ad Diogenem fceptra peruenere. Ex quibus apparet Grae
corum imbecillitas, fimulque potentia Northmannorum, qui tunc Orar, Brumdu
fium, Tarentum, Materam, capiunt, vt Lupus Protospatarius memorat, quoque
nmetu, Dyrrachio in Italiam traiicere aufi non funt Graeci; ob id Adriatici maris
accolas incurfionibus Northmannorum infeftatos fuisfe dicendum eft, quod com
probatur ex antiquo Scriptore Vitae B. Ioannis Tragurienfis Epifcopi, in qua
crebribellorum incurfus memorantur, quos in notisad eandem circa A.C.MLXIII.
cuenisſe probatur. Et cum Veneti alicui parti fauisſe non memorentur, et Croati
h
clasfem non haberent, qua Dalmatas, et Croatiam maritimam protegerent, ideo
Dalmatas Graecis fe iungere coa&tos fuisfe argui debet, Rege ipfo confentiente,
vt inferius dicetur. quod congruit cum Curopalata, referente haec euenisfe a) a)ab A. C.
Conftantino Duca imperante, Illyricasque tunc Ciuitates, fcilicet Dalmatarum, toy9. v/que
1067.
et fi quae Croatiae, et maritimae Narentanorum, fe Graecis applicasfe, et Dal
matas folita nauium auxilia pro communi defenfione praebuisfe, et praefidia vo
luntari metu Northmannorum recepisfe, et, fi quae recufarunt, fiipendiariae fa&ae
.
funt. Sic Graeci propriam imbecillitatem, Dalmaticis auxiliis fulcientes, cum
º
loca fibi reliqua Italiae a Northmannorum moleftiis liberare non posfent, fàltem
ne Dalmatiam Adriaticumque occuparent, impedire conati funt: Dalmatia ve
ro ad Imperium reuerfa, Magiftratus quoque Imperiales fortita eft, eorumque
memoria reperitur. b) A. C. MLXVII. Regnante D. Conſtantino Duca magno Im b)cx Αrchίν.
peratore, Prioratum vero Iadrae retinente D. Leone Imperiali Protospatario, et toti S. Chriſºg.
vs Dalmatiae Catipano. Quem magiftratum, confèntiente Rege Crefimiro, refe
disfe dicendum eft, cum in fuprafcripto eius Priuilegio A. C. MLXIX. dato in
fuo Nonenfi Coenaculo, poft Aulicos Regis nominatur idem D. Leo Imperialis
Protospatarius, ac totius Dalmatiae Catipanus Teftis. nec enim ad praefentiam
Regis, et eius Aulae interfuisfet, nifi amicus esfet, neque Protospatarii et
Catipani Dalmatiae titulo in Priuilegio Regis Dalmatiae nominatus fuisfet, nifi
confentiente Rege. Ex quo Regi cum Imperio conuentionem aliquam interue
i; nisfe dicendum eft: et ficuti Graecos, ob imbecillitatem virium, eidem titulum
4.
Dalmatiae permifisfè facile perfuaderi poteft; ita Regem viribus maritimis ca
rentem, quibus Dalmatiam defendere posfet, antiqui tantum tributi folutione,
§ quod fub Venetorum prote&ione folui defierat, nominifque Dalmatici titulo con
tentum, coniici debet. quod ex fèquentibus clarius patebit.
Michaele r'. rapinace imperante, Graecos a Northmannis Italia pulfos Cu
ropalata tradit: Michaele vero cum Imperium megligenter ac pueriliter adminiftrare
tur, Northmanni, vt ftabiles Domini, a mari vfque ad mare, et Longobardiam, et
Calabriam, fibi fubegere, eaque diftributa, et oppidis diuifis , fé Comiter, Rubertum
vero Duccam appellarunt. Michael autem non fòlum non retinuit Regionem, quae ad
fé pertinebat, fèd vt ipfòs Turcos ex oriente expelleret , exiftimauit fibi faciendum ef
fe, vt cum ipfis foedus percuteret, et ipforum ope, de focietate Turcorum, temerarium
in Romanorum Regionem aduentum coerceret ; quare etiam affinitatem cum Ruberto
contraxit, fuamque filiam Elenam defpondet fùo filio Conftantino. Volebat hac ratione
Imp. finem aliquem rebus imponi.
- - - Sic
 136 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

Sic Graeci, Italia tandem pulfi, Adriaticum quoque deferere coa£ti fue
runt, quod fimul cum Dalmatia a Northmannis tunc infeftatum, et a Venetis
prote&um refert Dandulus: Gregorii VII. Pont. fecundo id eft A. C. MLXXV
In quo tempore Northmanni Dalmaticorum fines inuadunt, et deftruunt. Dux itaque
egreffüs, eos abire coegit, vt ab incolis folitam fidelitatem, cum promiffione non addu
cendi Northmannos in Dalmatiam, accepit. quae congruunt cum infcriptione Epifto
lae Spalatenfium a Sanfouino relatae A. C. MLXXV. Vobis D. Dominico Siluio
Duci Venetiae, et Dalmatiae, ac Imperiali Protophedro, et Senibri noflro. Ex qui
bus Venetos Imperio amicos, eorumque Ducem eiufdem Protophedrum North
mannorum infultus prohibere conatum, Dalmatas protexiffe, etfi, qui cum North
mannis fentiebant, ab eifdem auertiffe, et vti Adriatici, fiue Dalmatici maris Do
minum, titulo quoque Dalmatiae a Spalatenfibus recognitum, conftat eodem an
no, quo Croatorum Rex captus memoratur, vt infra patebit. Has autem
Northmannorum moleftias anno fequenti ceffâffe, ob affinitatem inter eosdem et
Imperatorem contra&tam, de qua Curopalataloco relato, et Lupus Protofpatarius.
: A. C. MLXXVI, et dedit praediéfus Dux filiam fùam Nurum ad Imperatorem Con
famtinopolitanum, etc. cenfendum eft, Eodem imperante Michael, Croatos vel Ser
а) А. С.1074. uios Imperium vexaffe fcribunt Curopalates a): Indi&t. XI. Seruiorum Gemr, quor
b) A.C. 1074. etiam Coruatas vocant, exiit, vt Bulgariam in féruitutem redaéfura; Zonaras vero b):
Tertio porro anno Imperii, Parapinacis, gens Crobatorum, quos nonnulli Seruios vo
cant, Bulgariam occupare aggreffà eft, ac quaedam loca cepit, fèd multis praeliis
fa&is, multis vtrinque caefis, tum iis excidit, quae tenuerat, tum deuiéfa, et Roma
na ditione expulfa, in fiar feder redire coačfa eft. An autem hi fuerint
Seruii vel Crouati, dubium, fed potius Curopalatae deferendum, a quo Zo
naram multa fufcepiffè conftat, et Crouatas in Dalmatia Graecis turic fubdita
nihil egiffe reperitur; ideo potius Seruios fuiffè, cum Curopalata dicendum, qui
Bulgariam inquietarunt, et fàepe deinde idem effecere. Crefimiro regnante
nominatur Goizo Banus in Priuilegio de A. C. MLIX. fupra relato, qui quifham
fuerit, non reperitur; nominatur etiam in Priuilegio de A. C. MLXVI. die 25.
Decembr. dato Sibenici, cum fubfcriptione, Dux Noffer Stephanus. quem primo
genitum fuiffè Crefimiri, aui nomen habentem, ad Regni fùcceffionem deftina
tum, conie&tari poteft; quum eodem titulo poftea Reges Vngariae primogenitos
ſuos inſignire ſolerent, vt infra referetur.

- CAPVT
 -

ET CROATIAE LIBER SECVNDvs CAP. X. 137

↔8怒發發帶發怒發旁?發終令發發怒發發怒效怒發怒郊發 8怒冷令發 *
C A P W T X.
DE REGIBVS SLAVIZO ET Z VO WIMI AP 0.

oſt Creſimirum Slauizi Regis memoria

s
reperitur, nam in antiquo regitro Ca
pituli Spalatenfis, in quo multa ad ter
ras Eccleſiae Metropolitanae ſpećtan.
tia colleĉta funt, leguntur inter caete
ra ſequentia: -

Attigit eo tempore venire in noftris

partibus Slauizo Rex, et Petrus Banus,
nec non et Sarubba, caufa difcordiae, quae
erat inter Slauizo et Lubomiro . . . vo
cauerunt nos Tugarani in Ecclefia San&i
Petri, quae fita eft in Olmifi, fcilicet co
ram Slauizo, nec non Petro, et Sarubba
altercantes . . . Poftea venit Slauiz
- Rex, et corroborauerat praedi&as terras
Petro Bano, et Sarubba Iupano, et Welcano Setnico.
• Ibidem Slauiz, ante eordem tefles, ficut partem fratris fui affirmauit, fic fuam par
tem, quam ibi habebat, in eadem Ecclefia,pro remedio animae fuae, nec non fui fratris,per
petualiter contulit . . . Poft haec vero Suinimirus Rex etc. Ex quibus, Slauizum Re
gem, inter Crefimirum et Zuonimirum ponendum conftat. Sed ficuti Crefimi
rum vsque ad annum MLXXIII. regnaffe apparet ex regiftro Monialium S. Ma
riae Iadrenfis: In nomine Domini Noftri IefuChriffiet eiusdem incarnationis MLXXIII.
Regnante Crefimero, Croatiae Bano Suinimiro: ita quando mortuus fit non conftat; et
Regem Croatiae captum reperiatur a): In anno MLXXV. ab Incarnatione D. N. I. a) Archiv,
C. menfe Nouembris, et tempeftate, qua Comes Amicus Regem Croatiae cepit: at cum Monaſt. SS.
Coſmae et
eodem anno Zuonimirum Regem nominet fcriptura eiusdem Archiui, hanc Re Damiani.
gis captiuitatem de Slauizo intelligendam argui poteft, Slauizumque Zuonimiro,
in Priuilegio Crefimiri fupra relato Bano vocato, et ob id ad fucceffionem Regni
deftinato, Regnum praeripuiffe, fibique Petrum Banum deftinaffe. inde turbas
tunc in RegnoCroatiae extitiffè dicendum eft, vt infra confiderabitur. Zuonimirus
autem, an filius Crefimiri fuerit, cum nullibi in fuis priuilegiis patrem nominet,
incertum eft: et ficuti pro Rege Slauorum anno MLXXV. iam habitum apparet,
ita Coronam, et inueftituram Regni Croatorum et Dalmatinorum, anno MLXXVI.
in Synodo, a Summi Pontificis Legato folemniter fufcepiffe conftat, vt Baronius
refert Tomo XI. Annalium An. Chr. MLXXVI. Gregorii Pontificis VII. anno
quarto, ex Synodo habita in Dalmatia a legatis Papae Gregorii, fciliceta Gebizo
ne tunc Monafterii S. S. Bonifacii et Alexii Abbate, nunc vero Cefènate Epifco
po, nec non a Folcuino Forifempronii Epifcopo, quae Synodus habetur in Archi
uio S. Palatii Lateranenfis, in qua de Regno, et de Rege Dalmatiae, ita inter caete
ra legitur: „In nomine San&tae et indiuiduae Trinitatis, Anno Dominicae In
2 : 米来米 S »Caľ
 138 I. IO. L.V. Clſ DE REGNO DALMATIA E . .

.carnationis MLXXVI. Indiëtione XIV. menfe O8lobri, ego Demetrius, qui et

„Suinimir nuncupor, Dei Gratia Croatiae Dalmatiaeque Dux, a te Domino Gebi.
„zone, ex Apoftolicae fedis legatione Domini Noftri Gregorii poteftatem obtinen
„te, in Salonitana Bafilica S. Petri, Synodali, et concordi totius Cleri et populi ele.
„&ione, de Croatorum Dalmatinorumque Regni regimine, per Vexillum, Enfem,
„fceptrum, etcoronam inueftitus, atque conftitutus Rex, tibi deuoueo, ſpondeo, et
„polliceor, me incommutabiliter completurum omnia, quae mihi fua Reuerenda
„iniungit San&itas, videlicet, vt in omnibus, et per omnia Apoftolicae fcdi fidem
„obferuem, et quidquid hic in Regno, tam Apoftolica fedes, quam fui Legatifàn
„xerunt, aut fànxerint, irreuocabiliter cuftodiam, iuftitiam excolam, Ecclefias de
„fendam, primitiae, decimae, omniumque ad Ecclefiam pertinentium Procurator
„exiftam, vitae Epifcoporum, Presbyterorum, Diaconorum, Subdiaconorumque, vt
„ca(te et regulariter vivant, prouideam, pauperes, viduas, atque pupillos prote.
, gam, parentelae illicitam copulam deftruens, legitimam dotem annulo, Sacerdo
,tisque benedictione conſtituam, et conſtitutam corrumpi non permittam, homi
„num venditionem contradicam, atque in omnibus, quae ad reftitutionis ftatum
„congruunt, Deo au&ore, me aequum exhibeam, ducentorum quoque Bizantio
„rum tributum, meorum omnium confultu, primatui S. Petri, per fingulos annos,in
„Refurre&ione Domini, de mihi conceffo Regno, perfoluendos ftatuo, et, vt poft
„me regnaturi, hoc idem perpetuo feruent, cenfeo, corroboro, atque fàncio, do
„no infuper, concedo, atque confirmo Apoftolicae SediS. Gregorii Monafterium,
„cui Vrana eft vocabulum, cum omni fuo thefàuro, fcilicet cum capfâ argentea,
„reliquias fàcri corporis.eiusdem B. Gregorii continente, cum duabus Crucibus,
„cum Calice, et patera, cum duabus coronis aureis gemmis ornatis, cum Euan
„geliorum textu de argento, cumque omnibus fuis mobilibus et immobilibusbo
„nis, vt S. Petri legatis fempcr fit ad hofpitium, et omnino in poteftate eorum.
„Hoc tamen interpofito tenore, vt nulli alii poteftati detur, fed omni tempore S.
„Petri fit proprium, et a me, meisque fuccefforibus defenfum, atque ab omni ho
„mine liberum et fecurum. Cuiuscunque autem audacia, temerario aufu, praefa
„tum Monafterium ei affignato thefàuro priuauerit, terribilem illam Iudicis vo
„cem, quam Diabolus cum fuis Angelis auditurus eft, audiat. -

„Praeterea, cum Deo feruire, regnare eft, vice B. Petri, et D. N. P. P. Grego

„rii, atque poft fe fuccefforum in Apoftolica fède, me fuis manibus committo, et
„commendo, hanc fidelitatem facramento ftabilio. Ego inquam Demetrius, qui
„et Suinimir, Dei Gratia et Apoftolicae fedis dono Rex, ab hac hora in antea S. Pe
„tro, et Domino meo Papae Gregorio, fuisque fuccefforibus Canonice intrantibus,
„ero fidelis, et, vt ipfè fiue poft eum futuri Pontifices, fiue Legati eorum, vitam
„aut membra perdant, aut capiantur, neque in confilio, neque in fa&to ero, et con
„filium, quod mihi crediderint, ad illorum damnum fcienter nulli intimabo, Re
„gnum autem, quod mihi per manum fuam Dominus Gebizo tradidit, fideliter
„retinebo, et illud, fuumque ius Apoftolicae fedi, aliquo ingenio, aliquando non
,,fubtraham. Dominum meum Papam Gregorium, et fuos fucceffores, atque Lega
„tos, fi in meam poteftatem venerint, honorifice fufcipiam, et honefte tra&abo, et
„remittam, et vndecumque me inuitauerint, prout potero eis fimpliciter fèruiam.
Haec Baronius ex Codice Vaticano, qui Cencius Camerarius infcribitur. * :
-"... - * Extat
 ET CROATIAE LIBER SECVNDvs CAP. X. 139
Extat tamen adhuc in Archiuo Capituli Spalatenfis, originalis membrana,
quam, ex foraminibus, claufam fuiffe, figillumque ex ea pependiffe, apparet, fupra
fcriptae donationis Zuonimiri monafterii S. Gregorii, cui Vrana vocabulum ho
die vsque durat, fuitque deinceps Templariorum, in omnibus, cum fupra a Ba
ronio relatis, conueniens; fed in Baroniana deeft tantum infcriptio, quae eft talis,
ſine milleſimo. Ego Demetrius, qui et Zuinimir nuncupor, Dei prouidentia, Crobatiae,
Dalmatiaeque Dux, dono, concedo, et confirmo, et caetera, vt in Baronio.
- Ex qua infcriptione, Ducem Zuinimirum donationem monafteriiante Regni
inueftituram feciffe, cenfèndum eft, quamuis Cencius, fummatim ex a&is Synodi
colligendo, donationem inter inueftituram, et Iuramentum Regni inferuerit.
Obfèruandum quoque eft, ab eodem Cencio, duos nominari fummi Pontificis
Legatos, in inueftitura autem Regis, folius Gebizonis nomen exprimitur; fed am
bos tunc in Dalmatia fuiffe, conftat ex donatione fa&a, a Praeftantio Epifcopo Ec
clefiae S. Cofmi et Damiani, Monafterio S. Ioannis Euangeliftae Belgradenfis ci- '
uitatis. A. C. MLXXVI. in praefèntia fcilicet Dominorum Laurentii, totius Dalma.
tiae ac Croatiae Reuerendi/imi Archiepifcopi, et Domini Gebizonis, S. S. Bonifacii et
Alexii religiofiffimi Abbatis, vna cum Fulcoino Forifempronii, Venerabili Epifcopo Aqnile
iae Sedis Apochrifàriorum, in vinea iuflitiae Dei totis viribus mifèricorditer laborantibus, etc.
eandem quoque Ecclefiam, eosdem dedicaffe, alia eiusdem anni fcriptura teftatur:
Monaflerio S. Ioannis Apoftoli et Euangeliffae, die videlicet dedicationis éiusdem Ecclefiae,
днат Viri Religiofijfwii, Dominus fcilicet Laurentius Spalatenfis Archiepiféopus, vna cum
Apochrifariis Romanae fedis Epifcopo Fulcoino, et Gebizone, Abbate SS. Bonifacii et Ale
scii, nec mon et Preffantio eiusdem vrbis Epifcopo, dedicauerunt. Ex quibus, ficuti am
bos legatos fimul in Dalmatia fuiffe apparet: ita in Synodo, aliqua de caufà Ge
bizonem folum praefèntem fuiffe, argui poteft, tuncque curiam celebratam fimul
cum Synodo, ele&tionemque Regis fequutam, ex verbis illis: concordi totius Cleri
et populi eleétioni, clare conftat. Illa autem verba: atque in omnibus, quae ad reftitutio
miis flatum congruunt, Deo auéfore me aequum exhibeam ; diffenfiones praeceffiffè
fignificant, et ftatum reftitutione indiguiffe, verofimile eft. At cum tunc
Michael Ducas Parapinaces imperaret in oriente, et ficut fua inertia, reli- \
qua Apuliae et Calabriae . loca amiferat, et cum eisdem occupatoribus
Northmannis, pacem et affinitatem iungere coa&us fuerat, vt Turcis in oriente
refiftere poffèt, vt fupra relatum eft; nullusque tunc Imperialis Magiftratus in
| 1)almatia reperiatur: ob id Graecos Dalmatiam neglexiffe dicendum eft, vigenti
P. busque Croatorum diſſenſionibus, Dalmatas in factiones diſtractos, prout poſte
riora exempla docent, ab eisdem vexatos, Imperiali prote&tione diftitutos, adVe
netos recurriffe dicendum eft, vt de Spalatenfibus, ex relata eorundem Epiftola,
Sanfouinus refert, ideo tunc, fpreto lmperatore Graeco, a praefente fedis Apofto
:
!ſ:ſ
licae Legato, turbarum conciliatore, titulum Regium Zuinimirum fumfiffe, dici
poteft.
º Poft hanc inueftituram, Zuinimirus priuilegia multis Ecclefiis concesfit; im
quietatum tamen poftea eundem Zuinimirum, a quodam Wezelino, memorat
idem Baronius, ex Epiftolis Gregorii Papae VII. anno MLXXIX. et vixiffe vsque
ad annum MLXXXVII. ex eius priuilegio, conceffo Ecclefiae S. Mariae Moniali
um de Iadra, dato in Teneno, conſtat. -

米光米 S 2 CAPVT
 ч и

14О 1 по Lvсп рв квамo pALмАтлв

воевоеоеоеоеоеоеоеоеоеоеоеоеоеоеоеоеаоеоесное
с А. Рут xI.
4м zио утмик и у Ривк 17 идтими у евх
D А L МА Т1АЕ Е Т С R О А Т1А Е. -

ltimum Regem Croatorum et Dalmatinorum, Archidiaconus et Vngarici

Scriptores,ponuntZuonimirum fuprafcriptum, fine prole defunctum. Ех
ftattamenRegisStephani originale priuilegium in membrana, quamuis fine mille
fimo, tamen eiusdem caracteris, cum (criptura fundationis monafterii S. Веnedi
8tiМonialium Spalati, confetta annoМLXIX. difficillimae lettionis, et multis in
lociscaducum, quem pot Zuonimirum fulfie conflat quod quia hucusque latuit,
et ab eo aliqua funt obferuanda, integrum ponere placuit f„InChriftinomine,
„Уrepbaти, ego, nutu Dei Croatorum et Dalmatinorum Rex. Нuius paginis
„feriem, vel dittaminis caufae, cunctis noftri Regni Comprouincialibus, ad futuro
„rum Diurne . . . . gratiae noftrae his (tudui (criptis . . . cum igitur omni
„potentis Dei pietas, me fuae clementiae Patrum, Auum, proauumque, folio in
„Regio,omnibus Croatiae et DalmatiaeNobilibuscolaudantibus,exaltauerithono
„re, vniuerfa Nobilitas, feu exigui populi manus, accaeteri Ecclefiarum Coeno
„biorumque Rettores, vel retroattis pro caufis, et . . . . . confirmatio . . .
„arum vel gratiae communis noftri Regni vtilitatis ad noftra, vt maioris, eft cu
, . . . . . imperantibus confluere coeperunt, Iraque mater et procuratrix fan
„8timonialium Spalatini Coenobii S.Vid.Веneditti М. . . . . . inter hos noftri
„praefentiae, vna cum quibusdam fuis fororibus, quoddam fcriptum, a nuperRe
„ge defun8toSuinimiro concefium,fibi hoc: ad op. fuіСoenobii, de quodam ter
„ritorio regali, qui in loco, qui dicitur Lafani, habetur, fecum defferens in die Na
„tiuitatisfanetae Dei genetricis et Virginis Mariae fe medium (tatuit, et hocid
„circo e . . . at vt quemadmodum a memorato Rege illud donationis (criptum
„habebatur ratum, atque firmatum, pari modo, immo meliori, a noftra Regali di
„gnitate, cum noftri imprefiione бgilli roborari, nec non perpetino deberet fir
„mari Quo cognito, tum illarum precibus flexi, tum notrorum Nobilium con
„filio fufulti, quod poftulauerant, adimpleri illis praecipimus. Igitur memora
„tum territorium, iam ditto in loco, inconcudum perpetualiter, atque inuiolatum,
„ad opus praefcripti monafterii, cui, et terras, Guae Рuftize nominantur firmamus,
„ita quidem, noftrorum fucceforum nullus, vel cuiusliber perfoma magna, vel
„parua, nullomodo his noftris firmationibus, et figilli imprefione contraire debe
„at. Оuod fi, quod abfit, aliudaliquisagere temptauerit, et praenominatam do
„mum Dei, his terris disuetirevoluerit, trinum et vnum Dominum habeat ira
„tum, et СССXVIII. Sanctorum Patrum confequatur maledittionem, et cum Iuda
„traditore in inferno mancipetur. -,

„АЕtum eft hoc apud Caftrum Sibenico, in die praefataefolemnitatis, ante

„notitiam horum te(timoniorum, inprimis Laurentii Archiepifcopi,IohannisTra
„gurini Epicopi, PetriSpalatini Archidiaconi, Presbyteri Petri Spalatini, Iacobi
„Моritici, Vbomiri, Ерzi, Strezigne, Berberiftici, Vieni, Zetinitici, Dragoslaui,
„lagoritici, Vracina, Politici, Оtrina, Driditici, Defimiri, . . . Сolano, Epiciza,
-- эр аССас
 ET CROATIAE LIBER sEcvNDvs CAP. XI. I41
„ac caeterorum noftrorum Nobilium. Ad haec quoque, caufà diuini Amoris,a par.
„te noftri fibiconceffimus perpetuum Salonae molendinum,fimiliter et ftarea, quae
„eft propria noftra . . . . teftibus confirmantibus; quibus eis omnibus Lega
„tum Iupanum Cenaene Iufenum videlicet dedimus . . . . Membrana in calce
corrofà eft ita, vt an figillum appenfum fuerit cognofci nequeat.
Hunc Stephanum, fuiffe filium Crefimiri, fupranominatum Ducem, cuiZui
nimirus aliquo cafu Regnum praeripuerat, argui poffet, cum fe patrum, auorum, et
proauorum Regnum poffidere teftatur: fed cum Zuinimirum nominet, fratremque
non vocet, is effe potuit ille Radouamus, qui in priuilegio eiusdem Zuonimiri Re
gis filius nominatur, Banique titulo non infignitur, ob id forfàm illegitimus Zuoni
miri filius, mutato fibi nomine, exemplo Patris et Aui, Stephanus vocari voluit,
ipfeque viduam Zuonimiri inquietaffe coniici poteft, et ob id Ladislaum Regem
Vngariae, forori auxilio adueniffè, vt Vngarici tradunt Scriptores, et libro fèquen
ti referetur. Curiam tunc Stephanus, Regum more, Sibenici celebrauit, tamen
eam infrequentem fuiffe ex nominatis apparet, et cum nullum aliud eius priuile
gium reperiatur, neque in confirmationibus Regum Vngariae eius aliqua mentio
fiat, vt Zuonimiri, et Crefimiri, imo in Decreto, anno MCLXXXVIII. Curia -

Spalatenfis,mentionem facienseiusdem priuilegiiZuonimiri,quodStephanus confir- -

mauit, de Stephano ne verbum quidem pofuit, ex quibus ipfum, vel ab omnibus

pro Rege non habitum, vel parum vixiffe, dici debet; cum Laurentius Archiepi
fcopus, vir magnae prudentiae, tunc praefens, fi Stephanum fine controuerfia re
gnare exiftimaffet, quatuor priuilegiorum a Zuonimiro Ecclefiae Spalatenfi con
cefforum, quae extaret, confirmationem procurare non omififfet, prout fucceffor
eius Crefcentius a Colomanno obtinuit, vt dicetur. B. Ioannem vero, Epifcopum
Tragurii, an aliquid tentauerit, obfcurum eft: nam priuilegia Regum Croatorum,
Ecclefiae Tragurienfi conceffà, perierunt, vt in notis ad vitam eiusdem B. Ioannis
di&um eft. Ideo Archiepifcopus, et eius perpetuus Comes, B. Ioannes, more illo
rum temporum ab Epifcopis vfitato, Sibenici tunc in Dioecefi Tragurienfi exi
ftentis, Stephanum Curiam celebrantem adiiffe, et ad aliquam compofitionem, cum
Regina vidua, vel proceribus Croatorum ineundam, exhortaffe, potius conie&an
dum eft, ipfumque Stephanum monialibus priuilegium Zuonimiri confirmaffè, et
donationem molendini Salonae vltro addidiffè, vt aliquid Regale feciffè videretur.
, Reges fupra nominatos, Croatiae et Dalmatiae titulis, vel Croatorum et Dal
matinorum, vfos, ex eorundem priuilegiis conftat. At ficuti Croati et Seruii, Slaui
erant, ita ab exteris, et ipfis quoque conterminis Dalmatis, vt plurimum Slauorum
nomine vocabantur, vt ex feripturis fuperftitibus apparet. Ita B. Petrus Damianus,
Crefimiri Regis contemporaneus, fcriptum reliquit, Abfàrenfes Dalmatas, vti Re
gi Slauo fubditos, Slauonici Regni partem exiftimatos. Epiftolarum lib. I. Epifíola
IX. ad Nicolaum II. a) Romanum Pontificem. Venerabilis quoque Gaudentius, Apfarenfis „)„; Ac
Epifcopus, cuius egoEpifçopatum
miraculum fecerat, familiaritatis dulcedinem
dimifit, merui, per
et de Sclauonico quem
Regno Deus nauigans,
Italiam iam non ignobile log. vfque
littori- 10бі.
bus Anconitanae vrbis applicuit, a qua non longe poß biennium feliciter obiit.
Sed paulo poft Alexander II. Summus Pontifex, eidem Crefimiro fcribens,
non Sclauoniae, vel Croatiae et Dalmatiae titulis, tunc vfu receptis; fed more Curiae
Romanae folito, et antiquo, Dalmatiarum fcripfit. Cap. fi quis a modo CXVI. diff.,
S 3 ILXXXI.
 I42 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

•) ab4cbr. LXXXI. Item Alexander a) Venerabilibus Epifçopis, et Regi Dalmatiarum ; quo no

“1* mime Dalmatiarum, Croatia quoque comprehendebatur, et praeter hanc etiamSer
j5%.c.\»o, uia. Ideo ficuti Legati b) Gregorii VII. Zuonimiro inueftituram partis occiden
talis Dalmatiarum dantes, titulos Dalmatiae et Croatiae, iam vfu receptos, concef
ferunt; ita idem Pontifex, cum fupra nominatum Michaelem, Principem Seruiae,
ab Imperio orientali auulfum, Regio tituló infignire vellet, quamuis orientalem
partem Dalmatiarum poffideret, tamen Sclauorum Regis titulo decorauit, vt ex
•)4.c.ioys, eiusdem Epiftola apparet: Gregorius c) Papa VII. Ep. lib. V. Ep. XII. Michaeli Scla
uorum Regi falutem et Apoflolicam benedi&ionem. Cognofcat debitae tuae deuotionis circa
fèdem Apo/lolicam reuerentia, Petrum apud vos diéfum no/lrum Legatum adhu^ moftram
non adueniffè ad praefentiam: fùas tamen mififfe litteras, quae ita veftris difònantes exi
fiunt, quod veftram caufam, feu Ragufiiae Ecclefiae, penitus finire nequiuimus, quapropter
Petrum Antibarenfem Epifçopum, atque Ragufanum, fiue alios idoneos nuntios ad No:
mittere oportet, per quos de lite, quae inter Spaletanum Archiepifcopum, ac Ragufanum,
iuflitia poffit inquiri, ac canonice diffiniri, tuique Regni honor a nobit cognofci ; tunc vero
recognita, tuae petitioni iufte fatisfacere, fecundum quod cupimus, valebimus, ac in dono
vexilli, et inconceffione pallii, quafi Chariffimum Beati Petri filium, diéfante re&fitudine, au
diemus. Datum Romae quinto Idus Ianuarii, Indiéfione I. Summum Pontificem, vt
inter duos Reges, intra Dalmatiarum antiquos fines, eodem tempore regnantes,
difcrimen aliquod poneret, cum Zuonimiro, Dalmatiae et Croatiae tituli,tunc ufitati,
iam dati fuiffent; Michaeli quoque, itidem vfitatum Sclauorum tradidiffe, argui de
bet, qui deinde in Seruiam mutatus fuit, vt fuo loco referetur.
Haec de Dalmatiarum, fèd praefèrtim de Croatiae et Dalmatiae Regibus,
inuenire licuit: quibus enumeratis, Dalmatiae et Croatiae limites, qui Regum tcm
pore fuerint, defcribendi, vel potius conie&andi fùnt, vt dignofcatur, quid nomi.
ne Croatiae, et quid Dalmatiae, tunc cenfitum fuerit, et exinde hodiernae Dalma
tiae diffèrentia, melius percipiatur.
※※※※※※※※※※※※※※※※※※※※※※※※※※※米

C A P W T XII.
DE REG WI CR 0A TIA E TER M I WIS.
Cº. nomine cenfebatur, quidquid Croati in occidentali Dalmatia, tam ma
d) Cup.30. ritima, quam mediterranea, poffidebant; vt ex d) Porphyrogenito iam di&um
eft. Croatos quoque fuiffe,qui Sauiam occuparunt, ex eodem, et Cedremo, conftat.
Totius ergo Croatiae nomine comprehendebatur Dalmatia occidentalis, tam
maritima, quam mediterranea, et Sauia, quae nunc Sclauonia nuncupatur, ita, vt
Croatia diftingui poffit in tres prouincias, fcilicet, maritimam, mediterraneam, et
interamnenfem, fiue Sauiam. Has omnes, vno nomine, Regnum Croatorum dictas, ex
e) Cap. i3. Archidiacono apparet e). Habebant mamque ex fùcceffone fiiae originis patrum et
proauorum, Dominium Regni Dalmatiae et Croatiae, iflaque fìerunt Regni eorum confi
mia: ab oriente Delmina, vbi fùir ciuitas Delinis, in qua efl quaedam Ecclefia, quam B.
Germanus, Capuanus Epifcopus, confecrauit, ficut fèriptum reperitur in ea s ab occiden
te Carinthia, verfùs mare, vtque ad oppidum Stridonis, quod nunc eß confinium Dalma
tiae et Iftriae s ab Aquilone vero, a ripa Danubii, vsque ad mare Dalmaticum, cum.
10tſ!
 ET CROATIAE LIBER SECVNDVS CAP. XIII. 143
tota Maronia, et Chulmiae Ducatu. Ad Drauum Croatorum terminum perueniße,
infra, in S. Ladislai et Colomani Regum Vngariae rebus geftis, referetur. Has
tres Regiones fimul fumtas Regnum Croatorum di&tas, antcquam Duces Croato
rum Regni titulum habuerint; terrasque in Croatico folo pofitas, de regali terri
torio vocatas, ex fupradi&o Priuilegio Tirpimiri conftat. ideo tres hae Regiones
defcribendae funt. -

De Sclauonia, fiue Slauonica, inferius fermo erit. De Dalmatia vero occi

dentali parte mediterranea, etiam nunc Croatiâ di&ta, an olim latiorem, vel ar&tio
rem hodierna fuiffe dicendum fit, illius regionis incolae, fi quid fcripturarum an
tiquarum retinent, fcire poffunt.
Bosnam autem, quae ex oriente hodiernae Croatiae fita eft, Porphyrogeniti
tempore Serbliae Regionem fuiffe apparet a): In agro vero Bofonae, Catera, et a) Сар. 3г.
De/hez. Ex quo Bosnenfi Cataro, Catarum hodiernum Maritimum denominatum,
.
tradunt Iacobus Luccari, et Maurus Orbinus; quinam autem occidentales fines
Croatiae fuerint, et quid Maroniae nomine Archidiaconus intelligere voluerit,
incertum. - -

º
Maritimam autem Croatiam, ab occidente Iftria, ab oriente Chlebna ipfi in
clufà, terminariPorphyrogenitus tradit; Archidiaconus quoque Chlebnam Chulmiae
Ducatum nominat, fed Dalmatiam a Croatia maritima non diftinguit, vt Porphy
º
rogenitus. id ergo praeftandum eft, vt diftin&te cognofcatur, quid Dalmatiae titulo
Reges Croatorum habuerint. --

※XXXXXXXX※烹英※※※XXXXXXXXXXX米X

C A P W T XIII. -,

D E FEGNI DAL MATIA E FINIB vs.

^\roatos in Dalmatia maritima, a Cetina flumine, vsque ad Iftriam, omnia occu
C paffe, praeter oppida maritima, Iadra, Tragurium, et Spalato, quae cum in
fulis Dalmatarum vel Romanorum nomen retinuerunt, vt Porphyrogenitus tradit;
et quamuis eosdem, aliquas etiam infulas occupaffe conftet, tamen Croatos maris
vfum, Dalmatis et Venetis inuitis, habere non potuiffe, ex fupradi&is apparet.
At cum harum trium ciuitatum Dalmatiae territoria in continenti effent, eorum
fines indagandifunt,vt exinde, quid nomini Dalmatico in continenti reli&tum eßet,
cognofci poffit. -

Iadra, ab oriente Belgradum, ab occidente Nonam, Croatorum ciuitates ha

buit, ideo eius territorium ar&tis terminis comprehenfum fuit, neque multum a
feptentrione Croatiae termini a ciuitate diftabant, vt ex Regum Croatorum con
ceffionibus,de praediis in Regali folo pofitis, conftat. -

Tragurium itidem territorium ar&iffimum fuit, ita, vt praeter colles fupra

ciuitatem a fèptentrionali plaga pofitos, campum, qui paruus dicitur, comprehen
dentes, nihil aliud in continenti poffideret.
' ' Spalatenfe quoque territorium paruo fpatio protenfum fuiffe conftat, cum
infulam, fiue peninfulam, ab Archidiacono Vraniam di&tam, citra flumen Salonae
exiftentem, in Croatico folo pofitam, et Duranam vocatam, ex Priuilegio Crefi
miri
 I44 I. 1o. LVCII DE REGNO DALMATIAE
•JinArchiv. miri a) conftat, ideo ar&os et incertos terminos Spalatenfis territorii, Regum
Archiep.
Spalaten/·
Croatorum tempore fuiffe, dicendum eft. Adeo vt, praeter has tres ar&iffimas
Regiones, caetera omnia in continenti Croati poffiderent; quibus fi addatur tribu
b) Porph. tum annuumb), Vini et caeterarum fpecierum diuerfarum, quar praeter pecuniam, Dal.
сар. 50. matae Croatis exhibebant, quam exilem prouentum Dalmatae in continenti habue
rint, facile dignofci poteft a quolibet locorum gnaro. Omnes autem infulae oc
cidentalis Dalmatiae, a Brachia, quae Narentanorum, Iftriam vsque, ad Dalmaticas
ciuitates pertinuere; et quamuis afiquae earum, quae prope ciuitates Croatorum
erant, vt Pagus, prope Nonam, SS. Cosmae et Damiani prope Belgradum, et re
liquae, quae nunc in territorioSibenicenfi continentur, Tragurium vsque, a Croa
tis fenfim occupatae fuerint, tamen, quia Dalmatae maris vfum tenebant, a Croa
tis fine Dalmatarum confènfu habitari non poterant, multaeque ob id defertae
fuere, vt Porphyrogenitus refert. Has autem infulas Croaticas, in Dalmatico
mari fitas, fatetur ipfe Rex Crefimirus in priuilegio fupracitato: Noßram propri.
am infùlam, in noftro Dalmatico pari fitam, quae vocatur Mauni, cui ex orientali parte
adiacet infula, quae in vulgari Slauonico Veru nuncupatur; quae alias Nonenfes dicide
buiſſent, ſi Croatiae adnumeratae fuiſſent .
Dalmatiae ergo nomine, Reges Croatiae habuerunt omnes infulas occiden
tales Dalmatiae, et in continenti Iadrenfe, Tragurienfe, et Spalatenfe territoria,
tunc ar&isfimis terminis comprehenfà; reliqua vero Dalmatiae occidentalis, tam
maritimae, quam mediterraneae, cum Slauonia, Croatiae titulo poffèderunt. Sed
cum Spalatenfis Archiepifçopus, Primatis Dalmatiae totiusque Croatiae titulo vtatur,
non inutile erit indagare, quomodo Salonitana Ecclefia Spalatum translata fuerit,
quaeque iura habuerit eo tempore, quo Dalmatia et Croatia a propriis Regibus
re&ta fuit. * * *

※※※※※※※ жжж жжжж ж жж жжжжжжж жж жж

C A P W T XIV.
ID E AR CHI EPISCO PATP SALO NITANO SIP E
SPALA TENSI.
S'ಕ್ಡ Ecclefia, Martyrio S. Domnii, Difcipuli Petri Apoftolorum Principis,
inftituta fuit, vt Archidiaconus Spalatenfis cap. III. refert:
- Primus itaque B. Paulus Apoftolus, qui ab Hierufalem vfque Illyricum repleuit
Euangelio Chrifti, non tamen ipfè per fé intrauit Illyricum praedicare, fèd mifit Titum
Ꮿ Fpi/t. 20 difèipulum fùum, ficut dicit ad Timotheum c), Crefcens abiit in Galatiam, Titur in Dal.
бар. 4. ºmatiam. Hic ergo B. Titus ad Dalmatiae partes adueniens, et verbum fàlutisgen
tibus illis praedicans, non longo illic tempore manfit: fed audiens, quod Beatus
Paulus a Praefide Fefto iuffus effetRomam pergere, (tatim, omiffis omnibus,prae
ueniens eum, expe&tauit in vrbe; quo cum Beatus Apoftolus acceffiffèt, ibique
verbum Dei diutius praedicauit. Cum autem per Spiritum San&um cognofce
ret, in eadem vrbe fuum Martyrium confumandum, de Ecclefiis Graeciae difpo
nere curauit: quam ob rem Beatum Titum non remifit ad Dalmatias, fed ad Grae
ciam, vbi magis erat notus, Pontificem eum conftituens apud infulam Cretam;
CUIUIS
 ET CROATIAE LIBER SECVNDVS CAP. XIV. 145
! cuius loco Beatus Petrus, Apoftolorum Princeps, direxit quendam difcipulum fù
um nomine Domnium, natione Syrum, patria Antiochenum, qui Dalmatiae popu
lis verbum vitae, quod per Titum inchoatum fuerat, praedicaret. Hoc enim
Beatus Petrus ftatuerat, vt Pontifices Chriftianae Religionis, fic difponerentur per
vrbes fingulas totius orbis, quemadmodum apud Gentiles fuerat antiquitus con
ftitutum: in illis enim vrbibus, in quibus erant gentiles Antiftites, qui dicebantur
Protoflamines, fecit ordinari Epifcopos ; in Metropoles vero Prouinciarum, vbi
erant Archifiamines, Archiepifcopos cenfuit ftatuendos. Vnde per oras Adria
tici finus tres direxit Pontifices, Apollinarem Rauehnae, quae eft Metropolis to
tius Prouinciae Aemiliae; Marcum Euangeliftam Aquileiae, quae praeerat Vene
tiae et Iftriae; Domnium vero in Salonam direxit, quae caput erat Dalmatiae et
«Chrouatiae. in qua denique ciuitate diutius praedicans, multosque per totam Pro
uinciam a gentilitatis errore conuertens, non paruam Chrifto Ecclefiam aduna
uit, ibique agonem fui martyrii felici cruore peregit. Ab huius ergo praeemi
nentia, Apoftolicae dignitatis omnes fucceffores fui, Archiepifcopalia infignia per
fedem Apoftolicam fortiuntur. Hic autem cum multis aliis paffus eft, qui eum
vno menfe ad martyrii gloriam praeceffèrunt. Imitatione gentilium, Antiftites
-Chriftianos in primitiua Ecclefia inftitutos a), Gregorius feptimus teftatur: fed a) Lib. 6.
Archidiaconus in relatione, Flaminum ordinem inuertit, nam, quos ipfe Protofla ºp. 35.
imines, vocabulo Graeco, vocat, hos primos Flamines a Romanis di&os, praeter
Gregorium, lapides antiqui, a Petro de b) Marca relati, demonftrant. Cum enim b) Intra&ła-'
in loco primorum Flaminum non Epifcopos, vt Archidiaconus, fed Primates, fèu tu de Prima
Lugdun,
tº
Patriarchas fubrogatos, Gregorius referat; ideo Archidiaconum inferiore in loco Eccle/.
Protoflamines ordine inuerfo pofuiffe, apparet, quibus Epifcopi fingularum ciui
catum refpondent. Archiflaminum vero memoria, ficut apud antiquos non repe
ritur, ita primitiua Ecclefia Archiepifcopos non habuit, vt ex Epiftolis Diui Gre
gorii Papae, mox referendis, patebit: ideo Archidiaconum, de S. Domnio fcriben
tem, vocabula fui temporis vfurpando, Croatiam quoque perperam nominaffe
con(tat. Sed ficuti Praefes Gentilium, vel Proconful Prouinciae, Salonae refide
bat, ita Metropolica quoque iura Epifcopum eius habuiffe Zofimus c), Papa He с) Ер. 1.
fychio Salonitano Epifcopo fcribens, teftatur, et clarius Gregorius Magnus, Ma
:ximo d) eiusdem Epifcopo pallium mittens: viguitque, quoad Salona, cum caete d) Lib. 7.
ris Dalmatiae ciuitatibus, a Slauis deftru&ta fuit.. Ciuibus deinde eius paulo poft ср. 30.
Spalatum fè reducentibus, ibidem quoque Metropolica iura translata fuerunt, vt
idem Archidiaconus refert cap. XI. - ->

- Interea Summus Pontifex mifit quendam Legatum, Ioannem nomine, patria

Rauemnatem, qui partes Dalmatiae et Croatiae peragrando, fàlutaribus monitisChri
£ticolas informaret. In Ecclefia autem Salonitana, a tempore fubuerfionis, Prae
(ul non fuerat ordinatus: Venerabilis ergo Ioannes coepit Clerum et populum ex
fortari , vt Archiepifcopatum ciuitatis antiquae intra fe inftaurare deberent.
quod illis valde gratum extitit et acceptum. Tunc coadunato Clero, vt moris
erat, ele&io, in perfona praedi&i Ioannis, concorditer ab omnibus celebrata eft,
qui per Dominum Papam confecratione fufcepta, tanquam bonus Paftor ad pro
Prias oues accesfit, non animo cumulandi pecunias, cum Ecclefia tunc effet pau
perrima, fed charitatis ftudio, de animarum fàlute, lucrum fpirituale quaerere fàt
米光光 agebat.
 -

I46 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE : :

agebat.. Ipfi conceffüm eft a fede Apoftolica, vt totius dignitatis priuilegium,

quod Salona antiquitus habuit,obtineret EcclefiaSpalatenfis. Tunc coepit Eccle
fiam Clerumque componere, inftare do&trinae, praedicationi vacare, curamque
paßoralis officii multum folicite exercere. Etenim per Dalmatiae et Sclauoniae
Regiones circumeundo, reftaurabat Ecclefias, ordinabat Epifcopos, Parochias dis
ponebat, et paulatim rudes populos ad informationem Catholicam attrahebat.
Tunc praenominatus Seuerus, domicilium fuum, quod in Spalato fortitus fuerat,
quando de infulis redierunt, donauit Ecclefiae, cum turri angulari, et Palatio,
Epifcopium ibi fieri ftatuens ; ibique Venerabilis Praeful Ioannes primitus ha
- bitare coepit. Ita quidquidChriftianorum reliquum vniuerfàe Dalmatiae, taminRo
manorum poteftate feruatum eft, quam in Slauorum feruitutem cesfit, fub iuris.
di&ione Spalatenfis Prouinciae manfit, vt Innocentius fecundus, Gaudio Archie
pifcopo Spalatenfi fcribens, teftatur, in decretis fiimmorum Pontificum, comperiß
fe: Praeterea Epiféopos per Dalmatiam conflitutos fùffraganeor, quibus Salona tempore
fùo rutilando vtebatur, S. Ecclefiae Spalatinae, vbi corpus S. Domnii difcipuli B. Petri re
quieféit, cum omni reuerentia obedire fancimur, quoniam vmum totius Dalmatiae Metro
politanum in Salonitana Ecclefia fore fcimur, iuxta quod in Decretis noftris comperimus.
Animaduertendum tamen eft, Archidiaconum Slauos ex Diocleate, Gothos cre
dentem Chriftianos, fed Arrianos praefumentem, primo legatum Croatiam pera
graffe, mox ele&tum Archiepifcopum, per Slauoniam Epifcopos ordinaffe fcripfit:
-- * fed cum Slaui, tam Croati, quam Seruii, Idololatrae, multo tempore poft occupa
tionem Dalmatiae, Chrifti fidem fufcepiffènt, vt relatum eft; quinam Epifcopatus
-
---
in vtrorumque Regionibus, et quando reftituti fuerint? nulla memoria reperitur.
Ex epiftolis tamen Ioannis Papae o&aui, et Priuilegio Mucimiri Ducis, vnicum
tantum Nonenfem Epifcopum in Regno Croatorum fuiffe, et Spalatenfem Metro
polim recognouiffe , conftat: reliquum quoque Dalmatiae a Seruiis occupatae
'Spalatenfi Ecclefiae paruiffè, idem Archidiaconus refert cap. XIV. De exemtio
ne Epifcoporum fuperioris Dalmatiae: Fa&um eft autem, vt illis diebus conuocaren
tur omnes fuffraganei Dalmatiae, ad Prouincialem Synodum, quae celebranda erat in Ec
clefia Spalatenfi. Epiféopis autem fùperioris Dalmatiae vifùm eff, quod commodius fù
uim poffènt iter peragere, fi omnes vno nauigio. ducerentur. Tunc praeparata maui, ex
condiéfo acceffèrunt ad portum, et imponentes quae erant nauigantibus neceffaria, omnes
-
fere Epifçopi eandem nauem confíenderunt: videlicet Catarienfis, Antibarenfis, Dulcimen
fir, et Suacenfis. Cum autem circa infùlas vemtis impellerentur non multum aduerfis, ec
ce fübito tempeftatis turbo, mediis flu&ibus, toto fe fragore immerfit, fatimque attoniti
mautae, confi/ir clamoribus, ad armamenta velorum manus accurrunt apponere, anniten
tes vela deponere, ancoras proiicere, ne nauis in afperrima loca, quae iam erant proxi
ma, incideret. Sed antequam poffent quicquam confülte agere, confeffim nauis arrepta,
in ficcum tota illifà eft, intumefcentibusque procellis, minutatim quaffata eft et confra
.£fa ; ficque diuino iudicio mifèrabiles Epifcopi, et omnes qui cum eis erant, perierumt.
: Tunc ciues vrbium praediéfarum, miffa relatione ad Summum Pontificem, nuntiauerunt de
maufragio Epiféoporum füorum, fùppliciter poflulantes, eximi a fübie&ione Ecclefiae Spa
latenfir, fatis probabilem praetendentes occafionem, quia periculofùm illis erat, tam re
motam Ecclefiam vifitare. . Quamobrem Romanus Pontifex annuit petitioni eorum, omnes
que Epif opos a Ragufio Juperius abfòluit a vinculo, quo tenebantur antiquae Metropoli
:് - -
: *" tamae,
 |

ET CROATIAE LIBER SECVNDVS CAP. XIV. 147

tanae, fatuitque nouam Metropolim in ciuitate Antibarenfi, et omnes Epiféopatus Pref
byteros ei fubiecit. Haec Archidiaconus de exemtione Antibarenfis Ecclefiae:
fed quando id euenerit, non refert; reperitur tamen ipfo antiquior Archiepifcopi
Antebarenfis declaratio, in qua fatetur, fuam Ecclefiam, Spalatenfis Archiepifcopi
confenfu, in Archiepifcopatum ere&tam. quae Archidiaconi relationem confirma
re videtur.
Ex Arcbiuo Capituli Spalatenfis.
Venerabili Patri, et D. R. D. G. San&ae Salonitanae Ecclefiae Archiepifçopo, A
poftolicae fedis Legato, Gregorius Antibarenſis Minifter, licet immeritus, falutem cum re
uerentia. Ex antiquis refériptis, et monumentis antecefforum meorum, et diuerfis aliis
conie&uris, veritatem perpendens, quod Salonitana Ecclefia, totius Dalmatiae dominatum
et primatum quondam obtinuit, et quod Diocletana Ecclefia, cuius vicem Antibarenfis Ec
clefia in fe reéfo tranftulit confilio in Metropoli, praediéfae Salonitanae Ecclefiae confenfu,
ſe ordinauit reuerentia ſuae matrici ſeruata; ſatis et ſatis mecum reputans, tam grauiſ. v.
-

/imum exceffüm, potius cum honore fore fepeliendum, quam quod, vt ad conféquentiam, et
exemplum traberetur, vt illa nobilis Ecclefia, tam nitidisfimis monumentis decorata, diu
tius in tantum fua priuaretur nobilitate, hinc enim quoque curiofùs permanfi, volens debi
tam decenter reuerentiam Dominae meae firmiter exhibere, nuntium certum hoc agendi
per me non tamen inueniens, laudem Dominus nofter verus, qui pia gubernatione quemli
bet ample&itur, fideligimos nuntior veftror Magiftrum F. et R. qui fùpra certa feruitia
veffra traéfare procurant, mibi multa voluenti dirigere definauit, quorum auidis precibus
• • • ĉÎ quibus inclitam veftram voluntatem referentibus, iam Ecclefiam veflram in ma
trem et Dominam recognofçere definaui, et ei debitum honorem et reuerentiam, ceu Do
minae fpeciali, exhibere. Ita tamen, quod mihi ad Pallium ad veftrum feruitium a Curia
Romana inquirendum, tamquam in megotio proprio curiofius exiftatis, et quod confilium,
auxilium, et * autorium huic Ecclefiae Antibarenfis cum füccefforibus veffrir mihi, et fuc- * adiutori
ceffóribus meis, perpetuo vos, et veftri fùcceffores impendatis, et quod Dominus Papa hoc **
velit, vobis incumbat. Me autem eidem hoc Domino Papae atteftaturum perfonaliter,
vel internumtio, omnino fore, fciatis. -

Haec declaratio fa&a videtur tempore R. id eft Beati Raynerii Archiepi

fcopi Spalatenfis, quemlapidatumobiiffe anno MCLXXX.infra patebit, cum eius
dem Gregorii Antibarenfis Archiepifcopi, fimul et Vincentii S. Grifogoni Abba
tis inter teftes mentio fiat, in fententia lata a Petro Spalatenfi Archiepifcopo, Mat
thaeo Nonenfis Epifcopo, et Comitibus Iadrae, et Spalati Iudicibus, a Rege Vn
gariae delegatis, anno MCXCIV. die nona Iulii, inter Templarios, et Monachos f

SS. Cosmae et Damiani de monte Iadrenfis Dioecefis. Teftamentum quoque,

fiue donatio eiusdem Archiepifcopi, ad fauorem di&i Abbatis, reperitur itidem fi
ne millefimo fequentis tenoris: -

º Ex Archiuo monaſterii & Chryſogoni.

In Chriffi nomine ego Gregorius olim Dei gratia licet indignus Antibarenfis Archi
epifcopus, ex praecepto diuino agnofcens, quae Dominus ait, eftote parati, quia nefcitis ex
tremam vitae horam, decidens in egritudinem corporis, valida Dei difpenfatione, apud
Monafferium Beatisfimi Gryfogoni facio teftamentum, tum flabilitatis rerum adfaluatio
nem amimae meae, fiue obiero in ipfa infirmitate, vel etiam euafero ante Abbatem praedi
άi Coenobii D. Vincentium, et D. Decanum Simeonem, atque fratrem Iordanem, et Iu
来光光 T 2. panum
 148 1. по Lvcи рE кEGNo pАLмАтIAE
атит . . . Р. . . Vitace, or inprimi, Capellaт теат, et dua, тitrar, et virgaт
pa/toralem, Planetит, et Plииialem, Dalmaricaner Сатуит, уtolaт, тапіриlит, et Cin
gиlит сит Сыта, de libri etiam Decretит, Мfale, ordineт Еруéopalem, atqие тан
* Coenobio. finalem librum, firma donatione colo babere, ac praedito" Соеnobii ad bonoreт Dei, ег
татi,/ecula in Domino perpetua. Ex quibus conttat, Antibarenfem Eccletiam alias
Diocletanam, recognouife Salonitanam, fue Spalatenfem; fed, quando ipia Dio
a) Lib.to. cletana, quam Diuus Gregorius a) Doclealinam vocat, reftituta, et deinde Antiba
ср.34.3},
rim translata fuerit, nemo refert Presbyter tamen Diocleas, a Legatofummi
Роntificis vtrasque Меtropoles inftitutas (cribit, tempore, quo Croatiae et Seruiae
Slauia S. Сyrillo baptizatifuerunt; fed, ficuticonuerfonem eorundem, anteСу
rilli tempora, ita Archiepifcopatum quoque Spalatenfem, multo etiam antiquio
remfuife,fuprarelatumeft,quodex EpitolaСХС.IoannisРарае VIII.confirmatur:
„Reuerendisfimis et Santtisfimis Epifcopis, Vitali ladrenfi, Dominico Abfarenfi,
„caeterisque Epi(copis Dalmatinis, fcilicet Ioanni Archipresbytero Santtae (edis
„Salonitanae, omnibusque facerdotibus, et fenioribus populi habitatoribus Spala
„tenfisciuitaris, atque Zadarenfis, caeterarumque ciuitatum. Ра(toralifolicitudi
„ne moti, vos, quatioues Dominicas nobisinВ.Реuro Apoftolorum Principe.com
„miflas, dicente Domino, fi diligis me Simon Petre, pafce oues meas; licet pro
„asidua gentium perfecutione nunc vsque impediti, his modo Арoftolatus noftri
„litteris vititare curauimus, admonentes fraternitatem ve(tram, vt more praecefo
„rum veftrorum ad fedem В. РеtriАрoftoli, quae caput et Маgitraeft omnium
„Есcletiarum Dei, et ad nos, quiei diuinitus praeidemus, toto animo libentique
„voluntate reuerti (tudeatis: quatenus inde fummi honorem facerdotii, et totius
„inftitutionis Ecclefiae formam fumatis, vnde parentes, ac praecefores veftros
„mellifiua fanStae praedicationis et doctrinae Аро(tolicae potafie fluenta, recolitis.
„Reminifci namque debetis, quantaeosdem praecefores veftros profpera euiden
„tisfime comitabantur, quando ad limina Petri, coeleftis Regni clauigeri, deuoto
„pectore quali proprii filii confluebant, et quanta poftmodum nunc vsque fulti
„nueritis aduerfa, cum abeavos quafialienos feparare non dubitatis quapropter
„vos plurimum diligenter, non ea, quae ve(tra, fed vos querentes, paterna beni
„gnitate monemus, atque hortamur, vt, ficuti diximus, ad gremium Sanctae Ro
„manae Ecclefiae matris veftrae redire, ouanter attendatis, vt ele8tus a vobis Са
„nonice Archiepifcopus, vna cum veftro omnium confenfu et voluntate, ad nos
„veniens, gratiam Epifcopalis confecrationis, Sacrumque pallium a nobis more
„priftinoincun8tanter percipiat; vt gratiam, et benedi8tionem fanSti Petri, acno
„ftram habentes, a malis omnibus liberi, et bonis vniuerfs repleti, et hic in prae
„fenti feculo gaudeatis, et in futuro cum Domino fine fine procul dubio exultetis.
„Рогго, fi aliquid de parte Graecorum, vel Selauorum, fuper veftra ad nos reuer
„fone, vel confecratione, aut de Palliiperceptione, dubitatis, fcitore procerto,
„quoniam nos fecundum fanttorum Patrum, deceforumque noftrorum Pontifi
„cum tatuta, vosadiuuare authoritate curabimus Quod fi forte hancnotram
„Ароitolicam admonitionem, immo Canonicampraeceptionem, pro nihilo ducen
„tes, ad fedem Apoftolicam Romanae Ecclefiae redire, et inde fecundum anti
»ччар погman confecrationem Epicopalem, facrumque Palium recipere con
„temeritis, omniЕсcletiatica vos communione (citote penitus excommunicandos.
y . „Interim
 -
º

ET CROATIAE LIBER SECVNDVS CAP. XIV. I49

„Interim tamen au&oritate Dei, et San&i Petri, vobis praecipimus, vt non habea
„tis licentiam aliunde confecrationem Palliumque recipere. Nam fi feceritis,
„quafi transgreffores, et inobedientes, vos fine dubio iudicabimus. Hanc autem
„noftri Apoftolatus Epiftolam, fraternitati veftrae, per hunc praefèntem Ioannem
„Venerabilem Presbyterum, fidelem familiarem noftrum, direximus, cui fcilicet
„aliqua iniunximus, vobis verbotenus referenda, et ideo illi omnia, quae de parte
„noftra dixerit vobis, credere nullatenus dubitetis, ipfàmque Epiftolam, vt ad
„omnium veftrum notitiam ferat, bulla noftra iusfimus in calce fignari, dataX.die
„menfis Iunii Indi&t. XII. Ex qua Epiftola, SpalatenfemEcclefiam paulo poftSa
lonae deftru&ionem, reftitutam cum Archidiacono dicendum eft, qui Seuerum
Salonitanum ciuem, vt Spalatum habitaretur, fuafiffe, et turrim primo Archiepi
piſcopo ad habitandum tradidiſſe, refert. Diocletana vero ciuitas, ſicuti, an reſti
tuta fuerit, non conftat, ita tempore Porphyrogeniti deferta iacebat a), nunc ha а)Сар. зб.
'bitatoribus vacua, in hodiernum vsque diem Dioclea appellatur: ideo eundem Diocleta
num Archiepifcopum, ex proxima ciuitate,in qua refidebat Antibarenfis,etiam vo
catum, ex Alexandri II. Epiftola, a Baronio relata, apparet. -

f Alexander Seruus Seruorum Dei Petro Venerabili Archiepifçopo Dioclienfi, atque 4.C. loéz.

Antibarenfir Ecclefiae falutemperpetuam in Chrifto . . Apoftolica autoritate decernimus,

vt per huius Priuilegü noftri paginam, fic Sanäiffimam Dioclienfem Ecclefiam cum omni
bus fuis pertinentiis b). Eiaterenf. cum . . Palachienf. . . Seruatienf. Scodrien/.
b) Ecataren.
. . Dinnafirienfem . . Polatinenfem . . Sorbienfem . . c) Bolonienfèm , . d) Ti c) Boſonien çአŸ፴.
bumienfem ... Monafteria quoque tam Latinorum, quam Graecorum, fiue Slauorum, cu a) Tribuni,
rer, vt fcias, et haec omnia vnam Ecclefiam effe, teque omnibus praediéfis locis Epifçopa enſem.
li Regimine fòlemnia celebranda, ficut antecefforibus tuis conceffüm eff, comcedimus. Crux
etiam ante te, ficuti ante praedeceffores tuos, per Dalmatiam et Slauoniam, vbique gera
tur: Arcbiepiféopatum quoque Ecclefiae tuae, iuxta formam fanéforum Praedecefforum
nefirorum, a quorum auéforitate non debes aberrare, concedimus et confirmamus. Ex no
minibus Epifcopatuum in Epiftola pofitorum, Diocletanum, fiue Antibarenfem
Archiepifcopum Dalmatiae orientalis, a Seruiis poffeffae, iurisdi&tionem, ante E
piftolae etiam tempora habuiffe conftat, eundemque ob Diocleamdeftru&am An
tibarenfem vocatum, fummumque Pontificem Curiae Romanae ftylum fèruantem,
in Crucis praelatione, ipfàm Seruiam antiquo nomine Dalmatiam, fimulque vfu
recepto, Sclauoniam nuncupaffe, cum adhuc Dalmatarum, fiue Latinorum, vel
Romanorum reliquias, in eadem Regione fuiffe, ex verbis illis: Monafteria Latino
arum, Graecorum, et Slauorum, dicendum fit; qui cum nullam ciuitatem propriam
poffiderent, fed cum Slauis mixti habitarent, in Slauorum nomen tranfiuerant.
ideo fucceffor Alexandri, Gregorius VII. Regi Seruiorum fcribens, ipfum Slauo
rum Regem nominauit, vt relatum eft. Ex quibus conftat, ante annum Domini
millefimum, duas Metropoles in Dalmatia antiqua fuiffe, quarum fuffraganeos
". Presbyter Diocleas enumerat: nam relato Stephani Papae, et Michaelis Impera.
toris Conftantinopolitaniconfenfu,fubdit: Mifit itaque Stephanus Papa Vicarium fùum
Jºſ Honorium nomine S. R. E. Presbyterum Cardinalem, cui et tradidit poteftatem. . .
她 inflituit Salonitanam Ecclefiam Metropolim, fub cuius Regimine has Ecclefias ftatuit, vi.
\! delicet Spalatum, Tragurium, Scardonam, Araufonam, quod nunc eft caftellum Iadrae,
煎 Enomam, Arbuam, Abfarum, Veglam, et Epidaurum, quod nunc dicitur Ragufium . . .
- т 3 Et
佩
 w

150 I. io. Lvcii DE REGNO DALMATIAE

Et ficut inferiori Dalmatiae Salonitanam Ecclefiam conftituit Metropolim, fimili modo fù
periori Diocletanam Ecclefiam, pro iure antiquo, ftatuerunt Metropolim, fùb cuius Regimi.
ne has Ecclefias declararunt, fcilicet Antibarium, Buduam, Ecatarum, Dulcignum, Suaci
um, Scodram, Driuaffum, Pollettum, Sorbium, Bofonium, Tribunium, Zaculmium. Haec
Presbyter Diocleas, qui, quamuis in Regno ftatuendo, Regumque recenfione, Re
giones, (tirpes, et tempora adeo confundat, vtpotius fabulas, quam hiftoriam fcri
pfiffe,deprehendatur; et DiocletanamMetropolim, tempore StephaniPapae,etMi.
chaelis Imperatoris inftitutam, perperam afferat, vt in notis ad eundem declara
tur: tamen, cum feries Epifcoporum Diocletanae Metropolis, ab ipfo relata, cum
nominatis in Epiftola Alexandri conueniat, eorundemque ab exfcriptoribus in
Epiftola deprauata, ex Diocleate reftitui poffint, in rebus de fuaMetropoli relatis,
vtpote caeteris antiquior, omnino fpernendus non eft. Sed, ficuti folos ex Seruiis
INarentanos baptizatos a Cyrillo ex fupradi&is conftat; ita Presbyterum, omnes
Slauos Dalmatiae tunc baptizatos fcribentem, vtrosque quoque Archiepifcopatus
inftitutos, praefumfiffè dicendum. prout euenit iis, qui ex aliqua vera traditione
argumentum capientes, re non examinata, probabilitates incertas pro veris fù
mentes, in errores maximos incidunt; ita Presbyter, ex traditione, vel fcriptura
aliqua, Archiepifcopatus Diocletani inftitutionem inueniens, caetera ipfi probabi
lia fcripfiffè, conie&ari poteft. Et prout Croatorum Regnum cum Seruia confun
dit, ita quoque Spalatenfem Metropolim, fimul cum Diocletana inftitutam fcripfit.
Archidiaconus autem, traditionem, feu memoriam quandam de fubmerfione Epi
fcoporum fecutus, eandem fuiffè caufàm exemtionis Antibarenfis Ecclefiae fcri
pfit, nihilque vltra indagare tentans, tempus indefinitum, et narrationem mutilam
reliquit. Cum vero his duobus Scriptoribus antiquiores non reperiantur, et me
móriae, praeter relatas,nullae exiftant: qualiacumquehi referant,conciliare necef
fitas cogit, et ere&tionem Antibarenfis Archiepifcopatus omnino poft Spalatenfem
ponendam, ex fupradi&is conftat. caufâ vero ab Archidiacono relata, quo tempo
re euenerit, non apparet, tamen ante annum Domini millefimum, ex relata Epi
ftola Alexandri Pontificis, Antibarim in Metropolim ere&am, dicendum eft, cuius
fuffraganeos decem Alexander nominat, Presbyter vero centum annis pofterior,
duos addit, ideo Presbyterum fuffraganeos fui temporis non ere&ionis Archiepi
fcopatus ponere patet. Archidiaconus vero, quamuis eodem Presbytero centum
itidem annis pofterior, quatuor tantum Epifcopos exemtos nominat, ideo Archi
diaconum tempora ipfius Epiftolae Alexandri antiquiora referre cenfendum eft.
Et ficut Croatiam vnicum Epifcopum a principio fuae conuerfionis vsque ad an.
num Chrifti nongentefimum, vel circa, habuiffè conftat: ita quoque poft Seruiol
rum conuerfionem, Diocletianam Ecclefiam primam reftitutam, argui poteft, aliis
deinde proceffü temporis adiun&tis, quatuor tantum Epifcopos in vniuerfà Seruia
fuiffe, quando Diocletanus, vti antiquior ex Epifcopis, Antibari habitans, Archi.
epifcopus inftitutus fuit, aliis deinde adiun&is, vsque ad Alexandri Pontificis tem.
pora, ad decem creuiffè, deinde Presbyteri Diocleatis duodecim.
Hae conieëturae, de Diocletana, fiue Antibarenfi Metropoli, et eius fuffta.
ganeis referri poffunt; Spalatenfèm autem, a tempore fuae translationis, omnium
ciuitatum Dalmatiae nomen retinentium, Metropolica iura, vice Salonitanae Ec
clefiae feruafîè, conftat; prout etiam deinde Croatiae,vt Archidiaconus,loco fupra
‘A. . * - relato,
 ET CROATIAE LIBER SECVNDvs CAP. XIV. i5t
relato refert: Inferior vero Dalmatia habuit Epifcopatus fuos more antiquo, fiae Me
tropoli Salonitanae Ecclefiae fùbditor, videlicet, ab Apfàrenfi Epifcopatu vsque ad Tra
gurienfem.. Veglienfis, Abfarenfis, et Arbenfis Epifcopatus, habuerunt parocbias füas in
infùlis füis s fed Veglienfis obtinebat maiorem partem parochiarum, quar nunc habet Sj.
gnienfis Ecclefia, quae non erat tunc Epifcopalis fedes, omnes enim ciuitate, praediéfae
ad Regnum Croatiae pertinebant. Iadrenfis Epifcopatus non magnam habuit parochiam,
propter vicimitátem Nonenfis, et Belgradenfis, Epifcopatuum. Cum autem Belgradenſis
ciuitas deftruäa fuiffet a Venetis, mutauit fedem füam in Scardonam ; namque Veneti de
ftruxerunt Belgradum prope Iadram ciuitatem. Tragurienfis Epiféopatur, quia fuae
metropoli vicinior erat, maiorem Dioecefim fortitur eft, videlicet Caflrum Sibemicenfè cum
tota fua Iupania,protendebatur enim fere vsque ad fluuium Cetinenfem. . Fuit etiam Epi
fcopalis fedes apud Mucarum, eratque fùa Parocbia a confinio Crainae, vtque /fagnum.
In flagno nihilominus fuit Epifcopatus ; fùaque parochia erat in comitatu Chulmiae. Vo
luerunt etiam Croatorum Reges quafi fpecialem habere Pontificem, petieruntque ab Ar
chiepifçopo Spalatenfis et fecerunt Epifcopum, qui Croatenfis appellabatur, pofùeruntque
fedem eius in campo in Ecclefia Sanéfae Mariae Virginis iuxta Caflrum Tininienfe. hic
multas obtinuit Parochias,habuitque praedia, et poffèfiones,pertotum paene Regnum Croa
tiae, quia Regalis erat Epifcopus, et Regis Curiam fequebatur, eratque vnus ex principi
bus aulae, et fùa iurisdiétio vsque ad Drauum fluuium extendebatur. Ecclefia nempe Me.
tropolis has fibi voluit Parochias retinere, Comitatum Cetinae, Cliffae, Maffarum, Almif
fum, et Corbauiam, et vltra Alpes ferreas vsque ad confinia Zagrabiae, totamque Ma
roniam. . Haec Archidiaconus fummatim referendo, Croaticos Epifcopatus cum
Dalmaticis confundit, Stagnenfisque, qui fub Antibarenfi Metropolierat, mentio.
nem facit; Ragufinum vero omifit, de quo tamen refert capite o&auo fupra re
lato, vbi fequitur: Per idem fere tempus, id eft tempore Ioannis Papae IV. quidam ad
uenae, vt ferunt, Romana vrbe depulfi, non longe ab Epidauro ratibus applicuerunt.
Erat autem Epidaurus Epifcopalis ciuitas, Salonitanae Ecclefiae fùffraganea, quod ex Epi.
flola B. Gregorii Papae coniicimus, quam mifit Natali Archiepifcopo Salonitano, arguent
ipfùm, quia absque auéioritate $ynodali, quemdam Florentium Epidaurideae Ecclefiae
Epifçopum, pro quibusdam inieäis criminibus, fed non probatis, depofuerat. Cuius cau
fam praedi&us Papa, fùo Subdiacono Antonio, quem in Salona fuiffe miffüm fuperius me.
morauimus commifit. Praeuocati ergo aduenae fedem fibi in illis partibus collocantes, ciuita.
Æč//¡Epidaurum, faepius impugnantes, nimium attriuerunt, attritamque ceperunt, et captam
in fólitudinem redegerunt. Homines autem cum eis permixti fùnt, et faäi funt populus
vnus. Aedificauerunt Ragufium, et habitauerunt in eo. . Ex eo tempore conari coeperunt
pallium fùo Epifçopo obtinere. Ex quibus dignofcitur, Archidiaconum Epidauri
deftru&ionem, et Ragufii aedificationem, ex Diocleate mutuatum, rem tamen con
fundere: nam Diocleas, Epidauri, caeterarumque ciuitatum maritimarum deftru
&ionem, Saracenis tribuit, aedificationem veroRagufii, Paulimiro Belo, qui cum cae.
teris Roma ibidem delatus, Epidauritanos profugos in communionem receperit;
Archidiaconus autem, oppugnationem Epidauri, et Ragufiiaedificationem, folis Ro
ma venientibus. quae ficuti ex relatis a Porphyrogenito falfà comperiuntur; ita,
quae de Florentino Epifcopo Epidauritano fcripfit, ex Epiftolis Gregorii Magni
comprobantur, libro II. Ep. VIII. et IX. et libroVII. Ep.XII. Et prout de Epifco
pis,tam Croaticis, quam Dalmaticis, indiftin&te fumtis, Spalato occidentalibus, Ar
chidia
 152 I по lv сii de regn о d а l матпае

chidiaconus cum SynodisDalmaticisconuenit:ita cum Raguininomen, nequein

ter Synodorum Prouincialium Epifcopos reperiatur, ideo, an ibidem Epicopus
fuerit, dubitaripoteft. Sedficut abЕpidauritanisRagufiumaedificatum conftat,ita
Ерifcopatum quoque ibidem translatum argui debet; prout Presbyter Diocleas |

afferit, cum eiusdem vrbis Epi(copum, PetroVrfeolo Duci Venetorum occurrifle, |

2)А С ооо, Аndreas Dandulus loco citato a) referat. Et exeis, quae GregoriusVII. b) Ragu- |

94}"
Кр. 67.
бnis (cribit, de Vitali eorum Epicopo carcerato,etalioeletto,proutetiam excon
- - - - -

trouerfia inter Antibarenfem et Ragufinum Epifcopos, et Spalatenfem Archiepi

fcopum, ab eodem Pontifice memorata, in relata Epitola Мichaeli Sclauorum Re- -

gi (cripta, argui potett, Diocletanum Archiepi(copum aliquo cafuRagufium (еге- |

серife, ibique creatum Epifcopum, ius Diocletanae Меtropolis retinerevoluife,
ob id controuerfiam, cum fuо Меtropolita Spalatenfi, et fimul cum Antibarenfi.
ob Diocletanae Меtropolis retentionem, habuifie, vt Pontifex innuere videtur, et
Iacobur Luccari in Annalibus Ragufinis refert. Раret ergo, omnes Dalmariae Epi
fcopos, a tempore translationis Salonitanae Eccletiae Spalatum, eidem paruife, et
deinde, tam in Croatia, quam in Seruia, qui alio atque alio tempore rettituti vel.
in(titutifuerint, donec Diocletana in Archiepicopatum eretta fuit Ex quibus
duabus Меtropolibus, Presbyter Diocleas, et exeo Archidiaconus, Dalmatiam in
fuperiorem et inferiorem diuidunt, fuperiorem Diocletanae, inferiorem vero Spa
latenti tribuentes. SedficutiCroatiam, aprincipiofuaeconuerfionis,vnicum tantum
Noneniem Epicopum habuite conta: ita deinde aliosadiunaos ex relatis Sу.
nodisapparet; in quorum recentione Diocleas Scardoneniem, cum Araufonenб,
flue Belgradenfi, ponit, quem poft Belgradum de(truttum, Scardonam translatum
Аrchidiaconus (cribit, vt fuo loco referetur,temporeque Diocleatis, Веlgradenfis
Ерifcopatus amplius non extabat, fed loco Tininienfis, Belgradeniem Diocleas
pofuit Tininienfem vero additum ad inftantiam Regum Croatorum, vnumque
fuilfe ex Principibus aulae, Archidiaconus refert, eiusque iurisdi8tionem vsque
ad flumen Drauae extenfam; quem Сancellarii quoque Regni Croatorum munere
fundum reperitur, primumque S. Вani priuilegium (criptifie, deinde Сrefimiri
Реtri Regis, cum ante Сapellani Regum exfcriberefolerent. Spalatinae autem
Prouinciaefines, vsque adDanubium, et per totumpaene Regnum Сroatorumpro
tenfos, Тirpimiri Ducis priuilegium tettatur: Tininienfisque Epifcopi vsque ad
Drauum iurisdi8tionem peruenfe, fcilicet praeter Croatiam mediterraneam, in
- teramneniem quoque Croatiam comprehendifle, cum nondum Zagrabienfis Epi
fcopatus inititutus effet, vt fuo loco referetur. Ideoea,quae Wolfgangus Lazius
Соmentar. Reip. Rom.lib. XII. сар III. refert, de Sirmieni Epifcopatu a S. Ste
phano Rege Vngariae reftituto, veraeHe non pofunt: cum a fupra relatis ex Се
dreno conftet, Sirmieniem Regionem, eiusdem Regis tempore, Graecisparuife,
ibique Graecorum Praefectum fedem habuifie Ideo Lazium, ex potterioribus
Vngarici Regni finibus, tempore quoque S. Stephani Regis, Regniterminos vitra
Drauum extenfos credidifie oportet; proutetiam relati Veneti Scriptores, eadem
de Andrea, etSalomone, Regibus Vngariae, referentes, refutatifuerunt. }

Тemporibus ergo Regum Dalmatiae et Croatiae, habuit Spalatentis Eccle.

fa fiffraganeos in Dalmatia, Abfarenfem, Veglenfem,Arbenfem, ladrenfem, Tra.
gurieniem, et Raguienfem.
In
 *

Ет скоАтIAE LIвЕк sЕсvNovs cАР. xv. 153

-
InCroatiaveroNonenfem, Belgradenfem,etTininienfem;quosomnes,prae
ter Ragufinum, in relatis Synodis Spalarenfis Prouinciae interuenide conflat, imo
Synodos ipfas, multas Regum vel priuatarum perfonarum concestiones veltrans
аёionesconfirmafie,et aliquando grauiores quoque quaeitiones diremie Sedic
uti Dalmatiam et Croatiam Spalatinae Меtropoliab antiquo paruifle conflat, ita
Primatistitulum quandofumferiginferius conieaabur.
Наec de Saloniana fue Spalatenfi Ecclefia, eiusque Metropoliticis iuribus,
quoad Reges proptios
и.
Dalmatia et Croatia habuit, reperire licuit.
{+338--ё3336+ * ***********************»

- С А Р V Т XV. .
p E мод I в "у сле о 4то к им.
e moribus Croatorum, quamuis pauca, ob (cripturarum penuriam, tradipoc
fint, tamen fatius videturaliquid coniettari, quam nihil (cribendo, moresil-.
lorum temporum obliuioni obruendos omnino relinquere; cum ex eorundem co
gnitione, res, quae dicendae funt, clariores euadent. Slauorum mores antiquos
Procopius defcribit a): Атагит, Sclauinorитqие патопе, поп ab homine aliqио сто а) Debello
regиттиг, /ed ab antiquo plebeia соттипique liberiate ciиит, et idcircore, отне, диае быbico
cel vriles/int, cel/brte difficile, in coтипе соуilium deducипти", caetera vero отia; lib.з.
ctriqueferegenti paria/int, et/intliта. Нi, praeterea Barbari lege саний e/i, et *
a fui maioribuя proditит, inter Deo, aligиет спит, qui filminir/ir fabricator, rerum
оттит Dominит, ас/olит eje, ct credant, illique bouer et bofia, caetera, таёет, for
типат vero, пес/Giant quidет, пес alias cim aligиат in bomine, baberefatentur /ed
poliqиат/ibi, /iие вот тоrbo correpri, fue praelio confituti, e propinqио тоr, іттіпег,
iulenrur4uidem, /i incolите, forte eua/erint, Deo confe/lin pro anima/acrificium faceres
стde, qииm primит тortis illиd dierimen defigerint, Jacrificium ex coto ac promiyi,
аудиит, et purant ferme boc pado/alитет/ibi per/acrificia redenijё. /luas praeter
еа, ег путpba, bi colunt, et daemoneralio, bisqие/acrificia peragипт, er inter/acrifi.
candum caricinantur. Наhitant autem incondita quaedam tuguria, et longo ab iписет
interual, et/ingui domicilii Lсит, cr/aepefit, титат. In praelio autem pedefires
pirique in boНет сині, сіурент, relaque in тати gefaнre, tboracет патет поп indшnt;
понтиli cera nec ritam quidет, пес objóletam baben, duт interea bellит ft, сейет, /ed
ociaтeтa dumaxar, ac quaedaтad/етиr crque rendentia, buпсіптофитайuerji, bohe:
cтврит. perro ena virique, et barbara lingиа, quin eriaт пес corportr/pecie inter/e
diferunt, пат et prolixiore/tatura/int отпел, et viribus pluriтит valent s corporит
cero, et coтarит colore, nec candido admoduт, пес rutilo prorfй, пес in nigrediпетоті
по регаете,/ad/ibruti magторere/int. Vitam cero, et duriorem, ita et planeіпсиl.
ат педle&атqие, Майagetarит тоre dисит, et quidemi/ordibur, or ili cibo, ingurgitan
tur: callidi tamen,/іне таlefici, тinine/ant, /ed in populando, ас rapiendo, Ниппісат/er
иат соyielиdіпет. Еr/ne Slauinir qиопdam Antiqие спит crat ac Jimile cogпотеп
ит, дирре дно, Sporo, prijā idcirco denominarum, диа,or reor, djperf per talerпаси
la, ar/eorfin/ingий babitabant, afatiтque terra, babenr, or qui тахітат in cherio- .
ге Нjirifитini, ripa incolин; parteт *

* Эёж 1 - , - V - - Ні
 154 . ' L IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
Hi fuere Slauorum mores in genere, quos Croati habuerunt, quando Dal
matiam óccuparunt; fedpofteaChriftiani effe£ti,humanius vixerunt. At etiam nunc.
poft tot fècula feritatis antiquae aliquid retinent, praefèrtim qui mediterranea in
colunt, moreque caeterarum feptentrionalium nationum vt plurimum vi&itant.
Eos autem communi libertate vixiffe, Porphyrogenitus confirmat a): Principes
vero hae gentes, non habent #ntum Zupanos fen*, quomodo etiam reliqui Sclauorum
populi, etc.
An ab his Zupanis, regiones, quibus praeerant, nomen £cceperint, an vero
ipfi Zupani a Zupa, id eft regione, incertum. Zupanos autem regionibus praepo
fitos, ex fubfcriptionibus Priuilegiorum Ducum et Regum Croatorum, quae fu
perfunt, clare conftať. --- -

Hos autem Zupanos ad omne concilium vocatos, fimulque cum Ducibus,

deinde Regibus, ius deliberandi vel Confiled habuiffe, ipforum Priuilegiorum
fragmenta demonftrant; praeter quos etiam"Poft-Zupani nominantur, id eft Zupa
morum fübftituti, vel vicem gerenter, quorum numerum multiplicatum fub Regibus
conftat. -

At Croatis, Francis, et occidentali Imperio fe fubiicientibus, ab eisdem Du

ces Croatorum titulos ipfis Zupanis, vel fuis Aulicis mutuati funt; nann in ſupra
di&is Priuilegiis inueniuntur fubfcripti: Camerarius primus, fècundus; terrius, Pincer.
marius, Palatinus, Cauallarius, Curialis Comes, Capellamus Ducalis, poftea Regalis Cu
'riae, Armiger, Scutobaiulus, Iudex Curiae, et Slauice Po/leliiik, id eft Camerarius fiue
Cubilis Praefeéfus.
-
Vbru/ar . . fiue menfàe Praefeĉîur.
Volar . . . fiue Boum Praféfus. -

Schitonos, fiue Scutobaiulus.

Duornich, fiue Curialis, Dad, fiue Ded, Auus, vel fenior, et fimilia, qui CroatorumRe
gibus in vfu fuere. Malleuarius autem, anSlauicum, vel Latinum fuerit,incom
pertum eft. Zupanos Crefimirus Comites appellauit, et deinceps Reges Vnga
riae continuauere. Haec de Aulicis magiftratibus, et Regionum Praefe&is,inue
nirelicuit; de militaribus autem infra dicetur,Regum Vngariae tempore.
Curiam Ducum et Regum, mobilem non fixam fuiffe, ex Archidiacono, et
Datis priuilegiorum conftat; quamuis ex Crefcimiri Priuilegio de anno MLXIX.
ſupra citato, dato in ſuo Nonenſi Caenaculo: etcontentione Nonenſis Epiſcopi cum
Archiepifcopo Spalatenfi, in Priuilegio Mucimiri memorata, Nonam refidentiam
Ducum et Regum fuiffè dici deberet, Epifcopumque Nonenfem tunc Ducalis
Procuratoris munere fun&tum; quod neque etiam exfitus opportunitate incongru
um fuit, praefèrtim donec Duces Croatorum Regibus Italiae paruerunt. Tamen,
cum pauca Priuilegia Nonae data reperiantur, multa autem in Sibenico, ciuitate
noua, Teneno, Belgrado, caeterisque locis Croatiae, vel penes Ecclefias, prope fu |
mina fontesque, in locis campeftribus, pro Aulae commoditate Curias celebratas
comprobatur. Solemnioribus autem Curiis Regum, Epifcopi Dalmatiae et Croatiae
interueniebant. - º -

º
-
Priuilegia diuerfimode firmabantur, fignis tantum, vt Tirpimiri; Signis et
figillo annuli Ducis, vt Mucimiri; Subfcriptione et approbatione Aulicorum, et
Epifcoporum , vt Regum Crefimiri Petri et Zuonimiri. Et quamuis plura ori
. . . - ginalia
'•
 ET CROATIAE LIBER sEcvNDvs cAP. xv. 15;
ginalia Regum priuilegia fuperfint,vnicum tantum pendenti figillo cereo rotundo
Crefimiri reperitur, anni MLXXI. in San&uario Arbenfis Ecclefiae exiftens, in
quo imago Regis in throno fedentis apparet, circa quam fequentes cara&eres:
$igillum Regis Crefiimeri Dalmatie.
|!|
Et cum in eodem priuilegio, titulo Regis Dalmatinorum et Croatorum vtatur,
in figillo autem folam Dalmatiam exprimat, ambigi poteft, quando Croatis ali.
quid concedebat, an diuerfo figillo vteretur, in quo Croatiam tantum exprimeret.
Nullum priuilegium Ducum, vel Regum, ciuitatibus Croaticis, vel Dalmati
cis conceffum, reperitur, fed praeter fupra memorata, multa Crefimiri, et Zuonimi•
ri, Ecclefiisdata, fuperfunt,quae longum effet transfcribere. Ideo omisfis,quaefim
plices donationes, vel conceffiones continent, apponentur, quae ad Regiam iuris
di&tionem, moresque fignificandos, Ípe&tant.
Ex Regiftro Priuilegiorum Monafterii SS Cosmae et Damiami.
„lm nomine San&ae et lndiuiduae Trinitatis, anno Incarnationis Iefu Chrifti
! „omnium dominantis MLIX. abeunte, Indi&ione X. elabente, Beatiffimo Papa
„Nicolao vniuerfàliter mundo apoftolicante, in orientis partibus, Conftantinopo
„leos fcilicet, Cumneno imperante, ac Belgradi Theodofio praefulante, ibidemque
„Dragoslao priorante, menfe quidem Februario. Ego Crefimyr,StephaniRegis fi
„lius, Diuina fauente clementia Rex Dalmatiae Croatiaeque, Andream,Virum Re
„ligiofum,Deoet hominibusdile&um, monendo,rogando, abinfula, quae Zuri nun
„cupatur, aduocaui, praefatae vrbis Pontifice, Priore, Clero, ac populo volente,
„cogente, et collaudante. Quo aduocato, fuisque fratribus his praedi&is prae
„fentibus, Epifcopo, Priore,ac Belgradenfibus ciuibus, in praefentia etiam D. Mai.
„nardi Reuerendisfimi Viri, et Ecclefiae Romanae Apochrifàrii, Legati a fupradi
„&o Apoftolico Nicolao, Regaliau&oritate, Magnatumque meorum fauorabilivo
,luntate, ſcribi mandaui ſtabile Priuilegium libertatis, tali vſus eloquio:
„Quia Deitatis opitulante gratia, tu Abbas Andreas, tuique fratres, meis
„precibus obtemperaftis, Ecclefiam,fuper qua vobis fuperne fupplicaueram, aedi
„fica[tis, et Chrifti coadiuuante mifericordia, veftri laboris [tudio, mearumque re
„rum folatio, ad effe&um perduxiftis, concedo, faueo, annuo, tibi Andreae Abba
„ti, et tibi regulariter fuccedentibus, hanc au&oritatem,et huius potentiae liberta
„tem, vt praeter debitam Ecclefiafticae difciplinae reuerentiam, nulli mortalium
„poteftati, mundanae,fiue fpirituali,fubie&i habeamini, fed vsque adeo liberum fit,
„et plenarie abfolutum monafterium SS. Ioannis Apoftoli et Euangeliftae, vt ne
„que tributum, neque ve&igal fifco Regali foluat, donaria fecularia, debita Banis,
„Iuppanis, vel reliquis potentiolis, prorfus nefciat. Vt autem hoc affirmatiue fta
„biliatur,illud in audientia, et in adentia praelibatorum aftantium, Regaliter au&o
„rizo, dominaliter corroboro, potentialiter confirmo, vt ita diffinitum, itaque de
„terminatum habeatur, ne vnquam alicuius praefumtuofi temeritate, vel facrilego
„aufu profani cuiusuis corrumpatur, fed vt affignatum et defcriptumeft, aeterna
„liter fixum teneatur. Volo etiam, et affe&uofe concedo, ac conceffiue affirmo,
„eadem Regali au&oritate, vt tota infüla Zuri, fit propria et fpecialis praetaxati
„monafterii, cum vniuerfis illi confiftentibus, tam ex ipfà natura, quam manuali
光米米 V 2 pofitura,
156 - I. IO. Lvcii DE REGNO DALMATIAE
„pofitura, cum terris arabilibus, fiue non, filuis, fàltibus, puteis, fontibus, pafcuis
„in valle aut montibus, pratis ficcis aut virentibus, et loci eius locis omnibus,
„quin et cella, quae in ea eft tempore in termino Catholica fidelitate huic fubla
„teralis obice fine vllo efficiatur. Quia vero non inceptor operis dignus laude ha
„betur, immo voti compos et efficax pro meritis glorificatur; omnis enim laus in fi
„ne canitur, et ibi neceffàrio deuote orantium ceffàbit oratio, vbi fpes aufugit hu
„manae vitae, fi careat vitali fuffragio: eadem Regali au&oritate, vna cum Guoizone
„Bano, meisque Primatibus, concedo, faueo, annuo, tibi Andreae Abbati, omnibus
„quoque Beatisfimi Ioannis monafterium iuxta patrum inftituta regentibus, Rogo
„ua Curtem in condefcenfione collis proximi, et imminentis Belgradienfi ciuitati,
„pofitam ab aquilone, cum omnibus fuis pertinentiis.
0mnia momimatione et finibus terrarum Regalium.
„Si quis autem haec Regalia beneficia collata, et regaliter au&torizata, Mo
„nafterii S. Ioannis Apoftoli et Euangeliftae, pro animabus, meorum parentum,
„tam praeteritorum,quam futurorum, mea quoque, nefario conatu violare, aut mi
„morare, aut extrahere praefumferit: ira diuini furoris illi abundanter affluat, et
„ficut ille Iudas proditor difpereat,infuper illorum CCCXVIlI.San&orum Patrum
„maledi&tionem habeat, lege Chriftiana careat, Regali Fifco Croatiae fubiaceat,
„centum videlicet auri pondera foluat ei, quicumque hoc in Regno regnauerit. Vt
„autem fic au&torizabile, vt di&tum eft, teneatur, horum legitimo aftantium tefti
„monio, veriffimaque approbatione corroboratur. His omnibus praefentibus,
„collaudantibus, et haec omnia bona pleniter confirmantibus, lnprimis Domino
„Mainardofupradi&o Apochrifàrio, Laurentio Archiepifcopo, Raynerio Croatino Epi
,ſcopo, Theodoſio et Preſtantio Epiſcopis, Goyzone Bano, Bolleslao, Teuzone, Priuane
„go, Iupano de Luca, Dragoslao Priore, Iuraina Iupano de Sydraga, Drago Priore,
„Drago de Caftriza, Dabreina Priore, et Petro filio eius, Gregorio Perrainna armati,
„Drufe filio Epifcopi Preftantii, et fratre fuo Madio, Michaele, et eius fratre Petro
„Braneico, et eius fratre, Pifà Capellano, eiusque filio Budizo, Iohanne Eunucho,
„Schytonoffa, et fratre fuo Poft-Iuppanno, Chruchenna Drafen Poft-luppannode Blat.
„ta, Sabachio, et eius fratre, cum pluribus aliis.
º

Ex: eodem Regi/tro.

. „Anno ab Incarnatione Domini Noftri Iefu Chrifti MLIX. Indi&ione X.
„regnante Chreffmiro Rege Chroatorum, et Dalmatiarum, menfe Februario, in ci
„uitate Belgrado, Dragoslao Priore, et Theodofio Epifcopo, abfolutionis et liber.
$tatis Cartula fa&ta eft, Monafterio S. Ioannis Euangeliftae nuper fito in eodem
„loco, praefente Andrea Abbate eiusque fratribus, ipfo Rege iubente, hoc modo.
„Ego Chrefimir Rex, tibi, Venerabili Abbati Andreae, tuisque fratribus, tuoque
„Monafterio, quod mea iuffione, et folatio, immo magis veftro labore, inchoatur,
»et perficitur, tribuo, et concedo, ita vt praemiffo Ecclefiaftico iure, nulli homini
„fubiugemini, nifi Deo fummo, cui veftram militiam deuouiftis, veſtrumque Mo
„nafterium fit abfolutum, ab omni fifcali tributo, excepto quod gratia caritatis,
„in folemnitate eiusdem Ecclefiae, Epifcopo loci ipfius, agnus vnus, ampulla vi.
»ni largiens, tribuatur, et his largitis, non Epifcopo, non Priori, vobis illicite, aufu
- -
-

‫לג‬ -tCIne
 ET CROATIAE LIBER sEcvNDvs CAP. XV. 157 ,
„temerario, liceat dominari. Et ne haec noftrae diffinitionis paginula, folubilis per.
„labentia tempora videatur, coram Apochrifàrio S. R. Ecclefiae, Venerabili Abbate
,,Maynardo, miffo a Nicolao San&tiffimo Papa, roboramus perpetuo permanenda, .
„cui et iure perpetuo adhaereat tradita a Nobis infula, quae vocatur Zuris, et Cur
„te in loco contiguo ciuitatis quod Rogouo dicitur, cum omnibus poſſesſionibus
„ipfius monafterii, conftantiffime confirmamus. Si quis autem hanc iuftam no
„ftram diffinitionem temtauerit foluere, maieftatis iram incurrat fuperne, et no
„ftris fit legibus reus, aurea componat pondera centum,et haec noftrae diftin&io
„nis Cartula in fua firmitate permaneat, Goyzo Banoteftis, Bolerlao Tepizo teftis, Pri
i „uanego Iuppano de Luca teftis, Epifcopus Theodofius Belgradenfis teftis, Dragoilao
„Priore teftis, Iuraiiina Iuppano de Sidraga teſtis, Prior Drago teſtis, Drago de Ca.
„ftrizza teftis, Georgius Vrattaro teftis.
." . . . Ex eodem.
- „In nomine San&ae et indiuiduae Trinitatis,anno quoqueDominicae Incar
„nationis MLXIX. Indi&ione VI. menfe O&obris. Ego Chrefimir, Rex Croato.
„rum atque Dalmatinorum, teftimonium faciocum omnibus Nobilibus meis,qüod
„Monafterio S. Thomae Apoftoli, fub manu Dominae Dobrizae, eiusdem monafte
„rii matris, confero firmum ftabilemque obfèruando, decerno fcilicet, vt idem mo
„nafterium a modo deinceps, absque omni tributo perpetuo exiftat liberum, ita,
„vt nec mihi, nec meis fuccefforibus, cuiuslibet confuetudinis debito implicatum
„effe videatur, nifi tamen volontariam exhibens honorificentiam, quatenus omni
„um ancillarum Dei, in eodem commorantium Cenobio, libertas, et diuturna quies
„omnium fecularium infeftatione exemta, licentius atque inftantius fuo poffint fa
,mulari Creatori, cui ſe, ſub ſacrae legis iugo, libentiſſime ſubdidiſſe noſcuntur.
„quapropteriam di&umCoenobium,non folumlibertati donamus,verum infuper,
„et Regale territorium, in loco qui Rafòcbatiza vocatur, incipiente abipfâ Rafocha
„tiza, vbi funt duae funtanae, et vsque ad puteum, qui manet iuxta terram Mo
ទ្រៅ
, gorouici longitudine, et in latitudine a monte Tini vsque ad Viuum, et ibidem
„Smurdalani, incipientea termino vallis, vsque ad pedem montisTini. Si enim quam.
„doque quislibet meus fucceffor interuenerit,huiusque mei decreti ftabilitum par
„ui penderit, et ex omnibus, quae a me fideliter ftatuta funt, aliquid minuere
„vel transgredi voluerit, iram habeat omnipotentis Dei, et omnium fàn&orum fu
„per illos maneat, nec non et CCCXVIII. Patrum anathematis vinculo innodem
„tur, et in nouiffimo ac tremendo examine, cum Diabulo, fuisque miniftris, ac Iu
,da traditore, damnetur, et inextinguibilis flammae incendio crucietur. Huius de
„nique rei ftabilitum palam a&um, et coram his teftibus roboratum, Laurentio
„Archiepifcopo, Rainerio Croatico Epifcopo, Goizone Bano, et alii plures.
„Ego praedi&us Rex Chrefimir, per caritatem Dei, et Beatae Mariae Virgi
„nis, nec non et San&i Thomae Apoftoli, aliquam benedi&tionem dono pro re
„demtione animae meae, meorumque fuccefforum, et monafterii praedi&iS.Tho
„mae, fitum in ciuitate Belgrado, idem terras in Sidroga nominant, vt fint perpe
„tuum illorum, et qui poft noftro difceffu aliud aliquid corrumpere temtauerit,
„maledictus fit a Deo omnipotenti, a Beato Thoma Apoftolo, et ab omnibusSan
„&is Dei, et cum Iuda particeps fiat in aeternum incendium. Et haec contra his,
v 3 º
do.
 I58 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

„donum mihi conceffit optimum equum. Haec fa&afuntcoram his teftibus, Epi.
„fcopo Theodofio, Drago Priore, Rainerio Croatino Epifcopo, Goizone Bano, et alii
»plures. -

Ex Regiftro Priuilegiorum Monialium S. Mariae Iadrenfis.

„Anno Incarnationis D. N. I. Chrifti MLXVI. Dubcyzi Conftantinopoleos
a) laleftCon „Imperante a). Ego Crefimir Rex Croatiae, et Dalmatiae, filius Stephani Regis,
ſtantino Du
€6. „conceffione Laurentii Spalatenfis Archiepifcopi, omniumque noftri Regni Epi
„fcoporum, et laudatione noftri Ducis Stepbani, caeterorumque Croatiae Comi
„tum, do Regiam libertatem monafterio S. Mariae Iadrenfis, quod foror mea Cj.
„cha fabricauit, fi quidem, vt fi aliquis proteruus in aliquo praedi&o monafterio
„contraire voluerit, vel vt aliquid abftulerit, Ecclefiae quadruplum reftituat, etfua
„omnia Regali iuri fubiaceant. Hocque ab Archiepifcopo, et omnibus Epifco.
„pis confirmatum canonice, ac ab vniuerfo coetu collaudatum eft. Laurentius
„Archiepifcopus laudo. Stephanus Epifcopus Iaderae laudo. Rainerius Epifco.
„pus Croatiae laudo. Ioannes Tragurienfis Epifcopus laudo.' Dabro Belgraden.
„fis Epifcopus laudo. Drago ArbenfisEpifcopuslaudo. Petrus Abfàrenfis Epi.
„fcopus laudo. In die Natali Domini in Sibenico, coram omnibus praedi&ae
„Abbatiffae Ciche haec fcripta funt. Quod confirmauit Suinimir inTeneno in fe.
ftiuitate S. Demetrii anno Domini MLXXXVII.

„Anno Incarnationis Dominicae MLXXII. Ego Crefimir Rex Croatiae et

„Dalmatiae, ob remedium animae meae, et praecefforum meorum, monafterio S.
* „Mariae Monialium, rogatu fororis meae, quod nouiter fa&um eft Iadere, Gcbe
„dono terram in Tochenia, quae Regalis effe dignofcitur, vel Regalium feruorum,
„vergentem per conuallem, ab oriente in occidentem, quae mari determinatur, in
„aquilonem vero vsque ad fupereminentem montem, ad meridianam autem pla.
„gam trahentem, quam auus meus Crefimir dedit cognato fuo Madio, et filio
„eius Dabrane coram his teftibus, Dabro Priore filio Bolize. Niciforo, et fratre eius
„Madio filio Zelle. Dobro Drugu Sritonofa, Deftini Iurijar, Budilo Capellano, Dºfa
„Iadrenfi Clerico. Si quis autem noftrae donationi in pofterum contraire volue.
,rit, bannum perſoluat Regalem, noſtra donatio ſemper firma permaneat. Hoc
„a&um eft in Tochina, et firmatum Iaderae, coram Stephano eiusdem ciuitatisEpi.
νίcopo, Drago Priore, Sga Iudice, Zella, et Doda, et aliis quampluribus. Quod
confirmauit Zuonimir in Teneno. Anno MLXXVIII.

Ex Regiftro Priuilegiorum Arcbiepifeopatur Spalatenſºr.

„In nomine San&ae et Indiuiduae Trinitatis, anno fcilicet ab Incarnatione
„D. N. I. Chrifti MLXXVIII. - Indi&ione prima, ego Suinimir, qui et Demetrius,
„gratia diuinitus collata fubminiftrante, et fàgacis vigore fcientiae vere coelitus
„attributae cooperante, Rex totius Croatiae, fimulque Dalmatiae, perfpicaci fus
„penfàe mentis intuitu praecipites rerum mundanarum tranfitus profpiciens, et
„non fine admiratione nullas earum ftabiles, nec alicuius fpei futurae beatitudinis
„colle&tiuas inueniens, eis modo exceptis, quae Deo, et ele&is eius, quafi accom
„modatiue, quia centies duplicataeredient, commendatae, vna cum Gregorio Vene
„rabili Croatico Epifcopo, et Tepcii Dominico, meorum Comitum, aliorumque no
- bilium
 -

ET CROATIAE LIBER SECVNDVS CAP. XV. 159

„bilium, communi fulcitus confilio, fàlutare, ac pro vtile ducens, tam mihi, quam
„meis fuccefforibus, et vniuerfàlitate multiplicum mei Regni elimatum, Beatiffimo
„Spalatenfis Sedis Pontifici ac martyri, Domnio, tempore videlicet Laurentii Reue
„rendiffimi Archiepiféopi Iuppani, eam, quam Centemam aiunt, fine vlla contradi
„&ione omnium eorum, quicumque poft me hoc in Regno fucceffèrint, affirmati
,ue corroboro, corroboratiue ab omni parte perenniter habendo concedo; ſic, vt
„quantacumque longitudine feu latitudine prótenditur, eius fànctificae Domina
„tioni plane omnino fubiiciatur. ita dico, et hoc edico, vt quidquid ad Ecclefia
„fticae difpenfàtionis ordinem fàro intelle&u pertinere videtur, plenius habeat
„Chriftianae fidci doctrinam, vbique teneri faciat, ordinatos, tam Presbyteros,
„quam alios, vt cafte viuant, conftringat, ordinandos ordinari, et Synodis vti fa
„ciat, difcordes Canonicali regula pacificare ftudeat, primitiarum ac decimarum
„omnium, quae legaliter decimari poffunt, et debent, tam a maioribus, quam a
„minoribus, generaliter iura- recipiat, viuorum ac mortuorum Ecclefiae ಹ್ಲಿ
„oblationes perpctualiter poffideat. Hoc autem ideo feci, vt Deus et Dominus
„nofter Iefus Chriftus, et gloriofà eius genitrix et Virgo, Sanétus quoque Petrus,
„ac Beatiffimus Dofhnius, contra omnium aduerfàntium molimina, vires et trium-,
„phum terrisconferant, et in coelis apud fummum iudicem peccatorumveniam exo
„rantes, dignentur praeparare gloriam. Siquis autem, quodabfit, hancnoftram do
„nationem dirrumpere conatus fuerit, ira omnipotentis Dei yeniat fuper eum, et
|a „maledi&iones CCCXVIII. San&orum Patrum incurrant fuper ipfum, et XII.
º
„Apoftolorum, atque in aeterna damnatione perpetim fuftineat combuftionem, -

--

º
º
„nec non fexaginta libras componat aùri, medictas quarum Regali inferatur fifco,
„altera vero praefatae Ecclefiae Beatiffimi Dommii conferatur. Hoc vero no
„ftrum obfèruantes decretum, locum, amoena loca vbi piorum animae requiefcunt,
„Elifii poffideat amoenum. A&a funt haec ante notitiam horum teftium. Inpri
„mis quidem Helenae gloriofi(fimae Reginae. Gregorii Venerabilis Chroatici Epi
„(copi. Ioanni, Venerabilis Abbatis Coenobii S. Bartholomaei Apoftoli; dein Do
„minici Tepfi. Pribinne Cetinflici. Iacobi Gitfaci. Adam Nonenfis Iupani. Sterfiine
„Bribirflici. Definne Corbau/lici. Dominici Iadrenfis fàcerdotis, et Stephani Capella
„ni, et Presbyteri. S. Nicolai.
„Et ego Theodorus, licet immeritus fàcerdos, iuffu Domini mei Regis prae
„nominati Suinimiri, qui et Demetrii, atque Domini Gregorii fui Epifcopi, fcri
„ptor huius decreti, et teftis fum ibidem. ,
Ex his priuilegiis quilibet multa obferuare poterit, et ex diuerfitate formu
larum, et conceffionum, au&oritatem Regiam, iurisdi&ionem Ecclefiafticam, mo
resque Croatorum, comieétari. -

Quid autem Regale territorium fignificet, ex fyiuentibus verbis antiqui regi

ftri, in Archiuo Capituli Spalatenfis exiftentis, elici poteft, vbi poft defcriptionem
terrarum EcclefiaeSan&i Petri,habenturfequentia: Zuinimir Rex dederat Strefí
Auunculi fui totas terras, quae erant in Maſaro, et incipiente a Salona vsque Bio
Ki, vt ipfè tolleret tributum ab eis. denique volebat mihi per vim tollere memoratam ter
ram, eta dicendo, quod effet Regalis, nam ego ftatim iui ad Suinimirum in Sabenico,
et duxi mecum venditores terrae . . . . quod ipfa terra non erat Regalis, nifi illorum,
qui vendiderant, vnde mihi confirmauit praefatus Rex. - --

- - Quibus
 16o „ I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
Quibus cum Priuilegiis collatis, terras, tributa Regi pendere obligatas, Regale,
diaas apparet, haecque tributa Reges Ecclefiis donaffe, quando terras conccde
bant, concludendum eft, quae diftinguebantur in Regales, et Seruorum Regalium.di
uerfitas tamen in Priuilegiis Crefimiri obferuanda eft. Monafteria enim Belgra
denfis ciuitatis Croatiae nulli mortalium fubie&ta, ab omnique tributo et ve£tiga
li Regio abfoluta declarat; Monafterio vero S. Mariae Iadrenfis Regiam liberta.
tem donat. Quidnam autem Regiae libertatis datione intelligeretur in priuilegio
-
а)Сар.3. Colomani, libro fequentia) explicabitur. Haec de regalium terrarum conceffioni
bus. Particularium quoque donationes et venditiones reperiuntur, quarum quae.
dam ponentur,
• *
vt etiam ex ipfis aliquid percipi poffit. -

Ex ſipra citato Regiſtro SS Cosmae et Damiani.

Aprizo Sacalarifticb pro aeterna gloria conceffit eidem monafferio, S. Ioannis
Euangeliftae, terram in Elzani, teffibus his, Aeadoslao Liſzai , Mufim et Ste.
pbano fratre Radoslai, et hoc füb Petri Abbatis tempore. Habuit autem Aeprizo
hanc terram tali ordine ; quadam die bic Aprizo Regem Crefimirum, ac Reginali
hofpitio fùfcepit, Regali apparatu eis coenam miniftrauit, qua perdita, eor largi, mune.
ribus honorauit, Regi per fe optimum puerum cum optimo equo attribuit, Reginae vero an
cillam optimam donauit, et Regis Schitomoſe fèutum et lanceam, et aliis diuerfis, di
uerfà dedit munera. Alias vero terras interiacentes eidem Rex condonauit Monafferio
S. Ioannis, fub tempore Petri Abbatis ; terram autem Cbamen/iani, quidquid eft ibi
in
arabile, effe&us ibidem vnus ex fratribus, donauit eidem monafterio Pribimina புே).
cbius, et hanc terram concesfit ei Rex Chrefinir, pro benediäione poft tonfionem ca
pillorum. Ego Morimir pro aeterna gloria dono totam partem alodii mei, volente et
eonfentiente, et collaudante fratre meo Drafelo, quod incipit a valle SS. Cosmae et
Damiani, vsque ad territorium Monachorum S. Thomae. Haec Alodia, vel prftato
rum bona, an obnoxia effent alicui tributo Regio, vel dationi confuetae Bano,
Iuppano, vel alicui magiftratui, incertum. Regem Crefimirum, et alios plures Re
ges, et Reginas, fepultos ín atrio Bafilicae S. Stephani, fitae inter Salonae ruinas, Ar.
chidiaconus ait: Zuonimirum autem fepultum Bichiay in infula Metubari, in Ecclefia
S. Antonii, vbi Reges fepeliebantur, Iacobus Luccari tradit. an Luccaro, vel potius
Archidiacono, vti antiquiori, Salonaeque proximo, deferendum? quisque iudicet.
Sparfos Croatos incoluiffè, pro fitus agrique colendi opportunitate, antiquo Sla
uorum more, hodiernae eorum habitationes demonftrant; mam penes fontes, velflu
mina, frequentes Ecclefiae, vel ipfàrum rudera reperiuntur, circumque eas fpar
fàe domus, humilis ftru&urae, et rarae turres pro ditioribus, vel adhuc fuperfti
tes,vel earum rudera paffim cernuntur. ideo paucas earum ciuitates Porphyroge
nitus enumerat, quae neque admodum populatae, neque magni circuitus fuere
tunc, neque etiam hodie funt, quae fuperfunt; ideo parum aedificiis Croatos dele
&tatos oftenduiit, immo, fi quae aedificia elegantioris ftru&urae reperiuntur, poft
extin&tum Regnum Croatorum conftru&a dignofcuntur, vt dicetur. Romanae ve
ro magnificentiae, diuerfis per Croatiam locis, veftigia adhuc cernuntur. Croatos
autem, tam inter fe, quam a Dalmatis, Slauorum nomine nuncupatos, in fcripturis
antiquis reperitur; in priuilegiis autem tantum fe Ducer, et Reges Croarorum, non
Sclauorum, nominarunt, Dalmatas vero ab eisdem Croatis, etiam Latinos nominatos,
reperitur.
 ЕТ СR ОАТПАЕ LIВЕR SЕСV NDVS САР. XVI. 161

reperitur. Nomina vero propria, tam Croatorum, quam Dalmatarum, in fcri

pturis polita, ex diueritate facile diftinguuntur, etiamfi non exprimantur quо
гum fint, prout ex fequentibus patet. - ".

Еx Regjiro antiquo Priuilegiorит S. Gregorii Мопасborит

- Лаdrae.
Алпо Dominicae Incarnationi, МLXX. Inditione IX. Тотaтo rertio imperan.
te, croatiae vero Rege Сre/intro regтате, Zиотітіro Вато. Ego Croatiти,
et frater теия Luca Strab, concedіти, топа/terio & Chry/ogoni territorium in loco
quod dicitur Secbirani, contigииm territorio eiusdem Eccle/iae, praefёте Perro Abba
te, perpetuo retinendum, qui auten banc пo/tran donatioпет /abtrabere colиerit, отті
ferit}} fra71 1псии?"dt. "

Аäитboceft inciuitate Iaderaebi, coram reflibur: Dragore/te Priore, Сиг

та Пирапия de Liccarefix. Adaтіzo Nonae Пирапия reflis. Маiuу Iadere iиdex
tehi. Сатdida reflis, Dabro boте тg/ё геhi, Andrear Epikopijiu, Ego
4dam Presbyter топаcи, rogatи, а Donatore, et veritate сотрerta, тати теа/crip/i.
Апт, ab Incarnatione D. N. I Chrifti MLXXII Indidione иII. regтате glo
riofo Croatiae Dalmatiaeqие Rege Сre/imir0, Vijam e]t Nobir fratribu, Zouine,
Dofiniro, Реtro, Groтile, et Slauizo, ct pro remedio animaruт поirarит, cel
parentит пofiroruт defindorum, quoruт потіпа /unt baec, И eliасиу, Stepbaтиг9
Тотіdrag, Иасbетіr, Radomir; feminarum quoque defundarит, потіпе Ре
trona Воienega clare Coenobio Sandi таriyri, Chrygoni etc.
- - In fine. -

* Аäит сіuitate Noua, in prae/entia praefati Regir, Druzinie Ded reflir.

Рribidrugo P/telnie refi Drugaтa Scutarius Regi, refix Adamizo lи
рапи; tejiir. De/ima reflis. Prodатил Пирапия reflis. aіи, Iudex reflis. Pre
jtantio Dodaiji Petrи, Сотеrzarius refix. Сапdidar rehi, Niebi
fouer tefi. Ego Adam a praedtii, Donatoriи: rogaru, тапи теа/crip6.
** * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
С А Р V Т XVI.
p Е М О Р 1 В И У D А L ДИА ТАК И М.
ucae quaedamScripturae,Tragurii,Spalati, ladrae,et Arbifuperfunt, ex qui
bus mores Dalmatarum, qui temporibus Regum Croatorum fuerint, colligi
point: de caeteris autem ciutatibus, cum nullae prorfus reperiantur, fimilia
praefumenda funt. -
ретостатiсит namque /tatuт Dalmaticarum ciuitatum tunc fuitie, antiquo
Reipublicae Romanae moreferuato,ex fequentibus patet:
Еx originali membrana Мота/terii & Nicolai Monialiит
Tragurien/iит. - -

„In nomine Domini NotriSaluatoris, Regis aeterni, annoDominicae Incar

„nationisмLXIV. Indidione fecunda, Regnante Domino Noltro, ac Pitimo
Эe k k - Х - „Augu
 162 I. (О. LV С11 D E RE G N О D А L МАТ) А Е и

„Аugatto, Confantino Duce, et Magnolmperatore, ciuitatis veroТragurienfis re

„genre Сathedram Iohanne Venerabili Epifcopo Rethorico, vna cum Doтo Da
„brana Inclito Priore, et cum fratre fuo Andrea, omnibusque Nobilibus. Sub illo
„rum namque temporibus hocpraecipimus Priuilegium confcribi, nos omnes, vi
„delicet: Salgaro, Georgius, Tridullo, Dabro, Sepalato, Calafato, nec non Vitaza, et
„hoc noftra (pontanea voluntate, de hoc, quod ipfe iam distus Epifcopus nos per
„plurimum rogauerat, vt Eccletiam, quae noftra erat, feilicet doти, Веati Domnii,
„vbi Porta Dominica vocatur, ibi Мonafterium ancillarum Domini concederemus
„conftruere; nos vero confuiti omnes, et quia nofter Rettor ac Protector per
„manferat, magis pro remedionoitrarumanimarum illum audiuimus, ibidemque, .
„Domino annuente, Мonafterium effe affirmauimus, vbi et Abbatifia non poft
„longumtemporis (patium, nomine Eufemia,introducta fuit, ceteris cumforбribus;
„poit haec, Dominae Abbatidae, fimiliter terras et vineas iudicauinus, fuaeque
„poteftati commifimus, infiiper, et litus iuxta eandem Eccletiam ad obfequium
„fui ibidem conce(fimus; fed in tali pasto, et in tali tenore, vt iam dicta Ecclefia,
„qua nos Monafterium fieri conce(fimus, aliumDominum, praeter nos, non habe
„ret, etiam vnus vt ibiaduocatus mittereturex nobis ad regendum, ctgubernan
„dum necefaria. Quod et affirmatum fuit ante notitiam praefati Iohanni, Epico
„piet Dabranae, eiusdem vrbis Prioris, et Mirice, Bogoboyé, ac Andreae, nec non
„Nobilium et ignobilium Tragurini Caftri, quihuius reitettes fuerunt. Vnde
„fi quis hanc noftram definitionem disrumperetentauerit, trinum et vnum Domi
„num habeat iratum, et СССXVIII. Santtorum Patrum confequatur maledi8tio
„nem, deglutiat eum terra, ficut Dathan et Аbiron, veniatque fuper eum lepra
„Naaman Syri, et cum Iuda proditore denodetur in infernum.
Ех тетbrana originali Mona/ierii Santi Benedicii palate/,
}
линс Уатёi Rayperii ditti.
„In nomine Santiae et Indiuiduae Тrinitatis Anno quidem Dominicae
„Incarnat. МLXIX. Indictione vero VII. Regnante cryimiro Rege Croatorum
„et Dalmatinorum. Еgo Laurentius, nuper Арfarentis Eccletiae Praeful, diuina
„mini(trante Clementia, cuius absque nutu nulla contiftunt, nulla in
„efie, nulla in mundo videntur deeffe, Spalatinae fedis elettus et ordinatus Аr
„chiepicopus Igitur magnitudinemmiferationis eius confiderans, Imperiumque
„formidans, et illud quod exigituruseft quandoque in iudicio futuro expauefcens,
„dicente Scriptura, cui plus committitur, plus ab eo exigitur, coepi acquanimiter
„de tanto mihi grege a Domino commido, quomodo qualiterue ibiaeterni verbi
„poffim concedere pationem, denique prout aetas, aut fexus cuiuscumque exi.
„gebat, diuina largitate figgerente, illis neceilaria fufficienter fubmini(trabantur.
„Verum tamen locus,immo portus feminino (exuiperfestae Saluationis musquam
„inueni, in quo religiofam, et Deo placitam vitamagere poiet; vnde factum eit,
„et communicum Concilio locum fibi vtilem aptarem, Мonafterium con(truen
„dum Clericorum et Laicorum fidelium, Valizae Prioris, cum fuis Nobilibuscun.
„Stis Inuento itaque loco cum Ecclefia, quae ad honorem S. Benediai confiru
„eta fuerat, quae etiam Cella Beatifimi Domnii Pontificis et martyris Chrifti,
„Сlerici et Laici fub iure iurando confirmauerantefe. Inuentae quoque funt et
„рег

3
 - ме

вт скоАтлE LIввк sЕсvмрvs cАр ху." 163

„perfomae, quae ibidem Deo deuotae adefentferuiturae; inprimis Domna chatena
„Nobilitima feminarum, quam pottea Abbatitiam vidimus Domino volente, fua
„cum forore &апа, Donnaque Анта, et Donna Agapis, ac Doana Иera, cum cae
„teris Deo deuotis perfonis. Опibus, vt fuperius, cum communiconfilio locum
„concestimus ad Моnatterii conftructionem, et ad noitrarum omnium animarum
„dignam remunerationem: tali denique pasto, talique confirmatione, quatenus fit
„illud praelibatum, Deo volente, Мonafterium, ita liberum et abfolutum ab
»omnifaeculari nexu, ab omnique pactione fecurum, quemadmodum Моnatteri
„um Protomartyris Stephani, a noftris Antecefloribus (tatutum et ordinatum vi.
„detur. Quibus in primis ad auxilium ct (olatium,inferiorem pauimentum cum
„Сапеua turris S. Petri, omnibus eiusdem Eccletiae creditariis confentientibus,
„concestimus In primis Duіто Zoppo, Formino Pulchino Presbytero Bilantio, Dні.
„то Dragauiti cum Marcula vxorefua, et filiis fuis Pedrana, et Drago, Donna Аппа
„muliere. . . . . Naplate, nonenim ibi congregatioeffe poterat fine hoc. Наес
„etenim ante horum notitiam te(tium donatio fasta fuit, videlicet dono Ioannir
„Моnachi Venetici, Gregorii Presbyteri, Ма/5a, Perri Archidiaconi, Presbyteri
„Реtri, omniumque Сlericorum, Prioris Valizae Melodeni praenominati Duimi,
„Claudi Ме/agalina, Duimo filio Valizae praenominati, Duimi Dragauiti, ac Nobi.
„lium Laicorum cititatis Spalatinae Sed quia incongruum et inutilevidebatur,
„eisdem fanttimonialibus fratres vel feruitores fexus mafculini pariter commora
„re, habito-confilio, ftudiofe locum, in quo Prouifores Ancillarum Deifeorfum
„manerent, perquirereftatuimus. Itaque Dei ordinatione, locus etЕсcleia, quae
„abonae memoriae Viro S. Sacerdote Andrea quondam ad honorem Santae Dei
„Genitricis et Virginis Mariae contrutta videbatur, inuenta eit. Vnde commu
„ni omnium Clericorum ас Laicorum, Prioris videlicet memorati, omniumque
„Nobilium voluntate, nec non illo eodem confentiente, cui eiusdem Ecclefiae
„cura fuerat data, in poteftate Dei Seruorum ad regendum commodatae, illam
„praefato coenobio, cum terris ac vineis, vel libris, feu quidquid habere videba
„tur, ad auxilium firmantes, perpetue conceflimus. Ita quidem, vt reftauratio
„nem fui (tatus, nullo tempore, quod eft illud aedificii, vel diuini officii, amitteret.
„Аd haecante (tabiliuimus, fi habuerint nauigia, fue commercia, eant et redeant.
„Pifcatores Gyrrum, fibigaletam praebeant vnam, alii autem pifcatores fingulos
„cum habuerint deferant pices Quodque nauigium frumenta deferens, fingula
„modia contribuant. Теrra, quae prope Мonafterium eit, quae dicitur adgи.
„/ternam, quia in communeerat, fibiconcestimus. Defororibusautem, quaenunc,
„domino feruiturae, ibiingrediuntur, et quae, eodem inuitatae, ingrefiurae ade
„rint, fuisfacultatibus, vino, territoriis, libera cuneta, quae in praefato Мonafterio
„obtalerint territoria, volumus abefie ab humano cuneta feruitio, et ab illo, quod
„Zтит dicitur Veruntamenet hoc. duod fibiiniunctum eft a nobis, gratia ho
„noris noftrae Меtropolis Eccletiae, in praecipua feltiuitate, videlicet beatisfimi
„Doтnii, duos quippe cereos, fingularum librarum, et duas oblatas, tantum oНе
„rantintributum Dein vero nullifubiaceant tributo, nulliue fubfiltant,nifigra
„tia dile8tionis, et munere orationis. А8a funt autem haec menfe duodecimo,
„ante notitiam horum te(tium, in primis Walizae et Nicbodemi, Priorum, Perri Ar
„chidiaconi, Michae Archipresbyteri, Domni Ioanni, Presbyteri, et Моnachi, Ва
*Жж - X 2 Jilii
-
164 I. НО. LV СII D E REGN О pАLмАтиАЕ
*

„/iiii Capellani, Sephani Presbyteri, Diaconi Fufconis, Presbyteri Ioanni, Presby

„teri Pepini, Michae Presbyteri, Martini Presbyteri, Ioanni, iudicatoris, Duini Don
„m Petri, Ioanni, Metagallinae, et fratrisiphus Ioanni; de Porta, Duini Donni Dra
„gi, Formini Вуicae, et omnium Clericorum San8ti Domnii, et Laicorum Spalati
„nae vrbis. Si quis autem, quodabfit, huius noitrae confirmationis violator e
„merario aufu extiterit, iratum habeat trinum et vnum Deum, et СССХ. et VIII.
„Sanctorum Patrum confequatur maledictionem, et cum Iudaperpetuam fuftine
„at damnationem; ego vero Theodorus, licet immeritusPresbyter, et Cancellarius
„Eccletiae S. Domnii,pro inione Domini mei praenominatiАrchiepicopi, huius
„confirmationis dietaminis Scriptor et teftis film.
Еv antiquo Regjiro Priuilegiorum Мота/terii Santiae Mariae
- Iadren/ir. -

„Anno Dominicae Incarnationis MLXXII. Indi8tione VIII. ego Andreas

„Praefill laderae vrbis, vna cum Drago Priore, Clero, et populo eiusdem ciuita
„tis: placuit nobis dareinfulam Siluae, et veram libertatem, veramque ingenui
„tatem, Monatterio Santiae Mariae, fito in eadem vrbe, in die confecrationiseius
„Bailicae, iure perpetuotenendam, ob falutem omnium noftrum viuorum et de
„funStorum, quod fi quisproteruus deincepshoc noftrum actum violare, autrum
5.pere temtauerit in aliquo, et vim Santtis Моnialibus, illic habitantibus, vel vs
„que ad formeliam cafeirapuerit, diuinam, et Sanctorum eius, et noftram perci
„piat maledictionem, et medietas domuseius cadat in publico. Еgo Ioanne, lu
„dicator laudo et confirmo, Candidus laudo et confirmo. In Chrifti nomine, ego
„Dragи, gratia eius, Prior ladraevrbis, vna cum Nobilibus, et omnipopulohu
„iusciuitatis, tibi Dominaccca Abbatia, tuisque foгorbus praefentibuse futu
„ris, placuit nobis concedere propter Deum, et Sanctam Deigenetricem, et pro
„falute animarum et corporum noftrorum, veram libertatem, quam nullus exno
„ftris Моnafteriis habet, vt non cauallus, non famulus, vsque ad formellum cafei
„per vim aliquis eis tolerit; et fi quis hoc noftrum rumpere, vel contraire volue
„rit, Deificam habeat maledittionem, et incurrat eis poenam medietatis do
„mus filae.
„Аétum eft hocin die confecrationisВаfilicaeSanttae Маriae, ante Andreaт
„no(trum Epi(copum, et eius Clero, et Маdio Abbate, et Trafone Abbate L.
„Dei gratia Spalatentis (eds Archiepicopus, А. Iadertinus Epicopus, Petrи Аr
„benis Epicopus, Petrus Veglientis Epi(copus, I. Тragurientis Epifcopus, В.Ве!
„gradentis Epicopus, А. Nonenfis Epicopus, G. AbbasМonafterii Sanai Chry
„fogoni, Theodorus Sancti Stephani, Petrus S. Nicolai, Ioanne, S. Мichaelis, Dabra
„па S. Petri cum omnibus Ciericis et Laicis Dominum timentibus, Iadertinae S.
„Есcletiae congregatis nobis, plurimaeventilandae et examinandae allatae, vtmo
„ris eit generalis concilii, confluerent, interea etiam nihilominus illud affuit muni
„minis (criptum, quod Epicopus et Prior,Nobiles et ignobiles ladrenis Eccletiae
„Sanctae Mariae femper Virginis, Мonafterii videlicet et Virginum Deo deuote
„famulantium nouiter in eadem ciuitate inter fe temporibus conftrutto, кmpore
„confecrationis, iam dietae Eccletiae, deuote et alacriter concefierant infulam Sil
„uae; hoc denique licet continens, vt quae de folopatrimonio Nobilium puela.
» ГЦП,

-
 -

ЕтскоАтмАЕ LIввк sЕсvNрvs cАР. xvi 165

„гum,ilucobamoremChriticoncurrentium aedificatumfuera,fic ab omni prae
»tatione tributi quiete vinerent, vt libere ab omnimancipatione humaniferuitii,
„toto mentis affettu feruirent, cuife deponfantes ancillulas tradidere. Носfo
„lummodo perences, Abbatifia ingenuitate praecipua, nomine Cica, cum omnibus
„fororibus, volentibusillis amplisima de Fi(co ciuili dona gonferre, quod namque
„dum diligentius perfcrutantes inueftigarem, illudinde caflare (tuduimus, quod
„caflandum, et impoffibile adobferuandum perfpeximus Inerat fiquidemei,vt,
„fi quis ex omnibus bonisМonafterii, vsque ad formellam cafei, violenter praefu
„meret, anathematis vinculo ex tripio ligaretur, quo iure abrafo, Itabilita firmare
„falubrius decretimus; ita quidem, vt nullus de Clero, vel populo, magna vel.
„parua perfona, ingenuus vel feruus, abinde in antea quicquam violenter auferre
„praefumat, quod fi praefumferit, et emendare poit haec-eam querimoniam ref
„ftendo voluerit, anathematis vinculo innodatus intereat, excepto, quod Prior fae
„pe dictae ciuitatis, pro communi vtilitate omnium conciuium, ipfemet vel alius
„eius iuerit, vel filum legatum transmiferit, quod tamen cum omnihoneftate et
„menturafat. Нос denique promulgato acclamatum eft, fi placeret; fucclama
„tum quoque eft omnibus, placet.
Еx quibus, et Democraticus ciuitatum ftatus apparet, et monafteria non
aequalem libertatem habuide, et ad contributionem in communi neceffitate obli
gata fuide. -

Мagi(tratus, quo ciuitas quaeque regebatur, Prior vocabatur, qui etiam in

Вelgradenficiuitate, quamuis Croatorum fuit, quae vti maritima cum Dalmatis
aliquando fenfifle reperitur; Тribuni etiam, qui vt plurimum Trun vel Trum per
abbreuiationemfcripti reperiuntur, et iudices, inciuitatibus erant
Нaectantum ex fcripturis (uperftitibus, de moribus Dalmatarum tradipoC
funt, quos quondam fui iuris effettos, neque Romano Imperio, neque cuique al
teriparuife, Porphyrogenitus ait: tamenorientale recognouifie Imperium, ex Ма
gitratibus Graecorum in Dalmatia, et Imperatorum infcriptione, pafim in (cri
pturispublicis et priuatis vitata, conflat; nam etiam Regum Croatorum tempo
re, inneniuntur ladrae Stratigo, Сасараnus, et Proconful Dalmatiae, vtdietum eft.
Sedpo(tquam Reges Croatorum Dalmatiae titulovfi funt, quam iurisdictionem in
Dalmaticis ciuitatibus habuerint, tenuis memoria ex fequentifcriptura remanet,
fcilicet appellationis. -

Ех/атёfиario Eccle/iae Arben/ir.

„Аb Incarnatione D. N. left СhriftiМLXII. Indidione XV, Imperii mo
„derante habenas Domino степо, Сroatiae Dalmatiaeque regimen D. guber
„nante Petro, duina crefcente Religione, plurimi Chriftianorum relinquentes fe
„culum, foli Deo vixerunt, alii, variistormentis fua macerantes corpora, fpiritum
„exulauerunt, ex quorum numero non fumus,licet tamen de Deitimore conpun
„aicorde, delidorum notrorum reminifcentes reatum, nosomnes accolae Ar
„bianaeciuitaris, ardenti dilettione, nimio votovnanimiter in infula noftra expe
„aamus fundare monafterium, portumque falutisanimarum noitrarum. Igitur
„in principio ego Epicopus Drago, cum omninoftго Сlero, et Маи Prior, cum
„omnipopulo praedictae vrbis, Nobilibus, ignobilibus, maioribus, minoribusque,
X 3 „commu

"
I66 I. I O. LVCII DE REGNO DALMATIAE

, communi confènfu, et in honorem Domini Noftri lefu Chrifti, et verae perfe

„&aeque Trinitatis, ac D. Mariae genitricis Dei, femperque Virginis, ac omni.
„um San&orum, in no(trum Monafterium conftrui . . tibi Fulconi Abbati, tuis
„que fuccefforibus, concedimus, ftabilimus, et perpetuo iure roboramus vnam Ec
„clefiam, quae eft aedificata in nomine B. Petri Apoftolorum Principis, cum fuis
„appenditiis, per huiusmodi finem. -

„Primitus, a capite maceriae a monte vsque ad riuum, et defcendendo per

, riuum vsque ad mare, et per mare ad molendinum, et aſcendendo per montis
„verticem, et cundo per illum vsque in priora confinia, tibi Fulconi Abbati, ac
„fuccefforibus tuis, perpetualitér impendimus. Aliam denique Ecclefiam fànâi
„Cypriani vocabulo conditam, cum pertinentiis et appenditiis fuis concedimus,
„per huiusmodi finem, a valle obfcura, vsque in vallem de Traffima, alias tres
„partes mare inuadit, vna cum marina, omnibusque fcopulis ad iftum promonto.
„rium fubiacentibus, et valles, quae funt apud San&um Cyprianum, et alias, quae
„funt apud San&tum Petrum, hac conditione donamus, vt nullus fine veftra iu£
„fionis licentia, pifcatum intrauerit, quartam partem pifcium attribuat Monafte.
„rio Sanéti Petri. Hunc autem Nos Drago, praefcriptus Epifcopus, de voluntate
„totius noftri Cleri, et Maius Prior, et cun&tus populus, tibi Fulconi, tuisque fuc
„cefforibus, ita vobis concedimus, vt, vbicunque de his duobus venerandis locis
„complaceat, vobis Domino cooperante Monafterium conftruatis, vobis, veftrisque
„fuccefforibus, ficut fàcra Beatiffimi Benedi&ti edocet Regula, integre illa vene.
„randa loca, vt fuperius conftituimus, cum fuprafcriptis Ecclefiis, et omnibus fu.
„perioribus et inferioribus, et cum viis fuis ingrediendi, et egrediendi, habendi,
„po(fidendi,'et omnem ordinem Monafterialem ibi faciendi concedimus, nullami
„namque refèruationem cuilibct parentum, vel haeredum aliquorum noftrorum
„facimus, inde autem quamlibet portionem requirendi. Sed eo modo conftitui.
„mus, et ftabiliendo firmamus, vt fi aliquo tempore, vel nos, vel aliquis noftro
„rum parentum, vel extraneus, vobis, aut pofteris veftris, moleftiam intulerit,vo
„lens inde aliquid afferre, vel minuere, ct non erimus vobis ab omnibus defen
„fores, et adiutores, centum libras auri componamus in Monafterio, et hoc priui.
„legium, et conftitutio firma permaneat. Et fi aliqua proterua caufà infra hanc
„noftram conftitutionem aduerfus vos orta fuerit, iubemus, vt coram.Epifcopo,
„et Priore, feu omni populo, proclamationem femel faciatis, vt fi fècunda vice,
„nullam vobis emendationem inde fecerimus, licentiam libere habetote difceden
„di a nobis, et eundi ad Regem, et ficut lex docuerit, ibi emendet. Hoc priuile
„gium tibi Fulconi, et tuis fuccefforibus, taliter fcribere iubemus. A&um in vr.
„be Arbenfi. Iterum, fupradiéta hereditas San&i Cypriani fit communis cum
„Sancto Petro, affirmamus, non a folo Epifcopo vel meis parentibus, fèd primo
„ab ipfâ Ecclefia, et fratribus, et omni Clero, omnique populo obtulimus Deo
„omnipotenti.
„Ego Drago immeritus omnium Epifcoporum, cum omnibus Clericis con
„firmamus, et conftituimus, vt quiscunque homo, fèu de noftra vrbe, vel alienus,
„aduerfus hanc noftram conftitutionem litigare temtauerit, anathematis vinculo
„perpetuo religetur, et omnipotentis Dei, omniumque Prophetarum, et duode
»cim Apoftolorum, ac CCCXLIV. San&torum Patrum incurrat maledi&ionem, et
- CUIll
f - y -
 ET CROATIAE LIBER sEcvNDvs CAP. XVI. 167
„cum Iuda proditore mancipatus in inferno, et illam terribilem et horribilem vo
„cem mereatur audire, quam Chriftus di&turus eft iniquis, ite maledi&ti; et qui
„defenfor. et auditor extiterit, fuauiffimam illam vocem audire mereaqur cum iu
„ftis, venite Benedi&i; ego Dragus Epifcopus fignum f feci; ego Ioannes Archi
„diaconus fignum f feci; ego Diaconus Georgius fignum f feci; ego Barba Pres.
„byter fignum f feci; ego Ioannes Archipresbyter fignum f fcci; ego Lampridius
„Prior fignum f feci; ego Maius Prior fignum f feci; ego Martinus fignum } fe
„ci; ego Maius fignum f feci; ego Conßantinus fignum f feci; ego Maius Gartur
„fignum f feci; ego Marinus fignum f feci. -

„Millefimo fèptuagefimo primo, quemadmodum hoc teftamentum bonum et

„iuftum vidimus, a veftro Epifcopo, et Clericis, caeterisque vcftris ciuibus corro.
„boratum, et laudatum. Ita ego Crafèimirus Rex, eandem collaudationem, etcon
„firmationem corroboro, et fi aliquis inftin&tu Diabuli compulfus hanc corrobo.
„rationem noftram disrumpere temtauerit, conuenit fibi fortiorem nobis cffe, et
: „amicitiam noftram fpernere.
Cum tamen nullum Priuilegium Regum, in aliqua Dalmaticarum ciuitatum
datum, neque de terris in Dalmatia fitis, aliqua Regis concefíio reperiatur, nifi
-
tantum de infulis; quae quamuis in Dalmatico mari fitae fuere, tamen inter Croa
- - -.

ticas numerabantur, vt di&um eft: ideo praeter tributum, de quo fupra, quam
tenuem iurisdi&ionem Reges Croatiae, Dalmatiae titulo, in Dalmaticis ciuitatibus
*habuerint, ex eo dignofcitur, quod Crefcimiri Croatiae et Dalmatiae Regis Au
lae Proconfulem lmperialem Dalmatiae interueniffè conftat. Dalmatas enim a
Slauis preffos,fub Imperii orientalis prote&tione, mari vt plurimum vi&titaffè, Por
phyrogenitus ait; quod ex fupra relatis conftat: nam fere tota Dalmatia in infulis
confiftebat, et quamuis Iadra, Spalatum, et Tragurium, in continenti pofitae fint, ta
men cum maior eorundem territoriorum pars in infulis pofita effèt, pars continen
tis adeo exilis fuit, vt inde fibi alimenta fuppetere non potuiffè, facile dignofcitur.
; . Mari ergo viuere vt plurimum Dalmatas neceffitas coegit, nauigationisque
s vfum, commoditatem et inde vtilitatem attuliffè dicendum eft ; et cum Adriaticum
a Saracenis vexaretur, Dalmatas pro Graecis cum Venetis in communi necefíita.
te claflèm inftruxifïè, ex Porphyrogenito conftat, quod fàepius etiam eadem de
caufà euenifïè conie£tari debet, quamuis ab Au£toribus Dalmatae non nominen
tur. Croatis et Narentanis deinde Dalmatas infeftantibus, Dalmatas Venetos
aduocaffe, deditioneque Duci Vrfeolo fa&ta, auxilia contra Narentanos praeftitif
fe,ex VenetisHiftoricis apparet, quod etiam antea facpius eadcm de caufà euenif
fé tenendum eft. Nam Adriatici tuta nauigatio, ad Dalmatas, ex eius nauigatio
ne viuentes, et ad Venetos, crebra itinera per illud Conftantinopolim facientes,
ex aequo pertinebat. Ideo Venetos et Dalmatas, origine, lingua, religionis ritu,
moribus, nauigatione, mutua etiam vtilitate animos vinciente, adeo infimul con
ueniffe,vt quaslibet Venetorum expeditiones, fimul cum Dalmatis fa&tas fuiffè, cui
libet aequo aeftimatori conie&tandum fit. - *

* -:ధీః : 6+
- 咳 業 》

* -
 -
-

I68 I. io. Lvcii DE REGNO DALMATIAE

※来米米米米米米米米米米米米米※米米米来来来来米×米米米
LIBER T E RT IV.S. º

A P G PYM EN TV M L I B R I T ER TI I.
egni Croatiae et Dalmatiae iuribus moribusque relatis, quo
modo Dalmatia ad Venetos, Croatia vero ad Vngaros per
uenerit, hoc Libro inquirendum eft, et inter eosdem bella
referehda, vsque quo Vngari vniuerfo continente potiti funt, Ve
neti autem infulas retinuerunt.
ks sessessekseks ks Seks se

C A P WT I.
.ozo M10 D 0 pº NGA R I CR 04 TIA M 4D E PTI
S IN T.

,.
‫ריאי‬ _
‫כיכר "אור יץ‬ _. … . - -- -
. almatiae et Croatiae Regibus
- - - - -

-
| `,"; * - - *
***…J
- *k - རྒྱུད་གྲྭ་ - * **
, -
, extin&tis, San&um Ladislaum, Vn
- -

1. **(;s
ºf
à Y G* … ``®\*s:
~\ -, -,
-
*
cư
**
* f
- >「アヘ w

༈ ： ༣་བ། ༤ .༄།༽ ༢: Sv H W༽
-

-
* gariae Regem, Dalmatiam,fimul
* .
- - - -

}., ಪ್ರೀ!*
ta [5. `t 、､Y-``ಿ!
､､、ﾘ\ ;: A cum Croatia acquiſiuiſſe, com:
lat -ºſ.ºrg, ºvalie Verlatº ſº. --- "A lºº" - - --- -

º -- " /**
- Y- ു º
* - ༣ པ༄། ། t
:്'-':\}:
དེ་ ༤། ། ། ། , muniseft opinioScriptorum. - - - -

ஆA', ミぐ
" ‫{ { } چسپتہ ہﯾ ﻧﮨ‬-- Hunni, quiaScriptoribus Vn
J/\\**, **;;;;;;***§¤`
* ༣ སི་ ༈འ་ ༢W) ‫א אלא‬: (*"A":
… Y, i gari dicuntur, vulgariter autem
‫ ליא‬s •. *+< º,
a) Thurocz. - - - --

:→ \\" * fuis a) Magyari indigetantur,

* , º &:இ. J. _--- º ºr A\\º
quaetiam appellatione afinitimis
5' K? º:
- - - -

b) Porphy * :N §º *…,
ｰﾘｰ(獲”､“ｰ､ﾘ｡
- *--- . . ---
hodievocantur,a Patzinaci
•.
spul
rogenitur.
Ammaler
-

_
"്ട కీ
ു.--♔_ºു
→ ‫روز‬ ‫ب‬TS
‫’’ﺩج‬ fi b), Pannoniam inferiorem, a
-
- -

Francorum. - ~ ~~~~ Ç్స Slauis tunc poffèffàm c), occu

Rhegino.
e) A. C. 889
ா,‫ھیم‬a.‫یَﻧ‬g........ _ _-…^
‫تختکتعمَیُﻮﻧ‬
gr^- i parunt; Italiam deinde, ct Ger
- T
,mainam maximis populationi
d)A, C, மும0. DvAT E. - bus d) aflixerunt; cum Duce
e) A. C. '983. eorum Geyza e) baptismum fufceperunt; cuius filius, Stephanus, corona a Sylue
j)A C looo. ftro fecundo infignitus, Regnum Vngariae f)fundauit. quod a pofterioribus Regibus
auctum, ad Adriaticum et Euxinum vsque extenfum, per tot fecula contra Cuma
nos, Tartaros, et Turcas, validiffimum fuit Chriftianorum propugnaculum; do
&)4. C.1534. nec, peccatis noftris ita pofcentibus, Solimannus Turcarum Imperator totum fere g)
occupauit, minima eius parte in Chriftianorum poteftate reli&a.
Rerum Vngaricarum Scriptores Iohannes de Thurocz collegit,et Chronicae Vn
garicae nomine vulgauit, in cuius prima parte Hunnorum originem, Attilaequeres
geftas, ex variis au€toribus compilauit.
In fecunda vero Vngarorum in Pannonias aduentum, feriemque Regum, et
rerum geftarum, vsque ad Ludouici coronationem complexus eft.
* *
In tertia autem, librum Ioannis de Kikulew, eiusdem Ludouici gefta conti
nentem, pofuit, et deinde hiftoriam Vngaricam vsque ad Matthiae Coruini Re
gnum continuauit. . . . - º Sed -
-
-
 -

\/

- º -

ET CRoATIAE LIBER TERTivs CAP. L I69

Sed ficuti prima pars ad res, de quibus agendum eft, non pertinet, ita fe
cundae partis adhuc reperitur codex manufçriptus anonymi cuiusdam, antiquo ca
ra&tere exarätus, ex quo dignofcitur,Thuroczium eundem integrum inferuiffe,et
praeterea aliqua quoque addidiffe, quae deinde Antonius Bonfinius fufe ampliauit;
quarum additionum, cum pleraeque temporibus et rebus geftis haud quaquam
congruere videantur, ideo indicandae et examinandae funt, et, vt veritati pateat
locus, ficubi res pofcere videbitur, refellendae. -

Ait namque Thurocz Chron. Hung. Part. II. cap. XLVII. et ex eo Bonfini
us Rer. Vngar. Decad. II. lib. III.
Rex Salomon, et Dux Geyfa, cum bona pace iterum conueniunt, mifit itaque Rex
Zolomerus Dalmatiae, qui fororius erat Geyfae, nuntios ad Regem Salomonem, et Ducem
Geyfam, et rogauit eos, vt propria perfòna eorum, contra aduerfàrior fuos, fçilicet Carin
thior, ipfùm adiuuarent, qui tunc Marchiam Dalmatiae occupauerant. Rex igitur et Dux,
colleéto exercitu, iuerunt in Dalmatiam, et ablatam fibi reflituerunt integre, Regi igitur
Ducique, dona Regalia, ac pretiofa Palatia, aurum et argentum multum, donauit.
Haec de Zolomero, vel Suinimiro, Dalmatiae et Croatiae Rege, a Thuroczio
relata, temporibus congruere non poffünt: nam ex Priuilegiis fupra citatis, Crefçi
mirum Regem vsque ad Annum Chrifti MLXXIII. vixiffe conftat, vsque ad eun
| dem quoque annum Salomonem regnaffe Thurocz et Bonfinius afferunt, manu
fcriptus autem antiquus codex, de Zalomiro in Salomone ne verbum quidem me
morat. ideo fi talia fècuta funt, euenire non potuerunt Regis Salomonis tempore.
uae autem de Marchia Dalmatiae a Carinthiis occupata tradit, de Croatia intelli
genda effent, non de Dalmatia: ob id, relata potius pofteriorumcommentum,quam
veritashi(toricacenfenda funt; nam manufcriptus Codex,ThuroczChron. Hung
Part. II. cap. LVI. et Bonfinius Rer. Vngar. Decad. II. lib. IV. San&um Ladisla
um, Dalmatiam et Croatiam Vngariae Regno iunxiffe, iisdem verbis referunt.
Adauxit enim Rempublicam Hungariae. Ipfe primus Dalmatiam atque Cro.
atiam fuae Monarchiae, iure perpetuo, fübiigauit. Cum enim Rex Zolomerus fine libe
ri, deceffèt, vxor eius, Soror Regis Ladizlai, ab inimicis Viri füi multis iniuriis prae
grauata, auxilium fratris fui Regis Ladizlai in nomine Iefu Chriſti implorauit ; cuius in
iurias Rex grauiter vindicauit, et Croatiam atque Dalmatiam: integraliter fibi refîituit.
quam poflea praedista Regina fuofùbdidit dominio. Quod tamen Rex non fecit propter cu
piditatem, fed quia fècundum Regalem iuflitiam fibi competebat hereditas, quoniam qui
jem Rex Zolomerus in primo gradu affinitatis eidem attinebat, et haeredem non habuit.
Haec Vngarici Scriptores concordes; idem Ioannes Longinus Polonus: at
Archidiaconus Spalatenfis cap. XVII. qualiter Hungari ceperunt dominium
- Dalmatiae et Croatiae: Eo namque tempore Rex Suinimirus mortis debitum fòluit,
nullumque füae po/leritatis heredem reliquit, fic ergo, tota Regalis fanguinis deficiente
profapia, non fuit vlterius qui in Regno Croatorum rite fùccedere debuiffet ; coepit ita
que inter omnes Regni proceres magna difcordia fùboriri, et cum diuifim, modo hic, mo
do ille, regnandi ambitione fibi terrae dominium vindicaret, innumerabiles rapinae, prae
datioiies, caedes, et omnium facinorum feminaria emerferunt, alter enim alterum infequi,
* inuadere, trucidare, quotidie non ceffabat. Verum his temporibus extitit quidam ex Ma
; gnatibus Sclauoniae, qui cum a ſuis eſſet contribulibus multis lace/itus iniuriir, multisque
damnis attritus, non fperans aliter fè poffe tantis refiftere malis, in Hungariam profe
*

- w
 -
-
-
-

17o I. Io. LvCII DE REGNO DALMATIAE

afu, efi. Tunc ad Regem Vngariae Ladislaum ingreffür, eum alloqui coepit, perfuadeni
ei, vt ad capiendum Chroatiae Regnum, et fuo dominio fubiugandum exiret , dans ei ple.
nam fiduciam, id facile poffè αηpler I Regnum ಸ್ಧತಿ V4LMar fine tutela Regalis
prouidentiae remanfiffet. His ergo Ladislaus Rex indutus confiliis, absque mora, coadu
mato exercitu copiofo, venit, et occupauit totam terram a Drauo flumine vsque ad Alpes,
quae dicuntur ferreae, nullo obice refijfente. Poft haec tranfiuit Alpes, et coepit impu
gnare munitiones, et caftra, multaque praelia committere cumgentibus Chroatiae: fedcum
Alter alteri non ferret auxilium, effentque diuifi ab inuicem, facilem viétoriam Rex potuit
obtinere. Nec tamen vsque ad maritimas Regiones peruenit, fed audiens, quod quaedam
gens fui Regni fines intrauerat, in Hungariam repedauit ; fuit autem Rex iffe non fòlum
armis ffrenuus, fed Religione, et Sanétitate infignis. Huius temporibus, gens Schitica, in
multitudine graui intra Hungariae fines irrumpens, magnas hominum ftrages fecerat : fèd
. Ladislaus Rex, coaéfo in vnum füi Regni exercitu, in hoftiles turmas viriliter irruens, di.
uino proteéfus auxilio, maiorem partem barbaricae Nationis, paffim per campos firauit in
mortem, alios vero extra Regni confinia effigauit.
Sic Vngarici Scriptores, Zuonimirum fine liberis mortuum, Archidiaconus
vero, nulla pofteritate reli&a, totoque Regali fànguine extin&o, fcribunt.
Stephanum tamen ex Regio fànguine poft Zuonimirum regnaffe, fupra ex eius
Priuilegio di&um eft; Zuonimirum quoque filiam fuam claudam Winichi, Nobili
de genere Lapzanorum in vxorem tradidiffe, fimulque terram Karini conceffiffe,
eiusque pofteritatem Karinum poffediffe, ex Priuilegio Ludouici Regis Vngariae
e)apud D. dato мcccLх,xхvш. Nouembris а), apºt Qឬdgud tamen de Zuon?
simieonem miri pofteris, et Regio fànguine fuerit, S. Ladislaum Croatiam occupaffè conftat;
Gluihavaz et quamuis Cunnorum irruptionem, ab Archidiacono memoratam, manufcriptus
'' non referat, tamen Thuroczius et Bonfinius, S. Ladislao in Slauonia exiftente, id
jrenfem, eueniffè narrant. quod Archidiaconi di&a confirmare videntur, cum Slauonia pro
Croatia fumendafit, vt di&umeft. Et cum caeteras quoque expeditionesS.Ladis
lai, in fèptentrionales plagas fa&as,Thurozius et Bonfinius profequantur, amplius
in Slauoniam, Croatiam, vel Dalmatiam reuerfum non memorant: ideo potior Ar.
• chidiaconi opinio videtur, fcilicet S. Ladislaum non perueniffè ad maritimam re.
gionem,nempe Dalmatiam ; cum tempore Archidiaconi, ciuitater Dalmatiae, mari.
timae vocarentur, ad diffèrentiam Croaticarum, et Dalmatiae Banus, Banus maritimus,
ad differentiam Bani Croatiae, fiue Sclauoniae, diceretur, vt fuo loco expemdetur.
quod confirmatur, fimulque tempus elicitur, quandoS. Ladislaus Croatiam acqüi.
£) exam. fuerit, ex eius temporis publico monumento b): Anno Incarnationis IefuChriffi D.
quo regißro N. MXCI. Kyri Alexio Conftantinopoleos imperante, tempore, quo Ladislaus Pammonio
# rum Rex, Croatiae inuadens Regnum, Domnum Almum, fuum Nepotem, in illo ffatuit Re
յն, gem, Iadrenfi vero Cathedrae Domno Andrea venerabiliter praeſulante, megue Drago Do
mini Preffantii Epifçopi Nepote iam tertio priorante. Tunc ergo Vngaros prima vi
ce dominium Croatiae, vel ex Reginae teftamento, vel vocatos, vel iure belli ac
quifiuiffè, dicendum eft, non autem Dalmatiae, vt infra clarius patebit.
卡争3将※※※※※》8邻
పోస్గో
 ET CROATIAE LIBER SECVNDVS CAP. II. 17I
:
米米米米米米米米米米米米米※※※※※※※※※※※※※※米
C A P V T . II.
gvoMoDo VENETI DALMATICI REGNI TI
- TVL VM CONSEC V TI SINT

eneti Scriptores, tam vulgati, quam manufcripti, Alexium Imperatorem, orde.

- lapho Phaletro eorum Duci, ob res pro Graecis contra Northmannos ge
ftas, Dalmatiae titulum conceffiffè, vniformes afferunt: fed cum ex traditis ab eis.
dem, quae gefta funt, diftingui nequeant, ideo ab illorum temporum Scriptori
bus aliqua fumenda նր, vt ferie rerum geftarum percepta, caufàe belli, titulique
Dalmatici confequendi, occafio appareant. -

Graecos poft diutinum bellum cum Roberto Northmanno, imperante Mi

chaele Parapinace, Italia excidiffe, eundemque, vt Turcis in oriente refiftere poß
fet, affinitatem quoque cum Roberto contraxiffè, fuperiori libro ex Curopalatare
latum e(t. Tribus deinde Nicephoris contra Parapinacem infurgentibus, Botoniati ,
Imperium ceffit, qui cum ConftantinoMichaelis filio imperare coepit; at Michael,
ad Robertum fuga delatus, auxilia implorauit, vt Lupus Protospata, illorum tem
porum Scriptor, refert ad Annum Chrifti MLXXX. Et hoc anno Imperator Michael
defendit in Apuliam, quaerendo auxilium a Roberto Duce contra Botomiatem ; Robertus
º
Dux cum praediäo Michaele Imperatore perrexit Hydruntum, miffique antea nauibus
in infiila Crife, quae apprehenderunt eam, vbi et ipfè paululum vna cum Imperatore
º
**
lii
transfretauit, pofùeruntque menfe Iulii ante Dyrrhachium obfidionem, per mare et per
terram, quam Stolus Veneticorum veniens diffipauit, aperuitque Dyrracenis mare. Hoc
anno Botoniates faéfus eft Monacus, et Alexius faéfus eft Imperator.
Haec breuiter Lupus de prima Venetorum vi&oria; eandem quoque Anna
Commena, Alexii Imperatoris filia, in fuis Alexiadoslibrislatedefcribit: relatis enim
litteris hortatoriis, aPatre, in primordiofuiImperii fcriptis: -

a) Praefèéfis maritimarum ciuitatum, ipfitque infùlaribus, Longobardor et Ale のリ lib.j. -

mannos contra Robeigm prouocat, Henrico, Imperatori occidentis, munera et pecuniam

pollicetur etc. ct defcripta Roberti inEpirum exfcenfione, multitudineque exercitus
eius bellicofi, fubdit: -

b) „At cum facile cerneret, quas haberet ad manum fperaretue copias, ne b)lib. 4,
„vnam quidem partem ex plurimis, quae Roberti exercitum conflabant, aequare
multitudine poffe: ftatuit fibieffeex oriente Turcos euocandos; idque agere, miß
„fis nuntiis, cum Sultano coepit. Venetos quoque concitare aduerfus Robertum.
„ftuduit, oblatione, promiffioneque donorum ab eis contendens, vt nauticum
„omnem fuum apparatum quamprimum educerent fuis portubus, Dyrrhachium
,,que peterent, ac tuerentur, pugnamque naualem cum Roberti claffè committe
„rent, certis fibi in quouis fuis praemiis: fiue enim Deo iuuante vincerent, fiue,
„vt funt cafus rerum, humanitus aliquid paterentur, eadem fe repenfurum, quae
„polliceretur. Quod fi quae praeterea cuperent, quae fàlua Republica concedi
„poffent, facillimum in annuendo fe futurum, conceffionibusque firmitatem aeter
„nam, bullarum aurearum expeditione, adiun&turum. Haec nequaquam afper
„nanda Venetis funt vifa. Miferunt ergo Legatos, qui poftulationes ipforum pro
米米光 Y 2 »pone

- ſº

*
 172 I, по Lvcп pЕ REGNo Г) А LМАТПАЕ

„ponerent: quibus cum plane fatis efer fattum, foluit verfus Dyrrhachium valida
}
„Venetorum claifis, multitudine nauium omnis generis, et militari difciplina,or
„dinatiffimaque difpofitione, terribilis. Еа, magnos emenfa maris tractus, appu
„littandem ad locum dictum Pallia, vbi viiebatur templum olim extructum in
„nomine puritimae et femperimmaculatae Dei Маrris, diftans a Robertica(tris
„extra Dyrrhachium munitisinteruallotadiorum ferme ottodecim; inde Veneti
„fpeculati Roberticlafeme regione Dyrrhachiipoftam, copioitime in(tru8tam,
„omniarmorum machinarumque genere, quibus, aut fefetueri, aut nocere ho
„ftibus pofet, auf fane non funt eum lacefere, praeliique aleaminire. Аt Ко
„bertus, eorum aduёntu comperto, Вaimundum, comitante clafie, adiplos mift,
„cum mandatis, vt Michaelem Auguitum ipfumque Robertum agnolcerent, vene
„rationemque acclamatione teftarentur. EareVenetiin craftinum dilata,infequen
„te ve(pera, quoniam cetlante vento admouere felittori non poterant, maiora na
„uigia in vnam (eriem ordinata, rudentibus inter fe deuinciunt, eumque, qui dici
„folet, maritimum portum, ipfa finuatae acici (tructura, naniumque obiectu ma
„gnarum vndique difpofito, efficiunt; tum vero ligneas turres in loco velorum
„excitant, in quas attrahunt funibus, ordineque in is locant, fcaphas omnes fuas,
„certo armatorumnumero in fingulas tributo; congeftaipfistelorum copia. Еrant
„autem ea tela huius formae. Сrasfiffimos (tipites inpartes difiecuerant,longitu
„dine non vitra cubitalem, eos caudices duriores, grauioresque, ideo ad nocen
„dum apriores reddiderant, magnisvndique atque acutisinfixis clauis . Siccom
„parati,Francicae claffis operiebanturaduentum. Nec defuit illuce(cente iamdie
„Ваimundus, promiflam heri acclamationem repetens: fed cum nihil aliud, nifi
„grandes in faciem contumelias referret, ignominiae impatiens, toto impetu in na
„uigia Venetorum inuehitur, quem caetera mox clafie confequente, atrox pugna
„committitur, а Вaimundo praefertim, quem vltra innatum ardorem, aculei con
„uitiorum irritauerant. Ergo, dum inftat ferocius, praetoriamque fuam fixisVe
„netorum nauigiis licentius, illi, vno ex truncis, quos diximus, ex alto in nauem
„Ваimundi deuoluto, eam perforant, quae, fubeunte per labem aqua, cum forbe
„retur iudibus, repente vedores pro te quisquefugere, etдtilicet in idipium,
„quod fugiebant, malum, fugaipta, mergienim metuentes, mergebanturin mari.
„hoc ferme fato abfumifunt omnes, qui Venetorum idibus in ipfo praelio non
„ceciderant; Вaimundus vero in extremum difcrimen adduttus, aegre in aliud
„nauigium euadens, fefubduxit. Duce ficamoto, in reliquosiam perculfos Ve
„neti vehementius inuetti, plane omnes in fugamauerterunt, inequentes vsque
„ad tabernaculum Roberti; quin etiam exfcenfione fubito fatta, manum cum Ro
„berto conferunt. Quod confpicatus exfpeculisarcis fuae Palaeologus, erupit, et
„ipfe derepente, coniunctoque impetu, cum Venetis, haud fegni manu hoftes ad
„ortus, periculum vsque ad caftra Robertipromouit; eo enim vsque fugaet tre
„pidatio perlata eit, caefis per campos gladio plurimis. Veneti praedam multam
„in naulgafua reportarunt, Palaeologus verofe in arcem recept. Potthaeсali.
„quot diebus ibi morati Veneti, nuntios ad Imperatorem miferunt, indicaturos
„quae contigerant; qui eos, vt par era,beneuolentifime exceptos, beneficiis onu
„ftos innumeris remifit, cum nоn modica pecuniae fumma, qua, et Ducem Vene
„tiarum,etalios fubiplo eius ReipublicaeMagi(tratus, munerabatur. Аt Rober
- - - „ttlS,
Ф -
 ET CROATIAE LIBER sEcvNDvs cAP. II. 17;
»tus, vir animi imperterriti, atque aduerfus omnes bellicorum cafuum offènfio
„nes inui&ta conftantia muniti plane decreuit, non alium-huic bello finem, quam
»vi&toriam facere, talique propofito obdurare, contra, tum coeli ac procellarum,
»tum hoftilium terra marique incuffionum, commeatum annonae prohibentium, in
„commoda. Nam nec ipfe per tempeftatem poterat nauigia in tutum fubduéta
„mari committere, et idem illud incommodum claufi maris, tranfitum Italicarum
»nauium e Roberti ditione, neceffària ad ipfum comportare parantium, arcebat.
„Accedebant impofita portubus circum omnibus praefidia Romanae Venetaeque
„claffis, quorum intenta cuftodia, mare adhuc magis inuium Roberti vfibus fece
„rat. Vt vero iam liberum mitiori coelo mare fuit, Veneti obfidere non conten
„ti, velis remisque oppugnatum Robertum pergunt: quibus cum fe adiunxiffèt
„Maurix cum claffe Romana, grauiffimo praelio contra&to, Robertiani terga ver
„terunt. Ex quo tempore Robertus faciendum fibi putauit, vt omnes fuas naues
„in continentem fùbduceret, libera poffèffione maris hoftibus permiflà. Sed et
„illa eius offenfione infulares ere&ti, quique oram Epiri littoralem oppidülis tene
„bant, et alii circum, antea Roberto ve&tigales, aperte detre&tare tributi penfitatio
„nem awfi iam funt. Vnde Robertuscito fenfit,quanti momentimaris imperium,
„aut fàltim vfus liber,ipfi effèt, ad rerum fuarum non'folum formam,fed etiam fà
„lutem fucceffumque coeptorum. Conftituit ergò, renouato impetu,bellum iterum
„terra fimul marique mouere. Eadem fere Abbas Gaufridus Malaterra di&tus
Northmannus, illorum temporum Scriptor, fed non ita diftin&te vt Anna, quae
profequitur defcribere anguftias exercitus Northmannici, terra marique claufi,
animumque Roberti inui&tum, aduentum deinde Alexii, et de ineunda cum Ro
berto pugnaconfilia, refert, pugnamque initatn contra prudentiorum fenfumtra
dit, praefèrtim Geórgii Palaeologi Dyrrhachii Praefe&i, qui maxima laude eun
dem ab oppugnatione Northmannorum defendebat. Hunc inuitum ad fe venire fe
cerat Alexius, fèd pugna vi&us Alexius, Acridam aufugit, Palaeologus vero cum
caeteris fugere coa&us, Dyrrhachiumredire non potuit. Ob id follicitudinem Ale
趾 xii de Dyrrhachii cuftodia referens, ait: a) tamen Imperator eos, qui reftabant Dyr а) Вѣ. 4.
rhachii, confirmare in officio, quoad licuit, fategit, eleéfitque Venetis, qui Coloniam il
luc duxerant, arcis cuftodia mandata, coeteram gubernationem propugnationemque vrbis,
vniuerfàe Comifçortae ex Arbanis profeéfo commendauit, fcriptis ad eum de iis, quae tali
tempore facienda viderentur, accuratis literis, etc. relatisque Roberticonfiliisde Dyrrha
chio iterum oppugnando, fubdit b): qui vero Dyrrhachii inclufi refiftere adhuc velle, b) lib.5.
vt fuperius vidimus, videbantur, homine, attenti fiiis rebus, et Melphorum, Venetorum
que Coloni plerique, audita Imperatoris clade, caedeque tot Ducum ac virorum Princi
pum, cum infùper claffèm vtramque Romanam et Venetam receffiffe cernerent, reputa
rentque fècum, nec faltem experiendae virtutis praefentem occafionem dari, quoniam per
crebuerat, decreuiſſe Robertum, eos lenta dumtaxat per byemem ohſidione circumcludendo,
in vernam tempeftatem totis viribus oppugnandos differre: bis inquam perculfi, qui Pyr
rhachium obtinebant, cogitare pro fe quisque intentius, ac disquirere taciti coeperunt, ec
qua iniri poffet opportuna ratio falutis experiendae, cauendique in po/lerum, ne in mala
periculaue iis fimilia, quibus modo defunëfi effent, denuo reuoluerentur. His diu fingilla
｡
tim animo ver/atis, congregatiº aliquando in coetum vnum, vt in medium conſulerent, vno
quoque, quod priuatim fapiebat, in commune proferente, poft modicam fententiarum alter
* Y 3 • cationem,

º
 I74 I. 1o. Lvcii DE REGNO DALMATIAE
rationem, haud grauate confènfèrunt: vnam optimam videri, difficultatis, in qua effent, ex
plicandae viam, fi cum Roberto agerent, eique certis conditionibus dederent ciuitatem. Ex
titit praecipue in iflo deditionis confilio fùadendo vrgemdoque obnixum ftudium cuiusdam
coloni Melphenfis, quo multa in eam partem commemorante monenteque, tandem in eius
eff fententiam deliberatio conclufa, decretumque, vt portae patefierent, Robertique pote
flati vrbs permitteretur. qua is occupata, copias in eam ex hybernis euocauit. relatisque
Roberti confiliis, et Alexii in corroganda pecunia follicitudinem, qua templa etiam
fpoliauit, et quomodo abfente Roberto, qui Romam in auxilium fummi Pontificis
proceffèrat, Boemundus Alexium bis vicerat, deinde, reuerfo Roberto maximo
a)lib, 6. cum apparatu, fubdit a): Haec agente Roberto, nequaquam ceffibat Imperator, aut ad
tantas apparatuum minas defpondebat animum. Scripfit primum omnium ad Veneto,
omni ratione fùadens, vt rurfùs in Robertum claffèm armarent, pecunias in fümtum mauium,
in ftipendia militum, largiffhas, liberaliffine pollicens. relatisque duabus vi&toriis clafii.
um Romanae et Venetae de Roberto, fubdit: Hic fiue, vt fit, ex praeteritis fùcceff.
bus nimia füi fiducia, fiue contemtu hoflium, quafi iam debellatum cum illis effèt, fòlutius
iam, et fecurius fé gerere coeperunt, quam in veterani, et generofiffimi Ducis Roberti, ad.
huc armati, vicinia par effet. Ac praeter caeteram negligentiam, maues celeres,*udex.
guam mamalis exercitur partem Venetias dimittunt, quafi tot opus effet nuntiis, ad prae
*

conium relatae de Roberto nobiliffimae viéforiae illic faciendum. relataque Roberti ag

greffione, fequitur: Eum contra venientem inopinato audienter non fine admiratione
Veneti, maiora fùa mauigia funibus inter fè alligant, e regione portus vrbis Corypho, et
faéto, quem vocant Pelago/imene, fiue A/aris portu, paruas feaphas in hediumcoe.
gerunt, Лісце armati omnes operiebantur ho/lem ; neque ir moram fecit, conſerituratrº
cius longe, quam vnquam antea proelium, fummis viribus animisque fiant vtrimque ob
nixi, feque vbique aduerfos ferunt, nemine initium praebendi tergi faciente. Quoniam
`Veneti longa militia commeatus abfùmferant, quibus fartas et grauatas habuerant naues,
eae, iam nihil praeter milites et arma continentes, leuiores innatabant, quam vt Regi po£
fent commode, aqua me ad fecundum quidem vfque cingulum pertingente. Ergo cum eam
partem, quae hoftes fpeëtabat, vrgerent corporibus füis militer, maues omnes in illud latur
inuertebantur fenfim, donec ad extremum demerfae fùnt. Erant in iis ad tredecim ho.
minum millia. Aliae porro naues fimul cum veéforibus captae fùnt. Robertur illuflri
ea viéforia vfùs, crüdeliffie praeteritarum dolorem cladium fluduit vlcifeendo conßlari. Et
infra: Non longum inde tempus fluxerat, cum dromomibus et triremibus Veneti paratif,
nonnullisque aliis paruis et velocibus nauibus, exercitu in maiorem quam antea numerum
reparato, in Robertum infifti mouent, flationem habentem circa Butrotum, confertoque acri
proelio, illum plane vincunt, multis ex eius exercitu caefir, pluribus demerfis, parumque
abfuit, quin filium eius Gidam, et vxorem Gaitam, caperent. Cuius fplendidae vičioriae
Jimul Imperator, ipforum nuntiis indicantibus, certior eff faéfus, multis eos muneribu, ma.
-

gnisque honoribus profècutus eft. Duci Venetiarum Proto/ bafii dignitatem, cum congruo
cenfü annuo, contulit, Ecclefiis omnibus, quae Venetiis fünt, fatis magnum auri numerum,
quotannis ex Imperiali aerario pendendum, conftituit. - Eximiae vero Ecclefiae, firu&faeim
nomine Euangeliftae Apoftoli Marci, ve&igaler fecit Melphenfer omnes, qui officinas Con
/tantinopoli haberent. Omnesque praeterea officinas, ac taberna, alias, quae a veteri He
braica fala, ad Biglam fic diáfam, pertinents fimulet carfcalas, quae intra iftud totum
./patium continentur, donauit. Praeter magnas immobilium largitiones, tum Conflantino.
- poli,
 ET CROATIAE LIBER sEcvNDvs CAP. II. 17;
poli, tum Dyrrhachii, tum vbicumque alibi illi petierunt. , Quodque maximum omnium
fuit, mercimonia ipforum cunéta, quouis portorio aut ve&igali decreuit immunia in omne
tempus effè, in cun&is Romanae ditionis locis ; vt quidquid exportarent, importarentue, mi.
bil, ne obulum quidem, redemtoribus fifci, aut publicanis, fimilibusue regiae pecuniae colle
&foribus, commercii, alteriusue tributi nomine, pendere cogerentur, fèd plane liberam, cum.
&faeque Romanorum Magtftratuumpoteflati exemtam, haberent mercaturam. At Robertus,
me poft hanc quidem cladem quiefcere potuit, etc. Relataque Robertimorte, fubdit: Hunc
inopinatum, tam acerbi hoftis obitum, Imperator audiens, fie refpirauit,vti, fi onus ingens,
a longo tempore impofitum humerit, εκα//it tandem. Nec cuntandum tali rerum arti
culo ratur, machinas intendit omnes, quo inter eos, qui Dyrrhachium obtinebant, diffèn
fonum femina fpargeret: fic facile futurum autumans, vt ea ciuitas in fiiam rediret po
teftatem. Ad eam rem accerfit, qui tum forte Conftantinopoli Veneti fuerunt. Agit
cum illis, vt dent litteras ad Amalphenos, Venetor, aliosque aduenas, qui vrbem Epi
damnum frequentabant, quibus illi fuaderent, vt commodare operam Imperatori vellent
ad Dyrrhachium recipiendum. Incumbebat in idem ipfe per fe infuper Auguflus, mullum
finem donandi promittendique facient. Perfùafit facile ; eft enim vniuerfùm Latinorum
venale genus, et ex perdito pecuniae amore, paratum folitumque, cariffima quaeque pro
dere, ac paciféi pro ffe lucri fordidi. Dyrrhachienfès igitur praefidiarii, colonique, in
gentibus ab Augufto laéfati fpebus, coniuratione faéfa, primum de medio tollumt qui au
&fores fuerant arcis Roberto tradendae, tum et illos, qui adhuc perflabant in eius fide. His.
pera&is, ipfi vltro Auguftum adeuntes, arcem ei dederunt, liberalitatemque viciffn ipfius,
plane prout fperauerant, in donis atque immunitatibus largiendis, experti abunde fùnt.
Roberti vi&toriam de Venetis, Lupus Protofpata etiam memorat ad annum
Chrifti MLXXXV. praediäus Dux, Robertus, grandi apparatu nauium, hominumque
innumerabili exercitu, Brundufiopolim veniens, depofita ibidem nauali machinatione, ingref
für eff in Adriaticum pelagus, perrexitque in infùlam nomine Caffopim, vbi Stolus Vene
ticorum, et filius Ducis Venetiae, cum pluribus nauibus erat infeftus Duci Roberto; fèd
bello in mari inter eos confeéfo, viétoria ad Northmannos conceffit. Caefà fùnt in ea pu
gna plus quam quinque millia hominum, praeterea naues quinque captae, et duae cum
hominibus fùbmerfàe fùnt, ita, vt qui gladium potuere euadere bellatoris, pelagi eos vora
go glutiret. Haec Lupus, qui quamuis mortem Roberti referat, nullam tamen ex
tribus Venetorum vi&oriis, ab Anna relatis, tradit, prout neque Abbas Gaufridus.
Sicuti enim in recenfendis Robertivi&toriis cum eisdem Anna conuenit, ita quan
ti momenti, eo bello,Venetorum vires, maritimaque difciplina fuerit, apparet. Sed
non inutiliterquisquaerere poffet, quade caufâ, priori bellointer Graecos etNorth- '
mannos gefto, Veneti fpe&tatores fuerint? fecundo vero pro Graecis, etiam vi&i,
contra Robertum dimicauerint. Sed fi perpendatur, quid priori bello ageretur,et
quid fecundo, caufà facile apparet: priori namque laborabant Graeci dominium
in Italia reliquum retinere, et per confequens fauces finus in poteftate fua fèrua
re, a quibus totius Adriatici tuta nauigatio pendebat; fecundo veroNorthmanni,
pulfis iam Italia Graecis, fatagebant oppofitam Epiri partem acquirere, indeque
Ionium, quod cum Graecis commune habebant, integrum, in eorum poteftatem
redigere. Venetis autem non conduxiffe, Ionium in abfolutam alterutrorum po
teftatem deuenire, conie&ari debet: ob id priori bello, pro retinendis Italiae locis,
Graecis fauiffè nemo memorat, fed tantum Northmannos ab infeftatione Dalma
tlaC
 176 I Io Lvсп pЕ REGNo DALМАТПАЕ м

tiae auertifie; vt (clicet, Graecis Italia pulfs, Ionium intereosdem et Northman 2

nos diuideretur, et ipfi,vtrisqueamici,liberam nauigationemconfequerentur quod
et euenit Secundo vero, cum Veneti cernerent, Northmannos maritima clafie, et
militari difciplina, molitiem Graecam praeualere, indeque Ionii nauigationem,
фuam liberamiam mattifuerant, turbatum iri, et ex Сonftantinopolitano Imperio
per totfaecula quaetum exercitumfe amiduros dubitarent, Latini contraLatinos,
pro Graecis, acerrime dimicarunt, et Roberti vittorias retardarunt quo mortuо,
diffenfio inter eius filios, maritimas expeditionesNorthmannorum interrupit, Dyr
rhachiumque, et caetera loca, аRoberto capta, Alexius recuperauit; Veneti vero
nauigationem lonii, priori liberiorem, et ex priuilegis ab Alexio concefiis, magis
quaeftuofam, quiete profecutifunt. -

ouid autem huius belli tempore Dalmaraeegerint, nemo Hitoricorum me.

morat, tantum Маити, Огbіти, et Iacobus Luccari, Roberto Spalatenfiet Ragufinos
adhaeffe, eique triremes auxiliares mitife,ex BaldaflareSpalatenfireferunt; quod
etiam congruere videtureum Lupo Protospata,fi Epidaurumantiquo vocabuloргo
Raguio fumatur,quirefert, captoDyrrhachio, Robertumproperantem filmmoРon
tificiferre auxilium, et Dих rediens ab Epidauro,/ibledo/ibi Воетитdo/io/io, perre
xit Roтат. Sed ficuti relati auctores, Robertum multa Graecorum loca a Dyrrha
chio vitra cepife referunt, ita a Dyrrhachio citra aliquid in Dalmatia confecu
tum, nullus memorat Ideo Lupum potius Epidaтит, antiquum Dyrrhachiino
men, ab hittoriis vfurparifolitum, pofuife, quod deinde eius exicriptores in Epi
daurum mutauerint, cenfendum eft; quam quod Robertus a Ragufio reuerfus fit,
cum, quomodo Ragufium ipfi adhaeferit, nemo memoret Balda/arautem, prout
et Michael Salonitати, а Luccaro etОrbino nominati, cum vulgati non fint, neque,
vbinam reperiantur, adhuc con(tet; quo tempore (cripferint? cuiusue auctoritatis
eorum fcripta exiftimanda fint? ex relatisabeisdemauctoribusiudicari non pote(t.
Dalmatas autem, non minus antiquain Imperium reuerentia, quam propria fimul
cum vtilitate neceditas, fi vnquam alias, Venetorum protectioni adhaerere, eo
rundemque fortunam, cum propria mixtam, fequi coattos, cenfendum eit. Sicuti
enim fupra obferuatum eft, Dalmatas cum Venetis faepe in communi neceffitate
arma affociafie, quamuis ab auctoribus raro Dalmatae nominentur: ita multo ma
gis, auttis iam Venetorum rebus, idem fecide arguidebet; quod facile coniicitur,
fiftatus Venetorum et Dalmatarum, cum relata clafie Veneta conferatur. Nam
ficuti ex folis Venetorum aettuariis, ingens ille numerus nauium et militum, ab
Аnna defcriptus, educinon poterat: itain hac clafie, circumquaque ex Adriaticis
littoribus milites, Alexipecunia, conduttosoportet. Еt cum proximis deinde tem
poribus, fupplementa claffium Venetarum ex Dalmatia fumtafuerint, vt infrapa
tebit, tunc quoque idem fattum dicendum et cuminibi nautas, et milites, mari
affuetos, et ex Iate patente continenti Croatorum et Seruiorum, itidem milites, et
pro remigibus feruilis conditionis viros, paruo pretio emifolitos, fuo loco con(ta
bit Et proutin Veneta Republica, priuaticiues mercaturas exercentes, proprias
naues, machinas, milites, et feruos, certa fibipattamercede, in publicum conferre
folebant:eodem modo Dalmatas quoque idem fecifietenendum eft; communiter
enim mercatoribusVenetis et Dalmatis intererar libera Ioniinauigatio, cum, quan
tum mariaddictifuerintDalmatae, exfupradittis con(tet. Regibusenimvnotan
- СШПП
 ЕТ СR ОАТПАЕ LIВЕК ТЕRTIVS САР II. п77

пm tributo obnoxii, vtilitates, quaetusque eorum, in maritima induftria repone

bant, ideo omnes viresconatusque fuos, Dalmatas, pecunia Alexi allettos, inVe.
netam clallem contulife, Venetisque adhaerentes, eorundem nomine, ab auctori
bus ceniitos, dicendum eft Anna etenim refert, partem clais Venetae, maiora
Icilicet nauigia, quae a Roberto vida fuere, tredecim millia militum habuite, ho
rum autem quinque millia caeta Lupus refert. quem autem numerum militum, et
remigum habuerit reliquaclaifistriremium, quae tuncaberat, quisque perpendat.
Еt quamuis celeriores naues Venetias dimiflas,ad victoriasnuntiandas, fcribatАn
па: tamen, cum longamilitia commeatus confumtos, фuibus maioresnauesgrauatae
fuerant, fcribat, hancque ob caufam, obipfarum nauium vacuarum in(tabilitatem,
in praeho demerfaset vittas refert. ex quo, non nuntiandae vittoriae caufa,fedpa
nis nauticipenuria, triremes recedere coastas apparet, et ad proximas Dalmati
casciuitates, commeatusfumendicaufa applicuide, argui poteft; cum easdem cito
reuerfas memoret, et eo magis, cum referat, потпиllisque airparui, et celocibн, па
иibus, exercitu in maiorem, диат antea, питеrum reparato,etc. Supplementis nemреех
proxima Dalmatia minorum nauium clafieautta, Venetosfimul cum Dalmatis Ro
bertum vicifie concludendumeft; quamuis foli Veneti ab auttoribus nominentur,
proutDalmatarum protectores ideo Dalmatas, Venetis adhaerentes, in eorum no
men traniiuifie, et pro Venetis a Scriptoribus cenfitos, tenendum eft. Нis prae
narratis, Hittorici Veneticoncordes afierunt, Alexium Imperatorem, Vital Phale
iro eorum Duci, titulum Dalmatiae conceffifie: aliqui quoqueCroatiae addunt, in
ter quos Dandulus in Annalibus quam additionem perperam politam,fuo locopa
tebit. Exantiquisenim monumentis, Dalmatiae tantum titulo Vitalem vfum, San
fouinus refert: No, Vitali, Рbaletro, duinae gratiae largitate, Venetiae et Dalma
riae Dих. Sed, fi expendantur, quae fupra narrata funt de morte Zuonimiri Regis
Dalmatiae, et Croatiae, turbisque Croaticis inde fecutis, et de acquifitione Croa
tiae a S. Ladislao Rege Vngariae facta; cum haec cundatempore Ducatus Vita
liseiusdem euenitiea) con(tet: exinde coniici poteft, Alexium Imperatoremaequо a)at А.Сbr.
1034, orqие
animo non tulie, Croatici Regni ad Vngaros deuolutionem, et Dalmatiam, cuius тоуб.
titulum Zuonimirus, fpreto Imperio, a legatis fummi Pontificis habuerat, recupe
rare non poffe inuitis Venetis animaduerteret, vt Vngarorum terrettrem poten
* tiam, Croatico Regno auttam, accedione (altem maritima Dalmatica priuaret, effet
фue timul, qui Dalmatas ab Vngaris defendere, eorundemque vnionem cum ini
micis Northmannis impedire poffet, clafiemque Venetorum auxiliarem, Dalmati
cis viribus fulcitam,in promtu haberet, faftumque Imperii,in tradendo titulo Dal
matiae iam amifo, recuperaret, ingentibus beneficiis, а Venetis contra North
mannos praetitis, deuinetum, ficuti maximas vtilitates et priuilegia, per totum
Imperium, et in ipfavrbeConftantinopolitana,pridemconceiferat, ita eisdem, iam
Аdriatici Dominis, titulum Dalmatici Regni, per extinétionem Regum vacantem,
libenter conceflife, abindeque DucemVitalem,fuosquefuccefores, Imperiali iure,
Dalmatiae titulovfos, prout concordes funtVenetiScriptores, cenfendum eft. Ех
quibus conttat, caufam confecutionistituli Dalmatici Venetis praebuifie, eandem
maritimampotentiam, qua Alexium,tot vittoriis pro ipfo habitis, deuinxerant; ос
cationem vero, Regum Dalmatiae extinctio. Нос modo ergo Veneti Dalmatiam,
фuam Ducatus titulo, olim ab ipfis Dalmatis oblatam, confentiente Imperatore,
* 3636 - - Z fu(ce
 178 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

fufceperant, tunc Regio titulo ab Alexio confecuti funt. Indeque integram

maris Adriatici ditionem, ex Dalmatiae acceffione, Veneti habuerunt; ex cuius
conferuatione, cum maris quoque dominium penderet, ideo pro ea retinenda, tot
deinde bella, cum Vngaris, Graecis, et eorum foederatis, geffere, quae fiio locore
ferenda erunt.
↔令部令卡3↔七令%分-玲3努↔粥-令部令**令3鈴令矽令部令 용》
-

- - C A P V T III.
D E G E S T I S C 0 J, O MA N T MPEG I 9 P NGA Mº IA E
E T C R O A TIA E. -

a) A.C. io9ſ. an&o Ladislao mortuo, Colomanus, cedente Almo fratre, Regnum Vngariae a)
fufcepit, fratrique Ducatum conceffit, vt Thurozius refert Chrom. Vng. Part.
II. cap. LX. manufçriptus autem, Colomani tantum fucceffionem tradit, ceffionem
vero Almi non memorat: in cuius Regni primordio, celebris illa occidentalium in
b)Raineriur terram fan&am expeditio fecuta eft, quorum b) alii per Sclauoniam, alii per Hunga
de 4giler.
riam, alii per Longobardiam, alii per mare venerunt. Sed quia tanta multitudo nullo
ordine procedens, incolas locorum, per quae iter faciebat, ob vi&tualium neceffi.
tatem, rapinis infeftabat, ideo ab Vngaris et Slauis moleftias fibi peperit: at qui
Gotthefredo Duce, qui poftea fuit primus Rex Hierufàlem, a Colomano iter per
Vngariam impetrarunt, difciplina militari procedentes, pacificam viam, et vi&tua
lia promta,a Rege, ipfos, ob priorum infultum, cum exercitu vsque ad fines comi
彝
'tante, obtinuerunt, amicique inde Vngaris, et Regi, difceffèrunt, vt illorum tempo
rum Scriptores teftantur; quamuis Thurozius et Bonfinius aliter de Colomano
fcripfèrint. Horum peregrinorum moleftia liberatus Colomanus, Rogerii Comi
tis Siciliae filiam vxorem duxit, vt Gaufridus Monacus S. Benedi&ti, Malaterradi
&us, illorum temporum Scriptor, refert lib. IV. cap. XXV.
* Alamanus autem Rex Vngarorum, audiens famam Siculorum gloriofi Comitii
Rogerii, Legator dirigens, filiam füam in matrimonium concefli expoftulat. Ille vero,
quamuis honefli viri, qui ad hoc venerant, effemt ; tamen illot hone/te a /è dimittens,de jii
etiam, ne fallatur, cum ipfis dirigens, remandat: vt, fi executum, quod coeperat, velit,
„alicuius auéforitatis, gradus, vel ordinis perfónas, quibus facilius credatur, ad id confir
mandum mittat. Qui anhelus exequi, Arduinum Iouienfem Epifçopum, et Thomam C.
mitem, idem expofiulatum mittit. Comes autem eos honefle accipiens, fecum detinuit;
de füis honeftos et callidos viros, apud Pannoniam mittens, in eorum praefèntia, a poten
tioribus regionis illiur exequenda poftulabatur iuramento firmare. Quod Rex liben
* Almum,
ter annuens, per fuum Ducem nomine *'Aliuum, et reliquos non minoris dignitatis viror,
omnia, quae mandauerat, exequenda iuramento firmauit ; ficque legator Comitis, vt pa
άum firmatum renuntient, munificatos a fe dimittit. Comes autem relatione fùorum ac.
cepta, haud fecus et ipfè legatos Regis a fe dimittens, pluribus bonoribus a fé compilauit,
Regi terminum, quo fibi filiam fiiam mittat, fatuit. Anno itaque Incarnationis millff.
mio nonagefimo feptimo, apparatis quae neceffària erant, menfe Maio, cum trecentis mili.
tibus vsque thermas conducerè facit, Henricum Lefcaffrenfem Epifçopum, et quosdam de
fidelibus füis, abinde, maritimio curfi, vsque Pannoniam cum puella procedere faciens : qui
nauibus apparatis, puellam cum multis /ponfalibus intromittenter, velis vento commi/í,
- pro/pera
 ET CROATIAE LIBER TERTIVS CAP. III. -
I79
º
-
roſpera aura fante per
pro/p aeq
er aequora , vsque dum in portum Albae, qui' iurij
feruntur,
ፅንጌ4 turis R
Re- -
s gis Vngarorum eft, impune applicant. Hic Vincurius Comes Belligratae, miffùs cum quin
º, que millibus armatorum, obuius fuit, eamque cum his, qui cum ea venerunt, decenter ex
'. cipiens, vsque ad Regem perduxit. Per totam Pannoniam nuptiae Regis praeconizantur.
Vndique cum enxeniis concurritur. Et cum femper frequens et numerofà manus, ex mo
:* re, cum Rege, innumerabilem turbam plus folito, nuptiarum, et nouae Reginae vifendae ap
petitis conflauit; die terminato, praefentibus 'Archiepiféopis et Epifcopis, et diuerfis Ordi
nibus, do* puellae, legali more, in publico proteflatur. Rex et Regina catholice pariter de
l: Ĵĵonfantur, fòlemnesque nuptiae, in tentoriis, et ex virentibus ramis tabernaculis fa&is,
celebrantur. Nam nullae domus tantae multitudini fùffìciebant. Nuptiis itaque regali
bus expletis, etc. Ex quibus, concordiam inter Colomanum et Almum fratres tunc
si viguiffe,vtThurozius refert, apparet; et quamuis verba Gaufridi, PortumAlbae et
Belligradae diuerfà loca fignificare videantur, tamen, quia quod latine Alba ciui.
ູ tas, idem Slauice Bio Grad vel Belligrad fonat, vnum et idem funt, eaque fuit ci
uitas Belgradenfis Croatorum maritima, Iadrae proxima, cuius fupra mentio fa&a
7胜 eft, et deinceps multoties fiet. Notandum, quoque eft, Gaufridum Croatiam non
: nominare, quamuis et Belgradum in Croatia fuerit, et iter fponfàe vsque in Vn
1岱 gariam per Croatiam fa&tum fuerit: ideo Croatiam prout partem Regni Vngarici,
tº: pro Pannonia vel Vngaria ab ipfo fumi apparet. Et ficuti Almum Regis fratrem
﹚ Ducem fuiffe patet: ita, quam partem Regni in Ducatum habuerit, non conftat. Sed
s: cum Thurozius referat diffenfionem eius et Colomani, et trans Danubium infe
讷﹑ ftis exercitibus concurrere voluiffe, mediante flumine Tiffà, qui Tibiscus hodie
1蠶 dicitur: ideo Ducatum Almi trans Danubium fuiffè coniici poteft. Ex eis autem,
º: quae manufcriptus Codex, et ex eo Thurozius, iisdem verbis referunt de Colo
* mano: I/le Dalmatiae Regnum, occifo füo Rege, Petro nominato, in montibus Petergggdia,
邸 Hungariae adiunxit ; Archidiaconus vero Spalatenfis capiteXVII. fupra citat6 fe
quitur: Denique, Ladislao Rege migrante ad Dominum, Colomanus fibi in Regno fùcceffit.
Hic, cum effèt vir ferocis animi, propofüit totam terram vsque ad mare Dalmaticum fuo
º: dominio fübiigare. Venit ergo cum multo armorum apparatu, et obtinuit caeteram par
! tem Sclauoniae, quae a Ladislao fuit praetermiffà, etc. ex quo innui deberet, San&tum
º Ladislaum vniuerfàm Croatiam non acquifiuiffe, Colomanumque reliqua ab ipfo
praetermiffâ occupaffe. Tamen ex fupra relatis a Gaufrido Monacho, eiusdem aeui
Scriptore, patet, Colomanum, in primordiis fui Regni, Belgradum ciuitatem mariti
mam Croatiae in poteftate habuiffè: quae cum in extremis finibus fita fit, ideo im
tegram Croatiam Colomanum habuiffe argui debet. Ob id potius, ex diffenfione
cum Almo fratre, Croatiam deinde defeciffe conie&tari poteft, et Colomanum
ipfàm recuperafîè. quod cum VngaricisScriptoribus concordat. Nam quamuis ipfi
Regem Dalmatiae Petrum vi&um memorent; tamen, quia Mons Modruffae, et Pe
tri Mons, in Croatia reperiuntur, fimiliter alter Petri moms, Petri ciuitas, et Petri pla
mities, in Croatia maritima exiftunt, ideo non Dalmatiae, fed Croatiae Regnum tunc
Colomanus, ex eorumdem Vngarorum fententia, cepit, vel recuperauit, vt clarius
ex vita Beati Ioannis Epifcopi Tragurienfis, in Iadrenfi oppugnatione, inferius eli
| cietur. At antiqua nota, quae ad calcem Chronicae Archidiaconi Spalatenfis re
peritur, non vi, fed deditione CroatiamadColomanum tranfiiffe, refert; cui, fi Co
lomanus nepos, pro filio San&i Ladislai reponatur, caetera congrue fcripta, ex fti
米米光 Z 2 pra nar
 igo . . I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIA E

2)Mºpsi. . pra narratis et fequentibus patebunt. ,Colomanus d) filius Ladislai Regis Hun
b) Patrui. „gariae, ftans in Regno loco b) patris fui, et quia multa ftrenuitate vigebat, propo
„fuit totam Chrouatiam, vsque ad mare Dalmaticum, fub fuo dominio fubiugare.
„Venit cum fuo exercitu vsque ad flumien Drauae: Crouattes vero audientęs de
„aduentu Regis, congregauerunt exercitum fuum, et praeparauerunt fe ad pu
„gnandum. Rex vero audita congregatione ipforum, mifit fuos nuntios, volens
„ipfos gratiofè tra&tare, et pa&ta cum eisdem, vt voluerunt, ordinare: Crouates
„vero audita Legatione Domini Regis, inito confilio, omnes infimul acceptaue
„runt, et mifèrunt duodecim Nobiles fàpientiores de XII. tribubus Croatiae, vide
„licet Comitem Gurram de genere Chacittorum, Comitem Hugrinum de genere C*
„chachorum, Comitem Marmqgnam de genere Subithorum, Comitem Pribislauum de
„genere Subdomirorum, Comitem Georgium de genere Snacittorum, Comitem Petrum
„de genere Cithorum, Comitem Paulum de genere Gufichorum, Comitem Martinum
- ,de genere Carinenſium, et de genere Lapcanorum, Comitem Pribislaunm de gene
„re Politchorum, Comitem Obradum de genere Lafficitorum, Comitem Iohannem de
„genere Iamomethorum, Comitem Mirogum de genere Tugumirorum. qui venientes
„ad Dominum Regem, ei debitam reuerentiam exhibuerunt. Dominus vero Rex
„ad ofculum pacis eos recipiens, et honorifice eos traétans, ad talem concordiam
„deuenerunt: quod omnes praedi&ti teneant füum pacifice, et quiete, et quod non
„teneantur aliqua praedi&arum generationum, nec eorum homines, Regiae maie
„ftati foluere cenfum, nifi tantum teneantur Domino Regi, quando aliqui inua
„derent fua confinia Regalia, tunc, fi Dominus Rex mittet pro ipfis, tunc ire de
„beant, ad minus cum X. armigeris equitum, de qualibet generatione praenomi
„natorum, fuis fumtibus et expénfis, vsque ad flumen Drauae; inde verfus Hun
„gariam ad expenfàs Domini Regis, vsque quo exercitus durauerit, debeant per
„manere. Et fic extitit ordinatum de anno noftrae Redemtionis millefimo centefi
„mo fècundo; cuius notae teftimonium comprobatur, cum eodem anno Colomanum
coronam fumfiffè in Belgradenfi Croatorum ciuitate, pateat ex fequenti fcriptura:
Ex Regiftro Priuilegiorum S. Mariae Iadrenfis. „Anno Incarnationis D. N. I.Chri
„fti MCII. Ego Colomanus Dei gratia Rex Vngariae, Croatiae, atque Dalmatiae,
„fàluo habito confilio, poftquam coronatus fuiBelgradi fupra mare in vrbe Regia,
„rogatu fubfcriptorum meorum Comitum, pro charitate Dei, et remedio animae
„meae, dono perpetuam pacem, et Regiam libertatem, Monafterio S. Mariae Mo
„nialium, quod fitum eft in Iadera, vt ibi Deo deuote degentes feruire, et Deum
„interpellare pro ftatu mei Regni valeant; nam nemo fècularibus inuolutus cu
„ris, Deum, vt tanto decet ordini, contemplare poteft. Vnde fub iftius Priuile
„gii fcriptione, hanc dationem Regiae libertatis fic corroboro, vtnullus mei Regni
„audeat quicquam diftrahere, vel auferre illi Monafterio, tam in mobilibus, quam
„immobilibus : fi quis vero contumax, noftrae Regali huic iuffioni contraireten
„tauerit, et aliquid de bonis Monafterii vfürpauerit, illi Ecclefiae quadruplum red
,dat; vſurpator vero cum ſuis omnibus Regali ſententiae ſubiaceat. Et hoc con
„firmamus noftra figillatione iftorum Comitum. Procopius Acrienfis Epifcopuslau
„do. Siigidunus Ragorienfis Epifcopus laudo. I/aac Comes laudo. Petrus Comes
»laudo. Cladia Comes laudo. Saul Comes laudo. Amec Comes laudo. Thomas Co
»mes laudo. Andreas Comes laudo. Cofinas Comes laudo. Bocan Comeslaudo. Dio
yy/ius Comes laudo. - Ex
 - -

ET CROATIAE LIBER TERTIVS CAP. III. ISI

Ex qua, vel vi&o Petro, vt Vngarici Scriptores, vel deditione, vt fupra.

fcripta nota, prima vice Colomanus ad mare peruenit anno MCII. primumque
hoc Colomani priuilegium reperitur, in quo Regum Croatorum more, Dalmatiae
quoque titulo vtitur. Northmannos tunc Adriaticam oram infeftafîè referunt
Veneti Scriptores, quamuis de tempore non conueniant; et ob id cum Colomano
foedus i&tum,et in Apuliam claffem miffam, memorant, idem manufcriptus codex,
loco fupra citato, de Colomano fequitur: Galeas quoque Venetorum et naues fòlidans,
et allocans, pecunia maxima exercitum copiofùm in Apuliam definauit. Qui, Apulia /jo
liata, per tres myffes in ea permanfèrunt, vbi etiam Monopolim, et Br;indufium ciuita
tes expignantes, Venetiis, ad tenendum pro vtilitate Regis Colomani, reliquerunt ; ipfi
autem in Hungariain abinde fùnt reuerfi. Quae quidem ciuitates, per fòliatas Pifàno
rum miffos, per Caefàrem, expulfis Venetiis, fùnt rehabitae. Eadem Thuroz, nifi quod
foliatas Pifanorum in Soldatos Parifanorum mutauit. Dandulus autem in Annalibus,
Ducatu vitalis Michaelis a): hoc tempore Colomanus Rex Hungariae mifit exercitum in a) ab A. C.
Dalinatiam, et occidi fecit Regem Petrum, et per Legatos fùos cum Venetorum Duce fbe lopó. vrque
1102. -

dus iniit contra Northmannos, et pariter exercitum in Apuliam, ad eorum damna, mittere
flatuunt. Parata autem claffè per Venetos, Regius apparatus in Apuliam nauigans, Brun
dufium et Monopolim obtinent, et tribus menfibus Apuliam vaflant, et redeunt. Ad fupra
di&ta tempora Colomanum in Croatia maritima verfàntem, pro communi defen
fione, cum Venetis contra Northmannos foedus feciffe, ex concordi Venetorum
et Vngarorum Scriptorum fententia dicendum: quamuis Northmannici Scri
ptores illorum temporum, nulla Venetorum, vel Vngarorum gefta in Apulia,
memorent. Sed vtcumque haec de Apulia euenerunt, cum Colomanus circa ea
dem tempora, Ecclefiae Spalatinae Priuilegia confirm*Ìèt, hoc titulo: In Nomi- Ex Regifiro
me Domini noflri Iefù Chrifti, anno ab Incarnatione eius MCIII.' die XV. Iunii, Priuilegio
rum Eccle
Colomauus D. G. Hung. Dalmatiae, Chroatiae, Ramaeque Rex. Ideo ex Dalma /tae Spala
tici tituli continuatione, inter Venetos et Colomanum fimultatem aliquam ortam tenſºr.
oportet; quamuis Bonfinius praefumens a S. Ladislao prius, deinde a Colomano,
Dalmatiam, fimul cum Croatia acquifitam, a Venetis poftea vfurpatam fcripfèrit,
Veneti vero, Dalmaticas ciuitates a Croaticis non diftinguentes, Croaticas mariti
mas inter Dalmaticas numerarunt. SicVngari et Veneti fimulaequiuocarunt. ideo
in foedere, inter Colomanum etVenetos contra Northmannos i&to, de quo con
cordes funt vtrique Scriptores, verofimilius eft, cautum, ne ob Dalmatiae titulum,
quod Veneti Duces iam vfuceperant, vti Dalmatiae iufti poffeffores, a Colomano,
Belgradi vrbe Croatica, quamuis maritima, pompa Regia, vt par eft credere, fum
tum, quo etiam vtebatur, vlla quaeftio moueretur, donec foedus duraret; ne ob
inane tituli nomen, communis defenfio pofthaberetur, quam quod Bonfinius contra
Venetos, de Dalmatiae vfurpatione detorquet. Haec Colomani in Croatia mari
tima fuere primordia, et Priuilegia, imitatione, et titulo Regum Croatiae et Dal
matiae conceffà, fèd non eadem formula, neque fubfcriptione alicuius ex Epifco
pis, et Comitibus Croatiae. Ideo Colomanum Croatos pro fubditis Regni Vnga
riae habuißè, et deinde eius fucceffores, multa, pro temporum diuerfitate, ex arbi
trio mutaffè, inferius fuo loco patebit. -

Sed,quid Regiae libertatis datione,Colomanus a), Priuilegium,imitationeCre- (a4 c. no.

fimiri, Monafterio S.Mariae Iadrenfis concedendo, intellexerit? obferuandum eft.
Z 3 . -

-
Nam
 I82 I. IО. LVCII DE REGNO DALМАТПАЕ
-

Nam Сrefimirus, Мonafteris Belgradenfibus, non Regiam, fed fimplicem liberta.

Б)/pra it. tem concedendo, nulli mortalium monachos fubiectos b) declarauit, ab omnique
2. cap.29. tributo et vestigali Regio abfoluit: Соlomanus autem, imitatione eius, cum non
dum ladram Dalmatiamue poideret, monialibus S. Mariae ladrenis Regiam li.
bertatem tribuendo, Regium ius Croaticum remitifie videtur; quod non deper
fonis, fed de terris in Croatico Regalifolo, a monafteriopoffeflis, intelligendum
eft, eo magis, duod Crefcimirus et Colomanus poenam imponant, non perfonas
inquietantibus, fed bona mobilia velimmobilia monafteriiinuadentibus. Нincob
feruandum, verbum Regian, Dalmaticis exprimimonafteris, non Croaticis; exquo
Dalmaticasciuitates, prout Imperii orientalis, imperiales dietas, conicipoteft, ad
differentiam Croaticarum, Regiarum vocatarum Ideo Regiae libertatis datione,
intellettum fuilie Мonafterii bona in Regalifolopofita, perfonasque monafticas
in praediis degentes, abfoluta Regia libertate vti fruique debere. Таmen, cum
adhucvigeret controuertiainterfummum Pontificem, etНenricum Imperatorem,
de Inue(titurisЕсclefiarum: quid mirum? fi Сrefimirus, Zuinimirus, ipfeque Со
lomanus, aliquodius in ipis perfonis Ecclefialticis exercerent, proutex fuprapo
fitis eorum Priuilegiis elici poteft, praefertim Zuinimiri ipfeque Colomanus con
firmationem Epifcoporum fibi referuauit, vt infra ex Priuilegio Гragurienti de
annoМСVIII apparebit, immoinue(tituras Ecclefiarum et Abbatum vfurpault,
donec coram Сoncilio Prouinciali omnia remittens, Eccleliatticos Dalmatiae anti
Фua libertate frui, et ad initar Vngaricorum, nullius potentiae figilio attringi, fed
lege Сanonica iudicari, declarauit, decimarumque exigendarum, et diftribuenda
rum, modum dipofuit, vt latius ex Priuilegio, Arbenfi Eccletiae concefo, infra
ponendo, anniМСХI coaltabit. Ilaautem verba, Regiae liberati,in пини, роген
riae/gillo, mutata fuere a Regibus Vngariae potterioribus, vt ex Priuilegisciui
tatibus conceflis, fuo loco referendis, animaduertetur. -

ё:
$3-}},
*2.
--
{}
} |}
}} }
} т
|
|

}( 27 }\ }
|д }-922 } }
И]]
68}

- - - -
 ET CROATIAE LIBER TERTIVS CAP. IV. I83

C A P V T IV.
.0 K`0 M 0 D 0 C 0 L 0 MA NZY $ D AL MATIA M
O CC VP A VER I T.
- -
- -

---

oncordes ſunt Veneti et Vngarici Scri.

ptores, Colomanum Dalmatiam occu
｡
º

*്.
paffe, de quo Archidiaconus, loco fu
\gt;
pracitato fequitur: Colomanus itaque ad
﹑ *
mare vsque peruenit, vt ciuitates mariti
"fin"?>
|0. ‫من‬
ma* occuparet, tunc ad Spalatenfem pri
mo acceffit, etc. Et narrata obfidione, et
pace per Crefcentium Archiepifcopum
conciliata, fubdit: faéfa igitur conféri.
º , ptione omnium, quae hinc inde fuerant,ex
dºlls. beneplacito ftabilita, iurauit Rex cum fuis
ງູ Principibus,omnia firmiter obferuare ; po
ឍ ftera vero die iurauerunt Spalatenfer,pri
ឍ ‫تتجه حصري عصص‬ - ----- -mo quidem ,seroiam deinde ,seroinui poff
វ -- ΠCLEs: T *"****** ea vulgus omne, et Colomano Regi, et eius
f): pofleris, vt Regno Vngariae fùbieéii, et fideles omni tempore permanerent. Tunc Rex
挪 ciuitatem ingreffus, valde honorifice a Clero et populo fùfceptus eft ; et ea die procuratione
"เชซ affluenter a Communi fùfcepta, confeëiisque ac traditis immunitatis Priuilegiis, profe&us
:::
‫ס‬
eft, inde autem pertranfiens, venit Tragurium, et deinde Iadram, a quibus ciuitatibus fi
mili exemplo fùfceptus, fecit eis libertatis priuilegium, et fic in Vngariam eft regreffùs
anno Domini MCIII. Archidiaconum tamen, ex Priuilegio Colomani,conceffoCre
fcentio Archiepifcopo, pro confirmatione praediorum EcclefiaeSpalatenfis, inCro
atico folo exiftentium, anno MCIII. fupra memorato, deceptum, inferius patebit:
nam vir Ecclefiafticus, de politicis non admodum follicitus, priuilegium quoque li
bertatum eodem anno datum praefumfit, ipfomet Archiepifcopo Crefcentio cum
Colomano pa&ta concludente, et Spalatum prius, deinde Iadram, Colomano dedi
tam afèruit. diuerfum enim, antiquior ipfo Scriptor vitae Beati Ioannis Epifcopi
Tragurienfis, in qua de Colomano fequentia: Colomanum Pannoniorum Regem conti
git ad maritimas partes, in manu potenti, et brachio excelfo defcendere, vt Regnum füae
ditioni fübiugaret Illyricum, Croatiae gentibus iam fùba&is: et quia ciuitas Iadratina
munitior et potentior ferebatur caeteris ciuitatibus inferiorum partium Dalmatiae, tum
matura loci, cum etiam multitudine populi bellicofi, contra illam primo direxit aciem exer
citur vniuerfi ; quam, cum fibi nollet obtemperare, circumcinxit obfidione, et ereétis aduer
fùs illam propugnaculis, et variis generibus tormentorum, non minimam fragem murorum,
vrbis, et turrium faciebat.. Deinde, narrato, quomodo B. Ioannes Regalem machi
nam miraculofe fregerit, ciuesque, in magna perturbatione et metu exiftentes,
liberauerit, pacisque conciliator fuerit, fubdit: fatisfaciunt igitur ciues, iuxta confi
lium S. Praefùlis, Regiae ditioni, et fit deditio pro ciuium voluntate. Hic animaduer
tendum eft, auétorem vitae, Regnum lllyricum pro Dalmatico fumere, cumfeor
fim
Q"
 I84 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIA E

' fim Croatiam nominet, quem fcripfiffe circa annum MCXX. in notis ad eandem
vitam oftenfum eft, prout et Presbyterum Diocleatem, ipfo paulo pofteriorem,
Dalmatiam in fuperiorem et inferiorem diuidere, vt fupra dictum eft, quos fe
quuntur Treguanus, qui anno MCCIII. vitam eiusdem B. Ioannis ex antiquis co
dicibus reformauit, et Archidiaconus Spalatenfis. Andreas autem Dandulus in An
nalibus, haec eadem Colomani gefta referens, poft proceffum Ducis Ordelaphi in
terram fàn&am, ait: Interea Colomanus Hungarorum Rex, multis iam barbarorum gen
tibus occupatis, ad maiora protendent, Pannoniam*bo/liliter egreffus, omnia oppida monta
na Dalmatiae accepit, et poflea Spalatum obfidendo obtinuit ; deinde vltro procedens, Ia
dratinam vrbem regionis eminentiorem obfedit , et intrinfecor machinis et aliis aedificiis
impugnare non diftulit: illi autem promiffae fidelitatis memorer, Regiis infultibus virili
ter refifiebant, et meritis etiam B. Iohannis Epifçopi Tragurini, eis affjtentis, conferua
bantur illaefi. Rex vero dum belligere fùum non poffè obtinere intentum perpenderet,
cogitauit illicitis promiffonibus ciues allicere: et fic effe&fualiter agenti, Iadrae dominium
Colomano fùbditum eft. Hac igitur occupata, reliqui Dalmatini terrore commoti, pernun
tios fùas ciuitates Regiae voluntati obtulerunt ; qui apud Iadram curiam tenens, Dalma.
tinos in füis libertatibus et confuetudinibus conferuare promifit, et Spalatinae, Iadrenfi,
et Arbenfi Ecclefiis, pro vnaquaque crucem vnam contulit, et in Pannoniam rediit, et pqt
pufillum improuifa morte fùblatus eff. quod diuino iudicio, ex foedere Venetis rupto, credi.
tur contigiffe. Ex quibus conftat, Dandulum, Dalmaticorum Scriptorum opiniones
fecutum, a Chroniftis Venetis difcrepare. Et ficutiex Archidiacono primam pofüit
Spalatenfem deditienem; ita ex vita B. Ioannis Iadrenfem fumfit: et quas au&or
vitae, Croatiae gentes a Colomano prius fuba&tas fcripfit, has easdem effè Montanas
Dalmatiae Dandulus afferit; nempe illam Croatiae partem incolentes, quae tempo
re Danduli Montana Dalmatiae nuncupabatur, vt fuo loco animaduertetur.
Iadrenfem autem deditionem, quamuis paulo ante Colomani mortem fécu
tam, Dandulus ponere videatur: tamen multo prius eueniffè conftat, ex infcriptio
ne turris campanariae Ecclefiae S. Mariae Monialium Iadrae, adhuc integra exi
... ftente, quae talis eft:
ANNo INcAR. DNI NRI IHv x Pi MIL cv
POST VICTORlAM ET PACIS PRAEMIA
IADERAE INTROIT VS A DEO CONCESSA*
PROPRIO SVMPTV HANC TVRRIM
SCA E MARIA E VNG ARIA E DALMACIAE
CHROATIAE CONSTRVI ET ERIGI
IVSSIT REX COLOMANVS

Extat quoque in antiquo Regiftro eiusdem Monafterii, inftrumentum eius.

dem anni, ingreffùm Colomani teftificans: Anno Incarnationis D. N. Iefu Chriffi
MCV. Indiéfione III. regnante piiffimo Colomano, Croatiae, et Dalmatiae primo anno,
quo triumphaliter Iadram iigreffüs eft. Haec ex Dalmaticis monumentis, quae
apud Hiftoricos non reperiuntur, eueniffe conftat anno MCV. Et ficuti in(criptio.
turris cun&tis Iadram adeuntibus notiffima effè debuit: ita Archidiacono quoque
Ilotaſſl

-
|

Е"Г сколттлв глввк твктvs cАР. гу. 185

notam fuide oportet; qui cum Iadrenfem deditionem, potteriorem Priuilegio Со

lomani, Сrefcentio Archiepifcopo concefo, fupra memorato, animaduerteret, ideo
priusSpalatum, deinde Iadram deditam (cripfit. Dandulus autem huius infcriptio
nis notitiam non habuifie videtur, fed Archidiaconum fecutus, iadrenfem deditio.
nem poftponendo, paulo anteColomanimortem fecutamfcripfit. Наесde ladren
fi deditione: fed quid Veneti tunc egerint, inquirendum eft.
Venetosenim, Dandulus, et caeteri, fcribunt primam expeditionem inter
ram fanetam, clafie ducencarum nauium fecifie annо МХСН. ad quas inftruen
das duos Prouifores in Dalmatiam milios nominant; fecundam vero annoМСIV.
fecutam tradunt, ipfo Duce Ordelapho Phaletro clafiem ducente, quem in Palae
(tina diu moratum, expugnationi Sydonis interfuife annо МСХI. Аndreas Маш
rocenus, ex priuilegis Regum Hierololymitanorum, Venetis conceflis, probat,
"Гunc quoque Dalmatas Venetorum clafiem auxifie coniectaridebet; quamuiseo
гum Hittoriciidnon fcribant, prout in antecedenti, ex quibus ladrae deditionem,
Venetis in Syria impeditis euenife, conftat. Аt cum ex hac Hadrenfideditione be
ne percepta, reliqua, quae deinde inter Venetoset Vngaros fecuta funt, et abhi
{toricis diuertimode tradita, erroribusque et aequiuocationibus inuoluta, melius
percipi point, res et perpendenda. Сolomanum pott Sanctum Ladislaum Dal
matiae et Croatiae Regnum, iure belii recuperafie, Vngarici (cribunt Auttores;
duod deCroatia, non de Dalmatia intelligendum ele, fipraprobatumeft: ipfum
tamen in Croatia maritima verfantem, Dalmatiam quoque acduirendianimumha
buife, ex coronatione eius, Веlgradifecuta, Dalmatiaeque titulofumto, apparet,et
ob foedus cum Venetis contra Northmannosictum diftulifle, et Venetis in Syri
am progreflis ladram aggrefum, vt dietum eit. Сonfiderandum ergo, quinam
fuerit tunc temporis Vngarorum, Venetorum, et Dalmatarum (tatus, vt inde ali
Фnaconietturaelicipoffit, quae ad intelligentiam dicendorum conferat, cum eo .
-

rum temporum, neque Scriptores habeantur, neque fcripturae, praeter memora -

tas, reperiantur. a) Сolomanus, Кegnum Vngariae opulentum et bellicofum a) }

Dec. 2.lib. }
роifidens, iuuenis vafer, ferocis et elatianimi, Dalmatiae et Croatiae Regni par
tem, a patruopraetermiflam acquirere, velex difientione cum fratreamiflam, re
caperare aggrefuscit;et, velvittoPetro,vel deditione,Сroatiam confecutus,chm
Dalmatiam quoque fubiugare niteretur, Dalmatarum animos abVngaris auerfos,
et Venetorum maritimam potentiam, Regiae voluntati obititifle dicendum eft.
ideo, induciis cum Venetis contra Northmannos firmatis, dilatum tunc, fed non
extinctum ardorem Regium, pottea apparuit. Nam cum deinde Venetos in Sy
riam progreifos cum Dalmatarum auxiliis cerneret, tempus fibi proprium ratus,
debilesDalmatarumciuitates, proprisviribus,auxiliisqueVenetisdeltitutas, oppri
mere conatus, ladram, caeteris validiorem, aggrefuseft; vt hac expugnata, reli
euas facilius acquireret, vt autor vitae В. Ioannis (cribit Venetos autem et Dal
matas,foederibus vel induciis cum Colomanofirmatisfifos, propriis viribusinSу
тiam progreifs de(titutos, Regiae potentiaeobtare non potuifie; ipfosque ladren
fcs, dui in cinitate remanferant, machinarum traStandarum inexpertos, et ex mu
rorum protratione animo conternatos, ex fuрга citata vita В Ioannis conflat. Еt
nifi miraculofa indu(tria eiusdem, machina Regia diffipataiacuillet, ad ignominio
fam deditionem ladrenfes coattifuifient: fedfrattamachina,Regem,fpepotiundae
Эk ЭE 36 -

,
,- Аа vrbis

**---
 186 I. Io. LvCII DE REGNO DALMATIAE
vrbis fibi dilata, animum ad concordiam inclinaffe, Iadrenfesque ad deditionem
4) Vita B. inuitaffe, conftat. Deditio autem, cum pro a) ciuium voluntate fecuta dicatur, pa
Ioan.
&is conuentis firmatam oportet; quae fi extarent, omne dubium ceffaret: at fi il
lae induciae quinquennales, quas poft Ordelaphi Ducis necem, ob Syriacam ex
peditionem, inter Venetos et Colomanum Bonfinius fa&as fcribit, cum tunc Co
lomanus iam mortuus fuerat, vt infra patebit, ad hoc tempus retrotraherentur,
certiora traderentur, et quae fèquuntur planiora fierent; hasque inducias, fiuefoe
dera, ad Syriacam éxpeditionem profequendam, inter Regem et Venetos B. Ioan
nem compofuiffe, dici poteft, vt in notis ad eius vitam. Quibus autem conuen
-
tionibus hae induciae firmatae fuerint, conie&ari poteft ex eis, quae in fupra cita.
to inftrumento MCV. exprimuntur: At poflquam diuino nutu, per Colomanum fan.
&fiffimum Regem, pax terrae et mari eft reddita, quisque noftrum coepit ire ad propria.
Ex quibus mari pax reddita dici non poteft, nifi de Venetorum, iam diu Dalmati.
co mari dominantium, voluntate vel affenfu fecuta fit; et tunc in hisinduciis, con
ueniffe inter Colomanum Venetos et Dalmatas, cenfendum eft.
Controuerfia autem inter Colomanum et Venetos erat de Dalmatiae titulo,
et poffèffione; Dalmatas vero, fub Venetorum prote&tione, propriam libertatem fer.
uare ftuduiffe, argui debet: fèd cum Venetos et Dalmatas potentiae Regiae ref.
ftere non potuiffe,ex Iadrenfi deditione conftet,et quod de Iadradicitur, idemquo.
que de Tragurio et Spalato dicendum videtur, ad temperamentum aliquod tunc
partes deueniffè concludendum eft. -

Et cum Dalmatiae titulum, ab Imperatore Conftantino Venetos habuiffè ex

fupra di&tis conftet, nomenque Imperatoris, prout Regum quoque Dalmatiae tem
pore, adhuc in publicis tabulis praeponeretur; quod confentientibus Venetis fà
&tum fuiffe cenfèndum eft; ab ingreffu autem Colomani Iadram, cum Imperatoris
nomen amplius non reperiatur, et loco ipfius Colomani repofitum fuerit: ideo
tunc nomen Imperatoris, pro fàtisfa&tione Colomani, omiffum argui poteft, cum,
quamuis fcripturae illorum temporum non reperiantur, extet tamen infcriptio fé
- pulchralis, in Monafterio Monialium fàn&ae Mariae Iadrae:
- Laude nitens multa, iacet bic Vekenega fèpulta.
Quae fabricam turris, fimul et Capitolia flruxit.
Hae obit vndeno centum poft mille füb aeuo,
Quo veniens Chriftus carnis geftauit amiéfus.
Nos habet eff annus quintus, quo Rex Colomanus
Praeful, et eff decimus, quo G. fuit annus. -

Sic Colomanum, Regnum Dalmaticum, cuius titulum Zuonimirus a fede

' Apoftolica acceperat, iure belli acquirentem, Imperatoris nomen obliterare, feque
fupremum Dominum declarare voluiffe, conie&ari debet. Sed cum Iadrae dedi
tio eodem anno fecuta fit, quo, depofito Imperatore Henrico, vniuerfum occiden
tale latinumque nomen, fchismate fublato, ad Ecclefiae Catholicae vnitatem re
diens, eo magis ad Syriacam expeditionem profequendam a fummo Pontifice vr
geretur, Alexiique Graecorum Imperatoris nomen, ob perfidiam in peregrinos
latinosfàepe exercitam, Saracenorumque amicitiam exofàm haberet: quid mirum?
fi inter latinos conuenerit, Imperatoris orientalis nomen in Dalmatia omittendum
cદિ,
 - *

ЕТ С R ОАТПАЕ цвек ТЕ R"Г IV S С АР.. IV. 187

elie. Et cum В.loannespacis conciliator fuerit, et laudes, quae Imperatori dice

bantur, in Eccletiis cani folerent, a quibus normam publicas quoque tabulas fufce
pifle dicendum fit, ipfum virum Santtum Auctorem fuitie, vt loco Imperatoris,
iam exoti, fummi Pontificis Eccletiae capitis reponeretur, deinde Regis Vngariae,
etVenetorum, coniettari poteft; idemque potteriora exempla docent, vt (upra de
laudibus dittum et Sic Dalmatia ab orientali Imperio totaliter auulla, honori et
praeeminentiae Regiae a) fatisfactum, Vngaros terreftre dominium Dalmatiaefor. а) Иita в.
titos, Venetos maritimum retinuisfe, et titulum Dalmatiae cum Rege communi- Joan.

casfe, Dalmatas vero, Vngaros pro terreftribus, Venetos pro maritimis Dominis
recognofcentes, fuis legibus vixisfe, probabile videtur. Веatus ergo Ioannes, di
uino fpiritu afflatus, his induciis temperamentum inuenije videtur, quo inter vici
nos Chriftianos pax feruaretur; quod quotiescumque violatum fuit, maxima inde
hella inter Vngaros et Venetosexarferunt, Dalmatiamque et Croatiam mifereaf
fixerunt, vt ex fequentibus patebit. Наecin Iadrenfideditione euenifie, par eft
credere, quae exproxime fecutis clariorafient Nam Colomanum deinde con
tra Ruthenosprogrefum, Thurozius et Bonfinius asferunt, annо МСVI. et cum
Аlmo fratre distentionem compofuisfe: neque tuncaliquid in Dalmatia actum re
peritur, nequeVenetis, in Syria detentis, aliquid nouandioccafio esle potuit.
Iterum Colomanum in Dalmatiam venisfe, Priuilegium Tragurinis conce(
fum annо МСVIII. demon(trat. Еt Guamuis exfilii eius confirmatione, Spalatenfi
bus quoquefimile concesfum dici debear: ipfum tamen hucusque reperire nonli
cuit Sed cum hoc Сolomani Priuilegium, libertatum di8tum, vnicum reperiatur,
ex quo caetera Regum Vngarorum Priuilegia normam fumfere; fimul cum filii
confirmatione ponitur. Аппо Dominicae Incarnationi, МСИIII тепjёИ. die XXИ.
Аппо XII. Regni mei. Еgo Сoloтати, Rex Иngariae, Croatiae, atqие Dalmariae, iu- .
ro/iper/antiam crucет, cobi, Tragurini; тей fideliu, cuiu frтат расет; тbi, et
filio тео, aut/ucce/oribи, теіr tributarii ne/itis , Epi/coрит vero, aur Comitem, диет
clerus, et populи; elegerit, ordinabo, et lege anriquitи, соп/tituta oo, oti permittam, prae
terдиат introitus portи, сіuitatis, de extraneir dua, parter Rex babeat, terriam cero
Соте, сiнitati, decimaтaитет Epi/Сория, in ciuitate quoque velira петіпет Нипgaro
ruт vel alienigenarum babitare permittaт, пів диет соiипта, се[ira experierits cитaи
teт ad co, coronandur, aut vobircит Regni negoria tradaturu, aduenero, петіні сіиlит
ei infereur doттит багит, пів диет diletio oehrajikepert. А в forte aligиан
do Dominiuт теит aliquem aggraиare cidebitur, et alias ire polиerir, /ecure сит охоте,
et filii, et familia, et отпibus/uir, qиосипque/ibi placиcrit, eat. Нос autem Sacraтеп
тита Rege, et ab Archiepikopo Laurentio, et Comitibи Ницgariae, confirтаит ей.
Еgo Иоаттеу Palatiти, Соте, laudo, et confirmos ego Арра Сотея laudo, et confirmo;
ego Thomas Albaneyi. Соте. Iaиdo, et confirmos ego Jacobus Borjadienf, Соте;
iaud, et confirmos ego Иgиdi Vajйarieyi. Соте, laudo, et confirmos ego Slauiz
Соте, Nouagradeyi, laudo, et confirто. . - -

Еt ego Shepbaтиу, Colomani Regis filius, Rex Ницgariae, Croatiae, atque Dal- "
тайae, anni, Dominicae Incarnationi, МСХХIV Inditione II. теп/é Iulio, потоаппо
кості те,eandem libertareт et расет, а pare тeo cobi, Tragurini; et palatini, сіні.
bн, Ланіат, сит Epicopi,et Contribu, et отпіи Regni meiPrincipibus, /i eiигает
Sacramenti obligatione confirmo et corroboro, Ego Marcelluy Sirigonieyi, Archiepi
жжж Аa 2 ". /гория *

-
-

а - - .
 -
º

-----

I88 I. 1o. LvcII DE REGNO DALMATIAE

fopus laudo, et confirmos Ego Gregorius Baacenfis Archiepifcopus, laudo et confirmo;
Eg0 Simon quinque Ecclefiae Epifcopus, laudo et confirmo; Ego Cledinus Comes, laudo
et confirmos Ego Marcuy, laüdo et confirmo; Ego Lambertus Comes, laudo et com
firmo ; Ego Buzco Comes, laudo et confirmo ; Ego Nicolaus, laudo et confirmo ; Ego
* Iacobus Comes, laudo et confirmo ; Ego Sergius Comes, laudo et confirmo. Tertio
Colomanum in Dalmatia fuisfe, immo curiam quoque, Regum Croatorum more,
celebraſſe, ex ſequenti Priuilegio Arbenſi Eccleſiae conceſſo, conſtat. Anno Do.
minicae Incaruationis MCXI. Indiéfione IV. Epa&a nona concurrentibus. Ego Coloma
mus Dei gratia, Rex Hungarorum, per mifèricordiam Dei potitus Regno Dalmatiae at
que Croatiae, a/entimus, et quantum ad nos pertinet, confirmamus Arbenfi Eccleſiae fias
parochias, Iuppam füb Alpibus, fùis cum terminis, a caftro, latine Murula vocita
to, Sclavonice autem, Stenice, vsque ad flumen Copriué, Chiſam füis cum termini,
Iuppam Licbae, Iuppam Bucami, et, Bocbaccbi, ficut femper didicimus babui?
fé per Priuilegium Crefçimiri Regis, et idoneos teftes, quos Paulus, eiusdem Ecclefiae Prae
fùl induxit, cognouimur, decreuimus quoque, ad honorem et dignitatem illius Ecclefiae in
ueftituras, tam Ecclefiarum, quam Epifçoporum et Abbatum, abfque Regis cor filio, quem
admodum fuiffè probauimus, fieri debere ; poftea neceffàrium duximus, cum vtriusque Re
gni vniuerfo confilio, vt qua libertate fruuntur Clerici Hungariae, fruantur et Clerici Dal.
matiae, fèilicet, vt qualiscumque potentiae figillo non conflringantur,fed fòlo Epifcoporum,
et Archidiaconorum fùorum figillo, et iudicio, lege Canonum cogantur et iudicentur: hoc
modo decimationem, quemadmodum in Hungaria, accipiant, Praeftaldus Regis, cum Prae
faldis Epifcoporum, ex decimatione Epifcopi ipfi accipiant decimam partem, ex qua Prae
flaldus Regis dimidiam partem illius decimationis accipiut, Praeflaldi vero aliam dimidi.
am cum curiali Comite füi Epifçopi per medium diuidant, et fic curialis Comes dimidiam
. fibi habeat, Praeffaldi vero aliam dimidiam inter fé diuidant. Indiéfione IV. datum eft
boc Priuilegium diéfae Arbenfi Ecclefiae, per manus Venerabilis Laurentii Strigonien
fit Archiepifçopi perpetuo, ex conceffione Colomanni Regis Vngariae, Dalmatiae, atqueGro
atiae in praefentia fùorum Epifçoporum, ac Comitum, quorum nomina haec fùnt : Mar
celli Vacienfis Epifcopi. Simhomi* Quinque Ecclefienfis Epifcopi. AM./ffbaej Veſperi
mienfis Epifcopi. Georgii Geörenfis Epifçopi. Sixti Varadienfis Epifcopi. Tulber
ti Collocenfis Epiféopi ; Comitum vero, Ioa////iy Palatini Comitis, Claodini, AMarci,
'Sauli, Saunici, Kgaremi, Tbeobaldi, Ia/idini, et quamplurium aliorum Dal.
matinorum Epiſcorum, et aſſerentium, et teſtificantium, per quorum teſtimonium probauit
praediäus Praefil, diëta Arbenfis Ecclefia, femper ita habuiffet. : Cre/éefitii Spalaten
fis Archiepifcopi. Ang/fq/ii Tinienfis Epifcopi. Ioannis Tragurienfis Epiféopi. Bani
Albenfis Epifcopi. Marci Iadrenfis Epiféopi. Dominici Veglienfis Epiféopi. Petri
.Abfàrenfis Epiféopi, et Generalis Domini Regis Curiae. Et vt hoc priuilegium ftatutum, et
ftabile perpetuo maneat, noflro iubemur figillo imprimi, atque roborari.
Haec Colomanni gefta in Dalmatia ex antiquis monumentis tradi poffunt; in
manufcripto autem Codice, praeter memorata, nihil reperitur: Thurozius verofè
• quentia tantum addit: cumque Rex Colomanus, effet in Dalmatia, in ciuitate Zadur, et
cogitaret ciuitatem fùccendere pro duritia gentis illius ; dormierat in Palatio fùo, quod
ibi aedificauerat, et ecce San&ius N. Zadurienfis Epiféopus, venit ad eum, in horridovultu,
quem, per capillos capiens, traxit, et cum virgis laureis valde verberauit, quem cum,dimi
fiffèt, et excitatus fuiffet, illum non vidit, /ed dolorem /entiebat, et iéfus virgarum fùper
corpus

ஒ
 ЕТ СR ОАТПАЕ LIВЕК ТЕRTIVS САР IV. 189

corpи: /йит а/piciebar, quapropter a тoleftatione ciuitari; patienter cefault. Part II.
Сhron. Нung cap. LX. Воnfinius autem nimisfe dilatans, multa addidit, quae
expendenda funt fuo loco. г.
} -

Ехfupra fcriptoColomani Priuilegio Tragurienfi,tuncТragurium, etSpa

latum Colomano dedita argui poiet; (ed autor vitae В. Ioannis, poit ladrenfem
deditionem, ingreifum Tragurium Colomanum memorat, ideo annis tribus ante
idem priuilegium ideuenifie dicendum videtur; tuncque Tragurienti Eccletiae,
Рriuilegia a Salonitanis Principibus et Regibus Croatorum concefia ampliafie, vt
in eadem vita fcribitur: fed cum nullum reperiatur Priuilegium a Regibus Croa
torum ciuitatibus Dalmaticis concefium, ideo, vel Сolomanum, Regum Croato
rum more, ladrentis deditionis tempore, nihilfcripto mandaffe, vel, prout funt
elati Regum animi, quod prius verbis, fcriptisue promiferat, id deinde in Dalma
tia reuerfusinforma Priuilegiali concederevoluide, dicendum videtur. Ouoquo
modo aurem haec euenerint, ex Priuilegiopatent, et iura, quae Rex in Dalmaticis
ciuitatibus fibi referuabat, et quae libertasciuibus relinquebatur. Vnicum hoc
Сolomani Priuilegium libertatum digtum reperitur, at potteriorum Regum Vn
gariae Рriuilegia huic omnino fimilia per aliasciuitates Dalmatiae extantia, caete
ris quoque ciuitatibus fimilia a Colomano concefia arguunt. Аd infulas quoque
Сolomanum dominium extendifle, ex Arbenfium fcriptura infraponenda conftat;
et exinde, Venetis in Syria detentis, totius Dalmatiae dominium habuifie, cum in
curiaefolemnis celebratione, ex nominibus Epifcoporum, ibi, praeter Nonenfem,
totius DalmatiaeetCroatiaeEpicopos interfuifle, apparet Sed, cum fupradittum
Рriuilegium Tragurientibusa Colomano datum fuit, eodem anno, quо Воеnun
dus, vniuerfo latino nomine in Alexium concitato, Dyrrhachium obfidebat, Epi
rumque vaftabat, forfan captata hacoccatione, Сolomanus, fpretis induciis, Dal
natas, Venetorum focios, et Imperio addittos, opprimere voluit. Наectempore
Regis Сolomani in Dalmatia euenife reperire licuit. Аt quomodo cum Dalmatis,
Сolomanus, et Vngarife gefferint, Archidiacoти, de Spalato refert, cap. XVIII.
Titulo: „Oualiter Manafies voluit prodere ciuitatem Spalatenfem. Defunéto au
„tem, bonae memoriae Crefcentio, Archiepicopo, electio fatta eit ad inftantiam
„Laicorum, in quendam Clericum Colomani Regis, quieratgratiofus apud eum,
„nomine Manaje. Oui, confecratus afummo Pontifice, in ciuitate manebat, et
„faepius in Hungariam proficifcendo, Regis curiam frequentabat. Dederant au
„tem Spalatenfes Regi Colomano, turrim orientalis anguli, Rex autem pofuerat
„ibi Ducem quendam, cum non parua militum manu, qui erat per Croatiam ex
„attor Regalium tributorum. Сontigitautemeo tempore, vt idem Dux vellet ci
„uitatem capere, eamque totaliter depraedari. Наhito itaque confilio cum com.
„plicibus fuis, deliberatum eit, hoc non potie opportunius fieri, quam, fivellet
„Аrchiepi(copus huicconfilio confentire. Vocatus ergo Archiepifcopus, venit,
„confenfum praebuit, diem (tatuit,vtcum vniuerfus populus ad folemnitatemcon
„fecrationis cuiusdam oretorii de more conflueret, Нungari, quierant in turri,
„fupergrederentur moenia ciutatis; caeteri vero quierant, vio figno accurre
„rent, et ficciuitas, fuorum effetta fubfidio ciuium, facile capi posle oftenditur,
„et placuit confilium Duci, et collateralibus eius, et omnia funt ad nutumPraefu
„lis praeparata. Еа tempeftate, quidam egregiae (trenuitatis vir, Adriaти: по
- Аa 3 „mine,
 t

I90 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

„mine, Latinus gente, patria Triuifànus, erat Comes, Re&orque fideliffimus ci.
„uitatis. Hic magis fuorum ciuium faluti, et libertati confulens, quam propriae
„dignitati, tantae fraudis nequitiam ciuibus patefecit, et mox ad folum patriae fu
,giens, repedauit; Spalatenſes vero, fa&a focietate cum Tragurinis, et aliis Dal.
„matinis, ponentes vsque quaque cuftodias, fibi tacite praecauerunt. In di&a igi
„tur fòlemnitate confecrationis cuiusdem oratorii, quod erat in rupibus montis
„Kyrieleifon appellati, cun&i fe ciuitatem fimul asferunt exire, experiri volentes,
„an verum esfet, quod eis praedi&us Comes Adrianus patefecit fecretum. Pro
„tinus ergo circa horam tertiam, caeperunt qui in turri erant tubas clangere, ve.
„xilla erigere, per moenia ciuitatis diffundi: at vero Spalatenfes e latibulis exeun
„tes, concito gradu ad turrim currunt, ignem fupponunt, moenia fupergresfos
„praecipitant; quot quot itaque in turri erant, partim fumo fuffocati funt, par.
„tim vero infelici fàltu fe ad terram miferunt, qui in ciuitate erant, gladio cecide.
„runt, qui autem ad eorum confluebant auxilium ingenti pauore percuffi, trepidi
„confufique fugerunt. Videns ergo Archiepifcopus, fuae fraudis facinus denu
„datum, magno confufionis pudore obdu&tus, ciuitatem exiuit, nunquam poftea
„reuerfurus, quo fugiente, dicitur vacasfe Ecclefiam, quampluribus annis. Inte.
„rim autem, Dabro Ditii Archidiaconus praeerat capitulo, Comes vero Cernecha, ci.
„uitatem regebat. Ifti ambo,vt ferunt,vnoconfilio, prouentusEcclefiae fuis vfibus
„retorquentes, electionem Pontificis, friuolis dilationibus fupplantabant. Sedan
viuente Colomano haec Vngarorum occifio fecuta fit, dubium eft. Nam Crefcen.
tium Archiepifcopum, vixisfe vsque ad anmum MCXI. ex Arbenfi Priuilegiofù.
pra citato conftat; quo anno vero mortuus fit, et Manasfes fubrogatus, incertum
eft; potius tamen poft mortem Colomani haec euenisfe infra confiderabitur. Sed
ex ſupradictis conſtat, Colomanum Dalmatas vi ſubegisſe, praeſidiisque impoſitis,
retinuisfe, vt infra dicetur. Nunc autem, quae Veneti vulgati Scriptores, et quae
ex Vngaricis, Bonfinius ſolus, de Colomano ſcribunt, referenda ſunt. Veneti
vulgati, Iadram ad Colomanum defecisfe, Ducemque Ordelaphum ad eam recu
perandam progresfum, fcribunt, et ladra, Sibenico, Tragurio, Spalato, et Belgra
do recuperatis, montibusque Croatiae fuperatis, depopulata Prouincia, Venetias
triumphantem regresfum,Croatiaetitulum fumfisfe; adueniente deinde Colomano,
iterum in Dalmatiam Ducem ad Iadram defendendam regresfum, Iadraque re
tenta, Ducem occifum, et cum Colomano tandem inducias in quinquennium pa
&as tradunt; quamuis Colomanum omnes non nominent.

Bonfinius vero Dec. II. lib.V. Colomanus, recepta Iadra, caeteror paulo poff Dal.
inatiae populos recepit, quos vt maiore diuturnioreque beneficio fibi obflringeret, vltro li.
bertate donauit, item vrbium templa domariis ampliffmis excoluit. qua quidem beneficci
tia, ita Dalmatarum animor fibi conciliauit, vt in hodiernum vsque diem Pannonici nomi
mis obliuifii nequeant, et vix cum maximis praefidiis in Venetorum ob/equio retinentur.
Colomanum Veneti grauiter incuſabant, perpetuaque violati foederis infamia notabant,
quod ipfi fanéte hucusque feruaffent: contra ille, fé meque foedus violaffè, neque in focio;
arma fumfiffe, neque detre&faffe amicitiam, fèd fùos recepiffe populor, qui vltro fe dedide
rant, quos hereditario iure retinere debebat, etc. Deinde Ducem Ordelaphum, magno
apparatu Iadram obfedisfè, praefidiumque Vngarorum fame coa&um eam defe
- - ruiste,
 ET CROATIAE LIBER TERTIVS CAP. IV. . I9I
uisfe, ficut et caeteras maritimas ciuitates,quae a Venetis receptae fuerunt, Vene
tosque deinde montes fuperasfe, Croatiamque populasfe, et caetera.
uae cum examinari debeant, duo eiusdem temporis monumenta prcmen
da funt, ex quibus certior, quam abHiftoricis, veritas elicietur.
Anno Domini et Saluatoris Noflri Iefu Chrifti MCXVI. Indiéfione IX. Ego O). Ex Archiuo
dilapbus Faletruſ gratia Dei Dux Veneticorum, Dalmaticorum, atque Croaticoruin, monaſterii
SS. Coſmae
Priuilegium S. Ioannis Belgradenfis Monaflerii a Crefëimiro Rege faéfum, ego collaudo, et Damiani
et in füa ftabilitate confirmo, ita, vt nullus Epifçopus, aut Comes, vel ciuit, praediéfi nio
nafterii libertatem violare audeat, quam non fòlum a nobis confirmandam effè dicimus, fèd
a Beato Gregorio Romanae vrbis Papa fàncitam in fùis decretis effe cognofëimus. Volo
igitur Ducali auéforitate firmare, vt fi quislibet huius libertatis conceffionem temerario
aufü infringere temtauerit, libram auri Regali fifço perfòluet, fimiliter Ecclefiam SS.
- - - - - - - -- - --

Cofimae et Damiani laudo et confirmo, ideo vt agnofco veraciter fiiiffè propria Monafterii
B. Ioannis Euangeliftae Belgradenfis monafterii, ex donatione Epifçopi illius ciuitatis,
Praeftantius nomine, et aliorum Epifcoporum, et ciues illius ciuitatis, et Romanae fédis
J: Apocrifàriorum confirmationem, et Clero ac populo collaudo, et firmo eam habendam in
. perpetuum ; quicumque autem Epiféoporum, aut aliorum hominum, hoc decretum infrin.
gere temtauerit, et alia illius Ecclefiae Priuilegia violauerit, omnia quae poffdet, in fifío
Ducali et Regali deueniant, haec decreta fcilicet libertatis monafterii S. Ioannis Euange
liftae, tibi Fufeo Abbati, omnibusque fùcceffóribus tuis firmiter ct iure perpetuo remenda.
Ex San&#ua
Anno Dominicae Incarnationis MCXVIII. Indiéiione XI. Epa&a XXVI. concur
rio Eccle/fae
rente. Nos namque Arbenfis populus, et Comes, ac tota Communitas, recommendationem Arben/fr.
veritatis et certitudinis facimus noftris fùcceffóribus haeredibus dimittendum, qualiter
Ordilaphus Faledicus Dux Venetiarum nobis iurauit, fùis cum nobilibus, Ioanne Teruifà
mo Caprulano Eptfcopo, Dominico Paulano, Dominico Michaele, et Marino Longifèraro,
et cum pluribus aliis praediéfus Dux fuo cum exercitu ibat Iadram, et nos mifimus Bapti
ftam, et Madium, Sege filium, Diaconos, ad diéfum Ducem, et exercitum eius, dicentes,
volumus dominio veflro fùbeffè, et fi Iadremfes noluerint, vel mon potuerint, fi voluntatis ve
ftrae eft, nos perpetuo retinere in confiletudine, ftatu, et libertate terrae noflrae, et pro
mifit eis Dux, et iterum venerunt Arbum, et ipfè Dux cum fùpra fèriptis nobilibus hoc
modo iurauit, videlicet : iuramus vobis Arbenfibus, et veftris haeredibus, et fucceffóribus,
perpetuo veftram confùetudinem, et flatumpeſtrum, et libertatem terrae veflrae, potefla
temqüe, quam anttquitus dicitis habuiffè fùb Imperatore Conftantinopolitano, et fùb Rege
Vngarorum, Praefülem vrbis eligendi, et Comitem, confirmatione Comitis nobis refèruata,
noflraeque curiae, infuper vos regere, et manu tenere, ficuti vnam ex noftris oris Riuoal
ti, et ficuti vobis Dalmatinis Colomanus Rex Vngariae iurauit, fùis cum Archiepfcopis,
Epifcopis, et Comitibus, vt in breuiario illo continetur. Aëfum eft hoc in Arbenfis Eccle
fiae atrio, in tempore praefati Praefülis et Comitir. Ordelaphum Ducem, ad recu
perandam Iadram progreffum, Ducatus fui anno decimo tertio et decimo quarto,
plures ex Venetis fcribunt; quod concordat cum fùpra di&to Priuilegio Belgraden
fi monafterio SS. Cofimae et Damiani conceffo, fcilicet anno MCXVI. cum Or
delaphus ele&us fuerit Dux anno MCII. Colomanum autem regnare coepiffe
MXCV. et vixiffè vsque ad annum MCXIV. ex Vngaricis Scriptoribus concor
dibus, et annis Regni Colomani, et eius filii, in priuilegiis expreffis, patet. Ideo,
quae inter Regem Colomanum, et Ducem Ordelaphum, in Dalmatia gefta, tam
式 Veneti,
-
- -

- - -------
-
1

192 I по Lvсп ов кEGNo Г) А L МАТ) А Е

Veneti, quam Vngarici VulgariScriptores referunt, viucnte Colomano getta ele

non pofunt, multo minus Ordelaphimors annoМСXVII. (ccura.
Аt Dalmatas ad Colomanum defecifie, Сolomanumque eos libertate donat.
fe, Dalmatarumque animos tuncita conciliafie, vtabVngarorum amicitia vix ma
ximis praeidis detineri potie Bonfinius afferit, loco fipracitato; hancque Dal.
matarum in Vngaros propenfionem probare volens, Venetos Legatos ad Coloma
num progreifos dixide fubdit: Ne Dalmata, фиideт difieтиг, er Sclaнor prius iя
инgariсит, диат Иепетит и сотсе/jes cтиerfйт Винс таёит, антернат Иепение
.forent, Artila pa/in diruit ac incendit, indigenaтqие Dalmariae genren prorfer extinxi.
Slauо, qui deinde Dalmatiam et Croatian ітипdarunt, graийно/аере bella affahir,
perdoтиlfisque,/ дира Imperiuт /abire deberent, Иngaricum his prius ejér oftandин,
quando ctrique Sybae ejtis, et Итni, diinitи data ей imperandi pote/lar. *

Еx quibus facile cogno(citur, Bonfinium crediditie, Attilamprortus deletiii

fe antiquos Dalmatas, quodex Procopio, fallum effe, fipra oftentum eft: ex quo
eius falfo fundamento, caetera quoque de Dalmatarum in Vngaros propenfione
falfa concludenda funt. Immo ex iam dictis contrarium innuendum, fcificet, Dal
matas ab Vngaris auerfos fuife, cum Vngarorum linguam, etiam a Croatica di
.ueritimam, vsque tunc in Dalmatia, neque auditam, numquid intellectam dich
dum fit. Воnfinius autem, Dalmatas a Croatis non diftinguens, eos moribus ad
Scythas potius, quam Latinos, declinare afferuit; quod de Croatis, non de Dalmatis
intelligendum effet. Аnimo veroin Venetos, eiusdemlinguacetmoribus,incinates
Dalmatas, ex fupra dittisArchidiaconi, et illa Arbenfium voluntaria DuciОrdela
pho deditione, dicendum eit: nam Arbenfes, proutininfilis politi, Vngaros ob id }

parum timentes, clafie Venetorum adueniente, Duci occurrentes,fe dedidere quod

caeteros quoque infulanos egiffe, facile credi potett. Spalatenfes vero, quamuis
Vngarorum praefidio tenerentur, et in vitimo Dalmatici Regni angulofiti effent,
eos occiderunt. Et cumfcribat Archidiaconus,Spalatitunc Adriaния понline, Latiння
gente, patria Triui/апия, era. Соте, Redorque fidel/inus ciuitatis, in quem animo
propenderent Spalatenfes facile dignolcitur: Italum nemрс hominem pro Re8to
rehabentes, tunc quando Vngaris fubditierant, lingua, moresque eorum decla
rat. Еt huncАdrianum, vti Taruifinum, Venetis vicinum, ab Archiepicopo Vn
garo, fama cladis Venetorum aduenientiseobferuatum, aufugere coastum, conie
8tari poteft; et exinde,inquempropenfifuerintSpalarenfes, concludendum. Оnod
de caeteris quoque Dalmatis, in continentipofitis, cenfendum eft: cum iadrae quo.
*
Фue praeidium Vngarorum tuifie, ex verbis Arbenfium, Огdelapho Ducidicen
tium, fuprapolitis, elicitur: colития Dотіпо се/tro/ibefe, er/i Iadren/er поluerint,
cel попротиerint, etc. Quam impotentiamVngarorumpraefdio, ladrae exittenti, tri
|
|
butam,credibileeitetColomanum,Thuroziuscum Bonfinio, ladraeexittentem, du
ritiem gentis expertum, ciuitatem fuccendere cogitasfe, fcribunt, loco fipra cira
to; Ied dormientem in Palatio fuo, quod ibiaedificauerat, in fomnis obiurgatum
а S. N. Iadrae Epifcopo, a moleftatione ciuitaris cesfasfe. Еx quibus ladrenfium
ab Vngaris auerfonem, ipti quoqueVngariciScriptores confirmant, Palatiumque,
Фuod Colomanus con(truxerat, dignofeitur fuisfe ca(trum, de quo Dandulus mox
referendus (cribit Sed quem Thurozius Sanctum N. Epicopum ponit,
Вonfinius Sanctum Nicolaun fuisle fcriptit; at fi nomen Epifcopi exprimendum
3: . esfet,
* —

—
 ЕТ С R ОАТПАЕ LI ВЕК ТЕ RT1VS САР. V. 193

esfet, San8tus Donatus ponenduseft, qui circa annum Domini DССС. vixit, eius
| que nomine nuncupata Eccletia ladrae hodie reperitur. Qua autem libertate
tunc Dalmataea Colomano donatifuerint, ex didis conflat, praefertim ex Archi
diaconi loco citaro, fcilicet: electione Archiepicopi Vngari, et praeidi Vngaro
rum Spalati et ladrae impofiti an autem haecillam decantatam libertatem, а Вon
finio Dalmatis donatam, praefimant? an vero contrarium, quisque perpendat.
**:* } *:*:**:**:* } } }} }} }} }} }}
С А Р V Т V. *

диомор0 и ENETI раLмит/4м к ЕсиРЕe4.

и ERINТ, Е Т СК ОА Т1АЕ РАК ТЕМ АСО VISI и ERIN Т.
}} Dalmatiae dominiumVngarospoiledifie, exfilprarelato Colomani Pri
uilegio, Arbeni Eccletiae concefloanni МСХI. deducitur; vbide inue(tituris
Есcletiarum, Clericorum libertate, decimationum diuitione, praefentiaque Epi
fcoporum Vngarorum, Croatorum, et Dalmatarum exprimens, ficut eum Dalma
ticum Regnum poiledifie, curiamque folemnem, more Regum Croatiae et Dal
matiae celebrask tunc declarant, ita ex verbis ab Arbenfibus prolatis, Оrdelapho
Пuciladram progredienti, fcilicet annoМСXVI. colития рe/tro dominio/ibefё,etc. et
ex Ducis iuramento, exprimentis: ficut cobi, Dalmarini; Gloтания Rex Wngariae iи
rait, fii, сит Archiepi/copi, Epi/copi, et Comitibus, cr in breuiario ilo continetur, etc.
Dalmatiem vnitterfam in poteitatem Vngarorum deueniste arguidebet prout de
ladra, apud Vngaros et Venetos Scriptores pro comperto habetur. Сolomanum
que Arbenfibus Priuilegium concefisfe, finie Tragurientium, quod Breuiariuт
Аrbenfes vocauere, cum in illo quoque Epifcopielectio, et Comitis confirmatio,
expresia fuiste dici debeat, prout in Tragurienti. Quanta incommoda Venetis
amiffio Dalmatiae, et praefertim infularum, intulerit, confiderandum eft. Nam in
Palaeftina partem cititatum acquificarum confecuti, fedibus ibi fixis, fora exerce
bant: quare eo magis nauibus, militibus, et nautarum fupplementis, ad tam di
(tantia loca conferuanda, indigebant, quae omnia ex Dalmatia fuppetebant. Нас
ergo commoditate priuati, neque tuto Adriaticum nauigare, neque dominium eius
retincre absque Dalmatiae positione, Venetos cognouise; fruftraque longinqua
appetere, fiproxima, ibique adeo necesfaria erepta, alienae poteitati permitte
rentnr, confiderasfe, necesfe eit. Dalmatas vero, Vngarorum praefidis obnoxios,
et nauigationes proprias interruptas, et Praefectorum Vngarorum arbitriorettos,
libertatem, fimul et nauigationis vtilitates amisfas, deplorasfe, coniettandum eft.
Veneros autem, ticut Dalmatiam recuperare, Dalmatis, et veteribus fociis, et re
centibusex Syria reducibus, domum reueris, inftigantibus,fimmopere defideraf
(e: ita Colomanoviuente, Regem potentem et belicofum aggredi veritos, ver
bis tantum violationem foederiseidem exprobrasie, vt Воnfinius (cribit, loco fu *
pracitato, dicendum et Indeque foedus aliquod praeceflisie inter Сolomanum
etVenetos necesfee(t,quodexprobrabatur,idqueinladrenfideditioneictum fuisfe,
fupraconiettatum eft. Сum deinde, mortuо Сolomano, Stephanus pupillus fuc
ceflisiet, Veneti,in negotiatione,et bellico apparatu,anno infumto, vt in rebus ma
gni momentieuenire folet, tandcm, Vngaris belo inditto, Adriaticam oram ag
36 36 96 Вb gretii,
 I94 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

greffi, auxiliantibus Imperatoribus, Iadram, praeter Caftrum, receperunt, Belgra.

dumque occuparunt, indeque, obfidibus receptis, Ordelaphus Dux vi&tor rediit,
anno Ducatus decimo tertio,vt Dandulus in Annalibusdiftin&te tradit:
„Dux igitur, fcilicet Ordelaphus, anno X. Dalmatiam recuperandam in
, tendens, Patriarcham Conftantinopolim cum quatuordecim galeis Alexio Impe
„ratori Legatum mifit, et Regalem inuafionem, promiffi foederis oblitam, exponi
„fecit, et fubfidium opportunum ab eo fibi exhiberi poftulauit; maxime,quia ope.
: „re comprobauerat, fui Imperii Venetos fuiffè intimos zelatores. Auguftus, re
„quifitioni confentiens, ad intentum perficiendum dilationem contulit, et fic Le
„gatus, obtento propofito, ad Ducem rediit.
А. С. тј. „Ordelaphus, anno decimo tertio, in menfe Augufto, cum magno exercitu
„nauali Dalmatiam aggreffüs eft, et cepit Iadram, excepto caftro, et Belgradum;
„quas muniit, ne Vngari cuftodientes Iadrae Caftrum, fubfidium obtinerent;etac
„ceptis obfidibus rediit. -

A. C. ruff. „In fequenti menfe Martii MDXVI. Henricus quintus Imperator Venetias
„veniens, in Ducali Palatio hofpitatus eft, liminaque B. Marci, et alia San&torum
„loca, cum deuotione maxima vifitat, et vrbis fitum, aedificiorumque decoritatem,
„et Regiminis aequitatem multipliciter commendauit. • Duriam' etiam fuorum
„Principum tenens, pluribus Monafteriis immunitatum Priuilegia, de fuis poffe£
„fionibus Italici Regni conceffit, in quibus Ducalem Prouinciam Regnum appcl
„lat: multisque igitur a Duce, et Venetis, fibi impenfis honoribus, in fuo recefíü,
„contra Hungaros, denuo Dalmatiam inuadentes, auxilium fpopondit.
„Dux autem in proximo menfe Maio, fuo vndique colle&to exercitu, et
„Henrici Imperatoris, atque Alexii Conftantinopolitani adiutus praefidiis, contra
„Hungaros,quiadfubueniendum Caftro Iadraeredierant, in Dalmatiam iteraggreß
„fus eft; et in die S. Pauli, videlicet II. Kalendas Iulii, Dux cum vngaris campe
„ftre praelium peragens, in fugam vertit, multosque Nobiles Vngarorum
„cepit, et vi&oriam confècutus eft. Cui cuftodes Caftri Iadrae, de fubfidio de
„fperati, fe, cum Caftro, libere tradiderunt. Vltroque Dux procedens, inexpli
„gnabile Caftrum Sibenice obtinuit, et diruit; Spalatum quoque, et Tragurium,
„per deditiones accepit. et fic Dalmatiae recuperato dominio, acceptisobfidibus,
„cum praeda captiuorum Venetias rediit.
A. C. luz. Dux quoque, id eft Ordelaphus, finitis annis in Ducatu, contra Hungaros,
„qui Dalmatiam hoftiliter inuafèrant, cum equitibus, et Stolio, egreffus eft, pu
„gnamque cum eis iniens, ficut Deo placuit, occifus fuit. Illi vero, qui a bello
„euaferunt, Iadram fub tuitione Ducali protexerunt; Ducis autem corpus Venc
„tias delatum, apud S. Marcum tumulatur.
Iadra enim, ex fitus opportunitate, occidentalis Dalmatiae praecipua exifte
bat; quam dum in poteftate habuerunt Veneti, omnes quoque eiusdem partis In
fulas ex confèquenti facile retinuerunt. Et ficuti Infulas, terreftribus Vngarorum
viribus deftitutas, facile acquirere poterant: ita eartfhdem acquifitio, absque Iadra,
neque tuta, neque diutina effe poterat. Ad eam vero recuperandam, Vngaro
rum praefidiis fulcitam, duplices vires requirebantur: erat enim neceffe, validas c0
pias transfretare, quas terreftri Vngarorum et Croatorum exercitui opponere
poffent, et claffem machinis inftru&am, quibus vrbs, tribus ex partibus mari cir
CllM}•
 *

ЕтскоАтIAE LIввк твктvs cАР. v. 19;

cumdata oppugnaripoffet Idcirco maximis copiis, nauiumque et machinarum
apparatu, Venetosladram obfedifie necefie eit, quam coactamfe dedidifle, Vene
neti et Bonfinius (cribunt; (ed oppugnationem non delcribunt At fipraeidium
Vngarorum fame coattum recefferit, vt Bonfinius (cribit, obfidionem diuturnam
fuilleoportet, ipfisque Vngaris recedentibus, ladrenfes portas Venetis aperuifie
dicendum, prout Spalatenfes anteuertentes, Vngaros occiderunt, vr fupra di8tum
eft; vel ficattrumladrae praeidio Vngarorum tenebatur,vtDandulusfcribit,diu
turnitas obiidionis de cattrointelligendaet. Ciuitates quoque Sibenici, Tragu
rii, et Spalati,fufceptas Veneti (cribunt, Belgradumque et Sibenicum muris nu
datas referunt; Воnfinius veropoft ladram, et Sibenicum, caetera quoque loca
orae maritimae Venetis tradita fcribit. Inde Ducem montes transgreffum in Croa
tiam penetrafie, eam populauitie, et Venetias triumphantem reuerfum, Croatiae
фuoque titulum filmfille, Veneti (cribunt fere omnes, praeter Dandulum in Anna
libus: Воnfinius autem montium transgreflionem, apud exteros non inueniri (cri
bit. Sed quamuis vera effe potuerit montium transgreffio: tamen ex Сroatia
tantum populata, nullaque eius parte retenta, Venetorum Ducem titulum Croa
tiae fumfifle dicendum noneft. Аt cum inter Venetos et Bonfinium conuentat,
Оrdelaphum Ducem, ladram, caeteraque orae maritimae loca occupaffe, horum
autem, ladram, Тragurium, et Spalatum,tantum in Dalmatia fuifle,ex fupradittis
conftat; caeteravero,puta Belgradum, Sibenicum, Nonam, Ciuitatem nouam, et fi
quaealiae Ciuitatesmaritimae tuncextiterint,in Croatiafuerunt, Croatiaeque nomi
necenfitae,vtfuрга probatum eft Quod Veneti et Bonfinius non diftinguentes,
omnia orae maritimae loca Dalmatiae adfcribunt, prout hodie cenfentur, et infe
rius docebitur. Ideo Dandulus, qui ex antiquioribus Chronicon fummatim com
pilauit, afiumtionem tituli Croatiae Ordelaphiin eo retulit;fed in Annalibus,cum
accuratius getta eiusdem Ducis defcriberet, vitra montes transgreffionem, tituli
que Croatiaeasfumtionem, referre omift:eo, quia fuotempore, Croatia maritima
vsque ad montes, iam Dalmatia vocaretur;ob id, illam vitra montesexpeditionem,
vel non veram, velinfufficientem cenfens, fimul cum titulo referre omifit. Non
erat enim necesie, Ducem montes (uperare, vt Croatiam popularetur, cum ipfam
Сroatiam maritimam acquifiuerit, prout in confesfoeft Ideo, quidquid de Croa
tia vitra montes fecutum fit, Ordelaphum Ducem, Dalmatia fe dedente recuperata,
vt exfcriptura Santtuarii Arbenfis apparet, in qua voluntariae deditionisfit men
to А. С. МСLXXX, XIV. Май: lefjicatio, quod tempore, quo Coloтати, Rex Иn
gariae etc. dominatus efi Dalmatiae, Arben/e, libere pojederunt iyular Arte, et Gallos
сит cero Dalmaria condonair/e Ordelapbo Phalerro Duci Veneriarнт, itidem libere et
ab/olute pojederunt, etc.Vngarorum praeidiis eiettis, Croatiaeque parte occupata,
Dalmatiae tituloiam Venetis iure quaefito, Сroatiae quoque tuncprimoiurebel
lifumfisfe credendum eft. Namex fuprapofitoeiusdem Ducis priuilegio conftat,
ipfum, acquito Belgrado Ciuitate Croatica, imitatione Regum Croatiae, Priuile
giumlibertatis, а Сrefcimiro concefium Моnafterio S. Iohanniseiusdem Сіuitatis,
collaudafie, poenamque Regali Croaticoffco applicarifolitam appofuide.
Regem Vngariae,ad ladramrecuperandam, deinde maximo apparatu adue
nifie, item Ordelaphum eundem Ducem, maioribus, quam prius, viribus, condu.
aустны
Stis peditibus et equitibusa) Longobardis, ad eandem propugnandam reuerium,
- 3 36 38 - * . Вh 2 ibi
 \

196 I по Lvсп pЕ квомо pАLмАтлАЕ

Исте?. ан ibique occifum, Veneti et Bonfinius conueniunt. Аt Veneti ladram, caeteraque
ti4. . locatunc retentaafierunt, Bonfinius vero Vngaris fe omnia dedidifiefcribit:ideo,
cuinam potius deferendum, inquirendum eft. Воnfinius Сolomanum venide affe
rit, Veneti vero non omnes Сolomanum nominant, Regem tamen Vngariae ali
dui venife fcribunt; at tunc,fcilicetannо МСХVII. quo occifus fuit Огdelaphus,
Stephanus,Сolomanifilius, qui patrifucceferat annoМСXIV. vt dittum eit, re
gnabat, quem per ottennium alieno duttu Regnum gubernafie, donec ad legiti
mamaetatemperuenit, Bonfinius afferit ideo, fi praefensfuit Stephanus, adhucin
minoriaetate exitebat. Retentamautem a VenetisDalmatiam,exArchidiaconilo
cofupracitatoconiicitur, qui ArchiepiicopumVngarum, poft Vngarorum occifio
nem, nunquam reuerfum afferit; namfiSpalatum ad Vngaros rediiffet, Archie
pifcopus rettitutus fuifiet:Сегneca autem ab Archidiacononominatus, Prior Spa
а)Script. latifuit a) annо МСХIХ. Еx quo, et ex Dominici Michaelis, ОгdelaphifucceПо
Spalar. I.
ris, Dalmatiae et Croatiae tituli continuatione, vt inferius dicetur, а Venetis reten
tam Adriaticam oram, cenfendum eft. Носfuit primum bellum inter Vngaros
et Venetos, in Dalmatia et Croatia geftum. -

ОuantienimVngarorum Regesoraemaritimaeposiefonemfecerint, quanti

etiam eius conferuationem Veneti exiftimauerint, ex dicendis parebit:ideo maxi
mo apparatu Vngaros recuperationemtentasfe, etVenetosdefenfionem, dicendum
eft. Сumque Vngaros terreftribus viribus praeualentes, terreftria loca, quae Ve
neticeperant, facile recuperasie credendum eft:itainmaritimorum expugnatione
parum proficere potuise credendum eft;prout Venetos in terreftribus retinendis
perfeuerare nonpotuisfe, in maritimis autem, tanquam maris Dominos, et ratio
nem expugnandarum vrbium in Palaettinaedottos, Vrbescepisfe,et Vngarorum
conatus facile elufisfe, accedentibus Dalmatarum animis,ad eos, propriamque li
bertatem propenfis. Сroatica autemloca, Веlgradum et Sibenicum, muris a parte
maris nudata, etiamfi amilisient Veneti, facile quoque recuperare potuerunt.
Сumque diu bellatum,fruftra Venetos in mediterraneis, Vngaros vero in mariti
mis, laborasfe,coniettaridebeat;et tunc Сaliftus II. Summus Pontifex, Сhriftianos
omnes ad facrum bellum vrgeret:de pace inter Vngaros et Venetos attitatum
fuisfe tenendum eft. Сumque minoraetas Regis pacis (tabiliendae moduminueni.
re non permitteret, inducias quinquennales pactas, donec ad legitimam aetatem
Rex perueniret, prout tradunt Scriptores, facile fuaderipoteft. Наs autem indu
cias, fuperioribus, inladrenfideditione, anni МСV. fimiles fuiste necesie eit, fi
фuies inter Venetoset Vngaros Adriatici accolis inducenda erat;vt Veneti раса
to Adriatico relicto, Syriacam expeditionem praeparare postent, prout paulopoft
effecere. Нifque induciisfirmatis, tam Vngaros, quam Venetos,titulo Dalmatiae,
et Croatiaevfos, ex (cripturis conftat; Dalmaticasque tunc Ciuitates nullo praefi
dio militari obnoxias, in Venetorum tutela,priftinamlibertatemcontinuaste, dicen
dum eft: Croaticas autem maritimas, muris nudatas, quiete viuere coastas. Нос
modo igitur, terra marique pace parta, ad temperamentum, fupra a В Ioanne in.
uentum, partes iterum deuenisfe concludendum eft.
- * +нок»зоозкжже -

3:9
* САР.
 HET CROATIAE LIBER TERTIVS CAP. VI. I97

º: ※米米米米米米米米米米来来※※米米米米米米米米米来※※※
- -

º - C A P W T VI.
º QVO M0D0 DALMATIA E ET CPOA TIAE PAP.
TES AD VNG AROS REDI ER IN T.

º enetos Dalmatiam, non per fe folos, fed ambobus Imperatoribus auxilianti.

º bus, recuperasfe, fupra ex Dandulo relatum eft: fed mortuo Alexio Orien
... tali Imperatore, Ioannes filius, Calo Ioannes di&tus, fuccedens, Priuilegia Venetis
\; a Patre concesſa, confirmare renuit, vt Dandulus refert: Calo Ioanne, Imperator
£ Alexio patri fùccedit, cui Dux Legatos mifit, fibique Crifòbolium a patre conceffùm ap
º probari petiit ; ille, omiffs paternis veftigiis, id facere renuit. Inde primae fimultates im
\: ter Venetos et Orientale lmperium ortum habuere; quarum caufà Veneti irritati,
ម្ល៉េះ tertiam expeditionem in terram fàn&tam facientes, Dominico Michaele Duce pro
Wg grediente, Graecorum loca infeftarunt, Corcyramque obfederufit, vt idem Dan
•‫) جہ‬A ،‫• جم‬
dulus refert: Dum haec egerentur,
Venetorum paratoStolio, Dux, in menfe Augufli,Ducatur
- - -

|t, ſº anno quinto,potenter egreffüs, Dalmatiam intrauit, et ex illis affumtis, adobfidendum Corphu,
:: qui pro Imperatore Conftantinopolitano tenebatur, acceffit ; fed dum intrinfeci diri, infulti
‡့် bus continuis vrgerentur, nuntius de Syria fuperueniens, Stolum, dimiffaobfidiome, antecede
: ፖፅfecit.Ducem ಇಲ್ಲEಯ್ರ in TCrra Sanéta cum clasfe diu detentum, pa&a ab Andrea
ਾਂ Maurocen exGuliélmoTyrio relata, declarant In nomine San&fae et Indiuiduae
Trinitatis, Patris, et Filii, et Spiritus Sanéti, tempore quo Papa Califlus II. et Henricus
邸 Romanorum Imperator Auguftus, pace eodem anno inter Regnum et Sacerdotium, fuper an
ﾘ muli et baculi controuerfia, celebrato Romae confilio, peo εκείο auxiliante peraćfa, alter
呜 Romanam Ecclefiam, alterque Regnum regebat, Dominicus Michaelis Venetiae Dux, Dal
迺 matiae atque Croatiae Regni Princeps, innumera cla/ium militiaeque multitudine,
* prius tamen ante in portuofas Afalonis ripas, paganorum claffum Regis Babyloniaegra
鹰 uiffima ſtage faéfa, demum in Hierufalem partes, ad meceffarium Chriftianorum patroci
* nium, ເiorg/tr ಹಿ. Rex quippe Balduinus Hierofolymitamus II. tunc temporis,
忆 peccatis noftris exigentibus, fiib Balac Principe Parthorum paganorum, laqueo cum pluribus
º - aliis captiuus tenebatur. Eundemque Ducem difficili oppugnationi et deditioni
lº
Tyri,anno MCXXIV. die XXXIuliiinterfuisfe,Regis
uerfi,Priuilegiorumconfirmatio, data apud Accon anno Balduini,tunca captiuitatere
MCXXV. Indi&ione III.
fexto Nonas Maii, ab eodem relata, probat. quotempore Tragurium a Saracenis
--- captum, et funditus euerfum,in notis ad vitam B. Ioannis, et latius in Patriae Chro
nico, relatum eft. Ex quotunc, ob Venetorum et Dalmatarum claffis abfentiam, in
Adriatico piratas emerfisfe apparet. At, cum Stephanum Colomani filium, Tra
露 gurinis et Spalatinis paterna priuilegia fupra relata confirmasfe conftet, eodem -
º anno et menfe, quo euenit fupradi&ta deditioi Tyri; ideo tunc Stephanum
º exemplo patris, Venetis et Dalmatis in Syria impeditis, Dalmatiam recuperasfe di
º cendum videtur. Et quamuis manufcriptus codex nullam Stephani aétionem me
常﹑ moret, tamen Thuroczius fcribit: Nono anno Regni füi intrauit Dalmatiam, ്
Dalmaticenfibus homorifice füfëeptus eft. Quae congruunt cum annis Regni eius, in
fupra pofito Priuilegio expreffis; ex quo, ficuti Stephanum Regem Vngariae in
Dalmatia fuiffe, et aliquidegiffe, conftat, ita quid egerit inquirendum eft. Bon
t Bb 3 - finius
\\
 w

198 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

finius enim confirmaffè tantum Dalmatarum animos afferit, ex quo, a Colomano

in Stephanum continuatum dominium Dalmatiae, praefumit: Veneti vero diuer.
fum. Nam Andreas Dandulus, Duce Dominico in Syria exiftente: certioratur
Dux, Imperatorem Conftantinopolitanum ad damna intendere Venetorum, cum illorum, id
eff Baronum Regni Hierofolymitani, confenfu,recedens, Rhodum applicuit, ab incolis ali.
menta petiit, quibus renuentibus vrbem inuadit, opes abftulit, et acceptat diuidit. Ind.
procedens, Chium obtinuit, et ex hyeme recedit. San&i Ifidoricorpusinuentum. Dum
autem Stolus ibi refideret, ipfius pars fecedens,Samum, Metelinum, Andrum, et alia Impe
rialia loca capit, et poftea fpolia diftribuit. Superueniente vere Dux recedit, et Metho
mam fimiliter occupat, et praedam inter fùos partitus eft. Poflea in Dalmatiam venient,
Spalatum et Tragurium, quos fùmmiferat Hungarica rabies, bello figatis illis recupera
uit, et fibi fòlitam fidelitatem exhiberi fecit. Mox Hungari expulfi, in Belgradum ve
niunt, eisque refiftentibus Dux vrbem obtinuit, et vafitati fùppofüit. Dux in Iadra a
clero et Populo, tauquam füus Dominus, receptur fuit, fpoliaque apud Iadram, Deo pri.
mum, et pugnatoribus diffribuit ; completisque a fuo egreffü annis duobus, menfibus X. in
Iunio Venetias feliciter rediit. Idem fere caeteri Veneti Scriptores, praeterSabel.
licum, qui hanc Ducis Dalmaticam recuperationem in dubio ponit, Bonfinius au
tem abfolute negat; ideo examinanda eft. Veneti Scriptores bis Chium captum
afferunt, prima vice Dominico Michaele Duce, fècunda vero Vitale Michaele.
-

De Vitale, praeter Venetos, Nicetas Graecus Scriptor memorat, de Dominico

autem nihil tradit:ideo Bonfinius, cum eiusdem cognominis fuerint ambo Duces,
omnia ad Vitalem refert, primamque Dominici negando, Dalmatiam quoque tunc
a Venetis recuperatam negat;ex quo, capta a Colomano Dalmatia, eius dominium
Vngaros continuaffe,afferit. Sabellicus autem, cum apud exteros primam non in
ueniret, eam in dubio ponit; quod eius dubium, ex fepulchrali Dominici Ducis in
fcriptione,a Venetis relata, augetur:
Terror Graecorum iacer hic, et laur Venetorum,
Dominicus Michael, quem timet Hemanuel.
Dux probus, et fortis, quem totus adhuc colit Orbis,
Prudenr confilio, fùmmus et ingenio.
Iftius aéfa Viri, declarat captio Tyri,
Interitus Syriae, memor et Hungariae.
Qui fecit Venetos in pace manere quietos s
Donec enim viguit, Patria tuta fuit.
Quisquis ad hoc pulchrum venies fetiare fepulchrum, º
Cernuus ante Deum fle&fere propter eum.
Anno Domini MCXXVIIII. Indi&ione VII. obiit Dominicus Michael Dux Ve
torum. In qua cum Ducem mortuum anno MCXXIX. ponatur, Emanuelem
autem imperare coepiffe conftet anno MCXLIII. ideo hanc primam Chien
fem occupationem, non Emanuelis, fed eius Patris Ioannis, Calo Ioannis di&i,tem
pore, fecutam oportet. At in Calo Ioanne, Nicetas nullam de hac re mentionem fa
cit, ob id Venetorum Scriptorum teftimonium, ex hac ipforum Ducis infcriptione,
deftrui

--
 ET CROATIAE LIBER TERTIVS CAP. VI. I99

deftruividetur, et Bonfinii negationi potius asfèntiendum. Sed cum Treguanus,

º vitae B. Ioannis Tragurienfis Epifcopi reformator, fcribat: fècundo Veneti nam
' que cum irent in Romaniam contra Chium, etc. haec fecunda Venetorum expeditio Chi
* enfis di&a,primam praeceffisfe praefumit; et cumfecundam,Vitalis Michaelis Du
º cis, et Emanuelis Imperatoris tempore fécutam, in notis ad eandem vitam di&tum
" fit,et infra probabitur: prima Dominico Michaeli tribuenda eft. Veramque fuisfe
s conftat ex antiquo monumento a): Almificae Incarnationis Iefu Chrifti, noftraeque ^) in Archi
*' Redemtionis anno Domini MCXXIX. abeunte, Indi&fione fexta elabente, Ego M. diuina *° Со/
! - - - ... . - - mae et Da
fauente Clementia, Almae Anaftafii Cathedrae praefùlante, notum facio tam praefèntibus „;.
鷺
quam et remotis, ftabile priuilegium libertatis Ecclefiae SS. Cofimae et Damiani, quam Ec
'' clefiam, poft reuerfionem Romaniae, defolationemque ciuitatum, Dux Venetiarum mihi -

* , conceffit,etc. Ex quo Dominicum Ducem in Romania fuisfe, ciuitatesque defolasfe,

* conftat; Romaniam autem tunc, pro Graecorum, fiue Conftantinopolitano et ori
* entali Imperio fumtam, ex fupra citato loco vitae B. Ioannis, et Scriptoribus, tam
ம1 {Graecis, quam Venetis, conftat. IdeoChium, inter ciuitates defolatas, tunc captum,
$ concludendum eft. Infcriptionem autem:
讹 - Pulcbro $epulcbro,
& pofterioribus temporibus, a quopiam grammatico, tempora non obferuante, con
fi fe&am, et Emanuelis nomen inconfiderate pofitum fuit: cum neque in anno mor
Mr. tis Ducis cum caeteris conueniat; nam fere omnesVeneti Scriptores, mortuoDo
I. Inimico anno MCXXX. Petrum Polanum Ducem creatum fcribunt, ipfè autem
溉 Dominicum mortuum MCXXIX. afferit.
鹰 Dominicum ergo Ducem Chium cepiffe, indeque San&i Ifidori corpus fub
岷 latum, Venetias, tuliffe, Aegaeumque populauiffè, vt Veneti fcribunt Au&ores,
º dicendum eft; quod ex Ioannis Cinnami, Au&oris Graeci, nuper editi, gefta Ema
nuelis referentis, teftimonio comprobatur, qui caufas belli inter Emanuelem et *
Venetos fcribens, tempore Ioannis ab eisdem Chium captum, Rhodumque, et -

Lesbumdepopulatas, aſſerit libro quarto, vt infra referetur.

t
｡

CAPVT
/

2OO I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

※※※※※※※※※※※※※※※※※※米※※※※※※米※米 -

C A P W T VII.
ozo Mo D o vE NET I AD R IA TICAM o RAM
REC VP ERA VER IN T.

driaticam quoque oram a Venetis tunc tem.

poris recuperatam, omnes eorum Hiftorici
fcribunt: at in nominibus locorum non com.
ueniunt. Nam Neoterici Spalatum, Tragu.
rium Sibenicum,et Iadram, captas, mtirisque
in parte nudatas tradunt; antiquiores vero
Chroniſtae, Spalatum, Tragurium, et Sibe.
nicum, recuperatas deditione memorant,
Belgradum vero refiftere volentem deftru.
&tum afferunt. Dandulus autem in Afima.
libus, loco fupra relato, Sibenicum non no.
minat; de Belgrado autem idem, quod reli.
qui Chroniftae, fcribit. quod Archidiaconus
confirmare videtur Cap. XV. cum autem Bl.
烹 s oRvs. - graienfii guitar deflručta fui/fêt a Veneti,ji.
tauiffêlîfîâmi in Scardonam. Ex quibus Auétoribus, et ex fupra diéta Scripti.
ra, innui poteft, deftru&o Belgrado, Dominicum Ducem, Ecclefiam, et infùlam SS.
Cofmae et Damiani, contra Belgradum pofitas, Epifcopo Iadrenfi.concesfiffè. Sed
cum Belgradenfis ciuitatis rudera, pofterioribus temporibus, Iadrae veteris nomcnfór
tita fint, et etiam nunc a praeternauigantibus ita vocentur, vulgo Zara vecchia:
ideo neotericos Iadram etiam tunc recuperatam aequiuocaffè coniici poteft, quod
antiquiores non fcripfère. Dominicum ergo Ducem, Dalmaticas ciuitates,fcilicet
Spalatum, et Tragurium, et praeter has Sibenicum, Belgradum, Croaticas, recu
º
perafïè, dicendum eft. Sed cum eundem Ducem interfuiffè deditioni Tyri, eo
demque menfe, Stephanum Regem in Dalmatia fuiffe conftet; inde Ducem redu
cem, Aegaeum populauiffe, Chiique in hibernis moram traxiffe, fcribant: haec
de Graecis vindi&am fumfiffè arguunt. ex quibus Graecos cum Vngaris, contra
Venetos fenfiffe, dicendum eft. Nam ficuti Alexium Imperatorem,Venetis ami
ciffimum, contraVngaros, Ordelapho Duci,in Dalmatiae recuperatione auxilia prae.
ftitiffe, Dandulus refert: ita Calo Ioannem eius filium, cum paterna priuilegia con
firmare noluiffet, a Venetis auerfum fuiffe apparet; inde fimultatibus ortis, prima
vice Venetos Graecorum loca infeftaffe, et Ducem Michaelem in terram San&am
procedentem, Corcyram, fiue Corfu, oppugnaffe,idem Dandulus tradit. Ac cum
Duce in Syria detento, Stephanum Regem, Tragurium et Spalatum, Dalmatiae
maritima loca, occupaffè conftet; quae fine claffè maritima difficile capi poterant:
ideo Graecos ad damna Venetorum intentos, vt Dandulus refert, Vngaris auxiliarem
' claffèm in Adriatico mififfè comie&ari poteft, Regemque Stephanum, Croaticas
voluntarias recepiffe, Dalmaticarum autem Spalatum, parua accedente Graeco
rum claffe, coa&tam, ad ipfum rediiffe. Tragurium vero, cum tunc defértum,
vel
 *

ЕтскоАтмАЕ LIвЕктEктvs cАР. vш 2о

velhabitatoribus infrequens,ob recentem Saracenicamde(trudionemiaceret, nul.
lam refittentiam facere potuit, ob id fimul cum Spalatenfibus, priuilegium eorum
a Regeconfirmatum fuit, cumТragurienfes ditiores, Spalatitunc habitarent, vtin
patriae Chronico relatum et ladram autem caeteris validiorem, ficutifacile capi
non poterat; itain Venetorum poteftate permanfide, prout Venetifcribunt, cen
fendum eit. Venerorum DucemАdriatica aggreffione intelletta, viáricem clasfem
reducentem, in vindittam, loca Graecorum fibi obuia, populauisfe, in Aegaeohi
bernasfe, Adriaticique oram recuperasie, dicendum et Sed,fiexpendantur, quae
de Sibenico etBelgrado, muris nudatis, abОrdelapho Duce, fupra exVenetisfcri
ptoribus di8ta funt, haec duoСroatorum loca, iam tum a Venetis auerfa,abОrde
lapho muris nudata cenfendum eft; et cum Sibenicum, parui circuitus oppidum
* tunc esfet, Ducem Dominicum nihil de Sibenico egisfe (cribunt, locumque naui
gationi non admodum aptum, et tunc maris, nullum, vel paruum vfum habentem,
Ducem (preuisfe, coniettaripotett. Веlgradum vero, tam ex fitus opportunita
te, quam ex infulis, quas poffidebat; quae nunc partim in ladrenfi, partim in Si
benicenfiterritorio fitae funt; maris vfum ab antiquo habentem, et poft Coloma
ni ibi coronationem, aVenetis et Dalmatis auerfum, murorum ab ОrdelaphoDu
ce nudatio indicat, et multo magis poft haec. Nam verofimiliter coniettari po
teft, Stephanum quoqueRegem, exemplopatris, Belgradicoronam fumere voluif
fe, muresque reftaurasfe; inde Belgradenfes, nauigationem inquietasfe peregrinis,
Venetis et vicinis ladrenfibus, molettias intulife: ideo Ducem Venetorum, hanc
Сroatorum maritimam ciuitatem, caeteris validiorem, validisque muris circum
datam,vt eius rudera demonftrant, coronatione Regiafe efferentem, nauigationem
inquierantem, ladrenfibus infettam, aggrefim, vicepifie, et ne amplius obelie
polet, funditus deleuifle,infulisque eius.ladrenfibustributis,pacatum Adriaticum
reddidifie. Sed mirabitur quisque, Venetos, iuftitiae cultores, quietis Adriaticae
auidos, pis Syriacis aerumnis afuetos, Belgradum, ciuitatem Chriftianam, Latini
ritus, quam paruo praefdio retinere poterant, funditus deleuife Sed confideret,
juando illae induciae, quae vrgente Califto Pontifice, inter Venetoset Vngaros,
ob Syriacam expeditionem pattae, fuere; an tunc aliqua poena, a fummo Pontifi
ce impofitafuerit illis, qui quocunque modo peregrinorum itinera impedirent,
velinquietarent Docent enim potteriora exempla, LegatosАроitolicos in Dalma
tiam milios, qui pronuntiata excommunicationis fententia, omnes circumuicinos
populos, authoritate Apoltolica excitabant; contraeos, qui peregrinorum itinera
infettabant; an tunc contra Belgradum, idem factum effe potuerit, perpendat, etan
ob hanccaufam deleta fueritciuitas, quae exfitus opportunitate, peregrinis inte
titimaefie pout, cum in vnum concurrerent, et tuta peregrinorum praeterna
uigatio, et Adriatici quies, quae ab hac vna Croatorum ciuitate, vt olim a Chelia,
inquictabatur, et Venetos Adriaticae quieti maximopere vigilantes, contentiente,
vel iubentefummo Pontifice, Belgradum, vtiexcommunicatum, deftгuxile dicen
dum fir, cum translatio eius Epifcopi Scardonam, itidem Croatorum vrbem, et
antiquae coloniae locum, duodecim tamen miliaribusa mariaperto diftantem, ар
probationem fimmiPontificis arguat. Venetos ergo, recuperatis reliquisDalma
tiae locis, Belgrado de(truao, titulum Dalmatiae etCroatiae, poiletionemque orae
пaritimae, continuaffe dicendum eft.
96 Ж ж Сс САР VТ
 *

2O2 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

米xxxx箕×××※※※米×米×××××××××××米兴
C A P V T VIII.
D E z WGARORVM ET Y”ENET0 JP/”M PEBV'ſ
GESTIS, IN DALMATIA ET CROATIA, Q_VAE A SCRI
P TO RIB VS NON REFER VN TVR.

RegnoStephani II. vsque ad Ludouici coronationem, Chronicon manufcri.

ptum, et Thuroczius, aliquid Vngaros in Dalmatia egiffe, non memorant:
Bonfinius vero, execratis Annalibus Vngaricis nihil referentibus, multa aftruit,
quae taediofum effet, referre fimul, et refellere; ideo fupplenda erunt ex fcriptu
ris fuperftitibus, quae ab Hiftoricis praetermiffâ funt. Nam ex priuilegiis fupra
defcriptis,Colomani, et Stephani eius filii; quae deinceps de libertatibus diéta fue
re, ad differentiam conceffionum, vel confirmationum terrarum, in Croatico folo
pofitarum; ficuti conftat, Dalmatiam ad Vngaros bis tranfiiffe: ita a Venetis quo.
que, bis recuperatam, ex fupra dicta temporum collatione, patet, continuatumque
exinde Venetorum orae maritimae dominium, reliquo Stephani II. tempore, qui
vsque ad MCXXXI. vixit, dicendum eft. Quo tempore, Venetorum et Graeco.
A.C. u26. rum fimultates profequens Dandulus, ait a): Nomo Ducis, Dominici Michaelis, cmno,
ftolus quatuordecim Galiarum, contra Imperatorem Conftantinopolitanum, et Venetorumtui.
tione egreffüm, oppidum Cefaloniae fecus Epirum, capit. Narrato deinde,quomodo Ca
lo Ioannes, in Afia cum Latinis male fe habuerit, fubdit: Huius affutia, Venetos
odientis, Dux reparans galeat, afflue pro tutela nauigantium mittit, mutuisque offenfini
bus, auéfo iam fehismate, decretum fuit, vt Veneti, qui hucusque barbar mutriuerant, de
caetero imberber efficiantur: tandem ர்ே. ad cor rediens, Ducem requirit, vt fibi Le
gata* mittat, pollicens Crifòbolum pridem vetitum, plenius fòlito condomare. Ideo Dux
annuens per fùor nuntior, oblata obtinuit, et foedus reintegrauit. Ex quibus, ficuti
conftat, compofitas fimultates inter Venetos et Graecos, Ducis Dominici Michae.
lis tempore, qui ante Stephanum Regem mortuus eft: ita eandem Stephanum,bel
lum cum Calo Ioanne habuiffe, referunt, et Vngarici, et Graeci Scriptores. Ob id,
VenetosAdriaticae orae poſſeſſionem continua le, cenſendum eſt, viuenteStepha
no, ficut et Belae caeci, eius fuccefforis tempore, cum nullius eiusdem priuilegii
libertatum in Dalmaticis ciuitatibus memoria reperiatur. Geyzae vero, eius filii
et fuccefforis tempore, non ita, cum-Spalatenfibus priuilegium libertatum anno
MCXLIII. fimile Colomani conceffèrit, adie&is claufulis, obfides non recipiendi,
et ne quis figillo Regio, in'iudicio extra ciuitatem trahatur; Tragurienfibus quo.
que, eiusdem tenoris anno MCLI. et iterum Spalatenfibus anno MCLXI. Ex
quibus Spalatum, et Tragurium ad Vngaros tranfiiffè patet, quod Veneti et Vn
gari non referunt, fed Veneti tantum, Dalmatarum fingulas ciuitates, Petro Pola
no Duci promififfe, auxilia nauium longarum, quotiescunque Dux quindecim ma |

uium claffem educeret: quod Dandulus, Iftrienfès, non Dalmatas, promififfè re

fert; circa quae tempora, Iadrenfem Ecclefiam, in Archiepifcopatum ere&am Ve.
neti fcribunt, de qua b) infra. Haec in Dalmatia eueniffe, vsque ad DucatumWi.
talis Michaelis, reperiuntur, quo tempore, praeter relata inter Vngaros, et Impe
ratorem Calo Ioannem bella, eundem quoque Imperatorem cum Seruiis, feuballis
º w
Tri
 *
ЕТ СR ОАТПАЕ LI ВЕК тектivs САР. VIII. 2o3
Х
balisbellum geflife, memorant Nicetas, et loannesCinnamus,fubditque Nicetas:
А/i pof alias dinicatione, расе сит bac gente.fata, et vriliter firmata, caeterisquebar
barir, qui Romani cer/is occidenteт finitimi/int, cel inuiti in атіritia/iia pertragii,
сит rotie, pro/perepignafer, etiam remotiorergente, quоситфиe тoda/ibigenda, сепjiir,
ea:4ие poti/тит, quae Confiantinopoliт, теrcaturae et quaefия gratia, appellerent:
itaqие таritiman Italian/ibi conciliauit, quae plenir celi in orbет Imperatriceт cebе.
batur. Ex quibus tunc Dalmatas in amicitiam pertraxide argui poiet; fed cum
nomen Imperatoris in Dalmaticis (cripturis reaffumtum nоn reperiatur, cum Dal
пmatis nihilegifle dicendum eft: dealis autem, puta Croatis, et Italis, niti quisva
nitatem Graecam arguat, femper fibifubditam Italiam fomniantem, nihil tradipot
eft. Ipfotamen adhuc imperante Сalo Ioanne, Belam II. Vngariae Regem, titulis
Dalmatiae et Croatiae, Ramae quoque, quae Seruiae parseft, addidifie, conftatex
Priuilegio Eccletiae Spalatenti concefo МСXXXVIII. quod tempore Belarum
euenifie debuit; quamuis Сolomanum etiam Ramae titulovfum, fupra in exemplo
Рriuilegieidem Eccletiae Spalatenti concefio МСIII. appareat. Таmen cum ante
riora eiusdem RegisРriuilegia,fiprapofita, Ramam non memorent; ideo in dido
exemplo PriuilegiiColomani,exfcriptorum.errore Ramam irrepfiffe dicendumeft;
et Belaт Саесит primum Raтae tirulum addidifie, cui Geyzaa) fuccefit, quicum а) А. Сиди.
Еmanuele Imperatore multoties bellum gefiit. Ipfo autem Geyza mortuo, Ste
phanus III. filius b) fucceffit: hunca Ladislao et Stephano, patruis, diu vexatum, b)4. Спб.
manufcriptum Chronicon refert; Nicetas autem et Ioannes"Сinnamus, id infti
gante Emanuele euenifie narrant, bellumque poft patruorum quoque mortem
continuatum defcribunt, Ideo Stephanum, intettino bello impeditum, quomodo
cum Emanuele inimicoconuenire potuerit, Dalmatiamque recuperare, vt Воnfi
nius afferit, non apparet. ЕtquamuisDandulus,Stephanum, admaritima loca cum
exercitu perueniiefcribat, et іттипitatibus Dalmarino, attraben, Spalatить Tragи.
rium, et Sibenicum, et plura alia loca deтит obrinuit, ilosque largihui, Priuilegii, iyi.
gnits quae exeiusdem fuрputatione circa annum МСLXVII. euenere: tamen,
cum vnicum tantum illius temporis Stephani Priuilegium, Sibenicenfibus concef.
fum, reperiatur, quod a fequentibus Regibus Vngariae multories nominatum et
confirmatum reperitur, ob id Dandulo notum effe debuit; Sibenicumque, vti ma
ritimum, more fuo, in Dalmatia (tatuit; fimiliaque Рriuilegia Spalatentibus etТra
gurienбbus concefia praefimens; eadem quoque loca Stephano tradita inter cae
teranominauit, quaeEmanuelitunc fededidifie infrapatebit. Quodetiamexeius
dem Danduliverbiselici poteft; nam paulopoftfcribit: Епатией аитет,Spalatum, et
Tragurium, et Ragu/ium, ac paene rota Dalmaria /ubiugatur.
Stephanum enim conftat concefifie Sibenicenfibus annо МСLXVII. Priui.
legium, fimile omnino Priuilegiisa Geyza Spalatenfibus et Tragurientibus datis;
ex quo tria notanda funt. -

Рriтит, de(trutto Belgrado, Epifcopo et ciuibus Scardonam migrantibus,

Sibenicum, ex maris commoditate, vfuque nauigationis, habitatoribus austum, ad
ciuitatis frequentiam creuifie, ciuitatisque ius et Priuilegium obtinuide.
Secundum, Regi Stephano cum reliqua Croatia paruife, cum eiusdem Regis
Рriuilegia, confirmationesque terrarum, in Croatico folopolitarum, reperiantur
annoМСLXIII. et МСLXIV.
3; 3; }; Сс 2 - Тer

*----- -
 ~

2O4. I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

Tertium, abinde Sibenicum, cum Priuilegium Dalmaticis ciuitatibus aequa

le confecutum fit, inter Dalmaticas quoque ciuitates numerari cepiffe, vt infra re
feretur.
Hae memoriae, rerum in Dalmatia a Regibus Vngariae geftarum, vsque ad
Belam tertium, reperiuntur: fed cum Emanuelem Imperatorem rebus Dalmaticis
et Croaticis fe immiscuifle conftet, eiusdem quoque gefta referenda funt.
卡令3激染旁洛洛激爱爱爱爱激懿强爱爱爱爱冷旁旁激效爱爱旁旁旁旁旁8斜
C A P V T IX. ..
DE REB Prs GESTIS EMANJ^ELIS IMPERAT0.
- R IS IN DA L MA TIA ET CROATIA.

manuelem Imperatorem nihil intentatum reliquiffè, vt Imperium Romanum

ad antiquum fplendorem reftitueret, referunt Nicetas, et Cinnamus; et prae
ter ea, quae de Afia et Africa tradunt, varios per Europam conatus eius defcri
bunt, inter quos de Vngaria Cinnamus libro quarto: Hunniam vt in poteftate ha
beret contendebat, in medio occidentalium populorum fitam. Qua de caufà, contra Gey.
zam fratres fouit, et cum parum vi proficere animaduerteret, mafcula prole ca
rens, Vngariam, Croatiam, et Dalmatiam, affinitatis iure Imperio adipifci cona
tus et. -

a) Ioan.Cin a) Itaque de Bela, qui poft Stephanum, Iatzae filius erat, adfùmendo in matrimo
*am14f.
nium filiae füae Mariae cogitat. Hunni Belam tradiderunt, et agrum, quem fuperftes
adbuc Pater illi dederat, forte fa&a, lubenter affignarunt. Ipfe puer, mutato nomine,
Alexius vocabatur, et appellabatur Defpota. Neque tamen ob id inter Graecos et
Hunnos quietae res fuere, fed bellum multoties renouatum iidem referunt; tan
demque pacem, et loca, quae in Emanuelis poteftatem venerunt, defcribit Cinna
mus: Illi vero, Hunnorum Legati, omnia iureiurando obffringentes, inde ad fior, et
Princeps Byzantium digreditur. Iamque Ioannes Ducas, viéfam a fe Dalmatiam, 巔*
phoro Caluphae, ficut imperatum erat a Principe, tradiderat: eo enim cum exercitu fue
rat miffüs, vt fiue vi, fiue conditionibus, in poteftatem redigeret ; Hummis, quafi cum ratio
ne, hanc fcilicet prouinciam ad hereditatem Belae affígnantibus. Is itaque Seruiorum
b) hanc fines praetergreffüs, poftquam in b) Dalmatiam copias traduxit, breui omnia momento di
tiomi Imperatoris fübiecit ; tum et Tragurium, et Sebenicur, et Spalathur, et Catzicio
rum natio, adhaec Cli* ciuitas inclyta, quam Diocletianus Romanorum Imperator condi
c)Scardona. dit, item c) Cardon, et d) O(truriptiza, et Salon, omnesque aliae Romanis Jübiećiae funt
d) Oſtrouit
247 in Dalmatia ciuitates, numero quinquäginta fèptem. Ex quibus apparent ciuitates,
quae in poteftatem Emanuelis tunc venerunt; quas, ficuti omnes, praeter Tragu
rium et Spalatum, Croaticas fuiffe, ita Cinnamum easdem, antiquorum moremfe
cutum, Dalmatiae adfcribere, conftat. Quando autem haec euenerint, non refert,
fed poft fupra memoratum Priuilegium libertatis, a RegeStephanoSibenicenfibus
conceffum, fcilicet annum MCLXVII. eueniffè oportet. At, cum Cinnamus deinde
alterum Emanuelis bellum, cum Hunnis, et Duce eorum Dionyfio defcribat, poft.
ea expeditionem in Aegyptnm, fimul cum Rege Palaeftinae, quam WilielmusTy
e)lib.20.c.15. renfis e) Archiepifcopus anno MCLXIX. fecutam tradit; ideo intra hoc tempus,
Croatiam, et Dalmatiae partem, Emanuelem occupasfe, cenfèndum videtur. Ta
MCfl
 s

ET CROATIAE LIBER TERTIVS CAP. IX. 2O5

men annus certiorari non pote(t, cum Sibenici, Tragurii, et Spalati, fcripturae ho
rum duorum annorum non reperiantur: conftat tamen, anno MCLXXI. Spala
tum Emanueli cum tota Croatia paruisfe, regnante adhuc Stephano.
º Ex membra
f In nomine fanéfae et Indiuiduae Trinitatis, anno igitur facro, poffquam Chriflus na Monial:.
carnem fùmfit ex Virgine MCLXXI. Indi&ione vero III. füb tempore magnifici Impera ит S. Вете
toris noftri Manuheli, in ciuitate noflra Spalatina, et in toto Regno Dalmatiae et Croa- dià, SyaL.
tiae imperante Conftantino Sebaffo, in /ède quoque B. Domnii refidente Gerardo Venera tenſºr.
-

bili Archiepifcopo, Comitatu praefatae ciuitatis gubernante Iohannes Comes, hoc fçriptum,
s vt ſibſequitur, v1 poſteri ad memoriam ſtarct.
!l Is Conftantinus Sebaflus poteft esfè ille, quem Emanuel, capto Zeugmino, in Sir.
mienſi regione, Francohorio dicta, poſito, ad reparandum Sirmium, Beligradum,
et alia loca, reliquit; quem auunculum Emanuelis, et Conftantinum Angelum
- Philadelfienfem cognominatum, Nicetas fcribit, qui Dalmatiae et Croatiae Gtfber
nator, captoCalupha, conftitutus fuit, vt Cinnamus refert:
Nicephorus Calupha, cognito, veniffè in regionem iffam Hunnorum exercitum, paucis
militum fuorum affùmtis, Spalatha egreditur, dumque iter faciunt, plerique fequentium
paulatim defcifçenter, eum captu facilem hoftibus praebuere ; circumftantes igitur illum,
fortia manu opera edentem, tandem captiuum abducunt. Haec, regnante Stephano,
Emanuelem in Dalmatia egisfe, reperitur; inde belkim cum Venetis, ipfo adhuc
viuente Stephano, fucceffit, cuius caufae referendae funt, vt euentus Dalmatici
melius percipiantur.
*******************************************
C AP W T X. - -

DE BELL 0 / WTEM EMA WVELEM ET VENE.

TOS, EI VSQ VE CA VSIS.
:
nter Emanuelem et Venetos bellum acerrimum exarfit, quod Veneti Scripto.
I res, ob denegatum contra Regem Siciliae auxilium, euenisfe fcribunt. Nice
tas autem, Emanuelem a Venetis animo alienatum, reuocatis in memoriam Corcy
rae ludibriis, Venetos retinuisfe, eorumque bona fifco addixisfe, refert; Ioannes
autem Cinnamus, caufas belli variis in locis fparfàs ponit, ad quas percipiendas res
altius repetendae funt, et Venetorum Graecanicique Imperii ftatus defcribendus,
vt'verae caufàe belli apparere poffint.
Veneti,po(t Duces Vrfeolos, arma tra&andi, nullam, paruamue occafionem
habuerunt, ideo, nauigationibus intenti, ex Conftantinopolitano Imperio quaeftum
non modicum, fimul cum Dalmatis, percipiebant: at bello inter Graecos et North
mannos orto, nauigationibus eorum, exinde interruptis, pro fuo inftituto Graecis
fauentes,arma tra&are coepere, et quamuis vi&ti, tamen vtilitatis amittendae timo
re, et Alexii oblationibus ille&i, validius infurgentes, vi&torias pro Graecis confe
cuti, ab Imperatore maximis donis, Priuilegiis, et immunitatibus remunerati fue
runt; ita,vt pace fecuta, induftriofàm nauigationem dilatantes, mirum in modum
ex his emolumentis opes auxerint,et paulo poft Chriftianorum primam in terram
ſanctamexpeditionem,cumDalmatis CC.nauiumclasſe asſociauerinran.MXCVII.
Сc 3 fecun
 2o6 I по Lvсп ов к всNo pАLмАтиАЕ
fecundam vero, Duce Ordelapho, annо МСIV. profecuti fint, vbi vrbium expu
gnatarum participes fatti, colonisibi relittis, merces orientales in Europam et
Francos peregrinos,in Аfiam transfretando, duplicem, continuatumque quaeftum
percipiebant. Et quamuiseodem tempore, varii Latinorum exercitus in Syriam
procedentes, disfenfiones cum Graecis habuerint, et Dalmatas Сolomanus Vnga
riae Rex a Venetorum focietate auulferit: tamen Veneti, Graecorum amicitiam
continuantes, adiuuante Alexio, poft reditum Ducis Dalmatiam recuperarunt, nul
loque obice, nauigationem viuente Alexio profequentes, vtilitatem, quam ex Con.
(tantinopolitano Imperio, communem cum caeteris nationibus, olim capiebant ex,
Priuilegis Alexii auttam, multo maiorem, quam caeteripercipiebant. Еxinde,na
- uium numero crefcente, prolatoque in Аfiam dominio, longe maiori lucro opes
ampliarunt;Venetorumquenomen, apud exteras quoque nationes celebre euafit,
- et in mediterraneo caeteras gentes praecellerecoepit.
Моrtuo Alexio, cum Ioannes fucce(filiet, Venetofque, ex priuilegiis pater
nis, opibusabundarecerneret,etexprolatoinТerramSanctamdominio,fibiiamfuf,
pettameorum maritimam potentiamhaberet, Priuilegia confirmarerenuit:inde fi-е
multatibus primis inter Venetos etGraecosortis, Veneti tertiam expeditionem in
а) А. С. н ТerramSanttamfacientes, Graecorumlocaa)infeftarunt.quadecaufaImperatorem
Vngarisfauide, vt Venetosparte Dalmatiae priuatos debilitaret, cenfendum eit.
Sed Duх, vietricem clafiem reducens, et Graecorum loca in ЛЕgaeopopulatus,
Dalmatiam recuperauit, Imperatorque Priuilegia paterna confirmare perfuafus
* fuit, vt fupra relatum eft; exindeque Veneti nauigationes quietas profecutifunt.
Rebus Venetorum fic florentibus, Ioanne mortuo Emanuel fuccefit, qui cum in
principio fui Imperii, rem nauticam preuillet, et, vtait Nicetas, иedigaliagие паи.
rica in allor ofй, сопиerrit, ob id piratas quoque emerfisfe memorat: inde re nauali
Graecorum decre(cente, eo magis maris dominium, nauigationique vtilitates, no
mini Veneto aceflisfe oportet; qui cum fociorum I(trienfium, et Dalmatarum
auxilia promta haberent, non folum Adriatici dominium continuarunt, federiam
* IoniietАЕgaei arbitrium acquifuere, et Syriacis nauigationibus,locisqueibi acqui
fitis,adeo addittifuere, vt Dalmaticis auxiliis contenti, Spalatum et Tragurium
fuislegibusviuere, et Vngarorum protectioni adhaerere, citra fulpicionem permi.
1)А.с.наз. ferint, vt inferius dicetur. Аt cum Rogerius,vtriufque Siciliae corona adepta, b)
Сorcyram Emanuelieripuislet, aliaque loca populatusesfet, Veneti, profuoin(ti.
tuto, ne aliquideorum nauigationibus obeset, claslem GraecisproСогcyraerecn.
peratione miferunt;iploque deinde Emanuele perfonaliter adueniente, diutinaob
fidione ceperunt:vbiinter Graecos et Venetos diffidium intercefit, quod,quam
uis tunc (edatum, tamen deinde multories renouatum fuit. Graeci enim, faftum
Imperiiferuantes, cum Venetis non vtifociis, et auxiliaribus, fed vt fibi obligatis
agebant, vt ex IoannisСinnami, EmanuelisРаiegyritae, legationeadeosdem, infra
ponenda, patebit: Veneti vero,proprisviribus audis, longeque propagatodomi.
nio, maris arbitrium confecuti, obfoletain Оrientale Imperium reuerentia, armif
Фue Ioanne ad pacifcendum coasto, a Graecisalieni, eos, prout imbelles, fperne.
bant. ex quo mutuo animorum disenfu, grauifimi bellitunciaaa fuerunt initia,
quod euertionem Graecorum Imperii,iptiusque Conftantinopoliscaptiuitatem,ре.
perit, vt fuо foco dicetur. Emanuel deinde, reasfumtis viribus, hortante fum
П10

*,
 Ет СкоАтлАЕ LIввктEктIvs cАР. x. 2o7
mo Pontifice, multa loca a)Northmannorum caepit, cui Venetos, quamuis Ponti а)Sigon ad
, fici addittos, auxilia praebuisle,nemo refert, cum eidem Graecos Italiae loca, vel 4. С. 1155.
Regem Siciliae Graecorum, occupare non conduceret, obida Northmannis facile
recuperata fuerunt. Et cumex diffidio, inter Pontificemet Fridericum, Emanuel
fibi dominium Italiae, et occidentale Imperium b) fomniasfet, ideo homo vafer, Б) А.С. п56.
Фua negotiatione per Logothetam, Anconitanos c) follicitauit, qua pecunia Ме с) А. С. п58.
diolani, a Frederico d) euerfireftaurationemiuuit, tandem Сoronam e) Оcciden d)А С пб2,
е) А. С. пб7.
dalisImperii, a fummo Pontifice fruftra petit, vtSigбniusfcribit. Ioannesautem
Сinnamus lib III. Clajem totanfidei delegan, Ioanni, Orientalium atque occidenta
Lит Donefici, iuber, or Апсонат, Italiae emporium, паиlgaret, inde, velut e/ede belli,
impeterer Iraliaт. Аr vero Ioanner, adБор/ёn fииіит сит venijer, отпет pergendi си
ram abiecit, /ue rei пашricae imperiria рессаиеrit bac parte Doте/ticи,/iие/йauionibи,
indatiи, Иепerorит, пе/.icet Domini Italiaefati Romani, et cicinae/ibi Regioni, po/:
/ёfore, Venero, id quod erar, сотетnerent, тіти/que eoruт соттilitio indigerent. S
ие gitur bano/iие laт ob Саи/ат, пibil execurus eorum, quae imperauerat Princeps,
гетри, ітиliter Domelticи, сопjйт/it. Et libro IV. AdCorcyrат сит bellит gererer
dificile, a тaligтат fibi Wenerorum genreт aduerterar: eo plurini facere, /i cindicata
/ibi Ancona, et illorum/aperbiaт тиlит іттітиerer, et bella inde Italica faciliu, expe
direr. Ea propterquidет, таgпасит реситiaruт сі, Апсопатегnit Alexiи,inde dimij
/a, in Italiam Confiantino Oro, et Andrea Стite Сuitari, Iralicae, viro тати ітріgro,
et fortitudine тagna praedito, auxiliare, тиlta; copias contraxit, orbe/aue qиат pluri
та: Котапія/ablecits relatisque cum Нunnis bellis, et locis Croatiae, et Dalmatiae,
фuaeinpoteftatem eiusdeuenerunt, vt capite praecedenti relatumeft, et deinde Fri
derici vittoris, fubdit: Ideo cura et inietta Principi, quopadio impetum etu reprime
rer, пеpraetermodua/ucce/ibur ferox, iter in fine, Котапо, сопиerrerer, quo fanduduт
aиaro, oculo, intenderat. Propter днае adgeme, ibi/ta, et ad/imит Попіит incolете,
ignobiliore, дио/dam claтeтitten, et in/ariabileт Friedrici aniтит ob oculo, ii, poir,
et ad rфjtendum incitauir. Аd Wenero, autem Nicepborит Calupbет, ситресипіaran
с туit, afectum eius gentis exploraturит, et caetera pro critate rei Котапае аёiu
тит. Еt infra:Calирber auten potea qиат Epidaттит vent/er, relita ibi,/icuti im
peratum erat, таxima pecuniarum ci, сетит/есипаит падіи, ad Veneto: паиlgaий,ar
que ch in coloquium venit Duci, aiorитque in jia genre iniщtriит оirorum, buiитodi
oratioнет babuit: Nemo oe/trum exiftimer, ciri, те, quia тетиіти, те тіти; aliqиатdo
perman)йri/ili in illa oehra erga Imperiит Котапит bепеиolentia, ideo ab Imperatore
тіуйт eje, or labanre, cefiro, animo, erigereт er confirmarет. Neque enim autoo, ip
/і гат degenere, er ve/tro indignorgenere praetiteriri s aur fal/ат оin de vobis opi
піопет Imperator babuerit. Quandoquidem vero inter отпе, qui Imperio eius /ib/inr,
populos, ex ve/tra maxime bепеиolentia, fiducian accepir; ea propter, et/иат/olicitudi
пет cobi, priтит indicare, atque oftendere voluit. Тигре епіт efi/abditi, quidem cri
.felicibus, тierorum vero/alитет педligere. Ne girur, et vor сит aliis, quibus попой
tigir bепеиolentia Imperatori, cinforte a Frederico patianini, ciroper ambitioпет In
perii di/olиеrе пиlla labore coпanti, quae tempore, et longa/aeculorum confierudine/tabi
lita/ints me, cri videri, ad por mihr, отnia conce/urит, quae ab ip/o impetrari песе/
/é/it. Noir enim, or aliquando ad Mediolaпит, Principe adiинате, соті/6 сит Fre
drico boc proelio, eит/uperaueritis. Propter boc, er inітіси, ей Imperatori, et folide
confi.
 2O8 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

confifus fócordiae Romanorum, Imperator. nullo Iure, dici contendit: ignarur, repentina,
atque intempeftiua fortunae bona, cum fòlida non fünt, cito defluere, et euanefcere. Atque,
ea funt, quorum ob caufam, ad vos acceff. Veftrum autem erit, effe&a reddere, quae
nuper per Legatos Imperatori promififfis. Dicebatis tum, nobis adiun&um iri vicinas
Ligurum Ciuitates, fi modo aliquis Byzantio, qui vobifeum rem capefceret, aduentaret. At
hoc iam faéfum eff, ficuti videtis. Et haec Nicephorus. Veneti autem, probata eius ora
tione, omnia fe executuror polliceri ; immo et Cremona, et Patauium, et aliae plurimae
Ligurum clariffimae vrbes Imperatori cedere. Haec in Italia Princeps agitauit, non aper
te quidem snam celare adhuc, conceptam aduerfùs Fredericum indignationem, cupiebat.
Ex quibus, quod obftante Northmannorum unita potentia, in Orientali Italiae
parte effici non potuerat, in Occidentalicum Longobardicisciuitatibus, Venetorum
foederatis, eisdem mediatoribus, quamuis, ab eis iam animoalienum, tamen, timo
re Friederici, contra eundem occultoagere conatum Emanuelem. apparet. Sed Croa
tia deinde, et parte Dalmatiae in poteftate fua reda&ta, portubufque exinde in A
driatico confecutis, Anconam quoque in fui poteftatem redigere fàtegit, vt por
; tum commodum in Italia na&us, ex proximis Dalmatiae et Croatiae locis, et Ve
º netos, vt ait Cinnamus, compefceret, et Longobardiae, inter fe diuifae, pºrte Pon
tificia in prote&tionem fufcepta, Friderici fequaces fubigeret, ipfumque Frideri
cum Italia pelleret, fibique Longobardorum Regnumappropriaret. Veneti vero,
qui toties, vel Northmannis obftando, vel Emanueli auxilia denegando, vtrorum.
que conatus eluferant; Pontificias deinde partes contra Fridericum tuentes, Lon
gobardicis Ciuitatibus iun&i, Emanuelis auxilia citra fufpicionem fufcipientes,na
uigationibus Aſiaticisintenti, in Adriatico Iadram, cum Inſulis tenentes, de Spala
to, et Tragurio, donec in Vngarorum prote&tione fuerunt, foliciti non fuere, eo,
quia Vngari, claffe carentes, fuis nauigationibus obeffè non poterant. Sed cum
Croatiam et Dalmatiae partem ad Emanuelem perueniffè, ipfumque horum loco.
'rum'commoditate, non amplitis occulte, pecunia et negotiatione, ipfis mediatori.
bus, partes Pontificias in Italia contra Fridericum fouere, fed ex eiusdem prote
&ione, Anconitanos fibi aemulos effe&tos cernerent: inde veriti, ne, vel Emanuel,
Anconam confecutus, Adriatici dominim recuperare tetitaret, vel fàltem Anco. '
nitani, eiusdem auxilio freti, fibi nauigationem denuo perturbarent. Ideo diffimu
latione pofthabita, aperto Marte, Anconitanos aggreffi funt, vt Dandulus réfert:
ho&tempore, Ancomitani Emanueli obedientes, Venetos, vt fibi aemulos caeperunt habere.
Dux ob hoc,miff, Galeis, illorum quinque cepit Galeas. Ob hanc ergo caufàm Ema.
nuelem irritatum, ſpeque Adriatici Italiaeque acquirendae fruſtratum, maximo in
Venetos odio exarſiſſe credendum eſt; quamuis Cinnamus, citato libro IV, alias
caufàs praetexens rem prolixe narret: Sub idem tempus, et Venetos, quotquot Bizantii,
et quibuscunque in imperii Romani finibus habitabant, in cu/lodias condidit, eorumque
bona publicauit, ob caufam, quam exponere aggredior. Venetorum Regio in extremis
partibus Ionii finus fita eft : . . . . Eft autem natio iffa truci ingenio, vanama.
xime, atque illiberalis, vtpote nauticis moribus, et ineptiis plena. Hi, poflquam Alexio.
Imperatori auxilio veniffent, quo tempore Rompertus ille ex Italia Dyrrachium tranfinif^
fùs traäum eum occupauerat ; cum alia eius officii praetia accepere, tum proprius illi, Bi
zantii vicus a/ignatus, quem Embolum vulgo appellant ; eoque omnium fòli ex illotem.
pore Decimas ex mercatura Romanis non foluerunt. Inde in inmenfùm ditati fuperbire
tle
 ЕТ СR ОАТПАЕ LIВЕК ТЕRTIVS САР. Х. 2o9
caeparuntз сіие поп aiters atqие/ruo, tradarит, педие состод, диl de blebe infта,
сетит et Seballo, et in maiore etiam dignitarija/tigio ариdКотапо, соп/titutor oyi
bи, indignatu Ioanner Imperator, отпе, e republica eliminault. Inde clсусі Котапо, in
апітит induxere. Iraque cla/е сотparata, in terram eorunegre/, Сbiит сарiит, et
Кbodит, atque Lesbит, celeberrima, Infila, depopulantur, et in Palaeliinam delati, Ту
ruт 4иоque expugnants adbaec таrе готит latrocinii; et/poliir inf/iante, пиlla /fe
lerati Витапіgeneri, mièricordia pртоиератит. Ideo ab Imperatore inantiqиит/ia
гип re/tituti, тиlio/iperbiore: atque in/olentiore, e/ё. Arrogantia enim reête fatto
rит opinione inflata quandoque, et in climam improbitarem vertere/oler. Итde fattuт
eft, or multir illu/tribus ciri, et Principi etiaт/ацguineinnexi, plaga, intulerint,eralias
qua/quegraul/ina iniuria decreuerint. Нi, тоribu, temporibи, etiaт Матией, ege.
re, Котапідие тиlieribuя сопіцgio соттіxti, et aedibus earипdeт/ociati, exemplo aho
rит Котапогит, extra limite, ab Imperatore/ibiprae/criptor, domicilia babebant. Оyae
сит ferre appliи, Princeps поп pojet, poeni, сотрefere delida eorum/tatuit. Онi er
до Вyzantii babitabant, ab ii, диі педоriandi cau/aaccedeban: Veneti, difernen, Виг
8 e/ior Latina voce appellauit, fide data policitor, /e, quoad viuerent, in deditione Кота
жorum firuror: id enim потіne boc indigitare voluit. Interea tempori, Lampardi, /ic
сел/enter Veneri, quod a partibus/air de/ciuerant, inча/ere ip/os, funditц/que euerji, eo
riem donibus, indigni/lте тиliarunt : диаргopter in iи, сосato, Imperator inftaurare
Laтpardis/eder/aa, et quae alia ei eripuijent, re/tituere imperauit. Verит пibil
eorum, quae imperata eran, Испeti perficere, quin et типа intentare, infinitaye тala
infituro: Котапі, reducenter in тетoriam, quae/iper/lite adbuc Iоаппе Imperatore fи
ijent auf. Очае ситeiderer Imperator, сипdari атріи, поiuit, verum quah indagine
eo, cпo die circuтиenire/tatuens, litera, per Imperiит Котапит диодионerfйт ті/i,
quibus certит Praefectis locorum praekriptит тетри, ф, диоinicere Veneri, тапи:
oporterer: ita et ili gui Bizantii erant, quique in clini, Imperii angиlis babitabant,
сно тотепto capti jйт, et in carcere, ac/acra loca conйrdi. .

Наес Сinnamus,fattum Emanuelis excutans: fed quaecunque huius belli

caufae fuerint, ficuti contra ius gentium, Venetos, quotquotinImperioConftan
tinopolitano reperiebantur, captiuatos conftat; itacelebrisilla Venetorum centum
triremium et viginti nauium claifis, centum dierum patio emifia, Venetorumma
ritimam potentiam declarat quam icuti Chium appuliam concordes funt Veneti
cum Graecis: ita de eius reditu diuerfa referunt. Nicetas enim fcribit de Ema
nuelis clafie, тitis auxiliaribu, Sclauinorитпаиlbura/citis, etc. Еmanuelemfcilicetyti
Seruiae, Croatiae, et Dalmatiae Dominum, afcitis nauibus eorundem {cilicet Scla
uinorum, Venetis oppofuifie clafiem, metu cuius recefierint Veneti; cum eis
que tandem pacem fecitie, damnorum refestionem policitum, vt ab amicitia Si
culorum auerteret, cum Latinorum vnionem timeret. Veneti autem fcribunt:
clafie Chii moram trahente, Emanuelis perfidia aqua veneno infecta, claffiarios
ingraues morbos incidifie, ita vt ex centum triremibus, feptendecim tantum fu
perttites domum reueriae fint;pacemque cumЕmanuele fecutam, promisia dam
norum refe8tione, conueniunt Sedeandem clasfemin Dalmariamdelatam, Spala
tum, Tragurium, et Ragufium, quae Emanuelif dederant, recuperasie fcribiint
Veneti; Dandulus vero de Spalato nihil tradit, de Тragurio autem haec: contra
3. ж3& . Г) d Тra
".

* -
 →

ΩΙΟ I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

Tragurinos, qui Emanueli fübie&i erant, triginta mifit galeas, quae vrbem belligere q.
tinentes, vt pofleris redderet ad terrorem, non folum parte eam diruit, fèd etiam pro
priis thefauris exfpoliauit. SabellicusquoqueTragurium vi captum, funditufque
euerfum fcribit. Sed ficuti Dandulum ex vita B. Ioannis numerum galearum,
quae Tragurium obtinuerunt, fumfisfe apparet: ita belligerationem, et in parte
dirutionem, ab aliis Chroniftis accepit. Conftat enim ex eadem vita, Venetorum
clasfe fecundo Chium progredieate, triginta eius trimeres Tragurium diuertisfe,
ciuitatemque, nondum aSaracenica deftru&ionereftaurataf, muris et Turribus
a) Vita B, caruiffe; a) fed fòlis fparis ex quibufdam maceriis circumfepta fragilibus, ob id fáci.
Ioan.
lem captu, nulla belligeratione opus fuisfe, et tunc direptam tantum, in notis ad
eandem vitam, et latius in patriae Chronico, difcusfum eft. Hanc autem direp
tionem, inuito Duce euenisfe, Blondus, et aliqui antiqui Chroniftae fcribunt;mor.
bum quoque Venetae claffis eâdem vita memorat, et ex triginta triremibus, quae
Tragurium diripuerant, fex tantum domum rediisfe refert, caeteris morbo pere.
untibus. Emanuelem tamen Croatiae dominium, fimul cum parte Dalmatiae con.
tinuasfe,vfque ad eiusdem mortem, ex fcripturis Spalatenfibus patet: et quamuis
Croatiam, a Stephano Rege Belae fratri affignatam, Emanuel teneret, ipfoque Ste.
*
V)4. C. uż3. phano mortuo, Belam ad capesfendum Vngariae Regnum b) remifisfet; Croatiam
tamen retinuit. de quo Archidiaconus, relato, quomodo Alexander III. ad petitio.
nem Spalatenfium,Gerardum, patria Veronenfem,Archiepifcopum elegerit,etcon
fecrauerit,Capite XX. fubdit: „eotemporc Spalatenfes,et tota paene Dalmatia,fùb
„iecerunt fe Conftantinopolitano Imperio; quamobrem Spalatini Ciues coeperunt
„rogare Gerardum Archiepifcopum, vt ad Vrbem Regiam proficifcens, fidempro
fe et pro ciuibus Imperatoriae Celfitudini iureiurando firmaret. Sed cum nollet
„acquiefcere praeter mandatum Papale, Ciuesque inftando quafi vim facerent,Ve
„nerabilis Gerardus ad Alexandrum Papam fè contulit, petens ab eo confilium,
„quid fuper fa&to huiusmodf fibi foret agendum? Papa vero ipfius indebitae mo
„leftationi compatiens, praefecit eum Ecclefiae Sipontinae, retenta nihilominusad
„miniftratione Ecclefiae Spalatenfis. Et capite vigefimofècundo: Mortuotandem
„bonae memoria Gerardo Archiepifcopo, ad inftantiam totius Cleri, Alexander 曲
„pa Raynerium Epifcopum Callenfem Tufciae ad Archiepi(copatum Spalati trans
„tulit. Eo tempore Emanuelinclytae memoriae,apud Conflantinopolim impera.
„bat; totaautem Dalmatia, et paene Croatia vniuerfà fùbie&a erat Principatui
„eius. Ipfe autem erat benigniffimus circa omnes fibi fubie&os, non tributorum
„exa&or, fed diuitiarum fuarumliberaliffimus diftributor. Omnes ad fé venien.
„tes honorábat, omnibus impenfas ex fifcoRegio exhibebat. Receptaautemcompli
„tatione capitum Ciuitatis Spalatenfis, mittebatftipendia omnibus, infantibus etiam
„in cunis iacentibus, fingulos aureos dari faciebat. Mittebat autem Duces fùos
„cum magno apparatuarmorum, portantes pro fumtibus pecuniam copiofàm; qui
„veniebant, et tenebant ciuitates maritimas, et magnam Croatiae partem. Itaque
„Spalatenfesrogauerunt Raynerium Archiepifcopum, vt pergeret Conftantinopo
„lim ad imperialem Curiam vifitandam; qui gratanti animo acquiefcens, affòciatis
„fibialiquot deNobilibus Ciuitatis, Conftantinopolim profe&useft, ingreffúsque
„ad Emanuelem Imperatorem, ipfumque ex parte fuorum Ciuium multum reue
„renterfàlutans, valde honorifice ab Imperatore fufceptuseft, et quamdiuibi manfit,
- ,iேs
 Ет скоАтмАЕ LIвЕктEкт vs cАР. х. 2II
-

„fatis venerabiliter,impenfis excuria affluenter exhibitis, procuratus eft. Сum au

„tem redeundi licentiam a Principe poitulaffet, donauit ei munerapretiofa faris, et
„non parua, ficque ad Eccletiam fuam gaudens et locuples eft reuerfus . .
„obiit autem venerabilis Raynerius II. Nonas Augufti Anno DominiМСLXXX.
„praefuit vero Ecclefiae annis quinque. Spalatenfes autem fubditos fuite Ema
nueli, donec vixit, ex infra (criptis (cripturis fuperftitibus conflat.
„ In Chrii потіпе. Аnno ab Incarnatione Domini Notiri left Сhriti
„МСLXXIV. Indittione VII. tempore inuittifimi ac (emper triumphatoris Do.
„mini noitri Imperatoris Маnuelis, in ciuitate notra Spalatina prominente Сon
„ftantino Seua(to, in Buccaratu Неliae.
„Еgo loanne, Spalatiти Соmes, pariter cum Petro iudice, et cum toto eius.
„dem ciuitatis populo, pari voluntare, et communiconfilio, decreuimus. Пуёri
„rur lex de te/timonio тиlierит поп acceptando. Vt hocautem firmum, et (tabile, а
„modo et femper confitat, iureiurando firnauimus.
„МСLXXVIII. Inditione XI. Тепpore Manuelis Мадnifici Imperatoris,in
„ciuitate Spalatina Raynerio venerabili Archiepiicopo cathedram Archiepico
„palem regente, Сomitatum vero praedictae ciuitatis obtinente Martino Comite.
Ех С}},fir
„Ligiae Imperii mei RogeriSclauoni. Infinuatum et Imperiameoab hono.
„rificentifimo Archiepifcopo Spalatenii Raynerio, quod quidam incolarum eius capituliSpa
Iatcп/л.
„modi regionis, fed et Caciclorum aliqui, non pauca eorum, quae in fuo Priui.
„legio, et ad fiam Eccletiam pertinent,pofident in Serengene, et praedicta quod
„Есcletia illis fuis bonis priuatur; hi autem violenter ea tenentes, dittae Eccle
„fiaePraelato nullam propter hoc reuerentiamfaciunt: iubetergo tibiRogeriolm
„perium meum, vt discutias huiusmodi negotium in praefentia praeditti Archie
„picopi,et praedittorum incolarum, atque Сaciclorum quodi in Priuilegioprae.
„di8tae Eccletiae conttiterit, omnia praedittae Eccletiae in integrum rettituas,ficut
„in Cartula praedittae Eccletiae apparuerit pertinere; poffefores autem repellas,
„et interdicaseis, vt defittant ab inuationibus rerum huius Ecclefiae, et praefer
„tim in villa de Serengene. Quomodo vero et idem Archiepi(copus conqueftus
„eft, quod praedia Eccletiae S. Вartholomei occupata funta quibusdam, confide
„ratu Rogerii Ligiae mei Imperii, et omnem terram, quam fupra dictus Archie
„picopus poterit monitrare per cartam,aut per bonostettes, efie vel fuife S.Ваг
„tholomei, Archiepi(copatui Sancti Domnii in integrum tribuas, menfe Маrtio In
„di8tione XIII. -

„In chryi; потіпе. Аnno Dominicae IncarnationisМСLXXX. Inditione

„vero XIII. regnante Domino Noltro Маnuele Santtifimolmperatore, et inDu
„catu Dalmatiae et Croatiae exittente D. Rogerio Sclauone Duce; hocactumeft
„ante praefentiamidoneorum tetium, nomina quorum inferius leguntur, et inci.
„uitate Spalati, et in podo Imperialis turris. D. Rogerius Sclauone Duccas de
„monafterio D. N.Sandidimi Imperatoris Маnuel, dedit mihi Rogerio Spalateni
„Archiepicopo,duos Pritaidos, Michaelem Dragumanum, et Petrum deSagauel.
„la,de terrisvidelicetS.Bartholomei,quod abito die in anteaV.die Martis,quieft
„Х. dies mentis Iunii, in introitu eiusdem menis, vbicumque repertae fuerint ter
„rae, et omnia praedia memoratae Eccletiae, fint Eccletiae В. Domnii in perpetu
„um, ita quod deinceps nullus Zuppanus, vel Pott.2uppanus, et nullusalius ho
e Г) d 2 » ППО,
 2I2 I. IO. LvcII DE REGNO DALMATIAE
„mo, aliquam moleftiam, fiue iniuriam, Deo, et B. Domnio, et mihi RaynerioSpa.
„latenfi Archiepifcopo, omnibus meis Canonicis fuccefforibus, audeat infcrre: qí
„cunque autem aliquid contrarietatis, feu aduerfitatis, Deo, et B. Domnio, mihique
„Raynerio Spalati Archiepifcopo, vel meis Canonicis fuccefforibus, aiiqtia temeri
„tate praefumferit facere, habeat iratum trinum et vnum Deum, et indignatit
„nem fummi Imperii omnino incurrat, et confequatur. Huius autem rei ifti funt
„teftes: in primis Mireus Segnenfis Epifcopus. Flafio Tinienfis Epifcopus. Mr.
„tinus Spalatenfis Comes. Marinus Tragurienfis Comes. Iuppanus Defâ, Iudex
, Vilcotta. Breueco Iuppanus. Comes Nicolaus Iuppanus. Miroslauus filius Bogdana
„zi Iuppanus. Srepanus filius Raccor Iuppanus. Grubeffà filius Saioli Iuppanus. Defò
„Presbiter Kadolae. Vilcotta Subdiaconus. Sorizcius Clericus. Iuppanus Drago.
„Paulus de Auina. Nicolaus de Caloiatine. Dabre filiur Ottoch. Michael frater Ioue.
„Bogdanus filius Kale. Dobre de Mari. Vitus Clericus. Grobie Clericus. Caralit
„Clericus, et Sagarella. Et ego Magifter Gualterius Comitis Notarius, qui hanc
„Cartulam fcripfi, teftor.
f Ego Rogerius Sclauone, Dei et Imperiali gratia, Dalmatiae et Croatiae Ductat,
manu mea fubſcripfi. • -

Ex quibus, ab Anno MCLXXI. vsque ad annum MCLXXX. et Emanue.

lis mortem, Spalatenfes eidem fubditos fuiffe,apparet. Hoc eodemanno lapidatum
Rainerium Archiepifcopum a Cacichlis, in fupra di&a $uffione Imperiali, et a Cin
namo nominatis, ex Archidiacono conftat, pro Martyreque inde habitum eius mi
racula comprobant. Viuente eodem Emanuele, Sibenicenfes piraticam exercuiffe,ex
litteris Alexandri Papae tertii elicitur, quarum vna data eft Riuoalti, quando inter
Pontificem et Fridericum Imperatorem pax Venetiis conciliabatur: ideo forfàn
id, iubente, vel conniuente Emanuele, euenit, quem Latinorum vnionem timuiffe,
ex fupra citato Nicetae loco argui debet; et illa litterarum Pontificiarum interce
ptio, Emanuelis éalliditati tribui poteft. cumque ex eadem, quod de piratarum
-
Belgradi excommunicatione fupra di&umeft, et Sibenicenfium ftatus percipi pof
fünt, apponetur.
Ex Originá „Alexänder Epifcopus . . . . Venerabilibus fratribus, Spalatenfi Archie.
li in Archiuo
Capituli
„pifcopo, Apoftolicae fedis Legato, et . . . . Tragurienfi Epifcopo, fàlutem, et
Spalatenſ. „Apoftolicam benedi&ionem. Cum dile&us filius Raimundus deCapella Subdia
„conus nofter, a praefèntia chariffimi in Chrifto filii noftri W. llluftris Siciliae Re
„gis, ad quem fuerat a nobis, et a dile&o filio noftro Iacobo S. Mariae in Cosme
„din Diacono Cardinali, transmiffus, rediret ad nos, piratae, qui erant in Sagettia
„Comitis de Seuenico, in qua duo Comites erant, Noflros videlicet, et Poclat, in
„ipfum, et focios fuos praefumferunt violentas manus iniicere, et ei, quidquidha
„bebat in naui, valens vltra fexaginta marchas argenti, et litteras etiam noftras, et
„illas etiam, quas praefatus Rex nobis mittebat, vt fcriptum de d . . . . pecu
„niae ipfius Cardinalis, ei turpiter et inhonefte auferre minime dubitarunt: fuper
„quo itaque tanto mouemur amplius, et turbamur, quanto id amplitis in noftram
„iniuriam refpicit,et contemtum, cum tantam iaëturam, et iniurias, cuiuslibet Cle
„rici, nedum Subdiaconi noftri, non poffemus fùb taciturnitate et filentio prae
„terire. Quoniam igitur fuftinere non poffumus, nec debemus, vt tanta praefum
„tio et excefîus incorreĉtus remaneat, Fraternitati veftrae, per Apoftolica cripta
º „prae
 Е"Г С R ОАТПАЕ LIВЕ R "ГЕКТ IVS САР. Х. 213

„praecipiendo mandamus, et mandando praecipimus, quatenusillos duos Сomi

„teset piratas, et raptoresalios, qui in praeditta Sagettia fuerunt, quantocius mo
„neatis, vt tam litteras, quam etiam ablata nuntio memorato Subdiacono noftго,
„praefentium latori, fine diminutione et dilatione, cum expenfis, quas propterhoc
„facere coattusett, reflituant, et Comitem de Seuenico, cuius illa Sagettia fuit, ad
„rettituendum, quidquid de his ad fuas manus deuenit, diligenter inducatis: five
„ro ad commonitionem ve(tramid non fecerint, eosdem, et omnes, qui tunc in
„praeditta Sagettia fuerunt, contradictione et appellatione cefiante, publice, ac
„cenfiscandelis, auctoritate noftra excommunicetis; et fi nec fic infra decem dies
„refipuerint, in ciuitate Seuenici, et in alia terra Сomitis Seuenici, fi eius fuit ipfa
„Sagettia, omnia diuina, praeter baptisma paruulorum, et poenitentiam, prohibea
„tis officia celebrari. Ilos autem, qui in praedictum Subdiaconum noftrum vio
„lentas manusiniecerunt, fublato appellationis remedio, publice excommunicatos
„fine dilatione denuntietis, et cos faciatis ficut excommunicatos vitari, donecvni
„uerfa ablata reftituant, et cum litteris ve(tris, nobis, et praeditto Cardinali, nec
„non etiameidemSubdiacono nottro, fatisfacturi, adАрoftolicam fedem accedant.
„qualiter autem idem nuntius, cum his, quae recuperauit, adnos fecure politre
„dire,(tudeatis folicite prouidere. Porro, fi vterque veftrum . . . (equendisin
„tereffe non poterit, alter et nihilominus exfequatur. Datum Venetiis Rinoalti
„Х. Кal Augufti. Тragurium tamen Venetis adhaefille viuente Emanuele, ex
fequenti Priuilegio originali conftat:
In Archiuо
„Sebaftianus Ziani Dei Gratia Venetiae Dalmatiae atoue Chroatiae Duх, Сотитir
„omnibus fidelibus fuis, ad quos iftae litterae peruenerint, falutem, cum bonae Tragurii.
„voluntatis gratia. Сredentes, et certa relatione fcientes, quod Tragurini ad no
„ftram deuotifime exiftunt fidelitatem, molumus vt aliquo modo offendantur,
„neque tollatur eis aliqua inconfueta firinna, niti quam ipf (ponte dare volae.
„rint: quapropter vobis praecipiendo mandamus, quatenus eosdem Traguren
„fes, et illorum bona, cuttodientes, nullam ab eis inconfuetam (trinnam exigatis,
„ёdillam, quam vobis ponte dederint, bene recipiatis . . . . ne aliqua eis mo
„lettia inferente; et quicunque aliter facere praefumferit, noftram fefciat amitifie
„gratiam Data menie Rebruarii Indidione VII. feliciter Quae inditio in an
num МСLXXIV. cadit. -

Наe memoriae rerum in Dalmatia et Croatia geftarum, vsque ad Emanue

is mortem, reperiuntur, quibus addendaeftЕсclefialticiftatus in Dalmatia altera
tio, Archiepiicopatusque ladrenfisinftitutio.

раз — сарvт
".
 2I4 I. IO. LVCII DE REGNO. DALMATIAE v,

米浆来来※※※※※※※※※※※※※※※※米米※米米※※米

- Ο ΑΡV Τ ΧΙ.
ID E ARCHIEP ISCO PATP IAD MP ENSI ET PRI.
MATV DALMATIAE PATRIARCHAE GRADENsis
FTT, ,.|

. ‫حينه‬ , . ಕ್ಲ
Epiſcopatus antiquitatem
, • -i teftatur Felicis Epifcopi,in Conci.
4)А. С.373. lio Aquileienfi, fub a) Damalo
f Papa,fubfcriptio;deindeSabinis.
mi apud Gregorium Magnum
К)lib.7ерлз. -. mentio b); poft Dalmatiae autem
А. С.398. - * * deſolationem c), Donati adCaro
c) A. C. 806.
d) Ер. 190.
| |~~~~~^^— --->{ lum Magnum legatio; prout et
_ _ *. Vitalis mentio, cui d) Ioannes
‫ – ن‬.Papa .IIIV :tifpircf qui cum fic
ceſſoribus in relatis ſcripturisno.
minatis, Metropoli Salonitanae
‫خصلاح اهمية ان "ان‬ ¿ -fiue
Spalatenfi ;tnureurap pri
JS: #- - mumque Micham obedientiam
— –– **- detreaaffe, Archidiaconus stri
bit, qui relata fuga Manasfis Archiepifcopi Spalatenfis, fequitur cap.XVII. Quo
figiente dicitur vacaffe Ecclefiam quampluribus annis. Interim autem Dabro Ditii Ar.
chidiaconus praeerat Capitulo: Comes vero Cernecha ciuitatem regebat. Iffi ambo, vt
ferunt, vno confilio prouentus Ecclefiae füis vfibus retorquentes, eleäionem Pontificis friuo
lis dilationibus (platabat,
De exemtione Iadrenfis Ecclefiae cap. XIX.
Eo itaque tempore, Micha Epifçopus, Calopreffantii filius, praeerat Ecclefiae Iadret.
fi ; buic promittebat Dabro Archidiaconus Archiepifcopatum Ecclefiae Spalatenfis, quam.
obrem multa donaria et exenia confequebatur ab eo: fed quod ei de Pontificatu Spalatino
promiferat, nolebat ducere ad effeéfumi. Tunc, inflante Epifçopo, promifit Archidiaconui,
talique ipfüm calliditate decepit: fatuit namque diem, qua Spalatum veniens, miffam ta
meret, admonitionem faceret, ne tanto tempore finerent füam Ecclefiam Paffore viduatam
amanere, et pollicitus eff Archidiaconus, primam fé vocem eleéfionis de
inter'haec verba
perfona Epifçopi emiffürum. Quid plura? venit Epifcopus, miffam cecinit, admonitio.
nem fecit : féd is, qui fè in ipfius eleéfionem proclamaturum promifèrat, nihil dixit. Vi
dens autem Epifçopus ab Archidiacono fibi fore delufum, vehementer indignatur recefft,
proponens debitam fübie&ionem Spalatinae Metropoli fùbtrahere, et ab ipfius iurisdiäione
ſe omnino eximere. Defuncto tandem Micha Epiſcopo, ſucceſſt alter in Eccleſia Iadren.
fi, qui decefforis fui féquens veffigia, inobediens Spalatinae Ecclefiae permanfit. Tunc
Spalatenfès elegerunt quendam Gregorium, Clericum Iadrenfem ; ipfe aedificari fecit Eccle
fiam S. n&i Ioannis, quae eft Capella Curiae ; fèd antequam munus confecrationis fùfeepiß
fèt, morte praeuentus eft. Erat autem eo tempore Gaudius Clericus, matione Spalatenfi,
Plebanus Ecclefiae Sanéiae Anaftafiae, eleganti ftatura, et inter caeteros litteratior habe
batur.
 ET CROATIAE LIBER. TERTIVS CAP. XI. 215

batur. Erat autem filius Cocini, nepos Carochulae, potens homo, multorum enim erat co
gnatorum et affinium populofitate praeditus. Hic ergo Spalatinae Ecclefiae Archiepifío
pus eft cffe&us ; Plebanatum vero Ecclefiae San&ae Anaflafiae contulit nepoti fiio Madio
Primicerio, fratri Ioannis Mefagalia; quia patronatus iure fpe&abat ad eum. Fuit au
tem Gaudius ifte gratiofùs fàtis apud Reges Vngariae, quippe vt elatus homo eorum curi
as frequentabat: ordinatus fuit Anno Domini MCXXXVI. tempore Cernechae Comitis.
Et infra cap. XX. -

Interea vacante Ecclefia Iadrenfi, tres eiusdem Ecclefiae Clerici ad Pontificatus ho

morem certatim afpirabant ; videlicet Lampredius Marichmae, Petrus Camafii, et Mar
tinus Marozauini, Comes vero ciuitatis erat eo tempore Petrana. Hic coepit fuere
partem Lampredii, fperans fe cum eo fùauius viuere, eo quod ned ip/e per fè fuperbur, mec
º
erat de füperbo fanguine procreatus. Tandem Lampredius ifle Iadrenfis Epifçopus eft
effe&tur. I/le primus füb Patriarcha Gradenfi pallium obtinuit ab Anaftafio Papa, anno
Domini MCXLV. Erat eo tempore quidam Luccarus, filius Duimi Ciclae, Archidiaconus
Ecclefiae Spalatenfis, hic dolens, quod Iadrenfes a Salonitana metropoli fé eximere labora
bant, petiit a Clero et populo confilium, et expenfàs promittens, fe in perfóna propria ad
Jedem Apoſtolicam acceſſirum, et priuilegitim Salonitanae Eccleſiae contra Iadrenfummo
Iimina allegaturum : fed tanta erat inuidia contra Archidiaconum fùpradiéfum, vt non
acquiefferent diéfis ejus, imo absque omni pudore in faciem eius *ſponderunt, dicentes,
molumus quod aliquid boni per te lucretur Ecclefia Spalatenfis. Ad hanc reffonfionemper.
turbatur Archidiaconus filuit, nec de faéto huiusmodi fe vlterius intromifit ; et quia tunc
vacabat Archiepifçopo Ecclefia Spalatenfis, facile Iadrenfès fine contradi&ione potuerunt
exemtiomem füae Ecclefiae obtinere. Haec Archidiaconus de exemtione Iadrenfis
Epifcopatus, pro cuius clariori intelligentia altius repetendae funt caufae, vt oc
caſio ab Archidiacono relata clarior appareat. Nam ſicuti deſtructa a Slauis Salo
na, Praefe&um fiue Proconfulem Dalmatiae Iadrae refèdiffe, et Archiepifcopa
tum Salonitanum Spalatum translatum, Metropoliticum ius Dalmatiae feruafTe,ex
di&tis conftat: ita donec Dalmatae a Slauis preffi fuerunt, debilem ipforum (tatum,
et propter externum metum quietum fuiffe et pacificum, conie&tari debet. A Ve
metis deinde prote&ti, cum Croatis pacem colentes, refpirare coeperunt, et Archi
epifcopusSpalatenfis, iurisdi&tionem fuam libere per Croatiam exercendo, magna
emolumenta, ex relatis Ducum et Regum eorumdem donationibus, percipiebat,
Metropoliticamque dignitatem fplendide fuftinebat. Sed Regibus extin&tis, Croa
torum res ſub Vngarorum dominio minui, Dalmatarum vero ex Venetorum pa
trocinio augeri coeperunt. Nam, quoties relata bella inter Vngaros et Venetos re
crudefcebant, eo magis Croati infulas et littora continentis defèrere cogebantur,
quarum maxima pars Iadrenfium commodo ceffit, qui Croatorum moleftiis libe
rati, nauigationem quietam na¢ti, ex fitus opportunitate, opes populumque auxe
runt, caeterasque Dalmatiae ciuitatespraecellere coeperunt. Et deftruéto Belgrado,
ex infularum eiusdem donatione, a Dominico Michaele Duce Venetiarum faéta, ei
dem Epifcopo Michae, de quo Archidiaconus, vt fupra relatum eft, iurisdiétio
Epifcopatus Iadrenfis, et reditus ampliati fuere. Tunc Epifcopum fpiritus elatio
res fumfiffe, et occafione oblata Archiepifcopatum Spalatenfem confèqui tentaffe,
ſpeque deluſum, obedientiam primo denegaſſe, mox exemtionem procuraſſe, di
CՇIl
 ai6 , 1. Io. LvCII DE REGNO DALMATIAE
cendum eft: cum autem haec Michae inobedientia eo tempore inciderit, quo In
nocentius II. ob fchisma Anacleti in Gallias proficifci coa&us fuit, quod ab anno
MCXXX. vsque ad MCXXXVIII. perdurauit; ideo nil mirum, fi eius fucceffor,
a)Scriptu non folum inobediens perfeuerauit, vt Archidiaconus ; fed etiam Petrus a) Archieleäus
rae Iadren
MCXXXVIII. di&us reperiatur, eodemque tempore Gaudius, Spalatenfis Archi,
fer.
ele&us,Pallium ab ArchiepifcopoStrigonienfè fumere praefumferit: qui ficuti gra
tiofùs fatis apud Reges Vngariae: quippe, et elatus homo eorum curias frequentabat, vt
Archidiaconus refert; ita, Bela Rege petente, ab Innocentio in fede reftituto,Palli.
um recepit, vt in eiusdem Epiftola refertur.
b) Ex Re * b) Innocentius, Seruus Seruorum Dei, Gaudio Venerabili fratri Salomitano Archie.
gißr.4r pifçopo falutem, et Apoflolicam benediäionem. Sicuti B. Gregorii teftatur auéforitas, et
chiepiſc. tam veterum, quam motlernorum geftorum monumenta declarant, examinatio et confecra
Spalat.
tio Salonitani Archiepiféopi, ex antiqua inftitutione ad Romanum Pontificem fpecialiterfje.
&faret. Quo circa in fanéfam Romanam Ecclefiam grauiter deliquiffè, et claues Beati
Petri aufi, temerario euacuare voluiffe dignofçeris, dum, fpreta dignitate fedis Apoftoli.
cae, ad aliam Prouinciam conuol /li, et contra veterum confùetudinem, a Strígonienfi Ar.
chiepifçopo confècrationem fùfcipere attentafti. Licet ergo vehementer exceffèris ; licet
contra flimulum calcitrare molitus fit, quia tamen dileéfus filius mo/ler, Bela, Vagarine Rex,
pro fe multoties apud ßdem Apoftolicam per litteras et nuntios intercefft, ipfius tandem
precibus condefendimu*, et per dileéfum filium noflrum Vbaldum, Diaconum Cardinalem,
Virum fiquidem honeftum, et litterarum peritia eruditum, fraternitati tuae Pallium Pon
tificale, officii plenitudinem, fignum humilitatis et iuffitiae, deflinamur, vt videlicet eo his
diebus vtaris, quibus in Ecclefiae tuae fériptis authenticis continetur. Tu,: itaque inter.
eft, ita te erga B. Petrum deuotum et humilem in omnibus exhibere, ita te in eius obfè.
quio exercere, et praeceptis Apoflolicis obedire, vt hac gratia dignior valeas inueniri, et
nos de tuae aéfionis ftudiis exultare poffimus. Praeterea Epifçopos per Dalmatiam rom.
ftitutos fùffraganeos, quibus Salona tempore fùo rutilando vtebantur, fanéfae Spalatinae
Ecclefiae, vbi corpus S. Domnii difçipuli B: Petri requieuit, cum omni reuerentia obedire
fancimur, quem vnum totius Dalmatiae Metropolitanum in Salomitana Ecclefia forefi
mur, iuxta quod in decretis noflris comperimus, item quia per veflras litteras conquffi
eftis de fùffraganeis, recufantibus venire ad confilium Salonitanae Ecclefiae Metropolitanae.
Nos ita ftatuimur, vt in Dalmatia, nullo alio in loco Synodus praeter in veflra Metropoli.
tana celebretur, et ibidem omnes füffraganei praefatae Ecclefiae Salomitanae, more fòlito
confecrentur. Datum Laterani IX. Kal.Iunii. Ex qua apparet relu&atio aliquorum
Dalmatiae Epifcoporum*veniendi ad Synodum Salonitanam, fiue Spalatenfem,
quod de Petro, Michae fucceffore, qui fe pro Archiepifcopo Iadrenfe gerebat, et
de tribus occidentalibus Epifcopis, quos fibi in fuffraganeos deftinarat, inobedienter
Spalatinae Ecclefiae permanfiffè, cum Archidiacono intelligendum eft. Sed perfiftente
hac contumacia, cum Spalatum in Vngarorum poteftatem deueniffet; Venetos
tunc prote&tionem Lampredii fuccefforis Petri fùfcepifïè, et vt in Archiepifcopum
a fummo Pontifice confirmaretur, et illis ciuitatibus, quae ipfis parebant praeeffet,
obtinuiffe, Dandulus refert: Lampridius Iadrae Epifçopus, Duci, praefilio ab Anafla
Jio Рара, vt Iadreſſiº Eccleſia Metropolis, et palliata de caetero /orer, priuilegium obti
nuit, illique infùlarum Cathedrales Ecclefiar Romanae Ecclefiae obedientes fùbiecit. Et in
fra: Ducis igitur hortatu, /èquenti anno, et Papae anno primo, Henricus Patriarcha, Ro
- ጎmdክ}
 ET CROATIAE LIBER TERTIVS CAP. XI. 217

mam properans, approbationem Patriarchalis fedis in Grado, et ius Primatis fiiper Ia

dertinum Archiepifcopum, et eius fùffraganeos, fibi, traditione Pallii refèruata, ab Adria
mo obtinuit, vt, ficut ab antiquis temporibus populus Venetorum Duci obtemperat, ita Cle
rus eorum Patriarchae obediret. Haec Dandulus, ab Archidiacono in eo diuerfiis, \
quod ab Anaftafio Archiepifcopatum Iadrenfèm, ab Adriano vero Patriarchae fù
per enm Primatum conceffum refert. Archidiaconus omnia Anaftafio tribuit anno
MCXLV. quo non Anaftafium, fèd Eugenium III. vixißè conftat: tamen, quamuis
Archidiaconus in nomine fummi Pontificis deceptus fit, annum verum pofuiffè, ex
fcriptura anni fèquentis, in qua Lampridius Archiepifcopus Iadrae nominatur a), 4) ΕκΑrcbέ.
apparet. MCXLVI. Indi&ione IX. tempore Petri Pollani Ducis Venetiarum, et Lampre- uo Monafi.
dii Iadrenfis Archiepifcopi, et Petri Comitis, etc. Hadrianum quartumdeinde Henrico **j$%
Gradenfi Patriarchae, Primatum fuper
- 2 - per Archiepißopatu
Archiepiſcopatu Iädrcnfi
ladrenti conceflifTe
con ann6 **** ን/፲፻ፈ」፹፯፻.

MCLVII. ex diplomatibus datis Romae VIII. Kal. Martii, Pontificatus eius anno
tertio, a Ferdinando Vgellio Abbate, Italiae fàcrae tomo V. relatis, apparet; in quo
rum primo ipfi Patriarchae Primatüm concedit, in fècundo vero Lampridio Ar
chiepifcopo Iadrae iubet, vt eundem Patriarcham in Primatem recognofcat, in
tertio autem Venerabilibus fratribus Epifcopis, et dile&is filiis, Maieflati Ducis, et vni
uerfò populo Venetiarum fignificat, Archiepifcopum Iadrae Romae exiftentem, pro- .
mififfè fubie&ionem Patriarchae Gradenfi. Conceffit praeterea eidem Patriarchae -

iurisdi&tionem, in omnes fùbditos Venetorum, in Conftantinopolitano Imperio exi

ftentes, vt ex diplomate eiusdem diei, cum caeteris relatis, apparet. Tibi, et fuc
ceffóribus tuis, auéforitate Apoflolica duximus concedendum, vt in Conftantinopolitana vrbe,
et in aliis ciuitatibus in Conflantinopolitano dumtaxat Imperio conflitutis, in quibus Ve
neti plures habent Ecclefias, vbi videlicet eorum miiltitudo confùeuit affidue conuenire, lice.
at vobis Epifçopum ordinare, et absque alicuius contradiéfione munus ei confècrationis im
ponere,etc. Ita Veneti obtinuerunt, vt omnes eorum fübditi fùb vnius Patriarchae iurisdiífio
ne fòrent, vt Dandulus refert; de quo deinde Petrum Archiepifcopum Spalaten
fém conqueftum, apparet ex epiftoia Alexandri tertii b): Petro Salonitano Archie- b) Ex Re
pifçopo . . . Nos enim de Iadreffi Ecclefia, nihil citra iuftitiam et honorem Ecclefiae 魏f
Spalatenſis, de nouo, Agffore Domino, ſtatuimus,öel ſtatuemus . . . Dat. Anagniae III. -

Non.Maii. Ex quibus dignofcitur, fummum Pontificem nihil innouare voluiffè, fèd

praedccefforis decretaratahabuiffe, vt capite fequenti, ex relatis a Dandulo confta
bit: fèd eundem Patriarcham Henricum, non Primatis fuper ladrenfem Archiepi
fcopatum, vt diplomata Pontificia exprimunt, fed Dalmatiae titulo vfum, eiusdem
temporis monumentum teftatur.
„Quotiescunque
„rio pofteritati earumvinculo
transmittitur, rerum negotia geruntur,
fcripturae innodariquarum
oportet,memoria neceffà- rio
ne proceffutem- Ex Arbenfi.
Sjfiue
„poris abufü memoria antiquata aliquid in dubium rediuiua exceptio reuocet, et
„contingat ex pace litigium. Quapropter nos Vitalis Michael, Dei Gratia, Vene
„tiae, Dalmatiae, atque Croatiae Dux, omnibus noftris fidelibus, fuae antiquitatis fta
„tum, et quod fui iuris effè dignofcitur, intemerate perpetuo feruare cupientes;
„ea, quae Venerabilis Domini Henrici Danduli Gradenfis Patriarchae, noftrorum
„iudicum, ct fàpientum confilio, inter nos et Nobiles Arbenfis ciuitatis viros, fide
, les motros, quiete fancita funt, in feriptis redigere fecimus, et vt huius fančtionis
„pagina, folidam perpetuis temporibus firmitatem obtineat, noftra, et fupra nomi
米米米 . Ee - »nato
 ь

218 L Io Lvcи рE REGNo DALМАТПАЕ

„natorum illuftrium virorum fub(criptione roborari, noftrique figli imprefione
„muniri decreuimus. Сumitaque iam didaeciuitatis Nobilesviri, Andreas, et
„Chriftophorus, et Vitalis Sacerdos, Dabregna, Prettantius iudicis, Lampredius,
„Lupanus, Albertus, Dobroblauо, Fulcus, Stephanus, Вertaidus , Nicolaus, Gru.
„be, Dimigna, et caeteri qui cum eis fuerunt, ad praefentiam noitram venilient,fe.
„cundum fuae antiquitatis (tatum, liberameligendi Comitis electionem intanter
„requirebant: nos vero econtrario, licet prorfusitta primo abnuifiemus, in pote.
„tate notra effe Сomitis ele8tionem, aceius confirmationem, afferentes; praeme.
„morati tamen Patriarchae, iudicum, et fapientum communicato confilio, libcram
„eligendi Comitis facultatem praedittae ciuitatis ciuibus, tali conditione con
„ceflimus: |

„Vtipf quatuor de conciuibus fuis nobilioribus perfonis, fine exa8tione ali

„qua, eligere, et noftro debeant confpectui praefentare; nos vero exis vnum,
„quinobis aptior et fidelior vifus fuerit, fapientum, qui tunc religione iureturan
„dihonori Veneticorum aftrittierant, confilio, confirmare debeamus: et fi forte
„inter fe diffenferint, et de fuis, ficutfupra fcriptumeft, concorditereligere nolue.
„rint, de Veneticisduos, quosvoluerint, absque exactione, libere eligant, et non de
„alienis; nos vero vnum ex illis, quem voluerimus, communiconfilio confirmabi
„mus in praefentiarum vero de Veneticis vnum, quem voluerint, eligere
„debeant.
„Аaum eft hoc in Palatio Venetiis tempore Ducatus Vitalis Michael, Dei
„Gratia Nobilifimi atque Gloriofiffimi Ducis, anno Domini МСLXVI. India.
„XIV. IV. Кal. Iulii Praefatae tamen ele8tionis ordine fine fraude feruato, fino
„luerint, poftquam a nobis praemonitifuerint, infra quinque menfes, electionem,
„ficutifupra fcriptum eft,facere, in poteftate noftra electio,ficut et confirmatio re
„manebit, et hoc fine omni impedimento.
Еgo Vitali, Michael Dих татит тiji.
Еgo Sebajtiатил Ziani тапит туi.
Еgo Vitalis Dandulo тапит тів.
Еgo Petrus Or/eolo тапит тф.
Еgo Craton Dandulo тапит тiji
Еgo Iоаппе, Ветbo тапит тiji.
Еga Ioanner Cornara тaтит туi.
Еgo Petruf Ziani тапит туi. -

Еgo Нептіси. Сопlareno тапит туi.

Еgo Marcия Gau/6но тапит туi.
Еgo Petruf Recibulo . .
Еgo Dominicи, Се/6 . . .
- Ego Andrea, Geno . .
Еgo Leo Falerro . .
Еgo Michael Cerino . . .
Еgo Ioanne, Contareno . . -

Еgo Vitolino Geno . .

Нgo Апапia 09erino . .
 ET CROATIAE LIBER TERTIVS CAP. XI. 219

Ego Henricus Bono . .

Ego Marcus Dauedore . . .
Ego Ioannes Rajfio . . .
Ego Hemricus Comtaremus . . .

' Ego Henricus Dandulus Dei gratia Gradenfis Patriarcha, et Dalmatiae

- ' Primas.

Ego Ioannes Nauigauofo manum mifi.

- Ego Petrus Michael manum mifi.
i.
Ego Stephanus Maccamanus manum mifi. -

Ego Ioannes Dandulo manum mifi.

Fgo Andreas Modius manum mifi.
Ego Philippus Bono manum mifi.
Ego Dominicur Contareno manum mifi.
Ego Andreas Gabriel. -

Ego Guido Michael. --

Ego Raynerius Ciami.

Ego Leonardus Pacierminus.
Ego Iulianus Diaconus, et Notariiis, ficut in authentico praedi&i D. Ducis,
vidi, nec minui, nec ampliaui, /cripfi, complicui, et roboraui.
Cum deinde Veneti cum Emanuele bellum relatum gererent, et Ragufium
acquifiuiffènt, eiusdem Archiepifcopum Patriarchae Gradenfi fubiicere pa&i funt,
vt idem Dandulus poft relatam Tragurii direptionem refert.
„Dux autem cum reliqua Stoli parte vltro procedens, Ragufinos pollicitae
„fidelitatis immemores fibi rebelles fore inuenit. Erexerant fimiliter imperialia ve
„xilla in turribus et muris fuis, contemnentes non folum Ducem, quem fibi ab
„antiquis temporibus in Dominum elegerant, honorare, fed, vt fibi aemulo, arma
„ta manu refiftere praefumfèrunt. Dux hoc indigne ferens, bellicis inftrumen
„tis vrbem impugnare iuffit. Veneti autem, quod iuffum fuerat, auda&er exe
„quentes, continuis infultibus eadem die quasdam turres afcenderunt, et dcpo
„fitis Imperialibus infignibus, B. Marci Euangeliftae effigiem defuper pofuerunt.
„Communicato confilio egrediens tribunus Michael Archiepifcopus Ragufii Cle
„rus, ct populus vniuerfus,praemiffis crucibus, de commiffis veniam poftularunt,
„qua obtenta, Dux cum hymnis et laudibus ciuitatem intrauit, et confuetae fide
„litatis facramenta renouauit, quandamque turrim, quae Imperatori feruaba
„tur, cum maritimis muris dirui fecit, et Archiepifcopus, confentientibus Clero et
„populo, confènfùs fuit, fuam Ecclefiam fubiicere Gradenfi Patriarchae, fi hoc a
„Papa poterit obtineri. quibus Dux Raynerium Iane dedit in Comitem. Poftea
„ex eis fècum affumtis, iter profequens, Nigropontum peruenit. Ex quo apparet,
Venetos, prout dominium dilatabant, ita nouos fubditos füb iurisdi&ione Patriar
chae Gradenfis reducere fiuduiffe, ne ex diuerfitate iurisdictionum, occafio ali
qua tumultus accideret, prout etiam Vngaros idem effeciffe, inferius patebit.
←❍ % ←Ꮎ
伞

米米光 Еe 2 CAPVT

體
 22Ο I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
*Séºéººkseºkºkº

C AP W T XII.
D E P P IMA IAD M? ENSI D EFECTIO WE
\ Veneti Scriptores referunt, Iadram primo defeciffe Dominico Contareno Duce,
iterum Ordelapho Phaletro, tertio Dominico Michaele; de quibus fingulis,
a) Hb. , .,. quid fèntiendum fit, fuis locis relatum a) eft. Quarto Vitale Michaele, vt Dan
et lib.3. c.3. dulus in Chronico: „Vitalis Michael Dux, Iadrenfèm vrbem, ad fubie&tionem
/ £f £. 7.
„Archiepifcopatus fui, Patriarchae Gradenfi, fibi rebellem, vi proelii potenter recu
„perauit. Item in Annalibus, relata Emanuelis Imperatoris in Aegyptum expeditione: Im
„ter haec, Stephanus Rex Vngariae, cum Duce amicitiam fingens, Leonardo eius
„nato Comiti Auferi, filiam Ducis Deffae in coniugem tradidit, et Nicolao, fimili
„ter Ducis nato, et Arbe Comiti, Mariam, filiam Ladislai, de ftirpe regali, in vxo
„rem dedit. Rex autem, quod in corde conceperat, euomens, ad maritima cum
„exercitu venit, et immunitatibus Dalmatinos attrahens, Spalatum, Tragurium,et
„Sibenicum, et plura alia loca demum obtinuit, illosque largifluis priuilegiis infi
„gniuit. Iadertini igitur, fubie&ionem fui Archiepifcopatus Patriarchae Graden
„fi, moleftum habentes, nunc fere rebelles Duci effe&i, Dominicum Mauroceno,
„defun&ti Ducis natum, eorum Comitem, expulerant, et Regis vexilla erigentes, fè
. „eius dominio tradiderunt. Dux illico cum triginta Galeis armatis Iadram pro
„perat, quam Vngaris munitam inueniens, dum obtinere nequit, Venetias re
„meauit.
„Hoc tempore Anconitani, Emanueli obedientes, Venetos, vt fibi aemulos
„coeperunt habere. Dux ob hoc miffis Galeis, illorum quinque cepit Galeas, ex
„quibus Iacobus de Molino, et Guizzardinus, fuerunt fufpenfi in ligno.

„Dux itaque annoXV. ingentem paratum exercitum, cumDominico Mau.

„roceno Capitaneo, denuo Iadram mittit, quos ex Vngarorum praeſidio in errore
„tenaces, appofitis fcalis, et gattis diris, et variis infultibus,idem Capitaneus impu
„gnare non definit. Vngari ob hoc territi, reli&is tentoriis, fuga ſaluati ſunt; ci
„ues tunc defolati, de folita Venetorum gratia confidentes, Iadrenfem ciuitatem
»Capitaneo libere tradiderunt, qui eandem muniens, ducentis de Nobilibus Iadrae
'»fecum affumtis, Venetias rediit. Iadrenfes igitur, qui aduenerant, ius Primatus
„fuper eorum Archiepifcopum Patriarchae Gradenfi concefíim profitentes, di
„ruptis muris, ct datis obfidibus, obtentaa Duce venia, in vrbcm fuam reßituti fünt,
»et Dominicus Mauroceno, qui Comes primo, et poftea in acquifitione ciuitati§
„Capitaneus fuerat, in Comitatu reintegratus eft.
„Emanueli autem, Spalatum, Tragurium, et Ragufium ac penetota Dalma.
»tia fübiugatur. Haec Dandulus. Sed cum defe&ionem, anno XV. Ducis via.
lis fecutam afferat, eam anno MCLXXI. eueniffè oportet. Tunc temporis autem
erat Archiepifcopus Lampredius, idem, qui Romae, Patriarchae Gradenfi (ubie.
&tionem promifèrat; ideo caufâ, a Dandulo relata,inuerifimilis videtur. NamChro.
niftae antiquiores;eadem referentes, fcribunt:
INel
ºº
_
 ET CROATIAE LIBER TERTIVS CAP. XII. 22I

Nel tempo del dito 'Doxie Arzivef?ovo* Tempore di&i Ducis, quidam Archie
de Galli de Zara preſime quaſiolla ſignoria pifcopus de Gallis Iadrenfis, dominatum ci
de quella, e tegnirſe, e ſiando Capetanio e uitatis inuadere pene, ac retinere aufüs eff,
retor Rettore eletto per i Zittadini, bondeel cum Praefeéfus et Reéfor eleéfus fuiffet a
tt
dito M. lo Doxie de zio ſentido, fece Arma ciuibus ; quo audito Dux claffem adorna
da, e mando Capetanio de quella M. Dome uit, eique praefecit Dominicum Mauroce
出唱 nego Morexini, el qual per forza, e perfòn no, qui vi fimul et confilio populum in prifti
li: providitade, quella reduſe ſotto el Dominio na Ducis ditione retinuit ; ibique diéfus
邸
Dagal, ella romaxe el dito M. Domemego Dominicus, cum magna Venetorum et Lom
ள்: chon gran compagnia, e poſa de Vinitiani e gobardorum manu fühſedits fupplicioque
Lombardi per tignir el forſchello a quelli affecit illos proditores fadrenfes, qui ſaepe
೦೧:
traditori Zaratini, che ſpeſſo revella, e que deficiumt, et baec fuit tertia defeéfio.
Uk ſto folla terza fada, chelli revella.
gi º:
i Alter Chroniſta.
nº Ancora in queſto tempo Zara, che Etiam hoc tempore Iadra, quae faepe
ផែ្ល ſpeſſorevelava rivelò la terza volta chazan deficiebat, pulfò Dominico Mauroceno Comi
ឆៃយុំា do fuora Domenego Morexini, el qual jera te fuo, tertio defecit: vidensque difus Do
\r ſuo Conte, et vedendo el dito Domengo eſi minicus Iadram defecife, fiatim venit Ve
tigº ſer revelada Zara, ſubito venne a Venexia netias, et retulii Iadram fé tradidiÍe Ar
º e dife como Zara fe haveva dada all Arzi chiepifčopo Iadrae de Galis: hoc audito Ve
i: veſcovo de Zara de Gali, aldando queſto la meti claffem parauerunt, multoque milite in
fignoria de Vinexia, feno una Armada con ftruxere, eaque celeriter expedita, idem Do
grandiffima Zente, e fo molto toſto manda minicus Mauroceno claſſi cum Imperio prae
မြှိုု့
da via, e fo Capetanio ſuo Zeneral da Mar feéius, vi cepit Iadram, atque a poteftate
:ெ
el predito Domenego Morexini, el qual Ca Archiepifçopi Venetorum rebellis receptam,
10,
petanio finalmente chombattendo Zara da in eodem Praeturae magiftratu regere per
ງູ.
gandoli de grieve battaie, quella prexeno feuerauit.
per forza regourando quela dalle mandel t
º *- -

Arzive/covo fio Chavo, el qual jera rebello

1Ki
de Vinitiani, e queſto Domenego Morexini
i.
Capetanio remaxe Conte in Zara chomo da
mic
prima.
jit
心陀 Haec Chroniftae, pro cuius rei clariori intelligentia, animaduertendum eft,
腋 fingulas ciuitates Dalmaticas, antequam Colomano fubderentur, Praetores fibi ti
ü tulo Priorum eligere folitas, vt ex eorundem nominibus, pluribus in locis relatis,
Rü conftat. Hos autem ad libitum earundem ciuitatum ele&tos, et deinde Comites
vocatos, ex eiusdem Colomani priuilegio, et locis Archidiaconi Spalatenfis relatis,
apparet. Poftea vero Iadrenfes, Auferenfes, et Arbenfes, vt plurimum ciues Ve
ஐ' netos fibi in Comites elegerunt, vt in relata Arbenfi fcriptura videre eft, et Dan.
): dulus aliquorum quoque mentionem facit in Annalibus.
阿拟
A. C. MCXXX Petrus Polamus Dux.
i
\றப் Hic Dux duo filios habuit, quorum Guido, ex collaudatione populi,Auferi faéfus eff Co
mes ; Nanmericus autem, Arbenfis, eleéfione, et Ducis approbatione, Comes efficitur. A. C.
- Ee 3 MCLII.
 222 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

MCLII. Dominicus Mauroveno, Ducis filius, cuius aéfa Iftrienfis populus laudare non defi.
nit, Iadrae Comes eficitur. -

A. C. MCL /^I. J^italis Michae/ Dux.

Hic Dux Arbenfibus indulfit,vt quatuor ex füis ciuibus committerent, et fibi eleâis.
nem praefèntarent, de quibus autem fiJicientiorem cognouerit, approbabit, et fi in hoccon.
cordes mom fuerint, vt ex Nobilibus Riuoalii duobus eleéhis, vnum in Comitem confirmali.
mus, et his non faëfis, quinque i;enfibus elapfis, Comitis eleéfio Duci fpe&et fcilicet, et con.
firmatio. Illico Nicolaus Michael Ducis natus, eleéfione Arbenfium, Ducis approbatione, eo.
rum faéfus efl Comes.
Stephanus R&x Vngariae, cum Duce amicitiam fingens, Leonardo eius nato, Comiti
Außri, filiam Ducit Deffae in coniugem tradidit, et Nicolao, fimiliter Ducis nato, et Arle
Comiti, Mariam, filiam Ladislai, de ftirpe Regali, in vxorem dedit. -

In his autem Comitum ele&ionibus, ficut Dalmatae praecipuam eorum li.

bertatis praerogatiuam reponebant, ita ciues, in fa&iones diftra&tos, multoties tu.
multuaflè, pofteriora exempla, fuo loco referenda, docent. Idem tunc eueniffècon.
ie&andum eft, et ciuitatem fcditione agitatam, vel taedio diuturnitatis Comitatus
Mauroceni du&am, eundem expuliffe. Quod fi ab externo motu excitatam quis
praefumere velit, Emanuelis calliditati id tribuere pofTet, cum loca Iadrae proxi.
ma, cum vniuerfa Croatia poffideret, et Anconitanis iam fibi deuin&is, in Venetos
malum animum coqueret, vt Dandulus refert. Ideo cum defe&io ad Vngaros
vera effè non poffit, de qua idem Dandulus dubitaffe videtur, et Iadrenfès fere re.
belles-vocet, eandemque, vti dubiam, vulgatiScriptores referre omiferunt: pro fedi.
tione tantum, non pro defe&tione habenda, ex diuifioneque ciuium, Maurocenum
Comitem expulfum, locoque ipfius, Lampridium, eorum Archiepifcopum, in Co
mitem ele&um, vt Chroniftae tradunt, concludendum eft, qui Marichnae filius, vt
Archidiaconus, de Galis, vt Chroniftae, fcilicet ex nobili familia de Galellis, Comita
tum Patriae, vel praeualentibus fuis confànguineis confecutus, vel in ipfo tumul
tu, quomodocumque ele£tus, Comitatum tamen non retinuit, vt mox patebit; feâ
idem Maurocemus, cum claffè reuerfus, vi, vel quocumque modo fèdato tumultu,
et de fęditiofis fupplicio fumto, Comitatum recuperauit, et fimul cum ipfo Archi
epifcopo perfeuerauit, vt ex Scripturis conftat: -

a)Scriptu a) A. C. MCLXVII. Temporibus itaque Vitalis Michaelis, Duci, Venetorum,et

rae Iadren
fer.
Lampredii, Iadertimi Archiepiféopi, atque Dominici Maurocemi Comitis.
*
A. C. MCLXXIV. XIV. Nouembris, temporibus equidem Seba/?iami Ziani, Di
cis Venetorüm, et Lampredii Archiepifçopi, atque Dominici Mauroceni, eiusdem ciuitatis
Comitis.
b) Ex San b) A. C. MCLXXVII. Temporibus equidem Sebaffiani Ziani Ducis, Venetorum,
čtuario Ar
benſ. et Lampredii Venerabilis Archiepifçopi, atque Dominici Maurocemi Comitis, et mortuo
Lampredio cum Thebaldo.
A. C. MCLXXX. XIV. Maii, tempore Auri Maffropetri Ducis, et Thehali
Venerabilis Iadrenfis Archiepiféopi, Dominici Maurocemi comitis.
Haec de Iadrenfi feditione, quae defe&ionem praeceffit, quam Dandulusin
Chronico non refert; in Annalibus autem:
Aurelií
 ЕТ скоАтлв I, IВЕК ТЕ RTIVS САР. XII. 23

1 Атеи, М/iroperrur Dих. МСД XX/"III.

Iadartini, hae/?di, deignante, /able&ioпeт, не in Laтpredi defini eigenda,
Лассfor a Graderji Patriarcha confirmationem jikiperer, ab Alexandro Papa Fидubi
пит Ерусорит, ab is elegium Archiepikдрит, obtinuerunt : cui in traditione Palli; соті.
/it Papa, ct Graden/ Patriarchae obedientiam Primari debitam exhiberer, поп intenden,
cr/crip/it, iuri Gradeyi Eccle/iae ex hac aliqualiter derogare. Archiepikopus ladrae
receptu, reuerentiam Patriarchae exhibere a ciuibus попубlит probibitur, /ederian, or
Еrcle/iат /ат eximerer, сит aliquibus ciutbш Котат accedere, coadus fat: qui ien,
ариd fo/ат таіат infirmatur, litteris et пипfiis ladreyium propolitит Роттifici enar
rar. Papa bitur eит redargиепs, inter caetera per epitolam air: Иепetia in cnitare
carbolica laudabili Herit, et/ii cuita, refigi Epiopis, et aii, Eccle/iarum Praela.
ti, qui de Lombardia, Tu/cia, et Marchia, a/editus proprii, infante/abinate, ilисd
иertere colиerunts in reformatione quoque Eccle/iae qualiter/edem Apoholicaт аиdiие
rina et bonorauerint, ad tиат crediти, поitiam peruenije. Oyia girur tibi іттіner
Jabiedo, a praefйтione/ia compe/dere,сит попdebеатия/ёдиi populит,/ed docere: тап
daти, quateти, infra tre, тепjёх роigиат Iadram fueris, pergens Veneria,
eidem Patriarchae obedientiam et reuerentiam Primari debitam proнirtas, et impendas,
et Clerum er populит гиит, ad idem, ficut te decer, indicas : ita quad ip/é Patriarcha
contra re тateriaт conquerendi поп babear, nec inter Veneto, et Iadrenfe, , grauis ex boc

et periculofa di/cordia oriatur. Alioquin ofйт tibi pallii interdicinus, et te, con/ecrandi
/ifraganeos tuo, er Ecclehas dedicandi, аиёioritate priиати, диаe Archiepyсори, redi
en, per ladreyes elato, adimplerepertinaciter probibitus fuit.
Еr infra:
Аlexander Рара dece/i, et Lucius III па:ione Lисали, Рара efficitur, bic Vele,
zri Henrico Dandula Patriarcbae, /olitas bonorifientia, et ітипitate, Graden/is Eccle
fae, et Primarum/ipra ladratinит Archiepièорит, per priuilegium confirmair. Еt, re.
latis Philippi Regis Franciae auxiliis terrae fanetae praeftitis, Ducis anno (exto, et
anni (equentismorte Balduini leprofiRegis Hierufalem, fequitur:
- Inter baec, duт Veneti cит Piani; et Anconitani, diuji baberent difcordia, Pifa
ni confile, /ii, Duci delegati; питтіir, promijerunt Anconitani, /ii/idiит поп praebere,
et treugar, dimiЛ; bіпс inde captis, orque ad decennium pariter curauerunr.
нос тетроге ladreye, a Dнce requiii, or Praefileтуйит Gradeyi Patriarchae
obedientiam exhibere permittant, exequi reтиerит ; rebelle, iam quater effecti, /e, et or
bет Iadrae, prote&ioni Belae Regis terrй Идgariae /ibdiderunr. Rex tunc bominibus
et vidualibus ciuitateт типіit, et тиго circumclц/it: Dux auren illarит /celus refor
таre anbelan, congregataт сопсіопет/ii conforтет ітиenit, et fileo, ex contiниati, an
guftiis, піті, exinanito, duт de eis recuperаndix collatio babererur, Praelati тиlti, nobi
i, jide plen,/eobrulerит liberaliter. Тип pro congrua/aijatione decernitur, or pro
иепи, Rioclini/ori,er datia, et quarante/ini/inteir taliter deputata. Caeterит Dих
paratam boileт cla/ет тittens, per mare Iairam ob/edit, et viriter impugnar, et pa
gит, caererasque in/ila, /ii/abieci.
Idem fere caeteriChronitae, et vulgati Auetores. Sed quamuis ex relatisa
Dandulo eliciatur, defe8tionem euenide poit annum МСLXXXV. et Сhronitae
aliqui annumмCLXXXVI.exprimant: amen, ficuti annо МСLXXX. XIV.
Мaii

*.
 224 I. IО. LV СII DE REGNO DALМАТПАЕ

Мaii Iadram adhuc Venetorum nomen coluide, ex relatis conftat; ita Vngaro
а) ЕхArcbi. rum protectioni adhaefife annoМСLXXXI. а) А. С. МСLXXXI. теп/e Februa
ио S.Chry/o rio Iaderae regnante D. Bela Dei Gratia Rege Нипgariae, Dalmariae, Croatiae.
goni.
Sententia D. Маитi, Dei et Regisgratia Caritis, et totiия тaritimae Prouinciae
/iudio/ exercitatori, сит са/lrа теrature/er, etc.
Ideo velin fine anniМСLXXX vel principiofubfequentis, defectionemfe
cutam, dicendum eft. Еt ficut olim ladrenfes coattos Сolomano fe dedidifie rela
tumeft, ita ad Belam (ponte defecifie cenfendum eft: cum poft Colomanum, Re
gis Vngariae nomen, tunc primoin (cripturis exprimi coeperit ideo haec ladren
fium defe8tio, merito prima dicendaeft. Сaufam autem defe8tionis, fubiectio
nem ArchiepifcopatusРatriarchae Gradenii, Scriptoresvniformesponunt: fedcum
multo prius hanc fubiectionem fecutam ex relatis con(tet, ideo rerum flatus, qui
tunc effe potuerit, coniettandus, et occafio inquirenda, vt relata a Dandulo meli
us percipipoffint. -

Мaritimasciuitates, ex nauigationis vfu, frequentes cropulentas fieri, exem

plis probare fuperНuum eft; nauigationem autem confiftere in euehendis et ad
uehendis mercibus conftat: fed cum Dalmaticarum ciuitatum territoria adeo artta
fuife ex distis patear, ideo non de rebus in eorum terris na(centibus euehendis,
fedex late patenti continente ad mare delatis, in proxima Italiae littora transfretan
dis, et inde aliis in Dalmatiam deuehendis, fibi vittum quaefiuife, et ex continua
ta nauigatione opes auxifie, dicendumeft. Еt ficutipoft Salonae defolationem, Ia
dram praecipuam Dalmariae ciuitatem fuifie; ita vsque quo Graeci Adriatici do
minium retinuerunt, ex fitus opportunitate ibi Dalmatiae quoque Praefidem re
fedifie, et prout latius territorium, quam caeteraeciuitates, in infulis poffidebant
Iadrenfes, nauigationemque commodiorem exercebant,ita populum maiorem, plu
resque naues habuide, cenfendum ett. Decrefcentibus deinde Graecorum rebus,
cum Saraceni, Narentani, et Croati, Adriaticum infeftarent, Veneti, Saracenisex
pulis,Сroatis coercitis, Narentanisque debellatis, nauigationemtutam reddiderunt;
exinde Ragufini Narentanorum molettiis liberati, orientalis Dalmatiae nanigatio
nem ad e traherecoeperunt, ladrenfes autem, quamuisaproximisCroatis aliquan
do perturbari fuerint, tamen Nonam leucm molettiam inferre potuifle, ex loco
rum notitia cuilibet conftare poteft. Веlgradum vero ex fitus opportunitate, infu
larumque proximarum commoditate, maxima incommoda ladrenfium rebus in
ferre potuit: qua de caufa, poftquama Venetis de(tructum fuifet, ladren(esque
infulas confecutifunt, vt dictum eit, exinde aucto territorio, nauigationem раса
tam continuantes, Syriacasque Venetorum expeditionesafiociantes, mirum in mo
dum, populum opesque eorum auctas cenfendumeft; exindeque, ficut caeterasci
uitates in temporalibus praecelebant, itain (piritualibus Spalatinae Metropolis
fuperioritatem iniquo animotulife, coniettari debet, ob idque, vt fua quoque Ec
cletia in Archiepifcopatum erigereturprocuralle quod ope Venetorum confecu
tifunt, vt capite praecedenti relatum eft.
In hoc rerum (tatu feditio ladrenfis euenit; quae cum externis adiumentis
caruiliet, ex celeri clais (uperuentu cito fedata fuit: fed cum paulo poft ex re
tentione rerum et perionarum per vniuerfum orientale Imperium, graue dam
num Veneti accepilent, indeque bellum cum Emanuele exartifier, maiorque pars
у celebris
*
 НЕТ СR ОАТПАЕ LIВЕК ТЕ RTIVS САР. XII. 225

celebris et numerofaecladisipforum morbo periidet, iptasque Venetiasinfecifet,

eodemque tempore, a Pifanis et Anconitanis nauigationes ipforum infeftarentur,
neque viuente Emanuele commercium rettitutum fuifier; ideo maxima damnares
ipforum pafias, maioremque partem lucricesfafie, et exinde priuatorum opes di
minutas, cenfendum et, publicumque aerarium ex continuatis anguftii nimi, exina
пitит, Dandulus fatetur. Ex quibusVenetorum anguftiis, ab Iadren/ibus elati, Аr
chiepi(copus fubiectionem Patriarchae adimplere pertinaciter probbitus fiits ex qua .
pertinacia, ab Alexandrofummo Pontifice praeuila, inter Venetos et ladren/ergrauis
ex boc et periculofa d/cordia ortaeft quae dum agitaretur, Emanuelis mors fuper
uenit, Spalatumque adVngaros redit,vt relatumeft. Сroatiam quoque tunceos
dem recuperafiecenfendum eft: namficut,viuente Emanuele, eius potentiam ve
ritum Веlam, Сroatiam tentare aufum non fuifie, ita ipfo mortuo, cum eodemannо
Spalatum a) receperit, Croatiam quoque intermediam, prius e Graecorum mani- }"},
bus, vi vel deditioneeripuifie, deinde Spalatum, dicendum videtur; Vngarorum. Spalater/.
que ditionem ladraeproximamexeoeffectam Qua vicinitate fretosladrenfes,qui
de Venetonomine male (entiebant, velob fupplicium propter Сomitis Машroce
ni expulionemeisdem infeftierant, occationem capientes,fubiectionemque Archi
epifcopatus, de qua palam a Duce requirebantur, praetexentes, ciuitatem a Ve
netis auertisfe, et timore eorundem potentiae, protectioni Regis Vngariae tradi
disfe, coniectari poteft. fed an retto confilioidegerint, ea, quaefecuta funt, decla
rant ladram fruftra oppugnatam, fed infulas ladrenfium captas, Dandulustra
dit; quidnam autem eo belogettum fit, nemo refert: reperiuntur tamen memo
riae quaedam, ex quibus aliqua, quae tunc euenerunt, percipi poterunt Nam,
cum ex confirmatione priuilegiorum, a Rege Bela facta, Тragurium prote8tioni
Vngarorum adhaefisfe annо МСLXXXII.conftet: tamen anno fequenti Ducem
Мattropetrum idem recepisfe, exeiusdem priuilegio apparet. -

-
- - - Еx Origina
Аигеи, Майropetrus D. G. Venetoruт, Dalmariae, arque Croatiae Dих, отпibus/ }
delibus/ii, ad quo, jiae litterae peruenerint, /alитет e diletioпeт. Сотилитir

- - . - Tragurien
Итіиerfitatem ce/iram/tire polития, quod Trauren/e, оте, fidem nobi, /eruare /fr. ."
тыете,/icut etiaт поiri, praedeceföribи, оin/erиаиerefidelitatem, а тіпіто офиe ad
таiorem nobi iurauere, eapropter eo: tanqиат/idele, поiros diligente, /ecuror deinceps
illa, et/alио, in per/Oni; et rebus eoruт е/ё colития,еипdo, fando, arqие redeundo: тат
дати, gitur cobi, e тandanterpraecipiти, диаления praefato Traureye, liberor,/e
сиro,atqие/alио: dmittenre, pro honore поiro, diletioпeт ei et атогет exhibeati, vbi
ситque illo, inшепеritir, /iienterpro certo, quod/i alter facere praefimeritis, по поп
тodicum offenderis, et in/iper поiro/ubiacebiti banno. Dar. теуё Septembri Inditione
XI. Feliciter. - - -

- - - :ос * Indiglio
* Еx quo elicitur, Duccm praefens iuramentum aТragurienfibus exegile x} педиа
annoМСLXXXIII. " in quem cadit Indietio XI. ct exinde conici, Venetos non aнaтін ан
fatim pot defectionem clafem milife, prout in praecedenti feditione fecerant; нитизJea -

fed prius animos ladrenбum negotiatione reuocare tuduife, cum a Buce regий }
to, exequi reпиife Dandulus (cribat; deinde in apparatu claifis, et machinarum, ob bec йами
аттер"}
anguftias fifcitantum temporis triuide, vt a defe8tione duo anni excefierint, quan-. legiит
- - - у - Ма
doDuх орpugnatione fruftratentatainfulas recepit, inter quas etiam Гragurium; }etri
- -

38 ЭК% Ff СlllllS

}
ё:
 .

226 f. I О. LV Сі I D E R ЕGN О D А L МА'Г) А Е

Duriretiaт cuius quam debilis, praefertim a parte maritima, fuerit ftatus, cx relatis Зона,
іат аттесе
denter da et clarius in patriae Chronico refertur. Ideo fictiti Duci aduenienti Tragurium,
гит/ui/2 caeterasque infulas refiltere non aufās, fe dedile cenfendum ef',ita recedente claf.
oporter. fead Vngarosrediife; cum beloadhucvigentea), Brachiam, et Pharum, Vnga
а) Scriptи
rae Bracbi ris paruitie, caeteraque locatempore induciarum in eorundem poteftate fuife,
«п/fит А. С. fcripturae doceant ideo neceditatem habuiste Venetos, continuo clasfem inter
- 1134, Dalmaticas infulas tenere, non minus pro earundem praefidio, quam pro nauigan
tium tutela, et praefertim in obfidione ladrenfis portus, vt ex intrumento
МСLXXXVII. mentis Iunii,aNicolao Crasfo in notis ad anottium relato, in quo
Рrocuratorer operi; Вeati Marci promittant is, qui celiri, паніі, in praefentiarнт
сит/lolo Venetiae ad objitionen ladrae ire, cel mittere debcarir, etc. opparet; mutua
due damnatunc fecuta Dandulus refert, А. С. МСLXXXVIII. Сетет, теrrior
пatione Котания, Gregorio 08ано /иссе/й ; eolem анно Кох инgariae et Weneri di.
ris cladibus cici/In in Dalmatia diutius figellati, excidio terrae Santiae совринёі, тіЕ
5) Ex Arcbi. /i, bine inde питi,treдиa crque ad biennium peregerunt. Inter quas cladesfcriptu
но S. Сbry rae ladrenfes vittoriam deVenetis memorant b), МСХС. Маii, pof bellит снn
ч.
Jog. ка

Venetis babitит, et poli vittoriam de Cafielo in promontorio Trani . . . Santo Gr}} }

gonogratias efindente, de eua/ione maximi periculi, et collatione cittoriae, ас оттіто

di percepti beneficii, deuote retuli}ети, eledo пefiro Petro in Ungaria per/jlenre, er Ni.
colao Fareyi Epikopo, Ecclehae пуirae/afraganeo тіirum/olemnia celebrane, er/ir
топeт ad populит тоre/olito faciente fed locus huius victoriae ignoratur, cum Pro
топloriит Trani vbinam fuerit, incompertum fit. Induciastamen iterum renoua
tasDandulustradit. А.С.МСХС. Clementiigitur Рараеуiccc/h celetinц, . . .
eodeт аппo inter Regeт Иngariae, er Venero, completae tregчае, огре ad biennium remo
иantur, etc. Quarum induciarum tempore, ladrenfes cum Arbenfibus compotuifie
de reprefialis conttat:
c) Ex San c) „Аnno Dominicae Incarnationis МСХС. menfelunii die fanStorum Ioan
Сtuario Ar
Вету. „nis et Pauli, Indictione VIII. ladrae. Теnporibus Domini Notri Belae, Dei
„Gratiainuittifimi Regis Vngariae, Dalmatiae, Croatiae, Ramae, nec non Gala
„tiae, et Petriladertinae (edis Venerabilis Archieleai Intrumentum, per quod
„Damianus ladrae Comes, vna cum Gregorio Soppe, Bite de Iuda, et Petro Slu
„radi, ludicibus,renouant pacem inter ambasciuitates, cum Andrea Arbenб Epi.
„fcopo, Andrea Surre, Stephano Martini Iudice, Fu(со Маnarini, Chriftoforo
„Саlderari, Ve, Кiedrago, et Petraniola Arbenfi, in haec pacta: Si quispian
„vtriusque cititatis aliquam alicui pecuniam credidеrit, et eam rehabere nequiue
„rit, ipfum debitorem fuum, et non alium, quaeratin alpestu iudicum debitoris,
»et cogant eum redderevniнeria, et fi nihil in ciuitate habuerit, non debet intra
„moenia capi, fed extra, vbi reperiripotuerit, vt libertasciuitatum illaea perma
„neat. At vero, fi quisque Nobilis, vel ignobilis, in latrocinio feu rapina reper:
„tus fuerit, pro duodecim Romanatis, excepta damni comробtione, quae ex inte
„gro dari debet, vendatur; i id vnde redderet non habuerit, perfona eius intra
„утbcm per manum curiae capiatur, et tam diu in poteitate perditoris maneat
„vinculatus, donecreddatvniuerfum debitum etc. фари, сотpleti,iterитbelитехar
Jije refer Henricus Dandulus Duх А. С. МСХСП. . . „Dux autem completis
„Vngarorum reguis, ladrenibus bellum innouat, et maris viasis claudit, Do
* - - „mini
 *

ЕТ СR ОАТПАЕ LIВЕ R ТЕR TIVS САР. XII. 227

„minicumque Мichaelem Pagi, et aliarum infularum ladrae Comitem fecit. Ех

фuibus, quamuis nimis breuiter relatis, tamen colligi poteft, Venetos, donecin
duciae durarunt, Iadrenfibus nauigationem permitisfe, fed, renouato bello, iterum
prohibere conatos quod, quam difficile fattu fuerit, fciuntii, qui nauigationis
Аdriatici experientiam habentes, fitum ladraenon ignorant. Portus etenimeius
caeteris Dalmaticis amplior et tutior, et ex oppofitarum infularum difpofitione,
fitum opportuniorem, tam ad tuendam, Quam ad infeftandam Adriatici nauigatio
nem habet; et prout, ex vnico Anconitano, minori, necadmodum tuto, multa
damna Venetisillata (criptores memorant, multo maiora ex Iadrenfi, caeterisque
Vngarici iurisproximis portubus proueniste coniettandum eit. Qua de caufa
Veneti bellum ladrenfibus renouaturi, ad confirmandos Arbenfium animos, Ducis
nomine declararant. ".

а) In Chrilli потіпе Атеп. Аппо ab Incarnatione Domini Мсхспl Inditione а) Еx San

XI. теп/i; Septehbri; ехеите de/ёрта. Тетроге Domini Henrici Danduli, Duci, In- étuario Ar
сту,
clyri, atque Andreae Arbeyi, Epi/topi, et Petri Ziani Comiti. Ego quidem Petrus
Fu/careти, Иепerialis, veniens Arben/ёт in ciuitatem, ex iu/i ditti Domini Ducis, ad ac
диirendam fidelitateт a populo eius ciuitatis, tejificor in Deo, et anima mea, coram cobi;
отnibus, in boc Epi/copali Palatio, et in ea ceritate, quae Chriftus eff, etinip/a fide, диа
Сbriftianus cocor, cerит refimonium dico, quod Dominus Henricи. Dих Venetorum iura
иir/iper Sacra Dei Euangelia, /tatum et confiétudineт отnibus et ciuitatibur, quae/ib
difiritu/ii Ducatus videntur eje, ca, in reditudine et іціitia tenere. Ипde ego ditus
Petrus praecipio М. Аrbeyi Notario, boc/criptит/cribere, et firmare/ib te/timonio bo
ruт te/liит. -

Ego Petrus F/arети: /crip6. * *

Еgo М.jіи. Сотiti, B. de Veglia telii.
Еgo Ие, et Ал. Вalbi tejies. -

Едо Миа Arbeyi, Presbyer ac Notarius, iufi di Petri Nobi, иг,

et tefiis, compleui et roboraui.
Еt magittratum,quiinflis ladrenfibusademtis praeesfet, refiderevoluerunt
in ea, quae caeteris proximior, continenti Croatico vel Vngarico erat, quae quо
modo Paginomen fortita fit, non eritinutile indagare. -

Осcidentales Dalmatiae infulas, babitatoribus vacuar, de/ertar orber babenter,

- - - - - -
*

Роrphyrogenitus loco relato enumerat, quarum nomina cum hodiernis ibidem b) b)htл.с.в.
collata fuerunt, exceptis Catautrebeno, et Pirotina, quae quibusnam adaptari pof
fint, non conflat, remanet Scirda Cifa, quae fipro vniconomine accipiatur, inter
incertasetiam ipfaponenda et Sed cum Сі/ат inter infulas Adriaticas nominet
Plinius, libro tertio cap. XXVI. et Gijan inter Liburnicas oppida habentes cap.
XXI. vt c) relatum eft: ideo, fi nomen Scirda Cifa disiunctiue pro duabus infulis с) на. С«2»

inter (eparum diftantibus fumatur, fcilicet Scirda pro hodierna %berda vel Seber
diza, nomenciya,velpotiusGija,infulae Pagiconueniet. Еtficutiinfulas aPorphy
rogenitonominatas, a vicinisCroatis defolatas, defertasiacuise dicendum videtur,
ita Pagum, vti continenti Croaticoproximiorem, primam defolatam, et poft Por.
phyrogenititemporaa Croatis occupatam, fimul cum ciuitateКefa, quamDandu
ius ониуат vocatam, et a Venetis de(trudam (cribit, quod confirmaturex Priui.
legio Crefimiri Regis:
жжэt . - Ff 2 Аппе
 -
*

228 I, IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

a) Exorigi. a) Anno ab Incarnatione Domini noftri Iefu Chrifti MLXXI. Indiëfione IX die
*#**#**
čtuario Ec- VIII. menfis Iulii, tempore Domini Alexandri Papae vrbis Romae.
- - - - - - -

sleſae Ar- Ego Cre/îmir, Rex Croatorum et Dalmatinorum, in fimul meis cum Principibus
kenſfr. iuflitiam Arbenfis Ecclefiae retinentem, et eam im proteéiione noflra fùfeipientes, volumut,
et perpetuo iure affèntientes firmamur, vt diéfa Ecclefia habeat fiias Parochias, fçilicet:
Лиррат, quae fuit füb Alpibus, a Caftro latine Murula vocitato, Sclauonice Stenize,
vsque ad fiümen Copriue, et Ecclefiam S. Georgii in Rauuma, Cbiffàm fùis cum
pertinentiis, tantum retinentes de iure fùo paucas villas, Pagi, Pezzani, Murol.
lani, Klaſici, quar, et fi pro malo habent, nouo dedimus Epifçopo Nonenfi, Пиррат
Liccbae, Миррат Buccani , et Bozzachi , et hoc ftatutum volumur perpetuo in
uiolabile manere, ficut femper a maioribus natu didicimus, diéfae iam Ecclefiae inuiolabi.
le perflitiffè. Quicumque autem noflris de fùccefforibus, hoc priuilegium perturbare, et fi
- vim inferre aliquo molimine attentauerit, noftro iudicio pellatur a ஜே.டி. De inferio.
ribus fàncimus componere centum libras auri, Regali Curiae medietatem, et Sanéfae prae
diéfae Arbenfi Ecclefiae aliam medietatem. Ad roborem, et vigorem noftraeque cartulae
dationis, aſſèntionisque iuflitiae mitram nominis noftri impreff, litteris praelibatae don.
mus Ecclefiae, et noflri figilli impreffone firmando roboramus. Indiâione IX. datum
eſt hoc Priuilegium Arbenſi Eccleſiae, in Caſtro Belgrado, per manus Ioannis Diaconi, et D.
mini Regis Notarii, coram communi curiº,
Nam cum nomina Chiffae, Pagi, et Vlaffci,hodie quoque in infula Pagi repe- !
riantur, ideo Crefimirum de eadem infula, vti Croatiae Regem difpofuisfe, et re
li&is Arbenfi Ecclefiae locis, in continenti Croatico fitis, fimul cum pertinentiis
b) Ex infe Cheffae, quas Arbenfes ante occupationem infùlae posfedisfè b) apparet, reliquam
riori ſcripto
de ammo 1572. infulae partem, Nonenfi Ecclefiaa affignauit, Keffàm quoque, vel Cheffam, commu
nitatem di&tam, Comitemque habuisfe, eiusdem temporis monumentum teftatur:
A. C. MLXXI. Indi&ione IX. tempore Crefiniri, Dalmatinorum et Croatorum Regi,
et Dragi Arbenfi, Epiftopi, infrumentum per quod Keffènfis communitas, quando Monafte
rium S. Michaelis de Sanfigo in primordio aedificationis ipfius occulte et aperte offend.
rant, et per reuelationem Sanéfi Nicolai, Deus fua mifèricordia nos vfitaffèt, quod flra
ges, qua deprimebantur, ob id eueniret, pro emendatione mali f &fi, quod fecerant, donant
monafierio Sanficouo monumentum fium S. Petri de infülis Neumis, cum fūis vtrisque in
fulis perpetuo poffdendum, falua tamen iuffitia Arbenfis Epiféopatus, cui fübfçripfêre M
º
zolinus, Arbenfis et Keffènfis Comes, et multi alii Keffènfèr. Ex quo poft deftru&io
nem, de qua Dandulus, reaedificatam fuisfe Kesfàm, fiue vt Dandulus Qusfâmdi
cendum eft; Kesfèque caftrum in infula Pagi exiftere, aliud monumentum indicat:
Exorigina.
li.
In nomineIndi&ione
menfè Augufti, Domini Dei,
VII. etRiuoalto.
Saluatoris noftri Iefù Chrifli, anno Domini MCLXXIV,

Quoniam ad noftri Ducatus regimina, quae Deo propitio fufcepimus, pertinet, vt

omni cura, et infantia, quae inordinata funt, prouifione congrua diffonamus. Ideo mor$.
baftianus Ziani, Dei Gratia Venetiae Dalmatiae atque Croatiae Dux, cum noflris fùcceß
foribus, per hanc praefèntem conceffonis cartam, damus atque concedimus, tibi Rogerio. É
lio Comitis Iaderae, Ca/frum Keffae, cum omnibus füis habentiis, et pertinentiis, in
tus et foris, vsque ad campum Lomis, quod eft verfùs Arbes, quod quidem caftrum
po/itum eft in infüla Pagi, quod eft de iure, et pertinentia noflra, noftrique Ducatus,
Jicut te inueftimus in praefentia plurimorum bonorum hominum. Ideoque praediäum ca
ſtrum
 ЕтскоАтіАЕ LIввк гвктvs cАР. xi 229
} Jirит сит отiия/air babentiis, et pertinentii, ab intu: er/prir, /icut /ipra/triptum
ей, а die praefenti, in antea tibi/ipra/cripti Кagerii Машroceni pleni/ima potefiare, da
* ти, сит оттi djiriäи er bonore,/iсит пobirpertinet, babendi, renendi, fruendi,er in/iper
П оте, гефти: habendi, renendi, fruendi, arqие отпе, гиа, critate, faciends et baec ст.
| ce/ionir carta,in/ia firmitate permaneat. -

Еgo Sebafiianus Ziani D. G. Dих т ту: -

Еgo Sepbания Вaroci refir/ib/rip/i.

Еgo Магси, Танoligo refi, /.
Еgo Магси Маигеc qui interfii, et tefir/ rogatus/iт.
СЫ

Еgo Ioanne, Dandula reflir/.

Еgo Иitali; Faletro tejii, y:
Еgo Iacobus Ba/ilao reflis /.
Еgo Машriciи, Маигoceni reflis /.
Еgo Iohanne, Encio reflis /. -

Еgo Orto Ryticus Presbyter et Notarius, et Ecljiae Santi Gerua/ii Plebaти, :

сотpleuiet raboraul. Sed hanceandem inflam, quae Pagи, dicitur,
| -
antiquitus Ке/am vocatam, ciuitatisque cognomen habuifle, fequentia
demon(trant:

„Аnno Domini . . . Iefu ChriftiМСLXXVII menfeFebruario Indidio- Fxorigina,

„ne XI. temporibus equidem Sebatiani Ziani Ducis, et Lampredii Venerabilisla- "
„drenis Archiepicopi, atque Dominici Mauroceni Comitis.
| „Nos namque Lampridiu, ladrenis Sedis Archiepifcopus, vna cum noftris
| „Соnfulbus, Bar . . nice, Мartino Sloraddi, Petri Ro . . iraze, et aliis no(trae
; „ciuitaris nobilibus Grifogono iudice Damiani Sloradi Vota . . arra Madio Ioannis
„Graeci, Scioppe Michaborouge Valentino Кe/i, Prefiantio . . ichael Рапсе. Lampre.
„dio Vitaze, Michapetrizi, Bolifio de Воподиаh. Магtinolip . . . a, et multisalis
„hunc contrattum . . . imus, volentes refecare controuerfiam, quae inter Аr
„benfes, etRogerium, DominiciМauroceni Iadertini comitis filium, de comitatu in
„fulae Кefiae vertebatur. Nam praedi8tus Rog . . infulam Кeffae, incipiendo a
„Соlumрnis canui, et Bar . . . um ab introitu ve . . . Раgum fui Comitatus,
„fcilicetКefiae, fore afferebat. Еcontra And . . . . nas Archidiaconus Stepha
„nus maldenarius Michae; ladrenfes iudices, Petrus . . . . Diminna Bafilii, qui
„ad huius negotii caufam tractandam adnosvenerant, refpondentesdicebant; ma
- „nifeftum quidem, et certumhabetur, praedecefores noftros, per ducentos annos,
„eteo amplius, praefatam infulam poledifie,et coluifle, fuper haecigitur vos Do- -

„mine Archiepi(cope, et ladrenfium Confulum, caeterorumque nobilium prouide- -

„at fagacitas, fi nos in iam dittae infulae cau . . . . . repondere teneminib.
Nositaque Lampridius Аr . . . . vna cum fupra didisc. . . et . .
„obilib, . . . ytramque partem, flaiutitia et ratione , , . iter detituide his
„omnibus per duos . . . m. habentes per legem et iudicium, Itatuem . . . . .
„creuimus, vt Arbenfes faepe ditto Rogerio, eiusque fuccefioribus in perpetuum
„reipondere non de . . . (tabiliuimus quatinus praedictainfula Kefe communi
„teraladrenfibus, Arbenfibus, hominibusque . . . . coli, pafci, et omnibus mo
„dis,vtiperpetuis temporibus, debeatur, et vt praefens contrattus . . . mus, et
т.
"ч
*
Ff 3 „ftab
м
-
 }

23о e I. IО. LV СII DE REGNО D АLМАТПАЕ

„tab . . . etim conferuetur, Archiepicopalis figlimuniminefirmanimusfimul,

„et ipfum comuniuimus . . . go LampridiusDei Gratia, ladrenis Archiepico
„pus, mm, mif.f Ego Andreas D. G. Arbenfis Epicopus, mm, mii f. . .
„Собnas Arbenis Archid m. m. mif t. Еgo Andreas Presbyter Stildini filim,
„m.mif t. Еgo Ioannes Santiae AnaftafaeDiaconus m. m. mit t. ЕgoР. didae
„Sanaae Anatafiae Subdiaconus m. m. mif t. Signum Dauid Confulis, qui hoc
„fieriiudit + Signum MartiniSlorad. Сonflis, qui hoc fieriiudit . . . trizivi
„toze, qui hoc fieriiuffit f. Signum Grifogoni iudicis, qui hoc (crib . . . S.
„gnum Damiani Sloraddi, qui hoc fieri voluit f. Signum . . . qui hoc fieri vo. }
„luit. . . Маdii Iohannis Graeci, qui hoc fieri voluitt Signum Sciop. . . . . .
„boluge qui hoc fieri voluit f Signum. Valentini Keffi . . . . . . nee, qui hoc
„fieri voluit + Signum Nicolai Mozzaci, qui hoc fieri voluit f Signum. Dobre Re
„finne, qui hoc fieri voluit + Sig . . . . tuze, qui hoc fieri voluit fSig . . . . *
„gualdis, qui hoc fieri voluit + Signum. Маrtini Lippe, qui hoc fieri voluit Ego н 11

}
„Маrthaeus S. Anaftafiae Subdiaconus, et ladrenfis curiae Notarius . . . . . .
„voluntare praefcripti Domini mei Iadertini Archiepifcopi Lampredii, Сomfulum,
„et reliquorum Nobilium fcripfi, et roboraui, et folito figno fignauі.
„Еt Ego Мratha Arbenfis Archipresbyter ac Notarius, hoc exemplum
„exemplaui,fic. . . reperii figillo D. LamprediiАrchiepiicopi munita, necauxi,
„nec minui, compleui, et . . . confueto fignauі. -

А С МСССLXXII die XIX. Кергетbri.

„Inftrumentum proteftationis Ser. Неrmolai quod Marini de Неrmolao V.
„Соm. Iud.confilii, et contraladrenfes, quod fallisfuge(tionibus impetrauerant lit
„teras, a Rege Ludouico, per quas fibirettituta fuerit terra Pagi, et diftrittus, et
„alias a Baronibus Regis vices gerentibus obtinuerint, fententiam mandati preca
„mine includendo, et informatione non vera, confines et metas quae fuper Ar
„benii ditione et antiquo dominio, tam iure proprietatis, quam iure podeffionis
„conftiterunt, et filifie dignofcerentur, fatis enim cibatos, et contentos, fe pofunt
„reputare, quod illam partem infulae, fcilicet Pagi, et fui di(trittus obtinerent fine
„contradittione, quae a primordio fuit fubietta, tamquam membrum capiti eius
„ciuitati Keffae, quae femper fuit de iurisdictione, ac poteftate communis Arben
„fis, poftquam humanum genus caepit facere incolatus, in illa ciuitate, tam Arbi,
„quam Keliae, quod fub Ipecie obtinendi Pagi aliquos confines incluferint Neua
„leae, Кefiae et Loni, cumpertinentiis fuis,tam (pecialiter, quam temporaliter, Do
„minio Arbenfi fubfunt, et proteitatur de conferuatione iurium.
Аnimaduertendum quoque eit, in fuprapolitoСrefimiri priuilegio, interlo.
ca nominata, Villan Pagi reperiri, quae in ea parte infulae eft, quae Nonenб Ес.
cletiaeatignata fuit; haecautemin Iadrenfium poteftateexiftebatan.МСLXXVII.
quomodo vero adeosdem peruenerit non apparet. Таmen, fireflettaturad bella,
inter Venetoset Vngaros getta, facile conicietur, eandem partem infulae, velab
ipis Nonenfibus derelidam, et a ladrenfibus vti defertam, occupatam, et exinde
раicua memorata introducta, vela Venetis vi Croatis ademtam, et praefidio in
villa Pagi poiito, cum caeterisinfilisСroaticis, Belgrado proximis, titulo Croatico
filmto, viiCroatiaepartem retentam, ab indeque Pagi nomen inualefcere caepide, Х
-
Аrben
|
 ЕТ СR ОАТПАЕ LIВЕК ТЕКТIVS САР. XIII. 231

Аrbenfesvero, vtipoffefores eius partis,vbi Kefia reperiebatur, antiquum nomen

rettituere comatos. Sed cum huius belli tempore reperiatur memoria a), Jadren а)Relata
/е, сия fratre D. Regis Иngariae defiruxife cafrин Ке/ae, quod Rogerius Mauroce in/criptи
raг А. С.
nus recediticauerat, ex quo dignofcitur neceditas inflam pagi praefidio valido газ. теп/e
tuendi: quamobcaufam,nifi id prius factum fuerit, tunctutiori fitu electo, terram Питіо.
de nouo, forma quadrata, qua nunc exiftit, Venetosconftruxifie,eidemque ex pro
ximavilla Pagi nomen indidifie, coniettaripotett, cum locus villae, terrae veteris
nomen adhucretineat; exindeque obiterato antiquо Ке/ae nomine, Pagiinualui:
fe dicendum eft. Кetiam autem ficuti pott fecundameuerionem reaedificatam ne,
mo memorat, ita veitigia eiusdem incerta funt: nam quamuis Niger, loco relato,
eandem in meridionali parte ponat, tamen cum rudera antiquiCaftelli in occiden
tali eiusdem infulae promontorio reperiantur, quae an antiquae Кefiae vettigia
fint, vel illius, quam Rogerius eius Сomes reaedificauerat, determinarinequit.
{} &t335-33333 3633&--893332-553332-3333-893333-ё9:3e3-4938}--85:839.-33:33++};}

С А Р V Т XIII. "
д Е Р ник Едут ЕР/УСОРАТ",
ско Атт
и
А L 1150 и E Iлу
А 1 мs тт титту -

} Ерifcopatu PharenfiАrchidiaconus capite XX. fuрга b) relato, vbifequi

tar: „Иtis vero temporibus, ficutabantiquоinfulae Pharon etBrachiaerant
„diocefeos Ecclefiae Spalatinae, Archipresbyter vero erat in eis quidam Cernata
„facerdcs Capellanus de Spalato. Praedicti autem Clerici, qui ad Epifcopatum
„anhelabant, fcilicet Iadren(em, coeperuntinimicari Соmiti ob fauorem Lampredii,
„qui volenseos fibipacatos efficere,vniconfenit Epi(copatum Арfarenfem, quem
„cum duobusalis Epicopatibus, IcilicetViglienfiet Arbenfi, a fubiectione Spala
„tinae Eccletiae fubtraxerant, Магtinum vero fecit eligi ab infilanis, expulfo Ar
„chipresbytero Eccleбae Spalatentis. Nam Comes praeditus cum Venetisca
„rundem occupaucrat dominium infularum; et quamuis Маrtinus poteftate la
„drenбs Сomitis fuillet electus, noluit tamen ladrae confecrari, fed profettus Ra
.gudum, confecrationem fufcepit ab Andrea Archiepicopo Raguino, et ab Epi
„copis Dulcinieni et Suacieni, et nullam fübiettionem faciebat ladreni Eccle
„tiae, fed Spalatenti debitam reuerentiam exhibebat quandoque.
Нic animaduertendum eft, infulas Pbaron et Bracbiam, Narentanorum fuifie,
quibus, vitimisex Slauisin Dalmatia antiqua exitentibus, ad fidem Chriticon
uertis, iurisdi8tionem earundern Spalatinae Ecclefiae cesilie, prout ab antiquo Sa
lonitanae fuit: tempore autem ab Агchidiacono relato, cum Соmes earundem
dominium Venetorum ope occupatiet, Мartinum Маnzauini Iadrenfem primum
Epicopum ab infulanis elettum fulfie quod poitelettionem Lampredii in Archi.
epicopumladrae,idet poit annum МСХ LIV. euenie dicendum eit. Нunc
eundem Martinum ab infulanis deinde expulfum Archidiaconus memorat cap.
XXII. Sedлипс ad Martinит Epikорит infйlaruт redeundum e]t. Ніс сите/et/ё
пех,quadam calerudine сотprehen/и,qиад атет effectus erars in/ilani vero elигатеп
tiaт поп/trenre, expulerип: ент, et accedenter adEccle/iam Spalate'ует, elegerunt Lи
- Сd7"И/71

| *
 -

232 I. io. Lvcil DE REGNO DALMATIAE

carum filium Duymi Ciclae Archidiaconum eiusdem Ecclefiae, qui praefentatus Rayneri,
Archiepifçopo confecratus eft ab eodem. de qua expulfione extat Epiftola AlexandrillI
Comiti Pharae fcripta.
Ex Archiuo Alexander Epiſcopus Seruus Seruorum Dei, dile&fis in Chriflo filiis Chaialifio Comi.
Capituli
Spalatenſºr. ti ffrenuiffmo, et vniuerfi, Nobilibus Pharenfimae infulae falutem et Apoflolicam Beneii.
&ionem ; infinuatum nobis effe moueritis, quod erga fratrem no/lrum Martinum Epifçopum,
et pa/lorem ve/trum, Diabolo in/ligante non congruam habeatis indignationem, dicitis nem
pe eum, quem in iuuentute honorifice habuiflis, nunc feneéfute grauante vobis effe incongruº
um, et inbomeffum, valentes veftro arbitrio meliorem eligere, cum Dominus illum Eccl.
fiae veflrae diu conftituit effè paflorem ; fed quia non licet, per Apoftolica fèripta toli;
mandamus, vt tam vos, quam et caeterarum infülarum Reéfores, eum vsque ad obitum fi.
um, magis quam aliquando reuerenter habeatis ; de caetero autem, fi quisquar, huius amet.
tiae caufà fraudare in decimis vifùs eft, aut primitiis, et poenitentia duéfus mon emenda.
uerit, atque illi debitam mom exhibuerit reuerentiam, prout no/lra facultas e/?, Apoflolica
aučioritate excommunicationis vinculo immodamus. Datum Beneuenti Kalendis Iunii. exin.
deque reftitutio eiusdem fecuta eft,vt Archidiaconus refert, eodem capite, quire.
lato, quomodo Raynerius Archiepifcopus Spalatenfis, eidem Pontifici Venetias
pergenti ad infulam Iffam occurrerit, et Iadram vsque comitatus fit, fubdit: Tunt
Martinus, infülarum Epifcopus, recuperata famitate, iam compos mentis effeéfus, querelam
Domino Papae de fiia expulfione, et de Lucari intrufione depofüit, fùmmus vero Pontifex
auditis et cognitis caufae meritis, Lucarum depofùit, Martinum vero ad fùam fèdem re
mifit. Hanc inftitutionem Pharenfis Epifcopatus, ficuti Archiepifcopum Iadrae
procuraffè, ex di&tis Archidiaconi conftat, ita eiusdem iurisdi&ionem fimul cum
caeteris infulis fibi affignatis afferere ftuduifTe, ex decreto Theobaldi Apoftolicae
fedis Legati elicitur.
Ex Archiuo
„Theobaldus Dei Gratia S. R. Ecc. Sub. Apoftolicae fedis Legatus, dile&is
Capituli .
Spalatenſ. „in Chrifto fratribus, vniuerfo Clero, M. Comiti, et toti populo Spalatenfi cumdi
„le&tione fàlutem. Ad robur et memoriam rerum geftarum plurimum valere
„cognofcitur feries literarum, quandam namque firmitatem praeftat, Qec finit obli
„uifci fcriptura, quae diligenti folicitudine, et cura, fub vno paginali contextu fue
„rint comprehenfà, ideoque pcr fcripta praefèntia motum facimus, et ad notitiam,
„tam praefèntium, quam futurorum fignificamus, quod, cum de mandato fummi
„Pontificis, in Dalmatiae et Sclauoniae partibus officium legationis haberemus,
„Spalatenfem Ecclefiam, quae et Salonitana dicitur, fuper Farenfi Epifcopatuque.
„rimoniam depofuit aduerfus Iadertinam Eccleſiam. Profećło fub Generali vo
„catione Clero Iadertino fcripfimus, fignificantes, et mandantes, vt eorum aliquita.
„liter inftru&i, et parati ad nos accederent, quod fuper motis controuerfiis fuffi
„cienter refpondere valerent, cumque ad diem et terminum denuntiatum praefà
„tus Clerus nec veniffet, nec refponfum mififfèt, quibusdam diebus poftea elapfis
„iam di&iam querelam audiuimus, in praefèntia Epifcoporum, et multorum alio
„rum, et auditis, vifis, et intelle&is rationibus, Priuilegiis, et allegationibus Eccle
„fiae Spalatenfis, eidem, habito plurimorum venerabiliumvirorum confilio, praedi
„&tum Farenfem Epifcopatum adiudicauimus, et affignauimus, anno Dominicae
„Incarnat. MCLXXXI. Indict. XIII. Pontif. Alex. P. P. III. anno vigefimofècundo,
... "
t
-

-
Ex
-
 Ет скоАтIAE LIввктEктIvs cАР. хш. 233
Еx quo deducitur, tunc temporis Eccleбam Spalatenfem, poft relatam lapi.
dationem RayneriiАrchiepifcopi,annopraecedentifecutam, adhucvacafe; ele8tio.
nique Archiepiicopi Regem Belam obititifie, exeiusdem fimmi Pontificis Epi(tо
la apparet: -

„Alexander Epifcopus, feruus feruorum Dei, Diletto in Chrifto filio Belae

„Пluftri Vngarorum Regi falutem, et Apoftolicam benedi8tionem. Significanti
„bus nobis dilettis filiis noftris, Clero et populo Spalatenfi, nobis innotuit, quod
„спm Ecclefia Spalatina diu pattore vacauerit, et vsque ad haec tempora, iuxta
„Priuilegia Romanorum Pontificum, et facrorum Сanonum, liberam electionem
„habuerit, tu in ea Epifcopum, fecundum quod obferuatum eit, eligi non permit
„tis: volentesigitur Regiae faluticonfulere, et indemnitati praefatae Eccletiae pro
„noftri officii debito prouidere, monemus Regiam excellentiam, et exhortamur in
„Domino, quatenus eam libere, et fine contradictione, de perfonaidonea ordinari
„permittas, qui, et populo Dei praeetie valeat, et prodefe. Alioquin, licet ma
„gnificentiae Regiae deferre velimus, iam dietae Ecclefiae in iure fuo deefe non
„poterimus aliqua ratione: nam et Serenitati Regiae credimus expedire, vt ciuita
„tem ipfam in fua libertate conferues, et habitatores eius infidelitate tua faciasfir
„miores, et ne eis circa dominium tuum occafonem tribuasmalignandi. Аdhaec
„etiam Regiam magnificentiam monemus attentius, et rogamus, quatenus Мinos
„lauum Comitem, ad reddendum pecuniam praenominatae Eccletiae, quam olim
„bonae memoriae R. Spalateni Archiepicopo abitulit, veladaeltimationem con
„gruam, et vt locailla, in quibus olim Cathedrales fedes fulfie nofcuntur, ordinari
„permittat;fialiter ad hoc inducinequiuerit, Regia poteftate compellas DataVi
„terbi XI. Non. Iulii. In qua cum R. defuncti } mentiofiat, poft re
latum decretumThebaldifcriptamdicendum eit,immo exeiusdem relationePon
tificem Regem monuide. -

De Pharenti autem Epifcopatu Archidiaconus fequitur cap. XXIII.

„Нis temporibus defunéto Магtino infularum Epifcopo, Nicolaus Маnzauini,ne
: „pos, eius ambitionisardore fuccenfils,tantum folicitaueratinfulanos, quod ab eis
„in Epifcopum eit electus. Praefentatus ergoSpalatenfiАrchiepicopo, manum
„confecrationis (ibipoftulabat imponi; Archipraeful vero eius deuitans verfutias,
„fciens eum callidum et dolofum, minime admittebat: tandem inftantia ciuium fu
„peratus, promifit, fe die Dominica, quae craftina futura erat, eorum fatisfacere
„voluntati. Nicolaus vero indigne ferens dilationem Archiepicopi, ipta notte
„iter arripiens perrexit Veronam, ibique Dominum Papam Lucium quibusdam
„machinationibus circumueniens, confecrationem ab eo petit, et accepit. Vacan
„te autem Eccletia ladrenб, Nicolausite in Archiepicopum et electus; quiele
„8tionem temere fu(cipiens, absque licentia Apoltolicae fedis admini(trationi Ia
„drentis Eccletiae fe imprudenter immerfit. Quamobrem Dominus Innocentius
„Рара, еum vtraque dignitate priuauf, infulani vero Spalatum accedentes, elege
*
„runt in fuum Epifcopum Micham, nepotem Picii, CanonicumЕсclefiaeSpalaten
„fis. Нic in Eccletia Spalatina confecrationem filfcepit, et pergens ad Apoftoli
„cae Sedis Praefulem confirmationis геcriptum obtinuit, vt deinceps Epifcopatus
„Pharentis, antiquae Metropoli Spalatinae, tanquam matrifuae, iure perpetuoad
„haereret Ex quibus Archidiaconididis dignolcitur, Nicolauma Papa Lucio
жжж Gg in
-

= a
 o34 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
in Epifcopum Pharenfem,fub Archiepifcopo Iadrenfi, confecratum, cum relata
fcriptura Iadrenfis de anno MCXC. XIX. Maii eundem eorum E clefiae fùffraga.
meum,teftetur: hacque de caufâ, inter fuffraganeosSpalatinae fidis, in Synodo tunc
temporis habita, et mox referenda, non nominatur Pharenfis; et cum deinde ip(e
Nicolaus Archiepifcopus Iadrae ele&us fuiffet, vt Archidiaconus refert, conare.
turque fibi in Pharenfi Epifcopatu alium Iadrenfem fubftituere, Spalatenfesque
ab Andrea Duce, Hemerici Regis Vngariae fratre, qui maritimis locis praeerat,
obtinuiffent, vt Michae Canonico Spalatenfi Epifcopatus conferretur, et Metropo
litanae Spalatenfi reftitueretur, vt ex eiusdem priuilegio apparet. -

Ex Regifir. . „In nomine San&ae Trinitatis, et Indiuiduae Vnitatis, anno ab Incarnatione

Archiep. „Domini MCXCVIII. Indi&ione I. Ego Andreas, tertii Belae Regis filius Dei, Gr.
Spalat,
„tia Dalmatiae, Croatiae, Ramae, Culmeque Dux in perpetuum. Quoniam Du.
„cali Serenitati iura et difpofitiones Regni fui licet . . . . et disponere; hinc eft,
„quod nos in Dalmatiam perambulantes, inuenimus Epifcopatum Farenfèm fùo
„Paftore vacantem: ne igitur iuri Ecclefiaftico in aliquo derogaretur, diligentiim.
„quifitione, cui Archiepifcopatuifuffraganatus fubiaceret, relatione vero Dalmatiae
„Epifcoporum, et vniuerforum Croatorum Principum percepimus, quod ex anti.
„qua conftitutione fub Spalatenfi Arohiepifcopatu fuiffet. Nos vero relationi co.
, rum attendentes, praetaxatum Epiſcopatum cuidam Spalatenſi Canonico Michae
„contulimus, ac eundem Epifcopatum Spalatenfi Ecclefiae confirmauimus. Huius
„autem conftitutionis pagina teftimonio iftorum fa&a: Andrea Bano, Comite Ma
„charia, Comite Iofeph, Comite Marco, Comite Andronico filio Bani, Camerario DD.
,,cis Wenceslauo, Praepoſito Gutifredo, Magiſtro Theobaldo. Dat per manus Petrifi
„lii Milka, Ducis Ýಗ್ಗಿ Re ad fummum Pontificem Innocentium delata,
quid decreuerit, eiusdem Epiftolae referunt, quae inter impreffàs non reperium
Ex Archiuo tur. * „Innocentius Epifcopus, Seruus Seruorum Dei,Venerabilibus fratribus Ti
Capituli „nienfi et Scardonenfi Epifcopis, et dile&to filio Abbati Tragurienfi, fàlutem et
Spalaten/·
„Apoftolicam benedi&ionem. Conftitutus in praefèntianoftraVenerabilis fraterno.
„fter Micha, di&us Farenfis Epifcopus, fua nobis affèrtione monftrauit, quod cum
„Venerabilis frater nofter N. Farenfis Epifcopus, ele&us fuiffèt in Archiepifco
„pum ladertinum, afferens ele&tionem fuam fuiflè per Sedem Apoftolicam confir
„matam, ad Iadertinam tranfiuit Ecclefiam, et in ea tamquam Archiepifcopus mi.
„niftrauit; poftmodum autem ad Farenfem accedens Ecclefiam, coepit de fubftitu
„endo fibi in eandem Ecclefiam Paftore tra&are, volens in eam intrudere Micham
„Diaconum Ecclefiae Iadertinae, Principem terrae alium ibidem intrudere molien
„te, per poteptiam laicalem, propter quod Clerus et populus Farenfis conuenien
,tes in vnum, credentes, diétum Epifcopum ad Iadertinam Ecclefiam au&toritat:
„Sedis Apoftolicae tranfiuisfe, di&um Micham in paftoremconcorditer elegerunt,
„et ele&ionem fa&am dile&is filiis, န္တြ capitulo, praefèntantes, eam confirma
„ri obtinuerunt, et ele&um fuum per fuffraganeum Spalatenfis Ecclefiae confecra
„ri. poftmodum autem praefatus N. Farenfis Epifcopus, a nobis ad Venerabiles
„fratres noftros . . . Polenfem,Abfarenfem, et ArbenfemEpifcopos, litteras im
„petrauit, a quibus licet, propter caufàm fufpicionis, idem Epifcopus appellasfet,
„ipfi nihilominus, ficut et fuit in via fuggeftum, excommunicationis fententiam
»protulerunt; propter quod ipfum, ad fedem Apoftolicam venientem, fecimus ad
- - „maiorcm
 Äv
------

ET CROATIAE LIBER TERTIvs CAP. XIII. 235

„maiorem cautelam abfolui. Conftitit autem nobis quod licet di&us N.poftulatus
„fuerit in Ecclefiam Iadertinam, poftulatio tamen eius nondum fuit per fedem Apo
„ftolicam approbata. Suggeftum etiam nobis fuit perlitteras, et nuntios eius, quod
„cum Iadertum, vnde oriundus fuerat, ad domum propriam acceffiffet, et in Ia- •
„dertinaEcclefia, non tanquam Archiepifcopus, fed tanquam Archidiaconus mini.
„ftraret, di&tus Micha in locum viuentis irrepfit, et in Farenfem Ecclefiam teme
„re fe permifit intrudi; propter quod de mandatono(tro, per memoratos Epifco
»pos, excommunicationis fuit vinculo innodatus. Quia vero fiue memoratus Epi
„fcopus, temere tranfiuerit ad Ecclefiam Iadertinam, fiue ipfàm tanquamipfius Ar
„chidiaconus vifitarit, antequam Farenfis Ecclefia fuiffet ab eo, au&oritate fedis
,,Apoftolicae abfoluta, per ele&ionem canonicam alium fibiEpifcopum non pote
„rat copulare; eidem Epifcopo dedimus in mandatis, vt a Farenfi Ecclefia omni
,no recedat, nec ſe nominet Farenſem Epiſcopum, ſed ad Spalatenſem Canoni
„am, vnde affumtus fuerat, fi voluerit, reuertatur. Quia vero Farenfis Ecclefia,
„iufto forfàn errore decepta, credens N. Epifcopum ad Iadertinam Ecclefiam, de
„mandato Ecclefiae Romanae tranfiffe, in hunc contulit fua vota, et ipfe, occafione
„fimili circumuentus, confènfit in eam; difcretioni veftrae per Apoftolica fcripta
,mandamus, quatenus ſublato appellationis obſtaculo, inquiratis diligentiuis veri
„tatem, fi praefatusN. FarenfisEpifcopus, poftulationem fuam affèruit, pe* fedem
„Apoftolicam approbatam, fi ad Iadertinam Ecclefiam omnino tranfiuit, fi in ea fe
„habuerit vt ele&us, fi de fubftituendo fibi Paftore in Ecclefia Farenfi tra&auit; vt
„de his, et aliis; per litteras veftras certiores effe&ti, melius in ipfo negotio proce
„damus. Quod fi omnes, his exequendis nequiueritis intereffe, duo veftrum eani-.
„hilominus exequantur. Dat. Laterani IV. Idus Iulii, Pontificatus noftri anno fe- -

„cundo. - *

„Innocentius Epifcopus, feruus feruorum Dei, dile&tis filiis Capitulo Spala

...tenſi, ſalutem et Apoſtolicam benedićtionem. Cum Venerabilis frater nofter M.
„diébus Farenfis Epifcopus, Venerabilem fratrem noftrum N. Farenfem Epifcò
„pum, agèrentem poftulationem fuam effe per fedem Apoftolicam approbatam,
„tranfißè proponat ad Ecclefiam Iadertinam, et in ea vt Archiepifcopum miniftraf
„fe, et in Farenfi Ecclefia alium fibi fubftituere voluiffe, fe vero ad Farenfis Eccle
„fiae regimen fuiffè, illo tranfeunte, vocatum; praefatus vero N. Epifcopus ad ci
„uitatem Iadertimam, vnde fuerat oriundus, non tranfiiffe, fed accesfiffe proponat,
„et in ea fe non vt Archiepifcopum, fed Archidiaconum miniftraffe, ac di&tum M.
„Farenfem, fe in Ecclefia Farenfi feciffè intrudi, et nos inquifitionem horum duxe
„rimus comittendam, follicite volumus praecauere, ne interim eadem FarenfisEc
„clefia, aliquod infpiritualibus,veltemporalibus, detrimentumincurrat, ipfam ergo
„veftrae folicitudinicomittentes, donec aliud ftatuamus: difcretioni veftrae per Apo
„(tolica fcripta mandamus, quatenus taliter ipfi prouidere curetis, quod occafione
„controuerfiae huius aliquod difpendium non incurrat. Dat. Laterani II. Idus Iu
„lii, Pontificatus noßri anno fecundo.
Tertia eiusdem Innocentii epiftola, impreffàrum lib. I. Epiftola DXXXIV.
ad N. FarenfemEpifcopum,vt cum aliquotCanonicis, Romam,caufàm fuae trans
lationis di&turus veniat. - - -
 **
‫ص‬
•.
236 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIA E

Mirari cogimur, et moueri, quod ficut a multis accipimus, tu regimen Ecclefiae Is.
dertinae, fine mandato fédis Apoftolicae, irreuerenter affümere praefùm fifli. Licet enim Cl.
rici Ecclefiae Iadertinae, cum füae ciuitatis muntiis, ad noftram praefentiam accesfij/ent,et
nobis tam ex relatione ipforum, quam literarum infpeéfione, quas tulerunt, patuiffet,quod
in Iadertinum Archiepifçopum eleéfus fueras, imo verius poflulatus: quia tamen, etfi d.
modo poflulationis poffemur reddi per easdem literas certiores, de perfona tua nobis num
poterat fieri certa fides, nec examinare debebamus abfèntem ; eis de confilio fratrum n.
ftrorum decreuiiuus refpondere, vt aliqui de Canonicis eiusdem Ecclefiae no/lro fe conffs.
&fui praefèntarent, vt de fludiis poflulationum, et de meritis poflulati, certiores effíéfi, ß.
curius in ipfò negotio procedere valeremus: adiicientes, quod licet Epifcoporum tranil.
tio, ad fòlum pertinet Romanum Pontificem, quia tamen ad Venerabilem fratrem noftrum,
Patriarcbam Gradenfèm, confecratio Iadertimi Ele&i nofcitur pertinere, cum de beneplaj.
to noflro procederet, vt tibi pallium conferremus, et tu nobis iuramentum fidelitatis prae.
flares, te procul dubio faceremus diéfo Patriarchae Gradenfi proféffionem Canonicam, et di.
bitam obedientiam exhibere. Sed ipfi nuntii tales noluerunt literas reportare, quibus reuer.
ſis, ſine mandato noſtro, Eccleſiae Iadertinae diceris regimen aſſunſile, et in ea tam tempo.
ralia, quam fpiritualia miniflrare. Quia vero graue nimis eft, quod de tua praefùmtione
praeponitur, nec fübito volumus damnationis fèntentiam iaculari, Fraternitati tuae per
Apoftolica fèripta mandarius, et diflriéfe praecipimus, quatenus infra duos menfâ,
poft füfëeptionem praefèntium, cum competenti numero Canonicorum Ecclefiae Iadertinat,
iter arripias ad fèdem Apoflolicam veniendi, redditurus nobis fùper exceffi, quem prae.
diximus, rationem, ita, quod fi culpabilis iwuentus non fuerir, cum nobis de poflulatione
*canonica, et perfonae tuae idoneitate confliterit, translationis gratiam, et vfùm pallii re
cipere merearis. Poflmodum debitam nobis fidelitatem, et diéîo Patriarchae prof/ìnem
Canonicam impenfùrus ; alioquin ex tunc, te noveris ab officio Pontificali fùfpenfim,etnos
Canonicis Iadertinae Ecclefiae dediffè firmiter in mandatis, vt aliam perfònam idoneam,
Canonice fibi eligant in Paflorem. Dat. Laterani III. Nonas Decembris.
• Scriptum eft Iadertinis Canonicis, in eundem fere modum, vsque ad verbum /j/jem
fum. Quocirca vniuerfitati vflrae per Apo/lolica fèripta mandamus, quod fi praediäui
Epiféopus, praeceptum no/lrum contemferit adimplere, vor aliam perfonam idoneam vobis
eligatis Canonice in Pa/lorem. Data vt fupra. Nicolaum autem obedire renuiffè, ex
eiusdem Innocentii Epiftola arguitur, cum Regi Vngariae fcribat lib. III. Epift. II.
Nicolaum quoque quondam Farenfem Epifçopum, qui non fòlum praeter au&oritatem no
ftram, fed etiam contra prohibitionem expreffam, Iadertinam Metropolim, quam prae
fùm fit inuadere, detinere praefùmit : vnde fùfpenfis a nobis, amathematizari mandatur,vt
a fuo refipifèat errore, tradita tibi poteflate compellas, me iuxta CanonicarSan&fiones, non
carea* férupulo focietatis occultae, fi manifefto facinori definas obuiare. Data Laterani I,
- Idus O&fobris. . º

Ex quibus dignofcitur, Nicolaum vtraque dignitate priuatum, non folum ob

caufàm ab Archidiacono relatam, fed etiam quia fubie&ionem Patriarchae Gra
denfi detre&abat. Et ficut Scripturae Iadrae, vsque ad datam vltimaeEpiftolae Im
nocentii, Nicolaum Archieleéfum exprimunt; ita anno MCCI. ECclefiam Paftore va
caffe teftantur, eundemque Nicolaum, antequam deponeretur, Nonenfem etScar
donenfem Epifcopatus, Spalatinae Metropoli detrahere, fibique fubiicere ftuduif.
fe, ex epiftolaHemerici Regis Vngariae coniici poteft; quae quamuis fine datar*
periatuſ,
 -

ЕтскоАтлAв LIввк твктvs cАР хп. 237

periatur, prout multae fimiles тnore, dittae, tamen cum in priuilegii, поiri,
mentio flat, priuilegia autem Spalatinis annoМСХСVI. confirmafie conflat, in
tra huncannum, et eiusdem Michae depotitionem, fciiicctМСС.fcriptam, dicen
dum eit.
Нетericus Dei Gratia, Ницgariae, Dalmatiae, Croatiae, Raтaeqие Rex,
„Spalatenii Сapitulo, et totius vrbisconuentui, falutcmet gratiam Vniuer
„fitatis veitrae litteris receptis, et nuntiis, ea, quae debuimus, quae nobis fignifi
„cabant intelligere curauimus, quorum relatione cognouimus, quod auctoritate
„Regia, et praecepto, Iadrenfes iattentfe, Epifcopatus veftros,Scardonenfem vide
„licet et Noneniem, a modopoffefiros. Оuia igiturex fuicepto Regiae magni
„tudinis culmine, omnium noftrorumfideliumiura, illaefaet inconcuffa, juxta teno
„rem priuilegiorum nottrorum, feruare tenemur; nolumus aliquo modo vniuerfi.
„tatem veftram afuisiu(titiis forealienam. Fidelitatis namque ve(trae probatacon
„ftantia, iuravettra vobis totaliter confirmamus, et veftris fuffraganeis, vnimerfis
„vniuerfaliter, et finguis fingulariter, Regia auctoritate praecipientes, mandamus,
„quarenus debitum honorem, et reuerentiam, Spalatenti Ecclefiae exhibeant, et
„nullius nouafuggettione, a fide, quaeidem Eccletiae tenentur, debeant exorbitare.
De Eccletia autem Farenfi, ficutifummum Pontificem счram Capitulo Spalatenfi
commendafie, ex fecunda Epitolaelicitur; ita deinde Micham Epifcopum con
firmafie, Spalatinaeque Меtropoliadiudicafie, vt Archidiaconus (cribit, cenfendum
ett, etiami inter Innocentii Epitolas imprefias nihil reperiatur, fed ex pote
riorum temporum (cripturisid appareat. In Croatia quoque, CorbautenfemЕрі
fcopatum in(titutum, Archidiaconus refert cap. XXIII.
„Роft mortem vero Emanuelis Imperatoris, cum rediifientSpalatenfes addo
„minium Vngarorum, electio fatta eit de quodam Petro Иngaro, filio Chirilien, qui
„erat nobiligenere ortus. Сum ergo confecrationis munus fuifiet adeptus, primo
„Роntificatus fui anno, vocauit vniuerfosЕрifcopos fuffraganeos fuos, Abbateset
„iam, et omnes Eccletiae perfonatus habentes cum vniuerto Clero, et celebrauit
„Prouincialem Synodum,in Bajica Santi Andreae, quae dicitur pitta. In hac Sy
„nodo multa bonafuerunt (tatuta, tunc limitatae fueruntDioecefes cuiuslibet Epi
„fcopatus; Соrbauia cum effetParochia EccletiaeSpalatenfis, voluit eam Archie
„pi(copustibidetrahere,etineaЕрі(copatumfacere,MetropoliSpalatinaefubiettum,
„quodettaaumeit. NamexvoluntateCleriillius Prouinciae, quiadSynodumvene.
„rat,ordinatusettpriти, Ерусори; Corbauiae,Матbеи: Мarurae,Сапопіси, EcclehaeУan
„а; ротnii,iuuenisquidemaetate,fedhonettaeconuerfationis, etfobriaevitae; deni
„queporrettoSynodaliconuentu, quaecumqueibi tatutafuerunt, Apoltolicis funt
„auribusintimata DominusveroРара, арprobansvniueria, pondus auctoritatisRo
„manae Eccletiaeeisimprimens, confirmauit. НаecSynodalisDioecetiumlimitatio,
excat in cartulario Сapituli Tragurienfis.
„In nomine Sanctae et Indiuiduae Тrinitatis, anno ab Incarnatione Domini
„мсLxXXV. Indidione III.Domino Lucio Papa III. Ароitolicae fedi praefden
„te, ac Domino Bela III. Vngariae Regnum gubernante, et Domino Hemerico,
„нlio eius, eo viuente coronato, et Domino Petro Vngaro, Venerabili Archiepi
„(copo Spalatenfi fedem regente, hocactum eit пoniam pa(toralis officii,qui
„bus fumma (piritualium rerum committitur, admonet vniuertos, ac patria folici
- Gg 3 „tudo
 *

238 I. IО. LV СII DE REGNO DALМАТПАЕ

„tudo inuitat, vt gregibus fibi creditis, ita quique prouideat, quod luporum mor.
„fibus non exponantur, incaute et nonincongrua abutentes licentia, terrenis com
„modis inhiarevideantur, et meanimarum lucra omittantur, diligenter inquirere.
„Ideo Ego Petrus, diuina fauentegratia,Spalatinae Sedi, Archiepi/Сори, videns mul
„taenormia per noftrum SpalatenfemАrchiepilcopatum emeritie, multiplicesque
„fubditorum errores,confideransgrauiter pullulare, vt Domino prouidente excel
„fibustantisfinem congruumimponere, atque falutaribus monitis audientium cor.
„dapoffeminformare, de mandatoet voluntatefummiРontificis, in noftra Spala.
„tenficiuitate, cum omnibus fuffraganeis, et Abbatibus, nec non Clericorum co.
„pia, generalem Synodum, inuocata Santti Spiritus gratia, Каlendis Май deuotis.
„time celebrauimus In qua videlicet, quae digna correttione videbantur, cor.
„reximus, et quae fuerunt plantanda, Domino cooperante, prouida maturitate,
„omnium fratrum communicato confilio, plantare curauimus. Inter caetera qui
„dem, cum Parochiae fuffraganecrum noftrorum, ad feinuicemeilent confufae, et
„caeteris limitibus nequaquam diftinctae, et nullis priuilegiis communitae, ita vt
„ірі Ері(copi, in errorem et controuertiam faepe inducerentur, placuit primo
„nobis, et pottea omnibusno(trisЕрі(copis, memoratasРаrochiastaliter diftingue
}
„re, ac priuilegiis vt de caetero vnusquisque Epifcoporum, attributis
„fibiРаrochiis et Priuilegiatis gaudeat, et nullivmquam fratrum fuorum, quae
„ftionem exinde mouere praefumat. .

„Diffiniuimus itaque pari voto, et communi voluntate eorundem fuffraga

„neorum, vt Archiepi/Сория Spalatenfis, has habeat Parochias, Cli/ат, Scale, Zті
„пат, Zettinam, totam Clеипат, totum Ма/irum, et totum Dol, vsque Wrullam, et
„vbicumque funt terrae S. Domnii, debeant dare decimam S. Domnio.
„Tinieyi, Epi/Сория, habeat fedem fuam in Tenin, et habeat has Parochias,
„Тепіт, Сатрит, Иегсbreca, P/er.
„Tragurieyi, Ерусори; habeat has Parochias, Traguriит, Drid, Sibeniсит,
„et totum Сотitatит Zagoriae. - -

„Scardoneyi, Ерусорил habeat has Parochias, Seardonam, Briber, Belgrad, cum

„tota Sidraga.
„Noneyir Epi/Сори, habeat has Parochias, Nonam, totam Lисат, et medieta
„tem Licae. -

„Signieyi, Epikори: habeat fedem fuam in Signia, et habeat has Parochias,

»Уgniат, Иaleт Иinearian, Gezсат, et Bu/an.
„Corbaueyi, Epi/copus habeat fedem fuam in Corbaиa, et habeat has Parochi.
„as, Gorbauіат, теdietatem Licae, Noнigrad, prefic, Ph, et Modru/aт.
„Eccle/iae vero & Уephani Regir, et Capellae noftrae in honore S Iohanni,
„quam nos manu noftra confecrauimus, hancordinationem fecimus, quod eipoft
„Archiepiicopum, nullus praefit, nii Sacerdos eiordinatus. Сuihosreditus, com
„muni voluntate fratrum ibiexiftentium,concetimus,vineam vnam in Biaci, quam
„a quodam Tragurino, filio Furmini Calageorgii, iuftitia distante, iudicio Dirie.
„mari, Tragurii tunc Сomitis, recepimus, cuius caufae Рri(taldus eft Cerne, filius
„Сургiani, teltes funt Iupanus Petrus, filius Gregorelli, et Martinus Tragurinus
„de Beneditte, et alii quamplures, et ibidem in Biaci, terram ad duosboues, bo
»uem, et vaccam Statuimus fiquidem, vt nulli omnino homini licear, hancpa
„ginam
 ET CROATIAE LIBER TERTIvs CAP.XIII. 239

„ginam noftrae conftitutionis et confirmationis infringere, vel eis aliquatenus

,,contraire. - - -

Quicumque vero aufù temerario id facere attemtauerit, indignationem omnipoten

tis Dei, et noflram, ac fratrum noflrorum malediéfionem fè nouerit incurfürum, et San&fo
Domnio componat centum marchar argenti. Vt autem haec ordinatio, quam his perfò
nis praefentibus, et eam approbantibus, ftatuimus : F/gf€ome Tinienfi Epiféopo: Mi
chaele Tragurienfi Epiféopo;, AMichaele Scardonenſi Εpi/δοφο: Λ/ltthaeo No.
menfi Epifçopo: Mireo Signienfi Epifçopo: Mattbaeo Corbauenfi Ele&io: Ifiac
Sanéti Stephani Abbate: }'incentio Tragurienfi Abbate: Alberto Pifamo S. Bar
tholomaei Praepofito: Dttumo San&i Domnii Primicerio: Iobam//e Sacrifla, cum to
to eiusdem Ecclefiae Capitulo: /^ilcota Archipresbytero de Cliffa : /^ilcota Archi
presbytero de Kileo: Gaudio Archidiacono Tragurienfi cum fùis Clericis : Dra/èz
Scardonenfi Archipresbytero, cum eiusdem Ecclefiae Clericis: De/iiiiuro Licem Ar
chipresbytero cum Clericis eiusdem Ecclefiae: Aeadoma Bufàmenfi Archipresbytero, cum
Clericis eiüsdem Ecclefiae: Tecbemiro Nomenfi Archipresbytero, et Petro Priiiio
cum reliquis eiusdem Ecclefiae Clericis, firma ſtabilisſue permaneat , per Notarium no
ſtrumSabbatium ſcribi, et ſigillo Sancti Domnii, etnoſtro, imprimi praecepimus. Et con
firmatio fummi Pontificis: - -

Vrbanus . . . . Petro Archiepifcopo Spalat. fal. . . . . . . Diuifiones Pa Ex Regifi.

zochiarum, quas de fuffraganeorum tuorum affenfi feciffè dignofçeris, et redigi fècifli in Priuileg.
Archiepi/è.
fcriptis, pro eo quod ex confùfione ipfarum quaefliones difficiles faepius emergebant, ficut Spalaten/·
rationabiliter de illorum fùffraganeorum conuenientia faéfae fùnt, et in fèripto autentico
continentur, et conftitutiones alias, quas pro corrigendis quorundam exceffbus, et aliis ho.
meflis caufir, congregato concilio, deliberatione prouida, flatuifli, cum additionibus et deter
minationibus, quae in ipfis capitulis inferius apponuntur, au&oritate Apoftolica confirma
mur. Datum Veronae III. Idus Nouembr. MCLXXXV. -

Obfèruandum eft, hanc Synodum fuiffe celebratamtempore,quo bellumin

ter Venetos et Vngaros gerebatur, et hi vniuerfàm continentem,illi autem omnes
infulas posfidebant, mutuaque damna tunc eueniffè fupra relatum eft; ex quibus
iurisdi&ionem quoque Ecclefiafticam, in eis locis, quae in aduerfàriorum potefta
te reperiebantur, impeditam fuiffe, coniectandum, qua de caufâ Archiepifcopum
Spalatenfèm, fummo Pontifice pro bono pacis annuente, Iupam Lichae, in conti
nenti Croatico fitam, et in Vngarorum poteftate exi(tentem, Ecclefiae Arbenfi de
traxiffè, eiusque medietatem Epifcopo Nonenfi, pro parte infulae Pagi, a Venetis
poffeffà, affignaffè, alteram vero cum Corbauia, quae peculiaris erat Parochia Ec
clefiae Spalatenfis, Epifcopo Corbauisnfi tunc inftituto, vt Archidiaconus refert.
De Signienfi autem Epifcopatu, quando inftitutus fuerit, non conftat, de
quo Archidiaconus cap. XV. fupra relato: Veglienfis obtinebat maiorem partem Pa
rochiarum, quas nunc habet Signienfis Ecclefia, quae non erat tunc Epiféopali fedes. Scili
cet quando Epiſcopi ſuperioris Dalmatiae ſe exemerunt a Metropoli Spalatenſi,
quod circa annum Domini millefimum eueniße, libroII. cap.XIV. di&umeft. Ta
men ante tempora relatae Synodi, Signienfem Epifcopatum extitiffè, ex epiftola
Alexandri Pontificis III. data Beneuenti III. Kal. Feb. fcripta a) Mireo Epifcopo, a)Ex Regi/.
qui in Synodo nominatur, dignofcitur; cum eidem praecipiat, vt Girardum Archi Archiepi/c.
Spalaten/.
epifcopum in fuum Metropolitam recognofcat. Et quamuis tempus Epiftolae
perci
 } м

. А 24О I. ПО. LV СII DE REGNО DАТ, МАТПАЕ

percipi non poffit, tamen cum Girardum fuifie Аrchiepicopum Spalati anno
МСLXXI.con(tet, et circaannum МСLXXV. mortuum, ex fuрputatione Archi.
diaconieliciatur: ideo Signieniem Epifcopatum, ficuti ante relatam Synodum, et
Ерicopatus Сorbauientisinititutionem, extitife conflat; ita ex aliqua fimili cauia
in(titutum fuifie coniici poteft. Ex quibus dignofcitur, Spalatenfem Меtropo
lim, praeterTragurieniem, reliquos fuffraganeos inSynodo nominatos in Croatia
habuife. Еt quamuisArchiepi(copusSpalatentis, Dalmatiae,totiusqueCroatiae Рri
matistitulovratur; tamen an Sirmientis,et Zagrabienis Epifcopatus, qui in Cro
atiainteramnenii exiftunt, vnquam МеtropoliSpalatinae fubditifuerint, nulla me
moria reperitur. Sed ficuti Sirmientis inftitutio, a Wolfango Lazio S. Stephano
primo Vngariae Regitributa, fupra refutata fuit: ita Zagrabienfem S. Ladislaum
Regemin(tituifle, eiusdem Eccletiae monumenta memorant quod non videturin
uerofimile, cum ipfum Croatiam acquiuife ex relatis contet. -

Рharenfem autem, qui quamuis in recentiori Dalmatia nоn reperiretur, ta

men antiquo iureSalonitanae Ecclefiae, Andream,vtiDucem Ramae, vel Сulmiae,
Spalatinae (edieundem adiudicafe, concludendumeit.
Spalatenfis ergo Меtropolis habuit tunc temporis in Dalmatia vnicum fuf
fraganeum,Тragurienfem; in CroatiaveroТinienfem,Scardoneniem, Nonenfem,
Signienfem, et Corbauenfem; Pharenfem vero in antiqua Dalmaria, vel Ducatu
Сulmiae.

воевоеаоеаоеоеаоеаоеаоеаоеоеаоеоеаоеаоеоеаоеоеаоеаоеоеаое
С А Р VТ XIV.
оиоморо Роут мРЕА II p ЕсL/миттом Ем
А DRIА ТГСАЕ NA VIGА ТIoNIS RА Т10 М и ТАТА
FиER I т?
b antiquiffimis temporibus, donec Romanum viguit Imperium, quomodona
uigationis Adriatici ratio diuertificata este potuerit, libroprimo coniettatum
eft: quae autem poft Imperii declinationem euenerint, quoad Dalmatae fui iuris
еuaferunt, et quoties Imperatores orientales, Dalmatiam, marisque Adriatici domi
nium recuperare tentauerint, libris fequentibus relata funt. Quibus recenitis,
quatenus ex penuria auctorum licuit, non inutile eritaliquas animaduerfones an
nettere, quae non minus ad dilucidationem dittorum, quam ad dicendorum me
liorem intelligentiam, conferent Nam Ropanis,Неrulis, et Gothis, Dalmatiam fi
mul cum Italia poffidentibus, cum } vnius dominio fuerit, nulla altera
tionis occafo in Adriatico esle potuit; a luftiniano deinde ambabus recuperatis,
reintegratoque maris dominio, nauigationis quoque rationem, poft Imperii diui
fonem industam, continuatam dicendum eft, et clasfe Сon(tantinopoli Ra
uennam adnauigante, Adriaticum cuttoditum, donec maiorem partem Dalma
tiae Slaui occuparunt, abinde enim res in Adriatico alteratae fuerunt. Еt }
prout a Dionyfii temporibus, vsque ad Romanos, nauigationem eiusdeminfulares
а)ht of Liburnia) exercuerunt:ita, Romanovigente Imperio, ab infulis ad continentem
и) ht.1. с.3. Dalmaticam, et ciuitates, portusque a Romanis munitos, nauigatio b) reduta fuit,
Vt
 **

ET CROATIAE LIBER TERTIvs "CAP. XIV. 24I

vt relatum eft; ita, vt quando Slaui Dalmatiam occuparunt, infulas ob earum fte -
- -
-

rilitatem parum habitatas fuiffe, cenfendum fit. Ideo Dalmatarum reliqui ad eas
dem refugientes, cum ob focordiam Graecorum, condendarum inibi vrbium mo
dum non haberent, propter vi&tualium indigentiam, patriique foli amore aliquas
ciuitates reftaurare, cum Slauisque conuenire, ex pifcatu, nauigatione, infularum.
que fterili folo vi&tum quaerere, coa&ti fuere. Sed occidentali parte continentis a /

Croatis occupata, dominium infularum eiusdem partis, Dalmatae retinuerunt, et

praeter ciuitates ab antiquo exiftentes, fcilicet Abforo, Viglia, Arbo, Iadra et Tragu
rio, Salonitani Spalatum habitarunt: Seruiis autem reliquum continentis, fimul
cum maioribus infulis itidem occupantibus, Dalmatarum orientalis partis reliquiae,
cum Epidaurum reftaurandi vires non haberent, in praerupta et peninfulari rupe,
侬 portum efficiente, Raufium aedificarunt, vt relatum eft. Nauigationis quoque ra
tionem tunc variatam fuiffe oportet: nam, quamuis fupra di&as ciuitates, Graeci
ႏွစ္ in continenti retinuerint, tamen adeo exiles a principio fuae reftaurationis fuere;
ſº vt Archidiaconus de Spalato, et Porphyrogenitus de Raufio, teftantur, idemque
de Iadra et Tragurio praefumi debere confentaneum fit; neque ciuibus terram
proximam colere permiffum, cum Archidiacono a) dicendum fit, neque tutam 2)lib.,ap.
commodamue ftationem, Graecorum claffes apud easdem ciuitates habuiffe, cenfè º

:
' ri debeat, et multo minus in porttibus defertis continentis, ob quas omnes caufàs
ប៉ះ
nauigatio Adriatici, denuo alittore continentis, adinfulas redu&a temporibus Dio
nyfii, et ante Romanos, quodammodo affimilari poteft; hoc excepto, quod Diony
fius, et qui poft eum Adriatici dominium habuerunt, Iffam, Pharum, et Corcyram
tenuerunt, quas Slaui cum Melita, et Brachia occuparunt, excepta Iffa, quam cum
Coara, et Laffobo Graeci retinuerunt, vt Porphyrogenitus b) fcribit. Harum au b)lib.u. сар.
tem infularum ciuitates, ab eo tempore, quo Romani dominium in proximam con
tinentem dilatarunt, in dies decrefcentes, habitatoribus minuebantur, ita, vt tunc
temporis, quando â Slauis occupatae fùerunt, vel ob Graecanicarum claffium mo
le(tias defertae, vel ex eorundem fegnitie muris deftitutae, a Slauis, quamuis claffè
鹰 carentibus, ex proxima continenti lembis transfretantibus, facile occupari potue
ជំ rint: et quamuis eosdem Slauos, aliqua circaSipontum loca populatos effe, Paulus
泷 Diaconus fcribat, ex quo claffem habuiffe argui poffet, tamen id potius permitten
: tibus Graecis, contra Longobardos ipforum inimicos geftum, quam quod a prin
cipio occupationis, Slauos claffem habuiffe, cuius nulla memoria reperitur, dici
po(Iit: ideo Graecos, dominium integrum Adriatici poffèdiffe, donec Rauennam
retinuerunt, et Slauorum maritimos conatus, fi qui fuerunt, facile repreffiffè, cen
fendum eft. Sed in dies decrefcentibusGraecorum rebus, et poft Rauennae ami£
fìoném, fenfim Adriatici dominium amittentibus, Croati aliquas ex infulis occupan.
tes, mare infettauerunt, et Seruiorum maritimi Narentani, clafe Graecorum ab
ſente, per mare fe dilatare,claffem parare, et praternauigantes vexare ceperunt. Ab
-inde Narentanorum nomen innotefcere cepit, primaeque ipforum moleftiae in
'Venetos fa&ae memorantur, qui extra fimum nauigantes, eorundem infulas prae
ternauigare crebro cogebantur. Eodem modo et Croati, Venetis et Iftris infefti
fuere, et vtrique Slaui Dalmatis, vt relatum eft; ex quibus Dalmatas Graecorum
claße deftitutos, fui iuris euafiffe, Slauorum tamen moleftiis obnoxios fuiffe, con
('at. Nam, quamuis ciuitates eorumim continenti exiftentes, tunc temporis, oćtua
来米米 - - - Hհ ginta
• , ºf
 .

**

242 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

ginta circiter annorum fpatio a Dalmatica a) defolatione, validas iam effe8as, vt

Porphyrogenitus de Raufio teftatur, Slauorum impreffionem non timuiffe, dicen
dum videatur: tamen, cum,ex mari vi&um quaerere neceffitatem habuerint, eo.
rundem nauigationes, pifcatus, et infularum ipfarum culturam, a Croatis et Na
rentamis, hominum numero abundantibus, et mari iam affuetis, inquietatas, ct inde
res eorum debilitatas fuiffe oportet; eo magis, quod Croati non folum a terra ipfis
proximi, fed etiam occupatis infulis, inter earundem ciuitates pofitis, Dalmatarum
vires, per fe debiles, diftra&as quoque tenerent.
Ideo tot anguftiis prefli, ad proxima Venetorum auxilia confugere coa&i
fuerunt; qui ex receffu Graecorum claffis, propter Saracenorum et Slauorum
moleftias, naues fuas munire cogebantur, Iftrisque et Dalmatis, antiquis fociis,pr^
pterea etiam, vtilitate fic exigente,libenter contraSlauos opitulati funt. Tunc ß.
cunda in Adriatico mutatio fecuta eft, quae, cum antiquiffimis comparari poteft,fi
ftatus Dalmatarum, cum Liburnis, et Venetorum, cum Atrienfibus conferatur;
ex quibus eorundem res geftae, quarum memoriae perierunt, conie&uris affequi
poterunt. Nam,ficuti ante Atrienfes, Liburnos dominium maris habuiffe,obferua.
tumb) eft: ita eorundem gefta, Dalmaticis affimilari poffunt, donec fub Graecorum
dominio, integram Dalmatiam poffidentes, ex portuum continentis, et infularum
commoditate, habitatorumque frequentia, nauigâtionem Adriatici in poteftate hæ
buerunt. Sed cum eodem tempore, quo Dalmatae continentem, et aliquas infulas
amiferunt, Veneti vero a Longobardis pulfi, infularum Veneticarum populum
auxerint; tunc fimul, et Venetarum nauium numerum creuiffe, et Dalmaticarum
diminutum fuiffè oportet: Graecanica deinde claffe ex Adriatico recedente, naui
gationem eius fenfim Venetis cesfiffe, Dalmatasque, et Iftros, cum eisdem com
munibus amicis fuas naues iungere, et in dies debiliores euadentes affociare, tan
dem a Croatis, Narentanis, et Saracenis preos, protectioni equndem adhaerere
coa&os, cenfendum eft. Veneti ergo in dies vires augentes, elaffès emittere,
Iftros et Dalmatas protegere ceperunt; Croatos deinde compefcentes, Narenta
norum infulas capientes, titulum Dalmatiae, fimul cum Adriatici dominio fumfe
runt. Eadem, vel fimilia Liburnis eueniffe, praefumi poteft, et vel inter fé diui
fos, vel ab Illyriis, prout Dalmatas a Slauis preffos, maris vfum fènfim amittcndc,
Atrienfibus occafionem praebuiffe, nauigationem eiusdem ad fe trahendi, et domi.
nium ex conſequenti acquirendi. Et prout Liburnos, quando mari dominabantur,
in oppofita Piceni ripa aliqua loca poffèdiffe, Plinius refert; ita Atrienfès, praeter
ea, quae ibidem tenuiffe, idem Plinius et Strabo memorant, in oppofita quoque
Liburnica ora, aliquid habuiffe tenendum e(t; integrum autem, et diuturnum ma
ris dominium, ipfâ nominis impofitio demonftrat. Ideo Liburnicas quoque infulas
in poteftate habuiffe, neceffe eft, et prout Venetorum maritimi dominii confèrua
tionem, in earundem infularum, et praecipue Iadrenfis ciuitatis poffèffione confti
tiffe, ex relatis apparet, et ex deinde dicendis clarius patebit; ita Atrienfès quo-'
que Iadram, fimul cum Liburnicis infulis tenuiffe, quamuis memoriae perierint,
dicendum eft. Situs enim Iadrae, ficut cun&is Adriatico dominantibus opportu
niffimus, ita non eodem modo quibuslibet neceffarius fuit. Ipfos enim Liburnos,
qui praeter loca continentis,et infulas, aliqua quoque Piceni loca poffederunt; fta
tionem eorum clasfis, non Iadrae, vt in centro eorum ditionis exiftentis, fed inil
- lis
 - -

ET CROATIAE LIBER TERTIvs CAP. XIV. 243

lis locis, vbi pro temporum varietate neceffitas exigebat, tenuiffe oportet. Eodem
modo et illos, qui extra finum exiftentes, Adriatici dominiumhabuerunt,vtDio
nyfius, et Romani, claffe pollentes, contra&a cum Liburnis focietate, facile caete
ros in officio tenere potuerunt. Sed Veneti, debilibus Iftrorum et Dalmatarum vi
ribus, fuas nondum magnas asfociantes, Slauis, communibus inimicis, coercitis,
maris dominium confecuti, pro eiusdem conferuatione, Liburnicis infulis, et Ia
drenfi portu, prope fines Croatorum exiftente, indiguerunt. Nam Vngari deinde
Croatiam in poteftatem fuam reducentes, exinde au&a potentia, Venetorum claf
fe in Syria detenta, non folum Iadram, caeterasque in continenti ciuitates Dalma
ticas, ademerunt; fèd ex confequenti infulas quoque ceperunt. Sic Veneti Dal
matarum focietate priuati, vtriusque imperii auxiliis, ad amis(à recuperanda, indi
guerunt: fed Graecis poftea ab eisdem alienatis, iterum abfènte Venetorum claf
fe, Vngari multa loca Dalmatiae occuparunt, at Iadra feruata, caetera quoque
proprio marte Veneti recuperarunt, vt relatum eſt.
Ex quibus, quam necesfarius fuerit Venetis ladrenfis ciuitatisfitus, apparet;
idemque, vel fimilia, de Atrienfibus cenfènda funt, et Iadrae, cuius nomen cum ab
Adriatico non admodum differat, ex fitus neceffitate, florentibus Atrienfiumrebus,
vel fàltem quando a Gallis Turci pulfi fuerunt,Colonia ibi dedu&a, antiquum Li
burnicum nomen obliteratum, et proprium impofitum coniici poteft. Venetier
go maris dominium confecuti, Iftrorum et Dalmatarum auxiliis fibi asfociatis, Adri
aticum cuftodire coeperunt: et ficuti, donec Graecorum clasfesintrafinum pro eius
cuftodia nauigabant, Adriatici ftatus temporibus Dionyfii et Romanorum compa
rari poteft; ita Venetis fuccedentibus, cum Atrienfium conferri. Ex iisdem enim
J.J. locis, vtrorumque clasfes, ad cuftodiam maris procesferunt: et prout Atrienfes Cu
º::
_ prae Fanum in Piceno posfedisfe, memorat Strabo; ita Fanum Fortunae circa eadem
ே loca, Veneti in protectionem a) ſuſcipientes, vtraque Adriatici littora conſecuti, в) А.С. и4о.
cum nulla alia claffis intra finum exifteret, integrum eius dominium habere coepe
runt. Et quamuis Graeci Epirum et Seruiam poffiderent, et Dalmatiam pluries
occupauerint, exindeque Adriatici dominium recuperare nifi fint: tamen, cum re
liqua Italiae loca amifisfènt, et a Northmannis ipfà poffidentibus moleftarentur,
ﾘｰ Venetorum auxiliorum indigi, posfeffionem quoque maris eisdem pérmittere co
it. a&i fuerunt; quoad Emanuel Imperator, Croatia cum Dalmatiae parte occupata,
Anconam quoque in fuam poteftatem redigere tentauit, vt deinde Venetos com
pefcere, marisque dominium recuperare posfet. Sed cum Veneti Jadram cum
infulis Dalmaticis occidentalibus retinerent, Anconae occupationem impedientes,
conatus eius eluferunt: et quamuis deinde, mortuo Emanuele, ladram, caeteraque
continentis loca Dalmatiae, Vngari occupauerint; tamen cum viribus maritimis ca- s
rerent Vngari, et Graecorum clasfes amplius in Adriaticum non venerint, etiamfi
nauigationem incommodam experti fint Veneti, tamen dominium infularum reti
nuerunt, et quod per fè fruftra tentauerant, oblata occafione, Francorum auxilio,
Iadram recuperarunt. Exinde, ficuti latius et diuturnius, quam Atrienfès, domi
nium confècuti, ita latiores quoque maris terminos Veneto nomine complexifunt,
ü'
vt ex fequentibus patebit.
:
- - 6) : {}
岐 米米米° 苹 Hh 2 ' LIBER
 244 Н. (О. LV СII DE REGNO DALМАТПАЕ

Ж XXX X XXX X X XXXX XX X X XXXX X X XX XX

i;
LIВЕ R О V АRT VS. }
А F G им Ем Тим L 1 ВА 1 0 и 4 х 71 }

кі
uomodo Veneti fingulas ciuitates continentis confecutifnt,
}
vsque quo eisdem, cum infulis et titulis Dalmatiae et Croa }0

tiae, Vngaris cefiere. -

ти
in
{+3}-t:33ё?--393368--893333--893263--893368--tё8864-893333-838863- 4933ё?--893368--ё:36} +9}}
j
ис
С А Р V Т П.
D E I4D R ЕМУ1, D Ey 0 L 4 Т10 МЕ на
}
|————
sN
}
—
ГУ: - * — — — -к- к. ——————
* =: - -

б" eneti,ladrafruftratentata,infulasre
}

} - }" } tinebant: et cum Аndronicuslmре *

}
rator, damnorum refectione polici.
}
ta, captiuos ab Emanuele detentos
reddidisfet, rettituto cum imperio
commercio, damna praeteritarefar
clebant. Syriaca expeditione con
tingente, cum Vngaris inducias fe
cerunt : exinde, cum incommoda,
Фuae a ladrenfibus,caeterisque Vn
garici iuris locis,in Adriaticoexpe
riebantur, cesfasfent, in terram fan
8tam progrefii, Ptolemaide capta,
partem eiusdem confecuti,perqua
- driennium quietas nauigationes ex
perti, opes viresque redintegrarunt Sed cum denuo bellum cumVngarisa) re
В) А. С. гот. nouatum fuifet, et eodem tempore Pifana clafiis intrafinum inue8a b), Роlam a
Venetisauertifiet,vtDandulus (cribit:ideoPifanos abVngaris acceritos, potterio.
г) Infracap. ra de c) Саіetanis, et lanuenfibus exempla, fuis locis referenda, fuadent conieaari.
Je4.
Veneti tamen clafie pollentes, et Pifanosexpulerunt, et Polam recuperarunt: Ia
dram vero, et perfe validam, et florentis Vngarici Regni prote8tione fulcitam,
propriis viribus diffii, tentare auf non funt, fed praefidisper infulas difpofitis,
nauigationem tutabantur. Аt cum Innocentio III. fummo Pontifice Vrgente, ma
. d)А. С tго. gnus occidentalium motus in terram fanttam progrediendi fattus d) effer, Vene
tique ab eisdem requifii, numerofam clafiem praeparafient, cum cruce fgnati (u
peruenientes, pecuniam pattam promtam non haberent: hacoccafone Venetos
vfos Francisque, adiutoribus ladram expugnafe annо МССП. tam Veneti, quam
reliquiScriptoresconueniunt; fed nemo ipforum difientionem, quae in Vngarico
Regno tunc vigebat, tradit, quae referendaelt, vt occationes, quae in Iadrend de
folatione concurrerunt, notae fiant.
Вela
 ..
ET CROATIAE LIBER QyARTvs CAP. I. 245
}
Bela namque Rex, reintegrato Croatiae dominio, Iadrenfiumque prote&ione
fufcepta, cum claffem non haberet,Venetis infulas permittere coa&us fuit: et cum
orientale imperium, ob tyrannidem Andronici, et Ifàcii inertiam, labafceret, ditio
nem in Seruiam dilatando, Ramae titulum reaffumfit; mox ad Septentrionemcon
uerfus, Galitia, fiue Halitia, per Andream filium obtenta, titulo quoque eius vti
coepit; et moriens, Henrico filio, Regnum Vngaricum florens reliquit. Andreae
vero crucem fumere, et profè votum Ierofolymitanumfoluere a) iniunxit; qui Dal а) Innoc.
matiae et Croatiae Ducatui praepofitus, bellum cum Venetis gerens, Pagum in Epißolar.
fulam populatus, Caffrum Keffae deftruxit, deinde Chulmiam et Rafçiam in Seruia
acquifiuit, tandem arma in fratrem conuertit, vt Archidiaconus Spalatenfis re
fert cap. XXIV. * .

Eo tempore, mortuo Rege Bela, Henricus filius eius in fòlio regio fùccefft: quam
obrem Bernardus Archiepiffopus, frequentius in Vngariam profeéfur, multum honorifice
traétabatur a Rege, multâque donaria confèquebatur ab eo. Qgäfi patrem enim Rex
eum venerabatur, et quidquid ab eo Archiepifcopus popofcerat, absque aliqua difficultate
impetrabat. Ad ipfius ergo petitionem donauit Rex Ecclefiae S. Domnii, fextariolos mo
lendinorum Salonitani fluminir, qui feptimanaliter pertinebant ad Banum. Cum autem
Rex Henricus haberet filium paruulum, cuperetque eum Regni fùccefforem habere, voluit
eum fè viuente in Regem inungi: inuitatus autem Bernardus a Rege, in Vngariam eff pro
feéfus, ibique cum aliis Praelatis Ecclefiarum Regni Vngariae, qui ad fòlemnitatem iu
cunditatis Regiae confluxerant, Regis filium coronauit, multisque a Rege honoratus mu
neribus, ad Ecclefiam fuam reuerfùs eft. Eo tempore faéfa eft diffènfio inter Henricum Re
gem, et Andream Ducem fratrem eius, figatusque eft bis Andreas ad maritimas regio
giones, cui Bernardus Archiepiféopus fatis bene et honefle obfecutus eft. Poft haec eo in
Vngariam ingreffò, maior coepit inter fratres difcordiarum tumultus infirgere : omnes
enim Regni Proceres, et vniuerfa paene totius Vngarici exercitus multitudo, Regem defe
ruerant, et Andreae Duci non legitime adhaerebant, cum Rege vero pauci admodum reman
_ferunt ; et ipfi tantae feditionis metu perterriti, non Regem ad fperandum hortari aude
bant, fèd figain potius fùadebant. Fa&um eft autem, vt die quadam ambae partes fibi
cominus propinquantes, ad confiiéfum ineundum fe fòllicite praepararent : fed cum pars
Regis fere nulla effèt, comparatione alterius, coepit plurimum anxiari, huc illucque men
tem exagitans, quaerebat, quale conſilium in tanto diſcrimine reperiret? et tandem coeli
tus infpiratur, multum fòlerti induftria vtilem viam inuenit, qua, et Regni iura refümeret,
et ab effùfione fanguinis innoxius permaneret. Tunc ait ad fùos : nolite me fèqui, fedpau
lisper fübfiftite, moxque depofitis armis, accepit dumtaxat virgam manu, et ingreffüs le
niter in agmina hoftium ibat, per mediam armatorum multitudinem, intenfa voce claman
do, nunc videbo quis erit aufùs manum extendere ad cruorem regalis profapiae: quem
videntes omnes cedebant, mibilque molire audentes, largam ei viam hinc inde faciebant.
Cum autem perueniffèt ad fratrem, cepft eum, et ducent extra acies, mifit eum in cuftodi
am ad quoddam caflrum: et tunc omnes arma, cum pudore ac pauore deponenter, ad Regis
genua prouoluti, veniam precabantur. Rex autem, vt erat clementiffiius, vniuerfùs ad
gratiam füfëepit: poft haec autem, non toto transa&o anni* fpatio, Rex Henricus infàna
bile genus languoris incurrit. Cum ergo feiret dicm fibi inftare extremum, mifit cum
omni celeritate, et fratrem fùum fecit educi de cußodia , et ad /? adduci: qui cum prae
fen, adeffet, Rex coram eo teflamentum condidit, committens ei tutelam filii füi, cum ad
Hh 3 -- mini
 -

* } 246 I. 1О. LV С(I DE REGN О D А LМАТПАЕ

.
*
тinitratione totius Regni, donecpupilus ad legitiтат региenifer
aetateт. Е. /ic Henri.
ги, Rex morti debitит /oldt, тоicoque poji baec transcurb derит /patio, etiam ille
спіси, eius parииlи, тоrre extinctus eff. Типс Апdreas,viden, in /e/blит totius Regnifi
re iura transducia, fecit / coronari a Praelati, ипgariae спіиerfir: тій аитет, erco
гаиlt Bernarduт Archiepikoрит$palateyёт, or ad/olemnitateт Regiae онёionir accede
«
rets/ed Bernardu,exijiman, puerит Нептісі Regi, filium adbucciuere, ad сопиocatio.
нет regiam ire педlexit, propter quod Rex поп /ati, digne ruli Archiepikopi negleåит.
Наrum inter fratres diffenfionum, manufcriptiАnnales, etТhuroczius, nul.
lam mentionem faciunt; Воnfinius autem ex Blondo femel diffenfifie narrat,etАn.
dream inter armatosabinermi Rege captum, cum Archidiacomo concordat. Sed
Вlondum haec, prout et plura alia, ex Annalibus Danduli mutuaffe dignofcitur;
Dandulum verofere eisdem verbis ab Archidiacomo transfcripfife, qui more fuо
tempora difcordiarum referre omifit, quae inquirenda funt. Diffenfide enim afra.
tre Andream, viuente adhucCoeleftino III. fummo Pontifice, dignofcitur exepi(tо
«) lib.r. lisa) Innocentiifuccefloriseius, excommunicationis interminationem, a praedecef.
* epi/t. 7,
fore fattam, is, qui Andreae contra Henricum Regem adhaererent, memorantis.
Sed cum Archidiaconus, proximus illis temporibus Scriptor, Andream tertia vice
difientientem captum, et poft, поп гого transatio anni/patio, Regem in morbum in
cidifie,ex quoetiam mortuuseft, referat; et quamuisThuroczius et Bonfinius, an
-

-
по МСС. mortem Emerici (eu Henrici fecutam concordent, tamen annо МССП.
adhucvixifie, exepitoliseiusdem Pontificis, infra memorandis, clare perfpicitur:
ideo, fi füpputetur captiuitas Andreaefere annua, ladrenfem cafum, Henrico Re
ge morbo implicitoeuenife, dicendum eft Quibus praenarratis, cum interimcru.
ce fignatorum relata multitudo militum, ficut ex diuertis longinquisque regioni.
bus procedebant,ita ad praeftitutum tempus Venetias non conuenerant;et, quod
magis intererat, pecuniam promiflam non habebant, fine qua clasiem deducere,
*
commeatusque praebere Venetinolebant, ob id tempus in Syriam nauigandi in
*
contentionibus abfumeretur: inde noua confilia orta funt. Nam Veneti, propici
entes, fi in retinendae claifispropolito perfitterent, milites dilapfuros, apparatum.
Фue exinde nauium inirritumabiturum,etcommeatum ex pactopraeparatum, ma
ximo ciuium damno corruptum iri: propterea ex folerti Ducis confilio, ladram,
cuius recuperаndae (tudio vehementi tenebantur, oppugnandam Francis propo.
fuerunt; perantes, quod olim faepefrutratentauerant,tunc,ob difcordiam, quae
inter Regem Vngariae et Andream eius fratrem intercedebat, Vngaricis auxiliis
deltitutam, facile fe expugnaturos, fi tam validum apparatum in eiusdemobiidi
. * um verterent. Еt quamuis initio, cruce бgnatieaab revehementer abhorrerent;
tamen, cum in fifceptae peregrinationis propofto perfeuerarent, et obinopiam
commeatuum Venetis obnoxiestent, conditionem, exceptis paucis, receperunt,
}
* ladrenfiumque polia, quae contigistent, in disfolutione aeris alieni, cum Venetis
pridem conttituti, cedere pagifunt Sictandem aetate iam elabente, die (clicet
обtata Оaobris anni МССП.eportu foluentes, primoincusto Tergettinisterro
ге, ad tributum Venetis peridendum coegerunt; inde in Dalmatiam delati, ladren.
fis vrbis obfidionem aggref funt: fed ficuti apparatus, qui Venetiis fiebat, Ia
drenfes non latebat; ita ibitimentes, fummiPontificis prote8tionem procurarant,
b)lib.f. et б.
уtexEpitolis eiusdem b) elicitur, fedob anguftias,interquasreperiebanturFranci,
- vel
*
 - .
ч. - } -

вт сколт Авывек оyАктvs cАР 1 247

velilla hyeme claslem non difcesfuram opinatos, vel re8to tramiteSyriam verfus,
longe ab ipforum moenibus progresfuram credidisfe; ideo hacincertitudine de
ceptos, neque fubfidia procurasie, neque fead defentionem praeparasie, cenfen
dum eft. Аt cum praeterexpectationem circumfufam moenibus clafiem, et Fran
cos defcentione in terram fatta, fubfidia intercepide cernerent,quanto terroreper
culfi fuerint ladrenfes, quisque coniicere poteft ladrenfem oppugnationem Dan
dulus defcribit.
Dux ilico/ecedenя, сит/tolo Iadram peruenir, quae fauore Regis Vпgariae, in re
hellione bисияgие permayerat, et obtemperantibus Francis, incola, топиir,vr/elita adeuт
yubiectione redirent. Оуibu, reпиеттibus, iuber Dux arma capere, et contra ciuitatem
iyulит/acere, ili integra die renouari, inhabant ciribия. Iadren/es iraqие ропdu, prae
Ні поп/erenter, тапе /equenti/evoluntari Duci,/ine aliqua conditione/ibті/erunt, Dих
аитет, соп/en/i totius рарий Иепеті, гипс praefenri, maritiто, тиго, circитaиaque dirui
.fecit, et ibidem byeтare di/poliit. Ciue, itaque, Ducis gratiaт поп теrеriformidanter,
et de Regio/aucre confii, ex crie exiuerит. Sed fulius Paulus Ramnutius de bello
Сon(tantinopolitano,libroprimo, ex commentariis GothefrediVilharduini, quiei
dem bello interfuit, et ex antiquis monumentis. Сlafiem enim iadram appulfam,
die decimo Nouembris МССII defcenfionemque interram Francos fecife, refert;
fequenti vero die Venetos, fracta carena, portum occupatie, ladrenfesque, Vnga
rorum et Croatorum auxiliis de(titutos, deditionem DuciVeneto facerevoluide,
Duce autem legatos ladrenfium ad Francos remittenre, eorum aliquos ladren
(es confortatosfe contra Chrittianos non pugnaturos afferuitie; ideoladrenfes ani
mo reafiumto, cum toties Venetorum vires expertifuifient, defenfionem parafie.
Аt fanioribusFrancorum oppugnationiafentientibus, Francosaterra, Venetosve
ro a mari, ex Aquilonari parte, machinis vtrinque prolatis, acerrime oppugnafie,
et fundamentis vnius ex turribusa Venetis fubrutis, Iadertinos animos defpondif:
fe, deditionemque,faluatantum ciuium vita,fecitie, Iadraqие Galli auxilio capta, /ō
ни, испeri praeda ex patiofit, ibique hybernatum, vbiinter Francos et Venetos
aliquoties tumultuatum, et multos ex Francis ad Vngaros delciuife, inter quos
principalem Simeonem Моntefortenfem memorat, Venetosque tandem, turres et
muros ladrae complanafie, vt infirmiores redderent ladrenfes, indeque difceflisfe
(eptima Aprilis МССIII. Archidiaconus vero cap. XXV. de prima captione
Iadrae: - ".

Еo itaque tempore, proce/i editита Domino Innocentio/uтто Ротіice, or отпе:

chriftiani,adjuccurfйтierrae/anёae/ě potenteraccingerent, fecitqueindulgentiaтоті
24972 реатит , диоксипдие ibi pro/pe vitae aeternae, тоri contingeret. Типс готи, ре
пе orbi, соттоги, et, et maxime ab occidui regionibus, тиltitudo таgna, crucir/i/Серго
carafiere, иenetia, aduenerunt, petenter dari/bipa/agium ex cla/econduёitia Venero
тит. Типс inita patione de quanritate pecuniae, pro пашіх аспаиibu, perfolиепda, Иепе
ti ei, expediuerunt guinquaginta galeas, et rotidет таgта, паие, ас totideт alia, ad
уituedioneт equorum, et vidualiит, et armorит. Praeter baec autem, fuerит в alia 2
ruт паніит expeditione, priuatim conduёarит, factusque et/tolи: паиай, exercitи со
poir: bocetiaт иeneti conditionaiter Francigeni, Jiuduerunt apponere, or cbiситqие
ip6 сещет, сит того exercitu applicare tenerетит, expado contra отпе; bomine, Vene.
for adiuuare. Еrant auten eo rempore Iadrenfes Veneri, тиlит infelii: 4иаситqие
ar:f7?
 *

-
º
248 . I IO LVCII DE REGNO DAL MATIA E

enim ex parte poterant, Venetos inuadebant, bona eorum diripientes, iniuriantes, truti.
dantes, et quidquid mali exercere valebant, in ipfos totis viribus conabantur: quippe di.
uitiis affluentes, multa lafciuiae infolentia raptabant. Erant enim füperbia tumidi, poten
ria elati, de iniuriis gloriantes, de malitiis exultantes , deridebant inferiores, contemne.
bant fùperiores, nullos fibi fore pares credebant,et cum pluribus effent vitiis deprauati,hx
enim ad nequitiae füae cumulum addiderunt, vt Catholicae fidei normam fpernerent, et
baeretica fè permitterent tabe refpergi: nam pene omnes, qui mobiliorer, et maiores Iadra.
cenfebantur, libenter recipiebant haereticos, et fouebant. Itaque vniuerfa claffum mul
* A. C. 1202. titudo, fuflulere fé a Venetiis Anno Domini * MCCIII. menfe Octobri , et venientes circa
oras Hiftriae, intrauerunt in Dalmatiam, applicaueruntque prope Iadrenfium ciuitatem.
Erant autem infigniores Duces ipfius exercitus, ex parte Francorum, quidam Simon (;. |
me, de Monteforti, ex parte vero Venetorum, Dux Henricus Dandulus, vir valde flre.
muus, et circum pečius : qui, licet corporalibus oculis coecutiret, mente tamen fàtis nouerat
perfficaciter intueri. Igitur vbi fe Iadrenfès vident ab exercitu circumuallari, timuerunt
valde, quid confultius agerent nefçientes. Eveftigio autem fùbfèquuta efl clades mimiaemor.
talitatis, ita vt non tot viui et ſani in ciuitate reſtarent, qui fùfficerent mortuor epelire:
iacebant mifèrorum cadauera, in domibus et in Ecclefiis inhumata, nefciebant miferandi
ciues, quid potius, funera, an publica officia procurarent, ficque faäum eft, vt infelix ci
uitas, ſuorum praeſidiis indefenſa, in breui, et de facili ab hoftibus caperetur. Die autem
San£fi Chryfogoni, qui apud illos celeberrimus habebatur, diuina vltio patuit fùper illor:
nam Veneti de ratibus egre/f, cateruatim in ciuitatem irruerunt, quam in momento captam,
et aliquando bo/pitatam, in receffü, totam infolitudinem redegere. Diruerunt enim omnes
muros eius, et turres per circuitum, et vniuerfas domos intrinfècus, nil, nifi folas Eccl.
Iா relinquentes : inde autem recedens 0M illa claffium multitudo, perrexit Conflantino
polim, et cepit eam. -

Venetos cum Francis apud Iadram hibernaffe, et vsque ad diem fèptimum

Aprilis fequentis anni MCCIII. ibidem commoratos, concordi cum caeteris fen
tentia, Ramnufius eft: in difceffü autem, quid de Iadra a&tum fit, Scriptores vari.
ant. Veneti enim, muris tantum nudatam, reliqui vero, vniuerfàm ciuitatem folo.
tenus proftratam referunt: fèd ficuti in deftru&tione murorum conueniunt, ita do
mos intrinfècus tantum deftru&tas, muris earundem fuperftitibus, cum Archidiaco
no, qui oculatus teftis reftaurationis earundem fuit, dicendum eft. Ecclefiasetiam
intaétas reli&tas, ipfàrumantiquaftru&ura, adhuc incolumis, declarat. Ciuitatemau
tem defolatam, praeter relatos au&ores, illorum temporum monumenta teftantur.
A. C. MCCVII. Infantibus diebiis dolorum, in quibus ciuitas Iadra folotenus
proftrata eft. -

- -
, A. C. MCCVIII. Poft defolationem ciuitatis Iadrae, cum non effet aliquit,quiá
voluntate Ducis Venetorum in ea quiret habitare . . . . cumque Deus omnipotent,fia
gratuita pietate, Iadrenfibus facultatem redeundi ad loca propria tribueret.
| Validos muros ladram habuiffe, Chroniítae Veneti referunt, quorum vefti.
gia, ficuti ex terra aggefta intrinfècus nullibi apparent, ita extrinfècus, partim in
tra propugnacula fèpulta iacent, partim ab addita muris craffitie, pro aggeribus
fuftinendis, cooperiuntur. Vno tantum inloco, ex parte meridionali, prope portam,
quae in littore maris exit, adhuc cernitur antiqui muri paries, ad perpendiculum
exiftens, inaequalis tamen altitudinis, ex vlnaribus lapidibus quadratis, ad normam
optime

*
 ЕтскоАтмАЕ LIввкоyАктvs cАР I. 249

optime coagmentatis, in quo oblongae fenettrellae, aequaliinterfefpatio dipofi.

tae, ad balittas emittendas, et duae portae, parum interfe diffitae, diparis tamen
magnitudinis, arcuatae figurae, vtraeque fimul cum duarum turrium vettigiis }
|
*

eiusdem (trutturae; quarumaltera hominis altitudinem parum excedit, alterave |

rovix lapidesaliquos fupra folum antiquaetrutturaeretinet Quae veitigia,ficuti

fimilia funt murisciuitatisSpalati, quos Diocletianus Imperator con(truxit; itaRo
nanam magnificentiam praefeferunt, quorum craffities, quamuis exaggeratione
terrae, explorari nequeat, et altitudo turrium quanta fuerit,non conflat; ex earun
dem tamen ambitu, minorem fuisfe quam turrium Spalati, quae adhuc integrae
extant, cenferi debet; validostamen, et optime compaginatos, exeisdem vettigiis,
muros Iadrae fuisfe, apparet, eorundemque euulionem, claffiarios nimis fatigasfe,
par eft credere. Iadrenfem oppugnationem, а Сardinali Legato inhiberi tenta
tam, eiusdemque defolationem, afummo Pontifice minime probatam, acetiamЕс
clefialticis cenfuris deuotam, geftorum eius (criptor Anonymus tradit, et Theo
doricusRainaldus, ex epitolarum eiusdem rege(to, confirmat; omnesque illorum
temporumScriptores, Venetos incufant, Iadrenfiumque miferentur. Verum, rem
diligentius reputantibus, eo dedu8tas perea tempora Venetorum rationes fuisfe
conftabit, vt ladram, aut in fua poteftate retinere, aut funditus delere cogerentur.
Сum enim ibidem in hibernis moram cum Francis traherent, et ex Iadrenfium
fpoliis, Venetis nondum fatisfattum fuiset, quodque reliquum erat, Franci, vnde
foluerent, non haberent, nouisque debitis in dies grauarentur, militesque perVn
garicum Regnum dilaberentur, vt Ramnufus refert, ob quas anguftias clasfem
vlterius non progresfuram multi opinati funt. Sed opportune fuperuenientibus
oblationibus Alexii pueri, multaque policentis, fife patremquein Imperium Con
(tantinopolitanum re(tituerent: exindeVeneti (perantes refe8tionem damnorum,
ab Emanuele olim promisfam, fed nondum folutam, Francorum auxilio fe confe
cuturos, fimulque inopiam militum fuрpletum iri, quibus in fuam (ententiam tra
8tis, Сonftantinopolitanam expeditionem alacrianimofufceperunt, tantamque pe
cuniae copiam patti funt, quantafibia Graecis et Francis fimul debebatur, et vi.
aualia, quae ad Hierofolymitanum iter perficiendum vtrisque fatis esient. Еt
ficuti, fi claffis viterius progresfura non fuisfet, Venetos coloniam ladraetunc re
а) Infra
liquisie, proutin fimicafu poterius a) effecerunt, credibile eft; ita, cum clais сар. б.
recesfura esfet, eofa8tumeft, vt cum praefidium Iadrae imponere, quod validum
esteoportebat, clasfemque exeo debilitare nolent,eandem, confio toriu, populi We
пен тите praefinti, vrait Dandulus, defolatam relinquere decreuerint. Sic Ve
neti, de ladrentibus vindida fumta, defolataqueciuitate, deinceps quietum Adria
ticum fehabituros (perarunt: in qua ladrenfidefolatione, illa rerum humanarum
viciditudo, quae aepe auttoribus, damna proximisillata rependit, apparet Nam
cum Iadrenfes, ex Veneta protectione, а Сroatorum et Narentanorum moleftiis
liberati, infeftarentura vicinis Belgradenfibus, et eorundem euertionem procuraf
в еnt;inde duitesetiea, Eccletiam flamMetropoliSpalatinae fubesfededignaren
tur: eorundem quoque Venetorumope Archiepifcopatum.confecutifunt Sedcum
eademde caufa, Patriarchae Gradenfis Primatum molette ferrent, fed cum infulas
recuperate nequirent, Venetosper tot annosmoleftare non defierunt;hincVene
ti excandefcentes, quod ladra, quae ipforum opead felicem flatum peruenerat,
% Ж Эk Ii taПП
 -

25о I. IО. LVCII DE REGNo DALМАТIАЕ

tam moletta effet:ideo occatione oblata, eadem mala paticoegerunt ladrenfes,
фuae ipforum cauta, Belgradenfibus intulerant. Ex quibus,ficuti dignofeitur, mo
lettias, quas Iadrenfes per tot annos Venetis intulerant, in caufa fuitie, vt eadem
defolaretur; ita occafonem vindittam fumendi, praebuifleFrancorum militumin
opiam, fimul cum Vngarica difientione; praetextum autem dedifie piraticam a
а) Н/icr. drenfium, vt Guntherus, illorum temporuma) fcriptor, refert: aiebant enim, idet
Соп/tan. Veneri, illam, idеft Iadram,/ётper/iis critatibur/iife contrariam, adeo, cr/aере ci
ие, eiusdem orbi, паше. illoruт, теrcibus отцfia, piraticis inuafonibus/polarent; quod
etiam Archidiaconus, loco relato confirmat, qui maxima damnaVenetis illata a la,
drenfibus memorat, et ex dulcedine praedae, fautores habuifle participes refert.
Sedcum piratae, eorumquefautores, proexcommunicatishaberentur, et in excom
municatione perfittentes,afidelibus, prout Haeretici vitarentur; hoceft,quodАr.
chidiaconus deladrenfibusair: carbolicaefdei потат/permerent, et baeretica/eper
тitterent rabe re/pergis пат репе отпе, фий пobiliore, et maiorer ladrae cen/abantur,
libenter recipiebant baeretico, erfдиebants inferiusque exeodem clarius patebit, de
piratis, et eorum fautoribus, id intelligi debere. Idem ex epitola Ducis, fummo
Роntificifcripta,factum excutantis, elicitur, quamRainaldusrefert: Wenerabiliin Chri.
fio Patri et Domino, Innocentio, Dei gratia Sacrae Котапае Егcle/iae /ітто Ротфti,
* Иепето
9"и772.
Нептіси, Dandulи, " Dalmatiae, atque Croatiae Dих,oefer bнт:li,er deuоги, ситатті
deнotione/eruitiит. Могит/acio Sanitari Wehrae, quod, сит сгисет аул/.rin pro
Jeruitio Iefй Chrifti, er Sacrae Котапаe Eccle/iae, tranгтеатdi gratia, de Venetii, iter
arriриіти, песе/iate tempori, bуетah, ingrшете, дротив те сит/folia meo, et pere.
grinorит, ариd ladraт byeтare, quae cит rebelli, mihi, et испerii, logo rempore ini
ж e/et,
Jieper proditioпeт contra iuraтeтa praefita, de citate, et citibus,/ecunduт дной
тorir ef, inuicет/è inimicantium, iu/te, or exitinauf, /inyi chionem. Йетит фиla, or
dicebatur, in ce/tra erat protectione, quod ideo пon credebaт, quia non exiftino, cor, пес
antecefore, pefiro, ilos/ib prote&tione recipere, qui cruceт accipiunt/antiam, cream
porrent, поп etiam iter perficiant, propter quad peregrini/olent crцсет accipere ; /ed et
aliena in venianr, er iniu/le derineanr: Paternitari ve/irae, contra те, et Veneror, /Enten
tiат ехсоттипicationi, placuit proтиlgare, 4иат patienter, et humiliter fi/limніни, су
4ие 4ио per Dominum Petrum Tituli5. Маrcelli Presbyterum, cardinalem, erganiae Ro
тапаe Eccle/iae Legatum, praeliita condigna/ariyadione, тегиіти, abfolitionen,/есин
dum ordinationen vefiroruт пипliorum, et/criptorum paginam, ce/irae poterir Santita
ti innore/cere. Пlaenim verba: aliena imиепіат, er infuhe derinean, piraticam Ia
drenfium fignificare nofcuntur, propter quam,prout contra inimicos, vindictam (e
iute fumбlie Dux refert, fedad vitandam fattiinuidam, Pontificisqueiram leni.
endam, intrinfecam domorumdeitruttionem,cafu fecutamtimulafie,conieaaripo.
teft: quam facile vero hybernotempore, folariate8aquedomorum.amilitibusde.
ftruantur, etiam inuitis praefectis, exemplahodierna,inparuo praeidiariorumnu.
merodocent. Quid autem numerofa cladis, et to legiones, integrahyeme, permit
tentibus, ne dum iubentibus Ducibusefficerepotuerint? quilibet percipere poteft: я
пurosque et turres cititatis de(truxerunt, ne reftaurata, nouaincommoda inferret,
ety cities per terretria locaiam difperfi, fubiatareitaurandae patriae fpe, а ma
riprorius alienarentur, prout de Belgradentibus euenerat. Нос modo Adriatico,
vt rebantur pacatorelieto, Veneti, Conftantinopolitanam expeditionem,integrisvi
ribus
 вт скоАтлв Lлвек
3, »oyAктvs cАР. п.-

2:
ribus aggreffi funt; in qua eaedem fere caufe, occafonesque cum adrenicon.
fluxerunt. Nam cum militesinopia premerentur, facile Venetieosdem in fenten
tiam fuam traxerunt, fpeque confequendae pecuniae, fibia Graeciset Francisde
-bitae, naues et comeatus Francis praebuerunt: praetextus autem fuit Ecclefiam
Graecam Romanae reftituere, impedimentaque ab eisdem peregrinis illata remo
uere. Sic ex cruce fignatorum inopia, ladrenfis defolatio, et Conftantinopolitana
expeditio, ortum habuere; quam cum filmmus Pontifex improbaret, cruce figna
tosque maximopere yrgeret, vt resto itinere ad Alexandriam срpugnandam pro
grederentur, et vt praetextum inopiae remoueret, eisdem concestiffet,quocumque
tranfibant,a)vidualia acciperepojent, fib/arifacioni,taтen,propo/iio, Legatusque ve a) Rainald. -

ro,omifia etiam fatisfactionis mentione, induliffet. Permittebatenin ei, or de та ва ап. газ.

ritimi, locis Romaniae, фиан alluit mere, cito, incтo, idеf absque prerio, тоieraretol
lerent, qui ei, ad аппит dimidian point fificere, vt Guntherus refert. Francita
men, certiori (pe pecuniae ab Alexio promidae illetti, Alexandrina omifla, Сon
(tantinopolitanam profequutifunt. Sic Venetis opportunitatem inopiae peregri
norum in rem fuam vertentibus, ciuibusque opes proprias publico beneficio ex
ponentibus, res eorum mirum in modum auctae funt.
433 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 &ё

С А Р V Т II.
Д Е ТА D R ЕМУ I А ЕУТА И А? А Т10 МЕ.
e(olata ladra, clafeminde foluifle die (eptima Aprilis annо МССП. iterque
I) Сontantinopolim verfus direxife, Ramnulius refert: Archidiaconusautem
сар. ххV. (upra relatofequitur: *
*типс Iadren/er patria exuler, ceperunt per таre d/currere, тадта, Venetо
ит caede, сbicипque eo, inчаdere poterant, facienter. А Иепеті, ті/i, galei; et наи
bн,aedyicarum quoddam praeidium in in/ila ante ladraт. Иbiplurima confiden; aci
e, arnatorum, problbebant ladreyё сіuitatem ingred, eo, per mare спdique in/equenter.
Нi, deburaduenerunt decетgaleae Caieranorum ad Dalmariae parte. Типс Веrnar
ан, Аrсhiepifoри, Spalaten/i, acceden, ad eo, loqишил ей сит ей, от darent auxiliит
пdreyibн, contra иeneror, диl praehium ilyidebant. Сит ergo Caetani Archiepikopo
acquieferent, faia patione de/tipendio percipiendo, abit Archiepikори, Итатат,er а.
сері диапdam argenti диапlitatem, диат Кех ариd templario, depofuerat, et дио л.
репdio, coadunauerunr/e Iadren/er cит Caterani, et abeunter caeperunt pugnare fortiter
сит испeti, qui eram in catros et randem Veneti impare, virtbur, defetti iат, et lan
guentibus dextris refhere пеquirent. Типс Iadrenfe, сит Caierani, politi оidoria, дио
йны иeneto, in cajiro ilo inиспerunt, отте, gladio peremerит в de/truёio totius типitio
ni, illiu, aedificio, ladram intrauerunr, et tunc ruina, doтorит/йarит, or poterant in
paигате, babitauerит in ei. Мierин аитет Иепетіar, erfecerит расет сит ip/i,
iurante, et/ibietiionem perperиат, et fidelitai, confantian objeruare. Еodeт тетро
revolente, испeti de Bernardo Archiepikopofйтеre cliонет, репетит ситgalei, ei de
prцхетин титет сит palaio, диат idem Archiepijсори, confiruxera in infila Hura-.
піл, фае of anteSalрпат. Dandulus vero: Veris adueniente tempore, Venetife на
ri et cent; сотittunr. Iadreyer illico, patria exuler, Wenero: паиlganre, поп тodiсит
} }} - Ii 2 infё
 252 I. io. LvciI DE REGNO DALMATIAE
... ."

infeffabant. At Ducis matus misfis galeis et nauibus, aedificarunt quoddam Caftellumi,

infula Malconfeio ante Iadram s vbi plurhna confidens acies armatorum, probibebant I.
drenfès vrbem ingredi, eos per mare vndique infequentes. Iadrenfes tunc cum ftipeni,
Regis, acceptis decem galeis Caietanorum, praefidium Venetorum impugnant, et obtinent,
et in vrbem iam defòlatam redeunt, et timentes Stolum, quem Veneti denuo praeparaus.
rant, per füor nuntios gratiam implorant, et offerunt perpetuam fidelitatem, obfides, tt
cantationem laudum exhibere, Comitemque de Venetis eligere, et Arcbiepifcopum, quiri.
uerentiam et obedientiam Primati debitam, exhibebat Patriarchae Gradenfi, et erga hffi,
Venetorum infùrgere, et annuatim tria millia pellium cuniculorum tribuere. Qua obl.
tioné benigne accepta, ad gratiam reftituti funt.
Haec Dandulum, ficuti ab Archidiacono exfcripfiffe conftat, ita reliquosvul
gatos ab ipfo; fed nemo tempora diftinguit. Eodem tamen anno MCCIII. claííem
•emiffàm, caftrumque conftruétum, Chroniftae Veneti referunt; quod non folum
de conftru&ione caftri verum effe debet, fed eodem quoque anno, ipfum caftrum
a Iadertinis expugnatum fuiffe, dicendum eft cum Archidiacono; cum in princi.
pio fequentis anni, Iadram habitari coeptam, fcripturae doceant. Capitulum Iadra.
fe, Domaldus Comes, et vniuerfitas ipfius ciuitatis, Reuerendiffimo Patri Dominico, Sanäo.
rum Cofinae et Damiani de monte Abbati, eiusque Catholicis fùcceffóribus momaflicam ti.
tam profeff, in perpetuum. Quoniam noftrae defolationis et exilii tempore, vos, et me.
naflerium veflrum, agnouimus nobis profligantibus fore afilum pariter, et auxilium; idtir.
co ad memoriam beneficia veftra nobis benigne exhibita reducenter, vobis, et per vos vefiro
monafterio, Ecclefiam Sanäi Dimitrii Martyris, in noftra ciuitate fitam, tradimus, atque
concedimus ; ita dumtaxat, vt liceat vobis, et praediéfo Monafferio, memoratam Ecclefiam,
cum adiacenti curia fùa, libere obtinere, et rationabili iure perpetuis temporibus pofflere.
Ob/ecramus igitur, et conteftamur, omnes Dei fideler, per Deum Patrem omnipotentem, et
Iefum Chriftum Filium eius, nec non et Spiritum Sanéfum ab vtroque procedentem*tthaec
omnia inuiolata cuflodiant, quatenus in Sanéforum confórtio, aeternae retributionis braui.
um habere mereantur. Ego Marinus Plebanus Sancti Stepbani huic donationiin
terfui, et fùbfèribo. Ego Ioanney Plebanus Sanéfi Micbaeli* fùbfèribo. 驶”
r
Stepbanus Plebanus San&fi Petri fùbfèribo. Ego Presbyter Micbae] fiibféril,
Ego Presbyter Chryſogonuſ ſubſcribo.
Scriptum Iadrae a Cainatio, Diacono Sanéfae Anaflafiae, et Communis Notario, An.
mo Dominicae Incarnationis MCCIII. menfe Februarii, Indi&ione VI. feliciter. quiam.
nus ex Indi&tione, prout vulgo fumitur, dignofcitur fuiffè a natiuitate MCCIV.
Iadrenfes autem cum Venetis conueniffe ex reaffumtione Ducis, et Comitis Ven*.
ti conftat. -

水 quinto,
Anno Dominicae Incarnationis, millefimo ducentefimo * quarto, menfe Iulii vjgj.
ma tertia die, affante Indiéfione fèptima. Iadrae, temporibus equidem Domini noffri
Henrici Danduli, incliti Ducis Venetiarum, Dalmatiae, atque Chroatiae, Ecclefia Iaderti.
na, proprio carente Paſtore, ac Vitali, Danduli prudentis Comiti, Iadrae, Ego nar
que, etc.
Indi&tioitidem feptima, hancquoque fcripturamannofequenti,fcilicet MCCV.
confe&tam declarat. Sed, ficuti tempus conuentionis Iadrenfium cum Venetis cer
tiorari nequit, ita mors quoque Emerici, eiusque filii Ladislai, et perinde Andreae
fucceffio incertae remanent, cum ex Epiftolis Innocentii dignofcatur, Vngaricos
Scri.
 -
-

ЕТ СR ОАТПАЕ LIВЕR оyАктvs cАР. п. 253

Scriptoresmortem eorundemanticipafie, Nam Innocentius, a) Nonis Nouembris a) Rain. ad

ат.123.71.19.
Аnno (exto, reconciliationem Andreae cum Rege fratre, opera G.Сardinalis Lega ер.lib. б.ер.
ti fecutam, confirmat, quod in annum МССПl.cadit; idcircotunc temporis Hen дуб.
ricum adhuc vixiffe dicendum eft: et cum in regi(tro eiusdem Innocentii libro
Ieptimo, b) reperiatur Epitola Andreae, in qua Innocentium certiorem reddit de b)А. С. игру.
п.3.2.1.7. р.
morte fratris, et tutela pupillifibi relida, quae annо МССIV. (cripta effe debuit, ггб.
ad quem Innocentius,pupillum commendans, refcribitfub data VII. Кal.Маii libro
оёauо Epitt. XXXVI. А. С. МССVIII Ex quo dicendum effet, Ladislaum pue.
rum tunc vixisfe, fed anno praecedenti Andream regnare coepisfe, ex annis Re
gni, in quibusdam priuilegiis eiusdemexprestis,apparet Ideo vitam Ladislai, non
fex mentium, vt Vngarici Scriptores, fed paucorum dierum fuisfe, cum Archi
diacomo dicendum eft, et annо МССIV. mortem eiusdem, et Неnricifeu Еmerici
patris fecutan, Sed ficuti pueri mortem ab ArchiepiicopoSpalatenfi,aliquo tem
poris fpatio creditam non fuisfe, Archidiaconus refert; ita quoque Innocentium,in
hac incertitudine, pueritutelam commendasfe, quamuis iam tunc mortuus fuerit,
conicipoteft. Аndream ergo,ficutiannoМССIV.regnare coepisfeconcludendum
eft, ita, quo menfe, certiorarinequit. -

Iadrenfis gitur defolatio, ficuti, Emerico morbo implicito, fecuta eft; ita
Venericaftri expugnatio, ladraeque rettauratio, et cum Venetis compofitio, circa
iptius mortem eucnere, tempore, quo Veneti capta Conftantinopoli, eius imperi
um cum Francis occupabant: ideo in Aegaeo impliciti, reftaurationem ladrenfem
impedіre non poterant. ladrenfes etenim per Croatiam difperfi, ftatim atque claf.
fis Veneta defolata ladra difce(fit in de(truttam patriam reuertentes, cum ibi ha
bitare nequirent, Venetas naues, acrius quam prius infeftantes, vindittam fume
bant. Оb id Venetialiam clasfem emittere, et ca(trum con(truete coactifuerunt,
ibique validopraefidio relitto, rettaurationem ciuitatis impedicbant, et infeftatio
nem compe(cebant. ladrenfes autem, clasfe carentes, neque parriam rettaurare,
пеque caftrum Venetorum expugnare poterant; fed, conducta pecunia Regis,
Саіetanorum clasfe, eius ope caftrum ceperunt, inde patriam reftaurare aggreffi
funt, vt Archidiaconus refert: cuius feftinatae reftaurationis figna, in relatis anti
duorum murorum veftigiis,apparent. Nam turris, quae exparte mariobuerfa, fo
lotenus proftrata fuerat, reftaurata dignofcitur ad altitudinem proximae turris, ex
eisdem lapidibus vinaribus, absque ordine tamen coaptatis, quadratura in ipfade
ftructione corrupta; quam reftaurationem fattam fuisle, antequam cum Venetis
conuenis(ent ladrenfes, cenfendum eft Idem quoque ex orientali et occidentali
partibusfadumesfedebuit:portunautem,reliquamquemuridirutipartemfeptem.
trionalem, catena rettituta, claufam fuisfe conici debet, et eo modo, quo tempus,
et operariorum numerus permifit, obfeptam fuisfe ciuitatem. Аt cum Саіetani re
ceflisient, Venetique nouam clasiem pararent, inde verentes ladrenfes, ne fuper
ueniens Venera clastis, iterum ciuitatem, quam ex murorum imbecilitate, ipfiper
fe defendere non volebant, aggrederetur; Vngaros autem, Rege eorum morbo
implicito, defolatae ciuitatis rettaurationem neglexisfe; paruo vfui futuram cum
clasfem non haberent; qua de caufa ladrenfes cum Venetis conuenire coastosfuiC
fe cenfendum eft. Veneti vero, cum a fummo Pontifice vrgerentur, vt damnail
lata ladrenfibus reficerent, reftaurationemque ciuitatis iam fattam cernerent, et in
Ii * Аegaeo
- * 3 aeg
 254 I. Io. LVcII DE REGNo DALМАТПАЕ
Аegaeo impediti, validam clasfem contra ladrenfium molimina mittere nonpoc
(ent, infulasque retinere absque ladra, quam laboriofum esfet, expertifuistent: ad
illas conuentiones animum inclinauere, quibus ciuitas, obfidum pignore, in fidem
rediret, et pro damnorum fatisfattione, excommunicationisque abfolutione confe.
duenda, in fuprarelata Ducis Epitola, memoratasinfulas ladrenfibus rettituerunt,
leuitantum pellium cuniculorum impofito tributo. Sic ad fupra defcriptum Со
lomanitemperamentum deuentum eit, etVeneti pacato Adriatico relitto, integris
viribus Сon(tantinopolitanum bellum profequutifunt; Iadrenfes vero Venero Co.
mite recepto, reftaurationem patriae continuerunt: quam ficuti multo tempore
protrattam,inferius apparebit,itain fupra relatis antiqui murivettigiis,fuperftru
aio, quamuis ex minoribus lapidibus, tamen quadratis, et ad normam difpобtis,
accuratam (tructuram indicant, pacato tempore confe8tam, quae reftauratio in
caufa fuit, vt exinde ladra приa nuncuparicoeperit, proximiautem Belgrad rude
ra, ladrae ceter, nomen fortita fint Sic ladrenfes fubiettionem Archiepicopi
dedignantes, Venetumque Маgiftratum faltidientes, dum integram libertatemex
Vngarica protettione confequi affettant, primo infulas nauigationemque amife.
runt, ex quoinopia premicoeperunt, mox patria pulfi, eiusdem defolationem (pe.
aarunt, pro cuius rettauratione, ea, quae prius preuerant, fubire coactifuerunt.

С А Рут III.
D E D "СА ТР D4 L и 4 714 Е Етсе от 7/4 Е
RER ИМО ИЕ ЕТ МОМIN ИМ АL TERА ТГОМЕ
oftquam Iadrenfis Ecclefia, in Archiepicopatum ere8a, Gradenб Patriarchae
fubdita fuit, exindeque Patriarcha, Primari, Dalmarice titulovti coepit; nomi
nis quoque Dalmaticialteratio inductaeft, et ladratantummodo cum caeteris oc
cidentalbusinfilis adrenfisProuinciae pro Dalmatia fimicoept spalatentis ve
го Меtropolis, ficuti toti Croatiae praeerat, et vnicum tantum Тragurienfem filf
fraganeumin Dalmatia retinebat; ita obiole(centeDalmatico cognomine procra
tiae fue Sclatoniae Archiepifcopatu fumi coepit. Et quamuis Dalmaticae ciuita
tes, а Сroaticis diftinetaein fcripturis reperiantur; tamen cum circa cadem tcmро
ra, Emanuel Imperator, Croatiam cum Spalato et Tragurio confecutus fulfier:
Praefesiphus, quamuistitulo Ducis Dalmariae et Croatiae vieretur, tamen vulgari
quoque Sclauoniae fubfcribebat.
Еgo Кjeriи, Sclauоте, Dei et imperiahrgratia, Dalmariae et Croatiae риса. Еt
prout ante haec tempora, Croatiam a vicinis Dalmatis et Vngaris, Sclauoniam
и л) lib, б. С-4»
nuncupatam,infraa) referetur; ita apudGraecosDalmatiae partem, abeisdem cunn
-
Сroatia et Seruia polieffam, tanquam acceforium Slauicarum regionum Sclсио
b)lib.3. сла. пl nuncupatam, ex relato Emanuelis refcripto b) apparet, in quoeundem Rogeri
um, non Dalmatiae et Croatiae Ducis nominibus, fed vnico Sclauoniae appellat:
Ligiae Imperii mel Rogerй Sclaнoнi ladra deindead Regem Belam deficiente, diu
turnum belluminter Venetoset Vngarosexarбt; quod, quamuis poft оёo annos,
per quadriennales inducias intermitium fuerit, tamen denuо геcrudefcens, duode.
- - СIIIl
из: -
 ET CROATIAE LIBER QyARTVs. CAP. III. 255
cim annis continuauit: in quo mutua 'damna, et clades fècutas, Dandulus memo
rat, vt relatum eft. Exinde coniici poteft, quanti impendii fuerint Venetis infula
rum praeſidia, et quanti conſtiterint claſſium continuae inter easdem excubiae. Sed
valde maiora damna ex infülarum amiffione, et maxima ex nauigationis prohibi
な
tione, Iadrenfes paffos,exiftimandum eft; quae ad reliquos quoque Adriatici acco
las, qui cum Vngaris fèntiebant, extenfà fuiffè, innui debet, et ex diuturnitate belli,
littora continentis, pluresque infulas defolatas, defertas iacuife, Dalmatasque Vn
º
Y
garis adhaerentes, ex vetito maris vfu irritatos, Venetos nauigantes, eorumque fo
cios, vel amicos infeftaffe. Inde mutua odia exorta funt, quae et Venetos ab am
tiqua Dalmatarum focietate alienarunt, et Dalmatas, infulis, nauigatione, et pifcatu
arniffis, ex confequenti mare relinquere, terreftrique induftriae incumbere coa
&tos, in maximas anguftias incidiffè, exindeque mores quoque antiquos ipforum
maritimos, immutari coepiffe. Et prout cum proximis Croatis,fiue Slauis, continuo
verfàri, terrasque in folo Croatico colere coa&i fuerunt; ita indies nomen Dalma
tarum cum Slauis confundebatur, vt Wilhelmus Tyrienfis Archiepifcopus, illo
rum temporum Scriptor, lib. II. cap. XVII. Comitis Tolofàni iter defcribens, te
ſtatur:
Hi omnes in Italiam defcenderunt, transcurfaque Longobardia, per eam Regionem,
quae Forumiulii appellatur, iuxta Aquileiam, tranfeuntes Iftriám, inde tamen in Dalma
tiam defenderunt. ' Eff autem Dalmatia longe patens regio, inter Vngariam, et Adria
ticum mare fita, quatuor habens Metropoles, Iazaram, et Salonam ; quae alio nomine dici
tur Spalatum ; Antibarim, et Ragufam ; populo ferociffimo, et rapinis, et caedibur affiieto,
inhabitata, montibus, et ßyluis, magnis quoque fluminibus, pafíuis etiam longe lateque
diffufis,occupata penitus, ita, vt raram habeant agrorum culturam, locorum incolis, in gre
gibus et armentis, omnem viuendi habentibus fiduciam, exceptis paucis, qui in oris mari
timis habitant, qui ab aliis, et moribus, et lingua diffimiles, latinorum habent idioma, re
liquis Sclauonico fermone vtentibus, et habitu Barbarorum. Et quamuis fub antiquo vo
cabulo Dalmatiae, Croatiam et Seruiam, Sclauonicas regiones, cum ipfa Dalmatia,
includere dignofcitur Wilhelmus; tamen differentia morum, linguae, et habitus,
paucorum maritimam oram habitantium exprimendo, Dalmatas proprios defignare,
et a Slauis diftinguere dignofcitur. Sed,cumin primordio huius belli, IadrenfiCo
miti, indiftin&e Dalmatici ac Croatici littoris res bellicae demandatae fuiffent:
Anno Chrifli MCLXXXI. Marci, Dei, et Regis gratia Comitis, et totius maritimae
Prouinciae fludiofi exercitatoris, cum caftra metatus effèt, etc. hinc Prouinciae maritimae
nomen nouum emerfit,in qua ciuitates littorales, tam Dalmaticae, quam Croaticae,
fine difcrimine comprehendi coeperunt. - -

Mortuo deinde Bela, quamuis Andreas, Emerici Regis frater, Ducatum Dal
matiae et Croatiae, antiquis nominibus teneret; tamen cum Chulmiam, et Rafciae
quaedam loca, quae funt in Seruia, acquifiuiffet: eo magis haec Regionum Slaui
carum nomina, cum Dalmatia confundi coeperunt; etiamfi in priuilegiis, ipfe An
drea, fe, Dalmatiae, Croatiae, et Chulmiae Ducem, diftin&te ſubſcriberet :
MCXCVIII. VI. Maii, poft felicem, et gloriofum viéforiofàe dominationis ingref
fim, Illuflrisfimi Andreae Tertii Regis Belae filii Triumphum, quem fibi omnipotens Du
catus ſii protestor, et audor, de Dalmatia et Čroatia, magnifice conferre dignatus eft, at
que po/ habitam tam (ಕಿರುà, quam Rafíiae, laudabilem viëtoriam, cum ad Iadertinam
С11/1/4
 256 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

ciuitatem viäorrediret, Ducatus füiiuradifponens etc. Etprout Emericum, feuHemri.

a)4. C. 1197. cum, Iadrenſibus, quando inſulas amiſerant, praedia in Croatico ſolo indulſiſe )
reperitur; ita Andreas quoque, DucatuDalmatiae et Croatiae fungens, multo plu.
raDalmatis conceffit, quae deinde Rex effe&us, confirmauit. Exinde Dalmatae, eo
magis a mari alienati, terreftri induftriae dediti fuere; ob id eorum mores cum
Slauicis confufos fuiffè cenfendum eft, deincepsque omnes maritimae ciuitates
Dalmatiae antiquae, quae in Vngarorum poteftate reperiebantur, Prouinciam
propriam fortitae funt, in qua Croatiae, et Seruiae ciuitates maritimae, fimul cum
Dalmaticis recentioribus comprehendebantur, propriumque Banum habuerum,
qui maritimus, vel maritimarum di&us fuit. Quod cum tempore Archidiaconieu.
nerit, ipfe eadem diftin&tione vfus, maritimas ciuitates indiftin&te pro Dalmatia
vfurpat, reliquas vero, a mari remotas, pro Croatia, fiue Sclauonia; exteri autem
Scriptores, quibus haec diftin&io nota non fuit, vel Romano antiquo more, Cro.
atiam et Seruiam, in Dalmatia includunt, vel vfuali vocabulo, Dalmaticas quoque
ciuitates, Sclauoniae adfcribunt, vt ex Graecis, et Wilhelmo Tyrio, fupra relatis
apparet. Eodem quoque mcdo, Andreas Dandulus,cum fuo tempore, nominaDal.
matiae et Sclauoniae confunderentur, faepeque vnum pro altero fumeretur; vt
hanc confufionem vitaret, ad antiquos Romanos Dalmatiae fines refpexit, etCrCA.
b)lib.3, c.4. tiae partem maritimarfi, in Dalmatia includens, eandem b) Montanam Dalmatiam
nominauit, Croatiaeque tantum reliquit eam Regionem, quae vltra montes fit,
Croatia mediterranea dici poteft, deincepsque vt plurimum, hodie vsque, talemdi.
ſtinótionem ſeruant Geographi. -

※来米※※※米※米※来来※※※※※※※※来来※※※※米米
C A P V T IV.
D E DAE”CA TA” C H /YL MIA E, E T P IP 4 TIC A
A L M I SA N O R VM.

hulmitanamRegionem Seruiaea, mon

te Hlumo, xAcúpucu, denominatamet
Zachulmitar, quafi poß montem ha
bitantes, di&os, Porphyrogenitus
refert cap. XXXIII.
Zacbulmi dičfi fint a mont
Cblumo,fic diĉfo Sclauorumlingu,
quafipo/#montem babitante!,
quandoquidem magnus inibi mon; ยุใ)
in cuius fummo, vrbes duae fùnt,
B07/ſ1, et Chlum: retro montem
vero, flumen eff Boma, quodGraeci
zaAerfgnificat. Venit autempoieri
tar, Proconfiilir et Patritii Michat
- َّ‫عَص‬. . ‘‘ ! - - - lis Buſebutzae, Zachlumorum Princi.
•) Bigaua, pit filii, a non baptizatis accolis fiumini, & Bilar, quod et Ditzice cognominatur, habi
tauitque ad flumen Zacbluma ; funtque in Zachlumorum territorio vrbes habitatae, $e;
* d ಗ”
 й

ЕтскоАтлАЕ LIввкоyАктvs cАР. гу. 257

gтит, Моcrifie, Iosle, Galитаетic, et a) Dobrific. Antiquum, fed obfoletum voca а)Dubrou
яicА.
bulum Slauicum Chlит, vel potius Нит, et Нитас, montem quidem ignificat: fed
cum ciuitatem quoque ciusden nominis, Hamenque Zaehlита, Porphyrogenitus
ponat, ideo non amonte velciuitate Chlum, fed potius ab ipfo Rumine Zaehlито;
Фuod pervallemРорошо dictam, circumquaque altis montibuscinctam,fluens, nul.
libique exitum habens,aterraabiorptum.peroccultosmeatusin mareprorumpens,
fiumen Оmblam, antiquis Arionem, efficit; denominatos Zacblитitar, et ex hoc
poftmontano, vel potius intermontano flumine, vtia reinfolita, regionem nomen
fortitam fuifie cenfendum videtur. Sed vtcumque Zaehlита denominata fuerit,
eandem presbyter Diocleas Zaculniат, Сbelтат et Chelтапат vocat, Archidiaco
nus Spalatenfis Chulmian, et Chelтит: fed ficuti Ducatum Chulmiae, in Regno
Dalmatiae et Croatiae perperam includit cap. XIII. ita fines eiusdem non diftin
guit cap. XV. vbiait: Fuit etian Epi/copali, jede; ариd Мисагит, erarquejia Paro
сbia a confinio Crainae crque /tagтит; in /legno nibilстіни, /iit Epi/iopatus,/йaqие
Раrосbia erar in Comitatu Chulniae capite vero XXXIII. relatis damnis illatis Tra
guriniset Spalatinis, per Tolen nepotem Petride Chulmia, praedaque indeter.
reftriitinereabacta, fubdir: Spalateyes, arnato/aеріня панаi exercitu, тадтат par.
tem terrae ip/ius depopulati/int. Ex quo eandem oram maritiman, Slauico voca
bulo Crainam,idett finitimam regionem, dictam, quan Epifcopatuі Мucarenfi tri
buit Archidiaconus, Сhulmiae fuitie innuere videtur. Наncoiim eandem Na
rentanos poiledifie, conftat ex b) Рorphyrogenito; quibus deletis, in proximae В)iii.2. с.3.
Zachlumiae, fue facilioris prolationis gratia Chulmiae, regionis nomen trantiis.
fe, ex relatis a Diocleate facile fuaderi potett, et, vt regionibus finitimis euenirefo
1et, fines quoque multoties variafe: tempore autem Archidiaconi, cum ab Vnga
rico magi(tratu, qui Dalmatiae et Croatiae praeerat, regeretur, et inditione Мu
carenfis Epifcopieffet, qui Spalatinae Eccletiae fuftraganeus erat, ideo regionem
Сhulmiam in Croatia fuiffe exiftimauit. Сhulmitanum autem Ducatum, Andre
am, quando Dalmatiae et Croatiae praeerat, acquifiuifle, tempore quo cum Ve
netis bellum gerebat, fupra c) relatum eft. Еt ficuti Chulmiam regionem mariti :)hb.з. с.в.
mam, inter Cetinam et Naronem flumina fitam, filife conftat: ita, an regio quо
que Chlebna, nunc Нliuno, quae fola vitra Сetinam in Croatia erat, in Chulmia in
clufa fuerit? percipinequit. Таmeneandem regionem maritimam, ab Archidia
cono Crainamdittam,fimul cum proximisinfulis, in Chulmia fuifie, eta Comitibus
Сroatisrettam, mox patebit; cuiuscaputAlmifum, Andream, vrilocum opportu
num ad proximarum infularum dominium retinendum, et ad marisinfeftationem
exercendam,elegiffeconicipoteft; cum deindeRegen effettum, Almianis d), pri d) Priuil de
атто 1207.
uilegium fimile Dalmaticisciuitatibus indullerit. Et ficut, donecladrain Vngari
caprotettione fuit, ibidem infeftationis fedem Adriatici reledifie par eft credere:
ita, potquam cum Venetis (e compotuit, reitaurationi patriae, et inflarum cultu.
rae, Iadrenfes incubuifie, nauigationemque reaffumere procurafie, et exinde, imul
cum, Venetis, proximorum Croatorum molettiis occurride, littoraque Liburniae
cuttodifie, cenfendum eft; reliqua autem loca littoralia, putaSibenicum, Traguri.
um, Spalatum, et Almifum, fimpl cum infulis, quae in Vngarorum poteftate re
periebantur, Venerosinfeftafe, exeo, quia Comes Domaldus, qui vtivirftrenu
us, tempore, quo, expugnatoVenetorum cattro, ladra reftaurari coeperat,Сomita
зk k k Кк tui
.* -

г
 258 I по Lvсп рв к ЕсNo pАLмАт1АЕ"
*
в)А.С. иг04. tui eiusdem praepofitus a) fuerat, deinde ladrenfibus cum Venetis compofitis, Si.
benici, Tragurii, et SpalatiСomitatus exerceret ideo, ficuti maritimae prouinciae
praefeatum fulfie conicipoteft, ita ex omnibus locis fui regiminis Venetos mole.
ftafe cenfendum et Sed cum omniaex arbitriogerens, molettus ciuibus effettus
fuifet,'Гragurienfes etSpalatenfes eidem Сomitatusademerunt, et a Rege Нiero
i)А. С. 127. folymitanam expeditionem tuncmoliente, exemtionem abeiusdem iurisdictionel)
obtinuerunt. Andreas deinde Rex, collettis Spalaticopiis, inde clafie condutta
foluit,Нierofolymiranumqueiteraggresfuseft,vtАrchidiaconus refert cap. XXVI.
Гера/agio Andreae Regis, fii Belae Tertii Regi, Vigariae.
„Реr idem tempus Andreas Rex Vngariae, votum patris exequi cupiens,
„crucis fu(cepto fignaculo, ad auxilium terrae fanetae iter arripuit profesturus;
„mifit ergo, et conduxit naues magnas, aVenetiis, ab Ancona, et ladra, et abalis
„ciuitatibus Adriatici finus, fecitque omnes applicare ad portum Spalatinae ciui
„tatis; praemifit autem omnem apparatum armorum et efcarum in multitudine
„curruum, et iumentorum, qui venientes repleuerunt omnia per circuitum ciui.
„tatis. Praeceffit autem Regem et Vngaros ingens Saxonum multitudo, qui
„omnespacificiet manfiletierant cum deuotione ас defiderio, nauigationem Re
„giam praeftolantes; omnes enim cruce бgnatierant; ad petitionem vero Regis,
„dederunt Spalatenfestotum fuburbium ad hofpitium peregrinorum, exeuntes
„vero de domibus, illis expeditas hofpitibus dimiferunt. Мох autem ita confe.
„ftim repletae funt hominibus, etiumentis, vt non pateret aditus tranfeundi. Sed
„noneos fuburbanae domuscapere potuerunt, licet contritti et conttipati mane.
„rent; plurima vero pars totius СomitatusRegalis curiaemorabatur extra, in ten
„toriis, per campum diffufa. Сiuesvero alipanebant, alii mirabantur, inconfue.
„tam multitudinis frequentiam intuentes. Itaque anno redemtionis noftrae
„МССХVII. mentis Augufti XXIII. die, aduenit Andreas Rex ad ciuitatem Spa
„latenfem: exierunt autem procedionaliter obuiam Domino Regi vniueri clues,
„omnesque forenfes, totaque turba fui exercitus, laudes ei altis vocibus concre.
„pantes; deinde Сlerus omnis, holofericis fuper comtas indutti veltibus, cum
„crucibus, et thuribulis, procedentes vsque potturbium, prout Regiae magnificen
„tiae dignum erat, pariter concinebant. Ipfe vero Illuftris Rex,vifo proceflionis
„coetu folemni, ftatim defcendit de equo, magnaque fuorum Principum vallatus
„caterua, tenentibuseum hincinde Epifcopis qui conuenerant, pedes vsque ad
„Есcletiam S. Domnii proceffit; vbi celebrato misfarum officio, et data oblatione
„fuper Altare, ad ho(pitium fecefit. Еa die communitas exhibuit Regi affluen
„tistimam procurationem in domo, quae dicitur Маса, extra muros aquilonaris
„portae Dicebantur autem tunc fuisfe in Comitatu Regio plus quam decem mil.
„lia equitum, excepta vulgari multitudine, quae pene inhumerabiliserat. Тunc
„Rex coepit magnam benignitatem erga Spalatenfes ciues oftendere, itavriple
„vitra prouоcareteos, ad petendum a fe, quodeis ad publicum cederet commo
„dum; velle quippe Regiserat, vt ad munimen ciuitatis fuae reciperent cattrum
„Сlisfae; volebat nihilominus eis concedere Сопуtatum inflarum, fed Spalaten
„fes, fuo more ad publica nimistardi, ad priuata commoda finguli intendebant,
„neglectis fiquidem Regalibus beneficiis, quae eispie et liberaliter concedebat
„Rex,
 |
Ет скоАтмАЕ LIввкоyАктvs cАР. гу. 295
У „Кех,proprio clementiae fuae prouocatus affettu, moluit caftrum illud committe
* „realicui de proceribus; fciens, quia multa infeftatio Spalatenfibus exillocattro
} „procedat: fed accerfito quodam Pontio, quieratМаgiftermilitiae domusТempli,
:
т.
»per Regnum
„ftri, Vngariae,
praecipiens, commit
vt vicifim fratresadfuae
manuseius cuttodiam
religionisibidem et tutelamiptiusca
faceret infidere Сum
} „autem Andreas Rex aliquantam moram faceret praeparando nauigium, Веrnar
} „dus Archiepi(copus mortisdebitum foluit;fepultus vero etihxta EccletiamSan
- „Sti Domnii: protinus autem Rex miit ad Canonicos Spalatenfes, rogans, et con
„fulens, vt eligerent de Clericis, qui circa ipfumerant, maxime quidem intabat
„pro quodam Alexandro Phyfico, quierat vir literatus, et honettus, per quem
„Есclefiae poterant multa commoda prouenire; fed non fuit petitio Regis admif.
„ia, quoniam aliorfum tendebat intentio Seniorum. Interea Rex naues ingrefus, ,
„dipolitum arripuit iter, Spalatenfes vero dederunt eivsque Dirrhachium dua
„rum galearum conductum; non potuit Rex tantum haberenauigium, quod fuffi.
| „ceret ad paflagium omnibus cruce fignatis, quamobrem, neceditate compulfi,
* „alii vero expettauerunt vsquead annum (equentem. -

Насосcatione Andream, iura, quae in ladra habebat, Venetis cesfife, Dan

dulus fcribit: Andreas Rex Иngariae cruce/ignatus, a Duce Venetiarum/ii; питі;
К propa/agio паиlgia petit, et petita obrinuit, аппиепlibus illis, or iura, quae Rex in Ia
} dra/ёa/erit babere, in Venero, transferrentur quodex relatis Archidiaconi verbis,
* conductum nauium et galearum memorantis, certioratur; quamuis Bonfinius, vt
: hancceflionem negare poliet, Andream terreitriitinere Сonftantinopolim pro
* greffum,nullotamenScriptoris fultus te(timonio, afterat. Тuncdue Adriatici acco
* IasVngarici iuris, ab infeftationemaris fuperfedifie cenfendum eft: fed, prout ab
к fenteRege, in RegnoVngariae magnas difientiones fecutas, ipfe Andreas reuerfus,
fummo Pontificia) бgnificauit; ita mutuas maritimarum cuitatum fimultates, et a)выли
cum Comitibus Croatiae iurgia, Archidiaconus refert. Еxinde piraticam quoque : pol.Gefa
renouatam fuifle dicendum eft; qua de caufа Тragurienfes, et Spalatenfes, cum }
Сliffanis,conuenientes,Sibenicenfes quodue,acurfufe abftinere promittentes,in li- *

gam b) receperunt, piraticaeque pro ipforum poffefe oppofuerunt. Аt, cum tu- b) 4.С.izzi.
tum receptum piratae Almin haberent, ibidem fedes figentes, multories mare ve
xarunt; quotusquisque enim ab altera partium expulfus fuifiet, vel pace compo
fita arma traStandi cesfabat occatio, ad proximum quaeftum fe recipiebant, et
cum Venetitunc in Aegaeo impediti effent, ex numerofa perditifimorum homi
num colluuie, armis affueta, Almifanorum piratica inualuit cuius fitus defcriben
dusett, vt clariora euadantea, quae de eisdem faeperepetenda erunt.
Аlті/йт fitum eft ad oftium fluminis Tilluri, nunc Cetina, quod in mare exit
inter duo praealta continuataque montium iuga, afpera et importuoia, ex orien
tali parte Naronae fluminisoftia contingentia, ex occidentali veroSpalatum vsque -
protenfa: Нumen autem ipfum, quamuisinter altos et arduos montes reftrittum
fluat, tamen nauigabile eft per tria milliaria; fed antequam in mare exeat, monti
bushincinde recedentibus,quafi in lacum dilatatum,infulam efficit, ripasque hinc
indetenues, et ad fabricanda nauigia aptas, habet, deinde coarёatum, inter duas
altas et inacceflibiles rupes, quae crepidinibus montium iunguntur,in littus vado.
fumerumpens,commodamitationemnauibus praebeь Сumveromareipium, circa
жжж К к 2. oftiuпо
 26o I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

oftium fluminis breuibus et fyrtibus fcateat, quae etiam aeftu maris variantur:
ideo folis incolis notum ingresfum permittunt, ex cuius orientali-parte, in Chul.
mitana regione, annexa eft maiori minor rupes, fupra quam Almifum fedet, quod
fubiacens, fluminis ingresfum cuicunque generi nauium facillime prohibere po.
eft. Hanc eandem oram antiquitus Ardiaeos posfedisfe, et ob piraticam aRomanis
longe a mari aba&os, memorat Strabo; ideo nil mirum, fi in hoc tuto a naturap*
rato receptaculo, Croati et Chulmitae conuenientes, piraticamque faepe renouan.
tes, Almifanorum nomen famofum effecerint. Et prout infeftationem maris, vsque
quo bellum cum Venetis gerebatur, iuffione Regia exercuisfe cenfèndum eft: ita,
--

Rege cum Venetis componente, piraticam per fe continuasfè. At cum vniuerfos

nauigantes vexantes, peregrinos quoque in terram fàn&tam procedentes fpolia.
rent, hac de caufâ Honorius, fummus Pontifex, Acontium Legatum mittere coaâus
fuit, vt ex eiusdem Epiftola Spalatenfibus fcripta apparet:

Honorius Epifcopus, fèruus feruorum Dei, dile&is filiis, Comiti et populo Spalati,
falutem et Apoftolicam benedi&ionem. Ta&i fumus dolore cordis intrinfcur, quod, fiat
audiuimus, noui contra Chriftum hoftes proditorie infùrgentes, tempus faciendi legem eius
diffipare nituntur ; quia quidam Sclaui, et Dalmatiani, quamuis cenfèantur nomine Chri.
ftiano, cruce fignator, trangfretantes in terrae fanéfae fùbfidium, ad obfèquium Iefi Chri.
fti, et alior Chriftianor, piratica rabie fpoliant, capiunt, et occidunt, et velut vulpet, h.
bentes proprias foueas, interdum latitant capta praeda, vt quafi ex interuallo, fècuritate
promiffa, fùbfèquenter alior incautos inuadant, et iterum Chriftianorum direntur ffolii, et
fanguine fatientur, iidem quoque, et alii, latentes in infidiis et fjelumcir, Chriftianorum
iter obferuant, vt depraedentur eosdem, et quod eff grauiur, immunitate perimant inhu
mana. Quis ergo a tanto nefandae proditionis auditu, et a voce tam peculiaris melitiae
non ftupefcat ? quis tantam Chriffi contumeliam non zeletur, et horrore perculfis non ex
furgat, ad tantam atrocem Redemtoris iniuriam vindicandam? dum min flri eius, qui fun
dat et regit coelum et terram, et maria, et omnia quae in eis fùnt, in arida vel in aqui,
nequeunt ab huiusmodi latrunculis effè tuti. Ne igitur mefandiffini hofler Chriffi in fia
praeualeant prauitate, fèd qui oderunt Dominum, confundantur ; Vniuerfitatem veflram
rogamus, monemus, et hortamur, per afferfionem fanguimis Iefu Chrifli, vobis nihilominui
in remiffionem peccatorum iniungentes, quatenus ad differdendum eos exfùrgentes, in ma |
nu valida et potenti, ftudeatis ipfòs de veftris finibus profligare ; ita quod, cum definert,
cum pofftis p&rturbare peruerfòr, nihil fit aliud, quam fouere, mor contra vos procedere
non cogamur, fed potius vos tanquam perfecutores inimicorum Chrifli po/finus merito con
mendare. Vt autem, quantum nos huiusmodi faéfum vrget, ex nuntii qualitate vobis pl.
mius inmtefcat, ecce dileéfum filium Magiftrum Acencium, Subdiaconum et Capellanum
noftrum, quem pro füae probitatis meritis, nos et fratres noflri carum habemus admo.
dum, et acceptum, propter hoc ad partes veftra* prouidimus deflinandum, cui volumur, *
in his, et in aliis modis omnibus, intendatis efficaciter, alioquin fèntentiam, quam idem r*
te tulerit in rebelles, feu etiam contemtores, ratam habebimur, et faciemur au&ore Dom*
mo inuiolabiliter obferuari. Dat. Laterani Idibus Aprilis Pontificatus noflri an*
a)A, C. 22, quinto. a)
Quid autem Acontius egerit, Archidiaconus refert cap. xxvII. Hii ttr
poribus mifit fùmmus Pontifex q*endam Apocrifarium fùum, nomine Aconcium,
-
-
.
ಜ! ፲ፅÝ th:
|
ЕтскоАтмАЕ LIвЕк оyАктvs cАР. Iv. 2б.
terbien/en, Cariae Capellaпит, virum calde diféretит, et boпит, тift inqиат еит pro
4uibusdam ardui; педоrii, ad готит Иngaria Regтит, dans ibi тапаатит, or ad Dal.
таriae parte defenderer, piratarque Almijano, a latrocini, cobberer: /ed cит поп ba
kerer pleнaт legatioпет, пітодие/iccendererurzel, тиltas enormitates in Clero et popи.
h corrigendi, Spalati pojiru, туй пилrio, /iio, ad Domini Pontifici, Сигіат, ро/tulan,
or perfedae/ibi Legationir auctoritas praeberetur. Profe&ii, ergo пипті, Асопсіи, in
Spalaten/i orbe permayi, donec redirent expedians: viden, vero Archiepikopi teneri.
катет, et impeririam, тиlит сотpatiebatur Eccle/iae Spalatinae, quod tam inflenteт
Juerat/brita pahorem Argueber auteт eum frequenter, /ed ip/e/існі Опадer, afиети, in
ereтo, er ip/ит Асопсіит, et eiи, топita conteтnebar. Interea типlii rederunt de Curia,
Legationi, officium eideт Асопcio pleni/ne perferenter: гипс Асопсіи, Sedi; Аро/tolicae
видtoritate/tfilи, соері тнla circa Clerum populитque corrigere, Eccle/iат поиі,
/iudii, informandos fecit enim a Clero ситdas expelli facarias, de 4uibus Archiepikopo
пиlla/iberat eтепdationir cura. Сопиосаиit autem toran Dalmatiam et Croatiam in ad
iutorium/iит contra baeretico, et pirata, faciens indulgentia; оттiи, диlситqие ze
lo duino/accen/i, in per/ani, vel expeyi, ad eorum interituт laborarent: гипс congrega
то тиlго пашаh exercitu, er equefiri, coepit eo, опdique impugnare ; in tantит епіт Аl
ті/ano, in mari et terra in/equendo, contriuit, or defe&i virtbur, de/perarent cherius/?
poje refjiere. Venerunt ergo, et corruenter ad pede, Legati, расет ег туéricordiaтbи.
тіiter inplorabant, proнitrenter отпет етendationem, etobedientiam, ad eіи, beneplaci
ra er танlata. Очor Legalия/i/cipiens, fecit corpiratica, паше, ехитere, promitten.
ter interpojito iuraтento, cta Chriftiana iam infёfarione cefarent etc. Еtficutabeodem
Аconcioconuocatum concilium Ragufii, contra haereticos Dolmi, Iacobus Luc
caria) memorat: ita Cazethos, Almifanorum protectores, eidem Legato, ladram a)Антана
progredienti, infidiatos con(tat. - Ragiya.

Асопсіи, Domini Papae Subdiacопия, et Capellaти, Dei gratia Apoholicae /edi;

Legarи, спіиer/i prae/enter litera, infecturis /alитет in Domino. Noueritis, по pro
pter infanteт песе/hateт guerrae пefandorum Cazerborum, qui pro ip/arит ро/ё ра
raban oli mia ad песенант, а capitulo et dero too citai, palai exegije, oi,
Igna пobis pararent, ситquibus/ecure po/ети Iadram peruenires quod tam deuore qиат
bilariterfacere procurarunt, po/tulante, a пobir, ct id illis, qui поп сопуйеuerunt /uper
cedione Legarorum auxilium exhibere, ad praeiudicium proиепirer. Nor auteт поiente,
or quod nabis fi colипtate/pontanea, debeat aliquibus praeiudiciит generare, praefenti- -
Ви; literis declaraти, пеpraeiudiciит aliquod, ex boc пobi, auxilio praeliito, alicuigene
retur, /iper quo auxilio петіпет duхіти, ехітепduт. Сazettos autem, fue Сaciclos,
fuifievnam ex duodecim tribubus Croatorum, et in Zupania Parathalaffia finema
гitima potentem, В. Rainerium lapidaffe, fupra b) relatum et, piraticamque exer bнb.3.co.
cuide (cripturae c) tefiantur: Сomites etiam Cacichios, cum aliis Сomitibus Cro- 2},
atiae, multas fimultates exercuisle, Archidiaconus refert, idcirco fouentes homi /i, j:
nes armis asfuetos, eisdem latrocinia et piraticam permittebant. ob id a Rege duario 4
obiurgati fuere. bепуf.

Andreas Rex Нипgariae, Malduco Duci Касbetorum, toriaне/йae cognarioni . . .

. . . tuber quod a latrocinii; in injulif duabuя тaritimir, et Zernouniza, /e ab/tineant,
pirata, et Patarinos eiciants alter cит robore Regni, erfii, duotus, Bela er Coloта
Кk 3 п0,
 262 . I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

mo, in perfóna cafligabit. Sedquamuis Almifanos, exuftis eorum nauibus,iuramen.

toque ada&tis, aliquandiu a piratica ab^inuisfe cenfendum fit: tamen, cum in Re.
gno Vngariae multae fimultates intercesferint, et in Croatia diffidia continuaue.
- - rint, maritimaeque ciuitates a Slauis multoties vexatae fuerint, earundemque d.
uitatum ciues in partes diuifi, mutuis odiis fé inuicem infe&tarentur, vt Archidia.
a) a cap.3o. conus a) refert, et latius in patriae Chronico explicatur, inde latrones et piratae.
“4*** inualefcentes, itinerantes depraedabantur. Tunc Spalatenfes, feffi difcordiarumd.
uilium, Slauorum Comitum regimine reprobato, Garganum Aconitanum, virum
b)4.C. 1239. prudentem, in Poteftam b) elegerunt: qui reformato ciuitatis ftatu, cum Tragu.
rienfibus difcordiis compofitis, foedus cum eisdem ftatuit; deinde latrones et pira.
JA C...,,. tas aggresfus eft, Brachienfibusque ad deditionem c) coa&tis, capto ibi Ofor,Mal.
duci filio, vno ex Comitibus Almifi, eiusdem infulae Comite, caeteros fratres pa.
cem facere, et a piratica fe abftinere coegit, conditionibus ab Archidiacono rela.
tis capite XXXVI. - -

- Tandem vero videnter fratres Comitis cum caeteris, quod nullo modo de Poteftati; º

* manibus euadere poterant eorwm captiui, nifi ligna $palatenfibus traderent, et curfùmpf.
nitus refignarent: tunc acquieuerunt ad omnia, et mifèrunt Spalatum fex ligna, quae
habebant maiora, et alia quaedam, quae ceperant minora. Pa&fi fùnt autem, quod nu
quam ad latrocinandum exirent, iuramenti fe vinculo affringentes, et obligantes, quodfi
quando in contrarium facerent, tenerentur foluere Spalatenfibus duo millia yperperorum,
- et quod ab offenfione iftorum praecipue abftinerent, videlicet Spalatenfium, Venetorum, Ato
- nitanorum. Imperatori namque obfides dederant, vt nullam in toto Regno Apuliae la
fionem inferrent. Iurauerunt etiam, vt omnibus amicis, et iuratis Spalatenfium, eadem
• pacis foedera obfèruarent ; et fic eorum captiui relaxati fünt omnes.
Hoc modo Almifàni, obfidibus traditis, poenaque promisfâ, a piratica fé ab
ftinere coa&i fuerunt: deinde tamen alios prote&ores na&i, fimilibus ex caufisO&
cafionibusque, multoties piraticam, et validiorem exercuerunt, vt fuis locis r&
feretur.
-

CAPVT
 - ET CROATIAE LIBER QyARTvs CAP. V. 263
BSS8SS&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&%$&%$&$&$&$&$&$&$&$&$&$&$&$&$&$&$&
C A P W T V. .
IX E & E CAE WD A IA D F E NS' I D E FECTIO NE

Auz ſ' ondum Dalmatiaa piratarum mo

z" leftiis quieuerat, cum terrores
Tartarorum a) fuperuenere, qui a) Archid.
profligato Rege Bela, eiusque сар. 37,38.

fratre Colomano, Dalmatiae -et **

豪
Croatiae Duce, ac vniuerfa Vn
garia defolata, vsque ad mare
Dalmaticum peruenerunt, ipfè
que Rex, primo Cliffi, cum vso
re, filiis, et thefauro, fe inclufit,
mox Spalatum, deinde Tragu
rium aufugit: fed cum neque
ibi tutum fe exiftimaret, vt Ar
chidiaconus refert, ad proximas
infulas fecesfit, quarum vna hac
de caufâ Regis nomen fortita eft, vt in patriae Chronico latius egimus. Iadram
tunca Venetis defecisfè eorumScriptores referunt; caufàm autem defe&ionis non
tradunt: Archidiaconus vero Spalatenfis, illorum temporumScriptor, eandem de
fe£tionem defcribit. •

De /ecunda captione Iadrae cap. XLIII.

Hoc tempore Iadrenfe* ciues, laetis fücceffibus fübleuati, coeperunt animos ad infé
lentias retorquere, et contemnentes vetera, quibus optimo ftatu florebant, voluere noua, et
incerta*moliri: etenim Venetico dominatui rebellantes, cupiebant fe ab ipfius iugo prorfùs
fùbtrahere. Cum enim inter caeteros comprouinciales fùos, terra marique forent poten
tia et diuitiis füblimati, faftidio habere coeperunt nauticis lucris incumbere, voluerunt mi.
litiae pompas inaniter experiri, conftruéfi* nempe villis, et oppidis, gaudebant militari
equitatu volare; quamobrem rupto foedere dominationis antiquae, iuramenti religione con
temta, manifeftor fe hoftes Venetis offenderunt. Dandulus autem in Annalibus: Ia
dratini, füb dominio Venetorum, honoribus et diuitiis elati, nunc quinto rebelles effe&fi,
Ioannem Michaelem Comitem expellunt, et reliquor Venetos cum bonis fuis detinent, et de
negato fibi a Frederico Augufto fùbfidio, cum Colomano fratre Belae IV. Regis Hungariae
componunt, et Regis vexilla erigunt, et eius auxilio vrbem muniunt, et a Duce requifiti
refipifcere renuunt, fed Venetos captiuos abire permittunt, etc. et relata defolatione Vnga
riae per Tartaros fa&a, Regisque fuga, fubdit: Rex autem primo in Außriam, poft
ea in Sagabriam cum familia fece/it, et Mariam Reginam cum paruulo Stephano nato,
reliquiis et thefauris regalibus, in Cliffam Dalmatiae venire fecit. . Colomanus frater
obiit hoc anno, transaéfa hyeme ; Tartari Budam, Strigonium, et alias Regni vrbes pro -

fermunt, et homines occidunt. Rex autem in Cliffam fimiliter venit, et Iadertinis füppli
cantibus priuilegia indulfit, et pecuniam pro muris marinis reficiendis illis tribuit, et ap
propin
 264. I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE •
propinquantibus Tartaris in Tragurium iuit, et illorum metu, qui ad maritimam iam
defeenderant, cum familia et thefauro in natibus, quas conduxerat, fè transuexit, cui
Veneti, diuino intuitu, cum multa erga eum agere potuiffènt, nihil iniúriae illi intulerunt,
et tandem abeuntibus Tartaris Rex in Hungariam rediit, dimiffù Bano Dionyfio pro tu.
tela Iadrae. Haec Dandulus. quamuis partim ex Archidiacono, partim veroa
Chroniftis Venetis fumfèrit, tamen de tempore defe&tionis, cum eisdem non con.
cordat; nam Chroniftae anno MCCXLII. Iadram defeciffè, anno vero fequenti
recuperatam, concordes fcribunt. Et,prout recuperationis tempus infra verificabi.
tur, ita Colomanum fratrem Regis, cum quo Iadrenfes compofùiffe Dandulus re.
fert, mortuum anno MCCXLI. et antequam Tartari Danubiu:n tranfiiffènt,in
Cofmem Monafterio fratrum Praedicatorum fèpultum, Ioannes Longinus in hifto.
ria Polonica, cum Archidiacono Spalatenfi concordat, additque Archidiaconus;
. fepultus eft autem latenti Maufoleo infòffùs, etenim gent, nefandiffmia Tartarorum, fèpul.
cra Chriftianorum, et maxime Principum, fceleratis manibus violant, * cor fringebant, off.
que fpargebant. Sed, cnm Dandulus innuere videatur, Iadren(es fpe Friderici,quem
infeftiffimum nomini Veneto, tam ob auxilia fedi Apoftolicae, (uisque inimicis
contra ipfum praeftita, quam ob damna fibi in Apulia illata, cognofcebant, defè.
ciffe, et cum ab ipfo fubfidia confequi non poffent, cum Colomano deinde compo.
fuiffe; Colomanum autem, Dalmatiae et Croatiae Ducem a Patre conftitutum,
multa priuilegia Dalmatis et Croatis conceffiffe conftat, rebus vero Iadrenfibus
fe immifcuiffè nulla memoria reperitur. imo menfe Decembri MCCXLI. poft
mortem Colomani, adhuc Iadrenfes Venetorum nomen coluiffè fèripturae docent.
Et ficuti Fridericum contra Tartaros Vngaris auxilium promififfè Au&ores refé.
runt, ita quoque Dalmaticas ciuitates deuincire ftuduiffè, ex fequenti diplomate
Tragurinis conceffo apparet: -

Fridericus Dei Gratia Romanorum Imperator femper Auguflur, Ierufalem, et §.

ciliae Rex, vniuerfis in Regno Siciliae conftitutis, quibus praefènter litterae fuerint oflen
fàe, fidelibus füis, gratiam fùam, et bonam voluntatem. Nouerit vniuerfitas veflra, quod
nos benignius attendentes grata feruitia, quae vniuerfi homines Tragurienßs
Dalmatiae vltra mare, fideles amici noftni, nobis ad maiflatum noflrum exhibere deuotione
folita ftuduerunt, conceffimus eis, vt vbique per Regnum noflrum falui et fecuri incedant,
in perfonis et rebus eorum. Quocirca fidelitati veftrae mandamus, atque praecipimut,
quatenus vbfcunque, et apud quemcumque veftrorum aliquis hominum praedi&forum pcri.
nerit, nullus veftrum praefùmat de eo . . . . . ipfum tam in perfona quam rebus fit
offendere, quod qui praefumfèrit, indignationem meam mouerit incurfürur. -

Datum apud fànëfum Sal . . . L . . . XXIX. Decembris XIIII. Indi&ioni,

Annus ex indi&ione reftitui debet fic MCCXLI. Spalatenfibus quoque fi.
mile indulfiffe, Manfredus eius filius teftatur; eodem quoque modo Iadrenfium
animos folicitasfè coniici poteft. Sed cum eodem anno MCCXLI. de Ianuenfibus
fplendidam vi&oriam confècutus fuisfet, et anno fèquenti ingentem clasfem par*
ri iuffisfe, Chronicon Riccardi deS.Germanoreferat, MCCXLII. menfe Februarii:
Riccardus de monte Nigro a iuftitiariatu terrae laboris amouetur, et Gifilphus de Mat.
mia fübftituitur illi, turres ciuitatis Bari, quae erant in ciuitate, Imperator dirui iubct.
Bifçottum fieri iubet per loca maritima, et loca alia pro, fodro CL. galearum et XX nauium,
quas armari mandat fùper Pifanos, et Venetos ; ad Romanam curiam Magiftrum doml/f
Thi
 ET CROATIAE LIBER QyARTVS CAP.*V. 265
Theutonicorum, creatum mouiter Archiepifoptti, Barenfem, et Magiftrum Porcarflrellum,
pro pace Legatos mittit. Patriarcha Aquilejenfi, pro fa&f, Tartarorum ad eum venit, etc.
eodem que tempore validam clasfem Venetos pro Ianuenfibus emifisfe, Dandulus
fcribat: ideo Fridericum, vt eorundem clasf;m ab vnione cum Ianuenfibus auer.
teret, fplendore potitae vi&toriae, et oftenfione apparatus ingentis clasfis, fùbditos
Venetorum ad defe&ionem folicitasfe, conie&ari potcft,cum Polenfes quoque tunc
auxilia ſolita Venetis denegasſe, referat Dandulus. hacqueinani ſpe deluſos ladren
fes defecisfe innui poteft; Belamque Regem, quamuis ipfè Regnumque fu:im de
folatum prote&tione indigeret, Friderici tamen auxiiia implorantem, eiusdem in
tuitu Iadrenfium prote&ionem fufcepisfe, priuilegiaque eisdem indu!fisfè, vt Dam
dulus refert, quae, qualia fuerint, cum non reperiantur, diftingui nequit. Extat ta
men eiusdem priuilegitim, Monachis San&i Chryfogoni ladrae concesfum, in quo
antiqua Regum priuilegia confirmauit, eodem modo ciuitati quoque Aui Belae
confirmasfe, argui poteft, fèd cum di&tum priúilegium Sanéti Chryfogoni
Datum anno ab Incarnatione Domini MCCXLIII. Regni autem noflri VII. reperiatur,
fimili modo aliud Pharenfibus concesfum, datum 'f`ragurii: ,, In nomine fàn&ae
„Trinitatis et indiuiduae vnitatis. Bela Dei Gratia Hungariae, Dalmatiae, Croa
„tiae, Ramae, Seruiae, Galiciae, Lodomeriaeque Rex. VMiuerfis praefèntes li
„teras infpe&uris fàlutem in vero Saluatore. Ex antiqua patrum traditione didi
„cit pofteritas, vt ea, quae per Reges et Principes ftatuuntur, fcripturarum perpe
„tuae cuftodiae commendentur, ne procesfu temporis obliuione nouercante a me
„moria elabantur, vt, quae fànata fuerant, dubietatis intrante fcrupulo, irritum va
„leat reuocari: hinc eft igitur, quod, cum fideles noftri Nobiles de infula Phariae,
„plurima nobis feruitia fidelitatis, opportuno tempore, emiffis altius noftris tam ob
„fèquiis vigilanter et fideliter inhaerentes, exhibuerunt, propter quae noftrae ma
„gnitudinis celfitudo ad recompenfàtionem praemii fidelitatis ipforum fòlerter fù
„perintendens, volens tam ipfos, quam alios, praemiorum digna retributione, tam
„ad ipfius, quam coronae fèruitia efficacius prouocare, habita deliberatione, iu
„ftis ipfòrum, et fpecialiter Venerabilis patris Nieolai Epifcopi, et Zepregnae tunc
„temporis Iuppani Pharenfis et Bracenfis, precibus inclinati, proinde ftatuit, vt,
„cum fecundum tempora Ecclefiade Pharia vacare contigerit, libere eligant cle£to
„res, ad quos de iure fpe&at ele&io, de fidelibus ad Regnum Hungariae fpectan
„tibus, fibi Praefulem, qui eis praefit, verbo proficuum et exemplo,ele&tus tamen
„Regiae Maieftati praefentetur, vt ab ipfo iura Epifcopalia recipiat; concedimus
„etiam, vt Epifcopus vna cum Iuppano cum N. N. de genere Giuich, libera po
º
„tiantur facultate eligendi et asfumendi fibi Comitem de Hungaria, et ad Regem
„Hungariae pertinentem, quem fibi vtiliorem circumfpexerint, dummodo Regi
„et coronae fidelis, etiam mandatis ipfius in omnibus obféquendo. Comes autem
„praeficiendus,Regi Hungariae praefèntabitur confirmandus, di&tus vero Comes
„conßituet fibi iudicem pro füo arbitrio voluntatis. Item ftatuimus,quod Iuppa
„nus femper de genere Giuich cligatur, et ele&us Comiti praefèntetur confirman
„dus, et quod fit Iuppanus ambarum infularum, tam Phari, quam Braze. Iuppa
„nus autem antedi&usin infulis fupradi&is perpetuo praefidebit,nifi forte excau
„ß legitima fuerit remouedus. Item concendimus, quod nulla vnquam colle&a,
„vel exa&io a Nobilibus in eadem infula habitantibus, requiratur, imo ipforum li
来米米 Ll ,,bertas
 | ,

266 г по Lvсп рE REGNo pАLмАтLAE

„bertas, in omnibus inconcusfa conferuetur, nif voluerint honorare Сum au
„tem Regi Hungariae exercitum facere placuerit, Nobiles de genere Giuich, снm
„duabus barchis, quas habere poterunt, de fuis impenfis praeparatis, et armatis,
„fecundum quod Regiam condecet Maiettatem, vna cum nautis et remigatori
„bus feruire teneantur. Меrcatores autem vel negotiatores ipforum, per упuer.
„fum Regnum Regis Vngariae, in terra marique, negotia vel mercimonia exer.
„centes, immunes a folutione tributi penitus habeantur, attendentes etiam ipfo
„rum fidelitatem, concedimus, quod nullus dittorum Nobilium in eadem infula
„commorantium, extra ciuitatem comparere, vel refpondere coram aliquo indice
„teneantur, nifi forte Regiam Maieftatem Dalmatiam contingcret aduenire: five
„ro aliquis ex ipfis, forte grauatus, iufta de caufa adalias partes fe transferre vo.
„luerit, fecure cum vxore, filiis, et familia, et omni fiia posfestione recedereva
„leat quocunque fibi placuerit, nullum impedimentum ex noftra parte vel aicu
„ius alterius habiturus. Praefati autem N. N. de genere Giuich eadem gaude
„ant libertate, qua N. N. de Spalato et Tragurio perfruuntur. Vt autem huius
„noftriftatuti feries, et decreti fanctio, futuris temporibus illibata conferuetur, et
„libertas eorundem perpetuо permaneat inconcusia, praefentem paginam figli
„noftri munimine fetimus roborari Datum per manus Venerabilis patris Ste
* 4. с.г42. „phani EpifcopiVacientis,anno ab Incarnatione Domini - МССХLНl. (ехto Idus
„Мау,annoautem Regni notrifeptimo,Venerabilipatre Bartholomaco Quinque.
„eclefienб Epifcopo. Venerabili patre Beneditto Epifcopo Varadienfi. Всnedi
„8to Praepofito Albenfi, Aulae Regiae Сancellario et poitulato Colocenfi. Dio
„nyfio Bano, et Duce totiusSclauoniae. Аrnoldo Comite Palatino. Paulo Comite
„Albanenii Мацhaeo Magitго Ташаrnicorum Rolando Magitro Dapfero 0
- „rum, exittentibus. Еft autem datumapudТraguriumanno praecedenti,ex relatis
* " ab Archidiacono,etpriuilegistuncТragurinisconcelis, BelamautemTragurimo
ram traxisfe annо МССХLII. Regni eiusdem feptimo, quorum originalia extant,
conftat; ideo errorem annorum Dominiin vtriusque priuilegiitrans[criptioneir
repfisfe, et tam Pharenfibus, quanМonachis Santti Chry(ogonianniМССХLII.
feptimo Regni Belae concesfa fuisfe priuilegia, dicendum eft. -
Наесfuit fecunda ladrenfium defettio, quam Veneti Scriptores quintam
dicunt, quae, ficuti inconfideratior priori fuit, ita eiusdem recuperatio celerior
еualit. -

жжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжж
С АР Vт VI.
p E 14р к Ему 1 к Еси Р Екитлом E, содо.
NIА O ИЕ IВI D E D и С ТА.
* Г} amida, quid Veneriegerint, Archidiaconus loco relato (equitur: „Sed
„Veneti, vti circumfpetti et folertes viri, a principio diffimulantesiniurias, et
„damna aequanimiter Iupportantes, traxerunt prius cundoscaptiuoset pecunias,
. „quas ladrae habuerant, receperunt; deinde paulatim praeparauerunt naualem
*. „exercitum fortem et magnum, et multis machinis fabricatis, pluribus in
„ftrumentis belicis adaptatis, circa Feitum В. Регi in magna, claf.
- . „uп

}
 Ет сколт. АЕ LIввкоyАктvs. cАР. vi. 267
„um multitudine, ladrae applicuerunt, quam vndique impugnantes machinis et
„baliftis, acre certameneis iugiter inferebant; fecerupt etiam ladren(es machinas
„contra machinas Venetorum, habebantque magnas oppignantium copias Scla
„uorum et Vngarorum, cum quibus quantum poterant hoftili violentiae refifte
„bant; o8to autem fue decem diebus elapis, contigit Banum Dionyfium fagittae
„ittu paululum vulnerari; hunc Rex ad auxilium ladrenfibus miferat, vt effet
„Dux et fignifer exercitui militari Quo vulnere pauefactus, fecit fe extraciui.
„tatem a militibus deportari; quo vifo ladrenfes, timoret hebetudo mentis cecidit
„fupereos, putantes Banum effe mortuum, necfpcrabant absque Vngarorumad.
„miniculo poile refitti violentiae Venetorum: qua de re (tatim relinquentes pu
„gnam, terga verterunt, et quidquid potcrant, de domibus rapientes, cucurre
„runt ad portam, et infringentes ianuas, exierunt, et quia magna erat opprefio
„multitudinis fugientium, coeperunt alii murum (candere, et religatis ad propu
„gnacula funibus,dimittebant fecertatim ex moenibus, et abibant. At veroVene
„ti, videntesfuos hoftes in fugamverfos, continuoarinati de ratibus defcenderunt,
„et incedentespedetentim, nullamque caedem facientcs exeis, permiferunt omnes
„abire, et fictora ciuitascapraeft, ferme absque vla (trage alterutrius partis. Dan
dulи, сего: „Duxigitur ladratinos in rebellione pertinaces domitare anhelans, ga
„leasxXVI et naues XX. cum cuntis aediciis ad impugnationem opportunis
„parari iubet, et Rainerium Zeno Capitaneum fecit. Нic cum Ioanne Michaele,
„quondam Comiteladrae, egrefus menfe Маii, ladram applicuit, et illos, vr ad fo.
„litam fubiettionem redeant, requirit, et cum renuerunt, machinis vrbem impu
„gnant, et ciuibus vrbem tuentibus, alia nauigia Venetorum, catenam mirabiliter
„conftruttam, portusingreifum prohibentem, viriliter frangunt, et audacus cir
„cumquaque bellum innouant. Таndem Dionyfius Vngarorum Eanus, in pugna
„grauiter vulneratus, et infultus continuos perhorre(cens, extra vrbem fefecit de
„ferri: tunc Venetifcalas apponunt, et Vngari primo, pottea ciues, timore attriti,
„vnus poitalium vrbem exeunt, etVeneti, absque notabilicaede, die H. luniieam
„potenter habuerunt quod cum Duci nuntiatum foret, gaudio repletus, Michae
„lem Мauroceno Comitem fecit, et multis Nobilibus et popularibus Venetis, di.
„uifs interillosciuium bonis, ladram cuttodiendamtradit: Ioannesautem Michael, *
„qui in recuperatione ladrae viriliter fe gelerat, pro recompenfatione adrae Co
„mitatus, Poteitas Clugiae et effectus, pottea aetate confettus, inТrocello trans
„latus,vitae ce(fit. Наеc Dandulus Sed ficuti ab Archidiacono omiflam catenae
fratturam refert,ita ipfe murorum debilitatemex parte feptentrionai referre omi
fit, quos poft frattam catenana oppugnatos Chronitae afferunt, Venetique po.
рuli, ex feptem vnum, fimul cum mille equitibus Lombardis, interfuide memo
rant; et cum Apoftolica fede vacante tunc temporis, Fridericum, de Pontificis ele.
8tione ditioneque eiusdem fubigenda folicitum, Ricardus memoret, Ianuenfesque
clafem reparafient, Tyrrhenum incuttoditum relinquere noluifle, vt ladrenfibus
fubfidia mitteret, dicendum et Ideo Venetos, qui ex firmato in Aegaeo dominio
vires auxerant, et in bellis Longobardicis exercitati, expugnandarum vrbium mo
dum callebant, Fridericumquein Tyrrheno occupatum, nullo impedimento futu *

rum (cirent, claie valida parata, machinisque muralibus intrutta, fpreto Vnga
rorum inexperto defenfionis praefidio, frattaque catena, debiliorem murorum
Эk k k - L1 2 par
 268 I по Lvсп рв квеNo pALмАтид в
partem oppugnafie, et ex fuga Banifuperafic: Iadrenfes vero, quifificateнeе ті.
rabiliter confirшёiae, muros ex ea parte reftaurare neglexerant, cum ex leui vulne
nere Banum praeter expectationem recedere vidifient, nullaque alia fubfidia pe
rarent, confufos et pauidos patriam deferuitie, concludendum et Sic ladra anno
МССХLIII. die II. mentis Iunii recuperata fuit: fed cum praecipui cities cum
Вano aufugiffent, Veneti occafone oblata prudenter vii, bona eorum proprisci.
uibus tradentes, coloniam Venetaminibi deduxerunt, fperantes inde, propriosci
ues fufficientes cultodes ladrae futuros; fed cum profugi vndique res nouorum
colonorum intellarent,codem anno, cumproximisinfilis, Arbi,Cheri,etVeglae,
ad arbitrium ComitisIadrae, foedere triennali fubfidia patti funt, уt exeisdem ta
bulis apparet.
„Аnno Dominicae Incarnationis МССХLill. Indi8tione Н. menfe Notiem }

„bris die tertia exeunte, Arbi, temporibus equidem Domini noftri Iacobi Теорой
„incliti Ducis Venetorum, Dalmatiae, atque Chroatiae, et Pauli V enerabilis Arben
„fis Epi(copi, ac Rogerii Машroceniegregii Соmitis. Сum Dominus nofter Iaco
„bus Георolus, Dei Gratia Venetorum Dalmatiae atque Croatiae Dax, quartae
„partis et dimidiae totius Imperii Romaniae Dominator potentifimus, viros No
„biles, Dominum Henricum Pasqualigum, et Dominum Маrinum Superantium
„АmbafciatoresfuosArbummitifet, fuper delegationeeis commida, ab eis diligen
„ter et benignefic fuit procefium, quod fupra fcripti Ambafciatores, cum viro
„Nobili D. Rainerio Mauroceno, Сomite dictae ciuitatis Arbi, et cum beneplacito
„et voluntate eiusdem terrae communicatis, fuрга (criptus Dominus Сomescum
„tota communitate fupra (criptae fuae ciuitatis Arbi, adhonorem (upra fcripti Do
„mini noftri Ducis, et totius communisVenetorum, firmiter per facramentum (ti
„pulando promifit, a modo vsque ad tres annos proxime, firmam et (tabiem fo
„cietatem habere et tenere cum omnibus hominibus, qui funt ad praefens, vel
„erunt in Iadra, profúprafcripto Domino nofiro Duce et Comite Venerabili, et
„cum omnibus hominibus totius infulae Veglicnis, et totius infulae Арfarenfis. Еt
„fuper his omnibus debeant habere et tenere, vsque ad dietum terminum, fuum
„rettorem, illum, quieft, vel erit, fue fuerit, perfupra fcriptum Dominum Du
„cem, et commune, Venerabilis Rettor in ladra. Еt haec focietas debet effe, et te
„nere in hunc modum, ita videlicet, qdoda modo vsquead distum terminum, de
„bent et tenentur fub debito iuramenti, facere viuam guerram de fanguine et fo
„co omnibus Каzaetis, et depraedatoribus maris, et (pecialiter omnibus Iaderti
„nis, qui funt, vel extiterunt, vel a modo fuerunt rebelles, contrahonorem et vo.
„luntatem fupra fcripti Domini noftri Ducis, et communis Venetorum, et omni
„bus hominibus, et terris, qui voluerint offendere, vel offendent dictis communi
„tatibus vel hominibus Venetorum, in terra velin mari. Praeterea, quandocun
\
„que fuerit de voluntate rettoris ladrae, et per fuum nuntium, vel literas, fupra
„fcripto Domino Comiti, et communiАrbi fignificauerit, vt cum fuis lignis arma
„tis debeant exire ad offendendum fuos inimicos, vetad praebendum fibifuccur.
„fum, cum trecentis hominibus debent exire, et eius mandatum facere, et cum
„minori numero dittorum virorum fi eis praeceperit, et hoc totum debet et te
„neatur communitas Arbi obferuare, fub poena М. М. librarum denariorum Ve
„netorum paruulorum, medietas quarum, fi mandatum fiprafcriptum nоn obier. 3
-
„uauerit,
}

вт сколт Ав LIввкоyАктvs сле vi. 269

„uauerit,fatcommuniVenetorum, et alia medietasfiat communitatibus,quaeman
, datum adimpleuerint. Item, fi infra digtum terminum, faере distus Dominus
„nofter Dax, fuper his fuas litteras, vel nuntium, Аrbum transmiferit, et aliud or
„dinamentum facere voluerit, per dietum facramentum eius mandata adimplere
„bonafide, et fuоробе, teneatur communitas Arbi Aaa funt haec in commu
„nicuria Arbenfi, et ibi interfuerunt te(tes Abundius Dabrauze, VictorЕfinne,
„Маdius Тоichus, Мadius Bartaldi, Duimus Diacobo, Magifter Dobre, et alii
„quam plures. Еgo Vitalis Subdiaconus ex me fubfcribo. -

, Еgo Lanfrancus, Arbi Notarius, his interfui, et de praecepto fupra (cripti

„Domini Comitis, iudicum, et confilii, et rogatu Comitis, hanc cartam, vtaudiui
„ct vid, (cripfi, compleui, et roboraui Ex quibus, ficuti ladrenfium extorres
mare infeftafé conftat; ita quoque inter Сomites Сroatiae variae diffenfiones (e
cutae funt, ct inter ciuitates maritimas, praefertim inter Spalatum et Traguri
um acre belium exarfit, in quо Вanum Воsnae, et Comitem Chulmiae cum Poli
zanis, Spalatentibus opem tulife, Tragurinis autem Comites Breberienfes, cum
ladrentium profugis, vt Archidiaconus memorat cap. XLVI et era ei, hgтит
quoddam таднит,ex bonis fииenibus/tipendiariis, et profigis Iadreyiит,etc. Тragurien
tesque multoriesterra marique vittores fulfie fatetur; tandem BanumDionyfium,
qui ladrae vulneratus fuerat, Spalatenбbus mandatis eius parere detrettantibus,
iufiu Regio fuburbia exustifie, poenaque pecuniaria mulGafie, obfidesque trade
|re coegie, vt latius in Chronico patriae, exinde conicipoteft: quod, ficut Croati
et Dalmatae, fpreto Regio obfequio, in partes diuifi, aperto marte congredi aufi
funt, ita multo magis eorundem plurimos, cum ladrenfium extorribus, mareinfe
ftafe Inde illa mutua damna, quae inter Vngaros et Venetos, in prima defe
ctione Iadrenfi, Dandulus euenifie memorat, renouata fuife, cenfendum eft.

«:»за: казав: *********кнн»

С А Р V Т VII.
D E С1 и ТВ и у 14D К ЕМУ ТВ И У ТМ С1 И 1 Т4
ТЕМ RESTI Ти ТГУ.

eneti, dedu8ta ladram colonia,quieti, Adriatico more folito inuigilabant: fed

V cum tunc fummus Pontifex, poft celebratum Lugduni concilium, vniuerfos
Сhriftianos ad pacem vrgeret, et ad fubfidia in orientem mittenda hortaretur,
imperiumque Сon(tantinopolitanum, cuiusVeneti participes erant, a Graecis ma
gs in dies premeretur, ideo legatosad Regem Вelam pro pace componenda mi
fere, vt Dandulus refert: Dux per Legator/uor, Petruт Dandulo, et Stepbaпит Пи
pini то, сит Bela Rege Vilgariae, Iadrae remija litigio, perpetиат расет iuraтenrofir
наий, etcjin promittentes, пести, rebeller, velincoтodante, alterurum, ab allero
reapere debеат. Еt quamuisDandulus, quid in Iadrenfilitigioremifum fuerit, non
exprimat: tamen,cum vicifim promiffum refert, ne rebelles,cel incoтodante, alter
игин, abaiero reciperentur, innuere videtur, non folum Iadrenfes profugos, quivs
que tunc ab Vngaris protetti, Nonae viplurimum habitantes, Venetos incom
L1 3 moda
 *

27o I. IО. LV СII DE REGN О D А L МА"ГIАЕ

modauerant, amplius ab eisdem nоn reciperentur; fed cum etiam inter Сomi
tes Croatiae difientiones maximaevigerent,horumquealiquos, Regiamandata(per.
nentes, Сomitatibus deinde priuatos patebit, eosdem quoque tunca Venetis, vi
cemVngarisrependentibus, contra Regem protectosfuife, conficiendumeft,prout
polterioribus temporibus in fimilibus idem euenide fuo locopatebit. Venetoser
go, vt quietem, quam in Adriatico defiderabant, inducerent, protectioni fubdito
rum Regis Vngariae renuntiatie, et vice verfa Regem, nulli piraticam permiiii
rum (popondisfe,cenfendumeft. Еt quamuis,an aliquiddeladrenfium extorribus
conclufum fuerit, non exprimat Dandulus,tamen fubdit:
Аппо XIX. Ducis, ladreyiит profiga тиltitudo Nonae coтorantium, ad cor dи.
Нi, per/iio, пиmio, Ducis gratian bunitiati cerucibus ті/ericorditer implorant; Dих
procerum et populi deliberatione/inta, тоre pii patris benigne ilor aigratiam /i/repit,
et reирсаий Иепето,qui ad ladrae rutelaт т/ fuerипт, retento Jibi dopinio, e тего,
et mixto imperio, et отті libera pote/late eos in Iadraт сит оттibus pertinentiis plпе
rellituit, et Stepbaпит Пи/tiniano Сотiteт com/tituit, et drupti; тигія таritimi, cajirит
ін Iadra fundauir. Sed, etiamfi Iadrenfes ex fola humiliatione in patria bonisquete
integratos referat, tamen non videtur veriimile, Venetostanti fecisie profugos, vt
Iadram propriis ciuibus eriperent, eisdemque rettituerent, fed potius in gratiam
Regis, qui eorundem protectionem fu(ceperat, in bonis et patriare(tituisfe; mo
dum autem eosdem recipiendi (tatuisfe, quem Dandulus refert, vt ex capitulis,
quae apud aliquos Chronitas vulgari idiomate reperiuntur, clarius con(tat.
I. Сbe Zararini ciedono, er daтнo libe I. Iadren/er cedunt ciuitareт er terri
raтente la Citta e territorio di Zara al Do rorium ladrae Duci et coтипi Weneroruт,
/é, et al. Сотип di Veneria, et prometrono et promitrunt perpetuan fidelitatem et obe
perpetua fidelita et obedien/a. dientiaт.
-

II. Сbe i Zarartini babiano l’elettion II. Iadren/is babeant eledicпет Аrсbi
del Arcive/coco di Zara, il qual deba ejér epikopi Iadrae, qui praefentari debeat Ра
pre/entado al Patriarcha de Grado, et con triarchae Gradeyi, et ab eo confirmari, et
.firmado, et con/agrado da lui. сот/écrari.

III. Сbe al detto Articekovo/iano pre III. Dito Arabiepikopopraeferнетиr

/ercade tutte le iurisdition et priuilegiicon отпех iurisditioner, et priuilegia confileta,
уieri, po/e/ dai Arrivekovi predecejori. диаebabнегип: Archiepi/iopi praedecefore.
IV. Che Chierizi debiano ogni аппо in IV. Clerici fingиli, аптi, diebus /ji;
la fi/ta della Nativita, et della Refiret Natiuitarir, et Refirregionis Domini по
tione del No/tro Signor, cantar le laude del. /lri, camere debeant lauder Duci Venerorum,
la/olennita del Do/è di Veneria, er Patri Patriarchae, Comiti, et Archiepikopopro.
--
archa, eConte,et Arcice/coco, perilсbe rece pter quod accipiant confieram oblationem in
vano la benedittion confuera nella те/а /0 ті/a/aleтni Eccle/iae Cathedralis, rogando
Пеппе della Chija Carbedral, prepando Dio Deuт pro con/eruarione соттині; Veneria
per la con/ervatione del Coтип di Veneria, гит,promittendo primo ipfi, et potea ciие,
promettendo e/prima, et poi i/idditi della потіne totius populi, perpetuam fidem et
Citta, per поте di tutto il popolo, perpetua obedientiaт.
/ède et obedieya.
И. Па

* * * * * ———
— — —— — — в ив ин
 ET CROATIAE LIBER QVART vs CAP. VII. 271
V Che i Zarattini accettino pro fiogo V. Iadren/ês recipient Comitem ele
verno un Conte mandato et eletto dal Coſe &fum a Confilio f/enetorum, qui flet in illo
jo de Venetia, il qual/lia in quel rezimen regimine, quanto tempore ipfi praefcriptum
to quanto tempo ghe ſara limitado dal Do fuerit a Duce, qui Comes habeat liberum
ſe, el qual Conte habbia il governo libero di Regimen illius ciuitatis, iu/litiam admini
quella Citta in ogni negotio amminiſtrando ftrando tam in rer, quam in perfonas, et
giuſtitia, coſi nella roba, come nelle perſo in omnia, quae fpeéfant ad/alutem illius ci
ne, et in tutte le coſe occorrenti per ſalute uitatis, et honorem et confèruationem com
di quella Citta, et per honor et conſerva munir Venetorum ; referuatir tamen pa&tir
tion del Commun di Venetia; refêrvando comprehenſit in illis capitulis ; habereque
però i patti compreſi in quelli capitoli, do debeat illa ciuitar officiales confùetos , fine
vendo quella Citta haver li ſuoi offitiali con aliquo praeiudicio diéfi Comitis.
ſueti ſenza pregiuditio de alcuna ſorte del
ditto Conte. -

VI. Che mandino i Venetiani appreſſo VI. Veneti praeter Comitem mittant
il Conte doi Conſigleri per governo di quella duos confiliarios pro regimine illius ciui
Citta. tati r.

VII. Che per ſalario del detto rezimen VII. Iadrenfès pro falario di&i Regi
to debano dare ogni anno li Zarattini lire minis dare debeant fingulo anno libras bis
do mille Venetiame. mille Venetar.

VIII. Che il Conte debba haver tutte le ' VIII. Comes habeat omnia iura et ho
ſue ragione et honoranze conſuete come li norantias confùetas, prout alii Comites ha
altri Conti ſolevano havere. be/e fôlebant.

IX. Che il Conte debia haver per ſua • IX. Comes habere debeat pro fua habi
habitation la caſa che fà de quondam Da tatione domum quae fuit quondam Damiani
mian Varicaſſi, con tutte le ſue habentie et de Varicaffr, cum omnibus iuribus et per
- - º -

pertinentie, et ſia aſſegnada di Signore An tinentiis fuis, et a/gnetur D. Angelo Mau

gelo Moreſini eletto Conte di quella Citta. roceno Comiti eleéfo illius ciuitatis.
X. Chefe accade/èche il Defe per qual X. Si accideret Ducem aliqua occafio
che occorrenza andaſſe a Zara, poſſa volen ne Iadram venire, pofft, fi velit, habitare in
doabitarnell'Arciveſcovado, overo ſiano obli Archiepiféopali Palatio, vel Iadrenfer te
gadi de daghe una cafa honorevole, e con meantur dare domum conuenientem Ducali
veniente alla Dogal dignità, dignitati.
XI. Che accadendo di Venetiani de far XI. Si contingat Venetos claffem in
armata, che debba paſſar il numero de tren flruere excedentem triginta triremes, vltra
tagalie, le quali paſſino Raguſi, debano i Ragufium nauigaturam, praefare tenean
Zarattini dar un homo per caſa, che ſtiano tur Iadrenes ex fingulis domibus figulorbo.
di continuo di ſervirſu la detta armada fin mines, qui continuo ſtare debeant in praedi
che ella ſtarà fuora, per li occorrenti biſogni &fa claffè, quoad in expeditione erit.
di Venezia.
XII. Si
 272 *I. IО. LVCII DE R ЕС N О D А LМА"ГИАЕ

XII. Сbe fazando e/ercito li Weneriani, XII. S. Veneri exercitит соп/criberent,

попро/ino i Zarattini darine-ajuro, ne fa Iadren/ё, поп pojint praefare fauorem,
vor, ne in pale/ё, пе occulto, а петici dei cel auxiliит, раіат, cel occulte, bohibus
detti.
ip/orит.

XIII. Сbe a ogni richiejia del Doré de XIII. Iadren/er ad отпет requifitio
bano li Zarattini тапdar a Venetia пoпan пет Duci тittere debeant Venetia, попа
ta bomini a zurarfedelta, et a renovaril ginta cite, ad iurandam/idelitatem, er re
/agraтento, aiquai/ia fattole/pe/é del Co. пошатdит/acramentнт, quibus fiant expen
тип di Venetia. /ae a coтипі Иenerorит.

XIV. Сbе попро/ano i Zararrini refar XIV. Non po/int ladren/er re/laura
le типа della Citta, ne refabricar le co/ё re muror cluiratif, nec reaedificare res de
rocinatenella pre/enreguerra,/enzalicenza /lrшёia, in prae/enti belo, absque exprefa
efprefa del Do/ё. licentia Ducir.

ХИ. Cheper il Соптип di Weneria/ia ХИ. Стипе Wenctorит тittar Ia

тапdado ипCaftellan a Zara, il quale babi dran Arctr Praefёёfит, фиi in ea тaтeat,
timelCafello, elocytodika, er babia inguar et cu/lodiat illaт/ілиlсит in/trumento bel
dia ancbe tutta la типition. lico.

XVI. Сbe quindeci Zarattini, сbe/дпо XVI. Онindecim Ladreye,juifierunr

/ta capi et autori de quejia иlima rebel
hon, debbano perfoпalmente vegnir ad babi
tar d Wenetia, e/targbe cinqие аптi conti
пиi, ai quali/ia fatto /alco condotto ,"e/:
/endo pero obligad regnirle/ue/aтereden.
tro della Citra de Zara.
аидtore, chimae defidionis, perfдnaliterac
cedere debеат Йенена, ibique pinдненні.
ит babitare/ide publica inuiolati: renean
тип raтeт /iiar familiar tenere in dicta ci
иltare Iadrae.

хиII. Cheper bonor et reverenza der XVII. Pro honore et reuerentia ceyi.
altezza Dogal debbano li Zarattiнi тапdar tudini, Ducali, ladren/er debeant mirrere
ducenti bomini armadi, cento dei quai/ia ducentor armators gистит сетит eligi de
по elerri a colonta del Doré, li quali per по beant ad coluntareт Ducis, gui потіnero
те de rutra la Citta, genufle/7 et pro/trari tiи, сіuitaris, genuflexi, et proni in terram,
in terra dimandino perdonanza del error perant ceniam errorir сотті/.
соте/д.
XVIII. Сbe a Zиате Мсbiel ultimo -
. .. . . .*
XVIII Ioanni Michaeli chimo Comiti
Сonte de Zara, et de/Gazzado da quella per Iadrae, expul/o propter defectionen, фиог
Iarebellion,/iano dadi perla/бdiffition dell' аптi, pro /attyfactione iniuriae dentur a
inzuria ogni аппо dal Соттип di Zara, fin соттипi Iadrae, quoad pixerit, librae du
сbe il detto vicera, lire ducente Veneriane. cenrae Wenerianae.

xIx che al detro Zиате дано ref XIX D:ёio Ioanni refitчати, ота
гиii tutti i /ioi beni, er poje/ioni, сbe " /ua bona, et po/e/ioner, диаг babebar in
baueva nel rerritorio de Zara. геrritorio Iadrae, -

XX. In
 ET CROATIAE LIBER QVARTvs CAP. VII. 273
XX. Che li Zarattini debano dar in XX. Intra quadriennium numerare te
quattro anni ai heredi del quondam Zuanne meantur Iadrenfer, heredibur quondam Io
Erizzo, che fù ammazato in Zara, lire annis Erizzo, qui occifiir fuit Iadrae, libras
MMMMCCL. Venetfame. MMMMCCL. Venetiamaj.

MXI. Che i Zarattini, che condurranno XXI. Iadrenſes qui conducent ligna e
legne da Nona d Zara, debbano tegnirle et Nona, Iadrae debent ipfa tenere vel vende
venderle a voluntd del Doſe, o vero del Co re ad arbitrium Ducis, vel communir Ia
mun de Zara. - drae.

XXII. Che li Zarattini predetti, che XXII. Iadrenfès praedi&i, qui ingre
intraranno in la citta de Zara, ogni volta dientur Iadram, quotiescunque requifiti fue
che ſaranno rechieſti dal Doſè, e dal com rint a Duce, et commun1 Venetorum,et Nun
mun de Venetia, e li Nontii de detta Zara tii Iadrenfès,pro maiori firmitate, et plenio.
a mazor conformità, et d piu piena delibe ri deliberatione, vt in praedica publica con.
ration, come in la predetta publica conven uentione, paétis promiffonibur, obligationi
tion, patti, promiſion, obligation, et condi bus, et conuentionibus approbabunt, et pro
º tion approveranno, et prometteranno,pereſ mittent pro fe et füis heredibus et fücceffò
fi et fitoi heredi, et ficce/dri rol Zuramento ribus cum iuramento, omnia et ſingula face
per ciaſchedun de tutte, et cadaune coſe fa. re et feruare in perpetuum, et non contra
re, et conſervare in perpetuo, et non contro uenire aliquo modo.
vegnir per alcun modo -

Et coſi tutte le ſopradette coſe, noi Papo Et ita omnia fiipra di&a nos Papus de
de Petroni, e Griſogono de Mauro, Nontii, Petroni, et Grifgonus de Mauro, Nuntii,
. Sindici, Procuratori, et Auditori delli pre Sindici, Procuratores, et Auditores praedi
t detti Zaratini, promettemo a voi Doſè no &forum Iadrenfium, promittimus vobis Duci
ſtro, et voſtri ſucceſſori, per el commun de noftro, et veftris fücceffòribus, pro communi
Venetia, et biuramo per li Santi Evangelii, Venetorum,et iuramus per fanéta Euangelia,
de attender, adempir, et oſſervar ferma attendere, adimplere, et firmiter in perpe
mente, in perpetuo, et in niun tempo contro tuum obféruare, et nullo tempore contra
º
venir in alcun modo et cauſa è uenire aliquo modo et caufa.

Ecoſ, in obſervantia delli ſopradetti ca Et ita pro obferuantia diétorum capitu

pitoli, cento homenide quelli de Zara venne lorum, centum viri Iadrenfes venerunt ре
ro di dimandar perdono al Doſe, ſecondo le tere veniam a Domino Duce, iuxta fùpra
conventioni ſopraſritte. fcriptas conuentiones.
º Li cento Zarattini, che eletti dal Doſe Centum Iadrenfès, qui ele&i a Duce ve
vennero a domandar perdonanza del error merunt petere veniam erroris, perpetrati,
fatto, li primi quindeſi dei quali furno quei, quorum primi quindecim remanfèrunt Ve
che remaſero ad habitar in Venetia: metiis ad habitandum:

Stephano de Pizua iudice et Rettor de Petrizo de fortis.

Zara. Pelegrin de Gemona.
Pietro Dalbor Conſigliator Camerario. Piere de Nicola.
Berte de Matafarra. Nicho de Lumofco.
紫米米 Mm Andrea
274 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
". Andrea de Cotopagna.
Paulo de Imprefô.
Velluna de Matafarra. "
Vitta de Leonardo.
Nicolizza Rofa.
Begendario deſiglia Zudeſi.
Pietro Dotre.
Mica de Pafcil.
Damia Vigazzo.
Marinde Gromegna Liſizza.
Andrea de Petro.
Cofà de Petrognia.
Deſigna de B 0.
Mazzo de Vitto.
Vincontro de Scandarella.
Petro de Raccolla.
அe முே.
de
Vitta Spinβla.
de
Mattio Serbizo.
Paulo de Silbo.
Zorzo Predetin.
Todaro de Stephano.
Stefano de Sorda.
Zorzi de Genzola.
Platun de Rollin.
Iacobo de Linizo.
Nicola de Dofilla.
Zuan de Pelegrin.
Micha de Petra.
Damian de Sorda.
Zan France/code AndreadePetrichia.
Stefano de Formus.
Micha de Zanonelli.
Micha de Carduſſa.
Mazo de Vitazzo. - Stefano Palimarco.
Bia/io de Pe/iaja.
Marin de Drobetaja. ,
Bią/io de Sope.
Vitazzo de Scolature.
º Vitta de Morbiza.
Primo de Griſogono.
Marin Manaſſer. . . . .
Moro de Morgia.
Soppe de Grangio.
Marco de Strocalia. . .
. . . Volmade Mataguizo.
. Baldo de Stefano.
Marco Scuzbezzi.
Isnello de Blefi.
IDra/či de Maltafora.
Leonardo Doria.
* Andrea Gortagugna.
Marin de Scimiogallo.
Genimani de Pelegrino.
- Mica de Bajamonte.
- - Nafo de Rivaldo.
Plato Signorella.
Padromo de Donitoricb.
Ziprian de Anaftafio.
Dobre de Nicola.
Dobreſio Starlichi.
Mattio de Gaſtalda.
- Damian de Piero Leonardo.
- Vitta de Zuan Dolbia.
• Nenzo Morina.
. Piero de Zan de Liffa.
Nicola Gever.
Zorzi Satella.
do d gli
Prodo de Seriglia.
• Carde de Zuanne Zugna.
- Vitta Figa/olo.
Renzigna de Gulier.
- Zuanne de Danello.
· · Mattio Gritaſa.
Zuan Zuttoinaja.
Drafti de Valle.
Damian de Varricaſſo.
- Stefano de Lorenzo.
- Gregorio de Borria. ！
Marin de Zarzi de Petra.
- Geremia de Tubarich. . .
Zepputta Beſca. -
Merreda.
Petrigna.
`... Damian.
- Egidio. -
Figaftrello. . .
- Petro de Singia.
Haec
-
 .
| .

|
Ет скоАтлАЕ LIввкоyАктvs cАР. Vп. 275
Наес Сарitula, poliquam perfetta fueruntea, quae continent, etcentum
Iadrenfes in eisdem nominati, Venetiis coram Duce fe praefentarunt, ex attisla
- tino idiomate fcriptis excerpta fuide oportet, Сhroni(tam autem capitulatantum
in fuo opere vulgariinferuife, tempus vero, reique gettae narrationem, quae in
fimillibus praeponifolet, omififie; inde incertum eit, quo anno confetta fuerint.
Таmen, cumАngelus МашrocenusСomesladrae electuscap. IX. nominetur, eun
dem autem Comitem ladrae fuifie Anno ChriftiМССXLVII. prima Februarii
confter; ideo capitula ante Машroceni Regimen confetta fuifie dicendum eft, et
hanc cum Iadrenfibus compotitionem, ante eadem capitula alias agitatam, exver
bis quinto Capitulo expresis: referuando pata capprehen/a in illi, capituhr, digno.
fcitur; ideo priora haec capitula, cum ipfo Rege Vngariae conclufa, (clicet anno
МССХLIV. die tertia Iunii, vt quidem Chronita refert, deindeper Legatos Ve.
netos a Dandulo nominatos cum Iadertinis compolita argui poteft, cum in epi(tо
| la Ambafciatoribus pro executione capitulorum ladram progresfis Dux (cribat,
. trattatusque praecedentestimulcum omnibus eorundem nuntisIadertinorum, qui
capitulis fubfcripferunt, memoret „IacobusТheupulusDeigratiaVenetiae Dal
„matiae atque Croatiae Dux Dominus quartae partis et dimidiae totius Imperii
„Romaniae. Nobilibus et fapientibus viris Angelo Mauroceno, et eius Confilia
„riis, Мarino Машroceno, Stephano Iuftiniano, Raynerio Geno, et Ioanni de Сa
„nali, Ambafciatoribus fuis dilettis,fidelibus, falutem et dilettionis affettum. Ех
„parte conuentusfratrum praedicatorum de ladra,fuit coramnobis expofitum con
| „querendo, quod conceflione quarundam polfestionum de ladra, quasNobilisvir
„Leonardus Quirinus, tunc Comes Iadrae, de nottromandato fecit conuentuifu
„pra ditto, et nos poftmodum fimili modo eidem conceflimus per noftras paten
„tes litteras confirmantes, quidam Iadertini, quibus dittae poffestiones olim (pe
„Etabant, impediunt toto pofe, petentes tunc fibirettitui memoratas Verum quia
„nobilis vir Ioannes Badouarius, fidelis nofter dilettus, qui nobifcum RayneriGе
„no interfuitin tractatu concordiae ladartinorum, et Gabriel Cancellarius Curiae
„noftrae, qui praefensfuit, interrogatia nobis dicunt, et afierunt, quod in tratta
„tu concordiae antedittae, mentio fatta fuit de podeflionibus nominatis, vt ipfas
„habere et tenere debuident fratres Praedicatores, fecundum concefliones fibi fa
„aas a nobis, et a Comite memorato, et, quod fuper hoc reponium fuita Magi
„{tro fratrum Мinorum, quierat tractator pro Nuntiis ladertinorum; quod pro
.jpfs poietiionibus retitutio hеret perionis, quibus pettabantab vniueritatela
„dertinorum: prudentiam vettram Rayneri Geno requirimus attentius, et roga
„mus, quatenus fi praedicta funt in memoria ve(tra, nobis veftris literishoc, quam
„cito poteritis, fignificetis, etiam fi vobis videbitur viros Nobiles Papum de Ре
„trogna, et Grifogonum de Mauronuntios ladertinorum interrogare, et inquire
„re debeatis, fcientes dittum МадitrumfratrumMinorum abefe, vnde ipfum fu.
„per his interrogare minime potuimus Data in noftro Ducali Palatio die fepti
„maintrante Nouembris, Inditione VI. Inde corrigendus eft textus Danduli,
et pro Stephano luftiniano Comite, Siluefter Iu/iiniano reponendus, cum is Сomes
fuerit Anno ChriftiМССХLVIII VIII. Аргilis, et V. Nouembris. Stephanum
autem fimul cum Angelo Машroceno, qui prius Сomes fuerat, Ambafciatores,
fueSупdicos conttitutos fuife, ad componendas res ladrenfium reltitutorum, niti
жж» . - Мm 2 - poft

- ".
— -- -- ** ** — — — -
 276 - I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
poft haec in Comitatu Iadrae Stephanus reli&tus fuerit, quod ex penuria fcriptu
rarum illorum temporum certiorari nequit.
In hifce duabus dcfe&tionibus, ex diuerfitate euentuum, elici poffünt ea,
quae aScriptoribus praetermiffâ funt. Nam ficuti in prima, forente VngaricoRt.
gno, Iadram in fuo integro ftatu exiftentem, a viribus Venetis tunc affii&tis fáci:
fuit defendere; ita vice verfa,in fècunda, rebus Venetorum florentibus, Vngari,
que defolata, nondum reftauratam ciuitatem, facile captam fuiffe: et, ficut prima
vice Iadrenfès, vt patriam defolatam reftaurarent, infulasque recuperarent, Comi
tem, quem dedignabantur, recipere coa&i fuerunt; ita fècunda, vt in patriam r&
ftituerentur, non folum vnius Comitis, fèd etiam duorum Confiliariorum abfòlù.
tum dominium fubierunt, arceque conftru&ta, praefidio obnoxii fuerunt, propriis
tamen legibus, et adminiftratione rerum communis frui permiffi fuerunt; exind:
partibus, quae ciuitatem in fui perniciem diuifàm aberrare fecerant, ceffàntibus,
*
fub temperatoVenctorum dominio, Iadrenfès diu quieti vixere.
*ః శి • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
*
. C A P V T VIIL
:L) E CIJYI TA' TAEY AE/ MARITIMAR / M C0 A!// TIB]ZW
- V E N E T is E T C R O A TI S. -

lures ciucs Venetos Iadrae, Arbi,

* inferitis
Aufferi, * Comites fuiffe, ex di
legitur 45
\fari, &tis conftat; horum aliquos db
eisdem ciuitatibus, aliquos vero
aVenetis elestos,ex relatisaDan
dulo,etferipturis elicitur Quan'
ti autem Comitatus DalmaticOs
Veneti fecerint, dignoſciturex
eo, quod vt plurimum filiosDu
cum Dandulus nominet, et Pe
«) A.C. 12o. trum Ziani a) Ducem ele&tum
fuiffè co tempore, quo Comes
Arbi exiftebat, et alios magiftrae
tus gerebat; cum Confiliarium
- quoque fuiffe,quando in Ducem
b) A.C. uż4. fuit ele&us, referat b): Leonardum etiam Michaelem ad Emanuelem, deindev&
t) A.C. (206. ro Rogerium c) Mauroccmum Aufferenfes Comites Legatos Conftantinopolim
miffos, ideih Dandulus fcribit, et de Marino Dandulo: Marinus Dandulo Conc;
Iadrae, et nunc etiam poteffas Taruifii contra quojdam Comitum, ffatum turbare nitente$
capitalem fententiam promulgauit. Quem Venetias redeuntem malefa&orum pringf
nequiter occiderunt, magnaque inter Venetor ex hoc, et illor difçordia exoritur. Coile;
«U А. С. гso. vero Iadrae, d) Ioanner Michael effèétus eff. Regiminis autem eorum tempus non
fuit vniforrne. Nam aliquos breui tempore, aliquos vero longo praefuifïè fcriptu
rae docent: Dominicum enim Maurocenum, Ducis filium, anno quarto Ducatus
- -

- patris
 Ет скоАтIAE LIввкоyАктvs cАР. vш. 277
patris a) Сomitem ladrae effectum, Dandulus refert, eundemque Comitatui prae- a)4 слуг,
fuilevsque ad annum МСLXXX. ex cripturis ) (upra relatis conflat; eius au- уніз.
tem filium Rogerium, Abfareniem Comitatumex (ucceflione vxoris habuifie, ро
Iterisque reliquifie, ex fequentibus соnicipotett:

„In nomine Domini Dei et Saluatoris noftri Iefu Chrifti, anno Domini
„МСLXXIV. menfe Augufti Inditione VII. Riuoalto. Quoniam ad notri Du
„catus regimina, quae Deoproptio fufcepimus, pertinet, vt omnicura et intan
„tia, quae inordinata funt, prouilione congrua difponamus: ideo Nos Sebahiaти,
„Ziani Dei Graria Venetiae Dalmariae atque Chroatiae Dих, cum noitris fuccefori
„bus, perhancpraefentem conceffioniscartamdamus, atque concedimus, tibi Roge
„rio,filio Comitis ladrae, Са(trumКеНе,cum omnibusfuishabentiis, et pertinentiis,
„intus et foris, vsque ad campum Lonis, quod eft verfusАrbes, quod quidem Са
„ftrum pofitumeft in infulа Pagi, quod eft de iure et pertinentia noftra, noftri
„que Ducatus, ficutte inue(timus in praefentia plurimorum bonorum hominum.
„ldeoque praedi8tum ca(trum, cum omnibus fuis habentiis et pertinentiis,intus et
„foris, ficut (upra (criptum eft, a die praefenti, in anteatibi fupra fcripta Rogerii
„Машroceniplenitima poteftate, damus, cum omni di(trittu, et honore, ficut по
„bispertinet, habendi, tenendi, faciendi, et infuper omnes reditus habendi,tenen
„di, fruendi, atque omnes tuasytilitates faciendi; et haec conceflionis carta, in fila
„firmitate permaneat.
- - f Ego Уeba/tiатит Zia/?i Dei Graria Dих татит ті/i.
- Еgo Stefaти, Вaroci tefi, /ii/cripji
Еgo Marcих Титоigo refi, /ii/criph. -

Еgo Л/arcиу Машreceni aui interfii et tefi, /i/trip/irogatus/in,

Еgo Ioanner Dandalo tefir/i/rip/.
во Иitaliy Falerro efi fikri/. - ,

ко Iacobar Ba/ilao refi fikripji -

до Маитісіи, Маигеceniteli fikriji -

вgo Ioanner Encio tejijiberiph. - - -

Еgo 0rro Ryticar Presbyter et Notarius, et Ecclehae Santi Ger.

идjii Plebaпи, сотpleui et roboraui.
„In nomine Domininotri left Сhrifti, annо МССП menie Aprilis, Indi.
„aione VI. ladrae. Plenam et irreuocablem fecuritatem facimus nos quidem
„Нетгіси, Dandulo Dei Gratia, Venetiae |Dalmariae atque Croatiae Dих, cum noftris
„fuccelioribus Tibi namque Rogerio Mauroceno, AbfarenfiComiti, et tuishae
„redibus.de toto hoc quod tu nobis dare, et folgere debuifti, vsque пuпергоса.
„tro Ketiae annuatim a modo igitur in antea inde femper fecurus, et quietus per
„maneas. Igitur, fi contra hanc fecuritatis cartam ire temtauerimus, compone
„re promittimus cum noitrisfuccefioribustibi, et tuishaeredibus, auri librasquin
„que, et haccfecuritatis carta maneat in fua firmitate. Signum fupra fcriptiDo
дnini Ducis, qui hoc praecepit.
-
-
-

".
мn з - в
 278 и по Lvсп рв кEGNo DALмАт1АЕ
і вро Магси, Dandulo epi fikripn.
Еgo Lelouillo tejir/i/trip/i. -

Еgo Andrear Сотado Presbyter er Notarius, atque Plebaтия, сотpleui

et roboraui.
Еgo Ioanner, Ecclehae Sandi Syluehri Presbyter, et Notariu, or cidі ітта-,
rre, reflis in filia.
Petru, Ziani Dei Gratia Venetiae Dalmariae atque Croatiae Dих, Doтіти:4uar
raeparti et dтіdiaetorius Imperii Romaniae. „Venerunt ante поitram praefen
„tiamhacredes quondam viri Nobilis Rugerii Машroceni, et conquetti funt faper
„virumNobilem Ioannem Siindolum, denotromandato Comitem Arbi, et eius
„dem communitatem, oftendentes vnum priuilegium continensinfeudum eiscon
„cefium cattrum Chidae cum fuis pertinentiis, quod violenter moleftaturab Ar
„benfibus; vnde praediausComes Arbenfis, pro communitare praedicta, ante no
„tram praefentiam fuam oftenditrationem,videlicet priuilegia antiqua, quaefatta
„fuerunt in tempore Crefimiri Regis Croatiae, audita, et intellettavtriusque (cri
„ptura, cum noftro Conflio, antiqua priuilegia Arbenfium confirmamus, alia vero .
„priuilegia repudiamus, praeditta priuilegia Arbenfibus firma, et inuiolata inper
„petuum maneant Datum in nottro Ducali Palatio Anno Domini МССV. die
„tertiaintrante menis Aprilis IndiStione VIII. -

МССII die XV. Маrrii aftante Indidione ХИ.

„Inftrumentum per quod Daria Dei Graria Ab/areyi. Сотitija, vna cum fi
„liis fuis Roberto et Petro Стitibur, vniuertae Аrbenficiuitati promittit, pro feet
„fuis omnibus filiis, quod fiАrbenfes filium fuumRobertum, Arbenfem Сomitem
„facerent, omnia iura et rationes, quasipia habet in Кefia veterana, cum omni
„bus ad eam pertinentibus eis concedit, quod fcilicet communitas cam teneat,
„poffideat, et vtilitatemfuam faciat, quousque praedi8tus Robertus Сomes in eo
„dem exifteret Comitatu, et, fipraefatus Robertus Сomes, cum praefato commu
„niilucaliquos vellent conducere ad habitandum, qui ibidem habitauerint, redi
„tus, quos ipfe Соmes cum iam ditto communi difpofuerint, reddere debeant, et
„infuper, cum Соmes ibi venerit, prandium vnum ipfi, et eis, qui cum eo erunt,
„dare teneantur; hocautem prandium ordinatum eft pro recordatione tenutae
„eiusdem pertinentiae concetiae; ditto vero Comite Roberto decedente, vel def
„ciente, fi filius eius vel frater Сomes fuerit, praediaum locumКefiae praediao
„modo teneat, fin minus, iura Comitifiae adipiam redeant, et Arbenfes apud Ar
„ben remaneant. Аttum hocettinАрfaro, in Pallatio eiusdemСоmitisfae.
МССХХХ ИI. terria Iulit.
„Rogeriu: et Leonardus, filii quondam Perri Mauroceni comiti, Ab/areyi, re
„nuntiant ComitiАrbicaltrum Kefe et Noualium, guibus addenda/int verba chro.
„пiliae Veneti:
Еfendo in ranto vegтиdo a тorte il Ст.
2
Interea, гит obii/er Вazeda Mauroce.
ге d О/aro, che era Bazeda Morefin, che пи, Сте, Аb/ari, ди Сотitarum babие
варию , Сте a"bora Je coНитара, 4ие raper/icce/ionem, et от гипс таri, crat
ро/е
 ET CRoATiAE LIBER QVARTVS CAP. VIII. 279

contado per ſucceſſion l'haveva poſſeduto in poffederat quoad vixit. Abfarenfès petie
vita ſua, li popoli di quel Iſola comparſero
:s davanti il Doſe, e ſupplicorno, che per ilma
zor Conſejo ghe foſſe manda un Conte, che
ſteſſo do anni, che poi finidi ſe ne ele
zeſe un altro, et coſi ſe feſè de tem-
po, fù grata alla Città de Venetia
º la propofia de Offerofi, onde poi fo
eletto per il mazor Conſjo Andrea Doro,
º che fu il primo, che mandado dal conſejo
ºf andaſſe Conte in quel luogo, correva alora
runt, vt a maiori Confilio daretur eis Co
mes in biennium, et fic fieret de tempore in
tempus, quod gratum accidit Venetis, et a
maiori Confilio eleéfus fuit primus Andreas
Dauro, anno MCCCIV.
ts.
º -
-

l' anno MCCCIV.

та
l:t
Eundem Bazedam Iffrico bello praefuiffè Dandulus memorat.
Marinus Beceda nunc Capitaneus. Sed, vt haec Maurocenorum in Comitatu.'
Abfàrenfi fucceffio melius coniiciatur, fubdetur fequens fucceffio nominatorum:
Vitalis Michael Dominicus Maurocemo
Dux Venetorum 1156. Dux Venetorum II48.
|
|
Nicolaus comes Arbi.' Leonardus ComesAufteri Dominicur Comes Iadrae
Maria vxor, filia N. vxor, filia . ab anno I152. vsque II8o.
Ladislai de ftirpe Ducis Deffae -
-

regali Vngarica
-

|
Daria Comitiffa
-" - |
Rogerius Comes
*

Abſari Abſari -

- "Robertu. Petru Comes”

! .
I-
-

1238. Rogerius. AbſariLeonardu.

I236.

Comes Arbi I243.

Marinus, Bazeda cognomine,
vltimus Comes Abfari ſucceſſiuus.

I3o4. Andreas Daurus, primus

electus a Confilio maiori Veneto
rum in biennium.

comitatum quoque Curzulae et Melitae, familiam Georgiam poffedisfe, Chroni

ftae Veneti asferunt, de quo Dandulus; Ducit, Rainerii Zeno, amno fecundo, Marfilius
Georgio, pro Venetis Comes Ragufi, Curzolanos absque regimine fiuäuantes, cum aliquibus
conuentionibus füb fua prote&ione fùfcepit, non fine Ducalis bonoris di/pendio, quem illi
poß biennium expulerunt, et poftea cum nauigiis armatis illuc accedentem fifteperunt, etc.
cuius controuerfiae meminit Epiftola Tragurinis fcripta. * * *

„Rainerius Geno,Venetiae, Dalmatiae, atque Croatiae Dux, Dominus quar.

„tae partis et dimidiae totius Imperii Romaniae. Nobilibus viris, Re&oribusTra
„gurii, et eiusdem terrae Comiti, amicis dile&is, fàlutem, et dile&tionis affe&um.
. . . - »Cum
 ago
-- , I. 1o. Lvcil DE REGNO DALMATIAE
„Cum de Comitatu Curzuli, et Mellet, olim multae quaeftiones coram nobis, et
„confilio noftro minori et maiori extiterint, et ftatutum et ordinatum fit per nos
„et noftrum Confilium minus, et maius vt Nobili viro Marfilio - - - Comiti fuo,
„et eius, qui ad praefens mittitur ad di&i regiminis Comitatum, videlicet Nobili
„viro Iacobo Grimani, feu alii, qui loco eiusdem Comes pro tempore fuerit, ob.
„dire, tanquam Comiti fuo, in omnibus, et per omnia debeant, ipfum recipients
„honorifice et benigne, banna, et praecepta, et ordinamenta ipfius, et fententis
„per eum latas, et ferendas, in omnibus,et per omnia obferuando; iura ad ipfùm
„fpe&antia, fècundum confuetudinem terrae, fibi omnia integre tribuendo; pru
„dentiam veftram requirendam duximus, et rogandam, quatenus eidem Comiti,
„vel lacobo Grimani, feu alii, jui pro tempore ibidem fuerit, pro eiusdem Comi
„te confiliuni, auxilium, et fauorem, cum oportuerit, ad manutenimentum ipfius
„regiminis praebeatis. Nos, quod inde feceritis, gratuf habentes, veftrateneamur
„precamina libentius exaudire; fcientes, quod Sclauis, et Latinis, di&ae infüh:
„mandauimus, vt di&tum eft, quod eidem in omnibus tanquam fuo Comiti deb^.
„ant obedire. Datum in noftro DucaliPalatio die penultimo exeunte menfis No.
.uembris, Indiëtione V. id eſt anno MCCLXII. ex qua dignofcitur Iacobum Gri
mani, loco Marfilii Georgio, fubftitutum, ipfumque Marfiliumabfentem. COmi.
tis Curzole et Melitae ius habuifîè dicendum eft; extat etiam alia eiusdem teno
ris Epiftola Ducis Venetorum. - -
|
„Laurentius Teupulo D. G. Venetiae etc. Dux. Nobilibus viris Re&ori
„bus Tragurienfibus, et eiusdem terrae vniuerfitati, dile&tis fibi, fàlutem, et dile.
„&ionis affè&um. Cum Nobilem noftrum dile&tum in Comitem Curzulae et
„Melletae praefentialiter dirigamus, prudentiam veftram requirendam duxi
„mus, et rogandam per nos et noftrum Confilium, quatenus eundem Nobilem,
„et homines di&ti Comitatus, recommendatos habentes in his, quae pro ipfius r&
„gimine facienda habuerit, fauorem veftrum, et auxilium taliter impendatis,quod
„preces noftras penes vos fibi fèntiant fru&uofàs, et nos reputemus ad gratiam
„Datum in noftro Ducali Palatio, die nono exeuntemenfisFebruarii, Indi&ioneXV.
id eft Anno MCCLXXII.

Comitatum Curzulae familiam Georgiam poffedisfe, vsque quo cum caeteris

infulis Regi Vngariae tradita fuit anno MCCCLVIII. ex Caroldo elicitur, quior*
tores Venetos, poft bellum Clodienfe, in Vngariam pro pace confirmanda mifGs
MCCCLXXXI... . Septembris apud Regem de hac re verba fecifîè refert:
Dapoi li Oratori li efpofero, come il Deinde Legati ei expofùerunt, qualit*
Nobil homo Giovan Zorzi, figlio delquondam Nobilis vir, Ioannes Georgio, filius quoniam
M. Piero Zorzi, che fà figlio de M. Giovan Petri, fili Ioannis Georgii Comitis Curzulat,
Zorzi, Conte de Corzola, de molto tempo in multo abinde tempore, cuius non extat nº
qua, che non era memoria in contrario, ha- moria in contrarium, tenuerat et pll.
veva tenuto, et poſſeduto la iſola di Corzu- rat inſulam Curzulae, et Ducalis dominatº
la, et che la Ducal Signoria era ſtata con- vt morem gereret ſuae Maieſtati, renunti“
tenta per fotisfare d fùa Maeftd renunciar uerat et cefferat illi infùlae, praecepera*
et ceder quella Ifola, et far commandamen- ' que ipfi, Georgiis, vt ab/ĉederent ah illa, ff
to ad effi de CaZorzi, che fi levaffro dalpo- quia poffeffà fùerat a praediäis Nobili,
- rºga

<}
 **

ET CROATIAE LIBER QVARTvs CAP. VIII. 28I.

ſeſſo di quella, et per che era ſtata poffèdu- rogabant fùam Maieftatem, vt commenda-.
ra dalli detti Nobili, però pregavano fua tos haberet diéfor Georgior. Rex huic
- -
Maeſtd, che per reverentia del Signor Idio parti reſpondit verbis generalibus absque.
li piaceſſe haver per raccomandati detti de aliqua conclufione, ita, vt cognofceretur eius.
Ca Zorzi; detta Maeſtà di queſta parte ri- animus alienus a ſatisfaciendo in hoc Duca
ſpoſe con parole generali ſenza alcuna reſo- li Dominio.
lutione, ma ben ſi conoſceva l'animo di quel
la non eſſer inclinatoa ſodisfar incio la Du
cal Signoria.
Veglienfe, quoque Comites inter Venetos reponi poffunt, cum Venetorum.
ope Comitatum poffederunt, donec Vngaris adhaerentes eundem amiferunt, vt
Dandulus refert: Bartholomaeus Comes Vegliae cum confórtibus fùis, qui iuramento
fidelitatis Comitatum a Venetis recognofcebat , recepto feudo a Rege Hungariae, ei tota
liter adhaeferunt. Dux autem illos, vt rebelles, ab omni honore et iurisdi&ione priua
uit, et Laurentius Teupulo eius genitus illis furrogatus eft, et Ioanner Teupolo alter fili
us Auferi Comes efficitur. Quomodo autem feudum Vegliae a Rege Vngariae acce
perint, nulla memoria reperitur: fed cum Regi Belae, quando a Tartaris fugatus
ad maritima defcenderat, ingentem pecuniae quantitatem, et fupelle&ilia pretiofà
dono dediffent, et tunc inter Venetos et Vngaros ob Iadram béffum interceffiffet,
hac de caufà fufpicionem Venetis praebuiffe, Comitatuque priuatos argui potefl;
vt ex priuilegio eiusdem Belae,Comitatum Segniae concedentis, elicitur.
„Bela Dei Gratia Vngariae, Dalmatiae, Croatiae, Ramae, Seruiae, Galitiae,
„Lodomeriae, Cumaniaeque Rex, omnibus Chrifti fidelibus praefens fcriptum im
„fpe&uris, fàlutem in eo, per quem Reges regnant,et Principes terrarum Regibus
„fubie&i. Conuenit omnium nationum et linguarum, fibi deuote obfequentium,
„taliter prouidere, vt aliifuperuenientes eorum exempla imitari, ad fidelitatis ope
- „ra ardentius et feruentius euocentur. Proinde ad vniuerforum, tam praefem
„tium, quam futurorum notitiam, harum ferie volumus peruenire, quod,cum pro
„pter fcelera omnium hominum in Regno noftro degentium, inftigante antiquo
„humani generis inimico, abundauerant, et plus quam arena maris multiplicaue
„rant, nolens Deus eorum malitiam impune vlterius pertranfire, rabiem Tarta
„ricae gentis excitauit, per quos potentiam fuae Deitatis genti pro fide oftenderet,
„et eos de terra deleret; propter quorum etiam peccata, a nobis fuam mifèricordi
„am elongauerat, adeo, quod per ipfos Tartaros in campeftri proelio conui&ti,
„fugae praefidio maritimas adiremus partes, et aquarum latibula quaereremus,
„quia eorum folatio eramus. Pater mifèricordiarum, et Deus totius confolatio
„nis, qui confolatur nos in omni tribulatione, et nobis fontem animae aperire di -

„gnatus eft, et ad confolandumnos, Fredericum et Bartholomaeum,llluftres et ftre

„nuos viros Nobiles de Vegla, quafi de coelo proiecit, qui nobis in omni eorum*
„parentela adhaerentes, interpromifcüos a&us fideliter exhibuerunt famulatus, et
„non modicam eorum pecuniam, quae vltra viginti millia marcarum tranfcendit,
;in ciphis aureis et argenteis, et cum aliis rebus pretiofis, nobis de bonis eorum
„praefentauerunt, et praefèntando donauerunt: recompenfántes eorum feruitia,
„et dona, de confilio Dominae Mariae, cariffimae confortis noftrae, et Baronum
光光米 Nn »noſtro
 282 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE *
„noftrorum fidelium,quandam ciuitatem noftram, circa littus maris exiftentem, S.
„gniam vocatam, cum omnibus fuisvtilitatibus,et pertinentiis vniuerfis,fimul cum
„tributo feu theloneo, et aliis circumftantiis, et in eadem libertate, ficut nobisfet.
->
„uire confueuerat, dedimus, donauimus, et contulimus, ipfi Friderico et Bartholo.
„maeo in filiis filiorum perpetuo et irreuocabiliter poffidendam; hoc etiam fp.
„cificando, quod fi quis haerede careret, haeres alterius finaliter valeat poffidere
„Vt igitur huius noftrae collationis feries propterea firmitate folidetur, praefem.
„tes eisdem conceffimus, duplicis figilli noftri munimine roboratas, Datum pcr
„manus difcreti viri Franquerii, ele&ti Arbenfis, Aulae noftrae Vice Cancellariidi.
*A. C. 125 r. „le&i et fidelis noftri, anno Domini* MCCLX. Regni autem noftriXX. Eordemta.
men in Comitatu deinde a Venetis reftitutor, Dandulus refert :
„Caeterum Schinella, et nati quondam Guidonis Veglae, qui Regi Vng.
„riae adhaefèrunt, a Duce de Comitatu priuati, nunc Venctorum gratiam implo.
„rantes, funt reftituti benigne in Comitatu, et caeteris honorificentiis, etc. quod ex
ipfa inueftitura clarius apparet.
„In Chrifti Nomine Amen. Decet cuilibet Dominationis arbitrium ample.
„&ti liberaliter petitiones rationibus deuotorum,eos praecipue ad exauditionis gra
„tiam admittendaque non minus regnantium laudes, quae et eorum commoda, et
„honores dignofyntur; hinc eft, quod Raynerius Geno, Dei Gratia Venetia:
„Dalmatiae atque Croatiae Dux, Dominus quartae partis et dimidiae totius lmp:
„rii Romaniae, cum noftris iudicibus, et fàpientibus noftris de maiori et minori
„noftro confilio, et collaudatione populi in publica concione, attendentes puram
„fidem, et re&tam deuotionem, quam egregii viri, Ioannes, Guido, et Henricus,
„olim Comites Veglae, ac ipforum praedeceffores, ad nos, et praeceffores noftros,
„ac commune Venetorum, ha&enus habuerunt, ipforum Comitum meritis infpici
„endo, et beneuolentiam quam erga ipforum nobiles noftri praedeceffores per
„tempus praeteritum habuerunt, difponentes eorum haeredes oftendere operapcr
„effe&tum, concedimus et confirmamus viris Nobilibus,Schinellae, nato quondam
„egregii viri Comitis Bartholomaei Veglae, ac eius filiis, Petro Schinellae, Barth0
„lomaeo, et Frederico, Bartholomaeo et Guidoni, filiis quondam Comitis Guido
„nis de Vegla; &t eorum haeredibus mafculis in perpetuum, ita, quod vnus alt*.
„ri fuccedat, vniuerfum Comitatum Veglae, et infulae, et Peruichii, cum omnibus
„reditibus, iuribusque, rationibus, honorificentiis, colle&tis, et regaliis fuis, adeun
„dem Comitatum, et infulam, fiue infulas fpe&antibus, vt ea omnia de caeteroha
„beant, teneant, et po(fideant, fine aliqua contrarietate, ficut ipfi Comites, et £0
„rum praedeceffores, per tempus praeteritum . . . . . habuerunt, et tenuerunt,
„habendo ficut di&um eft, di&tus D. Schinella Comes,.et filii, et eorum haeredes,
„medietatem totius di&i Comitatus, et praedi&ti Fredericus, et Bartholomaeus, ct
„Guido, ac eorum haeredes aliam medietatem. Propterea omnes di&um Comita
„tum regere et gubernare debeant, fecundum bonas et antiquas confùetudines
„ipfius Comitatus, ac Comitatum manutere, et defenfàre, bona fide, ad noftrum,
„noftrique communis Venetorum honorem, excepta coronata perfona, et ipfius
„exercitu manifefto, nuntios autem noftros et communis Venetorum, ac galeas, et
„ligna currentia, quae illuc per tempora adire contigerit, debeant recipere hono
„rifice, et tra&are benigne, inimicos autemVenetorum communis, vtinimicosf*
- - ,pሀ*
 вт скоАт1АЕ LIвек оyАктvs cАР. vш. 283
„putabunt, amicos vero pro amicis habebunt, et dilettione mutua honorabunt, et
„non facient compagniam cum vПо Соrfario, vel focietatem cum aliquibus exeis
„contrahent, qui derobationem piraticamque exerceates homines offendunt, vel
„offendereniterentur, fue alios, упdecunque, fue Venetis venientes, et de Ve
„netiis redeuntes. Еteft (ciendum, quod per dittam conceflionem ipfius Сomita.
„tus,foluiet dari debeant communi Venetorum,librae nongentaeVenetae paruae,
„de quibus libris nongentis medietatem foluere et dare debeant, Dominus Сomes
„Schinellus et filii, ac eorum haeredes, quibus concefia eit medietas dial Сomi
„tatus, et aliam medietatem foluere et dare debeant praeditti Fredericus et Bar
„tholomaeus et Guido, et eorum haeredes, quibus alia medietas dicti Comitatus
„concefiaeft; de quibus habere debemus nos, Dux, pro falario nobis concefo, li.
„bras DСС Venetas paruas et libras СС. habere debeat Nobilis vir Laurentius
„Теupulo, donec vixerit, et eo decedente librae СС. in commune Venetorum de.
„beant libere deuenire. Praeterea, quandocunque pro communi Venetorum ar
„mabuntur galeae, vel a triginta fuperius armari debeat vna galea, per homines
„iptius Сomitatus, eorum expenfis, et fi magnitudo Venetorum ibit per partitio
„nem, quod vnus ex Comitibus de domo Veglaeibit perfonaliter in ditto exerci.
„tu, et tabit, donecalii Nobiles de Venetia morabuntur, eorum Comitum film.
„tibus ac expenis item, quod infra decemannos proxime venturos, debcant
„et teneantur ditti Comites, tam ComesSchinellaet filii, et eorum haeredes,quam
„praeditti Fredericus Bartholomaeus et Guido,eteorum haeredes, ponerein Ve
„netis, inpoiesionibus librarum decem milliaVenetarum paruarum,ponendo vi
„delicet a quatuor annis proximis in antea, quolibet anno tantum, quantum fuffi
„cit pretii pro rata in depofito pro ipfis poietiionibus comparandis, de quibusme
„dietatem praedigi Fredericus Вartholomaeus et Guido, et eorum haeredes, ali
„am medietatem praedittus Schinella, et filii, et eorum haeredes, poneredebeant;
„et fi acciderit, quod Comitatus ipfe in nobis remaneat, per defettum maculino.
„rum, quinon ellentin Domo Veglae, dittae ponefones pis remaneant libere,
„ct eorum haeredibus, ad faciendum exeis pro animaet corpore, quidquid vo
„luerunt ordinare: item quandocunque nobis et noftris fuccefioribus, et commu
„ni Venetorum, necefie fuerit haberegеntem pro communiVenetorum vsque С.
„vel СС. homines protali foldo, qualiter dabitur Venetis, et quandocunque fru
„mentumvalebitin Venetis in triginta folidosparuos, fuperius proquolibet Itaro,
„dabunt operam ditti Comites bona fide, dum vixerint, aequaliter, quod de Comi
„tatu praediao,etaliis terris circumadiacentibus, in maioriquantitate quam pote
„runt, conducatur Venetias ad vendendum. Et eft (ciendum, quod decedentibus
„omnibus Сomitibus (upra distis, et haeredibus mafculinis, ita, quod nullus ma
„fculus fuperuiuat, di8tus Сomitatus, cum omnibus (upra conceflis, in nos, etcom.
„mune Venetorum, debeat libere deuenire, quem regi et tenerefacere debemus
„fecundum bonas et antiquas confuetudines inipfo Сomitatu obtentas; nobisquо
„que Duci, noftrisque Succefloribus, et communi Venetorum, tam ipfi Соmites,
„qui nunc funt, quam eorum haeredes, qui pro tempore fuerint, infraynum an
„num, poftquam peruenerint ad aetatem, fideles erunt, facramento adfiriétiinper
„petuum, et omnia, quae continentur fuperius, cum eorum haeredibus,ipfl Сomi
„tes,nobis, fupra ditto Duci, et Succefioribus noftris, et communiVenetorum, fa
жжж Nn 2 - » ста
-- --

*
 284 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE t

„cramento adftri&i, fe obferuaturos promiferunt, nifi remanferit per Nos,aut Suc.

„ceffores noftros, vel maiorem partem noftri confilii, ita tamen, quod non poffimt,
„nec debeant effe ex di&is Comitibus, nifi duo re&ores, quibus de honorificentiis
„Comitatus debeant refpondere; et fi aliquis ex di&is Comitibus terram exieri,
„vel cafu abfèns fuerit, vnus alius debeat effe Re&or, de Colonello illo, de quofue.
„rit, qui abfens erit, et fi omnes di&ti Comites erunt extra terram, conftituam:
„vnum vel duos Re&ores, ficut eis vtilius apparebit. Et fi omnia, ficut continetur
„fuperius, obfèruata non fuerint, pars Comitatus illius, qui contra fecerit, amit.
„tatur, cum omnibus fupra conceffis, et in alios deueniat, de cuius Colonello fue
„rit obfèruatum, quae fuperius di&ta funt, donec ille, qui contra fecerit, ad no.
„ftram, et communis Venetorum fuerit gratiam reftitutus: fi vero omnes praedi.
„&ti Comites, vel eorum haeredes, contra praedi&a fecerint, praedi&us Comita.
„tus, et commune Venetorum, cum omnibus fupra conceffis, deuenire debeat cum
„omni plenitudine rationis, ad faciendum exinde, quicquid noftrae noftriquecon.
º
„filii voluntatis fuerit, fecundum bonas et antiquas confuetudines, in ipfo Comit.
„tu obtentas, ipfum regi et teneri facere debemus. Et fciendum, quod praedi&i
„Comitesfunt, et effè debeant, denoftro maiori confilio, facramento ad(tri&i,quam.
„do per tempora Venetiis erunt: et ad maiorem huius rei firmitatem , et euiden.
„tiam pleniorem, praefens priuilegium fieri iuffimus, et per manum CorradiCi.
»riae noftrae Cancellarii roborari. Currente anno Domini MCCLX.

Ego Rainerio Gemo Dei Gratia Dux Venetorum etc.

Ego Ioannes Quirimus Iudex. -

Ego Ioanney Crademicu$ Iudex.

Fgo Gibertus Dqmdolus Iudex.
Ego Marcus Totulus Confiliator.
Ego Mar/ilius Georgii Confiliator.
Ερο Marcus Aurio Conſiliator.
Ego Tºmaſius Allattroceno Conſiliator.
Ego Nicolaus Quirinus Confiliator.
Fgo Corradus, Ducalis Aulae Venetorum Cancellarius, hi, omnibu, interfui, et de
mandato ipfius Domini Ducis fçripfi, compleui, et roboraui, etc. ItaComite, Veglienfii
Mobiles Veneti effe&i, inter Comites Venetos pro Veglia, interComites vero Cro.
tos pro Segnia cenfebantur; hacque de caufà in inueſtitura Vegliae excepta füit
coronata per/ona, fcilicet Rex Vngariae, cuius feudum Segniam poffidebant; patri
tiatumque Vcnetum feruarunt etiam eo tempore, quo Veglia fub dominio Ludo
Vici RegisVngariae reperiebatur, vsquead annumMCCCLXXXI. Nam, cumad.
huc Segniae, ex antiquo inftituto, Conful Venetus moraretur, vexillumque Diui
Marci erigi foleret, vtrumque Rex vetuit: in tra&atu itaque pacis, Veneti Regis
arbitrio permiferunt, vt vel antiqua ipforum iura segniae fèruarentur, vel, hisab
latis, Comites Vegliae, et Segniae, honoribus et priuilegiis, quae Venetiis habe
bant, priuarentur, vt Caroldus refert.
Comi
 ET CROATIAE LIBER QVARTvs cAP. Ix. 285
Comites autem Croatos, maritimis ciuitatibus praefuiffe, Archidiaconus, et
fcripturae teftantur; horum autem Caciclos caeteris praepolluiffe,ex di&is patet: et
cum Domaldus, filius Saraceni, Comes Sibenici, terram in Cetina beneficio Regis
confecutus, Comitatibus quoque Tragurii, Spaleti, et Cliffi, praefuiffet, in fuper
biam elatus, infeftus omnibus euafiffet, Regiaque mandata fperneret, iußü eiusdem,
º a Breberienfibus debellatus fuit. -

~ -

* -
*** Hinc fufpicari licet, hunc Domaldum eumdem fùiffe cum Molduco Duce Ca
º
_ citorum, cui Andreas Rex minatus eft, ob damna infùlis et Spalatenfi agro illata,
eiusdemque filios Almiffi piraticam exercuiffe, eaque fedata, cum Tragurienfibus
paternas controuerfias profèquendo, contentionem de agris vfurpatis habuiflè, vt
latius in patriae Chronico expenditur, quibus debellatis, Caciclorum potentia, fi
mul cum relata Almifanorum piratica,euanuit. Exinde in Croatia maritima duae
familiae erninere coeperunt, iurisdi&tioneque beneficio Regum dilatata, a Comitati
bus Corbauiae et Breberii, cognomen fumferunt, de quibus, pracfertim de Breberi
enfibus, fàepe mentio fienda eft.
诫
tº ,
*** *
‫مربط الناس‬ * C A P V T IX.
D E C0 MITIB WYS BR EB ER I ENSIB PYY, ET PIRA.
TICA A L M IS A N O R VM R ENO VA TA. * *

N de genere Subich, ob feruitia Regibus praeftita, Comitatu Breberienfido.

nati, ab eodem cognomen fortiti funt, vt ex confirmatione Regis Belae
conftat : -

„In nomine fàn&ae Trinitatis, et indiuiduae vnitatis, Amen. Bela Dei Gra
„tia Hungariae, Dalmatiae, Chroatiae, Ramae, Seruiae, Galitiae, Lodomeriae,
„Cumaniaeque Rex in perpetuum. Regum celfitudo regit, et fublimiori debetur
,dignitati, vt intuitus fui oculos tanto iucundius in fuos fideles iniciant, quanto
„ipfa fidelitas, per quam Regum Regnorumque omnium potentia roboratur, cae
„teris virtutibus pofitis eft merito praeferenda, et amplioribus praemiis attollen
„da, praefertim, cum hominibus infe&tis corruptela feculi fènefcentis, quo rarior
„reperitur, eo carior fit habenda, et ardentius amplečtenda. Hacigitur confide
„ratione indu&ti, tenore praefentium fcire volumus vniuerfos, quod, cum fideles
„noftri, Stipcho Comes, et Iacou, filii Comitis Stephani, Gregorius et Daniel Co
„mes, filiiBribigne Comitis, et Obrad, nec non et nepotes eius, filii videlicet Comi
„tis Budislaui, Nobiles de Breberio, a primaeuis ipforum temporibus paternis ve
„(tigiis inhaerentes,tam grata femper fidelitatis obfèquia, et vbique attollenda, co
„ram noftrae Maieftatis oculis ftudiofius impendiffènt, vt expugnatis et effugatis,
„Damaldo, et Boyzin, ac cognatis eorundem, quia a fidelitate debita aberrarant,
„contra multos etiam alios, aduerfus Regiam Maieſtatem'reſultantes, in proelio na
„uali et terreftri, fàepe ac fàepiffime . . . . et laudabilem vi&toriam obtinuif
„(ènt,et triumphum per omne fpatium temporis, in omni feruitio noftro, immobi
„les praeftiterint; adhaec, cum tempus perfecutionis Tartarorum, qualitas tem
„poris et negotii, ad partes maritimas nos expuliffet, . . . nosque fideles noftri,
Nn 3 »Vt.
 º

-
-

|
286 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

„vt deuoti fedulo receptantes, vniuerfà quae habebant ad noftrum expofuerum

|
„praeceptum et mandatum, fuas perfonas contra infultus Tartaricos, et alios di.
„uerfos fortunae cafus, multipliciter exponendo, quosdam, qui in ipfo euentuf.
,,erigere et extollere contra nos intendebant, commendabiliter reprefferunt. Nos
„igitur, quibus ex officio Regiae dignitatis incumbit, metiri merita fingulorum, ct
„fingulis . . . . . deuota eximia bonorum a&tuum prorogationem memorittt
„retinentes, Comitatum Breberienfèm, cum omnibus vtilitatibus ac pertinentiis
„fuis, a progenitoribus noftris eis liberaliter datum, collatum, ac inclitae recordi.
„tionis patris noftri priuilegio roboratum, quod tamen cafu dicitur amiffüm, plen: I,
„et pacifice eisdem duximus confirmandum, vt tam ipfi, quam ipforum haeredes,
„haeredumque fucceffores, in perpetuum poffideant pleno iure. In cuius confir.
„mationis et collationis memoriam, et perpetuam firmitatem, praefentes conceffimus
„noftras, impreffione aureae bullae noftrae roboratas. Datum per mianus Ven.
„rabilis patris Benedi&ti Archiepifcopi Colocenfis, Aulae noftrae Cancellarii, Rell.
„rendo Stephano Archiepifcopo Strigonienfi, Rafcho Cenadiem . . . . Vltra.
„filuano, Zaland Vefprimienfi, Goymone Vuacienfi, Philippo Zagrabienfi, Iacobo
„Agrienfi, Achille Quinqueecclefienfi, Archidapifero laurienfi, Vincentio Varr
„dienfi, Epifcopis, Ecclefias fàlubriter gubernantibus, Magnificis . . . . Praepo
„fito Albenfi, Aulae noftrae Vice Cancellario, Rollando Palatino, et Comite Poff
„nienfi, Stephano Bano totius Sclauoniae, Chach Magiftro Tauarnicorum noftro
„rum et Comite fuper, Laurentio Vaiuoda Vltrafiluano, Comite de Dolcon, Pau
„lo iudice Curiae noftrae, et Comite Zaladienfi, Dionifio Zouguexan, StenicoS|.
„migienfi, Nicolao Magiftro Dapiferorum noftrorum, Bagon Magiftro Pincerna.
„rum noftrorum, et Comite de Bacca Emoys Marefcalo, Benedi&o Marunienfi,
„Nicolao ferrei Caftri, Dominico Zauaiem. Hon. Varosdien. et aliis quam pluri.
„mis Magiftratus et Comitatus tenentibus . . . . Anno Domini MCCLI. nono
„Kal. Decembris, Regni autem noftri fextodecimo.
Iidem Breberienfès Comites, ficuti Comitatus quoque Tragurii, Spalati, et
Sibenici, pluries rexerunt, ita Stephanus Banatum totius Slauoniae confecutus eft;
Rex namque Bela, poftquam cum Venetis conuenit, et Iadrenfes in patriam refti
tuti fuere, res maritimas componere intentus, hunc virum elegit, quem, quanti
faceret, Epiftola eiusdem,Tragurinis fcripta, teftatur.
„Bela Dei Gratia Rex Hungariae, dile&tis et fidelibus fùis, iudici et vniuerfis
„ciuibus ciuitatis Tragurienfis, fàlutem et gratiam. Quando diuturna in vobisfi.
„delitas, per fucceffionestemporum, continuum circa nos fùfcipit incrementum, fic.
„ut per opera veftra patuit, et nunc claret; dignum ducit Excellentia Regia, v0
„bis, gratiarum a&ionibus fimul, et operibus, occurfàre. ' Super moleftiis, fi qui
„dem vobis, vt ex querimoniis veftris fufcepimus, irrogatis, quamque mentem
„quietudinis noftraequaedam turbatio immutârit ad praefens, tam propter fuccef |
„fus diuerfos profperos et iocundos, quibus pius Deus animum Regium, egregiis
„fuae benignitatis muneribus, illuftrauit, celfitudinis Regiae dexteram multiformi
„ter roborando:,non putauimus vobis aliquid iuuaminis impertiri, reputantesvös j
„quantocius rep. . . . . . . fi propter infignia noftra et ardua, veftri minores
„articuli retardentur, quod noftra folemnitas, cuius amminiculo, veftris et aliorum
„fubditorum noftrorum vtilitatibus, potentius profpiciemus. Foret propter QU
,‫ڈالا‬

*
 ЕтскоАтлAE LIввкоyАктvs cАР Iх. 287
„uis modica fibi dilata. Verum fuper his et aliis, quae noftris incumbunthume
„ris reformanda, ecce praedilettum et fidelem noftrum, Stephanum Banum to
„tius Slauoniae, quem profetto virum fecundum cor noftruminuenimus, ad par
„tes maritimas transmiimus, dantes eiplenam auttoritatem reaedificandietplan.
„tandi honettos et probos, acetiam reprobos de(truendi, qui profetto non de
„(tructor (ed potius con(truetor, non difperfor fed congregator, necraptorerit,
„fed magis innatae fidelitatis et prudentiaeftudiomagnificus conferuator; cuitan
„quam nobis in omnibus pareatis, eidem difcretionis veitrae confiliis, viriumque
„veftrarum auxiliis occurfando, Itudiofiftime, vt foletis; cui etiam (pecialiter prae
„cepimus, vi vos digat pecialius confouendo Nos quoque circa partes conf.
„nii huius, moram concedente Domino trahemus, et eidem Stephano Bano, qui
„iam nunceft in veltra, et vobis proximus, et expedierit nos per grata fubfidia
„exhibere. Datum in Vuaska XI. Nonas Арrilis. -

Еt quamuis, duo anno data fuerit, et per cohfequens quando Banatum Ve

phanus coeperit, dittinguinequeat: tamen poft annum МССХLV. quo Ladislaus
erat BanusSlauoniae, datam fuide oporter. Stephanum, mentemRegiamoptime
executum, expluribus con(tat: namtunc mutuae offenfionesinterSpalarenfes,Tra
gurienfes,Sibenicenfes, ladrenfes, etArbenfes,fublatae, commerciaquere(titutafue
runt; nec leue fuit eius prouidentiae argumentum, littus continentis defertum ha
bitationi deltinare, locumenim opportunum nouaeciuitatis condendaeeligens, pro
ximis Arbenfibus in coloniam dedit, conditionibus, quae tam fuo Regi, quamVe
netis conducerent, vt ex eadem conceflione patet.
„NosStephanusBanus totius Sclauoniae, volumus (cire vniuerfos, quodnos,
„confiderata fortitudine montis Iablanich, et infpe8ta vtilitate eiusdem, collocare
„volumus nouam ciuitatem, ad honorem Domini Regis Vngariae, fuper eodem.
„Рорuliautem Arbenfisinfulae, miffis folennibus nuntiis fuis, videlicetiudice An
„drea de Сotopagna, et Domigna Gambetta, a nobis locum in eadem ciuitate Ia
„blanichii, qui ex ipfisfe ibi collocare voluerunt, clare poftularunt, promittentes,
„quod in ipfum, et in ipfam ciuitatem, populos congregarent, et vtilem facerent
„illum locum amoenum, cum noftroadiutorio, ad commodum Domini Regis et
„honorem: quorum condignas petitiones admittentes nos, locumeis, qui ex ipfis
„illucconueniuntibi moraturi, duximus concedendum, ita videlicet, quod vnum
„Саhellum in verticeiptius montis, omni expenfanoftra, pro Domino Rege aedifi
„cetur, circumquaque autem, pro vtilitate populi ibi commorantis, eandem liber.
„tatem, qua vtunturТragurientis, et Sibenicenfis, et aliae ciuitates Regis, in mari
„timisiuxta mare conftitutae; hocautem exprefie conftituimus, quod Comitem
„fibi habeant eligere de Regno Domini Regis, et de fidelibus eius, quemcunque
„voluerint, iudices vero et confiliarios eligant expopulisArbenfibus,in eadem ci
„uitate commorantibus. Sicautem iidem populiАrbenfes, illumlocum Iablanich,
„vtilem et amoenum, acforum in eodem facere potuerint, cum nottro adiutorio,
„уt promiferunt, quarta pars totius lucri, et tributi, quae pro Domino Rege, et
„pro Domino Bano, tam de foro, quam aliunde, in eadem ciuitate exiguntur, ad
„vfum populorumАrbenfium, cum totafamiliadomus fuae, ad honorem Regis, in
„eadem ciuitate commorantium mini(tretur, tres vero partes ad vfum Regis et
„Ваni recipiantur. Si quisexpopulisArbenfibus,caufa negotiationis, per Regnum
. „Domi
 288 I. Io LvciI DE REGNO DALMATIA É

„Domini Regis ire voluerint, liberam eundi et redeundi facultatem habeant; nul.
„lus quidem praefumat illum impedire, vel aliquatenus moleftare. Sin autem ii.
„lum contingat in Regno Regis amittere bona fua, nos puro corde, et vera fide
„conabimur requirere ablata fideliter, vna cum eodem. Aduerfàrii quippe, et
„inimici Arbenfium, morari in eadem ciuitate volentes, non fufcipiantur vllo mo.
„do. Mercatores autem Arbenfes, in eadem ciuitate Iablanich, nullum tributum
„foluere teneantur. Terras autem ad Iablanich pertinentes, videlicet a Scronia
„vsque ad Scrifàm, habitatoribus Iablanich relinquimus pacifice poffidendas, nec
„animalia extraneorum illas a modo depafcantur, fine illorum voluntate, neque
„colantur ab extraneis vllo modo. Vt autem huius ordinationis feries fa&ae fil.
• „ua confiftat, praefentem paginam noftram munimine figilli noftri conceffimus,
- „quam Illuftris D. Rex Vngariae, fuis Regalibus litteris, fi ad ipfum peruenerint,fi
,,haec praemiſſa prouide ordinata eſſe ſibi dignoſcentur. Dat in Breſan. Anno Do.
• ,mini MCCLI. -

Cum deinde Segnienfes quoque Comites, in fuo antiquo Comitatu Vegliae

a Venetis reftituti fuiffent, et ex concordi Venetorum et Vngarorum voluntate, Dal.
maticarum infularum, cum proximo continentis littore, commercia reftituerentur,
quieta nauigatio inter occidentales Dalmatas et Croatos continuauit; in orientali
autem parte, ficuti Banus praeteritas diffenfiones fedare ftudebat, ita quoque vfiir.
pationes Comitum Caciclorum, qui adhuc Almifi dominabantur, repreffit,etTr.
a) A.C. 12ſ6. gurienfibus terras ab eisdem vfurpatas a) adiudicauit. Iadrenfes quoque cum
b)4. C. 1258. Anconitanis b) compofuerunt; inde terra marique res quietae in vniuerfa Dalma.
tia et Croatia, ipfo viuente, fuerunt. Sed eo mortuo di(fenfiones inter maritimas
ciuitates, et inter ipfos Comites Croatiae controuerfiae multae, memorantur. Cum
•)4C.127o, deinde Regi Belae Stephanus filius fucceffiffèt anno MCCLXX. vt tabulae c) Can.
த் "., cellariae Tragurienfis, et eiusdem priuilegia d) teftantur, quidquid fcribant Thu
%;o. 24.Iul. roczius et Bonfinius, quem tertio anno Regni fui mortuum, manufcripti annales,
Thuroczius, et Bonfinius conueniunt; eidemque filium Ladislaum fucceffiffè ma
nufcripta anno MCCLXXIlI. Bonfinius vero MCCLXXVI. afferunt; qui exta.
bulis eiusdem Cancellariae corrigendi funt, referunt enim haec:
MCCLXXII. Die vltimo Atguffi ab hic in antea voluntate confilii debet fçribiRe
gno Vngariae vacante, etc. Et infra: -

In Natiuitate Dominimoftri Iefu Chrifli Amen. Anno eiura Natiuitate MCCLXXII.

Indi&ione XV. temporibus Domini Ladislai Sereniffmi Regis Vngariae, et Domini 0*
lumbani Epifcopi Tragurienfit, et Nobilis viri Domini Pauli Poteflatis, et Dominorum
valentini de Kafariza, Duymi de Cega, et Defe Petri, iudicum ciuitatis Tragurienfi, dit
dominico, XIII. exeunte Septembris, venit diéfus Poteftar, et venerunt litterae diäi D.
mini Regis, quatenus erat coronatur Rex. -

Litterae quoque eaedem in Archiuo communitatis extant:

- Ladislaus Dei Gratia Rex Hungariae, fidelibus fùis iudicibus, confiliariit, totique
communitati de Tragurio, falutem et gratiam. Veflra nofeat fidelitas, quod nos fimi
Regni noſtri diademate inſigniti, et coronati gratiam per Diuinam, Regesque et Pri
per Regnorum circumquaque adiacentium fùnt nobifeum in bona pacis vmione: quare νούii
- firmiter praecipienter mandamus, quatenus circa ea, quae nor, et Ioachimum noftrum B*
- mum dileéfum contingunt, tali fidelitate procedatis, vt vos omni bono proſequamur. Sciatii
-
enim,
-
-
 вт сколтАвывекоулктvs cАР Х
.

-
289
*

епіт, quod qиатий/iтия ad praefens pueri in aerate, татеп Domino propitio babети:
potefiareн, пойr infйrgeme, potenter coercendi. Итde,/i aliquid infidelitatis in corda
oe/tra a/cendet, пес/iper афий, пес in terri; еиaderi тапи: поiras. Volитил girur,
фиоа таiore, ex vobis veniant ad поя, /icut ad Domiтит уйит пaturalem feltimanter, ac
/ine timore, et aiud facere non praefитат. Darum Albee, in quindenis Sandi Sephani
Кegis. -

Еx qua epitola apparet, Ladislaum in pueriliaetatefuccesfide, quod Vn

garici Scriptores referre omiferunt, coronationemque eiusdem in quindenis San
8ti Stephani Regis fecutam, idеft die trigefima Augufti МССLXXII.quod inter
tium Stephani patris annum ceptum, fed non completum cadit, prout manufcri
ptus refert, et ex ipfo caeteri. Quo Ladislao pueropueriliter regnante, ficut in
Vngaria maximas commotiones fecutashiftorici memorant, itain Croatia Сomi
tes Breberienfes, a paternis veitigiis aberrantes, omniaque ex arbitrio difponentes,
ciuitatibus maritimis graues effe ceperunt; inde turbata communi quiete, diffen
fiones in ciuitatibus maritimis, et piratica Almifanorum renouatae fuerunt.
Аlmifanienim (teriles montesincolentes, quotiescunque res in Croatia ma
ritima turbabantur, ex opportunitate fitus, piraticam renouabant, primaeque mo
lettiae Venetisillatae, in epitola Ducis Spalatentis (cripta, memorantur.
Raineriи, Geno Dei Gratia Veneriae etc. Dих, Nobiibut ciri, Redoribu, Spa.
lati, et eiusdem terrae coтипі/alитет e отне boпит. Сит Dragaпил de Almiio,сит
ото ligто armaro, prouidum cirum Nicolaит Blondum, fileleт поirum in aquirSclaнoniae,
сит boni et rebuя л" серerit bir diebus, prudentiam ce/tram per prae/enter requiri
ти, et rogaти, диагетих, /i contigerir viro de Aliho ad parte, ce/lrar accedere, deli
berationem D. Nicolai, et re/titutioпeт bonorum fibt ablatorит, орет et operат поiri;
preciи, аliter exhibere vehti;, фиса idem Nicolaи: prece, повra, /ii/ruduo/ar/anti
ret, ac perexecutionem vehri operis,/ё liberrari prijiinae gaudere relliturит, поящие per
inde ce/traтpo/ти, prudentiam de laudabili opere, /iсит сиріти сотепdare. Darит
in пуiro Ducali Palatio quinta intrante laтиarii Inditione X idеft МССLXVIII.
Piraticam exinde continuatam, exfcriptura rettitutionisablatorumТragurii fatta
Ері(соро Серhaloniae, et Matthaeo Sanurociui Veneto, conftat, quae pro rei di
lucidatione integra, proutin noftris cancellis reperitur, ponitur.
МССLXXIII. Die XV intrante Decembrir, D. Нетіси, парте Рadиати, Ері
убори, Zefaloniae, et lacemi, роби: in cuitate Traguriely, libereetabolute, поп соаёи,
/ed/taplena, er/pontanea coluntare, per füит/acraтeнтит,et oficiит соцfefй: fuit, et
dixit, диоа отта диае Ванн, Уапуе. Saracепи, Сигjarii de Almiji сит/ii/acii/i
bi al/lиlerunt, fйa bona primofuerunr, absque rebu, accepti ibidem Albergo Venero Мин
по р. Матbaei Saтнo Weneti, quae eidem Alberto refiturae fuere, et excepti tribus
- - - - groforum, quifierип: паисberio igni, caeterа отia fйa fuerunt, et пот alte
riи, bominis. Oui Dominи: Неттісия Epi/Сори, praedicio, отел quietauit, er ab/дluir
de оттibus rebus/iti ablaris, promitten, per/йит/acrатешит, per/e, пес per aligиат
prднат cheriu de relилti accepti atquid пес perere, песехіgere,ahйно тетроге iи
realiquo, er eir olterius liteт пес тоle/tiат поп inferre, пес inferri facere, et ipf Cur
/artialiquo tempore depraedii, поп тепеаптиг aiter refpondere, qui Dominи, Еріко
ри praedita iuraий objeruare, or ipfe ayerebat. Аäит Tragurii in Eccle/ia Мота
Aeri Santi Ioanni, prae/antibus D. Geruajio Archidiacomo Marrino Canonico D. D. Иа
{} Оо * Депtino
 -

29o I. IО. LV СII D E R ЕGN О D А L МАТПАЕ

*

lentino de Cafarizza, Nicolao Iacobi Wodouari, et Lompre eius fratre, Duуто Dami
сbe, Nicola Cofizze, Мarino Martbaei, et D. Iacobo Andreae Nunrio Zadrae reflibu, et
Sepbano Maximi Puge examinatore. - .

Piraticam tamen Almifanorum magisinualuife, dignofcitureo, quia Caro.

lus Primus,vtriusque SiciliaeRex,foedus contraeosdem cum Spalatenfibus et Si.
benicenfibus percuffit, cuius tabulae in vtraque ciuitate extant.
„In nomine Domini Anno ab Incarnatione eius МССLXXIV. Regnante
„Illuftrifimo Domino Noltro Carolo RegeSiciliae, Ducatus Арuliae ac Principa
„tus Capuae, Almae vrbis Senatore, Andegauiae, Prouinciae, ac Folcolquerii Со
„mite, ac Romani Imperii per Santtam Romanam Ecclefiam in Tufcia Generali
„Vicario, anno Regni eius decimo, die Martis quarto menfis Septembris, tertiae
„Indi8tionis apud lacum Penfilos. Nos Bartholomaeus de Straffis de Regio, et
„lacobus de Varduno de Alba magnae Regiae Сuriae iudices, et Matthaeus Bara
„bolus de Gaieta, eiusdem magnae Сuriae Attores, Notarius, et fub(criptitettes,
„ad hoc pecialiter vocati et rogati, praefentis (criptipublici (erie declaramus,
„quod inter dittum D. Regem ex parte vna * iudicem Dobrenum, et iudicem
„Неliam Syndicos, Аёores, etNuntios (peciales terrae Sibenici, et D. Vulcinnam
„Streze, et D. Priuolaum Datche, Syndicos Ambafciatores, et Nuntios (peciales
„ciuitatis Spaleti nomine, ac pro parte vniuerfitatum ipfarum terrarum; ex altera
„confentientes in nos exprefim tanquam in fuos iudices et Notarium, quem fci.
„rent ditti Syndicife non effe iurisdictionis omnia infra (cripta patta, et conuen
„tionestrattata concorditer, et firmata fuerunt folemni (tipulatione, et omni iuris
„folemnitate vallata. - *

In primis de facienda yna guerra peripium Dominum Regem, et vniuer

„бtates praedittasterrae Dalmafii, et omnibus et finguliseiusdem terrae, асfau
„toribus, coadiutoribus filis. - -

„Item, quod aliqua ipfarum vniuerбtatum non facient paaum, finem, et

„treguam, feu guerram recentem cum Dalmafibus , feu fautoribus fuis, fine con
„fenfu et voluntate ditti Domini Regis, et fi contigerit ipfum Regem facere pa
„ёa, veltreguam cum praeditta terra Dalmifii, vniueritates praedidas in dida
„pace, et tregua ponereteneatur. -

„Item,quod dietusD. Rex habebit pro ipfa guerrafacienda, vsque ad finem

„iptius guerrae, duas galeas bene armaras, hominibus,armis, et aliis necefariisan.
„nis fingulis, quibusdittaguerra durabitaКalendis Aprilis vsque ad feitum omni.
„um Santtorum in aliis locis, in quibus praeditta guerra facienda Capitaneo, et
„Соmitigalearum ipfarum melius videbitur expedire. -

„Item, quod distus D. Rex commodabit didae vniuerftati Spalati ана, ga

„leas cum offefis, et corredis fuis, fine hominibus vsque ad finem dittae guerrae,
„Item, quod idem D. Rex commodabit vniueritati Sibenici vnam galeam
„munitam offefis, et corredis, adnauigandum fine hominibus vsque ad finem di
„Gae guerrae. -

„Item, quod dietae vniuerfitates didas tres выа fibi commodatas a ditto
„D. Regetenebunt, et habebunt armatas vsque ad finem ipflus guerrae,ad facien
"„dam ipiam guerram fimul cum praedittisgaleisiphus D.Regis, quod perttabunt
* - т. в »in
 Ет скоАтмАЕ LIввк оyАктvs cАР. Х. 29,
„in maricum aliis galeis, et erunt continue armatae et munitae, donec praedidae
„galeae D. Regiseruntibidem. - -

„Item, quod praedictae vniueritates, finitadieta guerra, reftituent dittas ga.

„leas cum offefis et corredis, et aliis guernimentis aeque bonis, ficut receperint:
„et accommodatia praeditto D. Rege, ad hocobligauerunt fe ditti Syndici, nomi
„ne di8tarum vniucrfitatum, et res ipfarum, quas galeas reftituere teneanturibi
„dem, videlicet in portubus praedictarum vniuerfitatum, ad requititionem ipfius
„D.Regis promiferunt, et obligauerunt fe ditti Syndici, nomine ipfarum vniuerб
„tatum, et ipfas vniueritates guerram ipfam facere bonafide, et fine aliqua frau
„de, praedictae terrae Dalmafii, cum aliis lignisfuis, proutmeliuspoterunt, et etiam
„per terram. -* - . - .

„Item, quodfi contigeritaliquod lucrum facere per dictas galeas, de praedi

„8a terra Dalmafii, et coadiutoribus fuis, diuidetur illud lucrum aequaliter inter
„eos, ita quod Comitigalearum ipfius D. Regis, accipiant nomineipius D. Regis
„partem ipfam contingentem pro ipfis galeis, et de ipfolucro di(ponant ditti Со
„mites fecundum voluntatem iptius D. Regis; et quod omnes captiui, qui capien
„tur per praedictas partes dehominibus Dalmafii,vci coadiutoribus ipforum, per
„ueniant fortiam et baliam ipfius D. Regis, et de ipis faciet voluntatem fuam, vel
„tenendo ipfos in carcere, vel vltimo trahendo fupplicio; et fi contigeritaliquem
„ex praedictis captiuis ad redemtionem poni, et ipfum redimi, quod illud quod
„recipereturpro redemtione ipfa, fit totum dietarum vniueritatum; tenetur ta
„men dictus Dominus Rex, de captiuis praedittis dareipis vniueritatibus, fi ali.
„quem, vel aliquos capi ex ipfis contigerita dictis Dalmafibus, et cambio com
„petenti. - - - --

„Item, quod ordinabitur per D. Regem praedigtum vnus Сapitaneus, qui

„praefit didis galeis quinque, et omnes quierunt in dictis galeis, obedient ipfiСа
„pitanco quierit, vel mutabitur, et aius fubornabitur, ad voluntatem iptius Do
„mini Regis. - - -

„Item, quod fi aliqui ex Dalmafibusvelintvenire fponte adhabitandum cum

„familia fia ad terras vniueritatum praedittarum, homines praedictarum vniuer
„бtatum pointipios recipere, dummodo non fint contra voluntatem Domini Re
„gis Hungariae; recepta tamen prius ab eisidoneaet fufficienticautela, quodnon
„offendent D. Regem Siciliae, velgentemfuam, et quod facient guerram dictis
„Dalmafibus, ita tamen, quod fi per dittos, qui venident ad habitandum ad dietas
„terras, aliquod damnum dareturipti Domino Regi, vel gentifiae, feu alictific
„per piratas, didae vniueritates de ditto damno teneantur ditto Domino Regi.
„нос pado exprefio inter praedittas partes, quod dietae vniueritates de dittis
„paais non teneantur, fi praeditto DominoRegi Hungariae diplicerent, etquam
„cito periptum Dominum Regem Нungariae praedietis vniueritatibus conttite
„rit, quodei praedida dipliceant, teneantur praeditto Domino Regi Siciliae di.
„ftinae, prout ab eodem Domino RegeHungariae praefenferint, annuntiare, et ex
„tunc distus Dominus Rex Siciliae, dials vniueritatibus, de praedi8tis in nihilo fit
„adttriaus, fediplo iure it ab omnibus praeditis obligationibus liberatus, et
„praediaaevniuerбtates, in continenti, ad requitionemditti Domini Regis, prae
„didas galeaseis accommodataseidem re(tituereteneantur. Quae omnia et fin.
Эk k k Оo 2 „gula,
*

=нии не им
 - - - v

292 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

„gula, praedi&iSyndici, nomine acvice di&arum vniuerfitatum promiferunt, fól.

„mni ftipulatione interueniente, di&o Domino Regi Siciliae, attendere et obft.
„uare, et fe fa&uros et curaturos, quod quaelibet di&arum vniuerfitatum omnia
„et fingula ratificabunt, etapprobabunt, iurantes di&i Syndici corporaliter prae.
„ftitis fàcramentis, nomine vniuerfitatum ipfarum, et in animabus hominum ipfi.
„rum vniuerfitatum, ex poteftate conceffà eisa di&is vniuerfitatibus, omnia et fin.
„gula fupra di&a attendere et obfèruare, et non contrauenire de iure, vel defi.
„&to, fub obligatione bonorum omnium vniuerfitatum ipfarum. In cuius reit.
„ftimonium, et praedi&i Domini Regis Siciliae, ac praedi&orum Syndicorum m.
„mine, et pro parte di&arum vniuerfitatum cautelam, praefens fcriptum exind:
„confe&um eft, permanus mei Notarii, praedi&ti Matthaei Barabelli de Gaieta,eius.
„dem Curiae a&ualis Notarii, meo figno fignatum, et manu, qui fupra, iudicum a
„infra fcriptorum teftium fubfèriptionibus roboratum. Matthaeus.
Ego Bartbolomaeus de Stgffy de Regio, Magnite Regiae Curiæ
Iudex. -

Ego Iacobus de /^damdo, Magnae Regiae Curiae Iudex.

Ego Ioannes de Aluello, Vic. Mag. ius.
Ego Tbomay de Porta, iuris ciuili, D. Regis Confiliarius, in fidem
ſubſcripſi.
Ego Ioannes de Bragida tefii,. .
Hae memoriae de renouata Almifanorum piratica repcriuntur. Ex qui
bus anno MCCLXVIII. coepta dici deberet; fèd ante id tempus mare ab eisdem
infeftatum arguit,Spalatenfis et Tragurienfis guerra cum Pollizanis, et fácramen.
tum Bani maritimi:

In Chrifti nomine Amen. Anno eiusdem MCCLIX. Indi&ione II. H, Mercurii

decima tertia exeunte Martii, regnante Domino Bela D. G. Sereniffmo Rege Hungariat,
et tempòribus etiam Domini Rugerii, Venerabili, Archiepifcopi Spalatenfis,èt exiffenteM.
bili viro Domino Widone Veglienfi Comite, Vinodolii et Midoriffae eiusdem ciuitati, P.
teftate. Cum praediäus Dominus Wido Comes Poteftat, vna cum iudicib,,, confiliarii,tt
communitate Spalatenfi, et fimiliter cum iudicibus, conſiliarii, et communitate Tragurier
fi, in guerra maxima pro honore coronaeRegiae, et fidelitate obfèruanda permanerent, un
infidelibus Pollizanis diéfae coronae, Comes Butteco, Dei et Regia Gratia Maritimur B*
nus, promifit, et firmauit facramento, et fe voluntate propria obligauit, in eadem guerra
iuxta diéfum Poteftatem, et communitate, praediĉfas eſfè et perfeuerare, contra prati.
äos infidelet, et eisdem infidelibus viuam guerram facere, remoto omni fngenio, atque fra*
de, nec treguam vel pacem aliquam faciat cum infidelibus antedi&i, j/, voluntate, o,
Jenfì, et confilio praedi&i Domini Poteftatis, et fùper memoratarum commmitatum, aff
contra praediéfa fuerit, vel venerit, occulte vel palam, motam infidelitati; Regiae Mai
/fatis incurfirum /e confitetur ; promittem, etiam, et fé obligant, facere omnes fidelet cor
nae fibi fùbditor intrare in guerram praedi&am, et fi aliquis de fidelibus Domini Regi
Jibi fùbditur intrare nollet, contra ip/ùm, vel ipfât, erit viribu; atque poffe; et fimiliter
ex aduerß praediäum Dominus Pote/fas, vma cum iudicibus, confiliarii, èt communitatihi
pr*
*
т

вт скоАтлвывек оyАктvs cАР х 293

praeidarum ciuitarит, promierunt, et / obligaиcrum, fib codeт тоi atque forта, ет
Jйb poenafidelitari, in dita guerra permanere roris ciribus arqие ро/е, пес regиат vel
расет facere absqие соуio et con/en/i didi Comiti, Babcconi, пес in dida guerraah
4ио тоio relinquere praeditит Сотiteт Витbесопет. Еi baec отnia fuerunt coram
jrarre Seba/tiano, Priore fratruт Praedicatorum de Spalero, et fratre Gefae, et aliorum
Jratrum affirmata, or neutra par, a praeditio patio, ipforum te/timonio, extre пon aude
rets et ad maiorem firmitatem buiи, соптаёius, et pati, littera, praefenre, per alfabe
тит diui/ar, eiusdem tenorir, quarит опа/ěruabitur репе, Сотiteт Ви:bесотет, alia pe
пе, Сотіreт Spalateyen, terria репе, Сотітет Tragurien/ёт,/igili; pendentibus praed
ёorит/ratrum Praedicatorит, Сотiti, Burbecomi, er didi Domini Potefati, et ciuita
гит praediiarum, feciти, соттипіri.
Роizanosetenim,habitatores montisМa/ari, qui vsque adottia fluminisСе
tinae pertingens, ab eodem circumfluitur, cum vicinis Almianis piraticam exer
cuifie, argui pote(t,tam ex fratrum Praedicatorum praefentia, qui, tanquam con
tra excommunicatos, intereffe voluerunt conuentioni Bani cum Spalatenfibus et
Тragurientibus, quam ex detentione eorundem Policenfium, Tragurii fatta, anno
МССLXVIII. die nonaМaii, paulo poftquama Duce Venero Spalatenfes requifiti
fuerunt, fi Аlmifani venerint, liberationem ciuis Veneti, et ablatorum reftitutio
nem procurarent; Роizanosque Тragurii detentos fuide, vsque quo Almifanire
quitita a Venetis rettituerent, innuipoteft Qua de caufa autem SpalatenfesetSi
benicenfes, fine Тragurientibus, cum Rege Сarolo contra Almifanos foedus fece.
rint, difpefci nequit: nam, ficuti effectus eiusdem nulla memoria reperitur, itaeo
dem anno Tragurienfes quoque, emendas vel conducendas duas galeas decretie
runt; quod Almifanorum caufa decretum fuide cenfendum et Sed cum eadem
patta exprimant, Spalatenfeset Sibenicenfes, non teneri de pattis,/i Regi Vngariae
difplicerent, quod quam cito ipfi, confiterit RegiCarolo/ignificare deberent; id, infcioRe
ge Vngariae, conclufum fuifie, et exinde nullum effettum pada habuite, dicen.
dum videtur. Sed ficutiАlmifanos tunc fubditis Caroli Regis infeftos fuife expa
8tis dignofcitur, ita Spalatenfes eorum vicinos, cum aliasinfimulatifuifient com
plicitatis, vt ex declaratione Маnfredi olim Regis argui poteft, quaetalis eft:
Матfredur Dei Graria Rex Siciliae. Notum faciтия спіиerji, praefentibus erfa
гитi, quod, licet roriu, Dalmatiae bomines dati in /en/im reprobит, et in aāит peruer
уйт, olim contra diuae тeтoriae Doтіпит Раrrетто/truт, et fidele: nofiro, тиlta eнor
тia соті/erint, et inrulerint daтa plurina, piraticam exercendo, et bomines Regni по
Jiri Siciliae/pecialiter offendendo: quaniam raтeпSyndici oniuer/itaris Spaleri, fidele, по
/lri, сетете, ad prae/entiaт поiram, /oleтiterpromiferunt, et tam pro parte eorum,
диат alioruт сіиlит didae terrae, /iper Santia Dei Euangelia iuraиегипт, quod contra
Regnicola, Regni пуtripiraticaт пиlateти, exercebunt, пес alia, eo, niteтиrofender",
cel ofendents de plenirudinegratiae пojirae ipfi, concedіти, et licenriam/auorabiliterin.
dulgeти, or in didит Кодит поirит Siciliae, сит паиibus/uis, fib поirae/ecuritatir
tutela, /alui veniant et/ecuri, татdanter, et diftride praecipiente, отbия fidelibи, по
/iris, or пиlи, отто/i, qui audioritate propria, eo, in eundo, тоrando, et redeuпdo per
Regnum, in per/ani, теrcітонііr, et alii, rebus/air ofёndere, cel тоleftare,/éи hipedi
repraefamat, duт in fidelitate поira confianter permaneant, et deuore confitanr, et de
extradis licite cettigal debitит Сигіae поirae ex/oluant, et in Regno in ea conditione efё
- - Оo 3 debeanr,
|
*
 294° I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
º
debeant, in qua alii fideles Imperii, et ipfi, tempore felicis memoriae Domini Patris nffi,
et vsque nunc, effe confùeuerunt. Ad buius autem gratiae noftrae memoriam, et flaii.
lem firmitatem, praefens fèriptum exinde fieri fecimus, et figillo Maieftatis noftrae mi.
ri. Datum apud Ortam per manus Gualterii de Orta, Regnorum Ierufalem et SiciliaeC*
cellario, anno Dominicae Incarnationis MCCLIX. menfè Martii, fecunda Indi&ione.

Similis, eiusdem diei, ad verbum, Tragurinis quoque conceffà fuit dechr.

tio, ab eodem Manfredo, quae extat. Ex quibus obferuandum eft, quamuis Sp.
latenfès et Tragurienfes, tempore Friderici Imperatoris, patris Manfredi, infimi
ligam contra Almifanos façerint, eosdemque a piratica abſtinere coegerint, vtfi
pra relatum eft: tamen vti vicinos cum eisdem fenfiffe praefumtos fuiffe, quad.
caufà Spalatenfès et Sibenicenfès, pro fui iuftificatione, nuntios Regi Carolo mifí
fe, foedusque infcio Rege Vngariae contra AlmifànQs obtuliffe, innui poteft;e,
quia, ficuti illos de Almifo pronuntiatione Italica d'Almifa, Dalmafio* nuncupatos
in pa&is patet, et Dalmatinor, in relata Honoriibulla, ita Almifior pro vniuerfis Dil.
matis aequiuoce fumtos fuiffe, argui debet. prout etiam ex Dalmafii vocabulo, ai.
qui Delminii antiqui nomen Almifo adftruunt, quod longe a mari diffitum fuit, vt
di&um eft; hoc autem maritimum oppidum, in priuilegiis Almifùm dicitur,Slaui.
ce Omifè. Hanc Almifanorum piraticam a principio Venetos paruipendiffe, dicem.
dum eft: nam ficut naues ipforum maiores, extra Gulfum nauigantes, re&o itinere
longe ab eorum finibus procedentes, imbecillitatem piratarum fpernebant, ita,fi
quae minora ligna intercipiebantur, a proximis eorum Spalatenfibus recuperatio
nem, amicabiliter ex pa&tis, quae cum Rege Vngariae ftatuta effè debuerunt,qua:
quamuis non reperiantur, tamen ex pofterioribus conuentionibus fuo loco ref&
rendis extitiffe, coniici debet, requifiuiife, et recepiffe; fed cum piratae in dies it.
ualefcentes, maiora quoque ligna aggreffi fuiffent, a Venetis compefciti fuerum,
vt Dandulus refert MCCLXXVI. Contra Almifium vrbem Dalmatiae, quae Tari.
dam vnam Venetorum, et alia forenfium nauigia, in mari ceperat, Dux Pancratium Ma.
ripetro, quatuor galearum Capitaneum, mittit, qui vrbem obfidens, Venetor, et bonorum
ablatorum partem obtinuit, et nihilominus idem Capitaneus, et Ioannes Mauroceno immi«
diate fùcceffòr, illos flriéfius obfèffòs retinuerunt, etc. Sed cum anno fèquentibellumcum
Anconitanis inchoatum fcribat, variosque Venetorum improfperos fucceffüs r.
ferat, ex quibus difficultas portum Anconae obfidendi apparet, eodem modo Al
mifi obfidionem profequens, ait: contra Almifim nunc Philippus Gifa Capitaneus mi.
titur, qui in re bellica infciur, obfèffòs exire, et damna mauigantibus inferre permifi.
Veneti autem hoc graue habentes, illum reuocant, et Ioannem Contareno fübflituunt ; qui
illis damna inferens, ad mittendum Duci nuntios induxit, fèd tamen in fèelere ohflinati,
Ducali requifitioni parere totaliter contemferunt. quo tempore Tragurienfibus cum
Spalatenfibus et Sibenicenfibus guerram habuiffe Scripturae docent, in qua Co
mites Breberienſes auxilia Tragurienſibus promiſerant, ſed ex interpoſitionel.
4)4.C.t277. cobi Teupuli, Iadrae, Laurentii a) Ducis filii, pro Sibenicenfibus, et Petri Comitis
Pharae et Brachiae, nomine Regis Caroli pro Spalatenfibus, tregua, deinde per ar
bitros pax conclufà fuit, et inter Comites Breberienfes difcordiae fedatae, fùbh.
taeque inter Iadrenfes et Tragurienfes repreffàliae, vt in patriae Chronico. A}
mifi tamen et Anconae obfidionem Veneti profèquebantur, vt Dandulus refert;
* t I04*
º
 ET cRoATIAE LIÉER QyARTvs CAP x 295
, Ioannes Contareno Almifium obfidem*, naturali morte obiit, et huic Liodorus Vita
lis firrogatus, ab obfeff, captus eft. Tunc Petrus Mocenigo Capitaneus pro cuflodia
Veneti Gulphi deputatus, cum Iacobum Teupulo, Andream Dandulo, et Marcum Quirino,
Legator ad Regem Carolum in Apuliam depofùiffet, fèntiens captionem Capitanei, virili
ter Burgum Almifii debellando obtinuit, et igne cremauit, et dum ad deuaffationem vinea
rum animofè procederet, reftitutionem Heliodori et aliorum captiuorum habuit. Burgum
quidem,fiue inferiorem partem Almifi, in poteftate Venetorum fuiffe, fcriptura te
ftatur, fed fequentis Ducis tempore, vt infra referetur: occafione,cuius tam diu
turnae obfidionis Almifi, Veneti infularum proximarum Phari, et Brachiae domi
nium confecuti funt, vt idem tradita) Dandulus: Epifçopur Farrae et Brazae, ab im 4)4. C. 1229.
calis illarum infùlarum Syndicus conftitutus, Venetias accedens Ducem, et Dominum Dal
matiae et Croatiae recognouit, et infùlas illas, quae diu errauerant, füb Ducali prote&io
ne pofüit. Eodemque tempore Iftrienfes,Venetosirretitos bellis cernentes, defeciffe
refert, relataque Iuftinopolis recuperatione, fequitur: interea Iacobus Teupulo et
Cocho, propter Ancomitano*, et Almifànor, qui nauigantes derobabant, Capitaneus miffüs,
et ſucceſſue Marcus Dandulo et Pharo, piratarum nequitiam compé/cunt, et mare ſecurum
reddunt. Hucusque Dandulus de Almifo: fed qui eius annales profequuti funt,An
conitani belli exitum, pacemque fub Ducatu Ioannis Danduli fccutam referunt;
Almifànos tamen piraticam continuaffe conftat. Quam difficile enim fit oftium flu
<minis Cetinae, et per confequens portum Almifi obfidere, et quam incommoda
et periculofà fit nauium circa ipfum ftatio, praefertim tempore hyemali, qui fitum
eiusdem exploratum habent, fciunt. Venetis tamen (e dedidiffe aliqui Chroniftae
referunt, idque fcriptura teftatur: MCCLXXXII. die X. Ianuarii Ahnfi in platea
ante Ecclefiam S. Michaelis, tempore Ioannis Danduli Ducis Venetorum, Domini Marini
Venerii Egregii Capitanei Almifi. Piraticam autem renouatam conftat, et ex parti
cipatione praedae Comites Breberienfesfautores habuiffe arguunt ea, quae exfcri
pturis eliciuntur. Nam cum PaulusBreberienfis Banus, guerram indixiffet Spalati
nis anno MCCLXXXV. Tragurienfesque coegiffet fibi contrâ eosdem opitulari:
Veneti tunc Ambaſciatores Tragurium miſerunt. -

Ioannes Dandulo Dei gratia Venetorum etc. Dux. Prudentibus viris, Reéfori, et
vniuerfitati Tragurienfi, dile&is fùis falutem, et dileäionis affè&um. Ecce, viror Nobi
les et prudenter, Marcum Treuifanum et Iacobum Michael, dileétor, fideler, et Ambafíia
tores noſtros, ad vos perſonaliter deſtinamus, prudentiam veſtram ragantes, et hortantes
attente, quatenus ea, quae iidem ex parte noftra dixerint, indubitanter credatis, et cure
tis affe&fui demandare. Datum in noflro Ducali Palatio XII. Augufti XIII. Indiéfione
id eft MCCLXXXV. Hi autem Ambafciatores, qua de caufa miffi fuerint, nulla
memoria reperitur; tamen cum Tragurienfes cum Spalatenfibus ct Sibenicepfi
bus fimultates habuiffènt, et Tragurienfem agrum et mare ab eisdem damnifica
tum fuerit anno MCCLXXXIII. eodemque anno Francifcus Phaletrus Poteftas
fuerit Tragurienfium, qui deinde decreuerunt eligere fibi Poteftatem de Firmo,
pro cuius transfretatione fècuritatem de Dalmifanis, a Comite Gregorio Breberi
enfi, eorum et Almifi Comite b) obtinuiffent; nihilominus idem Poteftas ab Al b)A.C. t» t-.
25. Martii.
mifànis captus, diuque detentus, vix Comitis eiusdem iuffi c) liberatus fuit; vt in c) 4. С. гхо.
patriae Chronico; idcirco Venetos, Almifanorum potiffima de caufâ, hos Am
bafciatores mififfe dicendum videtur, et eo magis, quia Banum Paulum, eiusque.
- fratres
-
 296 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
w

•)4.c.izs£. fratres cumVenetis conueniffe, et Tragurienfesproeisdem fideiuffiffe a) reperitur;

fe fòluturor partem fexcentarum librarum, eo anno, quo contigerit Almifum exire de P*
teftate Comitum Breberienfium. Ex quo Almifanorum piraticam tunca Comitibus
Breberienfibus prote&tam apparet; quod deinde clarius patebit. Ideo Vemti
quieti Adriatici femper intenti, ficuti Almifànos e manibus Breberienfium erip.
re ftudebant, vt prote&ione deftitutos reprimerent; ita, fi quae controuerfi*
cum Croatis intercedebant, per arbitros compeſcere curabant, vt per ſententiam
arbitrariam, inter Arbenfes et Nonenfes prolatam, apparet.
„In Chrifti nomine Amen. Anno Incarnationis eiusdem MCCLXXXIV.
„Indi&ione XIII.die vndecima intrante menfe Decembris. Iadrae, temporibus equi
„dem Domini Ioannis Danduli, Inclyti Ducis Venetorum, et Magiftri Laurenti
„Venerabilis Iadrenfis Archiepifcopi, ac Domini loannis Contaremi, egregiiComi
„tis, Nos quidem Pasqua de Varicaffà, ciuis ladrenfis, iudex, arbiter, arbitr*
„tor, et amicabilis compofitor, inter egregium virum Dominum Marcum Micha.
„lem Comitem Arbi, et commune eiusdem ciuitatis Arbenfis ex vna parte, etNo.
„bilem virum Dominum Volcetam Poteftatem Nonae et commune eiusdem ciui
„tatis Nonae ex altera parte, vt conftat per publicum inftrumentum, compromií
„fi fa&i manu Homodei filii quondam Ioannis Denarii Imperiali au&oritate N0
„tarii et nunc Arbenfis iurati Notarii in anno Natiuitatis Chrifti MCCLXXXIV.
,,Indi&tione XII. die vltimo Nouembris, auditis, et intelle&tis, et diligenter exami
,natis, perſonaliter in vtraque ciuitate cum ſolemnibus nuntiis et Ambaſciatoribus
„vtriusque terrae omnibus litibus, et quaeftionibus, et controuerfiis, ac difcordi
;is, quae vertebantur inter vtramque ciuitatem videlicet Arbum, et Nonam tam
„pro diuifo quam pro communi coram omnibus propofitis et allegatis per vtram.
»que partem, et fuper his habita deliberatione, et confilio diligenti plurium fi
„pientum tam fecularium, quam religioforum, et cum diligenti ftudio inueftig*
„ta, et cognita veritate, vocatis etiam di&tis partibus, et citatis coram ncbis, ct
„conduétis hinc in ciuitate Iadrae per legitimos nuntios et Ambafciatores vtritis
„que ciuitatis, et vtriusque communis adftantes praefentes, ad haec tam pro com
„muni, quam pro diuifo fuarum ciuitatum fecundum formam, et poteftatem n0
„bis datam per vtramque partem in di&o compromiffo. Dei nomine inuocat0
„pro bono pacis, et concordiae dicimus, pronunciamus, laudamus, fèntentiamu*
,arbitramus, et confirmamus, et laudum, arbitrium, concordium, et per firma"
„fententiam arbitralem, et publicam, quod fententia quam Illuftris D.Marcus Mi
„chael Comes Arbenfis protulit, in Dobreffàm ciuem Nonenfem, quem fecit (i.
„fpendi propter opera fua mala, fuit digna, ac fàn&a et iufta, et quoniam praed.
„&us Dobreffa iuerat furatum ad infulas praedi&i Domini Comitis Arbenfis,eti*
„uentus, ac captus in furto manifefto, fuit dignus, et meritns praedi&am fùfjc*
„fionem. Et illud, quod praedi&us Dominus Comes Marcus Michael fecit in ipfiim
„Dobreffam, bene fecit, et dignum et iuftum fuit: vnde hominibus Nonae tam
„pro diuifo quam pro communi imponimus perpetuum filentium fuper hoc, lib*
„rantes, et abfoluentes praedi&um Dominum Comitem Arbenfèm et fucceffore
„fuos, et commune Arbenfe et omnes ac fingulos homines de Arbo,et eius dift*
„&tu tam pro diuifo, quam pro communi, ab ipfà quaeftione, et morte eiusdem
„Dobreffae, fub poena mille librarum denariorum paruorum Venetorum fécuf
dum
y)
 вт скоАтлE LIввкоyАктvs cАР х 297
„dum formam dicti compromifii. Item, quia vna barcha Arbenfiscapta fuit tem
„pore treguae, per hominesNonae,et condutta Nonam, dicimus et fententiamus,
„quod commune et homines Nonae foluere debeant et teneantur, in manibus fu
„pra (cripti Domini Marci Michael Сomitis Arbenfis, viginti libras denariorum
„Venetorumparuorum, vsquead carnispriuium proximam,inciuitate Arbenfi,fub
„poena ditti compromiffi; qui vero Dominus Сomes Arbenfis, diuidatet diftribuar
„ipfas viginti libras denariorum, inter fuos cities et homines, ficut eipiacueriter
„melius apparebit. Item, de morte Cernote Nobilisciuis Arbenfis, qui tempore
„guerrae interfettus fuit in praelio per homines Nonae, venientibus Arbenfibus
„fuper Nonenfes, debellante vna parte cum alia fuper territorium Nonae, dici.
„mus, fententiamus per laudum, fententiam, ct arbitrium, quod homines etcom.
„mune Arbenfe, et propinquiіpfiusСегnote omnesettinguli,tampro diuifo, quam
„pro communi Arbenfi, habeant filentium perpetuum, fub praedicta poena com
„promiffi, abfoluentes commune et homines Nonae omnes fuper hoc, quia hoc
„fattum fuit in guerra, et praelio manifetto, et in pracliis talia fieri confueuerunt,
„et euitari non queunt.
„Item, pro omnibusdamnis fattisper homines Arbenfes hominibus Nonae,
„tam pro diuifo, quam pro communi, in tota ditta guerra, dicimus et fententia.
„mus, quod commune et homines Arbenfes foluere debeantet teneantur, in mani
„bus fupra (cripti Domini Volcetae Poteftatis Nonae, quadraginta libras denario
„rum Venetorumparuorum, inciuitateNonae, vsquead carnifpriuiumproximum,
„fubpraedi8ta poena compromiffi; qui vero PotefiasNonae diuidar ipfas quadra
„ginta libras denariorum paruorum, inter fuosciues et homines Nonae, ficut ei
„placuerit et meliusapparebit. * *

„Item, dicimus et fententiamus per (ententiam arbitralem, quod omnia et

„fingula damna, fatta et data, tam in tregua, quam in guerra, poft fulpenfionem
„praeditti Dobretiae, pervtramque ciuitatem, tam pro diuilo, quam pro communi,
„fint cafia, vana, et nullius valoris ex vtraque parte, fub poena ditti compromitii,
„et füper his, per vtrumque commune et diuifum ipfarum ciuitatum, perpetuum
„filentium habeant; faluistamen rationibusvtriusque partisante dittam guerram,
„et ante filfpenfionem disti Debreifae, quas vna ciuitas haberet petere fuper alte
„ram, tampro diuifo, quam pro communi, in quibusvolumus, quod vtraquepars
„politvtifuis rationibus ante ditum tempus, fecundum iura, et antiqua patta,
„quae funt interipias duasciuitates. Pronuntiamus infuper, et confirmamus ple
„nam et firmam pacem et concordiam inter vtrumque commune et diuifum ipfa
„rum ciuitatum, ficut in fuis antiquisinftrumentis, et pattis veteribuslegitur, et
„plenius continetur; et pro maiori cautela et nexufirmitatis, fecimus iurare duо
„decimbonos et Nobiles viros de Arbo, et duodecim de Nona, praediaampa
„cem, paaa antiqua, et praedittamfententiam noftram, et omnia et fingulafipra
„fcripta, femper attendere et obferuarefe, et communia fua, et diuifim. Нiautem
„fint clues Arbenfes, qui iurauerunt praeditta: Stephanus de Firma. Philippus
„Genani. Маrthaeus de Hermolao Nicolaus de Pribe. Stephanus de Galzigna.
„Маrtinufus de Rouigna. Маdius de Clemente. Оrette de Folcho. Epube deZа
„ne. Stephanus de Demine. Магtinus et Marinus de Machna. Itti vero funt ciues
„Nonenfes, qui iurauerunt praeditta: Мigottus Iudex Моуfia Chrance lamo
ЖЕ Эt 3: Рр „methi.
298 "I. IО. Lvcи d e r egn о d ат, мат (а е

„methi. Paulus filius Borislaui Iacobus Dragсhis Rodouanus Stringi. Тоislaus

„Вudislauig.Rodoslauus frater Archipresbyteri DefenusDaryfig Volcina Druigi.
„Voychna Drefeuig et Stephanus Danchouig qui omnes et finguli, iam Arben
„fes, quam Nonenfes, coram nobis praenominatoРafqua de Varicaffe, Iudice Arbi.
„tro, facramento iurauerunt ad Santta Dei Euangelia fuper librum praedictum,
„pacem et concordiam, асfententiam noftram, et omnia et fingula facramenta et
„patta antiqua, plene attendere, et obferuarietattendiperfuasciuitates, et commu
„nia et diuifim,etin nullocontrauenire, fub poenaМ.librarum,fecundum formam
„ditti compromiii; fuper cuius noftrae arbitralis diffinitione, Nobilem virum,
„Guidonem de Varicafia ciuem ladrenfem conftituimus, et dedimusin Preftaldum
„ad omnia fupra fcripta taliter percomplendi. Еtego praenominatus Guidotus de
„Varicafe, Preftaldusfuperhoc conftitutus, omnia quaefuperius funt exprefia, ve
„ra effeteftificor, in falute animae meae, coram his Nobilibus viris ladrae vocatis
„etrogatis tettibus, fcilicet Defia de Fafogna. Frederico quondam Grifogoni de
„Машro et Paulo de Borache. Thomafio Penazo. Damiano de Slorado Proddede
„Соба. Вarthe quondam Grifogoni de Mauro, ladrenfibus ciuibus, et aliis.
„Еgo Pafqua de Varicatie fupra (criptus Iudex Arbiter inter Arbenfes et
„Nonenfes manum mifi.
„Еgo Stane de Varicaffe examinator manum meam mifi. -

„Еgo Неnricus imperialiauttoritate Notarius et Iudex iuratus his interfui,

„et rogatus (cripfi et roboraui.
Sed cum Breberientium nimia potentia Venetis iam fufpetta effe coepifet,
maritimasciuitates ab eorundemiurisdictione eximere (tuduerunt, vt de Spalato
et Tragurio fequens fragmentum teitatur.
МССХС. . . . . . . VIII. Nouembris . . . . . .

- e
. . . . . . . Iadrenfes . . . . . . . . . . .
„Declaramus bonam, et firmam . . . communitati SpalatietTragurii, et
„erimus vna cum eis amici hincad annos quinque, fi Spalatenfes habebunt Pote
„Itatem, vel Сomitem, qui non fuerit de Sclauonia . . . . omnibus hc
„minibus, qui vellenteos offendere, etnon recipiemus inimicos coruminnoftra ci
„uitate, neque cum illis mercatum faciemus, faluo honore Domini Ducis Veneria
„rum. Соmmunitas autem Spalati et Tragurii eodem modo facient nobis, etiu.
„uabunt nos ab omnibushominibus, qui vellentnosoffendere, et nec recipiantini
„micos noftros in fuaciuitate, neque cum illis mercatum facient, faluo honore
„Domini Regis Vngariae; item, fi nos fecerimus exercitum per mare, nos dabi
„mus tres homines, Spalatenfes duos, et Tragurienfes vnum . . . . .
„quodin ditto exercitu nos commune ladrae, vel ille, qui pro nobis fuerit, fem.
„per debeat antecedere totumexercitum, quae omniaet fingulafaciet: trigintabo
„nihomines ladrae, advoluntaremdittorumNuntiorumeletti,fuo facramentocor.
„poraliter affirmarunt Sequunturnomina iurantium.
Нictacite perftringuntur Вreberienfes, cum tunc Мladinus effet Comes
Spalati, etGregoriusТragurii, PauliВanifratres; ideo Tragurienfes, primo aSpa
latenfibus et Sibenicenfibus moleftatos, deinde etiameosdem Spalatenfesa Comi
tibus Breberientibus prefios, cum a Rege, male Regnum admini(trante, auxilium
поп
 -
\
- |

вт сколтАвывекоулктvs cАР к 399

non fperarent, ad antiquam Venetorumprote8tionem, mediantibusIadrenfibus, re
currifle dicendum eft; qua de caufa Breberienfes quoque Venetorum amicitiam
affettafe, cum proAlmianis,Сomitem GeorgiumcumComiteladraetreguaman
nuam conclufifle reperiatur.
„In Chriftinomine. Anno Incarnationis мссхсп. пена, гепан de
„(extaintrante Indidione V. ladrae, temporibus Domini Petri Gradonici incliti
„Ducis Venetiarum, et Domini FratrisIoannis de Anan. Venerabilis ladrenfis Ar
„chiepicopi, ac Domini IoannisContareni,egregiiComitis, praefentibusNobilibus
„viris, DominisМarco Vitur, et Маrtino Bembo, confiliariis ladrae,Domino Mar
„co de Marfilio, focio Domini IoannisContareniComitis ladrenбs, et aliis pluribus
„tettibus ad haec vocatisfpecialiter et rogatis. Аttum in Curia Sanai Iacobi vl.
„traportum ladrae: Dominus Gregorius Сomes Breberienfis folemniteriniuit,
„fecit, et firmauit, profe ipfo et gente fua, асfuis fubditis, et nomine Communis
„et hominumАlmifii, meram, puram, et firmam treguam vsque advnum annum
„completum, cum egregio viro Domino Ioanne Contareno, bonae memoriae, Do
„mini Iacobi Contareni Ducis Venetorum filio, IadrenfiСomite, recipiente, et fti
„pulante, nomine et vice Illuftris Domini DucisVenetorum, Communis et homi
„num ciutatiseiusdem, nec non habitatorum, fubiettorum, et ditridualium fuо
„rum, promittens praedictus DominusСоmesGregorius, praedicto Domino Ioan
„ni Contareno ladrenfi Соmiti, recipienti, et ftipulanti, nomine praeditti Domini
„Ducis, Communis et hominum Venetiarum, vt praedi8tumeft, quod ipfe perfe,
„et fuos, achomines Almifinon offendet, necoffendi faciet, vel permittet, in re
„bus, vel perfonis, Commune et homines Venetoshabitatores,fideles,diftrittuales,
„feu fubditos ditti Domini Ducis, fedeos omnes et fingulos eorum, habebuntfal.
„uos et fecuros vbique. Item, eodem modo promift, quod fi ipfetam perfe, et
„fuos, quam per homines Almifii, attemtalient aliquid contra honorem ditti Do
„mini Ducis, et Communis Venetorum, de terra Pharae et Braze, vel aliqua alia
„terra, vel loco, habenterettorem pro ditto Domino Duce, in terris fuis, vel ibi }
„fubie8tis, remouebit fe de huiusmodi attemtamento, et de caetero contra hono
„remeius non attemtabitamplius, de terris et locis praeditis. Item, quod prae
„diaihomines de Almifo, feu per vlos eorum, vel alicuius eorum, feu per ho
„mines quife receptarent pro eis, velefient fub eorum dominio, non accottabunt
„fecum eorum lignisalicui, vel aliquibus, igno vellignisVenerorum, vel habita
„torum Venetiarum fidelium, vel fubditorum, ас diftrictualium dicti DominiDu
„cis, nec inferent eis, velalicui eorum, necalii, vel aliquis, qui foret, vel forent
„in ditto igno, vellignis, iniuriam, molettiam, damnum, offenfionem, velgraua
„men, in perfonis vel rebus eorum, qui effent in ditto igno, vel lignis, et etiam
„praedia.os Venetos, habitatores Venetiarum, fideles fubditos, et diftrittuales di.
„ai Domini Ducis, exittentes in ligno, vellignis, forinfecorum, cum perfonis,vel
„rebus non offendent, neceis inferent nec facientiniuriam, molettiam, damnum,
„offenfionem, vel grauamen, in perfonis vel rebus eorum; fedeos omnes, et
„бnguloseotum,cum perfonis,bonisomnibus, et rebus eorum, tam in fuis, quam
„in forinfecorum igno, vellignis, habebunt faluoset fecuros, nec venient ab An
„cona vitraverfusVenetias, necaНya verfusVenetias,nifieffet propter fortunam
„feu aufteritatem temporis, in quo quidem neminem offendent, tam Venetum,
}}} Рp 2 . » quam
 3oo I Io. Lvcii DE REGNO DALMATIAE
„quam forenfem, fed redibunt infra di&os confines quam citius poterunt. Cæ.
„terum, fi contingeret aliquo cafu, quod per di&um Dominum Comitem Georg.
„um, vel per aliquem hominem Almifii,feu fubie&orum fuorum, daretur damnum
„alicui Veneto, fubie&o, fideli, feu diftri&uali di&i Domini Ducis, et Comitis We.
,,netorum, quod ip(e Dominus Comes Georgius teneatur totum damnum emen.
„dare, vel dare illos, qui damnum dederunt, in manibus di&i Domini D,
„cis Venetiarum, infra XXX. dies proximos, poftquam et ficut per D,
„minum Ducem Venetorum praedi&um fuerit requifitus, redeunte lignº,
„quod dederit damnum in Almifium, vel hominibus ipfius, aut difa.
„ricatis, vel miffis rebus acceptis in Almifium, vel in terris fideiufforum, vel
„Communium infra fcriptorum, vel in terris aliis fubie&is praedi&o Domino C.
„miti Georgio quocunque modo, alioquin ab vltimo die ipforum triginta dierum
„in antea, cadat ad poenam infra fcriptam, et nihilominus teneatur damnum int.
„gre emendare, et reftituere; et fi accideret, quod illi, qui commiferint, vel ded.
„rint damnum, non poffent foluere, vel reftituere quod acceperint, datis ipfis h6
„minibus in manibus di&i Domini Ducis, liberetur praedi&us Dominus Comes
„Georgius a damno dato et poena. Infuper praedi&us Dominus Georgius C0
„mes, per fè et fuos, et nomine hominum et Comitis Almifii, vt praedi&umeft,
„iurauit ad fàn&a Dei Euangelia, corporaliter ta&o libro, in animam fifam, et fi0.
„rum, et hominum praedi&torum Almifii, attendere, obferuare, et adimplere, ac
„attendi et obfèruari et adimpleri facere, omnia et fingula fupra fcripta, et nOm
„contra facere vel venire, per fè vel per alios, aliqua ratione, ingenio, fiue caufâ,
„fub poena librarum quindecim millium denariorum Venetorum paruorum, qua
„foluta fideiuffores infra fcripti fint abfoluti. Et hoc, dum terra praedi&a Almi
„fii effet in manibus di&i Domini Comitis Georgii, et fratrum fuorum, vel alte
„rius pro eovsque ad terminum fupra di&um. Et in horum fidem, et euidentiam
„pleniorem, di&us Dominus Comes Georgius praefens publicum inftrumentum
$,fua bulla ac figillo cereo communiri mandauit.
„Verfà vice, praedi&us Dominus Ioannes Contareno Iadrenfis Comes, n0
„mine et vice praedi&i Domini Ducis, et hominum Venetiarum habitatorum,fib.
„ie&orum, fidelium, diftri&tualium fuorum,iniuit, fecit, et firmauit, meram, puram,
„et firmam treguam vsque ad praedi&um annum continuum et completum, cum
„fupra di&o Domino Comite Georgio, recipiente et ftipulante, tam fuo et fuorum
„nomine, quam nomine hominumet Comitis Almifii, promittens, quod praediíius
„Dominus Dux, pro fe, feu pro Comite, et homines Venetiarum habitatores, fid*
»les, diſtrictdales, ſeu ſubditos non offendent, nec offendi facient, nec offendipcº
„mittent, in perfonis vel rebus, praedi&um Dominum Comitem Georgium, nec
„Comitem et homines Almifii, nec alicuius eorum homines, vel fubditos, vbicum*
„que exiftentes; fed eos omneset fingulos, in perfonis et rebus. tam in mariquam
„in terra Almifii, et fui dominii, habebunt fàluos et fecuros. Caeterum, fi di&us
„Dominus Comes Georgius veniret Venetias, occafione enndi ad Curiam Domini
„Papae, vel alia occafione, di&us Dominus Dux per fe, et per di&os omnes fuOS,
„habebit, et haberi faciet eum cum fua comitiua, in perfonis et rebus, fàluum °
„fecurum Venetiis veniendo, (tando, eundo, et redeundo.
- .
Fid
Cº
-

藝
 ET CROATIAE LIBER QVARTvs CAP. x. 3oi
Fideiubent quoque proComite Georgio a), Scardonenfes, Spalatenfès, Tra- a)4 C. ay.
gurienfes, et b) Nonenfes; Almifanos tamen, eodem tempore, quo Comes eorum })4.c.ioo;.
cum Venetis apud Iadram conueniebat, mare infeftaffe apparet, tandem nouis
conuentionibus, interComites Breberienfes,fcilicet Paulum Banum, Comitem Mla.
dinum, et eundem Comitem Georgium, cum Rogerio Mauroceno Comite Iadrae,
pro Venetis initis, repetitisque c) fideiuffionibus, Almifani apiratica aliquo tempo- f)4.c.uy.
re fe abftinuerunt.

卡3令發令發發※※※※※※※※※※※發令發怒終受怒發殘發發※勢* -

º C A P W T X. -

D E S P C C E J S I O WE PEG. P. M. A. WD P EAE ET
Ꮸ A R Ꭴ L I.

Lº: Vngariae Rege occifo, cum absque prole deceffiffèt, de Regni fuccef.
fione controuerfia,inter Andrcam, Andreae fecundi, ex filio Stephano, nepo
tem, Rodulphum Imperatorem, et Carolum Martellum, Mariae fororis Ladislai
filium, exorta eft; quaé deinde, mortuis Rodulpho et Martello, inter CarolumRo
bertum eius filium, Wenceslaum Bohemiae Regis filium, Othonemque Bauariae
Ducem, perfeuerauit. quibus de rebus, quamuis Vngarici Scriptores multa tra
dant, ex monumentis tamen Dalmaticis non pauca addi poffunt; ex quibus Vnga
ricae hiftoriae multum lucis accedet. Andreas namque fecundus, Ladislai proa
uus, non quidem in reditu ab expeditione Hierofolymitana, vt Vngarici Scripto.
res, fed longe poft, iam fenex, Beatricem, Aldobrandini Marchionis Eftenfis filiam
(i. duxit vxorem, anno eodem quo mortuus d) eft, Bela filio fucceffore reliêto, νt d).Α.C.122:
lº MonachusPatauinusilliustemporisScriptor tradit; viduamque vterum gerentem,
tº: priuignifàeuitiam veritam, in Alemaniam aufugiffe,ibiqueStephanum po[thumum
鷺 peperiffe, refert, quem apud auum maternum educatum fuiffe, inter Vngaricos
et Monachum conuenit; additque Monachus, faepe deinde ab hoc Stephano ten
tatum effè, vt frater Bela fui mifericordia tangeretur, fed obftante Regina, quae
n
鹰 Graeca genere erat, nihil obtinere potuiffe; eumdemque Stephanum deinde, ex
:: Thomafina Maurocena, Nobili Veneta, Andream filium fufcepiffe, Sabellicus et
Bonfinius confenfu tradunt. Et cum ob Ladislai improbos mores, qui praeter alia
flagitia,
deteriusfratrem
prolapfàAndream
inte(tinisinbellis
Polonia fuga elapfumProcerum,
quateretur.pars occidi e) curauerat, Vngaria
Andream hunc, in •) I. aliar
Vene- Lorgi.
tiis in fpem Regni euocauit: et cum eodem tempore Ladislaum occidi contigiffet, goſitſ.

vnanimes eundem poft tredecim dies coronatum Venetum dixerunt, vt Scriptores

conueniunt; quibus accedit Madius Spalatenfis, illorum temporum Scriptor, cap. I. º

MCCXC. eodem tempore Rex Ladislaus Hungariae a Cumanis occiditur, et Andreas de

Morefinis de Venetiis per matrem in Regem Hungariae coronatur. Thuroczius quo
que, eodem anno Ladislaum occifum, et Andream coronatum,refert: Bonfiniusve
ro anno MCCIC. At cum Rainaldus, ex Pontificiarum literarum Regiftratura,
Andream Ladislao fuccesfiffe anno MCCXC. f) fcribat, Madii, Thurocziique f) m, 47.
' relata comprobat; eundemque pro Rege Vngariae habitum in Dalmatia anno
MCCXCI. die XXII. Ianuarii, Spalatenfia et Tragurienfia publica monumentado
cent; eiusdemque matrem Iadram applicuiffe, iterque in Vngariam ad filium Regem
Рр 3 direxiſſe,
 *

3O2 , I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

direxiffe, fragmentum decretorum confilii Tragurienfis diei XVIII. Septembri;

eiusdem anni MCCXCI. teftantur. Sed quamuis Vngarici Regni ditio vniuet.
fâ Andream in Regem recepiffet, tamen eius poffèffio dupliciter inquietata fuit;
nam ex vna parte Rodulphus Imperator, Regnum Vngariae, per mortem Ladishi
fine liberis defun&i, vacare contendens, idem, vti Imperio obnoxium, Albertofi.
lio Duci Auftriae tradere volebat; ex altera veroCarolus Martellus, Mariae Ladis.
lai fororis, et Caroli fecundi Regis Siciliae filius, vti Ladislao proximior quam
Andreas, fibi Vngaricum fceptrum deberi affirmabat, hacque de caufâ Neapoi,
praefente patre, a Legato fummi Pontificis, folemni ritu Rex Vngariae coronatus
4)H*.*.cap. eft, eodem anno,quoLadislaus occifusfuit,vtcum caeteris IoannesVillanius a) com.
134° . cordat. Sed cum conatibus Rodulphi Romanus Pontifex fuam au£toritatem oppo.
p) Rain. ad fuiffèt, Vngariamque fedis Apoftolicae ve&tigalem effe b) oftenderet, ipfeque R0
an.129i“4“ dulphus, Vngariam armis aggredi parans, obiiffet, Auftriaco metu Andreas lį.
beratus eft. Martelli vero molimina nemo refert; conftat tamen, eundem titulo
Vngarico vfum,ex diplomate eiusdem Spalatenfibus conceffo: Carolus Primogenitur
Illuflris Ierufalem et Siciliae Regis D. G. Vngariae Dalmatiae etc. Rex, Princeps Salr.
mitanus, ac eius in Regno Siciliae Vicarius generalis . . . ' . Mercatores de %.
leto depertinentiis Regni Vngariae vbique bene traéfentur, etc. Datum Nuceriae MCCXCII.
die XXVII. Iunii. iterum quoque a fummo Pontifice Coeleftino, corona Vngarica
redimitum, Madius tradit cap. XX. de Papa Celeftino V. narrataque eiusdem renun
tiatione Neapoli fa&a, fubdit: et tunc Carolus Martellus in Regem Vngariae corona.
tur ; eundem etiam Martellum,ingreffum in Dalmatiam tentaffe,ex fragmentis d.
cretorum confilii Tragurienfis elici poteft:
, Die XXVII. in confilio etc. füpple congregato de mandato, Philippi Domini Zanni
de Nappis ciuis Anconitani, Hom. Poteftatis ciuitatis Tragurienſis, in quo quidem confliw
proponit coram vobis diéfus Dominus Poteftas, et petit fibi confilium exhiberi fiper peti.
tione feu requifitione, quae faéfa eff per litteras communis Spalati, qua pro eis petit *
filium ipfis dari, prout vobis videtur, fuper iuramentum fidelitatis, quod per quendam
nuntium Regis Caroli Martelli poftulatur, ficut per me Dominicum di&fi Poteftatis Nota.
rium,vobis nunc perfonaliter fuit leđa sfacio partito de ſedendo ad leuandum, placuitmº
iori parti, quod nihil Domino Paulo Bano fignificetur de requifitione, quae fuit fada 4
nuntiis Regis Caroliy quoutque di&um commune a di&o Bano fuerit requifitum. Dfi
Luce fürgens aregnando confüluit, quod.in praefènti confilio inueniatur et eligatur quidM
Sapiens, et mittatur Spaletum, et quoçlli nuntio refpondeatur: quod commune $palai
vult habere confilium cum Paulo Bano, deinde ei poflea refjondeatur, et quod quaeda"
litera mittatur communi Sibenici de iffa materia. Item, Thoma; Zanniche furgens intº
dem confilio confluit aregnando, quod quidam Sapiens mittatur Spaletum, et dicat, 4*
illi nuntio Regis Caroli non poteft modo refponderi, quia, qui fé Regem facit Vagaria”
let fe coronari in tali ciuitate, vnde illi, qui coronaretur in Regimine Vngariae, intendi
mus obedire.
- Sed quonam anno haec petitioMartelli fequuta fit,incertum remanet. Nam
Philippum de Nappis Poteftatem Tragurii fuifîè annis MCCXCII. XCIII. XCIV,
ex fragmentis fcripturarum conftat; petitionemque ipfàm infcio Bano fa&am,*
guunt eiusdem fragmenti verba: ideo haec Caroli petitio fa&a efîè potuit cotem*
'pore, quo fupra pofitum fàluum condu&um Spalatenfibus indulfit, fcilicet am?
MCCXCI.
 --
- - -

ET cRoATiAE LIBER QVARTvs CAP. x. 3o3

MCCXCII. Bano nondum in eius partes transgreffo: refponfum tamen Spalaten
, fes Tragurienfes et Sibenicenfes inter fe confuluife,communiterque dediffe,idem
que Bano notum feciffe, aliud fragmentum indicat. Item, D. Matthaeus Luce für
gens confuluit aregnando, quod mittatur Paulo Bano aliquis nuntius feu Ambazator, et
afferat totam refponfionem,quam fecimus nuntio Regis Caroli,cum Spaleto et Sibenico,etc. In
deque coniici poteft, has ciuitates, inconfulto Bario, fe declarare noluiffe, hocque
idem Bano fignificaffè. Ab aliquibus tamen pro Rege Carolum in Dalmatia habi
tum, fcripturae quaedam Spalati confe&tae MCCXCIV. menfis Aprilis memo
rant, quod fuit ante eiusdem coronationem per Celeftinum Papam fa&tam, cum
.Celeftinus coeperit menfe Iulio eiusdem anni, et ante defe&tionem Vngarorum ab
Andrea, cum diffidentes, a Bonifacio Celeftini fucceffore, Regem petiiffe fcribant
concordes Vngarici Scriptores, nec Spalatenfes, inuitis vel infciis ipforum Comi
te Mladino, Banoque Paulo, Breberienfibus Carolum in Regem recognouiffe dicen
dum eft. Ideo, Paulum Banum, reliquosque Comites Croatiae, ante diffènfiones Vn
.garorum Carolo adhaefiffe, argui poteft: et ficuti Carolum, primum vtriusque Si
ciliae Regem, contra Almifanos foedus cum Spalatenfibus et Sibenicenfibus fecif.
fe, pacisque conciliatorem inter eosdem et Tragurienfès fuiffe, fupra relatum eft;
ita Carolo JI. eius filio affinitatem mutuam cum Regno Vngariae contrahente, eo
magis amicitiam et commercia inter populos horum Regnorum perfèueraffe,cre
dibile eft. Nil adeo mirum, fi Martellus, veteres auitosque amicos Spalatenfes,
ATragurienfes, et Sibenicenfes, prius tentauerit, et per eosdem deinde Breberien
fibus conciliatis, Barones quoque Vngariae, qui Andreae infenfi erant, ad fe attra
xerit. Sed cum in hifce conatibus mortem obiiffèt, Vngari, qui ei accefferant,
eius filium, puerum vndecim annorum, a Bonifacio VIII. eodem tempore in fum
mum Pontificem ele&o, Regem petierunt, vt eorum Scriptores referunt, Madius
que concordat cap. III. de Papa Bonifacio VIII. Et fecit capi Dominum Celeftinum
Papam, et mitti*in exilium ad quoddam caftrum fùum, vbi finem vitae fùae ipfe termina
uit. Et Carolus Martellus, primogenitus Regis Siciliae, migrauit ex hoc fèculo cum vxo
re fua, filia Regis Alemanniae. Item, ordinauit plures Cardinales, Dominum Nicolaum
ordinis fratrum Praedicatorum, et Dominum fratrem Gentilem ordinis Minorum, et du
of ſuo: nφοια, Anno Domini MCCC. menfe Augufti, tempore Bonifacii Papae, Dominus
Carolus, nepos Caroli Regis Siciliae, per mare cum galeis Spaletum applicuit, vbi per men
fem, vel fere duos, fletit, egrediensque de ciuitate Spaleti, in comitatu Pauli Bani, verfùs
Hungariam, ad vfürpandum Regnum praediäum de manu Regis Andreae, venit Sagrabiam,
et ibi in manibus Mgiflri Hugrini traditur. Audiens vero Andreas, Budae Regem Caro
lum veniffe ad occupandum Regnum praedi&um, moritur, et ibidem fepelitur honorifice.
Haec Madius, qui oculatus teftis effe debuit: et quamuis annales Vngarici, et cum
eis Thuroczius, a Madio anno vno difcrepent, tamen error in transfcribendo codi
ce Vngarico irrepfiffè potuit, cum eodem anno fcilicet MCCC. Comitem Georgi
um, Pauli Bani filium, in Apulia fuiffe, memorant Scripturae, illuc forfan a patre
miffum, deducendi pueri Regis gratia. Ideo Carolo Martello iam mortuo anno
MCCXCV. vt Rainaldus a) refert, Carolum Robertum, Carobertum di&um, eius fili а) пит. р.
um, in Vngaricum Regnum, fcilicet Dalmatiam, deinde Croatiam, apud Zagrabiam
perueniffè anno MCCC. cum Madio concludendum eft; quod etiam ex eiusdem
priuilegiis confirmatur, quae annos Regni eius ab anno MCCC. exprimunt,fcilicet
º - ab
 -
\

3o4 . I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

.yr,,, „ ab ingreffu in Regnum, quando a Strigonienfi ele&o, iuffu fummi Pontificis ),ii.
2m. 3oi.n.7. un&us fuit. Sed mortuo eodem anno Andrea, cum ea pars Procerum, quae ti.
dem adhaeferat, Carolum recipere nollet, Regemque ab Vngariae eligi, nec ab aliistl;.
&um recipi debere, contenderet, Bohemiae Regi Wenceslao: proximo, potentique Prim.
cipi, vti Andreae, vltimo ex mafcula ftirpe Regia fuperftite defun&o, gradu vm,
cognationis Carolo proximiori, Regnum detulerunt. Wenceslaus accipere noli,
filium tamen eiusdem nominis Vngaris tradidit, qui ab Archiepifcopo Colocenfi,
Strigonienfi Ecclefia vacante, fàcra corona redimitus fuit: inde ob controuerfiam
Regum puerorum, inteftina inter Vngaros au&a odia funt; qua de caufaBonifxi
us VIlI. Carolo fauens, Nicolaum Cardinalem Legatum pro eiusdem coronation:
in Vngariam mifit, vt Madius eodem capite refert : Per idem tempus D. Nicolm
- Cardinalis pro Legato in Hungariam mittitur, caufà coronationis Regis Caroli, qui mul
-
ta£ conftitutiones in Hungaria fecit,etc. Tamen nihil profeciffe,VngariciScriptorest:
b)ad ann. Rainaldus b) concordant, et Wenceslaum et Vngaros in ius coram Pontifice v0
302- 27, 19.
caffe, qui cum de corona Vngarica apud Pontificium Tribunal difputare abnui£
~ fent, Pontifex, praeterita mentione Andreae, quem non proRege, fed pro admini
*) ad ann. ftratore Regni Vngarici habitum, Rainaldus c) notat, Mariae, vti forori Ladislai,&
a2.£9. 2. ºe

Carolo Roberto, vti filio Caroli Martelli, qui Mariae primogenitus dum vixeratim
Regem Vngariae, au&oritateSedis Apoftolicae, coronatus fuerat, iure fucceffionis
a) Raim. ad Regnum Vngaricum adiudicauit Anagniae II. Kal. d) Iunii. In qua Vngariae fi£
******* fura, Dalmatae, quamuis Caroloadhaefiffent, Wenceslaumque refpuerent,tamen
nomen eius in tabulis publicis praeponere differebant, donec more folito, Albae,c0
rona facra redimeretur; ita vt a morte Andreae, et anno MCCCI. dieo&auaMar
tii vsque ad annum MCCCIII. Regnum vacaffe, Scripturae Spalatenfes et Tragi
rienfes exprimant Sed fupra dicta fententia fummi Pontificis per Dalmatiam publi
cata, quid decretum fuerit in Tragurienfi confilio apparet, MCCCIII. XXII.Aug.
Quod cum Magifler Laurentiur, Vicarius Domini Archiepifçopi SpalatenM, pridie in Ed.
ſia Sancti Laurentii, ſcilicet Cathedrali, publicauerit ex parte Domimi Papae, et Archi*
pifcopi, füb poena excommunicationis, vt quilibet Notarius nominaret Regem Vngarit,
et regnante eodem et Siroêtus Notarius dicat fe velle facere, et nolle effe ακονησία
tum, captum quod Notarii ponant nomen Regis, etc. abindeque nomen Caroli Regis in
fèripturis Dalmaticis reperitur. Sed cum Wenceslaus Rex Bohemiae, filium apud
Vngaros, cun&a fibi arrogantes, nomen tantum Regium habere, Ecclefiafticosqu.
Praefules ad partes Pontificias in dies accedere, Caroloque adhaerere, cernerti;
puerum cum fàcra corona e manibus Vngarorum eripuit: Vngari vero, quam*
uis hac prote&ione deftituti, libertatem tamen Regis eligendiferuare cupidi,0it^
nem Bauariae Ducem, filium Elifabethae fororis Stephani IV.elegerunt,vti eodem
gradu cognationis cum Maria Andream attingentem, ipfo Wenceslao conniuem*
qui fàcram coronam reftituit, ab Vefprimienfi et Chanadienfi Epifcopis corO'
fecerunt anno MCCCV. vt Vngarici Scriptores referunt. Sed paulo poft a Vi.
uoda Tranfiluano Otto captus, coronaque priuatus, aegre in Poloniam aufügt;
cum interim Wenceslaus fènior Rex Bohemiae obiiffet, iuniori iterum Regnu"
Vngari eius partium detulerunt, qui itidem paulo poft de hac vita migrauit. H*
interim Clemens V. in folium Pontificium fùblimatus, excommunicatiónem in 0*
tonem pronuntiauit, Gentilemque Cardinalem Legatum, ad componendas 'f]
-
-
 ET CROATIAE LIBER QVARTVS CAP. X. 3o5
º
r ricas diffènfiones mifit, vt praeter a) caeteros Madius refert cap. V. de Papa Cle a) Vngarici
º et Rainalaur.
mente V. Item, mifit D. fratrem Gentilem in Hungariam pro Legato, caufa coronatio
nis Regis Caroli Hungariae, anno Domini MCCCVIII. menfè Iunii Dominus Legatus Gen
tilis intrauit Spaletum, vbi ab omnibus de ciuitate fuit receptus honorifice abiit in Hum
º .gariam, et fecit coronari Regem Carolum. Quantas autem difficultates Legatus, in
cogendo Vngarorum concilio, animisque eorundem Carolo conciliandis, expertus
:
fit, ex geftis eiusdem a Rainaldo b) relatis elici poteft; cum Vngari, etiam illi qui b) ad ann.
º a Carolo ftabant, conftantiffime c) affirmarent, quod nolebant, nec erat aliquatenus in 1503. n. 23.
.. c) ad ann.
tentionis eorum, quod Ecclefia Romana, vel ipfè Dominus Legatus eius nomine, de Rege vl 1303. п. 25.
latenus prouideret, fed placebat eis, quod illum, quem ipfi, ex antiquo et approbato eius- .
- dem Regni more vocarant, et in Regem praefatus Dominus Legatur, eiusdem
Ecclefiae Romanae nomine, in verum Regem Vngariae confirmaret. Sed,etiamfi d) trans d) num. 23.
a$tum fuiffèt, vt Carolus ab Vngaris ele&us, a Legato vero confirmatus dicere
tur: tamen, neque Ladislaus Vaiuoda Tranfiluanus, neque Matthaeus Palatinus,
concilio intereffè voluerunt; fed vfurpata quisque dominia, contemta Regis au
&toritate, retinebat, ita vt Legatus per biennium in Vngaria moram trahere co
a&us fuerit. Poft conftitutionés etenim a Rainaldo relatas, quae anno MCCCIX.
colle&tae dignofcuntur, in originali e) exiftunt aliae duae, datae PofoniiXI. Kal. Iu e) in Bibli
oth. Valicel
nii, Pontificatus Clementis Papae anno fexto, fcilicet MCCCX. quo tempore tan lana. B. n. 2.
dem Legatus, VaiuodaTranfiluano in partes Caroli tradu&to, confèquutaque co
rona, Carolum Albae more confueto coronari fecit, vt Madius, et Vngarici Scripto
res referunt. Sic demum vicefimo anno poft Ladislai fratris necem, Maria coro
nam Vngaricam, a pluribus controuerfàm, fauore fummorum Pontificum confecu
ta e(t Carolo Roberto nepoti, qui paternos titulos, Principis Salernitani, et ho
noris MontisSan&tiAngeli, aliis Vngaricis addidit, quibus eiusquoque defcendem
tes vfi fint.
In qua de Regno Vngarico controuerfia, mors plurium perfonarum, Vngari
ci Regni ftatum variare fecit. Nam prout improbi mores Ladislai in caufà fuere,
vt Proceres inter fè diffiderent, ita eiusdem in occidendo vnico fratre crudelitas
omnium animos a fé alienauit; cumque filios non haberet, occafionem dedit, An.
dream, qui Venetiis vti priuatus ciuis viuebat, in fpem Regni euocandi. Et ficuti
repentina mors Ladislai, Andreae praefenti Regnum detulit, ita Carolus Robertus,
* nifi mors eiusdem Andreae, duorum Wenceslaorum, et plurium Praelatorum, qui
a parte eorundem fteterant, interceffiffèt, Regnum confecutus non fuifíet: Culm,
quamuis fauore fummorum Pontificum, maiorem partem Praelatorum, pluresque
Proceres,fibi obfèquentes haberet, tamen neque poft confècutam fàcram coronam
regnare permittebatur, et cum Matthaeo Palatino, fuisque adhaerentibus, acri prae
lio dimicare coa&us fuit anno MCCCXII. in quo aegre viëtor, Regnum quidem
fibi confirmauit, au&oritate tamen nutante, et imbecilla, per plures annos vfus eft,
yt inferius obfèruabitur. -

-铃器令- ※号令$令号
{ ... } .
翠

*** Զզ - CAPvT'
 306 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATI A E
笑米※※※※※※※※※※※※※※※※※※米※米※※米浆嵩
C A P V T XI.
DE DIFFER ENTIA INTER MAR E A4 DÄ? IATI.
cVM ET GVLPHVM VENETICVM.
: த் ‘黑大 f : trienfesThufcos, Liburnis, in maritimadi.
-- *h
巒 ‫و نیم میت‬
. .
tione ſucceſſisſe, Adriaticoquenomenim.
- - - - - -

N - pofuiffe,libro primo,capite primoetquih.

=\ "\',': -l. to relatum eſt; etex collationererum We.
º ཨབ་ཡཱ་རཱ་ཎཱཧཱ-། །„hetarum,aliquae ipforum a&iones conit.
*\ge- I - &atae fuerunt libro tertio, capite vltimo,
Ex quibus fic breuiter relatis, Adriatici
maris fines quinam fuerint, diftinguine.
quit: adquoseliciendos, antiquaThufco.
rum fedes inquirenda eft;"vt inde,ettem.
pus adeptae ditionis, etfinesAdriaticim,
| | ris, diftinguantur.Thufcos enim, circum.
padanos campos, Picenum, Thufciam,
- • £^A ' et Campaniamin poteftate habuiffe,Scri
Av Lon Tv ET VALONA - _ ptores paffim memorant: fed quaenam
ex his antiqua ipforum fedes fuerit, non conueniunt. Liuius etenim Decade pri
ma, libro quinto, ait:
Thufcorum ante Romanum Imperium late terra marique opes patuere, mari fùper
inferoque, quibus Italia infulae modo cingitur ; quantum potuerint, nomina fùnt argi
mento, quod alterumThufcum, communi vocabulo gentis, alterum Adriaticum mare, ab Adria
\ Thufeorum colonia, vocauere Italicae gentes, Graeci eadem Tyrrhenum atque Aëriatium
vocant. Ii in vtrumque mare vergentes incoluere, vrbibus duodenis, terras, prius cir Apen
minum ad inferum mare, poflea trans Apenninum totidem, quot capita originis erant, *
loniis miffis, vsque ad Alper tenuere ; Alpinis quoque eagentibus haud dubie origo ºff,
maxime Rhetis, quos loca ipfa efferarunt, nec quid ex antiquo, praeter fonum linguae, ni;
eum incorruptum, retinent. -

Diodorus autem Siculus, de eisdem a Gallis e circumpadana regione pulfis

referens, duplicem opinionem tradit lib.XIV. J.

Galli,qui transalpinar regiones inhabitant, validis anguftias illas copii; trangrif

fi, terras, inter Apenninum et Alpium iuga, occupant,Tyrrhenis, qui illic habitabant, ti.
&ir. Hos nonnulli ex duodecim Tyrrhemiae oppidis eo deduéios tradunt, alii Pelago, tot
faciunt, qui ante belli Troiani tempora, Deucalionis e Theffalia diluuium figientes, iik
corum confederint. Hosque fecuti funt recentiores Scriptores. Philippus tamenCli
uerius, contrariam amplexus eft opinionem; nam Italiae antiquae libro fecundò
capite primo,de circumpadana regione differens, ait:
Verum, fiue duodecim his, fiue pauciores numero, feu tandem nullae per ea tempora
in circumpadana Etruria fuerint vrbes ; haec certe Etrufeorum antiquiffna ac prima
fuit fèdes, ex qua poftea in eam migrarunt regionem, quae inter Apemminum et mare i*
ferum, Macramque amnem ac Tiberim, diéfa eft Etruria. Probatur hoc eo maxime a*
- Wಳಸಿ

*
 Ет скоАтлАЕ LIввкоyАктvs cАР. xi. 3o7

gитето, quod plurina pars poterioris buiи, Еruriae, anregиат Pelagi ітіgrarent,
ab Итbris babitata fuit, refibus lисиlenti/nis, qui /upra citati, Herodoro, Marciano
Нeracleyi, ac Dionyi. Наicarnayeyi, диlbus adde Plinii auёioritatem lib. III сар. и.
ira tradenrir. Eruria et ab атте Маста; ip/а тиlati, /аере потініи, Итbro, inde
exegere antiquitu, Pelagi, box Lydi, a quorum Rege Tyrrbeni, тох a/acrificii ritu, lin
gиа Graecorит Tbu/ci/int cognominati. Еt paulo poft loca et amnes recenfensЕtru
riae: binс атте, Prille, пох Итbro, паиlgiorum гарахs et ab eo tradus итbriae. Нic
amnis Итbro, vulgari nunc vocabulo Отbrone, mediam fere, Масгаm inter Tibe
rimque, fecatЕtruriam Quum igitur antiquitus heicfuerint Vmbri; Thufcos,
duos non Lydos origine, fed antiquifiimam indigenamque Italiae fuife gentem,
fatis fuperque oftenfum, aliam tum habuifie fedem, certum eft: ea vero nulla
demon(trari poteft, nifi quam inter Арenninum et Alpeis, circa Padum, incolue
runt. Нucadde, quodVmbris ad inferummare incolentibus, Ligures fuerecon
termini; Dionyfius Наlicarnasfenfis eodemlib.primode Aboriginibusloquens,alii
Iigигит colono, eo, fii/efabulantur, Итbris confiniuт.
Оuibus Cluuerii obferuationibus addipofuntalia Dionyfiet Plinii loca.
Мam Dionyfius, eodem libroprimo, de Pelasgis cum Vmbris mixtis incolentibus
differens, ait: гепиerипт indiuijaegenter/aciae, Cere, Agylla, Piya, Saturnia, Ауiит, ег
диаedaтalia, quae potea a Tyrrbenir occиpaнa/ints et infra: derelitta, autem а Ре
Iagir orber occupauerunt тип alii тиlti, et auique erant finitini, гит тахініе Тyrrbeni
plurimar ac optima. Plinius quoque lib. III. cap. XIV. Инbrorum gen: antiqui/ima
Italiae exiftimarur, or qио, Отbrio, a Graeci, purent dittor, quod inundatione terrarum
imbribus /uperfii/ent. ССС eorum oppida Tbu/ci debella/é reperiuntur. Ex quibus
Тhufcos, Pelasgorum et Vmbrorum loca, ex vtraque Арennini parte, occupatie
conftat; fed de antiqua fede Thufcorum, clarius idem Dionyfius eodem libro
primo: - -

Arqие Tyrrbeno, quidem diuerfor eje a Pelagi, boc argитeнтo indicor, пеque ra
тет.Lydorum eo, colonor arbitror, пес епіт соттипir illis eft lingиа, пес ро/іти, dice
re, quod licer поп атріи, спо сити" /ermone, alia tamen prikae patriae/eruant ind
ria: пеque enim eadem, quae Lydi, colит питіпа, пес/iнiи, стиптиг legibus, aur/tudi.
if s verum bac parte plи, а Lydi, quam a Pelagi, diferunt quare cereor, песеryi
тilior eorum fit oratio, qui, поп adveпaт eje banc genreт, /ed indigenan adéиerant,
диапdoquidem et peruerцНа e/t, пессит vla alia, тоribuя aut lingиа сопиепire сотрer
тит ей. Нос auteт потіne a Graeci adpellator eje nibil cetat, vel propter domicilia
гиrrita, celab aliquo potente Principes Romani"certe alii eo, сосат потіпіи: erв
піт ab regione, диат aligиапdo incolиегипт, потіпе Еruriam, Eru/to, adpellitant, et
ob excellenteт /acrorum ас diuini cultus peritіат, пипс фиidem ob/curiи, Tbu/cor, olim
vero exatiori coce, queтadmodum Graeci eысоків, пинcиpabants ipf cero a Duce qио
аат Rajena, eodem, quo ille тodo,/ё потinant. Vrbes aитета Tyrrbeni, babirata, et то.
do, adminijirandae reipublicae, спіиer/amque eiи, genti: potentiam, et resgefa, dignia.
"*
re: cognitu, adbaecfortunae varia, vices, diceти; alias. Ex quibus apparet, Thuf
cosa Romanis dietos fuіНе Еtrufcos, a regione qиат aligнапdo incolиетинг Eruria,
: fcilicet ante Romana tempora; quae aliaefie non potett, quam circumpadana
Еtruria, ex qua deinde Ligurum et Vmbrorum regiones occupauerunt; de qua
Еtruria antiqua et circumpadana Plinium locutum peripicitur, duneodem cap.
эё ж эё С9 2 XIV.

}
3o8 i. iо. lvсii de regno dalматiае

XIV.lib. III. air: ab Ancona Gallica ora incipit, togatae Galliae cognomine, Siculia
дburni plurina eius tradus teтиere, in primi, Palтеп/ет, Pretutiатит, Adriaпитaие
дgrит, Итbri eo, expulere, bor Erruria, banc Gallis cum e circumpadana Etruria
Thu(cos a Gallis pulfos conftet, de qua Diodorum quoque Siculит fcripfНе ар
parebit, fi expendantur eiusdem verba libro quinto, ab eodem Cluuerio, ad pro
bandum Thufcorum luxum, allata. „Рraeftat vt de Tyrrhenisetiam dicamus;
„hi quondam fortitudinepraecellentes, magnum terraetrattum occuparunt, mul
„tasque et celebres condideruntyrbes, quinet clafiepotentes, diu maris imperium
„tenuere, et mare, quod Italiam alluit,Тyrrhenum de fuonomine appellarunt. Ні
„inter caetera, quibuspedettrem militiam excoluere, tubam repererunt ad bella
„vtilitimam, quae Tyrrhena inde vocatur. Summis exercituum Ducibus hoc
„ip(о Маieftatem conciliarunt, quod littores cum falcibus, et fellam curulemex
„ebore, togamque purpura praetextam,illis addidere. Domorum quoque porti
„cus, adauertendos turbae feruorum et clientum firepitus et molettias, percom
„modum inuenerunt; quorumpleraqueimitati Romani, in fuam translata Rempu
„blicam, adfummam elegantiamprouexere. Litterisvero,etinprimisnaturae per.
„fcrutationi, plurimum ftudii impenderunt, fulminum confiderationi prae cunttis
„mortalibus fummopere intenti.quapropterhacetiamnum aetate, totius propeor
„bis moderatores hos viros admirantur, et prodigiorum per fulmina oftenforum
„interpretibus illis vtuntur. Сum autem terramincolant vberrimam,eamque pro
„be exerceant, largiffimos inde fruttus percipiunt, qui non modo ad nutricatio
„nem fufficientem, verum etiam ad prolixas voluptates et delicias conducant: bis
„enim in die menfasadornant opiparas, caeteraque ad lautitiem etfaftumpertinen
„tia adhibent, ftragula texunt cum fioribusin(perfa, argenteorum eis poculorum
„ingens copia eit, et varietas,familiarium etiam minitrorum nоn exiguus in para
,to et numerus, quorum aliformae decore excellunt, alifumtuofiore, quampro
„feruiliconditione, ve(titu exornati funt, fecretas ab aliis fedes habent, omni cultu
„inftructas, tum ferui, tum etiam ingenuorum plerique; ad extremum, abietta
„quam olim exercuerant virtute, in compotationibus et ignauia degeneri vitam
„exigunt, ideoque non mirum eit, quod maiorem in bellis gloriam amiferunt nec
„minimum eis ad luxum confert foli praeftabilitas, regionem enim tenent vtilifii.
„mam, et optimis glebispraeditam,ex quaomnisgeneris frutus recondunt:Тут.
„rhenia enim, fecunditate nulli cedens terrae, in late patentibus campis recumbit,
„cliuofostamen interim colles habet, arationi idoneos, humore etiam mediocri,
„non hybernofolum tempore,fed actino rigatur. Ex quibusticuticonflat, Dio
dorum fiorentem referreThufcorum (tatum, ita vbertatem terrae, fruttuum exu
berantiam, delicias, opiparas menias, argenticopiam,lateque patentes campos, qui
etiam aetiuotempore rigarentur, enumerando, circumpadanam regionem defcri.
bere apparet, vt apud Plurarchит quoque videre eit, qui eandem regionem a
Gallis occupatam defcribensinCamillo, ait: Arboribu, regio от радиндие laeta,
arque irrigиа Нитinibus, incolebatur orbitus oftodecin iyignibи,atqие атрli,ad rem in
du/iria parandam, et ad lихитоitae pariter сотpanaris, ba, Galli, eie&ii, Tbu/ci, ipй
occupauere,etc. Sedcumeandem regionem adhucincolereTyrrhenos Diodorusin
nuat, eaqueThulcisfuitemporis non congruant; ideo abaliquoScriptore antiquo,
circumpadanam Etruriam defcribente, eafumfifle debuit, vt peripicitur exeis,
- фuae
-

-
-
*
 -

- - -
º

ET CROATIAE LIBER QyARTvs CAP. xi. 3o9

º quae de domorum porticibus, ad auertendos turbae feruorum et clientum ßrepitur per
commode inuentis, refert; quae de atriis, ab Atrienfibus inuentis, intelligenda effe,
j . teftatur Varro de lingua Latina libro quarto: impluuium, compluuium, vtrumque a
pluuia Tufcanicum diéfum a Tufçit, poftquam illorum cauum aedium fimilare coeperunt.
n
*- Atrium appellatum ab Atrienfibus Tufcis, illinc enim exemplum fümtum, quorum nomen,
- - - - - - - - - - -

*° breuitati ftudens, omifit, prout etiam Adriatici maris ab eisdem denominati. Sed
° cum Etruriae circumpadanae antiquum nomen Galli deleuiffent, Gallicisque no
minibus, quibus in poteftate Romanorum peruenerant, vocaretur, vt praeter cae
teros obfèruat Strabo libro quinto: Romani autem rerum potiti, cum colonos in variae -

loca emitterent, nomina tamen eorum, qui prius ibi habitauerant, confèruarumt ; ac nunc -

Romani cum fint omnes, nihilominus tamen quidam Vmbri, alii Tyrrheni, Veneti, Ligures, -

Infubres dicuntur, etc. fieri potuit, vt Diodorus, omiffo antiquo circumpadanae Etru- ,

riae nomine, iam obliterato, omnia Thufciae fui temporis tribuat, prout eiusdem
coaeuus Liuius, ex cifàpenninae Thufciae nomine feruato, hanc antiquam Etruri- •
am arbitratus, inde in circumpadanam colonias dedu&as, nulla adhibita dubitatio.
fit, ne, fcripfit. Polybius autem hunc errorem vulgarem redarguere videtur, loco a
[?: Cluuerio relato, libro fecundo: Igitur planitiem iffam, fcilicet circa Padum, tenuere
iis; quondam Tyrrheni, tum quidem et campos circa Capuam et Nolam, Phlegros quondam
ati* diéfos, poffèderunt, quod multorum prauis comatibus obftarent, exteris immotucrunt, magnam
ಗ್ಯ; que opinionem virtutis ариd eo: funt con/#cuti, Idcirco, qui in Tyrrhenorum principa
擅匹 tus inquirunt, eos oportet, non ad illam regionem, quam nunc tenent, oculos referre, fèd ad
芷 campos füpra diéfos, et ad opes quas inde colligebant.
呜 Thufcorum igitur antiquam fedem in circumpadana Etruria fuiffe,cum Clu- .
pd uerio dicendum eft, exindequeinThufciam,Picenum,etCampaniam, colonias de
啉 du&as. Sed cum in referendis Liguriae finibus, locum Polybii, accolas Apennini
2 defcribentis, adducens Cluuerius, libro fecundo: Initium Apennimi fùpra Ma/iliam,
2. et qua Alpibus iungitur, Ligures habent ex vtroque latere, et quod Tyrrhenum mare յիe
å &fat, et quod praediéfam planitiem, iuxta mare ad Pifam vsque, primam Tyrrhenis ver
ſt fùs occafùm fòlis vrbem, in mediterraneo ad Aretinorum vsque fines, inde fèquuntur Tyr
匹 rheni, et mox his contermini Vmbri: fines Liguriae iuxta Arni fluenta pofuerit, quod
º de temporeaPolybio relato intelligendumeft; nam ficutantiquitus, rebus Thufco- --

rum florentibus, Liguriae fines citraMacram fitos, Lunaeque portum,Thufcorum

fuiffe,ex Strabone deducit, ita innuere videtur, rebus eorundem languefcentibus,
omnia loca vsque ad Arnum, Aretinorumque fines, a Liguribus ademtâ, et tem
pore Polybii poffèffa fuiffe. Lucas tamen Holftenius, eiusdem Cluuerii in pcre
grinatione Italica comes, locum eundem Polybii expendens, vir antiquitatis peri
tiffimus, di&tionem, Aretinorum, reliquae verborum Polybii fèntentiae non con
gruere animaduertit; quippe Polybius, relatis Liguriae finibus, ex meridionali la
tere Apennini mare verfus fitis, fines Apennino feptentrionales et mediterrane
os defcripturus, Aretinos minime nominaffet, qui in meridionali eiusdem latere
fiti, mare fpe&ant, fèd aliquos ex transapenninis populis, qui ad praediéfam pla
mitiem fiti funt; ideo ex fimilitudine vocis, pro rns Aegntn •v x«g&s, reponi debere
ſº
‫"اننا‬
Tns Pnyyoy xagas, Rheginorum fines, paulo ante mortem, pro veteri amicitia, fignifica
,tiu idque ex alio Polybii loco fe elicuiffe ,tixid vbi relata ,airo&iv quam Romani
de Gallis in Thufcia confecuti funt, fubdit libro fecundo: Romanorum Dux colle&fa
‫این‬ - Չց 3 fpolia - -

º -
 3Io ' I. io. LvcII DE REGNo DALMATIAE
fpolia Romam mifit, praedam iis reddidit, a quibus fuerat aba&a, ipfè cum vtroque extr.
citu fecundum Liguriae fines iter faciens, in Boiorum agrum irrupit, fatiatisque militum
animis, praedae auidis, paucir diebus copias Romam reduxit. ldeo, fiue per vallem &.
fronianam in eorundem Rheginorum agrum, vt in notis Holſtenii repertum fil,
fiue per vallem Mugellam, breuiori itinere, cumcirca Telamonem praelium fecu.
tum Polybius referat, faciliorique Apennini tranfitu, in Bononienfem irruperum;
Romani, cum vtrinque Boi fuerint: eo vsque Liguriae fines extenfos fuiffe dicem.
dum eft, quo Romani tranfierunt, iuxta Liguriae fines iter facientes. Quibus f:
explicatis, et corre&is,fi argumentaloannis Baptiftae Agucchii, Felfinae fuaePrin.
.) Hym., cipatum Etruriae a) tribuentis, locumque Plinii adducentis cap. XV. lib. III. C.
editaBonom. lonia Bononia Felfina vocitata, quum Princeps Etruriae effet, inuertantur; et Etrurh
1633. antiqua in circumpadana regione ftatuta, ex eadem in Ligures et Vmbros expeii.
tiones fa&ae dicantur: longe probabiliores eius eruditiffimae conie&urae euadem;
• ex opportunitate enim fitus, prope faciliorem Apennini tranfitum, et vtriusqu:
maris proximitatem, rebusThufcorum florentibus, ex frequentibus conuentis ibi.
dem factis, Felſinam ad Principatum vtriusque Etruriae eue&tam, cum Plinio di
cendüm eft; cum tunc temporis vniuerfà quoque Italia Tyrrhenia nuncupare.
tur, vt Dionyfius Halicarnaffeus refert libro primo: erat Tyrrheniae momen il;
tempore celebre per Graeciam, et tota Italia, qua occidentem fpeéfat, mullo gentium iii.
crimine appellationem illam babebat ; et infra: quae quidem confufio, non minus quam
alibi, in Italicis fuit gentibus, fuit enim tempus, quo Latini, Vmbri, Aufones, et alii, Tyr.
rheni a Graecis dicebantur, quod propter longinquitatem earum gentium difficile effet hat;
… diligenter difcernere, adeo, vt Romam ipfam Tyrrhenicam vrbem multi Scriptores opinati
fint. Inde Seruiusaddecimum librum Aeneidos: Thufcos omnem pene Italiam filiigf
fé manifeftum eft,etc. Thufciergo,ficuti potiorem Italiae partem poffederunt,itaeidem
proprium nomencommunicarunt, proximoque mari indiderunt, et alterumThufum,
{iue Tyrrhenum, a nomine gentis, alterum Adriaticum, ab Adria Etruriae ciuitate, di
&tum fuit. Et quamuis Adriaticum pro fupero,etThufcum pro infero, quibus Italia
infùlae modo cingitur, communiter cum Liuio et Plinio fumant Scriptores: tamcm
alia maris nomina inter haec interpofita fuiffe, conftat, certosque, et determinatos
fines, vtrumque habuifle. Nam de infero Plinius libro fecundo: Quum igitur tri.
goni fpeciem Italia tota referat, vnum eius latus, quod orientem fpe&at, Ionium mare, tt
continuus illi finus Adriaticus terminant, meridiei vero et occidenti obuerfum latat $i
lum Tyrrhenumque mare; et infra: Alpium continua iuga definiunt, quae a Mafilia,
et proximis locis mari Sardoo incipiunt. Strabo autem libro fecundo: Quidquidh*
ius maris eft ad Africam, Africum, feu Libicum mare dicitur, quae ad oppofitam terram
pertinent partes, mare Hifpanicum, Ligufticum, Sardoum, ac denique Tyrrhenum, vique
ad Siciliam, dicuntur. Idem Plinius libro tertio capite quinto: mare Ligufficum ab*
adSiciliam infulam Tufcum, quod ex Graecis alii Notium, alii Tyrrhenum, e noflris plurę
mi inferumvocant. EtetiamfieosdemThufcos,claffe potentes, SardiniametCorficam
aliquando in poteftate habuiffe, coloniasque in oceanum deducere tentaffe, rcf*
rant Diodorus et Strabo: tamen, Siculis et Carthaginenfibus ob(tantibus, intra$
ciliam,Corficam,et Sardiniam,Thufci,fiueTyrrheni marisnomen reftri&um fiiit
Sed quamuis, quonam tempore Etrufci, Ligures et Vmbros ex hodierna Thuſcia
pepulerint, ditionemque proximi maris adepti fint, nemo tradat; et ea, quae Di*
* ாyl
º
 Ет скоАтіАЕ LIBEк оyАктvs cАР. xi зи
nyfius, loco citato, de eorunden republica, спіиerfa eius genti: potentia, reqне ge/tas
digniore, cognitu, erfortunae varias vices, fealias ditturumpromittit, fimulcum aliis
operibus eius perierint: tamen, cum Herculem ex Ні(pania reducem Ligures
vicife, cum Aboriginibusque et Euandroverfatum referat, Tyrrhenorum au
tem mentionem nullam faciat; hincargui potett, Herculis tempore, Thufcos non
dumАpenninumtransgrefos fuife,fedpaulopoft. Namannis Фuinquagintaquin
quepottea, fcificet aduentus Aeneae tempore, Thuiciamhodiernam posledisfe,ea,
quae de Mezentio Туriorum Rege idem tradit Dionyfius, comprobant; Сарра.
niam veroante Romuli tempora tenuide, Сарua, quadraginta octoannis ante Ro
mam condita, declarat. De Adriatico autem mari diuerfa eft ratio. Nam фuan
do Erruriam folam circumpadanam Thufciincolebant, nulla ex parte marefuре
rum attingebant, obtantibus Venetis, Spinetis, et Vmbris; fed his pulis, palu
dibusque circa oftia Padiaptatis, vt Plinius refert libro tertio capite XVI. vbi re
latisPadiotis,fubdit: оттia ea fитina, fojasaue, prim A/gi/cere Thца: сдела
атті, ітрети per tranлиerfin in Аrrianorum palude, quae /epreт таria appellantur,
пobiportu oppid Tbнkorит Ariae, а фио Ariatiсит таre aтe appellabatur, quad
типсAdriariсит, etc. Аdriaticiditionem confecutifunt, quod euenifie debuit circaea
tempora, quando Graeci Corcyram Liburnis ademerunt, idеft poft annum deci.
mum fextum ab vтbe condita, vt relatumeft libroprimo capite quinto; viguide
due vsque quo a Gallispulfi fuerant,vt Liuius refert Decade prima, libro quinto:
Priko Targuinio Roтaeregnante, Belouefй, /iperari, Alpibus, fi/ique acie Thi/cir, baud
procul Ticinofитine condidit orbет Меdiolaпит. Alia/inde тати, Еhrouio Dнсе,
vbi типс Вrixia, er Verona orbes/unt, locos tenuere Libші, соп/ederunt. Рof bo, Salи.
иii, gui prope antiqиатgenren Laеиo, Ligure, incolenter, circa Тісіпит аттет petiere.
Ареттітит deinde Воi Lingonesque trangre/, сит iam inter Padum atque Alре, отта
tenerentur, Pad, ratibus traiedo, поп Нетти/о, тоio, jederiaт Итbror agropellит:
intra Apеппіпит taтen /e/e temиere: tит$епопея, recenti/In aduenarum, ab Иiente fи.
тne orgue adАohn fine, babuere, SedetiamбAdriaticum mare, vii maiorem partem
finus, a Graecis Ionii ditti, pro vniuerto finu fumant Scriptores; idemque effe
Аdriam, etIonium, Scylax et Strabotettentur: tameneiusfines, vsque ad montem
Garganum, et Dyrrachium,intraipfum finumperuenife,Cluuerius exРtolomaeo
pluribusa) demonitrat quibus poteft addilocus Strabonis, ab eo praetermidus, а) lib. 4.
dui Epiroticas gentes defcripturus libro feptimo, air: No, auteт conebiтиг, диан сар. 17.

тит er/iriptioni buic сотиепit, et a пobis praefari potefi, /ingula pro/equi, /anto abora
Ionii/іни, initio, quae ibi incipit, cbi ex Adria паиlgario/intur. Prima buiu, orae par,
eft circa Epidaтпит,etАpoloniaт, etc. Сaufamautem, quare vitraЕpidamnumАtri
} enfes fines fuos non protulerint, repetendaeftex fupra relatis, de Liburnis, libro
primo capite quinto. Nam, ficutiexScheriae posfestione, Liburnos vniuerfo finui
dominatos fuisfe, ibidem oftenfum fuit: ita, cum eandem Graeci, Liburnis adem
tam, Corcyram denominauerint, antequam Аtrienfes maris dominium confecuti
fint Inde Аtrientium ditionem vsque ad Corcyreorum fines extenfam fuisfe di
cendum eft, quorum coloniae fuerunt Dyrrachium, et Арpollonia; ideo Аtrien
fes, qui, rebus Согcyreorum Ноrentibus, Liburnisfuccesferant, ditionem fuam vl
tra Dyrrachium, et Garganum montem, proferre non potuerunt Adriatici ergo
maris antiqua denominatio, limitibus intra finum defcriptis terminata fuit: Рtolo
ПldСtlS
 312 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

maeus tamen extra finum quoque Adriaticum protendit, et Peloponnefum, Cr.

tam, et Siciliam tangere fcribit, ipfoque antiquior S. Lucas, nauigationem Dii
Pauli e Creta Siciliam verfus defcribens, in aëtis Apoftolorum cap. XXVII. ait;
Quum ergo quartadecima nox adueniffet, et iaéfaremur in Adria. Quomodo autem,quam.
doue, mare, quod Siculum dicebatur, Adriatici nomen fortitum fit, nemo refert;
id tamen euenisfè potuit poft inftitutas ab Augufto claffium ftationes, Mifeni, et
Rauennae; cum Mifènati, a Sicilia occidentem et meridiem verfùs, maris curad.
magdata fuerit, Rauennati vero, Adriatici ſinus, proximigueloni, Siculi, etAe
gaei, cum reliquo orientali, vt Vegetius refert lib. IV. Apud Mifemum et Rauennam
fingulae Legiones cum cloffibus flabant, ne longius a tutela vrbis abfcederent ; et cumre,
tio pofluloffet, fine mora, /ine circuitu, ad omnes mundi partes peruenirent: nam Mifenati,
um claff, Galliam, Hifpanias, Mauritaniam, Africam, Aegyptum, Sardiniam, atque §.
ciliam, habebat in proximo ; claff, autem Rauennatium, Epirum, Macedoniam, Achaiam,
Propontidem, Pontum, orientem Cretam, Cyprum petere, direéfa nauigatione comfieuerat,
Adeo, cum vt ipfius Siciliae cuftodia Mifenati claffi tributa fuerit, maris autemS.
culi di&ti Rauennati; ideo ad aequiuocationem vitandam, ex clasfè Adriatica ma
re Siculum cuftodiente, Adriatici maris nomen extenfum, Siculumque obliter.
tum fuisfe, coniici poteft: quod, ficuti ad antiquam Adriatici denominationem, a
Thufcis indu&am, referri non poteft, vt Cluuerius re&te animaduertit, ita Strabo,
antiqua nominareferens,Siculum,quod apud au&ores reperit, pofuit; proutetiam
idem Ptolomaeus, qui, quamuis Romano tunc vfuali more, Adriaticum fui temp0
ris vsque ad Cretam protendat, tamen in relatione locorum intra finum exiften
tium, aliqua in Ionio, et aliqua in Adriatico, more antiquo, ftatuit. Hinc obfer
uanti patebit, Adriatico mari idem, quod Illyrico, euenisfe: poftquam enim lllyri
cum vsque ad Danubium feu Iftrum extenfum fuit, Illyrici maritimi et antiqui
nomen obfolefcere coepit, et in Dalmatiam tranfiit, vt libro I. capite VI. relatum
eft; ita Adriatico quoque mari, extra finum Cretam vsque extenfo,antiquum Adriae
ticum Dalmaticum diétum fuit, vt praeter relatos au&ores teftantur Lucamur
Pharfaliae lib. II. defcribens Apenninum montem:
Mons inter geminar medius fè porrigit vndar
' Inferni fùperique maris, collesque coercent.
Hinc Tyrrhena vado frangenter aequora Pifae. * ,

Illinc Dalmaticis obnoxia fluéfibus Ancon.

Et Tacitur Annalium libro trigefimo: Pifò, Dalmatico mari transmiſº, relāque

apud Anconam mauibus, per Picenum,etc. Si quis igitur antiquam Thufcorum ditionem
concipere vellet, eandem cum recentioribus comparare, et Regno Longobardo.
rum affimilare posfet. Nam prout ante Romanum Imperium, Italiam a Graecis
Tyrrheniam nuncupatam, refert Dionyfius: ita poft eiusdem declinationem,aRom.
no-Graecis, fcilicet Byzantinis fiue Conftantinopolitanis Scriptoribus, Longolaria
di&a fuit, a Longobardis, qui circumpadana regione occupata, reliqua quoque
loca confècuti funt, quae olim Thufci tenuerunt. In hoc tamen inuicem difcrepa
runt, quod Thufci, vires Graecorum per Italica littora et Siciliam dißra&as na&i,
nauigationem inftituere, et exinde dominium in vtroque mari adipifci potuerunt;
Long0.
 et CROATIAE LIBER QyARTvs cAP. xi. 3i3
Longobardi vero neutro mari potitifunt,obftantibusRomano-Graecis,qui vtrum.
que mare fimul cum littoribus Italicis orientalibus retinebant. Sed, Tuci luxuife
decdentes, circumpadana a Gallis, Campania a Samnitibus, et occidentali Tufciae
parte a Liguribus pulfi, fimul cum nomine amiferunt, nomenque ipforum in me.
ridionali tantum Tufciae parte feruatum fuit. Longobardi vero, quamuis a Fran
cogallis fuba&i fuerint, tamen Longobardici Regni nomen diu in vfu fuit, donec
in Italicum tranfiit, hodieque circumpadana regio Longobardiae nomen, fiue vt vul
go Lombardiae, feruat; etiamfi Scriptores latine fcribentes, Gallica nomina Roma
no more vſurpare ſoleant. -

Etruriae ergo circumpadanae antiquae quamuis nomina perierint, tamen et

Rhetia, a Duce eorum Rheto, et mare proximum, ab Atrienfibus denominata, no
mina antiqua Tufcorum adhuc feruant; fed, cum ipfum Adriaticum mare Gul.
pbum Veneticum dicatur, quomodo, quandoue id nomen inditum fuerit, indagandum
eft. Veneti ab antiquiffimis temporibus proximi Tufcis, deinde Gallis, regionem
inter Alpes, et Athefim tenuerunt, vigenteque Romano Imperio poffederunt, et,
quamuis a Longobardis deinde vniuerfà ditione terreftri pulfi fuerint, tamen ad
aeftuaria confugientes, maris vfum, fimul cum nomine fèruarunt, Graecisque Im
peratoribus adhaerentes, conatibus Longobardorum obftiterunt, et Dalmatis affo
ciati, Saracenos e finu pepulerunt, Narentanos deleuerunt, et Northmannis com
pefcitis, Atrienfium imitatione, Adriatici quoque fines antiquos confecuti funt. Et
quamuis Emanuel Imperator, dominium Adriatici recuperare tentauerit, graueque
damnum eorum rebus intulerit, et ex amiffione Iadrae maiora incommoda experti
fint; tamen cum claffès Graecanicae intra finum deinceps non venerint, et North.
mannorum ftirpe extin&a, fucceffores Germani parum maris vfum habuerint:
Veneti prolata interim in orientem nauigatione, et in Palaeftina ciuitatum expu
gnatarum participes fa&i, crebro illuc nauigantes, vniuerfos finus accolas a fe
pendere coegerunt, et oblata Francorum focietate, Iadram expugnarunt, indeque
ipfum Graecorum Imperium, capta Conftantinopoli, cum Francis diuifèrunt, ma
ioremque eius partem fortiti, titulis Dalmatiae et Croatiae, quartae et dimidiaeto
tius Imperii Romaniae addiderunt, exindeque Gulphi Venetici nomen apud au&o
res vfurpatum reperitur, cuius caufà indaganda eft. Thomam enim Maurocenum,
primum Conftantinopolitanum Patriarcham, a Latinis ele&tum, confirmatione a
ſummo Pontifice conſecuta, Veneta claſſe vectum, Raguſium, et DyrrachiumVe
neris acquifiuiffe, Dandulus refert:
Thomas igitur Mauroceno, ab Innocentio Patriarcha effe&us, et cum literis Papae
Venetias rediit, et cum parato folo portum exiit, et Ragufinae vrbi, quae Graecorum in
ftin&u rebellauerat Venetis, bellum intulit, illique de Graecorum diffi fauore, ciuitatem
Venetis reddidere. Patriarcha poftea fècedens, Duraccbium impugnauit, caepit, et muni
uit, et Conffantinopolim inde peruenit. Et infra: Petrus Ziani Dux ordinatur, anno Do
mini MCCV. pari igitur propofito, Dux anno fecundo, paratis tredecim galeis, Raynerium
Dandulo, et Rogerium Permarino praefecit, qui extra Venetorum Gulphum euntes, Leonem
Veteranum Piratam, cum nouem galeis capiunt, et morti tradunt, poflea Corphum hofti
liter aggrediuntur, et tandem obtinent, et muniunt, et quae gefferant, Duci infinuant.
Dux tunc Angelo Auotanto, Petro Michaeli, Stephano Fofcareno, Gilberto Quirino, O&auia
no Firmo, Iacobo Fero, Marino Caprincolo, Guliano Staniano, Simoni Bono, et Ioanni Beato,
杀光来 Rr eandem
 *

3I4 I. IO. LVCII DE REGNO DALMA TI A E

eandem infiilam conftituendam tradit. Inde arguipoteft, ex Ragufii ct Dyrrachii c^
fecutione,Venetos iurisdi&ionem orientalis Imperii intra finuin prorfùs extinxiife:
et, cum, Corcyra occupata, decem viros ad eam reformandam mififfent, vei, vt
alii Chroniftae, coloniam inibi deduxiffènt; ideo, prout olim ex eiusdem Corcy
rae poffèffione, totius finus ditionem Liburnos tenuiffe relatum eft, ita ex eiusdem
, occupatione, dominium maris vltra fines antiqui Adriatici proferentes, integrum
finum confecuti Veneti, eidem nomen quoque proprium, prolatione tamen Lati
no-Graeca, Gulphi Venetici impofuerunt. Et quamuis in lonio quoque et Aegaeo
plures infulas confècuti, Veneticum mare Adriatico Romano aequiparauerint, ta
men, cum abfolutum eorum dominium non retinuerint, antiqua nomina Honio, et
•)4. C. tay. Aegaeo feruatafunt. Et, quamuis Conftantinopolis a Graecis recuperata a)-fuiffet,
indeque incommodum in Aegaeo Venetis proueniffet, tamen maritima potentia
praecellentes Graecos, eosdem Peram et Chium Genuenfibus ipforum aemulisce.
dere necesfitarunt, Gulphum autem ipfum, ficuti fine controuerfia tenebant, ita
indies poffesfionem eiusdem eo magis fibi vindicabant, et, oblata occafione, ob vi.
' &ualia denegata voluntariam ftrenam, quam vti maris domini a nauigantibus re
b) A.C. i27i. cipiebant, in tributum neceffàrium b) verterunt, Bononienfèsque ct Anconitanos,
e) 4.C.127;. ex hoc tumultuantes, c) compefcuerunt, confirmatoque Gulphi dominio, orientales
- nauigationes continuantes, diuitiisque affluentes terras in continenti acquirere fà
tagebant, quod animaduertentes, qui Reipublicae praefidebant, verentesque ne ci
ues terreftribus delitiis implicati abalienarentur anauigatione, lege lataterras eme
J)4 C. ia74. re prohibuerunt d); confilia deinde, et Magiftratus reformata fuerunt, adeoque
temperata fuit Reipublicae forma, vt deinceps mirabili profperitate vfi, cun&is
admirationi fuerint. Sed, ficuti Gulphi dominium, tam ex propria potentia, quam
ex circumiacentium Principum mutuis contentionibus quiete poffidebant; ita, quod
fibi proximum vnicumque deeffè videbatur Sedes Atrienfium Padique fluminis
oftia, in fuam poteftatem redigere, oblata occafione decreuerunt, Ferrariamque oc
cuparunt. Sed,cum id fummus Pontifex non probarct, reftitutionisque eosdem
monuiffet, ipfique, vti rem maximi momenti, exequi cun&arentur, Interdi&i ful.
e)4c 9oy. mine e) percuffi, per Orbem Chriftianum multa mala perpeffi funt, internaque
- quies tunc turbata fuit: coniuratione enim Boemundi Theupuli, Respublica Ve.
f249:8io. neta f) concuffâ eft, rebusque nondum fedatis, g) Iadra defecit.
g)4. С зи. -

*******↔3令*↔淡分***y
C A P W T XII.
IDE TERTIA IADRENSI DEFECTIO WE.
Iº. circa finem Ducatus Gradonici ad Vngaros defeciffè, hitoric Veneti
vniformes referunt, idemque Regis Vngariae priuilegium Iadrenfibus paulo
poſt conceſſum teſtatur:
Carolus Dei Gratia, Vngariae, Dalmatiae, Croatiae, Ramae, Seruiae, Galliciae,
Ludomeriae, Cumaniae, Bulgariaeque Rex. Vniuerfi, et fingulir, quibus expedit, prae
Jen* fèriptum infpeëiuris, falutem in omnium Saluatore. Decet Regiam Excellentiam iu
/tis precum infantiis fùorum fübditorum et fidelium, animum inclinare, et eisdem conder.
cendere Regali cum fauore, vt ipforum numerus in opere fidelitatis augeatur, atque crefíat.
- Proinde
 º

ET CROATIAE LIBER QyART vs CAP. XII. 315

proinde ad vniuerfòrum notitiam, tam praefentium, quam futurorum, harum ferie volumus
peruenire, quod religiofùs vir frater Stephanus Ordinis Praedicatorum, et Nobilis vir
AMartinus, ciuit Iadrenfit, Syndici et Nuntii eiusdem ciuitatis, ad noflram accedentes prae
Jentiam, vice et nomine ciuium, ac vniuerfitatis praediéfae ciuitatis, anobis cum inflantia
po/fularunt, vt praediéfam ciuitatem, ciues, ac vniuerfitatem Iadrenfem, in ipforum liber
ratibus et iuribus confèruare dignaremur, quae per noftros progenitores, Illuftres Reges
P^^ gariae, fpecialiter per Dominum Regem Belam, ipfis data fuerunt, et conceffa. Prae
rerea, quod reéforem quem voluerint, fibi poffint affümere, vel eligere, fiue ab eadem ciui.
rare, /iue fuerit de aliis partibus, qui po/it eos regere, fecundum confùetudinem et liber
rarem ipfius ciuitatis. Nos igitur volentes inuigilare, pro commodo et quiete ipforum
ciuium, et vniuerfitatis noftrae antediéfae ciuitatis, et nihilominus attendentes ipfòrum
perftionem effe iu/lam et legitimam ; praediéfis eorum petitionibus annuentes, iuxta ipfò
ruma voluntatem, promittendo eosdem fèruare in propriis eorum libertatibus, et iuribus, quae
ip/ìs fùnt conceffae per noflros progenitores, et Illuftrem Belam Regem antedi&um, nec ali
quis Banus pro tempore conftitutus, vel eius officialis poffit eos in aliquo caufare articu
lo, iudicare, vel ad fùam praefentiam trabere. In cuius rei memoriam perpetuamque fin
ceritatem, has noſtra literas priuilegiale conceſſimus, duplici ſigilli noſtri appenſione, et
mumimine roboratas. Datum per manus difèreti viri Praepofiti Albenfis Ecclefiae, au
1ae noflrae Vicecancellarii, dile&fi et fidelis moflri. IV. Idus O&fobris anno Domini MCCCXI.
Regni noflri fimiliter XI. Tempus autem defe&ionis Madius refert, capite fexto: anno
Domini MCCCXI. menfe Martii, ciuitas Iadra, a dominio Venetorum fuit rebellata, fubii
ciem* fe dominio Pauli Bani et füorum filiorum, et anno fèquenti menfe Maii, Paulus Ba
mus Nobilis Croatorum obiit ad Chriftum, et Mladinus eius filius in Banum ordinatur. Ve
netos ftatim prorecuperatione Iadraeclaffememifisfe, eidemque praefuiffe Bartho
lomaeum Michaelem, Marcum Iuftiniano, et Marinum Bembo, Chroniftae refe
runt; Regemque Wngariae proladrenfiumindemnitate,Venetis fcripfiffe, denotant
Epiftolae Ducis Venetorum, eidem Regi, et fuo Legato apud eundem Regem exi
ftenti, fcriptae, quae poft appendicem Annalium Danduli, in codice Vaticano re
periuntur.
. „Sereniffimo et Potentiffimo D.Carulo, Dei Gratia Vngariae Regi, plurimum
„honorando, Marinus Georgio, eadem Gratia Dux Venetorum etc. Serenitatis
„Regiae duas eiusdem tenoris literas, in duabus vicibus et temporibus fucceffiue
„transmiffàs, honore fufcepimus condecenti, quarum habebat inter caetera feries,
„quod ciuitas Iadrae, quam multis iam elapfis temporibus, per nos fore occupatam
„asferitis, nunc fponte ad veftras manus rediit, et veftro fe dominio fubiugauit.
„Propter quodCulmen Regium nos rogauit, quod cnm intellexeritis, per nos ipfi
„ciuitati et ad eandem pertinentibus infulis, moleftias, damna, et multa fieri nocu
„menta, präedi&am ciuitatem, et ad ipfàm pertinentes infulas, nollemus vlterius
„moleftare. Super quo fcire volumus Regiam Maieftatem,quod primis habitis lite
„ris, ftatim fieri mandauimus refponfàles, fed curfor lator earum receffit fubito, li
„teras noftras non recipiens, nec requirens, et receptis poftmodum aliis fimilibus
„literis, dum admiffioncm noftrae refponfionis intenderemus, fuperuenerant aliae
„tertiae literae, per quas nos requirentes fuper eadem mategia, quaedam verba
„afpera, prout vobis placuit, conclufiftis. Super quibus admirationem concipi--
„entes, non modicam Regio Culmini refpondemus. Quodfi veram huius rei in
、米来米 - Rr 2 forma
316 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIA E
„formationem Maieftas Regia habuiffet, fecuri reddimur, quod nullas de praedi.
„&is literis deftinasfet, nec poftpofuisfet falfis fuggeftionibus amoris conftantiam,
„quae femper ab antiquo inter progenitores veftros Reges Illuftres Vngariae, ct
„praedeceffores noftros Duces, et Venetiarum Dominium, viguit, amplis vtrimque
, vallata ſeruitiis, ac gratis beneficiis augmentata. Sed credimus, quod per rebel
„les no(tros perfidos, et infideliffimos Iadrenfes ingratitudinis filios, Culrfiini Re.
„gio, quae ipforum nequam propofitum attinent, veritate tacita, mendaciter fint
„fuggefta. Verum, vt Regiae Maieftati fa&ti veritas pateat, eidem refcribimus,
„quod ip(à ciuitas Iadrae, vt eft vbique notorium, fuit noftra, et ipfàm legitime
„poffidemus a tempore, cuius non eft memoria, immo ab antiquiffimo tempore,
„et plenum et fufficiens ius et iurisdi&ionem acquifiuimus, habuimus, et habemus;
„per confequens in eodem, ius veftri Regni Vngariae expresfum, et notorium in
„ipfa ciuitate, fcilicet perceptio duarum partium tributi portae ladrae, femper fà
„cientes, ob reuerentiam et amoremregium integre conferuari et dari, ad benepla
„citum Sereniffimorum Regum praedecesforum veftrorum, dum eis placuit ordi
„nare, et poftmodum ipfum ius habuit Banus Regionis, fcilicet Banus Paulus Croa
„torum, tanquam qui non intendebamus nec intendimus iura turbare in aliquo
„regia, fed ad conferuiationem eorum, dare potius auxilium et fauorem; de qui
„bus inribus, et poffeffione noftris di&tae ciuitatis, quibus per multa curricula tem
„porum vfum fuit Venetorum dominium, nulla vnquam per Reges Vngariae re
,,quifitio, inquietatio, vel moleftia fa&a funt Venetiarum communi. Immo per
„Illuftriffimum Dominum Belam, Sereniffimum Regem Vngariae, fuit recognitum,
„quod Dominium di&tae ciuitatis, ac poffèffio,adVenetiarum pertineat commune;
„prout haec et alia patent exemplo conuentionum initarum inter ipfum Dominum
„Regem per fe, et fuos fucceffores, et Dominum Ducem et commune Veneto
„rum; quae mandauimus oftendi per Nobilem virum Nicolaum Grimani, fidelem
„noftrum, Regiae Maieftati. Ex praedi&a ergo notificatione verorum, conftare
„poteft perfpicue Celfitudini Regiae, qualis fuit ipforum Iadrenfium et adhuc, vt
„maiorem de ipforum moleftiis notitiam habeatis, Rcgiae Maieftati aliqua de his,
„quae contra noftrum attentarunt dominium, breuiter praefèntibus referemus.
,,Nam, vt eft toti mundo notorium, eorum ftatus fub noftro felici et fuaui domi
„nio, mirabiliter au&tus erat. Nam de manu noftra fùfcipiebant omnium bono
„rum abundantiam, et plenitudinem gratiarum, fed ipfi tantorum bonorum ingra
„ti, ac eo ipfo, quo magis augmentum ftatus procurabamus eorum, magis temere
„praefumentes, ciuitatem ipfam contra noftrum dominium, immo contra fè ipfos
„potius rebellarunt. Sed, fperamus in Domino, quod nifi ad noftram gratiam et
„mandata redierint, eorum perfidiam, fuperbiam, virium noftrarum potentia,
„diuino dire&ta fubfidio, in hac noftra tam iufta caufâ, prout eorum exiguunt de.
„merita, conteremus. Serenitatem igitur Regiam rogamus attente, quatenus ex
„praedi&tis, veritate concepta negotii, Iadrenfium perfidiam exofàm j
abau
„dientia Regia fuper talibus excludantur, ac noftram, et Ducatus noftri amicitiam,
„ab antiquo feruatam illaefe,et fic, quantum in nobis eft, proponentes in futurum
„nunc et in pofterum conferuare velitis ad Regia commoda et honores. Die duo.
„decima Nouembris, X. Indi&ione MCCCXI. Nicolao autem Grimano Venetorum
»apud Regem Vngariae Legato: Significamus vobis,quod literasScreniffimtDomini
»Regis
 *
Ет скоАтIAE LIввкоyАктvs cАР хп. 3,7
„RegisVngariae, nobis per quendam adductas curforem, recepimus, inter caetera
„continentes, quod ciuitas ladrae, nuncad manus fuas (ponte redit, propter quod
„nos rogauit, quod cum intellexifet, per noseidem ciuitati multa damna fieri ac
„plurima nocumenta,placere nobis ab offenfione dictae ciuitatis abftinere, ac face
„re abftineri. Аd duas literas mandauimus fieri refponfales, fed curfor ipfe re
„cesfit fubito, noftris literis non receptis. Subfequenter veroalias fimiles rece.
„pimus literas, ad quarum refponfionem dum intenderemus, aliae rertiae literae
„Regiae fuperuenerunt, grauiores fatis prioribus. Namibi quaedam cominato.
„ria verba concluduntur, vt videre poteritis per exemplum earum, quod vobis
„mittimus praefentibus inclufum Nos vero deliberatione habita diligenti, cum
„plenum ius et Dominium fuper cinitatem ladraehabeamus, tam ex antiqua et
„longa poffestione, quam etiam per formam quarundam conuentionum, initarum
„inter Serenifimum Dominum Belam Regem Vngariae, per fe, et fuccefores fil
„os, et Dominum Ducemet commune Venetorum, quarum conuentionum exem.
„plum vobis fimiliter mittimus, praefentibus inclufum. Реr quas conuentiones
„contentatur idem Dominus Rex, ladrae dominium ad nos et no(trum commune
„Venetorum totaliter pertinere, et quod nunquam fe intromittet de ea, prouthaec
„etalia in ipfsconuentionibus plenius diftinguuntur. ЕidemDomino Regi, fuper
„praedittis fuis milionibus, per notras duximus literas, prout conuenit, refpon
„dendum; quarum literarum exemplum fimiliter vobis mittimus adcautelam, vos
„rogantes, ac per nos et noftra confilia minus, et de quindecimpraecipiendo, man
„dantes, quatenusdietas noftras literas, quas Domino Regi mittimus, eidem debea
„tis praefentare folicite, vel, fi abeffet, et fibieas ita citopraefentare non poietis,
„fibieas per fidelem nuntium, vt eas citius habeat, mittere debcatis. Сaeterum
„autem, idem DominusRex, in fuispraedittisliteris videatur afferere, iptam cini
. „tatem ad fe totaliter pertinere, ignoransforfan ius, et iurisdictionem, quam ha
„bemus in ea, debeatis adire praefentiam Regiam, et fibiinter caetera exponere
„magnum amorem, et amicitiam, quae ab antiquo viguit inter praedecefores (u
„os, Serenifimos Vngariae Reges, et praedidos noftros Duces et commune Ve.
„netorum,illaefa continuauit,poftmodum femper cum exhibitionibus mutuis ma
„gnorum beneficiorum, асferuitiorum, amplifiimeirrogatorum viciffim, vt effe
„poteft notorium toti mundo, et prout poteft Маieftas Regia manifette (cire, tam
„ex fama, quam ex formaconuentionum praedictarum, quasconuentiones, quan
„tum in nobisett, feruare intendimus perpetuis temporibus illibate, proponentes
„et nos, et tota Venetia, praedittum amorem et amicitiam, ad ipfum et Regnum
„fuum continuare (emper futuris temporibus, fifuо Сulmini complacebit, quibus
„prout difcretioniveitraevidebiturrelatis, dicetiseidem, quodnos opinantes,iptum
„informatum effefalisfüggettionibusnoftroruminfideliumladrenбuminiquorum,
„tacitaveritate,Serenitatifuae puram et veram per noftrasliteras denotauimusve
„ritatem, fuperiure, et iurisdictione, quam habemus in Iadra ab antiquis tempo
„ribus, et adhuc, vt maiorem informationem habeat de praedittis, vt fuus animus
„conquiefcat, adipiciens veritatem et is notrum validifimum, quod habemus,
„prouidimus facere fibi per vos oftendi exemplaconuentionum ipfarum, quae
„vostibi oftendere debcatis, fi viderevoluerit. Таmenhoctaliter facientes, quod
„non fiant, nec oftendatis vos hoc facere per modum litigii,nec quod videaturvos
Rr 3 -„velle
}
318 I Io LVCII DE REGNo DALМАТ1АЕ -
„velleftarefuae diffinitioni, fedad informandum animum fuum de iure пока.
,catisfibi propter quod habeaturper Chronicas noftras, quae fuerunt diutifimae,
, et funt in noftra Procuratia Santti Магci, quieft locus ita folemnis, quodiam
,funt circa anni СССХIХ quod ladrenfes (ponte dederunt fe, et terram ladrae
, abfolute, et praecile Duci tunc praefenti et communi Venetiarum. Сircaea,
, quae dicta funt, taliter vos habentes, vt de prouidentia veitra confidimus, etfpe
„ramus, denotantes nobis follicite, quaecunque per vos fatta fuerint in praedittis,
,et refponfionem fiendam per Regem, omnia particulariter, et diftincte, acalia
,quaecunque ad hoc facientia fcire, etinuettigare poteritis. Еt fciatis, quod, fi
„quas expenfas continget vos facere proeundo ad Regem, fi forte abeliet, velai.
„ter vos contingeret expenfare pro ditto fatto, vobis fatisfieri integre faciemus,
„Die duodecima Nouembris X. Indiatione. Annо МСССХI.
- Diuturnam autem fuifie ladrenfemobfidionem, exeis, quae Scriptoresmox
referendi tradunt, elicitur, quo temporis (patio, de concordia agitatum conftat, ex
epitola Ducis, ladrenfibus (cripta, quae cum fupra relatis reperitur:
„Маrinus Georgio Dei Gratia Venetorum atque Croatiae Dux, Dominus
„quartae partis et dimidiae totius Imperii Romaniae, Nobilibus viris, qui ladrae
„rettores feafierunt, re8tum in errore concipere intellectum. Duas literas ve
„(tras, vnam datam die vitimo Septembris, alteram die tertiaО8tobris, vnam poft
„alteram, quas nobis mififtis, infpeximus. In quibus inferentes verba plurima
„magnificentia, nomen Dei, finaliter in literis vltimis conclufiftis, quod pacemet
„concordiam totis viribus anhelabatis nobifcum, et quod propterea ad nos mifiC
„fetis folemniter Ambafciatoresvettros, fide fecuritate eorum fuifetis confifi; fed
„inducebat terrorem vobis mors illius de Arbo, qui extinctus in noftrafuerat ci
„uitate, et ideo prouiditis nobis tutius literas dettinare. Аd quas vobis referi
„bimus, quod fi ad Dominum intuitum mentis veftrae dirigatis, fapienter et pro
„uide agitis, et vtinam oculos mentis conuertifietis ad eum, ad quem nos in omni
„ftatu glorificamus deuote, et tanto propentius, quanto nobis licet aliquando fini
„ftrum nobis afferat, vel permittat vires et potentiam ipfius honorem et gloriam,
„et reprimendas quorumcunque iniurias referuauit, et tamen de ipfis viribus et
„potentia noftra, folum in tantum in ipis confidimus, in quantum ipfius Domini
„Deinoftri beneplacitis credimus inhacrere, nec poteft eius incomprehenfibile iu
„diciumfacile concipi, quod cautis latentibus permittit, fortunamaliquos blandiri,
„vt fortius eos laedat; fed verbis huiusmodi diutius immorari. Adid, quod di
„citis, quod pacemanhelatis, et vultis, refcribimus, quod mandato Dominicoto
„tis viribusadhaerences, illam voluimus, necynquam pro nobis remanft, vtomni.
„bus non extat incognitum. Nam ab initio, et poftmodum faepe, et pluriesno
„ftros Ambafcicatores transmifimus, et ad vos primo, et poftmodum de Nobili
„bus noftris faepe, et faepius ad partes praedictas, et non pro nobis, fed provo
„bis femper remanfit bonum concordiae, vt vos fcitis, et nouit Deus, cui omnia
„funtaperta, et nuncetiam in eadem voluntare reconciliationis et pacis confitti.
„mus, et conбftere intendimus femper cum quibuscunque, modo fada proce
„dant, quae nec in profperis, nec in aduerfis, animum noftrum immutant; ita, quod
„ficut et tunc, itaet nuncillam volumus, et adillam intendimus (emper, cum qui.
„buscunque perfonis, et adipiam habendam cum eo quod conuenit, dare operam
„effica,
 вт сколттлв лввкоyАктvs cАР хп зlo
„efficacem, et fpecialem reconciliationem, et bonum cunctis noftrae ladrae et ve
„trum quos tanta affectione dileximus, tanta caritate fuimus profequuti, quan
„tum, nouit Deus, poterat parer naturalis ergafilios gerere, vel habere. Necmul
„tumeft opus exempli, nii vos cunctos et (tatum ve(trum alpicere, qui in tan.
„tum austifub noftro fuaui Dominio fueratis, necoccatione mortis illius de Ar
„bo, vel alia caufa habeatis, vel habetis de mittendo ad nostimore, vel in aliquo
„dubitare, quoniam ipfe occatione noftra, vel alicuiusciuis Venetiarum nunquam
„recepit iniuriam aliquam, vel offenfam; immo traStabatur, honorabatur, et vide
„batur per nos, et no(tros tanquam carus, et fidelis nofter dilettus. Sed qui
„dam inimici eius capitales, quorum infidis nemo in mundo tueri fecure fe po
„te(t, illum lethaliter percuderunt, de cuius morte nos, et tota Venetia doluimus,
„et dolemus, et (tatim perfequi fecimus malefactores praedittos, et de aliquo in
„uento, iu(titiam et vindictam fumi. Ilos autem, qui fugerunt, perfequi man
„dauimus per omnes partes, et bona eorum omnia fub noftro Dominio exiftentia
„intromitti, etiam multam pecuniae quantitatem (tatuimus dari exhibentibus no
„bis eos, quod pro dicta occatione, vt dietum eft nec habebitis nec habeatis - - -
„ --, fi habetis illuddefiderium, quod dicitis remanere, de mittendo ad nos Аm
„bafciatores veftros, quinon minus quam in propria domo poterant, et poterunt
„efie fecuri, qui fi venient, in nobis reperient voluntatem pacis, quam dicimus, et
„totum quod conuenit, pro bono tranquilitatis, et pacis; aliter cognofcemus ex
„prefe, quod verba veitra nullum habent effettum, necaliquam firmitatem; fed,
„quod aftutum vnum ore dicitis, et corde aiud cogitatis Datum die decima
„feptima 08obris. XI. Indittione. Annо МСССXII.
- Аnimaduertendum tameneft, Belam Regem, in priuilegio Caroli Regis no
minatum, non effe eundem cum altero Bela, Epitolae Ducis. Nam Carolus pri
uilegium Belaetertii ladrenfibus concefium confirmat, Veneti autem conuentio
nes cum Bela quarto initas, memorare dignofcuntur.
ouid deinde in obfidione euenerit, et quomodo de pace conuentum fuerit,
illorumtemporum Scriptores referunt Nam Madius capite (exto fupra relato
fequitur:
„Anno DominiМСССXIII. menfe Iunii, Domini Almaбus et Воnpaon de
„Сагаlonia, milites (tipendiarii,procommunitate Venetiarum, in lignisVenetorum
„cum mille militibus bene armatis, et mille peditibus ad lanceas longas, et mille
„baleftrariis affociatis ipfis quindecim galeis midis per commune Venetorum in
„obfidium ladrenfium applicuerunt ad infulam Nonae, quae vocatur Vra, et ibi
„defcenderunt de lignis in terram, manferunt per aliquot dies, confimatisque
„otto diebus, receiferunt de dictainfula ad terram, facientes viam verfusciuita
„tem ladrae fine contraditione Domini Bani, et ladrenfium; et dumperuenerunt
„ad locum propeciuitatem ladrae, vbi ab antiquo ciuitas ladrae fuit fupra fonta
„nellam, ibife collocarunt, facientes in circuitu feciuitatem de lignaminibuscum
„turribus et maceriis de lapidibus Audiens vero ВаnusМladinus, ipfos Catala
„nos venitie, et habuite magnum exercitum, fecit congregari exercitum Sclauо
„rum, et Геutonicorum, tam perftipendium, quam per amicitiam, et congrega
„to exercitu, venitcam exercitu ante ciuitatem ladrae, fuprabarcaneum, adЕс.
„cletiam Santti Iacobi, prope exercitumCatalanorum, per duo milliaria diftans ab
- „ipfis.
 32O I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

„ipfis. Tandem vero praedi&iCatalani, tanquam proditores, completo termis

„trium menfium, et habito ftipendio a Veneris pro tribus menfibus, declinauem;
„fe ad amicitiam et focietatem D. Bani Mladeni, et Iadrenfium, primo promis
„quinque millibus florenorum auri, et datis, relinquentes Venetos, et ftipenda
„eorum. Propterea, ficut Deo placuit, conuocatis galeis Venetis, et Nobilibiis, டிi
„fuerant in di&is galeis, per Dominum Banum Mladenum, et Dominum Alni.
„um, pax et concordium inter ipfosVenetos et Iadrenfes firmatum eft, et comp.
„fitum in hunc modum, videlicet, quod ipfi Iadrenfes perpetuo habebunt domini.
„um et regimen de Venetiis, nam ipfi debent eligere Comitem, et Dux confirm.
„re, et ipfi permanebunt in libertate et pace. haec Madius, Albertinus autem Mj.
fàtus, de geffis Italicorum libro fecundo clarius. Nam relata Teupulana coniuratione,}.
-
auitur :
1. . ! - - - ---

„Nec ipfà belli expers per hos Italicorum anfra&us quieuit, fcilicet Wen*
„tia. Iadrenfes quidem Venetis diu fauentes, pulfo praefidio, ad Banum Mladinum
„vicinum orae Sclauonicae Comitem defecere, cuius fauore freti, excuffo Vcn.
, torum iugo, rebelles effectifunt. Exterrititanta nouitate Veneti, fi Zadra, que
„finum maris Adriatici ad tutum nauigantium tranfitum poffidet, non modo vV.
,cans obſequiis, fed ad rebellionem deprauata, curſus marinos impediat, hoc talk
„quam fui exitii momentum, initiumque intolerabile, amouendum tollendumque
„decreuere, etiam fub cuiusque belli difcrimine; mirumque quam expleta rerum
„defideria, maxime vltionum auidos, in coecitates adducant. His acciri placuit
„Dalmafium Cathelonienfem, virum belligerum, qui Ferrarienfi bello cohortium
„du&tor, mille fere Venetis caefis necatisque, eorum fuderat exercitum, qui et pcr
„feditionem occifo Francifco Marchione Eftenfe, cum quo aduerfus Venetos co*
„dem confortia egerat; talem Ferrariam cedentem, translata in Robertum R&
„gem Apuliae, qui alterum Praefe&um in ea conftituerat, fuis admifere fubfidi,
„cum millibus mercenariorum equitum, totidemquc pedeftrium cateruis, aered*
„to ter menfium füffuturo ftipendiis, in(tru&aque multa claffè fècus infulam,qui:
„Zadrae adiacet, obfidioni fe expofuere. Is multo ftrepitu, tumultuque nauibus
„excedens prope Zadrae oppidum ftatiua pofuit, vallo foueisque circummunitit
„Protinus et Banus in eodem ab Aquilone campo, mille ferme paffibus a Dalma
„fii ftatiuis, totidemque a Zadrae moeniis caftris pofitis, copias fuas eduxit, vnd:
„etfi oppugnaturus oppidum, Dalmafius caftris exiret, et hic eadem inuaderet;w
„riis hinc, et hinc eadem aeftate certaminibus fatigatae partes, parum memorabi
„lia egere, multo Venetorum faftidio, impenfà namque pondere, cum fuae maxi
„mae pecuniarum effufionibus res agerentur; illis aedibus propriis commodorum
„omnium vicinitate gauderent. Dumque ad hyberna coaptandarum, quae tat,
„to exercitui fuppeterent rerum tempus impelleret, expleto Dalmafii fuorumque
„trimeftri ftipendio, Venetias, vt pro aduenientibus tribus iuxta initas vtrimque
„conuentiones mifit. Veneti tantis exhaufti effufionibus, et pondere grauis acris
„ar&tatum, eo campo, quo fine eorum remigio egredi non valeret, exiftimant3
„trimeftre perfoluere multa indigentia commode non poffe, in refponfis dedere;
„fit ipfè contentus vnius dumtaxat menfis tra&i exolutione, quam et quatuor al
„reorum effe velit pro fingulis haftatis, quae de o&o fuerat aureis primi foederis
„percuffione. Anguftatus, oppreffusque et temporis et loci opportunitate Dik
-

‫גל‬
mafius,
 ET CROATIAE LIBER QVARTvs CAP. XII. 3oi
„mafius, in fe variis angebatur anxietatibus, torquebaturque ad frequentes con
„uerfus fupplicationes, multorum reiteratione nuntiorum, vt fibi fuisque pa&a
„feruarent, quibus et fua fponte compati, ac contribuere, dum in hybernis fufful
„tos neceffàriis focios continere valuerit. Nec haec pertinaces, feu penuria coar
„&tante, feu concepta violentiae perfeuerantia, Venetos mouere. Banus, horum
„omnium per transfugas gnarus, edo&usque, primo clanculum Venetos de pace
„per internuntios interpellauit: in amicitiae fiduciam Zadrenfes accipiant, humi
„lioribus obfequiis ex liberalitate feruituros, quam fi violenta obedientia preme
蠶
-
„rentur, fit eis a&tualis, non verbalis, libertas, fpontaneâ, quam coaéta, gratior Za
-

„drenfibus, vtiliorque Venetis efto. At Venetorum in Zadrenfes Maieftas foli

„ta, cum fubditis indignata pacifci, nil oblatorum admifit, offenfà magis libertate
„petita. Banus irremiffus, fic ferentibus rerum fucceffibus, ad Dalmafium loco,
„tempore, et vexantibus Venetis, circumuentum, conuerfus, vt rebus fic affli&is,
„vt ipfe nouerat, clandeftine follicitauit; demum, tacitis per internuntios allocu
„tionibus fuggeftione fa&a, Venetis, vt pro vtriusque colloquio ad ipfòrtim Vene
,torum vota res componi poſſent, conuenere Banus et Dalmaſius. Quumque
„inter vtrumque foedus eft iureiugando omologatum, vt Vcnetorum caftris egre
,,diens, in Zadram cum ſuis pergat, accepturus a Bano inpraeſentiarum florenos
„aureos mille, praefitque Zadrae regimini, annua florenorum millium mercede,
„cum determinatis ad impenfàrum vfum, grami, vini, et animalium fulcimentis.
„His, dum ipfi Dalmafio libuerit, ad id tempus duraturis, fitque in eiusdem optio
ne, fi maluerint in Apuliam migrare, et quandocunque ei libuerit, in tuto traiici
„endus fit, vafis et impenfis Bani, cum fuis et fuorum armis et equis. Regreffus
„Dalmafius, vti indignatione infe&ti negotii, cum Bano ad certamen fub oppidi
„moenia mouendum, fignis clafficis, militarique fragore, fero conftituit; fuo
„rum primores, fecretis, quid in fequentem fuerat a&turus, monitis edocuit. Poſt
„quam autem illuxit in Kalendis Septembris anni decimi tertii ducentefimi mille
„fimi, inftru&is aciebus, deftitutis caftris, Zadram cum fuis intrauit incolumis.
»Veneti, collestis extemplo farcinis, admiratione metuque fimul ſtupefaƐti, adna
„ues fè fuaque contulere; infültum habituri erant in eandem claffèm, nifi fece
„dentes e portu curfu celeri remigaffent. Sic parum feliciter rcbus geftis, gra
属 „ui(fima perpeffi Veneti, nec ipfi bellorum Italicorum impunes fuere. Zadram
„ingreffus, acceptusque magna alacritate, Dalmafius, vt huiusmodi proditionis in
„famiam, fi qua notabatur, in virtutis obfequium transferret, affe&os onerofo bel
„lo Zadrenfes, ad pacem, quam fe illis fàluberrimam dari fpopondit, hortatus eft:
„quos vbi pronos tra&tabilesque percepit, fubito Legatos ad Venetos mifit, qui
„fe non ob alias in Zadram translatum caufas afferant, nifi vt, quod vi&tores nulla
„obfidionis preffura facere nequiuerat, ampliori, vtiliorique pacis foedere, hac fi
｡ „mulatione efficeret; velint ipfi tantum, pofitis iracundiae ftimulis, euidentibus
„fuis commodis acquiefcere, plurium potituri hoc ingenio, quam armis; patian
„turque, vt, tam male difpofitis ad fua commoda rebus, fibi confulat, quodque in
„Zadram fè transtulerat, non fraudi, doloue, fed frugi, laudabilique propofito
„adfcribant. Veneti, tanto in anfra&u difcrimineque, affli&tis fic rebus, ad opem
„conuerfi, grates amico circumfpe&oque viro tantae mediationis egere, refpe&u
:
„que dilationis, vt confulto Duce id agere queant, dato, illius fé petituros confiliis,
﹑、米米米 Ss „refpon
ſ
 322 I по Lvсп рE REGNo DALмАтмАЕ
„refpondere DuciSenatuique Venetiarum, quosaliter potiundaeZadrae fpes de
„feruerat, haec grata acceptaque vifa, iuffique Primores exercitus, vt, antequam
„fui excidii, quod iam increbefcat, fama prodeat, cuique foederi, quod fpemра
„cis habeat, intendant, exequaturque. Irremitii, peragente Dalmatio, optantibus
„leniter Zadrenfibus, pacem ittam ad omnium nationes publicauere, atturide
„conditionibus per vtriusque partis arbitros, Dalmatio medio: interea inermes
„Venetiinter moenia recepti, fiducialiter praelato ex fevno, qui ad inftar prima.
„rum confuetudinum communitatisius Venetis diceret, in vrbe verfabantur, co
„miterque comitia agebant per focialia foedera; nec minus iugiter, et in dies de
„pacisconditionibusagebatur. Сumque, ficut afiolet, in traStatuum difceptatio.
„nibus fuper articulis difcolae partes decertarent, paulo ante fedatiincaluere ani
„mi, habitusque Dalmaius vtrinque fulpestus, ne vacillans rurfus alteram fallar,
„alteriadhaereat; ipfumque aftutisfimum haec non latuere, qui Zadra cedere, fi
„incolumis valeat, conftituit. Сoncione igitur habita, quae fuper pace egerat, re
„memorauit, bono animo, ingentique folertia, res falubres hincatque hincexer.
„cuife; rebus aeque advtriusque partis bonum commune difpofitis, abire velle,
„vafa, nauesque onerarias, quibus equos et farcinas in Арuliam traiiciat, popofeit.
„Аb vtrisque grates attae, nauesque conftitutae quinque, quas praemifias pelagi
„empeftas incefit, abegitque, vt fcopulorum cautes incuterent, elifacque fretum
„fubirent. in Арuliam
„grefus, Dalmatius,deuettusett.
omnium vitandarum infidiarum aftutia, nottu lеmbumin
м

Нaecillorum temporum Scriptores de ladrenf defe8tione; quibus addipof

funt, quae aliqui Chronittae Veneti tradunt; defe8tionem enim Аnonymus refe
rens, ait: -

Zara rebela di/Gazando lo /o Conte М. Iadra defecit exaиёorato a ciuibи Со

Місbiel More/ini, lo qual f} a/co/6 per fa тite Michaele Mauroceno, qui a Patritis
vor de Nobel in Zara in la caja dei Nobel in doтo Saladini de Saladimir occultarик аи
della cbе потера Saldin de Saladini, e con figit, babitи топасbali indurus: duo ce
саито тиodo cellido a тиodo di frate in/; roconfiliariiciи,Ioannex Iu/iiniano, et Маr -

fuor dela terra, et/capolo, li Con/ějeri del си, Dandulo, capri, et in carcereт conjedi
dito Contefa ZanZuhignan, e Marcho Dan /иere. Еt infra:
dolo, reregпиdi e тefi in prexon.
Zuanne Soranzo Do/ё МСССХП. Item Ioannes Superantio Dих МССсXII.
in quefo tempo babiando l’animo atento de Item boc tempore recuperationi Iadren/in
reaguitar Zara, la диа//tava ancho forte гетти, cla/ёт infruit, praepojito Capitaneo
e cofiantein la/ia dureza, nobel ejércitoper
Generali Beletto Iuliiniano, qui тиlo tem
таr elloтandaada/ediar quella, della qual pore in ob/idione ladreyi moram rraben,
/3 тапdado Capitan General Belletto Zи aegrorauit, bacque de cau/a intra confira.
/tignan, lo qual fando /tado per to tетро тит паиl, dormiebar. диод сит Iadren/e;
avanti Zara, тоitoel f} agrapado de infir re/ciui/ent, occulio паиlgia parant, et objer
тitade, a tal сbe/oro el dorniva per/alute иата таrі, тетрefare, propter qиат rrire.
della / per/ana. La qual cya pre/enlando те, спа ab alrera longe in /tatione/e loca
Zaratini, aparia occultaтente/uопavilii,er иerant, /i/eqииlaqие подte ob/cura, ехеит
ипа пotte cbe fд та ере/по тетро, et da тех сит leтbir armatis et inermibus, rrire
1/2}}
м
 ET CRoATIAE LIBER QyARTvs CAP. XII. 32;
e obſcuritade, legalie ſe meſe la ſera mem Imperatoriam, itemque et aliam, cepe
l'una luntan dal altra, como eſercito che ſe runt, vma cum ipfo Imperatore, et praefe w

poteva dir non aver cavo per la grieve ma éfo alteriut, omnibusque remigibus, prius,
latia del Capitan antedito, e de Zaratini al quam fùbfidia ab aliis triremibus aduenire
gun dubio elli non aveva, et ſpecialmente in poffent, captorque in carceribus pofüerunt ;
quella notte, per lo iniquiſſimo et fortunal qui Capitaneus, tam ob infirmitatem, quam
*empo che jera, li Zaratini inſi fuora delſo, ob moerorem infortunii, obiit in carceribus
porto con alguni fo navilii armadi e defar. antequam pax fieret.quo audito Dux aeger
madi,et ande a fèrir in la galia del Capi rime tulit, et elegit mouum Imperatorem
: tan, et de io dei altri ſoura comiti, e quelli Vitalem Canalem, pluresque triremes in
prexe con lo Capitan e ſoura comito e tutta ſtruxit. Iadrenſès elati, Commune Veneto
la Zurma anenti chel ſubſidio dell altre ga rum fpernebant ; tandem ambae partes cu
lie ſe podeſſe aver, e tutti meſe in le ſuo, pientes pacem, ea conclufa fuit, et inter cae
prexon de Zara; lo qual Capitan ſi per la tera pačium, vt Iadremfèr /è dederenr, re
infirmitade che lo aveva chomode gran me gimenque ciuitatis in pofferum penes Comi
linconia et deſplaſer de tanto infortunio che tem, et tres Iudices, ab ipfis Iadrenfibu, ele
li jera occorſo, ananti che foſe fatta la paſe, &for, effet, reliéto fòli Comiti arbitrio, in
el mori in le prefón de Zara... Vegnuda violentiir, graffationibus, et incendiis, fe
tal nova al Dofe, receve meflitianon puocha, cundum eorum ftatuta. haec conlufà fùerunt
: et de preſente manda a Zara con pluxor ga MCCCXIII. die . . Septembris, et
lie, Vido de Canal per Capitan General. Li tunc Iadrenfès elegerunt primum Comitem
Zaratini molto inſuperbiti non curava del Vitalem Michaelem. º

Comun de Vueniefia, e finalmente zachuna

delle parte deſideroſe de paſe, ſi comeza di
trattar acordo e fa fatto Zoe, conſignando டி
entrole altre cofè per pati, como Zara fè de
va al Comun de Veniefia, el qual in tuttode
bia rezer lor con tre ſuo Zudeſi che elli li
darà laſſando l'arbitrio di lui ſolo de vio
lentia, robaria de flrada, et incendio, et far
fecondo li fuo ordini, la qual parte, aconzo,
o vero patti,fo firmadi in MCCCXIII.d di
. . . de Settembrio et alora li Zarati
ni ele/ě per fò Conte primam I. Vidal Mi
chael.
In qua Iadrenfi obfidione, Arbenfes a Iadrenfibus damnificatos, memoriare.
peritur. Haec Scriptores, et monumenta illorum temporum, de tertia Iadrenfi
º
defe&ione, rebusque ea occafione ge(tis, ad pacem vsque reconciliatam, referunt:
fed nusquam caufâ, occafioue defe&ionis eiusdem,apparet, idcirco indaganda eft,
vt et relata melius percipiantur, et quae deinde anno MCCCXLV. euenerunt,
clariora euadant.
- Iadrenfes, contracta antiquitus cum Venetis focietate, rectores Venetos fae
pe habuiffè ex iam di&is conftat, eorundemque opibus fretos, Croatorum mole
ftias auertiffe, agrique fines protuliffe: fed cum re&tores, qui annui effe folebant,
perpetuos habuerint, idque ſeruitutem ſibi inducere interpretarentur, primo tu
米米类 - Ss 2 - multu
 \ -

324 L IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE ;

multuantes re&orem eiecerunt; fed eundem recipere coa&i, occafione oblata aper.
f te defecerunt. Tunc mutua damna, etinde odia orta funt, Venetique occafionem
captantes, Francorum auxilio Iadram euerterunt: Iadrenfes vero patriam reftaura.
re aggreffi, infularum recuperandarum gratia, quietoque ciuitatis ftatu, Venetum
re&orem iterum recipere coa&i fuerunt. Sed cum calamitas patriae, acerba recor.
datione, ciuium animis obuerfàretur, inani fpe apparatus Friderici oftentata, re
&orem eiecerunt, Vngaricique Regni, quamuis a Tartaris defòlati, prote&ioni fé
-tradere coa&i fuerunt: ex quo improuido confilio, cum muros nondum reftaur&
tos defendere nequirent, patriam deferuerunt, mox, vt in eandem reciperentur,
conditiones, quas Venetis placuit, fübierunt. Sic ex fociis fubditi effe&i fùnt, et
non folum iure eligendi Comitis priuati, fed etiam loco confiliariorum ciuium,
duos Venetos iudices habere, caftrumque et praefidium Venetum tolerare, coa
&i fint, vt relatum eft. * Quod quidem quam graue fuerit Iadrenfibus, qui pro
xinras ciuitates maritimas, fuo arbitratuComites eligere , nulloque militum praefi
dio, imminuta libertate frui cernebant, facile intelligi poteft: tamen, cum praefi.
dium pellere, fimulque et caftrum expugnare, per fè impotentes eflent, ab Vngari.
coque Regno, variis cafuum fucceffibus perturbato, nullum auxilium contra We
netorum potentiam ſperarent, quiete viuere coacti, priuatis vtilitatibus, ex libera
nauigatione, incumbentes,opesauxere. Sed cum Breberienfes,dilatata perCroatiam
ct Dalmatiam potentia, Comitatus reliquarum ciuitatum maritimarum confecuti,
vnicum, quod ipfis deerat, ladrenfem, fummopere defiderarent ; Teupulanaque
coniuratione res Venetorum perturbatae fuiſſent; et ob interdictum Papale, per
а) А. С. 13іо. proximas ciuitates Dalmaticas inquifitio fieret a), an poft prohibitionem Domini Papae
23.0étobr.
aliquid Venetis venderetur, vel ab eisdem emeretur: inde commerciis impeditis, et
commoto, vt coniici debet, populo, Iadrenfes, capta occafione, Banique Pauli freti
auxiliis, re maturius, quam prius, conftituta, caftrum occuparunt, praefidium op
preffèrunt, Comiteque et confiliariis Venetis retentis, Mladinum Bani filium Co
mitem elegerunt. Sed cum Mladinus, Iadrae Comitatu adepto, titulo Principis
Dalmatiae vti coepiffet, inde veriti, quod ficuti Banus pater,in Bosna et Croatia do
minationem fere arbitrariam exercebat, ita Comes libertatem eorum opprimeret:
eandem, relato priuilegio Regio, firmareftuduerunt, infulasque a Venetis occupa
tas, ope eiusdem Regis, recuperare nifi funt, vt ex relatis Epiftolis apparet.
Sed cum Bani mors interceffisfet, Mladinusque filius in Banatu Dalmatiae
et Croatiae, Bosnenfique ditione, fuccesfiffèt, et Rex èodem anno in Vngaria fupe
riori vi&oriamderebellibus confecutus fuiffet; indeMladinus timens, nefibiquo.
que dominationis arbitrium compefceret, Iadrenfes cum Venetis de pace agere
permifit. Sed cum ii Dalmafium cum Catalanisconduxißent, clafïèmque parafíent,
nihil conclufum fuit. Inde militibus transfretatis Iadram obfederunt; Banus autem
in fubfidium venit, et confcius difcordiae inter Dalmafium et Venetos ortae, ite
rum Venetis reconciliationem cum Iadrenfi Comitatu obtulit: fed cum Veneti
fperarent, fé ciuitatem expugnaturos, cum fubditis quafi cum liberis pacifci dedi.
gnati, conditiones refpuerunt. Idcirco Banus Iadrenfès cum Dalmafio compofuit,
Comitatuque Iadrae eidem conceffo, Venetos delufit: qui, transfugio Catalanorum
territi, fpeque potiundae Iadrae fruftrati, verentes, ne Zadra, quae finum marit
Adriatici ad tutumnauigantium tranfitum po/det, curfis marinos impediat ; ideo,hoc fii
- * - * : exitii
 ET CROATIAE LIBER QyARTvs^cAP. XIII. 325
exitii momentum initiumque intolerabile amouendum, Iadram ex manibus Bani et Cata
fanorum, quibuscunque conditionibus, eripere decreuere, et ele&ione ComitisVe
neti Iadrenfibus permiffa, confirmationeque tantum fibi refèruata, in reliquis ar
bitrium permiferunt, et veluti cum fociis aequo iure conuenerunt. Sic ex compo
ſitione cum Venetis, Iadrenſes, Mladini et Dalmaſii dominatum euitarunt, infulas
que recuperarunt, deftructoque Venetorum caftro, ciuitatem fuo arbitratu regen
tes,nauigationemque reaffumentes, denuo focii nominis Veneti euaferunt; qui ab
folutionea fummo Pontifice recepta, nauigationes quietas, et dominium Gulfi,com
tinuarunt. Mladinusautem,Venetorum amicitiam confecutus,omnia ex arbitrio
fuo diſponens, cunctis oneroſus euafit.
Y -

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * ***.
. .C A P W T XIII. .
.

DE POTENTIA BREB ER IENS IVM IN TVRA W.

- . . NIDEM VERSA. .
*...*** “. . . .

' omites Breberienfes,in relatis de

Regno Vngarico controuerſiis,
potentiam fuam mirum in mo
• dum auxerunt: nam Comes Pau
lus, Szepconis olim Bani filius,
Dalmatiae et Croatiae Banatum
* confecutus, dominium quoque
Bosnae adeptus eft, et Gregori
us eius frater, Comitatus omni
, um fere ciuitatum maritimarum
tenens, Comes maritimus di&us
fuit, cui alter Gregorius, nepos,
Pauli praedi&i Bani filius, fècun
-- ‫ بعد‬- dus dictus, ſucceſſit. Et cum ad
ੱੇ 3 ' eiusdem petitionem, interceden
te Maria Caroli Roberti auia, Bonifacius VIII. Sibenicenfem Epifcopatum, in va *.

num reclamantibus Tragurinis, a) erexiffet, vt in patriae Chronico latius; et a a) A.C.1293,

fummo Pontifice Comes ciuitatum Dalmatiae vocatus fuiffet: hunc titulum Gregori.
us retinuit, et deinde in Comitem Dalmatiae mutauit, exindeque Nona, Scardona,
Sibenicum, Cliffum, Almifüm, quamuis Croaticae ciuitates, et legibus Croatorum
viuentes, vti a Comite Dalmatiae re&tae, inter Dalmaticas, fimul cum Tragurio et
Spalato, numerari coepere, et quafi poftliminio Dalmatiae reftitutae fuere. Banus
vero clientelas fimul cum iurisdi&ione dilatando, cognationeque Comitibus Cor.
bauiae iun&us, ipfe in mediterraneis, filii vero in maritimis, dominium fere abfo
lutum vfurparunt, Banaliaque iura ex arbitrio diftribuebant. Nam Paulus,viuente
adhuc LadislaoRege, Banatum confecutus, ciues Scardonenfes aliquas poffeffiones
fibivendere b)coegit,deinde eisdem feruitia,RegiisCaftellanis praeftarifolita,remifit, b)4 C, lati,
pedagia in perpetuum locauit, aliaque Regali more ftatuit, vt ex fequenti patet. •
Ss 3 Nos
:
 v -

326 L io. LVCII DE REGNO DALMATIAE , *

Mos Capitulum vniuerfùm Cathedralis Ecclefiae Beatae Mariae Virginis de Scar
dona, fignificantes memoriae commendamus, vniuerfis, quibus expedit, praefentem pagi
nam infpe&uris, quod accedentes ad noftram praefentiam viri Nobiles, ciues Scardonae,
videlicet Lubauac filius quondam Bartodruzzi, Coſmar et Michael, filii quondam Dobro
fii, cognomento Tuardoub, Pribimus, et Bofanus, Berislauus, Dominicus, Laurentiur, et
zune pro parte füa, fùorumque ciuium omnium Scardomae, pro parte vero altera, vir No
bilis nomine Purthio, quondam Streimeri, in perfona Domini Bani Pauli, tanquam per pa
&um, pro eo, quod diéfae ciuitatis ciues tenebantur ad cafirum Scardonae in quibusdam
feruitiis, videlicet vigilias feu cuftodias feruare, vineas et terras colere, et aquam por
tare, itinera et alia fèruitia confùeta facere. His et aliis cupientes abfólui, et effe liberi,
et frui libertatibus ciuilibus, conuenerunt cum praefato Domino Bano, et fé obligauerunt
eidem annuatim et in perpetuum foluere duo millia librarum, et pro pedagio portarum ci
uitatis eiusdem, pro pifaria, pro macello, et pro arboragio porti, et pro tranfitu barcha
mei libras fèxcentas Venetas paruas. Item, iidem viri Nobiles obligauerunt fe in perpe
tuum, facere conducere monafterioS. Elifabetb, vbi degit Domina Stanislaua, fančfimoniali.
wm, fóror di&i Domini Pauli Bani, et hoc neceffitate ipfarum Dominarum, et Capellano
rum eorundem, de lignis quatuor vicibus in anno, in fefliuitatibus videlicet omnium San&o
rum, in Natiuitate Domini, in carnifpriuio, et Pentecofte, omni vice quatuor barchas vul
gariter di&as Baftaffzas ; hoc tamem faéfa fatisfa&ione prius diéfae ciuitatis ciuibus,vi
delicet Vladislao filio Petri, Stoyslauo, et Lucae, filiorum quondam Berizci, et Comiti per
diéfum Dominum Paulum Banum pro quibusdam territoriis, filuis, et campis, pratis, aquit,
et aquarum conduétibus, quas iidem ciues et communitas Scardonae vendiderunt diäo Do
mino Paulo Bamo, et confórti füae Dominae Vrfae, Bamiffae, pro tribus millibus librarum et
centum quadraginta quatuor, quorum quidem territoriorum venditorum per diéfor ciues et
Comitem fümt termini, fiue confines . . . . . (omiffis terminis) . . . .
et defcendunt ad fluuium Karca vulgariter vocata, prout continetur in literis, feu inftru
mentis confeéfi* fuper faétum praefatae venditionis, et annuatim deuiciant debitum fuum,
fiue obligationem, duo mille et fèxcentas libras quitando, donec fiat fatis pro vtraque parte ;
quod fi aliud diéfi ciues fecus fecerint, vel effent aufi contraire diéfae compofitioni, fe obli
gauerunt duplum foluere, et ad priftina feruitia redire, praefentibus videlicet Reuerendif.
fino in Chrifto Patre et Domino Damiano, Dei et Apoflolicae fedis gratia Epiféopo Scar
donenfi, nec non et viris Nobilibus, fèilicet Comite Neliptio, filio quondam Georgii, et Comite
Budislao Corbauienfi, filio quondam Curiaci, et aliis quampluribus ad hoc vocati, ad nqftrum
fecretarium. In cuius rei teftimonium praefentes iuffinus per noflrum Notarium in car
ta publica redigi, reda&um fígillo Capituli noftri praetaäi, vna cum figillo communitatis
Scardonae, munimine füb appenfione confignari. Datum Scardonae Cathedralis Ecclefiae
anno Natiuitatis MCCLXXXIV. Indiéfione II. Pontif. Bene. PP. die XI. men/. Fehr.
- Priuilegia quoque inftar Regis confirmauit: -

Paulus Banus Croatorum, et Dominus Bosnae, omnibus Chriffi fidelibus, quibus ex

pedit, praefentes litteras infpeéfuris, falutem in omnium Saluatore. Quoniam dignis pe
titionum defideriis dignum eft nos facile praebere confenfùm, et ea, quae in tempore fiunt,
me fimul cum tempore labantur, expedit vt patrocinio litterarum roborentur, hinc ad
vniuerforum notitiam harum ferie volumus peruenire, quod confideratis dignis et iuffi, pe.
titionibus, egregii, prouidi, et fapientis viri, D. Marci Michaelis, Homorabilis Arbenfi, Cæ.
mitis, nec non iudicum, ca filiariorum, et vniuerforum eiusdem ciuitatis, omnes terrar, po£
- ſe/oneſ,
 ET CROATIAE LIBER QyARTvs CAP. XIII. 337
Jéfiones, pafcua, et nemora, quae vel quas in dominio noftro habent et poffdent, eisdem
et eorum haeredibus, baeredumque fùccefforibus, fècundum quod in eorum priuilegiis Rega-.
libus et Banalibus, tam de Caflro Iablanich, quam de aliir plenius continetur, perpetuo £f
irreuocabiliter, pacifice et quiete, cum omnibus fùis pertinentiis habendas, et poffdendas,
et tenendas, fine contradi&ione aliqua, per nos et noftros fùcceffòres, in perpetuo confirma
mus, collaudamus, approbamus, atque iure perpetuo, et irreuocabiliter roboramur. In
cuius rei memoriam, et maiorem firmitatem, praefentes litteras conceffmus, figilli noflri
munimine roboratar. Datum Scardonae die quarta intrante Ianuarii MCCCVII.
Extat etiam alterum eiusdem diploma, in quo reddit immunes Arbenfes a
datiis, tributo,tergouina, et omni alia exa&tione, per totum dominium et Banatum,
et per omnes partes Curiacae Comites, cognatifui dile&ti et fidelis. Datum Scar
domae, die et anno fùpra di&is. Carolo deinde adhaerens, bellumque cum Rege
Rafciae gerens, Naronam claffem mifit, ibique Mladinus eius filius captus fuit,
*、 qui viuente adhuc patre Bani titulo vfus, regali more Spalatenfibus priuilegia in
: dulfit:
s Nos Mladinus, Banus Bormienfis, omnibus, quibus expedit, tenore praefentium figni
ficamus vniuerfis, quod nos diligenter confideratis et infpeéfis fidelitatibus et feruitiis No
bilium et Communis Spalati, obfequiofè ha&enus impenfis, et in poflerum toto poffè impen
dendis, hanc gratiam noftram damus, donamur, et confirmamus fpecialem, quod omnes mer
catores Spalatenfès, per vniuerfum dominium noßrum Chroatiae et Bormae, emere, vendere,
comparare, mercimonia apportare et auferre libere, valeant et poffint. Nihilominus hi
omnes alii mercatores, fua mercimonia in ciuitatem Spalatenfèm volentes et defiderantes,
apportare, non careant eadem gratia noftra füpra diéfa, quoniam ipfir mercatoribus, fù
per fidem noftram Deo debitam, illa repromittimus obferuare. Super quo omnibus Comiti
bus noftris, Reétoribus, officialibus, et cuftodibus viarum, pro tempore conftitutis, Croatiae,
º et Bosnae, per baec fcripta firmiter praecpiendo mandamus, quatenus praefatos mercato
1. res Spalatenfes, et omnes alios in praediétam ciuitatem Spalatenfem cum mercimoniis ve
nientes, et redientes, in nullo aliqualiter moleftare, vel etiam impedire praefimatis, fed
potius eisdem veftrum confilium, et auxilium, fi opportunum fuerit, impendatis, fùb obten
tu noftrae gratiae plenioris. quod fi quis veftrum aufù temerario fecur fecerit, et huius
modi mandati noftri trangreffor extiterit, nouit fè pro certo füae perfonae propriae peri
culum incurriffe: et quia figillum noftrum Banale nondum erat paratum, praefentes anti
quo noftro figillo fecimus figillari. Datum in Hocucha in craftino Pentecoftes fùb anno
,
|a
Domini MCCCII. -

Coronato tandem Carolo, et ad confolidandum fibi Regnum implicito, eo

confidentius Banus, et filii, vfurpatam dominationem in Prouinciis exercebant;
cumque Iadra ad eos defeciffet, vniuerfum continentem Dalmatiae et Croatiae
confecuti funt. Et cum paulo poft Banus Paulus e viuis exceffiffet, Mladinus fili
us, et fucceffor, tali titulo vtebatur: Mladinus Croatorum Banus, Comes Iadrae, Prin
ceps Dalmatiae, et fecundus Bosnenfis Banus ; delufisque Venetorum conatibus, Iadram
recipere, conditionibus, quibus ipfi placuit, fuafit. Sic quafi in paterna heredita
te fuccedens, omnes prouincias, et vniuerfas ciuitates maritimasex arbitrio rege
bat; ob id in fuperbiam elatus, infolitis oneribus et contributionibus, Croatos et
ciuitates maritimas vexauit, Ragufinisque infeftus fuit, Corbauienfes quoqüe Co
mites, quamuis cognatos, a fe alienauit, caeterisque Comitibus Croatiae onerofus
-
euafit,
º
 328 . I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
euafit, et cum Tragurienfibus et Sibenicenfibus in apertum bellum prorupit:
.Gregorius autem eius frater, fècundus di&tus, cum eo fèntiens, quamuis Comitatus
ciuitatum maritimarum quaſi hereditarios gereret, eisdem tamen onerofus et in.
feftior in dies euadebat, et ex lucri cupiditate, Almifanis piraticam per priuilegi
um confirmare veritus non eft. - *

„Vniuerfis et fingulis, ad quos literae praefentes peruenerint, Georgius £.

„cundus, ciuitatum Dalmatiae Comes, fàlutem in omnium veriffimo Saluatore. lu.
„ftum eft aeque, atque confonum rationi, quod Dominus fuos fideles non folum
„in fuis iuribus et confuetudinibus antiquis conferuet, verum etiam eis amplio.
„res ct fpecialiores gratias ac libertates condonet, vt ex hoc fideliores efficiantur,
„et promtiores ad feruiendum, ac etiam caeteri animentur fibi atque defiderentfa.
„mulari; quocirca vobis praefentium declaramus tenore, quod confiderantes fi
„delitatem, et continuae fidelitatis obfequia, quae nobis et domui noftrae, Nobiles,
„et populus, ac tota communitas Almifii iugiter, et maxime in neceffitatis tempo.
„re praebuerunt, fuis non parcentes expenfis, laboribus, vel perfonis, fèd eas pe
„riculis et morti liberaliter exponentes, ipfis donauimus libertates, et gratias in.
„fra fcriptas. Videlicettran&antes, et fedentes cum Nobilibus Almifii,ponemus eis
„placabilem vnum Caftellanum, qui fi eis moleftias et iniurias fecerit, depofitione
„condignas, quas fufficienter probare poffint, ipfum deponemus, eligentes alium
„ficut prius. Item, quod iudices et alios ciuitatis officiales, Nobiles et confiliarii
„de anno in annum eligant, ad fuae arbitrium voluntatis. Item, quod fimiliter
,,iuxta voluntatem fuam, fibi fumant et recipiant fàcerdotem. Item, quod omnes
„terrae, vineae, domus, et aliae ipforum poffeffiones, a quocunque, ac quomodo.
„cunque occupentur iniufte, ipfis libere reuocentur, et quod de caetero non
„feratur aliqua res ab aliquo violenter. Item, quod vsque Salonam, et non vltra,
„cum ligno o&odecim remorum, in noftro feruitio ire teneantur,omnibus fuis ex.
„penfis, longius autem nobiscum, et ad noftras expenfàs, quotquot voluerimus,
„fi potuerint ire per mare, penitus teneantur. Ab exercitu vero per terram, ac
„alia feruitute facienda, tam per mare, quam per terram, volumus eos eflè libe.
„ros, et exemtos. Item, quod Caftellanus, vel vice Caftellanus quemquam eo.
„rum iudicare non poffit, absque iudicibus, neque aliquem conftringere ire ad ca.
„ftrum ad iuftitiam coram eo; fed fedens cum iudicibus inferius quaeßiones audi.
„ant, et iudicent fecundum fuas confuetudines et ftatuta. Item, quod coram no.
„bis ad iuftitiam vltra Zernounizam, vel alio vice noftri, proficifciminime tenean.
„tur. Item, quod di&tus Caftellanus, vel alius loco fui, non poffit aliquem eorum
„capere, feu captiuare, qui fuas terras, vel alias poffeffiones habet, aut poteft fide.
„iuffionem dare fufficientem. Item, quod nullus poffit aliquam vineam, a feflo
„Natiuitatis Domini, vsque ad feftum S. Michaelis, de menfe Septembris circuire,
„fed qui vineam circuire voluerit, eam a di&o fefto S. Michaelis vsque ad Nati.
„uitatem valeat circuire: terram autem aratoriam, quae feminata fuerit, circuire
„fimiliter nemo poffit, quousque fruges exiftentes in ea colle&ae non fuerint, fiue
„meffae, et fi per aliquem aliter circuiretur, talis circuitus fit irritus. Item, quod
„quando aliquis eorum fine heredibus moriretur, poffit libere fua bona heredi.
„taria videlicet diuifà, et bona acquifita, fiue diuifà, fiue indiuifà, cui fibi placue.
„rit, dimittere, ac iudicare: fi vero ab inteftato decederet, omnia eius bona plene
 ET CROATIAE LIBER QyARTvs CAP. XIII. 329
%remaneant fuis proximioribus propinquis, vsque ad fèxtum gradum, et non v1
„terius computando. Item, quod datium macelli, fiue aliud Comiti pertinens,
„colligi et recipi faciant ficut voluerint. Item, quod apportantibus falem, velalia
„mercimonia Almifum, fiue fint ciues, fiue hofpites, nihil per violentiam aufera
»tur. Item, quod fi quis eorum iret extra ciuitatem, ad recipiendum aliquid ali
„cui, et probare poffet per idoneos teftes, Caftellanus et Vice- Caftellanus mifit eum
„dem, tantum, quantum de re accepta fibi retinuiffè ac habuiffe dignofcetur, et *
„non plus, reddere teneatur. Item,quod ipforum iobagiones*, nihil nobis, vel no *i.e.Subditi.
„ftris officialibus foltiere teneantur, fàluo, quod quando accedemus ad eos, nobis
„coenam vel prandium praeparabunt. Item, quod ciuitati Almifae nullam colle
„&tam imponi permittemus. Item, quod de tributo ciuitatis et marena cum Nos
„medietatem habemus, et aliam medietatem commune Almifènfè. Item, quod
„quando irent in curfum cum ligno quadraginta remorum et vltra,lignum fextam
„partem habeat expenfàrum, et quintam partem lucri, et lignum a viginti quatuor
„remis vsque ad quadraginta, fèxtam partem lucri, et fèxtam partem habeat ex
„penfàrum, fed lignum decem remis vsque ad vigintiquatuor, pro duobus homi
„nibus partem recipiat, a decem autem remis infra, de parte vnius hominis com
„tentetur. Quae quidem omnia fupra di&a, et alias eorum confùetudines, et li
„bertates antiquas, quas habuerunt temporibus Domini Rcgis Belae, et aliorum
„Comitum, confirmamus, promittentes fub iuramento, cum filiis et Nobilibus no
' „ftris, ipfis et heredibus fuis, per nos et heredes noftros, nunquam contra fa
„cere vel venire. Et has omnes libertates, vel gratias, volumus etiam quod Cha
… „clam, Ilnienfès, Ragoznicenfès, Brecellanenfès, et alii inter ipforum pofiti metas,
„habeant pleno iure. In quorum omnium teftimonium, et firmitatem perpetuam,
„praefèntes literas noftri figilli appenfione fecimus communiri. Datum Cliffae
„anno Domini MCCCXV. Indi&ione XIII. die penultimo Maii.
Sed omnibus iam exofus effe&us Mladinus, quomodo tandem vi&us, et in
vinculis in Vngariam du&us fuerit, Madius refert, Cap. XVII. de rebellatione ciui
-tatum Sibenici et Tragurii contra Banum Mladenum.
: „Anno Domini currente MCCCXXII. menfis Ianuarii luce XVI. ciuitas Si
-„benici, et ciuitas Tragurienfis, vnam ligam infimul fecerunt, contra Banum Mla
-„denum, et fuos fratres, guerram promouentes, adhaerendo fe et ciuitates fuas
»communi et dominationi Venetorum. Audiens Banus Mladenus rebellationem ci
„uitatum Sibenici et Tragurii, turbatus eft valde, et venit cum exercitu fuo ante
. „Sibenicum, vbi ftetit per menfem, deuaftans campum, et cultas de Sibenico in
-,,cidens arbores, et vineas praedi&tae ciuitatis impugnando: fed cogitans, quod
-„nihil poteft praeualere contra ciuitatem, et ipfos de ciuitate offendere, mifit pro
„filiis Heliae, fratribus Cofae, videlicet Saraceno Michaele, et Helia, Cofà autem
: „frater eorum mortuus fuerat in carcere Domini Bani Mladeni, quos idem Do
\ : „minus Banus, in campo praedi&to, fecit mori gladio. Deuaftato quidem campo Si
: „benici, venit cum exercitu fuo ad campum Tragurienfem,ad deuaftandum illum,
: „et coepit deuaftare campum praedi&um in parte: tandem ipfe Banus praeuidens,
-;quod nihil poteft ipfis nocere, receffit de campo Tragurienfi, volens facere collo
„quium cum Baronibus de Croatia. Certi quidem Barones fui, fcilicet fifi Curia
„cii, filii Stephanich de Bosna, filiiMihouilouich de Cliuuna, et Georgii Ifàni, cum
. 光来米 \ 'Ꭲ t „Comite
* -
 -

33o I. IO. Lvcii DE REGNO DALMATIAE

„Comite Paulo fratre Domini Bani praedi&ti, qui fibi feruiebant metu Bani prae.
„fati, eo, quod erat ipfis minatum per praedi&tum Banum Mladenum, ipfos fuiflè
„cum Cofà, et fratribus fuis, in confilio et iuramento prout dicitur ad interficien
„dum Banum Mlademum, et recefferant ab eo. Contra quem Banum ipfi facientes
„focietatem infimul, promouerunt exercitum magnum, adhaerentes ipfos auxilio
„filiorum Babonig, et Banorum de Bosna; quorum auxilio venerunt cum exerci.
, tu, profequentes Mladenum vsque ad Blifcham. Hocfacto Tragurienes etSibe.
„nicenfes, cum galeisVenetorum, et ftipendiariis, perVenetos ipfis concesfis, vna
„no&e de Tragurio exeuntes, ceperunt Almifum, et Scardonam, derobantes et
„comburentes domos, res, et homines, atque barchas et ligna, quae erant ibi, du
»centes fecum Tragurium et Sibenicum cum magna victoria.
Et Cap. XVIII. De conflictu Bani Mladeni per Banum Ioannem.
º
„Tandem Banus Mladinus, videns fe effe confufum et deui&um finé bello,
„mifit Comitem Georgium fratrem fuum ad Regem Hungariae, vt fibi impende.
„ret auxilium. Semper adhaefit amicitiae et auxilio Vlacorum et Policianorum. :

„O! Dei clementia, quae nullum malum permittis impunitum, nec bonum irre.
„muneratum, oftendens in hac vita fuper peccatores iudicium cum mifèricordia,
„nolens tolerare tot mala, quae in Regno Croatiae atque Dalmatiae per re&ores
„et officiales ipfius Bani perpetrabantur quotidie. Nam reditus Ecclefiarum au.
„ferebant, matrimonia, fecundum Deum quae erant fa&ta, minime obfèruabant;
„mulieres et puellas virgines violabant, mercatores depraedabant, nec non terras
„et poffeffiones ciuium maritimorum et Dalmatinorumper vim accipiebant, et in
„ter fe per fortem ipfi diuidebant, afferentes, quod nobis fubiacent omnia, quae
„extra ciuitatem funt, tam in iure paterno, quam in iure potentiae a Deo nobis
„conceffae; item, obfides faciebant fufpendi, et Nobiles decapitari. Ideo Deus
„et Dominus iuftus iudex, nolens tanta mala, commiffâ per praedi&os, tolerare,
„vel fuftinere, voluit prouidere de regimine ipforum, et fic in breui contra ipfos
„fufcitauit gentem, quae ipforum dominio aduerfàretur; et fic defecit praedi&o 如

„rum dominatio, quia fcriptum eft, depofuit potentes de fede, et exaltauit humi. l

„les. Et eft fciendum, quod tantae mifericordiae fit Deus, quod non ftatim pu
„nit aduerfàrios, fed fententiam diu diftulit, vt magis homines terreantur, et reuer
„tantur ad bonum faciendum: fed praedi&ti Deum prae oculis non habentes,com
„mittebant quotidie ea, quae Deo difplicebant. Ergo non eft mirum, fi Deus
„non vult différre fententiam fuper ipfos; fed in breui auferre ab eis Regnum
„et dominationem. Vbi ergoeft, Bane Mladeni, potentia tua, qua pro nihilo re
„putabas omnes Reges terrae? Vbi eft füblimitas tua, quaDeum coeli contemne
„bas, et Ecclefiam Catholicam? quoniam ordinabas Epifcopos, Abbates, et Ab
„batiffas; Vbi eft füperbia tua, qua exfpoliabas et depauperabas ciuitates Dalma.
„tiae et Croatiae, volentes in pace viuere, et in iure fuo permanere? Vbi eft dis
„cretio tua, qua plus diligebas fufurrones audire, quam bonos confultores? fole
„bas frequentare in legendo Bibliam, fed non obferuabas verba Bibliae. Ideo De
„us punit te, et depofuit exfpoliando de Regno fuo. Item, Ioannes Banus Bab0
„nig, cum fuis fequacibus, perfecutus eft Mladenum vsque Bliscam, ibi pugnam
„fecit magnam cum Vlacis,non modicam quantitatem beftialium, hominum, et iu
mºn10
 ET CROATIAE LIBER QVARTVS CAP. XIV. 33r
„mentorum accipiens, et Banus Mladenus fugit Policium, et venit Cliffiae, ibique
„(tetit quindecim dies, poftmodum receffo exercitu Ioannis Bani, et aliorum de
„Croatia, praeparauit fe Banus Mladenus, veniente Comite Georgio, ire ad Regem.
„Hungariae honorifice cum donis et xeniis. -

Cap. XIX. De captiuatione Mladeni per Regem Carolum Hungariae.

„His diebus Dominus Carolus Rex Hungariae, apud caftrum Tininienfe,Ba.
„num Mladenum ad fe diligenter fufcepit, et in Comitatu fuo ipfum duxit fecum
„vsque Zagabriam, habendo fuper eum cuftodiam armatorum; in fine autem, au.
„ditis rumoribus de Hungaria, qualiter exercitus, quem miferat in auxilium Du.
„cis Auftriae, fuerat deui&tus, et amiffis multis equis, ibidem de exercitu fuo, pro
„pter infirmitatem equorum, ipfe Rex, captiuato etiam Mladeno Bano, fuit reuer
„fus in Hungariam, ducens fècum Banum Mladenum pro captiuo.
Occafione cuius guerrae Almifanos piraticam renouaffè, Tragurienfibus.
que infeftos fuiffè, prout etiam Scardonenfes Sibenicenfibus, cenfèndum eft; qua
de caufâ, expeditio fupra relata,Venetis auxiliantibus, contra eosdem fa&a effe de
buit. Mladini fuperbia tandem relatum finem habuit: Comes autem Gregorius
eius frater, reliquique Breberienfes, quem finem fortiti fint, in Chronico patriae
refertur.

※米米米米米米米米米米米米米米米米米米米米米米米米米米兴
- C A P W T XIV.
' opro MoDo PENETI RELIQP As cIrITa TEs
IcoNTINENTIS CONSECVTI SINT, COMITESQyE CRoA. |
- TIAE PROXIMOS SIBI DE VINXERINT. -

reberienfès Comites, ficuti fàepe Banatus honorem gefferunt, ita maritimasci.

Ᏼ uitates fauoribus profèquentes, familias quasdam fibi conciliantes, Comites
earundem ele&ti fuere: inde, praeter fàlarium Comitatus, quod, quamuis in Croa
tia degerent, recipiebant, ex immunitate rerum fuarum ad mare deue&arum, vti
litatem non modicam percipiebant, et cum quaedam familiae, in Croatico folo, be
neficio Regum, vel Banorum, praedia adeptae fuiffent, ficuti ab ipfis Banis, vel
Comitibus Croatis pendentes, clientelas et feruitia non modica in proximis agris
fibi parauerant, ita inter ciues eminentiores effe&ti, caufàs diffènfionum praebuere.
Nam Banus Mladinus, cum hos obfequentes haberet, ipforum nutu,proprio tameri
arbitrio, Dalmaticas ciuitates regi volebat: quod cum de dire&o effèt contra an
tiquam Dalmatarum libertatem, Regumque Vngariae priuilegia, idque ciues fa
cere recufaffent, aBano bello petiti fuere, et exercitu indu&o, agri Sibenicenfès et
Tragurienfès vaftati. inde ciuibus in partes diuifis, praefèrtim Sibenici et Tragu
rii, mutuae caedes, familiarum expulfiones, bonorum publicationes, domorum de
ftru&iones, perpetratae funt, et extrinfecorum et intrinfècorum odiofâ nomina
emerfere. Comes vero Georgius, Bani frater, Comes Dalmatiae vocatus, cum fra
tre fentiens, et vtilitatem tantum Comitatuum fufcipiens, de tumultibus nullamcu
ram capiebat; Poteftates autem, qui ex Marchia Anconitana vt plurimum, volnn
tate tamen Comitis, eligebantur, a diftra&tis ciuium animis fpernebantur,vnusque
-* 光光米 T tº 2 COTuIm
-

* * 藝 º
 -

º
-

332 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

eorum, patria Firmanus,inTragurienfitumultuoccifus fuerat: inde ciues partittm º

ftudiis inuoluti, per fe modum quietis inuenire non valentes, Venetiis Poteftates º
accerfiuere Spalatenfes et Tragurienfès, qui nutantem ciuitatum ftatum tunccom- º
pofuere. Sed cum Banus et Comes ob id magis excanduiffent, Spalatenfium ani. #
mis conciliatis, eosdem contra Tragurienfes et Sibenicenfes incitarunt; ideo, cum |
Tragurienfes, extrinfecos, quos expulerant, timerent, vt Bano et Spalatenfibus M
refiftere poffent, difcordias, quas cum Sibenicenfibus habebant, compofuerunt,
а)А. С. 32і. pacemque et ligam infimul a) fecerunt, mediatoribus Venetis, vt ex poena pro
4. Ian.
eisdem pa&a coniicere licet: olim enim poenam vtrique fpreuerant, tunc autem
pro maiori pa&orum firmitate, poenae medietas Venetis pa&a fuit, vti iis, qui au
&oritate pollentes, facile exigere poffent a contrauenientibus. Tandem, tot angu
ftiis preffi, Breberienfibus Comitibus repudiatis, propriisque confulibus regimine , |

º , ciuitatis tradito, vt patrias ab aerumnis eriperent, more maiorum, Sibenicenfes et

* b)4 C. 32. Tragurienfes Venetorum tutelae fe b) crediderunt: quibus in prote&ionem fuf
ceptis, Veneti Spalatenfès requifiuere, ne ipfis molefti effènt, Banoue auxilium
- contra eosdem praeftarent, vt ex epiftola Ducis, Spalatenfibus fcripta, apparet:
*

loannes Superantius Dei Gratia Dux Venetorum et . . . . . Nobili.

bus et prudentibus viris N. Poteftati, Confilio, et Communitati Spalatenfi, amicis fùis fá- º

lutem, et fincerae dile&ionis affeéfum. Scire vos credimus, quod Banus contra terras «،

Dalmatiae crudeliter /aeuiebat, nitendo eas eius fübiicere fèruituti, ad fùpplicationem et

inftantiam hominum Sibenici et Tragurii, ipfas terras füb dominio et proteéfione noflra
recepimus, proponentes eas et ciues ipfarum falubriter gubernare, et ftatum et agா
tum ipforum pro viribus procurare ; nam, fic plene et gratiofe ipfìs in noftra gratia et
fidelitate admifimur, vt faéfa eorum propria reputantes, amicos fuos pro amicir, et inimi
cos pro inimicis, totaliter habeamus. Sed quia commune et homines Spalati intime fem
per dileximus, et ad noftra inuenimus beneplacita liberales, et fic eos difpofitor de caetero
ad honorem noftrum credimus inuenire, cum in omni beneplacito füo de nobis et communi
noftro fpem pofcit confidenter gerere, /pecialiter Nobilitatem et dile&ionem veftram requi.
rimus, et rogamus tenore praefentis, quatenus, cum ad defenfionem omnium volentium im- *

pugnare et offendere fideles noflros Dalmatiae, noftra intentio firmiter dirigatur, velltis
noftrae contemplationis intuitu, ab omni eorum offenfione et grauamine omnino defiflere, et
nullum, Bamo, vel aliis, contra noflror, imo contra nor, fauorem vel auxilium exhibere, vt w

noftrum amorem, et gratiam, vobis merito confèruetis, omni caufa procul amota, ficut de y

vobis confidimur, et fperamus ; fùper quo veftrae refpoiifionis beneplacitum pofcimus nobis w

mitti. Datum die quinta Aprilis Indiéfione V. id eft anno MCCCXXII. , Quod
Chroniftaquoque Venetus, fupra relatus, refert: - -

Item in queſto tempo algune terre di Dal Item eodem tempore aliquae ciuitates Dal.
matia, che iera in grandiſſima deſolation, non matiae, maximis perturbationibus agitatae,
poſando li Cittadini dentro habitarne viver, Jj onte /è fiibdiderunt proteófioni diáfi Du.
con ogni humiltade et reverentia ſe ſottome cis, et prima fuit Sibemicum MCCCXXII.
ſe ſpontaneamente ſotto la protetion del dit menfe Martii, multis cum pa&is et conditio
to Doſe, e ne fà prima Sebenzani in nibus, a maiorique confilio Veneeorum, iux
MCCCXXII del meſe de Marzo, con molti ta formam paétorum, per quaruor manu
patti et condition, et la per lo mazor Con eleëius fuit Dardus Bembo, et miffùr pro
-

--
- Comite

**
 Wh - §

ET CROATIAE LIBER QVARTvs CAP. xiv. 333

fjo de Veniexia, per la forma de patti, per Comite Sibenici. Tragurienfes quoque fé
quattro man de eletion li fo mandado perfò dediderunt eodem anno, & fuit miffu* mo
Conte primieramente Dardi Bembo; quelli do ante dicio Marinus Mauroceno, pro eo
de Trata fè fòttomefe in lo ditto Millo, e fo rum Comite. -

li mandado per Conte, per lo modo antedito,

Marin Morºſini.
Pa&ta autem deditionis harum duarum Ciuitatum vniformia fuifTè, elici.
tur ex fragmento quodam mutilo Sibenicenfium pa&orum, quod fere eadem
verba habet, quae Tragurienfe, in quo ele&io quoque Comitis per quatuor
manus fienda exprimitur, prout Chronifta Venetus eisdem promiffàm refert.
Tragurienſia autem paéta, quae integra extant, talia funt:
Exemplum paéiorum quae funt inter Illuflr. D. Ducem et Commune Venetorum
º
ex vma parte,

Et Commune et homines Ciuitatis Tragurien/ir

ex altera.

„Im Dei nomine Amen. Anno Natiuitatis eiusdem MCCCXXII. Indi.

„&tione V. die XVII. menfis Aprilis, in Ducali Palatio Venetiarum, in Camera
„Domini Ducis, praefèntibus fapientibus et difcretis viris, Dominis, Nicolao, di&o
„Piftorino, Vice Cancellario Ducatus Venetiarum, Iohanne Marchifini, et Andrea
„de. capite Aggeris, Notariis et Scribis eiusdem Ducatus, Leonardo bullatore
„bullae plumbae Domini Ducis, et aliis pluribus teftibus ad haec vocatis et ro
„gatis. 32 2: . . . -

„Ibiquecum Nobiles ciuesciuitatis Tragurii,ettota vniuerfitasdi&ae terrae,

„confiderarent debilem fuum ftatum, et qualiter ciuitas ipfà multis periculis fub
„iacebat, ipfius nobiles, et tota vniuerfitas fupra di&ta, longa iam dudum, et ma
„tura deliberatione praehabita, ftatui fuo prouidere falubriter cupientes, et confi
„derantes iuftitiam, benignitatem, clementiam, et humanitatem, atque fuaue do
„minium Domini Ducis, et Communis Venetorum, fub quorum dominio, fidelita
„te, et prote&tione, vniuerfiipforum Domini Ducis, et Communis Venetorum fide
„les et fubditi, in fuisgradibus benigne reguntur, et aequaliter gubernantur, ac
„de bono in melius multiplicantur et crefcunt: pro eorum fàlute, et ftatu tran
„quillo Ciuitatis iam di&tae, quem indefinenter quaerebant, Nobiles viros, Danie
„lem Iacobi, Iohannem Petri, et Fredericum Matthaei, vt Syndicos, Procuratores,
„et Nuntios fpeciales Dominorum Confulum, Nobilium, et totius vniuerfitatis
„praediétae, Venetias transmiferunt, fpecialiter ad fubiiciendum et fubmittendum
„ad tempus, vel in perpetum, vniuerfitatem di&tae terrae, ciuitatis, et Comitatum
„ipfius, et bona omnia ciuitatis praefatae, fidelitati, dominio, regimini, prote
„&ioni, et defenfioni Domini Ducis, et Communis Venetorum; humiliter fuppli
„cando, quod Dominus Dux,et Commune Venetorum, dignetur eos ita recipere,
„tra&are, et habere, ficut femper de fuis fidelibus et deuotis gratiofe et benigne
„facere confueuerunt, இlழ் honorificentiis et iuribus Domini Regis Hungariae,
„quae haberet, vel deberet habere in ciuitate praedi&ta. De cuius Syndicatu
„conftat publico Inftrumento, fa&ofub Anno Domini MCCCXXII. Indi&tione V.
*
-བླླཟ
Tt 3 ,,die
-

-
+
 } }

334 I. IО. LV СII DE REGNO DALМАТIАЕ

„dexxll.магti,fcriptomanuAndreaePetride Ancona,NotariImperiali au8tori
„tate, et figillato figlo pendenti cereo dittae Ciuitatis et Communitatis Tragu
„riends, cuius tenor de verboad verbum inferius et infertus Qui veroSyndi
„ci, potquam cum fupradittaoblatione, et plenoSyndicatu, coram praefentiaDo
„mini Domini Iohannis Superantio, Deigratia Venetorum Dalmatiae atque Croa
„tiae Ducis Inclyti, et Domini quartaepartis et dimidiae totius Imperii Romaniae,
„fuique Confilii, fe dido nomine praefentarunt, poit multas collationes, trada
„tus, et deliberationesplurium Nobilium fapientum, adhoc deputatorum, habitis,
„fponte, libere, et ex concordia, ac probono et falubriftatu ciutatis iam didae,
„per virtutem et potetatem ibitraditama Conflibus, Nobilibus, et vniueritate
„tota Tragurienб, iptam totam vniueritatem, ciuitatem, Сomitatum, et diftri
„aum, et eorum bona, Нdelitati, dominio, regimini, obedientiae, protectioni, et
„defenбоnimemoratiDomini Ducis, profe, Confilio, etCommuni Venetorum ibi
„demrecipientis, inperpetuum dederunt, fubiecerunt, contulerunt, etfubmiferunt,
„faluis honorificentiis et iuribus Domini Regis Hungariae, quae haberet, vel de
„beret habere in ciuitate praeditta. Оuapropter memoratus DominusDuxcum
„fuis Confiliis, audita et intelletta oblatione fatta per Syndicos (upra dittos, ас
„ipiam oblationem fuabenignitate admittens, Deinomineinuocato, ad laudem et
„reuerentiam beatifimi MarciАpottoli et Euangeliitae, iptam ciuitatem Tragu
„rienfem,homines, ditri8tum, etComitatum, etomnia fua bona, fub fuo dominio,
„fidelitate, defentione, etprotectione, inperpetuum benigmerecepit, juxta formam
„fupra (criptae oblationis Syndicorum fupra dittorum, faluis honorificentiis, et
„iuribus, Domini Regis Hungariae, quae haberet, vel deberet haberein ciuitate
„praedi8ta, prouidendo benigne et gratiofe, quod homines Tragurienfes et eo
„rumbona, decaeterotrattentur et habeantur vbique, in Venetiis, etextra, quem
„admodum traétantur et habentur aliqui de partibus Dalmatiae, qui fint magis
„liberi, et fideles, Domini Ducis, et Communis Venetiarum,
„Роitquam fubmitionem oblatam, fattam, et peripfum Dominum Ducem
„profe et Communi Venetorum acceptam; item Dominus Dux cum fuо Соп
„filio, fua liberalitate infrafcripta prouidit, feruari voluit, et mandauit ipfisSyndi
„cis volentibus, confentientibus, et approbantibus.,
„Primo enim, quod per Dominum Ducem, etfuum Confilium, fingulis duо.
„bus annis mitteturad regendum diāam ciuitatem Tragurienfem, vnusex Nebi
„libus de maiori Confilio Venetorum, qui nuncupabitur СomesTragurienfis, qui
„eligetur Venetiis in maiori Соnfilio, per electionem, et vice qualibet perduosan
„nos, cuius Сomitis electio fiet, et nunc, et de caetero, per quatuor manus in di
„8o maiori Confilio advnum, et ille qui habuerit plures ballottas, habendo ma
„iorem partem, fitfirmus; et fi nullus haberet maiorem partem Confilii, ili duo
„qui habuerint plures ballottas, vadat vnus per medium alterius, et fi aliquis effet
„elettus per tres manus, fit firmus fine aliqua probatione.»
„Item, quod Comes iturus Tragurium, in caufisciuilibus teneatur regere
„dittam terram cum quatuor ludicibus de Tragurio, qui eligentur in Tragurio
„fecundum eorum confuetudines, et tatuta, vocando ad promulgandum (enten
„tias quatuor Сonfiliarios, quifimiliter eligunturin Тragurio, fecundum confue
„tudines et itatuta dittae ciuitatis Tragurienfis: in omnibus autem cautis crimi.
: , : „nali.
-
.

* -

*
 -

вт скоАтлв ывек оyАктvs cАР xпv. 32;

}nalibus ipfe folus Сomes habeat liberum arbitrium, procedendo tamen in ipfis
„fecundum formam (tatutorum communis Tragurienfis, et non poffit in con
„demnando excedere formas (tatutorum Tragurientium, fed poenas in ipfs (ta
„tutis contentas, et exprefias, mitigare valeat, ficut fibi videbitur, habito repettu
„ad conditiones perfonarum et excefuum commiforum. Verum in violatione
„mulierum,incendiis, fraudulentiis, et homicidiis, habeat liberum arbitrium folus
„Соmes, ficut fuaedifcretioniapparebit. Наheat etiamiple Соmes liberum arbi
„trium in proditionibus ciuitatis, hoc modo, quod contra acculatos fibi de prodi
„tione ciuitatis poffit inquirere, te(tes examinare, et acculatos carcerari facere,
„ficut fibi videbitur: fed in condemnando debeat contraipfos fic acculatos proce
„dere, fecundum formam (tatuti communis Tragurii, -

„Praeterea distus Сomes, iturus Tragurium, habeat, et habere debeat, а

„communi Tragurienti pro fuo falario, quolibet anno libras МСС. denariorum
„paruorum, recipiendo (olutionem ad rationem de triginta duobus denariis par
„uis pro quolibet grofio, et nihil aliud habere poffit, fed omnes reditus et introi
„tus communis Tragurienfis, et iurisdittiones, etbanna, et condemnationes, deue
„niant in dietum commune Тragurii; et debeat distus Сomes ire et redire ad
„ipfum regimen omnibus fuis expenfis, et teneatur ditus Comes habere et te
„nere fecum in dicto regimine continue vnum focium, et decem feruitores, omni
„bus fuis expentis, et fi itaret plus vel minus duorum annorum, recipiat falarium
»pro rata.» - * -

„Item, quod di8tus Сomes Тragurientis non poffit effe ad aliquod conui
„uium alicuiusciuis"Гragurientis, in ditta ciuitate Тragurii, necpolitaliquos de
|

„Тragurioconuitare, clamare, feu clamarifacere ad comedendum fecum in ciui

„tate praediata, et non poffitper fe, velalios, ipfe, feu aliquis defamiliafua, ab ali
„quо сіue vel habitatore Тragurienti dona aliqua recipere, vel potentes aliquo
„modo, velingenio, nitivuas, et fruttus recentes, et infuper non polit, nec de
„beat, perfe, velalios, facere vel fieri facere mercationes, neque in mercationibus
vti, vel vtifacere, de fuisdenaris, per fe, vel alios,aliquomodovelingenio, donec
fuerit in regimine fupraditto, in partibus regiminis fupraditti.
„Item, quod homines Tragurienfes point fine datio extrahere de Vene
„tiis lignamen, lapides cottos, et coppos, proeorum domibus, etconducere Тra
„gurium; dummodo illi, qui vellentdepraedittis rebus conducere, praefentent
„literas Ducali Curiae, miflas a fuо Сomite, et figillatas figillo communis Tragu
„rientis, quod ipfae res, quas requirent, fint eis necefiariaepro vfibus fuiset fua
„rum domorum.» - -

„Praediaas autem, dationem et fummitionem, acomnia et fingulain prae

„tenti contrattu contenta, difcretusvir,Вахаnus, Notarius et Scriba Ducatus Ve
„netiarum,Syndicuset Procurator fupra ditti Domini Ducis, Confilii, etCommu
„nis Venetorum, vt de Syndicatu conftat publico inftrumento, fatto fub anno
„мсССXXII.Indidione V.dietertiadecima Арrilis,fcriptomanuIohannisVacun
„deo,Notarii, etbulla plumbeaiptius Domini Ducispendentimunito, ad hoc ре--
„cialiter contitutus, Syndicario et procuratorio nomineiphus Domini Ducis, et
„communisvenetorum,ac ditti Daniellacobi,IohannesPetri, etFredericus Мак
„фае,Syndici, et Syndicario nomine ciuitatis, communis, et hominumТragurii,
- - atteП
- - - - - - - - - 22
* -
-
 * . -

336 I. IО. LVСII DE REGNO DALМАТIАЕ

„attendere, obferuare, et adimplere, acea omnia perpetuо rata et grata habere,

„et nullovnquam tempore aliquomodo velingenio contra facere, vel venire, fo
„lemni (tipulatione fibi inuicem promiferunt, fub poena hinc inde promifla
„сспоо. marcarum argenti; quae poena toties committatur, quoties contra fa
„8tum fuerit, et poena foluta, vel non, exacta, vel non, omnia et fingula praedi
„8tain fua permaneant firmitate. Pro quibus omnibus attendendis, adimplen
„dis, et inuiolabiliterobferuandis, praefatus Вахаnus, Syndicus Domini Ducis, et
„СоmmunisVenetorum,Syndicarionomine,pro ipfo Domino Duce, etCommuni
„Venetorum,bona omnia Communis Venetorum, et didi Daniei Iacobi, Iohannes
„Реrri, et Fredericus Matthaei, Syndici fupra ditti, bona omnia Communis et ho
„minumТragurienfium, ipf Syndico Domini Ducis, Syndicario nomine pro Do
„mino Duce, et CommuniVenetorum, recipienti,fpeciali pignore obligarunt, quae
„fe conftituerunt inuicem precario pollidere; ita, vt pars attendens, praeditta
„partis non attendentisbona, et perfomas, poffit, fine alicuius iudicis requifitione,
„fua propriaau8toritate, fafare, et derinere, et arreftare, pro poena, damnis, et in
„tereffe, et expenfis,et fatisfactione plenaria omniumpromiflorum. Promittentes
„dittae partes inuicem, Venetiis, Тragurii, et ubique locorum, foluere, ас renua
„tiantes exceptioni, fimulationi, beneficio rettitutionis in integrum, litteris impe
„tratis et impetrandis, feriis, dilationibus, et generaliter omniauxilio iuris, vel fa
„8ti, quo contra praeditta, vel aliquid praedittorum, potient dicere, facere, vel
„venire Qui Daniel (ohannes, et Fredericus, Syndici Tragurienfes, ibidem in
„continenticorporaliter tactisScripturis, inanimas fuas, et omnium et fingulorum
„hominum dietae ciuitatisTragurientis, iurauerunt ad antta Dei Euangelia, per
„petno praefatos Dominos, Ducem, et fuos fuccefores, et Comitem Venetoruпа,
„et fuos Dominos, fuosque maiores, quibus fubfunt, obferuare, obedire, et reue
„reri, et quod fingulariter finguli de Confilio dictae ciuitatis Tragurii, iningrefu
„fui primi Comitis, ipfi Comiti, pro dicto Domino Duce et fuccefioribus fuis, et
„Соmmuni Venerorum, recipienticorporaliter,ficiurabunt, necnonbonafidefine
„fraude obferuare, et attendere omnia et fingula fupra ditta., -

Statim atque Тragurienfes tutelam Venetorum confecutifunt, Сomitem

Paulum Breberienfem, quamuis В. Мladini confanguineum, ad fe trahentes, in li
gam contra eundem his conditionibus induxerunt.
„ In Chrifti nomine Amen. Аnno Natiuitatis eiusdem МСССXXII. Indi
„Stione V. die XXIV Арrilis, ad honorem DeietBeatae Virginis Matris eius, et
„omnium Santtorum, et Sanctos Curiae Caeleftis, et ad (tatum, augmentum, et
„honorem perpetuum infra (criptorum, hoc et pattum confoederationis pre
„mium,initum, etfirmatum,interegregium virum DominumPaulum Comitem,
-„filium bonae memoriae Domini Pauli Bani Croatorum, ex parte vna, et Commu
-„ne, et homines Сіuitatis Tragurientis ex altera; in primis namque fimul et ad
„inuicem firmant, et faciuntunionemet focietatem, etconfoederationem, tali mo
-„do, videlicet: quod distus Dominus Сomes Paulus, debet et teneatur rebellare,
„et facere viuam guerram et manifettam, contra Dominum Мladenum Banum
,Сroatorum, et fuosfequaces, et contra quoslibetalios inimicos Ciuitatis Тragu
, -
,rientis,eosquetoto fuopoffe offendere, et nocere, et eis damna et detrimentafo
„licite procurare, incipiendo ipfam rebellatiohem et guerram, hincadfeftum San
„8iPetri, de menfe Iunii proxime, vel ante, ficitius potetit, „ltem
 вт скоАт1АЕ LIввк оyАктvs cАР xгу. 337
„Item, debet et tenetur idem Dominus Сomes Paulus,amicos ciuitatisTra
„gurientis, pro amicis, et inimicospro inimicis, vbique reputare, trattare, et habe
„re, nec debeat facere pacem cum ditto Bano, vel aliis, qui funt veleruntinimici
„ciuitatis Tragurientis, fine voluntate dittae ciuitatis et hominum Tragurien
„бum; et fidittum commune fecerit cum aliquibus perfonis pacem, et confoede
„rationem contra didum Вanum, et in damnum et detrimentum iphuset fuorum
„fequacium, debet ponere, et homines Tragurienfes contentantur, et volunt effe
„in dista vnione et confoederatione contra ipfum Banum; e contra Commune
„Tragurienfe tenetur, promittit, et debet ditto Domino Comitifacere, ficut fuре
„rius per omnia eit exprefium, falua fidelitate Domini Regis Vngariae, et faluо
**„Domino Duce Venetorum, et fuis fidelibus etfubiectis Item,promittit dialum
„Соmmune Тragurienfe eidem Domino Comiti, quod f exercitus de Tragurio
„exiret foras in Sclauoniam contra dittum Вanum, ditus Dominus Сomes erit
, „vocatus Capitaneus exercitus gentis Tragurienfis, fiipfo Domino Comiti vide
„bitur et placebit. Item, fi dittus Dominus Сomes Рaulus, vel fui homines,
„haberent cafum, vel neceditatem euidentem, intrandi ciuitatem Tragurienfem,
„homines Tragurienfespromittunt, et debent dietum Dominum Сomitem, etfuos
„homines, recipere indictam ciuitatem, et eos defendere, et iuuare, ficut fe ipfos.
„Item, fi dittus Dominus Сomes vellet, vel pojet, feintromittere in dominium
„Sclauoniae, debent, et promittunt Tragurienfes, ditto Domino Comitidare au
„xilium, confilium, et fauorem, per terram et per mare, fecundum facultatemet
„poffibilitatem ipforum, falua femper fidelitate et honore Domini Regis Hunga
„riae, ac Domini Ducis Venetiarum, et fuorum fidelium, et fubiettorum. Еt fi
„faciente Deo, dittus DominusComes ad Banatum, vel ad dominium Sclauoniae
„peruenerit, debet et teneturciuitas et homines Tragurienfes dimittere libere
„gaudere fuisintroitibus,honoribus, et Priuilegis, necfe debeat intromittere, vel
„aliquidpetere, aut requirere a ditta ciuitate, velhominibus Tragurientibus, ra
„tione alicuius Banatus, Vicariatus, Dominii, vel Сomitatus, feu alterius praeemi
„nentiae; et fi pax fieret inter Banum ex vna parte, et di8tum Dominum Сomi
„tem Paulum, et Tragurienfes, ex alia vel fi Banus per alium aliquem modum
„obiret, promittunt et debent Tragurienfes ditto Domino Comiti Paulo, vsque in
„vitamfuam, dare omnianno, ex bono amore, et propter rebellationem et guer
„ram, quam dittus Dominus Сomes facere debet, libras mille denariorum paruо
„rum. Praedida omnia promift vna pars alteri attendere et obieruare, et non
„contrafacere,fub poena quingentarum marcarum argenti; et ad maiorem caute
„lam, et euidentiam omnium predittorum, duo (cripta de praediaisomnibus, in
„yno tenore, fierimandauerunt, quorum vnum eit munitum figilio Communis
„Tragurientis, et illud debet remanere penes diaum Dominum Comitem Pau
„lum, et alludett munitum figillo eiusdem Domini Comitis, et illud debet rema
„nerepenes Сommune Тragurienfe. - -

". - Sigillum cereuт pendet.

- Аd haec tempora referri debet fupra relata expeditioТragurientisetSibe
nicenfis, Venetorum auxilio, contra Almifum et Scardonam fatta, quam Мadius
| refert; Almifumque tunc captum effe debuit, et retentum, счri deinde Spalaten
fes in ligam cum Tragurientibus tractifuerint, et eisdem Tragurienfes, pro de.
; жжж Vу fen
 338. I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

»A c.gg. fenfione Almifi, naues et arma a) commodauerint, qua de caufâ Comes Georgius
io. Martii, Spalatenfes vltus eft, vt idem Madius refert cap. 12. De bello Ciuium Spalatenfium
cum Comite Gregorio Cliffi, Anno Domini MCCCXXIII. menfe Aprilis XV. luce rur
rente, audiens Comes Georgius, quod Almifüm Spalatenfès inuafiffent, coepit dolere mul
tum, et dolendo intrauit agrnm Spalati, et depraedauit totam beftialiam Spalati, et caetera.
Et quamuis hic Au&or Almifum inuafum tantum, non captum referat, tamen im
fra, capite trigefimo tertio, relato, quomodo Comes Georgius a Comite Neliptio
vi&us et captus fuerit, eumdem alloquens, ait: putabar deftruere ciuitatem Spalati,
et auferre Almifüm, et babere ad velle veftrum, vbi effet curfùs et locus piratarum, etc.
Ex quo dignofcitur, caufam belli fuiffe piraticam Almifànorum, hancque eandem,
poß relatam confirmationem piraticae, per Priuilegium a Comite Georgio fa&tam,'•
qinualuiffe coniici debet, indeque exacerbatos Venetos, Sibenicenfibus, et Tragu
rienfibus, auxilia contra eosdem et Scardonenfes praeftitiffe, Spalatenfesque dein
de, eadem de caufâ, in ligamtra&os, prout viciniores, cuftodiam Almifi habuiffe,,
Quam Almifànorum piraticam, alios quoque piratas, Ianuenfium fcilicet extrinfè
cos, intra Gulfum traxiffe, Sibenicenfesque et Tragurienfes eisdem obuiam ire
voluiffè, ex Epiftola Ducis Tragurienfibus fcripta apparet. i

Ioannes Superantio Dei Gratia Venetiarum etc. Dux, Nobili et fapienti viro
Marino Maurocemo, de filo mandato Comiti, et prudentibus viris, Iudicibus, et Communi
Tragurienfi, fidelibus fùis dile&is, fàlutem et dile&ionis affe&um. Litteras Comitis, et
fidelium noftrorum de Sibenico nuper recepimus, continentes de duobus lignis Ianuenfiut
- extrinfecorum, qui apparuerunt in partibus Sclauoniae, damnum inferentibus omnibus, ad
quorum perfecutionem ordinauerunt vobifcum armare ligna, et mittere contra eor, et mif.
fa fuiffent illa, nifi fùperueniffent quaedam noua de Farra, ad quem vobis refcribimur,
Jicut et illis de Sibenico, veftram fidelitatem et promtitudinem habitam in armando plu
rivum commendantes. Nam inter alia, nobis eff magis carum, quando noflri fideles huiuf
-modi piratar, pro honore noftro, et faluamento noftrorum fidelium, perfèquuntur ; verum,
vt boc melius et celerius perficere valeatis, ordinamur cum noflris Confiliis, minori, ro
gatorum, et quadraginta, quoties armaueritis contra aliquo curſorer, vndecunque fint,
' dare cuilibet nogerio groffum *um in die ad füas expenfàs, et Comito tres, et Nauclerio
º
duos, de diebus quibus in ifto feruitio permanferint, quor denarios de nofiro Communi in.
tegre fatisfieri faciemus. Vnde fidelitatem veftram inflanter rogamus, nihilominus prae.
* -cipiendo mandantes, cum praefatis noftris Comfiliis, quatenus ad armandum contra cur |
Jòrer fitis fòlliciti atque promti, tenentes ligna veftra parata cum omnibus opportunit,
ficut de vobis confidimus et fperamus, vt per boc歉 gratiam vberius vendicetit.
• Datum etc. die o&aua Menfi, Iulii Indi&ione VI. i^.f Anno MCCCXXIII. Ex qua,
quam fedulo Veneti quieti fui Gulfi incubuerint, et oblatione ftipendii, Dalmatas
ad cuftodiendum mare. i!lexerint, con(tat. -

- Pacem deinde cum vxore Georgii Comitis fa&am, Madius refert Capite
XXIV. de pace Comitiffae Cliffae et Spalatenfium. Anno Domini MCCCXXV. Memfi,
Martii die decima, pax inter Dominam Comitiffam, vxorem Comiti; Georgii, tunc ipfò
Comite exiffente apud Neliptium in carcere, et ciuer Spalati, per Iadremfg, arbitro, fa
&a et compofita eft, ita, quod captiui et incarcerati Spalatenfes, qui detinebantur Clif.
' fae, fùnt liberati ef &laxati, pro quibus Ciuitas Spalatenfi fuit obligata in certa quan
titate pecuniae dare et /òluere. Tunc Almifum quoque eidem reftitutum fuifïè'con
* -- - llC1
 Ет скоАтиАЕ LIввкоyАктvs cАР. xiv. 339
ici debet; quamuisМadiusidnonexprimat, cum eandem, et Scardonam,Мladi
num filium Georgii potiedifie, inferius parebit. Таndem Spalatenfes quoque
Уenetisfe tradidere, Sed quamuispatta deperdita fint; tamen ex (cripturarum
collatione, Tragurientium, fimilia fuite patet, vt Madius refert capite xхиIII.
Аппо Domini МСССХХИII. Guita Spalaten/ir obtulit /é dominio Domini Ducis et
Сотiti Wenerorum, et babuerип Comitem ab ipf, Иепеті,сит раёii, objeruando honoreт
Regir Hungariae et libertateт ciuium Spalati. -

Nonenfes quoque eodem anno fe Venetis tradere a) decreuerunt, patta а) ИII. No

истb. .
фue eadem cum Tragurientibus, menfe lanuarii (equentis anni МСССXXVIII.
confecuti (int, vt ex ferie eorundem, quae integra reperiuntur, videreet. Напс
- - - -

Spalatentium et Nonenfium deditionem relatus quoque Chroni(ta tradit.

1 2 - -

{ Апсbor in quefo tempo le Cittade de Нос тетроre Spalatum et Nona,

Spalato e de Nona, li qual iera in e/lreтa диаe in extremo /tatu perturbationir ver
с сbattica condition, per lo тиodo, сbe de /abantur, eo тodo, quo de Sibenico et Tra
убига e ditro de Selenico e de Trau ceden gurio diāит её, videnter earden Guitate,
de le ditre Citrade, /дttoте/ё al Сотип de Иенето Соттипi dedita, breut, tempore ex
испic/ia, de chartica condition eferregтиde таlo in boпит /tarum deueni/e, dedide
in bona condition, e in briece tempo, de/ele runt / eirdeт conditionibus et pati,
do Cittade, сопlecondition eparti delle altre МСССХx и II. Мету? Septembri, et
deprenominade,едие/lofдіп МСССХХиII. пifилий Магси, Fafarinu, pro comite
сbe/ideSpalatini in lo me/ediSemembrio, e Spalati.
.fj li тапdadoper/ Conte Marco Fu/carini, ".

Тunc Veneti, Spalatum confecuti, Prouiforibus in Sclauoniam midis, Spa

latenfes,Sibenicenfes, et Tragurienfes, mutuis foederibus illigarunt, vt ex earun
dem tabularum fragmento, Гragurii confetto, fed Spalati reperto, apparet.
„In Chriftinomine Amen. АnnoNatiuitatiseiusdem МСССXXVII.Indi
„aione XI. die tertia Decembris, in fala Palatii Communis Tragurii, praefenti.
„bus Nobilibus et Sapientibus Viris, Dominis, Магcofecreto honorabili Comite
„Spaleti, Iohannis . . . . . Сomite Sibenici, Iohanne Gradonico honorabili
„Соmite Гragurii, et difcretis et fapientibus Viris, Dominis, Theodofio Al
„bertinis, Perino Camcini, et Cobrolio Peroslaui, omnibus de Spaleto, et . . . .
„Iohannis, Marino Bercii, et Cypriano quondam Crefnufe, omnibus de Sibe
„nico, Georgio Salinguerrae, Cafoto Nicole, et Friderico Matthaei Lucii, omni
„bus de Tragurio, te(tibus ad haec vocatis (pecialiter, et rogatis, et aliis; ibi
aue Nobiles et fapientes Viri, Domini, Laurentius Andreae, Procurator et
„Syndicus Communis et Ciuitatis Spalatentis, habens ad infra (cripta libe
„ram potetatem, vt apparet . . . . publico intrumento, manu Alxandri Io
„hannis Albertini de Firmo, Notarii Соmmunis Spalatenfis, rogati in Anno
„мсccxxVIL Inditione XL die XXVI. Nonembris . . . . . Iaco
„bus Procuratorer Syndicus Communis et ciuitatis Tragurienfis, habens fimi
„liter ad infra (cripta liberam poteftatem, vt apparet inftrumento publico,
„cripto manu Conradi quondam Domini Antonii de . . . . . Imperiali
„auttoritate Notarii, et ludicis ordinarii, ас Соmmunis Tragurientis iurati
„Саncellari, in МСССXXVIL India, XI. die Dominicopenultimo Nouem
- жжж - Vv 2 „bris,
-
34o I по Lvсп рE квомо DALмАтіАЕ
„bris, et BogdanusDefini, et Radoslaus quondam Michetae, Procuratores et Sуп
„dici Communis et ciuitatis Sibenici, habentes fibiad infra (cripta liberam pote
„tatem, vt apparet publicoin(trumento, fcriptomanu Angeli Amici de Уtalis de
„Еrthulo, Imperialiauaoritate Notarii et ludicis ordinarii, et Communis Sibeni
„centis, iurati,inМСССXXVII Indialone XI. mentis Nouembris die XXVI.а
„me Notario infrafcripto diligenter viis et lettis, conuenientes in vnum, prae
„tentia egregiorum Dominorum, Domini Маrci Vitturi, et Domini Frederici
„Danduli, honorabilisProuiforis Inclyti Domini Domini Ducis et Communis Ve
„netorum, in partibus Sclauoniae deltinatorum, confiderantes conditionem et Ita
„tus farum Сіuitatum, quarum funt Syndici et Procuratores, damna, iniurias,
„et opprediones, quas quandoque a circumftantibus fuis vicinis recipiebant, in
„eorum fini(trum nоn modicum, etiaeturam; cogitantesque hoc periculum tam
„maximum poffeeuitari, et (tatum fuum cuiuslibet Ciuitatis praedittae de bono
„in melius potie feliciter augmentari, fi fraternitas, amicitia, coniun8tio, et vnio
„ferent intereos: moti perfuationibus et monitis praedittorum Dominorum Pro
„uiforum, aceorum confilio, vtpote iufto, inhaerentes, vice et nomine Commu-,
„nium et ciuitatis,acfpecialium perfonarum, et praedittorum locorum, quorum
„Syndiciet Procuratores funt, vt fuperius eft notatum, amicitiam, fraternitatem,
„coniunctionem, et vnionem infimul promiferunt, iurauerunt, et fecerunt, contra
„quascunque perfomas, Ciuitates, Сommunia, loca, et Vniuerfitates, damnificare,
„etinimicare, volentes . . . . . nicent Domino fuo, Domino Duci et Communi
„Venetorum, et ipfius Domini Ducis et Communis Venetorum fidelibus vniuer
„fis, ita, quod quaelibet praedittarum Сіuitatum, fuos amicos et aliarum duarum
„pro amicis, et e conuerfo inimicos pro manifeftis inimicis, trattantes amicos
„pro amicis, et inimicos proinimicis, in omnicafu et euentu, profua fuorumque
„ciuium vnius cuiusque conferuatione et augmento, hoc patto conuentum eft.
„Ouod ficafualiquo, aliqua praedittarum Сіuitatum, velciuis, et fingularisper
„fonaearum, damnum aliquod paterentura quacunque perfona, vt Соmmune, et
„damnificati, ad fui fatisfactionem, et loci, peruenirepoffint, Iuratus Сommunis
„terrae damnificatae, feupertona . . . . - authoritate requirere debeat per fuas
„litteras damnificatorem, vel fuperiorem et caput, vt damnum fatisfaciat, et, fi ha
„bita refponfione non fatisfecerit, tunciple Comes folus auttoritate praedi8ta
„ipfum damnum libeat videre, et examinare, et facta examinatione taxare, qua
„fatta taxator iterum propria auctoritate requirere debeat ipfum damnum fic ra
„xatum, ficut fibi videbitur, vt fatisfaciat infraterminum, quem ipfe Comes vo
„luerit affignare, infra quem fi fatisfecerit, bene quidem, alioquin ipfe Соmes, fua
„propria auctoritate, procedat contraipfum damnificatorem, et . . fuam ac bo
„naeorum,ficut fibi videbiturefeiultum, confiderata qualitate et quantitate dam
„ni recepti, quod procefium notificare teneatur et debet aliis duabus Ciuitatibus
„fibi vnitis, quae ipfum procefium debeant et teneantur integraliter obferuare, et
„facere obferuari contraipfum damnificatorem, et . . . . fuam aceorum bona,
„Sivero aliquifuі Сіues et mercatores effentinpartibus ipfiusdamnificatoris, cum
„fuis mercantiis, vel fine . . . . . citare, vt inde recedant, quo velocius efie pot
„eft infra terminum, qui videbitur fuо Сomiti affignandus, qui terminus non
„tranfeat vnum meniem. Quodi aliquis dam . . . . . praedictarum trium
« . . „Сіui
 втcкoлтАвывкк оyАктvs cАрху зи
„Сіuitatum, vel Сomitesipiarum, et cum praedicta et . . . . . reducentur ad
„aliasciuitates, Comesilliusciuitatis ad . . . . . . (e reduxeritipium malefado
„rem, vel ipfos . . . . . in habere, et perionis et fatta reftitutione damnificato.
„rum, procedi debeat contra malefattorem, vel malefаёores, ficut contraprodito
„res, et pecialifimos inimicos; et fifatta denuntiatione . . . . . . praediaa
„rum ciuitatum emeretipiam praedam, Comes fuus teneatur ipfam rettitui face
„re damnificato, absque fatisfattione aliqua facienda ipfemtori . . . poft fatis
„factionem praedittam, et nihilominus pofit procedere contraipfum, ficut fibi
„videbitur, ipfe Comes; et fi emerit . . . . nationem praedia.am, nihilominus
„Соmes faciat reft . . . . damnificato, fed remaneat in arbitrio Comitis fi de
„faciendo fibi re(titui pretium emtionis, vel non, ficut fibi videbitur inquifitio fa
„cienda, videlicet fi emerit ante denuntiationem. - . - -

Sicob Breberientium tyrannidem, ciuitatibus maritimis fededentibus, in

tegram Dalmatiae ditionem Veneti confecutifunt; et, prout mutuis foederibus
ciuitates fibi deditas illigarunt, ita cum proximis quoque Croatiae Comitibuseas
dem multories, pro temporum varietate, viaxerunt. Еt ficut quietemin Adriatico
femper feruareftuduerunt, itatunc terrettres turbas et iurgia remouere, pacem
que introducere, maximopere inuigilarunt: ita Croatis quoque in amicitiam tra
8tis, controuerfias, fi quae emergebant, amicabiliter fedabant. Сomites enim
Тragurienfeset Sibenici, vti arbitri, differentias inter Georgium Comitem Clidi,
et Spalatenfes a), compofuerunt; fimiliter per arbitres interТragurienfes et Si а) А. С. 328.
benicen(es fines diftin8tifuere, et extrinfecorum Tragurй controuerfia Venetiis
finem b) habuit, extrinfecisciuitas re(tituta, bonaque reddita fuerunt. Inde, quie Б)4. Свгу.
te tandem in Dalmatia indutta, nauigationeque reafiumta, ciues mercimonia ter
ra marique libere exercentes, magna inde emolumenta confecutifunt Sed cum
Вreberienfibus vittis, Stephanus dominium Bosnae aliorumque locorum confecu
tus fuiffet, eius potentia, Neliptio Comiti TininiietСеtinae, reliquisqueComitibus
Сroatiae, fufpetta euafit: ideo ciuitates maritimas, quibus potius eorum vicinitas,
quam Stephani, conducebat, fibiafociantes Croati, faepe ab eisdem, pro tempo
rum qualitate, auxilia receperunt, vt latius in patriae Chronico refertur. Sed
cum tandemNeliptius in apertum bellum cum Stephano prorupifiet, Spalatenfes,
Тragurienfes, et Sibenicenfes, foedus cum eo mutuum percufferunt, auxiliaque
quadringentorum hominum eidem contra fuos inimicos promiferuut, vt ex earun
dem tabulis videre eft, quae Тragurii et Sibenici extant. * -

„In Chriftinomine Amen. Anno Natiuitatis Dominicae МСССXXXII.

„XV. Februarii, lndi8tione XV. in valle Stolponae, congregatis in colloquio,
„Маgnifico et potentiviro D. Neliptio de Tininio Comite exparte vna, et egre
„giis et potentibus viris, Domino Nicolao de Molin Spalatenfi, Iohanne Gradoni
„co Tragurienti, Pantaleone luftiniano Sibenicenб,Сomitibus, et Nobilibus et fa
„pientibus viris, Preuoslauо Francifci,PetrarchaPetri, Iohanne Stephani Syndico,
„et Nicolao Theodofii, ciuibus Spalatenбbus, Daniele Iacobi Syndico, Defia Ва
„ftiani, Gregorio Salinguerrae, Zoro Amblafii, Мichoie Stepi, Nicola Simonis,
„Мепgatio Dolce, PetraccaStepi, ciuibus Tragurientibus, et Radoslauо Мichete
„Syndico, Мarino Bercii, Мichouile Dragoy, Francifco Bradinis, Radulfo Geor
„gii . . . . etPetroMagitriВogdani, ciuibusSibenicenfibus: profeipis,
- Vv 3 - »et
 342 I Io. LVcII DE REGNo pАLмАтIАЕ
„eteorum ciuibus et Communibus, quibus ab eorum confiliis faciendis auttori
„tasett concefia, ex altera parte, ad tale pactum, concordiam, et focietatem ad in
„uicem deuenerunt, videlicet: quod dictus Dominus Сomes Neliptius debet de.
„fendere et guarentare dictasciuitates, et eorum diftrictus, et quamlibet ipfarum,
„homines, res, et bona ipforum, et cuiuslibet eorum, et quamlibet perfonam to:
„to fuo poie, vbique locorum, ita, et taliter, quodinimicosipiarum dictarum ciui.
„tatum, et cuiuslibet earum, ipfe Dominus Сomes Neliptius tenebit, et tractabit
„profiis inimicis, tam in ditrictibus dictarum ciuitatum, quam extra, toto fuo
„poffe, bonafide, fine fraude Dictae vero tresciuitates, debent dare inter omnes
„tresciuitates praedictas, dicto Domino Comiti Neliptio, inipfius Domini Comitis
„Neliptiauxilium,quadringentoshominespedites,contrafuosinimicos, bonafide,
„fine fraude; et inimicos dicti Domini Comitis Neliptii habere pro eorum inimi
„cis, exceptis Dominum Regem Нungariae, et fubiectos Dominio Ducali Venero,
„etipios quadringentos homines fibi dandoseidem Domino ComitiNeliptio, pof
„fit conducere contra fuos inimicos, fi damnum fibi vel gentifuae dare continge
, „ret, in Sclauonia tantum, et hoc intelligatur, quod praedictae tresciuitates tene.
„antur dare dictos quadringentos homines, folummodo quando dictus Dominus
„Соmes Neliptius perfonaliter iret contra dictos fuosinimicos, et aliter non; et,
„fi contingeret peripfum Dominum Сomitem.Neliptium, vel gentemfuam, moue
„riguerram, feu derobationes facere alicui perfomae, absque voluntate vel re
„quifitione ipfarum trium ciuitatum, et eorum Сomitum, quarum funt Comites,
„quod praedicti Comites, feuciuitates praedittae, ad praedittos quadringentos
„homines fibi dandos minime teneantur. Nec contra Dominum Regem Нunga
„riae, et fubditos Domini Ducis, ad praeftandum eidem Domino Comiti Neliprio
„auxilium fupra di8tum nullatenus teneantur. Еt praeditta omnia et fingula, fu
„praet infra (cripta, ab hodierna die in antea initium affumtura, fint et debeant
„регdurare, donec de Ducalis Dominii procefierit beneplacito voluntatis, pro qui
„bus omnibus et fingulis obferuandis, et firmiter attendendis, idem Dominus
„СоmesNeliptius, perfe, et nomine gentisfuae, ex vna parte, etIoannesStephani
„Syndicus et Procurator Сommunis et hominum de Spalato, Daniel Iacobi Syn
„dicus et Procurator Сommunis et hominum de Tragurio, Rodoslauus Мichite
„Syndicus etProcurator Сommuniset hominum deSibinico, in eorum et ipforum,
„quorum funt Syndiciet Procuratores, animas, iurauerunt corporaliterad Sanda
„Dei Euangelia, tattis facrofanetis Scripturis, praedicta omnia et fingula, fupra
„fcripta et infrafcripta, bonafide, fine fraude, attendere et obferuare, et contrain
„aliquo non facere, vel venire, aliqua ratione, vel caufa. Quibus omnibus fic
„peractis, fupra fcriptiDominiComitesetNobiles cititatum praedictarum, volen
„tes inter fetaxare, et diuidereipios quadringentos homines, eidem Domino Со
„miti Neliptio dandos; primo, et principaliter, Dominus Nicolaus de Molino
„Соmes Spalati, de confenfu et voluntate dictorum Nobilium de Spalato, centum
„homines de dicta fumma quadringentorum hominum praedictorum, pro Com
„muni et hominibus de Spalato, obtulit fe daturum, et Dominus Ioannes Grado
„nicus Сomes Тragurientis, cum confenfu et voluntate dictorum Nobilium de
„Тragurio, de fupra dicta fumma, pro dicto Communiet hominibusdeTragurio,
„centum quadraginta homines obtulit fe daturum, et Dominus Pantaleoluftinianus
-
- -
*
„Соmes
 -
º

вт сколтлвывек QVARTVS CAP. XIV. 343

„Comes Sibenicenfis, de affenfu et voluntate dictorum Nobilium de Sibenico,
„centum fexaginta homines de fupra dicta fumma, praedicto Communi et homi
„nibus dictae ciuitatis Sibenici obtulit fe daturum, et fic vnusquisque dictorum
„Comitum, nomine dictarum ciuitatum, quarum funtComites,etipfi Nobiles;Syn
„dici, et Procuratores ciuitatum praedictarum, vna cum eis, ex auctoritate eis at
„tributa et conceffâ a confiliis ciuitatum eorum, et cuiusque ipforum, promiferunt
„dare, caufis fupra fcriptis, vnusquisque quantitatem hominum, per eos fuperius
-
„protaxatam et ordinatam, conuenientes et promittentes partes fupra dictae, per
„fe, quod de dicta conuentione et focietate quatuor conficiantur inftrumenta,
„vnius eiusdemque tenoris, figillis pendentibus eorum, et cuiusque ipforum ci-,
„uitatis et Communis, et Domini Comitis Neliptii, in fupra fcriptorum omnium
„teftimonium, munime roborata. • Acta fuerunt praedicta,etfirmata, in valle Stel
„pone, praefentibus Magiftro Alexandro de Firmo, Notario et Cancellario Com
„munis Tragurienfis, Magiftro Meneghello de Cluigia, et plurimis aliis teftibus
„ad haec vocatis et rogatis. Ego Petrus, filius quondam Alexandri de Piftorio,
„Imperiali auctoritate Notarii, et Communis Sibenicenfis Cancellarii, et iuratuspu
„blicus, praedictis omnibus interfui, et a praedictis partibus rogatus fcripfi, et fi
:
„deliter publicaui, fignoque meo confueto fignaui.
Eodem tempore Tragurienfes, cum Comite Mladino Cliffi, qui patri Geor
gio fuccefferat, controuerfiam de via,fiue de tranfitu propeClifüma), compofue а) А. СI333.
t. Ianuar.
re, quae multoties deinceps renouata, multarum fimultatum caufà fuit, vt in pa
º
triae Chronico. Variae deinde inter Comites Croatiae contentiones emerfere, Co
mesque Neliptius cum Breberienfibus bellum gesfit, in quo Spalatenfes, Tragu
fienfes, et Sibenicenfes, foederato Neliptio fauentes, Cliffam b) obfederunt, caftel b)4.C. §7.
lumque ibi conftruxerunt; pax deinde fequuta eft, caftellum deftru&um,viaeque
hinc inde apertae, vt latius in patriae Chronico. Hos tamen tumultus Carolo
Regi displicuiffe, Breberienfibusque iratum, in Croatiam venire decreuiffe, ex fe
quentibus patet. . .. . . . "

Carolus Dei Gratia Rex Vngariae etc. fidelibus füis Reéforibus, Iudicibus, et toti
communitati ciuitatis Tragurii, falutem et gratiam. Nullum dubium habuimus, nec ha
bemus de vobis, quoniam femper noflrae Maieftatis, et facrae coronae Regiae, cum omni fi
delitate fueritis et fitis in praefenti, quoniam noftrum bonum, pro vefira quiete, et veftro
bono eft, et e contra ; ob hoc velut noftros fideles dulciter rogamus, admonemus, et indu
eimus, quatenus noftris rebellibus, et illis, qui nobis iufti non fùnt, nec fauore, nec confi
lio et auxilio afftatis, fpecialiter eisdem nulli hofpitalitatem facientes. Datum Yf grad.
Sabatho proximo ante Dominicam Reminißere MCCCXXXVIII.
- Nobilibus et Sapientibus viris, DD.. . . . . honorabilibus, Comiti, Iudicibus, et
tonfiliariis ciuitatis Tragurienfis, amicis füis cariffimir, et tanquam fratribus peraman
dis, Gregorius Comes Corbauiae, falutem et profperis fùccesfibus abundare. Ex aduentu
º proffero nuntii noftri ad Dominum Regem Vngariae, cum plena intentione, et literis gra
tiofi, nobis dire&is, multo nobiscum congaudere debetis: dedit enim nobis idem Dominus Rex
per fuas literas in mandatis, per nuntium noftrum, bobi, vt fideliffimis facrae Regiae Ma
º ieflati, ipfius literas defiinare, habemus etiam ex praecepto, vt Proteétor, et fauorabilis
affiam, in adiutorium et iuuamen filiorum quondam Pauli Bani, et nepotum ipfius, cum
ipfi cupiunt gratiam et concordiam inuenire cum fùpra fçripto Domino Rege, afferent, /?
" . . . - Q】1፲ገ፲፱
344 I. (О. LVCII DE REGN О влмлтав .

отni dilatione pojipojita ad parte, таritima, properare. Scriptum in Bichigio in ot

па Domini feria quinta.
Еx quibus apparet, Сomitem Corbauieniem pro Breberienfibus cognatis
apud Regem interceside, Regem vero getta Neliptii improbatie, ipfumque iam
tum inter rebelles, vel/ibi non iu/tor, reputatie; quod tunc ob(cure prolatum, deinde
clarum apparuit. Sedcum imitatione Мladini, Neliptiusquodue vicinis moletus
еuaffet, et Conftantinum Сomitem Clauae,fuum nepotem, in Sibenicenfiterrito „П

rio cattrum conftruentem, iuuiiiet, indeque inter ipfum et Sibenicenfes mutua |

damna inferrentur: Neliptius, nepoti fauens, Sibenicenfem agrum vattauit; et д
cum Veneti damnorum refe8tionem ex vifoederum poitulafient, refe8tionem fu }
perbus preuit, et Comites Croatosa fealienault. Гunc Veneti maritimasciuita
tes, cum Сomitibus Сorbauiae, О(trouizae, Scardonae, et Clifii, in ligam contra
eundem iungentes, ad refectionem damnorum faciendam, caftellumque deftruen
dum, coegerunt; paxque fecuta eft his conditionibus: -

„InChriftietc. МСССXLIII Indidione XII. die quartamenбsОaobris.

„Сum interalias virtutes, et humanas operationes, paxobtineat principatum, quam
„pacem, tanquam munus praecipuum, Deus nofter omnipotens in fui natiuitate
„prae caeteris in terris per fuos Angelos voluit nuntiari, et nuper inftigante hu
„manigeneris inimico, qui zizaniam vbilibet fatagit feminare, pro damnis, vio
„lentiis, et iniuriis illatis hattenus et commiffis Сommuni et hominibus Sibenici,
„fidelibus Domini Ducis, et communis Venetorum, per Сomitem Neliptium Т
„ninienfem, et eius nepotem Сomitem Conftantinum, et genteset (equaceseorum,
„guerra, et diffenfio foret orta inter praefatum IIluftrem et Маgnificum DD. -

}
„Аndream Dandulo Dei Gratia Venetorum Dalmatiae atque Croatiae inclitum
„Ducem, Dominum quartae partis et dimidiae totius ImperiiRomaniae, etiplum
„Соmmune Venetorum, etfideleseiuspraediaos,expartevna, et praefatum egre
„gium et potentem virum Dominum Neliptium, ТininienfemСоmitem ex altera.
„Recogitans item Dominus Neliptius Сomes, quot bona expace proueniunt, ес
„per confequens quot mala perguerram generantur, et pericula in quibus tota
„contratta Sclauoniae propterca fubiacebat, Deum habens prae oculis, et iptius
„vettigia cupiens imitari, cumcgregisetNobilibusviris, Dominis, NicolaodePrio
„lis, et Nicolao de Pifanis, ciuibus honorabilibus Venetorum, et de mandato eius
„dem Domini Duciset CommunisVenetorum, et fidelium fuorum praedittorum,
„etaliorum, partiumSclauoniae?rouiforibusdeftinatis, recipientibus nomine etvi.
„ce ditti Domini Ducis etCommunisVenetorum, nec non fibiadhaerentium, ha
„bentibus libertatem ab ipfo Domino Duce, et communiVenetorum, pacem cum
„praeditto Domino Comite Tininienii Neliptio, et eius nepote Comite Сon
„ftantino, et gentibus eorundem, concordiam etc. firmandi; de qualibertate con
„ftat litera quadam aperta, et fua bulla plumbeafolita communita, tenoris infra
„fcripti,vita et letta, ad pacemetconcordiam in hunc modumvenire curauit Pri.
„mo quidem promifit idem Dominus Neliptius Сomes, profeet eius nepote Со
„mite Contantino, et omnibus eorum gentibus, et (equacibus, praefatis Dominis
„Nicolao de Priolis, et Nicolao Pifani, Prouiforibus recipientibus nominibus, qui. А
„bus Iupra, quodhabebit, tenebit, obferuabit, bonam, puram, et integram pacem,
„cum Communi et hominibus Sibenici, fidelibus dicti Ducalis Dominii, et culи
. „omni
 *

вт скоАтиАЕ LIввкоyАктvs cАР хтv. 345

„omnibusaliis ciuitatibus, terris, et locis, et earum ciuibus, et fidelibusSclauoniae,
„fubiettis ditto Ducali dominio, et quod ditto Communi et fingularibus homini
„bus Sibenici, nec non aliis terris, et fidelibus fupra (criptis, vel eorum, feuea
„rum alicui non faciet, nec fieri permittet, necetiam attentabit, per fevel nepo
„tem Сomitem Соnftantinum, vel gentes, et fequaces eorum, velalicuius eorum,
„feualios, nomine fuo,feu cuiuscunque eorum iniuriam, damnum, violentiam, feu
„molettiam aliquam, fub poena infrafcriptae plezariae, modo aliquo, velingenio.
„Item, quod omnes homines et mercatores Sibenici, et aliarum terrarum Sclauо
„niaepraedi8tarum, fideles eiusdemD. Ducis etCommunisVenetorum,poffintire,
„ftare, vel redire libere, fecure, et expedite, cum fuis mercationibus, rebus, et bo
„nis, per caftrum Tinini, et per alia cattra, loca, ditrittus, et territoria ditti Do
„mini Comitis Neliptii, et eius nepotis СomitisСonftantini, et fuorum fequacium,
„fine folutione alicuius datii, tergouinae, telonei, feu male ablati, feu quocunque
„alionominenuncuparetur, directe, vel indire8te, nifi fecundum quod folueban
„tur per tempora praeterita ante praefentem guerram. Item, fitempore aliquo
„damna, molettiae, iniuriae, feu offenfae fierent Communi et hominibus Sibeni
„centibus, vel aliquibusaliis fidelibusetciuibusaliarum ciuitatum, terrarum, etlo
„corum praedittorum, fidelibus ditti Domini DucisetCommunisVenetorum, vel
„etiamattentarentur per dictum Dominum Сomitem Neliptium, et eiusnepotem
„Соmiten Con(tantinum, vel eorum aliquem, feu per gentes et (equaces eorum,
„vel cuiusque eorum, vel alios nomine fuo, velalicuius eorum, de quibus que
„relafierer Сomiti terrae illius, fib cuius ditione ditta damna vel offenfaeforent
„commitiae vel commilia, quod idem Comesterrae praedittae, ditta damnact of
„fenfas ditto Domino Comiti Neliptio notificare teneatur. Qui Dominus Сomes
„Neiptius teneatur fattanotificationepraeditta comparere perfonaliter, per fevel
„eius nuntium, feu procuratorem fufficientem, coram Comite praelibaro, ad faci
„endum fuam excutationem de dicto facto, infra vnum menfem: et fi per dittum
„Dominum Neliptium Comitem, veleius procuratorem, talisexcutatiofieret, quae
„ditto Comiti terrae praedittae rationabilis et in(ta appareret, quod idem Соmes
„terrae illius libertatem habeat, dittum Dominum Сomitem Neliptium a petitione
„praediaaliberereddereabolutum; et fifinaliterfententiaretur, praefatum Domi.
„num comitem Neliptium ad refectionem didi damni exitere debitorem, quod.
„tunc diaus Dominus Сomes Neliptius, damnum ipfum infra meniem vnum fa- *
„tisfccide, feu perfoluide integreteneatur, et fi non folucret, cadat deterio Ve-"
„rum fi de diaatententiaComitis praedittiteneretur fegrauatum, ad dietum Dц.
| ,cale dominium poiit habere recurfum: et fi per dietum Ducale Dominium diffi
„niretur, quod male per dietum Comitem (ententiatum fuifet, non folum praedi
„aus Dominus Сomes Neliptius, a petitione damni praeditti abfoluatur, fed
„etiam expeniae, quas fupportafet, reficiantur, et fibi per partem eius aduerfam,
*
„per quam querelafatta fuiliet, integre perfoluantur. Еte contrario, fi in con
„trarium a Comite diffiniretur, quod non (olum diétum damnum, fed etiam ex
„penfas fadas, in dicto fado,intra praedi8tum meniem flui: teПеattlГ. Item,
„quodegregiuse poten: vir Dominus Paulus Сomes oarouzae, etegregus et
„potensvirмladinus, ClifietScardonaeComes, qui ditto Domino Duciet Сom.
„muni venetorum in guerraita adhaeferupt e, et egregus et potens vir ро.
}{36},
м
Xx „Пllпlls
 *

346 I по Lvcи рE кEGNo DALмАтіАЕ

„minusGregorius ComesCorbauiaeetquilibetipforum,cum omnibus gentibus, са
„tris, terris, et locis fuis, et cuique ipforum, fint et efe debeantin di8ta pace, et
„eis, et eorum cuilibet, et gentibus fuis, cattris, terris, et locis, feruari debeat per
„praediaos Comitem Neliptium et eiusNepotem Comitem.Contantinum, etgen
„tem, et fuos fequaces, et eorum quemlibet, pax fuрга (criptain omnibus et per
„omnia, et fubilis poenis, promidionibus, obligationibus, et cautelis (upraappоб
„tis, et pro terris et fidelibus dai Domini DucisetCommunisVenetorum, inte
„rius ponerentur; dantibusip6s nihilominus, et eorum quolibet, talem fideiudio
„nem, feu pignus de non offendendo digtum Dominum Neliptium Comitem et
„nepotem, et gentem, et (equaces eorum, quales eu qualis dabitur per Dominum
„Соmitem Neliptium antedittum: et,fidare recufauerint,fint extrapattum. Item,
„cum damna data Sibenicenfibus per dittum Dominum Comitem Neliptium, et
„nepotem fuum Comitem Conftantinum, et gentes fuas, taxata fuerint peregregi
„um et nobilem virum Dominum Маrtinum Соrnario, Сomitem Sibenici, in li
„bris XV. millibus paruorum, cuius pecuniae quantitatem, performam pacis nu
„pertrattatae, et firmatae, cum aliis Prouiforibus (oluere promiferat, et contentus
„extiterat, quod de dittis damnis taxatis, in praedittis librisXV. millibusteneatur
„di8tus Dominus Сomes Neliptius foluere folum lib. XIII. millein auro, et fi ani.
„malia dare vellet, dare teneatur tot magna et parua, quae valeant quantitatem
„praedittamXIII. millium librarum, quae vero animalia aeftimari debeant pertres
„aetimatores, peripios dominos Prouifores eligendos, incipiendo dare de dittis
„animalibusvsquead dies decem menfisSeptembris, et complefie vsque ad feftum
„S. Lucae de menfeО8tobri praefenti. Еt fi animalia, quae confignaret, non aefti
„mata forent afcendere quantitatem praedictam, quod refiduum, in pecunia, vsque
„adintegram et perfettamfolutionem librarumpraedi8torumtredecim millium, ad
„terminum fupra digtum fupplere debeat, et complere, et infuperdamna datapott
„pacem praedittamfirmatam ibi remittantur; pro quarumММ. librarum etalio
„rum damnorum datorum poft pacem praedittam remidione, teneatur distus Do
„minus Neliptius Сomes, ca(trum distifui nepotis Сomitis Сonftantini, in totum
„vsque funditus, hincvsque ad Кalendas menis Martii nuper venturifacere rui
„nare, et quod tempore vilo non poffit per dittum Dominum Сomitem Nelipti
. „um, veleius nepotem Сomitem Conftantinum, feu gentes fuas, vel alios, nomine
* „fuo reacdificare, feu reacdificari facere cattrum praedithm, velaliud de nouо
„con(truere in ditto loco, vel alio, de quo, et per quod Communi et hominibus
„Sibenicipoffet inferri damnum aliquod, veliattura, fine licentia et affenfu ditti
„Ducalis Dominii; et de hac, fideiutionem feu pignus de libris decem millibus
„dare teneatur, quod dietum cattrum in totum crit vsque ad di8tum terminum
„funditus ruinatum, fub poenapraeditta,faiuo, fide daicattriruinatione, per di
„8tum Ducale Dominium fibi non foret terminuselongatus, poffendo dare pro
„ditta fideiutione Communiterrarum Tragurii et Spalati (peciales perfomas, de
„quibus contentarihabeant DominiProuifores praefati,ficut fibi videbitur Item,
„quod di8tus Dominus Сomes Neliptius, depofitum quoddam in Venetiisde libris
„ХХ millibus facere teneatur, quos denarios dittum Ducale Dominium recipi
„facier, et deponi ad Cameram flam frumenti, cum lucro et conditionibus omni
„bus dictae Сamerae confuctis, dando de dicto depoiito, vsque addiem quartum
- - »dicti
 }

вт скоАтIAE LIввк оyАктvs cАР хту. 347

„diaimenfisSeptembris, Duci, mille et refiduum, quam cito poterit, in aliquater.
„rarumТragurii et Spaleti, depofuife. Item, propraedittorum omnium obfer
„uantia teneatur idem Dominus Сomes Neliptius, in poiesionibus, vel pecunia,
„vel aliis fufficientibus fecuritatibus, de quibus contentare habeant domini Proui.
„fores praefatiplezariam praeftare de libris X. millibus, in ciuitate Тragurii, Si
„benici, vel Spalati, cum adiectione, quod fi non obferuarenturomnia fupra dicta
„periplum Dominum Сomitem Neliptium, et eius nepotem Сomitem Confianti
„num, vel aliquem eorum, feu per gentes, et fuosfequaces, in omnibus et fingulis
„Саpitulis fiprafcriptis, quod licitum fit dicto Communi Venetorum excutere,
„feu excutifacere de poffeffionibus praedictis, vel pecunia, feu abilis, quicon
„ttituifient, et fe conttituerent fideiufores, omne id, in quo foret proptereacon
„tra fattum, et non obferuatum. Praefati vero egregii et Nobiles viri, Domini,
„Nicolaus de Priolis, et Nicolaus Pifani, ciues Veneti, et Prouifores praedi8ti, pro
„feet nominibus quibus fuprapromiferunt Domino Neliptio Comitifipradiao,
„quod fatta folutione de damnis praedittis, et fatto depoiito, et datis plezaris,
„vt fupra (criptum eit, duod omnia bona ditti Comitis Neliptii, fui nepotis, vel.
„fuae gentis, vbicunqueforent (equeitrata, de mandato didi Ducalis dominii, ос
„catione proceffuum libere relaxabuntur, et quod ipfe, et omnes eius gentes, pof
„fintire et intrare ciuitates, et de eis exire cum fuis perfonis, rebus, et bonis, vt
„ibant et exibant ante dittos procefus, et fi aliqui occatione iftarum nouitatum,
дtamperynam partem, quamperaliam, forent propterea pofiti in bannoaliquo,
„de ipfolibere extrabantur Item, proniferunt nominibus quibus (upra, quod
„idemDominusComes Neliptius, et eiusflius, in clues recipienturVenetos Item,
„vt omniacum claritatefiant, et pax praeditta fit perpetuо inuiolabiliter duratu
„ra, contentifuerunt Domini Prouifores praeditti, et fic idem Dominus Сomes
- „Neliptius.pro dido fuonepote ComiteConftantino, fe obligauerit in omnibusca
„pitulis (upra (criptis, quod, fitemporealiquo reperireturiptum Сomitem Con.
„tantinum receside in totum a Comite Ncliptio fupra ditto, et nihil teneret, vel
„ponderet ab eo distus eius nepos Confiantinus, vel aliquid cum eo agere non
„haberet,quod idem DominusComesNeiptius, in nullo, pro dittofuo пepote,f,
„nec efe debcat obligatus Quae omnia et fingula fupra (cripta promiferunt
„praediaae partes, profeet cuiusque ipforum haeredes, et gentes, ac nomini
„bus quibus fupra, adinuicem, et vicifim, folemnibus (tipulationibushincinde
„interuenientibus, attendere, et obferuare,et in nullo contra facere, vel venire, ali
„qua ratione, occafone, vel can(a, fub poena librarum М.denariorum Venetorum
„paruorum, damnorum intereffe et expenfarum litis, et extra (tipulata promifla,
„in fingulis capitulisfuрга (criptis, foluenda per partem contra facientem partif.
„dem eruanti, ita tamen, quod dieta poena foluta, vel non, nihilominus omnia .
„et fingula fupra (criptaplenam obtineant roboris firmitatem. Еt infuper ad ma
joremcautelam,et firmitatemperpetuampraefentis pacis et concordiae, et omni
„umfupradia.orum, praediai Domini Prouifores, in animabus di8torum Domini
„Duciset CommunisVenetorum,et fidelium fuorum praedittorum ex parte vna,
„et praediaumDominumNeliptium Comitem, profeipio, et gentefia ex altera,
„iurauerunt ad Sanda Dei Euangelia, tattisfacrofanais Scripturis, in loco infra
„cripto, in praefentia plurium virorum Nobium, mei Notarii, et citium infra
* 36жже
*
Хx 2 „fcri
 க

348 L io. Lvcii DE REGNO DALMATIAE · ·

„fcriptorum, praedi&am pacem et concordiam, et omnia fupra fcripta et fingula,
„in praefenti contra&u contenta et inferta, pro fe, et eorum, et cuiusque ipforum.
, heredes contenti, firma et rata perpetuo habere, et tenere, non contrafacere
„aliquo modo, cafu, vel ingenio, feu aliquo quaefito colore, et omnia fupra di&a.
„et fingula, in praefenti contra&u contenta etinferta, bona fide, et fine fraude, do.
„lo, vel malitia aliqua, attendere et obferuare. Obligantes vna pars alteri adin.
„uicem, et viciffim, pro praedi&is omnibus et fingulis, per fé ipfos, et nominibus
„quibus fupra, et eorum, et cuiusque ipforum heredes, bona mobilia et immobi
„lia, praefentia et futura. A&um in loco vocato Slap, in flumine Kercha, vbi
„funt molendina in diftri&u, fiue a latere Scardomae iura et molendina Commt.
„nis Sibenici, praefentibus Reuerendo in ChriftoPatre Domino fratre Nicolao,Dei
„et Apoftolicae fedis gratia Epifcopo Tininienfe, egregiis et Nobilibus viris Do
„minis, Budislauo quondam Comite, Vgrinich de Breberio, Duyminoe quom.
„dam Martini Ludouich, Sapiente viro Angelo Amici de Italis de Afculo Cancel.
„lario Communis Sibenici, Nobilibus Dominis, Caxoto quondam Nicole Caxoti
•„de Tragurio, et Ioanne quondam Egidii de Spalato, prouidisque viris Francifco
„Alberto de Padua, Milantano quondam Iohannis de Parma, Vitale Nigro filio
„Marini Nigro de Venetiis, et Rodulfo Betini de Bononia, et aliis teftibus ad prae
,dićta vocatis ſpecialiter et rogatis, tenore literarum a parte de qua ſupra fit
„mentio.. Nos Andreas Dandulo Dei gratia Venetiarum etc. Dux, notum fáci.
„mus . . . . . . Datum in noftro Ducali Palatio die nona menfis Septembris
,intrante, Indistione Xll. *

„Ego Guido Ciuram, Imperiali au&oritate Notarius, et Ducis Venetorum

„Scriba, praedi&is omnibus interfui, et rogatus fcripfi.
. Haec in Dalmatia et Croatia gefta, ab Hiftoricis praetermiffà, referre pla
&uit, vt clariora euadant ea, quae fequuntur.

- ᏟᎪPᎳᎢ
 ET CROATIAE LIBER QVARTVS CAP. XV. 349
ભ8ન્દ+*********** છે. 卡令$伞号卡邻$令分音令58令号令3拳冲
C A P V T XV.
D E o B s ID 10 NE IAD REWsi, Erys ove
CA ᏤSIS.

adram ad Ludouicum Vngariae

Regem defeciffe,Scriptores vul
gati, tam Veneti, quam reliqui,
, _ referunt; Venetos, magnis vi
- ribus eandem obfediffe, et vali
! do machinarum apparatu op
- pugnaffe, confentiunt; Regem
, • , , maximis copiis ftipatum adue
niffe, et poft Baffidae, ab Vnga
f
garis Scekach dićtae, oppugna-
tionem recesſiſſe, vt Veneti
' | quidem, fugatum, vt Vngarici
… vero, munita ciuitate, ob com
meatnum inopiam, fpontereuer
fum: de caufis tamen altum
longum *et celebre fuerit, extet.
que eiusdem manufcriptahiftoria, a religiofo quopiam viro, qui interfuit, confcri
pta, vt ex genere quo vtitur orationis facile intelligi poteft, quae in multis com
uenit cum Chronifta Veneto, Anonymo, eiusdem aeui Scriptore: ideo ex eodem,
illorumque temporum monumentis, ipfius obfidionis feries, eiusque caufae,avul
gatis praetermiffae, melius elici poterunt, fi ftatus rerum, qui tunc fuerit, prius
defcribatur. Regnum Vngariae, extin&ta vniuerfà virili ftirpe Regum, inter de
fcendentes per lineam femininam controuerfum diu fuit, et Carolus Robertus, de
cem annis poftquám Vngariam attigit, ope fummorum Pontificum vix coronam
adeptus eft, in Regno tamen fedando multos annos infumfit, limitaneasque Pro
uincias, praefertim Croatiam, femper fibi parum obfequentem expertus eft. Mla-,
dinus etenim, cum ob merita patris in Banatu Croatiae fuccesfiffet, gratiaque Re
gia abufus, impotenter et fuperbe dominaretur, eiusque arrogantiam Rex repri
mere non valuiffèt, maritimas ciuitates adeo preffit, vt Venetis fè tradiderint: et
quamuis deinde per Ioannem Babonich Banum, et alios Comites Croatiae, ab ipfo
alienatos,vi&us fuerit, Rexque fuperueniens ipfum fecum in Vngariam captiuum
duxerit; tamen, cum idem quoque Banus Ioannes, di&to Regis audiens non effet,
alter Banus Nicolaus contra eundem miffus, vi&o Ioanne, pacem tamen cum eo
dem facere, a caeteris Comitibus Croatiae, qui eum totaliter deftru&um nolebant,
perfuafus fuit, ipfoque Nicolao recedente, Comites fibi quisque a Rege timentes, w
cum maritimis ciuitatibus et Venetis foedus a) inierunt; exindeque cum Mihac a)4c.yg.
Banus fuperueniffet,quamuis ab omnibus honorifice receptus fuerit, tamen Croa
tiae Comites, maritimis ciuitatibus iun&tos, aggredi aufus non eft, fed caftris tan
tum filiorum Babonich in poteftatem reda£tis, recesfitb), vt latius Madius c) refert. § &;
-- º Хx 3 Et
- - - - - 變
 * * *

35o , I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

Et quamuis deinde Neliptius Comes Tininii, multa in Croatia contra ius fasque
gefferit: tamen, quidquam amplius Carolum in Croatia tentaffe, memoriae prodi
tum non eft. Sed cum mortuo Carolo, vnico Roberti Regis Apuliae filio, Rober
a) A.C. 328. tus neptem ex eo, Andreae, altero ex Caroli Regis liberis a), deftinaffet, in fpem
recuperandi Regni ere&us Carolus, Comitibus Croatiae fuum ftatum retinere per
miffis, Andream filium feptennem Neapolim ipfe b) duxit, et fub tutela Roberti
b) A.C. 1335.
reliquit; quem tamen fucceffione eius Regni potitum, ob mortem, qua interim
praeueritus eft, videre non potuit. Ludouicus autem in pacato Vngarico Regno
‫ ژه‬..A
C gº
. patri c) fuccedens, ob deftinatum fibi ab auunculo Cafimiro Poloniae fceptrum
*
elatus, ftatim magnos illos fpiritus, quos iamtum in primaaetate praeferebat,often
dit: Saxones namque, et Tranfiluanos, non omnino fibi parentes, coniun&tus
Auunculo, ne quid fibi in fucceffione Polonica obeffèt, domuit; deinde Regnum
Apuliae, fiue Neapolitanum, fibi per fratrem iungere conatus eft. Mortuo nam
que eodem tempore Roberto, Matrem pro inueftitura Andreae, a Sede Apoftoli
а) А. С. 343. ca impetranda, in Apuliam d) transfretare fecit, fupra relatasque turbas, quas tunc
in Croatia Comes Neliprius, fpreta Regia auëtoritate, cicbat, compefcere diftulit:
fed eo mortuo, Tinimium oppidum, propter opportunitatem loci, ad obtinendam
oram maritimam apprime neceffàrium, primo tentauit, et mox per Nicolaum Scla
e) Obſdiomir uoniae Banum, cum exercitu quatuor millium galeatorum e), obfedit. Ex cuius ad
Aućior.
uentu vidua Neliptii territa, nuntiis, permittente Bano, Regi miffis, caftrum cer
tis conditionibus obtulit: fed cum Regi, in recipiendis fuae ditionis oppidis, nul
las leges admittere certum effe'videret, a caeteris autem Croatiae Regulis, ab ea
deditione, vtpote illorum rationibus maxime aduerfâ, vehementer deterreretur;
tradere diftulit, Banique expe&ationem delufit. Quapropter Rex anno fequenti
ciim exercitu viginti millium galeatorum equirum, et Bano Bosnenfi, in Croatiam.
f) A.C. 154ſ. mediterraneam Bihachium vsque f) peruenit; inde territi Comites Croatiae ma
ritimae, Ioannes Neliptii filius Tininium Regi tradidit, et Comites Corbauiae, caete
rique, claues caflrorum Regi in fignum fidelitatis obtulerunt, vt in obfidionis hiftoria
habetur, et Thuroczius et Bonfinius tradunt. Breberienfès vero Comites, Oftro
uizam, Scardonam, et Cliffam, loca mari proxima, tenentes, foeçleribusque Spala
tenſibus, Tragurienſibus, et Sibenicenſibus iunéti, Venetorumque fiſi potentia,
neque Regi caftra tradiderunt, nequeaRege moleftiam vllam acceperunt,propter
ea, quod is, vt conie&tari libet, vanos omnes fuos conatus aduerfus oppida mari
tima, fine claffis auxilio, futuros, facile intelligebat.
Maritimae autem ciuitates fub Venetorum patrocinium redu&ae, fèdatis
ciuilibus difcordiis, Magiftratibusque et Confiliis, imitatione reipublicae Venetae,
reformatis, cum proximisComitibus Croatis mutuis foederibus illigatae, quietevi
uebant. Bano, praeter partem portoriorum, antiqui tributi nomine tradi foli
tam, nullae contributiones pendebantur, nullaque feruitia extraordinaria praeßa
bantur; fàlaria, Poteftatibus et Vicariis Comitum Croatorum dari folita, cefîàue.
rant, dationes, xeniorum nomine, iisdem Comitibus amplius non dabantur, fèd
ab vno tantum Comite, Patritio Veneto, folito Comitatus fàlario fibi conßituto,
vnaquaeque ciuitas regebatur; inde ve&tigalia communia neceffarios ciuitatum
fumtus fupplebant, ob id impraeftita, et colle&tae, maximo ciuium incommodo
exigi folitae, in defuetudinem abierant, omnesque certatim, partium obliti, mer
. . . . Catulſaº
 4.

ET CROATIAE LIBER QyARTvs CAP. xv. 351

caturae in dies magis dediti, et ex commoditate pacati maris, longinquas etiam
nauigationes, maiori, quam vnquam alias poft Imperii declinationem, Dalmatiae.
que aSlauis occupationem, queſtu exercentes, terreſtremque maritimae induſtriae
iungentes, ad frequentiam ciuium, opesque non modicas, excreuerant, vt latius in
patriae Chronico. -

Veneti vero, Iadra vtcunque recuperata, propter Croatorum diffènfiones,

caeteras quoque maritimas ciuitates confecuti, easdem cum proximis Comitibus
Croatis foederibus ftrinxerunt, exinde pacatum mare experti, Cum in Afia Tur
corum vires dilatatae fuiffent, ne in Europam tranfirent, viriliter eisdem fe oppo.
nebant, et vsque quo Carolus in fedando Regno Vngariae implicitus fuit, Comi
tesque Croatiae inter fe certabant, nullam occafionem de rebus Dalmaticis dubi
tandi habuerunt; fèd cum Robertus Neapolitanum Regnum Andreae filio Caroli
deftinafièt, ex horum Regnorum vnione, Venetis, Dalmatiae amittendae fufpicio'
inie&a eft, quam deinde, negata Spalatenfibus veterum priuilegiorum confirmatio
auxit. Rex namque Carolus in Apuliam pergens, Modrufiae AmbafciatoresSpa
latenſes audiuit, eisdemque ſcripſit:
Carolus Rex Hungariae etc. fidelibus füir, Iacobo Gradonico Comiti, Iudicibus, Con
filio, Communi ciuitatis Spalatenfis, falutem et gratiam. Venerabilis in Chriflo Pater, Do
minus Dominicus, per eandem Archiepifçopus Spalati, Nobilesque viri Theodofius Alberti,
et Petrus Francifei, perveflram fidelitatem miff, in noftram praefentiam venientes, veftras
legationes eis iniunéfas nobis attente audienti retulerunt, et miffa munera apportarunt,
quae grata habuimus, gratiorem tamen veftrae fidelitatis conffantiam, et voluntatem fùb
ie&ionis debitam, fore finceram, per multorum operum exhibitionem cognouimur, praefenti
proceſſu noſtro concedente, Domino feliciter expedito, dum ad nos homines veffroy miferitis,
vberem gratiam, et omnes petitiones veflras, licitas et honeftas, a nobis credatis vos effe
&ualiter obtenturos. Priuilegia quaedam veftra ad praefens, propter quod nequiuimus
confirmare, di&is Domino Archiepifcopo, cum diéfis füis fociis, verbotenus recitabit cum
caeteri, refponfis. Datum Modrufii XVII. Kal. Aug. Annum autem in Epiftola omif
fum Ioannes Villanus fupplet libro X. cap. CCXXV. vt feqditur:
Carolo Roberto Ré de Hungaria nel Carolus Robertur Rex Vngariae anno
MCCCXXXIII. lº cltimo Lºglio, con An. MCCCXXXIII. die vltima Iulii venit Ve
drea ſuo ſecondo figliolo de ſette anni, venne ſtam Apuliae vna cum Andrea ſuo minore
d Befie in Puglia ſpoſò la figliola magiore natu fèptenni, qui defpondit fibifiliam Du
del Duca de Calabria li XXVII Settembre, cis Calabriae natu maximam, die vigcfima
e poco doppo parti. -
feptima Septembris, et paulo poft difceffit
Rex.

- Exinde dignofcitur, Carolum, vsque quo in Regno Vngarico fedando im

plicitus fuit, nullamque fpem Regni Neapolitani fibi praerepti recuperandi ha
buit,Sibenicenfibus,quamuis Venetorum fubditis,anno MCCCXXII.die VIII.Octo
bris facile priuilegia confirmatfe; fedoblata fpeeundem per filium recuperandi,nihil
tunc de rebus Dalmaticis ftatuere voluiffe, obid priuilegia Spalatenfiumconfirmare
renuiffe. Veneti tamen cum vtroque Regno amicitiam colentes, cum nihil moue
retur, Dalmatiae poffesfionem habuerunt quietam: et quamuis in Italico folo.
aeftuariatantum tenerent, tamen ob neceffitatem mercium, praefertimorientalium,
- ab
 352 I. IО. LVCII DE REGNO DALМАТIАЕ
abip6s deueaarum, cunaos vicinostibiobfequentes habebant, et digitiis affluen
tes, expecuniae foenore obligatos reddiderant Sed cum interim Scaigeri, Vero
nae domini, ditionem per Lombardiam dilatalient, et exParauietТагuiiicone
cutioneVenetisvicinieffetti, catellopropepaludes contruttoeos irritalient:ideo
Veneti, foederibus iungentes omnes Regulos Italiae, quibus Scaigerorum potentia
fuipe8aerat, eisdem multa loca ademerunt, pacemque facere coegerunt; in qua
Parauium Cararientibus re(titutum fuit, Таruitium veroVenetisceliit quampri
«)4с ув. mamciuitatem in Longobardico foloVeneticonfecutia) funt Sed cum погuо
Сarolo Ludouicus fuccesffet, etinue(tituram Regni Neapolitania filmmoРоп
tifice fratriprocurarer, propicientes Veneti, quam facili negotio Comites Croa
tiae, praefertim mediterranei,inter feminimeconcordes, аRege opprimipoterant,
4)4св44. intelletto BaniNicolaiaduentu, ciuitatesmaritimaspetentes armisb) intruxerunt;
et cum deinde rumor de Regis aduentu fpargeretur, quid in Dalmatia euenire
poietfulpicantes, more ipforum folito,difcufiis in fematu opinionibus, confideraf
feoportet, Reges fratres, alterum Regnum Neapolitanum et Prouinciam poffi
dentem, variasque Italiae partes meridionales in protectione habentem, clafiem
duoqueinТyrrhenoparatam tenere, alterumVngariae Regnum opulentum belli
cofumque, et in diesRegno Polonice audum iri, Patriarchae Aquileienfiet Anco
nitanis, Venetorum aemulis in Italia, amicitia iunetum, ambos iuuenes, gloriaeque
auidos, ipforum intermediam maritimam potentiam frangere cupidos соniedan
tes; verentesque, ne iunetis viribus Dalmatiam terra marique aggrederentur, et
occupato Adriatico, reliquam Italiam interfe diuifam, in eorumpoteftatem redige
re, et cum Regibus Franciae et Nauarrae, confanguineis, Capetanorum ditionem,
Сarolingorum Imperio aequare tentarent. In hoc ergo timore Venetis conftitu
tis, Dalmatiae profpiciendum erat, et ficutiinfulas clafie, quam tenebant, in obfe
фuio retinere facile poterant, ita ciuitates continentis, tam metu proximorum Vn
garorum, quam carum familiarum in ipfisciuitatibus exiftentium, quae praedia
in Croatico folopoffidentes, a Croatiae Dominis pendere cogebantur. De Spala.
to,Тragurio, etSibenico, СomitibusBreberienfibus vicinis, Regiadhuc non obtem
perantibus, Venetorumque auxilia implorantibus, nulla folicitudo requirebatur;
de Nona autem et ladra, СomitibusTininii, et Corbauiae vicinis, iama Regefub
attis, maximopere folicitos effeoportebat. Nonamigitur nоn reluёlantem valido
praefidiofirmarunt; prouiforibusque in Sclauoniam miffis clademparabant, omni.
umque actiones fedulo obferuabant. Iadraetenim, abeotempore quo ex inter
pofitione BaniМladini Venetum Comitem receperat, nullum militem praefidium
- ue admittebat: nam Comitem ipfieligentes ladrenfes, ciuitatem per fecuttodie
bant,fuisquelegibusetmoribusregebant,etcum vicinisСroatiae Comitibus.proutet
, caeteraemaritimaeciuitates,Venetisaffentientibus,foederibusiungtierant, mercatu
9}"н ramqueetnauigationeminТyrrhenoSardiniametCataloniamvsquec)protulcrant,
}" inArenaliduasgaleasaliasquepluresvarigenerisnameshabebant.inde opes, etfre
Фuentiaciuium auctaeft. Sedlibertatefuaadeoinconfulte vrebantur, vtomniafibili
cerearbitrarentur,quaeolim,expiranteiaminAdriatico Graecorumpotentiaperno.
uantunccontrattam cum Venetisfocietatem, fibilicuifierecordabantur; etficutiex
pattis caeterarum ciuitatumlatioribus, advnam tantum fiedelitatem Venetis tenc.
ri rebantur,ita nullam fuperioritatem, veliudicium Ducis SenatusueVenetifubire
-
vole
 ET CROATIAE LIBER QyARTvs cAP. xv. 353
volebant. Nam cum Sibenicenfès petiiffènt infulas Srimac, Zuri, et Iarte, quas
tempore, quo a Tragurienfibus vi&i fuerant, fibi Iadrenfes a) Occupauerant, ob )ே4.1ே32;.
idque eos in iudicium coram Duce vocaffent; Iadrenfès afferuerunt, Venetos te.
neri ex pa&tis, fibi feruare infulas a fé poffeffàs, neque extra fuamciuitatem aquo
cunque in iudicium trahi debere proteftati funt, vt ex eiusdem controuerfiae ta
bulis melius videre eft, quae in Archiuo Sibenici feruantur.
In Chrifli nomine Amen. Dum die infra fcripta, poff Miffarum fòlemnia, et ante
tertiam Marcu r D D. Ioannes Superantio Dei Gratia inclytus Dux Venetiarum, etc. in
loco qui dicitur Cancellaria Ducalis Palatii, cum fùis Confiliariis pro tribunali fòlemniter
more fòlito refideret, de voluntate diéforum fuorum Confiliariorum de quadraginta, et Ro
gatorum · · · · · · · ·
Item, allegamus et exponimus cum omni reuerentia ac honore, vefirae Ducali Ex
tellentiae, et veflro fàpienti Confilio, quod praediétis Sibenicenfibus refpondere nom debemus,
et hoc ex paétorum forma, per veftram Dominationem nobis benigne et gratiofè conceffa,
vbi continetur, quod Commune Iadrae debet habere vnum Comitem, qui fit de maiori Con
filio ciuitatis Venetiarum, qui cum tribus Iudicibus regat et iudicet praediéfor Iadrati.
nor, vt in paétis plenius continetur ; cuius rei caufa, ex pa&forum forma, non poffumus nec
debemus coram vobis ad iudicium citari rationabiliter, vel vocari: vnde, fi ad placitum,
vel ad reffondendum praediäis Sibenicenfibus traheremur, vel vocaremur, nobis paífa, vt
euidenter apparet, minime feruarentur, quod noftra fidelitas eximiae benignitati veftrae
credimus absque dubio non placere. Item, non debemus nec poffumus cogi Sibenicenfibus
de praediífis infùlis aliquid refpondere, nec cum ipfis rationabiliter placitare, qui fecun
dum omnem bonam confüetudinem, et fècundum iura, fiquidem praediéfae infùlae noftrae
fùnt iure praefcriptionis ; nam praediéfas infülas libere tenuimus, atque poffedimus, et pof
fidemus, tanquam rem propriam, pacifice, vltra annos quadraginta fex. Item, allegamus
pun&um illud in paéîis contentum, dicens: quod omnes infulae Iadratinorum, poffesfiones
et bona, in eis pofitae et pofita, Iadratinis libere dimittantur, vt ibidem plenius contine
tur: quare, fi nos coegeritis venire coram veftram praefentiam, ad refpondendum de prae
diâis infùlis Sibenicenfibus, nobis praediäas infulas non dimiferitis libere, iuxta paífa,
quod absque dubio credimus veftrae benignitati displicere. Item, fùper praediäo nego
tio, allegamus pun&um illud pa&orum, dicent: quod Iadratini habebunt et traéfabunt
inimicos Venetos pro inimicis, et amicos pro amicis ; verum, fi ipfi amici fuiffent, vel fa
cerent aliquid in praeiudicium Iadertinorum, feu Communis Iadrae, fit licitum Communi
Iadrae procedere contra illos tales, prout fibi melius videbitur, exceptis fidelibus Domini
Ducis, quibus D. Dux mittit dominium, dicens de tempore tunc praefenti, quando prae
di&um fuit faéfum ; quare tunc temporis, quando pa&a faéfa fuere, non mittebatis illis de
Sibenico dominium, poffuiiius contra diétos Sibenicenfès de iure et de faéto noftrum bene
placitum facere, absque vlla iniuria Ducalis Excellentiae, et Communis Venetorum. Vnde,
fi ob diéfas infùlas ad eorum petitionem ante veftram Serenitatem vocaueritis, manifefle
fit nobis comtra pa&a, quod veftrae Dominationis ftateram iuftitiae indubitanter credimus
abborrere; et quamuis ad praeſens ſit Sibenicum ſub veſtro dominio, non derogat pacio,
quod femper in fùo robore permanet, ac etiam firmitate. Item, fùper praediäo negotio
allegamus punäum illud paéiorum, quod Dux et Commune Venetorum, omnia paäa, quae
ipfi Iadertimi habent vel habebunt, tam cum fidelibus Venetiarum, quam cum perfonis feu
communitatibus aliis quibuscunque, ante praefentia paéfa faäa, ratificat et confirmat.
来来米 Yу Quare,
 354 I. 1o. LvciI DE REGNO DALMATIAE
quare, fi per Dominationem veftram nobis ad praefens, ob diéfam caufam, haec nouitar fie
ret, nos de modo, et forma paétorum, quae cum ciuitatibus Dalmatiae habuimus, ab an
tiquo trahendo, vocantes nos ad ipforum petitionem coram veftram praefentiam, paäa
omnia, quae cum praediétis ciuitatibus habuimus ab antiquo, irrita et annihilata fierent,
atque nullius valoris, effetque nobis contra paëta, quae per Ducalem Dominationem nobis
gratiofe fùnt conceffa,nobis grauamen fieret manifeftes quod veftrae benignitatis iuftitiam
fefigere credimus, tanquam prauum, quia ex hoc nobis multa damnofa, et Communi Ia
drae periculofa, prouenirent, et inconuenientia fequerentur, quia fimili modo quaelibet ci.
uitas feu Communitas, ac etiam fingularis perfona, poffet Commune noftrum, et ciuem, vel
ciues, paffim coram vefira praefentia citari facere, vel vocari. Item, fimiliter contine
tur in praediétis punétis nobis concesfit, quod Iadratini fint liberi et franchi, ficut erant
ante praediéfa paëta: vnde, fi praedi&is Sibenicenfibus fupra praedictis per veftram Do
minationem cogeremur reffondere, nec habuiffemus priftinam libertatem, nec franchita
tem, cum manifefte et notorium eft Dominationi veftrae, quod nec ante praefèntia pacta,
nec poft, per aliquem Venetum, vel per aliquam perfònam, ob aliquam caufam, vel rem, per
veflram Dominationem vnquam fuimur coarctati aliquid coram Ducale Dominium refpon
dere. Sed fi aliquis cuiuscunque generis feu conditionis, füper Commune, vel homines Ia
drae aliquid petere voluerit, feu voluit, tam ante pacta praefèntia, quam poft, femper pe
tierunt, ac etiam petunt, coram praefèntia Domini Comitis Iadrenfis, qui Ducalem Excel.
Ientiam repraefentat, vt de iure et rationabiliter debet. Quae omnia fùpra fcripta, fiuefi
perius narrata, vel pro nobis allegata dicimus, pofito fine praeiudicio, non refponfionis
caufa diximus, nec refpondemus: propterea, quod dici poffet nobis, quod aliquo modo fùb
intrauimus litem, placitum, fiue quaeftionem, vt fùpra diximus, quod de iure facere non
e debemur ; tum ratione pa&forum, et conuentionum, tum ratione confùetudinis diutius appro
batae inter nos et ipfos. Sed ea, quae diéfa fùnt, funt diéfa caufà honoris Ducalis Excel
lentiae, vt noftra fidelitar, puraque intentio et innocentia, veftrae Dominationi cum reue
rentia clare et manifeſte appareat et habeatur . . . . cum offenſion ſit, et conſtet, Ia
dertinos violente exfpoliaffeSibenicenfès, prout in petitione Sibenicenfium continetur. Quod
diëti Sibenicenſes, in poſſesſionem inſularum Srinaz, Zuri, et Harte, reſtituantur, et ponan
tur infra vnum menfem, poftquam requifitum fuerit per no/lras literas Commune Iadrae,
faluo iure omnium . . . . . . le&ia etc. MCCCXXIV. die quinta menfis Decembris,
očiaua Indiĉțiome.

Quam fententiam Iadrenfes iniquo animo tulere, fàepeque deinde easdem

infulas recuperare nifi funt, vt fuo loco refertur. Ita Iadrenfes, nullo iudicioVe
netorum fe obnoxios exiftimantes, quidquid fibi placebat, inconfultis Venetis,
prout temporum occafio ferebat, deeernebant,
Cum etenim Comes Neliptius, relata damna Sibenicenfibus intulifîèt, ctob
id Veneti, miffis in Sclauoniam Prouiforibus, Croatos et Dalmatas, foederatos Si
benicenfium, contra eundem excitafïènt, Iadrenfes ab illis requifiti, Neliptiumqui
dem Venetorum hoftem effe&tum, fuum quoque hoftem declarauere, commer
ciumque cum eo, eiusque fubditis, vt ex pa&is cum Venetis initis tenebantur, in
terdixere; fed neque contra eundem arma fumfere, neque Sibenicenfibus arma
mutuo petentibus tradere voluerunt, fèd quafi arbitri et amici, fe pacem tra&a
turos obtulerunt, idemque Bano Bosnenfi fignificantes, ad pacem traëtandam eun
º - dem
 ET CROATIAE LIBER QyARTVS CAP. xv. 35;
dem hortati ſünt, intentionemqueſüam declararunt, ſcilicet: a) nullamnouitatemex- a) Frag
tra eorum diffriëfum faéfuros. Ludouico deinde Regi, galeas petenti pro transfreta- 臀 epiſt.
- - - •, * - - - - I * 21.

tione maris in Apuliam, inconfultis Venetis, conceffere, vt ex eorundem Epifto- :ே

la patet: Illuftri et Excelfò Domino füo Domino Andreae Dandulo, Ioannes Sanuto Co
mes, Iudices, et Commune Iadrae, veftri fideles, inclinationem debitam et deuotionem. Ex
cellentiae veftrae notum facimus et fignificamus per praefenter, Regis Vngariae nor acce க
piffè literas continentiae infra fèriptae. Ludouicus etc. dile&is fibi, Comiti Iudicibus, et
Comiti ciuitatis Iadrae, falutem et omne bonum. Nouerit bonitas veftra, quod Seremiſt.
ma Principiffa, Domina, et Dei Gratia Regina Vngariae, genitrix noflra cariffima, ad vi
fitandam Dominam Ioannam eorundem, Regnorum Reginam. . . . . . fuam cariffimam,
in Apulia transfretare propofüit ; cum igitur pro transfretatione ipfius et gentis füae,
galeae et vafa fêu ligna . . . . bene armata, bonitatem veſtram petimus, diligentia qua
maiori poffumus, quatenus ex parte veftra duas galeas, quas habetis, et ligna feu vafa
nobis accommodare, fèu impraeffare, Segniam transmittere Dominae Genitrici noflrae,
pro transfretatione fùa et gentis fùae, velitis, et placeat bonitati veftrae iffud facere fine
mora. Nam ecce ipfa Domina Regina genitrix moftra, fùb fpe firma galearum et vafò
rum praeditiorum per voi mittendorum, arripiet iter ſuum eundi in Segniam, et difficile
eff, eam cum dominabus, in fua focietate euntibus, in maritima expe&ando galeat et vafa
diutius commorari. Datum in Vifgrad die XV. menfis Maii. Cuius rei caufa di&a,
literas legi fecimus in generali confilio Iadrae, et ibi captum extitit, quod diéfae galeae
et ligna concederentur iuxta petitionem contentam in literis Regiis antediäis, quae ad no
titiam veftrae Celfitudinis noftra reducit fidelitas, praefèntium per tenorem. Faäum Ia
drae die fèptima menfis Iulii XI. Indićtione. ... ."

Has Iadrenfium a&tiones, vsque quo vicini Comites Croatiae Regi non ob
temperabant, nullas fufpiciones Venetis attuliffè, tamen ipfis inconfultis fequutas,
approbatas non fuiffe, cenfèndumeft; et cum Reginam, Venetorum galeis et ex- .
penfis transue&am Chroniftae Veneti cum Vngaricis conueniant, ideo Iadrenfium
conceffionem delufàm fuiffe dicendum eft. Sed adueniente deinde Rege Biha
'chium, Tininiumque, et caetera loca in fui poteftatem b) reducente, quid tunc b)4C. §45.
euenerit, Hittoria obfidionis refert: Ciuitates fiquidem Dalmatiae, ad diéfum Regem,
in di&is metis Bihach caftra metantem, folemnes definant nuntior, fiue legatos, pariter cum
praeclaris xeniis, praecipue Iadra elegit tres Ambafeiatores Nobiles, quorum nomina feri
buntur, Martinufius de Butouam, Michael de Blafii Soppe, et vltimus Nicolaus Machi
de Galellis, cum optimiis donis ad diäum Regem deftinandos ; et transmeantibus ipfis hono
ranter, fed lento greffi, quoddam vulgare ad ipforum notitiam extitit deduétum, videlicet,
Диod praefatus Rex fecefft ab illis partibus, Vngariamque perrexit. Concipientibus ita
que ipfis nuntiis tales rumorer, Iadram pariter cum xeniis redierunt ; de quorum reuerfi
ie, vniuerfi ingenui atque plebei vehementer conceperunt cordis turbationem, increpantes
eosdem de ipfórum itineris reuerfione , quamuis alter eorum Michael Tjrrannis opponebat;
quia duo, vt maior pars et vis, oportuit aquiefçere eorum voluntati. Immenfàm fùfci
jiente, Veneti laetitiam propter Regis reuerfionem, praeter Iaderanorum induflriam, ac
afferente, Iadram fore fidelem Regi, ac eius induéfu omnia caßra Croatica Regi tradita,
ipfe viriliter gubernat. Propter quod incitati ipfi Veneti, duriffimum furorem contra Ia
dertinor eruétarunt, ficut Deo concedente ßudui propalare.
米养类 Yy 2 Quae,

wº
 356 I. IO. Lvcii DE REGNO DALMATIAE
tiae cum admodum obfcure di&a fint, paulo clarius exponenda videntur.
Sed cum praeter hanc obfidionis Hiftoriam, nullae rerum perea tempora geftarum
extent fcripturae, nihil quidem explorati afferri poteft; conie&uris tamen aliqua
asfequemur. Non folum Iadram, fed caeteras ciuitates Dalmatiae, ad Regem le
gatos mifisfe: au&or tradit, fed animaduertendum eft, reliquas ciuitates Venetis
* fe dedisfe faluis honorificentiis et iuribus Domini Regis Vngariae; quae haberet, vel
habere deberet, nomenque Regium in fcripturis retinuisfe, Ducique praepofuisfe;
et Venetis confèntientibus confirmationem, priuilegiorum Sibenicenfium a Carolo
obtinuisfe, Spalatenfes vero eandem confirmationem confequi tentasfe, vt relatum
eft. Iadrenfes autem, ficuti, quibusnam pa£tis cum Venetis conuenerint,
cum non extent, non conftat: ita, cum Regis nomen in fcriptu
ris non reperiatur, fed tantum Ducis, ideo, nihil Regi Vngariae in eisdem pa&is
referuatum fuisfe, folumque Venetum nomen Iadrenfes coluisfe, verifimile eft,
prout ab antiquo vfu receptum fuerat, antequam ad Belam tertium Iadrenfes de
fecisfent, et deinde ab anno MCCIV. quando Comitem Venetum iterum recepc.
rant, vsque ad fecundam defe&ionem anni MCCXLII. Hoc Iadrenfium ergo
confilium, Regis per Legatos adeundi, non folum inconfultis Venetis, fed ipfis im
' - uitis, initum esfe dicendum videtur. Et ficut ex reuerfione eorum, nonadito Rege,
cunéfos ingenuos et plebeios perturbator fuiffè memorat, ita immenfam laetitiam Venetos
percepiffe, propter Regis reuerfionem, praeter Iaderanorum indußriam, fcilicet praeter
id quod Iadrenfes fperabant, euenisfe. Ex quo coniici poteft, vniuerfos Iadren
fes aliquid fpei in Regio aduentu repofuisfe, et multo plura priuatos, Regiis par
tibus addictos, ſpeque fruſtratos, Ambaſciatoribus lentumgreſſum, et celerem reuerſio
nem itineris increpaffe, quae Michael collegis opponebat. Et prout in ciuitatibus libe
ris ತ್ಗ vbi imprudentiores, quo inconfùltius loquuntur, eo magis liber
tatem patriae fé tueri exiftimant; ita tunc in illa vniuerfàli increpatione Ambafia
torum, multa verba prolata fuisfe oportet, quae praefentium Venetorum animos
offenderint, fufpicionemque vehementem intulerint, adeo, vt Iadram fore fidelem
Regis affirmauerint, Iadrenfibusque exprobrauerint, eorum induéfu omnia caßra Croa
tica Regi tradita fuisfe. Haec autem exprobratio, absque pa&is,quae Iadrenfes cum
eisdem Comitibus Croatiae habuerunt, intelligi nequit: quae, quamuis non ex.
tent, tamen ex relatis pa&tis, quae Sibenicenfès, Tragurienfès, et Spalatenfès, cum
proximis Comitibus Croatiae habuerunt, auxilia praeftare obligatos fuisfe, et tunc,
ivel timore Regii exercitus denegasfe, vel ne Regem offenderent diftulisfe; ita,vt
Comites Tinini, et Corbauiae, propriis viribus diffifi, et externis auxiliis deſtituti,
pauore praefèntiae Regalis perculfi, caftra eidem tradiderint. Cum deinde rece.
dente Rege, iterum Comitem Corbauiae Veneta ftipendia meruisfe Caroldus me.
moret; eademque, vel fimilia, quae Iadrenfès tunc perpetrarunt, Venetos Iadrae
exiftentes eisdem exprobrasfe dicendum eft. Venetiis autem, talibus rebus audi
tis, et fi quae Iadrenfium epiftolae, fecretoRegem vocantium, interceptae fuerunt,
vt Caroldus innuere videtur, quae, etiamfi poft reuerfionem Regis imprudentiae
Iadrenfium tribui poterant, tamen prudenter expenfà, tales fufpiciones pro aperta
defe&ione a Venetis receptae fuerunt, vt illorum Scriptores referunt. Et cum fu
fpicio animo femel incusfâ, multa etiam longe remota fufpicantibus coram admo
ueat, et quaecunque euenire posfunt, iam euenisfe fingit: ideo Venetos,
- w - : , ea per
fuafio
-
" ;

* ~
 ET CROATIAE LIBER QVART vs cAP. xv. 357

fuafione imbutos,-quamuis Rex iam recefTifTet, dubitaffe, et rationabiliter, opor

tet, ne Iadrenfes fuo arbitratu Ciuitatem regentes, Regi oppidum traderent, vel
aliquam ex familiis, praedia in Croatico folo poffidentem, ob id Regi addi&am, ab
eoque gratiam inire cupientem, facultatem illi potiundae vrbis per dolum prae
beret; vel Regem ipfum,oblataagri dilatatione, Ciuitatem, velfamilias praecipuas,
ad fe tra&turum; fic, quacunque ratione, amiffâ Iadra, claffè Neopolitana füper
ueniente, magnum quoque amittendae Dalmatiae, et vniuerfàe Adriaticae ditio
nis, periculum adituros. Cumque hisfufpicionibus, praeuifisque periculis, liberari,
re£ta ratio omnino fuaderet, antequam Iadra, vel a quopiam occuparetur, vel ex
ternis praeſidiis muniretur: praeuentione vtendum eſſe, eandemque in ſui poteſta
tem quocunque modo redigere, decreuerunt. Quomodo autem decretum ipfum
executi funt, Chronifta refert.
Chorando el dito milefimo zo fó Anno MCCCXLV. Iadra feptimum de
MCCCXLV. Zara lafèptima fiada revella fecit, tempore diéti Andree Dandulo, hoc
in lo tempo del dito Monſignor Andrea Dan- modo. quotidie fèribebant Iadrenfès Regi
dolo, in queſto muodo, che tutta il di ſchri Vngarie, ut veniret, び reciperet dominium
veva Zaratini allo Re d'Ogaria, che veniſe Ciuitatis. hoc audito, Venetiis eleéfus fuit
zoſo di tuor el dominio de quella, e queſto Praefeéfus quinque triremium, Petrus Cana
Jentido in Venefia, foi fato Chapetaneo M. lis, qui per fpeciem vifitandi illas partes,
Pietro de Chanal de gallie cinque, el qual venit Iadram, accerfiuit Comitem, Venetor,
per muodo devixitazion de quelle parte zon & quamplures alios Patritios Iadre, quafi
ſe di Zara, e mando per lo Conte de Zara, vellet aliqua cum visdem communicave pro
e per quelli de Venetia, 5 per molti altri bono Ciuitatis, quibus in triremen adue
Zentillomeni de Zara, digando a quelli de nientibus, retroce/it a litore, Ö exiit ex
voller algun fatto chon lor bordenar per lo tra (portum), dicens: hinc non difcedetir,
ben della terra, e cholor montando in gallia, nifi prius Veneti & omnia eorum bona fal
e fexe levar legalie,e tirafe fuora, digando: ua deueéfa fuerint in triremes, qui adftri
Signuori, de qua partir non ve puodete, fevui &fi fecerunt, quodjuffi fuerant.
non faxe vegnir Veniziani e tutte loro cho
ſe con ſalvamento in le noſtre gallie, conſtre -

tifo queſto, e fato fà zo che volſe,

Hiftoria autem obfidionis cap. XVI. mane quidem faäo duodecimi diei ipfius
menfi, Augufti, diäus Petrus Capitaneus Generalis decem galearum, iuffu Ducali, ex parte
Quirinali portus Iadrae vltra fàgularum obfedit Iadram, ita, quod exeuntibus et intran
tibus penitus erat via aréfi/ina s ad quem Marcus Cornario, tunc Comes Iadrae, cum co
mitiua duorum Nobilium de Ciuitate, quorum vnus Biualdus Gregorii de Botono, alius
Gregorius Francifci de Carbono fr, appellati fùnt, transfretarunt. Confiderantibus ita
que Iadertinis, quod eorumi Comes ad regimen Ciuitatis accedere minime glifcebat, de bu
ius actu inter ipfòs ciues Iadrae grandis dicitur fuiffe admiratio, cum fimile opus, cuius
non habetur memoria, extitit perpetratum ; ibique idem Capitaneus cum dicto Marco
Comite, in multorum arcanorum verborum prolatione fimul pertraxiffe fertur, nec non
ipfùm, ac eius collegas, in claffè detinuit, redireque in Ciuitatem eos non permifit. De
que fiiafù et rogatu praefati Comitis, Biualdum eius fòcium libere relaxauit, ac Iadram
tonduci faluum fecit, et Georgium reliquum confortem in claffe detinuit, nec ipfùm abire
Y 3 per
358 L Io LVCI DE REGNO DALMATIA E
º

permifit. Nam totam familiam et fupellectilia ipfius Comitis, eius iuffi, ad galeam fecit
£rangfretare, etc. Et relato, quomodo Iadrenfes elegerinttres legatos Venetias mit
tendos,ad fe excufàndos,fubdit c.XVII. Et ipfódie nominatus Capitaneus pereiurga
lea, publice iuffit voce praeconis promulgare: vt omnes Veneti, Iadrae morantes, pariter
cum eorum mobilibus et bonis omnibus, vsque ad quatuor continuos dies a Ciuitate Iadrae
,recedere debeant. Et relato, quomodo frater Nicolaus ordinis Praedicatorum, die
decima tertia Augufti Capitaneum adierit, et vt Legatos Venetias mitti permit
tat petierit: cui Capitaneus tale Senatus decretum aperuit. De duabus vnum eli.
gant, aut huius Vrbis moenia omnia circumuallata funditur euertant, nec non omnia Ca
fira, fortitudinesque, tam fitas intra, quam extra Ciuitatem, tradere ac defignare fine ali.
cuius ambiguitatis obftaculo velint, in potentiam Ducis et totius Communis Venetiarum;
hoc addito, quod tribuant Comiti electo per ipfum noftrum Commune, liberum et expref.
fùm dominium in omnibus, iu/litiam meditando iuxta ipfius nutum et voluntatem ; mihi.
lominus iura poffèffionesque eorum omnes, in vfùm et vtilitatem iuxta ipforum beneplaci
tum et libitum conuertant : aut ipfi contra Venetorum potentiam viriliter procurent re
fiflere, cum multo plus puto fore fanctius eis velle ad primum applicare partitum ; perci
piensque tales rumores nuntius, cum comitatu Ciuitatem ředit, relationemgue ipſis Ciuí.
buc indicauit. Decernentes pro fanctiori velle potentiae Venetorum refiffere, quam tunc
eorum videre Ciuitatem in ruinam praecipitare, nec tali confentire pacto, et adtalem deue
mire conditionem,etc. Deinde prolixe narrat, quomodo ad defenfionem fe praeparaue
rint, muros refecerint, machinas conftruxerint, commeatusque introduxerint, re
liquaque necefaria procurauerint.
*,Tertio deinde die decima fexta Augufti, Ambafciatorem ad Regem Vn.
„gariae ablegant ad auxilium implorandum, et cum Venetis de concordia denuo
„tra&ant: fed Capitaneo eadem refpondente, Ciuitas a mari acrius obfidetur, vs
»que ad iactum lapidis, cunctique ladrenfes per dominium Venetorum captiuans
„tur, Infulae praedantur, cafae comburuntur, et bis mille pecudes furripiuntur.
„Exercitusque Venetorum Nonae cumulatus, equitum et peditum viginti millia,
„tribus diebus agros vaftat, villas comburit, ideo agricolae fugientes, numerum
„virorum in Ciuitate augent, qui ad viginti o&o millia afcenderunt, quorum ar
„mati fex millia erant. Catena deinde ex tredecim tignis confe&ta portum clau
„ferunt, die penultimo Augufti; die vero primoSeptembris, ad Andream Regem
„Neapolim Ambafciatorem clam mittunt. ' Die o&auaSeptembrisEpiftola Regis
„Vngariae, auxilia promittentis, peruenit; qua le&ta tunc Iadrenfès, abie&to nomine
„Venetorum, in galeis et fcutis infignia Vngarica ponunt; die decima fèptima
„eiusdem menfis, Iadrenfem miffüm Andreas Siciliae Rex benigne audiuit, auxi
,,liaque promta promifit; fed clarefeente die fequenti, a fuis Tyronibus, impia
„nece extitit interfe&us. Ob id Iadrenfes lugubres induupt veftes, eo, quod gran
„dem fpem et fiduciam in ipfo Rege retinebant; et nifi talis euentus contigißet,
„iam Iadertini liberationem fuae patriae percepiffent., Ex quibus, ficuti apparet,
Iadrenfes nulla fùbfidia Vngarorum, vel Regni Neapolitani, nifi poftquam obfèffi
fuerunt, imploraffe, nomenque Venetum, etiam obfeffos, defperataque reconcilia.
tione, vsque ad Regiarum literarum aduentum, per menfèm fere retinuiffe: ita eo
vsque reuera non defeciffe, fed ex inconfültalibertate, qua vtebantur, Venetis iu
ftam defe£tionis fufpicionem praebuifíe, patriamque in aerumnas inopinatas
-** *
-
- - prae
- - - - f
 ET CROATIAE LIBER QyARTvs CAP. xv. 359
* praecipitaffe. Obfidionem diutinam fuiffe ex eiusdem hiftoria patet: hanc ean
º dem, Ioannes lacobus Caroldus, Ciuis Venetus, in opere eius nondum edito, libro
VII. ex monumentis publicis defcribit,et cum praedi&ta hiftoriain pluribus conuenit.
Nam ficuti au&or obfidionis, auro Veneto corruptos, Bofnenfem et Croatiae Ba- '
nos, cum exercitu, iuffu Regio in fubfidium Iadrae colle£to, Vranamque vsque
dedu&o, retroceffiffe fcribit; ita Caroldus, hanc pecuniae folutionem a Senatu
commendatam refert. Et ficut idem Caroldus, Gregorium Comitem Corbauiae
ad ftipendia Venetorum contra Iadram conduétum, fimul cum Comitibus, Paulo
Oftrouizae, et Mladino Cliffi, refert: ita au&or obfidionis, eundem Comitem Gre
gorium a Rege ad inftantiam Iadrenfium in gratiam iterüm receptum fcribit.quod
et Vngarici memorant Scriptores, quamuis ladrenfès non nominent. Ex quibus
dignofcitur, Comitem Corbauiae, fimul cum Breberienfibus, a principio Venetis
adhaefiffè, fèd obfeffa Iadra, Vngarisque exercitum in Croatia in fubfidium eius
colligentibus, eiusdem timore, foederatisque Iadrenfibus mediatoribus, gratiam
Regisobtinuiffe; additque Caroldus, Iadrenfes Venetorum nauibus, plura damna,
praefertim circa Pifcariae et Ortonae litora intuliffe, Anno MCCCXLVI.
menfe Ianuario Venetos caftrum S. Damiani cepiffe, et catenam magno conami
ne galearum et machinarum aggreffos, quamuis difficili, tamen fregiffe, abduxif
feque, prolixo fermone refert obfidionis auétor, quae omnia, paucis verbis, relatus
Chroniſta tradit:
Honde la vera da quella hora avanti Inde bellum cepit, miffùsque fuit Dux
chomenza e fò mandado Chapetanio perter terreftris militie, Marcus Iuftiniano, qui
ra, Monfignor Marcbo Zufligniano, lo dito cum multo equitatu & peditatu Iadram ob
ando con molta zente de chavalo, e da pé, e fedit, Baflidam excitauit, catapultas con
fexe aprefo Zara ia Baffia, ella fe inforti e firuxit, que die noctequejaciebant in Ciui
al za molti mangani Zitando di e note in tatem . . . . . Et poft multa certami
Zara e dapuolmolte e molte choſe fate, e pre na captæ fuerunt arces S. Damiani, & S.
xi i cafielli d S. Damian e S. Michiel, chie Michaelis, que contra Iadram in infulir
ra fuxo le íxolle per mezo de Zara, e li Zi fitæ fùnt ; ciues catenam ad offium portus
tadini havea Zitada ia chadena all porto di obiecerant, que vi fraéia fuit, & triremes
Zara, e fo per for Zarote, e gallie e barbo major aque nauigia ingrediebantur ĉ5 exi
te intrava dentro e de fuora del porto al bant portum pro arbitrio.
filo plaxer.
Caroldus multa memorat, tunc Venetiis pro confequenda Iadra decreta fuif
fe, inter quae, cum fènatui innotuiffet, Iadrenfes Anconitanorum et Ianuenfium
auxilia imploraffe, miffo Legato, Anconitanos nihil innouare perfuafos, refert; de
claffè autem Ianuenfium, quam Adriaticum venturam audiuerant, fimulque Regem
Vngariae, cum ingenti exercitu in fubfidium Iadrae, ob id alios Prouifores mif
fos nominat, qui cum reliquis Collegium vndecim conficerent, quorum maiori
parti auétoritas ipfius Senatus impartita fuit; ct de claffè Ianuenfi commiffüm, fi
Regem cum exercituin Apuliam transfretare, in vindi&tam fratris Andreae occifi,
vellet, nullumque impedimentum obfidioni Iadrae inferret, finerent quietum iter
peragere. Et ante aduentum Regis, Iadram acerrime, fed incaffum, oppugnatam
refert; deinde adueniente autem Rege, Baftidam ab eodem oppugnatam, Regem
queipum, ad montes fugientem, receffiffe. Chronifta autem relatus {èquitur:
Sidia
 360 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

Sidiada adoncha la tera per mare per Obfèffa igitur terra marique ciuitate,
terra, fiando mando Monſignor Piero Ziu poft Marinum Faletrum miffüs fuit Petrus
a) Ludoui ran e vanti mandado iera Mf: Marin Fal Ciuramur. hoc interim Aloifiu* a) Rex Vn
Clife
'lier, e in queſto Mſ Aluiſe Re d'Ongaria gariæ aduenit cum innumerabili exercitu
vene zoxo chon inumera delli Hongari, per Vngarorum in fübfidium Iadræ, & ingreffut
fèchorer Ziara, entrando dentro da puolfe eft. Poftea oppugnare coepit Baffidam Ve
meſe a chombatter la Baſtida de Veniziani netorum ex una parte, 5 Iadrenſes ex al
da ia parte, e Zaratini dal altra parte, tera, tamen viriliter defenfa fuit, & Pe
donde chon molto afanofo ſoſtegnuda allora trus Ciuranus, de/iejion: ex triremibus fa
chombatando la dita baſtia, M/· Piero Ziu &fa , maximo adiumento fuit. Tandem
ran chon tutte le gallie meſe popa iň tera, Vngari, cum non poſſent . . . . . . . .
e de grandiſimo giovamento fó a foſtegnar fua intenta reuerfi funt ad tentoria fua;
la baſtia; alla fin Hongari non poſando milites vero e Baffida exeuntes, Vngaros
. . . . . . . le ſua intention de volta per terga vertere cogerunt, & e campo pepu
tornar alle lor tende, e vuogo dove li era lerunt, reliéfis machimis, tentoriis, ô aliis
meſſi a champo, allora la Zente della baſtia rebus pretiofis. Inde diétur Rex di/ie/it
de fuora e non ave i Ongari fè non le /pal . . . . cum fùis Vngaris Vranam, &
le e chazoiditi de Champo, laſando i ſuo di inde in Vngariam corde tumido.
fizi e mangani e tende e molte altre choſe de
valor; homdeeldito Reſe parti della ſeneſtra
mente, e chon molta ſia vergogna, e tira con
tutti ſo Hongari ſixo alla Vrana, e puo
torno verſo Hungaria, che lo chuor molto in
fiado. * - -

Obfidionis autem hiftoria eadem prolixo fermQne refert, quae fummatim

eisdem verbis excerpta ponuntur.
„MCCCXLVI. XXVI. Martii, litterae Regis, promittentis fuum aduentum
„cum tota potentia fua, Iadram delatae fuerunt; Venetique audientes apparatum
,vi&ualium, pro aduentu Regis, fticatum, fiue Baftidam, ex orientali parte Iadrae
„ad fonticulum pofitam, altioribus proptignaculis firmant. Erat enim Ba(tida
„ex lignamine a tribus lateribus contructa, longitudinis paffuum fere.ducento
„rum, et latitudinis centum, in orientali parte cuius erant turres decem, in occi
„dentali totidem, in boreali vero quatuordecim, validae, firmae, pulcroque artifi
„cio confe&tae, ex auftrali parte, vbi claffis fàepe appetebat, erat inanis, machi
„narum apparatu omiffo; erat exercitus viginti quinque millium, exceptis iliis,
„qui a remotis partibus venerant rumore oppugnationis, et die XVI. Maii triginta
„fèx galeis, variisque generibus nauium turritarum, et aliis machinis artificiofiffi
, mis, muros adoriuntur, et decenione facta a minoribus lembis, muros candere
„fubruereque conantur, terra marique fimul ciuitatem acerrime oppugnant:
»ed Iadertini vbique viriliter reitentes, Venetos oétingentos occidunt, et retro.
„cedere cogunt. Die vigefimafeptimaMaii, ob aduentum Regis, Venetiminorem
„Baftidam vltra portum deftruunt; die fècunda Iunii Rex cum centum millibus
;equitum Semelnici, feptem miliaribus a Iadra diftans, caftra metatus eft; die X.
„Iulii, cum duobus mille ele&tis equitibus, prope Ciuitatem aduenit, ad quem Ia
„drenfes accedentes, hilariter fufcepti fuere, eisdemque promifit liberare, vel ibi
- dem
 ET CROATIAE LIBER QyARTvs CAP. xv. 36;
„dem ſepeliri, et reuertitur ad tentoria. Die vndecima Ambaſciatores Iadrenſesſo
„lemniter adeunt Regem, clauesqne ciuitatis offèrunt; die decima fèxta aduenit
„Rex cum toto exercitu, qui erat ex Vngaris, Croatis, Bosnenfibus, Philiftinis,
„Cumanis, Bohemis, et Teutonicis, et aliis pluribus nationibus, Baftidam obfèdit,
„machinasque de ciuitate pro ea oppugnanda extrahi fecit, quas duo mille equi
„tes Vngarici, et o&ingenti pedites Iadertini, tutabantur; die vigefima Bernardus
„Aquileienfis Patriarcha ciuitatem ingreditur, Rex autem noluit, donec liberaret.
„Veneti tunc procurant cum Rege colloquium, fed non admittuntur, cum Bano
„Bosnenfi et Lascouicio tamen amicitiam faciunt, quos auétor corruptos, malique
„euentus infimulat. Primo Iulii Baftida oppugnatur, in qua erant fèdecim millia
„propugnatorum; Iadrenfès tres mille, cum vexillo S. Grifogoni, procedunt con
„tra eandem, et cum eis quinquaginta Vngari oppugnant vehemeriter, machinae
„ex vtraque parte exercentur, iam vna turris cremabatur, exercitus Vngarorum
„armatus profpicit, at Veneti fòlerter extin&to igne, extra Baftidam, cum fèx mil.
„le peditibus et fèxcentis equitibus, profiliunt, Iadrenfes repellunt, machinas in
,,oculis Vngarorum comburunt, Vngaris fè non mouentibus, praefèrtim Lasco
„uicii confilio. Ideo Iadrenfès, fpe foluendae obfidionis fruftrati, Regem adeunt,
„et rogant, vt eos ctm Venetis componat, quod libenter promittit, tregnam tra
„&tat, mittit nuntium Venetias, fèd vt po(tea compertum eft, non hac de caufâ.
„Die trigefima Iulii Rex cum exercitu rediit Vranam, inde in Vngariam.
Cortufiorum autem fratrum Patauinorum, hifloria libro IX. cap. VI. ,,Ciuitas Zadre
„eft iuxta mare, fortis et diues, viris et armis,quae in aliquoVenetis tributaria, fperans
„libertatem auxilio Regis Vngariae, Venetis rebellauit. Vnde Veneti, per terram
„et aquam, auxilio Magni Iacobi, id eft Cararienfis, Zadram potenti(fime obfede
■

„runt anno Domini MCCCXLV. menfe Augufti; anno fequenti Zanimus Dan
„dulus regimen Paduae inchoauit,Veneti multas pugnas fecerunt contra Zadram:
„habebant enim galeas munitas, caftris magnis et trabuchis, pontibus, et omnibus
„neceffariis ad bellandum; fuit vtriusque partis occifio, obtinuit tamen pars pro
„libertate pugnantium menfe Maii. Menfe vero Iunii, Rex Vngariae fuit in au
„xilio Zadrae cum ducentis millibus, caftra Venetorum et Baftias impugnauit, et
„direxit machinas contra eos. Veneti fortiffime impugnati, defperantes de de
„fenfa, exeuntes caftra, contra Vngaros pugnauerunt, et combuftis machinis, et
„multis occifis,obtinuerunt vi&oriam gloriofàm,menfe Iulii. Eodem menfe No
„biles LegatiRegis Vngariae fuerunt Venetiis recepti magnifice. Pofthaec Rex tan
„tarum gentium, reli&ta Zadra, in tenebris remeauit.,, Caroldus notat, Venetiis,au
dito felici exitu oppugnationis Baſtidae, ſcriptum fuiſſe collegio vmdecim, vt tra
&atum cum Bano Bosnenfi ceptum, de compofitione cum Rege profequerentur,
dantes au&oritatem promittendi Regi centum millia forenorum, Baronibus vero
XX. millia, Legatosque duos Vngariae Regis, X. die Iulii Venetias veniffè, cum
Cortufiis concordat. Sed cum Rex Legatos Venetos, quos ad eum mittere deftina
rant, recipere abnuiffèt, nifi obfidio Iadrae prius folueretur, nihil conclufum fuif
fe, obfidionemque continuatam. Deditionemque deinde Iadrenfium defcribentes
iidem Cortufii, fequuntur: „ Andrea Dandulo Duce, Andrea Morefino per mare,
„et Marco Iuftiniano per terram, Capitaneis contra Zadram, ciues Zadrae, qui vo
„uerant patriam defendere, vel per ipfàm fèpeliri, de auxilio Regis Vngariae de
米光光 - Z z - „ре
 362 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

„fperantes, et fame maxima laborantes, de defenfà vlterius non fperantes, Vene.

„tiis Domino Duci et Communi de mifèricordia fupplicantes, obtulerunt domini.
„um ciuitatis, et habuerunt gratiam poftulatam. Sic Veneti habuerunt Zadram
„pacifice. Sic bellum, pera&tum longo tempore, et expenfis mille millibus fiore.
- - \ . - - - - -

„nis, fuit pacis lenitate fopitum. Chromifla autem Venetur, fùpra relatus, itidem ß.
-

quitur :
Dapuó Zaratini chotreti vezendofe a Iadrenfes videntes fe tam ar&ie obfeffo,
mal partido, e fiando per tal muodo afidia annonam deficere, magnamque partem (i.
da, che i non avea che manzar, e iagran par
uium captam in praeliis, in quibus, fi Mar.
te de lor prexi per molte bataie dade dal cus Iuflinianus terra rem geyſiſét, vt Pe
qual Mr. Marco Zufygnan dado, have/e la trus Ciuramur mari fecerat, certe, illo die
bataja per tera chomo fexe Ms. Piero Ziu ciuitas in dimicatione vi capta fuiffet, quin
ran per mar, per zerto la zitade per fuor etiam, nifi poff certamen naues cataphraάae
za prexa.jera, anchora dado la battaja non indereceſſènt, ciues fè dedidiſſènt: ita opti.
Jè havefè tyrado fuora chon imauillii, incba me faéfum iudicauit : fèd plerumque Ducet,
ſtelladi e bataiadi in quello zorno i ſe in magna rerum, quae apud hofles gerun
rendeva prexo, havea el ftimo de far chon tur, ignoratione verfantur, quas, fi perfe
ſy; chonzo fo che, la plui parte dellor mor èfas haberent, multo aliter, ac faciunt, bel
ti e feridi iera mo lomo non puol ſaver tu lum admini/trarent. Tamdem ob praedi
to lo ſtado del ſuol inemigo, che molte choſe èfas caufàs deditionem fine vlla exceptione
farya, chel non fa, pure alla fin, per la cha in manus Ducum facere coa&fi fümt Iadren
fon perdita chonſtreti fò a render la Zitta fer, quorum plures Patritii J/enetiar mifi
de liberamente ai diti Chapitani; f) man fuerunt pro obfidibus, diuque ibi manferunt,
dado in Venezia molti Zaratini de nobel i aliqui tamen in Vngariam aufigerunt, ne
per hoſtaxi della dita tera, i qual ſtete piu que Regis fòlicitandi finem fecere, donec il
tempo in Venetia, e alguni rompe el chon lum ad expeditionem pro recuperanda pa
fin e andò in Holgaria, e mai non poſe, fi ' tria fifĉipiendam impulerunt, vt refere
na chel dito Refexe venir Zofò a tuor Zia ' mus.. Bellum ad duos ammos et /ex menfium
ra, chomo per adredo trateremo; honde per fpatium protraétum eft, Venetique Iadram
/pazio de anni do e mezzo la dica vera du die duodecima Decembris anniMCCCXLVII
ra, e Veneziani ave la tera d di XII. De ingreſſi ſint. Sciant poſteri, Iadram con
cembrio intro di de San Tomaſo, corando ani ftitiffe infinita mortalitate et impen/a ; et
MCCCXLVII. F diebia fàcer tuti queli, quamuis breuiter retulerim, volo tamen ob
che dapuol vignera, che la Zitade de queſta fìlionem motum fóre fletiffe Reipublicae du
Zara infinita mortellitade e /pexa al Cho catorum XL. vsque ad LX. millia fingulis
muon de Venezia, e benche brevemente re menfibus, in militum ftipendiis, quae fede
zitando quella meſſa paſado de /chriver, vo cim fiiere, praeterea erant triremes tri
io che ſe ſapia, che la dita Zara choſtava al gimta, aliaque nauigia innumera. Nunc au
Chomum de Venezia ducatiXL.finaLX. millia tem Iadra, et vniuerfà Sclauonia, non eff
allmexe; chonzo fof, chetalhorapur allho amplius in ditione Veneta, fed Regis Vn
fedetera fato fofe/edici,page,boltraque/lo gariae.
in queſta guera ieragallietrenta,e altri navi
lii infiniti ; honde,cheal preſentela dita etu
ta la Schiavonianone plui foto elzovo de Ve
niezia, maeſota elzovo del Re d'orgaria.
- - Obſi
 Nº.

ET CROATIAE LIBER QVARTVS CAP. xv. 333

Obfidionis vero au&tor, ea prolixe tradit, quae fummatim excerpta funt.
„Recedentibus Vngaris, Iadrenfes auxiliis deftituti, animos demittunt, pinguiores
„que de plebe tumultuari coepere dieXVI. Iulii. Ciuitatem regebant tres Re&o.
„res di&ti, cum duodecim fàpientibus vel oratoribus di&tis, qui omnimodam po.
„teftatem habebant; hi mittunt duos Nobiles et vnum plebeium ad Venetos: fed
„cum eadem, quae prius, refpondiffent, nihil conclufum fuit. Ideo plebs eo magis
„furit; et cum certa quantitas pecuniae in egenos diftributa fuiffet, neque ob idtu
„multus fedaretur, quibusdam caftigatis, caeteri filuerunt. Die quinta Augufti Ve.
„neti caftrum S. Michaelis in infula capiunt. Iadrenfes, audito Bani aduentucum
„fubfidio, vt eum expe£tare poffint, commeatuum defcriptionem faciunt, et parce
„in dies diftribuunt; erant Iadrae tantum o&uaginta ftipendiarii. Die primo O&o.
„bris Veneti denuo erigunt aliam Baftidam, ftri&iffime ciuitatem obfident, ita, vt
„de fubfidio Bani nihil amplius audiri poterat, inde dira fames per ciuitatem graf.
„fàbatur; die XXV. Nouembris Confilium generale fere ducentorum mane et fe
„ro congregatur, plebs in foro armata pacifcendum clamat, tandem cum lacrimis
„deditio decernitur, fèx Ambafciatores eliguntur, Venetias eunt, çiuitatem libere
„tradunt, ibique pro obfidibus remanent. Veneti non amplius pa&ta, fed priui
,legium concedunt, die XXI. Decembrisianuae, cemento firmatae, reſerantur, tra
„duntur exercitui turres et fortalitia, Regium vexillum e foro ciues remouent,
„et S. Marci cum laudibus reponunt; a Venetis ciuitas diligenter cuftoditur.
,,Nouae conftitutiones proclamantur die XXIII. contiocatur Confilium, iuramen
„tum fidelitatis praeftatur; die XXIV. plebs in foro fimiliter iurat; MCCCXLVII.
„die XXIV. Ianuarii arma ciuibus adimuntur, et die XXVII. mandato Ducali,
„quinquaginta Nobiles ciues Venetias transmittuntur, Baftidae vtraeque deftruun
„tur, et in cuftodia ciuitatis CCCC. pedites et CC. equites relinquuntur, die
„XVIII. Martii alii decem Nobiles Venetias ablegantur.
Hunc exitum habuit celebris illa Iadrenfis obfidio, in qua admiratione non
caret, audito Senatus Veneti decreto de murorum proftratione, ciues, quorum bo
na pars ex maris neceflitate Venetis addi&ta erat, neque praefenti tam valida claf
{è territos, neque exercitus Nonae exiftentis propinquitate confufòs, animos de
fpondiffe, fed fpe auxiliorum: tam Vngaricorum, quam Neapolitanorum clasfis
fultos Iadrenfes, iam per triginta duos annos ex arbitrio proprio ciuitatem regere
a({uetos, patriam muris fpoliare, animos non tuliffe, concordesque obfidionis
aerumnas viriliter fuftinuiffe; adeo, vt mirum fuerit, homines nauigationibus et
mercaturae deditos, nullius belli expertos, proprio Marte arma adeo viriliter, in
tam longa et acri oppugnatione, tra&taffè, machinas conftruxiffè, et adeo ordinate
{è gesfiffe,vt hoftes fàepisfime maximo cum damno repulerint, et nifi fame coa&ti
fe dediderint; Regem autem iuuenem, oftentatione virium fuarum, numerofis
(imum quidem exercitum equitum, variarum gentium cumulaſſe, in aperto cam
po cum qualibet potentia congredi aptisfimum, fed expugnandarum vrbium in
èxpertum, nullum apparatum machinarum deduxiffe, ideo, in angufto fitu, ma
chinis etiam a Iadrenfibus fumtis, impedito, contra Baftidam multitudine fua vti
non potuiße, Venetos vero, paucis equitibus Longobardis, et exercitatiffima pe
ditum, praefèrtim baliftariorum, manu, adeo folerter vfos, vt et Iadrenfes repule
rint, et machinas in oculis Vngarorum cremauerint, Rexque, nullo Venetis illa.
杀米米 - Zz 2 tC)
364 I по Lvсп ов квомо DALмАтиАЕ
to damno, nullo fubfidio ciuitati praetito, multitudine fuagrauatus, fugatofmi
lis, intrabiduum receferit, ita, vt exinde Veneti Regem fugitie (cribant Sed
noninutiliter quis quaerere poliet, qua de caufa Veneti, quitanto apparatucial
fs, machinarum, et numerofi exercitus, poft longamobiidionem ladra potiti, ar
misciuibusademtis, obfidibus (exaginta fex Venetias deportatis, muros, quosa
principio de(truttos volebant, integros conferuarint? et quare ladrenfes, a princi.
piovarias conditiones proponentes, eodem.relponio repulerint, ipf deindeperfe
ad concordiam pluries inuitarint? Sed tempora obferuanti, caufa clara patebit:
viuente enim Andrea Rege Neapolis, Veneti, priori decreto infiftentes, alias сов:
ditiones ladrenfium repulerunt; fed (tatim atque eius mors audita eit, quae vхо
ri tributa fuit, in cuius poteftate Regnum Neapolitanum erat, cum hanc Regis
Vngariae inimicam effettam cernerent, fimulque clafiem Neapolitanam amplius
non timerent, confilium protemporum varietate prudenter mutantes, ladrenfi.
bus alias conditiones ipf propofuere, vt obfidionis auctor refert, fed, quaenam
fuerint, non tradit; mitioribustamen conditionibus recepturos, euentus docuit, fi
Iadrenfes, Regidatam fidem violare, vt ipfe allerit, vel (pem, quam in eius viri.
bus conceperant, abiicerevoluident. Notandum quoque eit, defperata obfidionis
liberatione, feditionem a pinguioribus ex plebe ortam, fcilicet exiis, qui merca
turae et nauigationibus dediti, quibus res, quaspollidebant, faluas effeVeneticon
cedebant; de iurisdittionibus autem ciuitatis, quae penes Nobiles erant, quasVe.
neti eisdem adimere volebant, plebem non curafie apparet. Нincconicipotett,fi
a principio Veneti murorum proftrationem non propofuifient, diffentiente a No.
bilibus plebe, facile Iadrenfes ad compofitionem ineundam coatti fuident} (ed
cum murorum proftratio ab vniuerfis improbaretur, ciues ad defperationem de
ductos, concordes obfidionem tolerafie, oppugnationemque viriliter repulitie, do
nec neceditate animos feparante, quisque rebus fuis confulere coactus fuit. SicНа
dra potiti Veneti, Marcum luftinianum Comitem, Мarinum Superantium, et la
cobum Delfinum, Сonfiliarios, ad eam regendam miferunt, vt Caroldus refert.
Нuncfinem bellumladrenfe habuit, Venetique deinceps, arce reaedificata, ladram
fuo arbitratu, prout olim ab annо МСССXLIII. rexerunt, infulamque Pageniem
a iurisdictione Iadrenfium exemerunt. -

С А Р V Т XVI.
DE 11У, ОИА Е 4D Р4 F4ND им уIВ I РЕGNдии
МЕАРОLI ТАМ ИМ L и D o ипсиу кEx и NGARIA E
. G EУУ I Т.

["} caedes Andreae, deignat Neapolitani Regis, adeo generofum Lu

douici, eiusfratris, Regis Уngariae, animum exacerbault, vt fatim in vitionem
tanti facinoris exarde(ceret, omnesque cogitationes in bellum Neapolitanum con
uerteret. Еt quamuis apud ladram nihil ei ex (ententia fuccestifier, quippe vrbem
poteftati Venetorum permittere coattuset; atque vna (pem transmittendarum
per mare copiarum abieciet, vt relatum eit: nihilo tamen fecius terrettreiter
fafcepit,
 вт сколтАв LIввкоyАктvs cАР xy 36;
fufcepit, adortusque Neapolim, fugata Regina Ioanna, Regnum recepit, inqueaf:
fines patratiin Andream (celeris, carcere et morte animaduertit, vt auttores illo
rum temporum late fcribunt. Sedcum hoc Neapolitano bello, Dalmatiainterme
dia Ludouici conatus retardauerit, ideo nonnulla confideranda funt, quae ad infti
tutum huius operis pertinent; pro quorum clariori intelligentia, operae pretium
eft recenfere ea, quae Andreae mortem praecefierunt, vt caufae occationesque re
rum geftarum clariores appareant. -

Сarolus II. Rex Neapolis, omnes vires fuas opesque intendit, vt Regnum
Vngaricum Carolo Martello filio natu maximo pararet; eoque a) mortuo, in is a)4. Сигру.
dem confiliis cogitationibusque pro Сarolo Roberto Martelli filio, quanquam ad
huc puero, perfeuerauit, vt b) relatum eft; Regnum vero Neapolitanum Ro й)Superiuc
Сар. Х.
-

berto alteri filio cum deftinaffet, а Вonifacio VIII conftitutionem fauorabilem c) c) Rain, ad
obtinuit, qua id iure facerevideretur. Сarolo autem vitafunctoannoМСССIX. d) ат.1297, п.33.
а)laеттау.
die quinta Maii, antequam Carolus RobertusVngaricam facram coronam adeptus
eft, Robertus, Auenionem profettus, а Сlemente.V.inue(tituram Regni, profeet
defcendentibus, obtinuit; quod fine controuerfia pluresperannospoliedit,eo, quia
Сarolus Robertus, quamuis de Regno fibi praerepto conquereretur, in fedando
Regno Vngarico ita implicitus fuit, vt maritimarum quoque ciuitatum Dalmatiae
deditiones, Venetis factas, tolerare, exindeque (pemNeapolitaniRegniadeoabiice
recoadus fuerit, v neque Principatu Salerniano, et honore montis SanaiАn.
geli, quae iure paterno fibi debebantur, frui e) permifus fit. Sed cum Caro e) Rain.ad
4".1331, п.гб.
ius Duх Сalabriae, vnicus Robertifilius, annо МСССXXVIII. morte interceptus -

fit, vnica tantum filia Ioanna relieta, aliaque deinde Maria pofthumanataeft:ideo
Robertus, maiculaprole carens, has duas fuasneptes, Andreae et Stephano, filiis
junioribus Caroli Roberti, vxores deltinauit; hocque modo, Regnum Neapolita
num (tirpi Caroli Магtelli rettituere voluit, aduenienteque Сarolo Roberto, fum.
mo Pontifice approbante, nuptiae pattae funt, annoМСССXXXIII. et Andreas
feptennis apud focerum educandus fubtitit. Secuta deindeeft morsCaroliRober
нannо мсCCXLII Ludouico maximo matu ilio fuccefore Regni Vngarici/) Д4Сви,
reliao; nec integro vertenteanno, Robertus quoque, exacta aetate, fenex morta
litatem expleuitad diem ХIХ. Ianuarii annoМСССXLIII et antequam morere
tur, matrimonium inter Andream etIoannam confumandum curauit Sednimium
amori neptis indulgens octuagenarius fenex, eandem, quamuis duobus annis An
drea iuniorem, Reginam declarauit, in eiusque nomen Proceres iurare fecit: An
dreae vero Curatoresteftamento dedit, quibus regimen quoque Regni commen
dauit, quoad Andreas ad aetatem viginti duorum annorum perueniret, quo tem -

pore tandem coronandum permift; qua de caufa Andream ab vxore contemtui

habitum, MatthaeusVillanus memorat. Sed cum ex fupra (criptis conuentioni
bus, inter Reges, Carolum et Robertum, huiusque deindeteftamento, confangui
nei Tarentiet Dyrrachii Principes,quamuis vnogradu proximiores, a fpe fuccel
fonis in Regnum fe exclufos cernerent, omnem lapidem mouerunt, vt conuenta
turbarent: nam (tatim atqueRobertus mortuuseft, Carolus Dux Dyrrachii, fauо
recardinalis Talayrandi auunculifui, difpentatione Pontificia fubrepta, Mariam
Reginae (ororem, Stephano Andreae fratri deltinatam, adhibita feftinatione, alie 4)4Св4,
noa celebrandis nuptiarum folemniis tempore quadragetimalig), deponfauit, 4prili. . -
- Zz 3 quod

аи т.
 |
366 I по Lvсп pЕ REGNo pАLмАтиАЕ
duod quidem quam aegre tulerit Ludouicus Rex Vngariae, nemini dubium ele
a)А.Св43. debet. Elifabetham enim matrem in Italiam (tatim ablegauit, quae Neapolima)
2.44. perueniens, inue(tituram pro Andrea afummo Pontifice per Legatos petit: fed
cum multas difficultates inaulaPontificia experiretur, Legatis praefertim Ioannae
contradicentibus, eidemquetam iurefucceflionis, quam declarationis paternae,co.
ronam deberi affirmantibus, re nondum perfeSta, in Vngariam anno fequentire
1)А с виз. dit, Ioannaque, folemnipompa, auctoritatefummi Pontificis, coronam b) accept,
**.**, Гandem, poft multas difceptationes, inuettitura Andreae quoque, eiusque corona.
- tio in diem XVI. Septembris anni МСССXLV. decreta fuit, hac conditione:ji
Ioanna/ime liberi, decederer, Regтит adМаrіат eius/Grorem, exclu/6 Апdrea, deuolиere.
fur. Нос.interim Ludouicus cum magnis copiis prope ladram acceferat, Vene
- - tique inde ladrenбum actionesfulpettas habentes, ciuitatem obfederant, eandem
que Ludouicus liberandam füfceperat; idcirco illi, qui coronationi Andreae ad.
uerfabantur, cernentes vircs Ludouici ladrenfium caufa impeditas, inde animos
fumentes, in mortem Andreae confpirarunt, eandemque die decima octaua Sep.
tembris executi (unt. Сuius (celeris participem fuitie Reginam arguunt, nulla de
vindicanda viri nece cura ab eafilfcepta; et ftarim, quamuis vterum gereret, ex
. petitae abcadem Ludouici Tarentini neptiae, youe aluisEccletiae legibusidie.
c) Rain ad ripotiet, cum fimmo Pontifice c) agitatum. Audita fratris nece, Ludouicus lo
"6" annam vicomplicem apud filmmum Pontificem detulit, et exinde Regno decidic
а) laeт ad fe declarari, fibique idem adiudicari d), poftulauit: fed cum Pontifex in retam
******* graui caute procederet, fautoresque Reginae rem protrahere conarentur, Ludo
uicus, morae impatiens, copias coegit, clafemque Ianuenfium conducere curauit,
vt exercitum per Adriaticum breuioriitinere transfretaret, cum Venetisque de
Iadra componere aliquo modo tentauit. Sedeo anno irriti eius соnatus vbique
еuafere, fequenti vero, cum Siculam quoque clafem conducere tentaflet, Siciliae
Фue Praefectus partem RegniNeapolitani, Siciliae proximam, in praemium nauan
dae eius operae pofccret, nihil perfectumeft. Sed cum Ioanna perluxum etlicen
tiam Regnum admini(traret, thefaurosque a patre fibi relittos, inconfulto profun
deret, confanguineique eius inter femagnopereditfiderent, inde aliquiin Piceno
a Regina alienati, Ludouicivires imploгarunt: qui in occationem intentus, Lega
tis cum maxima pecuniarum filmma miliis, multisque in partes fuas traduais,
aditum fibiin Regnum aperuit, et terreitriitinere, cum valido exercitu, Аquilam
оиlaти. die XXII Decembris annoМСССXLVII. c) fulcepit, rebusque vbique prope
refuccedentibus, Auerfam venitXVII. Ianuarii annoМСССXLVIII. cumquelo
anna mari, Ludouicusautem Гаrentinus terraaufugiffent, caeteriProceres etcon
fanguinei certatim Ludouicumiconueniebant, eidemque homagium faciebant; qui
omnesea conditione recepit,nifi confcii fraternae caedisefient, confanguineosque
adosculum et menfam admiit. Sed cum inde digrefurus effet, ad locum, vbi
Аndreas fufpenfus fuerat, perueniens, Carolum Ducem Dyrrachii incufans, eius
:
dem clandettinas nuptias cum Maria, et dilationem coronationis Andreae, impro
bauit, literasque eius figlio munitas, tractatum de morte Andreae continentes,
oftendit, ftatimque eum iugulari, caeteros vero confanguineos vinciriiudit, arma
- tusque Neapolimingrefus, ciuium oblata obfequia contemfit, inquititionemque
* de morte fratris fieriiulit. Еt quamuis a fummo Pontifice ibi Regnum tradi, lo
: * . - 2ППdПП

- т . * -

-
*
- -

ф - -
 :

ЕтскоАт1АЕ LIBEк оyАктvs cАР xy 367

annamque fupplicio afficidenuо а) petifiet: tamen, cum obluemperItaliam graf a) Rain. ad
ап. 1343. п.2.
fantem difcedere decreuiliet, melius confultus, iuramentum, quod nomine Сaro
li Маrtelli, Andreaepolthumi, quem cum caeterisconfanguineisinVngariamapud
Аuiam educandum miferat, iuНu Pontificio exactum fuerat anno praecedenti, ite
rum repetere fecit; cumque Legatos Venetorum, de pace verba facturos, absque
Юalmatiae re(titutione, audire abnuifiet, circa finem b) Маii de improuifo Вarle Б)А. С. 344.
tae biremem afcendens, celeri curfu Adriaticum praeteruectus, in Sclauoniam c) c) Иillатил.
peruenit, et Vranae paululum d) commoratus, in Vngariam redit. Ioanna interim а) Script.
Spalat -

ex ditratta Auenionenii cititate pecunia comparata, clasfe militeque parato, in c) e) Rain. ad

Кegnum redit; quod cum Ludouico innotuislet, Venetique tranfitum Vngaris ат.1343 п.12.
interdixistent, cum ipfe nullam clasfcmhaberet, vt fuis in Regno Neapolitano exi 1

ftentibus (uppetias per Adriaticum transmittere posfet, inducias, quas prius (pre
uerat, cum Venetis in ottennium pepigit, die quinta Augufti, ratasque habuit die
oStaua Septembris, vt Caroldus refert. Neapolitani interim, qui fea Ludouico
fpretos muitabant, cum partem copiarum Ludouici dimisfam, reliquam vero
partem morbo afilittam, partim dilabentem cernerent, animos erigere coeperunt,
et propterinopinatum eiusdem recesim, timore depoiito, Reginampalam reuо
carunt, candemque cum LudouicoТatentino, difpentatione fummiРontificis, de
fponiato, venientem maximis acclamationibus receperunt, arcesque Neapolitanae,
pluraque alia loca, eisdem tradita fuerunt. Vngaristamen fe in vnum colligenti
bus,viriliterque refittentibus, dubio Marte pluribus in locis dimicatum eft integro
annо МСССXLIX. quo tempore, mortuоСarolo Martelo puero, Ludotiicus, ter
tio a Pontifice, Ioannam damnari, fibique iure fuccelionis Regnum adiudicari, ре
tiit. Sed Pontifice fuccestionem eidem f) denegante, anno fequenti МССС L. f) Ideт ad
praemista militum manu, in Sclauoniam cum Proceribus nonnullisperueniens, pa с’tдт.Jeq4.
1349. п.1.
*

ratasque ibidem galeaset naucs inuentas confcendens, profpera natigationeyfus,

in Арuliam, famam fui aduentus praeueniens, aduettuseft; quem certatim multi
tudo Vngarorum fecuta, variisque generibus nanium et cimbаrum Adriaticum
adeo inordinate praeteruetta eit, vt, fi triremes, quas Ioanna feroin Adriaticum
midt, prius venistent, tranitum Vngarorum impediripotuisfe Villanus notet. Sic
paruo temporis patio, circa Regem decem milliacquitum teterunt, qui incusto
Neapolitanisterrore, cuncia, praeterNeapolimet Auerfam, recuperauit; (edicum
clastem non haberet, omisfa Neapoli, Auerfam aggrediftatuit, quam probe muni
tam reperiens, obfidione cinxit, agrumque Neapolitanum infefault. Sed cum
Аuerfae obfidio in longum protraheretur, militesque inopia commeatus preme
rentur, Neapolitaniterrorem deponere, Vngarosque contemnere coeperunt: et
quamuis exinde Ludouicus pluribus difficultatibus premeretur, ab obfidioneta
men recedere, reinfetta, moluit Ex quo, quamuistandem deditione Auerfam cc
pinet, adeo eneruatae fuerunt eius exercitus vires, vi colloquia pacis, quae per .
legatos fummi Pontificis non intermittebantur, in illudysque tempus contemta,
admitérit. Induciae itaque in Aprilem annifequentis, Icilicet МСССLI. pactae
funt, his g) legibus: cr/ітти, Pontifex de Iоанна cognolierer, /i caedi, mariti confii
ат reperiret, Regno priuarer, idgие Ludouico aliudicaret s /i infanten, eideт relinqие
ret, Reginaqие ССС тillia aureorum pro exper/ir Lиdoнico /дlчerer, соп/aiguineique e
carcere relaxarentur. Ex quibus fic recenitis, maximum ad confequendam Vnga
riam
 368 : I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
riam, in maritimis ciuitatibus Dalmatiae, momentum fuiffè, ex relatis capite deci
mo apparet. Diffenfionem autem inter Carolum Robertum, Regcm Vngariae,
• et Robertum Regem Neapolis, Breberienfibus occafionem dediffe, vt relatam ty
rannidem exercerent; et exinde Veneti quoque reliquas ciuitates maritimas con
* fècuti funt, Comitesque littoris Croatici in fuam prote&tionem acciperent. quod
Roberto opportunum accidit, vt fcilicet Carolus littoralibus priuatus, commodita
tem in Apuliam transfretandi amitteret; cum, vt eum prorfusa recuperatione Re
gni Neapolitani auerteret, neque fru&tibus Principatus Salermitani, et honoris
Montis S. Angeli, quae paterno hereditarioque iure ipfi debebantur, frui permi
fèrit. Et quamuis deinde poft mortem filii, neptes ex eo, Caroli filiis vxores defti
' naffet, tamen fufpiciones, quas de Carolo habuerat, non omnino depofuit: nam,
*
quod fibi timuerat, idem quoque nepti fe timuiffè in teftamento declarauit. llli
enim ftatim Regium nomen vfurpandum reliquit, Andreae vero, a Regalibus ti
tulis vsque ad XXII. aetatis annum abftinendi, au&or fuit; ex quo caeteri confàn
guinei occafione capta, cum fe a fuccesfione Regni Neapolitani exclufos cernerent,
et ex Bonifaciana conftitutione, ipforum maior natu fucceßurus effet, ideo, qu0d
reliquum fpei erat, matrimonium Mariae impedire procurarunt, eandemque Ca
rolus Dux Dyrrachii, vtpote maior natu, fimbiens, Stephani fponfàlia praeuertit,
necisque Andreae caufàm praebuit. Ad quam vindicandam, quantum impedimen
ti amiffio Dalmatiae Ludouico attulerit, ex relatis clare conftat: nam cum portu
bus et claffè careret, inuitis Venetis transfretare in Apuliam non potuit, neque in
Regnum aditum habuiffet, nifi eum Picentes vocaffènt, quem tamen longo circui
tu terreftris itineris petere coa&tus eft. Et quomodo, antequam cum Venetis con
ueniffèt, peftilentiam fugiens, ad periculofum et inglorium clandeftinae nauigatio 、臀
nis confilium addu&tus eft: ita poft pa&tas inducias, non ipfè folum cito, et fumma ,
cum dignitate, Adriaticum praeteruectus eft, fed etiam magnum copiarum nume
rum, quibus ad recuperanda loca amisfâ egebat, celeriter transmittendi, promtam
et expeditam habuit facultatem. In Auerfàe autem oppugnatione, illa oppugnan
darum vrbium imperitia, in relata Baftidae apud ladram aggreffione memorata,
euidens apparuit: cum neque rationem inire potuerint Vngari, qua fubitariam
munitionem fuperarent, et nifi generofus Regis animus in obfidione perftitisfet,
re infe&ta quoque difceffisfènt. Sed quamuis tandem eandem deditione confecu
tus fit Ludouicus, tamen vires fui exercitus adeo eneruatae fuerunt, vt inutiles
euaderent; inde euidenti fuorumia&tura edo&tus, incasfum in Regno Neapolitano,
absque clasfe, Dalmatiaeque posfeffione, bellum gerere, vt ignominiae irriti ince
pti honeftam fpeciem praetenderet, controuerfiae arbitrium Pontifici permifit,vifi
tatisque Romae locis fàcris; in Vngariam terreftri itinere rediit, vt Cortufii refe
runt libro IX. capite XIII. Rex Vngariae menfe O&obris intrauit Romam, vbi erat ve
nia omnium peccatorum . . . . qui per Cittadellam tranfiens, cum mille galeatis equi
tauit, facile iturus in Vngariam.
卡拿3茨效 效 ※$斜
镑3冷浴﹑
శణ ;
;
CAPVT
 ET CRoATIAE LIBER QVARTVS CAP. XVII. 369
长38激爱涂爱洛激盗路激路激激爱爱爱激激冷旁旁激旁洛染爱洛桑洛爱8镑﹑

C A P W T XVII. ,
0 vo M0D 0 Α?Ε ΝΕΤ / DALMATIA M ZᏎ////Ꮽ AE.
R VNT, INSVLISO_VE ET TI TVL IS EI VS VNGARIS
CESSER VN T.

Yondum Ludouicus in Vngariam peruenerat, cum inter Venetos et Ianuen

fes bellum coepit, in quo, ficuti Ligures Regem Vngariae in fuam partem
trahere conati funt, vt intra Gulfum penetrantes, ex proximis littoribus iuris Vn.
garici, commeatu et fupplemento militum adiuti, continuis vexationibus Venetos
vrgerent; ita idem verentes Veneti,vt eosdem ab hoc propofito auerterent,fimul
que ad propria cuftodienda detinerent: Regem Arragoniae, maiori impenfàrum -

parte pollicita, in foedus contra eosdem induxerunt. Cum interim Ioanna Regi.
na Neapolis, a fummo Pontifice infons declarata a) fuiffet, Ludouicus generofo d) 4. С. 932, º

Villan.
-
animo quoque pecuniam remifit, et confànguineos, quibusdam pa&tis et iuramen Rain.
tis fecretis adftriétos, dimifit, militibusque reuocatis, Regni Neapolitani cura remif
fà, ad Vngaricum ordinandum fe conuertit; occafioneque fiimta, belli, quo Vene
• ti a Liguribus detinebantur, maritimas ciuitates Dalmatiae fibi reftitui petiit, vt
villanus refert lib. III. cap. LIV.
E il detto Ré d' Vigaria, havendo pro Rex Vngariae, focietatem pollicitur Ia
meſſa compagnia con Genoveſi, mando a Vi nuenfibus, petiit a Venetis, vt reflituerent
negia al Comune che gli doveſſe reſtituire filii Iadram, aliasque ciuitates et loca, quae
Giara, e l'altre Città e terre che havieno oc occupauerant in fùo Regno Sclauoniae. Ve.
cupate del ſuo Reame nella Schiavonia. Vi meti prudenti refponfo Legatos dimiferunt,
niziani fecino agli Ambaſciatori quella ſa inter fe irridentes petitionem Regis nihilo
via riſpoſta, che ſeppono; facendoſi tra lo minus non fine metu erant, et fólicite ma
ro beffè della ſua domanda: non di meno non gnaque impenfa duplicatis praefidiis muni
ſenza paura, e con molta ſolicitudine, e con uerunt omnes ciuitates, quas tenebant in il
grande/pendio fornirono adoppio, oir, al lis oris.

luſato, tutte le Città che tenieno in quella

marina. * . .
*

SubditqueVillanus,Vngaricae focietatis fpe aliquas triremes intra Gulfum

mifiße cap. LXVII.
Genoveſi, per la compagnia che hauieno Ianuenfer, ob focietatem contra&fam cum
fatto col Ré d'Ongaria ಉra Viniziani, Rege Vngariae, addiderunt infignia eiusdem
agiunſono l'armi del detto Ré; intendieno,
Regis, deftimantes claffem eorum in Sclauo
che como foſſono con la loro armata in mare, niam mittere, eo, quia Rex a terra? quoque
cheldetto Réin Schiavonia haueſſe i ſuoi Vn Venetos fe aggreffürum promifèrat, et tri
gari, di fare guerra d Vitizi, come ha remes, quas habebant inflruéias, ex improui
cea promeſſo, et certe galee ch havieno al fo miferunt in Gulfum, quae grauia damna
bora in concio d'armi mandarono improuiſo nauibus Venetis intulerunt, diripientes
nel golfo a Viniziani, le quali fecino in quel . . . . et fübmergentes plura. Trire
- 光米苯 Aa a ፳አ'ê፳
 370 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

lo graui danni, di rubare molti legni, che vi mes Venetae ad cuftodiam Adriatici defina-.
trovarono trahendone l'havere ſottile, e pro tae, quamuis effent plures quam Ianuenfium,
fondando i legni in mare. . . . . Lega aufàe nom fùnt cum illis congredi : magis enim
lee della guardia del golfo che erano perno Regiam potentiam timebant, quam Ianuen
vero più che le Genove/ potendoſi aboccare ſès, verentes, ne a praepotenti Rege oppri.
con loro, non hebeno ardimento, e la paura merentur. Triremes Ianuenfes, nullo obice
del Re d' Vngaria gli impacciava forte piu reperto, reuerfae fùnt incolumes,magna igno
che de Genoveſi, per tema che non traboccaſi minia Veneto nomini illata.
ſe loro adoſſo la ſua grande potenzia. Lega
lee Genove/i, non havendo contrafto, fil/cirono
del Golfo, e andarono al loro viagio, havendo
fatto gran vergogna a Viniziani. .. -

IdeoVeneti,vires Ludouici maximopere formidantes, Archiepifcopum Me.

diolani contra Ianuenfes inftigarunt, vt idem Caroldus refert, et Carolum Impera.
torem, vt cum Rege Vngariae fe interponeret, deprecati funt, vt Villanus capi.
te LXVIII.

Il Comun di Vinezia, fentendo l'armata Veneti, ob claffem Ianuenfium, et Regi,

de Genoveſi, e le minaccie del Ré d' Vnga Vngariae minas, cum nollent reſtituere ci
ria, e non volendoli rendere le terre mari uitates maritimas Sclauoniae, cognouerunt
ne della Schiavonia, conobono che la niciſta nece/itatem rey fuas defendendi, et ideo, op
gli ſtringea di trovar modo di difenderſi per time munitis fùir ciuitatibus,fòlemne; Lega
mare e per terra, e perd, guarnite le loro tos ad Imperatorem miferunt, rogatum, vt
terre per la difeſa con grande e buona pro f? cum Rege Vngariae interponeret, ne il.
viſione, mandarono ſolenne ambaſciata all' lis bellum moueret ad petitionem Ianuenfium.
Imperatore, pregandolo che procacciaſſe in Imperator fùis precibus Rggem
loro ſervigio, che il Re d' Vngaria non mo Vngariae retinuit a bello in Veneto, mo
veſè loro guerra di ſtanza de Genoveſi . . uendo, non absque ffe compofitionis in pofle
. . . Lo Imperatore ritenne di ſue preghiere ንጌሤ}/】.
il Ré d' Vngaria dal mover guerra a Vini
ziani, non ſenza alcuna ſperanza d'accordo
in proceſſo di tempo.

Ianuenfes deinde, ab Arragoniis et Venetis profligata eorum clafTe, anno

MCCCLIII. XXX. Augufti, Archiepifcopo Mediolani fe dediderunt; contra quem
, Veneti cum Imperatore et Regulis Lombardiae foedusiunxerunt: fed illi, opeAr.
chiepifcopi valida claffè reparata, intra Gulfum penetrantes, Parentium et alia plu
ra loca exufferunt, et Venetam claffem ad Sapientiam na&i fuderunt menß Äu.
gufto, anno MCCCLIV. Inde Veneti de Dalmatia fòliciti, varios tra&atus cum
Bano Bofhenfi, Rege Rafciae, Comitibusque finitimis, habuerunt, Spalatenßsque,
Tragurienfès, et Sibenicenfes, ad refiftendum hortati funt, vt Caroldus tradii, et
latius in patriae Chronico refertur. Et cum Lelca vidua mater Mladini pueri Co.
mitis Cliffi, et Scardonae, qui in Venetorum prote&ione erat, Regi Rafciae ad.
haefiffet, Veneti eadem loca fuae ditionis facere procurarunt, vt Caroldus refert.
- . - Milit
 v

ET CROATIAE LIBER QyARTvs cAP. xvII. 37r

Fà mandato M. Giacomo Dolfin al Ré Miffus fuit Iacobus Dolfino ad Regem
di Rafèia, per haver li Caſtelli di Scardona Rafciae, pro conféquendis caftris Scardomae
e Cliſſa con li loro borghi, potendo promette et Cliff, cum auétoritate offerendi libras cen
re lire C. M. de picoli, d vero per Cliffa li tum mille paruorum, vel pro Cliffh libras LX.
re LX. milles, e per Scardona lire XL. millia, et pro Scardona librar XL. millia.
mille.

Multaque pro cuftodia Dalmatiae decreta memorat; fèd deCliffâ an aliquid

conclufum fuerit, nulla memoria reperitur. De Scardona vero Chronifta Ano
nymus:

Bernardo Zuffignan, Prochurator de S. Bernardus Iuffiniano, Procurator Divi

Marcho, Capitan General, vene con la ſua Marci, Capitaneus Generalis, venit cum claf
armada in Dalinatia, et habiando molti trat fe in Dalmatiam, et poff multos traéfatur,
tati fatti e parlamenti, alla fine con Loren tandem cum Laurentio Celfò Praefeéfo Ge- -

zo Celſi adinſembre Capitan del Paſenadego nerali Pafenatici Sclavoniae nouiffine miffo,
general de Sclavonia per mo nouiſimamente et Marco Iufliniano Comite Sibenici, Ioanne
mandado, con Marcho Zulignan Conte de Si. Dandulo, et Fantino Mauroceno, Confiliariis
benicho, con Zan Damdulo et Fantin More diéti Capitanei Generalis, vna cum Domini
fin, Confeirri del dito Capitan de mar, e co Michaele et Mafeo Contaremo, Prouifori
opreó con Domenego Michiel et Ma/o Con bus diéfarum partium, obtinuerunt caflrum
tarini Progedadori di dite parti, elli obtene Scardonae, et ingre/i flint MCCCLV, die X.
e ave el Caffello de Scardona, e entra den Ianuarii aliquibus paétis et conditionibus,
tro in MCCCLV a di X Zener, con alguni in quo Praefeéfus Pafematici antediéfus
pati e convention, in lo qual lo Capitan del cum füis militibus remanfit. º

Paſenadego antedito, ando con la ſua Zente

C

gratantemente romaxe in quello.

Sic Veneti, aduentum Ligufticae claffis timentes, loca maritima continentis

Vngarici in fui poteftatem redigere procurabant: fed cum eodem tempore Archi
epifcopum Mediolani mori a) contigiffet, nepotes eius, qui fuccefferant, ficut in
ter fe concordes prudcnter fe gerebant, ita foedus Longobardicum, cuius caput
Veneti erant, diffoluere cuperent, Ianuenfes, qui ha&tenus pacem abnuerant, in fe
compromittere perfuafiffènt. Veneti rebus fuis profpicientes, reputantesque, fe
fe ex Arragonenfium focietate, quamuis vi&ores difceffisfent, nihil omnino com
modi cepiffè, ac nifi cauerent, ne Ianuenfes, cum quibus nuper male pugnauerant,
--
Regem Vngariae, recenti de Tartaris vi&oria ferocem, focium adiungerent, mole
flum fibi hoftem, ac prope fuburbanum oriturum: ideo, metu belli Vngarici vr
gente, eorundem Vicecomitum arbitrium ipfi quoque accipere decreuerunt, et b) b) Cortufi.
Villamur,
pax Mediolani, conquerentibus fociis, firmata, die primo Iunii MCCCLV. vul
gata fuit, captiuique hinc inde relaxati. Et cum finis induciarum cum Rege Vnga
riae appropinquaret, conditiones aliquas eidem obtulerunt, quas Rex refpuit, Dal
matiamque omnino recuperare decreuit; et vt Venetorum diftraheret vires, Ba
num Sclauoniae maritimas ciuitates Dalmatiae, vno eodemque tempore, vexare
iußit, et ipfe palam iun&tus Patriarchae Aquileienfi, et fecreto Francifco Carrari
enfi, Patauii Regulo, magnis viribus Venetos in Marchia Tarufina aggreffus, all
兴来米 Asa a 2 ' `. զա
…
 r

372 I. Io. LVCII DE REGNO DALMATIAE

quibusque locis captis,Taruifium obfedit, vt prae caeteris Cortufii referunt libro
II.cap. VIII. Traditur, in exercitu Regis Vngariae, apud Taruifium, fuiffe equitum cen
tum millia, propter ifta non ceffabat exercitus contra Zadram, Nonam, Ißriam, et alia
ciuitates, quas Veneti poffdebant in Croatia et Dalmatia,etc. Cumque agriciuitatum Dal.
maticarum, vsque ad muros, continuo vaftarentur, ita, vt ciues egredi, fru&tusque
colligere prohiberentur; piratae quoque eodem tempore mare infeftarent, ad ma
ximam egeftatem cities reduxit. Veneti vero, tot anguftiis preßi, iterum Regi pa
cem obtulerunt, quam Rex iterum refpuit, vt Matthaeus Villanus refert libroVI.
cap. LXIII.
Di queſto meſe d'Agoſto del detto anno Menfe Augufli di&i anni MCCCLVI.
MCCCL VI. vedendo i Viniziani eſſere re videntes Veneti, fè reduéfos ೧d Malam ಉ
cati a mal partito nella guerra col Re d'Vn -

garia, Signore di coſi gran potenza, e pen ditionem in bello cum Rege Vngariae, adeo
zando, che per lo cominciamento della guer potenti ; et animaduertentes, quod propter
ra i loro Cittadini erano per le ſpeſe pre bellum ciues di/pendiis premerentur miß.
muti dal Comune in fino al ſangue: penſa
rono, che altro ſcampo non era per loro, ſe randum in modum, nullumque aliud leuamen
non di procacciare la ſua pace. E però eleſ effèt, nifi in pace : ideo elegerunt plures ex
ſero parechi de magiori e de piu ſavi Cit
tadini di Vinizia, e mandarogli al Ré nel praeftantioribus ciuibus, eosque ad Regem
сатpo d Trevigi, con pieno mandato, infor in caflra prbpe Tarviſium ா, pleno
mati della intentione e volontà del loro Co
mune, e giunti dal Ré, da lui furono ricevu.' inſtructos mandato - - - Quihonorificere
ti honorevolmente, et eſſendo a parlamen cepti fuerunt, offerentes Regi, fi pacem con
to, gli offerſero da parte del Comune di Vi cedere vellet, Iadram in fùam priffimam lj.
nezia, come quando poteſſero haver da lui buo bertatem dimiffuros, certaque loca nomina.
ma pace, chel Comune laſerebbe la Città di
Giara, con patto, chella doveſſe rimanere nel ta in Sclauonia ad eius arbitrium refiitu
primo ſtato, in ſua libertà, e che renderebo turos, alia vero retenturos cum annuo cen.
no liberamente certe terre nomate della
fü ad eius libitum, et illam pecuniae quan
Schiavonia di ſua volontà, e certe altre vo
leano ritenere, e riconoſcere da lui, con quel titatem pro expenfis fòluturos, quam con
lo convenevole cenſo a dare ogni anno al Ré uenirent. Regi difplicuit, Iadram Veneto;
che di lui piaceſſe; e offerendoli di reſtitui fiio Regno eripere velle, et libertati refi;.
re per tempo ordinato quella quantità di pe.
tuere, et quod ex paéîo deberet velinquere
cunia, per ſuoi intereſſi e ſpeſe, che foſſono
convenevoli, e ch'elli giuſtamente Ji poteſſe füa loca Venetis cum tributi paífione, qHOd
contentare. Al Ré parve ſtrano che voleſs cenſèbat filae dignitati minime conuenire;
ſero trarre Giara del ſuo Reame, e metter
ideo affentiri noluit, nifi libere re/axarem.
la in libertà, e che per patto li conveniſſe
laſciare le ſue terre al Comune di Vinezia tur loca Regni ſui. Non defuerunt qui
d cenſo, e queſto riputava in vergogna della Regem reprehenderent, quod conditionibus
fua coronas e perdnon volle confentire á que
fibi vtilibus affenfùs non fit, vt ea, quae bre.
ſta pace, ne di queſto accordo, ſe liberamen
te nolli fuſero reſtituite le terre del ſito ui parum proffere fùcceffèrunt, documento
- ir fuere.
-
 Ет скоАтIAE LIввкоyАктvs cАр, хуп. 373
Кеате Мolid quehobiafinarono il Rё ра Juere. Sed qui re/picient ad finem, et po
rendo che egli docelle bacer prejo quelio tentiam Regalem, поп сиlpabunt de repon/6
accordo con/io caтagio, per quelo cb ар тад11d/11/f10.
pre/б пё/eguito di/iopиоco bomore. Ма
сbi riguardera al fine, e alla potenza Reale,
поili dara biyino della fйa ala rifpafia. \

Relataque feditione inter Vngaros et Teutones, ob quam fub(equuta et

commeatuum inopia, fubdit cap, LXVI.
П Кё d’инgaria vedend, Ibche/concia Кех Иngariae refficien, exercitит/i.
per la frenata baldanza della moltitudine ит соцfi/im ob efrenen audaciaт тиlti
delli fuoi Vngari, e che i djetti della ге гиdini. Идgaricae, defeatumqие сотеати,
тиagiaerano/enza rimedio, /i pente, di non e}ё irreparabilет, роетіruit eит пon acce
bauer prefa la concordia, сbe potuto bacea pile conditione, а Иепetir oblata, ; ситqие
репdere соп/io bonore con Иineziani; ede/: e/er ingenia praecepr, repente dife/i ab
Jётdo naturalnente di/ibito тocimento,/ёп objidone Tarcii die XXIII Адуi eiи
za deliberare con atro configlio improvi/6 d deт аппі.
tutti, a di XXIII del mejé d’Agafo detto
аппо); parti dall" a/edio di Trevigio.
Regemque in Vngariam reuerfum, vt confutionem, multitudinis in futu
rum auerteret, militiam in quatuor partes difpertiram, vnamquamque tres men
fes fingulis annis in armis effe ordinaffe; fic rebus fcite difpolitis, bellum facile
continuaffe: exinde Venetosalias pacis conditiones obtulife, quae in caufa fue.
runt, vt Spalatenfes et Tragurienfes deficerent, vt idem Villanus refert libro VII.
сар. LXXXII."
1 Иiniziani, cedendo chel Ré d’Иngaria Veneri, videnre, Je graui bella premia
giguerregiaca in Trevigiana, et in Schia RegeИngariae, in Marcbia Taru/ina, Scla
vonia, et in Dalmatia, con graveguerra, e иonia, er Dalmaria, et ex ordinibus rite
сbegli bacca pref ordine da poteria/enza di/pohrir perfeueraturum, absque impenya
/beje, e/enza periculo della тoltitudine de. et periculo coцfуionir, cognouerunt ip/i, e/:
gй Ипgberi, u/ari di generare confi/ione, Je incomportable: ideo per/olemne, Lega
continuares conobono, сbe alloro era co/a tд, расет petierunt, volenter ladran reti
incomportabile, e pero elefono/olenni Ат пere, reliquar vero ciuitate, Sclauoniae re
bahiatori, e тandaraugia Réperaiman. Jtituere, ergrandem pecunian pro expeyi,
dar pace, volendoji ritener Giara, e ren /blueres et inter locaquae tradere colebant
dergii l’aire terre della Schiavonia, e dar потіпаиerunt Traguriuт,er Spalatum Сі.
gi per tempi danari afai per I "атепda, e ие, autemillarитciuitarит,аиdiente, quod
yra l'altre, che dargli volcano потіпагопо Иепеті іp/ortradere cellent Regi илgariae,
туай e Spalato. I Cittadini di quelle ter сопиeniente, inuiceт ceperunt confilium oc
re, /entendo che Viniziani gi volevano da сиратdi bепеиolentian Кёgian, перие сот
real Ré d’Иngberia per loro cantagio,/i тitterect Veneti, de ipfi, quefium facerent :
accolono infiете, e pref0no per configlio, di ideo/ponte / dedderunt Regi, eiusque ci
coler accettare la benitolenza del Rё, е поп carium et praefilium receperunt pacifice,
attendere che Viniziani né face/ino loro Rectorerque et militer Venerorum remye
Ааа 3 7"ций
}
 w

374 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

mercantia: e però liberamente ſi diedero runt Venetiar incolumes. Rex cum Lega -W

al Ré, e ricevettero la ſua gente, e ſuoi Vi tir pace" absque traditione Iadrae, et alio
cari in pace, e Rettori e la gente che iera rum locorum Regii fiii, componere noluit. !

de Viniziani rimandarono a Vinegia fani

e ſalvi. El Ré cogli Ambaſciadori non volle
acordo, ſe non riaveſe Giadra, e l'altre
terre del ſuo Réame.
-

Et clarius tabula a Cutheis de geftis ciuium Spalatenfium, relatis Vngaro

:
rum infultibus cap. III.
De rebellatione Spalatenfium et Tragurienfium a Dominio Venetorum.
„Spalatenfes vero, non volentes vlterius tanta mala et damna fuftinere et
, pati a gente Hungara, fed potius volentes de opportuno remedio prouidere,
, deliberauerunt inter e infimul cum Tragurienibus, vt declinarent a dominio
„Venetorum, et reuerterentur ad dominium naturale et priftinum Hungariae:
„(tatuerunt et ordinauerunt horam, in qua tam Spalatenfes, quam Tragurienfes,
„caperent de no&e omnes foldatos et ftipendiarios Venetorum, qui tunc mane
„bant ad cuftodiam in diëtis ciuitatibus, Spalatenfi et Tragurienfi. De anno D. N.
„I. Chrifti currente MCCCLVII.die o&aua menfis Iulii, omnes Nobiles, et plures
„populares ciuitatis Spalatenfis, die fàbbati ante horam matutinalem, clam et oc
„culte armati infimul congregati funt in Ecclefia S. Domnii, et ibi ordinauerunt,
»vt irent per domos, et loca, vbi erant ftipendiarii, et eos omnes caperent: et fic
„iuerunt, et vbicunque fciebant quod effènt ftipendiarii, et ipfos ita fàgaciter et
„prudenter ceperunt omnes, fine praelio et rumore, et pofuerunt ipfos inclufùs in
„carceribus, videlicet in Ecclefia San&i Matthaei, et in Ecclefia S. Thomae, fiib
„Ecclefia S. Ioannis Baptiftae de Spaleto. Et poftea iuerunt, et accefferunt Nobi
„les Spalatenfes ad Palatium Communis, vbi Poteftas manebat, et petierunt a
„Poteftate, vt daret eis claues ciuitatis, dicentes, ciuitatem volumus dare Domino
„Regi Hungariae: tunc Dominus Poteftas, videns non posfe refiftere absque fti
„pendiariis Venetorum toti ciuitati Spalatenfi, quia iam omnes ftipendiarii capti
„erant a Spalatenfibus, et pofiti in ar&tisfirnis carceribus; et Poteftas armauit fé
„omnium armorum, et exiuit ex camera, et proiecit fpatam nudam ante eos, et
„petebat veniam, vt fàluarent vitam, et reftituit eis ftatim claues ciuitatis. Tragu
„rini vero, die craftino fequenti, hora Misfae magnae, quando exiuit ad Misfámad
„fratres Minores Poteftas Tragurienfis, ante horam tertiam, et tunc Tragurien
„fes videntes, quod Poteftas ipforum exiuisfet de ciuitate, ftatim clauferunt portas
„ciuitatis, et non permiferunt Comitem feu Poteftatem intrare in Tragurium: tunc
„vero Poteftas, credens quod Spalatenfes non rebellasfent, et iuit Spalatum, Spa
„latini vero honorabiliter ambos Comites,Spalatinum et Tragurienfem, cum omni
„bus familiaribus et masfàritiis ipforum receperunt, et expenfis Communis Spa
»latenfis, in barcis armatis intanter Venetias transmiferunt. Et tatim Spalatenfes
„miferunt fuos nuntios pro Domino Ioanne Zu-Bano, et erexerunt vexillum cum
„infigniis Domini Ludouici, Dei Gratia Regis Hungariae; et ftatim Dominus Ba
„nus venit Spalatum cum fuo exercitu, et Spalatenfès dederunt fibi dominium
„ciuitatis Spalati, nomine et vice praedi&ti Regis Hungariae. Et poftea praedi&us
,Banus
*

ET CROATIAE LIBER QVART vs CAP. XVII. 375

- - - - r; - -

„Banus fimili modo iuit Tragurium, et recepit dominium Tragurienfè, nomine,

„vt fupra. Qui quidem D. Ioannes Zu-Banus, gerens vices praefati Domini Re.
„gis in partibus Dalmatiae et Croatiae, habens plenum fpeciale et generale man
„datum a praedi&to Rege, dare et donare perpetualiter villas, posfesfiones, et do
„minium cuiuscunque rei, tam ftabilis, quam mobilis, et cuicunque et volens da
„re, et donare, ex parte praefati Domini Regis, propter fidelitatem Spalatenfium,
„dominium infularum in perpetuum. Spalatenfès vero putantes, quod eis non
„effet authenticum illud, quôd Dominus Banus daret et donaret eis, et non cura
„uerunt recipere, dicentes, volumus quod Dominus Rex folus det nobis; et poftea
„Dominus. Rex non habuit curam tantam de Spalato, et aliis infulas eft lar
„gitus. . .. -

Audita Venetiis Spalatenfium et Tragurienfium defe&ione, vtrisque fcri

pferunt epiftolas, tenoris eiusdeam.
„Iohannes Delphino, Dei Gratia Venetiae, Dalmatiae, etc. Nobilibus etpru
„dentibus viris . . . . . Iudicibus,Confilio, et Communi Spalatenfiet Traguri
„enfi, fidelibus dile&is, fàlutem et gratiam fuam. Audiuinus, non fine difplicen
„tia multa mentis, quod inter vos fuerunt aliquae nouitates, per quas Comitem,
„et gentes noftras, licentiaflè videmini, de quibus nouitatibus vehementer admira
„ri compellimur, nefcientes ex parte noftra caufàm aliquam procesfiffè, fèd potius
„oppofitum, cum vos femper ficut filios et fratres tra&tauerimus, et tra&are per
„petuis temporibus conabamur. Dum enim reminifcimur, fideles dile&tisfimi, de
„quam miferabili feruitutis et tyrannidis iugo a primordio vos in ftatum liberta
„tis, et in fignum gratiae noftrae recepimus, et quam dulciter ac benigne veftram
„conferuationem et bonum procurauerimus, in defenfà, vos et veftros, fictit no
„ftrosmet Venetos, fauorabiliter pertra&auimus: nullo modo credere póffumus,
„quod nouitates praedi&ae ab vllo infidelitatis fomite procesfiffe potuerint, quin
„imo eas potius ex accidentali cafu aliquo, ficut quotidie euenit, credimus proue
niffe. Accedit enim mentibus noftris,quantis laboribus, periculis, et expenfis,nos,
„et vniuerfàliter ftatum noftrum, fuppofuerimus cum Domino Rege Hungariae,
„folum ob veftram libertatem tuendam, et vt in fidelitate et gratia noftra vos con
„feruare pofíémus; et cum quanto perfonarum et rerum difcrimine, nos contra
„eum oppofuerimus, caufâ veftri, cum, prout fcitis, iam lucri vel alterius emo
„lumenti noftri ex vobis occafio nulla erat. Abinde enim, et maxime per amplas
„oblationes, ab Ambafciatoribus veftris, pridie exiftentibus Venetiis, nobis faétas,
„illud procesfit, quod cum magnis noftris grauitatibus et expenfis, tenere conti
„nuo ftatueramus ducentos equeftres, et multos pedeftres, a quibus et liga in par
, tibus Sclauoniae, vt vos et vetra ab Hungarorum dominio protegere valeremus.
„Qualiter igitur in cor veftrum poffit afcendere, quod tantae caritatis fideles et
--
„filii, tot defenfi laboribus, tot conferuati periculis, a noftra deuotione velint ali
„qualiter deuiare, fànae mentis poteft quilibet faciliter iudicare. Hortamur ergo
„veftram prudentiam, quatenus praemisfis diligenter in animo recenfitis, fuauita
„tem etiam vobis noftri dominii proponentes, ac feritate et au&oritate dominii
„Hungarorum, quod fibi ipfis intolerabile prorfus eft, in obedientia et fidelitate ,
„veftra folita perfeuerare velitis: et fi quid in contrarium a&um eft, debite refor
„mare, noftramque gratiam repetere, quam paratam et promtam, remiffâ qua
- - ‫לל‬ libet
- -
-
 -

376 ' L IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

„libet iniuria, vobis ófferimus, cum firmo propofito, vos habendi cariffimos, et re
„commendatos, ficut vnquam habuimus, et veftram confèruationem, et bonum,
„cordialiter, ac totis viribus procurandi, ac perfonas et bona noftra, pro vobis, fi.
„cut bonus pater facit pro filiis, liberaliter exponere. Super quibus gratam ve
„ftram requirimus refponfionem. Data in noftro Ducali Palatio die XV. Iulii,
„X. Indi&. id eft MCCCLVII.
Notat Caroldus, tunc quoque fcriptum fuiffe Re&oribus Iadrae, et Sibenici,
vt Spalatenfes et Tragurienfes hortarentur reuerti'ad dominium Venetorum et
interim bona eorundem fèqueftrarentur. Et poftquam nullum refponfum habue
runt ab eisdem, Capitaneo Gulfi, et Prouiforibus Sclauoniae, dederunt in manda.
tis, vt contra eosdem, tanquam rébelles, procederent; quod executi funt, vt idem
Spalatenfis refert, qui, loco relato, fequitur: Statim poft modicor dies, poflquam fi
uerunt, quod Spalatenfes et Tragurienfès rebellauerunt ab ipfòrum dominio, miſèrunt all
quas galeas fuas infimul cum Sibenicenfibus, et venerunt ad infiilam Soltae, quae infula eſt
Spalatenfium, et depraedauerunt Soltanos, fègetem comburendo, et homines maāando, ac
mulieres iugulando; et Veneti cum Sibenicenfibus, multa mala pcrpetrauerunt in deffeäum
et dedecus Spalatenfium. Poflea pofl aliquos dies, omnes ciuitates Dalmatiae fimili modº
rebellauerunt a Venetis, putantes, quod non effet bonus ftatus ipfòrum fiib dominio Veneto;
iam in faflidium effeéti erant Dalmatinis Veneti, propter ipforum flipendiarios et fál
datos. -

- - - -- Tº - - -- - - - -

tiod hic auétor de ftipendiariis refert, et, qui fiierint milites Paifematici, a
Caroldo memorati, in Chronico declaratur. Iadram deinde die XVII. Septem
bris ftratagemate captam, Cortufii referunt libro II. cap. X.
Interim Abbas S. Michaelis de Zadra, cum falis induxit per muros gentem Regis
in Zadram , fed primo intrauerunt viri fortisfimi, et militer fócii Domini Paduae, inpla
tea de noćfe partes pignauerunt viriliter, et vltimo obtinuit gens Regis Vngariae ciuita
tem excepto caftro, die XVII. Septembrir. Idem Caroldus.
- Hos autem milites Teutones fuisfe, et olim a Cararienfi Domino Pa
duae Venetis concefTos, ladrae per aliquod temporis fpatium moratos,
deinde ab eodem Cararienfi Regi Vngariae transmiffos, cum Iadrenfium
extorribus Iadram no&u occupafie, Veneti Chroniftae fcribunt; et Qonradum El
debochum, eorum Ducem, tunc occifum, cum vulgatis conucniunt. Interim Ludo
а) А.С.137. uicus a) Tragurienfibus et b) Spalatenfibus antiqua priuilegia confirmauit, Banus
28. Aug. que Nonam ar&isfime obfèdit, ita, vt Veneri nullum fubfidium introducere p0
t).30.hg.
tnerint, fed claffis eorum, Sibenicum et Scardonam, loca fibi in continenti proxi
mo reliqua, conuenit, vbiobclaffiariorum infultus, Sibenicenfès etiam defciuerunt,
et Andream Iuftinianum Comitem, fimul cum Gregorio Dragoii, ciue, eiecerunt,
vt Caroldus refert, Banumque Nonam obfidentem adeuntes, eidem ciuitatem
tradiderunt, vt ex eiusdem priuilegio patet, quod deinde Rex Ludouicus cumca*
teris antiquis confirmauit. . . -

„Nos Ioannes, totius Croatiae et Dalmatiae Banus, mcmoriae commendam

„tes, tenore praefèntium fignificamus, quibus expedit, vniuerfis. Quod cum
„vniuerfi Nobiles cities et Communitas ciuitatis Sibenicenfis, per Nobilem virum,
„Rodoslauum Crafùuvenacich, ciuem eiusdem ciuitatis, Ambafciatorem et mun
„tium ipforum fpecialem, habita conuerfione ad Dominum Regem, et eius fàcram
-

‫לל‬
COro
 вт скоАтиАЕ LIввкоyАктvs cАР, хуи 327
„coronam, libertates fue gratias, donationes, et confuetudines inferius declaran
„das, a nobis in(tantifime fibi daripoftulafient: nos itaque, iultis et condignis
„petitionibus eorundemannuentes, in perfomadictiDominiNoftriRegis, infra (cri
„ptas libertates, iura, gratias, donationes, et confuetudines, eisdem ciuibus etСom.
„munitatifupra dittae ciuitatis Sebenicenfis, iurando fuperfigno viuificae crucis,
„Sancta Dei Euangelia, et reliquias Santtorum, conceflimus, et conferimus, damus
„atque donamus, iure perpetuo, atque irreuocabiliter habenda, tenenda, et po(ii
„denda. Primum videlicet, quodomnesiniurias, offentiones, et excefus, peripios
„Sibenicenfes fa8tos et illatos contra Regiam Маieftatem, veleius fübditos, aut
„alios quoslibet, vsque ad haec tempora, quouis modo parcimus, ignofcimus, di
„mittimus, et indulgemus, neceosdem ciues, vel quemlibet ipforum, quispiam fu
„per ipfis exce(fibus et culpis poffit imputare, et aggrauare, temporis in euentu
„aliqualis. Item omnes (ententias, deliberationes, et atta per Сomitem et Cu
„riam, fue per Сonfilia eiusdem ciuitatis, temporibus retroattis fatta et ordinata,
„confirmamus, et ratificamus, in perpetuum obferuanda. Item, omnia priuilegia,
„gratias, donationes, etlibertates ipfusciuitatis, perExcellentifimosPrincipesolim
„Illuftres Reges Hungariae dataset concefias, inconcuffe et firmiter volumus ob
„feruare, in eis denique libertatibus, et donis, ipfosciues ampliare, et non minue
„reintendentes. Item, duas infulas,SrimazetZurivocatas, cum earum pertinen
„tiis, quas olim Commune ladrenfe illicite occupauerat, in quorum tenutam et
„poietiionem Dominium Venetum eosdem introduxit, rettituendo, eisdem refi.
„gnamus, pacifice iure hereditario poffidendas. Item, quod de caetero, videlicet
„ratione praemiflarum infularum, idem ladrenfes, vel alй quilibet, eosdem nulla
„tenus valeant moleftare. Item molendina fue Slap, cum flumine Karka, quae
„nunc posidere dignofcuntur, eisdem in perpetuum gubernanda commifimus.
„Item, nullum caftrum, nullaque fortalitia,in praeditta ciuitate Sibenici, necin di
„ftriau eiusdem, vel extra ditrittum, quae effent vicina dittae ciuitari, in praeiu
„dicium eiusdem, vlovnquam tempore aedificare per quoscunque faciemus,
„Item, totum, quod per regimeneiusdem ciuitatis, eit,et in futurum fuerit fentcn.
„tiatum et deliberatum, fit ratum atque firmum, etinuiolabiliter absque contra
„diatione quorumlibet, in ciuitate et diftrittu, obferuatum, necetiam idem ciues
„potintcitari,vel cogi,inpraefentiam quorumuisiudicum extra dittam ciuitatem.
y
„Item, fi per aliquos Banos, veltyrannos, temporibuselapis, aliqua in cititate, vel
„eius di(triau, fuident occupata et detenta, ea remaneantilis qui nuncipfa pof
„fident, necratione temporum aliqua molettia in eisinferatur. Item, Vlahi, vel
„Villani,indi(triau ipfusciuitatis,absque licentia etvoluntareciuium, palcuaipfo
„rum feu gramina depafcere non point. Item, quod nos, vel alter quiuis fub
„dominio praelibati Domininoftri Regis conttitutus, et conttituendus, nullum de
„bitum, nullamque colledam, а Соmmunididaeciuitatis, veleias ditrittu, prae
„terius Regium portarum, quod tributum appellatur, proutinpriuilegis eorun
„dem continetur, exigere et extorquere valeamus; necetiam nos, autalii quicun
„que, in praefcriptam ciuitatem Sibeniceniem manu potenti venire valeamus, nif
„in quantitate, qua placueritciuibus, feu regiminiciuitatis; vnum prandium (e
„melin anno, et non plus, ipfa Communitas nobis dare teneatur, et fi vlterius in
„cadem ciuitate voluerimus permanere, fuper noftra expenfa, et bona yolunate
3:3; 3: - Вb b „holpi
378 ; L IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
„hofpitis noftri, absque moleftia quorumlibet ciuium, debemus manere in eadem.
„Item, praefatus Dominus Nofter Rex,et nosin perfona eiusdem, totis viribusetp0
„tentia,ab omnibus aemulis'etimpetitoribusipfàm ciuitatem cum diftri&tu eiusdem
, defendere et protegere, cum auxilio etiuuamento, pondemusetafumimus. Item,
„fi aliquando Dominus Nofter Rex, vel eius fucceffores , de proprietatibus et li
„bertatibus di&ae ciuitatis quibusuis alienaffent, et tradidiffent, ipfàs alienationes
„idem Dominus Rex in irritum prouocabit. Item antedi&us Dominus Nofter
„Rex, aut nos, vel alter nomine eiusdem Domini Noftri Regis, obfides de eadem
„ciuitate nullatenus petere, et recipere poteft. Item, quod praelibatâ ciuitas
„Sibenicenfis habeat omnem gratiam, libertatem generalem et fpecialem, quam
„aliae ciuitates Regni Dalmatiae habent ampliorem. Infuper attendentes fidelita
„tibus ciuium praedi&ae ciuitatis Sibenicenfis, villas Rachitniza, Dazlina, et Gra
„brouei, citra fluuium Karka, ex parte occidentali exiftegtes, item,Villam Neueft,
„Coparno, Peremich, et Sitniza, locatas exalia parte eiusdem fluminis, habitas, ei
„dem Communitati ciuitatis Sibenicenfis, addendo ad diftri&um eiusdem, dedi.
„mus, et conferimus in perpetuum posfidendas. In cuius rei memoriam praefen
„tes conceffimus literas, pendenti figillo noftro munitas Datum in obfidione ciui.
„tatis Nonae die XIV. menfis Decembris, anno Domini MCCCLVII.

Rex Ludouicus confirmauit die XVII.Kal. Ianuarii MCCCLVIII. Regni

anno decimo fèxto. Brachienfes quoque a Venetis defciuere, vt Chronifta
refert:

Item, in loditto millifima del MCCCLVII. MCCCLVII. menfè Ianuarii Brachien

del meſe de Zener, quelli della Braza revel. fes deficiunt a Ducali dominio ; quo tempo
la alla Dogal Signoria. In lo qual tempo, re Almifani, Spalatenfės, et Tragurien/ės,
Dalmixani, Spalatini, e Tragurini, con fuo cum nauibus fùis incenderunt Pharum, ibi
navilii ande furtivamente, e bru/a Lieftna, Poteftate exiftente Nicolao Cornelio, qui /?
fiando la Podeftd Nicolò Corner,ma redu/ê/è reduxit in arcem, et ibi feruatur eft.
in lo caſtello dal monte della terra, ella ſe
Jälui.
º

Nonaque tandem,fame coa8ta, fe dedidit, vtCortufii cum Chroniftis conue

nientes, loco relato fequuntur: Datur Nona Regi, fame confumta, vsque ad comeflio
nem equorum. Rex vero cum gaudio de Buda defendit in Zadram, qui caftrum iuffit
multoties impugnari,etc. Sedantequam caftrum Iadrae expugnaretur,pax fecutaeft,vt -

iidem Cortufii referunt lib. XI. cap. XI.

Rex ad preces Domini Francifci de Carrario obtulit pacem iffam: quod Dominus
Dux, et Commune Venetiarum, omnes ciuitates et caftra, fita in Croatia et Dalmatia, li
bere debeant relaxare, et quod in füis litteris de caetero Dominos Dalmatiae et Croatiae
Je non debeant nominare: ipfe vero Rex contra obtulit, quod tenebat in Epiféopatu Tar
uifii. Hanc pacem, magis neceffariam quam vtilem, Dominus Dux, et omnes ciues lauda
tuerunt. Alia paéfa mon feribo, quae multa fùnt : fjit hoc Indi&fiome XI. in ciuitate Za
drae, quae eft caput Regni Vngariae. Habuit in totum Rex, quod optabat, ab vtraque
parte omnia fünt fideliter confirmata et adimpleta. Chroni(ta autem Venetus:
- Item
•

ET CROATIAE LIBER QyARTVS CAP. XVII. º

379
Ello prefato Ré fè la ditta pafè in la Item Rex fecit diéfam pacem in ciuita
Città de Zara d di XVIII. de feurer del te Iadrce die XVIII. Februarii anno
MCCCLVII. che fo la prima domenega de MCCCLVII. quae fuit prima dies Dominj
guaraeſima, e quella in lo ditto zorno fà ca quadragefimae, et eodem die publicata
cridada e publicada , ein Venefia fà crida fuit ; Venetiis vero die XXIII. et iurata
da d di XXIII. del meſe predetto, e zurada die XXV. et omnia ad effeéfum dedu&a, id
d di XXV e tutte queſte coſe fà dute ad efl: caftrum Iadrae, cuius Praefeéfus fuerat
eſecution et effetto: zoe chel caſtello de Za Andreas Zane, et tunc erat Petrus Badoa.
ra, in lo qual iera ſtado Andrea Zane Capi rio, et Scardona, quae in poteftate erant,
tano, e mojera Capitano Piero Badoer, e tradita fuerunt in manus Regis Vngariae ;
Scardona, della qual ſe haveva dominio, fo iuffüm etiam fuit Iacobo Cornelio Comiti
meſſa in le man del Ré de Olgaria; apreſo Arbi, Iacobo Ciurano Comiti Pagi, Nicolao
foſcritto a Iacomo Corner, Conte de Arbe, e Cornelio Comiti Cherf, Nicolao Cornelio Co.
Iacomo Ziuran, Conte de Pago,e Nicolò Cor miti Phare, . . . . . . Georgio Comiti
ner Conte de Cherfö, et Offero, e Nicolo Cor Corcyrae nigrae, et Marco Sanudo Comiti
ner Conte de Lieftna, ea . . . . . Zurzi Ragufii, vt a diéfis locis abfcederent cum
Conte de Curſola, e a Marco Sanudo, Conte omnibus domefiicis fuis, et venirent Vene
de Raguſi, che deli detti luoghi ſe doveſſe re tias, et in illis amplius fe non ingererent.
mover con tutta la ſo famegia, e vegnir d Et ita faéfum eff. Propter quam pacem, et
Venexia, e de quelli plui non ſe impazar. E mutationem fiatus, reformatus fuit titulus
ro/ifexe. Perla qual pafe e mutation de fla Ducalis hoc modo, Ioannes Delfino Dei Gra
do tenudo per lo meio fo reconzado lo titolo tia Dux Venetiarum etc. et fimili modo
Dogal cofi, Ioannes Delfino Dei Gratia Dux aptata fuit bulla plumbea litterarum Du
Venetiarum etc. e per lo fimil fò conzada calium. : -

la bolla deplombo delle lettere Dogal.

Chroniftae Veneti memorant olim, quando cum Imperatore Graeco indu
cias fecerunt, in litteris, quas Duces ad eosdem daturi erant, loco verborum: Do
minus quartae et dimidiae totius Imperii Romani, vel, Romaniae, reponere debere: alia
rumque terrarum et infùlarum Dominus, paétos fuiffe; quamuis caeteris Principibus,
fubditisque, [cribentes, folito titulo Romaniae vfos fuiffe conftat, ita tunc, cum nihil
reliquum Veneti in Dalmatia et Cr6atia poffeffuri effent, non folum titulis eis.
dem Vngaris ceffère, fed a reliquis quoque Romaniae titulis, quamuis eadem lo
ca pacifice poffiderent, Duces eorum fe abftinuerunt;jnania enim titulorum non
admodum in pretio apud Venetos fuere. Pacis autem tabulae tales funt:
, „Ioannes Delfino Dei Gratia DuxVenetiarum etc. Rex pacificus pro redem.
„tione generis humani de fupremis coelorum ad ima mundi defcendens, et tamen
„mortem fubiens temporalem, Dominus Nofter Iefus Chriftus, poft gloriofam re
„furre&ionem fuam afcendens ad patrem, pacem, quae caritatis eft vinculum, in
„(uo natali gloriofo coeleftium agminum multitudine nuntiatam fuis praebuit fi
„delibus, et reliquit, fibi fubditos pacis inftruens amatores, et religato odio, vt fra
„ternae inuidiae amor regnaret, et quod nouerca difcordia feiunxiffet, mater com
„cordia pacis amica folidaret. Proinde ad vniuerforum notitiam praefentium lit
„terarum ferie volumus peruenire, quod cum inter quosdam Praedeceffores
„Reges, et demum ex m. DD. Ludouicum Dei Gratia Vngariae Regem £x vna
杀光光 - Bb b 2 : parte,
 38o I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

„parte, et inclitos et Praedeceffores noftros Duces Venetiarum etc. nos, et Com

»mune Venetiarum ex altera, procurante hofte antiquo humani generis inimico,
„multae discordiae, rixae, contentiones, derobationes, oppreffiones, offenfiones,
„(trages, et damna orta fuiffènt, temporibus retroa&is, occafione Dalmatiae, quod
„Praedeceffores noftri Duces, et nos, ac Commune Venetorum, ab olim tenuimus,
„et tenebamus. Tandem nos, et tota Communitas Venetiarum, poftquam plu
„res ambafiatas, fa&as hinc et inde, honorabiles viros, Dominos, PetrumTrauifà.
„no, IoannemGradenico, et Benintendum, Ducatus etCommunis Venetorum Can.
„cellarium, ciues noftros, ad praefatum Illuftrisfimum Dominum Ludouicum Vn.
„gariae Regem, cum pleno et fufficienti mandato; vt apparet ex forma inftrumen
„ti, manu Raffaini de Carefinis publica au&oritate Imperialis Notarii, et Ducatus
„noftri Scribae, fub MCCCLVII. die XXVIII. menfis Nouembris, X. Indi&ione,
„dum praelibatus Dominus Rex in ciuitate Iadrae fuiffet; transmifimus, et ipfum
„declaratis noftris voluntatibus, ad infra fcriptam pacem et concordiam, perpetuae
„pacis et concordiae vinculum amicabiliter inuitamus per eosdem. Nos igitur,
„qui cum Chriftianis quibuslibet, et potisfime cum Regno Vngariae, antiqua ami.
„citia Ducatui noftro coniun&to, pacem optauimus, et optamus, ad infra fèriptam
„pacem et concordiam perpetuo duraturam, cum praefato Domino Rege deueni.
„mus in hunc modum. Videlicet, quod nos et Communitas Venetorum, et in
„noftris perfonis, ac vice et nomine noftro, Ambafciatores, nuntii, et Syndici prae
„libati, habentes adinfra fcripta plenam et liberam poteftatem, vigore inftrumenti
„praedi&i, contenti fuimus renuntiare, et effe&tualiter renuntiamus, de fa&o in
„manibus fupra fcripti Regis, fuo et fuorum fuccefforum Regum nomine, toti Dal
„matiae, a medietate fcilicet guarnarii vsque ad confines Duracii, omnibus ciuitati
„bus, terris, caftris, infulis, portubus, et iuribus,quae habuiffemus,et tenuiffèmus,
„habebamus, et tenebamus in eisdem quoquomodo, et fpecialiter ciuitatibus No
„nae, Iadrae, Scardonae, Sibenici,Tragurii, Spalati, et Ragufii, in terra firma exi.
„ftentibus, item, ciuitatibus et terris adiacentibus, videlicet Cherfo, Veglia, Arbo,
„Pago, Brachiae, Lefinae,Curfulae, cum infulis earundem, cum omnibus pertinen
„tiis et vtilitatibus earundem, ac titulis Dalmatiae Croatiae, quibus vti confueue
„ramus, et totum ipforum ius, et dominium, et proprietatem, fi quas habuiffemus,
„in ipfum Dominum Regem et fucceffores fuos, fponte, deliberate, et cum matu
,ritate transferentes, renuntiantes infuper omni a&tioni, et omni iuris et legis be
„neficio, quibus vllo vnquâm tempore poffèmus, contra praedi&ta, vel praedi&o
„rum aliquod, nos iuuare, et promittentes folemniter fub vinculo fàcramenti, pro
„nobis,et Communi Venetorum, corporaliter praeftiti, de ipfa Dalmatia, ciuitatibus,
„terris, caftris, locis, infulis, iuribus, et titulis, acipforum poffèffione, feu dominio,
„nullo vnquam tempore, per nos, vel alios, nos intromittere, vel aliqualiter impe
„dire, vsque ad confines antedi&tos, obligantes nos, omnes ciuitates, terras,caftra,
„loca, portus,infulas,atque iura, infra di&ta confinia exiftentia,quae funt pronunc
„in mera poteftate noftra, libere, pure, etfimpliciter,eidem DominoRegi,velquem
„ad hoc deputauerit, absque omni dolo, fine fraude, infra fpatium viginti duorum
„dierum, a tempore datae litterarum eiusdem Domini Regis fcriptarum nobis, in
„eadem forma refignare. De terris autem, et locis, quae in noftra poteftate non
„effènt,fi regerentur per Re&tores noßros, reuocare et retrahere quoslibet Re
- - - -
,ćtores
 ET CROATIAE LIBER QyARTvs CAP. xvII. 33r
„&tores,et officiales, et gentes quaslibetnoftro nomine ibidem exiftentes, fèu reft.
„dentes, et qui eis in pofterum contra ipfum Dominum Regem recipere, ficutipfè º

„Dominus Rex folitus eft effe aliis gratiofus. Et verfà vice, ipfe Dominus Rex,
„volens nos, Ducem, et Commune, habere perpetuo in amicos cariffimos, promifit,
„quod omnes terras, caftra, et loca, quas nos, feu fubditi noftri, et fequaces, tene
„bamus in partibus Taruifii, et Cenitae, ac Iftriae, feu alibi, quae ad di&i Domi
„ni Regis manus deueniffent et deuenirent, vel fuorum et fuo nomine tenerentur,
„aut fuorum, nobis, et di&tis noftris fubditis, et quorum erant, faciet tradi, refti
„tui, et libere affignari, infra terminum viginti duorum dierum praedi&orum, feu
„quibus duxerimus deputandos, nec de ipfis locis et terris, vllo vnquam tempo
„re, per fe, fucceffores fuos, vel alios, intromittet, vel impediet, renuntians, ac in
„nos transferens omne ius, fi quod acquifiuiffet in eis; ita tamen, quod ipfas ter
„ras, caftra, et loca, et fubditos earum, nec non omnes amicos, adhaerentes, et fe
„quaces ipfius Domini Regis, tam Nobiles, quam ignobiles, tra&temus dulciter et
ｰ „benigne, remiffis omnibus iniuriis et offenfis, et ficut faciebamus ante nouitates
„praefentis guerrae, et ficut fi Domino Regi nunquam adhaefiffent: et e conuerfo
s „promifit praefatus Dominus Rex, facere et feruare de omnibus amicis, adhaeren- .
„tibus, et fèquacibus noftris, tam Nobilibus, quam ignobilibus. Item, quod capti
„ui ex vtraque parte libere relaxentur. Item, quod ex vtraque remittantur, et
„ex nunc remiffae intelligantur omnes offenfiones, iniuriae, ac damna praeterita,
„non intelligendo debita, quibus fibi inuicem tenerentur fpeciales perfonae, de
„quibus fiat iuftitia hinc inde. Item, quod Dominus Rex bona fide prohibebit,
„et ordinabit cum effe&u, quod in aliqua terrarum, feu infularum, aut locorum,
„quae peruenturae funt ad dominium di&i Domini Regis, et quae iam peruene
„runt, non armabitur in curfum, nec exercebitur piratica, feu damnum, aut vio
„lentia, aliquibus nauigantibus, nec receptabuntur in fuis portubusCurfarii et ma
„lefici, fed potius perfequentur, et arcebuntur, ficut decet Regias iuftitias et hono
,,res; et e contra . . . . . . in noftristerris et infulis, promifimus, nos fa&uros
„illud idem: praeterea promifit Dominus Rex praefatus, verbo fuo Regio, vni
„uerfos et fingulos ciues, fubditos, et fideles noftros, et Communis Venetorum,
„venientes ad terras, portus, infulas et loca quaeque fubdita, praefentialiter et in
„futurum, Maieftati fuae habere et . . . . . . fàluos et fecuros, cum perfonis,
„et nauigiis, ac rebus eorundem, et quod fecure et quiete poffint ire, ftare, re
„dire, et manere, perdi&os portus, terras, et loca, cum nauigiis, perfonis, et mer
. „cimoniis fuis, imo ipfòs tra&abit, et tra&ari vult dulciter, et benigne, fub fauo
„re et gratia ipfius, et e contra nos Dux et Commune, tra&abimus fubditos et fi- .
„delesdi&i Domini Regalis, tali vinculo . . . . . . in praedi&tis omnibus et fin
„gulis. Quod fi partium aliqua huic ordinationi, difpofitioni, concordiae atque
„paci, niteretur contraire, et eas infringere, vel violare conaretur, aliquas terras,
„caftra, infulas, aut portus, de iis, quae renuntiata funt, occupando, vel aliter pa
„ci contrafaciendo: ex tunc pars altera id Sedi Apoftolicae intimare debeat, et Do
„minus Papa, vigore omologationis ac poteftatis datae per ipfum Dominum Re
„gem et nos, tenore praefentium litterarum, teneatur et velit infra fpatium vnius
„menfis, fimpliciteret de plano, absque ftrepitu et figuraiudicii, folum recepta fide,
„et certificatione violationis, et infractionis antedictae, ad obferuationem dictae
Bb b 3 ,difpo
 382 I. IО. LV СII DE REGNO DALМАТЧАЕ

„difpобtionis, et ordinationis, illum, velillos, aftringere, cenfura Ecclefiafticame

„diante, in perfonas, vel Сommunitatem contrafacientem . . . . (ententiamin
„terditti, et in fingulares perfomas excommunicationis proferendo, a qua nullate
„nus abfoluatur, donecper partem praeditta infringentem, vel infringere pro
„curantem, partialteri fatisfaciat, prouteritiuftum, illum vel illos nihilominusde
„nuntiando fideifragos et periuros. Siautem aliqua damna, veliniuriae, aut of
„fentiones, committerenturperfubditos vtrorumquealterutrum,ettunc fuperillos
„peripium Dominum Regem, vel fuos officiales, vel rettores locorum ipforum,
„pertinentibus ad nos, et per nos, et noftros Rettores et officiales, pertinentibus
„adipium Dominum Regem, infrafpatium vnius mentis, a tempore depotitae
„querelae, plenaria fatisfactio impendatur. Nechaecordinatio, difpofitio, con
„cordia, et pax, intelligatur violata, fed in fua firmitate debeat permanere,ad quae
„ipfe Dominus Rex, et nos, pontanea nos obligamus voluntate. Praemifia autem
„omnia et fingula, cum infrafcriptis noftris Nobilibus, iurauimus ad facrofaneta
„Dei Euangelia, tactisfcripturis, per nos et fucceforesnoftros, et omnes pertinen
„tes ad nos, inuiolabiliter et integraliter obferuare, et non contra facere, vel con
„trauenireper nos, vel alios, de iure, vel de facto, dirette, vel indirette, palamvel
„occulte, quouisingenio, vel colore, fubindignationeDei omnipotentiset omnium
„Santtorum fuorum; quod quidemiuramentum praeftitimusin manibusveneran
„diin Chrifto patris, DominiStephani, ZagabrienfisЕрі(copi, et Magnificiviri Do
„mini Nicolai, Regiae Сuriae Iudicis, Ambafciatorum, ct Procuratorum ditti Do
„mini Regis, ad hoc fpecialiterconftitutorum, ficut conttat per litteras Regis fcri
„ptas ladrae fub annoDominiМСССLVIII. dieXX.Februarii,figillatas figillo
„fuo fecreto; nomina autem noftrorum Nobilium, quinobifcum iurauerunt,funt
„haec: Domini, Francifcus Lauredano, Petrus Сarauello, Ioannes Моcenigo,
„Аndreas Fufculo, Laurentius Dandulo, et Marcus de Priolis, Сonfiliarii no(tri
„Venetiarum, et Domini, PetrusSteno, Marcus Bariano, et Daniel Viduri, capi
„ta Confilii de quadraginta, Domini, Мarcus Сornario Miles, Petrus Gradonico,
„quondam Domini Ducis, et Francifcus Bembo, Domini, AndresЕrizzoProcura
„tores S.Маrci, etNicolaus Faledro, Мarcus Lauredano, Procuratores Eccletiae
„S. Маrci, et Dominus Pancratius Iorgio Aduocator СommunisVenetorum, Do
„mini, Petrus Badoaro Miles, Bernardus Iuftiniano ProcuratorS. Маrci, Petrus
„Меno,Веrtucius, Grimani, etMarcusМauroceno, omneshonorabilesciuesnoftri
„Venetiarum, profe achaeredibus et fuccefioribus eorum, et totaciuitate Vene
„tiarum, praedictum iuramentum praeftantes. Аttum Venetiis in Ecclefia S.
„Маrci, praefentibus Reuerendo Patre Domino Raimundo eletto Patracen6 Аr
„chiepiicopo, Venerabili viro Domino Neapoleone de Tibertis ordinis S Ioan
„nis Ierofolimitani, Priore Venetiarum, Domino Paulo, cantore et Canonico Zagra
„bienfi, et Domino Ladislao Canonico Budenti, te(tibus rogatis, et aliis, anno Do
„mini МСССLVIII.InditioneХl. die Dominico XXV.Februariifeliciter. Amen.
Sic Veneti, Dalmatiaeet Croatiae tituliscedentes, cunda, quae in Adriati
co vitra Ittriam poliederant, amiferunt, quamuis fub his titulis omnia non com
prehenderentur: nam, ficuti Venetos Chronitas antiquitus Dalmatas a Sclauis
diftinxilie obferuatum eft; ita deinceps aliquas Croatorum et Chulmitarum ci
цitates, quibus Reges Vngariae priuilegia ad initar Dalmaticarum induiferant,
i. Dalma
 ET CROATIAE LIBER QyARTvs CAP. xvII. 333 , -
º
Dalmatico nomini accesfiffe; maritimasque ciuitates Croatiae, fub Breberienfium
º.
regimine exiftentes, Dalmatiae titulo ab eisdem fumto, inter Dalmaticas numera.
ri coepiffe, fuperius relatum eft; eisdemque fimulcum infülis Adriaticis, fub Vene
torum Dominio permanentibus, nomina Dalmatiae et Sclauoniae confundeban
tur. Sed cum pax inter Ludouicum et Venetos agitaretur, Rex non folum loca,
quae nomine Dalmatiae et Croatiae Veneti poffidebant, fed Ragufium quoque, ,
quamuis extra Regnum Dalmatiae fitum, quod, an vllum Regem Vngariae reco
gnouerit, nulla memoria reperitur, afferebat, fimul cum caeterisinfulis Adriaticis,
Narentanorum olim nomine cenfitis, quae ad illum, vti Ramae et Seruiae Regem,
pertinebant. Ideo omnia Dyrrachium vsque tradi pa&tus eft, quae, prout mariti.
ma Dalmatia, vel Sclauonia, promifcue nuncupabantur, folius tamen Dalmatiae no- |

mine tradita fuerunt, vt ex tabulis pacis füpra relatis conftat, Exindeque, Dalma- -

tiae Romanae pars orientalis maritima, a Serblis poffèffà, Dalmatiae reftituta fuit, , -

in quaRagufium tantum ex antiquae Dalmatiae ciuitatibus erat: vnde cun&a,quae , , 4

Veneti in Adriatico, tam titulo Dalmatiae et Croatiae, quam fine titulo, ab lftria
in orientem Dyrrachium vsque, poffederant, deinceps, fublatis Croatorum et va
riis Seruiorum nominibus, folius Dalmatiae nomine vtplurimum nuncupata fue- -

runt. Et ficut vsque tunc, fingulari di&tione, Regnum Dalmatiae et Croatiae fcribeba-
tur, ita deinceps, plurali, Regna Dalmatiae et Croatiae diftinéta reperiuntur. Sed qua
de caufà Veneti infulis quoque cefferint, non apparet, cum Ludouicus nullam claf
fem haberet, nec Ianuenfes, tunc Venetis amici, et etiam inter fe diuifi, timendi ef- /

fent, neque ReginaNeapolitana Ludouico inimica. Tamen, fi quis confideret, quod -

alias, antequam Veneti aliquid in continenti poffiderent, prudentiores eorum, pro

fpicientes, plerosqueciues,quidiuitiisaffluebant,agrisin continenti aptandis, emen
º disque,fè occupare, et obida mari in diesalienari;ideo legelataanno MCCLXXIV.
}º agrorum emtiones prohibuerunt: fed cum deinde Taruifium occupaffent, lex in*
defuetudinem abierat; ideo, cum eandem prohibitionem iterare voluiffènt anno
º MCCCXLV.re in fenatu propofita, non obtinuit, quare, quafi licentia conceffà fuif- -

fet, eo liberius agros emebant, et cum deinde quoque grauisfimo bello a Ianuem- , \

fibus detinerentur, idque nauigantibus magno incommodo effet, eo magis diuitias,

quibus affluebant, in fabricandis aedibus, et aliis deliciis Longobardicis parandis,
di(trahebant, Patauinumque agrum in proprium vfum trahentes, Carrarienfes pri- -

mo occulte, deinde palam, inimicos experti funt. Ideo, fi quis diceret, defiderio ;
Taruifini agri recuperandi, infulis Adriaticis, quas olim Duce Auro Maftropetro
feruarant, cesfiffè, forfàn non male coniiceret. Quae autem incommoda ex Dal
matiae ami(fione Veneti experti fùnt, ex iis, quae poftea euenerunt, fàtis intelligi ' . *
poteft. Sed Venetis, Ianuenfibus, et Vngaris, mutuis cladibus fe afficientibus, gra- • -

ue vulnus Chriftiano nomini infli&tum fuit: nam Turcae ex Afia primo pirati
cam in Europam extenderunt, deinde, cum et Ianuenfium claffès ciuiles difcordiae,
et Venetos bellum Vngaricum, a maris Aegaei cuftodia auertiffet, ac ne in Grae- •
cis quidem ad fuas res defendendas quidquam opis et praefidii effet pofitum,Tur- . . . . .
cae in Europam magno Chriftianorum malo a) transmiferunt, et Calipolim b) oc- : * C. 1556.
t

cupantes, pedem fixerunt, quos ditionem in dies dilatantes, fruftra poftea, fero- )4 :ெ17.
que, Chriftiani Latini nominis inde pellere conati funt. - -

LIBER -
 - 384 I. IО. LV СII DE REGN О D А LМАТПАЕ

жжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжж
LIВЕ R О VINT VS.
4F G им Е.М. Тим LIB R 1 0 и 1 N ТИ.
uae tempore Ludouici, et Sigismundi, Regum Vngariae, in
Dalmatia et Сroatia euenerunt, et quomodo Veneticiui
tates Dalmaticas recuperauerint.
зоноввоевоеоеоеаоеоеаоеоеаоеоеоеаоеоеоеоеаоеоеаонов
С А Р V Т П.
д Е РЕВИy GEYTIS IN DALA/4T14 и 1РЕМТЕ
REGE L И DО И ПСО. -

2— — . - —

|
|
udonicus, adepta Dalmatia, quam,
uisSpalatenfibus, Гragurienfibus, et
Sibenicenfibus, deditione acceptis,
priullegia confirmaliet, per quae,
propriis legibus vti ciuibus permit
tebatur: tamen eorundemiuracum
cacteris ciuitatibus, quas vel vice
perat, vela Venetis absque condi
tione acceperat, eadem efie voluit;
Iadrenfibus autem, neque antiqua
priuilegia confirmauit, nequePagen
fis infulae iurisdictionem rettituit, et
arcem a Venetis acceptam, cuiusde.
* (tructionem ladrenfes frutra (pera
с " " — ucrant, continuato praeidio obt.
nendam fibiputauit, Appellatioнетанe, contra antiquam libertatis Dalmaticae for.
mam, induxit, vt exeiusdem diplomate, paulo ante quam relataspacistabulas fub.
а)iyra ht. (criberet, dato ladrae IV. Idus Februaria), apparet. Мatrem deinde Elifabe
в ее " tham, Baronibus duibusdam affociatam, ad maritimas partes fumma cum autto
ritate delegauit; quae Dalmatarum priuilegia antiqua, cum caeteris maritimis ci
uitatibus confudit. Сum etenim Dalmatarum, Сroatorum, et Seruiorum difcri
men, Ludouicus fublatum vellet, totius quoque Dalmatici Regni iura vniformia
сfie iustit, et pro temporum diueritate aliqua priuilegia, quae ob(cura videban
tur, declarando mutilauit, aliqua vero etiam ademit De Venetisque femperfulpi
cionem habuifie, exeo dignolcitur, quod, dum bellum gereret cum Imperatore
1)А с вв. et Duce b) Auftriae, fulpicatus fit, Venetos cum hottibus (entire, idcirco cuttodi
as et cautelas aliquas in Dalmatia adhiberi iusfit, quae in Chronico declarantur.
с)4. С. вб. Iadrae c) deinde fuit, nihil tamen ibi eum egiffe memoriae proditum eft. Almi
а) до вва fani circa eadem tempora piraticam d) renouarunt: fed cum protettores non ha.
berent, facile a Bano represh fuerunt, quiesque in Adriatico continuauit, quoad
. - - bellum
 втcкoлтАЕ ывек оумтvs cАв и з8;
bellum inter Venetoset Liguresexarfit, quod, quamuis ab vtrorumque hi(tori
cis late defcribatur, aliqua tamen addipofunt ex auctoribus manufcriptis, exqui
bus rerum geftarum caufaeclariores exiftent. Мutuam aemulationem caufam
bellifuide, (criptores сопueniunt; RegemqueVngariae, poitulantibus Liguribus,
- Venetisbellum indixitle, referunt: fed quaenamcaufae ipfuminduxerint, non tra
фunt; quae quidem caufae, cum ad res Dalmaticas pertineant, referendae func,vt,
quae inde fecuta funt, melius intelligantur. Vt primum enim Veneti, dimifia Dal
matia,cum budouicopacem compofuerunt, finitimi eorum, id quod antea perim
becilitatem tentare auf non funt, potentia RegisVngariae freti, Venetorum ditio
nemmaritimamturbare coeperunt, vt Caroldusa) refert. Nam LegatusfummiРon. «) kй, я.
tificis, pro Marchia Anconitana, et Romandiola, Patriarcha Aquileientisprocar.
nis, et Carrarienfis Pataui Regulus, quetti funt, libera nauigatione Adriaticum
commeantibus per Venetos yti non licere; inter quos tamen Marchio Ferrariae,
quamuiseadem in caufa effet, nomen fuum profiteri aufus non eit, quod intra
moeniaciuitatisМagitratumVenetumhaberet. Venetihacconfpiratione animad.
uerfa, facile indutti funt, vt Ludouico morem gererent, quem liberam Dalmata
rumadСarrarieniem falis deuestionem cupеre b) cognouerant; id ipfum tamenir Б)А С вrs.
ritum mox fecerunt, obttritto pattionibus Carrarienti, nealio (ale, quam quod a 4. Маrtii.
й Venetis accepifient, vti Рataninis c) licerct;fummo vero Pontificifua iura antiqua с) зt.Май.
},
demonitrarunt, quo fattam eit, vt querelae finitimorum conquiefcerent Ludo
uicus autem, qui, fictiti cum Venetis mutuam nauigantium et mercium fecurita
tem pattus fuerat; ita liberanatigatione,pariquecumVenetisiurevivolebat: qua
de caufa claufhlam, e contra etc. ex parte Venetorum in pattisappoitam, declara
ripetit; Veneti tamen nihiladdere vel declarare voluerunt, et nuntio milio Re
gi fatisfacere conatid) (unt. Sed cum non acquiefceret, vt aliquam paritatem Regi
concedereviderentur,contienerunt,vttam Rex,quamipfi,fubditisalteriusdiplomata
fecuritatisdarent,quibus faluaereseогumefient: fictemporiferuientesVeneti,libe.
rumque tranfitum aliquibus eius fubditis concedentes, Regi protunc fatisfecerunt,
iusque maritimi dominii ibi integrum feruarunt Sed cum Ludouicus, vetito
| ciuitatibus, priuatisque perfonis, per Dalmatiam falis commercio, officialibusque
ele8tis, Cameram falis inftituifiet, magnumque emolumentum indecaperet, abeis
* : - - - - - - т.

dem edostus, fi fal Ferrariam, Patauiumque tranfueheretur, maiori emolumen

to futurum: hac de caufa Danielemde e) Varicastis ladrenfem, et Baldaflarem de е) Ideт.
Sorba Gcnuenfem, officialem f) Сamerae falis Dalmatiae, Venetias milit, quibus /) Script.
} reponfim fuit, Parauinum et Ferrarieniem, teneri ex patto, falem aVenetis reci- авт.
pere; Regiautem per nuntiumg) fignificatum, trecentis ab hincannis, Venetos g)А.С. вби.
Сaroldur.
poidereius abуniuerto mundo approbatum, et pecialitera Romana Eccleia,vt
nauigantes intra certostines, Venetias venire tenerentur; quod, quamuis Rexap.
probarevitus non fit, tamen cum ipfe alia tunc moliretur, Venetique a nullomo
leftarenttir, omitia eius rei mentioeft. Сum deinde pro Imperatore Graeco, aduer
fus Turcas expeditionem meditaretur, Venetos requiiuit, vtaliquas triremes fu
is expenis Venetis contruere, armareque poiet; Veneti, e quorum re nonera,
Regem potentem in Adriatico claiem tenere, praetextuamicidae, piaeque expe.
ditionis, quinque triremes inftruttas b) obtulerunt. Sed, cum paulo poft, mutato В) Ideт.

confilio, in ipfum Imperatorem Graecum, et Regem Rafciae, armailla vertere (ta

* жжэё Сс с tuitier,
 386 ' I. Io. LvcII DE REGNO DALMATIAE
tuiffet; eandem claffem, fuis tamen expenfis,fibicontra eosdem concedi poftulauit:
qua in re Veneti, integram fibi cum illis beneuolentiam intercedere caufati, Regi
morem gerere recufarunt, feque interpretes reconciliandae inter eos gratiae fore
a)4.C. 370. polliciti funt. Et quamuisdeinde inter Venetos et Carrarienfès bellum exortuma)
effet, et Ludouicus, poftquam e Polonia rediiffet; quo mortuoCafimiro profe&us,
º ~ . Regnique infignibus acceptis, regimen eius matri permifèrat; Carrarienfi auxilia,
i) Cortu/i. quae ex pa&o contra Venetos praeftare tenebatur b), mififfet; in Dalmatia, praeter
mutuas fufpiciones, nihil turbatum fuit. Ludouicus tamen, de Dalmatia folicitus,
* -
Iadram venit, et cum tunc Ioannes, Conftantinopolitamus Imperator, Veneta claß
<)49:37' fe per Adriaticum veheretur, eius iter et confilia obfèruari c) mandauit. Vene
κ. Αprilit, τι vero, quippiam Ludouicum in Adriatico moliturum [ufpicati, claffem eo deftis
narunt; qua de re Raphainus de Carefinis, qui Appendicem ad Annales Danduli
º - confcripfit, haec habet: caeterum, quia praefatus Rex Vngariae, tam per terram, quam
per mare, multa minabatur, deftinatum fuit a Ducali Dominio, extoleum galearum ad par
- tes Sclauoniae, quarum extitit Capitaneus Michael Delphino, et apud eum Prouiforet
duo, fcilicet Petrus Iuftiniano, Procurator S. Marci, et Petrur Cornario, taliter, quodnul
• lus toto tempore guerrae, vel exiuit, vel apparuit hoftis in mari, et galeae et nauigia
noftra pro mercaturis, ac fi tempus pacis fuiffet, libere nauigarunt. Tandem, cum Car
d)4 C. 373. rarienfis, quamuis opibus Ludouici d) adiutus, fe imparem Venetis intelligeret;
pacem eorum arbitratu componere coa&us e(t. Inde Venetos bellum cum Au
ftriae Duce excepit, quod Ludouico adnitente, per biennales inducias intermiß
fum eft, quarum tempore inter Venetos et Ligures controuerfiae interceffere,mu
-

2)4.C. 376. tuaque damna in Cypro et Aegeo illata e) funt; quas, ne in apertum bellum erum
perent, fummus Pontifex conatus eft componere: fed cum Ligures fperarent fé
•• * auxilio Regis Vngariae, opportunitateque Dalmatiae, rem.Venetam depresfuros,
- et per confequens arbitrium maris Mediterranei confecuturos, pacem abnuerunt,
Ludouicumque in Venetos irritare non cesfàbant. Cum autem tunc Ludouicus
f).A.C. §74. vi&or de Lithuanis reuerfus f) esfet, Liguribus aures praebere cepit, quod, cum
refcisfent Veneti, cum Duce Auftriae pacem facere maturarunt, captiuosque ci
º dem, et loca occupata reftituerunt. Ludouicus autem, quod maiorem partem
littoris Adriatici, et omnes fere infulas in fua ditione haberet, maris imperium pe
nes Venetos esfe aequo animo non ferebat, et eo magis, quod in fuccesfione Re
gni Neapolitani, Venetos impedimento fibi futuros fufpicabatur, cum eo tempo
--
re, nullis aliis diftra&tus curis, Regna Vngariae et Poloniae, pacata posfideret,
eiusque au&oritatem Patriarcha Aquileienfis et Carrarienfis palam fequerentur,et
fecreto Anconitani, caeterique Adriatici accolae, fperantes omnes eius ope libc
ram Adriatici nauigationem fe confècuturos: quo fa&um eft, vt oblatam armorum
focietatem, cupide arriperet, et praetextu, vetiti per Adriaticum fàlis Pagenfis com
-

g)4 C. 871. meatus, bellum Venetis, fa&a cum Aquileienfibus et Patauinis g) focietate, indixit,
Car* in fpem ere&tus, fe, ope Ligurum, Venetorum in Adriatico potentiam depresfù.
- rum, propriaque inde inftituta in Dalmatia clasfe, omnia impedimenta confequen
* - di Regni Neapolitani remoturum. Sic Veneti, a potentisfimo Rege, et tot Princi.
* - pibus fimul iun&tis, vno eodem tempore terra marique oppugnari cepere; qui,
animaduerfia tantarum opum confpiratione, cum Ligures magis, quam caeteros
vererentur, quo illos in Tyrreno detinerent, Regem Arragoniaein eosdem, multis
* * * * - - * . - obla
 ET CROATIAE LIBER QVINTvs CAP. I. 387
oblatis conditionibus, fed incaffum fòllicitarunt, cum Rege tamcn Cypri, et Ber.
nabone Mediolani Regulo, foedus iunxerunt ; munitis itaque oppidis, quae in
continenti habebant, claffèm, Praefe&o Vi&ore Pifàno, in Tyrrhenum mifèrunt,
qui Ligurum triremes ad Antium confècutus, vicit a) quidem, fed ex damno in a) A. C. 1373.
Praelio recepto vi&toriam profequi, Genuenfiumque loca cum Mediolanenfibus 30. Maii,
foederata aggredi, vt propofuerat, non potuit; et in Aegaeum fècedens, repa
rata claffe, aliisque acceptis triremibus, focias naues et loca tutatus eft. Nam in
terim Ligures, claffe reparata, eaque diuifa, vndique Venetorum nauigia infefta
bant, quos opportune fe fubducentes nusquam Pifànus affequi potuit; et cum in
terim et Genuae noua fupplementa inftruerentur, et in Dalmatia iufu Regis
triremes adornarentur: idcirco in Adriaticum inue&us Pifànus, Catharum, Si
benicum, Arbumque cepit, Tragurium bis oppugnauit, ladram fàepius obfè
dit infeftauitque, vtSabellicus et caeteri vulgati referunt, quibus addenda fùnt,
quae Carefinus, qui nondum editus eft, tradit.
MCCCLXXVIII. XVII. Iulii, praefatus Capitaneus, fèilicet Vi&or Pifanus, Vene
tias mifit Capitaneum olim galearum Ianuenfium, aliosque captiuor ; deinde fe transferens
ad ciuitatem Cathari, tunc Regi Vngariae fùbditam, qua die Dominica XIV. Aiguffi
MCCCLXXVIII. deuiéfa et faccomanata, pepercit ciuibus, eisque ciuitatem reflituit, ca/iro
in cuftodia Ducali retento,etc. Et infrà: Applicans autem X.O&fobris fùpra caput S. Ma
riae Otranti, detexit fèptemdecim galeas Ianuenfium quas ob nimiam diffantiam, virorumque
noftrorum laffitudinem, quia in profequendo nunquam ceffauerant, eas capere minime value
runt ; noftrae igitur galeae, pro viéfualibus,quibus fùmme indigebant, iuerunt in Apuliam,
quibus fumtis, verfùs Iadram quantocius nauigarunt, vbi nullas galeas hoftium inuene- -

runt. Perfiflentibus vero ibi aliquibus diebus, et portum et ciuitatem fiimulantibus cum
bombardis, ecce die XXII. Oäiobris applicuerunt ad eos füpradičiaegaleae, ſilicet ſex,
quae Regem Cypri affòciauerant. Die XXIV. O&obris Capitaneus nofter iuit ad parte,
Sibenici, et dimiff, duabus galeis ad cuftodiam Punétae, et duabus ad S. Nicolaum, in
trauit cum reliquis Gulphum diéfae terrae, praemiffo Nobili Viro Ludouico Lauredano,
Prouifòre, ad fcrutandum Sibenicenfium corda. Sed vifò, quod fe ad defeffionem para
bant, aliquibus noflris intrantibus, capta fuit ciuitas, et incendio ac praedae fùbmiffâ :
7'élértuntuſ' nºtra galeae Ialram, flantes ibi cuftodientes,
ne galeae hoftium portum Ia
drenfem introirent. Die Mercurii X. Nouembris, praefato Ludouico Prouifore eunte
Arbum cum decem galeis, confeflim Arbenfes, clauibus exhibitis, ad fiium verum Ducale
Dominium redierunt. Tota clafis e Iadra recedens die XVI. Nouembris, reperit fùb
muris Tragurii, intra Purpurariam et Pallatam, fùpradiéfas fèptemdecim galeas Ianu
enfès, non audentes inde recedere ; verum, quia infüla oppofita produxit ibi duar buccar,
per quas ad ciuitatem patet acceffür, quamuis gentes noftrae plurima damna Tragurinis
intulerunt, pluribusque diebus ibidem permanferunt, plena tamen obfidio firmari non
potuit. Hiems tota in partibus Dalmatiae confùmta eft, illatis maximis damnit mari
timis et terreflribus, contra Ragufium, et partes Dalmaticas. Bonus Dux nofter, ne an
nona ciuitatibus et fidelibus fuis defi', fêmper vigilans, deflinatis quampluribus V/Friis,
-
feu galeis groff, conchis, aliisque nauigiis, mandauit, vt galeis noftris fòciarentur in
Apuliam, et inde Polam. Sic die Dominica XXIV. Aprilis, recefft Capitaneuf moffera
Manfredonia, cum omnibus galeis et nauigiis, ac tritici maxima copia ; quibus vsque
Polam fociatis, iterum ad partes Dalmatiae reuertitur: tandem, ob immentatem algo.
来米米 Сcc 2 * - ris,
- * - - - - - - - - -
388 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

ris, . . *. . maritimasque tempeftates, gentem noftram nom paruit afficientem incomo

dis, fé oportuit reducere ad portum Polae ; vtinam veniffet vsque Venetiar, vbi pl*
nius refeéfa fuiffet. -

Caroldus vero eadem exfcribit, et addit quaedam, quae, fi in vnum redi

gantur, et cum Sabellico conferantur, rerum geftarum feries integra elicietur;
pro cuius clariori intelligentia, portuum, qui in Dalmatia funt, ftatus quinam fue
rit, exponendus eft, vt non folum euentus rerum a Pifano geftarum, fed etiam
confilia caufaeque melius percipiantur. In infulis Dalmaticis crebri portus
exiftunt,nullus tamen per ea temporamunitus erat; quo fiebat, vt Ligurum claß
fis, Veneta inferior, tutis illorum ftationibus vti non poffet : in continenti vero
Catharum, Ragufium, Spalatum, Tragurium, Sibenicum, et Iadra, nauium fta
tiones oppidis adiunétas habent, quibus in locis receptum, promtaque auxilia
Vngaricae circa Regionis Ligures habere poterant. Ex quibus ladra, et Ragu
fium, ciuitates probe munitae, nullam aggreffionem Venetorum timebant, ceterae
vero debiliores, in perpetuo metu verfàbantur. Veneti enim ab antiquo omnes
conatus fuos intenderant, vt ab externis claffibus Adriaticum tutum redderent,
ciuitatesque praefèrtim continentis ex parte maritima muniri non permittebant,
et a fubitaneis tantum infultibus piratarum tutas fieri concedebant; ideo muri ea 陀
rundem maritimi, vtplurimum ex aedibus priuatorum fèfè tangentibus confta º
bant : vtque ob Breberienfium tyrannidem, Spalatenfes, Tragurienfes, et Sibeni
cenfes, a terreftri parte fe muniuerant, ita fub Venetorum ditione, ab eadem par - ប៉ុញ្ញ
te eo validius firmatae fuere, a maritima vero, ob priuatorum commoditatem, im fuſ
becilliores euafèrant, ita, vt tunc fere apertae reperirentur. Et quamuis iuffu N.
Regis muniri cepiffent, tamen ob breuitatem temporis, et quia Rex praecipuos
reditus duanae et trigefimae ciuibus abftulerat, fuaeque Camerae fàlis iunxerat, tx
ob inopiam infirmis muris obducebantur; eoque in perpetuo metu verfàntes, a 1.
Bano per vices fupplementa militum accipiebant, vt in Chronico latius. Ciuita
tum autem praediétarum portus, ftationesque, non eiusdem funt rationis. Nam
|
Catharum , quamuis portum munitum non haberet, tamen ex longitudine finus,
qui per XVIII. millia paffuum protenditur, facile aduentus claffis praenofci, et ob
anguftias faucium, pluribus in locis, amica tutari, inimica vero repeli poterat.
Ragufinus portus mediocris eft, et intra moenia ciuitatis inclufus;
Spalatinus vero nec a ventis hiemalibus fàtis tutus.
Tragurinus, propter obie&um infulae, fàtis nauium capax, et a ventis tutus;
fed, fi infula ab inimicis occuparetur, inutilis redderetur.
Sibenicenfis, quamuis Tragurino amplior, tamen, cum tunc nullis effèt im
ftru&us munitionibus, accedentes fociorum naues tueri non poterat. -

Iadrenfis autem, cum inter ciuitatem, in peninfula oblonga exiftentem, et

continentem fitus fit, amplus et capax, catena claudebatur, ob id amicae claffi tu
tum receptum praebere poterat; de quo folo, vti proximiori, caeterisque am
pliori, fimul et munitiori, Venetos folicitos fiiiffe, Scriptores conueniunt, fem
perque conatos, yel inimicam claffem ab eo auertere, vel, fi in eundem illabere
tur, obfidere, reliquos autem, vt minus opportunos, vel faciles occupatu, parui
faciebant. -

Pifànus
 Ет скоАт1АЕ LIввкоyINтvs cАР I. 389
Рifanus igitur, cum Ligures ab Adriatico auertere non potuifier, amandato
Сarolo Zeno, vt res eorum infeftaret, Gulphum ingrefus, Catharum primum
hoftium receptaculum cepit, impofitoque arci praefidio, in alperrima et excelfa
ruре робtam retinuit; hottilem deinde claiem quaeritans, prope ladram peruc
nit, ibique fubititit, vt aduenientem aggrederetur: fed cum feptendecim Ligu
гum triremesTragurium fe recepide audiuiliet, exindeque circa proximum Dio.
medis promontorium naues Venetas infeftare, eo curfum intendit. Verum, cum
inter nauigandum comperifet, Sibenicum nullopraefidio Banalifulcitum, in ma- -
gво metu verfari, eo diuerrit, et cum ciues requititi, praeter expectationem fe -

dedere noluifient, vi adhibita, facile debiles muros fuperauit, indeque recedere

fettinans, arcis oppugnatione omifia, in quam cities confugerant, vrbem diri
puit et incendit, vt Carefinus cum Sabellico concordes referunt. Illud autem,
.quod Carefinus de duabus criremibus ad cu(todiam Рипdae, et duabus ad S. Ni
colaит dimitiis, refert, vt explicemus: in oftio Sibenicenfis finus erat ecclefia
S. Nicolai, cum annexo Мonafterio ordinis S. Веneditti, nunc vero arx; Рипёia
autem vulgariter a nautis diciturpromontorium, a filice nomen habens, Х. mil.
lia paffuum ab arce praedicta, Оrientem verfus, dittans, ex quo mare apertum
profpicitur, quo ideo Pifanus triremes mifit, ne interim inimica claifis, eo infcio,
иdram pergeret, vt Sabellicus adnotauit. *

Тragurium deinde oppugnafie refertSabellicus, et, exinde reuerfum, Аr

bum deditione recepife. Сarefinus vero cum caeterisСhronitis, ladram reuer
fum, et poft Arbenfem deditionem Tragurium oppugnaffe: quod et verum eft.
NamSibenicumcaptumetincentum fuifiedieXXIV.ostobris,Sibenicenia monu.
menta cum Carefinoconueniunt, dieque VII. Nouembris, Pifanum prope Iadram
.exiftentem, Ludouico Lauredano eius Legato in mandatis dedifie, vt Arbum per
geret, dieque decima eiusdem mentis deditionem fecutam, iptae deditionis ta
bulae, Arbi exittentes, cum Carefini dittis concordantes, teftantur. Тragurium
igitur, potArbeniem deditionem, die XVI. Nouembris, vt Carefinus, vel XVII,
vt Caroldus, oppugnatum dicendum eft. Sed cum Carefinus, paucis verbis rem
per(tringens, ob(curus euada, Sabellicus, ex variisChronitis fulius rem geitam
defcribens,referenduseft:
Нaber Tragurinu, portus duo ofia, ad ortит спит, alterит ad occafйт /fe- a) дарн
діат, ctrитqие Gепиен/е, тадні, operibи, ita objiruxerant, ct Иепеті орpugnatione in/ulaт.
- - - . - - - - - В ) Ариlaт
deterriti, circa ilиd, guod ad occa/im cergit a), in ancoris (tare jint coadi. Aberat И.}у"иуур
тит par, Ligulicae cla/i, quae ad Арulam b) frumentationem exterat : inde au- /ruтта
тет reuer/a, byli awer/a parte, те соп/реäих фиideт ab clo, ad/io redir. Очod } "
.jaäит анит Руани, refiijet, diuija claje orringие Ligитет оifidere perrexit, par- },
те тilitит поп parua in с) continentem expofia, or plurфия ioci, bohem farigarer. а) митitio
rerum, leuia peditит certamina pereo, die, соттijas Jedia ip/a пиla тетoria di. },}
gта: детит citfor lagiari, тоrae impatien, d), vrbem opрцgnaretaggrediturs Jed }}
гопаги, ili отino irriri, Venerи, поп /alит е) орpido пon eff politия, /ed ab Gе- брpido.
пнеуibus, quorum ci ingen, era f), intra moenia, сит caede ad пане: repuуis: се. /типitioner
- - - - -
2} - - - -

cidit eo certamine Lиса, Иаlarefus, patricii /anguini boто. Иidor /io incepto fru- in/ilar.,
Jiratur, quia iaт сотеати, defecerant, пес era, диа ab crie, rei /ruтепtariae in- -
- - - Сс с 3 - . opta . . . .
* ,
-
, , . -

-
, ,
| * |- - и 5

и *
-
* " -
*
".
-
- .

- *
*
". ,
 *

'390 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

opia laborante, quicquam fperaret, foluta obfidione, ante Iadram reuerſus, conſedit, vr
bemque affidendo, magis follicitabat, quam premebat. *
Quamuis oppugnationem re£te defcribat Sabellicus, tamen, cum fitum
Tragurii exploratum non habuerit, in aliquibus lapfus eft: ideo loca circa ciui
tatem defcribenda funt, vt vera rei geftae feries elici poffit.
InfiJa Bua, a Spalatenfi promontorio, quod antiquitus a Diana, nunc a S.
Georgio nomen habet, in occidentem vergens, per X. millia paffuum protenditur, ex
• neutra parte vllum portum habens; inde vero in duo promontoria fciffà, maior in
occidentem vernum, minor in occidentem aequinoĉtialem, excurrentia, finum effi
ciunt cuiuslibet claffis capacem, maiorique ex Meridionali parte adiacet infula, vel
potius fcopulus, a S. Euphemia di&tus, portum efficiens, minori vero, cui a S. Cy
priano nomen eft, obuerfum eft littus continentis limofum, in quo Tragurium
iacet. In peninfula enim, antiquitus tenui Ifthmo continenti iun&a, fitum fuiffe,
Tabulae Peutingerianae et Porphyrogenitus teftantur ; quando autem effoffo
Ifthmo in infulam reda&tum fuerit, nulla memoria reperitur, tempore tamem,
quo Bela IV. Rex Vngariae a Tartaris fugatus ibidem fecefferat, infulam fuiffè,
Archidiaconus Spalatenfis teftatur, cap. XL. Tartarorum agmina cum Duce impio in
Tragurienfi littore confederant . . . . . . . . caeterum Dux Caydanus, omnibus loci
illius circumftantiis perluftratis , tentabat, fi poffet füb moenibus equitando tranfire:
ſed clim cognouiffet, quod aqua illa, per quam ciuitar a terra dirimitur, propter fimi
profunditatem inuadabilis erat, retraxit fe inde. Oppugnationis autem tempore, per
pontem lapideum, longitudinis paffuum XL. ex XV. arcubus conftantem, ciuitas
antiqua a Septentrione continenti iun&ta erat, a Meridie vero, inter eandem ciui
tatem et proximum infulae collem, portus exiftit, qui ab oriente aggere contra
hibernos flu&tus tutus redditur, per quem, tribus pontibus, tunc fubliciis, inter
-
ftin&tum, in infulam erat tranfitus ; ab occidente vero principale patensque |
oftium habebat, per quod tres quatuorue triremes fimul ingredi poterant. Por
tus autem ipfe, ex maris reciprocatione, quod ibidem coar&tatum fumma veloci
tate et incertitudine commeat, maiorum nauium capax eft ; reliquum autem
littus circa oppidum, ex vtraque parte, tam occidentali, quam orientali, longo
fpatio penes continentem limofum, nullibi ficco pede, ex paruis etiam cimbis, ex
fcenfionem admittit, per tenuemque tantum alueum manufa&um, tempore quo,
ob Breberienfium metum, fècundo muro ciuitas munita fuit, paruis nauiculis ci
uitatem circumire permittitur. Ipfâ vero vrbs, in duas diuifà erat partes, in-no
uam fcilicet, et veterem : vetus, quae et orientalis, a fèptentrione et oriente
duplici, ab occidente et meridie fimplici, muro cingebatur ; noua et occidenta
lis, a feptentrione et meridie debilibus muris veteri iungebatur, ab occidente ve
ro firmiori claudebatur, in vnius feptentrionali angulo vnica turris erat, in me.
, ridionali vero binae turres faucibus portus imminebant.
Tragurienfès igitur, Sibenicenfi expugnatione audita, in magno timore ver.
fàbantur, Banique auxilia implorabant, eoque, ob Sibenicenfium calamitatem fibi
* - -
imputatam, celeriter accurrente, cum Ligures quoque cum captis aliquot nauibus
ibidem fe recepiffent, inter fe confulebant, fi qua ratio muniendi portus iniri pof.
fet ? opportunequePifano Iadram reuerfò, exindeque tempus exequendi propofi
• ti rati, omnia ex Ligurum fèntentia difpofuerunt. Ligures etenim, cum claf.
ſem
 вт скоАтлвывек оyfNтуs cАР 1 39,
fem Venera inferiorem haberent, eam remige abunde inftruxerant, ita, vt cele
ritate Venetam facile eluderet; a Rege Vngariae euocati ladrae hibernare iudi
fuerant, vt Venetam frumentationem impedirent, quam exfola Арulia fibi pro
curantes, Anconitanosque intenfos experti, et reliqua littora Italica, vipote im
portuofa, vitantes, vellent, nolent, praefertim naues onuftae, circa Diomedis
promontorium, crebro fubfiftere cogerentur; explorata'Гragurini portus oppor
tunitate, ibidem potius, quam ladrae hibernare decreuerant, vt facilius Venetas
naues, circa proximumpromontorium verfantes, confequerentur,et ab eorundem
clafe infequente, ex duplicis otiopportunitate,Tragurium fefubducerent In
terim tempus dabatur fupplementi a Genua accipiendi, et Dalmatis triremes,
quasiufu Regio parabant, inftruendi, vt vel aequatis viribus cum Venetis de
Аdriatici imperio decertarent, vel faltem Apulam frumentationem impedirent;
in quo praecipuam (pem vittoriae foederati reponebant. Вano igitur, circumui
cinos Croatos, qui nuncИlabi dicuntur, magna copia ad feruitia praeftanda co
genre, ciuibusque patriae operam alacriter nauantibus, portum folicite munire
aggreffi funt : оitium enim orientale, aceruislapidum, exproximis maceris fum
tis, fcircque fub aqua dipolitis, ita detorferunt, vt triremibus direttum iterim
pedirent; in occidentali vero parte, vbi oftium latius, tres naues, quas ceperant,
faxis impletas demerferunt, reliquum arboribus antemnisque nauium vna coli.
gatis, fidibusquefixis clauferunt; fic opinione celerius, tutum receptum, etiam
paruo numeronauium, a cuiuslibet cladis perfecutione, parauerunt Proximum de
inde infulae collem, Balan di8tum, munire ceperunt; qui, cum ex parte meri
dionali, rupibus vndequaque prominentibus, adeo praeruptus et confragofus fit,
vt nii per arttas femitas, difficilem afcenfum, etiam nulloprohibente, permittat,
et ex orientali parte, monti praealto adiaceat, cui ab equalи; nomen eit, ex occi
dentali vero in tria dorfa diftinctus, alia aliis demidiora, prope fauces portus in
planitiem quandam, lithmum efficientem, definat, cui lene promontorium in pen
infulae oblongae figuram anne8titur, a S. Cypriano nomen habens: hanc decliuita
tem, muro, ex crafia materia (cite dipolito, munire feltinabant, materiam loco
abunde fuрpeditante, aditumque (epire, faucibusque portus coniungere; quod
cum Pifano innotuiflet, antequam opera perficerentur, eo pergerefeftinauit, et
propeciuitatem, die XVI.Nouenbris, paulo ante nottemperuent, maximumque
terrorem ciuibus incutfit. Nam forte fortuna, Ligures ad infeftandas Venetas na
ues profettierant, et circa Pharum reperiebantur; tamen, quia itatim atque Ve
neta claifis, ex infulisSibenicenfium, in apertum mare, verfusPromontoriumDio
medis naulgare vifa eit, excubiae per colles montesque, poft Sibenicenfium in
cendium difpolitae,facibus aduentum eius accolis fignificabant, vt accurrerent vbi
opus effet Ex quibus Ligures et Croati, cognito Venetorum confilio, Tragu
rium celerrime conuenerunt, euenitque, vt eodem tempore, quo Pifanus ad in
fulam Boue ex occidente, Ligures ex oriente accederent, notteque infequenti
in portum inuetti, duplici ordine triremes, remis fimul complicatis, poft munitio
nes oppofuerint, remigesque fuos cum Croatis, per rupes collis dipofuerint; ci
uibus reliquas munitiones tutantibus. - -

Pifanus, cum fatto mane clafiem hottilem in portum illapfam et infcio con
fpexifer, camque perdere cupcret, exfcentionem ad fuргаdictum lithmum fecit,
-- - machi.

«
 т.

* . - - - - * - - - - - - - -

392 I Io Lycп pЕ КЕсNo pАLмАт1АЕ

ч.
machinisque et bombardis pertradis munitiones terra marique acerrime oppu:
gnault, in portumque perrumpere conatuseft: fed vbique conatus eius elui
fuerunt, maximoque damno affettusett, praefertim a remigibus Ligurum, et
Vlahis, magnacopiafundis,continuam grandinemlapidum,infubiettam planiciem
iaculantibus; cumque munitiones, fua opinione firmiores expertus eflet, vtini.
* .
micos ditraheret, Valarefium cum parte claffis infulam circuire iuffit, et ex ori
entali parte aggereminuaderе Sed, cum ibilittorainfulae et continentis adeo
coar8tentur, vt nif vnitriremipoftaliam permittatur ad aggerem accefits, quem
cum munitionibns recenterfadis impeditum reperilet Valarefus, in easqueim.
pegifer, retrocedere, et in proximum littusinfilae exicendere coattus fuit; in
duo tantum temporis triuit, vt cities et Ligures accurrentes, defentionem para.
uerint, et Valarefo fuperuenienti, in capite aggeris fe oppofuerint; vbi, pot
longum certamen locomotifuere, parsque ad pontem medium fe recipiens oc.
cifa, velin mare trufa fuit, vt СhronitaeVeneti memorant, eo, quia ciues, qui
in ea parte aggeris veriabantur, cum fuos fugientes cernerent, pontis, quiad
tranfitum nauibus concedendum, in duas partes aperiri folebat, partem ciuitati
proximiorem eleuarunt. Valarefusitaque, relitto in aggere captopraefidio, nea
tergo impeteretur, verfus D. Petriaediculam, inter collem, et mare, occidentem
verfus, fitam, vbi maior pars Ligurum ex fuga fe receperat, et in anguftiis illis
defentionem parabat, pergens; fuos adoppugnationem ordinatim faciendam dis.
ponebat, vt anguftiis occupatis, a tergo aggrederetureos, qui munitionesaPi
fano oppugnatas tutabantur. Sed cum locus ille, in quo confiftebant Veneti,
qui prius maceris et arboribus hortorum totus impeditus fuerat, ex earundem
rerum ad munitiones afportatione, nudus et apertus reperiretur; cines, ex vna
parte; afcentis, quas in promptu habebant, nauibus, accefierunt, Vlahi vero, et
Ligurum remiges, e rupibus, уtpote montani, per rupesque incedere afteti, ex
altera aduolarunt, Venetosque ex viroque latere impune vulnerantes, retrocede.
ге coegerunt, ibique Valarefus, et plures aliiccciderunt, reliqui ad praeidium
in aggere relidum e receperunt, et exindead triremes, nulo proléquentere.
deuntes, circumattainfula, ad Pianum reuertifunt. Qui, cum vbique imprope.
ros соnatus fuos expertus fuliet, et in diesequitum Croatorum turmas, quas
impedіre non poterat, fuperuenire cerneret; neinutiliter in incommodaftatione
tempus tereret, obfefit, pro natium tamen, commeatum deferentium, tutela, cir:
capromontorium Diomedispluribus diebus commoratus, ad feftaNatalitiaVene.
tias in hiberna conceit, Magitratumque depofit, y Caroldus refert ouо
temporis fpatio, Ligures, Banum ad perficiendas munitionesceptasiuuerunt, et
уtaliasaliis in locis opportunis excitaret, auttores fuerunt, quarum vertigia ad.
huc fuperfunt. Fauces enim portus, validioribus operibus coar8tatas, reliquum
catena clauferunt; femitas autem meridionales, collis rupibus deiettis occlufas,
omnino inaccelibiles effecerunt, alteroque muro, in decliuitate collis, vsquead
fauces portus dedutto, munitionem duplicarunt: aggere vero muris et turribus
firmato, et exterioriciuitatis, exynaparte, muroiunto, ex altera ad proximasin.
fulae rupes, crafia maceria deducta, fic ex omni parte munitionibus portu clauto,
ftatim atque Venetam clafiem in hiberna fe contulife refcinerunt, per vices ex.
еuntes, naues, per quas lucri cupiditate Venetis commeatus fuрpeditabatur, in.
- teГ
 ET CROATIAE LIBER QviNTvs cAP. I. 393
tercipiebant, adeo, vt Veneti ad magnain alimentorum inopiam reda&i, clafTem
denuo educere coa&i fint,creatoque iterum Pifàno maris Praefe&o, naues in Apu
liam ituras affociare, et Tragurium, ex quo tanta incommoda res Veneta acci
piebat, maiori quam antea apparatu, oppugnare iufferint; quod ad medium
menfis Februarii fa&tum memorat Caroldus ; nauibusque in Apuliam amanda.
tis, Tragurium oppugnare voluiffe Pifanum, fed cum omnia validius firmata re
periffet, ab oppugnatione deftitiffe,cumSabellico conuenit. Quibus fic relatis,Sa
bellici di&ta quaedam corrigenda funt, et loco: in ancoris ftare, reponendum: ad
peninfülam ftare. Neque Liguftica cla//i ad Apulam frumentationem exierat,cumin Dal
matia annona abundaret, fed ad infeffandum Apulam Venetorum frumentationem ; ne
que diuifà claffe, partem militum in continentem expofuit Valareffus, fed in infulam ;
neque Vrbem oppugnauit Pifànus, cum nusquam, praeterquam ex ipfo portu,
quem occupare non potuit, oppugnari a claffe poterat, ideo pro vrbe, munitiones
portus et infùlae reponi debent, intra quas Ligures, non intra moenia, reperieban
tur, cum poft Pifàni difceffum, ante feftaNatalitia, intra moenia receptos, eisdem
que monafteria pluresque ciuium domos traditas, monumenta publica doceant.
Sic paucis Sabellici verbis corre&is, vt in margine adnotatum eft, integra véra
que rei geftae feries apparet, in Chronico latius difcuffa, vbi et loci ichnographia
pro clariori intelligentia pofita eft. .
Quibus fic explicatis, apparet, quanti momenti eo belloTragurinus portus
fuerit, quamque neceffaria eius poffeffio illis, quibus tuta per Adriaticum naui
gatio cordi eft.. Veneti enim, qui fitum Tragurii optime callebant, fibi perfua
dere non poterant, tam breui temporis fpatio portum et infulam,muniri potuiffe,
quin ipfi aduenientes opera difturbarent; quod in caufà fuit, vt de hac re nullam
follicitudinem habuerint, fed Liguftica folertia delufi fuere. Quodfi Pifànus, loco
Sibenici, quod cepifle, praeter praedam, nullius momenti fuit, Tragurium occu
paffet, vt facilè abfente tunc Liguftica claffe portum ingredi poterat, debilesque
ciuitatis nouae muros fuperare, et exinde veteris quoque fubfodere; nam fecun
dus murus, qui antiquitus eam partem muniebat, in priuatarum domorum vfus
conucrfus,fubfodientibus teftudinum loco fuiffet: ficTragurio occupato, Ligures
Iadram vel Ragufium fecedere coegiffet, ipfeque inter Iffam et Tragurium ver
ſando,naues,adfrumentationem Apulam euntes et redeuntes, facile tutari, abun
deque Venetias commeatu inftruere poterat ; ex inopia cuius, res Veneta prae
fertim periclitata eft. Ligures enim, qui nauium fuarum celeritate folerter vte
bantur, praefente Veneta claffe, eorum naues infeftare aufuri non fuiffent, nifi
proximum aliquod tutumque refugium habuiffent. Ex qua Tragurii occupandi
occafione praetermiffà, omnia incommoda prouenere; cum hieme adhuc faeuiente,
circa Diomedis promontorium, in portubus defertis fubfiftere Veneta claffis coa&ta
fuerit, nauesque commeatus deferentes maximo cum incommodo praeftolari.
quibus exceptis, Venetias redire volebat Pifànus, ad reficiendam claffem, claffia
riosque variis morbis implicitos curandos; fed fenatus iuffu, Polae in Iftria trire
mes reparare, et fupplementa expe&are coa&us eft. Et quamuis omnia Senatus
fedulo fubminiftraret, vt Carefinus loco relato memorat; tamen, cum ob incom
moda,quae ea hieme perpeffi fuerant,claffiarii multi occumberent, et quamplures
variis morbis confli&tarentur, opus retardabatur. Ligures vero, qui ex com
来兴米 - Ddd - modis
394 I. НО. LV С II, DE R ЕGNО. DАТ, МАТ (А Е.

modishibernis naues et corporaintegra feruarant, ftatim atque Venetam claiem

Роiae morbis et reparatione impeditam acceperunt, in apertum prodeuntes, et
per Adriatica littora difperii, Venetis omnia infetta reddiderunt Ex quo illud
euenit, vt omnia Venetorum confilia Liguribus nota effent, Ligurum autem Ve
netos laterent, et (tatim atque fupplementa decem millium triremium peruenere,
Venetae clais reparationem praeuertere maturarunt; repudiatisque Dalmaticis
triremibus, vtpote inexpertis, valida tantum, fed (electa iuuentutis manu, quae
nomen dederat, recepta, famam fupplementi accepti anteuertentes, Polam pro
fecti, decemque triremibus in infidis collocatis, hottes ad certamen prouоса
runt. Veneti, quitories eiusdem numeri, quem videbant, clafiem fugientem per
fecutifuerant, cum de fupplemento accepto nihil refcifient, reputantesque hoc
in fetentari eo, quia nondum omnestriremes reparatae effent, et quamplurimi
militum et remigum valetudinarii reperirentur, Imperatorem vrgebant, vtafcen"
fis, quas retarferant, nauibus, hottium temeritatioccurreret Sed Pifanus difie
rendum certamen exiftimabat, donec fupplementa breui fupernentura acciperet,
in(titutumque reficiendae claffis opus perficeretur, fimul de hoftium viribus, et
vnde, fugaci modo et vitabundo, Liguri fubitus ad offerendam vitro dimicationem
animus acce(fifiet, cogniturus. Sed milites, quod pauidum antea hoftem infultan
tem fibi videbant, inconfultus quidam pudor ineetfit, adeo, vt efferatis animis pu
gnam expofcerent, feque, omitia Imperatoris reuerentia, effufenaues confcenfuros,
arque in certamenituros, minabantur. ОuamobremPifanus, fatali necetitate fequi
potius, quam ducere milites ad pugnam, coastus eft, et ex XXII. triremibus, quae
in eaftatione erant, XVI. tantum primo illo impetu exportu progreffaefunt, eas
чue breui fecutae duae aliae, hottesque infettatae funt: qui adeliciendos Venetos
fugam primo fimulauerant, mox, proris conuerfis, acerrime vtrique pugnarunt,
in qua aliquot naues Ligurum occupatae, ipfeque Lucianus Auria Praefettus
occifus fuit. Sed in ipfoardore pugnae, exinopinato criremium, quae latebant,fu
peruentu, Veneti circumuenti et opprefi funt; Pifanusque, quatuor tantum trire
mibusa caetera clafie fubdu8tis, Venetias tritte nuntium tulit. Vbi, duamuis ex
inopinato infelicique euentu ciues perculfi fuifient, tamen, cum inimica clafiis
non appareret, Senatuique innotuiflet, ob detrimentum acceptum Dalmatiam ver
fus ad fe reficiendum direxife itét: tarim triremem vnam ad ferendum aduerfae
pugnae nuntium, tam fociis, quam Carolo Zeno, reliquae clafiis Praefecto, qui
hoc interim multis damnis inimicos pluribus in locis affecerar, et in mariSyriaco
reperiebatur, ablegauit, aliasque deindefex adeundem mifit, vt tutius redirepof:
fet, oftiaque circumuicinorum portuum muniuit, vt ab hottium clasfe, quam ci
to fuperuenturam timebant, fe defendere, aduentumque Zeni practolari posfet.
Пigures autem, ouantcs ladram et'Гragurium fe recipientes, captas de Venetis
naues cum propriis reparabant, captiuosque diftribuebant, vt recepto nouо Du
ce, quem ex patria expectabant, Venetias ante Zeni aduentum adorirentur: in
terim Arbum, fed incasfum, recupeгare tentarunt. - - ".

Аdueniens deinde Petrus Auria Dux, luftrata clasfe, ladra (oluit die vltimo
Iulii cum triremibus LП. quarum (eptem erant Dalmaticae, et duae Graecanici
Imperii, vtCaroldus refert, etXL.lembisDalmatarum; Liriaтaие delatus,eandem
populatusett, Gradum et Crapularincendit, et fimul cum foederatis Parauinis, et
- - - - - * Сarnis,
 ET CROATIAE LIBER QyiNTvs CAP. I. 395

Carnis Clodiam cepit, vt Hiftorici vtrorumque referunt. Sed latius Venetorum

Chroniftae, notatque Caroldus, tunc inter Carrarienfèm Patauii regulum, et Li
gures, in omnibus non conueniffe. Carrarienfemque, aliquibus locis proximis ca
ptis, cum legatis Ligurum, et Iadrenfium, qui Patauii conuenerant, Taruifium
obfidere decreuiffe, obfidionemque coeptam die vigefima o&aua Augu(ti, refert; -

alter vero Chronifta Anonymus, Carrarienfem faepe Ligures hgrtatum memorat,

vt fibi reli&ta Clodiae cuftodia, Venetias obfiderent, reliquaque maritima loca
occuparent, irridetque Ligures, quod id efficere praetermiferint. Veneti vero, . -

amiffa Clodia, et circumuicinis locis, quamuis aditus qui Venetias exinde ducunt *

obfepfiffent, tamen cum Taruifium obfideretur, famaque aduenientis Vngarici

exercitus caeteri in fide nutarent, et, quae vnica fpes reliqua erat, Zeni aduentus
incertus effet, qui etiam a proxima potentiorique inimica claffè intercipi poterat;
quodque in praefens magis vrgebat, annona deficeret: pacem quibusuis conditio
nibus petere decreuerunt, ob id a Carrarienfi inducias pro legatis mittendis petie
runt, ad Auriam vero, feptem captiuos Genuenfes, pacem poftulatum, Clodiam
ire a) permiferunt. Carrarienfis absque fociis legatos admittere noluit, Auria vero a) Idem.
miffos in carcerem remifit»di&titans: fé Venetias venturum, omnesque captiuos vi li -

beraturum. Ideo Veneti, defperata pacis exhac parte reconciliatione,addeliniendum

Caroli a pace di&ti animum, qui cum decem millibus Vngarorum aduentabat, fe
conuertumt, impetrataque accedendi venia, quinque Legatos fumma cum au&to- '
ritate ad ipfiim ablegarunt. Carolus isin Vngaria educatus fuerat. Cum etenim
Ludouicus, ex duabus vxoribus, quas habuerat, nondum prolem fufcepiffet, ad
confànguineos, qui in Regno Neapolitano reliqui erant, refpiciens, mifertus Caroli
pueri, cuius pater Ludouicus Dyrrachinus, qtii toties contra Ludouicum Taren
timum Regem Neapolitanum, et Reginam Ioannam infurrexerat, tandem captus
et in carcere detentus, neque a Ioanna poft mortem viri relaxatus, ibi b) obierat: b) 4C. 362.
ipfum accerfiuit, Spalatenfibusque iuffit, vt eum tanquam confànguineum et fi
lium c) honorarent. qui Iadram appulfus, Iadrenfique triremi Segniam delatus d), e)40. 36, -

in Vngaria apud Regem in fpem fucceffionis educabatur. Regni vero Neapo- d)4 cºa.
litani iura quamuis Ludouicus Ioannae permiferat, tamen, cum ipfâ prole careret,
po(t eius mortem fucceffionem ad fe fpe&are afferebat: quod, ficuti, quando con
fànguineos ex carcere Vngarico relaxauerat, occulte cum ipfis pa&us fuerat, ita
id fummo Pontifici palam fignificauit, vt Rainaldus ex epiftola, eidem Regi a fum
mo Pontifice e) fcripta, tradit. -
e) A. C. 1563. -

т. Х.
Ludouico Regi Vngariae. Dileéfor filior, Nobiles viror, Ioannem de Ludbergh, olim
Dalmatiae et Croatiae Banum, ac Ioannem Treutel de Neuma, milites, Ambafciatores tuor,
latores praefentium, ad noftram praefentiam deftinatos, et dileéfum Nobilem virum Stepha- *

num Francifèi, militem Iadrenfem, eorundem Ambafeiatorum interpretem, gratanter rcce

pimus, in eis quodammodo tuae Celfitudinis praefentiam contemplantes ; diífumque Ste
phanum, prudenter ac facunde proponentem, quod Regnum Siciliae tuae Serenitati debe
jur, et quod molefle ferres fi ad extraneos deueniret, et quod, licet charisfimam in Chri
flo filiam noflram Ioannam, Reginam Siciliae Illuftrem, in vita fua turbare minime inten
deres, tamen congruis remediis prouidere volebar periculo, quod poffet poft diéfae Reginae
obitum euenire . . . . . . Datum apud montem Flafconem V. Kal. Sept. A. VI.
米光米 · Dd d 2 ~
Sed
 396 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
Sed cum deinde filia ipfi nata effet, Neptem ex Stephano fratre Elifabe- -

tham Philippo Tarentino vxorem dedit, Carolo vero, Margaritam, Caroli Ducis
a) A.C. 1370. Dyrrachii filiam pofthumama), copulauit, quem Banum quoque Dalmatiae etCro
atiae inftituit. Cumque deinde Ioanna de Trinacriae Regno cum Arragonenfibus
pyrai,. aa compofuisfet, Pontifexque b) approbasfet, Ludouicus conqueftuseft, iurafua fuc
am. 572. m.j. cesfionis in Regno vtriusque Siciliae ad extraneos c) deuolui: Carolus interim
9'*"' * Banatu Dalmatiäe et Croatiae fun&us, cum vxore Neapolim redierat, deinde a
º 7+ Ludouico vocatus, bello Venetico praepofitus d) fuerat; fèd cùm tunc Ioanna
a)4.c.578. Regina Neapolis fchismaticis Cardinalibus contra Vrbanum fummum Pontificem
adhaefisfet, Clementisque Antipapae ele&ionem fouisfèt, Vrbanus Ludouicumin
eam inuitauit, Regnumque Neapolitanum obtulit, fed ipfe iam fenex, Carolo, vege
tae aetatis, vti propinquiori confànguineo, et vnico tunc ex Carolo I. mafculo poft
fe fuperftiti, tradendum confuluit, auxiliaque valida libenter pollicitus eft, eun
demque cum exercitu in Italiam direxit; qui vltima die Augufti MCCCLXXIX.
prope Taruifium venit, pacem cum Venetis compofiturus, vt expeditionem Nea
politanam profequi poffet. Quid autem ibi a&itatum fuerit, Carefinus breuiter
- 11arrat : - --
郎
- Conueniunt plerumque Ambafciatores partium pro traéfatu pacis, quam Paduanus
Jemper pro viribus impugnauit, figgerens Regiae Maieftati, ipfam in breui futuram domi. | Crè

nam tam gloriofae et liberae ciuitatis. Vana profeéfo fpes tua Paduane, nequam, et | Cre
plenisfima dolo, et fibimet imposfibilis videtur, dicente Propbeta: defiderium peccatorum 氓
peribit ; aftute enim, mellifluo colore, Maieftatem Regiam fatagis retinere, me refipifcat ter
ab inceptis. Sed quod Paduanus operatur ad malum, folita Dei prouidentia conuertit in há
maximum bonum, et mora fecit, quad ratio facere nequiuit: nam egregii viri, Nicolaus in
Mauroceno, Decretorum Doéfor, Iacobus de Priolis, Zacharias Contareno, Ioannes Grado
nico, et Michael Mauroceno, Procurator Eccleſiae S. Marci, Ambaſciatores et Syndici, nun
quam defuerunt in partibus Taruifinis, et alibi, quorum profeéfo fapientia, et eloquen
tiae vis, ad Reipublicae falutem plurimum profuerat. Aduerfa enim pars, fèilicet Illu
flris Dominus Carolus de Durachio, et aliqui Praelati et Barones, pro Regia Maiefiate
Hungariae, Ambafciatores Iamuenfium, Patriarcha Aquileienfis et Paduae, ob malefidam
fortumam, mundanamque potentiam, nimis elati, petitione, iniuftisfimas, Deo et mundo
•xofas, quas ob earum ineptitudinem absque ffilo pertranfèo, licet indigne proponerent, ho
nefte tamen refiffere non poterant validisfimis argumentis ac rationibus, quibus praefa
ti Ambafciatores noftri, ius noftrum pertinentisfime confouebant : concludentes, femper Du
cale Dominium ad pacem diffofiium, congruam et honeftam. - - - -

Quibus Caroldus addit, Carolum,auditis Genuenfium et Patauinorumde pa

cefententiis, Legatorumque Venetorum refponfis; qui, quantumuisiniquasrefpue
reconditiones non videbantur,fed potius honeftatemiurium füorumbenignitati Ma
ieftatis Regis Vngariae deferre, omnes in Vngariam ad Regem mifit: ipfe interim
expeditioni Neapolitanae intentus, praefènti Venetorum indigentiae, máximo pro
prio emolumento fàtisfacere decreuit. Permifit enimipfis,vt cuiuscunque generis
- annonam in Taruifium inferrent, fòlutis pro quolibet boue ducatis duobus, pro
* pecude folidis quadraginta, et pro ftaro Veneto tritici fòlidos triginta, pro quolibet
vero centenario ponderis olei, carnis, et cafei, ducatis duobus aureis: ex quo non
folum Taruifium, fed ipfàe quoque Venetiae, commeatibus, quibus maximopere
, - -
rr
--
- indi
 ET CROATIAE LIBER QyiNTvs cAP. I. 397

indigebant, inftru&ae fuerunt. Qua de caufà Francifcum Nouellum, Patauini Re

guli filium, qui fame Taruifiofe potiturum fperabat, hac fpefruftratum, die quin.
ta Septembris e caftris difcesfisfe, patremque eius in Vngariam Gulielmum de
Curtarolo, Regia Carolo perpetrata fignificaturum, mifisfè, vbi in longum de con
ditionibus difceptatio protra&a eft. Nam Genuenfes et Patauini, Venetorum no.
men orihino deletum volebant,Veneti vero honeftam pacem non refpuebant: fed
quaenam conditiones tunc propofitae fuerunt, nemo ex Venetis Hiftoricis, vel
Chromiftis, exprimit, folus Paulus Mauroceno, libro decimo quarto, in fine,
earum capita refert, fcilicet: • -

I. Quod in platea S. Marci, folemnioribus diebus fefiis, vexillum Regis Vngariae

erigeretur.
II. Pro expenfis quinque mille ducati foluerentur ffatis temporibus. .
III. Ele&io Ducis a Rege confirmaretur. - -

. IV. Syluerent Regi annuum tributum quinquaginta millium ducatorum.

Interim Veneti, dum de conditionibus pacis in Vngaria difputabatur, cum
periculum amittendi Taruifii cesfàffet, ciuitasque annonae penuria fubleuata fuif
fet, animos quoque erigentes, quomodo inimicos otiofos, Clodiae morantes, inde
pellere poffènt, confulebant, Ducis prudenti confilio vfi, nouam claffem parare de
creuerunt, et XXXIV. triremes a ciuibus feſtinanter inſtruebantur. Hoc interim.
creato iterum Victore Piſano praefecto clasfis, is, minoribus lembis per aeftuaria
delatus, commereium inter Genuenfes et Patauinos impediuit: Genuenfès au
tem, cum fibi fubfidia Patauina intercepta cernerent, die quarta O&tobris Meta
imaucum et Popiliam aggreffi, ceperunt, nouumque et vicinum terrorem Venetis
incufferunt, annonamque vti, maris domini, a circumuicinis littoribus fibi procu
rabant. Eodemque tempore venerunt Venetias Legati Florentinorum, Mediola
nenfium, Ferrarienfium, et aliorum, qui rem Venetam perditam nolebant, fed Ge
nuenfibus, fperantibus fe Venetiis potituros, clasfemque, {jhae parabatur, vtpote
inexpertam, fpernentibus,ipfàmque ante Zeni aduentum egredi non aufuram exi
ftimantibus, nihil confe&tum eft. Veneti tandem, cum clasfem inftruxisfent, Duce
eam afcendente, die XXIV. Decembris e portu foluentes, poft multa certamina,
demerfis nauibus, oftia portus Clodiae clauferunt, opportuneque Carolo Zeno
'cum reliqua clasfe fuperueniente, Genuenfium clasfem inibi obfederunt. Sic mu
tata rerum facies eft, nam Genuenfes claufi, annona laborare, Veneti vero abun
dare coeperunt: et quamuis varios conatus pro educenda clasſe Genuenſes fece
rint, tamen omnes in irritum cesfere. Qua de caufâ Carrarienfis pacis tra&atum
introducere conatus eft, fèd cum Veneti inclufos Genuenfès dimittere nollent,
fruftra fuit: vnica fpes Genuenfium reliqua erat, aduentus eorundem clasfis, qua
veniente, fperabant, fé Veneta fepta difcusfuros, ante cuius aduentum, Venetiin
terim ad annonam procurandam, Thaddaeum Iuftinianum amandarunt, vt Care
$imus loco relato fequitur: - -
Thaddaeus Iuffiniano, miles, cum fex galeis ad praeftandum faluum conduéium ma
uigiis frumenti aliorumque viéfualium, ad partes Marchiae Sclauoniae et Apuliae fe trans.
stulit : ad quem etiam de partibus Iftriae nauigabant aliae fexgaleae, in praefati Thad
, ſº
daei auxilium, per viam Marchiae mittebantur: fed mare, vento et procellis obflanti.
bur, fimul iungi, minime valuerunt. Attigerunt enim XX. Aprilis portum Veftarum pro
Dd d 3 pe
 398 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

- pe Manfredoniam, per XXV. milliaria poft cafùin occurfùm eidem Thaddaeos quo exi
flente ibidem cum fex galeis et o&o nauigiis, fòllicitando ea onerari frumento, fùperuenit
Gafpar Spinula cum XI. galeis a Ianua. Thaddaeus ergo, fùbmcrfis galeis, VII. naui
giis fe ad defenfionem expofüit in terra fùper Manfredonico molo. Ad primum congreſ
fum no/îri viriliter pugnantes praeualuerunt, occifis et vulneratis multis ex hoßibus, tan
dem hoflibur a fronte et a tergo defendentibus, et terra ac mari ingruentibus, gentemno
ftram cedere oportuit, taliter, quod Thaddaeus cum CXL. vel circa captiuus ducitur Ia
dram. Sic alternat fortuna vices, fic de more guerrae contingit. Ex quo tamen hofti
modicum fauoris, et nobis nimium damnum nofcitur proueniffè: nam caeteri viri galea
rum ad Ducalem claffem reuertuntur. Huiusmodi cafù audito, no/lrae fex galeae, quae in
portu Veftarum erant, confeftim retrocedunt, et repertis reliquit quatuor galeis, quae re
cefferant a portu Fici, properant fimul ad exercitum no/lrum contra Clodiam ; et vt vni
ta virtus fortior fit ad refiftendum galeis hofliim, quae in Iadram fe contulerant, vt Ia
nuenfibus claufis in Clugia praeftarent auxilium, eosque ab obfidione liberarent: boftes
igitur, colleéiis viribus fùis in Iadra, verfùs Clugiam velociter nauigantes cum galeis XXII.
et tribus galledellit, die XI V. Maii, in diluculo, fùpra portum Clugiae applicant. Et
infra: - - - -

* Decimo tertio Iunii füperuenerunt feptem galeae Ianuenfes ; ita numerus, computa
tis decem Dalmaticorum galeis, auéfus eft ad XXXVI. galeas, et aliquor galledellor, cum
quibus fingulis diebus faciebant offentationem aggrediendi galeas noflrat.
Sic conatibus Genuenfium in irritum cadentibus, tandem Clodiae inclufi,
numero quinque millium Venetis fe dediderunt die XXII. Iunii, et die prima Iu
lii Dux triumphans Venetias reuertitur, die vero trigefima Vi&or Pifànus cum
XLVII. triremibus portu foluit, et in Iftriam delatus, loca amiffa recuperauit, ho
ftesque in Dalmatia infecutus eft, vt idem Carefinus refert:
Dum autem die VII. menfis eiusdem fçilicet Augufti, Vi&or Pifànus Nimenfem in
fùlam applicaffèt, vifò êho Ianuenfi galladello, vna ex galeis ipfùm cepit absque homini
bus, qui fùpra filuam fiibito figerunt, fed a quibudam galearum hominibus fuper infüla
depofitis, capti fùerunt, patronus, fcriba, et quatuordecim homines galladelli, a quibus
certum mouum habitum extitit, quod galeae XII. Ianuenſes nouisſime a Iadra receffèrant,
eunter Manfredoniam pro frumento. Verfùs igitur Apuliam fefline properant die VIII.
Atgufli, bombardando fùpra portum Iadrae, et riperiam Dalmatiae difcurrendo, nonnulla
damna intulit contra Sclauor, de multis domibus etnauigiis captis et combuftis, quae fru
mento, fale, aliisque mercibus erant onuftae. Quo tempore Ligures Arbum recuperaf
fe Chroniftae fcribunt, Carefinus autem, relata morte Vi&oris, fequitur:
Galeae noftrae, circumdatis aliquibus Apuliae locis, et firrogato Capitaneo Nobili
viro Ludouico, Lauredamo, qui Prouifor erat armatae, et a Manfredomia recedens die
XIV. Augufti, ad damnum hoftium conuertitur, inferendo plurima damna Dalmatiae et
Croatiae locis, capiendo et cremando nonnulla nauigia: tandem XXIX. eiusdem Augu
fli applicuit Signam, quae igni füpponitur, cum maximo incolarum damno, et no/trarиm
gentium modico lucro, quae flammia fùbito cunéfa corripuit et confum:fit. Galei, inde re
cedentibus, Veglienfes lacfi fuerunt, fed modice, quia ftatim ad obedientiam deuenerunt.
Iocus autem Bofcbarii fuit igne confümtus. Subditque, Carolum Zeno deinde ele&um
Capitaneum generalem, die IlI. Aprilis MCCCLXXXI. portu foluisſe, et hoftes
in Tyrrheno infeftasfe, eaque de caufâ Genuenfium clasfem ab Adriatico diuer
tisſe,
 ET CROATIAE LIBER QyiNTvs CAP. I. 399
tisfe, cum interim partes pro pace facienda Taurini conuenisfent, dum de con
ditionibus tra&tabatur, Carrarienfis iterum Taruifium premebat, et cum annona
obfeffos deficeret, Venetique eam inferendam modum non haberent: ideo, ne in
marium proximi hoftis perueniret,Taruifium Duci Auftriae tradiderunt, eiusque
milites die fecunda Maii ciuitatem ingresfi funt, Carrarienfisque delufus, pax tan
dem Täurini fecuta eft die o&aua Augufti MCCCLXXXI. resque cum reliquis
in priftinum reftitutae; quoad Regem vero Vngariae, conditionibus a Caroldo
relatis: - - - • -- - - -

. Quod Regis Vngariae fùbditi, nauigare non poffent ad ora fluminum ab Iflriae pro
montorio et Rimino citra, nec merces deferre, Veneti vero Regi fòluere deberent fingulo
anno ducatorum feptem millia auri ; Venetorum triremes ingredi non poffent aliquem por
tum Regium, catena claufum ; et pro reftitutione ciuitatis Catari conuentum, vt traderetur
in manus Pauli de Georgio de Iadra, Regii militis ; de munitionibus autem, quae intra ca
fîrum reperiebantur, quae Paulus retinere voluerit, eius aeftimatio Venetis fòlui deberet,
vel detrahi de fèptem millibus ducatis, eodem anno a Venetis fòluendis, vt ex in/lrumento
conuentionis, dato Taurini die XVI. Augufti anno MCCCLXXXI. apparet. HuncPau
lum de Georgio tra&tationi pacis interfuisfe, cum Iacobo de Raduchis, vti Iadren
fium Ambafciatores, fcripturae Iadrenfès teftantur, et Paulus de Paulo, itidem Ia
drenfis,in fuoMemoriali fcriptum reliquit: "
Anno MCCCLXXXI. die XV. Augufli venerunt Iadram litterae a nuntiis noftris,
videlicet Domino Iacobo de Radicich, et Domino Paulo de Georgiis, de confirmatione pacis
inter Dominum noflrum Regem, Ianuenfès, et Venetos, etc. fubditque: eodem anno die XV.
Septembris recejfit Dominus Leonardus de Guarro, Capitaneus armatae Ianuenfis, cum fua
armata, a portu Iadrae, intentione repatriandi. Sic recedens Genuenfium clasfis, Ve
hetis Adriaticum quietum reliquit. Nam quamuis aliquas triremes in Dalmatiaha
beret Ludouicus, tamen, quam difficile in(truerentur, et quam raro infimul haec
conuenirent, in patriae Chronico declaratur, vbi etiam de fitu portus Fici, a Care
fino memorati, diffèritur. Tunc adexcludendum Venetae clasfis appulfum, iuffu
Regio, pluribus in locis, vbi fitus permittebat catenae inftitutae fuerunt, quarum
vfus, quamuis in defuetudinem abierit, adhuc tamen loca nomen catenarum reti
nent; vt in finu Rizonico, nunc Gulfo Catarenfi di&to, Sibenicenfi, aliisque in lo
cis, quos fuperfluum effet recenfère. Dum relata inter Venetos et Genuenfes
patrabantur, Carolus Reginam Ioannam aggredi parabat, quam Vrbanus cum
fuo Antipapa excommunicauerat; crucemque contra eosdem Iadrae praedicatam
die XVII. Maii MCCCLXXX. Paulus de Paulo, et ob Regis Caroli vi&toriam,
Othonisque mariti Ioannae captiuitatem, magnam feftam in Iadra faétam, fubdit. Ca
rolo Regno potito, Ioanna quoque eidem fe dedidit, quam in carcere detentam
He&or Pignatellus refert. Sed cum Ludouicus Andegauenfis, a Regina adopta
tus, et a Clemente Antipapa inftigatus, numerofo exercitu colle&to, Regnum Nea
politanum aggredi pararet, Ioanna in carcere mortua, vel a) fuffocata fuit: Ludo a) A.C. 1332.
12. Maii.
uicus autem Rex Vngariae, iam tum morbo implicitus, ex quo non conualuit, Ca
rolo auxilia ex Dalmatia fuppeditauit, et de Marchia Anconitana follicitus, fcripfit
epiftolas, quas inter Iadrenfium fcripturarum fragmenta repertas, non inutile erit
apponere, cum contineant quaedam, quae apud Hiftoricos non reperiuntur.
** - ,,Elif -
 4oo , I. io. LvCII DE REGNO DALMATIAE ,
„Elifabeth, Dei Gratia Vngariae, Poloniae, Dalmatiae, etc. fidelibus fuis vni
„uerfis et fingulis, Re&oribus, Iudicibus,Confiliis, Ciuitatum et locorum Iadrae, Ra
„gufii, Sibenici, Tragurii, Spalati, Cathari, et infularum Lefimae et Braciae, Ar
,„bi, et Kerfi, caeterisque Communitatibus Regni noftri Dalmatiae, fàlutem et
„gratiam. -. ..

„Quoniam pro cuiusdam ardui executione negotii,honorem SerenisfimiDo

„mini Noftri Regis, ac noftram concernentes potentiam maritimam, fine qua il.
„lud perfe&ionem affumere non valet, oportet experiri, Fidelitatibus Veftris ftri
„&isfime praecipiendo mandamus, quatenus, mox vifis praefentibus, omnes ga
„leas, parafcernos, brigentinos, et quodlibet aliud genus clasfis, quod fit aptum
„bellis aequoreis, ficut etiam Magnificus vir, fidelis nofter dile&tus, Dominus Emc ſ:
„ricus Bubek, Regnorum noftrorum Dalmatiae et Croatiae Bantis, vobis noftro Re ſº
„ginali verbo firmiter mandabit, armare debeatis, et fic ordinari facere, vt homi º
„nes neceffàrios pro his clasfibus armandis disponere fe taliter mandare, quatenus, 虹
„quotiescunque, habitam poft praefentium notitiam, ad requifitionem fidelis noftri ſ
„Domini Surici Bani praetaxati, fine aliqua mora ipfi posfit cum nauigiis huiusmo ſt
„di armatis, et perfe&e praeparatis, ad locum quem idem Dominus Banus ordi i.
„nabit, maritimum iter feliciter arripere; fcientes, quod fi quis veftrum aufu ns
„temerario praefentibus non paruerit, omni cum effe&u, Regiam et noftram indi
„gnationem fubire, et nihilominus tales mandatorum negle&tiones fupplicio de
„bitae poenae corrigemus. Datum in Vifegrad die XXIII. menfis Aprilis, an
„no Domini MCCCLXXXII. V. Indi&tione, * .

„Ludouicus etc. fidelibus fuis, Magnifico viro, Emerico Bubek, Regnorum

„Dalmatiae et Croatiae Bano, item Re&toribus, Confiliis, et Communitatibus ciui
,tatum ac infularum Dalmatiarum, quibus expedit, fàlutem et gratiam. Quia
„fentimus, aduerfus Sereniffimum Principem, Dominum Carolum, lerufàlem et Si
„ciliae Regem Illuftrem, Fratrem noftrum cariffimum, et eius Regna, non modi
„cam gentium armigerarum potentiam debere hoftiliter aduenire; ipfumque Fra
„trem noftrum non valemus fàluo honore permittere inauditum: fidelitatem igi
„tur veftram requirimus, eique damus in mandatis, quatenus mox habita prae
„fentium notitia, vos cum galeis, nauigiis, et aliis exercitus neceffariis, adeo velitis
„difponere, et munire ftudeatis, vt dum tempus opportunum aduenerit, in fub
„fidium ipfius Fratris noftri dileéti, morae difpendio amputato, egredi et proficif
„ci valeamus; in quo nobis grate complacet. Datum Zolii in fefto San&i Phi
„lippi et Iacobi Apoftolorum anno Domini MCCCLXXXII.
-

. „Nos Ludouicus etc. Vos fidelcs noftros dile&tos, Comites, Re&ores,Con-

„fules, et Communitates ciuitatum et infularum noftrarum Dalmatiae, et (pecia
...liter de ladra, de Raguſio, de Catharo, de Sibenicho, de Tragurio, de Spalato,
„et de aliis, praefentibus requirimus, diligentius quam poffumus, vobisque damus
„in mandatis, quatenus Serenisfimo Principi D. Carolo, Regi Ierufàlem et Siciliae,
„Fratri noftro cariffimo, nunc inftanti tempore fuae neceffitatis, quam habet ex
„parte Ducis Andegauenfis, et quam noftram fore reputamus et adfcribimus, cum
„omni veftra potentia,tam in mari, quam in terra, aduerfus eundem Ducem Ande
„gauenfem, asfiftere et adeffè velitis; adeo, vt a&tus nefarios et bellicofos ipfius
- „Ducis
 ET CROATIAE LIBER QyiNTvs CAP. I. 4oi
„Ducis, ab eodem Fratre noftro, in dextera altisfimi, qui non deferit fperantes in
„fe, eminus pellere valeat; in quo nobis, et fàcrae noftrae coronae, indelebilia fer
»uitia et complacentias facietis, nam quicunque feruitium et honorem in hac
»parte eidem fratri noſtro exhibuerit, per hoc nosmetipſos tenemus honoratos, et
„fi ad praefens veftras expenfàs nequierimus rependere, futuris etiam tempori
„bus vtique promtum gerimus animum complacendi. Aliud igitur fubobtentuno
„ftrae gratiae et dile&tionis non fa&turi, prafentes etiam vna ciuitas alteri poft le
»,&turam deftinare non obmittat.. Datum Zolii die XX. menfis Iulii, anno Domi
,,ni MCCCLXXXII.
„Ludouicus etc. Vniuerfis et fingulis ciuitatibus,terris, et locis, et caftris,
„nec non quibuscunque `de di&tis prouinciae Marchiae Anconitanae Amicis no
»ftris caristimis, falutem et dilectionem finceram. Confiderantes diuerfos cafus,
„et flu&tus, quibus quaffatur praefèntialiter nauicula S. Petri,vt rationis debito ob
„ligamur, atque ex diuina inftitutione conftringimur, indagare modos et formas,
„quibus poffimus taliter obuiare periculis, quod fedes Apoftolica firma maneat,
„ne ab incurfibus proteruorum illicitis ruinam irreparabilem patiatur: ficque ad
„defenfionem San&isfimi in Chrifto Patris, Domini Vrbani Papae fexti, ac Sere
„nisfimi fratris noftri Domini Regis Caroli, felicem ftatum, fàcrofàn&ae Romanae
„Ecclefiae perfe&i zelatoris, contra exercitum Ducis Andegauenfis, qui nuper in
„San&ae Romanae Ecclefiae, et praedi&torum offenfàm veniffe dicitur, contraque
„di&um Ducem, et eius complices ac fautores, alios etiam quoscunque, quos con
„tingat in tali peruerfitate concurrere, decreuimus mittere in partes Italiae, per
„mare et per terram, gentem noftram armigeram, in opportuno numero, cum fo
„lennibus et virtuofis Capitaneis, non folum vt refiftant, fed etiam diuina fauen
„te iuftitia, ducant in extremum tales temerarios infideles, cum vi&toria, in trium
„pho. Quapropter vos, et veftrum quemlibet requirimus, et hortamur, quatenus
„exiftentes promti, foliciti, et conftantes in fidelitate debita fàn&tae Romanae Ec
„clefiae, praefatique fàn&iffimi Domini Papae, curetis omnibus modis vobis poffi
„bilibus, contra tales omnipotentis Dei et humani generis inimicos, virile defenfio
„nis et offènfionis asfümere brachium, taliter, quod poffitis de veftra fidelitate
„laudabili perpetuo commendari: nos autem ad bonum et pacificum ftatum ve
,L(trum diligenter intendemus, et auxiliante Deo, fic cum praefato fanétiffimo Do
„mino Papa ordinabimus, quod in firma defenfione manebitis, nec a quequam
„poteritis fic de caetero turbari faciliter, vel offendi. Datum in caftro no(tro
„Ligeth, die XXVIII. menfis Iulii MCCCLXXXII.
uid autem Andegauenfis in tranfitu Anconae molitus fit, quaeque fubfi
dia Carolo ex Dalmatia transmiffâ fuerint, aliae Iadrenfium Epiftolae exprimunt.
*****
*
.ே

Domino Noſtro Regi.

„Sereniffime Princeps et Domine nofter naturalis. Licet Anconitani, ea
„quae nuper occurrerunt eisdem, vt putamus, Veftrae fcribant Maieftati, tamen
„ex debito noftrae fidelitatis, ea quae feriatim, et per noftrurh Nuntium fpecia
„lem redeuntem ab Ancona, habemus, veftrae detegere per praefèntes curauimus
„Maießati. Die XXVII. Augufti proxime praeteriti, Dux Andegauenfis cum
„eius exercitu venit ad flumen Exium, ab Ancona per decem milliaria latina di
米米米
r
- Ee e - »ſtan
 -

4O2 I. IO. Lvcii DE REGNO DALMATIAE . •

„ftantem, cuius iuffu Anconitani Legatos deftinarunt ad eundem, qui ab eo dis
„cordes redierunt, quorum relationibus intelle&is, ciues Anconae, ipforum domi
;;nas,etfamiliam, cum habere potiori, in nauigia parata ad fugiendum miferunt,ipfo
„que Dux Comitem de Geneua, confànguineum, au&oritate propria, cum gente in
„caftrum Anconae, quod pro cuftodia deftinauit, petens ducatos centum et vi
„ginti millia, et homagium. Vltimo Anconitani di&o Duci ducatos decem et o&to
„millia tradiderunt, eius ditioni fe fubdentes, pa&o tum habito, quod vsque ad
„quatuor menfes non cogat eos ad guerram, vt in fpatio huius termini naues fuas
„cum mercantiis, quae funt extra Gulfum circa decem et o&to, ad ciuitatem redu
„cant. Vnde, quamuis Anconitani, vt credimns, veftram affe&tant Maieftatem,ta
„men, confiderata immanitate perfidi Ducis, dubitamus, quod di&ti Anconitani in
„uiti obftabunt gentibus Maieftatis veftrae, per mare tranfèuntibus in fubfidium
„Domini Regis Caroli, et facient guerram contra fubditos Veftrae Serenitatis,
„quae nobis vicinis grauis erit; vel, quia ipfe Dux, fi eius conditio deaugetur, di
„&tum caftrum cum ciuitate vendet Venetis, nifi dextera Dei ad oppofitum fe ex
„tendat. Praefatus vero Dux, cum fuo exercitu, die fecunda menfis intrantis mo
' „uit de territorio Anconae, et per terram Domini Rodulphi de Camino, adhaeren
„tis di&o Duci, verfus Apuliam rebellem di&ti Domini Regis direxit greffus fuos,
„inde verfus Neapolim.. Penfata equidem potentia di&i Ducis, et confiderato
„eius obftaculo in his partibus, fertur, et communiter omnium opinione comproba
„tur, conditionem di&i Domini Regis Caroli effè fàtis debilem, nifi celere fubfi
„dium a Veftra habeat Maieftate, quo vifo, non dubitamus, quod plures Italici
„amici veftrae Maieftatis, et di&i Domini Regis Caröli, in fèruitium et fauorem
„ipfius Domini Regis, cum di&tofubfidio eorum potentiam hilariter extendent, et
„fic fàlus veftraque fpes vi&toriae, et vita di&ti Domini Regis Caroli, in veftra con
„fiftit Maieftate: nosque, prout a veftra Maieftate habuimus in mandatis, et ficut
„per di&tum Dominum Regem Carolum literatorie fuimus requifiti, mifimus
„vnam galeam bene armatam, in qua Dominus Banus cum eius militibus honori
„fice tranfit ad ciuitatem Baroli; ad quam ciuitatem equos et armigeros prae
„mifit, in feruitium et fauorem di&i Domini Regis praefentialiter deftinare, re
„commendat fe ad pedes veftrae Maieftatis, Datum IX. Septembris.
º „Domino Regi Carolo. Serenisfime Princeps et Domine nofter Gratiofißime.
„Recéptis litteris Maieftatis veftrae, cuius augmentum et honorem tota cordis af
,fe&tione zelamus, confeſtim prouidimusarmare vnam galeam, ituram, cum aſſen
„fu Domini noftri Regis, in veftrae Serenitatis feruitium et fauorem, habitaque
„fuper hoc refponfione a di&to Domino noftro Rege, di&tam galeam expediuimus
„velocius quam potuimus, et ecce ipfàm, ferentem Dominum Surieum Banum,
;ad ciuitatem Baroli, et eius milites ad Veftrae Maieftatis feruitium, bene arma
„tam deftinamus. Hominibus nempe di$tae galeae, quantum poffè noftrum ex
„tenditur, foluimus (tipendium pro vno menfe, vti alias veftrae fcripfimus Maie
„ftati, nec vltra hoc pro nunc facere potuimus, grauati maximis expenfis, quas
„fuftinuimus in guerra proxime praeterita, ac obftantibus nobis debitis, nimiis
„que expenfis, quas facimus in operibus eleuationis murorum, ac munitione hu
„ius ciuitatis, quae tam ex iniun&tis nobis per Dominum noftrum Regem, qui
„bus ex caufis euidentiffimis aliqualiter relinquere non valemus. Verum eft, quod
Dux
 z *

ET CROATIAE LIBER QVINTvs cAP. I. 4o3

„Dux Andegauenfis, cuius nomine caftrum Anconae cuftoditur, pridie, vtiVeftram
„Maieftatem non latere putamus, di&am ciuitatem Anconae fuae fubdidit ditio
„ni; credimus, quod Anconitani, licet coa&i, obftabunt per mare gentibus Domi
„ni Noftri Regis, in Veftrae Maieftatis fubfidium acceffuris; videtur nobis in ca.
„fu, quo veftrae placeret Maieftati, quod di&ta noftra galea, in Gulfo, ad feruitia
„veftraeSerenitatis, caufà obftandi di&tis Anconitanis, et aliis aemulis, fi qui forent,
„permaneret, cum nimium obftaculum abhinc per mare multum derogare habe
„ret tranfitum gentium praediétarum. Nihilominus veftra Maieftas mittat ipfàm
„galeam ad partes, ad quas eidem Maieftati vtilius feruire poterit; fuper quo di
„gnetur veftra Maieftas nobis refcribere, et Nobili viro E. . . . . . de Varicas,
„vocato Galo, ciui noftro, patrono di&tae galeae, qui cum di&ta galea praeftolabi
„tur veftrum refponfum in Barulo, fcribere in mandatis id, quod de Veftrae Ma
vieſtatis procedet voluntate. Cui patrono dedimus in commiſſis, vt cum galea
„praedi&a facere teneatur et debeat omnia, quae veftra Serenitas imperabit ei.
„dem, difpofiti femper et parati ad omnia feruitia, et honores, veftrae Celfitudi
„nis generofàe, cui tam humiliter, quam deuote, nos, et vrbem iftam recommen
„damus, Maieftatis veftrae deuotiferuitores,Vicarius, Re&ores,Confilium,etCom
„mune ciuitatis Iadrae, vbi datum X. Septembris, anno MCCCLXXXII.
Ex quibus apparet, Ludouico aegrotante, Elifabetham eius vxorem tunc
Regni negotia procuraffe, cum ex eisdem Epiftolarum fragmentis conftet, tunc
duplices Epiftolas eiusdem tenoris fcribi folitas, Regi fcilicet, et Reginae Elifabe
thae, quae, vsque quo mater Regis Elifabeth vixit, iunior di&ta fuit, vt ex opere
vere Regio Iadrae exiftenti, arca fcilicet argentea, in qua corpus S. Simeonis Iu
fti adhuc integrum vifitur, variis figuris exornata, totaque intus et foris inaurata,
apparet; in cuius parte poftica extat talis Infcriptio: -

Simeon hic Iuftur, Chriftum de Virgine natum

, Vlnis qui tenuit, hac arca pace quiefçit ;
Vngariae Regina, potens, Illuſtris, et alta,
Elifabeth iunior, quam voto contulit almo,
Anno milleno treceno o&uageno.
Hoc opus fecit Francifcus de Mediolano.
<************》
C A P V T II.
7) E CAROLI REGIS C0R0 NATI0NE ET MORTE,
REGINAR VMQVE CAPTIVITATE
".
L" ex morbo, quo annum amplius confli&tatus eft, diem fuum obiit XII.
S.' septembris, anno MCCCLXXXII. cui Maria filia fuccesfit, vt Vngarici re
... ºr
ls, º, ferunt Scriptores, cum quibus concordat Paulus de Paulo:
侬﹑ MCCCLXXXII. die XII. Septembris, in aurora, obiit Sereniffmus Princeps Ludo
侬” uicus Rex Vngariae, et hoc in Ternouia, vnde translatum fuit corpus eius in Albam Re
--

galem, vbi decima fexta menfis fuit fepultum ; deinde cras, hora tertiarum, videlicet deci
º 光光光 * Ee e 2 ነገ¡ሪ,

º
 º *

4o4 ' I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

ma fèptima menfis praefèntis, Domina Maria, filia fenior antediäi Regis, in ciuitate prae
\
diéfa coronata fuit in Regem, in cuius coronatione multi milites faéfi funt. -

Mariamque, non Reginam, fed Regem nuncupatam, Hiftorici cum Paulo con
ueniunt; eiusque nomine priuilegia fcripta reperiuntur. Elif beth tamen, eius ma
ter, negotia procurabat, prout feceratex quo Ludouicus aegrotare coepit, proprio
que nomine imperabat, vt ex pluribus Epiftolis conftat. Quas Reginas, fcilicet Ma
trem et filiam, duobus annis quiete regnare permiffàs, Scriptores referunt: exin
º

•) Thurocz, de vero Paulum a) Zagrabienfem Epifcopum, Stephanum Vaiuodam Tranfilua

Bonfiniur. num, eiusque fratrem Andream Stephanum de Symonthornia, Ioannem de Hor.
uat, et Ioannem Priorem Auranae, femineum regimen faftidientes, nimiaque p0
tentia Nicolai Garae Palatini offènfos, confpiraffè, et Carolo III. Regi Neapolitano
Vngaricum Regnum obtuliffe; Epifcopumque Zagrabiae, obtentu Romam eundi,
clam Carolum adiiffè, et cum eodem Segniam delatum, Zagrabiam veniffe, ibi
que paululum fubftitiffe, deinde Budam veniffe, Reginas circumueniffe, corona
que Vngarica redimitum, tandem a Blafio Forgách vulneratum, Vifegradi obiif.
fe, cadauerque eius diu in clauftro San&ti Andreae infèpultum iacuiffe, tradunt.
b)Script. Sed cum ex tam breui narratione res geftae percipi non poffint, pro earum
Jad. 6. clariori intelligentia, operae pretium eft, aliqua ex monumentis Dalmaticis afferre.
Oſtal r.
Vbi enim primum Regem obiiffè auditum eft, Comites b) Breberienfes et c) Cor.
c) Memori
ale Pauli bauiae, opera Iadrenfium, obfequium Reginis obtulerunt; ipfi vero Iadrenfes, Ar
3.0étobr. ' chiepifcopum et duos Legatos ad easdem deftinarunt:
-
Sereniſſima et Excellentiſſima Princeps et Domina noſtra naturalis / mittimus ad
Veflrae Maieftatis conffeéfum, fideles noflror, Nobiles viror, Andream de Grifgonis, et Ma
vinum de Orranis, conciues et Ambafiatores noflros praefèntium portatores, quibus com
mifimus, vt vna cum Reuerendo in Chriflo Patre, D. Petro Archiepifçopo Iadrenfi, in Cu
riam Serenitatis veflrae pro eius propriis negotiis accedente, quem ſüper bis ſecialiter
7 Qgauimur, Legatione; ipfis impofitas Maieffati Veflrae debeant füppliciter explicare.
quapropter eidem Maie/lati fùpplicamus, quatenus dignemini relationibus diéti Domini
Archiepifeopi et Ambafciatorum noflri parte fiendis, fidem, credulitatemque fidelitati no
ſtrae adhibere. Dat Iadrae X. Offobris, Indiëtione VI.
Similes coJ/èriptae
D Mrchioni Brandeburgeſi.
D. Duci Opulier fi. '
D. Cardinali.
D. Palatino. -

D. Epifçopo Quinque Ecclefienfi.

D. Zagrabienſi
D. Nicolao de Zeech. -

D. Gregorio Bubech. - -*.

D. Petro Bano.
"D. Stephano Vayuodae. . - -

Cum
*
 ET CROATIAE LIBER QyiNTvs CAP. II. 4o;
Cum autem in eorum numero, ad quos, vt apparet, exemplum huius Epi
ftolae miffüm eft, Epifcopus Zagrabienfis et Stephanus Vaiuoda fuerint, qui am
bo a Reginis poftea defecerunt, non vulgarem au&oritatem illorum in Aula fuif
fe conftat: quietas tamen res in Dalmatia et Croatia non fuiffe, argumento fit
Epiftola Reginae Elifabeth Dalmatis fcripta; quae, donec vixit altera Elifabeth,
mater defun&i Regis, iunior di&a fuit, fèd ea mortua, Mariaque filia coronata,
fenioris vocabulo appellari coepit.
Elifabeth D. G. Rgina Vngariae, Poloniae, Dalmatiae, etc. fidelibus fùis, Re&foribus, •
Confùlibus, et Communi ciuitatum noftrarum de Iadra, Sibenico, de Tragurio, de Spalato, et
de Nona, ac aliarum in Regnis Dalmatiae et Croatiae conftitutarum, falutem et gratiam.
Noueritis, quod nos Magiftrum Iohannem Biffenum Comitem Vefprimienfem, in quibusdam
noftris et Regni noftri negotiis, et agendis, plene de noftra intentione informatum ad ve
' ftram fidelitatem decreuimus deflinandum s quare veftram fidelitatem petimus, et eidem
mandamus, quatenus verbis et diéfis praefati Magiflri Iohannis Biffeni, ex parte noflra
• *.
‫من العام‬
vobis reférendis, fidem adhibeqt credituram, fecus pro no(lra gratia nom faéfuri. Da- .
، ‫سائﻟ‬-‫٭‬
tum Nitriae XXV. die menfis O&fobris A. D. MCCCLXXXII. Cui Iadrenfes re
ſponderunt : -

- Dominae Reginae Semiori.

Sereniffna etc. Veniens ad nos pro parte Maieftatis Veflrae, Magnificus Vir, Magi- •
fler IoannerBiffèno, Egationes Serenitatis Veftrae, eidem impofitas, virtute litterarum Ex
cellentiae veffrae credentialium, nobis prudenter et facunde expofüit, praefèrtim a fide
litate noflra füper quibusdam confèruationem harum partium concernentibus confilium ex
petendo : quibus quidem reuerenter et procliuiter auditis , et intelledis, ac mature rumi-.
matis, licet noflra modica facultas ad tantum non extendatur, tamen ex debito noflrae fi.
delitatis eidem diximus adfingula, prout nobis pro honore Maieftatis Veflrae, et Sacri
diadematis Vngariae, ac pro fàlubriori conferuatione harum partium vifùm fuit, et fi.
cut ipfè, qui hoc inftanti de Iadra verfùs alias ciuitates Dalmatiae iter arripuit, Maie
/lati veflrae plenius explicabit. Datum Iadrae die II. Decembris MCCCLXXXII.
Ex qua Epiftola deprehenditur animus Reginae variis curis follicitus: ex
Iadrenfium autem refponfo, fufpiciones quaedam in partibus maritimis indican
tur; qua de caufà, ab ipfis quoque Iadrenfibus, quamuis per relatos Ambaſciato
res iam Regi Mariae obfèquium profeffi esfent, iuramentum fidelitatis exa&um
fuit, vt Paulus refert, et plenius ex eiusdem regefto patet:
„llluftriffimis et Excellentiflimis Regibus et Dominabus noftris, Dominae
„Elifabeth, Dei Gratia Reginae Vngariae, Poloniae, Dalmatiae, et Dominae Ma
„riae, eadem Gratia Reginae Vngariae, Dalmatiae, Croatiae, etc. Maieftattim ve
„ftrarum fidelißimus, frater Thomas de Rofà, Dei et Apoftolicae fędis gratia Ab
„ba: Montis S. Grifogoni, Ottonellus de difcalciis de Padua, Legum Do&or Vi
„carius, ac Iohannes de Slorado. Saladinus de Saladimis, et Augu(tinus de Zi
„galis, Rectores, nec non Confilium maius et grande, communeque veftrae ciui
„tatis Iadrenfis, recommendationem humilem et procliuam Maieftatibus Veftris
„gratiffimis nobis ad gaudium immenfum transmiffis, reuerentia qua decuit re
„ceptis, ipfisque publice ad intelligentiam omnium aftantium perle&is, in conti
„nenti, exultanti animo, auidaque affe&tione, parati omnes tunc in di&a veftra ci
„uitate Iadrae nobiles ciues reperti, fecundum formam diétarumSerenitarum ve- '
Ее е 3 - „ſtrarum
 4O6 I. io. LVCII DE REGNO DALMATIAE
„ftrarum literarum in manibus Venerabilis et Egregii viriDomini Nicolai, Prae
„pofiti Ecclefii fàn&i Petri de Pofega, Licentiati in iure Canonico digniffimi, Ca
, pellanique fpecialis Excellentiarum Veftrarum, nec non Magnifici Viri Domini
„Detrici Bubek, locum tenentis, Magnifici Domini Emerici Bubek, Regnorum ve
„(trorum praedi&torum Dalmatiae et Croatiae Bani, nuntiorum et Ambafciatorum
,Maieſtatum Veſtrarum ſpecialiter deſtinatorum et deputatorum, acceptantium,
„et recipientium, tam nomine Maieftatum Veftrarum, quam vice et nomine Sere
.
ή

„ni(fimae et Excellentiffimae Principis et Dominae noftrae naturalis, Dominae He

„duigae, inclitae natae iunioris gloriofiffimae memoriae quondam Sereniffimi Prin
„cipis et Domini noftri naturalis, Domini LudouiciRegis Vngariae Poloniae Dal
„matiae etc. illuftris, ficut Altiffimo placuit, absque prole mafculina de medio
„fublati, fuccefforumque veftrorum, et eiusdem Illuftris Dominae Heduigae, iure
„maturae et fuccefforio, ac ordine geniturae, feu debitae fucceffionis in dicto
阿
„Regno Hungariae fuccedentium, pariteret Sacrae Coronae Hungariae praedi&tae,
„folenniter et debite, in fignum verae ac debitae fubie&ionis, iuramentum debi 帕
„tae fidelitatis, et homagii, perpetuo inuiolabiliter obⓞruandum, praeftauimus, et
tº
„iuramento figillatim ad San&a Dei Euangelia, corporaliter ta&tis Sacrofan&is
„Euangeliis et fcripturis, omnem fidelitatem, et fubie&tionem, nec non reueren
„tiam pariter et honorem, humiliter exhibere, omnem legalitatem, fidelitatisque
„conftantiam, et obedientiam perpetuam, effe&tualiter obtinere, omnem profperi
„tatem, commoditatem, vtilitatem, ftatusque et perfonarum, ac Regni praefertim
„Hungariae augmentationem omnimodam, peroptare, omnem confpirationem,
„coniurationem, proditionem, tra&tatum, et alia quaecunque teadentia ad laefio វ៉ែ
•„nem vel detrimentum, aut diminutionem aliqualem honoris, ftatus, vel perfona
„ruì, cum ad noftramet cuiuslibet noftrorum notitiam peruenerit, prout citius fieri TE:
„poterit, reuelare, eisdemque totis viribus et poffe obuiare, effe&tualiter pariter et
„refiftere, et infuper omnia alia et fingula facere, adimplere, quae quilibet boni , i.
[]
„viri, fideles, legalesque nobiles ciues et fubditi, facere, et adimplere tenentur et
ſ:
„debent. Promittentes Nuntiis et Ambafciatoribus praedi&tis, acceptantibus et
„recipientibus praemiffà omnia et fingula, integraliter obfèruare ac adimplere nec
„contrafacere vel venire, palam, vel occulte, quouis ingenio vel occafione, fub in
„dignatione Dei omnipotentis, et omnium Sereniffimarum eius, ac Maieftatum, ac
„Sacrae Coronae Hungariae praedi$tarum. Nomina autem illa, qui nobiscum Ab
„bate, Vicario, ac Rectoribus praedictis, iurauerunt et promiferunt, vt fupra, funt
„fiaec: videlicet D. Paulus de Georgiis, Regius Miles, Comesque ciuitatis Sibenici
„et Caftri, Ioannes de Petriz etc.
, „Datum Iadrae in Palatio Comitatus, die II. menfis Februarii Anno Incar.
„nationis Domini MCCCLXXXII. Indi&ione VI.
-
º Paulus vero in fuo memoriali fcriptum reliquit.
• 4) Pofaga, MCCCLXXXII. die II. Februarii D. Nicolaus Praepofitur a) de Paßua, et D. De
tricus Rubius, in confilio generali, in quo fuerunt Confiliarii fèptuaginta oéfo, transmiffi pro
parte Sereniffimarum Reginarum, femioris et iunioris, Vngariae, videlicet Elizabethae et
Mariae, receperunt a fingulis noflrum in diéfo Confilio exiffentium, iuramentum homagii
et fidelitatis ante diäi, Reuerendis Dominis füper Sanéia quatuor Euangelia taäo
-
Mi/äli. - - -

* . . - - МСССLХХХIII.
 -

ЕТ СR ОАТПАЕ LIВЕК оyINтvs САР. II. 4o7

-

МСССLXXXIII die ИIII теуi, Februarii fair rixa inter1adreyer et Иngaro,

gui debeban tran/retari in Ариlian, in /i/idium Regi, Caroli, cит Ioanne Bano, et пе.
pore ditti Priori, Auranae. -

- Die XIX praeditorum anni et теп/i, defenderunt ladren/er bladит, carner, et

caetera alia re, quas anteditti Vngari depraedati erant in cilli; Iadreyiит, et boc
/uit in campo Archiepikopalи, propearcит.
МСССLXXXIII die I. Ацgufti, applicuit ladraт Вати, cidelicet Dominu, ye
pbaпия Lazсbouicb. Еodeт аппo die XXIИ Оélabris applicuit ladram Domina Elya
berb Regiпа Иngariae Senior, et Domina Maria Кegina tunior, et Domina Draga /bror
/ia, cит caeterir Praelatir et Вагоніи, eorum, videlicet сит Cardinal Epi/copo 0yinqие
eccle/ien/i С . . . . по Вег Вапо, et Непrico Lazсbouicb Bano пofiro, et тиltir alii.
Еodeт аппo die XXVIII. 0ёobris, Cairит Аитапае reddidit /e, quad modiсит
prius rebellauerat, iufй Ioanni; de Pal/ha, olim Priori, Vranae.
Еodeт аппo et тепje die chino, Domina Regina antedita praecepit Domino Hen
rico Bano praeditio, or acciperer cпan claueт arcae argenteae /uper arcam S. Simonir
praediti. ". и . * -

Fodeт аппа die IV. Монетbri, receferunt a ladra antedida Regina cum Praela
rir et Baronibus /йpra/cripti, eunter Auranaт. " -

Еoden anno die XVI. теп/ir Noиетbrir, Dominux Иladislau, Ca/tellaтия et Wi

carius ladrae, praefenrauit nobi, pro parte Dominarum Reginarum anteditarит, claиет
.
,
arcae S. Simeonir, or per Regimen Jeruaretur, et data fuit mihi Paulo de Paulo, гипс
}
Кеёiori, praedicta claul, ita, quod priти, Regior,qui incepit/eruare dictam claиет, тап
dato Dominarum Reginarum praediiarum, ego fii. *
*
},
й:й
Еx quibus apparet, Reginas fubfidia quidem Regi Carolo transmittere per
ft
rexife, fed Ioannem de Неricart, vel de Palisna, quem de HoruatiScriptores
dicunt, iam tum nouas res molitum, qua de caufa Reginas ladram venide, Aura
}
}
namque, quae ob(equium detrettabat, recepide: cuius autem partes tunc Palisna
fecutus fit, nusquam apparet, quietas tamen res, etiam poft Reginarum difcefium,
in Dalmatia non fuiGe, arguuntea, quae idem Paulus refert: -

МСССLXXXIV. die XИ. Маii, applicuit ladram поии, Вати, Domiти, Соте,
Thoma/ius de Santo Georgio. -

Еodeт аппo die VIII тепji, Iulii, reuelata fuit proditio, qиат colébant facere
Zaniniur Draperiur, Dancarolus cognatu, eius, et Petrus Francbalanca, спасит Мі
colo Milerich, die спdecima ditti теп/ir. Praeditii, Zanerи, Drancarolи, et Petrus, in
bora terriarum fierunt tra/mati per ciuitarem, et capita eorum fuerинг атриlata in
platea ladrae, et corpora ip/brит /eparata a capitibus, ibi heterum per totam diem
санеаа серега Die XVIII didiтеуi, creatifierит иdice, inter, --- et creditore:
diftorum proditorum, Ioanner de Perrizo, Daтіапия de Regna, et ego Paulus de Paulo,
4uibия data fuit auctoritas vendendi bona eoruт, er/oluendi creditoribuя.
Еodeт aпpo die XVIII. теп/i, Iulii, contrada fuit vnitas inter Doтіпит Tbo
тат de Santo Georgio, Dalmariae et Croatiae Ватит, е; Соттипе cuitari, Jadrae, /ет
per ad fideliraten Coronae Santiae Regni Иngariae,et Dominarит поirarит Reginarит,
vel Dominae Mariae Reginae Vngariae, D. Eduigae/arori, eius, ac Dominae El/abe
тbae тatris earит; диае опio fuit firmara/acramento praefito die eodeт/iper bracbio
S. Grigoni Martyrii, et alla, re, quar/iper alari in Eccle/ia S Barbarae, perip/in
- - Doтіпит

w
 408 I. IO. Lvcii DE REGNO DALMATIAE
Dominum Banum corporaliter, et per Saladinum de Saladinis, Francifíum de Cedul. et 她
Coxam de Begna, Reétores Iadrae, cum XXIII. Nobilibus de Confilio diéfae ciuitatis totius 毗
Communitatis noflrae.
唱
Ex quibus ficuti Stephani Lazchouich, quem ex Wayuoda Tranfiluano (|
») S.ripr. Banum Dalmatiae et Croatiae Elifabeth a) inftituerat, mutatio, eiusdem a Regi. 細
Trag. 383 nisalienationem, confemfumque cum Раlisna, arguit: ita repetita iuramenti exactio, i
15. Iunii. fiifpiciones Reginarum au&as indicat. Et cum in ambabus Eduigis quoque nomi- -
ne exa&um fuerit iuramentum, ideo fucceffionem Ludouici filiabus ab aliquo in- j
fidiatam fuiffè coniici poteft, quod de alio,*quam de Carolo Ifl. Neapolis Rege, „
qui vnicus ex mafcula prole Caroli II. fuperftes,erat, praefumi non poteft; cum
Ludouicus ipfè quoque idem fufpicatus fit, qui, antequam eundem Carolum ex 血
Vngaria dimitteret, fàcramento obftrinxerat, Vngariae et Poloniae Regna non affe- ' 瞿
b) ad am. &aturum, vt ex Theodorico a Niem b) refert Raimaldus.. Primas ergo turbas in l
158. * *, f)almatia et Croatia Palisnam, qui cum Carolo militauerat, mouiffe, dicendum eft, b!
* . quas Reginae aduenientes fuppreffèrunt,Carolumque tunc ab Andegauenfi impe. y.
•
ditum, nihil mouere aufum: fèd aliis atque aliis Baronibus, quos fupremus fauor
Palatini a gratia Regia extrudebat, Palisnae accedentibus, cum interim Carolus
º,
Andegauenfem obfèdiffet, maioremque Regni partem recuperafîèt, fupplicium :
de proditoribus Iadrae fumtum, a Paulo memoratum, coniuratos, vt aditum Ca. M
rolo Regi pararent, Iadram intercipere tentaffe, arguit, qua non fuccedente, Epifco
pum Zagrabienfem
cendum eft. Carolusclam profe&tumi,
autem Carolum euocaffe,
rerum Vngaricarum vt Scriptores
confcius, referunt,
cum ladram, di.
ob ar. i)

* cem quae à Reginali praefidio detinebatur, appellere aufüs non fit, Segniam de- ! CI

fatus, in Croatia, vbi Banatum exercuerat, fùbfiftit, cumque coniurati fibi omnia |
profpera nuntiarent, Budam venit, Reginas dircumuenit, coronatusque Albae s
fuit; in Dalmatia tamen pro Rege habitus non eft, nomenque Reginae Mariae con- ெ
- tinuatum fuit, fed cum regnare non permitteretur, pro regnante, impedita Rp. s
º gina Maria, fcriptura Spaleti MCCCLXXXV. dieXIlI.O&obris exprimit. Paulus º
'• autem, de Caroli aduentu, coronatione, et morte, nihil fcripttim reliquit. Caref. º
-
mus vero rem breuiter tradit: - s
* - *

Eliſabeth Regina Vxor quondam dićti Regis Ludouici, vna cum Maria filia eiur, º
Regimen Hungariae gubernat, quae quidem Maria appellatur Á?ex Aungariae etc. ‫ير‬
Iam diéfus Carolus, ad fùafionem Hungarorum, et Dalmaticorum, non contentantium fé de º!

- regimine Mariae füpradiéfae, et Sigismundi fponfi eius, fè transtulit cum duabus galeis . 4
* : ad partes Dalmatiae, inde in Hungariam, vbi extitit de eodem Regno diro omine coro- .
natur. Nam paucis diebus interie&is, in cainera praefatarum Reginarum confilenter
exiftens , fuit a quodam nequam lethaliter gladio in capite vulneratus. Tandem amiſſò
' • oculo, vitam retinebat, quae quomodocunque fùerit, extitit fibi immaniter ablata. Sic
. . . non contentus vno Regno, vtrumque cum vita amiſit. - -

Ex quibus concludi poteft, quod, quamuis nulla ciuitas Dalmatica publico

' nomine Caroli nomen coluerit, plures tamen Dalmatas eidem adhaefifïè, ex Care
, ' fini di&is, relataque a Paulo proditione dete&ta, et fùbfèquenter nominibus eorum,
. . . . qui poft mortem Caroli in Apulia cum Bano aufugerunt, vt mox referctur.
- f - . Mortuo
... • - . . . " ' ‘. . . . . . .
 - -

ET CROATIAE LIBER QyiNTvs CAP. II. 4o9

Mortuo Carolo, cum Reginae timorem excuffiffent, ad inferiora Regni or
dimanda fe conuertunt, folitis aulicis comitantibus; cumque prope Diacum per
uenifïènt, a Ioanne Horuati Bano captas, Nicolao Palatino et Blafio Forgach capitibus
amputatis, Elifabetham in Bozotam amnem demerfàm, Mariam vero in Croatiae
Caftello, Crupa nuncupato, deportatam, tandem ab eodem Bano dimiffàm, ad fpon
fum Sigismundum, qui hoc interim, e Bohemia redux, Budam occupauerat, re
diiffe anno MCCCLXXXVI. Scriptores Vngarici vniformes referunt. Captiuita.
tem quidem Reginarum, Palatinique et Forgachii necem,Carefinus quoque refert;
de Elifabethae autem fubmerfione, locoque captiuitatis Mariae, eiusdemque libe
rationis modo et terbore, difcrepat. Nam loco relato fequitur: -

„Exiguo lapfo tempore, dum ipfà Regina Elifabeth, cum Rege Maria, filia
„fua, et cum Nicolao Magno Comite Palatino, et aliqua comitiua, defcenderet ad
„partes Dalmatiae, fuit per infidias, a Ioanne Bano, et Priore Auranae, fratre fuo,
„aliisque complicibus rebellibus, capta cum filia, captis et partim occifis Baroni
„bus et gentibus comitantibus eas; inter quas gladio extin&us fuit idem Nicolaus
Magnus Comes Palatinus, du&tis captis matre et filia apud Iadram. Subſequen
„ter ipfâ Regina Elifabeth extitit in carcere, proh dolor, interfe&a. Rex autem
„Maria diu detenta fuit in carcere caftri noui, per eosdem Ioannem Banum et
„Priorem Auranae fratres, intendentes eam Neapolim transportare, vt in fortiam
„Margarithae vxoris olim di&ti Caroli veniret, quae in ipfius Mariae necem cu.
„pidiffime anhelabat. Regnum Hungariae magno turbine verfàbatur. Ducale
„dominium, omiffis notabiliffimis iniuriis ac moleftiis, fibi per Ludouicum olim
„Hungariae Regem indebite et iniufte illatis, abhorrens ex propria virtute exe
„crabilem nequitiam,et laefae Maieftatis crimen, commiffâ per vafallos contraeorum
,,dominos naturales, prouidit mittere Nobilem Virum, Pantaleonem Barbo, Am.
...baſciatorem in Hungariam, adhortando Barones ad conftantiam Coronae; cuius
„longa mora vtiliffima fuit ad reformationem Regni. Nam fàpientiffime fé geffit,
„cum honore Coronae, ac Ducalis dominii. Tandem, fuis pertinenti(fimis et
„euidentiffimis rationibus, induxit Barones, ad coronandum in Regem Hun
„gariae praelibatum Sigismundum, Regis Mariae detentae maritum. Et fic
„MCCCLXXXVII. vltimo Martii, in Dominica Palmarum, extitit in Alba Regali
„ante Altare Beatiffimae Mariae diademate folemniffime coronatus, qui in ipfà
coronatione, motu proprio, eundem Pantaleonem militari cingulo merito exor
„nauit. Rex itaque atque Regnum diu laborauit pro Regis Mariae liberatione,
„fed omnia remedia penitus erant inualida, nifi fuiffet benignitas Ducalisque Ve
„netorum potentia, quae mifit Nobilem Virum, Ioannem Barbadico, Capitaneum,
„cum galeis optime armatis, qui diligentiffime, non folum attentisfimam cuto
„diam maritimam adhibuit, ne ipfâ Rex Maria transueheretur, verum etiam po.
»tenter defcendens in terram, adeo expugnauit et ar&tauit ipfum Priorem Aura.
„nae, quod per vim coegit eum ad reftituendum ipfàm, quam fuper galeis duxit
»Segniam, a carceribus et morte turpiſſima liberatam. Ipſa vero, in ſignum per
„petuae charitatis, omnino voluit eundem Ioannem Barbadico, Capitaneum, qui
„tam ftrenue laborauerat pro eadem, militari cingulo infignire. Ipfè quoque
„Capitaneus fe transferens cum galeis ad caftrum Scardonae, per rebelles
„Coronae occupatum, quamuis inexpugnabile foret, et gentibus multis fulcitum,
亮光米 Ε ff »ipfնm
*
 4IO I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

„ipfum obtinuit per vim belli,affignando ipfum Regiae et Reginali Maieftati. Du.
„calis Excellentia ad di&as Maieftates fèx Ambafciatores follemnes, fcilicet Nobi.
„les Viros, Leonardum Dandulo, Militem, Procuratorem S. Marci, Iacobum Del.
„phino, Militem, Paulum Mauroceno, Petrum Bragadino, Marinum Maripetro,
„et Remigium Superantio, ad congratulandum de Reginali liberatione, transmifit.
„Qua quidem congratulatione die Iouis XIX. Iunii MCCCLXXXVII. fa&a, &
„digniffime accepta, quatuor ex eis iuxta ordinem datum Venetias reuertuntur,
„remanentibus duobus ex eis, fcilicet Leonardo, Dandulo, et Paulo Mauroceno,
„ad fociandum Reginalem Maieftatem vsque ad Sereniffimum Dominum Regem
„Primo igitur Iulii fubfèquentis, fociarunt eam vsque Zagr. i;iam, vbi inuenerunt
„Dominum Regem, et eundem Pantaleonem Barbo, Militem, qui venerant obuiam
„Reginali Maieftati. Celebrata quoque ibi magna folemnitate, ipfe Dominus Rex,
„iam di&um Dominum Paulum Mauroceno ad honorem militiae fublimauit: fùb
„fequente Regia et Reginali Excellentia, ipfique tres Ambafciatores fcilicet Leonar.
„dus Dandulo, Paulus Mauroceno, et Pantaleo Barbo, Milites, Budam cum eximia
„laetitia peruenerunt, de ftatu et quiete Regni fàpientiffime prouidentes.
Quibus co//entit Paulus de Paulo.
MCCCLXXXVII. die XIII. Ianuarii, (Banus) rece/it, et die XVI. eiusdem men.
fit reuerfùs eft Iadram, eodem die, hoc eft XVI. Ianuarii applicuit nouum, quod Domina
Regina Jenior obiit in caftro Nougradi in captiuitate. Die XXII. men/ê Februarii,
Dominus Epiféopus Zagrabienfis, et Comes Thomas, frater Domini Prioris, et Bani, iter
arripuerunt verfùs Apuliam, cum quibus iuit Dominus Paulus de Gregoriis, et caeteri
alii Nobiles de Iadra ; et cras die fequenti recefft verfùs Croatiam Dominus Ioannes Banus.
Eodem anno die Sabbathi IX. Februarii, fertur, quod corpus praediéfae Dominae
Reginae fuit portatum Iadram, et repofitum in Monafterio San&i Grifgoni. Eodem
anno die V. Martii, hora tertiarum, fuit in Iadra terrae motus magnus.
' Eodem anno die IV. memfir Iumii, de mane, Seremiffima Princeps et Domina noflra
maturalis, Domina Maria Regina Vngariae liberata fuit a captiuitate, et exiuit de caflro
Nouigradi, in quo detinebatur, et die Veneris fèquentir iui ad eam Nonam, et die craflina
die Sabbatbi locutus fui Maieffati fùae, et die Lunae immediate receff a Nona, licentia.
tus ab ea ; poftea die Sabbathi inde fequentit, die fèilicet XV. praediéfi menfis, recefft a
Nona cum galeis Venetorum, et applicuit Segniam crat die Dominico, vnde recefft die
Lunae prima Iulii, et die Iouis, in nomine Sanéfae Trinitatis coniunxit fé cum Rege il
lu/lri, confórte eius. - -
r

uae de coronatione Sigismundi refert Carefinus, ea comprobantur per

plura Priuilegia a Sigismundo conceffâ, in quibus annos Regni Vngariae expri
mit ; vt per epiftolam eiusdem, ftatim poft coronationem datam, quae talis eft:
w Sigismundus Dei .Gratia Hungariae, Dalmatiae, Croatiae, etc. ac Marchio Brande
burgenfis, fidelibus fùis vniuerfit, Nobilibus, et alterius conditionis hominibus, in Regni, no
flris Dalmatiae et Croatiae exiftentibus, falutem et gratiam. Fideles noflri dile&i, li.
cet Ioannes de Hericart, pridem Banus, et Ioannes . . . et gerem, fé pro Priore Aura
nae, facrae Coronae, et Regni Hungariae, et no/lrae Maiefatis /pcciales aemuli, in Regni,
- -- moffris
*
 ET CROATIAE LIBER QVINTvs CAP. II. 4m
noftris, grandia haétenus commififfent fcelera, et iam, vt communis afferit relatio, fe per
petrare, quod non credimus, difponunt : tamen, altiffino annuente, in breui vna cum fi
delibus noflris Praelatis et Baronibus Regni Hungariae deliberantes opportuna adhibere
obf?acula, et tale? noftros rebelles de eorum proteruia digne emendare. Quare requiri.
mus veftrae fidelitatis vniuerfitates, vobisque feriofius committentes, quatenus in fidelitate,
qua haétenus facrorum Regum tempore, veflri praedeceffores, ac etiam vos, fideles fuiflis,
et adhuc vos effe firmiter fperamus, perfiflere debeatis, eisdem ipfis aemulis viriliter re
fiftendo, de quo vobis, et cuilibet veflrum, volumus generofius reminißi. Datum Budae
in die Coenae Domini Anno Domini MCCCLXXXVII.

* \ Receptae die XIJ^. Maii,

Quae vero de Maria, e captiuitate Caftri Nouigradi liberata, Nonam venifle
ambo afferunt, eiusdem Epiftola, data Luchae, loco inter Nouigradum et No
nam fito, comprobat:
Nos Maria-Dei Gratia Regina Vngariae, Dalmatiae, Croatiae etc. vobis fidelibus
noflris dile&is, Comitibus Ciuitatum noftrarum, Sibenici, Spalati, et Tragurii, Salutem et
gratiam. Quia ad veftram fidelitatem duximus transmittendum Nobilem Virum, Tho
mum Souich de Sibenico, pro aliquibus moftris Legationibus per ipfùm wbis exponendis,
cui fidem pleniffimam adhibeatis. Datum Luchae in villa Dolac die IV. menfis Iunii
MCCCLXXXVII. füb figillo Butcho Comitis Corbauiae, Curiae noflrae Magiftri Ofpa
tini, his propterea ftuduimus facere figillari figillo praediëii Qfpatimi Curiae noftrae,
quia ad praefens Jigillo caremur.
Receptae die PI. Iumii.
Ex fupra relatis ergo apparet,Reginas aptiuas Nouigradum du&as, ibique
feniorem mortuam, vel necatam, indeque Mariam, Nonam primo, deinde Segni
am, et inde in Vngariam, anno MCCCLXXXVII. perueniffe, non anno prae
cedenti, vt Vngarici referunt Scriptores.
Quid autem Dalmatae ante liberationem Reginae egerint, in patriae Chro
nico declaratur. Poftea vero, quamuis Sigismundus Regio nomine vteretur, a
Dalmatis tamen pro Rege non habebatur : nam Marchionem, maritum Regi
nae Mariae, tabulae publicae anni MCCCLXXXVII. diei XXVIII. O&obris ex
primunt; at communicata eidem ab vxore Corona, Sigismundum fimul cum Ma
ria regnare fcribi ceptum eft die XXI. Decembris eiusdem anni. Haec de Regi.
narum captiuitate, et Mariae liberatione, memoriae reperiuntur.
Quod autem Carefinus de Bano, qui Mariam Neapolim transportare volue.
rit, tradit, id inuerifimile non eft: nam capita Palatino et Forgachio amputata
eodem miffâ fuiffe, He&or Pignatellus in fuis diariis fcriptum reliquit.
Regem quoque Bosnae Mariam inquietaffe, et a Sigismundo aliquas ciuita
tes Dalmaticas auertiffe, feripturae Dalmaticae docent.
-
-

Ideo, quomodo Bosna in Regnum eue&ta fuerit, quaeque regiones in Regno

Bosnenfi comprehenderentur, indagare oportet.
,米米米 F ff 2 CAPVT
 412 , I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE •

ж ж ж ж жжжж ж ж ~ ж ~ ж ~ ж ~ ж ж ж ж ж ж ж ж ж ж8
C A P V T III. .
DE REGIB/^S B0SNAE REB/^S QJ^E AB EISDEM
IN DA L MATIA ET CRO A TIA A TTENTATIS.

D partem orientalem Serblos occupaffe, ab eisdemque Serbliam, fiue Ser

uiam nuncupatam, iurisque Imperii orientalis fuiffe, relatum eft libro primo
cap. XII. et XV. quam, ficuti Drinus fluuius in Scardo monte ortus, et in Sauum in. 伽

fluens, mediam fere fecat, ita partem occidentalem, Bormam di&tam, Ioannes Cinna ***
W
musteftatur libro tertio:
Ad Sauum cum veniffèt, fèilicet Emanuel Imperator, ad illud inde flumen defle&it ព្រំ
* Drimum. nomine * Drumam, quod fùperiori e loco faëfis offii* Bofnam a reliqua Seruia diuidit ; cae 腳
terum Boffma imperio non fùbeft Seruiae Archizupano, fèd gen* tum temporis moribus fùo. 帕

que magiflratu agebat. Ab antiquo tamen Bosna erat tantum ea regio mediterra. ថ្ងៃ
mea, per quam Bosna flumen labitur, et in Sauum influit, de qua Conftantinus
Porphyrogenitus, de Adminiftrat. Imperii cap. XXXII. De Serblir. In agro vero
Bofónae Catera et Deffiec, etc. Quam, ficuti ab Imperio orientali auulfamteftatur idem
Cinnamus, ita,quomodo ad illas circumuicinas regiones extenfà, maritimam quo
que occidentalem partem Seruiae complexa, Regnum Bosnae di&ta fuerit, nemo
tradit. Sed cum in eadem parte maritima, flumen Rama in Naronem influens, regio.
ni per quam labitur nomen det, quam ficuti ab anno MCXXXVIII. Belam Coe.
a) Priuil. cum Vngariae Regem poffèdiffe, Ramaeque titulo fucceffòres eius vfosa) conftat,
RR. Vng. ita eandem Vngari in fui poteftatem redigere non poterant, nifi intermedias, Bos.
nam in mediterraneis, vel Chulmiam in maritimis, Croatiae conterminas, priusha
buerint: Chulmiam autem, pofteriofibus temporibus, Andream tunc Dalmatiae et
あり lib. 4. Croatiae Ducem, acquifiuiffe, ex relatis b) conftat; ideo Bosnam in Ramae titulo
«ճթ. 2. inclufàm fuiffe dicendum eft, cum eius pars fuperior, vulgari vocabulo Slauonico
Verbo/anie di&ta, eidem contermina fit. quod ab eodem Cinnamo elicitur, nam li
bro tertio ait: -

His cognitis rebus, fimulque intelle&fo, Boritzen Boflhnae regionis Dalmaticae Ex

archum, qui focius in bello fuerat Peonarchae, in fiiam redire ditionem, Imperator, fortis.
fimos militum deleéfos, ad conferuandas cum Boritze manus, dimittit. '
Ex quibus dignofcitur, Bosnenfem Exarchum Vngarici iuris fuiffè, antequam
Andreas Chulmiam acquireret, idque Thurozius confirmare videtur, qui de ge
ftis Sigismundi Regis Vngariae cap. LXV. Boymam ab Vngaris Ramam vocari fcri
c) Rain, ad bit. Hanc Baiii fiue Duces rexere: nam Culini Bani Bomae meminit c) Innocen
an.1200.m.46.
d) cap. 47.
tius III. Ninos/aui Archidiaconus d) Spalatenfis. Bela e) frater Stepbani IV. dein
e) Rain. ad de Elifabetha quoque, mater Ladislai Cuni, Regum Vngariae, Ducatus titulo f) ha
ап. 1271.72,31. buerunt, fed eodcm Ladislao occifo, dum de corona Vngarica difeeptabatur, Ste
f) idem ad phanus Rex Rafciae Bosnam g) occupauit, quam deinde Paulus Banus Dalmatiae
*an, 1280. 71.8.
g) idem ad et Croatiae, Carolo Regi Vngariae recuperauit, Banique titulo ipfè et filius eius
an. 1291.71.43. Mladinus habuit, vsque quo ab eodem Rege Mladinus depofitus captusque fuit,
bり lib.4, £,73. vt h) relatum eft. Stephanus deinde in Banatu fuccesfit, qui, cum habuerit vxo
rem Elifabetham, ex fànguine Regio Poloniae, ob idque affinis Regi Carolo, qui
* aliam
 ET CROATIAE LIBER QyiNTvs CAP. III 413
aliam Elifabetham, Ladislai Lo&tici Regis Poloniae filiam, vxorem habebat, effè
&us eft, Bosnam titulo liberi Principatus poffèdit, vt ex Epiftola,quam eidemTra
gurienfes fcripfere, apparet, cuius infcriptiotalis eft: 5.

Magno et potenti Domino, Domino Stephano, Libero Principi et Domino Bosnae,

Vffòrae, Salae, et plurium aliorum locorum, atque Chelmi Comiti etc. MCCCXX VI.
XII. Iunii.
* *Quae nomina, cum totam fere partem Seruiae occidentalem citra Drinum
comprehendant, abinde, eandem partem Seruiae folius Bosnae nomine diétam fuif
fè, coniici poteft; quamuis ipfe Stephanus di$tis titulis vteretur, vt videre eft in _

conceffione ftagni et peninfùlae Nefti, Ragufinis fa&a ab eo, tamquam Chul

miae a) Domino, Regni tamen Vngarici beneficiarium fuiffe, ex pluribus Epiftolis a)4£**;;.
Pontificiis,a Rainaldo et Waddingotraditis, conftat; qui relatis foiicitudinibüs fum- **
morum Pontificum de haereticis et Schismaticis e Bosna expellendis, fubdit b)-})adamnum
Rainaldus, Benedi&um XII. Pontificem, fufpicatum, Stephanum, Stipocium di&um, 537 ***
Banum, impiis ftudere, fuaque potentia illos tueri, ob id finitimos Croatiae Comi
tes, fcilicet Neliptium Comitem Tininii, Budislaum, Gregorium, et Paulum, Comites Cor
bauiae, Duymum et Bartholomaeum, Comites Segniae, Gregorium Cliffae, Paulum Oftro
uicae, et Conffantinum Cluci, folicitaffè ad fulciendos fua potentia et au&oritate fidei
cenfores; huncque Stepbanum, quousque vixit, Bani titulo vfum c) conftat, cu- <)idem ad
ius nepotem ex fratre, itidem Stephanum, cognominatumTuartkum, in Banatu fuc- "°°**
ceßorem, a Ludouico Rege Vngariae corona Bosnenfi infignitum, Maurus Orbinus
refert. Sed cum is eiusque fucceffores, titulis Regis Rafíiae et Bosnae vfi fint, quo
modo Rafcia in Regnum eue&ta fuerit, referendum eft.
- orientalis Seruiae pars, ficuti iuris Imperii Graecorum erat, ita eius Praefe- -

&us, Graeco-Slauico vocabulo Mega- Iupanus appellabatur; fed capta a Latinis

Conftantinopoli, cum Ioannicius, Bulgariae Dominus, pleraque Graecorum locaim
Thracia occupaffèt, Andreas quoque Vngariae Rex, pulfo Stepbano Neemania Me
ga-lupano, Vulchoque fubftituto, reliquum Seruiae occupauit, Seruiaeque titulum -

fumfit; et cum Ioannicius coronam Regni Bulgarici ab Innocentio III. peteret, Me

ga-lupanus quoque Seruiae idem petiit, fed Andrea id non d) probante, re tunc d) Ge/tai*
dilata, Homorius eius fucceffor, vitato Seruiae nomine, quo Andreas vtebatur, Ra- **
fciae nomine, quo eadem pars orientalis Seruiae dicebatur, a flumine Rafea, per
eamdem labente, ita denominata, conceffit, vt Archidiaconus refert capite LXII.
-

Eodem tempore Stephanus, Dominus Seruiae, fiue Rafciae, qui Mega- Iupamus ap
pellabatur, mini Apocrifiariis ad Romanam fedem, impetrauit ab Honorio fùmmo Ponti
fice coronam Regni ; direxit namque Legatum a latere fùo, qui veniens coromauit eum,
primumque conftituit Regem terrae fuae.
Additque Dandulus libro X. parte XXX.
Stephanus quoque, Dominus Raxiae, et hic, qui Mega-Iupanus appellatur, dum
neptem quondam Henrici Danduli Ducis accepiffet in coniugem, ex fùafione vxoris, abie
&fo fhismate, per nuntios a Papa obtinuit, vt Regio titulo decoratus effet, et per Lega
tum ad hoc miffüm, vna cum coniuge, coronati fünt. Huius Stephani Mega- lupani extat
figillum, quod Archidiaconi et Danduli relata comprobant. - -

Fff 3 C©P Ꭺ .
414 I. IО. LVCII DE REGNO DALМАТПАЕ
С Ф Р. АГ А от
-
ств
г) ст в — ОТП
7а n отт
* ф АN ОТ ОТ N ЕМ
М Е Г А АN I А

Succeferealii Reges ex eadem ftirpe, vsque ad Sepbaпит, Мацтит cogno

minatum, qui pluribus prouinciis Graecorum occupatis, Imperator Romaniae dici
voluit, игоритque filium, Regeт Ка/ёiae nuncupauit: fedeo mortuo,exinertia filii,
Imperium a variis Proceribus occupatum fuit, et Wиссba/inus Regni Ra/ciae titu
lum vfurpault Sed cum locaRegnoУngariae contermina, haereticis et (chismati
cisplenaefent, Carolит, et deinde Lиdouiсит, Roger Иngariae, pluriesbellum Raftiae
intuide, ex relatis a Rainaldo et Waddingo conflat; qua occatione Ватит Вотеп
Jет, vitto Vucchasino Rege, Rafciae titulum funfide, coniici poteft, anno
МСССLXXVI.vtorbinus refert,cumannoМСССLXXIV.Тuartkum,Неlenae
filium, adhuc Bani Bosnae titulum habuife, memoria reperiatur. Нос modo ergo
Вanus Вosnenfistitulum Regni Rafciae, Ludouico confanguineo et affine iuuante,
vel permittente, fumfit: fed cum in Bosna ipfe et fuccefores eius refiderent, Re
ge, Bosnae diai fuerunt; primaque huius Regis Rafiae memoria reperitur in Epi
itola Mariae, Reginae Vngariae, ad fauorem Ragufinorum (cripta, quaetalis eft:
Мо, Мaria D. G. Regina Иigariae, Dalmatiae, Croatiae etc.
„Notum facimus tenore praefentium, quibus expedit vniuerfis, quod fide
„les notri, Reaor, iudices,Confilium,etCommuneciuitatis noftraeRagufii, misfis
„ad noftram Maieftatem pronidisviris, Реtro de Gondola, et Stephano de Luccaro, Ч
„eorum.conciuibus, nuntiis, et Аmbafciatoribus, nobis humiliter fignificarunt, quod
,nonnulliforent homines in dietis Regnis noftris Dalmatiae et Croatiae, qui vi
„num et falem ad quoddam cattrum, de notio per Dominum Regem Rafciae et
„Воsnae,inter praedittam ciuitatem noftram Ragutii et ciuitatem noftram Chatari
„appellatam, in loco Dracauizza nominato, conftructum, et etiam ad alia locain
„confueta, contrа libertatemetantiquam confuetudinem iptius ciuitatis noftrae Ra
„gufii, et in opprobrium et qiminutionem iurium eiusdem ciuitatis noftrae,porta
„rent et deferrent; fupplicant nobis, ipfis fuper hoc prouidere de remedio oppor
„tuno. Nos itaque volentes di8tam ciuitatem noftram Ragufii, in fuis libertati
„bus et confuetudinibus antiquis illibate conferuare, vt exinde ditticiues noftri
„difcant fub Principe gloriofo deuoti famulari, atque ab ipfisytilitatibus, et ho
„noris materia, lucrumque fructiferum, Regiae perueniat Maieftati: de confilio,
„content, et beneplacia voluntae Serenijimae et ExcellentiinaePrincipis, Do
„minae Elifabethae, praemitia Dei Gratia Reginae Vngariae, Poloniae, Dalmatiae,
„etc. genitricis noftrae cariffimae, Praelatorumque et Banorum Regni noftri,
„praematuro fancientes duximus committendi, vt a modo et deinceps nullusin
„colarum Regnorum noftrorum memoratorum, vinum et falem ad praediaum
„cattrum nouum, in loco Dracauizza, vt praefertur, contruttum, et adalia loca
„inconfueta, contra antiquam libertatem et confuetudinem di8tae ciuitatis noftrae
„Ragufii, et diminutionem iurium eiusdem ciuitatis noftrae, portare praefumat,
„vel deferre, fub poena amidionis et priuationis vinorum et falium praedia.orum.
„Еt hoc voluimus in foris et locis publicari, in dittis Regnis noftris Dalmatiae et
, „Сroa
 -

ET CROATIAE LIBER QviNTvs cAP. III. 415

.„Croatiae palam vbique facere proclamari, prout etiam in formam noftri priuile
„gii redigi faciemus, dum nobis eaedem in fpecie fuerint reportatae. Datum Bu
,dae, ſub magno noſtro ſigillo, ſabbathoproximo poſt quindenas feſti PaſchaeDo
„mimi, anno eiusdem MCCCLXXXIII.

Ex qua dignofcitur, quod, ficuti Tuartkus, viuente Ludouico, fauore Ami.

tae Elifàbeth, plurima loca fimul cum titulo Regni Rafciae confecutus fuerat, ita
eo mortuo, fpretis Reginis, res nouas molitus fit: nam Barones ab eisdem defcis.
centes fouit, et a Ioanne de Hericart, Bano Dalmatiae et Croatiae, ad eius opem
confugiente, Cliffam a) recepit, Catarum quoque eodem tempore confecutus,Spa а) A.C. 1387.
katemfes terra marique moleftare non ceffàbat, qui,Vngaricis deftituti auxiliis, cum
Sibenicenfibus, . Scardonenfibus,
- .--> et Breberienfibus, contra Regem Bosnae et Ba
- - -

num foedus b) iniuerunt. Tragurienfès vero, qui vsque ad illud tempus cum b) A. C 1388.
Bosnenfibus et Bano amicitiam coluerant, fe declarare non audentes, foederi ac 6.0štobr.

cedere noluerunt, ſed neutralitatem ſeruare ſtudentes, pacem inter Bosnenſes et

Spalatenfes fe tra&aturos obtulerunt; cumque Comes Heruoiae, de quo pluries men
tio fienda eft, Regis Bosnae Legatus, Tininium veniffet,Tragurienfes requifitiLe.
gatum ad eum miferunt, poftulatis tamen eiusdem, deditionem petentis, affentiri
noluerunt, fèd cum Spalatenfibus, Sibenicenfibus, et aliis, varios tra&tatus habue
runt, qui in longum protra&ti fuerunt, vt in patriae Chronico, quo tempore ab
amico Rege, nuntium vi&toriae, de Turcis habitae, receperant. —

Nobilibus et circumffeétis viris, Dominis, Pateftati, Iudicibur, Confilio ciuitatis Tra

gurienfis, Amicis cariffimis, Stephanus Tuertko, Dei Gratia Rafciae, Bosnae, maritimae
que etc. Rex. Amici cariffimi, quod mouiter bis diebus Rex Regum, et Dominus omnium
cuftor noflrum, qui femper fiios adiuuat, faluat, protegit, et defendit, nobis populo fuo often
dit relatu laudeque dignum, memorandum, generandum infuper, et colendum omnibus, vo
bis praefèrtim, eius cultoribur, ad fui laudem, et gloriam, et honorem, vt fitis et gaudii,
ficut in hoc adiuti et participes gratiae füae fuiftis, in ea, quae in Chriflo Iefù omnium
iurgit animos, alterutrum nunc duximus intimandum: nam illum füperbum Sathanae fili
um et miniftrum, Chrifli nominis, et totius humani generis, populi maxime Chriftiani, et
orthodoxae fidei inimicum, perfidum fèilicet Ameratum, qui fibi iam multas fübiecerat ma
tiones, et quotidie ceruice, vt aſpis, arrečfa, et ore, ceu vipera, pam/0, virus euomere pro
viribus fatagebat, nitebatur, et intendebat cunčfos Chrifticolas et cultores diäae fidei per
turbare, inuadere, opprimere, et delere, quique iam venerat terras noflras de fa&o tur
batum difpofitus, et intendens, et poft inuadere veftras, cum duobus filiis, et fequacibus füis
Turcis. Eia tandem, inito cum eis bello die vigefima menfis Iunii proxime praeteriti, Dei'
dextera adiutrice et nobis propitia affijfente, obtento penitur cum triumpho campo, conflixi- ,
mus, deuicimus, et humi proflrauimus interemtor, paucis demum ex ipfis fùperftitibus re
manentibus. Dei laus, licet cum aliqua ftrage noftrorum, attamen non multorum, quod
praefèntibus ecce vobis, veluti noftris beneuolis, et amicit, ex quadam confidentia de amici
tia veflra fimta, per noßrum hominem et nuntium /pecialem, earum videlicet oblatorem, ad
exultationem et gaudium nuntiamus, et nos offerimus ad omnia vobis grata libenter et li
here facienda.' Datum in Aula noftra Suthijte, die prima menfis Augufli , anno
MCCCLXXXIX.
Poft
 4i6 I. io. LVCII DE REGNO DALMATIAE ;
Poft quam vi&oriam, ad maiora afpirans Tuartkus, miffo exercitu, Vnga
a)Paulº;39. ros Vranam obfidentes, recedere, Nonamque fe recipere a) coegit, et Oftroui
u. Nov.
b) 13. Dec. zam l) recepit.
Spalatenfès autem, cum Sibenicenfibus multoties Tragurii conuenientes, de
rebus fuis inuicem confulebant, et cum Vngarica auxilia a Sigismundo et Maria
multoties in vanum implorafent, multasque proteftationes ob id feciffènt, a Rege
Bosnae terminum obtinuerunt, donec ex Vngaria rediremt miff, ne reputarentur infi
deles, quo transa&to, eidem fe dediderunt, priuilegiorumque Ludouici confirma
с) А. С. 390. tionem c) obtinuerunt. Tuartkus autem, titulis Rafciae et Bosnae, maritimam ad
8. Iumii.
didit, in qua comprehendebatur quod olim Chulmiae nomine poffederat, et nunc
Herzegouina, a Germanico verbo, quod Ducatum fignificat, et latine Ducatus fam.
&fi Sabae dicitur; cui accesfit quidquid in maritimis, tam in Croatia,
- - '• - - - * -
quam in Dal.- - -

amatia, habuit, puta Cliffam et O/trouizam in Croatia, Spalatum, Tragurium, Sibeni.

cum, Pharum, Brachiam, et Catarum in Dalmatia. Anno fequenti Rex Tuartkus mo.
а) А. С. 392. ritur, cui fuccesfit Stephanus Dabifia, qui, quamuis Tragurienfibus priuilegia d)
25. April. confirmauerit, tamen ab omnibus pro Rege acceptus non fuit: nam Vuch Vulchi,
Banus Bosnae, Sigismundo adhaerens, captiuato Priore Auranae,caetera locain Croa.
tia recuperauit. Sed cum Regina Maria eodem anno decesfiffèt, ob id Regnum va.
care Tragurienfès tabulae exprimunt, prout et anno fequenti, quo pacem inter
Sigismundum et Dabifcamagitatam tradunt; eandemque conclufàm,ex Sigismun
di priuilegioelicitur: º

Sigismundus etc.fidelibus fuis, egregiis et generofi, magnificir, Wockmer filio Zeme

et fratribus, nec non filiis fratrum eiu$dem, de Domino fàlutem et gratiam. Etiamfi vir
tus quaelibet fio non debet praemio defraudari, fidelitas tamen eo abundantius attollen
da, praemiisque temporalibus propenſias compenſanda, quanto ipſas caeteras virtutes po
liticas antecedit, et omnem temporalem affluentiam non immerito tranſcendit. Proinde,
quia vos de confènfù et voluntate Incliti Principi*, Domini Stephani Dabifeiae, Regis Boznae,
fratris noflri cariffimi, ct Dominae Elenae Reginae, conthoralis füae, füb fincerae fidei ри
vitate fidelitatem perpetuo nobis obferuandam promififfit, et noflrae Maieflati iuraflis, ac
veflris litteris mediantibus vor propenfius obligaflir, quod noftram Maieftatem, poſt mor
tem praediéfi Domini Stephani Dabiféiae, Regis moderni Bozmae, in veflrum verum Domi.
num maturalem affiimeretis, haberetis, et teneretir ; imo ex tunc noflrae Maieffati, tan
quam Regi et Domino veftro naturali, per omnia obedieti, et obtemperaretis: ideo nos vo
lumus vos in antiquis libertatibus, priuilegiis, iuribus, iurisdiétione, confùetudinibus, et lgi.
bus ac obfèruantiis, illibate confèruare. Datum in Dyako, Sabbathodie proximo ante fè
flum B. Margaritae Virginis et Martyris, anno Domini мcccxсти.
e) A.C.B94. Spalatenfes autem e) decreuerant: quod a morte Tuertichi Regi, citra non fiat
4.4. mentio de aliquo Rege, nec de aliquo alio, nifi fòlummodo de Reéforibus et Iudicibus, Com.
trouertente etenim Sigismundo Regnum Vngaricum, Ediligi Reginae Poloniae,fo
rori Mariae, cui iuramentum fidelitatis praeftitum fuerat, Spalatenfes, Tragurien
fes, et Sibenicenfes, in hac dubietate nullum Regem nominare voluiffè cenfendum
f)A.C. 895. eft: at, compofitione deinde cum Sigismundo fecuta, vt f) Cromerus refert, ite
rum Sigismundi Regis nomen in hifce tribus ciuitatibus reaffumtum reperitur.
Dabifciam autem, Regem Bosnae, metu Turcorum, Croatiae loca Vngaris permiſis
(",
 ET CROATIAE LIBER QVINTvs. CAP. III. 417
fé, pacemque feciffe, pa&a fibi viuenti Regni Bosnae fruitione, ex relato priuile- -

gio innui poteft.

- Turcae enim, Venetis et Liguribus fe mutuo laceffèntibus, mare liberum
naƐti, Graecorum difcordias in propriam vtilitatem vertentes, ditionem in Afia et
Europa auxerant, et poft mortem Stephani, diuifo Neaemanorum Imperio, in dies
fè dilatantes, ad fines Rafciae peruenerant, mortuoque Rege Tuartko ipfi Bosnae
imminebant: ob id Sigismundus, colle&to multarum nationum numerofo exercitu,
ad Nicopolim cum eisdem a) conflixit, vbi ex feftinata Francorum audacia, caete a) A.C. 1396.
ris fe confundentibus, vi&tus, fuga Conftantinopolim delatus, in Dalmatiam Ragu
fium venit, Tininii priuilegia b) conceffit, deinde in Vngaria Strigoniiquoque pri b) A.C. 1397.
uilegia dedit die primo Iunii eiusdem anni, Bosnamque a Turcarum vi tutari co 6. Felir.
nabatur. Sed cum Bosnenfium ProceresSigismundum fpernerent, et poft mortem
Dabifciae in partes diuifi effènt, Haruoya tunc Turcis adhaefit, contra quem Sigis
mundus exercitum deftinauit, vt ex eiusdem Epiftola Tragurinis fcripta ap
paret: -

Nobilibus et Sapientibus viris, Reéforibus, Confilio, et Communi ciuitatis noflrae

Tragurii, fidelibus noflris fincere dile&fis, Sigismundus D. G. Rex Hungariae. Nobiles Sa
pientesque viri, fideles noflri fincere dile&i, fciatis, nos veridico accepiffe ex relatu, quod
Heruoya Vayuoda, veluti perfidus alumnus, proditionis duéfus malignitate, noftrorum im
menfórum Regalium bcncficiorum immemor, fé ipfüm in coetum infidelium crucis Chrifti,
Turcorum videlicet, connumerare et coadunare, noftrique et facrae noftrae coronae Regiae
fideles in Regno Bosnae exiflentes offèndere, et expugnare proponeret toto mifii ; quodque
etiam non fòlum in ipfius Regni Bosnae, et in noftrum, et aliorum fidelium meorum in Dal.
natia et Chroatia Regnis noflris exiftentium, ingens diffendium reddere poffet, et graua
men ad ipfùm Regnum Bosnae, fçutum et deffendiculum praediéforum meorum Dalmatiae
et Croatiae Regnorum, contra eordem Chrifti aemulor, penitus effe videntur, et quia nos,
Diuina dextra nohis opitulante, generali in Regno noftro iam inftaurato exercitu, valida
cum potentia ipfùm Regnum Bosnae in breui fübintrare, et ipfùm Heruoyam ab buiusmo
di fui nefarii propofiti praefiimtuofà confpiratione, falce rigoris eius abfcindentes proter
uiam, manu potenti intendimus prohibere, ad huius quoque noflri falubris propofiti perfe
s
člionem,propterfortitudinem pojiumet fortalitiorum Regni Bosnae praediäi,baliflariorum
copia noflrae Celfitudini nimium extitit opportuna ; ideo fidelitatem veftram requirimus,
idemque firmiffimo Regio danus fùb ediéfo, quatenus, mox vifi; praefentibus, baliffarior ve
flror, quos meliores et plures habetis, et habere poteftis, ad ipfam noftram Cel
fitudinem verfùs Dulicham deflinare debeatis, ita tamen, vt quilibet eorum duas baliffa*,
et veritones in bona copia, fècum debeant apportare, fidelitatis indicium, et grata feruitia.
no/lrae Celfitudini exhibituri in hac parte. Pro quo tandem veftram fidelitatem, et ipfos ve- •
firos baliffarios, dignis Regalibus fauoribus intendimus confouere. Secus igitur pro noflra
gratia facere non aufùri. Commifimus autem per alias noftras litteras, egregio viro, Magi
firo Ióhanni, filio videlicet Nicolai Palatini de Gara, vt ipfe eosdem baliftarios, fimul cum
baliflis et armis ipfòrum, in equis Vlachorum noftrorum, ad noflram deftinet Maieftatem.
Datum in Poffegauuar, in feflo San&fae Trinitatis, anno Domini MCCCXC VIII.
Baliftariosque Regi miffos die XV. Maii eiusdem anni, Tragurienfia monu
ſhenta M1EITlOTaIlt. - -

米米光 Ggg CAPVT

 4.18 *
I. IÓ. LVCII DE REGNO DALMATIAE
卡@8激發 汾 ※※※ ※ ※ ※ 憑懿榮懿榮憑發 榮 悉榮榮懿榮榮榮榮榮登發潑*

C A P V. T IV.
DE GESTIS LADISLAI REGIS NEAP0L1T4 NI
IN DALMA TIA.

D inde Vngaricae recruduere. Nam, ficuti mortua Maria, Vngari

Sigismundo extero inuiti parebant, ita poft Nicopolitanam cladem, exofum
defpiciebant. At cum fuperiores Regni partes, Poloniae conterminae, ab eodem
penderent, Rexque Poloniae amicus Sigismundo effet, denuo ad partes maritimas
a) Rain, ad refpicere coeperunt, et Ladislaum Caroli occifi filium, qui titulis Regni Vngaricia)
an. 1398.
32, 37. vtebatur, ad capeffendam eiusdem coronam follicitabant; fed iuuenis, paternaene
cis memor, accedere verebatur: ideo coniurati, Q/toya Rege Bosnae in fuam partem
tra&to, Sigismundum captiuarunt, Heruoyaque, fupremus Regni Bosnae Vayuoda,
cum Philippo Admirato et Legato Regis Ladislai,Timinium conuenerunt, Dalma
taeque ab eisdem requifiti Legatos ibidem miferunt, et de recipiendo Ladislao
varios tra£tatus habuerunt. Nihil tamen conclufum fuit, eo, quia fingulae ciuitates,
caeteris inconfultis fe declarare non auderent, resque in longum protra&a eft: ci
uibus enim in partes diftra&is, aliis Sigismundo, aliis vero Ladislao adhaerenti
bus, mutua odia et expulfiones euenerant, nominaque intrinfecorum et extrine.
b) Α. C.14οο, corum emerferant. Cum interim Sigismundus e carcere liberatus b) fuiffèt, omni
menfe Maio, um animos fufpenderat: primi tamen Iadrenfes, defiderio confèquendae infulae
Pagi, Ladislaum receperunt. Pagenfes etenim, poft mortem Reginae Mariae, a
ε) Α.C. 343. Iadrenfium iurisdiétione, pulfo Re£tore c), defecerant, quos graui vindi&a fumtaIa
drenfes parere coegerant: re deinde apud Sigismundum Regem agitata, is Co
d)А. С. зру. mitem proprium Pago d) impofuit, eiusque delegati Pagenfes liberos a ladrem
e)4.C. (396. fium iurisdi&ione e) declararunt; quod a Concilio quoque prouinciali Nonae ce
lebrato confirmatum fuit, declaratumque, Pagenfesliberos fore, prout caeterae ci
*
uitates Dalmatiae erant. quod Iadrenfes iniquo animo tulerunt, et multoties, ob
f)Memoria lata etiam XL. millium ducatorum folutione, Pagum recuperare f) tentarunt. Sed
le Pauli.
Sigismundo praeterea volente, vt cuftodibus arcis Iadrae ftipendia foluerent, ex
impoffibilitate a petitis difcefferant; cumque paulopoft fecutaeffèt captiuitas Sigis
g)4,С. 14oо. mundi, oblationibus Ladislai et Oftoyae aures g) praebuerunt, et cum Heruoya
vtrorumque nomine conuenerunt, quod ex fequenti diplomate dignofcitur.
„Nos Heruoye, fupremus Voyuoda Regni Bosnae, ac Vicarius Generalis
„Principum, Serenisfimorum Regum, Regis Vladislai, et RegisO(toyae, memoriae
' „commendamus, et fignificamus, quibus expedit, vniuerfis,quod nos, non vi, do
„lo, metu, vel alio aliquo ingenio du&i, fed noftra propria voluntate et arbitrio
„coa&ti, egregios Re&tores, Nobiles, Confilium, et Commune ciuitatis Iadrae, per
„fratres noftros fpeciales recepimus et affumfimus, promittendo et obligando, fi
„de noftra militari mediante, praefatos Re&ores, et Nobiles de eadem ciuitate, to
„tis viribus noftris, omnibus locis, et temporibus opportunis, contra et aduerfus
„quoslibet, praedictos Nobiles moleftari iufte vel iniufte volentes, non parcendo
„perfonae noftrae, et noftrorum feruitorum, neque bonis, adiuuabimus, et toto no
„ftro poffe defendere obligamus; etquod nunquam temporis inproceffü, per nos,
- neque
 ET CROATIAE LIBER QVINTvs CAP. IV. 419
„neque per alios quospiam praefatos Re&ores, Nobiles et Commune praedi&ae
,ciditatis; et fic per praefentesPriuilegiales literas tueri volumus, fi praedi&i Re».
„&tores et Nobiles eleuabunt vexillum Sereniffimi Regis Ladislai, et, fi eleuaue.
„rint praefatum vexillum, iurando fuperSan&tam Crucem, et reliquias, ad fidelita.
„tem Vladislai, et non deponere praefatum vexillum vsque mortem. Nos pro
'* „mittimus cum praefata fide noftra militari, quod Sereniffimus Dominus Nofter
„Rex Oftoya, Bosnae, vult iurare fuperS. Crucem et reliquias, quod nunquam in •
„vita fua ad minus . . . . praedi&tos Nobiles, et ciuitatem Iadrenfem, nec Nos
„Heruoye cum conforte noftra, cum filio noftro vnico, fratribus, et familiaribus
„noftris, videlicet cum Draaghifca fratre noftro, Voyslauo, Voyaco, Petro Voy.
„uoda, et Tuartko, et fratre fuo Voyco, et cum aliis familiaribus noftris, vobis pla
„cidis iurare volumus fuperSan&am Crucem, et reliquias praedi&as, Nobiles vni
„uerfos de praedi&a ciuitate, viribus noftris femper cum potentia di&i Domini
„Hungariae Regis, contra ipforum aemulos, femper iuuare volumus, vsque mor
„tem noftram non dimittendo, fed femper promte et parate vos praedi&os No
* „biles defendere et vendicare, contra omnes homines. Imo volumus praefatis No
- „bilibus affignare Priuilegia Domini Noftri Regis, et noftra, fub pendenti figillo in
„eius rei teftimonium. Datum in campo . . . anno Domini мсог
Ladislaumque et Pagum receperunt, vt ex fragmento Confilii Iadrae elici
poteft. Anno MCDI. die XXII. Iunii, vadit pars Dominorum Re&orum, et decem ad.
ium&forum, quod ex relatione quatuor Nobilium deputatorum ad habendum,colloquium cum
Ambajčiatoribus Regis Bosnae, et Voyuodae Heruoyaes multa funt dicia er confulta in hoc
confilio fuper relatione praediéfa, quod diäi quatuor Nobiles iterum procedant ad com
plendum quod inceptum et habitum eft cum eis, videlicet fuper receptione Regis Ladislai,
füper fa&fum. Amhafciatorum mittendorum ad diëium Dominum Regem, fùper fa&is Pa
gi, et fùper trigefimo, videlicet quod promittant ducatos mille in duobus amnis, videlicet
medium in feffo Natiuitatis Domini proxime, et aliam medietatem infefto S. Petri de men
fe Iunii inde proxime fecuturi, et, . . . quantum poterit, fin autem hoc non poterit
obtineri in omnibus et fingulis fùprafcriptis, faciamt, deliberent, et concludant in omni
bus et per omnia, quae eis vifùm fùerit ; et, quidquid diäi Nobiles cum di&is Bo/inenfi.
bus fecerint et conclufèrint, id firmum fit, et executioni mandetur de faëio trigefimi
நீா -

¢¤· Heruoya deinde, nomine Ladislai et Oſtoyae, Tragurienfibus et Sibenicen

£bus confirmationem Priuilegiorum promifit die XIII. Maii anno MCDIl.Tzigni
in Cetina, quam Oftoya Sibenicenfibus ratam habuit die XV. Iunii, Spalatenfibus
vero Priuilegia confirmauit die XV. Decembris, Tragurienfibus autem nullum
Priuilegium ab Oftoya conceffum reperitur. Ladislaus interim, qui ad'expel
léndum Ludouicum Andegauenfem impeditus fuerat, eo recedente, rebusque
inde pacatis, primum parlamentum Neapolim a) congregauerat MCDI. die XXVI. ® H;ior
Hanuárii, inde ad res Vngaricas conuerfus,cum absque Venetorum confenfu trans- *****
fretationem Adriatici fe cónfecuturum difficile cognofceret, ipfique Corcyram te
nerent, quam ad fe fpe&are Ladislaus afferebat: cum eisdem conuenire decreuit.
Veneti enim, poft amiffàm Dalmatiam, Corcyram, vti nauigationibus fuis apprime
neceffàriam, crebro appellebant, et, vt in ciuitate amica, in qua multi etiam ipfo
!,,米米光 、 Ggg 2 -
rum
-
 4ao : I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
rum ciues domicilium fixerant, multoties morabantur, Corcyrenfesque ipfi a Ve.
Jnetis tamquam maris dominis pendebant, eorum quoque prote&ionem ambiebant;
ideo debilibus Principum Tarentinorum viribus fpretis, qui iure materno Catha.
rinae filiae Balduini, vltimi Latini Imperatoris, nomen Imperii Conftantini, Cor
a) Caroldur cyraeque dominium, retinebant, Venetis fubie&ionem a) obtulerant anno
ay, Maii, MCCCLXXXII. Veneti tamen, ne Regem Carolum amicum ofienderent, COS TC

cipere renuerant ; fed, cum eiusdem dominium maximopere adipifci cuperent,

Tarentinis obtulerunt pretium XXX. millium ducatorum, vel cenfum annuum
trium millium ducatorum, vt Caroldus refert. nihil tamen tunc conclufùm fui
ム)d.C.9&r. Sed cum deinde Rex Carolus III. in Vngariam b) proceffiffèt, vt relatum eſt ;
nauisque quaedam Venera in littore Neapolitano naufragium feciffèt, ReginaMa
garita ipfàm cum mercibus retinuit, Venetisque petentibus reftituere, renuit:
qua de caufà fimultates inter Venetos et Reginam ortae funt. Qua occafione freti
Corcyrenfes, Venetis dominium infulae iterum obtulerunt, qui illos receperunt
с) lib. 17.
anno MCCCLXXXVI. die IX. Iunii, vt Paulus Maurocenus c) fcribit, et Ne,.
d) Angelo de politani Scriptores d) confirmant, in minoritateque Ladislai Dyrrachium aliaque
Conft. He
éfor Pignat.
loca Epiri confecuti funt: cum igitur Ladislaus tutum per Adriaticum tranfìtùm
nancifci cuperet, Venetis ius Coryrae pro XXX. millibus ducatis concefßt anno
MCDI. die XVI. Augufti. Quibus fic conciliatis, Aloyfium Aldemarißcum Adni.
ratum fuum, cum claffe quinque triremium et vnius biremis, ampliffima cum au.
&oritate in Dalmatiam mifit, qui Iadram peruenit XXVH. Augufti anno MCDII.
e) Paulur. ibique receptus, vexillum Ladislai e) erexit, et cum Voyuoda Heruoya collo
quutus Vranam obfedit, deditioneque accepit, et, triginta armigeri Regis Ladillai
in vno barcufio fùperuenientibus, praefidio firmauit, deinde Spalatum, mìóx Tragu
rium et Sibenicum delatus, vexilla Ladislai erigi fecit, Iadramque reuerfus, Sibe
nicenfibus Priüilegiorum confirmationem dedit die fècunda Decembris, in qua
expreffà eft ampliffima au&toritas, qua a Ladislao munitus fuerat; Spalatenfibus
autem cum eorum exititiis compofitis, confirmationem pa&torum dedit (exa Ia.
nuarii ibidem. Haruoya vero prope Bihachium Vngaros profligauit, et P„j„,
Bifteno Banum Croatiae a Sigismundo miffum cepit, et Aldemarißo Iadram hift
die quinta Februarii. Tunc reliquae quoque infulae Dalmatiae Ladislai vexillum,
erexere, qui tandem Iadram venit, ibidemque a Legato Summi Pontificis Corona
f) Rain. ad Vngarica redimitus fuit, vt Rainaldus ex Theodorico de Niem f) refert. E.);..
**'**"'* facius, eodem XIV. Pontificatus füi ann® diäum D. Ladislaum coronari f.i, „ Regem
Vngariae, in ciuitate Iaurien/ium. Haurienfis ciuitas Vngariae, ad flumem Arabonem,
prope Danubium, in finibus Auftriae fita eft, quam Ladislaus non vidit; ideo mem
dofe exfcripta eft pro Iadrenfium : cum Ladislaum Iadrae fuiffe, mulsa ejus diplo
mata ibidem data teftentur. Primum Spalaten/ibus, in quo Priuilegia confirma.'dis
VI. Augufti; fecundum Brachienfibus, die XIV. tertium Sibenicenfibus, die XVI.
quartum Tragurienfibus, et Priuilegia confirmauit, et ab Aldemarifco cóntra P;iui.
legia attentata abrogauit die vltimo eiusdem menfis Augufti MCDIII. Cum in.
terim Sigismundus vires reaffumfiffet, in Vngariam procedere veritus, Iadrae
fubftitit, et, prout ibi arcem praefidio firmauerat, ita in aliis quoque ciuitatibus,
arces conftruere fàtagebat, Spalatique, ob ciuium mutuam diffidentiam, conſtrui
iam cepta fuerat. Ciuibus etenim in partes diuifis, pars Sigismundo adhaerens
... . . *
--
. ." eiesta
-
 ET. CROATIAE LIBER QyiNTvs CAP. IV. 42r
eie£ta fuerat: ideo intrinfeci Aldemarifco ciuitatem tradentes, arcem quoque pro
propria fecuritate conftruere permiferant, antequam extrinfecos reciperent; qui
bus receptis, et adueniente Ladislao, conftru&io continuabatur. Idem quoque Tra.
gurii et Sibenici tentatum fuiffe a) patet : nam hac de caufâ eosdem infimul a) A.ca4-,.
, Ligam, ne caftrum b) fieret, feciffè, conftat, Legatosque ob id in. * 43/j.
Bosnam et adet Heruoyam
conueniffe
miſiſſe, Priuilegiorum promiſſam obſeruationem pollici- b) 4.0čiobr.
tantes. Negotiatione deinde reagitata, Tragurienfès trecentorum ducatorum auri
folutione caftri conftru£tionem declinauerunt, et a Ladislao declarationem fauo
rabilem pro fe et Sibenicenfibus obtinuerunt: ideoSibenicenfes quoque pecuniam
dediffe conie&tari debet, quamuis folutionis memoria,non reperiatur. Ladislai
autem declaratio talis eft: -

„Ladislaus Dei Gratia Hungariae Hierufàlem et Siciliae, Dalmatiae et

„Croatiae etc. Rex, Prouinciae et Forcalquerii ac Pedemontis Comes, Magnifico
„Virò, Pereto de Andreis, Comitis Troiae, Confiliario et fideli noftro dile&o, gra
„tiam et bonam voluntatem. Licet fuadentibus certis rationibus atque caufis,
„firmum propofitum et intentio nobis fuerit, conftruendi et conftrui faciendi in
„ciuitatibus noftris Sibenici et Tragurii aliquod fortalitium, feu caftrum ; nunc
„vero ceffàntibus ipfis rationibus atque caufis, confulto deliberauimus, ipfà caftra
„in pracdi&tis ciuitatibus fieri non debere, nosque totaliter remouimus ab inten
„tione et propofito antedi&tis. De quibus volentes regimina, Communitatem, et
„vniuerfitatem, et homines diétarum ciuitatum, de praedi&tis certiores cautos red ‫مهر‬

„dere, et fecuros: tibi, de quo in omnibus plene confidimus, quam promtiter va

;leasatque poffis, praelibatis regiminibus, communitatibus, vniuerfitatibus, et ho
„minibus, quod caftra ipfà feu fortalitia per nos aut alios nullo vnquam tempore
„faciemus, feu fieri mandabimus, quodque omnia illorum Priuilegia, per nos
„aut alios eis conceffà, libertates, immunitates, et confüetudines, perpetuo obfèr- .
„uabimus, et mandabimus ab aliis obfèruari, tenore praefentium, de certa noftra
„fcientia,licentiam damus, et omnimodam et plenariam poteftatem; committentes
„tibi in praemiffis, et circa praemiffà, totaliter et plenarie vices noftras, ac promit- s:
„timus ratum, gratum, firmum, validum habere perpetuo et tenere, quidquid
„per te in praemiffis et circa praemiffa aétum, promiffum, ac fa&um fuerit, fiue
„geftum, nullo vnquam tempore contrafacere, vel venire, tanquam fi perfona
„noftra id egiffet; quin imo ad validiorem roboris firmitatem, nos etiam fub verbo
„et fide Regalibus, praelibatis regiminibus, communitatibus, vniuerfitatibus, et ho
„minibus, promittimus et firmiter pollicemur, quodpraedi&ta caftra, feu fortalitia,
pពី ciuitatibus fieri
- s nullo
o i
vnquarii tempore n
caf quin
,suneie imo praedi&ta
‫و‬
„ruffi Priuilegia, immunitates, libertates et confuetudines, obferuabimus,
,_et obfèruari ab aliis perpetuo faciemus. ' Praefentes autem literas, quas
„pro cautela in manibus praediétorum communium volumus remanere, magno
„pendenti noftro figillo iuffimus communiri. Datum Iadrae per Antonium
„Pemi, Secretarium familiarem, et fidelem noftrumi dile&tum, anno Domini
„MCDIII. die XIX. menfis O&obris XI. Indi&ione, Regnorum noftrorum anno
„decimo feptimo.
Ladislaus Rex manu propria,
Ggg 3 lura
 422 | io Lvсп рE кЕoNo DALмАтIАЕ
Iuramentum tamen nouum, loco cattri, in manibus eiusdem Petri Comitis
Тroiae, fattum fuit, SpalatidieXIII.О8tobris,Tragurii vero XXIII.eiusdem Sub
inde Heruоya, cum Comite Сetinae, et numerofa Comitum Сroatorum focietate,
in Dalmatiam venit, honorificeque vbique receptus, a Ladislao Dux Spalati et
proximarum infularum creatus fuit. Еoque Vicegerente in Dalmatia et Croatia
reliáo, Neapolim reuerfuseft menfe Nouembris МСDIII. quo recedenre Ve
glienfes ad Nicolaum Сomitem fuum, quia parte Sigismundi (tabat, et Моdruf
fam quoque, etSegniam poffidebat, redierunt; a quo Arbenfium extrinfecіadiuti
Аrbum interceperunt, ob idНeruоya hortatus eft Tragurienfes, vt Legatos ad
. а) А. С. 140}. Сomitem Vegliae a) mitterent, rettitutionemque Arbipoftularent, quieidem ob
fecundati funt. Nihil tamen effecerunt; fed fuperueniente Ioanne de Lufgnano,
Duce Baruti, Regis Ladislai affine, et patruo Reginae Маriae Ladislai vxoris, et
filiae Regis Сypri, cum claНе Аrbum obfefium et receptum fuit, turrisque quae
dam praefidiofirmata. СumqueО/toyas, Rex Bosnae, а Тиаrrko, Secundo ditto, filio
Тиаrrki Primi, pulfus fuifiet, is cum Proceribus fibiadhaerentibus a Ladislao di
ploma tale habuit.
- „LadislausDei Gratia etc. vniuerfis praefentes litterasinfpetturis,tam prae
„tentibus quam futurisetc. Еtfi in concedendis gratiis proni debemus exitere,
„ad confirmandum quidem, quae funt poietia per alios, tenemurpromtiores nos
„in cafibus exhibere. Sane venientes nouiter ad Maieftatis no(trae praefentiam,
„Маgnificiet Nobiles viri, GeorgiusVayuoda de terra Holm, Сomes Vulko, et
„Thomas miles, confiliarii, et fideles noftri diletti, mifiad nos per Illuftrem Prin.
„cipem DominumТuertko, Regem Bosnae, affinem noftrum caritimum,ramquam.
„fratrem, acSpettables Magnificos et Nobiles viros, Негuоyam Ducem Spaleti,
„et Comitem partium inferiorum, Sandalum fummum Vayuodam ditti Regni
„Во2nae, aliosque Barones, Мagnates, Proceres, et communitatem disti Regni,
„Соnfiliarios et fideles notros dilettos, culmininotro, quo (upra, nomine fuppli
„cauerunt humiliter, vt confirmare iam dictis Regni Baronibus, Proceribus, Ма
„gnatibus, etcommunitati ditti RegniВoznae, omnes et fingulas confuetudines, ita.
„rum et iura antiquitus eis obferuatas, et obferuata, nec non confinia, et me
„rasiрбusRegniВoznae,pofelia et poliefias per quondam (pectabilemCulin, olim
„ditti Regni Boznae Banum, lasque et illaeis obferuariiubere benignius digna
„remur. Nos veroad dietum Regnum Boznae gerentes fraternae dilettionis
„affectum, acalios praedittoseiusdem Regni Boznae Barones, Magnates, Proce.
„res, et Communitatem, proper merita fidelitatis eorum, et eruitiagrandia, fru.
„Stuoia, et vrilia, quae nobis hattenus in euentibus dubiis praetiterunt, et affi
„due praeftare non celiant, profequifauorabiliter diponentes, vt quinoltris fe
„promtos obfequis exhibuerunt continue, Nos eis propitios point in чuibus.
„cunque rerum euentibus puenire; iam didos Illuftri Regi Boznae et eius бе
„cefioribus, nec non Baronibus, Мagnatibus, Proceribus, et communitati disti
„RegniВoznae, per dictum quondamCulin, olim dai Regni Boznae, et fgnanter
„a partibusНungariae, polieffos, et polfefia, de certa noftга (cientia, tenore prae
„fentium confirmamus, illasque et illaeis obferuariinuiolabiliter volumus, et iu
„bemus: decernentes, declarantes, et iubentes exprefe, quod distus Rex Boznae
„et eius fuccefores, praefatique Barones, Мagnates, Proceres, et Communitas
- - - . - -
-
„ditti
 Ет скоАтіАЕ LIвЕк оyINтvs cАР. гу. 423
„dittiRegniВoznae, in ipfum etiam Regnum, confuetudines, ftatuta, iura, confi
„nia, et metas omnes praedietashabeant, de caetero teneant et poideant, prout
„et quemadmodum, eisquemodo et forma, quibus illas et illa dietus quondam Cu
„lin Banus, et maxime a dittisНungariae partibus, dum vixit, habuit, tenuit, et
„pofiedit,nec vlaminpraedictis vexationemincurrant, obitaculum, velanfrattum,
„fidelitate, et fuperioritate noftra, aliis noftris iuribus femper faluis. In cuius rei
„te(timonium praefentes litteras exinde fieri, et pendenti Маieftatis noftrae figillo
„iuffimus communiri Datae in Caftro noftro qui prope Neapolim, per virum
„Маg Guerell. Aurelii de Neap. - - - - Мilitiae, Logothetam et protonota
„rium RegniNoftriSiciliaecollateralemСоnfiliarium, et fidelem noftrum dilettum,
„annо МСDVI. die XXVI.Augufti XIV. inditione, Regnorum noftrorum anno
„vigefimo.
Ducique Baruti, Сomitatus ladrae, Sibenici, et Tragurii, Ladislaus indulfit:
Тragurienfes autem, dilata eius acceptatione, alium elegerunt, eundemque a Her
uоya confirmarifecerunt, deinde idDucinotum a) fecerunt; ladrenfes vero,cum а) А. С. 4об.
Сatrum Nouigrad et Scrijaтope eiusdem Ducis серifient, eundem in Comitem у ратит.
р.
annifequentisconfirmarunt. Аbindeque Ladislaires labafcere coeperunt: nam,
rebus Italicis implicitus, Duci Ваruti nulla fupplementa mittebat, ob id Arbenfes,
} а Сomite Vegliae indu8ti, iterum Sigismundo adhaeferunt, et Ladislai milites
obfidentes, fubfidioque deftitutos, excedere b) coegerunt; et cum diffcnfio inter b) 4.с. i4o8."
,
" Proceres Bosnae de Corona Regni perduraret, Vngarique et Croatiad Sigismuп
} dum redirent, Нeruоya, rebus fuis propiciens, vt Ducatum Spalatenfem, et in
т.
на
fularum dominium a Ladislao confecutum, feruaret, Вosnenfes fuae partis, metu
- Тurcorum perculfos, cum Sigismundo conuenire fuafit, vt exeiusdem Epitola
Тragurientibus (cripta conftat. - - -

„Sigismundus, Dei Gratia, Rex Нungariae, Dalmatiae, Croatiae etc. Маr

„chioque Brandeburgenfis etc. SacriRomani Imperii VicariusGeneralis et Regni
„ВоhemiaeGubernator. Nobilibus et prudentibus viris. Rettori, Confilio,etCom
„municiuitatis noftraeTraguri,Salutem et gratiam Auditisprout non ambigi
„mus, pace, vnione, et concordia, inter nos et Dominum Heruоyam, Ducem Spa
„lati etc. acVniuerбtatemRegninotriВosnae, initis,fattis, et feliciter confumatis,
„quodadintaraliarumciuitatumRegnorumnoitrorumDalmatiaeetCroatiae prae.
„dia.orum, nuntios veltrosadnos deltinare dituitis, non immerito admiramur
„id vos neglexife, quod a vobis praeftantius et celerius, quam ab aliis, fierifpe
„rabamus, maxime, quod haec apparenter non potueritis; occultetamen nobiset
„Sacrae Coronae noitrae fidelitatem vos intelleximus conferuaffe: vnde veitrae
„yniuerfitatis fidelitatem hortamur, et ei praecipimus Regio noftro fub editto,
„quatenus mox receptis praefentibus, aliquos ex vobis meliores plena,Syndicatus
„auctoritate fufultos, ad noftram citifime deftinare debeatis Маieftatem, vt ha
„ыocumeistradatu, expediisque et definitis negotis Reipublicae et commu.
„nisboni incrementa concernentibus, vexillum noftrum Regium, et alia infignia
„regalia, pereos in ve(tri medium noftriparte transmittere valeamus, per vos, in
„verae fidelitatis, nobis feruatae et feruandae, indicium, acceptandum, eleuandum,
„et honorifice conferuandum. Super verbis et nonnullis aliis, Iacobo de Berberio,
„familiarinofrofideli, praefentium latori, per nos clare informato, fidem, creden
- - - »tlaПП, -
 424. I. io. LvcII DE REGNO DALMATIAE .
„tiam et indubiam debeatis adhibere. Datum Budae in fefto Epiphaniae Do
, mini MCDIX. -

a)4.C. 1409. a) Tragurienfes quoque, et Sibenicenfes, Haruoyam fecuti funt: fic Sigis
mundus, Iadra excepta, reliquam Dalmatiam recepit.
《*令唸-玲3冷↔8冷**↔汾卡懿令令3↔-****》
, C A P W T V.
,070 M O D O pº E NE TI D A L M A TIA M
R E C V P ER A V ER I N T.
adislaus, ex alienatione Haruoyae, omnia, quae in Dalmatia habebat, amifit, la
dra excepta, quam, vt in officioretineret, arcem eius praefidioNeapolitanorum
firmauerat, et territorium terra marique auxerat, ciuiumque animos variis do
nationibus deliniuerat, ita vt alacres in fua parte perfifterent: tamen, cum ad
eam retinendam, claffèm continuo in Adriatico retineri oporteret, vt aSigismundi
viribus, et Heruoyae, rerum Bosnicarum et Dalmaticarum moderatoris, conatibus,
defendere poffet; quod, ficuti fibi maximi impendii, et ad res Italicas, ad quas an.
helabat, maximi impedimenti futurum cerneret, Iadram, iuraque Dalmatiae, Ve
metis vendere decreuit, vt ex fragmento venditionis apparet.
In Chrifti Nomine Amen. Anno Natiuitatis eius MCDIX. Indiéfione II. die
AMartis, nono menfis Iunii. Cum Sereniffinus et Excellentiffimus Princeps et Dominus,
Ladislaus Vngariae Hierufalem et Siciliae Rex, ad quem cum conftanti et pleno iure
fpeéfat, et fpeéfare nofcatur, tota Dalmatia, cum terris, caflris, fortalitiis, infülis, et
villis, et territoriis eiusdem, cum omvibus iuribus,jurisdiäionibus, habentiis, et pertinen
tiir quibufcumque, omnibus vafallis, feudis, et feudatariis ipfius, et aliis infrafçriptis
difpofùiffet, pro flatu Reipublicae, ac ftatu Regio, defenfione, gubernatione Regni füi prae
diéti, et ex aliis caufis iuftis, mouentibus mentem fùam Regiam, vendere et alienare ciui
tatem Iadrae de partibus Dalmatiae, cum fortalitio fiue caftro eiusdem, eiusque perti
mentiis et diftriétu, infùlis, Caftris, fiue villis, pertinentiarum eiusdem, cum, et füb fpe.
cificatione Nouigradus, infulae Pagi, et aliorum diftriäuum ipfius, nec non terram Lau
ranae cum fortalitio et caftro ipfius, eiusdem prouinciae, mec non fùb eadem venditione
iura omnia competentia, et competitura quomodolibet, praefato Domino Regi,ex quouis ca
pite, ratione, titulo, fiue cafu, fi per tota Dalmatia praediäa, terris, et caflris, et locis, for
talitiis omnibus, vafallis, feudis, feudatariis, iuribus, iurisdiéfionibus, et pertinentiis
fùis omnibus, diéfarum ciuitatum, Iadrae, Lauranae, Caffri Nouigradus, infùlae Pagi, ac
ceffone quorumcumque iurium füper tota praedica Dalmatia, direófo et vtili dominio,
mero et mixto imperio, cum gladii poteftate, liberas et exemtas ab omni nexu et hypo
theca reali, et perfonali angaria, et parangaria, praeftatione tributi, quolibet alio omere,
honore, grauamine, et /pecie feruitutis, absque referuatione aliqua debenda praefato Do
mino Regi pro terris venditis, et ceffione aliorum iurium, vt fùpra ipfius diéfae quoтod
libet non obftant : et vt infra, videlicet pro ducatis centum millibus. . . .
His cum Ladislao conuentis, Veneti quatuor Prouiſores cum valida claſſe,
ad recipiendum ladram miferunt, quod praefidiarii Neapolitani indigne ferentes,
tumultuati funt, igneque excitato, aliquos quoque ciues in proprias triremes vi
abduxerunt; fed Venetis opem ferentibus, ignis extin&us eft, et die fequenti,
- fcili
 , ET cRoATIAE LIBER QyiNTvs CAP. v. 425
fcilicet vltima Iulii, ciuitas et arx eisdem a) tradita, qui ciues captos libertati re. a) A, C. i4y.
ftitui fecerunt. Sic confecuta Iadra, dominium quoque Adriatici fibi confirmaffè
vifi funt; ob id Venetiis folemnes publicasque gratias Deo a&tas fcriptores b) me- |)C}romiffae
morant, et ficut olim ex Iadrae amiffione reliqua mala fibi proueniffe recorda- et ..
de- Paulo»
bantur, ita eiusdem conferuationi confulentes, noua conftru&tione Cittadellae no.
mine, munire aggreffi funt, eam partem, qua continenti iungitur, et qua inter
cepta fuerat, et praeterea Ifthmum, quamuis e faxo, perfodere, marique immif.
fo, ciuitatem in Infulam redigere deºrum,bocque modo, a viribus praepoten
tis Regis, Iadram tuto poffeffuros, Adriaticique per confequens dominium reten
turos, arbitrati funt. Circa eadem tempora, fenefcentibus Graecorum viribus,
Turcorum metu, multa loca Conftantinopolitani Imperii, Venetorum tutelae fe tra-*
diderant, Longobardisque inuicem fè laceffèntibus, Taruifium, Vicentia, Vero.
ma, Patauium, pluraque alia loca Venetis cefferant; ita, vt au&is terra marique
viribus, reliqua Dalmatiae loca, fibi opportuniffima, occupare cuperent; cumque
tunc Sibenici tumultus euenifïèt, et in apertam feditionem prorupiffèt, occafio.
nem opportunam naëti funt, Sibenico potiundi. Cum etenim quidam patritii ex
pulfi fuiffènt, et ad turres, vtrinque ad fauces portus, poft exuftam ciuitatem con
ftru&as, fe reduxiffent, has Venetis tradentes, eorundem ope, fe in patriam refti.
tuere nifi funt ; fed Sigismundo valida auxilia fubmittente, conatus extrinfèco.
rum, quamuis Venetorum copiis adiuti, repulfi fuerunt. Eodem quoque tem
pore, de molis frumentariis, fitis ad catara&tas Titii amnis, vbi in mare fe exone
rat, Sibenicenfes cum Scardonenfibus controuerfiam habebant, quam cum Oftro.
uizaSandaglus, Vayvoda Bosnae, et dominus eius partis, quae nunc Herzegovina
dicitur, vxorio iure poffidebat, Venetis pretio quinque millium ducatorum
Vendidit. - -

MCDXI. Indiéfione I V. die XIII. menfis Aprilis, Reuerendus vir, Dominus

Theodorus, Archidiaconus Boffinenfis Procurator, et procuratorio nomine D. Sandagli Bof:
finae Voyvodae fùpremi, nec non Magnificae Dominae annae eius fócrur. r. D. Volci
Bani, conflituentium pro fé ipfir, et eorum nomine proprio, et pro Domina Catharina,
conforte praefati Magnifici Domini Sandagli Voyvodae, et filia diéfae Dominae Annae, et
dičti quondam Domini Volci Bani, pro qua de ratihabitione promittentes, vt de procura
tione patet patentibus litteris diétorum Domini Voyvodae et D. Annae focrus eius, datis
in caffro Cluc. ammi Natiuitatis Domini MCDX. die XX. menfis Decembris, in litera
Sclauomica, appenfione ipfius Domini Sandagli, et Dominae Annae, duorum eorum Jigillorum
munitis, habens ad hoc fadium ſpeciale mandatum, ºt dião patet Priuilegio : di&fo pro
curatorio nomine dedit, vendidit, et tradidit, Magnifico Domino Zaccariae Triuifàno mi.
liti V. I. D. et pro “Ducali Dominio Veneto, honorabili Comiti ciuitatis Iadrenſis, non Do
mino Petro Arimando, honorabili Capitaneo, eiusdem ementibu», et recipientibus vice, et
nomine praelibati illuftriffimi Ducalis Dominii Venetiarum, habentibus ad hoc ſpeciale
mandatum, vt ipfius praelibatae Ducalis Dominationis patet litteris, bulla plumbea реп
denti fignatis, datum Venetiis MCDX. Indiéfione V. die VIII, menfis O&obris, prae
fèntibus, recipientibus, et flipulantibus vice, et nomine praefati Ducalis Dominii, ciuitatis
Venetiarum Caftrum Offrouice, fitum in Croatia, intra fuos veros confines . . . exceptis
villarum proprietatibus, fpecialium perfonarum, et fignanter Comitis Alexi, praefati Do
mini Voyuodae feruitoris, et egregii militis D. Simonis de Detrico, ciuis Iadrenſis, et S.
米米米“ Hհհ Gabrie
 426 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE '

Gabrielis de Nemagna, villis, quae a Rege Ladislao, fuo Priuilegio eisdem donatae effé
dignofçuntur, per fùprafèriptum Dominum Voyuodam et fuo Priuilegio confirmatae, et
quae tamen tenentur Caftro debitum reddere, fecundum confùetudinem Nobilium Caftri Vi].
larum . . . . . . . . et hoc, pretio ducatorum quinque millium, auri boni, et iufti pom
• deris, et cunii Ven. quod pretium, diífus procurator, et venditor antediétur, fuit confef
fus, et contentus habuiffe et recepiffe - - - Item ceffit ciuitatis Scardonenfi etc. aäum
Iadrae. -

t -
Inde res Sibenicenfium eo magis coar&atae fuere, cumque plebs patritios
expuliffet, quamuis iuffu Sigismundi, au&ores feditionis capite plexi, patritiique
^)4£!4i*.
7. Maii.
in ciuitatem reftituti a) fuiffènt: tamen, quia ea occafione arx conftru&a fuerat, a
*Pam. Petro de Mefilin, Regio Vicario Generali; qua de caufà ciues perturbatiVn.
garos odio habere ceperunt, extrinfecisque omnia extra ciuitatem infeftantibus,
cum intrinfeci omnium rerum inopia, et maxime aquae penuria premerentur;
Venetis tandem ciuitatem tradere pa&i funt, die XXX. O&obris anno MCDXII.
conditionibus decem et o&to capitulis expreffis.
„Nos Michael Steno Dux, etc. nec non Confiliarii etc. fui ad hoc deputati
„etc. et vniuerfum Confilium ciuitatis Venetiarum, vnanimes, et concordes, nemi
` -- -^ „ne noftrorum difcrepante, promittentes, promiffionibus iuramus, fuper venera.
„bile fignum San&tae Crucis, fuper libro euangeliorum,vobis Sibenicenfibus, pro
„veftra gloriofà fidelitate, omnia et fingula, infra fcripta, plene, fideliter, et firmiter
„attendere, et adimplere, perpetuis temporibus, et in nullo contra facere, vel ve
„nire vllatenus, per nos et fucceffores noftros, nec per alios, aliquo modo, velcau
„fâ, ingenio, vel colore.
„Michael Steno Dei Gratia Dux Venetiarum etc.
„Vniuerfis et fingulis, tam praefentibus, quam futuris, praefens priuilegium
, inſpecturis, ſalutem et ſincerae dilectionis affectum. Cum per venerabilem vi
„rum, fratrem Simeonem, fàcrae paginae Baccalaureum, Ambafciatorem, et pro
„parte infignium fidelium et deuotorum noftrorum Capitanei, Communitatis et
„hominum Sibenici, qui ab illo infpirati et commoti, qui afpera potenter in plana
- „conuertit, poftpofitis guerrarum ignibus, et odiorum rancoribus atque flammis,
„quae inter noftrum Dominium, et rempublicam eorum, aliquo tempore vigue.
„runt, fponte fua, et de communi confènfu et voluntate, omnium incolarum Sibe
„nici, adnoftraebenignitatis gremium, voluerunthabere recurfum,ciuitatem ipfàm,
„homines Sibenici, Caftra, Diftri&tum, Iura, Infulas, et Iurisdi&iones eidem terrae
„fpe&antes, motu fuo proprio ét liberali, in manibus noftris,offerendo et exhiben
„do nonnulla capitula et petitiones, porre&ae fuerunt, prout funt inferius anno
„tatae diftin&te. Nos, Illuftrium praedecefforum noftrorum veftigia imitati, ac
„eosdem in noftrae prote&tionis et defenfionis brachio fufcipientes benignius, et
„recommiffos de folita clementia noftra, quae in poftrorum fidelium commodis
„non laffàtur, et idem, benignitatem noftram amplius recognofcant, ad ipfà capi.
„tula et petitiones, diligenter et mature examinata, cum au&oritate noftrorum
„confiliorum, adhocfpecialiter conftitutorum, deliberauimus refpondere, illa modi.
„ficantes aliquantulum, fecundum quod, ad quodlibet ipforum capitulorum, pro
„refponfione diftin&ta et particulariter annotatur.
t
Сар.I.
 /

ET CROATIAE LIBER QyiNTvs cAP. v. 4:7

Cap. I. „Primo namque promittimus, vos et quemlibet veftrum tueri et
„defendere, contra omnes, vos moleftare ct damnificare volentes, et vos manutene
„re in omnibus et fingulis libertatibus, et praeeminentiis, quas habuerunt a Do
„mino Ludouico, bonae memoriae Rege Vngariae, ac Sigismundo Rege, fuo fuc
„ceffore, et ab aliis Regibus Vngariae, et in null&frangere, vel minuere, fèd into.
„tum, et per totum adimplere et attendere, perpetuis temporibus, ipfosque rege.
„re et gubernare, per illum modum et formam, per quem, et quam, idem Rex Lu
｡
„douicus confùeuit vos regere, et gubernare, fecundum ipfòrum ftatuta, et refor
„mationes, et confùetudines, et non aliter, non imponendo vobis, velalicui veftrum,
la
‫ا‬-4--
„aliquam iniuriam variam, offènfiones, grauamina, et omera, aliquo modo vel
3.
„caufâ. -

---
‫الضف‬
Ad hoc primum rapitulum videtur: „ quod promittimus, illam ciuitatem, et
ཀ །ད༑
,habitatores, et fubditos Sibenici, tueri et defendere,ac manutenere contra volen
‫ال‬
„tes ipfos moleftare, et damnificare, et quod feruentur in omnibus et fingulis li
„bertatibus, praeeminentiis, et conditionibus, in quibus erant vltima vice, quan
„do tenebamus, et poffidebamus illam terram, et ipfàm regere, et gubernare, per
„modum et formam, et cum illis ftatutis et confuetudinibus, quibus regebamus il
„lam terram noftri Dominii fùpra fcripti, nec non cum reformationibus, cum au
„&tione, et amplificatione Comitatus territorii, et confinium a parte terrae de no
,uo acquiſitae per eos. - - -
*

Cap. II. „ Item, quod fint de nouo fa&ae et creatae de Confilio in Confili
„um ciuitatis Sibenici, viginti domus de illis, quibus placuerit illis, qui funt, vel
"„erunt illo tempore ele&ti, a populo ciuitatis Sibenici, feu a Capitaneo, ftatim quan
„do intrabunt ciuitatem, et, quod omni anno, in fefto S. Michaelis Archangeli, eli
,gatur vna domusa populo, per Conſilium generale Sibenicenſe, et vt fiat de Con
„filio ante di&to, et illa domus, quae eligetur, per partem maiorem generalis Con
„filii Sibenicenfis obtineat plene.
.Ad hoc fècundum capitulum refpondetur: quod placet nobis vt iacet.
Cap. III. „Item, quod pro fidelitate di&orum Sibenicenfium, quod fem
„per perpetuis temporibus, omni anno, alleuietur et defalcetur Venetiis de datio
, vini Sibenici, et eius diſtrictus, apportati Venetias per ciues et habitatores Sibe
„nicenfès, vnum ducatum pro qualibet amphora, ita et taliter, quod femper omni
„anno, vinum Sibenicenfè foluat, pro datio minus vnum ducatum pro amphora,
叫
-
„quam vinum Tragurii fòlueret, et, quod Venetiis vllo modo, vlloque tempore,
„imponatur aliquod maius datium feu onus, fuper aliqua mercimonia, per Sibeni
‫ن‬ „cum emta vel vendita, nifi tantum, quantum modo fèu ad praefens foluunt.
圓｡ Ad hoc tertium, capitulum refpondetur : „quod, vt cognofcant et fentiant gra
吨。 „tiam noftri Dominii, et dulcedinem noftram, propter guerram, et damna recepta
5
* „in hac guerra, fumus contenti, complacere fibi defalcationem vnius ducati deda
గ „tio, quod folebat folui pro amphora per illos de Sibenico, de vino, nato in diftri
„&tu Sibenici, quod conducetur per Sibenicenfes, debendo accipere contra litteram
് „a Re&ore noftro, de quantitate vini, et quod fit natum in territorio Sibenici.
Cap. IV. „Item, quod non poffint alium pro Comite mittere Sibenici, nifi
ர. „Nobilem de Venetiis, et quod non debeat magis habere pro folario a Commu
»ni Sibenici, nifi ducatos feptingentos, qui Comes, infimul cum Iudicibus Sibeni
米米米 Hh h 2 ,,cen

!
428 I. IО. LV СII DE REGNO DALМАТПАЕ
„centium, debcatiultitiam minitrare, fecundum (tatuta, reformationes, et con
„fuctudines Sibenicenfium, et alter non.
Ad hoc quartнт capitulит refponderur: „quod placet nobis, vt habeant No
„bilem notrum, pro eorum contentamento, et beneplacito, cum falario quod fpe
„cificant, et,quod Rector fit cuntila commidione circa fattum iuftitiae mini(tran
„dae, quemadmodum fuit vltima vice, quando illa terra fuit fub noftro regimine,
„videlicet, quod in criminalibus deli8tisenormibus,fpettet folum ad Rettorem, et
,in leuibus deliais, in quibus incurrit poena pecuniaria, vel carceris, et fimiliter
„inciullibus,fpeact ad Rettorem, et ad tres ludices eligendos, fecundum duod
„deliberatum fuerit per maiorem partem ipforum Rettoris, et trium ludicum,
„quae intelligaturcieilla, in quaeritRettornotter.
сар и „lem, quod non point imponerealiquod datium, collettam, feu
„gabellam, necaliquod aiud granamen, in cluirate Sibenici aceius ditrittu, in
„genere, nec in pecie, nii, et proutea, quae ad praefensfunt.
„Ad hoc финит capitulит rejonietur: quod placet nobis, vtiacet.
сар и „Item, quod Ducale Dominium, teneaturponeread eorum ex
„penfas,tantam potentiam, quod (tatim recipiatur cattrum fabricatum in Sibenico,
.per D. Petrum de Misglen, et nos iuuabimus, et auxiliabimur, quantum poteri
„mus et cepto vel recepto, latin fine aliqua moraipium facere deltruere into
„tum, et necibi, necalibi, in aliquo locoin ditta ciuitate, et eius ditrittu, duod
„non point, nec debeant, aliquomodo, vel caufa, ingenio, et colore, denuoca
„trum vel aliquam fortaliciam facere, velaedificare, vloque tempore in aeter-.
„num.
Ad hoc /extum capitulит re/pondetur: quod placet nobis.
Сар. VII. „Item, duod promittant, quod nunquam, feu vilo tempore, ipfi
„dimittent nosalicui dominio, vel perfomae, niti quod dominentur nobis, qui nun
„quam vellemus haberealiudDominium, nii veltrum; et fi aliquomodo vel cau
„ta accideret, quodDucaleDominium,fe cum Rege concordaret, vel cum alio ali
„quo, vt nos deberent eis dimittere, quodilitunc, dittum Ducale Dominium,te
:neatur et debeat facerepatta pronobis,vt non imputeturnobisdehocquicguam;
„et quod ille vel illi, cui vel quibus ipfi nos concefierint, feu dederint, vt ex pa
„ao nos debeant conferuare, in liberratibus fupra nominatis, in primo Capitulo,
„et quodilitunc, Ducale Dominium, teneaturdareillasduas turres,quasad prae.
„tens in portu Sibenici, ad manus, et Commune Sibenicenfe, vel eas totaliter, etin
„totum de(truere a fundamento, et eueniente catu praeditto, fi fueritaliquis de
,sibenico, cui non placeretila permutatio Domini,et vellet trantire Venetisfia.
„re, quod
в"
ille/eptimит
Ad hoc talis fit, etcapitulит
habeaturprociue
re/ponderur:Venetо.
quod placet nobis, vt in ipfo conti
1letUlГ.

бар иIII „Item, fi quomodo Comes Cetinae, vel fui homines, aut ferui
„tores, facerent aut committerent aliquod damnum, feu iniuriam Sibenici, velin
„eius diftrittu, quod Ducale Dominium, (tatim teneatur recipereillam totam pe
„cuniam, proprietatem cum lucro, quos habet idem Comes Сetinae Venetiisin
„depoiito, feu in Camera ad lucrum, et eas debeat dare CommunitatiSibenicen
„б, et Commune Sibenici debcateam diuidere pro rataillis, damna pasis.
Аd
- л.
 Ет скоАтлE LIввкоyINтvs cАР y. 429
в Ad hoc оёaииm capitulит refponderur: quod placet пobis, vt inipio conti.
mettlГ. -

Сар. IX. „Item, quod Scardona, fit et effe debeat perpetualiter fub Domi. -

„nio Sibenici, et quod omnia illa bona, quae fuerunt fubietta cattro Scardonae,
„fint Communis Sibenici, non obitante, fi vsque nunc fuerunt, vel funtalicui da
„ta, vel concefia, feu obligata per aliquem dominum, fpecialiter per Ducale Do.
„minium, aliquo modo, feucaula, et quod illa donatio, cedio, vel obligatio feu
„promillio, de eo facta cuicunque perfonae et per quemcunque modum, cafetur
„et non valeat, necteneat, itaet taliter, quod ditta bona, libere perpetualiter re
„maneant Sibenici, et Нumen cum omnibus molendinis, fit, et effe debeat, et fem
„per intelligatur Sibenicenfium efie. Еt, quod per Ducale Dominium, perpetuо
„non poliit eliefabricatum aliquod cattrum, feu fortalitium Scardonae, et in eius
„diftrictu, aliquo modo, feu cauta, in perpetuum. -

Аd jiud попитcapitulит refponderur: „quod placet nobis, nonintelligendode

„bonis fpecialium perfomarum. Оuare volumus, quod ciues deinde, quorum func
„bona in ipfo loco, et alibi, poffint gaudere bonis fuis.
Сар. Х. Item, quod falinae de Оtocacin Моrigne, liberae fint, et remane- -

„ant Communitati Sibenici, fine aliqua contradictionealicuius perfonae, quas tenet

} „Stipitius. - -

Аd boc deciтит capitulит refponderur: „quodplacetnobis: fed volumus, quod

} „peripfam Соmmunitatem, antequam obtineatis illas, fiat proceffus contraillam
} „domum de Оtocac, et de deliberatione fua remanebimus contenti, et illam facie
„mus obferuari. -

Сар. XI. „Item, quod omnia damna, quomodocunque et qualitercunque

} „fa8ta, et illata per Sibenicenfes, cuicunqueperfonae, cuiuscunque conditionis ex
„iftat, remittantureisdem, et deillisnullafiatmentio; et, fialiquisaliquid dehocin
„ludicio peteret, quod fibi non refpondeatur, nec valeataut teneat ipforum petitio.
Аd boc отdecтит capitulит rejропdetur: placet nobis, quod fichat, et obfer
ueture conuerfo.
Сар. XII. „Item, quod Commune Sibenici, teneat, et gaudeat omnia bona,
„quae tenuit, бgnanter infulas omnes, quas tenuerunt tempore bonae memoriae
„Regis Ludouici, et hoc perpetuis temporibus; et hoc, quod omnesciuesSibeni
„ci, libereteneant, gaudeant, et potiideant, omnes villas, villanos, et podeliones,
„quos et quas tenuerunt in Lucha, et vbique locorum, tempore pacis, et, quod a
„nulo point in aliquo moleftari, feu inquietari.
Ad hoc duodeciтит capitulит refponderur: „quod placet nobis, vt poffideant
„bonafua, et fuper infulas, quas poffidebant tunc, cum incepit guerra de Dalma
„tia, et quando illam obtinuimus. -

Сар. XIII „Item, quodDucaleDominium, debeatfolummodohaberetren

„tefimum cum gabella falis, et perillum modum et formam, per quam, et quam
„ipiam, habuit et ipfam tenuit, bonae memoriae Rex Ludouicus, et nonaliter; et
„quod non posiint vendere per terram, alem pro maiori pretio, nii quo vendi
„turperalias terras Dalmatiae, et, quod pro tracta falis extrahendi, non point
„magis recipere de ducatis decem procentinario, et quod dietum trentefimum, et
„gabella, primo et ante omnia debeant extrahi et dari vel folui ducata tria millia
-
Нh h 3 „auri,
 .” I. IO. Lvcii DE REGNO DALMATIAE
„auri, pro debito CommunisSibenici,etde di&a pecunia, primo debeat folutio fe.
„ri illis, quibus Commune reperiretur obligatum tempore iftius guerrae, pro ra
„ta, et poftea aliis.
Ad hoc tertiumdecimum capitulum refpondetur: „quod placet nobis; fed quod
„de di&a trigefima, non debeant defalcari ipfà tria millia ducata, nec alia aliqua
„pecunia, fed libere veniant in noftrum Commune. -

Cap. XIV. Altem, fi quo tempore reperiretur aliqua fcriptura, inftrumen.

„tum, vel priuilegium, alicuius heredis, et fignanter Vladislai Apuliae, in qua, feu
„quo, appareat Ducali Dominio, feu alicui alteri aliqua donatio, promiffio, vendi.
„tio, et obligatio, fèu impegnatio, fa&ta per quemcunque modum, de, vel eius di
„ftri&u,feu contra aliquam libertatem Sibenicenfium, quod non valeat, nec teneat,
„imo per praefentem fint caffae, irritae, et variae, et nullius efficaciae, momenti,
„fèu ftatus, et quod nullo modo, ingenio, vel caufa, di&tum Ducale Dominium,
„feu aliquis alter, vllo tempore, in aeternum, poffint et valeant dicere, quod ciuitas
„Sibenici, peruenit fub eorum dominio, per alium modum, nifi ex bona, propria,
„et fpontanea voluntate, tanquam Nobiles, et liberi homines, fe declinauerunt, et
,,dederunt, cum pa&tis, di&ti ciues Sibenici, fub Ducali Dominio.
Ad hoc quartumdecimum capitulum refpondetur: ,, quod nullo modo poffemus
„hoc facere, pro fauore et commodo Iurium noftrorum, et conferuatione ipfo.
„rum, et adhuc pro votiua executione noftrae intentionis, cum Domirio Rege Si.
„gismundo, quod reddunt etiam ad maius commodum boni propofiti, et defiderii
„illius Communitatis, fed bene continebitur in proemio priuilegii fui, in quoerunt
„notata fupra fcripta Capitula, qualiter obtinuimus illam terram, de voluntate et
„proprio confènfu illius Communitatis, et ciuium, qui fè liberaliter contulerunt
, noſtro Dominio. -

Cap. XV. „Item, quod omnes illi, de progenie vel prole illorum de Dra-'
„gouich, tam mafculi, quam feminae, et fpecialiter S. Stipitius, cum filiis et nepoti
„bus, et filii omnes Ni/è, cum eorum filiis, et Thomas, et Michael fratres, cum eo
„rum filiis, et omnes alii de di&ta prole, propter eorum infidelitatem, et nequitiam,
„et quia ipfi et eorum anteceffores, fuerunt femper et funt infideles, patriae et ci
„uitatis fuae, quod perpetualiter fint banniti, fub poena capitis a Sibenico, et eius
„diftri&tu, et ab omnibus terris et locis Ducali Dominio fubditis; et quod omnia
„bona mobilia et immobilia ipforum, ftatim vendantur, et pecunia de venditione
„faĉta, diftribuatur et detur per ciues Sibenici pro rata, damna paßis in i(ta guer
„ra, quia ipforum caufa totum damnum eft fa&tum. .
Ad hoc decimumquintum capitulum reffondetur fic, vt fit in decimo capitulo, vide
licet : „quod placet nobis, dummodo fiat proceffus per illam Communitatem, am
„tequam habeamus illam contra nominatos in hoc Capitulo, et de deliberatione,
„quam faciet, remanebimus contenti, et illam faciemus obferuari; fed quod ban
„num non fè extendat nifi de terra Sibenici, et diftri&tu eius.
Cap, XVI. „Item, fi quomodo, vel caufà,fit vel reperiretur in futurum,quod
„Ducale Dominium, vel ciues extrinfeci, alicui perfonae, vel Communitati, feudo
,minio aliquid promiferint, feu obligauerint aliquid de bonis Communis feu per
„fonae fpecialis de Sibenico, vel qui habitant in Sibenico et eius diftri&u, quodil
„la promiffio et obligatio non valeat, nec teneat vllo modo, fed caffètur in totum,
et
*
 ੋਂ

Et cRoATIAE LIBER QyiNTvs CAP. v. 43i

»et quod Commune, et fpeciales perfonae quaelibet, libere gaudeant, et poffideant
„id, quod fuit et eft fuum. -

Ad hoc decimum fèxtum Capitulum refpondetur: quod placet nobis.

Cap. XVI. „Item, quod fupra fcripta Capitula, feu fupras fcripta petitiones
„poftulamus, et fupplicamus, ac petimus a Sereniffimo Ducali Dominio, et a toto
„Confilio Venetiarum de maxima gratia fpeciali.
Ad iftud decimum feptimum Capitulum refpondetur: quod placet nobis.
Cap. XVIII. „ltem, quod quilibet ciuis de ciuitate Sibenici, fit et effe de- `
-

„beat de cetero, ac tra&tetur pro ciue Venetiarum.

Ad hoc decimum o&fauum Capitulum refpondetur: quod placet nobis et fint ci
ues noſtri de intus. -

„Quae quidem o&odecim Capitula, cum refponfionibus fuperius perfonali

„ter annotatis, prout iacent, cum ipforum noftrorum Confiliariorum au&oritate,
„promittimus, per nos et fucceffores noftros, ac Commune Venetiarum, ipfis fide .
„libus noftrisSibenicenfibus,cun&is temporibus obferuari, et ipfa,et eorum quod
„libet, firma et rata habere et tenere, vniuerfis,et fingulis noftris Re&oribus, et of.
„ficialibus quibuscunque, praefentibus et futuris, ftri&te praecipiendo, quatenus
„ipfa Capitula, cum diétis refponfionibus, quatenus ad eos fpe&aret, debeant ob
„feruare, et facere inuiolabiliter obferuari: in quorum fidem et teftimonium eui
„dens, praefens priuilegium fieri mandamus, et noftra pendente bulla plumbea
,,muniri. -

„Datum Venetiis, in noftro Ducali Palatio, anno Dominicae Incarnationis

„millefimo quadringentefimo duodecimo, menfis O&obris die trigefima, Indi&io
»ne fexta.
Ex quibus tria praecipue animaduertenda funt, quae ad declarandum re
rum ftatum conferunt.
Primo, apparere voluiffe Sibenicenfes, fua voluntate, tanqùam Nobiles, et
liberos homines, metu Venetae potentiae, deditionem facere , et Ladislai ven
ditionem, quoad iura Sibenicenfia, nullius efficaciae fore ; Venetos vero, pro
ipforum prudentia, fe eos recipere, fpontanea voluntate dedentes, libenter decla
raffe; fed venditionem iurium Dalmatiae, fibi a Ladislao fa&tam, tanquam ab eo,
qui Coronam Vngaricam, fibi iure fanguinis debitam, a Legato fummi Pontificis,
exemplo Caroli Martelli, et Caroli Roberti, acceperat, in fuo vigore permanere
vóluiffè, idque etiam iuribus ipforum Sibenicenfium conducere declaraffe.
Secundo, quod Sibenicenfes Caftrum expugnari, et, ne de nouo conftrua
tur, pa&i funt: Caftro enim permanente, fe liberos non arbitrabantur.
Tertio, cum Ioannes Comes Cetinae, qui multa loca eorum territorio pro
xima po(fidebat, et ex hac deditione, Comitatum Sibenicenfem, quem tenebat,
amiffurus effet; ideo damna ab eodem rimentes, cautionem pa&ti funt. Venetis
ciuitatem ingredientibus, Vngari fame laborantes, Caftrum relinquere coa&i funt,
quod a ciuibus radicitus euulfum fuit, ita, vt vix diligenter obferuanti, veftigia
eius, dignofcantur fuiffe eo loci, vbi nunc Ecclefia,S.Mariae a Caftello nuncupata,
£ta eft ; pax deinde inter ciues concliata, extrinfecique in ciuitatem indu&ti a) а)30.4 Dec..
С. 41г.
. ;
funt. Sic tandem turbaeSibenicenfes quieuerunt, eodemque tempore Oflrouiza, b) Rain. ad
an. 1412, n. 6.
dum Praefe&us nuptialibus epulis vacaret, ab Vngaris b) intercepta fuit. Interim
- * Tur

-
- - - * -
-உ-. .
 432 I. IО. LV СII DE REGNO DALМАТIАЕ

Тurcae, qui, quamuispoft deuietum a Tamerlane Baiazetem, interfe diuih,

Сhriftianos permififient: tamen Оitoya, Rege Bosnae, Sigismundo obfequium
detrettante, eorundemque focietatem ambiente, occationem naёti, Boffinenfibus
а) А.С. 14т. rebusfeimmifcereceperunt,quodНeruоya DuxSpalatituncОltoiaea)exprobauit,
fed paulo poit, ipfe quoque cum Turcis (entire deprehenfuseft; qui, quomodo
vafritiem Demetrii Pharii imitatus, Ducatum Spalati confecutus, Reges Bosnae,
et Sigismundum multories deluferit, Тyrannusquэ еuaferit, in fupplemento ad
Spalateniem Chronitam declaratur. Interim Summus Pontifex, Сhriftianorum
bella fedare, et in Turcos vertere cupidus, cum pacem (tabilire non potuifier, in
b) А. С 1413.
ducias inter Sigismundum et Venetos in quinquennium b) pepigit, indeque in
Dalmatia res quieuerunt,Sigismundusque bellumТurcicum cogitans, Неruоyam
Lucatupriuauit,caufs in diplomate eiusexpredis:
„Nos Sigismundus, Dei Gratia, Romanorum Rex,femper Augu(tus,acНun
*
„gariae, Dalmatiae, Сhroatiae etc. Rex, memoriae commendamus, tenore prae
„tentium, ignificantes, quibus expedit, vniueris Quod fideles noftri, vniuerfier
„finguli, Nobiles, ciues, ettota Communitas noftraeciuitatisSpaleti,proximaprae
„terita difturbiorum tempora, prudenter reminifcentes, per quosdam, videlicet
„Praelatos, Barones, Nobiles, et alios quosdam noftros Regnicolas, in Regnis no
„ftris, quibus Маieftate noftra, inRegno Bohemiae, apudSereniffimum Principem,
„Dominum Wenceslaum, eiusdem RegniВohemiae etc. Regem, Fratrem noftrum
„caristimum, pro magnis, et ingentibus, ipfius Domini Wenceslai Fratris noftri,
„et noftris propriis factis, et negotiis expediendis, nec non Reipublicae, et totius
„Chriftianitatisincremento,etcommodo, conftituta, cuncti idem Praelati, Barones,
„Nobiles, et alii fuprafcripti, paternorum beneficiorum, per Maietatem nofram,
„ipfis Regia liberalitate vberius inpenforum,immemores, Deitimore penitus rele
„gato, crimen laelae Маieftatisincidere non verentes,quendam LadislaumdeDu
„racio, afiertumАрuliae Regem, in Regna noftra Dalmatiae et Croatiae duxerant,
„imo verius, in ipforum propriam perditionem, eundeminRegemНungariae etc.
„coronando; nos de dictis Regnis noftris, per praeditti Ladislai indu8tionem,
„pratendentes alienare, quo inducto, idem, vfurpata fibi quadam praetenfa au8to
„ritate, inter caeteras noftrasciuitates, quas inpraemiffis noftris DalmatiaeetCroa
„tiae Regnis occupauerat, notram ciuitatem Spalateniem praefatam occupando,
„eandem Неruоyae, pro tunc noftriculminis notorio rebelli, et infideliadhaeren
„ti dederat, et donauerat, et ipfum Неruоyam, eiusdem noftraeciuitatis Spalaten
„fis creaueratin Ducem, Demum nobis,apraenominato Domino Wenceslao, fratre
„noftro cariffimo, expeditis et confummatis praeditis negotiiset fattis, feliciterin
„anteditta Regna noftra redeuntibus, auxilio Altifimi Dei, anteditto Ladislao de
„Duracio, de Regnis noitris exclufo.etprofugatopottplurimorumtemporumcur
„fus, dum fupra distus Негuоya, fuper fuis exceffibus, rebellionibus, infidelitati
„bus, et crimine laelae Maieftatis, contra culmen noftraeCeltitudinisnequiterper
„petratis, a noftraclementi benignitate, gratiamet mifericordiamobtinuitiet, atten
„to permaxime, quod idem Heruоya, mole fenettutis, etraetatis decrepitae . .
„ . . . . acinfoecundus exiteret, diebus fuis labentibus ad occaium; quorum
* „confideratione, ea, quae fibi per Маieftatem noftram donari contingeret, breuis
„temporis curriculo, ad nos et facram noftram coronam, reuoluere poile agnoui
„mus,
 ЕтскоАтіАЕ LIввкоyINтvs cАР. v 433
„mus, et pro eo, quod idem Heruоya, fead поitri culminis feruitia promte et fi
„deliter feruiturum perpetuis temporibus offerebat, fibi (аере distam ciuitatem
„noftram Spalatenfem, ipfi Heruоyae Ducalis dignitatistitulo, eiusdem ciuitatis
„Маpitratu inбgniendo, denoitrae Regiae plenitudine poteftatis, ac quamplura
„cattra et poietiiones noltras, ac in fignum fincerae dilettionis, ipfum in compa
„trem noftrum affumendo, fibi profingularihonore, quoddam Clenodium, fcili
„cet fignum Diaconis, quod nos, vna cum Serenifima Principe, Domina Вarbara,
„Regina Hungariae etc. Соnthorali noftra cariiiima, et quampluribus mundiPrin
„cipibus, notrorumque Regnorum Baronibus, et Nobilibus Praefectis, in fignum
„indifolubilis focietatis gettare foiemus, duxeramusconferendum; quiatum, dum
„pridem Magnificus Zandalius, Regni noitri Boznae Waynoda, fidelis nofter dile.
„Stus, yпa cum fis eiusdem Regni noitri Boznae et aliorum Regnorum no(tro.
„rum fidelibus, in Regno Rafciae, apud IlluftremPrincipem Despotum di8tae Ra
„Гciae, fidelem noftrum, contra faeuisfimos Turcas, et aliarum barbaricarum (ae
„uarum nationum gentes, Crucis Chrifti perfecutores et blasphematores, qui par
„tes dictae Ralciae hottiliterintrauerant,in noftris feruitiis fuiflet conttitutus,idem
„Негuоya, congregatis ibi certis complicibus, et armorum gentibusdai Zanda.
„lii, namque cattra et quamplures poffeffiones, contra edittum et prohibitionem
д}} „noftгае Маieftatis, hottiliter inuadendo expugnauit, cattrorum eorundem homi
} „nes, diuino et humanopoftpofito timore, necando crudeliter, et infuper malum
„malo accumulare volendo, per certos familiares fuos, cum fuis literis, quae per
„quosdam idcles notros apudeosdem repertae fuere, Turcas, et alias barbaro.
„rum nationis gentes, vt in fubidium fuae malitiae in dietum Regnum notrum
„Воhemiae properarent, tanquam noftri culminis, et facrae noftrae coronae noto
: „rius rebellis, et infidelis manifeftus, venire inuitauerat, fermento fuae veteris ini
„quitatis et malitiae, quo pluribus praeteritis temporibus, interfideles Regnorum
„noftrorum praedictorum, confueuit procurare guerras, et difcordias renouare:
„omnium et fingulorum honorum, donorum, et beneficiorum, vtputa compater
„nitatis, focietatis, et plurimorum donorum praedittorum, quibus ipfe, praecae
„teris noftris Regnicolis, per Maieftatem noftram clementi benignitate extiterat
„redimitus et honoratus, immemor et oblitus, nosyna cum Praelatis, Baronibus,
„et Regnorum noftrorum Proceribus, maturo praehabito fuperinde trastatu et
„confilio, eundem Heruоyam, tanquam noftri culminis, et facrae noftrae coronae
„notorium rebellem,et infidelem manifettum, omnibus et finguis fuiscattris, poi:
„feflionibus, ac quibuslibet fuis honoribus, praefertim titulo Ducalis digyatis
„praenominatae ciuitatis Spaleti, quotitulovsque modo fretus extititatque fun
„8tus, decreuimus fore priuandum, dettituendum, et degradandum, imo priua
„mus, de(tituimus, degradamus, vniuerfaset fingulasliteras, fuper quibuscunque
„ca(tris, pofeffionibus, villis, teloneis, et eorum pertinentiis, et honoribus, quibus
„cunque nominibus vocitentur, et praefertim titulo et honore praedittae Duca i
„lis dignitatis, per noftram Маieftatem,velpraedecefores noftrosReges, autquos
„cunque alios, eidem Heruоyae dataset concefias, reuocantes eas et annullantes,
„vigore praefentium mediante; committimusque quampluribus fidelibus noftris
„Praelatis, Baronibus, etNobilibus,vt ipficum validaeorum potentiainfurgendo,
„contrafaepenominatumНегuоyam, noitri culminis notoriumrebellem, et infide
369626 Iі і - „lem
 434 I Io LycII DE REGNo pАLмАтлAE
„lem manifeftum, асvniuerfosettingulos fuos complices, adhaerentes, et fibifib.
„lettos atque fubditos, tam nobiles quamignobiles, quia praenominato негuоya
„auertere, et a cruitis et obedientia fuis retrahere, ipfumque нeruоyam defere.
„re, et relinquere, et ad finum noftrae Маieftatis, veluti ad Dominum ipforum
„naturalem, redire non curarent, vel recularent procedere, et eosdem etiamin
„ore gladii, fi neceПe foret, ad praeftandum debitae fidelitatis obedientiam com
„pellere, vniuerfaque catra, poiesiones, resque et bona, apud manus eiusdem
„Неruоyae et fuorum adhaerentium, complicium, fubiectorum et fubditorum,
„proditorum поitrorums rebellium infidelium, occupare etaufferre, et eidem no
„ftгае Маieftatiinflcare debeant, et teneantur. Idcirco, praenominati Nobiles, ci
„ues, et tota Communitas Spaleti faере dictae, praemiflam rebellionem et infide
„litatem (aepe ditti Heruоyae, prudenter et folerter animaduertentes, praemifo
„rum quoque noftгогum decretorum et edittorum mandata, merito formidanda
„agnofcentes; qui confiderantesetiam, vt ipfi femper et ab antiquo, noftris, et
„olim Serenifimis Principibus, Domino LudouicoRegi, Beatae Recordationis, Ра
„tris et Soceri noftri cariffimi, acetiam aliorum Dominorum Regum, noftrorum
„praedeceПorum, temporibus.fideleet incorruptum membrum facrae coronaeRe
„gni Hungariae, inuiolabilis fidelitatis conftantia, absque vilius infidelitatis repre
„hentione extiterint, potius ad finum noftrae Маieftatis conuolare, et debitam,
„prout tenentur, nobis et facrae noftrae coronae praeftare obedientiam volentes,
„quam alicuius rebellionis contaminartmenda, aut infidelitatis nota Фualibet deni
„grari; idem Nobiles, clues, et tota Communitas, fe et dittam notiram ciuitatem
„Spaleti, notriculminis, et facrinotri diadematis ditioni, tanquam eorum natu
„rali Domino, prout de iure debebant et tenebintur, fubiecerunt, in perpetuae
„fidelitatis confiantia, apud nos etnoltram facriRegniНungariae coronam iugiter
* - „permanfuri. Vt autem faере nominata ciutas Spalatentis, Nobiles, ciues, et to
„ta Communitas, pro huiusmodifua fidelitateet obedientia,quibus edittis et man
„datis noftгае Маieftatis, absquelcuiusuis renitentiae rebellione parendo, ad gre
„mium noitrae Maietatis, et facrae поitrae coronae redirect reuertifolici et
„promtifuerunt, fefentiant aliqualem remunerationem noftrae Regiae liberalita
»tis reportare: ipios Nobiles, clues, et totam Communitatem et cuitatem nonram
„Spalatenem, in vniueris et fingulis fuispertinentis, nobiset facraenoir Regni
„Нungariae coronae, noftrisque legitimis fuccefloribus, Regni Hungariae praeditti
„Regibus, tanquam fideleet principale membrum refumimus, retauramus, et ap
„probamus, et de nouоincorporamus; titulum vero Ducalisdignitatis, quem prae
„nominatus Heruоya, vel quicunque alter,ad flam laudem, et fingularis honoris
„titulum, a culmine noftro, vel a praefato Ladislao de Duracio, feu a Фuocunque
„alio Rege, vel Principe, impetrafie et acquiiiuille dignofcitur, ab eadem ciuitate
„Spalati remouemus, delemus, et fopimus, eidem Негиоyae et fuis heredibus,
»et poteris vniueris et fingulis, et quibuscunque aliis, facpe dittam ciuitatem
„Spalatum impeterevolentibus, perpetuum filentium Vigore praefentium impo
„nentes; nihilominus committentes feueridime, quod nuius praedictorum Nobi.
»lium, cuium, aut quorumcunque aliorum notrorum fidelium, faepe fatum нет.
»uоyam, aut Ihos heredes, amplius et de caetero Ducem praenominatae noftrac
»ciutatis Spalatentis, absque indignatione Маieftatis noitrae grauiiiima, quam,
\ --
. ,,

:
 Ет скоАтиАЕ Lивек оyINтуs cАв у 43;
„contrarium facientem, eofacto volumusincurrere, audcat nominare,aut prae,
„fumat quomodolibet appellare; quam quidem ciuitatem noftram Spalateniem,
„cum vniuerfis et finguis fuis pertinentiis praedictis, apud nos et facram no-:
„{tram Regni Hungariae coronam, volumus permanere;imo affirmimus, promit
„centes, quod candem nulli mundihominum, pro aliquo feruitio, amicitia, feuрел т.
„cunia, vel thefanro, etiam quantumcunque magnovel pretiofo, a nobis, et a di .*хул.} .Г. -
-

.S." - \
„За поitri Regnicorona, quousque nobis vita concefla fuerit, volumцs alienare,
,ftatuentes et decernentes hoc praefenti noftго Regio decreto, vt quicunque
.о. . "
*
„noltrorumSucceforum Regum,praefatam noitramciuitatemSpalatenfem,aprae-,
жditti RegniНungariae facra corona, pro aliqua mundi pecunia, vel thefauro, aut
.v,
„proalicuius hominis amicitia,feu feruitio aliquo, afuturo tempore alienare prae
„fumferir, velalienare attenrauerit, anathemati fit fubiettus,er infuper omnipoten
„tis Dei, et gloriofiliinae Virginis genitricis fuae, nec non Beatorum Ladislai et
„Stephani Regum, indignationem eo factofenouerit incurfurum. " : . -

П -
„Datum inРulfano, in fefto BeatiРetriad
:, , :, I .. . . . .
.
vincula, anno Domini мсрхп.
. - - - - - - -

„Regnorum noftrorum anno, Нungarici, etc. vigefimofeptimo, Romani vero tri.

„gefimofeptimo. и
-
г - - "",
* *
- -

Turcarum Regnum interim Mahumelesa) contecutus, non folum Bosnamдисии

infeftauit, fed Croatiam quoque aggredicoepit, vt Rainaldus exТheodorico a Ni
em b) refert; nam Tragurienfes, Ioanni Comiti Сetinae amico, baliftarios contra b)adаттит
Тurcas prima vicee) militie, idque deinde multoties fecitie, memorant (criptu- }}} - -

rae, controuerfiasque inter euпdem et Spalatenfes d) compofuitie, et communi },

bus cumSpalatenfibusarmisAlmifanorum represtifiepiraticam. Interim, ob indu- а) А. С цив.
cias nihil quidem hottile fiebat, fed ficuti Veneti ladrametSibenicum fedulo mu
niebant, ita Sigismundus, pro reliquorum locorum conferuatione, clasfis indi, " "
gus, experientia rerum praeteritarum edodus, Tragurii, tamquam in opportuno,
fitu, arfenatumcon(truere defignauerat, Нngolinumque de Auria, Ianuenfem, ele
aum Admiratum, (tatim atque Sibenicum amiferate), Tragurium miferat, tunc- 94 с и,
que duitas muniricepta eit, et triremes adornari Sed cumdeinde induciae inter
cesfident, apparatus omnes tepuere; at cum finis earundem appropinquaret, ne
фue aliqua compofitio fatta fuifiet, iterum arfenatus fabricandi, triremesque in
ftruendi iufia fuperuenere, ciuitasque pluribus in locis munita fuit, arfenatus ve
rotantum iacta f) fundamenta ex parte occidentali prope ciuitatem, quae admu- f)4 с.ил.
nitiones recentifiime excitatas translata fuerunt. Тurcae interim in dies magis
fe dilatantes, Dalmatis quoque terrorem incutere coeperunt; nam Tragurienfes
exploratores mifife, ad eorum progrefйт objeruandum, memorant publica documen
ta. Inde, induciis elapfis, inter Sigismundum et Venetos recruduitbellum,Тra
guriique, iufuRegis,trestriremes de nouоinftruttaeg) fuerunt, praeter minores 3)46.144.
lembos, a quibus maxima damna Venetas naues pafias, eorum Chronitae b) me- b)4. С чу.
morant, in vanum Venetorum clafe, in portubuspeninfulae Hillyset infulis Tra
gurio proximis, excubante. Idcircoexpeditus eftPetrus Lauredanus, claifisPrae.
featus, cum valida clade triremium et quinqueremium afiquot, in Аfiam et Aegy
ptum naulgare folitarum, quas vulgo galear grojas dicunt; qui, receptisinfilis
Вrachiae, Phari, et Curzulae, fe dedentibus, integris viribus Tragurium obfedit,
эk36 36 Iі і 2 Сt
 -

436 1 по Lvсп рв квеNo pALмАтилв

et defcentione in proximam infulam fatta, bombardis per biduum quafiauit, ter
tiaque die, cum notte praecedente multiciues in continentem aufugident, dedi
tione recepit die XXII.Iunii, annoМСDXX. vt fufus in Chronico. -

Spalatenfes vero, qui clues Heruoyanae partis pepulerant, cum fidem Ve

netorum ope infulam Soltam occupatient, Polizanisque affociati, ciuitatem terra
а) А. С. их. marique iam diu a) infeftarent, ita vt obfeffi viderentur ex fuperueniente Тragu
"4" rientioppugnatione territi, aggreflionemque veriti, Venetis fe tradere decreue
runt, Legatisque Тragurientibus ad Lauredanum midis deditionem pattifunt, et
*)46.14. die XXVIII.eiusdem mentis, eundem, et praeidium Venetumb), receperunt. Еt
«) А. С. 14го, cum Сatarini quoque deditionem c) pepigitient, Lauredanusque eo pergere pro
}}" peraret, ne Тragurii et Spalatires inordinatas relinqueret: cum Iohanne Comite
Сetinae, Almifique Domino, treguam Traguriitrattariceptam, Spalati concluft
die XIV. Iulii, de qua in Chronico Гragurienfi. Sic rebus terra marique pacatis.
reliais, Catarum ingrefuseft die XXVIII. eiusdem Ita Veneti, bellum cum Si.
gismundogerentes, praeter Ragufium et Vegliam, Dalmatiam vniuerfam recupe
rarunt, pacemque cum eodem fecerunt annо МСDXXXIII. et poft eius mortem
Аlmifanos quoquefe dedentes receperunt МСDXLIV. Deinde Vladislaus, filius
Stephani, Herzegi ditti, a quo Herzegouina, ne in Turcarum manibus caderet, са
/truт Иi/ecbi, in praerupto faxeoque colle, ad ripam orientalem Сetinae, tribus
milliaribusa mari di(tante, fitum, annoМСDLXXV. Venetistradidit. Таndem Ve
glian,cuiusComitem, IohannemFrangipanem, annoМСDLll.inprotettionemfuf
серerant, ab eodem receperunt annо МСDLXXX. ita, vt quidquid Dalmatici
Regni nomine continebatur, praeter Ragufium, bono Dalmatiae fato,Venetis con
cefierit. Nam Turcae in dies fe dilatantes, capta Conftantinopoli, Вosnenfe Re
gnum, eiusque appendices, Stephano Thomae О(toyae Regis filio purio occi
2"." fo d) erpuerum, уngariaeque et Croatiae maiorem partem occuparunt,ipfarum
*, 23, que ciuitatum maritimarum agros in dies vaftantes,tempora occupationis Dalma
tiaea Slauis fattae renouarunt; eo tantum haec meliora funt, quod Venetorum
prouidentia nullam infularum occuparunt, neque piraticamexercere permiffifunt:
vnde tolerabiliorem vitam Dalmatae ducentes, Тurcis obtant, quo minus in pro
xima littora Italiae tranfeant, cuius occupandae defiderio fe maximopere teneri
profitentur. -

1.IВЕк
 E'T CROATIAE LIBER SEXT VS CAP. I. 437

※※※※※※※※※※※※浆※※※※※※※※※※※※米※※

LIBER SEXT VS.

! -- A PG VM EN TVM L I B R I SE X TI
De recentioribus Dalmatiae et Croatiae moribus, finibusque,
※※※※※※※※※※※※※米米※米※※※※米米※※※※米

C A P W T I.
DE Mor IB P & CR 04 To PPM PEC EN.
Ꭲ Ꮧ O R I B Ꮴ S.

ntiquorum Croatorum mores, qui

fub Ducibus et Regibus eorum
fuerunt, et ex fcripturis elici po
tuerunt, fecundo libro relatifunt;
nunc vero, fi referendi effent,
qui Regum Vngarorum tempo
re obtinebant, hodiernis fimiles
apparerent; ideo indigenis fu
perfluum, exteris vero taedio
fum foret : aliqua ergo potius
confideranda, quae ad confirma
tionem eorum, quae ha&enus di
8ta ſunt, conferunt, vt inde di
uerfitas inter Croatos et Dalma
tas, per temporum fucceſſionem

Croatia omnis, ficut et caeterae Sclauorum Prouinciae, in Zupanias diftin

&a fuit, quas duodecim initio fuiffe, ex di&is apparet; fed fingulis harum diuifis,
multiplicata quoque nomina Zupanorum reperiuntur: Regibus vero Croatis, dein
de Vngaris, iurisdi&iones Zupanorum Comitibus tribuentibus, Zupanorum no
mima vilefcere ceperunt, iurisdi&tionis tamen eorum antiquae non obfcura veftigia
fuperfunt. Nam in multis fcripturis, Zupani, loco Comitum nominantur, vt in 2) A. c. m.
compofitione Cliffenfium cum a) Spalatenfibus, Albonenfium cum b) Arbenfibus, b)4 C. tai4.
et Sibenicenfium c) fcripturis: iurisdi&tiones etiam exercentes inter villicos terra- 1237.
rum Croaticarum, Zupani vocabantur, vt in Chronico Tragurienfi latius.
t Nonenfem quoque Epifcopum, ius conferendi Zupanatus officium habuif- а)4.С. Вог.
fe, d) apparet, ipfumque Zupanum, iurisdi&tionem et praerogatiuam Nonae, vt in
ciuitate Croatica, habuiffe.
Haec de Croatorum Zupanis. Item in infulis Brachiae, et e) Phari, quae, e)4.c.n*4.
vt fupra di&um eft, a Serblis, Chulmitanis, et Narentanis obtinebantur, Zupani
memorantur, ac in memoratoBelae Regis priuilegio, iurisdi&ioZupani, cuiusmodi
fuerit? f) apparet. - - f)4.மே4;.
- Ii i 3 Stepha
-
***
 438 I. ПО. LV СII DE REGNО D А LМАТПАЕ

&ephати, etiam Neemania, DominurSeruiae, ante Regniinue(tituram, Arcbi.

а)suprait zират, velМgaiupani titulo, vfusa) eit. " :
J. Cap.3. Zира hodie quoque, regioпeт aliquam babirataт,veleiusdem regioni, bomine:
congregato, ignificat; et ficutiCroati, per temporumfuccesiones, in Dalmatarum
territoris et ciuitatibus irrepentes, linguam Croaticam, et mores intuierunt; ita
Рraepoii confratermitatii, plebi, et cilicorum, more Croatorum, abantiquo Zира.
пi vocantur, ita, vt poittot fecula, iurisdictionisZupanorum memoria adhucreti.
neatur, idemque ignificat communiter, фlodapua Longobardos Ga/laldio.
In vrbibus Croaticis, quaenam fuerit Regum tempore munitionis ratio,
nulla memoria reperitur;fubVngarisinfingulas fuasarces extrudas fuille, exdi
8tis de lablanich, Scardona, Sibenico, Clifio, et Tininio apparet, quae caftгаар
pellabantur. -

Наe arces, а Са(tellanis Regis, vel а Сomitibus, aut Vice-Сomitibus obti

nebantur. - . . , " "
Аdquae autem oneratenerenturciues, ex fupra fcriptis delablanichetScar
dona conftar. -

Statis anni temporibus,conuenire fimul folitos fingularumZupaniarum ho

mines conta, et praeterea iuliu Вanorum , et Comitum, prout occafio necesitas
чue exigebat, ibique in commune confulere, et, quae res ferebat, decernere. Нос
сопиеттит, latine Parlamentum in (criptis appellatum reperitur, Croaticevero, Shor,
dicunt, quonomineetiamciuitatumvniueritates,quotiesdeliberandicaulainvnum
conueniebant, dittae fuere. -

Nulla Lex (cripta apud Croatosin vfu fuit: mos quippe maiorum, et an
tiquae confuetudines prolegibus habebantur in contrahendo raroadmodum (cri
pturarum documentis vtebantur, te(tium fide, et religione, ad res geftas proban
das contenti; iudicia a certis Мagitratibus, acplerumque ab arbitris, de quibus
inter partes contenerat, exercebantur Illudnotatu dignum, quod pars in iudicio
vitta, nonaliterappellare a fententia rite centebatur, nii operimento capitis in ter
ra iacto, appellationem proteftaretur, tuncque controuerfiaad regionis congrega
tionem, vel totius Regni Curiam, prout rei controueriae qualitas requirebar, de
ferebatur.
In criminalibus vero, quomodo iudicia ferrentur, in fcripturis nulla memo.
ria reperitur, tamen in homicidiis, vel membrorum mutilationibus, confanguineos
petere folitos fuifie, compenfationem pecuniariam pro fanguine, hancque peti
tionem et compofitionem Wrasdam nominatam apparet: in Regno autem Rafciae
фuingentorum Yperperorum folutione, mortem hominis compenfarifolitam, pro
Итакda, ex ftatuto Ragufii lib.VI. cap. LXXXVI.conftat. -

Вanis, Vice-Banis, Сomitibus, et Caftellanis, dona certa bis in anno daban

tur, fcilicet diebus Natiuitatis Domini, et Pafchatis, haecque dona, darione, latine,
fcripta reperiuntur; hosetiam aduenientes epulis excipere, et abeuntes muneri.
bus profequi moserat, quae procuratione, dittae fuerant. Еademobferuabaturmu
nerum confuetudo, occatione nuptiarum, et natalium liberorum; et deniqueapud
Сroatos nefase(t, inferiorem, manibus vacuis, fuperiorem adire.
Sarnicus dicebatur, qui praeerar regioni, quae сетит аrmatos dare poterats ho
rum loco fuccefiere Кnezi, quod idem quod Comite, fignificat.
-
Иоyrka
 -

-
*

вт скоАтлE LIввк sвхтvs cАР и 439

Voyska exercitum fignificat, inde contributiones belli caufa exigi folitae,
Иayskine appellabantur. - -
*
- -
-

Иоуисda vero exercitus duёorem fignificabat, at hodie promifcue pro quo.

1ibet exercitus vel ordinum duetore accipituryvtapud Italos Capitaneus.
- Reges Vngariae, Мagi(tratum, qui vicem ipforum gerebatin Dalmatia et
Сroatia, Ватит, antiquо Сroatorum titulo, vt ex Porphyrogenitilibroprimo rela
tumeft, vocabant, quem nonnumquam filiis quoque vel fratribus, Ducatus tamen
titulo, concedebant, vt relatum eit." Andreae Dнсir tempore reperitur, Сomitem
quendam Paulит nomine, cognofcendis inter Latinos et Slauos controuerfisa) а) 4 С. игро,
impofitum: fed regnante codem Andrea, locoitius Iudicis, alter Banus additus
fuit, qui maritiти, distus eft, et Bano Dalmatiae et Croatiae fuberat, qui, titulo
mutato, Вати, totiusSclauoniae vocabatur, vt ex fupra relato priuilegio Stephani
Вani de lablanich apparet.
Sicutiergonomen Sclanoniae aequiuocum cum Croatia fuife reperitur,ita
Вanus Sclauoniae, pro Bano Croatiae, et Banus maritimus, pro Bano Dalmatiae
fumebatur, hacque diftingtione Breberienfes vt plurimum vfifuere. Аt, ficutiin
Dalmaticisciuitatibus nulla iurisdictio Banis de iure competebat, nifiin aliquibus
cafibus accidentalibus, puta,belorum tempore, Principum transue8tionibus, aliis
que fimilibus, in quibus iura filere oportebat: ita Banorum maritimorum indu
ftria erattalis, vt Dalmaticasciuitates apud BanumSclauoniaeprotegentes, ab eis.
dem dona reciperent, multasque commoditates, vt in patriae Chronico latius.
In Croaticis autem maritimisciuitatibus, quae ex priuilegiis, ad in(tarDalma
ticarum confequutis, Dalmatizabant, iurisdictionemantiquam exercerevolebant,
etiam inuitisciuibus, vt ex (cripturis Nonae et Sibeniciapparet.
36533393939393939393 365636553695 365536963853365ё365336533653335e38953856389838533658

С А Р V Т II.
D E Л10 К ТВ И у D 4 L ДИА ТАМ? ИЛИ М? ЕСЕ N.
, Т I О R I В И У.
R} Dalmatiae tempore, mores Dalmatarum communes fuifie cum caete
risciuitatibus orientali Imperio fubiectis, fupra dictumeft; fub Venetorum
}
autem ditione, qua ratione, quibusue legibus vfi fint, nulla memoria reperitur.
}
Iisdem tamen moribus et iuribus vixife, quibus fub Imperio, ex Arbenfium re
lata (criptura de annoМСXVIII. colligi poteft. Аb Vngaris deinde Dalmatia
occupata, relatum ColomaniRegispriuilegium anniМСVIII iura Regalia, et Dal
matarum iurisdi8tiones, fatis declarat; cui Geyfa aliqua addidit annoМСLI
Еmericus itidem annо МСХСVII. caeteriautemReges, vsquead Ludouicum, ea
dem fereformula in fuis priuilegiis vfi funt, quae referre operae pretium eft,
vt iura Dalmatarum, quae libertate, appellabantur, cognolcipoffint.
I. Ego Coloтати, Кех Иngariae, Croatiae, argие Dalmariae, iuro/iper/antian
суисет, cabi, Tragurini, тей fidelibu, сініи, frтат расет.
II. Мibier/ilo тео,ачr/icce/oribuя теі, tributarii ne/itir.
Еmericus loco fecundicapitis:
Satum et libertatem oe/tram in integrum con/eruare.
III. Epi

-
 - 44o I. io. LVCII DE REGNO DALMATIAE
- Gey/a, сон- III. Epifcopum vero aut Comitem, quem Clerus et Populus elegerit, or. ,
firmabo. dinabo, º -

IV. Et lege antiquitus conftituta vos vti permittam. Geyſa addidit : cum ve
• . . ftro iudice. -

- * Geyfa ad- V. Praeterquam introitus portus ciuitatis de extraneis * duas partes Rex habeat,
4it terca- tertiamVI.
toribus,
vero ImComes ciuitatis, decimam autem Еpi/еория.
ciuitate quoque vefira meminem Vngarorum, vel aliemigenarum habitare
permittam, nifi quem voluntas veftra expetierit. *
, - . . VII. Cum qutem ad vos coronandus, aut vobifeum Regni negotia traéfaturus ad.
uenero, memini ciuium vis inferatur domorum füarum, nifi, quem dile&io veftra fùfceperit.
VIII. At, fi fòrte aliquando Dominium meum aliquem aggrauare videbitur, et ali.
as ire voluerit, fecure cum vxore, et filiis, et familia, et omnibus füis, quocumque fibi pla
º - cuerit, eat. -

/ * Geyfa addit: **

º * Emericus: IX. Mihi aut alicui noftrorum hominum * nullum perfoluatur debitum.
Buno qui X. Obfides a vobis mullo modo recipiam.,
-- " XI. Sed in noftra Curia feruire volentibus, rogam impendam, et morandi, fiue di
- , cedendi ad fuum velle facultatem obtineant, nullamque vobis fuper hoc moleffiam inferam.
- .XII. Imfùper vobis talem libertatem concedo, quod nullus homo cum figillo vos au
* deat conuocare extra ciuitatem. . -

*Emericus XIII. Si aliquis per meum Regnum veftrorum ciuium terra marique negotia exer
ಸ್ಧ: cuerit, mihi mullum tributum * perfoluat.
gnum. - Emericus addit.
Quod fi quis extraneus de Regno no/lro, vel aliunde cum vxore filiis et caetera po£
fesfione fugiens, iram vel indignationem Regis, ad ciuitatem veftram confugiet, liberum
fit vobis ipfùm recipere, eumque penes vos diebus feptem fouere pacifice, quod fi gratiam
in praediéfo dierum fíatio habere mequiuerit, eum cum vniuerfi, rebus fuis a vobis dimit
tatis, vt ficut libere accesfit, ita libere ab/ĉedat.
- Haec fuere libertatum Dalmaticarum capita, a Regibus Vngariae in Priui.
- legiis eorum expreffà, ad quorum intelligentiam pleniorem repetenda funt ali
qua, quae fupra relata funt.
- Dalmatas, permittentibus Imperatoribus Orientis, Croatis tributum pecu
• niarum, vltra vinum, et caeteras fpecies diuerfas, dedifie, ex Prophyrogenito rela
tum eft ; hoc tributum Duces Vrfeoli, Dalmatas in prote&tionem fùfcipientes, in
terruperant, quod Regum deinde Dalmatiae tempore iterum penfum'fuiffe dicen
dum eft; extin&is vero Regibus, tributum quoque ceffaffe credendum.
- - - - I. Colomano deinde Dalmatiam vi occupante, bellum tunc fuiffe oportet,
- vt relatum eft, ideo in primo capite Rex pacem iurat.
IL In fecundo vero, prout in iuribus Croatiae et Dalmatiae Regum füc.
cefferat, ita tributarios non fore amplius Dalmatas declaranit ; et haec e(t illa li
bertatis conceffio, Colomano tributa; nam, odiofi et obfoleti iam tributi nomine
remiffo, reuera tamen tributum trigefimae, in fignum poteftatis, fibi referuauit, vt
infra capite quinto. *-

" . . ... -- - - > III. Epi

 в

*
ЕТ СR ОАТПАЕ LIВЕR SЕХТ VS САР II. 441

" III. Epifcopi et Comitis electio, ad ciuitates, ex antiquo Romanarum Pro

uinciarum more, pertinuit; confirmatio tamen Сomitum ab Vngaris et Venetis
petebatur; hocque erat alterum fubiectionis caput.
Ерifcoporum quoque inue(tituras, quando Priuilegium concefit, Coloma
nus dabat, fed deinde quatuor remifit, vt relatum eft, multastamen Epifcorum
electiones, Reges Vngariae fuo nutu, vel ipforum fauore, Вam aut Aulici, fieri
procurarunt.
Сomites autem, ciues fibi, quem volebant, eligebant; fed in relato bello
inter Tragurienfes et Spalatenles, cum potetatem Spalati, Tergettini caufam
bellifuifie creditum fuerit, ideo Вanus cum delegatis Regis, ele8tionem Сomitis
Spalati, de Regno Иngariae fiendam declararunt, quod Rex Bela confirmanit, eoque
exemplo, ciuitatum Dalmaticarum Сomites, vt plurimum, de Regnicolis eligeban
tur, tamen usque ad Ludouicum, faepe exteri quoque ele8tifuerunt, fed ipfo
regnante, omnes de Regno Vngariae fuide reperiuntur. Моdus autem electio
nis Epifcorum er Сomicum, in patriae Chronico refertur.
IV. Lege Romana vfos Dalmatas, quoad Оrientali Imperio paruerunt, cla.
rum eft, et ob Michaelis Amorenfis Balbifocordiam, excuffisRomani Imperii ha
benis, liberos, fuisque, non alienis legibus vfos, fcriptores Graeci relati tefiantur.
Нinc Leges, in vnaquaque ciuitatum Dalmaticarum, ortum habuere, quae .
per temporum fuccefliones, in volumen collectae, Capitulare vocatae fuere, dein
de in fecunda compilatione, Statutas forma autem et modus condendarum et
compilandarum legum, in patriae Chronico declaratur: hocque fuit praecipuum
caput libertatum. Nam Dalmatae, nullum tunc fuperiorem agnofcentes, libertate
integra, leges fibicondiderunt, Romanasimitati: fed, cum ex virium imbecilita
te, perfe quaelibet ciuitas, eas a vicinis Slauis defendere non valeret; ideo altera
alteriopitulando,fuppetiasferebat. Еtcumnequevnitae viresfufficientesadpropul
fandas Slauorum iniurias haberent, modo ad Imperium, modo ad Venetos con
fugiebant, horumque ope, patrias leges libertatemque tutati funt, vt relatum eft.
Sed, quum quiete viuere, terras continentis colere, mercaturasque terrettres ex
ercere non poffent, ad pattionem tributi, cum Croatis et Seruis deuenere, cuius
imitatione, Colomano, Croaturumloco fuccedenti,partemtrigefimaetribuere, fuis
que legibusviuere, permiffi funt.
Suis enim legibusviuere, idem erat, quod integra libertate frui: nam leges,
cinibus modum viuendi (tatuentes, a cuiuslibet alterius iurisdittione cities exime
bant, et in controuerfiis arduis, in quibus ciues, inter fe quandoque diffidentes,
modum decernendi noninueniebant, ad arbitros, ex vilegum, controuerfia defe
rebatur; ita, vt Bano, aut Vice Bano, dirimendarum litium caufa, iurisditionem
aliqualem exercendi in ciuitatibus locus vlus daretur, adeoque haec cum Banis,
et Vice Banis, controuerfa fuere, vt plurimae deinde difientiones, acetiam bella
orta funt, vt in Chronico Patriae. -

Аddit Geyfa: сит сейro ludice: Comes enim a ciuitateelettus, et a Rege

confirmatus, extraneus crat; Iudexautem, fueludices, exeiusdem ciuitatis Nobi
libus, fimul cum Comite iudicabant, neque Comiti faseratfoli, fine Iudicibus,
(ententiam ferre, fed maioripforum pars praeualebat, ita, vt Сomitis opinio, pro
vnatantum numeraretur, vt in Chronicolatius. * -

- 3ё же же Кk k V. De
 t --

- - w
442 I. IO. Lvcii DE REGNO DALMATIAE
V. De extraneis mercatoribus introitus duas partes, id eft: detraša prius de.
cima Ecclefiaftica, dimidiam Rex habeat ; hicque obferuandum, Regi tributam fuiffè
eam partem portoriorum, quae ab extraneis pendebatur, nam ciues nullum por.
torium, fiue datium, tenebantur foluere, prout neque hodie, in rebus pro pro
prio vfu emtis. - --" -

VI. VII. VIII. Quae autem Epifcopo et Comiti de his portoriis dabantur,
in Chronico cap. VI. VII. VIII. non indigent declaratione, namque in eis expre£
fà, totalem illam libertatem ciuitatis fignificant, quam ab Vngarorum Praefe&is,
Croatico more Dalmatas tra&antibus, interruptam, his declarationibus iterum
reftitutam fuiffè, argui debet.
IX. A Geyfa additum, et Emerico declaratum, ad Banorum, et Vice-Ba
norum comprimendos infultus, qui Croatis dominari foliti, Croatorum more, a
Dalmatis, confuetis xeniis honorari volebant ; qua de caufà plurimas controuer
r
fias, cum Banis interuenifîè memoratur. . . .

X. Obfides tamen a Regibus fufceptos, memorat Archidiaconus, quod poft

expreffionem Geyfae euenit, vt in notis refertur.
XI. Voluntaria, non coa&a fèruitia perfonalia, Regi praeftarifolita, declarat.
XII. Nullus figillo, id eft litteris Regiis, vel Banalibus, extra ciuitatem
trahatur, contra leges: nam, ficuti a decretis Comitis et iudicum, appellatio non
dabatur ad aliquod tribunal extra ciuitatem, fed ad fequentes tantum curias, us.
que ad duas conformes, ex quibus res iudicata inducebatur; ita Bani, et Vice
Bani, Dalmatis ad eorum tribunal accedentibus, iuris petendi caufà,contra Croatos
iudicia exercebant; fed, fi vice verfâ Croatae aliquam quaeftionem cum Dalma
tis habebant, eosdem apud eorundem tribunal refpondere, cogere volebant;
quod Dalmatae, ex propriarum legum vigore declinabant. Qua de caufà cum Ba
nis fimultates oriebantur, quae cum aliquando fufficiens non effet, alias declara
tiones pofteriorum Regum repetere neceffe fuisfè fuit, vt in Chronico Patriae re
fertur. *
XIII. Haec fauorabilis declaratio, an communis cum caeteris Croatis fue
rit ab antiquo, vel tunc a Geyfa concesfâ, incertum. -

XIV. Haec additio, liberum cuique accesfum, et recesfum in Dalmaticis

ciuitatibus fignificat, ita, vt neque ipfos iam declaratos Regis rebelles excludat,
quod illam antiquam integram libertatem declarat.
Haec fuere fub Regibus Vngariae, ad Ludouicum vsque, Dalmatarum iu
ra, fiue libertates; ex quibus facile colligi poteft, quam diuerfus rerum Dalma
ticarum ftatus, fub Vngaris fuerit, ab eo, quem fub Venetis obtinebant. Veneti
enim, in loco Romanorum fuccedentes, Dalmatas vti focios tra&abant: et ficuti
pro communi vtilitate, Adriaticum cuftodiebant, ita Dalmatas, Venetorum prote
&tioni adhaerentes, libenter eisdem auxilia praeftitisfe dicendum; qua mutua ne
ceffitate animos vinciente, Dalmatae antiquis moribus viuere permiffi funt, ita,
vt fub Venetorum ditione, nulla oneris grauitas fèntiretur. Et quamuis ex viciffi
' tudine rerum, aliquae ciuitates, ad Vngaros, et Emanuelem Imperatorem tranfie
rint; tamen poft Ottonis Vrfeoli Ducatum, ad annum vsque MCCIV. nullius ve
*&tigalis aut tributi, quod Dalmatae Venetis penderent, memoria reperitur, quo
tempore Iadra ad Venetos rediit, obfidibus traditis, pa&oque leui pellium cuni.
- º - culorum
 !
ET CROATIAE LIBER SEXTVS CAP. II. 443
culorum tributo. Sed cum ad Vngaros iterum defeciffèt anno MCCXLII. breui
tamen fuba&a, fub iugum miffâ fuit, quod ope Bani Pauli detraxit anno MCCCX.
et ad Venetos, amplis conditionibus, et ab antiquis parum vel nihil difcrepantibus,
rediit; caeterae quoque Dalmaticae ciuitates, iisdem fere pa&is Venetis fe dedide
re, vt relatum eft.
Vngari vero loco Croatorum fuccedentes, Monarchico dominio affueti, ex
morum diuerfitate Dalmatas afperius tra&tabant. Bani namque, qui in obfequiis
Regi praeftandis feruitute gloriabantur, Dalmatas quoque, Croaticomore, fibi prae
ftare feruitia et obfèquia, curabant: quod, cum de dire&to contra libertates et mo
res Dalmatarum eſſet, Banorum et Vice-Banorum iurisdictionem grauem Dalma
tae experiebantur, ipfique Bani et Vice-Bani Dalmaticarum libertatum praeroga
tiuam oderant, fuisque rationibus damnofas reputabant; quum ex Dalmaticis ci
uitatibus nullos fru&tus de iure, quemadmodum ex Croaticis, capere poffent. Ta
men ipfi Bani, prout apud Regem vel aulicos gratia pollebant, ita magis vel mi
mus Dalmatas variis artificiis vexabant, quaerebantque occafiones Croatico more
dominandi; Aulici vero Banis opitulabantur, nam praerogatiuam libertatis Dal
matarum ipfi pariter aequo animo non ferebant, ita, vt querimoniis Dalmatarum
- ---
- - - -
--
-

difficilis effet ad Regias aures aditus, et praeter partem trigefimae, quae Regi da
batur, Banorum et Vice-Banorum vexationes crebris contributionibus redimere,
Aulicorumque Regiorumgratiam mercari oporteret, quibus accedebant continuae
vicinorum Comitum Croatorum moleftiae.
Venetorum autem neque Duci, neque aliorum Magiftratuum vlli, quidquam
pendebatur, contribuebaturque, praeter confuetum Comiti fàlarium, et illam vo
luntariam (trinnam fupramemoratam; quae quidnam fuerit, referendum eft, quod
ex fcripturis, quamuis mutilum, elicitur. In Veglienfium enim fcripturarum fra
gmentis, eius talis extat mentio: -

MCXXXIII. Die III. Nouembris, Dominus Dominicus Veglienfis Epifçopus,in fùo

Epifçopali Palatio, vna cum Iudicibus ciuitatis, pro Communitate Veglae ex vna, et Do
minus Duymus Veglienfis Comes ex altera, conuenerunt, vt colta, quae apud Commune erat
pro vrbe reparanda, et aliis expenfis fendis, nuntiisque mittendis, et firina Venetis dan
äa, praediâo Comiti promittenti fingula
•r, - 悠 exequi, conceffa fuit. Ducis vero Ziani рpriui
2

legium,Tragurienfibus anno MCLXXIV. datum, fupra relatumeft fuo loco, in

quoftrina voluntaria memoratur. Venetis ergo ftrinam,vel ftrinnam tradifolitam,
ex his conftat: quid autem ftrina fuerit, ex ftatutis a) Pharae et Ragufii percipi a)lib.f. e.X.
tur iisdem verbis. -

Statutorum Ragufii lib. VII. cap. LVI. De /trina vel Pedocio.

Volumus, quod fi aliqua nauis, vel lignum, in quo effent mercatores, darent aliquid
-alicui pro ftrina, vel pro pedochia, vel aliquid aliud, de voluntate maioris partis illorum,
qui fùnt in ipfà maui, vel ligno, pro falute ligni vel mauis, et de illo habere quod eß in ipfò
ligno, vel naui, quod illud debeat reftitui, et fólui de toto habere, quod eft in ipfò per
Varea??]. -

Haec ex monumentis Dalmaticis elici potuere de ftrina, vel frena ; quid ali
«em fignificet, Feftus de verborum fignificatione tradit. -

米米来 - Kk k 2 Stre
. .
 444 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
Strenam vocamus, quae datur de religiofo, ominis boni gratia.
Ad cuius rei clariorem intelligentiam, repetendum quod primo libro ex
Porphyrogenito di&um eft, fcilicet:
Bafilium Imperatorem au&orem fuiffe Dalmatis, vt, quae Praetori foluebant, ea
Slauis darent pacis caufa, et Praetori exiguum aliquid penderent, ad offendendam Romae
nis Imperatoribus debitam fübieétionem.
Et conſiderandum, anVeneti, qui in ditione Adriatici orientali Imperio ſuc
* cefferant, illud exiguum, Praefe&is Romanis dari folitum, fibi tradi voluerint;
cum in omnibus fere aliis Romanorum mores imitantes, Romanas confuetudines
magis, quam caeteri, feruauerint, et haec exiguitas, vti voluntaria, an ftrena voca- .
ta fuerit, ipfàmque Venetos exegiffe, donec confecuto integro Adriatici dominio,
hanc (trenarum voluntariarum incertitudinem auferentes, certum ve&igal per
Adriaticum nauigantibus impofuerint, vt relatum eft, et probabile videtur.
Atque hi fuere,poft extin&tos Reges, mores Dalmatarum; quo tempore non
nullae ciuitates ex Croatorum et Serblorum gente in ius Dalmaticum concefferunt,
, et praecipue Sibenicum: quae Defpotico affuetae Imperio, difficile fe legibus Dal
matarum accommodabant. Comites namque perpetuos habuerunt, qui in officio
contineri,'a piraticaque abftineri non poterant: et quamuis paulatim nouam viuen
di rationem induerent, et cum caetera Dalmatia coalefcerent, ex veteri tamen in
ftituto, durius erga fe Banorum et impotentius Imperium experiebantur. Exce
pere deinde Regnum Vngariae diffènfiones, quarum occafione Breberienfes Croa
tiae ditionem occuparunt, Dalmaticas quoque ciuitates adipifci conati funt: ex
qua domo Mladinus, Banus, Bosnae, Dalmatiae, et Croatiae Principis titulo fumto,
cum fuperbe et crudeliter imperium exerceret, veteres et öbfoletas Croatorum
iniurias renouauit. Affirmabat enim, Croatici iuris effe, quidquid terrarum ex
tra muros ciuitatum reperiebatur, vt Madius a) refert; atque hoc, eft quod Por
phyrogenitus fcribit, Dalmatar, praeter pecuniam, vinum, et caeteras fpecies diuerfat,
Slauis loco tributi dediffè, quod in caufà fuit, vt Dalmatae denuo Venetis fe dedi
derint, pa&is fuo loco expreffis. -

Feliciterque admodum haec rerum mutatio Dalmatis ceffit: quippe caftiga

tis vitiis, quae ex impotenti Breberienfium dominatu in publicas priuatasque eo
rum rationes irrepferant, moderatus, et Veneto fimilis reipublicae ftatus, indu&us
e(t, et ad vsque tempora Ludouici Regis Vngariae perdurauit: qui, admoto ad fi
nes Iadrenfium exercitu, fufpicandi materiam Venetis praebuit, auerfi a fe eius ci
uitatis animi, quafi ad Vngaricam ditionem iterum redire agitarent. Hinc cele
bris illa Venetae claffis in Iadram expeditio, et vrbis obfidio, et mox deditio, et
arx, et praefidium, nec dubium dominationis iugum, a quo fefe nunquam expe
dire illa ciuitas potuit. Nam, quamuis poftea Ludouicus Iadram de Venetis ar
mis recepiffèt, neque arce vrbem, neque praefidio leuauit, nec antiquas immuni
tates, quibus a Venetis mul&tati fuerant, reftituendas putauit; ex integro nam
que rationem perfcripfit, quae deinceps in exercendis iudiciis, et caetcris rebus
ciuitatis,obfèruari deberet, quae huiusmodi eft: -

Ludouicus etc. omnibus Chrifti fidelibus. Decet Regiae Maieffatis clementiameos

attollere praerogatiuis potioribus praemiorum, quor conftat impendiffè fùblimiora et ma
iora genera meritorum, quia fauor, qui talibus genero/e exbibetur, et eos in bouorum ope
- - የ፱ክቬ
|
*

ET CROATIAE LIBER SEXTVS CAP. II. 445

fum laudabili profecutione corroborat, et alior ad fincerae fidei conftantiam debite impen
dit, alleéfit, et intimat. Proinde ad vniuerforum notitiam harum ferie volumus perueni
re ; quod accedentes ad noftram praefentiam Magnifici viri, Nobiles prouidi et diféreti, Ia
robus de Ceffano Aulae noftrae miles, Amiratus nofter maritimus, ac Comes infùlarum mo
ftrarum, Farae, et Bratiae, Daniel de Varicaffo, et Gregorius filius Pauli de Georgio, ci
ues noftrae ciuitatis Iadrae, in füir, et Reéiorum iuratorum, ac totius Communitatis ci
uium, et hofpitum, de eadem perfónis, moftrae humiliter fùpplicauerunt Maieffati, vt cum
quaedam libertates, et gratiae fpecificandae inferius fint, et exiftant quamplurimum oppor
tune, eos, et ciuitatem noftram praediéfain, eisdem infignire, et priuilegiare de benignita
te folita dignaremur, ipfor, praediéforum Reéforum iuratorum, et ciuium noftrorum Ia
drenfium, firmam et /labilem, puram, ac finceram fidelitatis conftantiam, quam progenito
ribus noftris Illuftribus, Regibus Vngariae, atque nobis, ftudiofe, et feruenter, fòlicite, et
perfeueranter, cum bonorum ipfòrum profecutione laudabili, promtis conatibus impendere
curauerunt, et ponendo pro eisdem, atque nobis, fùccefiuis temporibus, fè et fua, fùffinendo
infuper pro Regis et Regni noftri honoris incremento, vicibus quampluribus, mortes, ftrages,
exilia, atque damna indicibilia, in perfonis atque rebus, faeua et deteftanda perfécutione
Venetorum ciuium, noflrorum et Regni noflri notoriorum aemulorum, fere vsque ad haec
tempora, quibus nobis diuina gratia conferre dignata eft de eisdem Venetis viéforiofè tri
umphare, ac ipfos Iadrenfès, et per confèquens totum Regnum noftrum Dalmatiae, noftro
dominio fubiugare, et ad antiquum ius Regium reuocare, coram noftrae Maieflatis obtuti
bus recenfitis, licet iidem multo plura et potiora mererentur, in aliqualem tamen recom
penfationem praemifforum, gratias et libertates infra fcriptas eisdem duximus concedendas.
In primis quod iidem Iadrenfès, et res fuas, feu ciuitatis ipfius confines, et terminor,
fùb eisdem limitibus, quibus ante proxime praeteritam guerram, pacifice et quiete, iufte,
et iuridice poffèderunt, etiam poffidere debeant in futurum s quor eisdem praefentium te
ftimonio confirmamus, et validamus, ipfis omnia inflrumenta publica haéfenus folemniter
confeéfa, inter eos füper eorum iuribus, et füorum, tam inter eorum confinia, ipforum iura
targentia, quam etiam extra eorum confinia vbicunque, vt in pofferum eadem valeant,
prout ba&enus valuerunt ; ea autem, quae deinceps inter eos, et intra eorum confinia, et
fùper eorum iuribus, et ad eos pertinentium, conficientur, valeant inter eos : fèd inter Cro
atos et alios extraneos, feruetur in conficiendis litteris, per nor, et noftros Barome*, quos
pro iuribus noftris exequendis ad illas partes decreuimus defiinandor, flaturum.
Poftremo conceffinus, quod ciues moftri Iadrae, et eorum hofpites antediéfi, mullius
alterius iudicio affare teneantur, praeterquam Comitis, et Iudicum eorundem conftituti : Ji
tamen aliqua partium fenferit fe grauatam, volumus, vt ad noftrae Maieftatis praefen
tiam valeat appellare. In cuius rei memoriam,firmitatemque perpetuam, praefentes con
seffimus litteras priuilegiales, pendentis authentici figilli noftri duplici munimine roboratar.
Data per manus etc Anno Domini MCCCLVIII. quarto Idus Februarii, Regni au
tem nofiri decimo fêxto.
Et quamuis Spalatenfibus et Tragurienfibus, antiqua priuilegia confir- ,
mafîèt, Sibenicenfibusque,obpraefcriptas Banales vexationes, vltra priuilegia, alias
quoque declarationes fauorabiles, indulfiffet; tamen Rex abfolute dominari affue
tus, Dalmatarum priuilegia mutilans, omnia ad fe trahere coepit, et principale li
bertatum Dalmaticarum caput ademit, Iudice fcilicet Appellationum in Dalmatia
infiituto, fèntentias Dalmatarum appellabiles, ciuesque extra ciuitatem trahi poffè, contra
- , Kk k 3 pri

t
 *4

446 1. ПО. LV СII DE REGNО D А LМАТПАЕ

priuilegia declarauir, iusque in vniuerfa abipio dilatata Daimatia vniforme effevo

luit. Ноctamen appellationistribunal, toties exoratus, vix ad quatuor Collegia
Italica fibiamica detulit, quod Cattarini foli hodiedum feruant: deinde, ficutire
rum venalium trigetimae partem, exvi priuilegiorum, Rexiure ab antiquo confe
quebatur, ita, integratotius trigetimaevtilitate fibiappropriata, Caтeraт rrigef.
таrum Dalmariae inftituit, neque his contentus, falis publicaciuitatum vtilitate,et
priuatorum induftria, dittribui folitivetita cunetis venditione, auttoque eius pre.
tio, Сатеran/alis inftituit, et trigefimae iunxit, ex arbitrioque regnans, aliquos
Сomites ciuitatum electos confirmare noluit, aliquos vero ipfe elegit, cluesque
фuosdama iurisdictione ciuitatum exemit, aliquorum banna remifit, in ciuitates
фue recipicoegit. Сarolus quoque Dux Dyrrachii, et Ducifia eius vxor, dumin
Dalmatia iufu Ludouici Ducalia exercerent, multa innouarunt; abinde Dalmati
cae ciuitates,amiffis praecipuis vtilitatibus, exinopia munera publica difficile obi.
bant, nauigationeque in dies declinante,etex bellis cum Venetisetiam interrupta,
priuatorum quoque opes, feruorumque numerus minuebatur, locaque maritima
inculta relinquebantur: ita, vt quod olim facile fingulae ciuitates ante annum
МСС. Venetis triremem vnam auxiliarem praeftabant, tunc, quamuis dilatatis in
continentiterritoriis, praeteriadram etRagufium, neque duae ciuitates fimulynam
inftruere poterant, quodex intermilio rei maritimacyfueuenife,in patriae Chro
co declaratur.
Моrtuo Ludouico, variae Sigismundicum Carolo et Ladislao, Regibus
Вosnae, et Regni Baronibus, contentiones, Regnum Vngaricum di(traxere, Dal.
matasque inter fe diuifos hincinde traxere, difientionesque interciues diutius vi
guere; fed publicus cinitatum ftatus, nullam aut paruam mutationem accepit.
Тandem, poit varioscatus, DalmatiaadVenetosredit, quialiqua innouis priuile.
giis corrigentes, Dalmatas fuis legibus viuere quidem permiferunt, fed fictiti Ia
dram cum arce emerant, itain caeteris quoque cititatibusarces contruentes, eas
absque fulpicione tenent quietas. -

Наec de moribus Dalmatiae, vrbiumque eius, rerum (tatu, pro temporum

diueritate reperire licuit. -

Мagittratus autem, quibus poft extinetos Reges ciuitates regebantur, non

amplius Priore, fed Сотite, fuere, vel eorum fubltituti, Иicarii di8ti, aut locoСо
mitum ablentium, Pote/late, a ciuibus electi, а Вreberientibus Сomitibus confir.
marifoliti, vel propriciues de menie in meniem in Rettores eigebantur; hь
Iudouico et Sigismundoidem fereferuatum eit, fib Venetis autem comites.vel
a ciuitatibuseletti, vela Venetis milii, praefentes regebant, et praeter hos, vr
gente aliqua neceditate, Prouifores et Ambafciatores ad partes Dalmatiae et Scla
uoniae mittebantur, qui tam ea, quae vniuerfae genti opus erant, auctoritate et
confilio componebant, quam priuatascontrouerias,accepto a litigantibus arbitrio,
dirimebant.
Сomitibus autem iudices, ab antiquo, ex Nobilibus ciuitatum pro adefiori.
buseligebantur, quod hodie etiam obtinet, fimulque cum Comitibus iudicant
Рорuli autem ad Comitia conuocatio, quomodo in fingulis ciuitatibus fie
ret, reperire non licuit, fedab Archidiacono diftinguuntur spalateyn congrega
гіоне, in coyia, Praeconium, et Parlaтешит. Еadem quoque in Chronico Тragu
rii
 ET CROATIAE LIBER SEXTvs CAP. II. 447
rii , fpecialius referuntur, fuffragiorumque ferendorum diuerfitas decla.
IatԱլ. -

Lingua Romana, fiue latina, Dalmatas vfos, vsque ad annum MCC. Wilhel.
mus Tyrius teftatur, lib. II. cap. XVII. idemque ex fcripturis conftat, in quibus
fàepe Dalmatae, nomine Latinorum, a Sclauis, fiue Croatis diftinguuntur, et non
nulla dupliciter, tam Latinis, quam Sclauis nominibus exprefîà, reperiuntur, vi ex
' füpra fcriptis fcripturis apparet,et exempli caufà adduntur:
*

Latine: Slauice:
• - º * Anno II45. Calamet. º Tarffenich.
º - Petra. - Brus.
in Velis modum.' Iedro.' -

. Anno II94. Via carri. Colnich.

* * * * * * * Circuitus. --- - -
Zauod.

• . Ab anno vero MCC. ficuti in Croatia et Dalmatia, variae mutationes eue.

nere; ita Croati, cum Dalmatis, moribus et lingua mifceri cepere, indeque quae
dam Croatorum verba latine profari, et quaedam latina Slauice pronuntiari cepe
re, quae in notis ad Archidiaconum referuntur. º

Hinc lingua Latina corrupta, adinftar Italicae, promanauit, quae latina vul
garis dici poteft: in fcripturis tamen Latina feruabatur, purior et corruptior, pro
temporum ditierfitate, et fcribentium intelligentia. . . . -

Vulgaris autem latinae linguae fcriptura, antiquior quam reperire licuit de

re, priuata extat ladrae, apùd D.Simeonem Gliubauaz. V. I. D. diligentem rerum
antiquarum cólle&orem; quae ante annum MCCC. confe&a dignofcitur. -

Públicarum vero, antiquior in a&is Cancellariae Tragurienſis, anni

MCCCXIII. raraeque vsque ad annum MCCCC. reperiuntur, exinde vero vs.
que ad annum MD. ficuti multae priuatorum vulgari, ita publicae quafi omnes
latino fèrmone fcribebantur: abinde autem raras et publicas et priuatas latinas re
peries; adeò, vt conferre volenti, patebit, in Dalmatia, latinam linguam, ad inftar
Italiae, mutationem paffam, ipfàmque Dalmaticam vulgarem, circa annum MCCC.
proximiorem Picenorum, et Apulorum linguae fuiffe, quam Venetorum, vel Lon
gobardorum; prout ab anno MCCCCXX. Venetorum fimilimam effe&am.
De contributionibur autem, quae in communi ciuitatum neceffitate fieri fole
bant, quomodo exigerentur, quae variis nominibus Colle&ae, Impraefiitur, et Taxae
di&ae fuere, in Chronico declaratur. º

Democraticum Dalmatarum fatum, Regum tempore fuiffe, di&um eft, itaque

continuatum reperitur, vsque quo fub Venetorum dominio, circa annum
MCCCCXX. peruenit.
Duo enim ab antiquo fuerunt, hodieque funt, in fingulis Dalmaticis ciuita
tibus, praefertim continentis, hominum genera, eorum fcilicet, qui terreftribus
prouentibus, et induftriis incumbunt, et qui nauigationibus, et pifcationibus ma
ritimis, operam dant; ex qua diuerfitate, duae partes in vnaquaque ciuitate vigue
runt, terreftris Croatis et Vngaris, maritima vero Venetis addi&ta, maritimaque
praeualuit, donec dilatatis in continenti agris, pro temporum diuerfitate, terreftris
maritimam, vel adaequauit, vel füperauit. * * * *
-
In
 -

448. I. IО. LV СII D E R ЕGN О D А LМАТ1АЕ

In populari enim ftatu, aliquae familiae, poftquam in Croatico folo bona

adeptae funt, ob id terreftribus rebus addittae, а Вanis pendere cogebantur. Нае
plures confanguineos et Clientes habebant, et, fialtera pars, velex nauigationis
et pi(cationis vfu abfens reperiretur, vel, vt euenire folet, inter fe diuifa effet, ma
iorem partem multitudinis ad fe trahentes, ex arbitrio, fub protectione Banorum,
ciuitates regebant. - -

Sed, cum ТyrannisBreberienfium, cunetis odio effecepifiet, Dalmatae, quie

.tis cupidi,Venetisfe tradiderunt, qui, exulibus re(titutis, pacem induxerunt Sed
cum plurimi ciuium, а Вreberientibus pendere cogerentur, vt moderationem ne
cellariam introducerent, popularem itatum in Аrittocraticum, ad initar Venetia.
rum, mutarunt; ficdue fublata multitudinis confutione, confilia re8tius procede
bant, deprefiaque codem tempore Breberienбum domo, idem, et aliimaritimiСо
mites, auxiliorum Venetorum indigi, cum Dalmatis, Venetorum fubdiris, foedus
icerunt. Гunccefauit diueritas partium terreftrium, et maritimarum, quiesquein
Dalmatia introdu8ta fuit, donec fub Ludouico iterum inualuerunt, Ariftocraticus
tamen ftatus feruatus fuit, hodieque manet. -

Наec de moribus Dalmatarum in genere: fi quisplura defiderat, in Chro

nicoТragurii reperiet, quaeob fimilitudinem, advniuerialesDalmatiae mores,pro
temporum diuerfitate, adaptare poterit.
+& 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & & & & & & & & es
С А Р V Т III.
p4д и 4714 Е Е Т СА 04714E Fимву А. Е.
* СЕNТIОR E у

I)} Regnifines,quitemporeRegum fuerint, libro fecundo defcriptifun.

Quae deinde, Croatorum et Serblorum ciuitates, Dalmatiae acceferint, et
Фuomodo, Ludouico regnante, omnes antiquaeDalmatiae infulae, cum ciuitatibus
continentis, а Nona Catarum, vsque fub Dalmatiae Regno compreheniae fuerint,
libris (equentibus relatum eft; codemque modo deinceps continuatum reperitur,
donec Vngaricis dilientionibus fecutis, aliqua Croatica loca, prope ladram, fimul
cum ipta ladra, Venetis ceHere, et inter Dalmaricanumerari серere: cumque Ve
neti, reliquum quoque Dalmatiae acquiiuifient, praeter Raguinorum ditionem,
Кegesque Vngariae, in Croatico Regno,oram tantummaritimamantiquaelapidae
retinerent, vt aliquid Dalmatici Regni, cuius titulovtuntur, in continenti habere
viderentur, ea Dalmatiae nomine vocauere, Segniaтque, in Croatia exittentem, in
Dalmatia tatuunt Veneti vero, cum Albonam, folaminCroatico (olopoideant,
intraproximos I(triaefines eam includunt; exaltera autem parte, cum in Еpiro
поша, quae Albania nunc dicitur, aliquasciuitatespoiledifient, Praefesque earum,
Сatarinus Praetor effet, ilisamitiis, vtaliquid Albaniae retinere videantur, cara
rчтinAlbaniaponerefolent; Praefesque Dalmatiae hodiernus, Albaniae quoque
titulum retinet. -

. Сaeteraautem continentis loca, fine controuerfia Croatiaeet Seruiae accen

Вta funt, doneca Turcis occupata, vt plurimum antiqua regionum nomina obli
tcrata,
 ET CROATIAE LIBER SEXTVS CAP. IV. 449

terata, et in nouas Praefe&uras, Sanzacatus di&as, diuifà, ab eisdem nomen ha.

bent, qui Bosnenfi Praefidi, Baffae di&to, parent, vt apud rerum Turcicarum Scri.
ptores videre eft. Sed qui Geographicas tabulas conficiunt, diftin&tione a Dandu
lo allata vtuntur, quidquid ab Iſtria Dyrrachium vsque, montesque et mare inter,
iacet, fiue ftri&tius, ab Albona ad flumen Bolianam, fimul cum infulis Dalmatiae
adfcribunt, reliqua vero, Sauum vsque, Croatiae, Bosnae, et Rafciae, fiue Seruiae.
***冷↔粥*↔↔粥↔3-紛$令令沙**y
- C A P V T IV.
D E &CL AP o M I4
- - - - lator, qui Dalmatiam occuparunt,
,影= জ্ব - | Croatos et Serblos fuiffe, ex di&is
__ r, … conftat; hosque a Graecis et La
tinisScriptoribus Sclauos vocatos,
ab Vngaris autem Sauiam, fiue
Interamnenfem Croatici Regni
partem, fibi conterminam, Sclauo
- i - niam appellatam, quae hodie
#
... y . . s* | quoque tale nomen apud Lati
T. I. £? ** * *we: *-* iſ sº . <!_2); Pannoniam
. . nos retinet, aGermanis
primam poftvero, qui
Abares

occuparunt, vernaculo vocabulo,

bie SSintific 5)?ard), id eft,
Vindorum prouincia, quo nomine
- Srgrtväxt. - Slauosquoque, maris Balthici ac
colas, fibi conterminos, indigetant, dicitur. -

Croator autem maritimor a Dalmatis Sclauor appellatos, monumenta Dalma.

tica teftantur, rareque, non interpofitaC, litera latine fcriptum Slauorum nomen re
peritur. Sic hae duae Croatici Regnilimitaneae regiones, interamnenfis fcilicet, et
maritima, Sclauoniae ab exteris vocatae funt; proprium tamen nomen fola Croatia
mediterranea feruat, quo vnico vocabulo olim vniuerfàe regionis Duces et Reges
vfi funt, vtex relatis eorundem priuilegiis conftat.
Hi autem Croati et Serbli, qui Sclaui di&ti fuere, nunc Schiaui et Schiauones,
regioque eorumSchiauonia ab Italis Scriptoribus vocatur; cuius caufam Cromerus
ipfis Italis tribuit, qui mollius pronuntiare ftudentes, pro Slauo Siauo vel Sciauo
enuntient. Sed haec a Cromero a) relata Schiauo Italicum non exprimunt; alium a) Hi/?, P0-, -
lon, lib. !,
de ergo conie&ura fumenda eft. Slauos, tempore Iuftiniani, Imperium infeftaffè,
cap. 3.
et in Italia cum Graecis contra Gothos militaffe, Procopius refert; qui, cum SL
pronuntiandi vfum non habeant, prout neque Latini, eosdem Graeca et Latina
prolatione Sclauor et Sclabinos dixere: at cum deinde Itali, praefertim occidentales, .
quod olim lingua Romana CL proferebatur, corrupta puritate linguae, inflexione
ELongobardica in CHI vt plurimum mutauerint, vt Clauenna, Chiauenna, Clodia
foffa, vel Clugia, Chiozza, Clufium, Chiufi, Chana, Chiana, et fimilia; eodem modo
、、光米光 JLll Slauos,
4so I Io Lycп рв квомо ольмАтлв
Slauos, Schiaнo, Sclabinos, Sebiaиcпordixere, vtapudVenetos Scriptores, praefer
tim Chronitas, videre eft. \

Sed cum verbum Scbiauo apud Italos/erииm quoque fignificat, caufa inda
ganda eft. - *

Slauо, quiDalmatiam occuparunt, Crobatoret Serblos dittos a Graecis, ex fu

pra dittis conftat: at ficutiipf Slaui, et Dalmatae eorum contermini, ab eisedo
8ti, Slauice pronuntiantes, Crobatos Hruator, et Serblos Srblos, genuina pronuntia
tione indigetant, ita Graeci hancaiperitatem fugientes, Сhrobatoret Serblos dixere,
Еt prout caeteris feptentrionalibus nationibus vagis euenit, a Romanis adviliafer
uitia condutti, exfimilitudine vocum Serblorum et Seruorum, Serbi a Romano
Graecis Serui vocati funt, vt Porphyrogenitus teftatur, de admini(tr. Imperii
cap. XXXII.
Serblieniт Котапа lingиа Уeruf diсити", er Serbula vulgo Jeruorum cal.
театenta, Serbulianique, ita citer ac pauperum in modum calcearis Serbli auteт
cognominari/int, quod Котапо Imperatori/erшит. -

НincSerbiorum nomen in Jeruorum tranit, vt apud Curopalatam et Zona

ram videre et; Wilhelmusque Тyrius, de Seruis differens, nomen/eruitutis ex eo
traxife, quia ex damnatis ad metalla originem ducerent, lib. XX. cap. IV. fcri
ptum reliquit; et ipforum regiomediterranea, loco Serbliae Seruia hodie quoque
VОСattlГ. -

Veneti vero Chronitae, irter Sclauos Adriatici accolas, Croator propriono.

mine Croatorum non dicunt, vti Narentanors fed generali Sclauогит, feu Scbiaио
хит : ideo conie8tari poteft, aVenetis, ad imitationem Graecorum, Сroatos fibi vi
cinos, eiusdem nationis et linguaecumSerblis, dialettoque parum differenti,Scbia
иo, pro Seruis dictos fuitie, cum ex vtrisque multiferuitutem feruirent, et profer
uis venderentur. - -

Nil mirum ergo,fi, ficuti Serbli, linguaRomana antiqua, a Graecis Seruivo

catifuerunt, ita Croatiquoque, ex vniueriai nomineSclauorum, eadem linguaRo
mana corrupta Schaui pro Serui, ditti funt: cum a Dalmatis et Italisemti Croati,
proferuis habitifuerint, hincque vfu receptum fit, quod olim lingualatinay.r
иит, id deinde Italica Scbiaио бgnificaret, et ex nominibus Schiauorum, et Seruо
rum, confufis, vniuerfaleSchiauorum remanferit, nomenque&biaui, pro ipfa natio
пе Slaua, et pro Seruis promifcue fumtum fuerit, talemque ignificatum hodie re
tineat. -

Seruos autem effettos Dalmatas tunc,quando SlauiDalmatiam occuparunt,

captiuia Ioanne IV. Papa redemti comprobant, vta nobis relatumeft; neque
omnes redemifle dicendum, quia multi in feruitute Sclauorum remanferunt.
Тemporibus Ducum et Regum Croatorum, Seruos apud Croatos fuite,
feruiet ancillae praediales, in priuilegis fupra fcriptis nominati, tefiantur; vendi.
tionemque hominum apud Croatos in vfu fuide, Zuonimiri Regis inue(titura de
пmon(trat. -

Seruorum autem nomina Slauica, in Dalmaticis (cripturis relata, Dalmatas

Сroatos proferuis habuitie, declarant. *
- Аппе
 ET CROATIAE LIBER SEXTVS CAP. IV. 45F

Anno CM VIII.

In Teßamento Andreae, Prioris Iadrae.

Et in Sanäo Grifogono, dimitto vinea, quae emi de Mazulo, et terrae de Vuclo,quae
*omparaui, et Seruum, et Ancillam, et centum capita de pecore . . . . et infra: et pro
anima mea dimitto liberor, imprimis Maruffò, cum vxore, et filio, et do ei vinea, quae com
faraui de Conftantiuo Mag. Ominico Calbarofò cum vxore fint liberi. Libicano filio Bu
tirani Iufto cum vxore fiia et quatuor filii, filio Prifimaco, filio Bribina, Techamida Mi
lia de Sicirano cum duo filii, vxor Rafinaco cum filio $trieterio,Senißima, Zaemilo; omnes
i/ii fint liberi.
Anno MCCIX. Donatio Elenizae, fororis Godemiri Bani, territorii in ObrouizoS.
Gri/gono, gregem ouium, cum pa/fore nomine Volcana, duo paria bouum, cum duobus feruu
lis, qui ipſa colerent territoria. Et quamuisappareat, ex ſupra citata Zuonimiri in
ueftitura, Legatos fummi Pontificis, et Epifcopos, conatos fuiffè venditionem homi
, num impedire, tamen feruitutem in vfu fuiffe pofterioribus temporibus, fequen
tia indicant:
៣៥ In Nomine Domim,' noflri Iefu Chriffi, anno ab Incarnatione eius MCIII. die XV.
伽°
Iunii. Colomamus Dei Gratia, Hungariae, Dalmatiae, Croatiae, Ramaeque Rex.
: Confideratis fidelibus ac deuotis obfequiis, Venerabilis Patris Domini Crefcentii, Spa
latenfit Archiepifçopi, nobis per ipfùm exhibitis, eiusque prece dignanter induéfi, domatio
mes, ac confirmationes Regum atque Principum, et aliorum dominorum, ad inflar priuilegio
* rum Ecclefiae Spalatenfit, quae in priuilegiis, litteris, vel antiquis Montancis ipfius Eccle
娜" /iae confcripta habentur, praefentis priuilegii pagina, confirmamus auéforitate Regia, ae
..". pleno iure fùbiicimus eidem Archiepifcopo, fùisque fùcceffóribus, et Ecclefiae Spalatenfit.
Omnes vero Epifcopatus, quos ad praefens obtinet ipfa Ecclefia, per Dalmatiam et Croa
tiam, omnesque villar, et poffe£fiones, et alia ad eandem Ecclefiam fpe&antia, praefèrtim
Villam Sanéfi Georgii de Putalo, vt ab olim donata fuit, cum omnibus hominibus in ea re
fidentibus, feruis et ancillir, et eorum omnibus bonis, Villam Syrenine, Gefe, Tugari, A/.
/eti, fimiliter cum Seruis et Ancillis, et eorum pofteris, Ecclefias Sanéfae Mariae de Salona,
et Sanóti Stephani, et Sanéti Moyfis, et Ecclefiam San&i Bartholomei, cum omnibus pro
uentibus earundem, Villam quoque Hoffzam, Villam Offrog, Villam Labenam, et totum
territorium de Sinina, Villam in Cleuma Sudumjfizam, et Villam Zetina, Stolez, Decimas
praeterea Cleunae, Zetinae, Cliffae, et eius deftriäus, Maffari cum toto monte magno Po
Jitii, et decimas Almifii vsque Mucarum. Quae omnia fùpra diéfa, volumus, quod teneat,
po/ideat, regat, atque gubernet, perpetuo Spalatenfis Ecclefia, ac eius Praefuler, fine ali
cuius perturbatione, fèu moleftatione, pacifice et quiete. Si quis autem in praemifit, vel
quolibet praemifforum diéfam Spalatenfem Ecclefiam, vel ipfùm Archiepifçopum, et eius
fucceffores, moleffauerit, vel turbauerit, iram Dei, et noflram indignationem incurrat, et
ad roburomnium praeditorum,praeſens priuilegium, noſtro ſigillo autentico communiriman
dauimus.
In Chrifli momine. Dominantis Conffantini Ducis, Ducatur anno primo, menfe Apri
lir. Nos Spalatini,hoc teftamentum et ffabilimentum pacis, inter nos, et Iupanum Sarace
mum, atque Bratozai Iudex caflri Cliffae Radomae Ar . . . . . lii Presbyter, Petrus
• *
... •
*
* Presbyter, Drafînne Nauclerus Vilco Drugs Definne, Tolifo, Oame, Iunota, Demir,Bo
|
1et, Tolimir, Pomeza, Pinniz, poff hos, centum quinquaginta alii conciues Cliffani, firmaui
米米光 - Ll l 2 ?፹፲ጷ!Ÿ
- º

-
452 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE .

mus, vt nos fideliter amicemus coram Duce ifto ceu, et vsque et fequacibus et noftro poß '
eorum iuflitias manuenere curemus. Sed et hoc adiecimus, vt fi infcienter eor nos abex.
traneis comparauerimus, accepto pretio, et vnum folidum fupra eos dimittemur. (ம1 β
fienter ipfâ, nolente comparauerimus, absque pretio liber diſcedat nihil dando. Etſi Cli
fànus Clifanum palam vendiderit, quantumcumque eum vendere poffùm vendam. Et, quod
cumque tempore gurrae,a Clifanis contra nos patratum eft, cadat, et, quod tempore pacis
cum ipfis placitare coram eorum Iupano et Iudicibus debemus, quod fi'iu/litia di&anteCli.
fanus compofitus eff, c mponat . . . . . fi non perfona, et fi eorum Iupanus aut Iudex
nobis re&um iudicium non iudicauerit, fiue Iuftitiam mom fecerit, mos habemus poteftatem
eos vocandi coram prafen . . . . . . Ducis . . . et, fi quis latro apudnos, quaefùnt
eorum, furatur fuerit, aut reddat totum, aut tradatur eorum ditioni ; et, fi quis noftrum,
fùper aliquem eorum, debitum qua fierit, fi fine placito eum ceperit, amittat placitum,et,fi
inuenire poterimus eorum damnum, notificemus: et ipfi noftrum campum, et omnia quae
habemus, mobilia et immobilia, ab omnibus latronibus, absque fraude et malo ingenio cufto
diamt. Et infuper, /i quis extraneus, pro aliqua re pignorare voluerit antequam Iuftiti.
am quaeſiuerit, vos nos defendere ſtudeatif.
Hoc Sacramentum firmauimus, ego Volcinna Sagarelle, Tolmizo Drago Iupano, Pe.
trizo Palumbello, Turminus Conftantini, fùo cum fratre, Iurre Sulize, Micba Malanare
te, Caualca Sole, Biualdo Zane Marci Drago Gumay caeterique centum quinquaginta. §
quis, quod abfit,hanc ordinationem, cum aliqua fraude, et malo ingenio, frangere temtaue
rit, habeat iratum Trinum et vmum Deum, et malediéfionem CCCX. et VIII. Sanäo
rum patrum, et duodecim Apoftolis, et omnium San&orum.
Ego Duymus Leuita, et Ecclefiae Beati Domnii Primicerius, huius teftamenti Scri
ptor, et de hac re exiffens teftis.
Haec ex originali membrana antiqui cara&eris: et, nifi alius Conftantinus
Dux, antiquior Philadelfienfi fuit, is Conftantinus eft, qui ab Emanuele Imperato
re, conftitutus fuit Dux Sclauoniae, eiusque memoria reperitur anno MCLXXI.
vt relatum eft.
Ex qua, venditionem hominum apud Croatos Cliffènfès in vfu fuiffe, appa
ret, et ob deli&a, noxae loco, in feruitutem Croatos tradi folitos, prout etiam debi
tores creditoribus tradebantur, vt Archidiaconus cap. XXXI, de Sacerdote pau
pere refert. Manumiffionem cuiusdam Theodori, antiquus B. Ioannis vitae fcri
ptor, memorat; et pofteriorum temporum, variae Seruorum fiue Sclauorum ven
ditiones, donationes, manumiffiones, et in teftamentis libertatum donationes, ex
tant, quas longum eſſet recenſere. *

Huiusmodi Seruos, Sclauos di&os, diftrahi per commercia folitos, leges anti.
quae adhuc in ciuitatibus maritimisextantes,teftantur; et praefèrtim inftatutoRa
gufino, in quo plura genera Seruorum recenfentur, ipforumque venditio, vsque
ad annum MCCCCXVII. permiffà fuit, vt patet ex libro fèxto ftatutorum Refor.
Tñ?atOrºllIIl :
ΟΟΙΧΧ.
De non vendendis Seruis.
MCDX VII. Indi&fione IX. die XX VII. menfis Ianuarii, in maiori Confilio ca
ptum, quod, cum per multos dominos circumuicinor, plurier nobis fuerint porreéfae quere
lae, et quotidie porrigantur, contra mercatores noftros, habitantes Narenti, et alios Ragu
Jfienfes:
* -
 º

ET CROATIAE LIBER SEXTvs CAP. IV. 453

-
- - - - -
-

fenfes: eo, quia emunt, et vendunt, ex eorum fùbditis. Confiderantes, talem mercamtiam
effe turpem, nefariam, et abominabilem, et contra omnem humanitatem, et cedere ad non
paruum onus et infamiam ciuitatis noftrae, videlicet, quod humana fpecier, fa&a ad ima
ginem et fimilitudinem Creatoris noflri, conuerti debeat in vfùs mercimoniales, et vendan
tur, tanquam fi effent animalia bruta, volentesque huiufmodi prouidere, me de caetero com
mittatur. Statuimus et ordinamus, quod de caetero, nullus nofler diflri&ualis aut foren
Jir, habitans in ciuitate Ragufii, vel eius diftriéfu, feu quilibet, qui pro Raguſeo ſe appel
Ilat, vllo modo vel ingenio, audeat vel praefumat, emere, aut vendere Seruum, aut Seruam,
vel mediator effe huius mercantiae, nec etiam habere partem vel fòcietatem, tam cum ciue,
quam forenfè, qui faciat feu exerceat tale exercitium, incipiendo a Budua, vsque Spale
tum: et, qui contrafaciet, pro fingula vice, flare debeat menfibus fèx, in carceribus inferio
ribus Ragufii, et foluat pro omni capite feu perfona, quam vendidiffèt, emißt, et de qua
fuiffet mediator, aut habuiffet partem, yperperos XX V. aut nunquam incipiat terminus
menfium fèx carceris, donec foluerit poenam pecuniariam. Et qui accufàbit contrafaci
enter, ita vt eius accufatione veritas reperiatur, habeat medietatem poenae pecuniariae,
et teneatur de credentia. Verum, fi aliquis ciuis aut habitator, Ragufii emeret ali
quem Seruum vel Seruam, pro vfù fio, non intelligatur fùbiacere huiusmodi poenae.
Item, quod nullus forenfis, cuiuscunque conditionis exiftat, modo aliquo audeat, vel
praefiumat, facere aut exercere talem mercantiam, in diflriéfu noflro, fùb fùprafçriptis.
Item, quod niilla barca, mattis, aut mattigium noftrum, modo aliquo audeat, vel prae
fùmat, nauigare huiusmodi feruor et fèruas, füb poena patrono, ffandi menfibus fex in car
ceribus inferioribus pro fingula vice, qua contrafecerit, et marinariis, flandi menfibus tri
- -

bus, fimiliter in carceribus inferioribus pro fingulo.

Hincque coniici poteft, ex hacSeruorum, vel Schiauorum abundantia, quam
facile Dalmatae, deinde Veneti, claffes fuarum triremium inftruxerint, cum maior
numerus claffiariorum, in remigibus confifteret. Sed ipfi quoque Dalmatae, tra
&tu temporis, fub nomine Sclauoniae, fiue Schiauoniae, ab exteris, praefèrtim Ita.
lis, comprehenfi fuere; et quamuis Veneti Chroniftae, Adriatici accolas, a Prin
cipio in Dalmatas, Sclauos, et Narentanos, diftinguant: tamen, deletis Narenta
nis, Sclauorum nomine, ipfi quoque Narentani comprehenfi fuere; ita, vt Dalma
tae foli, a caeteris Sclauis diftinguerentur, Curiaque Romana, Legatos ad Dalma
tiae et Sclauoniae partes mittere a) folebat. Sed ex viciffitudine rerum, bellis, a) A.C. nfr.
morbis, aliisque cafibus, deficientibus Dalmatis, Slaui, in continenti, et infulis, fen
fim irrepebant, in ipfisque ciuitatibus recepti fuerunt; ita, vt Dalmatae, quamuis
in ciuitatibus, lingua Latina corrupta, ad inftar Italicae vterentur, Slauicam quo
que ex neceffitate difcere et loqui coa&ti, bilingues effe&i funt, retenta tantum in
fcripturis lingua Latina; fed praeualente Slauico idiomate, inter Sclauos ab exte
ris numerari cepere. Et ficut aliquas ciuitates maritimas, Croatorum et Seruio
rum, poftquam ius Dalmaticarum ciuitatum confequutae funt, inter Dalmaticas
numerari, Dalmatiamque inde dilatari cepiffe, fupra obferuatum eft: ita poftea
Comitibus, Breberienfibus diétis, ditionem ad Dalmaticas ciuitates extendentibus,
omnes ciuitates maritimae, ipfos recognofcentes, inter Sclauonicas recenfitae fue
re; Venetique, ſi quando Ambaſciatores ad Breberienſes, vel ciuitates Dalmati
cas mittebant, Ambafciatores ad partes Sclauoniae miffos dicebant; deinde tamen
eisdem maritimis ciuitatibus in Venetorum prote£tionem deuenientibus, omnes
Lll 3 Dalma
- 454. I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

Dalmaticae iterum vocatae fuere. Hodie vero, Schiauonia appellatur Croatiae et

Seruiae pars maritima, inter quas ipfà quoque Dalmatia comprehenditur,et,prout
in confufionibus euenit, ipfae Croatia et Seruia maritimae, apud Geographos, an
* . tiquo more, in Dalmatia includuntur, mediterraneis tantum Croatiae et Serbiae
nomina retinentibus, Seruiae tamen pars occidentalis Bosna dicitur, ita, vt Dalma
tia pro Sclauonia; et Sclauonia pro Dalmatia, faepe fumatur, et, cum Slaui Illyri
cum antiquum fere vtrumque occupauerint, nunc apud Latinos lingua Slauica, vt
plurimum, antiquo nomine regionis, Illyrica vocatur, vsque receptum eft, quod
latine Illyrica lingua, idem Italice Schiaua vel Schiauoma fignificet. Dalmatae tamen,
ipfisque contermini Slaui, linguam Slauicam non dicunt, fed Hruatam, vel Srblam,
prout cuiusque diale&tus eft. Sic per temporum vices, confunduntur nomina re
* gionum ac gentium, vt vix ex veteribus monumentis, aliqua diftin&io tradi po£
fit; et, quamuis, per tot fecula abolitam diftinctionem Dalmatarum et Slauorum,
reuocare inanis labor videri poffit: in ipfis maritimis tamen ciuitatibus, inter Sla
uos et antiquos Dalmatas, obferuare volenti, mores adhuc in pluribus diuerfide
prehenderentur.
※米米※米米米※※※※※※※※※※※※米※※※※※※※然

- ‘C A P W T V.
-

D E /* I, A H I S.
lahorum nomen, ante annumMCCCinDalmaticis monumentis non reperitur,
talique nomine cenfebantur paftores, montana Bosnae incolentes,qui, cum Mla
a) Madiur dino, Dalmatiae, Croatiae, et Bosnae Bano, militaria feruitiaa) praeftitiffent,adpla
“?.* . na defcendere, et Croatis inmixti, agros colere permiffi fuerunt; inde multipli.
cati, maritimarum quoque ciuitatum agros infeftarunt: qua de caufâ, quomodo
a Regibus Vngariae faepe repreffi fuerint, in patriae Chronico refertur. Vlaho;
quoque dixere Graeci eos, qui peculiari lingua, ab eisdem Vlahica di&a, perDa
ciam, et Theffaliam vtuntur, vt Laonicus tradit lib. II. Dacorum, fiue Vlahorum,
in quibus, et Moldaui. Dacorum lingua, fimilis eft Italorum linguae, adeo tamen corru
pta, et differens, vt difficulter Itali queant intelligere, quae iflorum verbis pronuntian
tur. Vnde autem, lingua, moribusque Romanis vfi, in iffam regionem accefferim*, ibique
Jèdes fixerint, a nullo mortalium accepi? nec aliquem audiui, qui ifia liquido commemo
ret. Dicuntur tamen homines, vndique confluentes, in iffam regionem penetraffe: haud in
terim extante aliquo memorabili iftius gentis exemplo, quvd operae pretium fit, vt prae
fenti hiftoriae intexatur. Nihil differunt ab Italis, caetera etiam viéfus ratione, armo
rumque, et fiipelleétilis apparatu, etiamnum eodem vtentes, quamuis ea gens in duos di
flinéfa eft Principatur, in Bogdamiam videlicet, et regionem Iffricam: haud tamen aequo
inter fe iure viuuut. Et infra, relata Peloponnefi et Boeotiae occupatione, fequitur:
- . Pindum quoque occupauit. Hunc montem Vlaci incolunt, quibus eadem cum Dacis &t
lingua, nec quicquam ab Dacis, qui Ißrum accolunt, differre cognofcuntur. Et Gregorius
Acropolita: Theffalia, et magna Vlabia s ibi Detrias, Pharfalos et Lariffa. Item,
*)lib.3.683. Ioannes Cantacuzenus b): Theffalis fé dedentibus Praefe&um regionis Blachiae Ioannem
Angelum imponit. Vlahos autem Thefàliae, a Dacicis originem ducere, iidem refe
runt Graeci, quos Patzinacitas vt Porphyrogenitus: Patziuacas et Scythar, vt Ce
- drenus
*
 ET CROATIAE LIBER SEXTvs CAP. v. 455

drenus, et reliqui, di&tos fuiffè conftat: nam Cedrenus, Zoe Matre ConftantiniPor.
phyrogeniti regente, foedus cum Patzinacis contra Bulgaros i&tum refert, eos
demque deinde inimicos effe&tos, in curribus cum familiis ex tranfiftrianis regio
nibus faepius adueniffe, Thraciamque populatos effe; de quibus Zonaras, rela
tis Patzinacarum per Thraciam populationibus, et de eisdem vi&oria, fubdit in
Alexio Comneno:
Magna igitur Scythicae gentis multitudo periit, caeteri in vincula traditi fùnt, ac
pro corona venditi. Imperator vero dele&u habito, Scytbarum robuflorum iuuenum ma
gnum numerum in Moglena Prouincia cum vxoribus et liberis collocauit, eximia ligione
ex eis confe&a, qui hodieque per fùcceffiones manent, ex loco, in quo confederunt, cognomen
tum adepti, vt Patzinacae Moglenitae dicantur. Nicetas autem de Calo Ioanne, qui
Scythas Iftrum transgreffos, Thraciamque populantes, vicerat, ait:
Magno numero caeduntur Amaxobii illi, id eft qui plauflris loco aedium vtuntur,
multi capiuntur, adeo vt in occidentali quadam Prouincia, Romani pagi ab eis conderen
tur, quorum adhuc reliquiae fuperfùnt. Et paulo infra: vota Deo perfoluit, quod fe
ftum Patzinacarum noftro tempore dicitur, in rei geftae monumentum, et grati animi
teſtimonium.
Hos Patzinacas Vlahos quoque di&os fuiffe, Ioannes Cinnamus, bellum ab
Emanuele cum Vngaris geftum referens, te[tatur: º

a) Leonem autem, Batatzem nomine, aliunde, cum exercitu alio magno, et Vlaho a) lib. 4.
rum ingenti numero, qui quondam fuiffe coloni Italorum memorantur, ex locis Pomto Eu
xino vicinis, irrumpere Hunnicam iubet, vnde nullo quisquam feculo eos inuafèrat.
Nicetas vero, de Andronico ad Roffos fugiente, aVlahis capto, Emanuelique
dedito, tradit: quae, ficuti de Dacicis Vlahis intelligenda funt, ita de Theffalicis
Vlahis ea, quae Zonaras idemque Nicetas fupra relati tradunt. Nam Moglenam
regionem Cedrenus defcribit, et eiusdem montanam, a Roberto Guiscardo defo
latam, circa Caftoriam effe, Anna Comnena Alexiados lib.V.docet; in quam Ale
xius deinde Vlahos collocauit. Eademque loca hodie incolunt, et ad montem Pin
dum vsque fe extendunt, vt Laonicus: quae Regio magna Vlabia quoque di&afuit,
vt Acropolita. Et ficut originem ducunt ab illis, qui in praelio capti fuere, quo
rum plurimi membris debilitati effe folent, ita Graeci eosdem Cuzzo Vlahor dixe
re, quod vulgari Graeco claudos Vlahor fignificat.
Patzinacas ergo, eosdem fuiffè cum Vlahis, ex di&is conftat. Sed Patzinaca.
rum nomen in defuetudinem abiit, Vlahorumque denominatio inualuit, et adipfos
quoque Bulgaros extenfà eft: nam Anna Comnena, dele&tum Tyronum a Patre
Alexio fa&um, de quo Zonaras, referens, ait lib. VIlI.
Nempe Bulgaros, et paftoritiae duratos vitae laboribus, agreftes iuuehes, incerti, f&
dibus vagos, quos communis dialeäus Vlahos vocare confueuit, etc. Et Nicetas de Ifàacio
Angelo: -

Haemi montis accolas, fibi et Romano Imperio infeffiffnos reddidit, qui olim My
Ji, nunc Vlahi nominantur. º

Vlahi ergo a Graecis di&ifuere, non folum quiVlahica lingua loquebantur,

fed etiam ipfi Bulgari: Laonicus etenim, relata Illyriorumper Europam difperfio
ne, ſubdit: - -

a) A
 456 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE
a) lib, i. a) A Dacia ad Pindum vsque montem, in Theffaliam fé proiicientem, alius quidam
populus, vtrique momem fuit Bachi.
Hic loco Bachi, Vlahi legendum effe conftat, cum Bulgaros quoque inter
Vlahos trans-Iſtrianos, et Vlahos Theſſalicos ſitos, comprehendere voluerit Lao
nicus nomine Vlahorum; hocque modo Vlahi di&ti fuere etiam Bulgari, qui pa
ftoritiam et agreftem vitam, prout ipfi Vlahi, ducebant. Haec apud Graecos,
Apud Latinos autem Scriptores, Luitprandus, hift. lib. I. cap. III. Pizenacos inter
trans-Iftrianos populos numerat, et Rhegino Hungaros a Petzinatis fedibus füis
pulfos refert: Longinusautem et Michouita, Pyeczimegos, Cromerus vero Picinigot,
conterminos Ruffis ponunt, et cum eisdem Ruffis contra Polonos focia arma iun
xiffe referunt. quae de Patzinacis intelligenda funt. Nam Longinus cum Cedre
no et Zonara concordat, qui imperante Zimifce, Roffos ex Bulgaria redeuntes in
ternecione a Patzinacis deletos referunt: Longinus vero Pyeczinegos, Duce Bu.
ra, anno CMLXXII. eodem Zimifce imperante, Ruffos ex Graecorum prouinci
is praeda onuftos redeuntes vi&os, praeda fpoliatos, Ducemque eorum occifum,
tradit. quae omnia de hodierna Valachiae regione intelligenda effè conftat. Wla
horum autem nomen ab anno MCCC. innotuiffe Cromerus refert lib. XII.

Primum hoc momen, Vlahorum, in Vngarorum hifloria reperio, tempore Caroli Re

git, qui anno Chrifli MCCCXXX. contra Bazaradum Valachorum Regulum, quem illi
- - -
-
- -
-
- - - -
-

Slauico nomine Voieuodam vocant, latine Palatinum dici vfùs obtinuit, bellum geffit.
De quorum denominatione Aenaeas Sylu. lib. II. Europae cap. II.
Colonia Romana eo deduéfa, Duce quodam Flacco, a quo Flaccia nuncupata, eximlon
go temporis traéfu, corrupto, vt fit, vocabulo, Vlachia diéfa, et pro Flaccis Vlacbi appel
lati: fermo adhuc genti Romanus eft, quamuis magna ex parte mutatus, et homini Italico
vix intelligibilis.
Leunclauius vero in Pande&is Turcicis num. LXXI. explofà a Flacco dedu
&tione, vti fabulofà, ait, Vlachorum nomen a vocibus germanis Walli, Walchi,et Wa
liſthi promanaffe,,quibus Italos et Gallos fignificari affirmat, et enuntiatione mol
liori mutatum in Vlachi. quod corroborare volens, fubdit:
Suffragatur huic opinioni meae, vetus etiam Galliciae nomen, frequens in antiquis
Vngariae Regum titulis, quo Valachia fignificabatur, eadem cum Gallis et Italis vtens
lingua, ficut et nunc adfinitatem aliquam cum eorum lingua Prouinciali retinet.
Stephanus autem Zamofius, lapidum antiquorum Daciae cap. III.
Diêfi fünt Vlachi, mom a Flacco, vt Bonfinius et alii comminifçuntur, fèd quia abo
rigines eorum a Pannonibus Olaz vocantur, hinc Olachi ac additi, litteris tandem Va
lachi fùnt dicti. Fit autem faepe, vt in vernaculo indigenarum idiomate, peregrinas ori
ginationes imperiti linguarum confingant.
Sic quisque ex fuae gentis idiomate Valachorum denominationem trahere
conatus eft; ea, quae Aenaeas Syluius de Flacco refert, eadem plures repetunt.
Et Iouius, Flaccum Praefidem Prouinciae nomen dediffe féripfit ; quod ab Ouidio fum
tum effe debuit, vt Gregorius Reychersdorff, in Chorographia Tranfiluaniae, re
fert, ait enim Ouidius de Ponto lib. IV. Elegia IX. ad Graecinam:
- Prae
 ET CROATIAE LIBER SEXTvs cAP. v. 457
Praefuit his Graecina locis modo Flaccus, et illo. -

Ripa ferox Iftri fùb Duce tuta fuit. . |

Hic tenuit Myfùs gentes in pace fideli,

• Hic arcu fifor terruit en/è Getas.

A tempore Ouidii, DaciainRomanorum ditionem nondum peruenerat, OUIn1

*- L.
eandem Traianum debellaffè, eoque Colonias deduxiMe, conftet; ideo merito hanc
fententiam vti fabulofàm reiicit Leunclauius; fèd fùam quoque a Walchi, idem
ipfe refellit, nam ibidem fèquitur:
Vlachiam vocauere Graeci, et incolas Vlachos, pro quibus interpretes Zonarae, Ce.
dreni, et aliorum hiftoricorum, reddidere Blachiam, et Blachor, contra molliorempronuntiandi
rationem Graecorum.

Vbi re&e quidam interpretes redarguit, quod B pro V pofuerint; fèd non
animaduertit ipfè, quamuis linguarum Graecae et Slauicae peritus, latinum Vala
chur, non effe eiusdem prolationis cum Graeco BA xx, et Slauico Vlah ; quae eodem
fono proferuntur; indeque dignofcitur, eum,ex latina Valachorumdi&ione, figni
ficatum mutuaffè, et füis Walcbis adaptaffè. Nam latini facilioris prolationis gratia
A addunt, et cum X non habeant, pro eo, CH ponentes, pro Vlachis, Valachos
fcribunt, et Germani Walachos duplici V; fuffragium autem ex Galliciae nomine
falfùm eft. Nam Reges Vngariae titulum Galliciae, ab Halycia, fiue Gallatia, ciui
tate ad flumen Tyram, hodie Dniefler, in Ruffia minori, fiue nigra di&a, cuius me
minit Codinus, exiftente, fumferunt, vt ex Longino et Cromero fuo loco relatum
eft; non a Gallac, fiue Gallitia Valachiae, quae ad Iftrum: neque Valacha lingua
maiorem affinitatem habet cum Prouinciali, et Itala, quam cum Hifpana, vel Gal
lica; fèd omnibus hifce diuerfà, quartam, et peculiarem Romanae fiue Latinae
linguae, diale&tum habet, vt idem Stephanus Zamofius, de Valachis montana
Tranfiluaniae incolentibus differens, animaduertit; qui eorundem denominatio
nem ab Olaz Vngarico deducens, ab antiquis Annalibus Vngaricis manufcriptis,
quos Thuroczius edidit, refellitur. Ibi cnimcap. XCVII. femper Vlachi reperiun
tur, in edito vero et Vlachi, et Walachi, ideo, quod aliis de imperitia linguarum
appingit, in ipfum redundat, Ctim igitur Annales Vngarici, qui apud Latinos
pro antiquiffimis habentur, Vlachos habeant, et cum relatis Graecis au&oribus
conueniant; Vlaborum prolatio non eft detorquenda, et prout apud vtrosque figni
• ficat gentem Vlahica lingua loquentem, ita eiusdem vocabuli origo, Graeca aut
Latina effè non poteft; cum eosdem Patzinacas prius dixere Graeci quam Vlahos,
neque Vlahorum nomen apud antiquiores fcriptores, Annam Comnenam, et Ni
cetam, reperitur; quorum temporibus Vlahi, tam pro iis, qui Vlahica lingua lo
quebantur, quam etiam pro Bulgaris fumebantur. Reftat igitur, vt hoc vocabu
lum Graeci a Slauis proximioribus fumferint; apud Bulgaros etenim, Serblos et
Croatos, Vlah, Romanum, Latinum, et Italum fignificat, apud Polonos vero,caeteros
que Septentrionales, Vloh, vt Cromerus tetatur, loco fupra relato, vbi equitur:
Vnde vero, et quando, Valachi dici ceperint, non comperio. Vulgaris quidem eft opi
mio, fed nullo veteri auéfore nixa, a Flacco quopiam, fiue Praefeéfo, fiue Domino, eos no
men hoc accepiff?, vt primum Flacci, mox corrupto a finitimis Barbaris vocabulo Wlaff,
et Valachi appellarentur. Polonorum quidem, atque Slauorum lingua, non modo hi populi,
光光光 Mmm феrurrg

•
 458 I. ПО. LV СII DE REGNО D А L МАТIАЕ

сетит енат отте, диi/int laici generi, Иla/, е: Иой dicuntur, диоiip/im etiaт
argитето eft, Iralicam banc genteте/е. -

Sed ipfum quoque Parzinacarum nomen, ex Ruffico, vel Polonico Pyeczini

gorum, defumtum videtur. Graecosetenim, pronunciationem inuertendo, Slauoni.
zafie, Allatius, vir fummus, animaduertit. Еxemplo fint (equentia:
Рyeczinigi-Patzigacitae: Porphyrogenitus *
Рatzinacae, Сedrenus et reliqui.
Cejar, Тzejir, Cinnamus et plura alia.
Daciae ergo incolae, primo Pyeczingi, Ruffico, et Patzinacae, Graeco voca
bulo, dittifuere, deinde Bulgarico Vlabi. -

иlabiigitur, vel иla/ Slauice, et Valachi latine dicuntur, quicunque Vala.

chica lingua loquuntur; et quamuis Cromerus,linguamValachicam, mixtam cum
Ruffica et Slauica effe, fcripterit; quoddefinitimis Podoliae Moldauis efie potuit,
et de Valachis I(triaccolis et Bulgaris conterminis, qui promifcua lingua Valachi
ca et Slauica loquantur; prout et deTheffalicisValachis, qui inter Albanos, Grae
cos et Bulgaros degunt, et cum finitimis etiam ipfipromifcualinguavtuntur: vni
uerfam tamen late patentemvtriusque Valachiae regionem, vltra I(trum, etТhef
faliae montanam citra, Valachica tantum, non alia linguavti, certum eft omnibus,
. qui easdem regionesperagrarunt; fed cum in diutina feruitute Bulgarica, Roma
num charatterem amiferint, Вulgarico vtiillis necefie fuit, et Sacerdotes eorum,
Slauico idiomate, Diuina officia celebrant, Principesque Slauico vocabulo Voiuо
dae ditti; cum caeteris Valachis Slauico charactere, et titulis vtuntur; idcirco
communiter cum Cromero creditum eft, Valachicam linguam, cum Slauica mix
tam effe. Necadmiratione caret, multis abhinc feculis, linguam Romanam, citra
I(trum,prorfus extinétam effe, vitral(trum autem, peculiari diale8to feruari, exin
deque deinde in Thefaliam translatam fuifie; et eo magis, quod Romanipoftre
mam Daciam, temporeTraiani acquifiuerint, et primam Imperante Aurelianoami
ferint, deferuerintue; et inde populis cis litrum translatis, inter Муfiascoliocan
tes, Daiam nouam conftituerint; adeo, vtnifiiptius linguaevfus per late patentem
Daciam conuinceret, res fabulofa videretur: hos autem Valachos, quamuis com
muniter (criptoresteneant efieprogeniem Romanorum,aТraianoibideductorum;
tamen, cum apud auttores antiquos, nulla eorum memoria reperiatur, fed varia
tantum nomina Barbarorum, qui Daciam pervices occuparunt, quousque Bulga
ri haec cadem loca, quae Valachi tenent, infederunt, et transmifio Iftro recentio
rem Daciam, Муfiam, Мacedoniam, partemque Thraciae Romaniseripientes,
Вulgarico nomini addiderunt: probabilius igitur videtur, tunc vittores Bulgaros,
Romanorum populoscaptiuos integros, excififtrianis regionibus, in transitrianas,
fimul cum lingua transtulife, et cum illis,fi quia tempore Aureliani reliquierant,
velab aliis barbaris, prius ibidem translatifuerant, mifcuife, quam quod omnes
ab antiquisRomanis ibidem a temporibus Aurelianirelittis promanarint; quicum
ёitionis Bulgaricae effent, pro Bulgaris transi(trianis habitifuerunt, quoad ab eis
dem defcifcentes, Patzinacarum, deinde Vlahorum nomen fortitifunt. Еt quam
uis deinde Vlahorum nomen, cum Bulgaris confufum reperiatur; tamen, fi quis
reflectat ad originem et fignificatum nominis Vlab, id apud Slauos vniuerfos, Ro
manum, Latinum, et Italum бgnificare reperiet. Сum igituripti Slaui Illyricum
- - ОССLI
 ЕТ СК ОАТПАЕ LI ВЕК SЕХТ VS САР. V. 459

occupauerint, Romanosqueinibi incolentes in feruitutem redegerint, inclitumillud

nomen Romanum apudSlauosferuile euafit, et Vlah/örшил fignificarecoepit; quod
deindeadeiusdem Slauicae quoque gentis, pattoritiae infimaeque conditionisho
mines, extenfum fuit. Vlabiigitur apud Slauos, ex lingua, homines Romanos, La
tinos, vel Italos fignificat, ex conditione pattores, montana incolenres. Vlahosau
tem, per montesRafciae, Воsnae, et Croatiae degentes, etiamfi multi Romanorum
еНе progeniem arbitrantur, et tempore occupatae a Slauis Dalmatiae in montes
fecesfife, cum Presbytero Diocleate autumant; tamen, cum nullum Romanaelin
guae veitigium retineant, nomenque ipforum innotueriteotempore, quo Vlaho
rum nomen cum ipis Slauisiam confufum reperiebatur, et pattorem fignifica
bat: ideo paftorum nomine cenfitos fuille, prout et nunc, verofimile eft. Ноs
Itali Morlaccor dicunt. de cuius nominis fignificatu Presbyter Diocleas, qui ante
annum МСС. (cripfit, Bulgarorum gefta defcribens, air:
- Igitur impugnante, Syllodихіат, expugnauerunt ean, inde debellando ceperunt ro.
тат Масеdoniams poji baec totam Prouincian Latinorum, qui ilo tempore Romani coca
bantur, тоio vero Моroulachi, boc eft nigri Latini.
Нaechomo Slauus, qui loca a Bulgaris occupata referens, Syllodaxian, pro
Муfia fumere dignofcitur, et praeter Macedoniam, Thraciam quoqueoccupatam
tradit; quam ex vocabulo Graeco Манго, et Slauico Vlabi, Могонlabi componens,
tunc Slauis nigror Latino, fignificare teitatur Romano-Thracos, qui Slauico idio
mate Carni - Иlabi, fitie, vt textus a Maruloverfus, Carni Latini, dici debuifent.
quam nigredinem cum Romanis Thraciae tribuat, hac coloris differentia ab aliis
eos diftinguere videtur, qui Slauice Bili- иlabi, id et Ali Latini, dicendiefent,
quod verofimiliter hodiernisValachis, ad Septentrionem Bulgarorum degentibus,
tempore Diocleatis tributum effe debuit Polterioribus autem temporibus, eius
dem Valachiae transi(trianae partem maiorem, nunc Мoldauiam di8tam, Маито
clabian dixere Graeci, vt Codinus teftatur: inde fieri potuit, vt, ficut priusVlaho
rum, ita deinde Маигоиlaborum nomen, ad vniuerfos montium incolas, Vlahico
more pattoritiam vitam ducentes, a Graecis extenfilm fueric, Venetique, quicon
tinuo in Graecia verfabantur, ab eisdem id mutuati fint, et prolatione Italica Моr
lacco, dixerint, caeterisque Italis deinde communicauerint;exindeque incolaemon
tium Rafciae, Воsnae,et Сroatiae, Morlachi ab Italis dicantur, et тот, Croatiae,olim
Albіи, Мorlacca, ita vt ipfi quoque Itali, Romano-Graecos imitati, Мorlaccor nomi
nantes, nigro Latino, fue Italos, pro Slauis imprudentes dicant. - -

Valachi autemhodierni, quicunque lingua Valachicaloquuntur, fe ipfos non

dicunt Vlahos aut Valachos, fed Китето, et a Romanis ortos gloriantur, Roma
naque lingua loqui profitentur; quod, ficut fermo ipforum comprobat, ita mores
duoque eorundem, Italis quamSlauis fimiliores, conuincunt, vt relati auttores re
ferunt, et qui cum eisdem verfati funt tefiantur. Ex quorum progeniefe ortum
Ioanniciu, Rex Bulgariae et Blacbiae, ad Innocentium III. fcribensa), profefuseft; a) Rain, ad
Ioanne, quoque Ниппiade, inter Valachos Trantiluaniae natus, fe ex Coruiпа Кота ап. 1203.
71. 20»
па familia ortum ducere gloriabatur. -

Prodittorum vero corroboratione,ponendafuntaliquaverbaValachica, quae

Romanum retinent idioma, а Fratre Franci/co Soітіroнich, Вulgaro, Archiepifcopo
Аchridano, tradita: qui, cum multo tempore interValachos verfatus, regioneseo
ж 363k - Мmm 2 ГUIIl

**
ви
460 I. IO. LVCII DE REGNO DALMATIAE

rundem pluries peragrauerit, et Bulgaricam, Latinam, Italicam, Valachicam, et

Turcicam calleat linguas, de vocabulis, moribus, locorumque fitu, accurata diftin.
&łione differit:

Valachice. Latine, Valachice. Latine.

Albu Album Erba Herba
Albul Albus Frat Frater
Ара 4qua Fratria Fraternitas
Argint Argentum Freul Frenum
Auuru Aurum Fur Fur
Arma Аrma Furat Furari
Anful Angelus Gaima Gallina
Аре Арея Gramatich Difcipulus
Buno Bonus Luma Luma
Buna Boma Lung Longur
Barba , Barba Ците Lитет
Barboful Barbatus Luminare Candela, Lumen
Bou Bouis Lumimofüs Splendidus, llluftris
Batezat Baptizatus Maire Maior
Cadul Caballus Munte Мотя
Cafa Domus Muntami Montani
Camalla Camifa Nic Nix
Сaетр Сатрия Ninge Ningit
Caemplumg Campus longus Nigro Niger
Сатрата Сатрата . Ploua Pluuia
Capul Caput Jºafte Pafèba
Caglia Callis, via Pament Pauimentum,terra
Cagliator . Viator Roſſu Rubeus
Caine Canis Rivol Riuulus, fiumen
Ciara Cera Rumamefte Romane
Carta Carta Stella Stella
Cielul Coelum Soere (Sol "
Cruce Crux Lun Dies Lunae
Domnul Primceps, Domimus Marc Martis
Dота Domina Miercur Mercurii
Domnia Domimium Gioi Iouis
Domnejle Domimicus Vinere Vemeris
' Dommata Dominatio tua Sambata Sabbati
Dutor Debitor INedegliaSlauonicum vocabulum,Dies Dominicus

Valachice. ILatine.
Bine venit domnata. Bene veniat dominatio tua.
Bine amga /ît predomne ve/tre. Bene inuenta dominatio vefira.
Su noi ſentem Rumeni. Ftiam mos fümus Romami.
Noi fentem di fange Rumana. Nos fùmus de fanguine Romano.'
Ne te teme. Ne timeas.
Rumi tot ſitentia acolo. Romae omnia faméfa ibi.
Pune folich in capul. Pone biretum im capite.
Rumen Munten, Romamus Momtamus,
- - Ex
 RT CROATIAE LIBER SEXTVS CAP. V. 461
Ex Wolfgango Lazio.
Stis Romane? - Scis Romane?
Sufia. Stiffla.
Ex Ioanne Laficio.
Occide. Occide.
Vniuerfà autem Valachia, prout olim in duas diftin&a fuit prouincias, ita
nunc quoque duos diuerfos habet Principes, Vayuodas diétos; occidentalis, quae et
minor, a Graecis, Slauis, et Turcis, Vgroulachia di&ta, quod Vngaricam Valachiam
fignificat, a Latinis Transalpina, et füperior, ab ipfis autem Valachis Muntena, id
eft montana: inferior autem, fiue orientalis, et maior, olim Mauroulahia di&ta, id
eft, nigra Vlabia a Graecis, nunc quoque a Turcis Carabogdania, id eft nigra Bog
dani regio, a Bogdano Principe, quod nomen apud Slauos Deodatum fignificat. Nigra
vero a frumento nigro, cuius eft ager ille feraciffimus, vt Leunclauius afferit; quam
frumenti nigredinem, Graecis caufàm dediffe Mauroulahiam denominandi, credibi
le eft. Hanc eandem Slaui Moldoulahiam, a flumine Molda, dicunt; Valachi autem
Moldoue. Geographi vero vniuerfàm regionem, in Valachiam, et Moldauiam diftin
guunt: et cum vtrique hi Valachi, chara&tere Bulgarico, vel Slauico, Cyrilliano
nuncupato, vtantur, diplomata fuorum Principum idiomate quoque Slauico fcri
buntur; et, etiamfi aliqua Valachico idiomate fcripta reperiantur, tamen omnium
nomina, et tituli, in principio apponi folita, Slauico idiomate fcripta funt, exempli
gratia:
- Му М. М. Not N. N.
Miloftyu Boxyu Naçalnich Gratia Dei Prorex -

3i Voyvoda Vgroulaſhi, y proga. et Dux Vgroulahorum, et caetera. *

My N. N. Nos N. N.
Milo/tyu Boxyu Naçalnich Gratia Dei Prorex
y Voyvoda Moldoulaſchi, y proça. et Dux Moldoulahorum, et caetera.
Has autem Valachorum regiones, antiquiffimis temporibus Baffarmae inco
luerunt, vt Strabo lib. II. teftatur: qui fùnt trans Iftrum Scythae, Baffarnae, et Sauro
matae, faepe praeualuerunt, pulfisque aliis in eorum loca immigrarunt, quidamque eorum,
vel in infùlis, vel in Thracia fùbfliterunt,etc. Et infra: ad oftia I/lri magna efl infüla IIs xn,
Peucbe, quam tenentes Baffariae, Peuchini fùnt cognominati. Idem Ptolomaeus et Zofi
mus. Tacitus de moribus Germanorum: Peucini, quos Baffarnas vocant ; Plinius lib.
IV.cap.XIV. Peucini Baftarmae fupra diéfis contermini Dacis. Idem Ammianus Mar
cellinus et Iornandes. Hinc obferuare licet, infulam, quam Graeci Peuchem, et po
pulos Peuchinos dixere, eandem Latini Peucem ; Slaui vero acutiori fono Peuczen,
et Peuczinor : inde illud Polonicum Pyeczinigi promanafTe dignofcitur. A quo Grae
ci acutam pronuntiarionem Slauorum imitantes, Patzinacarum nomen pepererünt;
hancque eandem infulam, ab accolis, parum ab antiqua Peucae diffona voce, Pizi
nam vocari, refert Dominicus Marius Niger capite X. de oftiis Iftri differens: fà
crum oflium, reliquis amplius, infulam Peucem ample&ens, Pizinam modo a Barbaris vo
citatam.
卡争8茨洛茨旁X8令号
《筑> <※} :
- -

米米米 - Mm m 3 , REGES
 º

462 - ΙΟ ΑΝΝΙΙ. V
" . . DE RNO
D A L M A T I A E E
LIBRIS SEDNE

I- Ladislaus. GEIZ18)
*ーで
-

7Ø_ANDRF্
To77 SLADISLAVSTGEIZA II oz. SALO MOTE
- T895 COLöMANVS AmüşRECİ
-

Dalmat. et Croat. IIO2. IO9I.

- -
TigriffTC: Til STEFHANVSTII
-
-
Tai. GEizT -

- T5ĩ STEFFIÃN VSTITT73BELÃ TTIRC, RTKỸ

Tr96 EME Rīēvs
'ರಿ LADIS LA VS. qermhs-ANDREAS II. i2o4–Beatrix Mar． ＆．．．; —"——

1 Rex S E Rv I AE, 12o7. j

r——"—
- Colomanus Rex R v T H E N o R v M Dux I235. BE LA IV.' Ste phanus -ன்றிய
-
Dalmatiae et Croatiae 1226. - |
N£I Anna' Henricus Dux—Elifabetha Bela Dux de Maçona 127oSTEPHANVS IVº ੇ
Bauariae. | et de Bosna. 1271. et i% v L GA R 1 A E. čis, m

' Otocharūs – N. OTH O coro- 1272 LA D | S LAV S-Elifabeth, Cara. M.

Rex Bohemiae | natus I3o3. Cunus occifus 122O. Siciliae regis f;
C
‫م‬---------------------------------- -

Wenceslaus. Caroli II. fùra

WENGES LAW S Cafimirus Dux Carolus Mar- Robert R.
-
COronatllS I3OI. - -
Cuiauienfis. -
tellus mor. polis. l,m).
Zemomislus. LadisJaus Lo&ticus, I295. I342.
- | Rex Poloniae. ,
r——"
Stephanus Banus Bosnae Cafimirus. Cafimirus Rex
A

Eisten : CAROLVSTRO. CarīIT,

‫ديـ‬ ‫"ستسلم ـ حــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــاهمـســـم‬ |

_º - — — Polon mor. BERTVS 1310. labra,

Ninoslaus. Vladislaus Stephanus—Eliſabeth. 137o. - mor. I342. I32!
- - Ban.Bosnae. - - | - |
–-"- -) ‫ﻣـــــــــــه‬ —º _^_ –7 བླླ་─ལ།
Wត្ត uartko Rex . Ellal- → r-

V D OV I cy S 1342. Stephanus Andreas--loa-LE

Banus. . Rafciae, et Rex Hungariae et Po- | OCC. | Tr
Bosnae.
* r-
- |
—A.
loniae 137o mor. 1382.
—-h
, !
‫سمسم‬----‫ہ‬--^-
-N---‫م‬ --
鲇-

Ladislaus Iage—Heduigis Regina M A R1 A—SIGISMVNDVS Elifabeth Carolus Mar. ,_

lonus Dux Poloniae. Reginamor. Sponfiis I385. vxor Phi- tellus poſt-sº
Lithuaniae, - 1392. coronatur 1392. lippi Ta- humus, mor :
- - - incarcere 1400. rentini, tuus puer in .
Imperator I431. moritur Hungaria.
moritur I437. I37©.
 t

NG A RIA E -

463
S L V CII -

DEEGNO . ... . . . . -

* T C R O AT I A E
X ADNExi. " . " .

‫ را‬989 -

S STEPHANVs,997.
}ಿ
\lºn, 1066.
‫)וז‬f
剪
i- A II. Coecus, primus Rex Ramae, п33
"---

I|AiiiT
-

illinae II88. Rex Galiciae II89. -

-Et chionis Effenfis filia. - -

- Tomaſina Maurocena Veneta.

Carolus Rex vtrius- s

T SART RTAST."
II.
–– Vener
–– us, mor.
. IЗОI. i q-
que Siciliae.
—A

iii,'i vtr. Maria—-Carolus II. Claudus, Eliſabeth, Ladislai

Cuni vxor.
ºlºr:lia, et | mor. I3O9.
(:1'. -

Tis Rex Nea- Philippus Princeps—Catharina filia Ioannes Dux—Agnes filia Co

p: 309, mor. Tarenti. mor. Balduini Im- Dyrrachii. mitis Petra
|} . - I332. per. Conſt. gorae.
-

*
-,
-- -

\ [tis Dux Ca- Robertus Imper.

T

Ludouicus Rex Pក្ន

p biae, mor. Conſtantinopo Neapolis mor. Im01”.

R. litanus. I362. I373. --

‫ك مسـ‬ -
•-- ‫م‬-- - - º
~Inna-Ludouicus, Philippi Princip. Mariapofthuma.–Carolus capi Ludouicus mor. Robertus occi
. Tarentini filius, Rex Nea- - te plexus . in carcere fus in Gallia
polis mor. 1362. | I?48. 1362. 1356.
7 Lib._Ioanna-Roi√ATE Agnes. Margarita CAR o LVs III. *
站 y uicus mortua batenſis mor. Rex Neapolis, co
sm Na- in car- I382. - romatur Rex Hum
'! Շa7՞. CCT'e. - * -- gariae, occiditur
‫في‬ .1387 - .A.5I 83.

iADISLAV scoronatur Iadrae, 1403. Ioanna ii.

Mmm 4 vendit DalmatiamVenetis I.4o9.mor.1415. AR
 -
* - • -

虫炒沙沙沙沙沙沙沙沙$奖独沙沙沙路虫沙沙沙沙沙沙独咎沙沙
{{{{{{{బ్జా):{X$$$$$$$)
荔 畿 ()()()()()()
杀洛笨洛%磅乐洽杀念杀冷杀磅厝亲常谤弟旁杀旁系%激%激杀洽乐激弟%磅乐洛保冷系磅吊旁杀

A R G V M EN T V M R ER V M
OVAE
IN HOC OPERE CONTINENTVR.

Liber Primus. XIII. De Regni Dalmatiae finibut.

XIV. De Archiepi/copatu Salomitano, fue Spala
Ꭰ Сар. I. temſ.
". Le Illyrico. AV. De moribur Croatorum.
II. De Illyrici ora maritima. XVI. De moribur Dalmatarum.
III. De finibur Illyrici, regionumque eiuf nomini
bur mutati, vel olfolctir.
IV. De Illyrici ordinationibur a Romanir faéiir, Liber Tertius.
et nauigationis Adriatici variatione.
P. De Liburmia. . Cap. I. Quomodo Vngari Croatiam adepti Aent.
IVI. De Dalmatia.
II. Quomodo Veneti Dalmatici Regni titulum com
μII. Quomodo Dalmatia a variis barbarit vexa ſecuti ſint. -

ta, ac poffeffa, et a Iu/limiano /imul cum Italia IlI. De geſtir Colomani Regir Vngariae et Croa
recuperata fuerit. tiae.
1/III. Quomodo Dalmatia a Slauit populata fuerit, IV. Quomodo Colomamur Dalmatiam occupauerit.
IX. Quando Dalmatia ab Abaribur, vel Slauit, oc J/. Quomodo Veneti Dalmatiam recuperauerint.
cupata, et ciuitates maritimae destruéfaefue
rint. VI. Quomodo Dalmatiae et Croatiae parter ad 肚山
X. De reaedificatiome aliquot ciuitatum Dalmati Vngaror redierint.
All
Çጬፖ፱፻ንን}. MII. Quomodo Vencti Adriaticam oram recupera
¡ፊፎነ`¡ን፲፱.
XI. De Croatir, et eorum baptifmo. Q
XII. De diftinétione Dalmatiae, Croatiae, et Ser IVIII. De Vngarorum et Venetorum reburgefii, in
uiae.. * Dalmatia ct Croatia, quae a Scriptorilur mom
XIII. De Zupaniis, ſue Comitatibus Croatiae. referuntur.
XIV. De Dalmatia /peciali, fiue propria. 1X. De rebur ge/1ir Emanuelir Imper. im Dalma
tia et Croatia.
XV. Quomodo Croatia, cum Italiae Regno, Carolo
Magno et pofferir eiur paruerit. X. De bello inter Emanuelem et Venetor, eiurque
XVI. De Praefe&fura Adriatici, et Ducatu Dal ᏝdlᏰ//ᏁᏜ

*matiae, -
XI. De Archiepifeopatu Iadren/, et Primatu Dal.
matiae Patriarchae Gradem/fr.
XII. De Prima Iadrenſi defectione,
Liber Secundus. XIII. De Pharen/ Epifcopatu, aliirque in Croatia
Cup. I. De Ducibur Croatorum, et eorum ftirpe. inſtitutir.
II. De rebur im Adriatico geßit Ducum Croatorum XIV. Quomodo po/f 1mperii declinationem, Adria
tempore. ticae nauigationis ratio mutata fuerit.
III. De Narentamir, et eorum baptifmo.
IV. Quomodo Dalmatae a Slauit prcff, Venetorum Liber Quartus.
tutelam conſecuti ſint.
ºv. De aequiuocatione tributi, Croatir vel Naren Cap. I. De Iadren/î de/olatione.
tanir pemfi. II. De Iadren/7 reffauratione.
p I. De Laudibur a Dalmati* cami /olitir. III, De Ducatu Dalmatiae et Croatiae, rerumque
I/II. De titulo Ducatur Dalmatiae, a Duce Veneto et momimum alteratione.
Jumto. -
IV. De Ducatu Chulmiae, et piratica Almi/ano
J/iII. De Regibur, et Bamir Croatorum, et eorum ን¨፱ሖንን፬.

/tirpe. V. De /ecunda ladrem/£ defeétiome.

Ix. Dî titulo Regni Dalmatiae, et Regno Cre/ími PI. De ladren/, recuperatione, coloniaque ibi de
• ri Petri, dućia.
x. De Regibur, Slauizo, et Zuonimiro. VII. De Ciuibur Iadren/îbur m Ciuitatem re/îitu
XI. An Zuonimirur fuerit vltimus Rex Dalmatiae tir.
et Croatiae. JVIII. De Comitibur Ciuitatum maritimarum, Ve«
XII. De Regni Croatiae termittir, metir et Croatir. -

- • IX. De
 ' ET CROATIAE LIBER SEXTvs. 465
IX. De Comitibur Breberien/ìlur, et Almi/ìmorum
piratica renouata.
Liber Quintus. :

X. De fùcceffione Andreae, et Caroli, Regum Vm Cap. I. De reburge/fir ij. Dalmatia, viuente Lu.lo.
gariae. uico Rcge.
XI. De differentia inter mare Adriaticum et Gul 11. De Regir Caroli corom/itione, et mortc, Regi
phum Veneticum. narumque captiuitate:
XII. De tertia Iadrem/ defeéfione. -
III. De Regibur Bomae, reburque ab eisdem in
Dalmatia et Croatia ge/lir.
XIII. De potentia Breberien/ium im Tyrannidem IV. De ge/fir Ladislai Regi Neapolitani in Dal.
verſa. 7714tz º. -

YIV. Quomodo Veneti reliquar ciuitater comtimen

V. Quomo.do Veneti Dalmatiam recuperauerint, --

tir com/ecuti /înt, Comiterque Croatiae proxi

mor /bi deuinxerint.
XV. De ladrem/ ob/ìdiome, eiufque cau/îr.
XVI. De hir, quae, ad parandum /ibi Regnum Nea
politanum, Ludouicus Rex Vngariac ge/it.
XVII. Quomodo Veneti Dalmatiam amiferunt, in
fulirque et titulit eiur Vngari* ccfferunt.
Liber Sextus.
Сар. I. De moribur Croatorum recentioribur.
II. De moribur Dalmatarum recei;tioribur.
III. Dalmatiae et Croatiae fine, recentiorer.
IIV. De Sclauonia.
17. De Wlachi r.

º Cem/itra.
pus Ioannis LuciiTragurienfis, de Regno Dalmatiae,in fex libros diuifum,iuf.
fusa Reuerendisfimo Patre Hyacintho Capizucco, S. Palatii Apoftolici Magi
Młîo, legi diligenter, et recenfùi, nec in eo quicquam offendi, quod fànae do&rinae,
aut bonis moribus aduerfum fit: quamobrem dignum publica luce omnino iudi
co. Romae VI. Kal. Iun. MDCLXlI. - - -
- l

-
Ita cenfeo

Ego Stephanus Gradius S. Cong.

Indicis Confultor.

|}

ADDITA.
 ADDITAMENTA AD LVCIVM.
- I

CATALOGvs
EPISCOPORVM SEGNIENSIVM,
AV THEN TICIS DO CV MEN TIS CONCINNATVS
А

GEORGIO WOLFGANGO CHIOLICH ·

º DE LEWENSPERG,
SEGNIENSI, MODRVSSIENSI, SEV CORBAVIENSI
EPISCOPO, &c.
ANNO DOMINI MDCCXLVII.
A D V. C.

м А тт н 1 А М В Е L 1 у М.
} | \empus inftitutionis Segnienfis Epifcopatus incertum plane eft, defe&u do
cumentorum, ha&tenus,fiue latentium, fiue deperditorum; et fi Thomae
Archidiacono credendum eft, qui in Hiftoria Salonitana cap. XV. fequen
tia fcribit: Sed Veglienfis obtinebat maiorem partem Parochiarum, quas nunc habet $.
gnienfis Ecclefia, quae non erat tunc fedes Epifçopalis: dicendum foret, Segnienfem
Epifcopatum poft annum millefimum, poftque tempora S. Stepbani inftitutum
fuiffe. Cui tamen narrationi obftat Epiftola XX. $. Immocentii Papae, data ad
Laurentium Epifçopum Signienfèm, fub Confulatu Conffantii Imperatoris anno
Chrifti CCCCXIV. qua iubet, eundem Epifcopum e ciuitate eiicere Se&atores
Bonofi haeretici, qui Ie/it Cbri/?i diuinitatem negabant. Sicque ad concilian
das hafce authoritates dici poffet, Segnienfèm Epifcopatum, poft antiquisfimam
inftitutionem fuam, fiue bellorum iniuria, fiue alia temporum calamitate, diu va
caffè, et vicino Veglienfi commendatum fuiffe; eo praefertim fundamento, quod
ante annum millefimum, nullius Segnienfis Epifçopi authentica habeatur memoria,
praeter illam,quam Iunocentii Epiftola profert, et amillefimotantum interrupta
quaedam feries colligi posfit. -

A.C. 414. Laurentiuy Epifcopus Segnienfis. Ex Epiftola San&i Innocentii Papae

ad eundem data. " . ‫م‬
А. С ии. Portunia Segnienſis Epiſcopus. Ex priuilegio Colomani citato, ab Illu
ftriffimo et Reuerendiffimo moderno Archiepifcopo Spalatenfi Pacifico Bizza. ]
A.C. 1220. Borislaus Segnienfis Epifcopus, confecratus a Gunzello Archiepifto
po Spalatenfi, tempore Gregorii IX. Thomas Archidiaconus Hift. Dalmaticae
cap. XLI. Cuteis de reb. geſt. Spalat. in memoriam Archiepiſcoporum Salon, et
Spalatenſis Eccleſiae.
10th
 -

ADDITAMENTA AD LVCIVM. 467

Ioannes Segnienfis Epifcopus, ordinatus ab eodem Gunzello, fucceffor 408*. •
Borislai. -

Protiua Segnienfis Epifcopus. Ex inftrumento fundationis Conuentus 4 C. 37s.

Ordinis Praedicatorum,Segniae in pergameno, dato XXIV. Maii, in Archiuio Epi
fcopali anno CCXL. tempore Stephani, et Ioannis Vegliae, Semiae Gazfiae, Vi
nodol, et Modruffae Comitum, nec non Reginae Hungariae Elifàbeth, et Ludo
uici Regis. Inter huius inftrumenti teftes, nominatur, Ioannes Dei Gratia, Anti
\ uarenfis et Coffouenfis Archiepifcopus, Conuentus hic cum Ecclefia San&i Ni
colai, recedentibus Fratribus ordinis Praedicatorum, a Segnienfi Epifcopo, etCa
pitulo traditum fuit Patribus ordinis San&i Pauli primi Eremitae.
Thomas Segnienfis Epifcopus. In confirmatione Decretorum Andreae A. ് ു.
et Ludouici Regis, fa&a per Mariam Reginam in in Tripartito.
Secunda Aprilis obiit Ioannes de Cardinalibus Pifàurenfis, Segnienfis Epi- A.c.go.
{copus, Decretorum Doétor.
Leonardus de Cardinalibus, fuperioris Nepos, et immediatus in Segnien- A. c. gg.
fi Epifcopatu fucceffor, nec non Strigonienfis Generalis Vicarius. Ex monu
mento ſepulchrali in Cathedrali Eccleſia.
Thomas Winter, a Ioanne XXIII. creatus Epifcopus Segnienfis. De Herlit. 4. С. 14и.
T. d. Prael, encom. fol. 664. -

Ioannes de Dominis, Arbenfis,Epifcopus Segnienfis ex Decreto VI. Sigis. А. С. 14зя.

mundi Imperatoris.
Mareus Flumincnfis, ordinis S. Auguftini S.S. Theologiae Le&or, Prae 4. С 4я.
fes Capituli Prouinciae Bauariae, a Pio II. creatus Segnienfis Epifcopus, a Paulo
II. translatus ad Ecclefiam Tinienfem, Legatus Matthiae Coruini Hungariae Re
gis ad Pontificem Maximum. - - -

Paulus Epifcopus Segnienfis. Ex Archiuio Capitulari. A.C. 1435. et

1476.
Thomas Bakoc d'Erdöd, obfcuris Parentibus natus in Hungaria in Pago А. С. 14ро.
Erdöd. Primum Belgradenfis Epifcopus, fiue Taurunenfis, qua a Turcis expu
pugnata, Segnienfi Epifcopatu decoratus fuit; vnde poftremo ad Archiepifco-.
patum Strigonienfem translatus, Vixit ſub Matthia Coruino, et Ladislao V. qui
bus ob praeclaras dotes, et fcientiae eminentiam, carisfimus fuit. Proinde intimis
Regum confiliis admotus, Hungariae Cancellarius, ad Romanam Purpuram ele
uatur, ab Alexandro VI. XXV. Septembr. MD. inftante Veneta Republica, cui
fàepius vtilem operam praeftiterat. Romae exiftens in Conclaui, in occafione
nóctis Iulii II. Pontificis, anno MDXII. non leuem fpem habuit fuccedendi in Pe
tti Cathedra, vt notat Ciaconus in Alex. VI. Tomo III. p. I92. fed electo Leone
X. in Hungariam remifTus, honorifico Legati a Latere munere decoratus, ad Re
sm Poloniae,Sueciae et Noruegiae, per Pruffiam, Ruffiam, Liuoniam, Valachi
ìm, Silefiam, Lu(àtiam, Morauiam, Tranfiluaniam, Dalmatiam, Croatiam, Mo
ßoüiam, atque Conftantinopolim. Illo praedicante, breui coa&us eft in Hunga
ria exercitus LXM. Cruce fignatorum, contra Turcas, fedata fua opera Regni
perturbatione, contra Ludouicum Iuuenem. Demum, clarus meritis, fenio etla
boribus attritus, in Hungaria obiit, menfe Iunio MDXXI.
-

*
Andreds

º,
 468 ADDITAMENTA AD LVCIVM.

A. C. 1497. Andreas de Mutina, Segnienfis Epifcopus. Ex priuilegio Ioannis de

Frangepanibus, in Archiuo Epifcopali. Num. V. ac ex infcriptione infculpta h.
pidi füpra portam Ecclefiae Cathedralis Segnienfis. -

А. С. 1493. Micbael, Segnienfis Epifcopus, Ex Decret. III. Ladislai Regis in Tri

partito. -

A.C. 1507, Iacobus de Blafiolis, Epifcopus, Segnienfis, ex Archiuo Capituli.

A. C. 1521. JFrancifîu$, Fluminenfis, fub Leone X.
A.C. 1550. Francifcur, Sivkovich, Segnienfis Epifcopus. -

A.C. 1560,
Frater Georgius Sivkovich, ordinis S. Francifci, Succeffor Francifci, Hic
interfuit Tridentino Concilio, in quo praeclarum de Concilii authoritate votum
protulit, relatum per extenfum in Hiftoria Ecclefiaftica Fleurii, Tomo XXXII.
Huius extat mandatum in Archiuo, datum ad Modruffienfes Parochos, anno
MDLXXV. ex quo coniicitur, fub ipfo primum datam Segnienfibus Epifcopis
dioecefis Modrusfienfis adminiftrationem, et ordinariam iurisdi&ionem. -

A.C. 1570. Nicolaus, Ambrofiades, Fluminenfis, Sacrofàn&tae Theologiae Le&or,

fummus orator ac Theologus, ad oras Dalmaticas et Adriaticas, per omnia fere
oppida celebratns; quem ob praeclara merita, et exantlatos labores, Sereniffi
mus Dux Styriae et Carinthiae, cui erat chariffimus, ad Epifcopatum Segninum no
minauerat MDLXX. poft defignationem tamen ad coeleftem Curiam, ibidem ma
iori honore confecrandus, Aeterna Mitra, fuit euocatus, magna praebens exem
pla patientiae, tolerantiae, ac diuinae Confolationis, Pamph. Cruf: p.3 cap.XXXIX.
Milenf in fuo Alphab. Enc. fol. 5OI. -

A, C, 1584. Michae/ Ciperkovich, Epifcopus Segnienfis, Georgii Succeffor, de Zeti

no, ordinis minoris obferuantiae. .
A. C. 1587. Bo//at/e//t//r/t, de Aquila nominatus.
A. C. 1593. Automius de Dominis, qui dicitur occubuiffè cum Canonicis Segnienfibus,
fub arce Cliffà, die XXVII. Maii, MDXCVI. vt Paulus Ritter, ex multis colligit
monumentis.
A. αιδοο." /Marcus Antonius de Dominis, Arbenfis, poftea faétus Archiepifcopus
Spalatenfis, Romae ob haerefim damnatus.
А. Слбоу. Marcellus Marchefius, de quo Paulus Ritter.
A.C. 1613. et -
J^incentius Martema, Likenfis, qui et Epiféopus Segnienfis,et Commen
1615. dator Modruffienfis dicebatur, apud eundem Ritterum.
A. C. 1 61 7, Frater Ioanney, Baptjta Agatich, ord. S. Auguftini, Epifcopus Segnien
fis et Modruffienfis nominatus, inter monumenta etiam in hoc Epifcopatu pro
batur. -

A.C. 1647. Frater Andreas, Francifci, ord. S. Pauli primi Eremitae, vix nominatus,
ceſſit Petro Mariano, translatus ad Sirmienſem.
A. C. 1630. Petrus Marianus Segnienfis, vt dant monumenta Epifcopatus.
A, C, 1667. Ioannes Smolianeuich, Buccafenfis, cuius imago, in Epifcopis feruata, idem
exhibet.
А, С, аб77. Francjfeus Cikulini, Fluminenfis, vix nominatus cedere debuit, titulo.
Scopienfis honoratus, vt hic paffim, qui nouerunt, illum narrant.
4. Ꮯ. I63ro Fr. Hiagymthus Dimitri, Kotorenfis,fiue Afefiuienfis, ordinis S.Dominici,
A, C, 169w. Sebaſtianus Glauinich, Iſtrianus,
-
**
Marti

*
/
 ADDITAMENTA AD LvcivM. 469
Martinus Braikovich, Senienfis, fub quo caponice vterque Epifcopatus A. C. 1698.
vnitus eft. -

Benediéfus Bedecovich, Croata, Zagrabiae confecratus XXIV. April. A. C. 1703.

MDCCIV. ..

4damus Comes Ratkai, confecratus in Croatia. A.C. 1709.

INicolaus Pohmaieuich, Senienfis, hic loci confècratus X. Iulii eiusdem an A. C. 1718.
ni, Qbiit IX. Febr. MDCCXXX.
Ioannes Antonius de Benzoni, Fluminenfis, confècratus Romae VIII. 4. Cί73ο.
O&tobris, eiusdem anni..
Georgius //olffgangus Chiolich, de Lewenfperg, Senienfis, clemen- 4. c. r4o.
tiffime nominatus menfe Febr. et XXII. Maii Viennae confecratus, per Eminem
tiffimum Cardinalem Kollonitz, inauguratus Segniae, vltima Iunii.
#################################"
- II. -

- CATALOGvs
EPISCOPORVM CORBAVIENSIVM,
SEV, - .

MODRVSSIENSIVM,
EX AV THENT ICIS DO CV MENT IS CONC INN AT VS
-
A B E O DEM -

ILLVSTRISSIMO ET REVERENDISSIMO DOMINO

D O M I N O -

GEORGIO WOLFGANGO DE CHIOLICH,

SEGNIENSI, MODRVSSIENSI, SEV CORBAVIENSI
EPISCOPO, &c.

M" Maruta, primus Corbauienfis Epifcopus, ab Archiepifcopo

Spalatenfi, Petro filio Comitis Kitilen Hungari, Spalati inftitutus, et con
4.C., tº f.

* -
fècratus in Ecclefia San&i Andreae, quae Pi&ta dicitur. Ita Thomas
Archidiaconus Spalatenfis in Hiftoria Salonae cap. XXII. cum propriori Dioecefis
haec ad Spalatenfem Archiepifcopum pertinuiffet. -

- Martimus, Corbauienfis Epifcopus, confecratus ab Archiepifcopo Spala А. С. 123о,

tenfi Gunzelo, Thomas Archidiac. cap. XLI. -

Saracemus, Comitis Domaldi confànguineus, Epifcopus Corbauienis, con- A. c. 236.

fecratus ab eodem Gunzelo Archiepifcopo. Idem Thomas Archidiac. Hiftor.
Salonitana cap. XLł. - -

A^itu$,Corbauienfis Epifcopus, hic confecrauit Altare maius Ecclefiae No- ac/ass.

uienſis, Vt ex fcheda apud Illuftriffimum et Reuerendiffimum Dominum mo
de,num Epifcopum, et ex alia confecrationis Ecclefiae Grobnicenfis, quae illum
vixiße adhuc anno MCDXLVIII. probat, patet. - - -

米米米 Nn m - Fran
º
-
-
-
 47Ο ADDITAMENTA AD LVCIV M.
A. C. 1459. Francifîus, Corbauienfis Epifcopus, vt ex Breui Pii Pontificis, dato Senis
VI. Nonas Aprilis, Pontificatus fui anno primo, in Archiuo Epifcopali Num. 242.
Huius tempore Ecclefia Corbauienfis translata eft ad Parochialem EcclefiamSan
&i Marci in Modruffè, nempe MCCCCLX. pridie Nonas Iulii fub Pio II. vt ex
Regefto Cancellariae Apoftolicae.
A.C. 1498. Cbrißopborus Epidaurenfis, fiue Ragufinus, Epifcopus Modruffienfis,
feu Corbauienfis. Huic praeclarum teftimonium dat Petrus Ranzamus, Legatus
Ferdinandi ad Matthiam Regem, rerum Hungaricarum in Epitome, indice pri
mo, circa medium. Huius tempore, nempe anno MCDXCIV. Turcae Modruf.
fiam euerterunt, vnde profugus recepit fè ad Maris oras in Noui, addu&tis fecum
Modruffienfi Capitulo, vna cum fàcris cimeliis, ibidemque obiit, atque fepultus
eft MCCCCXCIX. XXIX. Ianuarii, vt ex adnotatione marginali antiqui Anti
“phonarii manufcripti in pergameno, exiftentis apud Capitulum Nouienfe. Cir
ca idem tempus, fcilicet anno MCCCCXCVI. fuit Michael ele&tus Segnienfis,
prout conftat ex antiquo priuilegio a Ladislao Rege Hungariae dato, Martino
Bokonoic et Matthaeo Bonaevich.

A. C. 1499. Vitalis Nicolichi, Fluminenfis, Epifcopus Modruffienfis, feu Corbauienfis,

A. C. 1510, Ermolaus de Ermolais, Modruffienfis Epifcopus.
A. C. 1715. Simon Beana Iadrenfis, Epifcopus Modruffienfis, fiueCorbauienfis, fubfcri.
pfit Inuentarium Ecclefiae Nouienfis, vt in Archiuio EpifcopaliNum. 2o3. Ad.
fuit concilio Lateranenfi fub Leone X. coram quo XXVII. Aprilis in Seffione
Orationem habuit ad Concilium, quae per extenfum extat in colle&ione Con.
ciliorum P. Labbei, vna cum Epiftola data ad Bernardinum Comitem Frangepa.
nium, Modruffiae Dominum. Iacet in Ecclefia Fratrum tertii ordinis S. Fran.
cifci, penes Iaderam. Cuius etiam memoria extat in Cryptis Templi PP. Pau.
linorum Segniae, fupra lapidem fepulchralem ab ipfo pofitum anno MDXVIII.
Α. ά. υzo. INicolaus Kefferö, Epifcopus Corbauienfis, feu Modruffienfis.
A.C. 1522. Euangelifta de Brachis ord. S.Benedi&i, Congregationis Caffinenfis, Epi.
* * ſcopus Modruſſienſis, ſeu Corbauienſis.
4. C. 1538,
Didacus de Loifa Canonicus Regularis S. Auguftini, MagifterinTheolo
gia, Capellanus Caefareus.
А. С. 1549.
4lbertus Diuinius de Cattaro, ordinis Praedicatorum, Theologiae
Profeſſor.

A. C. 155 r. Petrus Lauremtiuj Vrfettus de Gerardis, Bergomenfis, ordinis Praedica

torum, Theologiae Profeſſor, Epiſcopus Modruſienſis. Ex Scheda conſecratio.
nis Altaris,et Ecclefiae San&i Antonii Abbatis, fub Campanali Collegiatae Eccle.
fiae Fluminenfis, nunc dirutae, extantis apud Illuftriffimum et Reuerendißimum
modernum Epifcopum.
4 с.ьбі. Dionyfius Propius, ord. Praedicatorum. Ex a&is facultatis Theologiae
Viennenfis, cuius fuit tertium Decanus,
---
- III. Im
 ADDIT AMENTA AD LVCIVM. 47
it. - III.

º In Ecclefia S. Ioannis Baptiftae, Segniae, cernitur fequens

º inſcriptio:
L. VALERIO AGATHOPO. Aug. huic ordin. Senienfium ornament.
Decusque primo decreuit Valeria Montana Coniug. opti
º- In oppido S. Georgii, vno/fadio Germanico &gnia diſito,ſequens:
- IV LIA E SEX. F.
越 PAV LLAE. F
ម្ល៉េះ A PPV LEIA E

tº C. FIL. *
MARCELLAE NEP. அ
\;. - ' IVLIA C. F. TERTIA,
* TOR V CA. F.

0ttoeicii, im pariete Templi$:Crucis,ad locum }^ital di£}um, fequens,

）№...! loco Dioecefir Segnienfis IV. milliaribus circiter Segna diffito.
IMP. CAESAR NERV A. AVG. P. P. R. O. E. III. D. D.

瓮 In eodem Templm S. Crucis, fequens:

i MARCO. AELio. AvRELio. VERO, CAESARI. IMPT: AELl.
: c A EsARis. HADRIANI. ANTONINI. AvGvsTI. PII. PA
fr. TRIS. PATRIAE. FILIO. DIVI. HADRIANI. NEPOTI. DIVI.
TRAIANI. PARTHICI. PIO. NEPOTI. DIVL NERVAE.
É
@
ABNEPotl. cosli. D. D.
' ' Lapis repertus Segniae.
Hic lapis in latitudine habet palmos duos, altitudo fere aequalis latitudini.
- Huic lapidi infculptus eft Satyrus, gerens fuper finiftrum humerum baculum, cui
a ri -- a retro appenſa eſt paſtoritia pera.
峪 Ante Satyri pedes eft fugitiua cerua, quam canis venaticus infequitur; in
fra ceruam reperitur haec infcriptio, non vndequaque integra, vti hic exponitur.
嘯。 — - *

—Інс O. E. ‫را‬T IV S ‫صحرای‬-‫حامی‬ ‫سیاه‬ s

邸 SE N IL I S E J ~~~ b
｡ PV BLICIA IN C ~ c
昧 | ENV A. Posver VNT_1

N. B. Pun&a ante HIC. O. E. prae antiquitate non dignofcuntur; hinc,

º num ibi effe debeant talia pun&a, eruditorum iudicio relinquitur.
光米光 Nn n 2 Tres
 -

472 ADDITAMENTA AD LvcIvM.

Tres extremae Striae a. b. c. denotant fpatia vacua cum literis exefis, vnde
difficulter fenfus infcriptionis colligitur.
In Cathedral; Segniae penes pulpitum.
Hic iacet Rdus in Chrifto Per D. D. Iohannes de Cardinalibus de Pifàuro,
Decretorum Do&or, Epifcopus Senienfis, qui obiit MCCCXCII. fecunda Apri.
lis, quod fèpulcrum fecit fieri Dominus Decretorum Do&or Ioannes eius nepos,
et Succeffor immediatus in Epifcopatu, etiam pro fe, orate pro eis de
uote, etc. - -

In $icrario eiusdem Catbedralis.

Hic iacet egregius miles Dominus Andreas Derouics, Vice Comes Segni
enfis, qui obiit anno Domini MCCCLXXXIII. die XXXl. menfis Decembris.
Huic infcriptioni adiun&tum eft infigne Pantherae, fimile illi, quod vifitur
fupra Capellam S. Annae. * -

º In Cyptis P. P. Paulinorum fequentes duae,

Eliae Anieuich Plebano Goritienſi, Archipresbytero et Vicario Segnienſ,
Simon Epifcopus Modruffienfis, et Frater Albertus Bilfich, Ordinis Praedicatorum
Iadertini, teftamenti eius executores pofuerunt annoMDXVII.
Breue aeuum, tempus incertum, Iacobum Marini de Criualdis, Ragufeum,
ciuem Segnienfem, Catharinamque Cruhogne eius vxorem, fibi, fuisque hancdo
mum ftatuerunt condere MDXVI. - *

In Ecclefia P. P. Francifcanorum fequentes duae.

Dum Spiritus Baffani Sachi Patritii Segnienfis regebat artus, hanc lapidis
molem ad fua fuorumque fubfequentium offâ tegenda ftruere inftituit. MDLII.
Strenui Pauli Laſſinouich Sac. Caeſ Maieſt. et Ser. Arch. Auſ Woiuoda
Segn. haeredum Q, et fuccefforum fuorum viuus pofuit anno Domini
MDLXXXVIII.

Ex antiquis Priuilegiis fcriptis.

- Imperante Ferdinando fecundo, Frater Idannes Baptifta Agatich erat Epi.
fcopus Segnienfis, et Modruffienfis anno Domini MDCXXXIV.
Tempore Ladislai Regis Hungariae, Chriftophorus Modruffienfis, Micha.
el ele&us Segnienfis, Epifcopi erant anno Domini MCDXCVI. .
* In Cryptis P P Paulinorum Segniae /equentes.
MDXIIII. B. G. M. S. Hac Q. locuplex Bonetas in vrbe; nudus et in nu
da nunc requiefcit humo: haec Aui Nati pia funt monumenta Guaini, Q fecum
tota pofteritate manent, et quos vna domus genuit, non diuidat vrna, vt fimul ex
urgant voce iubente Deo. - * .

O viator Gef. Decor. opes aetasq. florida, quid prodeft hic magnali tam. ia
ceoIoannesFollianich B'. GóAMES ÉS Étó ÁIS VIR. PLEQ, PIET
expectans MDXIIII. Kal. XIX. Febr. - - -

… "

Stre.
 ADDITAMENTA AD LVCIVM. 473
tº
Seºu Radoi Wlackouich Sac. Caeſ Maieſt. et Sereniſ Are. Auc miles
Segnient heredumaye et fuorum viuus pofuit die VII. Aprilis MDLXXXVII.
Segniae in Ecclefia S. Martini extra vrbem./èquens, et quidem im por
ta eiusdem Ecclefiae, quae medio Italico fladio Segnia diftat.
IIIme Bogha Gna letta MСССIII. Kada Zida Iliga Pop Rilacina Sina Vnuk,
a praunuk Stavine Kneza, na caft Boghu Gnu, i Suetomu Martinu. º

Penes hoc videtur Statua marmori infculpta S. Martini, prout ex laterali

infcriptione eruitur nomen S. Martini, Pontificali habitu veftiti, dum manipulo in
laeua, in dextera vero librum tenet vtraque manu complicatum, circa caput mi.
tratum radii.

In campana Catbedralis Ecclefiae Segniae cernumtur expre/7/?.

quentes charaéteres. - -

+º 0, o. o. o. º. 162ff ji VHS 0CROCiv2 ... z : . ISioTOR

(Xł: FII(IV8: ÓêR: M. º

Sequens infèriptio fùprà /aluas Ecclefiae & Spiritus Segniae.

Sixtus fummus Pontifex, regnante Sereniffimo Principe et Domino noftro
Domino Matthia Dei gratia Hungariae, Bohemiae, etc. Rege, tempore Domini
Pauli Epifcopi Segnienfis, mediantibus literis et fupplicationibus praelibati Sere
miffimi Principis, remiffionem omnium peccatorum annuatim vifitantibus hanc
Ecclefiam San&ti Spiritus, conceffàm, per eius Praedecefforem Bonifacium IX. in
Feto Pentecotes confirmauit, et de nouo remifit, procurantibus Domino Blafio
de Besca Canonico Segnienfi, et egregiis viris Gasparo de Ponthe, et Ludouico
de Perouich, eius Ecclefiae Re&oribus, annoDomini MCDXCVI. o&auoldus
O&obris. - -

, Accedit a latere buic.

— Tempore Nobilium, Gaspari de Ponthe, et Ludouici Perouich, Caftaldorum
eiusdem Ecclefiae fa&tum fuit per eos hoc opus anno MCDXCVI.
In frontifficio templi F. F. Francifcanorum $egniae.
Regnante SereniffimoPrincipe, et Domino, Domino Ferdinando, Diuina fà
uente clementia Romanorum, Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae, Croatiae, etc.
Rege, Infante Hifpaniae, Archiduce Auftriae, etc. inui&iffimo, tempore Capita
neatus Domini Ioannis Lenkouich, fuae Maieftatis Commiffarii et Capitanei
MDL IL -

SupraCryptas inCatbedrali $egniae fequentes duae.

Sepulchrum Nobilis Domini Francifci Blagaich, Iudicis Segni, et haeredi
bus ſuis MDVII.
Ioannes Chouara Modoneus ciuis Segnienfis, fibi fuisque pofteris viuus po
fuit MDX VIII. {}{} Re
{
శ : 总

Nn n 3 RERVM
--
-
ുരൈയ്വേ
※冷}兼长洛}带帐冷兼<杂※冷}兼令兼长冷}攀峪兼长冷>兼《冷}兼长洛}拳《旁}泰帐※>兼长沙拳{沙兴
SX$8K38K833388K€KEXXESX$3888XX$€&&&&&&S$®KX$)-

º
*-

ʼ RERv M .
D ALMAT I C AR VM
SCRIPTORES ANTIQVI,
I O A N N I S L V C II
DALMAT AE

NOTIS ILLVs TRATI.

POST P RIMAM EDITioNE M
A M ST E L A E D A M E N S E M
D E N WO R E G O GN IT I E T E M E N D A TI

IOANNE GEORGIO SCHWANDTNERO

ஆ. A. S.

IOANNES LVCIVS
L E C T O R. I.

umim opere de Regno Dalmatiae et Croatiae retulerim,et exa

C Dalmaticas traétauerunt, neque adhuc editi fint: ideo e0
minauerim plurima loca quorundam Scriptorum, qui Res

rundem fcriptaintegra, et ex plurium Codicum collatione emenda

ta, publicare decreui, vt omnibus paterent, et ficubi vifum eft, no
tas quoque addidi, vt clariora euaderent. Sunt autem:
I. Hifloria, cui titulus Regnum Slauorum, Slauonico idiomate ab incerto auâore
confcripta, quam Preſbyter quidam Diocleas fue Antibarenſis 470ту
muJ latinam fe feciffè in eiufdem praefatione teflatur: huius exemplum A/iurii;
0rbimus, in Italicum idioma verfum, in fùo opere I7 Regno deli$/aui vulgauit,
non vsquequaque cum originali conueniens.

II. Marcus quoque Marulus Spalatenſit aliud eiusdem Hifforiae Exemplar ex

Slauonico latinum fecit, tum Diocleate vsque ad Radoslaui Regnum concordant, in reli.
quis diuerfum. -

y - - - . - IIL 780My
--~ :-
 R ER VM D ALM ATI CARVM SCRIPT. ANT. 475 **

III. Tbomas Arcbidiaconus Spalatenfis, in fila Hiftoria Salomitanorum

atque Spalatinorum Pontificum, plura, quae in Dalmatia poft Imperii decli
nationem euenerunt, complexus eft vsque ad annum MCCLXVII.
IV. Micba Madius, itidem Spalatenſis, quaedam fcripfit, quae poft Archidiaconum
legi poffünt. -

V. Extat et aliud opus Anonymi Spalatenfis, titulo Tabula a Cutbeis, conti

mens aliqua, quae Madio addi poffunt.
VI. Memoria, fue Series Archiepi/eoporum Salomitanae Eccleiae.
VII. Obfidio Iadrepfis anni MCCCXL}^. Anonymi,
VIII. Memoriale Piuli de Paulo Iadremfit, ab anno MCCCLXXI.
vſque ad annum MCD.
IX. MarciMaruli$palatenfis,de patria$ Hieronymi quibus addidi opus
alia, imprejum - * *

X Palladii Fufei, de fitu orae Illyrici, Cum noua cerfone. -

XI. Appiami Alexandrini de Bellis Illyricis.

*

| . i. PRES.
 , 476 PRES BY TE RI DI O C L E A TIS

--
米米米家米米米米来米米米米米※米米米米米米米米米米米米米
I.
PRESBYTERI DIOCLEATIS

R E G N V M S L A V O R V M.
gಿAdoris. - * -

ogatus a vobis, dile&tis in Chrifto

fratribus, ac Venerabilibus Sa.
cerdotibus ſanctae ſedis Archie.
pifcopatus Diocletanae Ecclefiae,
nec non et a pluribus feniori
bus, maxime a iuuenibus noftrae
ciuitatis, qui non ſolum in audi
endo ſeu legendo, ſed in exer.
cendo bella, vt iuuenum moris
eft, dele&antur, vt libellum b) Go
thorum, quod latine Slauorum di
citur Regnum, quo omnia gefta
ac bella eorum fcripta funt, ex
Slauonica littera verterem in la
tinam: vim inferens meae ipfe
fene&uti, veftrae poftulationi, fraterna coactus charitate, parere ftudui; verunta
men nullus legentium credat, alia me fcripfiffe, praeter ea, quae aPatribus noftris,
et antiquis fenioribus, veridica narratione referre audiui.
II.

Migratio Gothorum ex /èptemtrione in Pimnoniam, et inde in

Ifiriam. .
- Regnante in vrbe Conftantinopolitana Imperatore Anaflafio, qui fe, et alios
Eutychiana haerefi maculauerat, Romae vero praefidente Gelafio Papa* Secundo,
eo tempore praeclaruerunt in Italia Germanus Epifcopus, et Sabinus Carufinae Se
dis Epifcopus, atque Venerabilis vir Benediéfus,apud Caffinum montem; exiit quo º
que
f

a) Regnum Slauorum Diocleatir, a Commen- pendenda fiint, quae Orbimur de Slauorum origi
tariolo Marci Maruli in quibus differat, in Notis me coaceruauit, cum in his Notis alienos erroresar
ad Marulum indicabo. Sed, cum Dioclear plura guere nolo, fed potius, ne in eosdem caeteri in
referat, quae nominibus, temporibus, rebusue ge- cidant, monere. -

ftis non congruant, ideo eisdem, qualiacumque b) Gothor hic auétor latine Slauor di&tos affe
fint, in fuo flatu reliótis, euidentioribusque erro rit, Procopiur autem, qui primus auélorum Sla
ribus aflerifco indicatis, ahquas animaduerfioncs wor nominauit, eos diuerfos a Gothir ponit; ideo,
ponam, vt inde aequiuocationes auótorum, tam nifi quis Gotthor pro Gettir fumere velit, Slaui,
qui vulgati funt, quam quorum opera adhuc ma diuerfi a Gotthis fuere, vt in opere Regni Dal
nufcripta latent, apparere poflìnt, Neque mihi ex matiae et Croatiae relatum eft,
- -
-
-
- - .
-

* A • • •• -
--

* . .
 RE G N v M sLA v o R v M. 477

que gens a feptentrionali plaga, quae Gothi nominabantur, gens ferox, et indo
mita, cui erant tres fratres Principes filiiRegis Senuladi, quorum nomina funt haec:
primus Brus, fecundus Totilla, tertius vero O/iroylus ; itaque qui maior caeteris
erat, defun&to Patre, Brus, fedit in folio eius, regnauitque pro eo in terra natiui
tatis fuae, Totilla vero, et O/troylus, vt fibi magnum nomen facerent, confilio et
voluntate primogeniti fratris, congregantes exercitum magnum valde et fortem,
exierunt de terra fua, et venientes debellauerunt Pannoniam Prouinciam, et bel
lando obtinuerunt eam: poft haec, cum valida multitudine peruenerunt in* Tem
plana. Tunc * Rex Dalmatinorum qui in ciuitate magna et admirabili Salona ma
nebat, mifit nuntios et litteras ad Regem Iftriae Prouinciae, vt congregaret exer
citum, quatenus infimul exirent eis obuiam, et defenderent fe. Igitur ambocon
gregantes exercitum gentis fuae, exierunt obuiam Gothis; venientes itaque caftra -

metati funt iuxta eos, tunc per fpatium o&o dierum, quia prope erant caftra ad
caftra, hinc inde armati procedentes per partes grauiter fe vulnerabant, ac truci
dabant, o&auo vero die omnes hinc inde Chriftiani et gentiles armati exierunt,
et commiffum eft magnum praelium ab hora diei tertia, vsque ad vefperam, et
Dei iudicio, cui nemo audet dicere, cur ita faciat? quia forte aliquod magnum
peccatum latebat in Chriftianis, vi&toriam Gothi crudeles habuerunt, ceciditque
pars Chriftianorum, et interfe&us eft Rex Iftriae, et multa millia hominum Chri
ftianorum in ore gladii mortua funt, et plurima captiua du&ta funt. Euafit au
tem Rex Dalmatinorum cum valde paucis militibus, et aufugit in ciuitatem fuam
Salonam.

III.

Gotbi exercitum diuidunt: Totila Italiam, Qffroylus Dalmatiam

obtinet.

Poft haec, quia magnus erat exercitus Totillae et Offroyli fratris eius, et po
pulus ei accreuerat multus, confilio inito cum fuis magnatibus, diuiferunt exerci
tum , et Totilla per Iſtriam et Aquileiam cum fuo exercitu tranfiens, Italiam petiit,
multaque et magna praelia ibi commifit, regiones ac ciuitates plurimas vaftauit,
atque incendit; inde infulam Siciliam ingrediens, pauco in tempore vitam finiuit,
ficut ei dixerat Dei famulus Benediéfus. O/lroylus autem frater eius, cum fuo exerci
tu Illyriam prouinciam ingreffus, crudelia committendo bella, quia non erat qui
ei refiftere poffet, obtinuit totam Dalmatiam, et maritimas Regiones, donec adue
nit et refedit in Regione Praeualitana. Tunc retentis fecum aliquantis militibus,
mifit filium fuum in * Transmontanas, Semudilaum nomine, vt regiones transmonta
nas fubiugaret: inter haec Imperator Conftantinopolitanae vrbis congregans exerci
tum, contra Offroylum mifit, eo quod audierat, eum remanfiffe cum paucis in Prae
„alitana vrbe. Praeterea venientes, qui ab Imperatore miffi fuerant, inuenerunt
fícut di&um eft, Oftroylum cum paucis: attamen, quia vir forti animo erat, pa
rauit fe ad bellum; commiffo itaque bello, cecidit Oftroylus, et interfe&tus eft, et
qui cum eo erant, in fugam conuerfi funt. Homines itaque Imperatoris, tollen
res eorum fpolia, in terram fuam reuerfi funt. -

米光米, - Οο ο - IV.
478 P RE SB Y TERI DI O CL E A TIS
- - IV. - -

0/iroylo Senudilaus, et buic $yllimirus filius, tertius Dalmatiae Rex,

Jüccedit.
Audiens autem filius eius Senudilaus mortem patris, venit quantocius cum
exercitu, putans inuenire Imperatoris gentem, vt mortem patris vindicaret, fed mi.
nime inuenit. Denique coepit Regnum, et regnauit in loco patris, genuitque fi.
lium, quem Syllimirum vocauit; fuerunt autem Regni eius fines de Valdeuino vs.
que ad a) Poloniam, tam maritimas quam transmontanas regiones, multasque ini
quitates et perfecutiones faciendo Chriftianis, qui in ciuitatibus maritimis habi
tabant, duodecimo anno Regni fui mortuus eft: cui fucceffit filius eius Syllimirus
in Regno, qui, quamuis paganus et gentilis, tamen cum omnibus pacificus fuit,
`et dilexit omnes Chriftianos, et minime perfecutus eft eos, iniit quoque pa&um
cum eis, et fa&i funt ei tributarii. Repleuit multitudine Slauorum, et quieuit
terra in diebus illis,genuit quoque filium,quem Bladinum vocauit. Vigefimo pri
mo anno Regni fui mortuus eft.
V.

Bladimus quartus Dalm, Rex: Bulgari Macedoniam occupant, et Mo.

roulacho, vincunt.
• Accepit Regnum filius eius Bladinur, et in via patris fui ambulauit, et po£
fedit Regnum patrum fuorum cum pace; genuit quoque filium, quem Ratomirum
vocauit, qui ab infantia fua coepit effe durus valde, atque fuperbus. Praeterea,
regnante Bladino, exiit innumerabilis multitudo populorum a magno flumine Vol.
ga, a quo et nomen ceperunt, nam a Volga flumine Vulgari b) vsque in praefem.
-tem diem vocantur. Hi cum vxoribus, et filiis, ac filiabus, atque cum omni pe
cunia ac fubftantia magna nimis, venerunt in $ylloduxiam Prouinciam. Praeerat
eis quidam nomine Kris, quem lingua fua Cagan appellabant, quod in lingua no.
ftra refonat Imperator, fub quo erant VIIII. Principes, qui regnabant, et iuftifica.
bant populum,quoniammultus erat nimis; igitur impugnantes* $ylloduxiam, expu
gnauerunt eam. Inde debellando ceperunt totam Macedoniam. Poft haec to.
tam Prouinciam Latinorum, qui illo tempore c) Romani vocabantur, modo vero Mo.
roulachi, hoc eftnigri Latini, vocantur.
VI.
Slaui et Bulgari, pace fancita, fe coniungunt: Bladimum Ratimirus
Rex /. Dalm. Cbriftianorum inimicus, fequitur.
- Imperator etiam plurima cum eis faciens bella, fedens in folio fuo, nec va.
lens in aliquo füperare, mifit, et fecit pacem cum eis, et fic dimifit eos: fimiliter
et

6)
Poloniam
Semuladi
Regis
II. protenſum
vsque
Regnum,
ab
aſſerit, de quo
Adriatioo in
telligenda
relatis abeffent,
temporum
fi aliquareperiri
hoc Auétore,
adaptati.,
poflet. ptatio,
infa. - c) De Romanir, qui Moroulacbi, id eſt migri
Latini vocantur, lib. fexto cap. vlt. Regni Daliha
b) Quae de Bulgarir tradit, de Auaribur in- tiae et Croatiae declaratur, -

- - -
 **

REGNVM S L A V O R V M. 479

£t Rex Bladinus, cernens, quod maxima multitudo populi efîèt cum eis, fecit pa
cem, coeperuntque fe vtrique populi valde inter fe diligere, id eft Gothi, qui et
Slaui et Vulgari, et maxime quod ambo populi gentiles effènt, et vna lingua effet
omnibus; deinde Vulgari iam ex omni parte fecuri conftruxerunt fibi villas, et vi
cos, et inhabitauerunt terram quam ceperunt, vsque in praefentem diem. Inter
haec mortuus eft Bladinus, et regnauit pro eo Ratomirus filius eius, qui inimicus
nominis Chriftiani extitit a pueritia, coepitque vltra modum perfèquiChriftianos,
voluitque delere de terra et de Regno fuo nomen eorum, multas quoque ciuita
tes eorum et loca deftruxit, et alias in feruitutem redigens referuauit.
VII.

Perfecutio Cbriftianorum in Dalmatia per quatuor Reges Anonymor

continuat.
At Chriſtiani, videntesſe in magnatribulatione et perſecutione poſitos, con
gregantes fe, coeperunt fuper cacumina montium, ac fortia loca, caftella et aedi
ficia, prout poterant, conftruere, vt vel fic euaderent manus eorum, donec Deus
vifitaret eos, et liberaret. Defun&o etiam Ratomiro, ex eius progenie regnaue
runt poft eum quatuor iniqui Reges, non in vno quidem tempore, fèd vnus poft
alium, temporibus fuis, quorum temporibusfemper in perfecutione fuerunt.Chri
ftiani, et quia inimici, et perfècutores Chriftianorum, longum duximus narrare
eorum iniquos a$tus, et vitam, quoniam ad meliora et dele&abiliora tendere fe
ftimamus. Attamen diebus eorum, multi Chriftianorum ex maritimis et trans
montanis regionibus, nolentes fè inquinnre eorum pollutis moribus, fugiebant
quotidie, vndique iungebant fe illis qui in montanis et in locis fortioribus mane
bant, eligentes magis cum eis fuftinere perfecutiones, et penuriam, et fàluare ani
mas fuas, quam gaudere ad tempus cum gentilibus, et in eorum . . . . perde
re an1I11aS.
· VIII.

Zuamimirus X Dalm. Rex. Co//famtinus Pbilo/opbus Slauis Chriftum

praedicat.
Poft mortem vero quatuor iniquorum Regum, natus eft ex eorum proge
nie quidam Zuanimirus, qui accepto Regno detitit Chriftianos perfequi. Tem
poribus huius floruit, vt rofà, ex ciuitate Theffalonica quidam Philofophus,«Conftan
timus a) nomine, filius cuiusdam Leonis Patricii, vir per omnia fan&tiffimus, atque
1I]

a) Conflantinum Theffalonicenfem Philofo- pta, eiusdem Cyrilli coaeui, conftet, non Cyril
huim, inuentorem litterarum Slauicarum, popu lum, ſed quendam Conſtantinum Philoſophum fu
ijs Slauis Chrifli fidem praedicafTe, facrosque li iffè inuentorem litterarum Slauonicarum:
bros in eandem linguaw vertiffe, Diocleas refert; Litterar Sclauonicar a Com/iamtimo quodam
caeteri autem Auétores omnia haec Cyrillo et Me Philofopho repertar, quibur Deo lauder debitae re
tBodio fratribus tribuunt, imo vnum ex duobus fomamt, iure laudamur. Epift. 247.
Alphabetis Slauonicis, Bukuizam dićtum, D. Hie Si hic Conftantinus, pro Philofopho Theffa
roìvmo, alterum vero Kiurilizam, ipfi Cyrillo lonicenfi Diocleatis ponatùr, de quo Breuiarium
tribúunt, a Kiurul, nomine Slauo, quod Cyrillum Polonicum : º

latine fonat, denominatum. Sed cùm ex Epifto Sanéti Comfefforer, et Pontificet,Cyrillur et Me

la Ioanni, *ontif. VIII, Suetoplucho Comitifcri thodiur, fratrer,Con/fantimi Theffalonicen/ì, cogno
光兴光 Οο ο 2 ም}}ፅ፳•
 48O PRES BY TER I DI O C L E A TIS

in diuinis fcripturis profundiffime a pueritia edo&us. Hic vir San&us,a Spiritu

San&o admonitus, exiens de ciuitate fua Theffalonica, venit in Caefaream prouinciam,
ibique cum pluribus Philofophis difputans diebus plurimis, conuicit eos, fuaque
do&rina et praedicatione conuertit totam Caefaream Prouinciam ad fidem Chr
fti, et baptizati funt omnes in nomine Patris, et Filii, et Spiritus San&i. Poft
haec conuertit totam gentem Bulgarinorum, et fimiliter baptizati funt in fide Sam.
&tae Trinitatis.

- - - IX.

Suetopelek XI. Rex. Conßantinus Pbil. Romam proficifcitur, et mi.

tato nomine rediens, Regem eum toto Regno baptizat.
Inter haec mortuus eft Rex Saramirus, et accepit regnum eius Sfetopelek
nomine. Regnante vero Rege Suetopelek, mifit Papa Stephanus litteras ad vene
rabilem virum Conftantinum Do&torem, vocans eum ad fe, audierat enim de eo,
quod fua praedicatione conuerti fecerat innumerabilem gentem, et ob hanc cau
fam defiderabat eum videre: itaque Conßantimur, vir San&iffimus, ordinanit Pres
byteros, et litteram lingua Sclauonica componens, commutauit Euange
lium Chrifti, atque pfàlterium, et omnes diuinos libros veteris et noui tefta.
menti, de graeca litera in Slauonicam, nec non et Miffam eis ordinans more Grae
corum, confirmauit eos in fide Chrifti, et valedicens omnibus,quos ad fidemChri.
fti conuerterat, fecundum Apoftolicum di&tum Romam pergere feftinabat; dum
autem pergeret, tranfiens per Regnum Regis Suetopelek, honorifice ab eo fufce.
ptus eft. Tunc vir Dei Conftantinus, cui nomen poftea Kyrillus a Papa Stephano
impofitum eft, quando confecrauit eum Monachum, coepit praedicare Regi Eu.
angelium Chrifti, et fidem Sanétae Trinitatis, ad cuius praedicationem Rex Sue
topelek credidit Chrifto, et baptizatus eft cum omni Regno fuo, et effe&us eft
Orthodoxus, et verus San&ae Trinitatis cultor a). Aliquantis poft haec die.
bus immoratus cum Rege vir Beatiffimus, confirmauit eum in fide atque do&rina
Chrifti, et valefaciens omnibus Chrifticolis Romam profe&us e(k Tempore ifto
fa&a eft laetitia magna, et Chriftiani defcendentes de montanis, et locis abditis,
quo difperfi erant, coeperunt nomen Domini laudare, et benedicere, qui fàluos
facit fperantes in fe. w

X.

mento Philo/ophi, ciuir Conftantinopolitani, erant et Methodiuih cognofcerent, ipfis quoque omnia
filii. tribuerunt, Confantini patris nomine obliterato.
Cum Epiftola Papae Ioannis concordari pof quae notitia Diocleati tribuenda eft, quam ipfe ex
fet; quamuis Conflantinopolitanum ciuem Breui libro, Methodio nominato, habere potuit, vt infra.
arium afferat, tamen ciuitatem quoque Conſtan a) Hic caecutire videtur Diocleas, cum con
tinopolitanam, ex Patritiatus dignitate patris eius uerfionem omnium Slauorum, et Regis Suetope.
Leonis,a Diocleate memorata, habere potuit. Ideo lech, ipfi tribuat Con/famtimo, cui deinde Cyrilli
Conßantinum hunc, Theffalonicae degentem, nomen a Papa Stephano impofitum fuerit: nam
cum proximis Slauis conuerfàntem, baptismum ficuti, de Confiantino literaruminuentore, conue
praedicaffe, charaéteres, eis dediffe, facramque fcri nit Diocleas cum Ioanne Pontifice, coaeuo Cy
pturam vertiffe, qua deinde filii fui Cyrillur et rilli; ita de conuerfione Suetoplocbi ab eodem dif.
Methodiur vfi funt, argui poteft. Auctores autem, crepat, vt ex Epiftolis eiusdem Pontificis videre
cum eosdem fratres, late per Europam Slauicas efi, ideo, haec Diocleatein addidifíéfàcile fuaderi
nationes ad Chrifti fidem conuerfàs per Cyrillum potefi, vt infra, - º
 - R E G N V M sLA VO R V M. 48I
X. -

&etopelek Cbriftianos fouet: a Pontifice et Imperatore

Legatos petit.
Poft haec Suetopelek Rex iu(fit Chriftianis, qui latina vtebantur lingua, vt
reuerterentur vnusquisque in locum fuum, et reaedificarent ciuitates et loca, quae
olim a paganis deftru&ta fuerunt. Placuit etiam Regi, vt temporibus fuis reme
morarentur, ac recordarentur, feu fcriberentur termini ac fines omnium prouin
ciarum ac regionum Regni fui, quatenus vnaquaeque gens fciret atque cognofce
ret fines et terminos Prouinciarum et regionum fuarum: congregans igitur omnes
Sapientes Regni fui, locutus eft eis de verbo hoc, fed nullus eo tempore inuentus * -

eft, qui certam refponfionem daret Regi de hac re. Tunc Rex, Dei fàpientia
plenus, fano vtens confilio, mifit fapientes ac nobiles viros Legatos ad Venera
bilem et Apoftolicum virum, Papam Stephanum, et ad Imperatorem Conftantino
politanae vrbis, Michaelem a), rogans et petens, quatenus antiqua priuilegia, qui
bus termini et fines prouinciarum, ac regionum, feu terrarum, fcripti contine
bantur, mittere cum viris fàpientiffimis dignarentur. Dum autem Legati Regis
Romam veniffent, et verba Regis Papae Stephano intimaffènt, gaudio magno ga
uifus eft Papa Venerabilis, et maxime, quod occafione accepta mitteret fàpientis
fimos viros, qui nouellum ac tenerum Regem adhuc in fide, et populum eius, paf
cerent, ac fàtiarent pane coelefti, ac verbo vitae. . Mifit itaque Vicarium fuum,
Honorium nomine, San&ae Romanae Ecclefiae Presbyterum Cardinalem, cui et
tradidit poteftatem ligandi atque foluendi euellendi, et diffipandi, aedificandi
atque plantandi, ficuti moris eft, quando per mundi partes Legati feu Vicarii a
fede Romana mittuntur, et cum eo alios duos Cardinales Epifcopos quoque iuf -

fit eum fecum affumere, qui adhuc populo in fide rudi Epifcopos fiue Ecclefias
confecrarent, et verbum vitae in eorum cordibus quotidie feminarent.
- -

XI.

- Quibus praefentibus $ymodum celebrat, leges condit, demum folemni

- ter coronam /i/cipit.
Aduenientes itaque Cardinales, et Epifcopi, inuenerunt Regem in planitie*
Dalmae, a quo cum magno honore et reuerentia füfcepti funt. Tunc Rex iuffit
congregari in eadem planitie Dalmae omnes populos terrae et Regni fui. Inter
haec, dum populi congregarentur, aduenerunt Legati nobiles et fapientes, miffi
Ab Imperatore Michaele, Leo et Ioannes, et alii fapientes, qui a Rege et Cardinali
bus hónorifice fufcepti funt. Igitur omnes congregati, tam latina, quam et Sla
uonica lingua qui loquebantur, iuffu Honorii Apoftolici Vicarii, et Chriftiani(fimi
Regis Suetopelek, per fpatium dierum XII. Synodum fecerunt,in qua diebus o&o de
lege diuina e facra Scriptura, ac de flatu Ecclefiae,tra£tatum eft; caeteris autem qua
Οοο 3 tulOI

a) Michaelem Imperatorem breuiarium quo- diftinguit; nullius tamen Michaelis tempore Ste
ue palamicum memórat: fed an hic fuerit Mi- Phanum Pontificem fuiffe confiat Stephanus
Å„el Rangabe, vel Balbur, yel tertius Pgrphyro- enim; IV. fuit tegpore Leonis Armenii, qui in
genitus diétus, Ba/ilii Macedoni, praeceffor, non ter duos primos Michaeles imperauit,
 482 PR ESBYTERI DI O C L E A TIS

tuor diebus, de poteflatâ Regis, de Ducibus, et Comitibus, et Centurionibus, et de flatu

Regis, fèrmocinatum eft. Rele&a funt, et in eadem Synodo, antiqua tam

1atina, quam graeca, miffà ab Apoftolico et ab Imperatore, audientibus cun&tis p0

pulis, de diuifione prouinciarum, ac regionum, feu terrarum, ficuti ab antiquislm.
peratoribus fcripta et ordinata fuerunt: et placuit Regi, et cun&to populo. Fi.
nitaSynodo duodecima die, per manus Honorii Vicarii, et Cardinalium, atque Epi.
fcoporum, coronatus eft Rex, atque coronatus more Romanorum Regum, et fì
&a eft laetitia magna in populo, et in vniuerfo Regno eius.
- XII.

Arcbiepißopos et Epiféopos con/ècrari petit: Illorum Ecclefia* et, iu

• • risdi&ionem fundat: Regni fines et momima de/èribit.
Poft haec iuffit Rex, vt confecrarentur Archiepifçopi, vnus in Salona, et ali
us in Dioclia, fimiliter et Epifcopi plurimi confecrati funt, et Ecclefiae, quae de
ftruétae erant, et violatae, manebant reaedificatae, et confecratae fuht. Statuit etiam
Rex: vt mullus perturbaret in aliquo aliquam Ecclefiam, aut haberet aliquam poteftatem,
feu dominationem in aliqua Ecclefia, nifi folus Archiepifçopus, vel Epifcopus, cuius füb iu
re effèt eadem Ecclefia ; qui vero aliter faceret, Regiam coronam offenderet a). Pofthaec,
fecundum continentiam priuilegiorum, quae le&ta coram populo fuerant, fcripfit
priuilegia, diuifit prouincias et regiones Regni fui, ac terminos et fines earum, hoc
modo, fecundum curfum aquarum, quae a montanis fluunt, et intrant in mare,
contra meridianam plagam, Maritima vocauit, aquas vero, quae a montanis fiu
unt contra fèptentrionalem plagam, et intrant in magnum flumen Domaui, vocauit
Sumbra: deinde Maritima in duas diuifit prouincias, a loco Dalmae, vbi Rex tunc
manebat, et Synodus tunc fa&a eft, vsque ad Valleuino, vocauit Croatiam Albam,
quae et inferior Dalmatia dicitur, cui inferiori Dalmatiae, confenfu Domini Papae
Stephani, et Legatorum eius, inftituit Salomitanam Ecclefiam Metropolim, fub cuius
regimine has Ecclefias ftatuit, videlicet Spalatum, Tragurium, Scardonam, Arauf
nam, quod nunc eft Caftellum Iadrae, Enonam, Arbuam, Abfarum, Vegliam, et Epi
daurum, quod nunc dicitur Ragufium, item ab eodem loco Dalma, vsque Bambalo. \
-nam ciuitatem, quae muncdicitur Dyrrachium, Croatiam rubeam vocauit, quae et fù
perior Dalmatia dicitur; et ficuti inferiori Dalmatiae Salonitanam Ecclefiam conftitu
- 1t

a) Ex his Salonitani et Diocletami Archiepi quamuis in Bornam et Raffâm rečte diuidat, ta

fcopatuumiurisdiétionibus, Presbyter Regnum fu men Croatiae Mediterraneae, et interamnenfty
um, quod commentus eft, diuidere cognofcitur: nunc Sclauoniae di&tae, mentionem omifit. Et fi
fed in ipfà diuifione regiones confundit, Nam Croatia in Albam et Rubeam diuideada eft, quam
quamuis maritimam in duas partes re&te diuidat, * ipfe Albam vocat, ea rubea dicenda effet; reliqua
prout ex ecclefiafticis iurisdi&tionibus diuideba
vero, quam Qmifit, Alba.
tur eius tempore, tamen, cum, quam Croatiam In recenfione quoque Epifcopatuum, Spalati
Albam, fiue Dalmatiam inferiorem vocat, eandem 7፱/I¢ Aratifonen/em, fiue Belgradenſem,
Croatiaepartem maritimam dicere debebat, quam cum Scardonenſi confundit, et Tininienſem, qui
, vero Croatiam rubeam, fiue Dalmatiam /uperio fuo tempore exftabat, omifit. Et quamuis haec ab
rem, eandem non Croatiae, fed Seruiae partem eo inexplorate fcripta reperiantur, tamen, cum
maritimam fuiffe conflat, vt lib. I. Regni Dal vnicus fuerit, ex antiquitáte auétoritatem fumfit,
matiae et Croatiae diétum eft; Transmontanam ab eoque auélores relati ibidem, errores et aequi
autem, Sumbrae, fiueSeruiae folae tribuit, quam, uocationes mutuati funt, -
 R EGNV M S L A VO R V M. 483

it Metropolim, fimili modo fùperiori Diocletanam Ecclefiam, pro iure antiquo, ftatue
runt Metropolim, fub cuius regimine has Ecclefias declararunt, fcilicet Antibarium,
Buduam, Ecatarum, Dulcignum, Suacium, Scodram, Driuaftum, Polletum, Sorbium, Bo/0
nium, Tribunium, Zaculmium. Surbiam autem, quae et Transmontana dicitur, in
duas diuifit prouincias,vnamamagno flumine Drina, contra occidentalem plagam,
vsque ad montem Pini, quam et Bosnam vocauit; alteram vero ab eodem flu
mine Drina, contra occidentalem plagam, vsque ad Lapiam, et Lab. quam Raffam
Vocauit. - . -

- XIII.

Banos, Iupanos, et Sednicor ordinat: leges et bonos mores inftituit:

- Legatis dimisfis moritur.
Vnaquaque autem in prouincia Banum ordinauit, id eft Ducem, ex fuis con
fànguineis fratribus, et Iupanos, id eft Comites, et Sednicor, id eft Centuriones, ex no
bilioribus earundem Prouinciarum. Dedit autem vnicuique Bano, id eft Duci,po
teftatem fub fe habere feptem Centuriones, qui re&e ac iufte populum iudica
rent, et tributa acciperent, et Banis praefèntarent; Bani poft haec medietatem Re
gi perfoluerent, et medietatem fibi tenerent. Comitibus vero, id e(t Iupanis, iuffit
fub fe habere vnum Sednicum, qui cum eo fimiliter iudicaret populum cum iu
ftitia, et duas partes tributorum Comites,id eft Iupani, Regi vt foluerent, tertiam
vero fuo vfui retinerent, Banis autem, fiue Ducibus, nullam rationem facerent, fèd
vnusquisque teneret et dominareturlupanis earundem Prouinciarum acregionum,
nº º fed foli Regi rationem redderent. Multas leges, et bonos mores inftituit, quos
qui velit agnofcere, librum Sclauorum, qui dicitur Methodius a), legat, ibi reperiet
qualia bona inftituit Rex benigniffimus. Itaque perfe&is omnibus, Cardinalis, et
Epifcopi, ac Legati Imperatoris, accepta a Rege licentia, et agentes gratias Deo,et
\Regi, cum honore magno, et cum pluribus donis a Rege datis reuerfi funt ad lo
ca fua: fimiliter Bani, et Iupani, atque Centuriones, nouiter ordinati, cum vniuer
fo populo laudantes Deum, et fàlutantes Regem, abierunt vnusquisque in Pro
uinciam et regionem fuam. Regnauit praeterea Rex San&iflimus XL. annos, et
menfes quatuor, genuitque filios, et filias, et feptima decima die, intrante menfe
Martio, mortuus eft, fèpultusque eft in Ecclefia San&tae Mariae, in ciuitate Diocli
tana, honorifice, et cum magnis exequiis. -

XIV.

a) Methodium vocari librum Legum Slauorum, minatum, argui poteft, in quo, quae de Conflan
in quo continebantur multa quae inftituit Rex tino Theffalonicenfi relatâ funt, reperire potuit
Sueiopelech, Diocleas ait; ex quo detegitur eius- Diocleas. Quae autem de fuo addidit, ಳ್ಗ
dem aequiuocatio. Nam ficuti S.Methodium Sueto- Suetopluchi intra Sauum reducens, fibi ipfi con
pluchum Regem Marahenfium, cuius Regni fines tradixit: nam vbi fupra num. 2. Senuladi fecundi
pannonias étiam comprehendebant, ad Chrifti fi- Regnum vsque ad Poloniam protendens, in eo
º
dem conuertifïè conflat, multaque eundem, vti Pammoniar quoque includit, hic Suetoploco Ser
Regni Metropolitam, in ipfo Chriftianitatis pri- uiam cum Croatiae parte tantum maritima tri
„ódio ordinàffe, et non folum ad Sacram Scri- buit, omiffis Pammoniir; Seruiam autem a Croa
pturam, resque Ecclefiafticas pertinentia , fed tia diftinétam fuiffe, ibidem ex antiquiffimis pri
ètiam ad politicum Regui flatum, gentibus litte- uilegiis, et Auétoribus Diocleate antiquioribus, re*
ris carentibus, fcripta reliquiffe, cénfendum eft. latum eft.
quem libruum, ÀMethodium,ab eius Au&ore cogno- *
 484 рк Esвут Ек I о посLEАт1s
- Х IV.

$feroicus XII иladislaus XIII. Thomir/аии, XIP. Rex 4tti.

Дат/igat, Seberlaи, ХИ. Rex Graecox caedit, Нилтог
reprimit.
Тunc congregantes fe populi,lamentauerunt, illum Hentes, et in eademЕс.
clefia, in qua fepultus eft, clamauerunt filium eius yetolicum, ibique confecratus,
et coronatus ab Archiepifcopis, et Epifcopis. Еxilla denique die mos adoleuit,
vt in eadem Ecclefia eligerentur, et ordinarentur omnesReges huius terrae Igi
tur Sfetolicus, accepto Regno, fecutusett vettigia Patris fui, et ambulauit in via
mandatorum Domini, pacemque cum omnibus habuit, genuitfilios et filias. Duo
decimo Regni fui mortuuseft, regnauitque Vladislaus filius eius pro eo. Асcе.
pto Regno Vladislaus, qui fortis extitir viribus, oblitus eit Domini Dei fili, et de
clinauit a via Patrum fuorum, non rette ambulauit coram Domino, fed coinqui
фuinauit fe multis immunditiis; ideoque, dum quadam die iret venatum, diuino
iudicio in foueam cecidit, et mortuus eit, regpauitaue frater eius Thomilaи,
pro eo, qui fortis extitit viribus, fed non fuit vt frater eius Regnante Tho
mislao, Vngarinorum Rex, nomine Arrila, promouit exercitum, vt debellaret eum.
Rex autemТhomislaus, fortis iuuenis, et robuftus bellator, plurima bella cum eo
commifit, et fempereum in fugam conuertit; genuitque Thomislaus Rex filios
et filias, et decimo tertio anno Regni fui mortuuseft. Seberlaux filius eius, fucces
fit in Regnum patris fui . Еo tempore venerunt Graeci, et obfederunt ciuitatem
Scodariт. Аudiens autem Sebeslaus Rex, congregauit gentem multam, et venit
in cattraeorum, et ceciderunt Graeci, et multi gladio perierunt, et plurimi capti
funt, alii vero in fugam conuerfi funt. Dum haec agerentur, Artila Rex Vnga
rinorum, cum exercitu intrauitin terramSebeslai Regis, et depraedauit, de(truxit,
arque incendit maximam partem terrae illius, et reuerfuseft in locum fuum; in
de abit contra occidentalem plagam: Sebeslaus autem Rex reuerius, non inuenit
eum, coepitque recuperare terram fuam Natifunt ei duo filii gemini, vnumque
Rasbiuoi vocauit, quod latine dicitur ruinagenti, alium vero Vladimirит. Regna.
uit XXIV. annis, et mortuus eft.
ХV.

Дfujin perfratre, Regтит, а И7adimiro ХИI Rege iterит соп

іитgitur: Raybiuой X И II. Сbaraтітіrих ХИIII. Тиаrdor
- Даши, Х1Х М’ex.

Poteum regnauerunt filii eius, diuiferuntoue ibi Regnum, eo, quodge.

miniefent, et Rasbiиоii quidem Maritiтат, Vladimirи: autem ужmbram, regebat,
qui accepit vxorem Нliam Regis Vngarinorum, genuitфue ex ea filios et filias, et
factaeft pax firmainter Vngaros et Sclauos. Рoft haec Rasbiuой feptimo anno
Regnifimortuuseft: Vladimirus vero accepit totum Regnum, et vigefimo an
no Regni fui mortutis eit. Regnauit poft eum filius eius Charaninirur, cuiustem
poribus rebellaui Croatia Alba, et proiecerunt eum inde Tunc Rex congre
gansgentem ex Rafia et Bosna, perrexit (upereos; at ipfi congregantes ein
plano
 R ЕG N V М S L A V О R V М. 485
piano Cheho parauerunt eibellum, in quo cecidit Rex, et mortuuset, accepit
9ue poteum Regnum Tuardolaии, filius eius, et recuperauit Regnum patris fui,
et mortuus eft.
XV).

С/triuой XX Тоimirи, XXI. Pridirianus XXII crepimirius

XXIII. Rex Alemanor cincit yerocarflur XXI и
- А’ex /accedit.
Роft eum regnault О/iriuоii, nepos eius, eo, quod liberis caruit Rex Тuar.
doslauus; genuit filios et filias RexОitriuоii, et XXII. anno mortuus eft. Тіті.
ги, filius eius accepit Regnum. In diebus illis laetata eit omnis terra; genuit fili
os et filias, et mortuuseft. Рoft quem regnauit Pridislau, filius eius, qui multas
iniquitates operatuseft. Оuodamitaque tempore infurrexerunt Маgnates Bos
nae cum aliquantis, et interfecerunt Regem, corpusque eius in fumen proiece
runt. ГuncCrepimirius filius eius, vna cum Bano, captis omnibus illis, difperdi
derunteos, morteque petima necauerunteos. Сrepimirius itaque poft haecac
серit Regnum, et regnauitin locopatris. Еo tempore venerunt Alaтanii,et сере
runt Ihriат, соеperuntque intrare Croatiaт. Тunc Rex Crepimirius congregans
fortitudinem validam gentis fuae, parauit eis bellum, fatto bello mifiteos Rex in
ore gladi, et perfecutuseos, proiecitque eos ex omniterrafua. Рoft haec Duх
Аlemanorum mifit LegatosRegi Crepimiro, vt daret filiam fuam vxorem filiofuо
Suechozar; placuit Regi, eo, quod ipfe Dux effetconfobrinus Imperatoris: et ac
серit filiam eius vxorem filio fuo, et factaeft pax firmaintereos. Regnault Сre
pimirusRexXXV. annos, et meniem vnum, et mortuuseft Regnauit pofteum
уtrozar filius eius, qui manfuetus fuit, et pius, vixitque in timore Domini, et ge
nuit filium, cui Radaslaии, nomen impofuit, poft haec in pace quieuit.
-

XVII.

Radarlaии, ХХИ. Rex, a filio Ciar/auо ХХИI. Rege Regno

extruditur,
Роft eum regnauit Radarlaии, qui patris fui veitigia fecutus, omni bonitate
fuit ornatus; praeterea genuitfiliumquem Сіаліашит vocauit, qui iuuenis effectus,
coepit eile inobediens patrifuо. Еo tempore Banus Croatiae Albae, cum filis
omnibus, rebellauerunt Regi. Гunc Rex Radaslaии congregans exercitum, par
tem exercitus dedit filio fuо Сiaslauо, partemque fecum tulit. Рoft haec abeun
tes circumdederunt rebelles hincinde, et comprehenderunt illos, ас depraedaue
runt; fed quotquot Rex comprehendit, liberosabire permiit. Quos verofilius
Сiaslauus comprehendit, militibus in feruitutemtradidit. Quam obcaufam indigna
ti (int milites, qui cum Rege erant, et relitto eo abierunt poft Claslauum filium
eius Тunc Сiaslauus eleuatus in filperbiam, expulitpatrem filum de Regno, et
confilio militum coepit perfequieum; Rex denique fugiens, venit in locum, qui
dicitur Lafia."Сernensitaque non poffe euadere manusfiliiful, cum aliquantis, qui
eum diligebant, venit ad littus maris; роit haec, quia Ciaslauuscum fuis iam
prope erat, tempore percufficum equitibus, vt Itabant natantes, peruenerunt, ct
9:936 - Рp p afcen
 486. PRESBYTERI DI o C LE A T Is
afcenderunt quandam petram, quae non multum longe erat a terra, et fic euafit
Rex. Non multo poft, voluntate Dei, tranfibat nauis, quae de Apulia erat: tunc Rex,
et qui cum eo erant, coeperunt clamare et vocare nautas, et nautae remigantes
venerunt, vt viderent, quidnam effet; vt autem cognouerunt caufam, cum hono
re fufceperunt Regem, et omnes eius, et duxerunt ad ciuitatem Sypontinam; in
de perrexit Romam, ad limina Apoftolorum Petri et Pauli. ab illa autem die pe
tra illa vocata eft Radaslaui Camich, feu Radaslaui petra. Ciaslauus praeterea, male
di&tus a patre, coepit regnare.

XV III. -

Tycomil adolefcens ad Ciaslauum fugit: irruentium /^ngarorum Prin

eipem Kiis caedit: Iupaniam Drinae impetrat.
Eo tempore erat quidam adolefcens, nomine Tycomil, in partibusSraga, filius
cuiusdam Presbyteri de vico Rabici, pºfcebatque greges ouium cuiusdam Princi
pis, cui nomen Budislauus ; et quia Tycomil fortis erat viribus, et robuftus venator,
atque valde leuis ad currendum, quandocumque Princeps exibat venatum, duce
bat eum fecum. Quadam vero die dum iret venatum, Tycomil, nolens,fed cafuper
cutiens virga, quam manibus geftabat, vnam canem nomine Palufia, interfecit eam;
vnde nimio terrore perterritus, eo, quod Princeps eam valde diligeret, fugam pe
tiit, et venit ad Ciaslauum, a quo ftatim fufceptus eft. -

Regnante ergo Ciaslauo Rege, Kiis Princeps Vngarinorum cum fuo exercitu
venit Boymam, et deuaftabat atque depraedabatur eandem Prouinciam: tunc Rex
congregans populum, exiit ei obuiam in Drina Iupania iuxta fluuium, vbi com
miffo bello, Tycomil fupradi&tus adolefcens, hinc inde hoftes vulnerans cucurrit, et
º

interfecit Vngarinorum Principem, et amputato illius capite, Regi praefentauit;

ceciderunt die illa innumerabiles ex gente Vngarinorum, in loco qui Ciuedino di
citur; quafi prorigitus pecorum, fic enim rugiebant ibi Vngari, dum interficeren
tur vt porci, in loco vbi interfe&tus fuit Kiis Princeps Circono ; vsque in praefen
tem diem. Poft haec Rex Ciaslauus valde laetus, dedit Tycomil Iupaniam Drinae, et
filiam Bani Raffae dedit ei vxorem, eo quod interfeciffet Kiis Principem.
க்
-

XIX.

Ciaslauus ab /7garis capitur, et cum füis in Saum fumem proiicitur:

terra Regibur de/tituitur: Bani dominantur: Radaslauus exul
Romae vxorem ducit: Petrislauum filium; bic vero Paulimirum
- relinquit.
Vxor autem Principis, audiens mortem viri fui, perrexit ad Regem Vnga
riae, quaefiuit ei adiutorium, et exercitum, quatenus vindicaret mortem viri fui;
accepta autem innumerabili gente, venit fupra Regem Ciaslauum, inuenitque eumi
• in Seremo. Nefciente autem Rege, no&te irruerunt Vngari in eius caßrä, et ea.
ptus eft Rex Ciaslauus, et omnes parentes illius, quos iuffit vxor Kiis ligatis mani
bus et pedibus proiici in flumen Saum ; ficque fa&tum eft.conuerfus e(t doloreius
in peccatum, quod exercuit circa patrem fuum fuper caput eius, et periit ipfè, et
domus
 R. E. G. N. V. M S L A V O R V M. 487

domus eius tota. Poft haec remanfit terra fine Rege, et Bani coeperunt domina.
ri terram fuam, vnusquisque fuper Prouincias, et regiones, fubiugaueruntque fi
bi Iupanos, et ab eis tributa accipiebant, ficut Rex folebat accipere. Nomen ve
ro Regis nemo audebat fibi imponere; Tycomil etiam defun&o focero dominaba
tur terram Raffam, fèd nec Regem, nec Banum aufus eft fè vocare, fèd tantum Iu
panum maiorem, et ideo, quoniam praeerat caeteris lupanis Raffae, ficque domina
uerunt terram multis temporibus. Praeterea parentes Regis Radaslaui, et milites,
qui cum ipfo erant Romae, audientes, quod accidit, rogauerunt Regem, vt vxo
rem acciperet, qui coa&tus eorum precibus accepit vxorem Romanam, valde mo
bilibus ortam natalibus, de qua genuit filium, quem Petrislauum vocauit, poft haec
in fene&ute bona mortuus eft, et fepultus in Ecclefia San&i Ioannis Lateramenfis,
cum magna honorificentia. Accepit pofthaec Petrislauus vxorem puellam nobilem
Romanam, de qua genuit filium, quem Paulomirum vocauit; poft haec viuens am
nis plurimis cum parentibus fuis Romanis, et ipfè mortuus eft. Poft mortem ve
ro eius, parentes eius coeperunt habere inimicitias cum caeteris Romanis, et coe
perunt dura bella facere in ciuitate, ficuti fàepe folent facere. Paulimirus iam iu
uenis effe&us, coepit effe valde robuftus, et fortis bellator, ita vt in ciuitate Ro
mana mullus ei effet fimilis, vnde parentes eius, nec non alii Romani, coeperunt
illum valde diligere, immutaueruntque nomen eius, et impofuerunt ei nomen Bel
lo, eo quod bellum facere valde dele&tabatur.

XX.

Saracemi Italiam vaftant: Belimirur feu Paulimirus vel Bellus cum

fitis Dalmatiam repetit , Ragufium condit. º

Eo tempore exiuit Stolum a Sicilia, multitudo copiofa nauium Saracenorum,

quod Stolum vocatur, Miria Armenice, graece et latine decem millia vela ; omnes ciui
útes maritimas deftruxerunt; Latiniautem fugientes, montana pctcbant, quae Scla
„; habitabant, reuertentes in fuas ciuitates: fed Sclaui comprehendentes illos, pro
{èruis tenuerunt; poft haec plurimi Latinos dimiferunt tali pacto, vt omni tempo.
ne tributa eis redderent, et feruitia exercerent, ficque coeperunt reaedificare ciui
eates maritimas, a Saracenis deftru&tas. Per idem tempus Romani parentes Belli,
qui et Bellimirus, quod non poſſent ſuſtinere Magnatum Romanorum inſidias, at
que inimicitias, eo, quod nollent fe humiliare, ac pacem cum inimicis facere, ex
êuntes omnes de ciuitate vna cum Bello, vxoribus, et filiis, ac filiabus, milites nu
mero quingenti, acceptis paruulis, et mulieribus, venerumt Apuliam, inde ពេra，
naues Éransfretauerunt in partes Dalmatiae, venerunt ad portum, qui ாே .
citur, et Vmbla, miferunt enim Sclaui Bello, qui, et Paulimirus º nuntios, vt veniret
accipere Regnum patrum fuorum, et hac de caufà fecuti funt ហា parenes cus,
Igitur defcendentes de nauibus conftruxerunt caftellum, et habitauerunt ibi. Au
díentes homines Epidauriae ciuitatis, qui per filuas et montana manebant, quod
p.iM, cum Romanis veniffet, et caftellum feciffet, congregantes fe, venerun cL
vna cum ipfis aedificauerunt ciuitatem fupra mare in ripis marinis, quas Epülau
,i; lingua fua Laus dicunt; vnde ea ciuisas Laufium vocata eft, quae poftea L. pofito
米光光 Рpр 2 Ragu
*
 488 - РR ES В У ТЕ R I D I ОС L ЕАТ IS

Ragидит арpellata et a) Sclaui vero Dubrounich appellauerunt, idеft Syluefier,

fue Sylие/tris, quoniam, quando camaedificauerunt, de/ylиа venerunt.
.

ХХI. -

Sclaviadeт confииmt, ac Regeт ХХИII con/#ifиит: Пирратит

Ra/ae cincitur: Prouincia redit ad ot/eqиlит.
Inter haec audientes Bani,et Iupani terrae, aduenifie Bellит, nepotem Radas
laui Regis, laetati funt, et maxime populus terrae Sclauorum, coeperunt vndique
adeum confluere, in primis habitatores regionis Tribuniae venientes cum magno
honore duxerunt illum in Тribunians pottea Bani venientes in Тribuniam cum lu
panis, et Setnicis, fufceperunt illum honorifice, et in die Aicenfionis Dominicon
ftituerunt illum Regem. Solum Iupрапия Ка/ae, qui de Thycomil progenieerat,
cum fua Prouincia noluit veniread Regem. Тunc Rex Bellи, іratus congrega
uit exercitum, et venit Rafiam; Lubomirus autem Iuppanus Raffae congregans (i.
militerpopulum, parauit ei bellum. Веllo itaque inito iuxta fiumen Lino, ceci
dit populus Iuppani Raffae, et in fugam conuerfi funt. Тunc Rex cum fuo ex
ercitu infecutusetteos vsque ad aiudНumen, quod dicitur Ylibro, vbidum lup
panus perpontem tranfiret fugiens, quidam, qui cum eo erant, volentes habere
beneuolentiam Regis, percutientes eum gladio, per pontem iactauerunt eum in
Нumen, et mortuuseft Rex autem accepit Regnum patrum fuorum, et fluit
terrain confpettu eius; igitur, caufa vittoriae, Romani, qui cum Rege crant,
aedificauerunt Ecclфат in Rayia ad honorem B.Petri Apolioli, in locopropinquо
Caldanae, et non multum longe ab eadem Ecclefia in vno monticulo contruxit
Rex cafellит, vocauitque illud filo nomine Belos Ecclefiam autem fupra diaam
ftatuit Epifcopatum fieri, ordinauitque ibi Epifcopum et Epifcopatum, vsque in
praefentem diem; poit haec coepit Rexperambulare per terram, et per Regnum
fuum. -

XXII.

Кех сит 9 етапіrer Итgari, feliciter configit, refitura pace mori.

fur. Т/сетіrur ХХИ III. Rex/iiccedit: bитс Praelimirиг
- XXIX. Rex/equitur.
, Quodamitaque tempore, dumeiet Rex in partibus ует, уетani congre.
gantes fe cum Инgaris, commiferunt praelium cum Rege, in quo loco ceciderunt
Sreтani cum Иngaris, et fatta eit eis contritio magna; ab illo ergo die dicta et
planities illa, in qua factum praelium, Bellina, nomine Regis ob vittoriam, quam
habuit ibi Rex, vsque hodie Poit haec Vngariad Regem miferunt, quaerendo
pacem, Rex praeterea fecit pactum cum eis hoc modo: or ab ilo die in antea пои
аиderent trayire fитет Saиa, e a loco опde/irgir, et/іси, сиrrit, orgue quo intra in
таgnofите Donauі: пеque bominer Regi, trayirent in illam partem, пеque ili injian.
Еt placuit eis, et fecerunt pacem. Рoft haec reuerfuseft Rex in maritimas re
giones,

а) Ante Paulтіri.fine Bettempora, Кандит Suetoplochi conuerfonem, quem quatuordecin

aedificatum, ibidem dictum eit, immoante ipfius generationibus ante Belит } Dioclearponit.
*
 R EGNVМ S L А V О R V М. 489
* giones; quadam autem die dum intraret in vnum oppidum Tribuniae, fubitanea
morte defunctus eft. Тunc fepelierunt illum in Eccletia Santti Мichaelis in eo
dem oppido, cum grandihonore Populi autem Heueruntilum multis diebus,
Геptimaautem die dormitioniseius, vxorillius peperit filium, quem Tycemirum
vocauit, quod latine dicitur conflator popui, Defuncto Rege, ii, qui de progenie
Тусотilerant, coeperant dominare Кауат, et omnes Bani fimiliter tempore, vt
prius dominarifuper fe, nolebantque vlam facere rationem Reginae, neceius
filio: fola Tribunia obediebat Reginae, eo, quod parentes eius erantin тянта,
et Laujia, et non audebant rebellare ei. Pottquam autem creuit puer, tulerunt
ei vxorem filiam Bani Cidoтіri de Croatia Alba, de qua genuit duos filios, Prae.
hтirum, et Crefinirит. Роitquam autem creuerunt pueri, miit Tikemirus filium
fuum focero fuo, qui Croatiam Albam dominabatur, mandansei, vt congregaret
populum, etiret (upra Banum Воinae: ipfe autem cum Praelimiro filio fuocon
gregansparentes fuos, et populum Tribuniae, venit praeliare contra Banum,
чui Preualitanaт regionem regebat. Вanus itaque congregans populum fuum, ра
rauit fead bellandum, dum autem committeret bellum, cecidit Banus, et mor
tuus eft, cecidit et Ti/Сетіrur, et vulneratus eft, pottea mortuus eft. Praelimi.
rux autem eius filius vicit praelium, et cepit totam Croatiam rubеат, et corona
tus eft Rex, coepitque dominariteram, et Regnum Patrum fuorum.
XXIII.

Сre/inirur frater Regir Воутат саріr: Graeci Виlgariam er Py:

/aтoccupant: Praelimirи, Пирратi Ra/ae filiam ducit, terran
- recиperat, lиррилит re/tituit. |

Сrefinirus autem frater eius cum auunculo pugnantes, praedauerunt и/о.

ple, et Lисса, et Preua. Вanus autem Bohae videns, quod ante eos (tare nequi
bat ad pugnam, fugit ad Regem Vngariae, deinde Crefinirus серit totam Bo/:
пат, et dominauit eam, defuncto etiam patre matris fuae dominauit a) Croatian
Рpр 3 Аlbaт.

а) средnirum filium Tie/cimiri Regis Ser Saracenorex Sicilia yenientes Dalmatiат ро

иiae, et Croatiae rubeae Diocleatis, Croatiam al pulatos, temроге Раиlimiri Beli adhuc Romae
baтex Auі fucceflione contecutum, Diocleas re degentis, Dioclea, refert; at cum Petrит Виlga
fert; еundem Во/нат acquifulfie memorat, riae Principeт, Tie/cimiri, Beli nepotis, tem
pore, mortuum fcribat, id autem imperante lo
cui filium Stephатит ficcellifie, eifdemque re
gionibus dominatum file, fcribit. Siepbaпит атте 2іт/се еuenitle, Ceareти, et Curopalatar
quidem CreAmiri filium fuitie, at Cre/тіruт tradunt, quod circa annum Domini 97o, euenit.
ipium non Tie/ciтіri Regis Seruiae filium, ed Ideo ex relatis a Diocleate haec Saracenica inua
бre/miri Croatiae Maiori didi, ex Priuilegiis fio ante id tempus pluribus annis euenifle dicen
Кegum Croatiae oftenfun 1. П. с. VIII.
- -
.

-
de Re
- *
no Dalm. et Croat Ideo, ficuti inter Croatiac,
et Seruiae Principes, vipote vicinos, multoties
amicitiam, affinitatem, et bella intercellife, vero
fimiliter credendum eft; ita fucceilio a Diocleate annum Domini 638 fattam, cum hac Saracenica
memorata non congruit, quamuis tempora non
difcrepent, cum eundem Croimirнт соаеuum
fuifle Petro Bulgariae Principi, ex Ioanne Curo
aa ellet, fed Cedrети eandem anno поз2. im
perante Котапо drgiro ponit, ciuitates autem
euerfas non memorat. Ex quo Diocleateт euer
fionem ciuitatum Dalmaticarum a Slauis circr
inuatione confundere dignoicitur; et propterea
Ragya aedificationem Belo Regi tribuit, cum Ce.
areтигeosdem Ragц/inor cum Nicepboro Раrri

раiate conflet, quem mortuum, Groinirovinen cio, NaupliiPraefecto, hosSaracenospraelio vicii

te, Diocleasallerit. fe, fcribat.
 49Q PRES BY TER I DI O C L E A TIS

Albam. Eo tempore defun&us eft Bulgarorum Imperator, Petrus nomine, quiß.

debat in ciuitate magna Preslaua, et Graecorum Imperator congregans validam
fortitudinem gentis fuae, obtinuit totam Bulgariam, fuoque fubiugauit lmperio,
deinde reuerfus ad Palatium fuum, reliquit fuum exercitum. Hi autem, qui
praeerant exercitui, venientes cum exercitu ceperunt totam Raffam Prouinciam,
Iuppanus etiam Raffae fugit, et venit ad Regem Prelimirum cum duobus filiis füis,
Pienaet Radigrado, etfilia fua nomine Prechualla, et inuenerunt Regem in Iuppania
Onogofli. Prelimirus autem Rex videns filiam eius, quod pulchra effet valde, et
omnibus membris compofita, vulneratum eft cor, illius amore eius, vocatisque
pueris fuis, mandauit eis lqqui Iuppano patri puellae, fi vellet fe fubiugare, et
omnem regionem fuam, Regiae poteftati fpontanea voluntate, et vellet iurare fi.
delitatem Regi, et filiis eius, fciret, quod Rex acciperet filiam eius vxorem.
quod luppanus audiens, laetus effe&us, iurauit, ipfe cum filiis eius, promifè
runt fe adimplere omnia quaecumque mandaffet Rex Tunc Rex accepit filiam
eius vxorem, et nuptiis celebratis, more regali dedit cognatis fuis in Tribeffàm,
quam Latini dicunt haereditatem, et conftituit Radigradum Iuppanum in Ongft.
Poft haec non multo tempore transa&o defun&tus eft Imperator Graecorum, et
Rex Prelimirus cum fuo focero miferunt Raffanis fuis amicis, vt nil timendo inter.
ficerent Graecos, qui praeerant eis, ita et fa&tum eft; occifis. ergo -vna die
omnibus Graecis, perrexit Rex cum focero, et fuis cognatis, et obtinuit totam
Roffam, Iuppanum maiorem, et cognatos fuos, fub poteftate patris Iuppanos confti
tuit, vt dominarentur eam prouinciam, et poffederunt, fàluo tamen iure Regio.
X XIV.

Prelimirus terra inter filios diui/a diem obit: Stepbanus Creffmirif.

lius Croatiae Alòae et Bosnae praee/?: eius filius Leghet in Polij.
riamor fratres /aeuit, quorum tamen fuper/?er $ylueffer XXX,
Rex in paternum Regnum reducitur, et reli&o filio Tu.
gemir, moritur.
Poft haec Prelimiro Regi nati funt quatuor filii, quorum nomina funt haec:
primogenitus Chualimirus, fecundus Bolleslauus, tertius Dragislauus, quartus $pe
lanchus, quibus et diuifit terram fuam hoc modo: Cbua/imiro dedit Z,„,„,
regionem cum ciuitatibus, et has Iuppanias, Lusca, Podlugie, Groica, Cupelnich,
Obliquit, Prapratna, Cremeniza, Budua, cum Cuceua, et Gripuli. Pe/iy/auo dedit
Tribuniam cum his Iuppanis, Libomir, . Vetanica, Rulina, Cru Ceuiza, Vrmo,
Reffena, Draceviza, Canali, Gernouiza.Dragis lauo dedit Cherenamiam regio
nem, et has Iuppanias, Stantania, Papaua, Yab/io, Lucca, Vellica, Gorymita,
Vecenike, Dubraua, et Debre. Preuladio dedit regionem, quae Sclauonice
<dicitur Podgoria, latine fùbmontana, et has Iuppanias, Onºgo/te, Moratia, Comer
niza, Piua, Gerico, Netufini, Gui/emo, Comitatum Debreca, Neret, et Ramma, quas,
et quatuor regiones Tetrarchias vocauit. a) Vixit autem Prelimiru, Rex annis
multis,
a) In diuifione Regni inter filios Praelimiri, fed non integram Seruiam, Croatiam autem Cre.
Diocleas enumerat tantum aliquas Seruiae partes, Aemiro tribuit.

f
 *

REGNVM S L A V O R V M. 49I

multis, et vidit filios filiorum fuorum, et im fene&ute bona mortuus eft, et fe

pultus eft in Epifcopio Raffae, in Ecclefia San&i Petri, cum magno honore, et
reuerentia, atque gloria. Crefimiro autem fratri eius natus eft filius, cui Stepha
nus nomen impofuit; ifte poft mortem Patris rexit Croatiam Albam, et Bofiiam, et
poft eum femper regnauerunt in Croatia: natus eft ei ex `concubina
filius ambobus pedibus claudus, qui multo tempore ambulare non po
tuit, quem Leghet nominauit. Ifte Leghet, mortuo Patre eius Cre
fcimiro, adductus eft in Tribuniam ad confobrinum fuum, Bolleslauum, fer
uiebat itaque ei puella, npmine Louizza, quam dilexit, et poftea duxit vxo
rem, genuitque ex ea fèptem filios, qui crefcentes effe&i funt iuuenes bellato
res, et ftrenui in armis. Filii Prelemiri Regis, relinquentes veftigia patris fiii, coe
perunt dure et fuperbe fe agere contra populum, quem regebant, vnde valde
coeperunt difplicere populo: fed quia mala voluntas diu latere non poteft, mi
ferunt populi occulte nuntios fupradi&tis feptem fratribus, et dederunt eis ma
nus, quatenus infimul infurgerent, et difperderent filios et nepotes Regis. Ita
que confilio inito feptem fratres, cum Patre et populo, confilio et voluntate Pa
tris ac totius Populi infurrexerunt, et perfecuti funt filios Régis, et miferunt eos
in ore gladii a minimo vfque ad maximum. Euafit autem vnus, $ylueffer nomine,
filius Boleslaui, cum matre fua, et fugerunt Laufium, quae nunc eft Ragufium, vnde
et Mater Sylueftri progeniem duxerat. Poft haec filii Leghet, perpetrato fratri
cidio, feu homicidio, coeperunt dominari terram, Patre eorum refidente in Gulfo de
Cattaro, in lqgo qui Trajeéfus dicitur, vbi Caftellum fibi conftruxerat, et Curiam.
Sed Deus Omnipotens, cui cun&a bona placent, difplicent omnia mala atque
peccata, breui in tempore percuffit Patrem, claudum corpore et anima, et filios
eius, peftilentia et clade, quemadmodum percufferunt ipfi fratres et nepotes fuos;
et mortui funt, et non remanfit ex eis vel vnus. Videntes autem populi timu
erunt timore magno, ftatimque, cum fine Rege effent, confilio fa&o perrexerunt
Laufium, et tulerunt inde Sylueftrum, qui folus remanferat de progenie Regis glo
riofi Prelimiri, et ordinauerunt fibi illum in Regem. Rex itaque Syluefter, acce
pto Regno, gubernauit totam Tetrarchiam in pace, cum timore Dei, et iuftitia, ge
nuitque filium, cui nomen impofuit Tigemir, et dormiuit in pace.
ΧΧV.

Tigemir XXXI. Rex: Samuel Graecos ex Bulgaria eiicit: Cbu

alimiruš XXXII.Â?ex:Petrirlauur XXXIII. Rex:
/^ladimirus filius XXXI/. Rex.
Succeffit Tugemirus in Regnum, et accepta vxore genuit filium, quem
C}ualimirum vocauit. „Eo tempore furrexit in gente Bulgarinorum quidam Samuel.
4), qui fe Imperatorem vocari iuffit, et commifit praelia multa cum Graecis, pro
iecit

a) De Samuele Bulgaro contenit Dioclear Conſtantino Porphyrogenito non conuenit. Vnde

eum, Cedremo, et Curopalate, prout in caeteris autem hanc fuorum Regum fucceffionem fum
deinde Regibus ab ipfo relatis: fed in anteriqri- ferit, et anantiquiores Suetoplaghi, abipſo libro le
bus, tamin rebusgeſtis, Tuamin Regumſtirpe, cum gum Slauicarum, Methodio diéto, vel alio 6
- l2

*
 492 p R ESвут E R I D по С1. ЕАТ IS
iecitque eos ex tota Bulgaria, ita, vt in diebus eius Graeci non auderent propin
фuare illuc. Defundo etiam Rege Tigemiro, Chuaimirи filius eius fucceliit in
Regem, qui vxore accepta, ex eatres filiosgenuit; primogenitum Retrirlaaит
vocauit, qui regionem Zentam rexit, fecundum Dragimirит, qui rexit Tri
buniam et Chelтат, tertium Mirorlaиит, qui regionem Podgoriam tenuit; роit
quam autem dimift terram filiis fuis, in fenettute bona mortuuseit. Quodam
itaque tempore Mirolaии, veniens, caufa videndi fratrem fuum maiorem, ingre!
fus in lintrem, nauigansque per Baltam, orta fubito tempeftate, periit ipfeet Gui
cum eo erant; cuius terram pofiedit frater eius, et regnauit proeo. Роft haec
Rex Petrislaии, genuit filium, quem Wladimirит vocauit, et in pace quieuit, fe.
pultus et in Eccletia Santiae Mariae, in loco qui dicitur Gazem Puer autem
Vladimirus, accepto Regno, cre(cebat decoratus omni (apientia et fanetitate.
XXVI.

Утие! Виlgarи, Иladimirum profigит/ё vlrrodedentem, тit

tit in exilит: И7adimiri pierar: Dalmaria euer/a a
Виlgarir relinquitur.
Тempore itaque eodem, dum Vladimirus effet adolefcens, et regnaret in lo.
co Patris fui, fupraditusSатиel, Bulgarinorит Imperator, congregato magno exer
citu, aduenit in partibus Dalmatiae fupra terram Regis Vladimiri: Rex vero, qui
vir fanauserat, et nolebataliquem de fuisperire in belo, ieceii,humiliter, et
afcendit in montem, qui obliqии: dicitur, cum omnigente fua. Veniens poft haec
Imperator cum exercitu, et cernens, quod Regi praeualere non poffet, partem
fui exercitus ad montis pedem reliquit, partemque fecum ducens, ad expugnan
dam ciuitatem Dulcinium perrexit. Еrant praeterea permontem obliqиит ignitifer
pentes, qui (tatim, vt aliquos percutiebant, absque vla tarditate moriebantur,
coeperuntque magnum damnum facere, tam de hominibns, quam deanimalibus:
tunc Rex Vladimirus orationem fudit ad Dominum cum lachrymis, vt Deus
omnipotens liberaret populum fuum ab illa pettifera morte. Еxaudiuit Deus ora
tionem famulifui, et ab illo die nullus exeis percufus eit, fedet vfque hodie,
fi homo, aut aliqua beftia, in monte illo a ferpente percufus fuerit, fanus, etabs
que vla laetione perfeuerat; fueruntque in illo monte, ab illo die, quo orauit Ве
arия Иladimirи, quafi fine veneno ferpentes, vfque in hodiernum diem. Interea
milit Imperator nuntios Vladimiro Regi, vt cum omnibus, qui cum eo erant, de
monte defcenderet; fed Rex non acquieuit: luppanus autem eiusdem loci, Iudae
traditorifimilis effectus, miit ad Imperatorem dicens: Domine,/i tuae placer та
gnitudini, ego zibi tradan Regens cui remift Imperator: Ji bocagere praeuale, d
таит re/ite, а те, et magnificит раlde. Тunc Rex congregatis omnibus, qui
- - сUПm

li, Reges Principefue aliorum locorum, fio Re reperitur, certitudo appareat, antiquioribus in fua
gno adaptauerit, nihil, quod dicere poffim, ha incertitudine relictis; fimulque ex Porphyrogeni
bео. Stirpem autem eorum dein, ordine a Dio to Seruiae Principes ponentur, vt differentiacum
cleate relato, ponam, non vt ex eorum ferie ali Diocleate appareat, prout et Bulgarorum Re
qua auctoritas huichiitoriae addenda fit, fed vt gum, qui ab auctoribus nominantur, vt cum
corum, quorum apud auctores Graecos mentio поininatis a Diocleate fimulinipicipoint.
*
 º R E G N V M sLA v o Rºv M. 493

cum eo erant, taliter eis locutus eft: Oportet me, fratrerCariffini, vt video, adim
plere illud euangelii verficulum, vbi dicitur: bonus Paftor animam fiiam ponit pro ouibus
füis, melius efl ergo fratres, vt ego ponam animam meam pro omnibus vobis, et tradam
corpus meum fponte ad trucidandum, fèu occidendum, quam vt vor periclitemini fame, fiue
gladio. Tunc, poftquam haec, et alia plurima eis locutus fuiffet , refàlutatis omni
bus, perrexit ad Imperatorem; quem Imperator ftatim relegauit in exilium in par
tibus Achridae, in loco qui Propa dicitur, vbi et Curia eiusdem Imperatoris erat.
Poft haec congregato exercitu, debellauit Dulcinium longo tempore, fed eum ca
pere nullatenus valuit; inde afcendit iratus, coepit deftruere, incendere, ac de
praedare totam Dalmatiam: Decatarum autem atque Laufium ciuitates incendit, nec
non et vicos, et totam Prouinciam deuaftauit, ita vt terra videretur effe fine ha
bitatore. Pertranfiuit lmperator, fic deuaſtans, ຜົm maritimas, quam et montanas
regiones, vsque Iadram, poftea per Bosnam et Raffam reuerfus eft in locum fuum.
ΧΧVΙΙ.

/^ladimirus ex carcere mirabiliter liberatus, et Samuelis filia in vx*0.

º rem duéfa, Regno et /uis re/fituitur* -

Praeterea Vladimirus tenebatur in vinculis, ieiuniis et orationibus vacans

º
die noctuque, apparuit ei in vifione Angelus Domini, confortans eum, et nuntians
º ei ea, quae ventura erant, quomodo eum Deus liberaret de ipfo carcere, et quo
modo per martyrium perueniret ad Regna coelorum, et acciperet immarcefcibi
lem coronam, et praemia vitae aeternae. Tunc B. Vladimirus de vifione Ange
lica roboratus, magis ac magis vacabat orationibus, atque ieiuniis. Quadam
itaque die Imperatoris Samuelis filia, Coffara nomine, conpun&ta et infpirata a Spi
ritu San&o, acceffit ad patrem, et petiuit ab eo, vt defcenderet cum fuis ancillis,
et lauaret caput et pedes vinculatorum, et captiuorum, quod ei a patre conceffüm
eft. Defcendit itaque, et peregit bonum opus: inter haec cernens Vladimirum,
et videns quod effet pulcher, in afpe&tu humilis, manfuetus, atque modeftus, et
quod effet repletus fàpientia et prudentia Domini, orata locuta eft cum illo;
videbatur ei loquela illius dulcis fuper mel et fauum. Igitur non caufa libidinis,
fed quia condoluit iuuentuti et pulchritudini illius, et quoniam audiret eum ef
{e Regem, et ex Regali profàpia ortum, dilexit eum, et fàlutato eo receffit; vo
lens poft haec a vinculis liberare eum, acceffit ad Imperatorem, et proftrata pe
dibus illius, taliter locuta eft: Mi Pater, et Domine, fcio, quia daturus ex mihi vi
rum, ficuti moris eft, nunc ergo, fi tuae placet magnitudini, aut des mihi virum Vladimi
zum Regem, quem tenes in vinculis, aut fcias me prius morituram, quam alium accipiam
virum. T Imperator haec audiens, quia valde diligebat filiam fuam, et quia fcie
bat, Vladimirum ex Regali progenie ortum, laetus effe&tus eft,annuit fieri petitio
nem illius, ftatimque mittens ad Vladimirum, et balneo . . . . . . . . ve(ti
busque indutum Regiis, iuffit fibi praefèntari; et benigne intuens, atque ofculans
coram Magnatibus Regni fui, tradidit ei filiam fuam in vxorem. Celebratis itaque
nuptiis filiae fuae more Regali, conftituit Imperator Vladimirum in Regem, et de
dit ei terram et Regnum patrum fuorum, totamque terram Duracenorum. Dein
de mifit Imperator ad Dragimirum, patruum Regis Vladimiri, vt defcenderet, ct ac
米米光 Չց Q cipe
 -

494 PRES BY TERI DI O C L E A TIS |

ciperet terram fuam Tribuniam, et congregaret populum, et inhabitaret terram.

quod et fa&um eft. Vladimirus itaque Rex viuebat cum vxore fua Coffara in
ómni fàn&itate, et caftitate, diligens Deum, et feruiens illi no&te ac die, regebat.
que populum fibi commiffüm cum timore Dei, et iuftitia.
v.

XXVIII. ---

Samuel Bulgarus moritur: Radomiro filio, a fratre /^ladislao occij,

paternum Regnum eripitur: /^ladimiri Regis vitae in/idiae
, ſtruuntur.
Poft non multum vero temporis defun&tus eft Imperator Samuel, et filius
eius Radomirus accepit Imperium, qui fortis extitit viribus, commifitque praelia
multa cum Graecis, tempore Bafilii Imperatoris Graecorum, obtinuitque totam
terram vsque Conftantinopolim: timens autem Bafilius Imperator, ne fortelmperium
amitteret, mifit occulte Legatos ad Vladislaum a), Confobrinum Radomiri, dicens:
; Quare non vindicas fanguinem patris tui ? accipe aurum et argentum a me, quantum
tibi vifùm fuerit, eftoque nobifcum pacificus, et accipe Regnum Samuelis, qui patrem tu
um, et fratrem fùum interfecit, et fi praeuales, occide filium eius Radomirum, qui nunc
tenet Regnum. Quo audito Vladislaus confenfit; et quadam die dum Radomirus iret
venatum, ipfe cum eo equitans, percuffit eum, atque interfecit, et fic mortuuseft
Radomirus, et regnauit in loco eius Vladislaus, qui occidit illum. Accepto itaque
Imperio mifit nuntios ad Regem Vladimirum, vt ad eum veniret: quo audito C/:
fara Regina tenuit eum, dicens: Mi Domine, moli ire, me, quod aüfit, tibi eueniat
ficut fratri meo, fed dimitte me, vt eam, et videam, et audiam, quomodo fè habet Rex,
fi me vult perdere, perdat, tu tantum me pereas. Igitur voluntate viri fui perrexit
Regina ad Confobrinum fuum, quae honorifice ab eo fufcepta eft, tamen fraudu
lenter. Poft haec mifit legatos fecundo, Regi, dans ei crucem auream, et fidem,
dicens: Quare venire dubitas ? Ecce vxor tua apud me eft, et mil mali paffâ, fèd a me
et a meis honorifice habetur. Accipe fidem crucis, et veni, vt videam te, quatenus honori
fice cum domi* reuertaris in locum tuum cum vxore tua. Cui remifit Rex: Scimus, qHOd
Dominus nofler Iefür Chriftus, qui pro nobis poffüs eft, mom in aurea vel argentea cruce
fùfpenfùs eft, fed in lignea, ergo fi vera eft fides tua, et verba tua cera fùnt,per manu;
Religioſorum hominum crucem ligneam mitte mihi, et fide et virtute Domini noflri Iefu
Chriffi, fpem habendo in viuificam crucem, ac pretiofum lignum, veniam. Tunc accer.
fitis duobus Epifcopis, et vno Heremita, mentiendo illis maligne fidem fuam, dedit
illis crucem ligneam, mifit eos ad Regem, qui venientes fàlutauerunt Regem, et
fidem atque crucem dederunt.

ΧΧΙΧ,
a) De Radomiro, et Vladislauo, Cedrenur et fe dedidiffe, poftea perfide necatum, fcribit. Ex
Curopalata fere eadem. De S. Vladiflauo Ce- quo Dauidem fuiffe vnum ex duobus Epifcopis,
drenus, operaDauidit, Archiepifcopi Bulgarorum , a Diocleate nominatis, dignofcitur.
 º

R E G N V M S L A V O R V M. . . 495

- XXIX.

^ladimirus Rex, a J^ladislao Bulgaro inuitatus ad Curiam, perfide

decollatur.
Rex vero accipiens crucem, pronusadorauit in terra, et deofculatam recon
didit in finu fuo, affumtisque paucis fecum, perrexit ad Imperatorem. Praeterea
iufferat Imperator per viam ponere ei infidias, vt transeunte eo infurgerent ex
aduerfo, et interficerent eum: Deus autem omnipotens, qui ab infantia cuftodi
uit famulum fuum, noluit extra homines dormitationem accipere, nam mifit An
gelos fuos, qui eum cuftodirent, cumque tranfiret per loca, qua infidiae erant, vi
debant infidiatores comitari milites Regem, quafi alas habentes, manuque tro
phaea geftantes, et cum cognouiffent, quod Angeli Dei effent, timore perterriti
aufugerunt quisque in locum fuum. Rex vero venit ad Imperatoris Curiam, in
loco qui Preffa dicitur, moxque ingreffus eft, vt ei mos erat, orare coepit Deum
coeli: vt autem cognouit Imperator adueniffe Regem, ira magna iratus, propofue
rat nempe in corde fuo vt in via occideretur, antequam ad eum veniret, ne vide
retur confors vel confentiens neci eius, eo, quod iuraffèt, et, in Epifcoporum, et
in Heremitae manibus crucem dediffet, et hac de caufà perviam infidias illi impo
fuerat: fed cum iam videret denudatum opus fuum nequiffimum, fedens ad pran
dium . . . mifit gladiatores, qui eum decollarent. Orante praeterea Rege, mili
tes circumdederunt eum; vt autem cognouit Rex, vocatis Epifcopis, et Heremita,
qui ibidem aderant, dixit: Quid eft Domini mei? Quid egiffis ? quarem? /* decepiffis ?
cur verbis et iuramentis veflris credens fine culpa morior? at ipfi prae verecundia vul
tum eius non audebant afpicere. Tunc Rex fa&a oratione, et confeffione, acce
pto corpore et fànguine Domini, crucem iilam, quam ab Imperatore acceperat,
manibus tenens, dixit: Orate pro me Domini mei / et haec Venerabilis Crux, vna vo
bifcum, fit mibi teftis in die Domini, quoniam absque culpa morior ; deinde ofculata cru
ce, dans pacem Epiſcopis, et flentibus omnibus, egreſſus eſt Eccleſia, moxque a
militibus ante ianuam Ecclefiae percuffus, decollatus eft XXII. die, intrante Ma
io. Epifcopi vero tollentes corpus eius, in eadem Ecclefia, cum hymnis et laudi
bus ſepelierunt.
XXX.

27adimirus pqff mortem miraculis clarus Crainum tran$fertur: vxor

Coffära Mondfterium ingreditur: Wladislaus Bulgarus ab Ange
1o percutitur: eius exercitus, Duracbium obfidens, terrore Pa
nico diſpatur.
vt autem Dominus declararet merita B. Martyris Vladimiri, multi diuerfis
languoribus vexati, intrantes Ecclefiam, orantesque ad eius tumulum, fànati funt;
no&e vero videbatur ibi ab omnibus lumen diuinum, et quafi plurimas ardere
candelas; vxor vero B. Vladimiri fleuit cum fletu magno, vltra quam dici poteft,
diebus multis. Videns autem Imperator mirabilia quae ibi Deus operaretur,
poenitentia du&us, fatis timuit; conceffitque Confobrinae fuae tollere corpus
eius, et fèpelire honorifice, quocunque vellet. Tulitque denique corpus eius,
光米米 Զց գ 2 Շt:
 !

496 PR Es BY TE R1 D 1oc LE AT 1s
et afportauit in loco qui Craini dicitur, vbi Curia eius fuit, et in Ecclefia San&ae
Mariae recondidit: iacet corpus eius integrum, et redolet quafi pluribus condi
tum aromatibus, et Crucem illam, quam ab Imperatore accepit, manu tenet, con
gregataque multitudo populi in eadem Ecclefia omni anno, in feftiuitate eius, et
meritis, et interce(fione eius, praeftantur ibi multa beneficia, re&to corde petentibus,
vsque in hodiernum diem. Vxor vero B. Vladimiri, Coffära, San&imonialis effé
&a, pie et fàn&e viuendo in eadem Ecclefia vitam finiuit, ibique fepulta eft adpe
des viri fui. Eodem itaque tempore, quo translatum eft corpus B. Vladimiri de
Priffa in Craini, Imperator Vladislauus, congregatoexercitu venit posfidere terram
B. Vladimiri, et ciuitatem Durachium, vt promiffum ei fuerat ab ImperatoreBafilio,
propter homicidia quae perpetrauerat: manens itaque ante Durachium, quadam
die dum coenaret, et epularetur, apparuit ei miles armatus, et in effigie San&i
Vladimiri, et terrore percuffus magnis vocibus clamare coepit: Currite mei mili.
tes / Currite, et defendite me, quia Vladimirus occidere me vult: et haec dicens furre.
xit de folio fuo, vt fugeret, ftatimque percuffus ab Angelo, corruit in terram, et
mortuus eft corpore et anima. Tunc Principes et milites eius, et omnes popu
li, magno terrore percuffi, et metu, fuccenfo igne per caftra, eadem no&e fuge !
runt omnes per loca fua: ficque fa&tum eft, vt nequiffimus homicida, qui fédens
ad prandium B. Vladimirum decollari iufferat, et martyrem fecerat, ipfe hora coe
nae percuteretur, vt Angelus Satanae efficeretur a). Quantas, et quales virtutes
et prodigia, Deus operare dignatus eft per B. Vladimirum, famulum fuum, quißi
re defiderat, librum geftorum eius relegat, quo a&a eius per ordinem fcripta funt,
et agnofcet profe&to, quod ipfe vir San&us vnus Spiritus cum Domino fuit, et
Deus habitauit cum eo, cui honor etc. -

XXXI.

Dragimirus B. /^ladimiri Frater a Cattarenfibus mecatur : Pxor

*
praegnan, in Bosnam reuertitur,
Praeterea Dragimirus, frater Beati Vladimiri, audiens mortem Imperatoris,
congregauit populum, et exercitum, vt terram et Regnum Patrum fuorum vim.
dicaret. Igitur veniens in Gulfum ciuitatis de Cattaro, iuffit transfretare populum:
Cattarenfes vero praeparatis nauiculis, panem, et vinum, et cibaria plurimaabun.
danter extulerunt ei obuiam, et inuitauerunt eum ad prandium in infula, quae
$an&i Gabrielis dicitur. Ipfe vero cum paucis intrans in vnam nauiculam, venit ad
locum, cumque prandium pararetur, videntes Cattarenfes, quod Dragemiruscum
paucis effet, et ipfi plurimi, et quod nullus ei fuccurrere de terra poffèt, eo quod
in infula effet, coeperunt dicere inter fe alter ad alterum: Imperator Bulgarinorum
mortuus eft, et Reger huius terrae mortui /ìnt, hic /ólus de progenie illorum fiipereff, fi
vixerit iffe, et obtinuerit terram, non bene erit nobis, opprimet enim nos, ficut alii орpre/.
ferunt
a) Mortes Radomiri et Vladimiri, Diocleas ecce Cefar. fed quamuis tunc fugatuin, ad Dy
ex inftigatione Bafilii Imperatoris faélas refert; rachium tamen oppugnandum reuerfum anno
Cedrenur nihil de inftigatione, fugatum tantum ioi7. ibi occifum,'ináértum a quo, Cedrenus
eundem Ioannem a fuis exploratoribus, fibi Sla- refert; quam mortem ob necein B. Vladimiri
uicenuntiantibus: Bezite, Tze/ar, id eft: fugite, Diocleas diuino iudicio tribuit, ,
-
- -
 R EGNVM S L A V O R V M. 497
*.

ferunt Reges, qui Patres et fratres eius fuerunt ; occidamus ergo illum, et iam non erit
ex progenie iftorum, qui opprimat aut perturbet, nos feu liberos noftros. Deinde dum
federent ad prandium, id ipfum mutuo repetebant, cumque incaluiffènt vino, fur
rexerunt vt eum occiderent; qui, vt vidit, accepto enfè fuo fugit in Ecclefiam,
ftansque deintus euaginato gladio defendebat fe, at illi deforis ftantes intrare non
audebant. Tunc quidam eorum afcendentes defuper fregerunt te&um Eccle.
fiae, et lapidem et ligna iacientes in Ecclefiam, interfecerunt eum; poft haec
intrantes nauiculam fugerunt. Populi autem videntes, quod accidit, reuerfifunt
per loca fua. Vxor autem Dragemiri, defun&lo viro fuo, reuerfà eft ad Patriam
fuam. Filia erat Luttomiri, magni Iuppani Raffae ; quae cum reuerteretur cum dua
'bus filiabus, et ipfà praegnans, patrem fuum defun&um inuenit: poft haec per
rexit Bosnam, vna cum Matre, ad auunculos fuos; peperit autem filium mafculum
in itinere, in Iuppania Drinar, in loco qui dicitur Bruno, vocauitque nomen eius
Dobroslauo, qui nutritus eſt in Bosna, vsque dum eſſet adoleſcens, poſt a paren
tibus educatus eft Ragufii. Accepit ibi vxorem puellam virginem fpeciofàm, ne
ptem Samuelis Imperatoris,de qua genuit quinque filios, quorum nominafunthaec:
Goyslauus, Mihala, Saganec, Radoslauus, et Predimirus.
XXXII.

Dobroslauus poßbumus Dragimiri filius, triumphantes Graecos dolo

eiiciens, paternum Regnum recuperat, et XXXI. Dalmatiae Rex
cojfituitur: Graecos denuo vincit, et Radoslauum filium
Iuppaniae Recca praeficit.
Igitur poft mortem Vladislaui Imperatoris Bulgariae, Bafilius Imperator, com
gregato magno exercitu, et nauium multitudine, coepit debellare terram, obtinuit
que totam Bulgariam a), Raffam, et Bomam, totamque Dalmatiam, omnesque mari
timas regiones, vsque in finibus inferioris Dalmatiae. Dobroslauus practerea, quod
fapiens et ingeniofus effet, coepit fe fubdere Graecis, et effe quafi adiutor et fo
cius eorum, equitabatque cum eis per Prouincias, et Graecis occulte confilium -

dabat, vt dure et iniufte fe agerent contra populum; fimiliter et populis oc

culte dicebat: quare tam grande malum fùftinetis a Graecis, iniufte vos iudicant, bona
vero tollent, vxores adulterant, filias veflras virgines corrumpunt et polluunt ; numquam
Patres mei, qui ante me Reges fuerunt, talia operati fùnt vobis ; grande et graue malum
ef? hoc. Dumque fic ageret per fingula loca, coeperunt populi in eum intendere,
et valde diligere, Graecosque nimium odiffe. Inter haec, confilio inito, populi
inter fè, quadam die, vno confenfù mittentes legatos, et cartulas, mutuo ad inuicem
furrexerunt,et vno die interfeceruntomnes Magnates Graecorum, qui funt inuen- .
ti per totam Dalmatiam. Poft haec congregati funt omnes populi, miferunt Do
broslauo, et filiis eius, vt venirent, et acciperent Regnum Patrum fuorum: qui ve
niens cum quinque filiis fuis, qui iam iuuenes et milites ftrenui erant, accepit Re
. । . । . ।. । . । 3 , , . . gnum,

quea)Bafilio
De Bulgaria
deditarii, aibidem
Bafiliorelatum
deui&la,eft.Cedremur et Curopalater fere eadem ; tunc Croatiam quo
- 's * - -
 498 PRES BY TER I DI O C L E A TIS

gnum, capitque praeliári cum Graecis, et obtinuit terram vfque in Apliza. Tunc
Imperator Graecorum iratus, vocauit vnum ex Ducibus fuis, nomine Armenopolo,
iuffit eum venire, et dcbellare Regem Dobroslauum, et eius filios: qui congregato
magno exercitu militum et peditum, peruenit vfque ad planitiem Zentae. Rex
etiam Dobroslauus congregans exercitum, dedit partem exercitus quatuor filiis, mi.
fitque eos in locum qui Vranie dicitur, contra orientalem plagam, vt ibi expe
&tarent euentum belli: ipfe vero cum Radoslauuo filio fuo, ex parte occidentali ir.
ruit fuper Graecos, coeperuntque valde trucidare eos. Radoslauus itaque, iuuenis
potens, et ftrenuus armis, dextera laeuaque vulnerans peruenit ad Ducem, quem
cum cognouiffèt, gladio percuffit, atque de equo ifterram proiecit. quod vi
dentes Graeci in fugam conuerfi funt, cecideruntque ex eis plurima multitudo,
quam dinumerare nemo potuit; plurimi autem eorum fugientes, cum iam fé
euafiffè putarent, infurgentes filii Regis, qui in orientali parte erant, trucidaue
runt eos, et fa&a eft contritio et plaga magna in Graecis die illa, Regnum vero
Dobroslaui crefcebat et multiplicabatur quotidie. Dedit tandem Rex filio fuo Ra
doslauo, Iuppaniam, quae Rezca vocatur, eo, quod in bello fortis et vi&oriofus
CXLIClt. -

- - XXXIII.

Graecorum exercitus, innumeris copiis reftauratus, Curfilio Duce i

proſtrato, Dobroſlaui et filiorum ſtratagemate ad inter
mecionem deletur.
Audiens praeterea Graecorum Imperator, quod euenerat, ira magna iratus,
et triftis animo effe&tus, mifit ftatim Legatos cum auro et argento non modico,
vt darent Iuppano Raffae, et Bano Bofiae, et Principi Regioni, Chelnanae vt mitte.
rent exercitum et gentem fupra Regem. Tunc Iuppanus, et Banus, congre.
gantes populi multitudinem, miferunt Luttouid PrincipiRegionis Chelnanae, vt co.
adunaret vniuerfàm multitudinem, et ipfe effet Princeps et du&or totius popu. ſ
li; ficque fa&um eft. Imperator exalia parte congregans magnum valde, quam
fuerat ante, exercitum, mifit Durachium, mandans cuidam Curfilio Toparchae, qui
illis diebus Durachium, totamque terram Durachinorum tenebat, vt congregaret
omnem populum terrae Durachenorum, et praeeffet omni exercitui, et pergens
caperet Regem cum filiis fuis, quocumque reperiffet. Igitur Curffilius cum
omni exercitu venit, et refedit in planitie Ciuitatis Scodrinae, vt ibi congre
garentur omnes. Congregata eft ergo ibi tanta multitudo, vt vix eos terra cape.
, ret. .poft haec, tranfuâdato flumine, peruenérunt in planitiem Antibarenae Guj.
tatir, Luttouid, et Princeps cum fuo exercitu, aduenit in Tribuniam. Rex vero
• Dobroslauus cum filiis et gente fua manebat in Cermoniza. Cernens autem, quod
magna multitudo eſſet Graecorum, timensque ne Luttouid transfretaret Gulfum,
ne concluderetur in medio, vocatis quinque filiis fuis, dixit eis: videtis, filii cari£
fimi, quod magnus efl Graecorum exercitur, et mos valde pauci ad comparationem illo
1-um, eis re/jfere, mihi videtur, in bello nullatehus valemus; faciamus ergo fic : remane.
ant duo ex vobis, Goyslauus et Radoslauus, caeteri vero tres accipite vnuſquiſque X.
frenuos, cum tubis et buccinis, et montana confendite, et per cacumina montium vos dif.
- - tendite,
 , R E G N v M sLA v o R v M. 499
tendite, fic vt Graeci videantur quafi in medio; ego autem cum his, qui mecum ſunt,
noćle media irruam in eorum caftra, cumque audieritis ſonitum tubae et buccinae, vos
Jimiliter per circuitum, de montibus, tubis et buccinis clangite, magnifque vociferate vo
cibus ; poff haec paulatim defendentes eorum caflris appropinquate, et dum prope fue
ritis, molite timere, fèd effote fortes, et pugnate viriliter, Deus enim Omnipotens tra
det eos in manibus noflris. Igitur vefperafcente hora, tres filii Regis afcenderunt
montana, et fecerunt omnia, ficut mandauerat Rex. Ea hora quidam Antiba
renus, amicus Regis, volens terrere Graecos, acceffit ad Curfilium, et dixit ei: Ca
ue Domine, et eflo follicitus, et vide, quomodo euada, cum hac multitudine, fcias fane
quod ex omni parte circumdatus es a magna multitudine. Quod verbum per caftra fo
nuit, et omnes nimio terrore concuffi funt, ftatimque iuffit Curfilius omnes arma
tos ftare, et vigilias, et cuftodias, de longe a caftris fecit ponere. Inter haec Rex
cum fùo exercitu no&tis hora paulatim gradiens, et fuauiter appropinquabat eo
rum caftris; media autem no&te venit, quo vigiles et cuftodes Graecorum erant,
irruitque in eos, et alios trucidauit, aliofque in fugam conuertit: quod videntes
Graeci, valde turbati fùnt; mox Regis tuba fonuit, et qui cum Rege erant, clan
gentes buccinas, magnifque vocibus coeperunt vocitare, filii quoque Regis, qui
per montana erant, fimiliter coeperunt hinc inde buccinas et tubas clangere,
et vociferare. Poft haec tarde per latera montium defcendendo, appropinqua
bant hoftibus, fimiliter vt Rex faciebat; Graeci vero valde timere coeperunt, et
quia tarde audiebant eos defcendere, quia nox erat, et videre non poterant, pu-,
tabant maximam multitudinem, quemadmodum audierant ab Antibarenfi. At vbi
audierunt fonitum tubarum, et buccinarum, et vociferationis, hinc iam prope effe,
et fupra fè irruere, terrore percuffi, in fugam conuerfi funt. Vt autem cognouit
Rex, et qui cum eo erant, fugam iniiffe Graecos, aurora appropinquante irru
entes in caftra eorum, coeperunt trucidare, vulnerare, et interficere, poft terga
eorum perfequentes eos: fimiliter et filii Regis hinc inde grauiter eos percutie
bant, et trucidabant; cumque perfequendo, et interficiendo eos, Rex cum filiis
ſuis, et cum gente ſua, tranſiſſet torrentem, qui per Prabatnam currit, et veniſſet
in filuam, Goyslauus, non agnofcens patrem fuum, quia puluere et fànguine afper
fi erant, et alter non cognofcebat alterum, irruit in patrem, et ex equo in terram
proiécit, non tamen eum vulnerauit; tunc voce magna clamauit: Boxe pomiluy,
Boxe pomiluy; quem ftatim filius ad vocem cognouit, et mox de equo defcendens
patris pedem tenuit, dicens: Mifèrere pater! non enim cognoui te. Cui Rex: no
li timere fili/ quoniam adhuc Dei mifèricordia nobifcum eft, eo quod non vulnerafti, nec
occidifli me. Tunc Rex ftetit in eodem loco, vocauitque nomen loci Boffa Mi
loß, quod latine dicitur Dei mifericordia, qui locus fisvocatur vfque in prae-, -

fentem diem, eo quod feciffet Deus mifèricordiam Regi, vt non interficeretur a

filio fuo et, quod tantam multitudinem conceffit Deus in manibus paucorum.
Igitur filii Regis perfecuti funt hoftes vfque Drinum fluuium, vulnerantes, et in
terficientes eos, nec non comprehendentes eos, et ligantes, plurimos fecum addu
xerunt ad patrem, in Boxya Miloft. Curfilius autem grauiter vulneratus, remanfit;
{èd cum veniffet in planitiem Ciuitatis Scodrinae, mortuus eft, in quo loco pofita
e(t crux, quae vfque hodie Crux Curfilii vocatur,
v. xxxiv.
 5оо PRESBYTERI DI o C LE A TIS
- XXXIV.

Luttovid Princeps, a Goyslauo, Dobroslaui filio,/fer/iitur : Graeci

, eliminantur: Rex in toto Reg//o refiituitur.
Poft haec mifit Rex Goyslauum filium fuum, cum exercitu, obuiam Luttovid
Principi, dans ei L. Graecos, qui capti erant, et vulnerati, vt, dum appropinqua.
ret hoftibus, mittens eos fic vulneratos, et fànguine afperfos, in caftra Luttouid
Principis, vt Graeci referrent ea, quae eis acciderant: quod fi Graeci ire nollent,
omnes capite trucidaret. Et hoc ideo egit Rex, vt Princeps cum fuo exercitu me.
tu concuterentur, videntes eos fic trucidatos. Fecit igitur Goyslauus omnia, quae
mandauerat ei Pater; mouens igitur exercitum, transfretanit Gulfum, iter agens
per canalem, afcendit in montem, qui Clouco vocatur: tunc, quia prope erat
Luttouid exercitus, mifit fupradi&tos Graecos in eius caftra; quod videntes, qui
cum Luttovid erant, et audientes quod euenerat, valde perterriti funt. Luttouid
autem Princeps, quia vir bellicofus erat, et ftrenuus in armis, minime timuit, igi.
tur mifit Goyslauo, dicens: Ingenia tua nullatenus me perturbant, fèd fi vir es, et valet,
aliquid,fùme tecum duos milites, et egofimiliter defcendam vfque in campum, vt dimicemus, et
feies, qui fùm ego. Placuit verbum in confpe&u Goyslaui, et ftatim fumens duos
ftrenuos milites, fecum defcendit in campum, fimiliter et Princeps defcendit, vt
autem dimicare coeperunt, vnus ex Goyslauimilitibus, nomine Vdobic, impetumfa
ciens in Luttovid Principem, percuffit eum, et in terram proiecit, tunc alius cla
mare coepit: Currite Commilitones, et focii, currite quoniam Luttouid cecidit, et mor.
tuus efl ; ad cuius necem coeperunt omnes currere, Luttouid autem, vt erat vulne
ratus, recuperato equo fugam petiit. Hi vero, qui cum eo erant, videntes, quod
cecidit, et vulneratus effet, omnes in fugam conuerfi fùnt. At Goyslauus cum
fuis perfècuti funt eos tota die illa, tollentesque fpolia eorum, reuerfi funt vi&o
res ad loca fua, et ex illa die quieuit terra in confpe&u Regis, et filiorum eius, et
non fuit aufus quifque refiftere eis, fèd omnes fa&ti funt ei pacifici. Inter haec
Rex Dobroslauus plurima bona dans Antibareno illi, qui Curfilio nuntiauerat,
quod effet circumdatus a magna multitudine, ftabiliuit ei, vt nec ipfe, nec filii
eius, in perpetuum obliuifcerentur hoc fa&um.
ΧΧΧV.

Regis Filii terram Duracinorum occupant: Dobroslauus'moritur;

filii Regnum partiuntur: Scrobimef rebelles Goyslauum
et Praedemirum enecant: Domamecrebellium dux
interficitur: Radaslatio Tribunia a
fratribus ceditur.
- Poft hoc filii Regis obtinuerunt totam terram Duracinorum, vfque ad flumen
Daiuffium, aedificaueruntque ibi Caſtellum, et pofüerunt in eo viros fortes, qui
exeuntes depraedabant Graecos, et captiuabant eos quotidie. Regnauit praete
rea Rex gloriofus Dobroslauus XXV. annis, et cadens in le&ulo mortuus eß in
' Prapratna, inCuria fua; filii autem eius congregantes fe, fleuerunt illum, et fepcli.
CTUſlt
 * R E GN V M S L A V O R V M. 5or

erunt in Ecclefia San&i Andreae, in Capelläftia, cum magno honore et gloria. De

fun&to Rege, filii eius, cum Regina matre eorum, congregati, placuit cis diuidere
fibi terras, et regiones patrum fùorum, vt vnufquifqüe fuam poffideret portionem.
Igitur Goyslatitis, cum Praedemiro fratre minimo, acceperunt Tribuniam,
cum Grifpuli. Michala, Obliquum , et Prapratnam, et Cermenizam. Sugănec QUl
tem Gorfam, Iuppanam Cupreluyc, et Barizi. IÑ°adaf/4//7/J Lucam, Пирранат
Podlugie et Cucceui in Budua una fuppa. Poft haec Regina, cum filio fuo Goyslauo
primogenito, regebat regnum, et filios; nullus autem ex eis vocitatus eft Rex,
-- donec vixit Regina mater eorum, fed tantumodo Kngffi vocabantur. Quodam
º itaque tempore Goyslauus cecidit in le&ulo, quidam de Tribunia, qui Scrobimefi vo
cabantur, confilio inito venerunt, et interfecerunt illium iacentem, in leéto, fra
tremque eius Predimirum capientes, fimiliter occiderunt, deinde qnemdam com
„ ftituerunt caput eorum et Dominum, nomine Domanec, quo audito Myhala, et S*
ganec, et Radaslauus fratres eorum, congregantes exercitum, venerunt in Tribuniam,
~: et comprehendentes homicidas illos, diuerfis fuppliciis affligentes, morte peffima
peremerunt cos; fed Domanech cum aliquantis euafit. ' Deinde, relinquentes ibi
º: Saganec, Myhala et Radaslauus reuerfi fùnt in Zentam ; non poft multum temporis
.. Saganec timens, et ipfe reuerfùs eft in Zentam, ad Iuppanias fuas. Domianech ite
rum venit, et intrauit in Tribuniam: videns autem Michala, quod Saganec nollet
ire in Tribuniam, vocato ad fe Radaslautio, dixit ei: ŵr irei, ei def¢ndèret regionem
Tribunam, qui refpondit: nullatenus fe velle dimittere partem fùam, quae ei accidit in
!, Zenta. Tunc Mychala et Saganec timentes, ne , Graeci:terram inuaderent, eo,
quod Graeci praeparabant fè venire, et nolebant exire, eis obuiam coram Ma
gnatibus terrae, iurauerunt Radaslauo ambo fratres, et priuilegium ei fcripferunt,
vt ipfè et eius haeredes, poffderent partem Zentae, et fi poffet fibi acquirere Tribuniam,
vel quamcunque regionem aliam, effèt illi, et eius haeredibus, inhaereditatem et poffèffionem,
fine contrarietate, et requifitione eorum, vel haeredum eorum, et nunquam inde ab eis, vel
ab eorum haeredibus, requifitus effet., Tunc Radoslauus, congregans gentem, abiit, et
intrauit in Tribuniam, et debellauit Domamcc, et conuicit, atque interfecit eum.
Poftea intrauit in regionem Chelnani, et obtinuit eam. , . - . . . - -
,
. . .. -> -->
-

X X XVI.

IOefunéfa Regina vidua, Mibala XXX}^I. Rex declaratur. Petris

lauo filio Raffam, Bodino Ba/gariam regendam tradit, qui eum '
º
reliqtiis fratribus diuerfò fato opprimuntur.
Eo tempore defün&a eft Regina, et Mihala accepit Regnum, erantque ei
feptem filii, quorum nomina funt haec: Bladimirus, Priaslauus, Sergius, Deria, Ga
briel, Miroslauus, et Bodinus ; et quia hos feptem filios habebat, accepto Regno, noluit
feruare facramentum fratri fuo Radaslauo, fed tulit illi Iuppamiam Zente, et dedit
illam filio fuo Bladimiro. Eo tempore mortua eft vxor Regis Michala, duxitque
aliam vxorem Graecam Confobrinam Imperatoris, genuitque ex ea quatuor filios,
quorum nomina funt haec: primus Dobroslauus, fecundus Petrislauus, tertius Ni
- coforius, quartus Theodorus. Ex: Dobroslauo, et Nicoforo, et ex Theodoro non fuit
º 光光米 R rr fuper
5O2 P RES BY T E R I, DI O C L E A TIS

fuperftes, nifi ex Petrislauo natus eft Bolinus a), qui dominauit totum Regnum
Bladirus cum fuis fratribus, perrexerunt in Raffam, et obtinuerunt eam, dcditque
eam filioPetrislauo ad dominandum; poft hoc perrexerunt in Bulgariam, et comif&
runt praelia multa cum Graecis, et Bulgaris, et obtinuerunt totam Bulgariam,quam
prouinciam dedit Rex Michala Bodino filio ad regendum. Praeterea Bodinus im
pofuit Diadema capiti fuo, et iu(fit fé vocari Imperatorem. Imperator Graecorum
hoc audiens, iratus, ct congregans validam multitudinem, mifit ad debellandum
Bodinum, et Bodinur congregans multitudinem exiit obuiam eis quadam die, coc
perunt vtrinque populi valde laniare et vulnerare, cecidit ibi Bodinus Bulgarin
rum Imperator, et captus eft a Graecis, iuffuque Imperatoris relegatuseftinexilium,
in Antiochiam ciuitatem. Caeteri autem fratres Bodini, quia difplicuit Deo pec
catum patris eorum, propter periurium, huc illucque per prouincias equitantes,
et bella plurima committentes, omnes in bello mortui funt, viuente patre eorum,
non vno quidem die, fèd quisque tempore fuo. Regnauit praeterea Rex Micha
la XXXV. annis, et mortuus eft, fepultusque eft cum magno honore in Monafteriù
fanéiorum Martyrum Sergii et Bachi,

- - , X X X VII. -

, Aeadoslauus XXXJ^II. Rex pacificus, a Bodino nepote Regno

º º extruditur.
Poft haec accepit Regnum Radoslauus frater eius, cui erant o&o filii, ctqua
tuor filiae; nomina filiorum eius haec funt: Branislaus, Gradislauus, Chualimir,
Staniena, Cociapar, Goyslauus, Dobroslauus, et Picinech. Fuit autem Rex, Radoslauut
pacificus, et manfuetus, ac timens Deum in omni vita fua. Regnante autem illo,
nunciatum eft ei quod Bodinus nepos eius viueret, et Imperator, qui eum relega
uerat defun&us eft, qui audiens, mifit Antiochiam, et fecit eum rapere de cuftodia,
et ad fe ducere, qui redu&tus, cum gaudio a Rege, et a filiis fufceptus eft, dedit.
que ei Rex Grepoli et Budua. Sexto decimo anno Regni Regis Radaslaui, Bodinus
oblitus eft bonorum, quae ei fecerat Rex, in fide non ftetit, fed, confilio inito cum
nouerca fua, et cum quatuor filiis eius, qui ei fratres erant, ex parte patris rebel
lauit a Rege, vna cum fratribus fuis. Rex autem, quia manfuetus erat, et pacificus,
noluit bellum cum eo committere, (ed feciffit humiliter cum filiis fuis in Tribuni.
am regionem. Ita fenex, et plenus dierum, dormiuit cum Patribus fuis, et fepultus
eft cum grandi honorificentia, in Monafterio San&i Petri de campo.
XXXVIII,
-

a) Hic Bodinum Nepotem Michaelir, ex Pe pretio paéto fiberatum, et in patriam reduétum te

triflauo filio fecundae vxoris, cum Bodino filio flatur; et, quem Regem Dobroulauum Diocleas
primae vxoris confundit, nifi trancriptoris error patrem Michaelir fuiffe, Cedrenus, et Curopala
fit, et illa verba de Bodino Petrijlitui filio: Qui tas, Stephunum Wladiriauum dićtum, Triballorum,
dominauit totum Regnum etc. infra ponenda et Serüiortim Principem feribunt:fed ficutiGrae
fint, quando Bodinum filium conftituit Bulgariae ci nomina mutare foHiti fiunt, vt ibidem obferua
Rggem. Nam Curopalata, Bodinum, filium Michae tum eft, ita hunc Stephanum Graeco more vocaf
lif,'Regem Bulgaris a patre datum, vi&torem de fe facile fitaderi poteft, quem Curopalata loco
Roinanis primo, mox captuin, deinde Antiochi Dobro rlani Vladi rlauum vocauerit.
am relegatum, et patris intuitu, a Venetis, magno
 • REGNVM S L A V O R V M. 503
XXX VIII.

Bodimur XXXJ^III. Rex, pace cum fratribur reffituta, Regnum

multis ditionibus auget: /^.voris confilio perfile fratres tollit:
• Ragu/ium capit, eique Mortuo Dobroslauus XXXIX. º

i
- Á'ex ſitccedit, -

Poft haec Bodimus, accepto Regno, intrauit in Zentam, coepit debellare Con.
fobrinos fuos: tunc Petrus Antibarenfis Sedis Archiepif?of* a), bonae memoriae vir,
videns, grande litigium atque difcordiam effe inter fratres, pofuit fè in medio vna
cum Clero et populo, locuti funt eis, miferuntque pacem inter eos, iurauerunt
que fibi inuicem Bodimur cum fratribus, vt pacifice et quiete viuerent. Praete
rea Branislauo nati funt fèx filii, quorum nomina funt haec: Primogenitus Praedica,
Petrijlauus, Gradicna, Tuardislauu», Dragellus, et Grubeffà : Bodino autem Regi nati
funt filii quatuor, de Iaquinta filia Archiriz, de ciuitate Barenfi b), quorum nömina
funt haec: Michali, Georgius, Archirizi, et Thomas. Fa&a pace Bodinus cum fratri.
bus perrexit Raffam, et debellando obtinuit eam, atque poffedit eam, pofuitque ibi
duos Iuppanos de Curia fua, Belcano et Marco c), qui etiam iurauerunt ei: vt iſſi,
et filii eorum, effent fpecialiter homines Regis Bodini, et filiorum vel heredum eius. Deinde
cepit Bofham, pofuitque ibi Stephanum Knefium d). Poft haec poteftate Franeo
rum, qui erant in Durachio, et in tota terra Duracendrum, mortuo Roberto Guifèar
do, tulit atque obtinuit Rex Bodinus totam terram Düracinorum, et ipfàm ciuita
tem e) Durachium. Poft haec fa$ta pace cum Imperatore, reddidit illi ciuitatem.
Igitur Iaquinta, vxor Bodini, videns filios Branislai crefcere et multiplicari, valde
dolebat, timebat enim, ne viro eius moriente, Branislauus, feu filii eius, acciperent
Regnum; vnde et fèmper inuidebat eis, et quaerebat opportunum tempus, quo
modo Patrem et filios perderet. Quodam itaque tempore, dur Brailuu CUITTI

fratre fuo Gradislauo, et filio Bericna, fimpliciter veniffent ad Regem in ciuitatem

Scodarim, videns eos Iaquinta folos venifIe,gauifà eft; accedensque ad Regem, pro
terue coepit infiftere, et dicere, vt eos comprehenderet, et in cuflodia pomeret, alio
quin nullam vitam poffe habere cihn eo, fi hoc non ageret ; dicebat illi: fçio quia mori
turus et, et ifli Regnum accipient, filii autem tui ad menfùm eorum manducabunt. Quid
multum, vi&us Bodinus Rex ab vxore, vt Herodes ab Herodiade, dumque fèderent
ad

a) Huic Petro Antibarenfi Archiepifcopo fcri- dos libris; et de Bolcano, quem ftrenuum et va
pfit Alexander Papa II. An. Dom. io62. vt ibi- frum hominem defcribit.
dem ex Baronio relatum eft. - . -

d) Stcphamur Knez Bosnae, ideft Comer, a Bo

b) De Iaquinta filia Archirizzi, de ciuitate Ba- dimo confitutus.
renfi, vxore Bodini, concordat Diocleas cum Lu
po Protospata, referente MLXXXI. Robertus e) Anna Commema, Dyrrachium Alexio reftitu
JDu.x intrauit Tricharim menſe Octobris, et tum per eosdem qui intus erant, pecuniis et pro
miffis illeétos, fcribit: fed ficuti eadem refert
eodem menfe Archirizi perrexit ad Michaelem Re
gem Sclauorum, deditque eius filio eiur filiam Bodinum fpectatorem fuiffè inter Alexium et Ro
472 ZUX07'677. -
bertum, et promiffa in praelio auxilia praeflare
noluiffe; itä mortuo Roberto, ex diffenfione inter
c) Belcamur et Marcur, Iupani Raffae confli filios cius fecuta, Bodinum Alexio ad recuperan
tuti a Bodino Rege. De Bodino Rege, eiusque dum Dyrrachium fauiflè, vt Diocleas refert, ar
patre Michaele, plura Anna Cominena in fuis Alexia gui poteft. -

米米米 Rr r 2
-
 5O4. PRES BY TE RI DI O C L E A TIS

ad prandium, et epularentur, iuffu Regis capti funt, et pofiti funt in cuftodia, et

quia noluit Rex refiftere voluntati vxoris fuae, periurus effe&tus eft ad menfàm,
vt Herodes homicida. Quod audientes fratres et filii ac nepotes eorum, congre
gantes omnem parentelam in vnum, abierunt Ragufium, et intrauerunt in ciuita.
tem cum quadringentis viris in armis. Audiens Rex, quod fugiffent, congreg.
to exercitu, venit et obfedit ciuitatem, coepitque debellare eam; tunc fratres et
filii Knefii Bramoslauii, et qui cum eis erant, exeuntes armati de ciuitate, magnam
caedem faciebant quotidie de Bodini Regis exercitu. Quadam die dum exißent, et
plures occidiffent, et vulneraffent, Cocciaparus, ia&ans lanceam e manibus, transfo
dit et occidit quendam Coffar, quem Regina valde diligebat: quod videns Regina,
ftatim folutis crinibus coepit faciem fuam fortiter percutere, et flere, ac dicerevi
ro fuo: heu! heu! heu! numquid non vides, o Rex, quomodo interficiunt tuos? Paren
ter eorum apud nos funt, et ipfi non definunt quotidie vulnerare et occidere tuos, numquid
non cernis quod fecit Cocciaparus, quare fines viuere fratres eorum, quor tenes in vinculit.
Tunc Rex iratus, manu fua porrigens gladium, iu(fit decollari Knefium Braniila
uum, cum fratre et filio, ante ciuitatem Ragufii, et coram praefentia parentum fü0
rum, et iungens periurio homicidium. Tunc Epifcopi, et Abbates, qui venerant
rogare Regem ne decollarentur, et vt pacem inter eos mitterent, videntes eosiam
decollatos, eo quod mioram fecifTent veniendi, valde triftes effé&i funt, coeperunt.
que vehementer arguere et increpare Regem, eo quod obediflèt voci vxoris
fuae, et occidiffet fratres fuos. Rex ftatim poenitentia du&us, fleuit amare, et,
quia fratres erant, iuffit eos fèpeliri honorifice: Epifcopi vero, et Abbates, tollen
tes eorum corpora, magno in obfequio fèpelierunt eos in Monafferio San&fi Benedi
&fi, in infüla quae eft ante Ragufium. Poft haec fratres eorum et filii, et caeteri
qui erant in ciuitate, fentientes, quod quidam vellent tradere ciuitatem Regi,prae
paratis nauiculis, intrantes omnes in eis, nauigauerunt Spalatum, inde transfreta
uerunt Apuliam, et inde Conflantinopolim ad Imperatorem. Praeterea Rex cepit ci
uitatem Ragufium, et aedificauit ibi caftellum, et poftea reuerfüs eft in Scodarim.
Regnauit autem XXVI. annis, et in XXII. decollauit fratres fuos, expletisque
XXVI. annis, et menfibus quinque, in Regno fuQ mortuus eft, fepultusque eft
more regali in Monaßerio Sanéforum Martyrum, Sergii et Bacchi. Tunc Michali fi
lius eius voluit fuccedere in Regno, fed propter nequitiam matris eius noluit po
pulus terrae, fed conftituerunt fibi Regem Dobroslauum, fratrem Bodini Regis.
ΧΧΧΙΧ.

Dobroflauti* capitur: 'Cociaparus XL. Bladimirus XLI. Rex.

Regnante eo coepit fe dure agere contra populum. Eo tempore audientes
fratres et filii Kmefii Branislaui, quod Rex Bodinus obiiffèt Imperatoris iufii, vene.
runt Durachium, vbi Goyslauus accepit vxorem, et manfit ibi cum nepotibusí
is; Cociaparus quoque, frater eius, perrexit Raffam. Inde cum Belcano Iuppano con
gregantes populum, venerunt contra Dobroslauum Regem: Rex vero congregans
populum, voluit fe defendere, commiffo denique bello in Dioclia, fupra fluuium
qui Moracea dicitur, cecidit pars populi Regis Dobroslaui, et ipfe captus eft. Poft
haec Cociaparus cum Belcano, mittentes vinculatum Regem Dobroslauum in Raffam,
vene-
 -
º:

-
º -

º • R E G N V M S L A V O R V M. 505.

venerunt, et obtinuerunt Zentam, et depraedauerunt maximam partem Dalmatiae.

Belcanus poft haec perrexit Raffam, et Cociaparus remanfit in Zenta: poft haec in
fidiabatur Belcanus Cociaparo cum Raffanis, vt eum perderent, quod fèntiens, abiit
in Bosnam, et accepit ibi vxorem filiam Bani Bosnae; et non poft multum tempo
ris in bello mortuus eft in Chelmani. Interea populi congregantes fe, conftitue
runt Regem Bladimirum, filium Bladimiri, filii Regis Michalla.
XL.

Bladimirovemeno /i/blato, et Dobro£latto ad Monafterium detru/）, Ge.

orgius XLII. Rex mominatur: a Graecis vincitur, et Grubeffa
XLI I I. Rex conftituitur.
Regnante illo dilexit pacem, et cum omnibus pacem habuit, congregauit.
que ad fè omnes fratres fuos, et accepit vxorem filiam Iuppani Raffàe, et quieuit
terra XII. annos. Poftquam accepit Rex filiam Belcani, dimiffus eft a Iuppano Rex
Dobroslauus, qui tenebatur in vinculis, eo quod effet patruus Regis Bladimiri; qui
dimiffus venit ad nepotem fuum, quem vt vidit Rex, ftatim comprehendere iuffit,
et in cuftodia ponere, manfitque in cuftodia vsque quo nepos eius Bladimirus re
gnauit. Itaque duodecimo anno Regni Bladimiri Regis, Iaquenta, confiliata a qui
busdam peßimis hominibus, qui inimici erant Iuppani Belcani, potionem mortife
ram conficiens in Cataro, quo manebat, dedit eis; hi vero venientes in Scodarim,
propinauerunt Regi per manus miniftrorum eius, qui ab eis deceptus, tunc ce
cidit in le&ulo. Regina autem Iaquinta, fciens quod moriturus effèt, venit cum
filio fuo Georgio in Scodarim, caufà vifitandi Regem, quam vt vidit Rex, remouit
eam a fe, et iuffit eam foris egredi; quae egreffà dixit adftantibus: quare fic agit
Rex, quid ego mali feci? fi vult féire Dominus Rex, patruus Dobroslauus, qui teneturin
vinculis, ipfè egit vt moreretur Dominus Rex. Hoc autem dixit volens perdere Do
broslauum, timens, ne ipfè fuccederet in Regnum; ftatimque inde abfcedens, venit
vsque ad Garizam, mortem Regis attendens: poftea mifit occulte hominibus Regis,
promittens eis plurima, vt moriente Rege perderent Dobroslauum. quod et fa&um
e(t. Nam Rex mortuus eft, et fèpultus in Monafterio Sanéforum Sergii et Bachi: ho
minesque vero Regis, occafione accepta, confilio laquintae acquieuere fuper Do
Brollauum Regem, et extrahentes illum de cuftodia, excoecauerunt oculos, et tefti
culos illi amputauerunt, mifèruntque illum in Monaflerio Sančforum Sergii et Ba
chi, vbi cum Monachis viuens longo tempore, poftea mortuus eft. Poft mortem
Regis Bladimiri, cepit Regnum Georgius, filius Iaquintae Reginae: fecundo autem
aniio Regni fui voluit occulte comprehendere filios Branislaui, fed minime valuit;
º
„am innotuit eis quoddam confilium, et ipfi abierunt Durachium ad patruum fu
um Goyslauum, folus Grubefa comprehenſus eſt, et poſitus in cuſtodia in Scodarim.
Tempore illo Dux Calo Ioannes, Cumanus a), congregans exercitum, venit cum Goyf
lauo, et nepotibus eius, fupra Regem Georgium. Rex etiam congregans populum,
parauit eis bellum; committentes itaque bellum, cecidit pars Georgii Regis, et mul
.
§; interfe&i funt, et plurimi capti funt. Rex autem cum aliquantis euafit, et fu
Rrr 3 git
a) Pro Duce, Calo-Ioanne, Cumano, Imperator Calo Ioannes Commentir reponendus eft,
-

இ.
 506 PRESBY TER 1 Dio CLEAT is º

git in obliquum. • Poft haec Dux, et caeteri, debellantes ciuitatem Scodarim, cepe
runt eam, inde extrahentes Grubeffam de cuftodia, iuffu Imperatoris conftitutusclt
Rex a populo; et Dux, relinquens eiexercitum, reuerfuseft Durachium.
XLI.

Grubeffa cadit in praelio: Georgius Raffanorum ope in Regnum

reuertitur: Raffam occupat et diripit: Grubeffìe filiis ftruit
infidiâs: Gradigna tamen euadit, Georgium bello petit,
et Regno exuit. .
Regnante eo fciens Rex Georgius Grubeffam effe ftrenuiffimum militem, et
potentem in virtute, atque audacem in bello, fugit in Raffam, mater vero eius ca
pta eft apud Cattarum, et du&a eft Conftantinopolim, vbi mortua eft. Regna
uit Grubeffa VII. annos, et quieuit terra in diebus eius, et recuperauit valde; de
dit enim diebus illis Deus abundantiam frumenti et vini, repleta eft terra omni
fàturitate. Denique feptimo anno Regni eius, venit Rex Georgius cum Rofficiis
fupra iftum; qui praeparans ei bellum, in ipfo bello mortuus eft Rex Grubeffa
fortiter dimicando, et praeliando, ante ciuitatem Antibarim, fepultusque eft in
Epifcopio eiufdem ciuitatis, honorifice, in Ecclefia San&i Georgii. Poft haec Rex
Georgius obtinuit Regnum, non tamen terram, mifitque fratribus Regis Grubeffae,
qui adhuc fupererant, Dragichnae, et Dragilo, et fecit pacem cum eis, et iurauit,
quod diuideret terram cum eis, et mil eis mali faceret:'qui venientes propter iusiuran
dum crediderunt ei, dedit illis partem terrae, et Iuppanias in Zentm, et coepit eos
diligere; et hoc faciebat Rex, vt Gradignam fratrem eorum tertium poffèt decipere,
et ad feattrahere,vtpoftea perderet eos. Igitur Gradigna manens in Raffà, accepitibi
vxorem, de quagenuitquatuor filios, primus Radaslauus, Lohari, et Bladimirut, prae
terea Dragilur, cum omnibus terrae fuae intrauitin Podgoream regionem, et obtinuit
Onogofle, et alias plurimas Iuppanias. Videns autem Rex, quod prudenter fe age
ret, valde ei placuit. Deinde confilio Dragili congregans Rex exercitum, abiit in
Raffa, et praeliando obtinuit eam, et depraedauit, inueneruntque ibi Vrofcium incu
ftodia, in quam miffus a parentibus fuerat, vnde extrahentes illum, dimiferunt
Iuppanum in Raffa, inde Rex cum fuis omnibus reuerfüs eft ad locum fuum, cum
fpoliis magnis; Gradigna eo tempore feceffitin Chelnani. Pofthaec videns, quod
Dragillus cum fratre et nepotibus prudenter fè agerent, et quotidie multiplicarent,
et crefcerent in amore omnium populorum, inuidia du&us, timensque, quod p0
pulus terrae fincere eum non diligeret, ne forte Regnum amitteret, comprehen
dere fecit Mihala, filium Bladimiri Regis, et poft eum Dragillum, pofuitque in cu
ftodiam; Gradigna vero cum quatuor filiis füis, Pretiofíio, Grubefèia, Neeman, et
Sirac, euafit et fugit Durachium: Audiens autem, quod frater eius et nepotes te
nerentur in vinculis, abiit et ipfè Durachium. Poft hoc Pirigordi Dux, cum Gra
digna et Dragiena congregantes populum, et magnum exercitum, venerunt, et
ceperunt terram vfque Vuraneam, et vfque Antibarum: fèd quia Dux ire volebat
Conftantinopolim, Gradigna relinquens nepotem fuum Borofi ifi obliquo, ad cufto
diendum Caftellum, tranfportauerunt Ducem vfque Duracbiim. Praeterea Rex
Georgius iratus, iuffit Dragillum, et Mihala nepotem eius, priuare lumine coeli,
-
-
* . - CO
 R E GN v M S L A V or v M. 507

eo, quod Gradigna cum fratre fuo debcllarent illum. Poftquam autem Dux Pi.
rogorti iuit Conflantinopolim, venit alius Dux Durachium Kirialexius de Condi Ste
phano. a) Interea Rex Georgius congregans populum, venit et obfedit Obliquum,
Borofcius vero cum fuis fortiter defendebat fe. Audiens autem Dux Kirialexius,
cum Gradigna, et cum fratre, congregantes exercitum, venerunt fupra Regem;
quia vero iam Rex erat exofus omni populo, non fuit quis, qui ei annunciaret,
quoufque venit Dux cum Gradigna, et cum exercitu, et percufferunt caftra eo
rum, et occiderünt, et vulnerauerunt plurimos, et fugauerunt eos. Rex euafit
tunc, et fugit Cermeniza, et Dux fugato eo, reliquit Gradigna cum exercitu, et
ipfe reuerfus eft Durachium. Tunc quia propter tribulationes et bella, terra
iam deferta erat, et quotidie magis magifque defolabatur, rebellauit Decatarus,
et poftea tota terra Regis Georgii: at Gradigna cum fuis caepit comprehendere
terram, et perfequi Regem, alia autem ex parte Raffani eum perfequebantur. Rex
autem cumfuis per montana, et perfyluas, huc illuc fugiens,latitabat. Praeterea vi
.dens Rex vndique perfècutionemfibi accedere, nefciens, quidageret, intrauit inCa
ftellum, quod Obolon dicitur. Tunc Gradigna obtinuit terram vfque Decatarum, prae
ter Caftellum, quo Rex tenebatur. Inter haec Dux venit in Scodarim, et Gradigna mi
fit adeum, vt quantotius venerit, quatenus caperent Caftellum, et Regem; qui ve
niens cum exercitu, obfederunt Caftellum. Tunc hi, qui amici, et proximi Re
gis effe videbantur, et qui edebant panem eius, leuauerunt contra eum calcaneum
fuum, et alii de foris, alii de intus Caftellum tradiderunt, et Regem Duci Ki
rialexio ; quem Dux comprehendens, duxit fecum Durachium, inde vinculatum, et
cum cuftodibus, mifit Conflantinopolim, ubi mortuus eft in cuftodia.
XLII.

Gradigma XL I/^. Rex pius et ffij/ericors, multis perfecutionibus

ereptu*decedit. Radaslauus filius Regnum obtinet.
Poft haec populi congregantes fe, conftituerunt Regem Gradignam, qui ac
cepto Regno, caepit regere populum cum omni iuftitia. Erat fàne vir, timens ac
diligens Deum, pius, et mifèricors, viduarum, et orphanorum prote&tor atque
defenfor, et in omnibus a&tibus fuis, omni bonitate praecipuus. Praeterea hi,
qui difperfi erant per regiones et prouincias, et in Apuleia, audientes vitae eius
bonitatem, reuerfi funt ad loca fua, et ad patriam fuam, et repleuerunt et habi
tauerunt terram, quae iam quafi deftruéta, et defolata manebat. Suftinuit quoque
Rex Gradigna, diebus Regni fui, multas infidias, et perfecutiones iniufte a malis
hominibus, fed ex omnibus eripuit eum Deus, expletisque vndecim annis, ingref
fus eft viam cun&torum; et dormiuit cum patribus fuis in pace, fèpultus eft ho
norifice, et cum magnitudine, in Monaflerio Sanéforum Martyrum Sergii et Bachi,
manibus filiorum fuorum Radaslaui Kmefii, Ioannis, et Bladimiri. Poft haec Ra
duslauus Knefius b) perrexit ad Imperatorem Hemanuelem, et benigne ab eo fufce
ptus
a) Conto/ephami Claffis Praefeéti memorat Fmamuelir referentes, nihil memorant, prout ne
Nicetar in geflis Em4%elir. Hic Alexiur eius fi- que de Rege Georgio ab Alexio capto, et Con
lius effe potuit, Kyri Graeca prolatione, Domimur ftantinopolim ducto. Nicetar tamen et Cimma
Aellexiur vocatus. - mur, Bachini, Archizupani Seruiae, quamantiquo
b) De Radorlauo, Nicetar, et Cimmam:ur, aéta vocabnlo Dalmatiam vocant, memorant.
 \

508 PR Es BY TER I D 1o CLE AT is

ptus eft, deditque ei totam terram dominandam, eamque regendam, ficut tenuit
pater eius. Poftea Knefius Radaslauus veniens, ab Imperatore caepit tenere et d0
minare terram cum fratribus fuis. Po(t haec fùrrexerunt quidam maligni, qui
antiqui inimici fuerunt, et rebellauerunt ei, et adduxerunt Defam, filium Vroff,
et dederunt ei Zentam, et Tribuniam. Radoslauo autem, et fratribus eius, reman
fit maritima regio, et ciuitas Decatarum, vfque Scodarim, et indefinenter non defi
mebant dimicare, et præliare contra filium Vroff, a) et contra caeteros inimicos,
գ13

a) Filius hic Vro/eii, Deffâ effe debuit, cum lu/em, Deffim fratres et Seruiae reéfore, nemoret,
Vro/cium fiue Preân, Vulcani, Raffae Iuppani, con * Indecognoſcas, Graecos inflexione fua Vrafcium,
fobrinum, Alexio Imperatori obfidem traditum, Ve/in, Vrefn, et Bohufen nominaffe; et ficuti
Amna Commena memoret; ifque debet cffe De//a Cinnamus Deſim praepoſitum ab Emanuele feri.
ex domo Nemamica, quae deinceps poft Emanue bit, et /irchizupanum Seruiae confiitutum: ita ex
lir mortem, dominium dilatauit: cum Cimmamur hoc Deffi, ffirpem Nemanicam Orbinus deducit,
eundem defignare videatur, dum apud Dalmatar vt apud ipfiun videre efl, quamuis nomina eorum.
fratrem Ve/î, cuiur nomen ignorat, praefuiflè dem cum relatis a Niceta defcendentibus, a Ne
fcribat, et deinde hunc Veffnfiue Vreffm, Jîmul cum mane non conucniant. Nam, vbi
De//a fratre nominet, et tertio Primiirl,;uum, Bo
Nicetar ponit: ibi Orbinus:
Neeman
Triballorum Princeps. . Nemagna.
‫ﻧـاسـ‬ ->
º:
rーーー^ーーーー｡ ! NiInçon. Tihomil.
Stephamur — —"—

Monachus effeétus. ,- - - Rafeo. Stephanus. Vukā.

- -*
‫سم‬ -,

Volcus. Stephanur.
Eudoxia eius vxor . . .. . .
filia Alexii Fra
tricidae dićti.
妮
Ideo, nifi quis Stephamum, Simneomem in Mona que fecuti fùnt caeteri Latini, gefia Francortim
chatu vocatum dicat, non conueniunt hi duo. Vol referentes, quando in Terram San&lam proce U

cur autem cum Vuk/ämo idem fùnt, cum quod debant, vt Raimundus de Agiler, defcriptó diffi Gr
Graeci Volcur dicunt, id Slaui l'uch, Vuch/am, cili itinere per Dalmatiam, ab ipfo Scjanoniam
1'uchac, quod Lupum fignificat. diétan: tandem po/? multa laborum pcricula, 圓

* Haec pro corroboratione eorum, quae Diocle apud Scodram ad Regem Sclauorum peruenimur.
ar refert, quorum apud auétores memoria repe Et Guilielmus, Tyri Archiepifcöpus, lib. II.
ritur, annotare volui, vt inde cognofcatur, aucto cap. XVII. iter comitis Tolofàni defcribens:
rem, qui in antiquioribus, alienos crrores aequi Perueniente, ad locum, cui Scodra momen, &li
upcationefue fecütus eft, res fuis temporibus pro uorum Regem ibi repererumt.
ximas referendo, vera ſcripſiſſe, vt relatum eſt Sic Scodra, ficut antiquitus, Regnum Hyrico
1. II. c. XIV. Regni Dalm. et Croat. Et, quamuis rum fedes fuit, tunc quoque Regni Sclauonici, fi
Graeci auétores, Reges a Diocleate relatos, Re ue Dalmatiae orientalis, Regia fuit; quae de Mi
ges non nominent, praeter vnum Bodinum Bul chaele, vel potius Bodino intelligenda effe, Lati
gariae Regem de quo Curopalates, relato eius in nis tunc vfitato vocabulo, Sclauortim Rege di&o,
patriam reditu: eique(/cilicet Pater Michael, Ser tempora expendenti conflabit. Sed, ficüti Boli
uiae. ct Triballiae Primcepi) reßituit Imperium ; num et patrem Michaelom in Bulgaria quoque
atque hic poff Patrir obitum, no/fraque tempe dominium habuiffe, ex relatis Graecis, et ipfo Di
ſtate, regnault. . ocleate apparet; itaipforum anteceffores, Seruiam
Latini tainen Scriptores, vniformies hos eofdem tantum poffediffe, ex relatis ab eodem Dioclente
Reges vocant: nam Gregoriur /éptimus, Summus conflat: Seruiorum autcm vocabuli originem
Pontifex, eidem Michaeli Seruiae Principi fcri Graeci ex Latino fermone deriuaiites, a fertitu
bens, Ep. 12. ait: te dictum afferuerunt, vti Confl. Porphir de ‫م‬da
Michaeli Sclauorum Regi, /alutem et Apo/toli miniftr. Imperrii c. XXX!!. Serbli ejiim Roma
cam benediëfionem. Dat. Romae 1o78. • morum lingua /erui dicuntur, et Serbula vulgo
Sicut et Lupur Protoffata fupra relatus, eun /eruorum calciamenta; Serbulianique ita viliter
dein Michaelem Slauorum Regem nominat, hof-. ac paaperum in modum calceati, Serbli autem
cºg!!
 REGNVM S L A V O R V M. 509 .
岐
quatenus terram quae eis rebellauerat, valerent acquirere, et eam, quam domi
:º: nabant, viriliter defendere. etc.
i- cognominati fùnt, quod Romano Imperatori fer afperitates Scardi montis, metallorum fodinae
tº uirent. exiftant, ex Serui, ad metalla damnatir, Seruior
A. Haec eadem a Graecis mutuatus Guilielmus originem traxiffe, Guilielmus, a Graecis edoétus,
tt; Tyrius, libro XX, cap. IV. quando cum Impera fcripfit. Sed prout Srblianorum nomen, nationis
*

!ಂ! Emanuele, in Seruia praeliaturo, ſe veniſſe Slauicae eft, et Srbyka regionis eorundem: ita ea
* fcribit : Detinebaturporro eo temporis articulo Im dem loca, poft !mperii declinationem, Srbliamor
perator in Seruia, quae regio momtuo/a, et nemo occupafle confiat, prout ipfis contermini Hruati
fibur ob/ìta, difficiler habemr aditur, imter Dalma et Bugri, itidem Slauicae nationer, quae Croati,
tiam et Vngariam, et Illyricum media iacet, re et Bulgari dicuntur, effecere; et quainuis agreflis
bellamtibur Scruiir, et confidentibus de introituum conditionis fint; (quod commune efl cum caeteris
ad fe anguffiis, et de imperuia eorum regione. montana incolentibus) tamen eadem loca inuitis
Habent vetu/iæ traditioner, hunc ommem populum, Graecis occuparunt, quod imbecillitatem illorum
ex deportatir, et deputatis exilio, qui in pârtibur indicat, et ab eodem Tyrio ignominia ta
illir ad /ecanda marmora, et efodiemda me XaIntUl1". - -

talla damnati fueramt, originem habuiffe, et Notandum etiam eft, tempore Michaeli, Ser
inde etiam momen traxiffè feruitutir. F/, autem uiae, et Bodini Bulgariae Regum, Epirum reli
populur incultur, ab/que difciplima, montium, et quaque loca, quae Slaui poffidebant, a Latinis
fluarum habitator, agriculturae ignarur; gre Bulgariae nomine cenfita fuiffe , vt Abbar Gau
ibur et armentif copioſ; , liéle, caſco, butyro, friaur, illorum temporum Nortmammicurfcriptor,
carnibur, melle, et cera vberiur abundantcr. Hi gefta Roberti et Boemundi in Epiro referens,
magifiratur habent, quor Zuppanor vocant, et pluribus in locis in Bulgaria, et apud Bulga
Domino Imperatori aliquamdo /eruiunt, aliquam ror eofdem fuiffè fcribit; et Guilielmus Tyrius
do de momtibur et /luir egredienter, omnem cir l. II. cap. I.
y
ca/e regionem, vt /unt audacer,.et bellico/£ viri, - Bulgarorum gens inculta, a tračiu feptentriona
depopulantur. -
li egreffa, a Danubio, v/que ad Vrbem regiam, et
In hac Serblorum nominis a Seruitute deno iterum ab eodem fiumine, ad mare Adriaticum, umi- '
minatic>ne, Graecos, et ex eis Latinos, hallucina , uer/as occupauerat regiomer, ita, vt confu/ir pro
tos fciunt, quicunque Slauum idioma calentes, uimciarum mominibur, et termimir, totur i/fe tra
contermini Serblianir funt. Nam, quos Slaui Ser &tur, qui in longitudine habere dicitur iter die
bliamor dicunt, hos Graeci afperitatem vitantes, rum XXX. in latitudine vero X. vel ampliur, Bul
ſ: -

Serblor fiue Serbuliamor vocant: terram autem garia dicatur, mi/èrir Graecir ignorantibur,
quam habitant, Slaui Srh/ka vocant; quod cum quod hoc ip/ùm momem, eorum proteftetur igno
Graecis difficile effet proferre, Seruiam dixerunt. ን}l፻ን¡፲4ý}}. . . . "

Et ficut Conflantinopoli, poft Imperii declinatio Quomodo autem fuccefTu temporun Bulga
nem, latinus fermo diu, in vfu fuit: ita deiiomi ricum momen diminutium fuerit, et Valachium
nationem Seruiorum, a ſcruitute, voce latina, pro loco ipfiusfuccefferit, relatum eft lib.VI.Cap.vlt.
manaſle comenti ſunt; et cum in Seruia inter de Reg. Dal. et Croatiae. - -

来来光 Sss II. REGVM

 త్రైజ్ఝ౯౯౯౯౯౯౯౯౯౯౯౯౬౭౭౫
※※※※※冷旁岑旁令冷冷
@@@@@@@@@@@@@@@@@@@®®®232®®&&&&&®®®®®23333

II.

R E G V M
DALMATIAE ET CROATIA
G E S T A, .
A

M A R C O M A R W L O
SP AL A TENSI PAT RICIO

L A T I N I T A T E D O N A T A.

MA R C V S M A R V L V S

D O M I N I C O P A P A L I
S A L V T E M.

C". atein Craina nuper repertum, intervetuftis.

fimas gentis illius Scripturas, Dalmatico idiomate compofi
' tum, tuo rogatu latinum feci, Croatiae Dalmatiaeque Re
gum gefta continentem: res certe digna relatu, et quam non fo
lum noftrae vernaculae linguae gnari, fed etiam Latini, intelligant.
Ex hac enimHiftoria, et boni exemplum petere poterunt, quodimi.
tentur, et mali per quod fefe corrigant: atque hoc illud fuit, quod
et te impulit, vt me adhiftoriam transferendam vrgeres, et me,vt
tibi obtemperarem; magis tamen tuus erga meamor laborem hunc ,
coegit me fubire, quid enim eft quod illi non debeo. Vale.
Anno Chriftianae Salutis M. D.X.
i. - ‘. . º
** *
-

REGVM
 ".

- - 용3 , * g- 5II
*汾***令3令全↔8è令%令令3↔- 을38 - 용3 - 3g을

R E G V M ʼ
DALMATIA E ET CROATIA E
* G E S T A a).
v
I.

| Gotborum Expeditio in Pannoniam, et indeim /?riam.

ufliniano b) partibus orientalibus
imperante, annoChriftianae fàlu
tis DXXXVIII. quo tempore
Germamus, ct Sabinus, Epifcopi,
erant vitae fàn&itate nobiles, et
Benediéfus Abbas montis Caffinii.
Sfiolado Gottorum Rege vita
defun&to,Brifius, inter liberos eius
natu maior, fucceffit in Regno;
reliqui duo, Totila et Stroilus, et
ipfi dominandi cupidi, ad alias
Prouincias fibi fubiugandas ani
mum intendunt. Igitur Totila
et Stroilus, cuma fratre Քոն ſub
fidia impetrafènt, ingentes equi
tum peditumque copias fecum trahentes, occidentis Regna inuafère: et primo qui
dem infeftis armis Pannoniam aggreffi funt, commiffo cum Pannonibus praelio, fu
忙 perant eos, Regem eorum interimunt, Regnum, vi&toria potiti, occupant. Poft
... haec

.. a) Marcu Marulur, PatritiusSpalatenfis,virce- rulum feciffe dignofcitur, vt viro fibi amiciflìmo

- leberrimus, et inter fui feculi vifos laudatisfimis fàtisfaceret: extant enim multae Epiftolae, et epi
脑 moribus, et pietate infignis, cuius doétrinam te- rammata inuicem fcripta, mutuum amorem in- `
". flantur non folum opera vulgata, fed etiam quae dicantia. Quantiautem Marulus hanc Hifloriam
.* adhuc apud fuos gentiles mânu fcripta reperiun- fecerit, in fine dicam. -

º tur. Commeitariolum, a conciue rogatus, Lati- Huic commentariolo Marulur titulum pofuit:
num fecit, quod in Craina repertum refert: fcd Rcgum Dalmatiae et Croatiae geffa.
!. cum Craina limitaneam regionem fignificet, ideo Cum enim definat in eiusdem Regni extinéìio
- lures finitimae regiones tali nomine nuncupari ne, ipfius quoque Regni titulum Marulus reéle
:｡ 醬 de qua Craina Marulus intelligendus fit, praepofuit ; qui in hac fiia verfione id tantum de
ſº ex hac eius Epiftola percipi non poteft, extat ta- fuo addidit, caetera vero vertiffe contentus fuit,
men apud me Presbyieri Hieronymii Kialetich vt in fine.
exemplar, Slauo idiomate, fed charaélere latino, Huius Hifforiae originale, effè idem cum
confcriptum, quod ex ipfius Papali exemplari, Presbyteri Diocleatir Regno Slauorum, vsque ad
in Craima Marchouichiorum reperto, et Slauo cha Ciaslauum Regem ordine vicefimum fextum, fili
raótere exarato, fe verbatim tranſcripfiſſe tefiatur um Radoslaui, cognofcitur: fed Diocleatis prae
Anno Dom. MDXLVI. die fexta Oétobris, A1 fatio deeft in hac Maruli, prout etiam in eius
miffi. Marchouichiorum autem Graima in dioe dem originali Slauo.
. cefi Antibarem/ reperitur, ibi ergo commentario b) Dioclear Ama/?a/ium Imperatorem ponit,
luminuentumdicendumeft. Verfionem hanc Ma textus Slauus Ba/ilium: fed ciim S. Benediófum
_ 米米光 -

SS S 2 - almbo
ſ
 }

512 МА R С 1 М А R V L I

haec inde mouentes,in agro qui Tarnouiae dicitur,cafira metati funt; huiusquerei
rumor Dalmariae Regem, Saloni, tunc refidentem,timore perculit,etrepente legatos
ad Regen I/triae mittendos curat, petit, vt fi coniunctis viribus a communipericu.
lofefe tueantur, maturentque ire obuiam hotti, ne ille imparatos repentina irru
ptione opprimat. Igitur fubitario milite comparato, ambo, pari animi audacia
procedentes, catra non proculab hottium catrispotierunt; per dies ottoleu,
bus inter fefe curfitationibus decertarunt, po(tremo exercitibus vtrinque inaciem
adductis, diu dubio Marte pugnatum eit, denique magnis vtrinque attis caed.
bus, Regumduorum acies inclinare coepit, Deo ita disponente, licet nec numero,
necarmis, necanimi roboreefient inferiores; fufi fugatique funt, fortafe crimi.
пе aliquo fui populioientadiuinitate, gentiinfideli, arque impioviatorem dedit;
multa millia Chriftianorum defiderata funt, Rex Iliriae interfectus, Rex Dalmatiae
graui faucius vulnere, fugaque elapius, Salona, eit delatus, vrbem moeror inua.
fit, et caede fuorum audita, lugentium et vlulantium clamor perftrepere coepit,
e contrario aduerfariorum vis, atque potentia, eorum quos fubegerant fuffragis
in dies augebatur, cumque multitudo ordinem non caperet, fratres diuifis exerci.
tibus alius alio mouit. - -

II.
}
Gotbi exercitum diuidunt: Totilar Aguileiaт са/tan, Italiam ingre. (
ditur: Уroilur Illyrici Regто potifur.
Totila cum fuis in Ulriaтprofestus, Aquileiam vattauit, oppidaeuertit, ka.
liamque ettingrefus anno Chriftianae Salutis DXLVII а). Valtatis demum lta.
liaelocis, ac villis, vrbibusque aliquot folo aequatis, populisque internecione de.
I
Tetis, in Italiam traniuir; et ficut futurum Beneditius Abbas, diuinoSpirituatilatus,
praedixerat, haud multopoft fatoeft defunctus Intereafrater eiusSiroнilly.
rici Regnopoitur, deinde Муiam inferiorem, quae nunc Вохта nuncupatur,ingre!
fils, cum et ipfam breuifubiugaffet, in Dalmatian defcendit, vrbes maritimas de
praedatusett, Scardoнaтoppidum, et Salona, totius Prouinciae Emporium, diruit,
et euertit; nec dum malis fatiatus, mifit cum parte exercitus filium fuum Seutola.
dum, ad Dalmatian meierranean, quae nunc Croatia dicitur,expugnandam. Сum.
Фue lціпіани, Б) Сaefarintellexiliet, quod Gottorит Dих copias diuifidet, dimiif
fetque a fe partem alteram cum Semiolado filio, atque itaetie vt ferebatur, perex.
ploratores certior factus filifet, coatto repente exercitu Siroilит inuaturus abit:
nec minuspromteatque impigre Stroiu, cum his quos fecum habebat, procec
fitobuiam; егat enim et ipfe animoinuittus, ac manu (uper quam credi potet
firemuus poftquam in procinetu (tetere acies, manus conferunt, acriter vtrinque
infitunt, arma micent, nusquam ceditur, Sirolus, in medios armatorum globos
- irruens,
ambonominent, Maralar hytiniатит coacuum bus congruens, filicet DXLVII addidi, quodin
Ветсdito,loco Bo/ii, repofuit, annumque omi- Slauо, et in illo Diocleatis, non extat.
fit, quod in Slauо СССLVII, perperan politum
repeги. . . D Pluribus in locis, aliqua, proclarioriintelli.
а) Sicut enimfpra,annum,nonredlepoitum gentia, addidt; bic,illa verba. Очае типс Croatia
animaduere", omit, ita hic Totilae tempori- et: hyiniати, чuae exta, Slanonicus nonbabe,
 REGVм DALмАтиАЕ Ет скоАтIAE GEsтА. 573
irruens, egregiequefefegerens,vulneribustandem confettus, equo delabitur; cu
ius cafu confternati Gothiterga vertunt, cumque non pauci cecidifient, parsta
men eorum qui fugerant, in anguftiis, magno animo fubfiftens, atque aduerfariis
repugnans,inuitta permanit, Саefarianivero, cum ingenti hominum pecudumque
praeda, vittoresin patriam funt reuerfi.

III.
Semioladar: Seimir: Bladти, Dalmatiae Reger,
Аt vero Seuioladas, cum talia audiffet, patris necem viturus, fi fors itafer
ret, cum tota expeditione, quam celerrime potera, Bosnam proficicitur, fed cum
aduerfarios inde iam deceifle comperiffet, ibidem fratris loco regnare coepit, na
fciturque ei filius, cui yimero nomen fuit. Ipfe autem Seuiolada, Вотае, иala
сbiae, vsque ad Poloniae a) fines, et Dalmariae, Croatiaeque imperauit, Сhriftiano
nomini infetitimus: eositaque, qui maritima Dalmatiae oppida incolunt, fre
quentibus afficiebatiniuriis; anno Imperii fui XII. vita decedens, filio Selemiro Re
gnum reliquit hic patri, natura ac moribus, longe diffimilis erat. Nam licet et
"ipfe effet gentilis, omnestamen fibifubiectos perhumaniter ac perbenigne habe
bat, ius fuum cuique tribuens, neminem laedi permittens, et in exigendis vesti
galibus, nullum inter Chriftianos et gentiles habens difcrimen. Plurimi itaque
de coetu fidelium, qui ob perfecutionem faeuitiamque prioris Domini dilapfi fue
rant, rediere; breuique effettumeft, vt/iperior Dalmariae pars, quae Croatia nun
cupaturb), numquam populofiorexittimaretur, tranquille inter omnes degebatur,
nullisque lacefientibus bellis pacem agitabant. Salimiro, cum XII. annos imperaffet,
e viuis fublato, fucce(fit Bladinur filius, mitis admodum, et paternae manfuetudinis
aemulus, omnibus carus vixit; verumtamen filium genuit,fuae probitati nimisim
parem, ingenioque diuerfum, Ratinironomen erat, cumque adoleuifiet,infolefce
re coepit, cum et regnante adhuc patre dominari vellet. Реr idem tempus, im
menfa quaedam hominum multitudo, familias quoque mulierum ac puerorumfe
cum trahentes, transmilio magnoamne c) Иelia, in regionem Sinbagiorum irrupit,
eaque poritus eft. Нuius gentis Dux erat nomine Barrir, quem nos Cae/arет
pofumus dicere, fub eo Chiliarchae, Praefectique erant, quorum nutu atque au
*
fpiciis finguli plebis ordines regebantur, difponebanturque. Нinc profetti
}
Seleucian d) fibifubegere, deinde Macedoniam, neque ea contenti, Iraliam quoque
armis inuaferunt; non femel cum illis congrefus Romanorum Imperator, cum
:
femperinferior dicellife,Reipublicaecon fulerecupiens,foeduscumipisiniit. Qui
Sss 3 patta
а) Нic quoque Seuioladi regnum vsque adРо b) Техtus Slauonicus Croatian rantит рори
loniamprotenfum refert, quodSlauonicum exem lo replerат refert, quod Marulus, ex diftindio
plar, in ne infrapofita, in /uperioreт Dalmariam, Croa
Вотпат, Иlademin, тудие Poloniam, taт таri ziaт типсиpataт, vertit.
tiтат, диат tranлтоптатат c) Flumen Иelia, textus Slauus; Diocleasau
comprehendille,fcribit, in tem Ииоiya, a quo Ииlgari. -

а) Оgan textus Slauus Sledціат,et Diocleas

Иalacbiam, Dalтаtіат, Croatiaтaие, Syllodихіат, hanc Маrulus Seleuciaт, forfan ex
vftatis, et magis regiones fignificantibus voci notiori apud Geographos nomine; fed an in Eu
hus, vertitМаrulиг, -
гора aliqua Seleucia fuerit, non conflat.

\
5I4 мА R С 1 мА RV LI

paalapacis fidelitcrobieruantes, bello abtinebant; Bladти, autem, Salomarum )

Rex,fama potentiae eorum cum non parum terreretur, vbiaudiuit ua linguaeos
vti, et commercio facile amicitiam ab isdem fe impetraturum ratus, legationem
milit:necfpe fruftratus, quod cupiuerat obtinuit, neque enim linguatantumcum
illis communicabar, verum et religione, et quo certior atque diuturniorpах ha.
beretur, fattuseft Barr, tributarius; et illotandem bello rapinisque abftinens,
iis, quos fubegerat, felicius praeefie cupiens, cuneta, quae armis valtata crant,
nouis cultoribus replenda curault, vettigalium remitione, immunitate, с П.
bertate.
1V. -

Кatinirи,etalii quatuor Rege,Chrifianorum per/ecutorer:/ій У.

. rimero Rege fideley redeupr.
Interea Eladino Rege vita defundo, Regni gubernacula filius filfcepitКат.
rur, qui auitae humanitatis penitus expers, inimico animo in Chriftianoserat, non
pauca Regni oppida, quae abilis habitabantur, euertit, ipios vero in feruitutem
redegit; (ediis praecipue infeltus, qui maritima Dalmatiae incolebant loca. Ita.
que, quae aui patrisque benignitas coli frequentarique fecerat, vaita ac defolata.
illius reddidit duritia, plerique Chriftianorum latebras fibi quaefiere, ad filuarum
deferta, montiumque folitudinem fefe transferendo, vitamque admodum miere
fuftinendo, dum (pem fouent, fe Deo miferantemeliorem tandem Dominum for
tituros neque illos eafpes fefellit, quamuis vsque ad quintum Regem dilatus eit
euentus. Еtenim haud multo poft moritur Ratiniru, absque liberis, nullaque
polt (e prole relieta; fuffectus tamenett in eius locumquidam ex propinquis: de
inde et hoc mortuo, alius, vterque autem grauis atque moleftus Chriftiano no
miniinprimis fuit. Deinde alii duo, vnus poitalium, regnauerunt, omnestamen,
vt melioribus locum darent, fatis celeri morte de medio fublatifunt. Сaeterum,
quamdiu vixerunt, vsqueadeonoitrae religioni infenfierant,vt nonnulli ex Chri.
ftianis, perfecutoribus affitti, ad illorum ritum declinarent; fed quibus fides vita
carior erat, omnia extrema perpeti malebant, quam gentilitatis erroribusimplica.
ri Quintus ab his in Regnum vocatus, nomineSaimerи B), abitinuit a fidelium
infeftatione, atque in omnes pariter acquo animo fuit. Еo regnante in publi.
cum prodibant, quidiu latuerant, quique antea metu contriti,partim afide defecc.
rant, partim fugerant, priftina libertate vii, ad fua quisque loca redibant.

Соуtantius in Dalmaria Chrifитpraedicat: Виdimerик Rex ab en

Варгicatur: Alex Flden propagat: Fidele, re/tituit. ad Ponti.
\ /item et Imperatorem Legator mittit.
Еa tempeltate vir quidam, nomine confiantiи, с), Thefalonicae erat, mul.
tavitaefanetitare praeditus, philolophiae documentis apprime eruditus. Нic
diui
а) ТехusSlauus Bladimитnominat,Saloпaт eundemque Diocleas Zиапітіrит ponit, ex pro
alltelll moll memorat, genie quatuor Regum, non vitimi, vii textus
- b).Техtus Slauus ait, Satimerит filium viti- Slauus."
mi ex quatuor Regibus, quod Маrulus omilit; c) Нunc Com/iantiuт Diocleas Con/fantiтит
- VОСat
 -

кваум рALмАтиАЕ Ет скоАтлв свsтА. 515

diuiniter infpiratus, cum de Thefalonica in Caefareamfetran(tulifet, Сhriftum

euangelizare coepit, multi conuertebantur, credentesque baptizabantur; deni
Фue totam Bulgarorum prouinciam, veritatis praedicatione, ab erroribus liberauit.
Сum ergo defuncto Rege Satinero, Виdimerика), vir, humanitate, animique man
fuetudine, etipleinignis, diadema, fceptrumque fulcepict, а стратio dottus,
Сhrifti quoque religionem fufcepit, et quoniam literis etiam non parum inftru
8tus erat, cum philofophis, aliifque incredulis contendere aufus, nonnullos exiis
in Chriftum crederecompulit. Inde Сae/aream accedens, gratanter fufceptus eft,
ibique Regni fedem pofuit, fidelis inter fideles, quos iam conuerfos baptizauerat.
Еrat tunc Summus Ecclefiae Romanae Pontifex Уephanus, qui cum mirifica Con
/lanrii opera audiet, videre illum cupiens, vt ad fe veniret, per litteras petiit.
Virigitur fanctidimus Con/lanrius, cum interim ex Pontificis auctoritate Presbyte
ros ordinaffet, vetus nouumque te(tamentum, e Graeco in linguam Slauam trani
tulidet, et eiusdemlinguae miflam compofuffet, credentesqueinfide.confirmaflet;
Котат et profettus,iuis Apoltolicisidpoicentibus, inter eundem АВиdimirит
Regem diuertens, per dies aliquot plebi praedicauit, fidei lauacro purificatis, Ко
тат verfus, quo iter habebat, difcefit. Intereafideles, quibus praeerat Виdimi
rus, omnes vnoore Deum laudabant, et Dominum Iefum Chriftum, qui pro fa
Iute in fe credentium, fuftinuit crucem. Rexautem, quibu(damlatinae linguae
non ignaris, negotium dedit, vt coattis in vnum omnibus littoralis Dalmatiae
фuondam accolis atфue habitatoribus, loca oppidaque, fuperiorum Regum impie--
tate diruta ac defolata, inftaurarent, et exinde Сhrifti nomen longius latiusque
diffunderetur. Videbat praeterea, diuerfos genere ac lingua, permixtim confufe
фue conftipari, eteos fuis quaecunque locis, fuisque legibus diftinguere matu
rabat: fed, dum Seniorum, fapientiumque confilio fuper ea re deliberat, nec
фuifquam, quid fatto opus effet, fatis compertum haberet; Legatos Romam ad
Siepbатит Роntificem et Confiantiнит b) Ашguttum milit, ab his, rei, quam face
re decreuerat, confilium auxiliumque petens, et aliquos de Sapientum numero
viros, cum veteribus locorum vrbiumque (cripturis, regnique fui finium, atque
iurium, qui diponere omnia, rite edodifcirent, et inftatum fuum redigere, quo
religionis, a fe populoque fuo fufceptae, fides, rebus recte conttitutis, certior at
que diuturnior haberetur.
л V I. .

Ротіifix cardinales er epikopor mirrir, a4uihu, Fe, Chrifiana et

politica in ordinem redigitur: Regir er Eccle/iarum limiter
determinantur.
Наc legatione audita, Pontifex magno afficitur gaudio, poitulata conce
dit, et extempload Regem duos Cardinales, ас duos Epicopos fimul dettinar,
qui cum venident, Apoltolica auttoritate quaefatto opus crant, peregerunt:
per

} vocat, et filium Leoni, Patritii, quod textusSla voeatum refert, quem ordinatum afummo Pon
uus non habet. * " . tifice Мonachum Техtus Slauus tradit, fed по
b) ogem DiocleasSuetopeleck, nominat, hung men mutatum nоn refert, quod Маrulus inter
ТехtusSlauus, etexеоМагulus, Виdimirит; fed filperНua reputans omifit -

piocleas conданінит in Monachatu Cyrillит i) Confantinum Imperatorem Textus Slauus

- - ponit,
 516 MARCI MA RV LI

per illos quippe presbyteri confecrati, ere&ae Ecclefiae, leges rogatae, et quae.
cunque nouitiis Chriftianis neceffaria erant, plene perfe&teque fuere conftituta.
Aduenienti autem in Campo, qui Cliuna a) appellatur, Regi, occurrerunt: ibi eniui
Rex cum magno procerum fuorum comitatu expe&tatos, honorifice recepit;
cmnes quippe Regni Praefe&tos ibidem iufferat congregari, vt omnibus nota ef
fent, quae agebantur. Igitur per dies o&to, Apoftolici viri, nihil aliud egerunt,
nifi omnibus perfuafum effet, in Chriftum credere, fidem religionemque propa
gare, communi omnium fàluti coufulere, et quicquid deinde Pontificali au&ori.
tate diffinitum fuiffèt, ratum habere; di&tis cun&is audientibus, fcripturae per di.
es quatuor le&tae, ficuti hae monebant, regiones diuifae, metaeque finium fin.
gulae impofitae, ac iura conftituta. His pera&tis Budemerium Regem fàcro Chri.
fhmate delibatum fan&tificarunt, et in dignitate in qua erat, opportunis benedi
&ionibus confirmarunt, imponentes reliquis omnibus, vt fèmper di&to eius au
dientes effent, iuffàque perficerent, et fuis poft illum heredibus, pari ftudio ob
fequerentử. Deinde Archiepifcopos, Epifcopofque crearunt per loca, Dioece
fes eis affignando, iuxta quod in libris vetuftae obfèruationis inuenerant: vnum
ex Archiepifcopis miferunt Salonas, cuius quidem vrbis maxima pars tunc diruta
erat, et quaeque egregia vaftationibus deformata Gothorum inhumanitate, at.
que fàeuitia; b) alterum vero Archiepifcopum Diochliam deftinarunt: Epifcopos
autem alios aliis locis praeficientes, illorum Archiepifcoporum iurifdiétioni, ac re.
gimini fubiecerunt. Tunc Ecclefiarum aedificia, quae proftrata iacebant, rur.
fum funt ere&a, et ipforum confecrationibus fàn&tificata. Praeterea Regis edi.
&to cautum eft: me quis illius Ecclefiae ius vfiirparet : me quis clerico iniuriam faceret:
me quis aduerfùs Ecclefiafticam libertatem ire praefùmeret : fed vt omne Clericorum ius
atque poteftas, praepofitorum Ecclefiae arbitrio diffiniretur: laefae Maieftatis reus effèt,
fi quis contra attentare auderet: di&tarum, vt di&um eft, regionum, fines diuifi.
Poftquam autem cun&ta fecundum priftinam confuetudinem, infuum reda&afunt
'ftatum, hoc eft maritima, mediterraneaque Dalmatiae loca, et quae inter flumina
'Drauum, et Sauum, Danubium influentia iacent, regionemque, quae a Delminii
ruinis, c) vbi tunc Regni concilium fa&um fuerat, vfque ad locum, qui Valdemin
appellatur, et a Valdemino vfque Dyrrachium protenditur, hanc in partes duas di
uiferunt, quas dirimebat ripa Drini fluminis, Occidentem verfus, vfque Beiram
montem, et tra&us perpetuus Bofhiain prouinciam fcindens, vfque ad montem
Дipрат. -

. . ." - - VII.

ponit, prout et Marulus, fed Diocleas Michae- a) Textus Slauus momtem Aiiuoy, Marulus
Iem; Michaelem autem in autographo fuiffe, ex , campum Cliuma„(cum et campur, et mont Cluinat,
cC) dignofcitur, quia Textus Slauus, legator Mi- Hliumo, Slauo idiomate diétüs, extet) vertit; Di
chaelir Imperatoris nominat, quos Marulus omi - ocleas autem plamitiem Dalmae vocat.
fit, cum Comffamtini, non Michaelit Imperatoris b) Salomam a Gothis deflruélam Marulur ver.
nomen inuenerit. Sed, Com/iamtim, non debuit tit, prout in Slauo inuenit, eadem quoque Tho
effe nomen Imperatorir, fed Vrbi, Comffamtimo mar Archidiaconu Spalaten/ît, ante Marulum, du
politamae, quod Papalis in tranfcribendo, pro no centis fere annis fcripfit, de qua re lib. I. Regni
mine Imperatoris fumpfit, Marulumque fefelit; Dal. et Cro,
fed vnum pro alio pofuifTe nihil intereft, cum c) Delmimii ruinashic nominat, vbi concilium
cuius Michaelir tempore haec euenerint, non con factum dicit, fupra autem apud Hliumum, idem
flet, vt in notis ad Diocleatem relatum efi, factum retulit: `Diocleas autem Dalmae locum
hic
 REGVM DALMATIAE ET CROATIAE GESTA. 517
VII.

Duces, Bani, et Centuriones comffituuntur: Legati redeunt: Bu.

dimirus Rex diem oljt.
His ita ſeparatis, alibi Bani, quos Latini Tribunos vocant, alibi fublimioris
poteftatis Duces, praefe&ti funt, prout cuiusque Regionis exigere videbatur con
ditio; fub his creati funt Centuriones, ita diéti a militum numero, quibus prae
erant: finguli Bani fèptem Centurionibus imperabant, maior natu ex Centurioni-
bus cum Bano, vt ditionis gentibus ius dicerent. Duces vero, ad ius populo di
cendum, cum quinque Confiliariis Praetoribus confidebant: infuper magiftratus,
officiaque diuidentes, qui Prouinciam regerent, exigerentque ve&igalia a Duci
bus conftituta, et quaeque Regno plebique expedientia prouiderent; Bani a) quo
que, vt fimul cum Centurione iudicent, ftàtuerunt, alioquin iudicium irritum fit.
Quilibet autem praedi&torum, de fuis ve&igalibus partem tertiam pendebat Re
gi, vt communi omnium Domino, cui fubeffè omnes, qui Regni finibus continen
tur, debeant; alias praeterea leges ac fcita fànxerunt, quae nunc referre lon
gum foret, habentur autem in libro, qui eftin Croatia, di&us Methodes b), quem
恼 latine Rationale poffis dicere. Cardinales tandem Epifcopique, et Caefaris legati,
蛟 probe ac laudabiliter fuo defun&i officio, magnifque a Rege muneribus donati,
** ‘
1. reuerenterque habiti, receffèrunt; mox etiam multitudo omnis hominum, cum
... füis Ducibus, Banis, Centurionibufque dilapfà eft, in fuas quifque fedes, patri
!---
...'.
º
umque folum rediere. Rex autem ipfe Budimerius, anno a fua vn&ione XL. men
º s

肌” fe III. diem claufit extremum, et cum ingenti funeralis pompae apparatu, in aede
º B. Virginis Mariae Matris Dei, in Oppido Decolio, eft fèpultus: luxit eum populus
侬 dies plurimos, nam ex omnibus Regni finibus, vt funus eius honoraretur, eo con
uenerunt. -
帧
*
... *
: ‫ﻣ‬w . VIII.
Sfetolicus, Vladislauus, Polislauus, Dalmatiae Reges: Polisliuus,
";
Attila repul/â, moritur: Sebeslauus fùccedit: Gotbos vincit:
-
!
filiis Regnum relinquit. .
...”
Non multo ante natus ei filius erat: hunc, infantem licet, et in cunis adhuc
º
-*
iacentem, omnes vno animo Regem falutarunt; vn&to di&is ab Epifcopis, etcoro
nato, nomen inditum eft Sfetolicus, quod in latinum verfum, Sanäulum fonat. Qui
CllI11

hic quoque repetit; Dalmini enim antiqui fitus, S. Sabae inflitutionem, exfcriptum exemplareSla
in Dalmen/ planitie pofitus, hodie Dummo dicta, uonicum dicendum eft, quod euenit anno
terminus inter Croatiam et Seruiam maritimus MCCCCXL. quando Fridericur III. Germaniae
fuit: ideo reétius Diocleas, cum Hliunum in Cro Imperator, Stephamum Ducem inftituit, qui Teu
atia inclufum fuiffe, oflenfum fit ibidem. tonico vocabulo di&tus fuit Hertzog, et ab eo,
a) Banor Textus Slauus Duxi, aut Sbercezi, Du eiufque pofleris, Ducatus, vfque in hodicrnum di
ces voce latina, et Teutonica Herzogh, ſcripſit, em, Herzegouima dicitur.
v quod apud Diocleatem non reperitur : inde co b) Quem Diocleas librum legum Slauorum,
gnofcitur, exfcriptorem primum huius hiftoriae, Methodium di&lum, fcripfit, hunc eundem in Cro
ficuti praefationem Diocleatis, vel non reperiffe, atia exiſtere, ſub nomine Methodes Marulus ver
vel omififfe, ita haec Banorum nomina, Latinum, tit; Textus Slauus autem apud Haruatos reliétum
et Teutonicum, addidiffe; ex quo, poft Ducatur, repcriri librum, Methodio nuncupatum, habet; ex
米米米 Ttt
--
- qu૦
518 МА R С I М А RV L I

cum adoleuifet, patris, omnium, qui ante illic regnarunt, praeftantifimi, veftigia
fcqui coepit, acris deditus, facraeque religionis valdeftudiofus; спmque in omni.
bus, feet fumma cum laude gediet, mortemque obilet, filius eius иladislaии:
a) fucceffit in Regno, qui ei, } de viginti annosnato, genitus fuerat. Нic qui
dem, et corporis viribas, et animiaudacia praeftabat, fed vita, ac moribus, pa.
tri auоque non fatis fimilis habebatur; parum enim religiofe vixit, neciuftitiae
feruiens, nec legibus parens, quinimo prauis animi cupiditatibus deditus, nihil
fibi non licere exiftimabat, quod collibuifiet; maxime illum venatio delettabat,
cui intentus, dum die quodam citato equo feram infequitur, forte in foueam non
modicae altitudinis corruit, atque inde totis artubus elifum exanimemque b) tra
xere, et talis quidem vitae eius finis fuit Regnum fufcepit filius c) Polirlaии,
quoregnante, Artila, Pannonum Rex, grandicoatto exercitu, Regnum eius inuaft.
Еrat Polislaии, iuuenis adhuc, virentifque aetatis, fed manu (trenuus, animoque
praeftans. Iraque acrius, quam credi poterat, cum fuis hofii refiftir, quoties nimi
rum legiones inter feconuenerunt, femper praelio fuperior euafit, videnfque
Аtrila, nequaquam aequo marte fe configere poffe, finibus exceffit, et plurimis
de fuo exercitu amidis, in Pannoniam cum ignominia redire eft coattus. Роit
haec Polislaнo Reginataeft filia, quae iam nubilis, viro tradita, duos genuit filios,
atque idem Polislaии: anno Regifuifeptimodecimo vita decefit, haud parua re
rum geftarum fama poft fe relitta, vt qui pacis bellique artibus, plurimum prae
ftaret. Еo defuncto, alter ex nepotibus eius, natumaior, nomineSebeslaии, d) re
gnare caepit, cumque Scodram, Regni fui oppidum, Gothi obfedifient, ille coasta
fuorum non pauca manu, audatter, impigreque caftraeoruminuafit, ita, vt pri
mo impetueos opprimeret. Но(tium igitur, qui Regnum fuum belo lacefere
non dubitarunt, pars ftatim alia capta, alia caefa, alia in fugam.conuerfa, vitto
riam ili reliquit. Neque enim (emper profperepugnare point, qui plus au
daciae, quam virium praefeferunt Interim Attila Pannoniae Rex, rurium info-,
ftis armis fines eius ingrefus, oppidum quoddam vicaepit, cumque bona diri
рuiffet, aedesincendit, moenia diruit, et audita Gothorum caede, nihil cun8tatus,
in Regnum fuum abiit; Seberlaич, vero, nondum de fuga eius certior factus, ex
templo copiaseo mout:fed holte, quo cum congrederetur, non inuento, oppi
dum, quod folo aequatum fuerat, inftaurare iuffit; cumque quatuor, et vigin
ti regnaffet annos, duos de fe liberos reliquit, alteri erat nomen Miliuоius, alteri
вladimerи.
IX.

quo proditfe Croatum Scriptor: nam fi Seruia prio Меthodii, deducendaeft libri denominatio,
nus effet, vel generali vocabulo Slanorum vfus vt in notis ad Dioclcatem.
fuiffet, prout Diocleas, vel apud Seruianos li а) Иladirlaии, Техtus Slauus: Siepbaти, иla
brum exifierefcripfiffet. Nam, ficuti Croatifuum dirlav. -

particulare idioma, Croatит vocant; ita Serui DТехtus Slauusin foveaaferisdeuoratum re

fium Scruiатит; fed quando generali cognomi
ne vtrique vtuntur, Slauorum commune cum
proferunt, Фuem librum
caeteris Slauir nomen,
МеtАodium vocatum ait Diocleas, Маrulus vero
Меtbodem, additque eundem Rationalem latine
Фici pole, fcilicet ex vocis graecae fignificatio
neinterpretationem deducens, fed a nomine pro
fert.
c) Нic Polilaии, interRegesDiocleatisnonre.
peritur, fedloco Polirlauffilii иladislaut, ponitur
Тотirlaиил frater einfdem.
а) Filioshicomift Marulus, quorum maio
rem natu Seberlaиит, Техtus Slauus fucceffle
refert, non перонет, vt Маrulus.
1 -," ,
 }
|

REGVм DALмАтиАЕ Ет скоАтIAE GEsтА. 519

IX.

ДИuойrer Bladimerur, Seberlauffilii,parеrтRegтраrrintur,

4aoa а Bladimero rerum conjungitur, cui Canimeriur/iiccedir, а дио
Сroatia.de/ti/eit: Therdylaии: 0/iriидиу: Тоimerих: Pribir.
. Даши, Л’eger.
Нipotpatris obitum regnum inter e partiti (int, arbitriotamen міни,
quia naru maior erar: cefiit ergo Bladimerio partem Regni vitra montes, Danubi
um verfis, partemque Macedoniae, ad campo, Argoliisa) vergentem; ipfevero ac
cept litorale Regтит, omnemque citra montem tractum mari contiguum, naulga
tionibusque opportunum. Рorro Bladimerius Regis Pannoniae filiamaccepit vхо
rem, liberosqueex ea procreauit: quapropter intereum, et Pannones, diu pax in
tercetfit. Міноius autem, cum XII. regnaffet annos, vita decefit, nulla defe pro
le relista: venit ergo frater Bladimerius, et Regnum confanguinitatis iure pofie
dit; cumque in fuo Regno XX. in fratrisVIII.regnaffet annos, mortem obiit. Fili
useius primogenitus, Canimerius,poft eum diadema fufcepit, Regnumque dudum
diuifum coniunxit, et praecedentium Regum potentiam fuis opibus aequauit: fed
фuoniam ob quandam animi duritiem inuifus plebierat, illa par, Dalmariae, quae
Croatia dicitur, ab eo defciuit. uamobrem Rex in furorem verfus, coacto re
pente exercitu Macedoniae, Epiri, Мубаеque fuperioris, adeos, qui defecerant,
debellandos, eftprofectus: caeterum nоn minorillisad repugnandum animuserat,
armatiobuiam proceffere, in campo Qui Cliнно nuncupatur, inter fé concurrunt,
aiu aequo martepugnatum eft; interfetto tandem Canimerio Rege,cellauit bellum.
Succefiit ei filius Therdislaии, b), Regnoque potitus eft: mox et ipfo fine filiis de
fun8to, Regnum fu(cepit neposeius, О/lriuоius, cui, anno terrio et vigefimo fui
Regni, vita defuncto, fuccetit Tolinerus filius, quo regnante nihil contigit turbu
lentum, otium et paxerat, ab armis quies; XI. regnauit annos, et in eius locum
fuffettusett Pribislaии filius, qui, cum multaineos, quibus pracerat, intoleranda
:
commitifier, а Муir, qui nunc Вознен/er c) appellantur, interficitur, interfetti cada
uerin Huuium proficitur, vt (epultura quoque hominis careret, qui ab humanita
te alienus erat. - -

- Х.

Серimerur Rex, Germanor Dalmatiam inuadenter eiicit. Suetocarn;

Rex Rador/aнofilio Regлиm cedit: 4иет Уeirlaии, rebe/lif filiar
тох extrudit, et сит/his in Ариliam fugere cogit.
Loco eius regnare coepit Серітеrus filius; poteftatem naëtus, paternae cae.
dis auctores poena affectos vita Ipoliauit. Еo regnante, procidima Germanorит
gen",
а) Partem Macedoniae, ad сатра, Argolidir ver Regem, ipfumque occidifie, fed non fpecificat
gentem, textus Slauus campos Paignia ciictos regionen, deindeque filium de Bosnenfibus vin
pont. фictam funfile fcribit, qui fuerant in caufa, vt
b) Loco TuerairlauitextusSlauus ponit: Кri pater occideretur, ex quo Магulus a Bosnenfibus
/liuоy nepotem. interfectum refert: fed Волтат hodiernam in
c) му, диі типс Вотеп/er diсити"; textus Муia exifters, Магulus, quorundam opinionen
Slauus fignificattantum populos furrexile contra fecutus, feriplit, quam minime probare pollum,
Эe 36 96 Тt t 2 - Сtl1ll

1/
52O MAR CI MAR v Li
gent, a feptentrionis partibus veniens, I/lriam occupauit, cumque Dalmatiae fines
armis laceffere coepiffet, Cepimerus Rex ei obuiam petiit, inito praelio, victoria p0
titur, plurimos concidit, pauci in fugamtantum elapfi funt. Poft Germanorum Prin
ceps, vt odia in amicitiam verteret, Cepimeri filiam filio fuo Stauozaro petiit vxorem,
fa&is connubiis fponfàlitiis, amice poft haec alter altero vfus eft. Cepimerus re
gnauit XXV. annos et VII. menfes, cui fucceffit Suetozarus filius, ob infitam fibi
manfuetudinem Qmnibus pariter charus: hic Radoslauum filium adeo dilexit, vt
viuens adhuc illum regnare pro fe iuberet. Radoslauus vero, vt tanto beneficio
fe non indignum probaret, mortuo patre, non tantum Regni eius, fed etiam vir
tutum fe praeftitit heredem, paternosque mores imitatus, optime fefe in omnibus
geffit: prolem tamen, fibi fuisque longe degenerem, fortitus eft. filium enim ha
buit in tantum vitiis corruptum, vt Apoflatam cognomento appellarent; Seislauo
autem nomen fuit, Ecclefiae non obediuit, viuente patre Regnum affè&tauit, in
omnes fere iniurius fuit. Bamur igitur Bilicus a), proteruitate eius offenfus, cum.
iis, quibus praeerat, a Rege defecit: Rex autem Radoslauus, defertores fuos pro
fecutus, facile in poteftatem redegit vltro fe dedentes, ne Regi quoque aduerfàri
viderentur, dum filium eius deteftantur. Banus ipfe fuga elapfus eft, eis, qui fe
Regi tradiderunt, crimen remiffum, veniaque data, quos autem ceperat Seislauus,
illos in fèruitutem redegit, praefe&is copiarum fuarum oblatis; patri quoque ira
tus, quod rebellantibus peperciffèt, feditionibus animum intendere coepit, pluri
mi militum centurionumque, terrore compulfi, illum fequebantur, quorum opera
vfus, patrem Regno expulit, Crouatiaeque dominatur. Ea enim gens parum ciui
lis, cum femper metu magis quam benignitate ad obfequendum moueretur, bo
nis quidem Dominis molefta, improbis autem et arrogantibus mitis erat. Por
ro Radoslauus, Regno exutus Laffum, cum paucis, quos fecum habebat, confugit,
vbi cum filium fibi adhuc infenfum aduentare audiffet, vehementer animo angi
coepit, Comitum magis, quam fuum dolens periculum; cum quibus inde raptim
recedens, ad mare vsque fefe fuga proripuit: fed tunc etiam tergo inftare hoftem
cernentes, cum equis in mare fimul irruunt, et ad fcopulum quendam continenti
proximum natando peruenere. Atque ita infelix pater, ne vna cum illis, qui ipfum
fecuti fuerant, perditiffimi filii manu trucidaretur, vix effugit. Cumque ibi per
dies aliquot manfiffet, nec fè fàtis in tuto putaret, fato quidem Deique mifèratio
ne contigit, vt nauis quaedam, de Apuliae partibus Dalmatiam verfus iter habens,
praeternauigaret, quae clamoribus euocata fcopulo applicuit: deinde Regem cum
toto Comitatu fufcipiens, conuerfà nauigatione transuexit in Apuliam, vbi illi ex
pofiti, terreftri itinere Romam contenderunt. Scopulus vero ille, qui fugientes
exceperat, Regis nomen fortitus eft, quem vsque nunc petram Radoslaui ad
pellant, - -

XI.

cum Boma pari Dalmatiae fuerit, vt ibidem re- quae hic Marulur ponit, de Bilico Bamo, quem
latum eft. - neque Dioclear nominat, fed tantum Croatiam al
a) In textu Slauo, quem, quamuis Chialetich bam rebellafle fcribit.
verbatim fe defcripfiffe tefletùr, aliqua defùnt,
 f -

REGVM DALMATIAE ET CROATIAE GESTA. 521

XI.
Seislauus Dalmatiae Regmtm vfurpat: auribus maribusque truncatis
in Sauum mergitur: Radoslauws in Regnum reuertitur.
Interim impius Seislauus, fugato patre Regnum poffedit, donec Deo vlcif
cente, hoftili manu, vt monftrabimus, interemtus, poenas daret. Per idem enim
tempus erat in Pannoniae partibus vir quidam, nomine Tecomilus, Presbyteri filius,
magifter, cuftosque armentorum Principis Vladislaui a), inter Pannones nobiliffi
mi, cui inprimis charus fuit: nam gum ipfe Vladislauus mirum in modum vena
tionibus deditus effèt, femper in his exercendis, Techomili opera vfus eft; hic enim
inter hoftium globos leonis inftar difcurrens, et exiliens, fundebat fugabatque nunc
hunc nunc illum, irrequietaenfis ratione reddens;alios fàucians, alios protinus interi
mens, plurimis denique in fugam conuerfis, ipfum confècutus Principem, infli
&to vulnere, ex equo in terram deturbat, ruentique imminens caput abfcindit, ab
fciffum Regi iam vi&tori offert; ea tamen pugna, eis quoque, qui vicerant, cruenta
fuit, cum de ipfis etiam non pauci tunc defiderati fint. Seislauus igitur vi&oria
potitus, cum fuis laetus ac triumphans rediit: fed non ita tunc feliciter dimicauit,
vt paulo poft infeliciter corruit; ne quis diuturnam impunitatem fceleri fuo fpe
ret. Mox enim Vladislaui vxor, ingentis animi mulier, audita mariti caede, Panno
niae Regem adiit, auxilium ab eo petens, quo cun&a, quaè exigebantur, conce
dente, continuo magnam vim militum comparat, Seislaui Regnum ingreditur,ipfum
in agro forte venantem reperit, ftatimque tentoria eius inuadit: Seislauus, cum nec
equum infcendendi fpatium habuiffet, capitur, nec quisque ex cognatione eius re
liquus fuit, qui tunc in poteftatem inimicorum non veniffet; omnes enim vna cum
eo venatum ierant, nihil tale veriti, neque omnino quicquam fufpicantes; iuffit
mulier Seislauum in vincula coniici, naribus auribusque truncari, et omnibus often
tui effe. foedum fàne fpe&aculum,fèd tantis hominis flagitiis non indignum. Ve.
fperi deinde in flumen Sauum cum vinculis deie&tus, praefocatur; atque hunc exi
tum habuit illa in patrem impietas, in Deumque contemtus b). Audita filii ne
ce, Radoslauus, familiaeque eius internecione, quod dignas fa&tis poenas dediffènt,
Deo gratias egit, iufta eius iudicia, qua poterat laudatione efferens, qui ct noxios
punire, et innocentibus mifereri confuefcit. Accepta tandem a Pontifice benedi
&ione, Roma decedens, in Regnum fuum eft reuerfus, manfitque inter Dalmatar,
- Tt t 3 maris

a) Textus Slauus Vladislauum non nominat, rumque fuiffè idem, nifi vbi ab exfcriptoribus
Diocleas vero hunc Vladizlautum Ki// vocat. aliqua mutata vel omiflà fuerunt. A Radoslauo
autem citra, ficuti Diocleas, Seruiae Principes Cro
b) Abhinc defcrepare incipit hic textus a Dio atiam quoque poffediffè fcripfit, ita ipfiüs Croa
cleate, nam hic, omiffis iis, quae refert Dioclear tiae auulfionem a Seruia indicat. Hunc autem,
de Tychomilo, in Raffa fe magnum Zupannm vo quem Marulur vertit, Croatur aliquis continuare
cante, et caeteris Banis dominantibus in fuis re voluit, Regesque inexplorate coaceruauit.
gionibus, reuerfionem tantum Radoslaui refert,
juem Dioclear Romae mortuum et ſepultum tra Dioclear vero, praefatione fua praemiffa, Ra
dit, et loco ipfius nepotem Paulimirum, Belum dorlaui fucceflores continuauit; et quamuis vsque
di&tum, ex Petrorlauo filio, rediiffe fcribit, hic au ad Samuelir Bulgari tempora aliqua incongrue
tem filium Colomanum ponit; et abinde fequentes fcripfit, tamen melius deinde, quam Croatur, fe
Reger, qui Croatiae dicti fuere, in toto a Dioclea riem Regum et rerum gefiarum continuauit, vt
te`âiuerfus. Ex quo cognofcitur, originale vtro in notis ad eundem.
522 М. А R С 1 М А RV I, I

maris accolas a): Croatijvero omnem iniuriam remifit, nec quicquamin fecom.
milium inique exprobrauit, ad clementiam quam ad vindittam propenfior.
-

* . .

XII.

Сoloтатиу: Сbrirmeriur: Zиотimerur, Dalmariae Reger.

Intereanatuseft eifilius Coloтати, b), quipoft patris obitum, confenfu omni.
um, regnum fu(cepit, paternarumque virtutum aemulus, ac proinde optimo cui
que charus, magnique habitus: cui in pace defuncto fuccefit Chrifmerius filius, et
ipfe in omnibus laudandus, naturae fortunaenue bonis aeque infignis, fed prae
cipue in Deum obferuantia atque cultu. Сum vnum et triginta regnaffet an
nos, in demortui loco fuffettuseft filius Zuonimerus, cum ornamentis ac religione
nemini fuperiorum Regum poftponendus, aequi, ac legum praecipuus obferua.
tor, et proindepefimo cuique maxime inuifus. Еo regnante propere inoffen
feque fuccedebant omnia, quieuerant bella, opes augebantur, necpauperibus
erattimori diuitum auaritia, nec plebs potentiorum vim formidabat, omnes pari
ter tuente ac protegente ipfa Regis iu(titia, quae neminem prorfus ab aliquo ve
xari patiebatur. Сumque omnium par fibi cura effet, arша соiere, pecudes alere,
negotiationibus exerceri; numquam antea Regnumilludvila rerum copia opulen
tius fulfie memorabattir, abunde in ciuitatibus erat veitis pretiola, decoraque ar
ma, et phaleratiequi, exquitita fupellex, auri quoque argentique vis, gemmae,
margaritae, et quaeque alia, quae mortalium animos, ve exiltimatione, vel pul
chritudine, allicere (olent: fed, vt fit, luxuria in fuperbiam verticoepit, in fum.
mum vsque (celus erupturam, quodex fequenti modo patebit narratione, verum
фue effe con(tabit. -

XIII. - - -

In Zuonimerит, а Рpa ad recaperandam terram/in&ат inuitarum,

i/irgit popular: Alex randет тoritar: Regтит ай Нипgariy
- occupatur.
Сontigit enim, vt Roma, Саefaris Pontificisque legati, ad Zионіторит
Regem c) milii, cum binis litteris venirent; primas Regi tantum legendas dedc.
rant, quorum haecfententiaerat; Кодати, objecrати, те Zнопітеreyrarer, Regит
Chriftianorum pil/ne, or coato procerит иогит, Рориlique concilio, aleram ephalamco.
ram re/ignari, coranque legi idea, et спаситip/i; delibere, bir de rebus, диа, по, Dго
bene iииaие, дggredi mediaниг, pro amore Chrii, Ecclgiaeqие Santiae critate:
си//2

a) Radolaиит, геucrfum inter Croator vixife,
textus Slauus refert; Маrulus autem, cum eo
rundem Regum aliquos, viiCre/inirит, et Zиопі.
тіrит, filife Croatiae et Dalmatiae Reges (ciret,
inter Dalmata, таrir accolar vixitle fcriplit, vti
раimatiae Reges, de quibus lib.П. de Regno Dal
matiae et Croatiae.
rит primum alter CreAnirur fuit, cui Siepbaти,
filius, huicalterCryinirи, Реги, dictus, cui zuo
nimirus, Slauizo interiecto, fuccefferunt.
Dioclearquoque, CreAmiriSecитa fucceforem
}ерватитblium ponit. abinde cognolcitur, hanc
fuccefonem Кegum Croatorum coecutire, vt
ibidem latius. .

b) De Coloтaтo, Cre/miro, et Zuiнimiro, Regi c) Наec de Zионітіro Rege, a fummo Ponti

bus Croatorum, ibidem; nam inter Rege, Croa fice et Caefare requito, vi Hierololymitanam
torит Coloтати, non reperitur, et inter Cre/ті expeditionem iuuaret, compolita funt ex pluri
bus
 REGVM DALMATIAE ET CROATIAE GESTA. 523
cum demum, quicquid communi concilio decretum fuerit, vt nobis mihil moratus re
fcribas, efficiasque certiores. Vale. Zuonimirus igitur naujter, ficut rogebatur,
accerfitis omnibus Regni fui praefe&is decurionibufque ciuitatum, coniun
&timque habito ad quinque Ecclefiar, in- campo, qui Coffouus nuncupatur, con
cilio, litteras aperiri fecit, et cun&is cum filentio audientibus, publice reci
tari, quae in haec fere verba fcriptae erant: Romanus Pontifex, et Caefar Au
guftus, Zuonimiro Regi, populoque eiur falutem. Rem certe indignam, et Chriftianorum
Principum ignauiae adfèribendam exiftimamus, vt Hierofolymae, fanétaque loco, in qui
bus Chriflus Dominus pro jobis nafei, pro nobis mori voluit, ab infidelibus tamdiu poffi
deantur, poffèffaque polluantur, prophanenturque, et ab iisdem, illa facra Domini my
feria, quae nobis venerationi fùnt, probro, derifionique babeantur: idcirco vos, ficut
et reliquos per orbem fideles, hortamur, vt.nobifeum fòcia arma iungentes, ad res Chri
ftiano nomini repetendas, in libertatemque vindicandas, proficiféi flatuatis. Huic rei, caete
ror Reges, ac mationes, quibus itidem fèripfimus, confènfùros fperamus: nobis autem, tam
praeclarum facinus conantibus, Domini opem affuturam, nemo diffidat, quandoquidem
mom mifi eius nutu, atque inflinéfu, talis menti no/lrae incidere potuit cogitatio. Quid ergo
confilii vobis fit, hoc eft, vtrum, quod rogamini, faéfuri eflis, quamprimum myffè cupimus.
Valete in Domino. Id audientes, nequiffima Crouatorum gens, protinus indignari
"rrr.
...I. cepit, ita, vt vix literas perlegi pateretur. Non folum itaque non confenferunt
hiteris et hortationi Pontificis et Caefàris; verum etiam in Regem fuum,infurgen
: tes, magno tumultu, et vociferatione conquefti funt, illum huiufce rei au&torem,
tº
vt ipfi reli&tis coniugibus, liberis, patrioque folo, procul per alienas domos
errent, aliena fequantur imperia, et non fibi expedire loca illa San&ta, fi liberen
tur. Atque ita infefta concio, peffimis vfà confiliis, nequiuit inhiberi, quin re
pente, fàn&iffimum Regem Zuonimirum inuadentes, multis conficerent vulneribus
‫مل‬ -
atque interimerent: eadem quippe illa perfida mentis ferocia, quae ipfos impi
- - - - -- HR - - - - -

鄺
i(fimi Seislaui pátes fequi fecit, et Radoslauum patrem, omni laude dignum virum,
* Regno pellere, in Zuonimerum quoque compulit faeuire; non aliter furibundi cir
º
cumftetere, quam, cum rabidi venatorum canes, imbellem ceruum naéti, nunc
latratibus terrent, nunc dentibus laniant. Rex autem, dum adhuc fpiraret, tantae
perfidiae immanitate commotus, eos deuouiffe fertur, ne vmquam fui generis
Dominum habeant, fèd femper alienigenis Regibus, Principibufue fubie£ti fint.
Ex illo, ad hanc vfqüe diem, tempore, ifthaec maledi&tio, tam certum euentum
habuit, vt non ab irato prolatum, quod tunc dixit, crediderim; fed . . . .
' praenuntiatum, Deo volente, palam fieri, quanto grauius luituri erant fupplicium
criminis au&tores, fi fic pofteri quoque corum cent afficiendi. Poft haec ver
ba, Zuonimerus, continuo animam exhalauit, et reli&to corpore, adcoelefte Regnum
transferri meruit, cum terrenum tam bene rexiffet, per annos quinque et trigin
ta, tam diu enim cum poteftate vixit. Bela a) autem, Pannoniae Rex, huis nomi , \

- - - nis

bus incongruis, I. quinque Eccle/ìae, et 'campur

fed Ladislaum Croatiam occupafTe, ibidem: rela
Merulae, locus congregationisin Croatia non fint,
tum eft, IV. Hierofolimitama expeditio anno
fed in Vngaria, II. anno MLXXIX. Zuonimirumh • MXCV. decreta fuit, et anno fequenti execu
occifumº aferit, quem vixiffe vfque ad annum ta, quando iam Croatia ab Vngaris occupata
MLXXXVII. ex eiufdem priuilegiis conflat, fuerat. -

III. non Belam Regem poft mortem Zuonimiri, a) Quae de Bela primo refert Marulur, Tex
tus
-

524 MARCI MARVLI REG. DALMAT ET CROAT GESTA.

nis primus, cum, fama inferente, hoc, quod Zuonimero acciderat, didiciffet, prop*
re cum expeditorum manu venit, Regnoque potitus, poffedit omnes Regni par
tes, Bo/ham, Crouatiam, Dalmatiam, Naronam: fed Crouatos, vt Domino fuo te.
belles, ac parricidas, laboribus, feruituteque oppreffit. Praeterea, cumi poft haec,
Regnum in partes feceffiffet, anno a natiuitare Chrifti M LXXIX. Bofnenfet D0
minum fuum fortiti funt, Naronenfes fuum, Crouati alienum, ne quis eos fruftra
olim, vel immerito a Zuonimiro deuotos credat.
Laus 0mnipotenti Deo.
a) Hucufquehiftoriam, vernaculo gentis noftrae fermone, compofitam vidi,
et, quod potui, diligenter fideliterque in latinum tranfpofui, nihil de fententia
dimittens, licet aliqua de verbis, quae fuperflua videbantur, mutilans, ne le£tori
v
oneri eſſen.
-

tus Slauus, Belam tantum nominat, Marulus pri
mum addidit, et in fine tradit, Bo/menfer quoque,
et Naromemfer, fortitos fuiffè aliennm Dominum ;
Textus Slauus de folis Croatir refert.
a) Ex hac Maruli declaratione dignofcitur, vi
rum cordatum verfionem feciffe, vt amico fàtis
faceret, non vt hiftoriolae fidem praeftaret: ta
men conatus eft aliquos textus errores reftituere,
nihil de fententia dimittens, et aliqua fuperflua
praetermittens. Neque tamen ex eo inconfiderate
驚 autenticare voluile fe declarat; fed,
qualiscumque haec hifloria fit, ex Maruli verfio
ne auétoritatem fumpfit, Marulique vocatur, ea
in Italicum quoque ſermonem verſa reperitur,
ita vt huic hiftoriae fidem adhibens Ioammer Tom
eo, Epifcopus Bofnenfis, in vita S. Ladizlai R. Vm
gariae, fcripferit mortem Zuonimiri eueniffe an tur Tomcusibidem:Sanētumindirlaum Apojiolića
no MLXXXV. poft Claromontanum Concilium, ab
Vrbano /ecundo celebratum ; ita Tomcur alioquin
vir ftudiofus, et eruditus, vt necis occafionem
in hac Maruli hifloria relatam fàluaret, in eui
dentem achronifmum incidit. Nam caufà expe
ditionis Hierofolymitanae, tempore Zuonimiri
euenire non potuit, cum Vngari, dominium Cro
atiae acquifiuerint anno MXCI. id eft quatuorannis
ante Concilium Claromontanum;imo,neque quae
Thuroz et Bofimur referunt, Saméium nempe La
dirlaum Vngariae Regem, ele&tum fuiffe Impera pfiffè mihi videtur,
torem Hieroſ limitanae expeditionir, cum eun
dem anno MXCV. III. Kal. Augufti mortuum
vniformes aſſerant, Claromontanum vero concili
um, vt Baronius ex Bertoldo eius aeui Scriptore
probat: anno MXCV. In Galliis ad Clarum Mon
tem Synodus Generali, a D. Papa in 0ófaua S. Mar
timi congregata eft.
PoftTimortem ergo S. Ladislai, quatuor fere
menfes, Claromomtamum Concilium celebratum
fuit, in quo ipfà expeditio indiéta ; fed manu
fcriptus codex rerum Vngaricarum, ex quo Thu
roz fuum Chronicon compofuit, S. Ladislaum ad
Imperium a Teutomicit inuitatum refert, de Hie
rofolymitana expeditione ne verbum quidem,
ideo Thurozii et Bonfinii additiones, a quopiam,
tempora non obferuante, fumptae fuere. Sequi
Auéforitate, ad quam iur Regni Dalmatici Croa
ticique pertinet, eorumdem Regnorum iure dona
tur perpetuo.
Quod, fi verum effet, Vngariae Scriptoret re
tuliffent, et multo magis Cardinali, Baroniur,ac
caratiffimus Annalium Ecclefiafticorum fcriptor,
prout de Zuonimiri inueftitura retulit, de hac
donatione, facta Sancto Ladislao, mentionem fe
ciffet: at, cum a nullo referatur, pace tanti viri,
cuius memoriam veneror, haec inexplorate fcri

২S
 -
-

- - - - - -
.
- -
- -
н
- - * --

- -
- "" .
".
-
:
-

2 .

- -

- -
-

-
-

- - - -

-
.
- -

- ".
-
- -

и .

".

*
-

- м .

.
-
-
 *

526 MARCI M A R V LI -

REGES DALMATIAE ET CROATIAE

SFIO LA D V S
G oth or um Rex. º
r- —º- ‫קר‬

Brifius. l Totila.
I. ST ROI LVs.

º II: sενίοι Αυνε.

III. S E L I M IR vs.

IV. BLAD IN vs.

V. RAT 1 M 1 R VS.

VI. VII. VIII. IX.

Q VA TV OR RE G Es A No NY MI.
X. SAT IM ER vs.

X[. BV D I M E R vs.

XII. S FET o L 1 C vs feu Sv RT o L 1 cv s.

XIII. VLAD is I. A v vs.

XIV. P o l I s L Av vs.

N. FI L I A.
|
XV. SEB Es L Av v s.
r-- ‫اهد‬ -P

XVI. M i Lov oI vs. i XVII. BLAD IMER vs.

XVIII. CANI MER vs.

XIX. T v ARD Is LAv vs.

XX. O s T R Ivo i vs.

XXI. Tol & Mervs.

XXII." PRIB Is LA v vs.

XXIII. C E P I M E R v s.

XXIV. Sv et ozAR vs.

XXV. R A Dos L Av vs.

r- --~ →

XXVI. SE Is L A v v s. XXVII. C o LO MANV S.

+ XXIIX. CHR Is M ER 1 vs.

XXIX. ZvoN IM ER vs. -

Mī

"XXXVT, EN-~
\ - Iaquina XI

MichaHTxlii, Georgivs. A་།།

 PRESBYTERI DIOCIEATIS ºr
REGES SLAVORV M.
SENV LA DVS.
T- - -
Brus. I. OST R O ILVS. Tottila.

II. SEN V DI L AV S,

- III. SY LL 1 MIR vs.

IV, BLADIN vS.

V. RATI MIR V S.

VI. VII. VIII. IX.

Q VAT vo R RE G es A No NY MI.
X. ZVAN IM 1 RVS.

XI. Sv E T op E 1. e K. Chriftianus.

XII. S F E T o L I C vs ſeu Sv ETo L IC H.

т XIII, VLAD Is L A V vs. --‫^س‬-XIV.
- To M is L A v vs.

XV. SEBE SLAV V S.

‫سه‬ –W-

XVI. R A s B 1 v oY. XVII. V l A D 1 M I R.

XVIII. ‫وهمومهم المياه‬

- XIX. TV A R D O SLAV S. -

XX. O STR I VOY.

XXI. T O L I M I R.

XXII. P R E D IS LA V V S.

XXIII. cxxxx.
XXIV. sv E T oz A R.

XXV. R A D os L A vs.
v- ->

Bolomirus XXVI. C 1 A s l A v v s. Petrislauus

Romanus.

- XXV II. P A v L 1 M 1 R v s.
- dictus B E L L V S et B E L L I M I RV S.

XXVIII. TI E S C 1 M I R vs.
N. Vxor filia Cidomiri
w Croatiae Bani.
_
‫چ‬- d

XXIX. PRAELIMIRVS. Vxor PRECHvALLA Crefimirus. Succeflit auo

Filia Iuppani Raffae. materno in Croatia, et Bof.
- | →
nam ſubiugauit.
w -A- n -
T- a

Chualimir. Boleslaus. Dragislauus. Spelanchus. Stephanus. Leghet

Caftreca Vxor. notbus.
I Louiza Vxor.
• XXX. SY LV ESTER,

XXXI. T v GeM 1 R, fču T y H o M 1 R. e

XXXII. CH v A L I M 1 Rv s. -
- -A- -,

ali, XXXIII. PETRIS L Av S Draghimirus.

XXXIV. S. V LA D I M I R vs | v

Coss AR A Vxor. XXXV. D o B R O s I. A v S. Pofthumus. -

—" -
-
XXXVI. M 1 H A l A. poft matrem, XXXVII. R A Dos L A vs. Predemirus. Saganec. ត្
ur- -

\
Dobroslali viduam
r- - -‫هب‬- . - - - -,
| XXXIX. DoB Ros LA vs. Branislaus. Gradislaus. Chualimir. Staniena. XL. Co ci AP A k
Bladimirus | Goyslauus. Picinech.
A- -A- -T で一ｴ ‫السـ‬ —h -

1Nws XLI. BLAD 1 MI RV S. Predicha. XLIII. GRvBESSA XLIV. GRADIGNA.

Iot | -
*—-
T-—-, :---, 5- *—-
"ui Thomas. Mihala. XLV. RApAslAvvs. Ioai nes, Bladimirus.
 _- - - - ----
- ----
-- - - - -
v, …
 *
a -

REGVM DALMATIAE ET CROATIAE GESTA. 529

Conftantini Porphyrogeniti Principes Serbliae.
N.
qui ad Heraclium Imperatorem confugit
|

poft annos aliquot

I. Boifeſtlauus.

2. Radoslauus. _

|
3. Profegoes.
4. Blatemerus. Bela Princeps Tribuniae.
-->

5. Goinie. 5. Muntimer. 5. Stoimer. vxor: Crainam

| -- ‫مســـل‬ ‫ا‬ |
7.Petrus Borena 6. Pribislau Stephanus. Clonimer Phalimerus
an.2O. tem- | | | - |
pore Leo- 8. Paulus. 9. Zacharias, Io. Tzeeslau Tzutzemer
nis Imp. et a Romano Le
poít capeno Impe
ratore adiutus
circa A. Chr.
498.
- TReges Bulgariae ex Au&toribus Graecis.
Preſian
|
Confiant. Michael Borofes
|
Porphyr.] Blaftemerus
..]
Simon. 3г Ced
vxor, foror Georgii Sufurbuli í “
Ioannes. Petrus. Michael.
vxor Maria. Monachus.

‫ع‬---
Imperatoris filia
-‫لس‬N- --
Boriſes Romanus,qui
et Simeon

Comes Comitopulus.
Samuel. Dauid. Moſes. Aaron.
-A

Coffara Romanus di&us ' Iohannes Alufanus

vzor S.Vladimiri Radimiret Gabriel. dićtus Bladislaus
Petrus,cognomento Deleanus.
光米米 Vv v COMI
 53O MARCI MARV LI

C O M IT E S B R E B E R H E N SES
DE GENERE

S V в І с н.
Stephanus
stepco Subich1229.
Com. Trag. de Lika, Comes Breberii
Georgius ‫ר‬

Banus totius Sclauoniae, Com. Spal

I25I. 1229
iuachinus Gregor. Mladinus Co- Paulus Com.Spal. Nicolaus Marcus
Banus Com. mes Trag. I275. Banus Ma Banus
Sclau et Almiſi I276. Com. ritimus Horuat. Dalmat.
Com. Trag. Spal. I282. Dalmat. et Domi- et Croa
Spalati, et Si- nus Bosnae, mor. , tiae,
1271. ben. -- I31I. 1275.
I282. | -

Mladinus Helena—GeorgiusSecundus Gregorius. Paulus Co.

Banus Marit. I282. Comes Almiſi et ci- mes Trag.
Banus Bosnae I292. uitatum Maritima- I3I5. Banus
Comes, Iadrae Prin- rum I292. et I298. I336.Com.
ceps Dalmatiae, et Comes Dalmatiae Oſtrouizae
fècundus Banus 1303. I519. I526. I343.
Bosnae. I3II.
r-
mor. I332. |
- -, w Je —l

Paulus, Georgius. Mladinus Iunior—Lelca. Deodatus Georgius

Com. Scardonae 1337. • I34O.
I3o3.Com. Cliffi
I333.mor. 1348.
--->

Mladinus.

C O M I TES T IN IN II.
Ifàmus.
—"—

Georgius I284.
vladislaua–Neliptius 1326. Iuan. 1336.
Suadich. Com. Tininii et |
Spaleti 1343.
IT)Or”. 1344.
- |
Margarita-Ioannes Conſtantinus Com. Clauae 1337.
!— I343. |
Eliſabeth-Tonnes, inter CdCtCTd Neptu fक्लेल्क
I42o. ComesCetinae, Cliffi, Catellanus Scar.
et Ramae I4IO. - donae I388.
- - COMI.
' REGVM DALMATIAE ET CROATIAE GESTA. 531
C O MI T E S CO R B A V I A E
DE GEN ER E

G V S S I C H.

Curiacius Comes ; Corbauiae.

Georgបាន I326. Bodislaus, 1326. , ; ; Paulus, п326.
Gregorius, 1343. Thomas, 1387, Budislaus, I980
* . . . . . . . . et 1387.

R. E. G E S B O S N A E.
- - .. . . .. . . - - - - Stephanus* - *- - - ... . . .. -_

Banus : Bosnae, '

". . . . . .. . morituf. I3I9. __ . .. . . . . . . .

- Stephanus Banus Helena–Vladislaus N，

mor. I357. ** * * ! |. . . . ;
Eliſabeth vºor Stephanus Tuartko Wchich Stephanus Dabifcia-Helenavxor."
LudouiciRe-
gisVngar. RexRafcia
nae, 1376.
eetBos- Banus. · \^.Rex, mgr.
f
1396. tv T. . - . .. .
… :
rー –A– T - 只一 - .（··· - - -

Stephanus TuartkoScurus Stephanus Oftoya . . v •.…. . . . .

Rex, pulfo O(toya, Rex 1397. ' …;
I4O5. mor. I435; ਾਂ ,
‫سم‬ --^‫ م‬- ‫ساس استان‬--‫س‬-a - - -- - - *

Stephanus Thomas , , , …
fpurius, a Mahu-*
* º mete fecundone- - - -

catus, I465. -- " -

º t. . . .

.." - z

* ** • **

\ v. º -

° 柴米料 Vw y 2 III. THO.

 3ᏋⓐᏩ£ᏋⓗⓨᏰ
※米米米※米米米米米米米浆米米米米米浆聚义_**遂淡瓷 ※※
ᏬXⓨⓨ టామ్రెడ్షిటి ?౫౫౫౫
. . .” - -

.'' C III. : ' '

_Ꭲ Ꮋ Ꭴ M A E)
º ARCHIDIA co N I sPA LATEN s1s
c --
･Cど､重 Н I ST -
- -, - . . . . . . - - -- - -

* -º- F
・.㎝・4 O'R I A :) :
–SAŁONI FANORWM-PONTIFICVM
AHT Q VE ESPALATENSIVM.
-

I Nºt D, E X
.○､○ 「 "」." : )ｴ;
CA PITºyM-HłSTORłAÉ --THOMAE ARC HIDIAco NI.
.eu ... , Z. C; , Iº . * ,, , - --

|) : Сар. I. XXV. De prima Captiome Iadrae. , ,

XXVI.- De paffagio Andreae Regiº, filii Belae ttr.
IF De-saloha.% - 8. **d * * * *i.… tii, Regi Prigăriae. . . . -

III. De Sanéto Domwio, 4t Samęa Domiiiome..•:;:; XXVII.De promitione Guncelli, % j-.- -

IV. De Comffruétione aedificii, quod Spalatum XXVIII. De viéforia facia de Cetinenfibur. ,

mumcupatur. ------ - ----- ----,

V. De Clicerio, et Natali Salonitamir Praefulibur. XXIX. De Comite Petro. |-- - -

XXX. De bello, quoä emer/t pro gilla Oſºrog.

1'I. De Maximo Schirmatioo… -, …í XXXI. De bello, quod geßum effium Domaldo.
IVII. Qualiter Saloma capta éff, ct deffru£fa.
XXXII. DeScandale quad faétum eſt inter Archie
VIII. Qualiter ad Infùlat Salonitani figerunt. pi/copum et Archidiaconum.
IX. Qualiter Salonitami per diuera loca funt dif XXXIII. De Gregorio Comite.
erſ. 114 if 1301
X. Qualiter de Infùlis redeunter §alatum intra XXXIV. De Gargamo Pote/late.
иęruhI. - - - - メ「「I XXXV. De Regimine Gargami.
XI. De Ioanne Primo, ArchiepißapoSalmisano. XXXVI. De Bello, quod ge/it cum piratia.
XII. De translatione Santorum Domnii et Ana XXXVII. De pe/le Tartarorum.
/taſi. XXXVIII. De matura Tartarorum.
XIII. Catalogur Archiepiféoporum, de quibu£ exta*, XXXIX. De fuga Vngarorum.
ятстoria, * †, ,
/* ~~"º - ". XL. De Saefjtia Tartarorum.
XIV. De aduemtu Vngarorum. , -º XLI. De obitu Gtgurelli.
XV. De exemtione Epi/coporum; ſuperiori. Dal XLII. De /editfoiie apud S. Stephanum.
matiae. ...”. . . . . ."
XVI. De promotione Laurentii 4, chępifeipf, 仑 XLIII. De fecunda-captione Iadrae. --
-

XLIV, De bello, quòd emer/ſt inter Spalatenfºr et

XVII. Qualiter Vngari ceperuê Dominium Dal
matiae et Croatiae. ○今ﾘ,? ｡ : Tragurienfer.”
XVIII. Qualiter Mama//er voluit . ി.ു. XLV. De&ditione, quae faófa eß per Laico, in
te???. -
-
*-
-
eletionir proce/u.
XIX. De exemtione Iadrenfir Ecclefiae, • ‘i. ΧLVI. De bello, quod habuerunt Spalatenfer cum
XX. De Fpi/èopatu PharenÁ. * Tragurienſbur.
XXI. De Confiétu Duci Reles cum Spalatenſ XLVII. Qualiter Spalaten/er vaßauerunt campum
buſ. Tragurien/ſum.
XXII. De Raymerio Archiepifcopo. XLVIII. De Rogerio Archiepiféopo,
XXIII. De Petro, et altero Petro, Archiepifco XLIX. De aduentu Regi, Conradi.
pir L. De Aduentu Belae Regir /ecundo.
XXIV. De Bernardo Archiepifcopo. LI. De Aduentu Reginae.
ΤΗΟ.
- . . . ." . . . < ? v ’ *
 - 懿器 米,綴 533

*88帝發發發發發※※※※※※※發發$啟發發率部發總發勢發 發 險｡

- тн о м А Е
ARCHIDIA G ON I. sPALAT ENsIs a

... HISTORIA ... ,

SALONITANORVM PONTIFICVM '
• ATQVE - s P A LATENS I v M. * * *
શ્રશ્નઃક્રાફ્ટસ્ક્રહ્મ સ્ક્રહ્મ સ્ક્ર-ફ્રન્ક્રમ્ભિક
. . . .. . . . . .
! . º - - C A Р. V. T. I. : º ſ (
''ふ ○ iſt" ｡ 1.
-് r - 11-l." T二に「ｴ _ Li;( ､「' Cſ: "ｰ" ''
”・!" .Y D E D A L MA Τ Ι Α : ： . . .

almatia, fècundum Ifilorum, eft prima pars Graeciae, et dicitura belmi, ciui
tate antiqua, quae ibi fuit; fed vbihaec ciuitas Delmi, in Dalmiatiae parti
-^. bus fuerit,non fàtis pâtet: verumtamea Dalmatia dicebatur olim largius,
cenfebatur enim cum Corouatia vna Prouincia, $. Eft enim regio quaedam in fupe
rioribus partibus, quae dicitur Delmina, vbilantiqua rhGenia oftenduntür; ibique
fuifïè Deimi, ciuitas memoratur.i. Nunc verô Dalmatia éft Regio hájfima, iaci.
piens ab Epyro, vbi eft Dyrrachium, et protenditür vsque ad fihum 9fornarium, in
cuius interioribus eft oppidum Siridonir, quod Dalmatiae Pannoniaéqué confini
um fuit; haec fuit patria tellus B. Hieronymi Do&oris, * Di&a eft βάhhatia etiam
alio nqjmipe Liburnja, a quodam genere nauis piraticae, quae in vfùerat apud il*
los, vnde Lucanus: - . . . . . .. º
Pagnacesgue Mari, Grdia cum clay?, Liburnó.
Exercebant pirâterium pròpter oppQrtiihitatem locorum, quia mare illud,
ob multitudinem infularum, latebrofum et portuofum eft valde. Di&a eft etiam
haec Prouincia illyrii, a quadam Regina Amazonum, quae ibi regnatiit; de cuius
ftirpe diguntur illi populi traxiffè originem, Per mare huius Prouinciae tranfi- !
uit Antenor Troianuat, qui,fiiae vrbis euadens excidium, cum gente Dalmatica prae
1ia multa commifit:ad vltimum peruenit ad partem Venetiarum. ldem, progrediens
fuper oras Padi fluminis, aedificauit ciuitatem Patauium, quae nunc Padua nuncu
patur, ficüt in Virgilio legitur. In Hiftoriis vero Romanorum habetur, quod,cum
Imperator Augufius in partibus Illyricis exercitum duceret, et ipfe alio properaret,
2:iºi º Aº, . . . ". . . . . . Vv v 3 -** - - mifit

4) Dತಿಗma Arಿಸಿà: $pal#4, nico Do&rinam Chriße docet Archidiacomtur i/fe,

rerum Daìmaticarum fiiraerii Scfiptóre, quidfen Thomar, hanc tenuit moribur, et docuit.
Mundum /perme, fuge vitium, čarnem preme, luge.
ಳ್ಗಳ್ಲ್ಲಿ
tiae, $i íüíirií eius loga fetuli, fcripfi; hic ve Pro vitae fruge, lubrica boma fuge.
certio Spalatum dedit ortum, quo vita recedit
fónóëþ, âûíîïîñeñtağţéāiftiqūá;addiàìwteuadant. * -

fa et #jägenid
Dum mors füccedit, vitae mea gloria cedit. * '.
-, §§ ºff, Thomas Aºne, MgCºwb ex
XXX!!, e itpr, mortuus eft autem anno
cap. Hic me vermir edit, /c iuri mortir obedit
Corpur quod ಟೋಕ್ಯೊ animamu, qui /ibi credit.
MCCLXVfff: vt ex eitisáeífepúlcrì infcriptio
ne, quae ju?cclefia S. Fràncifci, ih fubürbio Spa r
Ah,£)om.M€£i.XVIJI,
1nt[2nte.
wßÄMaiiVIII. di*
laţi,
- -

ស្ទុ (ៈ f｡J??。ｰ・; 、";､マ 恐

-

‫رقمه‬
-

---
-

-
கil : 1. . … tº
- -- - -

ヘ -

* - 22:3
 534 ТНОМАЕ АRСНIDIАСОNI
mifit quendam Ducem, Vennium nomine, contra Pannonios, qui duobus acribusflu
uis circumuallantur, Draиa et Saиas contra Dalmaticosibidem miftDucem Iuliuт,
cum exercitu multo, qui Dalmatae commorantes in fluis, circumadiacentespro.
uincias latrocinando vaftabant, qui Iulius congrefus снmeis, vittoriaque potitus,
gentem illam,licet effet efferum genus hominum, coegit ab armisdifcedere, etter
ram fodere, aurumque de venisterrae purgare. Secundum Poetarum fabulas
Саdта: dicitur in eandem deuenife Prouinciam, quando in ferpentem mutatus
eft Fuit autem ciutas eius Epidauru, quae etiuxta Ragцfит,in quaetmagnum
antrum, et vsque hodie opinio eft, ibi habitare Draconem, vnde Poeta:
СитJerpen,
in amicorum vitiis, tam
* с. и Epidaurius, - cernir
- -acutит,
- - - - - - - -

Оb hanccaufam populi dicebantur Anguigemaes et etiam de B. Нуlarione le

gitur, quod magnum ibi Draconemperemit Secundum hittoriam vero, idem Cad.
ти, Rex fuit in Graecia, qui, depulfus Regno, venitin Dalmariam, faëtusque pi
ratafaeuitimus, coepit quafilubricus anguisper mare dicurrere, naulgantibus
infidiari, et quoscumque poterat opprimere impotentes. Adria nihilominushaec
Рrouincia nuncupatur, ab Ariadne, filia Міпоir Regis, quam гарuit Thefия , et per
mare nauigans, cum ipfam exofam haberet, reliquit in quadam infula folam, et
aufugit cum fororeipius Phaedras (ed.Вассbш, qui et Liter pater dicitur, eamin
пeniens, fibiin yxorem accepit, , Quidam dicunt, quod Adria dicitura quodam
Adria, Itali fratre, qui regnauitibidem: vel fecundum quosdam Adria dicitur ab
Adria, quod eit lapi, quia lapidja et тото/a eit haec Prouincia; vnde Ouidius:
. Subdita Montanae Bracbia Dalmatiae. }

жжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжж
С АР V т. II.
5 D, E V. 4 L 0 М 4
-

. . . .". " . - * * * *
}

часаент:
gna etan } ! - 2r-" ,

* 4 tiqua, de qua dicit Lисани:

} ,

}|
} Она Мari, Adriaci longa, ferit
отda Salonar.

}
}
Diêta autem eft Salona a Salo,
- -

} hoc eft a тari, quiain limore тa-,

в; riffitaeft; longa veroidcirco di

} 8aeft, quia modicumlata, fedin

и longum,ferefexmilliaribus ver
* füsoccidentalemplagam,proten
| debatur. Насcciuitas, tempore
belorum ciuilium, fidem incon
*} culiam RomanaeReipublicaeob
- "т"=" feruans, dominium caears ге
fpuebat: quamobrem ad fubiugandum eam mift Caetar Атотит, Сognatum
fuum, cum magnonaualiexercitu,ipfe vero infequendoРотреит,aBruпdцiotrans.
uettus
 н I sто к I А sА Lo Nпт АNА. - 535
uettuseft in Epirum. Гunc Antonius praemific quendam Ducem nomine, Wulie
fит, qui in infulis Salonitani littoris exercitum coadunaret; fed exparte Pompeii
erant in Salona duo Duces, Bafilius, et 08іаиlия. Ifticoegerunt magnas populo
rum adiacentium cateruas, videlicet Curerum, Dalmarinorum, et I/triorum, expe
8tantes Caetaris partes, vt cum eis configerent; fed Vulteius, famisfitisque coar
8tatus penuria, non potuit viterius in infulis commorari, et licet effet vndique
oftium vallatum infidis,tamen quandam nauem cum meliori fociorum manucon
fcendens, voluit latenter transponi in terram, fed ho(tium infidis circumроfitis,
nauis in medio tranfitu intercepta eit. Сumque nauis haereret immobilis, videns
Иuletus, quod non pateret via diuertendi, cohoitatus eft fuos, vt pro honore Сaе
faris morifortiter paratiefent, anrequam in hoftiles inciderent manus; ficquefa
8tum eft Nam cum viderent, Pompeianosiaculis, lapidibus, et fagittisin(tare,iam
фue paratos ad natiem manus apponere, intusque intilire, defeffus iam Wulreius
cum fuis, cum diutifime viriliter re(titifier, ne viui ad manus hoftium deuenirent,
mutuis fe vulneribus confoderunt, et mortui funt. Audiens ergo Antonius inte
ritum Ииltei, et fuorum commilitonum, non appofuit vlterius venire Saloпaт, fed
ad Caefarem reuerfuse(t. In tantum autem ciuitas haec fidem inuiolatam reipu
и
blicae cuttodiuit, quod patrata Caefar totius Оrbis victoria, etiam folus ad mun
""
diМonarchiam prouettus, adhucciuitati Salonae minime imperabat: quamobrem
poft Cae/arif necem, oftauіати, Аидцfи: miit quendam Illuftrem virum ex confu
libus, nomineAfinium, cum exercitu multo, qui SaloпaтRomanoImperio fubiuga
ret. Тunc Polo in Dalmatiam veniens, multis bellis coepit impugnare Saloпaт,
vnde obfefia ciuitas, et diutius nauali et equeftri exagitata congrefiu, tandem in
manibusRomanorum traditaeft: in qua obiidione natusett Pollioni filius, cui Sa
}
loninux nomen impofuit. Гunc vero magna pars ciuitatis illius de(trutta fuit, ma
iores etiam munitiones dirutae, ne Romanae Reipublicae rebellare vlterius poffet.
Реracta ergo vittoria, Polio cum fuo exercitu reuerfuseft Котат, vbi cum ma
"gna gloria, et laudistriumpho, a Senatu populoque Romano fulceptus eft, de
: quo in Оdis concinens Horatius, dicit:
Сні laurus aeternor bonore;
|Dalmatico peperit triuтрba.
.
Fuit autem ite Polio non folum armis (trenuus, fedetiam poetica facundia
infignis, librosque nonnullos lyricis metris compofuit.
}:39:39:9:9:9:39:39:39:39:39:39:39:39:39:39:39:33333333333333333

С А Р V Т III.
p Е 54 Nc To D 0 М NI 0, ЕТ 54 МСТ0
D О М N I О N Е.

rimus itaque В. Ранiи, Ароiolи, qui ab hierщает, vsque lyricит, repleuit

Еuangelio Chrifti, non tamen ipfe perfe intrauit lyricum praedicare, fed
mifit Tituт difcipulum fuum, ficut dicit ad Timotheum: Cre/cen: abiit in Gala
tiат,
 536 T HoMA E AR CHI DIA con I
tiam, Titus in Dalmatiam a). Hic ergo B. Titus ad Dalmatiae partes adueniens, et
verbum falutis gentibus illis praedicans, non longo illic tempore manfit; fed au.
diens quod B. Paulus a Praefide Fefto iuffus effet Romam pergere, ftatim, omiffis
omnibus, praeueniens eum expe&auit in vrbe: quo cum B. Apoftolus acceffiffet,
ibi verbum Dei diutius praedicauit. Cum autem per Spiritum San&tum cogno
fceret, in eadem vrbe fuum martyrium confummandum, de Ecclefiis Graeciae di.
fponere curauit; quam ob rem B. Titum non remifit ad Dalmatias, fed ad Graeci.
am, vbi magis erat notus, Pontificem eum conftituens apud infulam Cretam. Cu
ius loco B. Petrus Apoftolorum Princeps direxit quendam Difcipulum fuum, no.
mine Domnium, natione Syrum, patria Antiochenum, qui Dalmatiae populis verbum
vitae, quod per Titum inchoatum fuerat, praedicaret. Hoc enim B. Petrus fta.
tuerat, vt Pontifices Chriftianae religionis fic difponerentur per vrbes fingulas to
tius Orbis, quemadmodum apud gentiles fuerat antiquitus conftitutum: in illis
enim vrbibus, in quibus erant gentiles Antiftites, qui dicebantur Protoflamines, fe
cit ordinari Epiféopos, in Metropoles vero Prouinciarum, vbi erant Archiflamine,
Archiepiféopos cenfuit ftatuendos. Vnde per oras Adriatici finus tres direxitPon
tifices: Apollinarem Rauennae, quae eft Metropolis totius Prouinciae Aemiliae; Mar.
cum Euangeliftam Aquileiae, quae praeerat Venetiae et Iftriae ; Domnium vero in
Salonam direxit b), quae caput erat Dalmatiae et Croatiae c), in qua denique ciui.
tate diutius praedicans, multosque per totam Prouinciam a gentilitatis errore con
uertens, non paruam Chrifto Ecclefiam adunauit, ibique agonepm fui Martyrii fe
lici cruore peregit. Ab huius ergo praeeminentia Apoftolicae dignitatis, omnes
fucceffores fui, Archiepifcopalia infignia per fedem Apoftolicam fortiuntur. Hic
autem cum multis aliis paffus eft, qui eum vno menfe ad Martyrii gloriam prae
cefferunt. -

Poftmodum vero, tempore Diocletianae et Maximianae perfècutionis, alter

fimili nomine Martyr fuit, qui Dommionis vocabulo, a Pontificis Dommii nomine,mo
dicum differt: fed hic fuit vnus ex Cubiculariis Maximiani Tyranni. Cum ergo
ifte Domnio, maioris dile&tionis apud Imperatorem praerogatiua gauderet, ipfe c0
ronam Imperii conferuabat, et ipfam tempore debito fuper Imperatoris verticem
imponebat; erat autem occulte Chriftianus; et cum videret Maximianum adeo
crudeliter in Chriftianos defaeuire, vt multos a fàn&to propofito deterreret, ipfe,
vtpote Chriftianiffimus et deuotiffimus, exhortabatur Martyres in fan&o propofi
to finaliter perdurare. Tunc fecit opportunitatem eis, effugiendi Tyranni rabiem,
et ad Romanam vrbem diuertendi; quod cum ad Maximiani deueniffèt notitiam,
acrius in eum perfecutionis defaeuit infània, ita, vt ad primam confeffionem Chri
ftiani nominis,exfpoliatus Regio habitu, nifi Idolis immolaret, illico fufciperet fem
' tentiam capitalem. Sed B. Domnio, Tyrannideclinansfàeuitiam, Romam fugiens pro
pera
a) Ad Timotheum Epift. II. cap. IV. verf. io. leiae, conftituit; de Domnio autem Salomae nihil
Baromiui in Annalibus, An. Chr. LIX. a Paulo habet, fubdit tamen: multor alior mi/òr fuiffe
miffum fuiffe Titum, cum in vinculis Romae e£ a Petro etc.
fet, ex quo illum prius fuiffe Epi/copum Cretae, c) Hic,obferuandum, et alibi, Archidiaconum
quam Paulur Romam veniret, probat. exiflimaffe, ante Slauorum aduentum Croatiaeno
b) Baronius ad An. Chr. XLVI. Apollimarem men vfurpatum fuifTe, prout fuo tempore, Croa
Rauennae, Marcum, fednon Euangeliflam, Aqui torque eosdem fuiffe cùm Curetibur.
 H IS TO RIA S A L O N IT. A N A. 537

perabat: et dum iret via Claudia prope ciuitatem quandam, quae Iulia Chryf0
polis appellatur, Satellites Imperatoris poft ipfum currentes, inuaferunt eum, et
ftri&tis mucronibus circumdantes, amputauerunt caput eius. Ipfe vero martyr,
virtute diuina, propriis manibus caput fuum de terra dicitur eleuaffe, et ibidem
quendam fluuium, qui Sytiriom nominatur, firmis greffibus tranfuadaffe, ibique
fepultus aliquo tempore requieuit. Cum autem Dominus multa per eum mira
cula operaretur, ex multis prouinciis, pro fànitate adipifcenda, ad locum ipfum,
confluebant. Tunc Salonitami ciues, quia aequinomius erat B. Doinnio Pontifici,
abeuntes rapuerunt corpus B. Dominionis, et cum magna reuerentia locauerunt
Salonae. Qua de re, propter nominis confonantiam, multotiesvocabulum Domni
onis pro nomine Dommii, et econuerfo, confufè defcribitur. Eodem tempore Ana
ffafius Aquileienfis a), apud Salonam Martyrium pro Chriſti nomine fufcepit.
-約8業8令 母令8攀8令 -母令3業8令兮--é93業8↔- 母令8灘8令--母令3雜8令·-è8戀8兮 ↔8料8↔*

C A P W T I V.
D E CO N S T P /^C TI O NE 4 E D I FIC 11, 0 ŻY 0 D
S P A L A T. V. M N V N C V P A T V R.

T)Er idem tempus Diocletianus, pater Maximiani, qui ex Dalmatiae partibus ori
undus extitit, ob res ab eo pro Republica multum ftrenue geftas, a Senatu
Populoque Romano Imperator fuerat conftitutus: hic fuper omnes alios praede-.
ceffores fuos, immaniffimus Chriftianorum extitit perfecutor, qui, cum per vni
uerfum Orbem fideles Chrifti belluina feritate perfèqui mon ceffàret, velut rabi
dus leo, fitim fuae perfidiae Chriftiano cruore non poterat fàtiare. Propter ipfius
fiquidem ediéta peftifera, tot millia Chriftianorum quotidie trucidabantur, vt
paene videretur totius humani generis excidium imminere: vnde a fuis aulicis
Tyranno fuggeftum eft, vt tam crudele reuocaret ediétum, ne tanta hominum
r
‫طه‬ caedes quotidie fieret; quia timendum erat, ne forte, toto mundo in extermini
um dato, non effet cui poffet vlterius imperare. Tunc Diocletiamus tale mode
deramen fuae voluit adhibere fàeuitiae, dans legem, vt qui nollet a Chriftiana cul
tura recedere, non vt prius ftatim capite ple&teretur, fèd bonis omnibus exfpo
liatus, ad diuerfâ metalla, et ad fodiendas arenas, exul patria damnaretur. Ita
que in diuerfis mundi partibus, iuffit Imperator, ob Auguftalem memoriam, multa
aedificia erigi, ad quorum laboriofàs operas damnatitios quofque, maxime Chri
ftianos, mitti praecepit. Praeter alia quidem multa aedificia, Romae fecit fieri
Thermas ; in Pannoniae partibus, in confinio Rutheniae, quoddam conftruxit aedifici
um ex lapidibus porphyreticis fàtis excellens, quod adhuc, licet dirutum, ma
gnum tamen inde tranfeuntibus admirationis fpe&aculum praeftat, ficut legitur
in hifloria quatuor Coronatorum. In terra vero Gothorum, quae nunc Seruia feu
Rafcia nuncupatur, prope Stagnum, quandam ciuitatem fecit conftrui, quam ex
fuo nomine Diocliam appellauit. Et quia Dalmatinus erat origine, nobilius
- aedifi

a) Martyrologum Romanum die XXI. Ati- ta perferentem, conuerfu eff ad fidem, et pro com
gufli habet: Salomae S. Amafafii Cornicularii, fèffiome momimir Chriffi, iubente Aureliamo Impera
qui, ស្ឈូ។ B, Agapitum con/fanter tormen- tore, interemtur, Martyr migrauit ad Dominum,
Хх х
538 TH O M A E A R C H ID I A C O N I

aedificium prope Salonam aedificari iuffit, in modum Vrbis munitiffimae, quafilm.

periale Palatium, in quo templa fa&ta funt Idolorum, Iouis, Afclepei, ficut appa
ret vfque in hodiernum diem: in hoc aedificio Diocletianus Matrem fuam habita.
re fecit, tradens ei Salonam cum tota Prouincia; hoc fcilicet aedificium Spalatum
di&tum eft a Pallantheo, quod antiqui fpatiofùm dicebant palatium. His tempori.
bus Caius, fimiliter matione Dalmaticus, fummus Pontifex fa&us eft Apoftolicae
fedis. Fuit autem ifte Caius tempore Sebaftiani Martyris, qui cum Chromacio
Vrbis praefe&to, Marcelliano, et Marco, agonizantes Martyrioconfortabat: quam.
uis enim effèt de genere Diocletiani Caefàris, non tamen pacem Chriftianis obti
nere potuit, quinimo perfecutionis turbo cum caeteris eum inuoluit martyribus,
Duodecim fere annis Apoftolicae praefidens Ecclefiae, cum triumpho Martyrii
perrexit ad Dominum.
മേ x ു ഒു x ഒരു ♔ x ഒരു ു x ഒരു ു
* C A P W T V.
D E CLIC E RIO E T NATAL I, SAL O NITA
N IS P R A E S W L I B V S.

A tempeftate Salona optimo ftatu pollebat, magna ciuium et extraueOrum

populofitate florebat, perfècutionis vero iam ceffante procella, Ecclefia fuum
paulatim refumfit vigorem. Multitudo Cleri, quae ibi erat, Ecclefiafticis coe
pit inftitutionibus informari, plurefque Praefules poft B. Domnium feriatim fuc
cefferunt. de aliquibus, prout fcire potuimus, ad pofterórum memoriam
aliqua diffèramus. Tempore Leonis Imperatoris, cum Antonius Tyrannus
fuiffet Imperator defignatus, propter res infideliter geftas, in Palatio inter.
emtus eft. Idem Leo, Leonem Iuniorem, filium Nepotiani, copulata fibi qua
dam nepte fua in matrimonio, loco Anthemii, apud Rauennam Caefàrem ordi
nauit. Hic ergo Leo, Regno potitus legitimo, Clicerium quendam ftrenuum vi
rum, qui fibi ante illud tempus Tyrannico more Regnum impofuerat, caute ab
Imperio expellere voluit. Vnde volens eum extra Regni negotia, quafi priua
tum, manere, apud Salonam Dalmatiae Epifcopum fieri fecit. Temporibus vero |
Pelagii, et Gregorii, Doétoris Romanorum Pontificum, fuit quidam Archiepifcopus
Salonae, Natalis nomine, eiufdem indigena ciuitatis; qui, cum multorum effet
propinquorum potentia circumfultus, multum a Pontificali hQneftate deuius in
cedebat: cum enim effet inops fcientiae, non le&tioni erat deditus, fed epulis,
et quotidianis conuiuiis cum cognatis et amicis vacabat, et, quod erat deterius,
theauros Eccleiae, et vaa miniterii, dando fuis contribulibus et complicibus, ſ.
crilega dilapidatione vaftabat. Et erat eo tempore Archidiaconus quidam, Ho
noratus nomine, qui Deum habens prae oculis, zelo nimio mouebatur, dolens de
fui Praefulis infòlentia ; *hic, quantum licebat, conabatur fè opponere Natali
Archiepifcopo, maxime, quia videbat bona Ecclefiae tam indecenter diftrahi
Qua ex re Archiepifcopus valde ipfum exofum habebat, multas ergo machina
tiones, et dolos, contra Archidiaconum coepit exquirere, vt eum ab Archidiac0
natus officio deiicere poßet: fèd cum caufàm opportunam minime inueniret,
tunc fimulare coepit, quafi maiorem dileétionem gereret circa ipfum, et quafi h0
InC)TCT[1
 H IS TO RIA S A L ON I T A N A. 539

norem eius vellet fortius ampliare; coepit itaque multis ei fuadere fermonibus,
vt ordinem fàcerdotalem fufciperet, fed Honoratus, fufpicans dolum in caufà
verfàri, non acquieuit ordinari. Videns autem Natalis, calliditatis fuae verfutias non
fàtis ad votum procedere, protinus conuocato Clero verbum propofuit, et quafi
magnae neceffitatis praetenfà occafione, coepit Archidiaconum, pro fufcipiendo
Sacerdotio, compellere violenter: ſed cum Archidiaconus in contradictione per
fifteret, Archiepifcopus eumab officio et beneficio fufpendit. Tunc Honoratus, ad
Papam Pelagium miffà fupplicatione, poftulauit, vt Archiepifcopo praeciperet, ne
ipfum fuper hac re indebite moleftaret, infuper etiam prauamconuerfàtionem Ar
chiepifcopi Papae denuntiauit. Quamobrem Dominus Papa, zelo Dei commotus,
eidem Natali praecepit diftri&te, vt fuper promotione huiusmodi Archidiaconum
inquietare a modo non praeſumeret, ſed ad certam diem ſuper ſuis exceſſibus re
fponfurus, Apoftolico fè confpe&ui praefentaret. Natalis ergo, fufcepto Papae
praecepto, contemfit, et in fua pertinacia perdurauit. -

Interim autem Summus Pontifex Pelagius mortis debitum foluit, cui fuccef
fit B. Gregorius Do&for. Iterum ergo Honoratus fupplicauit B. Gregorio, ne a fuo
Praelato fuper ordinis fufceptione tantam moleftiam fuftineret: Papa vero, fecun
dum quod deceffor eius mandauerat, Natalem per Epiftolam fuam commouit, et
praecepit, vt a moleftatione fui Archidiacorii iam ceffaret; fèd cum Natalis fuae
peruerfitatis non reuocaret habenas, Honoratus tot grauaminibus ac laboribus fa
tigatus, demum fuo Archiepiféopo acquieuit. Cum ergo fuiffet in Pres
byterum ordinatus, ftatim Natalis, conceptam fui cordis nequitiam euo
muit, et Honoratum ab Archidiaconatu deiecit, dicens: mom debet Sacer
dos in Archidiaconatus minifferio defèruire ; moxque alium, moribus et vita fi
bi concordem, in loco eius afciuit. Honoratur vero videns fibi tam nequitur fore
delufum, ad Papam fé contulit, proponens omnia, quae Archiepifcopus fraudu
lenter egerat contra eum. Tunc B. Gregorius iterato fcripfit Natali, vt Honoratum
in honore priftino reftitueret, et nihilominus pro his, quae infinuatio proclama
bat infamiae contra eum, ad fèdem Apoftolicam accederet refponfurus. Sed
Natalis, Papalia mandata contemnens, vtpote male confcius, in fua mentisperuer.
fitate contumaciter perfiftebat. Dôlens ergo B. Gregorius de tanta obftinatione
Pontificis, compatiens etiam tot aerumnis Archidiaconi, quemdam Subdiaconum ,
fuum, nomine Antonium, Salonam direxit, qui, au&oritate fultus Apoftolica, illuc
accedens, coepit prius lenibus verbis admonere Pontificem, vt Honoratum in fiii
honoris locum reciperet, et ab ipfiiis tam peruerfà moleftatione ceffàret: fed cum
Natalis rhulta contra Archidiaconum confingeret, vias multiplices relu&andi ex
quirens, Antonius eidem Natali vfum 'Pallii interdixit, interminans, vt, fi nec fic
acquiefceret, excommunicationis iii eum fèritentiam promulgaret. Hoc fa&o,
Natalir fuas litteras ad Papam direxit contra Honoratum: Honoratus nihilominus
fuas accufàtorias contra Archiepifcopum deftimauit. Beatus vero Gregorius Na
tali refcripfit, de multis exceffibus redarguens eum, et praecipue de dolofà pro
motione Honorati, dicens: quod vakle iniquum fuit, vt vno eodemque tempore, vna per
fona nolens, ad ordinem Sacerdotii promoueatur, quae tamquam, immerita a Diacomatus
officio remoueatur ; et ficut iuffum efl, vt nemo crefere compellatur inuitur, ita conce
dendum puto, ne quifquam infons ab ordinis fui minifferio deiiciatur initifle. Honorato
米米米 Хx x 2 WCTO
 54O TH O M A E A R C H ID I A CON I

vero refcripfit, dicens: Volumus, et praecipimus te in officio Archidiaconatur, iure

priflino miniftrare, Cuflodia vero thefaurorum tibi ex officio tuo competit, vnde, fi quid,
vel ex negligentia tua, vel cuiufque fraude deperiret, tu Deo et mobis fatisfacere tene.
rit; eum vero, quem Natalis intruferat, ab Archidiaconatu deiecit. Et quia in
tantum fcandali tumultum haec caufà fuccreuerat,. praecepit papa Honorato Ar.
chidiacono, vt ad ſedem Apoſtolicam perſonaliter accederet; Archiepiſcopo vero,
non perfonaliter, fed per Procuratores legitimos fe Curiae praefentaret. quod
et fa&tum eft, nam per fententiam Apoftolicam amborum caufà termina
ta eft. a) -

{*} {+} {+} {+} {*} {x} {*} {+} {+} {+} {*} {*} {4} {4} {*}
C A P V T V I.
D E M A XI M 0 $ C H I S M A T I C 0. b)
n diebus illis mifit B. Gregorius quendam Refponfàlem fuum, qui Ecclefias
Dalmatiae vifitaret: eo tempore Natalis Archiepifcopus de hac luce migrauit.
Maximus autem ambitionis ardore fuccenfus, ad Pontificatum impatienter anhe
labat, et tandem, non fine Simoniaca labe, dicitur fuiffe ele&us. Hic, non vt
erat confuetudinis, ad fedem Apoftolicam confecrandus acceffit; fed mifit prius,
et ab Imperatoribus Conftantinopolitanis fauorem obtinuit: qui tamen praecepe
rant eidem, vt Domini Papae fe confpe&ui praefèntaret, fèd ipfè confciusele&io
nis iniuftae, non acceffit ad Papam, nec requifiuit confènfum Refponfàlis eius,
fed temeritate praecipiti fecit fe ibidem in Archiepifcopum confecrari. Quod,
-cum ad Domini Papae ឮodiagdeuciet, magno fuit dolore permotus, ftatim
que mifit ad eum diftri&te praécipiens: me Miffàrum fòlemnia celebraret. Maxi
mus vero, Schifmatico fcelere inuolutus, mente contemfit Papae praeceptum,
fed confifus de fuorum potentia propinquorum et aliorum fècularium virorum,
quibus denudata fua Ecclefia, multa donaria largiebatur, Miffas celebrabat, et
omnia Pontificalia praefumebat. Tunc B. Gregorius fcripfit Clero, et Populo Sa
lonitano, praecipiens: vt nullus communicaret eidem Maximo facerdotium rapienti.
Sed tantus erat metus ipfius, et fuorum complicum, quod nudlus audebat eum
palam vitare. IHonoratus vero Archidiaconus, et quidam Paulinus Epifcopus, illi
quia difcreti et conftantes erant viri, praeceptum Summi Pontificis obfèruabant,
ipfum Maximum, tamquam Schifmaticum et excommunicatum, vbique vitantes.
Demum vero cum ab ipfis Imperatoribus Maximus corriperetur: quod tam proter
uus, et rebellis contra Deum, et Papae praeceptum exifferet ; ad fè reuerfus, mifit nun
tios fuos Romam, promittens fe fàtisfa&urum de criminibus, vnde fuerat infama.
tus. Hac denique B. Gregorius promiffione placatns, remifit ad Maximum, man
dans ei, vt perfònaliter accederet vfque Rauennam. Tunc Maximus praeparato na
uigio Rauennam aduenit, expe&ans ibi Papae praeceptum. . . Mifit itaque B. Gre
- * * gorius
a) De controuerfia inter Natalem Epifcopum, b) De Maximo Schifmatico Greg PontifEp.
et Honoratum Archidiaconum, extant Epiflolae Lib. III. Ep. 15, 2o, 38. Lib. IV. Ep. 34, Lib.
Gregorii Pontif. Lib. I. Ep. 1o, 19, 2o. Lib. II. . V. Ep. 3, 25, 26, 48, Lib. VI. Ep. 15. Lib. VII.
£p. i4, 15, 16, 17, 32, 37. ct Lib. XI. Ep. 22, Ep. 1, 12, 25, Lib. V!II. Ep, 3, 9, 10, 69, 82.
et 32. ' 8i, 82, Lib. IX. Ep. 36.
 H IS TO RIA S.A. L ON I T A N A. 54I

4orius quendam Notarium fuum, nomine Caftorium, praecipiens Mariano Archie.

epifçopo Rauennati, vt ambo pariter caufàm ipfius Maximi tali deberent fine con
cludere, videlicet: vt de Simoniaca haerefi, vnde infamatus erat, fuo iuramento purga
tionem fùbiret, de aliis vero exceffbur, ante Corpus B. Appollinaris, fè effe innoxium, ver
bo fimplici affirmaret. De hoc vero, quod excommunicatus celebrare praefumfit, poe
nitentiam ei iniungerent competentem. ficque huius Maximi caufà fopita eft.
- *98旁8令 -綺8※8令 -岔3榮3翊- ↔8姿8令- ↔3勞8令 -給8潑8↔ -玲8※ ↔分

C A P W T W II.
º QPA LI TER SAL O NA CAPTA EST
[ಕ್ಗ Salonitana Vrbs, propter Barbarorum vicinitatem, qui eam quotidianis
infultibus impugnabant, ad deteriora labi quotidie cogebatur, erantque in ea
º ciuiles difcordiae, nec fàtis arguto moderamine Respublica regebatur. Non erat
º Re£tor fàpiens, qui refrenaret fuperbiam, qui puniret nequitiam, fed voluntas
-- propria vnicuique pro iuftitia habebatur; qui plus poterat, colebatur, impoten
tes praedae patebant: iuftitia procul aberat, totum prauitas occupabat, timor
Dei, San&torum reuerentia, mifèricordia, et pietas expirauerant, odia, rapinae,
vfurae, periuria, et alia facinora totam inuafèrant ciuitatem. Religio erat deri.
[... fui, Clerus contemtui, humilitas fuperbiae fuccumbebat, debita fubtrahebant
º Ecclefiis, indebita exigebant. Praeterea Re&or ciuitatis non communiter, fed
º
ſ
diuifim quaerebatur; nec, qui prodeffet omnibus, fed qui priuatim aut amico
rum commodum, aut inimicorum incommodum procuraret, et fic in ciuitate
multi erant Domini, pauci fùbditi, multi praecipientes, pauci obedientes, non *
- quafi patriam diligebant, fed quafi hoftilem terram praedari rapaciter fàtagebant,
: {umtus Reipublicae potentiores quique diripientes, totum onus communis fer
º uitii miferis pauperibus imponebant. Praeter haec vero improba Venus, omnem
º: ordinem, omnem fexum, et aetatem, abfque vllo pudoris velamine fordidabat,
º diffolutio voluptatis marcebat in iuuenibus, obftinatio, auaritia rigcbat in fenibus;
veneficia in mulieribus, perueritas in omnibus abundabat; iniurias illatas con
ciuibus pro gloria reputabant: intra Vrbem multum feroces et audaces videban
tur, fed contra hoftes exeuntes timidi, et imbelles inueniebantur. Talibus, et
his fimilibus Salona corrupta vitiis, quid poterat, nifi ad interitum feftinare?
Qualiter autem finaliter euerfà fuerit, non fàtis perfpicuum eft: nos vero, vt in
praecedentibus, partim fcripta, partim opinionem fequentes, conemur exponere.,
Gothorum tempore, qui Totila Duce, de partibus Teutoniae et Poloniae exierunt,
dicitur Salonafuiffe deftru&a: etenim Dux ipfe, antequam arma inferret Italiae, per
partes Dalmatiae vaftando tranfiuit, Salonamque vrbemex parte vaftauit. Ipfein
trauit per fcriptum aedificium Diocletiani Caefaris, et Imperiales titulo ibidem fcul
ptos depofuit, atque deleuit, aliquam etiam partem eiusdem aedificii deftrui fecit. .
Venerant de partibus Poloniae, qui Lingones appellantur, cum Totila, feptem vel
o&o Tribus Nobilium. Hi videntes terram Croatiae aptam fibi fore ad habitan
dum, quia rari in ea coloni manebant, petierunt, et obtinuerunt eam a Ducefuo.
Remanentes ergo ibidem, coeperunt opprimere indigenas, et ad fuum feruitium
fubigere violenter. Chroatia eft regiomontofa,afèptemtrioneadhaeret Dalmatiae: *
Xx x 3 - haec
 542 TH O M A E A R C H ID I A CON I

haec regio antiquitus vocabatur Curetia, et populi qui nunc dicuntur Croatae, di
cebantur Curetes, vel Corybantes, vnde Lucanus:
Illic bellaci confifis gente Curetum,
Quos alit Adriaco tellus circumflua Pomto.
Dicebantur vero Curetes, quafi curremtes, et inflabiles : quia per montes et
filuas oberrantes, agreftem vitam ducebant, ex afperitate quidem Patriae natu
ram trahentes armorum, afperitatibus, inuafionibus, praedationibus, ferino more
gaudebant, be!' ses valde, et quafi pro nihilo ducentes fe morti exponere, nu
dos fè plerumque hoftilibus armis obiiciunt.. Hi apud plures Poetarum de qua
dam ridiculofà opinione notantur: etenim quando Luna Eclipfim patitur, putan
tes eam a Spiritibus corrodi, et confumi, omnia aeramenta domorum pulfànt,quá
fi per ftrepitum credunt Lunae fuccurrerelaboranti. Vnde Virgilius: Pulfantes aera
Curetes. Permixti ergo populi ifti, et fa&i funt gens vna, vita moribusque com
fimiles, vnius loquelae. Coeperunt autem habere proprios Duces, et quamuis
praui effent, et feroces, tamen Chriftianierant,fed rudes valde; Ariana etiamerant
tabe refperfi. Gothi a pluribus dicebantur, et nihilominus Sclaui, fecundum pr0
prietatem nominis eorum, qui de Polonia feu Boemia venerant a).
Ifti, vt praedi&um eft, impugnabant Latinos, qui regiones maritimas habi
tabant, maxime autem Salonam, quae caput erat totius Prouinciae. Haec ciui
tas a ftatu fuae potentiae valde iam erat collapfà, et in facultatibus nimis attrita.
Re£tor etiam opportunus in ciuitate non erat, quamobrem ab inimicis facile p0
tuit capi, et vaftari. Igitur Dux Gothus, qui toti praeerat Sclauoniae, coadunatom*
gno exercitu equitum peditumque, defcendit de moritibus, et caftra pofuit ex Ori
entali parte ciuitatis, fed et aliam turmam fui exercitus fecit caftra metari ex Oc
cidentali parte fupra mare, coepitque ex omnibus partibus oppugnare Salonam,
nunc fàgittis, nunc iaculis infiftens: alii vero ex latere montis praeeminentes, im
genti ftrepitu, fundis lapides ad moenia intorquebant, alii vero agmine congloba
ti, fenfimque moenibus propinquantes, portas infringere perquirebant. At vero
Salonitani per moenia diffufi, hoftium iacula, nunc propugnaculis, nunc clypeis
excipientes, viriliter refiftebant. In hoftes nihilominus lapides ingentes reuolue
bant, ad eos vero, qui eminus dimicabant,alii e machinis lapides iaciebant, aliibi
liftis et arcubus fortiter fagittabant,ficque diebus non paucis vtrinque fruftra cef*
tatum eft. Sed quid valet annifus hominis, vbi Diuinae protećtionis gratia તૈeeft
Cum pro multis piaculis communiter, fingulariterque commiffis, fupernae viti9'
nis iudicio, peccatrix ciuitas hoftili foret gladio euertenda, periit mens et c0n
fium ciuibus, Praeful nullus erat, Re&or inutilis, populus diffolutus ; quid ef{et
confultius? nefciebant. Alii erant nimis timidi, alii plus aequo fecuri: fic labe
fa&tari ciuitas primitus a fé ipfâ incepit; igitur hoftium cateruae non ceffàbam?
quotidie ciuitatem miferam impugnare. Salonitani vero,languentibus iam,
º - -

-
醬 C - S
º

4) Auctor Slauor Gothis mixtos Ariano fuif videtur, quod tamen ex ipfius textu diuerfüm*?
fe fcripfit: hos autem Slauor laololatrar fuiffe, parebit, vt infra cap. XXI. dicetur, et latius Pat"
Croatosque didos, lib. I Regni Croat. cap. II. di ex relato opere,
&tum efi, Croatiam quoque a mari fubmouere - -
 H IS TO RIA S.A. L ON I T A N A. 543

feffis viribus, multitudinis impetum non fuftinentes, iamque poffè refiftere defpe
rantes, ipfà etiam moenia non ex corde feruabant; tantusque metus incubuit, vt
obrigefcentes animis, nil nifi de fuga finguli cogitabant.
Fa&um eft autem, vt die quadam, aliqui ex ditioribus ciuitatis, res fuas laten
ter ad mare afportantes, inferre nauibus properarent; quod videntes vniuerfae
ciuitatis vulgus, mulieres fimul et paruuli, conglobatim omnes ad portum irrum
pere, naues fcandere, huc illuc diffugere moliuntur. Rapiebant certatim quic
quid poterant, de domibus, clamor Matronarum et Virginum ingenti ftrepitu
ferebatur ad coelum. Necquicquam miferi fàrcinulis onerati ad portum prope
rant, nauiculis fè ingerere fàtagentes, alii autem vix nudi et vacui infilire in lem
bos poterant; alii innatare ad naues, alii conamine infelici inter ipfàs perftrepen
tium turmas in fluétibus mergebantur: at vero hoftes in ciuitatem fubito irrum
pentes, fugientes a tergo caedere, praedae inftare, nulli occurfànti parcere, ignem
domibus apponere, non ceffàbant. Mox vbi mifèrabilis ciuitas, fuorum deftitu
ta praefidiis filiorum, hoftili populo repleretur, non iam erat qui Ecclefiis parce
ret, non qui ftru&uris antiquis, et fpeciofis mifèreretur Palatiis, fed totam fuccen
dentes in furoris impetu ciuitatem, breui hora in carbonem et cinerem redege
runt. De tot enim diuitiis paucas rapuere manubias; hoc pro maximis vi&oriae
praemiis reputabant, quod tam egregiam vrbem, absque vlla paene fui exercitus
ftrage, dare exterminio potuerunt. Quis autem enumerare valeat, quot miferos
ciues, quot puellas infelices, quot pueros abduxere captiuos? quis commemoret
eorum multitudinem, quos vorauit gladius, quos confumfit incendium, quos ma
re abforbuit fugientes? A ciues mifèri, rogum dulcis patriae infpe&antes, non
dolere poterant, non fere licebat fuper eam, fed finguli vitae propriae metuen
tes, claffem abducere praeparabant, nec vacabat conuocare confilium, nec, quid
de fàlute publica foret agendum, deliberare valebant; fed vnusquisque de fua fa
milia anxius, cum rebus, quas de funere Patriae fubripuiffè poterat, quo diuer
teret, cogitabat. Hoc etiam agere confülte nequibant, quippe in tam praecipiti
fuga, confufe et inordinate ad naues contenderant; quia nec Pater inquirebat fi
lium, neque filius patrem, vxor non refpiciebat maritum, nec maritus vxorem,
vnica fpes miferis, Patrios difeedere fines ; qui ante recefferant, non expe&abant ex
tremos, qui extremi fuerant, non retardare poterant properantes, quafi ebrii, vel
amentes, nonnifi in fola fuga praefidium exquirentes, nefciebant, quam tutius ar
riperent viam. heu! quam trifte erat fpe&aculum, miferabilium mulierum, crines
lacerantium, pe&tora genasque tundentium, quantus erat vlulatus, et plan&tus,
nefcientium, quid potius, ignem an gladium, euitarent?
※※米×米米米×××米米※※米米米米米××米兴※※※米米兴
C A P V T VIII.
0 ArA L ITER A D I NSA LAS SAL 0 NITA NI
F J/ G E R V N T.

рхэг procul iam a littore rates fubduxerant,fparfim aliiadalias infulas pro

*
perabant, alii vero nec in infulis fè fàtis tutos poffe fieri arbitrantes, longius
- - - --

remigabant: tandem pars aliqua tenuit infulam, quae Soluta vocatur, alii ad
- Bra
-.
544 TH O M A E A R c H I D I Aco N I
Brachiae, alii ad Pharon, alii ad portus Lyfiae et Corcyrae, applicuerunt. Ergo de
nauibus exeuntes, coeperunt finguli familias fuas inquirere, per alias et alias infu
las mittere, fefeque per tribus iungere: qui fe inueniebant, laetabantur tantum
periculum euafiffe, qui vero non inueniebantur, pro mortuis plangebantur. Vbi
autem tanti mali dolor et moeftitia conquieuit aliquantulum, coeperunt ad inui
cem confolari. Tunc omnes incipiunt tuguria ex frondibus viminibusque com
texere, fefeque per loca competentia collocare. Coeperunt alii alia negotia exer
cere; hi terram incolunt,hi nauibus negotiantes per mare difcurrunt. Proh do
lor! quot opulenti et delicati in Salona fuerant, qui tunc ad alienaoftia panem mi
ferabiliter mendicabant. Tunc ele&ti iuuenes, armatis Liburnis coeperunt, per
Dalmatiae littora difcurrentes, hoftibus infidiari: tantas enim caedes et praedas
de ipfis faciebant, quod nullus Sclauorum erat aufus ad mare defcendere. His ete
nim modis Salonitani aerumnofàm vitam ducentes, multo tempore in infulis com
morati funt. Eodem tempore Ioannes, fummus Pontifex Apoftolicae fedis, cum e£
fet Dalmatinus natione, audiens fuae gentis miferabilem cafum, valde condoluit,
mifitque quemdam Abbatem, Martimum nomine, cum multa pecuniae quantitate, pro
redimendis captiuis. Qui veniens ad partes Dalmatiae, multos redemit captiuos
a Sclauis, eosque ad parentes fuos remifit. Ifte Martimus, ex Apoftolica iuffione
multorum San&torum reliquias accepit in partibus Dalmatiae et Iflriae, et detulit
eas Romam ad praedi&tum Papam Ioannem ; qui Venerabilis Pontifex eas reuerem.
ter fufcipiens, recondidit apud Ecclefiam B. Ioannis Lateranenfis, vbi eft fonsbapti
fterii, et ibidem iuxta fecit depingi imaginem B. Domnii, cum Pallio, et caeteris
Pontificalibus indumentis, totum ex mufiuo aureo; fimiliter fecit imaginem B. Ana
ftafii inter alios San&os a).

Per idem fere tempus, quidam aduenae, vt ferunt, Romana vrbe depulfi,
non longe ab Epidauro ratibus applicuerunt. Erat autem Epidaurus Epifcopalis
ciuitas, Salonitanae Ecclefiae fuffraganea, quod ex Epiftola B. Gregorii Papae con
iicimus, quam mifit Natali Archiepifçopo Salonitano, arguens ipfum, quia absque.
au&oritate Synodali, quendam Florentium, Epidauritanae Ecclefiae Epifcopum, pro
quibusdam inie&tis criminibus, fed non probatis, depofuerat. Cuius caufàm com
mifit praedi&tus Papa fuo Subdiacono Antonio, quem in Salonam fuiffè miffüm fù
perius memorauimus. Praeuocati ergo aduenae, fedem fibi in illius partibus
collocantes, ciuitatem Epidaurum fàepius impugnantes nimium attriuerunt, attri.
tamque ceperunt, et captam in folitudinem redegerunt; homines autem cum
eis permixti funt, et facti funt populus vnus, aedificauerunt Ragufium, et habi
tauerunt in eo. Ex eo tempore conari coeperunt,pallium fuoEpifcopoobtinere. -

CAPVT

a) Extant Romae prope Ecclefiam Lateranen- Martyribur Chri/i Domini pia cura Ioanne,
ſem, in Sacello, S. Venantii diéto, opere muſiuo Reddidit Antiffer /am&fificante Deo;
nomina Sanctorum, Vemamtii, Domnii, Ano/a/i, 4* /acri fontis Aemiliter fulgente metallo
Mauri, A/terii, Sulpiciami, Thel. Antiocfiem. Pau- Prouidu! infanter hoc ದ್ದೌalli: opur.
lian. cum f. ti Epigramınate: “Quo quirquir gradiem,et Chriffum pronuradorant,
. cum iequenti epigrammate: Effu/atque precer impetrat ille fiar.
 H IS TO RIA S.A L ON I TAN A. 545

***8冷令3令↔8令令$令↔沙-緯33-令33-玲$↔-令粥-給汾*y
'C A P V T IX.
Q PA L I TEH? SA L o NI TA NI P E R DI PWERSA
S. V N T L O C A D IS P E R S I.

Iº. Salonitani in infulis commorantes, magno afficiebantur taedio, propter ter

rae fterilitatem, et propter aquarum penuriam: ingenti etjam defiderio cupi
ebant ad patriam reuerti. Sed licet Salona defèrta iaceret, nullique hoftes aude
rent in ea manere; Salonitanis tamen videbatur non fàtis tuta ftatio ibi fieri poffè:
hoftile quippe incendium confumferat omnia, turres et moenia proftrata iacebant,
folum theatri aedificium, quod in occidentali parte conftru&um fuerat, adhuc in
tegrum remanebat. Sic ergo mifèri ciues, hinc rerum vrgebantur inopia, illinc
metus adhuc deterrebat hoftilis: et quia pars magna eorum per orbem erat di
fperfâ, et ipfi pauci, et inopes remanfèrant; de reaedificanda ciuitate deliberare
non praefumebant, vnde fa&tum eft, vt aliqui ex ipfis, exeuntes de infulis, per
diuerfàs partes Dalmatici littoris, opportuna fibi ad habitandum loca quaerebant.
Quidam verfus occidentalem plagam nauigantes, ad portum cuiusdam vrbis anti
.
quae, fed dirutae applicuerunt, et videntes locum fàtis habilem ad manendum,
parauerunt ibi aliquod munimentum, et habitauerunt in eo: et quia fitus loci,
propter adiacentes infulas, et propter commoditatem portus, multum eis place
bat, non habebant iam neceffe ad Salonam redire; nihil enim eis videbatur deeffe,
praeter fluuium Iadrum, qui ex orientali parte, Salonitanae vrbi, multum dele&tabi
liter influebat. De quo legitur in Lucano:
Qua maris Adriaci longas ferit vnda Salonas,
Et tepidum in moles Zephiros excurrit Iader.
Hoc igitur fàepius nominato, vrbi nomen impofitum eft Iadria, vel, vt qui
busdam placet, ab Iadro conditore, Iadria nomen accepit a).
$$&>$$&£$&%%%$%&3$>&£$&=6>&*$&*$$e=<S&*>&£$$&ecS&*$&*$&*»&*$&*$&*$&**

C A P W T X.
G AZAL I TEMT L) E I MS'A’I, IS’ Mº 12/) EAZ MTES SAALA
ΤΥΜ ΙΝΤRΑ VΕR ΙVΝΤ

E” autem inter Salomitanos, qui ad proximas infulas feceffèrant, vir quidam,

Seuerus nomine, cuius domus fuerat iuxta Columnas Palatii, fupra mare. Hic,
quia prae caeteris maiori au&toritate pollebat, Magnus Seuerus appellabatur. Ifte
caepit adhortari conciues fuos, vt ad patriam redirent: fed quia non erat tutum
inter ruinas vrbis antiquae habitacula ponere, confulebat eis, vt in aedificio Dio
cletiani fè interim reciperent, vbi fecurius commorantes, aliquam faltem particu
lam fuiterritorii, incolere fine magno timore valerent, donec rebus profperius fuc
ceden

a) De Iadra, prout de pluribus aliis nominum rit, quod quam periculofum fit, ex diétis alibi
originibus, auétor ex fiinilitudine vocum dile- conflat.
米米米 Yу у
 º

546 T HOMAE A R C H ID I A C O N I

cedentibus, Salonam reaedificandi poffibile foret. Et tandem placuit hoc confili

um nobilibus, et popularibus vniuerſis, et tale pactum inter ſe ſtatuerunt: vt di
tiores fibi domos propriis fumtibus aedificarent : ceteri vero, quibus res non erat fiffi
tiens, pro domibus conflruendis haberent turres circumpofitas pro habitaculis füis: re
liquum vulgus habitaret in fornicibus, et in criptis. Tunc auferentes omnia, quae
habebant in infulis, ac nauibus inponentes, tranftulerunt fe cum mulieribus, et
paruulis, exceptis animalibus, et venientes, intrauerunt praedi&um aedificium,
quod non pro ciuitate, fed pro Regia Aula conftru&tum erat, et quia fpatiofum
erat Palatium, Spalatum apellare coeperunt. Ibi ergo fè collocantes, pofuerunt
habitacula vilia, ficut temporis neceffitas cogebat: et fic illa populofà ciuitas
Saloma, nobilis, et antiqua, pro multis peccatis, quae in Deum commiferat, ad tan
tam extitit miferiam deuoluta, vt de illa magna fui populi frequentia, non tot re
manferant, qui poffènt illius parui oppidi ambitum ciuibus replere, fed in ea par
te, quae fupra mare refpicit, fe componentes, reliquam partem vrbiculae vacuam
dimiferunt. Tunc coeperunt paulatim exire, et terras prope pofitas colere. Vbi
autem Gothorum Duces audierunt, Salonitanos ciues de infulis fuiffe reuerfos,pro
tinus coeperunt exercitum ducere contra ipfos, vaftantes omnia culta eorum, nec
permittentes eos extra muros exire. Tunc ciues inter fè confilio habito, legati0
nem miferunt ad Imperatorem Conftantinopolitanum, füpplicantes, et petentes,
vt liceret eis in Palatio, id eft in Spalato habitare, et territorium fuae ciuitatis Sa
lonae, iure priftino poffidere. Quod et fa&um eft: nam, impetratis omnibus
quae volebant, ad conciues fuos Legati redierunt, portantes facrum refcriptum
Dominorum Principum. Iuffio etiam ad Duces Gothorum et Sclauorum miffâ
eft, diftri&te praecipiens, vt nullam Salonitanis ciuibus in Spalato degentibus molefiam
irrogarent. Accepta ergo iuffione Principum, non fuerunt aufi vlterius contra
Spalatenfes arma mouere. Tunc inter eos pace compofita, coeperunt Spalatenfès
cum Sclauis paulatim conuerfàri, communionum negotia exercere, connubia iun
gere, ac pacatos eos fibi et familiares reddere a).

C A P V T XI.
. D E / O / WAVE PAP I MO A P C H T EP TS CO P 0
S A L O N I TA N O.

Intsད་ལ། fummus Pontifex,mifit quendam Legatum, Ioannem nomine,patriaRauen

matem, qui partes Dalmatiae et Croatiae peragrando, fàlutaribus monitis Chri
fticolas informaret. In Ecclefia autem Salonitana, a tempore fubuerfionis, Praeful
non fuerat ordinatus. Venerabilis ergo Ioannes, coepit Clerum et populum ex
hortari, vt Archiepifcopatum ciuitatis antiquae, iuxta feinftaurare deberent; quod
illis valde gratum extitit et acceptum. Tunc coadunato Clero, vt moris erat,
ele&tio in perfona praedi&ti Ioannis concorditer ab omnibus celebrata eft. Qui
per

a) Hanc Spalatenfium cum Slauis pacem, in quod tempus incidiffe dicendum fit,diétum eft lib.I.
cap. X. de Reg. Dalm, et Croat.
º
-
-
 H IS TO RIA S.A. L. O N IT. AN A. 547

per Dominum Papam confecratione fufcepta, tanquam bonus Paftor ad proprias

oues acceffit, non animo cumulandi pecunias, cum Ecclefia tunc effet pauperrima,
fed charitatis ftudio, de animarum fàlute lucrum fpirituale quaerere fàtagebat.
Ipfi conceffüm eft a fede Apoftolica, vt totius dignitatis priuilegium, quod Salona
antiquitus habuit, obtineret Ecclefia Spalatenfis. Tunc coepit Ecclefiam Clerum
que componere, intare doctrinae, praedicationi vacare, curamque patoralis offi
cii multum follicite exercere: etenim per Dalmatiae et Sclauoniae regiones cir
cumendo, reftaurabat Ecclefias, ordinabat Epifcopos, Parochias difponebat, et pau
latim rudes populos ad informationem Catholicamadtrahebat. Tunc praenomi
matus Seuerus, Domicilium fuum, quod in Spalato fortitus fuerat, quando de infu
lis redierunt, donauit Ecclefiae cum turri angulari, et palatio, Epifcopium ibi fie
ri ftatuens. Ibique Venerabilis Praeful Ioannes, primitus habitare coepit. Videns
ergo populum in diuini cultus amore füccrefcere, ftatim aggredi coepit opus lau
dabile, et templum Iouis, quod in ipfo Auguftali aedificio excelfioribus fuerat ftru
&turis ere&tum, ab Idolorum mundauit figmentis, ianuas in eo ferasque conftitu
--
ens: tunc fòlemnitate dedicationis indi&ta, magnus vndique populus coaduna
tus eft. Fecit ergo ex fano illo Ecclefiam, confecrans eam in magna deuotione,
et tripudio omnium, qui conuenerant, ad honorem Dei, et gloriofae VirginisMa
º
riae: Clerum autem ibi ftatuit, qui diuini cultus obfequia diebus fingulis exer
z CCTCt

一号令3效盗 洛洛洛爱路懿效 染洛旁洛爱激路 格洛洛激弹旁洛洛激旁洛 激8伞势·

C A P W T XII.
D E TÄ? A NSLATIO NE SAAVOTO R / Ä/ D 0 M NII
- E T A NA STA SI I.

odem tempore Reuerendus Antiftes coepit tra&tare cum ciuibus, vt corpus

E B. Domnii Pontificis, quod Salonae remanferat, leuaretur, translatumque, in
Ecclefia, quae nuper dedicata fuerat, locaretur; et valde placuit omnibus: explo
rata itaque temporum vice, quando poffent hoc commode attentare, abierunt Sa
lonam, ingredientesque Bafilicam Epifcopii, confufà et diffipata omnia repererunt;
repletus enim erat locus ille ruinofis te&tis, congeftique incendiorum cineres, ve
pres iam et virgulta produxerunt, ita, vt quamuis adhuc aliqui fupereffent, qui
locum fciebant, tamen, quia tumba ipfius fubterraneis fornicibus abfconfà latue
rat, non facile difcerni poterat, vnde corpus B. Domnii tolleretur. Effodientes au
tem terram, locumque difcooperientes, arcam, quae primo apparuit, leuauerunt,
et metuentes, ne forte impedirentur a Sclauit a), cum celeritate magna Spalatum
detulerunt; quam aperientes, non corpus B. Domnii, fed corpus B. Anaftafii Marty
ris inuenerunt. Protinus ergo die fèquenti euertentes Salonam, de eodem locoSar
cophagum B. Domnii effoderunt, et cum fumma feftinatione Spalatum transferen
tes, deuotione nimia, amborum Martyrum pignora pretiofà locaueruntin praenomi
nata Dei genitricis Ecclefia, vbi dante Domino vsque hodie requiefcunt.
CAPVT

4) Ex feftinatione, et metu Slauorum, in translatione San&torum corporum, elicitur, Slauos non

dum baptizatos fuiffe.
米米米 Yyy 2
548. T H o M A E AR CHI DI A co Ni
క్ర్యైఃఖి+ఃఃఃఃఃఃఃథీః- శిథికి ఫిః-శిథిః {{} థీః-శశిథ*ళథీఃథీః-2 ** **శ్రీ***

C A P W T XIII.
CATALOGYS ARCHIEPISC0P0/'/^M DE QVI.
Β VS ΕΧΤΑ Τ ΜΕ ΜΟRΙ Α.

I醬 Duces Sclauoniae habere coeperunt in magna veneratione Ecclefiam B. Domnii,

donantes ei praedia, et pofesfiones multas, decimas, et oblationes corde hi
lari offerentes. Fuerunt autem in Ecclefia Spalatenfi Archiepifcopi multi, quibus
* ex priuilegio Salomitanae Ecclefiae, omnes Epifcopi fuperioris et inferioris Dalma.
tiae obediebant, vtpote fuffraganei ab antiquo: ipfi autem Archiepifçopi, non Spal
tenfès, fèd Salonitani appellabantur. Poftquam autem per praedicationem prae
di&ti Ioannis, et aliorum Praefiilum Salonitanorum, Duces Gothorum et Croatorum
ab Arianae haerefeos fuerant contagione purgati, praeter Fpifçopos Dalmatiae, in
Sclauonia fuerunt aliquae ftatutae Epifcopales Ecclefiae, videlicet: ab oriente fuit
Epifçopus Delmitanus, vnde Dalmatia di$ta eft; ab occidente fuit Epifçopus $ißi
tanus, vbi B. Quirinus Martyr quondam extitit Praeful. . Denique poft Salonae in
teritum, in Spalato hos inuenimus antiquiores fuiffe Antiftites: Iuflinus Archiepifto.
pu, extitit anno Incarnationis o&ingentefimo quadragefimo; Marinus Archiepifò
pus fuit tempore Caroli Regis, et Branimiri Ducis Sclauoniae; Ioannes Archiepifío
pus fuit anno Domini nongentefimo quarto decimo, tempore Tamislaui Ducis;
Martinus Archiepifçopus fuit anno Domini nongentefimo feptuagefimo, tempore
Theodofii Imperatoris et Dircislaui Regis. Ifte Martinus fuit Spalatenfis natione;
hic fecit Ecclefiae vnum Calicem magnum, cum füa patera, de auro purifiimo: ab
ifto Dircislauo, caeteri fucceffores eius, Reges Dalmatiae et δομtino appellatifünt;
recipiebant enim dignitatis infignia ab Imperatoribus Conftantinopolitanis, et di
cebantur eorum Eparchi, fiue Patritii. Habebant namque ex fucceffione fuae
'originis patrum et proauorum, dominium Regni Dalmatiae ct Croatiae. Iftaque
fuerumt Regni eorum confinia: ab oriente Delmina, vbi fuit ciuitas Delmis, in qua
eſt quaedam Ecclefia, quam B.Germanus Capuanus Epifçopus confecrauit, ficut fcri
ptum reperitur in ea; ab occidente Carinthia, verfus mare, vsque ad Oppidum
Stridonis a), quod nunc eft confinium Dalmatiae et Iflriae ; ab Aquilone vero, a ri
pa Danubii vsque ad mare Dalmaticum, cum tota Maronia, et Chulmiae Ducatu,
※※※※※※米※※※※※※※※※※※※※※※※※※※米米

-
C A P W T XIV.
DE AD v EN Tz z wgA R o P y M.
[is fere temporibus, pars aliqua gentis Maffagetum, egreffa de regionefua, quae
Mageria nuncupatur, venit in multitudine graui, obftantia quaeque deua
ftans, totam Pannoniam, ex vtraque parte Danubii occupauit. Interfe&tis nam
que incolis regionis illius, aliisque in feruitutem reda&tis, pofuerunt fe in planitie
- illa:

a) De oppido Stridomir, capite etiam primo memorati, vide MarcumMarulum, de patria S.Hie
ronymi, notasque ad eundem.
 Н I S ТО R I А SА L О N I ТА N А. 549

illa: quia propterraritatem hominum,habiliseratanimalibusalendis, ex quibus

maxime multitudo ipfa vittum habebat. Наec regio dicitur antiquitus fuide
ра/Сиа Котапогит. Серerunt ergo circumроitas regiones, bellis affiduisinfefta
re, ecclefias de(truere, Chriftianos affligere. Еrant enim Pagani crudelidimi,
prius vocabantur Инni, pottea funt Vngari nuncupati: ante ipfa tempora, Duх
Artila, ferocifimus perfecutor Chriftianorum, de praeditta regione dicitur fuifie
egrefus Petrи, Аrсhiepifcopus fuit anno Dominimillefimo quintodecimo,tem
pore Baji et Com/lantini Imperatorum Contantinopolitanorum, et Crefimiri eo
rum Patritii, et Regi, Croatorum; pater vero eiusdem Archiepiicopi vocabatur
Praefiantius, qui eodem tempore Primarius erat, hoc eft Regior ciutaris Spalatinae.
Нis temporibus Geiza, quartus DuxVngarorum, Сhriftianus effettus, серit gen
tem fiam ad ritum Chriftianae profesionis paulatim attrahere, dans libertatem
Сhritianisaedificandi éccleias, et nomen Chritipublice praedicandi Mortuo
denique Paulo Archiepi(copo, fub(titutuseft Dabralis, anno Domini millefimotri
сейmo, temporibus Principum praedictorum. - r
.

393939393939393939393939393939393933393939393939393
С А Р V Т XV.
DE EXEА1ТГОМЕ ЕРПУСОРОМ ИМ УИРЕК’10/?/у
D А L М А Т 1 А Е.

F} eft autem, vt illis diebus conuocarentur omnes fuffraganei Dalmariae,

ad prouincialem Synodum, quae celebranda eratin Ecclefia Spalaten/i Epi
{copis autem fuperioris Dalmatiae vifum eit, quod commodius fuum potient iter
peragere, fi omnes vno nauigio ducerentur. Тunc praeparata naui, ex condi
8to accefierunt ad portum, et imponentes, quae erant nauigantibus neceflaria, *

omnes fere Ері(copi,eandem nauem confcenderunt, videlicet Catarten/i, Anniba

reyi, Dнlcineyi, et Suaceyir. Сum autem circainfulas ventis impellerentur non
multum aduerfis, ecce, fubito tempeftatisturbo, mediis fluttibus, toto fe fragore
immerfit, ftatimque attoniti nautae, confufisclamoribus, ad armamenta velorum
manus accurrunt apponere, annitentes vela deponere, ancoras proficere, nema
uisin afperrima loca, quae iam erant proxima, incideret Sedantequam poffent
quicquam confilte agere, confetim nauis arreptain ficcum, totailliaeft, intu.
me(centibusque procellis, minutatim quaffataett et confratta, ficque diuino iudi
cio, miferabilesЕрі(copi, et omnes qui cum eiserant, perierunt.
Tuncciues vrbium praedi8tarum, milia relatione ad Summum Pontificem,
.nunciauerunt de naufragio Epicoporum fuorum, fuppliciter poitulantes, eximia
fubiectione Eccle/iae palateyi, fatis probabilem praetendentes occafonem, quia
periculofum illis erat, tam remotam Eccletiam viftare Quamobrem Romanus
Роntifex annuit petitioni eorum, omnesque Epicopos, а Ragyio fuperius, abfoluit
а уinculo, quo tenebantur antiquae Metropolitanae, (tatuitque nouam Metropo
in in ciuitate Antibareyi, et omnes Epifcopatus praedittos ei fubiecit. Inferior
vero Dalmaria, habuit Epifcopatus fuos, more antiquo, fuae Metropoli Salonitanae
Есdeiae fubditos, videlicet ab A/areyi Epicopatu, vfquead Trogurieyem. We
Yyy 3 ghen/i,
м
550 THOMAE AR CHIDIACONI

glienfis, Abfàrenfis, et Arbenfis Epifcopatus, habuerunt parochias fuas in infùlisfiiis;

fed Veglienfis obtinebat maiorem partem parochiarum, quas nunc habet Signienfi,
Ecclefia, quae non erat tunc Epifcopalis fedes: omnes enim ciuitates praedi&ae
ad Regnum Croatiae pertinebant. a) Iadrenfis Epifcopatus non magnamhabuit pa
rochiam propter vicinitatem Nonenfis et Belgradenfis Epifcopatuum: cum autem
Belgradenfis ciuitas deftru&a fuiffet a Venetis mutauit fedem fuam in Scardonam;
namque Veneti deftruxerunt Belgradum prope Iadram ciuitatem. Tragurienfis Epi
feopatus, quia fuae Metropoli vicinior erat, maiorem dioecefim fortitus eft, vide
licet Caflrum Sibemicenfe, cum tota fua Iupa: protendebatur enim fere vfque ad fu
uium Cetinenfem. Fuit etiam Epifcopalis fedes apud Mucarum, eratque fua paro
chia a confinio Crainae vfque Stagnum. In Stagno nihilominus fuit Epifcopatus,
fuaque parochia erat Comitatu Chulmiae. Voluerunt etiam Croatorum Reges, quafi
fpecialem habere Pontificem, petieruntque ab Archiepifçopo Spalatenfi, et fecerunt
Epifçopum, qui Croatenfis appellabatur, pofueruntque fedem eius in campo, in E.
clefia San&ae Mariae Virginis, iuxtaCafirum Tinienfe. Hic multasobtinuit parochias,
habuitque praedia et poffèffiones, per totum pene Regnum Croatiae, quia Regalis
erat Epiféopus, et Regis curiam fequebatur, eratque vnus ex Principibus Aulae,
et fua iurisdi&io vfque ad Drauum fluuium extendebatur. Ecclefia nempe Me
tropolis has fibi voluit parochias retinere: Comitatum Cetinae, Cleunae, Cliffae,
Maffarum, Almifium, et Corbauiam, et vltra Alpes ferreas vfque ad confinia Zagra
biae, totamque Maroniam.

Nunc autem ad Dabralem Epifcopum redeamus: hic enim, cum effet potens
et nobilis, nec foret aliquis aufus a&a eius reprehendere, quicquid fibi placebat,
hoc licere putabat. habebat namque mulierem, et filios, quafi laicus, quos fé
cum in Archiepifcopali palatio tenebat. Totum vero Epifcopium, nonnifi va
gitibus paruulorum, et ancillarum tumultibus erat plenum; negotiisquippe fecu
laribus implicatus, modicum fpiritualia procurabat. Cum autem tam enormis
vita Pontificis, Summo fuiffet Pontifici nuntiata, ftatim mifit quendam Legatum,
Ioannem nomine, virum valde prouidum, et difcretum, qui, ad partes illas acce
dens, congregata Synodo, Inquifitionem cepit facere in capite, et in membris,
et cum crimen Dabralis Archiepifcopi effet notorium, cepit fe frivolis allegatio.
nibus excufàre. Dicebat enim, praedi&am mulierem fibi fore legitimam, quam
cx confuetudine OrientalisEcclefiae fècumpoterat licite retinere; fed Legatus ex.
cufàtiones Dabralis nullius fore momenti confiderans, au&oritate Apoftolica, fen
tentialiter remouit eum in perpetuum ab adminiftratione Ecclefiae Spalatenfis. His
temporibus, Stephanus Geizae filius, per Romanum Pontificem coronam Regniade.
ptus, primus Rex Vngarorum effe&us eft; vir ftrenuus, et ad ampliandum fidei
chriftianae cultum, valde intentus, totum Regnum fuum ita nobiliter Epifcopati.
bus, Monafteriis et Ecclefiis ordinauit, tamque copiofe dotauit, vt in toto pene
mundo, vix ftatus Ecclefiae, vigere melius et dignius, videatur. Denique poft
Draba

a) Ciuitates,Veglienfis, Arbenfis, et Abfarenfis, pertinuiffe conflat; fèd multis in locis Archidia

non ad Regnum Croatorum, fed Dalmatarum conus, confimdit Croatos cum Dalmatis.
 H IS TO RIA S.A. L O N IT. AN A. 55I
º
Dabralem, fuit quidam Ioannes Archiepifçopus Spalatenfis, ipfe aedificauit Ecclefiam
San&i Felicis fuper riuum. Et cum prae fene&ute iam fa&us effet inutilis, cefTit
ab onere paftorali, et in eadem Ecclefia non longo tempore degens, ibidem mor
tis debitum foluit.

母邻染兴洛米洛英爱※旁※激兴洛滨洛兴必X洛X激X激英激笼激8令号

C A P V T XVI.
D E PR 0 M0 TIO NE LA JY R ENTI I AR- ;
cIII E P Iscop I.
à tempeftate quidam Apoftolicae
1 Sedis Legatus, a) ad Ecclefiam
Spalatcnfem accedens, Prouincia
lem Syriodum congregauit, vbi,
cum omnes Spalatenfis Metro
polis Epifcopiconueniffent, ante
quam dimitteretur concilium,
tra&atum eft de ele&ione Metro
politani, quia Spalatenfis Ecclefia
tunc vacabat. Et fa&tum eft di
uina gratia infpirante, vt omni
um mentes et vota, in perfonam
venerabilis viri Laurentii Abfa
# ‫تﷺ‬-‫= مﺟی ﺟﯾﺳے__=گیمت‬ renfis Epifçopi, qui cum ceteris
-ఛాక్ట=ఉ ris fuffraganeis ad Synodum ve
nerat, concordarent, ipfum in Patrem et Archiepifcopum vnanimiter proclaman
tes. Miffa ergo relatione ad Romanam Curiam, poftulationem de ipfo fa&tam,
Domino Papae praefentauerunt. Et, quia teftimonium habebat bonum, ab
omnibus facile admiffà eft petitio eorum; deditque ei Summus Pontifex licen
tiam tranfèundi, mittens ei pallium dignitatis, cum confirmatione priuilegiorum
Metropolicae au&toritatis. Fuit autem Laurentius ifte, Dalmatinus origine, ftatura
quidem pufillus, fed fàpientia magnus. Cepit ergo fua vigilanti induftria, Ec
clefiam in temporalibus et fpiritualibus fubleuare, per totam prouinciam praedi
cando difcurrere, et ficut bonus paftor, fupergregis fuae cuftodia, tota follicitudine
infiftere: et quia talis erat vir, in magna reuerentia habebatur a Regibus et
Principibus Sclauoniae, tribuebantque Ecclefiae Santi Domnii villas, et praediamul
ta, facientes confirmationes, et priuilegia fuper nouis collationibus, et antiquis.
Ipſe -

a) Hic Legatus nomine Acuzo miffus fuit a fed Alexander PP. pofterior fuit Nicolao, ergo
Nicolao II. PP. vt habetur in notis ad vitam B. Ioanner Archiepifcopus, anterior Laurentio, effe
Ioannis Epifcopi Tragurienfis N. 1. non potuit tempore Alexamdri PP. Maimardum
autem Legatum, tempore Laurentii iam Archi
Tempore Alexandri PP. et Ioannir decefforis epifcopum fuiffe, conflat ex ſcripturis SS. Coſmae
Laurentii, ex fcripturis Iadrenfibus,in notis ad vi et Damiani, relatis in notis ad eandem vitam, fci
---
º tam B. Ioannis relatis, Acuzo Legatus Nicolai PP. licet an. io59. haecque Synodus tempore Nico
HI. nominatur, fimul cum Laurentio drchieleéio, lai PP. congregata fùit. •
 -

552 TH O M A E A R C H ID I A C O N I

Ipfe autem Laurentius, non fibi, aut carnalibus erat proximis intentus acquirere,
fed omnia ad proprietatem Ecclefiae adfcribebat. Tantum enim ftudiofus ex
titit ad ampliandum et decorandum Ecclefiae thefaurum, vt quendam proprium
fèruum in Antiochiam, ad difcendum fabrilia opera auri et argenti dirigeret. ' Qui
cum iam bene inftru&us rediiffet, fecit venerandus Pontifex excudi ab ipfo, cam
delabra magna de argento, et alia candelabra manualia. Fecit etiam vrceum
magnum, et alium paruum, et ciminile manicatum, calicem, et capfàm, vncum
paftoralem, et crucem, et alia quaedam, quae omnia perfecit opere fculptorio,
artis ingenio Antiochenae. -

His temporibus Adam quidam Parifienfis, optime in artibus elimatus, per.

gendo Athenas ad Graecorum ftudia, deuenit Spalatum; et, cum fuiffet a Lau
rentio Antiftite honorifice fufceptus, rogatus eft ab eodem, vt paffiones Beat0
rum Martyrum, Domnii et Amaftafii, quae in culto fuerant antiquitus fermone con
fcriptae, luculenta faceret compofitione nitere. Quod ille gratanti corde confen
fit, fumtoque themate a veteribus hiftoriis, Legendas vtriufque Martyris, lepido
fàtis di&amine innouauit, hymnos etiam compofuit, et quicquid de B. Domnio
muſice canitur, metrico ſermone conſcripſit. Per idem tempus, vacante Eccleſia
Tragurienfi, ele&tus eft quidam Ioannes, natione Italicus, et praefentatus Laurentio
Archiepifçopo, munus ab eo confecrationis accepit. Hic prae ceteris Epifcopis,
apud Laurentium, maioris dile&tionis et familiaritatis praerogatiua gaudebat; quia
erat vir litteratus et bonus. Pro amore fiquidem coeleftis patriae, cun&ta car
nis blandimenta contemnens, afperrimam vitam ducebat, et ficut afferunt, ad
tantam virtutum gratiam excreuit, vt quaedam in eo fàn&titatis infignia eniterent;
vnde et in vita, et poft mortem, in magna veneratione habitus eft a ciuibus fuis.
Temporibus Domini Laurentii Archiepiféopi, quaedam execrandi fchifmatis fuit fub
orta contentio, in Dalmatiae et Croatiae Regno. Fuerat fi quidem tempore D0
mini Alexandri Papae, et Ioannis decéfforis Laurentii fupradi&ti, a Domino Maynar
do, quondam Pompofiano Abbate, et poftea Epifcopo Cardinali, quaedam Synodus
omnium Praelatorum Dalmatiae et Croatiae, multum folemniter celebrata, in qua
fhulta fuerunt confcripta capitula; inter quae fiquidem hoc firmatum eft, et fta
tutum: vt nullus de caetero in lingua Sclauonica a) praefumeret diuina myfleria cele
brare, mifi tantum in latina, et graeca, nec aliquis eiusdem linguae promoueretur ad fì
ርፖ0§

a) De lingua Slauonica extat epiftola Grego
rii PP. VIII. contra temere diuinum officiüm
Slauonica lingua celebrantes :
Gregoriur PP. im fpi/lola ad Vratizlaum Boe
miorum Ducem lib. VI. Quia vero Nobilitar tua
po/fulauit, quod fecundum Slauonicam limguam
apud vor diuinum celebrari officium ammueremur:
fciar, mor huic petitiomi tuae mequaquam po/è fa
uere, ex hoc nempe ſaepe voluentibur liquet, non
immerito ſacram Scripturam, Omnipotenti Deo
, placuiffe, quibufdam locir effe occultam, me, /7 id
quod /impliciter populur quaerit, patienter tule
runt, /eu incorreétum dimiferunt, cumprimitiua
Eccle/ia multa diffmiulauerit, quae a Sanéiir Patri
bur poßmodum, firmata Chri/tiamitate, et rcligio
ne creſcente, ſub tali examinatione correcta ſunt,
Vide, me id fiat, quod a ve/frir imprudenter ex
pofeitur, auéforitate B. Petri inhibemus, teque
ad homorem omnipotentir Dei, huic vanae temeri
tati viribur toti, re/jtere praecipimur. De Lega
to autem mo/?ro etc. Datum , Romae IV. Nom.
Iamuar. Indi&f. III. -

liquidum cunéfi* pateret, forte vile/éeret, et /ùb

iaceret deffeéfui , aut praue intelleéfa a mediocri Quomodo autem, quandoue, Slauis indultum
ὸus, in errorem induceret; neque emim ad excu peramiffumue fuerit, diuina myfleriaSlauonica lin
/ationem iuuat, quod quidam religio/£ viri hoc, gua celebrare, non conflat.
 H I S T O R I A S A LO NIT AN A. 553

cror ordines. Dicebant enim, Gothicas litteras, aquodam Methodio haereticofuiflè

repertas, qui multa contra Catholicae fidei normam, in eadem Sclauonica lingua
mentiendo confcripfit: quamobrem diuino iudicio, repentina dicitur morte fuiffe
damnatus. Denique, cum hoc ftatutum fuiffet Synodali fèntentia promulgatum,
et Apoftolica au&oritate confirmatum, omnes facerdotes Sclauorum, magno funt
moerore confe&ti, omnes quippe eorum Ecclefiae claufàe fuerunt. Ipfi a con
fuetis officiis filuerunt. - -

Fa&um eft, vt quidam Sacerdos aduena, Vlfus nomine, ad Croatiae partes

accederet, fpeciem pietatis vultu praeferens, fed venenum fuae fallaciaecorde pre
mens. Abiit ergo fufurrando per populum, fimulans fè a fummo Pontifice defti
natum, et quafi eorum infirmitati compatiens, confilium fe eis dare vtile promit
tebat, dicens: fcitote, quod Dominus meus Pontifèx fummus, multum condoluit audien
do, quia Ecclefiae vobis claufae fünt, veflrisque facerdotibus diuina officia interdiéfa ;
nunc ergo ad Dominum meum legationem dirigite, fcientes, quod quicquid volueritir, po
teritis obtinere. Congregatis fiquidem Senioribus, ac celebrato confilio, eundem
Vlfum Presbyterum, cum fuis munufculis Romam mittunt. Mox Presbyter ar
repto itinere, Romam venit, munufcula Croatorum, cum eorum petitionibus, ad pe
des Domini Papae detulit, eumque fuppliciter rogauit, vt ftatum Ecclefiarum et
Clericorum, in Regno Sclauonico, in morem priftinumreuocaret. Tunc fummus
Pontifex ei refpondit: quod non erat iuftum, vt contra ftatuta legatorum Apoftolicae
fedis, aliquid facili confilio ageretur ; tu autem, receptis noflris apicibus, ad Archiepifco
pum et Regem, et ad ceteros Praelator illius prouinciae perfer, vt duo Epifeopi pro
his negotiis ad mos accedant, quia te, vtpote ignotum, fùper his exaudire minime poffi
mus. Malignus ergo Presbyter, Papalia fcripta, non quibus mitia erant, detulit,
fed ad Gothor, qui eum miferant, reuerti ocyus properauit. . Tunc percontanti
bus eum, quid de füis petitionibus apud Sedem Apoftolicam aéfum effet? refpondit, di
cens: Ecce, per Dei gratiam, quicquid voluiftis a Domino Papa, impetraui ; nam Eccle.
fiae veftrae apertae fünt ; facerdotibus veftris officia reftituta funt ; infùper etiam hoc
vobis obtinui, vt de gente veftra, vobis Pontificem eligatis, mecumque ad eundem Papam,
cum aliquibus muneribus confècrandum mittatis. ' Quod, audientes Gothi, multum
laeti effè&i funt, et illico quemdam fenem rudem, nomine Cededam, Epiféopum ele
gerunt, eumque cum quodam Abbate, Potepa nomine, et cum ipfo Vlfo Presby.
tero, totius magiftro nequitiae, Romam properanter miferunt; qui, cum ante prae
fentiam fummi Pontificis veniffet, percontatus eft eos ipfe, quinam effent? nefari
dus presbyter refpondit: ex Dalmatiae partibus fumus, veflraque poteft reminifíi
Paternitas, me dudum ad veftram acceffiffe beneuolentiam, et iftis. ad pedes vefirae San
&itatis venire placuit, vt genti fiae, ficut omnibus, gratiam faciatis. Nimirum et ifte
nobiliffimus Gothorum vir, ad hoc venit, vt per vos plenius inflruétur, veritatit normam
valeat liberius praedicare. Rurfus Dominus Papa: quo bonore, inquit, fungitur?
Refponfum eft: quod dudum in fùa littera Presbyter fuerit. Ad haec Papa: et,
cur barbam radere, fecundum Catholicae Ecclefiae morem, renuit? Sceleratus Presbyter,
inquit: Ideo Domine, ad veflram venit praefèntiam, vt a modo veftram faciat obedien
tiam. Illico autem Venerandus Pontifex, propria manu, paucos pilosde barba il
lius praecidit, et mox aftantibus, vt eum Ecclefiaftico more raderent, iuffit. Ad
Presbyterum vero ait: Non ego iufferam tibi hos viror, fèd Pontifices pro tanto nego
º 米米米 Zzz tio
 554 TH O M A E A R C H ID I A C O N I

tio ad me vocare. Presbyter ad haec: voluere, inquit, Domine, fed minime potue
runt. Dominus Papa, confilio habito, taliter eis refpondit: Scitote filii, quiahaec,
quae petere Gothi fludent, faepe numero audiffe me recolo, fed propter Arianos, inuento
res litteraturae huiufmodi, dare eis licentiam in fua lingua traéfare diuina, ficut prae
deceffores mei, fic et ego nullatenus audeo. Nunc vero euntes, gentem illam facite di
feruare omnia, quae a venerabili fratre noftro Maynardo, Sanéfae Rufinae Epifçopo Car
dinali, $ynodaliter ftatuta fùnt, quoadufque Legati noftri illuc accedant. His auditis,
ab afpe&u Domini Papae fefe gradu concito fùbmouerunt, ad fuam prouinciam
regredi properantes. Tunc Cededa Vlfum Presbyterum requifiuit, dicens: Dicini.
hi, quid vtilitatis nobis contulit, Domini Papae adiiffe praefèntiam ? Cui Vlfus refpon
dit: Quod ardenti animo defideraffi, me laborante adeptus es. Ad haec Cededa, quid,
inquit? Vlfus dixit: quia te Papa Pontificem ordinauit. Cededa ait, quomodo? Vi
fus refpondit: Tantae poteffatis eß Dominus Papa, vt cuicumque aliquos pilos de bar
ba manu fua demfèrit, continuo Epifcopus fiat. Hoc audiens fatuus fenex, magno
repletus eft gaudio; et mox virgam paftoralem comparauit, et annulum. De
nique ingredientibus eis fines Croatiae, compatriotae, audito eorum aduentu, lae
ti obuiauerunt fuo Pontifici, eumque cum magno tripudio fufceperunt. Etquia
non Paftor verus erat, fèd lupus rapax, fub ouina pelle latebat, nimirum a füis
erat fru&tibus cognofcendus. Etenim primo impetu, Veglienfem Epifcopum, cum
omni celeritate, de fua fede fugauit,eamque fibi, quafi au&oritate Apoftolica,vfur
pauit. Tunc, proh pudor! phantafticus Pontifex, coepit in confecrandis Eccle
fiis, in ordinandis Clericis, et aliis Epifcopalibus minifteriis exercendis, diuina
officia profanare. Sed omnipotentis virtus, non diu paffà eft fraudem diabolicae
ludificationis, animas decipere infelices: ftatim namque, cum haec impia gefta,Sum
mi fuiffent Pontificis auribus intimata, graui moerore confeétus, abfque omni
' mora, quemdam Legatum Ioannem Cardinalem mittere feftinauit, ad extirpandum
nefandi Schifmatis fomitem de partibus Sclauoniae. Itaque Cardinalis ad illas par.
tes adueniens, multitudinem populi et Cleri coadunari iuffit: ipfumque Pfeudo
Epifcopum, coram fuis Gothis, de tantae temeritatisnequitia,duriffime increpauit,
quod nullus fàcri minifterii ordo, a Summo Pontifice datus ei fuiffet. Quamo
brem ipfum Cededam, et Potepam, cum fuis fequacibus, perpetui anathematis mu
crone, a fidelium confortio detruncauit; Vlfum vero, tanti fcelerisinuentorem, tam
tique fatorem erroris, vfque Spalatum trahi iußit: vbi congregata Synodo, eun
dem iniquum Presbyterum, ab omni ordine clericali depofuit, multifque affe&um
verberibus, attonfo capite, adufta ftigmate fronte, ficut Papa iufferat, perpetuo
carcere detrudi fecit. Sed cum male fànus Cededa, ab incepta temeritate nulla.
tenus refipifceret, multaque fcandali materia propter ipfum in toto Regno fuifiet
exorta: praeceptum eft a Summo Pontifice, vt tam in Romana, quam in Spalatina
Ecclefia, et per cunéfam Prouinciam, fòlemnis anathematizatio fieret fùper eum: quod,
cum Romae bis, et in Spalatina Synodo tribus vicibus fa&um fuiffet; ecce repente
diuina vltio in ipfum manifeftata eft. Nam, cum nihil languoris, nihilque dolor
ris in corpore pateretur, feceffum petiit ex conie&aneceffitate naturae, ibique fübi
tameo dolore correptus, euulfis a corpore vifceribus, omnia inteftina in fècefium
effudit. Et fic homo impius, Arianam imitatus perfidiam, iufto Dei iudicio,
ignominiofà Arii morte damnatus eft, * .. " 1.

a His
 His To RIA S.A Lo NITAN A. 55;
His ita geftis, Dominus Papa Alexander de hac luce migrauie, cui fubftitu.
tus eft Dominus Gregorius feptimus. Hic ergo mifit Legatum ad partes Dalma
tiae, Venerabilem virum, Girardum Archiepifcopum Sipontinum a), qui Spalatumac
cedens, cum magno gaudio et honore a Laurentio Epifcopo fufceptus eft. Mifit
igitur et conuocauit fuffraganeos Salonitanae Metropolis 'vniuerfos; qui cum con
ueniffent, Prouincialem cum eis Synodum apud Salonam, debita maturitate, cele
brauit. Interfuerunt autem ifti Suffraganei Ecclefiae Spalatenfis: primus Lauren
tius Archiepifcopus ; fecundus poft eum Stephanus Epifcopus Iadrenfis ; Ioannes Tra
gurienfis ; Forminus Nonenfis ; Gregorius Arbenfis ; Theodofius Belgradenfis ; Gregorius
Chroatenfis ; Bafilius Apfarenfis, et alii quidam. In hac Synodo reftauratus eft
Epiféopatus Nonenfis, cuius Epifçopus Gregorius, multas olim moleftias Ioannem Spa
latenfem Archiepifcopum fuftinere fecit, debitam ei fubtrahendo obedientiam, et
fibi ius Metropoliticum indebite vendicando. Interea venerabilis Girardus Le
gatus, Spalati pofitus, inuenit ibi fupra memoratum Vlfum Presbyterum, cui Gol
fangus agnomen erat, ab annis iam duodecim, Papaliiuffu,grauiffimis compedibus
alligatum, propter Schifmatis nefarium fcelus, quod cum Cededa exercueratin re
gionibus Dalmatiae atque Croatiae. Hunc ergo fecit abfolui, dicens: quia Do
minus Alexander, felicis memoriae, in fuo deceffü praecepit vniuerfòs fuo iuffü incarcera
tos abfolui. Prius tamen fecit eum fuper Euangelium, et fuper Corpus B. Do
mnii, fubire corporaliter iuramentum: vt in abiuratam haerefin numquam relabi de
beret, et de his partibus egrediens nunquam rediret, fèd cum eo Romam adiens, Apofto
lico fè confjeófui permitteret exhiberi.
Denique his taliter a&is, ad Laurentium Archiepifcopum redeamus; ordinatus
eſt in ſede Salonitanae Eccleſiae, anno Incarnationis milleſimo ſexageſimo, tempori
bus Michaelis Imperatoris, Regum vero Stephani, Crefimiri, et Suinimiri, qui fuit vl
timus Rex Chroatorum. Ifte Laurentius, inter multa alia pietatis opera, fecit Mo
nafterium Monialium S. Benedi&ti, quod fatis abundanter temporalibus praedi
tum fubfidiis, regularibus inftituit difciplinis, ponens ibi religiofàs feminas, quae
iufte cafteque viuentes, fàn&ta conuerfàtione deberent Deo et hominibus com
placere. His temporibus celebrata fuit Synodus in ciuitate Nonenfi, fub Ioanne Car
dinali Apoftolicae fedis Legato: vbi proclamationem faciente Laurentio Archiepi
fopo, Illuftris vir, Demetrius, cognomento Suinimir, Rex Chroatorum, reftituit Ecclefiae
S. Domnii Ecclefias S. Stephani et Sanéfae Mariae in Saloma, cum omnibus earum
bonis. Has fiquidem Ecclefias aedificauit, et dotauit, quaedam Helena Regina,
donans eas Spalatinae fedi iure perpetuo poffidendas; quae ob reuerentiam Re
galium fèpulcrorum, conceffae fuerant quibusdam regularibus ad tempus, qui af
-fidue in eis officiorum minifteria exercebant. ibi namque Magnificus vir, Crefi
mirus Rex, in atrio videlicet Bafilicae S. Stephani, tumulatus eft cum pluribus aliis
Regibus, et Reginis.* Praefuit autem Laurentius Salonitanae Metropoli, annis cir
citer quadraginta; quo quiefcente in Domino, de fubrogandi ele£tione non po
tuerunt effe concordes. Quamobrem voluntas omnium extitit, ad Dominum Pa
pam legationem mittere, fuppliciter poftulando, vt Spalatenfi Ecclefiae de Pafto
re .

a) Gerardum Archiepifcopum Sipontinum, Legatum Summi Pontificis in Dalmatia fuiffe an. io75.
fcripturae Iadrenfes teflantur.
米米米 - Zzz 2

*
556 TH o MA E AR CHI DIA CON I
re idoneo prouideret. Tandem eorum petitionibus fummus Pontifex acquieuit,
dans eis Praefulem Crefçentium, natione Romanum, virum valde egregium, et omni
praeditum bonitate.
‫ي‬y‫*ه‬x
**** }*{ }*{ . }*{ }*{ }*{ }*{ }*{ }*{ }*{ }*{ }*{ }*{
C A P W T XVII.
2PALI TER VINGAR I CEP ERP VT D 0.
MINI VM DALMATIAE ET CHROATIAE.
E. namque tempore Rex Suinimirus mortis debitum foluit, nullumque fuae
pofteritatis heredem reliquit; fic ergo tota regalis fànguinis deficiente pro
fàpia, non fuit vlterius, qui in Regno Chroatorum rite fuccedere debuiffet. Coepit
itaque inter omnes Regni Proceres magna difcordia fuboriri, et cum diuifim, m0
do hic, modo ille, regnandi ambitione fibi terrae dominium vendicaret, innume
rabiles rapinae, praedationes, caedes, et omnium facinorum feminaria emerferunt,
alter enim alterum infèqui, inuadere, trucidare, quotidie non ceffàbat. Verum
his temporibus extitit quidam ex Magnatibus Sclauoniae, qui, cum a fuis effèt
contribulibus multis laceffitus iniuriis, multisque damnis attritus, non fperans ali
ter fe poffè tantis refiftere malis, in Vngariam profe&us eft. Tunc ad Regem
Ladislaum ingreffus, eum alloqui coepit, perfuadens ei, vt ad capiendum Chroatiae
Regnum, et fuo dominatuifubiugandum, exiret; dans ei plenam fiduciam, id facile
poffè complere, cum Regnum illud vacuum, et fine tutela Regalis prouidentiae
remanfiffet. His ergo Ladislaus Rex indu&tus confiliis, abfque mora, coaduna
to exercitu copiofo, venit, et occupauit totam terram, a Drauo fluuio, vfque ad Al.
pes, quae dicuntur ferreae, nullo obice refiftente. Pofthac tranfiuit Alpes, et
coepit impugnare munitiones, et caftra, multaque praelia committere cum gen
tibus Chroatiae ; fed cum alter alteri non ferret auxilium, diuifi ab inuicem, fà
cilem vi&toriam Rex potuit obtinere. Nec tamen vfque ad maritimas regiones
peruenit, fed audiens, quod quaedam gens fui Regni fines intrauerat, in Vngari.
am repedauit. fuit autem Rex ifte, non folum armis ftrenuus, fed religione et
San&itate infignis. Huius temporibus, gens Scythica, in multitudine graui, intra
Vngariae fines irrumpens, magnas hominum frages fecerunt: fèd Ladislaus
Rex, coa&to in vnum fui Regni exercitu, in hoftiles turmas viriliter irruens, di
uino prote&tus auxilio, maiorem partem barbaricae nationis, paffim per campos
ftrauit in mortem, alios vero extra Regni confinia effugauit. . -

Denique Ladislao Rege migrante ad Dominum, Colomanmu, fibi in Regno

fucceffit. Hic, cum effet vir ferocis animi, propofuit totam terram vfqueadma
ve Dalmaticum fuo dominio fubiugare: venit ergo cum multo armorumapparatu,
et obtinuit caeteram partem Sclauoniae, quae a Ladislao fuerat praetermiffa; itaque
ad mare vfque peruenit, vt ciuitates maritimas occuparet. Tuncad $palaten ፅክ}
ciuitatem primo acceffit, petens pacifice, vt fua fè fponte dominatui eius fubiice
rent, nec ante permitterent deſtruiſe et ſua: at vero Spalatenſes, obfirmatis be
ne portis, per murorum circuitum cum armis diffufi, non acquiefcebant Regi, me.
tuentes dominium gentis ignotae et extraneae experiri; quippe nefcientes, quid
, Rex
 G

H IS TO RIA SAL ON I TAN A. 557

Rex de ciuitate vel de ciuibus cogitaret. Tum Rex, et eius Principes, indigne
ferentes, et fe quafi contemtos a Spalatenfibus arbitrantes, coeperunt multa ciuibus -

comminari, et, pöfitis caftris non longe a ciuitate, deuaftabant campanos, prae
dasque, quas poterant, faciebant. ' Vnde fa&um eft, vt Spalatenfes, obdurato ani
mo, cun&ta proponerent fuftinere pericula, et damna potius, quam iugum fufci
perent Vngarorum. Cum ergo fic aliquantum temporis pertranfiffèt, intellexe
runt tandem per internuntios, homines effè Chriftianos, et quod Rex vellet cum
eis benigne agere, fi fe eius ditioni adhuc pacifice fubiugarent: tunc Spalaten
/ès inter fè fa&to confilio, miferunt Crefçentium Archiepifcopum ad Regem Colo
mannum, pacem poftulantes ab eo. Quem ille benigne fu(cipiens, annuit omnibus
petitionibus, quas Spalatenfès fecerant, pro pacis foedere componendo, … Fa&ta
igitur confcriptione omnium, quae hinc inde fuerant ex beneplacito ftabilita, iura
uit Rex cum fuis Principibus, omnia firmiter obfèruare. Poftera vero, die iura
uerunt Spalatenfès, primo quidem maiores, deinde iuniores, poftea vulgus omne,
vt Colomanno Regi, et eius pofleris, ac Regno Vngariae, fübie&i, et fideles omni tempore
permanerent. Tunc Rex ciuitatem ingreffus, valde honorifice a Clero et populo
fufceptus eft, et ea die procuratione affluentera Communi fufcepta, confe&tisque
ac traditis immunitatis priuilegiis, profe&tus eft; inde autem pertranfiens, venit
Tragurium, et deinde Iaderam, a quibus ciuitatibus fimili exemplo fufceptus, fecit
eis libertatis priuilegium, et fic in Vngariam eft regreffüs, anno Domini millefimo
centefimo tertio.

@@ X @@ 爱 @ 英 @@ 盗 @@ X @@ 旁 @@ 茨 @@ 洛 @@

C A P V T XVIII. *

07 ALITER MANASSEs woLz 1 T PR opPRE

C I V Ι ΤΑ ΤΕ Μ. « -

Defun&o autem bonae memoriae Crefçentio Archiepifcopo, ele&tio fa&a, eft adin
ftantiam laicorum, in quendam Clericum de Curia Colomani Regis, qui erat
gratiofus apud eum, nomine Manaffes. Qui confecratus a fummo Pontifice, in
ciuitate manebat, et fàepius in Vngariam proficifcendo, Regis curiam frequenta
bat. Dederant autem Spalatenfès Regi Colomano turrem orientalis anguli; Rex
autem pofuerat ibi Ducem quendam, cum non parua militum mañu, qui erat per
Croatiam exa&tor Regalium tributorum. Contigit autem eo tempore, vt idem
Dux vellet ciuitatem capere, eamque totaliter depraedari. Habito itaque confi
lio cum complicibus fuis, deliberatum eft, hoc non poffè opportunius fieri, quam
fi vellet Archiepifcopus huic confilio confentire: vocatus ergo Archiepifcopus,
venit, confènfum praebuit, diem ftatuit, vt cum vniuerfus populus ad folemnita
tem cuiusdam oratorii de more conflueret, Vngari, qui erant in turri, fupergre
derentur moenia ciuitatis, caeteri verq, qui extra erant, vifo figno, accurrerent;
et ſic ciuitas, ſuorum effoeta ſubſidio ciuium, facile capi poſſe oſtenditur. Et pla
cuit Duci confilium, et cun&is collateralibus eius, et omnia funt ad nutumi prae
fulis praeparata. -

º Zz z 3 Ea
 9

558 Т Н О М А Е. А R С НI D IАС О N I

Еa tempe(tate quidam egregiae (trenuitatis vir, Adriaпия nomine, Latinus

gente, patria Triui/ати, еrat Comes Rettorque fideliffimus ciuitatis: hic ma
gis fuorum ciuium faluti et libertati confulens, quam propriae dignitati, tantae
fraudis nequitiam ciuibus patefecit, et mox ad folum patriae fugiens repedaut
Spalaten/er vero, fatta focietate cum Tragurini,etaliis Daimarini,ponentesvsque.
Фuaque cuttodias, fibitacite praecauerunt. Indieta igitur folemnitate confecra
tionis cuiusdamОratori, quoderatin rupibusmonti, Kirieleian appellati, cundie
ciuitatem fimulauerunt exire, experiri volentes, an verum effet, quodeis praedi
8tus Сomes Adrianus parefecit, fecretum. Protinus ergo circa horam tertiam,
coeperunt, qui in turrierant, tubaschangere, vexilla erigere, per moenia ciuitatis
diffundi: at vero Spalateyes e latibulis exeuntes, concitogradu ad turrim cur.
runt, ignem fuрponunt, moenia fupergretios praecipitant; quotquot itaque in
turrierant, partim fumo fuffocati funt, partim vero infelicifaltu fead terram mi
ferunt. Qui in cimitate erant, gladio ceciderunt, qui autem ad eorum conflue
bant auxilium, ingenti pauore perculfi, trepidi confufique fugerunt Videnser.
go Archiepifcopus, fuae fraudis facinus denudatum, magno confutionis pudore
obduthus, ciuitatem exiuit, nunquam pottea reuerfurus.
Оuo fugiente dicitur vacafe Eccletia quampluribusannis Interimautem
Dabro Ditii Archidiaconus praeerat Capitulo: Соте: vero Cerпесba ciuitatem re
gebat. Iftiambo, vt ferunt, vno confilio prouentus Eccletiae fuis vfibus retor
quentes, electionem Pontificis friuolis dilationibus fuрplantabant.
93 ж 63 ж 633 ж63 ж G3 ж 63 ж69 ж ?? ж 633 ж 63 ж69

С А Р V Т ХIХ.
D E EХ ЕД/Т 1 0 N / 14 D К ЕМУ I у ЕС С Д, Е УПАЕ
оitaque tempore Micha Epifcopus, Caloprefiantii filius, praeerat Eccleбaela.
drenfi, huic promittebat Dabro Archidiaconus Archiepi/Соратит Eccle/iae ура
lateyi s quamobrem multa donaria et xenia confequebaturab eo: fed quod ci
de Pontificatu Spalatino promiferat, nolebat ducere ad effettum. Гuncintane
Ерifcopo, promifit Archidiaconus, talique ipfum calliditate decepit: ftatuit nam
que diem, qua Spalatum veniens, Мiflam caneret, admonitionem faceret, ne tanto
tempore finerent fuam Eccletiam pattore viduatam manere; et inter haec verba,
policitus eft Archidiaconus, primam fe vocem electionis de perfona Epicopi
emifiurum. Ouid piura? venit Epifcopus, miliam cecinit, admonitionem fecit;
fed is, quife in ipfius electionem proclamaturum promiferat, nihil dixit Vi
dens autem Epifcopus ab Archidiacomo fibi fore delufum, vehementer indignatus
recefit, proponens debiram fubie8tionem palatinae Metropoli fubtrahere, et ab
iptius iurisdictione fe omnino eximere. Defun8to tandem MichaЕрifcopo, fucces
fit alter in Eccletia ladrenfi, qui decefloris fuifequens veitigia, inobediens Spalai
пae Eccle/iae permanfit. * e

"
Тunc3palaten/èrelegeruntquendam Gregorium, Clericum ladren/ёт. Ipfeaed
ficari fecit Eccleham Santi Ioannir, quae eft Capella Curiae, fed antequam munus
confecrationis fulcepifiet, morte praeuentus eft. Еrat autem eo tempore Gaudi
1/f
-
 / H IS TO RIA S.A. L ON I T A N A. 59
ut Clericus, natione Spalatenfis,Plebamus EcclefiaeSan&ae Amaffafiae,eleganti flatura,
et inter ceteros litteratior habebatur. Erat autem filius Cocini, nepos Carochule,
potens homo; multorum enim erat cognatorum et afpium populofitate praedi
tus. Hic ergo Spalatinae Ecclefiae Archiepifcopus eft effe&tus a), Plebanatum
vero Ecclefiae San&ae Amaftafiae contulit nepoti fuo Madio Primicerio fratri Ioan
mis Mefagalia, quia patronatus iure fpe£tabat ad eum. Fuit autem Gaudius ifte gra
tiofus fàtis apud Reges Vngariae, quippe, vt elatus homo, eorum Curias frequen
tabat, ordinatus fuit anno Domini MCXXXVI. tempore Cernechae Comitis. Vixit
autem in Pontificatus culmine fere XL. annis. Fa&tum eft autem, vt Deffa Ma
cbarelli Tragurienfi foret Ecclefiae in Epifcopum confecrandus: vocauit ergo
Archiepifcopus ad confecrationem celebrandam fecum dumtaxat Epifçopum Chroa
tenfem. Qui veniens et videns proceffüm Archiepifcopi, contra canonicas infti
tutiones fieri, prohibuit, dicens: non debet Archiepifcopus cum vno Epifçopo fòlummo
do eleéio confècrationis munus impendere. Gaudius vero, tantae fimplicitatis, immo
temeritatis erat, vt diceret: quia pallium mihi eft loco alterius Epiféopi. . Tunc Epi
féopus Chroatenfis, vtpote vir difcretus et cautus, volens honoris fui euitare peri
culum, afcendit in ambonem, et coram omni populo proteftatus eft: quod non vo
luntarius, fèd inuitur, et coa&us, Metropolitano fùo in hac parte parebat. Tandem con
fecratione huiusmodi celebrata, protinus apud fedem Apoftolicam fa&um Gaudii
Archiepifcopi diuulgatum eft. Summus vero Pontifex, miffo Apocrifario, iu(fit
tam Archiepifcopum, qui ordinauerat, quam Epifcopum, qui ordinatus fuerat,
ab adminiftratione fuorum ordinum perpetuo amoueri. Epifcopum vero, qui
proteftationem fecerat, decreuit a culpa fuiffè immunem. quod et fa&um eft.
Poft haec idem Archiepifcopus, longa paralyfis aegritudine diffolutus,apud
Monafterium San&fi Benediéfi diu iacuit; fed eo adhuc viuente, fubrogatus eft ali
us Archiepifcopus, Abfalon nomine, Vngarus natione. Quo defun&o,tertiusquo
que fubftitutus eft Archiepifcopus, Petrus Lombardus b), qui, cum ad eundem Gau
-
* * * dium

a) De confecratione Gaudii Archiepifcopi, Pal V. nuntior ve/tror, debita benignitate fiifepimur,

lioque ei iniffo, per Vbaldinum Diacomum Cardi et ad petitionem illorum, fùper eleétione, vobis et
nalem, quideinde fuit Pontifex Lucius tertiur, ex Eccle/fae ve/trae volenter vtiliter prauidere, Vene
tat bulla Innoc. II. relata de Regno Dalm, et Croat. rabilem fratrem mo/lrum quondam Narnienfem
lib. III. cap. XI. -
Epi/copum, virum /iquidem litteratum, home/tum,
b) De Petro Archiepifcopo, qui fuerat prius . prouidum, et difcretum, in Archiepifcopum vobis
Epifcopus Narnienfis, extat eiusdem eleétionis comceffmur, et patrem /piritualem, atque anima
exemplum fequens: Alcxander Epifçopuf, Seruut rum veftrarum paftorem duximur /tatuendum. Ad
Seruorum Dei, dilectis filii, vniuerſo clero et popu plenitudinempontiſcaliroſicii oſiendendam,ei Pal
lo Salonitano, Salutem et Apoftolicam benediéfio lium de, B. Petri corpore /iimtum, exbibenter, vt
mem, Illa deuotionir /inceritar, et puritatii con per eiur /olicitudinem et prouidemtiam, /piritua
famtia, quam circa matrem veftram, Sacrofun libur et temporalibur valeatis proficere incremen
&iam Romamam Eccle/ìam, et perfomam mo/lram tis. Illum itaque cum gratia /edir Apoßolicae ac
habetir, in hoc euidemter apparet, quod Venerabi nofira, et cum fui oficiiplenitudine, ad vor, et com
lem fratrem moßrum, Iulium Premijfimum Epi/co mi//am /ibi Eccle/ìam, ducentv Domino, venientem,
pum, et dile&um filium noßrum Petrum S. Euſta vniuer/îtati ve/irae duximur attentiur commen
chii Diacomum Cardinalem, /icut ip/î idem nobir damdum, per Apo/lolica /cripta vobis praecipiendo,
infinuarunt, benigne recipere, et honeffe cura/iir mandamur, quatenus cum benigne, ac reuerenter
ertra£tare, Pro tanto itaque charitati* feruo recipiatis, et debitam ci obedientiam, tanquan
j-e,et fidei confiamtia, gratiarum vobis aëtionerper Archiepi/copo veßro, impemdatis humiliter, et ho
:/òluenter, et Jîncera in Chrißi vi/ceribur carita norem; decimar, et alia, quae de iure parochiali
te vor diligente, P. Abbatem S. Stephani, F 0. ºt ipfùm contingunt, illi /ine contradiäione aliqua
perfol:
 560 TH O M A E A R C H ID I A C O N I

dium gratia vifitationis accederet, vidit eum adhuc Epifcopalem annulum geftare
in digito: quamobrem vehementereum redarguens, extraxit annulum de eiusdi
gito, et abfceffit. Fuit aytem Petrus ifte, primo Epifcopus Narnienfis, vir magnae
fcientiae, et bonorum morum a&ibus decoratus. Erat autem praecipue erudi
tus in fcientia phyficali, ita vt refpiciendo in faciem fàni hominis, praenofceret,
guo aegritudinis genere, et quo foret tempore inuadendus, quoue medelae anti.
doto poffet languoris euitare difcrimen. Hic itaque, cum aliquot annorum cur.
riculis, Salonitanae feliciter praefuiffet Ecclefiae, profe&us in Vngariam, mortis de
bitum foluit, fepultusque eft in Ecclefia San&ae Mariae in Alba, ob cuius laudabi
lis vitae conuerfàtionem, in magna veneratione ab incolis regionis illius eius tu
mulus habebatur.

音98※8鈔 ↔8※險分 ↔8發* 給8發的 ↔3※* ↔8※ ↔ ↔8粥

C A P v T XX.
D E EP I S COPA T P P HA R E N W I
nterea vacante Ecclefia Iadrenfí, tres eiusdem Ecclefiae Clerici, ad Pontificatus
honorem certatim afpirabant; videlicet Lampredius Marichnae, Petrus Camofi,
et Martinus Manzauini. Comes vero ciuitatis erat eo tempore Pettama. Hic coe
pit fouere partem Lampredii, fperans, fè cum eo fuauius viuere, eo, quod nec ipfè
per fe fuperbus, nec erat de fuperbo fànguine procreatus. Tandem Lampredius
ifte Iaderenfis Epiféopus eft effe&us. Ifte primus fub Patriarcha Gradenfi pallium
obtinuit ab Anaftafio Papa anno MCXLV. a) erat eo tempore quidam Luccarum fi
lius Duimi Ciclae, Archidiaconus Ecclefiae Spalatenfis : hic dolens, quod Iaderenfer !
a Salonitana Metropoli fe eximere laborabant, petiit a Clero, et populo confiliumet
expenfas, promittens, /e in perfòna propria ad fèdem Apoflolicam acceffürum, et priui
legium Salonitanae Ecclefiae contra Iaderenfium molimina allegaturum. Sed tanta erat
inuidia contra Archidiaconum fupra di&um, vt non acquiefcerent di&tis eius,im
mo absque omni pudore in faciem eius refponderunt, dicentes: nolumus, quod ali.
quid boni per te lucretur Ecclefia Spalatenfis. Ad hanc refponfionem perturbatus
Archidiaconus, filuit, nec de fa&tohuiusmodi fe vlterius intromifit. Et, quia tunc
vacabat Archiepifcopo Ecclefia Spalatenfis, facile Iaderenfès fine contradi&ione po
tuerunt exemtionem fuae Ecclefiae obtinere.
Iftis vero temporibus, ficut ab antiquo, infulae Pharonet Brachia, erant dioe.
cefes Ecclefiae Spalatenfis, Archipresbyter vero erat in eis quidam Cernata Sacer.
dos Capellanus de Spalato. Praedi&i autem Clerici, qui ad Epifcopatum anhela.
.uerunt, coeperunt inimicari Comiti ob fauorem Lampredii; qui volenseos fibi pa.
CatOS

perfoluenter: fame, /£ im eiur obediemtia humiliter
perman/êritir, et ip/îur /aluberrimir monitir ac
quieſccre volueritis, vos, et Eccleſfam veſtram, ſ
cut credimus, et ſperamur, ſpiritualiter et tempo
raliter fùfcipietit, auxiliamte Domino, incremem
tum. Si quis autem veßrum, aduerfur cum con
tumax inuentur fuerit, vel rebellir, /emtemtiam,
quam idem /irchiepi/copu* im illum propter hoc ca
momice promulgauerit, mor auéiore Deo ratam et
firmam habebimur. Dat. Feremti VI. Nom. Iulii.
Vide Ferdinandi Vghelli Italiae facrae Tom.
I. de eodem Petro Narnienfi Epifcopo.
a) Hic latet error Chronicus; naim Eugeniur
vixit vsque ad an. MCLII!. cui dein fucceffit Ana
/fa/ur, vide cap. XI. lib. III. de Reg. Dalm. et
Croatiae.
 H IS TO RIA S.A. L ON I T A N A. 561.
catos efficere, vni confenfit Epifcopatum Apfarenfèm, quem cumduobus aliis Epi
fcopatibus, fcilicet Veglienfi, et Arbenfi, e fubiectione Spalatinae Ecclefiae fubtraxer
rant, Martinum a) vero fecit eligi ab infùlanis, expulfo Archipresbytero Ecclefiae,
Spalatenfis. nam Comes praedi&us, cum Vemetis earundem occupauerat doninium
infularum. Et quamuis Martinus poteftate Iadrenfis Comitis fuiffet ele&us, noluit
tamen Iaderae confècrari, fed profe&us Ragufium,confecrationem fufcepitabAn
drea Arcbiepifcopo Ragufino, et ab Epifcopis Dulcinenfi et Suacenfi, et nullam fubie
&tionem faciebat Iaderenfi Ecclefiae, fed Spalatenfi debitam reuerentiam exhibebat
quandoque. Vacante autem tunc temporis Ecclefia Spalatenfi, quidam Cardinalis,
vir magnae au&toritatis, et eximiae honeftatis, per torum Regnum Vngariae lega
tionis officio fungebatur: hic cum non modicam feciffèt moram Spalati refiden
do, effe&us erat familiaris omnibus et amicus, fingulos enim pro meritis chari
' tatis vifcere confouebat. Fa&um eft autem vt eo tempore congregaretur Cle
rus Spalatinae Ecclefiae, pro Archiepifcopo eligendo; et tandem praemiffo tra&ta
tu de ele&ione cuiusdam in Archiepifcopum, vt moris eft, omnium vota in per
fonam eiusdem Cardinalis concorditer conuenerunt." Itaque ele£tionis folemni
tate deuote ab omnibus celebrata, protinus Ioannes Comes, coadunata populari
multitudine, ficut folet interdum Laicalis ruditas notos contemnere, ignotos âp.
petere, certa refpuere, incerta diligere: veniunt ad eundem Legatum, labris ex
ira trementibus, clamorisque vocibus, et tunc concionari incipiunt, dicentes: quod
alias eum diligerent, et vellent per omnia reuereri, fed non confentiunt vt eorum Arcbie
pifcopus efficiatur. Tunc, fubridens Cardinalis, benigna eos allocutione fedauit,
dicens: Viri Spalatenfès, non conuenit fapientes pro nihilo concitare tumultum, et quafi
aliquid foret grande fcelus admiffüm, in tantae feditionis fèandalum tam facile pro/ilire.
Nam fùper eleétionis faéto, vnde nunc turbulentis animis accefftis, oportet vos effe pla
catos ; quia mea voluntas magis concordat vobifíum, qui non vultis, quam cum Clerico
rum votis, qui me in fùum defiderant Pontificem promouere: nec tamen propter veftras
voces eleéfionem hanc refpuo, fed quia maioris apud Deum meriti exiflimo, haec effè
vniuerfalis Ecclefiae negotia, quae exequenda comporto. Ad Clerumque conperfüs,
ait: Quia me fincero affeéfu diligitis, gratias refero, eleéfionem autem véram in ali
um transferatis. ** -

Poft haec Cardinalis ifte, reuerfus ad Curiam, transa&is aliquotannorumcur.

riculis,Summus Pontifex eft effe&tus, nomenque ipfiusfuit Gregorius O&auus. Tem
poribus autem Domini Alexandri Papae III. miferunt ad eum Spalatenfes Clerici,
humiliter poftulantes, vt Paftorem eis concedere dignaretur: qui eorum petitioni
benigne annuens, direxit eis Girardum, patria Veronenfèm, et Curiae Capellanum.
ui ab eodem Summo Pontifice confecratus, valde honefte decenterque acceffit
ad regimen Ecclefiae Spalatenfis. Eo tempore Spalatenfès, et tota paene Dalmatia,
fubiecerunt fe Conftantinopolitano Imperio: quamobrem Spalatini ciues coeperunt
rogare Girardum Archiepifcopum, vt ad vrbem Regiam proficifcens, fidem pro
fe, et pro ciuibus, Imperatoriae Celfitudini iureiurando firmaret. Sed cum nollet
acquiefcere propter mandatum Papale, ciuesque inftando, quafi vim facerent,
- + Venera

- a) De Martino vide cap. XIII. lib. III, de Regno Dalm. et Croat.

米光光 Аааа
562 TH OMIA E ARCHIDIA CON I

Venerabilis Girardus ad Alexandrum Papam fe contulit, petens ab eo confilium,

quid fuper fa&o huiusmodi fibi foret agendum a): Dominus vero Papa, ipfius in.
debitae moleftationi compatiens, praefecit eum Ecclefiae Sipontinae, retenta ni.
hilominus adminiftratione Ecclefiae Spalatinae.
※※米×米米米×××米米米米米米米※米×兴米※※米减米米兴
C A P W T XXI.
: D E co NFL 1 C Tr D rc Is R E L Es c /rM
- S P A L A T E N S I B V S.

Fº autem his fere temporibus quidam Croatorum Dux, nomine Reles, vir po.
tens, et ferox nimis. Hic, quia Spalatenfi ciuitati praeeffe ardentiffime cu
piebat, ciues eius nunc promiffis follicitans, nunc minis terrens, laborabat multi.
farie, vt fè affumerent in Re&torem: fed Spalatenfès nullatenus fle&ebantur, de
teftantes prorfus regimen viri Sclauigenae experiri. Tunc Dux ipfe coepit pa
lam aggredi ciuitatem, bellum inferens valde durum, ita, vt vsque ad muros ar
matis equitum cuneis appropinquans, multas hominum et animalium praedas
ageret b). • Spalatenfès vero, exire contra tantam armorum multitudinem non prae
fumentes, fèfè intra moenia tuebantur; aliquoties vero clanculo exeuntes, hoftes,
vt poterant, offendebant. Fa&tum eft autem, quod tempore quodam Dux
Reles coadunato grandi exercitu, caftra pofuit e regione ciuitatis, coepitque fucci
dere vineas, et arbores quasque fru&iferas detruncare. Tunc Spalatenfès, triftes
et gemebundi fua damna emifius infpe&antes, miferunt ad Ducem nuntios, ver.
bis pacificis poftulantes, vt a tanta Spalatenfium vexatione ceffàret, et cum eis ami
cabiliter de pacis compofitione tra&taret. Ipfe autem, vt erat peruerfàe mentis
homo, multoque intumefceret fuperbiae faftu, talia nuntiis verba refpondit: non
ceffabo, donec omnia vineta veftra ita proflernam, vt tantum vini non inferatur in ciuita.
tem, quantum poni po/it in Calice ad minifterium vnius Miffae. Reuerfi autem Nun
*
til
*

a) Controuerſia Spalatenſium cum Gerardo tiomibur, eamdem controuer/îam fine congruo difi
Archiep. ex fequenti bulla coniici poteft, fuifTe miuit, et vor ab huiufmodi exaéfione ab/olucm, ad
eo tempore, quo Archiepifcopus pro negotiis ciui
exemplum bomae memoriae Gaudii quondam Archi
tatis irét in Vngariam vel Conftantinopolim, et epi/copi, vobis libertatem, quam habcbatis, auéio
Clerici quoque tenerentur contribuere, ad quam ritate Pontificali corroborauit, quam vtique liber
contributionem faciendam Girardus aflentire no tatem, ve/frir iu/?ir poſtulationibus grato con ur
luit. Bullae autem verba haec funt: renter agjen/u, deuationi ve/frae autoritate Apo
Alexander,dileéiir filiij,vmiuer/îr Clerici* Spala /tolica confirmamur, et praefemtir /cripti patroci
tem/ hur. Quotiemr ab Apo/tolica Sede fùper aliqua mio commumimur ; /latuemter, vt mulli omnino ho
re confirmatio po/tulatur, ad concedendum debe minum liceat hanc paginam No/lrae confirmatio
mur faciler inueniri, et rationalibur votis gratui mis infringere, vel ei aliquatemur contraire,/íquit
tum impertiri con/en/um. Conftitutur / quidem autem hoc attemtare prae/um/erit, imdigmationcm
im prae/entia Noßra, Venerabilir frater mo/fer,Ge omnipotentir Dci et BB. Petri et Pauli, Apoftob
raraur Archiepifcopur ve/fer, propo/itanobis affer rum eiur,/e mouerit incurfurum. Dat. Vcruli XII.
tiome, mon/lrauit, quod, cum inter Laicor, /uper Kalend. Iulii.
Eccle/ìr, quar temetir, grauir effet quae/fio exorta, b) Ex co, quod Reles, Dux Croatorum, in Spa
et Laici dicerent, quod Archiepi/copur ve/fer,quam latenfem agrum impetum fecerit, apparet, Croa
doadImperatorem Conſtantinopolitanum velRegem tiam prope Spalatum fuiffe, prout idem quoque
Vngariae effet iturur, adiutorium facere deberetir, ex cap. XXX. elicitur; quamuis fupra cap, VII,
praediäur Archiepi/copur, auditir et cognitit ra vltra montes Croatiam pofuerit.
*
 H IS TO RIA S A L O N IT. AN A. 563
tii retulerunt ciuibus triftia Ducis refponfà. At illi fufpicientes ad coelum, dixe
runt: Deus omnipotens, fùperbiae deteftator ! contere illorum arrogantiam, noramque
affiiéfionem, quam ab eis iniufte patimur, mifèricorditer intuere.
Modico autem dierum transa&o fpatio, et ecce Dux ipfè, vt erat folitus,
venit cum magno armorum ftrepitu, et appropinquans vfque ad moenia ciuitatis,
infultansque armis et vocibus, ciues anxios, et tremebundos ad proelium prouo
cabat. Mox autem quidam audaciae fpiritus incalefcere coepit cordibus Latino
rum, et arreptis fubito armis, per portas conftipatim erumpunt, et diuinum in-,
uocantes auxilium,binas acies inftruunt. Tunc dùobus probioribus, duo dantes
vexilla, praeceperunt omnibus armatis, vt altera pars vnum, altera vexillum al
terum fequeretur; hortantesque fè ad inuicem, protinus fè hoftibus oftende
runt. Videntes autem Sclaui, ex infolito Latinos a) ex fuis latebris exiffe, mul
tum laeti effe&ti, ftatim ad eos acies dirigunt; noftri vero, vt erant praemoniti,
vna pars paulatim hoftibus a facie appropinquat, altera vero pars a tergo giran
tes, ex infidiis fpeculatur. Tunc, conferentes inter fe manus, coeperunt fortiter
I praeliari; fubito autem hi, qui erant in infidiis, prodeuntes ad auxilium fuorum
accurrunt. At vero ſenes per plateam oberrantes, ſupplices manustendebantad
coelum; mulieres vero, pueri, et puellae, perfpicientes per muros, ingenti pa
uore animis palpitabant; facerdotes, et clauftrales in Ecclefiis proftrati diuinum
adiutorium implorabant. Et, ecce! nutu Dei, Dux ipfè fuperbus, primus iaculo
cecidit: et ftatim diffolutae funt acies eorum, et coram noftrorum gladiis fugi
entes, paffim per campos proftrati fùnt, corruitque multitudo ex ipfis. Tunc
Spalatenfer, de fuis hoftibus patrata viétoria, cum gaudio redeuntes, amputaue
runt caput ipfius nequiffimi Ducis, et in poffurio b) fufpenderunt. Et fic peftis
illa quieuit. .

-冷8業8幹- 母令3卷8令 ↔3料8令3--冷3嫌8令羽--器令8灘8@爭--母令3齡8令--母令3業3↔ ↔8業8斡

C A P W T XXII.
E) E R A V NER? 10 4Å? C H I EPISCO P0,
M". tandem bonae memoriae Girardo Achiepifçopo, in hoc totius Ecclefiae Spa
latinae refedit confilium, vt meminem eligerent, fèd a fede Apoflolica paflorem
idoneum poftularent. Tunc miferunt Legatos fuos ad Curiam, Sacerdotem quen
dam Ionium Sacriftam, et quendam alium; qui accedentes ad pedes Domini
Alexandri Papae, petitionem Spalatenfis Ecclefiae humiliter porrexerunt. Erat au
tem tunc temporis magna controuerfia inter Clericor Callenfey, Tufíiae ciuitatis, ex
vna parte, et Raynerium eorum Epifcopum, ex parte altera, fuper quibufdam iu
ribus Ecclefiae ipforum, fteterantque ambae partes diu in curia, implacabiliter li
tigantes. Cumque non poffet inter eos tumultus huius difcordiae mitigari, Do
minus Papa hanc viam inuenire voluit, fomitem tanti rancoris vtiliter extinguen
di; itaque abfoluit Raynerium ab adminiftrationis vinculo, quo Calenfi Ecclefiae
_ fuerat

a) Animaduertendum eft, auétorem Spalatem- b) Poffurium, locum poß turrim pofitum fi

fer Latinor vocare, Croator vero Slauor, multis- gnificat, et nunc corrupte po/fire dicitur, idem-.
que in locis hac diftin&tione vti. que fignificat, prout etiam c. XXVI.
光光光 Aa a a 2
564 - "Г Н О М А Е. АRСН I D IАСО N I

fueratalligatus: et quia (ciebat, eum virum valde habilem regimini pattorali,

vocatis Ecclefiae Spalatinae nuntiis, dedit ipfum illis in Patrem, et Pattorem filae
Есcle(iae deducendum. Гunc Clerici Callen/er, licet ipfum odiis et vexationibus
profecutifuifient; multum tamen triftes de amifo pattore effetti, ad propria funt
reuerfi: Raynerius autem, fufcepto dignitatis pallio, gaudens etlaetus, cum nun
tiis iter arripuit veniendi Defcenderuntergo Raиептат: habebar autem Каупе.
rius Archiepi(copus vafa argentea non modica, pecuniam, et indumenta Pontifi
calia pretiola. Сum autem timerent in mari latrocinia piratarum, noiuerunt
praedittas opes fecum in naui portare; fed includens eas Archiepifcopus in quo.
dam dolio, recommendauit feruandas apud Santiae Mariae Mona/terium de Portu
Кашеннate, mandans, vt nulli hominum illud depofitum traderetur, nifiad manus
cuiufdam feruientis fui, quem eis praefentem oftendit: tunc, confcendentes na
uem, profetti funt. Сum autem peruenifiet ad ciuitatem, cum magno tripudio
Сleri populique fufceptus eft. Соеpit autem Ecclefiam multa prudentiaguber
nare, emendare Сlericos, populum inftruere falubribus documentis, facultates
Есclefiafticas vigilantiftudio ampliare.
Sed nuncad Martinum, Epi/Сорит Infilarum redeundum eft. Нic, cum ef
fet fenex, quadam valetudine comprehenfus, quafiamens effettuserat. Infilani
vero, eius amentiam non ferentes, expulerunt eum, et accedentes ad Eccle/iam
Spalaten/ёт, elegerunt Luccarит, filium Duуті Сіclae, Archidiaconum eiufdem Ес
clefiae, qui praefentatus Raynerio Archiepifcopo, confecratusettab eodem. Per
idem fere tempus, Dominus Alexander Papa, tempore(chifmatis, nauigauitab Ари
ha, et venit ad Infilam Li/ат. Statim autem, vt praefenfit Rayneriи, Агchiepi
fcopus, praeparatis nauibus multis, cum magno Comitatu Cleri, et Nobilium
ciuitatis, venitadeum, deferensei cibaria, etxenia multa. Теntabatrogareipium,
vt ad Spalaten/ёт оrbет, quae prope erat, diuertere dignaretur; fednon acquie
uit Papa, feltinabat enim ire Venetiar, ad componendum cum Frederico Imperato.
re. Naulgauit ergoinde, et venit Iaderат: iuit autem Rayneriи, Агchiepico.
pus cumeo. Тunc Martiпи Infularum Epifcopus, recuperata fanitate, iam
compos mentis effectus, querelam Domino Papae de fua expulfione, et de Lисса
ri intrufione, depofuit; Summus vero Pontifex, auditis et cognitis caufae meritis,
Lиссатт depofuit, Мartinит vero ad fuam (edem remiiit. а)
Еo tempore Eтапие/inclytaememoriae, apud Confiantinopolinimperabat; to.
ta autem Dalmatia, et Croatia vniuerfa, fubiecta eratprincipatui eius. Ipfeautem
erat benignifimuscirca omnes fibifubiettos, non tributorum exactor, fed diuitia
rum fuarum liberaliffimus diftributor. Оmnes ad fe venienteshonorabat, omni
bus impenfasex fifco regio exhibebat Recepta etiam computatione capitum
ciuitaris Spalateyi, mittebat (tipendia omnibus: infantibus etiam in cuna iacen
tibus, fingulos aureos dari faciebat. Мittebat autem Ducesfuos, cum magno ap
paratu armorum, portantes profumptibus pecuniam copiofam: qui veniebant,
et tenebant ciuitates maritimas, et magnam Croatiae partem Itaque Spalaten/er
rogauerunt Rayneriuт Аrсhiepiicopum,vt pergeret confantinopoliт, adImperialem
Сuriam viitandam; qui gratanti animo acquiefcens, aflociatis fibialiquot de No
bilibus
а) De Martino Epicopo Pharae, vide c. XIII, Lib. III. de Reg. Dalm. et Croat.
t,
 Н I S ТО R I А S А L О N I Т А N А. 565
bilibus cititatis, Confiantinopolim profettus eft; ingrefusque ad Eтатиelem Im
peratorem, ipfumque exparte fuorum ciuium multum reuerenterfalutans, valde
honorifice ab Imperatore fu(ceptus eft, et quamdiu ibi manft, fatis venerabiliter,
impenfis ex Сuria affluenter exhibitis, procuratus eft. Сum autem redeundi li
centiam a Principe poitulafiet, donauit ei munera pretiofa fatis, et non pauca;
ficque ad Eccletiam filam, gaudens et locuples eit reuerfus Fuit autem Rayne
riи, vir valde conftans, et intrepidus, necpatiebaturaliquid de iuribus et facul
tatibus Ecclefiae deperire: vnde factum eit, vt quodam tempore iret ad топ
гет Ма/arит, vt exquireret quaedam praedia Ecclefiae, quae a Sclauis occupa
ta detinebantur. Еt cum faceret circuitum cum his, qui terrarum illarum habe
bant notitiam, ambiendo, et limitando eas per fuasextremitates: ессе Nicolau, qui
dam cum fratribus, et parentelafua, quierantexgenere Сacitorum, de fatto Ar
chiepiicopivalde dolere coepit, et conuocata populari multitudine, in magnofu
roris impetu Raynerium circumdantes, exclamauerunt: Оуid tu pe/ne Praeful et
inique, contra пor agere coпari, 2 Митquidputarpoje по eiicere de polje/ionibus ter
ritorii patrum et antece/oruт поiroruт? пуi in continenti recedar, bic die, citae tuae
oltinus erir. Raynerius autem, vt erat conftantifimus, nil eorum minis perter
ritus, libera, et intenfa fatis voce refpondit, dicens: non veirum e]t territoriит, ct
a/eritis,/ed polje/io Eccle/iae В. Donnii, a cobi; batteти, cfirpata. Аd hanc vocem
omnis multitudo Sclauorum, arreptis lapidibus, in eum vnanimiter proiecerunt;
tamdiu dextris furentibus debachantes, donec exanime corpus, fub magno aceruо
lapidum dimitterent, et abirent.
Viri autem illi, qui Praefillem fuerant comitati, videntes, Sclauorum rabiem,
in eius fore mortem fuccenfam, cucurrerunt ad ciuitatem, tantum malum ciuibus
nuntiantes. Сiues autem, fubitaneo rumore attoniti, repente ad arma concur
runt, et aliquidam per mare, alii per terram, ad потет Crafim, vbi (celus per
petratum fuerat, venire accelerant properanter. Vt autem peruenerunt ad lo
cum, ecce Pontifex miferandus, fub illa lapidum congerie, quai tumulatus iace
bat; hottes omnes recefierant. Тunc extrahentes eum, nauique extincta impo
nentes membra, cum magno lustu et moerore, ad ciuitatem duxerunt. Сlerus.
} autem, praeparatis de more folemnibus exequis, vnacum Populo extuierunt cor
pus Pontificis, etfepelierunteum in Ecclejia Sanái Benediāi. Еrat autem eo tem
pore Sacerdos quidam, nomine Micha: hic, cum de fuis excefibus a praeditto
Аntitite faepe argueretur, in magnum exarferatodium contra eum: non enim
erat homo, qui de correctione proficeret in melius, fed qui deficeret in deterius.
Нicergo videns, quod mortuuseratinfectator vitiorum fuorum, laetus effectus
eft, et quatiinfultans morti eius, dixit quibu(dam complicibus fuis: Date тibi
polит афиae, or po/in dicere, quia /aper/ter/йт ili maligno Praefili, qui me quie/cere
попуinebat. Et cum datam aquam ex voto bibifet, ftatim feiecit in lectum, а
quo numquam furrexit, fed paulo poft vita decefit. Spalateyer autem, fattain
quititione de interfectoribus Archiepicopi, aliquos inuenerunt, quos itatim pati
bulis fufpenderunt Sed Deus omnipotens, non diu permifit tam nefarium fce
lus fine manifefta vitione manere: nam quotquot in effutione innocentis (angui
nis impias extenderunt manus, poft modicum tempus, alii fame, alii gladio, alii
pette, cum fua potteritate confumtifunt. Оbit autem Venerabilis Rayneriи: П.
- Аааа 3 №onas
 еи

566 тном Ав Аксни pl Асом I

Nonas Augufti, Anno Domini М. С.LXXX. Praefuit veroЕсcleбae annis quin
que Poit cuius decelium,spalaen/erroganeruntferulentem eius, quatenus Ка
uennam pergeret, depofitumque Archiepicopiad Eccle/iат Spalaenjёт deferret.
Ipfe autem, cum effet fidelis et bonus, acquieuit ciuibus, et praeparato nauigio,
perrexit каиетат: miferunt autem cum ipfo quendam deriсит,nomine Radian
Маrule. Гunc oftenderunt depofitariis quaedam interfigna Archiepilcopi; et
quia ille idem erat, ad cuius manus depобtum illudiuferat Archiepicopus tradi;
reddiderunt totum illud dolium, in quo fuerant opes illae reclufae; receptis vero
omnibus, reuerifunt De rebus itaque illis, quaedam Eccletiae datae (unt, de
aliis fecit communitas voluntatem fuam.

29:39,39393939393939393939:39:39:39:39:39:3339:39:39:39:39:39:33:5
С А Р V Т XXIII.
Д Е РЕТА 0, ЕТ 41, ТЕА 0 РЕТА 0, 4 R
С Н 1 Е Р 1 УС О Р 1 %

р: mortem vero Eтатией; Imperatori, cum redifient Spalatenfe, ad dominium

инgarorum, elettio facta eit de quodam Petro итgaro, filio Chirilen, quierat
nobiligenere ortus. Сum ergo confecrationismunus fuifiet adeptus, primoРon.
tificatus fui anno, conuocauit vniuerfos Epifcopos fuffraganeos fuos, Abbates
etiam, et omnes Ecclefiae perfonatus habentes, cum vniuer(о Сlero, et celebrauit
Prouincialem Synodum, in Bailica Sanёi Andreae, quae dicitur Pitta. In hacSy
nodo multa bona fuerunt ftatuta; tunc limitatae fuerunt Dioecefes cuiuslibet
Ері(copatusa). Corbauia, cum effet Parochia Eccle/iae palaten/ir, voluit eam Ar
chiepi(copus fibi detrahere, et in ea Epifcopatum facere Metropoli Spalatinae fub
ie8tum: quod et factum eft. Nam ex voluntate Cleri illius Prouinciae, qui ad
Synodum venerat, ordinatusettpriти, Ерусори, Стbauiae, Matthaeus Marulae,Са.
nonicus Ecclefiae Sancti Domnii, iuuenis quidem aetate, fed honeftae conuerfa
tionis, et (obriae vitae. Denique perattoSynodaliconuentu, quaecunque ibi (ta
tuta fuerunt, Apoftolicis funtauribus intimata. Dominusvero Рара, арprobans
vniuerfa, pondus auttoritatis Romanae Eccletiae eis imprimens, confirmauit. Igi
tur Petrus Archiepifcopus, modum Pontificalisacrimoniae paulisperexcedens,coe
pit cum Canonicis Ecclefiae fuae contentiofeagere, volebat enim quaedam iura
eorum infringere; propter quod ambaepartes multum exa(peratae, adRomanam
fe Сuriam contulerunt; cumque caufamhuiusmodi, Apoftolico confpettuiprae.
fentaflent, quidam de Сardinalibus auditor partibus datus fuit. Ventilatis ergo
Фuaetionibus vtrorumque, pax et compofitio inter ipios reformata eit, et ficad
propria funt reuerfi.
Роft modicum vero tempus, Petru, Archiepikори, in Vngariam profeaus,
nefcio qua caufa, ad Epifcopatum Coloceyi, Eccle/iae translatuseft; praefuitautem
Spalatinae Eccle/iae annis duobus. Нuicfuccefit alter Petru, Abba, Santii Marti.
f1f

- а) Vter ex his duobus Petris Archiepifcopis, atiae, incertumeft;fed poflerioremfuille, proba.

diflributionem dioecefium feceritan.МСLXXXV. bilius efi.
- de qua lib. III. cap. XIII. de Reg. Dalm. etCro- *
 HisToR 1A s A Lo N ITAN A. 567
ni de Pannonia, vixitque in Pontificatu Spalatinae fedis annis quinque. Histempo
ribus, defun&to Martino infülarum Epifcopo, Nicolaus Manzauini,nepos eius, ambitio
nis ardore fuccenfus, tantum follicitauerat Infülanos, quod ab eis in Epifcopum e(t
ele&tus. Praefentatus ergo Spalatenfi Archiepifcopo, manum confecrationis fibipo
ftulabat imponi: Archipraeful vero, eius deuitansverfutias, fciens eum callidum
et dolofum, minime admittebat ; tandem inftantia ciuium fuperatus, promifit fe
die Dominica, quae craftino futura erat, eorum fàtisfacere voluntati. Nicolaus
vero indigne ferens dilationem Archiepifcopi, ipfà no&te iter arripiens, perrexit
Veronam, ibique Dominum Papam, Lucium, quibusdam machinationibus circumue
niens, confecrationem ab eo petiit, et accepit., Vacante autem Ecclefia Iadrenfi,
Nicolaus ifte in Archiepifcopum eft ele&tus, qui ele&ionem temere fufcipiens, abs
que licentia Apotolicae fedis, adminitrationi Iaderenis Ecclefiae fe impudenter im
merfit; quamobrem Dominus Innocentius Papa eum vtraque dignitate priuauit.
川
Iufülani vero Spalatum accedentes, elegerunt in fuum Epifcopum, Micham, nepotem
Picii, Canonicum Ecclefiae Spalatenfis ; hic in Ecclefia Spalatina confecrationem
fufcepit, et pergens ad Apoftolicae fedis Praefulem, confirmationis refcriptum ob
tinuit, vt deinceps Epiféopatus Pharenfii, antiquae Metropoli Spalatinae, tamquam
matri fuae, iure perpetuo adhaereret. - º

卡邻爱弥路溶旁爱旁爱洛必爱爱爱洛激路路旁桑爱路旁路旁激激洛、洛8斜
C A P V T XXIV.
DE BEA? NA P D 0 , A İP C H I E P1 $ C 0 P0.
o tempore illuftris vir, Bela, Vngariae Rex, miffis Apochrifàriis ad Apoftolicam.
- fedem, fupplicauit Domino PP. Innocentio a), vt iuberet reliquias B. Ladislai
Regis fùbleuari, et in loco decentiori componi, ac ipfùm in Sanétorum catalogo decerneret
adfcribendum: cuius petitioni fummus Pontifex annuit, et mifit quendam virum
Reuerendiffimum, Gregorium de Chrefèentio, Cardinalem b), vt voluntati Regiae fà
tisfaceret condecenter. Tunc Cardinalis, Apoftolica legatione fufcepta, trans
***
fretauit, et venit in partes Dalmatiae, applicuitque Tragurii, et quia hyemis ad
- huc

a) Hic fubeft error, cum Bela III. mortuus
fit MCXCVI. Innocentius autem III. electus fue
rit MCXCVIII. ideo debet eflè Coeleftinus III.
Innocentii Praeceffor.
b) Gregoriur hic, praeter alias legationes, ter in
Vngaria fuit. Semel regnante Bela tertio, quan
do etiam Tragurii fuit, vt Archidiaconus refert
fub Coeleftinó tertio ; quod ex refcripto Petri
Archiepifcopi Spalatenfis, in notis ad vitam B. Io
annis memorato, conflat ex dato ammo MCXCII.
an. MCXCVIII. in qua confirmat Priuilegium
eiusdem Cardinalis, quod ibidem ad verbum in
fertum eft, cuius initium tale eft:
Gregoriur de Sanéto Apo/tolo, Dei Gratia San
&fae Mariae in Porticu Diaconur Cardinalir, Ap.
Sed, Legatur; et infra: Super conßitutione Prae
po/iturae Vltrafiluamae, quam fecimur, cum priuf
officium Legationis geffmur in Vngaria. Ibiquere
fert: Regem Belam tunc declaraffè conceffomem G.
ideft Geyzae, patrir/iii, etc. -

Indiéf. X. Kalend. Maii, Apo/lolatur Coeleftimi III. Tertio, quando Andream cum fratre Emerico
ammo /ecundo, Gregorio de faméto Apo/tolo tumcfun Rege in gratiam reduxit; vt ex Epiftolis eiusdem
gemte Legationit officio in Regno Vngariae. In quo Infiocentii, lib.VI. ep.CLVI. Rainaldus refert anno
raeter alia habetur: Praeterea quod Vencrali MCCIII. num. 19. comcordiam per G. Titulo S.
hir frater mo/fer Gregoriur de Sanéto Apo/tolo, Sam J/itali, Prerb. Card. Apoftolicae Sedis Legatum
&fae Mariae imPorticuCardinalir,/ùpra duobur etc. comfirmat ; quo titulo teftamentum quoque condi
• Iterum regnante Emerico, Belae filio, vt ex dit, quod peiies D. Marcellum, Marchionem Cref.
* -
in
*.

Epiftolis Innoc. III. lib. I. ep. XXVII. apparet, centium, gentilem fuum, feruatur, cuius initium:
„MCCVII,
 568. T Ho M AE A Rc HID 1 Aco NI
huc afperitas imminebat, voluit ibidem per totam quadragefimam commorari
Erat autem in Comitatu eius Clericus quidam, Capellanus ipfius, Bernardus nomi
ne, de Prouincia Tuféiae, patria Perufinus, vir litteratus, et eloquens, ftatura pro
cerus : hic, quia frequenter in Vngariam fuerat miffus, notus erat effe&us Regi
Belae, gratiamque ipfius, et multorum Principum, et Praelatorum Vngariae,habe
bat, ita vt Rex ipfe, filium fuum Henricum ei nutriendum traderet, et docendum.
Cum ergo Legatus, in Vngariam profe&us, legationis fuae peregiffet officium,
ad propria reuerfus eft. Itaque vacante Ecclefia Spalatenfi, elegerunt Bernardum a)
in Archiepifcopum fuum, et quia Regi carus erat, fperabant propter ipfum ciui.
tati et Ecclefiae multa commoda prouenire. Ergo, fauore Regio petito, et faci.
le obtento, miferunt Romam ad Dominum Innocentium III. petentes, vt eleäionem
faéfam de Bernardo dignanter admittens, confecrationis ei munus impenderet, ipfùmque
ad regimem Spalatinae Ecclefiae falubriter deffimaret. Fuerunt autem nuntii Spala
tenfium, Vilcafius Diaconus, et Duymus, nepos Gumay, laicus. Sed non libenter fum
mus Pontifex petitionem huiusmodi admittebat, quinimo fatis euidentibus iudiciis
diffuadere eorum defideriis videbatur: fed tanta fuit precum inftantia, quod ad
vltimum acquicit. Praecepit tamen eidem Bernardo, vt expeteret licentiam ab
Abbate Monaſterii S. Mariae de Farneto, Cluſinenſis Dioeceſis, cui profeſſionem fece
rat regularem, et refumeret habitum, quem reiecerat, monachalem. quod et fà
&um eft. Tunc confecratus ab Innocentio, anno Domini MCC. venit Spalatum,
fàtisque vigilanter coepit curam paftoralis officii circa fubie&os impendere. Erat
autem infe&tator haereticorum valde follicitus. Fuerunt namque eo tempore
duo Fratres, filii Zorobabel, quorum alter Matthaeus, alter vero Ariffodius, vocaba
tur. Hi, quamuis effent ex patre Apulo, erant tamen a pueritia Iadrenfes ciues
effe&i, conuerfàbantur vero ex maiori parte apud Bormam, quia erant pi&tores opti
mi, et in auri fabrili arte fàtis exercitati, competenter etiam Latinae et Sclauoni
cae litteraturae habebant peritiam fed ita erant, fallente Diabolo, in baratrum
haereticae peftis immerfi, vt non folum impiam haerefim obcoecato corde crede
rent, fed etiam fceleftis labiis praedicarent. Hos inuenit Bernardus Spalati commo
rantes, multosque iam peftiferi dogmatistabe ab eisinfe&tos: coepit ergo paulatim
eosadCatholicamnormam miti fermone allicere, frequenter eosconuocans, frequen
ter exhortans.Sed cum illi,haeretica calliditate,tergiuerfàntes,diffimularent conuerti,
ftatim Archiepifcopus fecit omnia bona eorum diripi, eosque, anathematis vinculo
innodatos, cum magno opprobrio de ciuitate expelli. Tunc praedi&ti fratres, vi
dentes fe maximis iniuriis damnisque affe&tos, ad mandatum Ecclefiae funt reuer
fi, fecitque eos Archiepifcopus,fuam haerefim, ta&tis fàcrofàn&is Euangeliis, abiu
rare, ipfosque ab excommunicationis nexu debita folemnitate expediens, ipforum
bona reftitui fecit. fic omnes illi, qui per ipfos decepti fuerant, ab haeretica funt
contagione mundati. -

. .. . Eo

MCCVII. ammo vero X. Pontif. D. Innoc. III.
PP. Imd. X. men/e Ianuario die X. Ego quidem
Gregoriur de Cre/centio D. G. Preshyter Cardi-
malir Titulo S. Vitalir. Hunc eundem, Ciaconi-
• us, de Galgamir quoque diétum refert, aliis etiam
legationibus funétum, cum Panuinio conuenit.
a) Ex Scripturis Tragurii, vacaffe Ecclefiam
Spalatenfem ahno MCXCVII. conflat. vacaffeet
iam amno MCXCVIII. ex Priuilegio Andreae Du
cis relato lib. III. cap. XIII. de Reg. Dalm. et
Croat. colligi poteft, cum in eo Epi/£qpi nomi
nentur, Archicpi/eopur autem non nominetur,
 * H IS TO RIA S A L ON I T A N A. 569
Eo tempore mortuo Rege Bela, Henricus filius eius in folio Regali fucceffit;
quamobrem Bernardus Archiepifcopus, frequentius in Vngariam profe&tus, multum
honorifice tra&abatur a Rege, multaque donaria confequebatur ab eo. Quafi
patrem enim Rex eum venerabatur, et quicquid ab eo Archiepifcopus popofce
rat, absque aliqua difficultate impetrabat. Ad ipfius ergo petitionem, donauit Rex
Ecclefiae Sanéfi Domnii, fextariolos molendinorum Salonitani fluminis, qui feptima
naliter pertinebant ad Banum. Cum autem Rex Henricus haberet filium paruulum,
cuperetque eum Regni fuccefforem habere, voluit eum fé viuente in Regem inun
gi: inuitatus autem Bernardus a Rege, in Vngariam eft profe&tus; ibique cum
aliis Praelatis Ecclefiarum Regni Vngariae, qui ad folemnitatem iucunditatis Re- '
giae confluxerant, Regis filium coronauit, multisque a Rege honoratus muneribus,
ad Ecclefiam fuam reuerfus eft. Eo tempore fa&a eft diffenfio inter Henricum
Regem et Andream Ducem fratrem eius, fugatusque eft bis Andreas ad Regiones
maritimas; cui Bernardus Archiepifcopus fatis bene et honefte obfecutus eft. Poft
haec, eo in Vngariam regreffo, maior coepit inter fratres difcordiarum tumultus
infurgere. Omnes enim Regni Proceres, et vniuerfà pene totius Vngarici exer.
citus multitudo, Regem defèruerant, et Andreae Duci non legitime adhaerebant;
cum Rege vero pauci admodum remanferant, et ipfi, tantae feditionis metu per
territi, non Regem ad fperandum hortari audebant, fed fugam potius fuadebant.
Fa&tum eft autem, vt die quadam, ambae partes fibi cominus propinquantes, ad
confli&tum ineundum fé follicite praepararent: fed cum pars Regis fere nulla ef
fet comparatione alterius, coepit plurimum anxiari, huc illucque mentem exagi
tans, quaerebat, quale conſilium in tanto diſcrimine reperiret? ettandem, coelitus
infpiratus, multum folerti induftria vtilem viam inuenit, qua, et Regni iura refu
meret, et ab effufione fànguinis innoxius permaneret. Tunc ait ad fuos: nolite
me fèqui, fèd paulisper fülfflite ; moxque depofitis armis, accepit duntaxat virgam
in manu, et ingreffus leniter in agmina hoftium, ibat per mediam armatorum mul
titudinem, intenfâ voce clamando: nunc videbo quis erit aufüs manum extendere ad
cruorem Regalis profàpiae : quem videntes, omnes cedebant, nihilque mutire au
dentes, largam ei viam hinc inde faciebant. Cumautem perueniffet ad fratrem, coe
pit eum, et ducens extra acies, mifit eum in cuftodiam ad quoddam caftrum;
et tunc omnes arma cum pudore ac pauore deponentes, ad Regis genua prouo
luti, veniam precabantur: Rex autem, vt erat Clementiffimus, vniuerfos ad gratiam
fufcepit. Poft haec autem, non toto transa&to anni fpatio, Rex Henricus, infanabi
le genus languoris incurrit. Cum ergo fciret, diem fibi inftare extremum, mifit
cum omni celeritate, et fratrem fuum fecit educi de cuftodia, et ad fè adduci.Qui
cum praefèns adeffèt, Rex coram eo teftamentum condidit, committens ei tutelam
filii fui, cum adminiftratione totius Regni, donec pupillus ad legitimam peruenif
fet aetatem: et fic Henricus Rex mortis debitum foluit; modicoque poft haec
tränscurfo dierum fpatio, etiam ille vnicus eius paruulus, morte extin&tuseft. Tunc
Andreas, videns in fè folum totius Regni fore iura transduéta, fecit fe coronari a
Praelatis Vngariae vniuerfis. Mifit autem, et vocauit Bernardum Archiepifcopum
Spalatenfèm, vt ad folemnitatem Regiae Vn&tionis accederet: fèd Bernardus, exi
ftimans puerum, Henrici Regis filium, adhuc viuere, ad conuocationem Regiamire
neglexit; propter quod Rex non fàtis digne tulit Archiepifcopi negle&um.
*** Bb bb CAP V T
 イ * .. .. .
“. …

570 TH O M A E A R C H ID I A C O N I *

※米米米米米米米※米※※※※※※※米※米※※※※米※※米

C A P V T XXV.
D E PR I M A C A P TI O NE I A D Iº A E

o itaque tempore, proceffit edi&um a

Domino Innocentio fummo Pontifice, vt
omnes Chriftiani, ad fùccurfùm terraeSam.
&fae,Jè potenteraccingerent, fecitqueindul.
genttam 0}}}WI፲፱ዟ}}} peccatorum, фиокитgue
ibi pro fpe vitae aeternae mori contingeret.
Tunc totus pene orbis commotus eft,
et maxime ab occiduis regionibus,mul
titudo magna, crucis fufcepto cara&e
re, Venetias aduenerunt, petentes, dari
ſibi paſſagium ex claſſe conductitia Ve
netorum: tunc inita pastione de quanti
tate pecuniae pro nautis, ac nauibus
perfoluenda, Veneti eis expediuerunt
‫ﺟﻧت بخت جﺳیم ھستاﻧ‬
. . - - es quinquaginta Galeas, et totidem ma.
gnas naues, ac totidem alias ad fubue&ionem equorum et vi&tualium, et armo |
rum. Praeter haec autem fuerunt et aliarum nauium expeditiones priuatim con
du&arum, fa&usque eft ftolus naualis, exercitus copiofus. Hoc etiam Veneti
conditionaliter Francigenis ftuduerunt apponere; vt, vbicumque ipfi vellent cum
toto exercitu applicare, tenerentur ex pa&to, contra omnes homines Venetos ad
iuuare. Erant autem eo tempore Iadrenfes Venetis multum infefti: quacunque
enim ex parte poterant, Venetos inuadebant, bona eorum diripientes, iniuriantes,
trucidantes, et quicquid mali exercere valebant, in ipfos totis viribus conabantur.
Quippe diuitiis affluentes, multa lafciuiae infolentia raptabant; erant enim fuper
bia tumidi, potentia elati, de iniuriis gloriantes, de malitiis exultantes, deridebant
inferiores, contemnebant fuperiores, nullos fibi fore pares credebant: et cum
pluribus effent vitiis deprauati, hoc enim ad nequitiae fuae cumulum addiderunt,
vt Catholicae fidei normam fpernerent, et heretica fe permitterent tabe refpergi.
Nam pene omnes, qui nobiliores, et maiores Iadrae cenfèbantur, libenter recipie
bant haereticos, et fouebant. Itaque vniuerfà claffium multitudo fuftulere fè a
Venetiis, anno Domini MCCIII. a) menfe O&obri, et venientes circa oras Iffriae,
intrauerunt in Dalmatiam, applicueruntque prope Iaderenfium ciuitatem. Erant
autem infigniores Duces ipfius exercitus, ex parte Francorum, quidam Simon Comes
de Monte forti, ex parte vero Venetorum, erat Dux Henricus Dandulus, vir valde ftre
nuus, et circumfpe&tus, qui, licet corporalibus oculis coecutiret, mente tamen fà
tis nouerat perfpicaciter intueri. Igitur vbi fe Iaderenfes vident ab exercitu cir
cumuallari, timuerunt valde, quid confultius agerent, nefcientes. E veftigio au
tem

a) Die VIIl. O&obris anni MCCII. foluiffe, hiflorici Veneti concordant, vt latius lib. IV. cap. I.
de Reg. Dalm, et Croat. -

- |

-
 Н I S 'ГО R I А S А L О N I ГА N А. 571

tem fub(equutaeft clades nimiae mortalitatis, ita vt non tot viui et fani in ciuita
| te reftarent, qui fufficerent mortuos fepelire, iacebant miferorum cadauera in do
mibus, et in Ecclefiis, inhumata, nefciebant milerandiciues, quid potius, funera,
an publica officia procurarent: ficque factum eft, vt infelix ciuitas, fuorum praefi
diis indefenfa, in breui, et de facili ab hoftibus caperetur. Die autem Santii Chry
Jagoni, qui apudillos celeberrimus habebatur, diuina vitiopatuit fuperillos: nam
Veneti, cunc de ratibus egretti, cateruatim in ciuitatem irruerunt, quam in mo
mento captam, et aliquandiu holpitatam, in receifu totam in folitudinem redege
re. Diruerunt enim omnes muroseius et turres per circuitum, et vniuerfas do
mos intrinfecus, nil nitifolas Ecclefias relinquentes. - .

Inde autem recedens, omnisilla clatium multitudo, perrexit Confiantinopoim,

et cepit eam. Тunc Iaderen/is patria exules, coeperunt per mare difcurrere,
} magnas Wenerorum caedes, vbicumque eos inuadere poterant, facientes: at We
!-
neri, mitiisgaleiset nauibus,aedificauerunt quoddam praefidium ininfula ante la
dram, vbi plurima confidens acies armatorum, prohibebant Iaderen/er ciuita
tem ingredi, eos per mare vndique infequentes. Нis diebus aduenerunt decem
galeae, Caietanorum, ad Dalmatiae partes; tunc Bernardus Archiepi(copus Spa
latentis accedens ad eos, loquutuseft cum eis, or darent auxilium Iaderenfibus contra
Venetor, qui prae/idium infidebant. Сum ergo Caierani Archiepifcopo acquiefce.
rent, facta pactione de (tipendio percipiendo, abiit Archiepifcopus Wraтат, et ac
серit quandam argenti quantitatem, quam Rex apud Гепplarios depofuerat; et
folutoftipendio coadunauerunt fe Iaderen/es cum Cateranir, et abeuntes coeperunt
pugnare fortiter cum Иeneris, qui erant in cattro, et tandem Weneri impares viri
bus, defectiiam, et languentibus dextris, refiftere nequirent. Tunc Iaderen/ar
cum Caietanis potiti victoria, quotquot Venero, in cattro illoinuenerunt, omnesgia
dio peremerunt; deftructo totius munitionis illius aedificio, ladram intrauerunt,
et tunc ruinas domorum fuarum, vt poterant, in(taurantes, habitauerunt in eis
Мiferunt autem Venetiar, et fecerunt pacem cum ipfis, iurantes eis fubie8tionem
perpetuam, et fidelitatis conftantiam obferuare. Еodem tempore, volentes Vene
ri de Bernardo Archiepiicopofumere vitionem, venerunt cum galeis, et deftruxe
runt turrem cum palatio, quam idem Archiepifcopus conftruxerat in in/ila Нига
пia, quae eft ante Saloпaт.
Нis itageftis, quaedamcontrouerfia coepitinter Bernarduт Аrсhiepifcopum,
et eius Canonicos, agitari; erat enim Аrсhiepifcopus aftutus et callidus, Сапо
nici vero fimplices, et incauti: coepititaque verbis blandiseos circumuenire,fua
dens, or refutareт priuilegia iuriuт/iorит, фиае оin facia fuerant in Котапа Си
ria, fib Archiepikopo Petro, dicens: ea jala fore, et friuola. Еt tunc fere omnes
refignauerunt. Еrat enim largius in menia, in munufculis liberalis, et fe fami
liarem ipfis plurimum exhibebat. Sed Andreas Primicerius, Cataldus, et quidam
alii duo, reignationi huiusmodi nullatenus affenferunt. Сum autem Archiepico
pus a confueta munificentia paulisper manum retraheret, mox refignatores ipfi
ad fe reuerfi poenitere coeperunt, et accedentes ad praedittos duos, quinon ref
gnauerunt, adhaeferunt eis. ТuncАrchiepifcopum adeuntes, cum magna in
ftantia expofcuntiura fua fibi reftitui: fed cum Archiepifcopus denegaret, in
tantum difcordiarum excreuit procella, vt tam Archiepifcopus, quam Canonici
Ж ЖЖ - Вb bb 2 fere
 в

572 - Т Н О М А Е. А R СН (1) I А С О N I

fere omnes ad Romanam Curiam effent deuoluti. Qui cum illuc pari.
ter conuenifient, praeparabant fe mutuis acculationibus impetere: verum ante
duam caufae huiusmodi coram fummo Pontifice in iudicium deductae fuilient,
amicis fuadentibus, et de pace confulentibus, eorum funt animi mitigati. Nam
Аrchiepifcopus omnia ipfis rettituit, et fic cum pacis gaudio ad propria funt re
uerfi. Fuit autem Bernardus vir Schola/licия, XXX. annis, et eo amplius, Ватопіaein
fcientiarum (tudiis fuerat commoratus; habuitque libros plurimos bonos, et pre
tiofos, quos fuis nepotibus largitus eft, emitфue eis magnum domicilium, et tur
rim iuxta portam orientalem Perlyinae ciuitatis, fatisque ditauit eos in vitafua.
Fecit autem quandam compilatioпeт contra baereticor, compofuit etiam libruт Ser
топит. Ifte extraxit corpus В. Апа/taji ab altari veteri, et collocauit in eodem
locoin altari nouo, anno Domini МССХ. Огdinauitautem vno die Iоаппет перо
tem Curille, Nonen/ёт Ерусорит,et BartbolomaeuтnepotemTirioni,in Epi/éорит Scar
donen/ёт. Нiambo erant ladren/er, nec fatis legitime in eorum fuerat promotio
ne procefium, quippe in aetate, et in fcientia, nonmodicum patiebantur defettum;
vnde, quia Bernardus non qua debuit circumfpectione ad eorum examinationem
proceffit, nimisque feftinanter manum eis impofuit, non fibicefit impune, nam
delatus apud fummum Pontificem, canonica fuit animaduerfone punitus Fecit
autem Grubclит, filium Prodani, Archidiaconum Eccletiae Spalatentis, Archipres
byterum vero eodem nomine Grubcium, nepotem Firme: hi ambomanebantin eius
obfequio, fequentes eum quocunque pergebat, fed in controuerfia illa priuilegio
rum recetit ab eo Archidiaconus, et cum capituloftetit quamobrem non aequis
eum oculis Archiepifcopus afpiciebar, fed mutuis feodisinfettabantur. Аrсhi.
presbyter vero perfeueranti confiantia adhaerebateidem,
Еo tempore vacante Ecclefia Tragurienti, electuseft Tregиати, naticne
Ти/си, patria Florentiния. Нic, quia Bernardo Archiepiicopo compatriota erat,
duxit eum fecum ab Vngariae partibus, manfitque cum eo aliquanto tempore, do
cens Spalaten/er Clericor in graтatica faculate. Сum ergo effet aetate iuuenis,
et in is, quae ad litteraturae peritiam pertinent, valde vtilishaberetur, ciues Tra
gurienfes petierunt eum a Bernardo Archiepikopo, vt pro eorum neceffitatibus de
beret cum eis aliquandiu commorari: quorum poitulatione a Bernardo concefia,
abiitТreguanus Tragurium, ibique cum ciuibus conuerfando, mutuum contra
xit amorem cumeis, factusque et primo eorum tabellio, poftmodum Archidia.
conus, deinde in Epifcopum eitelettus. Praefentatus ergo Bernardo Archiepi.
fcopo, munus abeo confecrationis accepit. Tunc demum coepit Tragurieyёт
Есcle/іат, а rudimentis filae vetuftatis, ad nouam informationis normam paulatim
reducere, eamque Eccleбalticis initituere difciplinis: eratenim virlitteratus, et
eloquens, fuaque vigilanti induftria, breui tempore fecit Clerum et populum in
bonum ftatum excrefcere ciuitatis illius. Реr idem tempus, vacante Ecclejia No.
тец/i, electus et quidam Canonicus Eccle/iae Spalateyi, Nicolaurnomine, quemАr
chiepicopus Bernardu, admittere noluit, fed feciteligia Noneybus fipra diaum
Grubclит Archipretyrerит: fed quia Canonici palarenfe, aduerfabantur ei, partem
Nicola fouentes, non in Ecclefia Меtropoli, vt moseft, eundem voluit Grubciит
confecrare, fed pergens Иганат, apud Eccle/iат Тетрlariorum.confecrauit eum,cum
altero eletto Tininien/i, nomine Місц/о, Qua de re magna fuit fuborta contentio
inter
 -

нпsток I А sА Lo Nпт Ам А. 573

inter Nicolaит electum, et Grubciит Nonen/ёт Epikорит, ita, vt ditradispatrimo

nis fuis, profumtibus in profecutione caufarum huiusmodi faciendis, ambae par
tes ad magnam inopiam deuenirent Cum autem Bernardu, Archiepikори, iamin
fenium vergeret, paralytis morbum incurrit, adeo, vt, trementibus membris, elin
guis efficeretur; et cum non pofet verbum, nii cum difficultate exprimere, Не
batamare, quando aliqui veniebant ad eum Sed cum nondum fuifetex toto
vi languoris abfоrptus, abiit Котат, et interfuit Concilio Domini Innocentii, quod
apud Lateraпит celebratum eft Inde autem rediens, cum iam per omnia inuti
lis effet effettus, vix pauca verba communia Clero et populo proponere potuit.
sed Trgиани, Ерікори: Tragurieyi, vno et altero die aliquot capitulaiptius Сon
cilii perlegit, et expofuit.
-?; 3 Х 3 ж 3 Х 3 Х 3, X ; ; ; ; 3 Х 3 Х 3, x : xx 3 Х 3 Х 3 333
С А Р V Т XXVI.
ДЕ РАУУ4G10 4ND/?EАЕ РЕGIY /7//, // ВЕД,4E
ТЕ R ТII REG IS И NG A R IА Е.

р: idem tempus, Andreas Кех Иngariae, votum patris exequicupiens, crucisfuf.

cepto fignaculo, ad auxilium terraeSanctaeiter arripuit profetturus. Мitt
ergo, et conduxit naues magnas a Иепeriis, ab Апсона, et ladra, et ab aliis ciuita
tibus Adriatici finus, fecitque omnes applicare ad portum Spalatinae ciuitatis.
5 Рraemifit autem omnem apparatum armorum et efcarum, in multitudine curruum
} et iumentorum, qui venientes, repleuerunt omnia per circuitum ciuitatis. Prae
cefit autem Regem, et Иngaro, ingens Saxoпит multitudo, qui omnes pacificiet
manfuetierant, cum deuotione, ac defiderio, nauigationem Regiam praeftolantes;
omnes enim cruce ignatierant. Аdpetitionem vero RegisdederuntSpalaten/erto
tum fuburbium ad holpitium peregrinorum, exeuntes enim de domibus illis, ex
peditas holpitibus dimiferunt: mox autem ita confeftim repletae funt hominibus,
et iumentis, vt non pateret aditus transeundi. Sed non eos fuburbanae domus
caperepotuerunt, licet contritti et contipati manerent; plurima vero parsto
tius Сomitatus Regalis Curiae, morabatur extra in tentoriis per campum diffufa.
Сines vero, alii pauebant, alii mirabantur inconfuetam multitudinis frequentiam
intuentes Iraque anno Redemtionis noftrae МССХVII. menis Augufti XXIII.
die aduenit Andreas Rex ad ciuitatemSpalatenfem. Fxierunt autem proceffiona
liter obuiam Domino Regi vniuerticiues, omnesque forenfes, totaque turba fui
exercitus laudes ei altis vocibus concrepantes; deinde Сlerus omnis holofericis
fuper comptas indutivettibus, cum crucibus, et thuribulis, procedentes vsque po
fturium, prout Regiae Magnificentiae dignum erat, pariter concinebant, Ipfe
vero Illuftris Rex, vifo proceffionis coetu folemni, ftatim defcendit de equo, ma
gnaque fuorum Principum vallatus caterua, tenentibuseum hincinde Epicopis,
чui conuenerant, pedes vsque ad Eccle/iат S. Dотnii procetii. Vbi celebrato
miliarum officio, et data oblatione fuper altare, ad ho(pitium fecefit. Еa die
communitas exhibuit Regi affluentifiimam procurationem in domo, quae dicitur
Мata, extra murosaquilonaris portae Dicebantur autem tunc fuife inComita
tuRegioplusquam decem millia equitum, excepta vulgari multitudine, quaepaene
* и Вb bb 3 innu
 |

574 тном Ав Акснир I Асомт

innumerabiliserat. Гunc Rex coepit magnam benignitatem erga Spalatenfes
сіues oftendere, ita vt ipfe vitraprouоcareteos adpetendum a fe, quodeis adpu.
blicum cederet commodum; velle quippe Regiserat,vt ad munimen ciuitatis fuae
reciperent Ca/trun Cli/ae, volebat nihilominus eis concedere Comitatит infilarит:
fed palatene, fuo more ad publica nimistardi,ad priuata commoda finguli inten.
debant. Neglectis fiquidem regalibus beneficiis, quae eispie et liberaliter con
cedebatRex,proprio clementiae fuaepronocatus affettu, moluit cattrum illudcom
mitterealicui de Proceribus; fciens, quia multa infeftatio Spalatenfibus ex illoca
(troprocedat: fed accerfito quodam Pontio, quierat Magiler militiae doти: тетрі
per Regтит Иngariae, commit ad manus eius cultodiam et tutelam ipfius cattri,
praecipiens, vt vicifim fratres fuae religionis ibidem faceretinidere Сum autem
Апdreas Rex aliquantam moram faceret, praeparando nauigium, Bernardus Archie
pihopus mortis debitum foluit; (epultus vero eitiuxta Eccljian 9 Doтnii Proti
nus autem Rex milit ad Canonico, Spalaten/és, rogans et confulens, vt eligerent de
Сlericis, qui circa ipfumerant; maxime quidam in(tabat pro quodam Alexandro
Phyico, quierat vir litteratus et honettus, per quemЕсcletiaepoterant multa.com.
moda prouenire: fed non fuit petitio Regis admifia, quoniam aliorfum tende
bar intentioSeniorum. Interea Rex names ingrefus, difpofitum arriput iter, Spa.
laten/er vero dederunt ei vsque Dyrracbium duarum galearum conductum: non
potuit Rex tantum haberenauigium, quod fufficeret ad paflagium omnibus cruce
fignatis, quamobrem neceditate compulfi,alii redierunt ad propria, alivero expe
8tauerunt vsque ad annum fequentem.
Еodem tempore &ephanus, Dominus Seruiae, fue Rafiae, qui Mega Iupрани:
appellabatur, midis Apocrifariis ad Romanam (edem,impetrauitab Honorio filmmo
Роntifice Coronam Regiam: direxit namque Legatum a latere fuo, qui veniens co
ronauteum, primumque contituit Regem terrae fuae. Аt Rex Andreas,adpar
tes Syriae transuectus, magnum metum incufferat Saracenis, explicatis fiquidem
fuae militiae copiis, abiit fatis procul a regione maritima expugnanscattra, et vil
las, et obitantia quaeque conculcans: fed inuida fatorum feries, praeclara Princi
pis praepediuit incepta, nec bonosiphus fuccelius permilit vlterius progredi. Lu
canus:
Inuida fatorum/ërie,/иттілдие педагит
Siare diи . . . . . . . .
Ессе etenim, nefcio anfuorum, an extraneorum nefariatemeritas, Regisma.
chinatur in mortem, impiaque manus, diabolicis armata verfutiis, venenatum ei
hauitum propinat,ex quo fcelere vixmortis potuit periculum euitare. Necdum
vero (anitate ad integrum recuperata, redeundicoepit habere propolitum, verens
fe fuumdue Regnum in tantum praecipitare difcrimen, credensque de fuovoto
pleniter Domino fatisfactum, incipit cum omni Comitatu fuo ad patriae regredi
fines. Noluit autem vlterius marinis fe committere cafibus, fed per terram iter
faciens, venit Antiochian, deinde tranhuit in Graeciaт,vbi affinitate contrattacum
Ia/caro, Rege Graecorит,vltra progreditur: accepitenim filiam eius filio fuoprimo
genito Belae in vxorem; exinde, peragratis Graeciae finibus, afcenditin Bulgariaт,
vbiab Охапо, Виlgarorum Rege, detentus eit,necante abire permifus,quam plenam
* - ei
 нIs ток ! А s А то N т АN А. 575

eitecuritatem faccret, qui ei fuam filiam matrimonio copularet. Sic autem Ал

dreas Rex, peregrinationis fuae completoitinere, ad fua Regna reuerfuseft. Nos
vero his breuiterpraelibatis, ad materiam redeamus.
-ё33+3386?--893368--893332-333363 333333 333 43,3 333--33363-33383.5.333 393363-ё9383?--893388

С А Р V Т XXVII.
П Е РА? 0 Л/ 0 7 1 0 N E G И N С Е/, /, Г.
Н} autem tunc temporis maiores in capituloSpalatenti, Grupciи filius Proda
ni, Archidiaconus, et Catalius filius Formini, et quidam alii pauci; hos, quia
digniores, et maturioreserant, caeteri Сanonicifequebantur: (ed de fubftituendo
Роntifice, non bene cogitabant hi duo, quia nоn rette aemulationis compede tra
hebantur; aiebant enim plerique ad inuicem: фиопіат фиіетия, et ctilius /e res по
/trae baberent, /i Ecclefia/ic/ine pahore тaтerer, qиат/i/ubrogabituraliqui, qui citan
поiram cexabit, /iper nor dominium exercebits itaque cum aliqua fiebat mentio de
electione facienda, ipfi attuta cauillatione voces murmurantium comprimebant;
fimulabant enim fevelleeligere, et nominabant pueros, filios nobilium deVngaria,
чui aetatis imbecilitate, ad pattorale fatigium prouchi non valebant, occationes
fubdolas praetendentes, dicebant: ctile fore Eccle/iae, et ciuitari, /i tale, babueriтия
puincipe, in Regia Сигia protectorer. Сum ergo his malignis dilationibus Eccletia
Spalatentis foretiam biennio fuрplantata, Diacопия quidam, Perru, nomine, erat
vaide curiolus, et impatiens. Нic cum effet de humiligenere oriundus, non aude
ba,fe palam opponcre parti Archidiaconi, et eius complicum, nec eorum dolos
dacere in apertum; magnis tamen dolorum (timulis angebatur, non tantum ob
hoc, quod Ecclefia pattore careret, fed quia fruttusiptius, vt dicebatur, ad filum
уfum (eniores praedictideuoluebant: murmurabar autem (aepius, et tacebat. Еrat
autem quidam Clericи, Инgarия, Gнncellия nomine, filius Сornelii, nobilis quidem
genere, fed non magnivaloris Ipfehic.cum effetiam prouettae aetatis,nullam
potuitin Vngaria dignitatem habere, fed affumto cruciferorum habitu, fattuserat
Redor cuiusdam Eccle/iae Sancti Siephani Regis. Сum ergo Spalatentis Eccletia
multoiamtempore pattore vacaret, ite Gипсellи, соеpit fe folicite intromittere, vt
in Pontificemeligeretur. Factum et autem, vt quidam Yula Вати, quierat de
eius genere, mitteret ad Clerum, et populum Spalatenfem, epi(tolam, fatis loqua
cem, commendando Guncellит, et fuadendo vt eligeretur, ac promittendo fuum
(eruitium et amorem. Гuпс praedictus Petrия Diacoпи, vt erat verbolus, naёta
occatione, abiit (ufurrando per Clericos, et per Laicos, laudando Gинcellит depo
tentia, dehonetate, de fcientia, de quibus ipfe nullam habebat certitudinem, fed
vt Seniorum intentionemelideret, modis omnibus fatagebat, vt eigeretur Gинcel.
iur. Еrat autem tunc temporis Donaldur, Сотея сiиltari, Spalaten/ir, vir fatis cir
cumfpectus, et prouidus; hic, quia bene Gипсellит nouerat, veritatem afierebat
deipio,quia pro fuorum leuitate morum, habilis nonerattanto acerdotio fungi,
alii etiam multitale de ipfote(timonium dabant: fed Petrus fuorum procacitate
verborum omnes reuincebat. Еt quamuis in Ecclefia Spalatina non deefient per
(onae, quae tutiori via, et iuitiori polient ordine ad eam prouehi dignitatem: vul
garis
576 THOMAE A R C H ID I A C O N I

garis tamen infcitia, hac vanitatis ventofitate raptatur, vt notos contemnat, igก็0
tos poffè patrare miracula arbitretur. At alii tanta inuidiae tabe liuefcunt, vt,
quod ipfi affequi non merentur, hoc meritos prohibeant adipifci: aliorum enim
profe£tum, fibi reputant in defe&tum.
Cum ergo inftantibus Laicis, omnes Clerici ad eligendum fuiffent indu&i,
adhuc Archidiaconus cum fuis nullatenus confèntire volebant; fèd cum tumultus
popularis feditionis infurgere videretur, vix tandem acquieuere inuiti, ante bi
duum vel triduum, quam eadem celebraretur ele&tio. Quidam ex his, quicum
Petro promotionem ele&ionis moliebatur, vidit per vifum, quod pulpitum Eccle
fiae dirutum erat, et Archiepifcopalis fedes euerfa iacebat, dicebat autem Petro,
quid hoc effet ? refpondebat ipfe: hoc nefcis modo, fcies autem poffea. Licet autem
haec vifio, non boni aufpitii portendiffet euentum; non minus tamen incepta im
probitas infiftebat, donec ele&tio qualiscunque folennizata eft, et pera&ta. Tunc
miferunt ad eum Vulcafium Diaconum, nuntiantes ei ele&ionem de ipfo vnanimi
ter celebratam, et petentes, vt ad Eccleſiam Spalatenſem accederet incunctanter.
Sufcepta ergo ele&tione, Guncellus valde laetus effeétus eft, et mox ad Summum
Pontificem, pro confirmatione fuae ele&tionis, nuntium deftinauit; ipfè vero iter
arripuit Spalatum veniendi. Cum autem effet inops fcientiae, ambitionis vero fti
mulus eum acriter perurgeret, adhuc in itinere pofitus, apud Vranam Templario
rum, in vigilia Pentecoftes, fe fecit in Diaconum ordinari, a Grupcio Nonenfi Epifçopo,
qui cum eo ab Vngaria veniebat. Cum autem ciuitatem intraffèt, fatis officiofè
ab omnibus, fufceptus eft: et cum aliquantam ibi moram feciffèt, tanta in eo leui
tas verborum et morum apparuit, vt omnibus in taedium deueniret, feraque poe
nitudine du&ti, qualiter ab ipfo euadere poffènt, cogitabant; ficque fa&um eft,
vt, qui ignotus fuerat dile&tus, notus foret exofus, et quem non videntes affe&u®
fe traxerant, videntes eiicere appetebant. Sed Guncellus Papali confirmatione fuſce
pta, obtinuit nihilominus in partibus Vngariae confecrari, fiquidem Dominus Ho
morius fumus Pontifex, miffà auétoritate, Roberto Vefprimieufi Epifçopo praecepit: vt
examinatis diligenter, tam eleéfi perfona, quam eleéfionis forma, fi nihil ohftaret de Cano
micis inftitutis, munus ei confècrationis impenderet. Robertus vero, fufcepto Apoftoli
co mandato, quamuis effet vir difcretus, et religiofus, non tamen de rerum cir
cumftantiis, quae in huiusmodi proceffibus inquirendae funt, curiofus extitit in
dagator; vnde confecrationem ei facile tribuens, praecepit fibi, vt pro petendo
pallio Apoftoftolico, fè confpe&ui praefèntaret. Venit ergo Guncellus ad fuam Ec
clefiam confecratus, nimiumque ad exercenda Pontificalia feftinus, et promtus,
ne dum obtento pallio Ecclefias confecrabat, celebrabat ordines, et fe vbique Ar
chiepifcopum hominabat. - - *

His temporibus mifit fummus Pontifex quendam Apocrifàrium fuum, n0

mine Aconcium, natione Viterbienfèm, Curiae Capellanum, virum valde difcretum,
et bonum, mifit inquam eum, pro quibusdam arduis negotiis, ad totum Vngariae
Regnum, dans fibi mandatum, vt ad Dalmatiae partes defcenderet, piratasque Al
miffanos, a latrociniis cohiberet: fed cum non haberet plenam legationem, nimio
que fuccenderetur zelo, multas enormitates in Clero et populo corrigendi; Spa
lati pofitus, mifit nuntios fuos ad Domini Papae curiam, poftulans, vt perfeäae fibi
legationis auétoritas praeberetur. Profeétis ergo nuntiis, Aconcius in Spalaten/i vrbe
per
 НIS то R I А SА LoN I тА N А. " 577

permanft, donec redirent expettans, vidensvero Archiepicopitemeritatem, et

imperidam, multum compatiebatur Eccle/iae palatinae, quod tam inфlentem fue
rat fortita Pattorem; arguebat autem eum frequenter, fed ipfe ficut onager afue
tus in heremo, et ipfilm Aconcium, et eius monita, contemnebat. Interea nuntire
dierunt de Сuria, legationis officium eidem Aconcio plenittime perferentes: tunc
Асопсіи, (edis Apoftolicae auctoritate fufultus, coepit multa circa Clerum popu
Iumque corrigere, Ecclefiam nonis ftudiis,informando; fecit enim a Clero cun
aas expellifocarias, de quibus Archiepicopo nulla fuberatemendationis cura.
Сonuocauit autem totam Dalmatiam et Croatiam in adiutoriumfuum, contrahaere
ticos, et piratas, faciens indulgentias omnibus, quicunquezelo diuino fuccenii, in
perfonis, vel expenfis, ad eorum interituвlaborarent Tunc congregaro multo
nauali exercitu, et equeftri, coepiteosyndique impugnare; in tantum enim Al
ті/anor in mari et terra infequendo contriuit, vt, defectiviribus, defperarent vl
terius fe poНе refiltere: venerunt ergo, et corrtientes ad pedes Legati, pacem et
mifericordiam humiliterimplorabant, promittentes omnememendationem, etobe
dientiam ad eius } et mandata QuosLegatus fulcipiens, feciteospi
raticas naues exurere, promittentes, interpoiitoriuramento, vt а Chriftiana iamin
fettatione cefarent. Еo tempore mit Guncelи, Archiepikори, nuntium fuum ad
Romanam fedem propilio poltlando, e veitigio vero Legalи Асопсіи, mit li
teras, et nuntios, excelius Archiepi(copi fummoPont ficinuntiando Dominusvero
Роntifex milit pallium ad manus Legati, committens tibi, vt in caufa Аrchiepico
pi, ficut videretur, de iure procederet Accepto fiquidem Papalimandato, Le
atus pallium tradidit eruandum cuidam Abhai де Кодона, Агchiepicopum vero
ёЬ omni Pontificalififpendens officio, praecepitel, vede fuisfatisfacturus exceiii
bis, Ароitolico e confpettui exhiberet TuncАгchiepicopus dolens et anxi.
пs ad curiam et profettus; comitati funt eum Иita Diaconus, qui pottea fuit Pri
micerius, et Perrи, перо, Машrigii, Diaconus, contraipfum vero direttus eft Wиl
сдвиг: pauci de Сanonicis fouebant Archiepicopum, plures et maiores erant
contraeum Itaque Archiepiicopus Котат veniens, protecit fead pedes D. Но
пori Papae, lacrimabiliter proponens querelam de infeltatione Legati: fed Domi
nus Pontifex de omnibus exceflibus Archiepifcopi plene inftructus, coepit eum
multum dure increpare de infolentiis et temeritatibus eius; Аrсhiepi{copus vero
nitebatur excufare fe, imputans Roberto confecratori fuo,"quodex iphus manda
to praefumfidet fine pallio Pontificalia celebrare. * Sed non fatisfibi credebatur a
Роntifice; Сardinales fere omnesaduerfabanturei,ita vt vix eorum auderetprae
tentiae comparere. Canonici vero, quieum fuerunt comitati, videntes caufan
Аrchiepiicopifore grauitimam, et quia depotitionis notaiam confcripta erat con
traeum, relinquentesipfum inCuria, ad propriatunt reuerfi. Gипсelи; veroibi
remanens, multa } pulfabat, vt de fuis exceflibus mifericordia agere
tur. Tanta ergo fu recum intantia, tam importunus labor, у геuocaretur
prior (ententia, et concriberetur altera mitior, videlicet: с нето тапеrеr fifpen
/i, pohea de тiericordia Jedi, Apoholicae here in отпіи, re/titutи. Чuodet fa
8tumeft. i . x;

Interim vero Legalи, Асопсіи, in Бонат contra haereticos profettus, multo

ibitempore pro itatu Catholicae fidei laborauit His temporibus factusett terrae
363636 - Сс сс
с
motus
 1

578 * Т. НО МАЕ А R СН I D I А СО N 1;

motus magnus et horribilis, in die Natiuitatis Domini, circa horam tertiam, per
Liguriam, Евіат, et per Marchiam Venerican, ita vt multa aedificia ad terram
ruerent. Guitas vero Brixiana ex magna parte fui proftrataeft, multaque homi
пum multitudo, et maxima haereticorum, opprefia eit et extincta. Еodem anno
in die Аfiumtionis Deigenitricis, cum effem Вопрniae in ftudio, vidi S. Franci/Gит
praedicantem in platea ante palatium publicum,vbi tota paeneciuitasconuenerat;
fuit autem exordium fermoniseius: Angeli, bominer, daemoner de his enim tribus
fpiritibus rationalibus, ita bene et difcrete propofuit, vt multis litteratis, qutade
rant, fieret admirationi non modicae fermo hominis idiotae. Nectamen ipfe mo
dum praedicantis tenuit, fed quafi concionantis; rota veroverborum eius difcur
rebar materies,ad extinguendas inimicijas, et ad pacis foedera reformanda; fordi
duserat habitus, perfona contemibis, et facies indecora, fed tantam Deus ver
bis illius contulit efficaciam, vt multae tribus nobilium, inter quos antiquorum
inimicitiarum furor immanis multa fanguinis effutione fuerar debacchatus, ad pa
cis confilium reducerentur. Еrgajpfum vero tam magna erat reuerentia homi
num, et deuotio, vt viri et mulieres in eum cateruaim ruerent, fatagentes vel
fimbriam eius tangere, aut aliquid de pannulis eius aliferre. Sediam ad propoti.
tum redeamus. , , , \, , . - ". - -

тrаnaoautem punionisiae biennio, vent Goelead Eccleham 6.

am, miftque ad Curiam, et rettitutum et eipalium, quod ab Aconcio fueratin
terdidum: tunc Archiepicopus non aequisalpicieba oculis, omnes Canonicos,
quifibifuerant aduerfati. Еo tempore mortuus eit Grubclи, Archidacоти, in
eius locum Canonici elegerunt Catalion, intronizantes eum Archiepicopo шл:
abiente: regrefus vero Archiepicopus indigne tulit promotionem cataldi, nu}
quam vero confirmationem Archidiaconatus fui ab eo potuit obtinere. Еrat au
tem Cataldus fam aetate grandaeuus, nec toto peratto biennio mortis debitum
foluit.: * , -

*** * ** *** *** *** ** * * **

* С А Р V Т XXVIII.
р в исто к 14** расти p в свтлмву 1. "е
- -
-
-

с 51 в их -

Р: idem ferme tempus palaten/ereiecerunt Doтalduт de Comitatu, et fece -

runt fibi Comitem quendam Nobilen virum de Lyca, nomine Ви/етит: егас
autem quidam Getineyi, Виdimir cum fratribus fuis, homines feroces, et quinum
ouam in pace viuere inerent Spalarenfes; (emperenim, velutrapaces lupicaulis
ouium infidiantes, nonniti de fanguine viuere appetebangeyixenim dies vnusim
munis poterat tranfire ab eis, quominus in campum } Fruerent, homines
орprimerent, animalia praedarentur nam, quoderat immaniffimi (celeris, cunaa
Паес perpetrabant facinora, confilio et fauore quorundam pernicioforum ciuium,
quiemolumentum aliquodex illis praedonibus expe8tabant. Еorum enim ani
imalia fignataerant, propter quod holtes ea praetereuntes,ad rapiendaalia contю.
labant. Нос eli, quod maxime ad communem pettat perniciem, cum in vnita ci
uitate
 H IS TO RIA S.A L ON IT. A.N. A. 579

--
uitate diffimiliter viuitur, cum hoßis publicus priuatim habetur amicus, cum nec '
bellum communiter geritur; nec pax vnanimiter obferuatur. Illi fiquidem vrbi
proximum paratur excidium, vbi regunt patriam patriae proditores, et cum in
ipfos foret acrius vindicandum, ipfi e contra ad innoxios ciues vindi&am retor
' quent. Tam mifera tunc erat conditio Spalatenfium, quia nullum intra fe regimen
opportunum habebant. Igitur Budimiro, qua dignus erat, morte peremto, Bra
:
nislauus fucceffor fraternae nequitiae coepit in noftris moleftationibus fimili rapa
citate graffari; reliquerat autem Buifenus Comes quafi XX. equites ad auxilium Spa- '
latenfium contra hoftes; ipfe vero reuerfüs ad propria domi manebat. Fa&umeft
autem, vt die quadam Branislauus cum armata equitum turma in campum irrue
rent, diripientes, et praedantes quicunque occurriffent eisdem; et tunc exierunt
Spalatenfès armati cum praedi&is equitibus Buifemi Comitis. Praedones vero, vi
dentes multitudinem de ciuitate concurrere, coeperunt fè paulatim ad montes re
ducere, praedam, quam coeperant, coram fe numerantes; poftquam autem in
4.
terpofitis montibus difparuerunt, quidam ex no(tris volebant illos infèqui, quidam
º:
non; fed equites Comitis, et equites Spalatenfès, qui erant fortaffè totidem, co
hortantes fe inuicem, afcenderunt poft eos; fequuti autem eos funt et non pauci
ex peditibus, qui audaciores, et expeditiores erant, et cum afcendiffent,et Caftrum
de Cliffa tranfiflènt, perambulantes vlterius inuenerunt hoftes in quadam conualle,
quae erat vndique collibus circumuallata; nec fàtis libera patebat via ad partem.
aliquam diuertendi. Defcenderant autem iam fecuri, et quiefcebant in pratis,
vt autem viderunt hoftes fua veftigia infequéntes, ftatim afcenderunt equos, et fe
fe ad pugnandum ordinare coeperunt. - -

Noftri vero, videntes eos ad praelium praeparari in fe, paululum fubftite

runt, et primo quidem, pauentes ancipiti fe fato committere, cogitabant declina
re potius quam pugnare. Quidam enim ex eis dicebant: non conjlte agimus, fi
propter modicam praedam hanc nosmetipfos ponimus in diférimen ; aliis autem, inftante
_
metu hoftili, difficilius videbatur eis poffe defcendere, vnde afcenderant, quia ita
§: erat locus conclufus, vt nulla daretur tuta via cedentibus; erat autem vir ille, fub
quo militabant equites Comitis, monoculus quidem; fed valde ftrenuus multum
que exercitatus in armis; is ergo, vt vidit agmen fuum aliquantisper muffitando
cun$tari, fa&a corona (tetit in medio, et dixit: Quid cunéfamini viri prudentes, ecce
viéforia nobis in manibus, vt fi praeliari volumus, fi vero declinare intendimus, Jper nulla
viuendi. Deliberate igitur, quid confiiltius eft, ignominiofè mori, an viuere gloriofe? ma
ior nobis armorum copia, melior pignantium turma, ipfi etiam hofter hoc optime fciunt,
nec proponunt fe vobis cum fortitudine, fed fagacitate pugnare. Impetum enim contra
vos faéfuri funt, quia infùetor belli deterrendo, putant enim vos in figam vertere, fed £
videbunt vos ad confliétum ftare fortiter praeparatos, credite mihi, quia cito vobis terga
offendent: fate ergo conftanter, et pugnate viriliter, de morte intrepidi, de triumpho fe
curi. Talibus itaque di&is cohortatus fuos, coepit ordinare pedites in turma fua,
equites vero difpofuit in acie fua, dans mandatum his, qui debebant praecedere,
vel {ubfequi, vt omnes ad Ducis vexillum refpicerent. Igitur omnibus opportu
ne difpofitis ftatim contra hoftes figna vertentes coeperunt paulatim incedere; at
vero hoftes videntes noftrorum audaciam, ftatim magno impetu admiffis equis
currunt fortiter coiitra eos, noftri vero conglobati, primo peditum turma coepit
*** Сc cс 2 ftare,
58o TH O MA E A R CHI DIA CON I
' ftare, erigentes lanceas, alii vero venabula terrae affigentes, parati erant excipere
venientes; alii vero intentis arcubus parabant fàgittas emittere, alii gladiis agere;
equites autem hinc inde ftantes, haftasque eminus intentantes, quafi turris fortif.
fima, et munitum praefidium totius exercitus apparebat; cum autem vidifïènt
hoftes, quod noftrorum acies immobiliter in fuo loco conftaret, non audentes ir
ruere eminus, fubftiterunt. Tunc Dux noftri exercitus clamauit dicens: eia ui.
ri fortes / haec eff hora de hoflibus vindicari, et coepit ipfè praecedere, et totus exerci
tus ipfùm fequi: Nec mora, ftatim in hoftium phalangas irrupit, immixtique funt
fimul, et coeperunt manus conferere, ftri&tisque mucronibus dimicare, ftetit ali
quamdiu anceps vi&oria. Tunc coepit Dux ipfe vrgere Branislauum nunc claua,
nunc enfe, i&tus i&ibus inculcando,ipfè nihilominus, vt bellicofus vir, modoi&tus
clypeo eludebat, modo hoftes totis viribus feriebat, fed erigens fe Dux nofter to
tus in enfem, percuffit Bramislauum acerrime, venitque i&tus inter caffidem etcol
larium, deiecitque caput eius multum procul a corpore, et mox truncus ab equo
corruens iacuit proftratus in terra, nec amplius pugna durauit, fed omnes Ceti
menfès in fugam verfi campum certaminis Spalatenfibus reliquerunt; qui eosater
go infequentes, caedebant paífimper campos fugitantes, perfecutique funteos vs.
que ad montis afcenfum. Redeuntes autem patrata vi&toria, acceperunt caput
Branislaui, et affixum haftae detulerunt vsque Salonam, ficque cum exultatione
maxima ad propria funt reuerfi: et ita peftis illa a noftra infeftatione ceffàuit.
മേ * ു * ു * ു * ഒരു * ു * ഒരു * ു * മേ * ു* മേ

c A P v T XXIX.
DE CO MI TE PETR 0.
р haec autem ingens bellum exortum eft inter Gregorium Comitem Breberiem.
fem, et Buifenum Comitem Spalatenfem ; manebat, autem Buifemus in Suomgrad,
et licet effet vir nobilis, diues, et potens, fautor tamen haereticorum erat. Cum
autem diffènfionum procelha inter ipfum et Gregorium multo tempore defàeuiffet,
et affiduis congreffionibus partes ad deteriora vergere cogerentur, pars tamen
Buifèni fuperior videbatur. Erant autem ambo vna ftirpe progeniti, quodam
namque tempore Buifemur cum exercitu fuo erat circa Berberium diffufus, eratque
Gregorius intra fuum praefidium vndique coar&tatus, ita, vt nulli egredi, velin
gredi liceret. Gregorius, qui nimis erat callidus, et aftutus, pofitis infidiis, valde
diluculo cum non bene vigiles praecauiffènt, repente irruit in caftra Bujfèmi, etan
tequam arma bene capere potuiffent, coepit magnam caedem ex hoftibus facere,
ipfumque Buifemum coeperunt viuum, et cum ante Gregorium addu&us fuifíet,
coepit pro vita fua mifèricordiam deprecari, fed Gregorius, vt erat vir aufterus,
et ceruicofus, nil flexus ad fupplicis verba captiui, dixit aftantibus: exuite ipfim
lorica, et cum fe ipfum exueret Gregorius, accepto enfe transfodit eum per media
ilia, dicens: talis mifèricordia fieri debet de Buifemo, qui me totiens armis ho/lilibusin
fligauit. Tunc Spalatenfès praefecerunt fibi Comitem Petrum quendam, qui erat
Dominus Chulmiae: erat autem idem Petrus vir potens, et bellicofus, fed non fine
infamia haereticae foeditatis. Quamobrem non recipiebatur a Clero, fed Laici,
Vt
 f

H IS TO RIA S.A. L. O N IT. A N A. 581

vt funt ad temeritatem praecipites, fa&o impetu veneruntadEcclefiam cumgran
di tumultu, et raptis clauibus a cuftode, introduxerunt eum in Ecclefiam violen
ter. Quae res poftquam ad aures Aconcii peruenit, mifit, et totam ciuitatem in
. terdi&o fuppofuit. Ceffatum eft autem a diuinis fere per annum. Guncellus au
tem Archiepifcopus, erat eo tempore in Vngariam profe&us, fed adEcclefiamfu
am rediens, non fàtis difcrete abfoluit interdi&tum Legati; interea Legatus Acon
cius in Bosnam profe&us, pro exterminandis haereticis, multQ ibi tempore labora
uit. Erat autem corpore imbecillus, fed zelo Catholicae fidei validus propugna
tor: cum ergo forti fuiffet languore correptus, ad extrema perueniens totum fé
Domino commendauit, ibique fuae vitae curfum feliciter peregit Anno Domini
MCCXXII.

帐*8令卡令%令卡令33令斗卡令器令卡邻令卡令33邻卡令$令号令%令-铃※-卡邻令务卡邻令斗卡邻邻卡邻料》

Ο ΑΡV ΤΧΧΧ.
D E B EL L o, Q Pro D EM ER SIT P R O VI L
L A. O S T R O G.

P. idem tempus quidam Croatae Tollenßs Vlcetta filii Butco cum parentela fua
inuaferunt villam San&i Domnii, quae appellatur Offrog ; coeperuntque contra
prohibitionem ciuium murum aedificare, volentes ibi cum familiis fuis locum ha
*,
*-
bitationis ftatuere, vt poffent impune confueta latrocinia exercere, dicebant au
tem: fè effè cohaeredes loci ipfius. Archiepifcopus vero, vt eos Colonos, et eoad
iutores haberet, confenfum corde fimplici adhibebat. Tunc Spalatenfès praepa
rationem belli coeperunt facere contra eos, miferunt ergo, et aduocauerunt Co
mitem fuum Petrum, qui, veniens cum magno equitum Comitatu, fecit totam ex
peditionem exercitus per mare, et per terram applicaread caftrum; fuitque recen
fitus ciuitatis exercitus, et inuenta funt plusquam tria millia armatorum. Tunc
coeperunt pugnare fortiter circa caftrum. E contra vero Chroatae in rupibus
circumfufi lapidibus, iaculis, et fàgittis fortiter repugnabant, Spalatenfès vero vi
dentes eos loci munitione defendi, ad aliam fè pugnandi rationem conuerterunt.
Protinus ergo coadunata multorum lignorum frondiumque congerie, ignem fub
ipfis rupibus fuccenderunt, ex quo fumifera fe füberigens flamma hoftes obcae
cat, crates, et tabulata, quae ad fuam prote&tionem parauerant, exuruntur; tunc
audaciores iuuenes ex noftris, videntes eos viribus, armisque deficere, conabantur
ad eos inter ignes afcendere, gladiis ipfos inuadere perquirentes, fed illi ex emi
nenti rupe ingentes lapides reuoluentes, quosdam ex noftris miferabiliter deiece
runt, ita, vt decidentes in ignem confra&i, et perufti, animas exhalarent. Taliter
equidem aliquot diebus ab vtraque parte pugnatum eft; fed deficientibus iam ali
moniis, fruftra miferi, viribus corporeis deftituti, repugnare poffe confidunt, fed
paulo po(t ad deditionem faciendam intendunt, verum, antequam deliberarent ad
plenum, ecce, cuneus vnus ex iuuenibus fortiffimis, alii reptantes manibus, alü
per occultas fèmitas fubito caftrum inuadunt. Tunc Comes Petrus cum tota mili
tia refpicientes in altum, vident fuos iam (tantes in rupibus manuad manum cum
hoftibus dimicare, et ftatim Comes exclamauit: nunc currite viri, quoniam viäoriam
Сc cс 3 dedit
582 THOM AE A R C H ID I AC O N I

dedit nobis Deus de inimicis noftris. Adhanc vocem omnes irrumpunt, caftrumque
per violentiam capiunt. Mox vero vniuerfos hoftes, cum vxoribus et filiş 驴
prehendentes, vin&is poft tergum manibus pertraxerunt ad fuos. Tunc inito |
confilio, cun&a quae eorum fuerant diripientes, Ecclefiam quoque, cuius fe fun
datores fore iaaabant, ad folum diruentes, effoderunt fepulcra, extumulantes oſ.
fà progenitorum eorum, fparfim ea proiecerunt in campum: quatenus ius nulum
equidem villae aliquagdo vindicarent. Tragurienfes autem auxilium notratibus
impenderunt, fed modicum, et exile. Tunc vin&tis a tergo manibus ad ciutatem
duxere captiuos ar&iffimae eos cuftodiae mancipantes, vbi triduo fine cura iacen
tes, cum famis fitisque tabefcentia refoluti, tum carceris fqualore fuffocati, plures
eorum ibidem expirarunt.
• * స్థాః.. శిఖః # థీః భీః * థీః- -౪ * ఃథీః- -థీః * ఃథీ+ -కః * శిశి" * * కో* * * *

C A P V T XXXI.
D E B EL LO, G VO D G ES TV M ES T C /^ M
Ꭰ Ꭴ Ꮇ A Ꮮ Ꭰ Ꭴ.

H" ita geftis Petrus Comes ad propria reuerfus, morabatur in Chulmia. Ciui
tas vero Spalatenfis, quia fine re&lore manebat, in bono ftatu effe non po
terat. Templarii autem, ficut Rex praeceperat, caftrum Cliffiae tenebant: Spalatenfi
bus autem, quibus plerunque folent vtilia difplicere, et inutilia complacere, verti
coepit in taedium quietis, pacisque bonum. Tunc multas obloquutionum ca
lumnias contra Templarios concinnantes, coeperunt multifarie moliri, vt de caftro
illis exeuntibus, eorum vicinitatem modeftam ac fobriam euitarent, ficque fa&um
eft, vt illis egreffis,ftatim Domaldus Spalatenfium auxilio et fauore, caftrum illudob
tineret; quis tam mente captus, caecusque interioribus oculis haberetur, vt iner
mem religionem contemneret, et armatum inimicum affe&taret fuper caput fibi
imponi. Cum ergo Domaldus caftrum illud fècurus iam infideret, coepit a prin
cipio, vtpote verfutus et cautus, fimulare, bene fe velle cum Spalatenfibus viuere:
attamen dolorem, quem pro fua deie&tione conceperat, callide diffimulans, ex
plorabat tempus, quo fuam poffet iniuriam vindicare. Sed quia plura facinora Spa
latenfes communiter in di&tum commiferant, quae communi erant poena ple&en
da, idcirco Domaldi machinationes fortiri potuerunt effe&um. Cum enim absque
reatu periurii iion potuiffent ipfum Domaldum de Comitatu eieciffe, nec fine fàcri
legio Petrum Comitem, contra prohibitionem Ecclefiae, intrufiffe, ad vltimum hoc
piaculum publice commiferunt.
Erat autem quidam Sacerdos pauper et fimplex; hunc cum quidam Scla
uus forenfis fuper debitis impeteret, curiam laicalem intrauit, querelam depofuit:
vocatus Sacerdos, venit, priuilegium allegauit, fed quidamnobilis; Cazzeta nomine,
furgens de confeffu Curiae, dedit alapam in faciem Presbyteri, et alligans eumim
confpe&tu omnium, tradidit ad manus impetitoris fui a). Et ecce die tertio in fe
fto omnium fàn&torum rumor venit ad ciuitatem, quod aliqui praedones in cam
pum
• a) Confer. cap. IV. lib. VI. de Reg. Dalmatiae et Croatiae.
 H Is T o R I A S A L o NI TA NA 583

pum intraffent: fubito autem tota ciuitas ad arma cucurrit, et venerunt trans pon
tem Salonae. Defcenderant autem pauciadmodum equites Domaldi de Cliffa, et (ta
tim multitudo illa in fugam verfâ, huc illucque difperfà eft, et tunc captifum^
plures de nobilibus et diuitibus ciuitatis, videlicet: Cazzeta, Duymus.Fermini,
Leonardus Cauall. Iacobus Dufcica, Grifogonus, et aliiplusquam fexaginta, et non
fine ignominia in caftrum ad Domaldum delati funt. Eadem no&e mifit Domaldus ad
caulas Spalatenfium, et abftulit fere triginta millia ouium, homines vero compedi.
bus aftri&tos cuftodiae deputauit, quos longa inedia, preffuraque faeua, torquen
do, plurimam ab eis extorfit pecuniae quantitatem. Sic ergo Spalatenfes 蠶
num ferme incarcerati, vix tandem curfi magno rerum detrimento euadere potue
runt. Poft haec vero Colomanus, filius Andreae Regis, Dux Sclauoniae, cum magno*
Principum Comitatu ad mare defcendit, et a Spalatenfibus multum honorifice fu£
ceptus eft. . Erat autem adhuc puer adolefcens,
quod dignum,memoria haberetur. * . * ».
nec. . .tale
... . .
quid
.
ab eo geftum eft, t

- **
. ... . .. . ; - *‘ v r , ， : -

*****************************
！ C A P V T XXXII.
DE SCANDALo groD FAc Tp M EsT INTER
ARCHI EPISCOP VM ET AR снip ТАсомим
P. haec autem anno Domini MCCXXX. vacante Archidiaconatu,Capitulum,
: et vniuerfusClerus, in fumma concordia elegerunt Thomam Canonicum in Archi.
diaconum fuum XXX. aetatis fuae anno, Archiepifcopo tunc abfènte Guncello;
cum vero fuiffet reuerfus, praefèntatum pro confirmatione petenda Archidiaco.
num primo admittere noluit; quippe cui nunquam paene, Canonicorum fa&a, li.
cet honefta, placebant: poftmodum vero videns omnia de promotione Archidia:
coni rite ac Canonice proceffiffe, et quia nulla erat fcintilla, difcordiae inter Ca.
moaicos, ex qua poffet refragandi materiam finaliter inuenire, affenfum praebuit,
et dans fuam benedictionem, ei Archidiaconatum confirmauit, propriaque manu
* inftallauit eundem. Erat autem Archidiaconus competenti fcientia praeditus, teť
in executione fui officii, prout ei poffibile erat, fàtis feruidus et intentus, amator
iuftitiae, nequitiae deteftator, nimioque zelabas affe&u, vt fan&orum feruarentur
ftatuta, et in Ecclefiafticis negotiis, fecundum Deum, totius iuftitiae vigeret nor.
ma. Cum autem Archiepifcopus, in corrigendis fubditorum exceffibus: fe remiß.
, us ageret, Archidiaconus, prout poterat, emendare enormia ſåtagebat; ſed cumi
non ſatis coercitio Archidiaconi circa moroſos proficeret, nonnunquam Pontifi
cem defidiae arguebat, ipfum incitando, et monendo, vt ficut Paftor bonus ſuper
gregis fui cuftodia magis folicite vigilaret; fed quia iam ipfe in corpore fegnitiei
fuae fenuerat, durum ei videbatur attentare noua, et fuis moribus infueta. Sic er.
go ſollicitudo Archidiaconi ad onus erat Praefuli , non ad leuamen videbatur mi
nifterii paftoralis, vnde non libenter cum ipfo de caufis Ecclefiafticis conferebat,
fèd eos potius ad fui familiaritatem admittebat, qui de vanitate conueniebant in
id ipfum: ficque fa&tum eft, vt aliqui Clericorum, hi maxime, qui defixi erant in
faecibus fuis, A*hidiacono infefti oppido haberentur.' Eo enim odiorum haec
caufà
º
 584 тномАЕ Акснир1АcoNI -

caufa fuccreuerat, vtquos Archidiaconus fecundum debitum fui officii pro excel
fibus puniebat, Archiepicopus veniens, in opprobrium Archidiaconi, absque vla
eaukie cognitione abfolueret. Аrсhidiaconus vero magnis dolorum ftimulis ange
batur, non pro eo, quod Praeful ad derogationem dignitatiseius intenderet, fed
quia euacuandominiteriumАrchidiaconalisofficii, totiusЕсclefialtici ordiniscur
fus turbari, et confundividebatur. Еrat enim certum animarum periculum, et
patens opprobrium Eccletiae Dei, cum hi, qui proenormitate fuae vitae punien.
dierant, abietto pudore, de infontibus fumerent poenas, vt ipfi licentius fua lu.
dibia exercerent. : , * - -

Factum eft autem, vt quadam vice congregatis Canonicis, Archiepifeopus

«diceret, volo, vt nullus vacetin Ecclefia perfonatus, et tuncordinatuseft Archi.
presbyter quidam Perru, neposМиrigii, hic, quia erat factiofiishomo, et inquie
tus, coepitaperte derogare Archidiacomo, perfuadens fimplicioribus et indifcre
tis, et fe quaficaput eorum conttituens, nitebatur debitam obedientiam fubtrahe
reArchidiacono,etfeipfumquafifuperioremreuereri quaerebat ab eis, etficfoeda
nimisdiffenioincapitul6eftfuborta. Аrсhiepifcopusvero,cum fedeberettamquam
murus opponere, exarde(centibus odisex aduerfo, et fraternam caritatem infilis
reformare, coepit fattoio Archipresbytericonuentietio fauorem impendere, par
tem vero Archidiaconi anaoritatisfiae mole deprimere quantum polit. Нос
enim magis placere ibi уidebatur, fi Сanonici fuidiiderent adinuicem, quam fi
forent in vnitate concordes. Videns autem Archipresbyter, quod Gитcellus filae
parti accederer, ab Archidiacomo vero tota imentis ellet intentione disiunatus,
coepit eum magis ac magis in Archidiaconum odiorum facibusinflammare; ille
yero, vt erat facilis ad credendum, et quia rancoris huius (cintilia iam in eiuserat
corde perflata, libenter aures fufurrationibus inclinabat, et fic in Archidiaconipe
riculum fatti funt cum Archipresbytero concordes ad inuicem, qui prius пun.
quam poterant concordare. Гunc coepit palam aggrediАrchidiaconum, et poft
appellationem a fe fattam, interdisti et excommunicationis in eum iacula intor
quere, et fatta confpiratione ad nihil aliud, nii adiphus perpetuam deiettionem,
laborare coeperunt: vt autem in eum popularem concitarent tumultum, fecerunt
omnes Ecclefias claudi, et ab omnibus cefare diuinis; in tantum enim (candali
huius excreuerat malum, vt intra Eccletiam non folum clamotis vocibus decerta
rent, fedetiam temerarias in fe manus.iniicerent, populique furentis infania mo.
do hanc, нnodo illam infequenspartem, acerrimam feditionem in totam concitaue
rant ciuitatem. Сanonicipaene omnes contra Archidiaconum erant, de nobilibus
verociuitatis himaxime, qui meliores et difcretiores erant, et maior pars Cleri
Аrchidiacono fauebant: cum ergo propter diffenfionis huius materiam tota vide
returciuitas in (editionem commota, metuens Archidiaconus, ne forteinter ciues
aliquod facinus oriretur, cedendum tempori ratus, ad Apoftolicam fedem profe.
Stuseft. Sequutifunt eum quatuor Canonici, fautores fuі: videns ergo Archiepi
fcopus, quod Archidiaconus ad Curiam proficifcitur, (tarim, perfilafusa complici.
be fuis, iter potipium arripuit profetturus Secura et eum Canonicorumtur.
ba, quae de malignitate cum ipfoconueniebat. Praeuenit autem eos:Thoma, die
bus octo, non credens adhuc, quod tam vehementer odiorum Hamma in eorum
cordibusaetuaret,yttantum vellentfe inequendo fubire laborea Quamquam
1. " - СХ
*
 H IS TO RIA S.A. L ON I T A N A. 585

º ex praecepto Guncelli condixiffent inter fè, vt nullus eum Archidiaconum appel

º laret; fperabat autem, vt impetratis ab Apoftolicafede litteris, ad propria remeans,
º
poffet materiam fcandali mitigare: fed cum vidiffet, tantam multitudinem in zelo
nequitiae inflammatam contra fe venientem, pauefa&tus, a principio terrere coe
pit. quid miri? cum ipfè quafi folus effet, aduerfariorum vero tam numerofus
exercitus, tanti nominis coetus, vt in his folum tota Spalatenfis Metropolis au&ori
tas dependeret. Erant autem Archiepifcopus, Archipresbyter, Sacrifta, Primi
cerius, et alii quamplures litteratis muniti, teftificationibus armati, nil aliud nifi
Archidiaconum toto oreglutire parantes: at ipfe nullam habensaliunde fiduciam,
nifi ex Deo, qui facit iudicium omnibus iniuriam patientibus, de fola enim inno
centiae fuae caufà confifus, bono animo rerum exitum expe&tabat.
Erat autem tunc temporis Dominus Gregorius Papa IX. apud Perufium, itaque
Thomas Archidiaconus, confilio et fauore quorundam, quos nunquam nouerat, im
tromiffus eft ad Papam, quando folus erat in camera cum V. Canc.tantum, et fle
xis genibus coram eo coepit caufae fuae feriem exponere diligenter; ipfè autem
Clementiffimus Pater benignam ei exhibuit audientiam, et tanquam certus de
omnibus, multum ei de tot moleftationibus eft compaffus, et requifiuit ab eo, an
vellet cum Archiepifcopo de his omnibus in Curia experiri? refpondit Archidiaconus:
vtique, Pater San&fe ; tunc Papa dixit V. Canc. qui aftabat, praecipe Ottoni Car
dinali, vt caufàm vtriusque partis audiat diligenter. Tunc Archidiaconus gratias
agens, deofculatis eius pedibus, laetus egreffus eft: videns autem Archiepifcopus,
cum turma fua tam facilem audientiam Archidiacono fore datam, et quod Audi
torem impetrauerat contra eos, contriftati valde, et intrantes ad Papam, conaban
tur, vt Raynerius Cardinalis, de quo multum confidebant, eis daretur Aùditor; fed
Dominus Papa nullatenus acquieuit. Vocatus itaque Archiepifcopus, cum fua
multitudine ad Ottonem Cardinalem acceffit, et iam mitior fa&tus, volebat, vt fine
iudiciario trepitu caufa de plano procederet, et quai in forma compofitionis to
tius litis negotium tra&aretur; fed noluit a principio Cardinalis; cauens, ne for.
te fuper aliquo crimine collufio fieret inter partes: denique Archiepifcopus, vi
dens propofitum fuum non fàtis fibi ad vota fuccedere, vehementer cóepit poeni
tere incepti. Tunc feorfim ad Archidiaconum veniens, latenter a fociis, blandis
tentabat eum demulcere loquelis, timens, ne qua criminalis a&tio contra fè inten
taretur ab eo: fed Archidiaconus pariter credulus blanditiis Archiepifcopi, fciens
eum confuetum effe cum tempore verba vultumque mutare, caufàm fuam co
ram Cardinali follicite promouebat; focii fui omnes recefferant praeter vnum. Ita
que die ftatuta ambae partes ad iudicium accefferunt , tunc Archidiaconus con
fcripto libello coepit in Archiepifcopum quaedam crimina denuntiando intentare,
contra Archiepifcopus cum fuo coetu inepta quaedam, et nil iuris habentia, in Ar
chidiaconum confingebant, dicentes, in officii ipfum fui executione transgrediter
minos a patribus definitos: et cum diebus pluribus huiuscemodi altercatio habe
*
retur, Cardinalis, vt erat vir difcretiffimus, videns, quod non aliunde in Archidia
º
conum confurrexerant, nifi ex rancorum fcandalis, et fomite odiorum , tunc
coepit multum dure increpare Archiepifcopum, quod feminarium tantae nequitiae
pullulare permiferat in Ecclefia Spalatenfi, et quia non vt paftor bonus, qui animam füam
ponit pro ouibus füis, fê infidianti lupo opponeret, fed potius, fè aäore, inter fratres paffüs
米米米 Dd dd erat
 586 'T H O M A E A R C H I D'I AC O NI

erat tanta fèamdali certamina excreuiffè. Tunc requifiuit a partibus, am vellent ante
definitionis calculum in pacis ac dileéfionis redire confènfùm? Guncellus absque vllacun
&atione acquieuit, nil enim aliud affe&abat, nifi pedem fuum de laqueo eruere,in
quem ipfe inciderat, dum aliis praepararet; fui vero complices, vt erant in per
uerfitatis propofitoindurati, coeperunt contra Archiepifcopum tumultuari, confen
fum adhibere negantes: contra quos Cardinalis multum afpera verba intorquens,
vix eorum fedauit tumultum. Tandem fa&ta promiffione altrinfecus, quod ad
omnia ftarent Auditoris praecepta, Praeful cum fuo agmine, moerentibus animis,
et obdu£ta facie, fe de hofpitio receperunt, et non expe&antes arbitrium Cardi
nalis, vnus poſt vnum, quaſi de naufragio iter arripuerunt ad propria redeundi.
Tunc Venerabilis Otto, abfoluto prius ad cautelam Archidiacono, et eodem in ple
nitudinem fui officii reftituto, praecepit Archiepifcopo, vt eum quafi fòcium et fili.
um paterna caritate pertraået, nec vmquam aduerfùs eum patiatur tampraua imperito-`
rum machinamenta vigere. Guncellus autem, demiffo vultu in terra, refpondit: fe
velle omnia deuote et efficaciter adimplere. Tunc apparuit nuntius cum litteris Ve
nerabilium Epifcoporum, Treguani Tragurienfis, Nicolai Pharenfis, et aliorum duo
rum, quos Domino Papae mittebant in accufàtionem Archiepifcopi, et excufàtio
nem Archidiaconi; quam cum audiffet Guncellus, nullam vlterius fuftinens mo
ram, necdum plene licentiatus receffit: quas litteras cum Cardinales vidiffènt, vo
lebant Archiepifcopum reuocare ad iudicium, fi Archidiaconus caufàm voluiffèt
refumere circa eum; fed Dominus Otto, compofitionis conficiens inftrumentum,di
ftin&te expreffit omnia, quae fecundum ftatuta Canonum fingulis minifteriis per.
tinere nofcuntur. Expletis itaque omnibus negotiis Venerabilis, Cardinalis tradidit
confcriptiones arbitrii, vnam Procuratoribus Archiepifcopi, alteram Archidiaco
no, eumque ad patriam cum fua gratia et benedi&tione remifit, confirmato fibi
Archidiaconatus officio, ex Papali refcripto. A&a funt haec anno Domini
MCCXXXIV. fub Ottone Cardinali San&ti Nicolai in carcere Tulliano.
卡令3旁旁 爱洛旁洛旁旁洛爱旁旁旁洛旁旁冷路旁冷姿洛爱盗洛洛洛爱8伞斗

G A P V T XXXIII.
D E G R E G O R I O C O M I TE
Illis temporibus mortuo Comite Petro, Spalatenfès praefecerunt fibi in Comitem
nobilem virum, Gregorium Berberienfem. Hic erat vir potens, et diues, et in
adminiftrandis rebus fàtis circumfpe&tus, et ftrenuus; valde fiquidem fortunae
profperitas, in prolis foecunditate, et in omni rerum felicitate, fibi arriferat, necerat
in tota prouincia Chroatiae, qui tanta potentiae praerogatiua polleret; omnes enim
inimicos fuos füperauerat, nec erat, qui ad res ipfius, et fratrum fùorum, exten
dere manum auderet. Cum ergo fa&us fuiffet Comes, fàtis fècure fùb eo Spala
tenfes aliquo tempore terras laborabant, gregesque pafcebant: fèd quia homo erat
multis negotiis implicitus, non poterat Spalati facere moram, fed dimifïò ibi quo
dam fuo Vicario, qui iura colligeret Comitatus, ipfe in locis fibi opportunis ma
nebat, et fi quando, quod rariffimum erat, vocatus veniret, non pro ftatu ciuita.
tis erat folicitus, fed de fuis prouentibus maxime contendebat; quamobrem quia
ciuitas quafi vidua fine re&toris gubernatione manebat, non ante, fed retro ire de
- - bebat,
 H IS TO RIA S.A L ON I TAN A. . “ 587
bebat, fuperbiae peftis praecipue vigebat in ea, ita, vt qui potentiores effè vide
bantur, vel Re&ores, feuConfüles, paruam curam de communi vtilitate haberent,
imo pro modico fui lucri emolumento, maximum Communitatis commodum ve
nundabant; praeterea furta, caedes, rapinae, et omnia mala perpetrabantur im
pune. Non enim vnicus erat, qui gubernationis moderamen fuper hos teneret,
fed vniuerfàe ciuitatis vulgus, pro fua voluntate,fingillatim Dominos fibide poten
tioribus fecerant, quorum iníquo freti patrocinio, multa fcelera praefumebant; et
propter hoc inter ipfos Magnates multorum emerfèrat materies odiorum,ita, vtim
nequitiis perpetrandis fibi aemulatores exifterent, et ille reputaretur maior, et me
lior, qui plus gloriari poterat in malitia, qui potentior erat in iniquitate. Sic diffi
pata et lacerata erat ciuitas, vt nullum rigorem iuftitiae Curia exercere valeret,
nifi in illos duntaxat, qui nimia paupertate et imbecillitate fordebant. Tunc ci
ues ex licentia malitiae, quafi effrenes effe&i, coeperunt in communem perniciem
mutare dominia; modo pars vna illum facere Comitem, modo pars altera alium, ,
non metuentes iram periurii, non verentes iura patriae peftiferis faétionibus teme
rare... Tunc eiecerumt Gregorium de Comitatu, et fecerunt Comitem Domaldum, qui
erat inimicus eius capitalis; rurfus eie&o Domaldo, fecerunt Comitem Marcum, fili
um Gregorii, et hoc non communiter, fed diuifim, ex mutuis odiorum infeftatio
nibus, praefumebant, propter hoc magnas inimicitias, damna, et pericula, patriae
inquirebant. - - - - - -

Illis temporibus, vt ferunt, quidam peftilentes ciues, in odium eorum quos

Gregorius diligebat, abeuntes inftigauerunt quendam Tollenum, qui erat nepos Co
mitis Petri de Chulmia, yt exiens veniret ad praedam Spalatinorum pecorum, et Tra
gurienfium. Qui armata equitum turma non modica, clam equitauit ad locum,
qui dicitur Bafilem, vbi magna ouium multitudo pafcebatur, et abftulit de ouibus
Spalatenfium LXXX. fere millia, et abduxit eas in terram fuam, nihilque Spalaten
fès recuperare potuerunt; verumtamen armato faepius nauali exercitu, magnam
partem terrae ipfius depopulati funt. Eo tempore erat quidam fenex, Duymus
nomine, qui, licet effet aetate maturus, crudis tämen erat, moribus infuauis. Hic,
cum putaret fibi fa&am fore iniuriam a filiis Vitalis, pro eo, quod in quandam eius
ancillam manus iniecerant, indignum putauit adire Curiam, et iudicum fententiam
expe&are: fed iratus venit cum duobus filiis fuis, et primo quidem verbis aggref
fus eft praedi&os iuuenes, filios, Vitalis ; hi etiam, cum effent ad fatuitatem et.
fiuperbiam multum praecipites, noluerunt dare locum irae, fed procaciora verba
tumentia refponderunt. Sic poft verba tendunt manus ad verbera, dehinc Diabo
lo inftigante, traétis pugionibus, iam res non ciuiliter, fed hoftiliter agitur: tunc
tota ciuitas in feditionem commota, alii lapidibus, alii gladiis debacchantur. Ita
que die ipa iacuerunt more porcorum depicatiin platea, Duymus Drafte, cum duo
bus filiis fuis, eodem modo vnus de filiis Vitalis, nomine Domicius, et multi alii fà
xo vel ferro vulnerati funt: poft multos tamen dies fuperuixit filius Duymi iunior,
et filius Vitalis ; tunc congregata communitas, iudicauit expelli homicidas illos de
ciuitate, domibus illorum ad folum deftru&tis. Exierunt ergo de ciuitate filii Vi
talis, et filii Galloe, cum fequacibus fuis, et abierunt Iaderam ; et cum ibi aliquan
tam moram feciffènt, perquirebant, qualiter per vim fàltem eis liceret ad patriam
remeare. Conduxerunt ergoin auxilium fibi aliquantamfocietatemPifànorum, qui
赛米米 - Dd dd 2 ErallC
588 ТНОМ АЕ А R СН I D I А СО N I

erant boni pugnaces, fed ad malum fatis veloces: tunc armatis duobus lignis
venerunt, et media notte applicantes ad portum, confilio amicorum et parentum
fuorum, clanculo intrauerunt in turrim quandam, quaeeft (uper portam aquilona.
rem, et quia inopia rei familiaris premebantur, coeperunt confilia petima machi
nari, difponebant enim, armata manu quorundamdiuitum domosinuadere, et bo
naeorum diripere violenter. Оb hoc vero vnusquisque le praefumtionis auda
cia erigebat, quia nullum caput, nec regimen inter ciues videbant. Сum autem in
ciuitate auditum fuit, quod filii Vitali, cum focietate hominum extranebrum ad
uenifient, et quodad taliafacinora perpetranda fui cordis relaxarent habenas:mox
inimici eorum pauefatti, totam concitauerunt ciuitatem contra eos, vnde facta
coadunatione totius communitatis, miferunt ad eos: ot flatin recederent, onde"сете
rant, alioquin iтрети, спіuer/i populi in ip/arит тотет/urerer incипёianter. Тunc,
confilio fuorum fautorum, exierunt, et vsquead Мона/lerium SantiSiephani fece|
ferunt, ibique occatione quadam biduo commorandi inducias petierunt, et obti
nuerunt, infraque (patium appropinquabant ad ciuitatem, et cum amicis et pro
рinquis per hortos comedebant et bibebant fecuri. Аt vero eorum inimici ma
nebant inclui in turri Chalendae Factum eit autem, vt quadam die adue(peraf
cente iam hora, cum viderent quosdam eorum quafi infultando eis prope ciuita
tem accedere, magnum fibi opprobrium fieri exiftimantes, fi in confpectu inimi.
corum fuorum tota die manerent inclufi; exierunt ergo de turri, Ioannes Zegaida,
Laтpridius filius Dнутi, cum caeteris complicibus fuis, et venerunt verfus mon
tem, non quai pugnandi animo, fed gratia Ipatiandi. Еt ecce, inimici eorum fe
debant absque pauore poft Eccle/iam Santti Felici, a), videntes autem inimicos fu
os contra fevenientes, ilico furrexerunt, et vt erant audaciores, licet paucief
fent, ibi coeperunt yrgereipios lapidibus, et non permittere eosviterius progre
di; e contrario vero pars aduerfa, lapides contra lapidesiastando,fuos aduerfarios
ex loco illo expellerenitebatur. Сum ergo intereos aliquantiper eminus pugna
tum effet, pars filiorum Иitalis in tantum validior fuit, vt eorum inimici compel
lerentur retrocedere vsque praefidium fuum. Sed cum fragor pugnantium in ci
uitate audiretur, factus eft popularis concurfus contra filios Wiralis, vna voce cla
mantium, or recederent, cel perirent. Тunc videntes hi, qui erant exparte Dцу.
ті Dram/te, quod in auxilium eis de ciuitate confluerent, refumtis viribus coepe
runt contra holtes reuerti, et concurrentes vsque ad eos, non iam in(tant lapidi
bus, fed telis et enfibus in hoftes feruntur; et cum ipfisignominiofum videretur,
curfim ad fuos fugere, cum effent paeneinermes, lentisgrefibus recedebant. Et
ессе repente inimici eorum irruerunt fupereos, et primoinuadentes Gregorium,
filium Galloe, totum iaculis et mucronibus confoderunt; alterum vero Domiti
ит, ei fuccurrere properantem, caedefimili mattauerunt: etficfui fanguinis vitio
ne patrata, ad turris fuae praeidiumfuntcumexultatione reuerti, munientesfevn
dique, ne qua ex parte ab aduerfariis poientinuadi Ioannes vero maior exfiliis
- - Иira

a) Gargитил S. Felicir, quam Ioannes Ar- diniseidem annexo Videndus eftetiam Ioanner
chiepicopus aedificauit, vt fuргасар. XV. circa Тутси: Мarnauitiи, ЕрifcopusBosneniis, qui de
fincm legitur. Ex quibus cognolcitur, hanc S. Sancto Flice Мartyre, cuius corpus in eadem
Felici ecclдателе eandem, quae nunc S. Fran- eccletia fernatur, dfile trada, diuerimфе
ci/ci dicitur, ex contentu fratrum ejusdem or a S. Felice Н/pellano effe demonfirat. -
 нlsтоки А sА Loмит Ам А. 589
Иitali, cum fila focietate apud portит Мопаherй робtus, audiens miferabilem ca.
fum fratrum fuorum, coepit tritis et anxiusadciuitatem reuerti. Тunc commu
nitascongregatacoepitfouerepartemalterampartemvero Dнуті compulitire"Гra
gurium, deltrudiscorum domibus, omnia bona ipforum Ioanni et eius complici
busadiudicault. Сum ergo ambae partes affidue armataeincederent,et ex vicini
tate ciuitatum fefead inuicem occulte ac palam crebrius infeftarent, ita, vtho
micidia, rapinae, caedes, in eos etiam committerentur, qui neutri parti fautores
erant * *

Еrat autem tota ciuitas in pefimoftatupofita, quia tanta eratdidenfio, vtfie

rifolet, quod nulluspaeneremaneret, qui nonproalterutraparte contenderet:tunc
coeperunt parentes timere profiliis, pro rebus, pro vitaetiam fua; in tantum
enim omnes periculum erant ad facinus, vt generalis videretur interitus ciuibus
imminere lite metus cauiam dedit noftratibus, de Latino regimine cogitare.
Тunc coeperunt religiofi viri Fratres Мinores, in fuis praedicationibus fuadere
ciuibus, vt Poteftatem de gente Latina aduocarent; praecipue autem Thomas
Archidiacои, conuocatoClero,frequenter populum commonebat, multis oftendens
rationibus, quod non alio modo poterat ciuitas ad bonum flatum reduci, nii per
regimen Latinorum: et tandem acquieuerunt omnes, vt de gente Latina Poteitas
eligeretur. Facto autem vniuertaiiConfilio, quaefitumeft, ex qua ciuitate Italiae
Роreftas aduocari deberet: et tunc omnium in hoc refedit voluntas, vt ad ciuita
тет Апсонitanaтpro Poteftate mitteretur. Тunc elegerunt duos, qui Legationis
huius perferrent negotium, videlicet Thoтат Аrсhidiacопит, et Micham, filium Ма
dii, danteseiper publicum intrumentum plenam auctoritatem, yt abeuntes Апсо.
пат, quoad melis viderctures, factum huiusmodi promouerent, obligantes (e
iuramenti vinculo, vniuerfapro rato habere. Itaque Archidiaconus cum fuocol
lega, fulcepto legationis mandato, quanquam cernerent quosdam ex cinibus poe
nitere, poft feftum Epiphaniae iterarripientes naulgauerunt, multosque ас diuti
nospati labores, tandem prope feftum Paichae Апсонат applicuerunt Etcum
iam rumor praeceiffet, quod venturietient Spalateyium nuntii, pro Poteftateeli.
gendo, fatis honorifice fu(ceptifiint a nobilibus ciutatis, alacrianimo praebendo
eis hofpitia, ct grata feruitia impendendo. Гuncnuntii primitus accefierunt ad Po
rehatem Anconitатит, quierat Lombarda, genere, patria Bergoneyi, et porrigen
teseifalutatoriam Spalatelyin, expofuerunt ei caufas Legationis fuae,petentes, ve
necefarium eis confilium impendere dignaretur. Iple vero, vterat vir legalis,
et bonus, duxit eos feorfum, coepitque multis fuadere loquelis, vt fuper tam ar
duo negotio nihilincaute, nihilagerent } fed religioforum dumtaxat,
et fidelium virorum vtentes confiliis, in fact executione procederent; nominault
eis exprefimperfomas paucas, quarum debebant confilio adhaerere, dicens, quia
tanta viget hic hominum malitia, vt plerique, priuato amore, non laudanda lauda
rent, aliveropriato odio пon vituperanda vituperarent, nec, confulendo ince
riter, adveftrae refpicient vtilitatis profettum, fedad fuae carnalitatis affettum.
е. *-- - : 1 -

3}}, не -

- - -
. " , -
-
. - и - - \ ,
--- - 2 - - . . , и

Dddd 3 cАРут
 59o ТН О М А Е А R С Н I D НА СО N I -

-ё359386}-tè386?--ё388--8933e3-f3386?--893 {3} *:**:*:**:*:*:**:*

С А Р V Т XXXIV.
Д Е G 4М? G4 N0 Р0 ТЕ У ТА ТЕ

icet factum eit, nam accedentes ad

quendam religiofum virum, quierat
de ording Fratrum Мinorum, qui f.
dem } omnium per.
fpicue cognolcebat, fecumque diutius
conferentes, aliter deliberauerunt, vt
neminemalium proРоretateeligerent,
nii nobilem virum, Gargaпит de Ar
Jidir, qui tettimonium habebat bo.
num ab omnibus. Гuncnuntii eun
dem Gargaпитadeuntes, coeperunt al
loqui ipfum, exponentes ei fuumpro.
politum, quod de ipfo habebant, et
quaerentes, an vellet advnum annum
- - . venire pro eorum regimine ciuitatis.
ouibus ipfe benigne refpondit, quod deliberaret primo cum propinquis, et
amicis, et tunc demum certum quid refponderer Facta autem deliberatione per
aliquot dies, reuerfusadeos, acquieuit voluntati eorum, et patti (unt cumeo
in quingentas libras Anconitanae monetae, pro falario vnius anni, et in litteris
coram pofitis, pattionem firmauerunt, et ipfe iuramentum praeftitit fuper qui
busdam articulis, et fic Poteftatis officium fufcepit. Сonfestis autem publicisin
ftrumentis, coepitfe praeparare ad iter. Сum ergo denuntiata fuillet electio
Gargani apud Poteftatem, et confilium Anconitaпит, valde commendantes
faaum Spalatinorum, pulfu campanae, et Praeconis voce populum conuocauere,
et fatto grandiconuentu, iuerunt nuntii cum Gargano ad Palatium publicum;
et intrantes curiam, perorauit Archidiaconus procelium Legationis et electionis,
quam fecerant de Gargamo, petens ex parte fuorum Сіuium, vt cum eorum be
neuolentia, et fauore, dirigant eum ad regimen Ciuitatis Spalatentis. Тunc Ро
teitas Anconitanus furgens, prolixe concionatus eft, grates multiplices referens,
quod tantum honoris a Spalatenfibus eis foret impenfum; et accipiens Gargaпит -

per manum, pofuit eum ad manus nuntiorum, ipfum multipliciter recommen.

dans Gargaти; vero, necefariae (ocietatis Сomitatu parato, nauemingrefusct:
habuit autem militem vnum, et vnum Notarium, Chentelam bonam, duos
dextrarios, et armorum nоn modicum apparatum. Сomitati funt eum multi
Nobiles, cognatiful, alios mift Communitas pronuntiis, ad honorificentiam per
fonaeiptius Nauigantes autem non paucis diebus, tandem XV. menis Май
ad Spalai portum laeti applicuerunt. -

Vt autem rumor in ciuitate perftrepuit, quod Poteftas aduenifet, mox to

ta ciuitas prorupit ad portum, factusque et concurius vtriusque fexus, et aeta
tis, videre cupientium, quod longo defiderio fuerant praeftolati. Еgrefus au
}
f: teПП
- - -

-
 H IS TO RIA S A L O N IT. AN A 591

tem de naui, ab vniuerſa Cleri populique frequentia, in magno tripudio et ho

noris obfequio fufceptus eft. Altera autem die mifit, et fecit infpici plura ho
fpitia, vbi videretur commodius fui regiminis officium exercere, et tandem pla
cuit habere domum Comitis Grubeffè, pro publico palatio, et pro hofpitio fuo;
tertia vero die fecit coadunari vniuerfum populum ciuitatis, et fa&a curia, primo
expediueruut fe nuntii, exponentes fuae legationis proceffum, et exitum often
dentes, deinde nuntii Anconitani, Matthaeus de Girardo, et Albertus, legationem
ciuium fuorum, quae erat pro Gargano, coram populo multis laudibus perorauit.
Poft haec autem furgens Garganus, vt erat eloquens vir, multum lepide concio
natus eft, et praeftito fui regiminis iuramento, fecit vniuerfàm multitudinem,
tam Nobilium, quam popularium, vinculo Sacramenti aftringi, vt effènt fuis
praeceptis obedientes per omnia, et fèquaces. Iuffit autem omnes iuratos in
fcriptis redigi, et inuentus eft numerus fere duorum millium virorum. Tunc
ordinauit Curiam, ftatuens Iudices, Camerarios, et praecones; totum nam
que regimen ad exemplar Italicarum Vrbium, quae per Poteftatum regimina gu
bernantur,ordinauit. Cum enim nil pecuniae infifcopublico reperiffet, per fuae dif
cretionis induftriam cito ipfum abundare fecit, abfque grauamine alicuius. Si
quidem tantam ei gratiam conceffit Deus, vt ab hominibus timeretur, et audire
tur quafi quidam San&tus a Deo miffus, nec folum ciuibus venerationi erat, fed
de tota paene prouincia veniebant audire ipfius fententias, quafi diuinas. Erat
enim quam maxime intentus cum omnibus pacem facere, fa&tamque fideliter ob
ſeruare, ſuperbis reſiſtere, pacificos, quaſi filios, confouere; ſicque breui tempo
re tota ciuitas, veluti de magnis tenebrarum fqualoribus exiens, ad lucem deuenit.
Tunc illa cruenta et horribilis difcordia, quam fupra defcripfimus,fopita eft: nam
filii Vitalis, cum parentela Duymi, contra&tis inter fe connubiis, pacem perpetuam
tenuerunt. Sclaui etiam, qui implacabiliter contra ciuitatem faeuiebant, affiduis
praedationibus laniantes eam, ad pacis concordiam redu&ti fünt a). Tanta nam
que
a) Gargamur Poteftar primo compofuit pa tem meum, temeamur vobir Spalatenfibur poemam
cem cum Tragurinis, cuius tabulae extant diei mille perperorum im praefentia Marimi Iudicir
XI. Iulii an. MCCXXXIX. in Chronico relatae. Sibemicon/ìr. quod /i exercitur fortioris alicuius
Pa&a autem pacis cum Slauis haec funt: In mo contra vor vcmerit, Fgo cum ipfo coaétur venienr,
mine Patrir, et Filii, et Spiritur Saméti. Ego quidquid de praeda a vobis ablata im parte mea
ſeruus Dei, Stephanus Comcr, Audrear, et Co vemerit, tenear vobir in integrum re/fituere, ex
jmer Tollem, obligamiur vobis Spalatei/bur in Deo, cepto, quod come/lum fuerit a me, et /ocietate
et Dei genitrice, et in fanéfo facicnte vitam mea; et, quod fi in hac paétione perfeuerare cum
Chriflum Dci, et ommer /améfor complaeendo Deo mepote meo, quoad v/que vixerimur, / per vor
in aeternum, quia fum vobi/ium vmur homo, et mom remamebit, mom adiuuet mor Deur, mec illud
cum mepote meo, et quod non faciam; vobir vllum facramentum, quod vobir iurauimur. Super hoe
malumi, mec palam, nec occulte, /ed / vobis ali vero adiicimur, vt mercatorer veßri ad mo/?rar
quod periculum in/literit, vel ab aliquo Sclauo, partes vemiemter, mom poffnt vocari ad placitumper
fgo iuuabo vor cum nepote mico, excepto D. Rºge, Sigillum Comitir, et ibi reddamt rationem, vbi
eîdo vobis propriori damno mille perperor, ita, cum nauigiis ſteterint.
quod de omni mercatore, qui veniet ad negotiam
áum in terra mea, in mauigiirtenear vobis foluere Hos autem Slauor, fuiffe eosdem, qui capi
praediéium debitum, et cum folutum fuerit de te praecedenti noninati fuerunt, fcilicet eos,
ìitum, tunc duama, quae a mercatoribur recipi qui cum Tollem, nepote Comitis Petri de Chul
tur, remanebit a vobir expedita in poteftate mea, mia, infeflabant Spalatenfem agrum; exinde
f
* Æum cß hoc in praefentia Comitir Nicolai, et cognofcitur,Chulmiae regionem märitimam fuiffe,
arentela eiur, et totiur Communitatir Almí/í, fcilicet illam regionem Seruiae, quae ab Almi
º

juod/ per me pax úía reman/erit, vel per mępo /ſo Naronam verſus protenditur.
592 Т Н О М А Е. А R СН I О I А СО N 1

due fuiteotempore fecuritas intus et extra, vt numquam maioribi memorare

tur fuife; hocideo contigerat, quia Poteftatis metus omnesciues in vnitate con
ftrinxerat, omnes autem quati pervnum funem trahentes, roburciuitatis integrum
conferuabant, necerat aufus quispiam ciuium priuatas amicitias, feuinimicidas
cum extraneis, facere: fed qui eratamicus publicus, a fingulis amabatur, quem
verociuitas pro inimico habebat, quafi omnium hottem omnesinfequebantur. Еt
hoc сеu miraculofeeotempore contigit, vt duo implacabiles hoftes Spalatenfium,
viuendi finem facerent, videlicet Tolen de Cbilтia, et alter Tolen de Policia, quinum
фuam poterant cum Spalateyibus pacem habere.
Peridem tempus, anno DominiМССХХХIх. die III intrante menfe Iunio
faaaeft eclyptis folis mirabilis, et terribilis; totus enim fol obfcuratus eit, et to
taferenitas aeris obtenebrataeft, et quafi noctis tempore, ftellae apparueruntin
coelo, et quaedam maior ftella micabat iuxta folem ex occidentali parte, tantus.
Фue pauorin omnes incubuerat, vt velut amentes hucillucque clamando difcur
rerent, mundi finem adefieputantes. Еrat autem die Veneris luna tricetima, et
фuamuis folis ifte defettus per totam’apparuidet Europam, in Аfia tamen, et in
Аfrica, non dicebatur fuifie. Еodemannovifaeft (tella crinita,idem Соmeta, quae
imminebat (eptentrionali regioni, quatifupra Regnum Vngariae, et manfit diebus
multis, fatisque magnae rei portendi videbatur praefagium: his etenim diebus
crebre(cebatiam per aures omnium tritis rumor, quodpeltifera Tartarorum gens
fines iam Chriftianoruminuaferant, in Rutheniae partibus,[ed quafipro ludo repu
tabatura multis.

44863-33386?--t3386?--893368--f?336+46336+-ё9386?--893333-33368--893333--893368-49:36: 593},

СА Р V Т XXXV.
D E /? ЕG 1ЛИ ГЛУ E G 4А С 4 М/
Т] Gargaти, in adminitrandis rebuspublicisvalde circumfpeauset cauus,
vbicunque opus erat, pro trattandis confiliis, pro difponendis negotiis, pro
expendendisforalibus caulis, multaprudentia ducebatur, amatot fiquidem hone
ftatis, quos laudabilis famae ac bonae conuerfationisefie nouerat, hos amicos et
familiares habebat, quos vero fuperbos, elatos, infamesque cognouerat, his num.
quam hilarem faciem oftendebat Iuniores more pipatris adie frequenter con.
uocans, inftruebat, hunc de rebus iufta negotiatione augendis, alium de malitia
non exercenda, alium de caufisciuilibus fideliter exequendis; et quid plura refe
ram, nunquam erat quietus, fed (emperintentus, et feruidus, flatum fingulorum,
et omnium, ad meliora transferre. Оualiter autem ciuitatis honor et commodum,
ampliori poffit men(ura excrefcere, mentis aciem vndique circumferebat, dando
operam foleri (tudio (cruarehabita, et lucrari habenda expendendipro vitate
expendenda, et tenenda ex difcretione tenere. De rebuspropriis fatiserat curia
lis, et largus, fed de communibus multum tenax, et parcus Fatta eft tunc colla
to interciues, et peracta taxatione omnium bonorum mobilium et immobilium,
foluit vnusquisque de centenariotria, fuitque fumma totius colletiae quali qua.
tuor millium yperperorum. Ex hac pecuniae collatione, expedita funt debita
Сom
 Н I S ТО R I А S А L О N I ГА N А. 595

Соmmunitatis, et redemta fuerunt vafa aurea et argentea, quae de thefauris

Есcletiae fufcepta, alongo fuerant tempore pignorata, nemре vir Catholicus Ес.
cletiam et Eccletiae mini(tros in magna veneratione habebar; f quando a per-.
ueris, et malignisciuibus adiptius aures perfuatio facrilega contra Clericos fie
ret, vt in deprefione Clericalis priuilegii aliquodeis commune (cruitium impo
пeret, feu datium ab eis exigeret, numquam audire volebar, imo velut defenfor
Есcletiae, et aduocatus Cleri contra omnium fe obloquia opponebat; deinque
tanto amoris (tudio de vita, et moribus fingulorum ciuium perquirebat, vt ante
annum aetus et nomina perdifceret, fenum et iuuenum, puerorum etiam, ita
vt omnium haberet notitiam, ac (i natus, et nutritus in hac Vrbe fuifiet. Prae
terea in exhibendo honore ho(pitibus ita liberalis erat, vt plerique antea ciuita
tis inimici propter ipfius ciuilitatem amicifimi efficerentur. Veraces amabar,
mendaces vitabat, ambulans in via immaculata, hic tibi miniftrabat; in bello
magnanimus, et audax, in pace manfuetus, et humilis. Nullus poterat effe ita
рапрer et vilis, quod non facile ingrefium haberet ad eum, et qui proprii fui
iuris non confequeretur effectum. In poenis autempro maleficio inferendisnon
eractepidus, fed rigidus, vt nullus daretur criminibus locus. Аd vindictam
fiquidem malefactorum, laudem vero bonorum portabat gladium iudiciariae po
teftatis. Гuncenim veraciter videbat bonus bonitatem fibi prodefe, quando
fuam malitiammaliscernebat obefie. Namqueex habilitate fuae naturae funt bo
ni, fedex impunitate criminum efficiuntur mali; e contrario vero quidamex quo
dam temeritatis impulfu fierent mali, quitimore poenali difcunt fieri boni.
Voluit autem Garдания, уt non folum fio tempere, fedetiam inporterum,
Spalatenfisciutasiufto moderamine regeretur; fecit ergo quoddam colитen fieri,
фuod capitularium appellauit, in coiuit confcribi omnes confiletudines bonas,
quasciutas habucrat ab antiquo, filperaddens multa alia iura, quae videbantur
neceflaria in actibus publicis et priuatis, videlicet in cautis expediendis, in male
ficiis puniendis, et pro iuftitia acquo libramine omnibus exhibenda Quem li
bellum curia (emper habebat prae manibus, nec absque eo iudices, vel Aduocari,
ad difcutienda caufarum merita procedebant. Нос Capitulare tranfcripterunt
Tragurienfes et alii, quos aemulationoitri regiminis ad bona (tudia prouocabar.
penique transcurfoiam, ex maiori parte, anni (patio, ventumeftadelectioneman
nifequentis, et, cum füper hocyniuerfale agitaretur confilium, non fuit contradi
aio aliqua, fed omnium proclamatio, vt idem Garдания ad alterius anni regimen
aflumi deberet. Еrant tamen aliqui infolentes, qui nec ipfum, necalium proРо
teftate volebant,vr absque Rettoris terroreviuentes, confuctam potient nequitiam
exercere, fed non praefumebant palam refittere, metuentes, popularem tumultum
contrafe concitari. Statutum enim fuerat, et Sacramenti religione firmatum, vt
nemo affumereturpro Gonite, fed per Pote/tatem de caeterociuitas regeretur, nec
prius Poteitas recederer, rificum alter adueniffet. FaStam autem eledionem fu(
сері садани, anttumque et cifalarium in anta quantiate pecuniae, quod ac
cedebat ad fummam М. librarum noitrae monetae. Еodem modo electuseft in
tertio anno, fufcepit regimen, fed quafi inuitus, habuitque falarium МССС. li
brarum; focietatistamen numerum ampliauit. Itaque Gargaти, non minus in duо.
bus (equentibus,quam in primo anno, feruidus circaprouettionem republicae 1п
% жж Ее ее tentifii
 596 Т Н О М А Е А R С Н I D I А СО N I

tentifime vigilabat. Fecit autem fieri quoddam типітетит,vbidiciturad perram,

vt effettutelae refugium contra praedones, qui confueuerant maxime de Mafari
тоте defcendere, praedasque abducere ad montana; fed multis aliis negotiorum
incurfibus praepeditus inceptum aedificii opus intermittere coactus eft.

озже? жоржов жеф жез жез жаб, жадж озж ра

С А Р V Т XXXVI.
p E В EL L 0, 0 И 0 D GEУУ1Т С "М РА.
r а т1 %

А" autem fecundo fui regiminis opus valde commendabile aggrefuseft;

etenin quia vir erat deteitator nequitiae, coepit vigilantiftudio cogitare,
quonam modo fieri poliet, vt tam vefanam Piratarum faeuitiam refraenare vale
ret, vocatisque non multis ex ciuibus, coepit cum eis fecrete tractare, et eos in
ducere, vt bellum, Deo gratum et hominibus, in Almijanor inferrent, et, cum cer
neret quosdam in fatto huius negotiivacillantes, necalienfumpleno corde prae.
bentes, ardebattamen eius animus, aliquod fuo tempore Dominopraeftare obfe.
фuium, fi Dei inimicos difturbare, et infequi conaretur. Таnta enim defiderii
auiditate in eorum ferebatur perniciem, vt, cum effet in omnibus circumfpe8tus,
non fatis confilte, vt videbatur multis, in bellum procedit Namantcquam ut.
ficientem praeparationem ignorum atque armorum Spalatenfes haberent, auxilio
frettis diuino, pugnandi materiam adinuenit; maetus vero occationem congruam
contraipfosexeo,quia quidamТОlen,nepos Malducira), praedam feceratin campo Spa
lateuf, palam arma parari contituit, et cum pecuniam рго ipta praedatolucrepa
ttifulfient, eamque foluere denegarent, tunc fatta et Spalateyburiuta occatio
infurgendi vnanimiter contraeos. Тunc Poteftas, vt erarfagaxhomo, coepitdif:
fimulare aliquandiu, tenians, fi foretpolibile,infidiofeinuadere cattrum,ftd poi.
tarum inidiarum.conatus frutraproceft; namcattrenfium vigilespraefenterunt,
coeperuntergo bellum manifette eis inferre. Iraque armatis ignis, quae habe
bant, quamuis non fatis forent ad bellum habilia, naulgauerunt, et applicuerunt
ad ilyilan Bracian, et recenfitus eft numerus naualis exercitus, et inuenti (int ex
SpalateyibuяfereМСС. armati; dederuntautem Tragurien/er auxilium, fed pigrum
fatis, et tenue. Теnebant autem eo tempore infulas Faron et Bractam pritida.
ии, et 0/or, fi Maiduci de Alpifo. Tunc Poteitas mit ad inflanos, praecipi.
ens: cr fatim ad eo, accederent, er/preto dominio Almi/апоги», recipiant dominium
Spalaten/iит. Illiautem gratantivaldeanimo accefierunt, et iurantes omnimo
dam fubiectionem, tradiderunt ex Poteftatis praecepto omnia bona динарантит,
Фuae erant in infula, greges, armenta, et fata, et vniuerfa, quae pertinebant ad
iplos; quae omnia receperunt Spalatenfes et tranipofueruntea in terram, alia in
Ариliam vendenda miferunt,alia in cadem infula cuttodirifecerunt. oor autem,
- фui
а) De Maliнci piraticainfolentiaextat Andreae prius conqueflos fuille, dicendum eft, deindear
Regi, refcriptum, relatum lib. IV. cap. IV. de mis rem gelfille, vt auctor пыта.
Кeg: Dalm. etCroat. ex quo, Spalatгн/er deКacetir - -
 H IS TO RIA S.A. L ON I T A N A. 597

qui erat Comes eiusdem infulae, eo tempore aberat; Almiffani vero, armatis clancu
lo lignis, nauigauerunt latenter ad infulam, et inuaferunt quatuor barcuffios Spa
latenfium, quierant miffi ab exercitu ad aliud infulae caput,verumtamen nec vnum
hominum capere potuerunt. Tunc Poteftas, reli&tis ad cuftodiam infulae duo
bus nobilibus viris, Lampredio et Stephano, tradita eis focietate quinquaginta bono
rum iuuenum ex popularibus ciuitatis, ipfe cum toto exercitu repedauit ad vrbem.
Auxit autem exercitum, et abiit ad vineta hoftium, coepitque ea paffim deftrue
re, fuccidere arbores, et culta omnia deuaftare. In quadam die, aduefperafcen
te iam hora, ecce OJìr, belli nefcius, cum armato ligno ab infula verfus Almiffüm
remigabat, Spalatenfès vero videntes et cognofcentes ipfum effe, feftinanter prae
parauerunt fe circumdare ipfum, et capere: fa&tum eft autem, vt appropinquan
te 0/jr, Spalatenfès cum fua numerofitate lignorum fubito prorumpunt ex portu,
et fparfim remigantes circumuallant aequor, ne qua parte via pateret hoftibus
euadendi; videns autem O/orhoftilibus fe circumfeptum catenis, non potuit diuer
tere, fed cohortatus fuos, inter omnia Spalatenfium ligna irruens vlterius remiga
uit, et dum iam conftringi, dum teneri putatur, ipfe velut anguilla lubrica dema
nibus comprimentium elapfus eft, et euafit. de cuius euafione Spalatenfes multum
triftes effecti, ad propria funt reuerfi.
Tunc Ofór, qui caeteris fratribus infolentior, coepit toto fuo conamine prae
parare fèfè ad defendendum, et refiftendum contra Spalatenfium incepta, et vt erat
confuetus, conuocauit ad fe omnes viros fànguinum, et dans eis ftipendia cum
fratribus fuis, quia piraticis erant opibus admodum locupletes, omnes quas ha
bebant Liburnas, multo plures et meliores quam Spalatenfès, armauerunt; et exe
untes ab Almifio, coeperunt occulte et manifefte, et quacumque arte poterant, of.
fendere Spalatenfèr. Cum ergo Spalatenfès cernerent, quod inimici eorum a rigore
fuae nequitiae ceruices nequaquam fle&terent, fed ad nocendum effènt totis viri.
bus praeparati, coeperunt poenitere incepti, contra Poteftatem maxime obloquen
tes, quod inprouide et inconfulte, ante fufficientem praeparationem lignorum et
armorum, bellum voluit attemtare. Tunc Garganus curarum pondere inquietus,
huc et illuc mente rapiebatur, pertra&ans, qualiter hoftium audaciam fuppedita
re valeret? Fecit autem fieri vnum lignum trireme, ad modum galeae, quod ef
fet caeteris velocius, et eminentius, quod infra XX. ferme dierum fpatium totum
de nouo fabricatum e(t,et expletum ; fèd hoc erat, quod maxime Poteftatem affli
gebat, quia videbat, ciues non ex corde contrahoftes arma mouere, vix enim cum
magna difficultate cogere eos poterat ad ligna intrare. Itaque Comes Ofor cum
fua claffe, in vigilia Apoftolorum, adnauigauit in infülam Soltam, quam percurren
tes hoftiliter, coeperunt obuiantia quaeque vaftare; cuftodes vero infulae cum
colonis aciem ftruentes,vt poterant, aliquandiu reftitere, fed cum effènt hoftium
refpe&u pauciffimi, confultum volentes effe vitae fuae, campum hoftibus relin
quentes, ad tutiora loca fe contulerunt. Tunc Almifani, liberum fe curfum habe
re videntes, coeperunt ad praedam vndique, debacchari, inuadere rufticos, mulie
res opprimere, comburere fegetes, et mala omnia perpetrare. Venientes autem
ad Ecclefiam B. Stephani, diripuerunt quicquid in domo erat, flammis eam fuccen
dentes; ad vltimum vero Ecclefiam ingreffi, paganorum more altariola fregerunt,
fpargentes reliquias, ac aufunefandiffimoipfàm Sacrofànéli Corporis Euchariftiam,
光光光 - Ee ee 2 quae
598 TH O M A E A R C H ID I A C O N I -

quae fuper altari pendebat, feleratis manibus contingentes, deiecerunt in terram;

mox vero, quafi laeta potiti vi&oria, cum exultatione ad propria remearunt. Sed
Benedi&us Deus, qui non in longum paffus eft tanti fceleris dormire vindi&am;
die namque tertia, iterum multiplicatis fuarumapparatibus copiarum, exieruntab
Almifio, et nauigauerunt ad infulas occupandas. Et primo quidem medio no&is
tempore applicuerunt ad Braciam, et exeuntes de lignis, optime fe armarunt, et
exeuntes acies afcenderunt fummo diluculo, ex orientali capite, et adhuc fopora
tis hominibus repente irruerunt in vicos, capientes homines, praedas capientes,
domos ignibus concremantes a). Vnde Ouidius, Epiftolarum: -

Attoniti micuere finus, gelidusque cucurrit,

Vt mihi narrafli, dura per offa tremor.
Et

a) Deditionis Brachienfium extant paéta fe dominationem Spalati; imo recipient, et retine.

quentia: bunt Iudicer, quor Communitar Spalatenfit ei de*
In Dei nomine Amem. Cum D. Gargamur Po derit, et ad illam con/uetudinem viuent, quam
teftar, cum toto exercitu Spalaten/, iret /uper Al Spalatem/er viuunt; et / accideret, quod Rex Hun
mi/um, ad accipiemda pignora de DCCCXIII, libe gariae vellet eor mutare de loco Braciae, quod
rir, quae dedit, et accommodauit 0/or, in mamur ipfi ommer de Bracia venient ad habitandum Spa
Bogdamici pro Communi Spalati, pro emendatione lati, et ibi perpetuo mamebunt, et omnia, quae
reſidui beſtiarum, quar Tollien, Vlla, Dozenet, confùeuerant facere füir Domimir, /ecundum anti*
quondam depraedatur fuit in campo Spalati, et quam confüetudinem, facient Spalaten/ibuf.
Åominer Almi/ mom damter /ibi, diéta Pote/far, Vnde Bucariur, de voluntate di&fi D. Gargani
cum diéto exercitu iuit ad im/ulam Brachiam, ad Poteftatir, et omnium hominum Spalati, affantium
accipiendum /olutionem de bomir et be/liir, quar im exercitu im campo porturSpleciae eiuracminfulae,
Almi/ani habebant im Bracia; et po/fquam ibi ap fuper amimam diéfae Pote/atir, et diéforum
plicuit Poteftar, mi/t pro Iudicibur, et aliir ho Spalaten/fum iurauit, atque promifit, omnes il
minibus Braciae, ad hoc, vt aſſignarent /ſbi rer et lor de Bracia defendere, et manutenere bona fidt,
beftiar hominum Almifii, qui iudices, et Bracien et /fme fraude, ab Almi/amir, et ab omnibut
fer, venienter coram Poteftate,a/ignauerunt beftiar, hominibur huiur mundi, iuxta eorum prſº, ſiluo
et rer Almi/amorum, et faéta affìgmatione, eorum homore D. Regir Hungariae.
bona, et plana et /pontanca voluntate dederunt,
et /uppo/uerunt /e diétae Pote/tati, et Communi ltem, et cum ip/ r /ilmi/ani/ mom facere paccm
Spalati. \,
nec concordiam ſine ipſis.
In primis iurauerunt corporaliter /uper /a Item iurauit atque promiÂt, ei fàluare anti
crofanéta Dei Euangelia, et /uper crucem, et /am quam eorum confùetudinem bonam, et / quam
êtit reliquiir, fidelitatem, et fequimentum diéfae ᏑᏰᏁ ᏝᏪ//4ᏛᏝ,habebunt, quae non videretur bona effe,
iniu/fam
Poteßatir, /icut Spalaten/er iurauerunt, et /icut in
breve, et ordinamemtir Pote/latir continetur. Hoc aéfum e/? im praefentia D. Appollinarii
Item iurauerunt atque promi/erumt /emper Borgami , Lampredii Sagarelli, Duymi Formini,
Iancii Sab, Nicole Stoch,Stanii,filii Sabbede Farro,
ita iurare, et facere ip/î et /ùi haereder, fidelita
tem, et /cguimentum/uir /ucce/oribus, tam Po et aliorum multorum, Alm. Domini MCCX L. die
teftatibus, quam Comitibur, vel Reétoribur, qui XIII. exeunte Maii, temporibur D. Gregorii Pa
pro tempore fuerint ad regimen diétae ciuitatis pae, et Seremi/fmi Sclauomiae Duci, Colomani, In
dići, ХIII.
omni anno, et femper /tare ad honorem Omnipo
tentis Dei, et Beati Domnii, ſubiecti dictae ciui Ego Petrur Trafmundi, Anconitamur Ciuir,
tati, et /tare in auxilium, et con/ìlium, ip/ù Spa Imp. auéforitate, et nunc Communi, Spalati
laten/ibur, contra homimer Almi/î, et contra ommer Notariur, expreffì fùprafcripti, interfui, et roga
hominer huiur mundi, im perfomir, et relur, fal tur /crip/£, et publicaui.
uo honore D. Regis Hungariae, et quoſcunque ha Compofuit quoque pacem Garganus ClllIl
mimer Spalati habebunt pro inimicir, ipſº Bra Comite Andrea de Chelmo, vt ex tabulis ap
cien/er habebunt pro imimicir, et quorcunque ho paret :
mimei diéti Spalaten/er habebunt pro amicir, ho In Dei nomine Amen. l'eniens Comer An
drear de Chelmo per duasvices in Spalatum, ad
mimer Braciae habebunt pro amicis.
Item iurauerunt, atque promi/erunt, mom mu reformamdam pacem et concordiam, inter fe et
tare, mec cambiare alium dominationem, quam /uor hominer ex vna parte, et diâum Commune
- éx:
 H IS TO RIA S A L O N IT. A N A. 599

Et ecce rumor huius peftis per totam infulam fubito euolauit, gelidusque
tremor per omnium membra cucurrit. Tunc quinquagenarii illi, qui ad cufto
diam infulae fuerant deputati, praeparauerunt fe viriliter ad pugnandum; mifè
runt autem,vt omnes infulani accurrerent ad auxilium impendendum. Ipfi vero
coeperunt paulatim incedere verfus eos, et ecce, turma quaedam apparuit emi
nus in conualle, quam multitudo caetera fequebatur; noftri vero defuper intuen
tes, fubftiterunt, et coeperunt deliberare inter fe, quid fa&to opus effet; nondum
enim ex infulanis nifi pauci conuenerant: hoftes vero videntes noftrorum turmu
lam quafi pauidam, non crediderunt eos fore aufos ad confli&tum accedere, quam
obrem putabant eos primo infultu in fugam vertere, vnde omnes fimul conglo
bati coeperunt vociferando contra eos incedere. No(tris vero, quamuis temera
rium videretur, cum pauci effent, contra multitudinem dimicare, foedum tamen,
et valde ignominiofum effe putabant, fi absque belli impulfu, et folo vifu pauefa
&ti, eis cedendum putarent. Tunc ipfis cun&tantibus, et fuum confilium in di
uerfà voluentibus, hoftes magis ac magis appropinquabant. Mox vero, quafi
quidam conftantiae Spiritus, in eorum vifceribus incalefcere coepit; ftatimque
VTlllS
Ee ee 3
ex altera, denique ad talem concordiam et pa diéfam terram hinc ad diéfum terminum, quod
cem perpetualem peruenerunt: baec pa?a non teneant, ni/f de vtriurque partir
Imprimis mamque ordinauerunt, quod omnia procefferit voluntate; /aluir omnibur . . . qua*
damma illata inter /e ab vtraque parte, im perfo Spalaten/er habent contra Comitem, et fuor ho
mir, et rcbur, vfque im hoaiermum diem, pemitur mimer, et e conuerfo, quae cognofci debeant in
fºnt са//a, et vacua, et ampliur non rccordentur. Spalato, coram Iudicibur ciuitatir.
Item ordinauerunt, quod diétur Comes et fui Haec omnia vero diéfur Comer Andrear pro
hacredes, et fui hominer, falui et fecuri veniant miſt per ſe, ſuorque haeredes, et ſucceſſore, fir
• - - - . . . . . vitate, et cxtra
ma im perpetuum habere, atque temere; et / mom ,
Aecut amici, vnde diétur Comer, pro damimir, quae ob/eruabit hanc pacem et comcordiam, et pro
ipfe, et fui homimer dederunt Spalaten/ibur, in fùo fua parte reman/erit,/oluat nomine poemae M. Ro
campo et aliar . . . . . . . . recu mamator Communitati Spalati, et fic ip/è Comes,
perabit /uam terram de Chelmo, hinc ad fe/fum S. cum quatuor /üir homimibur, Falco, Cle/a, et Do
Dommii, quod omnes Spalatimi in perpetuum /mt brochma, et Berco, iurauit ad S. Dci Euangelium,
ſalui, liberi, et franchi in toto . . . libere /uper librum, et Crucem, ob/eruare pracdiéta, et
vadant, et /tent, et redeant, et vendant, et ita faciet iurare, cum habebit terram, omnibur/uir
emant, /ne vlla contradictione, et fine vllo tri hominibur, et eodem modo Con/ilium Spalati pro
buto, vel datio im perpetuum, nec diétur Comer, mittit attendere, et ob/eruare, quae promiffa funt
nec fui haereder, mec aliqui de /ua ftirpe, nec a /ua parte in perpetuum ; ct / non ob/eruaret
aliquis de füir hominibus, debeat Spalatenfé* mo hanc pacem, et concordiam, et pro /üa parte re
leffare de praediéfir, nec aliquid ab eir exigere, man/erit, foluat momine poenae Comiti praefa
vel extorquere, vel, / aliquid extorqueretur, to M. Romamator; et /íc Iudicer ciuitatir, Lam
pridiur, et Madiur Grecine, cum Madio Iureu,
Comes , vel /iii haercder, temcantur facere re/fitui
ablatum a füir hominibur, vel dabunt per gulam et LacaroStre/, et . . . . iurauerunt ad
tranigre//orer damnum patientibur, et /? non pof S. Dei Euangelium, /ùper librum, et crucem, ob
/ent illum dare per gulam, quod Comer, et ciur /eruare praediéta, et ita faciet iurare ciuer Spa
haercdef, foluant de /uo, /uper quantumcunque iu laten/es, tumc temporir, cum Comer fecerit iurare
rauerit Spalaten/fr. /uor hominer.
-
-

Item promi/it, quod cum Spalatemfer erunt im Hoc aétum eft in Spalato, in Confilio generali,
terra Comitir, ip/î erumt /alui et /ecuri ab omni more folito congregato in Palatio quondam Co
bomine mundi, et / in aliquo offendentur, Comer, mitir Heliae, im prae/entia Pauli Trepetii, Came
et /ui haereder, temeantur ememdare de bomir fuir. rarii Lampredii Zagarella, Zantii Sab, Tam,
Item promifit, quod cum Spalaten/er volue et Miche Iurec, et aliorum plurium, An. Domi
rint incidere lignamem, vel facere imcidi, pro mi MCCXLI. die /eptimo intrante Septembri, tem
communi,velpro diuifo, quod ip/ípofint incidere,et poribut D. Gregorii Pontificir, et Sereniffmi Re
portare ſine contraditione cuiuscunque, et ſine ali gir Humgariae D, Belae, Indiéiione XIV. Petrus
quo datio, vel tributo, et, Ae nom recuperauerit & c qui ſupra. - -
 º

6ОО THOMA E ARCHIDIACONI

vnus eorum, qui praeerat quinquagenariis illis, Stephanus nomine, fa&us audaci.
or, dixit: Eia, Viri, nonne fcitis iuftam nos bellandi caufam habere, non recordamini,
quod ii qui contra nos veniunt, Deo et hominibus odibiles piratae fùnt. Numquid non
a tota Chriflianitate amathematizati, et execrati habentur? Nos Deus et iuftitia pro.
teget, illos fiia iniquitas confundet. Nulla ergo fit trepidatio, viriliter agite, et confr.
tamini, quia Deus dabit viäoriam de inimicis füis. Ad hanc vocem omnes exhih.
rati, coeperunt commendare fe Deo, et B. Domnio.
Tunc, ordinantes fe, coeperunt contra hoftes auda&er incedere. Fa&um
eft autem, vt ambae acies minimo iam effènt interuallo propinquae, exclamauit
Stephanus: vindica Domine fanguinem feruorum tuorum, qui ab his canibus effùfùs ff.
Tunc coeperunt altrinfecus fàgittis et iaculis magno ftrepitu dimicare; cum au
rem manu ad manum coniun&ti, iam gladiis et pugionibus corhmixtim inftarent,
parua mora vtrinque certatum eft. Et ecce pars Almifanorum, quafi coelitus per.
cuffâ, repente dirupta eft, et cum non multi vulnerati, non multi trucidati fuiflènt
ex eis, fubito terga vertentes fugati funt, attonitique velut amentes huc illucque
difcurrunt. At noftrorum vi&trix focietas, gratias agentes Deo, qui percutit im.
pios, et fàluat fperantes in fe, a tergo percutere fugientes, ligare captiuos, arma
diripere non ceflabant, fed quia pauci erant, non poterant eos vsquequaque infe
qui oberrantes. Perfequuti autem funt eos vsque ad puppes biremium fuarum.
Ecce autem inuenerunt Comitem O/òr, vtraque manu debilitatum, fub armis anhe
lantem, et diffugium ad mare quaerentem: ftatim ergo, vt cognorunt eum,circum
dederunt ipfum, et cum vnus eorum eleuato gladio fuper caput ipfius vibraffet,
Lampridius fuper ipfum toto corpore fe profternens, non permifit eum interfici,fed
captum, et ligatum, ad defcenfum ducentes, in cuftodiam pofuerunt, coeperunt
autem et ex melioribus multos, quos omnes ergaftulis mancipantes, Poteftatis ar
bitrio feruauerunt; porro hi, qui ad mare euadere potuerunt concite fe inpel
lentes a terra,tremebundi et anxii, raro remigio ad propria fe traxerunt. Sequen
ti vero die exierunt noftri, vt, inueftigantes, caperent, qui latebant; et ecce inue
nerunt multos ex melioribus, absque nullo vulnere iacentes exanimes inter vepres,
et hoc quafi miraculofe contigit,vt absque humana percuffione,afua nequitia prae
focati iacerent. Nam et ex eis quidam, qui ad ligna confugerant, antequam ap
plicarent ad terram, fpiritum exhalarunt. De noftris vero nec vnus quidem
occubuit.
Cum autem nuntios ad ciuitatem mififfènt, triumphum vi&oriae referen
tes, non credebat Garganus, prae gaudio admirans, quomodo fieri potuit vt
parua hominum manus, et ipfâ modicum bellandi exercitatione perita, tantam
potuit fuperare multitudinem, quae frequenti inebriata cruore, pro nihilo con
fueuit ducere mortis periculum in pugnae confliétu. Tandem certificati de lae
to euentu viétoriae, cum magna fe(tinatione et exultatione armauerunt Libur.
nas, et ad infulam nauigarunt. Miferunt autem, et fecerunt omnes captiuosad
mare adduci: cum autem du&tus fuiffet Comes O/or, cum caeteris maioribus, co
ram Poteftate, coepit Gargamus dicere infultando: o Comes Ofor ? vbi tantus ela
tionis faftus, vbi tantae praeeminentiae potentatus ? Ecce, quo deuolutus er, qui nec Im
peratores, nec Reges, credebar effe parer potentiae tuae. Difie iam, quia plus por
teft diuina iu/litia, quam humana temeritas ; his di&tis fecit omnes vin&tis a tergo
InaIll•
 Н IS ТО R I А S А L О N IТА N А. 6оI

manibus, introduci ad ligna, et fic ad ciuitatem veneruut, Мох autem, vt ci

titatem ingreff funt, fecit Poteftas omnes duci ad carceres, et conftringi ligno
pedes eorum, pofuitque cuttodias circa ipfos, Сomitem vero et maiores, fer
reis compedibus vindos, fecit fub Palatio fuo arttiinae cuttodiae mancipari.
Мitius a principio coepit agere cum eis, expectans, fi forte emolirentur corda
eorum, et adipius venirent mandata. Sed, cum videreteos in fua malitia ob
duratos, ita, vt ad bonam pacisconditionem aliquo pasto festi nequirent, cae
piteos carceralifqualore affligere, inedia macerare, quosdam etiam verberibus
torquere. Sic autem extorfit ab eis non paruam pecuniae quantitatem. Тunc
coepit pacis alloquium fieri inter ipfos. Promittebat fiquidem comes, omnia
Нigna piratica in manibus tradere Poteftatis, et, quod numquamalia facerent ad
curfum denuo exercendum. Et cum aliis pattio Spalaten/ium complaceret, fta.
tim Alini/en/er refiliebant, adeo duriffimum videbaturcis, a confueta nequitia ex
toto cefiare, fed Poteitas non aliter eorum relaxationi acquiefcere volebat, nii
exeorum manibus excuteret giadium, quo in infontes latrocinandografiari (ole
Бant. Сonabatur quippe Poteitas tota cordis intentione peftem piraticae vefa
niae prorfus extinguere, magnum fe Deopraeftare obfequium arbitratus, fi tan
tae impietati finem imponere potuifiet. Inducebat autemeosadiu(te viuendum,
nunc blandis verbis commouens, nuncterrores incutiens, ipfi vero, vt peruer
{ae mentis homines, callida fimulatione deducebant confilia Poteftatis, malentes
paenaliter feruire diabolo, quam iuftam et tranquillam fecundum Deum agere
vitam. Таlibus ergo verfutis vtentes promifis, decem mentibus in carceribus
iacuerunt. Гапdem vero videntes fratres Сomitis cum caeteris, quod nullo
modo de Poteftatis manibus euadere poterant eorum captiui, nifi igna Spala
ren/bus traderent, et curfum penicus relignarent, tunc acquieuerunt ad omnia
et miferunt palateyibur (ex ligna, quae habebant, maiora, et alia quaedam, quae
coeperant, minora Patti funt autem, quod питqиат adlatrocinanduт вхіrent, iи
татенli/? cinculo efiringenter er obliganter, quad, /i guando in contrarium facerent,
renerentur/bluere Spalateli/ius М. Маrcasyperperorum, et quod ab ofёyione ijiorит
praecipне abfinerent, citelicet Spalatejimт, Иепerorum et Апсонitanarит. Imperato
ri namque obfides dederant, vt nullam in toto Regno Ариliae laetioneminferrent.
Нurauerunt etiam, vt omnibus amicis et iuratis palaten/ium eadem pacis faedera
obfervarent, et fic eorum captiui relaxati funt omnes.
+98 ; ); } }} ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; 3: 3 833

С А Р V Т XXXVII,
. р в Рвут в тиг тил о е им.
А} quinto, regnante Bela, filio Andreae Regis Vngariae, fecundo anno Gar
gani, gens petifera Tarrarorum ad partesVngariae propinquauit, et, cum
a pluribus iam annis rumor et timorgentis ipfius in totum proceferatorbem,
venerant namque expartibus Orientis depopulando prouincias, per quas habuc
rant tranfitum, vsque ad confinia Rutenorит, fed Rutenis fortiter refiftentibus, non
poterant vlterius progredi: multotiens enim conflictum habuerunt cum gentibus
Киle

*
6O2 T HO MA E A RC H I DIA CON I

Ruthenorum, multumque cruoris fufum eft hinc et inde, longe tamen fugati fùnt
a Ruthenis. Quamobrem, diuertentes ab eis, vniuerfàs feptentrionales regiones
pugnando circuiuerunt, ibique viginti et eo amplius annis demorati fünt. Po
(tea vero multiplicatis legionibus exercitus fui, exgentibus praecipue Cumanorum,
et ex multis aliis nationibus, quas deuicerant, reuerfi fùnt ad Rutbenos: et primo
quidem ciuitatem maximam Chriftianorum,nomine Susdaliam, circumdantes, obfe
derunt, et obfeffam diu, non tam vi, quam fraude coeperunt, et deftruxerunt,
Regemque ipfius, nomine Georgium, cum magna multitudine fui populi, neci dede
runt. Inde autem verfus Vngariam proficifcentes, obuia quaeque vaftabant. Eo
autem tempore, anno videlicet Incarnat. MCCXLI. fexto die intrante O&obri,
die Dominica, iterum fa&us eft folis defeétus, totusque aer obfcuratus eft, fuit
que horror magnus in omnibus, velut in ea eclipfi, quae fa&a eft tertio anno
praecedente, vt fupra tetigimus. Igitur, cum rumor exitialis aduentus Tartari.
cae gentis ad aures perftreperet Vngarorum, quafi ludus quidam, vel inane fom
nium videbatur eis, tum quia tales rumores fruftra faepe audiuerant, tum etiam
quia de copiofà fui Regni militia confidebant. Erant tamen longa pace diffoluti,
armorum afperitate defueti, carnalibus enim gaudentes illecebris, ignauiae torp0
re marcebant; etenim terra Vngarorum omnibus bonis locuples, et foecunda,
caufàm praeftabat fuis filiis, ex rerum copia immoderatis deliciis dele&ari. Quod
cnim aliud erat iuuenilis aetatis ftudium, nifii polire caefàriem, cutem mundare,
virilem habitum in muliebrem cultum mutare. Tota dies exquifitis conuiuiis aut
mollibus expendebatur locis, no&urnos fopores vix hora diei tertia terminabat.
Cun&ta quidem fuae vitae tempora in apricis filuis, et amoenis pratis, cum vxO
ribus tranfigentes, non de bellorum ftrepitu cogitare poterant, qui non feria,
fed ludiera quotidie contra&tabant; at vero, quibus erat mens fànior, foralibusmun
tiis excitati, peftiferae gentis metucbant incurfum. Quamobrem Regem, et
Principes, crebris follicitabant alloquiis, vt tanto praecauerent maio, me fortefu
bita fieret impiae gentis irruptio, et maiorem perniciem inferrent incautis.
Vix tandem Rex, his pulfàtus clamoribus, commouit fe, et abiit ad extrema
fui Regni, venitque ad montes, qui funt inter Rutheniam, et Vngariam; et vsque
ad confinia Polonorum circumiens, et circumfpe&tams cun&tos infirmiores terrae
ingreffus, caefis ingentibus filuis, longas fieri fecit indagines, obftruens trans
ie&is arboribus vniuerfâ loca, quae ad tranfeundum facilia videbantur: et tunc
reuerfus, mifit, et congregari fecit omnes Principes, cun&os Barones et Pro
ceres Regni fui, cun&tumque robur Vngarici exercitus contraxit in vnum. Venit
Colomanus Rex frater eius, cum omni potentatu fuo, venerunt et Praefules Vnga
riae, qui et ipfi non contenti fobriam Ecclefiafticae moderationis habere familiam,
immo prae diuitiarum magnitudine, magnas militum acies du&titabant. Affuit
Matthias Strigonienfis, acceffit Hugrinus Collocenfis, Archiepiféopi, vnaque cum fùffra
ganeis fuis, quos fequuta eft magna multitudo Praelatorum et religioforum, qua
fi oues ad vi&timam. Tunc coeperunt vniuerfàle confilium agitare, diebus non
paucis contractantes, qualiteraduentantibus Tartaris eſſet conſultius occurrendum?
et cum diuerfidiuerfa fentirent, nullum valebant confilium conaorditer (tabilire
Alii terrore torpentes nimio, dicebant cedendumeis fore ad tempus, nec effecon
figendum cum eis, vtpote cum hominibus barbaris, et defperatae fàlutis, quinon
pro
 -

H IS TO RIA S.A. L ON I TAN A. 603

pro regnandi cupiditate,fed pro praedarum auiditate, per mundum pugnandodif
currunt. At vero, alii, fècuritate fatua diffoluti, dicebant ad primam oftentatio.
nem noftrae multitudinis, eos effe in fugam vertendos; fic autem, quibus repen
tinus parabatur interitus, non valebant in vnum confilium concordare. . Illis er
- go confulendo cun&antibus, morasque inaniter pertrahentibus, ecce nuntius in
opinatus ad Regem cucurrit, nuntians ex certo, quod infinita iam multitudo Tar.
taricae gentis Regnum intrauerat, et iam prope effet. Tunc omiffo confilio, Rex
et Regni Principes coeperunt arma parare, ordinare Duces fuper legionibus,ma
iorem pugnantium copiam conuocare.
Exeuntes autem a Strigonii partibus, tranfierunt Danubium, et venerunt
verfus Peflum, quae erat maxima villa. Igitur pera&tis iam 蠶
diebus Quadra
gefimae prope Pafcha, vniuerfà multitudo Tartarorum exercitus in Vngariae Re
gnum irrupit: habebant autem quadraginta milliafecurigeros, qui praeibant exer
citum, filuas caedentes, vias fternentes, et omnia offèndicula ab ingreffibus re
mouentes. Quamobrem indagines, quas Rex parari fecerat, tam facile transcen
derunt, ac fi non ex ingentium abietum et quercuum fuiffènt extru&ae congerie,
fèd ex leuibus eflènt ftipulis praeparatae, ita breui fpatio contritae funt, etcombu
ftae, vt nullum foret obßaculum tranfeundi. Venientes autem ad primos terrae
colonos, non totam fuae atrocitatis fàeuitiam a principio oftenderunt, fed difcur.
rentes per villas, praedasque facientes, non magnam ftragem ex hominibus facie.
bant. Erant autem duo fratres Duces illius exercitus, quorum maior Bath, mi
nor vero Caydan vocabatur. Miferunt autem ante fe quandam equitum manum,
qui ad Vngariae caftra propinquantes, et fe ipfos frequentius oftentantes, eos ad
praelium prouocabant, experiri volentes, vtrum Vngari pugnandi haberent ani
mu m contra eos: at vero Vngariae Rex, fele&tis militibus imperat in eos exi
re, qui armatis cun&is, et bene difpofitis, coeperunt egredi contra ipfos; fed
Tartarorum acies,non expeétans manuale certamem, fuo morefàgittarum iacula emit
tentes in hoftes, curfu praecipiti fugiebant. Tunc Rex cum vniuerfo exercitu
fuo, quafi fugitantium infèquens terga, venit vsque ad flumen Tyffam,quem trans.
uadantes laeti iam, et velut hoftiles turmas extra fua confinia propellentes, vene
runt vsque ad aliam aquam, quae vocatur Saiâ, Vniuerfà vero multitudo Tar
tarorum caftra pofuerat vltra aquam illam, in locis abditis, inter condenfàs filuas,
vnde non totaliter, fèd inepte ab Vngaris confpici poterant: videntes autem Vm
gari hoftilia agmina vltra fluuium defcendiffe, caftra metati funt citra; tunc prae
cepit Rex, vt non fparfim, fed confertim tentoria figerent. Compofuerunt ergo
quafi in quodam ar&iffimo ftabulo cun&i, circumponentes currus et clypeos vm
- dique, quafi pro munimento caftrorum; ita vero tentoria conftipatafuerunt, et eo
rum funiculi in tantum connexi et concatenati ad inuicem ftringebantur, vt via
effèt omnino perplexa, nec liceret per caftra difcurrere, fèd omnes effent veluti
quodam retinaculo intercepti; hoc reputabant Vngari munimen, ſed in maxi
mum eis ceffit difcrimem. Tunc Bath, maior Dux Tartarici exercitus , in quen
dam collem confcendens, fpeculatus eft diligenter omnem difpofitionem exerci
' tus Vngarorum, et reuerfus ad fuos, dixit: bono amimo mos effe oportet, fòcii, quia
licet magna fit multitudo gentis i/lius, tamen, quia improuido reguntur confilio, non po
terunt effugere manus noflras s vidi enim eos, quafi greges, in quodam ar&iffino fabulo.
米米米 Ffff inter

*
 6o4 TH O MA E AR CHI DIA CON I
interclufos. Tunc eadem no&e, vniuerfis legionibus fuo more difpofitis, iuffit 3g
gredi pontem, qui inter vtramque fluminis ripam diftentus, non multum ab Vn.
garorum caftris diftabat. Quidam vero transfuga ex Ruthenis ad Regem cucur
rit, et nuntiauit dicens: quod hac no&e ad vos transituri fùnt Tartari, effote itaque
cauti, ne förte ſübitanei et improuif irruant in vor. -

Tunc Colomanus Rex armatis fuorum cuneis e caftris proceffit, quem fequu
tus eft Hugrinus Archiepifcopus cum agmine fuo; erat enim et ipfe vir bellico.
fus, et ad pugnandum fatis promtus, et audax: venerunt autem medio no&istem.
pore ad praedi&um pontem, et ecce iam pars quaedam hoftium vltra tranfierat,
quos videntes Vngari, ftatim irruerunt in eos, et fàtis viriliter pugnantes cum eis,
plurimos trucidauerunt, alios vero vrgentes ad pontem in flumen fubmergi fece
runt, et pofitis cuftodiis ad caput pontis, cum magna exultatione redierunt adfuos.
• Vngari ergo ex euentu viétoriae valde laetificati, quafi iam omnino vi&ores, abie.
&is armis, tota no&te dormierunt fècuri: at vero Tartari, in pontis capite feptem
erigentes machinas, cuftodesVngarorum longius abiecerunt, ingentes in eos lapi
des intorquendo, et fagittarum iaculis infiftendo. Fugatis ergo cuftodibus, libe.
re et fecure, alii per pontem, alii per vada aluei tranfierunt; et ecce fummo di
luculo apparuit vniuerfà multitudo Tartarorum, per campum diffufà. Cuftodes
vero fugientes ad caftra, magnisque clamoribus perftrepentes, vix excitare pote
rant feciiro fomno fopitos. Tandem trifti nuntioexpergefa&i, non,vt oportebat
in fummo difcrimine, concite arma arripere, equos afcendere, et in hoftes exire,
fed lente e ftratis fürgentes, quaerebant potius fuo more capita pe&tere, manicas
fuere, faciem lauare, de committendo praelio modicum cogitabant. Attamen
Colomanus Rex, et Hugrinus Archiepifcopus, ct quidam Magifter militiae Templi, vt
ftrenuos decebat viros, non vt caeteri, fe quieto fopori dederunt, fèd totam n0
&tem füb armis ducentes peruigiles, mox, vt clamorem perfentiunt, ftatim e ca
ftris erumpunt. Tunc militaribus armis accincti, et in vnum cuneum congloba
ti, auda&ter in hoftiles acies irruerunt, et cum eis aliquandiu multa fortitudine pu
gnauerunt: fed cum effènt pauciffimi refpe&u infinitae multitudinis Tartarorum,
qui locuftarum more paulatim ebulliebamt de terra, pluribus iam de fua focietate
peremtis, redierunt ad caftra. Hugrinus ergo, vt erat vir conftantilibertate intre
pidus, eleuata voce coepit Regem de negligentia increpare, et omnes Barones Vn
gariae de ignauiae torpore arguere, quod in tanto periculo conftituti, non fuae
vitae confulerent, nec toti Regno fubuenire pararent. Qui ergo parati erant,
exierunt cum eis; alii vero inopinato pauore perculfi, quafi amentes, nefciebant
ad quid manus tenderent, et quo tutius fè conferrent. Itaque tres Duces prae
di&ti, nullas fuftinentes moras, iterum exeuntes, cum hoftibus commiferunt; tan
td denique fortitudine inter confertiffimas hoftium cateruas ferebatur Hugrinus, Vt
velut fulminis i&tum magno cum clamore vitarent; fimiliter et Colomanus, et Tem
plarius, cum fuis commilitonibus latinis, magnas ftrages ex hoftibus faciebant: fed
impetum multitudinis iam non valentes fufferre, Colomanus et Archiepifçopus acri
ter vulnerati, vix euaferunt ad fùos, Magiffer vero Templarius, cum tota acie La
timorum occubuit, multi etiam Vngari in illo certamine perierunt.
Hora autem diei quafi fecunda, et ecce vniuerfus exercitus Tartaricae mul
titudinis, veluti quaedam chorea, circumdedit omnia caftra Vngarorum, et intentis
- RTCtl
 Н I S ТО R I А S А L О N 1 Т А N А. бо;
arcubus coeperunt vndique fagittare, alii vero in circuitu cattrorum ignem apро
nere properabant: videntes autem Иngari, ex omniparte hottilibus fecuneis cir.
cumfeptos, periit mens et confilium ab eis, niliam de explicandis fuis copiis, aut
deineundo vniuerfali certamine poterant cogitare, fed tanto malo attoniti, ibant
circumquaque velut oues in (tabulo luporum morfuseuadere perquirentes; ho.
(tes verovndique circumful, noncefabantiaculiset fagittisinitare. At veromi.
feranda Vngarorum multitudo, omnifalutis confilio dettituta, quid faceret, non
videbat, neque enim alteri cum altero colloduium habere licebat, vnusquisquefi.
bifolicitus, de communifalutenullus prouidere valebat, fagittarum et iaculorum
imbrem non armis oppofitis excipiebant, feddorfavertentes, adictuscadebantpaf:
fim tam crebri 2 vt de concufailice difНuere glandes folent. Et cum omnis (pes
vitae foret ademta, mors vero in omnibus oculis hiando per caftra videretur dif.
еurrere, Rex et Princeps, relittisfignis ad fugae praefidium feconuertunt: tunc
reliqua multitudohinc, crebris mortibus territa, hinc fiammae deuorantis in gyro
metu attonita, nil nifiad fugam totis praecordiis aettuabat. Verum, cum tantis fe
poffemalis eriperefugiendo intendunt, ecce aliud malum domelticum et familia
re incurrunt: etenim, cum viarum aditus funiculorum connexione, et tentoriorum
aenfitate forent periculofittime praepediti, dum curtim exire feftinant, alter rue
bat in alterum, nec minor videbatur ruina, quam ex fui prefiura exercitus facie
bat, et quam hoftes fagittarum i8tibus inferebant. Videntes autem Tarrari,
quod in fugam verfus effet exercitus Иngarorum, quafi oftium quoddam aperue
runteis, et permittenteseos abire, non impetuofe, fed pedetentiminfequebantur
eos ex vtraque parte, non finenteseos huc aut illuc diuertere; iacebant autem
per vias infelicium opes, vafa aurea et argentea, purpurea indumenta, et arma
copioia, fed Tartarorum inaudita crudelitas, nil curans de fpoliis, omnem pre
tiofarum rerum paruipendens praedam, in fola hominum caede grafiarunt. Сum
enim viderentiam itineris labore defefos, necpole ad arma manus extendere,
necpedes viterius ad fugam laxare, tunc coeperunt hincet inde iaculisinfigere,
gladis obtruncare, nuliparcere, fed omnes feraliter trucidare; cadebant a dex
triset a fini(tris, hybernalium foliorum inftar, iacebant per totam viam miferorum
proftrata cadauera, Huebat fanguis more torrentis Huuii, infelix patria, filiorumin
fetta cruore, longe lateque rubebat. Гunc miferabilis multitudo, quam non
dum deuorauerat gladius Тartarorum, ad quandam paludem venire compulfa,
non eft permifia diuerfamingredi viam, fed vrgentibus Тartaris in eam ingref
faeft pars maxima Vngarorum, ibique ab aqua et lutopaene omnes abfoгptifunt,
et extincti. * . - *

Ibi ille formofitimus vir Иgriти, periit, ibi Matthias Srigonieyi, ibi
cregorin, " Lorienfi, Epihopus, ibi multa Praelatorum et Clericorum turba occu.
buit. Неu heu, Domine Deus nofter, Ecclefialtica dignitate praeditos,tuoquemini
fterio deputatos, tam acerbo fine incluferis, tam vilifepulchro damnaueris, ve
re iudicia tua abyfius multa! infelices et miferi, qui multo melius fe fuumque
populum pis votis, intentisque precibus iuuare poterant, facris aedibus fuр
plicando, quam materialibus armis accintti, in cattris laicalibus pernostando.
Fattuseft ergo ficut populus, fic Sacerdos, ex quo vnus agmen commifit ad
pugnam, vnus interitus inuoluit ad poenam, gitur, qui ex illavoragine eua
эежэe Rfff 2 dere
 606 T H O M A E A R C H ID I ACO N I: ,
dere potuerunt, nullam fpem habebant diffugii a facie gladii imminentis, cum
tota terra quafi locuftis effet repleta hoftilibus turmis, quibus nulla erat pietas
parcere proftratis, mifereri captiuis, praeterire laffos, fed velut agreftes bel.
luae, nil nifi humanum fànguinem fitiebant. Tunc videres.omnes vias, cun&a
diuerticula, denfis cadaueribus repleta. Tranfierat iam prima communis exitii
dies, quam aliae nihilominus acerbiori funt aufpicio fequuturae. Etenim, fa&o
vefpere, defeffis iam et ceffàntibus Tartaris, non patebat liber tranfitus volentibus
fugere, quocumque mediis tenebris diuertebant, impingebant in corpora mifè.
rorum, fpirantium adhuc, aut fub vulnere gementium, iacebant ex maiori parte
lethali fomno immobiles, velut vtres fatibus tumefaéti: horror ingens erat,
prima noéte cernere tam multa cadauera hominum, velut ligna et lapides vbi.
queiacentium; fed diebusfequentibus, affuetudo mali, horrorem in tutelam muta
uit. Nonnulli etenim tota die diffugere non audcntes, femetipfos interfe&orum
fànguine inuoluebant, et inter cadauera latitabant, et fic viui a mortuis tutelae
refugium obtinebant. Quid vero commemorem de immani fàeuitia, quam in ci.
uitatibus, et villis, diebus fingulis, exercebant, cum imbellem turbam mulie
rum, ſenum, et infantium, congregantes, faciebant vno ordine conſedere, et ne
veſtes macularentur ſanguine, neue carnifices laſfarentur, indumenta prius
omnibus detrahebant. Et tunc miffi carnifices, fingulorum brachia eleuantes,
figebant leuiter telum in corde, et extinguebant omnes. Praeterea mulieres
Tartarorum, virili more armis accin&tae, in pugnam audaéter ferebantur, vt viri;
hae in mulieres captiuas atrocius fàeuiebant, fi quas enim venuftiori vultu cerne.
bant, ex quibus zelotypiae motum poffent aliquatenus formidare, ftatim extra&o
gladio perimebant, vel fi quas videbant ad feruiendum habiles, praecifo totaliter
nafo, deturpata facie, feruili minifterio deputabant, pueros quoque captiuos ad
fe venire iubentes, tale de ipfis ludibrium faciebant: primo ſeriatim eos conſi
dere iubebant, deinde vocatis paruulis fuis, dabant eis viridium lignorum većies
fingulos, et tunc praecipiebant, vt in capita percuterent mifèrabilium paruulo
rum, ipfi vero fedentes, crudelibus oculis intuentes, corridebant ad inuicem, col
laudantes eum, qui melius i&tum vibraffet, et qui vnica percuffione cerebrum
collidere poterat, et corpus extinguere puerile.
Quid pluribus opus eft? nulla erat reuerentia feminei fexus, nulla pietas
puerilis aetatis, nulla miferatio fene&lutis, vno cun&os impietatis genere truci
dantes, non homines, fed daemones videbantur. Ad Religioforum habitacula
cum venirent, procedebat eis clericalis coetus, facris ftolis induti, concinentes
hymnos et cantica, quafi debitam honorificentiam vi&oribus exhibentes , et pa
rantes munera, xenia, vt eorum circa fe mifèricordiam prouocarent: féd ipfi to
tius pietatis et humanitatis, ignari religionis obfequia contemnentes, et piam
eorum fimplicitatem, extraétis gladiis, absque vlla miferatione ipforum capita de
truncabant. Tunc irruentes in clauftra, diripiebant omnia, domos fuccendentes,
* Ecclefias profanantes, diruebant altaria, fpargebant reliquias, ex fàcratis ve.
ftibus concubinis· et vxoribus redimicula praeparabant. At vero Bela Rex
auxilio prote&tus diuino, tantum euadens excidium, cum paucis fèceffitin Außriam,
Rex vero Colomanus, frater eius, deuenit ad villam magnam, quae fita ettfupcr
vlteriorem ripam Danubii, nomine Peflhum; ad quem locum maxima multitudo
- - -
-
Vigaro
 HIstor IA s A Lo N ITA NA 607
Vngarorum et aliarum nationum, quae vltra citraque Danubium habitabant, au
dito infaufto belli euentu, et cognofcentes interitum totius exercitus, confuge
runt: habebant enim fiduciam in numerofà plebis multitudine, quae ex aduenis
et incolis ibidem fuerat congregata: diffuadebat illis Colomanus Rex, temeraria
aufâ molientibus, et caelefti gladio fe poffè refiftere arbitrantibus; confulebat
autem eis, vt potius ad alialoca diuertentes, falutis fuae quaererent munimentum,
fed cum non acquiefcerent fàlubri confilio, difceffit ab eis Colomanus, et venit
trans Drauumfluuium, vbi habitationis fuaehabebatur locus. Praedi&avero popu
larium turba, vt talium fe habet praefumtio, coeperunt locum munire, val
lum effodere, componere aggerem, vimineas crates circumple&ere, et inaniter
omnia praeparare: fèd antequam ad medium operis proceffiffent principium, ec
ce repentini adfunt Tartari, timor et hebetudo mentis peruadit multitudinem
Vungarorm. Tunc truculenti Duces, veluti rapaces lupi, quos rapidae famis
exagitat ingluuies, caulas folent ouium ad praedam inhiando luftrare, ita ifti,
belluino more furentes, totam villam trucibus oculis circumfpiciunt, forti animo
pertraétantes, qualiter Vngaros ad exteriora traherent, vel ad eos ingredi per
aciem gladii praeualerent. Igitur Tartarorum acies, fuis caftris circa totam villam
defixis, coeperunt eam vndique impugnare, fagittantes acriter, et telorum im
brem interius iacientes: contrario vero Vngarorum infaufta rebellio, totis fe viri
bus defendere conabatur, intendentes baliftas, et arcus, plurima in hoftiles cu
neos iacula emittebant, multos e machinis lapides intorquendo. Sed lethiferae
Tartarorum fàgittae infallibiliter penetrantes, certiorem inferebant mortem; non
enirn erat thorax, clypeus, vel lorica, quam non transfoderet i&tus Tartarea ma
mu vibratus. Cum ergo altrinfecus duobus aut tribus diebus pugnatum fuiffèt,
et plurima iam ftrages ex miferanda plebe foret pera&ta, nec quicquam infelices
dextris languentibus refiftebant; et quia locus non fàtis erat munitus, die qua
dam, vno impetu Tartari irruperunt, nec fuit vltra congreffio, nec refiften
tia vlla. Tum furor et impietas, vltra quam dici poteft, in miferos faeuire
coepit; reuera in Peflho tanta fé peftis immerfit, ibi diuinae vltionis gladius in
Chriftianorum cruore quam maxime debachatus eft. -

Introgreffis itaque Tartaris, quid miferae plebi reftabat confilii, nifi com
plicare brachia, ponere genua, fle&tere fub mucrone ceruices. At vero cruen
ta barbaries non fâtiabatur inundatione faguinis copiofa, non deficiebat caedis
inftantia indefeffà, tantus audiebatur fragor caedentium, ac fi ingentium filua
rum robora fecurium multitudine detruncarent ad terram, tollebatur ad coe
lum rugitus ct vlulatus, plangentium mulierum, vociferantium puerorum, qui
tam acerbae mortis furiam coram oculis difturrere fine ceffàtione cernebant.
Non vacabat tunc funereas agere pompas, non flere fuper caris extin&is, non
fepulchrales exequias celebrare, generalis interitus omnibus imminens, non de
aliena, fed de fua morte quemlibet plangere compellebat: mares enim et fe
minas, fenes et paruulos, lethalis gladius deuorabat. quis infeliciffimam illius
diei lucem effäri valeat, quis ftragem tam numerofi populi recenfere queat?
cum plusquam centum millia hominum faeua mors vnius diei fpatio, et breui
loci termino, deglutiret. Heu quam efferacorda paganae gentis, quae fine vllo
pietatis affe&tu, totas Danubii aquas humano fànguine rubere cernebant; poft
* . Ffff 3 quam
~
**
• .
º
-
-
 -

608 T HoMA E ARCHI DI A CoNI

quam patratae caedis atrocitas fufficere vifà eft, exeuntes de villa, ignem vndi
que pofuerunt, quam totaliter,in confpe&u hoftium,absque vlla moravorax fam.
ma confumfit. Ad locum Praedicatorum pars quaedam miferandaefplebis
cum vxoribus. et filiis confugerant, putantes fe murorum ambitu interclufos
fummum fruftrari difcrimen: fed nil profuit loci munitio, quibus non aderat
diuina proteétio; nam venientibus Tartaris, et locum fortiter impugnantibus,
communi exitio traditi funt, appofitoque igni ad decem millia ferme hominum,
cum loco et rebus, mifèrabiliter conflagrarunt.' Huius tam grandis, et horribilis
, caedis, teftis eft multitudo inhumatorum offium, quae in magnos coadunata tu
mulos, magnum fpe&aculum cernentibus praeftant: interea Tartarorum exerci.
tus, depopulata omni regione tranfyluana, caefis ac fugatis Viigaris ex trans Da
nubialibus oris, compofuerunt fe in locis illis, totam ibi aeftatem et hyemem pe.
ra&uri; et vt metum incuterent his, qui erant exaltera parte Danubii, colle&am ,
multitudinem occiforum in aceruos plurimos fuper ripam fluminis locauerunt,
alii vero puerulos lanceis affigentes, quafi pifces in veru per oras aluei baiula
bant. Iam vero captarum praedarum non erat numerus, vel menfùra; quis
exiftimaret innumerabilium equorum et caeterorum animalium multitudinem,
quis diuitias et thefàuros, quis fpoliorum copias infinitas, quibus hoftes loci.
pletati gaudebant, quanta erat horum captiuitas virorum et mulierum, puero
rum et puellarum, quos diuerfis feruitiis fubigentes, fub aréta cuftodia deti
nebant. - - - - - - -

Cum quidam religiofus vir nimio afficeretur dolore fuper tanto cafu popu
li Chrißtiani, admirans, et ardenti defiderio caufam fcire cupiens, cur Omnipo.
tens Deus permiferat terram Vngariae deuaftari gladio paganorum, cum fides
Catholica ibi vigeret, et Ecclefiarum honor optimo ftatu polleret: audiuit no
&e per vifum: moli admirari frater, nec diuina iudicia tibi videantur iniufia, quia
licet multa facinora huius populi fùmma Dei Clementia füpportaffèt , fèelur tamen ne
fandae libidinis trium Epifcoporum mequaquam potuit tolerare, de quibus tamen
hoc di&um fit, mihi non e(t compertum. Tunc Bela Rex de Auflria reuerfus,
venit cum omni familia fua, et demoratus eft in partibus Zagrabiae. Congre
gati vero funt circa eum omnes, qui effugere poterant glandium Tartarorum, et
erant ibi per aeftatem, rei exitum praeftolantes.
七終3樂密- ↔8藥8↔勞,-玲8業8令斗卡@8業8↔-卡令8幣8@另一一咎3縣8@令--特8藥8↔ -玲3拳8令分

C A P v T xxxIIx,
DE N 4 T / IP.4 TA P TA P0 R / M.
Nº. vero de natura, et habitu gentis illius, prout ab his audire potui, qui
rem curiofius indagarunt, pauca narrabo. Eft enim regio illorum in eapar
te orbis fita, vbi Oriens coniungitur Aquiloni, gentesque illae fecundum pro
prietatem linguae fuae Mangoli appellantur: ferunt tamen, quod terra illorum
confinis fit vlterioris Indiae; nomen Regis eorum Cecarcarus vocatur. Hic ergo
cum habuiffet bellum cum quodam Rege fibi contermino, qui qüandam ipfius
fororem ftupratam occiderat, deuicit eum, et extinxit, filium autem eius ad Re
gem aiium fugientem infecutus eft, et fa&to confli&tu, contriuit eum, et ipfùm
-

*.
* զսլ
டி.
 H IS TO RIA S.A. L ON I T A N A. бо9
qui ei tutelam auxilii praeparauerat in Regno fuo. Ad tertium veroRegnum cum
armatus accederet, commifit praelia multa cum eo, et vićtor exiftens ad propria
repedauit, et videns, quod tam profpera fibi in omnibus bellis fata fuccefferant,
coepit cor eius vehementer intumefcere, et ad fuperbiam eleuari. Ratus autem,
quod non effet in toto orbe gens, aut Regnum, quod eius potentiae refiftere
poffet, propofuit ex cun&tis nationibus trophaeum gloriae reportare. Voluit
ergo Potentatus fui magnitudinem toti oftentare mundo, daemonum fretüs au
fpiciis, quibus vacare folebat: itaque vocatis duobus filiis fuis, Bahat et Kay
damo, tradidit eis robur exercitus fui, praecipiens eis, vt ad debellandas totius
mundi prouincias exire deberent. Exierunt ergo, et triginta fere annis peram
bulauerunt omnia Regna orientalium et aquilonarium Regionum, donec
venirent ad terram Ruthenorum, et demum ad Vngariam defcenderunt. Hoc au
tem nomen, Tartari, non nomen eft gentis proprium, fed a quadam aqua, quae
illorum praeterfluit regionem, fic appellati funt, vel fecundum quosdam Tartar
idem fonat, quod multitudo ; licet autem maxima effet multitudo eorum, maior
tamen in illo certamine fuiffe dicitur copia Vngarorum, fed non eft gens in mun
do, quae tantam habeat bellandi peritiam, quae ita fciat, maxime in campeftri
confli&u, hoftes euincere, fiue virtute, fiue fàgacitate, pugnando. Praeterea
nec Chriftiana, nec Hebraea, nec Saracenica fe lege conftringunt, et ideo mul
la veritas reperitur in ipfis, nullius iuramenti fidem obfèruant, et contra mo
rem omnium gentium, , nec de bello, nec de pace, legationem recipiunt, aut
Hmittunt. -

Terrificum valde exhibent faciei afpe&um, breues habent tibias, fed va

fta pe&ora, lata eft facies, et cutis alba, imberbis gena, et naris adunca, breues
oculi, fpatio longiore disiun&ti. Arma eorum funt quaedam tegmina ex taurinis
coriis, laminarum more compa&ta, impenetrabilia tamen, et valde fecura. Caffi
des gerunt ferreas, et ex coriis factas, falcatos enſes, pharetras et arcus militariter
cingunt, fàgittae eorum nóftris quatuor funt digitis longiores,ferrea, offea, et cor
mea cufpide confpicatae; teni vero fàgittarum ita ftri&ti funt, vt cordas noftro
rum arcuum minime capiant. Vexilla breuia, nigro alboque colore diftin&ta, quae
dam lanae globum in fùmmitate habentia, equos breues, fed fortcs, patientes in
ediae et laboris, more equitant rufticano, per rupes vero et lapides, absque fer
ramentis ita difcurrunt, ac fi caprae forent filueftres; tribus enim continuis die
bus labore quaffati, paruo ftipularum pabulo funt contenti. Homines fimili modo,
mil paene de alimentorum perceptione curantes, fola crudelitate pafcuntur, vfum
panis abhorrent, mundorum et immundorum carnibus indifferenter vtuntur, et
lac concretum cum fànguine potant equino. Habent autem ex diuerfis natipnibus, '
quas bellis edomuerunt, multitudinem maximam pugnatorum, et praecipue Cuma
norum, quos ad pugnandum fubigunt violenter: fi quem vero ex his paululum
trepidare confpiciunt, nec in mortem fefe tota mentis infània praecipitare, absque
vlla cun&tatione eis amputant caput. Ipfi Tartari, non fe libenter morti expo
nunt, fed fi quem eorum in bello mori contingat, ftatim rapiunt, et efferentes in
occultiffimo loco terrae infodiunt, complanantes tumulum, et locum equorum pe
dibus conculcantes, ne quod fepulturae appareat fignum. Nulla paene rapidorum
fluminum eis aqua obfiftit, quo minus eam equis tranfeant infidendo; fi qua vero
1IIlՈca
 6Io THOMAE ARCHIDIACONI

immeabilis vnda occurrit, continuo in modum lemborum ex viminibus ciftas in

texunt, fuperducentes crudas animalium cutes, quibus fàrcinas inferentes,intrant,
et tranfeunt absque metu. Tentoriis vtuntur filtrinis, et ex coriis fa
&is, equos ita bene habent edomitos, vt quocumque vnus abeat homo, omnes
ipfum tamquam canes fequantur: cum autem tanta fit hominum multitudo, quafi
muti nullam fere vocem emittunt, fedtaciti ambulant, et taciti pugnant. His ergo
breuiter praelibatis , nunc ad materiam redeamus.
Patrata denique ex Vngarica gente vi&oria, cum fáma mali tanti celeri vbi.
que percurriffèt volatu, totus paene mundus intremuit, tantusque metus in omnes
prouincias incubuit, vt nulli videretur eorum fe poffè impias effugere manus,
Ipfe etiam Fredericus Romanorum Imperator, non de refiftendo, fèd de latibulodi.
citur cogitaffe. Tunc litterati plerique viri, veteres fcrutantes fcripturas, conii
ciebant, maxime ex di&is Methodii Martyris, has fore illas gentes, quae praecede.
re debent Antichrifti aduentum. Coeperunt autem munire ciuitates, et caftra,
fufpicantes, quod ad vrbem Romam vellent omnia vaftando tranfire. . Porro Be
la Rex, veritus ne Tartari tranfuadato Danubio reliquam Regni partem contere.
rent, mifit ad ciuitatem Albenfem, et fufcepto corpore B. Stephani Regis, fùfce
ptis etiam multarum EcclefiarumThefauris, mifit omnia cum Domina MariavxO.
re fua, et cum paruo filio Stephano, adhuc bimulo, ad maritimas regiones, rogans,
' et mandans Spalatenfibus, vt haec feruanda fufciperent, Reginamque cum filio in
fuae fidei tutela tenerent. Sed Domina Regina veniens, a quibusdam Spalatenfium
aemulis perfuafà, noluit intrare Spalatum, fed compofuit fe cum omnibus Regali
bus gazis, et confedit in cafiro Cliffae ; venerunt autem et multae nobiles mu
lieres cum ea, quae fuis erant viris per Tartaros viduatae, Garganus vero Poteftas,
et nobiles Spalatenfes,ad Dominam accedentes, multa precum infrantia exorabant
eam, vt manfionem ciuitatis afpernari minime dignaretur; fed non acquieuit Re
' gina. Spalatenfès tamen multis eam afficientes honoribus, crebris xeniiset hono
rariis, curiam eius frequentabant. Eo tempore Colomanus Rex ad Dominum felici.
ter de hac luce migrauit; fuit enim vir pietate magis, ac religione praeditus,quam
in adminiftrandis publicis rebus intentus. Sepultus eft autem in loco Fratrum
Praedicatorum, apud Cesmam, latenti Maufoleo infoffus; etenim gens nefandiffima
Tartarorum, fèpulchra Chriftianorum, et maxime Principum, fceleratis manibus
violantes, confringebant, oſſaque ſpargebant.
శ* **ఃథీః-శఃఃథీ*ళీథీఃఃథీః-శశీథీ++థీఃథీ**ఃఃథీః-శిథీః-- ఃథ:-- ఃఃథికి--ఖిఃథీః-శిఖఃఖీ$#}

- C A P- V T XXXIX.
D E Fv GA y WGAR o R M
Iº: transa&o Ianuario hyemalis afperitas fòlito magis inhorruit, omnisque
aquarum curfus glaciali frigore conftri&us, liberam viam hoftibus patefecit.
Tunc cruentus Dux Caydanus, recepta parte exercitus, Regem infecuturus, exiuit,
' Venit autem in multitudine graui, obuia quaeque conculcans. Primo ergo con
cremata Budalia, Strigonium acceffit, coepitque villam totis viribus impugnare,
quam non fàtis difficulter capiens, fuccendit, omnesque in ea in ore gladii pere
- mit,
 H IS TO RIA S.A. L ON I TAN A. 6II

emit, paucasque manubias afportauit. Quoniam in munitiones editas res fuas

Vngari ſubuexerantvniuerſas, inde diſcedens, resto curſu deuenit ad vrbem Alben
fem, et continuo cunéta fuburbana habitationis domicilia concremauit, ciuitatem
vero aliquot diebus obfe(fám, fa&tis infultibus inuadere fàtagebat: fed quia locus
circumfufa palu(trium aquarum copia fàtis erat* rhunitus, quem optima Latinorum
praefidia ere&is: vndique machinis tuebantur, Dux impius, vano fruftratus la
bore, difceffit. Properabat autem Regem attingere, idcirco non tantam vaftatio
nem transcurrendo facere poterat, fed ad inftar aeftiuae grandinis, ea dumtaxatlo
ca demoliti fùnt, per quae tranfitum habuerunt. Itaque antequam Draui flumi
mis gurgitem transmeareht, Rex praefèntiens eorum aduentum, reli&tis ftatio
nibus Zagrabienfium partium, cum omni Comitatu fuo ad mare defcendit. Tunc
diuerfi diuerfà quaerentes diffugia, per omnes ciuitates maritimas, quae propin
quiores videbantur, ad fugam difperfi funt: Rex vero, et totus flos reliquorum
Vngarorum, ad Spalatenfès partes deuenit. Erant autem in Comitatu Regio multi
Ecclefiarum Praelati, plures Principes et Barones, reliquum vero vulgus, vtrius
gue fèxus et aetatis, paene innumerabile erat.
, , Appropinquante autem Domino Rege, ad introitum ciuitatis vniuerfus Cle
rus et populus proceffionaliter exeuntes, debito venerationis obfequio fùfcepe
perunt eum, dantes ei hofpitia infra muros, quotquot voluit ipfe. Venerunt etiam
ifti Magnates cum eo, Stephanus Epißopus Zagrabienfis, et alter Stephanus Vacien
fir, et idem in Strigonienfèm Archiepifcopum poftulatus, Benediëius Praepofitur
Albenfis, Aulae Regiae Cancellarius, et idem ad Colocenfem fedem ele&us, Bar
tho-lomaeus quinque Ecclefiarum Epifcopus, et quidam alii Epifcopi. Affuerunt nihi
\ominus Hugrinus Praepofitus Cesmenfit, Achilles Praepofitus, Vincentius Praepofitus,
Thomas Praepofitus, et alii quamplures Praelati, quos enumerare fuperuacuumdu
ximus. Proceres quoque Curiae ifti erant: Dionyfiut Banus, Vladislduur Comes cu
rialis, Matthaeus Magifler Tauarnicorum, Orlandus Magifter Agafonum, Dimitrius,
Mauritiur, et alii multi illuftres viri, omnes cum dominabus et familiis fuis. Gar
ganus autem Poteftas, circa Regium obfequium valde fedulus et deuotus, curabat
ſollicite, vt et ciues in executione mandatorum Regalium promti exiſterent, et Re
galis clementia vniuerfitatem ciuium affe&u dile&ionis et gratiae confoueret; fe
cerunt autem Spalatenfès omnia ad Regis placitum,hoc excepto, quod ei quamdam
galeam minime potuere tam celeriter praeparare, quantum Rex, declinans Tar
tarorum rabiem, expetebat. quod fa&tum non fàtis aequanimiter tulit Regius ani
mus. Noluit autem Rex refidere Spalati, fed abiens cum vxore fua, et cum omni
bus gazis fuis, demoratus eft Tragurii, putans fe ibi contra hoftium incurfùm for
tiorem habere tutelam, propter vicinitatetn infularum. Compofuit autem fe
cum omni Curia fua, et manfit in infula adiacente.

澳
_%

兴光来 G g gg CAP V T
612 THOMAE A R C H ID I A C O N I

喀令3洛8邻·卡令3洛8令号 -岳令8旁8令斗 -š8洛8@ä- 号勃8效.8令号 卡令8爱8令号 -铃3旁给斗

C A P V T XL.
D E SA EPITIA TAP TAP 0 K. P. M.
, orro Dux impius, nil intentatum relin.
| quere volens, furiofo conftipatus exer
- citu, poft Regem cucurrit, nilnifī Re
gium ſanguinem ſitiens, in Regis per
niciem totis furiis raptabatur. Par
uam autem ftragem de Sclauis facere
potuit, quia latuerant homines in mon
tibus, et in filuis: venit autem, non qua
fiiter faciens, fed quafi per aerem vo
lans, loca inuia, et montes afperrimos
fupergrediens, vnde numquam exerci
;tus.ambulauit. Properabat enim im
patienti feftinatione, arbitrans fe Re
gem poffe inuadere, antequam defcen
diffet ad mare: fed poftquam refciuit,
quod Rex iamiam inmaritimistutus maneret, lentiusgradicoepit,etcum totusexer
citusadquandam aquam, quae dicitur Sirbium, defcendiffet, parumper confedit ibi
dem. Tunc trugulentuscarnifex, iuffit omnem captiuitatem, quamexVngariaduxe
rat, congregari in vnum, multitudinem magnam virorum et mulierum, puero
rum et puellarum, fecitque omnes in quadam planitie duci; et, cum om
nes quafi quidam grex ouium coadunati fuiffent, miffis fpiculatoribus, omnium
fecit capita amputari. Tunc ingens audiebatur vlulatus, et plan&tus, totaque
terra moueri a voce pereuntium videbatur: iacuerunt autem omnes, in illa pro
ftrati planitie, quemadmodm fpicarum manipuli fparfim folent in agro iacere.
Et, ne cui videretur, quod caedis huius immanitas fpoliorum fit auiditate patra
ta, nullas ab eis veftes detrahere voluerunt; fed tota multitudo funeftae gentis,
in circuitu occiforum illorum, per contubernia difcumbentes, coeperunt in magna
laetitia comedere, choreas ducere, magnosque cachinnos ludendo mouere,
quafi multum aliquid perpetrafent boni. Inde furgentes, coeptum iter per Croa
tiae partes carpebant: cum autem prope iam effent, adhuc Spalatenfibus incre
dibile videbatur, fed cum pars aliqua defcendiffet de monte, ecce fubito ap
paruerunt pauci fub moenibus ciuitatis s Spalatenfès autem, non eos a principio
cognofcentes, et credentes eos effe Chroator, volebant armati contra eos exire:
fed Vngari, vifis eorum fignis, diriguerunt animis, tantusque pauor eos corri
puit, vt omnes ad Ecclefiam confùgerent, cum tremore magno percipiebant
Euchariftiae Sacramentum, non fperantes, lucem huius vitae vlterius intueri.
Flebant alii, in Vxorum et filiorum ruentes amplexus, diris eiulatibus complan
gentes, dicebant: Vae miferis, quid profuit tanto figiendi labore quaffari, quid con
tulit tamta terrarum /patia percurriffe, fi perfecutorum gladios effigere nequiuimur, /?
hic expeéiauimus iugulari. Tunc oppreffio magna fa&ta eft ad omnes ianuas ciui
… * tatis
 Н I S ТО R I А SА L О N I ТА N А. 613
tatis fugientium intra muros, relinquebant equos, et animalia, vettes, et vtenti
lia, iptosetiam filios non praeftolantes, mortis vrgente (timulo, ad tutiora cur
rebant. At vero Spalaten/e; magnam, eis humanitatis gratiam exhibentes, reci
piebant hofpitio, et eorum inopiam quantum poterant releuabant: fed tanta
erat fugitantium multitudo, vt domorum eos non caperent diuerticula, fed ma
nebant in vicis, et in viis, Nobiles etiam Matronae circa fepta Ecclefiae fub
diuoiacebant; alii in fornicum tenebras fe abdebant, alii purgantes immun
ditias de Andronis, et cryptis, alii, vbipoterant, etiam fub tentoriis commora
bantur. Tartari vero vniuerfos, quos in campo reperire poterant, fub gla
diotrucidantes, non parcebant mulieribus, vel pureis, fenibus et debilibus, ip
fis etiam leprae morbo tabentibus, ferro vitam eripere barbara feritate gaude
bant. Гunc quaedam turmaillorum moenibus appropinquans, tota ciuitate vn
dique perluftrata, eodem die rece(fit: Spalateyer autem coeperunt fabricare ma
chinas, et eas per opportuna erigere loca. -

Ессе autem, paucis diebus elapfis, venit Caydanu, cum aliquanta parte
fui exercitus, quia non erant herbae pro toto equitatu fufficientes; erat enim
principium Маrtii, afperis frigoribus inhorrefcens: credentes autem Tartari,
Фuod Rex in Cli/ae praefidioconfideret, coeperunt vndique oppugnare caflrum,
iacientes fagittas, etiacula intorquentes; fed quia locuserat natura munitus, mo
dicam poterant inferreiatturam. Гunc de(cendentes de equis, coeperunt rep
tantes manibusad fuperiora confcendere, Сattrenfes vero ingentes lapides reuol
uentes in ipfos, aliquot ex eis neci dederunt: ipfi vero ex cafu ferociores ef.
fetti, vsque fub magnas rupes manuad manum pugnando venerunt, diripien
tes domos, praedasque non modicas afportantes; fed cum cognouident Regem
ibi non efie, dimiferunt oppugnare cattrum, et aicenfis equis verfus Traguriuт
equitarunt. Аd Spalatum autem non multi diuerterunt exeis. Гunc vero ci
ues non tantum propriotitubantes pauore, quantum ex eo, quod videbant ин
.garo, defperabili metu contringi, cogitabant aliquiciuitatem deferere, et cum
rebus et familiis ad Infularum praeidia fe conferre. Соеperunt autem vanos
agitare rumores, confingentes opiniones varias, et inanes: dicebant alii, quod
ingentes machinas, et plurima intrumenta bellica Tartari fabricarent, quibus
ciuitates has deiiccre conabantur; afferebantalii, quod ad montis in(tar terrae
ac lapidum congeriem aceruabant, et ficciuitatibus fupereminentes facile eas
efie capturos. Sed Tartarorum agmina, cum Duce impio, in Tragurieyi littore
confederunt. Рorro Rex videns, Tartarorum exercitus ante afylum fui diffugii
de(cendiffe, non faristutum fibi fore arbitrans ininfulis prope politis commorari,
tran(pofuit Dominam cum fuaprole, et cum omnibusthefauris, ad naues, quas,
conduxerat; ipfe veroyin quodam refidensigno, aduéhebatur remigibus, in
fpettans aduerfarias acies, et rei euentum expectans. | -

Сaeterum Duх Сауіати,omnibuslociilliuscircumitantisperlutratis,tentabat,

fi polfettub moenibus equitando trantire, fed cum cognonifet, quod aqua illa,
per quam ciuitas a terra dirimitur, propter limi profunditatem inuadabilis erat,
retraxit feinde, et ad fuos reuerfus, miit quendam пuntium ad ciutatem,
mandans, quae verba effari deberet Qui veniens prope pontem, exclamauit
voce magna,Sclauonice, dicens: Насс dicit cobi, Doтіпи, Сауdaти,inuitiae militiae
ЭК ЖЖ Gggg 2 - Рrin
614 TH O M A E A R C H ID I A C O N I

Princeps ; nolite reatum alieni fanguinis vobis appropriare, fed tradite aduerfarior
ad manus noftras, ne forte inuoluamini vindiéfae eorum, et pereatis fruftra. Scd muro
rum cuftodes nil ad eorum verba refpondere funt aufi; mandauerat enim Rex,
vt nullum eis redderent verbum: tunc vniuerfà multitudo eorum, inde con
furgens, via, qua venerat, reuerfa receffit. Sic ergo per totum fere Martium
in Croatiae et Dalmatiae partibus commorantes, quinque aut fex vicibus ad ciui
tates has defcendebant, et poftea ad fua caftra redibant. Igitur relinquentes
Croatiae regionem, tranfierunt per Ducatum Prouinciae Bofenemfit. Inde defcen
dentes abierunt per Regnum Seruiae, quae Rafeia muncupatur, veneruntque ad
ciuitates maritimas fuperioris Dalmatiae, et pertranfeuntes Ragufium, modicam
enim illic potuerunt laefionem inferre, venerunt ad Catharenfem ciuitatem, quam
ignibus concremantes, procefferunt vlterius, hasque ciuitates aggreffi, Suagium
et Driuaflum, depopulati funt eas in ore gladii, non relinquentes in eis mingen
tem ad parietem. Iterum autem totam Seruiam percurrentcs, in Bulgariam deue
merunt; ibi enim vterque Dux, Bathur et Caydanur, conduxerant fuarum turma
rum copias recenfère. Illi ergo ibidem coadunati Curiam celebrarunt, et fimu
lantes gratias exhibere captiuis, fecerunt per , totum exercitum praeconis voce
clamari, vt, quicumque effet in comitatu eorum fpontaneus, vel captiuus, qui
vellet redire in patriam, liberam fe fciret habere licentiam, ex clementia Ducum.
Tunc multitudo magna Vngarorum, Sclauorum, et aliarum gentium, nimia exulta
tione repleti, data die de exercitu exierunt, et cum omnes conglobati duobus
aut tribus millibus proceffiffènt, ftatim miffi equitum cunei, irruerunt in eos,
quos fimiliter gladiis detruncantes, in ipfà planitie proftrauerunt. At vero Bela
Rex, miffis exploratoribus, cum cognouiffet certius, quod impia gens ex toto
iam Regno recefferat, absque omni cun&atione in Vngariam eft profe&us; Re
gina autem cum Regio puero in Cliffae Caflro remanfit, fuitque ibi vsque ad
menfem Septembris: mortuae autem funt duae ipfius Puellae Virgines, et in Ec
clefia B. Domnii honorifice tumulatae a). Licet autem Barbarica rabies totum
Regnum Vngaricum immoderato gladio attriuiffet, e veftigio tamen famis fùbfè
cuta pernicies, miferabilem plebem tabe imediae deuaftauit:intante namque furo
re Tartarico, non licuit colonismiferisaruis feminatradere,nonvaluere praeteritae
meſſis recolligere fruges; ſic ergo, non extantibus alimentorum ſubſidiis cade
bant infelicium corpora, clade famis abforpta, … Iacebant per campos, per vias,
innumera vulgi cadauera, vt non minus credatur haec acerba lues inediae gen
tem Vngarorum deuaftaffe, quam peftilens immanitas Tartarorum. Poft haec
vero rabidorum luporum multitudo, quafi de Diaboli cauerna, emerfit, qui non
nifi humanum fànguinem fitientes, non iam occultis infidiis, fed palam irrum
pebant in domos, et de Matrum gremiis paruulos rapiebant, nec folum paruu
** ...' … .. - - ºigº los
• - - - - -r - - . 2. • * -

' a) Extatfepulchrumnarmoreum,pofitum fù- . . Ab impii, Tartari, fuerunt figa . . . .

pra portam Ecclefiac Metropolitanae Spalatenfis, ** Mortue in Cliffo huc Spalatüm tramrla
cum fequentiinfcriptione: - - - - -

Catharima inclyta et fulgent Margari . . -,, . , Gulielmur quoque, Belae ex filia nepos, in hac
In hoc ar&io tumulo iacent abfque vi ... eadem fuga mórtuüs, Tragurii fepultüs fuit, d.
B ##.ேw rum quo; innolo Chronico.
 H IS TO RIA S A L ON I TAN A. 615
los, feà ipfos etiam armatos viros, fa&o agmine inuadentes, fàeuis dentibus la
cerabant. Tribus ergo cladibus antedi&is, videlicet ferro, fame, fera, to
tum Regnum Vngariae, continuato triennio, flagellorum ex diuino iudicio poenam
fuorum expendit non mediocriter peccatorum.
ſ )

C A P W T XLI.
D E o B 1 Tr G Jr Nc EL L I.
is ita geftis, Regina adhuc confidente in Caftro, Guncellus Archiepifçopus ab
hac luce migrauit, vir fènex, et plenus dierum, et ipfe praefuit Spalatenfi
Ecclefiaeannis XXII. Hos autem Epifcopos, eidem Ecclefiae fuffraganeos, fuo tem
pore confecrauit: Nicolaum Scardonenfèm, quo defun&to, alium ibidem confècrauit
Epifcopum,nomine Bartholomaeum s fuerunt autem ambo ifti de Spalatenfi ciuitate af
fumti; im Epiféopatu Pharenfi confecrauit Nicolaum, qui erat Canonicus Spalatenfis ;
in Epifcopatu Segnienfi confecrauit Borislauum, quo defun&o fubßituit ei Ioannem ;
in Nonenfi Ecclefia confecrauit Samfonem: omnes hi tres fuerunt Vngari natione. In
Corbauia fecit Epifcopum quendam Iuuenem, qui erat de parentela Domaldi Coni
tis, nomine Saracenum. - In illis diebus, coadunato Capitulo et Clero Ecclefiae Spa
latenfis, faétus eft tra&atus de Pontifice fubrogando; tunc laicali importunitate,
et maxime Gargani annifu, modefto tamen et difcreto, fa&a eft ele&tio, de Domi
no Stepbano Zagrabienfi Epifcopo, in Spalatenfem Arcbiepifcopum poftulando, qui tunc
ternporis Spalati morabatur. Erat autem Epifcopus ipfè in auro et argento lo
cuples valde, aliis etiam diuitiis opulentus, mundana pompofitate largus, et cu
rialis, benigmum fe omnibus et affabilem exhibebat; totus enim extolli fauo
rìbus, et efferri auris popularibus cupiebat. ' Regreffus autem Zagrabia, mifit ad
Romanam fedem pro fuae poftulationis expetendo affenfu: fed tunc temporis,
mortuo bonae memoriae Gregorio Pontifice, fa&ta eft diffenfio inter Cardinales, ita
vt fubrogatio fummi Pontificis foret ferme biennio protelata. Sic ergo caufà ele
&ionis ipfius Epifcopi, toto illo tempore indeterminata permanfit.
- * = - - . r’ſ, '' . . . . . . . . ." ..' .

卡邻爱※路米洛※离兴哆兴咨兴警米爱※※※※路兴路x效兴势8钟
- *, , it... it ‫ ای نخی‬- ‫ترمیم‬ -

C A P V T "XLII.
D E s Ep 1 Tro NE 4Prd S. S'TE P H A VZr M.
nterim attemGarganus, completo regiminis ſui triennio, ad propria repedauit.
Spalatenfet vero fecerunt Poteftatem quendam iuuenem de domo Veglienfium
Comitum,nomine Ioannem: hic, quantum fibi dabatur fcire, per Gargani veftigiagra
diens, rempublicam gubernabat, fed aetatis fluidae mobilitate lafciuus, facile ad
infcitiamfle&ebatur,* Eo tempore, vacante Monaflerio S.Stephani, rogatus eft Tho
mas Archidiaconut et Capitulum, quatenus illuc accedentes, de fubrogatione Abbatis cum
eiusdem loci Fratribus prouiderent: Archidiaconus ergo, affociatus Capitulo vniuer
fo, ad Monafterium perrexit, et cum bono zelo et follicitudine, debita de Abbatis
Gg gg 3 ſubro
616 тном АЕ Аксны р I А со N I
fubrogatione tradarent, Мonachifecedentes feorfum, et inter fealiquandiu con
ferentes, omnes in quendam confratrem fuum, nomine Leonarduт, conuenerunt,
iptum in Abbatem vnanimiter eligendo, ipfumque Archidiacomo et Capitulo
praefentantes, petierunt eumdem vice Archiepifcopi confirmari. Videns autem
Аrchidiaconus cum Capitulo, quod omnia rite procederent, habito confilio,
арprobatam ele8tionem confirmauerunt. Statim ergo, vt in ciuitate auditumeft,
irruerunt a maiori vsque ad minorem ad Poteftatem, clamentes: ficcurrite Doті.
пе Роrefias, quia Archidiacопия сит quibusdam Clerici, in opprobrium vehrum, et to
rius ciuitatis detriтеттит, Abbatem ordinare praefimit. Et ecce, concurfiis fattus
eft omnium, confufa vociferatione perftrepentium; alii etiam, feditionisignoran
tes caufam, Poteftatem fimpliciter fequebantur: fed quidam, qui Archidiaco
vum malignis infettabantur odiis, nocendi occationem reperife gaudebant.
Сurrebant pafim omnes, veluti praedonum afforctacies violenta, armabantur
non gladis et iaculis, fed acerbis odiis, et mendacibus linguis, non retrahebat
eos pugnandiformido, cum fcirent hottes expectareinermes. Sedebant Cano.
niciin clauftro quieti, vtpote nullius maliconicii, nihil fulpicabantur finiftri; et
ессе, vefanus iunenis, cum furiofa cohorte perianuas monafterii violenter irru
pit, adfunt pueri, fenes, et iuuenes, impulfa vecordiae concitati, garrulis vo.
cibus perftrepentes, fpumant labia, anhelant pettora, iracundiae flammis fuc
cenia, cum, totas furoris relaxantes habenas, Сanonicos inuadunt, quosdam
verberibus impetentes, praecipue in Archidiaconum,impias inicientes manus,to
tam eitunicam lacerauerunt, mox in Моnachorum cellas irrumpentes, diripie.
bant (arcinulas, vafa frangebant, fcrutantes, fi dittum potientinuenire Leonar
dum, vt eum caederent, vel forfan morte planirent. Еrant tamennonnuliciues,
quibus tanti facinoris temeritas difplicebat, ram (tolida faaa corde et animo
deteftantes: fed quia (tultorum infinitus et numerus, necefie era multitudi
nicedere, et eam conniuentibus oculis fupportare. Reuerfi tandem de clauftro,
quai deuittis hoftibus gloriantes, coadunati funt in Palatio publico, et fada con.
cione, fapiens Poteitas proloquens, iactabat dicens: tiri prudenter, bodie ори:
oalde laudabile a nobis parrarum ef, фира ad/latum ciuitaris, et bonorir vehri ситиlит,
поп ef dubium peruenire Sed quia re8tore puero, pueriliconfilio ciuitas ageba
tur, nonerat, qui condoleret proftratae iuftitiae, qui murum fe pro domo illis
opponeret afcendentibusex aduerfo, cum, proh pudor! ipfi etiam Clerici, odio
Аrchidiaconi, tantum maleficium excufare malitiofe nitentes, praefumtionem
peruerforum ciuium vanis affentationibus demalcebant. -

Porro quaefitus Leonardu, per multa latibula, demum inuentusett, et quia

furoris calor aliquantulum iam tepuerat, nonenormiter manus in eum mile
runt, fed traetus ad palatium, multisque minarum iaculis impetitus, violenter
coattusett reignare. At vero Capitulum, quia pattorali carebat praefdio, in:
iuriarum fuarum didimulauit орprobria, tum quia iure cautum reperitur, de
trahendum effefeueritati, quando multitudo excedit, tum quia tale tempus in.
ftare cernebat, quod perueritas hominum, ex rigida correctione, non in melius,
fed in deterius mutaretur. Denuntiatis ergo, et exclufisabEccletia paucis qui.
busdam pcrfonis, quae in commifo facinore fuerant principales, dimiferunt lai.
cos Abbatem quaerere pro fuoarbitrio voluntatis. Тunc miferunt quendam
- Iaicum
 Н I S ТО R I А S А L О N I Т А N А. 617
laicum in Ариliam, cum Моnachis, mandantes eis, vt perМonafteria terrae illius
duaererent, quem praeficerent in Abbatem. fic factum eit. Duxerunt autem
quendam ex Cauenf coenobio, nomine Вуапсіит: hic, quia ignarus erat ad
midi facinoris, et bona videbatur fide venide, Abbas Monatterii creatus et Sed
non dormit, neque dormitat, qui cuttodit Irael. Impie namque contra legem
Deiagere impune non cedit, vnde quafi miraculofe actum eit, vt quoniam laici
gaudebant , quod qualifuperiores effetti, obtinuerant contraЕсcletiam (uum pla,
citum expleri, diuina vitio manifettataet. Еtenim eodem die, et eadem hora,
Фua didus Abbas de nauigioegrefus, pedem in Моnaiterio potuit, Catellanus,
фui praefidebat Callro Ch/7ae, cum fuis ad Solanam de(cendens, duos iишете: Nobiles
Spalateye,fagittistraiettos, in Huminefuffocauit; quod (celus feminarium extitic
grauifimae difcordiae inter Иngaro, et Spalateyes, bellumque acerrimum exor
tum eit, per quod ciutasamidione perfonarum et rerum grauiter et punita.
Оnadam namque die Wнgari, confoederati cum Croati, quierant de Tini
пienf Gafiro, armatis cuneis defcenderunt, et nullorumore praeambulo, ferevs
чue ad muros praedaturi cucurrerunt: Spalaten/e, vero, improuins et repenti
nisturbationibus excitati, exierunt ad arma, congrefium cum eis fa8turi. Ste
tit autem eminus Vngaroruтet Croatarum acies conftipata, ex aduerfoautem Ро
teftas cum fua cohorte (tans et deliberans, expe8tabat, donec ex ciuitate ma
ior accurreret copia armatorum: fed Poteftatis miles, фui fecundus erat ab ipfo,
vir, plus quam decebat, impetuofus et audax, non paffus longiores moras certa
minis, admifio equo ferri coepit in hoftes; fperabat enim profpеre fibi fucce
dere, quia deipis palmam victoriae pluries reportarat, cucurrerunt et alii pott
iptum, quibusardentius aeftuabat animus ciuitatis iniurias vindicare. Poteitas
vero cum caeteris, nolentes in dubiis rebus ludum attentare fortunae, a longe
fub(titerunt: tunc permixti hoftium cunei coeperunt viriliter praeliari, fed
quia non habuerunt fuccurfum a fuis, facile paucia multis (uperati funt Nam
eos diuina vitio punire decreuerat, non vniformiter audere poterant, vel timere,
(ed cum effent ab inuicem corde et corpore dilgregati, animofos obruit gla
dius, tinidos vero pufilanimitatisfilae opprobrium in depectum deiecit. Sic
ergopraedittus miles gladiis confofus occubuit, et cum eo nobilis vir Theodohus,
et inter optimosciues primus hoftilibus mactatus eft armis, de cuius morte tota
ciuitas maximum perpeffaeft detrimentum: nonnullis etiam aliis trucidatis, in
felix dies,lu8tuofa fatis nobis, et nimis amara, tranfiuit. Neque tunc finem habuit
infaufta congreffio, fed multis pottea damnis et doloribus affetti luximus, et
уix tandem Hamma huius difcordiae reftincta eft, et finita. Тranfatto autem
fui regiminis anno, Ioanner Potekar recefit, cui fuccefit Bernardus Trigehiти, vir
aetate maturus, fed quem afuetudo bellandi afperum effecerat, et inquietum.
Еrat autem homo magnanimis, et gloriae cupidus, ad arma promtus, ad ci
uile regimen tardus.

63

cАРvт
618 ТНОМА Е А R С Н I D I А СО N 1

*************** 63} ***************

С А Р V Т XLIII.
p E & Ec и Np и c4 Р 710 NE 14 D R 4 Е
Н" tempore Iadereyes clues laetis fucceflibus fubleuati, coeperunt animos ad
infolentias retorquere, et contemnentes vetera, quibus optimo Itatu Но.
rebant, voluere noua, et incerta moliri; etenim, Venetico dominatui rebellantes,
cupiebant fe ab iphus iugo prorfus fubtrahere Сum enim inter caeteros com
prouincialesfuos, terra marique forent potentia et diutis fublimati, faltidio ha.
bere coeperunt nauticis lucrisincumbere, voluerunt militiae pompasinamiter ex
periri Conftruttis nemре villis et oppidis, gaudebant militariequitatu volare;
quamobrem, ruptofoedere, dominationis antiquae iuramentireligione contem
ta, manifettos (e hotes иeneti, oftenderunt Sed Veneti, vt circumfpetti, et
folertes viri, а Principio diffimulantes, iniurias et damna aequanimiter fuppor
tantes, traxerunt prius cunetos captiuos, et pecunias, quas ladraehabuerant,
receperunt, deinde paulatim praeparauerunt naualem exercitum fortem, et
magnum, et multis machinis fabricatis, pluribus inftrumentis bellicis adapta.
tis, circa feltum В. Реtri, in magna claffium multitudine Iaderae applicuerunt.
Оuam vndique impugnantes machiniset balitis, acre certamen eis iugiter in
ferebant. Fecerunt etiam Iaderen/er machinas contra machinas Venetorum, habe
bantquemagnasoppugnantium copiasSclauorunetИngarorum,cumquibusquantum
poterant hottili violentiae refiftebant. ОСto autem fue decemdiebuselapfis,con
tigit, Ватит Diony/ium fagittae iêtu paululum vulnerari; hunc Rex ad auxilium
Iaderenfibus miferat, vt effet Dux, et fignifer exercitui militari; quo vulnere pa
uefactus, fecit fe extraciuitatem a militibus deportari Quovifo ladreye,timor,
et hebetudo mentis cecidit (upereos, putantes Banum efie mortuum, nec fpera
bant absque инgarorum adminiculopoie refiti violentiae иeneroruт. Qua de re,
ftatim relinquentes pugnam, terga verterunt, et quicquid poterant de domibusra
pientes, cucurrerunt ad portam, etinfringentes ianuas, exierunt,etquia magnaerat
орpretio multitudinis fugientium, coeperunt alii murum (candere, et religatis ad
propugnacula funibus, dimittebant fecertatim ex moenibus, et abibant. At ve
ro Veneri, videntes fuos holtes in fugam verfos, continuo armati de ratibus de
(cendunt, et incedentespedetentim, nullamque caedem facientes exeis, permife.
runtomnes abire. Еt fictotaciuitas capta eit, ferme absque vlaftrage alterutrius
partis. Нis breuiter praelibatis, ad materiamredeamus.
|
*** **** * * * * *************** ** * *
С А Р V Т Х LIV,
D E В EL L 0, 0 и 0 D E M ER 51 7 7.NTER
sРА I А темs es Eт тк асик I в мs = s
taque temporibus itis, interSpalateyéret Tragurien/er, bellum ex ea caufaemer.
fit, quod Tragurien/e, occatione cuiusdam priuilegii, quod Rex Bela, Tragurii
politus, fuper quibusdam Regalibusterris eis concefit, volebant manus extende
- Те
 Н I S ТО R I А S А L О N I ТА N А. 619
read quasdam patrimoniales terras Spalarenfium, quae includebanturinter metas
eodem priuilegio comprehenfas. Itaque Bernardus Potefa,armatis lignis, а ура
Нaro exiuit, coepitque ex Tragurienfibus quafihomines quinquaginta, quos palatит
adduttos, ergaftulismancipauit. Нis diebus fuperuenitquidam religiofus vir, de
ordine Мinorum, nomine Girardu, origine Миlineyi, homo valde famofus, etma
gnae (anctitatis titulo reuerendus, per quem Deus multa dicebatur miraculaoften
aide. Нic, videns inter has cinitates crudele odium agitari, valde condoluit, et
veritus, ne forte inftigatione diabolica, inte(tini et nefarii bellifuccrefcensincen
dium, inter confanguineos et vicinos fanguinis effutionem induceret, coepit, be
nigna partes allocutione demulcens, eas ad concordiam multifariam inuitare,
Vnde factumeft, vtob tanti viri reuerentiam, vrraque ciuitas de facili ad concor
diam declinaret: refgnantes itaque Tragurieye, quicquidex bonis palatenfит
iure priuilegii vendicabant, fuos recepere captiuos Sedantequam relaxatio ad
integrum fieret captiuorum, coeperunt Spalaten/er poenitere, crebris muffita
tionibus ad inuicem fufurantes, quod buiитodi сотруitio, in derogationen bonori, er
iuris cergeret ciuitari Quod cum audiret Girardu, multum moletteferebat,nec
tamen cefabat obfecrando et monendo, eorum animos allicere ad morem, dicens:
quod, per qиат parten pacis buius ciolabitur boпит, поп erit/iper, /ed/ibter. Ve.
rum, quia iuramenti religione interueniente, compofitio ex(titit celebrata, omnes
captiui relaxati funt, et difcordiae procella parum perquieuit, fed non quiefcebat
focordia popularis, quia pro reformatione concordiae obtrettarent maioribus, re
ligiofos derifionibus et oblocutionibus infectantes Recedente vero praediao
virofaneto, modica temporis intercapedine mediante; vnde Оuidius de remedio
amoris: - -

Иulти, in antiqиит redit таie/ana cicatrix.

Nam, quibusdam modicis offenfionum internenientibus caufis, obre8tum
odium ex fittis cordibus coepit in propatulum ebuilire: naturaenim feralis odii
folet efie huiusmodi, vt in proprio pondere collidatur, nii damnis, et doloribus
atteratur, nefciat habere quietem, ad inftar maris procellofis fluctibus concitati,
qui non prius ad tranquilitatem reducitur, niti mitiis defuper imbribus, quadam
violentia comprimatur. Sed Spalaten/er, peccatum peccato addentes, grauamen
fuae partinon modicum ex fubfequentifacinore induxerunt. *
- :

36533658339323533658269e3c9e3c5e3895385ё3:5ё3:5ёёс5536553693333385ё945ё965ё965e385ё

С А Р V Т XLV.
р в укр ттлом E, orАЕ F4c72 кут РЕА:
1. А 1 С Оy IN E L ЕСТ I О N IS P R 0 СЕУS И. -

is namque temporibus, Zagrabien/i; Еруеория praedictas, mifia relatione ad Ro

Н manam fedem, nitebatur obtinere fuae poitulationis affenfum, cum quibus
dam conditionibus, quas admittere noluit Doтіти, тосептiи, пuper ad filmmam
fedem Apottolicam fublimatos Quamobrem didus Epicopus mit Spalatит,
etrenunciauit poitulationi de fe fattae, dans licentiam de perfomaalia promidendi.
Анquantis autemelapis diebus,coadunatum etCapitulum,etCleruscititatisapud
же 96 36 Нh h b Рala
62Ⓞ , THoMA E AR CHI DIA con i
Palatium Epifcopii, et fa&o grandi conuentu,vocati funt fratres vtriusque ordinis
Minorum, et Praedicatorum, et coepit de fubrogatione Pontificis confuetus habe
ri tra&atus. Affuit Poteftas cum populo, vltro fe ingerentes, non enim aeftima.
bant aliquid ratione procedere, fi non ipfi fuas interponerent partes. Itaque a
principio propofitum eft verbum Dei, et coeperunt Religiofi viriobfecrare,etfua
dere: vt fine fèditiofò tumultu, canonica eleëtio fieret fecundum Deum, et fecundum for
mam Concilii generalis. Allatum eft autem volumen in medium, et perle&um
Capitulum illud, quod exprimit formas in ele&tionibus obfèruandas: fed ftoli
dis mentibus, ea, quae Dei funt, difplicent, et ea, quae ordinate fiunt, nil habere
rationis vel ordinis füfpicantur, dicentes malum bonum, et bonum malum, p0
nentes tenebras lucem, et lucem tenebras reputantes. Hi fùas voluntates prae
cipites et obfcuras, San&orum conftitutionibus praeponentes, dicebant fcripta eß
fe refpuenda, et folam voluntatem fe&tandam, contra fapientes et bonos verbis
procacibus contendentes; et cum non modica fieret perturbatio, furgens Prodanut,
qui erat inter Presbyteros primus, benigno coepit concilium fermone alloqui, m0
nens, quatenus auxilio San&i Spiritus implorato, vniuerforum in hoc refideret
affenfus, vt non diuerfàrum fequentes diffidia voluntatum, fed fàcrorum Canonum
praeuio documento, ad ele&tionem iufte et canonice celebrandam, vnanimiter et
concorditer procedatur, ethymno ſolemni voce ac deuoto cerde cantato, conſen
ferunt omnes, vt ele&tio canonice fieret. Tuncele&i funt tres defenioribusCapitu
li fide digni, quibus dato facramento commiffüm eft, vt perfcrutatis voluntatibus
fingulorum, in fcriptis eos redigerent, et poft haec in conuentu omnium pubiica
rent: fic et faëtum eft. Nam praedi&i tres cameram ingreffi, conuocauerunt fin
gillatim Canonicos, qui erant numero viginti, et dantes eis ad San&a Dei euange
lia iuramentum, iufferunt, vt poftponentes eas affe&tiones, quibus ad veritatem
dicendam fàepe humanus animus praepeditur, et fine amore et odio, vel inui
dia, feu temporali commodo, exprimerent, quem magis fcirent idoneum in Archi
epifcopum affumi, et eundem eligerent nominantes. Quod cum fa&um fuiffet,
exierunt tres iurati de Camera, fcriptum fcrutinium deferentes; et cum eis iuffum
fuiffet, vt quicquid finguli fecreto dixerant, coram omnibus publicarent, aperien
tes fcriptum, legerunt in auditu omnium, et inuentum eft, quod omnes pari voto,
et concordi voce, Thomam Archidiaconum eligebant, exceptisquatuor,quorumvnus
cum eodem Archidiacono Tragurienfem Epifcopum nominauit,reliqui tres neminem
eligere voluerunt. Quo fa&o iterum refidentes, et ad inuicem conferentes,omnes
fedecim in eundem Archidiaconum confenferunt; fed Archidiaconus ipfè mira
tus, quod praeter opinionem fuam, tanti a fratribus habitus erat, vt ipfum tanta
dignitate crederent dignum, eis gratias retulit: nullum tamen fufcipiendi ho
noris gerens propofitum, dixit fe ele&tioni non confentire, nec diffentire ad
praefens.
Tunc quidam laici, quos inuidiae liuor, et odii exagitabat infania, hoc au
dientes, exarferunt in iracundiam magnam, et adeunttes Poteftatem, plurimis eum
verborum aculeis ftimulantes, incitauerunt dicentes: quod fi hoc fieret, tota ciui
tas in fèditionem commota, grande foret periculum incurfira. Poteftas ergo, conuo
cata multitudine populari, edi&tum propofuit: vt, mifi Clerus a füa intentione diff.
fteret, vel fi Archidiaconi ele&ioni infifferet, mtillus eis anderet in emtione et venditione
parti
 H IS TO RIA S.A. L ON I TAN A. 62I

participare nec amicitiis et familiaritatibus adhaerere. Sed Archidiaconus, natura

lenis, et quietus, et quem ambitionis aura ad dignitatum defideria modicum infle.
&tebat, non de fuae vexationistriftabatur moleftia, cum fè non gereret pro ele&o,
fèd de illorum peruerfitate dolebat, qui veneno inuidiae tabefcentes, decorem ma
tris Ecclefiae, iniuriarum naeuis inficere fàtagebant. Ibant per vicos, et plateas,
iracundiae facibus inflammati, nil nifi in Clericos obloquentes, minarum in eos
iacula intentantes, in Minores et Praedicatores conuicia plurima iacientes: fi
mulabant alii rationes allegare iuris, afferentes, ex eo eleâionem conflare non po/?,
quia forutinium ex folis Clericis, et non etiam ex Laicis extitit celebratum ; alii»vero
abie&o pudore palam dicebant, fe inuidentiae faniem, quae cordis fibras corrwit
us, ſiſtinere non poſſè. Inde vero Archidiaconum turbulentis animisadeuntes, cum,
&
ei quid obiicerent, non haberent, rogabant alii, alii minitantes bona diripere, do.
mum diruere, inſiſtebant violenter, vt ab electione ceſſaret. Et cumprope eſſet,
vt vim facerent, tra&us in medium furentis multitudinis Archidiaconus, ironice,
refignare fe, dixit: quamuis enim videret, quosdam Clericos timoris pondere vacil.
lantes, non tamen defiftebat Archidiaconus, quo minus, vigorem Ecclefia(ticum
manutenens, aperte et intrepide proteftaretur, nihil de ele&ionibus ad Laico, pertine.
re. Volebat autem ele£tionem aliam per Clericos duntaxat fieri, vt San&orum
praecipiunt inftituta.

Erat autem inter Presbyteros feniores, aftutus Primicerius, Prodanus, nepo,

quondam Grupci, Archidiaconi, et Nicolaus Sacriſta, in Leuitis vero erat Martinu; Vi
tur, nepos illius Andreae praecentoris, et Radofcius, cognomento Daniel, qui tyranni.
cam poteftatis rabiem parui pendens, furorem quoque minacis plebeculae deſpi
ciens, pro honore ac ftatu Ecclefiaftici iuris, libere fatis et intrepide contendebat.
At vero impiae fa&ionis Dux et fignifer, erat quidam Presbyter, nomine F///,,,
qui vere moribus niger, totius modeftiae virtute carebat. ' Hic, quibusdam fa
tuis complicibus fociatus, qui rebus erant hoftes honeftis, non ceffàbat circumeum.
do proteruiter fubuertere hominum mentes, fufurrando ad aures conuenticula
de fànguinibus congregando: plus morte timebant, ne hic, qui eadem erat patria
oriundus cum eis, fe ima tenentibus, ad tantae confcenderet faftigium dignitatis.
Poftquam ergo furor coecus fuae vefàniae obtinuiffe arbitrabatur effé&um,nequa
prioris ele&ionis Archidiaconi reftaret fiducia, conuenerunt omnes ad Ecclefiam,
etCapitulum importunis clamoribus infeſtantes, non ſinebant celebrari diuina, nec
fummi corporis alimenta, inftantes, et garrientes, vt in continenti fecüm ele&io.
nem de altero celebrarent. Veritus autem Archidiaconus, ne odiorum proterua
temeritas eo ftultitiae relaxaret habenas, vt obftinatae mentis homines, in depe
rationis barathrum praecipitatos, ad aliquod extraneum facinus impelleret perpe
trandum: dimißt ergo eos fecundum defideria cordis eorum, et abierunt in vo.
luntatibus fuis. Vnde fa&um eft, vt denominationi de Treguano, Tragurienſ Epi
féopo, fäçtae, praeberent affenfum, non quod eum optarentin Archiepifcopum präe.
fici, cum ipfum et.omnes Tragurienfer pro hoftibus reputarent; fèd vt Archidia.
conus ab omni ele&ionis iure prorfus videretur exclufus, et fe gauderent de Cle.
ricis triumphaffe. Verum, quam graue fit, ftatum matris Ecclefiae inuifis faâio.
nibus conculcare, poena euidenter docuit, e veftigio fubfècuta.
光米米 H h hh 2 - CAPVT
622 ТНОМ АЕ АR СНIDIА СО NI
4ж833-39368 46336+393362-89326+46336++e:86+-893333-ё383-493834 583863-?:3ё3:38:43,
С А Р V Т XLVI.
p E В EL L 0 0 и о р н 4В и ЕА и N Т У РА L4.
ТЕ N у Еy c у М. ТКА G и R I E N у I В. и $ .
is ita geftis, Bernardus Potefia: in perniciem Tragurier/ium coepit fabricare
machinas, magnasque belli copias praeparare: at vero Tragurien/er, fci
ene}е impares effe potentia, necfperantes (epofferefiftereviolentiaevicinorum,
} magnopauoredifolui Tunc legationem mittentes, verbis valde leni
bu&etfubmitiis pacem poitulabant, fatisfactionem omnimodam policentes: fed
Роteftas, vt erat ferocis animi, auditishumilitatis fermonibus, in tumore fuperbiae
maxime leuabatur, et confiliis quorundam iuuenum vfus, nolebat declinaread
amicitiam, fedingentia minabatur; vnde factum eit, vi Spalaten/er, praeparata ex
peditione, exierint in multitudine claffium, quas habebant, et venerint adnauigan
tes infulae verfus Tragurium, non duidem pugnandi propolito, fed fatta oftenta
tione animos hoftium deterrere volebant totam cuitatem Tragurien/ёт. Sed Tragи
rien/er, via parte Spalateyi, exercitus, metu, quem habebant, paulatim exfufflato,
coeperunt animis incalefcere, arbitrantes pulchrius mori per vulnera, quam vi
tae ignominiam fuftinere, et nullopraemifio deliberationistrattatu, fubito ad ma
re concurrunt, ligna remigibus complent, armis exornant. Еrat autem ibi quae
dam triremis magna, et excella, quam Rex Bela, difcedens eis reliquerat confer
uandam, quam pubes felecta ftipendiariorum acciuium confcendens, in mare
procedunt Armaruntet duas Liburnas, cum aliquot paucis et breuibus lignis, et
erat eis auxilio lignum quoddam magnum, ex bonis iuuenibus (tipendiariis, et
profugis ladrenfibus. Оmnes hi exeuntes a portu, ad (patium vnius milliaris
remigarunt, et videntes numerofam clafiem expeditionis Spalatinae, fparfim
littora infulae perftringentes, timuerunt, et vertis ad ciuitatem proris, curfu
retrogrado fugiendo redibant; at vero Spalateyes, praeter opinionem fiam и

videntes eos in mare exife, gauifi fuerunt valde, et putantes eos, fi attin
gi potient, nulla euadere ratione, fortiori annifu palaten/er incubuere re
mis, et totis viribus remigantes, conabantur, antequam ad fua euaderent, eos
iaculis praepedire. Еt ecce, dum Tragurien/er euadere moliuntur, magna ec
rum triremis, in vadofa incidens loca, haefit terrae, ftetitque fixa et immobilis.
Тurbati ergo et perterriti Tragurienfer, nefcibant quo diuertere poient; ct tan
dem refumtoconftantiae (piritu, cohortati funt femetipfos, et connettentes am
bas Liburnas, ex vtroque latere haerentis galeae, coeperunt (tare parati, infultum
'hoftium expectantes. Ессе autem Bernardu, maiori lignoinuestus, vt eratim
petuofus et praeceps in arma, moluit focios praeftolari, fed irruitrepente in ho
ftes, et intentis arcubus coeperunt fagittis infiftere, pilis et contis acriter immi
nere: econtra vero Tragurien/er, de puppi fuae triremis eminentius impenden
tes, quali ex arce, non cefabant lapides fuper lapides in holtile agmen immitte
re, et crebraiacula contorquere; fed Spalaten/e, nullum lapidem intrafualigna
pofuerant, fed lapidum grandinem fcutis excipientes, inftabant fortiter, e puppi
bus gladis et lanceis praeliantes. Et cum tanta fortitudine res agerétur, cade.
bant
 н Isто к I А sА Lo N1 т Ам А. 623
banthinc et inde, quidam vulnere, quidam morte, proftrati. Неu dirum et
nefarium bellum! vt fpreta lege naturae pater in filium, et filius in patrem ar
maretur, frater in fratrem, amicus in amicum, fceletis manibus grafiaretur;
Non illuderat hoftile, fed domefticum et ciuile certamen..
Vbi autem pars magna diei, armorum ftridoribus et contrariis congreflioni.
bus fuifiet exprefia, euentus vittoriae hhc inde dubius oberrabat: fedeo iam
certamen erat deduétum, vt Spalarenfium praeualentibus turmis, excufia effet
pugnantium acies de puppi hottilis galeae, et vfque ad medium depulfa; et
cum propeiam effet, vt Spalatina iииentur infiliret adeos, ecce vna ex Liburnis
Spalatenfium, in qua melior pugnantium erat manus, fortiter remis impulla, per
cuit vnam ex Liburnis Tragurien/iит, quae religataerata latere maioris galeae,
venirque гoftrum per mediam ratem inter remos; tunchi, quierantin Тra
gurienfiligno, infultu hoftium tremefacti, afcenderunt ad galeae praefidium, et
lignum cui infederant fubleuatum eit, rotrumque Spalatentis Liburnae itate
naciter haefit, tamque fortiter (tetit, ac fi clauis ferreis fuiffet affixum, cum
due multo conatu tentaretur auelli, nil profuit, fed fic non homine, fed Deo
capta, permanit. Но(tes vero defuperimminentes, non defiftebant homines
obruere lapidibus, profternere iaculis, donec infilientes in eam, totalem ex ipta
vittoriam obtinerent. Interim autem mare, ad incrementumfuo more furgens,fe
cit enatare triremim, et profpero aquarum curfu, cum infperatae praedae tripu
dio, ad propria deuetti funt: fed cum Spalatenfisclais iterum vellet praelium
vittoribus.inftaurare, ingruentibus iam notturnis tenebris intercepta, tritis et
moerens ab hotte difceit. Сapta et tunc Spalatenfium ratis, et Lx. fere de
melioribus ciuibus, et omnes arttis compedibus aftri}}; carceris funt cuttodiae
mancipati. Ессе! quomodo fatorumferies, non opinione humana, fed diuina dif:
pofitione procedat, vt de fua virtute confifibello fuccumberent, et de fuis viri
bus defperantes ex holtibus triumpharent; quia non in multitudine exercitus
vittoria belli, fed de Coelo et fortitudo Difcant potteri, quam durum fit con
tra (timulum calcitrare, cum hi, qui nuper conculcando (tatuta Ecclefiae, quafi
vittores deimbellibus Clericis exultabant, nunca depettishottibus deuitti, pro
brofo carcere paenas luunt. Nihilenim,vtait Scriptura,in terrafine caufaft; fic
namque fuccedentibus rebus completum videtur, quod in perfona Ecclefiae di
citur per Prophetam: Мfit de Coelo, et liberauit me. Оuid vero dealis male ge
ftis referam bellis, cum propter ipfius Poteftatis infolentem temeritatem, imo
propter peccata ciuium, qui capti, qui gladiis trucidati, qui aequore fubmerfi
tunc fuerint ciues, Here magis licet, quam aliquid dicere. Еtenim cum quibusdam
Slaui confoederati Tragurienje, nunc clam, nunc palam noftrates offendentes,
caedes et praedas plurimas faciebant, et quorfum fe terra marique vertebant,
laetis fucceflibus exultabant: econtrario Spalaten/er, cun8ta cedendo fini(tre, de
die in diem ad deteriora vergebant. Nam quati miraculofe geftum eft,vt reate
tricetimo die, quo Eccletiae iura perturbare temere praefumferunt, in illonau
tico bello fuccumberent. Et cum die louis pof Epiphaniam temeratus ab eis fue
rit (tatus priuilegiiclericalis, de louis in Carnipriuto, die oui, in Albi, Pakbalibu,
die louis in 0ёaui Penrecofer, pefimos belieuentus, et infelices cafus periona
rum et rerum pafi funt: et quorum antecefores, nudis pedibus a palateyiи,
Нh h h 3 - ра
624 TH O M A E A R C H ID I AC O N I
–

pacis foedera olim rogauerant, plurima feruitia, et honoris obfequia, tamquam

maioribus impendentes, nunc vice verfâ, ciues noftri dati eis in praedam, e0
rum pacem coa&i funt exoptare. Sic ergo completum eft in eis illud Propheti*
cum Zachariae oraculum, vbi de Clericis dicitur: qui tangit vos, tangit pupillam
oculi mei ; et poft haec, quafi quaereret quo genere vindi&ae tales fint puniendi?
fubiungit, dicens: extendam manum meam fùper eos, et erunt in praedam his, qui.
feruiebant fibi. Ceffet ergo gloriari vanitas humana, cum in rebus bellicis fola
virtus operetur diuina, dicente Domino per Prophetam: numquid gloriabitur fecu
ris aduerfùs eum, qui fecat in ea, &c. Vnde enim euentus ille inopinabilis, nifi
Deo difponente, proceffit, vt in illo certamine, quod cum piratis nuper geftum,
quod nulli paene placuit, laeta fucceffit vi&oria, et in hoc quod nulli paene difpli.
cuit, triftis cafus euenit. . His ita geftis, Poteftas ad propria receffurus, ad Eccle.
fiam acceffit, feditionis fcandalum, quod in ele&ionis proceffu per prauos homi.
nes nafci permiferat, humiliter eft confeffus, et veniam poftulauit. Hoc idem
confeffus eft in plena concione publici Palatii, afferens, quod Capituli fa&um
fuiffet legitimum, fed praua et peruerfà importunitas Laicorum.
↔8** ↔8縣8↔ *8雜8↔卡令8雜8↔ ↔8*8令分七↔8*8令↔8業8鈴--綿華除料

C A P V T XLVII. .
.074 LI TE R S PA LATÊ ASE $ pº 4 sTA VE
R VN T CAMP VM TRAG VR I EN SI VAM. - -

unc Spalatenfès de fuis viribus diffidem.

tes, de Ninoslaui Bani Bo/enenfir potentia
plurimum funt confifi; quem aduocam.
tes, et ſilmtus eiexpublicominiſtrantes,
etiam ciues in Comitem praefecerunt:
ipfe autem veniens multis et fortibus
conftipatus viris, abiit cum Spalateijibus
ad campum Tragurienfium, vbi per duas
fere hebdomadas confidentes, fuccide
runt vineas, fecuerunt arbores, omnia
fata et culta vaflantes. Inde vero rece
dens,abiit in terram fuam, traditafuire.
giminis vice cuidam cognato ſuo, nomi
ne Rizardo, qui erat Calaber natione; re
liquit etiam pro ciuitatis tutela vnum de
fed Tragurienfes obduratis animis nolue
runt relaxare captiuos, fed miffâ legatione ad Regem, narrauerunt ei cunâa,quae
fa&ta fuerunt per Banum cum Spalatenfibus in campo eorum. Rex vero,his aiidi.
tis, iratus eft valde, ftatimque vocans quendam Ducem fuum, nomine Dionym,
virum potentem, qui erat Banus totius &lauoniae et Dalmatiae, mifit cum eo Quin
queecclefienfem Epifcopum, et cum quodam Comite Michaele, et cum multis áli.
is Vngariae Proceribus,imperanseis diftricte,quatenusin Dalmatiamvenientes,quan
 HIST o RIA SA LoNITANA 625
tumcumque poffent,rigidam de Spalatenfibus exercerent vindi&am. Alium exerci.
tum mifitad vlcifcendum Bani Boffinenfis temeraria fa&ta. Spalatenfès etiam miferunt
legatos ad Regem, excufàntes fe et faëtum, quanta verborum lepiditate poterant, pal
liantes:fed Rex, dolorem fuicordis callida refponfione diffimulans, finxit fe non mul
tum curare detalibus,remifiteosad propria,et quia Ecclefia paftore vacabat, petiit,vt
èligerent Hugrinum Cesmenfem Praepofitum, in Archiepifcopum Spalatenfis Ecclefiae,
afferens, quod propter ipfius nobilitatem et fcientiam, tota florebit Ecclefia, et
ciuitas, eius (iaffulta confiliis, de multis anxietatibus indubitatum confèquetur fola
men. Reuerfi nuntii, refponfà Regia cum gaudio retulerunt; nullum tamen fù
per fa&o huiusmodi, Regale tulerunt refcriptum: ciues vero haec audientes, et
credentes omnia veritate conftare, ftatim ad Archidiaconum et Capitulum ac
cefîèrunt, et imperantes potius quam confulentes, pctebant, vt in continenti ce
lebraretur ele&tio cum eisdem. Archidiaconus vero, quia non ignota fibi erat in
ſolentia Hugrini, non acquiefcebat laicali inftantiae, dicens: quod ele&io non eft ce
febranda praecipitanter, et cum fecularium tumultu, fèd matura deliberatione fratrum
et religioforum virorum. Sed Laici ſuo more in iurgia prorumpentes, conabantur
haec a Clericis per violentiam extorquere: verum dimiffo conuentu, Comes Rj.
zardus, Murgia Iudex, et caegeri, de conſilio abeuntes ad Cameram Eccleſiae, per
vim acceperunt bullam Capituli, conniuente eis Fufco Presbytero, cum tribus aut
quatuor nequitiae fociis, et afportantes eam, confcripferunt litteras fub nomine
Capituli, bullantes eas falfo, miferunt duos ex Nobilibus, qui fe Procuratores
Capituli afferentes, ele&ionem ad Regis libitum celebrarent; ficque fa&um eft,
abierunt ad Regem nuncii falfàe legationis, profequentes mandatum, et quia
tunc erat Rex in partibus Sclauoniae, cito reuerfi funt, dicentes: Eleéfionem fé
Higrini feciffe, et Regem ciuitati effe placatum, et magnam ab eo gratiam foreciuibus re
promiffam. Sed vulgo dicitur, mendacium curtos habere pedes, parum poteft
procedere, cito deprehenditur; non enim bono peraguntur exitu, quae malo
funt principio inchoata. Nam, qui Regem placatum dixerant, verius dicere po
^ terant Regem Regum Dominum auribus fore talibus ad iracundiam prouoca
tum. Qui enim gratiam fe ia&abant ciuibus detuliffe, diruin magis incendium,
et excidium fere toti patriae detulerunt. Etenim, non duabus ex integro elapfis
hebdomadibus, defcendit Dux Dionyfius, cum Principibus fupradi&is,et coaduna
to exercitu copioſo' Vngarorum Dalmatarum et Sclauorum, venit, et caftra metatus
e(l in Salona. Tunc Spalatenfes accedentes ad eos, multis xeniis et blandis allo
quiis eorum demulcere pe&ora fatagebant; fed ipfi Regium exequentes edi&um,
non re&is oculis afpiciebant ciues, fed afpera comminantes, petebant obfides,
et magnam pecuniae quantitatem: fed cum graue videretur ciuibus a ftatu fuae
cadere libertatis, allegabant priuilegia, quibus eorum ciuitas a tali exa&ione de
bebat eſſe libera et immunis, -

Caeterum ipfi, priuilegiorum lege contemta, ad exhibitionem dičtarum

rerum, tota ciues in(tantia perurgebant; verum, cum Spalatenfes omnino facere
denegarent, commouit fe vniuerfus exercitus, et prope ciuitatem accefíit. An
no Domini MCCXLIV. quarto Idus lulii, fa&um eft ingens proelium in fuburbio
spalatenfi Totus namque exercitus, per acies ordinatus, coepit circa maceri
am praeliari: diuiferunt autem fe Vngari per cuneos, et fteterunt cum Bano,
º pro
626
*w TH O M A E A R C H ID I A CON I

procul Epifcopus cum acie fua, Philetus Praepofitus cum acie fua, Tragurien/es
cum fua, Caftellanus etiam Cliffenfis cum fua, et alii plures. Tunc appropin
quantes maceriae, quaerebant aditum vnde intrandi facultatem haberent; fed
Spalatenfès vndique circumfufi, hoftilem impetum iaculis et lapidibus longius
propellebant. At vero Tragurienfès, qui erant gnari locorum, circumeuntes
ex Occidentali parte, afcenderunt ad pedem montis, et coeperunt in ea parte
committere praelium, maceriesque fecundum loci fitum inualidior erat, et pau
ciores oppugnatores habebat. Tunc ftantes ex aduerfo maceriae, exceifiores
fuerunt his, qui maceriam defendebant, et lapidum multitudinem proiicientes
in eos, compulerunt interius ad planum defcendere, et quia conciues non aude
bant alia loca deferere, per quae fuerant ordinati, non potuerunt illis praeftare
fuccurfum. Mox ergo Tragurini maceriam confcendentes, coeperunt inftare acri.
ter his, qui iam inferius ftantes, non finebant eos defcendere, et vlterius per
tranfire, fed cum multitudo magna, confufo ordine, et cum impetu afcendiffet,
ftatim maceria fub eorum pedibus diruta eft, et in planum reda&ta. Videns au.
tem vniuerfùs exercitus, quod via effet latius patefa&ta, cateruatim omnes ad lo
ci illius aditum confluxerunt, et in fuburbium irruentes, vsque ad muratas aedes,
cum ciuibus manu ad manum pugnando, vencrunt, Caefi autem fuerunt ex
Spalatenfibus vsque ad decem viros, de Vngaris vero et Sclauis ma&ati fuerunt
ferme homines triginta; fic autem, quoniam debile fuit maceriae munimentum,
non potuit tantae multitudini obfiftere, peccato ciuium praegrauante. ~Tunc in
trogreffi hoftes, ftatim oppofuerunt ignem ex parte Occidentali, et Zephiri au
ra perftrepente afperius, omnes domos ligneas et vimineas, breui fpatio com
bufferunt, ventoque flammarum globos violentius deprimente, aduftae funt do
mus lapideae quafi viginti, et ita die illo, quingentae et eo amplius aedes, intra
fèpta maceriae conflagrarnnt. Videntes autem ciues, virtutem ignis vehementius
crefcere, flammarumque copiam de domo in domum vorando tranfire, ingenti
funt pauore percuffi, metuentes, ne forte domibus fuburbanis exuftis, totam
ciuitatem vorax flamma corriperet.
Ille dies putatus eft Spalato vltimus illuxiffe: tantus enim quosdam inuafè
rat metus, vt Murgia, qui erat inter ciues ditior et loquacior, afportatis pecuniae
fàcculis ad quasdam naues, diceret deditionem Vngaris faciendam; alii vero vigo
re Spiritus confortati, timiditatem eius verbis afperis increpabant. Aduefperafcen
te iam hora, et inimico ceffànte incendio, miferunt Spalatenfes ad Vngaros, pacem
fuppliciter poftulantes. Sed Banus de vi&oria laetus, de fuorum vero caede non
modicum moeftus, adhuc minaciter refpondebat. Sic dies illa, lu£tuofà fàtis tri
ftisque difceffit; fequenti vero die videns Banus, et caeteri Principes, quod intra
ftru&uras murorum non fic foret tuta congreffio, ficut externo fuerat inter mace
riarum fragilia, et vilia munimenta, vocatis Spalatenfibus, coepit cum eis de pace
tra&are: Spalatenfès vero, videntes fe in ar&o pofitos, hic hoftilibus circumfeptos
cateruis, inde Tragurii ducentos ciues carceribus mancipatos, condefcenderunt
ad omnia ineuitabili neceffitudine coarétati. Iuffi namque fùnt dare fifço Regio fex
centas Marcas argenti, et fex filios Nobilium in olfides tradere, in fùae fidelitatis conffan
tiam comprobandam. Principes vero promiferunt firmiter, quod reformata pace
cum Tragurienfibus, totalis relaxatio fieret captiuorum; aliis quibusdam interpo
- fitis
 H 1ST o R I A s A Lo N 1T A NA. 627
fitis articulis, quos hic inferere opus nomfuit; et fic praedi&iPrincipes, infe&one
gotio, ad propria ſunt reuerſi. At vero Spalatenſes, de Hugrini potentia freti, cre
debant per ipfum omnes cafus fuos ad integrum reftaurari. ' Tuncadeuntes Ar
chidiaconum cum Capitulo, inftabant, vt ele&tioni affenfùm praebentes,pro ele&to
mittere feftinarent: fed non acquiefcebat Archidiaconus cum caeteris, fcientes,
quod talis ele&tio nullius erat valoris, cum foret in maximum opprobrium Eccle
fiae attentata. Sed hi, qui peffifero adhuc inuidiae vlcere tabefcebant, non puta
bant Archidiaconum iuftitiae zelo moueri, fed credebant quod ad fe rem trahe
ret, et adhuc ele&ionis praeteritae fpei fibi fiducia fupereffet: tunc Iudex Mur
gia, Fufcus Presbyter, et cacteri, quos prauae intentionis vexabat infcitia, concitan
tes populum, coeperunt vrgere Archidiaconum, vt ipfèmet perfonaliter ad du
cendum ele&um proficifci deberet. Archidiaconus ergo, licet difpliceret ele&i
perfona, et maxime falfae ele&tionis proceffus, ne qua tamen malitiae cauillatio.
crederetur, condefcendere decreuit; fed nullo modo priusire acquieuit, donecipſi
met temeritatis au&ores proprio confiterentur ore, quod in fubfcriptione bullae,
et in cunétis falfitatis proceffibus, contra Deum et contra animas fuas facere prae
ſumſiſſent. - - . .. . ;

Sic ergo abiit Archidiaconus, non tam voluntarius, quam coa&us, et fbcia
tus Ioanni Vitalis, laico, in Vngariam eft profe&us; ibi in praefentia Domini Be
lae Regis, et eius Curiae, qualitercunque Hugrinum denuo elegit; cui Rex ibidem
conce(fit Comitatum ciuitatis Spalatenfis, et dominium infularum, cum quibusdam
aliis rebus. Reuerfus igitur Archidiaconus ad propria, non inuenit viuos, Fufcum
et Murgiam, et quosdam alios, qui in depreffione Ecclefiaftici iuris nequiter et
perperam plus caeteris contendebant. Rex vero apud Vranam pofitus, circa Pa
fchale feftum fufceptis a Spalatenfibus quinque millibus libris, relaxari fecit cum
&tos captiuos; et Dominus Hugrinus Archiele&tus, cum magna familia equitum et
clientum veniens, Archiepifcopale domicilium habitaturus intrauit. Poftea ve
ro, totoelapſo triennio,iſte Hugrinus ex mandato Apoſtolico conſecrationem ſuſcepit
in Eccleſia B. Domnii, per manumiſtorum ſuffraganeorum ſuorum, videlicet: Tregua
mi Tragurienfis, Nicolai Pharenfis, Bartholomaei Scardonenfis, et Philippi Segnienfis
Epifcopi, anno Redemtionis MCCIIIL. duodecimo Kalend. O&obris, gerens am
nos hatu circiter quadraginta. Fuit autem vtraque praeditus dignitate, Archiepi
fcopatus, et Comitatus, nec his contentus, ad altiora femper et ditiora toto men
tis defiderio anhelabat. Erat autem fànguinis nobilitate turgidus, iuuenili calore
pompofus; ftaturae proceritas, et faciei Venuftas, quibus caeteros praecellebat, non
permittebant eum mediocria de fe fentire, fecularibus quidem negotiis totus in
tentus, Ecclefiaftica velut fuperflua quaedam, et minoris curae indigentia fegniter
procurabat, ita demum omni ftudio mundanae deditus canodoxae, non fàpientum,
non religioforum appetebat confortia, fed armorum circa fe cateruashabere gau
debat. Verum cum pro militaribus ftipendiis domefticae fibi non fufficerent fa
cultates, tendebat manum ad aliena, et illicita, cupiens in vi&u, veftitu,et multitu
dime clientelae, Vngaricorum Praelatorum fe copiis coaequare; fic autem, tam Cle
ricis, quam laicis, atque monafteriis, durus exa&or, et onerofus dominator erat.
Tentauit autem omnia iura Canonicorum fubtrahere, totasque quatuor decima
les portiones
米米米
ad vfum proprium retorquere;Iifedii obfiftente Archidiaconocum
v
cae
' teris,
 \

628 THOMAE A R C H ID I A C O N J.

teris, non valuit, nifi portionem pauperum dumtaxat, contra praedecefforum ftio.
rum confuetudinem,vfurpare. Et quia non permittebatur de rebus Ecclefiae fuam
ex toto explere cupidinem, nulla charitatis connexio eorum animos in confenfum
mutuum conftringebat, fed diradifcordiae peftis eos faepius in contentionumfcam
dala concitabat. Laici vero nihilominus de ipfo fua fpe fuere fruftrati: nam cum
putarent, eum contra inimicos ciuitatis fortem ac bellacem futurum Principem,
e contrario mitem et pacatum fe gerens cum eis, ómnem aufteritatis fuae rigo.
rem in ciues fuos exercere volebat; erat autem bonis turbulentus et minax, pra.
uis vero munificus et amicus. Ita quidem contigit, vt omnibus grauis et intole.
rabilis videretur; ob quam caufàm ipfe femper contra ciugs, et ciues contraipfum,
maliuolentiae fufpiciones gerebant. Confecratus tandem, vt praedi&tum eft, mi.
fit praenominatum Epifcopum Segnienfem, ad Domini Pontificis Innocentii Curi
am, qui tunc manebat Lugduni, petens fuppliciter, vt pallium ei mittere dignare.
tur: quo obtento, reuerfuseft Epifcopus, palliumque tradidit, ex mandato Apofto
lico, in manibus Bartholomaei Scardonenfis Epifcopi, eidem Archiepifcopo affignan
dum. Idemwtamen Epifcopus, licet iam reli&to feculo, fratrum Minorum religio
nem intraffèt, vocatus tamen Spalatum venit, pallioque, vt ei mandatum fuerat,
Hugrinum Archiepifcopum inueftiuit.

In his diebus contigit, quemdam Fratrem Ioannem,natione Vngarum, de Ordi

ne Praedicatorum, eligi Epifçopum Scardonenfem, qui praefentatus Archiepifcopo
in illis tunc partibus exiftenti, confirmätionem ab eo fufcepit, fecumque duxit
ad Metropolitanam Ecclefiam confecrandum, mifitque, et vocauit fuffraganeos,
cum quibus eadem erat confecratio celebranda. Eo autem temporis articulo, in
felix Hugrinus graui languore corripitur, et ingrauefcente paulatim morbi feruo
re, vndecima die ad extrema vitae peruenit. Sic autem contigit, vt pridie, quam
prima vice decoratus pallio, confecrationem eiusdem Epifcopi celebrare volebat,
cum eodem pallio ad tumulum eft delatus, et ita duntaxat funeris pompas, non
autem diuina potuit Sacramenta pallio decorare. Illis autem diebus, cumin le&o
infirmitatis decumberet,et iam de vita pene penitus defperaret, vocauit Fratresde
Capitulo, et in eorum praefentia fàtis bene et ordinabiliter condidit teftamen
tum: coram quibus, et coram aliis religiofis viris, mirabiliter de peccatis com
pun&us, publice de quibusdam exceffibus confeffus, nihilominus autem cum
multis lacrymis, et gemitibus validis, fecreta confeffione, coram fuo confeffore
poenitendo, vehementer afficiebatur de omnibus, fi fuperuiueret, fatisfa&io
nem omnimodam promittendo; nec femel, fed pluries, in ipfis diebus confite
batur, fuerat enim vir litteratus, et naturali facundia praeditus, et maxime in
diuina pagina eruditus. Studuerat enim apud Parifios annis fere duodecim
in Theologica facultate, fubminiftrante fibi fcholafticos fümtus Hugrino, Colocen
fi Archiepifcopo, patruo fuo; emerat enim fibi cum multa quantitate pecuniae to
tum corpus Bibliae cum Commentariis, et gloff, ficut folet legi a Magiftris in fcholis.
Quo defun&to, et apud Ecclefiam Fratrum Praedicatorum honorifice tumulato,
Suffraganei, qui ad confecrandum Scardonenfem Epifcopum conuenerant, eius
dem Archiepifcopi exequias celebrarunt; et Frater Ioannes, qui in Epifcopum
venerat confecrari, per ele&ionem vnanimem in Archiepifcopum extitit poftu
- • - - latus.
 H IS TO RIA S.A L ON IT. AN A. 629
latus. Praefuit autem Hugrinus,a die confecrationis fuae, vsque ad diemfepulturae,
anno vno, menfibus duobus, diebus decem.
卡令3洛滨洛米洛滨路※洛兴洛×咨兴路※必×学※效滨旁X爱X旁龄分

C A P V T XLIIX.
D E F 0 G EÅP 1 0 A P C H I E P 1 WC 0 P0 a).
Cº. autem ad profequendum ele&ionis negotium ad Domini Papae Curiam
nuntii quaererentur, vix inuenti funt duo, qui hoc onus affumerent, Defà
Corui Canonicus, et Dragus nepos Sabaci Spalatenfis ciuis ; adeo videbatur omnibus
graue et periculofum, vsque ad Gallias pergere, quia Dominus Papa Innocen
tius Lugduni eo tempore morabatur: propter difcordiam fiquidem, quae in
ter Ecclefiam et Fredericum Imperatorem agitabatur acriter, grande viarum difcri
men illuc pergentibus imminebat. Tunc praedicti nuntii iter arripientes, abie
runt per Lombardiam cum multa cautela; illuc tandem peruenientes, et lega
tionem, ficut eis iniun&tum fuerat, procurantes, per totum ferme annum in
profèquutione negotii occupati fuerunt. Quia vero periculofum ac fumtuofum
erat, iterato pro fa&to huiusmodi legationem mittere, metuentes, ficut et conti
git, ne forte, quod fa&um fuerat, non deberet admitti: hoc ele&tores in petitio
ne adiecerunt, vt, fi poftulatio fa&a fummo Pontifici non placeret, alium ad re
gimen Spalatenfis Ecclefiae, cum plenitudine Pontificalis officii, mitteret, fecun
dum fuae arbitrium voluntatis. Sicque fa&tum eft, vt, caffata poftulatione prae
di&a, mitteret Apulum quendam, de partibus Beneuentanis, Rogerium nomine, ex
oppido, quod turris cepit vocatur. Fuerat autem Glericus Capellanus cu
iuasdam Cardinalis, Igannis Toletani, quem frequenter, pro fuis et Ecclefiae ne
gotiis procurandis, in Vngariam mittere folitus erat. Idem autem Rogerius, tem
pore Tartarorum ibidem inuentus eft, et in eorum manibus incidens, inter ipfos
per biennium fere, fub fpecie alicuius vilis et pauperis ferui, delitefcens, vix eua
fit mortis incurfum. Cum autem ad fuum Dominum reuerfus fuiffet, coepit
idem Cardinalis ad ipfius promotionem fàtis vigilanter intendere, et ipfum in
notitiam et gratiam Domini Papae deuenire feoit. Confecratus tandem, et
palliatus, receffit de Curia; et tranfiens per Lombardiam, deuenit Venetias, ibidem
aliquantam faciens moray, emit quae fibi erant neceffària. Viginti fere annis
in Romana Curia commorando, non paruam cumulauerat pecuniae fummam.
Inde iter arripiens, venit per Carinthiam,et tranfiens partes Aquileiae,aDomino Ber
tollo Patriarcha honorifice fufceptus eft, quem curialiter petra&tans, dedit ei
condu&um per totam fuam dioecefim, expenfas affluenter fubminiftrando, quo
usque fines Regni Vngariae attigiffet. Ingreffus autem partes Pannoniae, venit
1Il

a) Rogerium Archiepi/eopum, eundem fuiffe Archiepifcopus, dicendum eft; Archidiaconus au

cum Bonfinii Preslytero, a Tartarir capto, ex
hoc loco deduci poteft; ac relationem Rogerii
integram Ioanner Thuroz ad calcem fui operis
pofuit, quam Bonfinius more fuo ampliauit.
Thuroziana cum Archidiaconi relatione Tarta
rica non omnino congruit: idcirco illam a Ro
gerio, antea fcriptam fuiflè, quam electus fuiifet
卉米米
tem, non folum ea, quae ab eodem Rogerio, iam
Archiepi/copo, fed ab Aulicisquoque Regis, Spala
tum fùgientibus, audiuerat, fcripfit. Ideò Rogeriu*
iniis,quaeinVngariafuperiori aTartaris gefta funt;
Archidiacomur vero, quae in inferiori, et maritimis
acta funt, magis idoneus auétor effe videtur.
Ii ii 2
63о т н о м а е. а rсн i d i асо n i

in Vngariam, et pergens ad Domini Belae Regi, Curiam, cum commendatitiis Do:

mini Papae litteris, expofuit feriem negotii, qualiter ad regimen Spalatentis Ec
cletiae fuerat dettinatus. Non autem placuit Regali Celtitudini quod factum fue
rat circa ipfum, non modicum ferens indigne, quod promotus fuerat praeter
iptius confcientiam, et affenfum: diffimulato tamen indignationis motu, ad e
dem fuam Archiepifcopum pacifice abire permifit. Venit autem cum viginti
equitibus, cum Capellanis, et familia; et fecunda Dominica de Quadragefima
ciuitatem ingrediens, cum magna Сleri et populi alacritate fufceptus eft.
*

Fuit autem ite Rogerius Archiepyiopus vir fatis induftrius, et in augendis

rebus temporalibus multum follicitus, et intentus. Соеpit autem reparare do
mos et cameras Epicopii, easque (tudiofius decorare; forinfecus autem fecit
coenacula, et folaria, trabibus et afferibus fatis artificiofe compatta, quae magis
ad apparentiam, quam ad indigentiamividebantur con(truda; cellas vero vina
rias, necefariis nouis vtenfilibus adornauit. Aedificauitin Salonae fluuio molen
dina, pofuit aratra, acquiбuit equos et animalia; et quia propter inopiam rei
familiaris non fufficiebat ad omnia, multis Ecclefis et Monatteris erat pluri
num onerofus. Мultum denique conabatur honorifice viuere, pretiofam ha
bebat fupellettilem, fumtuofas volebat ve(tes, et lettifternia: pro maiori parte
anni domi refidebat, nec facile egrediebatur ad publicum, nifi Clericorum et
clientum honetta comitante caterua; mundam nitidamque volebat tenere men
fam, maxime quando holpites aderant; folebat namque aduentantes ex diuerfis
ciuitatibus Nobiles ad conuiuium inuitare, eisque fatis affluentes praeparationes
apponere fatagebat. Quando vero ad viitandam Prouinciamegrediebatur, vo
Iebat (emper aliquos de Сanonicis et de ciuibus in fua focietate habere.
+$3 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & & & & & & & & & Ses

С А Р V Т XLIХ.
D E 4D и Емти R Eа 15 со мл 4p1
Der idem tempus Rex Camrada, filius quondam Frederici Imperatorir, exiens de
Germaniae partibus ad capefendum Siciliae Regтит, properanter iter age.
bat. Нic cum non paucistriremibus nauigans, per oraDalmaticilittoris pacifice
vehebatur, fuicipiebatur vero magnifice a ciuitatibus, vbicumque applicare vo
lebat, et tamquam praepotens Rex honorabilitera cundis: fed quia pater fuus
ab Innocentio Pontifice in concilio Lugdunenf fuerat Condemnatus, et Imperiali
dignitate cum omni Iuaprole priuatus, acanathematis mucrone percufus, cum
idem Conradu, ad portum Spalatenfisciuitatis applicuillet, Rogeriи, Archiepièори,
ipfum (entiens, quod vellet ingrediciuitatem, fecit claudi Ecclefias, et ab omni
busceffare diuinis; ipfe autem feftinanter foras egrediens cum Thoma Archidia
cono, et cum quibusdam de fenioribus, fecedit ad villas, ibique tam diu demora.
ruseft, quamdiu Rex ipfe in ciuitate refedit. Videns autem Rex, quod Archie
picopus eum vitabat, non modicum tulit indigne, ex eo maxime, quod defuо
Regno natus, in his partibus Praefilari dignitate fuerat fublimatus. Сum autem
сіues Spalatenfes ipfum gratanter füfcepifient, et fecifient eum in domibus Epi
fcopii
 HISTORIA S A L o NIT AN A. 631
fcopii hofpitari, Rex idem verfàndo fcrinii cartnlas, quas ibidem reperit,
multum follicite perquirebat, fi forte aliquod inueniret fcriptum, ex quo poffet
. ipfum de infidelitate fui Regis infamiae naeuo notare, alias autem non modicas
minas intentabat eidem: verum illic paruorum dierum moram faciens, vento
flante fecundo in Apuliam eft transue&us, et Arghiepifcopus ad fèdem fuam re
uerfus eft. -

ഒു * ു * ഒരു * ഒരു **ു * ു * ു.* ു & ു * ഒരു * മേ

C A P W T L.
D E 4DP” EN Tº B ELA E R E6 1 s s Ec/rND o.
ex autem Vngariae, Bela, fui Regui
reuifendi confinia, defcendit per
Croatiam ad Dalmatiae ciuitates,fe
citque fibi parari hofpitium apud
Ecclefiam S. Petri, quae eft inter
Salonam et Tragurium, ibique re
fedit non paucis diebus, cum ma
gno diuerfàrum gentium comita
tu. Confluebant autem ad eum,
tanquam ad Dominum, vndique
multitudo populi, propter diuer
fas caufas apud ipfum expedien
das. Tuncafcendensgaleam,venit
-- ‫تسمست‬.- „ ad portum ciuitatis Spalatenfis, in
s' -
RAғ«-»cvs
~ —- ~.A. " - -
* greffusque in eam cum multa am
--‫"س‬ - - -

bitione, ficut Rex, Regalia gerens infignia, magna Cleri et populi exultatione fuf
ceptus eft, manfitque die illa et ho&te; in palatio Nicolai Duymi: ciues vero ad
ipfum frequenter accedentes, valde benigne fufcipiebantur ab ipfo, affábilem fe
• ac ftrenuum eis plurimum exhibendo. Tunc coepit eis, non animofe, fed mode
rata allocutione, improperare de promotione Archiepifcopi, videlicet, quod homi
nem alienigenam, et ignotum, non de fuo Regno, et praeter ipfius confcientiam,
et affenfum, voluerunt Antiftitem habere: fed cum ciues fe multiformiter excufà
rent, Rex fa&um aequanimiter tulit, mandans eisdem duntaxat laicis, et eosdem
aftringens vinculo iuramenti, quod de caetero tale quid facere nullatenus attenta
rent. Verumtamen eundem Archiepifcopum, quamdiu hic ftetit, et quoties ad
ipfum in Vngariam eft profe&tus, debita femper veneratione tra&tabat, ipfum ad
fé crebro venire faciens, et cum eodem amicabiliter colloquia faciebat. ' Demo:
ratus eft autem Bela Rex apud S. Petrum multis diebus; a ciuibus autem noftri*
pluribus eft honoratus deliciis, quos regratians affatim, eosque cum plenitudine
fuae gratiae relinquens, ad Vngariam reuerſus eſt. -

• - ళ 《X> స్థితి - **. - -

* * * * 岛荣 器3

* . Ii ii 3 .' cAPvT
-- *****

632 тном АЕ АкснI D I А со N I

*** * ** ** * * ** *** * ** ***
С А Р V Т LI.
1) Е. А D И E N 7"И" / E G / N’А Е.
liquantis autem transatis annorum curriculis, DominaМaria Regina, Graeco
rum Imperatoristirpe progenita, defcenditab Vngaria, per Pannoniae
et Croatiae partes iter faciens, ex ea videlicet caufa, quia fidelitatem requirebat
abilis gentibus, filio fuo Belae, adhucin pueriliaetate con(tituto, quem fuper il.
las partes Ducem praefecerat, quod dominium einaturali iure competebat, vt
pote qui fecundus crat Regis filius, primogenito iam Sepbano Vngarici Regni
diademate inбgnito. Venit ergo cum magno Principum ac militum comitatu,
et in Cafiro Tininiely refedit; ibique conuocatis omnibus illarum regionum Pro
ceribus, habuit cum illis de praeditta caufa colloquium. Illis autem diebus
contigit, quidam de cuttodibus cafri ch/ae, tempore medium de(cendentes
Salonam, coeperuntin aliquibus locis diripere Spalatentium fruges; quod cem
in ciuitate auditum filifet, concurrerunt aliqui indifcretae audaciae iuuenes, non
exciuitatis mandato, fed (tultitiae calore fuccenб, quali ad propuliandamin
iuriam et violentiam, violenter exierunt Peruenientes adipios, coeperunt
rixari cum eis, in qua rixa duo Vngari peremti funt; quod cum ad aures
Кeginae deuenifet, irataeft valde, ftatimque Timinien/é deferens Cafirит, tur
bulentanimis, et minax, ad fumendam de Spalatentibus vindidam rotis viribus
properabat: fed cum ipfipraefenfident, quod Regina petimum geftaret pro
робtum, miferunt ad eam nuntios fipplicantes, et fatisfattionem ad ipflus be
neplacitum promittentes, poitulabant: с поп indignatione coтota, /ed placata, й
ct pacifica, ad fideles/ior accedere dignaretur, cит facinus illud, non ex deliberatione
сонтині, /ed cafii contingenre perpetratum faifers пес ad eoruт сиlрат referendum
erat, gui pro de/en/ione/iarum rerum exterant, /ed ad illorum potius пеquitiam iтри
randam, qui allena dripere/atagebant. Sed ipta nihil ad rationabilem notrorum
exculationem fleetensfui animi rigorem, venit et pofuit fe in Cli/fae Cafiro, In
uentus autem ibiett Rogerius Archiepijсори, qui alcendens ad cam, nicbaturpro .
fe et prociuitate pacem et gratiam impetrare: fed ipfa ex verbis eius faeuior
fatta, adiphus et ciuitatis odium multofortius inflammabatur, fulpicans de ipfo,
фuod effet omnium incentor malorum; et nifi amicorum fubfidio rece(lifict de
cattro, paratumiam tibia Regina periculum imminebat Deltinabant ad eam
Spalatenfes quotidie viros religiofos, et nuntios, mittentes xenia, et delicias, fi
forte aliquomodo placari potuifiet: fed ipfa, obfirmato ad vitionem animo, fero
citatem flipettorisadclementiam nullatenus relaxabat
Erat autem cum ipta
exercitus magnus Vngarorum, Sclauorum, Cumanorum, quibus praecepitarma
capere, ad ciuitatem defcendere, praedas animalium facere, domos incendere,
vineas et agros inuadere, et cuneta, quae poient, absque remedio deuaftarent.
Spalatenfes vero, videntestam magnum fibi initare periculum, coeperunt vigi
Ianterad cutodiam cuitatisinfitere, armis eac opportunis obitaculis praemu
nire, non foras quidem egredientes, fed ferro armati pro moenibus excu
bantes. 4

- - Рон
 H IS TO RIA S.A. L O N I T A N A. 633
• Poft damna vero multa, quae fui exterius intulerunt, videns Regifia, quod
nil poffet contra ciuitatem ex violentia proficere, ad verfuta fè contulit argumen
ta: finxit enim fe iam fore placatam, nihilque curare a modo de homicidio
perpetrato, refpnditque benigne nunciis ciuitatis, quod vellet de caetero cum
eis ad pacis concordiam declinare, et quod iam non deberent aliquem timorem
habere. Mifitque cum eis tres vel quatuor Comites, et triginta fere milites,
gladiis tantummodo circa femur dependentibus, ficut eis mos eft vbique ince
dere, praecepitque fecretius ipfis, vt blandis verbis ciues feducerent, et eos
extra muros quocumque polent ingenio prouocarent, et quotquot poent cape
rent, et ad Caftrum traherent, alioquin fine mifericordia gladiis trucidarent.
Venerunt autem nuntii cum gaudio, nuntiantes Dominam iam effe placatam, bona
fide, fuaferunt ciuibus, vt exirent, quia dixerant Vngari, quod mollent ingredi ciuita
tem, ne forte aliqua fèditio oriretur ; fed exeant Maiores, vt cum eis pacis foedera robo
remur. Crediderunt ciues verbis pacificis, et dolofis nullas infidias fufpicantes,
pro eo, quod Regina vultu fereno verba fua feria nuntiis protuliffet; exierunt
nihil metuentes, videlicet Iudices et Confiliarii, et alii non pauci, veneruntque per
orientalem portam, iuxta locum Fratrum Praedicatorum fedentes cum eis, et
verbis pacificis de concordia contra&antes. Vngari mox dato figno infiluerunt.
et extraétis gladiis arripuerunt quinque de ciuibus, videlicet Deffam Michaelit,
Iudicem, virum fenem, et grandaeuum, cum fuo filio Nicolao, ac Nepote Michaele,
Jilio Leonardi, Iudicem Ioannem Vitalis, et Iudicem Petrum, filium Cernechae ; qui
busdam vero vulneratis, alii omnes, Deo praeftante auxilium, de manibus ip
forum elapfi funt, et euafèrunt. Audiens autem Bela Rex omne malum, quod
Regina Spalatenfibus irrogauerat, valde indoluit, et protinus mifit duos viros fà
pientes et religiofos de ordine Fratrum Minorum, qui eam a faeuitia fua com
peſcerent, et ad Vngariam celeriter reuocarent: ſed ipſa in ſuo rigore perdurans,
captos Nobiles et ignobiliter, ac inhumaniter ad Caftrum tra&os, in obfcuro
carcere fecit detrudi. At Spalatenfes moeftiores effe&i, quod de talibus fraudu- '
lentiis opportunam nefcirent adhibere cautelam, cum eis faepius ab amicis per
fuafum fuiffèt, vt fibi circumfpe&tius praecauerent, triftes iam et confufi, mifè
runt et remiferunt ad eam fuppliciter poftulantes, vt Nobiles, quos absque.
culpa capi fecerat, mifèricorditer relaxaret: fèd ipfà nullatenus acquieuit, ve
runtamen, vt videbatur aliquantulum mitigara, dedit confilium, vt ad Domi
num Regem nuntios idoneos deftinarent, fpondens, fe apud ipfüm efficaciter inter
ceffùram. Tunc ipfos captiuos de Caflro Cliffiae transferens ad Tininum, ibidem
eos ar&iffimae cuftodiae mancipauit; et fic ipfà ad Vngariam eft regreffa. Spa
latenfes vero miferunt Thomam Archidiaconum, et Marinum, cognomento Boma
iunéfam,in Vngariam illico poft Reginam: qui venientes illuc, et data copia coram
Domini Regis praefèntia conftituti, ibidem refidente Regina, cum legationis fe
riem, vt erat, congruentius peroraffent, Regina, quae fe fpoponderat pro cap
tiuorum liberatione apud Maieftatem Regiam intercedere, cum effe&u coepit
Spalatenfes accufàre de multis. Rex autem nimis credulus verbis vxoris fuae,
refpondit, quod non acquiefceret petitioni Spalatenfium, nifi darentur ei viginti
fex obfides de melioribus ciuitatis: Archidiaconus autem allegans tenorem Priui
legii, quod ab antiquis Regibus ciuitas obtinuerat, de obfidibus dandis, confentire
nulla
 634 "I` H O M A E A R C H I D I A C O N`I

nullatenus voluerunt, et fic, infe&o negotio, ad propria funt reuerfi. Poft haec
miffus eft Rolandus Banus tra&are cum ciuibus, qui veniens aperuit eis Regale
propofitum, quod non aliter conciues fuos de carcerali poterant aerumna eripe
re, nifi traderentur ad Regis cuftodiam ad minus duodecim obfides, quos Rex
ipfemet delegiffet. Videntes autem fe Spalatenfès tali neceffitate conftri&tos, ac
quieuerunt Regiae voluntati. • '.
Et cum Rex et Regina deſcendiſſent per Sclauoniam, et ventent, c: con
fèdiffent in oppido, quod Bihachium appellatur, miferunt Spalatenfer duodecim
ptferos, per manus Archidiaconi, Duymi Chaffari, et Nicolai Duymi; qui venien
tes illuc in die fan&o Pafchae, affignauerunt pueros ad manus Regis et Reginae,
recipientes ibidem per Comitem, fècundum quod a ciuibus ele&us fuerat, prae
di&um Rolandum Banum, pueros vero fufceperunt alacri animo Rex et Regina,
pollicentes, fe benigne agere cum ciuibus, et quod non diutius ipfos detinerent;
et fic captiui, qui per biennium fere in carcere non meritam luerant poenam,
liberati funt, et ad propria redierunt. Iam vero de tranfitu Rogerii Archiepifcopi
differendum effe cenfentes, ad narrationis ordinem redeamus. Praefuit autem
annis fere fedecim, ad vltimum quidem Podagrae languore correptus, toto pe
me biennio in doloribus ftrato decumbens, nonnifi alienis manibus poterat fe
mouere; intumuerant denique pedes eius, et profluenti fànie tabefcebant,
ita, vt membris omnibus deftitutus, folo linguae officio vteretur. Cum autem
omnis fpes falutis prorfus receffiffèt ab ipfo, fentiensque fibi diem inftare po
ftremum, vocauit aliquos de maioribus Capituli et ciuitatis, et coram eis condi.
dit teftamentum, diftribuitque omnia fua nepotibus, et feruientibus, argentum,
libros, et veftes, praeter duo vafcula argentea, et duos annulos aureos, quae
reliquit Ecclefiae ob memoriam fui. Capitulo vero dedit vmum fcyphum argen
teum deauratum, et quosdam lebetes de metallo, et aliquam pecuniam fecit dis
tribui pro anima fua, praecepitque executoribus teftamenti, omnes fruges, vi
' mum, equos, et reliqua, quae remanferant in domo, diftrahi, et quaedam fua de
bita expediri; prohibebat autem Archidiaconus, dicens, quod non debet Praela
tus teftamentum de iure condere, nifi de rebus dumtaxat non ratione Ecclefiae acquifiiit ;
fed ciues miferatione commoti, permifèrunt ipfum fuam facere voluntatem
Iftos vero Epifcopos, dum viueret, confecrauit in Prouincia Ecclefiae Spalatem
fis, videlicet D. Ioannem Scardonenfem, D. Ladislaum Tinienfem ; Dominus Colombanus
confecratus eft in Romana curia, fed veniens, vt moris eft, metropolico iure fi
bi praeftitit iuramentum. Confecrauit etiam Dominum Dobroniam, Pharenfem
Epifcopum. Obiit autem XVIII. Kal. Maii A. D. MCCLXVI. fecitque fe confepe
lire Domino Creſcentio, ante fores Eccleſiae:
Memoriale bonae memoriae Domini Thomae, quondam Archidiaconi Ecclefiae Spa
latenfis. . -

* Nepor. Colomanus * filius Vladislaui Regis Vngariae, ftans in Regno locö* patris fui,
* Patrui,
et quia multa ftremuitate vigebat, propofuit totam Chroatiam vsque ad mare
Dalmaticum fub fuo Dominio fubiugare. Venit cum fuo exercitu vsque ad fiu
men Draue; Crouater vero, audientes de aduentu Regis, congregauerunt exer
citum fuum, et praeparauerunt fe ad pugnandum. Rex vero, audita congrega
tione ipforum, mifit fuos nuntios, volens ipfos gratiofe tra&are, et pa&a cum
- ՇlՏ
 . HI STORIA SA LO N I T A N A. 635
eisdem, vt voluerimt, ordinare. Croater vero, audita legatione D. Regis, inito
confilio, omnes infimul acceptauerunt, et miferunt duodecim Nobiles fàpientiores,
de duodecim tribubus Crouatiae, videlicet: -

Comitem Guram de genere Chacittorum.

Сот#ет Hugrinum de genere Chucehacorum
- , . ..
• Comitem Marmogniam de genere Subithorum. . … * ''
Comitem Pribislauum de genere Guddomirorum. -

Comitem Georgium de genere Snacittorum. -

Comitem Petrum de genere Cithorum. ! . . .

Comitem Paulum de genere Gufichorum. ` `` `
Comitem Martinum de genere Carinenfium, et de genere Lapzanorum.
Comitem Pribislauum de genere Politchorum,
Comitem Hobradum de genere Lafhizitorum.
Comitem Ioannem de genere Iamomethorum.
Comitem Mirognum de genere Tugomirorum.
Qui venientes ad Dominum Regem, ei debitam reuerentiam exhibuerunt.
Dominus vero Rex ad ofculum pacis eos recipiens, et honorifice eos tra&tans,
ad talem concordiam deuenerunt: Quod omnes praediéti teneant fuum pacifice, et
quiete, et quod non teneantur aliqua praedi&arum generationum, nec eorum homines,
Regiae Maieftati foluere cenfum, nifi tantum teneantur Domino Regi, quando aliqni
inuaderent fua confinia Regalia ; tunc fi Dominus Rex mittet pro ipfis, tunc ire debeant
ad minus cum decem armigeris Equitum, de qualibet generatione praenominatarum, fuis
fùmtibus et expenfis, vsque ad flumen Draue, inde verfùs Vngariam ad expenfas
Domini Regis, vsque quo exercitus durauerit, debeant permanere. Et fic extitit or
dinatum de anno noftrae Redemtionis Millefimo Centefimo fècundo a).
а) Definit hic Archidiaconi hiftoria, cui an- gir Vngariae cum Croatir comuentione; de qua
tiquo cara&tere annexa eft Nota, de Colomani Re- Iib.III. cap. III. Regni Dalm.etCroat.diétumfùit,
-

* - - -
<

" *** - * * ---- ** ‫هي‬

",* - 'Kkkk IV. INCI.

 -

♔ HR Y☾
{s} {*} {+} {*} {*} {*} {*} {*} {*} {*} {+} {*} {*} {*} ←Ꮎ
®®®®®®®®®®®®®®®®®®®®®®®®®®®®®®®®®®®®®®®¤

IV.

IN CIPIT HIST O R I A ED I TA PER

MichAM MA dri
DE BARBAZANIS, DE SPALATO, D E GESTIS
ROMANORVM IMPERATORVM ET SVMMORV M
PoNTiFicvM -

PA RS S EC V ND A E PAR TIS
DE ANNO DOMINI Mccxc.

I N D E X
CAPITVM HISTORIA E MICHA E MADII.
Ꭰ Сар. I. XVIII. De confičiu Bani Mladeni per Banum
е Рара Nicolao Quarto. Ioannem.
II. De Papa Coeleftimo V. XIX. De captione Mladeni 'per Regem Carolum
III. De Papa Bonifacio VIII. Vngariae.
IV. De Papa Benedi&io XI. XX. De bello Ducis Stiriae et Duci, Bauariae
IV. De Papa Clemente V. propter Imperium.
PI. De Henrico Imperatore Romanorum. ; XXI. De bello ciuium Spalatem/um cum Comite
p II. De Rege Roberto Apuliae, et de /uo exercitu Georgio Cliflae. -

XXII. De Domino Nicolao de *ng. Bano Dalma

galearum.
tiae et Croatiae.
VIII. De Sam&fo Henrico Alemano.
IX. De Alaphant filio Regir Maiolichae. XXIII. De confii&fu Comiti, Georgii Cliffem/ ,
X. De Roberto Rege Apuliae, et de ciuitate Tu/. per Neliptium et Georgium Voyuodam.
Gł46. XXIV. De pace Comitiffae CliAeaee, Spalatem/ium,
XI. De Ioamme Papa XXII. XXV. De Baliano Archiepifçopo Spalatei/i,,,,.
XII. De Stephano filio Regi* Vrofcii. XXVI. De obitu Baliami Archiepiféopi.
XIII. De Domino Carolo Rege Vngariae &c. XXøII. De obitu S.'Auguftini Tragurien/¿, Epi.
XIV. De Domino Cane de Verona.
fcopi Nuceriae.'
XV. De Origine ciuium ciuitatir Spalati. XXVIII. De Michaz Bano Dalm, et Croat, mi/,
XVI. De Vro/cio Rege Ra/ciae. per Carolum Reg. Vngariae.
XVII. De rebellatione ciuitatis Sibenicenſis et Tra XXIX. De obitu Caroli Ducir Apuliae, jilii Re
gurien/ír contra Banum Mladenum. gir Roberti,
º ‫ط‬

º 豁器。米 韶器 , \ 637
;: *******8@》**↔8斜**
C A P W T I.
D E P4 PA WI C0 L 40 I/”.

R N:
-
quartus Papa,di&us Frater Hieronymus, Epifcopus Praeneftinus, natus
de ciuitate Afculana Marchiae, in Papam eligitur anno Domini MCCXC.
Acon ciuitas famofa in partibus vltramarinis, a Soldano Babyloniae et aSa
racenis fuit capta, et deftru&a, vbi tam mares, quam feminae, per Saracenos
capti, et in (èruitutem funt reda&i. * Eodem tempore Rex Ladislaus Vngariae a
- Cumanis occiditur, et Andreas de Morefinir de Venetia, per matrem in Regem Vn
G. gariae coronatur. Ifte Papa Romae moritur, et in Bafilica San&i Petri fepelitur.
M呎 +% * છ છ જ છ + ૧ જ + - 8 % * છ +% * છ +% * છ +૪ ° ૪
C A P V T II.
D E P A PA C O EL ES TI N O P .
(O Papa V. Ananiae eligitur in Pontificem, di&tus Frater Petrus de Mo
ron, de Monte Macellano, qui fuit Aquilae per Dominum Vgonem Cardina
fem OftienfemEpifcopum coronatus, et manfit in Papatu per tres menfes.' Poftea
egrediens de Aquila abiit Neapolim, ibique coram Cardinalibus Papatum renuit,
volens redire ad cellam fuam, vnde fumtus fuerat, et tunc Carolus Martellus in
Regem Vngariae coronatur.

- * * C A P V T III. º

D E A A PA B 0 NI F.4 C.I 0 /’I1I. -

一﹑ oifacius o&auur Neapoli eligitur

,^ , in Papam, di&tus Benediäus Gay
} tamus de Campania. Ifte fecit fex
: | tum librum in Decretalibus, et
multa alia bona ordinauit. Quo
tempore, Comes Guydo de Montefel.
tro, contemnens dignitates huius
| mundi, abiit, et fumfit habitum
„a | religionis San&i Francifci, et in
1 ordine Minorum finem fuumlau
| dabilem vitae terminauit. Ifte
.…] Bonifacius Papa, Dominum Iaco
- -] bum, et Petrum de Columna, Cardi
| nales, de Cardinalatu depoſuit, et
- - ‫ي‬
‫قست‬
‫ييع‬
‫سجم‬
‫=بسح ب‬ -' excommunicans eos, et omnes de
ftirpe eorum; fecitque Römae militias, et fecit capi Dominum Coeleffinum Papam,
et mitti in exilium ad quoddam caftrum fuum, vbi finem vitae fuae ipfè termina
*** - Kk kk 2 * ‫ی‬uit ‫و‬
638 MICHAE MADII HISTORIA

uit, et Carolus Martellus, Primogenitus Regis Siciliae, migrauit ex hoc feculo cum
vxore fua, filia Regis Alemaniae. Item ordinatuit plures Cardinales, videlicet,D0
minum Nicolaum, Magiftrum ordinis Fratrum Praedicatorum, et D. Fratrem Genti.
lem, ordinis Minorum, et duos fuos Nepotes. Anno Domini MCCC. menfe Au
gufto, tempore Bonifacii Papae, D. Carolus, Nepos Caroli Regis Siciliae, per mare
cum galeis Spalatum applicuit, vbi per menfem vel fere duos ftetit. Egrediens
que de ciuitate Spalateni, in comitatu Pauli Bani, verfus Vngariam, ad vfurpan.
dum Regnum praediétum de manu Regis Andreae, venit Sagrabiam, et ibi in mani
bus Magiflri Hugrini traditur. Audiens vero Andreas Budae, Regem Carolum ve
niffè ad occupandum Regnum praedi&um, moritur, et ibidem fèpelitur honorifi
ce. Eodem anno, magna indulgentia anni Iubilaei, Romae per Papam praedi&um
conftituta fuit. Per idem tempus Dominus Nicolaus Cardinalis, pro Legato in Vn
gariam mittitur, caufà coronationis Regis Caroli, qui multas conftitutiones in Vn.
garia fecit. Tunc Rex Boemiae, per fuum familiarem occiditur, anno Domini
MCCXCVIII. menfeSeptembri, die o&auo intrante, apud infulam Corficae,Ve
neti cum LXX. galeis a LX. galeis Ianuenfium fuerunt debellati, et deui&i. Per
idem tempus Dominus Papa Bomifacius, Ananiae, a familia Regis Franciae, et Co
lumnenfibus, fuit captus; et Dominusele&usStrigonienfis,Gregorius nomine, occi.
ditur a filiis Nicolai de Columna, quem Papam populus Ananiae, et gens ipfius ci.
uitatis, deridentes, de manibus praedictorum miferunt eum Romam,ibi moriturvi
liter, et ſepelitur in Baſilica S. Petri.
↔↔影沙e冷↔粥**↔粥↔3↔3****y

C A P v T IV.
D E PÆ PA B E N E D I C T0 XI.
Ᏼ™; XI. Romae eligitur in Papam diºus Frater Nicolaus de Triuifta. Ifte
abfoluit omnes de Columna ab excommunicatione, reftituens Cardinalem Ia
cobum, et Petrum, in fuo gradu Cardinalatus. Perufii moriturin miraculis corru
fcando, ordinansque Atguftinum de Tragurio, Epifcopum Sagrabiae. Ifte etiam con
fenfit, quod militias haberet commune Romanorum, et teneret eas, quas tenebant
nepotes Bonifacii
lumnenfibus Papae. Illisqúe
occiditur. I
diebus, Marchio nepos Bonifacii Papae a Co

够蛇独沙沙沙沙沙沙沙沙沙沙沙沙沙8虫沙8 兴※史谤兴※柴洛豪
C A P V T V.
D E PA PA CL E ME N TE P.
Cº., V. Perufii in Papam eligitur; ifte fuit Archiepifcopus Burdegalenfis,
iftedeftruxit ordinemTemplariorum, faciens capiMagiftrum,et pluresTem
plarios, a Rege Franciae. Iftemifit Dominum Fratrem Gentilem in Vngariam pro
Legato, caufà coronationis RegisCaroli Vngariae; anno Domini MCCCVIII.men.
fe Iunii, Dominus Legatus Gentilis intrauit Spalatum, vbi ab omnibus de ciuitate
fuit receptus honorifice, poftea abiit in Vngariam, et fecit coronari Regem Caro.
lum. Per idem tempus D. Robertus Alemaniae Rex, per füumBaronem occiditur,
-

º et
 DE BARBAZANIS, SPALATO, &c. 639
et Rex Carolus Siciliae obiit ad Chriftum, et Robertur eius filius per Papam Cle
mentem Burgundiae in Regem coronatur. I. Per idem tempus Veneti ceperunt ci
uitatem Ferrariae, vbi maximum contrarium habuerunt Dominum Cardinalem
Belaguam, et Bononienfes, per quos di&a ciuitas fuit recuperata., Per idem tem
pus Veneti inter fehabuerunt maximum fchisma, et diffenfionem, fic quod omnes
de domo Quirinorum, Theupoli,et Baduarii Guelphi, volentes fe adhaerere praecepto .
Papae, et Legati Pelegruae, hoftiliter cum adiutorio plurimorum de Venetiis, et po
puli, procefferunt contra Dominum Petrum, olim Ducem Venetorum, intendendo
eum deponere de Ducatu Veneto; fic quod audiens haec omnia Dominus Dux Pe- .
trus, obuiauit eis cum nobilibusde confilio,etgente, quam habebatin Palatio Com
munis Venetorum, et de Clogia, et praeualuit illos de Quirino, ita quod in platea
S. Marci occiditur Dominus Marcus Quirinus, cum filio Martii, et quamplures alii,
et fic omnes fugam arripuerunt, et funt pulfi de ciuitate Veneta circa fexagintano
biles, et miffi ad confines, de Quirinis, Theupoli, Baduarius, Daurius, et alii plures
eis confentientes. Sequenti vero die Dominus Baduarius, Baduarii miles, et duo
milites de Florentia, decapitantur apud columnam fupra canale exiftentem, per Ve
netos, anno Domini MCCCXIII. Reftitutum fuit officium Venetis per Papam
Clementem, recipiendo ab eis ea de caufà C. mil. et XII. duc. auri, anno Domini
MCCCXI.' - - - ... ." .. -

മേ x ു ു x ു ു x ു ുx ു മേ
C A P W T VI. . . . . . .. . ..
D F H ENP 1co IA/ PER 4 To R F. P o A1,4 No.
H". Coner Sueuiae, per Ele&ores Alemaniae in Imperatorem Romanum
eligitur, qui defcendens per Lombardiam venit Mediolanum, et ibi fecit fe co
ronari, et cepit Brixiam,deftruens muros ciuitatis, ipfos per terram effiindendo, et
omnesciuitates Lombardiae ad fidelitatem et praecepta conuocauit, et intrauit fé
quentidieciuitatem,vbia Domino Epifcopo Oftienfi, Legato Domini Papae,in Eccle
fiaS.Ioannis coronatur; eteodemanno Dominus Rizzardus Taruifiide Camino occi.
ditur. Anno Dom. MCCCXI. menfe Martii, ciuitas Iadrei fir a Dominio Veneto
fuit rebellata, fubiiciensfe Dominio Pauli Baiii, et fuorum filiorum; et anno fèquen
ti, menfe Maii, Paulus Banus, Nobilis Croatiae, obiit ad Chriftum, et Mladinus eiüs
filius in Banum ordinatur. Eodem tempore Papa Clemens ordinauit,apud Vien
nam Burgundiae Synodum, et Concilium Epifcoporum, et multorum Cornitum; et
Baronum, ibi Dominus Rex Franciae interfuit, et alii Barones plüres, et Marchio
nes; in quo confilio plura ordinauit, deftruxit primo ordinem Templariorum;
dans bona et poſſeſſiones Hoſpitali S. Ioannis, et ordinauit paſſagium vltra mare
ad quinque annos, excommunicans omnes, qui occupant bona ecclefiarum. Do
minus vero Imperator egrediehs de vrbe Roma,abiit et obfedit Perufium, deftruen
do omnia caftra, et vilas $pòftea obfedit Floremtiam cum maximo exercitu. Anno
Domini MCCCXIfl. menfè Iunii, Dominus Almafius, et Bompaon de Catalonia,
milites ftipendiarii, pro commünitate Venetorum, in lignis Venetis cum mille mi
litibus bene armatis, et mille peditibus, ad lanceas longas, et mille baleftrariis, affö
ciatisipfisquindecimgaleis, miffis per commune Venetorum, in obfidium Iaderen
. . . . Kk kk 3 fium,
 -

64ο - MICHAE MADI I HISTORIA | |

fium, applicuerunt ad infùlam Nonae; quae vocatur Vra, et ibi defčendendo de li.
gnis in terram, manferunt per aliquot dies, confùmatisque o£to diebus receßerunt
de di&a infula ad terram, facientes viam verfus ciuitatem Iadriae, fine contradkio
ne Domini Bani, et Iadrenfium; et dum peruenerunt ad locum prope ciuitatem la
drae, vbi ab antiquo ciuitas Iadrae fuit füperfontanellam,ibife collocarunt, facientes
incircuitu feciuitatemdelignaminibus, cum turribus, et maccriis de lapidibus. Au
diens vero BanusMlademus,ipfosCatalanos veniffe,et habuiße magnum exercitum fecit
congregari exercitum Sclauorum et Teutonicorum,tam per ftipendium,quam per amici
tiam, et congregato exercitu, venit cum exercitu ante ciuitatem Iadrae, fupra barca
neum, ad EcclefiamS. Iacobi, prope exercitum Catalanorum, per duo millaria diftans
abipfis. Tandem vero praedi&i Catalani,tanquam proditores, completo termino
trium menfium, et habito (tipendio a Venetis pro tribus incnfibus, declinatie
runt fe ad amicitiam et focietatem Domini Bani Mladeni, et Iadrenfium, primo
ipfis promiffis quinque millibus Florenorum auri, et datis, relinquentes Venetor,
et (tipendium eorum; propterea, ficut Deo placuit, conuocatis galeis Veneto
rum et Nobilibus, qui fuerant in di&is galeis, per D. Banum Mladenum, et D.
Almafium, pax et concordium inter fè ipfos Venetos et Iadrenfès firmatum eft, et
conpofitum, in hunc modum videlicet: quod ipfi Iadrenfes perpetuo habebunt Do
minium et Regimen de Venetis, nam ipfi debent eligere Comitem, et Dux confirmare,
et ipfi permanebunt in libertate, et pace. Per idem tempus, menfe Auguto Henri
cus Imperator Romanorum, egreditur de Pifis verfüs Vrbem Romanam, tranfiens
, per Tufeiam ad quandam villam, voluit hofpitari, et ibi perno&ando intrauit
balneum ad balneandum fe, quod balneum, vt creditur, veneno mixtum, fibi
intülit mortem. Parum ante mortem ipfius, duo Barones de Curia ipfius fue
rumt ordihatiCapitanei totius exercitus Imperatoris, et ipfi intrantesPatrimonitim,
cum exercitu, ceperunt Vrbem veterem, et capta ipfa ciuitate, homines de Pe
rufio cum exercitu in occurfu Vrbis veteris occurrerunt, defendentes ciuitatem
de manu exercitus Imperatoris, itaque, quod, tam ex parte illorum pro parte Im
peratoris, quam ex parte Vrbis veteris et Perufinorum, ceciderunt mortui fere
tria millia virorum, inter quos D. Bindus Nobilis de monte Marano occiditur.
Mortuo quidem Imperatore in Tufcia, omnes fui milites ftipendiarii, et Barones,
reduxerunt fe in Pifis, et inde ad fua propria abire conati fùnt. Hisque diebus
I)ominus Fredericus Siculorum, cum quadraginta galeis Pifis applicuit, deuaftando
ciuitatem, et terras D. Roberti Regis Apuliae, et capiendo caftra in Calabria, Anno

Domini MCCCXIIII. menfe Aprilis, die prima, D. Clemens V. Summus Pontifex

carnis debitum foluit, et fic ceffauit Papatus. Eodem tempore menfe O&obris,
Gregorius de Madiis, ciuitatis Spalatenfis Canonicus, Spalati in Epifcopum Pharen
fem-conſecratur. . .. .. . ... .. . . -

-ºff
 DЕ ВАRВАZANIS, SРАLАТО, 8с. 641
ХК Ж Ж Ж Ж & Ж ЖЖ Ж Ж ж ЖЖ Ж Ж Ж Ж ЖЖ Ж ж ЖЖ Ж Ж Ж ж

С А Р V Т VII.
р в ква в ко в ЕА то и Рид пик, Ет д к
s и o Ex Eк с 1 т и с А L в Аким.

н}teodem anno, menie Augutto, Robertu, Rex Ариliae, congregato exercitu in

omni parte apud Neapolin, cum nauigio fuo et galeiscoepit nauigare per
mare verfus infйlam Siciliae, veniens ad portum Trapani, ibique defcendens de na
uigio in terram,fixit fuatentoria in valle propeciuitatem Trapani, circumcingendo
fe muro lignaminum ad modumciuitatis AudiensRex Fredericus, Regeт Robertит
venide, congregatis et conuocatis omnibus militibus et Baronibus ciuitatis Si
ciliae, voluit habere confilium cum ip6s, quidnamiple effet fasturus? et fuit ibi
confultum, quod non iret ad praelium, fed expeStaret tempus hyemale; et ita
fattumeft. Реr idem tempus, in Tu/cia, Lucana ciuitas per (tipendiarios Domini
Imperatoris exittentes in Pifis, et per Pi/anoret Gibellinox fuit capta, et depraedata.
Еteodem tempore in Lombardia, Paduani facientes exercitum contra иісетіат,
venerunt in obfefiu Vicentiae: audiens Dominus Canis de Verona, venit cum (ex
centis militibus in obuiam exercitus Paduae, et fuit praeliatus cum ipfis; Ра
duani vero, tanquam homines deuitti, arripuerunt fugam verfus domum fuam,
amifiscurribusetrebusfuls,ita,quodexeisceciderunt quingentiin manibus diai
Сапі. Еodem anno, menfe Ianuarii,praediaus Rex Robertи; reuerfuseft Neapoliт
cum damno fuo, nihil obtinens in Sicilia de intentu fuо circa ciuitatem Trapani.
ххххххххххххххххххххххххххххх
с А Рут VIII
д Е 54 NcТО НЕМА I со 4 L ЕМА No.
nno Domini мССсхV. menfe Iuni die IIх. apud Taruifium ciuitatem
- Мarchiae, Беати. Нетіси, natione Aleтати, ex hac vitatranбuitad gloriam
beatitudinis; de cuius tranбtu multitudo coeletis Spiritus congaudent, Deum
collaudantes in throno fedentem, et dicentes, Gloria in excelis Deo, et in terra
pax hominibus bonae voluntatis Сorpus quidem Sanditimum in ciuitate Tar
иуii apud Eccletiam Epifcopatus requiefcit, miracula multa faciens de infirmis,
qui ad arcam ptius cum deuotione accedunt *
- -

********* ****************** *** **

-
-
-
-

*
-

* * *
-

*
- - - * . . -

- , -,
* - - - - - -
,, , ; ,, , , ,

-
D E A L 4 РНМА4 Iмт F1 D и о к Ears
о L I С НА Е
л

и
. . .".
| } anno, menfe Auguito, Dominus Alapbant,filiusRegisМatolichae,cumga
-- - - е - «" ,- - -,

- leis et nauibus per mare nauigans, venit ad portum Clarentiae, verfus par
tes Romaniae, habensin lignistrecentos bonos milites, et quatuor millia peditum
агmatorum; qui defcendentes de lignis in terram, ceperunt clarentiaт.
- и
Аudi
- - cms
*
 642 М1СНАЕ МА DII НISТО R IА :

ens Principifia Alapbantum intrafe, et inuaife Clarentiam, applicuit Medиепит

cum duabus galeis, et abiit ad quoddam Caftrum fuum, quod vocatur Beluidir,
fe recludensibidem Pottea venit Alaphant ad oppugnandum Сattrum praedi
aum, et fui vulneratus, amilia de fuis vna quantitate, fugam vertens ad par
tes maritimas: Principia vero, habita vittoria, mit nuntios ad Principem fra
tremDucis Burgundiae,vt cito fettinaret cum gente adipiam, quicongregansexer.
citum per mare, habens auxilium a Venerir, cum nauigio appropinquauit ad
partes Clarentiae. .

эossessessceoeoesзавоевозоеаоеоевсёжеееееееееееееееееееее
С А Р V Т. X.
1) В /? О В EА ТО Р EG Е. А РИД, ТА Е Е Т D E С 1.
и 1 ТА ТЕ Т и S с I А Е.

н} tempore, anno, et menfe Аuguito, Dominus Rex Robertu, pro recupe

lи ratione citati, Lucae, et Cattrorum, quae occupataerant per Pifanos et
Gebellino, definault Dominum Philippит fratrem fuum Principcm,cummiliequin.
gentis bonis militibus, et tribus millepeditibusbene armatis, Tukiam, verfus par
tes Florentiae, qui venit ad partes Lucae, prope caftrum Monti, Catini filatentoria
fixi, habens fecum exercitum Florentiae, et auxilium ciuitatis Вопопіae, Perufii,
Vrbeuereris, Sanai Geminiani,et aliarum ciuitatum Tulciae, pro parte Guelpha.
Тandem Dominus Иgигопи. de Fazona, Capitaneus Pifarum, cum exercitu, cum
mille ducentis Teutonici, quos habebat tunc Commune Pifarum adfoldum, et cum
Потbardis (tipendiariis ipfis miffis per Dominum Сапет de Werona, venit ad cam
рum fimiliter prope exercitum Florentinorum, et obfedit ca/lrит Мопli, Carini. Fi
naliter coeperunt ambo exercitus infimul praeliari , habentes Титоте cum Fran.
cgenir bellum primum, in quo bello multi ex parte Principis corruerunt, et Теи.
toic victoriam habenes practalerunt Polica Dominus идеи cum бою.
fo exercitu, videns Teutonicor praeнaluifie exercitum Principis, intrarunt ad pu
дnam cum exercitu Forentiae, et praeualuiteosita, quod exercitum Florentiae in
fugam vertens, a facie exercitus Piarum, quos perfecutifuerunt Pianiysquead
tentoria, interficientes et capientes deipis magnam quantitatem, etprout dicitur,
inter mortuos et captiuos de Florentia colliguntur viginti millia virorum, etplus,
'dicunturetiam effe intercaptiuos de melioribus Foremiae militibus apud Pia, cir
ca ducenti, quifuerunt aeltimatiad (oluendum Соmmunitati Pianorum quatuor
иmillia florenorum auri; et Dominus Petrus, frater Regis Roberti et Principis, in
praelio fuit nec viuus nec mortuus repertus, fed pro maiori parte dicitur mortu
um effe, Damnum vero Fiorentinorum, quod perditum fuit, cum deuiétifuerunt,
etachinaamperaetinatores Firemia, tam in equis, quamin denis, quam
etiam armis et tentoriis, duo millium millia florenorum auri. Мortui quidem
in campo deparё Principis, cum fuerit deuittus, funt hi: Dominus Carolus, filius
Principisi.iem Domiops charaps tem Dominus Brake, item Dominus Вета
ди; de Mayabansitem Dominus Carolи. Срте, de Batefiors item Dominus Carolи,
frater naturalisPrincipis, et multialidefamilia Principis, miiteset Barones, quo.
- 2.- *". - ГUПП

— — - — — —
 DЕ ВАRВАZANIS, sРАLАто, 8с. 643
} rum nomina non funt fcripta, ftipendiarii Соmmunis Pi/arum, habita vittoria fu
pra Fiorentino, donauerunt communitati Pifarит duo millia, et quingentos equos
- dextrarios, quos recuperauerunt de mortuisiacentibus in terra; de parte Pifarит
} dicuntur effe mortua in praelio circa quinque milliavirorum, etvitra fempercam
-- pus et vittoria remanfit ipfis Pifanis. -

** * *** *** ** * * * * ** * ** *
С А Р V Т ХI.
: * ." D E 104 N WE РАРА XXII .
1 оаппе, XXII. in Papam apud Lugdunum creatur anno Dom. мсСбхVI men.
fe Augufto, Galicu; natione; hісvocabatur Iacobus, fuitque Thefauriuset Сan
( i
cellarius
latus, Caroli II.
ipfotunc et pottea
exiftente ad petitionemWiccoli.
Archiepifcopo ipfius promotus ad honorem
Peridem tempus Сardina
Dominus Rex
Robertur milit Siciliam exercitum fuum, ad deuaftandum Regnum Frederici, videli
} cet galeas ottuagintaet milleducentos milires, fuper quibus ordinaultСapitaneum
} Тboтafinum de Marzano, et Dominum Iоаппет Ріріпит pro Сonfiliario. Еodem
; . tempore apud Clarentiam ciuitatem Moreae, Dominus Alpbaти, fiи, Regi Maioli
: chae, quiinuaferat terram Principis Moreae et eam iniufte detinebat, fuit in prae
" lio captus ab ipfo Principe, et tunciple Princeps Dei iudicio moritur. Item his
|- diebus Dominus Rex Robertureft pacificatus cum Pifanir, recipiens ab ipfis regi
- men ciuitatis, et vt dicitur, certam quantitatem Florenorum, remifiis omnibus of.
fenfis fattis per ipfos Pifano, contra Regem et familiam Regis, videlicet de morte
fratris Domini Peiri, acnepotis Caroli filii Principis Itemidem Rex Robertu,fe
cit parentelam cum Domino Duce Auftriae, accipiens filiam ipfius Ducis profilio
fuo Duce Ариliaes qui Dих Аи/triae, cum ipfe fit electus in Regem Romanorum
atque Imperatorem per Elettores Aleтaniae, tamen non obtinuit benedittionem
imperialem, fed in fu(penfo remanfit,eo, quod Dих Ваиаriae per maiorem partem
Еlettorum eligitur, et ita vtraque electio fufpenditur vsque ad creationem Papae
futuri, et vt dicitur, quod bellum intereos debet imperium determinare.
-ё93 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & & & & & & & & & & & $ 364

С А Р V Т XII. 9

: рд у ТЕРНимо Frд 10 А ЕG14 идео усил

S} filius Regis и rokii naturalis, qui ab eodem Rege multum diligebatur
}
vt legitimus filius, per függettionem Reginae vxoris Regis, a ditto Regepa
tre fuo capitur, et in carceribuseft detentus in partibus Romaniae, volente Regina,
".
etcontentienteiploRege excoecaturlumine oculorum. Anno Dom. МССсVII.,
pominus Rex Srepbaти, Raffae carnisdebitum foluens, diem vitimum fuae mortis
fignauit, etiam Vladislaus ipбus filius, per patruum fuum, fcilicet Regem Wro/iiит
carceratur. Еodem tempore Ferrarien/er de Marchia Taruyana, omnes Gallico,
y quosibidem habebatettenebat Rex Rober и pro tipendiaris, proЕсcletia Roma
} na, interfecerunt gladio, adhaerentes dominio filii olim Franci/ti Ehenfir Marcbio
}
пir, quem receperunt in ciuitatem pro eorum Domino, et Rectore, contra Regem
ЖЖ? LIII Rober
644 MICHAE MADII HISTORIA

Robertum, et Ecclefiam Romanam; et his diebus Dominus C. Duymur Veglafit,

nobilis bellator obiit ad Chriftum. Per idem tempus Dominus Canis de Skala, et
Dominus, Matthaeur Vice-Come* Mediolanenfis, conftituuntur Vicarii generales per
Ele&tores Imperatoris de Alemania per totam Eombardiam, ita, quod maiorem par
tem Lombardiae ciuitatum, et caftrorum, de parte Gebellina ceperunt, fibi fubiu
gantes ipforum dominio; et miferunt gentem fuam per terram contra Ianuenßs
ipfius intrinfecos Guelphos, in fubfidium Gebellinorum extrinfecorum. Tan
dem vero Dominus Rex Robertur Siculorum, cum duobus fratribus fuis, Principe
Philippo de ciuitate Tarentina, et Ioanne, cum fèptuaginta galeis,et mille quingentis
militibus, ad conuocationem Ianuenfium, intrinfècórum, et Domini Papae, duxit
verfus Ianuam fuos greffùs, et ftetit ibidem per plures dies, poftea recedens ex
inde, abiit ad Dominum Papam Veronam, quem Iamuenfe* fecerunt fuum Domi
num per decem annos, et vltra dantes et concedentes ipfi dominium ciuitatis et
regimen. - -

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

C A P W T XIII.
DE D0M1N0 CAR0L0 R EGE P^NGARIAE &c.
mpore Domini Ioannis Papae anno Domini MCCCXVIII. Dominus Rex
Carolus Vngariae, mortua vxore fua, filia Ducis Poloniae, accepit fibiin vxo
rem filiam Henrici Imperatoris Romanorum, et fororem Regis Boemiae, quam fe
cit coronari in Alba corona Regali. Quae mortua eft anno Domini MCCCXX.
et accepit tertiam vxorem, filiam Regis Poloniae, cui Regi Poloniae per Dominum
Papam conceditur cörona Regalis.
º
-

-3が8 (※} {*} {*} {*} "く*} {*} {*} {*} (総} {*} {*} {*} *

C A P W T XIV.
D E D O MI NO CA N E D E Aº E Ã? O AVA.
' \ nno Domini MCCCXXI. menfis Augufti die o&aua currente, DominusCani,
de Scala de Veroma congregato exercitu fuo venitin obfidium Paduae, habens
fècum CM. milites bonos Teutonicos, et Lombardos, et pedites bis mille bene arma.
tos. Paduani videntes de ciuitate exercitum Domini Canis, veniendo contra eos,et
obfidentem ciuitatem, exierunt omnes cum exercitu foras in obuiam exercitus
Domini Canis ; cum quibus Paduanis erat Comes Goriciae, habens fecum exercitum
Taruifanorum, et Vicarius per Dominum Ducem Styriae in ciuitate Paduae erat
conftitutus, cum trecentis bonis militibus Teutonicis, et vt dicitur, quod Paduani
habebant tunc tria millia militum, et quinque millia peditum, et fic quod intereos
fuit maximum praelium, taliter, quod vi&toria campi remanfit Paduanis. Domi.
nus vero Camis, videns fe effe deui&tum, fugam verfus Vicentiam cum fiiis arri.
puit, ita quod vulneratus vix euafit, relinquens retro tentoria Paduamir, et bene
fercentos milites, qui remanferunt de fuis in campo conui&i. Per idem tempus
Dominus Robertus, exiftens in Curia Romana, fa&to bello cum extrinfecis de Ianua,
et
 DE BARBAZANIS, SPALATO, &c. 645
et Dominus Fredericus cum triginta quinque galeis Siculorum, affociatis fibi vigin
ti quinque galeis Extrinfecorum Ianuenfium, venit in obfidium Intrinfècorum Ianuae,
contra Regem Robertum et Ianuenfes Intrinfecos.
卡令3效郊 洛洛效激旁旁旁洛洛路旁旁姿旁冷旁旁效路路旁旁激旁路旁8令斗

C A P V T XV.
DE O R IGI WE CIJVIP M CIVITA TIS' SPALA TI.
Sº eft igitur, qüod ciuitas Spalatenfis contraxit originem a famofà et an
tiqua ac nobili ciuitate Salona, quae Salona fuit tempore Troianorum, et domi
nabatur toti Dalmatiae et Croatiae vsque in Vngariam, et dicitur per hiftorias, et
Chronicas antiquas, ipfàm ciuitatem Salonae, tempore fui ftatus, dediffè ad deftru
&tionem Troianorum contra Regem Priamum in fubfidium Graecorum galeas arma
tas numero fèptuaginta duas. Nam Spalatum, fecundum veram etymologiam,et in
terpretationem nominis ipfius ciuitatis, dicitur proprie Spalatum, id eft: Salonae
Palatium laetum, vel Salonae Palatium latum, a Diocletiamo Imperatore mirabiliter fa
bricatum, et vt habetur in Chronicis antiquis Romanorum, quod ifte Imperator
Diocletianus, vt dicitur, fuit natione et oriundus de Dalmatia, id eft, de ciuitate
Salonae, et ideo in figillo ciuitatis Spalatenfis continetur verficulus: Palatium lae
tum Spalatum Salonae quietum. Po(t deftru&ionem vero Salonae a Totila Duce Polo
morum, Principes, Comites, et Barones, et alii milites nobiles di&tae ciuitatis Salo
mae, ad infulas fugientes, et ibidem aliquotempore permanentes; poftea maior pars
mobilium Salonae acceffèrunt prudenter ad aedificium et Palatium Diocletiani Impera
toris Romanorum, quod conftru&tum erat pro Regia Aula prope ciuitatem Salo
mae, quod Spalatum appcllare coeperunt, et ibi poftmodum habitauerunt. Ex qui
bus Salonitanis ciuibus nati funt nobiles Spalatenfes, et ideo vere nobiles funt, quia
ex generofo fànguine procreati, ortum a nobilibus habuerunt: ficut fuit Seuerus
Magnus, et alii quamplures nobiles Salonitani, et ficut Veneti, ct Paduani, et aliimul.
ti nobiles habuerunt antiquam originem eorum a Troianis, et aliis nobilibus huius
orbis. De antiqua et nobili ciuitate Salonae fit mentio in iure Canonico, et in
multis decretis inueftigatis per fàpientes; fimiliter de di&ta ciuitate Salonae fit mem
tio per Lucanum Poetam in lib. IV. in Arenga Vulteii, vbi dicit: -

º
Qua maris Adriaci longas ferit vnda Salonas, չէ

Et tepidum in molles Zephiros excurrit Iader.

Et ifte Iader,vt habetur in Chronicis antiquis, et in libro Poetarum, vocabatur fia.
men Salonae, et quia erat dele&tiffima aqua, et ferena ad bibendum, circuibat totam
ciuitatem Salonae, et confolabatur omnes ibi ftantes in ea, et vsque Spalatum per
conduétos difcurrebat, fuit impofitumipfi nomen fluuii Iader. Licet igitur,quod
ciuitas Spalati fit depreffà in temporalibus,tamen in fpiritualibus fuperat, et excel.
lit omnes ciuitates de Dalmatia honore et dignitate, eo, quod Archiepifçopus Spala
tenfis vocatur Primas totius Dalmatiae, habens fub fe fuffraganeos fuos Epifcopos
! decem, id eft: Tragurienfèm, Sibenicenfem, Scardonenfèm, Tininienfem, Corbauienfèm,
Nonenſem, Segnienſem, Pharenſèm, Mucarenſem et Dalmitanum; qui tenentur ex vin
米米米 Ll ll 2 ' culo
646 MICHAE MADII HISTORIA

culo facramenti, obedire ipfi Archiepifcopo, et refpondere Ecclefiae Metropoli.

tanae Spalatenfi, et venire omni anno ad feftum Sanéti Domnii, ad Ecclefiam prae
di&tam, fàluo iufto impedimento, quia antiquo tempore Salonitanorum Salona, ha
bebat Suffraganeos XXIV. Epifcopos. Omnes de Dalmatia fuperiori et inferio.
ri, refpondebant ipfi Ecclefiae MetropolitanaeSpalatenfi, et obcdiebantiure Metro.
politico, fed propter inuidiam Clericorum et ciuium Spalatenfium, quae tunc re.
gnabat inter ipfos, perdidit ipfâ Ecclefia Spalatenfis fèdecim Suffraganeos, et ci.
uitas de honore fui ftatus non modicum amifit.

କ୍ଷ୫ % କ୍ଷ୫ % କ୍ଷ୫ x କ୍ଷୟ >k ଷ୍ଟନ୍ତ >k କ୍ଷ:୫ ୨k ଟ୍ରଞ୍ଜ * କ୍ଷନ୍ତ >k କ୍ଷୟନ୍ତ * କ୍ଷନ୍ତ * ଟ୍ରଞ୍ଜ

C A P V T XVI.
D E W /P O W C I O R EG E R A SC IA4 E
A nno Domini MCCCXXI. menfe Nouembri, luce quinta currente, Rex Wro/ίi
us Rafciae, migrauit ex hac vita, et Vladislauus nepos eius, tunc a vinculis
liberatus eft.
£à@@@@®®®@@@@@®®®®®®®$?£à:@@@@@@@:

C A P W T XVII.
D E P EB E L L A T I 0 W E C I // / TA' TI $ $ I B E.
: N I C E N S IS E T T R A G V R I E N S IS C. O N T R A R A N V M
M L A D E N V M.

nno Domini currente MCCCXXII. menfè Ianuarii, luce XVI. ciues Sibe
A nicenſes, et ciues Tragurienſes, vnam ligam infimul fecerunt contra Banum
Madelp ct fuos fratres guerram promouentes, adhaerendo fe et ciuitates fuas,
Communi et Dominationi Venetorum. Audiens Banus Mladenus rebellationem ci
uium in Sibenico et Tragurio, turbatus eft valde, ct venit cum exercitu fuo
ante Sibemicum, vbi ftetit per menſem, deuaſtans campum, et culta de Sibenico, in
cidens arbores, vineas, praedi&am ciuitatem impugnando: fèd cogitans, quod
nihil poteft praeualere contra ciuitatem, et ipfos de ciuitate offèndere, mifit pro
filiis, Heliae fratribus, Cofae videlicet, Saraceno, Michaele, et Helia; Cofà autem
frater eorum mortuus fuerat in carcere Domini Bani Mlademi, quos idem Domi.
nus Banus in campo praediéto fecit mori gladio. Devaftato quidem campoSibenici,
venit cum exercitu fuo ad campum Tragurii, ad deuaftandum illum, et coepit de
uaftare campum praedictum in parte. Tandem ipfe Banus, praeuidens, quod
nihil poteft ipfis nocere, receffit de campo Tragurienfi, volens facere colloqui
um cum Baronibus de Chroatia, certi quidem Barones fui, fcilicet filii Curiacii, fi.
lii Stephanich de Bofia, filii Mihouilouich de Cliuuma, et Georgii Ifani, cum Comite
Paulo, fratre Domini Bani praedi&ti, qui fibi ferviebant metu Bani praefati, eo,
quod erat ipfis minatum per praedi&um Banum Mladenum, ipfos fuiffè cum Cofà
et fratribus fuis in confilio, et iuramento, prout dicitur, ad interficiendum Ba
rium Mlademum, et recefferunt ab eo. Contra quem Banum ipfi facientes focie
tatem infimul, promouerunt exercitum magnum, adhaerentes ipfos auxilio filio
ፖÉፊሥኧ¡
 DE BARBAZANIs, sPALATo, &c. 647
rum Babonig, et Banorum de Rofha, quorum auxilio venerunt cum exercitu, per
fequentes Mladenum vsque ad Blifcam. Hoc fa&o Tragurienfes et Sibenicenfes
cum galeis Venetorum, et ſtipendiariis, per Venetos ipſis conceſſis, vna nocte de Tra
gurio exeuntes, ceperunt Almiffum, et Scardonam, derobantes et comburentes
domos, res, et homines, atque barcas et ligna, quae erant ibi, ducentes fecum
Tragurium et Sibenicum, cum magna victoria.
@@@@@®à°®à:$$$$)®à:®®à°®à°®à:®®

C A P W T XVIII.
D E c 0 NFL I C TJ” BA N I M LA D E NI PER BA.
N V M I O A N N E M.

andem Bamus Mlademur, videns fè

eſſe confufum et deuictum ſine
bello, mifit Comitem Georgium fra
trem fuum ad Regem Vigariae, vt
. fibi impenderet auxilium. Sem
per adhaefit amicitiae et auxilio
Vlacorum et Policianorum. O Dei
º
í í , clementia! quae nullum malum
岛臀 permitti; impunitum, nec bonum
| irremuneratum, oftendens in hac
£*„ vita fuper peccatores iudicium
: cum mifèricordia, nolens tolera
£? re tot mala, quae in Regno Chroa
‫سما‬--
‫سعیت‬ షౌ -

=‫ـغغس‬°-*.
‫ بي‬tiae
،‫يه‬, atque Dalmatiae,
ipfiusperBani
‫ى‬. -officiales Re&o
per
petrabantur quótidiè.TNam reditus Ecclefiarum auferebant, matrimonia fècun
dum Deum quae erant fa&ta, minime obferuabant, mulieres et puellas virgines
violabant, mercatores depraedabantur, nec non terras et poffeffiones ciuium ma
ritimorum et Dalmatinorum per vim accipiebant, et inter ſe per ſortem ipſi di
uidebant, afferentes, quod nobis fubiacent omnia, quae extra ciuitatem funt, tam
iure paterno, quam iure potentiae, a Deo nobis conceffàe. Idem obfides faciebant
fufpendi, et nobiles decapitari. Ideo Deus et Dominus,iuftus iudex, nolens tam
ta mala commiffâ per praediétos tolerare vel fuftinere, volui; prouidere de regimi
me ipforum, et fic in breui contra ipfos fufcitauit gentem, quae ipfàrum dominio ad
uerfàretur, et ficdeficit pracdi&torum dominatio,quia fcriptum eft: depofùit defedepo
tentes, et exaltauit humiles. Eteft fciendum, quod tantae mifèricordiae fit Deus, quod
non ftatim punit aduerfàrios, fed fententiam diu diftulit, vt magis homines terrean
tur, et reuertantur ad bonum faciendum; fed praedi&i Deum prae oculis non ha
bentes, committebant quotide ea, quae Deo difplicebant: ergo non eft mirum, fi
Deus non vult differre fententiam fuper ipfos,fcd in breui auffèrre ab eis Regnum
et dominationem. Vbi ergo eft Bane Mlademe potentia tua, qua pro nihilo repu
tabas omnes Reges terrae? vbi eft fublimitas tua, qua Deum coli contemnebas
Ll ll 3 - Ct.
648 MICHAE MADII HISTORIA

et Ecclefiam Cathoiicam? quoniam ordinabas Epifcopos, Abbates, et Abbatic

fàs. Vbi eft fuperbia tua, qua exfpoliabas et depauperabas ciuitate§. Dalmatiae
et Croatiae, volentes in pace viuere, et in iure fuo permanere?vbi eſt diſcretiotua,
qua plus diligebas fnfurrones audire, quam bonos confultores? folebas frequen
táre in legendo Bibliam, fed non obferuabas verba Bibliae; ideo Deus punit $
et deponit exfpoliando de Regno fuo. Item Ioannes Banus Babonig, cum fuis fe
quacibus, perfecutus eft Mladenum vsque Elifcam, ibi pugnamfecitmagnam 9um
ylacis, non modicam quantitatem beftialium hominum et iumentorum accipiens,
et Banus Mlademus fugit Policium, et venit Cliffam, ibique ftetit per quindecim
dies, poftmodum receffo exercitu Ioannis Bani, et aliorum de Croatia, praepara
uit fe Banus Mlademus, veniente Comite Georgio, ire ad Regem Vngariae honorifice
cum donis et xeniis.
-

专邻令斗g令卡邻令斗卡令器令-铃8冷务卡邻令务卡邻3令长邻gé号令$令长邻铃-号邻冷斗*邻冷于卡邻路+

C A P V T XIX.
D E cA P TI ZA TI O NE M L 4 D E NI PER
R EG EM CA R O L VM V N G A R I A E.

is diebus Dominus Carolus Rex Vngariae, apud Caflrum Tininienfe, Banum Mla
demum ad fe diligenter fufcepit, et in comitatu fuo ipfum duxit fecum vs
que Zagrabiam, habendo fuper eum cuftodiam armatorum; in fine autem auditis
rumoribus de Vngaria, qualiter exercitus quem miferat inauxilium Ducis Auftriae,
fuerat deui&tus, amiffis multis equis ibidem de exercitu fuo, propter infirmita
tem equorum; ipfè Rex, captiuato etiam Mlademo Bano, fuit reuerfus in Vngariam,
ducens fecum Bamum Mladenum pro captiuo. -

染效盗洛洛旁※※※※※※※ ఫి 홍

Ο ΑΡV Τ. ΧΧ.
D E B EL L O D P" C T S S T P R IA E E T D P"C / S'
|B A J/ A R I A E P R O P T E R I M P E R I J/ M.

nno Domini MCCCXXII. Dominus Dux Syriae et Auflriae, et Dominus

Dux Bavariae, fcientes, quod per bellum debebat determinari inter eos
ele£tio Imperialis, vt fupra di&tum eft, venerunt cum exercitu, et gente magna
armatorum, ex vtraque parte ad campum, et ibi praeliati funt ad inuicem; Ita,
quod ex vtraque parte cecidit magna quantitas in terra mortuorum, et prout
dicitur, vi&toria remanfit in Duce Bavariae, et Dux Auftriae Fredericus remanfit
deui&us cum tota fua gente. Quidam dicunt, quod mortuus eft in bello, quidam
dicunt, ipfum effe captiuatum, et decapitatum ab ipfo Duce Bauariae, cum Nobi
libus captiuis Teutonicis, quidam vero dicunt eum incarceratum, et hoc magis eft
credendum. Per idem tempus in Marchia Ancomitana, Comes Fredericus de Mon
tefeltro, ab Vrbinis et populo Vrbinorum, cum filio fuo capitur, et decapitatur in
platea ciuitatis Vrbini. Item, ciuitas Racanate de Marchia, a Marchione ipfius
capitur, et tota fuit combufta, muri ciuitatis et domorum per terram proie&ti,
ita,
 DE BARBAZANIs, sPALATo, &c. 649
ita, quod oranes Gebelliniâe ciuitatibus Marchiae excommunicati per Ecclefiam
funt, et expulfi in exilium. : ltem, in Lombardia, ciuitate Mediolani, Dominus Mat
thaeus Vicecomes, Capitaneus Imperii, et Dominus Mediolani, fuit mortuus fub
praedi&tis annis. Item, in Croatia Dominus Leonardus de Spalato, Epiféopus Tini.
nienfis obiit ad Chriftum, et frater Nicolaus Abbas S. Stepbani de Pinis de Spalaro in
Epifcopum Tininienfem confecratur. Sub praedi&is annis tota Armenia capti
uatur, et depraedatur, vt dicitur per Soldanum et Saracenos, et Stephanus natu
ralis filius Vrofcii Regis Rafciae in Regem coronatur.
- y cº
º o ,
* ),
- I'll a

- - - , , ,, ** Y

p E BEL L 0 C 1 VIW M SPA LA TE WS I V.

*- C o MITE GE O R GI O CL ISS IA E -

A". Domini MCCCXXIII. Menfis Aprilis XV, luce currente, audiens C.

[\ mer Georgius, quod Almiffum Spalatenfes inuafiffent, coepit dolere multum,
et dolendo intrauit àiipum Spalati, et depraedauit totam beftialiam Spalateri
fium ; et tunc Spalatenfer occurrerunt cum exercitu fuo obuiam Comiti Georgio vs.
que Salonam, et vltra, caufâ defendendi beftialiam, Die vero t:rtio exiuit exer
citns Spalatinorum, pulfàtis campanis, ad Martellum foras de ciuitate Spalatenſi, ad
perfequendum et offéndendum Comitem Georgium, et füam g&ntem; et perfécu
íi funt eum vltra Salonam, ad flumen venientes ...º. cum exercitu
magno, circa mille ducentis hominibus armatis. Tandem ipfè Comes Georgius ira
repletus, videns gentem Spalatenfem egredientem, et gradientem contra eum fi
ne modo et ordine, et quafi feparatim vnum ab altero, fremuit vt leo, et ir.
ruit fuper eos, et percuffit exercitum ipforum, et in breui fpatio conflixit eos,
et Spalaterifes videntes fe confli&os, in fugam verfi funt ad ciuitatem Spalatum, ,
et fuerunt deui&i: de quibus fuerunt mortui et capti circa centum quinqua
ginta, inter quos fuerunt plures nobiles ciues Spalatenfes. O Spalatini infenfári,
qui credebatis de alient veftro inuadere Caftrum Cli/iae, et capere Comitem Geor.
gium, nefciebatis, quia anno praeterito aliae ciuitates Dalmatiae cum Venetis mo
dicum honorem obtinuerunt, recedentes exinde cum damno et verecundia. O .
fènfus Spalatenfium puerilis, non cogitabatis, cum refpiciebatis Caftrum in al
tum exiftens in rupibus magnis, quod a Tartaris tempore Regis Belae minime.
:‘.
offenderetur, et per vos iam captum effe videbatur; quare non cogitabatis prae
terita, et ftatum praeteritorum, in quibus omnes de Dalmatia, de ftatu tranquillo
et pace veſtra inuidebant, et vos tanquam amentes, et inanes, in vno ictu, et par
uo momento, ftatum et confilium antiquorum veftrorum perdidiftis, volentes
effe Comites et Barones, fubiugando Prouinciam Regalem fub dominio veftro,
iuxta verbum Sapientis: vae tibi ciuitat, cuius Rex puer eft, et Principes mane come
dunt, et vae tibi terra, vbi pueri dominantur, et fénes deficiunt, et tunc mutabitur puer
contra fºnem, et ignobilis contra Nobilem. -

º *
铬蜂笛
**

CAPVT
 -

65о - М1СНАЕ МА DII НISТО RIА

эвэoeactaceaceaeвaceэ9ёвсё жssaceaebeatbeatbeatseece#ceeee89699ё89888

С АРут ХХII
|D E F G A EG 1 0 1 L L И у ТАР И Е Т С Е М ЕМ? 0 У0
илко, ром I No N 1 со I. А о р Е и м с А к 1 А, D и с E
А с в Ам о мА с NI Fт со pА 1 мА тил в Eт
снко Аттл в
odem tempore, et millefimo, annis praedi8tis menfe Augufto X. luce cur
Н rente, Мagnificus et potens Vir, Dominus Nicolaus Nobis de Ungaria, per
carolит Regeт инgariae mittitur ad partes Dalmariae et chroatiae, in Banum et
Dominum; qui veniens cum magno exercitu идgarorum et Статтит, traniui
per partes chroatiae ad fuam voluntatem, fine aliqua laetione Verum tamen,
фuod tranfitus ipfius Bania principio impediebatur, per.loaтeл Ваhоnig, et fuos
nepotes, ita, quod in ipfotrantitucum paucis aditam partem tranбuit, exiften.
teiphus filio loanni Batonig ad cuttodiam, et caeteri и gari, qui cum Вапо
erant, tranfiuerunt cum toto exercitu fuo, et percuierunt acconfixerunt exer
citum, quierat ad cultodiam Ioanni Babong, ibi quosdam captiuauerunt, et
фuosdam interfecerunt, et ceperunt circa quadringentos equos Pottea fattapa.
ce cum ipfis, et receptis eis ad gratiam, intrauit Cbroatiam, et venit in campo
carnaт, vbi omnes de chroatia etde ciuitatibusDalmatiae ad econuocaui,etve
nit Spalatum, vbifuit honorifice, tam a Clero, quam a Nobilibus receptus.
Recedente Bano Nicolao de Dalтата et Chroatia, direxit grefus fuos verfus Wn.
garian: tunc omnes Barones de Chroatia infimul colloquium fecerunt cum Иепе.
tis, et ciuibus de Dalmatia, in quo multa ordinarunt contra Regem et Banum,
per Regem midum. Гuncputantes refiftere potentiae Regali, et ip6s pereum
midis in Chroatian, confilium malignum et peruerfum. " quid cogitatis de Rege
veltro Carolo, qui ad petitionem veitram vosa poteitate tyrannica liberauit, de
ponens Ватит Мladепит de Banatu Dalmatiae et Сhroatiae, ipfum incarcerando,
faciens vobis Priuilegium, veitrarum terrarum vobis libertatem concedendo.
№unc autem minime cognofcentes beneficia vobis a ditto Domino Rege exhibi
ta, a gratia ipfius (eparare voluittis, alteri dominio adhaerendo. О Serui Seruо.
rum, feruientes Иngari, quare non confideraftis potentiam Regalem veitri Do.
mini Regis naturalis, quam ipfehabetin Regno инgariae et Poloniae? nefcieba
tis, quod ipfe potenseft in Curia Romana, et fecit velle fuum de ipfa, potens
eft in Regno Franciae, Siciliae, Ариliae, et refpondent fibi ad ipflus mandata.
|Ducer Auftriae, et Syriae, et Rex Bobетiae ipfius funt, caufa propinquitatis, et
cognationis, et per Оuidium Epiftolarum fcribitur:
Аппе/cis longa, Regibus eje папия? -

Vbiergoeft (enfusvetter, et memoria? quod in vnoi8tu pofetvos et omnes

ve(tros confultores, " et in breuifiet deflistio ve(tra propter infidelitatem vettram,
quam videbitis cito in partibus Chroatiae et Dalmariae Venietigitur leo rugiens
ex aquilonari parte verfus partem meridianam, trahens caudam fuam poft fe
maximi exercitus, et innumerabilis gentis, diuerfarum linguarum, et circuibit
vos, et gentem veitram, nec non totam Prouinciam, ita quod a flatu leonis
peri
 DE BARBAZANIS, SPALATO, &c. 651
peribitis, id eft a facie Regis in ore gladii exterminabimini, nec fugam arripie*
tis, quia vndique ira Regis fuper vos veniet. - * .
y

૬ ઇન્ફન્ન-છિદ્મ-ક્ઝ--છઠ્ઠ-શિશ્ન #ોહમ્મન્ન-ક્રિાહ્મ-શિક્ષ્મ-શિક્ષ્મ-888-89)
ſ --- - - º -

C A P V T XXIII.
DE CONFL ICTP C0 M FTIS GEO PG II CLIS.
* ‘ s i ensis P ER N I I. I P I t i v M E T g Eo R G I V.M. ^.
- - И О У И О. DA M.
D” Comes Georgius füb ann. Dom. currentibus MCCCXXIV. menfis
Iunii luce VII. congregato exercitu diuerfàrum partium Sclauorum, tam de
Comitatu Cliunae, quam , de Banatu Bormae , et etiam de Policio ha*
bens fècum o&uaginta equites et pedites, venit Tininium in Topolie, ibique hofpi
tatus eft, expe&ans exercitum Comitis Domini*rederici Segnienfis, et Iadrenfium. lbi
paululum (tando, ecce Comes Caetinae Dominus Nilipitius,etGeorgius Mihouilich V.
ioda,cum trecentis militibus bene praeparatis ad bella, contra praedi&os obuiauit,
irruens in eos, et percuffit taliter exercitum Comitis Georgii, quod ipfe Gomes pe
nitus remanfit deui&us, et alii Sclaui, qui cum ipfo erant, et illi vero de Bosna fu
gam arripuerunt. Ita quod Comes Georgius fuit captus, et incarceratus cum Ba
jamonte, Bubana, et aliis Baronibus fuis, et multi viri fuerunt mortui, et expoliati
nudi fine numero. O Comes Georgi! quid cogitabas, fi fuperauiffes , et praeua
luftës comiten Nilipitium et Georgium, Banur Chroatiae et Dalmadaëordinari për
Iadrenfes,etdeftruereSpalatum. HoccontraRegemVngariae et DucemVenetorum
procedebatur,quia conabariserigere Baiamontein magno ftatu, ui inimicabatur, et
perſeguebatur I)ucem et Commuhe Venetorum; fecundo ಹ್ಲಿ deſtruere ciui
tatem Spalatenfem, et auferre Almiffum, et habere ad velle veftrum,vbi effetcurfus
et locus piratarum. llle Deus, et San&us Dominus deftruxit te, et reduxit te*ad
vinculum carceris, vbi peccata tua defleas, quae committebas contra Spalatenfâ,
et effundebas fànguinem fuper ipfos. Si memineris, Comes Georgi, annorum prae
teritorum, et temporis Comitis Domaldi de Clyuma, non offenderes ciues Spalati;quia
ipfe Domaldus olim, exiftens in caftro Cliffiae, ceperat circa viginti nobiles de
spalato, vt habetur in Chronicis Spalati, et propter hoc fibi male accidit, et finali
rer, quod captus in faoie&o, et caftro Cliffae praedi&o,et du&us Spalatum fuper
Saimërium, torfiscrinibus de capite, caufâ vituperii et derifionis, petens fiquidem
religionem, Tragurii viliter moritur. Vnde Seneca dicit; * * ,

Ab alio expeäa, quod aliis fecerit. . > - " " " - " ' "

- E: ideo cauendum eft âltercari cum ciuitatibus quibus offendi poteft.

ss終終終終於發冷聚聚系※發發發發冪令系s•
º 2 º - - - ~ s ‫ותח‬ º - vr…? - -

' c A P V T XXIV. '

D E PA C E C 0 MI TIS $ A E C L I $ $ IA E. E T
- . . . . . SPA LA TENSI VAM. * , i.
- A". Domini MCCCXXV. menfè Martii, die X. pax inter Dominam Comi
IA tiffam,vxorem Comitii Georgii, tunc ipfò Comite exiftente apud Nípitium
光光光 M m mm in
 -

652 ... MICHAE MADII HisToRiAir

in carcere, et ciues Spalati, per Iadrenfes arbitros fa&a et compofita eft, ita, quod
captiui et incarcerati Spalatenfes, qui detinebantur Cliffiae, fint liberati et relaxati,
pro quibus ciuitas Spalatenfis fuit obligata in certa quantitate pecuniae dare et folucre.
ଈନ୍ତ ଝି ରନ୍ତ 3:{ ଛୋ{ନ୍ତ ଷ୍ଟ , ଈନ୍ତ - x മേ 8 മേ x ു ു x ു
q • • , • • • • ,, C A P V T XXV. ,
*-

DE ARCHIEPIscopo BaL14No spaLaTENSI

O L IM ARCHIEP ISOOPO ROD ISI ENSI.

* A nno Dom. MCCCXXV. menfis Augufti die VIII. Balianus Archiepifcopus

1 A Spalatenſis intrauit Spalatum, per ſummum Pontificem conſecratus et confir
matus. Hic oriundus de quadam ciuitate Barutb, in partibus vltra marinis pro
pe Aconem, ciuitatem famofàm, quae deftru&a per Saracenos tempore Domini Ni.
'colai Papae IV. et praedi&us Balianus fuerat olim Archiepifcopus infùlae Rodis pro
pe gyprum, quam tenent Fratres Hofpitalis S. Ioannis Hierofòlymitami ; quem Balia.
num Archiepifcopum Dominus Papa Ioannes XXII. ad inftantiam Magiftri Hofpi.
talis infulae Rodis, ab illo loco remouit, et eum collocauit in Ecclefia Spalatenfi. *
fnter quas conftitutiones ordinauit, quod omnes Canonici et Clerici, in obfequiis mortuo.
rum, vadant indu&i cottis albis, et Canonici cum beretis in capitibus ; fimiliter ad diui.
na in Etefa
-l..' Jº. . ;
mandauit. .Mare in praedit cotti, et beretir.
. . . . . "

C A P v T XXVI.
... O B ITV & B 0 WA E M EMO PIA E D 0 MIN
.
-- - * :→ BALIA NI. -

E.
: nno Domini MCCCXXVIII. obiit praedi&us Dominusbonae memoriae Ar.
3 A chiepiféopus Balianus die menfis Ianuarii XXVIII. et fepultus eft in Ecclefia
$an&i Domni Spalatenfi, ante maius altare. Per idem tempus fub eisdem annis
άeui&i fuerunt Florentini a Lucanis, ita, quod Dominus Cafiruccius, et Dominus fi.
iius Galinae de Mediolano, cum gente Pifarum, quam habebant in auxilium, fùper
:Florentinor vi&oriam habentes, ceperunt ex ipfis magnam quantitatem. . Et eo
'dem tempore Bononienfes fuerunt deui&i a Perufinis et Mantuanis, ita, quod capti
et mortui fuerunt de Bononienfibus plures. Eodem anno Paulinus Epifcopus &ardo
menfis, a]filio Marci de Breberio fuit mortuus gladio.
七給8業密--給8辦.8↔--玲8辦8令分卡98攀8令分一*8壽8令分--玲8業8↔- ↔8藝8↔ ↔8拳8斡

· · C A P V T* XXVII. -

DE OBITJ^ EPISC0PI WP^CERIAE D0MI VI

AvgvstrNI NATIvi de trag vRio
I. fupra di&is annis Auguftinus, olim Zagrabienfi Epifçopus, qui fuit
per Dominum Ioannem Paparn a di&o Epifcopatu remotus, ad petitionem Re
gis Vngariae,et collocatus in Ecclefia Nuceriae im Aupulia, inEpifcopum, ad inftan
tiam Domini Regis Roberti Apuliae,et fic obiit adChriftum an, Dom.MCCCXXIX.
* - - . . ... .. . CUllllS

/
 pЕ ВАRВАZANIS, SРАLАТО, 8с. 653
cuius corpus multamiracula oftendit fuperiis, qui cum deuotione ad ipfum ac
cedunt. Нic fuit oriundus de Dalmatia, de ciuitateTragurio, et fuit Frater Praedi
catorOrdinis Santti Dominici humilis.
+}+ненуженннннннннн (39 ** -893368--63386?--893333-493863-863
3. С А Р V Т XXVIII.
D E М/СНГА2 В 4 N0 D4L МАТГАЕ ЕТ СНК 04.
т1АЕ м1sso РЕК САкоLим кEcЕМ VNGARIAE
Г. ino Dom. МСССXXVI. Domi
nus Michaz Батигрro parte Regis
уngariae, habitis cattris filiorum
Вabong,intrauit Chroatiaтafiocia
to fibi Sepbano Boney Comite
cum exercitu fuo, et Domino Со
пite Frederico Wegleyi QuemВа
num omnes de Chroatia recepe
runt pro Domino et Bano, et ve
nerunt ad ipfum cum donis et
xeniis. Qui,habitocattroЙпасver
fus ladram direxitgreffusfuos,vbi
tl honorifice a ladreyibur fuit rece
ptus. Finalitervidens, quod habe
ле non poteft fuum intentum, de
cattris chroatiae, abiitin итgariam ad Regem, relinquens in Biebaz aliquantulum
degente fua. Peridemtempus menfe Май, Rex Robertи усиlorит,mii cumexer.
citu fuum fratrem Iоаппет,et Comiteт Моиelит, inSciam, addeua(tandum omnes
fegetes, vineas, et arbores, et alium exercitum mi6tТycian,idеft, in Florentiaт,con
tra Lucano, et Pi/anor, nec non et Gebellinos, fcilicet filium fuum Duceт Carolит,
et Comitem Thoma/iит de М/ano, Item, Rex Агаротт eodem tempore mifit filium
fuum cum ducentis lignis armatorum Sardinian, quam, vt dicitur, серit eam, et
tenetprofua. АnnoDominiМСССXXVII ciuita, Spalatiobtulitfedominio Domi.
niDucisetCommunitatisVenerorum, et habueruntCommunemabipfis Veneti, cum
pattis, (emperobferuando honorem Regi, Итgariae, et libertatem ciutai:Spalati.
всевозкеэсероевоеаоеаоеаоеаоеаоеоеаоеаоеаоеаоеоеаоеоеаоеаое
С А Р V Т XXIX.
рE 0В1ТИ САR0DI рислу "Рид 14E FILII
- REG IS R О В E R TI.

arolus, RegisRobertifiи, Арuliae, migrauitadСhriftum fuban.Dominicurrente

МСССXXVIII Itemfubeisdemannis quidam Barode индaria, nomineмerz,
exemitenfem, volensinterficereRegem Carolum Vngariae, et amputauitDominae
Reginae quatuor digitosmanus fuae; qui Mericus (tatim interfettuseft coramRege
an Dom.МСССXXX.Solobfcuratusettillotempore,mediodie,etfaausettopacus,
etobfcurus, vtlunaVIII. "patienseclypfin omnibus de orbepatentibusmanifette.
2636 36 - Мm mm 2 IN С I
 654 A NoNY MI sp ALA TENS is
»‫«ه» «ه» «ه» «م» «ه» «ه» «مه وم» «ه» «ه» «م» وه» «ه» ومه وه‬

\ I N C I P I T

SV MM A HIST ORI AR VM
º TABVLA A CVTH EIS, ,
D E G EST IS CIVIVM SP A L A T I N O R V M, SVB
breviTATE COMPILATA Ex DivERsis CHYROGRA.
PHIS DE TEMPORIBVS RETROACTIS, VT NON PRAE
CEDENTES, SED POSTERI, SVIS GRADANTIBVS
NARRA BV N T. ET PRIM O: .

I N D E X .
cAPIT VM TABv LAE A cv THEIs.
Ꭰ Cap. I. II. De Aduemtu Rev. im Chri/fo Patri, et D. D.
e Peffe et clade maximae Epidimia primi- Vgolini, D. G. Archiepifcopi Spalateníi Ec
tiuae, quae inccpit vigere Spalati curreite amno cle/ſae.
mativ. Dom. mojtri Iefu Chrißi MCCCXLVIII. III. De Rebellione Spalaten/um et Tragurienfium
luce XXV. menÂr Decembrit. a Dominio Venetorum.
- *

C AP W T I.
DE PESTE ET CLADE MAXIMAE EPID IMIAE
PRIMITIVAE, QVAE INCEPIT VIGERE SPALATI CVREN.
TE ANNO NATI VITATIS DoMINI NosTRI IESV CHRISTI
MCCCXL VIII. L VcE XX V. MENSIS
DECEMBRIS.

|| eu! proh dolor! qui animi, vel quae linguae hominum, poffènt expri.
mere et explicare tam horribiles, et miferrimos, ac infeliciffimos
dies calamitatis, qui ante et poft aduentum efferae cladis Epidimiae pri.
mitiuae humano generi breuiter euenerunt, propter multa et varia deli&a ho.
minum, quae commiferunt contra Deum. Tunc temporis infe&us erat aer,
et fa&us obfcurus et caliginofus, et multae partes mundi infe&ae erant lethifero
morbo epidimico; fol effe&us erat totus tenebrofus medio die, et ßellae ficut
tempore no&tis apparebant in Coelo; luna opaca et tetra Eclypfin patiebatur,
ftella Cometa cum magna cauda in Coelo in partibus occidentalibus micando ap.
paruit, et caeterae ftellae de coelo videbantur de ftatu proprio cadere ad terram.
Coelum apertum videbatur, et ex illa apertura corufcus ignis coeleftis exibat, ar.
dens cum flamma horribili, et luce intenfâ de no&e apparens vniuerfo orbi; in
parte orientali terrae motus magnus, in multis locis, et in pluribus partibus
mundi
 -

T AB v L A A c V T H eis. . . 655
mundi terribiliter regnabat, et propterea aedificia multa ad terram proßratarue
bant; venti diuerfi tumefcentes, vrgendo, et cum maximo impetu fibilando,
fufflabant. Mare turbulofum, et turgidum, erigens fe in altum, clamando
non ceffàbat, et omnia elementa dolorofà et triftia figna dabant; lupi rapa
ces infiniti, de no&e ambulando circumcirca muros ciuitatum, vociférantes vlula
bant, qui non nifi humanum {ànguinem fitientes, non iam occultis infidiis, fed
palam irrumpebant in domos villarum, de matrum gremiis paruulos rapiebant,
non folum paruulos, fed ipfos etiam armatos viros, fa&o agmine inuadentes,
fàeuis dentibus lacerabant, et multa corpora mortuorum de fepulturis effodien
do deuorabant, non lupi, vel ferae, fed daemones videbantur; cuculi, et bubo
nes, fèdentes fuper domos, flebiles et moeftiffimas cantilenas de no&e cantabant,
vefpertiliones copiofi in domibus ac in aedibus nidificantes blaterabant. Cor.
ui fine nnmero de die volantes fupra ciuitates, cum multo (trepitu crocitabant;
milui fimiliter, et vultures, cum copiofis comitiuis in aere elati pipilabant, et mul
tae aliae aues filueftres, et animalia diuerfa bruta quadrupedia, de luco ad ciuita
tes accedentes in magna quantitate, et plurima figna dabant monftrofà. Furiae in.
fernales, Ale£to, Tifiphone, et Megaera, de ftygiis paludibus, vt dicebatur, egre
dientes, in multifariis et in diuerfis formis, hominibus, multis vicibus, et plures, de
die ac no&e fuper terram apparebant, eos vifibiliter expauefcendo taliter, quod
efficiebantur fine mente, muti et elingues multi ipfàs videntes, et plures propter
hunc metum debiles efficiebantur in membris. • *- :

Inprimis haec acerba peftis in brutis animalibus mortaliter inchoauit, fcabi,

es et leprae totaliter opprimebant equos, boues, pecudes et capras, ita, vt pili
' de dorfis ipforum depilabantur, et cadebant, et efficiebantur macri et debiles, et
poft paucos dies moriebantur. Deinde incipit haec rabiofà peftis per vniuerfum
mundum difcurrendo, in mifèrabiles homines lethaliter defaeuire, et viresipforum
debilitare, ita, ficut apparebat alicui homini aliquod fignum glandis, vel carbun
culi, in aliqua parte fui corporis, cum caliditate febris, et ille nullam fpem habebat
amplius in hoc mundo viuendi, fed primo ftatim deuote de peccatis fuis et con
trito corde faciens confeffionem Sacerdoti, et recommendans animam fuam Deo,
et condens teftamentum, protinus die tertia vel quarta fpiritum exhalabat; et re
liqui homines, qui erant fani, videntes tam necem terribilem, et multos in breui
fpatio mori, infcii huius peftilentiae, prae timore maximo efficiebantur qua
fi exanimes et amentes, de fimili cafu timentes, et putantes mundi finem adeffè.
Proh fata! quam triftes dieserant cernentium miferabiliummulierum crines et pe
&ora genasque laniantium? o quam magnus vlulatus et ploratus hominum ex
tollebatur ad coelum? currebant hinc et inde, vnusquisque fuos caros attinentes
et proximos plorando, qui mortui erant, et gradiebantur atris veftibus induti, vul
tus gerentes humi moerore depreffos. Nefciebant miferi, quid potius eligerent,
vel cadauera fèpelirent, vel foli fugerent a longe, ne inficerentur a tali lethifero
morbo contagiofo; et fingulieuntes per facras aedes, mamus fuas eleuantes ad coe
lum, fupplicantesque Deo gratias agebant, et aliqui ipforum fugiebant procul et
º a longe,per diuerfâ loca oberrantes, et dimittebant multa cadauera fuorum propin
quorum iacentia in domibus et in templis inhumata, et non erat qui fepeliret, quia
, in multis aedibus non reman(erat mingens ad parietem, Mares etiam et feminas,
Mm mm 3 fenes
656 . А N О N У М1 S Р А L А ТЕ N S IS

(enes et paruulos, protinus faeua lues communiter necabat, et nulli aetatihomi

num parcerevolebar, feparabat filios et filias a parentibus, et econuerfo germa
nos et fratres a fratribus, et omnes carosa caris, fimiliter maritos a confortibus, et
vxores a viris legitimis, omnino disgregabat fine aliqua pietate. Тunctemporis
migrauit exhoc faload vitam Gregoriи, и et Reuerendus in Chrito Pater,et Do
minus, Dominicu, humilis et deuotus, Archiepi/Сори, Spalateyi, nobilis et natiuus
eiusdem ciuitatis de Lucari; progenie, et multi nobiles et populares infiniti Spala
tenfes illis diebus occubuerunt. О quam effera mors grauiserat humanae natu
rae! ouis multitudinem nobilium et popularem numerum infinitum Spalaten
fium effaripoffet? vel quis ftrageminnumeraegentisrecenferequeat? quosacer
ba lues faeuae Epidimiae breuitempore deglutiuit, et deglutiendo confumfit.
********************************
С А Р V Т П.
1) Е 4D PENТИ К ЕР ЕРЕМТ) ТУУГМI IN СНR1.
уто РА ТRIS ET DОМINI, ИG0LINI, DEI GRА Т1А АК
СНIЕРПУСОР I УРА L А ТЕ NSIS ЕССL EУ1АЕ.

Р: annum huius peltis transactum, venit a principio Spalatum nobilis et ma

gnanimus vir, Dominus Иgoliпи, de magna progenie, videlicet de Branca de
Ацgubio, Reuerenditimus in Chrittopater, et dignifimus Archiepikори, Ecclehae
Меtropolitanae Spalateyi, cum magna Clientum focietate, cum dettreriis et equis
multis et rebusinfinitis, locuples et plenus opum, et cum Capellanis pluribus, et
benefulcitus omnibus rebus fibi necefiariis, et cum apparatu multorum nobilium
de Ducatu Spoletano, honorabiliter et egregie affociatus. Primo applicuit ad
тотет S &ephani de Pini, diftansa Spalato per miliarium dioecefiseiusdemciuita
tis in Abbatia; de anno currente noftrae Redemtionis МСССIL die XIV. mentis
Ianuarii, et craftina die hora miliae magnae intrauit Spalatum pontificalibus orna
mentis decoratus, et antecedebantipfum fui Familiares, armaticum tabulariis et
clypeis depittis cum gramphaipfiusarma, et enfibus, et patis nudis et etagna.
tis, tam pedites quam equites. Оmnes vero Canonici, et Clerici, et alii Religiofi
fratres Spalatenfis dioecefis, proceffionaliter, facris (tolis holofericis induti, ante
ipfum praecedebant, cantantes debitas cantilenas ad Dei laudem omnipotentis, vi.
delicet: Те Deuт laudaти, etc. vsque ad Eccle/iат В. Dотnii, et cantaueruntibifo
lemnem mitiam de Spiritu Santto; et Poteitas cum omnibus nobilibus et populo
ciuitatis Spalatenfis, cum maximo gaudio et tripudio ipfum comitantes ad Eccle.
tiam Cathedralem, et poit miflameum affociati fuerunt vsque ad Palatium Ar
chiepifcopi QuiИgolinus (taturaerat'procerus, et fatis magnipulcri.afpeaus,
etcum facie clara et laetabunda,fufficiens ad plura,etiam fuis Suffraganeis, etalis
Сlericis fuis fubditis delinquentibus non pepercit, contraoccupantesbona et liber.
tates fuae Ecclefiae viriliter fe oppofuit, et multas terras et pofeffiones ab occu.
pantibus recuperauit. Мonachus vero fuit Мопа/teriiSanёii Perri de Perц6, ordi
nis Santti Beneditti, inferius veitimenta alba ferebat, defuperincedebat indutus
capacum capucco largo et lato, coloris violitii, vel floris perfici, modo Praelato.
ГUПП.
 : ТА В V LA /А; С V Т НЕ IS. А 657
rum. Sempertenebat multos equos, et magnam familiam, et bona tam Latino
погит,quam de gente Chroatorит; fedChroater nimis amabat, quiafideles fibierant,
et (emper viaoriam de inimicis obtinebat; nimis affettabat vindicari, libenter fu
furrones audieba, et quidiicordiam interamicosetamicostéminabant Largus
eratin munufculis amicis et familiaribus, deleni monebatur adiram, et multum
fupportabatiniuriam in animo fuo, fed tenebat mente qui contra eum erant, et
tunc, quando habebat commodum, vindicabatur aperto modo de inimi
cis fuis. Suos:Clericosa Laicis totis viribus defendebat, nullo modo Clericos
vituperari permittebat, fed ipfos cum maxima affectione diligebat; non exigebat
pecuniam a Clericis de condemnationibus maleficiorum; in praefentia Laicorum
oretenus Clericos afperrime increpabat, fed ad fattum eis nihil mali faciebat. In
prafie prope Нumen Salonae, in via, quae tendebat Сh/ит, аedificauit domos cum
magna Curia,etibi fecitfortalitium, et folusperfonaliter cum omnibus fuis famili
aribus manebar quotidie ibi, et nullam laefonem permittebat a Cli/en/ibus et aliis,
inferre Spalaten/ibur. " " . -

- Роitea, regnante (аеua pette, valida famis non licuit colonis miferisinaruis
femina tradere, quia non valuere praeteritae meffionis recolligerefruges; ficer
go, non extantibusalimentorum fubfidiis,icadebant infelicium corporaclade famis
abloгpta. Iacebant per contratosciuitatis, et per campos, innчуга vulgica
dauera, vt non minus credatur haec acerba lues inediae gentem totius orbis, et
fpecialiter Spalatinam deuaftafe, quam effera peftis Epidimiae crudeliter breui
tempore dudum confumfiffet. Deinde Сlemens Pontifex VI. ordinauit de con
(enfu omnium Cardinalium Annumlubilaeum,anno natiuitarisD.N. 1.Сhriticar
rente МСССL tunc tempore proximofecuturo, et deinceps perpetuis tempori
bus, de quinquagintain quinquagintaannis, vniuerti Chriftifideles, quiyenirent
poenitentes et confefii, et Bабlicas S.S. Аpotolorum Petriet Paulide Vrbevi6
tarent modoordinato, omnium fuorum peccatorum veniam confequerenturerob
tinerent. Роitaliquod tempus interualli, gen, Ицgara, аере in multitudine grani
veniens ad Dalmariae parte, multodens ad caтpит Spalati, et vsque admurosci
uitatis, arman accedebant, ad manuscum palateliu, cerando, et poteavineas
et arbores incidebant, et omnia culta deuattabant, bominerSpalateyerinterficiebant,
et animalia depraedabant. Мultiset pluribus annisVngariatiligebant populum
et gentem Spalatenfem, quiatunc temporis manebant Spalatiniet omnes Dalmati
пі fub protectione et Dominio Venetorum, quatuor autemcladibusanteditis, vide
licet, Epidimiae, fame, fera, et ferro, totaillaProuincia Dalmatiae etCroatiaemul
tis annis ex diuino indicio flagellata, poenam fuorum peccatorummediocriter non
pertranfiuerunt , , ,. "-" | 2 : , , , , а
с

:
 658 Амому мl sРА L’АтвNsis

с а Рут ш.
DE REBELL10NE yРАDАТЕМУГИМ ЕТ ТЕ 4
G и RIENSI и М А роМ1N10 и ENEToR им.

gara, fed potius volentes de opportunore.

medio prouidere, deliberauerunt inter fe
infimul cum Tragurienfibus, vt declina
гепta Dominio Иепеroruт, et reuerterentur
ad dominium naturale et priftinum Vn
gariae. Statuerunt et ordinauerunt ho.
ram, in quatam palateye,quam Traguri.
en/er, caperent de notte omnes Soldatos et
ftipendiarios Venetorum, qui tunc remane
bant adcuttodiam in didisciuitatibns Spa
latietТragurii. De А. N. D.N.I. Сhrifti
currente МСССLVII, die VIII.mentis Iulii
- - -
omnesnobiles et plures popularesciuitatis
Spalatentis, dieSabbatiantehorammatutinalem, clamet occulte armati infimulcon
gregatifuhtinEcclejiaSantiDoтi,etibi ordinauerunt,vt irent perdomos, et loca,
vbierantitipendiarii,eteos omnescaperent; et ficiuerunt, et vbicumque fciebant,
"quodefentitipendiarietiplositafagaciteretprudenter ceperunt omnes,fineprae
іio et rumore, et pofueruntipios inclufos in carceribus, videlicet in Eccle/ia San
di Martbaei, et in Eralafia Sandi Thoтae fub Ecclefia Santii Ioanni; Варгjiae de Spa
ilato: et potteaiuerunt, et accefierunt nobiles Spalarenfes ad Palatium Сomitis,vbi
-Роrettas manebat, et petiuerunt a Poteftate, vtdareteisclauesciuitatis, dicentes,vt
гciuitatemvolumus dare Domino Regi Vngariae. Тunc Dominus Poteitas vi
dens non poffe refiftere, absque tipendiariis Venetorum, toticiuitati Spalaten6,
auia iam omnes (tipendiarii captierant aSpalatentibus, et pofiti in araithmiscar
-ceribus, et Potefias armauit fe omnibus armis, et exiuit ex camera, et proieck
fpatam nudamante eos, et petebat veniam, vt faluarent vitam, et rettituit eis (ta
tim claues ciuitatis. Tragurii vero, die craftinofequenti, hora miliae magnae,
guando exiuit ad miflam ad Fratres Мinores Poteitas Tragurientis, ante horam
tertiarum, et tunc Тragurienfes videntes quod Poteftas ipforum exiuifet de ciui
tate, ftatim clauferunt portas ciuitatis, et non permiferunt Comitem feu Potefta
tem intrare in Traguriuт. таnc VeГО Poetas credens, quod Spalaten/er non
rebellafient,etiuitSpalatит; Spalatini verohonorabiliterambos Сomites,Spalaten
fem et Tragurienfem, cum omnibus familiaribus et mafariciisipforum, recepe:
runt, et expenfisСоmmunisSpalatenfis, in barcisarmatisinfianterVenetias trans
miferunt. Еt flatim Spalatenfes miferunt fuos nuntios pro Domino IoanneZии, Ва.
по, eterexerunt vexillum cum infghiis Domini Ludouici, Dei gratia RegisVnga.
riae: et fatim Dominus Banus venitSpalatum cum fuo exercitu, et Spalatenfes de
- .А С derunt
-
 DE GESTIS CIVIVM SPALATINORVM. 659
derunt fibi Dominium ciuitatis Spalatenfis, vice et nomine praedi&i Regis Vnga.
riae; et poftea praedi&tus Banus fimili modo iuit Tragurium, et recepit Dominium
Tragurii, nomine vt fupra. Qui quidem Dominus Ioannes Zuus Banus, gerens vi.
ce praefati Domini Regis in partibus Dalmatiae et Chroatiae, habens plenum fpe
ciale et generale mandatum a praedi&o Rege, dare et donare perpetualiter villas,
poffeffiones, et dominium cuiuscunque rei, tam ftabilis quam mobilis, et cuicumque;
et volens dare et donare ex parte praefati Domini Regis, propter fidelitatem, Spa
latenfibus, dominium infularum in perpetuum, Spalatenfes vero putantes,quod eis
non effet authenticum illud, quod Dominus Banus daret et donaret eis, et non cura
uerunt recipere, dicentes, volumus quod Dominus Rex folus det nobis; et poftea
Dominus Rex non habuit curam tantam de Spalatenfibus, et aliis infulas eft lar
gitus. -

Statim poft modicos dies, Veneti, poftquam fciuerunt, quod Spalatenfer et

Tragurienfes rebellauerunt ab ipforum dominio, miferunt aliquas galeas fuas infi
mul cum Sibinicenfibus, et venerunt ad infulam Soltae, quae infùla eft Spalatenfium,
et depraedauerunt Soltanos, fegetem comburendo, et homines ma&tando, ac mu
lieres iugulando, et Veneti cum Sibinicenfibus multa mala perpetrauerunt in defpe
&um et dedecus Spalatenfium. Poftea per aliquos dies omnes ciuitates Dalma
tiae fimili modo rebellauerunt a Venetis, putantes, quod non effet bonum ftatum
ipforum füb dominio Venerorum. Iam in faftidium effe&i erant Dalmatini, Ve
meti, propter ipforum ftipendiarios et Soldatos. Illis temporibus, poft aliquod
temporis interuallum, fecundavice fubfecuta eft reiteratio peftis Epidimiae, et gen
tem Spalatenfem multa morte peremit, anno Natiuitatis noftri Redemtoris cur
rente MCCCLX. die penult. menfis Februarii; et poft modicum tempus interual
li populus Tragurienfis infurrexit aduerfus nobiles, et tredecim domos nobilium
Tragurienfium totaliter depraedauerunt, videlicet domum Iofèphi cum omnibus
fuis fequacibus de Cigis, ipfos perfequendo, qui omnes nobiles Tragurienfes fu
gerunt Spalatum, popularesque Tragurienfes receperunt in fe dominium ciui
tatis Tragurii, regentes ipfum, et gubernantes ad ipforum libitum et voluntatem.
Item de anno Domini noftri Iefu Chrifti MCCCLXVI. in vigilia San&ae Catha
rinae Virginis, in partibus orientalibus coeleftis ignis maximus de hora tertia in
coelo cum intenfâ luce apparens terribiliter vniuerfo orbi; tunc temporis dicunt,
quod in Bona maximos montes, cum omnibus lapidibus, animalibus, brutis, feris,
ac auibus mirabiliter cremauit, et combuffit, ita vt illi montes in planities conuer
fi funt, et ad praefens ibi feminant fegetes, et funt ibi pofitae et fituatae multae
villae, et ibi manent Patareni Bornenfium, qui dicuntur Manazei, et ipfi dicunt, quod
Deus cremauit et combuffit illos montes ad vtilitatem ipforum, quia Deus diligit fidem
ipfórum. . Item, eodem tempore in partibus Dalmatiae et Chroatiae, et in aliis mul
tis partibus fuperuenerunt in multitudine grauis,copia locuftarum in aere volan
tium, et obfcurabant aerem tanquam nubes atrae, quod vix coelum cernebatur,
et cooperiebant terram in magna quantitate, et corrodebant omnia folia arborum,
et herbas, quod penitus nihil remanebat. Et hoc erat tempore autumnali, poft
completionem vindemiarum. Tunc temporis fubfecuta eft copia et multitudo
peftiferae et efferae gentis Turcorum in partibus Regni Seruiae, fiue Rafciae nuncu
pati, numero feptuaginta millia,vel circa, equites et pedites, armati ex parteTur
米米米 Nn nn corum,
66ం T A B W L A A C W T H E IS

corum, et Dominus Valchafinus, pofitus vice Regis in Regno Rafaiae, et frater fuus
Vglefa, virilis et probus miles, atque ille (trenuiffimus miles Cregla, et pluresPro
ceres Rafcianorum infimul cum Valchafino, vnusquisque ipforum cum fua acie ar
mata, et venerunt ad campum Kofòuo circa XXX. millia equitum bene armati, et
tunc ordinatim in di&to campo cum Turcis manus ad manus certauerunt, et prae
di&i Rafçiani vi&oriam obtinuerunt, etquafi triginta millia de Turcis interfecerunt,
et infecuti funt eos Rafciamii vltra flumen Marizae, et tunc multi ex Turcis fugi
endo in Marizam fubmerfi funt. Et quando Turci fugerunt vltra flumen Mari.
zae, refumferunt vigorem Turci, et verterunt fe contra Raffanos, et permixti funt
cum eis, conferendo manus, et viriliter pugnando cum eis, et multos,quafi decem
millia, de Rafcianis Turci gladio peremerunt, et alii Rafciani in fugam verfi, multi
fubmerfi funt fugiendo in flumen Marizae, circa quinque millia. Ibi periit in bello
Valchafinus,et frater eius Vglefa, et miles Cregla, et multi alii egregiiviri in illobel
lo de Raffanis occubuerunt, tam in ore gladii, quam fe fubmergendo propter
fugam. -

Tunc poft modicum tempus Imperator Turcorum, Morbafamus nomine, dire.

xit quandam Epiftolam Domino Gregorio XI. Papae, cuius per omnia erat tenor
de verbo ad verbum talis: Morbafanus haberi yhefi, cum fratribus fuis Zerahi et
Yusbaich Imperatores, Orchani collateralet, pugiles in partibus Achaiae Domini, magno
Sacerdoti Romanorum i.xta merita dile&fo. -

Nuper auribus noftris intonuit, quod in partibus Italiae, ad preces et poflulationem

populi Venetorum,in Bafilicis veftris facitis publice diuulgari, quod quicumque arma fùm
ferit contra nos et noflros, fuorum in hoc feculo remiffionem peccatorum, eisque beatam vi
tam promittitis in futuro. Cuius rei oculata fide decernimus per aduentum quorundam
peditum Cruciferorum, qui nuper in Venetorum nauigiis transfretarunt. Propter quod ad.
mirari cogimur vehementer, quia dato, quod a fummo Tonante vobis effet data potefiasab.
fòluendi animat, vel ligandi, tamen ad hoc maturius procedere deberetis, neque Chriftia
nos, et maxime Italicos, crucis infignitor cara&ere inducere fùper nos, cum fecundum quod
Patres noflri antedixerunt nobis, populus nofler Turcorum innocens fuit morti et imiiriae
chrifti veftri, et cum terrae, et loca, vbi San&uaria vefira fùnt, minime poffideantur a
nobis ; imo populos Iudaeorum femper exofos habuimus, et habemus. Quia, prout ex Hi l
ftoricis antiquis et Chronicis noftris audiuimur, ipfi proditorie, et per iniuriam eundem
Chriftum veftrum, et Prophetam, Hierofòlymis tradiderunt Praefidi Romano, quem in cru
cis patibulo mori fecit. At infùper admirari et dolere compellimur, quod firgant Ita
lici contra nos, cum latens amor nos incitet ad dile&ionem ipforum, et quod ipfi, et ipß
rum magnalia, a Troianorum fanguine procefferunt, quorum auéfores fuiffè fèimus veraci
ter Antenorem et Aeneam, de fanguine magni Priami creator, in cuius locum duâuri fi
mus Imperium in partibus Europae, et fecundum repromiffiones, quas a Diis noflris Pa
tres noftri habuiffe nofçuntur, Troiam magnam intendimus reflaurare, et vlcifíifangui
nem He&oris, et Ilii ruinam, nobis imperium Graecorum fùbiugando, et Deae noftrae
Palladis faäum punire, et etiam trangrefforum haeredes ; infper, quia intendimurCre
tam et alia5 marinas infulas, quas Venetorum populus antedi&us extorfit a nobis, impe
perio repromi/fò totaliter vindicare, easque noftrae fùbiicere ditioni: idcirco prudentiam
veftram attente requirimus, et rogamus, quatenus Epigrammatibus vefiri, per terras Ita
liae miffi, ad inftantiam faepe diäi populi Veneti, ſilentium imponatis, non prouocantes
ር0ñ፲Ýú
 DE GESTIS CIVIVM *SPALATINORV M. 661
;
contra nos amplius füb pietatis fpecie populum Criftianum, cum erga nos et ipfùm nul
lam guerram propter credulitatis differentiam habeamur. Cum ergo nibil nobis referat,
fi Criftum colitis, quia et nos ipfùm reputamus fuiffe Prophetam, neque enim vos ex lege
ipfius, prout audiuimus, poteftis aliquem ad credulitatem compellere ; fi autem lis aliqua
º vel difcordia orta eft inter nos et populum Venetorum, hoc accidit, quia ipfi indebite, et
* mullo iuftitiae muniti colore, fub Caefaris nomine, vel alicuius Monarcbae, cui ex lege ali
! qua temporalia fint commiffa, fèd fùa fuperbia, et temeritate, iam dudum quasdam maxi
º mas infùlas, et alia loca, quae, vt fupra diximus, funt repromiffa Imperio, crudeli Tyran
- mide fubiugarunt, quae tolerare nonpoffumus, cum fatorum tempus et noftrae repromiffo
nis infiftat. Propter quae, et alia, poteftis merito ab inceptis defiftere ; et fpecialiter, cum
audiuimur ipfùm populum Venetum fore alienum a vita et moribus Romanorum, quia nec
fecum legibus viuunt, nec moribus coutuntur, fed fe fòlos aeftimant cunétis circum fe iacen-.
tibus populis meliores. Quorum vefanam füperbiam, Deorum noftrorum cum fummi Iouis
auxilio, ad extremum deducemur. Alioquin, fi ab inceptis veftra prudentia non defiftat,
ampliare curabimus vires noftrat, fumto Domini Imperatoris Orchani, et aliorum orienta
lium Regum et Principum, auxilio, qui hodie fimulant fe dormire ; quorum muniti praefi
dio, trabemus a finibus noftris armatorum acies copiofas,per quas non fòlum contra veftros
pedites Cruciferos refiffemus, verum etiam, fi contra nos Romanam, Germanam, et Gal
licanam militiam prouocetis, intendimus hoftiliter obuiare. Ac demum, fauente Neptuno
per mare Hellefponticum, et Dalmaticum, cum innumerabili noftro nauigio, Euri flatibus,
et artificiofo duéfi nauigio, intendinus pertranfire, et feptentrionalem plagam, praefertim
circa Chroatiam et Dalmatiam, vifitare. Data Chamelet Orchami fub Domago
Ilionis noftrae Maieftatis.

米米米” Nnnn 2 VI, ME.

662 SERIES ARCHIE PISCO POR V M

VI.

| MEMORIA SIVE SERIES

A R C HIEPISCO P O R VM
. . SAL O NIT A NA E -

Ет sr Alat in AF E C C L E S I A E.
XXVIII. Maximus.º '
I. J). Domnius.' XXIX. Amabilis.”
"II. Gazanus. v
XXX. Ioannes.
III. Sympherius. XXXI. Georgius.
IV. Ificius. XXXII. Theodorus.
V. Ificius. a) XXXIII. Ioannes.
VI. Venantius. XXXIV. Ioannes.
VII. Honorius. XXXV. Petrus.
VIII. Maximus. XXXVI. Marinus. '
IX. Pafcafius. - XXXVII. Martimus.
X. Caetarius. XXXVIII. Marinus.
XI. ju(tinus. XXXIX. Theodorus,
XII. Clicerius. b) XL. Petrus.
XIII. Honorius. c) XLI. Leo.
XIV. Ianuarius. XLlI. Ioannes.
XV. Stephanus. d) XLIII. Ioannes.
XVI. Honorius. XLlV. Petrus.
XVII. Fruntinianus. XLV. Martinus.
XVIII. Petrus. XLVI. Forminus.
XIX. Proclinius. XLVII. Gregorius.
XX. Honorius. XLVIII. Ioannes, .•
XXI. Damianus. XLIX. Vernaculus.
XXII. Natalis. e) L. Dometi. *•
XXIII. Maximus. f) -
LI. Theodorus.
XXIV. Fruntinianus. - LIH Vitalis.
XXV. Theodorus. * Liii. Georgius.
XXVI. Iuftinianus. LIV. Vitalis.
XXVII. Antoninus. LV. Petrus,
LVI. Leo.
a) Baronius ad An, Chr. 418. num. 36. refert d) Apud Baronium ad An. Chr. 527. num.73.
epiftolam Zofimi PP. ad Hi/ichium Salonitanum Dionyfiùs Exiguus fcribit Stephano Salonitano
Epifcopum. Epifcopo.
b) Ex Imperatore fit Salonae Epifcopus e) Apud Baronium ad An. Chr. 592. num. 19.
an. 474. Natali Epifcopo Salonae fcribit Gregorius PP,
c) Baronius ad An. Chr. 493. num. 23. addu
cit epiftolam Gelafii Papae ad Homorium, in Dal f) Gregorii PP. plures Epiftolae reperiuntur
matia Epifcopum. de Maximiâ Schismatico, intfufo an. 6oo.
--> - --
 sALONITANAE ET SPALAT. ECCLESIAE. 663
LVI. Leo. - LIX. Georgius.
LVII. Vrfus. , - . LX. Maximus.
LVIII. Petrus, · LXI. 'Theodorus.

XLII. Ioannes Primus Archiepifçopus in Spalato; ifte fecit templum argen

teum, et aedificauit Ecclefiam San&i Michaelis de Mare ; tumulatus eft in Ecclefia
Sam&#i Mattbaei.
' ' LXIII. Petrus. * LXVIII. Iuftinus.
LXIV. Marianus. LXlX. Ianuarius.
LXV. Martimus. - -

LXVI. Leo. LXX. Fruntinianus.

LXVII. Petrus. LXXI. Paulus.

LXXII. Martinur. Ifte fecit calicem magnum aureum. Ifte fuit Spala
tenfis, et pater eius fuit Comes iftius ciuitatis.
LXXIIH. Dabralis, etiam ifte fuit Spalatenfis,et fuit depofitus, quia habebat
vxorem et filios in domo Archiepifcopali.
LXXIV. Ioannes, et ifte fuit Spalatenfis, et aedificauit Ecclefiam S. Felicis
de Riuo. -

LXXV. Laurentius, fedit annis XL. Ifte tempore fuo fecit Monafterium
S. Benedi&i, et fecit candelabra magna argentea, et multa alia bona. Obiit VIII.
die menfis Iulii, tumulatus in Capella S. Matthaei in tumulo fuperiori. a)
LXXVI. Crefcentius. - -

LXXVII. Gregorius. 1(te fuit Iadrenfis, et aedificauit Ecclefiam S. Ioannis,.

quae eft Capella Curiae. º

LXXVIII. Manaffes. Ifte fuit Vngarus, et voluit tradere i(tam ciuitatem.

LXXIX. Gaudius. Ifte fuit Spalatenfis, et fuit depofitus, eo, quod confe
crauit Epifcopum fe fecundo. -

LXXX. Abfalon, Vngarus.

LXXXI. Petrus.
LXXXII. Giraldus. Ifte dimifit Ecclefiam iftam, et praefuit Ecclefiae Si
pontinae.
LXXXIII. Raynerius. Sedit annos V. Ifte fuit lapidatus a Sclauis de Mafà
ro, eo, quod circuibat terras Ecclefiae anno Dom. MCLXXX. pridie Non. Aug.
fepultus eft apud Monaflerium S. Benedi&i intus in Ecclefia.
LXXXIV. Petrus Archiepifcopus, natione Vngarus, ifte fuit poftea Archie
pifcopus Colocenfis. -

Nn nn 3 LXXXV. -

a) Tumulus marmoreus in eadem Ecclefia

S. Matthaei extat, cum fequenti infcriptione:
f Hic requyſcet Fragelis ei inuteliſi : Hannis
Quis Aem fcire venit, qui mortir /fringor habenit, peccat : RHarchipife : pus.
Paßor eram Vrbi, huius Laurentiur Vrbir,
Quam ego dum rexi / quid mimur vtile geff
Id prece te fiegito terga /ut opifice Chriffo, Quisnam autem fuerit hic R. Archiepifcopus?
Crimine te ſanétur Rex |" virgine matur.incompertum eft,cum in antiquis Archiepifcopo
In eadem Ecclefia eft aliud quoque fepul- rum nominibus, nullus tali caraétere notetur ante
chrum, in cuius labro fuperiori leguhtur infia B. Rainerium, qui in Ecclefia S. Benediéti magna
fcriptae literae Gothicae, vnica linea fculptae: veneratione colitur.
~
 664 S E R I ES ARCHIEP I sco Por v M
LXXXV. Petrus, etiam natione Vngarus.
LXXXVI. Bernardus, de ciuitate Perufia natione, fedit annis XIX. ifte im.
petrauit a Domino Henrico Rege Vngariae, et a fratre fuo Andrea, Staria molendi.
norum, et territorium de Biaci, et de S. Vitale, et fuo tempore confecrauit iftos
Suffraganeos, in primis Treguanum Tragurienfem Epifcopum, Grubcium Archi
presbyterum huius Ecclefiae Nonenfis, Micus Tininienfem. '
LXXXVII. Guncellus,natione Vngarus, fedit annis XXIII. ifte tempore fuo
confecrauit iftos Suffraganeos: in primis Martinum Corbauienfem Epifcopum,
Borislaum Segnienfem, Nicolaum Canonicum huius Ecclefiae Scardonenfem, Nico
laum etiam Canonicum noftrum Pharenfem, Bartholomaeum Canonicum etiam Scar.
donenfem, Iamfonem, Nonenfem, Saracemum etiam Corbauienfem, et Ioannem etiam
Segnenfem. Obiit vltimo die menfe Maio, fepultus eft apud Monafterium S.Ste
phani, intus in Ecclefia fub pauimento, cum intratur per Regiam, anno Domini
MCCXLII. tempore Tartarorum.
LXXXVIII. Hugrinus, natione Vngarus, praefuit anno vno, menfibus duo
bus, diebus VII. ifte non erat vfus pallio, nifi cum delatus eft ad fèpulcrum, obiit
tertio die ante feftum S. Andreae Apoftoli, fepultus vero in Ecclefia Fratrum
Praedicatorum anno Domini MCCXLIIX.

LXXXIX. Rogerius, natione Apulus, fedit annis XVI. obiit menfe Aprili
XIV.die intrante, Anno Domini MCCLXVI.
XC. Ioannes.
XCI. Petrus. - . .

XCII. Balianus. ' ' -

XCIII. Dominicus, ciuis Spalatenfis, obiit fub annum Domini MCCCXLIIX.

die XXII. menfis Martii, fedit annis XIX. hic aptauit Archiepifcopium,vixitpom
patice, magnam tenendo familiam, fèd deuotus erat ad fuam Ecclefiam.
- XCIV. Higulimus, hic de Agubio vir nobilis et de magna progenie, videlicet
de Branca, magnanimus, et fufficiens ad plura, reditus fui Archiepifcopatus am
pliauit, recuperauit villas, territoria, et poffèffiones, tam fui Archiepifcopatus,
quam etiam caeterarum Ecclefiarum, debite correxit delinquentes, fuis Suffraga
neis non pepercit, contra occupantes bona Ecclefiarum viriliter fe oppofùit.
XCV. Andreas fucceffit, qui de partibus Marchiae fuit.
XCVI. Pelegrinus, natione Neapolitanus, eidem fucceffit.
XCVII. Doymus, Spalatehfis fuit natione.
XCVIII. Petrus Archiepifcopus, natione Pagenfis. Hic multa bona fuo
tempore fecit. Erexit Capellam S. Domnii, et eam pulcherrime pauimentis edo
tauit, domos et poffèffiones Archiepifcopales erexit, EcclefiamS.Domniidiuinisoffi
ciis bene fulcitamtenuit.HicfeditannosVI. men(IV. obiitam.Dom.MCCCCXXVII.
die primo Decembris, tumulatus eft ante di&am Capellam S. Domnii, in Ecclefia
eiusdem. -

- XCIX. Francifçus, natione Venetus, ex nobili familia Malipetro di&a, fedit

annos . . . . et menfes . . . . et ad Epifcopatum Ven. translatus eft.
C. Bartholomaeus, Paduanus natione, ex Domo Baduaria, fedit annos . . . et
menfes . . . . et ad Archiepifcopatum Florentinum translatus eft.
- CI. Ia
- SALONITANAE ET SPALAT. ECCLESIAE. 665
CI. Iacobinus, nationeVenetus, ex nobili Domo Baduaria, fedit annos. .. .
et menfes. ... morituranno MCCCCLI. die .... et fepelitur in Ecclefia S. Domnii.
CII. Laurentius Zane,Venetus, Patricia domo, et Eugenii IV. Pontificis Maxi
mi, ac Francifei Condulmerii Portuenfis Epifcopi S. R. E. Cardinalis, et V. Canc. ma
terno genere nepos, XXIII. annum agens, Spalatenfi Ecclefiae a Nicolao V. Roma
no Pontifice annoDomini MCCCCLlI. praeficitur. Qui Romae confecratus, Pon
tificatus fui anno V. e curia Romana profe&us, Archiepifcopale Palatium aliqua
ex parte reftaurauit, Abbatiam S. Stephani fibi commendatam ruinae proximam
reparauit, ornauitque. -

CIII. Ioannes Aueroldo. CVII. Andreas Cornelio.

CIV. Fufcarus. VIII. Marcus Cornelio.
CV. Bartholomaeus.
- CVIII Cornelio -

CVI. Bernardus Zane. CIX. Aloyfius Michael.

卡令3 杂杂爱爱爱爱激桑桑桑桑效 激杂受杂桑桑桑叠效旁杂效效爱略洛8@斗

VII.

SCRIPTORIS ANONYMI
L, I B R I ʼ D V O

OBSIDIONIS IAD RENSIS

AN N O DOMINI MCCCXLV.

- P R O L O G V S.
ſ 5 É; omine, quid multiplicati funt, qui tribulant me, multi inſurgunt aduerſum me.
S. &ަ‫~ހ‬
ޭ‫ޝ‬
ク છે Refonare audeo typo dicam, quoniam homo, qui vanitate temporali
$. eft, refàncitur, ac ponderofus vitiorum ficut ouis absque gubernatio
tirit， ºltnitir,

* me in vico erraffè videatur, non recolens vbi corruat finis eius. Te

nebratus mente dicitur, falubre confilium penitus ignorans, lippusque vifu pro
ximum, immo ad fuprema fuum intuitum dirigere non attentat. Dauid equi
dem vates egregius, ac Deo dile&us, cognitor fui facinoris, tibicen veteris et ly
ra noui teftamenti, a facie iniquiffimi Saulis terribilis fui foceri fa&us profugus,
quodam vehementi ftupore mentis ad illum, qui contra folium arboris fuam in
hau(tibilem oftendit potentiam, et quondam in extafi fuae mentis pofitus, verba in
principio propofita titutabat, Domine quid etc. -

Multi reuera elegicum, carumque manu forti denodatum, tripartitam aut

allegoricam praefignat cenfuram. -
Iadera vtique, quae tantis ignominiis et moleftiis Venetorum multo iam tem
poris perfluxocurriculo extitit diriffime cepfitata, quodnon folum mamonam tem
poralem, quam homines praefènti feculo ducunt, vitam confumere nitebatur, ve
rum etiam, quod deterius eft,corpore et vita cupiebat priuare decus; necgloriam
ITCCO
666 *
А N О N У М I L1 В R I DVО

recolens, fedeas proculafe abiiciens tanquam iuftitiam fuffocans, atque (tudio

fam politicam, quam fummus Мonarchagelatuseft velut regens in antro, Illi Ve
neti, Iaderanorum crbет, quae principatum interciuitates regionis Dalmariaedicitur
obtinuifie, delere de terra viuentium propofuerunt, acangufte et horrende diffi
pare, nullum genus (celeris attribuentes eidem,feddetrahentium linguis fidemad
hibentes, fpiritum contentum non gerere de Imperii donatione in praefenticiuita
teilliimponebant, nullumque argumentum, autalicuius (pem erroris in ea com
perientes,ficutilupus immifericors rapitagnum. Ouotinfontes adhucvbereali.
torum ipforum motoris cafu valuas per orbis girum aerumnando direxerunt?
quotegregios, quot alterius conditionis, qui forte adhuc potirentur vita, fpiritum
naturae ad fuperiora fecerunt conuolare. Aequum nomen Venetiae fibi afium
ferunt: quod omnes venatur, vtabforbeat, et nunquam gurgitatum refundens.
Nam fermo eius numquam fixus in ore habitat, fed vt vaga peraera ferturauis,
geminata perutitur parabola, id quod docentiores et elegantioresОratores (tatu
unt, et ratificant, ipfa fola abhorret. Fides igitur non eit eis admittenda pro eo,
duod camum in regendo fidelem fubditum, Aegidius in libro laudabiliter regi
minis Principum authentice difciplinat, regulariter non gubernant, fed deterius,
more tyrannico, in chaospraecipitant. Ergo quibusqueeft cauendum, ne fubipfo
rum perfida corruat poteftate, et fine idonea cautione genufle8tant De cunctis
his Iaderrini ad aeternum Sabaoth conquetta, et magno vlulatu conclamat, quod
iuftiifimi helii his prauis, tam grandes dilatatti vires, et absque titulo iurisince
dunt? copia grandis virorum pugilum in me nulla praeuia rationis caufa irruit;
forte vindicas inimicos cum tuis inimicis, Deus enim peccatores non exaudit.
Sed audiquodНуeremias, nono fuae lettionis capitulo, pneumatisalmi prolatione
atteftatur. Speramini contra Babylonem, idеft, contra confufionem ladrae, per.
circuitum omnes, qui tenditis arcum, debellate eam, non parcatis iaculis, quae
Dominopeccauit, crudeliter nemре ipfa commifit. Nam fi quisignorantiaeft
praeuentus, fingiftilum mendaciorum, quia cunctis eft cauendus, ladrae leges
peritiet in throno prophetico approbatireperiuntur fed de eius fuperbiae elatio.
ne fileo, eo, quod plurimis excedit cubitis, faftum de grandis Sabihael non mini
mus, qui diuinafimilitudine format, aceius fuerat gratia illuftratus, wifione de
coraeft perpetuо priuatus, acireabyfium eft praecipitatus. Igitur Iadera non
vales illudelegicum metrum Regis Dauid refonare. Debuit enim, tam horum,
Фuamillorum, nimio librante honore vitiorum grandem tempeftatis rabiem exci.
care. Derelinquat ergo impius viam fuam, et Dominus ipfius miferebitur, re
uertaturad Dominum, et grefus fui properent in fempiternum.

ЕРISто
 {38} & {33} - 667
СЭ ж69 ж69 ж69 ж69 ж63 ж 69 ж ф9 жена же? же?
ЕР ISТО L А А V СТО RIS
Ар ILLVм, PRo СVIVS RocАтv PRAESENs
- О Р V S ES Т Е D I Т V М.

\} i8toris populivrbis laderae. Еx nobili ortus progenie, praemifo nomi

ne mittentis, falutem illam, quam Ifaac intuit lacob. Мotu bino coa
aus praefens (arcasmos meo indice paginas praefentiftio difpofui pro
palare Primo, quia captatonomine veitrae beneuolentiae rogatu, quo fincero
ve(trofcripto crebrius auxiftis flagitandum, vt motoris cafus, et condecens me
moratae noftraepatriae, difcordiasque habitas inter aemulos, feriatim vobis Segni
cm feftinarem legare. Secundo, ne tam horrendus excefus, per Venetos exa
aus, in prolixitate defluat temporis, fed vt potteris eorum crudelitas reminifcen
tiae commendetur, curauiaetus, militiam agonesque partium per Capitula figil
1atim, et diftinete in his (criptis pertrattare.
- Еxplicit Prologus, et Epitola
}};;;33333333333333333333333; зззззззззззззззззззз

L [ В Е R P R I М V S.
С А Р V Т П.
и NcIPтт Рик у Ex Fси Т1 и 4 0 и 4 L 1 ТЕР
СО NG REGA WIT REX L И D 0 ИI С ИУ EXERCI ТИМ.

F} саги, итgaroruт Rex, debitum dum fuae fatalitatis exfoluifet, tres reli
quit matos, quorum vnus Lиdouіси, hic primogenius, ac Patris fuccedens,
fratrum alius Andreas, Siciliae Rex, nondum (ceptra baiulans regalia, qui iniquifii
mointeritua fuis extitit interfectus, et vitimus Shephапия. Нic, omnibus Iunior,
фui Crouariae dioecefis erat Dux con(tituendus, et idem Ludouicus Rex, fuccedens
Сarolopatri, cum iam fui Regni baculum pacifice et poiefium tenuifier, pro re
cuperanda perdita ex fuis praedeceforbus Anno Dominicae Incarnat
МСССХLIV.India.XII. menfe Septembris, validum cumulauit exercitum, cuius
praefeci'Ducem Мicolaит, totius Sauoniae Ватит,quem ad partes Croatiae direxit,
vt Imperio Regio fubiugaret omnia caftella ipfiusque regionisciuitates, cum eo
rum cunais pertinentiis; fecundum quod hattenus dignitati praedeceforum ili
usextiterant fubietta. Оuo in Croatia exiftente cum exercitu, iuxta fui Domini
ediaum, caepit peripiam percurrere ас difcurrere regionem, tandem cum inco
lumitate in fines Thini peruenit, ibidemque conatusettipfum Thini cattrum, quod
tunc poffidebat иladislaua relitta Neliptii generationis Suadcicb cum Iohanne eius
filio, facrae fubicere ditioni, quod minime obtinere valuit, nam ipfum oppidum
nullum genus agonispatipoterat, eo, quod miraealtitudinis, nec non et fortitu.
dinis, et conuallatum Quod videns ipfe Banus cum comitiua cattri fafceninas
36 363ё Оооо ЭС
-
 668 AN o N YM I DE o B si D I o N E I AD R E N s I
ac defenfiones, in multa animi ratione cordis eft commotus, ac defpiciens, id bello
capere non poffe,diligentius deliberato confilio, grauiffima difpendia ipfi diftri&ui
imperauit impendere, tam eius rura combuftui tradendo, quam etiam Vinearum
vites et domos eradicando. Et non valentibus id violento laceratu rapere, vifus
eft, quendam montem, Spas vocatum, nimia virtute praecin&us, in Domini nap
ralis fuppetere poteftate, viriliter ipfum coepit agonizare, ibique multas probita.
tes, ac corporum ftrenuitates ipfà militia experta eft, demonftrarunt, quod et ob
tinere nequiuit, cuius exercitus probitatem et audaciam eius aduerfárii intuentes,
putarunt non rationales homines,*fed rabiofos leones; fic mirabiliter pugnare in
admiratione compelluntur, quae omnia fupra di&ta praefata Vladislaua confide.
rans, timuit, quippe ac tantae potentiae, quae erat numero quatuor millium galea.
torum, non poffe refiftere, extimata eft pacifci cum di&o Nicolao Bano, qualiter
ipfà, et eius haeres in Regis dile&tione fideliter permanerent, ficque confecit. In.
terueniente fiquidem foedere ac firmato, videlicet quod ipfà Vladislaua per fe, et
pro fui Nati parte, procuret ac praefentari faciet vnum idoneum ac fufficientem
legatum coram Maieftate Regali, qui fpondeat, ac velit pro eorum parte parere,
quicquid San&um imperauit diadema, fideliter obedire et adimplere, ele&tusque
nuntius, virtutibus plenus et legationibus poteftatis inftru&us,*ad Regem fuum
iter properauit, ac ad ipfum Regem accedens, humili impenfà reuerentia, caufàm
fuae legationis humiliter expofuit. Audito Rex legati fermone haec verba ipß
Nuntio eft prolocutus. -

{* ೫+೫+ 卡邻3邻-卡姆斗卡邻3邻-链验H※斜号邻斜卡邻铃卡邻令一铃3拳》
C A P V T II.
? E Ꮽ P 0 ᎪᎳ Ꮽ / 0 ↑Ꭾ E Ᏻ / Ꮽ.

[! fidelitatis efficaciter informati, quamuis genitor filius Neliptii noftram

gratiam immeruerit acceptare, cum ipfe, prolixo iam tempore, noßrae Maiefati
plurimum extitit infidelitate occupatus, Nibilominus nos beneuoli, qui ad nofirum ac.
cedunt fólium, ad apicem honoris fublimare, ac illor, pro quibus tantum nobis praemonfra.
fi fidelitatis fignum, non vt dignot introitu, fed tanquam adoptionis filios, et fùbditor file
ies tra&are cum gratia noßra pollicemnr. FinitoqueRegis famine, ipfemet nuntius,
multorum Banorum in praefentia,hos prorupit fermones.

CAPVT
 669 * · · · Li B ÉR PRIM vs. ·
*炒$蠍沙沙沙沙沙沙$些泌$出沙姆凱沙發凱帶出令數$出沙激
C A р v т. III.
z ER B A LEGA TI AD REGEM.
** * ** *
-
- ! -- -2. - "- - * * **

r.. …...….….. - …,.-- --ii • • * ereniffime Domine Princeps ? Vladis

* -
º : ‫ گﻟبر‬হ্ণÇAP1 --
1- • %Ꮩⓟ . ==
-:: ::** -º-;# , tlảua, et genitus eius Hobannes, prº
--- º ਾਂ
r -----. - - - -

“A '; " ಇ- quibus ad vos fùm legattu, plicatis

, … mamibus, at ambobus genibus flexit,
Ζά,τ totos fè afferunt, eorumque bona. Ita
i , oppida quam etiam arua, et quafque
fortalitias, et quae, et quas regalis
§3 benignitas duxit acceptandar, iuxta
¥§ 2 Maieftatis Regiae voluntatem atque
3. mandatum. Cum Rex patefecit
ἀ. fui voluntatem, ac illa habetur
jj. velle, quae idem nuntius fpopon
'jp* derat fe exhibiturum. Nam prae
Ն Հ: է: ল্ভ্স * ‫" المرتبط‬
$! fatus Rex, vt diximus, intendebat
--
இ-ைல்.ே _
---

* . * . . - . AGRABIA...T - - - -
…

-
<Ay omnia caftra ipfbrum fùo Irnpe
• - - . . "

rio velle fupponere; tamen in aliis finibus ablatis propofuit reftituere miaiora. Et
receffo inde Nuntio, venit ad partes Thini, nárrans eisdem, per quos fuerat defti
natus, Regis refponfiuam,quamuis intrinfècus laetati fùnt, intelligens hoc praeno
minatus Banus, mouit militiam, et inde fèceffit, pergebat Pannomiam. Sed cum
idem Rex, ipfà caftra tradita per fui libitum volebat gubernare, di&i exeniatores
voluntatem mutarunt, et in fponfione fa&a nullatenus permanere fixi voluerunt;
haec indu&u et fuafu quorumdam magnorum Croatorum, praecipue filiorum Co
mitis Curiati de Corbauia, qui principaliores rebelliones, et fraudulentiores fàcro
Regio Diademati prae caeteris Croatis extiterunt. Dedu&to ad ipfius Regis mo
titiam, tam grandem dolum et fraudem fuiffe commiffum, non in parua animofi
tate cordis fuit repletus, penitus (tatuit in fé, fi dimidii Regni fui thefàurus in com
fufione effet difpergendus, decet, vt cun&a oppida etvallata regionis Croatiaefuae
dignitati regali fint perpetuo fubie&a. -
- -- - -
... -->-

»‫وه» «ه» «ه» «ه» «ه» «ه» «م» وم» چه» «م» «ه» وه» «م» وه» «ه‬
• • • * C A P V T IV., , , ,
QVALI TER E PID o PIC Prs PEX | M 0 PrIT
SE VER F VS' ('R () AT I A M.

Aluente itaque annuntiationis Iefu Chrifti anno MCCCXLV. Ihdi&ione XIII.

' lulii menfe, memoratus Ludouicus Rex aggregauit validam militiam, numero
viginti millia galeatorum, cupiens, ac proponens, tam ciuitates quam caftra Pro.
uinciae Dalmatiae et Groatiae fhae fùecumbere poteftati; et accipiente diéta comiti
ua iter, qum incolumitate peruenit in fines Bibachi, ibi caßra metatus e(t fere per
米米米 Οo oo 2 decem
 - - - - - -
- -- , -
- - - -- -- -- -

г. с ", *ere[1]) : " .

",
- -

* , -
oП - * - :
- }е.

бто Амомуми рвовsipoNв Арквмsi "и"

decemet otto diebus: omnes Sai fublimi, mediocres, et infimi, aduentum Regis
intelligentestimuerunt, quippenec non ciutates maritimae, quastunc temporis
иenerorum potentia gubernabat, vehementer conceperunt formidinem, atque ad
eum omnescroati, praeter tantum duos, quos confetim nominabo, transmearunt,
debianreuereniamimpendentes.acclauescattrorum,cunetarumquefuarum yal
iationum et poietiionum, offerences ouas Rex galanterfacepit, illumque К.
annem cum flagenitrice offendentes iam bis ad (igratiam benigne convocati,
ab eis recipiens Thini oppidum cum fuispertinentis, quodetiple Rexfuо пutti н
- - " },

feliciter regit, et gubernat; eidemque Ioannipraefatus Rex probгаріояuandam, 11 6 с

dioecetim in cerinapraemiault: praeterquam tria catraidem Rex пеquiuitposi

dere, videlicet, О/trouizam, Cli/ат, et Scardoпaт tunc temporis, co, quod Сom },
Раши, Ватсb, feugenerationisSubicbieuicb,cuius brachio oppidum otraitemanti,
tenetur, nec non соте Маани, generationiseiusdem, cuius mandato dija et
Scardoнa protegitur, rebelliones facro Imperio, aceius infpirationem ad inuicem
contrapraefatum Regem conficientes, necaliquid fidelitatis бgnum Regiae Celi
tudininole impendere, ficque pereos extitit exa8tum et firmatum Сіuitatesfi
фuidem Dalmatiae, ad dictum Regem, in didis metis Eibach cattram etantem, fo
lemnes dettinant nuntios,fue legatos, pariter cum praeclaris xenis; praecipue la
dera elegit tres Ambafciatores Nobiles, quorum nomina (cribuntur: Martinц/.
из de Butдиатт, Мichael Bla/ii de Spре, et vitimus Мicolaи Масbi de Gallelit, cum
optimis donis additum Regem dettinandos. Еt transmeantibus ipfishonoranter,
fed lento grefu, quoddamvulgareadipforum notitiamextititdeduttum, videlicet,
фuod praefatus Rex fecefit abilis partibus, Vngariam perrexit Concipienti
busitaque ipfis nuntiistalesrumores, ladraтpariter cumxeniis redierunt; dequо
rum reuerfione vniuerfi ingenui atфue plebei vehementem conceperunt cordis
turbationem, increpantes eosdem de ipforum itineris reuerfone, quamuis alter
eorum, fcilicet Michael, tyrannis apponebat, fed quia duo, vt maior pars, et vis,
oportuit acquiefcere eorum voluntati. Immenfam fu(cipientes Veneti laetitiam
propter Regis reuerfonem praeter Iaderanorum induftriam, acafferentes ladram
fore fidelem Regis, accius induttu, omnia cattra Croatica Regi tradita ipfe viri
liter gubernat; propter quod incitati ipfi Veneri, duriffimum furorem contra Iader.
rinor erudarunt, ficut, Deo concedente,ftudui propalare. ".

3693 265636563693385ё3693-965ё36563656365636563696 3653365636939693385899e3c9e3c9e3c94

С АР Vт V. -

оиоморо и ЕмЕтт 14D/? ЕМУ 1 РЕGIMENT0

оy1N0VE LITERAS INFERI VS DESCRIP ТАS
DES TIN А R И NТ .

\7'enetiquidemiam praeconceptum animum fui exequendipropolitigrandem

V ftipendiarunt turbam, pro transfretatione ad Dalmatinas partes, inconfufo
nem ladrae, in claffibus duodenis, quarum generalis erat Capitaneus praefeaus
Petrus de Сanah, ipis ladertini, quodam tegimentо Ypocritis, ne forte arbitrare
turiplagens, in ipis cumulataclafibus, in detrimentum illorum fuide, peradue
* . о
quos
*
\
 T, IB E R PRIM W S. - 671
aduenierant penitus Epiftolas plumbeis appofitione figillis in membranis, tenoris
infra ſcripti, mandarunt.
+88 * દક્તિ- ક્રશ્ન ના 64 +68 માં 868- +8 ના હવા- +શ્ન ના ફલ્મ +% નો 868- +88 ના હે નહિ . . ફક્ત

C A P v T VI.
PR I. M. A E P 1 & T 0 L A.
A”. Dandulo, Dei gratia Venetiarum, Dalmatiae, atque Croatiae Dux, Domi
nus quartae partis et dimidiae totius Imperii Romaniae, Nobili et Sapienti viro,
Marco Cornario, de Suo mandato Comiti Iadrae, ac prudentibus viris, iudicibus, confilio, et
communi Iadrae, fidelibus dile&is, falutem et dile&ionis affe&um. Intelligentea de aduen
tu Vngarorum in partes Sclauoniae, ac gerentes curam fpecialem ad conferuationem ve
flram et aliorum Noffrorum fidelium, Noftros prouifores ad vos et ad alios Noffroy fideler
prouidimus deftinari, qui hinc fine mora difcedent, per quos vobis Noflram intentionem
et defiderium curabimur denotare: et licet conftantiam fidei et deuotionis veflrae, prom
tam et feruentem ad honorem fidelitatis Noftrae cognofçimus, tamen fidelitatem veftram
requirimus, et rogamus, quatenus circa conſeruationem veftram, et fidelitatis veftrae,fic
vos regere debeatis, et effe&ualiter operari, quodpo/itis Noftram gratiam vberius prome
reri, et vt reperiamur fidem ftabilem quam fperamus, cum veflram confèruationem totis
viribus qffe&femus, et intendamus modis omnibus procurare. Data in noftro Ducali Pa
latio die XIIX. Iunii, XIII. Indiäione.

****** **************************
CA P W T VII.
sE CP ND 4 E P J S T O L A.
A". Dandulo, Dei gratia Dux Venetiarum etc. vt fùpra, fàlutem et dile&ionis
affeéfum. Curis affiduis ad conferuationem veftram, et aliorum Noftrorum fideli.
um, et terrarum, mifimus ad vos, et ad partes Sclauoniae, Noftros Prouifores, vt circa ea,
quae funt honoris Noftri, et falutis veftrae, et terrarum Noftrarum, valeant prouidere, et
diligentius procurare: et quia cognofcimus fidelitatem veftram promtam et feruentem ad
Noflrum honorem fideliter conferuandum, ficut per effe&um operis demonftraflis, et conti
mue demonftratis , non credimus fore neceffarium, - multum apud vos ver
bis infiffere ad id, quod eft di&is Noftris infertum taliter inconcuffe. ' Sed tamen
hortamur et rogamus fidelitatem veftram, quam clare poteft cognofcere benignitatem No
ftram Nofiri dominii, quae tota eft difpofita ad conferuationem Noftrorum fidelium, quali
ter circa honorem et fidelitatem veffram conferuandam, taliter, et fic promte vos gerere
debeatis, quod apud Nos po/itis omni tempore gratiam promereri, quam inuenietis femper
promtam et paratam, in omni auxilio veftro et fùccurfù, ficut fuerit opportunum, ad
quod follicite vigilamus. De nouis autem per vos Comitem fignificatis, veftram prudentiam
commendamus, mandantes, vt occurrentia continuede die in diem veftris literis follicite de
claretis, vt informatione percepta a vobis, ficut expediet, prouidere de fübuentione, et
omnibus aliis opportunis, paramus duas galeat armatas, quas celeriter mittimus ad
tes illas. Data in Noftro Ducali Palatio die penultimo Iunii, XIII. Indi&ione.
Οo oo 3 cAPvT
 *… w -

672 ANONYMI De obsIDIONE ADRENSI

********************
C A P V T VIII.
Nº. -

E P 1 s To L.A. T E R T 14
A"; Dandulo, Venetiae, Dalmatiae etc. ปีr Jipra,falutem et dile&ionis affeäum.
Habuimus per literas Prouiforum No/irorum; exiſtentium in partibus Sclauoniae,
plenam notitiam de conftantia, et fidelitate, quam ad No/lrum dominium promte geriti
Et habetis, de quibus fidelitatem veftram merito commendamur, hortantes veftram pruden
tiam, qualiter circa conferuationem Noftri honoris illaefam,et bonum veflrum, quod propri
472 reputamus, ſollicite et fideliter infitatis, fùmus enim feruenter diffofiti, et parati
ad confèruationem veflram pariter, et bonum , ac de gente, et alio nece/ario fihilio vohis
fubueniri intendimus, ficut fuerit opportunum. « Datum in noftre Palatio die X. Iulii
XIII. Indiciione. - - - - -- * < \>= ~ … - * - -

*****************************
c A P V T IX. '
Q. P A R T A E P 1 & T 0 L A
A". Dandulo, Dei gratia Venetiae, Dalmatiae, atque Crouatiae Dux etc. et fi.
- pra, falutem et dileétionis affeétum. Tam per litterat veftri Comitis, quam Proui:
fórum Noftrorum, quos deftinauimus ad partes Sclauoniae, fidem, et deuotionem, quam ad
Noftrum Commune geritis, et habetis, quae modo intenditis füb debito veflrae fidelitatis
conſeruare, cognouimus maniffle , pro qùibus. ve#ram fidelitatem plurimum commenda.
mus. Nos ergo circa, compromiffionem, et defenfionein ciuitatis veflrae, perfònarum, bo
morumque veftrorum, prout operibus et ihdiciis manifeftis audire plenius potuiflis, totis vi
ribus anbelamus, tamquam illi, qui ffatum veftrum profperum velut propriam omni tem
pore peraptamur. Data in nofiro Ducali Palatio die XVIII. Iulii, XIII. Indiâione.
$ёғк*әк*************************әфвэк****қозғкежуық
*''. C AP W T X.
Q. P I W T A E P 1 & T 0 L A.
A". Dandulo, Dei gratia Venetiarum et Dalmatiae etc. vt {ùperius primaEpi.
[ \ ftola, falutem, et dile&ionis offèfum. Denotamus vobis, quod ad veflram et ad
aliorum Noftrorum Fidelium, et terrarum Sclauoniae, fècuritatem, et comferuationem, totis
viribus, eligere, et facere noßrum Capitaneum Generalem, quem cum Noffris galeis, et
armada, breuiter ad ipfas partes mittemus, parati etiam omni alio fiibfidio fibuenire, vt
videbimus conuenire, hortanter fidelitatem veflram quaerimus perfeuerare in fidelitate ve
fra conflanter, fic vos in cunáis occurrentibus, fidèliter et promte habere fludeatis, quod
A'o/tram gratiam valeati therius promereri, et cognofeamus operii per effêum, veftram
difpofitionem, in omnibus Noflris honoribus fidehter praeparatam, vt confidimus, et fpera
mus. » De nouis autem fitis fòlliciti inquirere, et nobijicere manifefta. Data in no
ftro Ducali Palatio die XXIII. fulii, xrfi. fiââione. . ' ' '
'i , , ; e o QUS
 L J B E R P R H M W S. 673
Quas Epißolas Iadertini fufcipientes ingenti gaudio, ac ipfos Prouifores,
quos aliqua iftarum Epiftolarum commemorat, honorifice perceperunt. Spon
dentes eisdem fidem infrangibilem et deuotiorem fidelitatem gerere, ac in cun&is
velle parere, quicquid Ducalis (üblimitas iufîèrit exercendum, et morantibus ipfis
Prouiforibus Iadrae tantum vno naturali die, verfus reliquas maritimas ciuitates
Dalmatiae transfretarunt. Ibidem fideles eorum hortantes, vt fidelitatem, quam
coeperant, conftantiores efficerent. Epiftolas quidem, fuperius perfcriptas, ac
Prouifores ipfi Veneti ad ipfàs partes deftimarunt, nondum ipfo Ludouico Rege a fi
nibus Bihachi fequeſtrato. * * *

米米米米海来*※米米米米来米米米米米来来米米米※米※米来
C A P V T XI.
-

D E Ý EᎪᎳET 0 K XAf FAᏢ 4 Z D ? /, EᎪᎳ TA .

PERPETRA tioN£
E. quamplures alias Epiftolas di&i Veneti di&is Iadertinis mandarunt, vt in fi
delitate, quam femper de eis optarunt, deberent conftantius perfeuerare,vt
vberiorem gratiam poffent coram Ducali Dominatione promereri. Haec auteih
ipſi Veneti inique et fraudulenter peragebant, vt poffent aptius eorum perfidam
conceptionem efficaciter terminare. Certe Deum, qui eft caufà caufàrum et po
tens, pro eorum oculis minime circumponentes, nec aliquod genus coloris iufti
tiae infpicientes, ficut illi, qui fine lege aerumnofàm ducunt vitam. Quoddam
horribiliffimum vitium per eos illatum fertur, quod die XIII. Augufti menfis, mil
lefimo et Indiĉtione fuperius intitulatis, per vniuerfum megagosmum, vbi eorum
Principatus dominium, et vbi fimoniace de rogatu rapere potuiffènt aliquem ci
uem ladrae, ardenter conati funt, et ita per mundi fines fi quos capere, et habe
re potuerunt, quamuis plurimos in duro ergaftulo, vt fures et piratas, detrufe
runt, nullum genus fceleris imponentes, fed fola voluntate animi haec perpetraf t

fe narratur, et praecipue in oppido Pagi, feu in terra Pagi, quae tunc ciuitati Ia
drae rebellauerat, nobiles vltra duodecim, et plebeios fere triginta feptem, capti
et detenti funt fub bona di&orum Pagenfium cuftodia. . Quorum nobilium pro
genies excellentior illis diebus in ipfâ vrbe minime reperiebatur, atque ipforum
populariorum plebeitas tutior non exiftimabatur, nec probior, et tam iftos, quam
illos, Pagi fic detentos, cum tutacomitiua Nomam transmiferunt, et ibidem per ali
quot dies captiuatis manentibus, Venetias eos deftinarunt. Quibus Venetiis ma
nentibus, du&is no&e tenebrofà, ipfos in afpero clauferunt ergaftulo. Grandem
equidem copiam virorum armatgrum in ciuitate Nonae, tam peditum, quam equi
tum, ipfi Veneti flabilierunt, omnesque ciuitatum homines, ac caftra regionis Croa
tiae et Dalmatiae contra Iadram arma fumferunt, et in tutelam Venetorum, nec non
Raguſienſes, Spalatenfes et Arbenfes, atque Tragurienfes quibuslibet eorum vnam
clafiem, feu galeolam, in obfidium et ia&uram Iadrae, in fauoremque Venetorum,
armauerunt. Aliaeque ciuitates parauerunt lembulos armatos, iuxta eorum di
gnam pofibilitatem. -

CAP VT
 674 ANONYMI DE oBsIDIONE IADRENSI
@G 萍 @Q 帶 @G 帶 @G 發 @ % @ x @ 英 @d 榮 @2

C A P W T XII.
QVALITER VENETI OBSEDER VNT IAD FAM
P EᎡ M A Ꭱ E.

M". quidem fa&o duodecimi diei ipfius menfis Augufti, di&us Petrus, Capi.
taneus Generalis, decem galearum, iuffu Ducali, ex parte Quirinali portus la
drae vlt. fagularum obfedit Iadram. Itaque exeuntibus penitus erat via ar&iffi.
ma, ad quem Marcus Cornario, tuncComes Iadrae, cum comitiua duorum Nobilium
de ciuitate, quorum vnus Biualdus Gregorii de Botono, alius Gregorius Francifíi de
Carbanofis appellati funt, transfretarunt. Confiderantibus itaque Iadertinis,quod
eorum Comes ad regimen ciuitatis accedere minime glifcebat, de huius a&u inter
ipfos ciues Iadrae grandis dicitur fuiffe admiratio, cum fimile opus, cuius non
habetur memoria, extitit perpetratum. Ibique idem Capitaneus cum di&o Mar.
co Comite in multorum arcanorum verborum prolatione fimul pertraxiffè fertur,
nec non ipfum, ac eius collegas, in claffe detinuit, redireque in ciuitatem eos non
permifit. Denique fuafu et rogatu praefatiComitis, Biualdum, eius focium,libcre
relaxauit, ac Iadra conduci fàluum fecit, et Georgium, reliquum confortem, in chf.
fe detinuit, nec ipfum abire permifit. Nam totam familiam, et fuppelle&iliaipfi.
us Comitis,eius iuffu, ad galeam fecit transfretare. Sed homines ladrae ad nulli.
us nouitatis indicium funt commoti: decreuerunt oratores, qui erant nobili pro
genie N. XII. cum deliberatione mandare duos Ambafciatores ad D. Petrum de
Camali, Capitaneum faepe nominatum, quod ita extitit completum, quorum nomi
na funt, Petrus de Matafarro, et Martinufius de Butouano, et adipfius Capitaneicon
fpe&um praefentati,caufam rumoris per ipfum illatam diligenter inquifierunt, ac,
vt aliquis ciuium, vel Commune aliquo errore eft mandatum, corre&io cedatiux.
ta voluntatem Communitatis Venetiarum, fed mirum, quare tam afpera Iadram
perpetrantur dicito? Quid cupit ducalis fublimitas a fidelibus Iadertinis, forfan
voluntati Venetiarum adhaerebunt? Capitaneus, his auditis, tale refponfum fùo
rum verborum coepit proferre: Ea, quae per eum illata feruntur, iuffù Ducali, Ex
cellentiae perpetrat et exercet, non ſponte, ſed coatte et violenter, ſi qua iuſu ſuo gan
tur. Cuius refponfionem Nobiles Iadrae intelligentes, valde territi funt.
Eodem die quemdam fratrem Praedicatorum ordinis, nomine Nicolaum Ve.
glenfem, ad di&um Capitaneum transmiferunt. Et cum mutuos fermones aliquOs
protraxiffent, idem frater Nicolaus, Legatus, ipfum Capitaneum pro parte Iaderti.
morum multo rogatu deprecatus eft, quod, licentia et nutu ipfius Capitanei, Iader.
tini valeant tres folemnes Ambafciatores ad Maießatem Ducalem deftinare de ru
more eis illato, et negotio fupra dicto. Et obtenta ab ipfo Capitaneo licentia, re
tulit idem legatus ea, quae a Capitaneo didicerat, Iadrenfi confilio, de quo Iadr.
tini valde gauifi, tres honoratos elegerunt viros. Quorum primus Dominus Ni*
laus, Dei gratia Iadrenfis Archiepifcopus, alius Martinu/ius praedi&us, et vltimus
Thomas Iacobi de Petrizo vocati funt. Qui Venetias transfretare celeriter ftudeant.
Admirantes coram Duce, et confilio Venetiarum, de nouitate eisdem fa&a, et
damno Iadertinis perpetrato fpondentes, volentes ftatuere eorum corre&ioni, fi
- aliquo
 • ' '' • L IBE R P R I M V S. - 675
aliquo errore forent inquinati; et ipfo die nominatus Capitaneus per eius galeas,
publice iuffit voce preconis paeruulgare: vt omnes Veneti, Iadrae morantes, pariter
cum eorum mobili, et bonis omnibus, vsque per quatuor continuos dies debeant a ciuitate
Iadrae recedere ; et fi qui ad terminum praediäum abire non feffinauerint, non vt ci
uis Venetus habebitur, fed vt eius infidelis erit ab omnibus habendus, et fi qui recedere
curauerint, tuti relaxati fùnt. Nec aliquis ipforum extitit.
米××米米×米米×米米※※※米××米×米兴米米※米×米××2
C A P W T XIII. -

DE AB0 MINABILI OPERE PER VENETos

- - E X A. C T.O. . . . - - -

T uminante vero XIII. die menfis Augufti, anno et Indi&ione fupra patefaâis,
dum tertia hora ipfius diei defeciffet, quaedam galeae de fuperiori N. impe
rio Petri Capitanei praefati, quoddam horribiliffimum fcelus, non fòlum hominibus
abominabile putatur, immo nequitiae Asmodeorum horrendum haberetur, per.
petrarunt, quosdam homines, egenos ciues et habitatores Iadrae, per mare naui
gantes, ab eorum infulis et poffèffionibus recedentes, Iadramque venientes, ali.
quos i&u enfis lethaliter interfecerunt, aliquos in mari fuffocauerunt, et aliquos
captiuos detinuerunt, ipforumque lembulos et lintres pro ipforum vfu et vtilita
te conuerterunt, et aliquos igne iufferunt cremare, ne&non infantulos et infontes
pueros in cunabulis eorum quiefcentes, nulla moti ಧ್ಧಿ nec intuitu pie
tatis, gladio occiderunt; et fic illo die toto nihil aliud per eos egiffe narratur. Ad
quod ciues Iadrae, tam parui, quam Magnates, in multa ftupefa&ione cordis funt
commoti. Eundem Fratrem Nicolaum ad di&tum Capitaneum transmiferunt,hac.
commiffione fibi appofita: non modicum admirantur Iadertini, per vor, nobili, Capi
tanee, de geftis eisdem illatis, cum infontes fe fore fentiant. Nam fum naturalis dies
Juum curfùm terminauit, quod, a vobis obtenta licentia, Iadertini, tres vel plures ad Du
calem dignitatem deuote deftinent Legatos, in cuius confpe&u conditiones ipfòrum fideliter
patefacient, offerentes /è executuros quicquid Venetorum potentia iufferit exercendum,
cedentia honori eius, flatuique ciuitatis Iadrae. Quamobrem diëii ciues humiliter, vt do.
minofeciali, deuote füpplicant, quantum dignetur veſtra Mobilis Dignitas, ab horum. per
petratione a&iuum ceffare, nec talia difpendia eos velle pati, quoufque Ducali Dignitati im
dicent feriatim. Nam mandatum eius ipfis infitutum fideliter, immo praeflo executioni
demandent. Ad cuius verba praefatus Capitaneus, confülte cum quibusdam fuis
Confiliariis,tale protulit refponfiim: Petitionem Iadrenfium perficere concepimus, quam'
admittere nullatenus fumus difpofitt, mandato noftri Communis nobis principaliter impofito,
nec expedit Ducali Dominationi Iadertinorum inferere conditiones, cum ipfa fit plenius in
formata, et mihi a Collegis meis fit tradita in negotio Capitaneatus libera poteflas. De
duobus vnum eligant, aut buius vrbis omnia moemia circumuallata funditus euertant, nec
non omnia caftra, fortitudinesque, tam fitas intra, quam extra ciuitatem Iadrae, tradere
ac defignare fine alicuius ambiguitatis obftaculo velint, in potentiam Ducis, et totius Com
munis Venetiarum. Hoc addito, quod tribuant Comiti, eleéfo per ipfum noflrum Commu
me, liberum et expreffüm Dominium,in omnibus iuftitiam meditando, iuxta ipfius nutum et
米兆米 Рp pр - volun
 676 ANoNYMI DE oBSIDIONE IADRENSI
voluntatem: nihilominus rura poffèffionesque eorum omnes, in vfum et vtilitatem iuxta
ipforum beneplacitum et libitum conuertant, aut ipfi contra Venetorum potentiam viri.
liter procurent refiffere ; cum multo plus puto fore fan&ius eis velle ad primum applita
re partitum. Percipiensque tales rumores nuntius, cum comitatu ciuitatem rediit,
relationemque ipfis ciuibus indicauit, decernentes pro fàn&iori velle potentiae
refiftere Venetorum, quam tunc eorum videre ciuitatem in ruinam praecipitare,
nec tali confentire pa&o, et ad talem deuenire conditionem.
ଈ:3 ଛୋ8 ଛୋ8 ଛୋ8 ଛୋ{B କ୍ଷ{ଞ୍ଚ ଛୋତ ଛୋ8 ଷ୍ଟ{B କ୍ଷ{) ଷ୍ଟ{} କ୍ଷ{B ଷ୍ଟ{B ଷଣ୍ଡ

C AP W T XIV.
a PAL 1 TER IAD ER TINI sa Wc TIP's s1B I
ELEG ER VN T CO NSIL I V M.

Nº. Iadertini parant fibi arma, quia iam veraciter funt certificati de Venetorum
odio; muniunt ciuitatem diuerfis generibus aedificiorum, atque cui potis.
fimo hero tradere ipforum vrbem, qui velit, poffit, ac fciat, eos, et ciuitatemipß.
rum, ab eorum aemulis et obfidionibus, feliciter tueri, toto conamine mutuo d;.
fputari; vnusque illorum generofus profapia, digniori fuffultus induftria,intereos
indi&o filentio auda&ter faminauit: Diferti Iadertini, hic flos, hic vniuerfae ciuitatis
perfpicacitas concumulata! Nullus veftrum ignorare debet, quale nobis inffat periculum
de Venetorum odio, fed grauiu*eft diférimem, noftram vrbem no/lris oculis intuentibus de.
fòlatam videre. Hortor vos vniuerfòs noftrae vrbis egregios ciues, vt primitus cruce
praemuniti Chrifti arma fümamus, cum primum Deus fùperbiam odio habeat, quae prae.
cipue in noflris abundat aemulis, tutamque ciuitatem et moeniis fixe firmatam habemu,
in qua vnius amni et femis vičtualia fùperfluunt, et fecundario inquiramus fauori; prae.
fidium, a nato felicis et piae memoriae Caroli Regis, fcilicet a Ludouico ipfius ficcjre,
vt nos non deferat a prolixo iam curriculo, fideles facrae coronae perfijfentes. Cumidem
Carolus Rex fpecialem charitatis amorem, in vrbem, et homines generofòs huiu, ciuitati
gefferit. Spes certitudinaliter in Deum, et moftrum Paflorem, eff tenenda. Pro nofiri, pi.
is precibus facile praebebit affenfum, haec autem in confpeéfu veffro, tales fèrmone, artir.
ba curaui diffundere. Vniuerfique approbant laudabile confilium, et confeßim clam
decreuerunt vnum folemnem Nuntium ad di&um Ludouicum Regem Pannoniae, iam
faepe memoratum, fagaciter deftinare, qui humiliter praefentare debeat praecife,
fine vllo alicuius contradiéfionis obftaculo, diéfam vrbem Iadrae, pariter homines, eorumque
omnia bona, tam mouentia, quam fixa, ac ei velle parere, nec non fidelitatem laudabilem
gerere benediéfae Coronae, prout ſubditur tenetur ſuo naturali Domino, ſupplicando ipfifie.
xis genibus deuote, vt hoc exiguum exemplum a charis eius fiibditis, et fidelibus, dignetur
acceptare, quos olim piiffimus D. Carolus, feliciffimus genitor fùae Maieffatis, tania aff.
&ione tutabatur, quod non minus ipfis Iadertinis benigniorem charitatem,quam vniexPap.
noniis, praemonftrabat. Et, ele&ione inter ipfos ciues nobilesque fòlemniter ccle.
brata, Francifcum, quondam Pauli de Georgio, ipforum conciuem, elegerunt in
miffum, qui XVI. die poft crepufculum di&ti menfis Augufti fuum iter ad di&um
Regem accelerauit, in breuibusque diebus, ad di&am regionem Vngariaeperue
nit,etad ipfum Regem debita reuerentia impenfà acceffit. Cuiprono capite,etde
- nuda
 LIвв.к в кимvs. 677
nudato, acetiam genibus flexis, caufam filiaduentus, et tam prolixae peregrina
tionis, pie indicauit, nec non neceilitatem ipfius vrbis poteftate palam fecit inui
gens, vt ipfos fideles Sanctum prouideat diadema a tanto eruere difcrimine, vc
amida, id quod praedecefores Reges perditam putarunt, per Vetram benignam
Маietatem recuperare exittant Cuius nuntilegationemidemattenteintelligens,
in multa cordis alacritate extitit vsque ad cacumen repletus, ibidemque fpopon
dit, affirmans ex certafcientia, petitioni illorum, quorum eratLegatus, velle infal
libiliter, quantocius erit facultas, hilariter adimplere. Мunus illud, quod laderti.
nitam deuote fibi exeniauerant, gratanter fufcepit. - -

Аdhucetiam Iadertini non cellant perfuos fpeciales mifos concordiama

disto Capitaneo frequentando poitulare, atque Сapitaneus durioris voluntatisin.
ftigatus folum Iadertino, audire non affettar, nii accedant petitioni (uperius decla
ratae; immo die nottuque arttius obfeffamicum claffibus feparatim, quantum
iactus eit lapidis, exequebatur, atque transfretantes in infulis multa difpendia in
ferunt ladren/ibия. Оmnes pecudes, et pecora plusquam ducenta millia, in fui
уfum per libitum comuerterunt; domunculas, et tuguriainfulanorum cuiumque
Iadrae, impiecomburunt Sed exercitusХХ. millium peditum et equitum in ci
uitate cumulatus Nonaeterno die agros et rura et vsquead fines S. Маrtini vititat, ".
et difcurrit, cuius exercitusCapitaneus Marcus Iuliiniano eratPraefectus, et fiquos
сіues ladren/es, aut fubditos reperit, terribili nece fubmittit, omnia habitacula ru
risigne iube comburi, nuncintilani et villici fideles flas deferunt habitationes,
Iadrae fibi eligunt locum tanta copia virorum, qui dignabantur armis decorari,
duinumerum fex millium excedebat, fed omnes in vniuerfo, qui annonae man
dcndo non parcebant, erant fere numeroviginti millenarius, et otto, qui in vrbe
Iadrae extitеrat colocatus Сonfidunt Iadertini in fui probitate, et fcitu, quod
Еloquentiam Alani, fapientiamque Phil putant excedere, foli gubernant vrben
in multa lentitate, et inobedientia, neminem aduenam, qui (ciret et poiet confu
lere, aca tantopoiet liberare difcrimine, affettant accerfire in Gubernatorem.
Verbis friuolis fatiantur, et aurae matutinalis potum afiumunt, in magna clade fe
immifcent, et ad arctiiimasperцeniunt conditiones, vt, Deo condonantegratiam,
fatis lucide propalareitudemus Regnante verove(pere diei XV. Auguti prae.
ditti mentis, quidam clafiem, feu galellam, in qua vitima decem potentiores viri
de ciuitate Тragurii, qui Venetiis transfretare exiftimabant, in paleт Мацуiroruт
applicauit. Quam Iadertini cum duabus barcis armigeratis ceperunt, omnes
que eius nobiliores, et aliquoseius plebeios, in carcerem detruferunt, pro eo, quia
et ipf Tragurini quamplures ladertino, in eorum ciutate repertos, absque cauia
rationabili, in captiuitatem reduxerunt. Ти диодие/ac/ітіе, /i ar:deliditur arte,
Non cefiant certe ipfi Iadertini multorum fublimiorum aedificiorum decorare eo
rum ciuitatem, atфue fodere iubent iuxta ripam portus, etianuas magnas, pro
fundiimasfalceminas,acvallationesdecoras, per girum vrbis conficiunt, et in de
fentionemipforum, et tutelamnauigiorumet galearum,iuxta portum quandamca
tenam mirae craffitiei, ex tredecim tignis ad inuicem ferro connexis ac confi
bulatis, quae penultimo praefati menis Auguftiin dia.o maritimo portu extitit
firmata, et protenia. Nam a punaaS loannis Euangeliitae contruttavltima
portum erat extenfa vsque adaliam partem, verfus vrbem aliquantulum a via re
Ж% же Рррр 2 8titu
678 Амомуми рвовsIрпом в АрквNsI
8titudinis deuiando verfus plagam auftri. Таntae enim induftriae, et virtutisea
dem Cathena erat (tabilita in aequore, quod eius (tipitem nullus Architectorum
poterat cum (peculatione imaginari, quam Iadertini vigilantiftudio in notte per.
fpicacius, et notte tutius,ingentigaudiocompulfi funt cuttodire.
+$3 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 & 3 388

С А Р V Т XV.
П Е Р И G N 4 0 С СА у 10 М Е СА ТЕ N 4 Е.
Р: die primo intrante Septembri, Anno Domini et Indialone praefcriptis,
note tenebrofa, latenter nobilem virum Bartboloтaeuт Petri de Storadi, ci
nem deftinarunt ipf ladrenfes ad praefatum Andream, natum felicis memoriae
caroli Regi, Vugaroruт, Regeт Siciliae, fed nondum regalem yaram in cephaliis
portantem, quia fuis fub crudeli fuccubuit interitu, fupplicando eidem, or dile.
alione fratri; germani Ludouici praedtii, cuiu ladertini/int.fideler/ibditi, digneturai
диет/auorem impendere, tam claЛит, диате:iam aerir, ас reliqua opportuna ciuitari
оi/e/ae, quae caufa expeditionis poftponimus.
Veneti vtique putant per portum fpatiari, fed catena non permittit, nimio
dolore comprimuntur, cupiunt intentum fuum efficacitati adimplere, fed dum
фuadam die (exto ditti menis Septembris memoratus Capitaneus claffium obfi.
dentium Iadram, verfus catenam cum duabus fuis galeis mirifice ornatis fe dire
xit, quam conatus eft infringere, clangitaltior nola S. Chryfogoni, et ad Storni.
um Iuuenes et mediocres in multa animofitate cordis induunt lucentia arma, ad
fretum pontus fe difponunt, vt defenfent carenam, Ibi partes mirabiliter inter
fe pugnant Veneri cum dietis galeis a borealiparte, ladertinicum quibusdam
crapulis ex auftrali, pars particrebrat ittus, et Veneti tantam copiam innumerabi.
lemiaculorum in inimicos profiliunt, quod ibidem aer caligine officatus putaba.
tur. Sed ladertini nobilius (e defendebant, tam cum quadam machina con(tru
8tain campo magni callri, quod Venetorum vocantcajtrum, quae quinquies in gal.
leisiaetauit, fed neutram valuit attingere, quietiam variorum generum ingenio.
rum ipfam catenam defenfabant, fed probiores ipfarum gallearum уiri, veraci
ter confiderantes eorum intentionem nonpoffe aliqualitereffettum producere, nec
valentes ladertinorum cruentatos et terribiles i8tus tolerare, confui et confiai
inde abierunt, grandem copiam gentis fuae idem Capitaneus habeturamiffe;
Iadertini vero modicam, fed maxima vulneratur, Inchoauit ipfa certatio afexta,
vsque in horam vefperarum.

С А Р V Т XVI.
p1Еy RECEPT10 улу L1ТТЕe4A или REGIS.
dueniente guidem ottauo die praefati Septembris menfis, per vniuerfum
orbem Feitum Natiuitatis Virginis gloriolae denote celebratur, Iaderrini
obfefii
 - LIBER PRIMV S. 679
obfèffi vehementer gefferunt confolationem ex eo, quod Ludouicus memoratusRex
quandam Epiftolam ipfis transmifit, cuius fèriem praefèntibus denotamus.
-
幣 樂 灘 灘,拳。料。離 聯 拳 奉 樂 樂 嘛 樂、業 灘 彝 熟 灘 離 報 樂 鞭 執 剩擁 輔

C AP W T XVII.
EXEMPLVM EPISTOLA E DESTINATA E PER
REGEM L VDO VIC VM IAD ER TINIS.

L*. Dei gratia Rex Vngariae, Nobilibus viris, Iudicibus, Confilio, et Communi
ciuitatis Iadrae, animum ad grata paratum cum falute. Nuntiauit nobis Nicolaus
Banus totius Slauoniae neceffitatem veftram, fùper qua fciatis: ecce, proceffimus cum
tota potentia noftra iuuare vos, et praeparamus celeri greffü füccurrere vobis, vnde viri.
liter vos teneatis et regatis. Data füb alto caftro, die XXV. menfis Augufti.
Quam Epiftolam Re&ores Iadrae eodem die legere et diuulgauere in pu
blico foro, vbi multorum erat Nobilium congeries, et plebeiorum comitiua, fiqui
dem fecerunt: totus vulgus laetatur, inaeftimabilem fufcepit laetitiam, tripudia
et choreas per vicos difcurrere compellitur. Nam tota ciuitas ingenti exultat
gaudio, nunc cantica fuauia cum melodiis, campanis, ac tubis, totam vrbem cir
cumeundo difcurrunt. Ergo inimici in multaadmiratione compelluntur, petunt,
nullum refponfum fufcipiunt. Quantam enim poteftatem et dominium Vene
torum ipfi affe&abant, quodque iam poft ipfius Epiftolae fufceptionem nomen
. Ducis potius, quam Regis afcendebat. Sed adhuc roboriores ipfi Veneti in eo
rum iniqua petitione et propofito efficiebant: intelligentes quidem Iadertini eo
• rum voluntatem non poffe mutare, alia fufceperunt carbafa, Venetorum Domini
um protinus abiiciunt, tota mente et cordis affe&tione Dominum naturalem com
memorant. Ducem remouent, Venerabile nomen Regium intitulant in clypeis,
galeis, et aliis togis armorum, in fignum fidelitatis, infigne cum mixtis coloribus
epigrammant, et depingunt, cumulant exercitus iuffu Regio in fuffragio, Iader
timorum, cuius Dux Banus Bosnenfis,nomine Stephanus, haereticae prauitatis alumnus,
prout et eius regio tali errore a prolixitate iam temporis afferitur, et prout rei eft
veritas fore mandata, eft praefe&tus, congregataque ipfà militia in multo cuneo
nominatus dum fuum iter arripuit, imperio Regis coepit deambulare in tutelam
Iadrae lento greffu, eo quod Veneti animi, quod eft naturale, impleuerunt aurea
aera fecundum nuntium nomine fratrem Marinum Minorum ordinis Iadrenfem,
qui multa fcientia ac fàpientia incommendabili fuerat praefignatus, di&i ciues Ia
drae ad di&um eorum Regem fàgaciter deftinare roborandofponfionem, ac Iader.
tinorum fidelitatem ipfi Regi, ac humiliter ab eo poftulando iuuamen, per quod
inimicis refifti valerent, et alia, quae ad praefens dimitto, cui Rex benignum fé
rcddidit, ac fuam gratiam vberiorem fpopondit fe exhibiturum. -

ſ!

º
68о аnоnумi dе овsidione iапrensi .
жжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжж 3:
С А РVТ XVIII. .
оиирттEF РЕМЕТ О ВУED ЕМ? И NТ 14D P4М
РЕК ТЕК RАМ.

Т)} applicante illius illuftris folemnitatis, qua mater Ecclefia laudes debi
tashorisСa nonicismirifice.exaltationiSantiae Crucis deuoriffimedecantat,ob
fidium aequoris, et cuneus illein Nonae ciuitate colocatus, quieratequitum tre
centorum et peditum ogtingentorum, ex tota Italia congregatorum, iuxta Eccle
fiam Santti Chryfogoni de fontefixum con(truere eorum, quam Italici et Lon
gobardi ba/tidan, Dalmatici et Сhroatificatam appellare confueuerunt, longitudo
veroiphusbatidae erat, quantum Ianua magiltra ladrae ab Ecclefia S.Viti, reaa
linea procedendo, ditat, et amplitudo eiusdem quantum foruma dista Ianuapro.
longatur; quae vndique vallata ligneis tabulis mirae pulchritudinis fabricatis,pro.
pugnacula crebra et alta in eaconfetta et conftrutta funt. Porro, quia conti
tutionem iptius (ticati, feu battidae, vsqueadeius remotionem nullus fere praete
ribat dierum quininimici mixtim Scaramutias, feu badalatios conficiebant, fedvt
plurinum, immo ferefemper Iadertini brauium de aduerfarisalportabant, nunc
enfe iugulatos, nunc duttu captiuatos, aliquos iaculis imprefios, aliaque, prout
in pugna folet euenire. Item, perueniente decimofeptimo die praefati menfis il
le mifus ladrae, qui ad praefentiam Andreae Regi, Siciliae fuerat pro parte Iader
rimorum transmiffus, coram ditto Rege fe praefentauit, fuamque legationem abun
danternarrauit, quam benigne intelligens petitiones deuotas obtulit fe efficaciter,
omni mora poftpofita, impleturum. Sed clarefcente die fequenti Santtae Domi
nicae poit vigiliam nottiseiusdem menfis, memoratus Andreas Rex a fuis tyroni }
bus impia nece extitit interfectus, de cuius morte Iadertini nimio dolore compun
ai, ingemifcere coeperunt, et quamplures Nobiles de ladra amaritudinistaau
togas hilaritatis confectas exuunt, lugubriaque ve(timentainmultoaffumunt moe.
rore, et ea veraciter non mutarunt, donec Ipatium fex menfium circulariter non
defluxit exeo, quod ditti Iadertinigrandem (pem et fiduciam in ipfo Rege reti
nebant; et nifitaliseuentus contigiffet, iam Iadertini liberationem fuae Patriae in
fallibiliter percepifient.
*** *** ** * *** *** *** ***
С А Р V Т XIX .
pЕ 6 и 0D4М С0 NFLIcТи, 0 иор Рио иуддут
РЕК РIRАТАУ IADКА Е У иуTIN VER и NТ ".

ritur altior difcordia inter partes, nunc Veneri affettant, et requirunt vae
foedusinire, et tam crudelia fuffocare, neadhucpettilentiorinimicitia oria
tur, fed ladertini eorum inquifitionibus adhaerere non curant, parantque quam
plures parones, quas latenter in offenfionem inimicorum transmittunt, enormia
difpendia inferunt Veneri ac eorum aduerfariis, fi quos reperiunt, peltiferaemor.
titradunt Nam, cum quadam vigefima quinta die ipfius Septembris mentis,
} *- * .
quidam
/
 L I B E R P R IM W S. . . . . 68I

quidam paro difcurrens per mare, in qua erant fere viri Iadertini circa triginta,
quandam angromagum Ragufeorum alto pelago detexerunt, ipfum cum celeritate
infecuta eft, ille fugiens, ifta appropinquans, tandem fe applicauit, ipfumque viri
liter coepit expugnare, in quo erant homines plus quam fexaginta, piratae quidem
nulla pietate moti omnes lethalibus i&ibus interemerunt, exceptos tres, quos ca
ptiuatos detinuerunt, ipfumque angromagum in fui vfum comuerterunt, et his fi
milibus infinitis per Iadertinos inimicis illata fünt. • . -

ଔ{B ଷ୍ଟ{B । ଛୋ{B' ଛୋ{} ଛୋତ ଛୋ{B ଷ୍ଟ{} ଛୋତ ଛୋ୫ ଛୋ3) କ୍ଷ{ନ୍ତ ଛୋତ ଛୋତ ଛୋ

C A P V T XX.
QPO MOD o "ENETI co NFL 1 cTI y P NT s prB
MONTE S, MICHAEL IS IN O VAN TITA TE IN SEO VEN
- ΤΙ ΟΑΡΙ ΤΙ/Ι. Ο D ΕSΟ RΙΡΤΑ.
- -
* 一ｰン文才ｴす &
-

｡
- - -

下。下･ 、マ下ｴ
- - ------

ྋག། 'ultis quidem dolofitatibus, et infi

nitis argumentis, Veneti, quorum
particulam curauimus propalare,
'ipfàm vrbem, feu aliquod caftrum.
-
Iadertinorum, procurabant in fui
gubernationem fubmittere; qui
bus Iadertini, non fui induítria, º
fed virtute ipfius fàn&i Paracly
ti, mirabiliterobiciebant, nam cre
brius multos ex eorum ftipendia
riis numisma coinquinatis Iadram
abire, et fugam arripere exerce
bant, vt aliquid abominabile, pu
talarem in ciuitatem ia8tare, feu
. . S. MAVRA, * claffes cremare,vel forte aliquem
ex nobilioribus crudeli fubiicere gladio, et alia quamplurima iniqua exercerent.
Sed his omnibus Iadrenfès curam follicitam gerebant. Nullum in vrbem fine
bant fine cautione introire, obumbrante nempe no&e vigefimafeptima ipfius men
fis Septembris, dum animalia fuauem recipiunt fomnum, Veneti vltra fexingentos
ele&os et probos viros, in vallem S. Euphemiae in infulis in eorum claffibus latem
ter duxerunt, et ibi vsque ad horam tertiam fequentis diei, in loco vocato Briacel
Varh, latuerunt. Cum ipfà dies vigiliae dedicationis Principis Michaelis Archan
geli fuam lucem cepiffet patefcere hominibus, hi qui in caflra S. Michaelis de
monte repertifunt, aduerfàrios, qui more latroneo deuenerant, palam detexerunt:
et confenfu, et voluntate omnium, qui in di&o caftro extiterunt, in quo erant vi
ri ele&i fere fexingenti, inter quos mutuo elegerunt centum et triginta pugillato
res excellentiores et probiores, aliis affumunt, magno loricas gaudio cingunt fe
frameis, atque caput tegunt caffide, et verfus inimicos auda&ter fe dirigunt in
multa animofitate cordis; quos Veneti audiunt, et greffus eorum fentiunt, parant
fe
 б8» Амомуми ововsipoNв АрквNsi
fead pugnam, nunciti, nuncilli crebraiaculaiaёtant et tela, multi ex Venetо
rum (tipendiariis pereunt, non indulget pars parti, ietus denique nutu partium
mu(culorum lafati, iptae partes quieti dant operam. Sed Iaderrini in multofu
rore contra aduerfarios impetum in ipfos facientes, dupplicant vires, crebrant
i8tus i8tibus, inftringunt miffilia, et tela in eorum fpatulis acenfibus cruentatis
non parcunt. Veneti fugam arripiunt,ho(teseos infequuntur,etinuadunt vsque
ad fretum aequoris, et ibi viriliter Iaderrini mutilant inimicorum membra, qui
multi ex Venetorum parte in marife disponebant, quos aequor abforbebat, nulla
interueniente pietate. Defecitque ibi in ipfo bello ex Wenerorum gente, tam mari
fuffocatos, quam framea crudeli iugulatos, plus quam quingenti, ex oppofita par
te nemo praeterquam tres, qui exfuaimbecilitare mortife difpofuerunt. Itaque
Иeneri confli8ti et debellati, Iadertini ad montem fuae habitationis, cum obtento
triumpho alacriter redierunt, inchoauitque ipfa pugna ab hora nona, et vsque ad
ve(peras darauit.
+} & x 3 х 3 ж 3 x & x & x : x + x * x & ж 3 х 3 ж 3 х 3 зен
С А Р V Т XXI.
дE Fимо R1B и у ExЕecrТиу ET DE Nим Т10
RЕ И ЕКУ О D E R EG Е. -

ссе iam ladren/er claros percipiunt rumores de exercitu, qui in eorum fub
fidium fuerat aggregatus, debere aduenire, vltra quam decem et o8to ma
chinas in circuitu vrbis erigunt, quarum vna maior confectaad Babar, quae in ma.
iori parte battidae inimicorum iactabat, reliquas vero caufa prolixitatis relinquо.
Quadamigitur nocte caliginoia in quatuordecim Каl Nouembris mentis, ille Fra
ter Marimи Мinorum ordinis, aМagnificentia Regalicum profperitatis augumen.
to eit reuerfus, et ladram peruenit, referens gratiam Domininaturalis verfus 1a.
dertino. taliter donafie, et tanta affectione dilexife, non vt herus, fed difcretusРа
ter filium, et füper his idem Frater Маrіти,proparte Regis, ipfs Iadertini, pagi.
nam fua fecreta munitam imprellione reportauit, continentem in effettu, qualiter"
iple Rex reputat Iadertino, inter electos fideles, ac viriliter contrainimicos Regis
peritant. Сum exercitus praeidium eis praebet, et in modicotemporis (patio,
Сhriftigratia opitulante, eriteos liberaturus, ас Сomitem Gregoriт Cruari, pro
quo ciues Regi fupplicauerant, habetur eundem Regiae Celtitudini commenda.
tum, non fore dignum ad fui gratiam affumere Сum ipfe pluribus vicibus (о.
lio regio deuiauerat, fed tam fublimis et fidelium fubiettio dia.orum Iaderrino.
гит, quod eorum preces erunt admittendae. Nihilominus firmantestaliter, vt
poftmodum idem Соте, Gregoriu, non habeat vim in priftinum infidelitatis erro
rem incidere, prout crebrius lapfuseft. О quamNobilis Princeps,o quam glo
riolus et gratiofus exauditor, quific aures mifericorditerad tam deuotos fideles
inclinat, haeceft Principis gloria amanda, haecfiducia in tali Domino habenda,
vt rebelliones pro intantia humilium fidelium ad amorem tuae benignitatis di
gnatur ampletti.
* , , -$3 3 363

2 cАРут
 LIBER PRIM vs - 683
粥粥粥史怒炎史密號熒史密蜘怒史炒冷火炒粉沙※出效錄添
C A P W T XXII.
DE GA rDIo, pro D I AD ERT IN I covcEPE.
RVNT DE Q VADAM P VGNA HABITA INTER -

- PARTES.
uius Nuntii relationem audientes iidem Iadertini, in multa hilaritate mentis
funt exhilarati, qui in honorem et decus fui Regis, vexillum grande, inquo
erat depi&ta effigies, feu infignia ipfius Regalis Maieftatis, dum Titan tertiarum
horam profignabat, in eminentiori turri locatae, ex plaga Quirinali Ianuae Magi
ftri tubarum fonitu ac grandi hortatione intrunco eminentiffimo erexerunt. Nunc
aduerfarii crebrius concordiam poftulant ab aduerfariis, ad quos ipfi minime ac
quiefcere attemtant, ne ia&u grauiori conturbetur. Nunc partes fàepius confis
ciunt Scaramutias, inter quas fere femper Iadertini pervexillum ab inimicis afpor
tant: nunc piratae Iadertini per mare nauigant, quempiam Venetum reperiunt,
poft tergum manibus complicatis in aequore crudeliter fubmergunt, nullum ge
nus, vel fpeciem mifericordiae afpiciunt. ' Enormem ia&uram ipfi Veneti per
mare fupportant, qui idem Veneti, difpendio graui coa&i, eosdem piratas infe
quuntur, hi fugam arripiunt, et in caftro de monte San&orum Comae et Daniani ad
infùlas, vbi nunc coenobium tenetur, fibi locarunt ftatum, eorumque lembos fub
ipfo oppido violento lacerto fubducere compelluntur, ad quos galeae Venetorum
accedere nequaquam valuerunt, fed viri inde in terram defcendentes, verfus lem
bos fe difponunt, conantes ipfos abftrahere, et ex oppido ipfi Iadertini eosdem
tuentes fic ifte, fic illi grauiffimos tolerant ia&us. Denique Iadertini laffati ipfos
lembos reliquerunt, quos aduerfàrii in mari adduxerunt, tres in fui vfum conuer
terunt, vnam et vltimam igni tradiderunt, cum maxima amisfione gratiae fuae.
Ex parte reliqua plurimi plaga percuffi, fed nemo morti dereli&tus.
-:-- శ్రీథీః--౪౪-- ఃథీకి--±-శిథీః--శ్రీఃథీ++ఖీథీః-- ఃఃథీః-శపిఃః--కథీఃఃథ**$$*థీఃఃథ*

C A P V T XXIII.
ſg vo Mo Do IAD ER TI NI PRAESTO LAN TV e
EXERCITVM, ET DE IPSIS IND VCIIS, ET RE VERSIO·
- NE A D PROPRIA.

raeftolantur Iadertimi cum apparatu maximo exercitum, iuffu regio colle&tum.

qui fexto menfis Nouembris in Mogoroua Dubraua caftra metatus eft, fabri
cant ingenia contra Venetorum baftidam, arma et loricas, caffidesque fuffulciunt in
multa laetitia cordis. Sed Venetiami fàtagunt, ne hoftibus appetitus mente redu
catur, grandes fumtus Iadrenfes pro militia recreanda tolerant,ac minimis minime
parfimonizant, inimici quidem fticatum roborando non ceffànt, duos altiffimos
trabuchos in ipfo conftruunt, quorum vnum ab occidentali plaga, vltimum ab
orientali celeriter conficiumt. Sed is, qui in occidente fabricatus fuerat, prius
quam moenia ia&us eiusdem adtigiffet, in humum ruit. Poftquam aliquibus re
米米米 Զց զգ trQa
684 АNОN У МI DЕ О ВSIDI О N Е IА DRENSI

troaais diebus extititercaus, concipientibus ladertinis pro ipfa militia, prolixo

tangebatinducias pro inquirenda veritate duos Legatos, quorum nomina (unt,
Francуси, Раий de Georgio, et Paulи de Grulogna, cities, qui continue in dido exer.
eitu perfiftunt, exercitus vigilanti animofeitinanter transmiferunt; tertio decimo
die nonimenfistertium, nomine Cerne de Fanfigта, adduces, et cum ipf nuntii co
ram, et . . . . Вапо Волпепji rebelli dittae vniuerfitatis bafilicae, et Nicolao rotiия
Sclavoniae Ducibus totius militiae praefentatifulfient, ab eis humiliterinquifiuient
caufamtantarum induciarum, nec noneos rogatu et prece aftantifiima füpplica
runt, vi Domini Regisediaum perficiant, pro quo infuhagium fubditorum Re
г

giae Еxcellentiae fuerant congregati

Sedille &epbaти, Вати, cum eorum complicibus, et maioribus tyronibus
ірбus exercitus, potius crumenam auro et numismareVenetico, quoniam tamlon
goitinere erat excufia, elegerunt refarcire, quam tam excellentem gloriam, et
laudabilem decorem, velle fuonaturali Domino afcribere, ficut illi, qui magis de
decus quam laudem acquirit. Seda Collega amantifimo, ficut Arifloreler Philo
fophus, et Porphyrius, in eorum dialesticis, et conclutionibus, exprefe atteftantuг,
animalitatem rationalitatemque fore effentialiter hominis, acrifibilitatem Porphy
rius, fic manifette иeneri, infit naturaliter excitare Simoniam, aceius proprietas,
Vngaricaeque turbae cum Simonia fomnium appetere. Веne ergo definitio ho
minis defcripta ab amatoribus (cientiae, in quantum tangirillos (celeratos viros,
deberet augumentari, non autem tantum decapitari, prout expraemiffis luculen
ter defignatur. Duces ettorius exercitus memorati, multas occationes, acirratio
nabiles exculationes, iptis Legatis allegabant, ad dictorum Iadertinorum fiffragium
nolle accedere, proponentes, acconferentes, tantam copiam virorum bellatorum
in (ticato Venetorum eorum aduentum expectaffe, quod potentia horum, fi dupli
cata fuidet, difcriminofa effet vlterius abilis finibus procedere, et dittimidi, qui
per Iaderrino, ad illos deltinati fuerant, mandato dominationis ladraeipios Simo
niacosfeu.numoficoratos non valuident ab illorum iniquo propolito remouere.
Сonfetim ad Regeт Ludouiсит fettino grefu ambularunt Etidem Ducis exer.
citus, mane, facto diluculo, а Мадогоиа Draga receierunt, fui Domini (pernentes
edittum, ad partesque Vngaricas relationes ипgaro, fpreuife, et reculafieillos,
neceos vellearanto liberare difcrimine, et tam grandiafilfcepifiedipendia,para
ta pro ipfa militia, quamuis grauibus doloribus intrinfecus pafi fuerint, nihilomi.
nus adhucfiduciam, fpemque infallibilem, in ipfo Rege intrinfecus retinentes, eo,
quia ipfis Dominus Rex affirmauerat, eos nоn relinquere, fed fi necefiefuerit, fo
lus perfonaliter in eorum fuffragium, vere futura, et cum tuapotentia accelerabit.
Сlamabant Veneri voce praeconia per Iadertino, eligenda velle applicare, et ad
Фuam hottes non tantum exaudiregifcunt; fed nec praeconis intonationem eo
гum aures(tudent audire. Irrogant grauifiimasiatturasladertini, aduerfarii, ma
los vsqueaftipite oliuarum fruttuumque aliorumeuellunt, vineasquevites concul
cando eradicant. Nulla commouentur pietate, fed deteriora his inimicis polici
tatur, nii appetereeligant Dominium Ducale potius, quam Maietatis Regiae,
Quisquisergo virorum arua primitus inipiceret, non agros fruaiferos, nec fru
8tus abundantes omni amoenitate faporis, fed potius defertum locum exiftimaret;
et quamuis laderrini tamenorme deplorent damnum, et alperrimum, nihilominus
-. . firmio
 LIBER P R IM W S. - 685
firmiorem hortationem affumunt, ac fperant fiduciam in illo benigno hero, qui
fub prote&tione fui eos amplexatuse(t; mullumgue pacis et concordiae cum Vene
tis optant officium, pro quo ipforum dominium in ciuitate Iadertina principaretur.
兴SGöGSGSGSGSG9G9G兴yGSGS》GSGSG﹑G$沿﹑SG

C A P V T XXIV.
g#′0M0D0 IAD ER TI NI EP EXEP »NT IN ME.
D IO FORO VRB IS V EXI L L VM REG IS I N FESTO S. G RI.
SOGONI Ē0 R VM PATRONI.

Sಳ್ಲ! Kal. decimi menfis, in quo praecipue Iadertini folemniffime eorum Pa- .
ftoris feftum mirifice Martyris Grifgoni celebrando non defiftunt, Dominus
Nicolaus Venerabilis Pater, et Arcbiepifcopus Iadrenfis, Compatriota in Ecclefia
Beatiffimi Athletae Grifgoni, in qua totus erat apparatus Clerus ac populus vmi.
uerfus eiusdem ciuitatis ad folemnia audienda officia aduenerant, deuotam cele
brauit Miffam, et poft Sanétae Euangelicae le&tionis enuntiationem, pulpitum
afcendit, multosque hortatorios pronuntiauit fèrmones, et benedicens altiffima vo
ce omnibus audientibus, qui ad deuotionis feftum congregati fuerant, vexillum
Regis, quod idem Rex Ludouicus in fignum fidelitatis Iadertinis transmifèrat. Ex
pletaque benedi&tione,omnes in bafilicaadunati, vnanimiter cum iubilatione clama
uerunt, dicentes Amen. Et, dum folemnia explerentur myfteria,vmiuerfus Cle
rus Dalmaticis decoratus veftibus, laudibus, hymnisque, et fan&orum pfalmorum
du&u, in multorum nobilium et plebeiorum comitiua cum eodem Antiftite, in
foro in medio ipfius vrbis vsque deuenerunt, et fufcepta a di&o Antiftite totum
vulgus benedi&tione, in trunco eminenti paffuum fere vndecim, in di&o mediofo
ro, di&um vexillum inaeftimabili laetitia erexerunt, fiunt folatia illo die per vr- .
bem, fiunt per vicos mirabilia modulamina vocum, hymnorum et fonettorum,
cum tubis et lyris mifcent fuaues melodias, tota plebs laetatur, et in miferabili
confolatur tripudio, omnibus pariter non guerra aeftimatur, fed firmiffima repu
tatur concordia, in multa cordis dele&tatione exultant in propriis fermonibus, ex
ultando inimicos vituperant, et nondum eiusdem diei vefpertina precamina ex
pleta fuiffent, quod partes inter fe magnas fcaramutias perpetrarunt, mifeent fè
aliquae particulae partium, minantur enfibus, infringunt clypeos. Vnum nobi
lem ex Iadertimis in multorum i&tuum impreffione perimunt vsque ad mortem,
plurimosque fàuciant. Sed illi deteriorem fuftinent ia&uram, nam in campo
quamplurimi lethaliter fuerunt interfe&i, innumerabilisque copia vulneratorum,
et nifi tunc Iadertinis ab vrbe fuffragium fuiffet velocius praeftitum, grandem illi
fuftinebant confli&tum. Haec a&ta funt in confinio Meltae, remotae funt partes:
fed hi in battidam, ifti ingreffi funt ciuitatem.
2ặc xộc xệc xộc xệc - ʼ,

次。岑 卒 - ** -

次
-
-

米光米 Զց զգ 2 CAPVT
686 ANONYMI DE OBSIDIONE IADRENSI

卡命8旁8令斗 卡令3洛8@务 卡令3旁8令- 铃3洛8令- 卡令3旁8令务 卡令8激8岭号 卡邻学外+

C A P V T XXV. -

Q PrO MO D 0 D EL PHI AV/^.y IMPOS’/^1 T /^/IP E&

SVAS AD IN EVND VM A LIO VOD FOED VS INTER
PARTES, AD o VOD IADER TINI ACO VIESCERE
- NO N C VRA R VN T.

E. Sole immediate fubfequentis diei in medio polo, egregius Delphinmr

naturalis Dominus Vienenfis, qui ar&ta fànguinis affinitate di&to Ludouico Re
gi fuerat alligatus, cum duabus fuis galleis congruenter apparatis, cum quibus
verfus partes Turchenas cupiebat transfretare, eo, quia iuffu Apoftolico erat
Dux et Capitaneus exercitus Chriftianae gentis, et ad fticatum Venetorum appli .

cauit, et ibidem cum Venetis in multorum prolatione fermonum fertur protexiffe.

Sed ea, quae mutuo contulerunt, iudicio le&oris difpofuimus relinquere. Et fexto
Kal. Decembris fere hora proxima meridiei, praefatus Delphinus ex quirinali parte
portus cum di&tis fuis galeis fe adhaefit, et duos fuos fpeciales Legatos Iadertinis
delegauit, rogans inftanti(fime eosdem Iadertinor pro parte illius, cuius miffi fue
rant, quatuor aliquos ex difcretis Nobilibus Iadrae, ad praefentiam ipfius Delphini
debeant et velint transmittere, fub fiducia, quomodo conferent et ad inuicem
proponent illa, ad quae ciuitas libenti forte animo fe adhaerebit: cuius petitio
ni, et voluntati,ipfi Hadertini alacriter complacuerunt, duos Legatos, AndreamdeSlo
radis, Nicolaum Madii Galleli, quem in praefènti graphia recolimus nominaffe, de
ftinauerunt, et fa&a eft tregua illo die, quae vsque ad vefperarum tantum dura.
uit; et cum iidem Legati Iadertini confpe&tui ipfius Delphini fe manifeftaffent, ho
norem decentem impenderunt, quos ille iucunde fufcepit, et eisdem verbainhunc
explicauit tenorem.
+3 માં છ જ * છ + ૧ જ + 4 ના + 4 ++ માં છ છ જ ઝ +૪ ના ક્ષ
C A P V T XXVI.
ZVERBA DELPHIAVI AD LEGAT'0'S IAD MPAE
P. fedis Apololicae, et mandato, nos elegie in generalem Capitaneum fidei Ca
tholicae contra Turcos, et Paganos, cuius Imperiwm humiliter duximus acceptan
dum, copiofaque turba difpofita eft hoc faméfum et laudabile iter transfretare,adtamgran
de praemium accepturum, quod ipfi Apoftolicus, Deique Vicariur, vere poenitentibus et
confèffi, veniam cunétorum peccatorum ad diéfum vigium /? difponentium inflituit. Qya
re haec difcordia illorum Venetorum et veftri Iadertinorum redundat in validum detri.
mentum, appetentium tam altiffimum confequi meritum, et vt noffer acceffür ad ip/ar
partes magis fidei Chriftianae augeat beneficium falutis, poftulo, immo rogatu affe&uoff.
fimo precor coniun&ionem aliquam foederis, in qua partes eligere magis concupiuerit,
velle confeendere, cum nimis difcriminofa fint guerrae iudicia, tam animae, quam corpo
ris vituperabilia. Durum interim eft vobis contra potentiores arma leuare, cum grandit
pars orbis Venetorum fibiaceat Imperie, et vos rudes bellicofi magifteriis ad/alire in.
tentum imputo vos feliciter peruenire: quare hortor vniuerfos, et meis comfilii, et peti.
tionibus dignis affùefcere intendatis, vt benedi&ionis laudem ab omnibus acquirati.
-- - - CᎪPᎳᎢ
A.
 L J B E R P R IM W S. 687
蜂锋激略弹爱染姿旁洛桑旁叠效旁爱旁爱爱爱旁略旁弹弹蜂效激爱爱爱洛

C A P V T XXVII.
� E$P0 MW$ I 0 I A D E F T I N 0 ź » M AD D EL.
P Ꮋ I N Ꮴ M. --
-

uius fermonis feriem, praefati Ia

dertinorum Nuntii, confulte iuxta
eorum commiffionem plenarie in
tellexerunt: Tale reſponſumei
dem dederunt: Strenue Princeps,
et Inclyte Domine, dum erat Iader
tinis facultas cum Venetorum colle.
ètione foedera firmare, illi recuſan
do fpernebant. Sed, cum vrbs haec
Iadrae extitit tradita in proteéfione
liberalis et maturalis Domini Ludoui
ci Regis Vngarorum, cuius fanguine
vos participâtis : ne putent Veneti
- - sº *藝亂 --~~ Iadertinor eorum velle fübmitti domi
-
-

ºr
, ‫دخد‬. ...
‫عكفعاليات المعيشة‬ ºf ‫ستعسچﷺ‬ •rie ed hoc пециациат effèéfum

habebit, nifi prius $: ita et expreffa licentia illuflriffimi Regis noflri memorati ; nam
haec eff ciuitas non iam Iadertinorum, fed naturalis Domini, quam ipfi pollicitauimur,
dum nobis praefens conceditur, vita fubieéfa fidelitatis elegimus in perpetuum retinere, et
obfèruare. Sic per rogationes, immo potius hortationes moliti Principis nobis admitten
das, inualido huius ciuitatis cederet difcrimini, et in dedecus mo/lri Domini, componant
cum Felici Rege, illa, quae iufferit, executioni fient terminata. Sane vniuerfi et fingu
li, qui ab hac vrbe duxerunt originem inclytae perfonae, fé commendant propenfius, offè
runtque grata impendere, ac orando exorant, quatenus veftrum afpeéfum, fi gratia magni
tonantis augumenti praeſtabit, in veſtri reuerſione dignemini charis fidelibur notum propa
lare. Ad quorum petitionem fpopondit fé fa&turum, hortans eosdem Iadertinos
dile&iffimis fermonibus, vt fidelitatem, quam inceperant, conftantius obtineant,
cum talis herus fit ille, qui in fui prote&tione ipfos acceptauit, qui in multo maio
ri potentia, quam fit Venetorum, abundat. Ipfumque Delphinum honorifice pro
parte communitatis xeniauerunt, et accepto ab eo commeatu, inde abierunt: ille
ab his confinibus fecedens, fuum propofitum exequi cupiebat.

CAPVT
 688 AN O NY M I DE O B SI DI O N E I A D R E N S I

ж ж ж ж ж ж ж ж ж ~ ж ж ~ ж ж ж ж ж ж ж ж ~ ж ж ж ***
C A P V T XXVIII.
gyo MOD0 IA D E P T I N 1 LA VD,ABI LE C0M.
SIL I VM REN VER VNT, ET DE TRIVMPHO VENETO
R VM OB TENTO CASTRI S. COSMA E ET DA MIA
NI LA DRAE DISTRICTVS. , , , ,
- *> . . . º - f . ..
Tllud infortunium ex quo Iadertini tolerauerunt pro auida cupiditate, quam ty.
rones, et ille athleta iniquitatis Boymenfis Blu , potius
- ‘. .
. optaſſe quam tam'. gran
. .. ºf - * * * , , -" - - - - -

de obfequium fuo naturali impendere Domino plurimas laudandes prouifiones

pro republica fuftentanda, per quam rem fore commendata proponunt, qüas ,
nemo executioni ftuduit demandare, iuxta illud magiftri veritatis, dicunt, et non fasa
... ." . . - * . . . • *

ciunt, ftatuunt quamquam imbecille, qui

- -- - - -
nu㎜ue commoditatis praefidium prae-
- * ** * * *. ‫همراهه‬-.
.
ftare valeret in exilium deponi, ibidem moratuiuin vsque ad operis confümma.
tionem. Sed moti intuitu pietatis, et mifericordia, ab eorum propofito funt pe- .
- - - º * * tº . -* - - -

nitus reuocati, quod fi ipfi Iadertini prognotticationis fpeciem agnouiffènt,ipfum ,

fàlubre confilium non tam repente abieciffènt, immo totis viribus mente perduxif
fent Sed, dum horreum fonat legumine, futura in corde non praepontintur.
Sed ipfi Veneti omnem facultatem in agrum fpargunt, vt poffint eorum volunta
! -- " - - - - - - - - * ** ** t =

tem fini adhaerere. Conficiunt in quibusdam eorum nauigiis,quae latine nuncu- .

pare folent marana, machinas, quibus quarto nonas Decembris inchoant per ma.
re vrbem machinare, et domum aliquibus diebus reuolutis fuper fimilia nauigia
' fex trabuchos fabricauerunt, et cum his fuum officium coercebant, ex quo ergo
Capitaneus Venetorum gallearum oppidum S. Michaelis demittere, vbi Veneti crude.
liter fuerunt confli&ti, obtinere pluribus argumentis intentus nequiretur, fàltem
aliquo ingenio aliud oppidum, qui eft S. Cosmae et Damiani, arbitratus eft occu
pare.
Cum quadam no&e vnus ex Capitaneis, feu gubernatoribus di&i oppidib.
dram transfretaretur, et ſui ex ingenti infortunio manibus incideret aduerſario
rum, a quo conditiones caftri diligenter perfcrutatae funt, et confeftim iu(fit ali.
quas ex galleis parare, in quibus viros bellatores fere quingentos locare, et eos
in obfeffum di&ti caftri mane mandauit, clarefcenteque die, hoc eft II. Idus De.
cembris, di&ti Veneti parauerunt fe ad pugnam, et etiam ex oppofito aduerfarii,
ordinant acies hi, qui ex parte Venetorum affuerant, cingunt quaque ipfum op.
pidum, ia&tant immiffis, dirigunt fe verfus moenia eiusdem, grande damnum in.
ferunt obftantibus adulatoriis fermonibus, ac fi&titiis ac inftabilibus pollicitationibus
fpondent, vt caftrum liberum relinquatur, ad quas ipfi Iadertini nequaquam ad.
hibent fidem, fed ipfos cum crebrorum percuffione faxorum, et fàgittarum, in fiy.
gam repellunt, et illi frequentant iacere lapides cum eorum trabucho, quem ibi.
dem locauerant. Sed ex vtraque comitiua plurimi * fàucia feriunt. Sedipfi,
Veneti certamen exercendo, crebrando componunt ex fiebili magifterio quandºm
Catum ligneo laboratum artificio, quem ad moenia ipfius caftri protrahunt, inquo
homines murum eiusdem fodere procurant. Sed hoftes multo affumto cordis
. .) - - - vigo
 LIвв к вклмvs 689
vigore, quamplures crepidines in ipfum premunt, quam multosibidem latentes
lethali morbo cruentant, nec fecundario cum fimili ingenio accedere praefume
bant, arbitrantibusque praefatis испeri, quod ipfum cattrumillavirtus hominum
. obtinere non poterat, fuonaturaliefe (tuduerunt, et intentionifuae tribuere ef
tectum. Quosdam, qui magis cupiditatem auriamabant, quam tuae patriae
gloriam mundalem velle afferuare, ipfi Weneti coіпфuinauerunt, et reliquos fub
fiducia incolumes relaxare promiferunt. Еt quamdiuipfe partesinagonia vigi
lantes quidam ex cattro, qui iam (celus perpetratum executioni volebat finire, in
cauponato, vbifalernum ipfius oppidi conferuabatur, clam cum quibusdam Сое
nobitis ibidem repertisfe direxerunt, et ibi terramentis murum catricoeperunt
fodere, reliqui ex confortibus fuper moeniis exittentes, qui hoc etiam participa
bant facinore, vexillum effigiei S. Маrci ab inimicis afiumunt, et fuper aedificia
erigunt. Innocentes vero oppidiftupefatti amittunt vires, percutiunt pettora,
№mia amaritudine torqueri videntur, talem dolum et perditionem a fuis fa.
aam fore Quibus иeneti fiduciampolicitantes, duо Сattelani nobiles inimicis
donauerunt claues eiusdem cattri, quas aduerfarii gratanter fufceperunt, intrant
ca(trum, fi quibus obuiant infulanis, mucronemembra mutilant, et occidunt, Ipon
fionis cum fiducia minime recordantur, nulla mifericordia mouentur, vitra quam
quadraginta virosinfilanoslethali iau interimunt, illosqueduosСattelanos capti
uatos Venetias transmittunt Quorum vnum, aliquotempore retroatto, fanum ad
propria conducifecerunt; reliquum vsque ad executionem operis in duro carce
re cum reliquiscaptiuis vexauerunt. Stipendiarios oppidicum falute cuttodiunt,
Venetiasque captiuos deducunt. А meridie inchoauit pugna, et vsquead Solis
occatum terminauit. . " -

«зева ван внезавезенне инвен»зненннннннн»

- С А Р V т xxIх.
-

1) Е D 0 L 0 К Е 14 D EА ТИМО К ИМ 4 М19у10 N 19
casтки, вт коким оибрАм Растмокв, лс сом.
РЕcтто NE A LтER I и у у ТТСА ТТ.
I} Iadertini neminem fibi fidelem reperiunt, fuum infortunium апdiunt,
immenfo moerore configuntur. Sed tanta eft confolatio eorum pettoris na
turalis, quod,fi quid accidat fini(tri, minime recolunt. Iam ergo Iaderiniincho
ant fuas vires debilitare, certe eorum peccatis imminentibus, quoddam enim fce
lus horrendum fit diuulgatum, quod piratae Iadertini crudeliter commiferunt,qui
quarto nonas vltimi menfis, quosdam religione facra, qui dedicatifuerunt Ordinis
Praedicatorum Fratrum,in quodam (copuloinflarum ladrae reliquerunt,vitapa.
riter et corpore eos priuauerunt, eorumque gazasabitulerunt, Iadrатque trans
fretauerunt; in quos Iaderrini non iudicium promulgantes, de tanto et horribili
fcelere peripios homicidas patrato, fedex rei veritate res praedatas in publico
foro confenferunt venundari Sediuftifimus iudex digna vitione in ipfos homi
cidas profignault, quod aliquimorte carceris, aliquittu mucronis, aliquifuffoca
tione maris, et aliqui iniqua et pettilentiali nece, interierunt; et ex quo homo a
* - - V1a
69o а nоn у мi dе овsidione iа drensi

via reatitudinis fic recedit, tanto diuinum ab eo prolongatur praefidium: quot

ergoincommoda propteriptum facinus ladra, diuinopermittente iudicio, fuppor
tauit, quod ipfum cattrum, quod hottes ceperunt, non violenta manu, in quan
tum et grande damnum aduerfariis Iadertinis redundauit. Inde cibaris recenti
bustam efu сarnium, quam etiam meri liquore, crebro ladraalebatur, quibusnunc
priuationem patitur biparones portum falutis adueniebant; nunc quidem ar
aa via eis conceditur Immotimore praeuenti, ad locum illum accedere non
praefumunt, et quanto Venetifupereminentiorem affequuntur profperitatem, tan
to ipfiafperius contra hottes acuunt vires :

Сuftodes fpargunt notte arttius, ne viaus praebeatur inimicis Sed vt

ipis leuior habeaturcuftodia, alium ficatum vitra portum Iadrae extenfum ab
Есcle/ia S. Petri verfus Eccle/ian S Ioanni, fiti ad puntam procedendo a partetrans
uerfali plagae, quem vigefimo praefati mentis die fabricare inchoauerunt, in quo
ёiuos trabuchos confecerunt, qui vrbem aduerfariorum teterrime deua(tabant.
Vnum quidem fitum ex auftro, reliquum ex borea; quod fi Iadertini vires fuas
cum induftria affettatient, diffipare nil dubitant, quod ipfum radicitus effuditient,
tamen fanaiori confiliofe dipofuerunt, ne vulgustanto effet fubieaum difcrimi.
ni, potius hocincommodum tolerare (tuduerunt, nunciadrae duplicatur cuttodia,
arāatur callis appetentium pinguia in vrbeftabilire, vetatur obfefiis nullum ergo
auxilium fubuenire, nemo in vrbe timoris caufa praeuentus difponitur ingredi,
nunc extra transmeare, nunc Iadertiniefcisanimalium recentium priuantur, quam.
uis fapore aquatilium in fertilitate alantur. Теrribilia iudicia magni Tonantis
fuperipios obfefos irruerunt, cuius non extitit memoria, nam mutaturaer, aufter
regnat imbricus, plurimi tam infimates, quamМagnates ciuitaris, incurabili oppri.
muntur languore, fimulque vitaeuacuantur, nam ab exordio huius defcriptionis
vsque ad Quintilis proximasКalendas, ex collettioneciuitatisegregia progenievl.
tra ottigenarium numerum, tam parca accidentali, quam naturaliagonia huiusfe
culinumeratur defecifie, de quorum numero non excefit numerus bisdenarius,
qui gladio tuncoccubuerunt Ex infirmitatibus quidem infinita turba debitum
vniuerfae carnis perfoluit, horum autem qui morte accidentali migrauerunt, in
certa redditurveritas: fit moeroringensinter ciues,fere omnesNobiles mediocris
et magnatis poffibilitatis exittentes, elegica et lugubria induerunt veitimenta;
nuncite filium, nuncille fratrem, nunc reliquipatrem et propinquum fepeliunt,
quam multi doloristattufimilem tranfitum properabant: fit etiam defeaus,acpe
nuria fubtilium alimentorum appetentium morbo languido Nihilominus, tan
tus, actam intimus amor, ac Iaderrinorum fiducia erat praefixa, et in eorum men
tes (tabilitain Lиdouico ipforum Rege, quod tunc temporis potius eligerent, fame,
fiti, ac vita priuari, quam Wenerorum Principatuifubiugare fevelle.
 LIВЕR P R I М V S. - 691
498 3 3} & 3 & & & & & & & & & & & & 3 & 3 & 3 & 3 Х 3, 3; } *6+

. С А Р V Т XXX.
рE тклимPно, дием тир Еетим, нивrЕ
к им т рE о иорАМ ТRАВисно сомPEсто 1м оyo.
dам ма и ig i о ар реш, l а то ма rа n и м.

S} igitur obfidentes ladram, quae a Senioribus appellata eft Teronia, de die

in diem acriores cumulant contra hottes fuos vires, ad inferendam aduerfariis
grandiorem iacturam, et molettiam. Моnos ex illis nauigiis, de quibus (upra
recolimus tetigilie, quod Italici Maraпит nominant, fuper quo erant laborati tra
buchiin valle S. Iacobi iuxta portum locauerunt, cum quo continue ho(tium, ciui
tatem machinabant; fic quod a Veneti quatuor ex machinarum tattu ladertini
lapides trabuchorum fufcipiebant, nam fecus bos, et fecus arator intelligere dici
tur, et cum dista machina hoftibus non tam grandem iacturam inferre exi(tima
batur, qualem molettiam eisdem deducebant, putauerunt aduerfarii qualiter di
8tum nauigium pariter cum eius machina polient in fui vfum conuertere, toto ni
хu (tuduerunt. luierunt ab Architettoribus fabricari quandam catenamtigno
rum, fimilis confectionis prioris, fed compofitionis debilioris, qua expleta, ipfo
tertio decimo Кal Febr, nottis fecundae vigiliae et fub filentio, a di8ta Ecclefia S.
Iacobi abiptius ripa vsque adalteram partem portus re8to tramite incedendo, ver
fusciuitatem protenderunt, ipfamque in aequore figere mandauerunt, et eadem
hora fere quinque trabuchos ob defenfionem ipfius catenae tenfos verfusipfasgi
rauerunt, circaque tertiam vigiliam nottistenebrofae eiusdem Iadertini in quos.
dam eorum crapulis decore armigeratis, accum quadam magna gallea, in qua
conftrutta erant eminentifimapropugnacula, ad dietum Venetorum Маrатит, lo
catum in dicta calle S. Iacobi, audatter transfretauerunt, quas aduerfarii penes (e
concernentes, in multa cordis formidine funt occupati, plurima figna larium reli
quis Venerorum claffibus in valle magibrorum tunc congregatis, fecundum inter
eos fuerat decretum, propalauerunt. Intuens autem Petrи, Сifranus Generalis Ve
пetorum gallearum neceffitatem fuarum, iudit duas galleasin fubfidium fui naui
giitransfretare; et cum duae galleae ad praefatam catenam, et vitimam accefif.
(ent, tutum mare putabant nauigare, fed obitante catena, aedificio non finiuit.
Аtque ipfae machinae tenfae in ipfasgalleas crebrabantiattare, quae tremebun
dae et perterritae effettae, feltinanter ad comitiuas galleas redierunt, dittoque
Generali Capitaneoea, quae in via eisdem acciderant, ordinate indicauerunt; cui
Мarano obfefo per Iadertino, idem Capitaneus fe difponebateisdem praefidium
praeftare, cum catena obliciente, tum etiam trabuchorum iada accedere dubita
bant, fediam galea, et crapul. Iadrae ad clafiem магаті feadhaeferant, et ne
minem nautarum ibidem comperifie te(tificatur, eo, quod omnesaequori fe difpo
fuerant, quos mare crudeliter conglutinafie dicitur; et mane facto diluculo Veneri
iplosa mari haurierunt absque (piritu rationabili, quod naulgium ablatum pari
ter, et cum eius machina, in quo etiam multa carbaia, ampluftras, et perticas, nec
non alia opportuna et fuperabundantiain(trumenta repererunt, ipfi hottes inful
tando in fui portum conduxerunt. - - -

96 Ж ж Rrrr Iu
 692 АNoNумl pЕ oBSIDIoNЕ IADRENSI
Lucefcentevero proximo die, Iadertiniipiam catenam aftipite fregerunt,
ipfamque in ciuitatem pertraxerunt, et cum inimicorum machina, fabricata in
di8to Marano, hoftiumbaitidam oppoitam deuattabant; de cuius nauigi abitra
aione ille Capitaneus pariter cum patriotis (uperiatiuum dedecus eis per inimi.
cos forefactum afcribunt, in magna Spiritus angonia laborant, qualiter oppro
brium illatum mederi et vicifcipoffent. Мandauit (ex fuos angromagos furfum
ligneistegitabulis, itaglomerati, vtcoeliaerem minime intueri potient, pro
pter telorum et miffilium iadionem, ne remigatores exeis defettum aliquem
pati valuijsent, quod ita executioni extitit deduttum: nam Каl. XII. Februarii
diefere XIII, forinfeciaduenae, et (tipendiarii ladrae, qui auidi numismate ho.
ftium, praetereuntem, numerum trecenarium, tam egregiorum, quam
infimatum, Virorumque И.rbi, Teroniae in fui Collegio, ad conficienda
cum aduerfariis certamina, conduxerunt, vt faltem aliquem ex Маgna
tibus, vel mediocribus ciuibus, pofsent in manibus perdere inimicorum: fit
Иепerorum ibidem pottea abundantia quintupla parte, et cum dittae par.
tes mutuo fe mifcuffsent, cruentaliter (e hoftes ad inuicem deprimunt, Sed Ia.
dertinorum turbanon collettim, fed diftinaim certat, quibus malefici infan.
titime perfuadentibus, vt non diuiti et difperfi altercarentur, fed ad inuicem
feglomerarent, cumeomodo firmiorisfiabilitatis eise arbitretur; haec quidem
iniquifimi proditores zelo leuitatis confulebant, vt faciliusposent dolofumper.
ficere et terribile propofitum, ad quorum perfuationem, nuru permittente di.
uino, minime acquiefcere ituduerunt: non quidem credendum, quod peruer.
film intentum conciperepofsent, fed cafi et euentueisfic contigt nunc obtem
peraise Nam fi idem de Vrbe viciiim coadunatifuisent, prout morisch,
et vt regula et modus docer bellandi, nullus eorum ferefugam arripereva.
lerer, nec ad patriam tutus pofset accedere, quia in hoftium inciderer volunta.
tem. Atia funt haec penes Melam, in quo certamine quampurimi ex parte
corruerunt Venetorum, ex contrariis paucidimi, quamuis vnicus Nobilium
нmembratim extitit mutilatus,

338888333333333333333333333333333333343333333333;
СА Р V Т ХХХ.
САРГТидим рE TRтименPo и ENEтогzм
ОССА УПОМЕ СА ТЕМА Е.

()} crebrius fupereminentia Deitatis, quae fuper cunais coelefibus

et terrenis gubernat, et tenet Imperium, obcoecatiscrimine Нagellum dirae
afperitatis coniettat, уt perfida abietta calle, ad Solem iuftitiae properando fe.
Itinet Quia igitur ladra.quantam alto infettam (celere, vi iam Imperio huius
поitri opificii particulam monitrauimus, adhuc quidam in ipta maius vel aequa.
le Borendo viget, clicet illainiquifima inuidia fraternae gratiae, quae ofia de.
Пccat, et animam occidit Sed quanto ipfi Iaderrini commitrunt, tanto alti.
mus Satoreos grautoriconfibulat pondere, vt cognita vitione viagradiantur п.
tidima. Сum iam hora ottaua vigefimae tertiae nottis confummaflet Ianuarй
menfis, codem Anno Domini, Inditione, quibus fuperius defcriptimus, ие
7leff,
 LIВЕR P R I М V S. 693
пeri, qui cunetas filas vires eruttant,in hoftes, clam duos lеmbulosigne accen
fos a freto Eccle/iae S. Petri fabricati vltima portum cum rabiofo flatu venti (e
ptentrionalis, quieadem notte afНatuerat, verfus clafies inimicorum penes Vr
bem impulerunt. Quibus aduerfarii aufterrime aduerfantes, cum ipforumaaum
detexifient, vt Venerorum delerent intentum, et ipfos lеmbulos lympha ofufca
uerunt, fuosque anguiromagos fortiori coeperunt (tudio cu(todire; fequenti cla
refcenti dieipolo illa proterua incolarum conceptio, de qua paulifper intonaui
mus, per quosdam confortes, qui hac radice etiam participabant, illis, qui prae
fidebant regimini Ciuitatis, funt promulgata: nam ipfi fceleratores in equuleo
politi, proditionem, et tam grande facinus fic confefi funt, in praefentibus in
ftruimus, quod videlicet illam confpirationem iam fuperius in praecedenti capite
exprefiam fini adhaerere non potient commode, falten eo die, quo pugna foret
mota, ad catenam infringendam per Wenero, Ituduifient ac procurafient vnam
vel plures turres ladrae prodere ac defgnare in eorum manibus, quae fi ipfi
malefici compleuilient, vt memoratur, iuxta eorum (pontaneam loquelam munus
dignum ab eiserant percepturi, multifarie, multisque argumentis, Veneri ipfam
: vrbem conati funt fub eorum füppetere dominio, quam fi quauis via cepident,
. iuxta ipforum firmatam rationem, ordinationem, et (tatutum, omnisciuis, immo
фuilibet repertus in ipfa, fub crudelifuccumberet gladio. Sed laderrini, in quan
tum diuina permittebat gratia, potenter contraftabant, ipfosque maleficos fub du
ro detruferunt carcere. Deficiente quidem (exta hora ipfus vigefimi tertii diei,
Сapitaneus Venetarum galearum, cum nouem galeis mirabiliter praeparatis,
* quarum fexerant tabulis tectae, prout faepius exprefimus, accum quadam tur
relignea operata fabricatione in quodam carabolatofere cubitorum otto, quam
ItaliciВидит, feu Platum vocant Матиатит, praefixa verfus catenam ad infrin
: gendam ipfamfe direxit, quae quidem turris in ipfo Plato fabricata huius com
:
робtionis extitit confetta, nam ipfa turris a planta eiusdem vsque ad cacumen
commenfurando erat longitudo patiuum plurium quatuor, et quatuor propugna
culorum cum pauimento, vbi remitores remos potrahebant, nam in inferiori
pauimento, vbiconfidebant remitores, remigando vltra viri quindecim, fuper quo
eratpropugnaculum circumquaque contextum ligneis tabulis, diftans a primo
pafibus duobus, fex vel otto probi bellatores manentes, a planta pedis vsque
adverticem ferro et loricis decorati, et adhuc furfum iftos vltimum erat pro
pugnaculum, in quo erant fabricata moenia eminentis (tature, dittantia ab alio
vnico pafiu. Sex viri pugnatores, et probiores primis ibidem baliftrantes.
Sedinilopauimento infimo erat hotiolum quoddam, quod fecundum libitum
;
in ditto Carabo volentium aperiebatur, atque claudebatur, et cum Iaderrini Са
pitaneum inimicum ficexcellenter paratum confpicerent, ad didum accedere
catenam tubicula equeftris changit per vicos Ciuitatis, acintonat nola pro pugna,
et in multa animofitate mentis fagaciores in illa galea, quam Маrатит cum eius
trabucho fitum in valle S. Iacobi abftractum fuerat, fecundum quod narrafle reco
limus ad di8tam catenam ex oppofito inimicorum fe firmauerunt, et e contra
ho(tes accedunt multa miffilia, ac balitarum fagittas coniettant, vt aer lucidus
atraputabaturinfettus nube, machinat pars partem, ittusidum, non parfimoni
zant, multipartium corruunt vulnerati, iattant (extrabuchosin hoftes ladertino
3& Sk & Rr rr 2 ruт,
694 ANoNумI DE овSIDIoNE 1ADRENSI
гит, neminem attingerevalent, nititurille Platbus cum turri ad catenam appli
care, quemaduerfarii crebris fauciant iétibus, fit ibidem multa Venetoruт ftrages,
quia ipfe Platbus ex crebra imprefione aliquantulum retro fecefit, qui aliquan
tulum recreatus magna cladefe dipofuit audatter omni pauore humanae fragili.
tatis poftpoiito, ad dittam catenam feadhaft. -

Сui ladertini obiicere nitentes nequaquam valuerunt, et homines ipfius Рlа.

tbi graue pondus in ipfam iactauerunt, et catenis ferreis ipfam annodauerunt,
et cum gyraculis dirimerunt, et ad frerит S Iacobi vsque pertraxerunt, nunc
aperitur, et fit fpatiofus portus: quamuis hoftes Iadertini gemitu et doloreni.
mio turbati, difcurrunt, galeae testae peripfum infultando accendunt faces, tin
niunt multa genera muficorum inftrumentorum, afiumunt audaciam, viiefcunt
Iadertinorum probitates, de tam grandi obtento triumpho in maximotumultu per
portum remigant, denique quaedam ex eis ad quandam clafiem fe vertunt, et
reliquae ad duas inimicorum galeas, quas Iadertini in mari fubmergereconaban.
tur, vt tutiores ibidem permanerent, fed illaegaleae, quae ad dictam Clafiem fe
difpofuerunt, celeriter cupiunt ipfam cremari. Sed hoftes imponunt vires, ter
ribiliterinimicos impellunt multorum faxorum et telorum imprefiione, multiex
Venetorum populo cadunt lethaliter implagati, et ex contrariis fere nullus fpiri.
tus defectum pafus eit: fed plurimi crebra fagittarum iaёtatione percudi, et
tunceaedem galeae reliquis fuccurrendum, et vt fubfidium praeberent, transna.
tarunt Fit ibiagonia lethalifiima, exparte Venerorum grandem defe8tum gen.
tis patiuntur, tam hic, quam etiam ex meridionaliplaga Vrbis, qui confidentes de
illis proditoribus, et (tipendiariis incolis, eorum (pontionem effettui perdudam,
fubmoeniis, et turribus currebant, accum aduerfariis aufterrime certantcs, quos
Jaderrini ita fortifime plaga percufferunt, quod ibipluriminaturae debitum per.
}
foluerunt, quorum maleficorum carcerationis ipfi Veneri penitus ignorabant,
Тunc quidem omnes Venerorum galeae, quae furfum tetiae fuerant, verfusga
leam inimicorum rogum porrigunt, vt confumtae nihil damni patiantur; extitit
tuncibidem pe(tifer defectus Venetoruт, opponunt fe anguiromagi Weneroruт,
faepidimis mutatim fauciis inficiunt ladertino, fit murmur iaaus lapidum, fit
etiam vtrarumque partium crebris omiffio (pingardorum et aliorum bellicorum
intrumentorum, et ex hac, et illa parte conantes Venetiani perficere id, quod
cupiebant, cum multa munitione gentis a portu recefierunt, adhuccraftino pate
faciente die hora nona, atque (exto exeunte die Ianuarii, ibidem extitit agon oc
catione angromagorum Iadrae, et taliter Veneris folutis, quod materiam pugnan
di . . . non habuerunt vlterius de abitrattione claffium, et ipfarum crematione,
et cum Weneri iplas Iaderrinorum galeas in fui vfum conuertere non valuerunt,
verfus quamdam clafiem, de qua fuperius propalauimus, remigauerunt, et
ibifponte Iaderrini propter difcriminofum eorum certamen contenferunt ipfam
ab eorumportuauferre. Amiititaque idem Capitaтеи, Рети, с: rапия, et alter
battidae, Marcus luftiniano, gentis eorum plusquam centum, ex contrariis mi.
пus fex, fed abundabilis copia fauciatorum, .
+ё383}- k +$333}- - -

«ж»
САРVТ
 L I В Е R P R I М V S. 695
63 х 63 3 63 3 69 3 63 х 63 х 63 х 63 3 653
- С А Р V Т ХХХ II.
1) E .0 и 0p4м ТА ГИТМР НО, .0 и Ем 141) ЕМ? Т1.
М1 овтIN и Еким т DE о и Ар Ам тикRI LA вокАтА IN
D ИОВ WS PLАТНIS мАмтилмs -

Р} ergo Iaderrini illud obitaculum catenae defenfare nequiuerunt, acer

bo moleftati dolore, fed ipta turbatione non diu perdurante, pro eo, quod
fortioribus magifteriis, et propugnaculis, Vrbem ftuduerunt munire, con
feceruntque, vt diximus, plusquam XV. trabuchos in vallatione ciuitatis,
architettant multos (pingardos in gyro ciuitatis, vbi flebilioris appare
bat virtutis; eminentifiima fabricauerunt aedificia, quae Veneti procuran
tes eorum machinis in ruinam praecipitare. Sed ab attris facultas eis non
fuit concelia. Itemillifraudolentes menfe exeunte iam quanto dignum praemi
um eorum exigentibus meritis tolerauerunt, et in faftigium quinque turrium Ia
drae fundatarum ex Auftro eis extiterunt furiales fabricatae, in quibusdifiun8tim
crudeliter funt interfetti, concernentes ad fimile propofitum quisquam praefu- .
mere non temtauerunt. Аcceffit in Capitanatus officio Idus III. Februarii
Petrus de Сanali praedi8tus, loco Marci lи/tiniani, qui Generalis Capitaneus erat
exercitus terreftris, parant obfidentes plurimas cymbas, quibus per portum dis
currunt, inimicis molettiam inferendo, pars partem vulneribus fauciat: nam,
cum quodam II, Idus Februariimenis multi Plathi Mantuani damnum hotibus
exhiberent, inter quos duo erant principaliores caeteris. Inter hos duos vnus
extitic fic confettus, quod ip[um tabulae ex omnibus partibus cingebant altifii
mae, quod cuiuscumque generationis fagittae detrimentumremigatoribusaliquod
non poterant praeftare; fed quia carabus feu суmba erat ille Mantuanus Рlа
thus, in quo con(trutta erat turris, quae a portu ladrae dirimebat catenam, quae
adhuc non cefabat inimicis anguftiam praebere. Таndem hic carabus ad qui.
rinalem Vrbis partem fe traxit iuxta, inmo praeteriens fagulas, accedensque pe
nes quasdam communes laternas, caufaeas comburendi, fed cum ite Plathus
vellet in Pelagum fe dirigere, nec valuit fatis, remigabant in abiendo. Sed Sa
gulare, in quo erat congradatus et confixus, recedere non finebat. Еt quanto
plus putabant in pelagus fe trahere, tanto afinius Vrbi e applicabant; intuen.
tes haecho(tes tam grande diuinum prodigium, fumtis necetiariis armis, cele
ripafiu illucproperant, et in aequore vsque ad vmbilicum fic ponderoffe dis
ponebant debellando viriliter ipfum carabum. Аtilli hottiliter tuebantur, de
nique copiofa turba ciuitatis fuis fauorem impendere eftegrefia, et quamdiu fic
mutuo partes certantes, vita et quaedam mulier armata vsque ad femora in
mari fita, et in potentia duorum lacertorum remum gubernatoris violenter eri
рuide Deinde remigatores videntes, fpiritu deficere videbantur, fi quis melius
poterat, in magna prefiura in mare (aliebat, quinque exipfistransnataruntadre.
liquas cymbas, quae aliquantulum longius diftabant. Vnusque formofiafpettus
iuuenis, qui ibi in ditto Platho repertus extitit, qui poitulans ne interimeretur,
fed 1aderrini nulla verfi compatione, lethaliter fuit interfectus; fed diu hicagon
interinimicos altercabatur, nullus angromagus Venetorum forfan pauore perter
Кrrr 3 riti
696 А NОN У МI DЕ ОВSID1О N ЕЛАГ) RENSI

riti praeidium aliquod praebere curabatur, fic quod omnes reliqui in ditto cara
bo exiftentesmarifuntconglutinati, quierant numero vitro duouiceni, viriomnes
natione Wenetoruт, ipfumque carabum cum dieta turri ipf ciuitatem, et iuxta
moenia vrbis deduxerunt, vociferantibus quibusdam fuper moeniis ciuitatis ali
quibus de inimicis ad Melian caufa offentionis aduenientibus, ignorantibus ipfo
rum confittiones, ас dicentibus quod fettinarent ad defenfandam eorum turrim,
quae nunc viriliter captata eit. Illiautem putantes, quod aliquis occupatiet ali
фuam ex turribus ladrae, eorum nomine accelerauerunt, nec dato refponfo, adfti
catum, ibidemque expofuerunt ficut putauerant intellexife. Оmnes iufu Са
pitanei de Battidainfurgunt, ad arma feftinanter verfus vrbem fe dirigunt cum
fcalis, infpicientes, quae illarum effet turris, quaecaptaputabatur, necinueniebant;
tunc Iadertini, cum hottem (entiunt propeciuitatem appropinquare, fuper muros
a(cendunt, multo cruore Veneto, vulnerant, qui ibidem plurimi femiuiui reli8і
funt, qui voluntatem vllius fimilem non habuerunt: et adueniente die nono Кal.
Februarii menis, quidam decorustrabuchus fabricatus in cyтerberio & Chryagami
Jadrae propter ineptitudinem magi(trorum pertica cum brachiis in terram deue
nit, et ruptus; fed aliquibus modo retroattis diebus extitit reparatus, et die pen
ultimo Februarii Маrіти: Faletro, Venerus, aduenit in obfefium Iadrae, Capitaneus
nouem galearum, nihilominus Perrus Cifrano eгat Generalis Capita
neus maior.

Еxplicit liber Primus.

саж сажеф жезжая жез ж важоаж сожаф» со
а n о n у м i

Dв овSIрпом в I АрквNsг
l i в е r s е с v n d v s.
nduite vos armatura Dei,vt poffitis (tare aduerfusinfidias Diaboli, vaseleaio.
nis Paulusadillam turbamЕpheiorum,adquam tam grandem gerebatcha
ritatem, vt afiumentes arma coelettia, quae funt (cutum, Iorica, et galea, per
Фuae doloitates diabolicae protinus fugam arripiunt Sic affettatione cordisim
buebat, per (cutum et fides Chrifti, per loricam laudabiles virtutes, et per ga
leam diuinum eloquium, exponere poffumus Sed ipfeDoaorgentium ad quem
Фue, imperium fub quodam correctionis velamento ad euitandam huius orbisan
guitiam, fapientistime dogmatizando, alloquitur. Sume gitur tibi Iadertinarum
vrbs illatria arma coeletia, et verfutias, acintidiasinimici diaboli, Фui duplex di
citur Мorfcellus, filperare valebis, et de omnibus anguftiis et tribulationibus li.
berata permanebis. Тuis holtibus antiquo pariteret diabolus, qui tam diuteat.
fixit, Veneticus recitatur populus. Sit quippetuum proprium (cutum in tuo
oreveritas virtuoia, fit etiam tua lorica in peaore et iecore praefixa commenda
bilis charitas, atque tua fit galea in capite tabilita humilitas benigna. Еt histri
bus virtutibus tuapeltiferatria vitia procul remouebis. Еt tuihottisinimicitiam
пlbiprotinuscurabis, per cutum fubiunges verbainania, et mendaciola, perio.
ricam
 LIBER SEC V N DVS. 697
ricam confummabis damnabilem inuidiam, per galeam, quae eft tegtmentum ca
pitis, foetibilem praecipitabis fuperbiam, et eris vi&rix tibi dimicantibus, immo
dimicantes praeualebis.
B##@##$##$##$##$#3855365&#6553656385&#SSE3S9E3S9E3@g#@##@g3@g3@$#$3$#@#3G

C A P W T I.
DE INAESTIMABILI C0NS0LATI0NE IADER.
TINOR ΥΜ DΕ S VSC ΕΡΤΙΟΝΕ RΕGΑΙ Ι WΑΜ
LI TTERAR V M.

A nno Incarnationis Iefu Chrifti MCCCXLVI. Indi&ione XIV. vigefima fexta

die Martii menfis, Ludouicus Rex fuos fideles Iadertinos fua quadam Epi
ftola duxit vifitare, cuius feries huius erat continentiae:

米顺米米米米米米米兴米米米米米米米米米米米米米米米米米冷
C A P V T II. -

T E N0 P E PI S T 0 L A E P E G I S.
I" Dei gratia Rex Vngariae, fidelibus fùis, Iudicibus, Reéforibus, Confilio, et
Communi ciuitatis Iadrae, falutem, et gratiam plenam. Nouerit Veflrae Commu
nitatis fidelitas, Nobiles viror, Ene de Fanfgnis, Paulum de Grubogna, et Francifeum de
Georgio, Ambafeiatores et confocios vefiros, fimul cum literis veftris traétabiliter et fauo
rabiliter recepiffe, Ambafciatamque et Legationes veftras plenius audiendi intellexiffe,
quor fi perfaioveirae Communitatii fidelitatii fic prouidimu, refpondere. Petente, et
exhortantes, vt in ipfa fidelitate nobis et facrae Coronae impenfa, et vt firmiter credimus
impendenda, conftantes fitis, viriliterque perfeuerare velitis, et ftudeatis. Nos enim
praefentibus promittimus, Communitatem veftram, eontra vorinfùltantes, et rebellantes, cum
gente noftra, et pro potentia noftra, vos defenfabimus è protegemus. At ipfi in proxi
mo, quo commodius poterimus, contra veftros aemulos, propria perfona, ob defenfionem ve
/ri, Deo coadiuuante, properabimus ; medio tempore, quotiens neceffe fuerit, de veftro
Aatu, liberatione, et per nuntior, vt exinde certius inftruamur, Nos opportunius infor
mare velitis, tamen praeter hoc, flatum Communitatis veftrae nunquam de Secretario cor
diu no/lri excidere dubhetis. Data in Viff grad in Fefto S. Sylueftri PP. MCCCXLV.

Et perueniente die, quando Romani celebrabant Kal. V. Aprilis, Iadertini

duas Epiftolas benigniffimi tenoris deuotiffime fufceperunt, quas eorum me
moratus Rex ipfis transmiferat; quarum vnius tenor confimilis erat Epiftolae pau
11per iam recitatae, munita fecretoRegis cereo Sigillo, vltima erat munitaMarga
retha Regis et figillo cereo. In cuius circumferentia erant litterae ex fculptura
Impreffae, dicentes: Ludouicus, Dei gratia, Vngariae, Dalmatiae, Croatiae, Ramae,
Seruiae, Galliciae, Lodomeriaeque Rex. huius talis erat tenor:
* 岑 次
次
ΟΑΡ VΤ
 698 AN oN Y MI I DE O B S I DI O N E I A DR E N S I
| »‫ه» وه» وه‬x »‫ژه» «ه» «ه» وه» «ه» «ه» وه» وه» وه» وه‬ <=} {e}.

* ... - C A P V T III.
ALIys TENOR EPISTOLARrM REGALIYM
L. Dei gratia Rex Vngariae, Suis Reáoribus, Confilio, et Communi ciuitatis
Iadrae, falutem, et gratiam plenam. Grater vobis referimus de fincera fidelitate,
quam Domino Regi genitori noftro piae memoriae, et ante hoc Dominis Regibus praede
deffóribus noflris, et confequenter noftro nobis cum ðufione fanguinum, et multis periculis
veflris, obferuaffis ; pro quibus magnis fidelitatibus veflris Regalem gratiam, et dileäio
mem, condigne meruiffis: et petimus, vt ipfàm laudabilem fidelitatem veftram, quam mul.
to tempore tenuiflis, et diu feruaflis, modo in fine non violetis, et gloriofa veftra meritanon
perdatis, fedviriliter Venetis, no/lris et veftris inimicis, refiftatis, et fùbdere non debeatir,
nam nos id, quod per priores literas noftras vobis promifimus, totaliter et omnino adim
plebimus, immo propenfius adimplere curabimus. Ecce etenim cum tota potentia noftra
parati fùmus, fine omni mora perfonaliter procedimus, et vos de omnibus anguftiis et tri
bulationibus veflris liberabimus, et liberatos Regali dile&ione profèquemur Domino, adiu
uante ; et certi fitis, quod triffitia veftra in gaudium conuertetur, altiffimi gratia fuffra
gante. Data Budae die III. menfis Martii.
Grandi confolatione fideles fufcipiunt ipfàs literas, ac multa cordis affe&io
ne pro Regis fàlute Deum piis deprecantur orationibus, et tantas preces pro in
columitate ipfius apud excelfum fuperum fundunt, quod Praeful, et Antiftes ciui
tatis, rogatu nobilioris populi, et nobiliffimas orationes inftituit, prima videlicet fé
creta, et poft Communionem iubens quibuscumque myfticum offerentibus fàcri.
ficium vinculo anathematis quotidie, tam feriato, quam non feriato die, humiliter
in miffàrum officio pio ore explicare, quae omnia alacriter perficiebantur.
委SSで2GSé号SSéaGSで｡SSｰGSé｡GSで羽SSで羽○ｰ羽SS?*羽SSで2SSを注○さ羽GSで注ぐSｰヨｰS9うSSをヨｰSを羽Séう●●

º C A P V T IV.

r
groMODo PrENETI PARANT SIBI NECESSÆ
RIA A D DE BELLAND VM VRB EM IA DRA E.

um Veneti veraciter intellexiffènt, Regem prote&ioni fuae Iadertinos affumfif.

fe, et eorum petitionem fàtagebat adimplere, nec non fuis tyronibus et fùb
ditis imperaffèt, parare vi&tui neceffària, pro transmeatione defenfàtionis aduerfo
rum, vt iam fàepius notauimus, cum quibus et ipfe Rex perfonaliter erat accef.
furus eorfum: contra ciuitatem fatagebant altioribus et plus imminentibus funda
re propugnaculis, et turribus, ac eam cingi muro caemento linito, a boreali qui.
dem parte turres ligneae feu decem propugnacula, ab auftrali totidem. Sed ex
orientali plaga erant numero quatuordecim, et a parte Quirinali inane, nullaque
fortilicia ab hac plaga erant inftru&a, ex eo, quod illic'tùti fore ipfi Veneti repu
tabantur, propter ipforum claffes, et galeas,quae ibi continue applicabant, et fibi
portum eligebant: nam fi euentu eos contigiffèt, et nimia oppreffione effent hofti.
um confli&ti, feu aliquorum non poffè refiftere potentiae, eorum erat meditamen,
in diétas claffes fugam arripere, et inimicorum fugam euadere; fabricare iubent
quae.
 -

LIввк s в сумрvs 699

quaedam altidima aedificia turrium, et cathorum, lignea veruftate compofitorum,
фuibus ipfis Iadertini, minantibuseos debere cum illa impugnari. Sedex hoc
nullum bottes genus fortitudinis fumentes, fed (emper fperabant de Regis fauore,
} et eorum futuro remedio, quamuisipia aedificia fruftrafint laborata, cum nullum
hottibus praetitit detrimentum, nec cum ea pugnare auf funt, nec Veneticonan
tur durioribus affici doloribus, cum decem et feptem trabuchisciuitatem deua
(tabant. - - -

Nam quodam die Nonas Арrilis menfis, cum illo magno trabucho confetto
in feptentrione battidae faeuioris ia8tare non ceflarent, diuina concedente pietate,
in terram praecipitauit. Еteodem die bis duae naues maximae trium tettorum,
quibus vrbs ladrae debebat impugnari, caufa conficiendi fuper eas ingeniorum
aedificia in (copulo mali confilii applicarunt. Quas hottes infpicientes deride
bant, confidentes in praefidio diuinifolii, quodeisdem erat concefurus. Parant
et Veneti, tam in aequore, quam in terra, propugnacula, iubent tertioIdus Apri
Iis, vitraque quinquaginta Plathos Маntuanos in obfefium ciuitatis peruenire, et
tertio Май Кal grande extitit ho(tium in (ticato exactum, per quodilla aedificia
miri decoris, de quibus in huius Capitulo tetigimus, extraxerunt verfus vrbem
ip(am deducendo hac intentione, vt inimici terrore compuncti ad aliquem attum
foederis poientinclinare. Ouorum verfutias ac doloitatesholtes intelligentes,
conftantiores in Regis fidelitate permanebant: nam illa aedificia erant duae maxi
mae turres trium pugnarum,fuftentans quilibet bina vehicula etexcelfa, aiuderat
hocingenium, vnus cattus ligneus fatis debiliserat confe8tionis, quem machinae
Iadrae faepius iaStando penetrabant, in quo erat con(trutta quaedam eminens
turris, duorum propugnaculorum, ipfam duae maximae carrucae (upportabant,
in infimitate eius erar quoddam longisfimum tignum, quomoenia iuxta aduerfa
riorum affertionem erant funditus praecipitatura, et vltimo erant duae ingentes
rotae, fuitentantes quendam prolixiffimum pontem, quem hottes ad moenia ciui.
:
tatis dicebant appodiare, vt podent per murum difcurrere, et ibidem cum ipfis
pugnare; plurima quidem aliategimenta, timore percuffionis fagittarum, a ditto
(ticato extraxerunt. Сonficiunt et duos trabuchos poiitos ex boreali partёЕсcle
fiaeS. Iacobi, vitra portum fundatos, quibus diu no8tuque dittam vrbem nonce{
fando machinabant, multa quidem habitacula in valle magi(trorum (tipendiaticon
:
ftruxerunt, et tam ifti, quam omnes qui in obfefium erant ciuitatis, cum quibus
erat, ipta bellanda erant, homines vitra viginti quinque millia, exceptis illis, quia
remotis partibus venerant, audientes, quod vrbs agone Venetianiserat concul
canda. -

жжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжж
С А Р V Т V.
диоморо НО УТЕ,У Ритмикеимт 14pF4м
Асом.Е cАРЕкE, IN о ио IADER TINI РRА E ИА

Lиккимт - -

S" cum иeneri nec ad latusitud, necad eorum libitum Iadertinos inclinare
valuident, conati funt totis viribus eos faltem pugna poНе capere; fed
Эk k}; Ssss hanc
 7oo аnоny мi dе овsidionе iadriensi

hanc gratiam meruerunt acceptare. Die Martis XVI. Маii mentis, anno Chri
(tiМСССXLVI. Indittione XIV. experti funt ipfam vrbem belo capere polfe,
graue et alperrimum eiintuierunt certamen. Еrantibi naues illae, de quibus
iaminpraefcripto Capitulo commemorauimus, numeroquatuor, in quaque earum
plus quam trecenti bellatores, conftruttus in ipfarumqualibet vnus prolixus pons,
ligneo artificio et decore laboratus, amplus cubitorum ferefex, qui in infimitate
puppi roboratus per fuperficiem proris extrinfecus vitra viginti duatuor patiuum
egrediebatur, ipfeque pons ad eius tutelam cum pluribus funibus ad malumna
uiserat connexus, in quo etiam ponte eminentia erant propugnacula confecta, in
duo homines viriliter exercebant, et in cacumine feu faftigio ipforum malorum
clafium erant laborata quaedam bellula capacia hominum pugnatorum circa qua
tuor, qui faxorum et emiffione telorum Iadertino, acriter imprimebant, atque ex
illis quinquaginta Plathis Маntuanis viginti commodiores elegerunt, et in vno
duoque eorum confecerunt fimiles pontes, fed minoris prolixitatis, nauium com
pofuerunt etiam inaeftimabilis pulcritudinis quandam radam, quam Iialici nuncu
pant Madiuт, feu Cafiram, in quaerant (tabilita quaedam lignea, et ingens turris,
ex qua procedebat maximus pons vitra cubitorum fexaginta, nec non aptaruntin
duobus ex praedittisРlathis ad inuicem firmiter connexis vnicam turrim eminen
tis (taturae, fed minoris altitudinis cubitis duobus, turris ladrae fitae in angulo ad
babbasadhuc, et reftabant ipfis coaptare propugnacula in malis eorumgalearum,
et Plathorum reliquorum, quae fimiliter confici mandauerunt; quibus omnibus
fupra didis ingeniis di8tam vrbem Iadertinorum fic arte debellare et abforbere
foliciti (unt. Quis ergo tanta effet fundatus audacia, quistanto effet humano
praecinttus vigore, qui contemneret tam difcriminofa indicia, et in geftisantiquо
rum Hittoriographorum minime reperibilia, quod fiprudentifimi Samfonis vte
retur virtute, et Alexandrifapientifimi experiretur induftriam,ac (trenuiffimi Не
8toris polleret audacia, quis extafi et (tupore mentis fertiliter non abundaret. Im
mo potius relittis rebus humanis ad excella aethera non conuolaret: quod fin
fortunium ipfos Iadertinor potentiae ho(tium nоn obfiftere poffeconduxifet, nul
Ius ibidem adinuentus per (patium vnius naturalis diei vitam pacifice poffiderer,
.quin fruitatim artus tam Мagnatum quam Infimatum canibus ventilandoia8ta
rent Sedilla pretiofa diuina praefcientia, quae populum Ifraeliticum manufor
tiet robuftaatyrannica Regis Pharaonis feruitute nube perlucida per ficcitatem
maris rubri mirabiliter eduxit, ficipfa ladertinis fuae melliduae myrrhae infundit
-
vberiorem gratiam. }

Sed vt breuiter expediamus id, quod cepimus, memoratus Petrus capita.

пси; acies maris ordinauit V. monos ex praefatis quatuor maioribus claffibuscum
pontibus a parte Magni Caftri imperauit (tatuere, aliam ex boreali plagaianuae
S. Demetrii, iuxta portum, tertiam penes ianuam portus S. Маriae, et vltimam
in Аrfanam; verum vnum ex praenominatis Plathis cum ponte ad portunculam
exparte borealiyrbis fitam iuffit pugnare, aliam verfus ianuam campi vocatam,
et mediam ipfamiuxta angulum borealem ciuitatis prope monafterium Domina
rum S. Nicolai mandauit altercari: reliqui vero Plathicum pontibus, fi qui apti
us poterunt, commodiorem tibi eligerent locum ad inferendaminimicisaiperio
rem pugnam et molettiam, et cum omnibus galeis, quae erant numerotriginta
fex,
 } Lтв вк s всvм рvs 7ог

fex, vel paulo minus, et aliis plathis mandauit cingi ciuitatem.

Еt fub his omni.
bus pontibus totum portum innumerabilis copia bellatorum virorum occupaue.
rat, nam alicubierant acies in tribus millibus hominum in cuneo, alibi in maiori
numero, et alibi in multo pluri. Quorum aliqui murum fodebant, aliqui picula
baliftrarum tam monofpedis, quam duobus, et giraculorum arcuum et fpingarda
rum acaliarum fpecierum bellicarum armorum in holtes profiliebant, et aliqui
lare ianuas cunctis quierant intrinfecus commentato muto fufulto cremare fre.
quentabant, et in tantum pontes magnarum claffium, et aliquorumplathorum ре
nes littus verfus moenia fe adhaeferant, qui eorum pontes V. nauium altitudinem
Iadertinorum aedificiorum excedebant, quierant menfurae vitra pafus duode
cim, quibus laderini infpettis non territi valdefunt, fed in multa animotitate
vultu iucundo ad eorum tuendam patriam viriliter fuper fua afcendunt aedificia,
audatter pugnant hottes obfeforum, nemini parcunt impreffione i6tuum crebro
rum, cruenter eos регcutiunt, multorum miffilium perculione recentes faepius
a[iumunt bellatores, nuncittos, nuncillos eligunt aptiores, fedex Iadertinorum
hi, qui inchoatione affitterant, terribiliora tolerarunt vulnera, folum efcis hor
tantes carnium dulcedine potant crebris delettabili, et fapida potatione, et inua
lefcentesiploagone per horam tertiarum particula pontisillius quartae clafisap
plicatur in artanam, in quovltima otto homines fimulimpugnabanthoftes in hu
mum praecipitauit, ipfosquebellatores fecum in terram deduxit femiuiuos, quos
hottes poft folis occaium repererunt interfettos; et ficut idem pons, qui cunais
erat eminentior prorius nimia excedebat longitudine inimicorum propugnacula,
fic nuncnimia deficiebat breuitate, ibique alleuiatum extitit illud certamen, (ed
in reliquispartibus magis continue augmentabatur, praecipue fupra ianuam S.
Мariae fic nominatae; illic pars parti i8tusnon breuiabat, plurimi ex Venetis fau
ciati, tam fagittarum, quam lapidum adhaefone deficiebant; mutant illic in naui
commodiores ad certamen, et plurimi accedentes Spiritus defettum patiuntur,
tunc aduerfarii maiores fufcipiunt vires, afpicientes, fic Veneror mortaliter deficе
reia&tant ifti, et illiolas calce infertas fundunt Iaderrini vafa fordidatabe, et foe
tibili (tercore, quod aduerfario ex fuaui aromate per antiphrafim reprimunt,
omniaque illorum arma coinquinando depingunt; et quanto altius Titan polum
circuibat, tanto partes ad inuicem afperius flas vibrabantlanceas, tum иenetfin.
choant, et plus conantur murum ciuitatis fodere, quos hoftes terribiliter ex moe
niis cum faxis percutiunt. Ne Veneti frequentant oftia vrbis comburere, quos
Iadertiniaccurate vulnerant, necadhaerent muro altifiimas (calas, quas ladertini
*
in abyfium praecipitant Extitittalistumultusillorum, qui fubitoponte inter.
}
ram de(cenderent, vbierant viri propetria millia, quitonitruum excelf poli ex
-

cedere credebantur; fundauerant quidem Iadertini fuper domos (piritualium

perfomarum eorum aedificia, vt nauium partestamen attingendo plus laborarent,
fit et dira (trages per clafiis pugnantis penes cattrum, quae potentifimos non au
dent tolerare iaus, girauit proram, et ibidem prope horam nonam pugna
quieuit. - -

- Sedmirabilius agonizant Veneti in prima acie nauis S. Demetrii, faga

cioresibiinfurgunt, minantur verbis, fediaculorum coniettatione non parcunt,
multosque illic ex Iaderrinis vulnerant, et in tantum fuperant, quod nii tunc се.
3 & 36 Ssss 2 lerius
702 ANONYMI DE OBSIDIONE IAD RENSI

lerius aliquale fuffragium effet eis prae(tatum, vel grandem copiam fuae amitte
* bat gentis, vel aedificium in manibus incideret inimicorum. Sed hi qui ex par
te Iadertinorum recentiores aduenerant, pergunt audaci animo, et multa ani
mofitate cordis bellant, qui illos, qui fub muro ciuitatis, caufà fodiendi ipfum,
venerant, acriter confringunt, multos vulnerant, et interficiunt. Acerbius enim
Iadertini tolerabant fupplicium ab illis, qui in faftigiis malorum pugnabant, tam
crebrium iaculorum et emiffione telorum, ncc non ingentium lapidum emiffione
que caeterorum, qui ad reliquas certabant partes, fed Spiritus Sancti virtute
mirabiliter obiiciebant, nec reliquos finebant ire moenia violare. Extitit adhuc
impius agon ad particulam borealem vrbis Iadrae, vbi vnus ex Plathis cum pon
te bellum exercebat. Veneti facibus accenfis, omni abie&a formidine verfus ip
fum hoftiolum caufâ id igne confumere faepius fe difponebant; quos hoftes ita
viriliter flagellarunt, quod quamplures absque fpiritu in campum fe profterne
bant. Ex Iadertinis et ibidem multi arduis vulneribus funt occupati, fed alii eo
rum fupplebant defe&um, licet pauci. Altercantur etiam mirabiliter illi, qui
intus, et fub illa rada extiterant, ex quibus ingens copia deficitur, ad portam
autem campi, de qua iam in hoc capite praelibauimus cum illo ponte plurimi ex
partium gente fuerunt lethaliter vulnerati. Idem Veneti ampliarunt virtutes, et
cum quodam Catto ligneo debilis naturae confe&to ad ipfam ianuam fe protraxe
runt, vt eam combuerent, vel forfan funditus euerterent: fed ita eos inimici a
moeniis horribilum faxorum et fpingardorum ac baliftarum ia&tatione percutiunt,
quod multi intereunt, ac ipfum Cattum in infinitas partes diruperunt, et hos,
qui intro fe clauferant, mortaliter occiderunt; ibique Veneti innumerabilem
fui populi reliquerunt partem. Sed ipfa excelfa turris Venetorum in ipfis binis
fabricata Plathis, cupiens et putans excedere cacumen turris Iadrae aedificatae
in angulo ad Babbas, quae Saulare tranfiens, formidans iuxta eam accedere, in
de receffit, et ex eo quod ipfa turris ladrae circa cubitos eorum altitudine illam
inimicorum excedebat, coepit per equos huc et illuc difcurrere, inimicos mo
leftando, necubi fibi aptum locum reperiebat. Oppugnabatur eadem vrbs,
et ex auftrali plaga ipfius folum cum baliftis, fpingardis, et arcubus, modicos
ex hoftibus feriunt, tamen quidam cum fcalis putabant moenia fcandere, quos
Iadertini taliter opprefferunt, quod reliqui territi ad fimile opus non accedebant,
et easdem fcalas ibi reliquiffè narrantur. Nunc certant crudeliter hoftes a qua
que parte, grandem inter fee effundunt fanguinem, nullam miericordiam con
fpiciunt, nemini parcunt, quos poffunt, terribili nece fubmittunt. Ia&tant no
biliter feptem machinae Iadertinorum in hoftes, fed laudabilius tangunt inimicos,
teftimonium reddebatur folum ex trabuchorum ta&u, hoc die plures, quam
ſexaginta ex Venetorum turba ad ſuperna convolaſſe, et quanto ipſum certamen
verſus ſolis occaſum procedebat, tanto Veneti maius ſuſtinebant conflictum, et,
cum iam fol minabatur fuam lucem claudere, illa maior compa&a pugna, de
qua iam fàepius, et in praefènti fàrcafmos memoratu caepiffet clangere, dehor
tando hoftes omnes. Aduerfàrii Iadertinorum feffi, et nimio labore occupati ip
fum fonitum audientes, fugam in claffes et galeas coeperunt arripere, nemi
ne perfequente intrant. Confli&ti in Carabos tanta celeritate, quod multa eo
rum aedificia, nec non et arma ibidem reliquerunt, altoque pelago fe direxerunt,
- ceſſauit
 LI B E R sEcvNT vs. 703
ceffàuit ipfum praelium, quod inchoauit a tertiarum hora, vsque ad Solis occa
fum confummauit, in quo ex obfidentium turba defecit inter plagam fauciatos,
et morti traditos prope o&ingenti; ex obfeffis quippe numquam exceffit nu
merus bis denarius; exceptis vulneratis, de quibus copiofa extitit turba, fue
runt baliftrarii, et arcuarii, qui in detrimentum vrbis venerant o&o millia, et
plus ex Iadertinis fere ducentorum, ficut ipfo die ipfi Veneti percuffi funt a fuis
hoftibusplaga magna, prout in huius fèriei capite breuiter funt connotata.
*發※※※※※※※※※※※ ↔發※發發※※※※※※※※※※※※※
C A PW T VI.
g pº ALITER z ENETI TIMr ERPNT AD z EA.
TVM REGIS, ET EOR VM AEDIFICIA DESER VER VNT,
ET Q VALITER IAD RENSES EXPECTANT
REGEM. -

Cº. autem Iadertini Deo iuftiffimo largiente, de antiquis ferpentibus fic tri
umphanter fefe afportauerant, in multa elatione cordis funt ere&ti, igno- .
rantes frameam bifacutam, quam evacuanter animam fcilicet et corpus in breui
temporis fpatio dolore debebat penetrare, quod fi mifericordia diuina, cui nihil
occultum nihilque acfconditum eft, fed omnia fuo confpe&ui nuda praefentan
tur, eis difpenfaffet, ac eis notum feciffèt amaritudinem intrinfeci cordis, quam
fupportare debebant, potius eorum vrbem derelinquerent, quam ad tales deue
nire conditiones, ficut in fequentibus Saluatoris gratia opitulante fumus difpo
' fiti, fi nunc integraliter ad minus particula pertra&are. Idem Iadertini pro rei
veritate inueftiganda XIII. Kal. Iunii illum fratrem Marinum Minorum ordinis,
qui iam primitus pro Legato ad Ludouicum Regem fuerat transmiffus, nunc fero
ad eunderfi feftinanter eft delegatus et miffus, qui Regi humiliter exponeret pro
parte fidelium, ftudeat de bello duriffimo moto pcr Venetos inimicos Regiidiade
matis, et de eorum ar&ta neceffitate, eum ipfi fideles regalis fceptri haefitent,
immo haefitando confumuntur, fi eventu ferus agos per ipfos maleficos Venetos
exortus erit, eos non poffè tam excelfae refiftere potentiae, quin in libitum ho
ftilitatis Venetorum. Qui nuncius viceno feptimo Maii menfis, di&um Ludouicum
Regem cum fua valida potentia in fines Clochot reperit, cui fuae legationis formam
deuote indicauit; quem benigne idem Rex audiens, tam grandem fidelitatem in
tendens, mane crepufculo fačto, aliquot tubiculas equeftres per vniverfam militi
am tibicinare iuffit, parant fe omnes de exercitu feftinare iter in Regis fidelium.
Tunc Iadertiniveraciter concipiunt rumores, de futuroRegis remedio ipfum prae
ftolantur, eo ineffabili tripudio, quo fàn&i et iufti Patres in lymbo locati tarta
reo, pii Saluatoris aduentum, flexisgenibus, nudatis capitibus, et pronis expe&a- '
runt, ex quo igitur obfidentes concipiunt, quod Rex iam properabat fuccurrere
Iadertinis, muniunt (ticatum fortioribus propugnaculis, et die viceno o&tauo
Maii illa aedificia miri decoris laborata in maiori baftida quam in vltimo Aprilis,
feu tertio Maii Kal. extraxerant, inchoarunt deftruere, quod quarto Kal. Iunii
quicquam ex eis integrum non remanfit, et fimili modo Kal. Iunii illos duos tra
bucellos, qui penes S. Iacobum fuerant ftabiliti, delere fecerunt. Item tertio
Ssss 3 IlOIldS
704 ANONYMI DE OBSIDIONE IADRENSI

monas Iunii celeriter illud minus fticatum fitum vltra portum ipfi Veneti, partem
igne combufîèrunt, et partem deftruxerunt, quod ipfo die prius Solis occaſum
locus vacuus ibidem inuentus eft. -

*x*x*x***********************
C A P V T VII. -
AD 7rEN T/^S REGIS LA^D0/^ ICI EXISTENTI
- I N DISTRICT V 1 A D RENS I. -

E”. anno Chrifti et Indi&ione, fexto Nonas Iulii menfis, Ludouicus Rex
perfonaliter cum fuo valido exercitu vltra centum miilia equitum, qui di
gnabantur in quocunque agone permifceri, in confinio Semelnici diftri&tus Iadrae
diftans ab vrbe fere per fpatium feptem milliarium, caftra metatus eft, et Idus
quarto ipfius menfis, praefatus Rex cum ele&tis duobus millibus equitum penes
fines S. Ioannis Baptiftae fundati in capite vallis portus equitauit. Intuens vr
-bem alacri vultu, et fincero cordis affe&u, quia tenerrime glifcebat a manibus
eripere hoftium; ad quem ingens congeries Nobilium, mediocrium virorum con
uenerat, multa reuerentia, genibus flexis inclinabant manus pariter, et pcdes
ofculando, et aliquantulum ibidem inducias facientes cum fui decora et venufta
comitiua ad fua properauit tentoria. Quis ergo librare poffèt folatium vehe
mens, quod fideles Iadertini percipiebant, lingua quoque fufficiens non foret ad
exprimendum. Quis benignitatem Regis, quam tunc fideliffimis Iadertinis ape
riebatur, qui non femel, immo fàepe, et crebrius cum iuramento affirmaffe vi
fus eft potius fuum velle corpus Iadrae condere fàrcophago, quam conftantiffi
nos Iadertinos velle defolatos relinquere, de duobus erit vnum iuxta ipfius pro
nuntiationis fermonem, aut epitaphium offâ eius Iadrae concludet, aut ipß Iadertini
a elamibus eruantur Venetorum. * - -

Haec idem Rex fuo proprio ore multoties coram multis fuis Baronibus,
et Nobilibus Iadrae ibidem aftantibus, atteftatus eft. Nunc Iadertimi decorant
vrbem, et tres nuntios egregios ad ipfum Regem in di&a confinia Semielnici ca
ftra metantem vndecimo die eiusdem menfis delegantur, et ante confpe&um Re
gis praefentialiter reuerentiam condecentem impenderunt, ac claues vrbis óffe
rentes pariter, et omne vulgus; quorum nomina nunciorum Antiftes ciuitatis
Palas de Varicaff, natus Mari, et Andreas Viti de Sloradis, nec non Cerne de Fan
fùgna et Francifcus Pauli Georgio, qui in di&o exercitu continue morabantur, at
que cum eadem militia ab Vngaria peruenerunt, praefentes tenorem fuarum le
gationum humiliter in hanc explicarunt formam: Viuat Regia Serenitas, et trium
phum perenniter de inimicis continuet, fùppetensque fuperbos cum augmento /alutis.

CAP V T
 1.1 вв к s в cvNovs. 7o5
***** ***************************

DE В ENIG VI ТАТЕ REGIS, EТ ТРУТРУ DE.

* ScENS и PENES STIcА ТИМ.- -

* -

uos Rex benigne fuicipiens, pol.

licitabatur eorum petitioni cito
ltribuere effettum, et veniente die
Нерепario Kal Quintis menis,
praefatus Rex mouit vniueriam
- militiam, et peruenit in confinia
Iadrae, arttifiime et angufte Ve
netorum batidam obedit, quan
tum trabuchusattingere cum co.
naminenon valebat: fedcum ipfe
exercitus fuaerigebattentoria,in
tueatur quisque, quale Iadertini
gaudium fulcipiebant,hociudicio
lettoris et relinquendum, certe
-
clangunt tibicines, et tubae, etno.
lae ad (tormum pulfant, plurimaque muficorum inftrumentorum genera cithari
zant, choreae haftiiudiaque equeftria pervrbem vagantur difcurrendo, et vniuer
fus mediocris populus, miferabilesque viduataeque feminae, et orbati parentes,
elegicasexuunt vettes, nuptialesque nimio affumunt folatio, omnia eis propera
videntur, et nihil finitiri acciderepofiearbitrantur. Soli Маgnates (e" difputan
tur, et in tanta cordiselatione mouentur, quod fupernus Dominus abhorrebat;
nam eis videbatur totus orbis exultafie, parantornafie ciuitatem decoris findoni
bus, per quasile amantifimus Princeps corum Rex, excela aetheraponet респ.
lari. Appetit quisquam ciuium plus fibi neceffe, quam ipfam (uus naturalis he
rus patiatur, non cefiant continuis clamoribus ad perpetuum Sabaoth , pro ipfius
incolumitate humiliter deprecari Quis ergo ranta perfpicacitate decoratus, qui
Iibraret lance in corde, necin humano fenfu quiefcere pote(ttamingentem Iader *
tinorum iucunditatem, iam Iadertinis lata et fpatiofa via concedit, tuti gradiun
tur, iam repellitura ladra fpernibilis penuria, omniquebonofoecundantur. Sed
in breui tempore durabilis, nec plus contantiores in Regis fidelitate perfiftunt,
nunc firiniores contra Wenerorum potentiam affumunt vires, nullus praeteritarum
reminifcitur calamitatum, quilibet credit a tyrannico liberariimperio; Re8tores
due ciuitatis cum pluribus ingeniis difertioribus ad dittum Regem adiuerunt, et .
procidentes ante eum, et detettis capitibus, et genibus flexis, Senior Reaori. S

bus pro parte omnium ibidem aduenientium, nec non totius ciuitatis populo di
8to Regi haec verba faminault: populus, gui ambulabat in tenebris, cidit lисетта
gтат, et cetera. Мultaque Nobilium comitiua a ladra ad Regem transmearunt,
plurimosque fermonesadinuicem protraxide narrant.
САР VТ
}
 тоб Амомуми рвовsipioNв Арквмsi
+» в из не " к из «к» ни * * * * * * * * * * * * * *
- т" --А "- - -у- - " "

с а р vт х.
. р Е Т N G A А Т 1 Т и D I WЕ.
н} multi ex tyronibus Regis, achominesiphus exercitus non cefabantvrbem
и vititare, nunciftfabeunt, nunc recentiores vittualia venundanda conducun.
tur, quos ladertini alperrime praedantur, numos exercituspromedio cambiun,
pretio Falernum,trina parte lymphatum, modium vnum profexvel (eptemau.
reis venundant, panescandidiffimosipfis interpletaxant, aquam ex puteis absque
penuriali pretio haurire non finunt. Носеnim Iaderrini auiditimi, contraillos,
qui fuum cruorem fundebant, et a tam prolixa peregrinatione fefifuerant, exer.
cebant Sediple ищатитехегcitus munuscondignum pis contilit ladertini,
Grandis quidem erat exercitus, et multae nationesiutiu Regis congregatae, erant
ibi илgari, Croati, Bognacbi, Phylifei, Ситап, Воеті, et Teutonici, feu Alemanici, et
aliae plures gentes, quas particulariter explicare non curamus. Iaderrini robu
(tiores efficiuntur, fuas probitates coram exercitu ilo numerabili experiuntur:
nam quodam die ottauodecimo Iuni дuidam ex Iadrenfibus armis confibulati"
contra ciuitatem (e direxerunt, ipiosque ad pugnam ceperunt prouоcare. Аtil.
li.exeunt ex (ticato, verfus aduerfarios concurrunt, mixtimque partes certant, et
nifitunc индarorum quaedam particula, quae in ciuitatem Iadrae caufa recreatio.
nis yenerat, fuis praeidium intulifet, quam celeriter illucequitauerunt, copioia
gens ex Iadertinorum parte defecifiet, fed quamplures ex Venetis mortitraditi,ex
oppolitis nullusviselt Adueneratetiam incomitiua huiusexercitus встанан,
Presbyter Аquileien/i; Рatriarcba, qui viceno die Iunii Iadram viftare prouidit, а
ciuibusque honorifice extitit cum xenis fufceptus, iubetque Rex vndecim trabu
chos, cum quibus magis obfiftebant, ex quibusinfinitoslapides exipis machinis
ірб Маranifu(cipiebant ab vrbе ladrae, qui ibidem fuerant locati, extrahere, quos
in battide obfefium fagaciter erigere imperat, qui continue vitra duo millia equi.
tes exercitus, et octingenti Iadertinipedites, qui in cuttodiamerant deputati, diu
noauque non cefabant deftruere ciuitatem hottium.
Аd horum attem cultodiam excellentiores Barones totius exercitus adue.
niebant, et ibi toto die naturali in equis, et compedibus afcentis adaeitum morа.
bantur, et interdum recreationis caufa in vrbem introibant Nemo reperieba
tur, qui occatione refrigerii guttam liquorisporrigeret, eu falerni, faepiusque
Venerorum milios Rex exquititus fuerat, vt ipf poient cum dido Rege aliquos
conferre fermones, quibus Rex nec licentiam accedendi tribuebar, necipiostan.
tum audire confentiebat. Sed ex quo Veneri cum ipfo Regeoretenus fari non
praefumerent, cum fublimioribus Иngaris, ас Вапо Вопец/i ceperunt ad inuicem
amicari, nec non inter fe conficientes quoddam perditionis ac confpirationis ge.
nus, quod itatim indicare promittimus Imperii ipfius Regis trescattosigneos
fortibilis fabricationis praefati Iaderrini ab eorum Architettoribus laborare fcce
runt, a quocumque ipforum quoddam longum lignum in lance, quo moenia ba
ftidae, et propugnacula funditus erant deltruttura, necidem Rex vrbem ingredi
voluit, donecciuitas, ex holtibus foret liberata. " -

- - cАРvт
 - LIвв к s в сумрvs. 7o7

озжеф жез жеф жаф жез же? жоф жеф ж оф жеф

С АР VТ ХI. -

pЕ В ELLo p470 В 45 Т1D4E 1м ор0 и ENE.

- ТГ РАрмам истокил в бвк имт
К} Оuintilis, menis die qui Saturnoeft dedicatus, dum volucres fua
rum vocuminchoant fuauia modulamina, praefatus Rex plus quam ottin
gentos praefecit tyrones militaricingulo confibulatos, ex quibus quatuor laderti
по ordinauit, quorum nоn expedit recitare nomina, cum quibus et aliis fuis or
dinatis aciebus parauit fe expugnaturum contrabatidam Venerorum, in quaerant
conftituti adiptius defenfionemplus quam (exdecim millia pugiles. Refonat man
dato Regio tubicula pedeftris per vrbem,infurgunt ladertinialacriter, induunt bel
lica arma, plusquam tria millia hominum cum eorumacdificiis, praecedente vexil
lo S.MartyrisGrifogoni, eorum Patroni, audatter verfusbatidamfe dirigunt, in
quorum comitia fere quinquaginta erant Vngari, reliquae veroacies equitum
I. ipfam contra ciuitatem artifime cinxerunt; quibus penes ipfam applicatis, aliqui
eius murum absque pauore in ruinam (tudenteuertere, aliquiprocurant eorum
aedicia affinius penes (ticatum adhaerere, aliquos trabuchos mirabiliter exer
cent, et aliquae turres, feu inimicorum propugnacula, accendere procurant, et
2 фuamplures balifiarum et (pingardorum properant opponcre. Sed iam Weneti
} praeparati, ficut iili, qui nouerant temporis difpoiitionem, afcenderunt fua aediii
: cia, certamen mirabiliter officiant, obtant viriliter ho(tibus, copiofosex ipis vul
nerant, et exopробto iti afperius imprimunt, et repellunt, et in tantum fuperant
tres turres, feu propugnacula reli8taintuita funt, nec fuper ipfis agonizare au
dent, propterfaepitfimosistus; et cum iliconfpicerent neminem pugnafie in ipfis
2 tribus pugnis, accedunt ad turrim, feu propugnaculum, fitum inter tria illa reli
8ta, in Hammam eandem incendunt Sed Veneti fagaciter fuper illam (candunt,
obtant combutioni, fundunt lympham, et cum granitate cam extinguunt Ма.
xima pars iftius igne extitit confumta. Iattant etiam Venerorum tres machinae
acquoris in hoftem,neminem praeter vnum incolam lethaliter vulnerant; non cer
fani etiam alii trabucelli, conftructiin (ticato, quierant vitrafeptem,proicere. Sed
fruftraeorum concertatio cernebatur. Сum autemeiusdem diei nondum tertia.
rum hora lapfa fuiliet, et partes fic certantes, Petrus de Сanali, Саpitaneus hottis,
feu exercitus, iticatiintuens бgnum, quodeidem illi Barones illi Regis patefecе
rant, coept fuoshortaripugilatores; et ficiuiu Capitanei grandiscopia virorum
ab ipfohoftio (ticati nimia feltinatione eftegrefia, et aliqui pohte per murum
eiusdem, quierar minime altitudinis fere binipatius, in terram (e praecipitabant,
et verfus ladertino, fe diponebant: nullus coadiutor ladrae eis obtare pititur,luci.
de confpicit Rex, et tota eius turba, nemini imperatex fuis, illis fidelibus laderri
пjs guttam fuffragii praeftare, Ipeculatur vniuerfus exercitus armis fulgidis deco
ratus, nemo properatiphs fuccurrere; tanta fiquidem fertilitatis virorum pu
gillatorum ab ipta contra ciuitatem fuitegrefia, quod numerum ex millium ex
ссdebat, praeter equitantes, quorum erat numerus fexcentiequites. Infpetto
hoc Iaderrini, talem dolum, et perditionis confpirationem perfidorumathletarum,
ЖЖ Ж "Гt tt ПСС
7o8 а nоny мi dе, овsid по n е (аг)r ensi

nec non Stephani Волпепji, Вani, Belialis alumni,in multa ftupefaaione cordiscom
mouentur, amittunt vires, nefciunt quo pergant, cruorem in fe non fentiunt, et
tanto moerore punguntur, quod plurimi ciuitatem ingredientes, quafi femiuiui
comperti funt, ipfeque multitudinis cuneus Venerorum verfuscattos machinas.
фue, et alia Vngarorum et Вотеуіит tegimenta, accelerant, ftudent eas frequenter
cremare, feptemque trabuchos, acquatuor fpingardos, in confpettu Regis, totius
due fuae innumerabilis potentiae, quos in obfeffione battidae iufu regiserexerant,
nulo praecineti timore incenderunt; et nii tunc numerus illorum (excentorum
equitum adeffet, certos nos reddimus, quod laderrini tam hi, quam intra et ex
tra erantvrbem, campum cum ipfis affettarent, potius vellent in campum deficе
re, quam tale dedecus, quod eis minime afcribitur, finerent per illos damnofe
perpetrare; et nifi hoc fraudulentum perdimentum tunc perillos Regis Barones,
et praecipue per Wayuodam Laczkouicb, exactum fuifier, fexta quidem hora ipfius
diei non confummaffet, quod ipfa baitida, accombufta effet, et in manus hottium
tradita. Nempeplus quam quatuor centenarii virorum ex parte Iadertinorum, illo
пarte cicatricum vulnera plurimis portarunt diebus; nam nullus fere Nobilium
reperiebatur, qui baculum in manu percuffione vulnerum non habebat, et tres
fuerunt necitraditi, ex illis certitudinem penitus ignoramus, fed exiftimandum
eft quod pauciex iftis perierunt.
- Idem Iadertini infelices lafati, fed plus moerore occupati, confpiciuntfuos
trabuchosigne cremari, non eft qui manum adiciat ab illis, a quibus erat pe
randum, ingenti triftitia, et inae(timabili infortunio cinguntur, afcendunt moe
nia vrbis, confpiciunt fuos trabuchos pyro confumere, tueri ipfos nequeunt,
non tantum dolore mentis punguntur, ex machinarum amidione, et cattorum
de(truttione, quam exingenti perpetrationis dedecore, illato perillos Magnates
tyrones, qui potius cupiditatem, quam tam grandis honoris adeptionem ape
8tarunt; condeletum extitеrat in codicis, et abrafum canticum, quod per vniuer
fam regionem Dalmariae interrogationum fanttarum comitiua titubabatur, ab ira
Иngarorum libera по Domine Decet, et nunc deberet plus renouari, et iterum
in codices apponi Immenбbili cruciatu fidelifimi Iadertini veitiuntur, quanta
орprimuntur anguftia? Еorum gaudium, о Rex! quodex Tuis Epitolis perci
piebant, in exhauitiorem triftitiam et conuerfum. Наeceltila veitra popho
infixa, quam Iaderrini de vobis praeftolabantur, quam munitam ingenti cereo
figillo ipfs infontibus dettinari afferebas, grande Iadertino, percipere brauium,
fi Veneti, viriliterobitere curauerint. Сегte eorum trilitiam quilibet pecule
tur, tam famoi Regis, florumque Baronum cupiditate fedutorum fgaccm
perfectionem, fponionis fuisintimis fidelibus operatae. Еt nii tuncidem Rex
per fuos fpeciales Legatosillos ciues hortatus fuifet, quod de aduerftate nihil
haeitent, de ignominia, quae einon fidelibus perpetrata extitit non gemerent,
necturbarentur, eo, quia ipforum liberatioerit prior, quam ipflus erit ab illis
partibus receius, nullusciuium tantopoliet vigore fubleuari, quin aut ipfam
vrbem relinqueret, aut doloris tattu vita non priuaretur, et cum nila Rege fi
deles habere poient, nii tantum ignominiae et difcriminis defperationem, ас.
cedunt humiliteradeum, vt ex quo fic contigit cafus faltem eos reconciliarettu.
deat, cum antiquis holtibus; ad quorum fupplicationem voluntarium fe obtulit,
fed
 i LI В Е R S Е С V N D V S. 7o9
}
fedefectum minimetribuit,diffimulansfevelle, treguamproclamaut cum истен,
fedpoltadquidhaectreguanonnecstucontinueconcorscumиепeri,quosaferebas
inimicos mortales propter participationem interitus Andreae Regi, Neapolitani veliri
"
germanifratris? putatis ve(trum (celus fub tegimento claudere: fed magis (e
}
renum, quam Phoebus apparet in polo, et non fuffecit haec, fed die fecunda
Iulii craftino, reliquos trabuchos exercitus fuit perillos incendi, praeterquam
vnum, quem olim Nicolaи: Вати, Sclaнoniae, quem Rex ab officio Banatus igno
miniatum deiecit, Iaderrini, transmiit. Nuncappetit Rex иenerorum colloquia
forte Baronum formidine dulcia prouerbia praefatur Iadertini, fed propter
effectum operis nullam habere efficaciam. Elegit in Legatum quempiam ex
fuis commilitonibus ad Vrbem Veneriarum, fub fpe confirmandireconciliationem,
Фuam Iadertini inftigauerant Regem, Sed nihilominus veritas fixa habetur,
Фuod non hac de caufa, fed certius, et credibilius ipfum transfretafe fufcipien
dumeius laboris praemium, et tanti ignominiofivituperiifolutionem, quare idem
Rex in confenfife arbitratur, et nullam moram ipfo Regefaciente, infregit tre
guam tertio intrante die Iuliia partibus ladrae amota militia difceffit, in finesque
Аигатae fuam callem coepit feftinare, deinde aliquot dies ibidem ferre inducias
amoto vniuerfoexercitu equitare non cefabat adРаппопiae partes, Тerminatur
nunc obfeflis dolor reliaisagone, nullumque ergo falubris confiliivalent per
fpicaciter prae triftitia (peculari. Incedunt vt a vita priuati tandem dolus illius
tam exceli Principis, et tam appetibilem fuorum bonorum auaritiam, quod fi
illo die vnanimiter omnes capite mutilatifuifient, maiori moerore non deferent.
G3 X G3 3 63 3 63 3 63 х 63 х 63 х 69 3 Сa

С А Р VТ XII.
димкутитло лир Еетимо еим АриЕeyих
RAD 10S FoRти NАЕ, Ет Ар А1.105.
ecillis valet conqueftus ad radios fortunae, qui magno vociferabantur viu
latu, ac inquirunt, o mirabilis fortuna, et inconftans! o machina mun
di condita! qui caele(tium et terrenorum locorum iu(te Principatum tenes,
фuodue fic fagaciter tuas metas refignafti? cur in diurnorum non dilata(ti pro
fpera aeuotua, fed fic repenti curriculo illosinfontes Iadertino, qui tanta fide
litate vigebant, quod potius morti, et tanto difcrimini (e difponebant, quam
absque eorum Regis obtento commeatu nullum foederis iudicium roborare eli
gebant, et tales extendistuas vires fortafe, fed certitudinaliter tranquillioraero
gaste in fequentibus, vt grauiori iattu vigilando interimis, nam quantum tua ab
undantius confidunt profperitate, hos terribiliori i8tu in abyfiumpraecipitas,tuum
ettiuuare in te perantium noint obedire, execraturigitur homo, qui in teiute
confidit. О homo! qui cinises, cuius rei caufa mons attus a bono frequentatis
ficturpiter conquerendo paruipendens. Аn ignorantia fpernibilicingeris, quae
dicor/brtuna, quarё поп/йт отiи, спа, пат/i non rotarer, попjortuna cocarer. Sed
certe, quanto appetibiliora mundi perueniunt, tanto a virofapienti funt fertilius
formidanda pariter, et fugienda: non decebat illos fane lance affumere laetitias,
%3E% Тt tt 2 qui
 /

7го АNoNуми рвовSIpioNв АрквNsI

qui cum iubilo ad magnum Ichiros refonare, ne in profperitate eorum quemque
extoli permittant, ne poit mortem in aduerfisanima diuertius confternant, et cer
te confternauit, et tali diffipatione commouit, quod plurimi plebeatifatti funt fu.
gaces, et propriae ciuitatis diri rebelliones, cruciantur regnatores vrbisigne vi
uaci, iudicant fibi illud furgere, quod humanitas fragilis, et patienseft ad tole
randum patientiam, nequeunt fuperare, carent aeneopettore, necfunt nutritiin
terhorrendastуgres, et venenofoschylindros, contraeos videtur infurgeregia
dius biceps: nempe eorum cythara fcifia eit, et organum laetitiae in fientisla
chrymas defe8tum patitur, mens fuccumbit, ratio hebetat, intellettus reclamat,
memoriatitubat, et tremit fenfus, imaginatio in tantis non fufficit.
О! vtinamilla fapida fortuna cum alimonia praeftabat repente, fors excella
defcendiffet, prothoplatti poenas experiri putantur, immitemque fententiam me
tuunt: mutarunt (tatum de libertate ad mancipatum, de gloria ad vituperium,
et de honore ad nullius generis probitatem, ob hoc hono, cum in honore effet,
non intellexit, propterea comparatuseft iumentis inбpientibus, illisque eft fattus
fimilis Quid dete machina mundi exitimabit, o Rex, o Rex! approbat enim
te tanquam ignorans cosmarium, nunc opinionem mutarunt, iudicabat imperafie
grandiorem partem vniueri, nunctuae dignitatistitulum tui auidi commilitones
fibiafcribunt, quos de feruitutis (tatu ad gloriam dignitatis fublimafti, vbi iura
mentum tuum, quod paulifper pollicitabaris? potius valebas mortem eligere,
Фuam illos fideles deferere. Sed tui cupidi confules certein fifco referuatumeft,
tua fides vniuerfohodie, prout taliter tuosedocuiftityrones, qui tam grande de
decus in tui praefentia auf funt perpetrare, quipperudises, et Principestui de
mane comedunt, fic impune relaxatiillos, ficaulaegallicae, ex cuius (tiгре ар
pellaris, te fore indutum tam grande fabricas opprobrium, ingens (celus in illos,
qui te vt dominum colebant, imbecilem te reputas, nec camum mordibilem fu.
pertuos commififti, afferebas enim illos cum iuramento tanta charitate dilexife,
quod, licet dimidii tui Regni thefaurus effet di(trahendus, decet vt illi liberen.
tura Venerorum imperio, deteriusque foret regio fceptro ab exordio, et medioeos
renuere, quam finem tam terribilem maculare, minus facinus committeres tuo
proprio ipfos iugulare gladio, quam in tanta calamitate, et difcrimine affici velle,
Нос quidem et praemium illud tam (peciofum, quodfidelidimistuis Tadertini, co
largitus fuiti: fedo ladra/ ecce tuus Rex aduenit, Rex acceffit, in afperoerga
ftulo vos affixit, optatis aduentum Иngarorum, mucronebicipitifuper vos irruen
tem, penitus ignoraftis, quid petere nefciuitis.
3333333333333333333333333333333333333333333333333;

- С А Р V Т XIII.
pЕ yEрттлом E IN PLEBE, Eт оии оттER
INGEN иI PRo ПРут иS INo и IE ТАттом E N иммоy
- А икEоy Ers ptyРЕмуАмт
Н} dum idem Regis Legatus munus infolubile Veneti praecepidet, tadartini
А и (perantes concordiam fore interillos iam roboratam, fed per alteram viam
-- - с ГelleГ
*
 1 & . . . ; (I L I B E R S.E CV N D.V.S.* … ...
-
7II
reuerfüs eft in regionem fuam, lenitatem, et in effe&um ipfius nuntii ipfi Iaderti.
ni infelices concipientes eorum exigent: demerito, qui liberationi patriae ab illo,
qui vt San&us honorabatur, acceptare nequiffent. Sed ab eo inconftantia ver.
ba accipiebant, in varia feditione pro parte pinguium plebeiatorum, aduerfus
egregios extitit ciuitas commota. Sed plurimi ex craffo vulgo propriae patriae
fuerunt propter cupiditatem perfidi proditores, rebelliones ftatum vrbis hoftibus
declarant, hortantur eos maiores amplexandas vires: fit ingens ftrepitus per vi
cos ciuitatis, afperrime tumultuantur infimates. . Erga confentientes reconcilia
tioni nullus infignium tutus valde per vrbem vagari audet, nullusque prouerbium
irafcibilis condifcemini illorum refonare audet. Immo ifti populati villici intuen
tes quempiam egregium, faepiffimis ignominiisia&tabamt, tandem viri inter manus
vrbis pendebant, pro quietatione rufticalis popüli mille aureos communis per duos
officiales communis vulgi et vnum nobilem iubent per infirmiores diftribui: et fi
milis difpen(atio non extitit vnica, fed plus quam bina, et bina numi vniuerfitatis
illis fuerunt difpenfàti. Sed aliquis perfe&us, feu fru&us operis ex hoc minime
fequebatur, immo dementiorem capiebant audaciam, nam qui parcit virgae, inquit
Sapiens in prouerbiis, odit filium. . Vbi erat quaedam congeries plebeiatorum, to
tum eorum murmur et tumultus erat aduerfus vrbis Praetores, concordiam per
hoftes eligendam illos nolle affèrebat, fed veritatis ftilus ab eorum ore profiliebat,
cum generofi- illud iugum, quod Veneti affe£tabant, poffibilitas non denegaret,
protinus abiiciebant. Quodam vero die XIV. Kal. (extilis menfis, infimus populus
grandi comitiua in maiori publico foro certis armis protinus bellicofis ami&i fta
bilierunt locum, grandibusque vocibus refonant, ac Nobiles imperiofis et mina
cibus infultant verbis, penitus ciuitatem velle fubmitti Ducali imperio, quam in
tali morari velle difcrimine. Denique Praetores coa&i pro fàtisfaciendo populo,
ac plurimi perterriti formidine, duos ex egregiis, et vnum ex illis, ad Capitaneos
inimicorum exercitus deftinant in nuntios, qui conftituti coram ipfis Capitaneis
caufàm fuae legationis pronuntiantes, et dum ipfi legati finem fuorum feciffènt
verborum, quidam eofum confulte in haec verba prorupit. Paratos nor fore fa
uorabiliter trattare et habere eos, qui fic a via re&itudinis deuiarunt, qui tam grandem
et bumilem veniam expofíunt ex commiffis, cum haec quam cito, et perpendiculo vrbem
hanc praebeant, quam iniufte poffident, expeditam cum cun&is eius vallatis caflris, et орpi
dis, tam fitis intra ciuitatem, quam extra gazas ciuitatis, fiue ipfi ciues in füi libitum et
commodum conuertant, dummodo fidelitatem condignam fùbieäionis Ducali dominationi per
ficiendo retineant, quod fi aliquis tantae temeritatis compertus fuerit, qui potius álienae
fùbie&ioni attentauerit.fè fùppetere, pro iuffitia cedat arbitrio, cuius Ducalis Celfitudo
mandatum ordinaret, et haec non vt per patentes paginas modo foederis fit afcriptum, fed
verbo, quo affirmant Iadertini, fidem credulam debeant adhibere. et ponentium verba
idem nuntii plenarie intellexiffè habetur, vrbem adeunt, Praetoribus eiusdem feria
tim refponfiuam legationis exponunt, omnesque re&ores, erant numero tres, et
duodecim oratores Iadrae, in quos tota vrbs pendebat, decreuerunt, ex certa fci
entia potius velle artus ciuium mandere, quam ad tales confcendere velle condi
' tiones, nec eorum patriam tali fuppetere velle imperio:fed tum grex inflammatio
ri furore contra illos accenditur, ipfi obtemperare non ftudent, deculpat audacia,
feruet indignatio, et nec fàturari valent, tanta fiquidem ipfius dementis gregis ge
r - Tt t t 3 mina
 712 АN О N У М I DЕ О В S ID I О N Е I Арквмsi
minata eratiniquitas, et elatio, acintantafeditione vniuerfa ciuitaselt corrupta,
duod fecundum libitum populihoftes remigantesiuxta littus vrbiscondefcendere
de ciuibus in terram faepius faciebat, necerat aliquistanto vigore fufultus, qui
eius poterat refilterevoluntati, acopportunum eorum nutui aliquod retradare.
Sed hi, qui hos i8tus fupportabant, nullum indignationis indicium propalare pu
blice praefumebant. -

uodam vero decimo nono Iulii hoc contigit, vniuerfa plebs armis latenti
bus amitta, in publico ciuitatis mercato, cum valido (trepitu, et vocis clangoread.
iuit. Prorfus appetere Principem Venetiarum, quorum minisingenuiciuesni
miam cordis formidinem fumferint ex dolore ingenti, et pauore praecineti, verba
proftatu pacifico eruttare non valebant. Sed nedum eiusdem diei hora bister
tia confumatur, cephas quidam plebis de eorum conditione interprincipalifimos,
et capitales, et tam dirifeminator facinoris, fuis relittisgazis, cum fuis affinibus
a ciuitate refugit, factusque fuae patriae publicus proditor, et confpirator, de cu
ius faltu fublimehortamen generoficonciues, contraquoserat fatta borgella,fum.
ferunt illud vulgus in fematum, tamquam capite detruncato per vicos gradieba.
tur. Sed nemo Praetorum, feu oratorum, in aliquem eorum manum extendere
praefumebant, et dum idem dies penes ve(perorum cantum appropinquaffet, du
os trabucellos in metis S. Маrthaei extra vrbem ditti Venetierexerunt, quia ini
micos faepius offendebant, et dum ipfi Praetores, et ceteri eorum confentanei, ас
vrbis fuae fideles, in tanta effentagonia politi, quod huius vitaetaedium iam ha
bebant, nemo eorum putabat a tanto euadere poffe difcrimine, quin in manibus
corruat inimicorum; fed ille, a quo omne datum, et omne dopum perfectumdi.
gnofcitur habere fundamentum, cui poffeeft omnem curaremorbum languidum,
фuietiam Dauidis perfecutionem confregit, et in fines orbis difperfit, quodamad
mirabili et nouо (plendore, vtagnofoeret eius veitigia, mifertuseft lucratoresco.
ru(care.

«» е» «» «-» е» «» со «» «» е» о е» «», «» (о
С А Р V Т XIV.
ои 4D ITER GENERoyr cтиву уиРРЕТимт
РЕ ЕВЕГА ТО У РR О Р ТЕК I ИУТП Т1АМ СО N ТRА
ГРУОУ ЕХА С ТАМ. -

ominica quadam tertio viceno die quintilis menfis, quam Iaderrini bene.
didam Dominicam dicunt, contigit, quod quidam rebelliones,qui ad hotes
faltum fecerant, in quadam cymbaiuxta littus, ex Quirinali plaga vrbis remi.
gantes, aliquifideles patriae, ex infimatum ordine, fub fpe fiduciae, illos ad
terram conuocant, quibus fide adhibita, iuxta littus applicarunt, infurgunt qui.
dam, qui in latibulis erant latitati, eos confpiratores, quierant numero quin
que, potenter ceperunt, acin ipfios manus iniecerant, quos ad Re8tores ci
uitatis captiuatos conduxerunt, poit quos totum vulgus eit deuallatus, nullus
tanta audacia praecinctus, quitueria manibus illosattemptaret, ex quibuscon
fpiratoribus exculia veritatis origine, ponte, absque alicuius ope eculei, quam
* .
-
- : - - plures
 I, I В Е R S Е С V N D V S. 713

plures participatores huius effe delitti expofuerunt Eligere plus cupiebant

Рraetores, Сonfules, ac generofi conciues, durampati necem, quam fantta iuftitia
in hoc cafu peteos defiftat. Vndecim potentiores et elegantiores ex conditio
ne vulgi, confentaneifacinoris, fub grauibus affixere compedibus, acingenuum
monos Blualdнт Gregorii de Botono, quem iuxta Principem noftri farcasmos capi
tefeptimorecolimus nominafie, pariter cum feniorinato nomine Gregorio, disiun
8tim tenebrofo clauferunt ergaftulo. Пli viri vires amittunt, difperguntur co
mitiue, ceflat in populo murmur, quilibet pauore fufultus fatetur, fub alis et te
gimento Regnatorum et Nobilium et finuvelle quiefcere, manfuetique vtagniculi
efficiuntur, veneranturingenuum, afientiunt feadhaerere voluntati Praetorum.
Оuamplurimi quidem, quihuic facinori confenfum praebuerant, clam vrbem re
liquerunt, propriumque habitaculum multa deferunt celeritate, ea, quae Nobili
um Iadrae imperio exacta fuerant, hottibus fingulariter indicarunt, indagataque
rei veritate, modoque tam crudelis proditionis maleficorum, in fetto Zebedei
Арoftoli Iacobi, in publico et medioforo ciuitatis, vbi vniuerfus conuenerat po
pulus, Deum benedicens, aceorum pattorem, qui patefecit, et tam enorme dete
xit putatum, absque alicuius impeditionis obitaculo, illum Nobilem pariter cum
filio, binosque exillis vndecimplebeiatis elegantioribus, idem Praetoresiuferunt
decollari, quatuor ex illis lumine priuari, et reliquos fub perpetuis compedibus
pronuntiarunt cruciari. Таle enim crudele commilium ipfi iniqui conceptores
decreuerant effettui producere, vt holtibus illo die, quo iuftitiam compleuerunt,
aliquasexturribus maioribus,fitisexboreali plagavrbis, holtibusdefignare,januas
Чug cunctas, per quas Venerorum exercitus ciuitatemingredi debebat, referare; fed
nutu permittente diuino, necitto, necillo, gaudere potuerunt intento.
ж X X жжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжжже

С АРVт хV.
Р/РОРТЕР / NE/7/7/ СТИЛИ РАРО D ТТТО Д'1} GIP 4М.
pIS, РАКУ EXERCI Тиу и ЕNEтоким RECESSIТ, ЕТ
D E СО N FЕСТГОМЕ И NI И У ВАТIFО LL А Е. и

S} intuentes Veneri, quod ipfam anchoram, nutu magnitonantis, hoftes infre

gerant, et quod illa confpiratio dirae conceptionis integraliter extitit, iuftitia
fuadente, punita: confe(tim, mane luce(cente, magna pars exercitus pugilum de
} baftida, et particula cunei claffium et galearum, propter ineffectum confpirationis
Veneti accelerant, pontesqueillarum ingentium nauium, quibus ciuitas extititago
nizata, feltinanter diffipare inchoarunt, ipfoque die quoddam Batifolium cum mo
nos machina, vltra portum, vbi primitus extitit (ticatum, reaedificarunt.
"ё33 ХК 863- 38 -ё33 ЭК 88+ *

- - -ёф3863- k -ё33333

«ж»

cАРvт
 *

714 АNОNYMI DЕ ОВSIDIONE IADRENSI

+ 3 х 3 жsжsж в жsж з х 3 жsжsж в ж в жsж4 *

С А Р V Т XVI. -

о гоморо 14pEетим 1 мими со R им ри48

СОМВ уSSER и NТ МАСНINAS, ЕТ 0 ИАД I ТЕR VENETI
м. cЕРЕким тcАутким уАмсті міснАЕL1y
on quidem Venerorum parua fimplicitate lentitatis bubinae, fed сеu ceruus
N ad fontes defiderat aquarum, ita Venetorum cunetas virtutes in hoftes cupi.
endo, immo operando non cefiant. Quodam viceno nono Quintilis procurant ob.
(efium (tatuere contra ca(trum S. Мichaelis de Monte ex tribus ventis, fedex
фuarto V. occidentaligalearum cuneo obfelium firmant plus quam (excentipug.
les, et dum ipfipugillatores feltinabant transfretare ad locum,iuxta cantumvelре.
rorum eiusdem diei, tubicen latenter fubmitiofono per vicos yrbis titubat, пе
ftrepitum (entiantinimici, imperatoque fidelibus ciuibus, vtarma amiciant, ver
fus valuas migrantes properent; et ibidem confe(tim, plus quam quadringentivi.
ri bellicofi cumulantur, ciuitatemque ingrediuntur, et adillas duas machinaspe.
nes fabricam S. Маithaei con(tructas, quas fuperius patefecimus, fuos grefusfe.
finanter dirigunt Ibidem aliquot cultodes adinueniunt, fex ex ilis vita priuan
tur, ex oppolitis duo deficiunt, reliqui ex illis faltum properant ad flicatum, adus
1adartinorum fingulariter propalant, inimiciaccelerant praecipitare machinas, ro.
gumque abipis intruunt, et inextinguibili Hammaincendunt, duasque perticas
ibidem repertas fecuribus particulatim infringunt. Infurgunt obfidentes ad ar
ma, ad defenfandos trabucelosincedunt, quos hotes (entiunt retrocedere, com.
pelluntur, et valuas vrbis intrant, fatagunt Veneti trabuchosignea liberare poten.
tia, fed tanta vis flammae ardoris cos occupauerat, quodeos vix defenfauerat
fere totos lare defectos, quos et ipfi poftmodum, et quod refiduum incombu
ftum fuerat, in ruinam fubuerterunt, et aduerfus ipfi conflictifafceninas ciutatis
concurrunt, quos hottes a moenisiaculis terribiliter imprimunt, qui ili coatti
baltidam fant reuerii. Porromonas fextilis monos Capitaneus oppidi S. Michaelis,
Zolus de Urfino nomine vocatus,cupiditate (edudus,cattrumreliquit,etadhotes
obfidentes aufugit,conficienscon(pirationem quandam proditioniscaltri, accodem
folis curfumagente die, Nobilium vnusex Venetistresingenuos quosdam ex Iadra,
duosqueplebeiatos,fubfide ponfionis,acymba vltraportumibidemaduenientes,in
terramconfcendereparatuselt, cui fide adhibita paratur complacere illius rogantis
voluntate, et nondum large ab arcella in terram faltum fecerant, ecce quidamex
latibulisadeunt, et potenter in ipfos impetum faciunt, captiuatosque ad galearum
Сapitaneum adducunt, quos ifteretinensabirealicubieos non permittebat; decu
ius attu conciues non valde gaudentes, ftatim ottauо Idus Augufti, Epicopum
quendam pro rumore exado, cum idem viri fub fpe fiduciae funt capti, addi.
8tum Сapitaneum galearum transmiferunt, qui Capitaneus in haec verba proru
pit: exprefim iuraтeтит політа/е, диетріат bohem Iadertiтит, фотоioliber ро
/ёти, capere, тапифие/orti captiuare notит/acieти, quorum imperio/йтти, Сapta
пеи, фиісфиld iu/erit, per по египт implenda. Сит bi captiui, non a пobi, fiduciaт ас.
серerant, forjian ab air, qui bac prerea аиёioritate. Нis auditis, Epifcopus in
- vrbem
 -
Lи в Ек sЕсv N тvs. 715
vтbem accelera, cum obtento commeatu refponfiuam Praetoribus, pro quorum
parte erat deftinatus, legaliter indicauit, illosque captiuos poft, aliquibus inde re
troaais diebus, cum reliquisciuibus Venetisafiociarunt.
Рarant Weneri, qui in obfefium oppidi S. Мichaelis conuenerant ad pu
| gnam, quam quinto Idus fextilis ab ortu folis inchoant grauifiimasque vibices
fupportant, et in magna (trage deficiunt, nam ipfum Сaftellum nullum bellige
nus pati poterat, propter rupium & altitudinem (axorum in vallatione ditti Са
}
ftri exiftentium, fed gratia illius proditoris Zolli, in tanta clade pugiles fe difpo
}
nebant. Сum idem (celeris Сonfettor fgnum eis dederat, pugillatores, feu de
й.
fenfores Орpidi, licet coatti per reliquum Capitaneum Caftri, nomine Iоаппет
de Scherbec conciuem aufterrime defenfabant, & viriliter ho(tes imprimebant, nec .
eo die valuerunt ipfum fuperare; ad vsque horam (extam ipfe agon dicitur per
duraffe. Atque eodem idus infontes quosdam infantulos, & innocentes egenos,
qni valuas elemofуnando circuibant extra Vrbem egrefii, vtalibi faltem eorum
vitam fuftinerent largius, idem Weneri nulla rationis praeuia caufaeos hottiliter
серerunt cum multis flagitiis, et verberibuseos colaphizarunt, et poftmodum
nulla moti mifericordia, necfanttae pietatis intuitu rogum cum ingenti Hamma
componunt, eosque crudeliter in ipfum iactant, et in cinerem redigi, faciunt.
Оuid ergoitiiuuenculi malifecerunt? Non arma contraillos fumpferant, non
vltionem appetebant. Sed certe iftud horrendum ad caftra conuolafie dicitur,
protanti criminis vindista poitulafie Sed forfan granius pondus eft Iadertino
ит,"quam fint (celera Venetoruт. Die immediate fubfequenti Sandi folemnif
fimi ChriftiАthletae, Laurentii, dum hotes parauerant fead aliam pugnam,
fponte defenfores illius Са(tri S. Мichaelis, nullopatiente agone, numo obcoeca
ti, ho(tibus tradiderunt Са(trum, incolume(que promiflas feruando, quod ipfi
gratanter acceptarunt, aceumdem fidelem Сapitaneum cum paucis, huic exhibi
tioni, et proditioni tenerrime contradicentibus, in compedibus nodarunt, et ali
quosex his fidelibus gladio occiderunt.

}
cА Рут Хуш.
оиомор0 ртиимити, ут1c4 тим отсути"
- EssЕ АссENSим л в том E, DE о иорАм ми
КАсидо 1в1pЕм оутENSo.
am vicina innotefcente meta, caudae leonis in ipfo fole exittente, qui aetus
1 non tantum madefacit exteriora, fedetiam in extrinfeca vrere facit, excel(i
ningentis conttitutione prima Sabbathiidus Sextilis obdutto caeruleoaere tene
brofa caligo repente fumus, non credo humana indufria, conflatus, nimia atra
condentatio extitit in hoftium (ticato vaporatus, et tantum auctus, quod flammae
incendium terribilifagacitate ex feeuomit, et per diueria loca battidae (patiari
eernebatur, quod plus quam iptius medietas (ticati exu(ta affirmatur, et nii tunc
tranquillum temporis in aethere extitiffet, nil mirum quod totum in cinerem fuif
(et reda8tum: vltra centum aureorum millia habitatores eiusdem perpeffi funr.
1 жжж VV Vу - Еt
 716 ANoNYMI DE oBsiDioNE IADRENSI
Et dum pyr * fui officium exerceret, conciues Iadertini conie&arunt fub indu
ftriae zelo, vel dolofitatis fpe illos fponte non miraculi expreffi diuinitus fa&ti
confecifse, nullis obftantibus induciis, tintinnum agonis mox refonare ftudent.
Omnes pugiles Vrbis ad arma excitat. Quilibet ad moenium loca conftituta ce
leriter properat, iudicium intuentes Dei, fed ne confcientiae patiar morfum, vnum
indicare propofui id, quod accidit de rogo illo in quodam contubernio in ftica.
to, nam, cum ipfe iam diuerfàs domunculas in cinerem conuertifset, cuidam cum
fe adhaefit in qua vnus clypeus, fignatus effigie diuerfis admixtis coloribus S.
Grifàgoni confedentis in compede, pendebat, domiciliumque illud vniuerfum pa
riter et clypeum concremauit, nil laefionis aenigma militis Chrifti contaminatum,
fed veluti lucis fupernae illuminatum, ac omnium afsertione, qui ipfum depi
&um in clypeo primitus defpexerant, nunc fplendidiori corrufcatione fplende
fcere; nam ficut profari mendacium, fic occultari miraculum, veritatis diuinae
eft. O quam fubito Athletha gloriofus vltus eft facinus tam horrendum, quod
idem Venetorum exercitus contra illos infontes adolefcentulos commifit, quos pri
die Leuitae Laurentii fefto igni adiudicarunt, non diftulit cenfuram cun&orum
infpe&tor in diurniori curriculo labi.
兴SGöGSGSGSGSGSSGSSGS>GSGS》GaSGSSGSGSGöG9GCSGKSGSGög

C A P W T XVIII.
gvo MoDo AEMPLI Mv Tvo to NTPLER ANT
SERMONES, A C ETIAM DE Q_V A DAM PRO VISIO NE IN IA.
DRA PER ACTA, NEC NON IDE Q_VADAM PRO D I.
- TIO NE IN CO M P L E TA.

Sº obfidentes fuos hoftes, fi adhuc in obftinata degerent duritia;

quempiam Venetorum nuntiandum inimicis legant, vt ad Capitaneos aliquos
ex nuntiis emittant: mox ipfo die fàn&to, in afsumtionis Dei genitricis folemni.
tate, binos Nobiles ifti delegant, et ad Capitaneos transfretant, et exiftentibus
iftis et illis ad inuicem, cum mutua vifione fè cernerent , Iadrenfà, haec verba
protulerunt. Cuius rei caufa aduentum noflrum defideraflis, mutui veflro complacere
ftudentes, committentes ecce adfumus, vt verba marrando ex veflra parte mo/fris Orato
ribus teftimonium perhibere valedhus. His auditis, multum admirari videbantur,
taliaque ad illos erudtarunt verba: Studeamus penitus, negamus aliquem ad co, le.
gaffè, nec noftro fcitu fuiffe ea, quae per vos narrantur, meminique per nos imperatum
Juiffe, aliquem veftrum ad noftri conffeéfum debere conuenire, nec iota vnum omittere pri
maeuae petitioni. Confeftim ipfi legati cum obtenta licentia Ciuitatem propriam
'ingrediuntur, Praetoribus, reliquisque Confulibus aduerfàriorum verba diftin&e
patefegerunt: fed quamuis Iadertini tremefa&i, nihilominus aliquale gerebant
hortamen de quodam auxilio, quod praefatus Rex Bano totius Sclauoniae nomi.
ne, quo ille repulfus quondam vocatus eft, cum plurimis efcis ad Vrbem refo
cillandam fine impeditione induciarum debere feftinare, qui lentus, et trißis ve.
ftigia Vigarorum eft fecutus, et nifi hanc fpem improuidi Iadertimi, quae effe&u
caruit, praeftolati fuiffent, iam aemuli complexum charitatis confècuti fuifTent.
- -
Aggreſſi
 - -

LIBER SE CVN DVS. . 717

Aggreffi quidem pro reficiendo populo, quosdam eligunt Officiales, hi rimantur
contubernia, et domata diuifim per Vrbem annonam, quam fufficit pro integro
mepfe, ad quos reperiunt ad efum egenorum. Velint nolint apponentes reci
piant panem. Ex illa per vniuerfitatem pinfarum fore vnciarum, quinque, et
venundare indigentibus iubent. Et fàlis vifitatio per eosdem Officiales fingulis
menſibus inchoando a ſextili, et vsque ad metam penultimi terminando extitit .
exa&tum, iam pro falerno vtuntur aceto, inedia ingens carnium fit recentium, et
fola fpes habetur in Regis fponfione. Item quidam peffimi Vrbem reliquerunt,
poftmodum fuafu Capitaneorum exercitus Venetorum, tertio nonas feptimi menfis,
Ciuitatem ingrediuntur, quos obfeffi ceperunt, funem laqueatum Nonas Sep
tembris in eorum collo appenderunt, vitae finierunt terminum, ipfoque die re
cens Câpitaneus galearum obfidentium, cum fuis decem galeis aduenit, et ve
niens vetus transfretauit. Hic nouus vocatus eft Andreas Mauroceno, et poft ali
quibus licet paucis transa&is diebus, Marcus Iu/liniano loco alterius Capitanei
peruenit. Vfus eft officio Capitaneatus in baftida, adhuc quidem aeternus 'cu
ftos vigilaret. Videtur in geftis Iadertinorum, nam decimo die feptimi menfis
quidam frater Michael, Abbas Monafterii fan&orum Cofinae • et Damiani de
:
Monte, dioecefis Iadrae, extitit captiuatus pro eo, quod quamdam pugnam ferie
Epiſtolae Capitaneo nouo Claſſium per quemdam coenobitam ſuum collegam,
qui fuerat captiuatus, clam deftinauerat, cuius exemplum Epiftolae huius erat
continentiae, . . ..
--
-
. . . . -

* *

*發※※※※※※※※※※※令發發發怒發發※發怒發冷發發※發發*
C AP W T XIX.
EX EM PL / M EPIS TO L A E *
M ac potenti viro, & Domino fùo, Domino Andreae Mauroceno, Capitaneo ge
- merali, frater Michael, Abbas Sanéforum Coffnae et Damiani Monafterii de mon
te, Dioecefis Iadrae, humili reuerentia, et falutem profperam tamquam Patri, et Domino, •
in quem mos, et domus noftra, habuit /pem, habet, et babebit. Semper homines et mulie
res totaliter et numquam a mandatis veftrae paternitatis receffimus, neque deuiauimus.
Vnum, Domine mi! multa vobis narrarem mirabilia de faétis domus nofirae, de tribula
tionibus, et infeftationibus, quas habuimus cum Marino fratre noftro ab inimicis noftris,
et de aliis nouitatibus Iadrae , . fi effemus penes vos, et quin placebit Dominationi ve.
flrae, venimus ad vos tamquam ad patrem. „ Multa fcripfiffem vobis, fed non praefi
- mo, verumtamen mittimus vobis fratrem Gregorium Monacbum no/lrum, qui fuit capti
uatus a Venetis, et quia datafùit illi licentia a Reétoribus Iadrae, per menfes iam duos
aegrotauit, et nihilominus congrue poffet recedere, fèd intelleximus de aduentu veiro, id
circo fecimus eum praeftolari, donec veniffetis, quapropter diäum Monacbum informaui.
тия, qui vobis feriem enarrabit per totum. Valeat Magnificentia veflra cum augmento
profferitatis nunc, et femper. . Data Iadrae die nono intrante Septembris. Nullus
que Iurisdi&ionis temporalis, propter quorundam Nobilium interpofitionis obfta
cula, aufüs fuit in ipfum Abbatem, et eius collegam, extendere manum, fed vs
que confummationem dicordiae captiuus manfit, *
- -

. . . *** vv vw 2 CAPvT
718 АNОN У МI DЕ ОВSIDIONЕ ПАП R ENSI

3 &3 & 3 &3 & 3 &3 &3 & 3 &3&3 &3& & & & &&&& &&&
-

С АР Vт XX. . *

рвоимрим тиутти, втисом в ноутти,

in 0 и 0 1арек тini praeval ver и n т.

uidam natione Tufeus, iniqua conceptio.

ne, feddeteriori propofito executionis,ex.
ах}& , ercitu Venetorum Iadram transfugault,
*} a} quem editto Rectorum Iaderini сере.
* Кау} runt, et Каl ottobris mentis, quemdam
"\} angromagulum Iadrae piratarum inimici
inane ceperunt, quem in fui conuerterant *

vfum. Dirumpunt Veneti machiniscoe.

Ч nacula hottium, ex quibus vna in maiori
// ficatu confetta, iactando praecipitaut,
propaucis hebdomadis elapfa rurfum re.
parari iufia eit. Сoncupicunt aggref
.

} termini, fed oberrare nequeunt, propter

- * "ar8tifimum firmatum obfefium, quianec
intranec extra Ciuitatem vlus egredi attemtat Sed quadam decima node
Оaobris, tipendiarii ladrae, quierant circabisquadraginta, eorum aliqui cumob.
tento commeatu extra Vrbem latuere, forfan aliquem ex obfidentibus adipiki
otuifient, et ecceilifolitam normampenes falceminas Ciuitatisfuos protrahunt
grefus, latentes (entiunt, impetumque contraeos viriliter faciunt, ternum nume.
rum exeis capiunt, et in Vrbem deducunt, ac plurimos ibidem fauciatos relin
quunt, a quibus captiuatisambiguitas conciuium extitit denudata; amplius qui.
dam Iadertini, ad inferenda inimicis grauiora difpendia, ac propriam patriam ali.
duali recreationis eius fuНulcire, fabricarunt parones monos tranitrorum vigni
et trium, quem die praefcripti menis decima e terrain marinatare (tudent, et
iam ferelmedius in aequore pulfus Veneticernunt, in nimia cordis anguftiamo.
uentur, ornat ottogaleas Capitaneus maris tettas laneis armis, ne offenfionem
balitae (piculorum paterentur, cum quibus audatterfe mouit feftinanter ergail.
lum paronem, fed more femineo abfceffit, nihil probitatis oftenfus, et cum pe.
nesipium accestlifet, inditans ab eo feretriumpatiuumfeftabiliuit, proprius пп.
tauit accedere, Iadertini equidem galeas hoftium in portum remigare (entium,
cito arma fuicipiunt, ad defenfandam fuam Clafiem accelerant, et ibi grauterre.
migatores galearum ex inimicorum fagittis fufticantur. Соnatur etiam vnailla.
larum Claffium accedere ad paronem, vt violenter ipfumeripiant, et ad portum
deducant, vi altem rogum in eum coniettat Pro aduerfariis, qui citabant f.
pra puppi рбuь quierant fere рngle duodecim, crebrius illorum percufo
num telorum ac lapidum, nec non piculorum, quae coattos repellunt, бmiliter
etiam galeas reliquas; quippe nullus remigatorum compertus foret, qui in al
* , , , * . , quo
 LIВЕR S ЕС V N D V S. 719

quo artu cicatricis бgnum non patius fuliet Ex quibus plus quam centenarius .

numerus mortem confecutifunt; conflictaeque galeae, et deuictae a portu abie

runt, nil laetionis defectum illiparoniconficientes: fed aliquos ladertino, curabili
уibice fauciatos reliquerunt; coepit idem Мars ab hora velperarum, vsque ad
туtanis occaium terminault, et etiam ex eadem parte Vrbis, cademyniueria
plebs de ticatoconuent, quos hoftes dura plaga percutierunt, qui ipfi retro
cedentes ad propria remearunt. -

493 4 863- её3 + 3ё -ё3 в 36+ +93 4 364 493 4 863- 493 4 33* -ё93 * 36?--&#3 + 333

с А Рут xxI.
оиоморо стилти, 14px 4E EG Es747 км
И IСТИ У РА ТГЕВА ТИR.

rottao exiftimantladertini, non tantum ab hominum comitiua, et praefdio,

Р verum etiam a dipolitione (upernorum fore derelittos, cum in multachde
morerentur. Iam eorum anniculum policitum remotius prolongatur, iam Вас
chi liquore, ac aceti tomachus priuatur, et quod deterius eit, lurem ' guitus fa
porata definit temtare Namille mendax Banus, quem Rex ille in fauorem tam
feruentium fidelium transmiferat,fui Domini (preuit edittum, fuum naturalemap
petitum ameritur fore affecutum, decet ei caufa tam admiranda, tupefadio in ho,
*
- mines ladrae et inferta, quodex animaduerfone, et tanto infortunio iudicio per
mittente diuinovidetur deficere. Rurfum murmurar, garrit populus, et pariter
cum ilo multigenerofi conclues fulcipiunt maiores alas, cum nullum famis me.
dicamentum niticomeftatio arbitratur, ingens, cuius non extitit in primordio ip6.
us yrbis aedificatione fimilis, egeftas, namvnica libra nefrendium argenteistribus
venundabatur. Аrietum inteticulatorum copia haberinon poterat provno, nec
|- pro infinito obolo, taurorum, et vitulorum libra quaelibet argenteobino et femis,
:
caballorum ac mulorum quaterna decaprovnica foluebatur numisternis deca, et
(ex valebat, monos ouum galiinae aereis duodecim, pullus eius pro argenteis
bitetras fiebat concambium, genitrix pullorum, vel capo aureum monos et (e
mis venundabatur, et omnium horum granditimamyrbs gerebat penuriam. An
nonae modius vnus pro duodecim aureishaberinon poterat. Таntaquidemya
ida amesinipia ciutate turguit, quod venatores murium, ac praedones catto
rum plurimiefficiebanturciues, quos ad vittum conuertebant, quia iam (pecies
cattorum ibidem minime reperiri poterat, holeraque, crudaque bruttorum cor
pora faturant ventrem, ex rabie cometiationis relarciebant nunchic, nuncille"
cumbit, animal rationale fame interitum, nuncis, tamquam demens, vigoreque
naturali priuatus, vrbem circuit, cibus minime acquiritur, nuncille venuftatis hu
mance formam commutafie confpicitur, vociferatur, firepitus opponebaturfoede
ri, fit lethalidima plaga, non folum in plebeiatos, verum etiam inter generofos. Еt
nii tuncilla e(ca diftributa *uidet
per Communisofficiales, autholtes flumin
teritum confecutifulfient, automnes concities defettu cibifpiritum exhalafent,
praetidium alicunde non praeftolantur, in animo fiduciam omnes vnanimiter ne
celle appetunt Sed morsytique ab eis dilatatur, in фuanto difcrimine сіues et
}
- . . Vv vv 3 patria
-

-
 72о а nоn у мi d e овsidione на dren si
-

- -

patria morantur, adhuc geminatum et eorum latitatum odium, et abominabilis

elatio, necadillum, qui fertilis eft imbecillibus incolumitatis fuffragium condare
" ftudent accedere.
Sediuftifimus Princeps coele(tium et infimorum, qui mortem non vult
peccatoris, ex infontium virginum puritatehac vice intromittere (e neglexerunt,
ne vili (tupro deputarentur, et forfan confonantius monitis fanttorum corporum
fponte locuminipia ciuitate eigentium, non fuitillos laderenos, quamus dignos
vsque in finem, fic crudeliter, vt putabant, deficere, quidni obcaecati (pernibili
ignorantia, non eligunt, nec praeficiunt regnatores patriae, qui fapientia ceteris
praepollent; fed potius illos, qui amentia, quam virtutis dignitate vigerent,iuх.
taillud Dalmatiae prouerbium: /сатит сеcidit, /Сапиlит refйrrexit. Non paruum
anathema fupernae praede(tinationis in ipfos irruit, eorum exigente (celere. Illi
фuanta (plendide conuiuebantur, quialebantur vsque ad faturitatem arietum inte
fticulatorum, pro nummis paruis aereis fub hora qualibet minima menfura faler.
ni tempore feliciterno numismate integer leporisartus vno et femis argenteonon
triceniaerei minimum valebant argenteum, nec de micis de menfacadentibus di.
uitis cupiebat refici, et lympha puriffima loco Bacchipitifant; et valentibus alio
naturali motiuo huic paffioni remedium nancifci, quodam die feptimo Кalendas
vltimi menfis in aula Communis extitit generale aggregatum Сonfilium, in quo
fere ducenticonuenerant confiliarii, difputantes ibidem fuper geftistamarduiset
nondum quicquam in ipfocollectionis confilioterminatum fuerat. Decretoquо.
rumdam nobilium ciuitatis, plebs indifcretain cuneo bellicorum hominum armo
rum decoratorum fere ducentorum in foro latiori perfittens, clamoreque valido
refonans, песе/oredigтит, qui concordiae objtat,potiи: ajeren: celle en/e/йссины, диат
pe/lifera/ibire fame. Audiunt Confiliarii vocumclangorem, plurimi ibidemac.
celerant, vna cum (tipendiariis Сommunis, quierant primi numero ottuaginta
IIlitimentes, ne impetus contraillos effet exactus, vnusperalium abierunt, ficque -

collegium extitit commotum. Sed mox fumtoprandio feroconfilium cumulatur,

et infurgens vnus Nobilium ykra feptenarium prouettus in locum conftitutum
afcendit, primitus-lachrymis irriguisproНuit, demum coram omnibus fui conce.
ptum polito fermone taliter eit prolocutus: Sharшитque penitu, je celle игнетагит
Jibiicere dominio, cит eorum abitus vicinior/it morti, quam buiu, /aeculi citae; le
дан фиогdam ciие, фиолдат сопсіие, ad croque oil/identer Capitaneo, intentioпeтqие
eorum expre/e patefacere compelиттиг, qui aurer videntur inclina/e, et alacriter au
Jсиla/ё. Сonueniunt aemuli non vnica, fed crebra vice, neciftinecilli fua pro
ponunt partita. Denique pro ineunda conuentione exhibere obfides, quos in
Роntificis Nicolai celebritate confignant. Amplius beniuolo commeatu, vtro.
rumque Сapitaneorum S. Магci, Iuliiniano, et Andreae Mauroceno,fub quorum do
minio vniuerfus exercitus Venetorum habebatur in cuttodia. ".

Ipi Iaderini (exto Idus Decembris (olemnes (ex conclues eligunt inбgnes
in МіНоs, quorum nomina funt haес: Раиlи, Sia/7de Varica/, Petruf de Mata.
/arris, Bartbolи, Реrri de Sloradi, Nicolaur de Galelli, Marinus de Calcina, et Michael
de Gedulini, ad excellentiam Ducalis imperiifexis vtrisque genibus pronis, et de.
tectis, accephalis, " verboque lachrymabili veniam de commidis expofcendum,
4иатети: dignetur eorum те!ifиат третdere gratiam, сит boтіші патигale/it deuitare
err0
*.
 LIВЕR S Е С V N D V S. . 721

errores. Naтpigти, proиоcat genitorem, et creatura creatoreт, пibiloтіти, cognito

/ui facinore, er infiya praefentia, offen/a crimina delentur. Denique manibus Vene
torum fe tradendum, et ingrediunturifti vrbem Venetiarum, omnes eius conci
ues concurrunt feftinanter ad intuendam Iadertinorum manfuetudinem, et multa
admiratione cordis commouentur, ingensiucunditas multiplicatur in ipfa ciuitate,
"
exponunt honorem manthelis extortis, ac humilifermone fuae legationis (eriem,
}
coram Duce Andrea Dandulo, acceteris confiliariis eiusdem, in hac forma, et teno
re: errauітия/icut oui, quae periit, parcite deuiatoribur, ceniam petiти, gratiaтро
/tulaтия, о Zelatorer iu/litiae, intendite auribu, ve/trae pietatir, рессаити, in confpediи
rantae potentiae, ad cos curriтия, qui поп сиli, тоrtem peccatorir, /ed or cопиertatur,
et viuar, qui etiam exten/or lacertos, et brachia deutantibus reneris, velira magnalia iи
/titiae ignorauітия, Ducaligloria depo/cimи, indulgentiam, quae cundi, ef bепеиola, et
benigna. Отпia пojira ve/tra/int, et in tepri, relinquiти, тапіия, arbitrioqие пи
tuique tradiтия сіuitatem liberam, et/olитат, et quicquid inги, et extra eidem perriner,
et пол, по/iraque pignora ad ce/tri coluntarem er bonorem,/ропdearirgrariaт сит туéri
cordia. Иnde fideliter/ibalis ce/tri dominii penitих ройти; permanere, пат Вита
пит ей ресcare, angelicитетепdare, et diabolicит perfeuerare. Duория primi conf.
dente, onde ті/ericordiae obtemperare curauітия Ошоs Dux, et vniuerfus Сommu
nis, tam charitatiue, prout dilettum filium pater, ad fui amplexatчr amorem, erro
rem perillos infenfate attum penitus inaniter, aceos fuauibuselogis amonent, vt
id quodore pronuntiarent, plenam ratificationem obtineat. Denique tribuere ipfis
ciuitatem folutam, et liberam, vniuerfumque ipfius diftri8tum, absque alicuius
impedimenti obitaculo. Promiferunt ili perfonas, et matronas ciuitatis incolu
mes feruare, publica roborauerunt priuilegia, interueniente hoc foederenuntiato,
ratificantesque mutuo patta, et conditiones Iadertinorит, quos Veneri fub potenti
deputarent cu(todia. Vnus eorum Iadram adiuit, vt, quod per illos roboratum
fuerat, per hos efficaciter impleatur, et dum itepatriam introiuit, vniuerfum vul.
gus iucundatur: ipfodue die quo idem Nuntius vrbem eft reuerfus, videlicet fo
lemnitate Аро(toli Thomae, feu viceima prima die mentis Decembris, circa ho
ram ve(perarum,vniuerfae valuae, quae erant in ciuitate ladrae claufae, caementо
que fundatae, referantur, et vtrosque Сapitaneos, et cunctam eorum comitiuam
peripios electam, Iaderrini locant in poiletione, turres, fortilitiaque ciuitatis, eo
rum manibus confignant, defcenduntque a littore tam terreftris, quam maritimus
Сapitaneus, innumerabili comitiua hominum, cum fymphoniis, tubis, actympa
nis, et ceteris muficorum inftrumentorum, per valuas Artanae ciuitatem ingredi
untur, fuosque grefus ad Bafilicam pattoris vrbis protrahunt, et ibi fegnior, ac
plurimavigens fapientia, Capitaneus terreitris alcendit pulpitum, in multa ciuium
и
et Nobilium, et plebeiorum acaduenarum focietate, oratorios prorupit fermones,
ouibus cundisciuibus pondens gratiam, acindulgentiam de commidis, de qui
bus ciues hortati, vniuerfa turba in fpaciofiori peruenit foro, effigiemque illius
| Regis, quae in trunco fuerateretta, remouent, effigiem S. Marciin vexillo depi
} 8tam in ipfo cum laudis iubilationeerigunt: tandem iuniorСapitaneus maris, Ан
drea, Маихосепо, in logia maiori impofitofilentio ammonuit vniuerfos ciues: cr f
delitatem, qиат /poponderant, in perpetиит obtineant s er quod pereor, ас Сотите, er
Dнсет Venetiaruт /tabilirum et ratificatит fuerat, cит Syndici. Сотитi, Iadrae ef
". .featua.
 *» . ANONYMI DE OBSIDIONE IADRENSI
fe&ualiter erit obferuatum, nec aliquis formidet, fed quilibet füis vtatur, vt vult, et de
bet. Et dum haeca&afuiffent, et completa vsque crepufculum, ad grande theatrum
Communis ipfi Capitanei afcenderunt. Iam gubernatur Iadra, diligentius cufto
ditur, et feruentius gaudent plurimum Veneti de obtenta vi&oria, et iam per eos
diu defiderata, fuasque conftitutiones, et nouas ordinationes, in ipfà ciuitate pro
clamant, et ftatuunt per quosque infallibiliter ac efficaciter obferuari
* 3333333333333333333333333333333333333333333333333
y C A PV T XXII.
Qro MoDo rENETI CF rCIANT IADERTINos
CVM MO LESTATIONE, NON OBSTANTE EOR VM
sPoNsIoNIS IVRAMENTO.
n(truuntur Iadertini, qui tot anxietates fuftulerunt,nunc tantum corporis, verum
I etiam animae nouis efcis refocillari, iam diu non fragratis, quemadmodum in
fans, qui mamma priuatus eſt, et in conſuetis alimoniis depaſcitur, cum vrbs omni
cibo et mero cuiuslibet fpeciei impinguatur, ingens fit preffura turbae vendentis
vi&um, et ad fuftentamentum fragilitatis humanae fulciunt ciues lares copia vi
&ualium, ac vino inebriant ftomachum. Denique vicefimo tertio vltimi menfis,
memorati Capitanei, qui vicem gerebant Re&toris, grande Confilium ad campa
nae fonum, vt moris erat, fecerunt, in quo omnes confiliarii ta&is corporaliter
{cripturis, quas compromiferant inuiolabiliter in perpetuum obferuabunt: fimili
que modo, mane facto, vniuerfi plebeiati in logia maiori in foro fita firmauerunt
fàcramentaliter; et cum fic per aliquot dies in maximo perfiftiflènt tremore di&i
conciues, et ecce repente, fcilicet in Kal. Non. Februarii, exiit edi&tum a Capita
neis, vt vniuerfà ciuium arma defcriberentur, pariter et auferantur, nec non haec
dum perfe&a erant, et ecce aliud mandatum Ducale intonuit, quinquaginta ele
gantiores ac nobiliores ciues Venetias debere celeriter adire; qui fexto Kal. Fe
bruarii ad locum eis conftitutum fuum iter in galeis Venetorum arriperent.
Fit grandis moeror in vrbe, fit priuatio tantae Nobilitatis, quae in ipfotem.
pore felici vigebat. Vbi nunc eorum pallia murici coloris, vbi eorum indumen
ta variis füffulta cutibus, certe faciliter reſpondetur, ſicut elegerunt, et quale ſe
men feminarunt, hoc eligunt, et metent; habent enim afperrimum camum, զաi
eorum fáftum vsque ad ima protrahet acquiefcere minime infani, et vltimi orato
res confilio fàpientis voluerunt, dicentis, nunquam credar inimico reconciliato ; hoc
eft illud frenum, de quo miferabiles Iadertini a multo iam elapfo tempore formi
darunt, hic eft ille biceps mucro non folum corpus corruptibile, fèd etiam ani
mam immortalem videtur, et epar infelicium pertranfiffe. Quam cito iuramen
tum ipfi Veneti infregerunt, ac fi fine lege, vt Chaldaei, vitam ducerent. Non
aequum videtur tam ftupendum nouum per eos exa&um fore. . Vniuerfà per
I,dertinor illis collata inanientes pariter, et dolentes, et nunc recentia foedera com
tuentur infurgere. Sed non praefumendum, quia aliqua interfuit malitia, nifide
coris laudisque venuftate acquirenda, fi effectus confequeretur operum. Depu
tantur in vrbis cuftodes peditum quatuor centeni, equitumque duo, qui con
tinuis
 L I B E R S E CV N D V S. 723
|
º
tinuis diaetis ciuitatem valeant ab obftantibus tueri; praecipitantur etiam vtraque
fticata, atque eorum tabernacula in ruinam deftruuntur, fulciuntque ciuitatem
annona et lignamine, finecefie foret in ciuitate exeundum. Etadueniente die
&
o&auo decimo Martii menfis, denarios nobiles a ciuitate Iadrae oblatis reliquis No
bilibus, Venetiis nefcientibus, affociarunt,vt numerus fexagenarius ad . . . latus
fuiffet: qui eodem tra&atu Venetias, prout illi quinquaginta, deputati funt.
↔8發 x發烹勞 X發 X ※家錄X發 茨粥茨發 X 發 X發 X榮※帶X榮8斜
IX.

M E M O RIA LE
P A W L I D E P A W L O
º
-
P A T R IT I I I A D R E N S is
AB ANNO CHRISTI McccLxxI. vsQVE AD AN. CHR. MCDVIII.
*
º
MCCCLXXI. Die vII menis Aprilis natus fuit filius meus. A. C. 1371.

MCCCLXXVlII. Die VII. menfis Decembris iam intrante crepufculo А. С. 573.

no&is, deruinauit pars Quirinalis domus habitationis Ioannis de Gallo.

MCCCLXXX. Die XIX. menfis Decembris, venit Iadram nouus Banus, 4. C. 1530.
videlicet Dominus Henricus, et inde die XXV. di&ti men. receffit Dominus Nico
laus Zoecb. -

MCCCLXXX. Die II. menfis . . . . obiit Sereniffima Princeps, Domina

' Elifabeth, confors Caroli inclyti Regis Vngariae.
MCCCLXXX. Die XVII. Martii, applicuit Iadram fraterStephanus de Fa
ºI.
:
uentia, Ordinis Praedicatorum, Legatus Pontificis Vrbani,ad praedicandumcrucem
contra Antipapam Clementem, et eadem die cepit.. . . . in Ecclefia S. Anaftafiae
ante prandium ..... prandium in Ecclefia apud Praedicatores.
º MCCCLXXXI. Die X. menfis Septembris venit noua ... Dominus Caro. 4. C. şt.
lus Rex repulit, captiuauit... virum D. R. Ioanne, et cras... fuit fa&a magna fe
ftiuitas in Iadra.

Ea die de no&te, videlicet circa primum fomnum, combufta fuit domus Mag.
Tomam. pilliparii, cum certis aliis domibus, et cras hora tertiarum fuit ignis in qua
dam domo, fèu folario, quae eft prope portam bechariae, iuxta palatium D. Pau
li de Georgiis, vbi habitat Rigafeolus Vicarius.
MCCCLXXXI. Die XV. Augufti venerunt Iadram litterae a nuntiis no
ftris, videlicet Domino Iacobo de Radicich, et DominoPaulo de Georgiis,de confirma
tione pacis inter D. N. R. Ianuenfes et Venetos, quae confirmata fuit die VIII. di
&ti menfis. Eodem anno die XV. Septembris receffit D. Ifhardus de Guarro, Ca
pitaneus armatae lanuenfis,cum füa armata, a portu Iadrae, intentione repatriandi.
米光米 - Хx x х MCCCLXXXII.
 724 M E. M. O. R. I. A. L. E.
*

A. C. 1332. MCCCLXXXII. Die XII. Septembris, in aurora, obiit Sereniffimus Prin

ceps Ludoicus Rex Vngariae, et boc in Ternouia, vnde translatum fuit corpus
eius in Albam Regalem, vbi XVI. menfis fuit fèpultum, deinde cras hora tertia
rum, videlicet XVII. menfis praefentis D. Maria filia fenior antedi&ti Regis in ciui
tate praedi&ta coronata fuit in Regem, in cuius coronatione multimilites facti funt.
MCCCLXXXII. Die VIII. O&obris, Iadrae in Cancellaria mediocri C.
Buteo, olim C. Budislaui nomine fuo, fratrum et.nepotum fuorum ex vna parte,
ex alia D. Vir Ottonellus de Scalz 11. D. et Vic. Iadrae S. Crefius de Ciudellis, S.
Damianus de Naffr, S. Lod. de Georgiis, Re&ores, ac etiam S. Saladinus de Salad. S.
Cref. de Naffi, S. Cofa de Begna, et Ego Paulus de Paulo, nomine noftro, ac totius
ciuitatisnoftrae habentes au&toritatem fuper hoc, a Confilio XII. fàp. fungentes
plena poteftate a generaliConfilio, iurauimus inuicem, et viciffim vnitatem, frater
nitatem, etamicitiam perpetuam, et iuuare alter alteritoto poffe, et fcitu femper
in fidelitate, et fidei conftantia Dominarum noftrarum Reginarum, et Sacrae Coro
nae Vngariae.
4.C. 1383. MCCCLXXXIII. Die II Februarii, Dominus Nicolaus Praepofitus S. Pe
tri de Pafcua, et Dominus Detricus Rubius, in Confilio generali, in quo fuerunt
Confiliarii LXXV. transmiffi pro parte Sereniffimarum Reginarum, fenioris et iu
nioris Vngariae, videlicet Dominae Elizabethae et Mariae, receperunt a fingulis no
ftrum in di&o Confilio exiftentium iuramentum homagii, et fidelitatis, antedi&is
Dominabus Reginis fuper fàn&ta quatuor Euangelia ta&to miffale.
MCCCLXXXIII. Die prima Augufti, applicuit Iadram, nouus Banus, vi
delicet Dominus Stephanus Lazchovic.
Eodem anno die XXIV. O&obris, applicuit Iadram Domina Elifabetha Re
gina Vngariae fenior, et Domina Maria Regina iunior, et Domina foror Draga
foror fua,cum certis Praelatis, et Baronibus eorum, videlicet cum Cardinale Epi
fcopo Quinque Ecclefiae C . . . no Bez. Ban, et Henrico Lazchouich Bano no
ftro, et multisaliis. ）
Eodem anno die XXVIII. Oâobris Caftrum Auranae reddidit fe, quod
modicum prius rebellauerat, iuffu Ioannis de Palisma,olim Prioris Vranae.
*-* . - -

Eodem anno et menfè, die vltimo, Domina Regina antedi&a praecepit

Domino Henrico Bano praedi&to, vt acciperet vnam clauem arcae argenteae fuper
arcam S. Simeonis praedi&ti.
Eodem anno die IV. menfis Nouembris, recefferunt a Iadra ambae Re
ginae cum Praelatis et Baronibus fuprafcriptis, euntes Auranam.
Eodem anno die XVI. menfis Nouembris, Dominus Vladislaus, Caftellanus
etVic. Iadrae, praefentauit nobis pro parte Dominarum Reginarum antedi&arum,
clauem arcae praedi&ti S. Simeonis, vt per regimen fèruaretur, et data fuit mihi
Paulo de Paulo, tunc Re&ori, praedi&ta clauis, ita, quod primus Re&or, qui ince
pit feruare di&am clauem Dominarum Reginarum praedi&arum, ego fui.
** : MCCCLXXXIII.
 Р А у L и рвов A v L о 725

:о мсССLXXXIII dicVиlmenisFebruari, fiitrixaintertadrenfesetVп- x

garos, qui debebant transfretari in Apuliam, in fubfidium Regis Carol, cum
Iоаппе Вano, et nepote disti Prioris Auranae. " - ...}

. Die XIX.praedittorum anni et mentis, ladrenfes defenderunt Bladum,

carnes, et caeterasalias res, quas antedi8ti Vngari depraedati erant in villis
Iadrenium; et hoc fuit in campo Archiepicopatus, prope arcum. ,, ,

мcccLxxxiv, das R. et vie боя. Ldexп. Арнь - - -

и с з"
* -
- - : ,
-- , ; - ,-
*. - ".

* ,
-

Еodem anno die XV, Майapplicuit ladram nouus Banus, D. С. Тота.

/iти ie S. Georgio.
МСССLXXXIV. Die VIII mentis Iulii, retielata fuit proditio, quam
volebant facere Zanimи: Draperius, Dancarolus cognatus eius, et Petru: Francha.
Датса, vnacum Мjolo Miejich Die XI.disti mentis, praedicti Zатегия Dancarolar,
et Petrus, in horatertiarum, fuerunt cratiinatiperciuitatem, et capitaeorum fue
runt amputata in platea ladrae, et corporatipforum feparata a capitibus, ibi
fteterunt per totam diem yfque adve(peras. . . . .." *
|

Die XVIII didi ment.creat fuerunt iudices inter et creditores dido.

rum proditorum, S. Ioanne de Petrizo, S. Damiaти. de Begна, et ego Раиlus de
:
Раиlo, quibus data fuit auctoritas vendendi bona eorum, et foluendi credito
ribus.

* МСССLXXXIV. die VIII. mentis Iulii, contrada fuit vnitas inter D.

тboтат de y Georgio, Dalmatiaeet Сhroatiae Banum, et Commune ciuitatis Ia
drae, femper ad fidelitatem Coronae Sacrae Regni Vngariae, et Dominarum no
(trarum Reginarum, videlicet Dominae MariaeReginae Vngariae, Dominae Edui
gisfororiseius, acDominae Elizabethae matris earum; quae vnio fuit firmatafa
: , , ,
** -- - - -- - -

cramento praetito die eodem fuper brachio S. Grifogoni Martyris, et alias res,
фuas (uper altariin Eccleia Barbarae peripium D. Banum corporaliter, et per
S. Saledтит de Salad Fran. de Cedal, et Coхат de Begne Rettores ladrae, cum
xxпl Nobilibus de Con d.ciuit totius Communitatis noitrae
МСССLXXXIV. d. С. V. men. Маrtii D. Аrсhiepi(copus ladrenfis re
ceilita ciuitate ladrae, et iuit Romam. .

мСССLXXXV. die Sabbathi XXV. Februarii, idem Dominus Archie- 4 с зая,

pi(copus reuerfuseft laderаm; eodem anno die IX. Аргilis, qui fuit dies Do
minicalis, idem Dominus Archiepiicopus celebrauit in Ecclefia S. Anaftafiae in
Iadra miflam nouellam. : ,

, МСССLXXXVI. Die XVIII Augufti, idem Dominus Archiepicopus 4 c is sя

iuit Pagum, die Martis XX. menis poft ve(peras, idem DominusArchiepifcopus
reuerfuseft ladram. . - . , . -

Diefequentireuerius et ladram B. et die XIII lanuarii.

Х 36 Ж Хххх 2 мСССLxxxVп.
 726 м в мо к I А L в
4. С. в?. . .
мсССLXXXVII recedit, et die XVI eiusdem menбs reuerfset
Iadram; eodemdie, hoc eft XVI. Ianuarii, applicuit nouum, quod DominaRegina
fenior obiitin Caftго Noulgrad, in captiuitate. |

. Die XXII. Februariimenfis, Dominus Epifcopus Sagabrienfis, et СТho.

frater D. Prioris, et В.iter arripuerunt verfus Арuliam, cum quibus iuit Domi
nus Paulus de Georgiis, et certialii Nobiles de ladra, et cras die fequenti receit
verfus Chroatiam Dominus loannes Banus ,
мcccLхххуп Desiыadi R. Februai, enur, quod сорв
praedittae Dominae Reginae, fuit portatum ladram, et repofitum in Monatterio
Santti Grifogoni. -

Еodem anno die V. Маrtii, hora tertiarum, fuit in ladra terraemotus

пmagnus. " " - -- *

МСССLXXXVII. Die IV. mentis Iuni, de mane, Serenidima Princeps,

et Domina noftra naturalis, DominaМaria, ReginaVngariae, liberata fuit a capti
uitate, et exiuit de Сattro Nougrad, in quo detinebatur, et die Veneris (equen
tis iui ad eam, Nonam, et die craftina die Sabbathi, locutus fui Маieftatifuae, et
die Lunae immediate receffia Nana, licentiatus ab ea. Рoftea die Sabbathiinde
fequentis die (clicet XV.praedittimentis, recedit a Nona cum galeisVenetorum,
et applicuit &gтат cras die Dominico, vnde receit die Lunae prima Iulii, а
die louis, in nomine Santtae Тrinitatis, coniunxit fecum Rege Illutritimo, соп.
forte eius. -

А. С. 333. МСССLXXXVIII. Die Sabb. XXVIII. Augufti, applicuit ladram D.

Ері(copus Segnienfis, Vicarius Dominae Noitrae Reginae Vngariae Generalisin
Dalmatia, acetiam Vic. С. notiri S. D. С. Рalatini Regni Vngariae idem D. Ер.
fcopus receffit die XXV Augufti de fero anno proximofequenti.
А. С. 339. МСССLXXXIX. die Lunae XI. Nouembris, venit vsque territorium
1adrae exercitus Bofhenfis magnus, et depraedatus eft animalia, vt fertur, fci.
licet magna in ipfo territorio MDC videlicet boues DСС. aratorios, et totidem
vaccas, afinos ССС. et animalia minuta М. М. М. et multa alia damna homini
bus de eorum territorio intuit; pro cuius exercitus timore, exercitus Dominae
Моitrae Reginae, qui obfidebat Wranam, pertriduum antefe deuiauit, et D. Al.
bertus, elettusРrior, du8tor ditti Dominae Reginae exercitus, inciuitatemNonen.
fem fe reduxit; etdie XVIII.praeditti mentis, Bosnenfis exercitus,vt fertur,ipfum
territorium egrefuseft, deinde renerfuseft idem exercitus cum Bano lobaтe, et
ftetit vsque die XVII. Decembris, et in illis diebus cattrum oircuiza reddidt
fe R. В. - * * * - "
А. С. 1336. МСССLXXXVI. Die II. mentis Iulii, elettus fui in Comitem тragurien.
fem, pro quo officio intromittendo applicuіТragurium die Mercurii, demane, ci
licet XXV. eiusdem menfis. -

Еodem anno die XXIII. Nouembris, hpra quafive(perarum, faaa fuit rixa
maxima inter Tragurienfes, in plateaТ. cum entibus et aliisarmis, videlicet nul.
Ius tunc fuit vulneratus. - -

Еodem
 в Ауы рв в Ауро 727
Еodem anno et menie die XXVI. ante prandium, populus Tragurientis
expulit me manuarmata ab officio ditti Comitatus, et immediate a Tragurio, et
.applicui
.
ladran
.
die
.
Sabbathi
.
primo
і -
Decembris.
: : 2
- - д. " "
* - - - x *
и

Еodem anno die Lunae X. Decembris, Dominus Petru Piconcis de laтиa

affumtus fuit per generale Confilium ladrae in Capitaneum Iadrae, et die fequen
ti intromifit officium. " " : : .
МСССLXXXVIII. Die Sabbathi XXVII Iunii, recefit a ladraidem Do 4. С. 1338.
minus Petrи Picoти, cum galea noitra ,
- МСССLXXXV. Die Martis Aprilis XI. ante prandium defponiauivхо 4. С. из «я.
rem meam Grubulam. Еodem anno, die Dominico, decima nona Nouembris, re
ce(fi a ladra de fero, caufa eundi Tragurium, pro traducendo praedictam vxorem
meam, et die Martis de fero XXI didi mentis, applicui Tragurium, et cras die
(equentirccelia Tragurio ante prandium, quodet XXIII praefenti menie No
uembri,
mini, et applicuilairam cum ipfa vxore mea, et celebrauipuptiasin nomine Do
fuae (andae Matris. - . , а -

моссLхххуп. Devemнь ххун ресные 4. С. 13 87.

}
In Тragurio ad vocem populi interfedi fuerunt S. Perrus Io/?pb, et S. Sre
pbaти, Doіті, di8tus Cbеписb, et cras XXVIII. dittimenfisincifum fuit caput S.
Ацg. de Ca/дti, in platea ciuitatis Tragurii, et multisalis Nobilibus diueriae iniu
-riae fueruntillatae, videlicet Zge Io/epb cum filiis, у Nicole Accelini cum filiis, S.
Zoro cum filiis, et nonnullis aliis, qui vix aufugeruntypalelит, diueris modis;
tunc etiam transmitiae fueruntduae barchae armatae aТragurio, caufa quaerendi
et capiendis. садит d. q. S. Augujini, ac S. Petrит ditti q. S. Shephani, armaue
runt in Spalato vnum brigentinum, et effigerunt, et in eodem brigentinoiuit
perfonaliter Donalи Diacoти, alter filius q. S. Auguftini, cum certis amicis eorum,
et inde die XII. hoceft VIII. menfis Ianuarii (equentiseundem cafum notificauiii
lutridimis Principibus, Domino notro Regi, et Reginae, per litteras transmitias
cum Amba[ciatoribus noftris Сommunis ladrae, euntibus ad eosdem Dominos
noftros, pro certis negotiis noftrae Communitatis ladrae, fcilicet cum Domino Lo
doico de Georgii, S. Damiano de Cipriani, S. Andrea Nicolao de Grigoni, quorum
}
Аmbafciatorum vnus fecefit a ladra die VIII. Ianuarii hora ve(perarum, fcilicet
Dominus Lodoicus praediat, et alii duo, fecetierunt cras die fequentifummo
ПldПС. - .
МСССХСП. DielouisXI Iulii,hora meridiei, Tragurienfespraediaiin
trauerunt Tragurium, et fuerunt homines circa XXXIV. intrantes, qui caute
venerant in quatuor barchispicaritis, et tunc pereos interfettus extitit Lompre
Місbatii in platea,
МСССLXXXVII. Die VIII. Ianu de no8te circa horam fecundam ap 4. С. 1337.
paruerunt in ladra бgna mirabila in caelo, videlicet apparuit quidam plendor
magnus, quaficolumna nubis igne accenfa, cum magna et numerofa caduci
tate ftellarum, dupliciter longo curfu confueti moris; et haec figma durauerunt
per patium vnius horae, et vitra, ita, quod omnes cultodes ciuitatis, qui hoc
".
. . .
9 Хx xx 3 vide
 728 () М Е М О R I А L Е

viderunt, exclamabant praetimore maximo, et certi nautae cum barchetisfu

в - * . - - - - - - -

giebant in terram. и й1 ,. : : , ; ; ; ; * , и

А. С. 15 83. мcccLхххуш. die мегcurixxп. Decembris.iuranimuspen

}

inter nos in Confiliogenerali ladrae. Еodem die iam pott vefperas applicuit la
dram D. Ladislaus de Lщеет, Вanus Sclauoniae, gubernator Dalmatiae et Chroa:
tiae, et Capitaneus exercitus Regii in Dalmatia et Сhroatia... с
* Die Lunae VIII. Februariireceditidem Banus Ladislaus a ladra.
4. С. 13 89. МСССLXXXIX. die vltima Septembris, circa mediam nodem laтe,
de Palifierna, afierensfe Priorem Vranae, concremauit certas domunculas lar
dinariorum noftrorum, et certas metasfori extrahentesante portasladrae, aparte
1 * * | *
boreali S. Маrtini. ,

Еodem anno die I Decembris, aausfi Redor ciuitatis ladrae, vna cum
|Domino Iacobo de Radic. et cum S Ioanne de Grigoni, qui S. Ioannes die XVII
Меntis Ianuariirenuntiauit officio, caufa abientandife ex diftrittu pro negotis
fis, in cuius locoeodem die ceditin Rettorem vna nobicum, (clicet cum Do.
" mino Iacobo praeditto S, Ioanne de Wittor.
Еodem anno die filicet XVI lanuarii noitri regiminis praediai, expor.
.tatum fuit corpus Dominae Reginae Heli/abetbae, in vno brigentinoper mare, fatto
obfequio in Ecclefia Santti Grifogoni, vsque in obropaz, et cum focietate eius
corporis fuerunt tres Nobiles, clicet & Beneditus de Gal, S. Marina de маа.
и. /art, et S Gregoriи, de Na/, ,. . .
- . . -

. i

DieSabbathiXXVI. ОaobrisIV. Ambarciatorescommunisladraeadco.

mitem Anz, pro habendo exercitu equitum, ad de(tructionem Ioanni de Paiia,
afferentis (e Priorem Auranae. - - - е.
.

- - - -
- - -

Die Маrtis eiusdem mentis XIX. reuerfus fum ladram, et die louis XXI.
faере disti menfis, pro eadem caufa rurfum iui ad Comitem praedi8tum, et die
louis IV. menis Nouembris proximi, reuerfus fumladram, vna cum D. Iacobo Ra.
dancb, quieadem caufa milius fueratadeundem Comiten Anz. .
* Dieмartispraediai menis Nouembris xvi. prima hora nottis, applicuit
IadramexercituspraedictusComitisAnz, cuiusCapitaneusGeneralisfit Dominus
Магси, deSpinell de Vegla, et fuerunt inter omnes } circa quadringenti,et die
, Sabbathiproximofequenti:XX.dittimenfisNouembris, horacircatertiarum, idem
exercitus equitum, vna cum notro exercitu peditum, quituitinter omnesbaltra.
rios, partifanos, etalios quoscumque, hominum circamille,exiuit ad campum cau.
fa obidendi итатат, et fequentinotte dormieruntin opral, et die fequentiper.
rexit adeos exercitusPagenfium, ducentorum fcilicethominum, et node fequen
ti dormierunt omnes de exercitu praeditto in Hra/ebiani, et die Lunae fequenti
pofuerunt campum fub Wrana,hoceft die Lunae XXII.Nouembris,eteodem die
"," adiuit adScaramuffiam Prior praedictus, cum gente fua, et tunc mortuus fuit Gе
orgiи, Spartici, de noitro exercitu, de exercitu fuo fuerunt interfeaiduo, et partis
vtriusque vulnerati, tunc etiam captus fuit vnus tratonicus de exercitu Comitis
- - - г - * Аnz, -
 Р А V L I D Е Р А V L О. 729

Аnz, quemidem Prior admanum faluam propria manu occidit, et ipfe Prior fuit
vulneratus cum vnoveretono in cofciam.

Die Меrcurii XXIV. Notiembris, in fettoS.GrifogoniМartyris, datus fuit

per gentem noftram maximus confittus in gentibus einsdem Prioris, in quo fer
tur fuife inter mortuos, et vulneratos, vitracentumvigintihomines, et multiequi,
et animaliaeorum, per noftros tune fueruntaccepta Die Veneris de notte X
Decembris, idem exercitus difceffit a campo turpiter, et reuerfuseft ladraт.
Die Mercuri Decembris XXV. catrumchfireddidtfe Regi Bohenб. o
e"

Фie XX. Маrtii de notte, ili de Urana concremauerunt certas domuncu.

las ladretinorum noftrorum, in quibus etiam aliqui pauperculi homines, pueri,
et aliqua animalia fuerunt concremata, et aliquifuerunt pereosdem eadem no
8te captiuati.
".
-

МСССХС. Die V. Decembris circa mediam nottem fuit terrae 4 С. 139 о.

motus magnus. - я ". -

МСССLXXXIX. Die Iouis X. Februarii, creatus fui Procurator Сonuen 4. С. 1339.

tus Мinorum S. Francifci de ladra, exeunte Guardiano religiolo, venerando D.
Fratre Beneditioq. Lucae de ladra. * 3

МСССХС. Die Маrtis XXIV. Маii in generali confilio ladrae in 4. С. 139 а.

Sala Communitatis, exeuntibus Rettoribus DD. Paulo de Georgii, Petro de Na/.
/i, et Marino de Ginanis, in quo confilio Nobiles XI iurauimuspaceminternos,
fuper infertispunctis, videlicet: remittere сти, alteri, et alreralieri, отпе, iniuria,
et offen/a, batteти, illara, s tendere отпе, ad boпит соттипе: er тапитeпere aller
alterum ab отnibus volentibur offendere eит, et illis ad honorem Domini Noitri Si
gifmundi Hungariae Regis, et Dominae Mariae confortiseius. Оratores autem
iftius pacis fuerunt D. Iacobus de Radinibus, S. Daтіати, de Zipriano, S. Cre/cius
de Na/i, S. Andreas de Grifagonir, et ego Paulия de Paulo et iurauimus omnes
distam pacem (uper ynam Crucem argenteam, in qua erant certae reliquiae
}
Sanctorum.
}
МСССХС. Die Sabbath Х. Septembris vna cum Domino Paulo ті
lite de Georgii, creatiАmbafciatores ad Dominum Detricит Киресb. Вanum Sla
uoniae, exiftentem cum exercitu fub cattro Tinini, recedimus, et applicui
mus die Iouis XV eiusdemmenfis, et die Veneris immediate (equenti, remanen
teibiipfo Domino Paulo, inde recetii, et ladram applicui die Lunae Septem
bris XVIII. die primo Decembris factus fui Rettor ladraevna cum S. Marino de
Мatafaris, et S. Antonio Bartbulazi в ,
мсССХС. die primo Auguti creatus fui Redor ladrae, vna cum 4. С. 139 г.
p Rafaele de Doria, et S. Frederico de Grigoni, "e *

МСССХСII. die primo Augufti, crcatus fui in Rettorem ladrae 4 С. 13 0 2.

eum D. Tibaldo de Na/i, et S. Tboтa/io de Perritio. -

МСССХС. die XVI. Februarii obit loanne de Paija Prior Au. 4. С. 139 о.
ТаПdС. . -

Еodem
 º

7ം ..M. E M O R I A L E

Eodem anno die XXIII. Martii obiit Rex Bofhae, de quo venerat nouum
Iadram die XIX. menfis Martii.

A C. 139 r. MCCCXCI. die Refurre&ionis Domini Noftri Iefu Chrifti XXVI. Mar
tii, obiit D.Abbas San&i Grifogoni, fcilicet Dominus Frater Gri/gonus de Soppe.
4с зуг. MCCCXCII. die XXI. Iulii circa mediam no&tem, combuftae fue
runt plures domus in confinio S. Petri veteris, iuxta domum Vinturini Caldarutii.
& • Eodem anno die XXIV. Decembris applicuit ante portum Iadrae Excelfus
'Dux Demeaft. Dominus Carolus, cum vna galea, cuius Celfitudini ego lo
„cutus fui in Ecclefia San&i Iacobi vltra portum. -

Eodem anno die I. Ianuarii, no&te circa primum fomnum, combuftae fue
runt quatuor ftationes iuxta bechariam, in oppofito domus eorum de Georgiis,
cum certis domunculis. - -

MCCCXCII. dieVIII. menfis Septembris, recepti fuerunt in ciues et Con

• filiarios ciuitatis Iadrae, Magnificus vir, Dominus Vulch B. q. D. Vulchi veniente
de Bosna, ac C. Ioannes Mislenouich V. B. eius qui V. B. nominibus praedi&i D.
B. et propterea praeftitit iuramentum fidelitatis, et ciuilitatis,Communis noftri la
drae, et Ego Paulus de Paulo, amoris et dile&ionis, per verba eorundem D. B. et
V. B. nomine proprio et confociorum meorum, in officio Re&oratus, videlicet Do
minorum Tibaldi de Na/is, et Thomafii de Petritio, ac totius Communitatis no(trae,
fuper reliquias exiftentes in Procuratorem di&i Communis, apud Ecclefiam Sam.
&ae Anaftafiae, praefènte Comite Nelipitio q. Comitis Conftantini, et Michaele
Doychrecb familiari D. C. Vuanus, et C. Ioannis Nelipcich, et aliis.
Eodem anno dieXIX. Januarii, in Confilio generali, praefèntibus patribusD.
'Petro de Matafaris, Archiepifcopo Iadrenfe, Domino Grifgono de Soppe, Abbate
Monafterii S. Grifogoni de Iadra, et Domino Abbate de Rogoua, iurauimus fu
per brachium S. Grifogoni Martyris, ibi, reuerenter di&tam pacem et vnitatem in.
ter nos, cum fidelitate Vngariae Regis, et Reginae.
' MCCCXCII. die VII. Februarii, Banus Vafich cum exercitu fuo applicuit
perfònaliter in Carinum die Mercurii XII. praedi&i menfis, huiusmodi nouum ve
nit Iadram, videlicet quod Banus praedi&us captiuauit Priorem Auramae, et Co
mes Michloff. de Palisma fratrem eius Comitem Offrouizae, et voluit habere caftra
Vranae et Oſtrouizae. - -

Eadem die venit Iadram, caufà vifitandi corpus B. Simeonis, Comes Dra.
ghiffà, frater praedi&i Domini Bani, cum vxore fua, et quibusdam aliis.
* * MCCCXCII. die Iouis VI. Martii iui Ambafciator ad Comitem Sibenici,
vna cum Somarzolo de Fanfagna, etidem Ambaſciator ſolus ad Magnificum Do
minum Vuterch, Banum, Cliffiam receffit a Iadra.
MCCCXCIII. die MartisVI.Maii, Ego vna cum Crefçio Rayneri, Ambaſcia
tores Communitatis ladrae, ad componendam pacem inter Tragurienſes, qui ſunt
in Tragurio, et extra, receffimus a ladra. -

ſº Eodem
 PA v L1 D E PA v Lo. 73r
Eodem anno die III. Iunii creatus fui Procurator generalis venerabilis Do.
mini Stephani Abbatis S. Luciae de Befca, inftrumentum procurationis fcripfit
|, Magifier Banes Senior.
º - s

MCCCXCIV. die primo Iunii, creatus fui in Re&orem Iadrae, vna A. c. 1394.
cum S. Blafio de Soppe, et S. Georgio de Zadulinis.
MCCCXCIII. die Martis II. Iunii, D. Iacobus de Radlich. S. Damianus 4. c. 1393;
de Naffr, et Marinus de Ghinano, Ambafciatores ad Ducale Dominium Venetorum
receferunt a ladra.

Eodem anno die primo Augufti, vna cum S. Damiano de Na/i, S. Ioanne
Vi&ori, creatus fui in Re&orem Iadrae pro duobus menfibus. . -

Eodem anno die Mercurii XXIX. Iulii, receffit a Iadra S. Bandinus de Pand.
olim Cancellarius Iadrae. - .
-

Eodem anno die Veneris X. O&obris, applicuit Iadram D. Antonius Cicchi de

Arimino, Iudex ad ciuilia Iadrae deputatus.
-

Eodem anno die Mercurii XII. Nouembris, applicuerunt Iadram Dominus

Nicolaus Epifçopus Corbauienfis, et Ioannes Epifçopus Nonenfis, pro tra&anda pace et
concordia inter Dominum Banum Ioannem, Comitem Segniae, et Communitatemno
ftram. Die vero Sabbathi fequenti ele&us fui vna cum Dominis, Iacobo de Ra
dunch, S. Cre/cio de Nafis, et S. Coxa de Begna, per Confilium fapientum Iadrae, ad
confirmandam dictam concordiam cum ipfis Dominis Epifcopis, propartenoftrae
Communitatis. - -

MCCCLXIII. dieSabbathi,penultimo menfis Nouembris, Segniae obiit Co- 4 c. 1563.

mes Anz, tunc temporis Sclauoniae et Chroatiae Banus, et die Lunae fequenti*
fèpultus fuit ibi apud Fratres Minores. º

Eodem anno die XXVII. menfis Ianuarii, in Iadra, in domo illorum de

Saladinis, fecimus et firmauimus vnionem cum Magnifico Domino Bano Chroa
tiae et Dalmatiae, fcilicet Domino Vutcho, et C. Karolo de Corbauia, pro eis,
et fratribus eorum, et iurauimus ibidem fuper reliquias perpetuam amicitiam
et ligam contra aemulos Domini Noftri Regis, et noftris vtriusque partis inter *
praedi&os Dominum Banum et Comitem, nominibusquibus fupra, et nos, fcilicet
Dominum Gregorium de Naffs, Andream de' Crifamtir, et Georgium de Raca, tunc
Re&tores, cum fex Nobilibus, ad haec fienda deputatis, videlicet Dominis Iacobo
de Radunch, Creſole de Naſis, Simone de Cuzilla, Marino Ghinano, Coxa de Beg
na, et me Paulo de Paulis.

MCCCXCIII. die Mercurii XI. menfis Martii, rebellauerunt nobis Ра“? С 393.
genfes, et eodem die elegerunt intra fe tres Re&ores pro regimine eorum, videlicet
º Difficium Rafzigna di&tum Palaz, et Carutum, et praeceperunt S. Iohanni de Soppe,
.; tunc Comiti noftro ibidem, poena capitis, vsque diem tertiam recedere ab infula
Pagi, et captiauerunt duos noftros Nobiles, fcilicet Ioannem, filium quondam Do
光光米 Yyyy minic;
§
 732 cМ в м. о к i. а l. е.
дірісі Naf, et89щанетde Pechiari, et Сancellarium per nos eis datum tunc
-*

ibi
}, ia -exteniem
l ? Пс. 12": , , :
-
,
"t" . . - - * —

- Die craftina (cilicet die Iouis hora circa vefperarum, huius noua attigerunt
нант Еванные актыumвенmрафемнов
. Die Dominicoproxime (equenti circa horammeridiei, pronancicendavl.
. , tione expediuimus ynam galearum noftrarum minorum fcilicet, optime ad hoc
- opusficiam, e mula barchisarmaas, etalias quaniplures pro напsian
dis equitibus et peditibus noftris, adipiam infulam, quorum Capitaneus Gene.
ralis extititУ Daтіати, de Na/, cum duobus Сonfiliariis, videlicet S. Andrea lt
« Grigoni, ei S. Grekio Raynerii, armator vero praedictae galeae S. Gregoria de
Сedulinis. . . . . -

: Die Lunae proxima fequentiexpediuimus alteram noftram galeam fcilice:

maiorem, cuius patronus, feuarmator, extititS Bla/iигde Soppe, quo die etiamnon.
nullaealiae barchaciliusprofeaaefun, praemija occatione. *

- Die Mercurii immediate fequenti, hora quai meridieі, ірб Рagenfesper

gentes noftras in quodam rumore prope Pagum ibi promunierant, et in quo
*
fugerant omnes relitta terra Pagiconfitti funt, quorum quidam arripientes fi
gam, caeteri omnes maculinifexus, exceptis minoribus aetate, aut interfetti,
aut captualifunt, fed pro minor parte interfetti, inter quos captiuos ferum
duo Rettores eorum, fcilicet Di/ki, et Caruco, Rafgna vero tertius Rector au.
- fugit Arbнт, cum vno filio, et multis Pagenfibus
-

Die Veneris proxima ottuaginta (ex ipforum inter laicos et Clericos, li.
gati manibus codem funiculo, in galea maiori fuerunt dutti Iairam, et in logia
* Dominis Rettoribus ladrae praefentati, vbi vnus dictorum Sacerdotum S. Вer
теаe mitriatus fuit. Et in eadem mitria duttus fuit vna cum praediaisalisCle.
ricis, ligatus vt fupra, ad Dominum Archiepifcopum ladrae, proco, quia nite
batureligi in Epicopum Pagi, Laicorum vero tunce medio fuerunt politiad
torturam. *
-

pie Lunae fequentis praediausCapitaneus cum Confiliariis, pottertiam, in

Рago, vnum praedittorum Reaorum Pagi S. Dificium, in platea fulpenderunt
per gulam. - -

Die Matris (equentis XXIV. meni Мartii, Domini Rettoresladraeeredis

fuгcis fuperiaetum portus, tres praedictorum Pagenfium, videlicet Ioaтep Tit.
nich, fratrem Damiani yriani, et lacolит Маrапаонит, fulpenderunt pergulam,
- * et eodem die duobus ipforum captiuorum, S. Balho filio Damiani Tunic, et filio
4 Lucae Leoni, de ladra, eruerunt oculos. - , -

А. С. 139 Я. МСССХСV. Die Dominicalipenultimo Maii, accepta fuit nobis per Re

gem terra Pagi, quam ditto dic mandato eiusdem Regis intromift Iоаппе, Си
breticb, de genere Сubrianioruт.
- - - - Еodem
 Р А V L I D Е Р А V L О. 733

Еodem anno die Martis in fetto S. Viti, IuniXV.exeuntibus Rectoribus

Iadrae, S. Gregorio de cedulini, & Thomaha de Perrizo, et me Paulo de Paulo, nos
hndm. re8tortim cum quatuor adiunctis nobis per Сonfilium fecretum ladrae, и

videlicet S. creho de Na/i, S. Andrea de Grifagoni, S. Соха de Begna, et S. Marino

de Gbinano, liberauimus a carceribus Domini Archiepifcopi ladrenfis, et de eius
confpettu, Presbyterum Bartисiит, et Bartum, quos dedimus Domino Paulo
Місbaliuicb. V. В. - -
- -

Die cratinaxy luhi nos praedia Redores, et antedia, vna cum Do.
mino Archiepifcopo praeditto D. V. В. recipienti nomine Regio reftituimus, de
dimus, et conбgnauimus, thefauros, et res Pagenfium Eccletiarum, quae erant,
et in manibus noftrae Communitatis, et in manibus Domini Archiepiicopi prae
dai, et hocin praefentia Comitis Ioanni, Cabreticb, tum praeidentis in Pago, et
hoc fuit inSacriftiaЕсclefiae Sanctae Аna(tafiae de ladra; quos thefauros et res,
idem V. В. eodem die, in duobus captis claufs, affixis, et figillatistribus Sigillis,
videlicet Domini Archiepiicopi praeditti, fii, ac noftri, Communitatis fuae по
mine, praefentibus nobis Retoribus, et adiunais, in monafterioS.Nicolaimonia- "v

lium de ladra depotitauit, et praefente Comite loanne praeditto.

МСССХСIV, die XI. menis Aprilis, fcilicetdie Sabbathivisia pomini. А. С. 1394.
саеPalmarum, inceperunt Canonici in ciuitate ladrae, tempore Reuerenditfimi in
Сhriftopatris, Domini Perri de Matafari, Archiepiicopiladrenfis, qui eosprimo
conftituit, et decemeorum in Ecclefia fua Cathedrali die praedia.o folemniter
pronuntiauit. - - -

воdemanno die Marii, iamhora mediae noals, pemultimo Septembris,

combutta fuit Canonica S. Anaftafiae.

моссxcy. aleSabbath,xi. Ianuari, venitladram Мagnificus Dominus 4 c зря.

иaleb исуноiaolimВ. cum eius vxore, et . . . . . . vxore Chroatiae fra
tris fi, cui Voyuodae tunc periplum D. В напsmir fuit - - - prae
distae ciuitatis. * " ". 2.
-
. - * ,
-

-
-
- - - -
*
-
* .
-
* -

r; ; Die Lunae
; : , ,fequentis
. recetierun: а Iadra. . . ." - л - .. . . . :

моссxcv. Deмaris магіxxiv iui pro Ambatiatore communis

} vna cum S.MarinodeGhinani, Sibenicum,protrattandavnionecumSpalatentibus,
тгаgurientibus, etSibenicenfibus ,
-
. -

, , (1
-
. . .-.
.

: ' .. "
- "." - - - .

мсccxcvi die Mercuri, clicet Aprilis, aausful Reaor adrae cum 4 с.,
S Ioanne de Soppe, et cum S. Damiano de Begna. -

- . — - . . - - - -- - - -
Еodem anno die primoottobris, fui cum & Marco de Fanfgna, et cum S.
утопе
Т - .. ."
de -Detrico, . in eodem officio.
. . . -- . . . . .
. . «
*

мСССХСVI. die Martis Май XXIII.applicuit ladram Reu Pater Do

minusloannesЕрі(copus Sagabrientis, vna cum Domino IoannedeGara, fratreDo.
mini Bani, et Comitis Corbauiae
. к» * - - - - - . ** . - - - -" : * - - * .

} }}} Yу yy 2 3Die
 734 M E M O R J A I, E

Die Martis penultima praedi&i menfis, fecefferunt a Iadraeuntes Nonamcau

£a ibi faciendi Synodum, et cras die Mercurii Dominus Paulus deGeorgii*, S. Ma

,inus de Ghinanis, et EgoPaulus, Ambafciatores, et Syndici Communitaris noftrae,

iuimus Nonam, po(t di&um Dominum Epifcopum et Comitem Ioannem de Gara,
pro defendendis iuribus noftrae infulae Pagi, cum multis aliis popularibus noftris
fociati. ..
E. die Sabbathi in fefto S. Ioannis Baptiftae XXIV. Iunii, lata fuit per fù
pra di&os Dominos, Epifcopum et Ioannem, fententfa contra nos, et in fauorem
Pagenfium, videlicet, quod Dominium ipfius infulae Regiae Maieftati applicetur.
Quo inftanti nos ab ipfâ fententia appellauimus ad ipfùm Regiam Maiefta
tem, praefentibus Ambafciatoribus Dalmatinorum,videlicet Spalatenfium, Tragu
'rienfium, Sibenicenfium, ac Nonenfium, et aliorum quamplurimorum ibi in ipfâ
prolatione fèntentiae exiftentium;'et eodem die receffimus a Nona, et venimus
Iadram. . . -

Die vero Dominicali proxima fèquenti, idem DomiausEpifcopus et Comes

Ioannes de Gara, ac Comes Butcho de Corbauia, fecefferunt de Nona in barchis Pagen
fium, et iuerunt Pagum.
Die Lunae fequenti XXVI. praedi&i menfis Iunii, fex Nobiles, videlicet Do
minus Paulus de Georgiis, D. Iacobus de Radunch, S. Damianus de Naff, S. Andreas
de Grifígonis, S. Coxa de Begna, ac ego Paulus de Paulo, creati fuimus Prouifores fu
per factoPagenſium, cumpleniſſima auctoritate, et bailia, conceſſa nobis per gene
rale Confilium, cun&a, fcilicet in omnibus, quam idem Confilium habet.
MCCCXCVI. die XX. menfis Iulii, proxima fèquenti, iam in primo cre
pufculo no&tis receffit galea noftra a portu, caufâ eundi ad partes orientales, ad
feruitium Domini noftri Regis, in qua iuit Dominus Armiratus Regius, fcilicet
Philippus deGeorgiis, Dominus Raphael de Sorba,pro Ambaſciatore noſtro, addittum
Dominum Regem, et S. Ioannes pro patrono diëtae galeae, cum commiffione per
nos fupra di&tos fex eis data, quae galea fuit foluta pro tribus menfibus.
.Eodem anno die Martis Februarii XXVII. de mane, reuerfà eft eadem ga
lea noftra. . - , - . . . .. . . .. ; : . .. . . . .

MCCCxcv. de sabbathixxTx Iuli, receſſimus a cuitate arae vm

cum Domino Iacobo de Radunch, caufâ eundi Spalatum, prouidendis metis inter
, s , Spalatenfes et Cliffienfes conftitutis: fuper hoc vna cum Dominis Paulo V. B. et
Epifcopo Tragurienfe, et Thomafio Thomaff. et Saraceno Radouan. deSibenico. Etdie
Lunae proxime venimus in Spalatum, et cras die Martis primo Augufti perueni.
mus iuxta fluuium Salomae, pro ipfo negotio explendo. Die Mercurii IX. Augufti
reuerifuimus Spalatum, et die Dominico proxime inde recefimus, et die Martis
XV. Augufti peruenimus Iadram. , , -->

MCCCXCvI die vIII menis oaobris cⓞpic indulgentia de poena et

culpa, prout eft in Ecclefia S. Marci Venetiis, in die Afcenfionis, in Ecclefia San
- c -- ~ * / &ae
 PAVLI D E . P A V LO. - 735

&ae Mariae Presbyterorum ladrae, vbi requiefcit San£tum Corpus B. Simeonis Iu

ffi, pro reuerentia ipfius corporis, et in Ecclefia Sanétae Anaflafiae, vbi iacet eius
San&tum corpus fimiliter, per o&to dies fequentes, eo modo quo continetur in pri
uilegio DominiPapae, conceffo fuperhoc, anno eodem, quam indulgentiam impe
trauit Rev. Pater, et Dominus Petrus de Matafaris Archiepifcopus Iadrae, vt ibi
continetur expreffe, et haec indulgentia incepit exiftentibus Re&toribus Iadrae,
Dominis Mizolo de Fanfagnis, Simone de Detrico, et me Paulo de Paulo. .
Eodem anno die XXVII. Nouembris, exiftentibus praedi&is Dominis Re
&oribus, repofita fuerunt priuilegianoftra, et certaalia iura, in capfà trium clauium,
quae erat in volta fub campanilo Monafterii San&tae Mariae Monialium de ladra,
quarum trium clauium, iuxta partem captam in fecreto Confilio Iadrae, vnam fer
uare debet Domina Abbatiffà di&iMonafterii, aliam vnüs Dominorum Re&orum,
et tertiam vnus Procurator Communis Iadrae, ne vnus fine altero, et fineipfâ Dó.
mina Abbatiffa, ipfàm capfàm aperire valeat. Ego igitur Paulus de Paulo, tum Se
nior Re&or exiftens, cum fupra nominatis duobus, primus fui, qui habui ipfàm
clauem. - , , . -

MCCCXCVI. die XII. Ianuarii, applicuerunt Iadram Magnifici viri, Domi

ni Paulus Caroli, et Carolus, Comites Corbauiae, et Paulus Michael V. B. Chroatorum,
Legati Sereniffimi Principis, et Domini noftri,Sigismundi Vngariae Regis, qui die
craftina in fàpienti Confilio noftro, porre£tis litteris credentialibus, expofuerunt
eorum ambafciatam, videlicet: quod Domini Reéfores darent ex fè eidem Domino Regi
omnes culpabiles, feuparticipes mortis quondam Dominae Elifabethae fiiaeſcrus, et eos, qui
alium dominum introducere * in Dalmatiam, et eos, qui participati funt cum Ioanne Ioan
mir de Balizna, olim Priore in Vrana, et cum Ioanne Bano. Pro quo inquirendo prae
cipiebant: in praefentia Rev. Patris, Domini Leonardi Epifçopi Segnienfis, pro hoc a
Domimo noftro Rege fpecialiter deftinati, vt ffatim mitterent Tininium decem Nobiles
potiores ex fe, et quod vnus eorum effem Ego Paulus, et infuper, quod omnino mitterent ei.
dem Regi tres, Nobiles, ſcilicet S. Andream Nic. S. Maurum Petri, et S. Duymum olim D.
Ioanni, omnes de Gri/gonis. Qui inculpati veniebant de pracdi&tis, pro aduentu
quorum praefixus fuit terminus vsque ad fecundam Dominicam proxime ventu
ram. Et die XIV. eiusdem menfis creati fuimus in Ambafciatores, praemiffâ
caufà, S. Crefçius de Varica/i, S. Simon Detrici, et Ego Paulus, qui die XVI. prae
disti menfis recefimus in Ambafciadam, et die Iouis XVII, peruenimus Tininium
praeuenientes Regem, qui per vnam horam die Veneris proximi venerunt po(t
nos, S. Benediéfus de Gallo. S. Ioannes de Viéfor. S. Damiamus de Naffr, D. Tibaldus,
.S. Elia de Grulogna, S. Marcus de Pomo, S. Georgius de Rofa, et S. Gabriel de Nordregna.
Deinde die Dominico venerunt S. Andreas, S. Maurus, quondam Petri, S. Duymo de
Grfgonis praedi&i; prima die mei aduentus, vt fupra, expofui meam Ambafcia
tam praedičło Domino noſtro Regi. Die Veneris, Febr. lI. recefferunt quafi
' omnes praedi&ti Nobiles, videlicet S. Benediëius, S. Ioannes, S. Marcus, S. Gabriel, S.
Andreas, S. Maurus, et S. Dayco, et die Sabbathi fequentirecefliego Paulus, et die
Martis VI. Februarii receffit Dominus Rex, et iuit ad Comichium. -

. . . . . MCCCXCVI, die Iouis XXII. Februarii, venerunt Iadram, AdamCaftellanus

Tininienfis, et Petricia, familiaris Domini Nicolaide Gara, Dalmatiae etChroatiae
„ I, ºf O`ZGʻI. º… ^{ Үу уу 3 Bani,
 736 . M. E. M. O R I A L. E.

Bani, cum litteris credentialibus fcriptis in Toplicia die XIII. praedisti'menfis, et

cum duabus literis Regiis fcriptis in Tinino, die III. iam di&ti menfisFebruarii, vna
quarum dire&ta ipfi Bano, alia Re&oribus Communis noftri, pro intromittendo
omnia bona Domini Archiepifçopi Iadrenfis, D. Guidonis, D. Iacobi de Radunch, et S.
Ludouici de Matafaris, pro parte Regia, exiftentibus Re&oribus Iadrenfibtis Domi
nis Andrea de Grifgonis, Mazolo de Gallo, et Georgio de Cedulini, qui cum eorum
fecreto Confilio dederunt eis facultatem eodem die intromittendi ea iuxta regium
mandatum etc. -

A. C. 1393. MCCCXCV. primo Februarii, de no&e circa mediam no&em diruinauit -

quaedam pars borealis Curiae S. Saluatoris de Iadra.

Eodem anno die Martis XXVI. Februarii, in Crifi in Curia Domini noftri
Regis Sigismundi interfe&us fuit Stephanus Laczkouich, cum nepote fuo, per cer
tos Barones Vngariae, de quo venit nouum Iadram die VI. Martii fequentis. Dic
IX. Februarii, fa&i fuimus, fcilicet, S. Damianus de Naff, S. Coxa de Begna, et ego
Paulus, Conre&atores, XVI. Februarii inter Ecclefias, Ecclefiafticos, Nobiles, po
pulares, et diftri&uales Iadrae, quae pecunia dari debet Domino noftro Regi pro
rehabitione infulae Pagi.
А. С. 1397, MCCCXCVII. die primo Maii, fa&us fui Re&or, vna cum S. Simone deCù.
tilla, et cum S. Simone Detrici, et quia eodem die renuit di&tus S. Simon, loco (üì
ele&us fuit S. Antonius de Grifogonis, in eodem officio.
Die Lunae XXVIIII. di&i menfis Maii, me exiftente Re&ore cum praedi.
&is, de noftro mandato inceperunt portari lapides, et calx,pro fabricatione Capel
lae San&i Simeonis Infti, et die Veneris VIII. menfis Iunii proxime venturi, ince
pit laborari fundamentum pro ipfà Capella amplianda, cuius fundamenti primum
lapidem ego Paulus, cum Epifcopali benedi&tione, pofui.
Eodem anno die Dominico iam circa primum fomnum, combufta fuit do
mus olim S. Damiani de Cedulinis, quae eft in contrata S. Michaelis.
Eodem anno die XXIV. Septembris, ex mandato Domini Regis, captum
fuit in Confilio generali, quod in inftrumentis publicis, quae conficiuntur in ladra,
non ponatur a modo nomen Archiepifcopi, fèd inftrumenta valeant de cetero fa
&a, ac fi nomen fuiffet impofitum, quemadmodum prius imponebatur. ' '
Eodem anno, O&obris XI. die Iouis, iui Nonam nuntius ad Dominam Annam,
Comitiffam Segniae, et die craftina fum reuerfus. -
- Eodem anno, die primo Martii, fa&us fum Re&or Iadrae Ego Paulus de Pau
lo, vna cum S. Marino de Ghinanis, et cum S. Ioanne de Fumatis. -

Eodem regimini noftro die Sabbathi IX. menfis Martii, intromifimus Ab.
batem S. Grifogoni in Palatio Communis, pro exceffu,quod fecerat eodemdie, con
tra homines Regios exa&ores * codebit Praelatorum et Sacerdotum Iadrae, pro fub
fidio exercitus Regii, et hoc deliberatione
º,
Confilii (àpientum Iadrae
ു് IMCCCXCVIII.
 P A V L I DE P.A V L.O. 737
N
MCCCXCVIII. die Iouis hora circa vefperarum XXVIII. Martii, venit Ia- A. c. gor. -

dram S. Matthaeus quondam S. Petri, Iofephus de Tragurio, pro parte S. Iofeph filii S.
Cori de Tragurio, confànguinei fui, ad contrahendum matrimonium cum filia mea
Michlina, et fupra di&tis die et hora, in domo mea, praefente S. Marco de Cipcho
de Tragurio, et vxore mea Grubulla, cepit primo meam, deinde ftatim filiae meae
Michlinae manum, in nomine Spiritus San&i, contrahendi illud matrimonium in
-
i. ter praedičtos, S. Iofeph, et Michlinam.
' Eodem anno die Martis VII. Maii,ante prandium, fupra di&us S. Matthaeus
q. S. Petri, cum procuratione eiusdem Iofeph, a Spalato reuenit Iadram, et eadem
fiora, in praefentia S. Andreae de Grifgonis, S. Marculi Petri de Cipcho de Tragurio? *
' Domini Presbyteri Marchuli Canonici Tragurienfis, S. Articutii de Rauignano Ca
nohici Iadrae, DD. Marchete V. q. S. Ioannis de Calzina, Vladislauae vxoris praedi
&ti S. Andreae de Grifígonis, Margaritae vxoris S. Doimi, D. Ioannis de Gri/?gonis,
D. Catharinae vxoris S. Fran D. Pauli de Georgiis, Perutiae vxoris S. Marzoli, Pe
tri Andreae, et quamplurimorum aliorum, procuratorio nomine, cum di&tafilia mea
Michlima matrimonium per verba de praefènti contraxit, alter alterius manum in
nomine Patris et Filii etSpiritus San&i tangens, et idem Articutius, dotium, etcon
uentionis inftrumentum, in ibidem rogatus, celebrauit, examinator S. Gabriel de
Nordrgna. - - -

Eodem anno die Mercurii fcilicet Martii, per S. Andrea Marulae de Spaleto,
et S. Ioannes de Fumatis de Iadra, in praefentia S. Andreae de Grifígonis, D. Marchi
tae füae fororis, et D. Colizae de Varicaffr, fuerunt aeftimatae res ac veftes pro do
te D. Michlinae, quas portauit ad virum fuum, ducatis centum quadraginta o&o.
MCCCXCVIII. Aprilis duodecima.
D. Ioannes de Marino Miles. . ' - -

S. Marinus Sloui. -

邺 S. Deffa Iacobi.
eiusdem menfis XXII.
S. Marinus de Martino. - -

S. Duymus Andreae, omnes de Spalato,

º creati fuerunt per maius et generale Confilium Iadrae, de Confilio ciuitatis Ia
drae, exiftentibus Re&oribus Iadrenfium S. Marino de Ghinano, S. Ioanne de Fuma
tis, et me.Paulo de Paulo, licet fupra di&us S. eodem regimine noftro, de eodem
Confilio, aliquibus diebus per Confilium fàpientum creatus fuerit.
MCCCXCIX. XXV. Iunii, exiftente Re&ore me Paulo, cum S. Ioanne de 4. С 30р.
Soppe, ct Marino de Grifgonis, praedi&ta creatio reuocata fuit per Confilium fecre
tum, in quo fuerunt Confiliarii vndecim, videiicet Domini Georgius de Georgiis, S.
Benedi&us de Gallo, S. Andreaj Nicolai de Grifgonis, S. Ioannes de Viéfar. S. Coxa de
.º

Begna, S. Creſcius Raynerii, S. Bart de Milano, S. Gregorius de Naffis, S. Gregorius de

ﾘ Rofa, S. Simon de Detrico, et Simon de Fanfagna. . -

Eodem
 738 м в мо к I А L в
Еodem anno di XXI. Оaobris hora quative(perarum, fuit maximus ter
rae motus in ladra, benefepties fucceiue. Ipforum primus fuit terribilitimus,
et no8te fequentifimiliter fuerunt plures, et etiam notte poft diem XXIV. eius
dem mentis, circa mediam nottem, et circa matutinos, fuerunt terrae motus, et
per omnes dies inter diem et nottem, yfque ad dies tredecim fubfequentes, mo
docefault terrae motus, et deinde die VI. Nouembris, hora quative(perarum,
fuit fimiliter vnus magnus et terribilis terrae motus.
4. С. 398. МСССХСVIII. Die Mercuriinoae (equenti, fuit rixa, et bellum intefti
num in ciuitateSpalati, videlicet inter Nobiles, et eos, qui non potuerant eligi
d officium ludicatus, ita, quodeadem notte fuerunt interfetti quatuor de fami
lia Communis, et hoc fuit XXVI. menбs Iunii, note, vt praedicitur fequenti,
Бora quafi matutina, tuncetiam fuit vulneratus lethaliter vnus Nobilium, qui
vocatur Marcus filiu, S. Perri ditti Pecira, et alius nomine Маrіти, Gaиazйlicb
fimiliter vulneratus extitit cum fagitta ab arcu; caeteri autem Nobilium, qui
dam ab(conderunt fe, et quidam etiam extra fugerunt Tragurium, per moenia
ciuitatis defunifantes fe. Сras vero die louis XXVII. dittimenfis Iunii, quadra
ginta otto de popularibus fecerunt Confiliarios, volentes omnesipios de caetero
poffe fieri Iudices, et tunc in eodem confilio, Marolinum Sloui, qui principalis
auctor dicitur fuifie huius nefandi (celeris, Capitaneum Generalem elegerunt,
atque Rettorum, et eodem die intrauerunt in domo Perri Zori, tunc Re
8toris exiftentis, et illorum de Papal, quaerentes ibi, fi poffent inuenire
Тboтат Dobruli, et Dionyfит Eliae, Nicolaит Papalis, generum praeditti Thomae,
caufa interficiendieos fatim, et Veneris XXVIII. Iunii exeunte, et notte quati
media iamelapfa ad auroram Sabbathi, in quadam parte praedittum Thoтат Do
Бruli inuenientes, mox interfeccrunt ipfum, nec fuum (celus confiteri permit
tentes, quem Marinus vocatus Ca/ciota, enfe proprio primus fauciauit, poftmo
dum quidam familiares Domini Archiepifcopi, et fimiliter omnes, qui ibi vene
rant, quo interfetto, futtulerunt pecuniam, quae eratapud eum, vt fertur duca
torum ММССС. et fuum cadauer, ad maius dedecus fuum, et fuorum,adforum
trahentes, quodam linteamineinuolutum, per totam nottem iacere dimiferunt,
Фuod iam fatto die Sabbathiperterram vehentes,inquemdamputeum, quem ip
fe pro communivtilitate con(truxerat, et fecerat fodere, iecerunt, cum luta.
mine illud cooperientes, quodque iam quarta die permiferunt fuis inde ex
tradum (epeliriin monumento eius.
Сonfiliarii vero fatti pereos funthi: Bernardus Cleriu:Perufinus, filiuseius,
Вartboloтaeus etiam neposeius, Магси, Crijani, Cryan filius ditti Marci cryani,
Nicolaus et Маrіти, hlius Percicbs Ioanne, Ioannis de Bononia, Мladти, Receнo de
"Г. Dominicи, Мlinicb, Daniel Barbanus filius eiusdem Danielir, Perrulu, Sarnicb,
Francijсия et Nicolau, eiusdem Petruli nepotes, duo Natalicbi, Dominicus Pradani
си, Веrgomenfis, Dominicus filius Marci Barberii, Laurentiи, Сута, Вуichia de
Saxir, Bernardur, Srepbaтия Вarcicb, Bla/iия Rado/сеиich, Antonius Sanicb, Маri
пил Radojinich, Nicolaux et Georgiия Dercbiuich, Francijсигet Nicolaus Pocoaиancicb,
Georgius Proda/icb, Nicolau, Gauranich, et Nicolaus Supernich, Dцути. Zaneri,
Фui huius (celeris primus auttorerat, poenitens, cum tot malorum fuidet caufa,
fugit Sibenicum, et ibi mortuus eft. -

- - . Рrinci
 Р А V I, I D Е Р А V I, О. 739

Рrincipales ergo huius facinoris, vt dicitur, hi fuere: Мarculos Slouide,

Фuatuor nati Gardelcicbi, et quintus autem non impediuit fe initis duo marcua
*
dis, Francijсия Sburni, et Deja Iacobi. . - .

МСССХСVIII. die XXIV. Nouembris, applicuit ad Portum ladrae cum 4. С. 393.

duabus Galeis Veneroruт,afepulchro Domini, ExcellensDux Auftriaefilius,quon
dam Domini Alberti, Ducis Auftriae, ad quem recipiendum, et conuitandum
ad ciuitatem, fuerunt miliadgaleam eius per regimen ciuitatis, Doтіти, Philipрия
de Georgir, Regius Admiratur, D. Cre/culus de Cedulini, Мiles, D. Tibaldurde Na/.
fi, Legum Dottor, S. Andreas quondam Nicolai de Grifagoni, S. Simon Detrici, et
ego Paulus de Paulo, cui fuit commifum de receptatione et conuocatione prae
dicti Principis, qui ea defcendens introiuit ciuitatem, et audita mifia in Ecclefia
S. Маrіае Маioris fuper AltareS.Simeonis, afcendens galeam, recefit a portu.
МСССХСVIII. die Dominico XXII.Decembris, applicuitadportum ladrae,
et introiuit illud, delicentia regiminis, cum characha Spinarich, cum LXX. homi
nibus fuper eam, quae dicebatur capacitatis МСС. valcelorum, cuius longitudo
erat, vt egomet menfuraui, vargorum meorum LII. praeterea corridorum, quod
excedebat proram per quatuor vargos, vel longitudo eius erat cum ipfo corrido
rio, quantum eft ab angulo domus S. Ioannis et S. Вlafii fratrum, filiorum quon
dam S. Georgii de Soppe, procedendo vsque portas Bechariae, vsque ad finem do
пmus D. Pauli тilitir de Georgii, vel quantum di(tat ab angulodomus alterae, quae
eft in platea haeredum D. Iacobi тiii; de cefani, procedendo vsque logiam ma
gnam ladrae, vsque ad fecundam columnamiprius logiae, et latitudo ipfius cho
chae era vargorum meorum ХIII et arboreius defüper coopertoria circundat
раimisXII. chabia autem eius per crucemeratpalmorum XII et medio, adquod
que latusitaquodquatuordecimhomines, (tantesinea, praeliando defendantipiam,
habebant XXVII cellulas,, Р
-
pro dormiendo р
praeterea alia parua cubicularia,2 inter
quae erant oëto cameraefatis patiofae, habebatetiam furnos procoquendo pane
tres, etc. . -

Die VII. Маii, menfuraui arborem alterius nauis Chochae, quae pridie ve
nerat de Segnia,
munium cuius longitudoeft
ai et arboreiuseft vargorum
per girum meorum
palmorum LXVI.XLII. et paffuum com J

.
«

Die VIII. Маii, fcilicet die louis, poft horam coenae, fuit fa8a rixa inter ho
mines fuрга (criptae Chochae, ita, quod vnus eorum interfecitalium, videlicet
quendam Flammengum, et eadem hora banniuimus ipos deciuitate.
* "
* , " "
:
.

Die XXII. menis Maii, de mane, diáа Сhocha exiuit catenam fue por
tum ladrae, et die Martis XXIX. Май, recedit ab agris noitris, hora circavelре
rarum. - - -

- МСССХСIX die Lunae, quafi tertiarum hora, XXI. Аргilis, filia mea 4. С. 139у.
Місbina receit a ladra, caufa eundiin Тragurium ad virum eius Iofeph, qui ve
nerat cum leptembarchis pro ipfa, et eodem die fecit intrumentum dotale, ter
centorum Ducatorum auri, S. Articutiи, де Кіuigтапо, Сancellarius ladrae, et etiam
inftrumentum obligationis centum ducatorum, quos reftaui ad dandum viro fuo,
}} " Zzzz pro
}
740 : . . . M. E. M. O. R. I. A L E
pro refiduo di&ae dotis, quia, quamuis vir ipfius fecerat per illud inſtrumentum
âotale fe recepiffè omnes trecentos ducatos, tamen non recepit nifiducatos ducen
tos, igitur et examenat * S.Gregorius de Ciculellis di&us Corisma.
* Eodem anno die Mercurii XXVI. Nouembris exiftente me in Sibenico in
officioComitatus, ipfà filiamea Michlina,vna cum praedi&o viro fuo Iofeph, etcum
vma feruitiala, vifitauit me Sibenicum, veniens per mare, et die Veneris f. Decem
bris reuerfa eft Tragurium.
MCCCXCIX. die primo Maii, intraui Re&or Iadrae vna cum S. Ioanne de
Soppe, et S. Mauro de Grifogonis, et die XX. eiusdem nos incarcerauimus filium An
tonium S. Damiani de Naffis, propter vxorem Iacobi Merzarii, cum qua adulterium
commifit; die XXII. di&i menfiscondemnauimus ipfum ad confinem ciuitatis,vel
Anconeae, vel Arimini, pro duobus annis.
e

Die primo Iunii, praedi&i noftri regiminis, Presbyter Petrus Budomicb ele&us
fuit Prior San&i Martini, produobusannis, per Confilium generale.
Die Martis Iunii XXIV. conceffum fuit Bartolo de Qualis per maius Confili.
um, Iadrae, difpenfàndi centum modios vini de poffèffionibus fuis infularum Bra
chiae, et Lefinae, anno quolibet. - -- - - -

. MCCCXCIX. die Lunae II. menfis Iunii, applicuit Iadram Paulus Nefich,
curfor no(tri Communis, cum litteris Domini Zoili de Naff, Regii militis, continenti
bus, quomodo Dominus nofter Rex Hungariae deliberauit reftituere nobis infu
lam Pagi, pro quatuor millibus ducatorum auri anno quolibet vsque ad deceman
nos, quorum primos quatuor mille voluit habere a tunc vsque viginti dies proxi
me venturos eos. ,
-

--
-

- Eodem die in generali Confilio obtinuimus facultatem, per Confilium fècre.

tum, cum decem Nobilibus adiun&tis nobis, modo, quo melius poffimus, inuenire
di&am pecuniam, et milleducatos pro aliis expenfis vltra eam, et poft haec eodem
die in Confilio fecreto, et decem adiun&tis, creati fuerunt quatuor coritatores, et
exa&ores conie&us,qui deberent conie&are di&os quinque mille ducatos, vel pi
gnora aurea, argentea, et perlarum, ac aliorum iocalium pro eis inter զաiոգաa
ginta Nobiles, et totidem populares, commiffàrias, et viduas, pro libitu voluntatis,
{ac etiam inter monafteria et Ecclefias. ' * ,. - . -

Die Martis III. eiusdem menfis,idemconie&us fuit,etcoepit exigi per ipfos

-conie&atores, videlicet per S. Andream de Cefanis, S. Georgium de Rofà, S. Simonem
Detrici, et per S. Thomafium de Petrizo, praefentibus nobis Re&oribus.
Die Veneris VI. eiusdem menfis Iunii, expediuimus eundem curforem no
ftrum, ad Dominum noftrum Regem, ac ad Dominum Zoilum, notificantes: quod mo
do diéfa pecunia erat parata, et quod transmittere volebamus eam Segniam, rogantes Do
minum noflrum, vt ibidem ipfam accipere dignaretur, vel prouidere de /ecura transpor
tatione eius vsque Sagabriam.
Die

l
 P A W L I D E P. A. W. L. O. 74
Die Lunae, IX. eiusdem menfis Iunii,expediuimus alium curforem ad prae
diétum Dominum noftrum Regem et Dominum Zoilum, notificantes: quomodo ipfa
pecunia parata eft Segniae, et quomodo ipfi Pagenfes muniunt cafirum eorum, et armant
galeottam, proponentes refiftere, et rebellare Regiae Maieftati, etiam fi veniret in perfona,
requirentes ab ipfò Domino noflro Rege, quod, fi fic fieret, mos faéfuri fùmus.
• Die Mercurii, II. eiusdem menfis venerunt pro parte Communitatis Arbi,
fcilicet Cerne de Cernota, et Ioannes de Signa, nuntii, ad nos, offerentes fe ad benepla
citum noftrum contra Pagenfes, fi expediret.
Die Sabbathi, poft meridiem Iunii XIV. expediuimus galeam noftram maio
rem, cum ducatis quatuor mille ducentis decem, et cum certo argento etc. cuius
patronus fuit S. Marcus de Grande, et nuntius S. Colonus Mazoli de Gallellis.
Die Mercurii,poft coenas Iunii XIV. reuerfà eft galea fuperius di&a.
Die Mercurii, XXV. Iunii, creauimus Patronum alium pro di&a galea ar
manda, caufà eiusdem infulae Pagi, et fuit creatus S. Georgius de Cedulinis.
Die vltimo eiusdem menfis Iun. ante prandium, reuerfi funt fimul praedi&i
curfores, cum deturbatione di&ae reftitutionis, videlicet quod Dominus nofter Rex
non aliter vult confentire ipfàm reftitutionem Pagi, nifi promittatur, per nos, et
:i noftris expenfis, conferuari fibi caftrum in Iadra. - .

. . MCCCXCIX. die Dominico XXVII. Iulii, in Confilio generali ciuitatissi

benici, electus fui in Comitem dictae ciuitatis. --

Die XXIX. dičti menſis, venit curforad me, cum literis quorundam amico
rum, nuntians mihi di&tam ele&tionem.
-
,
Die Iouis, vltima di&ti menfis, S. Thomafius Dominici de Sibenico portauit mihi
electionem dicti Comitatus.

Die Iouis, VII. Augufti, venit idem curfor,cumlitteris regiminisSibenici,con

;
cernentibus, vt veniam omnino ad di&tum officium exercitandum pertotum men
fem Auguftum, vel prius, fi mihi commoditas aderit.
Die Lunae, XVIII. Augufti, de fero, transmifi res et Maffaricias meas, cum
duobus famulis, Sibenicum. - -

Dieterram,
micum per Mercurii,
cumXX. menfis
XIV. Augufti, receffia ciuitate Iadrae, iens
equis. A.
verfus,Sibe

Die Veneris, XXII. Augufti, hora miffàrum, intraui ciuitatemSibenici, iura

ui officio regiminis, et coepi exercere illud, et tuli vnam fententiam in fcriptis.
. Die vltimo Septembris, intromifi in Comitatu S. Deffa Duperi, pro eo, quia
BrigentinosSpalatenfiumcaptiuauerat,S. Vitcbum, nepotemS. Thomalii de Petracbis,
in itinere,
***per mare euntes cum ipfo Thomalo
w
Iadram.
ZZ ZZ 2 Dieº
º
 -

742 м вм о к і А ь в
Die IV. Oêtobris, liberauimusipfum S. Defam, quia eodem die Brigentinus
Spalatenfis conduxit, et liberauit nobis ipfum S. Vitchum.
Die X. Octobris, habui refiduum CCCC. librarum, pro prima tertia pa
gae, fiue fàlarii mei, videlicet a S. Nicolao Dudlich libras (ex, folidos fex, a S.Ste
phano Maphei ducatos auri octo, folidos IV. quod afcendit ad quantitatem duca
torum in, auro nouem, et folidorum decem. -

Die XVI.Octobris, in generali confilio data fuit mihi foli facultas, exigen
-

di omnia credita Communis.

Die Lunae XX. Octobris, de mane, applicuit Sibenicum Vxor, filia, et tota
familiamea.

Die Dominico, Decembris XXIV. recepi, in folutionem mei fàlarii prae

di&i, a S. Paulo Petri Barte, pro Communi in affi&tus Infùlae Srimaz, quam tenet a
Communi, de vino vafcellos duos circa modiorum XXI. vel modicum plus aut
minus, ad rationem folidorum trigintaquinque, pro fingulomodio di&ti vini,
Die Ianuarii XVI. recepi eodem S. Paulo de grano quartas CL. aeratio.
nem folidorum nouem, pro fingula quarta. -

Die XXVII. Decembris, recepi a S. Florio Tauilich, in di&a folutione, libras

quinquaginta. "
I)ie Iouis, o&aua Ianuarii, venit S. Andreas Zige, cognatus meus, miſſusper
regimen Tragurienfe ad confinem Sibemicum, per tempus fex menfium.
-
-
-

- Die Veneris fcilicet . . . Martii, data fuit a Generali Confilio mihi foli li
bertas, toto tempore officii mei, in praedi&o Comitatu poffe condemnare vltrafta,
tuta Sibenici, et bannire omnes malefa&tores pro libitu voluntatis. -

Die XV. Martii, expulia Sibenico duos Spalatenfes populares, praedicia allº
&oritate, videlicet quemdam Stephanum, et Mulum Pillizarium, et hoc fine aliqua
publicatione in aringo.
Die XXI. Martii, per publicum arengum banniui S. Michaelem, filium S.Ste
phani Dragani, in Cetina per tempus vnius anni, S. Saracenum Coxe, Iadramperfex
* menfes, S. Stephanum Stephani Dragoieuich, Tragurium per fex rfienfes, et Ra
dichium €jfgonis, in Phara per quatuor menfes, et S. Michaelem, filium praedi&i
S. Stephani Dragoieuich, condemnauiin libras o&odecim.
Die XXVII. Martii, banniui vnum popularem, Miterchum nomine per tem
-

pusvnius anni, extra ciuitatem et territorium Sibemici. -

Die XXIX. Martii, condemnaui Ser Ioannem Cruffiomacich in libras CC.

Die V. Aprilis, in Generali Confilio creati fueruntquatuor Nobiles, quivna
mecum, et cum curia, prouideant de ia&u fiendi inter portas portus Sibenici, da
ta et conceffa eis omni au&oritate, de di&o loco et tempore, faciendi praedi&os
ia&us, difficandi tantum, quantum videbitur eis, et die craftina, videlicet fexta
prae
 PA v L1 D E PA V Ło. 743
praedi&i menfis iuimus cum D. Thoma Thomafeuich, Andre Iuram, et Nicolao To
dofii, Iudice Sibenicenfe, et cum di&is quatuor prouiforibus, videlicet Ser Stepha
no Dragani, Ser Zipriano Duymich, Ser Floro Tauilich, et Ser Nicolao Semiunich
ad locum fiendi ia&us, et determinauimus locum, vbi fieri debet.
Item praedi&o die, fcilicet VI. Aprilis, fecimus proclamari, et publice
banniri: Quod nullus Ragufienfis, qui aufgerat de Ragufio, proxime elapfis diebus,
propter aliquem traéfatum, qui voluit fieri in Ragufia, mon praefùmat accedere ad
ciuitatem Sibenicenfem, vel diftriäum eius, füb poena, qua puniendus effet in Ragufio, fi
caperetur.
Item, die VII. praediai menfis Aprilis, licentiauimus Ser Franculum Flori
de Spaleto, vt cras per totam diem recederet de Sibenico, et cum Presbytero,
qui venerat fecum pro aliqua legatione.
Item die XI. Aprilis, relegaui quinque perfonas de Sibenico, videlicet Ser
Nicolaum Difòri, et Ser Difcottam Nicoles in Tragurio Ser Thomam Iurich , in z

Brach Ser Damianum Nurfiae, quo vult, et hoc fine praefixo tempore, ad ncftri
beneplacitum. - - -, -, º - -

Itemdie XII. Aprilis, proclamauimus per ciuitatem: quod nullus Spalatenfi. -

um intrinſecorum audeat et praeſumat, accedere Sibenicum ſine licentia et permiſſione

moftra fpeciali, fub certa poena. et fimiliter; quod nullus Sibenicenfis audeat nec prae
fùmat accedere, Spaletum, fùb eadem poena.
Item die XV. Aprilis, et fuit Iouis, fàn&am fecimus pacem inter Ser Ste
phanum Dragani, cum attinentibus fuis, et inter Ioannem Naplauich, et Georgium
Draganicb, &c. et haec pax fuit fa&a in Palatio Comitatus, praefentibus multis
Nobilibus Sibenici, et confànguineis vtriusque partis. -
-

Die XVIII. Aprilis, indie Refurre&ionis Chrifti, in Palatio praedi&aeCom

munitatis, coram pluribus Nobilibus Sibenicenfibus, fecimus pacem inter Ser
Stephanum Draganis, et Ser Paulum Petreuich.
Die Iouis, penultimo Aprilis, Ser Ioannes Naplauich, iudex, et Ego Comes,
iuimus ad protomagiftrum Sibenici, ad locum, vbi debet effe ia&tus vltra fcri
ptus, et mifimus fignaculos, in mari, inter quos iaétari debent lapides et pro
iečtus.
—-- *
Die Veneris VII. Maii applicui Sibenicum cum vna galeotta Iadrenfi, in
qua erat Patronus Ser Marcus de Pomo, Damianus de Naffir, et Ser. Andreas Ni
colai de Griſogons, Ambaſciatores Communis Iadrae, ad trastandum vnionem
inter Communitatem ladrae, et Communitatem Sibenici, et alias ciuitates Dal
matiae. - -

Eodemdie, in Confilio generali di&ae ciuitatis, captum fuit per omnes in

º
di&o Confilio, vt firmetur di&ta vnio inter praedi&am Communitatem Iadrae,
et CommunitatemSibenici, etiamfi aliae ciuitates Dalmatiae huic vnionidiffentiant.
Zzzz 3 ᎠᎥe "

*
744 м в мок кА L в
pie XIX. Маii, incepimus iaaum praedittum inter portas, et fuimus ibi
duo iudices, et ego Comes tertius, et nobifcum fuit Ser Slepbaтия Марbei, et ego
in nomine Patris, et Filii, et SpiritusSantti, cum benedittione proieci primum
lapidem cum fafculo Sermitis". - -

Die V. lunii, audiuinouum, quod Dominus Notter Rex, Sigifmundus, re

uerfuseft Vngariam. Еt locutus fuit hoc, qui propriis oculis vidit ipfum, fa
num et incolumem, in loco vocato Bela Sobbota.
DeМеrcurii,XXVIII.Iulii,transmitivnam Вarchamcumrebusmeis, ladram.

Die II Аugufti, recepitotum refiduum ditti meifalarii ,

Die XX. Augufti, interuenit cafus Ioannis, nepotis mei, fcilicet filii Ser
Andreae de Grifogoni, videlicet, quia notte praeteritainuentus in domo Ser Za.
пini Barbae de Sibenico, et eodem die expediuieum Iadram, ne deterius contin
geret dida occafone, cui dedi de pecunia mea, quando recefit, libras folidos
otto. - - и .

МСD. die Lunae, XXI. Augufti, recefliaSibenico, etiviTragurium, et ve.

nit in focietate mea Ser Daniel Marini, Ser Ioannes Naplauicb, et Ser Nicolaия
Dijote. - -

Die louis, XXVI praeditti mentis Augufti, pervenimus in Tragurium.

Die Sabbathi II. Оёobris, recen a Тragurio. -

Die Меrcurii, VI. О8tobris, applicui иdam cum юaania mea. .

мCD die III.Decembris, Ser Andrea, магу. Ser Nicola мartici, e на

Petraccbi, Nobiles Ciues Spalatenfes, ac Ser Slipe Perri Zigi, Nobilis Ciuis Tra
gurienfis, qui eadem die intrauerunt cum multis equitibus Chroatorum, vi,
delicet Cetinae Cliffi, et aliis Dalmatis, videlicet Sibenicenfibus, inter quos fue
runt Ser Iоаппе, Мificb, Ser Georgiи, Draganizo, et Ser Sepbaти, Cicchini, per
Spalatenfes Intrinfecos interfetti, et fimiliter nonnulli Chroatorum, videlicet Се
tinenfium, quorum cadaveraiacuerunt, in platea dittae CivitatisSpalati, per duos
dies, et vltra.
|DieSabbathi, XIX.eiusdem menfis Decembris, Communitas ladrae accom
modavit Communitati Tragurii galeottam fuam, in defenfionem eorum, et in
offenfam distorum Spalatentium, quae galeotta die praediao, quafi in meridie,
cum gente Тragurienfi, nautis videlicet et baleftrariis, fecefit a portu ladra,
cuius galeottae fuit Patronus Ser Bla/ibo Andreae de Тragurio.

Еt die Veneris, XVIII. Маrtii eiusdemanni, retroceflitipia galeottain

portum Iadrae, ducta pereosdem Tragurienfes.
Еodemannode Veneris, IV.Februarii, Spalatenfes intrinfeci, vna cum gen.
tibus Vicebani, fcilicet Clifienfibus, Poglicienfibus, et aliis, combufferuntmolen
- * dima,
 P A V L I D E P A V L O. 745
s
** dima, et quafi totumterritorium Tragurienfè, et praedati funt multa animalia eo
s rum, ac multas gentes captiuauerunt, inter quos fuit captus Presbyter Iacobus
Canonicus Tragurienfis. - y

MCD. die VenerisXXIX. O&obris, Spalatenfes intrinfeci cumCliffienfibus

illis de Poglizia, et Radobiglia, dederunt maximum confli&um Tragurienfibus,
verberantes multa animalia, concremantes villas, et occidentes ac captiuantes
homines, et Nobiles, et populares. Inter quos captiuati fuerunt Ser Stipe, et
Nico, fratres, filii quondam Ser Petri de Zigis di&ti Scilociach, Ser Iacobus Scio.
hote, Thomas Zore filius Marmaz, Vitus Mazarolich, et Paparocich, et Auguftinus
quondam Ser Nicole Acelini, per Spalatenfes a manu falua in Ciuitate Spaleti
fuit trucidatus, et deinde pro maiori contemtu fubmerfus in mari prope Ci
ultatCIm.

MCD. die Iouis II. Decembris, Comes Nicolaus, filius quondam Domini Co.
i.:
mitis Anz, applicuit Iadram, veniens per terram bene cum centum equitibus, cum
quo fuerunt plures Nobiles Crocovici, id eft Croati, inter quos Reuerendus pa
-
ter Dominus EpifcopusCorbauienfis, et Dominus Bernhardus Vice-Comes Segniae.
Die eodem fecit mihi loqui per ipfum Dominum Vice-Comitem pro fa&tis meis,
yidelicet requirens me in fuum Confiliarium, & die craftina, fcilicet die Veneris
ante prandium feceffit a Iadra. -

MCD. die Martis primo Februarii, obiit Magnificus Vir Comes Thomas de
Corbavia. Eodem anno Februarii XV. videlicet die Martis, obiit Comes Butcho.
MCD. die Dominicali fcilicet XII. menfis Martii, Sereniffimus Dominus
Nofter Sigismundus Rex Hungariae, retrocedens a partibus Boemiae, applicuit ---
Budam. - -- ---

MCDI. In fefto S. Nicolai fcilicet die VI. Decembris, amputatum fuit ca 4. С. 14e1.
put in platea Iadrae Antonio Sartori, pro eo, quia tra&auerit cum Angelo quon
dam Nicolai Cimatoris, et quibusdam aliis forenfibus, interficere Nobiles Iadrae.
Et hoc fuit tempore regiminis Dominorum Ioannis de Viáor, Coxe de Begne, et
Luciani de Georgiis.
Eodem anno die Sabbathi VII. Ianuarii, captum fuit in Confilio generali
Iadrae, in quo fuerunt Confiliarii LV. per XLVIII. ballottas, quod omnis forenfi,
poffit placitare, etiam pro aliis, in variis Iadrae iudiciis quibuscumque, & affümere opus
advocationis. Et pars iuit exiftentibus Re&toribus Iadrae, DominoGuidone de Ma
tafaris, Ser Mauro de Grifºgonis, et Ser Georgio de Rofa.
MDCI. Die Dominico Februari XIX. in generali Confilio adrae captum
fuit: quod Ser Gaffinus, et Damianus quondam Iudicis Moyfi de Segnia, et Ser Ni
cola Theodoſ de Spaleto, fint de Conſilio Iadrae.
Eodem anno die Iouis XXIII. Februarii, de no&e ante primum fomnum
:
no&tis, fuit in Iadra grando maxima, ita, quod fuerunt grana magnitudinis vnius
magnae auellanae, et quafi vnius paruae nucis, et eadem no&e fuit portata vna
- Creatura
 746 M E M O R I A L E

creatura vnius infantis viui, circa trium menfium, apud Ecclefiam S. Martiniante
Iadram, quae creatura nata fuit fine ambobus pedibus vsque in inguines, loco
quorum pedum habebat in vtroque latere modicum carnis, quafi vnius pani, ca
rebat totaliter vna manu vsque ad fpatulam, et in alia manu habebat vnum fi
gnum tantum, et paucis diebus ante haec vifus fuit cometa in coelo.
4. С 402. MCDII. die Martis XVI. Maii, in Confiliogenerali Iadrae, ele&us fui inRe
&oratus officio, loco Ser Thomae de Patritio, qui renuntiauerat officium eiusdem
Re&oratus, remanentibus in ipfo officio Ser Ioanne, quondam Ser Mauri de Grifo
gonis, et Ser Ancha de Soppe. -

Die XXVI. Iulii, et fuit dies Lunae, in Tragurio obiit S. Stipe filius S. Zige
Iofeph, et die Martis fequenti fuit fepultus, et die Dominico, fcilicet II. Iulii, pro
xime fequentis, de hoc applicuit nouum in Iadra.
Die Lunae hora Completorii III. Iulii, rece(fit Grubula, et iuit Tragurium
pro coodolendo fe de praedi&a morte, et iuit cum ipfà S. Petrus de Calzino gener
eius, et die Mercurii de meridie reuerfà eft Iadram, quam affociauit S. Iofepb ge
ner eius.

MCDII. die XXVII. menfis Augufti, exiftentibus Re&toribus ciuitatis Ia

drae D. Vido, videlicet de Matafaris, et Paulo quondam Domini Francifci de Geor
giis, ac Ser Simon de Fanfgna, duobus eorum abfentibus a ciuitate, fcilicet praedi
&tis Dominis, Vidone, et Paulo, militibus, qui vna cum Ser Damiano de Na/is, etSer
Georgio de Rofa, die praecedenti Iouis fcilicet XXIV. eiusdem menfis Augufti,iue
runt Ambafciatores pro Communiladrae ad Haruaye Voyuodam, fub caftro Oftro
uize exiftentem, et eorum loco duobus examinatoribus, videlicet Ser Crefcio de
Grubogna, et Gabriele de Nosdrogna, ve moris eſt, per teſſeram ſubrogatis, vsque
ad reuerfionem praenominatorum Dominorum, Vidonis et Pauli, Re&orum, vt fu
pra, in Concilio Iadrae generali celebrato in Ecclefia S. Stephani Martyris de la
dra, in quo fuerunt fèptuaginta o&to Confiliarii,pofito partito per ballottas, et pif
fides, quarum non fincere fuerunt tres de non * quinque, per reliquos feptuagin
ta captum fuit: quod Dominus Aloyfius, Vicarius Illuftris Principi, Domini Ladislai Re
gis Hierufalem, et Siciliae, ac Capitaneus quinque galearum, et vnius Brigentini eiufdem
Domini Regis, exiftentium ante portum Iadrae, cum paucis fùorum fòciorum ingrederetur
Iadram, et tunc eleuetur vexillum praedi&i Domini Regir, et vexillum Regni Vngariae,
fimul et femel. Quo capto praeceptum fuit Domino Iacobo de Radunch, S. Andreae
de Grifgonis, S. Georgio de Cedulinis, S. Simoni Detrico, S. Tbomafio de Petricio, et
mihi Paulo, vt introduceremus ipfum folemniter cum tubis, et cetera. Et fic fe
ClII）U1S.

Quo ingrediente per portam S. Grifogoni, primo et ante omnia ingreffùs

eft Ecclefiam S. Grifogoni de Iadra. In medio Reuerendiffimorum Patrum, Do
minorum, Archiepifcopi Iadrenfis, et Domini Abbatis S. Grifogoni, petiuit plate
am, et euntibus fecum vsque ad domum Ser Michae de Soppe, praedi&tis Dominis,
Re&ore, et Examinatoribus, cum magna comitiua Nobilium, et ignobilium, et
tunc immediate eleuata fuerunt vexilla Regis, et Regni, antedi&torum, vna fimul
CllITl
 и

РА V LI D Е Р А V L О. 747

cum vexillo S. Grifogoni, cum magna folemnitate et vociferatione laudis, et no

8te (equentifuerunt magni ignes per totam ciuitatem, in fignum laetitiae, et cras
ante prandium procelfio folemnis, et mifia in Ecclefia S. Grifogoni, cum praedi.
catione vnius fratris minorum, et poftprandium tripudia et chorea in domo Ser
Ludouici de Matafari, in logia et per plateam cum Dominabus ladrenfium.

} Die Lunae (equentis XXVIII didi menis, in Conflio apientum delibera.

tum fuit, quod ipfae galeae libereintrent in portu ladrae.
Die louis (equentis XXIX. Аugufti, idem Dominus Capitaneus, cum certa
comitiua Воsnenfium, et cum fratre Voyuodae, et cum aliquibus Iadrenfibus,
equitauit ad Voyuodam in Semelnich, роitulante ipfum cum prandio, caufa ha
bendi inter fe colloquium de fattis Regis.
Die Dominico III. Septembris, exiftentibus Rettoribus Dominis Iacobo de
Radunc, Ser Antonio de Grifagoni, et Gabriele de Nozdrogna, in Confilio generali la
drae, in quo fuerunt Nobiles vitra (eptuaginta, praefentibus Dominis, Archiepi
fcopo ladrenfi, Abbatibus S. Grifogoniet Rogouae, Epi(copo Tininienfi, Archi
diacono, Archipresbytero, iurauimus Domino Aloyiо Сapitaneo fuperius defcri
pto, ad Sancta Dei Euangelia,fuper miliale, in manu ditti Domini Archiepiicopi
et Domini Capitanei, fidelitatem ct homagium praenominati Domini Regis La
dislai. - -

Die Lunae IV. Septembris, in Confilio fapientum ladrae, in quo fuerunt

Nobiles tredecim, captum fuit per omnes, quod deinceps Rex Ladislau, in omni
busin(trumentis ladrae intendetur, ficut RexVngariae, Hierufalem, et Siciliae.
МСDII. die Martis Septembris, D. Layiи, Aldeтariko de Nereтр, Vicari
us generalis in partibus Dalmatiae, et Сhroatiae, etc. etCapitaneus generalisprae
diati D. Regis Ladislai, litteris fuis datis ladrae die praeditto, conttituit me fami.
liarem aduocatum ciuilem dicti Domini Regis, ac Procuratorem eius, et omnium
:
fuarum Camerarum,Trentefimae, et falis, in partibus Dalmatiae et Сhroatiae exi
ftentium.

Трie Меrcurii VI. Septembris, vltra (criptus Dominus Vicarius, cum genti
bus fuis circa trecentis, Simon de Detrico, caput gentium noftrarum, numero circa
duatuorcentarum, videlicet Pagenfium et ceterorum centum, villanorum terrae
". firmae circa centum, et inter populares baliftrarios, et alios de ciuitate, et infula
и res, circa С. poftve(peras exierunt ad campum contra Vranam, vna cum ССС. "
СС. equitibus Herиоyaе Иоуиоiae." *

Die Dominico Septembris X. in Confilio fapientum captum fuit : quod Phi.

ірри,диiadrejujitioнет Dominorит Кеёorum ladraenoluit exire Итапат,/td cla/it/e
contra exercitит praediāит, babeatur ex гипс pro infideli, et quod отпia bona eiия/int
conf/cata Соттині Iadrae, tanquam rebelli.
pie Mercurii odobris XII. cafrит игaнae deditfeipti Domino Aloyбо
Сapitaneo, nomine Domini Regis Ladislai praedicti, recipienti illud, quo dieidem
DominusCapitaneus, cum gente fua et noftra, ingrefusett illud. . -

: , Ж. Ж ж Ааааа \ Die
748 м в м о к І.А т, в
Die Dominico XI. O&obris, idem Capitaneus intromifit domum Ser Philippi
de Georgiis, quae eft apudEcclefiam S.Anaftafiae, et coepit habitare in ea.
Die Mercurii XIX. O&obris, idem Capitaneus cum circa quinquaginta
equis, et tres galeae eius, iuerunt fub caflrum Lyube, et cras die Iouis habuit illud
Caftrum, et die Veneris iam in crepufculo rediit Iadram.
Die Sabbathi O&obris XIV. Marculus, et Ioannes Garbiza, fecefferunt de
Spaleto, euntes verfus Vngariam, vt dicitur.
Et die Mercuri ſequentis ſcilicet xxv. O&obris, Dominus Capitaneus
praedi&us, cum tribus galeis, in quibus fuerunt circa quadraginta homines,
fcilicet Pagenfium, iam de fero profe&us eft verfus Spalatum.
Die Iouis, lX. Nouembris, applicuit Iadram vnus Barcuffius cum circa
XXX. armigeris Domini Noftri Regis Ladislai. '
Die Dóminico XXII. Nouembris, venit Iadram, cum vna galea, Dominus
Ancolinus, fater Domini Capitanei praedi&i.
-
'
-

Die Lunae XIII. Nouembris, in generali confilio Iadrae, in quo fuerunt

Nobiles LIII. non fincere fuerunt VI. de non I. captum fuit per reliquos: quod
Pagenfium omnes domus, quas habent in Pago, præcipitentur funditur, videlicet extirpa
rentur radicitus, et omnes falinae, terrae, loca, et quaecunque habent in infula Pagi,
conffari in Communi Iadrae. Die Dominico XIX. Nouembris, Tragurienfescum
magna ſolemnitate erexerunt vexillum Domini Regis Ladislai, et die Sabbathi
proxime fequentis, Sibenicenfes fecerunt idem. ---

Die Veneris Nouembris XXIV. idem DominusCapitaneus reuerfus eft Ia

dram cüm galeis fuis. - -

Die Veneris I. Decembris, applicuit Iadram ftipendiator praedi&i Dpmini

noſtri Regis. -

Die eodem Dominus Capitaneus ad fonum tubarum fecit proclamari in

platea Iadrae: Quod quilibet Nobiles Iadrenfer, tunc abfentes a Ciuitate Iadrae, qui
moram traberent, obicumque in Dalmatia, Chroatia, vel etiam in Slavonia, rediiffè de
buiffent Iadram vfque ad feftum Natiuitatis Domini Noflri, et qui fuiffet, feu moram
traheret, vbicumque remotur vfque quadraginta dies proxime venturos inclufiue, ſub
poena contumaciae, et infidelitatis, ac confifeationis omnium bonorum, et poena eadem,
mullus eorum, qui fùnt in Iadra, fine fcitu eius, quousque Regium explicaret oraculum eis,
'exire debe^emt diflriéfum Iadrae.

Die Sabbathi IX. Decembris, DominusCapitaneus praedi&us intromifitdo

mum Ser Philippi de Georgiis, et ipfàm pro parte Domini Regis Ladislai dona
uit Harvoio Voyuodae.
Die Iouis XXI. Decembris, Spalatenfes exititii per concordiam intraue
runt Spalatum; et illorum de Ciuitate expulfi fuerunt, et Nobiles, et tres po
pulares, & vnus fuit priuatus oculis. -

Die

டகி. - ‫كتسفكت تت‬

 * -

Р А V L I D Е Р А V I, О. .749

* Вie louis, XIII. Decembris, praedians Dominus Сapitaneus, cum literis

credentialibus praefati Domini Regis, praecepit Domino Abbati S. Сofmae et
pamiani, fcilicet fratriFrederico de Georgii, Domino Paulo, & Ser Luciano de Geor
gii, Damiano de Begna, Ser Georgio de Cedulini, Ser Simoni Bцfiolae, et Nicolao
Gregorii, Ser Antonio, et Cre/ciolo Damiani, Ser Ioanni Micb omnium de Nafis,
Ser Муёiolo de Calzina, filiis Ser Magioli de Gallo, vt vadant in Арuliam ad prae
} didum Dominum Regem, qui omnes, in eadem galea Domini Capitanei ante
ditti, die Меrcurii, XXVII.eiusdem menfis Decembris, recefierunt a portu
Iadrae. -

Die Dominico, XXVIII. mentis Ianuari, idem Dominus Capitaneus intro

mifit bona Ser Damiani de Na/i, praecipiens ipfa defcribiper fcribam eius, prae
cipiens etiam vxori fuae, et filio Petro, vt vfque tertiam diem euacuarent
domum.

Die Sabbathi, XXVII. Наnuari, transmift galeam flam in Apulia.

-

Die Lunae Februarii, Ser Dominus Antonurius, et Dominus Francifus de

в-
и
\ Garbanei, cum
Мarafari, gentibusverfus
tranfiuerunt eorumBibacbiит.
armigeris, vna cum V. В. Нarcoy, et Ser Aloyia de
- -

* Еodem die, Dominus Paulил Вjteno, nouiter creatus per Vngaros Вanus
} Сroatiae, per gentes Harvoyae duttus fuit captiuus ladram, et datusin manus
5. Domini Capitanei praedi8ti.
МСDII. Venerabilis Domina, Soror Mariza, quondam Ser cre/cii de cedu
lini, Nobilis ciuis ladrae, die Dominico XVIII Februarii, defponfata, etanulata
} fuit in Abbatiflam Monti; Saniae Mariae Monialium de ladra.

Die Sabbathi, Х. Мartii, vitrafcriptus Dominus Abbas Rogovae, cum duо.

bus Nobilibus, vna cum Domino Comite Troiae, fcilicet Domino Perura, etcum
noftris Ambafciatoribus, feilicet Domino Iacobo de Raduncb, et Simone Detrico, in
galea praediati Domini Capitanei, etyma cum Domino Апzиlino, fratre eiusdem
Domini Capitanei, reuerfi funt ladram. :

мсрш. die SabbathixxV. menбs Аugufti, obit Ser Colanus de Begna. А с 14os. -

МСDIV. die Lunae, VII. Арrilis, religiofa Domina Francikbina de Gua 4 c 14a4.
felli, Abbatifa Montis S. Nicolai Моnialium de ladra, obit, et cras die fequenti
fepulturae tradita fuit
Еt die louis, eiusdem Aprilis XVII religiofa Domina Soror Cliza, filia
фuondam Domini Franciki de Georgir, monialiseiusdem Monafterii, eletta et
pronuntiata fuit in Abbatidam praeditti Мonafterii, et die Sabbathi eiusdem
mentis Aprilis XXVI. ipfa Domina Soror Coliza migrauitin Domino, et die fe
quenti, fcilicet Dominico, corpus fuumtraditum fuit (epulturae, et die Dominico
ХI mentis Май, fuit confirmata et confecrata in Abbatiflameiusdem Моnafte
rii, religiofa Domina, Soror Carbarina, filia quondam Ser Colani de Bla/. -

жжж . . . Ааааа 2 мсрш.

.
т. - -
.

—- "- - --
 ".
\

75б. М Е М о R I А L Е
4. С. 1403. мCDIII die" menisiuni, ininflaРабтатi,inloco, dàooth, quaedam
mulier, Priba nomine, poftquam moreretur, etfepulta effet in eademinfula, per
plures ibi exittentesvitibiliter via eit, et maxime, per quamdam allammulierem,
quam ipfa mortuamanu propria verberauerat, et, nifiexproclamaflet adiutorium,
et cucurrisent gentes, quae prope erant, quafiinterficiebatipiam, qui adcurren"
tes viderunteam, et exclamantem verberatam, et excapillatam, nec viderunt
quemquam circa ipiam, fed dixit eis, quod vifibiliter et vidit, et cognovitipiam,
Чuae mortuaplures, et plures nouitates fecitin domo quondam Venturini de G.
Jena, ibi exiftente, & demum, coadunatis pluribus rebus et mafiariciis, didae do.
mus in loco, ubi expirauit, in eadem domo impofuit igni, et niti quidam Infula
rii, notte ibi prope dormientes, iamin aurora intrafient domum praedittam, et
extinguident ignem, combuffiffet domum cum omnibus rebus, et multasalias
nouitates fecit per Infilam, ita, quod praetimoreibiin propinquohomines, prae
fertim notte, non audebant morari, de quo, die Veneris Iulii proxime fequentis,
meibi exitente, Dominis tacobo de Radunch, et Blai de oppe, Retoribus ladrae
per filios ditti Wenturini, fcilicet Petrum et Iohannem, et per plures infulanos,queri.
monia porretta extitit, et petita licentia, ut poffent (epulturam excoperire, et
infigere cugnum in pettus eius, quoad praedida iam cellarentur, quibus hoc
concefium extitit. - - - -

МСDIII. dieSabbathi, XXII menis Martii, exittentibusReGorbus ladrae,

Поminis Zaido de Matafari, Antonio de Grigoni, et Ser Ioanne de Widor, ban:
nitus fuit Ioanne, filiusSer Andreae de Grifagoni, extraditrittumladrae, perquin
фuaginta milliaria, et per tempus vnius anni etc. qui die craftina, quae fuit Do
нminica palmarum XXIII. eiusdem mentis, quia fic fententiatum fuit & deter.
minatum, peripios Dominos Rectores, recefit a ladrain exilium,
мсру Dies.bbathi xхупман, ежепнынкеаонывыares"
Antonurio de Grifogoni, Ser Colano de Matafari, et Ser Crekolo de Cre/cava, fuрга.
dictus Ser Ioanne, vulneratus fuit fuper fronte, Per famulum Ser crekolae d,
Сиalelir. ** м.

МСDVI. Пdem Ioannes in exercia, fub Cattro Noulgrad, die louis, III.
Februarii, fagittatus fuit in coxa dextra.

4. С. 1403. МСDIII. die Iouis, VII.Februarii, denotte, ante crepufculum, Arbenfium

Еxiiiiiiintrauerunt cititatem Arbi, in quo introituinterfeai fuerunt S. Damia.
пия, S. Siepbaтия de Domini, S. Nicolaus de Zaro, eius filius, adhucpuer, morta
liter fuit vulneratus, interfettus, et fuit quidam Presbyter, Lucas de Tragurio,
et quidam popularis, propter metum credens natando aufugere, fubmerfuscit
1П ПlaГ1. -

Die Dominico immediate fequentis, turris magna, quae tenebaturpro Do

mino NotroRege agentefia, } intrantibus, reddit fe, et die Veneris, defe
ro, galeotta noftra, quae fuit Pagenfium, fubРatronatuDomini FrancifietDomini
Раиli de Georgir, qui etiam Ambafciatores pro partenotri Communis adipios
intrantesiuerunt, in fauorem ipforum Arbenfium, qui aufugerant vna cum Do
- - .
-
*
-
mino
-
-
 РАy L1 в Е Р А v Lo. 751
mino Ludouico de Matafari, eunte cum Brigentino, in quo eadem die rederata
Сherfo, recefit a portu ladrae, et die Iouiseiusdem mentis Februarii XXI. ip
fagaleotta noitra, ipfo Domino Ludouico adhuc remanente, reueria et ladram, et
ipio codem die, iam de fero,iple Dominus Ludouicus fimiliterapplicuit.
МСDIII. Теnpore primi veris, paucidimae hirundines venerunt ad par.
tes noftras, et illae, quae venerunt, per plures dies, antc tempus eonfuetum,
transfretauerunt vltra mare, et vbi aliis temporibus bis ante recefium nidifica
bant, tunc femel. -

Еodemanno, nullaparuaauicula, proutpatieres,etfimiliaapparebatapudnos,

Мufcae infeftae, ac vitra folitum modum genitae, durameruntpertotam aeftatem,
рulices paucidimi, et iam fequenti hyeme fuerunt maximae ficcitates, ita,
quod aquainputeisvix poterat reperiri Ventifeptentrionales a fetto S. Lu
ciae, de menfe Decembris, quaiiper diescentum, cumalperrimisfrigoribus etin
fuetis, continuo viguerunt, profundiffimae nines, glacies grofiimae et latae
in montibus et apud maritima, ita multi portus et littora fatis large congelata
fuerunt per infulas noftras, et iuxta ciuitatem, propter quod multiparuulorum
pifcium in marinatantes mortui inueniebantur apicatoribus, aucupes etiam ca-,
piebant ranunculas paucas cum digitis, fue pedibus deficcatis frigore et gelu
maximo, et inde circa finem mentis Маrtii, proxime fequentis, cecidit quaedam
caligo in partibusitis, et tunc immediate, et quafieadem die, apud nos multi
ciuium noftrorum, nobilum, ignobilium, pauperum, diuitum, Laicorum,
Сlericorum ас religioforum, et cunttorum hominum vtriusquefexus, ceciderunt
inaegritudinem cumingentituffietcapitisdolore,febricitantes,itaeademdie fimili
tercirca quindecim Nobiles de potioribus, et populares plus quam vigintiiacue
runtinfirmatietincurfufcilicet"dierumvltra, centum numeropofueruntfeinletto,
et demum fubfequenter vitra mille infirmatifunt in ciuitare noftra, ita, quod non
еuafit domus aliqua, quaecarerer aegritudinibus, imo quatiomnesdefinguladomo
iacuerunt in letto, paucienim de ipfa infirmitate mortui funt, et illi, qui decefie
runt, pro maiori parte fuerunt valde fenes, .

МСDIV. Die Dominico, XI. menfisМaii, apparuit,hora tertiarum,Signum

in caelo, apparuit enim foi circulatus arcu foederis, quem extra circulum ante.
cedebat Luna, et inter circulum fequebatur ftella vna.
МСDIV. die Veneris, VII. Оaobris, captus fuit Bellata de Paga per alios
Рagenfes, et duttus fuit in Pagum, aliquibus vulneribus vulneratus, et cras de
mane Dominus Paulus de Georgii, Comes Pagi, fecit ipfum fulpendere, periphus
famulum, ad furcas. .

:
Deinde die . . Februarii, alii duo Pagenfes ex . . . et vnus Segnientis,
Меruicca fcilicet, capti, vt fupra, et dutti Iadram, fulpenfi fuerunt, fcilicet
iple Meruicca, ante adram, et alii duo ad portam.
Item die Iouis, IV. (cilicet mentis Iunii (equentis, adhuc vnus Pagenfis,
qui captus fuerat pridie in Scrixa, nomine Zorcus, fuit trattus per caudam equi
vflue furcas, et inde fulpenfusadfurcasprope ladram МСDV.
4 Ааааа 3 . - Item -
 752 м в мок А L в -

- нет die Маrtis, XX. Оёobris, adhucvnus Pagenfis ad furcas fufpenfus

fuit in punttaМichae bonae. д.

2 МСDV. die menfis Iulii, vidi quoddam animal paruulum, non bene po.
terat difcerni, an gatta fuiffet, quod habebat pedes otto, caput vnum, et caudas
duas, et quai videbantur duo corpora coniuncta, iuxta pestus caput magnum,
oftendebat aurem, fed et caetera membrorum gattam, quod animal mortuum
proiettum eral prope Eccletiam S. Plapnis de ladra с
Еodem anno, die XXIV. Ianuarii,Chocha Anconitanorum, cum multismer
cantiis pannorum, et ramis eorum, et etiam Raguientium, patiafuitnaufragium
in infulis noftris, quo perierunt homines, vt dicitur, trigintafex. -
\ -

МСDV. die XXIV.Iunii, in fetto S. IohannisBaptitae, exercitus Сommu

nis Venetiarum intrauit Иегопат per partem. ",

Еodem anno et menfe, die Sabbathi, XX Iunii, Dominus Andriolus, quоп

dam Ser &ephani de Arbo, cum nonnullis Exititis Arbenfium, per modum pacis,
et concordiae cum Intrinfecis, intraueruntArbuт, horave(pcrarum, etcras, poftce
lebrationem miliaefolemnis in Eccletia Cathedrali, pacemet vnioneminterviros
que Sacramento folenni firmauerunt.
МСDV.,die Veneris, Мartii XII exiftentibus Re8toribus ladrae Domino
Аntonio de Grifagoni, tuncabfente, Ser Colano de Matafaro, et Ser Gabriele de NoЕ
drogna in fecreto confilio ladrae, in quo fuerunt XIII. Nobiles, videlicet Domi.
noVidone de Matafaris, Domino Cre/ciolo de Cedulini, etSer Ioannede Na/i,SerСоха
de Begna,SerЕia de Grubegna, Ser Georgio de Roya, Ser Franciko de Georgii, Ser Ia
cobo de Ferra, Ser Siтоне de Fanfagna, Ser Colane de Gиапо, Ехатinatore, loco Do
mini Antonii Rectoris praedicti, et me Paulo, de Paulo captum et deliberatum fuit
per omnes, quod Infila Neualiae intromittaturpro Соттип: Iadrae, et ibi prope re
parerur quoddam fortiliriuт. -

А. С. 14 об.
МСDVI. die IX. Iuni, Cariucius de Turri de Neapoli, regius homo, intro
duxit nos in poietienem Neuagliae .
* - - - *в " " - - -

, , Еodem anno, die Lunae, XXII. Маrtii, contitutus fuiSyndicus et Procu

rator Fratrum et Conuentus Sancti Dominicideladra, perfratresConuentusprae
di8ti &c. Theodorus Notarius &с.

А с 1407. , МСDVII. die"Маrtis, menis Augufti, elettus et con(titutus Procurator

-

Моntis S. Маriae monialium de ladra, Notarius Theodorus de Prandin.

А. слав. МСDVI die Dominicali, XXVI. Аugufti, combuttaefueruntquaedamdo
mus S. Nicolai, prope Мonafterium S. Nicolai, et (cala, qua ingrediuntur по
uitiae, intrantes Мonafterium, et fuit de notte circa primum fomnum.
Еodemanno, die Dominicali, III. О8tobris, exiftentibus Re8toribus Domino
Аntonio de Grigoli, Grekio de Betono, et Gabrielede Nordregna, in generali Confiro
Iadrae, infrafcripti Nobiles Croatorum fuerunt accepti in ciues, et confiliarios
Iadrae, videlicet. . . . . . -
- -

Еodem
*
*
 *

Р А V Lн D Е Р А v L о. 753
Еodem anno die Dominicali IX. Iunii, exiftentibusRe8toribusDominis, из
do de Matafari, Cre/cio de Cedulinis, et Ser Simone de Schauо, abolitum fuit nomen
meum a Confilio fapientum, ad petitionem Andreae de Serzi, proinde q, ditto Ser
Апdreae de Grifagoni, confanguineomeo, et Ser Ver de Calzina, quia ipfe inftabat,
vt (bluerent impraeftitum Ducati vnius pro quolibet, non obitante, quod vnius
eorum filius et nepos, et alterius frater, eratin exercitu fub cattro Noui.
МСDVI. die Mercurii ante prandium Februarii XVI. cattrum Nouigrad,
fub quo eodem anno, die videlicet XXVIII. Маrtii proxime praeteriti, pofuimus
campum exercitus noftri, Саpitaneo noftro S. D. Loyfio de Matafari, ibi cum cer
tis Nobilibus noftris et gente noftra armigerum, reddidir fe, et illudgens noftra
introiuit, et die Sabbathimenfis Februarii XXVI. exercitus nofter per mare, mu
nito cattro Nouigrad, recedit, et iuit verfus Scrifia, et intromilo fero Scri/fae, ac
fortificato turribus, die Sabbathimenfis Маrtii XII. reuerfuseft ladram.

МСDVII. die Martis Iuni XXI. confecrata fuit Ecclefia S. Grifogoni de А. С. 14 о7. -

Iadra. Die Sabbathi XXV. Iunii, inaurora, fuit valde terribilis terrae motus.
}
МСDVII. die primo Iulii, intrauimus eletti Rettores ladrae, Dominus Ат
}
dreolus de Dumini, Madius de Fanfgna, et Ego Paulия de Paulo.
Еt decima (exta eiusdem menfis, Dominus loaтe, de Lucigтапо Вareti Do.
тіти, in generali Confilio ladrae confirmatus fuit per vnum annum in Comitem
Iadrae, cum Salario confueto "auri, ad rationem folidorum eptuaginta duorum
pro Ducatu. -

Die fefto S. Iacobi de Galicia Iulii XXV. incepit fratalea ipfusin ciuitate
Iadrae, pro cuius folemnitate fuit cantata milia folemnis in Ecclefia S. Stephani
de ladra,in capella ipfiusS. Iacobietc. exiftentibusRectoribus ladrae, Dominis, An
dreolo de Dumini; de Arbo, Mozolo de Fanfagna, et me Paulo de Риl.

МСDVII. die Martis Iulii primo, filius SerВиdoi de Rуio vulnerauit cum
gladio fub barba Ioannen de Ca/ol. Сancellarium Iadrae. -

МСDVIII. die Dominico XXII. Аргilis, quidam adus deuotifimus fa8tus

extititin ladraper Francolит ароrсоrarium, filium Anzei de Galgano, cum vna ima
gine gloriofae, cum imagine Gabrielis Archangeli, fuerunt portatae in Ecclefia
Fratrum Minorum, cum maxima folemnitate, etcomitata D. Аrсhiepifcopo, omni
Сlero, Rettoribus, militibus, et Nobilibus, multisciuibus, et forenfibus, ac popu
laribus, Dominabus, et feminis puellis, virginibus et maritatis, cum magnis can
tionibus Ecclefiniticis, et muticis inftrumentis, et cum multa effutione lachryma
rum pro deuotione, vbiconfecratae fuerunt per ipfum Dominum Archiepico
рum cum folemnitate miliarum, quo die idem Francolи magnum fecit et folemne
conuiuium, nuptiarum ad in(tariptius B.Virginis, ob reuerentiam.
МСDVIII. die Aprilis VIII. а Sibenicenfibus fuit magnus ignis, ita, quod
multae domus concrematae fuerunt. -

Die
\"
:
.

** -

* .

754 М Е М О R I А L Е Р А V L I D Е Р А V L О.

Die Lunae, luni XXV. Dominus Luca de Firто, Аrсhiepicopusladrenis,

per homines Сyof Caftellani ladrae captus in Archiepifcopatu fuo, et duausin
caftrum extitit, quo facto, per omnes Ecclefias filuerunt campanae, et Ecclefia.
rum aditus claufis portis nullipatuit.
Еt die louis eiusdem mentis Iunй XXVIII quibusdam pattis et conditioni.
bus liberatus fuit.

- Die Sabbathi Iulii XIV. exiftentibus Rettoribus, DominoSimone Detrici,Ser

Simone de Fanfigца, et Simone де cedulini,eleausful Сomes Pagi
Die Меrcurii eiusdem mentis XXV. recefiia ladra, caufa eundi Pagum, et
Iouis ante vefperas applicui Pagum, et cras die Veneris mane elegi Vice-Comi
tem, et Iudices.
4. С. 14 о o. МСD. die Маrtis menfis Маrtii VIII. Petrus, vir militiae feruitialis meae, de
fera per quosdam Vlacorum, dum folus pergeret ad molendina, mortaliter filper
caput vulneratus, et multis vulneribus per totam perfonam peremtus fuit, et die
Veneriseiusdem menis XXV. (epultus fuit apud Eccletiam S. Mariae Presby.
terorum.

Еgo Petrus Fanfопеи, V. I. Do8tor, hunc Libellum manu propria fideliter

exemplaui ex quodamaliolibello, fcripto manu quondam Domini Friderici de К.
ya, qui ibidem manu propriateftatur, fe illum exemplafie fideliterex quodaman.
tiquifimo libello, manufaepius (upra diai Domini Pauli de Paulo (cripto
МDXLIV. die Iouis XIII. Nouembris.

}
}

- }
}} л Sa чай, }

S }\ -
2 }

Р А L LА

t:
 - 33 ж 33 755

РА L LА D I I FVSСI
Р А Т А V I N I

S IТV О R А Е ILLYR I СI
L I В R I D V О.

кву в квNргssмо
I N С НR IS ТО РАТ R I А С D О М I N О
G. А S Р А R I
ТITV LО S. А РОТ, LINАRIS PRESBYТЕКО САRDINALI
- со N т АК Е No V EN Eто. *

Р: Рu/fi Parauini, Praeceptoris mei, iam pridem vita fun8ti, literaria mo

numenta, quae ab homine ilo in literis vndequaque admirando proНuxe
rant, ne penitus deperirent, fedulo laboraui, Reuerendiffime Pater! dedi
due operam, qua potui ratione, vt, quaecunque ab eo fcripta fuerant, inexcufia
licet atque inexpolita,in noftras manus deuenirent: dolebam etenim fummopere,
cum eius viri clariffimi gloria, et ftudiorum periclitari vtilitatem, et non medio
crem latinas literas pati iacturam. Quid multa? non inanes omnino fuerecona
tus noflri: nam, etfi paucula quaedam, et eadem minorum vigiliarum opulcula,
integratamen, et quibus extremam impofitam manum iurare queas, diuina bene.
ficentianatti, a tineis ac blattis vindicauinus; quae non alio confilio diuulgare
conttituimus, quam quod et tudeamus Praeceptori noftro defun8to rependere
pro virilifufcepta officia, et quae eruditifimus vir notauerit, multis, 6 сdantur,
prodetie pode intelligamus. Пlud vero opulculum primum omnium in lucem
dareplacuit, quod de/itu orae Ilyrici, dum inibi profitendo commoraretur, dili
genter (cripferat;partim, quianorat, antiquos Scriptoreshancipiamcurfim potius
delibafe, quam exacte defcripfile; partim, quod videbat, mutata aliquantulum
rerum facie, aliquot in ea non contemnendas yrbes, de quibus idem Scriptores
nullam mentionem facerent, quod pottea fuerint conditae: rem autem ita partitus
eft, vt littus, et eivicina, deinde infulas littoriadiacentes, perfcriberet, adie8tislo
corum diftantiis Quod opulculum, tuo nomini, Reuerenditime Pater! idcirco
dicare vifum eft, vt fit quai quoddam Мnemolynon, vtait Catullus, meae in te
beneuolentiae, atque obferuantiae minime vulgaris; tum, vt te tamquam patro
num aduerfus obtrettatores habeat. Plerique enim funt hac noftra tempeftate
набutiores, qui, cumperpauca legerint, et nihil parere poffint, arenis Lybiae (teri
liores, parientibus inuident, nulloquefine detrahunt. Sed Palladius, tuo, tuique
- " 96 Ж ж вbbb b fimi.

1 .

и
 756 PALLADII FV SCI PATAVINI
º -

- - - -
--- - - - - -

fimilium, iudicio contentus, eiusmodi Zoilorum morfus non aliter contemnendos

duxerit, quam Elephas culicem. Hoc autem leges per interualla, et cum nihil
aliud fuerit, quod agas,dum alterum maius, et maiorum vigiliarum opus, tibi con
dimus. Bene valeat tua Pietas. Pharae Sabinorum MDXL. Kalend. Iunii.
卡令3爱茨旁茨瓷 关效茨 •x2 x2 x2 x2 x2 x2 x• ••• ••
PAL LAD I I FW S CI
P A T Avi Ni
DE. -

S I TV O R A E I L L Y RIC I.

L I B ER PR IM V S.
1llyrici ff- … llyricum, au&ore Plinio, terminos habet a feptentrione Alpes, ab ortu Drinonem
ner, et diui
/βfo. „ „ fiamflumen,
amnem,quod
-
et Drinum
quum dicitur, ahaberet:
antea Formionem meridie mare Adriaticum,
eft autem
-
et ab occafu
Formio fluuius Ar
permodi - - -

Dr
Arfia fiu. cus, fèd tamen infignis, qui non longe a mari exoriens, inter Tergeftem, et Iu/lino
Formio flu.
Τarge/ie0p.
polim,vrbes, in Adriaticum fupra dictum defluit; ab eo poftea ad Arfiam Imperato
- - - • *. - * -

luftinopolir res Romani Italiae terminos promouerunt; abunde igitur patet, Iflriam prius Illy
Ор. rici partem fuiffè. Sed, ne quis hoc in loco au&orem defideret, Melam Pompo
mium, inter Latinos Geographos vetuftiffimum, audiamus ad verbum: per Iflror
I/leremittitur, Tergeffe,intimo in finu Adriae fitum, finit Illyricum; et Plinius in primo
geographiae fic ait: Terge/linus finus colonia Tergefle XXIII. mil. ab Aquileia, vltra
quam fex mil. Fornio amnis ab Rauenna centum o&oginta nouem mil. au£fae Italiae ter.
minus, nunc vero I/triae. Strabo quoque libro VII. ita refert: in ipfò fane Italiae
ambitu primos Ilyrici littoris Iftros effè, Italiae Carnisque vicinos, et vsque Polam ciui.
tatem Ißriae huius temporis Imperatores Italiae terminor extenderunt: ipfa autem re
gio, a Plinio et Ptolomeo in duas partes principales diuiditur, fiquidem ab Arfa
ad Titium amnem, de quo fuo loco dicetur, Liburnia eft, ab eodem vero Titio ad
Drinonem Delmatia, illi indigenas, huic oppidum, nomen impofuiffè con(tat. Sed lo
corum alia maritima, et alia mediterranea, de quibus eodem Strabo idem in libro
ita fatur: vniuerfiir igitur orae Illyricae curfùs maritimus optimos habet portus ; ita
enim et ex perpetuo ipfius littore, et ex ipfis propinquis infulis euenit: contra
vero Italicum littus Illyrico obie&um fefe habet, nam importuofum prorfus eft.
Aprica itaque regio, fimiliter frugifera, bonisque feraciffima fru&ibus, oliuetis,
vinetisque fpeciofà, nifi ficubi rara et afpera omnino rupes iacet; talis cum pla
ga effet Illyrica maritima praefertim, fpreta prius erat, virtute locorum ignota.
Super hanc fita regio, tota montofà, frigida, et niualis eft,etea amplius, quae fpe
&at aquilonem, adeo, vt raro vitem ferat; ipfè autem, cum plures annos in Il
Illyrici fer lyrico moratus fim, magnamque eius partem peragrauerim,affirmare poffum, cun
tilitar.
&a vera effe, quae de fertilitate a Strabone fcribuntur, pars enim maritima, quan
tum colitur, eximie fertilis, fert abundantiffime omnia vfui neceffaria, interior ve
ro, reliquarum rerum fterilis, frumenta tantummodo, et vina, fed tota âdeo peco- .
- ... . . - "rofa
 DE sitv orae Illyrici LIB, I. " 757
:
rofà eft, vt, nifi a Turcis diu infeftata foret, nusquam profe&o maior effet carni
º
um, la&tisque et cafei, mellisque fertilitas: fed ad oram redeo, in qua ea eft ae- 3 -
ris temperies, vt per aeftatem, ventis leniter flantibus, nullus ingens calor, perhye- f

. mem vero,nullum frigus, nifi fpiret Aquilo, fentiatur. Non audita, fed vifà, fcri
:bo: in pomiferis vero arboribus, quibus hyberno tempore decidunt folia, noua
plerumque offendunt vetera, non pallida et vieta, fed ita virentia, et fucci plena,
vt paulo antea nata iurare queas. Quapropter indigenis id de fua terra dicere
licet, quod eminentiffimus Poeta, de Italia fcribens, in fecundo Georgicorum ait:
-Hicverperpetuum, atque alternis menfibus aeffar. - -

;: Sed vrbes locaque maritima commemoraturus, vnde prius, quam ab Arfia,

*et nouiffimo Illyrici ipfius termino, narrandi initium faciam; id vero, licet noftra llyricivr
feftinet oratio, nequaquam tamen omittendum eft, quosdam au&ores, Iapidiam % * ºppi
inter Iftros Liburnosque collocantes, eam ad mare vsque Adriaticum promouiffè. • *.

Sed hic quoque Strabonem audire non pigeat, ita fcribentem: tota vero I/lriae ma
uigationis longitudo mille ac trecentis producitur ftadiis, hinc curfùs Iapidicus fladiis mil- ... "

de continetur: Iapides enim in Albio monte, qui, alpibus pofterior, excelfùs admodum eft, -

fiti fünt, hinc quidem ad Pannonior Iftrumque pertinentes, hinc autem ad Adriaticum ma
re, pugnaces quidem ; caeterum ab Auguflo Caefare tandem ad vnum expugnati. Et …
Plinius: Iftria, vt peninfüla, excurrit, latitudinem eius quadraginta millium, paffuum,
circuitum vero centum XXII. millium prodidere quidam. Item, adhaerentis Liburniae,
£t Phlamaticum finum Iapidiam promouerunt a tergo. Iftriae centum triginta milliumi de
inde Liburniam centum quinquaginta millium fecerunt. PoſtArſiam igituramnem, per
Albona.
ora oppida funt Albona et Flanoma, quae, cum duo fint, ob vicinitatem, diftant Flanona.
enim inter fe ftadiis non amplius quadraginta, tertio quoque anno Praetorem, qui
ius dicat, a Venetis miffum, accipiunt. ' Vltra, ad ftadia centum et fexaginta, oc
currit Tarfatica, oppidum prius Germanorum, cum amne, quod nunc flumen vo- Tar/atica.
catur, hoc ipfo anno, quo haec condebam, a Venetis expugnatum et euerfum; ab
eo mille, non amplius, paffibus arx eft in colle, in quam antiquum oppidi ipfius
nomen translatum eft; habet quoque fanum Beatae Virginis, miraculis celebre: a.
flumine (tadiis XL. eft Buccarum, prope in littore, et introrfus procul a mari, to- Buccarum,
tidem fermeftadiis,Greglina,caftellum familiae Francapanum, inter Illyricas nobilif- Gregìna
fimae: hinc ad tercentaftadia eft Segnia, oppidum Regum Pannoniae, vbi ter quot- %elum;
annis fit mercatum, negotiatoribus vndique conuenientibus. Sed nulla ex re ipfi Segnia.
Reges maius ve&igal capiunt, quam ex materia, quae, omnifarium ab indigenisim- -

portata,ibi venditur; atergo autem Segniae funt quidam fpecus,vnde nullo non die
vehemens ventus profat, quem, loci peculiarem, Boream Segnienfem nuncupant.
Vltra fuerunt Lopfica, Ortopula, Vegium, Argirumtum,et Corinium, oppida, quae omnia lop/ica. '*'.
intercidere: nunc vero eft Scri/a, cuius meminiffè volui, quoniam eft" non
- -- - - - . .
---
incele- Ortopula.
Ꮴegium.

bris. Ab eo ftadiis centum et quinquaginta funt fauces nobilis Euripi, quem Ä,,„
Carinenfe nomine pelagus, terras irrumpens, efficit, longitudinis ducentorum fta- goriuium,
diorum,latitudinis vero, vbi plurimum, ſtadiorum XII. vbi minimum, trecentorum Scriſa.

paffuum; in altera eius parte, adfeptentrionem, Telauli fluminis oftium, quo, tefte Telaulur,
Plinio, finitur Iapidia, ab eo, in mediterraneo, ftadiis ferme quinquaginta, arx cum fiuuiur.
vico egregie munita, tum fitu loci, in colle enim conftituta eft, tum hominum ope
ra, quam Liburni Obrouacium vocant, locum, vt aiunt, fummae amoenitatis, ex ad- Obrouacium.
。米米米 Bbbbb 2 uerfo
 758 PALL AD 11 FVsc 1 PAT AVINI :
uerfo, peneObrouacii ad meridiem, eft altera arx, et ipfà rupi impofita, quae ab
Aouigradu. indigenis Nouigradus appellatur; huc Veneti, in quorum eft ditione, tertio quo
* que anno Praefe&um mittunt patricii fànguinis, ad loci ipfius cuftodiam; a tergo
fupradi&orum omnium eft ampliffimus mons, qui nufquam dehifcens, fed per
petuis iugis paulo vltra Obrouacium in Boream flexus refilit, qua autem meridiem
afpicit, totus faxeus, et fua afperitate pene inuius eft, qua vero fèptentrionem
Morlacbi. fpe&at, mollior, arboribus opacus, cuius incolae vno omnes vocabulo Morlacbi
*
vocantur, qui, ferimum potius, quam hugmanum afpc&um prae fe ferentes, la&te
cafeoque vi&itant, et, prope vias abditi, viatores alienigenas adoriuntur, atque di
fpoliant; denique fummam laudem effè putant ex rapto viuere, Montem autem
ipfum mundi catenam nuncupant, creduntque ab Alpibus, quafi ramum, ad mare
Adriaticum protendi º

Mona. Sed ab Euripi faucibus, ftadiis ferme fexaginta, occurrit Nona vrbs, quae
temporum, vel potius bellorum, iniuria femidurata, hac tempeftate abunde
Prititiorum claruit, fide et fbrtitudine Prititiorum, Nicolai et Bernardini, fratrum, qui duces
J*"** equitum leuis armaturae, dum pro Imperio Veneto, vt diuerfò tempore, ita
etiam diuerfis in locis, acerrime dimicant, gloriofiffime occubuerunt: Ille in
Iadera, Thufcis, hic in Illyricis. Ab ea, ftadiis circiter o&oginta, abeft Iadera, vrbs fåne
inter illyricas clariffima, non folum, quia Romama colonia fuit, verum etiam,
quod tam Graecorum, quam Latinorum, monumentis celebrata eft. Ea autem
in quadam Liburniae ceruice, in occiduas Solis partes procurrrente, fita; quod
etiam Lucanus teftatur illd'verfu: Et tepidum in molles Zephyros excurrit Iader; a
* tribus lateribus mari cingitur, nec vlla hodie inter Illyricas vrbes extitit, quae à
nautis, et maritimis negotiatoribus, ultro citroque commeantibus, magis frequen
tetur, vel, quod appellere volentibus in opportuniffimo loco pofita eft, portum.
que pulcherrimum, atque tutiffimum habet, vel potius, quia quouis tempore res,
vfui neceffariae, ibi venales exiftunt; verum eius ager, ante Turcarum incurfio
nes, tam frequens erat, et adeo hominibus abundabat, quod illa Ciuitas, fine
ullis externis auxiliis, vel decem triremes armare poterat, et fàepe armauit: ab
AL, „;, ea ftadiis centum et quinquaginta, Albae, vrbis quondam non exiguae, rudera vi.
rudira. funtur, quam ab Iadertinis everfàrfi effe accepi. Hinc, adftadia quinquaginta, in
i
.* mediterraneo ftagno, aut verius, lacu quodam interiacente, arx eft, muro, foffa.
que, et aggere munitiffima, cum vico trecentarum prope familiarum; huc quo
que Veneti Praefe&um mittuut, ea lege, vt, per omne Praefe&urae fuae tempus,
pedem porta non efferat, nifi alium, item patritium, Subftituerit; hac autem arce,
et altera, quam Novigradum appellari dixi, ab ortu et feptemtrione, ager Ia
Nadinum, dertinus includitur; in vtriusque medio fitum eft in colle Nadinum, quon
dam oppidum, quod indigenae à Gothis euerfum conftanter credunt et dicitant;
ibi, annos abhinc duodecim, nihil praeter rudera videbantur, fed Veneti poftea, Ia
dertinis fuppliciter petentibus, arcem conftruxerunt, quafi fpeculam. Nam quum
in edito fit, et loca circum plana, procul detegit hoftes venientes, et fignis qui
busdam agreftes ad fugam admonet. Ab Alba autem ftadiis ducentis et quin
quaginta, mare terram intrans, alterum Euripum facit, ftadiorum o&uaginta lon
Titiu fiu. gitudine, in quem Titius, amnis, Liburniam a Dalmatia difterminans, ex alto ingenti
," cum ftrepitu cadit. Sed, ab Euripi ipfius initio, vbi duo funt facella, vnum divo
* * . - - Andreae
 D E siTv o RAE ILLY RICI LIB I 759
t
Andreae, et alterum divo Nicolao dicatum, ad o&o ferme ftadia introrfus, confür
gunt duae turres, vna in dextera, et altera in finiftra. Inde, ad totidem ftadia, im
parte Dalmatiae eft Siccum vrbs, cuius pars, in cliuo faxeo pofita, mare et vici Siccum,
nas infulas profpicit, tota autem, vt a meridie muro et Euripo fupradi&o, ita a
fèptentrione folo muro cingitur, non foffam, non aggerem, nec aliud denique
habens munimentum; fed parui refert; Oppidanorum enim corda (quod citra
º
fufpicionem captatae gratiae di&tum velim) pro munimento funt ; habent Sibeni
tenfès arva, vinetaque, et oliveta feraciffima, neque vlla re ex iis, quas vfus po
ftulat, nifi aqua dulci, indigent; cuius penuria, aeftiua praefertim tempore,
adeo laborant, vt aliunde adue&a publice vendatur.
Introrfus autem, procul a Titii defcenfu duobus millibuspaffuum, ad eun
dem Euripum, .fed in parte Liburniae, eft Scardona, ciuitas paucis habitata fami Scardona,
liis, non ea tamen, de qua au&ores tam Graeci, quam Latini, mentionem faciunt.
Longius enim a mari diftabat. A Sicco centum ferme ftadiis, incipit Hilis pemim Hilir.Penin

fiila, quam indigenae patrio vocabulo Bofflinam vocitant, circuitu quidem tre fula.
centorum ftadiorum; a cuius extremo littore ad grientem ftadiis quadraginta eft
Tragurium cum portu, olim ciuium Romanorum oppidum, de quo Plinius fcri Tragurium,
bit: Veteranos a diuo Claudio miffòr. Sed, vt Strabo afferit, ab Iflris eft conditum.
Mari autem vndique cin&tum, ponte lapideo continenti anne&titur, habens a
meridie aliam infulam, nomine Bubum, cuius obie&u portus efficitur, duobus
oftiis. Ager autem Tragurinus vitibus, oleifque, et aliis pomiferis arboribus, con
fitus eft, verum maior eius pars, me prodente, non colebatur, ob frequentiffimas
Turcârum incurfiones. Illuftratum eft autem aetate noftra Tragurium Coriolano Coriolamur
Cepione, Oratore, Hiftoricoque eloquentiffimo, qui, quum fub Petro Mocenico, Cºpio.
Claffis Venetae Imperatore, Trierarchus, non fine ingenti gloria, ob res egregie
geftas, militaflet, quo tempore Turcae Chalcidem expugnarunt, confe&to bello,
-f de Petri ipfius geftis librum luculentiffime fèriptum edidit; quem ipfè pluries
legi, captus Cepionis tum copia, elegantiaque, tum fide et grauitate. Vltra Tra
gurium, ad ftadia ferme fexaginta, Salone monftrantur veftigia, quibus in mediter. Salómae.
Cliffa.
raneo imminet Cliffa, arx Regum Pannoniae, loci natura, et mortalium opera, in
expugnabilis. Sed ad Salonam redeat oratio. Hanc mare alluiffe, in quartoPhar
* fàlidos indicat Lucanus, quum ait: Qua maris Adriaci longa fèrit vnda Salonas. Flu
vius, ponte lapideo pervius, eodem, quo vrbs, nomine, ipfàm interfluebat. Vltra w

ad ftadia quadraginta, in littore eft Spalatum, oppidum nobilitate, et virtute inco Spalatum .

larum, admodum celebre, quod, opinor, fuiffe villam Diocletiani, de qua Eufebius
Caefarienfis itafcribit in fuisChronicis: Diocletiamus haud procul Salonis, in villae fuae
Palatio, moritur. Praece&ente autem tempore, quumSalona a Gothiseuerfà foret,
nobiliffimus quisque ciuitatis huc migrauit; villa itaque in plurimas aedes pri
mum partita eft, deinde, crefcente indies multitudine, quum locus tot hominum
capax non effet, produ&to muro, conftru&isque aedificiis, tantundem pene fpatii
ab occafu adie£tum eft. Sed introrfus, procul a Spalato ftadiis ferme o&oginta,
funt fauces maximae amoeniffimaeque conuallis, quae afperrimis, imo inuiis, mon
tibus circumdata, ab indigenis Politia vocatur. Ea, vicatim tantum habitata, ad Politia,
duo millia virorum continet, qui, fuis iuribus viuentes, nulli externo diu parue
runt. Terminatur ab oriente Cetina fluuio, ad cuius oftium in vlteriore ripa arx Catina fiu.
Bbbbb 3 eſt,
*. -
 （6o CP A L L AD II F W S C I PAT AVIN I.

Almiſſa. eft, et vicus, nomine Almiffa, non incelebris; at paulo fupra, in praealti montis
Glodoum. fupercilio, caftellum eft, natura loci munitiffimum, nomine Glodoum, quae vox lin
º
gua Illyrica famelicum fignificat; ab eo ftadiis XX. in eiusdemmontis latere, quod
JV.ifthium.
ad fèptentrionem uergit, confpicitur Vifëchium, item caftellum, quod a nobispen
dens fiue pendulum dici poteft; inde incipiunt montes altiffimi eius regiunculae,
Craima. quam indigenae, peculiari vocabulo, Crainam vocant, quo eorum lingua littus de
Raetameum. monftrant. In ea Raetanei caflelli, cuius Ptolomaeus et Plinius mentionem fà
ciunt, veftigia monftrantur. Crdinae a fèptentrione coniungitur regio, tota in me
Radobilia. diterraneo campis aquifque vifenda, cui nomen eft Radobilia. . Ab ortu vero eft
Naro fiu. Naronis fluminis oftium, et interius procul a mari ftadiis ferme centum, Narona
Narona.
* olim fuit, colonia tertii conuentus; ita enim loca in prouinciis appellabantur; vbi
a magiftratibus, iudiciorum gratia, populi congregabantur. Plinius autem inter
tio teftatur, tres in Illyrico conuentus fuiffe, vnum Scardomae, , alterum Salonae, et
tertium Naronae. Cuius verba fubiiciam: Conuentum Scardonitanum petunt Iapi
des et Liburnorum ciuitates quatuordecim; et paulo infra: Salona colonia ab Iadera cen
tum millia paffuum petunt, in ea iur4 viri defçripfi in decurias, ct adhuc inferius: ab
' iis caflella Piguntia, Ratameum, '.鷺 tertii conuentuj.
Stagnum. º A Naronis oftio ftadiis o&tingentis, occurrit Stagnum, (77°x. Raguſinorum, ab ea
Raguſum.
ad ftadia ducenta eft Ragufium, vrbs, facris profanifque aedibus ornatiffima, et
argenti aurique ditiffima; quae, inter tria imperia Venetorum, Pannonumque,
et Turcarum conftituta, priuata forte degit, vt antiquitus in Afia, inter Parthos
Romanofque, Palmyra: Pendit tamen annuum Turcarum Regibus tributum; ve
rum haec, vt reliquae Illyrici vrbes, in Patritios plebeiofque diuifà eft, ita ta
mem, vt foli Patritii, fummotis plebeiis, Rempublicam adminiftrent; in qua qui
dem non modo leges, fed etiam magiftratus, Venetis perfimiles, habent. Cuius rei
originem hanc fuiffe comperi: Quum enim Ragu/inorum Reipublicae, quantula
quunque eft, fundatores eam pofteris vndique munitam tradere vellent, et Ve
metam Rempub. legibus et moribus, potius diuinis, quam humanis, inftitutam
cernerent: lllam fibi in omnibus imitandam propofuerunt; verum, procedente
tempore, quum id quoque cognitum foret, Venetos mercatura ditefcere, eos hac
quoquc in parte imitari voluerunt. Hinc eft, quod nulla Europae pars adeo
abdita eft, ita aduenis infefta, ut in ea Ragufinos non inuenias negotiantes. Habe
bant annis fuperioribus, quum ante Senatus Veneti decretum iure fuo, quocun
que vellent, nauigare poffent, naues amplius trecentas, quas, mercibus onuftas,
in diuerfàs orbis partes ad quaeftum mittebant: fed longum foret, fi omnia com
memorare vellem: vnum tamen non praetermittam, yo intelligatur, quanta ſit
Ragufinorum feueritas, et in liberis educandis diligentia: non enim finunt in fua
vrbe ludos effe, nifi literarios; fi gladiatores, fàltatoresue acceffèrint, fübito eii
ciuntur, ne iuuentus, quam literis duntaxat, aut mercaturae vacare volunt, hu
iusmodi faeditatibus corrumpatur; verum, quum haec proderem, ibi erat Aelius
'Ceruinus, Poeta eminentiffimus, cui fi prifcis temporibus nafci contigiffèt, (quan
. . . do more hominum comparatum eft, vt veteres fcriptores nouis fèmper antepo
nantur) ipfè profc&to cum antiquis Vatibus paffim legeretur; tanta eft eius in
-
-
.. , rcbus, quas decantat, eruditio, et ea carminis fublimitas.
*- - . ... . A Ragu
 D E S I T V O R A Eʻ I L L Y R I C I L I B. II. 761
A Ragufio ftadiis ferme quadraginta, Epidauri coloniae veftigia vifuntur; Epidaurum
ergo corrigendus eft error in hoc loco multorum, qui Ragufium nunc vocari tra- -

dunt, 'quod ante Epidaurum, quum inter hoc et illud interfint ftadia, vt diétum -

eft, quadraginta, vltra ad ftadia XL. eft oppidum Turcarum validiffimum,

quod a Regulo quodam intra hos quinquaginta annos condi ceptum, et ab inco
lis poftea auétum, Caftrum nouum nuncupatur, ab eo incipit nobiliffimus, finus nunc Ca/lrum no.
Catarenfis, olim Rizonicus, appellatus, cuius osftadiis circiter XX. patet. Intcrius?". §iu*
vero ad ftadia fexaginta idem finus adeo in ar&tum coit, vt minus mille paffibus “
pateat, in finiftra parte eius fuit Rizonium oppidum, a quo hic nomen accepit, Rizonium
at in fine vbi tellus expatianti pelago fit obuium, fub praerupti montis cacumi- ^Ppidum.
ne confurgit Afcriuium, quondam ciuium Romanorum oppidum, quod nunc pro- A/riuium.
pter aquarum, quae ex alto defluunt, defcenfum, Catarum vocari, conftans eft Catarum.
opinio. Erat annis fuperioribus A/eriuium, antequam Turcae proximas regiones
occupaffent, celebre emporium, negotiantibus hinc maritimis, inde mediterraneis
eo confluentibus: ex qua quidem re oppidani abunde ditabantur, et Veneti, in
quorum ditione locus eft, magna ve&tigalia capiebant. At, Turcis loca vicina
tenentibus, cun&a ceffàrunt. Arx, in fupradi&timontis verticefita, a feptentrio
ne penitus inuia e(t, cui a meridie, du&tovtrinque per ardua muro, vrbs ipfâ apte
coniungitur, ambitu ftadiorum non amplius duodecim; ab Afériuio autem di- -

ftat terreno itinere ftadiis ferme centum, Butuanium, vetus fåne oppidum, quod Butuamium.
nunc Buda vocatur, nec aliud, quam nomen, cur fit dicendum, habet. Ab eo
ad ftadia centum et quinquaginta eft Antibarium, quod a mari tribus millibus Antibarium.
paffibus remotum, cliuo accubat; hinc ad totidem ftadia eft Olchinium, quod an- Olchinium.
tea Colchinium dicebatur, a Colchis conditum, nunc corrupto prifco nomine, -

Dulcinium vocitatur. • Ab Olchinio vero ftadiis ducentis et quinquaginta eft Lyſi Lyſum oppi
quondam oppidi cadauer, et Drinonis fluuii, quem accolae Bolianam nominant, 4*"*
vt Illyrici ab oriente, ita libri huius terminus, - Bolianafuu.

P A L.
 *

762 PALLAD11 Fv SCI PATAVIN I

※米米米米米※※※※米米※米米米米米米米米米米米米米米米
P A L L A D I I F W S C I
D, E

s IT v o R A E I L I, Y RI C L
L IBER S E CV N DV S.
- Diſcriptio Ef , ra, quam ha&enus defcripfimus,
infülarum mille amplius infulis frequenta
Jllyrici. tur, natura vadofi maris eft, va
riisque tenui alueo intercurfànti
bus, quorum notiores deſcriptu
ri, initium, ficut ante, ab occa
fu fumemus. Igitur e regione
Simur Pola
ticus vel Iftriae, finu Polatico, quem nautae
Carmariur. | Carnarium vocitant, interuenien
Abſyrthi te, duae funt tenui Euripo dis
ит.
iunétae, ad meridiem Abfyrthium,
quae, ambitu colligens ftadia cir
citer quingenta, vicatim tantum
-** modo habitatur, et ad ſepten
Crexa. , OLcHi Nr M. - trionem Crexa, duplo paene maior,
Abſorum . in qua duo funt oppida, Abfòrum femi dirutum, et alterum, eodem quo infula
Antoniu* nomine. quod egregie habitatum, nunc illuftratur Antonii Marcelli ordinis Minorum
Marcellus
vir celeb. multiiuga do&rina, et vitae integritate. Vtraque autem infula pecorofà eft, et
lignorum abundantiffima; in eam Praetor vnus, qui ius dicat infulanis, a Venetis
mittitur, quorum eft ditionis, vt omnes, quae orae Illyrici adiacent, exceptis
duabus tribusue, quas Ragufinorum Respub. tenet. A Crexa decem millibus pa£
J/igili4. fuum ad orientem Vigilia eft, cum oppido eiusdem nominis, quam prifciCuriäam
Curićia.
appellauere; in ea, campi, nemora, et pabula latiffima, fertque affatim
frumenta, vina, cafeum, et vellera; habet item greges equorum, vngulae natu
ra duriffimae, nullis indigent foleis, eius autem ambitus o&ingenta ftadia colli
Arba.
git. Ab ea duobus millibus paffuum abeft Arba, cum vrbe cognomine, quae
circuitu trecentorum ftadiorum tota colitur, nifi vbi nemora funt, et pafcua,
neque vlla res eft, cuius vita indigeat, quam ipfà non fert, prouentus tamen ex

Antoniur
ouillo pecore reliquos longe excelfunt: quocunque enim tempore, oues cum ma
Nimeriur ritis, per nemora, mirabile di&u, errantes ibi ftabulantur, quod els licet impune,
inſignir quoniam nullum ibi maleficum animal eft; fed, quum haec proderem, viuebat
Mathema
ticuf.
inter Arbenfès, Antonius Nimerius, Mathematicarum artium peritiffimus, quas per
Gi//a Pagur,
didicerat, vt plerique affirmabant, nemine docente. Ab Arba fèptem millibus
Benedićfi paffuum diftat Pagus, ante Giffa appellata, quae circuitu fèptingentorum ftadio
Miffülipa rum, oppidum eiusdem nominis habet, patriam Benedi&i Miffiili, Aftrologiae, et
tria.
Iuris, tam Pontificii, quam Ciuilis, fcientiffimi, hoc ipfo anno defun&i. Sed in
-- - fula
*- -*.
- -
 DE SITv o RA E ILLY RI CL 763
*|| -fula alioquin lapidofà, aquis abundat, et ouillo pecore, agnique pagenfes, vt
praepingues, fàporisque optimi, toto Illyrico laudantur. Ibidem fal pulcherri
mum, atque copiofiffimum, ex quo Veneti magnum ve&tigal capiunt. quod au
tem prius Giffa appellata fit, indigenae affirmant, oftenduntque in ea Vrbis, in
-hodiernum Giffae nominatae,veftigia.
Hinc in Eurum nauiganti, occurrunt infulae et fcopuli Iadertinornm, pro- In/ulae Ia
pe innumerabiles, quorum maior pars hodie colitur: inter has effe cenfeo, dertinorum.
quas Strabo Liburnidas vocat. Ferunt autem, modice tamen, frumentum, vi- Liburniaae
numque aliquae rarum, et oleum; fed incolis vi&us magna ex parte e pifcatu, *******
lignisque, et pecore eft. Vltra, ad extremas earum, adorientem, decem millia paf
fuum,
et eft Colentum,
lignorüm quam nautici
abundantiffima, quaeMortarium vocitant,tenuique
vicatim habitata, frumenti,Euripo
vini, fertiliffima,
acontinen- %/€” 07՞t43ա

ti difcreta, a Septentrione in auftrum procurrit ambitu centum et fexaginta fta

º diorum: habet autem a meridiana coeli parte portum, in theatri modum, quam
uis magnarum nauium capacem. A Colento duodecim millia paffuum diftat
Surium, eodem paene ambitu, vineis fpe&abilis, vbi ruderaeuerfi oppidi mon(tran- Surium.
tur. Paucis ante amnis, illis in locis Coralium per negotiatores Venetos erueba
tur, condu&tis ad id pifcatoribus. Introrfus totidem milliaria, e regione Sici,
funt Preuichium, et Slarium, quarum vtraque colitur, fed Preuichium circuitu fta- Preuichium.
diorum non amplius quadraginta, plurimas villas habet, a Sicenfibus aedificatas; Slarium.
quo fecedere crebro folent, relaxandi animi gratia: tota namque infula, vitibus,
oleisque, et aliis pomiferis arboribus confita eft, nec quicquam amoenius effe
poteft rufticari volentibus. At Slarium, cuius ambitus fexaginta ftadia colligit,
tuguria habet potius, quam villas, nec nifi a paucis habitatur. Hinc ad orien
tem ftadiis centum et viginti, diftat fcopulus diui Michaelis appellatus, cuius ob- Scopulus
ie&u, ingens portus, et magnarum nauium capax efficitur; ab eo ftadiis non am- ಹ್ಲಿ Micha
plius quadraginta, abeftGeronia,Tragurinorum ditionis, nulli rei, praeterquam .ே4.
iumentis, quae macruerunt, reficiendis, idonea: ideo a finitimis excontinenti illuc
aduehuntur, gramina enim ibi nata miram fàginandi vim habent; ab ea tribus
millibus paffuum diftat Bubus, quae ambitu centum et quinquaginta ftadiorum, Bubur.
qua parte Tragurio obiicitur, portum efficit tutiffimum, et magnarum nauium
„capacem, nihil autem habet, aut fert, quo fit dicenda.
Ab ea in auftrum o&to millibus paffuumabeftSolita,vulgo Solta, Spalatenfium, Solita nunc
circuitu ducentorum quadraginta ftadiorum, in qua arua funt, vineae, et (àltus; **
1.
eius tamen incolae, ex lignis, quae partim Tragurium, partim Spalatum venalia
aduehuut, magna ex parte vitam ducunt. Inde decem millibus paffuum diftat
Iffa, quae, ambitu colligens fèxcenta ftadia, nihil fert nifi vinum: incoliturau- 7*
tem a pifcatoribus, qui omnibus annis vim maximamSardarum, menfe Maio, ca
piunt , fàliuntque, mercatoribus ad eas confluentibus. Ab ea introrfus decem
º et o&o millibus paffuum abeft infula admodum celebris, prius Pharos, nunc Lefha Pharog,
appellata, quae duplo maior, quam Iffa, vrbem habet, eiusdem nominis, a
nautis mercatoribus,per hunc fimum commeantibps, maxime frequentatam. Hinc -

Demetrius fuit, quem Romani primum de Repub. bene meritum parte Illyricido- Demetrius
narunt, deinde, mutata voluntate, rebellantem, fupplicio affecerunt. Sed in- *****
fula vitibus confita, maximos vini prouentus affert, frumenti modicos, olei non
来米光 Cc ccc nullos:
*
 v

764 м Ак с 1 мл к v L .
Rarf nigri- nullos: abundat autem vfque adeo rore marino, vt eo fòlo furni, tam in vr.
mi abundam- – - - -- - - - - - -

t!4. be, quam in agris, calefiant; fèd Pharii, nauigationi et mercaturae dediti, pluri
ma habent nauigia, quibus tum fua, tum aliena mercimonia, huc illuc vehunt,
- et fic plerique eorum ditefcunt. Inter Pharon, et continentem, eft Bratia, quam
Bratia. Polybius Bretiam, et Plinius, modo menda non fit, Batriofam vocat, circuitu fèptin
然j, gentorum prope ftadiorum; diftat autem a Pharo quatuor tantum millibus paffi
um, et a Spalato feptem millibus: nullum habet oppidum, fed vicatim tantummo
do habitata, praeter ligna, quibus maxime abundat, fert vinum, lanasque, et mel,
Cor9ra * hyblaeo hymeticoque non deterius. A Pharo decem millibus paffuum abeft Cor.
£„ gyra nigra, cum vrbe cognomine, haec autem aetas vtramque Curzulam vocitat;fed
infula ambitu fèxcentorum ftadiorum, pinaftris redimita, et aquis abundans, fert
frumenta, vinaque, et alia vfui neceffària, praeter falem et oleum, quae aliunde ad
** uehere neceffe eft, verum in vicem eorum picem fuggerit, et refinam, quas infi
lani, et domi et foris venditant, adeoque benigni foli, et temperati aeris exiftit, vt
ferat etiam mala medica, et filiquas. Ab ea decem et o&o millibus paffuum di
Melita.
- ftat Melita, id
uis Strabo canibus olim celebrata,
alteri Melitae, qui autore
ante Pachinum Plinio,
Siciliae Militei funt appellati,
promontorium quam.
fitae, tribuat;fed
Illyrica, circuitu colligens o&ingenta ftadia, vini et pecoris abundantiffima eft.
↔8※※※※※※※※※※※※ 令※※發※※※※※※※※※※※發發溶
XI.

MARC I M ARW LI
- P A T R I C I. I. S P A L A T E N S IS

AN IM A DVERSIO
\. - IN E OS - -

QVI B E AT V M HIERONY M V M ITAL V M

ESSE C O N T E N D V N T.

almatiae laetis olim generatus in oris ,

Hieronymus, toto motus in orbe fuit.
Inter Catholicos vnus facundior omnes,
Iudice me, magno nom Ciceroneminor.
Cecropia do&us lingua, doéfusque latina,
- Hebraicos didicit, Chaldaicosque fonos.
Felix tam variae donis donate loquelae!
- Ingenio multum, nec minus arte valens !
Te Scripturarum caftigatore, rece/it
Omnis ab vtroque menda fugata libro ; -

Te monſtrante patent fènfùs et aenigmata vatum,

- Iam licet obfcuris nil titubare locis :
. Sic Sole infufo tenebras vanefcere noéfis
Cernimus, et nuber flantibus Ethefijr.
•
 -

IN BEAT vM HIER oNY Mv M. 765

Te bellante piis verterunt terga profani,
Perpetuus noftris boftibus hoftis eras.
Te duce, proftratis erroribus, alma triumphat
Ecclefia , et laudes concinit drque tuar.
Tu nobis confulta, modos, monitusque dediti,
Per quos alta poli fcandere ad aftra datur.
Nec tamen iffa magis verbis, calamoque docebas,
Quam vita, et faëfis, vir memorande, tuis,
INam, Latium linquens, Syriae deferta petifti,
Sacco membra tegens, efürieque domans. -

Illa angufta fpecus,mufcoque virentia faxa, .

Nudaque paupertas, affiduusque labor, - - -

Curfint, Roma, tuis te&is praelata Juperbir, -

Cur tot diuitiis, delitisque tuis?

- INoßere fi cupias, rerum metire füprema, -

- Et caufam difcer finis ab indicio.

Ille etenim potuit qui talia fpernere multa,
Contentur paruo, nunc bona fùmma capit.
Nunc fruitur coelo, fed quoquo tempore terras
Incoluit, mira dote beatur erat:
Mentis enim leuibus tranfeendens aethera pennis,
INon femel Angelicos fertur adeffè choros,
Et Sanétos vidiffe patres, vidiffe fedentem, --

Fulgentemque fuper culmina fùmma Deum;

Saepe fùpernarum paftus dulcedine rerum, -

, ,, , :. Ieiunus totas perſtitit hebdomadas;

… Illi terribiles fè fùbmifere Leones,
º Nec dedigmati fünt fùa iuffa fequi.
INullus tunc domitor, vis nulla, fùbegerat illos, - . . .
Et caput Imperio fùppofùere fuo.
Grande viri meritum, cui grex, et mutus, honorem
Praeftitit, et faeuae quem coluere ferae.
Grandius boc tamen eft, illius nomina diri
Daemones horrefcunt, effigiemque cauent ;
Illi vota homines perfoluunt, faepe periclis
Saepe graui erepti protinus exitio.
Offa viri,Solymis defunäi, Roma recepit,
Illius meritis hoc quoque credo datum: -
Chriftus namque mori Solymis elegit, et idem, *
Ecclefiae Romam, praeftitit,effè caput.

C. haec fcriberem, attulit mihi quidam librum, nuper editum, Supplementum

Chronicarum appellant; in eo fcriptum erat, Hieronymum non Dalmatum effe,
fed Italum: vehementer admiratus, confilui, au&oris nomen vidi, ipfum Italum e£
fe confpexi, Bergomenfem nimirum fe profitetur. Zelum iniquum habuit iffe, vt
光光米 Сcccc 2 - Apo
 -

766 MAR CI MAR v Li a

Apoftolus ait, fed non fecundum fcientiam; Hieronymi quippe ftudiofus, quamuis
Dalmatam fuiffe fciret, fan&ta quadam inuidia deceptus, non indignum monacho
putauit, de alieno facere fipoffetfuum; Hieronymus, inquit, vir fanäiffimus et Do&or
Celeberrimur, S. Romanae Ecclefiae Cardinalis Presbyter, natione Italicus, ex oppido Stri
donis, in Iflria Prouincia conftituto, quod quidem a Gotbis euerfùm fuerat, Pannoniae quon
dam Dalmatiaeque confinium. Quomodo, quaefo, ifta fimul ftare poffunt, vt oppi
dum aliquod Pannoniam Dalmatiamque difterminet, et in Ißria fit,cum poft Iftriam
Liburniam effe conftet, Liburniae autem iun&tam effe Dalmatiam, nifi forte aliquis
de ftirpe Aeneae, Troiani, inuentus fit, Ilium in Italiam portans, viéiosque penates, aut
tantam habens fidem, vt non folum montes, fed etiam cum montibus Prouincias
tranftulerit, atque ita Dalmatiam cum Stridone oppido, de loco fuo conuulfam, vl
tra Liburniam, in Iſtriam vsque iuſſerit euolare, cum Strido, ſicut Hieronymus ipſe di
xit, et prius in Dalmatiae, Pammoniaeque finibus fuerit, et non, vt Bergomenfis ait, in
Iffriae agro confiftat. Equidem, ifta confiderans, curiofius quaerere cepi, vnde
homini religiofo, veritatisque profeffori, hic. error irrepferit, vt etiam pugnantia
inter fe afferere non dubitet, et inueniri in Longobardorum Regni principio, oftende
re nititur, cum Blondum quendam, Foroliuienfèm, in medium produxiffet, qui, cum
Italiae regiones defcriberet, decimam tertiam, dixit, Iftriam effe, inqua, inquit, Iu/lino
polis ciuitar, et Pola, et Stridon oppidum, San&iffimi Hieronymi patria, quod hodie
Sdrigna appellatur. Haec Blondi verba cum legiffem, monachi Bergomenfis '
pium fimplicemue affe&tum mecum excufàre cepi, difcipuli itaque error Magi
ftri culpa eft, Magifter autem parum, ut mihi videtur, fcrutandæ antiquitatis
curiofus, nominis fimilitudine deceptus, Stridomem olim fuiffe putauit, quod
nunc Sdrigna dicitur, et tamen hoc fàltem fecum animaduertere debuerat, fi Sdri.
gna Stridom eft, quomodo Hieronymus dixit, oppidum hoc inter Pannoniam et Dal.
matiam effe, et non potius inter Pannoniam et Iffriam ; quaenam igitur ifta mouitii
au&oris audacia, vt putauerit, fibi magis, quam Hieronymo, de fe loquenti, homi
nes credituros, fibi inquam, in Italia, et quidem poft mille et ducentos annos ge
nito, plus fidei habituros, quam illi ipfi, qui patriae fuae fines multo plenius, exa
&tiusque, et verius, nofcere potuit, tum a parentibus, tum ab indigenis edo&us,
quam quisquam alius externorum, etiam illa fua aetate viuens.
-

Videmus ergo, Bergomenfis frater/ Blondus ifte, praeceptor tuus, talia aße
rens, quam procul a vero fit. Italiae fines Pomponius Mela, antiquiffimus au&or,
qui ad mare fpe&tant, ad Tergeftum vsquè produxit: Strabo ad Polam, Plinius ad
Arfiam fluuium, Ptolomaeusque Iftriam Italiae finibus videtur concedere; Pomponii
porro, Geographiae fuae Lib. II. Cap. III. verba haec funt: Illyrici, vsque Terge.
fum, caetera Gallicis Italicisque gentibus cingitur ; Strabonisautem Lib. VII. haec: vr
que ad Polam, ciuitatem Iftriae, huius temporis Imperatores Italiae termino, extendere:
Plinii vero, naturalis hiftoriae III. haec: et nunc finis Italiae fiuuius Arfia ; Ptolo
maei denique, Lib. III. haec: poft Iftriam Italiae, ora Liburniae aut Illyrici patet. Igi
tur ad Arfiam vsque, fiue Polam Ißriae effe finem, et Illyrici partem, quae Libur
na dicitur, incipere, Plinio quoque, Lib. III. Cap.XXI. ita dicente: Arfiae gens Li
burnorum iungitur, vtque ad fluuium Titium ; pars eius, inquit, fuere Mentores, Hymani,
Encheleae, Dudini, et quos Callimachus Peucetias appellat, nunc totum vno nomine Illy
-
-
--
- - ፖ!ር፱ክ፯
 IN BEATV M HIER ON YM V M. 767
ricum vocatur. Idem, Cap. XXII. ait: Liburniae finis, et initium Dalmatiae, Scar
dona. Tantum igitur ab Iftria diftat Dalmatia, quanta eft totius Liburniae longi
tudo; quod fi Dalmatia tam inde procul abeffe nofcitur, quo pa&o Stridom non
:
aberit, quod Dalmatiam cum Pannonia difterminare, aHieronymo,ibidem nato, ibi
dem adulto, et conuerfato, dictum eft; vt igitur cognofcas, Stridomem non illud op
pidum effe, quod ficut Blondus ait, Zdrigna dicitur, fed longe ab eo diuerfum, et
*
quod nunc ab accolis Strigoum vocatur, et a Ptolomaeo Sidroma olim nuncupatum
fit; quamuis ipfe Ptolomaeus Liburniae illud annumeret, ita tamen anguftiores Dal.
matiae fines erant, qui poftea latius fe effuderunt: nifi enim Stridom Dalmatiam at
tingeret, ncquaquam Hieronymus Dalmatiae potius, quam Liburniae, mentionem
feciffet; porro Ptolomaeus Lib. II. Cap. XVII. ita ait: ciuitates Liburniae mediterra
meae hae fünt: Tediaftum, Arutia, Ardetium, Stupi, Curcum, Aufamcali, Varuaria, Sal.
º
uia, Adra, Arcrazena, A/efia, Burnum, Sidroma, Blanda, Ouporum, Nedinum ; deinde
commemorat Dalmatiae mediterraneas; Sidronam ergo oppidum, poftea Stridomem
di&um, in Liburnia pofuit, non, vt Blondus fomniauit, in Iflria. Quod autem Si
drona, et Stridon, idem fit, vide Ptolonaei expofitorem, qui ait: Sidromm, fiue Stridom,
binc Sanäus Hieronymus de quatuor Do&orum Ecclefiae, originem ducit. Haec ille; ita
que cum Sidrona, fiue Stridon, fiue, vt nunc appellatur, Strigoum, non Iflriae, fed
Liburniae, oppidum fuerit, Hieronymus Italicus dici nullatenus debuit; quod vtcla
rius tibi conftet, qui vera nofcere cupis, infpice apud eundem au&orem tabulam
V. Europae; ibi, fi a Scardona, quam Liburniae finem, et initium Dalmatiae,Plinius
effè definiuit, Septentrionem verfus lineam intenderis, in radicibus montis, qui Il.
lyricum cum Pannomia diuidit, Sidronam inuenies; hoc oppidum tamen, etfi Ptolo
maei tempore, qui multo ante Hieronymum fuit, in Liburniae finibuserat, poftea
º tamen, longius produ&is finibus, quibus Iaderam, Enonam, Arbumque, Liburniae
quondam oppida, comprehendimus, Dalmatiae di&um fuit: idcirco in eo definien
｡! do Hieronymus Dalmatiae, non Liburniae, fecit mentionem; iuxta quod oppidum
º: Pannoniam incipere, et ad Septentrionem Danubio terminari, Scriptores teftantur.

º Huic accedit, quod ab illis quoque, qui nunc de oppidis, ei oppido proxi
mis, ad nos commeant, fàepe audiuimus, in mediis Strigoui ruinis
adhuc fàcellum ftare, Hieronymo dedicatum, ab accolis quidem aedificatum,
vt ibi eius permaneret memoria, vbi nouerant natum, aedium etiam partem ali
quam fupereffe, quas parentum ipfius effe affirmant: quis ergo tam impudens,
º tam frontis perfricatae, vt contra tot, taliumque, teftimonia quicquam diuerfum
2
affeueret, aut cur tandem aliquis Italorum non permittet nobis, hunc apud nos
matum effè, gloriari; fi nos illis non interdicimus, vt fibi plaudant, eundem apud
ipfos bonarum artiumdifciplinam percepiffe, licet et in Graecia Graecis literis ex
º cultus Gt, et in Syria Hebraicis eruditus; haec autem ad dignofcendum ciuitatem
illam coram recenfuiffe, fatis fit. Caeterum difceptationem hanc noftram, com
teftationemque, licet ex animi pietate fufceptam, ipfum Hieronymum non tam re
} prehendere, quam ridere, reor, quippe qui iam aliam'patriam agnofcit, nempe in
qua tam feliciter ciuis perpetuus, atque perennis, afcribi meruit, hoc eft coeleftem
illam Ierufàlem, quae eft mater noftra, vnde ipfum dicentem mihi audire videor:
º
ille meus eft, et ego fuus, qui ea, quae docui, magis nauiter exequi contendit s ille meus
": Сcccc 3 eſt

_ ------
 768 . I o ANNis Lvci I NoTAE.
efi, et ego fius, qui fanäorum vitam, quantum poteft, imitari non defiffit ; ille denique
• meus eft, et ego füus, qui Chrifli Domini mei eft, et Dei mei, cui foli cum Patre et Spiritu
Sanéto, Laus et gloria in fempiternum, Amen.
-

**ఃఖథీః-- ఃఃథీః-- ఃఃథీః-- ఃఃథీః-- ఃఃథీః-- ఃఃథీ++థీఃథీకి-ఃఃథీ*-*ఃథీ+శశిఃళీణిఃళీణి-శశీశీశీ+ -

I O A N N IS LW C II NOT A E
IN

PRAECEDENTEM M. M. A R W L I -

A N I M A D V E R S I O N E M. "
e&e quidem Marulus Stridonem D. Hieronymi Patriam, in Ißria effe non po
R tuiffe, Dalmatiamque temporeHieronymi dilatatam, Liburniam quoque Ptolo
mei comprehendiffe, fcribit; fed eodem tempore Dalmatia non fuit finitima Pan
noniae, cum Sauia interponeretur, vt Lib. I. Cap. VI. de Regno Dalmatiae et Croa
tiae di&um eft; quod ex eiusdem D. Hieronymi verbis copfirmatur, qui in Ca
• talogo Scriptorum Ecclefiafticorum ait: 'Hieronymus Presbyter, Patre Eufebio ma
tur, ex oppido Stridonis, quod a Gothis euerfum, Dalmatiae quondam, Pannoniaeque
confinium fuit. fcilicet ante Hieronymi tempora, quando Pannoniarum finesad Dal
matiam vfque extendebantur; fed tunc temporis ad Drauum reftri&tis Sauia in
terpofita erat, quando Hieronymus fcripfit, ob id quondam dixit, quod Melchior
Inchofer animaduertens, Hieronymumjuxta antiquam defçriptionemlocutum fuiffe, An
malium Ecclefiafticorum Regni Vngariae, in praeuioChronicoadannumCCCXLI.
fcripfit. Sed cum fubdat: certe Hieronymus ipfè declarans, textum Habacuc, multarum
Vrbium, Prouinciarumque defolationem praedicentis, nonne, inquit, hoc impletum effe
audiuimus in noftrae originis regione finium Pannoniae, atque Illyrici, vbi poft varias
Barbarorum incurfiones, ad tantam defòlationem eft peruentum, vt nec humana illic man
ferit creatura, nec animal fupereffe dicatur ex his, quae hominibus amicari, et conuiuere
confueuerunt. Quae apud Hieronymum eo loci non reperiuntur; fed in expofi
- tione Ofeae cap. IV. habentur fequentia: Hoc qui non credit accidiffe populo Ifrael,
cernat Illyricum, cernat Thracias, Macedoniam, atque Pammonias, omnemque terram,
quae a Propontide et Bofphoro vfque ad Alpes Iulias tenditur, et probabit cum homini
bus et animantia cunéfa deficere, quae in vfùs hominum a Creatore prius alebantur.
Hinc dignofcitur, Hieronymum eo loci Prouincias, nominibus fuo tempore vfita
tis, diftinguere, Illyricumque pro Orientali Illyrico, `in quo Dalmatia non inclu
debatur, defignare; indeque conatus Inchoferi, patriam D. Hieronymi prope Dra
uum ftatuentis, euanefcunt: nam non in confinio Pannomiarum, et Dalmatiae, fed
in ipfàrum Pannoniarum meditullio Stridon fita fuiffet, Ptolomaico, et antiquo mo
re Pannoniis fumtis, vt ipfè Inchofer fatetur, locutum Hieronymum. Vnde au
tem verba Hieronymi in Habacuc fumferit Inchofer, cum monreperiantur inter eius
opera, compertum non habeo; compertum mihi tamen, et notiffimum eft, illam,
quam ipfe refert, Silueftri Papae epiftolam, anno Chr. millefimo, Stephano Duci
Vngariae fcriptam, in Archiuo Tragurienfis Ecclefiae non reperiri, cum dili
gentiffime a me recenfitum fuerit, nequein eo vllamantiquiorem fcripturam anno
MCLXXXV. repererim. - -

- • Animad
 AD M. MA RvLI ANIMA D VERSION EM 769
Animaduertendum tamen eft, Thomam Archidiaconum Spalatenfèm, capite pri
mo, et capite decimo tertio, Zdrignnm Iftriae pro Stridone D. Hieronymi patria
ftatuere, cuius au&oritatem facile Blondus fecutus eft; ambobus ex fimilitudine
nominis deceptis, . . .

*8* : : : : : ::
XII. . .. . -

APPI A NI A LEXANDRINI
.
-

. . . . . .. .. . . .. .. . -

» ROMAN ARVM HISTORI ARVM

B E L L I S I L. L. Y. R. I C I S
. . . . . . L1PER
-

STEPHANO GRADIO
PA T R I T I O R A G V S IN O, A B B A TE,
B H B L I O THE CA E VA T I C A N A E - CV S T O DE,
- I N T E R P R E T E.

stephanvs gradīvs
IO ANNI LV CIO svo. º
-

S. P. D. -

- s º

- um nuper in Vaticana Bibliotheca na&us es defideratum antea diu, quae-

, fitumque tibi integrum graecum exemplum Appiami Alexandrini, de belli;
Romanorum in Illyrico geftis, poftulafti a me, Luci cariffime, vt illud confer
rem paulo diligentius cum vetere Latina verfione, quae inter caeteros eius au
&oris tra&tatus impreffà circumfertur; de cuius fide ac diligentia memini,Tecre
bro, ac vehementer effe queftum, quafi non fàtis plerisque in locis confèntiret,
non modoaliis eiusdem argumenti fcriptis, verum etiam ipfi fibi, minimeque, fo
lertiffimis conie&uris tuis, de antiquo rerum Illyricarum habitu, ac ftatu, cuius
modi eft, vt alia id genus miffâ faciam, vbi Iffènfès, vicinos tuos, ad Populum Ro
manum defeciffe commemorat: quafi teftatum abunde non fit, nullos tunc domi
nos, a quibus deficerent, fuiffe illi ciuitati, quam non ab indigenis Illyriis, qui
ea tempeftate regnabantur, fed ab aduenis Graecis habitam, conftat; qui aptius
rationibus füis Romamae libertatis patrocinium, quám Agronis dominationem ar
bitrati merito funt, adeoque ad Illos non defecerint, fèd, quod Graeca di&io di
ferte fonat, configerint. Morem tibi libenter geffi, et primum omiffo manu
fcripto Palatinae Bibliothecae, in quo fupplementum dumtaxat, eorum, quae in
impreffis defiderantur, habetur, quia nec antiquum, nec fàtis accurate confcri
ptum eft, ipfum Codicem Vaticanum, cum editione Dauidis Hoefihelii, in qua fola.
- ~ integrum
 770 APPIA NI ALEX AND RIN I . . .
integrum Appiani Illyricum tra&atum legimus, contuli, illaque haud paulo di
ligentiorem, et pluribus in locis, quos fedulo adnotaui, caftigatiorem inueni, de
inde ad textum latinum conuerfus, aufus fum, quamquam rudis graecarum lite
rarum, et liberali tuo de me iudicio minime refpondens, fèntentiam meam inter
ponere, tibique affentiri, de minus accurate, et faepe cum fuo au&tore pugnante
interpretis fcriptione. Et quoniam, vt Ciceroni placet, qui femel verecundiae
fines egreffus eft, eum gnauiter impudentem oportet effe; nullam moram feci,
quin obtemperarem exigenti itidem tibi, vt nouam interpretationem demeopro
ferrem, quo fucceffü, ipfe videris, qui me a&tum agere coegifti, et alios iudi
\ cantem, aliorum viciffim iudicia fubire, nifi meas ineptias apud te continere, id
quod a te vehementer peto, malueris, nec infcitiam amici, tibi facile excufatam,
aliis ridendam exponere. Vale. .
മേ * ഒ് ു ു ു * ു * ു * 8ⓗⓨ $ ©ⓨ

- A P PIA NI A L EXAN DR IN I.
- -
/
ROMANARVM HISTORIARVM

BELLI S I L L Y R I C IS
L i B E R. :

ਾਂ lyrio, Graeci putant, quicunque

Eorum Re- f* j fupra Macedoniam, ac Thraciam,
gionis finer. |
a Chaonibus, atque Thefprotis, por
re&tas ad flumen Iftrum terras in
colunt. Hi regionis in longitu
dinem fines. Latitudo a Macedo
mia etmontanis Thratibur, ad Paeo.
nes vſque, et mare Ionium, Al
piumque radices,protenditur, ae
, ique itinere quinque dierumtrans
itur, cum longitudo in triginta
'amplius patefcat. Ita Graeci au
&ores colligunt; ad rationem
U ºf ºfriº ‫ميكن‬
‫يوت‬.
‫ب‬ i | vero menfurae a Romanis imitae,
-------------- • , , ftadia fupra fex millia in longum
iacet, non vltra mille et ducenta in amplitudinem excurrit.
º 2
7,077.4% 7/714t: fum; Fama
quippetenet, Illyriorumcognomen
Polyphemum ab Illyrico,
ex Galatea coniuge, Cyclopis
Celtum Polyphemi
et Illyrium filio, demif
et Gallam filios
fufcepiffe, eofque ab Sicilia digreffos imperitaffe populis, qui inde Celtae, Illyrii
que, et Galli funt appellati. ' Atque haec, inter plurima fabularum, quae hoc loco
referri folent, mihi maxime probantur. Illyrio deinde filios, Encheleum, Autarium,
Dardamum, Maedum, Taulantem, Perrhebumque fuiffè tradunt; filias quoque, Par
º tham, Doartam, Da/aram, aliafque, a quibus Taulantii, Perrbebi, Encbelei, 4ura
r rız,
 Ro M. H I S T. DE BEL L Is I LL Y R I cis. 771
rii, Dardani, Partheni, Daaretii, Darfii, que prodiere. Autario Pannonium, fue
｡
Paeona, genitum, Paeone autem Scordifíum, et Triballum, quibus item cognomines
º:
populos habemus: fed haec antiquitatis ftudiofis relinquamus. Gentes funt
Illyriorum, vt in regione ampla, multae, et inclyti etiam nunc nominis, effufam -

late colentes terram, Scordifei, ac Triballi, qui adeo fefe infeftis inuicem attriuere Scordi/ ; ac
bellis, vt reliquiae quidem Triballorum trans Iftrum ad Getar excefferint, et natio ***.
opibus, et gloria, ad vfjue Philippi et Alexandri tempora late potens, florenfque,
obfcura nunc per hafce regiones et prorfus ingloria fit. Scordifei vero, poft acci
T,
fas ea de caufà vires, opportuni Romanorum armis fa&i fint, a quibus fimili af.
fe&ti clade, in infulas eius fluminis fe contulere, interie&oque tempore, inde pars
º
eorum reuerfi, in extremam Paeoniam fedes tranftulerunt, quo fa&um eft, vt gens
Seordifeorum, his etiam temporibus, vna ex Paeoniis habeatur. Nec aliâ ratione
| Ardiaei, mari in primis validi, ab Autariaeis, qui itidem terra valebant, poftquam Ardiari.
eos multis affecere damnis, tamen euerfi funt. -
. . º Autariaci.
-
-
- º

Praeter Ardiacos
Liburni nauibus plurimum valuiffe memorantur, alia Illy- Liburni er
' riorum natio, agendis praedis ex Ionio atque infulis famofà, quae citis eam in rem *'umº na
nauigiis, et infigni leuitate praeftantibus, vti fòlebat; eoque faäum eft, vt Romani **
etiam nunc, celeres et expeditas biremes, Liburnicas appellent. Autariaeis infen
| fum Apollinis numen exitio fuit; namque illos Moliflomi, Celtarumque, quiCim- Molifomi.
-
bri dicuntur, in expeditione Delphica focios fuiffe perhibent, ftatimque plurimos, bri.
- - * * * - -
£ff£%*
Autario.
antequam quidquam auderent, ex ipfis interiffè, pluuia in eos cum procellis, „„7Ā,
!. fulguribusque, faeuiente. His vero qui ad propria rediffent, infinitam ranarum et euer/îo.
º vim fubortam, quae putrefcentes aquas corruperint, deinde ab noxio telluris ha
º! litu ac vapore fecutam peftilentiam, vniuerfum Illyricum, fed praecipue Autariaeos,
: magnis cladibus affeciffe, donec profugi domo, ac peftem nihilo fecius circum
ſ ferentes, cum a nemine propter timorem contagionis reciperentur, trium et vi
º ginti dierum iter progreffi, ad paluftrem quandam Getarum tellurem, incultam
que adud&ti, in ea prope Ba/tarnas confedere. Celtarum autem tellurem ingenti AepolHni, „
diuinitus motu concufàm, vrbefque dirutas, nec ante finem calamitatis fuiffe, glia; . in
quam ipfi quoque defertis laribus in Illyrios, fcelerum et fàcrilegii focios, morbi dignatio.
grauitate feffos, impetum fecere. Horum agros popualti funt, fed propter con
。や tra&am in agenda praeda eiusdem morbi contagiem, celeriter inde abiere, con
º tinuata ad vfque Pyrenaeum populatione. Cumque rurfus arma in orientem ver
｡ tiffènt Populus, Romanus, memor calamitatum, quas ex veteribus cum gente Cel
º tarum bellis grauiffimas accepiffet, metuenfque, ne hi quoque fuperatis Alpibus
º in Italiam effunderentur, duo Confulares exercitus aduerfus eos fubmifit, qui
; : occidione deleti funt, omnifque ea clade ad Celticum nomen Italia contremuerat, Celiiaumm,:
/
് donec Duceadfummam
niftratum, Mario, ob claritudinem
recentem de eue&o,
Numidisvi&ifuntCimbri,
vi&oriam, bellumque fortiter
etmultis, admi- £%££ibi
magnifque nit* Roma
§ 2 2 * 2 2 le Cimbri, a
affè&ti cladibus, quemadmodum a nobis, cum de Celtis ageremus, traditum eft, Mariovit;,
鲇 inde ad fummam virium infirmitatem reda&i, adeoque omnibus exclufi terris,
patrias iterum petere fedes coa&ti funt, non fine grauibus, inter redeundum,
º illatis acceptisque calamitatibus. Atque hic demum exitus impietatis Illyriorum
º Celtarumque, diuino confilio, fuit.
- - -

º -
-

. .. 光光米 Ddd dd · Nec

 772 АРР Ами А1, вхANрким I оя
Scordie, |Neceo fecius aliae item Illyriorum gentes, praecipue Scordifci, Маedi
} due, ac Dardani, rurfus vna cum Celtisin Масеdoniam et Graeciam impetum
сен, ма- fecere, multisque aliis expoliatis templis, ne a Delphico quidem facrilegasmanus
единат" abftinuerunt, pluribus fuorum tum quoque amiffis Populus autem Romanus
} poft annum alterum actrigefimum, a prima aduerfus Сеltas expeditione, poftque
1111". collatas interim per interualla faepe cum illis manus, bellum aduerfuseos fufce
„Lsjти pit, huius facrilegii caufa, duttu L. Scipioni, cum eiam Graeciset Macedonicis
viéti di/ rebus mifcere cepifient; feruntque,finitimos populos fefea iuuandis auxilio facri
Р" legis continuifie, memoresque calamitatum, quae propter Autariaeo: vniuerfum
olim Ilyricитaffixiffet, vincendos reliquifie Scipioni, qui Scordiforum quidemma.
gnam partem caeciderit, caeteris adI/trит, Iftrique infulas,fugatis: Dardani, ve
ro, Medirque,pacem concesferit,facrifcilicet aurimuneribusdelinitus Necdefunt
inter Scriptores Italicos, qui tradunt, hoc maxime in caufa Romanis fuisfe, vt poft
Scipionem Сonfulem grauioribus ciuilium belorum motibus confittati fint, quo.
ad libertatem amifere. Аtque haec de populis, quia Graecis Illyrii iudicantur,
Руете guafiprooemii loco ditta fint. Котапі vero non hos duntaxat, fed Paeone, prae
} terea, et Rbaeror, Noricorque, et Му/or, Europam colentes, aliosque his finitimos,
} quiper litrum de(cendentibusa dextra occurrunt, dittinguunta Graecis, non (e
отне,/ub cus acipfiGraeci,eosqueproprisnominibus fingillatimappellant: caeterum com
} munivocabulo omnes Illyrio, arbitrantur Nectatis comminici posium, quoini.
дjт tio du8ti potifimum in hancopinionem deuenerint, in qua hodie cum maxime
perfeuerant: quippe tributum harum nationum inter fontes l(tri, et mare Ponti
пbriam cum fitarum, tanquam vnum exigunt, et lyricum tribшит vocant. Quemadmo.
" dum autem fib imperium illosadegerint Romanicum deceltisfcriberemus, pro
fefi fumus, non fatis comperisie, neque belorum initia,aut occafones percepisfe,
coque hortatictam vitrofumus,vtfiquicertius quicquam de rebus Illyrici, habe
4grom Rex ret, ne in medium conferre cundaretur. interea, quae nobis comperire licuit, ex
}
7уici77d 0ССИ-
pediemus. - - - - - -
-
-

at. Аgron partis Illyrici Rex fuit, quae ad lonii таri; pertinet finum, quem
Клаак Рутри Epirotarum Rex, et qui deincepsPyrrho fuccefierunt, habuere is Agrom
}" rurfuset Epiri partem aliquam, et Corcyram praeterea, et Epidaтит, Рbarит
} и дие, belo capta praeidis tenuit: cum autem caetero quoque Ionio immineret,
дати. Сіт. infula quaedam, cui nomen E/or, ad Romanos confugit. Нi Legatos vna cum
} Еffiis miferunt, qui cognofcerent Agronis aduerfuseos obietta, in hos, adhuc
ки, nauigantes, impetu fatto, quidam Ilyrici lembi Legatum Effiorum cleетро
at libri rит, et Romanum Coruncanium, interficiunt, reliquifuga euaferunt. Насde cau
}, fa cum Котапі Ilyrior terra marique bello aggreffi effent, Agron infante filio
аудиан fuperftite, cui Pine nomen fuit, diem fuum obit, regno eidem filio reliao, fub
сит Кота nouercaetutela. Demetrius autem Pbari Praefettus, eam infulam, itemque cor.
Баны cyrат, vtraque enim in ditione Agroni, fuerat, Romanis illucappellentibus, pro
Рита didit, qui pellettis in filam amicitiam Epidaтпеціи, ad illos, Eforque, ab Ily
Соrсоran riorum obfidione liberandos, aduenerant necfruftra, namque Illyrii non folum
} omitia fatim obfidione domum quique fuam reuerifunt, fed pars eorum, qui
Ну, ни Arimani vocantur, ad Populum Romanum tranfiere. Interea ихor Agromi, mit
ra" , , Котат Legatos, cum captiuis, actransfugis, veniam oratum eorum, quae ne
Аtintani ad - - .

Котапог qua

";
 R O M. HIST, DE BE LLIS I LLYR Ici S. 773
quaquam fuo, fèd mariti fub Imperio commiffâ fuerant: refponfum accepere tranfeunt.
Agronir
Legati: Corcyram, Pharum, Effún, Epidamnum, et ex Illyriis Atintanos, in Populi vxor preca
Romani ditione iam effe : Pine, autem caeterum Agronis imperium retineret, licet, ac tur ventam,
et pacem
amicus Romanis effèt, fi fe ab füperioribus iniuriis abftineret, daretque operam, vt Il profilio a
lyrici Lembi non amplius duo, et hi quidem inermes, vltra * Effum ne nauigarent. nec Romamir ob
mora vlla in muliere fuit, quin acciperet omnia. Et haec prima inter populum timet.

. Romanum atque Illyrios irritamenta, foederaque fuere. Secundum ea Romani

Corcyram et Appolloniam libertate donauerunt ; ac ne Demetrio quidem proditionis
* I.) /um.
Corcyra et ,
merces defuit, coeterum fides, quam is Agronis filio fefellerat, merito erat fuf Appollonia a
Romamis li
pe&a, nec ille multum diftulit ingenio fuo vti: cum enim Romanis bello, quod bertate do
per triennium aduerfus Celtas, eos maxime, qui ripas Eridani colunt, geffere, oc 71 ºf 4.
\º Demetriur
cupatis, nequaquam ad fe perfequendum fatis fpatii videret effe, ad infeftandum
latrociniis mare fe contulit, adiun&tis eam in rem Iflris, Illyrica item gente, Agroni filio
et Romanir
Atintanisque au£tor fuit, defcifcendi a Romanis. Hi autem, vti primum a Celticis perfidur,
Iſror et A
rebus otium fuit, piratas quidem ftatim claffè comparata intercepere, dilata in timtamor ad
fequentem annum contra Demetrium,eiusque defe&tionis focios, expeditione: por latroc£nia
ro Demetrium, ad partes Philippi Macedonum Regis transgresfum, eiusque ope re excitat.
uerſum in patriam, et clasſe reparata nouas agentem ex Ionio praedas, interemere, Demetrio oc
cifo, Pharur
Pharumque, eius patriam, cum eo fèntientem, funditus deleuere; caeterum Illyrii, d Romanir
Pinae precibus, iterum enixe pro iis nitentis, conceffi funt. Et fècunda quidem euertitur, et
Romanorum cum Illyriis contentio, eiusque exitus, et compofitio, huiusmodi ma fecunda cum
Illyriir con
xime fuit: quae fequuntur, a me, non tam vniuerfà fuis temporibus, quam fin tentio fini
gula per nationes Illyriorum, prout quaeque reperi, perfcribuntur. ttly".

Qua tempeftate Populus Romanus bellum gerebat aduerfus Macedonas et Re Romamorum

bellum cum
gem Perfèm, qui Philippo fuccesferat; Gentius, reliqui Illyrici Rex, pecunia inuita Gentio, Illy
tus, focia cum Perfè arma coniunxit, atque in Illyricum, Romanam Prouinciam, impe rici Rege.
-

tum fecit, Legatosque ad fe ab Senatu misfos coniecit in vincula, exploratores il

los, non Legatos esfe criminatus. Ad eam profèquendam iniuriam, Anitius Ro
manus Praetor adueniens, nonnullos Gentii lembos mari cepit, mox terra congref
fus, acie fuperatum, fugatumque, in arce quadam obfedit, indeque, Jupplicem fèfè
Romanis dederet, iuffit. Ille tridui fpatio ad deliberandum impetrato, cognitaque
gentis vniuerfàe ad Romanos tranfitione, quae per eos dies fa&ta eft, aditum ad
º
º: Praetorem infimis precibus exorauit, delatusque, et genibus excipientis aduolutus,
degeneri admodum precum genere vfus eft. Anitius trepidantem benigne con Gentiur /e
dedenrvna
folatus, coenae etiam adhibuit; caeterum, digresfum e triclinio comprehendi a li cum filiir, ab
&oribus, et in vincula coniici iuffit, mox vna cum filiis triumphandum Romam du AnitioPrae
xit. Et cum Gentio quidem intra viginti dies debellatum eft; fèptuaginta autem tore Romam
im trium- .
ciuitates, quae illi paruerunt, confe&to Macedonico bello, Aemilius Paulus, fecretis phum duci
a Senatu mandatis acceptis, cum rediret in Italiam, de induftria pertranfiuit, me ፲፲ßንግ.

Septuaginta
tuentibusque, ita demum eorum, quae commiferant, pollicitus veniam eft, fi quid. ciuitater ll
quid auri argentique habebant, ederent, conferrentgue, nec abnuentibus ipſis, miſt in lyrici,ab Ae
vnamquamque ciuitatem partem copiarum, eadem omnibus Ducibus conftituta milii Pauli
exercitu vna
die, qua ad auroram quisque eorum oppidanis per praeconem ediceret: intra tres horaſpoli
horas pecuniam omnem in forum deferendam, eamque delatam, et reliqua etiam ommia ճ77յtt47՞. -

diriperent. Sic a Paulo,vna hora, fèptuaginta fpoliatae funt vrbes.

米米光 Dd dd d 2 Ardiaeor
º

*
 774 AP PIANI ALEX ANDRINI

Ardiaci et Ardiaeor et Palarios, cum Illyricum Romanam Prouinciam inuafiffent, Popu

Palarii Illy lus Romanus aliis diftra&us curis, legationemiffà, ab iniuriis deterrere conatuseft,
riumn Roma
zittin inita cumque nihil profeciffet, vi fibi agendum conftituit, exercitu decem millium pe
dunt; contra ditum, et equitum fexcentorum, eum in vfum confcripto. Cuius confilii certiores
cof Fuluius
Flaccur cum
Ardiaei fa&i, cum ad bellum fatis parati non effent, confeftim Legatos Romam
excrcitи mittunt, veniam oratum; Senatus damnorum aeftimationem, quibus indigne op
zmittitur. preffos affèciffènt, exfoluere illos iuffit, et aduerfus negligentes parere Senatui,
Fuluius Flaccus cum exercitu miffus: fed bellum non vltra excurfionem proceffit,
Iapoder, neque enim finem illi imponere potuerunt. Aduerfus Iapodas, quibus intra Al
Sempromiur pes fedes eft, Sempronius Tuditamus, et Pandufas Tiberius, gesfere bellum, verique
Tuditamur,
et Panduſar fimile eft, eos ad imperata facienda compulfos. Itemque Segeftanos, per Lucium
Tiberiur, Cottam, ac Metellum, verum non multo poft vtrosque defecisfe. Dalmatae, alia
Segefanor item natio Illyriorum, in Illyrios Populi Romani focios, incurfionem cum fecisfent,
L. Cotta ac
Metellur legatosque ea de caufa Roma venientes non recepisfent, bello petiti funt, M. Figu
compº/cunt ; li Confülis du&tu: hunc primo aduentu metantem caftra, caefo praefidio, in plana
/ĉdpaulopo/ł pepulere, non intermisfo ad fluuium vsque Naronem receptu. Figulus domum re
deficiunt
Dalmatae uerfos aggredi conftituit, improuifum hoftibus impetum fuum futurum necquic
M. Figili quam fperans, offenditque populares excipiendi fui caufâ vndique ex ciuitatibus
Со/ dući u
bellopetun confluxisfe: nec tamen eo minus in fufcepto confilio perfeuerauit, inque vrbem
tur, qui ali Delmimium, vnde Dalmatearum, mox Dalmatarum cognomen profe&um eft, fugatos
тrbi
Barbaros, fe recipere adegit. Cum autem neque oppugnatione quicquamefficere
ur occupati,
Delmimium posfè animaduerteret, aduerfus oppidum egregie munitum, et operum, machima
fru/țra ol/£ rumque labor, propter altitudinem moenium inutilis futurus videbatur, animum
det.
adiecit ad alias vrbes, ob concurfum in Delminium infrequentes, aggrediendas; qui
bus in poteftatem reda&tis, deinde reuerfus ad Delminium, fudes bicubitales, pice
et fulphure ftupaque circumdatas, in oppidum catapultis iaculari coepit, quaeipfo
impetu fuccenfàe, et facum inftar ardentium volitantes, quaecunque attigisfent
inflammabant, plurimaque nouo illo teli genere apud obfesfos exufta corruptaque
Caec. Metel
funt. Isque fuit finis belli, contra Dalmatas, a Figulo gefti. -

lus Dalma Secutis temporibus, Caecilius Metellus Confülatum adeptus, nihil delinquen
tir,triumphi tibus Dalmatis, vna triumphandi libidine, bellum inferre decreuit, a quibus ami
libidine,bel ce fufceptus, apud Salonas, eorum vrbem, tranfegit hyemem, et Romam reuerfus
lum infert.
triumphauit. Quo autem tempore Caefar apud Celtas cum imperio erat, Dalma.
Liburni con
tra Dalma
tae, caeterique benigniori fortuna vtentes Illyrii, Liburnis, quae item Illyriorum
iar,eir Pro gens eft, Promonam vrbem abftulere. Liburni in Pop. Romani fidem concedentes,
ý/}0ን1ጪንን! ጊ}}ጐ
Caefaris in propinquo agentis opes implorarunt: Caefar mifit qui Promonam tenen
bem aufe tibus denuntiarent: vt Liburnis oppidum redderent ; cumque ii contemnere imperi
renter, im
plorant Cae um viderentur, validam armatorum manum fubmifit, qui omnes ab Illyriis conci
ſaris auxili fi funt, neque Caefar vltus eft, non enim Pompeianae difcordiae implicito, fàtis
፲¢ንን?.

Caefariami eam in rem otii fuit. Erumpente autem in bellum difcordia, Caefàr cum copiis,
vincuntur. quas habebat, hyeme a Brundufio Ionium tranfiuit, reliqui autem exercitus partem
Antonius ad Caefarem in Macedoniam duxit, ipfe quoque Ionio finu fumma hyeme
Illyrii Ga transmisfo, cohortes autem peditum quindecim, et tria millia equitum, Gabinius
binii exerci
tum conci
per Illyrior eidem adduxit, ora Ionii circuitu peragrata. Illyrii reputantcs, ea, quae
dunt.
non multo ante in Caefarem commifisfènt, cum eius vi&toriam exitio fibi futuram
**
* - -

-
-proui -
 R O M. HIST. DE B E L LIs ILLY RIC Is. 775
:*
prouiderent, impetu fa&o, vniuerfum Gabinii exercitum, excepto Duce, paucif
que praetera fuga elapfis, conciderunt, magnamque ex tantis fpolis, et caeteri
ad bellum apparatus copiam, obtinuere. Caefar, gerendis rebus aduerfus Pompe
ium, Pompeioque fublato, reliquiis eius partium, quae multae et variae fupere
rant, profligandis, diftentus erat; fed cum omnibus conftitutis, Romam reuer Illyrii Lega
toy mittunt
fus, expeditionem aduerfus Getas et Parthor fufcepit. Metuentes Illyrii, ne fe in
itinere pofitos aggrederetur, Legatos Romam mittunt, qui praeteritorum veniam adCae/arem,
et tributo re
pofcerent, feque in amicitiam eius, focietatemque darent, Illyriorum gentem, dimunt ve
miam.
veluti bello inclytam, verbis extollentes: ille quamquam inftitutam aduerfus Parthos
profe&tionem feftinaret, tamen pro dignitate Populi Romani illis refpondit: mi
nime amicorum loco habiturum eos, qui talis perpetraffènt, veniam autem daturum, fi fe
tributo ſubiicere, obſideſque dare vellent. Dalmatis vtrumque pollicentibus, Ati. 4timiur cum
copiir avd col
mium, multis cum pedeftribus et equeftribus copiis ad eos mittit, qui leuia quae ligendum
dam tributa imponeret, obfidesque reciperet. Aft vbi Caefar interiit, rem Ro tributum
manam, quae illius du&u maxime valida florensque fuiffet, eo fublato, interi mittitur.

turam rati, neque Atinii di&o amplius audientes effe, neque tributa conferre,
neque obfides tradere fuftinuerunt. Vim autem parante in eos Atinio, quinque Caeſare ſub
cohortes, eorumque Ducem Bebium, ordinis Senatorii, ceciderunt: Atiniur autem lato, Atinius
cum cohorti
cum reliquis Epidamnum fè recepit, Hunc exercitum Senatus, itemque Macedo bur ab Illy
niam, et quidquid apud Illyricum in Populi Romani ditione erat, M. Bruto, ei, rii reiicitur.
qui Caefàrem interfecerat, quomodo Syriam Caffio, eiusdem caedis participi, con
ceffit: fed hi quoque bello aduerfus Antonium, et alterum Caefarem, cui Augufto
cognomen fuit, diftenti, nihil quidquam aduerfus Illyrios gerendi fpatium ha
buerunt. --

Paeoner Re
º Paeones vero natio funt ad Ißrum ingens, in longum illa quidem ab Iapi mani. Pan
dibus ad Dardanos porre&ta; a Romanis appellati Pannonii, et pars Illyrici crediti, monii dičfi.
eaque de caufâ, res Illyricas exequenti mihi, nullo pa&o praetermittendi. Magna
Agriani
º
｡ genti claritudo ob Agrianor ab ea profe&os, quorum opera multo praeftantiffima Paeonumma
in bellis fuit Philippo, et Alexandro, Macedonibus nauata. Paeones etenim illi ex tîo.
'Paeoner in
｡ inferiore Paeonia, funt Illyriorum colonia; po(t rem a Cornelio male geftam in expe
ditione aduerfus hanc gentem, ingens terror vniuerfàm Italiam inceffèrat, et fe feriores Illy
riorum Co
gniores poftea dici Confules ad ducendum contra Paeonas effecit. Nec praeterea lonia, ter
quicquam reperi de veteribus Illyriorum ac Paeonum rebus, ac me in Augufli qui ror Italiae.
dem commentariis, vbi de Paeonibus tra&at. Alios item Illyriorum populos,
º
praeter fuperius traditos, in Populi Romani ditione fuiffe, facile inducor vt credam,
qui tamen id faétum fit, haud comperi. Non enim alienas, fedab fegeftas dun
taxat res, Auguflus tradit, defcifcentes, adobfequium rurfus, ac tributa compuliffe,
alias, quae propriis ante legibus vfàe fint, vi cepiffe, omnesque in fummitatibus
. Alpium fitas nationes, quae vicinam Italiam latrociniis infeftam habebant, armis Apimae на
º; tiones.
domuiffe; vt mirum videri poffit, cum multae magnaeque Romanorum copiae
contra Celtas, et Iberos, per Alpes commearint, eos populos neglexiffe; ac ne D. Celtae.
Iberi.
Iulium quidem, caetera fortunatiffimum Imperatorem, toto decennio, quo res in
º
Gallia gerens ea circa loca hibernauit, animum ad eos pellendos adieciffe; fed ii Gallia.
videntur, ad fufcepta negotia properantes, pro tranfitu folum de Alpibus co Alper.
gitaffè. Caefàrem autem, bello Celtico intentum, ac motui Pompeiano, qui ftatim inde
Ddd dd 3 confe
 776 АРР I А N I А L Eх АN D R IN I
confecutusett, rebus Illyrici finem imponere ditulife Videtur autem vna cum
Рrouinciall.
Gallia, Prouinciallyrici quoqueimperium aPopulo accepide,nonquidemyniuerii,
lyrici, vта
сит Gallia, fed eius partis, quae tunc Romanisparebant. Augufus vero, vniueria regionein
Imperiит а poteftatem redatta, cum res a fe geftas cum Antonii (egnitie compararet, impu
АКотапіл ас
tauitSenatui, quod Italiam a frequentibus bellicolae gentis molettiis pacatam red:
сері/ оide didifiet: namque oxieo, Partbeneata, Barbiate, Таиlantios, Сатbear, Сіnатbro,
fif;".

Оxiei Раи Меrroneno, atque Pyriyeo, omniadhibita ope, fuperauit; fed maius ili nego.
tbeneatac.
Вatbiater
tium fuitin recipiendis, etadtributa, quaeintermiferant, pendenda, rurfusadigen. |
Таиlantii. disDiocleatibus, Carm, Inter/rurini, Narji, Glimidionibus, atque Tauriki, фuibus
Сатbei. Сі vistis, finitimimetu territi, Ippafini fcilicet, et Be/, feillitradidere; deficientesvero
патbri.
Меrroтеті.
Меliten/er,etorcyreo,quiinfulasincolunt,proptereaquodmarelatrociniisinfeltum
Рyri/i. habebant, funditus deleuit, interfettis puberibus, caeteris fub corona venundatis.
Diocleater. Цiburnos, mariitidem infettos, nauibus mulatarefatis habuit Ex apodum
Сarni. Inter
gente, quae intra Alpes habitat, Моentini, et Aиепdeatae, ipfiaduenientife vitro
/rurini. Na
ri/i. Glinti tradiderunt Aurupini, qui et multitudine iuuentutis, et virtute bellica, caeteris
diотел. Таи Iapodbus praeftant, ex vicis in Vrbem fe receperant, illo appropinquantefefe in
ri/ci. filuas abdidere. Cae/ar, vrbi captaeignem fubicipatius non eit, qued fe Barba
Ippa/ini.
Ве/. Мей ros dedituros (perabat; fёque dedentibus, vrbem quoque incolere permift. Ма:
теп/ел. xime autem inter omnes molettia illum affecerunt Sala/, et lapodes tran/alpini,
Сorcyrei. item Segefani, Dalmatae, De/i, Paeone/jue, longe a Sala/, робti, qui filmmitates
1iburni
паиibur Аlpium incolunt: montes hi funt accelu difficiles, arttum tranfitum ас diffici.
тиlétantur. lem habentes: quarum rerum fiducia liberoseos populos fecerat, eorumqueani
Japoder. mos intantum extulerat, vt a tran(euntibusvettigal exigere auf fint. Ноs Velи,"
Мосиlini,et
Аиетdeatae de improuilo aggreffus, angu(ta locorum per infidias occupat, et per biennium
/ё иltro de obfeios tenuit: illi, falisinopia adatti, quo maxime indigebant, tandem admiere
.dunt Roта
яi.Aurupini
praeidium. Sed Wetere recedente, Itatim eiecere, et anguftiis locorum occupatis,
figitii,тах quam Caejar manum adfe oppugnandos fubindemiferat, ludibrio habuere, quod
/ubmitrит. vanum omnem hottium conatum futurum cernerent Ea de caufacae/ar infante
Salaj: loрo
der tran/al contra Antonium beloconuenitcum Barbaris,vtfuislegibusviuerefinerentur:Simul
ріні. Sege ea, quaein Weteremperpetrauerant, impuneferrent, quae,cumillisefientadmodum
уiani. Dal filfcepta, magnamfallsvim fibi comportauere, nequaquam intermitiis in ditionem
татае. De/ Romanam excurionibus, doneca Ме/ala Coruino miliu Cae/ari, fame domitifnnt.
/ii, etc. Ко
тапі, то eoque maxime modo Sala} in Populi Romanipotetatem venere, lapode, tran
Ie/ti/ті. alpini, gens valida acfera, bis intra viginti fere annos Romanascopias repulere,
Вarbari a
Котапіr factoque in Ариlleian impetu, acТergehina colonia direpta, exciuere cae/aren, qui
domiri. Sa cum arduo et confragoloitinere aduerfuseos eniteretur, neque valido caefarum
la/7 а Ме/ arborum oppoitu deducife ab incepto pateretur, in aliasconceferefluas, perie
/ala Соruino
deuiéti. uerantemque infidis excipereconati funt. Cae/ar id ipfum fulpicatus, militex
1apoder К. fuis, qui cacumina montium occuparent, et vtrumque latus tegerent copiarum,
тано, repr*" quasipfe per inferiora ducebat, fimulque obiua faltuum exicindere curabat Ia.
тип: Agui pades nihilo fecius ex infidis fubito emicuere, multofque affecere vulneribus, ve
leiат ітре
гипт, Тerge rum maiori ex parte ab his, qui fuрегne, decurrerant interfesti funt: reliquiad
/tiнат Сolo fuas fe fiuas recepere, vrbem relinquentes, cui Terpo nomen fuir; eam interce
піат diri
piunt.
ptam Cae/ar conferuandam ab incendio fibiputauit, illos pariter cefluros arbi.
Трон: Иг tratus, quod et fecere. - -

- * - - - Deinde
 ком нlsт рв в в LLIs I L Lук I c1s 777
- Deinde adaliam procetit vrbem, Мегиlит incolae vocant, quae lapodum terchда
Princeps habetur. Sitaeaeft in monte, crebris arboribus confiro, duobus impo- d"тает св.
- - - - - *, - - - е - - - - -

бtatumulis, quos angufta vallis interiacet. Тria millia delettae iuuentutis, ar- }
mifque et animis validae, circumflantes moenia, Romanos facile arcebant, illiag- маинт
gerem excitant, eum aggerem Meruhi, non intermidis, neque nottu, neque inter- "" prin
diu eruptionibus, infeftumhabent, itemquehominesex aggeribus pugnantes, ma- }}2.
chinis et murocedunt, quas fibi comparauerant, occafione belli a D. olim Brчro /e/, pix a
aduerfus Antonium et Aigціит perea loca getti. Vbi fubrui cepta funt ab ho- c}are/it
ftibus moenia, aliamfibiintrorfusmunitionemexcitant, intraqueeamfe recipiunt, }
relitto vetere muro, qui ab Romanis inietto protinus igne confumtus eft. Аd-yurore сит
uerfus noua munimenta Cae/arbinos aggeres excitandos, exisque quatuorpon- Р"}", in
tes muro iniciendos curat. Нis autemperattis vt oppidanos ancipiti praelio di. }}
ftraheret, partem copiarum in auerfam oppidi partem ire iubet, caeteros per ta
praeparatospontes aditum бbiad vrbem facere, ipfe, confcenia edita turri, fpe
8tando certaminis exitu intentus egit. Barbari, tranfire conantibus, aduerfoex.
muro occurrunt, dum interimalii pontibus fuccedentes, Longuriiseos inferne
fubfoderenitebantur, fublatis non mediocriter animis, vbi vnum ex pontibus,
itemque alterum, collabentemvidere; cumqueadhaec tertium quoqueruerecon
tigiffet, ingens metus Romanos milites incetfit, nec vliadeundi quartum, qui
reliquus erat, fatis animi fuit. Сunstantes obiurgare Сae/ar, qui confe(tim a
turridefilierat,acvbiverbis minimecommotosanimaduerti,ipfe,correpto, clypeo,
} pontemeHufo curfu petit, fecutis properantem ex Ducibus Agrippa atque Hie
и rone, et cuttode corporis Lucio, ac Iola, et praeter hosquatuor paucisitemarmige
ris. Superato ab Imperatore ponte, fubiit animos militum pudor, confe(timque
vniueris exercitus exemplum eius fecutifunt Caeterum aedificium imparcon
fcendentium oneri confrastumeft, eiusque ruina multi mortales opprefii, pars -
quidem interiere, alii confrattisartubus fublatifunt, Ipfe Сaefar, altero crure,
et vtroquebrachio faucius, difceft; ne quistamen motus per opinionem mortis
eius exifteret, confcenfaiterum cum fignis turre, Ipectandum fefe in columem
асvalentem praebuit, ac, ne ommidurus ea de caufa oppugnationem holtibus и

videretur, continuoaliositidem pontes con(truendoscurauit. Nonalias Barba

ros grauiore metu affectos conftat, reputantes, quam cum acrifibi, atque a la
boribus et cladibus invittores effet. Itaque poftridie, midis propere, legatis ad il
}
lum adeunt, et quinquaginta, quos imperauerat, obfides tradunt, praefidium
чuoque accipere policiti, altiore tumulo praeidiaris relitto, ipfi in humiliorem
concedunt, cumque ab is oppido iam potitis, armaponere iuberentur, fuрга,
quam credipoteft, animo commoti, coniuges et liberos intra curiam conclufere,
appoitaque cuttodia, cui mandauerant, fi quid fibi aduerfi accidiffet, vt curiam .

inietto igne confumerent, imprefiionem in Romanos fecerunt, nulloconfilio, fed

impetu quodam ac deperatione efferati, quippe ex inferiore loco contra fuperne
pugnantes, praelium ciendofacileyno impetu omnesobrutifun, neque appобti
curiae cuttodes moram fecere exequendi, quod imperatum erat, incendii, pluri
maeque matres feipias, et paruos liberos interemere, quaedam natos finu prae
ferentes vitro in flammas influere, ita, vt omnis Merulorum iuuentus, in praelio,
inutilis vero turbae magna pars, igne confumta fit. Vrbs quoque continenti
incendio
-
-
 778 - A P P 1 A N 1 , ALEX A N D R I NI . . :
incendio arfit, ita vt nullum ex maxima paulo ante veftigiurn.videretur ex
tdTC. --. - ". . . . . ; :..

Iapode: . . Metulo capta, in reliquis Iapodibus nulla mora fuit dedendi fe Caefàri. Ac
% tranfalpini quidem Iapode, tunc primumPopuliRomaniditioni additi funt,exquo
filmittumi, rum numero Poſſenos, qui, recedenteCaefàre, obfequium exuerant, immiffus M. El
Poffeni 4M uius, recepit, et defe&ionis quidem au&ores füpplicio affecit, reliquos fub corona
೧. vendidit. Segeftani, quod Romanus exercitus, bis antea in agrum illorum impe
# tu fa&o, neque obfidibus imperatis, neque vlla alia re ablata, difcefferat, magnos
Romani fibi fpiritus fumferant. In hos Caefar duxit per fines Paeomum, qui me ipfi qui
jº.ºజ్ఞ dem in Populi Romani ditionem adhucperuenerant. Saltuofa eft omnis Paeonum re
1/1. gio,interque Iapodas, ac Dardanos,in longum proténfâ; nullae in eavrbes erant,fed
º º
vicatim;autdifperfis per agros domiciliis,habitabatur;nullum vniuerfàegenti in com
muneregimen, nulli magiftratus,feparatisque per cognationes, atquefamilias confi
liis agebant; centena millia aetate rnilitari cenfebantur, quae tamen,inopia commu
nis imperii, minime in vnum coibant. Aduentante Caefare in filuas fe fuas abdi
:
dere, indeque erumpendo Romanos milites adoriebantur, ficubi fingulos aut pau
cos digredi ab agmine contigiffet. Caefar, quoad fpes fuit venturos ad fe Barba
ros, vim omnem ab agris eorum vicisque abftinuit; poftquam perfeuerantesim fuis
latebris obtinendis animaduertit, omnia ferro flammisque late vaftauit, o&toipfùs
4*33* dies praeda caedibusque graffàtus: inde perrexit in agrum Segeftanum, qui et ipfè
:* Paeonum eft, ad Sauum fluuium, cuius in ripa vrbs egregie munita fita eft, patetque
latiffime in amplo foffae, fluminisque complexu; eaque maxime de caufâ expete
batur a Caefàre, qui illud oppidum deftinauerat fedem belli, quod meditabaturad
uerfus Baffarnas, ac Dacos, habitantes vltra Ißrum, qui per eas regiones adhuc no
men Danubii retinet, paulo inferius Iffer futurus. In flumine Sauo naues fabrica
* ri iusferat, quibus frumentum in Danubium, quem Sauus influit, deuehere parabat,
- quae res, non habenti in poteftate Sgeflam, admodum difficilis erat futura: appro
Segeftami0p- pinquanti praefto fuere ab Segeftanis, quid fibi vellet ? quaerentes, ille, vrbi fe velle
# º: praefidium imponere, et centum obfides fibi dari, refpondit, quo tutius oppido pro fè
Ä£ de belli aduerfus Dacor, atque Baffarnat, vti poffit; frumenti quoque copiam, quan
tam eorum facultates paterentur, popofcit. Nihil horum primores ciuitatis recu
fandum fibi cenfebant; plebs autem, etfi acerbitate poftulatorum vehementer
offenfà, quo minus obfides darentur, non admodum laborauit, quod nequaquam
Fuributidg ex fuo ordine, fed Optimatum liberi, dandi erant: appropinquantis autem prae
# fidii me afpe&tum quidem ferre potuit, fed, quafi furore percita, profiliit, portisque
„',iiìt. iterum claufis, fuccedentes Romanos arcere moenibus aggreditur. Caefàr flumen
ponte iungit, fosfàque ac vallo cingere oppidum inftituit, perfe&taque circumual.
sgepani latione, binos aggeres excitat, quos oppidani, eruptione fa&ta, capere fàepe fruftra •
trigefima conati, facibus, multoque igne fuperne petere aggredirentur: aduenientes autem
dieper vim ei -- - - - ‫ہہ‬
‫ہم‬‫مہ‬
‫نہ‬:: - - - T - -

puntur ູ ົ້ auxilio alios Paeonas, ex infidiis aggresfus Caefàr caecidit, fugauitque, quae res
pecuniamul. Paeonas omnes ab auxilio ferendo deterruit. Itaque Segeftani omnia acerrimae op
ętati Par- pugnationis mala perpeffi, trigefima tandem die per vim capti funt: quorum vir
citur, et - As - - - - - -

praefidium tutem admiratus Caefàr, precibusque, quibus tunc primum vfi fùnt, ad mifericor
'Roianum diam delinitus, nihil durius, aut in vitam, aut in agros, fupplicum confuluit, fed
im # ** pecunia mul&tare contentus, certam vrbis partem a reliquo oppido muro feparan
traducittir. d
- -
QIm
-
 ROM. HIST. DE BELLIS ILLYRICIS. 779.

dam curatiit, inque eam praefidium quinque et viginticohortium introduxit: qui

bus pera&tis in vrbem reuertit, animo rurfus Illyrios petendi.
Cum autem rumor increbuisfet, praefidiarias cohortes ab Segefianis circum- Sge/lamo,
uentas, atque deletas, quamquam, faeua adhtic hyeme, maturandam fibi profe- %*jrre
eller, Cae
&ionem putauit, et famam falfàm illam quidem, caeterum non fine caufà vulgatam* /ar aduentu
adueniens reperit; quippe magno in difcrimine adeundae tantae calamitatis mili- /üo reducit
adol/equi
tes fuere, oppre(fi repentina Segeftanorum irruptione, multis fuorum numero amif t///7.
fis: poftridie tamen redintegrato a Romanis praelio, fufi Segeftani, fugatique fùnt.
Quamobrem copias fuas Caefàr in Dalmatas conuertit, gentem item Illyriorum Μοχ copias
contiert it in
Taulantiis finitimam, quae poft caefàs quinque Gabinii. cohortes, earumque figna Dalmatar.
ablata, ere&is eo fuccesfu animis, decimum iam annum in armis otii impatientes
agebant. Aduerfus irrumpentem Caefàrem firmauere fefe, iun&tis in mutua auxi
lia foederibus; erant quippe dele&ae iuuentutis amplius millia duodecim, fortiffi
ma bello manus, cui Ducem impofuerant Verfüm nomine. llle Promonam Liburno- Hi adPro-*
monam Cae
- rum oppidum rurfus occupatam communiuit, quamuis abunde munitum ingenio.ſarem in
loci; quippe montanus eft, ipfumque tumuli infigni vndique afperitate inftar fer trepide ex
rae circumiacent: maior itaque eorum pars vrbem infedit, in collibus vero Verfùs peéiant.
praefidia difpofuit, omnesque ex alto Romanos defpe&tabañt. Caefar propalam
omnes muro circundare inftituit, clam vero fortiffimum quemque mittit, qui inda
garent rationem, qua ad editiffimum ex tumulis, quos diximus, eniti poffent; et
hi quidem arboribus te&ti, excubias no&tu inuadunt, et adhuc fomno confopitas
obtruncant, remque Caefari nondum liquido mane fignificant: ille autem, ad tem
' tandam vrbem, cum maiore exercitus parte proficifcitur, et ad tumulum captum .

alios fuper aliis mittit, qui inde ad vlteriores colles occupandos procefferunt. Con
tinuo igitur terror ac trepidatio Barbaros inuadit, poftquam fe omni ex parte cir. rir
Moxa Roma
Barba-'
cumuentos effe intelligunt: maximus autem eorum qui in tumulis erant metus, hir terror
fuit propter aquae penuriam, ne fcilicet aditu ad eam prohiberentur, ac Promonam încutitur.
*

confugiunt. Caefar, oppidurn, duosque colles, qui etiamnum ab hoftibus tene

bantur, per quadraginta ftadia muro fepfit, ac interim Teutimum, cum alia Dalma Teutimur
tarum manu auxilio obfeffis venientem, fudit, perque montes infecutus fugientem, tartum
cum Dalma
auxi
in eius confpe&u Promonam cepit, nondum omni ex parte muri quam inftituerat liir fundi
molitione perfe&a; cum enim ciues eruptionem tentasfent, repulfique acriter ef ffur.
fent, Romani milites fugientibus immixti oppidanis, portas irruperant. Tertia Promona
fere populi pars ferro abfumta eft, reliqui in arcem fe recepere, ac quarta no&e capitur.
rurfus egreffi funt, non aufà impetum eorum fuftinere cohorte, quae ad obfiden -
-

, dam portam erat reli&a. Verum Caefar, hoftes quidem non admodum exultare eo

. fucceffu pasfus eft, cohortis autem, quae praelium recufauerat, decimum quem
que forte du&os morte affecit, du&ores vero ordinum fupra decimum duos, reli
quos autem illa aeftate loco frümenti hordeo pauit. In hunc maxime modum
Promona capitur; quod, Teutimus cum vidisfet, in plura agmina fuas diuifit copias,
aliosque alio fe recipere permifit: quo fa&um eft, vt Romani diu illos perfequi
minime posfent, quod propter viarum imprudentiam, et confufà, fuga hoftium Caeſar, de
veftigia, multas in partes fe diftrahere non admodum tutum exiftimabant. ' III; barorum
te&iir Bar
in
vrbem Synodium in principio filuae pofitam traiiciunt, in qua olim Gabinii copias %£$£.
obfederant Dalmatae, circa vallem profundam, et oblongam, et inter duos montes, gium vrbem
米米米 Ee ee e
-
medi./“rtidit·•
 78o A PP I AN I ALEXAN D R IN I etc.

mediam, qúo in loco infidias Caefari pariter collocauerant: caeterum ille $ynodi
um igne fuccendit, et per montium fuperiora circummisfo exercitu, qui ab vtra
... que parte cum eo procederet, iter per vallem inftituit, filuas vndique praecidens,
‫ خمسيني‬-vrbesque ,sneipac et quaecunque obuia in itinere ,tnabeif igne .snepmurroc Seto
് ,,. nia autem vrbe obfesfâ, Barbarorum manus ingens fubfidio aduenerat, quos Cae
uerfu, Sta- far obuiam fa&us ingresfu prohibuit: eo in praelio lapidis i&u genu fauciusmul
#皺 tos dies decubuit, et vbi primum conualuit, Romam reuertit, Confulatum Volcatia
. " Tyll, collega gefturus, ad reliqua belli patranda Statilio Tauro reli&to.
- Caeterum folemnibus magiftratus Kal. Ianuarii initis, ipfoque magiftratu
அதா Antronio Paeto tradito, ad Dalmatas recurrit, adhuc triumuiratum condituende
ក៏ប៉ុ άλ. Reip. gerens; duoetenim annideerant alteroquinquennio huius imperii explendo,
latum init, quod pridem in id tempus poft expletum quinquennium, fibi ipfi vna cum collegis
M!.ே prorogauerat, Populusque confirmarat. Dalmatae igitur fame fatigati, externo
ÄT commeatu interclufo, venienti Caefari fponte obuiam fa&ti, fuppliciter fe dedunt,
tar recur- obfides tradunt pueros numero ad feptingentos, quos Caefar petierat; ad haec fi
.ே്ſ gna Romana, quae Gabinio abftulerant, ac tributum, quod a D. Iulii ល្ហុoribus
Ä, pendere intermiferant, reddituros polliciti: obfequentes imperio Populi Romani
plice, de- inpofterum fuere. . Ea figna Caefar in Porticu, quae O&auia dicitur, appendi iuffit. '
駕 ரே Deui&tis Dalmatis, Derbani aduentanti Caefàri fupplices obuiam prodiere, veniam
- ಟ್ಠï oratum, obfides tradidere, ac intermiffà tributa exoluere polliciti funt; horum au
Derbani tem illi, ad quos Caefar peruenit, fuper foedus obfides etiam dederunt: quos autem
fj propter difficultatem itineris adire non potuit, neque obfides dederunt, negu
£e/71 # foedus inire curauerunt: videntur tamen hi quoque poftea fuba&ti fuiffe. Sic
፩፻ፊን¨. Caefar vniuerfum Illyriorum nomen, qui vel a Populi Rgmaniobfequio defecerant,
-
ಶ್ಗ triumphus
#to vel fuis adhuc legibus
illi ea ac libertate
de gente ab Senatuvtebantur,
decretusfub
eft,imperium
quem egitaccepit: quamobrem
poftea vna cum cae
Romaetri- teris, ob res contra Antomium geftas fibi decretis. ..

Reliqui populi, qui a Romanis Illyrii putantur, funt ante Paeonas quidem
' Rhaeti, Noricique poft Paeonas, et Myfii ad Euxinum vsque pontum. Rhaetorita
que Noricosque, aut a D. Iulio, quo tempore aduerfus Celtas res geffit,fuba&os fuif
fe dicendum eft, aut ab Augufto, bello Pannonico: namque inter duas hafce nationes
£*ff*. medii funt, nec vllum proprium bellum aduerfus Rhaetor Noricosque geftumScri
” ptores tradunt, vt omnino cum reliquis eos finitimis populis Populi Romani Im
Myſor perio acceſſiſſè veriſimile ſit. ஆர். Ματα Lucullus cum' exercitu adortus eſt,
Ἀ. L. frater Lucii Luculli, qui cum Mithridate bellauit,ad flumen vsque excurfione intenta,
cullu gdor- quo loci VI. graecae vrbes fitae funt, Myfiae conterminae, Iffros, Dionyfopolis, Odiffùs,
%ஆ „ et Mefembria, ex qua Romam ex Calatide deportauit magnum Apollinem in Palatio
Wi, dedicatum. Nec praeterea quicquam a Populo Romano fub vetere Republica
9diffufAM* aduerfus Myfios geftum comperi, neque quod tributa pendere ada&i fint, ne ab
.ே Augufto quidem; caeterum Tiberio, qui poft Augufium rerum potitus eft, domitos :
aëì/ub Ti. conftat: verum haec omnia, ante Aegyptum in Prouinciam reda&am, iuffu Populi
griodom*
ig.
a&a figillatim
Principum praefcripta
aufpiciis a me
ditioni funt; quae
Romanae vero poft
accesfere, interdomitam Aegyptum
propria eorum a&a,horum
poft
communis Reipublicae Hiftoriam, tradita a me funt, vbi plura de Myfiis. Nunc
vero, quando hi populi a Romanis part Illyrici cenfèntur, hic autem de Illyiis lo
- ‘. . . գաւ
 -
-

88 # 88 781
qui mihipropofitum eft, ad operis integritatem, pertinere putaui, fi commemora
rem, et a Lucullo miffü populi impetum in Myfios fa&um effe, et eosdem, praeua
lentibus deinde Caefàrum opibus, a Tiberio fuba&tos.
**x8x8x8×8×够※8×8×8×8x8x多米够x**
XIII. " -

SERIES CHRONOLOGICA
E P 1 sco Po R v M
C I W IT AT IS A R B E N S IS".
ADMINISTRATA MEDIANTE
ºl.
ILLVS TRISSIMO D O M I NO

A N DR E A D E B E H M
S. C. R. M. CONSILIARIO LOCVM TENENTIALI ET
GENERALI CASSA E PARO CHORVM PER CEPT ORE.

Reperiuntur in antiquiſſimis membranis Eccleſiae Arbenſis, Epiſcopi:

ººvi.
Betrus, in Inftrumento Fundationis Ecclefiae San&i Griſogoni, Iaderae, in fauo. A c o sº.
rem Monachorum d. Benedi&i, Anno CMLXXXVI.
Drago, in fundatione Ecclefiae San&i Petri de valle huius Infulae, in gratiam 4. C. io6a.
Iallonis Abbatis d. Benedi&i, moderante Croatiam et Dalmatiam Domino
Comeano, Anno MLXII.
Stephanus, fub Anno MLXX. in Pergamena, pro Epocha, appofitus. a c 1070.
vitali, ſub Anno MLXXXVIII. А. С. : o23.

Paulus, in Priuilegio Colomani Regis, de Anno MCXI. 4. c нь

Bonus, in quodam Inftrumento, fub eodem Anno, fed ignoratur, an Anteceffor
-
an Succeffor fuerit.
- w
-
-

Prodanus, concedit Dominis de Gauzigna fundationem Ecclefiae d, Stephani, 4 C. ****

prope Turrim Familiae, Anno MCCXII. -

Andreas, in quodam Inftrumento, de Anno MCCXX. - А. С. зав.

Iordamus, in alio Inftrumento fub Anno MCCXXIX. 4. С 122у.

De his Epiféopis ignora omnia, praeter Nomen.

--º

Stepha
. * Arba Vrbr eft Dalmatiae, Veneti iurir, in fuler, Æmul ac Epiſcopi Vºglidnenſe, et Auſaren
/inu Flamatico, ad finerLiburniae ßta, cuiur Prae- fer, fuffragameiJìnt 4rcbiepi/copi Iadrenfis.
米米米 Ee e e e 2 -

--
 782 sERIEs cHR o No Lo ĜICA
4 c. 249. Stephanus de Domine ingrefTus eft in Epifcopatum An. Chr. MCCXLIX.obiit Am.
Chr. MCCLVIII.

А. С. 12 б4.
Georgius Ermolai, diâus Co/izza. MCCLXIV., obiit MCCXC.
A. C. 1296. Mattheu, Ermolais MCCXC. vitam hi MCCXCV.

А. С. 129 я. Georgius Ermolai MCCXCV. vfque MCCCXIII.

4. С 13 3. Simeon MCCCXIIL requieuit in pace MCCCXV.

4. ο υι, Frater AinoMcCCxv. obiit MCCCIXX. vacauit fedes vfque MCCCXX.

A. C. 1320.
Garft Ernst мcccxx, сын мcccxxi.
A. C. 1321. Francifçus de Philippo MCCCXXI. requicut MCCCXXXI.

4. С. 133 г. Georgius de Ermolai, MCCCXXXI. ob. MCCCLXIV. - -

4. С. 3 б4. Chryfogonus de Dominis MCCCLXIV. mortuus MCCCLxxxII.

4. С 1332. Zudenicus de Zudenigo MCCCLXXXII. vsque MCCCCVII.

А. С. 1407. Zudenicus de Züdenigo MCCCCVII. obiit MCCCCXIV.
4. С. 1414.
Marinus de Cernotis MCCCCXIV. obiit MCCCCXXV.
4. С 42я. Francifeus Siffmundus, Florentinus Ordinis Praedicatorum, MCCCCXXV. vfque
MCCCCXXIX. -

4. С. 1429.
Angelu, Cauazza MCCCCXXIX. finiuit vitam MCCCCXXXVII.
4. С. 1437.
Ioannes de Parentio MCCCCXXXVII. vfque MCCCCXLII.
4. с. ! 442,
Matthaeus de Ermolai MCCCCXLII. requieuit MCCCCXLIII.
4. C. 44; Paulus de Iadra, Ordinis Praedicatorum. MCCCCXLIII. vfque MCCCCXLVI.
4 & 1446,
Nicolaus de Iadra, Ordinis Praedicatorum, MCCCCXLVI. obiit MCCCCLX.
A. C. 146. Ioannes Scaffa, MCCCCLX. vfque MCCCCLXXII.
А. С. 1472. Luk de Chierigatis Vincentinus, MCCCCLXXII. vfque моху.
A. C. 1 5 1 4. கா Malumbra Venetus MDXIV. vixit vfque MDXXIV.
4. С. 1524. Vincentius Neguſantius Vicentinus, MDXXIV. requieuit MDLXIX.
A. C. 1569. Blia sedinaru, MDLxIx. obiit MDLxxxIV.
А. С. 1584.
Andreas Cernotta, MDLXXXIV. mort, MDLXXXVIII.
Л. С. If 88. Pafealis Patauinns Venetus ordinis Camaldulenfis, MDLXXXVIII. vfque
*

MDCXXu. - - - - - -

- Theodo
 -

E P Is c o P o R v M A R B E N s I V M. 783
Theodorus Georgius, Venetus, ordinis S. Benedi&i, MDCXXII. vfque d. c. 1622,
MDCXXXV.

Petrus Gaudentius, Spalatenfis, MDCXXXV. vixit vfque MDCLXIII ' ' ' 4 c. 4;
Dominus Gaudentius Spalatenfis, MDCLXIV. obiit MDCXCV. А. С. і б б4, у

Octauius Spader de Iadra, Ordinis Minorum ObfèruantiumS. FrancifciMDCXCVI. A. c. τόνο,

translatus fuit Affifium MDCXCIX. -

Antonius Rofigmolus, Tragurienfis, MDCCl translatus fuit adEcclefiam Nonenfem 4. c yoi;

MDCCXII. - - -
- -

Vincentius Leffus Curculenfis, MDCCXIII. translatus fuit ad Ecclefiam Veglen- 4. C. 1713.

ſèm MDCCXX. - -

Dominus Zenus, Pharenfis, MDCCXXI. obiit vltima Februarii, MDCCXXVIII. 4. C. 17ar.

Andreas Carlouich, Spalatents, MCCXXIX. obiit 12. Ianuarii. MDCCXXXVIII. 4,c. 1729.
Pacificus Bizza, nobilis Arbenfis, MDCCXXXIX. translatus fuit adEcclefiam Spa- A. c. ,73 p.
latenfem, . MDCCXLV, -

Ioannes Calebota, Tragurienfis, MDCCXLVI. 4. C. 1746,

9 -

7§ত্র
屑 sº
¤¥ડ્રેડ્ડફર્ડ -

క్రే‫يتم الاكتتاب‬స్ట్రస్త్రౄ
N && ‫لتلك الاج‬ - -

r
- - - S多 浏 "W冬実｡
థ్రెడ్స్టన\rj్భక్షాళU
ԱԿԱ శ్రీ± ミ* |

* . 纷
-º-S Nº.
2S3:4/
乡 ‫الﺱلﺍم‬
ミﾐえ委
Ти.SA
Qⓐ -

* >ｰ
இசிろ
º
Š… R ‫جن‬
w N ‫جام حجت‬
N

సమ్ర º º N. Y.
བོ་དང་།།
‘. . -
-

-
-
--

ſº
Eee ee 3 , XIV.
 784 I А СО В I Р F I А Сz E VI Сн, I L L у R I сVм.
g3 х 33 3 63 3 63 3 63 3: gg x g? 3: g3 & 6.9
XIV.

* I L L Y R I СV М
Е X V. С L.

I Асов I Р F I А с z E V I сн,
Е SО С I ES V, -

- СОМРЕМ DIOS А ЕХ РО SITIО N Е своакАрнсА,

Е DIТА 7. А G RАВ I АЕ А NNО М DССХ IV. -

D E F R о м тум -

1, Е С Т О R I
S. Р. D.

С А R О L V S А N D R Е. А S В Е L
РН I L. P R О F. РV В L L I Р S. Е Т С О Т, Т.
м 1 N. P R I N С. С О L L E G I А Т.

2) pportune accidit, vt, cum in Tomo hoc III excudendo fudarent

aS operae, in manus veniret compendiolum quoddam Geographicum,
a Dalmata Croataue confcriptum, et Zagrabiae anno MDCCXIV.
fubtitulo: Veterl, et по Иae Geographlae CoМpenDlofa Congerle,
уси, сомретDIoa eXpollo Geographica EИгорае, Аяiae, Africae, АМericae.
дие, про Data, duт in almo Societatis Iefu Gymnafio Zagrabienti, Menie Au.
guito, Thefer ex отті Philo/ophia defenderer eruditus ac perdotius Dп. Nicolauf
Меrzliak, Croata Liniceyi, Praefde R. P. Iacobo Piaczevicb, e Soc. lea
А. А. L. L. et Pbib/apbiae Profefore, editum. Annus titulo, Scholattico artificio,
innexusett, quem facile fuerit Lettorieruere. In hoc compendiolop. 54-66.
commentarium deprehendi de lyrico, eti tenuem, fcite nihilominuselaboratum.
Оцеп cum femelargueiterum perlegiem, dipunxiemque in paragraphos, a.
фue, ad(criptis lemmatibus, illuftrauidem; tandem confiliumcepi, eundem
Сollectioni huic Lutige, quodermoleparuus eit, et Lectorivtilis futurus omnino,
adtexere: tametб, deadcuratione Auttoris, in comparandis antiquis et hodier
nis vrbium ac locorum nominibus, neque vbique, neque fecure, fpondere
queam. Тu, Lector атice, quantulacunque haec fit, ad Lutii noitri Соilettio
nem, acceflio, ea vtere cum fructu. Vale, et ftudiis noftris faue. Liptiac
МDССXLVIII. Кal. Арг. , .

- 1АСОВI
 IACOBI PFIACZEVICH, ILLYRICVM 785
* જ ના ના જ ક્ષ- +8 % * + જી છ + જી છ +8 % * + જ *

, 1 A C O BI PFIA cz E v1CH.. . * - -

|ஆ quinque നാis fiimitur. : I) latiffime, s fie inchcatura Gdia, ੋਂ Diuerſa Il

que Brigantino in Heluetia, prope Canftantiam, indeque ad Pontum Euxinum 9“
porrigitur. 2) late, magisque reftringitur, et fic Dacia atque Moefia, ab Illyrico
reuelluntur, iuxta Ptolemaeum. 3) Minus ßriäe, etficiuxtaSuetonium in Tìberio
fumitur pro Pannoniis,. a Norico vfque , in Moefiam. 4) Stri&fe, pro Dalmatia, -- a

Groatia, Sclauonia, et Bofhia, quae quatuor Regna etiam vno nomine Sclauoniae
appellantur. 5) Stri&iffime, pro Liburnia et Dalmatia.
1 - - , ºr . . . - -

. $. I. .. .. . -

Hodie tamen, Illyris, Dalmatia dicitur, vetus vero Liburnia Comitatus Hodiernum
Iadera. Liburnia eft. Hiftriae contermina; Dalmatia Macedoniae. Vrbes Li- Illyridir no
burniae fuerunt, Aulona, fèu Albona, Flanona, Terfatica, Flumem; Semia feu Segna, # 'ಭ.
Buccaris, Teaulus, ſeu Odria, Lopſica, Metulum, Velſera, ſeu Nouigrad, Aenona, Ia- tet.
| dera, Corinium, feu Lyuba, Scardon, feu Scardoma, Curcum, nunc Zucea, Aructa,
, Stupi, nunc Bergame. -

8. п. -

In Dalmatia Vrbes fuere: $icum, feu Sebenico, Tanona, feu Tinna, Tra- in Dalma.
i;
gurium, ſeu Trau,
Adra, Saluia Salona,nunc
feu Syluia, Eperium,
Sofech,ſeuAnderium,
Spezze, Peguntium, ſeuBurnum,
nunc Stinga, Almiſa, feu
Narrona, º4º
Gra- f“। ‫•"שע‬

cbiua, Blanona, Onaeum, feu Sabionello, Epidaurus, hodie Ragufa, Rifana, Delmi- -

. nium, Aeguum, ſeu Znonich, Siparum, ſeu Stripnich, Aſcriuium, ſeu Cataro, Bulua
vel Butua, Vlcinium, ſeu Dulcigno, Liſits ſeu Aleſto, Scodra, ſeu Scutari, Ederum,
Dioclea, hodie Medon, patriâ Diocletiami. Strido, S. Hierofymi patria, poni
tur in Dalmatia, fed an ftri&te fumta, nefcitur, nam Cellariuy dicit, eam fuiffe
prope confluentes Murae, Drauique. Interiora vtriusque partis obtinent, par
tim Außriaci, partim Turcae, oram vero maritimam, Veneti, exceptis duabus
ciuitatibus, Scardona, quae Turcici iuris erat, et Ragufà, quae fui iuris eft.
Dalmatia, fumta cum Liburnia, terminatur ab occafu Iftria, Italiae Prouincia vl- lyridi, &... .
tima, a feptentrione
Timaco.fluuio, ScodroCroatia,
monte, et Bofnia, amne,
et Drilone a quibus feparatur
quibus montibus,
feparatur ab oriente
a Seruia, Bulga- diernae £ flᎴᏁ .

ria, et Macedonia ; a meridie finu Adriatico. Iuxta Cluuerium longitudo eius

ab Arfia flumine, quo feparatur ab Itria, ad Drillonem mill. Germ. 9о. latitudo 2o.
Tres numerat Archi-Epiſcopatus, Iadrenſem, Sþalatenſem, et Raguſanum; ſinguli . . . .
fuos fuffraganeos Epifcopos habent. ,
-
w
. . * - -

§. III. v,

Croatia fequitur, quam quidam recens Geographus dicit terminari a ாேக

feptentrione Sclauonia, ab occafu Carniolia, a Meridie Comitatu Iaderae, ab Ortu
* - -
ambigui,lon
:ii gitudo,
•* et la . . "
Bo/nia, a qua Vnna fluuio feparatur. Sic conftri&tae tribuit in longitudine mill. 鷺do.
- - - - - " --

Germ.
 786 IAcoBi PfiAczEvicH, ILLYRICI.
Germ. 2o. in latitudine autem IO. - Alius vero pariter non antiquus Scriptor,
eam magis laxat, dicitque eius longitudinem effe mill. 6o. a Sauo Zumzeliae arci
fubie&o ad Vrbem Tinninium, latitudinem adtem 2O. mifi. ab Humma Coftanitziae
Dubiciacquetubietta, ad mare Adriaticum, fiue Segnian, mariincumbentem. Ad
fer•tertium antiquiorem, nempe Porphyrogenitum, qui c. 3o. haechabet: a Zentina
autem fluuio Chrobatia incipit, extenditurque verfus mare ad I/lriae vfqueconfinia,
fiue Albunum, vrbem; verfus. montana, aliquatenus, etiam fupra Iflriae Thema
excurrit; verfus Tzentina, et Chlebna, Serbliae regionem attingit. Dicitur a Cor
vmde momen uino Me/ala, eam fubiugante, nomen fuum habere, vnde Coruatia ia Veteribus
acceperit* appellata eft. Regio eft amoena, partim plana, partim montibus et collibus afpe.
ra, pluribus amnibus exornata, fertilis, multis locis vitibus confita, pecore et fru
gibus diues. Olim Croatia latius patebat, partem Dalmatiae fub fe continens,
et habens XI. Zupanias: vnde oritur, vt de magnitudine eius diffentiant inter
fe Scriptores. Corbauia et Lika, funt tra&tus Croatiae in eius parte meridionali.
Croatiam ftri&te fümtam, a Sclauonia diuidit Sauus, et vbi Colapis in eum influit,
sage/lica im- efficit Segefticam Infulam, in qua fita fuit Segefta, feu Sifeia, nunc Szi/zium, vel
/ula, ft hu- tum
iur vrber.
Siffèk,Augufti
VrbsCaefaris,
antiquiffima, et fortiffimum
contra Dacorum totius circa
incurfiones, Pannoniae veterisresmunimen
quam vrbem imagnae,
-

Auguflo imperante,geftae funt. Horeumbelli ab Appianodi&a. Sedes fuit Epifco

palis, cuius EpifcopusS.Quirinus, M. Nunc eft Arx, Ven. Capituli Zagrabienfi, inqua
conftanter degit vnus e Canonicis. Fuit haec a Turcis oppugnata vicibus iteratis;
* fed anno 1592. fummo conatu, irrito tamen, ac in poftrema obfidione caefis Tur
cis fupra 12. millia, pertinacia nihilominus hoftium, poftea occupata érat Anno
1593. Aft anno infequenti I594. rurfus a noftris eft recepta. Garlo/tadium,
- forte munimentum, a Carolo Archiduce Auflriae conditum, contra Turcarum incur
fiones, vbi commoratur Generalis. Petrinia, Anno I595. per noftros Turcis rapta.
Co/lanicza, Bibach, locus munitus ad lacum, quem efficit Vnna fluuius. Erat caput
fluicron. “gni, fèd iam fub Turca luget. Fluuii Croatiae praecipui funt: Colapis, Hunna,
tiac /eu Vnna, Dobra, Kerka, Mreficia, Koranicia. -

• §. IV.
Sclauonia, Sclatloniae nomine accipitur, quidquid terrarum a Drauoamne ad Ajria
“್ಲಿ ticum mre protenditur; at proprie Sclauonia dicitur ea regio, quae inter Dra
; யா ே Sauum iacet, ab occafü Stiuia, ab ortu Danubio claufâ. Longitudo eius
iuxta Cluuerium, eft mil. Germ. 5o. latitudo 12. Hanc totam regionem aliquando
Pannonii, mox Gotbi tenuerunt, nouiffime Sclaui, vel Sclauones, fiue Sclauonii, vel
vt alii volunt Szlaumi, id eft gloriofi, vel Szlauomi, aut Slaui nuncupati. Regio
Nomini, ipfâ olim Valeria, fiue Pannonia Interamnenfit, et Riparenfis, ab Vngaris vero Sa
********* uia, a Sauo di&ta eft. Vnde quidam ab eodem Sauo, Sauomiam denominandam
, autumant, ac Sauones regnicolas, vt Ranzanus adnotauit. Regio haec eft vini
Regioni, feraciffima, abundat pafcuis et pecoribus. Caput regni eft Zagrabia, diuifà in
fertilitar. duas partes, nempe in Ciuitatem Regiam, et Capitularem: in Capitulari eſt reſi
dentia Epifcopi, cum magnifica Bafilica, a S. Ladislao Rege Hungariae ere&a,
et Diuo Stephano Regi dicata, in qua eiusdem S. Stephani caput conferuatur, et
corpus integrum, vnius e Sanäis Innocentibus. Eft ibidem infigne Collgium 28.
* (Canoni
 IAcoBi PFIACZEvICH ILLYRIcvM. 787
s Canonicorum, cuius curae fubfunt triaSeminariaClericorum: Bononienfe, Viennenfe,
s etZagrabienſe. Zagrabia vrbsregia, a Bela IV eſtmuris firmata, circaannumI245.
''', antiquitus Soroga di&ta, et Vicus Italicus. Sequitur Varasdinum, fedes generalis to
s tius Sclauoniae. Non procul ab vrbe, funt thermae praeftantiffimae, veteribus Con
s fantiande diëtae; Caproncza, validiffimum contra Turcarum incurfiones munimen
s tum; Crifium pariter, probe munitum. In inferiori Sclauonia eft Pofega, olim Rec
! catina di&a; Valpo, ciuitas olim culta; Sirmium, a Sirmio Rege Triballorum fic
s di&um, ciuitas quondam ampla, Martyrum fànguine rigata, Probi Imperatoris
º natalibus clara, celebris a vini praeftantia, fedes Epifcopalis, fed a Turcis fere ex
º cifa. Anno 353. fuit Concilium generale in ea celebratum, aduerfus Photinum Epi
.. fcopum, qui Cbrjffi diuinitatem abnegabat. Effekinum,praefidium munitiffimum,
a a ponte ſuo celebre, Turcis 'viciniffimum, Refidentia Generalis. Hodie omnium Lingua Sla
ti latiffime patet lingua Slauonica, nunc Illyrica di&a, cum a mari Adriatico, adipfàm uica latiffì
園 prope Chinam, et Tartarium Oceanum, in vfu fit. Eft matrix lingua, in multas அா
* propagines diffufà, puta Dalmaticam, Vindicam, Bohemicam, Polonicam, Mofcouiticam,
: Bulgaricam, et plures alias; eius duplices funt chara&eres, Cyrilliani, a S. Cyril
;: , loinuenti, figura paene fimiles Graecis, et Dalmatici,feu Hieronymiani,quorumau
: tor D. Hieronymus. .
# $. V. - -

* Boymiae regnum, inter Vnnam, Sauum, atque Drimum amnes, et Bebios mom- Bomiae/£-,
s ' tes fitum, nomen habet aBosna flumine. Longitudo eius inter duo flumina,Vn- ::
蠶、 nam et Drinum, porrigitur, mill. Germ. 4o. latitudo, inter Bosnae fontes et con- #
* fluentem, mill. Germ. I5. Sauus difterminat Borniam, a Sclauonia, Vmma fluuius a
* Croatia, Drinus a Seruia, Bebii montes a Dalmatia. Hanc quondam Pannones in
º coluerunt, poftmodum Gothi, quibus egreffis Slauoni, vel Slauonii. Duplex eft, Su- : ε/f,
º perior, et Inferior ; et illa quandoque nuncupatur Ducatus S. Sabae. Rama, feu Ra- :്.º
º! mia, eft pars Borniae, verfus fluuium Ramam, in Naronem influentem: quae tamen iu, S.Sabae:
fluuiorum nomina, iam videntur effe immutata. Bosniam coronae Hungariae in- Rama, vhi ?.
º feruit Bela Coecus, Rex Hungariae, qui ab anno II38. hoc titulo vfus eft. Ca
put regni eft Iaicza, arx in edito monte fita, quam duo amnes circumfluunt,prae
ruptisque rupibus et vadis inexpugnabilem reddunt. In radice montis eft ciui
tas, eius nominis, et a tergo profufa planities. Hanc aftu ceperat Mahometes, am
: no I463. dum Bosniae Rex Stephanus, blanditiis euocatus, viuus excoriatus eft: a
º IMattbia tamen Coruino, anno eodem eft recuperata; rurfus a Turcis graui obfi- -
ﾘ dione fuit preffà anno 1522. fed a Kegleuiczio ftrenue defenfà. Demum anno
º I527. obfeffa, ignauia praefidiariorum e(t ipfis dedita, totaque Bormia amiffâ. Po(t Regionis
º Iaiczam eſt Varboszania, Szaraia, Banyaluca, cum arce ſat firma. Bosnia eſt mon-j:
tibus aſpera, auro et argento diues, abundat armentis et ouibus; pelles et lanam, -

º Ragufinis et Venetis, abunde fuppeditat. -

多 - . . ."
影 .. . S. VI. - :

* JMoefia iungitur Pannoniae, vbi Danubio Sauus mifcetur. : Ab Aureo, et Mogíae Ae

º: Scodro, montibus, intra Ißrum, et Aemum, ad Pontum vsque extenfa. Diuiditur in
3. Superiorem, quae nunc Seruia eft, et Inferiorem, quae Bulgaria dicitur. In Superio. iam
砷 ri, populorum quondam clariffimi Dardani, regioque ipfà Dardania, Anchifis, dicitur;
º - -米光光 F ff£ £ Aeneae
 788 IACOBI P FIACZEVICH ILLYRICVM.
Aeneae patris, natale fòlum. Seruia, a meridie habet Macedoniam, ab occafu Boini~
am, a feptentrione Iflrum, et inferiorem Sclauoniam, ab oriente Bulgariam. Rafoia a
quibusdamdicitur inferior pars Sclauoniae, prope Belgradum,ab aliquibus vero pars
Seruiae, circa Rafeam fluuium, a quo nomen accepit. Seruia, in longitudine füa
numerat fupra 3o. mill. Germ. Latitudo longitudini fere par eft. Habuit quon
dam Reges proprios, egente Nemagnica, quibus exftin&tis, paruit Regibus Hunga
vrbe Ser- riae ; tandem a Turcis occupata fuit. Loca celebriora Seruiae funt: Belgradum,
44142» feu Alba Graeca, antiquis Taurunum, vel Taururum, Hungaris Ndndor Alba. Iuxta
Fournierum, in tota Europa, po(t Conftantinopolim, vrbs nulla, cuius fitus, agri vber
tas, et afpe&us fit gratior, cum hac componenda. Eam Solymannus occupauitan
no 152o. Samandria, ſeu Zenderov, Scupi, ſeu Scopia, ciuitas Epiſcopalis; Procupia,
alias Procupiana Villa, fic di&a a S. Procupio, eius, Epifcopo, Nouipazar, Priftina,
{fjr_ Nouigradum, Niffa, olim Neffür, patria Conftantini M. Moefiq Inferior, ſeu Bulgaria,ſe- .
- ?f* paratur a$periore, per Morauam fluuium, olim Ciabrum, extenditurque fecundum
garia efi. Danubium, ad eius offia, et Pontum Euxinum. A meridie habet Thraciam, et partem
Huiu^ter- Macedoniae, ab ortu Pontum Euxinum, a feptentrione Iftrum, feu Danubium, ab
???????. occafu Seruiam ; 2o. fere milliaria in longitudine fuperat Dalmatiam, Dalmatiaeve
ro longitudo eft 9o. mill. Germ. iuxta Cluuerium.. Latitudo varia eft ab Iflro
ad montem Haemum ; nam initio 2o. in medio fere Io. in fine ad oftia Danubii 4O.
Suot olimRe- mill. Germ. numerat. Habuit quendam proprios Reges, bella, cum Imperatoribus
,tiffeg et Co/iffamtimum ,mutanogoP vt *i/ri//oZ ,tibircf tributarium fe
‫گ‬۰۶۶۶ -orientis
cit: nunc Regno Hungariae incorporata eft; fed a Turca premitur. ln hanc pri
mus irruit Baiazethes, Turc. Imp. a. I39o. Cni occurrens Sigismundus Rex,
cum maximo dele&tu militum, ad Nicopolim profligatus eft a. 1396. Anno dein
I444. /^/adislaus primus, pro feruanda Bulgaria, in Turcas mouit, qui praclio
ad Varmam fa&o, fortiffime dimicans, gloriofè occubuit. Demum Iobammes
HumiJyades, anno 1448. in Bulgaria, tribus continuatis diebus, cum Amurathedi
. . . micauit, et licet vi&us proditione Deffotis Rafciae, maximam tamen ftragem ho
Fig metro- ftium edidit. Nunc caput Regni eft Sophia, patria S. Helenae, e ruderibus Sar.
fj*
vrber cete dicae exftru&a; a Iuffimiamoimp. Concilium generale Sardicenfe anno 347. ce
t rae. lebrarum fuit Sardicae, in quo S. Atbama/ius dignitati adfertus. Nicopolit, a
Traiamo Imperatore condita; Siliflria ciuitas ampla. Ternouum,ciuitas olim Ar
chiep. et Regia Bulgar. Varma itidem Archiep. cum portu capaci, prope oftia flu
uii Zyrae in Pontum Euxinum. Vidinum, Cyprouacium, oppidum amplum, Ar
chiepifcopalis Refidentia, numerans quondam 7. argentifodinas, nunc a Turca di
rutum, cuius incolae Catholici, flos Bulgariae, in Tranfiluaniam ac Hungariam pro
'fugere. Ochrida ciuitas Archiepifcopalis. Sardica fuum dicitur habuiflè Aréhie
pifcopum, verum iam omnia confufà. ltem, Sumium, et Peféchium, in rupe edita;
Nicopolit, Pirod, etc. Ifler, fluuiorum Europaeorum princeps, hic maximus eft, qui
6o. circiter amnibus receptis, medio ferme eorum numero nauigabili, vaftis fex,
vel vt alii volunt, feptem oftiis in Pontum euoluitur, tanto impetu, vt in longitu
dine IO. mill. Germ. mare vincat, dulcemque fubminiftret aquam. Nominaoftio
- rum haec funt: 1) Alluens Bulgariam appellatur Sacrum, feu Peuce, cuius infu
la pariter Peuce Latinis, Graecis Peuche, Sclauis Peucze dicitur, de qua $trabo,
*** lib. II. haec habet: ad otia Iffri, magna eft infulaPeuche, quam tenentes Baftarnae,
... " . º - | Peuchi
**
 -
-

- * *
IAcobi PFIACZEvicH ILLYRicvM. 789

Peuchimi funt cognominati. 2) Oftium Naracoftoma nominatum. 3) Calofoma.

' 4) Pfeudofloma, feu Borreum oftium. - 6) Spireofloma. 7) Nigrum. Ad I/lrum,
prope Seuerinum, celeberrimi illius marmorei pontis Traiani reliquiae, etiam nunc
ftant, 34. ex quadrato lapide pilae, quarum altitudo I5o. pedum praeter funda
menta, lat. 6o. pedes continet, diftantque inter fe 17o. pedibus, et fornicibusiun
' gebantur, priusquam eas demoliri iuberet AdrianuJ Imper. maximum fane Ar
chite&turae miraculum; nec fcitur quomodo in illa gurgitum altitudine, in fluuio
tam praecipiti, feroci, vorticofo, et qui alio deriuari non poterat potuerint artifi
ces in limofo folo tantarum molium fundamenta ftabilire. Infcriptio eius haec
' eft: Prouidentia Augufti vere Pontificis. Virtus Romana, quid non domet ? fùb iugum Pom* Traia

ecce rapitur et Danubius. Traianus hunc pontem Danubio impofuit, vt expedi ni.
tior effèt, in Dacos militia; fed Adrianu* contra, metuens, ne barbari oppreffis
cuftodibus pontis, in Moefiam tranfirent, fuperiores eius partes difturbari iuffit.
Moefia haec iun&ta, fuperiori Moefiae, borreum Cereris, ob fertilitatem, aRomanis ad
pellata eft, referente Solino, quae Augufto imperante, aluit quingenta hominum
millia,eotradu&a. Praefidialiserat Romanorum prouincia, et frequentibus olim oppi 0ppida cete
7'4,
dis ftipata fuit,vt Ptolemaeiteftatur Geographia,ad Danubii ripam,in mediterraneis,
et in littore Pontico. Ea pars, quae Ponto Euxino adiacet, Pontus nonnunquam
adpellatur; quamuis et Afiatica Regio, Pontus adpelletur, quae in Afia, eidem Pon
to Euxino adhaeret. Vrbes antiquae Moefiae inferioris fuere: Tibisca, feu Sophia,
Vlpianum, nunc Pirot, Vendonis, fors hodie Vidinum mediterraneum; Dinggetia
feu Drimago, Trosmir,vbi Ant. I. Legio louia Scythica, Legio II. Herculiana; fed
vbi fuerit? nefcitur. Martianopolis, a forore Traiani Imperatoris fic di$ta, clara
hybernis Imperatorum, hodie Prouaz, Duroforus,vbi Legio XXI. Claudia; Du
num, vbi cuneus equitum Scutariorum; Appiaria, vbi cuneus equitum Scutario
rum, et milites tertii* Nauclarii, hoc e(t, qui naues fequebantur. Priffa, Ptole
maeo Tiri/ta, vbi cuneus equitum armigerorum, nunc Siliffria. Securisca, vbi
cuneus equitum Scutariorum, item equitum Stablefianorum, immo et dux Scy
thiae; amplaciuitas, quae duos Duces caperet. , Tegra, vbi cuneus equitum Her
mundurorum; Transmarifcum, vbi milites Nonenfes; Oefèus, ad fluuium cogno
minem, Traballorum olim caput, vbi auxilium Marienfium. Rettiaria, vbi Prae
fe&ura Legionis XIII. geminae; Iufliniana prima, a luftiniano inde oriundo, cum
prius Achredo diceretur, in excelfo monte, fupra lacum Lichnedum,aliter Ba/aritim,
dicitur etiam fuiffe Regia Bulgariae, fors hodie Ochrida. Axiopolis, in qua milites,
Superuentores dicti, excubabant, quia hoftem de improuifo aggrediebantur. Ca
pidaua, vbi cuneus equitum Stablefianorum; Arrubio, vbi equites cataphra&arii;
~Telaminonium, vbi cuneus equitum Arcadum; Agiffòr, vbi cuneus equitum armi
gerorum; Orrhea, Viminacium, fors Vidinum ad Danubium. In littore Pontico
clara maxime fuere : Sarpedonia, Dionyfopolis, Iftropolis, Eleutherae, Timogetia, et To
mi, in qua Theotimus olim Antiftes, cuius d. Hieronymus, in Catalogo virorum
illuftrium, meminit, et in quam Ouidius, propter amatoriae artis fpurcitiem, ab Au Ouidii exi
lium.
gufto eft relegatus, vbi verfus de Ponto edidit, a qua vrbe Tomitanus dictus
fuit. Vrbes praeterea in eodem littore fuerunt: Nouiodunum,Calathis, Mefembria,
Monter Bul
feu Menebria. Mons praecipuus eft. Haemur, inter celebriores montes orbis nu
gariae.
merandus, adpellatus Scomios, Catena mundi, monte argentaro, Turcis Balkay, Bulga
米米光 Ffff £ 2 - ris
-
*

790 cons v Lt Atio LITTERARIA

ris Camenicza ; cui vicinus eft mons Rhodope, et Orbellus. Fluuii funt: Panifit,Zy
· ras, Naxius, Iatrus, Timacus ſeu Tmoc, et Lom, Margis, Pingus, Moſcbius, Ciabrut,
feu Moraua, vel fl. Sbar, qui commifcentur. Seruia erat feudum Regis Bulgariae,
qui, quoniam Eleazaro Bulco illud impertierat, Defpotis fequentibus, Lazarorum ad
pellatio adhaefit. In inferiori Moefia erant quondam Triballi, Peuceffae, et Tro
gloditae. Et haec de Illyrico. º -

*********************
CONSVLTATIO
LITTERARIA EPISTOLICA
ovBMADMoDVM PARTIM NOVIS Accession IBVs
LOCVPLETARI, PARTIM, VBI, AVT BREVIOR, AVT OBSCVRIOR
- EST, ILLVSTRARI POSSIT

IOHANNIS LWTI I
DALMATIA, CROATIA, ET RERVM DALMATICARVM
*
sc R I P T o R es R E L I QV I:
*
AD

ILLvsTRISSIMVM, REVERENDISSIMVM
- D O M I N V M .

IOHANNEM ANTONIVM or BENZONY,

EPIscoPVM SEG NIENSEM ET COR BAVIENSEM
- - SE V M O D R V S C H I E N s E M,
FA V TO REM VEN ERAN Dv M,
SVSPICfEND VM.
-

$ 1. -

• V nte omnia, qui vtiliffimam hanc operam, Reipublicae ciuili, et litteratae, vo

lent nauatam, vtiliffimum fcriptorem fibi familiarem reddant, oportet.Tum
*

vero per fingulos libros,et horum capita: -

I) Quae certa funt, et Diplomatibus,atque Hiſtoricorum monumentis, adpro

' 5ata, nouis, fi fieri poffit, feu tabulis, feu monimentis aliis, porro adfir
IIՈՇՈt, . . . *

2) Latent vero diplomaticae eiusmodi tabulae , cumper Conuentuum , Mona

fteriorum, Praepofiturarum, Abbatiarum,Epifcopatuum,et Archiepifcopa
, tuum, quin et vrbica etiam archiua, quae nouo, poft Lùtium, labore, ex
cuti oporteret. - - º -

§. III.
 'D E L V Ti O L O C V P LET AND O. 79
- - 3) Ex qua diligentia, illud ad locupletandum Lucium accederet, vt nouae
fubinde res geftae, regum item a&us, fàcra et profana priuilegia, detegi,
º
º
- -
et concinnandis fupplementis, magna cum vtilitate adhiberi poffent.

º §. II.
. Palam vero eft, laudatiffimum Lutii opus, haud fàne Syftema Hiftoriae,
H catenato Seculorum nexu, exhibere; fed fumma tantum rerum capita, heic atque
illic, expromere: ad propofitumigiturillutrandi Lutiiadtinebit vnice, fi, expara
graphi fuperioris praefcripto
! - I) Ad diplomatum fidem, rerum geftarum ordo chronologicus, eliceretur et
* concinnaretur, atque fingulorum regum a&tus, tamquam in tabella, defi
...” gnarentur. º " . e

º
2) Explerentur porro Lutii frequentes lacunae, ex quarum redintegratione,
* mirum quantum lucis, rebus Dalmaticis atque Croaticis, bellis item et paci
| ficationibus, et quae hinc funt confequutae, praetenfionibus Hungarorum,et *

Venetorum, adfunderetur.
-
-
-
-

º
‫هذا‬ - - - - - -- - - - -

3) Quin et iftud inde litterarii commodi, plenis alueis, demanaret, vt Scripto

rum, Hungaricorum iuxta et exoticorum, hallucinationes, errores, et contra
a dictiones, refelli poffent, et ad recti verique tramitem reuocari,
-
-

§. III.
Multum praeterea, ad illuftrandum locupletandumque Au&orem noftrum
1. - momenti adferretur, fi poft notitias diplomaticas, fàcras et profanas, adcuratione,
quam fieri poteft maxima,
1) Epitaphia, fiue fepulchralibus infculpta lapidibus, fiue emortualibus vexil.
lis armifue, in aedibus fàcris adpendi folitis, infcripta, colligerentur.
2) Memoriales item tabulae, vbicunque demum, in templis, priuatis aut pu
blicis aedibus, repertae, quam diligentiffime adnotata chronologia, exfcri
berentur. - a

- r - " -

｡
-

3) Quorfum et iftud pertinet omnino, fi Archiepifcoporum, Epifcoporum,

｡ſ
Abbatum, Praepofitorum, Archidiaconorum, catalogi, ex necrologiis, elo
gia, ex ecclefiarum coenobiorumque fcriniis, expromerentur, reliqua.
f
º - ' ' §. IV.
Plenus ad haec Lutius eft, nominibus Dalmaticis, et Croaticis, vocabulis
praeterea, ne in locupletiffimis quidem Gloffariis facile reperiundis. Ergo, ad
haec quoque illuftranda, curam aduertere neceffum fuerit. Sunt vero talia:
ﾘ 1) Nomina perfonarum, munerum, dignitatum, rerum,locorum, etc. quae fin
. • • • gula, breuiufcule explicari poffent, et notatis paginis, locis fuis adfignari. :
*- . 2 : cºl. 1 º
* - Fffff 3 - 2)0cణ
• �a
 792 сомsv Lт Атто Lпттв к Аки А
2) Осcafione perfonarum, multa monerifas effet, quae forte latent lettores.
Rerum autem explicatio, ex ipfo partim Scriptore Lutio, partim autton
busalis, ad(cribi poiet: ficui locorum nominibus, praecipuam luccm
- foeneraretur, Geographica eorum, vetus, media, noua, defcriptio: munera
autem et dignitates, illuftrarentur, exiure regionum ipfarum publico.
3) Нuc et familiarum adrinerent notitiae, harum ortus, accefones, occais,
gentilitiae arces, cattella, adminiftrati bello et pace magi(tratus, compa.
ratae clientelae, adfinitates, priuilegia, inбgnia, etc.

J - $. V. - -

Сum autem, Archiepifcopatuum, Epifcopatuum, Abbatiarum etc. et dioe

cefium defignatio, anima fint hittoriae ecclefialticae,et ciuilis;vtilisea quoqueope.
rafuerit, ornando Lutti operi: eo quod laudatus toties auttor, multa hacadi.
nentia fragmenta exhibet, liquidioris omnino lucis indiga. Нic vero:
1) Referandaforent, cum tabularia publica, tum (crinia priuatorum, nonга.
ro ad dedecus vsque auara.

2) Еxcitandi, dioece/ani, сопиетиale, coenobitae, et eruditi quique; vtine patriae

decoram hancoperam negarent. -

3) Vbi tamen, fide optima, verfandum foret, ne resgrauitimae, dubiis narra.

tiunculis luxarentur, aut fabellis contemerarentur denuо..

= $ VI.
In tota vero diligentia hac, non tam prolixitatiftudendum foret, quamad.
curationi, breuilli, fed cuius breuitatem obferuationum luculentia, compenfare
quiret. In his concinnandis: -
\
-

I) colleaorum quisque ,eam tibilaboris partem feliget, in quaplurimum fe -

- -
poie proficere, confidet - -

2) In tilo perpoliendo elaborare, non erit necelium; modo is intelligi poli,

ornarique a futuro editore. - -

3) Non negligenda praetereaforent, Slauica, de rebus, huc pertinentibus, ma,

nu exarata monumenta, quae (cite fideliterque in latinum veria, mirifice
ditabunt regionum hittoriam.

$. VII.
Denique, cum contetapud dottos,fcatere,optimae notae, diplomatibн,/be.
dis,/cripti, diarii, necrologii, vrburarii, et quae funt reliqua, nonpublicum modo
: ,, Regni
*
 D E L VТ I О L О С V P L Е Т А N D О. 793

Regni Tabulariuт; fed priuataetiamАrchiepicopatuum, Epicopatuum, et Abba

tiarum Archiua, fcrinia item priuatorum: conciliandus eam in rem foret Orbir
Dalmatico-Croaticuy, vticollettoribus, hic illicue, in vtilitimum hoc inftitu
tum incumbentibus, facilem fe praeberet, expromeretque, luttantia cum blattis
et muribus, fitu ad haecetiniurisaliis, monumenta, diplomata, etc. Quam, cum
fingulorum, tum omnium, in promouendo egregio publico, alacritatem, aeternis
faltis inferet editor.

и $. VIII. .

Аtque, hac quidem adcuratione, elucubratiffimus prodire poiet Lutiи,

duobus pottea Тоті: edendus Quorum: .

} -

I. Sex librosau8toris, (upplementa item in Lutiит ipfum;

II. Scriptores Dalmatico-Croatico-Slauonicos, et in hos additamenta, conti
ПСГСt,

} $. IX.
Оmnes denique curasitas, vitra modum ornabit, Марра, de qua fermoР
/onli habebatur, quamque promiflam habet, totius molitionis honettae,

obfequentifimus auctor,
Pioni,
моссxLVIII. d. IX. Sept. МАТТНIAS ВЕLIVS,
ex MuleoSuburbano. Regiarum Societ. Scientiar. Londinenfis et Berolinenii",
Sodalis.

()} Сonfultationi huicamicae ac litteratae, praebita fuit, cum anno

МDССXLI Сomitia hic Рудnii agerentur, atque Gynaecocratiae aufpicata
fierent exordia. Accidit nimirum, fere diebus fingulis, vt viri, et dignatione in
fignes, et eruditione praeclari, cum pervacationem a publicis negotiis, quae, cum
multa fuerunt, tum, pro tempeftatis eius habitu, momentofa grauiaque, ad Ве
liит inuiferint, fermonesque illic, litteratospotifiimum achittoricos, caederent:
ithuc, necinuitus, Reuerend/іти, quoque Jabaтer Anton. Ветхоту, cum
praecipuae dignitatis viris, accederet, atque Bellит (eriointerrogare, immoper
contariinciperet, quomodo feftudia fila, procellofo ifthoc tempore, habeant. Сui,
vt refponfum fuit, quod res ferebat: pergit fcifcitari (crupulofius, etiamne poft
expromtam Notitiaт Нипgariae Nouae, ad croatiaт, Dalmaiатque accer
furus fit Repofuit Beliur, fatisfibicum Нитgaria fua, laborioti negotiifu
perare, quod, vbitempetiue, ac valida adhucaetate, confettum fuerit; de eden
4s Scriptoriри, Ferии Нинgaricarum, ferio cogitabit; vide выabeae
«f * - *. - Нjio

———
794 сомsvLт Атно Lиттв к Ак Аве
нуionicae Seleiae, Strииіо-Виderianae Tom. П. p. 1482 feq vbi TomovШ.
potifimum, res Dalmatica, Croatica, Slauicarque, expediturus fit. In prims
Lutiит illic fiftet, fed vtinam illuftratum, emendatum, locupletatumque liceret!
ouod, v poit praetare, a Dan Dalтаагит et croatarum bonitate, vnice prae.
ftolabitur, eamque ob rem, Wenerandum Dominит Epi/Сорит, precibus conceptiiii
mis, interpellat. Нilari haec vultu.accepit Оріimus Ветхоту, et blando (ta.
timfermone interrogat Beliит: quibusnam fuppetiis in honettiifimo initituto, iu.
uarivellet? daturum fe operam, ne eum poeniteat, inaniter prodattarum pre
cum litterariarum. Тunc vero Beliu, reclufis quaficarceribus, in hunсeundem
campum prodit confulto, et audiente honeftiffimo fodalitio, haec ipta, in medium
confuit quae ille, vtivir erat probus et doetus, non folum curare fevelle fpo
pondit; (ed petitetiam a Belio, vt pia haec fia defideria, in litteras referret, ibi
фue,iam iam redeunti in Dalmariam, traderet. Quod quianec cunctatus fecit Be
Ни, hoc ei diagraтта confultatorium fubnatum eit. Verum, vtifunt res huma.
nae, antequam votis fuispotiretur Beliu, fato fuo functuseft Ветготуих : fuccef
fitque ei, non fine meliori fato, Ilyir. Dт. Georgiи, Иоlfgangих Сbiolich
de Loeuensberg, qui liberali, et manu, et animo, ea, quae intercidifie vita
funt, iamadcumulat. Feliciter/ Наес, neobiolefcerent aliquando
molimina, addenda putauimus.
 IND EX
R ER VM E T VER BOR VM
T O M I H W IV S
Loc V P L E T 1 s s I M vs.

A. . Almifani, Piratae, a poteftate Spalati, Gargano

bar, v. Abarer. debellati, 596-6ог
A Abarer, tempore Heraclii, defolant Dal
matiam, 6I. 67. a Crobatis et Serblis pel
-

Almi/um, vrbs, vbi? 257., eius fitus et opportuni

s luntur, ib. gens Scythica, 65. eoruman
tiqua fedes, ib. populantur Illyricum, 65. 66.
pótius Hunni-Abares dicendi, ib. Gepides vin
cunt, ib. Pannonias occupant, ib. Tiberium
Imperatorem ad pendendum tributum adigunt,
ib. foederati Longobardorum Romanis bella
tum,
inferunt, ib. in Pannonia poft oétenne bel
tates, 259. 26o. Ardiaeorum olimfedes,26o. pi
£atica inclarefcit 26o. increpatur eaproptef a
Pontifice, 26o. 261, iterum piraticarì exercet,
289. feqQ, hincbello petitur a Carolo I. Regé
Siciliae, 29o. feqq. Slauice, Omi/e nuncupatur,
294. a Venetis obfidetur, 294. 295. igni'tradi
tur, 295. Tragurienfibus et Sibenicenfibus
сар
337. 338
-

lum, a Carolo M. edomiti, 81 Almur, Dux, Colomanno fratri, an ſponte re

---transdanubiani, Porphyrogenito Slaui funt,68 gnum cefferit? 178. fit Rex Croatiae, bene.
Abotriti, Daciam, prope Danubium, incolue ficio S. Ladislai, Regis Hungariae 17o
runt, 85, 86. et Praedamecemti vocati, qua de Alphabetum, Slauonicum, duplex, Bukuiza alte
cauſſa ? - 87 rum, quod d. Hieronymo tribuitur, alterum
Al/arus, vrbs Dalmatiae, olim 0p/ara, 78 Kiuriliza, a Cyrillo ita nominatum, 479
Acon, ciuitas, vbi? 637 Amantia, vrbs, 22

Aconciur, Pontificis in Vngariam atque Dalma Ancona, ab Emanuele, Imperatore, adfe&lata, 2O7.
tiam Legatus, 576. feqq. contra Almifanos, pi 208. a Venetis obſeſſa, 294
ratas, naualem exercitum ducit, 577. in Bosnam Andiaei, ab antiquis Varalii primum di&li, 26.
contra haereticos proficifcitur, ib. tantum non funditus perierunt, ’23
Adria, nomen Dalmatiae, vnde prouenerit? 534 Andrear II. Belae III, Regis Hungariae filius
Adriaticum mare, eius fines defcripti, 3o6. feqq. Dux Dalmatiae, et Croatiae et Chulmiae co
vnde id nomen tulerit? 310 ſtitutus, 119 ei laudes canuntur Tragurii, ib.
Aear, amnis, 26. vbi efluat? 28 Dux Ramae, 234. Epifcopatum Pfiarenfem
Agitulfur, Rex Longobardorum, Catholicam confert, et tanquam Spalatenfis Ecclefiae fuf
' T fidem ample&titur, 65 fraganeum confirmat, tefte eius priuilegio, ib.
Agron, Rex Illyriorum potentiffimus, 15. 38. Papae Innocentii ea de re querelae, ib. fequ. -

filius Pleurati, 5. 8. eius vxor Teutha, 6. 38. Galitiam ſeu Haliciam patri ſuo adquirit, 245.
eius filius Pinnes, 7. ex conuiuiorum intem caftrum Keffae deftruit, 145. Chulmiam ét
perantia breui moritur, 15 Ra/ciam, in Seruia adquirit, 245. arma in fra
Aliphant, filius Regis Maiolichae, 641, 642 ' trem conuertit, fed fruftra, 245. 569. ab eo
Albiur, mons, nunc mons Croatiae, Morlacca, 459 carceri mandatur, dimittiturque iterum, a45.
Alexius Commenur, Ordelapho, Venetorum, Duci, 246, 569. hoc mortuo, Regnum Hungariae,
ob res pro Graecis contra Northmannos geftis, Ladislao II. minorenne, adminiſtrat, 246.
Dalmafiae titulum concedit, 171. feqq. quod, mortuo et hoc, vix fex menfium Rege, ipfe
propterea in primis faćłum, fagaciter conie coronatur Rex, 246. 253. 569. eius itér Hie
άat Lucius, ne Vngari, Croatiae acceſſione rofolymitanum defcribitur, ex Archidiacono
-forte elati, et Dalmatiam invaderent, 177 Spalatenfi, 258.259. 579. ad hoc proſequen
水水米 ” ... • * -

Ggg gg - - 醬
 -

-
. I N D E X.
dum, hauibus adiutus Venetorum, his omne gerit cum Thomirlauo, Rege Dalmatiae, 484.
ius fuuum in Iadram cedit, fruftra id negante 518. itemi cum eius filio Sebeslauo, ib. 518
Bonfinio, 259. in Syria paene periit potione Augu/lur, per oram Illyricam multas colonias
venenata, 574. redit in Hungariam, ib. in via, deduxit, 41
filio Belae vxorcm, Graecorum Principis Aureolum, vbi olim fitum? 98
filiam, defpondet, ib. dum per Bulgariam pro Autariatae, 26. maxima et optima olim Illyri
greditur, dctinetur a Bulgarorum Rege, paene corum gens, 27, cur contra Ardiaeos per
captiuus, ib. iam fenex, Beatricem, Aldobran petua bélla gefierint? 27. Triballos edo
dini, Marchionis Eftenfis, filiam, vxorem, du jmant, ib, a Scordifcis potentia exuti, 27. 33.
cit, 3oi. quando mortuus? 3oi. vxorem eorum regionis amplitúdo, 33. cum Celtis
grauidam relinquit, ib. bella, ex Polyaeno, 33. a Romanis, Dalma
III. cur Venetus diétus? 3oi. Ste tarum nomine, oppreffi, 34
phani, Andreae II. Regis Hungariae filii poft Autari, Rex Longobardorum, Ducatum Benc
humi, filius 3oi. in opem Regni ab Hungaris mentanun inflituit, 65
-
aduocatur, viuente Ladislao, ib. hoc mortuo,
coronatur in Regem Hungariae, ib. Michae B.
Madio, Ararear de More/£mir, dicitur, ib. 637.
quo arro mortuus? 3o3. 3o4. Budae mori B". monter, v. Carpathici monter
tur et fepelitur, 638 Habonis, (Iohammer), Banus Croatiae, 349.
Andrear, Caroli Roberti filius, Ludouici M. fra quid rei cum Nicolao Bano Dalmatiae et Croa
ter, Rex Neapolis, 352. 366. ab vxore, Iohan tiae habuerit? 650
na, interimitur, 364. 366. ad eaim necem vin Bakoc de Erdöd, (Thoma), obfcuris parentibus
dicandam fe accingit Ludouicus frater, ib. „ natus in Hungaria, in pag9 Erdöd, primum
Andretium Caſtellum, vbi? 26 Belgradenſis, dein Segnienfis Epifcopus, 467.
4ntibarum, eius Ecclefia Metropolis conßitui vixit fub Matthia Coruino et Ladislao V. Re
tur, 146. 147. 15o. olim Diocletiana, 148 ibus Hungariae, ib. fit Hungariae Cancel.
Anz, Comes, 728. moritur vt Banus Dalmatiae 驚 ib. Purpura decoratur a Papa Alexan
et Croatiae, 73t dro VI. infiantibus Venetis, ib. Legatus a
Apollonia, a quo condita? 24. colonia. Atrien latere totam paene Europam peragat, ib.
fium, 3II moritur in Hungaria, ib.
4ppiamur Alexandrinus, ex eius hiftoria Romana, Balianur Archiepifcopus Spalatenfis, antea Rho
de bellis Illyricis excerptum, 769. fequ. difienfis, 652. moritur, ib,
4p/jrtir infula, 2I
Bani Croatiae, etiam tempore Regum, 122-133
Arbatis fluuius, 2I
Banus, qualenam Magiſtratus genus, et quando
Arbum, vrbs Dalmatiae, 28. Veneti iwris in finu ceperit? 439. a Rege Suetopulco in quauis
Flamatico, 781. eius Epifcoporum fèries Dalmatiae prouincia conflituitur, 483. 517.
Chronologica, 781. feqq. poft Ciaslatim Regem dominari ceperunt im
Archiepifcopatur, Solomitamur, defcribitur, 144-153 Dalmatia, 487.
Iadren/îr, defcribitur, 214--219 maritimur, i. e. Dalmatiae, ad differen
- Spalaten/£r, eius Parochiae, 238 tiam Bani Croatiae, qui et Sclauoniae, 17o
Ardiaci, populi, 23. ' Autariatis fuccedunt, 34 Bardileur, Illyrici Rex, a Philippo fugatus, 2.
uam oram incoluerint? 34. quando nomen eius filii Clitus et Glaucias, a filio Alexandro
- 驚 amiferint? 35 coerciti, 2

Ardium, mons, mediam fecat Dalmatiam, 26 Ba/iliur, Imperator Orientis, cum Radimiro Bul
Arion fluuius, vbi? 45. 257. pofthaec Ombla garo bellat, 494. hunc per Vladislaum fratrem,
nuncupatus, ib. -
óccidi jubet, ib. mortuo Vladislao Bulgaro,
Armiger, munusaulicum Regum Croatorum, 154 Bulgariam, Raffam, Bofnam, Dalmatiam oc
Atintami, 22. pars IIlyriorum, 8. ' inter Dri cupat, 497. a Dobroslauo indepellitur, 497.
nus et Ceraufiios montes pofiti, 35. eorum iterum ac tertio coniicitur in fugam, 498. 499
' regio, quod Philippo Macedoni ceffit, Epi Ba/tarmae, olim regiones, quas nunc Vlahi in
rus noua nuncupari cepit, 35 habitant, incolière, 461
Altrien/er, inuentores Atrii, dicuntur Varroni, Bath, Dux Tarturorum, in Hungariam irrum
3o9. eorum ditiones, fines et coloniae, 3ii. pentium, 603 reqq. бо9
Tu/ci , vnde fic di&ti? 4. riomen Liburni Beátrix, Aldobrandihi, Marchionis Eftenfis filia,
cum oblitterant, Domini finus Liburnici, 5o. 51 Andreae II. Regis Hungariae vxor, 3o1. ma
Airium, ab Atrienfibus inuentum, fic di&tum, 4. rito fatis concedente, grauida, in Alemannian,
- - 3O9 fugit, ib. illic Stephanum pofthumum edit
Attila, Hunnorum Rex, 518 nequidem in Dal in lucem, ib.
matia fuit, tantum abeft, vt Solonam, ceteras Bel, (Matthia), eius de locupletando Lutio,
* quc Dahmatiae vrbes, deftruxerit, 64. belluin confultatio litteraria Epiftolica ad Illuftriffi
njum,
-
 I N D E X. -

s mum Benzony, Epiſcopum Segnienſem, 790. Macedoniam et Moroulachiam occupant, ib.

eius de Lutii vita, fcriptis, fatisque reliquis, 513. cum Slauis pacem facit, 479., ei fuc- '
ಕ್ಲಿ
infignis eruditiffimaque
qu commentatio,*mp
imprae cedit filius Ratimirur, durus ab infantia et
fuperbus, 497. 514
Bela II. Coecur, eius tempore, Dalmatiae Do Boa, infula, Ladrae proxima, 71. v. Bua.
mini Veneti fuerunt, 2o2. ipfe nihilominus Bodinur, Mihalae, Regis Dalmatiae, filius, a
titulis Dalmatiae et Croatiae vfus, 203. Ra- . patre Bulgariam accipit, 502. Imperatorem
mae titulum, primus vfurpat, ib. vocari fe iubet, ib. a Graecorum Imperatore
~

- - III. Rex Hungariae, Dalmatiae Croatiaeque bello viétus, capitur, et Antiochiam exul mit,
Doninus, 224. 225. reaffirmto Ramae titulo, º
titur, ib. a Radoslauo, Imperatore Graeco
E.
Galitia feu Halicia, per Andream filium, ob mortuo, Antiochia liberatus, muneribus cu
tenta, huius quóque
titulo vti coepit, 245., mulatur, 5o2. eidem huic Radoslauo, be
Bernhardum, ad Ârchiepifcopatum Spalaten neficiorum oblitus, rebellat, ib. eum regno
fem promouet, antea filii fiii Emerici Epho plane pellit, ib. fit Rcx, 5o3. Regnum niul
rum, 568. eius rogatu ab Innocentio III. tis ditionibus auget, ib. vxoris conſilio, fra
Papa, Ladislaus I. Rex Hungariae Sanétis ac tres perfide tollit, ib. Ragufium capit, ib.
cenfetur, - 567 5o4. anno Regni vicefimo feptimo' nori
- - IV. Rex Hungariae, Andreae II. filius, 6oi. tur, * 5O4.
-
a Tartaris in quas anguftias fuerit redaétus? Bofna, Seruiae olim inclufà, orientali imperio
263. Friderici Imperatoris auxilia implorat, ' , parebat, 83. ex oriente hodiernae Cróatiae
265. eius priuilegium Monachis S. Chryfo fita, 143. olim Serbliae regio fuit, ib. olim
goni Iadrae datum, 265. 266. eo regnante tantum ea regio fic dicebatur, per quam Bof
Tartari per Ruthenos in Hungariam irrum na flumen labitur, 412. ab Hungáris Rama
punt, 6c2. cum fratre Colomano, et Proce vocatur, ib. eam Bani, feu Duces, regebant,
ribus Regni, exercitum, quem Tartaris oppo ib. aliquando et Ducatur titulo admifiiflrata,
neret, congregat, 602. ad amnem Said Tar ib. a Stephano Rege Rafciae, quando occu
taros operitur, magnaque ab his clade affe&tus, pata? 412. recuperatur Carolo Roberto Regi
fugit, 6o5. redux ex Auftria, quo fugerat, Hungariae, a Paulo, Bano Dalmatiae et Crea
Zagrabiae moratur, 6o8. Vxorem Ma tiae, ib. ab hoc liberi Primcipatu nomine,
riam, cum filio Stephano bimulo, ad ca adminiftranda datur Stephano, 413. eius
{lrum Cliffàe, fecuritatis cauffa, mittit, 6io. Reges genealogica tabula exhibiti, 531
' ipfe ad partes Spalatenfium, cum reliqua , Bozetare, Banus Croatiae, 12

Nobilitate Regni fui, retro cedit, 611. poft Bozuta, amnis, an in eum demerfa Elifabetha
ea cum coniuge, fuisque omnibus, Tragu Regina? 409
rii moratur, ib. - Branimirur, Dux Croatiae, 95. IOI. Io2
Bela, Frater Stephani IV. Regis Hungariae, Bof. Brattia inſula, capris olim laudata, , 29
nam, Ducatur titulo, habuit, . . 412 Brazlauo, Dux Croatiae, IO4
Belgradum, eius varia nomina, 77. Slauice Bio Breberienfer Comiter, e familia de Subich, 285.
grad, latine ciuitar alba, 179. eius Comes, feqq. . eorum potentia in tyrannidem verfâ,
- Vincuriur, Colomani Regis tempore, 179 defcribitur, 325 - 331, genealogica tabula
"Pelimirur, v. Balimirur. - exhibiti, 53o
Eellur, v. Paulimiirur. Bua, infula, defcribitur, 39o. v. Boa,
Aelochrobati, vbi incoluerint? 73. quid ea vox Budimerur, Rex Dalmatiae, a Conftantino Phi
2
: , fignificet? ib. ' lofopho baptizatur, 515. quod de Suetopulco
Benediétu, XI. Papa, eius gefta, 638 alias dicitur, 48O. 481
Вепсисntgһи: Ducatus a Rege Longobardorum Bulgari feu Vulgari, 478. Slauis in Pannonia
Autari inflitutus, 65 viétis, de fuis, Duces imponunt, 32. Ma
Bernhardus, Archiepifcopus Spalatenfis, 567. cedoniam et Moroulachiam occupant, 478.
, feqq. 571. cius vita et fcripta, 572. mori
*
pace cnm Slauis fàéta, fe cum iis coniun
; tllr, - 574 器 ib, a Contantino Philofopho ad Chrifti
Bil;- Vlahi, i. e. Albi Latini, ad difcrimen Mo dem perducuntur, 479. 48o
roulachorum, 459 Bulgaria, a Graecis Imperatoribus fubiugatur,
Bifteno, (Paulu;), per Hungaros Banus Croatiae 49o. eius Reges, 529
creatur, 749. captiuus Iadram ducitur, ib. Bulini, 2i. in eorum fitum inquiritur, 44
Bladimirur, Rex Dalmatiae, a Iaquinta Bodini Bumi, vbi quaerendi? -- 28
vidua, venenata potione, interimitur, 55 Burgeffi, adpellati Veneti, Byzantii habitantes,
BJadinur, filius Seuudilai, quartus Dalmatiae Emanuelis Imperatoris tempore, 2O9
Rex, 478, 513. , eo regnante, Bulgari, totam Burmum,' caftellum Dalmatiae,
- *
29. 4I

- -

” 来水水
Ggg gg 2 C, Cacicli,

~!
 E X.

los, Principis Salernitani,, et honoris Mantir

S. Angeli, Hungaricis addit, quibus eins po
icicli, feu Cazethi, vna ex duodecim tribubus fieritas quoque Tvfà eft, ib. cum Matthaeo
Croatorum, 261. eorum Dux Malducus Palatino `Hüngariae praeliatus, aegre viétor,
memoratur, 261 Regnum fibi tamen confirmat, ib. ad eum
Cadolacb, Dux Fori Iulii, 84 Iadía deficit, 314. quid ea propter egerit
Cae/ar, (Iulius), Dalmatas ad obfequium re cum Venetis? 315 - 318 tumultus Croato
ducit, 13 rum inter fe dedignatus, in Croatian venire
Cagam, idem quod ImperatQr, 478 -

decernit, 343. Neliptium Comitem Pro re

Calo-3ohammer, Coimnenus, amperator, eius, belle habet, 344. mortua coniuge, filia Du
' cum Stephano- lI. bellum, 202. item cum , cis Poloniae, filiam Henrici VII. Imperatoris
Seruiis & Triballis, 2o3. Georgium, Slauo ducit, 644. qua mortua; filiam Poloniae Re
rum Regem, bello vincit, 5o5. capta Scoda gis ſibi iungit, ib. - -

ri, Grubeffàm illic captiuum, Regem Slauo Carolus, didusa Pace, Ludouici Dyrrachini fi
rum conftituit, -506 lius, Ludouici Regis Hungariae cơnfangui
Camerariur, primur, /ecumdur, tertiur, munus neus, in Hungaria educatur, 395. bello ve
aulicum, in Regno Croatiae, . 154 neto fecundo, egregiam operam nauat, ib.
Camalitae, maritimae orientalis Dalmatiae acco
Rex Neapolis eius nominis tertius , 4o8. eius
1ae, 76 vxor Margaretha, Caroli, Ducis Dyrrachini
Camaliamur (Petrur), Dux Venetorum, io6. filia, 396. T a Ludouico Rege creatur Banus
a Narentanis occifus, IO3 Dalmatiae et Croatiae, ib. fedit Neapolim,
Camimeriur, v. Charanimirur.
ib. ab hoc, bello Venetico praeponitur, ib.
Canir de Scala, de Verona, Paduam obſidet, 644.
* a Paduanis vi&tus, fugit, caftris reliétis, ib.
poflea ab eo, in fpem Regni Neapolitani,
$um exercitu in Italiam mittitur, ib. Io
Capellanur Ducalir, poftea Regalis Curiae. in … hannam ab Vrbano Papa excommunicatam, i
Croatia, - I54.
bello petit, 399 captam carceri mandat, ib.
Carabogdamia, pars Valachiae, quaenam? 461 idem, qui a Scriptoribus Hungaricis ; Carolir
Carantani, Slaui, in Carnos, Styrios, & Carin
thios, poftmodum diuifi, 74
Paruur^ dicitur, a Zagrabicnfi Epifcopo, in
opprobrium Mariae, in Hungariam euocatur,
Carni, - 27, 28
4δα, quod ille acceptat, 4o8. etfi iam a
Carobertur, v. Carolur Robertur.
Ludouico, ne id aliquándo tentaret, fàcramen
Carolus M. quando Croatiam occupauerit? 81 to obligatus fuerit, antequam ex Hungaria di
Carolur Martellur , Caroli II. Regis Siciliae, ex mitteretur, 4o8. . Segniae, in Croatia, cuius
forore Ladislai IV. Maria, filius, Regnum olim Banus fuit, aduenit, ib. venit Budam, et
Hungariae, Ladislao IV. mortuo, iure fàngui * Albae coronatur, ib. in Dalmatia pro Rege
nis, Andreae Veneto praeripere fatagit, 3O2. habitus non eft, ib. paucis diebus interieétis,
Neapoli, praefente pâtre, a Legato Pontificis, a quodam nequam, lethaliter, in capite, gla
folemni ritu, in Regem Hungariae corona dió vulneratur, ib. moritur, ib.
tur, ib. 637. hoc nomine ಟ್ಗ , Spalateni
Carolu, Poruur, v. Carolur, diëtus a Pace, qui
-

bus diploma aliquod concedit, 3o2. Dalma Rex Neapolis, tertiur eius nominis, fuit, vni
tiain quoque ingredi tentat , 3o2. 3o3. dum cus ex mafcula prole Caroli II. fuperftes, 408
Primores Regni ab Andrea III. alienat, mori
tur, 3o3. eius filius Carolur Robertùr, puer Carpathici monter, a quibusdam montes Babii,
vndecim annorum, ab Hungaris ੰ Slauice, Babio gore, i.e. vetularиm monte,ad.
pellati, 73
Andreae Regi infenfis, a Papa Bonifacio VIII. -

Rex petitur, - 3O3

Ca/aubomur reprehenfus, 19. 34
Caroluf Robertur feu Carobertus, Caroli Mar Catautrebeno, Dalmatiae infula, Porphyrogeni
telli filius, quando in Hungariae Regnum to nominata, quaenam fuerit? non conflat,
euocatus? 3o3. patre , mortuo Zagrabiam 227
venit, Regnum aufpicaturus, 3o3. 638. mor Catharum, eius fitus, et opportunitates, 388
tuo mox Andrea III. Rege Hungariae, ab Cauallariur, mtnus aulicum, apud Reges Croa
Hungaris recufatur, 304. ele&to ab, Hunga tiae, I54
ris Wenceslao, fub poena excommunicatio Caydam, Dux Tartarorum, in Hungariam irrum
nis, Rex Hungaris imperatur a Pontifice, fed pentium, бо3. feqq бо9
fruftra, 3o4. adhaeret ei tamen Dalmatia, ib. Cazethi, v. Cacicli.
tandem Ottone Bauaro, poſt Wenceslaum, Cecarcarur, nomen Regis Tartarorum, бо8
cleéto et eoronato, profugo in Poloniam, Celtae, * * 2i.

atque a Papa excommunicato, poft viginti a Ceraunii monter in Epiro, 22

nece Ladislai IV. annos, Rex Hungariae, etfi Cetina v. Zemtima, fluuius, olim Tilurur, 259.
aegre, coronatur, 3o5. 638. paternos titu eius decurfus, ib.
- c -
t.” Cºtinent°
- *- :
 н м о e х. . A

Cetincn/es, cum Spalatenfibus bellant, 578-58o Ladislao, 178. fratri Almo, Ducatum conce
Chao1:ia, - 22 dit, ib. cruce fignatorum iter promouet, ib.
Charamimirur, Vladimiri filius. Rex Dalmatiae, Rogerii Comitis Siciliae, filiam, vxorem du
484. bello, contra rebelles Croatiae albae in cit, ib. 179. an Dalmatiae Regnum Hunga
colas, cadit, 484. 485. 519. Marulo, Cami* riae adiunxerit? 179. 183. fequ. 556. 557.
- incriur diétus, - 519 quae defecerat Croatia, ab eo recuperatur, ib.
Chiolich de Lewensperg, (Johanner, Wolfgan coronam, in Belgradenfi Croatorum ciuitate,
gus), Segnienfis et Modruffienfis Epifcopus, fibi imponit, 180. eius priuilegium primum,
469. eius in litteras amori, et erga eruditos quo Dalmatiae quoque titulo vtitur, exhibe
humanitati facilitatique, Catalogum debemus tur, 18o. an Regem Dalmatiae Petrum, oc
Epifcoportum Segnienfium, ex authenticis do cidi iuflerit? i8i. cun Venetis contraNorth
cumentis confignatum, 466 - 469. Catalo mannos foedus init, ib. ius fummi imperan
gum item Epiſcoporum Corbauienſium, ſeu tis in Clerum fortiter tuetur, 182. |ိ
Modruffienfium, * 469. 47o rum confirmationem fibi reſeruat, ib. cum
(hi/a,*infula, hodie Pagur, ii4. infula Dalma Venetis, de Dalmatiae titulo, controuertit,
tiae, Plinio nominata, Pagus effe creditur, 186. . Priuilegium libertatum Dalmatiae con
- - 227. 228 cedit, quod exhibetur, 187. feqq. , aliud eius
Chlebna, i, e. Chulmiae Ducatus, 143. regio Priuilegium, Eccleſiae Arbenſ, datum, 188.
quaedam Croatiae, nunc Hliuno di&ta, 257. in a S. N. (Bonfiniur fanétum Nicolaum, forte ob
certum, an ad Ducatum Chulmiae pertinuerit initialem litteram N. nominat), Iadrenfi
olim, ib. Epifcopo, dormiens, forte fomnians, virgis
Chri/meriur, Colomani filius, a Marulo inter ad dolorem caeditur Iadrae, 188., 192. quan
Reges Dalmatiae collocatus, 522 do obierit? 263.264. vbinam fepultus? 264.
Chri/liani in Dalmatia, dirum in modum adfli Colomamur, a Marulo inter Reges Dalmatiae col
¢ti, a Regibus Dalmaticis aliquot, … 479. 514 locatus, Radoslaui filius, 522.
ci: quando coeperit in Dalmatia? Colomamur, filius Andreae II. Hungariae Regis,
56. a Croatis quando adoptatus? 74 Dux Slauoniae, 583. 6o2. bello Tartarico,
£bualimirur, Praelimiri filius, quam partem Re fratri Belae IV. adeft, 6o4. feqq. quando
„ gni a patre acceperit? 499 mortuus? 6io. vbi fepultus? ib. TT -

Chualimirur, Tugemiri filius, Rex Dalmatiae, Comiter Alb/àri , primum hereditarii, dein in an
492 nos duos, conflituti a Venetis, 277. 279
Chulmiae Ducatur, defcriptus, 256. eius fitus, - - - Breberienfer, 53o. et Corbauiae, 531.
257. vnde nomea acceperit? 256. ab An quando et quomodo coeperint? 285
drea Belae III. filio, Croatiae, Dalmatiaeque - - -- Curzulae et Melitae , hereditarii e fa
Duce, adquiritur, 257. 234 milia Georgia, 279. 28O.
Ciaflauur, Radoslaui filius, patrem regno pellit, Caziclorum, . 288 --

486. 52o. Vngaros, Bofnam vaflantes, ma - - - ciuitatum maritimarum, quid, 276, ea

gna clade adficit, Duce eorum interemto,
486. ab Vngaris captus, cum fuis in Sauum.
mergitur, 486. 521. Marulo, Seirlauus di
êtus, 52o. , ei propter enormia vitia, Apofia - -
tae nomen inditum,
Clemem, V, Papa Carolo Roberto, tan
em per Gentilem Legatum, de corona
' Hungarica, vibrato prius fulmine in Hunga
ros, profpicit, 3o5. eius gefta, 638 fequ.
Ordinem Templariorum euertit, , . . 639
Cliceriur, Praeful Salonitanus, 538 feq:
Cliffa, a Spalatenfibus, Tragurienfibus, et Sibe
, hiccnfibüs obfidetur, 343. caflello ab his au
驚 ita, ib.
ib. hoc iterum deftruitur, pace ftabi
-
Clitur, Bardilei Illyrici Regis, filius, : b Alexan. Con/fantimur, Theffalonicenfis Philofophus, in
dro M. coercitus, , ,
Cociaparur Rex Dalmatiae, 5O4. 505
Codrópolit oppidum, vbi? 27. eius nomen ho
diernum, * ,
coclefiinur V. Papa, quid gefferit?
Colomamur, Rex Hungariae, Belae IV, frater 263. - ditis baptizat, ib. ei a Papa Stephano nomen
eius ingenium atque indoles, 185. ' fuccedit S.
. . . . . . - º,* ºr - .
- -
dignitas inter Venetos primaria olim fuit, ib.
quamdiuid muneris adminiftrari folebat?276.
277. aliquando et hereditarium fuit, 277.278.
- Tininii, .53O ,
: 52O - - - Vegliae, 281. eorum diuerfà fub Ve
netis atque Hungaris, fata, 281-285. ab Hun
, gariae Rege, et Segniae Comitatum, vt feudum
tenebant, - 284
Comnemur, (Iohanner), v. Calo-Iohanner,
- - - (Alexander), v. Alexius.
Condura, in Croatia, quid, ' 96
Conradur, Friderici Imperatoris filius, ad capien
Regnum proficifcitur, 63o. Spa dum Siciliae
lati morantem Rogerius Archiepifcopus, vt
excommunicatum a Papa, fugit, 63o. 631
2 uentor litterarum Slauicarum, Slauis Chrifti .
fidem praedicat, 479. 48o. 514. quod alii
Cyrillo et Methodio tribuunt, 479. ` Biblia e
- ib. Graeco in Slauonicum vertit, 48o. in itine
637 re Romano, Suetopulcum cum omnibus ſub
. Kyrilli inditum, ib.
. Գ38 gg -3 Cork4
* - " " -

- - -

*
 -

w
и N D Е х.
\

Corbauia, eius Epifcoporum Catalogus, 469. fqu. eorum mores recentiores defcribuntur, 437. 439.
Corbauiae Comiter, genealogica tabula exhibiti, '153- 161. apud eos mos vendendi homines
** - 531 in vfu fuit, 452. fequ. poftea interdiétus, 452.
Corbauienfir Epi/copatus, quando intitutus? 237 453. antiquitus Curetes dićti, 542
- - - Synodur, deſcribitur, 237. fequ. Croatia, eius fines 76. 77. eius Cornitates, fiue
Corcyra migra, Cnidia colonia, 24. antiquiffi Iupaniae vndecim, defcriptae, 77. fequ. earum
* mis temporibus Scheria diéta, 36. 37. quos di nomina, ib. quomodo in Caroli M. eiusque
* uerfis temporibus dominos habuerit? 419. 42o pofterorum poteftatem venerit? 81. feqq. eius
" Co/ara, Samuelis Bulgari filia, Vladimirum vt Reges et Bani, 122-13o. quandonomen regium
haberet cui nuberet, e carcere liberat, 493. amiferit? 134. eius termini fub Regibus, 142.
marito interemto monaſterium ingreditur, 143. in tres prouincias tum diftinguebatur, in
496. maritimam, mediterraneam, atque interam
Craina, i. e. finitima regio, Chulmiae olim no ' menfem, 142. quonodo ab Hungaris occupa
men, 257. ta? 168. Teqq. a Colomano deficit, 179. ab
Crepimirur, Rex Dalmatiae, Pridislai filius, in pa hoc recuperatur, ib. 18o. occupatur ab Im
tris interfectores ſeuere animaduertit, 485.' eratore Emanuele, 2o4. a vicinis Dalmatis et
519. Alemannos, Croatiam inuadentes, for Vngaris, Sclauonia dićła, 254. in Zupanias
titer reprimit, ib. 52o. anno Regni vicefimo diuifà eft, 437. quas munitiones, quae onera
fexto moritur, ib, 52O. habuerit? 438. in ea confuetudines, fcriptae
Cre/ímírur Maior, Rex Croatorum, 126 legis loco, obferuantur, ib. iudiciorum ratiope
'- - - Mimor, Rex Croatorum, 126 culiaris, ib. eius fines recentiores defcripti,
Petrur, Rex Croatiae et Dalmatiae, 448 ſequ. 541.542. antiquitus Curetia di
* 123. 126. 133. eius priuilegia. aliquot exhi &ta, 542. quomodo ad Hungaros peruene
' bentur, 155. feqq. vsque ad a. c. MLXXIII. rit? 556
vixit, . . . . º 169 Crobati, v. Croati.
Cre/mirur, Tiefcimiri filius, Bofhae dominatur, Crobizi, apudHerodotum, quinam? 73. an Croa
489. an Crefimiri, Maioris diéti, filius po ti? ib.
tius dicendus, difquiritur, * 489 412 Culimur, Banus Bosnae,
Croati, 449. Abares Dalmatia pellunt, 61. 62. Cureter, v. Croatae; quam ridicule Eclipfin lu
72. antiqua eorum fedes, 72. cur aliquan nae interpretati fuerint? 542
*- do Romani di&ti? ib. vnde Chrouati diéti? Curetia, v. Croatia.
72. quinam inter eos Belochrobati ? 73. * an ' Curialir Comer, munus aulicum apud Reges Croa
° e Sariiatia venerint, dlquiritur? ib, quando tide, 154
T in Dalmatiam aduenerint? 74. ஃே im Curieta, infula, an, quae nunc Vegliadi&a? 97. 93,
* perante, baptizantur, 74. 75. eorum aliqua Curzula, infula, 115
pars Illyricum atque Pannonidm tenuit, 74. Qyrillur, Slauorum Apoftolus, Icg. v. Con/lam.
', qui in Dalmatia fedes pofuere, Francis fübii tinur,
' ciuntur, ib. ab his crudeliter habiti, ' ib. -

* qui in Dalmatia remanferant, nomen reti -- " . . Ꭰ.

* nuere, qui Sauiam Pannoniae partem occupa
runt, Slaui diéti,76. eorum Duces, 93. feզգ, D'ಕ್ಹ (Stephanut.);Rex Bosnae, 416. pacem
olim terra marique potentia, 96. fauore Bä cum Sigismundo facit, ib.
filii, iugum Francorum excutiunt, Io2. io3. Dabrali , Archiepiſcopus Spalatenſis 550. habe
' " eorum Reger, fide, Diplomatum, exhibiti, ' bat coniugem et filios, vt laicus, ib. remoue
: ... - 22-3૦ tur ea propter a Sacro munere, ib.
Daci, eorum lingua, 454
. . , Crefimirus Maior Dacia, eius incolae, primum Pyeczimigi et Pat.
- w - - ----N‫س‬- - -R
zinacae, dein, nomine Bulgarico, Vlahi, 458.
Dircislauus, Rex. Crefimirus, Rex. in ea olim Abotriti, 85-87
ºf . - Stephanus Rex. Dad, i. e. fénior, inter Croatas, I54

* . .
-
- 'Dalmafii, i. e. incolae Almifi, lingua Itahca, ex
-:- -- - º
d'Almas.
- - Crefimirus Petrus , Dalmaſſur, fit Comes Iadrae, *: 324
Rex, Croatiae et Dalmatae, vnde nomen habeant? 12. vg. 26. 54.
- - - - - - --- Dalmatiae. fingulis o&tenariis agros denuo diuidunt, 26.
nulla vtuntur moneta, ib. quando primum
-"
-* * * * - I-
SJauizo, Rex. - Chriftianorum legem adoptaiierint? 56. qui
- - - - - - *비 nam ex iis Romani adpellati? 78. 79. metu
-- - Zuonimirus Deme Northmannorum, Imperatores Oriéfitis vene
ºv trius, Rex Dalma rantur, 155. eorum mores defcripti, 161-167.
* * * - tiae et Croatiae. origine, lingua, moribus, nauigatione, Vene
-
-
(13
º
*

- -
-

*
 I N D E X.

tis aequales, 167. in quonam praecipuam li tur a Venetis, 194. ad Vngaros redit, 197.fcqu.
bertatis praerogatiuam pofuerint? 222. po eius pars ab Emanuele Imperatore occupatür,
ftremis temporibus, cum Slauis confundeban 2o4. 2o5. eins Primas Patriarcha င္ဆို႔ခြဲို
tur, 255. eórum mores recentiores defcripti, 219. eius ciuitates, ius Praetorem fibi eli
439-448. et libertates, 439. feqq. olim Ro gendi, qui Prior, fucceffi temporis Comer, ad
mana lege vtebantur, 441. poftea peculiari pellabatur, habuere, 22i. feqq. quae illic iura
bus Statütis, ib. fub Venetis durius habiti, 442. regalia obtinuerint? 439. 44o. a Ludouico,
poftea et fub Hungaris, 443. varias conuen Rege Hungariae, normam exercendorum iu
tuum fpecies habuere, Con/ìlia, Praecomia, Par diciorum obtinet, 444. 445. eius fines re
lamenta, 446. lingua Romana quamdiu ufi? centiores defcripti, 448. feqq. eius fines et
„447. quid in pi;blicum contribuere , foliti nomina, a Rege Suetopulco olim defcripta,
*fuerint? ib. vnde viétitent plerumque? 482. 483. 516. in ea, poft cxtinélum Ciaslauum,
ib. - - - 448 Baniyolim dominabantur, 487. fecundum Ifi
Dalmatia, defcribitur, 54-6o, feqq. 533. 534. dorum, eft prima parr'Graeciae. 533
vnde nonmen tulerit? 533. eius initium, 29. JPalmatiae, plurali numero, quando titulis Re
viciſſitudines, 444. ſeqq ſub Pleurati, Illy gum inſertae ? 14I. 142. quid comprehende
riorum Regis, poteftate, 11. ab eius fuccef rint? I42
fore, Gentio, deficit, ib. ob Romanorum Dalmaticum mare, quomodo olim diétum? 312
focios impetitos, bello petitur, ii. a quando Dalmimium, v. Delmimium.
fubacta? 14. antiquitus Illyrico accena, 14. Dandulur, eius de Quffâ, Croatorum ciuitate,
533. Caefàre occifo, fe in libertatem vindicat, locus, explicatur, Ii3. 114
2o. quos illi Populos Plinius tribuat? 29. - - - (Henricui) Patriarcha Gradenfis, 217-219.
uos Claudius Ptolemaeus? 31. eius metro Daorizi populi, 26
polis a b. Domnio fundata, Salonae, 56. fini Daffaretae, 26. intra Scodrae montis iuga ha
timam quoque Liburniam ಶ್ಗ Culin bitarunt, 35
... Illyrici imaritimi nomen obfolefceret, 56. ab Datiomer, dicebantur in Croatia munera annua,
Antonini Pii temporibus, plurali mumero fcri iis, qui Magiflratum gerebant, dari folita, 438
pta, reperitur, 58. de eius diuifione difcepta Ded, v. Dad.
tur, ib. eius fata fub Conftantino Augufto, ib. Delminium, vrbs, Dalmatis nomen dedit, 12. 16.
vt Pars Praefe&turae Italicae, pro Italica regid 26. 54. 533. eius fata fub Nafica, 26. primo
ne a Byzantinis Scriptoribus fumta, 6o. eius bello Dälmatico oxufta, locum Salonae de
termini ſub Slauis, 61. a Gepidibus, Herulis, dit, 54
· · Hunnis, Slauis, vaftata fàepius, 61. 64. eius Delmir, feu Delminium, ciuitas, 548. v. Del
fub Gothis fata, 62.63. an Reges Gothos vn ??!????stºp.

quam habuerit? 64. pulfis Abaribus, occupa Demogoy, Princeps Slauorum, 95

tùr a Croatis, 72. eius pars orientalis, ab He Deſiderius, vltimus Longobardorum Rex, 81
rnclio, Serblis aflìgnatur, 76. inde pars medi Dioclia, diu deferta iacebat, 149. a conditore
terranea Serblia nuncupata, ib. pars maritima Diocletiano fic dićta, 537
quomodo diflributa? 76. eius partem occi Dioclear, Slauos cum Gothis confundit, 72
dentalem Croati occupant, ib. tandem a Ser Diocletama, maritimae orientalis Dalmatiae
uis et Croatis fere tota occupata, Seruia, et pars, 76
Croatia nuncupari coepit, 76. 533. quaenam Diocletianur Imperator, e Dalmatia oriundus,
pars nomen Dalmatiae retinuerit? 78. eius 537. vrbem Dioclam condit, ib. item Impe
vrbes praecipuae, ib. mox imrtres partes diuifa,
riale quafi Palatium quoddam, prope Salo
in Groatiam, Seruiam, et Dalmatiam propriam, nam, quod Spalatüm poflea diétüm, 558
8o. eius infùlae paruae, frequentes tamen, Diocletiamus, Presbyter, Auétor Hiftoriae Regum
aliquae et non habitatae, 78. 79. quando pri Dalmatiae, reprehenfus, 64
mos Ducer acceperit? 91.92. Graecis, Italia Diodorur Siculus, emendatus, 16, 17.
et mari Adriatico, pulfis, a Venetis contra Diony/ur Tyrannur, lllyrios debellat, ' 4. 5. 14
- Northmannos 'defenditur, 136. eius termini - Diplomata Regum Croatorum exhibentur, 99.
fub Regibur, 143. 144. ante annum M. duas по4. 123-13о.
metropoles habuit, 149. 15o. olim Demo Dircirlauur, Rex Croatorum, 126. an primus?
cratia, 161. fequ. magiflratuum, quibus rege difceptatur, 126-- 128
batur, diuerfà nomina, 165. eius monafteria, Difcheladur, infiila, 5o
ad contributionem, in communi , neceffitate, Dobroslauur, Graecos, Bulgaria, Raffa, Bolna,
obligata fiiere, 165. quando orientale Impe Dalmatiaque, dolo vfus, exigit, 497. ita de
... rium recognouerit? 165. a S. Ladislao mini mum Patrum fuorum Regnum recuperat, 497.
… me occupata, 17o, quomodo in Venetorum 498. Graecos, reditum bello aggreffos, infti
titulos venerit? 171.' feqq. quomodo a Colo gam magna clade, agit, 498. iterum, ma
mano Rege occupata? i83-193. 556, recipi gnum eórum belli adparatum, nouo flratage
Inate,
 I N D E X.

mate, praeuertit, 498. 499. poft Annorum quibus modis Italiae dominium ad fe pertra
XXV. Regnum, moritur in Curia fua, Pra here ftuduerit? 2o7. eius indoles, ex Archi
pratna, 5oo. eius filii Regnum partiun diacono Spalatenſi, deſcribitur, 2io. Dalma
tur, - 501 tiam et Croatiam fibi fubiećtam habeat, 564.
Dobrorlauus, Rex Dalmatiae, a Cociaparo ca eius laudes, ! ib.
ptus, et in vincula conie&tus, 5o4. in mo Emericur, Rex Hungariaev. Hemericur, (Archi
nafterium detruditur, mortuo Bladimiro,' 3o5 diacono Spalatenfi Henricus), Belae III.
Domaldur, idem qui Malducur, Dux Caciclo R. Hungariae, filius et Succeffor, 569. filium
rum, , 285 Ladirlaum, puerum, coronat, ib. inde inter
S. Domhio, vnus ex Cubiculariis Maximiani ty eum, et fratrem Andream, internecina odia,
ranni, 536. occulte Chriftianus, dum Ro et bellum poftea, ib. moritur, et paullo poft
mam fugit, a Satellitibus deprehenfus, capite puerulus quoque Ladislaus, gே
ple&titur, 537. quod ipfe caput de terra ele Encheles, fiue Enchelii, 22. 24. 37
uat, (horremdum 'di&fu et auditu), atque id, Epidamnur, vrbs, vbi? 22. Colonia Corcyrae,
tranfuadato flumine Satyrio, fecum ੰ 24. a Romanis poflea Dyrracbium vocata,
illicque fe ipfum fepelit, , ib. eius corpus in - 28, 176
uentum, Salonam deportatur, ib. Epidaurum, a Slauis euerfum, 68. nunc Ragu
b, Domniur, Salonitanae Metropolis fundator, /ium dicitur, 482. eius defcriptio, 544. Epi
56. 535. natione Syrus, Antiochenus, , 536. fcopum habuit, Salonae ੰ, ib.
Dalmatiae Apoßolui, audit, 145. Salonae ob rapta et diruta occafionem Ragufio dedit, 544
truncatur, ib. 536 irus noua, v. Atintani.
Domationes Regum Croatiae, earumque Priuile Epi/copatur, Dalmatiae et Croatiae enumerantur,
gia, exhibentur, 155--Ібі 151. aliquando a Laico collati et confirmati,
S. Donatur, Epifcopus Iadrenfis, Colomanum 234. ſeqq.
virgis caedit, fed dormientem, quem Nico - - - Corbauienfis, quando intitutus? 227.
laum vocat perperam Bonfinius, 192. I93 566. eius Parochiae, 238
Dragimirur, Chualimirifilius, Tribuniae et Chel - - - Nomen/ù, eius Perochiae, 38
miae dominatur, 492 - - - Pharen/®, defcribitur, 231. 56o. feqq.
l)ragifiauur, Praelimiri filius, quam Regni par • • - Scardomen/îr, eius Parochiae, 33
tem a Patre acceperit? 490 * - - _ Segnien/ît, eius Parochiae, 238. quan
Drilo, amnis, 28 do inftitutus? incertum, 239. 24o. eam in
Dubrovnich, v. Ragu/ium. rem,difputatur, 466
Ducatur Dalmatiae, titulus, a Duce Venetorum - - Sibenicen/f, quando fundatus? 32;
fumitur, 121. feqq defcriptus, 254. fequ. - - - Sirmien/ír, in Croatia interamnenfi,
- - - Regmi Hungariae, 179. a quo inftitutus? 240
JDucer Croatiae exhibentur, -
Tinien/fr, eius fedes et Parochiae, 238
Dvornich, fiue Curialis, inter Aulicos Regum - - Tragurien/ì, eius Parochiae, 238
Croatiae, 154 - - - - Zagrabienſ, in Croatia interannenſ,
Dyrrachium, olim Epidammur, 28. 176. Atrien a S. Ladislao R. Hungariae verofimiliter in
fium Colonia, 3ii. a Bodino Graecis tradi ſtitutus, 24O
tur, 503 Epiféopi fùperioris Dalmatiae, tragico cafu, áb
Ecclefia Spalatenfi eximuntur, 549. 550
E. ΕΡί/ρορμ, Croaten/ί, κατ' εξοχήν, olijη Rega
lis in Croatia, qui regem vbique fequebatur,
donia, - 22 151. vnus ex Principibus aulaeRegiae fuit, ib.
Ele&riderinfulae, cur ita a Graecis diétae? ag - -. - Tinien/ff, oliin Regni Cröatiae Can
Eliſabetha, Caroli Roberti Regis Hungariae con . cellarius, 152. Epifcopus Öroatenfis per ex
iux, quo anno mortua? 723 cellentiam diétus, 151 -

Elifabetha, Ludouici Regis vidua, Mariae mater, Erythia inſula, 22

negotia pro filia Regina gerit, 4o4. poft Ca Etruria, quaenam olim regio? 306, 307
rolum vfurpatorem interemtum, capta a Io
hanne Horuath, et in Boszutam amnem an
demerfa? 409.410, vbi iaceat fepulta? 410.
*726. 728. mortua in caftro Nouigrad, im → Cuprae, vbi? 243
captiuitate, 726 - - Fortunae, vbi? 243
Emanuel Imperator, quidnam in Croatia et Dal Feminae, in Liburnia, cnm propriis feruis, et
s matia gefferit? 2o4. feqq. contra Geyfam III. vicinarum regionun viris, congrediuntur, 2I
R. Hungariae, fratres illius fouet, ib. eius cum Ferraria, quando a Venetis capta? 639
Venetis belluin, 205. belli cauffàe, ib. 206.
-
- - --
Flacaur
 º
-

I N D Е х.
£la cur am nomini Vlahorum originem dederit? exuitur iterum, 5o7. a Graecis Conflantino.
difquiritur 456 polim vinétus ducitur, ibique moritur, ib.
- Flamater, finui nomen dederunt, 28. ius Ita Grpeder, v. Gepedae.
licum habuere, ib. Gepidae, Dalmatiam affeétant, 59. caeduntur a
Horgách, (Blafiui), in reginarum Comitatu, a Romanis, 66
ohanne Horvat Bano, capite ple&titur, 4o9 G9/a III. Rex Hungariae, SpalatenfibuserTra
eius caput, a Iohanne Horwath, Bano, 'ad s. gurienfibus, priuilegia concedit, Dalmatiaeite
Mariana, Caroli Parui interenti viduam, ruym Dominus, 2C2

Neapolim mittitur, - 415 Glauciaf, Bardilei, Illyrici Regis filius, Taulan

Erancavilla, vrbs, vnde nomen tulerit? . 83 tiorum Rex, 18. ab AlexandröM,coercitus, a
' S. Framci/cur, in platea praedicat, Bononiae, Godemir, Banus Croatiae, , : 129
de angelis, hominibus, daemonibus, vt tri. Goiflav, Banus Croatiae, , , , 129
, bus fpiritibus rationalibus, 528. fuit idiota, Goizo, Banus Croatiae, quisnam fuerit? ignora
ီ|ိုး habitu, ib. tur, -- - - - 136
Francoborion, cuiusnam regionis nomen fit? 83 Gombaria, Saracenis. nauem maximam ே
Erumentum nigrum, fert Carabogdania, 461 Cat, - is . . . - поб
Gothi, Herulos Dalmatia pellunt, ipfi, a Grae
Ꮐ. corum Imperarore, feciito tempore, inde eii
ciuntur, 62., 63. e feptentrione migrant in
G ab Andrea, filio Belae III. obtinetur, Pannoniam, inde in Iflriam, 476. 477.511. 512
245. quando in Regum Hungariae titu* Goyslauut, filius Dobroslaui Regis, 5oo. eius
los abierit? ib. fortitudinis infigne documentiim, iô, vt pri
Gara, (Nicol.) Palatinus, regnante Maria, po .驚
... mogenitus, patre mortuo, ༡ regn º 5. 3t, ". in
Il
tentia fua abutitur, 4c4. in reginarum co
mitatu capite diminuitur, 4o9. eius caput Gradigna, Grubeffàe Regis filiüs, GeorgiumRe
Neapolim, ad Caroli Parui coniugem mitti gem Slauorum, ope Graecorum, bello peti
tur, a Bano Horvathio, 411. et regno exuit, 5o7 fit Rex Slauorum, ib.
Gargamur de Ar/cidir, Poteftas Spalati, 59o. eius laudes, ib. poft multas perfecutiones mo
eius gefta defcribuntur, 591. feqq. bellum ritur, ib. eius filius Radosfiuus, ab Emma
cum piratis gerit, 596. feqq volumen con ' nuele Imperatore Graecorum, Rex confiitui
វ៉ែ Spalati confcribi facit, Capitula tur, 597. 508.
' ' ' , , --

rium adpellatüm, 595. Brachiam infulam capit, Graeci, an in Iftria aliquid poffèderint? 39. g3.
598, pacis, quam cum Comite Andrea de Chel amiffa Rauenna, 醬 Ducem fuum, Prae
mio compofuit, tabulae exhibentur, 598. 599 fećtum Adriatici, conflituunt, ib.
Gaudiur, Spalatenfis Archiepifcopus, pallium ab Gregorius 1. Szepconis Bani filius, Comitatus
ArchiepifcopoStrigonienfi fumit, 216 omnium fere ciuitatum maritimarum adipifci
Genealogia Regum Hungariae, 462. 463 tur, 325, inde Comer maritimur diélus, ib..
Gentilis, Cardinalis, Pontificis Legatus, Caro - - - H. 'Pauli Bani fihus, a Gregorio I.
lum Robertum, aegre, in Regem Hungariae Comiti maritimo fuccedit, 315. a Papa Bo
coronari facit, 3O4, 305 nifacio VIII. Comer ciuitatum Dalmatiae vo
Gemtiur, Pleurati filius, vltimus Rex Illyrici, Io. catur, 325. quem ipfe titulum mutat, feque
11. cum Romanis infeliciter pugnat, ib. Sco Dalmatiae Comitem adpellat, 325. 33i. Al.
• drae obfeffus, cum vniuerfa fàmilia Romanis mifanis piraticam priuilegio confirmat, 328
fé dedit, IO
6rube/a, Branislaui Filius, a Georgio Rege Sla
Genuenfer, bellum cum Venetis gerunt, 369. eo uorum, Scodarim, in captiuitätem mittitur,
rum cum Ludouico Rege Hungariae foedus, 505. a Iohanne Comneno inde liberatus, fit
ib. Archiepifcopo Mediolaméafi fe dedunt, Rex Slauorum, 5o6. bello, quod ei Geor
37o, hoc mortuo, pacem cum Venetis tan giuscum Raffianis
ʻ occumbit, ib, fepelitur anno Regni feptimo
infert, Antibari;ʻib, p
- dem ineunt, - 371
Georgius, Bodini filius, matre opitulante fit Rex Gudufea,vicus, Gudufcanorum veftigium, vbi?85.
.' Slauorum, 5o5. ab. Imperatore, orientis, Ca Gudu/cani, in Moefia fuperiori, citra Danubium
- lo-Iohanne, Comneno, bello vićtus, in fu
- gam agitur, ib. Grubeffae, interea ab hm
གླུ་ཁག་ལ།it;
85. '' eorum Dux Horna, cum Lin
euito, Duce Pannoniae inferioris, bellat, g4.
. peratore Conftantinopolitano Regi conftituto, * 85. eorum veftigia, in vico Gudufca, 33
, bellum infert, 5o6. Tin belli focietatem Raf
* Humen Mhauna, T 85 -

- tianos pertrahit, ib. eorum ope, Grubeffa Gulphur Vemeticur, quomodo amari Adriaticodí
, vi&o, et interemto, redit ad Regnum, ib. ' ferat? 3o6. quando ita nominar coeperit?
+ -
-

s Raffàm armis occupat et depraedatur, ib. - 313. 314.

* Grubefíe filiis infidias áruit, ab eorum vno, 6umzellum, Clericus Vngarus, fit Ardit
: nomine Gragígna,. bello laceffitus, Regno * Spalatenfis, 525, fèqui. moritur, б15
•
游本本 Hlı h hh H. H, fuit

-:
 I N D E x.
in auce Craepa detinet, ib, eamtandemdimits
tit ad fponfum Sigismundum, ib,
| H Fuit Rex Hungariae, cuius nomen hanc Hrouati, v. Croati.
• litteram praeferret, nempe Hemricur, He Hugrimur, Archiepifcopus Colocfenfis, in exer
mericur, feu Emericur, Belae III. Filius et citu Belae IV. Regis, cum Tartari Hungariam
fucceffor, 569. quod motandum probe, me yafiarent, 602. ad amnem Sajó occumbit,
Hißoriae Hungaricae Studioß, abducantur in - 6o
errorem, a eterfyo, Conciliorum Hungariae Hugrimur, Archiepifcopus Spalatenfis, Hçಸಿ
. fcriptore, qui eo libro mentitur, mullius Regis Colocfenfis Praefulis patruus, 628. totum
, Hungarorum momen ab H. imcepiffe. corpur Bibliae, cum commentarii, et Gloffr,
Halicia, v. Galitia. Pariſiis emit, - * 628
Helena, vxor Zuonimiri R. Croatiae, 159 Hungari, cuius fint originis? 548 549. iufle
'emericur, Hungariae, Dalmatiae, Croatiae, ligendi Regem, mortuo Andrea III. Veneto,
Ramaeque Rex, 237. a Lutio Henricut di mafcule tuentur, 3o3-3o5. quomodo Croa
citur, 245. ** eius ad Spalatenfe Capitulum, tiam adepti fint ? 168. 176.556. … quando
• de fuffraganeis Epifcopis epiftola, 237. fi ., Croatiam ex Dalmatian occupauerint? *23.
* lium Lălislaum eoronari facit. in fucceffo 524. quomodo Dalmatiam confecuti fue
rint? y 556
* rem, 245. cuin fratre Andrea, paene aperto
* marte decernit, ib. eum carceri mandat, fed Hungaria, a Tartaris vaftata, Bela IV. regnante,
бно - бі;
- antequam moreretur, in libertatem afferit, Hunni, Dalmatiam populantur 61. a Patzinacis
• eiqué filium minorennem cominendat, ib. pulfi, Pannoniam inferiorem a Slauis tunc
• móritur, 246. 253. eius mortem Thuró
* czeiur et Bonfiniur, falfo ad annum MCC. re habitatam occuparunt, 168. cum Duce fùo
ferunt, cum adhuc anno MCCIV. 246.
vixerit, Geyfa, baptizantur, ib,
• J. ; If I • - . - 253 Hummi • Abarer, v. Aburer.
- -

Hemeti," - 2I
Hylli, 2I

Hyllini, - 2n
Henricur R. Hungariae, v. Hemericur.
Henricus V. Romanorum Imperator, Venetis Hyllir, peninfula, defcribitur 42. 43

multa priuilegia concedit, 194. eis auxilium I.

ad recüperandaih ab Hungaris Dalmatiam,
. fpondet, ib. _; ` -

[ម៉េ្លះ vocabatur olim flumem Salomae, 645

- - , - * VII. Romanorum Imperator, Medio
1ani coronatur, 639. ex veneno moritur, Iadra, vrbs Dalmatiae, olim Diodora, 73.
б4о £ius nominis origo inquiritur, 243. quo
fitu gaudeat, 2i. eius opportunitates ib.
Hercegouima, olim Chulmia diéta, 416. latine Romanorum colonia, ante. Âuguflum dedu
Dùcatus S. Sabae dicitur, ib.
Heruli, Dalmatiam vaflant, 61, а Theodorico éla, fide infcriptionum, 53. à Traiano Im
Peratore aquaeduétibus ornatur, 53. 54. fe.
. Dalmatia Italiaque pulfi,
Hervoya, Vayuodà Bosniae, Sigismundo Regi
62 -

buit, 54: fub Regibus Dalmatiae defcribitur,

cutis temporibus in ditione fua Liburniam ha |
rebellis, 418. Iadertinis protectionem pollice
. 143. ad Salomonem Regem Hungariae de
` tur, ib. reliquae turbae, quas dedit, 419. no
ficit: 157. . a Venetis recuperatur, ið. quin
do fe Colomano Regi Hungariáe சேல்
num perfidiae documentum edit, Turcis opi
* tulando, 423. 432. a figismundo Ducatu 184. 185. ab Ordelapho Venetorum Duce,
priuatur tefte diplomate Regio, quod exhibe recepta, 19O• 191. 194. an Colomano vi
tur, - - 432, 435 uente? 192. capitur a Venetis primum in
Hierafiammae, 21. in eorum fitum inquiritur, itinere cruciato, 57o. feqq. primùm a Vene
44
d. Hieronymut, eius 轟 oppidum Dalmatiae, : eius Archiepifcopatus hifloria, 214-219. &. … tis quando et quomodo defecerit? 22o fequ.
533. Italus non uit, quod peculiari obſer emtionem Eccleſiae fuae a Pàtriarchatu Gra
uatione oflendit, Margu: Marulu, 764. foq. denfi foditione quaerit, a22. 223. Belae iii.
' quid de eius patria exiftimet Beliur, Hungariae - Regi Hungariae fponte fe fubiicit, 223. 224.
Hifloricus? in praefatione. , -

- eius defolationis hiftoria, 344-25i. a venê.

Hliumo, hodiernum nomen regionis cuiusdam , tis, in Grace fignatorum focietate, obfidetur,
' Croatiae, olim Chlebna di&tae, . 257
• 246. capta, muris nudatur, 247. 243. aiì
Hlumo, mons et vrbs, Chulmiae regioni nomen , folo aequata? 248. 249. eius ìuri'äeferi
« dedit, ... .. . ... - … . . . . .256 , buntur, ib. quand9 et quomodo refburata,
Horuathi (3ohammer,) Banus, prope Diacum 251-254: poft reftaurationem eam, Iadrâ
' Reginam vtramque intercipit, 409. Elifa a 770ttadpel ata, 254. redit in gratiam cum
- betham in amne Bozutha mergit, ib. Mariam J. Venetis; annuotriummillium pellium cunicu
: ... " - - - 1. * -
---
*loru
sº *

SN
 I N D Ꭼ X.

lorum tributo, 252. 254. iterum a Venetis de foleuerit? 37. poft Auguftum in /uperiur
ficit, 263- 266, recuperatur, in eamque co et inferiur diuifùm fuit, fide infcriptiónum,
lonia deducitur, 266. feqq. , quo anno? 268. 37. 47. fùperiur et Dalmatiam comprehen
618. eiús ciues ciuitati reflituuntur, 269. feqq. debat, ib. Liburniam cum lapidia,
蠶 eapropter cnm Venetis capitula ex ib. eius diuerfae, deuiéta Teutha, regnante
ibentur, 27o-225. de anno, quo haec ac Gentio, mutilationes defcriptae, 38, feqq tres
ciderunt, difputatur, 225. tertium a Venetis populorum ea regione conuentus, a Roma
ad Hungaros deficit, 314 - 325 difduiritur, nis conſtituti, Scardonitanus, Solonitanus, et
qua de cauffa? 323. cum Venetis iterum Naronenfis, 38. 4o. partis occidentalis Pro
pacifcitur, 319-323. denuo deficit ad Ludo vinciae fex, 57. duobus libris, a Palladio
' uicum, Hungariae Regem, 349. a Venetis Fufco, defcriptum exhibetur, 735. feqq. eius
eapropter obfidetur, ib. eius obfidionis hi bella et Reges, 769. fequ. ex defcriptione
floria ampla, 349-364. 665. feqq. recupera Pfiaczeuich, lefuitae, 784. fequ.
tur a Venetis, 351, 362. cum Sibenicemfibus,
Illyrii, Adriatici maris accolae fuerunt, 2. 2i.
de infühs, Sriinac, Zuri, et Iarte, difceptat, eorum cum Dionyfio tyrannobella, 4. 5. bel-'
353. de rebus fuis, inconfultis Venetis, de lum cum Romanis primum, Rege Agrone,
cernit, 354. Ludouico Regii Hung. galeas 5-9. bellum alterum, 9. fequ. tertium et
concedit, 355. ab eiusdem Regis copiis flra reliqua ad decimum vsque, fub Auguflo, 10-14.
tagemate capitur, 376. a Solonitanis ciuibus … eorum mores atque indoles, 24. ve&t gales
condita, vnde nomen acceperit? 545. qua fibi Macedonas rcddidegunt, 38. eorum mer
occafione a Spalatenfi Archiepifcopatu exem Catuls » 4O.
ta? 558. fequ, Ludouici Regis Hungariae Illyriw, nomen Dalmatiae, vnde originem du
opem implorat contra Venetos, 678. fed cat 2 533
non obtinet, 7o4. arétius impetita, fame la Imaginiferi, inexercitibus Romanorum, II8
borat paene Sagontina, 719. deprecatores, Imicur, Princeps Slauorum, 95.
mittit ad du&torem exercitus Venetii, 72r. Infcriptiomer diuerfae, Segniae repertae, 471
his fe tradit, ib. iura fua in infulam Iagum Iohamma, Regina Neapolis, Andream, Ludouici
pecunia redimit a Rege Hungariae, 736. Regis Hungariae fratrein, maritum ſuum, in
74O. 741
-

terimit, 365. a Ludouico fugatur, 365. de

Ianuen/er, v. Genuen/er. eius ftirpe difquifitio, ib. redit in regnum,
Iapidia, flumine Tedanic terminatur, 28. pars 367. cum Ludouico inducias paciſcitur, ib.
Illyrici inferioris, diuifa in maritimam et fub a Papa infons declaratur, 369. Clementi con
apenam, haec in primam et /ecumdam, 48. tra Vrbanum adhaeret, eaque propter ab hoc.
49
Iapode, bellicofà gens, fed ab Auguflo Caefàre in Regnum Neapolitanum euocatur Ludoui
cus, Rex Hungariae, 396. ab Vrbano Papa
defatigata, 26. 48. eorum indoles, mores, fàcris arcetur, 399. bello petitur a Carolo a
et regio, quam incolebant,defcribuntur, 12. I2.
Pace, ib. capta, in carcerem detruditur, ib.
26. Inatió Celtica, 47. "Appianus intra Al illic, poßquam Ludouicum Andegauenfem
pes habitaffe refert, ib. in infcriptionibus et adoptaffet, vel mortua ex morbo, vel fuffoca
1apuder nominantur 48. tandem in Liburno “ta, periit, ib.
rum nomen tranfierunt, 49
Iohamner, primus Archiepifcopus Solonitanus,
Iapyger, 22. 546. Archiepifcopalem fedem Spalati confli
Iaijiiinta, vxor Bodini Regis, femina vafritie in
tuit, Papa annuente, 545. S. S. Domnii et
fignis, 5o3.5o5. Bladimiro veneno interem Anaflafii reliquias, e ruinis Salonae, Spalatum
to, Dobroslauo in monafterium detrufo, Ge transfert, - 547,
orgium filium fuum Regem nominari efficit, Iohammer XII. Papa, eius gefta, 643
505
Illurur fluuius, nunc Zentina diétus, 77.
Iohanniciur, Bulgariae Dominus, 413

Illyricum, defcribitur, 2. feqq. eius fitus, 5. fines, Iffa Syracufiorum Colonia, 17. eius opportu
nitates, ib.
2o. 36-38. quos ei populos tribuat Plinius? I/en/er, eorum res, fub Dionyfiis, defcribuntur,
28. quos Claudius Ptolomeus? 31. Philip.
pus et Alexander fubiugant, 2. hoc mortuo
14. 15. in ditionem Romanorum cedunt 16. .
iugum excutit, ib. vetus nomen finus Adria opibus olim, ex mercatu, validi, 4o. Atrien-.
fium imitatione, vniuerfae Liburniae nomen
tiöi fiue Ionii, 3. quando a Romanis in fibi venditauerunt, 52
prouinciam redaétum? ii. Monarchiae Ro
inanae tempore in Liburniam atque Dalima I/tri, 21. Antiquitus ab Illyriis diftinćti, 5
Iſtria, an aliqua fui parte Graecis paruerit? 88.
tiam diftinétum fuit, 32. de regionum eius
nominibus vel mutatis, vel obfoletis, 23-38. diripitur ab Abaribus et Slauis, 88. 89. po
flea Carolo M. ceffit, ' . 89
femper inter mare et Pannonias interpofitum
-
fು.
本
proprium eius nomen, quando ob Italia, ante Romanum Imperium a Graeci
Hhh hh 2 Thyr.
 -
- - I N о в х.
Tbyrrhemia nuncupata, 312. eo declinante, Laicur, Epifcopatum, confert et confirmat, 234
, Longobardia, ib. quid ad haec fedes Apoſtolica? 234-236.
Iudex Curiae, Slauice, Po/lelmick, fiue cubilir Litophagi, 21. º

Praefeëtur, inter aulicos Regum Croatiae, 154 Lau, vetus genuinumque nomen R##u/i vrbis,
2O
Iupamur, idem quod Zupamur, 105
Lauder, a Dalmatis cami, folitae, defcribuntur, 18.
eius confuetudinis antiquitas, 118. 119. vſus
K. -

in orientali aeque ac occidentali Imperio, 118.

K% infula, v. Qu/a. 119. Dies ei ſolemnes conſtituti, ib. formula
exhibetur, 12o. 121. vbinam locorum in Dal
Kiir, Princeps Vngaricorum, Bofham va , matia adhuc vfu veniat? I21
ftantium, a Ciaslauo Rege Dalmatiae interimi
tur, - - 486 Laurentiur, Archiepifcopus Spalatenfis, 16o 551.
Κnez, quid in Croatia fuerit? 438 laudatur a candelabris et vrceo, Eccleſiae do
- - * f.
matis, 552
L. Laur, v. Ragufium.
Liber Sclaviorum, di&tus Methodiur, quid 483.
517
[ aczkouich, (Stephanu), Banus Dalmatiae et
a Croatiae, 724. interimitur in curia Sigis Liburni, 21. vnde ita dićti? 5o. Illyriorum
mundi Regis, a quibusdam Baronibus Hunga gens, 13. quando Adriatici finus Domini? 3.
ris, º 736 äntiquitus ab Illyriis diftinéìi, 5. eorum vr
Iadardeur, Bosnae, Dalmatiae, Croatiaeque Duci, bes, 21. feminarum imperio regebantur, ib.
ab iis nonen nauibus velociffimis, dederunt
fuccedit, - 86 -

Lade/ta, infula, - 5o Romani, quas Liburnas adpellabant, 52

Ladjiina, infula, vbi? 115. an eadem, quaePha Liburnia, pars Illyrici fub Romanis, defcribitur,
", rus, ib. 47-54. eius termini ante Romanorum tem
pora, 49. eius nomen ab Atrienfibus oblitte
S. Ladislaur, I. Rex Hungariae, communiter ratum, 5o. aliquando et Dalmatiae nomen
dicitur, Dalmatiam et Croatiam, Zuonimiro fuit, ჭზ.
Rege mortuo, occupaffe, 168. 556. qua oc Limo, fluuius, vbi? 488
- *်ရိီ 17o. ad Dalmatiam minime perue -

Limdeuitur, Dux Pannoniae inferioris, 84. 85. do

nit, 17o. rogatu Belae III. ab Innocentio III. lo interimitur, 86.
, Pontifice, catálogo San&torum accenfetur, 567 Lingomer, cum Totila, e Polonia, Salonam ad
Ladislaur, II. Emerici Regis Hungariae filius, ueniunt, 541
• et fucceffor, patre viuo coronatur, 245. eo Li/um, vrbs, vbi fita? 17
minorenne, Regnum adminiftrat Andreas, pa Longobardi, annis quadraginta duobus in Panno
truus, 246. fex menfium fpatio vix elapfo, nia haerent, 64. eorum Rex, Alboinus,Ge
moritur, • 246. 253 pidibus vi&tis, reli&ta Pannonia, Italiam inua
-

Ladislaui IV. Regis Hungariae, Stephani V. fi dit, ib. eorum Regnum per triginta Duces
• lius, quo anno patri fùccefferit in Regno? 288. gubernatur, ib. Childeberto, Francoruin Regi,
289 " pueriliter regnat, ib. fratrem Andre tributum pendunt, ib. Regem fibi Autarim
am, in Poloniam profugum, occidi curat, 3oi. eligunt, - - 65
eo fine prole mórtuo, fatales Regno, de fuc Luccari, (Iacobus,) auétor annalium Ragufino
ceffione, difceptationes exortae funt, 3oi. fequ. rum, reprehenfus, 64
a Cumanis occiditur, \ , 63t Luciur, (Iohannes,) Dalmata Tragurienfis, 1. au
Ladislaur, interemti, Caroli Parui, feu, diéti a &tor librorum féx de Dalmatia et Croatia, 1
Pace, filius, Rex Neapolis, quid in Dalmatia gef Ludouicur Andegauenfit, a Iohanna adoptatus, Re
ferit? 418-425. titulis Regni Vngarici vti gnum Neapolis Carolo eripere parat, 399.
tur, 418.747. vefigiis territus, cautius in moritur interea in carcere Iohanna, ib.
cedit, 419. cum Venetis ea propter de Cor Ludouicur Dyrrachinur, contra Ludouicum Ta
cyra infula pacifèitur, ib. 42o. plerasque rentinum, et Iohannam, Reginam Neapolis,
Dalmatiae vrbes, ope in primis #..ိန္ဒိယ္တို
aliquoties, Ludouico Regi Hungariae, velifica
ditione accipit, 42o. Iadrae, a Legato Pon , turus, infurgit, 395. in carcere moritur, ib.
. tificis, coronatur in Regem Hungariae, ib. 42i. eius filius, Carolur a Pace diétus, ib.
eius de non exftruendo caflro, 驚 Tragu Ludouicur M. Rex Hungariae, magnos fpiritus
rienfibus, diploma, 421. Neap9lim redit, 422. iam in prima aetate praefert, 35o. patri, Ca
internis Dalmatarum et Boſnenſium diſſenſio role Roberto, in Regno Hungariae fuccedit,
nibus exortis, omnem Regni Hungarici fpem ib. Iadram, quae ad fe defecerat, vt, ab obfi
amittit, 423. Venetis, Iadram, iuraque in dentibus eam Venetis, liberaret, cuin exercitu
Dalmatiam fua, quae tamen nulla fuere, ven-- * accedit, 36o. 349. ob inopiam commeatus,
dit, - - 424 * infe&ta re, redit, ib. 359, ei ab auunculo,Ca
finire
 w

I N D E X.

fimiro, fceptrum Poloniae deftinatur, ib. Ti Mana/er, Archiepifcopus Spalatenfis, Colomani

ninium deditione tandem accipit, ib. necem Regis tempore, 189. vrbem Spalatum Colo
fratris Andreae, expeditione Neapolitana, vin mano prodere nititur, 189. 19o. 557. fequ.
dicat, 364. Iohannam Reginam fugat, Re eius proditionis exitus, 190
gnumque Neapolis recipit, ib. 366. apud Pa Manii, 2I

pam, fruftra, de conferendo fibi Regno Nea Manzanin?, (Martinur,) Epifcopus Pharenfis,
politano, laborat, 367. inducias pacifcitur, ib. ọb amentiam, Epifcopatu pellitur, 231. iuffu
a Venetis Dalmatiae ciuitates, omiffo recupe Alexandri IH. Papae, reftitutus, 232, 257
randi Neapolitani Regni confilio, reftitui fibi, Maria, filia Ludouici, Regis Hungariae, 4o3.
poftulat, 369. 571, cum Genuenfibus ea pro mortuo patre, coronatur in Regem, i. e. eadem
pter foedus init, ib. oblatam fibi a Venetis fe poteftate et iisdem caerimoniis, qua Reges,
mel atque iterum pacem, refpuit, 372. 373. ' 4o4. 724. ea propter et Rex vocata, nempe
Spalateiifes et Tragurienfes in fidem recipit, a plebe, ib. 4o8. duos annos quiete regnat,
375. Iadram ſtratagenate occupat, 376: ei 4o4. fubfidia Carolo Neapolitano, ex Dal
fe quoque dedit Siöenicum, 376. 377. fame- . matia et Croatia, ad firmandum fibi regimen
que fuba&ta Nona, 378. paccm facit cuim Neapolitanum, patrem imitata, fubmittere per
Venetis in vrbe Iadra, 379. pacis illius tabu git, 407. poftea, Epifcopo in primis perfide
lae, 379-382, eius in Dalmatia et Croatia allaborante, in eius opprobrium, idem Caro
gefta, 384- 4o3. contra antiquam libertatis lus, Rex Neapolis, in Regnum euocatur, ib.
Dalmatiae forinam, Appellationem introduxit, eo coronato, impedita Regina Maria, voca
' 384. 445. fequ. Dalinatarum, Croatorum, batur, 4o8. in eius camera interimitur, idem
Seruiorum, difcrimen fublatum vult, ib. mor ifte Carolus, ib. ipfa, prope Diacum a Iohan
tuo Cafimiro, fit Rex Poloniae, 386. Li ne Horuath, Bano, capta, in arce Crupa, dein
thuanos deuincit, ib. bellum Venetis iterum Nouigradi, adſeruatur, 411. 409. dinittitur
indicit, 386. fequ. ab Vrbano Papa ad Re ad fponfum Sigismundum, ib. 726. Zagra
gnum Neapolitanum euocatur, contra Iohan biae, Regi Sigismundo, iungitur, 4io. 726.
fiam fchifiiiaticam, 396. hoc, Carolo, diéto a cum eo Budam pergit, 4IO
Pace, dari vult, ib. quas pacis conditiones Maronia, apud Archidiaconum Spalatenfem,
Venetis, bello altero, tülerit? 397. 399. Ca quid fignificet, incertum, I43
rolo, contra Ludouicum Andegauenſem, a Marulur, (Marcur), interpres geftorum Regum
- Iohanna adoptatum, e Dalmatia auxilia mit Dalmatiae et Croatiae, 5io. 511. Spalatenfis
tit, 399. eiüs ea propter ad Dalmatas litte patricius, ib. eius tabulâ genealogica Regum
rae, exhibcntur, 46o. 4G1. priuilegia, liber Dalmatiae et Croatiae, 526. b. Hieronymum
tates Dalmatarum multis modis infringit, Italum non fuiffe demonflrat, 764
445: fequ. Vladislauam, Neliptii viduam, AMaruta (Matthaeur,) primus. Epifcopus Corba
compefcit, 668. 669. Iadrae auxilium fpon uienfis, 237
det, fed non praeflat, 682. 697. fequ.7o4.7io. Maffagetae, e Mageria egreffi, Pannoniam occu- '
- quando obierit? 4c3.724. qua in vrbe? 724. pant, - 548
vbi ſepultus iaceat? ib. ei ſuccedit in Hunga Maffarur, mons, vbi? 293. a quibus incola
riae Regno, Maria, 403
tur? ib.
de Lufcemr, (Ladiflaur,) Banus Sclauoniae, Gu Matthaeur, Palatinus Hungariae, Carolo Rober
v bernator Dalmatiae et Croatiae, 728 to aduerfàtur, 3o5. ab hoc praelio vinci
º Luthomir, Iupanus Raffae, Regi Paulimiro ob tur, - ib,
ftrepere aufus, bello viétus, interit, 488 Matthiar, Archiepifcopus Strigonienfis, ia exer-\
Lutiur, quomodo emendari locupletarique queat, citu Belae IV. Regis Hungariae, contra Tar
79o. feqq. de eius vita fcriptis, fatisque re taros, 6©2. ad Saio amnem, occumbit, 6o5
liquis, cömmentatio eruditiffima, in praefa Maueuariur, in aula Regum Croatorum, quid
tione. fuerit, ignotum, I54
. Luttouid, Princeps regionis Chelnanae, Bafilio Maurocenorum, in Comitatu Abfarenfi fucceffio,
Imperatori militat, 498. a Dobroslauо (tra
per tabulam genealogicam exponitur, 279
tagemate in fugam vertitur, 499. cum Geys Maurus Orbinus, auctor Libri, il Regno degli
laŭo, Dobroslăui Regis filio congreditur, 5oo Slaui, б4
Lychitir lacus, 24
AMaximur,} Praeful Solonitanus, fchifmaticus,
- 540. 54t

acedonia, a Bulgaris occultur, 478

Mega- fupamur, i. e. Praefeétus partis orientalis
Seruiae, 413
Magyari, i. e. Hungari, 168
Malducui, Dux Caciclorum, Andreae II. tem Melaena infula, Corcyra adpellata, 26.5o
pore, 261. eius filius Ofor, vnus ex Comiti Melita infula, inter Corcyram et Illyricum, 29
êus Almifi, 262. idem, qui Domaldur, ' 285 Me/apii, 22
,水本本 - Hhh hh 3 Methe
 I N - D E X.

AMethodiur, haereticus dicitur, 533 Mucimir, Tirpimiri filius, Dux Croatiae, 95. Io4.
Methodiur, nomen libri, legum Dalmaticarum eius priuilegium aliquod exhibetur, io4- ic6.
veterum, 483. 517 Mumtema Vlachiu, quaenam? 46t
26 My/fi, poftea Vlahi, nominati, 455
AMetulum vrbs, vbi:
mbauna fluuius, in Morauam maiorem influit,
- 85 TN.
AMichael, Dux Slauorun et Croatorum, forte Por
phyrogeniti Miroilauur, 95. io6. Princeps N* orientalis
, iidem qui Paganii, maritimae
Dalmatiae accolae, 76. 77. eo
Seruiae, Slauorum Regis titulo infignitur a
Pontifice, º I42 rum vrbes habitatae indicantur, 79. Adria
Michael, v. Mihala. ticum infeſtant, a Venetis eapropter impu
Michar Madii, de Barbazanls, de Spalato, 636. gnati, io3. imperante Bafilio baptifantur,
eius, de geftis Romanorum Imperatorum, et io7, Saracenos e monte Gargano pellunt, tio.
funaimoruììì Pontificum, liber, ib.feqq. an Venetos fibi tributarios habuerint, dis
Miculur mons, prope laram, 103. vulgo mons ceptatur? пб. н7
Ponta Micha dicitur, ib. Naro amnis, 2i. 22. 26.
Mihala, Dobroslaui filius, fratre Goyslauo in Naroma, antiquiffimum emporium, 4o. a Sla
teremto, Rex Dalmatiae, 5oi. eius liberi, di uis cuertitur, 63
uerfo fato, opprimuntur, sol. 5o2. Pollan Natalir, Praeful Salonitanus, 583. feqq. inops
norum triginta quinque regimen, moritur, fcientiae, epulis deditus, facrilegus, ib.
5O2 Mauer veterum defcriptae, 39
• Mihaz, Banus Croatiae, 349, 653 Meapolitani Regni fucceffio inde a Carolo II.
Miliuoi, v. Rarbiuoii. Rege, 365. feqq.
• Mirorlaum, Chualimiri filius, Podgoriae domi Neliptiur, Cornes Tininii et Cetinae, 341. bello
natur, 492. in mari Perit, ib. cum Stephano, Bofnae Domino, Spalatenfium,
AMiflauur, Dux Croatiae, 94. Venetis Miur, Tragurienium, et Sibenicenfium auxilia con
Archidiacono Spalatenfi Tamirlauuſ, diétus, fequitur, 341. 342. aliud eius, cum Brebe
ib. rienfibus, belluın, 343. Mladinum imitatis,
AMiur, v. Mirlauus. - -
Croatiae grauis eft, 344. quibus conditioui
AMladimur, Iadrae Comes, titulum Principis Dal bus, pax inter eum et Venetos coaluerit?
matiae vfurpat, 324. Pauli Bani filius, viuo 344-348.
patre, Bani titulo vfus eft, 327. patri in Dal Nemania gens, e qua Reges Rafciae, 413. 414
ímariae Croatiaeque Banatu, fuccedit, 324- e Neſti, 2I-

ius, mortuo patre, titulus, 327. . more regali, Ne/lur, v. Tilurur,

Spalatenfibus priuilegium concedit, quod exhi Micolaus, Nobilis de Vngaria, Banus Croatiae,
betur, 327. inſolita Croatis onera imponit, et Dalmatiae, victo Iohanne Babonich. 349.
ib. dům rebelles Sibenicenfes et Tragurien 65o. fequ. Banus Sclauoniae, 667
fes impugnat, vincitur, 329.33o. .. Per fratrem Nicolaus IV. Papa, diélus F. Hieronymus, 637
Georgium, a Rege Hungariae fruftra auxili Nimoflauur, Banus Bofhac, 412. fit Comes Spa
um petit, 330. a Carolo Roberto, Rege lati, bello Tragurino, 620
Hungariae, ad caflrumTininicnfe captus, in vin Noma, eius Epifcopus aliquando totius Croatiae
culis in Hungariam ducitur, 331. 648. б5о. Epifcopus fuit, io2. Venetis fe dedit vltro,
odrufia, eius TEpifcoporum catalogus, 469. 339. Veneti eas mutuis inter fe foederibus
fequ. iungunt. 339-341, fame preſla, in ditionem
Moldauia, quaenam regio? 4бі Ludouici R. Hung, concedit, 328
AMoldoulahiâ, quaenam Valachiae Pars? 46ι Northmanni, Italiam infeftant, 134. Graeco
Monafferia Dälmatiae, adcontributionem incom rum imperium vellicant, 135. Dalmatiam
muni neceſſitate, obligata, . 165 inuadunt, 136. Graecis Imperatoribus incum
26 bentes, reprimuntura Venetis, Alexii in pri
Mometium vrbr, vbi? -

de Momtfort, (Simon Comei), Dux Francorum, mis Comneni tempore, 121--128

cruce fignatorum, qui Iadram Venetis capiunt,
- 247. 248. O.
de Morg/ nir, (Andrea), quis? 3oi. 637. v. 4n
drear III. Venetur. \ helerius, Dux Venetorum 97. eius fata, ib.
Morlaci, qniaam? - 459 0botriti, v. Abotriti.
Moroulachi, i. e. migri Latini, iidem qui Mor Olaz, a Pannonibûs Vlachorum aborigines di&ti.
laci, 459. iis opponuntur Bili - Иlabi, i, . mum de
hinc nomen Olahi, fiue corrupte 456
456. Vlahi, … •
albi Latini, ib.
ÀMortarii, L15 0ynta, infula, nunc Solta diéla, 45
Qmbla fluuius, olim Ariom diétus, 45
-- Ordelaphul,
 г. м. р. в х.
0rdelaphur Phaletrur, Dux Venetorum, ab Ale- ' Pallium ab Archiepifcopo Strigonienfi fumtum,
xio Imperatore, ob res pro Graecis contra * 216
Northmannos geftas, Dalmatiae titulum acci-* Pannonia defcribitur, 56, fequ. quando a Carolo
pit, 121. Dalmatiam, a Colomano R. Hun M. fubaćła? . 8.
gariae occupatam, hoc mortuo, recuperat, Parur v. Pharur.
i94. occiditur, cuim ad defendendam la
dram, quam recipereHungari fatagebant, pro Patauium, olim Scaligerorum, 352
Patzinaci, Humnos ſede ſua pellunt, 168 dice
'' ficisceretur, 194. 195. 196. titulum Croa ** bantur etiam Vlahi, ' 455. 457.
* -tiae aſſumit, -- 195
Paulimirur, Petrislaui filius, a Romanis Bellur
Orici, - - - * , 22
Oricia, - - 22
voc: tis, 487. cum omnibus fuis, Dalma
Oricur, vrbs, Euboenfium opus, . . . 24
', tiam repetit, et Ragufium condit, 487. 488.
* confluentibus ad eum Slauis, fit Rex Dalma
O/or, Comes Brachiae infulae, a Spalatenfibus 488. Iupanum Raffae, Regem recufàn
vićtus et carceri mandatus, 596. 6oo. 6oi. ' tiae, Sremaniso,et488.
*' Malduci, Cacielórum Ducis, filius,*. 262 it. garis, bello
tem, pace fubigit, ib. viétis
cum iis faóta, moriturfubit Vn
Qßoya Rex Bofnae, 418. a Tuartko II. Tuart
489. ei naſcitur poſthumus, Tieſtimirur,
ki I. filio, regno pellitur, 422
0/?riuoi, Rex Dalmatiae, 485. 519 - - - 489
0/îrog, villa S. Domnii, a Croatis impetita, a Paulus de Paulo, Patritius Iadrenfis, Auétor Me
. Spalatenfibus et Tragurinis recipitur, 581. feqq. morialis, 723. ſeqq. fit Comes Tragurien
s .- Q/froylus, filius Senuladi Regis, 477. 5ii. Dal ſis, 726. et Comes Sibenici, 741

' -, matiam obtinet, 477. 512. . bello cum Impe Paulur,Com es Breberienfis, Szepconis Bani filius,
1 ratore Conftantinopolitano gefto, cadit, ib. 325. Dalmatiae Croatiaeque Banus, et Bofhaé
513. ei fuccedit filius Semudilaur, 478. 513 * dominium adipifcitur, 325. eius diplomata
Otho, Dux Venetorum, Dalmatiae titulum con aliquot exhibentur, quibus regio , more fta
tinuat, --- 129 tuit, 326. feqq. bellum eius cum Rege Ra
Otto Bauarus, filius Elifabethae, fororis Stephani fciae, - - 327
IV. (de hoc dubito) ab Hungaris, fecedente Pelagoner quinam ? - 49
Wenceslao, Rex Hungariae.eligitar, 304, co Pelagomimemi, quinam? - 174
ronatur a Veszprimienſi et Chanadienſi Epi Pela/gi, ad finum olim Adriaticum
fcopis, ib. a Vayuoda Tranfyluaniae captus, Petrijlauur, Chualimiri filius, Zentae Domi
coronaque priuatus, in Poloniam fugit, ib. a lluS, 492
Clemente V. excommunicatur, 3O4 Petrirlauur, Radoslaui, ex vxore Romana, filius,
' 487. eius, ex vxore Romana, filius Paulimi
TllS, - 487

P. Petrur, Bulgarorum Imperator, 490

Petrur, Spalatenfis Archiepifcopus, Synodum ce -

lebrat, cuius aéta exhibentur 237-239

T೦೪Dalmatia
vnde oriundi, io6.
collocantur,
a Diocletiano in Pfiaczeuich, (Iacobus) Iefuita, eius Illyrici defcri
ib. curita diéti? ib. ptio exhibetur, 784
eorum regio Romanorum dialeéto 4renta ſeu Parur; Pariorum Colonia, 24. 26.
' adpellabatur, ib., eorum vrbes, 106, in Pharus,
Le/îma quoque yocatur, 115. an eadem quas
, fulae, ib. numerus et nomina Zupauianrm, Ladeftina, 115. 3 eius Epifcopatus hiflória,
‘ 1oq. v. Narentani. -

“. .
Pagui, infula, olim Chiffa, 114. antiquitus Keß Phaeacer populi, vbi 23. feqq
-

quaerendi? 28. Scheriam

Ja vocata, 229. feqq. vnde id nominis ori infulam incoluere, 36.37
, ginem habeat? diſquiritur, 227. fequ. anea Pincernariur, in Croatia mtinus aulicum, 154
體 &um Ci/a Pliniii? ib. fequ. Iadrenfibus
Pinner, filius Agrons, Regis Illyriorum, 7. 18
' rebellis, 731. ' reducitur ad obfequium, 732. Pirotima, Dalmatiae 監 , Porphyrogenito
fed Regi Hungariae, ib. ab hoc repetitut a nominata, quaenam fuerit? ignoratur, T 227
Iadrenfibus, " 734
Palaminut fluuius,
-

Pirluch, infula Dalmatiae, nunc Sale, 23

- - 22
de Palifiia, (Iohannes) Prior Auranae, moritur, Pithya, infula, , , , 5o
; 729 Pleraei, populi, .….. -, - • ; •
- -
26
Pālaiiiurrufu, Patauinus, 255. eius de fitâ Pleurater, Rex lllyrici, ii, eius poftertas'in Re
* ora: Illyrici libri duo, 755. feq$, %, gao Illyrico, -
5. 8. Io. It -

…. . . . * - - -- *

** ** &erdiletuſ,
 I' N; D E X: .
. Scerdiletuſ, 13.

- - - Pleuratéſ, 18.
‫ شم‬- - ‫سامس‬

Agron, 5. 8. -- Tentha, vxor , ' Gentiur, vltimus Illyrici

mortuo mari- Rex, A. v. c. 587:
Pinnes, 7. to,regnat, 6.7. - pag. Io. ii. -

Pliniur, reftitutus fide codicum, 3o. 3; Promontorium Trani, vbinam fuerit? incom*
Pola, vrbs, quondam a Colchis habitata, 28 : , pertum, 226 - -

Polizani, habitatores montis Ma/ari, in focieta- Proto-Sebaffor, ea dignitate ornatur ab Impera

te Almifanorum, piratae, , 293. eapropter a tore Graeco, Dux Venetorum, 174
Spalat enfibu s et ੰ bello petiti, Prouin cia Marit ima, quaen am di&ta? 255
- . 292 Rqu. Pyeczi ngi, iidem qui Patzinacae, 456. 458. vnde
fic dicti?. 4βι
Pollio, imperante Oétauiano Augufto, Salonäm. -

fubiugat, 535. filium ea expeditione natum Pylo oppidum, diflinguit a Macedonia Illyricum,
. . . .‫م‬. 2m
Saloninum adpellat, ib. -

-- -

olybiur emendatùs, 16. 19.309

ontifex Romamur, fedi Apoftolicae ve&tigalem
Hungariam exiftimat, - 302
Porga, Porini filius, Dux Croatiae, 94. eius ᎶᎸ%; ciuitas Croatorum
tur,
maritima, 113.114.
cognomine im
tempore Croatia baptizati, 74. 94 etiam Chi/a diceba in
Porimur, Dux Croatiae, 94 fula, Ir4. a Venetis, an Iadrenfibus? deftu
Portur-Albae, i. e. Belgradum, 129 éta? * * 227, 231
Portur, qui in Dahnatia funt, defcribuntur, - . º

388. fequ.
PoA-Iupanur, Iupani fubftitutus, I54 * R.
Pojlelnick, inter aulicos Regum Croatorum quid adomirur, Samuelis Bulgari flius, patri fuc
' fuerit? - 154 L\ cedit in, imperio, 494. , cum Bafilio !m
Poteftar, quid in Dalmatia? 446 peratore orientis bella gerit, ib. huius inftin
Praedemecenti, nomen Abotritorum in Dacia, ad έtu a fratre Vladislao ócciditur, ib.
diftinguendum eos ab Abotritis in Germania, Radorlauur, Sfetozari filius, Réx Dalmatiae, 485. .
` circa Albimțincolentibus, - - 87 52o. a filio Ciaslauo regno pellitar, ib. Ro
Praelimirur, Tiescimiri filius, coronatur Rex, ' mam fugit, 486. 52o. proue&ta aetate Romae
489. Graecos in Raffe, vno die omnes inte moritur, 487. eius ex vxore Romana filius
| rimi curat, 49o. . terra fiia inter quatuor filios Petriflatur, ib. a Marulo dicitur in Regnum
diuifà, moritur, ib. reuertiffe, filio Ciaslauo interemto, interque
Pra/ca, Banus Croatiae, - Dalmatas vixiffe, ' *
12g 521
Presbyter Dioclear, eius tabula Genealogica Ra Radofl auttf, Dobros laui filius, Rex, 5o2. a Bo
; gim Dalinatiae et Croatiae, dino, nepote ex fratre, Regno pellitur, ib.
Pręuladiur, Praelimiri filius, quam partem Regni
527
Radouani, Zuoninuiri Regis 141. am ille* 醬
' a patre acceperit? " 49ం gitimus? ib. vocari vult Stephanus, ib. curiam,
-

Pribâ, femina, po(t mortem tructilenta, 750 regum more, Sibenici celebrat, ib. eius priui
Pribinna, ſeu Pribunius, 95 Bantis Croatiae, r29 ' legium aliquod exhibetur, 140. I41

Pridiflaur, Rex Dalmatiae, Tolimiri filius, 485. Rayneriuf, Archiepifcopus, a Caciclis hpidatus,
212
' 5ig. a Magmatibtis Bofhae interficitur, corpus
- - -

que exanime in fiumen abicitur, ib, Raguffum, qlim Rhaußum, vrbs Dalmatiae, 78.
Primatur Dalmntiae, Patriarchae Gradenfis, de eius aedificatia ab aliquibus Paulimiiro Bello
tribuitur, 151. an ab 蠶 conditum fit?487.
fcriptus, 24, 219 Épifcopum an habueritº difputatur,
Prior, Magiftratus in Dalmatia fuit, quo ciuita* , 488.
152. ab Epidauris, qui in focietatemi aedifi
j quaequè regebatur, 165. 221, 446. fuccefutem
candae vrbis venerant, Laur dictum, 482. 488,
* poris'Coiiies adpellatus, 221.
Priuilegia Ducum Croatiae, 99. *oo. io4. 166 .. Slauis, dicebatur Dubrounich, 488. a Bodino;
-

*** - – Regum Croatiae nonnulla exhibentnr, rege captum, - * ~ * 504. -

-: , : º: i. -
*
13.g
... 2 ே -
Rama, a fiumin e, quod in Nason em influit, no
Proemratiomer, dicebantur munera, a Magiflratu men accepit , 412. a Belacg eco, Rege Hunga
abeuntibus, dari folita, in Croatia, riae poffeffüim,S 438
uccefforumi
titulisinfertu m,ʻib,
Promina, mons, vbi? 19. Prominae vrbi no Ramae , quae Seruia e pars eft, titulus, a Bela II.
coeco, primum omnium Regum Hungariae
men dedit, 19 titulis reliquis infertus, 2O3
Promona, vbi guaerenda? 19 IRaréi
 N р в х
Ratbiuoii, filius Sebeslai, regnat in parte mariti Gentium, Illyrici regem, Pleurati fifimm io. 11.
* ma Dalmatiae, patre mortuo, 484. 519. quid 18. - quartum ii. 12. 19. quintum et reliqua
nomen eius fignificet ? 484. anno Regni ad decimum, quod vltimum fuit, tempore au
feptimo moritür, ib. Marulo, Milouoi diétus, gufti, 12 - 14. in prouinciae formain redi
- '519 gunt Illyricum ii. idque in tres pártes diui
Raſcia, quomodo in Regnum erećta? 413. feqq. dunt ib. ' eorum bella Dalmatica, 11- 14. poft
eius Reges, e gente Neemania, recenſiti, 414. imperii declinationem, et pars aliqua Dal
, quanti illic, mors vnius hominis aeftiaaetur? matiarum dicta, 28. 29
--- - - 438 Rotharir, Rex Longobardorum, reliquum Italiae
iRatimisiur, Rex Dalmatiae, filius Bladini; 428. occupat, - 67
429. 514. Chriftianos dirum in modum per-. Rubeth, (Derricui) Banus Sclauoniae, 229
fequitur 429.514 £udolphus Habfpurgicur, Imperator, mortuo La
-
Rayneriur, Archiepifcopus Spalatenfis, 563. fequ. dislao IV. Rege Hungariäe, hoc regnum filio
a Slauis lapidibüs obrutus interit, 565 fuo Alberto, Duci Auftriae, tradi vult, quafi
Regale territorium, in Croatia, quid? 159. i6o obnoxium imperio, 302. dum bella eapro
Rege* Croatiae, exhibentur, 94. fide diploma pter parat, moritur metuque Auftriaco Hun
tum 122 - 13o. in eorum aula archiofficia, gariam liberat, ʻ ib,
125. 126. vsque ad Crefiniirum Petrum, vfi Rumemi, nomen Vlahorum, quo fe ipfos infigni
non funt Daliiiatiae titulo, 127. eorum curia unt, quia Römanos fe gloriantur, 459
nunquam fixa fuit, 154. quomodo priuilegia
fua expediuerint, fignauerintue, 154. 155. eo
rum aulica, munera, 154. eorum plerique
vna cum vxoribus, vbinam fepulti? i6o இம்ாக
'Croatos et Narentanos confundit,
Reger Hungariae, eorum genealogia, inde a Gey 113
za ad Sigismundum vsque exhibetur, 462. 463. Sagema, in Croatia, quid? 96
quando TRomae titulo vfi coeperint? 2o3. Snio, ammis, clade, fiib Rege Bela IV. a Tarta
ಶ್ಗ
primum vfurparint titulo Haliciae
eu Galitiae?
ris accepta, nobilitatus,
245
6O3. ſeqq.
Sale, infùla Dalmatiae, olim Pifuch, 78
Äegnum Slauorum, liber anonymi, quem e Sla Salomom, Rex Hungariae, quid in Dalmatia occe
uonico idiomate latinum fecit, Presbyter perit? 132. nil quidquam, Suomimiri Regis
Diocleas, 426. fequ. eundem Maurur Orbi tem-pore, in Croatia, egit, contra Thuroc
mur, fub titulo: il regno delli Slaui, Italica zium, : - 169
lingua donauit, 474 Salona, eius fitus, 4o. mercatu olim nobilis, 4i.
Reler, Dux Croatorum, quas cum Spalatenfibus bello ciuili Pompeiano, colonia fuit, 38.
tricas habuerit? 362. in proelio cum iis ha Delininio exufto iuccedit, 54. eius magnifi
bito, cadit, 563 centia et opportunitates reliquae, 55. eo Dal
Rhaetia, vnde dićta? • 51 matia rerum, fumma deduéta fuit, ib. eam in
Rhaufium, vrbs Dalmatiae, 69. 7o. olim Lau, rem infcriptiones, 55. 56. illic Magiftratus
et curita dićłum? - 23) prouinciales fedem habuere, 56. , ei Chriſtia
Rhizonitae, 22 nitatis Dalmaticae primordia debentur, ibi
Ripariem/fr Pammomia, v. Sauia. - eius Ecclefia Metropolitana Dalmatiae, a b.
Robertur, Rex Neapolis, quando Regnum obti Domnio fundata, 56. ab Attila minime de
nuerit? 365. quando morruus, ib. plura ad ftruéta, 64. bello Gothico, Iuftiniani Duci
eius vitam pertinentia, 365. feqq. eius filius bus, maximo commodo fuit, 64. a Slauis
vnicus, Carolus, Dux Calabriae, praematura euertitur, 68. 69, eius Archiepifcopatus de
morte, extinguitur, ib. fcribitur, 144-15o. transfertur Spalatum, 146.
Robertur, Rex Apuliae, eius gefta , 641. 642. Metropolis Dalmatiae fuit, 534. 536. vnde
vrbem Trupam, in Sicilia fruftra obfidet, ib. fic diéta? ib. vocata fuit et longa, ib. do
Robertur, Vezprimienfis vertis Epifcopus, . 576 minium Caefàris refpuit, ib. imperante de
Rogeriur, vtriúsque Siciliae coroiiam adipifcitur mum Auguſto, a Pollione ſubjugatur, 535.
2o6. Ėmanueli lmperator Corcyram eri ab ea filii Pollionis, eo tempore nati, nomen,
it, - ib. Salominus, ib. eius Praefulum hiftoria, 532.
யே, Archiepifcopus Spalatenfis, 619. feqq. • feqq. luxu atque ciuilibus difcordiis, fatigata,
idem qui Bonfinii Presbyter a Tartaris ca a Totila, Gothorum Rege capta, euertitur,
ptus, 629. a. eius laudes, 63o. Capitulo - 541. 542. 543. , eius incolae ad infulas confu
fcyphum argenteum donat,634. moritur ex po ' giunt, 543. 544. ex praeda maritima illic
dagra, - ib. -
vitam trudunt, 544. aeruinnarum pertaefi,
Romani, eorum in Illyrico bella, 5. fequ. bel in littoribus Dalmaticis vrbem fibi condunt.
lum primum eiusque cauffae, 5-9. 16. 17. aliqui, a flumine Iadrio, vel conditore Iadro.
- be alterum 9. Io. 15. 17. w tertium contra Iadriam nuncupatam, 545. alii in Salonae vi
Ii i ii w - cinia,
\
 I N D Е. х.
cinia, vbi Diocletianus Palatium aliquod aedi Seirlauur, v. Ciarlauur.
ficauerat, confident, 545., quae origo fuit Senones, quando Vmbriam occupauerint? - 5:
Spalati, a Palatio ita dicti, 546. eius antiqui Semudilaus, Oftroyli filius et in Dalmatia fuccef
tás a Troianis repetita, 645. eius Epifcopo for, 478. 513. eius Regni fines, ib. mori
rum Catalogus, 662. feqq. tur anno Regni duodecimo, ib. 513. ei fuc
Salonimur, Pollionis filius, vnde nomen tule cedit filius Syllimirus, ib. 513
' rit? Senuladur, Rex Gothorum, i. e. Slauorum, 477.
535
Samuel, Bulgarorum Imperator, 491. 492. Grae 511. eius filii tres, Brus, Totilla, Ofiroylus,
cos tota ea regione pellit, 492. Vladimirum 477. şır
Regem, profugum fe vltro dedentem, in exi Serbi, ex Sarmatia Afiatica, in Europam tranfie
lium mittit, 493 Dalmatiam, quanta quan runt, - 23 -

ta fuit, deuaflat, 493. Vladimiro, filiam vxo Serbli, 449. i Slauos Dalmatia pellum, 61 cum
rem dat, eumque in Regnum reftituit, ib. mo Croatis, primi ex Slauis, baptizati, 75. iis
ritur, 494. ei fuccedit filius Radomirur, ib. ab Heraclio Dalmatiae pars orientalis adfigna
Saraceni, Italiam vaflant, 487 tur, 76. de eo nomine difceptatur, 45o.
Saramirur, v. Zuonimirur. tranfit in Ferui nomen, ib, vade ita dicti?
Sardiaei, v. Zirdiaei. 5C3
Safon, infula, 22 Serblia, pars mediterranea Dalmatiae, 76. eius
Satimerur, i. e. Zuonimirur, Rex Dalmatiae, Principum genealogia ex Confiantino Por
514 phyrogenito, 529
Satmicur, quid fuerit in Croatia? . 438 Serpenter fine veneno, vsque in hodiernumdiem,
&auia, 449. Pannoniae pars auſtralis,56. 57.76. vbi quaerendi, fi forte quis dubitet, 492
inter Sauum et Drauum pofita, 57. Riparien Seruii, v. Serbi. -

fis quoque audit, ib. Seruorum Regalium terrae, in Croatia, quaenam?

Sbor, Croatis conuentum fignificat, 438 - - Iбо
3caligeri, Veronae Domini, 352. ditionem per Sfetolicur, patre Suetopulco mortuo? Rex Dai.
Lombardiam dilatant, 352. Patauium et Tar matiae, 484. 517. moritur anno duodecimo
uifium confequuntur, ib. eorum potentia, Regni fui, ib,
-

vicinis Venetis fufpe&ta, ib. bello proinde Sfetozar, Crepimiri filius, Rex? Dalmatiae, 485.
«cum iis habito, multa amittunt, in his Pata
uium, Taruifium, ib. Sibenicum, a Venetis, quando dirutum? 194.
Scaraona, Liburniae finis, initium Dalmatiae, 29. quando ciuitatis ius et priuilegium obtinuerit?
a Slauiseuertitur, 68 2o3. Epifcopum accipit a Papa Bonifacio
Scerdiletur, Pleurati pater, Dux Illyrici, 13 VIII. 325. tutelae Venetorum, repudiatis
8cheria im/ula, v. Corcyra. Comitibus Breberienfibus, fe credit, 33a.
Schiaui, i. e. Slaui, cur ab Italis ita dići: 45o. Ludouico Regi Hungariae fe vltro dedit, 376.
45I 377. alterobello Venetorum cum Ludouico,
Schiauomia, quaenam regio hodie dicatur? 454. ab illis captum et incenfum, 389. Bano Mla.
8chitonor, i. e. Scutobaiulur, apud Reges olim deno rebellat, 646
- Cróatos, 154, Iбо Siculum mare, quando Adriatici nomen accepe
Sclauonia, diéta aliquando Dalmatia, 254. de rit? 312 -

ſcribitur exaéte,449 - 454. Germanis die Sicum, vrbs Dalmatiae, 29. in eam d. Clau
28inòiſd)e 9)latti), vindorum prouincia, di dius veteranos mifit, -ib.
citur, 449 Sigifmundur, Mariae, Reginae Hungariae, Spon
Scodra, Regni Slauoniae, olim Regia, 508 füs, 4o8. 4o9. dum Maria in carcere hae
Scordi/ci, 26. a Romanis debellati, 27 ret, e Bohemia redux, Budam occupat, 4o9.
ipfe albae coronatur, ante liberationeim adhùc º
Scutobaiulur, inter aulicos Regum Croatiae, 154
Scylax Cargandem/fr, emendatus, 46.47 Mariae, quam Venetis debebant Hungari, 4o9.
Sebe/£lauur, eieétis filiis Demogoy, Dux Croa 4io. feqq. Zagrabiae Mariam recipit a Vé
tiae, 95. ної netis eo comitatam, mox Budam cum ea re
seherlau, Thomislaui filius, Rex Dalmatiae, 484. dit, 419. 41. multas cum Bofhaé Regibus,
518. Graecos Scodarim obfidentes, in fugam fricas habet, 415. 416. quibus tandem, pace
coniicit, ib. 518. quae Attila interea occupa cum Stephano Dabifcia faéta, finis imponitur,
uerat, recuperat, ib. anno Regni quadragefi 416. eam in rem Sigismundi priuilegium
mo quarto, moritur, ib. 518. ' eius filii ge aliquod exhibetur, ib.T cum Turcis ad Ni
melli Regnum diuidunt, ib. 519 copolim, infeliciter pugnat, 417. a fubditis,
Sednick, i. e. Centurio, in Dalmatia, a Suetopul inde ab ea clade, difpicitur, 418. captiuatur,
co Rege inftituti Magiftratus, 483,517 vt Caroli interemti filius Ladislaus, eo prom
£gnia, Epifcoporum Seguienfium Catalogus, £ius Regnum inuaderet, ib. liberatur e car
e 466-469 cere, ib. cum Heruoya, Duce Spalati pa
- -cifci.
 I N D E X.

cifcitur Dalmatiamque ac Bofham in fidem Cliffiae habuerit? 649. 651. pefle immaniffi
recipit, 423. feqq. Heruoyam perfidum, ma vaftatur, 654. feqq.
cum Venetis bello Spina, vrbs et fluuius, vbi?
! Ducatu priuat, 432-435.
congreditur, 435.
436. redit in Hungariam,
de pace iterum pacifcitur, Sremami, a Paullimiro Rege viéti,
744, 745, S. Stephamur I. Rex Hungariae, 168. laudatur,
488
55o
2O

S. Simon Iu/tur, adhuc integer, Iadrae, adferuari, - - - II. Rex Hungariae, Colomano, pa
fcribitur, 4O3 tre mortuo, 196. eo regnante, recepta,
: Simom, Rex Bulgariae, io6.
dus,
a Croatis bello vi
Simom, Comes de Montforr, Dux Francici exer
ib.
quam occupauerant, Veneti, Dalmatiae, Croa
tiaeque pars, 19o -- 196. 2oo. inducias in
quinquennium, cum Venetis, paciſcitur, 196.
citus, Iadram expugnantis, 57ο eitis cum Calo-Iohanne bellum, 2o2. eius
Singidunum, priuilegia varia Croatiae data, reperiuntur, ac3
Simotium, nouum ac vetus, 26. combuftum ab - - - V. Belae IV. filius, quando Patri in
Augu{to, ib. Regno Hungariae fuccefferit? 288
Simur Adriaticur, eius Domini, 3. fequ. Stephamur, Andreae II, Regis Hungariae ex Bea
Siſcia, 57 trice posthumo, 301. apud auum maternuın
Slaui, quando in Dalmatiam irruperint? 61 63.
- - - - - ** educatur, ib. ex vxore Veneta, Thomaſina
CUlI 11l primis Heraclio imperante, Cain). Occul
Maurocena, Andream filium fufcipit poflea
pauerint? 67. feqq. Porphyrogenito Abarer Venetum diétum, ib. -

tramrdanubiami vocantur, 68. T eorum apo Stephamur, Rex Croatorum, 126

ftolus, quis? 108. eorum mores antiqui, ex Stephamur, Rex Rafciae, Bofham occupat, 412
Procopio, defcribuntur, 153. vnum Deum, Stephamur, Banus Croatiae, 129. 13o. Protos- . .
fulminis fabricatorem, fàcrificiis coluerunt, patarius Imperialis renuntiatus, 13o. 137. Dux
º Croatiae, Crefimiri filius, 141. eius Priuile
º
ib. incondita habitabant tuguria, ib. quae
faepe mutabantur, ib. i6o. eorum armâ et gium originale, fed mancum, exhibetur,
bellandi modus, ib. vna omnibus lingua, - 14o feqΗ.
idem corporis robur, ib. olim Spori, et cur Stephanur, Caroli Roberti filius, frater Ludouici
ita diéti? ib. qui Dalmatiam occuparunt, Regis Hungariae, 365. eius cum Maria, Io
Croati et Serbli fuerc, 449 hannae forore nuptias, Carolus, Dux Dyrra
Slauonia, quando ita diéta? 83. an Coroli M. chini, interuertit, nutu Pontificis, - 363
pofleris paruerit? ib. Stephamur, Crefcimiri filius, Croatiae albae et
Slauonica lingua, ad vfum facrum, prohibita, Bofhiae dominatur, 491
• quantis ambagibus et praetextibus? 552-555 Stephamur, Surignae filius, 112. 115
Solauimi, v. Slaui. Stephamur, de Vrbibus, emendatus, бо
Solta infula, olim 01ynta di&ta, 45 Stolum, quid? 487. Armenice, Miria, i. e.
Sorabi, v. Serºbli. decem millia vela, - 487
Spalatum, olim Afphalatum, 78. vnde nomen Strabo emendatus,' - 41. 42
acceperit? 7o. 538. 546. eius vrbis origo, Stridom, oppidum confinium Dalmatiae et ílriae,
645. ſeqq quando exſtructum? 7o. a Dio 142. 548. vbi? 533. d. Hieronymi patria, 533
cletiano conditum, 538. 546. eius ambitus, Strimna voluntaria, quid fuerit in Dalmatia?
71. cnm Slaui Dalmatiam occuparent, impe - - 443. fegq. \

rante Heraclio, ciuitas nonfuit, fed Palatium de Subich, familia nobilis, a Regibus Hunga
'Diocletiani, tunc de fertum, 69. quis pri riae, Comitatu ]}reberienfi donatur, 285. in
mus eo loco Archiepifcopus fuerit, Dalmatiae • ftrumentum confirmationis Belae Regis, a85.
totiusque Croatiae, Primias, 75. fub Regibus feqq. gens Slauica, e qua Comites Breberien
l)almatiae defcribitur, 143. huc transfertur fes, 53O.
Archiepifcopatus Solonitanus, 146. fequ. 149. de Subich, (Stephamur), fit Banus, totius Sclauo
tempore Colomani Regis, praefidiarios Hun niae, Belae IV. Regis beneficio, 286. fequ.
garos, interimit, 19o. Emanueli Impera quo anno? difputatur, 287. in monte Iabla
tori paruiffe, veterum documentorum fide, nich, nouam ciuitatem condit, 287.288
probatur, 2Io--212. Venetis fe tradit, 3o9. Succinum, quid? 23. id fert Eridanus, ib.
ad Ludouicum, Regem Hungariae, deficit, Suetopilur, v. Suetopulcus.
374. 375. eius Praefulum hiftoria, 532. feqq. Suetopulcur, Dalmatiae Rex, 107. 1o8. 48o. in
eius Epifcoporum Catalogus, 548. 662. feqq. plano ...Dalmini, poft baptifmum coronatus,
Colomano, Regi Hungariae fe dedit, 557. io8. 482. a Conftantino Philofopho Theffalo
Craeco imperio fe fubiicit, 561. eius Comes nicenfi, cum omnibus fubditis fuis baptizatur,
Petrur, 58o. hoc mortuo Gregoriur, 586. 48o. 515. a Pontifice et Imperatore Legatos
quem poftea eiiciunt, 587. qualenam, cum petit, 481. 515. Synodum, iis praefentibus,
Tragurio, bellum gefferit? [618. w619. 62o. celebrat, legesque condit, quas exhibet Liber
feqq. 622. feqq. quale bellum cum Comite Sclavorum, 481, 482. 483. 517, Archiepifco
水*水
lii ii 2 pus
 I N D в х.
pos duos, Salonae vnum, Diocliae alterum, lai fratris, Rex Dalmatiae, 484. eius cum
inultos item Epifcopos confecrari vult, 482. Attila Hunnorum Rege, bella, 484. 518. Mar
516. horum Ecclefias et iurisdiétionem futi co Marulo, Polirlauus, dicitur, a Lucio cor
dat, ib. 515. 516. Regni fines et nomina de reétus, 518. anno Regnidecimo tertio, mo
fcribit, 482.483.516. Dalmae refidet, 482. ritur, - 484 513
Banos, Iuparcos, et Sednickos ordinat, 483. de Thurocz, (3ohamme,) eius Chronicon Hunga
517. poft regnum quadraginta annorum, riae, recenfetur, 168. 169 quae de Zolome*
moritur, ib. 517. vbinam fepultus? ib. ro, vel Zuinimiro, refert, temporibus, non
. Suetorlav, Banus Croatiae, - 129 congruunt, 169. eam ob cauflam rcfutatur,
' Suinimir , v. Zuonimir. ib. Dalmatiam et Croatiam confundit, ib,
*Surigma, Tirpimiri Regi$ Croatiae filius, cum Thurci, eorum antiqua fedes, excutitur, 3c6. fq$
fratre Maciimiro, de Regno, fruftra, conten a Romanis Etruféi diéti, 3o7. eorum luxus,
dit, iii. Venetorum Duci, Petro Vrfeolo, fe e Diodoro Siculo, deſcriptus, 3c8 a Gallis
affociat, 112. eiusdem filius, Stephanus, Du fedibus fuis dein. eie&ti, ib. Sardiniam et
cis filiam Hicelam, fibi defpondet, ib. Corficam aliquando poffederunt, 3to
Syllimirur, filius Senudilai, Regis Dalmatiae, Thyrrhenia, vetus Italiae nomen, , 312
idemque fucceffor, \ 478. 513 Tyrrhenum mare, vnde ita di&tum? 310
Sylueßer, filius Leghet, filii Stephani, filii Crefci Tibircur, amnis, olim Tiffa, 179
miri, Rex, 491 Tie/cimirus, i. e. Confolator Populi, Paullimiri
Synodur Corbauienſir, deſcripta, 237, feq. pofthumus, 489. eius filii, Praelimirui, et
£zepio, Banus Dalmatiae et Croatiae, 325. eius Cre/mirur, - 489
filii Paulus et Gregorius, ib. Tilurur,amnis, olim Neflus di&us, 42. nunc (cti
ነ፻ጬ, 259
Timauur, fluuius Iapidiae,
T. Timotiani, citra Danubium, in Moefia fuperio
ri, 85. eorum nomen hodiernum, ib. idem
T TVamirlauur, v. Mirlauur. iis Dux cum Gadufianis, Borna, ib.
i Tartar, i. e. multitudo, atque inde Tar Timozani, hodiernum nomep. Timotiano
tarQrum nomen, 6o) rulm, 85.
Tartari, eorum indoles defcribitur, 6o8. fequ. TìninienAer Epi/copur, v. Epifcopus
eorum mores, 6o9. bellandi modus, 6io. Tininii Comiter, genealogica tabula exhibiti,
eorum fàevitia, 612. feqq. regnante Belae IV. 539
per Ruthenos, in Hungarian irrumpunt, 6o2. Tininium, in ditionem Ludouici M. Regis Hun
6o3. eorum Duces, Bath et Caydan, 6o3. ariae concedit, 350
ad amnem Sajo Hungaros magna clade adfi Trpimirur, Dux Croatiae, 95. eius priuile
ciunt , 6o4. feqq. Hungariam poftmodum gium aliquod, vnicus eius temporis, exhibc
deuaftant, 6o6. feqq. toto paene menfe Croa tur, 99. ιοο. adhuc Francorum , imperiumv.
tiae Dalmatiaeque graues incumbunt, s 614 Lothariumque Italiae Regem, recognouit,
Taruifium, eius fata tempore belli Venetici, cum ioo. poft eius mortem, diuifa Croatia ioo.
Rege Hungariae, Ludouico, 395-399 Ti/a, v. Tibi/cur.
Taulantii, 22. eorum Rex Glaucias, 18 Titiur amnis, 41, eius oflia prope Scardonam,
Tedamium flumen, Iapidiae terminus, . 28 lU,

Templarii, eorum ordo a Clemente V. euerti Tolimirur, Oßriucii filius, Rex Dalmatiae, 485.
tUT, 639 519
Tergeftum, finit Illyricum, 28 Totilla, filius Senuladi Regis, 477. 511. Italiam
Terrae Regalor in Croatia, quaenam? 16o. quae occupat, ib, 512, infulam Siciliam ingrediens,
nam Seruorum Regalium? ib., moritur, ib.
º

Teutha, Agronis, Regis Illyrici coniux, Roma Tragurium, ab Iffenfibus conditum, 16. 26. vrbs
nis infefta, 6. 7. 38. Regno redit, 8 Dalmatiae, peninfula, 71. fub Regibus Dal
Thomar Archidiaconur ၍မျိူး vnicus, fui matiae defcribitur, 143. Emanuelis Impera
aeui, Dalmaticarum rerum fcriptor, 533. eius toris tempore, Venetis adhaeret, 213. repu
hiftoria Pontificum Solonitanorum et Spala diatis Comitibus Breberienfibus, tutelae Vene
• tenfium , 532. 635. de eius vita et morte £orum fe tradit, 332. 333. pa&ta deditionis
quaedam, * 533 exhibentur, 333-336. ad Ludouicum Regem
Thomas Comes de Corbauia, 745 Hungariae deficit, 374. 375. eius vicinia de
Thomam Maurocemur, primus Patriarcha Conftan fcribitur, 39o. a Venetis altero bello cum
tinopolitanus, 313 I.udouico Rege Hungariae, fruftra, etfi ma
Thomafinur, de S. Georgio, Banus Croatiae et gno conatu, obfidetur, 389. feqq. 393. eius
Dalmatiae, 725 cum Spalato bellum, 618-629. Bano Mladi
Thomirlaus, Sfetolici filius, poft obitum Vladis ΕlΟ rebellat, - 646
Triballi,
 -

1 N D E x.
Triballi, 26. 27. ab Autariatis edomiti, 27 cuperauerint, partemque ſubegerint Croatiae?
Tribumi, in Dalmatia, Iudices in ciuitatibus, con 193-197. Corcyram obſident, 197. 206.
traéle Trum, fiue Trum, vocati, 165 Adriatici maris dominium fibi .confirmant,
Tribunia, pars maritimae orientalis Dalmatiae, 2oo feqq. fub Stephano II. et Bela II. Regi
bus Hungariae, Dalmatiae Domini adhuc fuere,
Trun, fiue, Trum, v. Tribunii. 202. non item fub Geyfa III. ib. eorum res
Tuardorlauus, Charanimiri filius, Rex Dalma fub Imperatore Graecorum Alexio, 2o6. fub
tiae, 485. 519 Iohanne, ib. fub Emanuele, quocum bella
Tuartko, (Stephamur,) a Ludouico Rege Hun gerunt, 205. 醬 eorum ingenium ex Cin
gariae corona Bofnae infignitur, 413. quas, namo lepide defcriptum, 2o8. 2o9. eorum
Ludouico, Rege rinortu6, turbas dederit? praecipue, in mari Adriatico, expeditiones,
415. 416. eius fucceffor Stephanus Dabifcia, 244. Iadram obfident, captam muris nu
- 417 dant, 247. 248. funt qui penitus ab eis de
Tuartko II. Tuartki I. filius, Oftogam, Regem ſolatan ſcribunt, 248. inquiritur in cauſ
Boſnae regno pellit, 422. ei a Ladislao da fas, 249. 25o. feqq. Sacrum apud Pontifi
* tum diploma, exhibetur, ib. fequ. cem quomodo excufauerint, 25o. Iadram,
Tugemir, Rex Dalmatiae, Sylueftri filius, 491 tertium deficientem, illico claffe imperat,
Turcae, eorum prima, in Europam, tentamina, cumque Rege Hungariae Carolo eam in rein
383. _regnante Sigismundo, Boſnenſibus re litteris difceptant, 315-318, tandem de pace
bus fe immifcent, 432. 435. capta Conftanti cuin vrbe conueniunt, 319 - 325. ciuitates
nopoli, Bofnenfe Regnum, cum appendicibus, continentis Croatiae et Dalmatiae confequun
Vngariae et Croatiae maiori parte occupant, tur, 331. fequ. pofteritate Caroli Roberti, in
- f 436 Hungaria, et in Neapolitano Regno regnante,
Tufci, Domini finus Adriatici, -
anxiifunt de Croatia et Dalmatia, 352. quo
Tycomil, filius Prerbyteri cuiusdam, Ciaslauo, modo Dalmatiam amiferint; infulisque et ti
contra Vngarinos, eximiam operam nauat, tulis Dalmatiae Croatiaeque cefferint? 369
486. 521. filiam Bani Raffae vxorem ducit, 384. eorum cum Liguribus bella."385, fequ.
486. mortuo focero, Raffae dominatur, Iu bella cum Ludouico, 322-387. pacis tabulae
, pani maiorit titulo, 487 poftbellum prius, 329-352. pacem bello feffi,
Typhoner, 23 cum Rege Hungariae faciunt, 399. Mariae
Tyrrheni, vbi incoluerint? 2O
ನಿಮ್ರಿ e captiuitate, laudatiffi
ma dexteritate procurant, 4o9. quomodo
V. Dalmatiam recuperauerint, 424 fequ. Ia
dram recipiunt, 425 ſequ. et Sibenicum,
V duplex, occidentalir, ſ. minor, 426.
dem
quibus conditionibus, 426-431. tan
.ே cum Sigismundo et Tragurium,
dićta Vgroulachia, tran/alpina /uperior
Muntena, i.e. montana, et orientalir, ſ. ma 436. cuius deditionem Spalatum iimitatur,
ior, diéta olim Mauroulachia nunca Turcis Ca ib. pax cum Sigismundo concluditur, ib.
rabogaamiaa Slauis Moldoulachia, 461 eorum 'quintuplices ad Iadertinos epiflolae
Valeria, pars feptentrionalis Pannoniae, 56. 57. exhibentur, 62i. fequ. Iadram obfideht, quas
eius Ducis mentio, 52. Drauo et Danubio iis conditiones ſcribunt; б25. fequ
terminata, wº ib. Venetiae, quando conditae? 92. ab Imperato
Varalii, quinam? 26. 35 re Henrico multis priuilegiis donantur^ 194
J/arda, Banus Croatiae, 129 Verbo/amye, Slauicum nomen partis fuperio
J/a/üch, Banus Dalmatiae et Croatiae, 73o ris Romae, 412
Vaguoda, idem quod Dux exercitus, a voce Sla . Verona, eius olim Domini Scaligeri, 352
. uica Voyuka, quae cxercitum fignificat, 439 Vgolinur, Archiepifcopus Spalatenfis, 656. fequ.
Vendum, vrbs, vbi? 2 eius gefta et laudes, 657
Peneti dura habent initia, 9o. . quando Vene Vgroulachia, quaenam? 461
tiarum vrbem condiderint?*92. 'an olim Via-Ignatia in Illyrico, 27
Narentanorum tributarii? Ilo. 116. ſeqq. a Viglia, vrbs Dalmatiae, olim Becla, 78
Francis multa incommoda patiuntur, 92, J/imimacium, infula magni Iftri, 66
Adriatici maris dominium quandofuerinfcon Vincuriur, Comes Belligradae, I79
fecuti? 21. Rauennae Exarcho recuperant, Vladimirur, Petrislaui filius, Rex Dalmatiae,
, go. . eorum Dux Hypari nomine, axiomate 492, a Samuele Bulgaro; bello petitus, fuga
ab Imperatore ornatur ib. quando Dalmatiae tur, ib. poftquam fe vltro dédiffet mitti-,
Ducatüs titulum acceperint? 121. 122. 121-128. tur, in exilium, 493. pietatis eius infigne
an confentiente Imperio orientali? 122. eo documentum 492. ex carcere mirabiliterTi
rum in terram fànétam expeditiones, defcri beratur nempe, poflquam Samuelis Bulgari
buntur, 185. feqq. quomodo Dalmatiam re filiam, quam et vxorem poftea duxit, dépe
Iii ii 37 tiffet,
 I N D E X.

tifTet, 493. Regno ex fuis reftituitur, ib. eius Vr/eolur, (Petrur) fecundus Dux Venetorum, Na
vitae infidias 蠶 vxoris frater, Vladislaus rentanis tributum, negat, ito. inde
confu
Bulgarus, 494. ad eum data acceptaque fide gientibus in Venetoium Statum Dalmatis, Du
accedens, perfide decollatur 495. poſt mor Éis Dalmatiae titulum fumit, iio. fequ. lat.
tem miraculis clarus, ib. eius corpus trans fequ.
fertur Crainam, 496. ibi redolet, quafi aro Vtruſcar, ſ. menſae praefectus, inter aulicos
matibus conditum, ib. de geflis eius, liber Regum Croatorum 154
peculiaris excitatus, 496
Vladimirur, Sebeslaui filius, regnat inparte Dal- • Vulch, Banus quondam Dalmatiae, 230

matiae, 484. 519. Regis Vngarorum filiam Vulgari, i. e. Bulgari, a flumini volga fic dicti, ‫ع‬315.824.
vxorem ducit, ib. mortuo fratre Rasbiuoii,
Dalmatiam quoque maritimam occupat, ib. Vulerch, Banus Dalmatiae et Croatiae, 23O
anno Regni fui vicefimo moritur. ib.
Vulteiur, Dux exercitus Roinani, ad fubiugan
Vladislaua, Neliptii vidua, LudouicoRegi Hun dam Caefàri Salonam, 535. in ea expeditio
gariae ſupplex fit, 669 nc perit. ib.
-

Vladirlaur, Samuelis Bulgari filius, interemto'

fratre Radomiro, imperat, 494. Vladimiri, W.
Dalmatiae Regis vitae infidias flruit, ib. eum
tandem ad feTaccedentem, perfide interimit,
495. eiusdem terras occupat, 496. ad Dyr emcerlauf, IV. Rex Bohemiae, oblatum fibi
rachium ab Angelo percuffus, moritur fubito, ab Hungaris regnum renuit commendato
ib. verofimiliora de hac eius nece, Cedre filio fuo, aeque Venceslao, 3C2

nus, 496 а. - - V. Wenceslai IV.. Regis Bohemiae,

Vladiilatur, Sfetolici filius, poft patrem regnat
in Dalmatia, 484. 518. venando, incidit in
foueam et moritur, ib.
Vlahi, quinam? 391. olim paftores, montana
incolentes, dicebantur, 454. qui Theffalici
dicuntur, cum Dacici, eiusdem funt originis,
454. 455. olim My/fi nominati, 455. etiam
Bulgari, a Graecis ita diéti, 455. 456. eius
nominis origo inquiritur, 456-46o. eorum
lingua latina corrupta eft, 459. 46o. cha
raétere Bulgarico vel Slauico, Cyrilliano diéto,
vtuntur,
filius, a patre Hungaris in Regem commenda
tur, 3o4. ab his per archiepifcopum, Colo
cenfem cbronatur ib. apatre cum corona in
Bohemiam reducitur ib. coronam Hunga
risreddit, ib. Ottone Bauaro, corona priuato,
ei iterum Hungariae Reghum offeruit, 3o4.
deliberando moritur, ib,
Υ.
4бы
Үнт, fluuius, ubi? 488

Vlachia magna, quaenam, regio? 455

Vifur, presbyter, quas nequitias in EcclefiiisCro Z.
atiae et Dalmatiae occeperit? 553. eius, de
more Pontificis creandi epifcopos, exiflima
t1O, 554
Zachlama fluuius, inde accola Zachlumitae
4 diéti, 257. eius decurfus peculiaris, ib.
Vmbri, 22, vbi olim incoluerint? 307 Zacblumitae, Dalmatiae orientalis maritimae in
l'mbria, quando a Senonibus occupata? 51 colae, 26. iidcm qui Chalmitae, quafi poft
Mmbro, fluuius, vbi? montem fluuium Zachluma, habitantes, 256.
307
eorum vrbes, ex Porphyrogenito, indicantur,
Vmmi, mox Vngari nominati, 549 256. 257
Volar, f. Boum-Praefeétur, inter aulicos Regum ZagrabienAer Epifcopus, Mariae reginae, perfi
Croatiae, 154 tlS, 404. 4o8. fequ.
vrania, peninfil, 143. etiam Durana vocata, Zara- vecbia, vbi? 77. i. e. Iadra vetus, 2oo
ib, Zentiha , fluuius terminus Croatiae olim ab
oriente, 77
Vrarda, compenfatio pecuniaria, pro fànguine
hominis, Zirum, genus tributi vel 'feruitii in Dalmatia,
438
J/ro/eiur, Rex Rafciae, quando mortuus? 646. IбI. fequ,
filium fuum naturalem Stephanum, excoecat, Zuomimerur Demetriur Rex Dalmatiae et Croa
.. - 643 tiae, 126. 137, a Pape conſtitutus, 138 quali
facra
 -

- "
-
I N D в х -

h. -

- facramento eapropter fe illi obftringere de- ' Zupa, i. e. Regio, vnde Zupenorum nomen, 154
& buerit? 138. a quodam Wezelino turbatur, - - - -

º 139. an vltimu$fuerit Dalmatiae et Croatiaé %%*f*, idem ac Comitatus Croatiae, t7. vn

Rex, difceptatur i4o- 142. eius vxor, Hele- de id nominis, 78
ne, 159. vbinam ſepultus? 16o, non fine lite- ;ᏱᎻ Ꮌ
- - ris mortuus, 17ο Zupanu; apud Croatos, quid? 154 fimul cum
- - - - Ducibus, deinde cum Regibus, ius deliberandi
Zuomimiri, Rex Dalmatiae, 429. 514. apud Ma- habuerunt, ib. eorum fubftituti Po/ - Zupani
rulum Chrifimerii filius, 522. eius laudes, ib. non minabantur, 154. 156. a Creſimiro Re
: a Papa ad expeditionem cruciatam inuitatur, ge, Comiter adpellati, 154. eoruum, quaenam
& ib. in eum populus infurgit, 523. moritur olim iurisdiétio? - 437. 433
- a fuis interemtus, ib. poft eius fata, an Hun
•*
- gari Regnum oččupauerint? 523. 324 Zuri, · 115
-

!-
-

F IN IS TO M I T E R T II.

-
•_

L I P S I A E,
º
i- L ITT E R I s E 1 s F E L D I A N is.

ił -

1. -

:
､､、、 -

﹑事

ｴ
皿ｰ

R
N º -

N
\ М
ү
- \
运三 |
*Nº.

º/ I

衅
虹 - x +

f - -

あ .
* .
文｡
്

-
}

竣
:*
vý
.
--
-

-
-
- - --

-.
-".
---и
-н--
-- - - - -- -

1--:
--
--
--.
-
|---
* "м
-.--
м
" "
--

" " с.
- - - ---
- --
--
---
--
-- - -- -
----
-*
.---:
-
-.-
.-".---
-
-.
*, *
-
----
--
|--
y---
- и--
,--
--
--.*
---
*
--
--
---
---
--
---
".
- -
.
, - -
--
-* .--
-.
*т- - , и "
---*-
-. --..
--
--
--
-.
--
--
---
 ,
.. .
*
|
|-_ _— — - —
- ------ _